Fføen-˜ :

- Aíiwec
- SeŠ wawal øer wayeð
- ƒamus„a n isefra
- AseŠres
- Azeööa n „issis„

†er ifassen nwen(„) :

- Iöij asemmað

A ˜-fføen :
- Uðhir uffir - ƒuqqna ƒuffra
- †er yiccer ˜ we‹sum
- ƒajbib„ n izamaren
- Azaylal
…
- Amessebri˜
- ƒuøac
Belqasem Ihiäa„en

ƒame˜yaz„

Asqamu UnniŠ n ƒimmuzøa

2009
A˜lesumuø :
- ƒamussna n zi‹.
- ˆ˜unni„.
- Amawal n Chérif Ma‹hlouf ˜ Arav Benyounès.
- Amawal n Jean-Marie ˆalle„.
- Amawal n Ab˜ennour Ab˜eslam.
- "ƒijeääiŠin n „eqrií„" n charles bau˜elaire.

Unuø n „a˜il„ „amenzu„ :

"ƒalwi„ n yið"
søur Íme˜ Mesli
(Läemìa n Ssariä, ƒizi Wezzu).
 Be˜˜ a„-„walið
Líu a ˜-„awið
Qim… ulac.

Ccix Muíen˜ U-Líusin

 Ye„„ru ˜eŠ wul-iw…

Ul inu ˜axel ye„„ru

Am lehwa i ˜-ye‹‹a„en
Øef „a˜˜ar„, ˜ wiss ˜ acu
ˆ wansi ˜-ye‹‹a leízen

A „iyi„a n uŠeffur yelhan

Øef lqaìa ˜ leqrame˜
I wul øer ˜axel yerfan…
ƒerna „iŠnew„ „esra˜˜em-e˜

A ye„„ru mebla ssebba

ˆeŠ wul ameøbun yulwan
Wissen ma ur ˜ lex˜iìa
ƒaøzin„1 i leízen a lu‹an

Ulac i-ŠuŠaren ay-enni

Am øef win ur neÿri ara
Ma ur yelli uøunzu, „-„ayri
Øef wul aøilif yezŠa.

ƒasuqel„ n “Il pleu„ ˜ans mon cœur”

Paul Verlaine

1
ƒaøzin„ : líeqq (fã. raison).
 Ass-en mi ara a ˜-„as „emøer
ƒame˜˜i„ „essaø „ef„il„
A„-„eÿÿiÿineð, ireqq wesøar
Ye„„a‹-e˜, i„e˜˜u am „ew‹il„

ƒineð-as s yezli isefra-w

“A rrebí-iw feãíeø
“Busseì˜ a ˜ fell-i yenna
“Øef wasmi a‹‹-en lliø meÿÿiyeø”

A wi yellan yes„eìfa
Mi ara ˜-yas lexbaã am wa
Maáái ˜effir lxe˜ma
Mi ˜-„eb˜a aseqsi „nafa
Xas ma ˜ ˜˜erz n Busseì˜
I „eslið ye˜˜a-˜
Yecnan isem-im i leb˜a

Ne‹ a˜ iliø ˜˜aw wa‹al

Am Si˜na Yub, mebla iøsan
ƒe„„e‹‹a läe„„a „u‹lal.
‡em øer l‹anun mebla uŠlan.

AsmezŠi n “Sonne„ pour Hélène”

n Pierre ˆe Ronsar˜ (1524-1585)
A˜lis : Les Amours (é˜. H.e„ C. Weber)
 Iöij asemmað 

ƒazwar„

Yiwen wass ˜eŠ wussan n Ãebbi, yiwen wemøar,

˜˜a Meqqran, ˜ mmi-s, Meÿyan, ran a˜ rzun øef
yiwen ume˜˜a‹el nsen ize˜øen Šer iŠenni ˜ lqaìa,
ibeì˜en sebìa „mura…
ƒafejri„ ‹‹ren, beŠsen i zzayla syin b˜an „i‹li, imi
am˜an-nni ur yeqrib ara, „ernuð iöij n õõmayem ur
ínini„ ara „suqas-is. ˆaymi mi ˜-fføen seŠ wexxam
mazal nn˜a ˜eŠ uzeŠza n wussan ineŠŠura n „efsu„.
Zzayla „ezwar nu„ni „e˜˜un s˜effir øef wa‹‹-en2
iber˜an n i˜urar ur wessiìi„ ara… am yal „aøawsa
˜eŠ-sen : allaø, „ussna, ul, „ayri ˜ way-en n iðen.
Wwðen øer „a˜˜ar„ „amezwaru„, imi „ijemmuyaì n
„u˜˜ar ˜i „lemmas„, syin i-Šlaq a˜ ìe˜˜in. ˆi
„ejmaì„-nni, løaci am ˜˜u˜, øef wa‹‹-en ulac win
ixe˜˜men, si õõbeí ar „ame˜˜i„ ˜˜ewwiãen ˜eŠ
˜˜ebbuza„ nsen…

NniŠ n wazul ferqen

Nu„ni ˜˜an ãuíen
Awal ye‹‹a-˜ si „ama…

- “Muqle„ ‹an imehbulen

“Nu„ni øef iðarren
“ƒ-„aìari„ „e˜˜a zzayla!…”

2
Øef wa‹‹-en : imi, øef way-aŠi, ac‹u.

­ 12 ­ 
 Iöij asemmað 

Mic‹i llin imeÿÿuøen

Øer wemøar yessnen
Awal ur s iãuí ara

Yexÿer mmi-s meÿÿiyen

Yessa˜er i wallen
Yerra iman-is ur yesli(a)

Fføen i „a˜˜ar„ ãuíen

Awalen qqimen
I „emsal„ yufa-˜ ˜˜wa.

ˆ˜a Meqqran yessa‹e˜ a‹‹-a, ˜i Cciöan yexza,

yenna i mmi-s :

- R‹eb a Meÿyan, aha„ „eìyið!

Yuli weqcic s nneyya

Sufella n „bar˜a,
Baba-s i„e˜˜u ˜effir.

Ziøen ur „ebìi˜ ara

ƒa˜˜ar„ ufella
†er ijiqe˜ a„-„awðeð

Am wa‹‹-en „u˜˜ar meããa

Am yiwe„ líaãa
ƒajmaì„ „ezŠa-˜ ˜i „lemmas„…

­ 13 ­ 
 Iöij asemmað 

Rran azul øef løaci

ˆ ay-en ur yeswi ci
Ur ye‹‹i läib i weslaf

Maca i mi „fu‹‹ „ejmaì„, awal yewwi-˜ alezzaz :

S„ufan me˜˜en wennìen

S ibãenyas mellulen
Maca „xuõõ lxe˜ma

An˜a im˜anen lluÿen

Cebíen wu˜mawen
Iles nniŠ „lisa

Allen Šer imeÿÿuøen

Azul ˜eŠ yilsawen
Amøar øer ˜effir yesla :

- Wali„ ‹an, amøar n „mes, mmi-s yer‹eb, ne„„a

i„e˜˜u øef uðar…
ˆeffir wexxam aneŠŠaru n „a˜˜ar„, ˜˜a Meqqran
yessers-e˜ mmi-s, yuli ne„„a øef uje˜ìun.
Iber˜an n „u˜rin am us„u n wezrar : õubb „alið, ‹ra
n lqe˜ma„ a„-„awðeð „a˜˜ar„ n iðen. ‡if ‹if ula „-
„ijemmuyaì, usan„-e˜ ˜eŠ wul n „u˜˜ar, yerna s
uma„a ur bìi˜en„ ara øef „liwa. ˆ ay-en øef „„na˜in
yelmeÿyen… ƒi˜ i sen iìeäben ˜eŠ uneb˜u a ˜-
˜˜un„ s „meøra.
Ihi wwðen „a˜˜ar„ iðen, rran azul øef ifellaíen, ur
n‹errez, ur sserwa„en, aŠa˜ mu øezzif yiles.

­ 14 ­ 
 Iöij asemmað 

Amøar ihe˜˜eã-as, i mmi-s

Maca ameÿÿuø-is
Yerra-„ øer ˜effir yesla :

- Si‹˜e„ amøar n „mes, ne„„a yer‹eb, mmi-s mes‹in

i„e˜˜u øef uðar…

ˆ˜a Meqqran ha„ yesla

Ur yeìÿiŠ yeÿra
Awal a ˜-ye˜˜u ˜effir

Ye‹‹er-e˜ wayeð bu-„mussna, ˜eŠ wawal yenna :

- “Muqle„ øer ccib n „mes

“Ha„ yer‹eb weí˜-es
“Mmi-s i„e˜˜u øef uðar”

Lemmer iíe„„eb a ˜-yessu‹‹es

Rre‹ba ur ines
Yeq˜em yiøes-is ˜ amøar

A˜ yerr „ari‹„ a„-„efres

I mmi-s a˜ yales
A˜ yeää afu˜-is i „„aã.

Yuøal ˜˜a Meqqran yesseíseb, imeyyez, iwala,

yeÿra, yessen,… ˜ amøar! ƒeŠra-˜ yiwe„ n „øawsa :
a˜ re‹‹ben ˜ i-sin.

­ 15 ­ 
 Iöij asemmað 

Ay ah˜um yessazzalen
Øef win isellen
Weräin yeffeø ˜i lber‹a

ƒa˜˜ar„ n iðen ur „ebìi˜ ara… am wa‹‹-en

Imaziøen, si zi‹ i „en yenøa lweíc ˜ ucenŠu,
bennun ixxamen ine„ðen wa øer wa, iber˜an ˜
imecöaí; am „u˜rin yemqaraben, imi i˜urar ˜ iÿra,
‹ra n wan˜a yella ciö n luða „-„a˜˜ar„.
AzmumeŠ yuøal i ˜˜a Meqqran ˜ a‹ras n wenyir.
ƒirza s ame˜˜a‹el „uøal ˜ aseøli n wemnaø3. Mi
fføen i „ejmaì„ yesla :

- “Muqle„ wi ur nuŠa˜ Ãebbi

“ˆeŠ sin ir‹elli
“I re‹ben aøyul mes‹in

“Yiwen ˜ aciban yili

“Wama mmi-s-nni
“Yejmeì „azmer„ i „ismin

“Äeh˜en i-sin i „i‹li

“ˆ lmen‹eã waŠi
“Nwan läenne„ a „„ walin”
Awal ur ˜-yeffiø ˜eŠ yiles n ˜˜a Meqqran, maca
mmi-s ziø yesla a‹ „imsalin yen„eq øer baba-s
yenna:
- I „ura ame‹ ay ˜ ixef-is ?

3
Aseøli n wemnaø : s „efãansis„ “parcours ˜u comba„„an„”

­ 16 ­ 
 Iöij asemmað 

“Uliø „elíið
“Líiø „ulið
“Nelía i-sin

“Sliø „eslið
“Nnan wiyið
“Ay-en nex˜em ur „ bøin…”

Amøar yeŠr-e˜ nneh„a

S iŠenni iwala
Yuøal ihuzz aqerru

- Yya-n, a mmi, a ne‹‹ sya,

A neŠzem „iÿŠa,
Yiwen ur aø ye„„lummu

A nali a˜rar, luða

†ar-aneø lbaðna
I yiwen ur „„ níe‹‹u

Xas ma nelluÿ neø neãwa

Ne‹‹er-e˜ ˜i cce„la
Yefran „imsal s waðu

Ay-en nex˜em ˜ir - yelha

Ya‹ Leqbayel a‹‹-a
ˆ leqrun, øer s˜a„ cfu…

Ihi, ˜aì ‹eá… a‹‹-a.

B. Ihiäa„en

­ 17 ­ 
 Iöij asemmað 

Ummu
Ef‹-iyi-„-i˜ ˜ 'lfahem'
Allaø ixe˜˜em
Sa‹in 'llah la qra'

Nuøal neÿra-„ s wallen

Ay-en i ø yesŠurrìen
ƒamur„ ass-a ame‹ i ˜-„eŠra

A˜ yaãäu win i‹errzen

Neø win yeŠŠanen
ˆeŠ ummu4 a s ˜-„e˜˜u „ussna.

Ibeøriren
ˆeŠ ujeølal ye˜˜er ufareÿ
Alamma yerreÿ
I ˜-„„Šan ibeøriren

Ma yella iles ye„„warez

Aðar xas ye˜˜ez
ˆrus wi ara ˜-ifehmen

Allaø ˜ aíriq ye„„wa‹rez

Yis „iö „ferreÿ
ƒussna „e˜˜a ˜eŠ wawalen.

4
Ummu : isem n yiwen õõabun n wewren n zi‹ (fr. Omo).

­ 18 ­ 
 Iöij asemmað 

Iccer
Ne„„waööaf a‹ ˜eŠ yiccer
Ulac øef wi ur „uri ssiyya

Win ur ne˜˜i seŠ yinzer

Ye„„u ˜i rrebŠ ssnesla

Zzux s yiles ˜ iøÿer

I win ye˜˜an s „azzla

Iban-as wejŠu meqqer

ƒiqellaì„ s lxið i „Ša.

Ìmeã
Anwa ay ˜ Aqbayli iÿewren
ˆ win i‹elxen Šma-s

Anwa ay ˜ win ye‹‹a„en

ˆ Ìmeã yernan wel„ma-s

Anwa ay ˜ win iíeãcen

ˆ win mu cebíen„ „uømas

Ma ˜ ne‹‹ini Šar-asen
ˆ winna ine‹ãen yemma-s.

­ 19 ­ 
 Iöij asemmað 

Lan˜
ƒamur„ ˜ “No man’s lan˜”5
SseŠ-s irŠazen llan-˜
Maca yal wa an˜a yerra

Ssuføen, zlan, Šran-˜

Wi˜ yelluÿen rran-˜
Be˜˜un zzewã, „-„amara

ˆeŠ way-en ur nelli snulfan-˜

ƒ„fa‹‹an, usan-˜
Isem nsen “les †.I.A.”.

Aãumi
ƒ-„ifires„ neø ˜ afeqqus,
ƒizwal, a‹ermus,
ˆeŠ way-en yellan ˜ imøi

Aqabac ˜ wemŠer i-wfus

Ye„„selli‹ fessus
Ay-en yelhan n Uãumi

YeŠra way-en n ˜ir messus

Ma ur iza˜ ixuõõ
Winna s yisem n Weqbayli.

5
No man’s lan˜ (s „eŠlizi„) : „amur„ ur ye‹‹i uðar.

­ 20 ­ 
 Iöij asemmað 

Imariren
ˆ ay i-Še‹‹an imariren6
Ðran ibararen
Ma axeõõaã ye„„usuøa˜7

ƒ-„imìemmãin iøerbazen
Wi˜ yeøran fu‹‹en
AneŠŠaru ye„„emŠarra-˜

Ye„„Ša awlaf8 i i‹aramen9

I wa‹‹en a s ˜-rren,
ƒamur„ a „ yeää i wejãa˜.

Nnexma
Yiwen yessaŠer i˜rimen
Wayeð ye„„af-e˜ nnexma

Yiwe„ „seììu-˜ irŠazen

ƒayeð „xellu líaãa

Yiwen iíesseb a‹raren

Wayeð yerra-„„ i isefra

A‹‹-a ay ferqen wallaøen

Yal wa ani˜a i „ yerra.

6
Amarir : win ye„„e‹‹in ‹a n wurar (fã. joueur).
7
Suøe˜ : areqqeì (fã. rec„ifier).
8
Awlaf : asi‹en (fã. pho„ocopie).
9
A‹aram : as˜u‹‹el n le‹waøeð n yiwe„ „e‹„i (fã. ˆossier).

­ 21 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒamcic„
Yiwen ˜ Šma-s i „ yenøan
Wayeð yenøa iman-is

ƒeähe˜ ˜eìwessu yuran

ˆ läe˜ra yuø uÿar-is

Acíal ˜ leqrun ye˜˜an

ƒamur„ ur „be˜˜el i˜is

Am yir „amcic„ ˜eŠ öölam

I „e„„xe„„i„10 arraw-is.

Lebøel
Yeÿra Ãebbi øer ˜axel :
Ul yellan ye˜øel
ˆaymi i s ye‹‹es acciwen

ƒ-„aqsið„ n Íme˜ lebøel

Wissen ma ice„„el
ˆeŠ uÿar i s „ella ˜eŠ i˜ammen

Neø ma ulac-in ˜ axebbel

Yemma-s ˜i laõel
ƒe‹‹er-e˜ seŠ wi˜ yemsenøen.

10
Xe„„e„ : Šzer.

­ 22 ­ 
 Iöij asemmað 

Bu-Sseì˜
Ay asmi yeááa baba-s
A„-„enŠer yemma-s
Bu-Sseì˜ ihi yeääa„en

Winna yeøran ˜i „menqas

‡ra ìe„„ben fell-as
Yen‹eã leísan ˜ wuffiren

Ye‹‹er-e˜ yiwen bu-„issas

Øef ur leìben „i˜˜as
Yenna “lhu„ ˜ ccøel nwen”.

ƒamril„
Yelha ala i yisem wareÿ
Maca irennu lìezz
ƒammem„ n „zizwi„ „u‹lal

Ye„„arra läeh˜ wemberrez

Allaø iferreÿ
Wi˜a‹ i-Šez˜eø wawal

ƒamril„ øas „eíbes „erreÿ

Ur „e„„arra ifeÿ
ˆeŠ wass „õeíía sna„ „i‹wal.

­ 23 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒansuf„
ƒewìeã „ensuf„11 n ˜axel
IŠenni a ˜-yenõel
A ˜-iõubb øer lqaìa

Aðar uli an˜a yerwel

S „emrar„ ice‹‹el
Øer Šma-s icu˜˜ mxalfa

ˆin „iriri„ usiwel

Win ur ˜-nøawel
Ne‹eã-i„ mi „e‹fa cce˜˜a.

Ameááim
ˆ˜uni„ „ezŠa „e„„e˜˜u
Ur „eìni usbiã „eqqim

Weräin yella ˜ asefru

Yewweð-e˜ „aðebsi„„ welqim

Aðar ire‹‹el ileííu

Afus yeÿÿlen ye„„leqqim

Ma ˜ win izerìen aðu

IheŠŠi amŠer i umeááim.

11
ƒansuf„ : a˜˜a˜ n win ye„„i˜iren weí˜-es (fã. soli„u˜e).

­ 24 ­ 
 Iöij asemmað 

Öumaöic
Sexleð maöic12 iõeíían
†er „aŠa˜ yer‹an
Aze‹‹a-nni ðil fell-as

A‹‹-en i „eðra i win yeøran

Yeølin ˜ líe‹‹am
I „mur„ a˜ õeŠŠmen lsas

Issin amíiíe˜ yellan

A bu-nniyya, ay azuran
Mi ara ‹ rren ˜ alemmas.

Ããhis
AŠa˜ yeãwan ssusmen
Ur smen˜aŠen
Awi-˜ a˜ i˜um wass-is

Ma yella ˜ wi˜ yeníafen

Ze˜˜ren13 „„ifriren
ˆ˜an am Ìli øef ããhis14

ˆi „meøra n Izayriyen
Win ur ˜-ìriðen
I uðebbal izewwi15 i˜is.

12
Maöic : Öumaöic.
13
si “Z˜er”.
14
Ããhis : zzayla (fã. Mon„ure).
15
si “Zwi”.

­ 25 ­ 
 Iöij asemmað 

ˆaø…
Semmal iwezzen wallaø
Ye„„aÿay yiles i lhe˜ãa

Ÿer ‹an arŠaz ma ye„„naø

YeìÿeŠ ye„„awi rreŠma„

Maca „imes ma „essaø

Ur „„ snusuyen„ „me˜wa

A‹‹-en, uzzal wem˜an ˜aø

Ma ayla-s yuøal ˜i „mara.

Aìebbaj
Anwa ur nerÿi afenäal
Yessiri˜ leíwal
ƒaŠi ˜i ˜˜unni„ „eðra

An„a „„ejãa ur nmal

Si ccerq mi ˜-yeffal
Neø aðu aøerbi n cce„wa

Ala afenyan i ˜-mazal

ˆ aìebbaj n líal
Øef ur „e˜˜i yir lhe˜ãa.

­ 26 ­ 
 Iöij asemmað 

Wi˜ yeøran
ƒe„„øaðem a wi˜ yeøran
Ur „esìim ccan
Anef i rrebí a‹ ˜ cci

A‹‹-en i „„ bøan líe‹‹am

Yiwen ur ye„„ban
Ma ˜ alluy ye˜˜a „-„mussni

Maca a‹‹-a ay „-„amur„ yeflan

Ula ˜ berzi˜an
YeŠla-˜ s „mussna seŠ „eÿŠi.

ƒifi˜i
Uzneø-‹ ay i„bir íewwes
ˆi „eŠnaw øewwes
ƒ„xil-e‹ na˜i fell-as

Ul „eääa mazal yuyes

Xas „imes ˜eŠ-es
ƒe„„enfufu˜ ið ˜ wass

ƒewweð „fi˜i s iøes

ƒayri „˜erres16
ƒesseølay uŠlan „uømas.

16
ˆerres : sefruri (fã. briser les Šraines).

­ 27 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒirŠin
IniŠ yeshel s yiles
Løerba „˜elles
ƒ‹ebbel, „iö „me˜˜el

Win ye„„mennin s „efses

Iqerreb øur-es
A s yens uzal s uøiwel

Ma ˜ winna yellan ˜eŠ-es

Øef „erŠin yeìfes
Yezza wul-is øer ˜axel

J. S. ‡.
Ccwi „ella J.S.‡.17
Wamma yili ne˜˜a
†er yeblaðen ˜ ubaliø

Isem-is ma „fehmeð-„ ass-a

A bu-leqraya
“Ne‹ ˜ Aqbayli ay lliø”

F‹an afus s „mara

Neø aha„ s ããecwa18
Asmi i s be˜˜len isem cfiø.

17
JS‡ : fã. Je suis ‡abyle.
18
Ããecwa : „ajeììal„.

­ 28 ­ 
 Iöij asemmað 

Zzman
Ma ssersen wi˜en yeøran
Abec‹ið ìyan
Øer s˜a„ „e˜˜el „afa„

ˆeŠ „ira neø ˜eŠ yezlan

ˆ way-en yernan
Lexõaõ acenŠu iwala-„

ƒu˜er„ „e˜˜a ˜ imenøan

A‹‹-aŠi ay ˜ zzman
Wi ur nezmir yezŠa yemía-„.

L’U‹raine
Yewweð-e˜ usali ˜ amelían
SeŠ „mur„ n Lu‹ran
Rÿan azaŠlu n „mara

‡‹sen sser øef wefran

Øef „‹er‹as yebnan
Rran i lebøi líeãma

Wissen Lzayer-nni yeðlan

Ma as ˜-Šrin wussan
Neø „-„ajeínið„ ˜i „mura.

­ 29 ­ 
 Iöij asemmað 

Asmeìle‹
Wi rran „u˜er„ ˜ asmeìle‹
Asmi ara „eìre‹
ˆeŠ „aŠŠara a˜ yerr leqrar

Leq˜ic ye˜˜an ˜ uselle‹

ˆ amnaõef, isebbe‹
Am wu˜i ˜axel ubellaã

Øer ˜effir i-Šella ÿÿme‹

Wamma illew ibare‹
Øef yilemÿi ur nuøal ˜ amøar.

ƒussna
An˜a a‹‹-en „xab lmeìna
Iÿÿan „„waááan s ufus

Amðiq ˜eŠ „erwel „ussna

Aøyul yeõãaããeí, ma ˜rus

Rennun sxab øef lfeööa

Wi˜ yennan cbaía „xuõõ

Ma ˜ win „uŠi „irruŠza

Yernu ibi˜i øef uxi„us19.

19
Axi„us : aqeccabi.

­ 30 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒabuzeŠrayez„
Ur ˜-nniø ay-a ˜ way-a
ˆ wiyið i ˜-yeqqaren

‡eá „eslið, wayeð yesla

Ay-en a‹ øef i he˜ãen me˜˜en

Ma øur-i cce˜˜a „ella

Wi˜ i ˜-ye˜˜an a „„ øermen

ƒabuzeŠrayez„ ma „enfa
‡eãhen-„„ aŠa˜ i„„effren20.

ƒiblawin
ArŠaz yeÿran yeswa sin
Newwi-„-i˜ øef Iãumyen

AŠ˜u˜ nøan„ „uffriwin

Yeøza aÿe‹‹a s ifassen

Ma øaben„ „mussnawin
I warrac i ˜-ye„„asen

ˆ aŠa˜ yewwin „iblawin

Øer leìwanõeã ye‹‹awen.

20
I„„effren, i„effren (si “ffer”).

­ 31 ­ 
 Iöij asemmað 

Leìwanõeã
Mic‹i ‹‹awen leìwanõeã
ƒala a„-„enxeã
ˆ iblaðen ara ˜-yeqqimen

A‹al a „ ye˜˜u uøurar21

AzeŠza a˜ yeqqar
A˜ mm„en ifur‹awen

Re‹‹u a˜ „e˜˜u ar aÿar

ƒinið-as i wenÿar
Yerr „iniri ˜ imŠu˜en.

Anÿar
ƒ„amnen yiss zi‹-nni
Wamma ˜i „mussni
Weräin i ˜-yenna yiwen

Yesìa-˜ mmi-s ˜ Aqbayli

Ihe˜˜eã-as yili
Yeffeø-as-˜ s yiles iìewjen

ƒussna „be˜˜u ˜eŠ „emÿi

I cce„la ˜ imøi
Ma ˜ aørum ˜ayen n iðen.

21
… a „ ye˜˜u uøurar : … a „ yeáá uøurar.

­ 32 ­ 
 Iöij asemmað 

Aørum
Llan„ a‹ „meslayin
A wi yessnen mi„in
Xas ma „-„aìãab„ sufella

AŠa˜ ye˜˜an „im˜inin

S líif, „i˜iwin
Ye„„nefðas yiles øef ãebìa

Maca Šer „mussnawin

Laõel a˜ yeqqim
Yal amðiq iŠa i „øawsa.

Aøaref
Ããuí Šer sin ˜ aøaref
Uli an˜a yeööef
ƒeqqers-e˜ si yal „ama

ƒiö ineŠŠin am ããef

Ulac asuref
ˆeŠ i s ˜-„e˜˜a leqniìa

Ma ˜ ul øer ˜axel yenzef

Ye‹mec ine˜˜ef
S yal ame‹„i „e˜˜el „uffra.

­ 33 ­ 
 Iöij asemmað 

Muíya
Ilul-e˜ „eb˜a lfe„na
Syin a‹in yeøra
A˜ yeŠmu zzeheã amecöuí

Yeí˜eã s yisem „efra

S wacu i ˜-„eŠla
ˆ˜em „abaliz„ a Muí

Ye˜˜er ˜eŠ yifer n Fãansa

I „xe˜˜em „mara
N imse˜˜eq n „unöic„ ma icuí.

ƒussfa
S‹u˜ allen s iŠenni
Leísab s ye„ri
Iÿri i webri˜ ye„„ules

ƒussfa22 „íemmel lìali

Øef „uya„ yuli
‡ra n wi ˜-ye‹‹ren ˜eŠ-es

Asmi ara „ili „˜u‹li

A„-„efrez „e‹„i
Ass-en läeh˜ a ˜-yas weí˜-es.

22
ƒussfa : aíemmel n yiman-is (fã. éŠoïsme).

­ 34 ­ 
 Iöij asemmað 

Buãa23
Ay isem yebðan øef sin
ˆaŠi „-„iŠzirin
ˆihin ˜ i˜urar n „mes

ˆeŠ ƒahi„i „if„ilin

Feääen„ „øal„in
YeŠŠul yiöij ma yeööes

ˆeŠ Aføanis„an „ilawin

ˆi öölam „aööucin
ˆeŠ uzal „afa„ „e„„wa‹‹es.

ƒirŠa n „emÿi
Wi ur yezŠil weøbel yini
A løiða, a yelli!
‡ra cuffeø ye˜˜em-i„ waðu

ˆ awal yez˜eøn Azayri

ˆ iminiŠ yili
Yuøal yerra-„ ˜ asefru

Ye„„me‹„i-˜ „irŠa n „emÿi

ˆ ‹ra ye„„menni
ƒura ye„„huzzu aqerru.

23
Buãa Buãa : „iŠzirin ˜eŠ uŠaraw n Pasifi‹.

­ 35 ­ 
 Iöij asemmað 

Ããayan
ƒamur„, „-„amur„ ‹an
Ur „elli ˜ ay-en n iðen

ˆ a‹al øef yez˜eø wem˜an

ˆ i˜urar neø ˜ isaffen

ˆ luða neø ˜ l‹ifan

Yal wa ˜ ay-en i „ i˜-iõaíen

Øer läenne„ ˜ ããayan24

Am Šer yiles ˜ ifassen.

‡alifuãni
†er Lzayer ˜ ‡alifuãni
Acemma ur yelli
ˆeŠ way-en i „en iferqen

ˆeŠ yiwen uzariŠ-nni

ZŠan„-e˜ „-„irni
ˆeŠ „ebluleø„25 i wallen

Maca yiwe„ i lemni

ƒayeð i-wmenni
ˆ lxilaf Šer ifassen.

24
Ããayan : yiwe„ si „iwwura n läenne„.
25
ƒabluleø„ : „a‹ur„ n lqaìa.

­ 36 ­ 
 Iöij asemmað 

Amerwas
Win øer øur-es amerwas26
A˜ ye˜˜em ame˜was
Weqbel a s ímun waman

ƒu˜er„ „e„„e˜˜u s wass

Mic‹i ara ˜-„as
ƒame„„an„27 mebla lawan

Ma ˜ bu-uqerru ˜ aferðas
Yenwan „ixnanas
Lìaã ˜ bu-ufus n laman.

ƒinzar
Ur lliø ˜ bab n „„aã
Ye„„aöafen aÿar
Ulamma „„ejãa „eqqur

ƒ„amneø s leìwanõeã
ˆi ããmel ˜ uzaøar
Meqqin-˜ yemŠu˜en uba‹uã

Maca ur yi ááan„ „inzar

ƒamur„ n Lzayer
N wass-a, aze‹‹a a„-„imøur.

26
Amerwas : areööal.
27
ƒame„„an„ : lmu„.

­ 37 ­ 
 Iöij asemmað 

Uø˜im
Afellaí ye‹rez yeìya
Mic‹i yes„eìfa
I„„e‹‹es ar‹as øef weŠlim

Am we„ãa˜i28 mi „ìe˜˜a
ƒfu‹‹ lfe„na
Yessers abec‹ið yeqqim

Rnu ame˜yaz ma yura

SeŠ wul i ˜-yenna
I „la„a ˜ iðes n wuø˜im29.

Iøimi
A Ãebbi ef‹-e˜ ameááim
A neáá, a neqqim,
A neÿÿiÿen øer l‹anun

I yerŠazen a neŠer alim

I „øeööen aclim
ˆeŠ beããa yeffer lmaìun

Xas err a „amøar„ afzim

Seøzef „iøra„in
ƒesìið-˜ irŠazen iŠemmun.

28
We„ãa˜i : aŠrawliw.
29
Uø˜im : win yes„ahellen, win ur nðellem (fã. le jus„e).

­ 38 ­ 
 Iöij asemmað 

Ccluc
Awal yeshel øef yiles
Imi ur yesìi iøes
An˜a i ‹ yehwa a „ „erreð

S„eqsi ccluc øur-es

Asali n u˜erres
N uøaref ye˜˜an yesseð

ƒu˜er„ „e˜˜a „essulles

Iÿri ye„„ulles
Yerøa yiöij a „ „ìefseð.

Xemsin
Xemsin n sna ziø ˜rus
Ilaq-aø ufus
ƒewìeã „u˜er„ i „ussna

Neøza „i‹„i am uðarus30

Mes‹u˜ i ne„„rus
I ne„„af „eøza lqaìa

Aqbayli am „„ejãa i-Šsus

ˆeŠ „i˜e„„ i-Šxuõõ
Ye„„a˜i i Šma-s s „uffra.

30
ƒi‹„i am uðarus :

­ 39 ­ 
 Iöij asemmað 

Anhil
Asmi nu˜aø iman-iw
I ˜-ufiø an˜a i ø ˜-ufan

Asmi a‹‹-en „„eõõreø wi˜-iw

Ne‹ xem„eø me˜˜en walan

Ihi ˜ anhil31 ay ˜ isem-iw

Ma ˜ Leqbayel ˜ imawlan

ƒura „-„uffra ujeínið-iw

Aqerru n „i˜e„„ a˜ iban.

Lama
Ahaw ‹an a Leqbayel
Ay-en øef i „e‹bel
A ˜-„arew „ser˜un„ lama32

Wamma „ayazið„ fiíel

ˆ uraø øef i „ez˜el
Aìessas yezŠa øef „ama

Yal ci yuøal øer ˜axel

Ma „-„i˜e„„ „feõõel
ƒe„„nuz ˜˜aw ööabla.

31
Anhil : afãux ameqqran (fã. au„ruche).
32
Lama : aøersiw si „wacul„ n weløum (fã. lama).

­ 40 ­ 
 Iöij asemmað 

Juãjya
Am Lzayer neø Maõeã
Ssurya neø Nnijer
A‹ „imura n ƒfer‹a

Ur ye„„aääa ara lìes‹eã

A‹ersiw n zzweã
Yeööef seŠ wasmi „efra

Ala aŠ˜u˜ ma ye‹‹er

Yeìyan ˜i lmen‹eã
A˜ yeŠ am ˜i Juãjya33.

Lemla‹
Axir aíbib øef Ãebbi
Wala win i ˜-„eääa yemma-‹

ˆ awal n umjeããeb ay-aŠi

ˆ win yesseøli lehla‹

ƒem˜el „ewwur„ ur „elli

ˆ öölam ay ˜ ˜˜wa n lesla‹

Yuøal-e˜ lxiã wiss ansi

ˆeŠ „u˜er„ yelha lemla‹34.

33
Juãjya : „amur„ ˜i Luãup usammer (fã. †eorŠia).
34
Lemla‹ : asnemle‹, „uqqna s zzwaä, axðab.

­ 41 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒaluf„
Ääe„-aø xeã„„um a nemme„
A‹‹-en „ram xe˜me„
I s yenna win n A„ Yanni

ƒaluf„ n „maziø„ meqqre„

Lqaye„, ÿÿaye„
Ur „eb˜i seŠ wass-aŠi

Wezne„, ssali„, sserse„

Iber˜an be˜˜le„
Wi˜-a‹ a‹‹-en ur ne„„awi.

ƒamar„
YeŠŠul werŠaz iíenne„
Iøil xas summe„
Ööes øef sin imejjan35

RreŠma„ sna„, yiwe„

A˜ yuøal yexme„
Syin mi s ìe˜˜an wurfan

Ma „-„ameööu„ ma „ewwe„
ˆeŠ „amar„ „„ebbe„
A ‹ ye˜˜u uzeŠza øef uquran.

35
Imejji : ameÿÿuø.

­ 42 ­ 
 Iöij asemmað 

Imceð
ƒu˜er„ a‹ ˜ le‹˜uba„
ƒi‹li s läeããa„
Ay-en n iðen ˜ lme‹„ub

Wi ˜-ye‹‹ren bab-as yesìa-„

YezŠa yesìe˜˜a-„
ˆeŠ yemceð xas ˜ acebbub

Ma „-„iqsiðin n ssebba„
Njeããeb neÿra-„
ƒi˜-a‹ ˜ axelleõ n ˜˜nub.

I‹ucbar
Ussan „e˜˜un øer s˜a„
Øef yal „aøawsa ye˜˜ren

ƒe„„uøal „e„„cib „amar„

ˆeŠ uqerru ula i ˜-yeqqimen

ƒe„„e„„i „a˜la „azzar„

Xas ˜ uzzal i‹ucbaren

A‹‹-en ula „-„ameslay„

Ma ur „esìi awalen i„raren.

­ 43 ­ 
 Iöij asemmað 

Nu‹liyiã
Iðelli me˜˜en ‹errzen
S „yuŠa n yezŠaren
ˆ˜an ˜i läeããa n lewqa„

Ass-aŠi s ye„ra‹„uren
ˆ awal n Iãumyen
I winna nneø ani˜a-„

Nu‹liyiã36 ˜ ifeööiwjen
Neø ˜ ay-en n iðen
S wacu ara nqabel s˜a„.

Aøerrus
Yelha wi yeööfen ˜i „ja˜˜i„
ˆ sser n „õebíi„
S yis i Šman yerŠazen

Maca „aŠi ˜ ˜˜unni„

Wi ur neÿwir „eää-i„
ˆ aøerrus Šer imejjuŠen37

‡ra n win iran „alwi„

A „„ yaf „ame˜˜i„
A˜ yezwir wi˜-en ye‹‹ren.

36
Nu‹liyiã : „a„i‹nuluji„ (fã. nucléaire).
37
AmejjuŠ : ií˜er u‹ermus.

­ 44 ­ 
 Iöij asemmað 

Iíec‹ulen
ƒ„awin-˜ ne‹ni a ˜-nawi
Awalen ansi !
SeŠ „meslayin niðen

S „efãansis„ “La chimie”

“Chemical” aŠlizi
Õõu„ yecba ˜eŠ imeÿÿuøen

ƒ„aÿen me˜˜en yili

Yal mi ˜-„ban „e‹„i,
Ne‹ni neqqim ˜eŠ iíec‹ulen.

Lbumba„
ˆi lbumba„ söerðiqen
Wi˜-nni yessnen
Ame‹ i „e˜˜un lecøal

ˆeŠ „u˜˜ar s˜erwicen

Neqqen irŠazen
S „susmi ur ye˜˜i ccwal

“La chimie” ˜ iíec‹ulen

†er sin wawalen
ƒacihan„ „be˜˜ ur „mal.

­ 45 ­ 
 Iöij asemmað 

Lebli˜a
ƒamur„ ur iban yexf-is
Yenneqlab wu˜em-is
†er „iííeãci ˜ leíya

Yal wa ijebbe˜ i yiman-is

Yeníerwa ˜eŠ wi˜-is
Am win ihemmjen yerfa

ƒenna ji˜a-s ˜eŠ wawal-is

Mi yexreb wexxam-is :
“Ha„ ye„„i am lebli˜a”.

‡aw‹aw
ƒamur„ „ãuí a‹ ˜i “˜eal”38
ArŠaz bu-yiøil
Fell-as i „„e˜˜zen ‹aw‹aw

AŠa˜ i wumi imal weì˜il

Uøur ye˜˜a l‹il
Fãansa „ezŠa ˜ aì˜aw

Ass-a mmi-s ˜ aŠujil

Ye˜˜a øer Bujlil39
Ma wamma baba-s sellaw.

38
ˆeal (ør. ˜il) : awal n „eŠlizi„, amsewweq.
39
Bujlil : am‹an ani˜a „ella „emìemmeã„.

­ 46 ­ 
 Iöij asemmað 

“ˆeal”
“ˆeal”-aŠi s „eŠlizi„
ˆ awal n „emlili„
Ye„„ili Šer imeqqranen

Win izemren i Šma-s yeáá-i„

Ne‹ni „-„awaculi„
Ya‹ nemyecra‹ i˜ammen

Win maáái nneø ˜iri-„

ƒamur„ „anaõli„
S ˜˜reì nneø, maáái nsen.

Asemmum
IŠer ajeääiŠ usemmum
S „ewãeø za˜en„ „øal„in

ƒeqqel-e˜ leímala leìmum

Ma „-„aŠma„„, Šer „nuðin

ƒu˜er„ „e„„e˜˜u ur „e„„lum

ƒayri „ze˜˜el „e„„øim

Yecfa Weqbayli ay-Šennum

Ye„„øunfu ire˜ øef walim.

­ 47 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒuŠar yal…
Asif ye„„awi lej˜ur
Ye‹‹a„ uŠeffur
S u‹u‹ru abri˜ i „i‹li

Abeãnus yecba aqen˜uã

Yenneð „uya„, zur
ˆeŠ usebbað yezŠa yej˜i

I läamì mu zzin õõuã

Wi yebøan a ˜-iÿuã
ƒamussna „uŠar yal ci.

Aãhan
ƒi˜e„„ „ebða ˜ icriíen
I wi˜ iíeãcen
Imeqqranen ˜i “lpu‹iã”40

ƒamur„ ass-aŠi „eãhen

Uli ˜-yeqqimen
‡unwi lhu„ “anwa yelhan anwa ˜ir”

Aãäu„ ar ˜-sseqsayen
AŠa˜ i „„ yuøen
Mi ara ˜-Šlun s “nnu„ir”41.

40
Lpu‹iã : „urar„ n „‹erðiwin (fã. poc‹er).
41
Nnu„iã (fã. no„aire).

­ 48 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒaøras„
AŠa˜ i-Šeÿran, ÿran
ƒimenna ur ˜-„ban
Yal wa aŠerruj i yiman-is

ƒamussni am bu-iŠelfan
Ilaq yiwen ‹an
ƒaøras„ „e„„íibbi sser-is

†ran-˜ ciö-nni iŠer˜an

S ccmeì am yizan
Ma ˜ amøar yessen abri˜-is.

Abãaí
Yeìmeã webãaí, ˜eŠ-s ccwal
S werŠaz ur nu‹lal
Ulac iz˜eø-i„ waðu

An˜a iqureì ucanŠal

Xas aðar s „„wal
YuŠa˜ ani˜a i„e˜˜u

ˆi Lzayer yeŠzem wawal

ƒi‹„i ˜ lmuíal
Ma ssif, nniŠ uqerru.

­ 49 ­ 
 Iöij asemmað 

Icar
Ma „e„„waìãeb „e„„waxãeb
Ma „exãeb ur „bennu

Wi „ yennan ur yes‹a˜˜eb
Aql-aø ˜eŠ-s a ne„„ìummu

Mmi-s n Xel˜un ma yesleb

ˆi lawan i ˜-iíe‹‹u

Ay-en a‹‹-en icar ˜ leìäeb

Ass-a yewweð-e˜ la iðerru.

ƒaööuc„
ˆ as‹er‹er n ööbel yeqres
ƒifi˜i ar iøes
Allaø iz˜eø-i„ waðu

Wi yenwan aøbel-is ye‹‹es

ƒaööuc„ „reqqes
Wis-sin a la ˜-ye„„nulfu

ƒu˜er„ „ebìe˜ xas „enqes

Iøeblan ˜eŠ-es
ˆ i„raren i wi ur ncefffu.

­ 50 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒewser
Asmi a‹‹-en nehle‹ nenöer
Ixuõõ-aø õõbeã
ƒaööuc„ „neŠŠi am „ala

Ne„„ãaäu yiwen a „ nÿer

NuŠa˜ øef ccfeã
A˜ yem˜el ur i„„elli ara

ˆ asirem „eøleb „ewser

Nuøal ˜in ne‹‹er
Illew ye„„Ša-˜ „iwwura.

U˜em
Ãebbi yeÿra øer ˜axel
Lhemm ay-Šenøel
Xas ye„„ban wu˜em yeðsa

Yuøal wuŠur ˜ ace„„el

Ye„„be˜˜il weøbel
Weräin neã„aí smana

Ne„„ãaäu ‹an a ˜-yenfel

U„„unami42 a n˜el
Ne˜˜u ˜ wezlaz n lqaìa.

42
A„„unami : anøal n waman n yillel øer wa‹al, mi „ezlez lqaìa ˜i „mur„ n
lin˜unizi.

­ 51 ­ 
 Iöij asemmað 

Leqran
Llan aŠa˜ ye„„warzen
Xuõõen yerŠazen
Rran Illew ˜ amrafeq

Allaø ye„„cu˜˜u ifassen

Ur yerðib ssnen
I wi˜ “Ãebbi ˜ amnafeq”

ƒe˜˜un, ˜i lbaöel xe˜˜men

S iŠenni qqaren :
ˆ ne‹ni i-Šesìan líeq.

Rrif
Ay aŠa˜ ssneø, ssnen
Ma cemmãeø-awen
S „mara i ˜-yeääa uøilif

ƒessnem-iyi, ssneø-‹en
Lewqa„ ha„„ be˜˜len
Yeffeø-e˜ unezŠum n líif

Ass-a nuøal ˜ irŠazen

Ur seŠ-i, sseŠ-wen
Wi ur nezmir ye˜˜u øer rrif.

­ 52 ­ 
 Iöij asemmað 

Ccfawa„
SeŠmi ˜-ne‹‹er ˜i „emÿi
Ala ˜ imenøi
ˆi „eŠma„„ i-ŠeŠma ccwal

Ulac ˜ acu i ˜-nessuli

Ur „ebni a„-„eøli
ƒ-„iyi„a ucemmux s uzzal

ƒ„xil-e‹ ay ul henni-yi
A„a icab yiri
S ccfawa„ yezŠel líal.

Ibawen
ƒferqem n wayŠar-awen
Yiwen s yiwen
Am ibawen øef lluí

ƒerram „amur„ a‹ nwen

S ‹ra n win yecðen
YezŠa yeŠra-˜ ˜ amecöuí

AŠa˜ yelhan a‹ „essnem

Ma maáái sseŠ-wen
Yesìa zzher ma izŠel ããuí.

­ 53 ­ 
 Iöij asemmað 

Lefraq
Lefraq ye‹‹a-˜ sseŠ-wen
A‹‹-a ay ˜ ucmi„en
Yal wa ijebbe˜ i llem-is

ƒezŠam „e„„um irŠazen

Yellan „„naøen
Uxõiã ye‹ãeh iman-is

ƒaŠma„„ s yiles, „essnem

Øef i‹ersiwen
ƒemøer lqay läib-is.

ƒaŠerfa
Ass-aŠi anwa ay ˜ arŠaz
S„eqsi axeããaz :
ˆ win umi lqay läib

ˆ˜u be˜˜el rric i lbaz

ƒaŠerfa a„-„faz
†er yefãax ifu‹‹ lìib

Am „„ejãa mi „uraz43
Yir aÿar yulzaz44
A ˜-„ban „eääuääeŠ mbeììi˜.

43
Uraz : sìu uruz („„ejãa).
44
Ulzaz : n„eð, awi alezzaz/alzaz(fã. ra„„acher, lier).

­ 54 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒibíir„
Weräin yuø wem˜an yessnen
ƒibíir„ yeääuääŠen
Weqbel a „„ ye‹„il uðar

Yella u‹essar ˜ usawen

Leqlum yesseŠmen
ƒaxsay„ „e„„e˜˜u ˜ uÿar

Leìäuyab ÿerren„ wallen

Ur ‹‹in ifassen
Yecba ˜i „irŠa n wenÿar.

ƒure„„
Yya a yul eää „i˜e„„
Aha„ „-„iceã‹e„„
Maáái ine‹, n wallaø

Ne‹ni s Imaziøen n„e„„

ˆnub n „ure„„
Nerra-„ ˜eŠ yiÿi i-Šez˜eø

†er „bubi„„45 „-„ìeläe„„

Mmer „ella „wize„„
An˜a a‹‹-en ixuõõ a „ i˜-naø.

45
ƒabubi„„ : „aìeläe„„, „apupi„„ (fã. poupée).

­ 55 ­ 
 Iöij asemmað 

Imcumen
Lzayer ˜ m-ye˜rimen
I win yessusmen
Yef‹a lemqu˜ i„e˜˜u

Iÿerr yessa˜er i wallen

Yeõõeã imcumen
ƒaqlað„ „reffe˜ „‹ennu

A˜ yerr afus øef wallen

ˆeŠ umeÿÿuø leqöen
Øef „ayri s yizli icennu.

YerŠem
ƒamur„ ww„en-„„ warraw-is
Ye„„be˜˜ilen i˜is
Wi˜ ye„„nuzun am lebõel

Win mu ye‹ref ufus-is

Ur neáái líeq-is
A˜ ye˜˜u ihe˜˜eã øef laõel

Mi „ i˜-iõaí umur-is
A˜ yeÿr46 abri˜-is
YerŠem „emÿi ˜eŠ i yenfel.

46
A˜ yeÿr : a˜ iÿer.

­ 56 ­ 
 Iöij asemmað 

U˜˜ir
Ne„„‹ellix imeÿyanen
Mi nuøal ˜ imøaren
A sen nini maáái a‹‹-a

‡ra n win yesìan i˜rimen

Ussan ˜ ubninen
Yen˜em øef ‹ra i ˜-yenna

Anwi i-Še„„uøaðen
ˆ wi˜-en yemmu„en
U˜˜ir ibe˜˜el cce„la.

Iðan
Ne„„ru øef way-en nesìa
Ass-en mi yefna
A s nerr ameääe˜ isuøan

Ne„„u-„ ˜eŠ „u˜er„ yella

Ma yenna ur nesli(a)
Nelha ˜ useŠlef n yiðan

ˆ aŠ˜u˜ ur nÿerr ass-a

Anef-as i-wze‹‹a
Ye˜˜er ˜eŠ way-en iìe˜˜an.

­ 57 ­ 
 Iöij asemmað 

Apulée
ˆ amaruy ˜eŠ imeqqranen
Neø ˜ je˜˜ nsen
Yella Apulée47 ˜i ƒfer‹a

Ass-a anwa ara „ i˜-ya˜ren

Xeã„„um wi „ yessnen
Ÿre„ i „ex˜em „uffra

IrŠazen s yerŠazen
Laõel s yismawen
Mebla aÿar imøi yer‹a.

ƒareøle„„
ƒareøle„„ ur „esìi aÿar
IŠa am umenqar
Jeb˜-e˜ a ˜-ye˜˜u ˜eŠ ufus

Ame‹‹an-is a˜ yeqqar
Yuøal ˜ azaøar
Ma „muqleð zelmeð-yeffus

Xas rnu ˜˜u amecwaã

Ssiøzif aðar
Ise„„ wa‹al ˜ay fessus.

47
Apulée : s „maziø„, Afulay, ilul ˜eŠ useŠŠas 125 ˜i M˜awãuc (Lzayer),
yemmu„ ˜eŠ useŠŠas 170 ˜i ‡aröaj.

­ 58 ­ 
 Iöij asemmað 

Imusu„en
†er i˜urar ˜ usiŠna
ƒibi48 ˜ Ccinwa
Ay mazal Imusu„en49

ƒezŠel-i„en „eŠrawla
N ye˜les ˜ ccna
Mazal ˜i „ja˜˜i„ ööfen

Maáái am „eŠma„„ n „mara

ƒaqbayli„ „ella
Nu„ni s ããay i ceööíen.

Yebrir
Yebrir ˜ aŠŠur imehbal
Allaø yessawal
I win ur nebøi a˜ isel

ˆ lweq„ ˜eŠ yeqwa ucanŠal

Ma ur yelli le„„‹al
Ããuí ˜eŠ „u˜er„ yeíõel

ƒafsu„ ma izŠel-i„„ líal

ƒðul a ˜-„uøal
ˆ˜u ‹eáái ser‹e˜ leìqel.

48
ƒibi („amur„ n ~): fã. ƒibe„.
49
Amusu„ (fã. Mosou).

­ 59 ­ 
 Iöij asemmað 

Anecãeí
Anecãeí ye„„õubbu ye„„ali
YuŠar lemwaji
A„-„ìe˜˜i „a, a ˜-„ernu „a

ƒi‹el„ a˜ yeõfu iŠenni

ƒayeð ˜ cc„awi
AŠeffur, ããìu˜, asiŠna

Asirem yez˜eø leìli

Am we˜fel yefsi,
Win ur neööif ˜i õõeíãa.

ƒacrur„
Yez˜eø ˜eŠ wallaø leb˜a
Waðu ˜eŠ-s „a‹‹a
Ze˜reø almi „-„acebbub„

Øef yeÿri „ezŠa rriða

ƒamuøli „eõfa
ƒÿerr „inzar ˜i „qamum„

Abri˜ yella iwehha

A s Šeø ööurna
†ezzmeø i-wqelmun „acrur„.

­ 60 ­ 
 Iöij asemmað 

AŠeööum
Waqila ˜iri I‹ur˜iyen50
UŠin a˜ ‹‹ren
A˜ íamin wi˜ n wa˜˜a

Neø aha„ nu„ni faqen

ˆeŠ uŠeööum ööfen
Bðan „i˜e„„ øef „irŠa

Aìni slan s Yeqbayliyen

Acu i sen iõaíen
SeŠ wasmi „e˜˜a lfe„na.

ˆeŠŠre„
Nufa-„„-i˜ si zzman a‹‹-a
ˆeŠ way-en neÿra
YezŠa yeááa-„„ wi iíeãcen

ˆeŠ lawan n „eŠrawla

Bu-nniyya ye˜˜a
Uí˜iq yeŠr51-e˜ ifassen

Mi „ewweð „mes „ensa

A„-„efru ããeíba
A sen inin ˜eŠŠre„ yi˜-sen52.

50
A‹ur˜i : si „mur„ n ‡ur˜is„an (fã. ‡ur˜e).
51
YeŠr-e˜ : iŠer.
52
ˆeŠŠre„ yi˜-sen : s „aìãab„, ˜ezzu mìa-hum.

­ 61 ­ 
 Iöij asemmað 

Líemla
‡ra n wi yesseøzafen awal
ˆ unqis n läeh˜ i „yi„a

Ma ˜ win yessefhamen awal

Yuø „annumi ˜ lmer„a

YezŠa ye„„ihriw wemðal

N lehla‹ ma ur „eŠzim „ara

Aqbayli øer „i˜-is yuøal

Yal mi „ „essaŠer líemla.

Isefra
I-wfus líenni qqen-as
I-wðar ‹‹es ar‹as
ƒili „íemmel „asum„a

Rnu asebsi ˜ l‹as

Øef u˜em s leqyas
Yewwi-˜ aheääi isefra

Asmi ara ˜-møin„ „uømas

I „yazið„, ini-as
ˆ zzehã-iw ur ˜-nef‹i ara.

­ 62 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒi˜i ˜eŠ i˜ammen

Maáái ˜ ‹ra i ˜-ye„„nulfun
Aööanen yiwen yiwen

Lemmer ˜ aŠa˜ iíellun

ƒella ˜˜wa ˜eŠ isafaren

AneŠzem Siwa53, Leìyun54

A ne‹‹ luða ˜ iøallen

A nerr „ilas i-wnezŠum

A„-„fa‹‹ „i˜i ˜eŠ i˜ammen55.

Cc„awi
Yewweð-e˜ iŠenni øer lqaì(a)
Aman ˜ abellaì
Iøeÿran ˜ leímali

Öölam ur yeŠzim ccmaì

Berri‹ yessexlaì
Ye‹‹a aìebbuð n wa‹li

Ifu‹‹ iøimi n läamaì

ƒewwi-˜ anejmeì
A‹‹-a ay ˜ uðan n cc„awi.

53
Siwa : am˜a „amaziø„ ˜i „mur„ n Maõeã.
54
Leìyun : „am˜in„ ˜i ƒneÿruf„ u„aram.
55
ƒi˜i ˜eŠ i˜ammen : „assem„ ˜eŠ i˜ammen (fã. choles„érole).

­ 63 ­ 
 Iöij asemmað 

Aíerref
Ur ˜-„eŠri „u˜er„ yellan
I win ye„„ãaäun lmu„

Ÿerr ijeääiŠen yefsan

Øer ˜effir i ääan „afsu„

Imøi mu ‹‹awen iÿuran

Yelha i-wíerref s „efru„

Am „øawsa, am wem˜an
Wi yecfan „ilis„ ma „e„„u-„.

Sslala
Ixuõõ läeh˜ i „yi„a
Øef wa‹‹-en i ˜-necfa
Ne„„ru ne„„azzal s axxam

Ääan-„„-i˜ imezwura
ƒuøal ˜ sslala
Ne„„aŠa˜ wi˜ i ø yernan

Wamma „u˜er„ ma „eswa

NniŠ n „fer‹a
Ayøer irŠazen msenøan.

­ 64 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒiliwa
Lemmer uran me˜˜en s ciööuí
Ass-a a˜ yuøal ˜ ameqqran

Amøar ye‹‹er-e˜ ˜ amecöuí

ƒussna-s yebna-„„ s wussan

Asif iqebbðen ããuí

Läeh˜… „-„iliwa i s yef‹an

Uøalen i˜urar ˜ ssðuí

ƒa˜u‹li „uŠar wi iqwan.

Asfuãu
Ay-en ye„„fuãun ass-a
Aha„ yeðra-˜ iðelli

‡ra n win ye˜˜ren yecfa

Yessusem yuŠi a˜ yini

IŠa aŠerruj i „arwa

A‹‹-en a˜ ˜˜ren ˜i „ili

Lzayer seŠmi i ˜-„eb˜a

Ye˜˜er win „ebla „susmi.

­ 65 ­ 
 Iöij asemmað 

Al˜un
Ul ˜ ããwaí i ˜-yessu„er
I-wŠaraw yezŠer
ƒamur„ a „„ ÿuren„ wallen

Mi yewwe„ iãuí a˜ ye‹‹er

Øer lqaìa yefser
S iŠenni yerfe˜ ifassen

Am lbaz yurŠan ferfer

Ne„„a al˜un ˜eŠ yifer
Ssnesla „urez iðarren.

Afãi˜
Ur yelli llum øef wefãi˜
YezŠan ˜ azŠer acaããaw

Am win ye„„warzen s lqi˜

Ur yecliì ˜eŠ-es weŠraw

A s yez˜eø ˜eŠ wul õõ˜i˜

A s yezŠu lxuf azeŠzaw

Iöij ˜i ÿ˜ec ye„„õeŠŠi˜

ƒasa-s ire‹b-i„„ calwaw.

­ 66 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒuømes„
Lemmer rrbeí ye„„aø lehna
ƒili Lzayer ass-a
A„„if „imura n iðen

Yella lŠaz ˜i õõeíãa

Ilmeÿyen „esìa
Ulac acu i „„ ixuõõen

Maca „uømes„ ma „ebla

Aÿar-is yer‹a
Yif wi iääan, win i „„ ye‹‹sen.

Aqessab
Ur yelli ˜ yiwen neø sin
Acíal ˜ lesnin
IrŠazen „e˜˜un fennun

Mi „en íwaäen a sen inin

NniŠ-wen ur llin
ˆ ‹unwi i ˜-„ewwi a „„ „efrum

Mi ye˜˜a ˜eŠ waðu weclim

N „eŠrawliwin
YeŠra uqesseb yis cennun.

­ 67 ­ 
 Iöij asemmað 

Am˜un
Zi‹-nni a‹‹-en i ˜-íe‹‹un
AŠa˜ iceffun
Yal wa ye„„Ša leísab-is

Ye˜˜a wem˜an øer wem˜un

Mi yeÿra aqa˜um
Yerwel yuŠa˜ iman-is

Ass-a leína‹ „„cuffun

Øer lemri „„zuxxun
Lìaã yuŠar-i„ mmi-s.

Aðarus
Ay aqewwa˜ n „neqlin
Yelwin „iøliðin56
Ur yelli ufur‹ isel‹en

Am uðarus n „lawin
Ibe˜˜ ur yeqqim
Yewìeã we‹maz iðarren

ˆ aðu izeŠŠin alim

Ma yeŠra-˜ weclim
Be˜˜len leryaí u˜mawen.

56
ƒaølið„ : „aneqle„„, „ameørus„.

­ 68 ­ 
 Iöij asemmað 

Alexsi
Zur ulexsi n „irŠa
Nella ˜ menwala
Nunez i Ãebbi ˜eŠ neööef

I wi˜ yesŠanen nesla

Be˜˜len lhe˜ãa
Maáái abri˜ maáái alef

Ne„„‹u‹ru nuøal ne˜˜a

Neqqel am ããuða
ƒe˜˜ewwiã øef wan˜a „serref.

Anfufe˜
Yif-i„ wuqðiì n yiles
Xas „i˜e„„ „e„„eqqes
Søur win weräin nellim

Wala ubøið ˜ l‹ayes

Øer ˜axel am „mes
ˆ anfufe˜ ˜˜aw walim

ƒa˜u‹li ma ˜ i „e‹‹es
Wi ur ne˜˜i yi˜-es
Meøru˜ a „ yez˜eø yeqqim.

­ 69 ­ 
 Iöij asemmað 

Alummu
An˜a a‹‹-en ur „elli „ezmer„
A ˜-yeŠri ˜i „esmer„
Iøes ìziz i-wsummu

Lexõaõ n lebøi n „u˜er„

I-Šeááan „isiŠer„
Yuøal läeh˜ i-wlummu

A„-„fa‹‹ „yi„a n „e˜mer„

A„-„ezwi „uzer„
Ccfeã a˜ yu˜um iru.

Ssmaí
ˆi Lzayer meyya ˜ xemsin
N alef ˜ lmey„in
Ass-a yennulfa˜ ssmaí

AŠa˜ yemmu„en ur nøin

Win yefnan mes‹in
Aha„ a s semmin amjaí

ˆ aŠa˜ n „nayen u-se„„in

Ye„„un „iqriíin
I-Šeíman ööbel i ccðeí.

­ 70 ­ 
 Iöij asemmað 

Lmissa
Weqbel amõaleí n wass-a
Ani˜a yella
Winna n „nayen u-se„„in

AŠa˜ ye˜˜an ˜ Fãansa

Ur nerwil ara
S cwiö cwiö „„alin

Yuøal wwðen ˜ iqerra

Ferqen lmissa
A‹ ˜ wi˜ i ˜-„„heŠŠin.

Ccna
Ihi a‹‹-a ara ˜-„eŠri
ˆ leqrun ssali
Ne‹ni a „„ i˜-neää i „arwa

Am wa‹‹-en „eðra iðelli

Neÿra-„„ ass-aŠi
Lfe„na mazal „efri(a)

Yella bu-˜˜reì a˜ yali

Wi ur nesìi aíerbi
YeŠra-yas yezli ˜ ccna.

­ 71 ­ 
 Iöij asemmað 

UìÿiŠ
An˜a a‹‹-en „xuõõ „mussna
ƒerna-yas „uffra
ƒ‹emmel ay-en i ˜-yeqqimen

ˆ bu-yezlan neø bu-ccna

Mi yeááa yeãwa
Lxuf icebbeí i˜rimen

ƒi˜˜iwin ˜ i sliø - yesla

Nniø-as - yenna
Menyif uìÿiŠ wi isellen.

Biccuí
Meqqar a ˜-iniø ass-a
Ur musaneø ara
Neø aha„ a yi semmíen

Lxuf seŠ „emÿi i ˜-ye˜˜a

Aqbayli yecfa
Biccuí57 ye„„ãebbi irŠazen

Mi meqqri„ nuøal nesla

Win ye‹‹ren yenna
A ‹ ˜-awiø iäa˜aãmiyen.

57
Biccuí : asmuzzeø n yisem n uma„u afãansis BuŠeau˜, i usiŠe˜ n warrac.

­ 72 ­ 
 Iöij asemmað 

Yesbeð
Wissen a ‹unwi ma „be˜˜lem
Neø mazal-i‹en
ƒe„„ãebbim „arwa s lxuf

Wissen ma „eÿram sseŠ-wen

A wi˜ icaben
Ay „uøal „muøli ˜ “cuf”

Win mazal ye„„abaìen

A‹‹-en i ˜-qqaren
Allaø yesbeð ur icuf.

A‹abar
Yella uqerru mebla a‹abar
ˆ u‹abar mebla aqerru

Ye„„uøal weq˜im ˜ a„rar

Lzayer ay ˜-„esnulfu(y)

Ye„„ali wasif s a˜rar

Ye‹‹a„ we˜fel ˜eŠ uneb˜u

Lisriz ye„„aø ˜eŠ uzaøar

Ixuõõ werŠaz i wuÿÿu.

­ 73 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒameŠra n „irŠa
Lemmer i ˜-meqqin yerŠazen
ˆ luluf mrur˜en
ƒili a„ah weŠraw yeááuã

Lemmer llan wi˜ i‹erzen

Lbecna ˜ yir˜en
Annar a ˜-yeŠr aìemmuã

An˜a a‹‹-en iøallen ‹eìcen

†man yilsawen
ƒ-„meŠra n „irŠa s leh˜uã.

ƒiwãe˜„in
Win yeÿran a‹‹-en n iðen
A ø ˜-yeŠ asirem
A nelli imejjan i-sin

Ur nhe˜˜eã a neŠŠuŠem
Iles a˜ yessusem
A nessi‹i˜ „iøal„in

A ˜-yes‹er wi˜ yemmu„en,

ƒameøra ˜ leízen,
A˜ yerr ããõaõ „-„iwãe˜„in.

­ 74 ­ 
 Iöij asemmað 

Aqajmar
ƒafsu„ iöij ur qerri(e)í
Ini-as a˜ yeŠmu yiŠer

Aðebbal ma yeb˜a ccðeí

Ini-as läib yessaŠer

Aqajmar58 mi i ˜-iserreí
Yessa-˜ a˜rim am yifer

Mi ˜-yeääa azeŠza lemleí

Ini-as a„-„seŠŠem Lzayer.

Am˜a
Yulwa wejba˜ n wemrar
A˜ yen˜eh we˜rar
ƒiøri øer wanu „eøli

YeŠma ˜˜el øef „u˜˜ar

S uÿar am waffar
Ula øef weblað yemøi

ˆi „niri Azayri ye„„øar59

ˆeŠ weløem yuŠar
Yeffer wem˜a60 i „muøli.

58
Aqejmar : amceííi (fã. avare, ra˜in).
59
Øar : azzel.
60
Am˜a : am‹an ˜eŠ llan waman, i wumi „ezzi „neÿruf„ neø „iniri.

­ 75 ­ 
 Iöij asemmað 

AmayeŠ
Ur „eÿrið an˜a-„ leõlaí
An˜a ur ‹ i˜-iõaí
Ini-as „e„beì-i„ „uffra

ƒi‹wal amayeŠ s weqraí

Yerna-˜ øef leäraí
Yis-sen a˜ yeŠlu yeíla

ƒi‹wal „ama „essefãaí

U˜em yennecãaí
Øer ˜axel i „e˜˜a „yi„a.

ƒun˜ar
A˜rar iqubel i˜urar
Fell-asen „u˜˜ar
Nnðen„ amzun ˜ aìeqquc

Rran„ „iö øef izuøar

Aqerru n lesrar
Äeãäeã nniŠ, ˜ aqacuc

Øef lxið i-Š„e˜˜u uðar

Abri˜ am „un˜ar
Yessemliliy ˜i leìãuc.

­ 76 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒaãwií„
ƒaãwií„ s ˜˜eã‹ „eh„u„a
Xas a‹‹-en „eìya
Ããuí yejŠuŠel yeööef

Ur yewwið øer lqaìa

ƒiŠnew„ sufella
Aðu mi ˜-yewwe„ a s yeslef

A wi i„„ellin „iwwura
Newweð „ilisa
Ðelq-as-˜ i zzheã amxalef.

Aslaf
Nra a ø ˜-„inið „ayri
A win i„„ellmen awal

Ne‹ni mazal ˜eŠ „emÿi

Neìya ˜eŠ u˜eŠŠer ˜ ccwal

Nebøa aserwal a „ nefsi

ˆeŠ „ili i „eqreí uzal

Ma yella ˜ aslaf i ccwami

Fell-aneø mazal líal…

­ 77 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒinne‹ci
Fell-awen ur yeb˜i líal
ƒewwim „aìe‹‹em„ øef yiri

Nufa-„„-i˜ neääa-„„ mazal

ˆeìwessu „-„inne‹ci61

Wi ibøan abe˜˜el n leíwal

Ilaq a˜ ye˜˜u íafi

Ma ˜ win iõebbãen yu‹lal

†alìum-as „inna n je˜˜i...

ƒiíebbuyin
‡ra n wi yeööfen ˜eŠ je˜˜i-s
Yessu˜en aðar-is
Ur ye„„na˜i „iyeðnin

A˜ yerr lqi˜ i yiles-is

Yessi˜er i wallen-is
A˜ ye„„u „imusnawin

A˜ yeŠzu ye˜˜a s lqis

Ma yecceð uðar-is
A „ ááen„ „íebbuyin.

61
ƒinne‹ci : „i‹ci, „uf‹in, ici (uc, (a˜) uc, „„ic).

­ 78 ­ 
 Iöij asemmað 

IŠrawliwen
Yewìeã uÿaÿi n „i˜e„„
ˆeŠ wallaø „se„„
Maáái aöas i s izemren

ArŠaz yellan „-„aqame„„

Yuøal „-„aìeläe„„
Ur yelli n wi˜ yu‹lalen

ƒayri yecban „aweã˜e„„

ƒuøal „-„ifexxe„„
ƒ„‹u‹run-„„ yeŠrawliwen.

Waøzen
Yiwen ‹an i-Šemmu„en
Wiyið ˜ waøzen
I-Še˜˜men „arzef„ iãuí

Yiwwas ‹an a ˜-uøalen

Ha„en „„uraren
†er umeqqran ˜ umecöuí

Yernu s yis-sen feãíen

Mi mazal ˜˜ren
S øur-wen a ˜-yas ããuí.

­ 79 ­ 
 Iöij asemmað 

Bab
Bab-as yuøal ˜ ameqqran
Maáái am bab62 n wiyið

Yiwen ˜ aŠrawliw n zzman

Wiyið yeááa-„en yisið

Ãuí ef‹ mmi-‹ a wi iran

Xas „eÿrið ma ˜ ur „ecfið

A ‹ ˜-„as cciìa n iŠer˜an

Aãäu amnaã, ma ˜ ur „enøið.

ƒibuøarin
ˆ amenzu neø aneŠŠaru
ˆ ay-a øef i nceffu
Wiyið „-„assem„ ˜eŠ ubiõaã

A nìeŠŠeð aseŠŠas a nru

Isem-is a „ naru
Øef uÿe‹‹a s˜a„ wemnaã

ƒe˜˜a cce„wa ˜ uneb˜u

Leízen a˜ yemsu
A nuøal øer „buøarin.

62
Bab n wiyið : ilaq “ibaba„en n wiyið”.

­ 80 ­ 
 Iöij asemmað 

Win iøeðsen
AŠ˜u˜ yeíwaäen ismawen
N wi˜ yemmu„en
I wa‹‹en a ˜-iban ye˜˜er

ˆ aselqef n win iøeðsen

S nneh„a „eŠzem
Yerra weqbel a˜ yez˜er

Øer lqaì iðarren wwðen

†ran-˜ ifassen
Síillifen ˜i Lzayer.

I„unsiyen
ˆeŠ ƒunes acíal yi˜-sen
S wacu i ˜˜ren
Ala s yiÿi˜ ifelfel

Ulac i „en i˜-iõaíen

Neø yesnuffuãen
S ˜˜aw lqaìa a ˜-yenfel

Maca ˜iø nu„ni „„e‹len

Øef yerŠazen nsen
Meÿÿi lxuf a˜ yesserwel.

­ 81 ­ 
 Iöij asemmað 

IŠriŠiyen
ˆ zzi„ uzemmur i sìan
Am „inna yellan
ˆeŠ i˜urar ˜inna øer-wen

Yella uŠaraw i iselman

ˆeŠ „eŠzir„ lman
Caben xuõõen iõeyya˜en

Nu„ni øer s˜a„ walan

S ssenäaq i nnan :
“ˆ ne‹ni ay ˜ IŠriŠiyen”.

Ay-en n ˜iri
Ihi a mmi a‹‹-a i ˜ ne‹ni
ˆ Leqbayel nili
A‹‹-a seŠ wasmi i ˜-ne‹‹er

Nÿerr ‹an ay-en n ˜iri

Ne„„aŠa˜ „ili
Ne„„‹u‹ru ããìu˜ ma iõeffeã

ˆ˜aw ccfeã „amuøli

Axxam ma yuli
ˆ leänan n läi˜ ma inewweã.

­ 82 ­ 
 Iöij asemmað 

Lemmer
Lemmer ˜ Aìãab ay lliø
Yili a wen iniø
Msefhame„ Šar-awen

ƒeøram, „essnem,yerna sliø

I˜rimen ur sìiø
NniŠ uìeööar nwen

Maca si zzman „„waliø

A wen ˜-sme‹„iø
An˜a „„menøan wa„ma„en.

A„ma„en
An˜a „„menøan wa„ma„en
Anwa ara iíe‹men
ˆ arbib i ˜-„ewwi „esli„

An˜a irŠazen qqaren

I sðel63 i˜ammen :
“Ma „ef‹ið ssuma, awi-„”

IneŠŠura a˜ myeááen
Øef „ebõel„ yumsen
ƒiŠra„ i líem˜u „-„ÿalli„.

63
Sðel : „aseðle„„ (fã. seau).

­ 83 ­ 
 Iöij asemmað 

Yeøli
Iãuí Belìi˜ øer Íme˜
A‹‹en a˜ isenne˜
Amenzu yufa „ili

Rnan øer øur-sen Xale˜

Ye˜˜a ˜ ccahe˜
Winna yemmu„en ˜ mmi

‡ra imeðlen ma yer‹e˜

Xas a‹‹-en a˜ ibe˜˜
Mi ˜-yeÿra, ye˜˜a yeøli.

‡eá
Aqbayli ye˜˜a øer Šma-s
Iãuí yenna-yas :
“Maáái a‹‹-a i-Šlaq a„-„ili,

“‡eá ma ˜ mmi-s n yemma-s

“Ur nesìi „ilas
“ˆ yemma ula ˜ ne‹‹ini”

Axõim yuøal yemxembas

Anyir yemye‹ras,
Ffeø sya a„-„eŠluð yiss-i.

­ 84 ­ 
 Iöij asemmað 

U-Qawej
ƒamur„ n ìeÿÿi yezweä
A˜rar yeŠrurej
Ulac ay-en ur ne„„ìe˜˜i

Muíen˜ Aìãab u-Qawej

ˆ awaði yeìwej
Aÿe‹‹a-s ˜ abeããani

Imi „amðel„ s lesfenä

ƒameøra s ããenä64
Øer s˜a„ i-Šebøun yili.

ƒin
Líusin yef‹a afus
Ye‹‹er-e˜ Sìi˜ a „ yeõõeã

ƒamur„ iz˜eø-i„„ ssus

Lhemm ye‹‹a-˜ si Maõeã

Xas umnen yem˜anen, ˜rus

Ilaq-asen wemìembeã

Anwa ara ye‹‹sen aŠus

I „in n Weqbayli a „„ iÿer.

64
Ããenä : áina „amerÿŠu„ (fã. frui„ ˜’oranŠer).

­ 85 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒaŠŠara-1
Winna isõubben aserwal
Ini ˜ Aqbayli i-Šella

ˆ win ye„„íibbin ccwal

ˆ yir arŠaz n „mara

Win mu yebìe˜ ucanŠal

ƒella lfuci i õõya˜a

Ala win mu iza˜ nfal

I ˜-yeŠran øer „aŠŠara.

ƒaŠŠara-2
ƒaŠŠara „esìa „ilas
ƒilas ˜ líe˜˜ ma yewweð

‡ra n wi ur ne„„‹il øef Šma-s

A ˜-yeffunzer ma yecceð

Axxam ibe˜˜u øef lsas

Ssqef yezwar abelleð

Iles øezzifen leääaõ65

Øef uðar iäeh˜en yer‹eð.

65
Leääaõ : amessas.

­ 86 ­ 
 Iöij asemmað 

Ame‹„i
Ula ˜ ne‹ íemmleø „ayri
Xas ccib øef yiri
ˆ ame‹„i i ˜-„„me‹„ayeø

Asmi a‹‹-en lliø ˜ ilemÿi

ƒullas ir‹elli
Bøiø a˜ yi˜-sen„ ööseø

Riø a ˜-iniø i ‹unwi

‡‹iø-˜ syenni
ˆi „meøra nwen a˜ ceðíeø.

Abu Newwas
Awal ur ye˜˜i øef Šma-s
Win iran „issas
A˜ yeb˜u ˜eŠ yiman-is

A‹‹-a i ˜-‹‹ren leänas

Yal wa yeqqar-as :
“Amøar yesselma˜ wi˜-s”

Ur lliø n Abu Newwas

Neø n Ìumeã Lleqyas66,
YuŠur„en, ne‹‹i ˜ mmi-s.

66
Ìumeã Lleqyas („aløa-Ši i „meøru„) : Imru l-Qays (500-540), ame˜yaz aìrab.

­ 87 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒ„un
Xas „„un-„„ wi˜ n iðen
ƒu˜er„-is „eãhen
Ass-a ˜ a˜rim ay ˜ arŠaz

Lzayer wi˜ i „„ yessnen

Maáái s yem˜anen
Øef way-en i „esìa n lŠaz

ƒenza sseíãa m-ifa˜˜en

I˜urar ferøen
Ifu‹‹ useffeã n lbaz.

Inessel
ˆrus wi iceffun i ˜˜el
Wi yewwðen a „ ye˜˜el
‡ra mu yezmer ix˜em-i„

ƒ-„aq˜im„ øer Leqbayel

Yal wa a˜ ice„„el
Ne„„awi-„„-i˜ ˜i „naõli„

ˆ amøi˜ a˜ yili ˜ lefíel

Mi yeááa inessel67
A˜ ye„„i u˜em i ˜˜unni„.

67
Nessel : seøli anÿa˜en (iøersiwen ˜i „efsu„).

­ 88 ­ 
 Iöij asemmað 

Aÿar amenöað
Acu imeqqin øef weblað
ˆ aÿar amenöað
ˆ werŠaz ur „eŠzim „ussna

Anwa ay ˜ am˜an asallað68

Ma ur ye˜˜i ye„„øað
Ye„„íu‹‹u izewwi „aøma

Ay ul yuli ucayað
I yiles ma icað
Awal yerna-˜ sufella.

Iselman
Leqbayel sìan lawan
Ma mazal ‹fan !
YeŠra-˜ yiwen a „ i‹emmel

Uøalen ˜ if‹er n zzman

ƒaìrur„-is „ban
NniŠ „qerru„ i ˜-„effel

Ur ye„„aŠa˜ iselman
A „ yex˜eì laman
Ye„„u øef weblað a˜fel.

68
Asallað : win ine„„ðen øer me˜˜en, øìs ur „ bøin ara.

­ 89 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒimmis„
Ne˜˜er ur neŠzi iqií
Ne‹sa „ayessaw„ n lmal

Win i ˜-ye‹‹ren yesãiããií

A s neä a s yiøzif wawal

A ø ye‹mez an˜a ur yeqrií

Mi ara ifa„ a ˜-nem˜e‹wal

ƒimmis„ s‹u˜ ur ˜-„ejrií

Aãõe˜ ye„„ãuí ye„„uøal.

Zzayla
An˜a ara ˜-rreø ixef
Zzayla „encef
Ìuh˜eø ur ˜˜iø fell-as

Re‹ðeø øef „eãwií„ „enzef

Allaø icennef
Wi illan ˜ amussnaw yini-as

I yir lebøi a˜ isuref

A˜ ye˜˜ari ããef
A˜ yaãäu „ira ma a ˜-„as.

­ 90 ­ 
 Iöij asemmað 

Imøaren
ˆ imøaren I-Šãebban ccwal
Ufan-„ iŠur˜an saíen

ˆ win ye„„aŠa˜en uzzal

I ˜-yeääan iŠujilen

ˆ win ur ˜-iõaí wawal

I-Šuran lxeööba qqaren

Ye‹seb sserä wer nu‹lal

Yessnen arfa˜ i iðarren.

Isulas
ˆ lqe˜ i-Šze˜øen leìãac
Ihiäa„en ˜ isulas

Wi inwan zzi„ ˜eŠ weíbac

A˜ yaø amzur ˜i „ullas

Ye„„øað wi ur nesìi aqer˜ac

ˆ abeãnus yebna fell-as

Am wi i„„zuxxun s wulac
Yessuli lbeãä, ye„„u lsas.

­ 91 ­ 
 Iöij asemmað 

Ini…
Ini-as i lqe˜ ur ne‹ni
Ye˜˜an s ibe˜˜i
An˜a-„„ „øawsa i „ yeÿÿmen

Ur yelli win ur nuli

Ma yella ur yeøli
ˆ a‹essar yuŠi usawen

A‹‹-en i „eðra i Weqbayli

A˜rar ˜ lìali
ƒiøezza Šan-„ ˜ isaffen.

Ibe˜˜i
Ini-as i lqe˜ ur ne‹ni
Ye˜˜an s ibe˜˜i
An„a i „-„aøawsa i „ yeÿÿmen?

Ur yelli win ur nuli

Ma yella ur yeøli
ˆ a‹essar yuŠi usawen

A‹‹-en i „eðra i Weqbayli

A˜rar ˜ leìli
ƒaøezza i wi˜ iíe‹men.

­ 92 ­ 
 Iöij asemmað 

A„„unami
Yella u„„unami n Ãebbi
A‹ ˜ win n win i ˜-yef‹a

‡ra ibe˜˜en a˜ yeøli

Aman a˜ øummen lqaìa

Syin a˜ yazzel løaci

A‹‹-en „eðra ˜i Asya

Wayeð ˜ nnŠer s „susmi

A „ nÿerr ˜i Lzayer ass-a.

ƒarusi
Yuøal weŠ˜u˜ ˜ llafìa
M-sebìa iqerra
Win ˜-iðallen ye„„waŠzem

ƒewwi-˜ „arusi i „ala

Øer lemri i „erra
ˆeŠ-s a˜ walin u˜mawen

ƒ-„in ay ˜ Lzayer ass-a

Øer beããa, ccbaía
Øer ˜axel, susem a wi i˜˜ren.

­ 93 ­ 
 Iöij asemmað 

Ula…
Ula ˜ ne‹ „„ezziø „„enðeø
UŠiø a˜ fehmeø
Ame‹ i „„e˜˜un yerŠazen

ˆeŠ wawal sluxxuxeø

UŠiø a˜ amneø
Ziø „u˜er„ ˜eŠ ye˜rimen

ˆeŠ yiman-iw „„‹ellixeø

Am wa‹‹-en ssneø
Yella wuáái ˜eŠ wawalen.

Awalen
ˆ a„ wawal i ˜ aø yeááan
Acemma ur ˜-iban
ƒaŠalli„ s “ccuãafa”

Summen-aø a˜if n yeøsan

Qeì˜en l‹ifan
A˜rar rran-„ ˜ luða

Ur ˜-Šrin waŠa˜ yecfan

ˆi lbabuã i ˜˜an
Øer ‡ali˜uni69 ˜ Surya.

69
‡ali˜uni : „aŠzir„ n Fãansa (Nouvelle Calé˜onie).

­ 94 ­ 
 Iöij asemmað 

Øer-sen
Seqsi„ aŠa˜ n Surya
ˆ˜an i leb˜a
Anfe„ i wi˜ n ‡ayan

Isem ass-a ur ˜-yeŠri(a)

Nne‹wa „er‹a
Øef „eblað„ ay ura˜en

Am yiðelli, am wass-a
Neffu ur ibe˜˜el ara
Aql-aø nerna-˜ øer øur-sen.

Lxel
Asmi a‹‹-en ihe˜˜eã70 „i˜e„„
ˆeŠ-s ul-is i„e„„
Iles-is yeqqar-e˜ õõeí

Wi˜ i „ iran nnulen-„„

ƒayri smaren-„„
Icennu, ul ijerreí.

Ass-a „uøal ˜i „qerìe„„

ˆi lxel „-„aìeläe„„
I wallaø, Illew iserreí.

70
… ihe˜˜ren „i˜e„„ (ame˜yaz ameqqran).

­ 95 ­ 
 Iöij asemmað 

Ar‹as
ƒif-i„„ „in ääiø ˜inna
ˆiri-„„ neø „elha
Wala „in ˜-ufiø ˜aŠi

‡‹iø-˜ acíal „-„imura

Ma aðar yes„eìfa
Ar‹as icu˜˜ ur yefsi

Ma ˜eŠ uqerru i-Šura

AŠŠað s aÿe‹‹a
A ø awin an˜a neøli.

ƒa‹em„
ƒuŠareð Šma s yiles
Ur yeí˜iq yeqqes
Awal-i‹ ÿi˜ am „amem„

ƒame˜was„ ur „ferres
Ay-en yersen ˜eŠ-s
ˆ ay-en yuŠaren „aìe‹‹em„

Am nn˜a mic‹i ara ˜-„res

Aqerrif yeŠres
‡eá ˜˜aw ucebbub am „a‹em„71.

71
ƒa‹em„ : „a‹ulla, „inesnas„.

­ 96 ­ 
 Iöij asemmað 

Lqec
ƒessnem a‹ „elha „effrem-„„
ˆ ul nniŠ „ure„„
Ye‹‹a„ „xe˜˜em ããay-is

Arraw n ˜˜aw „ferre„„

Wi ur nufiŠ i„e„„
ˆ afãux yezŠan ˜i lìecc-is

Ula ay i˜-„ex˜em „ilse„„

Mi ˜-„ewweð „i˜e„„
Yal wa a˜ yerfe˜ lqec-is.

ƒuccða
Axiã ne„„a„ „ennuøna
S zzìaf „eããun˜a
Øef yiri-s lhemm ye‹‹es

Mi ara „ilið ˜ lxun„a72

Ayøer menwala
Yir arŠaz a˜ yenwu ines

Cceð ‹an yiwe„ „uccða

Alamma „e‹fa
Bu-yiøil z˜el øur-es.

72
Lxun„a (fã. hermaphro˜i„e).

­ 97 ­ 
 Iöij asemmað 

Ulsu
ƒe„„øað „maziø„ nella
ƒuøal ˜ azeööa
N yir afus mi i„e˜˜u

Lqezz-is yezŠa yulwa

Ma ur yuli ye‹na
Aöiöuc a ˜-yennulfu

ˆaymi „uŠi lexyaða

AcerreŠ „eÿra
Weqbel a „„ yeb˜u wulsu73.

ƒaŠrur„
ƒ„xil-e‹ eŠ-iyi „aìrur„
Ya‹ ne‹ni „-„aŠrur„74
Mic‹i uliø a˜ Šreø afus

Nxe˜˜em øef yiwe„ n „mur„

I „ez˜eø „se‹‹ur„
S usiwel n „maziø„ fessus

Ay awal ˜effir „ewwur„

ƒeqqu˜˜er „ceãcuã„
ƒsax õõeíãa ma ˜rus.

73
Ulsu : si “els”.
74
ƒaŠrur„ (sŠ. „iŠrura, „iŠrurin) : anejmeì, aŠraw, „imlili„; „ií˜er„ n wa‹al ur
„e„„aweð „yerza neø ur ne„„wax˜am ara; „aŠŠara ufuãŠu ˜effir i‹ursiyen
(yennulfa-˜ melmi ‹an)., .

­ 98 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒawan„
Lemmer ˜ am˜an uŠa˜eø
Yiwwas a „ qableø
A „„ nefru ye˜˜u ulezzaz

Ur ähi˜eø, ur „„naøeø
Ma „-„i˜e„„ he˜˜reø
Uø˜im øer øur-i a ˜-yaÿ

Ma yella „„ruø ‹‹a„eø

I wa‹‹en a˜ ‹ellxeø
ˆ aqe˜˜em n „awan„ i laÿ.

Affar
Aqbayli i„„eÿÿem asirem
Ay-en Šer ifassen
A s yebru a „ yeää øer rrif

Wi ur nelli nniŠ iøallen

Ur „essiri˜en
ˆi cce„wa yeímel wasif

ˆ ay-en lej˜u˜ i caren

Øef way-en xe˜men
Am waffar i-Š„„e˜˜u líif.

­ 99 ­ 
 Iöij asemmað 

AmŠur
Win yerra líewj yessu„ur
Ma ur yelli ˜ amŠur75
‡eãhen-„ ula ˜ i˜ammen-is

‡ra n wi yeŠŠullen s ÿÿur

Yu‹lal acaqur
Yewwi „i˜e„„ ˜i le‹fen-is

ƒuøal Lzayer „eááuã

YuŠar wezbeãbuã
Ye‹mec waðil ˜eŠ uÿar-is.

Imenfa
A ccix Muíen˜ Ameqqran
A bab n lbeãhan
ƒamur„-a „e˜˜er „uðen

Imenfa76 ˜ aŠa˜ yeøran

Aøbel n “cciöan”.
YeŠra-˜ weŠ˜u˜ a „ ÿÿmen

Maca a‹‹-a i-Šxe˜˜em sselöan

Øef lbabuã yeflan
Øer Ãebbi yerfe˜ ifassen.

75
AmŠur : win/„in ur ne„„arew ara (fã. infer„ile, infécon˜).
76
Imenfi : win yenfan.

­ 100 ­ 
 Iöij asemmað 

Imenfi
ˆ ay-aŠi i-Šellan ˜eŠ-i
Ãuí ‹eá be˜˜el-iyi
Xas qabel läe˜ra meqqren

Ay-en i ˜-nniø søur-i

Ye˜˜a-˜ ˜eŠ „emÿi
Asmi a‹‹-en lliø Šar-awen

Ma „-„ura qqleø ˜ imenfi

Ÿriø ˜iri-yi
‡unwi rnu„ ay-en n iðen.

AŠaraw
Maáái ˜ ccãab i-Šse‹‹ren,
Iøeblan fuqqen
ƒi‹li øer s˜a„ „essexlaì

An˜a a‹‹-en ulac imía˜˜en

AŠaraw ye‹‹uf„en
Øer ˜axel i-Šesseblaì

‡ra n win i ˜-yessawlen

Ma xuõõen ifassen
Iãuí yez˜er ar alqaì.

­ 101 ­ 
 Iöij asemmað 

Isen˜yaq
ƒamur„ ˜eŠ ur ˜˜ireø ass-a
ƒamðel„ uze‹‹a
F‹iø-„„ i win i „„ yebøan

Yal wa ani˜a yenfa

Wamma ˜i Fãansa
Isen˜yaq „„emãuäan

ƒe„„ban abe˜˜el ula77

A‹‹-a i „„ i˜-nufa
A „„ neää i wi˜ i ø yesìan

A niniŠ
A „„ neää i wi˜ i ø yesìan
Wi˜ i ø ˜-yeääan
A„na˜ ˜eŠ usen˜uq ass-a

Aha„ ula ˜ nu„ni nnan

A niniŠ a˜-„ban
ƒamur„ a ˜-„eŠri i „arwa

Ur ÿriø aha„ ma ÿran

A‹‹-en i „„ i˜-ääan
Necba aìeqquc ˜i snesla.

77
Ur … ula („ibaw„) : ur…ara, ur…ani.

­ 102 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒiqbucin
ƒe˜˜ewwiã am sensla
ƒinna ur nefri ara
ƒaxa„em„ „e˜˜a ˜ wel„ma-s

Am „eqbucin n ssanya
SeŠ „a øer „a
ˆ amìebbaã yal aseŠŠas

Imi ˜ Leqbayel nella

I-wbe˜˜el uze‹‹a
ƒewwi-˜ a„-„eb˜u si lsas.

ƒiqbayliyin
Ulac abe˜˜el ufella
Ma ˜ lsas yer‹a
Win ˜ areqqeì ur nemìin

Ma˜am „Šemmu „uffra

ƒi˜e„„ n „mara
Yif-i„„ le‹˜eb ur ne˜ìin

UŠa˜eø a ˜-„eqqim a‹‹-a

ˆ aørib uÿe‹‹a
N Weqbayli „-ƒeqbayliyin.

­ 103 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒazzaøra
I waðu „be˜˜ läe„„a
ƒecba „azzaøra78
ˆ aŠlim i-Šez˜in iøes

Yir aøbel ma ˜eŠ-i yeìya

ˆ ssebba i ˜-yufa
Ur yezmir i wen˜effes

Ááuãen„-e˜ „ewwura
Mazal ˜eŠ beããa
ˆi ccqayeq i ˜-nneffes.

Iÿÿan
ˆ aŠa˜ i ˜-yefføen ˜eŠ-sen
I-Šessiri˜en
Rran awal ˜ areqqaq

An˜a a‹‹-en „exnez ssnen

ReŠŠlen anzaren
S yiÿÿan, „ibíir„ i „xerreq

Ma „-„ez˜eŠ „Ša i wallen

Wamma ay-en yeffren
Ala Ãebbi ay ˜ amnafeq.

78
ƒazzaøra : „awe‹‹a „aquran„ (Šer „ewreø ˜ „ezweø) ;
ani˜a n iðen ˜ „awe‹‹a n „seööa.

­ 104 ­ 
 Iöij asemmað 

Uz˜ir
Leìyub „„ãaäun „ewser
ƒ„Šan leísab i „emÿi

Wi ur ne˜˜i leísan a s yerr

Õõuãa-s a ˜-„emme‹„i

ˆ iseŠŠasen ˜ aìemmeã
ƒe‹„al ar ajmam „ili

Ass-en mi ˜-„eí˜eã „emøer

Yal uŠur uz˜ir yali.

A „„ neää
A‹‹-a i „„ i˜-nufa „eìwej
Ne‹ni ˜iø a „„ neää
I-wsa„u79 i ˜-i„e˜˜un

Nerra lbaöel ˜ afeããeä

Xas yi˜-es nezweä
Øef wi˜ i-Še˜˜an ne„„lummu

I „arwa ne„„Ša lesfenä

ƒameøra „feääeä
Nu„ni a˜ fell-aø í‹un.

79
Asa„u : ƒasu„a, „izyiwin n yal 10 iseŠŠasen.

­ 105 ­ 
 Iöij asemmað 

IsberŠi
YuŠar i-Šeffren se˜˜aw
I ˜-yuffraren s iŠenni

S „esmeð yuŠar calwaw

Am wul n wem˜an yili

Mbeììi˜ ye„„ban ye‹‹aw

Ijebbe˜ „iö i „muøli

Ma „qerbeð-„ yeääa-‹ sellaw

ˆ Aqbayli neø ˜ isberŠi80.

Øef sin...
ƒi˜e„„ ur „ebði øef sin
Maáái „-„iãbeì„in
N „eqris„ n imelluÿa

ƒebre‹, „emlel ma ur frin

ˆ aqahwi a˜ ilin
ˆ luða n u‹essar ˜ ufella

ˆ wi˜ ur nõubb ur ulin

Lqaye˜ an˜a ˜in
†ezzmen anÿa˜ øef ãebìa.

80
IsberŠi : ií˜er ameqqran(a˜rar) n weŠris ma yifliw øef waman (fã. iceberŠ).

­ 106 ­ 
 Iöij asemmað 

AŠa˜
Lefjer iŠa i-yfellaíen
I wa‹‹en a˜ ‹‹ren
ƒewìeã løella useŠŠas

Am ˜i „mura n iðen
ƒemÿi „xe˜˜em
I „emøer „ella ˜ lsas

Ala ˜i Lzayer ìzizen

ˆ aŠa˜ yeŠŠanen
I-Šrebbíen ˜eŠ yiwen wass.

Inyen
Ay inyen… !
Wi˜ i ˜-yeqqimen
Rran ˜i läib asusem

Nu„ni ur ŠŠuŠmen
Øer s˜a„ ÿerren
ˆeŠ yiles i-Še˜˜er usirem

Ma ˜eŠ imeÿÿuøen
Xas izlan ˜˜ren
ˆ ajeølal wallaø, ˜ ilem.

­ 107 ­ 
 Iöij asemmað 

Abiba
Wah! a mmi ur ‹‹a„ ara
Nnan lìib ine„„eð

Am ujeääið ˜ ubiba
Si zi‹ awal ixelleð

Ur „„amen s „øawsa
Alamma „e˜˜ið „eÿreð

Ur „„aweð, ur „„aääa,
ˆ˜u ˜ webri˜ „essusmeð.

Ciööuí
Yif-i„ ciööuí wala ulac
ƒaøuzi uqabac
ƒif aqeŠŠel ˜i „ili

Xas a˜ yili ˜ aqer˜ac

Yeÿÿuøur ameccac
Wi issnen õõwab a „ yini

ˆ ame˜ya øer ibelìac

S lxe˜ma n warrac
ƒamur„ ihu˜˜en a„-„ali.

­ 108 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒaccalba
Ye‹‹a aíu˜˜u n „ilas
Iìe˜˜a leqyas
ˆ ˜˜eìwa n „accalba81

Lehla‹ yessawal i Šma-s

ˆ aseqðeì „uømas
I wumi „heŠŠa õõuãa

Asif ma yewweð s ammas

Xas õubb sami-yas
S läeh˜ ur s „ezmireð ara.

Asmi ara…
Asmi ara yimøur leìqel
Ass-nni a„-„Šemm „mur„

Ass-n mi ara ifa‹‹ ˜˜øel

A„-„fa‹‹ õõya˜a n „se‹‹ur„

A ˜-yuøal wi i˜˜an yerwel

I „ayri a„-„be˜˜ „ecrur„

Ma „uŠim…. ˆ Leqbayel
Yelli ööaq, „em˜el „ewwur„.

81
ƒaccalba : „abbeø„ „amneqran„ (fã. meu„e).

­ 109 ­ 
 Iöij asemmað 

Axi„us
ƒ„a‹eø ããay i wiyið
Ããay-iw yezŠa ixuõõ

ˆ ajba˜ n „˜uli i usemmið

ˆ˜meø aìlaw ˜in fessus

ˆiri-„ werŠaz ma ye„„øið

Ne‹ ääiø õõuãa „íuss

UŠiø rrbeí s yisið

ˆ uxi„us yeffer ubeãnus.

Acil
S lebìi˜ ˜ imeqqranen
Mi ˜-wwðeø øer-wen
ƒecbam aŠerz n “Wacil”82

ˆ˜iø-˜ a‹ ˜ wi˜ nwen

ˆ nu„ni i-Šessnen
An˜a läeh˜ nwen ˜ uhzil

ƒamaziø„-nni „íemmlem
Aql-i Šar-awen
S „la„a lqe˜ a s ne‹„il.

82
AŠerz n Wacil : war-„azmer„ (fã. „alon ˜’Achille).

­ 110 ­ 
 Iöij asemmað 

Aluð
ˆ˜u i wa‹u˜ a‹‹-en i ˜-ye˜˜a
83

ƒameööu„ „ella….
Ma ˜ aðu ame‹ i ˜-iõuð

‡ra n wi inu˜an lehna

ˆi lemqu˜ yef‹a
ˆi Lzayer ye„„u abelluð

Wi ilían mŠal84 i „øawsa

Yeì„a˜ „ilufa….
A˜ yali a˜rar bu-waluð.

ƒuømas
ˆ ne‹ iìe˜˜an „ilas
I-Šerran leflas
I way-en i ø yez˜in, nneø

Wi illan yesseqðaì „uømas

I rran ˜ alemmas
ˆeŠ weŠraw ur nerbií yeffeø

ƒe˜˜un„ ˜eŠ uqelmun „issas

ˆi läiban lexõaõ
I-wðar iseíqen iseø.

83
A‹u˜ : líal, lweq„.
84
MŠal : aqamer n ‹ra.

­ 111 ­ 
 Iöij asemmað 

Amer‹u
ƒ„naøeø ˜ wuŠel amer‹u
Xas ye„„enŠuŠu
Ma „-„u‹‹sa yuŠi a ˜-ye‹‹es

Ur yesseááay, ur ye„„zuxu
YezleŠ aseðsu
Wezzil wawal i iles

Am yir „aŠma„„, „rennu

ƒazmer„ i-w‹u‹ru
S wenyir yezŠan ye‹res.

Meøru˜
Wi iöösen meøru˜ a „ yewwe„
Yeãäu a˜ yesserwe„
ˆeŠ wennar øef usiŠna

Wi yennan „„ìebŠa ÿÿaye„

A „„ yerr fessuse„
A˜ yeää läib-is yexwa

ˆeŠ wi˜ yeøran ‹‹a„e„

Øef wawal ‹enn˜e„
Sswe„ nnŠer n „ussna.

­ 112 ­ 
 Iöij asemmað 

AŠris
ˆeŠ uneb˜u „e‹‹a„ lehwa
Wamma ˜i cce„wa
YezŠa isenni-„„ we˜fel

AŠris ye‹‹a ˜i lmi„ra

ˆ amellal meããa
Lqermu˜, a˜rar, aswel

Wi ur nessin L‹ana˜a
A s yini „elha
Yerr-i„„ i „u˜er„ ˜ asfel.

Ayyaw
‡ra n wi ur øur-es aì˜aw
A˜ yesìu ayyaw
A˜ yissin „iquranin

A s ze˜øen„ allen „ir˜aw

Lqe˜-is sellaw
Íafi a˜ ye˜˜u øef „erŠin

Ha! win ibezŠen se˜˜aw

Mi yuli ye‹‹aw
A˜ ye„„u ibecc „iŠlulin.

­ 113 ­ 
 Iöij asemmað 

ˆu‹öura
ˆoc„ura„ Honoris Causa
I Ssi Ben Bella
Xuõõen„-as ‹an „eøra„in

A˜rar n Äeãäeã yecfa

Ur ye‹‹aw ara
SeŠ i˜ammen n „la„a u-se„„in

Wi˜ yesselma˜en „ussna

A‹‹-a i sen ˜-„usa
ƒi˜e„„-nni ˜eŠ i „„walin.

ƒimenqas
Yif-i„ Íme˜, Líusin
Ay „ i˜-ufan ˜i „menqas

Yiwen s cciìa n „nuðin

Ma ˜ wayeð yezŠa-„ lexõaõ

Nnuønin„ ƒeqbayliyin
Su„ lfuða ˜ umeqyas

Wi˜-en ye„„ruÿen ur ‹nin

Hu˜˜en amezruy øef lsas.

­ 114 ­ 
 Iöij asemmað 

Ay˜i
Yemmu„ wey˜i lemmer sin
Lìaã mi ˜-yeqqim
A „ awin me˜˜en ˜ awal

Ye˜˜er wem˜an ur nessin

Øef wacu xlan„ „u˜rin
ˆeŠ yið ur ˜-yuli líal

Sser øef i qqimen„ „lawin

Yeffer i „aööucin
Øef way-en arŠaz ye„„azzal.

ƒimsunin
Lfeãí ye˜˜a ˜ uzeŠza
ƒafsu„ ma „wa„a
I iøe˜wan n „emsunin85

Líenni, ssxab ˜ lfuða

Ccac ˜ ããuba
ˆeŠ uneb˜u n „meøriwin

I waŠa˜ ur nelli ˜a
IniŠ n „mura
Yessefra-„„ wul ˜ amuðin.

85
Iøe˜wan n „emsunin, aøe˜˜u n „emsun„ : aøe˜˜u n „ebíir„.

­ 115 ­ 
 Iöij asemmað 

Iøerban
Zzin-˜ iøerban86 fell-i
ˆ uŠaraw yili
ˆ wa‹al i yi ˜-yef‹an

Íessbeø i„ran ˜eŠ iŠenni

Iöij mi ˜-yuli
ƒ„ãaäuø-„ a ˜-yawi sslam

Ÿriø ye‹‹a-˜ syenni

An˜a ääiø „emÿi
Øef ƒmazøa-nni uŠiø na˜am.

IŠwanciyen
Icawiyen, Iqbayliyen
Am Yemÿabiyen
Cer‹en aÿar ˜ U„erŠi

A„ Ssus ˜ Irifiyen
A‹ ˜ icenwiyen
Wi ur nebøi „aŠma„„ yini

Xas rnu-˜ IŠwanciyen87

Ya‹ ˜ Imaziøen
Imez˜aø n ‡anari.

86
Aørab : líið.
87
AŠwanec / AŠwanci : amez˜aø n „eŠzirin n ‡anari (fã. †uanche).

­ 116 ­ 
 Iöij asemmað 

Ajeølal ilem
Anwi ay ˜ irŠazen meqqren
Ya‹ ˜ a„ ye˜rimen
Wamma wiyið ˜ imecöaí

AŠa˜ yeqqaren sellen

Wi˜ iõaí-asen
YiniŠ i win ur nessin acðah

I Lzayer i ˜-yeqqimen
ˆ ajeølal ilem
ƒeqqel i weøyul ˜ „„effaí.

Ileääamen
A ‹ iniø awal sel-i„
ˆeŠ wallaø err-i„
Ur sel i wi˜ n iðen

Ne‹ni „e˜˜a-˜ si „ja˜˜i„

Win yeølin r‹eð-i„
ˆ˜u ˜ webri˜ ilaqen

NniŠ yiles uxabi„

Ma iniøman ÿi˜i„
A˜ banen ˜ ileääamen88.

88
Aleääam : ur nebnin ara.

­ 117 ­ 
 Iöij asemmað 

Fa˜
Aöas aya ur uriø
Am wa‹‹-en zriø
YuŠi wul a ˜-yemme‹„i

Ÿriø „eÿram ay-en bøiø

ˆ acu ara ˜-iniø
Aha„ „essnem nniŠ-i

Maca søur-wen sliø89

Fa˜-iw ur „eswiø
Lmu„ ur „uãäa „iøri.

Aqelmun
Imeslayen „„ãuíun
Ala „ira i ˜-ye„„øimin

Ula ˜ IrŠazen fennun

Ur yeŠri líið ma ur „ bnin

Am „i˜e„„ øef i cennun

AŠa˜-nni ur „„ nessin

ƒezŠa „ella ˜eŠ uqelmun

N a„ yiles yebðan øef sin.

89
Sli (sli, selli) : asewwi s iraŠŠen/ifuããan neø aman yeíman (fã. faire revenir).

­ 118 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒiyuzað
Ur se„„eø, ur „eŠŠanem„
I-Šenna i „yuzað, wuccen

Ulac win yemðan90 „ammen„

Yenäan „izizwa i„„eqqsen

Win ur nìebba „az˜em„

A˜ yarŠu i cce„wa isøaren

Wi iran aãebbi n „e‹rem„91

Yamen s way-en i s ˜-qqaren.

Amìuääe„
NniŠ wawal ˜ amìuääe„
Ma se˜˜aw „erwe„
Nneìma ye˜˜el-i„„ walim

Lhe˜ãa ma „eööuqqe„
S u˜ewweã „e„„elle„
ƒi˜e„„ Šer „‹er‹asin

ƒ-„aøe˜˜iw„ ma sellawe„
ƒuøal leääame„
ƒeŠla s lbenna n welqim.

90
Mði : ìreð.
91
ƒa‹rem„ : „acrih„.

­ 119 ­ 
 Iöij asemmað 

AneŠŠaru
ƒu˜er„ „e„„aÿ øer s˜a„
Wi ur ne˜˜i „eääa-„
A˜ yuøal ˜ aneŠŠaru

Wi yeÿran leísab-is yufa-„

Yeqqummec i „afa„
Ye„„u iöij ileííu

A ˜-ya‹i mi „øab „afa„

Azaylal yeááa-„
Ye˜˜u ˜ webri˜ uøurru.

Aìluð
Eml-e˜ win ˜ wi „e„„e˜˜uð
A ‹ ˜-iniø ame‹ „ellið

ƒuccen„ ˜i mmi-s „essu„„uð

Xas meqqer, yi˜-es a „ „walið

Maáái am „ef‹er„ „esxuzzuð

Mi „urew a„-„erwel ˜eŠ yið

ˆ uíric ye„„abaìen aìluð

Yerran leísab i wiyið.

­ 120 ­ 
 Iöij asemmað 

Ran˜on
Ar ass-a mazal „ira
ˆeŠ wexxam n lxuäa
Yellan ˜i „mur„ n Wehãen

Asefru i Ran˜on92 yura,

Ani˜a i s yenna :
“Ay arŠaz yifen irŠazen”

ˆ ne„„a i-Šenøan Faðma

N Summer, neÿra
ˆ amezruy i ˜-yuøalen.

A˜ ijelleb
ˆ˜reì yesìe˜˜ay le‹˜eb
ƒi˜e„„ a „„ yeqleb
A˜ yuøal yuŠar leqran

Win iran a˜ ijelleb

Ferìun, a „ yeøleb
Yissin leísab n wussan

ˆi „mur„ yeŠman s lqaleb

Wi ur nebøi a˜ yesleb
A˜ ye˜˜u a‹‹-en ˜˜an waman.

92
Ran˜on : maãical afãansis (Jacques Louis César Alexan˜re, com„e ˜e
Ran˜on, mars 1795 - janvier 1871) yennuøen ˜ Faðma N Summer.

­ 121 ­ 
 Iöij asemmað 

Aru„
Aru„ a wi˜en yessnen
Ay-en ˜eŠ i „e˜˜rem
Aze‹‹a ˜ amezruy yuøal

Nnan-˜, ‹unwi „eqqarem

Wi ara a „ i˜-ya˜ren
Ya‹ ussan messun awal

Ÿre„ ‹an øef yeblaðen

Neqcen wi˜ yessnen
YeŠra-˜ lfeãí neø ccwal.

Allen
Ay aðellaì yeqqersen…
ˆ läib i‹emcen…
ˆ allaø yeífa, ur nceffu.

Zzux s yir irŠazen

Am lexyal be˜˜en
ˆi „mur„ wi iìe˜˜an yeqqu

ˆ an˜a a‹‹-en Šman yilsawen

ƒ„õubbun„ wallen
I wawal ye˜˜em waðu.

­ 122 ­ 
 Iöij asemmað 

Líebs
Win rran øer líebs yiwwas
Yuøal ˜ aøilas
Yerra „amaziø„ ines

IŠrawliwen n leänas
Mi „fu‹‹ unfen-as
F‹an i-wmezruy iles

Ma ˜ Bume˜yen ay ˜ lsas
‡as„ãu ˜ Šma-s
Illew wi yerfe˜ a „ yesres.

Asnaraf
ˆeŠ wallaø n ‹ra Uzayri
Ur nezmir nuli
Ye„„na˜i i wa‹‹en a ˜-yaf

Ansi i s „„e‹‹en i leìli

A˜ yeb˜u „i‹li
Yerna a˜ yessemøer isuraf

S wer‹as neø xas íafi

I „„aã a˜ yili
ƒ-„ufføa n „irŠa n wesnaraf93.

93
Asnaraf : amesbaöli (fã. ˜ic„a„eur).

­ 123 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒawemma„„
Ur ye˜˜i s aŠlim, s a‹sum
Maca “íaca-‹um!”
Am uíeááun n „wemma„„94

A˜ yaø „aìãab„ i weørum

A ˜-yezzi i l‹anun
Yeqqar ˜ asŠen95 n „eŠma„„

ƒussna a „„ yerr ˜ lfunun

Ma „uãäað leqrun
Äeãäeã a˜ yeqqel „-„alma„„.

ƒaxa„em„
Lemmer øer øur-i i „ella
A „„ berneø sebìa
Iber˜an am „xa„em„

Lemmer „uÿam leørama

Øur-i i ˜-„ennebŠa96
ƒili a s zeŠleø „irem„

ƒebra yemma-s am yemma

I „u˜er„ am „a
Yesserøen irŠazen am „assem„.

94
ƒawemma„„ : „afunas„ wer nuriw.
95
AsŠen : am‹an ˜eŠ „zeöö „eŠma„.
96
NnubŠe„ : rzu. (asnulfu n ume˜yaz).

­ 124 ­ 
 Iöij asemmað 

Yal
Yal „afsu„ s „efsu„-is
ƒe„„e˜˜u ˜ iseŠŠasen

Yal „ajeääiŠ„ s yini-s97

ˆ asefru n win iíemmlen

Yal aŠöiö s „ezli„„-is

A „ ìeqlen wi˜ isellen

Yal aŠ˜u˜ s „meslay„-is

Leqbayel ur „in, la isem.

Abexcic
Ye‹‹a nniŠ lmelí ufus
Ay-en „ef‹ið ˜rus
Yerna weŠlim øef yifer

ˆi Lzayer ay-en ur nxuõõ

Ye˜˜a ˜eŠ wemmus
Neø yez˜eø „iømer„ yeffer

An˜a abexcic98 yes˜uffus

A˜ yeööef uyeffus
Ma „u‹ci uzelmað „es‹er.

97
Ini : sŠ. ini„en (fã. couleur) ; sŠ. inyen : i˜øaøen n l‹anun.
98
Abexcic : „ajeììel„ („ijeììal), lemleí ufus.

­ 125 ­ 
 Iöij asemmað 

Rrðuba
Wi yesíallfen amzun yewwe„
Am wawal yiwe„
N „i‹el„ ‹an i-Še„„ezzem

ˆ annar yeŠren ur nerwe„

Fell-as a ˜-yewwe„
WeŠris, rrðuba a„-„e‹cem

Aøurru yessexcawe„
I „ne‹ra ‹‹awe„
ƒŠecrir„ n yezði i„„ellem.

Aölan„i˜
Yal aŠ˜u˜ ame‹ i s yura
NnŠer „aŠŠara
Yuøal ˜eŠ umezruy yiwwas

Win n Aölan„i˜99 „-„uffra

ƒeŠrurej líaãa
Yerna uŠaraw fell-as

Øef win n ƒmazøa „efra

I wumi lŠarra
Ajje˜ s „aìãab„ Šalìum-as.
100

99
Aölan„i˜ : „iŠzir„ yezzren ˜˜aw waman ˜i „wines„ „is-8 s-Ì.(Sel˜-Ìisa).
100
Ajje˜ : ˜˜in (fã. reliŠion).

­ 126 ­ 
 Iöij asemmað 

Iles
S uŠummu yellan s iri-s
101

Maáái s aÿar-is
I „e„„waìqal „„ejãa

Ma yella ˜ arŠaz s yiles-is

Ye˜˜er wawal-is
I s ˜-„eääa „ja˜˜i„ yecfa

YeŠra-˜ user˜un yisem-is

YemŠarra˜ laõel-is
Ur ye˜˜i a‹in, wala a‹‹-a.

Aìe‹‹az
Yesfunnec-iyi zzheã „ayri
Øef yiri n „emÿi
Yef‹a-„„ i me˜˜en a „„ ãu‹‹en102

ˆeŠ wul yeŠra-˜ iøisi

SseŠ-s nnha„i
UŠareø azrem ˜i õõmayem

Ur ˜ iman-iw ne‹‹ini
Leqbayel ir‹elli
Yiwen uìe‹‹az i ø yeww„en.

101
AŠummu : lfa‹ya.
102
Ãu‹‹ : (awal-aŠi yexõeã).

­ 127 ­ 
 Iöij asemmað 

ƒiyemmusin
Ye˜˜a wawal øef „emøarin
Wamma „ilmeÿyin
Ma ur llin„ nniŠ, ˜˜aw

ˆ amsizzel ƒiqbayliyin
Øer „yemmusin
Yuøal ˜ a˜˜al aøelnaw103

Ilmeÿyen ˜eŠ „emrarin

Øer yiri n „zemrin
Win ur neqqur, ha„ sellaw.

Acri‹
A‹‹-a i „„ nufa si zi‹
Win ye˜˜ren ˜ ucri‹
A˜ yeää mmi-s ˜ ame‹sa

Iíucc aslen, ye˜˜ez ufri‹

Yebbel‹eð ˜ uíni‹
ˆi lìi˜ a˜ yezlef „aøma

WaŠi ˜ anzi n „mur„-i‹

Ay ul-iw usbi‹
YuŠin iniŠ n „mara.

103
A˜˜al aøelnaw : „urar„ n „mur„ meããa.

­ 128 ­ 
 Iöij asemmað 

Imimuc
Weräin a˜ ifa„ líal
I-wõeŠŠem n lecøal
Ala øef wi˜ yemmu„en

Win asirem yessazzal

Ma ur yeqði a˜ yuøal
S imimuc104 ma ur ˜ a„ qassen

Ye˜˜er Simon Vizen„al105

ˆ iseŠŠasen acíal
Ye„„na˜i-˜ inazi„en.

ƒijeììal
Zi‹-nni s lemleí ufus
Ma „-„ura s iqenöaren

I wi iran lhemm yifsus

Neø a˜ ye‹seb ixxamen

Ay-en n wass-a aha„ ˜rus

Ara ÿren Izayriyen

ˆ lehla‹ yuŠaren ssus

ƒajeììal„ Šer yerŠazen.

104
Imimuc (imi + muå) : imi n wuccen, „i˜˜i n weclax yellan Šer u˜ebbuz ˜
uða˜ ˜-yernan fell-as.
105
Simon Vizen„al : amna˜i n inazi„en ; anazi (fã. nazi).

­ 129 ­ 
 Iöij asemmað 

Ne‹‹ini
Wi iran „i‹er‹as meqqren
A˜ yaãäu imøaren,
Mi fføen i „a˜˜ar„, yini.

Ay-en xe˜men yerŠazen

ˆi „mura n iðan
Yezwir awal : ne‹‹ini

Isu„a106 „„be˜˜ilen
†errin-˜ wawalen
An˜a amezruy ur yuri.

ƒif‹er„
A naãäu a˜ õeŠŠmen lecøal
Ma irðel-aø-˜ Yillew „u˜er„

Ay-en yezrin, ur „ nu‹lal

YuŠar „„ìebŠa n „ef‹er„

Xas ne‹‹er-˜ ˜eŠ “mazal líal”

Awi-˜ a ø „˜um „ezmer„

Wi ye„„un : „emÿi „e„„azzal,

ƒemøer a „ „ðeŠŠer øer „eømer„.

106
Asa„u, „asu„a : „izyiwin n yal 10 iseŠŠasen.

­ 130 ­ 
 Iöij asemmað 

Aleqqem
Iðelli ˜ bab n wass-a
Ass-a n uze‹‹a
A‹‹-a i „e„„e˜˜u ˜˜unni„

Imøi mu „eŠma „ara

SeŠ uÿar i s ˜-„e‹‹a
Aìeqqa i weÿar-is yeää-i„

Am Weqbayli ma yecna,
Yessefra, yura,
ˆ aleqqem i l‹enz n „ja˜˜i„.

Ame˜˜a‹el
Am „ìe‹‹um„, ume˜˜a‹el
An˜a „eìyið ˜eŠ-s, sers-i„

Ne„„a a˜ yaf, ‹eá be˜˜el

Ur „fu‹‹ ara ˜˜unni„

Yewìeã øef wem˜an ma yeíõel

An˜a ur iberru i „waøi„

Ay-en i s ˜-ye‹‹an ˜eŠ laõel

Yi˜-es ara ifa‹‹ „ame˜˜i„.

­ 131 ­ 
 Iöij asemmað 

Iwennan
Ay-en i ˜-wwiø ˜ isefra
Øur-wen i ˜-„e‹‹a „e‹„i

ˆ iwennan107 n „uffra
Ne‹ i ˜-nniø ìinani

Wezneø awal „aŠŠara

A‹‹en a˜ yifsus i imejji

ƒeqreí „i˜e„„ i „afrara

Le‹˜eb ˜i öölam i-Šfe„„i108.

ƒalali„
ˆi Lzayer i‹abaren
ˆ acu i „en iceøben :
ˆ leísab n lìi˜ n „lali„

ƒameøra s iðebbalen
Iqerra feãíen
S „eøzi n leìmeã i „waøi„

IseŠŠasen ˜˜ewwiãen
Yif-i„ wi iãuíen
Mazal a„-„alqay „arŠi„.

107
Iwennan : yir awalen.
108
F„i : nnerni.

­ 132 ­ 
 Iöij asemmað 

Iðu˜an
†er wuíãic ˜ wi i„„amnen
ˆ acu i „en iferqen
Ala iðu˜an xemsa

Wis-sin ˜ win isellen

I leh˜uã, „„ellmen
ˆi „eqlað„ weräin yebri(a)

Amenzu ˜ wi i„„eqqnen
ƒazlaŠ„ i wuccen
Iferru-„en„ mi iwala.

Anzi
Qqaren : A ø yeõõeã Ãebbi
SeŠ way-en ur nŠi,
Ay-en nŠa nebna fell-as.

Ma yella yeŠra-˜ wenzi

Ye˜˜er ar ass-aŠi
ˆ awal ibe˜˜en øef lsas

ˆ acu ay ˜ ccøel s iøimi

ˆ abri˜, ˜ a‹„ili
I yiles ur Šezzmen„ „uømas.

­ 133 ­ 
 Iöij asemmað 

Lemqam
ƒif „meööu„ iíerzen
ƒayuŠa i‹errzen,
Ma „erra ˜˜hen-is s axxam

Yif „afejri„ win ye‹‹ren

A˜ yezreì ir˜en,
Winna iìebb˜en lemqam

Ma Šer win ur øur-es isem

ˆ win yemmu„en,
Ye˜˜er layas yessaram.

Muíweíme˜
ˆ wi˜a‹ ˜iri iðelli
ƒøunza „eŠzi109
Umu f‹an „aøzin„110 wussan

Ssi Muí ˜ Íme˜ Umerri

Yiwen ˜ imnejli
Wayeð iŠezzem iber˜an

Aha„ ula ˜ ass-aŠi

Ye˜˜erøel yeÿri
Øef wi˜ øef ara yeí‹u zzman.

109
ƒiŠzi : ƒiííeãci (fã. in„elliŠence).
110
ƒaøzin„ : líeqq.

­ 134 ­ 
 Iöij asemmað 

Aøelle„
I wumi afzim n lfeööa
Yuãäan „ameøra
ˆi „a˜˜ar„ yez˜eø wemøar

Am „ili n yir „„ejãa

Ur ne„„arew ara
Yebla-„„ wuruz ar aÿar

ƒamussna ur ne„„unef‹(a)
A„-„ãuí „aŠŠara
ˆ aøelle„ n l‹enz uqajmar.

Imesìe˜˜i111
A wi ur nesìe˜˜a ur ‹‹a„
S‹u˜ yella waha„
ƒu˜er„ „eááuã „-„icãe‹„in

Semmal „e„„aÿ øer s˜a„

S qra˜ maáái sna„
Ar „ÿerreð „i˜yanin

‡ra n win yurŠan ye‹‹a„

Mi yeffeø øer „afa„
Yufa cuffen„ „aööucin.

111
Imesìe˜˜i (sŠ. Imesìe˜˜a, imesìe˜˜iyen) : win yesìe˜˜an, ijeããben.

­ 135 ­ 
 Iöij asemmað 

AõeŠŠa˜ s iøimi
Ula ˜ ne‹‹i íemmleø
Asmi meÿÿiyeø
Am uõeŠŠa˜ s iøimi

S leqreb ay ‹‹a„eø
Yiwwas sfeq˜eø
Ufiø-˜ yelli-s n ìemmi

ˆ abri˜ n zi‹ ay ööfeø

Yenäeã ur be˜˜leø
Qqimeø ‹an ˜ Aqbayli.

Ul yebðan
ˆinna ur neqqim
Øer ˜a ur ˜-nessaweð

ˆeŠ iŠenni am weclim

ƒ-„abuciöan„ imi „enneð

ˆ a˜ewweã n webhim
I weíðun yeøza lmer‹eð

Ul yebðan øef sin

Yerra isefra ˜i l‹aøeð.

­ 136 ­ 
 Iöij asemmað 

Asenfar
Asmi ara „emyussanem
IrŠazen a˜ muqlen
ˆi „ejmaì„ aŠraw yeìmeã

Asenfar112 Šer ifassen

Yis a„-„emmaŠrem
‡ra n wi iran a˜ iÿer

Ma s yir „inna n zi‹ nessen

ƒumlil„ ˜ uccanen
Uí˜iq ˜eŠ umezruy yesøer.

ƒiqerra
Uriø isem-im Šer wiyið
I wa‹‹en a „ „walið
S yemru bu-sna„ n „qerra

Øef „ewriq„ „elseq ˜i líið

Mellule„ ur „esfið
†er iŠenni ˜ lqaìa

A˜ asmen„ „i˜-en „enwið

ˆeŠ wul nsen„ „ellið
ƒi˜a‹ umi ur ˜-„õaíeø ara.

112
Asenfar : as˜u‹‹el n way-en yebøa a˜ yili (fã. proje„).

­ 137 ­ 
 Iöij asemmað 

Ccba‹
Ilemÿi yeääa claøem
Ira, ˜ arŠaz ur yelli

Amøar ye„„seööil-i„en
Ira a˜ yuøal ˜ ilemÿi

UŠuren ma mcubba‹en
S ÿÿwer ccba‹ a˜ yefri113

ˆ amìebbeã Šer wa„ma„en

Win ur neähi˜ iøelli.

Õõãima
Ur neáái, ur nerbií ay ul,
Ur nemniì seŠ ccíani

ˆ lìe˜ra yeørem weøyul

Õõãima „eŠzem-as imi

Ma ˜ winna yu‹ren yeŠŠul

Yerna yewwi-˜ iniŠi

ˆ uíãic ye„„õebbiã weføul

ˆ usiŠna irun „iziri.

113
Fri : xsef, ‹‹es lxið uce„„ið (fã. ˜écou˜re).

­ 138 ­ 
 ƒasi„i„ n wawalen

Ì Ìumeã Lleqyas („aløa-Ši i „meøru„) : Imru l-Qays

(500-540), ame˜yaz aìrab.
B Biccuí : asmuzzeø n yisem n uma„u afãansis
BuŠeau˜, i usiŠe˜ n warrac.
Buãa Buãa : „iŠzirin ˜eŠ uŠaraw n Pasifi‹.
Bujlil : am‹an ani˜a „ella „emìemmeã„.
ƒabluleø„ : „a‹ur„ n lqaìa.
ƒabubi„„ : „aìeläe„„, „apupi„„ (fã. poupée).
ƒibi („amur„ n ~): fã. ƒibe„.
ˆ ˆeŠŠre„ yi˜-sen : s „aìãab„, ˜ezzu mìa-hum.
ˆerres : sefruri (fã. briser les Šraines).
ƒi˜i ˜eŠ i˜ammen : „assem„ ˜eŠ i˜ammen (fã.
choles„érole).
† ƒaŠrur„ (sŠ. „iŠrura, „iŠrurin) : anejmeì, aŠraw,
„imlili„; „ií˜er„ n wa‹al ur „e„„aweð „yerza neø
ur ne„„wax˜am ara; „aŠŠara ufuãŠu ˜effir
i‹ursiyen (yennulfa-˜ melmi ‹an)., .
J Juãjya : „amur„ ˜i Luãup usammer (fã. †eorŠia).
‡ A‹aram : as˜u‹‹el n le‹waøeð n yiwe„ „e‹„i (fã.
ˆossier).
A‹ur˜i : si „mur„ n ‡ur˜is„an (fã. ‡ur˜e).
‡ali˜uni : „aŠzir„ n Fãansa (Nouvelle Calé˜onie).
ƒa‹em„ : „a‹ulla, „inesnas„.
ƒi‹„i am uðarus :
L Lama : aøersiw si „wacul„ n weløum (fã. lama).
Leääaõ : amessas.
Leìyun : „am˜in„ ˜i ƒneÿruf„ u„aram.
L Lemla‹ : asnemle‹, „uqqna s zzwaä, axðab.
Lpu‹iã : „urar„ n „‹erðiwin (fã. poc‹er).
Lxun„a (fã. hermaphro˜i„e).
Ulsu : si “els”.
Ulzaz : n„eð, awi alezzaz/alzaz(fã. ra„„acher, lier).
M Amarir : win ye„„e‹‹in ‹a n wurar (fã. joueur).
Am˜a : am‹an ˜eŠ llan waman, i wumi „ezzi
„neÿruf„ neø „iniri.
AmejjuŠ : ií˜er u‹ermus.
Amerwas : areööal.
AmŠur : win/„in ur ne„„arew ara (fã. infer„ile,
infécon˜).
Amusu„ (fã. Mosou).
Imejji : ameÿÿuø.
Imenfi : win yenfan.
Maöic : Öumaöic.
ƒame„„an„ : lmu„.
Ummu : isem n yiwen õõabun n wewren n zi‹
(fã. Omo).
N Anhil : afãux ameqqran (fã. au„ruche).
Nessel : seøli anÿa˜en (iøersiwen ˜i „efsu„).
Nnu„iã (fã. no„aire).
Nu‹liyiã : „a„i‹nuluji„ (fã. nucléaire).
ƒansuf„ : a˜˜a˜ n win ye„„i˜iren weí˜-es (fã.
soli„u˜e).
ƒinne‹ci : „i‹ci, „uf‹in, ici (uc, (a˜) uc, „„ic).
Ø Øar : azzel.
ƒaølið„ : „aneqle„„, „ameørus„.
Uø˜im : win yes„ahellen, win ur nðellem (fã. le
 jus„e).

P Apulée : s „maziø„, Afulay, ilul ˜eŠ useŠŠas 125

˜i M˜awãuc (Lzayer), yemmu„ ˜eŠ useŠŠas 170
˜i ‡aröaj.
Q Aqejmar : amceííi (fã. avare, ra˜in).
R Uraz : sìu uruz („„ejãa).
à Ããayan : yiwe„ si „iwwura n läenne„.
Ããecwa : „ajeììal„.
Ããenä : áina „amerÿŠu„ (fã. frui„ ˜’oranŠer).
Ããhis : zzayla (fã. Mon„ure).
S Asallað : win ine„„ðen øer me˜˜en, øìs ur „
bøin ara.
Sðel : „aseðle„„ (fã. seau).
Siwa : am˜a „amaziø„ ˜i „mur„ n Maõeã.
Suøe˜ : areqqeì (fã. rec„ifier).
ƒussfa : aíemmel n yiman-is (fã. éŠoïsme).
ƒ We„ãa˜i : aŠrawliw.
A„„unami : anøal n waman n yillel øer wa‹al,
mi „ezlez lqaìa ˜i „mur„ n lin˜unizi.
W Awlaf : asi‹en (fã. pho„ocopie).
X Axi„us : aqeccabi.
Xe„„e„ : Šzer.
Z ƒazzaøra : „awe‹‹a „aquran„ (Šer „ewreø ˜
„ezweø) ;
ani˜a n iðen ˜ „awe‹‹a n „seööa.
 Tiẓrigin n Usqamu Unnig n Timmuzɣa
Editions du Haut Commissariat à l'Amazighité
­o­O­o­

Collection “Idlisen­nneɣ”
01­ Khalfa MAMRI, Abane Ramdane, ar taggara d netta i d bab n timmunent, 2003
(Tasuqelt Abdenour HADJ­SAID d Youcef MERAHI )
02­ Slimane ZAMOUCHE, Uḍan n tegrest, 2003.
03­ Omar DAHMOUNE, Bu tqulhatin, 2003.
04­ Mohand Akli HADDADOU, Lexique du corps humain, 2003.
05­ Hocine ARBAOUI, Idurar ireqmanen (Sophonisbe), 2004.
06­ Slimane ZAMOUCHE, Inigan, 2004.
07­ S. HACID et K. FERHOUH, Laṣel ittabaɛ laṣel akk d : Tafunast igujilen, 2004.
08­ Y. AHMED ZAYED et R. KAHLOUCHE, Lexique des sciences de la terre et
lexique animal, 2004.
09­ Lhadi BELLA, Lunǧa, 2004.
10­ Antoine de St EXUPERY, Le Petit Prince, 2004 (Tasuqelt Habib Allah
MANSOURI, Ageldun amecṭuḥ )
11­ Djamel HAMRI, Agerruj n teqbaylit, 2004.
12­ Ramdane OUSLIMANI, Akli ungif, 2004.
13­ Habib Allah MANSOURI, Amawal n tmaziɣt tatrart, édition revue et augmentée,
2004.
14­ Ali KHALFA, Angal n webrid, 2004.
15­ Halima AIT ALI TOUDERT, Ayen i ɣ­d­nnan gar yetran, 2004.
16­ Moussa OULD TALEB, Mmi­s n igellil, 2004 (Tazwart : Youcef MERAHI)
17­ Mohand Akli HADDADOU, Recueil des prénoms amazighs, 2004.
18­ Nadia BENMOUHOUB, Tamacahut n Basɣar, 2004.
19­ Youcef MERAHI, Taqbaylit ass s wass, 2004.
20­ Abdelhafidh KERROUCHE, Teɣzi n yiles, 2004.
21­ Ahmed HAMADOUCHE, Tiɣri n umsedrar, 2004.
22­ Slimane BELHARET, Awal ɣef wawal, 2005.
23­ Madjid SI MOHAMEDI, Afus seg­m, 2005.
24­ Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiṭij ­ aḥric I, 2005.
25­ Collectif, Tibḥirt n yimedyazen, 2005.
26­ Mourad ZIMU, Tikli, tullisin nniḍen, 2005.
27­ Tayeb DJELLAL, Si tinfusin n umaḍal, 2005.
28­ Yahia AIT YAHIATENE, Faḍma n Summer, 2006.
29­ Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiṭij ­ aḥric II, 2006.
30­ Lounes BENREJDAL, Tamacahut n bu yedmim, 2006.
31­ Mezyan OU MOH, Tamacahut n umeksa, 2006.
32­ Abdellah ARKOUB, Nnig wurfan, 2006.
33­ Ali MAKOUR, Ḥmed n ugellid, 2006.
34­ Y. BOULMA & S. ABDENBI, Am tmeqqunt n tjeǧǧigin, 2006.
35­ Mohand Akli SALHI, Amawal n tsekla, 2006.
36­ O. KERDJA & A. MEGHNEM, Amawal amecṭuḥ n ugama, 2006.
37­ Ali EL­HADJEN, Tudert d usirem, 2006.
38­ Hadjira OUBACHIR, Uzzu n tayri, 2007.
39­ Djamel BENAOUF, Di tmurt uɛekki, 2007.
40­ Akli OUTAMAZIRT, Targit, 2007.
41­ Mohamed Salah OUNISSI, Tametna n umenzu, 2007.
42­ Ramdane ABDENBI, Anagi, 2007.
43­ Ramdane LASHEB, Ccna n tlawin ɣef ṭṭrad 54/62, 2007.
44­ Said CHEMAKH, Ger zik d tura, 2007.
45­ Said IAMRACHE, Timenna n Saɛid Iɛemrac, 2007.
46­ Mohamed MEDJDOUB, Baba Carlu, 2007.
47­ Nadia BENMOUHOUB, Tafunast igujilen, 2007.
48­ Ali MOKRANI, Agama s tugniwin, 2007.
49­ Fatma ELKOUCHA, Tamedyazt n Yasmin, 2007.
50­ Naima HADJOU, Amennuɣ n tudert­iw, 2007.
51­ Hocine LAOUES, Gar umqadmu d umnelti, 2007.
52­ Omar KHAYAM, Rubaɛiyyat, 2007 (Tasuqelt Abdellah HAMANE)
53­ Ferdinand DUCHENE, Tamilla, 2007(Tasuqelt Habib Allah MANSOURI)
54­ Slimane ZAMOUCHE, Agellil akk d ineffuten yelhan, 2007.
55­ Djamel HAMRI, Anadi di tmedyazt, 2007.
56­ Khaled FERHOUH, Ḥku­yaɣ­d tamacahut, 2007.
57­ Lhadi BELLA, Awal d usefru, 2007.
58­ Omar DAHMOUNE, Agu, 2007.
59­ Yahia AIT YAHIATENE, Untigun, 2007.
60­ Tiddukla Yusef U Qasi ­ Si Muḥend U Mḥend, Tafaska n tmedyazt, 2008.
61­ Sadi DOURMANE, Abrid n tudert­iw, 2008.
62­ Dahbia AMOUR, Tudert s tmedyazt, 2009.
63­ TANASLIT, Akli n tayri, 2009.

Actes de colloques
01­ Actes des journées d'étude sur La connaissance de l'histoire de l'Algérie, mars
1998.
­ Actes des journées d'étude sur L'enseignement de Tamazight, mai 1998.
­ Actes des journées d'étude sur Tamazight dans le système de la
communication, juin 1998.
02­ Actes des journées d'étude sur Approche et étude sur l'amazighité, 2000/2001.
03­ Actes du colloque sur Le mouvement national et la revendication amazighe,
2002.
04­ Actes du colloque international sur Tamazight face aux défis de la modernité,
2002.
05­ Actes des séminaires sur la formation des enseignants de Tamazight et
l'enseignement de la langue et de l'histoire amazighe, 2003.
06­ Actes des colloques : Identité, langue et Etat ­/­ La permanence de l'architecture
amazighe et l'évolution des cités en Algérie, 2003.
07­ Actes des stages de perfectionnement pour les enseignants de tamazight, mars
2004.
08­ Actes du stage de perfectionnement des enseignants de la langue amazighe,
30/31 mars 2004.
09­ Actes du Colloque : Le passage à l'écrit des langues et cultures de tradition orale,
le cas de Tamazight, 2004. (Voir Timmuzgha N°13)
10­ Actes du Colloque : La littérature amazighe : de l'oralité à l'écrit, 2005 (Voir
Timmuzgha N°14)
11­ Actes du Colloque : Tamazight dans les médias et à l'école : hypofonctionnalité
et usages du lexique, 2006 (Voir Timmuzgha N°15)
12­ Actes du colloque sur Le patrimoine culturel immatériel amazigh, 2006.
13­ Actes du colloque sur Le libyco­berbère ou le Tifinagh ; de l'authenticité à
l'usage pratique, 2007.
Revue « Timmuzgha »
Revue d'études amazighes du Haut Commissariat à l'Amazighité :
N° 1, avril 1999, ­­­­­ N° 19, août 2008.
­ N°10, octobre 2004, Spécial Mohya, Entretien.
­ N°12, décembre 2006, Tajmilt i Si Muḥend U Mḥend.
­ N° spécial en Tamazight :
. N°16, janvier 2008.
. N°17, avril 2008.
. N°19, août 2008.

Revue « Tamazight tura »

Revue en Tamazight du Haut Commissariat à l'Amazighité :
N° 1, janvier 2009.

Autres publications
01­ Chafik MOHAMED, Aperçu sur trente trois siècles de l'histoire des imazighènes,
1997.
02­ Annuaire des associations culturelles amazighes, 2000.
03­ Idir El­Watani, L'Algérie libre vivra, 2001.
04­ Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie générative du kabyle : l'emphase et son
harmonie. Tome1, Histoire et fondements d'un débat argumentaire, 2007.
05­ Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie générative du kabyle : l'emphase et son
harmonie. Tome2, Analyse et représentation phonologique, 2007.
06­ Collectif, Mouloud FERAOUN, Evocation, Actes du Colloque, 2008.
07­ Catalogue des publications du HCA, 2008.

Consultings
01­ Kamel BOUAMARA, Nekni d wiyiḍ, 1998.
02­ Mouloud FERAOUN, Ussan di tmurt, 1999 (Tasuqelt Kamel BOUAMARA)
03­ Nora TIGZIRI ­ Amar NABTI, Etude sur « L'enseignement de la langue amazighe:
bilan et perspectives », 2004.
04­ Iddir AMARA, Les inscriptions alphabétiques amazighes d'Algérie, 2006.
05­ Kemal STITI, Fascicule des inscriptions libyques gravées et peintes de la grande
Kabylie, 2006.
06­ Mohand Akli HADDADOU, Dictionnaire des racines berbères communes,
2006/2007.
07­ Abdellah NOUH, Glossaire du vocabulaire commun au Kabyle et au Mozabite,
2006/2007.
08­ Sadaq BENDALI, Awfus amaynut n tutlayt tamaziɣt, 2007.
09­ M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tesrit taqbaylit, 2007.
10­ Kamel BOUAMARA, Amawal n tunuɣin n tesnukyest, 2007.
11­ Moussa IMARAZENE, Manuel de syntaxe berbère, 2007.
12­ M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tmedyazt taqbaylit, 2007.
13­ Moussa IMARAZENE, Timɛayin n leqbayel, 2007.
14­ Nora BELGASMIA, L'expression écrite en tamazight, 2007.
15­ Mouloud LOUNAOUCI, Projet de création d’un Centre de terminologie
amazighe, TERAMA, 2007.
16­ Zahir MEKSEM, Isuraz n usezdi tenmeẓla taḍrisant n tmaziɣt : Asnekwu d
tesleḍt, 2008.
17­ Mohammed Brahim SALHI, La tariqa Rahmaniya : De l’avènement à
l’insurrection de 1871, 2008.
18­ Fakihani TIBERMACINE, Tanast u kajjuf, 2009.
 Cet ouvrage est publié dans le cadre de la collection
“Idlisen­nneɣ”
Initiée par la Direction de la promotion culturelle du
Haut Commissariat à l'Amazighité

© Tous droits réservés

Conception et PAO :

Dépôt Légal : 3847­2008

ISBN : 978­9947­865­10­1
Achevé d'imprimer sur les presses de
Les Oliviers
Tizi­Ouzou
Tel : 026­21­07­19
Fax : 026­21­95­40