XHAFER DURMISHI

FAKTE PR LVIZJEN E JUSUF GRVALLS

KAPITUJT Faqe Letra nga Xhafer Durmishi 3 Letra nga Faridin Tafallari 70 Letra nga Sabri Novosella 84 Letra nga Hafiz Gagica 105 Letra nga Haxhi Berisha 122 Letra nga Xhafer Shatri 129 Letra nga Ibrahim Kelmendi 198 Big Brother-i i vitit 1984 295 Big Brother-i i vitit 1985 315 Komunikim mendimesh, t krkuara nga Sabri Novosella, gjat muajit shkurt 2012 322 Zri i Jusuf Grvalls pr Pararojn 325
1

Kto letra kan t bjn, me disa prjashtime, me dy vitet e para pas atentatit t 17 janarit 1982, n pragun e shtpis s Vllezrve Grvalla n Untergruppenbach. Pseudonimet e personave q m s shumti hasen n kto letra jan: Sabri Novosella=Mrgimi e n ndonj rast Kameri Xhafer Shatri = Lleshi, Uka, Xhema Ibrahim Kelmendi = inicialet IK, Iljazi, Shoku Xhafer Durmishi = Shpendi, Skenderi, Salihu, Gj., Abdullah Prapashtica=Kushtrim Kosova Osman Osmani=Halimi dhe Nexhati Faton Topalli=Qemajli Vlen t potencohet se Ibrahim Kelmendi, t gjitha letrat e periudhs 14 prill 1983 - 19 mars 1984, q jan parashtruar n kt prmbledhje, ia drgon Forumit q sht quajtur Qendra Ekzekutive (QE).

Ndrtesa ku ka banuar Faridin Tafallari n vitet 1980-t, n Haiterbacherstr.75, 7270 Nagold, n t ciln pas 17 janarit 1982, u bartn materialet kryesore q ishin n shtpin e Vllezrve Grvalla. Aktivitet i dendur nga kjo shtpi u zhvillua sidomos pas janarit 1982. T gjitha letrat n kt prmbledhje, me disa prjashtime, kan kaluar npr kt shtpi dhe jan ruajtur brenda mureve e nn kulmin e saj pr shum vite. Faridinin e falenderoj pr kujdesin dhe drgimin e shum letrave edhe gjat ktij viti, duke mundsuar kshtu q kjo vepr t dal sa m e plot.

Letra nga Xhafer Durmishi

Shkurt 1982-korrik 1985

1. Letr bashkatdhetarve n Nagold, 8 shkurt 1982 2. Komitetit t Degs "Hasan Prishtina", 26 shkurt 1982 3. Letr Sabri Novosells, mars 1982 4. Pajazit Ibrahimit n Australi, 7 mars 1982 5. Letr Sabri Novosells, maj 1982 6. Letr Sabri Novosells, 22 maj 1982 7. Procesverbali i KVG, 11 korrik 1982 8. Letr Faridin Tafallarit, 13 korrik 1982 9. Letr Sabri Novosells, 14 korrik 1982 10. Letr Xhafer Shatrit, 6 gusht 1982 11. Procesverbali i rrethit t Shtutgartit, 26 shtator 1982 12. Letr Lvizjes n emr t KVG, 1 tetor 1982 13. Letr Xhafer Shatrit, tetor 1982 14. Letr Faridin Tafallarit, vjesht 1982 15. Letr Faridin Tafallarit, vjesht 1982 16. Letr Faridin Tafallarit, vjesht 1982 17. Letr Faridin Tafallarit, vjesht 1982 18. Letr Faridin Tafallarit, fillim i Nntorit 1982 19. Letr Faridin Tafallarit, 25 nntor 1982 20. Letr Faridin Tafallarit, 29 nntor 1982 21. Letr Engjll Kolanecit, nntor 1982 22. Letr Faridin Tafallarit, 30 nntor 1982 23. Letr Xhafer Shatrit dhe Sabri Novosells, 3 dhjetor 1982 24. Letr Xhafer Shatrit, 5 dhjetor 1982 25. Letr Faridin Tafallarit, 8 dhjetor 1982 26. Letr Faridin Tafallarit, 10 dhjetor 1982 27. Letr Faridin Tafallarit, 11 dhjetor 1982 28. Letr Faridin Tafallarit, 14 dhjetor 1982, 29. Letr Faridin Tafallarit, 16 dhjetor 1982 30. Letr Faridin Tafallarit, 20 dhjetor 1982 31. Letr Faridin Tafallarit, 29 dhjetor 1982 32. Letr Faridin Tafallarit, 30 dhjetor 1982 33. Letr e Xhafer Durmishit pr Faridin Tafallarin, dhjetor 1982 34. Letr Faridin Tafallarit, 2 janar 1983 35. Letr Faridin Tafallarit, shkurt 1983 36. Shkrim i Xhafer Durmishit si material pr mbledhjen e par t Qendrs Ekzekutive n mesin e marsit 1983 n Gjenev 37. Letr e Xhavit Ramabajs pr Xhafer Durmishin, mars 1983 38. Letr Ibrahim Kelmendit dhe Qendrs Ekzekutive, 24 prill 1983 39. Letr Faridin Tafallarit, 26 prill 1983 40. Letr Qendrs Ekzekutive, 4 maj 1983 3

41. Letr Xhafer Shatrit, 4 maj 1983 42. Letr Xhafer Shatrit, 13 qershor 1983 43. Letr e Xhafer Durmishit pr Faridin Tafallarin, vjesht 1983 44. Letr Bashksis s klubeve, 1 nntor 1983 45. Letr shokve n Saar-Louis, nntor 1983 46. Letr Qendrs Ekzekutive, 3 janar 1984 (pjes) 47. Letr e Xhafer Durmishit pr Faridin Tafallarin, mars 1984 48. Letr delegatve t Bashksis s klubeve, mars 1984 49. Shokve t Shtutgartit, 14 maj 1984 50. Letr J.M., 14 gusht 1984 51. Letr Remzi Ademit, 18 gusht 1984 52. Letr Imer Berishs, 24 shkurt 1985 53. Letr shokve n Gjermani e Zvicr, 22 mars 1985 54. Letr Remzi Ademit, korrik 1985 55. Letr Hysen Grvalls, 22 korrik 1985

1. Letr bashkatdhetarve n Nagold, 8 shkurt 1982 Letr falenderimi pr bashkatdhetart n Nagold T dashur bashkatdhetar t Nagoldit! Na lejoni q t prfitojm nga rasti pr tju falenderuar przemrsisht pr kujdesin e madh q treguat me rastin e ngjarjes s hidhur q ngjau n mbrmjen e 17 janarit n Untergruppenbach. Ju falenderojm pr t gjitha, pr telegramet, pr vizitat n familje kur na erdht menjher me t dgjuar lajmin q ta ndani hidhrimin me ne, pr pjesmarrjen n marshin protestues pr t shprehur hapur revoltn e cila na ka prfshi t gjithve, pr nderimet e fundit q u bm dshmorve ku ju edhe njher treguat respektin pr veprn e tyre, pr ndihmat materiale t pakursyera me t cilat na ndihmuat aq shum. Pjesmarrja juaj me gjith zemr na e zvogloi shum dhembjen ton. Ju falenderojm t gjithve q n kt dhe t huaj na rrethuat ngrohtsisht, duke e kuptuar gjendjen se sa fort ia kemi nevojn njri-tjetrit. Pr aq sa kemi mundsi, ne nuk do t kursejm veten ton dhe do t mundohemi ta arsyetojm ndihmn dhe kujdesin tuaj. 8 shkurt 1982 Untergruppenbach Shoqria e puntorve t Shtutgartit (Xhafer Durmishi) (Faridin Tafallari, Dhimbje krenare, Tiran1998, f. 244) 2. Komitetit t Degs "Hasan Prishtina", 26 shkurt 1982 Letr drejtuar Komitetit t degs s LRSHJ Hasan Prishtina T dashur shok! Udhtimin e Shpendit (Xhafer Durmishit) e quajtm si shum t suksesshm. Ardhja e Halimit (Osman Osmanit) sht me vend dhe angazhimi i tij i menjhershm me siguri do t jet i frytshm. Ditn kur u kthye Shpendi pra t hnn, ditn e par t javs, kur shokt ia filluan javs s re t puns. Meq kndej shokt jan t shprndar n pika t ndryshme dhe q n at jav nuk kishin far automjeti, mbledhja zgjedhore e Komitetit nuk mundi me u thirr gjer 4

m 26 shkurt 1982. At mbrmje n nj qytet larg nga ktu u mblodhn: Shpendi (Xhafer Durmishi), Halimi (Osman Osmani), Drita (Suzana Grvalla), Agimi (Nuhi Sylejmani), Agroni dhe Guximi (Haxhi Berisha). Mbledhjen e hapi Shpendi i cili n fillim i njoftoi t pranishmit mbi bashkimin, me organizatn e re dhe me detyrn e qllimin e ardhjes s Halimit. Ai pr kt mbledhje propozoi kt rend dite: Formimi i degs s LRSHJ pr Evropn Perndimore. a) Q kjo deg e LRSHJ ta merr emrin e dshmorve Grvalla, pra t quhet Komiteti Vllezrit Grvalla. b) Q Komiteti t prbhet nga pes antar T ndryshme Ky rend dite u aprovua nj zrit nga t pranishmit. 1. Q n fillim u propozua t zgjidhen antart e Komitetit, pra pes veta. Meq Agimi ishte edhe m par si arkatar, Agroni si antar s bashku me Dritn dhe Shpendin nuk u diskutua shum rreth tyre se a duhet t jen antar t Komitetit t riorganizuar apo jo. Halimi propozoi q Komiteti ti ket edhe dy kandidat. Ky propozim u quajt me vend dhe i arsyeshm dhe si i till u aprovua. Arsimi q n fillim tha se pyetjen pr arkatar nuk ka nevoj ta prsrisim pasi arkatarin e vyeshm e kemi q nga fillimi. Propozimi i Arsimit q edhe m tutje t jet arkatar Agimi i aprovua. Shpendi pasi i numroi disa detyra q i ka pasur Drita si shoqja m e ngusht e Sokolit (pr t cilat disa nga t pranishmit nuk kan qen n dijeni) e njherit i njoftoi se ajo pas nj kohe do t shkoj n A. Ai at e propozoi si sekretare deri sa ajo t jet n mesin ton. Ky propozim u aprovua unanimisht. Fjaln pastaj e mori Drita e cila u falenderua dhe n vazhdim i njoftoi t pranishmit se Shpendi (Xhafer Durmishi-shn. im) ishte njeriu q ishte udhzuar ta ndihmonte Sokolin dhe pr kto detyra t kryera ai koht e fundit ishte pranuar edhe antar i KQ (Komitetit Qendror-shn. im) t ishLNKVSHJ. Duke pas parasysh kt, vazhdoi ajo, un mendoj se ai duhet t jet kryetar i komitetit t degs s LRSHJ pr Evropn Perndimore. Edhe me kt propozim t pranishmit u pajtuan. Pr antar mbetn Halimi dhe Agroni. Me shkuarjen e Drits (Suzana Grvalls n Shqipri-shn i Xh.D.) ne do t mblidhemi prap dhe n vendin e sekretarit do t zgjidhet Halimi. Ndrsa antar i ri i komitetit do t jet Arsimi. Kandidati i ri besojm se n baz t puns s tij do t zgjidhet Luli. a) Propozimi q komiteti t quhet Vllezrit Grvalla u aprovua nj zrit. b) Lidhur me kt pik t rendit t dits duke pasur parasysh faktin se ishte i pranishm antari i ri Halimi edhe ca antar t tjer t ish-LNKVSHJ nuk dinin shum n lidhje me prbrjen n numr t nj komiteti, mbretroi pak heshtja. Me kt rast Shpendi shpjegoi se Lvizja N me kt praktik punon qe disa vjet dhe se kjo form sht treguar mjaft e suksesshme. Halimi vazhdoi se ai me shokt e tij kan vepruar ndryshe dhe se nuk kan shum eksperience lidhur me funksionimin e nj komiteti t till sidomos n kushtet jasht atdheut dhe pasi ne ishim t pranishm tet ndrsa komiteti do t kishte vetm pes antar. Halimi tha se faktikisht pr antart e ktij komiteti po din 8 veta. Ai tha se edhe ata aktivist t dalluar t jen si kandidat pr komitet. Ky propozim dhe arsyetimi i cekur m lart u pranua. Pra komiteti i degs s LRSHJ Vllezrit Grvalla pr Evropn Perndimore ka me shkuarjen e Drits ai do t duket ksi soji: 1. Shpendi Kryetar Xhafer Durmishi 2. Drita/Halimi Sekretar Suzana Grvalla/Osman Osmani 3. Agimi arkatar Nuhi Sylejmani 4. Agroni antar Faridin Tafallari 5

5. Halimi antar Osman Osmani 6. Halili kandidat Hafiz Gagica 7. Guximi kandidat Haxhi Berisha 8. Arsimi Prgjegjs i rinis Naim Haradinaj 2) N pikn t ndryshme diskutimet u zhvilluan rreth antarsis, shtjet materiale, puna rreth vendosjes n nj baz t re dhe nxjerrjes sa m t shpejt t numrit t ri t organit. Pr kto dhe t tjerat hern e ardhshme. Ju prshndesin shokt e Komitetit Vllezrit Grvalla (Xhafer Durmishi) Kosova Republik" (Faridin Tafallari, Terror-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, faqe 357-358) 3. Letr Sabri Novosells, mars 1982 Vlla Mrgim! Nj shok nga Dibra pr t cilin t kam folur, ka shkuar n kamp. Ai prej kampi na lajmron se si ka arritur nj spiun t UDB- s. Fjalt e tij i muarrm me rezerv t madhe, sidomos kur t kihet parasysh historia e XH.SH., e njherazi edhe ky shoku sht njeri q dyshon shum sa q tani po m thon se ai paska shprehur dyshime edhe n mua, kur un kam thn nj her kam banuar gjat studimeve e njher jo. Un vrtet ashtu kam thn se gjat 4, 5 viteve studimi edhe kam banuar edhe kam udhtuar. Nejse. Pas biseds me ju q at nat, pr n Itali i nism katr shok me nj automobil. Ndr ta edhe Halimi (Osman Osmani). Edhe un plotsisht mendoj se do tia vlen barra qeran ktij udhtimi. Organin e dorzuam pr radhitjen e shtylave.na kushtoi 1400 DM. jan 17 artikuj (pa poezi). S bashku me fotografit dhe titujt besoi se do t dal mjaft material. Pjesa drmuese e shkrimeve sht e Sokolit, megjithse nga kapuont nuk sht kthyer as gjysma e materialeve t prgatitura pr numr. Organin do ta nxjerrim si numrin 3 t LNKVSHJ, por pr hir t formimit m t shpejt, q t mos presim deri tek numri i ardhshm do t dalim me nj flet t shkapur si te Lajm. Nr 3, duke e quajtur shtojca e zrit. artikujt e saj Nj udhtim n izr... dhe Plisi i bardh mbi faqe t zez nuk u dorzuan n radhitje pasi H. e kishte humbur ndrsa t dytin arkatari ma solli me vones. Un i kisha dorzuar n radhitje pr hir t shpejtsis edhe pse kshtu krejtsisht sna doli, dhe m tepr pr shkak t familjes vendosm q kt numr ta punojm n shtypin e qytetit, sepse kta kapuont interesohen fort se po bhet, e pa rregullimin e shoqes s Sokolit nuk kishim mund ti largojm mjetet e puns si sht nj makin e till. Dhe besoj se kjo sht e arsyeshme. Kam frik se organi do t na del me ca gabime gjuhsore jo pr fajin ton, por pr shkak t atyre q e prgatisin. Un solla edhe mendimin tuaj pr I.K. (Ibrahim Kelmendin). Nuk mi pranuan me pikpamjet e shumics e pikpamje t tilla shprehu edhe Halimi, sidomos pas njohjes me te. Tani shoqja e Sokolit thot se I.K., i ka thn Sokolit (Jusufit) para dy viteve, se po qe se doni mund tiu fus dhe nxjerr nga Kosova pa therr n kmb. Pastaj kur un iu them se ata jan prcjell me jav apo muaj t tr, pse ather nuk ndodhi kjo nj nat m par kur me ta ndodhej edhe I.K., me t cilin ata u kthyen n ora gati tre t nats, pas shikimit t filmave. Un m tepr se kurdoher po e kuptoj prgjegjsin pr rrjedhn e ngjarjeve dhe nuk kam dshir q kjo t zbulohet nse sht e vrtet. I.K. u interesua shum se ku ka qen Besniku n Itali ai thoshte se kemi disa shok t mir n kamp. Nga informatat e mvonshme vim n prfundim se I.K. mund t ket dit pr XH. Ktu parimisht ska gj t keqe. 6

Hern e fundit me disa sjellje t tija si ishte kndimi i pandrprer korridorit dhe sjellja prej kapadaiu nga dhoma n dhom mi kaloi gjith kufijt e durimit dhe me t vrtet, kur i shikojsha fotografit e dy vllezrve m dukej sikur po m thon se je duke br? Andaj vendosm q at nat t bisedojm me te pr disa gjra. Edhe pse shqiptari nuk e ka zakon me e pyet mysafirin, pse ke ardh, un u detyrova me ia br nj pyetje t till qysh n fillim t biseds. I thash se rruga e gjat, shum shpenzime, etj., a ke di pr t thn? Po tha! Tani sht njvjetori i demonstratave, t bisedojm pr ndonj manifestim apo komemoracion. T bashkpunojm. N bisedime merrte pjes edhe shoqja e librit, e cila nuk guxonte t fliste, prve ather kur iu dashke t mbrohej nga akuzat, sidomos t mijat, kur ju thash se juve ju ka interesuar biseda e do kujt ktu dhe pr kt e keni br veshin cingare....N bisedime merrnin pjes rreth 10 veta, gj q nuk i plqente fare I.K. dhe pr kt u ankua. I fola edhe pr: 9000 DM, 26000 njsi t hollash belge, 700 Fr.zvicerane dhe 1300 Fr.franceze, t cilat jan gjetur n paln e nj jorgani n dhomn e fjetjes s mysafirve. I.K. tha se kjo sht e montuar nga dikush dhe se atij i intereson pramja, duke thn se ktu paska hyr armiku duke aluduar n mua. I fola pr bashkpunimin e mparshm. Ai thoshte se pr kt din vetm ata tre, e jo tjetr kush, ndrsa tani dikujt ato marrdhnie i intereson ti interpretoi si t do. Un thash se faktet ekzistojn dhe ato flasin mjaft. Nse doni bashkpunim duhet ti rishikoni disa gjra t kaluara. I fola pr t hollat n xhirollogarin Ndihmat pr Kosovn t publikuar n numrin e parafundit t revists Liria. Kush ka tani pushtet n to nse nuk keni ju, pse nuk u shpenzua asnj mark nga to pr kt rast, do t thot populli nesr kur ta marr vesh kt? I kaloi t gjitha kto pyetje n heshtje duke arsyetuar se punt kan qen t ndara. Foli pastaj pr mundsin e botimit t ndonj broshure t prbashkt n lidhje me rastin. I tham q at ta bj secila organizat n organet e veta. U ndal. Po t m thuheshin fjal t tilla mua me t vrtet, n at vend sdo t dukesha kurr. Me at nuk ndodh kshtu. Kjo na e rrit edhe m tepr dyshimin se ai me t vrtet sht i detyruar nga dikush q t duroi gjithka vetm t jet i pranishm dhe t vzhgoj. Pr dashnoren e tij ka paraqit azil. At dit kishin ardhur te avokati rreth shtjes s azilit e kt nuk donte ta tregonte. Sa i prket shtjes s Has. Po del n pah se un kam gabuar q nuk t kam dgjuar. Ai tani sht n klubin e Dyseldorfit ku qarkullon I.K. Po thon se sht duke u mrzitur shum. Por po t ishe n vendin tim dhe me eksperiencn time besoj se do t veprojshe si un. Ai me t vrtet ishte i habitur shum. Un iu kam pas afruar me t vrtet sinqerisht disa her dhe i kam rreh shum gjra q na preokupojn. Por ai vazhdimisht ndahej me or t tra vetm me I.K.. Shoku yn q ka ue material me te n Kosov do shkoi me bisedue me t. Nga Australia, respektivisht nga shoqria Bajram Curri na ka ardh nj ngushllim pr familjen dhe nj falenderim pr drgimin e revistave t cilat i kan plqyer shum. U qova prap edhe ekzemplar tjer duke prfshir edhe numrat e Lajmtarit. Adresn e Besnikut nuk e kemi. Besojm se shum adresa t konfiskuara s shpejti do ti kemi n dor. Megjithat na i drgo t gjitha ato adresa q na ke pas drguar m par. Gjithashtu na drgo adresat q do ti sigurosh nprmjet Plakut. Punn e udhtimit t Kushtrimit me shok a e kryeve ende apo jo. N mbledhjen e afrt q do t thrrasim do ta shtrojm si shtje q don zgjidhje edhe punn e drgimit t materialit n Kosov, duke pas parasysh se ky ishte edhe AMANETI i Sokolit n astet kritike t jets s tij. E presim prgjigjen menjher. Prshndetje vllazrore e revolucionare nga Shpendi (Xhafer Durmishi) (Faridin Tafallari, Me tre yjet e pavdeksis n ato vite t stuhishme, Tiran 2010, f. 285-287) 7

4. Pajazit Ibrahimit n Australi, 7 mars 1982 Shoku Pajazit, Prgjigjen n letrn time e mora nga shoku prej t cilit ta kam drguar. Un jam duke banuar n banesn e Familjes Grvalla. Mirpo shkrimi i letrave me adres t ksaj familje nuk sht i mir sepse nganjher letrat po vijn t elura. Revistat me sa e kuptova u paskan plqyer dhe pr kt jemi t gzuar. Edhe ne na erdhi mjaft mir q kishit drguar ata ekzemplar t numrit 16 t gazets s Shoqris Bajram Curri. Herave tjera na drgoni m tepr, sepse ndikojn mir tek puntort n Perndim, t cilt jan t shumt dhe q shkojn shpesh n Atdhe. N fillim po t prezantohem me t vrtet se kush jam. Un jam Xhafer Durmishi, nga Stanovci i Poshtm, nj fshat afr Vushtrris. Vllau im i madh quhet Xhevat, sht student i mjeksis dhe sht shok i ngusht i vllaut tnd Nexhatit. N qershor t vitit 1981 u largova pasi e ndieja veten t rrezikuar nga fushata e burgosjeve. Un n Kosov kam qen antar i Lvizjes Nacionallirimtare t Kosovs dhe viseve tjera shqiptare n Jugosllavi. Kur dola jasht, prmes lidhjeve me shok jasht atdheut mora kontakt me Jusuf Grvalln, nj nga udhheqsit me rndsi t Lvizjes. Pr punn dhe aktivitetin e Lvizjes do t informohemi edhe n letrat tjera. Vern e vitit t kaluar isha pak dit tek Nexhati n Chur. Aty ai ma tregoi nj letr tuajn n t ciln ju flitshi pr disa shqiptar t Zvicrs, antar t Frontit t kuq. At organizat e kemi kuptuar, e udhheq nj Ibrahim Kelmendi nga fshati Vuthaj, tani i shprngulur n nj fshat afr Pejs. Me ardhjen e Jusuf Grvalls n Gjermani ai njoftohet edhe me Ibrahim Kelmendin, t cilit i ndihmon dhe ia nxjerr tre numra t gazets s Frontit t Kuq me emrin Bashkimi. Jusufi, antar i LNKVSHJ pra e ka ndihmuar dhe popullarizuar n masn m t madhe Frontin e Kuq. Prej janarit 1981 Jusufi nuk i ndihmon m Ibrahim Kelmendit n nxjerrjen e gazets Bashkimi pr disa shkaqe. N organizimin e demonstratave t puntorve n Perndim, krahas Lvizjes e cila ka br shtypjen e thirrjeve me teknikn e saj kan ndihmuar dhe marr pjes Organizata e Marksist-Leninistve t Kosovs t ciln jasht Atdheut e ka udhheq Kadri Zeka, i cili u vra n mbrmjen e 17 janarit n Untergruppenbach. At dit aty ka qen edhe Ibrahim Kelmendi i cili nga kta sht larguar kah ora 13.30. Kta t tre jan vra kah ora 22.15 kur me insistimin e Kadriut dalin pr t thirr n telefon n Zvicr prej nj automati. Pr shkak t provokimeve, familja Grvalla nuk kishte telefon, e kabina telefonike pr thirrje ndrkombtare gjendej n nj fshat tjetr. Kadriu donte ti telefononte gruas s tij n St Gallen t Zvicrs. Sa i prket OMLK-s nuk dim se si do t organizohen e vazhdojn punn e tyre. Sa i prket LNKVSHJ mund t them se do t prpiqemi ta vazhdojm luftn me hov edhe m t madh. Ktu kemi organizua nj komitet me emrin Vllezrit Grvalla. Pr shkak t disa arsyeve q nuk po i prmendi, me Ibrahim Kelmendin do t bashkpunojm e koordinojm aktivitetin por nuk do t kemi marrdhnie t ngushta me te. Ktu, si edhe tek ju ka shum shqiptar, ka shum t mir dhe ka disa agjent t konsullatave jugosllave t cilat ekzistojn n shum qytete t Gjermanis. Duke pasur pr baz kt, shum shok t Lvizjes e po ashtu edhe t OMLK nuk njihen nga masat me emrat e tyre t vrtet por vetm prmes pseudonimeve. Ktu me shok jemi marr vesh t quhem Sknder. Si Xhafer pos dy tre vetave askush nuk m njeh. Tani po m njeh edhe ti. Pra sht mir q kt pun ta din vetm ti e para shokve 8

tuaj m prmend me emrin Sknder. Tani letrn ma ktheni dhe m folni se si po ju duket kjo puna jon. Ne do tju informojm m gjersisht n letrat tjera. Presim edhe mendimet tuaja. Un mendoj se un dhe ti prbjm nj rast t mir q t ndikojm n afrimin e Lvizjes dhe Shoqris Bajram Curri n Australi. Kshtu prve kmbimeve t letrave tona private t bhet komunikimi n mes Komitetit Vllezrit Grvalla, Komitetit t Lvizjes n Zvicr dhe Sh.B.K Bajram Curri. Kt po e prfundoj me kaq duke ju nisur njherit edhe disa ekzemplar t Zrit t Kosovs, t janarit 82, me bindjen se po u plotsoj dshirn ju dhe bashkatdhetarve tjer. Shkruani pr aktivitetin, pr jetn dhe peripetit e bashkatdhetarve n Australi. Prshndetje vllazrore dhe revolucionare nga ne t gjith. Kosova-Republik! Personalisht ti dhe Shoqria Bajram Curri, Familjes Grvalla mund ti drejtoheni n adresn: Familja Grvalla, Habichtchhe str. 40, 7101 Untergruppenbach, West Germany (Xhafer Durmishi)

5. Letr Sabri Novosells, maj 1982 Shoku Mrgim, maj 1982 Q n fillim po t tregoj se udhzimi yt q un ti shkruaj letrat me makin, tani pr tani praktikisht sht vshtir t realizohet e njkohsisht ti prgjigjet ritmit t letrave tuaja. Pas t gjith atyre ditve t ngarkuara me aq tension po mundohemi ti themi vetes se kemi pushuar, por un vet jam dobsuar fizikisht. Vshtir sht me t vrtet me u pajtua me faktin se ata nuk jan m fizikisht. Demonstrata e Bonit shkoi pr mrekulli. Ishte m mir se sa e kishim paramenduar. Uka n fillim, para demonstrats ishte pesimist dhe nuk u angazhua n organizimin e saj. N telefon, pas demonstrats kur i tregova se si ka shkuar puna, u duk se u nda i knaqur, por m tha se ishte friksuar pr ndonj prishje t rendit sepse kt e ka marr si pun fmijsh. Pastaj vazhdoi duke m thn q thirrjet pr demonstrata t mos nnshkruhen n emr t organeve t organizatave sepse kjo po prdoret si shkas pr t ushtruar tortura mbi t burgosurit. Nuk ishte dakord q demonstrata t thirret n Vjen e as tjetrkund. N telefon m tha se shiqo se sikur mos kjo sht sikur me ndez zjarr me kasht dhe vazhdoi se n qoft se nuk sht shprndar thirrja pr demonstratn e Vjens n mas t madhe dhe nse ka mundsi t trhiqet, le t trhiqet. Lajmi kishte marr dhen edhe pse thirrjet mund t trhiqeshin, nuk u trhoqm. N Vjen vrtet na pritn befasi. N thirrje, si e ke par demonstrata parashihej t fillonte n ora 11.00 ndrsa arritja e autobusve n vendin e caktuar filloi nga ora 09.00. Kah ora 09.30 u mblodhn afr 300 veta. Policia erdhi dhe thoshte se nuk keni leje, se dokumenti t cilin ne e kishim pr demonstrat sht vetm krkesa pr demonstrat por jo edhe leja. N ann tjetr shtypi lajmronte pr demonstrat. Policia nuk lshoi pe dhe duke pritur na detyroi ti fusim parullat n autobus. N diskutime e sipr me kalimin e kohs numri i njerzve shtohej dhe n ora 11.00 ishin rreth 700 veta. Kish nga t gjitha ant e Gjermanis, Zvicrs dhe Belgjika dhe disa nga Suedia. Gjithashtu kishin dal disa t Vjens por jo sa sht paramenduar kur t kihet fakti se n Vjen ka me mijra shqiptar. 9

Ambasada jugosllave ishte aktivizuar n masn e duhur, mirpo agjentve t saj u doli m vshtir se sa e kishin menduar. Shum prej tyre u rrahn dhe u konfiskuam shum aparate fotografimi. Ktu sht br nj pun e madhe prpara. Angazhimi i tr familjes s Sokolit n veprimtarin patriotike duke gjetur hapsirat e demokracis perndimore u dallua aq shum. Kt po e theksoj tani pr t treguar se kjo familje ka shkri n veprimtari shum t holla. Kshtu mund t thuhet se n mes ndihmave familjes dhe atyre t puns patriotike t cilat u zvogluan pr shkak t t parave nuk ka qen kurrsesi e mundur t trhiqet nj vij e prer megjithse me t gjitha mundsit kt jemi munduar ta bjm. Tani jemi duke i rregulluar gurt e varreve.... Q nga 17 janari e deri m sot, n mnyr t organizuar prve n tri vende nuk kemi mund me shkua npr puntor. Halimi (Osman Osmani) me tre shok t tjer kan qen n Zvicr para demonstrats s Vjens. Kan shprndar thirrjet dhe jan pritur si nuk bn m mir. Organi u ka rregulluar shum terrenin. Un me ish-arkatarin, para Vjens isha n Dyseldorf n klubin Emin Duraku i cili pr rastin e 17 janarit ka ndihmuar me mbi 22000 DM. Edhe aty na pritn mir. Nj nga m t moshuarit m tha: Nse sot Kosova nuk lirohet ju udhheqsia do t jeni fajtor. Nse nuk na udhhiqni e nuk merreni vesh, do tju vrasim. Bashkohuni dhe tregoni se duhet t bjm dhe pr t tjerat shiqo Bacn. A flet kjo pr largim masash apo afrim. Kjo flet edhe pr at se presioni nga baza pr bashkim sht aq i madh sa ai q del penges n kt rrug do t duhet ta tregojm. Komunikatn dhe adresat i mora nga sekretari m 2/5-1982 dhe ishin t elura. Tash nuk e di si thua pr at komunikat. elja e tyre sht nj pun e keqe. Tani po ta drgoj kt adres t nj gjermani. N kt mund t shkruash letrat me rndsi. Gjysmn e ksaj letre po e shkruaj pas biseds telefonike. Halimi sonte nuk sht ktu. Qe dy net me Hasanin jan n nj tjetr vend. Presioni i policis n kt shtpi po shtohet sepse ata po e vrejn se ktu ende ka lvizje dhe ktu ende ka njfar burimi. Por ne megjithse po e dim se si duhet ende nuk po jemi n gjendje t largohemi nga ktu. Nesr do t vij nj marksist gjerman dhe do t ushtrojm me makinn, teknikn e gazets. (sht fjala pr studimin e disa funksioneve t avancuara t makins s marks IBM Electronic Selectric Composer, prmes doracakut "Handbook" n gjermanisht, t cilat nuk kisha pasur rast me i msuar n trsin e tyre nga Jusufi - shn i Xh.D.). E di se do t duhej q ti kontrolloni shkrimet edhe ju me shokt atje. Do ti fotokopjojm artikujt dhe po ua drgojm q ti kontrolloni. Un besoj se edhe ky do t jet shum i mir. Fatoni i ka drguar dy artikuj, por njri ishte shum i ngjashm dhe i cituar nga Sknder Osumi Si po shkon Jugosllavia titiste n Kongresin e XII. Prej Abdullah Prapashtics nuk ka ardh asgj. Un i kam prgatit disa shkrime, por pjesa m e madhe do t jet e Jusufit. Aftsit e Uks n kt drejtim nuk i di. Fjalt e tij t thna pun fmijsh n fillim nuk iu kam kushtuar rndsi fare, por tingllima e tyre e keqe po vjen duke u rrit. Kur ma the sot at lajm u gzova dhe disi po e ndjej njfar mobilizimi. Por edhe ndonj pun e keqe po m demoralizon shum. Mir u pafshim Sknderi (Xhafer Durmishi)

10

6. Letr Sabri Novosells, 22 maj 1982 Shoku Mrgim, 22 maj 1982 Dje e mora nj letr nga Xhafer Shatri. Po ta drgoj t fotokopjuar. Edhe letrat tuaja t drguara tek shoku gjerman i mora. Do t veprohet asi soji dhe besoj se do t ndikoj pozitivisht. Momentalisht nuk kemi gjetur banes por sot do t shikojm nj vend pr nj dydhomshe q kushton 400 DM n muaj. N qoft se nuk sht e zn do t bhet shum mir. Ktu po ta drgoj edhe nga nj letr q kam marr nga Suedia dhe SHBA. Jemi duke punuar n dalje t revists, por prap se prap emri i saj po kontestohet e diskutohet. Prej Ankaras nuk ka ardh ndonj material. Ktu po e prfundoj me kaq. T fala Sknderi (Xhafer Durmishi) 7. Procesverbali i KVG, 11 korrik 1982 Procesverbal i mbledhjes s Komitetit Vllezrit Grvalla (KVG) i mbajtur m 11 korrik1982 Rendi i dits: Nj analiz e puns s gjertanishme Diskutimi rreth Projektstatutit t Lvizjes Puna rreth revists Caktimi i dats pr takimin e ardhshm T ndryshme Shtat t pranishmit (Sknderi, Halimi=Osman Osmani, Naim Haradinaj, Faridin Tafallari, Haxhi Berisha, Hafiz Gagica dhe Nuhi Sylejmani) njzri e aprovojn propozimin mbi rendin e dits. Sknderi hap diskutimin rreth piks s par. Fjaln e merr shoku Faridin. Shpjegim: N diskutim u vendos q analiza t bhet nga 17 janari e gjer m sot. Pritja e njerzve sipas Faredinit ka qen e mir dhe ndihmat pr kt kan ndikua. Kjo nuk sht br me nj organizim t mirfillt por sht veprua n at mnyr q secili ka veprua si ia ka marr mendja m s miri. Dalja e numrit t tret t ZK ka qen ngjarje e madhe. Sjelljet e Ibrahim Kelmendit (IK) nuk kan qen t mira. Veprim i ngutshm nga ana jon, pra nga Sknderi dhe Haxhiu, si dhe vonimi i Nuhiut q t thot fjaln e tij me nj shum t hollash prej njmbdhjetmij DM. Mosmarrveshja n mes veti pr kt veprim. Demonstratat kan kaluar mir. Udhtimi i Suzans pr n Shqipri ka qen n rregull. Formimi i KVG konsiderohet ngjarje e madhe. Riorganizimet n rregull. I dyti jo aq i mir sepse mungoi Haxhiu. Fushata e shfaqjes s filmave mohet lart. Demonstrata e Bonit mohet lart e gjithashtu e Vjens prkundr vshtirsive. Haxhiu nuk e sqaroi situatn gjer n fund. Demonstrata e Bernit n rregull. Numri i fundit i revists dhe komunikata t mira. Me kaq shoku Faridin e mbylli fjaln e tij. Pas ksaj Sknderi i drejtohet Nuhiut q ta merr fjaln por ai prgjigjet se don t dgjoj t tjert e vet do t flas n fund. T tjert pajtohen me kt. Fjaln e merr Naimi: Pritjen e quan t mir megjithse ram n konflikt me IK. Hapat ton i quan t drejt sidomos prjashtimin e tij nga shtpia e Jusufit. Edhe Nuhiu ka qndrua mir nj koh t gjat n pritjen e njerzve. Marshet protestuese n rregull. Varrimi kishte me 11

qen m i mir sikur pr incizimin me video kamer t angazhohej nj puntor profesional. Numri i tret i revists i realizuar mir. Demonstrata e Vjens m e mir se e Bonit. Formimi i KVG me vend. E sheh si rnie dhe n kundrshtim me komunikatn. Heqja e citatit t JG e gabueshme. Me kaq Naimi e mbaron fjaln e vet. Haxhiu: Pritja n rregull. Pr shkak t mos organizimit m t mir kan lindur mospajtime. Ka pasur sabotim dhe zhagitje t punve nga ana e IK. I sht trheq vrejtja disa her. Sipas mendimit tim ai nuk ka jetuar fare me atmosfern ato dit. Angazhimin e nj puntori profesional pr incizimin e varrimit e quan t panevojshm. Prmes formimit t KVG u vazhdua puna e mparshme. Vshtirsit me demonstratn e Vjens kan t bjn me qndrimin ansor t policis t cilt na thonin her po e her jo. (Haxhiu ka qen i angazhuar pr leje dhe ka br nj udhtim gjer n Vjen ditn e enjte m 22 prill 1982). Megjithat kt e moj m shum se t tjerat. Halimi (Osman Osmani): Formimi i KVG i domosdoshm (ky ia fillon nga kjo ngjarje pasi m par nuk ka qen ktu). Puna ka vazhdua por ka pasur dobsi. Pr shkak t mos prvojs mund t kemi br gabime, por largimi i tij nga familja i mir pr t mos thn i domosdoshm. Gabim strategjik q ia kemi thn t gjitha. Puna e komitetit dhe vet ekzistenca e tij kan qen formale. Nuhi Sylejmani: Pritja ka mund me qen m e mir, por ngjarje t tilla t befasishme skemi mund ndryshe. Nuk sht i knaqur. Pritja ka qen formale. Nuk kemi diskutue n mes veti. Ditn e varrimit nuk dilnin njerzit prej dhome. Ka shkua si n diktatur. Video filmimin e varrimit sht dashur ta bj nj profesionist ashtu si thot Naim Haradinaj. Formimi i KVG i mir por sht dashur m par t formohen celulat e pastaj komiteti dhe jo anasjelltas. Skemi pasur asnj shok afr veti. Organizimi i brendshm jo i mir. Dekonspirimin e dnon dhe e quan krim t madh. Veprime me gjaknxehtsi dhe pa marrveshje i kan dhn IK fakte pr sulm megjithse prjashtimi nga shtpia e Jusufit ka qen i drejt. Udhtimi i Suzans n Shqipri mir, megjithse nuk jemi marr vesh n mes veti. Demonstrata e Bonit e mir por me Sknderin ka pasur mosmarrveshje sepse kam brohoritur Kosova-Republik dhe lavdi Marksizm-leninizmit e ai m ka thn mos bj ashtu. (Shkaktohet nj qeshje kur Nuhiu thot se m ka thn mos thuaj KosovaRepublik, Marksizm-Leninizm dhe Nuhiu e prmirson veten dhe thot se m ka thn vetm mos me brohorit Marksizm-Leninizm. Sknderi: Moskuptim ka pasur me shokt e Zvicrs dhe t Dyseldorfit lidhur me at q t lexohen nga dy referate. Shfaqja publike e dyshimeve ndaj IK e gabueshme. Demonstrata e Vjens prkundr vshtirsive sht historike sepse sht demonstrata e par shqiptare q bhet pr Kosovn n Austri. Prgjigjja e masave n thirrjet tona sht fakti m demantues kundr gnjeshtrave se njerzit jan dshpruar. Mbyllet pika e par. Lexohet projektstatuti n dorshkrim. N prgjithsi nuk kishte vrejtje ndaj tij. U vendos q t shtypet dhe t shprndahet pr diskutim e gjithashtu t shrbej si baz pr formimin e celulave t reja. Nga Sknderi u lexua letra e Abdullah Prapashtics (Kushtrimit). Dat nuk kishte, andaj duhet ta veojm me titullin: T dashur shok! T analizohet. Kjo letr paraqiti disa risi t t shkruarit sepse letra t formuluara n at form para ktyre shokve ende nuk jan lexuar. U vrejt edhe brengosje pse gjith ato materiale teorike, ligjrata, artikuj e shpjegime t ndryshme, pasi na tregohet se ekzistojn, thuhet se u gjetn t bllokuara. Pra ne kemi shum nevoj pr ato materiale t nevojshme. Letra e Kushtrimit u kopjua me nga nj ekzemplar pr secilin pjesmarrs. Sknderi duke ju referuar udhzimeve t Kushtrimit q t organizohemi sa m shum edhe nse n fillim ai t duket formal dhe shton: Ne e kemi formuar nj komitet 12

t vetm (VG) dhe nga kryetari i tij momentalisht po na thuhet se e kemi formuar pa asnj shok afr, e n ann tjetr thirremi q t formojm kaq organizata e forume dhe prfundoi se me t vrtet vlersimet e Nuhiut dhe Kushtrimit jan diametralisht t kundrta. Nuhiu pa e kuptuar shpjegimin tim nxehet duke menduar se kam dika ndaj vlersimit t tij. M tutje Sknderi thot: Nga nj drejtim i KQ t LRSHJ ka ardhur nj letr ku krkohet t shpjegohet shtja se a po largohen puntort apo nuk po largohen. Pasi Halimi (Osman Osmani) ka drguar lajme se puntort po na largohen ndrsa Sknderi njkohsisht ka raportuar se jo vetm q nuk po largohen por po na afrohen. Pr kt ai kt shtje e shtron para t gjithve q t japin vlersimet e tyre. Nuhiu e merr fjaln dhe thot: Po sht e vrtet se njerzit po na largohen. N pyetjen se a po u largohen disa njerzve apo lufts ai prgjigjet: Po na largohen neve, disa vetave, se po ikin prej nesh si prej dreqit. ... Faridini ndrhyn dhe thot flisni qet, se m mir po shkon dhe Nuhiu le ta prfundoj fjaln e vet. Nuhiu vazhdon: E mir pra-un jam dreq. Un (Sknderi) n kt koh nuk i kam n dor flett e procesverbalit. Kur i marr ato prap q t shnoj fjaln e donjrit, ai thot se nuk thash ashtu. Halimi duke e ditur se sht ai i cili e ka informuar KQ se po largohen njerzit e merr fjaln dhe thot se kt e kam br me telefon, se ashtu e kam pasur prshtypjen. Prej t tjerve asnj nuk ishte i mendimit se njerzit po na largohen, as neve e as lufts. Nga ky forum u krkua nga Nuhiu e Halimi q ti prgatisin me shkrim vlersimet e tyre duke i bazuar ato me shembuj konkret dhe ti raportojn KQ. N lidhje me kt pik t hapur diskutimi zgjerohet. N koht e fundit ka pasur nj konflikt n mes Sknderit e Halimit. Si shkak mund t merret nj banes e Nuhiut. Sk i thot Nuhiut se pse ti me i thn nj njeriu n Shtutgart se kta djemt po m bjn dallavere dhe a mund ta argumentosh kt. Nuhiu thot se kjo sht shtje private dhe do ta shqyrtoj me at puntorin. Gjithashtu Faridini i drejtohet Nuhiut me fjalt se pse po i prhap disa fjal nnmuese pr djemt duke thn se edhe filloren e kan marr privatisht e kan ardh t lavdrohen si studenta. Nuhiu thot se a sht gjall Qemal Haxhillari (fqinji i par i Faridin Tafallarit i cili kohve t fundit sht shoqrua m shum me Nuhiun). M pas Nuhiu hidhrohet duke i ndryshuar fjalt para t gjithve her pas here. N nj moment ngrihet n kmb dhe thot: Eh me kend kam mbet me fol dhe me kto fjal largohet. Pra ai u largua vet dhe iku. Me kaq edhe mbledhja u mbyll, t gjith t dshpruar me sjelljen jonjerzore t Nuhiut. N lidhje me largimin dhe shenjat e tij kohve t fundit KVG do t prgatit nj material t veant, si dhe pr ndikimin e Halimit dhe punn e tij prej se iu ka bashkua KVG. Procesmbajtsi Sknderi (Xhafer Durmishi) PS. N pikn tre u diskutua rreth revists. M prafrsisht pr t foli Sk. Ai tha se puna rreth revists duhet t filloj menjher. Pr kt hap i par sht q makina t vendoset tek shokt gjerman. A pyeti t pranishmit se a ka dikush q t propozoj ndonj zgjidhje, a don ta shtroj ktu para nesh, apo don ta thot n mnyre individuale apo t na thuhet bni si tua merr mendja, dhe kjo shtje t mbetet pr ata q jan prgjegjs pr revistn. Pas nj heshtje Nuhiu tha: Bni si t doni!

13

8. Letr Faridin Tafallarit, 13 korrik 1982 Shoku Faridin, 13 korrik 1982 Projektstatutin do ta shtypim sonte n makin dhe do ta drgojm sa m shpejt me post. Ulu e bisedo pak me Qendin por pa i dhn dika. Prej neve mos t del fjala. Pr kt t shtun tuboi shokt. Lexojua projektstatutin, por kopje t tij nuk ke nevoj tu japsh. Pra thirre nj mbledhje me kt rend dite: 1. Leximi i Statutit (t prkohshm t LRSHJ). N t vrtet ti ua lexon si me qen statut i vrtet q t shohim se a po u plqen. 2. Situata momentale. 3. T ndryshme 4. Caktimi i mbledhjes s ardhshme. Pr situatn momentale folu pr at n Kosov, ku dje erdhi nj shok i Haxhiut dhe tha se ka shum milici e ushtri. Milict serb bajn shlema e ata shqiptar jo. Parulla ka vazhdimisht dhe kudo. Sa i prket neve, edhe ne do t bashkohemi me situatn n Kosov. Lufta e armatosur duhet t shtyhet edhe pr nj koh. Ne duhet akoma t zhvillojm luftn me mjete demokratike dhe n kt mnyr t vazhdojm ta dobsojm armikun ton. Lexojua edhe artikullin e Ademit Kthimi dhe krahaso at se pr ka mundohet Ademi, e pr ka brengoset Nikolla Pano. N pikn 3 t rendit t dits ata le ta marrin fjaln vet dhe t diskutojn dhe le t bjn pyetje ka tu intereson e ne i prcjellim me shkrim. Me kaq prit t fala nga Sknderi (Xhafer Durmishi) (Faridin Tafallari, T-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f.435) 9. Letr Sabri Novosells, 14 korrik 1982 Shoku Mrgim, 14 korrik 1982 Kt letr po ia drgoj njkohsisht edhe shokut q ka ardhur kohve t fundit jasht (XhSh). Me kt letr do t mundohem q n maksimum ti qndroj besnik realitetit. Kush jan ata t cilt Halimi (Osman Osmani) i ka raportuar tek ju si rruga? 1. Hafizi, 23 vjear nga Gjilani, i malsis s Karadakut. Ka mbaruar shkolln e mesme dhe regjistruar dika n Prishtin. Babai i tij qe 10 vjet ka punua n Ludwigsburg. Nprmjet babait ka ardhur n Gjermani dhe sht njohur me Bardhin e Jusufin. Gjat demonstratave t vitit t kaluar sht treguar shum aktiv dhe si kam shkruar n nj letr tjetr ka qen hija (prcjellsi) i Jusufit. N t vrtet edhe pr numrin 1 t Lajmtarit t liris i ka dhn 200 DM. sht deprtues dhe ia hyn puns n nj mjedis ku nuk sht punuar m par. sht i martuar. N banesn e babs s tij kemi qndruar shum, me muaj t tr. Nga banesa e tij Jusufi e ka nisur telegramin drguar Partis s Puns gjat fillimeve t Kongresit t VIII. Babait t tij ia kan marr pasaportn. Hafizi kurr nuk ankohet. Halimi i ka thn nj dit se babn ta kan ndal n shtpi pasi q ka qen organizimi i dobt. Un po i tregoj kto cilsi sepse pr ann tjetr sigurisht mund t jeni t informuar. 2. Naim Haradinaj, djali i Ismailit, i dnuar me 14 vjet burg, ndrsa vllau i tij sht dnuar me 5 vjet. N shtpi ka nnn, gjyshen, nj vlla t vogl dhe nj motr. Gjendjen ekonomike e kan pasur shum t mir por ajo po vjen duke u vshtirsuar pr shkak t mungess s krahut t puns. Pr Naimin disa her ka shkruar shtypi. sht i pari q e ka drguar n Kosov Lajmtarin e Liris. Ka kryer edhe shum aksione tjera. 14

Ne Gjermani gjat vitit t kaluar jo vetm q nuk sht kursyer por t gjitha t hollat ka ka punua i ka shpenzua n rrug pr organizimin e demonstratave. Sigurisht mrzitet, e sidomos pas 17 janarit nuk duket se sht ai q ka qen. 3. Haxhi Berisha, 22 vjear. sht detyruar ta ndrprej shkolln e mesme pasi ju ka djegur shtpia dhe sht detyruar t vij n Gjermani. I ka ndihmua n fillim Bardhi, por shum pak pasi menjher sht msuar me mjedisin e ktuhit. sht shum praktik. U ka gjet pun n firma gjermane shumics prej nesh. Sa i prket demonstratave vlejn t njjta sikurse pr Naimin. sht nip i Jusufit. Ka qen tri her n Kosov me materiale deri n nga 1000 ekzemplar dhe n t tri rastet ka kaluar me sukses. Duket se e kan hetuar punn e tij dhe nuk mund t marr m rrugt q ka br m par. M 1979 i ka mbajt 3 muaj burg. Kto jan n pika t shkurta disa t dhna pr kta t rinj q kan br punn m t madhe n rrethin e Shtutgartit. Sa i prket nen tems s dyt, n kt letr lidhur me shtjen se a po na largohen masat apo jo puna qndron ksi soji. Vrasja e tre shokve mund t merret me mend se sa ka ndikua. Humbja e nj njeriu po duket se mund tia ndrysho j kahjen nj shteti 700 milionsh e lere m sa mund ta dmtoj nj shoqri t ngusht. Po ju them, e mund ta dini edhe vet, se Jusufi nuk ka pasur koh me u marr me pun organizative, megjithse n at drejtim sht punua. Njerzit q kan qen pak m larg, gjrat i idealizojn, sidomos pas ngjarjes i kan br t shenjta. Kjo ka t bj pra vetm me at planin siprfaqsor. Ekzistojn disa individ q thon se un kam qen afr ktyre punve gjithmon e kam qen me Jusufin bashk, etj. etj. N kt ekstrem sht sidomos Nuhiu i cili t bhet monoton duke thn se u takojshim ata t tre si intelektual dhe m marrshin mua mbas veti si klas puntore pra nj njeri tek i cili masat jan t mbshtetura. Pra ky sht kampion n mesin e atyre q brohorasin kudo se Jusufi m ka marr me veti, se disa gjra vetm me mua i kan biseduar etj. etj. Ky njeri sht ai i cili ka lshua fjalt se masat po na largohen. Kto fjal i ka thn n konsultim me Halimin. T tjert kto vlersime i kan kundrshtuar vendosmrisht, ndrsa un q para t dyve prhapjen e ktyre vlersimeve e kam quajt pun armiqsore. Dika m shum pr kt do t kuptosh nga procesverbali i mbledhjes s KVG e gjithashtu edhe nj nga nj raport t cilin u angazhua ta drgoj Halimi lidhur me kt shtje. Por lidhur me disponimin e masave pyeteni edhe Xh. Shatrin. Ai tha se pata dshir ta shoh kt lnd me t ciln do t kemi pun dhe ishte i mahnitun. Disa veprime t Halimit: Tre apo katr prfaqsuesit PKMLSHJ thon se kan dal jasht me i bashkua njerzit se kta nuk e paskan dit se duhet dhe sht mir me u bashkua, se e paskan dit se bashkimi bn fuqin etj. Dhe kto qndrime bajate i mbajn dhe llomotisin edhe ather kur t tjert pr kt shtje kan dhn jetn. Strategjia e tyre thon sht kjo: Ata ia kan trhequr vrejtjen shtetit (Jugosllavis) me nota zyrtare, se po nuk u ndrmorn masa do t bhet ajo ka u b. Pra edhe n kto pun qlloi dhe fitoi lotaria. Dhe tani pasi qeveria mori guximin e t mendurit e nuk ia vuri gishtin koks para nj note t till duhet ta dij m mir se me kend ka pun dhe kujt ka guxua me ia kthye fjaln. N t vrtet sipas fjalve t Halimit, pas Kongresit t XII t LKJ, puna duhet t ndryshoj plotsisht. Duhet t ndryshohet taktika dhe t kalohet n krkes pr bashkim kombtar. Lidhur me kt kur ishim duke prgatitur gazetn, pat thn se ndoshta ky do t jet numri i vetm q do t bhet n kt form, sepse pas Kongresit t XII ndryshe do t jet. Pra populli i Kosovs duhet t luftoj pr bashkim por vetm ather kur kt t ia lejon Partia. Un e kundrshtova shum n kto lkundjet e tyre. Kto si duket ia ka prcjell prgjegjsit t vet dhe e ka marr 15

vesh se ashtu nuk shkon. Ajo vrehet edhe n shpjegimin gjenial n letrn e tij t fundit se kjo pun nuk mvaret nga ne. Kushtrimi i ka drguar disa letra dhe Halimi ua ka lexua disa shokve si t kam treguar n nj letr t gjat. Ata shum pikpamje nuk ia kan pranuar kshtu q Halimi i ka trheq. Letrn tnde drguar KVG e lexova para shokve dhe sht pranuar mir. Halimi m tha se pse nuk po i lexon para shokve edhe letrat e Kushtrimit. I thash mi sjell. Riorganizimin e udhzuar e quajti formal si dhe krejt punn dhe ekzistencn e KVG. I fryri n vesh edhe Nuhiut me fjalt se zgjedhja jote sht formale, duke i thn se ti je nj njeri i madh por fjala jote nuk po t dgjohet. Dhe kur kto fjal iu bashkuan edhe me ato prapshtit e veta i mjaftuan q ai ta filloi nj propagand t keqe sidomos ndaj Hafizit dhe pr t tjert duke u thn se jan t pashkoll dhe lavdrohen se po bjn pun t mdha. Edhe ato fjalt se nuk kishim shok afr veti, e formuam komitet ua atribuon ktyre t treve duke thn se nuk ka qen nevoja t futen n at rreth. Kt pikpamje e mbron edhe Halimi duke thn se, apo duke e prmirsuar kt, se n komitet hyn njerz jo q nuk kan shok, por q nuk kan celula t formuara duke nnkuptuar me kt, kta tre shokt q i kam prmendur m lart. Prandaj largimi kaq i shpejt i Nuhiut sht merit e Halimit. Se ai do t largohej sht vrejtur sidomos kur i kan ardh shoqja dhe fmijt. Kshtu q iu bn shum. Frika sht nj arsye tjetr. Thuaju le ti koordinojn m mir mendimet. N njrn an Kushtrimi thrret pr formimin e njqind organizatave t brendshme duke i ndar njerzit n funksione t ndryshme, dhe shton se nuk prish pun aspak q kjo pun t duket formale, ndrsa Halimi pr t vetmin komitet t formuar, q sht i vrtet dhe real, e quan formal dhe q prish pun, se po t ishte deg, apo front demokratik, organizat e grave, apo shtab i ushtris s kuqe shqiptare, edhe pse formal nuk do t prishte pun. Makinn me t ciln prgatitet gazeta kam vendosur ta drgoj tek nj shok q banon larg nga ktu, dhe do t shkoj un vet q t merrem me at pun. Pasi edhe ashtu, sipas marrveshjes s 15 majit 82, sht vendos q Halimi t merret me shtje organizative n Kosov e Uka me pun organizative jasht ndrsa un t merrem me gazetn. Sa i prket gazets, pasi kjo sht shtja jon kryesore, un jam i mendimit q kompetencat m t mdha ti jepen Xh. Shatrit. Sido q t jet n kt drejtim do t fillojn punt menjher. Shum t fala (Xhafer Durmishi) 10. Letr Xhafer Shatrit, 6 gusht 1982 Shoku Llesh (Xh. Shatrit) 6 gusht 1982 Sot e mora nj letr s bashku me artikullin e Le Mondit. N Bruksel, si ju ka njoftuar edhe shoku F (Faridin Tafallari) nuk mundm t shkojm pasi n kt drejtim na pengoi policia e Belgjiks. U kthyem n Dyseldorf. Prej ors 3 pas mesnate gjer ne 7 t mngjesit zhvillova disa bisedime me IK, t cilat u mbshtolln dhe u ngrit toni. Aty u fol shumka por esenca e disa krkesave t IK qndronte m shum n shtjen se t gjitha sendet e thnuna kan dal prej nj pike, duke mu drejtuar pr kt mua. ka e kam thn un vet nuk e mohoj para askujt. Pr kt nuk po zgjatem shum se disa shtje duhet ti diskutojm n nj tubim s bashku t cilin duhet ta thrrasim pa vones. Kontaktin me Mitat Vranicn e kam marr prmes nj shoku t tij n Augsburg ku isha para tri javsh pr t shfaqur filma. Ai far burri i Augsburgut kur shoku yn ia ka dhn revistn ton Zrin ai n t njjtin rast ia ka tregua n besim nj tub letrash t korrespondencs s tij t dendur me Mitat Vranicn. Ky puntor n Augsburg quhet Rexhep Sadiku dhe sht dervish i rrethit t Gjakovs. At dit kur ishim pr filma na 16

ka br muhabet t madh. Ka shprndar shum artikujt e Zrit t Popullit dhe ka nj bibliotek t pasur me literatur t shndosh. sht burr afr 50 vjear. M. Vranics un deri m tani nuk i kam shkruar asnj her. Pr kt vendosni (ti e SN). Sa i prket N. Dibranit, para nj muaji Kameri (SN) i ka drguar 18 adresa t ndryshme, n mesin e t cilave e ka drguar edhe t N. Dibranit me nnvizimin se n kto adresa mund ta drgoni revistn. M tepr un nuk di pr te. E kemi edhe adresn e djalit t Metushit dhe m duket se me te mban korrespondenc Kamberi (SN.) N lidhje me shtjen e artikullit t Ademit un them se ai duhet t botohet duke u nisur nga ky numr pasi e kemi paralajmruar lexuesin pr vazhdimin e tij dhe mendoj se ai artikull sht vazhdim i artikujve t botuar m par. Lexuesit e presin e nuk e di se a do t bhet mir me e ln. Un mendoj se ai shkrim duhet t ndahet n dy vazhdime. Sot fillova nga puna pr radhitjen e revists dhe besoj se s shpejti do ti adaptohem nj ritmi m t lart t puns. Mi drgo disa kopje qekash pr Ndihma pr Kosovn q t bjm adaptime e kopje analoge pr puntort n Gjermani. E angazhojm n kt drejtim, pr adaptim A. Me udhzime pr adaptimin e tyre duhet tu drejtohemi edhe shqiptarve n ShBA, Australi, Suedi, Franc, Austri etj. (Xhafer Durmishi)

11. Procesverbali i rrethit t Shtutgartit, 26 shtator 1982

Procesverbal i mbajtur gjat takimit (t dats 26 shtator 1982) t thirrur nga ana e nj grupi puntorsh m aktivist t rrethit t Shtutgartit Rendi i dits: shtja e Nuhi Sylejmanit dhe pasojat e fjalve t tij, Situata momentale T dymbdhjet t pranishmit e aprovuan rendin e dits. N kt tubim para t gjithve ka qen i thirrur Nuhiu (Nuhi Sylejmani) dhe Halimi (Osman Osmani). Tubimi u mbajt 5 km larg baness s Nuhiut n fshatin D. n pjesn m t madhe n nj lokal t qet, n dhomn e veuar t nj kafeneje. Nuhiu ftohet dy her q t vjen n tubim. N radhn e par pr ta marr shkojn Abdurrahman Sadiku, Qemal Haxhillari dhe Murat Kryeziu. N banesn e tij kishte hyr vetm Abdurrahmani, i cili ishte i bindur thellsisht se do ti prgjigjet thirrjes dhe do t vij, por nuk pati sukses. Pas nj ore diskutimi m t lir duke e par nevojn shkojn pr ta marr: Murat Kryeziu, Qemal Haxhillari dhe Nami Ramadani. T tret hyjn n banes dhe ia shpjegojn shtjen. Lidhur me shpjegimin e Nuhiut pr mosardhjen e tij ata q kishin shkuar me e marr deklaruan: Nami Ramadani: Nuhiu tha un nuk vij sepse e kam drejtimin tim, jam i lidhur me tjetr kend, un i kam principet e mia. Nuk vij pasi nuk qenka Naimi (Haradinaj). Kur i thash se Naimin ta sjell pr dy or Nuhiu u trhoq dhe tha prap se nuk vij. Murat Kryeziu: Nuhiu m tha se un nuk przihem m n politik, ju vazhdone rrugn pa mua. Hasan Veselaj: (mysafir i Nuhiut n at moment i cili kohve t fundit sht shoqrua me Nuhiun dhe Halimin, t cilin e kishin marr kta t tre): Un i thash Nuhiut 17

disa her se duhet me ardh e me u takua pasi t gjith po e shohin t arsyeshme, por ai nuk pranoi kurrsesi. Pasi ai n asnj mnyr nuk pranoj me ardh u vendos q mbledhja t filloj edhe pa te. I pari nga t pranishmit e mori fjaln Mejdi Rexhaj, i cili duke qen shum m afr situats (shok i celuls dhe i puns me Nuhiun) e shtroj shtjen se pse Nuhiu veproj ksi soji n kt koh duke krkuar edhe faktor t jashtm. Meqense kjo tem u hap q n fillim, t pranishmit qen t mendimit q i pari ta merr fjaln Sknderi i cili foli n mnyr t prgjithsuar. Sknderi: S pari e shoh t arsyeshme tu flas n lidhje me bashkimin duke ju referuar edhe Komunikats t botuar n revist (ZK) n qershor 1982. Lidhur me aq sa jam i njoftuar nga shokt mund tu them se ZK ka mbetur si organ qendror i LRSHJ me krkesn e disa shokve mu pr hir t Jusuf Grvalls. Ky qndrim sht aprovuar plotsisht nga ana e OMLK-s edhe pse me kt veprim mund tju ket hapur goja ndonj fjalamani n stilin: a e shifni, kjo m e mir e ajo mbaroi etj. Kjo nga ana jon kurr nuk sht lejuar n asnj moment sepse pr shkaqe q dihen veprimi n kt drejtim ka qen absurd. Shokt e OMLK-s kan qen t mendimit q ZK t mos psoj asnj ndryshim, por ndryshimet q jan br kan qen pr t plotsuar disa krkesa t PKMLSHJ. Halimi sht nj prej personave m kryesor t ksaj ish-organizate dhe ai ka ardhur me mua nga Turqia pr ta ndihmuar shtjen. Me te nuk kemi pasur mosmarrveshje derisa kemi filluar me prgatitjen e numrit 1 t ZK. Aty na kan dalur mosmarrveshje rreth shtjes krkess pr republik dhe bashkimit, e sidomos rreth citatit e gjithashtu edhe rreth nnshkrimit t artikujve t Jusufit duke thn se ata duhet t nnshkruhen me pseudonime. N Turqi ka shkuar pa u konsultuar me asnjrin nga ne dhe atje ka filluar t gnjej por kur nuk ju kan shitur ka ndrrua qndrim. Pr shkak t kritikave me t cilat sht nnvlersuar puna e mparshme dhe e tanishme i sht thn q t punojm t pavarur n pikpamje organizative, e raportimi t bhet n qendr dhe vetm ather t shikohet se ka sht pr tu lavdruar e ka pr tu kritikuar. Insistimin pr heqjen e citatit t JG e ka br me arsyetimin se nuk ka luftuar vetm Jusufi dhe me prmendjen e tij (prsritjen e citatit) u hyjm n hak lufttarve tjer. Me shokt n Zvicr puna sht duke shkuar mir. Ata jan duke br pun t madhe. Hasan Veselaj: Kur sht problemi i revists? Pse po del kaq rrall? Sknderi: Kryesorja sht tek shtja financiare. Shokt e kan pa t arsyeshme q edhe n lexofshim m rrall, familjet e shokve t burgosur mos ti lm anash. Hasan Veselaj: Pse ne n rrethin e Shtutgartit nuk e marrin kt problem me dhn t holla se un nuk jam i informuar? Nami Ramadani: Ne pr kt pun kemi mbledhur t holla, por n kt koh na humbn shokt dhe kemi pasur shpenzime t mdha, e gjithashtu kemi qen shum t zn. Kur ke qen ti Hasan tek Nuhiu ne e kemi rrahur kt problem. Tash sht edhe m leht sepse ka dal kontoja n ZK e fundit. Un i kam tre dshmitar q Nuhiu ka dal sivjet dhe ka br propagand kundr lufts, duke u thn se sikur ti kisha kmbt me zift do t shkelsha npr pare e n kt konto nuk do ti qoja e ata njerz prap s e prap kan ardhur dhe kan dhn t holla. Ai ka thn se t gjitha ato t holla q jan mbledhur vjet jan humb. Pr kt fjal kam dshmitar dhe krkoj t del para t dyve e ta thot t vrtetn. Hasan Veselaj: Pse nj shok i afrt me u lejua me propagandua kundr organizats? 18

Abdurrahman Sadiku majtas dhe Faridin Tafallari (Shtutgart 2012) Abdurrahman Sadiku: (shok i puns i Nuhiut): sht vshtir me u prgjigj. Ne nj ideal na ka bashkuar. Pr patriot e kemi njoft. Kohve t fundit u largua prej shoqris son. S pari qndroi shum tek familja Grvalla e thoshte se nuk po kam koh me ardh tek ju. E n ann tjetr ai u distancua sidomos pasi i erdhi gruaja dhe fmija e vet. Prandaj shnone se sot sht dita e fundit kur ai u largua prfundimisht m 26 shtator 1982. Nami Ramadani: E kam nj shoqri q ka pasur besim n Nuhiun. I kam tregua qe nnt muaj q t shkoj dhe krkoj ndihma se ata m kan thn se Nuhiut i besojm sepse e kemi edhe t afrm por ai kurr nuk ka ardhur. Hasan Veselaj: Pse para ca kohe mos me u bashkua me Nuhiun e me bisedua? Nami Ramadani: Ne kemi pas takime dhe n t gjitha takimet na thoshte: Kshtu thot Sknderbeu e ashtu Hafiz Pasha e veten gjithmon t kristalt. Sknderi: T holla tubohen pr familje t burgosurish e t tjera edhe pr gazet. H. Veselaj: Un propozoj q n do shtet t hapen konto numra! Sknderi: Nj organizat e ka vetm nj njeri m prgjegjs, ajo e ka vetm nj konto numr e n faqet e fundit falenderohen edhe ata q kan dhn t holla nga t gjitha shtetet. H. Veselaj: Un mendoj q n do shtet t ishin botuar qekat. Sknderi: gazeta jon nuk e ka pr qllim reklamn. Ne po na mbesin artikuj t fort pa u botuar pr shkak t vendit. Murat Kryeziu: Un e kam lan mysafirin vetm. Desha t jem ktu pr kt shtje e ai nuk erdh. Un jam puntor e nuk po di shum se kush sht i mir e kush jo, por po e di se dikush sht mundua me e shkatrrue kt pun. Nuhiu m ka thn se pas atyre t Zvicrs duhet t elim konto edhe ne t Gjermanis. Faridin Tafallari: Kemi pasur biseda pr shtypin. sht thn prej Jahir Jahirit (Jahiri dhe rrethanat rreth shokve t tij meritojn nj letr t veant-vrejtje e Sknderit), se ZK pas 17 janarit sht edhe m i mir se sa ka dal m par dhe, kt t fundit e pohuan edhe Murat Kryeziu (MK), Abdurrahman Sadiku e Ismet Klaiqi. Jahiri sht ai i cili m s shumti e ka krkuar kt takim. Tani ai thot se po e qesin fotografin e Jusufit tepr n ZK, se ZK m duket qe 10 vjet e ka qitur Riza Salihu e mandej ia ka marr Jusufi. Pse nuk po e qesin Adem Demain n faqe t par. Pse e kan qit Hydajetin kur ai ende sht gjall? Pse nuk po shkruajn edhe pr Ferizaj por 19

vetm pr Pej, pse nuk e qesin Fazli Graiqevcin etj. etj. Un i kam thn mblidh artikuj, adresn e ke dhe drgoj. Por m duket se kto fjal nuk jan tuajat. H. Veselaj: E kam dgjuar nj rast kur isha tek Nuhiu e Ismet Klaiqi, dhe se sht fol nga kta dy t fundit pr qit Hafizin se n Augsburg ka thn se un jam ai q po e udhheqi kt revolucion, e kur kto fjal dgjohen pr nj shok nuk jan t mira. Ismet Klaiqi: Un kam telefonua n Augsburg, e ata m than ti (Hafiz) na ke drgue njerz q po bkan kushedi se far pune revolucionare, e ather un kam shkua atje. Ata m than se Hafizi na ka kritikuar duke thn se nuk po punoni, dhe na tha se un ju kam treguar demonstruesve n Bon s bashku me nj gjerman se kah me ec. Hafiz Gagica: Un kam qen me Faridinin. Nga ai n asnj moment nuk jam nda, prandaj le t flas ai vet. F. Tafallari: Kemi qen n Ingolshtat, kemi shfaq filma e kemi shprnda libra dhe gazeta. Shum n rregull ka qen. Kah jemi kthye u ndalm n Augsburg me propozim t Hafizit. Shkuam aty dhe na priti nj shok i mir. Filluam bisedn pr Shaban (Klaiqin) (i burgosur n dhjetor t vitit t kaluar, sht dnuar me tri vite burg s bashku me Islam Rafunn). Jan zn n kufi duke e futur numrin e par t ZK, nntor 1981.) Tregoi se po mbahet shume krenar. Pr Ismetin (Klaiqin) tha se sht i mir por nxehet shpejt. Sa u prket filmave tha se ka njerz q frikohen, por t gjith duan t ndihmojn dhe jan t mir. Zra kemi mjaft. Dhe n fund na than; djema keni kujdes, se prej pakujdesie i humbm shokt. Un i thash se ne duhet me ec, e ne kurkushi nuk jemi. Murat Kryeziu: Nuhiu m ka thn se Hafizi n Frankfurt ka krkuar ndihma n emrin e Familjes Grvalla, se atyre djemve nuk u ka mbetur kush n Sindelfingen prpos Selim Koca. Un due me e dit se kush po i bn kto pun? F. Tafallari: Nuhiu ka banua tek un. Qemal Haxhillari ka qen taksist i tij. N lidhje me shfaqjen e filmave Nuhiu m ka thn se pse po i shfaqni. Kemi metoda tjera t lufts. Kur i thoja tregomi ato metoda ai prgjigjej; ti po e shef un i kam problemet e mia, e n ann tjetr fliste se po udhtojn e shfaqin filma duke i harxhuar t hollat e familjes Grvalla. M ka thn se po shkoni e po i prishni shoqrit duke shkua e duke ju shfaq filma. Un i kam thn, baca Nuhi po gabon se un e kam rrogn time e m mjafton me jetua e bile edhe me u shetit parqeve ditve t vikendit, e po t isha me i kqyr problemet e mia nuk do t ishte nevoja me ec do jav npr shoqri. Ismet Klaiqi: Un e prkrahu dhe e quaj shum t drejt shfaqjen e filmave. H. Veselaj: A keni qen n Bon (i drejtohet Sknderit) ti Sknder, Naimi e Nuhiu? Sknderi: Me Nuhiun kurr nuk kam qen n Bon. Vetm me Nuhiun e pa Naimin kemi qen n klubin Emin Duraku t Dyseldorfit dhe at t thirrun nga udhheqja e klubit. H. Veselaj: Nuhiu m ka thn se me shkua n Dyseldorf ka qen ideja e Sknderit dhe n at jav kur keni shkuar, ata (t klubit) e kishin pas ndrmend me ardh e me pa n Untergruppenbach, por pas asaj vizite ata ishin trhequr nga ai mendim i tyre, ka do t thot se ne kemi prish pun. H. Veselaj vazhdoi gjithashtu se Nuhiu i ka thn se kur Faridini i ka thirr njerzit pr ne demonstrata, nj puntor ju ka ankua F. se pr shkak t familjes po frigohem, ky ia ka thyer atij se sa pr mua nuk ka problem se un jam i garantuar n Shqipri. 20

Qemal Haxhillari: Kemi qen tek F. me vllaun e tij (F.) e se kemi gjet. Jahir Jahiri na ka thn se nuk keni ka e lypni se ai ka shkua n Shqipri me familje. N realitet ai kishte qen tek familja Grvalla. Faridini: N ato dit i kam marr dy dit pushim e kemi shkuar n Vjen pr pun t demonstrats. Kemi shkuar me kerrin tim un Hafizi dhe Haxhi Berisha. Kur shkuam n Vjen shkuam tek nj njeri i cili na priti mir. Ky njeri quhet Syl Neziri, si duket i vetmi shqiptar n kt qytet q ka kafene t veten. Adresn e tij e ka marr n Augsburg Murat Kryeziu nga nj mik i tij me rekomandim se sht njeri i mir. Me kt njeri, Haxhi Berisha dhe Nexhati (Osman Osmani) jan takuar edhe para ktij rasti, jan takuar kur ka shkua Suzana n Shqipri. Haxhiu i ka pyetur disa njerz kur iu ka afrua kafenes se a e njihni Syl Nezirin. Disa puntor i kan thn se Syla e shprndan ZK n Vjen. N at rast kan bisedua HB e Halimi (Osman Osmani) duke ia prkujtuar at se nse bhet di kndej (ndonj aktivitet) do t drejtohemi tek ti. Kur u ndam prej tij shkuam tek bashkfshatart e mij pasi ishte e diel e nuk mundeshim me krye kurrfar pune. Tek bashkfshatart e mij e kemi takua edhe nj student (jo Milaim Zekn, megjithse me rastin e atij udhtimi e kemi takuar edhe at). Edhe t hnn nuk kryem pun pasi kishte qlluar nj fest religjioze. Por gjat ksaj dite u angazhuam q ta gjejm nj person me shtetsi austriake i cili do t garantonte pr demonstratn. N kt drejtim na ndihmoi nj taksist nga Gostivari duke e angazhuar nj femr q e kishte t afrme. Njkohsisht ky taksist na ka vozitur shum gratis. T martn n mngjes shkuam n sekretariatin e Vjens s bashku me shtetasen austriake dhe taksistin. U dashke t gjej nj arsye se ka e shtyn at ta bj kt pune. U vendos q ajo t thot se e n nj koh e ka njohur Ali Lajqin e burgosur, e njherit ka edhe simpati pr shqiptart dhe don tu ndihmoj n kt mnyr. N polici na than se nuk ka problem a do t bhet apo jo demonstrata, por ne na intereson me na tregua karakterin e demonstrats dhe sa njerz do t mblidhen. Ata n Vjen na than se me u thn se bhen shum sht m vshtir t jepet leja. Ju tham se do t bhen 500 veta por disiplina do t jet e madhe. Un nesr kisha me qen n pun dhe kshtu rreth ors tre pasdite u kthyem me Hafizin. N fillim t rrugs i kishim 700 DM. Haxhi Berishs ia lam 260 DM e vet pr kndej i muarm 180, se kishim frik se mos po na prishet kerri i cili kishte ca defekte dhe nuk i punonte nxemja. Haxhiu mbet deri n t enjten ku do t mblidhej nj mbledhje, ku policia do t njoftohej me shkrim dhe me goj pr karakterin dhe numrin e demonstruesve. Krkesa me shkrim u b t mrkurn. T martn n mbrmje (tani flet vetm Haxhi Berisha n lidhje me prgatitjet pr demonstrat me krkes pr informim sa m t hollsishm nga t pranishmit) kam qndruar n kafenen e Syls deri n ora 24.00 se ishim marr vesh se do ta bja natn tek ai. Kah ora 24.00 ai m tha (Syla) a nuk ke ku me fjet a? Nga mnyra e pyetjes s tij un e kuptova se aty po prisja kot dhe shkova n hotel. T nesrmen dit e mrkur, kemi ecur tr ditn me taksistin, n nj mas t madhe. Taksisti dikur m tha m tha: do t ishte mir me ma pague ditn e gjithashtu me m pague dika extra se ju keni buxhete t mdha. Juve ju paguan Shqipria apo Amerika dhe pr kt nuk kishte fije dyshimi. Kur e nnshkroi krkesn pr demonstrat austriakja i krkoi 2000 shilinga. Ata aty duke thn jo ju paguan ai, jo ai tjetri, jo po shkojm n kafe e po i mbledhim ndr shqiptar, i nxora 1800 shilingat e fundit dhe ia dhash. 200 shilinga tjer ia dha nj bashkatdhetar tjetr. Prmes telefoni kam treguar se n Vjen kam mbetur pa t holla. M jan drgua 200 DM tjera (kan qen t hollat e Hysen Spahiut). T enjten n polici m kan thn se mbledhja nuk do t mbahet sot por tri dit para demonstrate. E njerzit lirisht mund ti thirrni. Jam kthye t enjten me tren. N Vjen ua kam ln telefonin ton. Jam kthyer duke e konsideruar si 21

pun t kryer. T mrkurn m ka lajmruar taksisti dhe tha se nuk sht puna mir. Jam que t enjten vetm n mngjes dhe kam shkua n Vjen. N polici m than se leja sht refuzua. Nse e gjen at femrn mund tua lejojm. E kam krkuar at shtetasen s bashku me taksistin deri n ora 15.30. N 15.30 jam largua nga policia me t cilt pata kt bised: -Ju na keni thn (premtuar) ne njerzit i kemi thirr, nga gjith Evropa nesr ktu do t jen. Demonstrata do t bhet me hatr ose me zor. Krye shefi m tha se pr ksi njerzish ne kemi burgjet. Ather lironi 1000 vende pr nesr ia prita. -Kemi vende t mjaftueshme. I tha nj tjetrit se duhet lajmruar kufiri q t mos pranohen. Un i thash se ve pjesa m e madhe kan hy n Austri. Ather m tha se nse e gjen nj austriak e ma sjell deri n ora 18.00 demonstratn do ta keni t lejuar me nj ndryshim se do t niseni nj or m von, pra n ora 12.00 dhe jo n 11.00. Kam shkuar n Universitetin e Vjens, Fakultetin Ekonomik dhe kam gjetur dy t rinj q pranuan t vijn dhe n ora 17.00 kam shkuar me njrin n polici. Me kt krye shefi na tha se do gj sht n rregull. T nesrmen n ora 9.00 policia kish pas shkuar tek ai djali dhe i kishin thn se lutja jote sht refuzua dhe t kesh kujdes se pr do gj q t ndodh ti do t prgjigjesh. N ora 10.00 jam takuar me studentin dhe mi ka tregue fjalt e msiprme. Kemi shkuar me te n polici dhe e kemi krkuar krye shefin. Kujdestart na than se ai sot sht n pushim. Ju i keni punt tuaja por ne e kemi pr detyr mos me ju ln. Taksisti m ka thn ruajuni Syls se ai ka qen n Ambasadn Jugosllave dhe u ka tregua pr demonstratn me qllim q ta tregoj pastrtin e vet. M tej se si u zhvillua situata e keni pa vet. Abdurrahman Sadiku: Un kam dgjuar prej Nuhiut se ti kur je kthye prej Vjene ke qndrua me Misinin (Mavrajn) n diskotek. Gjithashtu sht faji yt se nuk ishe asajde kur erdh policia e na tha se nuk keni leje. Haxhi Berisha: Ndoshta nuk m ke par njher se ishim e e krkuam krye shefin, se tr kohn kam qen n bisedime me polici. H. Veselaj: Nuhiu m ka thn se ti ke pasur t holla t mjaftueshme. Ai ti ka dhn 2000 dollar q i ka thye n bankn e stacionit t trenit t Shtutgartit. Ismet Klaiqi: Mua N. M ka thn se H. Berisha i ka pasur me vete 7000 dollar. Nami Ramadani: Mua Nuhiu m ka thn: As nuk m kan pyet, as nuk ju kam dhn t holla, por kan shkue e kan ndejt dy jav bareve t Vjens me t holla t Familjes Grvalla. H. Veselaj: sht propagandue se H. Berisha nuk e ka shkaktue demonstratn n Vjen por Ibrahim Kelmendi. Haxhi Berisha: Sa i prket demonstrats at e ka br masa. Merita e Ibrahimit nuk mohohet. Ajo ka ardh n shprehje tek nj fjalim gjat rrugs dhe n fund n gjuhn gjermane. Se ky aspekt nuk sht i rndsishm pr diskutim u pa n Bern ku Ibrahimi e ka udhhequr demonstratn. Mejdi Rexhaj: Hasan Veselaj, ka t shtyri me iu mvesh Nexhatit (Osman Osmanit) dhe si e vlerson punn e tij? Hasan Veselaj: Me Nexhatin jam shoqrue m shum dhe jam ndar pr nj koh por un nuk kam dasht me u largua prej rrethi. Njher H. G. e Nexhati jan kap n fjal pr imtsina (n lidhje me at se a duhet thye fotoja e Titos apo jo thyerjen Nexhati e ka quajtur plan udbeje- vrejtje e Sknd.), ndrsa kan qarkullua fjal se un jam largua. Haxhi Berisha: N nj koh jemi takua shpesh her rastsisht e kohve t fundit rastsisht je takua m shpesh me tjetr kend. Se Nexhati kur mua m ka fol 22

keq pr Sknderin e at tjetrin edhe ty HV t ka fol keq pr mua e Sknderin, dhe n kt drejtim tek ti ka pasur sukses. H. Veselaj: Mua nuk sht mundua me m kthye dhe me te nuk kam pasur biseda t gjana. Murat Kryeziu (MK): Tek un kan ardh Nuhiu dhe Hasan Veselaj dhe m kan thn se Nexhatin e kemi organizator m t fort dhe dil e tregoju shokve se prej tyre m nuk ka asgj. Nuhiu gjithashtu m ka thn se Nexhati ka qen n Turqi e mezi e kan lshua me ardh, di me shkrua me makin. Ata i kan thn shko e mos ja le ata puntor gjithkujt n dor. Se Nexhati sht m i aft se Sknderi. Un ju thash se nuk dua ti besoj askujt pr pa u mbledh s bashku. Ata (Nu e HV) m than se jemi t gatshm me u ballafaque. H. Veselaj: E kam nj pyetje pr Sknderin, se kur ishim tek Nuhiu ke thn tek Ismet Klaiqi se HV na tha po shkoj n Esslingen e shkoj tjetrkund dhe se i ke thn Qemal Haxhillarit q ky ta ndjek Faridinin e mos t shikoj gjithfar mbshtjellaqsh. Sknderi: T parn e kam thn se ashtu sht, e pr t dytn nuk po m kujtohet. Remzi Ademaj: Ky person q na e krkuam dhe e thirrm dy her me ardh. Si me ia br? Nuhiu nuk pranoi me ardh kur at e thirrn 12 vet. T gjith foln pr te, prandaj far masash duhet t merren ndaj tij? Duke shkua n Bern, n autobus Nuhiu m ka thn merre mikrofonin e fol dika. Pr ta marr fjaln n autobus n rrug pr demonstrata ka qen pun q sht praktikuar m par. Kur un ia kam nisur me fol ai i ka fshi lott. E kjo po kuptohet pse. Kjo m ka hidhrua shum. Ishim duke u kthye nga Berni. M tha se tash duhet t bisedojm pr punn e ardhshme, e si po thua me ia br. Un i tregova se je drejtuar n adres t gabueshme. Ather ai m tha se ti si m inteligjent je kap mbas karrieristave. Ti nuk di sa je kan afr me Jusuf Grvalln. Nse don me e dit sa un jam kan afr eja tek un e ti tregoj letrat. Ismet Klaiqi: Nuhiu m ka thn se pas rastit (17 janarit) i ka ardhur nj letr nga nj kriminel i udbs. H. Veselaj: Faridin, n banesn tnde sht lidh besa q Dem Demaj me u largua prej shoqris. At nat kur jan vra shokt Dema ka qen n banesn tnde m ka thn Nuhiu. Faridini: N banesn time nuk sht vendosur me u largua Dem Dema. (Dem Dema sht nj shok i Ibrahim Kelmendit dhe Sadik Blakaj ka ardh prmes shoqris s tij n rrethin e Shtutgartit prej nga e ka marr Hysen Gegn dhe me kurth e ka futur n burg.) por pas rastit JG ka krkuar q shoqrin me Demn ta rriti edhe m tepr. Sa q edhe kur jam hidhrua me te, Jusufi ka ardh n banesn time dhe m ka ndreq dhe m ka thn: Faridin un sonte jam ktu i zoti i shtpis. E sa i prket atij rastit n banesn time, n nj tubim kur Jusufi i fliste but Dems dhe ia nxirrte fjalt dalngadal, Nuhiu ndrhyri duke i thn Dems: Dem na trego a ke rrshqit n tradhti, ndrhyrje e cila e prishi bisedn dhe krejt mundin e bacit Jusuf. Dema u nxeh dhe i tha se me kt (Nuhiun) as q dua t flas. Edhe pas ktij rasti Jusufi m ka urdhrua me u shoqrua me Demn. Fjalt e kqija m kan shtyr me shkua tek Jusufi e me i tregua. Ai m ka thn: Prej meje a ke dgjua dika? Ec ti e punoje punn tnde dhe m ka tregua qllimin e afrsis time me Demn. Se deri sa m ka tregua mua nuk m sht kujtua. Natn e ngjarjes s ktij viti Dema ka qen tek un me grue dhe ka qndrua gjer n ora 22.00. Pr kt i kam tregua Nuhiut dhe e ka dit ashtu si e ka dit se nuk ka qen marrveshja me u prjashtua. N katund kur ka ardh me pa m kan thn me e qit prej konakut por nuk kam pranua pr shkak t fjalve t JG. Por prej asaj dite nuk kam kurrfar kontakti me te dhe kah jemi kthye prej katuni (Untergrupenbachu) e kam qit prej kerri. 23

Qemal Haxhillari: Si prfundim po m duket se shkaktari m kryesor Nuhiu, por un q kam qen m afr kohve t fundit e di se Nexhati (Osman Osmani) e ka kryer punn (minuese) m t madhe n kt drejtim. Nexhati sht shum i lidhur me Nuhiun. Ky i fundit i ka premtuar atij se do ta ket masn me veti, si m ka thn edhe mua. N prfundim mbetet q sjelljet e Nexhatit me i zgjedh shokt m prgjegjs. Abdurrahman Sadiku: Un kam edhe disa vrejtje lidhur me nj material q na ka ardhur nga Nuhiu me titull Kosova u sulmua pr tu kthyer rankoviqizmi ku potencohet se vdekja e Titos sht nj dat e lig pr shqiptart, pasi prej asaj dite fillon keqsimi i gjendjes s shqiptarve. Sknderi: Materiali i till nuk ka kaluar npr dorn e kryeredaktorit t ZK. Kjo shtje do t zgjidhet n nj tjetr vend. N pyetjen a e dnoni kt veprimtari t pranishmit dhan kto prgjigje (mendime): Abdurrahman Sadiku (m i vjetri): Kjo sht veprimtari prarse dhe e dnueshme. Ismet Klaiqi: Vet mos prgjigjja e tij dshmon mjaft pr fajsin e vet. Pr kt takim kam qen i lajmruar qe 4 dit. Un shum gjra nuk kam mundur me i thn e q do tia thosha po t ishte ktu. E dnoj kt veprimtari. Sknderi: E quaj prarse dhe t dnueshme. Mejdi Rexhaj: Veprimtaria e tij nuk ka t bj me organizimin revolucionar e patriotik. Remzi Ademaj: Pajtohem me mendimin e shokve dhe veprimtarin e tij e quaj armiqsore dhe jam t dnohet me dnimin e merituar. Qemal Haxhillari: Un isha dy her me e marr. T dytn her hyra brenda dhe ia numrova t gjith me emr se kush jan. Ai m tha se do t prgjigjem me shkrim, e nse e meritoj para gjyqit t popullit kan t drejt edhe varrin me ma prish. Kt pun e quaj prarse dhe e dnoj. Murat Kryeziu: E quaj prarse dhe e dnoj. M ka premtua se do t vij n takim sa her t paraqitet nevoja e sot isha dy her tek ai e nuk erdhi. Haxhi Berisha: Sipas fjalve t mparshme po duket se tr veprimtaria e tij kohve t fundit sht prarse dhe prej tij ne duhet pritur m t keqen. Ky duhet dnuar. Hasan Veselaj: Kur i dgjova t gjitha bisedat me fakte deri n dy tri pika q duhet me i vrtetua m von, m tronditi shum veprimtaria e tij, dhe kt e quaj pun prarse teknike. Mejdi Rexhaj: E dnoj kt veprimtari shkatrruese sepse do kujt sht mundua ti ngjes dika. Edhe vet isha me e thirr e nuk pranoi. Tha se do t prgjigjet m lart me shkrim. F. Tafallari: Un Nuhiun e njoh prej nj kohe t hershme dhe shum besim kisha tek ai. E kam nderuar si nj njeri m t vjetr q pr nj koh iu ka kushtue shtjes. Koht e fundit e kam pa se sht i interesuar pr prarje. Tri her kur kemi qen vetm un dhe ai, ia kam trheq vrejtjen, q t mos shkoi kah shkatrrimi por ai vazhdoi me t veten duke u mundua pr nj prarje sa m t madhe por nuk mundi ta realizoj planin e tij t ndyt pr shkak t qndrimit t shokve q qndruan besnikrisht. Prflitjet e tij t prlyera e t poshtra i dnoj me dnimin m t rnd, pr kto gjra me kt dnim do ta dnoja edhe vllaun tim. Hafiz Gagica: sht vshtir pr mua t flas pasi nj pjes e madhe e shpifjeve (akuzave) t tij kan qen t drejtuara kundr meje. Por po shifet se un nuk paskam qen objekti i vetm i tij. E dnoj kt veprimtari. 24

Duke pasur parasysh ndonj pyetje q mund t lind m von Haxhi Berisha pyeti: -Shok, a ia merr mendja ndokujt se ky tubim ishte nj montim i dikujt apo a i sht thn ndonjrit fol kshtu pr kt e ashtu pr at? Njzri t gjith pohuan se ktu nuk kishte er montimi. Sknderi u shpjegoj n lidhje me pikn dy t rendit t dits se puna e gurve t varrezave pr tre t rnt sht vonuar pr shkakun se prej ngjarjes e gjer n gjysmn e qershorit, jan krkuar gur t kuq. Prej gjysms s qershorit jan porositur gur t bardh, t cilt kan qen t gatshm prej 29 korrikut e ktej. Tr muajin gusht na e ka humb Ahmet Sadiku nga Frankfurti, lidhur me prkthimet. Gjat muajit shtator jan duke u krye punt n mes komuns, avokatit dhe shoqeve t shokve, t cilave iu jan drguar dokumentet pr nnshkrimet e tyre. Shnimet e mbledhjes i mbajti Remzi Ademaj.

12. Letr e Xhafer Durmishit n emr t KVG, 1 tetor 1982 MENDIMI I KVG (Komitetit "Vllezrit Grvalla") N LIDHJE ME LETRPRGJIGJEN E KRAHUT T ish-PKMLSHJ N LIDHJE ME PRGJIGJEN E TYRE NDAJ PIKPAMJEVE T SHOKUT LL (Xhafer Shatri) Letra n t hyr fillon me komplimente t merituara n adres t shokut Ll. (Xhafer Shatri- shn i Xh.D.). Lidhur me kto komplimente do t ndalem pak m posht. shtja jon me rndsi, organi sht preokupim i hyrjes s prgjigjes. Ajo q thirret teorikisht nga autort nga t tjert kjo sht realizuar me koh praktikisht. Kt e vrtetojn faktet ashtu si e vrtetojn faktet edhe at se kjo thirrje ka mbetur vetm n letr nga nnshkruesit e saj. Nga ana tjetr n mbledhjen e fundit t KVG, Halimi (Osman Osmani-shin i Xh.D.) kur ishte pyetja e vendosjes s makins dhe vazhdimit t puns rreth organit, ai pr ta arsyetuar planin e vet rreth shkuarjes n Turqi, para t gjith shokve tha: (duke mu drejtuar mua), organi sht preokupim i imi (pra i Xhafer Durmishit-shn im). Sipas marrveshjes s 15 majit kjo prgjegjsi i ka mbetur Sknderit. Un kam detyrn t preokupohem pr shtjet e LRSHJ-s brenda dhe n kt drejtim i kam filluar punimet. Un i kam thn: Ashtu kemi thn, por kt pun e di dikush m mir se un edhe se ti, dhe ksaj fjale un iu kam prmbajt. Pr kto fjal t neve t dyve n at mbledhje mund t japin deklarata katr vet. Gjat prgatitjes s numrit t ZK t qershorit un me Halimin kemi pasur disa mosmarrveshje. Kto i kam shprehur n dy letra t mparshme q ua kam drguar U. (Xhafer Shatrit-shn im), dhe M (Sabri Novosells-shn im) dhe t tjerve jo, n munges t adress. Duke u nis nga kto mosmarrveshje ai n nj rast n zyrat e shokve gjerman m tha: N t ardhmen, njri pr organin duhet t'i ket kompetencat e plota dhe duart e lira. Si variant pr kt e ka marr veten dhe mua. N asnj rast U. (Xhafer Shatrin). Nga kjo rrjedh se fjalt n hyrje t letrs, jan prshtatje sipas realitetit, prshtatje e atill q n zhargonin popullor njihet dhe shprehet si "kthim kah t fryn era", dhe n baz t asaj ka kemi vrejtur un dhe shokt ktu, kjo ishte karakteristika themelore n veprimtarin politike (s'po guxojm me thn patriotike se mund t jemi borgjez t rrezikshm) t ktyre njerzve. KVG e mbron pikpamjen se LRSHJ-ja sht prfaqsuesja e vetme e popullit shqiptar n Jugosllavi. Kjo sht shprehur edhe n Komunikatn e botuar n numrin 1 t 25

ZK e e potencuar sidomos n fjalimin e mbajtur n Bern. Deri m tani ne nuk jemi t njoftuar n asnj reagim kundr ktij mendimi, apo pikpamje. "Njher e mir pr disa q ende po bredhin n hapsir" Shoku KK (Kushtrim Kosova = Abdullah Prapashtica-shn im) si njeri me prgjegjsi, n letrn e tij vmendje t madhe, gj q sht shum e natyrshme, i kushton vijs politike duke e prmendur kt fjali shtat her n letrn e tij dhe t bashkmendimtarve t vet. N lidhje me vijn politike q i plqen aq shum ta prmend or e ast ai trheq vrejtjen KD (Komitetit Drejtues) t LRSHJ-s se si duhet ndrtuar strategjia e LRSHJ-s: se a duhet t preokupohemi pas nacionales apo klasores por meq kto jan edhe t pazgjidhshme si e di edhe vet KK don t na sqaroi se cila duhet t vij n radh t par. Pr shumicn kjo ve sht e qart, por ai do ta shpjegoi "njher e mir pr disa q ende po bredhin n hapsir..." (faqe 1 e letrs, rreshtat 3536, vrejtjet dhe citatet tjera me faqe e rresht jan nga kjo letr) se prndryshe sipas tij kjo shtje as q ka nevoj t shtrohet pr diskutim. Duhet n radh t par t bjm luft klasore arsyeton Kushtrim Kosova sepse: - po t prmendet nacionalja ather bjm vetm luft klasike (definicion modern), - duhet t dominoj klasorja sepse kjo sht n prputhje me ideologjin e popullit ton n pjesn m t madhe t tij. - duhet t potencohet klasorja n radh t par sepse ky vlim m i ri sht i frymzuar nga kjo ideologji (pa i prmendur askund idolet e asaj ideologjie e as ideologjin n fjal). Nuk duhet t vij n radh t par nacionalja sepse: - armiku nga akuzon pr nacionalizm e irredentizm. - se lufta jon "klasike" patriotike don t thot shi n misr t rankoviqizmit (faqe 2, rreshti 31). - se potencimi i nacionales t v firmn e nacionalizmit (faqe 5, rreshti 6). - ata q jan prkrahs t ksaj pikpamje don ta fusin LRSHJ-n n binar borgjez dhe jo vetm t dyshimt por edhe shum t rrezikshm (f. 5 rreshtat 7,8). - potencimi i nacionales d.m.th. kthim prapa, n ideologji nacionale (?) dhe kundr internacionalizmit socialist (po ta kishin shfletuar marksizmin apo fardo vepre t ksaj natyre do t'u binte ndrmend se duhet thn internacionalizmit proletar). - Sipas ksaj logjike gjrat do t duhet t shikoheshin kshtu: - se nj arsimtar n nj shkoll fillore s pari duhet t protestoj pse nuk i rritet rroga e pastaj t vijn protestat pr at se: pse nga muret e korridorit t shkolls s tij jan hequr t gjitha fotografit e rilindsve prve njrit, nse emrin e rilindasit apo t heroit e mban shkolla n fjal. - se ai s pari duhet protestuar pse nuk i rriten shtesat e fmijve para se t interesohet se pse jan censuruar t gjitha vjershat nga librat e leximit dhe abetareve q po atyre fmijve ato vjersha ua ndiznin shpirtin flak me dashuri pr atdheun. - se puntori n Obiliq apo n Trep s pari duhet krkuar prmirsimin e kushteve t puns para se t krkoj llogari pr grabitjen koloniale t qymyrit, rryms e mineraleve. Duhet luft klasore sepse kjo sht n prputhje me ideologjin e popullit ton n pjesn m t madhe t tij. Por ajo pjes e madhe e popullit ton q sot e ka preokupim ideologjin, n nj koh si e ka thn edhe vet PPSH dhe Akademia e Shkencave e atij shteti, n nj koh para dyzet vitesh PKSH ka br vetm luft "klasike" nacionallirimtare. PKSH n Konferencn e Pezs ka ftuar t gjitha partit 26

politike (edhe pse parti politike prve PKSH nuk kishte) n luft t prbashkt kundr fashizmit. Fitorja e LNl n pjesn e stome t atdheut ton, oi n fitoren e revolucionit demokratik i cili me punn e vazhdueshme t partis revolucioni demokratik u shndrrua n nj revolucion socialist. LNKVSHJ-ja e ka komprometuar PPSH dhe gjith shtetin shqiptar N lidhje me at se po nuk u shprehm s pari pr klasoren do t jemi n kundrshtim me ideologjin dhe me popullin ton t lir, sipas mendimit t Kushtrim Kosovs un po prmendi nj fragment t kam pasur me bashkmendimtarin e KK, Halimin (Osman Osmanin). Ai gjat nj bisede se cila organizat ka ka punuar e si ka punuar m ka deklaruar: LNKVSHJ-ja e ka komprometuar PPSH dhe gjith shtetin shqiptar duke e shprndar literaturn e saj, t ligjsuar kt veprim edhe me statut, duke e lavdruar veten se ata nuk kan pasur nevoj t'i referohen PPSH pasi q e kan formuar PKMLSHJ e cila sht origjinale dhe nuk sht n kundrshtim me vetqeverisjen e Titon por vetm me rankoviqizmin dhe forcat regresive n LKJ. Kjo sht idioteske, t kapesh pas disa gjrave pa kurrfar parimi, por vetm si ta krkon rasti pr t realizuar qllimet e tua. T flassh pr klasore n cilsin e nj njeriu q do ta trasosh nj lvizje prfaqsuese t nj populli dy milionsh n rrugn ml (vrejtje e Sknderit, pasi ml nuk potencohet nga Kushtrim Kosova dhe dy shokt e tij) e t mos i referohesh pr asnj rast qoft edhe sa pr formalitet klasikve t ml dhe veprave t shokut E. do t thot se veprat e klasikve t ml as nuk i ke shfletuar ndonjher por vetm mundohesh t gnjesh t tjert se je ml e k (marksist-leninist e komunist-shn im). Veprat e ml asnj nga ne nuk i kemi studiuar pr shkak t kushteve por nga disa shfletime kemi mund me vrejt se ato ku t'i hapsh do t gjesh dika t afrt, t vlershme dhe t aplikueshme n do koh pr ty. Ato jan si nj lmsh i madh pruesish elektrik q pr t'ia gjetur fijet t ndihmojn treguesit e shumt t veprave t tyre dhe se ku t'i preksh ato fije, tregojn rrym. T thrrassh deri n kup t qiellit pr luft klasore si n kushtet tona, si n fardo kushtesh, s pari duhet ta kesh studiuar mir zbulimin e madh t Marksit se: "... esenca e lufts s klass nuk qndron n ndrrimin e nj aparati me nj tjetr por esenca e lufts s klass qndron pikrisht n thyerjen e plot t ktij aparati dhe zvendsimin e nj klase t tr shtypse me nj klas shum m t madhe n mas, me klasn e t shtypurve..." T brtassh deri n kup t qiellit e pas shpine t mbash mburojn pr vetqeverisjen e n ann tjetr t thuash se kt ma mson Marksi si po e sheh KK dhe bashkmendimtart e tij, nuk shkon. Nga ana tjetr nga shteti yn dhe avangarda e tij dhe udhheqsi i ksaj avangarde sht botuar nj libr i njohur me rndsi t madhe teorike e praktike, i cili ia jerr maskn socializmit vetqeveriss, q KK me shok e kan ndrmend t'ua marrin burokratve e me ua kthye puntorve, tregon esencn e tij kapitaliste. Pra ne konsiderojm se vetqeverisja e kapitalizmi pr shqiptart jan nj, ashtu si jan Titoja dhe Rankoviqi nj, dhe pr kto nuk kemi ka t flasim as pr "hir t politiks s madhe" sepse bhemi pr t qeshur edhe nga armiqt tan e lere m nga populli yn. Nj dallim n mes Titos dhe Rankoviqit kundrejt shqiptarve sht munduar me do kusht ta bj LKJ dhe sidomos UDB-a pas Plenumit t Brioneve. Pr shqiptart Tito dhe Rankoviqi jan t lidhur si mishi e kocka, dhe s'ka fuqi q i ndan. Kt e di m s miri populli i Kosovs q e ka provuar n kurrizin e tij, e di shteti yn q kto procese i ka par m mir edhe se ne, kt vazhdon ta pohoj do dit edhe shtypi botror. Dihet sa 27

ka ndryshue e sa s'ka ndryshue gjendja e shqiptarve pas brioneve. Titoja sht ai q e ka shkel t drejtn e vetvendosjes, q ka shkelur marrveshjet e lufts, sht ai q ua mohoi m 1968 republikn shqiptarve q uditrisht i kishte rn ndrmend popullit edhe kur nuk ishte aq aktiv n kt drejtim KK me shok, dhe q i burgosi e torturoi deri sa i rrahu fryma. - Duhet luft klasore n radh t par sepse edhe ky vlim sht frymzuar nga kjo ideologji. Nga sht frymzuar ky vlim n planin m t prgjithshm dhe shkencor e ka dhn artikulli i Zri t Popullit i dats 8 prill 1981. Nga kndi yn ne mund t flasim m ndryshe dhe t koncentrohemi n at se pse tha rinia "kshtu m nuk durohet". S pari mendojm se ky ishte nj zgjim i ndjenjs kombtare deri n at shkall sa populli mbar ta kuptoj se ka ardhur koha e ndryshimeve t mdha revolucionare. Kt zgjim para s gjithash e kushtzoi 100 - Vjetori i Lidhjes "klasike" t Prizrenit, ashtu si ndikoi m s shumti 500-Vjetori i vdekjes s Sknderbeut n ngjarjet e vitit 1968. Se forcat e organizuara u brumosn me leximin e veprave t shokut E. dhe fituan nj ndjenj shum t madhe t krenaris kombtare nga veprat e I. Kadares i cili n Prishtin u prit si kryetar shteti, ai u dashurua n historin e tij m t re sidomos nga dy librat e Ajet Haxhiut, t Hasan Prishtins dhe Shote e Azem Galics, se e tr ajo gjenerate vajzash t shkollave t mesme nuk kishin arritur t studionin veprat e Marksit, Engelsit, Leninit, Stalinit e t shokut Enver, por q u frymzuan aq shum nga kngt "nacionaliste" t Shyhrete Behlulit e Shkurte Fejzs. Programi i televizionit shqiptar pr nj vit e gjysm qe katalizatori m efektiv dhe vendimtar q t shpejtsohet nj zgjim i till n at shkall si e kemi sot. ... Gjat gjith ksaj kohe n programin e televizionit shqiptar nuk qe as aludimi m i vogl r. (republik), pr b. (bashkim) me qindra her. Kur shfaqej drama Shote e A. Galica npr Kosov e sidomos n Drenic nuk pushonin krismat tr natn. Kush nuk e di kt nuk e ka prcjell televizionin shqiptar. Me nj fjal, nga programet e televizionit shqiptar, sidomos nga emisionet pr fmij populli i Kosovs e pa se ka do me thn me qen i lir. Kjo ndjenj e qoi pesh m 1981. Ai u frymzua edhe nga shtypi ilegal revolucionar dhe at nga revistat: Bashkimi, Lajmtari i liris dhe Liria. Kjo sht ajo q e shtyri popullin ton t thot mjaft, sipas mendimit ton. -N lidhje me at se a do t na etiketojn si nacionalist armiqt tan, pr luftn ton, kt m s miri e ka shpjeguar me shembull mjaft t mir shoku Ll. duke u shrbyer me proverbin e gjuhs s Krishtit. Pra ktu s'kemi pse me u kthye mbrapa dhe me diskutue rreth saj. Kur Sylejman Vokshit q n fillim i prmendin vdekjen ai u thot i knaqur se "prderisa ma prmendni vdekjen kjo do t thot se ma paskeni pas frikn, dhe t vjetrit tan na kan thn se n luft kur armiku ta dshiron vdekjen d.m.th. ia ke arritur qllimit". (nga drama Epoka para gjyqit). Armiku po ushtron presion mbi familjet e kuadrove tona Letra prek edhe nj tem t rndsishme. Udhzimin pr gjakftohtsi ndaj presioneve q po ushtron armiku mbi familjet e kuadrove tona duke e prmendur rastin e familjes s tij (Abdullah Prapashtics-shn im), dhe kjo nuk sht hera e par q me dor t vet ia nis me na tregua se si n nj letr m par "... se nga burime t sigurta ka informata se pr kokn time (t Abdullah Prapashtics -shn im) sht ndar nj shum e madhe t hollave...". Tani n kt letr prmend prap vet presionin q po iu bka n familje. KK dhe shokt e llojit t vet duhet ta dij se nga ky mes jan prmendur dhe jan br 28

presione ndaj disa njerzve t cilt kurr nuk i zmadhuan e as si prmendn kurr me gojn e tyre. Prandaj shoqrisht po u themi lej kto marrina se njerzit tan kan nj respekt t madh pr ata q luftojn dhe rrezikohen, prandaj nse ti s'e ke par ende kt t vrtet, prvishju puns nse dshiron ta shohsh ndonjher. Me kt rrug e me prmendje t vetes nuk do ta sheh askushi. Sipas ksaj logjike ne jemi "...duke e sulmuar LKJ, me RSFJ me sistem e me Titon e tyre..." (f. 7, rreshti 22) vetm kur paskan filluar presionet ndaj disa familjeve t disa kuadrove tona. Me kt fjalor udhheqsve t lvizjeve t Kosovs u jan drejtuar qysh prej kohsh Turqia dhe Serbia. Ata e kan fryr variantin se udhheqsit e lvizjeve t ndryshme lirimtare t Kosovs jan njerz shpirtrisht t dshpruar apo edhe si i drejtohet edhe Mexhid beu Sylejman Vokshit n dramn Epoka para gjyqit: "... 'tu desht jeta e malit Sylejman, ti ashtu edhe derfikt nuk ishe...". Pra Turqia dhe Serbia jan munduar q udhheqsit e lvizjeve t'i paraqesin si njerz pa influenc, t dshpruar q u ka humb qetsia personale, prandaj u ka humb arsyeja dhe nuk duan t pyesin pr t prgjithshmen. Por kjo kurr s'ka qen kshtu. I till nuk ishte H. Prishtina, B. Curri, A. Galica etj. I till si don me na thn t kuptojm KK nuk sht M. (Mrgimi=Sabri Novosella) i cili ende nuk na e shtroi si shtje se kaq t holla nga burime t sigurta u njoftova se u paguan pr kokn time. I till nuk sht as U. pr presionin q bhet ndaj familjes s tij, me tradit di sot gjith Kosova, e i cili nuk u kujtua ende t na thot se shok shikoni far presioni, urra kundr LKJ e Titos s tyre. Me e lavdrua veten na duket pun e ult edhe nse thua t vrtetn. S'ke qi bn, kshtu kish pas qllue karakteri i shqiptarit shoku KK (Abdullah Prapashtica). ideologji e 'pun kan br tri organizatat m prpara KVG pajtohet plotsisht me vlersimet e dhna n kryeartikullin e numrit 2 t ZK. Ktu po kthehem te fjala opozit e prmendur n letrn e shokut L.. i ka shrbyer KK jo pr t kuptuar t vrtetn se logjikisht kur ne jemi opozit e LKJ ather sipas t gjitha rregullave edhe LKJ sht njherit opozit e LRSHJ. Fjala opozit e prmendur n letrn e 10 korrikut i ka shrbyer KK pr nj frymzim q t'i hyj nj pune q t nxjerr "dokumente me rndsi" duke hapur n kt drejtim edhe perspektiva t mdha pr shkencat historike. Sipas ksaj opozitat e LRSHJ qenkan me zanafill m t re, nga koha e Lidhjes s Prizrenit e pasojat dhe rrjedhimet e saj po e dmtojn aktualisht LRSHJ, prfaqsuesit e t cils jan ca kuadro t ish-LNKVSHJ dhe OMLK. Se a paraqet Lidhja e Prizrenit fillet opozitare t LRSHJ e tema t ngjashme ne nuk po mund t hyjm duke konsideruar se n lidhje me kt shkenca shqiptare e ka dhn fjaln e fundit. N shtje me Lidhjen e Prizrenit, n maj 1978 n Zrin e rinis ka qen i paralajmruar nj studim voluminoz i puns 20 vjeare t prof. dr. Ali Hadrit se do t botohej, por sot e asaj dite se pa dritn me sy. Mos botimi i tij na jep t drejtn t mendojm se as n at studim nuk ka ndonj fjal se Lidhja e Prizrenit ishte klasike, se paraqet fillet e opozits s LRSHJ, dhe se aktualisht idolet e ksaj lidhje po t potencohen aq shum jan shrbyesit m t mir t rankoviqizmit. E quaj veten t paprgatitur q t'u hyj ktyre temave q aq leht i prmend KK dhe i studion me nj fjali si me pas qen baba i Herodotit. N lidhje me diskutimet e m parme rreth shtjes se a duhet t organizohemi n p. (parti) apo n Lvizje, KK na drejtohej me receta t gatshme: duhet t organizohemi n parti sepse ajo do t jet parti i e shqiptarve n Jugosllavi. Pra shum e qart, kshtu thot edhe plaku (Bujar Hoxha-shn im). Qndrimin e tij n Ankara afr plakut (Bujar Hoxhs) KK (Abdullah Prapashtica) ne e ofron ashtu si ua ofronte Koo Tashkoja grupeve komuniste qndrimin e tij n Mosk duke thn se un jam i pranuar dhe mua m njeh Kominterni. 29

T kapesh aq shum pas ideologjis e t mos i referohesh asnjher asaj do t thot t jesh nj Mao Ce D. i vockl, i cili m 3 shkurt 1967 i kishte deklaruar nj delegacioni shqiptar t PPSH: "... pr veten time, un jam nj njeri q nuk i dgjoi radiot, as ato t huajat dhe as ato t Kins, por vetm transmetoi." Ai ka pohuar gjithashtu: "Kam deklaruar hapur se nuk do ta lexoj gazetn Zhenminzhibao. Kt ia thash kryeredaktorit t saj. Un nuk e lexoj gazetn tnde." T kapesh pr klasoren me fjal e n ann tjetr t jesh pr ruajtjen e rendit do t thot t jesh nj Mao Ce q kan nisur me t dal "gecat". Kt e vrtetojn m s miri thirrjet e shpeshta pr qeverin provizore. Maoja ka deklaruar: "... ne dhe Guomindani qankaishist n themel jemi t kundrt me njri-tjetrin. Si rrjedhim i lufts dhe i prjashtimit reciprok t t dy aspekteve ne me Guomindanin ndrruam vendet..." (Ma Ce Dun, Vepra t zgjedhura, vll. 5, bot. frengj. f. 479, Pekin 1977). Faza e tret Nj komponent m vete sht edhe trheqja e vrejtjes se dikush po dashka me e hedh popullin n luft "vetvrasse" duke e br n kt mnyr "mish pr top." Q n fillim kta njerz kan deklaruar se strategjia e tyre ka qen t krkohet republik me paqe (me telegrame e letra, faza e par), faza e dyt me dasma masive q edhe ajo u krye. Faza e tyre e tret thoshin se sht revolucioni i armatosur. Sipas shpjegimit t Halimit (Osman Osmanit) q t mos jepet as shenja m e vogl jasht krkess pr republik ka qen se ndoshta ky do t jet numri i fundit (i Zrit t Kosovs qershor 1982-shn i Xh.D.), se do t kalohet n krkesn e b. (bashkimit) duke i thn LKJ se p. (partia jon) boll t luti e tash ke me pas se ka ka me te gjet. F., pas Kongresit XII (t LKJ-shn i Xh.D.) tha n nj rast n pranin time dhe t Halimit: "Tash s'kemi ka e prmendim republikn, pasi nuk na e dhan ksaj radhe. Halimi ndrhyri duke i thn se ke shum t drejt. Un jo njher e kam kundrshtuar Halimin se ktu nuk mund t luajm or e ast. M 15 maj (1982) Halimi (Osman Osmani) na ka fol mua dhe U. (Xhafer Shatrit) pr ZONN E LIR duke na e trhequr vmendjen mua dhe U. se ka kemi thn deri m tash (ne PKMLSHJ-ja-shn i Xh.D.) sht b si kemi thn edhe pse thniet tona nuk jan bazuar n mundsit reale, prandaj sht mir t prpiqemi e t vazhdojm me at tempo. Prandaj KK (Abdullah Prapashtica) mos u lodh aq shum me ua trhequr vrejtjen t tjerve pr gjra q ende vet nuk i ke t qarta. Ti me bashkmendimtar, me propozimet tuaja je ai q po t kesh mundsi e bn popullin mish pr top kur thua t lidhemi me b. (Bullgarin) dhe me udbn e Kosovs e ta shpallim republikn. T tra kto n lidhje me kto sjellje e pikpamje tregojn pr nj pragmatizm t rrezikshm q s'ka asnj fije lidhje me elasticitetin komunist. Jo KK recetat e gatshme n ideologji nuk hahen. Nse ke menduar kshtu do ta shohsh se ke gabuar. Po m vjen keq q thua t mos bjm polemik, por m duhet t tregoj se polemika n luftn ideologjike sht "A". Nse merr mundimin e me i shfletuar veprat e Marksit, Engelsit e Leninit do t shohsh se 80% e vllimit t tyre sht polemik. E njjta sht shum e dmshme t ndodh kur kemi t bjm me luft nacionallirimtare. Te luftrat nacionallirimtare jo vetm q nuk bhet polemik brenda s njjts parti por edhe t ndryshmet bjn kompromise me njra tjetrn kundr armikut t kombit. Dhe kto kompromise nuk bhen duke i fshehur ato me jerrjen qesharake t unitetit t kristalt. Pra na u dasht t bjm pak polemik. Si po e shef, mospajtimet tona nuk jan administrative por qndrojn n themel t shtjes. Nuk mund t veprohet me pikpamje t kundrta n emr t s njjts. ... 30

KVG i prkrah pa asnj ndryshim m t vogl pikpamjet e shokut Ll. (Xhafer Shatritshn i Xh. D.) t shprehura n letrn e tij t dats 10 korrik 1982. Komiteti Vllezrit Grvalla 1 tetor 1982 N emrin e tij Shpendi (Xhafer Durmishi) (N emr t Komitetit "Vllezrit Grvalla" letra e msiprme u shkrua nga Xhafer Durmishi) 13. Letr Xhafer Shatrit, 14 tetor 1982 Shoku Llesh, 14 tetor 1982 Sot e mora letrn e dats 9 tetor dhe e kuptova. Un skam pas se pse me t keqkuptua sepse e di se mund t ndodhesh n pozit t keqe. Nesr do ta ndrroj banesn dhe ndrrimi i banesave me t thn t drejtn deri m t tani ma ka shkaktuar lodhjen m t madhe. Duke u nisur nga ky shkak m duhet t them se nuk e di se a do t kem koh me e prshkrua letrn dhe me e br korrektimin e saj. Fjaln idioteske e kam prmend e aty dihet se pse e kam prmend. Un nuk e di se n far mase je i njoftuar por edhe kryetari i Shoqats s miqsis Gjermani-Shqipri Peter Platzman e solli bisedn rreth Lvizjes. Un e pash se pr ka po ka dshir me i fol dhe nuk e lash t flas por i thash se rrugn q na e kan ln shokt do t vazhdohet pa asnj ndryshim dhe se ne pr shtjet kapitale nuk kemi as dilemat m t vogla. Kur i dgjoi kto nga un i erdhi mir dhe m rrahu kraht. Merre me mend se ka mund t ket pasur n ato momente koka e tij. N letrn e kaluar t fola se pata edhe takimin e shkurt me Engjll Kolanecin. N panair m duket se kam br mir q shkova sepse u takova me Peterin i cili m ftoi ta vizitoja edhe n shtpi, dhe me njerz t tjer. U takova me nj djal nga Krova i cili ka krkuar strehim n Ludvigshaven, i cili sht shum djal i mir, t cilit ia dhash nj adres q t jemi n kontakt. Pr disa momente rreth shtandeve t ndryshme pa dasht un m shoqroi nj prfaqsues i Vllaut t madh (diplomati shqiptar nga Vjena-Sknder Dushi). Gjat gjith shtitjes me te m foli vetm pr IK dhe e sillte bisedn se me te nuk bn t bisedojm por as ta luftojm. Un me diplomatt shqiptar jam sjellur si mund t merret me mend se si mund t sillet nj idealist. Po kur ia kam dhn adresn e br (Brukselit) kam bindjen se nuk kam gabuar sepse si do ta shohsh m von at djal adresn e t cilit ua kam dhn e njohin shum m duket ata t Francs. Ktu nuk po zgjatem por po t them se ky shoku q m shoqroi m jepte me gjykue se na duhet t sillemi si papagaj e t dim t themi vetm Kosova-Republik! Mund t vrtetohen paramendimet q ti kam thn n Bern. Pes dit para panairit ia kam drgua nj flet pr ta mbushur Drita n lidhje me gurt e sonte n telefon shoqja e tij m tha se sot e mora letrn nga posta e shoqi qe sa shkoi n pun. Shaqiri mendoj se sht njeri i puns, un kshtu e kam bindjen. sht mir q kishit biseduar me te, por mos t ngutet lidhur me Nuhiun, shoku Llesh sepse ti nuk e di a je duke e kuptue sjelljen e tij. Ai shkurt nuk din ka sht nderi e fjala e burrit. Sido q t jet un i prmbahem qndrimit tim dhe nuk do ta kthej fjaln ashtu sikurse Kamberit (SN). Por pr Nuhiun m tepr ka vlejt nj intrig a premtim i Halimit (Osman Osmanit) se sa korrektsia e Kamberit. Drejt me t thn po m vjen inati me t ra rasti edhe ty e me e lut e me e pyet Nuhiun se ka po don. Kjo po m duket dobsi e jona. Thuaja edhe kt Shaqir (Shabanit) q ti thot Nuhiut se ai duhet ti kthej t gjitha adresat q ia kam dhn un q i ka pas prgatit Sokoli (Jusufi) dhe llogarit e plota pr tubimin e t hollave q i ka mbledhur (i jan dhn) n Untergruppenbach, si dhe ndihma pr Kosovn. Kto t fundit i krkojn shokt e vet. 31

Lidhur me nj takim t mundshm q mund t thirret n vendin tuaj un momentalisht nuk mund ti prgjigjem e sidomos jo pr pun t Nuhiut, sepse si e di, dy herat q kam qen tek ti kam udhtuar me letr (pasaport) t huaj, pasi pasaporta ime sht e pavlefshme sepse e kam t ndaluar t hyj n Zvicr pr dy vite (nga 20 prilli 1982 deri m 20 prill 1984 -shn i Xh.D.). Po q se do mund ta drgoj edhe fotokopjen e ndaless. Nuhiu duhet gjithashtu t mi kthej disa artikuj t mi n dorshkrim q i kam shkruar n ato dit janari. Pr t mos u lodh me ardh ktej, le t vjen ai atje. Shokt e vet i flasin privatisht, por me e pranua si m par, jo se ai nuk sht sjell mir me ta por nuk i ka br hesap pr njerz. Naimi do ta paraqet krkesn pr azil n nj vend larg nga ktu. N at vend ve ka shkua. (sht fjala pr qytetin Hamburg, n kt koh, por pas qndrimit disa mujor n kt qytet vendos t shkoj n Suedi, pun t ciln e bn n pranver 1983-shn i Xh.D.) Drgomi artikujt q i ke t gatshm se do t filloi nga puna pr numrin e ri t revists. Ty po ti drgoi kta. Kisha me t thn se e meriton t botohet edhe artikulli Politika dhe lufta i cili m duket se ka dal i mir. Un me e prmirsue m tepr nuk mundem sepse e kam rishkruar tri her. N vazhdim mos m shkruaj n adres t Faridinit se e kam shum larg por m shkruan n kt adres: Buchhandlung, Hausmanstr. 107, 7000 Stuttgart, BRD (Xhafer Durmishi) 14. Letr Faridin Tafallarit, vjesht 1982 Shoku F. Un jam vendos te ai shoku dhe jam mir. Namiu ma pruni edhe makinn. Ai mundet me t tregue m gjr se un n kt letr. Uka (Xhafer Shatri) letrat le ti drgoj edhe m tutje n adres tnde edhe artikujt pr organin. Ti ua heq zarfat e Zvicrs dhe i shtin n post n adresn q do ta shnoj n fund. Tani po m mundon tepr problemi pse s'u kthye kurrgj prej Tushs. Merre Mehdiun e dilni, apo thirrne Haxhiun e diskutone. Le te lyp ai dike n shtpi n telefon, e nse paraqitet nevoja do t duhet me e ue diken n Kosov, sepse koha po ec, e dimri erdh. Do t shkruaj prap. Shkruam n adresn: Mathilde Roos Josefstr. 60 6630 Saar Louis - Roden Un do ta drgoj sot nj letr n t gjitha drejtimet dhe do ta jap mendimin e puntorve t Shtutgartit n lidhje me festn e 28 Nntorit. N Belgjik ka nis prgatitja e drams. T fala S. (Xhafer Durmishi) 15. Letr Faridin Tafallarit, vjesht 1982 Shoku F. (Faridin) Adresat q t'i drgova m par i fotokopjon e kt origjinalin q po ta drgoj ua jep atyre q t porosita. I thuaj Meh. (Mejdi Rexhs) apo shiko edhe ti vet se mua traka e makins mu harxhua. Un pa te nuk mundem. Kqyr n kofer, n nj zarf sht artikulli i nj 32

komunisti slloven France Kllopi me titull "Thuajeni t vrtetn e plot" q e ka botuar Rilindja. Ma drgon. Kto adresa momentalisht jan pr ty e Qe. por i mban ti. Shoku F. kt shtojc po ta shkruaj m pas. Po m vjen keq, por e di se edhe ti kt mundesh me e marr me mend. Sot mua m'u harxhuan t hollat. Do t m nevojiten pr disa letra milimetrike q t radhitet organi (revista) dhe pr pulla postale t letrave e telefon. Sipas mundsive m'i drgon100 DM. Drgoi n adresn Ismail Hoxha etj., e din ti adresn. Edhe kasetat i drgon. T fala S. (Xhafer Durmishi) 16. Letr Faridin Tafallarit, vjesht 1982 Shoku Faridin, Rrotullat e kauukut (shiritat e makins s shkrimit-shn i Xh.D.) me vija e kan kt form. (Vizatim n dorshkrim) Vija e zez, ngjits pr me i rrethua artikujt me vija t zeza. Tani po m nevojiten. Jan t gjana 5-10 mm. Mund t ndodh q t jen te Remziu, vetm m duket se nuk jan, por n kofer. Po e pres artikullin e 28 Nntorit dhe letrn e lexuesve, se prndryshe un sot do ta kisha drguar. Adresa e Muharrem Gjocajt sht: Klara str. 9-72, 8 Mnchen 19. Ia drgon nj letr, le t thirr n telefon dhe i thua pr kasetat. I tregon se kur mundet me t gjet, sepse nuk bn ato me nejt. Ky shoku i ka dy video dhe po incizoka n shum ekzemplar. Kto rrotullar (shiritat) m'i drgon po q se i gjen se jan shum shtrenjt (15 marka copa) dhe n librari duhet me i porosit. T fala S. (Xhafer Durmishi) PS. N Belgjik thuaju n at adres se festa sht vendos t bhet vemas, q pjesmarrja n do rreth t jet m e madhe. 17. Letr Faridin Tafallarit, vjesht 1982 Shoku Faridin, Para dy ditsh ta lshova nj letr n post, ku t thash me i mbledh ata shokt. N ann tjetr me Muratin e lam q t shkojm n Augsburg. Kshtu, po q se i ke njoftuar shokt pr takimin at duhet edhe me e mbajt. Kshtu pr Augsburg jam i mendimit le t shkojn Remziu, nse ka koh, Murati dhe Hafizi. Un do t shikoj me t marr n telefon e i qartsojm senet m mir. Deri t shtunn gjendet ksajde edhe Ahmeti. Do t'ia japi projektstatutin. Gjithashtu duhet me ia dhn edhe kasetn. Me kaq mir u pafshim. Gjithashtu edhe kt kambialin (ekun) me dy mij dollar e merr me ia dhn Ahmetit. (Xhafer Durmishi) 18. Letr Faridin Tafallarit, fillim i Nntorit 1982 Mendimi i puntorve t rrethit t Shtutgartit lidhur me organizimin e kremtimit t Festave t Nntorit N lidhje me organizimin pr 28 Nntorin puntort e rrethit t Shtutgartit jan t mendimit q t bhet nj organizim qendror i cili nuk do t'u humbte vlern 33

manifestimeve lokale. Kemi bindjen se nj organizimi i till do t ishte n rregull. Nuk e shohim t rrugs t hyjm n arsyetime. Pr kt shtje krkojm mendimin e rretheve t: - Dyseldorfit, Brukselit, Bernit, Gjenevs, Zurihut dhe Hamburgut. Mendimi pr kt, puntorve t rrethit t Shtutgartit mund t'u drgohet n adresn: Buchandlung, Hausmanstr.107, 7000 Stuttgart * * * Faridin, drgojua ktyre njerzve: 1. Hyzri Rekaj, Mintorpstr. 27, 4000 Dyseldorf 2. Muhamet Ramiqi, Dorf Gaze 14,Horgen, ZH, Suisse 3. Frau Rubin, Inbrand 3852, Riegenburg 4. Dhe n adresn e Brukselit. 5. Uks po ia drgoj un. (Xhafer Durmishi) 19. Letr Faridin Tafallarit, 25 nntor 1982 Shoku Faridin 25 nntor 1982 Ja po ta drgoj edhe fjalimin t cilit duhet ta lexoni ndonjri prej jush tek varrezat. Nuk e shkrova aq t gjat po besoj se sht i fuqishm, prndryshe jam edhe pak i lodhur nga puna me revistn. Gjithashtu m mori pak koh fjalimi pr Shaqirin t cilin e shkrova n tri faqe. Un me kt shokun do t nisemi t shtunn heret n mngjes, sepse ky sht n ndrrimin e dyt. Ky do t marr edhe familjen me vete, ka shoqen dhe dy fmij; djalin gjasht vje dhe vajz nj vit e gjysm. Pr revistn shikoni gjat shprndarjes kur ta merrni, megjithse se besoj se edhe un do t jem atje, q t shprndahet me marrveshje, ta dim se cili rreth sa do t marr, sepse jemi marr vesh se ajo n t ardhmen do t shitet nga tri marka e gjysm ose tre franga t Zvicrs. Gjithashtu edhe nse vendosim me e shprnda n sall, kt pun ia lm nj rrethi tjetr. Le t duket sikur ata e kan sjell me vete. Tash nuk po di se si keni biseduar atje n Hamburg, por nse sht marrveshja q dikush prej rrethit ton t shkoj t shtunn n mbrmje n Dyseldorf, ather cakto njerzit q duhet t shkojn, por jo nga ata q na vyejn shum. Namiun po mendoj me e ln q ta shoqroj kt shokun gjat qndrimit t tij atje. Sa i prket referatit tek varrezat shiko a mund ta bj kt Haxhiu. Un mendoj bile do t ishte mir ta lexonte Ismet Klaiqi. Posa ta marrsh, drgoja dhe diskutoje se a mundet ta bj kt. I thuaj se ky sht mendimi im. T fala Sknderi (Xhafer Durmishi) (Faridin Tafallari, T-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 436) 20. Letr Faridin Tafallarit, 29 nntor 1982 Shoku F. (Faridin) 29 nntor 1982 Me manifestimin jam shum i knaqur, sidomos pr pjesn n sall. Prndryshe jam friksuar shum dhe pr kt nuk mund t jemi t knaqur pr pjesn e programit tek varrezat. Prndryshe edhe Nam. e lexoi mir. Njoftimet nuk ishin br mir dhe n mas t mjaftueshme, sidomos n Sindelfingen. Abdurrahman (Sadikun) nuk e pash dhe kjo m uditi, m intereson me e dit a ishte n pushim apo jo. Kt pjes sht dashur ta realizoni mir. 34

I thuaj (Hafiz Gagics) t marr informata t hollsishme pr at njeriun i cili na informoi pr Cyrihun dhe le t ma drgoj emrin e tij, ku punon dhe s'ka nevoj m tepr. I thuaj gjithashtu Hafizit q t takohet me Kol Mrturin e nse e sheh t arsyeshme edhe me Kol Palokn, por m s pari vetm me Kol Mrturin dhe ta pyes se a kan qen ndonj nat kush te ata, se m duket do t ket qen Hasan Veselaj, apo ndonj i tyre dhe t'u ket folur ashtu si i kan fol Murat Kryeziut n Bernhausen. Me Mehdi (Mejdi) Rexhn e Ismet Klaiqin takohu rregullisht ti dhe mundsisht do jav, bile n telefon dhe ata duhet t'i angazhojm se do ta ndiejn veten m mir. Un isha br merak shum pse nuk ishin treguar m aktiv n njoftim t ksaj ngjarjeje, por m erdhi mir q posa jan kthyer nga Dyseldorfi qenkan takuar me ty dhe qenkan ndar t knaqur. Gjithashtu edhe un jam i mendimit se duhet ta kemi nj vend publik apo rrethi yn, ku mund t takohemi sa t duam dhe kur t duam. Pr video q t bleni mos u ngutni, sidomos mos bleni sistemin VCC 2000 ose t ngjashm, por shum m t mir se po dalin sistemi FHS (VHS) katr orsh. Kndej paska shum video t till dhe qenkan m t mir. Kasetat e gjata po u prishkan m shpejt dhe po e munduakan videon, ashtu si e mundon magnetofonin p.sh. traka e 90 minutave. Gjithashtu ne tani e tutje t gjitha incizimet dhe shumzimet do t'i bjm pa t holla, sepse e kemi nj mundsi t till. Kur jemi tek kasetat e kam edhe kt porosi: Ia drgon Qazim Mals (n Troisdorf) kasetn q ta dhash e q e kemi pasur ktu, me porosi, duke i treguar se ai sht origjinali dhe q ta bj nj kopje t saj me shokt e tij, me shpenzimet e tyre, sepse ne momentalisht nuk po mundemi. Gjithashtu thuaju se nse n t ardhmen mendojn t blejn ndonj video, t mos e blejn t tipit VCC, duke ia prcjell fjalt q t'i thash ty. Nuk pata shum rast t bisedoj me Sahit Tofajn e Hasan Veselajn. Me ata ngadal, por nuk bn me i kput takimet me ta. Kur t takohesh me ta oje bisedn n at mnyr q mos i le aq shum t flasin pr mua, Mrgimin (Sabri Novoselln) etj., duke u thn se njerzit nuk jan me rndsi, me rndsi sht q puna le t shkoj mbar e se do t shkoj mbar pr at q ka sy me pa e vesh me dgjue. Haxhi (Berisha) ndoshta nuk sht aq shum i prshtatshm, por edhe pr t mos diskuto shum me ta, sepse po duket se ata po sillen sikur n rreth, her te njri e her te tjetri. Kur ta marrsh organin, thrrite Hasan (Veselajn) n telefon dhe e njofto nse do me ardh me i marr. Tregoj se sht vendosur q t shitet n t ardhmen. Nse ka mundsi le t'i paguaj t hollat q t shitet ky numr, por edhe me kt numr pagimin s'do ta bjm t domosdoshm. Ia prkujto se me ty jan konsultuar edhe kur u b shitja e tij n Bon. Ia jep vetm 15 cop sepse nuk kemi m shum, sepse vrtet nuk kemi m tepr. Un kah fundi i mbrmjes e pyeta: "Si je dhe si e ke familjen?" Dhe e pash se i luajti gjaku n fytyr ka d.m.th. se ai n brendsin e tij gjendet n mes dy zjarresh. E pikrisht pr kt duhet t jemi m t durueshm me ta. Ti nuk ju thua se pr kto shtje mund t m drejtoheni vetm mua, sepse ata un pres, se edhe n t ardhmen do t takohen me Haxhi (Berishn) sidomos Qazimi. Punn e Jahirit ta shpjegova detalisht. Kt ua shpjegon edhe Mehdiut (Rexhs) dhe Ismetit (Klaiqit) e gjithashtu n emrin tim i krko t falur dhe bisedo pak me Bacn Selim (Kocin)se isha i detyruar t sillesha n at mnyr. E sa i prket asaj q tha ai: "Mos t m thirrni m se kurr nuk vij!", pr kt thuaju shokve t ngusht se ne kurrkund nuk kemi dal pr hatr t dikujt por pse e kemi ndier borxh. Prandaj ajo s'sht ndonj problem i madh. Nse thot: "Mua m ka besuar Jusuf Grvalla!", i thuaj se ather nuk i ke thn J. Grvalls pse ia more "Zrin" Riza Salihut etj. si po thua tash dhe mos e zgjatni shum me t.

35

Edhe punn e Nuhi (Sylejmanit) mos e prmendni me asknd dhe mos e bni hesap q ekziston., kshtu sht m mir. Edhe Uka (Xhafer Shatri) e ka pa se prej tyre s'ka asgj, prkundr prpjekjeve t mdha t tij. Kta kan tentua me br plane edhe me IK (Ibrahim Kelmendin). N kt drejtim sot mora vesh se Uka ka br nj propozim, t cilin do ta pranojm pr shkak t situats. Programojeni punn sa m tepr q m 10 dhjetor t jeni sa m shum t lir, se i keni dy jav afat, q t organizoheni sa m mir. Kur t takohesh me Hasanin dhe Sahitin, punn e Nexhatit (Osman Osmanit) mos e zr fare n goj, as pr mir as pr keq. Nse duan me fol le t flasin vet ata. "Zra" n Adapazar mos drgo asnj, e n Stamboll m shum. I thuaj edhe Hafiz (Gagics). T fala, S. (Sknderi=Xhafer Durmishi) P.S. Hafizi le t marr informata prej Neuburgu pr at Komunikatn, se a u ka ardh me post, a nn der, le t tregojn nse me post, prej cilit vend. Atyre mos t'u thuhet se sht me rndsi, se prndryshe sht me rndsi. Remziu (Ademaj) le t ta jap referatin q e lexoi dhe drgoma menjher. (Faridin Tafallari, T-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 436-438) 21. Letr Engjll Kolanecit, nntor 1982 Shoku Engjll (Kolaneci-diplomat n Ambasadn e Shqipris n Vjen) N prag t fests Faridini m njoftoi pr bisedn telefonike q paska pasur me ju. Me kt rast m tregoi se tek ju paskan ardhur letrat e Suzans. Si ju pata thn edhe m par, neve na u desht q gurt ti rregullojm me do kusht para fests, dhe si mund tju ket treguar shoku Faridin, ata (gurt) u vendosn e me sa duket jan t punuar mir. Edhe njerzit kan dhn vlersime t mira, por ndonj fotografi ende nuk ma kan sjell shokt. Ne huazuam nj shum t hollash pr kt rast dhe paguam nj pjes pr t ciln t kam pas treguar. Firma e gurve, n t vrtet m kompetentja, se kto rregulla ktu un nuk i di, por si m kan treguar e ka br punn n at mnyr q, kur t kthehet letra (autorizimi) i Suzans do t na kthehen t hollat. Si e dini, n at letr Suzana autorizon nj njeri q t prgjigjet n do rast pr sigurimin e gurit t t shoqit, pr arsye se ajo nuk ka banim t prhershm n mrgim. Prndryshe ne jemi mir, edhe punt jan duke shkuar mir. Te fala S. (Xhafer Durmishi) (Faridin Tafallari, Dhimbje krenare, Tiran1998, f. 255) 22. Letr Faridin Tafallarit, 30 nntor 1982 Shoku F. (Faridin) 30 nntor 1982 Mbrm fola n telefon me U. (Ukn=Xhafer Shatrin). Ai m porositi q t angazhohemi maksimalisht q dasma e Gjenevs t ket sukses sa m t madh, sepse kjo ka rndsi t madhe. Pra, q tani shikoni e angazhohuni sa m shum q pr 10 dhjetor t jeni sa m shum t lir. Pr kt, pun me rndsi do t ken sidomos ata n Sindelfingen. N Austri gjithashtu drgo bukur shum thirrje t tilla dhe sht mir q edhe prej tyre t angazhohen sa m tepr pr kt rast. Thirrjet nuk do t'ju mjaftojn, prandaj edhe shumzoni disa dhe kur t'i drgoni, porositni edhe ata q t'i shumzojn. Negativat e numrit t fundit merrini, ndrsa t gjitha fotografit e numrit t fundit ia drgoni U. (Xhafer Shatrit). Gjithashtu merreni prej atij gjermanit n konvikt edhe fotografin e Hydajetit dhe at karikaturn q sht botuar n numrin e kaluar e 36

gjithashtu drgojani U., sepse kshtu jam marr vesh me t. U. n telefon i thash se nuk e di a do t mund t vij pasi letrn time e kam dorzuar. Sepse si e din edhe ti, letra ime nuk vlen m pr asgj. Prandaj nuk e di se si me ia br, dhe po q se nuk gjej letr t prshtatshme pr udhtim, do t mbetem ksaj radhe pa ardh. Sa i prket Engjll (Kolanecit) m njofto posa t marrsh letrat e Drits (Suzana Grvalls). Nse ka dika me rndsi ai do t shkruaj, apo do t'ia thot shokut ton m prgjegjs, i cili sht i caktuar pr marrdhnie me ta, sepse un nuk mund ta thrras, sepse e till sht marrveshja me shokt. Kto letra q po t'i drgoj, gjithashtu lshoji menjher n post. T fala S. (Sknderi=Xhafer Durmishi) P.S. Namiu (Ramadani) le t'i drgoj 150 copa n Bruksel sa m par q ta ket rastin ose drgoi me post n adresn e vjetr. (Faridin Tafallari, T-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 438-439) 23. Letr Xhafer Shatrit dhe Sabri Novosells, 3 dhjetor 1982 Letr drguar Sabri Novosells e Xhafer Shatrit, 3 dhjetor 1982 Edhe kt vit, n ditn e shtun t panairit t librit ishim n Frankfurt. Gjat dits brenda n Panair pothuaj kohn m t madhe m shoqroi Sknder Dushi dhe bisedn m s shumti e solli tek Ibrahim Kelmendi me qllim q t mbjell dhe forcoj sa m shum dyshimet n te. N mbrmjen e asaj dite me Engjll Kolanecin u takuam un dhe Faridini. Ai ishte vetm (dhe kshtu ka qen n t gjitha rastet). Q ta kemi kt takim ksaj radhe kisha interes edhe un, pasi desha ta shfrytzoj rastin e ksaj dite dhe i thash se takimet tona n vazhdim jan t panevojshme. Faridini i foli edhe pr at ka se prita, se ka i kan thn Jahir Jahirit gjat vizits s tij n Shqipri. Engjlli u prgjigj se atje iu kan thn gjra q bn me ju thn, pra edhe ato q ua themi edhe ju, q t ruheni se keni n radht e tuaja shum njerz t dyshimt, dhe se serbt e din se knd e lshojn nga burgu. Jahir Jahiri sht nj puntor, rreth 40 vjear, nga fshati Slivov i komuns s Ferizajt. Ka t afrm n Shqipri dhe ksaj vere prmes shokve n Ambasadn e Vjens, sht i vetmi puntor kosovar me sa di un q e ka vizituar atdheun. Ka qndruar nj muaj dit. Ka qen nj prej m aktivve dhe iu sht prgjigjur t gjitha manifestimeve, dhe nuk sht dalluar n ndonj mnyr prej rrethit t vet. Pr ZK thoshte se po del edhe m i mir se prpara. Pasi u kthye nga vizita n Shqipri ka ndryshua pr 180 shkall. Ky ka qen antar direkt i rrethit t Faridinit. Pas kthimit nga vizita u largua nga Faridini e rrethi i tij dhe iu afrua Halimit. Jahiri sht iniciatori, ai q ka krkua me kmbngulje takimin e aktivistve kryesor t rrethit t Shtutgartit m 26 shtator 1982. Por si duket u befasua nga se si iu prgjigjn t gjith ktij takimi dhe mungoi. Me Jahirin u takova edhe n mbrmjen e kremtimit t 28 nntorit, pasi festa ishte organizuar n nj sall n fshatin ku ai banonte. Nj puntor m tha- a shkoj ta marr, dhe un i thash se do t ishte mir nse vjen. Ai erdhi. Kah mesi i programit, ky shoku q e solli m tha se Jahiri po ka dshir me e marr fjaln. I thash mir por dua ta dij se ka do t thot. Jahiri, pasi kishte pi pak, m thot se kjo sht pun pr mua. Un nuk e lejova se nuk besoja se nuk do ta lshoj ndonj fjal, duke e lutur q t mos na e prish kt mbrmje. Ai u hidhrua si mora m vesh edhe m tepr duke thn se JJ e njeh krejt Shqipria etj. etj. (Un e pyeta Faridinin se si me ia br dhe ai tha q t mos ia jap fjaln). T fala (Xhafer Durmishi) 37

24. Letr Xhafer Shatrit, 5 dhjetor 1982 Shoku Llesh, E mora letrn tnde pr t ciln m fole n telefon dhe e kuptova n prgjithsi. Sa u prket gjrave n letrn time dhe prgjigjes, ne po kuptohemi, un m nuk po e vazhdoj, ne do t ecim prpara e nj dit dikush q do t ket koh m shum do ta analizoj punn ton m ngadal. Un po prgjigjem vetm pak n te: S pari po t them se kt letr q ta kam drguar, t mos e kuptosh se sht shkruar nn ndikimin e ligjit t inercionit kur pas gjith atyre diskutimeve t mparshme n drejtimin tjetr nuk munda t ndalem menjher. S dyti kt letr nuk e kam shkruar as nn ndikimin m t vogl nga fjalt e Engjllit, sepse vet prmbajtja e t letrs dhe e t gjitha qndrimeve t mia flasin pr nj besim t patundur i cili nuk do t lkundet n asnj moment prej ans ton. Nuk sht vshtir t kuptohet se prmbajtja e letrs s fundit ka t vetmin qllim nj besim e respekt pak m t madh prej ans tnde ndaj meje, t cilin besoj se kam t drejt ta krkoj s paku n masn e 50%-shit t qndrimit tim. Prndryshe n t ardhmen sht mir t flasim pr disa gjra m konkretisht, si p.sh. si sht rasti q thua: i Haf. pr konton, shprndarja e nj materiali 9 faqesh nga ata t Brukselit, pr prmbajtjen e letrave kritikuese n adres t tyre (dhe nse me t vrtet ata kan pasur kontakte me tjetr kenin, a qenka krim t kthehen n rrug t drejt, apo u bn pr do kritik vetm pas atij udhtimit tim n Bruksel, n ndrkoh kur n Bern (m 26 qershor) u prezantuan me pompozitet nga IK. Pastaj po deshte edhe pr ndonj rast q pse ti, haku yn t biesh n pozit aq t keqe sa ti lejosh njerzit t t quajn naiv. Kjo nuk sht n interesin ton q njerzit ti bjm t mendojn ashtu. Kjo nuk ka ndodh prej ans ton. Un e di se n mese t ndryshme jam quajtur gjithqysh, por n pyetjet e mundshme i kam sqaruar shokt ktu ashtu si kam ditur m mir, dhe sqarimet e mia kan pasur efekt. M vjen mir q kaluat me sukses me kto problemet shndetsore dhe ju uroj rregullimin n vendosje t re. Sa u prket rregullimit t lidhjeve tona n nj nivel m t mir ma merr mendja se aktualisht t dy palt jemi t knaqura q pr kt pun ta prdorim Faridinin. Kshtu q po e pe t arsyeshme t ndrrosh edhe vendin e adress ku do t vijn letrat prej ans time ku do t vijn letrat prej ans sime e at vend don ta kesh afr q ato t vijn brenda dits, ather un t gjitha letrat mund ti drgoj te Faridini, ku prej meje e deri tek ai do t vonohen vetm nj dit e ai ti nis menjher. Sa i prket propozimit tnd, un prgjigjen e tij e shnova n kt letrn m t gjat, si dhe pr qndrimin e Engjllit, se ka i kam thn un pas atyre fjalve t kam treguar m par. Pr qllimin, nuk di ka t them, di aq sa din ti pr kt, n baz t ktyre t dhnave q i kam shprehur tash dhe m par. Un e mora edhe letrn prej Kamberit (SN) n lidhje me propozimin tnd t cilin ai e aprovon dhe m thot arsyetimin e vet. Pr dasm (demonstrat) un sipas t gjitha gjasave nuk do t mund t vij, sepse nj pasaport me t ciln kam br disa udhtime m par tani nuk vlen. Un do t mundohem t gjej nj tjetr por do t jet e vshtir. Faridinit ia drgova nj letr q ta drgoj adresn e Seven Bebes sepse un nuk e kam me vete. Si t kam pas thn pas atij rastit, Kamberi m pat thn mos me i shkruar, e mua adresa q ma drgoi m humbi. N kohn kur ma drgove ti adresn, ai 38

m udhzoi ti shkruaj n adresn e mparshme, kshtu q nuk m ra me e prdor at q ma drgoi asnjher, andaj edhe nuk e prshkrova nga ajo letr q ma drgove. T fala S. (Xhafer Durmishi) 5 dhjetor 1982 25. Letr Faridin Tafallarit, 8 dhjetor 1982 Shoku Faridin, 8 dhjetor 1982 Un n dasm (demonstratn e 10 dhjetorit 1982 n Gjenev-shn i Xh. D.) nuk do t mund t vij. Kjo po ndodh pr shkak t mungess s letrs s udhtimit n radh t par. Dhe n ann tjetr ktij shokut do t'i kushtoj shum materialisht e sa i prket ktij, ky e ka dhn provimin e vet, mjaft edhe me rastin tim. Edhe po t vija un, nuk do t mund t ndalesha atje e t bisedonim s bashku edhe pr ndonj dit, pr t njjtat shkaqe pr t cilat nuk munda t ndalem as hern e fundit kur isha n Shtutgart pr fest (t 28 Nntorit-shn i Xh D), edhe pse do t ishte mir t ndalesha m shum. Ti ve je i njoftuar prej letrs s fundit t U. (Uks=Xhafer Shatrit-shn i Xh. D.) pr nj propozim t cilin e ka br, t cilin e ka pranuar Mr. (Mrgimi=Sabri Novosella-shn i Xh. D.). Un n at letr jam prgjigjur me mendimet e mia t cilat nuk kam mundur ty me t treguar ende. Do t'i drgoj n kt letr. T njjtn ia kam drguar Uks dhe Mrgimit t cilt deri t premten sigurisht do t'i ken n dor. Uks bri t fala prej ans time. Nga ai merre q at dit fjalimin t cilin do ta lexoj dikush q ta prgatiti menjher (pr botim n revist-shn im) si dhe i thuaj nse don me t'i dhn t gjitha materialet q jan t gatshme pr numrin e ardhshm. Un ia kam drguar nj letr Uks n t ciln i kam thn edhe at q ndoshta pr t gjitha lidhjet n mes meje e atij do t bhen prmes teje, kshtu q ndoshta letrat n t ardhmen pr te, do t'i drgoj ty e ti ia prcjell. Un me siguri t hnn do t paraqitem se e kam edhe terminin por kt s'ke nevoj me ia thn askujt, as n dasm. Bisedoni pr vendin e takimit dhe t takohemi sa m shpejt sido q t bhet. Drgojani sa m shpejt i thua Mejdi Rexhs, organin (revistn) Peter Ptatzmannit. Ia drgon edhe t numrit t kaluar, nga dy copa pr do numr. T fala S. (Xhafer Durmishi) PS. M shkruaj posa t kthehesh se si kaluat. Disa pyetje i kam br Hafizit e nuk mora prgjigje prej tij. 26. Letr Faridin Tafallarit, 10 dhjetor 1982 Shoku Faridin, 10 dhjetor 1982 E mora letrn tnde dhe t Hafizit. Kt letr ia drgo Hafizit menjher, e gjithashtu ti u flet pr situatn e krijuar. Po e shoh t arsyeshme q Hafizit ti shkruaj m shpesh, prandaj i thash q t ma drgoj nj adres ku do tia shkruaj letrat m shpesh, pasi ai me tr shpirtin angazhohet dhe deprton npr njerz. Prandaj duhet konsultuar sa m shpesh. Edhe kontaktet me Nai. do ti zhvilloj nprmjet tij. Numrin e telefonit t Hyzriut nuk ma kishe shkruar. Un atij para do ditsh, n t vrtet pas panairit ia kam pas drguar nj letr lidhur me ata n Bruksel por nuk ma ka kthye. Prndryshe kontaktet me ta do ti bjm vetm me dijenin e Uks, q t mos ket ndonj keqkuptim, derisa ta kuptojm se jemi nj. Prndryshe si i thash edhe Hafizit, tani mendoj se sht krijuar nj klim e mir dhe mendoj se sht me baza mendimi q e kam dhn edhe n letrn e gjat. I thuaj Haxhiut dhe Hafizit, se ato 160 marka q na kan mbet n Seel t Heilbronit, le ti marrin 10 shirita t makins pr shkrim, t ciln e kam, se m harxhohen shpesh se po e 39

rndoj shum e ktu po kushtojn nga 10 marka, si dhe gjith t tjerat merrni shirita t holl tipex pr kt makin. Hafizi e din se far duhet. Kt pun le ta bj menjher. Pr kt dhe pr ti marr t gjitha gjrat q m nevojiten besoj se do t vij me kt shokun. Origjinalin e ksaj letre shtes ia drgon Ismailit e kopjen ndale vet. Letrn drgoje n kt adres: Ismail Abdiu, Postf. 101, 4003 Basel CH. Kt letrn tjetr ia drgon Qazim Malajt n Troisdorf. Gjithashtu merrni masat q ky numr t shprndahet sa m tepr dhe t bhet pagesa e tij dhe kam shpres se shitja e tij do t na e zbut mir kt krizn ton. Letrn tnde e kam marr por si po e sheh ky rasti do t na vonoj pak n kt drejtim. Pr kt po ia nis nj letr edhe Mejdiut, q ata t shikojn n drejtimin e tyre me Remziun. E gjithashtu n kt drejtim duhet t angazhohet Murat Kryeziu. Hafizi le ti pyes ata t Neuburgut se sa ekzemplar iu duhen. T fala, Sknderi (Xhafer Durmishi) (Faridin Tafallari, T-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 439) 27. Letr Faridin Tafallarit, 11 dhjetor 1982 Shoku Faridin, 11 dhjetor 1982 Porosin q ta bra n lidhje me blerjen e 10 kasetave (shiritave) pr makin u thuaj Hafizit e Haxhiut q mos t'i porosisin (marrin) 10 kaseta por 6 kaseta, dhe po aq tipeksa, kurse me t hollat q do t mbesin, le t'i porosisin dy pal germa n gjuhn shqipe d.m.th. kto porositen e pas nj kohe vijn n at mnyr q n vend t germs e vendosin germn e n vend t germs germn por kjo presja prfundi germs c duhet t jet sipas rregullave. Pr t dy kta shembujt pr me iu treguar m mir atyre n librarin "Seel" n Heilbronn mund ta marrin Zrin e fundit dhe ua krahasojn. Pra: --------- -------- ______________ -------- ------- T fala S. (Xhafer Durmishi) Marka e ksaj makine sht Brother, Electronic 8300 (Kjo ka qen makin e rndomt shkrimi dhe nuk duhet ngatrruar me makinn radhitse t Jusuf Grvalls IBM Electronic Selectric Composer me t ciln kam punuar gjithashtu n kt koh, por at e kam prdorur vetm pr radhitjen e artikujve t revists Zri i Kosovs, dhe jo pr shkrimin e letrave me t cilat mbaja kontakt me shokt, sidomos me ata n Shtutgart- shn i Xhafer Durmishit) 28. Letr Faridin Tafallarit, 14 dhjetor 1982 Shoku F. (Faridin) 14 dhjetor 1982 Kt letr sa m par drejtoje te Qazim Malaj. Gjithashtu merrni masat q ky numr sa m tepr t shprndahet dhe t bhet pagesa e tij dhe kam shpresn se shitja e tij do na zbut mir kt krizn ton. 40

Letrn tnde e kam marr, por si po e sheh ky rasti do t na vonoj pak n at drejtim. Pra detyra jon e par sht q sa m shpejt t marrim masa dhe ky numr i "ZK" t shprndahet n mnyr sa m t organizuar. Pr kt do t'ia nis nj letr edhe Mehdiut q ata t shikojn n drejtimin e tyre me Remzi (Ademin). E gjithashtu n kt drejtim duhet t angazhohet edhe Murat (Kryeziu). Gjithashtu edhe Hafizi le t shikoj me ata t Nojburgut se sa iu duhen. (Xhafer Durmishi) (Faridin Tafallari, T-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 439-440) 29. Letr Faridin Tafallarit, 16 dhjetor 1982 Shoku F. (Faridin) 16 dhjetor 1982 Pr dramn do t jet pak e vshtir, se nuk e di si po ia bjm m 17 janar. Ti je i informuar pr at propozimin tim, t cilin ia kam drguar U. (Xhafer Shatrit) dhe M. (Sabri Novosells). Prej N. m ka ardhur nj letr, e cila do t m vij nesr, ku do ta shoh edhe mendimin e tij pr kt shtje. E nse edhe ai pajtohet me at mendim, ather tr forcn do t duhet ta prqendrojm n prgatitjen e Kongresit q t dal sa m i fort, e kjo n kt situat sht me rndsi shum t madhe. Nga ana tjetr, prej tij nuk kam marr letr prej asaj n tri faqe, ndrsa un ia kam drguar tri letra. Momentalisht jam duke pritur nj letr prej tij pr shum shtje, e njhersh edhe ky takim i ne t pestve duhet t jet n nivel. Lidhur me dramn, Hafizi e Nax. (Remzi Ademi) t kan fol pr veti, sigurisht tue pas besimin tek un. Si t thash n telefon letrn me 20 marka e mora. Do t shkruaj ndoshta nesr m gjat dhe ndonj letr tjetr, pr at q t kam paralajmruar. Ti m trego se a u takove me Hasan (Veselajn) e Sahit (Tofajn) pr ato q m paske shkruar dhe si u ndave me ta. T fala, S.(Sknderi=Xhafer Durmishi) (Faridin Tafallari, T-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f.440) 30. Letr Faridin Tafallarit, 20 dhjetor 1982 Shoku F. (Faridin) 20 dhjetor 1982 Kto letra ia prcjell Mehdi (Rexhs) dhe Shaban (Bobajt). Mehdiut bn pak edhe me i tregua se sht n diskutim prgatitja e nj Kongresi t Lvizjes, por ende nuk sht vendosur. Kt, pra, ia thua vetm atij, se po q se mbahet, nga rrethi yn do t marrin pjes disa veta ku do t jet edhe Mehdiu. Angazhohu q kto porosi q ua dhash, t'i kryeni pa u vonuar. M njofto gjithashtu pr do gj t re. Natyrisht si edhe letrat t tjera lexoji edhe kto. Se pr disa gjra q ia thash Mehdiut, bjn edhe pr ty. E pr disa gjra q do t'i bni, sidomos tani e tutje aprovojn ata, duke i pyetur m par se kshtu edhe do t zhvillohet te ata iniciative dhe do ta ndiejn veten m mir. Numri i telefonit t Ameriks q ia ke drguar Muharrem (Gjocajt), nuk sht i Sejdis (Bytyqit) por i Nezir Sumajt, farefis i familjes Grvalla. Mos u vono hi, por gjeje kohn nj dit dhe duku te avokati me Hafizin dhe pyetni pr pensionin e Tushs dhe ato t holla ia drgoni Tushs nprmjet kushririt t saj Miftarit, si dhe ia drgoni ndonj fotografi t gurve. I thuaj gjithashtu Namiut (Ramadanit) q disa fotografi i ka br shoku yn ku po rri (Ismail Hoxha) pr disa njerz t cilve ua ka marr adresn at dit dhe u ka thn se do t'ua drgoj fotografit. E un i thash at dit q ato fotografi t'i bj me aparat t Namiut. Pra Namiu le t'i drgoj ktu disa fotografi me disa njerz q nuk i njeh e t'i shoh se edhe un i njoh ata njerz. Nse E. t lajmrohet se m'u kthyen apo dika tjetr, ktheja me t mir se s'ke si bn etj. Ai pasi e ka kt pun n dor, le t bj si t'ia merr mendja. Incizimi q e kemi br at dit me kamera ka dal shum i mir. 41

T fala, S.(Sknderi=Xhafer Durmishi) (Faridin Tafallari, T-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 440-441) 31. Letr Faridin Tafallarit, 29 dhjetor 1982 Shoku Faridin, 29 dhjetor 1982 E mora letrn tnde me 50 marka. Ju falemnderit. Nj letr ta shkrova edhe dje e besoj se do ta kesh marr. Librat e shokut E. Titistt nuk m erdhn. Nuk e di se ka sht br. Sot po ti lshoj n post edhe dy videokaseta me dramn Beslidhja shqiptare, i cili sht filmi m i mir q e kam par deri m sot. Organizohuni disi e merrni me qira ndonj video pr vitin e ri dhe shikojeni. Videoja duhet t jet e tipit VHS. N kaset keni program prej gati 4 orsh. Bje nj fotografi t mir t varrezave pr numrin e ardhshm, e gjithashtu shkoni n Untergruppenbach e fotografojeni shtpin prej pozitave t ndryshme e ta botojm at q del m s miri. Por kur ta fotografoni, mos rrini shum aty e as mos e zgjidhni kushedi se sa pozn, por veproni shpejt q t mos vrehet ajo pun. Kt letr me kt porosi ia prcjell Remziut. Edhe ti priti urimet m t przemrta me rastin e vitit t ri. T fala, Sknderi (Xhafer Durmishi) (Faridin Tafallari, T-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 441) 32. Letr Faridin Tafallarit, 30 dhjetor 1982 Shoku F. (Faridin) 30 dhjetor 1982 Letrn tnde me porosin time e mora. Ma drgo edhe at poezin. Njkohsisht drgoni ktu edhe kta filmat shqiptar s bashku me kasetn tjetr q e ke marr n Zvicr, se edhe kndej do t'ia shtjellim diqysh punn. Kto letra lshoi n post. Adresat e Ahmetit (Sadikut), Besimit (Rexhs), e t Hajdarit (Sadriut), (Frau Rubin), mundsisht i shkruan me makin. I telefonova menjher E. e ai m tha se atje jan, por ende kndej nuk ka lshue kush. Ve do ta thrras nesr e do t njoftoj. Letrat mundsisht sht shum mir q t mos i lshosh prej qytetit tnd, po dil m larg pak. Letrat e Ahmetit dhe t Besimit fotokopjoji, sepse un i kam shkruar pa kopje. Ata t Austris porositi q t gjith ekat q t drgojn t holla le t'i japin ty. Hamburgut propozimin pr fest oja n ndonj adres pr Isak Gutajn, nse ta ka sjell Hafizi. Me t vrtet tani jemi n njfar krize materiale. Puna ime tani nuk sht aq me rndsi: me rndsi sht ajo se ne tani kemi edhe 1300 marka borxh pr kt numrin e "Z" e jan mbi emrin e Hafizit (Gagics). E ai n kto momente nuk e ka punn mir. Shokut larg ia drgova nj letr t gjat lidhur me kto e gjithashtu me prmbajtjen e bisedimeve q i patm te Uka (Xhafer Shatri) n H. Te nj gjerman n Shtutgart m vin letra prej disa drejtimeve, Italie dhe Australie m s shumti. E ka kt numr telefoni: 0711609021. E ka emrin Javorek. I prezantohesh si shok i Gagics, dhe gjeja disi metodn me i marr, dhe m thuaj a ke ndonj ide se si me ia br disi q t gjitha letrat t m vijn n nj vend e prej atij vendi q t gjitha t m'i nissh. Do t ishte shum mir me u gjet ndonj gjerman apo ndonj plak n qytetin tnd. Un do t'i prgatis edhe adresat e nevojshme q do t'ia japsh Mehdiut i cili s bashku me Ismetin (Klaiqin) do ta prcjellin organin npr vende t ndryshme. Shaqs (Shaqir Shabanit) do t'i them q vazhdimisht pr do rast t drejtohet tek ti. Edhe ky 42

kontakt q do t vendoset me kta dy vllezrit n Bern, besoj se do t jet i mir. Me Mehdiun takohu e ai le t komunikoj edhe me Remziun (Ademin). T lajmrohem prap. T fala, S.(Sknderi=Xhafer Durmishi) (Faridin Tafallari, T-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 441-442) 33. Letr e Xhafer Durmishit pr Faridin Tafallarin, dhjetor 1982 Shoku F. (fundi i dhjetorit 1982) Pas biseds po ta shkruaj kt letr. Si do q t bhet ksaj radhe I.K. (Ibrahim Kelmendi) le t vjen ksaj radhe te ti. Vet fakti se ai dshiron t vij tregon se pa marr parasysh qllimin, kjo ka rndsi. Ti prite si gjithmon. Pyete pr prmbajtjen, por sigurisht ai do t jep edhe n shqipe. Pr kt takimin e paramenduar nga Uka mos fol ti i pari. Ai sigurisht do t flet. Atij do t'i intereson se far disponimi ekziston n Shtutgart pr te. Po q se bien biseda te un i thuaj se n rrethin t Shtutgartit sht, apo mos i jep kurrfar shpjegimi, por mund t'i thuash se po kontaktoj me te, se prndryshe do t ishte nj rren n er. Pr t tjerat b si ta merr mendja. Traktin shprndane koh pas kohe, shum lenua njerzve npr xhama t kerreve. Bisedo me te edhe pr sall. Edhe pr Brukselin mos u zgjat. Pyete edhe ti pr at kushrinin magjistrin etj. Pyete se ka pa dynja me sy (si pr shaka) se si kalove npr Amerik etj. T fala S. (Xhafer Durmishi) PS. T bhej takimi ksaj jave mendojsha t vij e t dukem pak. Tash nuk e di. Pr vit t ri sigurisht do t rri n banes. Shoku do t shkon n Franc se e kan thirr. Un m 22 dhjetor isha n Sozialamt. Pr 9 dit m takuan 90 marka. Por si edhe m par, edhe n kto dit dy her kam qndrua n banes se m shum kam nejt tek shoku. Mesatarisht n dit po m shkojn 5-7 marka letra e telefon. Prve teje, tjerat krejt ky shoku i ka paguar. Si t thash n tel. sht mir ta kemi nj baz tjetr kndej ku do t lenim letra e sende t ndryshme pr t cilat nuk do t dinte kush hiq. Prndryshe nj ardhje e ime atje do t ishte me rndsi edhe pr t'i marr shum sende teknike e edhe shum libra q po m nevojiten, sepse kam koh t merrem me to, dhe ajo sht e domosdoshme. 34. Letr Faridin Tafallarit, 2 janar 1983 Shoku F. (Faridin) 2 janar 1983 T gjitha fotografit q jan botuar n organin e fundit, i merr prej Hafizit apo i keni ln dhe ia drgon U. (Xhafer Shatrit). Atij ia drgon gjithashtu t gjitha fotografit q jan botuar n Zrin e muajit shtator, prve asaj t dasms (demonstrats) n Bern, e cila sht e jotja. Nj fotografi e vogl e Hydajetit sht te Remzi (Ademi). sht n nj kapak t tavolins q sht atje. elsin e ka ai, prandaj le t ma drgoj menjher se ajo foto do t botohet n kt numr, si e vogl. Pr leje ndoshta nuk do t ket aq problem. Ju popullarizojeni sa m shum. Shkruaji letr Halitit n Hamburg, pastaj azs n Bon (Troisdorf). ka bri ai me kasetn? Sa i keni borxh atij pr organin. Pr kto do t'i shkruaj Qazimit e t na ndihmoj pak me rrethin e tij. Por nga ana tjetr ky numr besoj se do ta paguaj veten dhe t parin. Porositi 3 mij ekzemplar. Posa ta marrsh kt letr, porosite Hafizin q ta rezervoni rendin. Un t hnn, sipas t gjitha gjasave do ta lshoj n post. Organi do t shitet n sall, e do t'u jepet me sasi t madhe klubeve, t cilat pastaj do t'i drgojn t hollat. 43

T fala, S.(Sknderi=Xhafer Durmishi) (Faridin Tafallari, T-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 442) 35. Letr Faridin Tafallarit, shkurt 1983 Shoku F. (Faridin) 1 shkurt 1983 (dat e prafrt) Tash si shpesh do t'i drejtohem edhe Mehdiut e ta shohim si do t prgjigjet e si do t shkoj puna. N Hamburg gjithsesi na duhet me dal, se njherit nj dalje e till n prag t tubimit ton do t m ndihmonte shum, e pastaj kah t kthehem un do t ndalem n Bilefeld, Dyseldorf dhe Bon. Ti studioi ato t dhna q m'i dha Mehdiu n lidhje me ndihmat e vitit t kaluar e un do t'i drgoj edhe t tjerat q do t m drgoj. Ti gjithashtu prgatiti shnimet e deritanishme lidhur me shpenzimet, e un gjithashtu n baz t asaj ka kemi par do t prgatis edhe shnimet mbi shpenzimet n Untergruppenbach, kshtu q ti do t mbash raportin mbi shtjet materiale. T fala, S.(Sknderi=Xhafer Durmishi) Shikoni e merrni ato librat q jan te gjermant dhe merri ca ti ose ti me Namiun. Bisedoni me Muratin (Kryeziun) dhe Hysenin (Grvalln) dhe i oni te ata. Kur t vini kndej pr Hamburg, un ndoshta do t'ju pres n Trier. Ju e merrni nj tub libra e broshura t ndryshme, por sidomos kto: -Konferenca e Pezs-broshur e shokut Enver, -M mir pak por sakt - Lenin -'t bjm-Lenin -Kapitali-Marks -Veprat e Leninit, Marksit e Engelsit Si dhe shum broshura tjera. -Shteti dhe Revolucioni-Lenin. (Faridin Tafallari, T-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 443) 36. Shkrim i Xhafer Durmishit si material pr mbledhjen e par t Qendrs Ekzekutive n mesin e marsit 1983 n Gjenev

PROBLEME T NDRYSHME RRETH SHTJEVE ORGANIZATIVE T LRSHJ N EVROPN PERNDIMORE

Si nj prej detyrave t para tek bashkimi sa m masiv i t gjith shqiptarve kudo q t gjenden sht organizimi i tyre npr t ashtuquajturat "Klube t puntorve shqiptar nga Jugosllavia". Sa m shpejt t gjitha klubet t vihen nn mbikqyrjen dhe drejtimin e Lvizjes. Lvizja t dij gjer n hollsit m t vogla gjithka q ka t bj me to dhe mirvajtjen e tyre. Tani pr tani t studiohen n detale dhe me klube t ktij lloji t intensifikohet puna sidomos n RFGJ, n Zvicr dhe t bhen hapa t nevojshm aq sa lejojn mundsit n kt drejtim, pa u vonuar edhe n Austri. N Belgjik t veprohet gjithashtu pr masivizimin e rretheve n prshtatje me kushtet e vendit dhe ka sht br gjer m tani n kt drejtim. T shikohet puna npr shtetet tjera perndimore dhe t studiohen mir mundsit n kt drejtim. ... T shikohet konkretisht se ka sht br dhe ka na duhet t ndrmarrim n t ardhmen pr t shikuar situatn n Franc, Suedi, Danimark dhe Holand. Sa i prket RFGJ duhet shikuar punn sidomos q t krijohen kushtet q nn kontrollin e Lvizjes t kthehen klube t mdha n radh t par n Frankfurt, Shtutgart 44

dhe Mnchen; N Hamburg dhe Berlin t qohet puna e filluar gjer n fund. Pr kt nuk ka rndsi q pr ndrrime t thella t mos zgjedhen data vjetore kur bhet riorganizimi i tyre nn kujdesin e konsullatave dhe t deleguarve nga Krahina si gjendemi tani n prag t rizgjedhjeve n Berlin dhe Hamburg. Nga ana e Lvizjes t shtohet agjitacioni dhe t popullarizohen t gjitha klubet pa dallim se n duar t kujt gjenden momentalisht, dhe t sqarohen t gjith mrgimtart q sa m shum t bhen antar t ktyre klubeve. Nga kto mjedise njerzish Lvizja do t ket prfitime t pallogaritshme dhe nuk do ta ket fare vshtir q n mesin e ktyre masave t gjej ato shtyllat kryesore q n momentin e nevojshm kto masa do t'i orientojn drejt dhe me shpejtsi. T qrohen sa m shpejt t gjitha klubet nga njerzit e etiketuar (publikisht si armiq Jugosllavis nga mjetet e informimit t Jugosllavis) dhe nga ata q n t ardhmen e afrt ka mundsi t etiketohen. T rregullohet mir relacioni Lvizje-mas, dhe t studiohen mir situatat dhe qarkullimi i informatave t ndryshme si dhe t shikohet mir momenti kur Lvizja don t'i komunikoj dika mass, se n far rruge dhe mnyre ta bj kt. T studiohet mir popullariteti i Lvizjes, dhe n raport me kt t kuptohen sa m seriozisht prgjegjsit si dhe t analizohen qndrimet e ndryshme t individve si deri m tani, si dhe n t ardhmen dhe t jepen shpjegime t nevojshme pr sjellje t ndryshme. Me far goje flet Lvizja, t shikohet se a flet apo a ka folur deri m sot ajo gjithkund me t njjtn gjuh, dhe t merren masat e menjhershme q nse ajo nuk sht arritur gjer m sot n nivel t knaqshm, t arrihet menjher. Si t realizohet kjo praktikisht? Praktikisht kjo ma merr mendja se arrihet kur t'i rregullojm mir relacionet Zvicr Gjermani si dhe njerzit kryesor q do kryesojn kshillat, grupet apo komitetet udhheqse t secilit vend dhe pr do lshim m t vogl n kt drejtim t dim se kujt t'i drejtohemi. E njjta t veprohet n t ardhmen edhe me t gjitha shtetet tjera ku do t ndihet fort dora e Lvizjes. Rregullimi i shum shtjeve administrative dhe evidentimi i shum gjrave si dhe nga prgjegjsi kryesor t dihet mir efektivi i Lvizjes. SHTJE T NDRYSHME RRETH PROBLEMEVE PROPAGANDISTIKE T LRSHJ N EVROPN PERNDIMORE Sot LRSHJ identifikohet me ZK (Zrin e Kosovs), d.m.th. ky aktualisht edhe n nj t ardhme t gjat do t jet mjeti kryesore propagandistik i LRSHJ. Detyr n kt drejtim del q sa m shpejt t dim me saktsi numrin e t abonuarve, n mnyr q t prcaktojm mir numrin edhe t ekzemplarve rezerv. Rregullimi i rrjetit t shprndarjes: Caktimi i atyre q do t bjn n radh t par shprndarjen me post t pjess drmuese t ekzemplarve dhe shprndarja e pjess tjetr me an t rrugve tjera t drejtprdrejta. Ndikim t madh po ka ajo se si po t shprndahet n mnyr t drejtprdrejt sa q njeriu q sht afr e i preokupuar se si ta qes n drit at pun, disa probleme q po dalin me rastin e shprndarjes vshtir e ka t'i prfytyroj. Tubimi dhe rregullimi i t gjitha adresave dhe prgjigja pedante dhe me koh pr krkesat e reja. Rregullimi i shtjes s vendit se ku do t bhet n t ardhmen shumzimi i tij. Nj vend shum i mir deri m tani na u ka gjetur n Gjermani, i cili na u ka prgjigj mir sidomos kur ka qen n pyetje koha e shkurt si e kishim situatn n Bon, Bern, m 28 Nntor etj. Edhe mimi ka qen i arsyeshm. Kjo sht n pika t shkurta sa i prket planit organizativ rreth ZK. Puna kryesore rreth ZK na paraqitet tek prmbajtja dhe karakteri i tij, me nj fjal ka do t zen vend, n t ardhmen, n faqet e ZK. N kt drejtim duhet t thellohen sidomos prgjegjsit. Ndarja e rubrikave sht nj hap q duhet t bhet 45

patjetr, ndarje e till q n t ardhmen do t ndikoj q ZK t merr ato vijat kryesore. Duhet t bhet ndarja e rubrikave pr situatn politike brenda dhe jasht, ekonomin brenda dhe rrjedhimet e jashtme, rubrika rreth shtjeve n shtypin shqiptar n prgjithsi dhe at botror. Natyrisht do t ket vend edhe pr rubrikn e lir, si dhe t bhet analiza e t gjitha letrave q kan ardhur gjer m sot n redaksi dhe t nxirren konkluzione n kt drejtim. Mjete tjera me rndsi propagandistike q kan dhn efekte t mira jan sidomos shfaqja e filmave si me kinoprojektor ashtu edhe me sistemin video. Pr kt duhet t bhet tubimi i t dhnave t sakta se me far mjetesh disponojm aktualisht dhe far duhet t bjm n t ardhmen. T aplikohet nj sistem unik, q do t krijonte lehtsi t madhe n shprndarje. T bhen sa m shum edhe shfaqje t ndryshme t filmave me an t kinoprojektorve. Sa t till kemi dhe sa filma pr kto aparate disponojm, rezultatet e gjertanishme n kt drejtim. Kush jan ata q po e prballojn m s shumti me forcat tona programet muzikore, pjest dramatike dhe recitalet e ndryshme, sa jan dhe sa jan t organizuar n mnyr t mirfillt nga Lvizja? far shume (vlere) materiale kap ky inventar? Evidentimi i parullave t ndryshme nga t gjitha rrethet dhe tekstet e tyre. T prgatiten raporte n kt drejtim se far pune sht br gjer m tani me t holla. Etapat kryesore: Funksionimi i kontos n Biel gjer m 17 janar 1982, shtjet materiale me rastin e 17 janarit, dhe prej 17 janarit e gjer m sot. Detyr pr t ardhmen: Tubimi i t gjitha gjrave materiale duke prfshir edhe antarsin e LRSHJ t drgohen n Biel. N far drejtimesh jan br shpenzime m s shumti gjer m sot? Sa ka marr n kt drejtim shtypi? Nga far burimesh kemi prballuar krkesat gjer m sot? Borxhet e LRSHJ? Caktimi edhe i nj arkatari apo dy vetave q do t'ia prcillnin t hollat arkatarit kryesor t LRSHJ. far duhet ndrmarr konkrete dhe t bjm me do kusht q n kt drejtim idet t mos mbesin vetm n letr, q burimet materiale t LRSHJ t shtohen, pr t prballuar krkesat q do t shtohen me progresion gjeometrik. Detyr: T bhet sa m shpejt aplikimi i ekave pr t gjitha shtetet prkatse, si dhe t studiohet mir forma e organizimit t fushatave. T aplikohen rregulla q njihen n formn legale t ksaj natyre. Kjo d.m.th. do individ i interesuar q t ndihmoj shtjen duhet t bindet se t hollat e tij kan shkuar n Biel e nuk kan mbetur rrugs, sepse kur kan shkuar n Biel ather kan shkuar n ZK e ata Zrit t Kosovs po i besojn. Shum njerzve t'u kryhet edhe krejt puna, n mnyr q t interesuarit t'i mbetet rruga vetm gjer n post. Kopjen e pjess s ekut, ai q ndihmon ia jep udhzuesit t vet ndrsa origjinalin e ndal pr vete. Fushatat t ndrmerren nga njerzit m autoritativ dhe m t vjetr, t cilt ne do t'i kemi afr me kshillat dhe udhzimet tona. QNDRIMI I LRSHJ ME T JASHTMIT DHE PRVOJA E GJERTANISHME Pr kt pik delikate t raportoj (ai q sht prgjegjs) se ka ka br n kt drejtim. Kjo sht nj prej detyrave m me rndsi sidomos pr ne jasht. N kt drejtim duhet shikuar punn n disa ndarje t cilat mendoj se duhet t jen dy ndarje kryesore: E para n shqiptar dhe joshqiptar dhe ndarja tjetr n: komunist dhe jo komunist. Me organizatat komuniste shqiptare n radh t par me PPSH, kjo shtje diskutohet n nj nivel tjetr dhe nuk na takon ta shtrojm fare n rend t dits. Me shoqrit tjera simpatizuese t komunizmit, si BKSH "Bajram Curri" n Australi merret 46

vet LRSHJ dhe kto nuk i konsiderojm organizata t jashtme. N kt kontest futen edhe grupet e mrgimtarve shqiptar n Turqi dhe vende t tjera. N organizatat shqiptare jo komunist si; Rinia Kosovare n SHBA dhe me ndonj organizat tjetr q nuk sht e mbytur me gjakun e popullit duhet t kontaktohet dhe q ka origjin kosovare. Gjithashtu n kt drejtim duhet t intensifikohet puna me arbresht e Italis kur t kihet kontributi i tyre i madh n Rilindjen Kombtare. T shohim se kush i drejton revistat; "Katundi yn" dhe "Zjarri". T studiojm situatn n klubin e arbreshve t Ludwigsburgut. T shikohet mundsia e kontaktit me amt, prej t cilve ka shum me pun t prkohshme n Gjermani si shtetas grek, t cilt do t na bnin ndihma shum t mdha. Pr t gjitha kto t mendoj shum m tepr prgjegjsi kryesor pr kt pun. N organizata t huaja komuniste duhet t shikojm kontaktet me PK t Zvicrs, PK t Gjermanis, PK t Turqis, PK t Spanjs dhe me grupet komuniste t Greqis. Ktu ka mjaft shum ka t thuhet dhe pr kt pun ndihet nj nevoj pr kuadro mjaft t prgatitura. Puna duhet drejtuar n at mnyr q prgjegjsi pr kt shtje t ndrtoj nj ekip t tr pr kt pun dhe pr seciln organizat t caktoj nga nj njeri. Me organizata t jashtme jo komunist m s shumti vmendje duhet t'u kushtojm relacionit me kroat, ku kryesisht do t bhej pun koordinimi dhe t tjera t ngjashme me dobi reciproke. Mundsit jan t mdha n kt drejtim. Redaksia e ZK duhet t bj krkesn pr organet (gazetat) e t gjitha organizatave t lartprmendura apo pr botimet e ndryshme t tyre q t jemi n korent me punn e tyre si dhe t'u drgohet t gjithve "Zri i Kosovs" pr aq sa ta kan interesim dhe nevoj. LIDHJET ME KOSOVN T LRSHJ NGA EVROPA Lidhur me kt t bhet shqyrtimi i shfrytzimit t t gjitha mundsive n bashkpunim me prgjegjsin pr kt pun. N kt drejtim t mos kursehet q puna t shkoj mbar bile n kt drejtim pr intensifikim pune po ka shum presion edhe nga baza e LRSHJ si jasht ashtu edhe brenda. ... PRFUNDIM Nga tubimi t dilet me detyra tepr t qarta. T raportohet nga secili shkurtimisht se far ka br prej dits q ka hyr n fuqi puna e pesshit (Qendrs Ekzekutive t formuar m 15 janar 1983 n Ludwigsburg). T vendoset pr prpilimin e nj materiale q do t shprndahej npr antar. T dilet me qndrime konkrete lidhur me t jashtmit dhe n frymn e vendimeve q do t marrim t'u drgohen organizatave t lartprmendura letra lidhur me qndrimin e Lvizjes ndaj problemeve t ndryshme e sidomos mundsin pr pun t prbashkta n ato pika q mund t na lidhin. N fakt kjo praktikisht do t ishte edhe njohje e Lvizjes nga ana e tyre. T vendoset pr intervalet e takimeve dhe pr mnyrn e komunikimit. T ngushtohet fort e ashtuquajtura hapsir e tolerimeve t ndryshme pr hir t unitetit dhe pr gabime sistematike nuk kemi pse e kursejm njri-tjetrin. Bashkarisht t shqyrtohet ajo q sht gabim dhe t shikojm qllimin e vrtet. Pr shum gjra t jepen bashkarisht mendime me shkrim dhe sa m tepr besoj me kt do t bien (zvoglohen) problemet q kan mundsi zgjedhjeje n dy a m shum variante dhe do t mbetet vetm nj; ajo m e drejta. 47

37. Letr e Xhavit Ramabajs pr Xhafer Durmishin, mars 1983 Shum i nderuari shok, Pikspari ju krkoj falje pr vonesn e ksaj letre por, arsyeja e ksaj vonese sht se, un kohve t fundit isha i zn rreth nj banese t re dhe kshtu shprngulja u b shkaktare q nuk munda t prgjigjem me koh ashtu si sht dashur. Tani me mundsit e mia po prpiqem t'ua bj me dija gjendjen n prgjithsi q i prket shtjes s rrethit n t cilin marr pjes edhe vet. Bielefeldi, qytet me rreth 300 mij banor vendas, i prket krahins s Vestfalis (Nordrheinwestfalen), gjendet n mesin e Gjermanis Veriore ndrmjet qyteteve Dortmund dhe Hanover, Kasel dhe Bremen e Hamburg. Numri i puntorve shqiptar nuk sht i madh n krahasim me qytetet tjera ku jan formuar klube dhe grupe n t cilat marrin pjes shokt prparimtar ku bjn pun dhe aktivitet n t mir t shtjes kombtare. Pos n Bielefeld me rrethin si jan qytetet Gtersloh, Paderborn, Lhne etj. i kemi kaluar edhe vshtirsit gjeografike dhe kemi formuar lidhje t ngushta edhe me shokt e qyteteve m t largta si jan: Hanoveri, Hamburgu, Bremeni, qyteti i Peinit afr kufirit gjermano lindor etj. Nga kto qytete neve na kan ardhur shok sa her q kemi pasur mbrmje t organizuara. Duhet ta ceki se shokt q vizitojn klubin ton vijn pothuajse nga t gjitha rrethet e Kosovs, por, gjithashtu edhe nga vise t tjera si Maqedonia, Serbia. Pr hapjen e klubit "Kosova" ishte iniciator shoku X. dhe hapet pr t parn her n vitin 1979, por meq n kt vit meremetohej ndrtesa ku e kishim salln ton, na u desht t pushojm disa muaj dhe pas ksaj zgjatjeje t meremetimit ne filluam punn nga fillimi i vitit 1980 dhe rregullisht tuboheshim nj her n jav ditve t shtune. Q nga fillimi i puns n klub qllimet ishin t karta: pun patriotike, atdhedashuri, qndres burrrore. Dhe puna q bhej t shtunave mbrma n klub dha rezultatin e vet n prag t shprthimit t demonstratave n Kosov. Tani pr do antar t klubit ishte e qart situata n Kosov dhe ngjarja n trsi. Ata e kishin pritur kt dit pasi e njihnin mir gjendjen e vshtir ekonomike, t vendlindjes s tyre, viktim e t cils ishin edhe ata. Pas ngjarjeve n Kosov n mars e prill 1981, organet e konsullats s Dortmundit nuk pushuan duke drguar "ekspert politik" t tyre do jav q t'i shuanin ndjenjat kombtare t puntorve tan, por qllimet dhe dredhit e tyre t poshtra i pam edhe gjat vitit 1980 kur ne bnim krkesa pr t na e njohur klubin zyrtarisht dhe, sa her q kam shkuar un personalisht n konsullatn e Dortmundit dhe kam br krkes t ligjshme n lidhje me klubin, prgjigja e tyre ishte: "E keni nj klub jugosllav "Domovinn" a nuk ju mjafton". Un kto fjal t thna nga pozitat e tyre shoviniste i mbajta n mend dhe i shnova. Llogaria m doli mir kur filluan t vijn pas nj viti. Un kto fjal i bra arm t fort kundr tyre duke ua thn haptas se ne nuk jemi prfillur fare nga ana e tyre si nnshtetas jugosllav e tani vini me qllimet e juaja t caktuara kurse neve na e bni kinse pr t na ofruar "ndihm" si p.sh. pr televizor, video etj., vetm e vetm q ne t bjm pun sipas oreksit t tyre. Ata nuk kursyen as fjal t mira pr t na lavdruar, e kur i dgjonin fjalt tona ata ran n kundrthnie t rnd me ato t para nj viti. Ndihmat e tyre q i ceka m lart i prdornin si nj ryshfet sikur thua se neve gjendeshim n Anadollin e para 100 vjetve. Provonin q t paktn puntort t rrin anash e pr m tepr edhe t'i dnojn vllezrit e motrat e tyre n Kosov, por, e do, 48

puntort le q i prkrahnin demonstratat n Kosov por ishin t gatshm edhe kta t bjn do sakrific pr vllezrit dhe Kosovn ton. Sa pr gnjeshtrat e organeve konsullore t Dortmundit se gjoja klubi jon dnon demonstratat n Kosov neve iu prgjigjm me pjesmarrjen direkte tonn npr demonstratat dhe protestat e ndryshme ktu n Perndim mbasi q konsullata e Dortmundit kishte drguar telegrame falso n emr t klubit ton. Ne puntort me qllim mbanim qndrim t urt e korrekt ndaj emisarve konzular, nuk prdornim fjalt e mjetet q ata meritonin. Ky qndrim i urt u jepte atyre shpres dhe s'mungonin t vinin prap por sa her q vinin strajca u mbetej bosh. Endacaku m i papritueshm ishte njfar Hadi Kerragjiu. Pr t gjitha kto nuk po zgjatem m tepr ksaj radhe, kto i kam t shnuara n letr dhe e di se meritojn vmendje, por nse e krkon nevoja dhe rrethanat ather do t'i shpaloj m gjersisht. Pasi do gj sht e lidhur me Kosovn dhe ngjarjet rreth saj gjat vitit 1981 e shoh t rrugs ta ceki se gjat ktyre ngjarjeve organet konsulare jugosllave t Dortmundit, pra q nga fillimi i marsit 1981 e gjer n mesin e vitit 1982 ata vizituan tet her klubin ton. Qllimi i tyre ishte: t ndrrohet kryesia "irredentiste" e klubit n krye me shoku X n krye, por edhe me ndrrimin e udhheqsis u zhgnjyen. Pr kt ndrhyrje kan br prpjekje t mdha. Ia vlen t ceki dy data ku ata falimentuan me shokt e tyre. M 10 tetor 1981 dhe m 17 tetor 1981. Ditn e shtun me 10 tetor 1981, salla ishte e mbushur sa s'kishte ku veje majn e gjilprs. 160 puntor pritnin prfaqsuesit e konsullats Jugosllave t shoqruar nga njfar Jetullah Gashi, sot kryetar i komuns s Podujevs, Zija Novobrdalija, kryetari i rinis s Kosovs, emrin e t cilit nuk ia mbajta mend. Me ta ishte edhe Mitalip Qoqa nj gazetar i Rilindjes, i akredituar n Bon, nj fotograf i cili thoshte se ishte i Rilindjes, e me siguri ishte ardhur q t fotografonte pr qllimet e Udbs. Ishin t shoqruar edhe nga tre persona tjer q me siguri u shrbenin si roje n rast nevoje, por pr roje ata kishin siguruar edhe dy polic gjerman nn pretekstin se rrezikoheshin fizikisht nga puntort tan. Por edhe un ua njihja mir dredhit e tyre dhe e dija se dshironin t bnin tollovi e t na e hudhnin fajin neve dhe un sigurova nj polic gjerman jo pr t na ndihmuar por pr t qen si dshmitar n rast nevoje. Policit ia bra t qart se ne nuk duam t sqarohemi fizikisht por duam t diskutojm haptazi mbi problemet tona para prfaqsuesve Jugosllav, dhe nse papritmas ndodh ndonj aksident fizik kjo ndodh ngase sht kurdisur nga organet e konsullats Ju. veglave t U..s. Dua t them me sinqeritet se un nuk doja asnj ndihm nga polici gjerman prve dshmive q mund t merrte ai n rast nevoje. Pr sigurin ton ishim prgatitur mir, do i deleguar e kishte t drejtuar n ball. Kshtu filloi diskutimi n mbrmjen e dats 10 tetor 1981. Duhet ndrruar udhheqjen than ata. Udhheqja e ktij klubi sht "irredentiste" n krye me shokun X. than. Pr diskutimet dredhake t mjeshtris dinake shquhej puntori i lartprmendur nga konsullata e Dortmundit Hadi Kerragjiu dhe i deleguari nga Kosova, Zija Novobrdalija, por puntort tan nuk donin tjetr udhheqsi. Prgjigja e tyre ishte jo dhe vetm jo. Pr kt dat t 10 tetorit 1981 nuk po e zgjas m shum. E them se kjo nat ishte pr ta nj dshtim, por ata do t vinin prap. Ece e pajtoju me fatin, erdhn me i lyp vesht e i lan edhe brinat. Pasi delegatt kishin kaluar javn ktu n Bielefeld, ku edhe banonin me shpresa se do t'u ndihmonte tereni i afrt me klubin dhe, pasi kishin br plane t reja pr heqjen 49

e udhheqsis, pr dnimin e saj si armiqsore, antijugosllave, "irredentiste" dhe domosdo edhe nj prov pr dnimin e studentve e demonstratave n Kosov, arritn n krye t javs pr t dshtuar prap ditn e shtun t dats 17 tetor 1981. Pr kt nat puntort ishin t informuar mir dhe e dinin se kta emisar po provonin pr her t fundit q t hiqnin udhheqsin me shokun X t cilin ata e kishin cekur me emr puntort e dinin se pr kt qllim ata kishin qndruar nj jav n Bielefeld. Kto fjal i dgjova n sall pak para ardhjes s emisarve, dhe kto ishin t vrteta. Gjat qndrimit n Bielefeld emisart s'kishin ndejtur duar-kryq, ata kishin arritur t bnin pr vete vegln, tradhtarin e njohur me emr Jetullah Nazifi. Ky kishte pranuar t bhej kryetar i klubit "Kosova" pr hir t interesit t emisarve jugosllav dhe u kishte premtuar se me marrjen e mandatit do t'i dnoj demonstratat n Kosov n emrin e vet dhe t klubit "Kosova". Ktij tradhtari iu kishin bashkangjitur edhe 12 puntor t cilt emisart krahinor i kishin prvetsuar npr kafenet e Bielefeldit gjat javs q kishin qndruar ktu. Kta pr her t par hynin n klubin "Kosova" si zagari pas t zotit. Kjo mbrmje e 17 tetorit 1981 e gjet klubin ton ashtu si nj jav m par, plot e prplot. Puntort prisnin emisart e javs s kaluar. N fytyrat e tyre vrejta se dika q t bnte me dije se jan t merakosur, andaj edhe u afrova t'i pyes se ka mendonin? Pas ksaj pyetjeje e mora prgjigjen e dshiruar dhe zemra m'u b mal kur dgjova fjalt e tyre: "Ti shoku X mos lako, vepro si shqiptar i vrtet, neve na ke pas shpine, jemi t gatshm, ipu prgjigjen e merituar agjentve, qndrimi yn nuk ndrron m thoshin puntort. Roja q ruante n oborrin e klubit lajmroj ardhjen e emisarve dhe nuk harroj t cek edhe numrin e tyre 20. Roja, nj shok yni ishte i shqetsuar, (numri-shn i Xh D) i dukej i madh, por un e qetsova duke thn: edhe 200 m duken pak dhe menjher vrejta nj lehtsim n fytyrn e tij. I pari q hyri n der ishte shefi i konsullats s Dortmundit Shime Jeliq, disa npuns t konsullats, emisart e javs s kaluar, Jetullah Gashi, Zija Novobrdalija etj. Kta i shoqronte edhe tradhtari i njohur i ktushm Jetullah Nazifi q karakterizohej me mendjemadhsin e tij prej bajraktari dhe kjo nuk na befasonte mbasi ne e njihnim mir edhe para ngjarjeve. Kta prap ishin siguruar me polic dhe agjent prreth kurse ne, si e kam cekur m par, ishim siguruar me mjete tjera. Posa hyjn n sall kta "politikan" jugosllav puntort i "prshndetn" me parulln "KosovaRepublik". Thirrjet e parullave ishin me z t lart, ishin kto bomba mbi emisart qllimkeq q hynin n salln e klubit "Kosova" dhe vrtet kjo atmosfer luftarake i hutoj mund t them akoma pa u ulur pendoheshin pr ardhjen e tyre. Por prap qenerit nuk i largoheshin pa lpir ndonj kock t hedhur. Shefi i konsullats u ngrit n kmb dhe u tha puntorve: Ne ua kemi sjell udhheqsin e re t ciln do t'ua prezentojm!" Nj puntor u ngrit e e pyeti: "N ciln kafene e keni zgjedhur kt udhheqsi, tek i cili etnik m drejt, se ktu n Bielefeld t gjitha kafenet u takojn emigrantve etnik dhe ju aty e kaluat kohn gjat ksaj jave. Konsulli i hutuar nga kjo pyetje e papritur heshti pr nj moment dhe prap vazhdoi avazin, tha se shoku X sht armik i Jugosllavis, sht politikan profesionalist dhe ju kt mos e dgjoni se ju fut n rrug t rrezikshme, do t'u merr n qaf, e sa e sa "kshilla" dhe sugjerime dhe u ul. Pr t mos u ftohur muhabeti u ngrit n kmb Zija Novobrdalija ku i "vrtetoi" fjalt e Shime Jeliqit, bile ia kaloi atij n kt drejtim. 50

Pastaj m'u lut q t bisedojm n nj dhom t veuar n nj dhom po aty n klub. Un pranova pa kundrshtuar dhe hym n dhom. Pasi u ulm ai filloi t lutej pr t "mirn" time. Un ty -m tha- ta njoh familjen... Ti edhe ata po i rrezikon, pendohu, sht pr t "mirn" tnde. Thuaju shokve publikisht ktu n sall, kam gabuar, nuk do t bjm m demonstrata dhe fund! Po i thash n ast, po pendohem! Ktij renegati i qeshi fytyra, mendoi se "triumfoi", por "triumfi" nuk i zgjati m shum se pes minuta, aq koh sa bra un pr t dal para puntorve, kjo dha sihariqin Zija i afrohet Shime Jeliqit dhe e njoftonte pr "bindjen" q bri n mua. Shima u nxitua dhe ja tha tjetrit q kishte pran dhe t gjith me fytyra t qeshura pritnin dorzimin tim. Zija u ngrit n kmb e tha: "Shok fjaln po ia japim shokut X!" N at ast mendova: Kta armiq nuk e njohin bindjen time, nuk e din se para e prqafoj vdekjen se sa t'i bj fytyrat e tyre t qeshura, tani ata prap do t zhgnjehen nga un, si u zhgnjyen nj or m par nga puntort! U nguta e thash: Shok, n demonstrata kemi qen e do t shkojm prap, krkesa pr Kosovn Republik sht e drejt! Rroft RSFJ! Rroft Republika e Kosovs! Nga kjo ligjrat e shkurtr emisart u trbuan dhe u djersitn, ata i fshinin djerst me mindila kurse puntort thrrisnin: Kosova Republik! Dhe prap atmosfera qetsohet, puntorve u qeshet fytyra nga gzimi, ndezin nga nj cigare e m prshndesin me grusht. Tani Shime Jeliqi ngritet e thot: "Ja ku sht udhheqsija e re" pasi e prezentoi me emr si kryetar Jetullah Nazifin, vegl e njohur, i urryer nga puntort tan i shprndau flett q zgjedhja t bhet e msheht. do puntori i dha nga nj flet votimi, por asnj puntor nuk pranoi t votoj pr udhheqsin e kafeterive n krye me tradhtarin Jetullah Nazifin. Vetm 12 veta kishin votuar pr ta, ata q i kishin shoqruar gjat ksaj jave. Kshtu edhe kjo mbrmje prfundoj me fitoren ton dhe kjo qe nj mbrmje t ciln un nuk do ta harroj kurr, si nj nat ku u pa qndresa heroike e puntorve tan. Me kt ngjarje kuptova edhe m mir se populli yn sht i vendosur n luftn e tij t drejt. Kjo ngjarje, edhe pse e vogl n krahasim me ngjarjet n Kosov, kam vrejtur qndresa q jan identike me t kaluarn shekullore t historis son luftarake. T gjitha kto m bn edhe m t fort e t bindshm se gjat tr jets duhet shrbyer ktij populli trim e liridashs. Shoku L!!! Due t ndalem ktu mbasi m duket se, pak a shum ju shkrova pr natyrn e frontit q ka ekzistuar n klubin ton. GRUPI FOLKLORIK Si nj grup me vazhdimsi n pun sht formuar m 1982. Puna tani pr tani sht e mbshtetur n bazat vullnetare kurse si antar t rregullt t grupit jan vetm 5 veta. FILM Jemi t furnizuar mir me filma shqiptar, si vijon m posht: 1. AVNI RRUSTEMI 2. ALI KELMENDI 3. LUIGJ GURAKUQI Dokumentar " " " " 51

4. FIERZA 78 Motive pune mbi lumin Drin (hidrocentrali) 5. VALLZIMI I SHQIPEVE Valle popullore nga vise t ndryshme t Shqipris 6. KSHILLTART Nga Lufta e Dyt Botrore 7. GUNAT PRMBI TELA Si nalt, u plqye shum mir nga publiku T gjith filmat n 16 mm pr projektor VEGLA TEKNIKE 1. Projektor 16 mm 2. Altoparlanta 2 3. Zmadhues 4. Mikrofona 3 5. Video 6. Televizor me ngjyra BAUER

Vlera monetare e tyre arrin rreth 6-8 mij Marka Gjermane. ANTARSIJA N fillim kishim 180 antar, kurse sot si msova nga sekretari i klubit ton pr kt vit kishin paguar antarsi 45 veta, prej t cilve 20 veta paguajn 50 DM n muaj. PARULLA Parulla kemi pr shokt e vrar, pr ngjarjet n Kosov n gjermanisht e shqip. Formulimet dhe dimensionet nuk mund t'i shkruaj mbasi jan t shprndara npr puntor. Flamuj t klubit jan dy. Shoku L Nse kjo letr nuk u prgjigjet krkesave un e kompensoj me ndonj letr tjetr. Me prshndetje vllazrore Shoku X (Xhavit Ramabaja pr Xhafer Durmishin, mars 1983) 38. Letr Ibrahim Kelmendit dhe Qendrs Ekzekutive, 24 prill 1983 Shoku I. 24 prill 1983 ..Un mora vesh nga Xhema kur ishim s bashku atje hern e fundit. ... Morali i dobt dhe patriotizmi mund t bashkudhtojn por me bashkjetuar nuk munden dhe ky sht nj lixh i vrtetuar me mijra her dhe q vlen pr do kend. Pra si pr fillim dhe q sht hera e par q po t drejtohem me letr nuk po mund t zgjatem m shum n kt drejtim. Po shfrytzoj nga rasti q t drejtohem pr disa probleme si t prgjithshme ashtu edhe konkrete. Nuk sht nevoja q shum gjra t'i prsris apo t shkruaj si thua ti, fraza rasti. N baz t kontakteve dhe vendeve q jemi takuar mund t them se relativisht njihemi mir. Kemi vendosur me luftuar se bashku dhe kt do ta bjm. Ku kan qen punt para nj viti dhe ku jan sot e ke ditur e edhe sot e din se ku jan qoft n planin e prgjithshm qoft n at konkret t relacioneve n mes kuadrove. sht mir edhe me e 52

paramenduar se n far situate do t ndodhemi pas nj ose dy vitesh. Kjo mvaret n masn m t madhe prej nesh. Ne njihemi vetm sa na ka kontaktuar puna dhe vetm puna e asgj tjetr. N baz t saj do t njihemi edhe n t ardhmen. Kto koht e fundit m ka rn rasti t vizitoj pothuaj t gjitha rrethet kryesore n RFGJ. ... Opinioneve t ndryshme u intereson lidhja jote me Lvizjen e mjaft t tjera. Prandaj me aq sa mund t gjykoj sht me nj rndsi tejet t madhe studimi i rrethanave sepse sot operacione t ndryshme po zhvillohen shum shpejt. N kt letr po t flas m posht m konkretisht mbi mbresat q kam gjat takimit ... n rrethin e Dyseldorfit ku isha para disa ditsh, ku n mes t tjerve ishte edhe vllau yt... Ti e din se far na intereson ne pr do mjedis dhe nga ky qllim e zhvillova bisedn sidomos fillimin e saj n Dyseldorf. Tonin ia prishi mjaft Mustafa me pyetje t ndryshme se kjo nuk duhet t'ju interesoj juve, se un vetm ia paguaj qiran klubit, pastaj a e ke pyet Ibrahimin etj. sht mir me i sugjeruar se kam t drejt t takohem me nj rreth n fardo kohe q duket e nevojshme. F. m pat treguar se ke shkuar atje ku je dhe un nuk kisha mundsi me t takuar. sht mir t ndikosh te ai sepse me t tilla pyetje n radh t par t dmton ty. ... Qllimi kryesor ishte t dija sa m shum pr klubin, pastaj prgatitje e terrenit pr koncertin. Ne diskutuam qart n Gjenev pr statusin e tyre, andaj n at rreth t ngusht e shtrova edhe problemin e antarsimit me njerz t rinj e s bashku me kt problemi t qonte edhe te fotoja e satrapit. Diskutuam n at rreth t ngusht prej pes vetash.... T fala S. (Xhafer Durmishi) 39. Letr Faridin Tafallarit, 26 prill 1983 Shoku F. (Faridin) 26 prill 1983 Po ta drgoj kt letr me porosi: 1. Broshurat e Leninit q i pata ln te ti m'i drgo. 2.Nj libr "Shota dhe Azem Galica" 3. Materialin "Detyra t ngutshme" dhe projekt statutin. 4. Kasetn me filmin "Lepuri me pes kmb" dhe program muzikor nga televizioni i Prishtins. 5. Adresn e Sejdi Biticit (Bytyqit) (nga Nju Jorku, sht te turku). 6. Materialin q un ta pata drguar dhe q ta krkova para disa ditsh ma drgo menjher. (Xhafer Durmishi) (Faridin Tafallari, T-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 443) 40. Letr Qendrs Ekzekutive, 4 maj 1983 T dashur shok t Qendrs Ekzekutive, 4 maj 1983 Kaloi nj koh e gjat e ngjarje t reja po zhvillohen vazhdimisht, kurse ne nuk po jemi n korent n mes veti jo vetm nprmes ndonj takimi po kt nuk po e bjm as n nivelin m minimal prmes letrave. Andaj me an t ksaj letre u propozoj q pa u vonuar t mendoni pr ndonj dat takimi t mundshm ku do t shikonim se si jemi duke ecur dhe far sht duke ndodhur. N takimin e fundit u diskutua edhe prpilimi i Programit Politik t LRSHJ me rastin e njvjetorit t formimit. Deri m sot, kur jam duke e shkruar kt letr, pr dika m shum n kt drejtim nuk jam i informuar. Po ashtu mendoj q prmes letrash t vendoset se kush do ta bj nj projekt program i cili n rrethet e ngushta duhet t lshohet n diskutim s bashku me projektstatutin. Prndryshe do hap tjetr n kt drejtim sht joserioz dhe mund t ket pasoja t kqija. 53

Pra un mendoj se koha sht q t takohemi mundsisht sa m shpejt. Mendoni n kt drejtim, programojeni kohn dhe shikojm se n ciln dit e n cilin vend mund t takohemi. Kjo shtrohet m problematike pr mua dhe Ilazin (I. Kelmendin), por un pr vete jam i gatshm t vij n Zvicr, ndrsa pr her t tjera si dhe pr rendin e takimeve dhe mnyrs s mbajtjes s kontaktit do t vendosim n takim. Ju prshndet S. (Xhafer Durmishi) 41. Letr Xhafer Shatrit, 4 maj 1983 Shoku Llesh 4 maj 1983 S bashku me letrn e msiprme po t drgoj edhe kt letr q sot ua drgova dy shokve tjer t grupit prgjegjs pr Gjermanin. Lexoje dhe far m propozon tjetr q t bisedoj e si t shkoj puna me ta. Pasi letrat nga Zvicra po vonohen, po q se gjer n takim do t m mungoj fjala jote do t jem i detyruar t flas si ma merr mendja mua e n kt drejtim jan serioze sidomos problemet rreth tems mbi fraksionizmin n radht e Lvizjes. Kjo sht e rndsishme kur t kihet parasysh se tani n Stuttgart q t tret e firms s tret (ish-PKMLSHJ) t cilt prbjn kapitullin e veant t fraksionizmit n mes fraksionizmave tona. Pr arsye t nj kontakti t mundshm me ta, ne duhet ti informojm shokt aq sa sht e nevojshme sepse kt e kemi pr detyr. (Xhafer Durmishi) 42. Letr Xhafer Shatrit, 13 qershor 1983 Shoku Ll. 13 qershor 1983 ... Lidhur me fraksionistt mendoj q prgjigja duhet t'u bhet por jo n ZK sepse n kt mnyr mund t'u bjm shrbim, dhe ksaj t'i japim prmasa sepse aty ku shkon ZK, ktyre do t'u nevojiten vite t tana me mbrri, gj q s'do t mbrrijn kurr. Kshtu q prgjigja t drgohet tani pr tani vetm n ato vende ku mbrrijn ata. N kt drejtim un kam menduar me e prgatit nj libr t tr skeletin e t cilit e kam br dhe do ta drgoj e nse t duket i arsyeshm e thellojm punn n at drejtim. Kjo s'do t thot q mos me ua br edhe nj prgjigje n nj trakt dy faqesh, kurse n libr mendoj t jen t rrahura shum probleme m gjer, dhe me llojet e tjera t fraksionizmit. Un jam i knaqur me at skelet. Lidhur me takimin rregullojeni si ta gjeni m t prshtatshme. Un n t ardhmen sigurisht nuk do t mund ta bj at q s paku sht thn teorikisht ta bj. Andaj se far taktike do t prdoret dhe si sht m mir t zhvillohet lufta diskutoje m shum me ata q e ke ndrmend t mbshtetesh m shum. Un do ta bj edhe n t ardhmen at q m thuhet por jo, me hy deri n at shkall sa me i ngrit puntort grushtet kundr njri-tjetrit si ka ndodh me vllaun e Ilazit dhe Musa Dakn. T fala S. (Xhafer Durmishi) 43. Letr e Xhafer Durmishit pr Faridin Tafallarin, vjesht 1983 Shoku Faridin, (vjesht 1983) Ma drgon at Statutin t cilin e kam rishikuar. E ke n tubn e materialeve t mia t fundit q ta ka dhn Hafizi. Ma drgon edhe at projekt programin n gjasht faqe. Statutin e korrigjuar nga un ua drgon edhe atyre q duhet me ua drgua n Zvicr, e Uks dhe Ilazit. Edhe nj letr timen si prgjigje n ato t Ilazit ua prcjell ti. T fala S. (Xhafer Durmishi) 54

44. Letr Bashksis s klubeve Letr drguar delegatve t Bashksis s Klubeve dhe Rretheve Shqiptare n Evropn Perndimore 1 nntor 1983 Si jeni n dijeni, Bashksia e klubeve, m 16 tetor 1983 thirri mbledhjen e vet t par, n t ciln pos t tjerash u miratua Statuti i Bashksis dhe u zgjodh organi udhheqs i saj. N vazhdn e vendimeve u vendos q organi udhheqs i Bashksis t mblidhet nj her n tre muaj. N baz t ktij vendimi Kshilli Drejtues i Puns s Bashksis s bashku me kshilltart e vet do t mblidhet m 14 janar 1984 e do t diskutoj e marr vendime mbi aktivitetin e mtejshm t klubeve dhe rretheve shqiptare n Evropn Perndimore. Duke pasur parasysh kto rrethana, Bashksia e klubeve prmes delegatve t vet u bn me dije klubeve shqiptare dhe rretheve t ndryshme q gjat muajit nntor t ktij viti t mblidhen udhheqsit dhe antart e klubeve pr t prpiluar programet e tyre njvjeare. N kt drejtim ata duhet q n pika t ndryshme t ndalen rreth aktivitetit t tyre t gjertanishm, t vrejn sukseset dhe dobsit dhe n kt baz t prpunojn planet e tyre t puns se ku sht qllimi yn q t arrijm pas nj viti. Si udhrrfyes, gjat prpilimit t plan programeve, t shrbej Statuti i Bashksis n t cilin Bashksia ka treguar qllimin e vet. Si rrjedhim i ksaj, vendimet q merren duhet t jen n frymn e Statutit t Bashksis, i cili u miratua n mbledhjen e par t saj. Qllimi kryesor gjat prpilimit t planeve njvjeare duhet t jet masivizimi i klubeve me sa m shum antar, si dhe krijimi i lidhjeve sa m t shumta me grupe t ndryshme puntorsh, t cilt edhe nse nuk mund t bhen antar pr arsye t ndryshme, ta propagandojn klubin dhe ta ndihmojn at materialisht. Rndsi t madhe, m t madhe se gjer m tani tu kushtohet kontakteve me organizata t jashtme t vendeve n t cilat punojm. Rndsi ti kushtojm konsolidimit t grupeve muzikore, mbledhjes sa m t mir t materialit filmik. Njoftoni Bashksin me t gjitha vendimet q merrni, t cils sipas nj vendimi, duhet ti drgohen raporte t rregullta mbi punn e klubeve dhe pr shtje diskutabile kur nevojitet mendimi i Bashksis. N baz t plan programeve t secilit klub, Kshilli Drejtues i Puns (KDP) do t prpunoj planin njvjear t Bashksis n trsi, n mbledhjen e vet m 14 janar 1984. T dashur shok delegat, t dashur shok t udhheqsive t klubeve! Ti prvishemi puns me t gjitha forcat, t shkundemi nga prtacia e t mos lejojm q asnj minut t na shkoj kot. Bashksia e klubeve i shikon me sy jo t mir disa dukuri n disa klube t reja pr t cilat u angazhuam me sa e sa mundime q ti krijojm, kur ende pa u konsoliduar mir klubet, ngrihen thirrje nga individ t ndryshm q t ndrrohen udhheqja e ndonj klubi, apo e ndonj antari t kryesis, thuajse se klubet na kan munguar vetm e vetm pse nuk kemi pasur njerz pr ti caktuar pr kryetar. T dashur shok, klubet n disa vende na kan munguar dhe na jan minuar nga shovinist t ndryshm dhe vegla t tyre q jan armiq t prbetuar t popullit ton, t cilt nuk kan dshir ti shohin edhe dy shqiptar s bashku. N t gjith veprimtarin ton, n t mirn e popullit, duhet t punojm pr at q t shfrytzojm n maksimum mundsit legale dhe ti bashkojm njerzit e jo t ngrem shtje q nuk shkojn n 55

interesin e prgjithshm. Pa sakrifikuar nuk mund ti ndihmojm interesit t prgjithshm, e n grupin e sakrificave hyn edhe ajo ndjenj e durimit pr zgjidhjen e problemeve. Deri n rregullimin e shtjes s adress s prhershme t Bashksis, t ciln s shpejti do ta zgjedhim dhe pr kt do tju njoftojm, raportet i drgoni n adresn e kryetarit t Bashksis. Ju dshirojm pun t mbar. Bashksia e klubeve dhe e rretheve shqiptare n Evropn Perndimore (Xhafer Durmishi) (Faridin Tafallari, T-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 229-230) 45. Letr shokve n Saar-Louis, nntor 1983 T dashur shok n Saar-Louis, nntor 1983 Jam n dijeni t aktivitetit tuaj n prgjithsi prmes shokut q e njihni. Iniciativn tuaj pr tu organizuar e kemi prshndetur dhe e quajm jashtzakonisht t mir. Por kjo do t thot edhe nj obligim m t madh n t ardhmen pr pun t mtejme. Ksaj radhe po iu drejtohem me kt letr pasi q t vij nuk mundem edhe pak. Edhe pr nj koh jam shum i zanun n rrethin ku gjendem ktu sot n mbrmje jemi duke u prgatitur q ta presim si duhet nj koncert t nj trupe q ka ardhur nga Kosova. Ne i kemi marr masat tona dhe shpresojm se do t realizohet plani yn q prderisa nuk na jepen t drejtat elementare t mos lejojm asnj koncert t zhvillohet i qet (n heshtje) n Evropn Perndimore. Gjithashtu n kt rreth m 19 nntor 1983 do t hapet klubi shqiptar q ka emrin e plot Klubi i puntorve shqiptar nga Jugosllavia Isa Boletini, pr t cilin ekziston interesim i madh tek shqiptart e ktij rrethi. Po iu tregoj se tash pr tash npr t gjitha qytetet e mdha n Evrop, ku ka shqiptar po bhen prpjekje q t hapen sa m shum klube, sepse n praktik u pa se prmes nj klubi ishte e mundur t bhet nj pun e madhe. Pr n rrethin tuaj ku nuk ka shum shqiptar, m e suksesshmja mnyr sht ajo t ciln e keni zgjedh ju. Po ju njoftoj gjithashtu se m 26 nntor 1983 n rrethin e Shtutgartit po bhet nj prgatitje e madhe pr t pritur festat e Nntorit t cilat n kt rreth organizohen qe tri vite m radh. sht siguruar qysh tani nj sall e mir, t ciln e kemi pas edhe m 1981. Pr kt fest do tu vijn thirrjet e posame, t cilat do ti merrni me koh dhe do t ishte mir nse mundeni me ardh. Pas ktyre festave do t gjej rastin pr tu takuar me ju. Pr kt arsye qysh tani po ua propozoj kt takim t cilin mendoj ta mbajm m 3 dhjetor 1983 me fillim n ora 16.00. Lidhur me vendin e takimit vendosni ju. Ku t vendosni ju un do t vij. N at takim ne do t shqyrtojm disa gjra, por m s shumti do t ndalemi n prpilimin e planit t vitit 1984. Shoku i juaj m ka thn se lidhur me nj porosi q t mblidhen informata pr bashkatdhetart q gjenden n rrethin tuaj sht kryer. Detyra e kryer sht pun me rndsi. Deri n takimin e ardhshm q do ta keni me mua po u l pr detyr q ta studioni mir kt material q po ua drgoj, pasi lidhur me te do t diskutojm. Shkruani t gjitha pyetjet eventuale q dshironi me i parashtrua, n mnyr q t mos i harroni n momentet e takimit. T fala t przemrta, (Xhafer Durmishi)

56

46. Letr Qendrs Ekzekutive, 3 janar 1984 (pjes) Sa i prket Statutit t prgatitur nga ana ime kam kto vrejtje; duhet shtuar definimin e sakt se kush sht, mund t quhet antar i Lvizjes, dhe nj nen t ri q ka t bj me sjelljet e antarve t Lvizjes q veprojn n shtetet e ndryshme, t cilt nuk guxojn t bien n kundrshtim me ligjet e vendeve n t cilat veprojn. Pastaj vrejtjen tjetr, n kapitullin e par q ka t bj me datn e formimit t LRSHJ. M 10 korrik 1983, Uka m tha se do t ishte shum mir n Komunikat ta kishim shnuar vetm 15 majin, pasi fraksionistt e PKMLSHJ nuk do t mund t qndronin shum, pasi kryesisht ata po thirren n 17 shkurtin. Duke u nisur vetm nga ai qllim dhe sidomos kur ka qen n pyetje fraksioni q u shrbye me metoda shum t ulta mua m sht dukur e arsyeshme dhe ky ka qen shkaku kryesor q un n at statut e kam shnuar datn e 15 majit. Tani Mrgimi thirret n t njjtn mnyr si Uka se qllimi t shnohet 15 maji ka pr qllim ta devijoj vijn pr Republik pr t ciln kemi vendosur m 17 shkurt. Un nuk ju kam kushtuar vmendje t duhur ktyre gjrave, sepse pr natyrn time nuk m jan dukur gjra t dors s par. Pasi shtja sht shtruar ksi soji, ather pavarsisht se si do t shprehemi as 17 shkurti nuk mund t fshihet pasi sht nj fakt, kur jan br bisedime dhe sht vendosur, ka sht m kryesorja, emri i organizats t cils m 15 maj nuk iu ndryshua asnj pik dhe asnj presje. Sido q t jet un nuk jam pr at q t bhet objekt diskutimi kjo shtje. Faktet historike mbeten fakte, un jam pr at q me ato t merret historia. S. (Xhafer Durmishi) 47. Letr e Xhafer Durmishit pr Faridin Tafallarin, mars 1984 Shoku Faridin, (mars 1984) Po t lajmrohem shkurtimisht. - At materialin q e kishte Ilazi dhe q u vendos me na e drguar le ta prcjell ty e ti mua. shtja se at material ta prcjellim dor m dor nuk ka baza pasi ne kemi shkruar n letra gjra edhe m me rndsi. - Ma drgon at artikullin q ta pata shkruar ty e q nuk u lexua n Sant Gallen me rastin e dyvjetorit t rnies s shokve se po m nevojitet. Ktu n Paris punt me klubin jan duke shkuar mir. Se n ciln dit do t hapet t tregoj radhn tjetr. T fala S. (Xhafer Durmishi) 48. Letr delegatve t Bashksis s klubeve, mars 1984 T dashur shok, delegat pran Bashksis s Klubeve Shqiptare n Mrgim, N baz t vendimit t aktivistve m t dalluar t klubeve t ndryshme shqiptare n Evropn Perndimore, q u b n nj tubim m 9 korrik 1983, mi formimin e Bashksis s klubeve, kjo Bashksi thirri mbledhjen e vet t par m 16 tetor 1983 n Gjenev, n t ciln pos t tjerash u aprovua Statuti i Bashksis dhe nj Rezolut me an t s cils klubet marrin prgjegjsi q pr organin udhheqs t Bashksis (Kshillin Drejtues t Puns KDP) t prgatisin raporte mbi aktivitetin e tyre. Puna n kt drejtim filloi. Disa klube n kt drejtim u dalluan m shum se t tjerat. Disa shok jan prpjekur n do rast q iu sht dhn mundsia t japin sugjerimet e tyre lidhur me at se n far binarsh t orientojm aktivitetin npr klubet megjithse Bashksia filloi nga puna duke pasur n gjirin e vet nj 57

heterogjenitet siprfaqsor, por jo edhe t parndsishm n shtje praktike. Bashksia me disa aktivitete t saj sht prpjekur sidomos tia ndal hovin veprimeve spontane npr klube. Si jeni n korrent n baz t letrave, mbledhja e dyt e Bashksis s Klubeve ka qen e planifikuar pr datn 14 prill 1984, por me q ra kjo mbrmje (e 7 prillit) u pa e arsyeshme q ta shfrytzojm kt rast pr mbledhjen e dyt t Bashksis s klubeve n kt vit. Ne besojm se ju aktivist t klubeve keni pasur koh t mendoni dhe vendosni pr ato shtje q doni t shtroni n kt mbledhje. N kt mbledhje do t diskutojm e marrim qndrime pr; - organizimin e fests s 1 Majit, - planifikimin e pikave, n t cilat mendojm t hapim klube t reja gjat ktij viti, - angazhimin e disa shokve pr marrjen e kontakteve dhe informatave nga organizata t ndryshme pr shtje t emigrantve, kontakte kto q do t na nevojiten pr shokt t cilve nuk do tju vazhdohet viza nga konsullatat jugosllave dhe pr shtje tjera q tani jan t njohura n praktikn e punn ton. N kt takim do t ishte me rndsi q t sillni me vete edhe Statutet e Klubeve. Kjo shtrohet e rndsishme pasi Bashksis i kan ardhur vrejtje se nj klub n Statutin e tij e paska nj nen t atill n t cilin po u thoka se pr tu br antar duhet t shkruar nj lutje me shkrim. Aktualisht udhheqsit e klubeve duhet ta ruajn unitetin e tyre. Nj aktivist i Bashksis (Xhafer Durmishi)

49. Shokve t Shtutgartit, 14 maj 1984 Nntitujt e ksaj letre jan vendosur pr kt prmbledhje. Shokve t Shtutgartit e me rrethin, 14 maj 1984 Po e filloj kt letr pa ndonj hyrje t veant. Koh pas kohe jemi ndr informuar lidhur me punt rreth klubit e pr disa shtje tjera me disa shok prmes telefonit. Un n kt letr do t mundohem q me disa fjal t them mendimet e mia lidhur me momentet npr t cilat po kalon LRSSHJ, si dhe rrethi i Shtutgartit n veanti dhe pr at se si mendoj se far qndrimi duhet mbajtur n kt situat. Por para se t vij n prshkrimin e situats prej mbledhjes son t fundit e deri m sot, un n pika t shkurta do t jap disa shpjegime lidhur me funksionimin dhe raportin e njerzve n udhheqjen e LRSHJ n Evropn Perndimore dhe m gjer (n prgjithsi n botn e jashtme). Kjo shtrohet e domosdoshme paraprakisht sepse kur sht n pyetje njollosja e ndonj shoku nuk sht qar koka pr konspiracion, ndrsa kur sht n pyetje shtja pr tia qit flliqsirat dikujt n lendin po thirret me t madhe q t mos hyjm andej, se po dekonspirohen gjrat, se ato i takojn nj rrethi m t ngusht e profka t ngjashme si kto. Kto q do ti numroj, shumicn prej tyre ua them pr her t par. Kt veprim e bj i bindur se sht i drejt, sepse prgjegjsit q na i ka besuar populli (apo thn m drejt, q ia kemi besuar vetes) nuk i prmbushm ne pes (5) veta pr t cilt do t flas m posht. 58

Formimi i Qendrs Ekzekutive 1. M 15 janar 1983, pas marshit protestues q u mbajt m 15 janar, u mblodhn n banesn e Hafizit (Hafiz Gagics); un, Ibrahimi (Kelmendi), Uka (Xhafer Shatri), Plaku (Hasan Mala). Ishte parashikuar q n at tubim t merrte pjes edhe Faridini por ai nuk mori pjes pr shkak se ishte n spital. U mblodhn n nj prbrje t till me propozimin e Uks (Xhafer Shatrit) e gjithashtu me propozim t tij u vendos q ai forum t jet prgjegjs pr botn e jashtme, t quhet Qendr Ekzekutive dhe prap me propozim t Xhafer Shatrit t cilave ne nuk ua bm asnj ndryshim u caktuan kto detyra: Xh. Shatri prgjegjs pr propagand, un pr shtje t organizimit n botn e jashtme, Faridini arkatar i Lvizjes dhe Ibrahim Kelmendi pr shtje me organizatat e jashtme. Hasan Mala prgjegjs pr lidhjet brenda. D.m.th. si po shihet me propozim t Xh. Shatrit u vendos q t jemi shokt m t afrt n bashkpunim. Un besova n fjalt e tij si kan besuar shum t tjer. N ann tjetr si e dini pas atij marshi protestues pr disa dit n Shtutgart qndroi Ganiu (Milaim Zeka), i cili si po vrtetohet sot sht ln me porosi t Xh. Shatrit, n mnyr q me aftsit e tij tia ftof Sknderit, Hafizit e Haxhiut. Kt e dshmon spiuni i Shqipris Milaim Zeka. Si po shihet mjeshtri i madh Xh. Shatri n njrn an e shtrinte dorn pr luft t prbashkt e n ann tjetr luante me sinqeritetin e shokve duke i manipuluar me fjalt se jemi antar t nj organizate (pra OMLK-s), pr ti prdorur kundr atyre q u thoshte se po i bn shok. Diskutimi rreth makins s Jusuf Grvalls 2. Pasi dolm prej baness s Hafizit (Gagics) m 15 janar, vetm un dhe Xh. Sh. biseduam pr makinn (e shkrimit) me t ciln nxirrej Zri i Kosovs, t cilin pr shkak t mungess s kuadrove deri n numrin 2 t vitit 1983 e nxora un dhe jam un ai prej t cilit n lidhje me gazeta, jo vetm n shtje grafike ka msuar shum Xh. Sh. dhe jo un prej tij, pavarsisht se ... e paska qit Zrin e Kosovs para 10 vitesh me ata bashkpuntor q i ka prmendur n ZK numr 1 t ktij viti. Kjo (10 vjetori i ZiK) sht nj tem m e gjer e cila nuk i takon ksaj letre e t shqyrtohet m gjersisht ktu pasi kjo pun mund t bhet n nj rast tjetr. Po kthehemi tek makina e shkrimit. Uka (Xh. Sh.) tha: sht mir me e pas makinn un pran vetit, pasi n nj letr q na ka ardh prej posts s Bernit, prmban shum kritika dhe se dyshoj se n te ka shum mendime t Engjllit (Kolanecit). Un pa e biseduar as me Faridinin, as me IK, i cili saktsisht nuk e dinte se kush sht duke e qitur ZiK-un, e as me ndonj shok tjetr rash dakord, gj pr t ciln kurr nuk pendohem. e gjithashtu n baz t lufts q do ta shohim nuk do t luaj rolin e nj fmije q fillon me qajt kur i marrin ndonj send nga dora. Ju do t thoni se krkesa e tij sht n prputhje t plot me vendimet e po asaj dite. Kjo pyetje sht e pranueshme n dukje t par, por ktu lindin edhe disa t tjera n baz t t cilave mund t bhen shum vrejtje po ashtu shum t drejta ndaj krkess s Uks, si p.sh. Pse ai kt pyetje n mnyr direkte nuk e shtroi gjat mbledhjes, apo pasi u ndan detyrat pse n mnyr adekuate nuk u veprua edhe n raport me arkatarin e me shtjet materiale. Kto jan pyetje pr prgjigjen e t cilave duhet t mendoj Uka. Mbrmje prkujtimore n Hamburg 3. Pasi marshit protestues n Shtutgart, Isak Gutaj, pr interesa personale, kishte vendosur t prkujtohen dshmort Jusuf, Kadri e Bardhosh me rastin e dits s 59

njvjetorit t varrimit, n mnyr t ngjashme si veproi IK n nj mnyr shum m egoiste pr prkujtimin e trevjetorit t demonstratave sivjet, apo Uka pr katr mujorin e rnies s Rexhepit e Nuhiut. T shohim se far xhemati, far ylemash e far myezinsh do t thrras Xh. Sh. pr 6 mujorin, 8 mujorin, 12 mujorin e kshtu me radh. Kshtu, Isakut, pr hir t xhirimit filmik, i kishte hy n zemr edhe prkujtimi i rnies. Pr hatr t egoizmit e t poshtrsis s vet, IK pr t treguar se kush qon pesh t madhe n Lvizje e kishte shtruar aq kontestuese se n emr t kujt duhet t thirret kjo mbrmje. Kshtu Xh. Sh. pr tu mbrojtur nga diskreditimi e pr tu fajsuar nga fjalt e mbrmjes n Weinfelden se ua kemi drguar armt m moderne t Evrops, n vend t drgimit t nj pasaporte, dhe pr t tjerat, deshti edhe njher t thot se nuk mban as fijen e prgjegjsis pr vrasjen e dy heronjve e as pr burgosjen e dhjetrave t tjerve, si dhe pr uljen e autoritetit t Lvizjes e cila Republikn sht duke e krkuar edhe me arm zjarri t llojeve nga m t ndryshmet. Natyrisht n kt mbrmje nuk mungoi as porosia q t kndohet fuqishm pr shokun Enver, duke tentuar tia trhjek vmendjen PPSH-s se dyshimet pr at se Xh. Sh. sht nj djathtist i mykur jan t pabaza. Po kthehem tek Hamburgu. N baz t marrveshjes s mbledhjes s 15 janarit un vet deshta ta shfrytzoj rastin dhe t shkoj n Hamburg. Ishte kjo hera e par q shkoja n kt qytet. Kjo rrug pr n Hamburg mu mundsua duke iu falenderuar bilets s lir n grup, dhe pr kthim ato 150 DM q mi dha nga ju Remziu (Ademaj). Pr ndrmarrjen e hapit t Isakut ne ishim n dijeni. Xh.SH. na kishte thn vendosni si t sht m e drejt duke anuar m shum nga pikpamja se nuk bn t bhet xhirimi, kurse n ann tjetr, si e zbuloi vet n mbledhjen e fundit n Gjenev pas demonstrats, m 3 mars t ktij viti, ai i kishte thn Isakut se bn ta xhirosh atfar biim filmi. Komentet pr kto veprime m duken t teprta. Nj ballafaqim i organizuar i pikpamjeve t ndryshme. Mua n telefon m thot fol n emr t Lvizjes (kjo u shtrua e nevojshme edhe pr faktin se Isaku thoshte se pr hapin e vet e kishte aprovimin e Lvizjes), dhe prfundoni n ndonj marrveshje, duke i propozuar Isakut nj realizim t ktij lloji m von, propozim t cilin ai e hodhi posht. Pr ket arsye e vetmja zgjidhje qe q ti paguhen shpenzimet e kontraktimit me gjerman e shpenzime t tjera q ai i vlersoi 1500 DM, shum t ciln e pranuam. Vepruam asi soji e n marrveshje me t gjith shokt e sidomos me Faridinin q t forconim autoritetin e Lvizjes duke treguar se ajo sht mbi t gjith ne. Un pa e prfunduar mir at kompromis i tregova Xh. Sh. e gjithashtu pas pak ditsh ia kam drguar adresn e Isakut. Qllimet e ulta t Xh. Sh. nuk do tua falshin ndonj qllimi t mir q mund ta ket pasur n kokn e tij, se si i shptoj goja at nat e me m than mua fol n emr t Lvizjes, pasi me kt do t shtohej pesha e fjals sime, andaj pr ta anuluar kt vendosi q t mos ia drgoi t hollat Isakut, i cili ishte tallur edhe me Lvizjen edhe me mua pr at se pse nuk e mbajtm fjaln. Xh. Sh. m thoshte se i jan drguar t hollat por jan kthyer, bile konkretisht nga posta e Baselit dhe se e kemi vrtetimin e posts. Gnjeshtra dhe vetm gnjeshtra. Pas dy-tre muajsh Isaku i ka marr t hollat nga Xhavit Ramabaja. M von Xhavitit i kan ardh t hollat nga Zvicra. Pr gabimin e par do ta bjm fuz 4. Kah gjysma e muajit shkurt 1983, makina (e shkrimit) u drgua n Zvicr. Meq ata q e kishin marr prsipr nuk kishin haber nga puna me te, dhe me radhitjen (punn grafike) n prgjithsi n fillim t muajit mars shkova n Zvicr, ku e kalova kufirin me Faridinin (me pasaport t H.R.) i cili m la n Basel. N Gjenev m priti 60

Uka n Stacion. Tek ai qndrova gjer m 13 mars 1983 kur u b edhe mbledhja e par e QE n prbrje t plot. Por para se t takohemi t gjith s bashku, u takuam n banesn e Uks; Un, Faridini, Plaku (Hasan Mala) dhe Uka ku biseduam pr shum shtje n mes t cilave m e rndsishme qe puna e arkatarit. Faridini i dorzoi Uks nj regjistr mbi shnimet e plota lidhur me t gjitha shpenzimet duke u nisur prej asaj dite q e ka marr punn e shtjeve materiale nga Nuhiu e gjer n at dit. Plaku dhe Uka as prafrsisht nuk qen n gjendje t bjn ndonj shpjegim t sakt lidhur me shpenzimet e ndryshme, e t mos flasim pr t hollat t cilat jan mbledhur n konton Ndihma pr Kosovn. Sa kan qen gjall shokt ka pasur nj marrveshje (gojore) t precizuar n kt shtje se ato do t jen t prbashkta, respektivisht do t ndahen n mnyr t barabart, pasi t dy palt kan pasur njerz t burgosur n Kosov. Biseduam edhe n lidhje me Ibrahimin, me t cilin un gjithmon i kam pas kartat e hapura dhe ka i kam thn ia kam thn gjithmon parasysh, kurse Uka e ka quajtur shok para syve, ia ka dhn megafonin n demonstrata dhe goj m goj me te (nga i njjti megafon) kan brohoritur parulla t ndryshme, si hern e fundit n Gjenev, kurse prapa shpina nuk ka ln gj t zez pa thn kundr tij. Kt e dshmojn disa letra. Kt e dshmon edhe sjellja e tij n at mbrmje, kur ende pa u takuar me Ibrahimin, thoshte se kt pun (afrimin e tij n QE pra) e kam br me dy mendje, dhe se pr gabimin e tij t par do ta bjm fuz. Kt fjaln fuz e prsriti disa her para se t takoheshim. Gjat takimit un e kritikova pr disa shtje Ibrahimin, sidomos pr disa pika q kishin t bnin me klubet. Si duket ai toni im i kritiks dhe mnyra ime e argumentimit e friksoi Ukn se mos ndonj dit do t ndodhet vetm para meje, kshtu q pr t ruajtur veten e pr t mbajtur ekuilibrin, n fund t mbledhjes tha se me Ibrahimin duhet t sillemi m mir, t jemi m korrekt se ka punuar shum. Mua jeta m ka msuar q t mos i besoj askujt Gjat qndrimit tim prej m tepr se 10 dit n banes t Uks patm rastin t kmbejm mendime pr shum shtje. Tek ai (n adresn e gazets) kishin ardhur disa letra pr mua q nuk mi kishte drguar. Duke e par se q n fillim ra n sy nj atmosfer joshoqrore m tha: Mua jeta m ka msuar q t mos i besoj askujt. N ato dit punuam pr ZiK nr.2 t vitit 1983. N at tubim un lexova t vetmin material q ishte prgatitur n at mbledhje, n mnyr m t qart e q kishte t bnte me punn e aktivitetin q do ta zhvillojm n mrgim. Sa u prket klubeve un shpreha disa ide si kto: - se ne q kemi rn m shum n sy me aktivitete t mos dukemi fare npr klube, - tu sugjerojm bashkatdhetarve t shkojn n t gjitha klubet pa marr parasysh se kush sht n udhheqjen e tyre, - q n aktivitetin ton t orientohemi pr t hapur sa m shum klube, por pasi n to mund t hyj kush t doj t respektohen rigorozisht simbolet e RSFJ dhe t ndiqet nj politik e till q t mos rrezikojm puntor. T gjitha kto pikpamje t miat u aprovuan, me prjashtim t piks q ne t rnt n sy, t mos dukemi npr klube. Kt pik e kundrshtuan Uka e Ibrahimi. 5. I mbshtetur n kto orientime e vendime pr t cilat Ibrahimi e Uka patn fytyr t betohen edhe para fotografive t tre shokve t prgatitura n forme fasciklle t 61

Sh.B.K. Bajram Curri n Australi, se vendimeve t marrura n t gjith veprimtarin do tiu prmbahen, un qndrova disa dit ndr bashkatdhetar n Munchen, ku t gjithve u fola pr kto orientime q kemi marr, prej aty shkova n Bielefeld (gjat muajit maj e n fillim t qershorit 1983) ku edhe aktivistve kr yesor t klubit Kosova u fola pr orientimet e marrura, t cilat t gjithve u plqyen. Un atyre u fola edhe pr mundsin apo ta ken n perspektiv vnien e fotografis s Titos n klub. Ky ishte si me than vetm nj mendim lidhur me klubet q e kan hequr apo se kan vu kurr. T gjith e quanin t drejt me prjashtim t ndonjrit q kishin frik se mos po i pran konsullata jugosllave. Kt mendim ua thash edhe pes vetave t klubit Emin Duraku (Hyzriut, Zymer Kryeziut, Avdi Begishollit, Mustaf Kelmendit dhe Musa Daks). Me mua n kt takim ishte edhe Xhavit Ramabaja. Prve puns s fotografis ne diskutuam edhe shum shtje tjera. Ata m than se sht vshtir pr tu realizuar kjo ide tek ne, prndryshe sht br nj gabim i madh kur sht heq, gabim pr t cilin na e kan trhequr vrejtjen Jusufi. Yrysh t madh kan pas marr patriott e mdhenj me vul e adres kundr meje duke thn se si ka guxua ai me e diskutuar at pun, se pr arsye kam shkuar atje, se a kam shkua aty pr ndonj pun private apo fare. Me nj fjal, nj fushat e trbuar e vume n praktik prej njerzve t padjallzuar n Dyseldorf dhe e aprovuar me knaqsi prej Gjeneve, e cila dshtoi n mnyr t turpshme, duke i prbir secili flliqsirat q kishte qitur nga goja e vet, fushat q i ka ngjar shum ksaj t fundit t mbrmjes s 7 prillit e cila do t prfundoj n mnyr shum m t turpshme pr kreatort e saj se sa e para. T lumt se na e zbardhe fytyrn 6. M 9 korrik 1983 u mbajt takimi i shumics s rretheve n Zvicr, ku u vendos themelimi i Bashksis s Klubeve, si dhe u demaskua fuqishm veprimtaria prarse e Abdullah Prapashtics me kompani. Si dihet n at tubim e pata marr edhe un fjaln. Se si kam folur e far ndikimi ka br ajo fjal e kan gjykuar dhe le t gjykojn t tjert. Por me sa m kujtohet referat tjetr me shkrim nuk u lexua, prkundr asaj q ishte prgatitur nj, por pasi e lexova un, u vendos vetm t flitet (d.m.th. spontanisht) e jo t lexohet. Pas dolm, (pas mbarimit t fjalimit tim) Faridini m thot: T lumt se na e zbardhe fytyrn dhe aq mir e ke thn sa po m duket se Uks nuk i ka ardh mir (nga frika kuptohet). Kjo ishte shum e vrtet. Pas atij takimi t gjer, un dhe Faridini u ndalm. Do t takoheshim ne t pestt e QE. N kt tubim Uka kishte mjaft ka pr t na kritikuar mua dhe Ibrahimin. Mua pse nuk kam punuar mjaft pr demaskimin e fraksionit. Kjo ishte nj mnyr e poshtr sjelljeje sipas devizs mbrojtja m e mir sht sulmi. Ai kishte arsye t mbrohej pr klekat e tija n drejtim timin si n Hamburg e Dyseldorf, si dhe pr at q kurr pr asnj ast t vetm nuk m kishte pyetur se a kam t holla me udhtua pr t prmbushur detyrn q kisha marr prsipr, respektivisht q m ishte ngarkuar. Sa i prket Ibrahimit at do ta akuzonte si agjent t shrbimit informativ shqiptar, se e ka dekonspiruar Qendrn Ekzekutive para Shefkate Sherollit, e cila kto t dhna dhe disa t tjera ia paska dorzuar Ambasads Shqiptare n Suedi, n Stockholm. N baz t poshtrsive q ishin br n drejtim timin un krkova dorheqje nga nj Qendr e till. Krkesa ime pr dorheqje nuk u aprovua. N at takim u vendos q t organizohet nj demonstrat n Strasbourg. Uka na tha se nuk prish pun q ti thrras miqt e mi kroat q edhe ata t dalin me flamujt e tyre. Kshtu na propozoi shoku i Hydajet Hysenit e i Kadri Zeks, prndryshe armik i dogmatizmit. Natyrisht q propozimi i till nuk u aprovua. Kuptohet edhe ksaj here pr shtjet materiale 62

prve ndonj britme se nga Dyseldorfi po na vijn shum pak t holla nuk u fol m tepr. Demonstrata e Strasburgut me prjashtim t gnjeshtrs se sht siguruar nj sall e mir ku do t na argtojn aktivitet e Lvizjes, prfundoi me sukses. 7. N fillim t muajit nntor t vitit t kaluar, n Gjenev erdhi Mrgimi (SN). Pas nj jave ata i prishn marrdhniet pr nj varg shtjes si p.sh. lidhur me etiketimet e Xh. Shatrit pr shum aktivist si spijuj t Shqipris apo vegla t Engjll Kolanecit, lidhur me devijimet n ZiK si dhe mosgatishmria e Xh SH pr korrigjimin e tyre, lidhur me shtje t organizimit t brendshm t kohve t sotit dhe m t hershm, i cili duke pas pr baz akuzat nga nj burim me rndsi. Mrgimi bashkohet plotsisht me ato akuza q jan br. Pr mbrmjen e 11 nntorit 1983 ka qen i thirrur nj takim, por nga rasti q ndodhi n Shtutgart, ky takim u mbajt m 13 nntor. N at takim ku ishim ne t pestit ishte edhe Mrgimi (SN). N at takim ne shumica vlersuam se nuk mund t themi akoma se Uka sht nj njeri n shrbim t udbs, ashtu si e kishte akuzuar Mrgimi dhe disa individ t tjer, por vlersoi se gabimet e tij n Zri jan m se evidente dhe pr at u vendos formimi i nj komisioni i cili do t diskutoj pr devijimet e vrejtura, dhe ai komision i studioi e shprehu ato devijime n nj mbledhje m 18 dhjetor 1983. Prkundr vrejtjeve t ktij komisioni nga KQ i LRSHJ, Uka vazhdoi me shprehjet e sharjet e tij n nr. 7 t ZK, 1983. Ide rreth Komitetit Qendror N at tubim u vendos q t riformohet KQ i LRSHJ prej 15 vetash. N prbrjen e tij do t hynin, n baz t organizatave t mparshme 7 nga krahu i ishLNCKVSHJ dhe 7 nga ish-OMLK dhe IK. Lidhur me kt u la nj takim pr natn e vitit t ri. Vendtakimi nuk u caktua. Pr arsye se n t gjitha takimet e vitit 1983, prve atij t janarit q u b pas demonstrats, un n t gjitha rastet kisha dal n Zvicr, ksaj radhe nuk kisha mund me sigurua dokument (huazua pasaport), kisha t drejt t thosha se edhe ata (t Zvicrs) bn me dal n Gjermani. Megjithat u tentua t organizohet ai takim por nuk pati sukses. At nat Faridini u nervozua, pasi vet doli n Zvicr dhe Uka i kishte thn se nuk mund t vjen gjer n St. Gallen, por e lm pr nj her tjetr. Me kalimin e ditve t para t janarit u hap klubi Isa Boletini si dhe nj jav m von u organizua mbrmja n Weinfelden, me rast disa prej jush shkuat edhe n t pame pr rastin e Nuhiut e t Rexhepit. Lidhur me marifetllqet n Weinfelden nuk po zgjatem. Pas pak ditsh, kah 23 janari, un u largova nga Gjermania, pr shkak t zhagitjes s shtjes s dokumenteve, pasi kisha gjasa m t mira q kt pun shpejt ta rregulloj n Franc. N ndrkoh kishte dal Zri nr.7 i vitit 1983 me ato shprehjet kundr sarhoshave, dhe se ne nuk jemi bisht i kurrkujt, (duke iu drejtuar PPSH, Shtetit Shqiptar, q i ka quajtur n tubime me emra t ult, epitete t cilat nuk po e shoh t arsyeshme ti shkruaj n letr por q jan t incizuara n shirit magnetofoni. N ann tjetr drgoheshin letra me nga 10 faqe, se kshtu mu kan br padrejtsit (gruaja e Kadriut) si dhe Qarkoret e Sqarimet e Mrgimit (SN) kundr devijimeve t vazhdueshme t Uks. .... 63

Demonstratat e organizuara pa Xhafer Shatrin kan qen pun fmijsh Demonstratn e Gjenevs, t fundit, si e pat edhe n takimin e fundit, pa u konsultuar me asnj shok t vetm Uka e thirri pra kt demonstrat. Sipas logjiks s tij t smur kjo do t thoshte: Kur t gjith merreshin me fjal un merresha me pun t mdha dhe organizoja demonstrata. Sa pr konsulta, ajo shtje nuk ishte diskutabile pasi nuk kisha me kend t konsultohesha e me kend t merresha vesh pr arsye se t tjert pr mua ishin fmij, si m ka pas thn mua pas demonstrats s Bonit t 3 prillit 1982. Pr kto thoshte se sht merakosur shum se mos nuk po shkon puna mir gjat demonstrats s Bonit pasi ajo ka qen si pun fmijsh. N frymn e ktij stili ofshante gjat takimit t fundit pas demonstrats s Gjenevs se me kend m ka qit puna me luftua s bashku, thuase ai paska qen m par duke luftua n kto mjedise dhe dikush nga jasht paska ardh me ia przije dorzat, n kohn kur sht pikrisht e kundrta se ai ka ardh nga jasht dhe e ka gjet nj pun q sht n vazhdim. Kur jemi duke folur pr kt, nga sjelljet, tani kuptohet se ai me do kusht ka dasht q t thot se: Tre shokt u vran, dhe sikur t mos kisha qen un, aktivitet n botn e jashtme nuk kishte me pas nj koh t gjat, pr t mos thn nuk kishte me pas fare. Kt e dshmojn edhe fjalt e ulta t tij q kan t bjn me bisedimet e bashkimit me m 14 e 15 maj 1982, ku disa shokve q kan ardh tek ai nga Kosova u ka thn se sikur t mos kisha qen un nuk ishte br bashkimi, por m 14 maj ktu un atyre q kan ardh pr bisedime ua kam thyer dhmbt. Kto poshtrsi t tij nuk kan nevoj pr koment. Un dua t theksoj se sa mund t arrij ta konsolidoj veten politikisht njeriu me kto gnjeshtra. Dhe tani i erdhi radha atij t organizoj demonstrata t mira, t organizuara me fotografist, t cilt do ta futin n objektiv do njeri q ua bn me sy ai... Mbledhja e 3 marsit 1984 n Gjenev Mbledhja filloi. N te u diskutua pr shum shtje. N mes tjerash n tavolin iu b e ditur se Xh Sh nuk sht zot i Lvizjes dhe se n emr t saj i ka takuar edhe tjetrkujt t flet. N at tubim u aprovua nj dokument, u vendos t formohet redaksia e prbashkt, q t veprohet me organ (gazetn qendrore) ashtu si u vendos me KQ, t botohet nj shkrim n form autokritike pr devijimet e shfaqura n faqet e Zrit, etj. Pr shtjet materiale edhe ksaj radhe nuk u diskutua, sepse mungonte Plaku (Hasan Mala), e Uka nuk paska pas mundsi me ardh gjer tek ato shnime, kshtu q kjo tem nuk u shqyrtua fare. N munges kohe, pika pr planifikimin e puns n t ardhmen mbeti pa u diskutuar. Kjo mbledhje u karakterizua edhe nga lajkat e ulta t Uks n momentet kur do t kritikohej nga un duke m thn: Se un nuk di ka mshihet nn flokt e tua, dhe se ti nj dit mund t kontribuosh m shum se Jusuf Grvalla, pasi ne kemi letra t Jusufit ku ai pas fests s 28 nntorit 1981 sht shprehur se s shpejti me Shpendin (un e kisha me te pseudonimin Shpendi) do ti ndajm punt. N ndrkoh ishte prgatitur fletushka Republika e Kosovs para se ne t bjm mbledhjen e Gjenevs, nga prkrahsit e pikpamjes se degt e LRSHJ kan t drejt t nxjerrin gazetat e veta, n mesin e t cilve qndronte SN (Sabri Novosella). Un kam qen dhe mbetem nj kundrshtar i vendosur i nj pikpamjeje t till. Por SN e t tjer duke e par se ne n prgjithsi dhe Uka n veanti e ka zhagitur tej mase aprovimin e Statutit t Lvizjes, i cili n nj variant m pak t prshtatshm e jo t plot ka pas ardhur menjher pas bashkimit dhe nj tjetr variant i shkruar n fillim t tetorit 1983, i shkruar nga un e q sht quajtur shum i prshtatshm nga t gjith dhe me 64

ndonj plotsim minimal n nj mbledhje ka mund t aprovohet. Por Uka vazhdonte me t veten duke thn se pr kt pun duhet t gjenden tre veta q e duan atdheun m shum se sa veten, pasi ne t gjith m shum po e dashkemi veten se atdheun, kurse Uka vet dhe dy t tjer q po i njohka vetm ai po e dashkan atdheun m shum se sa veten. D.m.th. pasi ai q na u frynte se n emr t Lvizjes i shkruante nga 40 letra n dit, pr vite e pezullonte aprovimin e nj statuti pa t cilin nuk mund t mendohet funksionimi i asnj shoqate m t thjesht. Disa aktivist, n mesin e t cilve edhe antar t KQ e aprovojn krejtsisht variantin e Statutit t shkruar nga un, duke i shtuar nj pik tejet delikate se degt e LRSHJ kan t drejt t nxjerrin gazetat e veta, dhe npr disa vende e shprndajn n fund t dhjetorit dhe fillim t muajit janar. T mbshtetur n nj Statut t till Komiteti i degs s LRSHJ Murat Mehmeti (n Bruksel) nxori fletushkn e vet. Un u shpreha menjher kundr nj veprimi t till, por jo me shkua deri n at mas sa prgjegjsin pr mos punn ton tua hedhim me tr peshn t tjerve. Kjo d.m.th. se KQ n prbrje t plot nuk e ka aprovuar nj Statut qoft edhe t prkohshm n t cilin thuhet se degt e LRSHJ kan t drejt t nxjerrin gazeta dhe as nj Statut t atill n t cilin thuhet se Zri i Kosovs sht i vetmi organ, (e vetmja gazet) e Lvizjes, prmes t cilit bhen t gjitha njoftimet dhe qndrimet e saj. Sipas ksaj pikpamjeje, t gjitha traktet q po u bkan n Kosov, parullat e ndryshme nse nuk jan bekuar e aprovuar nga papa i patriotizmit shqiptar Xh. Shatri nuk po u bkan kabull tek zoti i plotfuqishm. Pr rastin e fundit (7 prillit) n Dyseldorf si tem m vete nuk po flas, por do t kthehem sipas rastit n disa shtje. N baz t atyre q parashtrova, ... Namiu (Nami Ramadani) tha se nuk sht mir ti thuash t gjitha kto sepse kjo pun qenka, a mund t bhet ashtu si thon: Prishe shtpin pr me e ndrtua avllin. Ju si rreth, si puntor, Remzi, Nami, Mejdi, Faridin ishit t mendimit se nuk sht mir me u ngut por me u ul e me bisedua edhe njher, apo sa her t jet nevoja,.... Pra n nj situat t till un e kisha pr detyr ta them mendimin tim n ato mjedise q mu dha rasti t ndodhem. N at mbledhje u arrit n prfundimin q t thirret nj tubim i gjer nga aktivist t rretheve m t dalluara, kurse pr rrethin ton u vendos q t mos marrim hapa t ndryshm pa u konsultuar me njri tjetrin. ... Dyert pr nj takim, nga ana jon, mbeten t hapura n do situat.... N prfundim kam kt krkes pr shokun Faridin q t mi drgoj n adresn e mposhtme materialet q i lash hern e fundit tek ai, para se t nisesha n Franc. N rastin e par, posa ta marr pasaportn besoj se do t shihemi. Pranoni prshndetjet e mia t przemrta. Adresa ime sht: Ali Bitic (Xhafer Durmishi) 6 Rue des Cailles 94450 Limeil Brevannes France 50. Letr J.M., 14 gusht 1984 Shoku J., 14 gusht 1984 Ktu n Stockholm arrita m 1 gusht 1984. N prgjithsi tani gjendem mir. Sa i prket banes, prkohsisht m kan vendosur n nj hotel q quhet Gustav Vasa. Gjat muajit t ardhshm besoj se do t m vendosin n nj banes afr shokve. Puns ia kemi filluar, por edhe me kt numr mund t vonohemi pak, pasi t gjitha mjetet e 65

nevojshme n nj vend t ri nuk mund t sigurohen menjher. Mund t them se ktu jemi m afr Kosovs pasi momentalisht kemi m shume koh t mendojm pr te. Aktualisht kisha me t porosit q t prqendrohesh n kto pun: 1. Gjeje ndokund nj telefon ku mund t rrish dhe t pressh me t thirr ndokush. Kt po ta them pasi Xh. e ka mundsin s paku edhe pr nj koh me t thirr gratis, e ti kt duhet shfrytzuar q t jesh m shum n kontakt me shokt dhe me ne. E njjta do t vlente edhe pr H. 2. Shiko me Ali Ademin dhe eleni nj postfach n Hamburg, sepse do t ishte shum i sigurt dhe do t na shrbente si adres e prhershme n at qytet. M shkruaj se si kan kaluar shokt e rrethit tuaj pr pushimet dhe pr t tjera: Adresa sht kjo: Xhafer Durmishi, Bjrkhagsplan 9, 12152 Johanneshov, Stockholm, Sweden T fala t przemrta nga Sknderi (Xhafer Durmishi) 51. Letr Remzi Ademit, 18 gusht 1984 Shoku Remzi, 18 gusht1984 Un tani jam mir. M mbajtn nja 5 dit pr ta vrtetuar se a jam me t vrtet un. Mos t kishte qen intervenimi i avokatit patn me m ngarkue n aeroplan. Por edhe ky rast prfundoi mir. Tani jam vendos n nj hotel ku nuk jam larg prej F e G dhe pothuaj kohn m t madhe jemi s bashku dhe po kalojm mir. Ktu kushtet pr t gjitha jan shum t mira dhe ne do t prpiqemi q ti shfrytzojm. Kah fundi i muajit besoj se edhe me banes do t jemi t tre s bashku. Kt t hn do tia filloj kursit t gjuhs. Kam edhe kt porosi t ngutshme: kur kam qen tek ti n vjesht t 82-it e kam par se e ke librin e Dr Hivzi Islamit Popullsia e Kosovs. T lutem tma drgosh se sht nj libr q na nevojitet shum. Ksaj radhe nuk po zgjatem m shum. Po e l pr hern tjetr. Shkruaj n kt adres: Bjrkhagsplan 9/403, 121 52 Johanneshov-Stockholm, Sweden. T fala S. (Xhafer Durmishi) 52. Letr Imer Berishs, 24 shkurt 1985 Shoku M. (Imer Berisha) 24 shkurt 1985 Revista e muajit shkurt u dorzua n shtyp. Tjetr dika t re nuk ka, prve q jemi duke planifikuar nj demonstrat n Malm pr katr vjetorin e demonstratave n Kosov. Pr kt se si do t kemi sukses t marrim lejen do t duket pas dy ditsh. Lidhur me rastin q e kam pas me Sabriun un nuk po ndalem gjat, pasi nuk kisha me t thn dika t re q ti nuk e di. sht fakt i pamohueshm, q e ke t qart edhe ti, ato fjalt n organ nuk jan shkaku i vrtet i veprimit t tij n at dit. Por pr shkaqet dhe t gjitha t ngjashmet kemi koh, dhe un do t jem aty kudo q t shtrohet nevoja me u ul, por diskutimet t prcillen me shkrim. Lidhur me kt rast un nuk i kam shkruar askujt prve H. n nj letr t shkurt i tregova se dika nuk sht n rregull. Si duket un prfundimisht i kam shkput relacionet me at person dhe nuk mund t punojm s bashku. Un nuk e kam lexuar at letr q ua ka drguar ju, por fare shkurtimisht po ndalem vetm n nj pik t problemit q mund ta marr me mend nga biseda telefonike, se si e keni pasur n shqyrtim. Ju mund tju jet dukur nuk po mund t merremi vesh pr shkak se duami t komandojm njri tjetrin, por kt ua demanton 66

vet Sabriu, kur u thot se gjoja un nuk qenkam pr luft, pr pun, se qenkam pendue q jam angazhue n politik etj. Me kt duket e qart se n aktin e tij (Xhafer Durmishit) nuk ka er karriere. Un nuk po ndalem t numroj asnj shkak se ka e shtyn at n veprim, por duhet ta keni t qart se un dhe ai kemi ndryshime rrnjsore n idet politike q n fund t fundit jan aq larg me njra tjetrn, sa jan edhe t papajtueshme. Un kt e kam ditur edhe m par, por gjithashtu e di se n fazn e sotme t lufts nuk sht e domosdoshme t qiten n shesh. Dhe un nuk do t qitsha as tani, pra do t isha n gjendje ti shtyj pr t ardhmen, pr nj koh t pacaktuar. Dalja n siprfaqe e ktyre divergjencave mund tju duket e teprt n kt koh. Kjo mund t jet e teprt pr nj apo disa shok t bazs, por kur jan n pyetje dy veta q punojn n nj gazet kjo gj nganjher bhet e pamundur. Sa i prket atij mendimit tnd se a po luan dikush me ne, kjo sht nj pyetje aq e gjer, pr t ciln nevojitet aq koh, sa sht shum e vshtir prgjigja n kt. Un jam i mendimit se prkundr t gjitha vshtirsive, revista n mrgim ashtu si sht shtypur m par duhet t vazhdoj me daljen e saj, ndrsa lufta pr do dit do t na qet n situata t reja ndaj t cilave (sipas aftsive) do t merren qndrime prkatse. Kishte qen mir t na njoftosh se ke mundur t marrsh vesh ndonj t re, kto dit nga Kosova gjat kontakteve q kishe. M trego gjithashtu se a e gjete letrnjoftimin tim francez, dhe nse po, ather duhet t merremi vesh me letra q prmes ndonj shoku t gjendet nj njeri i cili t paraqitet n vendin tim dhe t bj shprnguljen time, e pr ku (a tek Ibushi a n nj vend tjetr t tregoj pas disa ditsh). Pastaj, a erdhi nj pasaport nga Zvicra me mbiemrin R. At pasaport po q se ka ardhur ia jep S. R. Gjithashtu po q se e ke aty librin Materializmi dialektik dhe historik II, kishte me qen mir me ma drguar. Pjesa I sht tek un. T fala Sknderi (Xhafer Durmishi) 53. Letr shokve n Gjermani e Zvicr, 22 mars 1985 T dashur shok n Gjermani e Zvicr, 22 mars 1985 Numrin 3 t revists filluam ta prgatisim ktu. Kt po e bjm n mnyr q t mos humbim koh n te, pasi ne ktej momentalisht nuk kemi mundsi materiale pr t prballuar shpenzimet e rrugs, e gjithashtu mua do t m duhet t lajmrohem n organet e shtetit m 10 prill 1985. Kshtu nisjen pr andej e shikova m t drejt ta bj pas 10 prillit, dhe shpresoj se do t kem mundsi t rri m shum n qoft se n ndrkoh nuk m prish planin ndonj thirrje e avokatit apo dika e paparashikuar q do t m ndrprej qndrimin atje posht para kohe. Gjithashtu pr shkak t gjendjes materiale po mendojm q kt numr ta nxjerrim si numr t dyfisht pra 3-4, i cili do t dal n 12 faqe A3. Numrin e ri do ta shumzojm n m pak ekzemplar, si dhe t ardhshmit. M s teprmi njmij dhe tua shprndajm vetm atyre q me t vrtet jan t interesuar e nj pjes t vogl pr ta shprndar pr qllime tona edhe aty ku nuk na paguhet n dukje t par. Tash ne iu kemi afruar ktij kufiri: Prpara kemi qen t br merak se a mund ta botojm nj numr reviste n muaj apo m shpesh, se a do t kemi forca intelektuale pr kt, dhe n radh t dyt a kemi mundsi financiare pr kt. Tani shtja shtrohet kshtu: Forca pr botim kemi, sidomos me bartjen e tekniks n Zvicr, ku besoj se do t kem mundsi t punoj m tepr, por si do t jemi t zott me i prballua shtjet 67

materiale. Edhe pr kt forca kemi, edhe njerzit jan, adresat ua dim por nuk kemi mund tu shkruajm dhe as t mbajm takime t rregullta. Gjithashtu do t ishte mir q t na e drgoni me shkrim (nj propozim q do ta drejtonit n adresn e Shukri Demirit, me nnvizim pr mua, ku do ti numronit arsyet e propozimit pr vendosjen e tekniks s shtypit n Zvicr, ku do t potenconit faktin vendimtar se atje jan mbledhur nj grumbull i ri forcash, energjit e t cilve nuk po mund t futen n shrbim mir. E kjo do t bhej po ti aktivizojm n punn teknike t revists.) Ky sipas meje sht edhe shkaku themelor, q ne do t na krijonte m shum mundsi t merremi me pun krijuese. Nj propozim me shkrim do t ishte nj shtje e mir pr kta shokt ktu. Ktu po u shnoj nj citat t letrs s Engelsit, drguar Marksit m 19 nntor 1844 ku n mes tjerash shkruan: ...Jungu dhe shum t tjer nuk duan ta kuptojn se midis nesh dhe Ruges ka divergjenca parimore, dhe vazhdojn t mendojn se kto jan vetm znka personale. Kur u thua se Rugeja nuk sht fare komunist, ata prap nuk e besojn dhe mendojn se sht nj veprim i nxituar q nj autoritet letrar si Rugeja t flaket tutje. tu bsh? Na duhet t presim prderisa Rugeja t bj prsri ndonj budallallk shum t madh q t bhet e qart ad oculos (sheshit) gjith ktyre njerzve. (Marks-Engels, Letra t zgjedhura, faqe 11). Besoj se kjo letr sht e mir pr disa shok tant t ngusht, kur jan n pyetje shtjet tona t brendshme, por q vlen edhe pr t gjith.. Prshndetje revolucionare, Sknderi (Xhafer Durmishi)

54. Letr Remzi Ademit, korrik 1985 Shoku Remzi, korrik 1985 sht letra e par q po ia shkruaj dikujt prej shokve pas mbarimit t numrit t fundit t revists. Ti disa her m ke kritikuar pr letra t shkurtra. Pr mua edhe kjo letr do t jet e shkurt. sht letra q m me knaqsi ia kam nisur dikujt. M n fund un e kuptova t gjith fillin e punve q kan shkuar n mrgim, duke u nis prej vrasjes m 17 janar e gjer m tani. Un e kuptova se t gjitha kto jan br n baz t nj rregulli t caktuar dhe n baz t ligjeve t caktuara t cilat ne tani i msuam, i zbuluam edhe pr kushtet tona. Tani pr ne m nuk ka kurrfar krize. Po ta prsris se jam jashtzakonisht i lumtur pr at se e qartsova veten n t gjith kt amulli qe tri vite n mrgim. T them t drejtn gjithmon e kam pasur nj siguri n vete se nuk jam shtrembr dhe kurr nuk jam udhhequr prej qllimeve t errta. Por n ann tjetr para gjith atyre intrigave, thashethemeve, fjalve, pas gjith asaj xhelozie pas daljes s Zrit.. menjher pas vrasjes n Shtutgart, kur sa e sa vetave u sht thn: Pse ishit n Shtutgart?! ka keni me ta? Mos kini pun me ta! e kshtu me radh, m ka ardh shum keq, se thosha se ktyre njerzve po u nxirren telashe edhe pr shkak t nj pjese t puns sime. Kam menduar se drejt e kemi, por forca, energjia e fuqishme argumentuese edhe pr m koktrasht m ka munguar. Dhe tani kjo energji m n fund erdhi, dhe pr shkak t ksaj energjie e qartsie q m erdhi n muajin e fundit jam shum i knaqur. Tani un po e kuptoj se njeriu mundet me qen elik, q nuk mundet me e thye asgj. Truni jon u kthjellua dhe kjo do t jet fitorja m e madhe, fitorja e t 68

gjitha fitoreve. Pas trurit njeriut po i liroheshin muskujt dhe gjith trupi, dhe ndien nj nevoj edhe pr ushtrime fizike. Tani un po e kuptoj se me far qllimi mu afruan Nuhiu e ndonj si ai menjher pas vrasjes. Ather pas vrasjes ai e dinte n baz t ditve t mparshme se un mund t bj dika. Probleme tjera pos pritjes s njerzve nuk kishte. Qllimi i tij ishte i ult. Ai arsyetonte kshtu: ky i pens un i mass, ky i pari un i dyti, ky drejtori un shoferi e marrina tjera mikroborgjeze n kt form deri n pakufi. Un nuk e pranova nj shoqri t till dhe ndarja u b kur erdhi Osman Osmani. Kur erdhi Osmani ather i dyti e gjeti t parin, harrni e gjeti thesin. N krizn m t rnd, n situatn m t vshtir ishe ti, q mendove bashk me mua se ne shokt q do t mblidheshim rreth revists me adres n Suedi se ishim n rrug t drejt. Prandaj n disponimin e knaqsin time se tani po e ndiej veten elik dhe t gjith shokt do t elikosemi, duke pasur pikpamje t prafrta pr thelbin e problemeve kryesore, si pjestar i asaj klase q n fabrik punon n tri ndrrime, por q edhe n ditt t njohjes te varrezat i kemi kryque bashk fjalt n fjalimin e rastit mbi varre, kt knaqsi gzim t madh deshta s pari ta ndaj me ty. Tani pr artikuj nuk do t kemi kurrfar problemesh. Qysh tani mund t them se jan t bra materialet e gatshme dhe po t duami ky numr mund t dal n 28 faqe t formatit A3. Ndrsa lexuesit duhet t msohen se tani do t ndeshen vazhdimisht me artikuj t gjat. Po t siguroj se do t knaqemi duke luftuar n kt terren q kemi ra. Tani m duket nj fuqi t atill argumentuese sa fjala jon e vrtet ka me ra mbi kokn e serbomdhenjve dhe t t gjith demagogve m e fuqishme se njqind plumba. N fund t fundit me kt letr desha t ta bj me dije se tek un ka ndodhur nj ndryshim i madh sa i prket plotsimit t mnyrs s t t menduarit dhe pastrimit prej shum mbeturinave mikroborgjeze. Mund t m shkruash n adresn q e ke. T fala t przemrta Sknderi (Xhafer Durmishi)

55. Letr Hysen Grvalls, 22 korrik 1985 Prgjigje n letrn e Hysen Grvalls 22 korrik 1985

Nga ti, Hysen Grvalla e kemi marr nj letr t dats 12 korrik 1985. Ne e analizuam at me kujdes, e lexuam disa her, dhe ktu m posht po t japim prgjigjen ton n letrn tuaj t dats s lartprmendur. Ne e dim se jeni vllau i dy vllezrve q u vran m 17 janar 1982 pran Shtutgartit. Ky sht nj fakt shum domethns dhe i mir pr ne t gjith, por pr shkak t lufts son, karakterit t saj, fazave t zhvillimit t saj, vetm kjo e dhn nuk mjafton q ne t merremi vesh n t gjitha pikat. Prandaj prej teje krkojm: 1. Q t na tregosh pr platformn tnde politike, pasi letra sht shkruar n emrin personal, pasi ato nuk na jan t njohura plotsisht. 2. T na tregosh se ne q na e ke drguar kt letr, si pr kend na e ke drguar? Sipas pikpamjeve tuaja kush jemi ne n kt rast para teje: A jemi grup, organizat, dinasti, hord, rreth familjar, bajraktar, injorant, grup i prkatsive primitive, komunist, ballist, liberal, fashist, demokrat apo nuk po e dim as 69

vet kush jemi e nuk po e shohim veten. Pr kt arsye ne krkojm ta dim se ka jemi para teje. ka din ti pr programin e statutin ton dhe si qndron n raport me to? ka mendon pr gazetn ton dhe kujt i shrben ajo? 3. T na tregosh se kush jan dy grupet tjera, q ua ke drguar letrn dhe q je optimist se do ti bashkosh t gjith n nj vend? far pikpamjesh politike kan, far interesash mbrohen pas fjalve dhe deklaratave t tyre npr gazeta? Cili sht programi e statuti i tyre, pasi ne kto nuk i dim? T gjitha kto pika t ndryshimeve, t gjitha pikat e prbashkta duhet ti ket t qarta nj njeri q don t bashkoj dikend, duhet ti ket t qarta nj grup i cili don t bashkohet me nj tjetr. N t gjitha kto pika duami paraprakisht t sqarohemi m shum nga ti para se nga ana jon, t japim ty personalisht fardo mendimi t mtejshm n lidhur me(iniciativn) letrn tnde t hapur. N vartsi nga ajo nga ajo se si do t na sqarosh n pikat q shnuam m lart do t mvaret edhe qndrimi e prgjigjja jon n t ardhshmen. 22 korrik 1985 Stockholm (Xhafer Durmishi)

Letra nga Faridin Tafallari pr Xhafer Durmishin

Letrat nr. 1, 2, 12 e 20 nuk jan t Faridinit por i kam vendosur ktu, n vendin m t prshtatshm n kt prmbledhje. Letra nr. 22 sht pr Shaqir Shabanin, ndrsa t tjerat pr Xh. D. 1. Letr e Shaqir Salihut pr grat e Vllezrve Grvalla, janar 1982 2. Shnim i Hafiz Gagics pr Faridin Tafallarin, 30 prill 1982 3. Letr e Faridin Tafallarit pr Xhafer Durmishin, 28 tetor 1982 4. Letr, nntor 1982 5. Letr, nntor 1982 6. Letr, nntor 1982 7. Letr, nntor 1982 8. Letra e 2 dhjetorit 1982 9. Letra e 7 dhjetorit 1982 10. Letra e 9 dhjetorit 1982 11 Letra e 10 dhjetorit 1982 12 Letr e Mejdi Rexhs pr Xhafer Durmishin, disa dit pas 10 dhjetorit 1982 13. Letr e Faridin Tafallarit pr Xhafer Durmishin, 14 dhjetor 1982 14. Letra e 20 dhjetorit 1982 15. Letra e 5 janarit 1983 16. Letra e 19 janarit 1983 17. Letra nga fillimi i gushtit 1983 18. Letra e 10 qershorit 1983 19. Letr e Faridin Tafallarit pr Qendrn Ekzekutive, 6 shtator 1983 20. Letr e Xhavit Ramabajs pr Faridin Tafallarin (dhjetor 1983) 21. Letra e Faridin Tafallarit pr Xhafer Durmishin, fillim i janarit 1984 22. Letr e Faridin Tafallarit pr Shaqir Shabanin 70

1. Letr e Shaqir Salihut pr grat e Vllezrve Grvalla, janar 1982 T dashtuna motra e Vllezr Grvalla, Na kan tronditur lajmet mbi vrasjet e Jusufit dhe Bardhoshit. Ju lutem pranoni ngushllimet tona m t sinqerta, bhuni t forta e qndroni edhe pse nuk sht leht. Ktu n Amerik kemi dgjuar mbi ato ngjarje e gjindemi ashtu si ju t mrzitur pr ato humbje aq t mdha. Emnin e kam Shaqir Salihu e jam prej Prishtine. As Jusufin as Bardhoshin e as shokun e tyre nga Zvicra q u vra me ta nuk i kam njoft. Un e kam njoft dhe e kam dasht shum nji Idriz Grvalln q sht avokat diku n Kosov. Tani 12 vjet q kam hik se dojshin me m burgos n Prishtin m 1969. N Gazetn "Dielli" q del ktu n'Amerik iu kam ba thirrje q t gjith shqiptart e Ameriks t japin kontributin e tyre me u ndihmue juve q tani keni mbetur vet. At fushat po e bj Un vet e nuk e di se sa pare kam me tubue por e dij q kan me dhan. Ata do t'i nisin ke un e Un kur i tuboj t gjitha iu bj nj ek n dollar e iu nisi menjher. Por adresn e sakt t juajn nuk e kam. Kt adres e mora prej disa gazetave. Ju lutem nse kjo letr iu bie n dor ma shkruani adresn e Juaj menjher si dhe mbi shndetin e fmijve e t Juajin dhe cila prej jush sht me barr dhe ndonj fotografi t atyre q vdiqn pr kombin ton t varfur. Ju lutem m shkruani se si Jeni dhe Ju lutem qndroni! Vuajtjet jan pr ne shqiptart. Durim. Mbetshi me shndet Shaqir Salihu nusja Ana dhe fmijt Iliri e Donika Shkruani se nuk iu di adresn e sakt. Qndroni! Shaqir Salihu 2. Shnim i Hafiz Gagics pr Faridin Tafallarin, 30 prill 1982 Faredin, un H. (Hafiz Gagica) isha ktu po ti ishe n pun. Far. nesr m 1 Maj na kan thirr gjermant pr fest n demonstrat. Takimi me gjermant sht ora 9.30 n mngjes. E merr edhe megafonin me veti, dhe nse don i merr edhe shokt, si ta pash t arsyeshme. Vetm me ju tregue m mir sht. Ne takohemi ora 9.30 para stacionit t trenit n Knigstrasse. Mir u pafshim nesr n Shtutgart. Hafiz Gagica, ora 20.40, 30 prill 1982 3. Letr nga Faridin Tafallari pr Xhafer Durmishin, 28 tetor 1982 Shoku S. 28 tetor 1982 Nagold Letrat dhe materialin i mora sot. Materialin e drgova menjher npr vendet e caktuara. Ja edhe ty po ta drgoj at material q t premtova se do ta drgoj. Letrn e lexova dhe e kuptova. U gzova q je mir dhe se shoku te i cili gjendesh shum mir po tregon. Kasetat e videos, nse i marr do t'i drgoj menjher dhe pr material si t'i marr t'i drgoj, por deri m sot nuk kam marr. Prej Uks (Xhafer Shatrit) asgj dhe as q u lajmrue? 71

N Austri shum mir kena kalua dhe shum me interesim e kan prcjell programin-Filmat. Mejdiu dhe Ismeti erdhn dhe ma morn prsri dhe sot m lajmruen se mbrm kishin pasur shum (shikues t filmave - shn i Xh. D.) (Ata) e kan n plan me dal kah Zvicra. Pr ato t hollat, nesr do t bisedoj me Meh. (Mehdiun=Mejdi Rexhn nga Korisha) pr (600 DM) dhe do t'i them pr traka (shirita) t makins. Do t interesohem pr do gj. Ti pe din se Tusha, shoqja e Bardhoshit, i ka drgua letrat. Tani ka mbetur vetm Suzana. Shif me ata bisedo e le t'i drgojn sa m par. Haxhiu (Haxhi Berisha) m tha q ta marrsh n telefon, ka dika me t pyet. N Bruksel do t'e drgoj nesr kasetn por do t'ju them q t ma kthejn e jo ta bjn pr vete. Merm n telefon. Me t holla si je? T fala nga F. (Faridini) 4. Letr nga Faridin Tafallari pr Xhafer Durmishin, nntor 1982 Shoku S. T hollat pr gurt i tubuam, 2500 DM. Por shum me komplikime dika edhe pr me ju kthye. Tani ka mbetur q t paguhen edhe 800 DM firms s gurve. Po edhe ksaj do t'i prballojm. Na ndihmuan edhe Meh. (Mejdi Rexha) dhe Ismeti (Ismet Klaiqi) ksaj radhe, edhe dika kemi mbledhur pr ndihma. Biseduam me avokatin q para 28 Nntorit t vendosen (gurt n varret e Jusufit, Kadriut e Bardhoshit-shn i Xh. D.) Ne e mbajtm nj mbledhje lidhur me kremtimin e fests dhe pr salln e t ndryshme. Salla ku kemi qen vjet, vitin e kaluar, ishte e zanun m 27 t 11. Dhe tani jemi ende pa gjetur sall. Po ti prgatiti ftesat dhe un s shpejti do ta drgoj edhe adresn e vendit ku do ta gjejm. 1. Shaqa (Shaqir Shabani) bisedoj me mua dhe m porositi me bisedua me ty dhe me e njoftue se ku do t mbetet me e festua Shaqa 28 Nntorin. Nse duhet t vjen ktu, ather sipas mundsis tha q ta caktojm me shkua n Vjen. 2. M bri pyetje se a kam t drejt me br ushtar (shok) se si m njoftoj atje sht shum mir duke shkuar puna. Un i thash po bisedo me S. dhe S. t lajmrohet me letr. Pra nse ke mundsi prgjigjiu n pyetjet q i ka shtrua. Salla do t na duhet t jet m e madhe, se si po shifet do t kena njerz e mos t jet tepr ngusht. Ti a mendon me i ftue ata shok atje dhe Ramitin. I dhash fund se po ngutem pr n post. T fala F. (Faridini) 5. Letr e Faridin Tafallarit pr Xhafer Durmishin, nntor 1982 Shoku S. Uka m porositi q t lajmroj sa m par se "Komunikatn" e Iliris t Bel-Br. mos me e botuar, se Uka e kishte marr nj letr prej 8 faqe dhe se i kan kritikua shum ata njerzit e Iliris. At faqe t "Komunikats" hiqe nga organi se Uka tha q duhet t bisedojm me Kamerin (Sabri Novoselln), t konsultohem e ka po thot Kameri. Porosia e Uks sht q ksaj radhe t mos botohet "Komunikata" e Iliris. M pyeti se n sa faqe do t dal dhe a sht gati, dhe nj artikull e kishte drguar te un javn e kaluar por un nuk e kam marr at letr. 72

Po ta drgoj kt trakt t cilin e mora n Ingolshtat te Neziri, t cilin e kishin shprnda n at rreth. Se kush nuk po e din njeriun. N letr nuk po e zgjasim por mir sht q t m marrsh n telefon. Ditn e mir. T fala F. (Faridini) Ksaj jave jam n ndrrim t par. Koh nuk pata dhe nuk kam q t'ju shkruaj atyre n Belgjik dhe Muhar remit n Munchen. Po lajmroju ti se jemi t zanun me gurt dhe nuk e di a do t marri fund ... brenda nj jave. 6. Letr e Faridin Tafallarit pr Xhafer Durmishin, nntor 1982 Shoku S. Dje dhe sot i mora letrat tua s bashku me adresat. Meh. (Mejdi Rexhs) nuk ia kam dhn se nuk jam takuar por duhet q t takohemi dhe t bisedojm pr nj sall apo lokal pr festn e 28. Nuk do t ket problem, pasi q do rreth po e feston ve e ve, do ta kemi m leht pr t gjetur sall. Por sidoqoft duhet t vendoset se ku dhe pr t'i informuar shokt pak m hert. Si po shifet, sa pr letrat e Suzans do t'i vonojn ose nuk do t'i drgojn hiq, por neve na duhet q kt pun (detyr) ta kryejm qoft edhe me t holla se prndryshe njerzit do t na keqkuptojn. Un bisedova me Namiun dhe me Hafizin q ta bjm nj kontrat me ata njerz q po i krkojn kto, nj afat deri m t parin 12 (1 dhjetor 1982). Nse nuk na vijn letrat ather do t'ja paguajm kurse gurt (e varreve t Jusufit, Kadriut e Bardhoshit) t vendosen sa m shpejt. Bisedova me Ukn (Xhafer Shatrin) javn e kaluar n telefon. Ishte shkua n spital dhe ishte br merak pr ne, sidomos pr ty q e kishe krkuar n telef. e nuk kishte qen aty. Por un ja sqarova se jena mir dhe t tjera. E informova dhe pr t holla se na duhen pr Z. e nr. 2 dhe t tjera. Uka tha se do t'i drgojn 2000 Franga. Ende s'i kam marr. T shtunn dhe t dieln ishim n vizit te do shok n Zvicr dhe mir kaluam. Kishte djem t mir por duhet q ndokush t'i informon, t shkon pak m shpesh. Un ia qova nj letr dhe faqen 7 t materialit Shaqs dhe i thash q t merr kontakt me tezakun tim se aty afr Shaqs ishin, 30-40 km larg tij. Pak e njoftova edhe tezakun se do t vjen nj shok dhe me at i thash mos kij kurrfar frike. ... Rrotullat (shiritat e makins s shkrimit-shn i Xh D) e kauukut un nuk po i dij se cilat jan. As letra t holla nuk ka n kofer. E di se ka pas m prpara por sot gjithkah i krkova dhe nuk i gjeta. ... T fala F. (Faridin Tafallari) 7. Letr e Faridin Tafallarit pr Xhafer Durmishin, nntor 1982 Shoku S. Letrat me letra i mora dje sot ato q duheshin shprnda i drgova npr vendet e caktuara. Ti drgova dy trakat (shiritat) e makins dhe ja sot po t'i drgoj edhe kto materiale q sot i mora. Kurse kasetat prej Munchenit si kam marr. S. shih pr letrat q duhet drguar Suzana nga Shq. (Shqipria). Mos t'i vonojn se njerzit jan tepr t interesuar se ka po bhet me gurt (e varreve t Jusufit, Kadriut e Bardhoshit-shn i Xh. D.) dhe ksaj pune duhet t'i japim fund bile para kremtimit t Fests s 28 Nntorit t jen t vendosur. 73

Po m vetin njerzit edhe pr Festn se ku do ta festojm dhe pr kt duhet me u angazhua se koha po afrohet e ta dim q t mos vjen kah fundi e mandej t bhet pr s nguturi. Nj dit erdhi Has. (Hasan Veselaj) dhe Sahi. (Sahit Tofaj) te un. Morn Z. (Zrin) Nr. 1-2 dhe hyn pak rreth situats s N. (Nuhi Sylejmanit) dhe Nexh. (Nexhatit=Osman Osmanit). Me far qllimi e patn nuk po e dij, por pr ata t dy nuk foln mir, sidomos pr Nexh. (Osman Osmanin). Pr N. (Nuhiun) e kritikuan me ca fjal t ndyta dhe than se i kan thn N. (Nuhiut) se ato fjal q i kam dgjuar te ata shokt, nse jan t vrteta, po t isha un si ti do t mbytesha. I bana pyetje pr Nexhatin (Osman Osmanin) se a po takohen. Jo tha Nexh. tha u hup si me mos pa qen kurr edhe e tija tha s'po merret vesh.. Sahiti tha un nuk po dij se si po shkon kjo pun. Kur e bra at udhtim me Nexhatin m thoshin se sht shok i mir, kurse tash po thon i keq. Pse t mos m tregojn m par.. Po un tha jam q t gjith t bashkohemi e t'i lam thashethemet. Hasani tha se Nuhiu me t vrtet n koht e fundit filloj t prhap fjal t kqija kundrejt disa shokve dhe tjera e tjera. U interesuan se a po takohem un dhe ti dhe ku gjendesh. I thash se nuk dij, po lajmrohet ndonjher n telefon ju thash... M shkruaj pr t gjitha T fala F. (Faridini) 8. Letr e Faridin Tafallarit pr Xhafer Durmishin, 2 dhjetor 1982 Shoku S. 2 dhjetor 1982 Un dje isha n Ludwigsburg dhe u takova me Hafizin dhe Haxhiun. Biseduam pak rreth 28 Nntorit dhe t ndryshme. I mora edhe nj mij cop Zra t Kosovs dhe kah u ktheva shkova tek Mejdi Rexha. Aty takova edhe Selim Kocn dhe biseduam rreth ksaj dasme q po afrohet, si po dihet dit pune. Por nuk po e dij si do t bhet, a do t dalin apo jo. Pr disa po e dij por pak. (Mejdiut) ia dhash edhe 80 ZK (Zra t Kosovs) dhe thirrjet dhe i porosita q t'i lajmrojn do njeriu ashtu edhe Selimi. Pr Abdurr. (Abdurrahman Sadikun) edhe un isha i habitur por ai kishte qen tek shtpia n pushim... Sa pr pun, shum pun jam kah i bj me Hafizin se t tjert jo aq t gatshm. Lajmroju njher n telefon zotit E. (Engjll Kolanecit) se ai m tha se do t'i qoj letrat e Suzans dhe nuk po i qon. Ti e di se i kemi edhe 1500 DM pr ZK me i pagua. Ismeti dhe Mejdiu e din se do t'ju kthehen t hollat. Pasi Engjlli m ka thn se (letrat rreth shtjes s gurve t varreve-shn i Xh. D.) se ne e kena borxh q kur t vin letrat e Suzans me ua kthye t hollat, se nuk jan pak, pr ne jan mjaft 2500 DM. Apo ta marr un e t'i them se nuk jena asish t rrugve q t bjn si t don ata. Sot e mora kryetarin e Klubit "Emin Duraku" dhe i thash se do t'i bije thirrjet dhe ZK, pr nesr t premten do t'ia qoj vet dhe do t kthehna menjher. Do t shkoj me tren se kshtu m tha Uka. Dhe sigurisht shum mir do t'ju vjen... Pr n Turqi m trego sa cop me i drgue dhe adresn. Thuaju se kt e krkon Mejdiu se kshtu e bm dje. Pr video u kuptuam. N Troisdorf jan shprnda kaseta dhe i shkruajta nj letr Qazimit, si m the vet. Pr nj klub apo dhom jemi t interesuar pr ta gjet. Bile si t mundemi n Ludwigsburg me mir. Kemi shpresa. 74

Murati n Bernhausen m tha q ta marr videon dhe fmijt e t shkoj t dieln e t bisedoj. T fala F. (Faridini) Nse e ke numrin e tel. ose adresn e Has. ma drgo se nuk po e dij.

9. Letr e Faridin Tafallarit pr Xhafer Durmishin, 7 dhjetor 1982 Shoku S. 7 dhjetor 1982 Sot i mora letrat tuaja dhe i drgova por pata pak vshtirsi derisa e gjeta numrin e telefonit t S. Bytyit dhe nuk jam i sigurt a sht ky numr apo ndonj tjetr. Por un e shnova kt numr: 21288802. Vetm kt e gjeta. Un kalova shum mir n Dyseldorf. Biseduam me t dy Bacat, me Zymer Kryeziun dhe me B. Avdi (Abdyl Begishollin). M pyetn pr ty si je dhe t bn t fala shum. Dhe me Hyzriun (Hyzri Rekn) hym lidhur me Nuhiun. Un pak i njoftova se si ka qen puna me sa mujta vese edhe ata e kishin marr n sy prej m prpara, ja kishin par fytyrn e tij t shmtuar. Mua m bri pyetje edhe nj tjetr por atina i tregova se sht mir dhe me familje mir. Aty m kishte vrejt Baca Avdi dhe kur mbetm un dhe Baca me Hyzriun, m tha se ashtu duhet q t mos ta din t gjith se ka ka ndodh ose kush sht Nuhiu, derisa ta shpallin t gjith nj zri. Baca Avdi m pyeti pr ty, tha a sht me ju Sknderi apo me Nuhiun. Un i thash me ne ka qen dhe sht dhe ne jena me ta. M porositn q t kena kontakte m shpesh dhe t bashkohemi q t mos na pran kush se ktu po flasin keq pr ju.. Pra nse ke ndonjher mundsi merre Hyzriun n tel. se e kishte n banes dhe mua ma dha (numrin). Dhe nse t pyet i thua se un ta kam dhn numrin. I thash Bacit Zymer dhe Bacit Avdi t dalin nga ne. Hyzriu dhe Baci Zymer kishin qen n Bruksel pr 28 Nntorin dhe kishin kaluar shum mir. ... Pr leje me kalua pr dasm i tregova H. dhe ai e lajmroi nj ... (t afrm - shn i Xh. D.) t vetin dhe tha se do ta qon at letr. Pra merre n telefon. Uka m tha thuaj Sknderit q e ka marr letrn tnde. T fala F. (Faridini) E kam shkrua shum pr s shpejti q mos ta vonoj.

10. Letr e Faridin Tafallarit pr Xhafer Durmishin, 9 dhjetor 1982 Shoku S. 9 dhjetor 1982 Un i lexova letrat tuaja dhe jam dakord me t gjitha. Pr dasm Uka tha q t vish mir por pasi e ke t hanen me u lajmrue ather nuk po e shoh t arsyeshme q t udhton me letr t huaj, se edhe nuk po prngjan n ty. Letrave ju bra nj fotokopje dhe i ndala kur t tjerat po t'i drgoj s shpejti. Mbrm m muar n telefon E. (Engjll Kolaneci) dhe m tha se letrat t'i kam drguar 2 her dhe u jan kthye? I thash q t'i drgon n emr t Besimit. Ndoshta thash do t vin pra mir ju pafshim. Uka m tha se e kishte marr letrn tnde me shum fleta dhe tha jam dakord me plqimin e tij dhe sa m par me u takue. T fala F. 75

11. Letr e Faridin Tafallarit pr Xhafer Durmishin, ndonj dit pas 10 dhjetorit 1982 Shoku S. Ramiti ishte edhe n dasmn (demonstratn e Gjenevs-10 dhjetor 1982) dhe ndejti nja dy dit te un. Nj letr ta kam postue s bashku me t Hafizit. A i more apo jo m shkruaj se ndoshta ka humb, se n at letr i futa 20 DM e bn q i qelin pr shkak t t hollave. Aty ka qen nj letr me m shum fjal. Sa i prket ZK (Zrit t Kosovs) edhe ksaj radhe e shprndava un, me an t posts npr shum vende n Turqi, Australi, n Gjermani, Argjentin, po edhe Ahmetit (Ahmet Sadikut) e Besimit (Besim Rexhs) ua postova nga 20 cop. N Australi (Shoqris Bajram Curri) 50 cop e kshtu q m kan mbetur edhe 30 cop dhe kto i lash pr diku m me rndsi. Pr Zrin, me kt numr shum jan kah e lavdrojn. Pr Shaqn, mbram bisedova n tel. dhe e veta m konkret pr at material. M tha se e kam prdor npr shum vende n biseda ku kam qen npr shok, kurse pr 28 Nntor tha se edhe ata q e kishin prgatitur ngjashm me kt me data e tjer dhe nuk kishte pas nevoj ta lexon, kurse npr vende t ndryshme shum kishte bisedua pr prmbajtjen e tij. I thash q ta drgon tek un, tha ani dhe t bri shum t fala. Shaqirit (Shaqir Shabanit) shkruaji se shum bn pyetje pr ty sa her q paraqitet n telefon. Edhe Meh. (Mejdi Rexhs) i shkruan po jo shum dhe thuaj pr ata eka q t m'i jap mua. Kto dit i ka vdek nj mixh. Thuaj q pr do rast le t paraqitet tek un, dhe i thua se ti paraqitesh tek un... T fala F. (Faridini) 12. Letr e Mejdi Rexhs pr Xhafer Durmishin, disa dit pas 10 dhjetorit 1982 Tungjat jeta shoku S. S'pari po ju krkoj falje q jua vonova prgjegjen, por m beso se s'e kam lan pr nasgja, por kushtet kurbetqare s'po na lan asnj pun ta kryejm si duhet, po mendoj me koh. Shoku S., ju falemnderit n ngushllime, por do t mundohem t mahemi t fort pa tjetr, se e dim q kshtu e ka jeta. Shoku S. un deri diku u mundova q t'i kryej qato porosi q m'i kishe dhn. Sa i prket qtyne t hollave q jan drgu n konto t Kosovs, kto jam mundu, dhe deri diku i rregullova. Jan edhe 2 vende ktu n Sindelfingen t cilat jan kan t autorizuar me i tubua t hollat, ku un mendoj pr s shpejti do t'i siguroj edhe ato e do t'i drgoj ty, por me qata emna q Nuhia i ka tubua s'po di si t'ia bj. M trego ka me ba. Shoku S. ne t gjith jemi mir me shndet, ashtu edhe me pun. Me than t vrtetn un kam pas dshir t takohem dhe t bisedojm kshtu rrafsh pr shum gjra se po kam frik mos n t ardhmen do t na sjellin prsri pasoja, pasi q edhe fjala popullore thot se tesha qysh t vishet edhe shtirret. Pr kt arsye edhe sht kan m se e domosdoshme t bisedonim goja gojs, se ty t kujtohet qysh kur jeni kan hala pa u prish me N. (Nuhiun), t'i kam pas than do fjal t te, e tash zavendsi i tij sa i prket pr ne, disa na metodat e t prparshmit qysh n fillim po i prdor. Pr kt arsye pra sht kan ma mir t ishim takua. Shoku S. nuk po e zgjati shum se mos po bhet e teprt. Sa pr t dhnat e Islamit dhe t Shabanit asht kan m mir t'i drejtohesh Ismetit pasi q ai i njeh m mir. Pra m lejo t'i prcjell prshndetjet m t sinqerta, dhe mir u pafshim. M. (Mejdi Rexha) 76

13. Letr e Faridin Tafallarit pr Xhafer Durmishin, 14 dhjetor 1982 Shoku S. (Xhafer Durmishi) 14 dhjetor 1982 Po t informoj me disa gjra ma konkrete. Organizimi i dasms (demonstrats s 10 dhjetorit 1982 n Gjenev-shn i Xh. D.) ka qen n rregull edhe pse ishte dit pune por mir u tubuan me autobus. Ka qen tridhjet e dy pjesmarrs. Kshtu q gjat udhtimit mir kena kaluar, edhe atje kur arritm u mblodhn mjaft puntor sa q s'kena prit aq. U takova dhe me U. (Uka=Xhafer Shatri-shn i Xh. D.) qysh n fillim dhe m pyeti pr ty. Un i tregova se nuk ke pasur mundsi pr shkak t letrs s udhtimit dhe se ke pasur q t paraqitesh t hanen te avokati. Uka m tha u dasht q t vije dhe pr at q duhet pr bisedime se edhe e kishin siguru nj vend pr bisedime. Darsmn e filloi U. me pak dhe ashtu ka shkuar deri n mbarim. Shum n rregull ka shkuar, dhe nga ana e Zvicrs jan shum me sukses sa e pranuan. Pas demonstrats u kthyem n klub t Gjenevs dhe aty U. m muar n nj dhom dhe biseduam gjersisht pr Nuhi (Sylejmanin), bacn Ja (Jahir Jahirin), Has. (Hasan Veselin) dhe Sah. (Sahit Tofajn). Por Uka me plot t drejt kishte q t thoshte se ne aspak mos t ngutemi dhe sa ma fort ta ruajm gjakftohtsin. Se si t kam shkruar edhe m par se Hasan Veselaj dhe Sahit Tofaj jan munduar q t pengojn organizimin ton me autobus n shum vende, mirpo si m par ashtu edhe ksaj radhe dhe n t ardhmen do t'ju dshtoj. Un si shum her q i kam informuar shokt edhe ksaj here (dhe hert tjera do t'i lajmroj shokt) shkova te baca Jahir tri her dhe n hern e mbram, shkova dhe i thash se n sa ora po nisemi dhe i thash t bhet gati n mngjes pasi pat premtue se do t vjen me autobus. M tha se un nuk mund t vij se nuk po m lejon firma. Por kur pe shoh n Gjenev para meje kishte mbrri me grupin e Nuhiut. Mua ajo aspak nuk m befasoi se at edhe e pata mendua. Por edhe n darsm jan mundua t bjn dika po s'mujtn. Kto ia thash dhe Uks, por U. thoshte q t mos ngutemi. Nj nat para dasms fola edhe me Hasan Veselin n telefon dhe me ca fjal n fillim m t buta por m von dhe m t egra dhe ia thash at q krkonte. I thash se je prars i shoqris dhe asgj tjetr dhe se nuk do t'ia arrin dot ... do t pengohesh nga ata vet t cilt mundohesh t'i gnjen. Mua m lypi nj takim qysh at nat n telefon dhe me kmbngulje. Nj gj t pamundur. Ai mendonte se edhe un do t pranoja nj gj t till, q kurdo q Hasan Veselit t'i tekej nj mendim dhe ne menjher t'i marrim njerzit t cilt jan t gatshm pr pun e jo pr gjykim e thashetheme. Kur pash q ora (ishte) njmbdhjet (23 i nats) ather edhe un kmbngulje i thash se jo dhe jo, pik. Ather m krkoi tjetr takim me tr shoqrin dhe me ata shokt e Vaiblingenit. Por edhe kt e refuzova, e pash t paarsyeshme se aty kishin me qllim q shoqrin ta marrin npr goj dhe t ken e t bisedojn me at gojn e tyre t flliqur pr asgj tjetr vetm t ken t flasin ato q ne as q duhet me merremi... Ashtu edhe me nj tubim t dieln q u takuam me shoqrin ton m t afrt i biseduam dhe mbeti q kjo t mos na brengos. Por nse jan pr pun le t urdhrojn, e sa pr fjal jo. Se un i thash Hasanit mos je kah flet n emr t kolegut tnd, dhe ai m bri shum pyetje se cili sht kolegu im. Un i thash Nuhiu. Mu prgjegj se s'e ka ai koleg por ne e kemi koleg, kurse n darsm ai ka ardhur me te. N darsm m foln t dy Hasanat dhe Sahiti dhe un ju fola. Sahiti m tha kemi dshir t bisedojm me ty, se mos po t shtin dikush prej nesh q t mendon keq. Un i thash se kurr nuk mundet me m shti dikushi q t flas keq pr ju, por un e fola at q u desht dhe se jam i gatshm t'ju prgjigjem kur do q t doni me mua ose me ndonj tjetr, me tr shoqrin jo.

77

Uka pasi q bisedoj me mua, bisedoi edhe me Hafizin (Gagicn) e Haxh. (Haxhi Berishn), por me kta shum pak dhe mandej ka biseduar dhe me Nuhiun. Mua Shaqa (Shaqir Shabani) m tregoi se ishte takuar me Nuhiun. Pas takimit (t Uks) me Nuhiun un nuk e takova Ukn. Pr ... takim U. nuk ma caktoi kohn as prafrsisht vetm q tha duhet sa m shpejt. Ja krkova at q m porosite (artikujt) nse jan t gatshm por nuk m'i dhan dhe m porositi q t mos paraqitesh aty ku nuk e ke rrethin m t ngusht (pr azil). Organi ksaj here do t ket m tepr pr shokt e ram dhe m tha m 15 janar me qen i gatshm q at dit t shprndahet. Ne Shoqria e Shtutgartit kena vendos q ta prgatisim nj gjysm drame e cila do t bhet prej 5-6 personave. Kjo dram do t ket prmbajtje prafrsisht; nj udbash, nj kriminel, nj spiun, i cili do ta luan rolin her t udbashit her t revolucionarit, dy revolucionar dhe nj plak q do t'i prkrah revolucionart dhe nj milic q nuk do t flet hiq. Kjo mendojm pr 15 janar t jet e gatshme por sht pika kryesore q a do t mundesh me e prgatit tekstin brenda ksaj jave ose tjetrn se nuk dij a do t munden Hafizi e Haxhiu ta prgatisin se nuk kishim koh q t bisedojm at dit t diell por ata garantuan q do t bhet teksti po s'po e dij ende se (a do ta bjn ata vet) apo foln n emrin tnd?... Pr takimin me Hasanin dhe Sahitin do t takohem sipas porosis... se me ta nuk e kena prish q t mos takohemi, por me takime t shndosha e jo t ndrhyrjeve pa lidhje. Sa pr nj takim ndoshta hiq m larg se nesr. Do t shkoj te t dy dhe do t'i falenderoj pr ato q m ke shkruar. Pr kt dram q ne kena mendua pr nder t vllezrve, pr kujtim t njvjetorit bisedo ndash dhe me U. e si ta shikoni t arsyeshme ashtu vendosne, vetm duhet sa m shpejt q t kemi koh pr ta ushtruar. M lajmro ka bre, a u lajmrove? Ktu po ta shnoj adresn e Hyz. (Hyzri Reks) dhe tel., po ashtu edhe adresn e Hafizit. T fala F. (Faridin Tafallari) Adresa e Hafizit: Sinan Gagica, Karlstrasse 11, 7140 Ludwigsburg Adresa e Hyzriut: Hyzri Rekaj, Mintorpstrasse 27, 4 D-dorf Tel n pun: 0211 224006; Tel n banes: 0211 329739 14. Letr e Faridin Tafallarit pr Xhafer Durmishin, 20 dhjetor 1982 Shoku S. 20 dhjetor 1982 Kto q po t'i drgoj jan t marruna nga Neziri i Neuburgut. Mua m'i dha Hafizi, dhe ja tek po t'i drgoj t cilat jan edhe t shnueme se prej kujt jan. Un me Hasanin (Veselin) dhe me Sahitin (Tofajn) nuk jam takua. Nj dit u mundova q t takohem por nuk ishin t pajtimit Haxhiu dhe Hafizi dhe un prita q po m lajmrohet Hasani por ai s'u lajmrua dhe kshtu mbeti. Un i largova nga banesa t gjitha ato q ishin m me rndsi dhe i kam shum n vend t sigurt ku askush s'e di. Deri sa t kalon kjo situat para vitit 1982. T kesh kujdes edhe ti. Ti nuk m shkruajte se ka bre pr vete dhe U. (Uka) nuk u lajmrue. Un e kam nj numr q Uka ma dha n dasm por nuk po e shoh q arsyeshme q un ta marr ne tel. para se ai t m merr, dhe un s'kam ka t'i them. Ne vendosm q ta prgatisim nj gjysm dram me afr 30 minuta. Me siguri tekstin do ta drgon Hafizi. M shkruaj dika pr prgatitjen e 15 janarit, pr salln q 78

ta sigurojm dhe a ta marrin at t vitit t kaluar, ku e kremtuam 28 Nntorin, q t mos bhet von dhe t tjera. Meh. (Mejdi Rexhs) i thash q t m'i dorzon eka, n (baz) t porosis tnde. Mejdiu i kishte drgua edhe ato 600 DM n konto. Haxhiu kishte mbrri mir n Zvicr. Isa Demi po shkon te shpija m 23 dhjetor. Kishin ardh nja 2 shok te do shok e i kishin thn mos u ngut se do t bhet dika se ashtu po pritet dhe se kjo dasma e Gjenevs ka dhn nj jehon t madhe n Kosov, se ata jan ardh para dy dite nga Kosova. Sot i mora 10 libra nga Vjena t shokut E. H. me titull "Titistt" me 600 faqe. Ktu dhomn q e kena marr po takohemi ... dhe po bisedojm. Jena 10 antar q po paguajm nga 50 DM n muaj. Njher sht kah shkon n rregull. T fala F. 15. Letr e Faridin Tafallarit pr Xhafer Durmishin, 5 janar 1983 Shoku S. 5 janar 1983 Po t lajmrohem nga spitali. N spital erdha se isha shum keq prej barkut. Pr her t par jam shtrua n kt spital se kam dgjuar shpesh fjalt e popullit kur thon se as armikun mos e pasha ktu. Tani jam mir por si po shifet kta dojn t m mbajn m gjat por un do t lypi q m 14 janar 1983 t dal nga spitali. Sot po t'i drgoj artikujt q i mora nga Uka, dhe po t'i drgoj me post t shpejt. Sa i prket letrave q vin nuk ka problem se pa humbje shoqja dhe un po i drgojm menjher (n t vrtet shoqes po ja jap). S. pr fotografin e Hydajetit ndoshta sht von me ta drguar por ma mir ti leja vendin dhe le ta merr Hafizi te Remziu dhe at dit q i qon atje e qon edhe ate. Pr tjerat q duhet me ja drgua U. nse nuk sht me shum rndsi le t mbeten kur t dal nga spitali se jan n tjetr vend. Thirrjet i shprndava dhe shum mir ishin t shkruara. T fala F. Sa pr salln sht shum e mir dhe pr leje nuk do t ket problem. Edhe pr gjrat tjera t gjitha n rregull.

16. Letr e Faridin Tafallarit pr Xhafer Durmishin, 19 janar 1983 Shoku S. 19 janar 1983 Pr bisedn q bm rreth Kp se me u ue pasi Abdyli nuk u ardh, mundesh me e que edhe te R. se e para s'mund ta kupton se ka sht dhe e kishte dhomn q nuk po i przihej tjetr. Por ti bn si ta merr mendja. Un t njoftova edhe pr t hollat q i kena borxh. Se me t vrtet jan shum dhe duhet q t'i paguajm patjetr dhe se nga rrethi yn jan br tepr dhe s'keni kujt t'i drejtohemi, kurse borxhlit po i lypin t vetat, t cilat do t'i radhit ktu ma posht. Por n ann tjetr nuk duhet q t na skuq kjo pun, se duhet t dihet se ktu ka qen puna m tepr dhe sidomos me t hollat. Kto t gjitha jan t shnuara dhe do t shnohen edhe m tej: Ja po i shnoj t gjitha me radh: 1500 DM Pr numrin e ZK (Zrin e Kosovs) nr. 3 2000 DM Pr numrin e ZK (Zrin e Kosovs) nr. 4 1000 DM Pr gurt (e varreve t Jusufit, Kadriut e Bardhoshit) q jan mbet borxh qysh nga viti 1981 79

500 DM Pr pllakat q i kan qit rretheve (t gurve) dhe pr pastrimin q i pastrojn gjat vitit, 500 DM Pr avokatin, vetm ksaj hers s fundit q na ka ndihmua pr gurt q i vum, 1000 DM Pr Mejdi (Rexhn) dhe Ismet (Klaiqin) q i dhan pr autorizimin e Suzans. Por pr kto un si t thash nuk ju kam garantue q ju kthehen (shum m mir me ju kthye) Kto i kena pr t'i paguar. Dhe un jam i mendimit q kto t'i paguajm dhe mos t na mbeten q t na tubohen shum e mandej s'po kena aq pare q t'i paguajm t gjitha. T fala F. S. Shiqo me Ukn, bisedo pr kto q t shkruajta e t'i heqim e t marrin drejtimin t dim se ka me br. Sqarim: ZK = Zri i Kosovs, q ka kushtuar botimi. Gur - sht fjala pr gurin e varrit t Jusuf Grvalls. Pr Jusufin sht paguar n veanti, se si azilant qyteti nuk e ka ndihmuar.

17. Letr e Faridin Tafallarit pr Xhafer Durmishin, fillim i gushtit 1983 Shoku S. Mbrm bisedova me shokun Xh. (Xhafer Shatri) dhe m porositi q t premten me i njoftue shokt e Munchenit q edhe ata t tubojn sa m shum njerz dhe t marrin pjes na varrimin e atij kroatit (Stjepan Gjurekoviq-shn i Xh D.), Drejtor i INAs. Dhe nj shok prej tanve me nja dy fjal me i que ngushllimet n emr t popullit shqiptar. ... Ky sht nj njeri q shkroi pr demonstratat n Kosov... T fala F. Shoku S. edhe leximin tnd me e fotokopjue dhe me ua drgue n Turqi shokve. Kshtu m tha Xhema (Xhafer Shatri).

18. Letr e Faridin Tafallarit pr Xhafer Durmishin, 10 qershor 1983 Shoku S. 10 qershor 1983 Do t ishte mir q n javn e ardhshme t dalsh nga ne, pasi q jan tri dit pushim dhe ta shfrytzojm kohn q t dalim dikah npr puntor. Sidomos n kt situat kur njerz t tipave t ndryshm apo t'i quajm reaksionar q mundohen dit e nat duke mos pushuar me propagandat e tyre t flliqura, kur neve na presin si shok dhe vllezr npr do vend dhe kan dshir q t bisedojn. Pra pse ne mos t'i vizitojm q t'ja mbyllim rrugt armikut! Ne para tri jave ishim n Ingolshtat dhe aty na pritn shum mir dhe para se t ndaheshim na porositn q sa m shpejt t'i vizitojm edhe njher dhe na than sipas mundsis nga mesi i ktij muajit. Dhe na u lutn q sipas mundsis t'ju qojm edhe ca kngtar me vegla muzikore q ata t'i informojn shokt pr nj mbrmje dhe do t kish shum sukses. Nse kishe mund me Xhavitin t bisedoje q ai t'i kishte marr ata t rrethit t Bielefeldit dhe t'ja kishim kushtuar asaj shoqrie, pasi q jan t gatshm pr 80

do gj edhe pse pak larg, do t'ju kushtoj rruga por n ann tjetr do t bhet shum mir. Pra shif n kt drejtim dhe na lajmro sa m par. Pr kt t ka shkrue edhe Hafizi, por ja edhe un. Tjetra, disa shok n Augsburg edhe ata kan shpreh dshirn pr nj vizit dhe aty do t ishte mir pr t'i vizituar dhe s bashku do t shkonim n Ingolshtat. Un isha javn e kaluar te Murati dhe ai m tha t shkojm si t mujm. Pra mendo n kt drejtim m tepr. Mendoj q pik e par sht q edhe ktu t rrish disa dit npr shoqri se sht m se e nevojshme. Imerjahi i Dyseldorfit m muar n telefon dhe ai krkoj q ne me shkua te ata pr nj vizit pasi q edhe atje nuk jan mir. Pr ty i thash q njher sht i zanun me pun, kurse pr ne i thash t shohim me Remziun dhe Shabanin e nj apo dy t tjer me dal, por vetm n mnyr shoqrore me bisedue dhe asgj n emr t Lvizjes. Edhe baca Zymer (Kryeziu) na ka thirr pr nj vizit si bashkvendas para nj kohe. Un me Imerjahin kam biseduar pr disa pun si arkatar i klubit dhe besoj se do t bhet mir. Pra m porositi q ti me e marr n telefon. Numrin m tha se e ke, por qe ku po e shnoj: 0211784472. Kt t shtun e kemi nj takim me shokt, Mejdi (Rexha), Shaban (Bobaj), Hafiz (Gagica), Nami (Ramadani) dhe un pr ta lexuar Qarkoren e drguar nga Redaksia e Zrit t Kosovs. Kt takim do ta bjm tek Mejdi (Rexha). T fala F. 19. Letr e Faridin Tafallarit pr Qendrn Ekzekutive, 6 shtator 1983 Shokve t QE (Qendrs Ekzekutive) T dashur shok, Nuk po ndalem n at q t krkoj falje pr mos shkruarjen e letrave, por un n letrn e m parme t Xhem ju prgjegja vetm shokut Xh. me nj letr t shkurt n disa pika t shkurta dhe ajo q shoku Xhem i pat propozue un isha plotsisht n pajtim n prgjithsi dhe ashtu mbetem. M von mora dhe letrn nga shoku Il (Ilaz), nj letr prej 9 faqesh dhe t ciln e lexova m ngadal (se un e kam si zakonisht q t'i lexoj nga dy apo tri her por ksaj radhe vetm njher se vrtet ishte pak e gjat dhe prandaj e lexova njher por ngadal. Kurse un nuk e mora makinn as n dy faqe, e ksaj ka me i than? Pra vet po i prgjigjem jo mir e jo drejt dhe jo gatishmri, por po e them at t shokve dhe ne duhet dhe duhet patjetr pak e jo aspak. Me shokun Il (Ilaz-Ibrahim Kelmendi) kemi patur rastin q mbas ngjarjes s rnjeve t shokve ku n ato qaste ishte nevoja q t tubojm ndihma pr familjet e shokve (dhe tani) por npr disa rreth na premtonin shum por me fjal kurse me vepra hi. Ashtu edhe sot n t tilla rrethe, kurse shokt aktiv q jan treguar si m par ashtu edhe sot e kurdo q ka nevoj jan dhe do t jen prher q do gj t ja falin atdheut. Por duhet ta kemi nj gj t kjart se do gj q u krkohet ktyre shokve po ju bien e tr ajo barr, se shum mir e ka cek shoku Xhem, se edhe nuk po jan aspak t sigurt as pr pun, por duke prit a sot a nesr po ja jep letrat. ZK edhe ksaj radhe u shprnda mir dhe shum mir e kan prit dhe ZK-s duhet t japim rndsi q sa m fort t shprndahet dhe npr disa rrethe ku shum pak po shkon. Po sidomos shtjes s organizimit, ajo sht m se e domosdoshme, sht fjala pr antar, formimi i celulave aty sht e tr puna. Celula duhet t ket n do qendr, rrethe t ndryshme e n do skaj, te do njeri i ndershm. Se ka shok ku kan dshir t jan t organizuar dhe nuk jan. Kjo sht dm i madh pr ne, q t na mbeten shokt kur sht i gatshm pr do gj, se npr disa rrethe kam vrejt se po kan dshir dhe nuk npr celula. Sot sht kjo koh ku edhe shum puntor e kan 81

po se nuk kan rrug tjetr pos q t bashkohen, pr kto duhet t ket m fort shoku Salih ai q duhet t gjej shokt m t besuar npr vende t ndryshme dhe t'i organizoj. I mora dhe letrat e fundit t shokve Xh. dhe Il. dhe i lexova me vmendje. Shoku Il. bnte fjal rreth disa fjalve q nuk kan skaj t sosen, thash e themet me t vrtet jan t shumta por as q kan pr t'u zhduk ndonjher, por neve shum pak duhet t na hyn n pun apo aspak. Ktu n rrethin e Shtutgartit ka pasur dhe do t ket, por neve na mbetet pr detyr q me pun t prditshme t'i mundim. Ja kisha me hy vetm pak n t kaluarn, t sotmen e t ardhshmen. Ktu te na e kena pas dhe e kena Nuhiun, i cili nuk ka menduar gj tjetr pos ka vepruar q me thash e theme do t'ia arrin qllimit tij t poshtr. Ky far Nuhiu dhe tipa t till t nj brumi t mykur jan munduar q mbas ngjarjes (17 janarit 1982-shn i Xh D) t fusin nj prarje deri n palc vetm e vetm pr t'i pra q m von t'i plotson detyrat e tija aq t poshtra sa q dy shok mos t mbeten bashk dhe vet t luaj si t don. Por t gjitha i shkuan huq. M kujtohen poshtrsinat e tij gjat qndrimit t tij n banesn e Vllezrve Grvalla ku mundohej t qes fjal q as n letr nuk mund t shkruhen... duke menduar mendja e tij e prishur nga idiotizmi q mendonte se ka t bj me njerz t rinj dhe se fardo t thoshte do t besohej, sa aq shkoj, sa q edhe shoqes vet t jets t'i qes fjal q at s'mund ta bj as nj ... Po do t'i vjen dita e do t'i thuhen t gjitha para syve t tij. Dhe sot shkon me shokun e vet R. Salihin q fort mir e ka dit se far "shoku" i Sokolit (Jusuf Grvalls) ka qen ai R, dhe sot me gazetn Puntort del si hije e zez dhe thot se ata me ZK e kan lan rrugn e shokve dhe jan lidh me ballistt, kurse tjetr kund thot se gazeta Puntort sht shtylla e Lvizjes. Por tani ka mbetur vetm me disa njerz t kafeneve q deri (para) disa ditsh thoshte vet se kta nuk bjn, kurse tani i ka shok m t afrt. Por po e lm edhe kt e po kaloj n vizit q ishim n D-dorf. Aty kaluam mir pos fjalimit t (Milaim Zeks) Ganiut, neve ksaj radhe na kan nderuar shum dhe n prgjithsi ka qen shum e suksesshme. Patm takime me shum shok si me bacat, t dyt ashtu edhe me kryetarin e klubit dhe me I. Po sidomos edhe me Muhametin dhe kshtu q prgjithsisht ka shkuar shum mir dhe besoj se n t ardhmen do t bhet edhe m mir. T gjith shokt tregonin gatishmrin e tyre pr do gj q do t ket nevoj. Un bisedova me bacin Zymer dhe e veta se si kishte kaluar n pushim (n Shqipri-shn i Xh D); m tha shum mir, m tha dhe pr Dritn (Suzana Grvallnshn i Xh D) dhe tr familjen e Sokolit se ishin mir dhe prgjithsisht mir m tregoi. Edhe pr nj fjal q e kishte dgjuar por mua si m tregoi Baci Zymer (Zymer Kryeziu), se Syla i Dyseldorfit q ka qen n pushim n Shqipri dhe e kishte vet shoqen e Sokolit e i kishte thn se ti ke qit fjal se Ibrahimi paska gisht n vrasjen e Jusufit, por kt si m informoj mu gjoja se Drita vet nuk e kishte than, por kt e kishte thn Syla i Dyseldorfit? Un ndgjova vetm kaq dhe kshtu por kisha me thn se fjalt nuk ndalen. Sa pr nj letr un ia kam drguar Drits por ende nuk kisha dgjuar pr kt fjal por me fjalt e shokut Jahir q ishte vitin e kaluar dhe ashtu ja shkruajta q njerzit q po vijn n pushim, mos t bisedon me donjrin se mrgimtart po i keqprdorin fjalt, jo q po don ashtu por tani edhe jan mrzit dhe kshtu po dalin fjalt. Sa pr organin ja kishte que baci Zymer dhe fort e kishte plqyer Drita, kurse gazetn Puntort, njri i Mnchenit e kishte marr me vete dhe e kishte shprnda npr kosovar. Atje kt po i njihshin si njeri t udbes. Shoku Iljaz po t pyeti pr organin ksaj radhe, a e kan drguar prej Zvicre dhe a e kan drguar n disa vende. Ndoshta s'u dasht por nuk e kan dit se mua n hern 82

e fundit m ke shkrua q vetm n nj adres me t'i drgua, por n t ardhmen prsri na lajmro q ta dim. Ksaj here ia drgova edhe Naimit 10 numra se m'i krkoj n telefon. N t ardhmen edhe pr kt na shkruaj nse e ke afr, mos t'ja postojm se edhe posta po kushton. Pr kasetat q t kam shkrue na i kena tjerat vetm at t parads s ushtris nuk e kena, por si t mujsh na e drgo. Prndryshe do ta gjejm edhe ktu po ma von. Pranoni prshndetja vllazrore F. 6 shtator 1983 Mrgim, 20. Letr e Xhavit Ramabajs pr Faridin Tafallarin (dhjetor 1983) Shoku Faredin, Q n fillim t ksaj letre t krkoj falje q nuk munda t vij n Shtutgart q t marr pjes n tubimin e caktuar (t Bashksis s Klubeve-shn i Xh D), por pr munges do e njohtoj shokun Skend m gjersisht. Tani shoku Faredin t njohtoj se un sot po me kt letr lshova n post edhe 2470 marka t tubuara nga disa shok. Kto i adresova n adresn tnde. Para disa ditsh m than edhe tre shok se kan drguar t holla po pr kt qllim, vetm se i paskan adresuar n Lvizje. Kta t tre paskan drguar njri 130 DM, 150 dhe 250 DM. Nse i llogaritim me kto q i drgova un sot, del nj shum prej 2970 DM. Shoku Faredin, Tani t shkruaj krejt pr nj tjetr tem dhe pikrisht rreth disa fjalve t cilat i dgjova n Shtutgart kur ishim n manifestimin e dits s pavarsis. Un Xhaviti, dola n bife t ulem me nj shok nga Hamburgu pr t biseduar disa gjra. Pak m von erdhi edhe nj shok i panjohur dhe m'u drejtua dhe m tha: A je ti Xhaviti? Po i thash! A vazhdoi duke m thn se kishe paskm shitur Zrin e Kosovs dhe parat i paskam mbajtur pr veti! M erdhi shum keq q m thoshte kshtu. Un desha t bisedoj me te, por nuk premtonte koha sepse ishte shum von dhe duhej t udhtonim. Vrejta se ishte i dehur nga alkoholi vetm se kt akuz nuk ma tha rastsisht. Kt me siguri e kishte dgjuar dikund andej. M intereson shoku Faredin mos din edhe ti pr fjal t tilla. Pas disa minutash diskutimi me kt person ai m tha se quhet Tafallari. Mendova mos sht i afrm me ty dhe kshtu mund t dish edhe m mir se qe shtyni t flas kshtu. Me nderime shoqrore Xhaviti (Xhavit Ramabaja) 21. Letr e Faridin Tafallarit pr Xhafer Durmishin, fillim i janarit 1984 Shoku S. Pasi ti po priton me shkrue po t shkruaj un. Do t ishte shum mir q t jesh pr kt takim t BKSHM (Bashksis s Klubeve Shqiptare n Mrgim), se sht me rndsi dhe do t bhej nj pun e mir. Un e quaj m me rndsi kt takim se duhet t pritet prej klubeve shum pun. Prandaj nse ke mundsi eja dhe bisedojm. Prndryshe prgatit ndonj far plani t puns q t mos kaloj koha vetm me thash e thna. Kam shum pr t shkruar por e mallkoj kohn q nuk kam dhe po lodhem me pun, se nuk jam po them dembel si ti. Prej teje pritet shum pun e jo fjal apo serigji si thon kah ne, dhe jo vetm me u marr me nj klub apo nj rreth, po me shum e shum pun t tjera. Po bisedojm kur t ulemi n tavolin. T fala F. Pr ato q i kam shkrua n letr un i kam shkrua dhe ju qndroj deri n fund, aspak nuk kam gabue dhe kam mendue kur i kam shkrue. 83

22. Letr e Faridin Tafallarit pr Shaqir Shabanin I dashur shok Shaq, u informuar se je i interesuar seriozisht pr hapjen e nj klubi n Nyon. Pr kt u konsultuam me disa shok t Bashksis s Klubeve dhe pasi q i analizuam kushtet e atjeshme dhe situatn e prgjithshme ndr mrgimtar erdhm n prfundim se nj hap i till n kto kushte do t ishte m tepr i dmshm se sa i dobishm. Prej shokve t atij rrethi pritet me t drejt q t kontribuojn n rritjen e numrit t klubeve ekzistuese t Gjenevs dhe Llozans, n forcimin e tyre dhe n zhvillimin e nj aktiviteti t mirfillt revolucionar. Atje duhet t bhet pun m e madhe, sepse ka mundsi. Prandaj kujdesuni q edhe ju t jepni kontributin tuaj. Po q se ke ndonj porosi apo sygjerim se si duhet t shkojn punt andej, do t ishte mir t shkruani detalisht dhe ne nga ana jon do t japim kontributin ton. Bashksia e Klubeve Shqiptare n Mrgim (BKSHM) Faridin Tafallari, Postfach 2, 7271 Rohrdorf, BRD

Letra nga Sabri Novosella pr Xhafer Durmishin

Mars 1982 - Mars 1984

1. Komitetit t Degs s LRSHJ "Vllezrit Grvalla" 2. KRYESIS S KD T LRSHJ PR BOTN E JASHTME 3. Letra e 12 korrikut 1981 13. Letra e 4 marsit 1983 4. Letra e 9 tetorit 1982 14. Letra e 15 gushtit 1983 5. Letra e 15 tetori 1982 15. Letr F. T., 10 tetor 1983 6. Letra e 4 nntorit 1982 16. Letr, vjesht 1983 7. Letr, (vjesht 1982) 17. Letr F.T., 25 dhjetor 1983 8. Letra e 12 nntorit 1982 18. Letra e 16 janarit 1984 9. Letra e 24 nntorit 1982 19. Letr Komitetit Qendror t LRSHJ 10. Letra e 7 dhjetorit 1982 n Botn e Jashtme, 6 mars 1984 11. Letra e 23 dhjetorit 1982 20. Letra e 23 marsit 1984 12. Letra e 10 janarit 1983 21. Prfaqsuesi i Leninistve armik i leninizmit N kt kapitull letrat me numrin rendor 15 dhe 17 i jan drguar Faridin Tafallarit. 84

1. Komitetit t Degs s LRSHJ "Vllezrit Grvalla" Vllezr t dashur Letrn e juaj e muarm dhe u njohtuam se e paskt riorganizuar Komitetin e Degs dhe e paskt zgjedh udhheqsin e re. Shum mir paskt br. E shfrytzojm dhe me ann e ksaj letre u urojm sukses t plot n luftn e mtejshme q po zhvillohet me plot sukses si n Kosovn ton shum t vuajtur, si n mbar botn ku gjinden shqiptart e mrguar, dhe njkohsisht dshirojm q punn q e lan Herojt t cilt ran n ball t detyrs, do ta vazhdoni me plot sukses duke i pasur udhzimet e Tyre dhe duke u mbshtetur n shembullin e tyre. Punn q e keni br rreth shokut Xh. (Xhafer Shatri-shn i Xh. D.) pr ta nxjerr nga kampi i Roms keni br shum mir, pa marr parasysh se at nuk e keni gjetur n Rom. Dalja e shokut Xh. (Xhafer Shatri-shn im) e shkuarja tek shokt q para shum vitesh i ka organizuar vet sht br shum mir, bile m mir se sa t kishte ardh tek ju, pasi n at organizat motr Xh. gzon besim shum t madh, kurse nga ana tjetr me nj shok q e kemi ktu ka afrsi shum t madhe qysh nga koha e vuajtjes s dnimeve n kazamatet jugosllave para 13 viteve. Prve ksaj ekziston edhe nj histori tjetr q i lidh kta dy shok pr lirin e popullit ton. Pasi edhe deri m tani sht punuar n bashkimin e organizatave tona, nga ana tjetr nuk ekzistojn kurrfar divergjencash parimore, mund t themi se shtja e bashkimit mund t merret si pun e kryer. U njoftuam q Organin e pasket dorzuar n shtyp, mir qenka br. N shtojcn q e pasket vendosur ta botoni Komunikatn mir sht edhe kjo. Agroni q i paska shprehur dofar "dyshimesh" sht dashur t'i prgjigjeni prer. Sknderin e njofin ata q e kan drguar t punoj pran Sokolit e nuk ka nevoj t japi vlersime pr kuadrat e Lvizjes. Nga ana tjetr edhe Sknderi ka gabuar q i sht prgjigjur n pyetjet e tij, pasi edhe n mrgim duhet t mbretroj konspiracioni i thell. Kushtrimi dhe Qemajli kan vendosur me ardh n Evrop. Jan t mendimit q t vendosen n Austri, por, mua vend jo i prshtatshm pr shum arsye. Mendimi im sht q t vendosen n Zvicr, bashk me shokun ton q vepron atje dhe me t ta formojn Komitetin e Degs s LRSSHJ. Fjaln e kam, me antarin e deritashm t Lvizjes. Pr kt duhet t na prgjigjeni sa m shpejt. T fala vllazrore e revolucionare Komiteti i Degs s LRSHJ "Hasan Prishtina" KOSOVA-REPUBLIK 2. KRYESIS S KD T LRSHJ PR BOTN E JASHTME PROPOZIM Ky propozim i br nga Kamberi, i prkrahur nga Kushtrimi dhe Qemajli i drgohet Kryesis gjegjsisht KD pr shqyrtim. 1. Propozohet q t gjitha propozimet dhe mendimet mbi propozimet e t nnt antarve t KD t LRSHJ (pr Botn e Jashtme) t ipen me shkrim dhe kryesia n baz t shumics prkrahse t mendimeve bien mendimin prfundimtar. Duke pas parasysh se vetm Kryesia njifet mes veti (kjo duhet te vlej edhe pr ata q njifen n mes veti) Kryesia t merr prgjegjsi gjegjsisht ndrmjet t do antari t kryesis t zhvillohet komunikimi me antart tjer t KD t LRSHJ, kur sht fjala 85

pr propozimet dhe mendimet mbi to, respektivisht do propozim t drgohet n kryesi si edhe propozime nga antart e kryesis t shumzohet n 8 kopje dhe t'u drgohet antarve t KD t cilt japin prgjigjen mendimin e tyre personal mbi propozimin, me shkrim dhe e drgojn n kryesi. Pas arritjes t t gjitha (8) prgjegjeve-mendimeve me shkrim n lidhje me propozimin, propozimi aprovohet; nuk aprovohet ose aprovohet me ndryshime t caktuara n baz t shumics. T ndalohet shqyrtimi gjegjsisht prurja e vendimeve t ndonj grupi jo formal nga ana e antarve t KD. 2. Kryesia t marr obligim mbi vete informimin e shpejt dhe racional t t gjith antarve t KD pr informatat q vin nga t gjitha drejtimet, dhe t'u bhet me dije t gjith antarve t KD q do informat te e cila vin t njjtat t'i prcjellin n kryesi dhe nga aty t njjtat t drgohen tek antart tjer t KD. T deleguarit n kryesi mbajn komunikimin me bazn e cila i ka deleguar. 14 qershor 1982, Kryetart e KD t LRSHJ (PBJ=pr Botn e Jashtme) Kamberi (Sabri Novosella) Kushtrimi (Abdullah Prapashtica) Qemajli (Faton Topalli) P.S. Propozimi nn pikn dy sht br nga ana e Kushtrimit dhe sht aprovuar nga Kamberi dhe Qemajli. 3. Letra e 12 korrikut 1981 I dashur Vlla, 12 korrik 1982 Letrn tnde drguar n adresn e fundit e mora. Edhe t tjerat do t'i marr nesr pasi ende nuk mujta me shkua e me i marr. Bukur fort u mrzita pr mos nxjerrjen e Hydajetit para gjyqit me shok. Kjo bn me kuptuar se, ose sht i vdekur, ose sht i shkatrruar n do pikpamje. M s teprmi po m mrzitin gabimet krejt t panevojshme. T ngritet njeriu kryesor i nj organizate dhe t hyj n mes t zjarrit pa pasur kurrfar nevoje, sht naivitet i madh. Kjo sht mosnjohje e matematiks politike. Shum leht ke mujt me qen edhe ti atje. Rasti i Halimit po m brengos bukur fort, nuk po mundem me i kuptua kta njerz. Nga nj an shokt q i kan organizuar n mnyr t oroditur t gjith i kan n burg e nga ana tjetr bjn aso propozimesh, thua se e tr Kosova sht n duar t tyre. Tani lideri na ka dal me nj propozim t ri: T shpallet formimi i Republiks s Kosovs. Q t mos zgjatem m tepr, kam krijuar bindjen se, ky njeri sht i krisur, sidomos pas propozimit t tij q t bashkohet Lvizja me L. K. t Kosovs (LK=Lidhjen Komuniste-shn i Xh. D,) dhe propozimit t fundit q e ceka m lart. Pa marr parasysh t gjitha, duhet t jemi t matur, t bjm mos q t'i largojm nga paqartsirat e tyre e t'i kthejm n rrug q t bhen sado pak t dobishm pr shtje. Nga ana tjetr, edhe me qen t kqij skan ka nga bjn, pasi pr njerzit ton n Kosov nuk din as imtsin m t vogl, kurse pr shokt prjashta, s'kan ka t bjn. Fjaln e kam jo nga tradhtia por nga magarllqet e tyre. Gjithsesi ruaje gjakftohtsin, sillu sa m mir me ta. Kam bindjen se sidomos i vogli mundet me u br kuadr i mir. Edhe se ju kan burgosur shokt kryesor, prap se prap ndonj bisht ju ka mbetur e ata bishta munden nj dit t bhen deg. Besoj se t ka ardhur nj letr me disa adresa nga e cila shifet se un mbaj lidhje bukur t forta me Valon Kosovn i cili sht njri nga kryesort t revists s re "Iliria". 86

Ai pr mua nuk din asgj, bile as emrin tim. Ai m ka njohur si Omer me disa fjal t mira mbrapa e asgj m tepr. Nga nj shok un e njoh n hollsi. Tani m nuk ka si t bhet i keq, pasi at e presin vetm plumbat nga Jug. e asgj tjetr. Prndryshe e ka nj rreth bukur t mir. Jam duke u angazhuar q ta krijojm nj Deg t L. n Belgjik. Para sa kohs Uka m ka propozuar, q kur t piqen kushtet, ta nxjerrim nj revist letrare me titull "Iliria". Kt propozim ia prcolla Valonit. (Sabri Novosella) 4. Letra e 9 tetorit 1982 I dashur Vlla, 9 tetor 1982 Sot i mora prej teje 4 zarfa me letra, pasi i lexova t gjitha mora me ta shkruar kt letr si prgjegje n to. Procesi i asaj mbledhje nuk tregon se a sht fjala pr ata 12 shok t organizuar, apo ka n mesin e tyre edhe njerz t paorganizuar? N at mbledhje tehu paska qen i drejtuar vetm kundr Nuhiut e jo kundr Halimit. Duhet ta dim se Nuhiu paraqet rrezik shum t vogl n krahasim me Halimin. Shifet se shtja e Halimit paska mbetur t shqiptohet n nivelin m t lart, por mua m duket se ka qen e nevojshme t'e shfrytzojsh rastin n at mbledhje t japsh disa sqarime pr t dhe barra kryesore ti mbesi Halimit pasi q sht e till, kurse rasti i Nuhiut t paraqitet si i ndikuar nga ai. Un e kam prgatitur nj letr t'ia drgoj Hisenit, nprmes s cils do t shifet fytyra e Halimit, por po pres nj letr prej Uks, t shofim si po e vlerson qndrimin e tij mbas mosardhjes n at takim. Me K.K. u takova rastsisht (un e thirra por ai nuk erdhi). E pyeta sa i ka plqyer Organi? Halimi nuk ia kishte drguar, por ia kishte drguar traktin, duke i thn se paska br ndikim t madh. Organin e paska marr at dit prej nj shokut ton. Kshtu e vlersoi: "Me gabime t vjetra nuk mund t bhet lufta e re." Domethn se gabimart e vjetr si A. Demai, J.G., H.Hys. e t tjer nuk munden t bjn luftn e re (apo n emr t tyre) q e ka filluar "teoricienti" K.K. Pra shifet se ata me L. nuk kan asgj t prbashkt. ka po dshirojn kta njerz nuk po dim. Disa shok ktu kan filluar t dyshojn n ta, sidomos n K.K. Pas tri ditsh do t bisedojm me Plakun. Do ta bisedojm edhe kt shtje. Letra e M. Vranics kujna i ka ardhur? Me te mos e zgjatni. Ai sht shum i komprometuar. Letra q ia paske drguar ati shokut n Zvicr, n qoft se nuk sht i organizuar dhe me nj rndsi t posame, nuk sht e arsyeshme, pasi q sht shum dekonspiruese. N qoft se miret vendimi t demaskohen e t kritikohen Halimi e t tjert, duhet t demaskohen vetm si persona e kurrsesi si P., pasiq bashkimi faktikisht sht arrit. Pa marr parasysh se kta jan ata q e kan prfaqsuar at organizat. Kjo ka ndodh edhe kur jan bashkuar grupet K. dhe sht formuar P. m 1941. Prfaqsuesit e nj grupi menjher kan tradhtuar, por grupi ka mbetur i bashkuar. Ktyre krejt shokt e organizuar ju kan ra n burg nga organizimi i tyre i mbrapsht. Kta tani jan duke u munduar t organizojn njerz t ri, duke prdorur metodat e vjetra, duke u munduar t organizojn edhe njerz t organizuar. Sa i prket intrigave se ZK qenka marr nga Riza Salihu kjo nuk ka kurrfar rndsie, pasi q Zri i Kosovs del q nga 1973-74 kt e din m s miri Uka. N qoft se sht munduar t e nxjerr edhe ndonj Riza Salihu, s'ka kurrfar rndsie, pasi Organi nuk sht lop t ciln e ka njri e ia merr tjetri, por e nxjerrin ata q kan aftsi. 87

Edhe "Liria" sht prsritje e numrave t mparshm, por ato kan qen organe t tjera grupeve politike, kurse kjo e fundit e nj organizate t veant. Me t vrtet po na humbin shum koh sqarimet e strsqarimet rreth ktyre gjrave. T'ju kthehemi punve tona konkrete: Nuk m kishe njoftuar se a kan shkuar n rregull ZK n Vajzan? A kie ndonj lajm prej Aliut dhe ai i ka shkuar ZK? T Mimozs po m shkruajn rregullisht dhe po m thon se do gj sht n rregull te ata. M pyetn se si me ia br me "Ilirin" pasi iu paskan arrijt mjaft materiale, un u thash t'i drgojn n adresn e ZK, kurse Uks i shkrova q t'i korrigjon. Ti kishte qen mir t'i shtypsh. Pr kt pun duhet t kesh edhe ndonj ndihms, pasiq vshtir do ta kesh t'i prballojsh vetm. Shum i prshtatshm do t ishte Iliri, por ai sht n nj shtet tjetr. Po t ishi ti dhe Uka n nj vend do t ishte shum mir. Qysh moti un e kam cek kt, prap po e potencoi. Me ken e mundur t jeni n nj vend do t bhej shum mir. Shefkati me t shoqin paskan qen ktu, prap paskan krkuar prej nj shokut t shkoj n Zvicr duke ia paguar ata rrugn, por s pari t'i lajmroi ata e ather t shkoj atje. I paskan than se a din ndonj familje q ka nevoj pr ndihma, pasi qenka grumbulluar nj sasi e madhe e t hollave n Lvizje. Krejt kto fjal t tyre na bjn q t bindemi se me ta nuk sht n rregull. Gradualisht distancohu prej tyre. Ku kan t drejt t przihen ata n kto pun derisa nuk jan antar. T fala vllazrore M. (Mrgimi=Sabri Novosella) 5. Letra e 15 tetori 1982 Vlla i dashur Shpend, 15 tetor 1982 Letrn tnde t shkruar m 7 tetor 1982 e mora dhe e kuptova n trsi. Pr takimin q patt me Ukn nuk m kishe njoftuar n hollsi. Pasi ata paskan bujtur te ju, kuptohet se sht biseduar dika, pasi q edhe pr bisedime jeni takuar. Ti thua se Uka sht i rezervuar ndaj teje. Un nuk po e di n q drejtim po mendon? Po t njoftoj pr disa gjra: Uka pr asnj njeri timin ktu nuk din asgj, ashtu edhe un pr asnj njeri t tij atje nuk di asgj (me prjashtim t H.M. pr t cilin kam ditur edhe m par). E kam njoftuar se e kam nj rreth t mir t sigurt, edhe ai m ka njoftuar se e ka nj rreth t till. M ka thn se, p.sh. antar i udhheqsis s tyre nuk ka mund me ardh n konsiderim pa i pasur disa vite prvoj n pun aktive dhe s pakur tri celula e asgj tjetr nuk m ka njoftuar dhe as q kam krkuar t di dika m tepr. Krejt kjo sht n vijn e udhzimeve. Kshtu sht dashur t jet edhe te ju, por te ju po m duket se edhe sa ka qen gjall Sokoli kshtu nuk ka shkuar. Pasi ran dshmort gjendja u keqsua edhe m tepr. Disi puna mori kahjen e veprimtaris legale. Kjo sht shum e rrezikshme. Dera u hap t deprtoi shum kush n at mes. Kt e bri edhe rasti i vizitave pr kryeshndosh, por edhe rastet tjera, si pr shembull prarja e shokve e t tjera. Mua m ka munduar dhe po m mundon nj problem jashtzakonisht shum: Si me u kthye prap edhe n at mes q veprimtaria t zhvillohet ilegalisht. Prndryshe veprimtaria n at mes, n qoft se armiku nuk do t arrij me shkatrruar nprmjet spiujve me intriga e me gjithfar kurthash, do t marr edhe nj sulm dhe do t'i likuidon edhe nj ose dy vet dhe puna n at mes do t prfundon me pasoja pr krejt shtjen. Un krkova largimin tnd nga ai mes, gjegjsisht ilegalizimin tnd me do kusht. N kt mnyr n qoft se vazhdohet, puna jote sht jetshkurt. Jo vetm puna 88

jote, por e t gjithve. Me siguri sht dobsi e ime, por m duhet t them: Pr ty brengosem m s teprmi pr shkaqe q i din edhe vet. Sot n at mes, ashtu si po e shef, m tepr njerzit po merren me intriga se me pun. Kjo duhet t ndrpritet gjithsesi. Krejt kjo sht rezultat i veprimtaris legale n at mes. Shkuarja jote te Uka do t ishte shum pun e mir. Besoj se do ta merrni edhe makinn dhe do t grumbulloheshin kuadrat n nj qendr q merren me organ. Ti do t mbajshe lidhjet vetm me F. (Faridin Tafallarin) e ai me disa persona q jan t sprovuar dhe puna do t shkonte sipas udhzimeve. N qoft se vendosesh aty, prap n at stil duhet t punojsh. Prndryshe t jesh i bindur se je shum i rrezikuar. Armiku thot: "Obezgllavi pa llako qemo." Sot prjashta jan koka ata q e nxjerrin organin. Goditja e par po e shef ka bani. Goditja e dyt do t prfundoi punn prjashta ku me dit pr sa koh. Rasti i Nuhiut nuk po m brengos shum edhe se nuk sht dashur t vjen deri te kjo. Duke e shkruar kt letr m erdhi prej tij nj letr me fotokopjimin e dy qekave t zbrazt me dorshkrim t tij ku thot se S.S. i ka shkye 4000 copa ksi qekash, t cilt qenkan shtypur me vendimin e tre heronjve. Thot se edhe 5000 copa pamflete t "Liris" i paske asgjsuar. Kjo ty nuk t rndon pasi q s'keni pasur si t drgoni ndihma n ata qeka derisa tre njerzit q e kan pasur at pun prsipr, jan vra. Edhe pse nuk krye pun pr nj organizat, ather tjetr, ti nuk je fajtor. Ti i ke pasur 3000 ZK me t cilt n dor ka vdek Heroi me i shprnda dhe me shum pun tjera. Kt letr q e mora sht prgjegje n nj letr q po ta drgoi. N letrn e tij ju kam prgjegjur, por n te ende nuk kam marr prgjegje. Edhe n kt letr do t'i prgjigjem me pak fjal. T'ia sqaroj punn e qekave dhe punn e mbledhjes. Do t'i them se mbledhjen se ka thirrur S.S. por puntort, shokt tu, t cilt e kan par se me ty dika nuk sht n rregull. Ai edhe n kt letr ngul kmb se, nuk do t drgoi ndihma n qekat e ri t Lvizjes q dual nga bashkimi i organizatave t mparshme, por gjoja po dojka me drguar n ata qeka t mparshm. Ne do t mbajm qndrim ashtu si duhet, por prej ti po m duket se nuk ka kurgja. Prej t Mimozs kam marr shum letra, ata po supozojn se t ka fol dikush keq pr ta q nuk ua ke drguar sasin tjetr t ZK q ta kan krkuar. Pasi un i kam n lidhje me ta mos u zgjero. T shofin se te ne ka disiplin, gj q pa disiplin, konspiracion e sakrifica nuk ka as pun t mirfillt. Edhe njher po e ceku, duhet t vendosesh dikund sa m shpejt. T ndrrosh pseudonimin, t'i kushtohesh me tr qenien organit. Me shok t mbajsh lidhje vetm me Faridinin e me ndonj tjetr shum t sigurt. Me nj fjal veprimtaria jote n konspiracion t thell sht e domosdoshme. M tepr bn ndikim nj numr i ZK se 100 fjalime. T fala vllazrore K. (Sabri Novosella) 6. Letra e 4 nntorit 1982 I dashur vlla Ali, 4 nntor 1982 Sot i mora dy zarfa me letra prej teje, pa dat t shkruara. Jam bukur shum i brengosur pr ty, pasi q nuk mu lajmrove prej asaj dite. Kshtu i brengosur do t jem derisa t vendosesh dikund definitivisht. Te ai shok qenke mir, me siguri edhe ai e merr kujdesin ndaj teje si obligim q i takon do shqiptari t ndershm ndaj shtjes s madhe t popullit ton e jo vetm si ndihm ndaj nj shoku t zakonshm. Artikullin e Sokolit dhe shkresn tnde pr pagesn e ZK po ia drgoj U. me mendimin tim aprovues. 89

Iliri sht shoku i Mimozs. Kjo ide e imja sht m tepr dshir se sa mendim i bazuar n fakte. Gjithsesi duhet t studiohet mir. Un problem kryesor e kam vendosjen tnde. T sjellet ndonj shok te ti do t jet pun m e leht. U. m tha se e ka prgatitur materialin e duhur pr ZK. Nuk m njoftove se a t ka ardhur? Ky numr gjithsesi kishte qen mir t dali pr Festat e Nntorit. Sa i prket manifestimit duhet t keni parasysh se njvjetori duhet t shnohet gjithsesi. Kt diskutoje mir me U. U. m propozoi q t hiqet stema e t vendoset ashtu si ka qen prpara ZK. Un iu prgjegja se deri sa luftojm pr Republik nuk bn t bjm kurrnj ndryshim. Jam i mendimit q numri i vitit t ardhshm t filloi prap me 1 (Nji) ashtu si praktikohet n "Prparimin", "Jetn e re" e t tjera. Un numrin e par t ZK (Zri i Kosovs- shn im) e konsideroi t dalur n vitin 1973 ose 74. Kt duhet ta dij m mir U.(Uka=Xhafer Shatri-shn im) Dallimin e bn viti, pr shembull: (Nr. 1. 1983) . Krejt materialet po ia drgoj U. ashtu q t mos humbet koh t'i drgoi ty, ti atij e ai prap ty. Un prap shokve t Mimozs u thash q t gjitha materialet t'i drgojn n adres t ZK. Nxjerrja e numrit tre t I. nuk m duket e arsyeshme, pasi q edhe dy t part, prve q shifen qllimet e pastrta, nuk kan kurrfar vlere. L. i duhet nj revist letrare n kuptimin e plot t fjals e jo pr t dal dika sa pr t dal, pr t'u shkrua dika sa pr t'u shkrua. Nuk m kishe njoftuar pr vllaun e korrierit se a kan shkuar 460 copat dhe a i ka marr t vetat Alia? M njofton pr Naimin dhe pr shokt tjer q nuk i kan t rregulluar dokumentet. Nuhiut ja kam drguar nj letr t rrast dhe besoj se m as q m shkruan. Ju kqyrni punt q na duhen e mos u merrni me te, thjesht injorone dhe mos e prmendni. T fala vllazrore, K. (Sabri Novosella pr Xhafer Durmishin)

7. Letr, (vjesht 1982) I dashur vlla Shpend, (vjesht 1982) Letrn tnde me propozime e mora dhe do ta shqyrtojm me shok. Propozimet e juaja jan shum t qlluara, por frigohem se mos po i rndojm shum antart e Lvizjes. S dyti shtja e investimit q t sjell fitime t mdha nuk sht aq e leht. Kt shtje duhet ta shqyrtojm mir me t gjith. Shokt e juaj si ashtu edhe Uka duhet ta shqyrtojn me shokt e vet. Un kndej. Sa u prket shokve n Atdhe, ata me siguri nuk do t ken vrejtje. N kt drejtim pa u shqyrtuar puna mir e mir nuk guxojm t ngutemi. Shaqir Salihun, sa m duket kshtu e ka mbiemrin e njof q nga viti 1968. Kam biseduar disa her me te, pasiq ai u shoqrojke me I. (Idriz) Grvalln. I.G. ka pasur mendime t mira pr te. N at koh pas demonstratave t 68 (jo pr demonstrata por pr shtje propagande) ka qen dnuar dy vite burg. Ather ishe aso atmosfere q ata q nuk dnoheshin mbi dy vjet t liroheshin deri n vendimin e shkalls s dyt. Shaqiri pasi u lirua q t mbrohet n liri, iku dhe prandaj kam dgjuar se ka qen n kampet e Italis. Ashtu si m par, n letrat e tij q m'i drgove edhe n kt letr 90

shifet gatishmria e tij q t kontribuoj pr shtje. Ai me na dmtuar nuk mundet asgj pasi q nuk do t dekonspirohemi para tij. Ai mundet vetm me i kontribua shtjes. E pash t arsyeshme t'ia shkruaj kt letr t ciln e adreson dhe ia drgoni bashk me t gjith numrat e Zrit q nuk ja ke drguar deri m tash. Mu duk e arsyeshme q ne t mbajm korrespondenc me t, ashtu q t mos ngarkohesh edhe me kt barr. Halimi pasi po vjen ktu do t sqarojm, t cilt pas tashit duhet t punojn si deg e veant pa pas lidhje direkte me njerzit e degs "V.G." do gj q kan do t'i drejtohen K. Drejtues dhe aty do t'i thojn krejt ka kan dhe nprmes tij mbajn lidhjet me degt tjera t Lvizjes. Prshndetje vllazrore Mrgimi dhe Hasani (Mrgimi=Sabri Novosella) 8. Letra e 12 nntorit 1982 I dashur vlla, 12 nntor 1982 Letrn tnde t shkruar n 6 faqe e mora dhe e kuptova n hollsi. Vrejtjet tuaja jan plotsisht t arsyeshme. Konspiracioni po i detyron njerzit t gnjejn, por edhe ajo duhet t ket kufi. sht e vrtet se (Xhafer Shatri-shn i Xh. D.) i ka disa gjeste nganjher jo t prshtatshme, sidomos njerzit q nuk e njofin mir munden me e keqkuptuar. Duhet t jemi t vetdijshm se nuk ka njeri pa t meta dhe gabimi m i madh i njeriut sht kur e idealizon dikend, pasi njeri ideal nuk ekziston dhe ata q e kan princip t'i idealizojn njerzit, shpesh dshprohen kur i shofin t idealizuarit e vet se edhe ata jan njerz me t mirat e t kqijat e veta. sht e rndsishme q njeriu t mos jet i poshtr si Osmani q do fjal e tij sht vetm gnjeshtr e intrig e sa pr t meta t zakonshme na duhet t'ia durojm njri-tjetrit. Me kt letr pr ty po e nisi edhe nj letr pr shokun ku je duke qndruar dhe duke punuar, besoj se nuk do t ndikoj negativisht. Po m duket se ai shok duhet t jet nj njeri shum i mir dhe kishte me qen mir t qndrojsh aty aq sa t jet e mundur, bile edhe n qoft se e merr lejen e qndrimit. N dhomn e puns mos lejo t hyj askush q t mos vjen te dekonspirimi i puns tnde, kuptohet n marrveshje me shokun q t mos vij deri te ndonj keqkuptim. T fala vllazrore M. (M-Mrgimi=Sabri Novosella) Pasi e shkrova kt letr m erdhi nj letr q i kishte ardhur Hasanit q sht ktu, t ciln ia kishte drguar Hiseni q sht atje. N at letr, njrn ma kishte shkruar mua si prgjigje n nj bised telefonike q e patm para sa kohsh. N at bised i pata thn: Bisedoni me N. dhe bashk me t tjert distancohuni prej Halimit dhe pr do gj i drejtoheni L. n adres t ZK. Ai mu prgjegj: Bisedova me at shokun (domethn N.) dhe nuk u pajtua me mendimet tua, por edhe un u pajtova me mendimet e tij." Dhe m udhzon q t informohem edhe nga drejtime tjera e jo vetm nga nj drejtim. Me kt u vrtetua se Halimi e ka formuar grupin e vet prej njerzve q i kan takuar atij grupi, domethn gnjeshtrat, intrigat e provokimet i kan pasur sukses, kuptohet duke e keqprdorur autoritetin tim, pasi un e kam drguar n at mes dhe n baz t fjalve t mia ai mes i besoi dhe ai e keqprdori besimin tim n mnyr shum t poshtr. Pr kt aspak mos u brengos. do kujt fytyra i del n shesh. Ti kushtoju me tr qenien Organit. Ai sht arma m e fuqishme n duart tona n kt etap. Ata po e zhvilloj teorin "Tita i mir Rankoviqi i keq" pr ne q t dy jan t njjte. Kjo n kt situat mund t ket edhe dika pozitive, por m von do t bjer dhe me te do t bien edhe ata q e zhvillojn sot. 91

N astin e duhur ne i demaskojm dhe distancohemi prej tyre. Tani n ZK nuk ua lejojm ato marrina. 9. Letra e 24 nntorit 1982 I dashur vlla 24 nntor 1982 Letrn tnde e mora dhe e kuptova pr ato q i thua. Duhet t'e praktikojm, q posa t'e marrsh letrn time menjher t prgjigjesh, ashtu edhe un t prgjigjem, pasi kt un e kam princip dhe e zbatoj rregullisht si me t gjith t tjert ashtu edhe me ty. Vonimi i materialeve nga ana e Uks, me siguri sht shkaktuar nga arsyeja e shtrirjes s tij n spital. Nga spitali e kam marr nj letr prej tij. N qoft se nuk arrin t dali ZK para festave nuk do t bhet mir pasi q kaloi nj koh bukur e gjat nga dalja e numrit t mparshm dhe vonimi i do numri po shkakton njfar pasiviteti dhe po u jep mundsi kundrshtarve t bjn gjithfar manipulimesh. At material q i paska shkuar U. nga ata t Brx. nuk besoj se sht i Hasanit, pasi para disa ditsh e mora nj letr prej tij dhe nuk m tha asgj pr at material, por m njoftoi pr disa probleme q u paskan lindur atje. Ekziston mundsia q ata tjert q ishin thye me te e kan lshuar ndonj material q i paska ra n dor U. ... Osmani e Fatoni paskan shkuar n Zvi. dhe i paskan krye do pun t "mdha" por te U. nuk paskan shkuar se nuk paskan pasur t holla. Kshtu tha Fatoni, i cili erdhi t shtunn te un bashk me liderin. I pyeta pr O. dhe m than se ka mbetur n Gj. (Gjermani) me i krye do pun t "mdha". Pas nj bisede i pyeta se kush prej tyre ka qen n Brx? Ata m than se kta nuk paskan qen. Ua nxora dhe ua lexova nj letr q m kishte ardhur at dit prej shokve t Brx., ku thuhej: Erdhn 3 njerz prej Gj. (Gjermanie) dhe i takova n kafenen e Hysenit. U ula me pi nj kafe sa pr t'i nderuar mysafirt dhe ata aty pr aty i nxuarn propozimet n mnyr pompoze e me emra t mdhenj na i shtruan: T bashkohen me p. (Partin) e tyre e t formojn nj komitet t prbashkt (n stilin q na e propozojshin ne n fillim). Dhe letra vazhdonte: Ju thash: Shkoni te shokt n Gj. e merrnu vesh me ta pr bashkim. Ata (Abdullahu, Osmani e Fatoni-red.) ju paskan prgjegj se LRSHJ-a dhe FK (Fronti i Kuq) e paskan lshuar rrugn e JG. BG. KZ. dhe ia paskan shkruar IK tri letra, por nuk kan hasur n mirkuptim edhe te ata. ... Kta (Abdullahu e Fatoni), e mohuan se kan qen ata. Un ju thash se ndoshta ka qen Osmani... Ata ma kthyen Osmani sht ktu, paska mbetur duke e pritur nj telefon shum t rndsishm. Do me thn Osmani brenda minutave dual nga nj kontinent n nj kontinent tjetr. Pasi ishin kthye nga Brx. (Brukseli) me bisht nn kmb, kishin vendosur t vin te un me m thn, ashtu si m than: T'i lam t gjitha ato q kan ndodhur deri m tani e prej tashit t'ia fillojm prej zeros. Un ju thash: Ne ia kemi filluar para 20 vjetsh e ju si t doni. Pasi u vrtetua se kta ia paskan filluar edhe n kt mnyr, ne ktu e prpiluam nj QARKORE n emr t KQ t LRSHJ-s e cila do t vjen prej U. brenda nj kohe t shkurtr e t'ua qesim fytyrn n shesh, pa ua prmendur emrat, pasi ata e mohuan se paskan qen. ... K (Kushtrimi=Abdullah Prapashtica) m tha se i paska shkruar U. dhe propozimi i tij, me siguri ka pr qllim q t fitoj n koh e t na qesi hi para syve, q mos t'i demaskojm bile edhe pr nj koh. Kt ia thash edhe U., taktikat e tyre duhet t marrin fund njher e prgjithmon. Fjalimi i shokut E. (Enver Hoxha-shn i red.) sa i prket shtjes son sht shum i mir, sa i prket pr m.sh. (Mehmet Shehut-red.) ata e din vet. Nj gj duhet t'e kemi parasysh, prej m.sh. popullit ton asnj e mir nuk kishte mujt me i ardh dhe 92

as q i ka ardhur ndonjher q nga koha q sht ulur n at kolltuk. Bashk me te jan shkuar disa pisa q kan pre shqiptar qe 40 vjet. Puna jote dhe e F. po m duket shum m e mir tani se m par, pasi vetm puna n konspiracion t thell sht e suksesshme, por duhet t'i marrim t gjitha masat q ZK t dali sa m shpesh. Kohn e lir shfrytzoje pr shkrimin e artikujve. I shkrova edhe U. Shokt n Atdhe dhe kta ktu thon se K.Q. t quhet K.Q. e jo ashtu si dshirojn ata pr qllime djallzore q Lvizja t ket K. e prgjithshm, kurse p. (partia) e tyre t ket K.Q. si udhheqs i L. Besoi se edhe U. nuk do t kundrshtoi dhe t gjitha dokumentet t nnshkruhen me KQ t LRSHJ e jo si deri m tani vetm n emr t L... T fala vllazrore M. (M-Mrgimi=Sabri Novosella) 10. Letra e 7 dhjetorit 1982 I dashur vlla 7 dhjetor 1982 Sot e mora nj shkres prej teje n tri faqe (faqet 3,4,5) Sa mujta me kuptuar, fjala sht pr njfar projekt programi t atyre q paskan vendosur t formojn nj udhheqsi t puntorve n Evropn Perndimore, me emr, sa munda me e kuptuar nga inicialet: Bashksia e Klubeve t Puntorve Shqiptar nga Jugosllavia, me organin qendror (Kurbetiu). N lidhje me kt me pata shkruar ti me pak fjal, ashtu si edhe Uka. Sa pata mujt me kuptuar, U. paska kontakt me njeriun kryesor t ksaj iniciative. N vrejtjet e mia se mos sht ai njeri I.K. i cili mundet nj dit edhe t'i kundrvihet L. U. m'u prgjegj se nuk sht I.K. por nj shok i tij i ngusht. 1. N qoft se themeluesit e ksaj Bashksie jan antar t L. dhe i hyjn ksaj pune me qllime t caktuara, q antart e saj t jen simpatizues t L. e t shtjes n prgjithsi, do t jet shum mir. 2. Dalja e Organit, n qoft se sht nn udhheqjen direkte t ZK edhe kjo do t jet pozitive, pasi q n te munden t botohen edhe asi artikujsh q nuk mund t botoheshin n ZK. dhe do t bjshin ndikim pozitiv. 3. Disa shprehje t ngjashme q jan thn edhe n Komunikat e n Projektstatut jan n rregull (n qoft se sht fjala pr njerz pozitiv). 4. Prpiluesi i ktij materiali sht njeri q posedon aftsi intelektuale. 5. N qoft se ky (apo kta njerz) nuk sht njeri i L. kjo pun ka pr qllim t'i kundrvihet L. dhe do t luftoj m mbytjen e aktivitetit t saj. Ashtu si sht e ditur L. punon n konspiracion t thell. Prve antarve q i ka (apo q duhet t'i ket gjithsesi) t fort, t ngritur n do pikpamje dhe t sigurt, duhet t'i ket edhe simpatizuesit e vet q veprojn gjysm legalisht, por edhe legalisht. N qoft se kta njerz jan ashtu si po dshirojm t jen, do t bjshin pun shum t mdha q nuk do t kishin mundsi t'i kryejn antart m t mir t L. Edhe nj gj duhet t kemi parasysh, me kt material udba nuk mundet me qen e knaqur, por do t mundohet t'i fus njerzit e vet n kokn e ksaj pune. Pasi kjo pun do t jet legale edhe mundsit do t'i ket. Ju t jeni shum t kujdesshm, mos folni kundr tyne (gjrat me shum rndsi, prve me F. me t tjert mos i bisedo). Prndryshe, me ta mos u merrni, pasi U. paska kontakt me ta, ata t'e vazhdojn kt pun. Nuk m lajmrove se a ka dika t re rreth vendosjes dhe a je aty ende? Prej shokve t Mimozs a ke ndonj lajm. M kan njoftuar pr disa mosmarrveshje q i paskan n mes veti. Un i kam udhzuar q t'i formojn celulat secili ve e ve dhe t'e vazhdojn punn sipas udhzimeve. Ata krkuan q ti t shkojsh 93

dhe t intervenojsh, por un nuk e lejova nj gj t till, pasi e dim nga prvoja se njerzit po prishen mes veti, njri e ka lshuar rrugn e po krkon hala n prpeq. do tentim me i pajtuar po sht i kot, pasi q njrit as q i intereson pajtimi as puna, por n t vrtet e kundrta po i intereson. Letra q ja ke drguar U. e ka idhnua pak, sa po duket. Un i thash: Disa shprehje n disa letra tua t fundit, por edhe t Sahitit jan t pavend dhe nuk i shrbejn shtjes, kt ia kam thn edhe Sahitit e po ta them edhe ty. Ne n njeritjetrin nuk guxojm t krkojm njerz ideal, por t metat e njri-tjetrit duhet t'ia plotsojm si vllau-vllaut e jo t'e kapim njri-tjetrin pr gjuhe, pr do fjal q e supozojm se ka pasur kt qllim apo at qllim. Kto gjra na duhet t'i pastrojm njher e prgjithmon. N lidhje me kto, duhet t ndrpritet menjher ky dialog e t merremi me pun q na takojn. Kto fjal t'i citova me qllim q me t vrtet mos t lejojm gjra t tilla t panevojshme t cilat na sjellin vetm dam e asgj tjetr. T fala vllazrore, M. (M-Mrgimi=Sabri Novosella) 11. Letra e 23 dhjetorit 1982 I dashur vlla, 23 dhjetor 1982 Ashtu si t njoftova me an t telefonit, e pata nj shok t Aliut me t cilin mbeta shum i knaqur. Ishte me profesion prof. n nj shkoll t mesme, i prgatitur n do pikpamje. M njoftoi detalisht pr do gj dhe pr ato q e kishte udhzuar Aliu, pr t cilin kishte respekt shum t madh. Si shtje kryesore e kishte porositur Aliu t'i shqyrtojm kto: 1. shtjen e Sh. t cilin nuk e njifte, por vetm me nj pseudonim. 2. shtjen e Organit. 3. shtjen e Aliut, t largohet apo jo (nga shokt paska presion q t largohet). Me Sh-n Aliu nuk qenka i knaqur pr kto arsye: Paska bindjen se sht oportunist, se nuk sht konspirativ sa duhet, po u idhnojka shum leht dhe kur po u idhnojka po u bjka nami. M njoftoi se paska qen te nj shok prej t cilit qenka ndar shum i demoralizuar. (at shok ky nuk e njifte). Pr Sh. un thash kt mendim: Aliu t mbaj kontakt me Sh. pasi q sht patriot i mir. Edhe se ka t meta, ka shum t mira dhe ka kontribuar pr shtje. Pr Organ i thash se, nuk ju ka drguar nga friga q t mos rrezikohet Aliu e jo pse sht ln n harres, ashtu si paska supozuar Aliu. Paskan pasur mundsi t marrin numra t ZK edhe prej t tjerve, por pasi ti i paske thn q t mos merr prej askujt. Un i thash se ne n ndonj rast ku nuk rrezikohet askush t e marrin numrin deri sa t vihet lidhja e sigurt. Pr largimin e Aliut i udhzova kshtu: N burg mos t bie kurrsesi, deri sa t mos jet i rrezikuar mos t largohet. U mundova q ta udhzoj sa m n detale se si t kujdeset pr kt shtje. Un e propozova Aliun pr kandidat t KQ me ka u pajtua plotsisht. Me kt Aliu konsiderohet kandidat i KQ. Mua po m duket q ky njeri meriton t jet antar i KQ. Jehonn q e bri dasma e Gjenevs sht fitore shum e madhe pr L. por njkohsisht edhe rrezikim pr kuadrat, pr kt t keni kujdes edhe m tepr. N nj mnyr L. u njoft nga OKB. .... Sot i mora dy letra prej Brx. thon se I.K. (Ibrahim Kelmendi-shn i Xh. D.) paska qen atje. Na duhet gjithsesi t e fusim n dor, se pr ndryshe do t na sjell 94

probleme. Ma kan drguar edhe nj libr t njfar Gani Azemit me poezi. A ju ka ardhur edhe juve. Ishte libr shum i mir. Kishte me qen mir ta botoni edhe n ZK., sidomos poezin pr A. Demain e cila m ka plqyer shum. Mundohu sa m par t'e merrni lejen pr ditn e shokve. Edhe n qoft se nuk merrni leje, gjithsesi duhet t tuboheni te varret, besoj se pr kt nuk do t'ju sjellin pengesa. T fala vllazrore M. (M-Mrgimi=Sabri Novosella)

12. Letra e 10 janarit 1983 T dashur vllezr U., S., (Xhafer Shatrit dhe Xhafer Durmishit) ,10 janar 1983 Mendimi yn n lidhje me mbajtjen e Kongresit: Teorikisht mbajtja e kongresit sht plotsisht n rregull, por praktikisht mua m duket jo i arsyeshm n kt situat, pr kt arsye: Mbajtja e kongresit n kto situata bien te dekonspirimi i udhheqsis s Lvizjes n botn e jashtme, gj q do t jet nj fitore e madhe pr armikun dhe katastrof pr Lvizjen, pr kto arsye: 1. Do t e ket m leht me i likuiduar kuadrat fizikisht. 2. Do t'e ket shum leht me i komprometuar kuadrat me ann e qpifjeve e intrigave t llojllojshme. 3. Njerzit nuk do ta konsiderojn veten si njerz q veprojn pr L. por pr filanin e fistekun dhe me plot sukses do t prhapet parulla se, pasi sht filani n udhheqsi t L. un nuk dua t jem aty, gj q kjo fjal po ndihet do kund ku po arrihet t'e njofin njerzit njri-tjetrin e q nuk kan lidhje direkte, apo simpati pr njritjetrin. Para do kohsh un kam qen i mendimit q Lleshin t'e popullarizojm e te dekonspirojm, por mendimi i tij q t mos popullarizohen personat, por vetm L. me t vrtet sht shum i qlluar e kjo po vrtetohet pr do dit ashtu si po e shofim t gjith. Ditt e para pas bashkimit t Organizatave, armiku filloi t lshoi parulla se gjoja L. e ka kokn n Beograd, udhheqsit e L. jan t dyshimt e t tjera. Kjo shum shpejt u tregua e pasuksesshme dhe ju dasht t dali haptas dhe e sulmoi L., ashtu si veproi pas Demonstrats s Gjenevs, duke trulluar gjithfar qpifjesh, por njkohsisht edhe e popullarizoi L. aq shum saq, sipas informatave q po na vijn, si nga ant e Bots, ashtu edhe nga Kosova, sot m tepr flitet pr Lvizjen se sa pr PPSH-n. Njerzit shprehin supozimet se n udhheqsi sht edhe Prof. Dr. Ali Hadri dhe kjo sht nj fitore e madhe pr L. e pr shtjen n prgjithsi. Ndoshta mundeni me thn se kjo e rrezikon Aliun e t tjert q do t flitet pr ta, kjo mos t'ju brengos aspak, pasi q edhe kjo sht fitore jona dhe e shtjes n prgjithsi bile edhe n qoft se burgosen, apo edhe n qoft se pushkatohen njerzit e till. T gjitha kto duhet t'i shfrytzojm me shum kujdes, n kto drejtime: T mbahet L. e sidomos udhheqsia e L. n konspiracion sa m t thell, t dali organi sa m i fuqishm e sa m shpesh, t formohet nj Kshill Ekzekutiv pr Evrop e m von edhe n vende t tjera ku do t jet e mundur. Propozimi i Ll. duhet t realizohet sa m shpejt dhe t formohet Kshilli Ekzekutiv i cili faktikisht ekziston. Tani do t plotsohet me I. (Ibrahim Kelmendin95

red.) e m von edhe me kuadra t tjera t afta e t sprovuara, t vazhdohet me aksione si n Vajazan ashtu edhe n botn e jashtme. N emr t K. t Degs t L. "Hasan Prishtina", M. (Sabri Novosella) 13. Letra e 4 marsit 1983 I dashur vlla, 4 mars 1983 Letrn tnde e mora dje (pa dat). Sa i prket fushats s gripit q e paski anena, mos u qofshim fal se, edhe ne me bollk e kemi. Sa pr letra q nuk po m shkruan nuk po m vjen bash mir, pasi q un posa ta marr letrn tnde t shkruaj, gjegjsisht t prgjigjem ne letr, se, n qoft se nuk t shkruaj menjher, as q mundem m von t prgjigjem, pasi edhe s'di ka me t shkrua por posa ta marr letrn tnde (ashtu si t t gjith shokve) menjher t prgjigjem, duke e mbajtur letrn (n t ciln prgjigjem) para vetit. Ksaj gjithnj ju kam prmbajt me t gjith shokt, por edhe prej tyre kam krkuar q t'i prmbahen, gj q edhe i prmbahen. Detyra q t'u paska caktuar prej shokve t K. Ekzekutiv pr b. j. na bn q pas tashit t kemi korrespondenc t rregullt, pasi edhe un nga ana e KQ jam i ngarkuar me kt detyr (n shtje t organizimit kam qen i ngarkuar t punoj q nga viti 1962 kur sht formuar L. nga A.D. Po i japi vetes t drejt t them se n kt drejtim kam pak prvoj. Si po shifet barra kryesore po na bien ty e mua dhe kjo na obligon q vazhdimisht t jemi n korrespondenc dhe t konsultohemi e ta koordinojm aktivitetin sa m mir q puna t ket sukses sa m t madh. Sa i prket asaj se, mendimet tona ndryshojn n mnyrn e organizimit n b.j. (botn e jashtme-red) un pr veprimtari sa m konspirative, kurse ti pr nj veprimtari sa m t gjer e cila m leht i dekonspiron kuadrat, por L. masovizohet). Pr mnyrn q e mendoj un, n Vajazan dhe ktu, sht plotsisht e arsyeshme dhe n do mnyr tjetr sht katastrof, kurse pr atje ku jeni duke vepruar, un mundem mos me e ditur, pasi un atje nuk jam dhe me siguri edhe kushtet nuk i njof n kurrnj pikpamje. Kt shtje duhet ta analizoni ju n K.E. dhe t bini vendim se si sht m s miri t veprohet dhe ashtu t veprohet. Jam i bindur se, punn n ZK, sidomos prgatitjen teknike q ke mujt me e br ti, tjetr kush edhe pr nj koh t gjat nuk mundet me e br. Kt ia kam thn edhe U. edhe kto ju i dini m s miri dhe veproni si sht m s miri. U. po m thot se ekipi i ZK sht kompletuar bukur mir dhe do t plotsohet n t ardhmen edhe m mir. M ka njoftuar se sht formuar Dega e L. n Malm (Suedi-red). Kt njoftim e kemi marr edhe nga nj antar (i antarit t KQ e vepron ktu) i L. nga Stokholmi dhe kishte thn se, edhe n at qytet po bhesh prgatitjet pr formimin e Degs s L. Para disa muajsh kam ra n lidhje me G. Azemin nga Brx. Ai mua m njef vetm me nj pseudonim e asgj tjetr. Ia kam br t mundur t kontribuoj pr L. por kurrsesi edhe t na dmtoj, n qoft se nuk ka qllime t pastrta. Q ta kesh m t kjart qndrimin e tij t tanishm, po ta drgoj nj letr t tij q m erdhi para sa ditsh. Nuk m kishe njoftuar se, a t ka ardhur nj prmbledhje e poezive t tij e cila m ka plqyer bukur shum, t ciln i kam thn Hasanit me ta drguar? Edhe me Hasanin jam n korrespondenc t prhershme, edhe se ai ma ka drguar librin e G.A. ai nuk din gj pr korrespondencn time me G.A. Edhe n qoft se kontakton me te, nuk sht e nevojshme t dij asgj tani pr tani. T fala vllazrore, M (Sabri Novosella) P.S. Tre ekzemplar t ZK. i drgon rregullisht n adresn: Seven Bebe, Fevzi Pasa Cad. NO. 47, Fatih-Istanbul 96

14. Letra e 15 gushtit 1983 Vlla i dashur S. 15 gusht 1983 Letrn tuaj t shkruar m 3 gusht 1983 L. t njjtn drguar edhe M. e lexuam shum her, e analizuam dhe erdhm n prfundim me ta shkruar kt letr. Shum koh pritm letr prej teje por letra nuk erdhi. Pasi na the nprmes telefonit q mos t shkruajm letr pa marr adres t re, nuk dinim ku t shkruajm dhe vendosm ta shkruajm n adres t U., e ai me ta drgua ty kurse ti n prgjegje q sht mir t na e kthejsh sa m par, t na tregosh edhe adresn ku mund t shkruajm. .... Pr aktivitetin tuaj pran heroit Sokol nuk e shohim t nevojshme t zgjatemi, pasi q ekzistojn dokumentet, gjegjsisht letrat e shkruara me dorn e Sokolit, ku pr ty shprehen mendimet m t mira. Pas rnies s shokve, kontributi yt sht i madh n vazhdimin e aktivitetit t L. n at mes, por edhe pse puna juaj dhe atyre q mbetn aty, e sulmuar vazhdimisht nga agjenti Osman Osmani, jemi t bindur se puna juaj pas ngjarjes e kndej duhej t ishte m konkrete, m e frytshme sidomos n shtje t organizimit. Pas rnies s shokve, i more udhzimet e duhura, e riorganizove Komitetin e Degs, i cili dual me emr t ri "KVG". Ai Komitet edhe pse filloi punn mir nuk funksionoi ashtu si duhet dhe sipas gjasave tani m as q ekziston, ashtu si duhej t ekzistonte. Ky sht gabim i madh q nuk ka guxuar kurrsesi t ndodh. N vend q "KVG" sot t ishte nj deg e fuqishme e L. me celulat e veta n shum vende. Ngjarjet e zhvilluan ashtu si u zhvilluan. Erdhi te formimi i KE (QE-shn i Xh. D.) pr botn e jashtme dhe ti u ngarkove me detyrn e S. Or. kurse ti n vend q t formojsh sekretariatin prej tre ose pes antarsh, prej shokve m t sigurt, m t mir dhe nprmjet tyre t punosh n formimin e celulave n t gjitha ato vende ku ekziston mundsia pr nj gj t till, ti vazhdove t veprosh n popullarizimin e L. duke ia shtuar L. ndonj antar apo simpatizant (gj q nuk sht pr t'u nnvleftsuar) pun q m tepr i takon ta kryej nj antar i thjesht i L. se sa nj kuadr me nj prvoj jo t vogl n radht e forcave q jan t organizuara. N qoft se puna juaj n formimin e sek. org. dhe degve e celulave t tij sht ende n zero, ather duhet t'ia fillosh nga zeroja: -N konsultim me shokt e KE, n nj afat sa m t shkurtr t'i zgjedhsh dy a katr shok m t besuar dhe me nj prvoj t duhur dhe t formosh sekretariatin organizativ, prej tre ose pes antarsh. - do aktivist t ngarkohet me detyr t caktuar, e jo me detyra t prgjithsuara, e puna t marr kahjen e stihis. - T mbani mbledhjet e rregullta t KE dhe korrespondencn me ne kndej, e jo si gjer m sot, pasi q sht i domosdoshm takimi, konsultimi dhe marrveshja pr pun t mirfillt dhe t suksesshme..... :Sa i prket letrs pr vllaun e madh edhe ne kemi qen t mendimit t shkruhet derisa kemi supozuar se sht pun e ndonj diplomati, por tani kur do gj sht e qart, se kjo nuk sht pun e ndonj personi por qndrim i dikujt q shqiptart q jetojn n trojet e veta n Jugosllavi kurrsesi t mos ken nj organizat t fuqishme e cila do t jet e aft ti prij popullit dhe ta prfaqsoj para shteteve t bots dhe para forumeve ndrkombtare. Shkruarja e letrave sht e kot. Ne na duhet ta bjm punn ton e ata punn e vet por gjithnj duke e ruajtur gjakftohtsin. Sa i prket asaj q thua se ata luajn rolin e referit t njanshm ajo nuk sht e vrtet pasi referi sht i dyanshm. Kolegu i Plakut (Bujar Hoxhs) q sht ktu dhe q kemi kontakte t vazhdueshme me te, na ka thn tekstualisht: Bujar Hoxha dhe Engjll Kolaneci kan hngr dajak pr sjelljet dhe gabimet q i paskan br ndaj nesh, kurse ky mundohet t paraqitet si person 97

q mbron krahun e L., por na kshillon q t jemi t matur ndaj Abdullah Prapashtics n qoft se nuk dyshojm n te, por nse dyshojm ajo sht shtje tjetr. N pyetjen ton se ka tu themi shokve (njerzve) pr poshtrsit e A.P. t cilat ia prsritm edhe njher, ne tre antar t KQ, na u prgjegj: -U thoni ato q mi that mua! Kjo tregon se ata nuk jan t interesuar ta prkrahin njrn apo tjetrn, por jan t interesuar q kurrsesi dy milion shqiptar n Jugosllavi t mos e ken nj prfaqsues t vetm n plot kuptimin e fjals, por t vazhdoj dhe t zhvillohet vazhdimisht nj aktivitet m tepr spontan se sa i organizuar mir. ka duan me arritur me kt do t shifet m von. T fala vllazrore Mrgimi e Aliu (Sabri Novosella dhe Asllan Muharremi) 15. Letr Faridin Tafallarit, 10 tetor 1983 Vlla i dashur F. (Faridin) 10 tetor 1983

Letrn tnde t shkruar m 29 shtator 1983 e mora dhe e lexova me vmendje t madhe. Edhe kjo letr ma forcoi bindjen se me largimin e Nuhiut nuk sht br kurr nj humbje pr Lvizjen, por t kundrtn, sht br nj pastrim i radhve t Lvizjes edhe nga nj element i keq, kurse pr agjentin Osman as t mos flasim. Njerzit e till jan vetm mikrob t kqij q e brejn Lvizjen nga brenda e asgj tjetr. Atyre ju intereson vetm me i qit za vedit e asgj tjetr edhe nse i marrim si jo t prgatitur nga vet armiku pr t na goditur nga brenda. Puna e njerzve t till sht jetshkurt dhe nuk kalon shum e i dalin n shesh t gjitha poshtrsit do kujt q sht i till. Ata e kishin shprndar edhe nj kumtes, gjoja pr t vrtetuar t kundrtn e asaj q sht thn n Komunikatn e bashkimit, por ata e kishin vrtetuar at q sht thn e asgj tjetr. Aty ishte shtuar vetm fjala- Socialiste. Kjo fjal nuk sht e rndsishme, por e vrteta sht se nuk sht thn n Vendimin e Bashkimit dhe se me Lvizjen udhheq Komiteti Drejtues, gj q nuk sht e vrtet, por sht thn se me Lvizjen udhheq KQ i prbr nga t tri KQ t tri ish organizatave. Edhe ktu nuk sht thelbi kryesor i problemit. shtja kryesore sht se jan bashkuar tri ish organizatat n nj t re e t vetme me emrin LRSHJ. Kt e vrteton edhe kjo far kumtese e tyre, ku nuk shifet askund se L. e paska formuar p. e tyre. gj q sht e vrtet, kurse gnjeshtra e tyre ishte vrtetuar edhe me fjalt e tyre n at kumtes, pasi q LRSHJ nuk e ka formuar askush si person apo si organizat e mparshme, po sht formuar me vullnetin e t gjithve dhe at pun e kan krye prfaqsuesit e autorizuar nga t tri ish organizatat. Sa i prket asaj se kush ka dhn iniciativ pr bashkim, kt e vrteton vet fakti se gjat tr vitit 1982 (ndoshta mund t jet gabim e sht menduar t thuhet 1981-shn i Xh D) sht punuar pr shtjen e bashkimit dhe gjat asaj kohe sht br bashkimi i ish FKP me OMLK dhe kan qen n prfundim e sipr bisedime pr bashkimin e ktyre t dyjave me Lvizjen, kurse ata kan qen t fundit q jan inkuadruar n punn rreth bashkimit. Ju jeni duke punuar shum mir sipas fakteve q i kemi n dor, kjo sht kryesorja. ka thon provokatort e agjentt e ndryshm, nuk sht aspak e rndsishme. Atje tani e keni edhe Aliun (Asllan Muharremin-shn i Xh D) i cili sht shum i prgatitur, sidomos n shtje t organizimit dhe disa t tjer q jan shum djema t mir dhe puna e tyre do t rezultoi me siguri shum mir n shum drejtime. sht mir q pr do gj t konsultohesh me Aliun, pasi q ai sht ekonomist dhe merr vesh nga shtjet me t ciln je ngarkuar, si sekretar pr shtje financiare. 98

Formimi i celulave q do t veprojn n konspiracion t thell sht e domosdoshme, pr kt me siguri keni biseduar edhe me Aliun. Kt shtje merre me seriozitetin m t madh, se pa organizim, gjegjsisht pa i ngarkuar aktivistt me detyra konkrete, n konspiracion t thell, nuk sht e mundur t ket pun t frytshme konkrete. T fala vllazrore e revolucionare, M. (Mrgimi=Sabri Novosella) 16. Letr, vjesht 1983 (Diplomatt shqiptar n Turqi-shn i Xh. D.) - Thojn Programi duhet t jet i shkurt, i kjart dhe i nnshkruar nga KQ. Edhe n STATUT t ceket q LRSHJ sht formuar m 17 shkurt ashtu si sht e vrteta e jo m 15 maj, por m 15 maj ju kan bashkuar edhe t tjert. Dhe kurrsesi ndryshe. Kush nuk e pranon kt dat sht armik i LRSHJ dhe don me shkatrruar si t till.... STATUT duhet t jet ky q e ke prpiluar ti - Sknder. (Sabri Novosella) 17. Letr Faridin Tafallarit, 25 dhjetor 1983 I nderuari vlla F. 25 dhjetor 1983 Posa u ktheva nga udhtimi, pata dshir me t shkruar, por nuk pata adresn tnde. Posa e sigurova mora me t shkruar. Me ty nuk m ra me ndejt shum koh, por pr at koh q ndejtm, m duhet t them se u binda n fjalt e Sknderit q i thot vazhdimisht pr ty. sht keq me ia thn shokut n sy, por me t vrtet u ndava prej teje e prshtypjet m t mira. Kso mendimesh ka pasur pr ty edhe Sokoli. Duke mos pasur koh m t gjat pr t'i sqaruar disa gjra, ndoshta ke mbetur me disa dilema pr rastin e Uks (Xhafer Shatrit-shn i Xh D). Ti mendon se ndoshta sht fjala pr ndonj komplot t atyre t Vjens. sht e vrtet se ata na kan thn vazhdimisht t ruhemi prej Uks, ashtu si ju kan thn juve, ty e Sknderit, por fjalt e tyre u vrtetuan me fakte: Uka koka "ikur" prej burgut me luftue kundr atyne t Vjens. Ti e shef se far fryme kundr tyne sht krijue atje. A ka qen nj kso fryme kundr tyne sa ka qen gjall Sokoli (Jusuf Grvalla-shn i Xh D)? Jo me siguri, pasi q Sokoli nuk ka qen njeri si Uka dhe ka pasur tjetr bindje dhe lufta e Sokolit ka qen e drejt e jo si e Uks i cili qllim t par e kishte me luftua kundr atyre. Kjo shkon vetm n interes t serbomdhenjve e jo n interesin e popullit shqiptar. Ata na than pr Ukn se sht agjent, fjal t ngjashme na kan thn edhe pr IK (Ibrahim Kelmendin-shn i Xh D). Ato fjal ia kan thn edhe Sokolit pr IK, por pr tjetrkend nuk kan thn kurr. Pse nuk than pr ty, pr Skenderin, pr Haxhiun apo ndokend tjetr q nuk sht i dyshimt. Gjrat duhet t'i kemi t kjarta e jo t bahen gabime. Ne nuk mundemi me luftuar kundr tyre. Ata q lufton kundr tyre kan me prfunduar me turp dhe nuk kan me i njoft as familjet e veta. Ata kan me mbet rrugve t bots ashtu si ka mbetur Emil Kastrioti q nuk e ka ihtibarin e qenit. Pasandej si sht e mundur q t gjith shqiptart t krkojn Republik dhe vetm Uka t krkoj shkatrrimin e Jugosllavis? Lvizja sht formue pr me luftue pr Republik n kuadrin e Jugosllavis. Si sht e mundur me luftue pr Republik e me krkue shkatrrimin e Jugosllavis? Ato q jan kan prpara nuk bn m me u prmend, pasi tash luftohet vetm pr Republik. Serbomdhenjt na thon se ne nuk po luftojna pr Republik, por pr shkatrrimin e Jugosllavis. T njjtat fjal po i thot edhe Uka. Pse me u prputh fjalt e serbomdhenjve me t Uks? Qllimi i serbomdhenjve sht me e shtremrue rrugn e 99

drejt t Lvizjes dhe me e humb drejtimin e vet Lvizja, pasi q krkesn pr Republik po e prkrah tr populli shqiptar dhe popujt e mbar bots. Serbomdhenjt po mundohen me na larguar prej ksaj rruge t drejt e me ne shti me luftua, pr ka po dshirojn serbomdhenjt. Serbomdhenjt dshirojn me luftue pr me e shkatrrue Jugosllavin, pasi e din se nj pun t till nuk mundemi me e arrijt por vetm e vetm me na shkatrrue m leht, kurse nga ana tjetr po don me na shti me luftue kundr atyre t Vjens (diplomatve t Shqipris-shn i Xh D) dhe udhheqsve t tyre e me na b mish pr top. T gjith ata q ia hyjn asaj pune kan me prfundue ashtu si ka prfundua mrgata e qyqeve dhe puna e tyre ka me prfundua me turp. Pra i nderuari vlla, duhet ta kemi t kjart; t gjith ata q n kt etap luftojn me e shkatrrue Jugosllavin e jo pr Republik jan agjenta t serbve dhe qllimi i tyre sht me e shkatrrue Lvizjen. Ne nuk do t lejojm Ukn me u marr me pun t tilla kurrsesi, pasi q ajo pun shkon vetm n interes t serbve e jo t popullit shqiptar. Ti duhet t jesh vazhdimisht n kontakt me Skenderin e me Aliun, se vetm ata e kan t kjart se si duhet me punue dhe puna e tyre sht e drejt. U njoftova se shokt q jan kan n burg, qenka lshue, shum u gzova. Edhe nj gj duhet me e dit se Komiteti Qendror i Lvizjes sht n Kosov t cilin Uka po don me e shkel dhe me u b vet kryetar e me e que Lvizjen kah po dojn ata q jan mbrapa Uks. Antar t Komitetit Qendror t Lvizjes jan shokt e Sokolit t cilt Uka i urren pr vdekje dhe don me shkel mbi ta. Kt pun nuk e kam ditur deri sa e kam par vet se far njeriu sht Uka. Edhe udba e din se Komiteti Qendror sht n Kosov por kurrsesi nuk po mundet me e zbulue dhe nuk ka me zbulua kurrnjher, pas q ata jan njerz t dijshm dhe t fort e jo si IK apo si Uka, q e urrejn njritjetrin pr vdekje. Lvizja sht n Kosov e n viset tjera shqiptare n Jugosllavi bashk me Komitetin Qendror, kurse prjashta sht vetm nj pjes e vogl e Lvizjes dhe ne na duhet me ba ka thon ata q jan n Kosov e jo ka thot Uka. T fala vllazrore, M. (Mrgimi=Sabri Novosella) PS. Ne jemi bashkuar dhe prap do t jemi t bashkuar, por nuk do t bhet ashtu si thot Uka, por si thot Komiteti Qendror e jo si deri m tash; ne ia drgojshim Uks e Uka i mshefke, nuk ua jepte juve dhe nuk i botonte n Organ. 18. Letra e 16 janarit 1984 (Letr e Sabri Novosells pr Xhafer Durmishin dhe Faridin Tafallarin) Vllezr t nderuar S. e F. 16 janar 1984 Sot m ra n dor proqesi i komisionit t mbajtur pr rastin e U. (Xhafer Shatrit) i cili ishte i shkruar me dor t I. (Ibrahim Kelmendit). S pari po krkoj falje pr kto q do ti them, pasi q ndoshta fjalt e shnuara n te nuk jan t juajat por t shkruara me kok t vet nga Ibrahimit. Nqoftse jan t thanuna nga S. (Xhaferi) e F. Faridini pak po habitem. S. (Xhafer Durmishi) thot se nuk jam pr ate q t bazuar n Shq (Shqiprin) t akuzohen shokt dhe vazhdon se Mrgimi ka qen i ndikuar nga diplomacia lidhur me sjelljet e tij. Un jo vetm se kam qen i ndikuar nga ata, por fjalt e tyre kan qene fakti i par n t cilin jam bazuar, kurse fakti i dyt ka qen ajo kur e pash me sy t mij, kur ju tha t tjerve: A i pe shpijunat e Shqipris dhe duhet t ruhemi nga shpijunat e tyre. Pr do kend q i ka dy kokrra mend n kok, njeriu q i thot tjetrit shpijun i Shqipris, duhet ta dij se vet sht shpijun i UDB-s. Vjen pyetja; nqoftse dikush e 100

akuzon tjetrin se sht shpijun i Shqipris, vet shpijun i kujt sht. Pasi kto fjal i tha U. Para syve t mij dhe i kisha faktet q mi kishte thn Profesori dhe mi kishi prcjell edhe ju fjalt e E. Engjll Kolanecit, gj q plotsisht u prputhshin, pr mua nuk pat m kurrfar dyshimi se U. sht i till. Kt fakt e pa do kush n tryez dhe n dor. U. sht njeri i mrgats s qyqeve dhe t gjith ata q jan t mrgats s qyqeve, jan shpijuna t UDB-s, gjegjsisht t gjith ata q jan kundr Tirans, jan n shrbim t Beogradit n nj mnyr ose n nj tjetr. Prndryshe un aty e pash nj frym antiShqipri e cila m tmerroj. Zoti U. m tha me goj t vet se, nqoftse do t del n botn e jashtme Rexhep Mala, s pari do ta urdhron vllaun e tij me bisedua me te dhe me ia largua frymn q e ka, pasi q t gjith ata q po vijn prej mbrendshmit, po vijn me frym t atjehit; me dashuri pr Shqiprin dhe pr udhheqsit e saj. Pasi tia mbush mendjen Rexhepit vllau i vet, ather edhe ne i ndihmojm e e kthejm kundr tyre. Se ka vepruar kshtu edhe me t tjert e pash edhe vet ashtu si e keni par edhe ju; kishte prgatitur njerzit dhe i kishte br ashtu si ishte vet dhe faktikisht aty e kishte formuar bandn antiShqipri. Do t shifni se ku do ta qoj zotin U. ajo veprimtari e poshtr e tij. Pr gjakun e dshmorve, sa mu ka dhimbt Rexhep Mala, aq edhe ia pata lakmi q e dha jetn si patriot e me at frym q e ka pasur deri n astet e fundit t jets, dhe nuk doli rrugve t bots me manipuluar gjithfar njerzish t poshtr me te dhe me ia turbulluar mendjen dhe ndjenjat e pastrta. Jo U., por edhe Adem Demai do ti thojsha se sht shpijun i UDB-s, po ti thoshte ato fjal, pasi ato fjal e vrtetojn m s miri se kush sht i udbs e kush kundr. Lufttart e liris i lidh ideali, jo kumaria e akraballku. Lufttart e liris jan t lidhur n mes veti deri sa i kan t njjta idealet, por kur idealet e tyre ndahen, edhe ata ndahen e shndrrohen n armiq t prbetuar.... Sa i prket asaj se un paskam folur keq pr Zeqn, kjo ka qen kshtu: M pyeti Uka se pse jan prish Jusufi me Zeqn kohve t fundit? Ju prgjegja ashtu si ka qen. Pas bisedimeve n Stamboll, Zeqa ia kishte drguar nj vendim t rrejshm se gjoja ishte formuar Fronti pr Republikn e Kosovs, gj q Sokoli ishte hidhruar s teprmi dhe i kishte thanun n nj letr: do gj q e ka fillimin n gnjeshtr sht e gjykuar n dshtim q n fillim. N lidhje me bisedimet e Stambollit ia pata drguar nj letr t Sokolit Uks e cila ia kishte luajtur mendjen dhe tash po mundohet me qpif dika kundr meje n at drejtim, por at letr po ua drgoj edhe juve. IK e ka edhe ai nj hall tjetr: i kishte thn dikujt se gjoja un e paskna prish me Sokolin dhe ia drgova nj letr t Sokolit q ma ka drguar me koh dhe ajo ia kishte luajtur mendjen, pasi Heroi Sokol e ka treguar me fakte se kush sht IK dhe un jam ai q kam br mos q Sokoli mos ta largoj krejtsisht IK-n. Sa i prket asaj q nuk jam konsultuar me shok para se ta akuzoj zotin U., un zotin U. nuk e kam akuzuar n emr t shokve, por n emr tim personal. Un nuk kam dashtur me akuzuar U. n emr t shokve, pasi q e kam pasur parasysh se ndoshta dikush pajtohet me qndrimet e tij dhe nuk kam dashtur askujt me ju imponuar dhe me qen i detyruar me vepruar ashtu si i them un, por t vendos ashtu si t'ia merr mendja dhe si gjykon vet m s miri. Un i kam pasur dy rrug ose t ndahem me U. ashtu si u ndava, ose me i marr t gjitha marrinat e tij mbi vedi dhe me u marr me oportunizm ashtu si qesh i detyruar me u marr qysh prej fillimit q U. deprtoj n radht tona. N kt proces pash edhe kso faktesh ku ishin thn edhe nga IK dhe ju t tjert t cilat bazoheshin n fakte t pamohuara: Redaksi ka qen nj person, udhheqsi e Lvizjes ka qen nj person. Do me thn ai person sht njeri me emrin "Ujkan". Kto 101

nuk i ka br pa qllim zoti U. por me qllime t poshtra. Si egocentrist i smur ka dashtur me iu imponuar t tjerve si "autoritet" dhe me manipuluar me ta ashtu si i teket, apo ashtu si e urdhron dikush. Kurse pr korrespondencn m Nuhiun, Abdullahun e Osmanin, Uka vazhdimisht ka mbajtur nj korrespondenc t poshtr, ku sht munduar vazhdimisht me e ruajtur njfar miqsie me ta dhe me e rrit konfliktin n mes nesh dhe atyre dhe me ia br ashtu si m tha n mbledhjen e par dhe ato fjal jan inizuar n magnetofon: Ju me Abdullahun jeni munduar me ia hedh njri tjetrit, kurse vetm ne kemi punuar, d.m.th. t gjith qenkan marr me pun t kota dhe vetm Uka paska punuar. Ajo q thuhet se ZK del duke pasur si busull Nova Hrvatskn sht plotsisht e vrtet, do me thn ZK nuk e ka busull Komunikatn e bashkimit dhe artikujt e Z. Popu. t cilt bjn fjal pr shtje t Kosovs q jan n t vrtet busull pr t gjith dhe pr ZK, por organet e hrvatve, kroatve me t cilt kishte kontakte t vazhdueshme pa u konsultuar me askend, por edhe me do fashista bullgar t cilt i erdhn n shtpi derisa isha un n shtpi t tij. ... Pr numrin e 7 njerzit kan vrejtje, por edhe ata t Sh.A. (Shqipris). Aty ku thuhet: "Lvizja nuk sht bisht as instrument i askujt." Kto fjal jan t drejtuara n adres t Sh.A. i ka t kjarta do kush kush e sidomos ata q ju drejtohen ato fjal. Un ju thash atyre se, ato fjal jan t thanuna prej U. n kok t vet e jo qndrime t Lvizjes. E prfundoj kt letr duke ju prcjell ngushllimet e t gjithve pr vdekjen heroike t dy shokve n Kosov. M. (Sabri Novosella) PS. n at proces mungonte faqja 10.

19. Letr Komitetit Qendror t LRSHJ n Botn e Jashtme, 6 mars 1984 Shokve t KQ n BJ (Komitetit Qendror n Botn e Jashtme) U njoftova pr vendimet e marura n mbledhjen e fundit (t 3 marsit 1984 n Gjenev-shn i Xh D), me t cilat pajtohem duke shpresuar se nuk do t bhen m shkelje e vendimeve t shpallura me Komunikatn e Bashkimit, por gjja m me rndsi kishte mbetur pa u zgjidhur n at mbledhje; shtja e redaksis. Pr kt arsye dal me kto propozime: T formohet sa m par Redaksia prej 5 antarsh. Nga krahu yn t caktohen Aliu dhe S. (Asllan Muharremi dhe Xhafer Durmishi-shn i Xh D). Aliu t inkuadrohet menjher n detyr t caktuar, kurse S. m von, sipas nevoje. Pr antart tjer t vendosin shokt e krahut tjetr. T vendoset dhe t nxirret Organi rregullisht pr do muaj, pasi q ekzistojn mundsit kadrovike, materiale etj. pasi q krkesat jan shum t mdha, ku shifet edhe nga nj poezi, t botuar kohve t fundit n Rilindje, ku i bhet thirrje mass nprmes vargjeve q t informohet nga "Shtypi ilegal", pr ngjarjet e vrteta. T bhet nj autokritik, pr disa lshime t vogla n disa numra t mparshm t cilat m nuk do t prsriten. 6 mars 1984 Prshndetje revolucionare, M. (Mrgimi=Sabri Novosella) PS. Shoku F. ju lutem e shumzon n disa kopje dhe ua drgon t gjith shokve t KQ n BJ nga nj kopje. 102

20. Letra e 23 marsit 1984 SHOKVE T KQ N BOTN E JASHTME Shok t nderuar, M ra n dor nj letr e shokut IK e cila ishte shkruar para sa kohsh, por nuk kishte ekzistuar mundsia me m ardhur m heret dhe m erdhi me nj vones mjaft t madhe. Pas marrveshjes q u arrijt n mbledhjen e fundit, gj q dshiroj t jet marrveshje e suksesshme dhe mos t kemi m nevoj t ulemi dhe t analizojm punn e kaluar dhe t marrim vendime pr punt q i kemi prpara, nuk e shof t arsyeshme t mabjm korrespondenc ve e ve, por t gjith ka t kemi pr t thn, t'i themi para forumit t caktuar, apo t'i shkruajm atij forumi edhe kur kemi me i thn dika vetm njri-tjetrit, ashtu q t jen n dijeni t gjith shokt e KQ n BJ pr do gj. Njkohsisht m nuk guxojm t merremi me poltronizm dhe t'i mshefim njritjetrit gabime q t mos i mbetet hatri dhe t mos prishet jarania q ekziston n mes personave t caktuar, por t thuhen t gjitha ato se sa t vij puna ashtu si erdhi kohve t fundit. Ku disa shok m thon se jam ngut, por qenka dashur kto pun me i lan q kadal-kadal me dal n shesh m von. Ky do t ishte gabimi i madh i dyt q do t bhej, pasi q gabimi i par sht br qysh m para, kur i kemi vrejt t gjitha gabimet e Uks, por kemi heshtur, apo i kemi thn n mnyr t trthort q t mos bhet ndonj thyerje e ky gabim na ka kushtuar edhe pas tashit, pasi q gabimet q jan br nga ana e Uks, ato nuk jan gabime por faje t rnda q e qojn njeriun n tradhti t hapt. Shoku I.K. n letr, n mes tjerash m thot: -Ti po ma mohojshe se kam qen antar i QE. Un prap po them se, jo vetm IK, por edhe F. dhe S. kan qen antar t atij forumi de jure, por jo de fakto. Do me thn se kan qen antar formal e jo antar me plotkuptimin e fjals. Po nse paskeni qen antar me plotkuptimin e fjals, ather mbani prgjegjsi pr fajet e Uks, q i bri me vetdije t plot kundr Lvizjes dhe kundr popullit shqiptar. Ne kemi bindjen se Uka, n kok t vet i mori vendimet me t cilat e goditi dhe e komprometoj aq shum Lvizjen e jo duke u konsultuar me ju dhe duke e marrur aprovimin e juaj pr ato veprime. Nse nuk sht kshtu urdhroni dhe folni. Kemi bindjen se Uka nuk sht konsultuar me ju dhe nuk e ka marr aprovimin e juaj kur e privatizoi Organin dhe e shndrroi n fletushk private n t ciln shkruante ka i tekej, apo ka e dirigjonte dikush. Uka bnte thirrje histerike nprmes t Organit q t shkatrrohet e smura e Ballkanit, kurse n t vrtet ato thirrje i paska shoqruar me pun praktike e konkrete: Uka vet e vrtetoj para m se 400 vetve n tubimin me rastin e shnimit t dyvjetorit t ramjes s shokve, kur tha se, Rexhepi dhe Nuhiu paskan pasur armt m t prsosura q i ka sot Evropa. Ky ishte nj fakt i vrtetuar me goj t vet nga ana e Uks, se me t hollat e tubuara pr familjet e dmtuara nga goditjet e serbomdhenjve t cilave nuk ju ka drguar kurr njher e pr kt Uka as q na pyeti ndonjher, ne q ishim m t afrmit e tij se, a ka ndokush q sht n gjendje t mjeruar q t'i drgohet ndonj ndihm, por me ato t holla paska bler arm dhe i paska drguar atje q me to me "fitue" Republikn. Kt tashti e vrtetoj edhe burgosja e shokve q u nxun duke drguar arm atje dhe ju dha n dor ajo q e dshirojshin 103

qysh me koh serbomdhenjt dhe dualn me fakte para opinionit botror se, gjoja LRSSHJ na qenka organizat terroriste dhe jo Organizat e cila lufton me mjete demokratike, pr fitoren e nj t drejte q e kan t gjith popujt e Jugosllavis, ashti si sht n t vrtet Lvizja e cila sht Organizat q lufton me mjete demokratike, pa e prdorur dhunn dhe terrorin, lufton me realizuar krkesn pr formimin e nj republike si jan gjasht t tjerat. Vjen pyetja, a u pyet shoku IK, apo F. dhe S. kur Uka vendosi dhe muar kso aksionesh anti Lvizje dhe anti shqiptare n kto situata kaq t ndrlikuara ku menxi q presin t tjert q Kosova t shndrrohet n nj Liban t dyt? N qoft se shoku IK, F. dhe S. i keni aprovuar kto pun t Uks, duhet t jeni t sinqert dhe t mos i vihen t gjitha fajet n qaf vetm Uks. Un them me ndrgjegje t plot se, mua kurrnjher nuk m ka pyetur dhe nuk kam qen n dijeni pr pun t tilla dhe pr kt arsye krkoj llogari nga Uka pr kto veprime t tij. Pas drgimit t materialeve t KQ disa aktivistve t Lvizjes q t sqarohen shokt dhe njerzit e ndershm, pas sulmeve q filloi me i b Uka, duke e keqprdorur si zakonisht Organin e duke i quajtur t gjith ata q ju kundrvihen punve t tij anti Lvizje dhe anti shqiptare, fantosha dhe sarhosha, shoku IK i shpalli ato materiale anti Uk dhe ju tha njerzve se, jan t shprndara nga nj lahper dhe se jan t dyshimt. Kuptohet, njerzit nuk han bari, por kokn e kan me veti dhe materialet i kuptuan drejt dhe ato materiale e bn efektin e vet n at situat t vshtir. Ato fjal q i tha IK, por jo edhe Uka, s pakut haptasi, pasi q Uka e dinte se kush sht autor i atyre materialeve. Sa zakonisht, pr do gj isha konslutua me njeriun kompetent, ashtu si u konsultova me rastin q na pyetn disa shok n lidhje me nxjerrjen e nj Organi lokal. Edhe pr kt rast m'u dha prgjegja tekstualisht: -T gjith ata q punojn, shkruajn fardo materialesh, parulla, trakte, por edhe organe, n qoft se bjn fjal pr Republik, jo se nuk guxon askush me i luftuar, por duhet me i ndihmuar me do drejtim q sht e mundur. T gjith ata q i pengojn, apo i luftojn jan armiq t Lvizjes. N qoft se del edhe nj udbash dhe krkon Republik me goj ose me shkrim, nuk duhet t luftohet, por duhet t ndihmohet e t prkrahet, kurse sot detyr mbi detyrat sht q t rregullohet shtja e ZK i cili aktualisht sht duke i shrbyer armikut dhe jo Lvizjes, Organ i s cils sht. Q t konsultohem me kt shok, ju vet m keni autorizuar dhe deri m sot, nuk kam marrur kurrnj vendim q m ndalohet t konsultohem me t. Pr kt kam autorizim edhe nga t tjert... Shoku S. paska thn se mos t bj edhe un gabime se nuk po mujka me m mbrojt. N qoft se vetm me nj fjal m ka mbrojt si person ka br gabim shum t madh. N qoft se e mbrojm njri-tjetrin, apo e sulmojm si person e jo si lufttar t nj shtje, sht poshtrsia m e madhe. Ne nuk na lidh kurrnj akraballk, apo kumari, por na lidh vetm e vetm ideali i prbashkt. Vetm n kto baza duhet me kritikuar, sulmuar dhe me mbrojtur njri-tjetrin. Ne t gjithve na duhet t'e mbrojm Lvizjen, t'i luftojm ata q e godasin At. 23 mars 1984 Prshndetje, Mrgimi (Sabri Novosella)

104

P.S. Ju lutem shoku F., e shumzon kt letr dhe ua drgon t gjith shokve nga nj kopje, kuptohet shokve t KQ n botn e jashtme. Besoj se edhe letrn e mparshme me t njjtn porosi ua ke drguar shokve. (Faridin Tafallari, T-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 455-457)

21. Prfaqsuesi i Leninistve armik i leninizmit Sabri Novosella: "Ndrkoh m njoftuan se Xhafer Shatri gjendej n kampin e refugjatve n Rom. Menjher i porosita shokt q t shkojn e ta marrin. Kishin shkuar katr shok me nj vetur dhe me nj dokument t udhtimit, por Xhafer Shatrin nuk e kishin gjetur atje. Pak dit m par kishin shkuar disa aktivist t OMLK-s nga Zvicra dhe e kishin marr. Posa kishte arrit n Zvicr kishte krkuar q t marr kontakt me mua dhe e kishte drguar Hasan Maln n Shtutgart q t marr adresn time dhe numrin e telefonit. Pas marrjes s adress dhe numrit tim t telefonit menjher u vum n kontakt dhe ishim n lidhje t rregullta me letra apo telefon. U morm vesh dhe m 15 maj 1982 u mbajt nj takim n mes t Xhafer Shatrit si prfaqsues i OMLK-s dhe Xhafer Durmishit e Osman Osmanit si prfaqsues t LRSHJ-s. At dit u mor vendimi dhe OMLK u bashkua n LRSHJ. S shpejti u botua numri i par i organit t LRSHJ-s "Zri i Kosovs", n t cilin u botua edhe Komunikata e bashkimit. Me bashkimin e OMLK-s n LRSHJ n ball t aktivitetit n Evropn Perndimore u vu Xhafer Shatri. Prkundr shum viteve t kaluara n burgjet jugosllave, Xhafer Shatri kishte nj energji dhe vullnet t jashtzakonshm pr pun dhe si puntor i madh q ishte i dha hov t madh gjith LRSHJ dhe kshtu kjo organizat u popullarizua shum si n Kosov ashtu edhe n botn e jashtme. Xhafer Shatri, i liruar krejtsisht nga dogmat staliniste-bolshevike, (edhe pse ende nuk kishte guxim t dilte haptas), me shum aktivist t dalluar demokrat n Belgjik, SHBA, Gjermani etj. Kjo e bri si t mendur PPSH dhe menjher ia filloi nga kurthat shum perfide." (SI E THEMELUEM LVIZJEN PR REPUBLIKN SHQIPTARE N JUGOSLLAVI - LRSHJ, Zri, 28 mars - 4 prill 1992)

LETRA NGA HAFIZ GAGICA

1. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Sknderin, ver 1982 2. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Sknderin, 13 dhjetor 1982 3. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Sknderin, 22 dhjetor 1982 4. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 28 dhjetor 1982 5. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 31 dhjetor 1982 6. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, janar 1983 7. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, maj 1984 8. Letr nga shokt e Ludvigsburgut pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 23 gusht 1984 9. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 17 shtator 1984 10. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Sknderin, 20 shtator 1984 105

11. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 26 tetor 1984 12. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 8 nntor 1984 13. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 28 nntor 1984 14. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 29 dhjetor 1984 15. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, fillimi i janarit 1985 16. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 29 janar 1985 17. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, shkurt 1985 18. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 16 shkurt 1985 19. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 8 mars 1985 20. Letr nga Hafiz Gagica pr shokt e Shtutgartit, 1 prill 1985 Me Hafiz Gagicn jam takuar pr her t par n vern e vitit 1981 n shtpin e Vllezrve Grvalla n Untergruppenbach.

2. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Sknderin, ver 1982 I dashuri shok Sknder, Ja q tani sht hera e par q kmbehemi me letra. Q n fillim po ju pyes si jeni me shndet, me pun si i ke hallet, a e ke gati me e krye apo jo. Tash po t tregoj se un u detyrova t kthehem prej Hamburgu pr shkak se atje nalt ishte vshtirsue pr t huaj. Shkuarja jon nalt thuajse n ann tjetr ishte e suksesshme. Ne u takuam me shum puntor, njashtu me Isakun (Isak Gutajn) u takuam dhe biseduam pr shum pun. M n fund u ndan shum t knaqun me shkuarjen ton atje pr shkak se pothuajse kishin qen t shprndam n tri grupe. Provuan q disa t gjejn nj gjuh me ta, q mos t udhheq Isaku, por ne jau prmbysm t gjitha leqet. Jau lam edhe kasetn pr video. Tash e kishin ble edhe nj video m tregoj Naimi (Haradinaj). Kasetn pr n Berlin ia lash Isakut me jau que dhe e njoftova me kend t ket pun n Berlin pr shkak se m par tha i kam do shok atje dhe kishte qen n klub shpeshher. Ather mendova se m mir, se edhe ju ba qejfi se kishte pak qejf t lavdohet por edhe ishte puntor. Bisedova me te edhe n lidhje me Bashksin e klubeve. Sipas fjals s tij ai m tha se kishte qen iniciator me Hyzri Rekn pr Bashksin e Klubeve, por pr Hyzriun nuk m foli mir kurse pr t tjert kishte respekt. Biseduam edhe n lidhje me Ibrahimin (Kelmendin), ku e ceka edhe m lart se ishin kan ba tri grupe. Ibrahimi m par kishte shkua shpesh jo pr t organizua, por n t kundrtn duke i shty njenin pr (kundr) tjetrit dhe Isaku nuk kishte mendim t mir pr te, njashtu si edhe katr shokt e tij t rrethit t ngusht. (Isaku) m tregoj se e ka prgatit Statutin pr Bashksin e Klubeve, por m tha se nuk di ku qndron pengimi pr Bashksin e Klubeve. Ma tregoj edhe Statutin q t'ja jap nj mendim pr te se a asht i nivelit, por un i thash se ne nuk jemi t ftuem pr Bashksin e Klubeve dhe nuk di ka t them por m n fund e mora. I thash se do ta shikoj me shok. M tha q mos ta din njeri i gjall q e kam ba un kt statut. I premtova se jo, por un e mora me nj mendim q ta marrsh ti dhe ta kontrollosh dhe nse don ose si u desh, n shum pika t heqsh apo t shtosh. Vetm me nj kusht q t mos ta qojsh ma lart apo t'i tregosh kujt. Ti ndoshta mundesh t thuash se prse ke bisedue vetm por ashtu i erdh rasti, q un dola n qytet pr telefon, ather ai ishte me mue, por u takua edhe me at shokun e vet t ngusht dhe u ulm n nj kaf dhe patm nj bised t lir. Por aty u 106

fol, n lidhje me Dem Demajn e Nagoldit (nga nj) q ishte fshatar i tij dhe tregoj Isaku q ka dasht t merr nj kontakt me te. Ather i tregova pr Demn si sht... por nuk i thash se jam diku afr apo i organizuar. I tregova edhe pr Ibrahimin se pse sht largua (prjashtue) prej shtpie se ata nalt kishin mendue se Ibrahimi ka qen shoku m i afrt i Isufit dhe ai sht dasht me e marr punn e Jusufit, por than se kan ndgjue q Suzana ja ka lan Sknderit. Un i thash se me siguri Isufi ka pas shok para Ibrahimit dhe ajo nuk ka mujt me vendos por at e kan br shokt e tij. I thash se ka qen n t pame dhe kam dgjue prej puntorve se Ibrahimi ka sjellje shum t kqija, jo morale. Ata ve shum sende i dishin por n fund pothuajse si u duk i vrtetojshin se dy shok t Isak Gutajt ishin shum t idht n Ibrahimin. Por edhe rreth teje biseduem. Than pse me ardh Skenderi n Dusseldorf e me prhap se kush ka punua e kush jo, por prse mos me marr vendim nse sht me e largue, prse me e lan me dal e me udhheq demonstrata. Un u thash se edhe un ka ndgjua pr at takim n Dusseldorf, por nuk sht kan i thirrun por i rastsishm, dhe pr ato q i jan thn Ibrahimit, ai (I.K.) e ka krkua me ja thn. Sknder, kt letr q po e shkruaj jam n tren prej Manheimit pr Shtutgart, ndoshta ke vshtirsi me e lexue, por besoj se kuptimin ia nxjerr. Un isha n Zvicr javn e kaluar me Nami Ramadanin. Mir kaluam shum. Isha te ata shokt edhe te dhandrri bujta nj nat. Nj nat u takova edhe me Shaqn (Shaqir Shabanin). Ishim n nj klub se ishte zgjedhja e udhheqsis s klubit dhe kaluem mir. Por Skender po t pyes megjithse kemi biseduar edhe m par, a mos ka ndryshue dika. Tubimet q bhen n salla me shfaqjen e filmave, a e dmtojn krkesn pr Republik. Fotografit e vllezrve dhe parulla Kosova-Republik, se ata shokt e kishin marr videon q nj muaj dhe kishin pas fillue si ju kemi thn; npr banesa, ashtu si ne, por i kishin sulmue shokt e Hasanit. Ather kishin vendos n salla por fotografit dhe parulln s'jua kishin lejua. Pr kto shkruaje nj letr e mos prito dhe mos e ba t madhe bisedn q e kam br me Isakun, se pr Statut nuk i kam treguar as Naim (Haradinajt), (me t cilin kam fol) vetm pr biseda por pr statutin i thash se s'ja kam marr. Ndoshta kam gabue, por m trego, shkruaje nj letr menjher te Faridini dhe ai ma drgon mue. Tash po t tregoj pr punn momentale t strehimit. Un isha edhe n Manheim. U takova me Gzimin por nuk e paraqita krkesn se nuk e kisha at avokatin. Nuk bni pa ja que parat dhe krkonte nj prkthyes. Ather u detyrova me shkue tek Pjetri n Fellbach. M priti shum mir dhe m tha shko e merri t gjitha aktet tek avokati. Ather shkova dhe i mora dhe t hanen kemi me ba krkesn. M premtoi se shum shpejt kemi me e ba me do kroat tjer t kishave. Tash prano t fala zemrore. Shkruaje nj letr. 3. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Sknderin, 13 dhjetor 1982 I dashuri shoku Skender 13 dhjetor 1982 Q n fillim desha t'ju pyes si jeni me shndet, me pun si po kalon, njashtu me strehim a vendose ende di apo jo, edhe pse m kishe shkrue se ndoshta do t bhet m shpejt. Shum mir sht nse vendoseni sa m shpejt pa marr parasysh se ku, q t mos jemi n ajr. S. q n fillim po e ceki se kishe br mir q e kishe shkrua kt letr. Ndoshta un hern e par jam ngut q ta shkrova ashtu por, ne po ngutemi thuaja se t gjith. S. edhe pse e dij se t ka lajmrua Faridini pr demonstrat (t 10 dhjetorit 1982 n Gjenev - shn. i Xh. D.) desha edhe un t shkruej se m t vrtet ishte shum mir 107

gj q ne prej ann ton nuk e kemi prit at rezultat, gj q prej neve ishin n autobus 32 veta gj q shifet se vetm masa e ka kuptue t vrtetn ku e kishe cek edhe ti n letr, edhe pse propaganda e tyne po vazhdon ende me t madhe por me at vetm vetveten po e demaskojn, se neve asgj nuk kan ka t na bjn. S. (Skender) t ka lajmrua F. (Faridini) dhe pr at arsye nuk po zgjerohem shum n lidhje me demonstratn, se kemi pr t tjera ka t shkruajm, vetm po e ceki se n Gjenev me t vrtet ishte shum mir, njashtu edhe numri i demonstruesve ishte i madh, megjithse ne nuk mundemi t knaqemi me at ka kemi arrit deri m tani. Ne n Gjenev u takuam me at shokun (Xhafer Shatrin - shn. i Xh. D.) pa nuk ia di emrin, por ti e kupton se me kend. Un dhe Haxhiu (Berisha) biseduam nja pes minuta n lidhje me Nuhiun dhe qndrimin ton dhe ne pajtohemi plotsisht me at ka thoni dhe ju. Un si e ceka m lart jemi shum t knqaur me rastin e Gjenevs, njashtu na gzon rasti q patm rast t takohemi me at shokun edhe pse ishte nj koh shum e shkurtr. Skender, un kam bisedue me Nezirin dhe pr at ka m ke porosit po t'i drgoj menjher n post dhe kqyri vet se prej kujt jan dhe ka jan kto prralla. Pr at se kah ju kan ardh dhe kush i ka shprnda do t ma dorzon nj letr dhe at do ta postoj menjher. Njashtu tek Kola kemi qen un, Faridini dhe Haxhiu. Tek ta pak a shum vetm tek Kol Mrturi ka ndikue, se ai sht pak tepr i besuem se t tjert, se kishin qen Hasan (Veselaj) dhe Sahit (Tofaj), nj nat m 1 dhjetor dhe ishin mundue mjaft me shpif gjana t pavrteta, por ato nuk kishin nxan vend te ta. Kol Paloka me t tjert, bile u ka thn se pr kso pun mos m ejani m, se un ju kam pranue n emr t shokve se pr ndryshe un s'ju njof. Skender, si e kishe cek edhe ti pr vendosjen e kontakteve me rrethet tjera, un kam pas ndrmend t shkruaj pr kt gj q ta shqyrtosh edhe me shok, se ne mendojm sa i prket ktu n Gjermani, sht m se e domosdoshme q t vendosim q t kemi takime sa m t shpeshta n mes disa pikave si p.sh. Dusseldorf, Bielefeld, Hamburg dhe ne t'i shqyrtojm kto pun. Skender, po t njoftoj se Isaku (Gutaj) ishte ktu tek un tri dit, pasi q ishte nis t shkonte pr demonstrat n Zvicr dhe s'e kishin lejue me shkue, u kthye ktu dhe t dielen n mngjes shkoi. Bisedova me te n disa pika, ku pjesrisht gjat diskutimit muer pjes edhe Haxhiu (Haxhi Berisha). Vetm ne nj pik ai (Isaku) nuk deshti ta ta din dikush tjetr. Tha due vetm un dhe ti t bisedojm dhe Skenderit ia prcjell apo kujt ta dish. Un i thash q ai t drejtohet drejt pr s drejti n redaksi (t Zrit t Kosovs n Biel-Biene- shn i Xh. D.), por ai nuk deshti ashtu. Ai tha se un kam fillue tash disa biseda n mes meje e teje dhe nuk dua t przihna me shum njerz. Un ia ceka se Skenderi do ta drgon nj letr pasi e pash vet t arsyeshme q ti t'i shkruajsh nj letr, por bj si ta pash prap vet t arsyeshme, ose m trego se far qndrimi me mbajt me te, se tek ai shihet se sht nj puntor i palodhun dhe se ka nevoj pr kshillime ende, por po t tregoj pr kt njeri ka pak qejf t lavdohet dhe ta din dikush se ai sht organizator n Hamburg, por vetm nj tjetr e ka shum t keqe, q friksohet pa mas. Ai prve statutit m ka pyet shum her se pse nuk po realizohet dhe kush po e pengon, ma pruni edhe kt trakt q t pyes se a bn ta shprndaj apo jo, dhe m pyeti se a bn me e postue pr Kosov, npr shkolla dhe Komitete (komunale) t ndryshme. Un i thash drgoje n redaksi, por ai nuk pranoj, dhe krkoj q nprmes neve t kryhet kjo pun dhe t tjerat. Pr statut i thash edhe un ashtu si ti m pate shkrua, pr fat t mir nuk kisha gabue dhe i thash se njher kt pun me sa di un shokt nuk e kan pa t arsyeshme. Por Skender un e kisha vetm nj propozim, pasi po shifet se ai po ka qejf dikush q sht duke punue, un jam i mendimit q kt trakt t'ia kishit lejua, por veproni prap se 108

prap si t jet e arsyeshme. Por, un Skender, mendova se pasi qe dy her e ka shtrua kt propozim dhe sht mundua n kt drejtim, (sht mir) t'ia lejoni kt trakt megjithse ka shum me hjek prej tij dhe me shtue, por ti mundesh me e krye aq pun, (dhe) nse bn ktheje kt prgjigje sa m shpejt q t'i lajmrohem atij, se m ka thn brenda ksaj jave t m lajmrohesh. Skender, me Bielefeldin sht br nj pun shum e mir q keni marr kontakte, se un po bisedoj shpesh n telefon me Xhavit (Ramabajn), njashtu ua kam que qekun (e xhirollogaris "Ndihma pr Kosovn" n Biel-Bienne - shn. i Xh. D.) q ta shumzojn pr ndihma dhe ata menjher do t marrin nj aksion. Njashtu me Dusseldorfin shifet se pun sht shum mir, edhe pse disa shkatraq po mundohen edhe atje t na dmtojn por kot e kan. Skender, m 12 dhjetor u takuam me shok dhe biseduam pr Hall (Hall pr tubim pas q do t bhej pas demonstrats rreth 17 janarit 1982 n Shtutgart - shn i Xh. D.). Ne vendosm q pr nder t prkujtimit t vllezrve t prgatisim nj dram, por prap se prap nuk dim a ke koh me e prgatit apo jo. Ne vendosm q t jet kshtu; pr Lvizjen (n nj an) dhe armiqt dhe tradhtart (n ann tjetr) n disa pika t shkurta prej katr pes vetve (roleve) dhe kemi vendos me e prgatit. Nse e prgatisim tekstin ti prap shiko dhe nse mundesh na e drgo gjer t shtunn, se t shtunn kemi me u takue. Skender, sa na prket neve, ne endi jemi kshtu. Nuk jemi vendos se nuk ka mundsi njherit, tash Haxhi (Berisha) pret gjykimin m t 16 (dhjetor 1982). M datn 19 m duhet t dal prej Gjermanie. Duhet paguar avokatin, e kshtu probleme sa t duash. Un njher gjendem te babai por kto dit m vjen shoqja dhe ather nuk di se ka bj hiq. As jam q t shkoj n kamp, e as q t rri kshtu. Skender, ndoshta e zgjata shum por ta dish se tani sht ora 1.30 pas gjysms s nats dhe mund t ket gabime (drejtshkrimore), por ti ia nxjerr kuptimin. Prap m fal se ndoshta t kam pengue, por do t prmirsohem, si e kishe cek edhe ti vet, se ne duhet t msohemi t shkruajm. Vetm kemi fillue q n shum drejtime t merremi me letra, se me t vrtet me telefon nuk po ipet hall. Skender tani prano t fala vllazrore dhe mos u mrzit dhe shiko e vendosu sa m shpejt nse ke mundsi. Nse bn, ma drgon qat adresn q t shkruaj drejt pr s drejti pr ndonj pyetje m urgjente, si p.sh. me Isakun, etj., se kshtu mund t ket vonime. 4. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Sknderin, 22 dhjetor 1982 Shoku Skender, Letrn tnde e mora para tri dite, por pr shkak t kohs q nuk m premtoj nuk munda menjher t ju lajmrohem. Q n fillim t njoftoj pr Isakun, q kishe pyet se far shkolle ka t kryer dhe sa koh sht n Gjermani. Isaku, sipas t dhnave t veta, pr pa e pyet, ne kur ishim n Hamburg na njoftoj se prej vitit 1979-1980 sht n Gjermani, i papun, e ka paraqit krkesn pr strehim por pasaportin jugosllav e ka vetm si duldung, e ka nj letr q e ka paraqit strehimin. Jeton prej ndihms s shtetit gjerman, sht prej rrethit t Ferizajit, e ka Shkolln e Lart Pedagogjike t kryer, ka punuar dy vite n arsim, sipas t dhnave t tij n vitin 1974 diku prafrsisht sht dal n ekosllovaki, ku ka studiua pr kameraman apo si regjisor filmash. Thot se i ka prgatit tri drama, dhe nj film si dhe ka punua n drejtim t rezhis s Mojsiut etj. Q n fillim t ardhjes n Gjermani sht njoft me Ibrahim (Kelmendin) dhe ka pas nj kontakt edhe me Hysen Gegn. N vitin 1980 ka qen tek Jusufi me Hysenin (Gegn) n Ludvigsburg. 109

Skender, sa pr at traktin q kishe shkrue se nuk bn t shprndahet, me t vrtet t pata shkrue edhe un q nuk ishte pr me e shprnda por mendova se ti do t ndryshosh dika n te dhe ta shqyrtosh vet ti por ajo pun ka marr fund dhe nuk kemi ka t bisedojm rreth traktit. Un ia drgova (Isak Gutajt) nj letr njashtu edhe letrn tnde. Un i shkrova pr Zrin, se pr sa (ekzemplar) ka nevoj rrethi i tij, q n t ardhmen. Skender, sa i prket Kol Palokajt, ndoshta t ka treguar edhe Faridini se me t vrtet tash n kohn e fundit sht kah tregohet shum aktiv. Pr Zrin (revistn) q kishte pyet, e ka vlersuar dhe e ka plqye shum. Sa i prket ndihmave ishte edhe Faridini at mbrmje kur e ceku, se tek un pa marr parasysh nuk mund t ndikon askush. N dasm (demonstrat) ishte Kol Paloka dhe Jusufi se t tjert nuk i lejoi firma. Njashtu edhe Kol Mrturi e ka pa se ndoshta sht mashtrue n besimin q e kishte pas marr tek Hasan (Veseli) dhe Sahit (Tofaj). Isha t premten e kaluar, se kan shkuar n shtpi (Kosov). M kishin pas thirr te Faridini q t shkoj. Un besoj se tek ta nuk ka dyshim fare dhe do t na ndihmojn sipas mundsive. Skender, Haxhiu me Zeq. ka kontaktue pasi sht kthyer prej shtpie (Kosove) por sa m tepr po gjendet n shtpi (Kosov). Me Muhametin njashtu ka kontaktue por po rren shum dhe s'ka prej tij asgj. Skender, tash desha t dij se a je vendos ende apo jo. Edhe nse vendosesh n ndonj banes private shiko e mos e qo n banes composerin (IBM Electronic Selectric Composer -shn i Xh. D.) Se ndoshta t ka treguar Faridini, se tek Namiu e kan krkuar ata t fortit e ktuhit composerin. E ndodh q pasi ta paraqitsh krkesn t t kontrollojn n banes. Por un mendojn q njher n kt situat m mir le t rrin aty ku e ke. Sa m prket mua, un ende nuk kam br asgj n kt drejtim. Tash m kan ardh dhe familja dhe nuk po dij se si t'ia bj fare. T shkoj me grua n kamp s'po muj me shkua, se po t isha vetm do t shkoja, por me grua nuk po m shkohet. Momentalisht gjendem tek baba pr disa dit pasi m ka ardh edhe nna por edhe ktu sht rrezik me banue. Haxhi (Berisha) sht shkuar n Zvicr te nj banes e nj shokut gjer pas vitit t ri. Sknder, ksaj radhe po e prfundoj me kaq kt letr. Tani prano t fala t przemrta, njashtu ke t fala edhe nga baba dhe t familja. (Vazhdimi i letrs) Skender, pas pak astesh q pushova m ra n mend dhe thash t t pyes, pasi q sht vendos q m 15 janar 1983 t ket dasms (demonstrat me rastin e njvjetorit t atentatit t 17 janarit 1982 - shn i Xh. D.) n Shtutgart, ne duhet q nprmes Komitetit Gjerman t marrin lejen, por si thua ti, a t marrin ndonj kontakt para se t'ju thom pr leje, se un para dy muajve e pata takue Joachim Rhm-in dhe ai sht sjell shum keq. M tha si po shifet s'keni bindje politike. M tha ne ua lejuam zyrn e puns, ju ikt dhe nuk na treguat fare q shkuam njashtu elsin nuk na e keni pru nj koh t gjat. Un me t vrtet u preka shum q nuk kisha si t arsyetohem se nuk disha si ka qen puna e elsit, gjersa m tregoj Haxhiu. Vetm ti ka qen dasht Skender me ju lajmrua q po shkoj. Pr kt m shkruaj. Skender Njashtu e kisha nj propozim pr ty q t'i shkruajsh Mejdi (Rexhs) nj letr nprmes Faridinit q ta udhzosh q t konsultohet me Faridinin pr t gjitha punt. Njashtu Remzi Ademit ia shkruan nj letr, se sa vrejta un ishte prekun q nuk ju ke lajmrue fare. Mir u pafshim H.G. 110

5. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 28 dhjetor 1982 Shoku Skender, Kt letr po ta shkruaj pa marr prgjigje prej teje, megjithse nuk e di a e ke marr letrn time apo jo. Q n fillim po t njoftoj se un isha te komunistt gjerman. Bisedova me Rhm dhe Lotn pr leje t protests. Ata m than se krkesn pr leje t protests duhet dikush prej neve ta paraqes, s bashku me nj gjerman. Njashtu nse ke prgatit traktin Skender, Rhmi m tha se ua prkthej dhe shumzoj. Pr sall jemi kah krkojm qe dy dit me Naimiun. Edhe pse sht shum vshtir t gjendet besoj se brenda ktyre dy-tri ditve do ta gjejm. Vetm nse duhet trakti n gjuhn gjermane t prkthehet dhe t shumzohet nga ana jon, ather duhet t na e qoni sa m shpejt. Pr krkes un mendova q ta paraqet Remzi (Ademi), me nj komunist gjerman, pasi q duhet menjher pas vitit t ri t paraqitet krkesa. Ksaj radhe kaq. Vetm t kisha propozua q t dilsh kndej para demonstrate. Tani prano t fala nga Hafizi. Skender, dje s'munda me e hedh letrn n post, por po t tregoj se dje e morm n mbramje nj sall, 300 DM n Shtutgart, sht pr 400 veta. Tani prano t fala. 6. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 31 dhjetor 1982 Shoku Skender, sot e mora letrn tnde dhe e mora vesh krejt se ka kishi shkrue. Vetm sa i prket protests q do t mbahet ne kemi bisedue dhe at dit n Gjenev dhe ne e kemi pa t arsyeshme q t mbahet nj protest, dhe ather vendosm q ta mbajm me nj numr sa m t madh. Un isha te gjermant edhe pse ti kishe thn q t mos ngutemi, por Faridini q sht marr n telefon me at shokun (Xhafer Shatrin - shn i Xh. D.) q t jet e sigurt pr leje, ather u desht doemos t ngutemi n kt drejtim q edhe salln e siguruem s sht br kogja vshtir me gjet salla pr kt sezon. Skender, un besoj se do t ket efekt t madh edhe kjo protest. Ne mundsisht do ta krkojm lejen gjer te konzullata (jugosllave) por mvaret. Ndoshta do t ket pengesa me leje. T kam shkrue edhe nj letr tjetr q ksaj here duhet dikush prej radhve tona ta paraqes krkesn. Un po e pres Remzi Ademin se a po pranon ta paraqet krkesn. Un i shkrova nj letr q sht e domosdoshme q dikush prej neve ta paraqet krkesn, por nuk e di se a do ta merr ai apo jo. Ende nuk kam marr prgjegje prej tij, vetm prap se prap ksaj radhe besoj se nuk do t ket problem. Skender, ne vendosm me Faridinin pr at se si do t shkoj protesta. Vetm ta kesh t qart se duhet t vish edhe ti ksaj radhe e mos ja bn si n Gjenev. Duhet t lexohen m se katr referate n gjuhn shqipe dhe nj n gjuhn gjermane. Pr gjuhn gjermane vendosm q ta lexon Ibrahim Kelmendi dhe rrugs t flet me megafon n gjuhn gjermane, kurse n sall I. K. t mos duket fare. N gjuhn shqipe n protest ta lexon dikush prej Zvicre, kurse te varret ta lexon Naimi. N sall ta lexojn nj Bulja pasi sht edhe propozim prej Zvicre, kurse fjaln e hyrjes s programit dhe nj referat ta lexosh n sall, konkretisht t ligjrosh (ta mbajsh nj ligjrat), se sht e domosdoshme dhe t'ia dhsh fjaln atij shokut (Xhafer Shatrit-shn i Xh. D.) q t flet edhe ai n sall. Kjo q t vish dhe t flasish n sall sht m se e domosdoshme, e jo t'ia bn si n 28 Nntorin, ne t tham dil fol e ti heshte, njashtu nuk erdhe edhe n Gjenev. Ksaj radhe prgatitu. Pr Ibrahim Kelmendin, vendosm q ta lexon referatin vetm pr shkak se rrethet tjera po flasin se Shtutgarti e kan demaskue Ibrahimin, dhe t mos thon se ja 111

ktu n Shtutgart Ibrahimi nuk u duk fare, kurse n Gjenev foli gjat demonstrats dhe njashtu i pruni t falat nga Amerika. Vetm pr kt e pam t arsyeshme. Tani s'po di ka t shkruaj, vetm kishe br mir q ishte rregullue. Mos e qit n harres e t mos vish n protest. Vetm ta kesh parasysh se t prgatitesh mir, se nse nuk flet mos eja hiq? Tani Skender prano t fala t przemrta nga Hafizi. 7. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, janar 1983 Shoku Skender, edhe pse e mora letrn tuaj me vones dhe pa prgjegje t letrs sime t mparshme, prap se prap detyrohem t ju lajmrohem. Un e mora nj letr prej teje q e kishe drguar prmes Faridinit. Pr ato porosi q i ke drguar, un mundohem q si t tjerat dhe radhave t tjera, edhe ksaj radhe do t mundohem dhe i besoj vetes se gjer n vdekje do t jem besnik i idealit, q na lan shokt si trashgim. Skender, n letr q m kishi br pyetje pr rregullim, ende nuk jam rregullue. Prmes Kols dhe Pjetr (Mjeds) nuk pata sukses se Pjetri m drgoi tek disa kroat por n mes tyre nuk kishte asgj, tash detyrohem q doemos t shkoj n kamp, por para se t shkoj n kamp po e pres shoqen q t vjen prej shtpie (Kosove) q krkesn ta paraqesim s bashku. Kto dit pres q shoqja t m vjen. Pr babn q m kishi pyet mir sht, n shtpi nuk ka qen, as nuk po guxon t shkoj tash. E ka marr pushimin gjer m 31 janar 1983. Njashtu edhe Fejzia mir sht. N t vrtet edhe pr banes baba e ka marr at banesn q e ka gjet tek stacioni dhe un tash momentalisht jam ktu, dhe mir po e qojm. Skender, pr Nexhatin (Osman Osmanin, vzhguesin e Partis "Komuniste" PKMLSHJ -shn i Xh. D.) q kishe pyet, nuk e kemi pa dhe nuk dim fare se ku gjendet, e pr kt tjetrin t ka njoftue Faridini m gjersisht. Kshtuq un nuk po zgjatem shum se ndoshta po bhet shum dhe nuk di a ke koh me e lexua se edhe n letrn tjetr kshtu kam shkrue por nuk e di se a e ke lexua hiq a jo, se fare nuk kishe shkrua pr at letr megjithse t kam pas pyet n at letr kogja shum. Skender, sa i prket puns s Hasan (Veselit) dhe Sahit (Tofajt) ke mund vet ta vrejsh at nat aty edhe pse kishe shkrue se Hasani sht dshrue, un nuk po mundem me e kuptue as njenin, bile at nat un jam nda keq me sjelljet e tyre, se shum jan mundue q t propagandojn, e pr Qazimin mir kishe than, se kemi bisedue edhe me Haxhi (Berishn) dhe sht kan Haxhiu dhe e ka thirr n pun dhe m s'jemi takue. Pr Kol Mrturin q i kishe thn Faridinit, un nuk di ka t them. Un e di se duket djal i palkundshm, e pr at nat q po mendon se ka pas dika, nuk kishte lidhje me at t Zvicrs, vetm se ka qen ulur afr tij. Me Nezir (Nezirin n Ingolshtat) n lidhje me komunikatn kam bisedue prmes telefonit. Ende nuk e din se nga ka rrjedh, por do t shikoj n kt drejtim. Botimi i traktit t atyre n "Zrin e Kosovs" me t vrtet si t them na habiti, por pasi na tregoj Faridini se me far qllimi dhe n letr si e kishe cek, pastaj u kuptuem. Ne deshtm tua bjm nj vrejtje n redaksi por prap biseduam n mes veti dhe vendosm q t presim ka po thua ti. Skender, un ta pata cek n letrn e par, rreth Hamburgut, n lidhje me Isak (Gutajn) dhe Hyzri Rekn. Por ti shiko prap se prap vet. Me Hyzriun t kesh lidhje m t forta, se sa i prket Dusseldorfit Hyzriu sht me Bacn, shtyll, dhe ne e kemi prkrahjen prej tyre, por edhe n Hamburg duhet sa m shpejt t marrsh kontakt, por ta duhet kontaktuar nprmes Hyzriut dhe Bacs (Avdi Begishollit). Me Bielefledin, e pe vet, un jam i knaqun me ta tash pr tash, dhe besoj se edhe n t ardhmen do t vazhdoj kshtu. 112

8. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, maj 1984 Me sa e mora vesh Xhaferi (Shatri) kishte shkrua vetm pr katr veta q prfundoi gjyqi. Un ende nuk e kam par, nse duhet me e prpilue nj njoftim t shkurt, por po t njoftoj se m 20-22-27 nntor 1983. N ditn e fundit (27 nntor) gjykimi ka zgjat prej ors 9.00-17.00. Gjykatsja q e kryesonte gjyqin quhet Bchme. Shtat avokat kan marr pjes n mbrojtje, t cilt kan kushtue mbi 3800 DM pr secilin. T akuzuar para trupit gjykues kan qen 8 veta. Dshmitar t pals akuzuese jan 21 veta, prej t cilve kan marr pjes 9 veta, edhe ata puntor, kurse vicekonzulli Lopiqiq me konzullin Trebiq dhe 9 bashkpuntor t tjer s'ju kan paraqit trupit gjykues. Gjyqi prfundoj duke mos marr pjes konzulli dhe shumica e dshmitarve. Pr dy shqiptar q bhet fjal, si ndgjova sht e vrtet, sht e vrtet se ata kan qen dshmitar t pals akuzuese, por ata na kan ndihmue m tepr se mbrojtsit p. sh. Haki Haxhiu, i cili i tha trups gjykuese se un s'di shkrim dhe lexim edhe un s'e kam nnshkrua deklaratn por mua m ka marr Lopiqiqi dhe ka ka shkrua ai nuk e di dhe kush ka brtit nuk e di. Tjetri, Haxhi Ahmetgjekaj, tha se un nuk e di se nuk kam par se kush ka sjell apo ka sht brohorit. P. sh. nj prej dshmitarve t pals akuzuese tha para trups gjykuese, se ne jemi konsultuar me konzullin para se t mbahet mbrmja q t mos lejojm t brohoritet "Kosova-Republik!", e at t cilin provon me brohorit ta qesim jasht. Ky quhet Josip Martinoviq, pr t cilin mendoj t shkruhet me emr. Pr do rast, nqoftse duhet ndonj plotsim m thuaj m tej dhe t njoftoj. 9. Letr nga shokt e Ludvigsburgut pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 23 gusht 1984 T dashur shok, Letrn e juaj e morm s bashku me konceptin e artikujve t prgatitur pr numrin e ardhshm t Organit dhe materialin pr Komitetet e Degve dhe celulave t LRSSHJ. Vrejtjet e juaja sa i prket shtjes s vonimit t drgesave t materialeve, apo konkretisht, drgimit t kokave t makins, sht shum e arsyeshme dhe na duhet t gjithve t'i prmbahemi nj disipline t hekurt dhe t jemi t vetdijshm se pa nj disiplin t till, nuk mundemi kurrsesi t marshojm me hap t sigurt prpara. Sa mundm me kuptuar nga titujt, na u duk se edhe ky numr ka me dal n nivel, ndoshta edhe m mir se numrat e mparshm. Titulli na u duk shum i qlluar dhe pa marr parasysh se po kushtojka bukur shum, ne duhet ta prballojm. Materialet me titull "Letrqarkore" i lexuam dhe i kuptuam pr aq sa kemi mundsi. Kemi bindjen se ky material sht shum i mir dhe materiale t tilla vazhdimisht duhet t prgatiten dhe t'u drgohen komiteteve t degve dhe nprmes atyre edhe celulave dhe simpatizantve t LRSSHJ. Kjo do t'i kryej dy pun njherit; do t ndikoj n ngritjen ideologjike t antarve dhe njkohsisht edhe n popullarizimin e KQ, pasiq pa drgimin e materialeve t tilla dhe urdhresave, direktivave etj., ather ku ta din antart se po ekzistoka KQ i cili udhheq. Ne jemi t mendimit q ky material t nnshkruhet KQ i LRSSHJ, pasi q me siguri do t aprovohet nga t gjith antart e KQ. Mendimi yn pr kt material sht: T potencohet konkretisht se materiali sht i destinuar pr komitetet e degve, celulat dhe simpatizuesit e LRSSHJ. T jet m tepr i potencuar edhe pr aktivistt q veprojn mbrenda, pasi q ne jemi t mendimit se gjithsesi duhet t shprndahet edhe atje. 113

Shfrytzojm rastin dhe me ann e ksaj letre ju njoftojm se u formua Komiteti i Degs pr Gjermani dhe u b zgjerimi i KD t Zvicrs, por na duhet gjithsesi t punojm n formimin e KD n Suedi dhe Belgjik. Na duhet t punojm pareshtur n kt drejtim edhe n t gjitha vendet ku ekzistojn mundsit pr pun t tilla. 23 gusht 1984 Prshndetje vllazrore e revolucionare, Shokt e Ludvigsburgut 10. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 17 shtator 1984 T dashur shok, Po ju postoj letrn q sht kthye prej adress jo t sakt. Kam nj pyetje konkrete: Prse sht vonua Zri aq shum, n vend q t del numri 4, tash ju ende nuk e nxort numrin 3. Nse sht arsyeja e t hollave, i njoftoni shokt e rretheve dhe do ju prgjigjen me aq sa kan mundsi. Nse sht ndonj arsye tjetr na njoftoni s paku nse mund t ju ndihmojm. T fala. Hafizi, Ludvigsburg, 17.9.1984 11. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Sknderin, 20 shtator 1984 Te dashur shoke. Letrn tuaj pa date t shkruar ne pes faqe (Direktive) e muarm dje m 18 shtator 1984, e lexuam me vmendje. Direktiva neve na plqej pa mas, dhe jemi shum m t fort kur shofim se kohn e fundit jan marr masa pr pun, edhe pse ende ndihet mungesa e disiplins. Ne shoket e rrethit t Shtutgartit kuptohet 3 antart e KDVG (Komitetit t Degs Vllezrit Grvalla) e aprovojm kt direktiv dhe do t rnarrim masa t duhura q ta realizojm n praktik. Direktiva sht plotsisht e drejt, vetm neve mendojm q do t ishte edhe m e drejt nse disa udhzime do t'ju caktoheshin rretheve p. sh. KDVG t siguron kto tekste msimore nga Kosova dhe t viziton bibliolekn e S. q t siguron kt statistik e jo t porositen t gjitha rrethet me t njejtat udhzime kshtu q harxhimet do t jen t mdha dhe t marrin koh edhe m tepr. Ju shpesh e potenconi q t vizitohen bibliotekat e t shikohet do vrim e tyre. Ne i kemi marr masat edhe m par pr kto krkesa por si dihet n kto biblioteka nuk gjenden materiale t shtypit jugosllav. Neve kemi informata se Biblioteka e Malmos, dhe e Stokholmit jan t pasura me materiale nga Jugosllavia. Si dihet edhe n kto dy qytete sht nj numr shoksh t pa pun q kan mundsi t'i vizitojn kto biblioteka, sepse neve shpesh her dim t udhzojm po t punojm n at drejtim s'kemi dshir. Konkretisht ti Skender ke qen disa muaj n Paris dhe a e ke hulumtue bibliotekn e Parisit, q tash don t'i qosh shokt prej Brukseli n Paris. Udhzimet po e potencoj jan t drejta dhe kemi nevoj pr to, por t mirren masa q t jen sa ma korrekte dhe konkrete. Secili rreth le t angazhohet me nj direktiv dhe ta ket, parasysh q kjo direktiv vlen vetm pr at rreth, e jo t lihet q shtja n harres se mund ta kryen St. Gallen apo Brukseli, apo Stokholmi apo HH (Hamburgu), kshtu q puna mbetet pr pa u krye, ose t porositen prej secilit disa libra t shkolls fillore sepse ato sht rn leht t gjenden, por harxhimet jan bukur t mdha. Ne i kemi porosit librat e shkolls fillore dhe t mesme si dhe veprat e studiuesve; t dr. Tahirit, dr. Fehmis, Esatit dhe Ali Hadrit, kshtu q S. (Skender) shokt tjer mund t'i informoni se kto jan t porosituna, q mos t bjn edhe tjert harxhime. Kto tekste i sjellin kah fundi i shtatorit. 114

T na njoftoni se n far drejtimesh i postoni materialet (sht fjala pr Gjermani) q ne mos t'i postojm pr s dyti, apo t mbeten pa hiq. Pr tubimin e informatave ma t sigurta nga Kosova i kemi marr masat dhe n kt drejtim shpresojm se do t ket sukses, pasi q dy shok q shkuen dje pr Kosov, ju dham nj varg udhzimesh, edhe ata n mundsit e tyre q kan nuk do t kursejn asgj, njashtu nga 20 numra t Zrit t Kosovs i muern me vete, t formatit t vogl. Do t ishte mir q ta kishin edhe nr. 3 por ju nuk na e drguat nj kopje edhe pse e patm br krkesn. Vonesa e Zrit ksaj radhe po shifet se po ndikon n dmin ton por shpresojm q n t ardhmen s'do t vononi kshtu pasi q vazhdimisht po e potenconi se jan kushtet e mira t puns sa i prket shtjes s financimit ne i kemi marr masat dhe shpresojm edhe ne nga ana jon q n t ardhmen do t jemi m t gatshm pr ndihm veanrisht q t nxirret organi por edhe ju nga ana juve t na njofton q keni nevoj pr t holla e jo del sot nesr organi kshtu q edhe ne kndej tu themi njerzve se del kt jav, javn e ardhshme organi e nuk sht askund. Kshtu q ne mund t biem edhe n pozit t keqe pasi q propaganda e prapaskens s Ukes sht e pandrpreme edhe neve kur nuk jemi m t angazhuar n pun dhe t disiplinuar 'duhet t bjm pastaj. Shfrytzojm nga rasti t'ju njoftojm pr situaten n rrethin ton dihet sipas shum problemeve kundrthnieve thash e themeve punt prap jan kah vazhdojn mir dhe n dobi t lufts son t drejt, sepse ku shifet q ata jan m t dobt pasi q detyrohen t mirren me fjal. T kapet p.sh. Namiu pr nj bised pa baza pr t ciln kemi bisedue para dy viteve q nuk qon pesh n kanarin e politiks s krkess Kosova Republik, prandaj sht shum e drejt q na porositin (vllau i madh) (diplomatt e RPS t Shqipris - shn i Xh. D.) q t mos merremi me emra dhe me thash e theme, sepse sht n dm t lufts son t drejt nse merremi me emra, do t thot krijojm vetm armiqsi m tepr. Kontaktet dhe debatet me shokt e ktuhit nuk i kemi ndrpre e kjo shifet se sht e suksesshme. Javn e ardhshme do t shkon nj autobus n koncert. Do t udhtojm bashkarisht. Plani i Faridinit si dihet ishte q t shkojn ai me Namiun e disa shok, q krahu jon mos t shkoj, e ai ta shfrytzon rastin t flet kundr krahut ton, por ne ju tham jo ne do t udhtojm bashkarisht si m par. Ksaj radhe po e prfundojm kt letr duke ju uruar shndet dhe sukses n do drejtim. T fala revolucionare shokt e rrethit t KDVG. Ju premtojm se do propozim, Direktiv - udhzim t KQ t LRSSHJ do t prpiqemi q ta zbatojm me besnikri. Ludvigsburg, 20 shtator 1984 12. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 26 tetor 1984 T dashur shok, Ju bj me dije se Zrin e formatit t madh e kam marr dhe e kam shprnda. Radhave tjera m'i drgoni 120 ekzemplar dhe Remziut 100 ekzemplar. Zrin e formatit t vogl e mora. Ishte mir, vetm radhave tjera mos e lidhni sepse un besoj q sht m mir pr ata q e bartin n badifok pr mmdhe. Ksaj radhe Zri ishte m i pasur me artikuj se hern e kaluar edhe pse shifet ende mungesa e artikujve nga Kosova. Kritika rreth Zrit ka veanrisht rreth numrit 3, pse t shkruhet pr demonstrat dhe rreth klubeve, dhe sidomos t ndrpritet akuza mes Zrit, dhe t gjendet nj mundsi e bashkimit e t mos prahemi m shum kshtu, sht pjesa drmuese e lexuesve. 115

Edhe pse ju njoftova mes telefonit pr udhtimin e javs s kaluar n Munchen dhe Ingolshtad po ju shkruaj prsri se ishte udhtim shum i suksesshm. Tani po shifet edhe m mir se aty i bra me dije pr I. K. (Ibrahim Kelmendin) dhe Xhaferin (Shatrin). M gjersisht dje m njoftoj mes telefonit Rexhepi, se keni br shum mir q ju keni tregue njerzve t vrtetn dhe po na ndihmon e vrteta q ne jemi pr takime dhe bisedime kurse ata nuk pranojn t bisedojn t kaluarat apo t tashmet, e kjo po i len njerzit me kuptue se ktu ka dika, se sa pr pun q po bjm ne s'kishin me na fol as n rrug, sepse krahu yn, mendoj Remziu, Mejdiu etj. edhe n klub pritojm me shkue, vetm duhet me na than disa her, kurse Faridini dhe Namiu nga disa her shkojn npr njerz dhe ju flasin pr gjra q jan ashtu dhe q nuk jan ashtu, dhe klubit nuk i ndahen. Ktu n Shtutgart m s teprmi po prpiqen t'i gnjejn shokt e Vaiblingenit. N javn e kaluar q e pat thirr baca Selim (Koca) nj takim nuk u mbajt. Dihet q u sabotua prej Ismetit dhe Faridinit, sepse Faridini i shtyr nga Xhafer Shatri, e kishte pas n plan ta bj nj mbrmje pa dijen ton diku, dhe e kan mbajt n Tybingen, t dielen e kaluar me t rrethit t tyre dhe me Namiun, Muratin, Smajlin dhe nja tre t tjer q nuk i kan dit problemet. N at takim kan shfaq film dhe kan bisedue pr Zrin e Bielit. Kt takim e kan organizuar prmes Shaipit. Shifet se Faridini, i shtyr nga shefi, e kan n plan t organizojn diku n Shtutgart festn e 28 Nntorit sepse sot m njoftoj Baca Selim, se i ka thn Faridini duhet ta mbajm ktu n Shtutgart, por t mos flitet pr askend dhe t formohet nj komision. Pr mbrmjen e Dusseldorfit, m njoftoj Selimi se ishin 20 vet, tha n Dussedorf, dhe atje tha bisedova pr bashkim, por Faridini s'po m ngon. Megjithate Selimit s'i bihet n fije, se ai kthehet kah t fryn fryma. Ma dha nr. 9 (t Zrit t Kosovs) t Bielit, dhe tha se po i shprndaj nga 20 nr. dhe t gjith mir po thon, etj. Ju bj me dije se situata sht vrtet kah acarohet sepse po shkojn gjithkund dhe po flasin gjithka. Akuzat jan m s teprmi rreth teje Skender. ... Ju bj me dije se Selimin jan kah e shtyjn se Skenderi sht kundr Kadri Zeks. Kt taktik po e prdorin edhe n rrethe tjera, dhe si shifet n nr. nnt e ka shkrua kt artikull t Kadris vetm pr provokim, dhe ne duhet t kemi parasysh e t mos biem n kurthat e tij. T ribotohet artikulli i Hydajetit q supozonte baci (Sabri Novosella). Ne do t marrim masa ta organizojm 28 Nntorin. Do t marrim kontakt edhe me shokt n Zvicr q edhe ata t organizojn nj mbrmje qendrore pr Zvicr dhe ne pr Gjermani. Un propozoj q t merren masa pr 10 dhjetor ta thrrasim nj demonstrat n Gjenev. Kjo do t ishte shum e suksesshme nse mundemi me e marr lejen. Do t ishte mir t bisedonit me Shaqn (Shaqir Shabanin) sepse ky njeri sht i papritueshm dhe i shkatht pr kso rastesh, dhe mundsisht na njoftoni n lidhje me njerzit q jan momentalisht indifirent dhe n luhatje, dhe pr raste t tjera edhe pse jeni t nxanun me pun t shumta, do t ishte mir t na shkruani dhe t na kshilloni e kjo vlen m tepr pr bacin (Sabri Novoselln) sepse fare nuk ka shkrue. Ju vrtet jeni t angazhuem me Zri, por duhet ta dini se nuk sht e leht t'i sqarojm njerzit rreth problemeve me t cilat po ndeshemi. ... Si qndron situata me Naimin sht mir t na njoftoni dhe me ata shok t tjer n Malm. ... M n fund pranoni t fala shoqrore nga Hafizi 26 tetor 1984 Ludvigsburg 13. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 8 nntor 1984 I dashur shok Skender, Letrn tnde e mora. Edhe pse kishe shkrue shum shkurt prap se prap t jam mirnjohs q nuk ke harrue me shkrue. Sa i prket gjyqit, shpresojm se do t jet mir, sepse qllimi i tyre sht q t'i marrin qato t holla a asgj tjetr, sepse ktyre nuk 116

ju intereson e vrteta, por avokatt po kushtojn secili nga 3800 DM pr njeri. ... Pr festat e 28 Nntorit t kam njoftue prmes telefonit dhe bacit (Sabri Novosells) n letr, ne do e mbajm, por prpiqnu edhe ju atje dhe shokt n Zvicr. Me ta po sht shum vshtir t merremi vesh, sepse Aliut ja qova nj letr para do dite dhe ai nuk m kthej asgj. Njashtu Haxhi (Berishs) qe dy letra q ja qoj, veanrisht e kam pyet hern e fundit pr 28 Nntorin por ai njeri s'lajmrohet. Njashtu edhe Xhemilin rrall her po e gjej n banes. Pr 17 janarin 1985 kemi marr masa prej tashtit ta sigurojm salln. Njashtu besoj se pr leje nuk do t ket problem, sepse me Remziun e kemi marr vjet dhe prap do t na e japin. Me rrethet tjera jemi n kontakt prve me Bilefeldin jo, sepse ne jemi lajmrue disa her e edhe Remziu, kurse ai (Xhavit Ramabaja) asnjher s'lajmrohet prve kur ishim atje q u lajmrue. ... T holla, do t shikoj t shtunn t'ua drgoj 500 DM, vetm do t ishte mir q ta praktikoni, si t'ju vijn t hollat, t'u lajmroheni shokve me letr q i muarm t hollat. P. sh. Remziu para disa ditsh i ka que disa dhe ai njeri nuk e di a ju kan ardhur apo jo. Sa i prket pr shkruarjen e trakteve pr informimin e opinionit t jashtm do t ishte mir q t angazhoheni m tepr me shkruarjen e trakteve e mi drgoni, e un i prkthej n gjuhn gjermane tek shoku gjerman, dhe ndoshta edhe ju do ta keni m leht t'i prktheni prej gjermanishtes n suedishte, dhe dy palve n hyjn n prdorim, se sht koha q t informohet opinioni me ngjarjet n Kosov, veanrisht me largimin e profesorve nga fakultetet. sht mir t'ja shkruajsh Ismet (Klaiqit) nj letr. Postfahun e ke. ... Njashtu shkruaju shokve q jan n luhatje, p.sh. Imerja Qamilit n Dusseldorf. Ai ka nj simpati pr ty dhe do t ishte mir t'i shkruash, sepse ishte Namiu tek ai, dhe si duket ka ndikue pak, sepse ai ashtu ishte i luhatshm... Ksaj radhe me kaq. Prano t fala shoqrore Hafizi, Ludvigsburg, 8 nntor 1984, RFGJ Do t ishte mir q t shkruash, sepse vet je ai i cili e potencon vazhdimisht se duhet t shkruajm, e vetm n raste urgjente me telefon. 14. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 28 nntor 1984 Shoku Skender, Letrn tnde e mora njashtu edhe materialin mbi Kosovn e mora, falemnderit. Pr letr s'kisha ka t falenderoj pasi q nuk kishte asgj n te, por pr materialin q e mora t hnn, edhe pse ende nuk e kam dhn intervjun, sepse t marten prfundoi gjykimi m heret dhe ishte shum i komplikuem kshtuq mbet pr javn e ardhshme nse shkojm n gjyq. Adresn e Ismetit po ja qoj menjher Muss (Imer Berishs), kurse Fjalorin Drejtshkrimor q e kishe krkue, un nuk e kam. Pr gjyq dhe pr 28 Nntorin i shkrova bacit (Sabri Novosells) dhe besoj se njsoj sht. Un tash kam nj propozim pr ty: ta prgatissh qysh tash traktin q duhet t shprndahet m 17 janar 1985, q ta kemi t gatshm n fund t dhjetorit e t mos ngasim n ditt e fundit, se ndoshta as prkthyesi nuk ka koh ather. Edhe thirrja mendoj t lshohet n fillim t janarit por pr kt duhet t jemi s paku t sigurt pr leje, pastaj e lshojm (thirrjen), por t jet e gatshme pr fund t dhjetorit. Un mendoj se do t ishte mir t lshohet n emr t KD (Komitetit t Degs) por pr kt bisedoni edhe me shok t tjer se si mendojn. M intereson t dij Haxhiu a po ju lajmrohet dhe si i kan hallet, pasi un s'kam kurrfar lidhjesh me ta sepse ata tek Remziu vetm njher jan lajmrue pasi sht largue baci (Sabri Novosella) prej ktuhit, kurse un s'po kam ku t'u lajmrohem. Tek 117

Xhemili thuaja n do tri dit lajmrohem por ata s'po qllojn. Me shkrua nuk po lodhen apo po harrojn, sepse me siguri jan t angazhuar shum. Skender un s shof t arsyeshme t'u shkruajsh t gjith shokve t rrethit... p. sh. Namiut, por jo m shum, por vetm si nj shok q i kemi takue nj rrethi, ashtu edhe Murat Kryeziut shkruaj pamvarsisht se ka mund t flasin apo ka kan fol. Ata i kan takue rrethit ton dhe neve na takon t bisedojm dhe t'ju shkruejm. Poashtu shkruaj edhe Mejdi (Rexhs) dhe Shaban (Bobajt) edhe pse ata jan n krahun ton, se mund t thon vetm kur t jen ngusht po na shkruajn etj. Mos prito njerzve me ju shkrue, sepse ti thoshe se jan kushtet e mira. Tani puno pra, pasi paske mundsi. Shkruaji cilit ta pash t arsyeshme, p.sh. bacit Zymer (Zymer Kryeziut) n Dusseldorf, sepse ai vazhdimisht interesohet si pr ty edhe pr bacin. T pata pyet pr disa veta e s'm njoftove kurr, si p. sh. pr Shaqir Shabanin n Gjenev, si qndron puna, por nejse. Jo q mu desht gj, por deshta vetm ta di. T fala ke ti dhe t gjith shokt, 28 Nntor 1984, Hafizi. 15. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 29 dhjetor 1984 Shoku Skender, Po t prgjigjem me vones n letrn e fundit, q e mora javn e kaluar, por si e dish edhe vet esencn e letrs e kemi bisedue n telefon. Por prap e shoh t arsyeshme t prgjigjem n disa pika t letrs suaj me sa vijon: Letra e ardhun n redaksi prej Muncheni sht letr provokative sipas Muss (Imer Berishs). Me Haxhiun dhe Aliun tani jam n kontakt, por me letra - jo me telefon. Tani Haxhiu t precizon dhe t shkruen me rregull. Do t ishte sukses pr t gjith nse fillojm t praktikojm komunikimin n mes veti me letra, e t shkputemi nga t plogshtit i cili ende na shoqron. Pr delegatt e Dusseldorfit q kishin qen n Bilefeld e mora vesh por, un q u takova dje me Namiun, ai thot se nuk kan qen pr bisedime me u bashkue me juve apo me Xhavitin, por masa n mes veti e cila sa m par duhet t bashkohet. Pasi q jam tek Namiu (Nami Ramadani-shn i Xh. D.) po ndalem m gjersisht rreth takimit me te dhe biseds q kemi zhvillua. Namiu erdh dje tek un n mngjes dhe biseduam rreth 5-6 or rreth Xhafer Shatrit, I. Kelmendit si dhe rreth teje, bacit, Milaimit, Xhavit Ramabajs dhe Musa Hotit (si e din ti Namiu e ka merak t kapet pr disa fjal boshe dhe njherit ushqehet me to, se i duhen pr me prpilue vica etj.). Namiu tha se un qndroj n ato qndrime t mparme, e shprndaj Zrin t cilin e kam shprnda gjer m tani, sepse isha para nj muaji dhe fola me Klime Priftin (diplomat i Shqipris n Vjen-shn i Xh. D.) dhe ai m tha se qndro aty ku ke qndrua gjer m tani, se mir e keni. Namiu tha se i thash po un kam qen shok i pandar me Hafizin dhe tani ka ardh situata me u vra n mes veti se qndrojm n pozita t kundrta, e ai tha ti shprndaje qat (Zrin e Zvicrs.). Namiu tha se m tepr i besoj Klimes se tjetrkujt. Xhaferin (Shatrin) e mbronte se ai nuk bn asgj pa i pyet shokt, dhe nuk sht vetm Xh. Shatri n redaksi, por jan edhe dy gazetar n burg q i kan edhe familjen n burg, dhe t tjer. Te Xh. Shatri e kishte fjaln, q pyet, se kta gjoja e kan thn se na kan thn neve atje n pushim mos t shkruani ma pr kt fraksion, dhe mos u merrni me ta se ju duhet t ecni prpara e mos t merreni me fjal, tekstualisht karavani le t ec e qent le t lehin etj. Dhe pr kt arsye ai i pyet shokt dhe nuk don t merret ma me fjal se nse shkruan ma dika un nuk do e shprndaj Zrin, simbas tij (Namiut). Pr Ibrahimin thoshte se edhe ai ka punue dhe un e njof Ikajn (Ibrahim Kelmendin shn. i Xh. D.) por ju ma keni afrue pr s dyti se thojshi se sht prmirsue, e tash kur e pat q frenat q i kishi n disa rrethe ju dualn nga 118

dora, ja nist ta luftoni. Kur e pyeta more Nami a e di ti se ai ka pas lidhje dhe ka ende me Sadik Blakajn, dhe pikrisht n banesn tnde jan br planet se si t'i ojn Jusufin me shok n burg dhe si rezultat i veprimtaris s Ibrahimit sht Hyseni dhe shum shok jasht, ai tha se un e di... Pr mos me e zgjat se t them t drejtn jam lodhur, Namiu sht i organizuem n kryesi t Xhafer (Shatrit) pasi q po e mbron me kaq kmbngulje, edhe pse Namiu nuk vuan nga kjo smundje si vuajn disa t tjer, por tek ky e shfrytzojn rastin t'ia ngacmojn plagn, si e ka princip, ky ka thn kshtu e ai ashtu. ... Me Hasan (Veselin) u takova t enjten n mbrmje, rreth ors 21.00. Isha n telefon dhe duke u kthye n banes kishte qen para poste, i thash mirmbrma. Ai tha se a nuk po ndalesh more shqiptar me bisedue apo nuk po duesh me shqiptar me bisedue. Gjat biseds n kmb ma bni me dije se Qazimi sht n Caf Kunz dhe dualm aty n kafe nja dy or biseduem, s pari rreth asaj se si Qaza nuk ka mund t shkoj n shtpi, me rastin e vdekjes s babs t tij. Biseduem edhe rreth klass puntore, si e merrnin n goj, se klasa e Kosovs sht ende e pangritun, se kur t ngritet dhe kur t del udhheqsi i saj i vrtet si pararoj, ather do t fitohet Republika. ... M s interesanti ishte kur thonin se levat e LRSSHJ duhet t bashkohen dhe gjer sa funksionojn kto leva sht mir... Me nderime shoqrore ju prshndet Hafizi, 29 dhjetor 1984, Ludvigsburg 16. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, janar 1985 Shok, Shokut k. gjerman i ka vdek e ma. Do t ishte mir q t ja ofroni ngushllimet. Ti Skender posaqrisht pasi t njef Llota, dhe n emr t Redaksis s ZK. Ktu n Gjermani qenka disa kartolina t posame pr ngushllime, n t cilat po u shkruajke vetm ngushllime pr mmn dhe emri i personit kush i ofron ngushllime. Besoj se edhe te ju duhet t ket. Adresa e Lots sht kjo: Lotta Krger, Urbanstr. 126, 7000 Stuttgart 1. Mos harro ta kryesh sot a nesr se nuk bn t kaloj koh e gjat. T fala H. P. S. Merr masa nse ke mundsi e eja ma heret, pasi baci s'po mujke me dal. Edhe Organin (revistn) do t ishte mir ta merrni kndej pr protest. Por shiko q lidhja t jet m e mir se po shkepen flett, e un mendoj se m mir sht sikur n nr. e par. 17. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 29 janar 1985 Shoku Skender, Kta burrat e bots demonstruan t shtunn. Un s'munda t dal sepse s'kisha asnj pfening. T hollat e fundit q i pata fola me ty n telefon, dhe si e pe me ty na u ndrpre biseda. Murati i kishte pa se kan qen 80-100 veta kurse ata po thon se kemi qen 1000 veta. Sot e lexova n Shtutgarter Zeitung shkruente se demonstruan 300 shqiptar. Ibrahimi ka thirr tek gjermant prsri e ju ka krkuar ta udhheqin demonstratn n gjuhn gjermane, por ata nuk i jan prgjegj. Lota ka krkua nj takim pr sqarim t situats s fundit. Ma drgo sa m par broshurn q e ke prgatit pr gazet, si dhe letrn e Jusufit dhe letra tjera q e din se m hyjn n prdorim. Un jam i mendimit q letra e Jusufit pr Ibrahimin duhet t botohet n Zri, por pr kt merre edhe mendimin e t gjith shokve. Un tek gjermant do t shkoj me Musn (Imer Berishn), Remzi Ademin dhe ndoshta me Muharremin dhe Januzin, si t jet kndej. 119

Javn e ardhshme do t ngjitem n Dusseldorf, dhe do t shkoj n Bochum n Shoqatn e Miqsis (Gjermani-Shqipri). ... Letrn q mendojsha t'ua drgosh (Partis Komuniste Gjermane-shn i Xh.D.) n Dortmund, duhet t drgohet prmes ktyre n Shtutgart. Besoj se sht m mir. Un bisedova me Llotn q t takohem me Peter Platzmanin dhe nj shok tjetr t Partis, ajo tha se sht shum e drejt, dhe lajmroju n telefon e bne nj termin. Un jam duke krkue banes dhe shpresoj se ksaj jave do ta marr nj. T fala shoqrore Hafizi, 29 janar 1985, Ludvigsburg 18. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, shkurt 1985 Shok Skender, Pasi n telefon s'po mundemi t'i shprehim t gjitha mendimet, po t shkruaj shkurtimisht. Ideja pr nj dasm (demonstrat) n Suedi sht shum e mir, vetm un mendoj t peshohet mir situata dhe rrethanat, q a mund t bashkojm nj numr t madh apo jo? Mendimi i Aliut pr n Bern m duket se sht i drejt pasi shumica e puntorve n Zvicr kthehen n fund t marsit dhe fillim t prillit, dhe n at koh i kan t gjitha dokumentet e udhtimit n komun. Ju analizojeni si ta shihni m mir dhe veproni. Nse vendosim pr nj dasm, t fillojm qysh tash prgatitjet q kur t vin ditt e fundit mos t mendojm 'duhet t bjm sot, pasi q sht br gjer sot, etj. "Zrin e Xhafer Shatrit" ma kishte ue Shaipi sot (nr.1/1985) por pa pull postale, t ciln e kishte pague baba. Ata kishin nxjerr nj kalendar me fotografi. Nse bhet m shpejt kalendari shumzoje, por nse vonohet, ather mendoj q t pezullohet pr kt vit. Un mendoj q t botohet si broshur ky materiali q je duke e prgatitur si dhe Programi Politik. Ata t Shatrit e kishin vendos ta botojn nj program t ri t "LRSSHJ" simbas njoftimit t Zrit t Kosovs, nr. 1 - 1985. T fala Hafizi 19. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 16 shkurt 1985 Skender, M pate premtue se "po ta drgoj" letrn e Jusufit por ende nuk e mora. Besoj se bn ta kem edhe un nj kopje t asaj letre. Njashtu m pate thn pr nj letr 10-12 faqe q e ka ue nj "shok" nga SHBA dhe "do ta drgoj". sht mir q radhave tjera t lajmrohesh s paku me nj kartolin se e more letrn. Fotografi m t mir nuk kam, por kur t rritet zbardhohet m shum. sht mir t botohet n kopertin t par, dhe kshtu si sht me ngjyra. Propozoj q Organi (revista) t nxiret si i k. gjerman. (materialin e kan tjetr). 16 shkurt 1985 Ludvigsbug. T fala H. (Hafizi) 20. Letr nga Hafiz Gagica pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 8 mars 1985 Letrn tnde t dats 23 shkurt e mora, dhe e lexova me vmendjen m t madhe. Po t prgjigjem me vones, por besoj se nuk do t gjejsh keqkuptime. Para dy dite m ra n dor edhe letra q e ke prgatit pr PKGJ (Partin Komuniste t Gjermanis) si dhe letra e A. Prapashtics dhe letrn q e kishe prgatit pr prgjigje. Po t prgjigjem shkurtimisht n letrn e 23 shkurtit. N kt letr msova rreth problemeve tua me strehim si dhe rreth prarjes me Sabriun. Problemi yt pr strehim 120

mesa vrejta ishte me shpres se do ta rregullosh, ku do t bhej shum mir nse rregullohesh. Problemi me Sabriun sht shum delikat, ku kemi bisedue edhe n telefon, dhe mendimin tnd rreth Sabriut e kam ndgjue, por edhe ti qndrimin tim rreth jush e ke ndgjuar, ku mbetem edhe tani n at qndrim. Q ju t dyt duhet sa m par t uleni dhe t bisedoni, pamvarsisht nga kontradiktat q keni pas. Ti m thua se e njeh m gjat dhe qysh n Turqi i ke njoht gabimet e tij, por i ke ln n heshtje. sht fakt se ti e njeh m shum dhe m heret. Un e njoh shum pak Sabriun, m tepr e njoh prmes jush q m keni tregue, edhe kam pas rast njherit ta pyes Jusufin pr fotografin e Sabriut q e mbante n vitrin. Ai m pat thn se "sht nj shok shum me vler". Ti n telefon m the, t ishte Jusufi ktu s'do t mundte me que shum me te. Do t pyetsha a kan pas lidhje n Kosov kta t dy apo jo? Rreth lidhjeve t Sabriut me Jusufin s'po zgjatem sepse ti e di ku e ku m mir se un, vetm po ndalem q ti je m i ri se ai ku e ku, dhe ai ka vuajt m shum se t gjith ne, dhe pr at arsye duhet t kesh parasysh gjendjen e tij, q ai mund t jet nervoz, por ka edhe t drejt, pasiq ne shum m t ri se ai po nervozohemi dhe s'po jemi n gjendje t ja ndgjojm nj fjal shoku shokut. Ti vazhdon t thuash se ai s'e ka asnj pik t ML (marksizm-leninizmit). Un e di, por edhe sikur mos ta ket asnj pik t ML, po t pyes, a duhet ta bindsh ti si Skender se vija m e drejt sht ML (marksizm-leninizmi) apo duhet ta hedhsh posht. Un mendoj se nj ML (marksist-leninst) duhet t ket durim dhe t prpiqet q ta nxjerr shokun prej gabimeve, e jo ta shtyn edhe sa m tepr. ... Shoku Skender, ksaj radhe nuk do t zgjatem shum, por po t them mendimin tim se duhet t kemi kujdes e t mos krijojm prarje t re. Ti ke prgjegjsi t madhe, pr largimin e disa shokve t mparm, pr disa ndodhi gjat ktyre tri viteve t fundit, edhe pse kto ndodhi kalojn mbi supet e t gjith shokve t rrethit t ngusht t Jusufit. Ty pak m tepr se ke qen me nj prvoj m t madhe, me vetdije m t madhe, me ngritje ideopolitike m t madhe, si dhe n kontakte t prhershme me shum shok si n atdhe ashtu edhe jasht, dhe me ata t vllaut t madh (diplomatt e RPS t Shqipris). ... Letrn q e ke prgatit pr shokt e PKGJ (Partis Komuniste t Gjermanis) nuk ua kam drgue ende, edhe takue nuk jemi ende. Ata e patn thirr nj takim zyrtar pr 1 mars por e shtyn pr nj koh e dat t pacaktuar nga ana e tyre. Arsyeja e shtymjes, ma than se Joachim Rhmi sht i nxanun, por arsyeja qndron diku tjetr. PKGJ tani ka fillue t merr nj rrug tjetr, at revizioniste, dhe m tepr bien n pajtim me partin e Trockit, ku nj pjes e partis do t ndahet. Disa antar t partis e kan thirr kongresin e jashtzakonshm pr n pranver, por udhheqja e KQ t Partis ju sht prgjegj me jo. Pr kt do t njoftoj m gjersisht n nj letr tjetr pas do dite ku do t'i drgoj edhe kritikat e tyre, nse mund t'i prkthej. ... Me nderime shoqrore e Revolucionare Hafizi, 8 mars 1985 Ludwigsburg 21. Letr nga Hafiz Gagica pr shokt e Shtutgartit, 1 prill 1985 T dashur shok, Kaloj nj koh e gjat q nuk jemi takue. Mes ksaj kohe na jan mbledh nj mori problemesh, dhe na presin shum detyra n t ardhmen. sht e nevojshme q n takim t sjellim mendimin e rrethit dhe t prgatisim ve e ve, raportin e puns s gjertanishme. Pr arsye q do t takohemi sa m par q do t bisedojm m gjersisht, ktu n kt letr nuk do t zgjerohem m tepr. Pr kt takim kur do t mbahet, mbetet q t lajmroheni tek Remzi Ademi (te Rem. t lajmroheni brenda ksaj jave, do t thot prej 2-5 prill). 121

Mbetem me shpres se do t takohemi ksaj jave. Me nderime shoqrore, Fitimi (Hafiz Gagica) Shtutgart, 1 prill 1985. (Shnim i Hafiz Gagics pr Remzi Ademin): Shoku R. un mendoj q sht m mir t takohemi t premten n mbrmje. Nse t prgjigjet ty dhe shokve q do t vendosni prmes telefonit, vendosni, nga ana ime pr ciln dit ta shihni t arsyeshme. T fala H. (Hafizi).

LETRA NGA HAXHI BERISHA

1. Letr nga Haxhi Berisha pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 18 maj 1983 2. Letr nga Haxhi Berisha pr Xhafer Durmishin-Skenderin, fillim i korrikut 1983 3. Letr nga Haxhi Berisha pr shokt, 15 mars 1984 Haxhi Berisha nga fshati Prapaqan i Komuns s Deanit, ka qen nj aktivist q i ka takuar rrethit m t afrm t Jusuf Grvalls. Me te pr her t par jam takuar n korrik t vitit 1981 n shtpin e Jusuf dhe Bardhosh Grvalls. 1. Letr nga Haxhi Berisha pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 18 maj 1983 Roschach m 18 maj 1983 I nderuari Skender, mir dita Ja pra tani vendosa q t'i shkruaj disa fjal. Edhe pse kaloj nj koh bukur e gjat, mir po prap nuk sht von. Arsyet se pse nuk t kam shkrue deri m tani, ti me siguri i din, ndonjher ka qllue q flasim me telefon, por edhe adres nuk kisha dhe prap nuk kam. Pra shoku Skender un jam mir, dhe shokt ktu jan mir si me shndet ashtu edhe me pun, edhe pse kemi pas disa mosmarrveshje dhe kan ekzistua disa kundrthnie prap se prap sht arrit nj unitet i duhur. Momentalisht jemi duke i shfaq filmat t cilt edhe vitin e kaluar jan shfaq, por prap se prap interesimi sht n nivel. Filmat shfaqen n dy qytete, n St. Gallen dhe Kreuzlingen. N t dy vendet po ka mjaft t interesuar ku po arrin shifra deri n 70-100 veta do her. Un kam marr kontakte dhe jam duke punuar n kt drejtim bukur mir. Kemi njoftuar shum shok t ri, t cilt jan mjaft t interesuar, shok t pjekur. Ne kndej me disa shok jemi duke punuar n kt drejtim dhe po prpiqemi pr hapjen e nj klubi ktu n St. Gallen, mirpo kemi pak probleme me lokal. Disa shok e kan marr iniciativn dhe jan kah prpiqen n kt drejtim. Besoj se s shpejti do t'ia arrijm qllimit. Dhe besoj se n kt vend klubi do t bj pun t madhe. Parashihet q brenda dy muajve, klubi t'i ket 200-300 antar t rregullt. Pr t gjitha mosmarrveshjet q kan ekzistue, te thashethemet e kshtu me radh, ta qojn mallin e t gjitha atyre t cilat i kemi pas ne atje, mirpo ktu kan qen t nivelit m t ult, dhe jam prpjek deri diku t'i zhduku ato mbeturina. Deri diku ia kam arrit qllimit. Pr mnyrn dhe prinicipet q i kam prdor kemi bisedua kur isha n koncert (t Ansamblit Shtetror t Kngve dhe Valleve t RPS t Shqipris n Shtutgart, n prill 1983 - shn i Xh. D.) Sa i prket mass, jan t knaqur besoj edhe t gjith shokt e afrm jan t knaqur me punn q kem br, me prjashtim t Muamerit (Muameri sht vllau i 122

dhndrrit t Hafizit). Me te po kam kokarje, jo q ka ndonj qllim t keq apo t caktuar por sht mjaft i komplikuar dhe i pshtjellon punt. Pr kt kam kritikuar disa her dhe ai prap vazhdon me t vjetrn. Si duket sht i paprmirsueshm. Me Faikun punt shkojn mir. Kan ekzistue edhe me te mosmarrveshje por me te jam kuptue shpejt. Por Faiku kohn e kalon m tepr me Muamerin dhe besoj q ai po ndikon ngapak, dhe kam frik q n t ardhshmen ndikon m tepr dhe do t na sjellin prap kokarje. Un do t prpjekna q t sillem realisht sa t mundem. Tash edhe disa fjal pr Shaqn (Shaqir Shabanin). Menjher pas koncertit Shaqa u kthye ktu dhe ka ndejt dy dit. Kam bisedue gjat me te. Shaqa sht mjaft i shqetsuem dhe besoj se do t na sjell ndonj problem. Ai m tha; i kam thn Skenderit q t'i shikon kto pun pasi po duke se edhe aj po i len punt zhag. Tha q un do t pres edhe ca koh dhe nse dikush nuk do t merr masa pr kto marrina, do t zgjedhi vet t gjitha problemet. Thot se problemet e mija i zgjedhi vet nse sht nevoja edhe me forc. ak m tha se nse nuk pushojn kto marrina do t filloj vet me nxjerr gazet dhe nuk do t vazhdoj m kshtu. Un u paraqita q nuk kam njohuri pr kto gjana dhe gjoja nuk di asgja. Si duket, t gjitha kto e kan rrjedhimin pse Shaqa ka pas lidhje me Shtutgart. Un vet nuk mund t vij n prfundim tjetr pos ktij, se sa i prket Shaqs ai t gjitha i ka, si njeri q kurr nuk pushon dhe nuk kursen asgj. Mirpo prap dika m shtyn t mendoj. Pse Shaqa nuk e hapi asnj klub n Chur, aty ku ka punuar disa vite, edhe pse dihet se aty ka mjaft njerz dhe shum t interesuar? Por ai vazhdimisht ka dshir t shkon n vendet ku punohet? Pse? A dshiron t njihet m tepr si njeri revolucionar apo pse? A dshiron t njeh m tepr njerz. Kjo vetm m shtin t dyshoj se Shaqa ka lidhje me Nuhiun dhe sht i dirigjuar prej tij. (Ky sht vetm nj mendim i imi). Por t gjitha mendimet tjera jan q Shaqn e kan mni dhe i ngrisin akuza pr t vetmin qllim q Shaqa ka pas lidhje me Shtutgart, se gjoja n Shtutgart paskan hyr "udbasht" dhe Shaqa si nj njeri i cili ka qen n Shqipri dy vjet dhe tani paska ardh gjoja si "udbash" dhe ka kontakt me udbasht e Shtutgartit. T gjitha kto i kam ndgjuar mir. Jo ktu aq shum, por n Bern, Biel e tjer e sidomos n Gjenev ngrihen akuza t ashpra kundr Shaqs dhe Shtutgartit. Nuk e di pse. Ti je n kontakt m t shpesht me at shokun (Xhafer Shatrin -shn i Xh.D.) dhe ke disa pun prsipr. Prandaj duhet t'i shikosh me kujdes m t madh, e jo t'i lejsh nasgja punt, se gjendja sht mjaft serioze. Ne akuzohemi n shum vende si "armiq" se gjoja kemi br mkat t madh me "IKn" (Ibrahim Kelmendin). Si mund t dihen t gjitha kto dhe kush i informoj njerzit pr gjra t tilla kur kto gjra nuk i kan dit shum njerz. T kemi kujdes dhe t prpiqemi ta gjejm fajtorin. A jan fajtor njerzit e "pa informuar" apo dikush tjetr. Dhe nse dikush tjetr sht fajtor, sht mjaft serioze, dhe duhet t kemi kujdes t madh, nse n mes nesh po prdoret diplomacia. Prderisa sht arrit ky unitet dhe jemi bashkue, ather pr detyr e kemi se si t'i zhdukim thash e themet e si po duket kjo nuk po praktikohet n t gjitha ant, dhe nse kjo nuk praktikohet apo m mir t them nuk hyn n zbatim si te ne ashtu edhe tek t tjert, sht shum e rrezikshme. Ti shoku Skender e ke pr detyr, sikur q din ata do gj pr ne, t dish dhe t dim edhe ne t gjitha pr dikend tjetr. Shkurt ne duhet t njofim situatn nga afr. Kjo sht detyr q duhet zgjedh sa m shpejt. Sikurse kemi bisedue n telefon, se do t vish tek ne diku kah 1 qershori 1983. Kt bne e mos e shtyj kohn se do humbje kohe na kushton si neve ashtu edhe t prgjithshmes. Un propozoj q ti t mos shkosh vetm, me ty duhet t jet edhe dikush. Kurrsesi nuk pranoj q bisedime t tilla bhen vetm me ty. sht m e drejt t jet edhe Faridini. M lajmro gjithsesi kur t nisesh. Kishte me qen shum mir t 123

takohemi ne para se t shkosh atje. Kishim bisedue edhe pak pr situatn aktuale, pr gjendjen ktu dhe n prgjithsi. Tash edhe disa fjal pr Demn. Un ka koh q me te nuk jam takuar, por e dij q ai sht mir me disa shok. E ka nj banes t keqe momentalisht por besoj se s shpejti do t gjendet nj tjetr dhe ndonj pun. Ather do t ket mundsi m t mdha q t kontribuoj, pr at nuk kam pse t flasim se sht shum n rregull. Shum shok q kan kontakt me te jan t knaqur pr sjelljet dhe pjekurin e tij. Para nj jave doja t shkoj por nuk mujta pr shtje materiale. Mirpo besoj q s shpejti do t marr kontakt me te. Besoj q do t shkoj te ai dhe ather mund t'ju shkruaj m tepr pr te. Sa m prket mua, rreth qndrimit tim nuk kam ka t shkruaj. Momentalisht jam kshtu si e din edhe ti vet, por besoj q s shpejti do t stabilizohem. E kisha ndrmend q brenda ksaj jave t stabilizohem (ta paraqes krkesn pr azil - shn i Xh.D.) por pr hir t disa punve nuk kam pasur mundsi se momentalisht jam shum i zanun n shtjen e "Klubit". Jemi kah prpiqemi t gjejm nj lokal por ende nuk kemi vendos dika definitive, por s shpejti besoj q kam mundsi t shkruaj ma shum pr kt problem. Sa i prket emrit t "Klubit" kemi mendue t'i vem "Ibe Palikuqi" apo "Xheladin Zeiri" duke u nis nga ajo se ktu gjendet nj numr i madh i puntorve nga viset e aneksuara nga Maqedonia. Mendoj q do t jet ma e suksesshme dhe shum e arsyeshme nse i vihet njri nga kta dy emra. Tash momentalisht n kt rreth tetovart jan kah tregojn aktivitet t madh. Shkurt, masivisht n kt vit i kan hyr puns dhe nse Klubit ia vejm at emr do t marrin edhe m tepr hov dhe do t punojn me vullnet edhe m t madh. Pr kto pika ksaj radhe nuk do t ndalem shum, sepse bhet tepr, por radhave tjera do t shkruaj m gjersisht. Tash vetm nj pyetje rreth Zrit numr 3: A e ke lexue dhe ka mendon? Un kt numr e kam lexua dy her dhe m ka plqyer shum. Kishte pas material t bollshm dhe shum t fort. M ka plqyer jashtzakonisht por vetm n nj pyetje e kam: Pse ju ka ndrrua forma organit dhe a je n dijeni pr kt? M intereson vetm arsyeja e ktij veprimi, edhe pse ishte mjaft i fort po kjo m intereson. Tani prit t fala nga Haxhiu. Radhn tjetr t shkruaj m gjersisht. Ju lutem m shkruani sa m shpejt. Mir u pafshim. 2. Letr nga Haxhi Berisha pr Xhafer Durmishin-Skenderin, fillim i korrikut 1983 Mir dita i nderuari shoku Skender, Ja tani m erdhi radha q t shkruaj edhe disa fjal n lidhje me situatn aktuale ktu, si dhe me shum shtje tjera t cilat na duhen pr do dit n jetn e prditshme. S pari m vjen shum keq q n letrn e par q ta drgova, m ktheve nj prgjegje shum t shkurtr, por prap jam i bindur se me siguri koha nuk t ka premtuar q t thellohesh me tepr n t gjitha ato pika, t cilat i kisha cek n at letr, por t gjitha pr mua jan t rndsishme, dhe ju lutem q n kt letr t thellohesh n t gjitha ato q i kam cek. Do t ishte mir t m tregojsh arsyen pse nuk erdhe sipas asaj q biseduam n telefon, sepse kjo m jep nganjher t kuptoj se po i bn punt nasgja. Sa i prket gjendjes ktu sht mjaft mir. Momentalisht merrem me shfaqjen e filmave. Filmat shfaqen pr do t diel dhe do her shifra e t interesuarve e kalon 200shin. Deri m tash kemi shfaq n Kreuzlingen. Edhe atje n fillim kishte mjaft t 124

interesuar, por m von disa u larguan, pr shkak se gjoja dikush paska fol n lidhje me kt aktivitet dhe paska hap nj panik n mas. Por un menjher kontaktova me shokt t cilt jan m aktiv n at rreth, dhe vendosm q filmat mos t shfaqen m si m par, por t ndrrohet taktika e veprimit dhe ajo u b, pra u vendos q ata shokt t'i shfaqin filmat npr banesa t puntorve dhe kjo u tregua shum e frytshme. Un jam n korent t shpesht me kta shok, dhe kta thon se punt po shkojn mjaft mir. Pr do nat ka deri n 20 t interesuar. Tash po kthehem prap ktu. Si shnova m lart deri n 200 veta vin pr do t diel, pr shikim filmash, dhe deri m tash do her kemi bisedue n lidhje me klubin, dhe hern e fundit me plqimin e t gjithve, u themelua klubi dhe u pagzua me emrin "XHELADIN ZEQIRI". Sa i prket t gjitha formaliteteve n lidhje me klubin jan krye, vetm presim q t premten t nnshkruhet kontrata n mes nesh dhe pronarit t lokalit. Pr kt se si bhet do t'ju raportoj m von. Deri m tash jan lajmruar 120 antar. Shumica e kan pague antarsin, por sidoqoft un jam shum optimist n kt drejtim dhe jam i bindun se n dy muajt e par t puns s klubit do t arrin deri n 300 antar dhe besoj se punt do t shkojn shum mir dhe shpresoj q ky klub do t korr sukseset m t mdha n Zvicr, sepse ktu masa sht mjaft e ngritur. Them kshtu sepse ktu ka shum t rinj. Un kam biseduar me disa shok n rrethin e Buksit, dhe s shpejti edhe atje do t hapet nj klub. Kuadro t cilt mund t drejtojn apo m mir t them q mund t kontribuojn n kt drejtim ka mjaft, t cilt nuk kursejn asgj. Gjithashtu mendohet se edhe ky Klub do t ket s paku 300 antar, sepse prfshin nj territor shum t gjer, duke i bashkuar nj varg qytetesh. sht mendua q klubi i Buksit t pagzohet me emrin "Ibe Palikuqi", mirpo pr kt nuk sht vendos ende definitivisht. Ky sht vetm propozim i disa shokve, por sidoqoft sht e mir q edhe ju t thuani mendimin e juaj n lidhje me kt, dhe mund t'u shpjegohet njerzve e ata e kuptojn. Klubi i St. Gallenit e muar kt emr duke u nis prej asaj se ktu gjendet nj numr shum i madh i shqiptarve nga Tetova dhe pjesve tjera nn Maqedoni, dhe momentalisht kta jan shum aktiv. Pr hir t ksaj dhe t faktit se ky emr do t'i bashkoj t gjith shqiptaret e ktyre viseve. Ktu n afrsi gjendet nj klub tjetr jugosllav n qytetin Vill i cili i kishte diku kah 160 antar, ku 90 prej tyre jan shqiptar, si treguan disa shok. Shqiptart n kt klub nuk kan kurrfar t drejtash as nuk kan filma shqip, as kng as nuk posedojn libra. Pra si e sheh sht nj gjendje e vajtueshme, e aq m t vajtueshme gjendjen e bjn udhheqsia e poshtr dhe disa tradhtar t cilt gjenden n udhheqsi. Megjithkt un do t prpjekem q n t ardhmen disa shok t mir, t bhen antar t ktij klubi, dhe n ann tjetr jan duke u munduar, disa shok tjer t cilt punojn dhe jetojn n kt qytet, q t prvetsojn sa m shum shok. Kshtuq edhe prej ktuhit nse dikush antarsohet, ekziston mundsia q edhe ky klub t bie n duart e puntorve. Edhe pr kt besoj se m mir mund t tregoj radhn tjetr. N Luzern dhe n ato qytetet tjera prreth kam qen disa her por nuk mjafton. sht aq shum e nevojshme q t shkoja m shpesh, por pr shkak t kushteve objektive materiale nuk kam mundsi q t shkoj m shpesh. Megjithat po merremi vesh ndonjher prmes telefonit. Edhe aty, momentalisht merren me shfaqjen e filmave. Thon se kohve t fundit edhe atje ka mjaft t interesuar, por atje nuk ekziston puna mir n mes njerzve t cilt n siprfaqe duke si aktivista, si duke lufta pr karrier. sht gjendja e njejt si ka qen ktu m par, a disa koh. Para ca kohe isha atje dhe bisedova me disa prej tyre pr shtjen e prgjithshme, pr punt q na presin, pr detyrat t cilat na i ka ngarkua (koha), dhe e dnova apo m mir t them e kritikova 125

luftn pr karrier, si smundje e cila me koh duhet t shrohet. Si duket ajo vizit e imja kishte pas sukses deri diku, por duke ju falenderuar faktit se atje gjendet edhe ai shoku tjetr, i cili ishte n koncert, kta t dyt jan duke kontribuar n planin e prgjithshm si dhe n shrimin e smundjes pr karrier. sht vrtet fat i mir q Dem (Mustafaj) s bashku me at shokun tjetr gjenden n at rreth, dhe besoj q do t'i japin nj shtytje t madhe lufts. Sa i prket Dems, ai sht shum n rregull, n pikpamjet e prgjithshme si n relacionin me njerz. sht shum i hapt dhe simpatik pr shum njerz, por pr fat t keq deri m tash ka qen keq ekonomikisht dhe nuk ka mund t jap at ka prej tij pritet. Tash ai ia ka filluar puns dhe s shpejti do ta prmirson gjendjen e vet ekonomike, dhe do t jap fryte m t mdha. Edhe pse ai njeri deri m tash nuk ka punuar aq shum, ai ka marr pjes rregullisht n shfaqjen e filmave, dhe ka njoftua nj numr t madh njerzish pr shfaqjen e filmave. Gjithashtu deri m tani ka formua nj rreth shoksh, por pr munges t qarkullimit nuk ka mund t hapet m shum. Kur isha atje, gjat biseds me disa shok un shtrova hapjen e klubit t Luzern si nj pun t domosdoshme, dhe t gjith e prkrahn propozimin tim, vetm kur ishte fjala q klubi t jet i hapt edhe n lidhje me konzullatn, disa e arsyetonin se gjoja nuk ka kuadro t afta pr at pun, dhe njerzit e aft nuk paskan mundsi t kontribuojn pr at klub, se gjoja njerz t aft dhe me njohuri t mdha na qenkan vetm ata t cilt e kan t rrezikueme shkuarjen n Kosov. Un kto botkuptime ua hudha posht, duke u tregua shembullin e klubit t Zurichut dhe klubit t ri q u hap ktu n St. Gallen duke ua shpjeguar dobit q jan n aspektin e prgjithshm. Kuptohet t gjitha kto me shokt e Luzernit. Po shtoj edhe dika rreth gjendjes n Luzern. Atje qenka nj numr shum i madh i shqiptarve me fe frishtere. Kta thonin se katolikt jan shum pak t interesuar. Arsyen se pse as un nuk e di, se un nuk mund t mbshtetem n arsyetimet e disave. Pr kt un propozova, q nse klubi hapet, t pagzohet me emrin "Zef Lush Marku", duke menduar se nj klub q mban kt emr do t bashkoj (afroj) m tepr katolik. * * * Edhe kontratn e lokalit e bm. Tash s shpejti klubi do t fillon t punoj dhe do dit po kemi pun edhe m t mdha. sht shum e arsyeshme sikur t m shkruash n do pik q krkoj t m prgjigjesh. Sidomos rasti i Shaqs sht shum rast serioz dhe pr kt nuk duhet q ne gjanat t'i bjm nasgja. Me sa m duket pasoj e ksaj sht q A. P. (Abdullah Prapashtica) del tani si fraksionist. M shkruaj n kt adres: Faik Januzi (pr Haxhiun) Trischli strase 10 Rorschach 9400 SCHWEIZ * * *

Tash do t ndalem edhe pak pr gjendjen atje te ju. Si qndron puna me ata kangjallozat. Un ndgjova pr heroizmat e tyre dhe kjo nuk ishte pr mua nj e panjohur, edhe pse e kam ditur se herdokur Nuhija bashk me Abdullah Prapashticn do ta tregojn fytyrn e tyre t vrtet. Por si po shifet, e gjith kjo nuk sht vetm nj pun fraksioniste, por kjo mund t shtyn nganjher t mendojsh, se e gjith kjo manovr ka qen e prgatitur diku tjetr. Kjo sipas mendimit tim sht nj tradhti e pashoqe. Por sidoqoft kjo nuk duhet t na frikson, prkundrazi, t na bn sa m t 126

fort, se sht fat i mir q ata e treguan veten tash, se m von do t kishte qen edhe m e rrezikshme nj pun e till. Tash pra t mbetet q t m tregosh n pika t shkurta rreth ktyre "patriotve". M shkruaj n pika t shkurta pr qndrimin e shokve tjer, para nj poshtrsie t till dhe a kan arritur t prvetsojn edhe ndonj, apo jan demaskuar edhe m tepr. A e lexuat nj trakt q u shprnda para dy javsh dhe si ndikoi tek masa. Ktu ai trakt sht lexue me interesim t madh dhe ka ndikue shum pozitivisht n mas. N koht e fundit un kam marr nj letr nga shoku U (Xhafer Shatri - shn i Xh. D.). Ai m kishte shkrue n pika t shkurta n lidhje me punn e kangjallozave dhe ai m tha se ata kan br nj pun fraksioniste prarse, dhe m tha se duhet t'i luftojm sa m shpejt dhe sa m ashpr. Mirpo prap, ai s bashku me letr ma drgoj edhe nj trakt tjetr i cili ka dal tash n lidhje me punn e tyre si pun fraksioniste. Mua m plqeu, ishte nj trakt mjaft i drejt dhe prfshihet periudha e bashkimit t organizatave, dhe i cek pretendimet e prfaqsuesve t ish-PKMLSHJ, t cilt pretendonin q t formohet Partia Komuniste e Kosovs, dhe ofrimi i Fronit q i kan br ktij shokut (Xhafer Shatrit - shn i Xh. D.) dhe prfshihen nj varg shtjesh tjera, t cilat mendoj se do t jen shum t vlefshme pr opinionin q ta thon mendimin e tyre n lidhje me kt pun prarse dhe fraksioniste. Por un pr kt mendoj se jan pasojat e Centralizmit Demokratik. Mendoj se nuk kemi qen mjaft t ashpr kundr ktyre gjanave dhe me lshimet e njpasnjshme u kemi dhn shans q ata t futen tepr n kt rrug t gabueshme. Por pr kt ne do t'i shohim se ku do t'i qet kjo rrug. Tash s bashku me kt letr ta drgoj edhe nj trakt intern n lidhje me kt tradhtin e pashoqe. Mua m intereson t di edhe n lidhje me Shaqn, a ke pas m lidhje telefonike dhe far t thot ai? Si qndron gjendja me te. Un nga ai shoku (Xhafer Shatri-shn i Xh. D.) e mora vesh se ai paska lidhje t ngusht me Nuhiun. M shkruaj n pika t shkurta n lidhje me te, se vrtet t shtyn t mendojsh, sidomos ajo q Shaqa nuk ka kontribue n vendin ku ka jetue dhe punue. T shtyn t mendosh se vrtet ai sht njeri i cili ka dshir t tregohet n mese tjera, gjoja si aktivist dhe t'u shet mend t tjerve se si duhet t punohet. Kjo sht e vetmja q m ka shty deri m tani t mendoj se vrtet edhe Shaqa lngon nga smundja e karriers, por tek ky gjanat ndryshojn se ky sht dhe do t bhet edhe m i rrezikshm. Po q se n mes tij dhe Nuhis ekzistojn lidhje t ngushta, pr kt ne duhet t jemi shum syel dhe vigjilent. Tash shoku Skender mendoj se t gjitha kto na japin t kuptojm se vrtet jetojm n nj koh prplot kontradikta dhe probleme si dhe sht e kjart q kemi shum armiq dhe tradhtar, por edhe ne kemi mbi vete probleme t koklavitura, dhe pr kt duhet t'i koordinojm punt sa m mir dhe t mos e lejm asnj shpraztir q ta shfrytzon armiku pr qllimet e veta. M shkruaj edhe pr gjendjen aktuale, si qndron n Gjermani, n Dusseldorf, Hamburg, Munchen dhe n qytete tjera. N Hamburg si jan punt me klube, a jan regjistrue shum antar, n Munchen a ke qen dhe si qndron puna. Pr Shtutgart nuk po t pyes se po merrem vesh nganjher me Faridinin dhe Hafizin. Po ti si je me shndet, a po lodhesh dhe si po e kalon me pun. Prej familjes a ke ndonj letr apo ndonj telefon, si jan. Me at shokun a ke lidhje telefonike dhe 'thot, si jan punt n Kosov? Me Mrgimin (Sabri Novoselln) a ke kmbim letrash, dhe si sht me shndet, familjen si e ka dhe a e ka brengos puna e ktyre pisave. ka thot ai pr kt, far duhet br dhe cilat masa duhet t merren momentalisht kundr tyre. Shiqo, dhe i thuaj t ket kujdes n kt situat, se po q se ne do t'i sulmojm prmes Zrit t Kosovs, ather mund t ndodh q kta e shofin se e kan humbur potezin dhe prej tyre pritet 127

do gj. Nuk sht hiq larg mendsh se pas t gjitha ktyre, se Abdullah Prapashtica ka qen i ushtruar pr nj pun t till, dhe ka dal me t vetmin qllim q popullit ton t shenjt t'ja zgjat prangat e robris. Pr kt do ta shofim m von se si do t prfundon e gjith kjo zoologji. Ti personalisht ke kujdes dhe mos u sjell koh e pa koh dhe mundsisht t mos operojsh shum. Kjo q them sht n interesin e prgjithshm dhe asaj duhet t prmbahemi. T jesh i kujdesshm nuk do t thot se po frikohesh, por prkundrazi je edhe m i fort dhe do t luftosh edhe m fort armikun. Sepse vrtet kur ata do ta humbin terrenin ather prej tyre pritet do gj. Tash t pyes edhe pr Naimin, a t ka shkrua ndonj letr dhe 'thot ai? far ka br me strehim apo nuk i ka hyr ksaj pune ende atje. Si qndron puna me shokt e Zvicrs, me Ukn (Xhafer Shatrin-shn i Xh. D.) a po ke kmbime letrash dhe ka thot ai pr t gjith kto, far mendon pr ata pisat, dhe a sht i bindur n ato t cilat i thonim ne para sa kohsh. far mendon, a jan zhdukur ato mbeturinat e kalueme dhe nse jo, si t veprojm q ato mbeturina t zhduken sa m par. Un mendoj q ne duhet t veprojm ashtu si deri m tani. T jemi t sinqert dhe t punojm sa m tepr, dhe puna e donjrit do t shihet. Kryesorja sht q ne mos t'u lm vend mbeturinave t krijohen, se pastaj do t ishte keq pr t dy ant, dhe kjo vrtet do t ishte vetvrasje. Sa kam mund t vrej, se kndej gjendja ka qen e vajtueshme dhe plot thashetheme, e prej nga rrjedhin apo nga kan rrjedh sht pyetje pa prgjigje...! Dhe nja dy fjal n lidhje me gjendjen time. Un momentalisht jam i papun, i pa banes, pa leje t qndrimit dhe pa asgj n kt drejtim, por n realitet asgj nuk m mungon, i kam t gjitha, kam nj numr t madh shoksh q po ma mundsojn qndrimin ktu. E kam ndrmend t'i hy strehimit (ta paraqes krkesn pr azil) por pr shkak t klubit dhe shum punve tjera nuk kam mund t'i hyj ksaj pune ende, se krkesa pr azil do t m izolonte pr nj koh, dhe kjo do t ishte jo e dobishme pr punn ton. N t ardhshmen do t rregullohen t gjitha pr kt jam shum optimist. N pritje t prgjegjes ju prshndes me gjith zemr, duke ju dshiruar shndet t mir dhe suksese n pun. Haxhi Berisha 3. Letr nga Haxhi Berisha pr shokt, 15 mars 1984 T nderuar shok, Amriswil, M datn 15 mas 1984 E shoh t arsyeshme t ju drgoj kt letr, pasiq kontaktet dhe mundsia q t kontaktojm jan jo t lehta. Nga ana tjetr nevoja pr nj koordinim t mendimeve dhe t veprimeve ndihet m tepr se kurr ndonjher m par. Sot e shohim m mir se do her deri m tani, punn e gjertanishme, si dhe t metat dhe gabimet q i kemi pas dhe q ende i kemi, i shohim lshimet e njpasnjshme, oportunizmin dhe deri n nj mas mosprgjegjsin ndaj shtjes. I shohim t gjitha kto sot, sepse t gjitha po shndrisin, po bhen dita dits edhe m t dukshme! Pse deri m tani nga ana jon u bn kto gabime? Pse do gj u la n mshirn e stihis? Pse s'u b nj organizim i mirfillt, format e ilegalitetit, q sht baz pr do aktivitet patriotiko-revolucionar? Shok, donjri prej nesh e kupton situatn n t ciln gjendemi?! Pra t gjith ne e kuptojm se kemi nj barr t rnd mbi supe, dhe se para nesh shtrohen detyra t mdha dhe shum t rndsishme t cilat duhet t'i kryejm me nder, guxim, dhe vetmohim revolucionar. 128

T dashur shok, pr kryerjen e ktyre obligimeve me t cilat na ka ngarkuar koha, me nj prpikmri dhe pjekuri t duhur revolucionare sht i domosdoshm shtrngimi dhe organizimi i radhve duke u bazuar n praktikn revolucionare. Pra duke i zbatuar me konsekuenc format dhe metodat e ilegalitetit, e jo t'i lihet do gj stihis!... Shok, un propozoj riaktivizimin dhe riorganizimin e "Komitetit Vllezrit Grvalla" si detyr q sa m shpejt duhet t zgjidhet. E them kt duke u nis nga fakti se nj Komitet i till sht formua q t jet barts i aktivitetit patriotiko-revolucionar e jo t ekzistoj vetm formalisht. T dashur shok, ju lutem q n momentin e par q ta merrni kt letr, m drgoni edhe mendimet tuaja n lidhje me kt propozim. Un propozoj edhe shokun Ali pr kt forum, prandaj edhe atij do t'ia drgoj kt letr. Kjo letr u drgohet antarve t KVG gjegjsisht; Skenderit, Faridinit, Hafizit, Naimit. Un jam mir si me shndet ashtu edhe n prgjithsi, me shok kaloj gjithashtu mir. Dshiroj q edhe ju t jeni mir. T fala Haxhiu

LETRA NGA XHAFER SHATRI

Pr periudhn 16 maj 1982 - 29 tetor 1984 1. Letr Xhafer Durmishit dhe Osman Osmanit, 16 maj 1982 2. Letr Xhafer Durmishit dhe Osman Osmanit, pas 16 majit 1982 3. Letr Xhafer Durmishit, korrik 1982 4. Letr e Xhafer Shatrit pr Xhafer Durmishin, 10 korrik 1982 5. Letr Xhafer Durmishit, 25 korrik 1982 6. Letr Xhafer Durmishit, 31 korrik 1982 7. Letr Xhafer Durmishit, ver 1982 8. Letr Xhafer Durmishit, 9 gusht 982 9. Letr Sabri Novosells, 16 gusht 1982 10. Letr Xhafer Durmishit, 24 gusht 1982 11. Letr Xhafer Durmishit, 8 shtator 1982 12. Letr Xhafer Durmishit, 11 shtator 1982 13. Letr Xhafer Durmishit, 20 shtator 1982 14. Letr Xhafer Durmishit, 26 shtator 1982 15. Letr Xhafer Durmishit, 9 tetor 1982 16. Letr Xhafer Durmishit, 10 tetor 1982 17. Letr Sabri Novosells, 12 tetor 1982 18. Letr Xhafer Durmishit, 18 tetor 1982 19. Letr Xhafer Durmishit, 1 nntor 1982 20. Letr Xhafer Durmishit, 14 nntor 1982 21. Letr Xhafer Durmishit, dhjetor 1982 22. Letr Xhafer Durmishit, 19 dhjetor 1982 23. Letr Xhafer Durmishit, dimr 1982 24. Letr Xhafer Durmishit, 26 dhjetor 1982 129

25. Letr Remzi Ademit, janar 1982 26. Letr Xhafer Durmishit, 4 janar 1983 27. Letr Xhafer Durmishit, 31 janar 1983 28. Letr Xhafer Durmishit, shkurt 1983 29. Letr-Qarkore, mars 1983 30. Letr Xhafer Durmishit, 5 prill 1983 31. Letr pr Remzi Ademin, 28 prill 1983 32. Letr Xhafer Durmishit, 28 prill 1983 33. Letr Remzi Ademit, 9 maj 1983 34. Letr Qendrs Ekzekutive, 1 qershor 1983 35. Letr n emr t Qendrs Ekzekutive, 7 qershor 1983 35. Letr Remzi Ademit, 10 qershor 1983 37. Qarkore n emr t Redaksis s Zrit t Kosovs, qershor 1983 38. Letr Sabri Novosells, ver 1983 39. Letr Remzi Ademit, 7 korrik 1983 40. Letr Qendrs Ekzekutive, 26 korrik 1983 41. Letr Remzi Ademit, 27 korrik 1983 42. Letr Qendrs Ekzekutive, 31 korrik 1983 43. Letr Xhafer Durmishit, gusht 1983 44. Letr QE, apo n emr t Qendrs Ekzekutive, 31 gusht 1983 45. Letr n emr t Qendrs Ekzekutive, shtator 1983 46. Letr n emr t Qendrs Ekzekutive, tetor 1983 47. Letr Asllan Muharremit, Faridin Tafallarit e Xhafer Durmishit, 18 tetor 1983 48. Letr Asllan Muharremit, 24 tetor 1983 49. Letr Asllan Muharremit, tetor 1983 50. Letr Remzi Ademit, 3 nntor 1983 51. Letr Remzi Ademit, 7 nntor 1983 52. Letr Asllan Muharremit, 22 nntor 1983 53. Letr Shokve t Komitetit Qendror (me prjashtim t Xhafer Durmishit), 19 prill 1984 54. Letr shokve t Shtutgartit, 1 maj 1984 55. Letr drguar Ibrahim Kelmendit, 1 maj 1984 56. Letr e shokve nga Zvicra, 29 qershor 1984 57. Letr Faridin Tafallarit, 29 tetor 1984 58. NJOFTIM I SHOKVE NGA ZVICRA Faridin Tafallari: Me organizatn Marksiste Leniniste t Kosovs (OMLK), q e kishte qendrn e vet n Zvicr u vu n lidhje edhe Hysen Gegaj. Ky na tregoi se ishte takuar me prfaqsuesit e ksaj organizate. Hyseni foli shum mire pr ta. Por shtoi se pr tu bashkuar pranonin vetm me kushtin q t udhhiqnin ata. (TerrorDhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 28) Vlersimet e mposhtme t Hasan Mals e Xhafer Shatrit jan pr librin "TerrorDhimbje-Qndres t Faridin Tafallarit. Hasan Mala: "Nga zemra t uroj shum sinqerisht dhe sukses, se sht shkruar ashtu si sht, si ka qen. T lumt, t lumt .... se aty sht e vrteta dhe vetm e vrteta. (Faridin Tafallari, Dhimbje Krenare, f.382) dhe

130

Xhafer Shatri: Libri sht nj realitet dhe i paanshm. Ky libr sht si nj lis i natyrshm...Andaj, t lumt dhe t uroj nga zemra suksese q iu kushtove ktij libri madhor t kohs.... (Faridin Tafallari, Dhimbje Krenare, f.382) Mehmet Hajrizi: "Fillimisht duhet thn se organizimi n Shqipri i Lufts Nacionallirimtare, q pr veprimtart e kohs, n saje t literaturs q vinte nga Shqipria, ishte n detaje i njohur, u b modeli m i afrt, pr ta zbatuar n kushtet e lirimit t Kosovs. Atje ka pasur nj Front Nacionallirimtar, q bashkonte forcat antifashiste t bindjeve t ndryshme, por Partia Komuniste n t RUANTE ROLIN HEGJEMON." (Histori e nj Organizate politike dhe demonstratat e vitit 1981, Tiran 2008, f. 97) M 14 e 15 maj, n Zvicr u b nj takim n mes Xhafer Shatrit, Osman Osmanit dhe Xhafer Durmishit. N at takim, me propozim t Xhafer Shatrit u ndan kto pseudonime: Xhafer ShatriLleshi Osman OsmaniNika Xhafer Durmishi Gjergji Sqarimi ksaj shtje e lehtson orientimin n kt korrespondenc. N letrn e par dhe t dyt e kam prdor apo vendosur n kllapa fjalin "T dyshimtit provokoni n at drejtim q ta dini se si po reagojn" t Xhafer Shatrit nga letra e tij e majit (e dyta sipas numrit rendor n kt list) e cila m duket se ndihmon pr t'i ilustruar m mir mendimet e vet autorit t saj (pra Xh. Sh.) 1. Letr Xhafer Durmishit dhe Osman Osmanit, 16 maj 1982 T dashur shok! Edhe pse jemi par dje, po ju drejtohem srish me kto rreshta n mnyr q t'i konkretizoj disa gjra. Komenti do t zgjatet ndoshta edhe m tepr se 'ju kam thn pr arsyen e thjesht se ai duhet t jet i gjat, s paku katr faqe t organit dhe se n te do t jen konturet e programit politik t LRSHJ-s, i cili m von duhet t prkthehet n disa gjuh dhe t'u drgohet gazetave, institucioneve dhe shteteve t ndryshme. Prej artikujve q prmenda me kt rast duhet ta botojm (po mendon n artikujt q m keni dhn). "Letrn e nj mrgimtari" dhe letrn drguar Kryetarit t Komisionit pr t Drejtat e Njeriut t OKB-s dhe Sekretarit t Prgjithshm t OKB-s, prandaj ju lutem q n kt drejtim t punoni ndonj artikull dhe t ma drgoni sa m par. Edhe prsa i prket punimit q u kam thn do t'ua drgoj me nj vones t vogl, pr shkak t prmirsimeve q duhet t'i bhen n mnyr q t'i prshtatet plotsisht kushteve t reja. Do t ishte shum e rndsishme q t punoni edhe n prgatitjen e terrenit pr drgimin e organit t ardhshm n Vajazan, kuptohet se kjo gj duhet t bhet n fshehtsin m t thell DHE ME PJEKURIN M T MADHE dhe pr kt t jeni n korrent vetm ju t dy dhe askush tjetr, absolutisht askush tjetr. Gjithashtu ju lutem q n t ardhmen t prgatitni q t dy nga nj referat pr punn e deritashme duke hyr n imtsit m t vogla, qoft t puns n kurbet, qoft t puns n Vajazan, sepse i kam disa ide origjinale dhe nj njohuri e till do t m ndihmonte shum q t'ua konkretizoj sa m mir at q m duket shum e domosdoshme ta bjm n kt koh. 131

shtjen e statusit tuaj sht shum e rndsishme ta rregulloni sa m par, sidomos Nika, sepse krcnimi i atij dostit sht mjaft shqetsues. Lidhur me mart. mos u ngutni, sepse fare leht mund t ndodh, q ato, n vend t ndihms, t kthehen n nj penges t madhe, t ciln ju sot sht shum vshtir edhe ta paramendoni. Lidhur me at rastin e djeshm, ju mund t'i njoftoni shokt n mnyr t prgjithsuar, pa prmendur asesi emra ose vende dhe n t ardhmen kujdesuni shum q pr vendin, kohn dhe qllimin e tak. ton t mos dij askush tjetr, pos ju t dyve, absolutisht askush tjetr. Kjo praktik duhet t kthehet n nj princip t prhershm. (T dyshimtit provokoni n at drejtim q ta dini se si po reagojn) Po q se ju jepet rasti, ju lutem q t'ia prcillni Kamberit argumentimet tona lidhur me nevojn e ndryshimit t emrit t organit dhe prpiquni t jeni sa m origjinal dhe sa m t arsyeshm dhe kt mos e bni sa pr ta br, por vetm pse sht shum e nevojshme. Po q se ka dika lidhur me I., m njoftoni, por asesi mos veproni jasht suazave pr t cilat kemi vendosur, pra takt dhe pjekuri t madhe. Gjithashtu pyeteni N., pr njfar Mehmet Bala e Isniqit dhe m njoftoni menjher edhe pr kt gj. Mos i tregoni se kush po interesohet pr t, m duket se i prmenduri e ka edhe babain atje dikund tek ju. Lidhur me artikujt q ju thash, ata s paku n kt numr duhet t jen shum t qlluar, t gdhendur mir dhe kryesisht nxits e luftarak. Momentalisht ma merr mendja se n faqen e par s'sht e nevojshme t jet fare ai simboli i L..., sepse mjafton vetm ai i pari. Do t ishte shum mir q t interesoheni dhe disi t veni kontakt me shokt tuaj n Vajazan, por me kujdes t madh, se mos i rrezikoni, sepse pr ne sht m se e domosdoshme q t kemi nj pamje t qart se 'po ndodh atje, por ama kontakti t vihet n at mnyr q t mos humbim asgj n kt drejtim. N pritje t prgjigjes suaj, pritni prshndetjet vllazrore t Lleshit (Xh. Shatrit), 16 maj 1982 M shkruani n kt adres: Sandui Grandinari, Post Restant 1242, Satigny, Helvetia. (Kjo letr i sht drguar Xhafer Durmishit dhe Osman Osmanit) (Faridin Tafallari, Dhimbje krenare, Tiran1998, f. 162-164) 2. Letr Xhafer Durmishit dhe Osman Osmanit, pas 16 majit 1982 T dashur shok, mbrm ua drgova punimet dhe nj letr t shkruar me kt "arapqen" time, t ciln zor se do t mund ta lexoni. E di se jan vonuar por vrtet ka qen e pamundur t mbaroj pun m par. Komenti s'doli ashtu si e kam paramenduar un, u frikova se mos po e zgjas dhe mos po bie n prsritje, prndryshe punimi q sht prgatitur si pjes historike e Programit Politik u pa e nevojshme t botohet si gjoja punim q e ka shkruar nj gjerman sepse afekti i tij ashtu do t jet m i madh, pra si rubrik e veant "ka shkruajn miqt tan pr ne". Un ia dhash dikujt ta prpunoj pakz por ai i kishte ln disa gjra shum t rndsishme, ndrsa ju po q se e shihni t arsyeshme ta botoni bazohuni kryesisht n kopjen e par q teknikisht ka dalur m e dobt. Komentin e lash m t shkurt sepse ma mori mendja q t jet m shum si thirrje pr mobilizim, ndrsa pr qllimin e Lvizjes do t jet e mjaftueshme komunikata. Kto q t dyja i kam shkruar si n emr t KQ pr shkak t efektit q do ta 132

ken. N komunikat, si e pat i kam br disa gdhendje e plotsime t cilat s'e kan dmtuar aspak esencn e saj t mparshme. Pr "Prijsen ideore" q flitet m duket e gjymt shprehja Organizata komuniste, sepse ne duhet ta formojm P. (partin-shn i Xh. D.) t ciln m duket se sht m s miri ta emrtojm P. e Popullit, apo popullore. Ky do t ishte vrtet nj emr origjinal, ndrsa prmbajtjen do t'i pasuronim ne me pun revolucionare e ide m-l. (marksiste-leniniste-shn i Xh. D.). Pr kt i kam shkruar edhe Kamberit (Sabri Novosells). Sa pr dasm (demonstrat), tash duhet t'i nisni propagandimit t saj n mnyr t prgjithsuar, prndryshe n kt situat ajo duhet t bhet vetm n nj vend dhe t bhet si duhet n mnyr q n kt fillim (nisje prej zerosh-shn i Xh. D.) t jet njfar lloj prove praktike e perspektivs q ka hapur bashkimi yn. Pr leje si e thash edhe n telefon ktu jepen vetm dy jav para saj, kshtu q ne i kemi organizuar njerzit q t krkojn n dy vende, n Gj. (Gjenev) dhe B. (Bern) e ku t ndez ather po ia msyjm. Lidhur me zgjerimin e radhve, mos bni ndonj hap t ngutur se mos po bini n "min" shkoni vetm n njerz t sigurt, ndrsa t dyshimtit provokoni n at drejtim q ta dini se si po reagojn. Kt punim pr shtje organizative akoma s'ia kam prshtatur emrit t ri, por megjithat do t'ua drgoja, mirpo s'po guxoj se mos po prcillet posta e pastaj dihet elsi i puns son... Pr materiale t organit kqyrni dhe seleksiononi si duhet n mnyr q t mos jet njngjyrsh, por n t ardhmen bile nj muaj para botimit do t'i tubojm t gjitha materialet dhe do ta bjm maketn e numrit t ri. Pr fjalime t botuara apo t lexuara n dasma ma merr mendja se do t ishte shum mir q ta shkruani nj reportazh pr dasmat e B. (Bonit) dhe V. (Vjens), ky do t kishte efektin e vet. Shokve tan q kan fmij t rritur u thuani apo caktojuani nga nj poezi q ta msojn prmendsh n mnyr q ta recitojn n dasm si duhet, duke i abstrahuar t metat e t mparshmeve dhe duke marr nga t mirat e tyre. (T dyshimtit provokoni n at drejtim q ta dini se si po reagojn) Pr emr t organit (revists) meq po dalim haptas, un s'e shoh t nevojshme t'ia ndrrojm emrin fare, por n faqen e par nse stema nuk del si duhet ather qiteni si m par, sepse si simbol vrtet sht shum i mir. Prndryshe komunikatn botojeni me shkronja nntitujsh si material me rndsi historike. Bile s'do t ishte keq q ta botojm e shprndajm s bashku me letrthirrjen pr dasm t ciln do ta shkruaj n rastin e par dhe do t'ua drgoj q ta shumzoni me makinn e re, por nse s'keni mundsi ta bni kt ather m lajmroni. Pr do rast nse del dika e ngutshme ju mund t m krkoni n at numrin q ua kam dhn at nat. M krkoni si Uk dhe u thuani pr kur u duhem dhe ku duhet t'u thrras apo t'u pres. (T dyshimtit provokoni n at drejtim q ta dini se si po reagojn) Tash besoj s shpejti do t ndrmarrim dika q ta sjellim ktu Halimin, ndrsa pr makina do t ishte mir q t'i sjellim s bashku me dasmort n autobus por njher ju kryejeni shtypjen. Pr Halimin na duhet t marrim gjithsesi mbrojts se s'shkon ndryshe, sepse kta ... po shkojn duke e ashprsuar punn me t huajt. Prndryshe mua m kan detyruar t punoj dhe kjo po m pengon vrtet shum, por s'ke 't'i bjsh, sepse tash pr tash s'ke kah t luajsh. 133

Me Ibra. (Ibrahim Kelmendin-shn i Xh. D.) ka pasur kontakt nj shok imi dhe i ka treguar pr bashkimin, kshtu q edhe ju ashtu si jemi marr vesh lejeni vetm Far. (Faridin Tafallarin-shn i Xh D) q t kontaktoj me te dhe t tregohet shum i pjekur dhe i kujdesshm, sepse ne duhet t kemi sa m shum aleat. Kur kam menduar pr ndarjen e detyrave, sidomos pr shtje org. (organizative-shn i Xh D), kam menduar se Nika (Osman Osmani) kryesisht t orientohet brenda sepse e njeh terrenin, ka ardhur tash rishtas dhe s'i ka shkputur lidhjet me njerz... Ky sht pr neve fronti m i rndsishm dhe pa forcimin e tij ne jemi vetm nj hiq, sepse baza sht atje dhe rrnjt tona duhet t jen atje shum t forta, absolutisht t pavdekshme po q se ne duam t ekzistojm. Ju lutem q pr kt shtje t mendoni shum. Tash n pritje t prgjigjes suaj pritni prshndetjet vllazrore t Lleshit. 2 maj 1982 (Gabim shtypi-kronologjie sepse kjo letr sht shkruar pas 15 majit dhe para qershorit 1982-shn i Xh. D.) N faqen e fundit shnojini adresat e "ZK" (Zrit t Kosovs) n disa shtete ku mund t shkruajn lexuesit. Ja nj adres e mir por t mos i shtohet asgj tjetr: BUCHHANDLUNG, BADHAUSSTR. 35, 2503 BIEL-BIENNE, SUISSE 3. Letr Xhafer Durmishit, korrik 1982 Shok Gjergj, dje i mora t gjitha materialet q m'i ke drguar, prandaj t falemnderit, por q n fillim m duhet t them se procesverbali m shqetsoi bukur shum, disi ai N. ishte larguar shum keq. Ajo sht shum e dmshme dhe absolutisht e palejueshme... njkohsisht i mora edhe dy letra t Kamberit dhe duke iu prgjegjur n to i thash se disi kam prshtypjen se prej fillimit e gjer m sot dikush ka manipuluar me Sahitin, me qllim q duke i nxitur njerzit njrin kundr tjetrit ta marr vet situatn n dor, prandaj sht e domosdoshme q t'i hapsh syt dhe asesi t mos e lshosh situatn nga duart, pastaj do t ishte shum mir q ta analizosh do gjest t njerzve gjer m sot prej q i njef dhe pr do njrin t m njoftosh gjersisht n mnyr q ta kam nj pasqyr sa m t qart dhe t dim se ka duhet t ndrmarrim, por ti mos gabo ta humbsh torruan apo gjakftohtsin, sepse dikush mund t leverdis n kt far zbraztire q sht krijuar. Prandaj ke kujdes se ktu aspak nuk sht n pyetje friksimi i mundshm i N., por prapa ksaj fshehet krejt dika tjetr e ndoshta sht n pyetje edhe dshprimi i tij, sepse ka pritur m shum ndoshta... sido qoft hapi syt sepse kjo mund t ket pasoja t mdha edhe tek antart tjer t K. sht shum me rndsi ta di se far qndrimi n kt rast (konkretisht pas daljes s tij (N.) nga mbledhja n mnyr aq demonstrative), ka pasur Nika (Osman Osmani-shn i red.), a ndrmori dika q ta qetsoj situatn sepse ai ndoshta ka ndikim tek N. dhe t mos e ler punn t shkoj m larg. Sidoqoft ti m shkruaj menjher dhe propozo se ka t ndrmarrim, apo ndoshta mund ta bindsh N. q disi t vie kndej dhe t bisedoj me t un, n mnyr q t mos e lm kt pun t shkoj m larg. Sa i prket Nai. ti duhet t kesh ndikim m t madh tek ai shok, sepse ai, ashtu si edhe ne t gjith, sht ushtar i popullit dhe s'guxon t bj apo ndrmarr asgj pa iu dhn urdhr pr at gj, prndryshe j. memzi q presin q ne t merremi me gjra t tilla me t cilat jo vetm se nuk arrijm asgj, por edhe e dmtojm shtjen shum keq. N ann tjetr duhet ta kan t qart q t gjith se ktu ka disiplin dhe askush s'guxon t hyj e t dal sa her t'i teket n LRSHJ, apo aq m pak t bj ka t'i 134

doj qejfi. Bjua t gjithve me dije se nuk jemi klub anglez, por organizat revolucionare e cila i ka ligjet e veta t cilave s'mund t'u shptoj askush. Punimet i mora dhe si e ke par edhe ti ato duhet t prpunohen shum, sepse n mesin e tyre vrtet ka shum t dobta, dhe kto s'do t mund t'i drgoj t gjitha menjher, por her pas here dhe ti nse mundesh nisja t'i shtypsh q tash nse ekziston nj mundsi e till, por ngadal dhe t kesh kujdes q t mos bjsh asnj gabim, e pastaj i qet n faqe konkrete ashtu si t konvenon m s miri, ndrsa pr citatin e Jusufit aty s'ka kurrfar problemi, larg asaj, por ma merr mendja se duke i lexuar punimet e tij t shumta ne do t hasim n citate tjera po ashtu t fuqishme dhe herpasher do t qesim edhe tjera. Punimi i Qemalit pr gjendjen ekonomike sht shum i mir, por duhet t korrigjohet, ndrsa ai tjetri s'm plqeu edhe aq. Sot e prpunova punimin e Kamberit pr Plisin... ndrsa ditve tjera ata tjert dhe do t'i drgoj me radh dhe mundsisht sa m shpejt por besom se po kam shum pun, ndrsa n mbrmje po kthehem mjaft i lodhur. Sidoqoft me organin s'bn t ngutemi, por ta qesim sa m mir q tash, prndryshe kur t kem mundsi ta l punn ather do t punojm n t shum m tepr, dhe natyrisht do t prpiqemi q t dal n nivel artistik q ka qen gjat jets s Sokolit. Para disa ditsh ta kam drguar nj letr t prgjithsuar pr shokt e KD n t ciln jam prpjekur q t'i jap mendimet e mia lidhur me dy letrat q i ka drguar Kushtrimi, prandaj do dshiroja t dij se a e ke marr, njherit pyete Nikn se a erdhi akoma ai punimi apo 'u b me t, t them t drejtn kjo gj m ka shqetsuar bukur shum... mos rastsisht kan rn n dor t t zinjve... n at punim jan br disa lshime teknike, por besoj se nuk ka humbur shum nga vlera. Pr kt numr t organit un po punoj n nj koment pr Kong. e XII dhe pr kto proceset e tashme politike n Kosov, dhe posa t'i mbaroj do t'i drgoj. Sa i prket propozimit tnd pr grumbullimin e t hollave ai sht i drejt, kt ta kam thn q n fillim, por t them t drejtn n kt drejtim po alojm, sepse kemi br shpenzime t mdha duke u prpjekur q t mos i lem t durojn urie shum nga familjet e shokve tan t burgosur. Mendoj se pr kt numr do t ishte mir ta botojm nj letr t prekshme dhe prmes saj t krkojm ndihma materiale pr familjet e t burgosurve. Letrn do ta shkruaj un, por ti mendo se si, n far mnyr dhe ku duhet t drgohen ato ndihma, n at adresn e mparshme apo gjetk? Letra duhet t botohet n faqen e fundit... Gjergj, sht mir q me Nikn ta kontaktoni sa m shpesh dhe t'i sqaroni shtjet me gjakftohtsi e sinqeritet dhe t mos e leni punn t marr prmasa t kqija, sepse do t na dmtonte shum. Ju s'jeni t rinj asnjri sa t mos e kuptoni se far prgjegjsie keni. Kaq... Priti prshndetjet vllazrore t Ll. (Xhafer Shatri) 4. Letr e Xhafer Shatrit pr Xhafer Durmishin, 10 korrik 1982 I dashuri shok, 10 korrik 1982 mbrm i mora dy letrat tua n t cilat i msova bukur shum gjra lidhur me marrdhniet e ju t dyve (Xhafer Durmishit e Osman Osmanit-shn i Xh. D.), pr t cilat kam shpresuar se duhet t jen n nivel m t lart, por sidoqoft kto jan gjra q ndodhin, prandaj sht edhe e domosdoshme q t tregohemi t pjekur e tolerant dhe kurr t mos i merrni njerzit si duhet t jen, por ashtu si jan, me t gjitha t metat e mundshme q i kan. Sidomos n t ardhmen keni kujdes, q n prezenc t t tjerve t mos i qitni n shesh kundrthniet tuaja, sepse n at mnyr e humbni autoritetin n sy t shokve dhe ata pastaj s'u binden urdhrave tuaja, apo nse n t ardhmen vie gjer tek 135

ndonj konflikt i ngjashm, ju duhet t delni dikund dhe vetm ju t dyt t'i shqyrtoni ato probleme. Prndryshe sa i prket motos s organit ato fjal vetm sa e bjn m t fuqishm at. Por mu pr at citat un ka menduar se do t ishte mir q t gdhendet n nj gur (obelisk) t prbashkt varresh pr t tre shokt sepse vrtet sht shum domethns. Kur jemi tek varret, lidhur me kt nj shok ka biseduar me Ibra. (Ibrahim Kelmendin) dhe ai i paska thn se gurt jan shum m lir dhe shum m t bukur n ekosllovaki, prandaj ma merr mendja se do t ishte mir q pr kt shtje t konsultohemi me nj skulptor dhe t na e jap ai nj ide, disi pr nj gur (obelisk) t prbashkt pr t tre, disi t jet i madh dhe i vn mbi nj baz t prbashkt guri mu n mes t t tri varreve dhe n t gdhenden emrat e shokve t rn s pari dhe pastaj ai citat aq i qlluar... Sidoqoft pr kto gjra duhet t mendojm m gjat dhe ta gjejm nj zgjidhje sa m t mir. Prndryshe m plqen kontakti yt me "Rinin kosovare" dhe t lutem q pr kto gjra t m njoftosh sa m gjersisht, sepse ai sht nj terren shum i prshtatshm pr neve, ndrsa pr magjistrin po e marr un prsipr q t kontaktoj me t apo me nj shok tjetr q ka mundsi, ndrsa pr organin do t ishte mir q sa m par t'i rezervoni bile nja 200 ekzemplar dhe t'i leni tek F. (Faridin Tafallari) e atje do ta ojm ndoke t'i marr, sepse duhet ta shfrytzojm nj rast q t'i fusim disi n Vajazan, ku si jam informuar disponimi sht i mrekullueshm. A e dgjove mbrm Radio Beog. si lajmroi pr gjykimin e shokve n Prishtin dhe mos prezencn pr "shkak t smundjes" t shokut H. Hysenit dhe reagimi e mosplqimi i shokve q t flasin para gjyqit prderisa t mos e sjellin Hydajetin n gjyq. Oh, kjo ka rndsi shum t madhe pr bes, ka do t thot se ktu ka qen n pyetje dika edhe m e madhe kur ata xhelat marrin mundimin t njoftojn pr t... Sa i prket organit n t ardhmen un do t jap propozime konkrete se ka duhet t bjm, prndryshe ne ktu i kemi siguruar tri baza shum t mira pr mbajtjen e makins dhe tekniks n trsi... por tash n situatn e krijuar ma merr mendja se duhet ta zgjidhim shtjen organizative njher e prgjithnj, ndrsa sa i prket propozimit pr "dekonspirim" t prgjegjsit kryesor ktu ose dhe brenda na duhet t mendojm m gjat pr kto gjra, pra t'i masim t mirat dhe t kqijat q dalin prej ksaj dhe sidomos a sht ky els i mjaftueshm apo ndoshta duhet ndonj tjetr q t'i mbyll q n embrion t gjitha mospajtimet e mundshme q dalin pas ktij bashkimi t cilin duhet ta ruajm si syt e ballit dhe ta ushqejm pr do dit qoft edhe me gjakun ton. N ann tjetr pr kto shtje duhet t bisedojm me Kamberin dhe shokt e tjer dhe t'i qesim n rrug t gjitha shtjet. Sidoqoft duhet ta ruajm gjakftohtsin dhe t tregohemi t pjekur... T fala Lleshi (Xhafer Shatri) Kqyr pr organ t sigurohen ata numra. Hern tjetr me shkruaj m gjersisht pr t gjitha shtjet. M njohto m gjersisht pr "R. Kosovare" q ta kem nj pasqyr t qart pr ta. 5. Letr Xhafer Durmishit, 25 korrik 1982 I dashuri shok Gjergj, i mora dy letrat e tua t fundit dhe nga e para e kuptova se ti akoma s'i ke marr tri letrat e mia, ndrsa e dyta ishte e gjymtuar, sepse i mungonin dy faqet e para dhe nuk e dija se kush jan ata dy t tjert q paskan dal prej ku dhe pse, prndryshe dihej se ajo sht n kontekst me Halimin, i cili sht dashur t na lajmroj para se t shkoj n T. 136

(Turqi) dhe t'ia japim disa porosi pr shokt atje, pastaj s'di si ka guxuar t rrezikoj e t shkoj me vetur npr Jugosllavi kur ai sht dekonspiruar. Prej Kamberit e mora dje nj letr q ishte m tepr n emr t K. (Komitetit) "H. Prishtina" lidhur me letrn time, n t ciln shpreha mendimin tim pr propozimet e Kushtrimit. Sidoqoft un prej teje s'e mora vesh se a t ka rn n dor ai punimi q ia pata uar Niks, apo duhet t ta drgoj ndonj kopje tjetr. Prndryshe do t ishte mir q t takohemi sa m par q t tre dhe t'i analizojm punt dhe ta zbusim pramjen n mes jush, sepse kjo sht shum e dmshme e besa prej saj mund t rrjedhin pasoja edhe m t mdha. Por nj gj kije parasysh mos t ndodh q t vij gjer tek ndonj konflikt i pandreqshm, por ruajeni gjakftohtsin q t dy gjer n fund dhe kur t ulemi t tret ne do ta shqyrtojm situatn dhe konform saj edhe do t ndrmarrim masa konkrete, q ajo far amullie t mos zgjat m, sepse me thashetheme nuk qitet asgj n drit. Pasoj e par e tyre sht dalja e palejueshme e N. pr t cilin ti s'm njoftove m gjat se ka ka ndodhur, a ke biseduar me t m von dhe a e ke prcjell sjelljen e tij m von. Hapi syt dhe mos gabo ta lshosh situatn nga duart dhe me z autoritar bju me dije t gjithve se kto pun nuk jan dansing n t cilin mund t hysh e t dalsh sa her q t teket... dhe kuptohet prpiqu q t deprtosh n esencn e shkakut t ktij rasti dhe jo vetm t ktij e t m njoftosh gjersisht n mnyr q ta kem nj pamje m t qart e ta shpreh mendimin tim lidhur me at q duhet t ndrmarrim. Pr gurt e varreve qenka br mir q kan marr fund dhe ndoshta sht dashur ta organizojm nj manifestim t madh pr at rast, por tash sht von e n ann tjetr duhet ta shohim se si po merr puna fund pas ktij pushimit t tashm t puntorve t cilt frikohem shum se ksaj radhe do t kalojn keq. Udba tash kryesisht me ta ka pun. Sa pr kuror n emr t Kr. t KQ t LRSHJ mendoj se sht e ngutshme, apo m mir t them se ndodh q t preken shokt, prandaj mendoj se do t ishte m mir q ajo kuror t qitet n emr t KQ t LRSHJ. Sa pr IK un me t kam biseduar shkarazi pr gurt dhe me iniciativn e tij e jo timen, prndryshe ai njeri do t ishte i vlefshm, ma merr mendja, vetm n bashkpunim me organizata t ndryshme e parti politike t ktushme, pastaj me organizata ndrkombtare etj., dhe jo pr tjetr, por pse ktu sht kaher dhe kt pun e njeh m mir se ne. Sidoqoft mendo pr kt gj m gjat sepse kam nevoj t di mendimin tnd, e sa pr dyshim, t jesh i sigurt, se un at s'e heq kurr, por fle dhe ha buk me t. Korrespondenca jote me njerz t ndryshm sht shum e mir dhe at duhet ta vazhdosh e ta zgjerosh dhe n kt drejtim do t ndihmoj edhe un posa ta l kt dreq pun, q, pr bes m ka lodhur pr s teprmi. Por me kt far azili po duan t m zhagisin kta zotrinjt, dhe pa e marr at, punn s'mund ta l. Pos letrs q ia ke drguar Engj. (Engjll Kolanecit-shn i red.) t lutem q pr at njeri t m njoftosh gjersisht, pr aftsit e tij intelektuale, pr intencat e tij lidhur me ne, por kuptohet pa prmendur emra etj., n kt kontekst mendoj se do t ishte mir q ta gjesh nj adres m afr teje ku do t'i marrsh letrat menjher, sepse ai shoku mundohet ashtu, dhe po vonohet puna n ann tjetr. Pr organ un po ta drgoj nj artikull pr Lubiqiqin q m ka ardhur prej Kam. ndrsa nj koment tjetr pr Kongresin XII dhe pr proceset politike n Kosov do ta drgoj posa ta marr vesh se sa u dnuan edhe kto grupet tjera n mnyr q t jet i prgjithshm. Ndrsa n faqe t par do t ishte mir t botohet ndonj fotografi e shokve q po dnohen apo edhe gurt e varreve nse ta merr mendja. Prgjegjen e letrave t lexuesve do ta shkruaj sa m par sepse ajo ndoshta s'duhet t jet e gjat. Ndrsa pr Bernin sht referati dhe telegrami drguar Kongresit e besa edhe nj reportazh akoma i pambaruar. Un do t'i drgoj t gjitha e ti zgjidh ka ta merr mendja e sa pr faqe, kjo m tepr mvaret prej materialeve, pra nse ka materiale ather pse t 137

mos i botojm n 20 faqe, por ai t shtypet ngadal dhe pa asfar ngutje, ve kur t dal ama le t dal si duhet. N at moment q t lodhesh gjat shtypjes, lere e dil e shtit nj koh e pastaj vazhdoje prap punn. Misini m sht dukur at dit fytyr e njohur, por vitet e gjata n kuvli ln shtres t trash harrese, aq m par kur fshati i tij sht shum afr me timin e un s'e njihja. Por ti ma trego mbiemrin e tij a sht Mavraj, Berishaj apo ndryshe e pastaj m njohto edhe pr t shoqen e tij prej nga sht. Sa pr lnien e makins nuk ka ndonj rndsi se a sht njeriu i organizuar apo jo, por duhet t jet besnik dhe kjo mjafton; ndrsa pr Qemajlin vepro si ke vendosur sepse t dekonspirohet baza e makins s'sht e nevojshme e n ann tjetr edhe atij i duhet nj koh bukur e gjat q t msohet t punoj me t. Me komentin pr gjykimet do ta drgoj nj karikatur shum interesante q ma ka dhn nj shok turk. Pr statusin tnd s'm tregove se ka ke vendosur, mendoj se kt pun duhet ta rregullosh sa m par, dhe rrethit tnd thuaji le t krkoj kshilla prej teje e jo prej t tjerve... 25 korrik 1982 T fala vllazrore Lleshi (Xhafer Shatri) 6. Letr Xhafer Durmishit, 31 korrik 1982 Shok Gjergj, mbrm bisedova me F. lidhur me Br., ku shpresoj se do t ndaheni mir, prndryshe duhet qen syel dhe mos t ndodh nesr si me N. Sidoqoft mendoj se me njerzit azilerosa n Perndim ta prdorim formn gjysm legale t puns duke e masovizuar L. edhe n at mnyr. Por kur jan n pyetje njerzit q duhet t kthehen n K. apo edhe t tjert n t cilt nesr mund t mbshtetemi krejtsisht madje edhe n punt m t fshehta, ather seleksionimi duhet t jet m se rigoroz. Pr t'i shkruar BKSH "Bajram Curri" kjo sht pun shum e leht, vetm drgojua organin e fundit dhe shkruaje nj letr t mir thjesht shoqrore prmes t cils do t'ua bjsh me dije se je antar aktiv i LRSHJ, kuptohet duke krkuar, n ato baza, bashkpunim m t ngusht dhe letrkmbim t rregullt, kur do t bheshin informime reciproke ndrsa m von do t'u drejtohemi "zyrtarisht" po q se duan q t formohen si organ (k.) i mirfillt i L. Mirpo ktu s'bn t ngutemi, duhet disi t'i nxisim q ata vet t propozojn nj gj t till. Sa pr Br. po frikohem se mos kjo sht e ngutur, sepse nuk i njihni njerzit personalisht e prmes letrash kto pun nuk rregullohen si duhet... Sa pr konton q m thua, ata njerzit s'jan ktu kto dit, prndryshe po tregohen mjaft aktiv dhe me ndihmn e tyre e kemi formuar Komitetin Zviceran pr Repu. Shq. n J. Sa pr keqprdorim shokt m kan thn se s'ka asgj n at drejtim... por tash duhet t krkojm ndihma pr familjet e t burgosurve n Kosov dhe n kt drejtim do t formojm grupin e posam q do t kujdeset pr familjet e t burgosurve dhe ato ndihma t'i ndaj e t'i drgoj sa m me rregull, n ann tjetr po i njjti grup si edhe do shok i yni ka pr detyr t marr informata nga m t hollsishmet se kush sht dhe ku sht n burg, sa sht dnuar etj. Pastaj fotografit e tyre jan t domosdoshme n mnyr q t'u shkruajm pr do dit organeve ndrkombtare dhe shteteve e qeverive t ndryshme. Kjo pos q do ta popullarizoj shtjen ton, do t'u ndihmoj edhe shokve tan t burgosur... Letra e M. Vranics sht shum e mir dhe shtjen ai e shtron shum drejt, por meq se dija se si ke ardhur n kontakt me t s'dija se si duhet t'i prgjigjemi, prandaj m njofto pr kt gj sa m gjersisht dhe mos t lejojm t na shkoj nj rast i till pa 138

e shfrytzuar. Pastaj me N. Dibranin s'm kishe shkruar m gjersisht, sidomos se si ke rn n kontakt me t qoft ti, qoft K. Prndryshe kt pun po e marr un prsipr ta rregulloj dhe kuptohet s pari do t'ia drgoj disa organe... Sa i prket Drits ma merr mendja se nuk bn t'i drgosh procesverbal etj., sepse e dshpron at si njeri dhe n ann tjetr ATA s'i marrin seriozisht punt tona pastaj. Artikujt q m'i drgove i lexova por ai pr gjykimin e Ademit s'sht prpunuar aspak dhe at duhet ta botojm n shtator kur t bhen shtat vjet t arrestimit t tij dhe njherit ta prpunojm sa m mir... si i till ai do t dal shum i fuqishm, sepse edhe un i di disa fakte t cilat s'prmenden aty fare. Pr t gjitha kto q t'i shtrova m lart, posa t kthehesh prej Br. m shkruaj gjersisht, kuptohet duke m informuar edhe pr atje se si u ndat. Djali i Metushit plak sht n Aust. kqyr merre adr. e tij ndrsa edhe pr H. Grvalln merr vesh se kur del dhe vr kontakt me t pa e ditur kush tjetr pos teje dhe Haxh. absolutisht askush tjetr. Ai njeri na duhet shum, shum, si ajri. Mendoj se ai do t jet prgjegjs pr t'iu kundrvn udbs edhe n at mnyrn tjetr. Kaq... t fala Lleshi (Xhafer Shatri) 31 korrik 1982

7. Letr Xhafer Durmishit, ver 1982 Shtojc Shok Gj., Halimi m'i ka drguar disa poezi kushtuar Afrim Abazit dhe shokve q u vran ktu si dhe nj punim tjetr q ka ngjashmri t madhe me traktin q u shprnda, mirpo meqense n trakt disa gjra jan thn m mir dhe m fuqishm (po q nuk do t thot se do t pajtohem me t gjitha) e pash t arsyeshme t'i marr disa faqe t traktit t cilat mendoj se duhet botuar, s pari sepse disa gjra jan aktuale dhe s dyti se mosbotimi i punimeve t tij ndoshta do t merrej si injorim i qllimshm. N pamundsi q t'i shtyp po t'i drgoj flett e ndara me lutje q gjat botimit ta bjsh ndonj prmirsim gramatikor e asgj tjetr, sepse n kt mnyr edhe ksaj radhe duam t'ua bjm me dije se prkundr t gjithave ne i konsiderojm shok e bashklufttar, prderisa t ulemi n tavolin dhe ather t'i shqyrtojm shtjet njher e mir. Kt pun do ta bjm posa t dal prej spitalit, sepse kshtu nuk shkon m. Ne prfundimisht duhet t'i qesim n vi punt, le t dihet njher e mir kush pr ka sht dhe ather "le t ndahen dhent dhish" si thot populli. Kto mospajtime dhe ndrmjetminime na kan kushtuar shum e sidomos mua, sepse po m shqetsojn edhe m tepr se sa duhet. Dreqi e marrt un s'po mund ta marr me mend pse po ndodh kshtu. N vend se t'i bashkojm forcat e t'i ndajm detyrat dhe do njeri t kontribuoj aty ku mundet ne po merremi me gjra t imta q nuk guxojn t ojn asnj ik pesh n jetn e lufttarve t liris. Po m mundon m s shumti fakti se sikur t mos ishin kto ne sigurisht do ta ndrtonim nj baz t fort brenda n Vajazan, nj rrjet t pathyeshme, sepse tash shkojn mrgimtart tan dhe ne duhet ta intensifikojm aktivitetin ton. Poezin kushtuar Afrim Abazit e shkrova me dor, por besoj se ti do t mund ta nxjerrsh shkrimin tim. Kaq... T fala Ll. (Xhafer Shatri) P.S. Fotografin q po ta oj ma kthen m von, sepse e kam shkputur prej nj libri t huaj. (ver 1982-shn i red.)

139

8. Letr Xhafer Durmishit, 9 gusht 982 Shok Gjergj, Po t shkruaj shum pr nguti. E mora letrn tnde dhe ja prgjegjja. Artikujt pr Ademin dhe Jusufin duhet prpunuar shum, sidomos t dytin mos e boto tash sepse ka lajthitje, sidomos teprohet lidhur me mua. Ne nuk guxojm t bjm autopropagand! Kjo do t na komprometonte keq n njrn an dhe n tjetrn s'prkon me moralin ton. Komentin pr burgosjet ta drgova dje, S'ka br t jet m i shkurt. N organ do ta botojm fletn e gjelbrt me lajme (tash emrat e t dnuarve) t ngjashm q e botonte Sokoli yn n Lajmtarin... Njherit po ashtu si flet t pavarur do ta botojm nj fletanket t Inter. Amnesty-s pr t burgosurit (informatat). Nse bhet tepr ather po e botojm si trakt dhe e shprndajm pas organit. Mos u ngut gjat shtypjes, le t dal pa gabime ky numr, sepse n t ardhmen do ta botojm m shpesh, sepse un vrtet s'bn t punoj m tutje. M ka ardhur n maje t hunds. Po q se organi s'del i fuqishm pas nr. 4 e tutje pr ne sht vdekje. Kjo gj po m mundon shum, akullnaj shpirtin po ma bn. I kam marr dy letra prej K. 'u b me Nikn? A po e sheh ndonjher? M shkruaj e m njohto a ka koh ta prpunoj bile artikullin pr Ademin dhe nj koment t shkurt pr Kongresin XII t LKJ. Pr at t Jusufit bisedo me Mrgimin, dhe prpiqu ta bindsh q ta lm pr numrin e ardhshm. Konton ta drgoj nesr. S'ka pasur keqprdorime me sa kam kuptuar. Mos u ngut gjat shtypjes fare. 9 8. 82 (9 gusht 1982) T fala Ll. (Xhafer Shatri)

P. S. Fotot botoji si ta merr mendja n kt numr. T dnuarit duhet t jen pik qendrore. 9. Letr Sabri Novosells, 16 gusht 1982 I dashuri vlla, para dy ditsh m erdhn prnjher nga ti katr letra, dy prej t cilave ishin vazhdim i nj reportazhi t gjat, (i cili tregon se autori ka aftsi dhe talent t bhet nj gazetar shum i mir, vetm porosite t lexoj sa m tepr), dhe dy t tjera tok me raportin aq t thukt lidhur me bisedimet q ke pasur me Plakun (Bujar Hoxhn-shn i red.), por s pari po dua t t njohtoj shkurtimisht pr shkakun pse po t'i vonoj nganjher prgjegjet e pastaj drejt e n tem. Si e di, q m kan detyruar t punoj dhe prej ather un punoj n nj shtypshkronj t vogl si letrprpunues, n njfar makine shurdhuese t cils m duhet t'i rri n kmb prej ors 7-17, mirpo meq rruga sht bukur e gjat dhe lidhje direkte nuk ka, pos ktyre nga dy or po m shkojn npr tramvaj, autobus dhe n fund n tren. Do t ishte e teprt ta them se sa po lodhem, pastaj po ia nisin kto obligimet tona t prhershme t cilat s'guxojm t'i harrojm pr asnj moment; duhet t'i lexoj gazetat jugosllave "Politikn", "NININ" dhe Rilindjen rregullisht, pastaj bile nj gazet t ktushme, letrat e shokve, ndrsa libra shum pak apo m mir t them hi edhe pse kam aq shum nevoj. Kuptohet se kohn m t madhe po duhet t'ia kushtoj organit dhe shtjeve o. por kto t fundit jo drejtprsdrejti, mirpo megjithat po duhet energji e prqendrim shum i madh, pas t gjitha ktyre m duhet t fle (kurr s'po mund t bie para ors 24) e besa edhe ather po m ndihmojn t "pushoj" ndrrat e domosdoshme pr prjetimet n ato kuvlit e prgjakura. Kto q t'i shkrova mos i 140

merr si lavdim pr gjoja punn time "t madhe", por vetm si arsyetim pse s'po mund t prgjigjem me koh n letrat tua edhe pse kjo sht aq e nevojshme dhe pr mua aq e rndsishme... Sa i prket letrs tnde t fundit, pr mua do gj sht e qart dhe qndrimin tnd e aprovoj plotsisht, sepse ta duan dy vet nj njeri kjo sht vrtet m tepr se krim (ti duaj mua e un veten kjo sshkon). Prndryshe un me djem t vllaut skam pasur rastin t rri shum, vetm me njrin n Itali. Por ktu jam informuar prej shokve lidhur me ta, dhe nga t gjitha kto kam ardhur te prfundimi se kta njerz nuk po e bjn at q duhet ta bjn apo at q pritet prej tyre dhe jam i sigurt se kt gj nuk e din eprort e tyre. Besom se kta njerz nuk kan fije konspiracioni n kontakt me njerzit tan, p.sh. ai q kam biseduar me t n Itali u ka treguar njerzve se ku kam shkuar un...dhe kur e kam kuptuar nj lshim t till un skam mundur tu besoj veshve t mi. Kjo dhe t tjerat q ti prmenda mi kan hapur syt shum prandaj edhe kam insistuar aq shum m 15 maj q kontaktet me kta njerz ti mbajsh vetm ti. Meqense sht kshtu ma merr mendja se sht e domosdoshme q tu drejtohemi drejtprsdrejti sh.e. dhe b.p. dhe at me shkrim dhe ti njoftojm detalisht pr t gjitha dhe vetm pas prgjigjes s tyre me shkrim t marrim qndrim t caktuar... dhe kuptohet tua bjm me dije se ne nuk jemi aventurier q me veprimet tona duam ta rrezikojm edhe at. Assesi. Prandaj nqoftse mendojn se veprimtaria jon shpie n at drejtim, ather le t na tregojn, apo t them m mir le t na bindin me fakte. Pas t gjitha ktyre po q se vazhdon avazi i vjetr ather do t'i ndrmarrim masat e domosdoshme dhe t bazohemi vetm n forcat tona. Por n at rast ti duhet t vish ktu dhe mos gabo q familjen ta qosh atje. Po ta them drejt se edhe me Premtonin keni gabuar, kt do ta marrsh vesh m von... Ne s'guxojm t krkojm ndihma t tilla prej vllaut, pra ndihma t prekshme q nesr armiku mund t'i prdor si kompora delikt t them. Ajo ndihm duhet t bhet vetm prmes nj personi nga pala jon dhe n at mnyr q pos dy-tre vetsh askush mos ta dij, absolutisht askush, sepse n t kundrtn kjo do t ishte nj loj e asgj tjetr. Kt gj, po e them prap, duhet ta bsh vetm ti e askush tjetr, prndryshe do t ket pasoja t mdha, ja pr shembull, mbrm bisedova me S. (Xhafer Durmishin-shn i red.) dhe po m thot se ka biseduar me ata t V. (Vjens-shn i red.) dhe ai i paska krkuar adresn e atij shokut me t cilin ti e ke vn at kontakt aq t mir n Br. Ktij shokut ton si thash asgj, sepse sht i ri dhe akoma si kupton shum gjra sidomos n kt fush. Pos tjerash i paska thn se gjoja ti i ke thn Plakut se edhe ne apo m mir t them un sqenkam i knaqur me ta... sidoqoft un i kam thn S qysh m par se me at njeri dhe as me kolegt e tij un sdua t bisedoj, sepse sht shoku kompetent pr kt shtje, prandaj nse kan dika le t urdhrojn e t bisedojn me t, ka sht kjo ti formojn qindra lidhje? Lidhur me kt do t ishte mir, q ti t'ia trheqsh vrejtjen Sahitit (Xhafer Durmishit-shn i red.) pr kt shtje dhe le ta kuptojn ata njerz se ne kemi disiplin... Mbaj mend, nse ktyre punve s'ua presim rrugt q tash dhe t'i qesim n baza t shndosha, ather do t kemi pasoja nesr q edhe dreqi do t uditet. Ktu s'ka loj. Politik n mes vllezrve sguxon t ket. Dreqi e marrt thesi sht thes, por njqind bira nuk i ka. E sa pr dshprim q m kishe thn, pr kt mos u mrzit aspak, sepse un jam i prgatitur pr t gjitha ama pr t gjitha dhe e di se vetm t bazuar n forcat tona ne do t fitojm m leht. Spo e zgjas m tepr, sepse jam shum i lodhur. N letrn tjetr do t shkruaj edhe m gjersisht pr kt gj, por t lutem q edhe ti t mos e marrsh kt si tragjike, sepse e shkatrron shndetin kot. Prshndetje vllazrore prej u. (Uka=Xhafer Shatri) 16 gusht 1982 141

10. Letr Xhafer Durmishit, 24 gusht 1982 Shok Gj. pas nj kohe bukur t gjat, sot po t lajmrohem m gjersisht njohtoj se un marr n trsi jam mir, tash pasi q edhe kt numr ve e kryem po m duhet t'i hy prpunimit t materialeve pr numrin tjetr n mnyr q t mos vonohemi, sepse mund t ndodh fare leht dika e pastaj ne duhet t shkruajm pr t e kshtu bile le t qllojn t gatshme kto q i kemi. Lidhur me kt ma merr mendja se do t ishte m se e domosdoshme q t'i ndajm rubrikat n disa vet dhe t perfeksionohemi n to, sepse n at mnyr do t na dilte m pak pun e n ann tjetr edhe organi do t ishte shum m kualitativ. Sidoqoft mendo pr kt dhe propozoje ndonj shok q ta merr mendja se mund t kontribuoj me shkrime... Po ti andej si po ia shpie, a t erdhi ende ai trakti pr t burgosurit, pastaj me Nikn a u takuat akoma? Ma merr mendja se do t ishte mir q t shiheni sa m par dhe me gjakftohtsi t'i zbutni kundrthniet e mundshme q keni, sepse pa unitet ne vrtet s'mund t bjm asgj, ani sidomos n kt situat. Gjithashtu edhe me N. (Nuhi Sylejmanin-shn i red.) do t ishte mir ta zbutsh konfliktin, s paku t sillesh me t, po q se takoheni, me mjaft gjakftohtsi dhe t bjsh do gj q t viesh gjer tek shkaku i vrtet q e shtyri t veproj n at mnyr... Lidhur me rastin n Dyseldorf un nuk kam marr letr akoma prej nj shoku q ka kontakt me at msuesin apo ka ishte ai, por e pata nj bised telefonike me shokun tim dhe ai po m thot se ka biseduar me at, poashtu prmes telefonit dhe ai qenka prekur pse gjoja ti i paske prmendur disa raste t shokve t vrar, jo ai ka thn kshtu, jo ai tjetri ka thn ashtu... Prndryshe dika konkrete jo. Besoj se m von do t informohem edhe m gjersisht e pastaj t shkruaj. Fundja edhe harroje at rast, por kij kujdes n t ardhmen e mos hyr thell me I. (Ibrahim Kelmendin-shn i red.) edhe nse t provokon thuaji t lutem kto gjra kan marr fund kaher, ne jemi bashkuar e po luftojm bashk, prandaj t'i lm ato q kan qen... Prej Kamberit ka dit q s'kam marr letr, s'e di hi se si e ka punn. I dashur Gj. tash s'po e zgjas m tepr, por t lutem pranoji t falat e Ll. (Xhafer Shatrit) 24 gusht 1982 Tash e tutje m shkruaj n kt adres: Mark Mirdita Cl. Al. c/o STC 16 Rue de Chaudroniees 1205 Geneve (Pr shkak t prishjes s shiritit m'u desh t shkruaj n kt mnyr, pr shkak se ilja mbrapsht e letrs m doli kshtu. M fal pash besn. Besoj se e lexon edhe kshtu fundja me pasqyr. Mos m shkruaj n adresn e mparshme.) 11. Letr Xhafer Durmishit, 8 shtator 1982 Tutjeta Gj. me vones m ra n dor letra jote, pothuajse menjher me organin dhe t them t drejtn marrdhniet e ju t dyve nuk m shqetsuan pak, un vrtet s'po mund ta kuptoj kt... do t ishte mir q t uleni vetm ju t dy dhe me gjakftohtsi t'i shoshitni gjrat q nga fillimi sepse ktu si duket sht nj djall i madh n pyetje, ti do t thuash 142

se ai s'po vjen n takim, mir, por megjithat bn prap prpjekje n kt drejtim dhe t lutem ruaje gjakftohtsin kado q t ndodh... mos harro se nuk guxojm t ngutemi aq m par kur prgjegjsia jon sht aq e madhe, prandaj prpiqu sa t mundesh q ta bjsh mir sepse keq bhet fare leht, si po e sheh po kemi vshtirsi t mdha n kt fillim e bile brenda ta ruajm n mos tjetr nj qetsi t prkohshme (nse s'ka rrugdalje tjetr?) gjersa t'i konsolidojm radht. Si po e sheh ne duhet t llogarisim gjithmon edhe n pengesa nga m t papriturat, por megjithat duhet t msohemi me t metat e njri-tjetrit, mjerisht askush s'sht i prkryer, sepse ky shekull i njzet (m mir t quhet shekull i nervozs) ka nevoj pr njerz tolerant, pasi njmend s'po shkon ndryshe. T them t drejtn un as me veten s'jam aspak i knaqur, por ka t'i bjsh. Me ata shokt konsultohu dhe ruajeni t gjith gjakftohtsin dhe sidomos do qndrim q ta merrni ai le t ket si qllim interesin e prgjithshm... Pr propozimet e tua lidhur me festat e Nntorit pajtohem plotsisht, por si i kam propozuar edhe Kamberit n nj letr t mparshme, s do t ishte mir q m dhjet dhjetor, Ditn Ndrkombtare t t drejtave t Njeriut t organizojm nj manifestim ktu para pallatit t OKB, ose m 17 janar aty ku na jan vrar shokt, ma merr mendja se kjo do t kishte nj jehon t madhe para opinionit ndrkombtar ani sidomos ktu, por e ka nj t keqe sepse sht e premte pra dit e puns, ndrsa pr prgatitjet ke plotsisht t drejt, sepse ato njmend duhet t bhen me koh, por tash pr tash mendo edhe ti pr kto propozime e pastaj t vendosim t gjith tok. Kt t fundit do ta prgatisim shum m mir se t gjith deri m tash, por edhe un e kam njfar problemi: Kto dit m duhet t operohem dhe kjo sigurisht do t m humb koh, mirpo mos rri fare po shkruaj sa t mundesh, kuptohet se kto nuk dalin q n fillim mir, por m von i prmirson e redakton ngadal... Pr kt konfliktin n D, atij njeriut i paska mbetur shum hatri pse gjoja ti i paske prmendur ata shokt e vrar... Dika tjetr jo, s pakut kshtu u informova. Lidhur me organin m duhet t them se skema q ma drgove n fillim nuk m knaqi, ishin br disa imputime e amputime, ndoshta disa edhe prej ngutjes, n ann tjetr disa ndryshime t shenjave t piksimit ua ndrrojn kuptimin shum fjalive, por kur e mora organin t kompletuar ather m la prshtypje shum t mir. E sa pr at q m thua ti se si duhet t jet organi yn, kuptohet se pajtohem plotsisht, sepse vrtet sht e domosdoshme q t dalim me nj organ sa m t fort dhe at mundsisht ta shprndajm n t gjitha ant. Drgimi i apar. atij shokut sht ide shum e mir, prandaj prpiqu q edhe shokve m t besueshm aty sugjerojua q t bjn do gj e ta krijojn nga nj lidhje t pavarur, sepse kjo sht shum e rndsishme... Sa i prket dhnies s materialeve E. (Engjll Kolanecit-shn i red.) ma merr mendja se nuk do t ishte mir. Ne ato i kemi pr arkivin ton, e ai e ka gazetn ta lexoj dhe njherit obligimin q t kujdeset pr gjra m t mdha... T fala Ll. (Lleshi=Xhafer Shatri) 8.9.82 (8 shtator 1982) 12. Letr Xhafer Durmishit, 11 shtator 1982 Shok Gj., 11 shtator 1982 sot m ra n dor letra e 6 shtatorit, lidhur me at q shkruan prgjithsisht pajtohem, por mundsisht sqaro n letrn e ardhshme kto gjra: far sht ajo q n "esenc" s'po mundke t'i shkruajsh" lidhur me bisedn tnde me E. (Engjll Kolanecinshn i red.) si thekson ti n letrn tnde? Pastaj a mund t marrsh vesh se n ka qenka ankuar konkretisht Halimi tek Plaku? 143

Sa pr "B. Currin" ma merr se ke br mir q ke vazhduar korrespondencn, por prpiqu q sa m tepr t blejsh e sa pr bisedime konkrete pr kt, si e di edhe ti ne s'kemi mundsi ve nse ata vin ktu e n at rast do t ishte shum mir q t'i konkretizojm gjrat sa m tepr me ta. Sa pr letrn e M. Vranics, mendoj se ajo sht e mir, pra shiko n t ardhmen q t shkruajsh m ngadal, sepse, si e di, nj letr l prshtypje shum t madhe tek njeriu. Pr N. Dibranin s'do ta lm keq, do t'ia drgoj nj letr dhe disa numra t organit q sot, lidhur me kt po t njohtoj se t gjitha letrat apo punimet q po i vin organit, q t gjithve u prgjigjemi qoft un qoft ndonj shok tjetr. Tash koht e fundit ne i kemi krijuar drejtprsdrejti disa lidhje shum t mira n SHBA, prandaj edhe i thash F. q t'i drgoj atje 200 ZK. Neve ktu na kan ardhur shum pak numra, n t ardhmen duhet t gjejm nj mnyr m efikase t shprndarjes, por edhe mua m'i ka lidhur kmbt ky far statusi i parregulluar gjer m tash. Pr organin e ardhshm duhet t'ia nisim puns q tash, n mnyr q ta qesim kah fundi i tetorit, por mua m duhet t operohem kto dit (kt mos ia thuaj kujt.) dhe s'e di sa sado t mund t kontribuoj po q se rri shum n spital. Puna s'sht rrezik aspak, prandaj shpresoj se edhe do t'i kem disa dit t lira n dispozicion pr t'u marr vetm me kto punt tona. Prndryshe n F. i kam disa oferta shum interesante, vese pa i qitur kto punt tona n vij disi s'po mund t vendosi pr asgj. Prndryshe n t ardhmen shpresoj se do t kontribuoj edhe m shum sepse pr do dit po m prmirsohen kushtet. Lidhur me Naimin ma merr mendja se m s miri do t ishte t krkoj a. aty ose n F. pr kto shkaqe: ai ka mjaft fakte pr a. dhe do t ishte afr teje e do t msonte nj gjuh "t madhe" si thuhet sepse me su. s'mund t bj asgj. Pr atje un kam pas menduar ta drgojm Kamberin s bashku me familje po q se atje i prishet puna, sepse aty ka kushte shum t mira jetese dhe s'do t kishte nevoj t mendoj pr familjen aspak, pra ta "ruajm" at vend pr ndonj rast m t madh. Si do qoft mendo edhe ti n kt drejtim m tepr e pastaj po vendosim si t na e merr mendja se sht m s miri. Shoqja e ktij shokut m njohtoi se ka biseduar me ty sonte dhe se ia ke dhn ti nj emr t nj personi q po interesohej pr mua... ai mbiemr pr mua sht i panjohur nse sht Maku, si m tha kjo gruaja e shokut, prandaj m njohto m gjersisht pr kt si dhe pr Milaimin se a ka dika t re pr t apo jo, pra a e more adresn e tij apo jo. Kjo sht shum e rndsishme. Kaq... T fala vllazrore Ll. (Xhafer Shatri) Klubet kan vendosur ta nxjerrin fletushkn "Kurbetxhiu". Kt do ta botojm ne. 13. Letr Xhafer Durmishit, 20 shtator 1982 Shok Gj. sot dola prej spitalit, tashm po ndihem shum m mir, pothuaj n t njjtn koh u informova pr letrn tnde me adres "Vio..", n pamundsi q ta marr menjher i thash shokut tim q ta lexoj prmes telefonit. Sa i prket takimit n t cilit ti po insiston, natyrisht se ai sht m se i nevojshm, dhe pr t biseduar kemi jo nj por shum e shum gjra, mirpo n kt drejtim t lutem t m'i sqarosh kto dy gjra: nga t dy palt q jeni atje sa keni kompetenca q t vendosni n emr t degve q prfaqsoni dhe a ke menduar se ka duhet t n at takim, konkretisht far vendimesh 144

duhet t merren? Pr kt m njohto menjher n mnyr q ta kem nj pasqyr sa m t qart, sepse meq ky duhet t jet takim shum i rndsishm ather mua m duhet ta thrras nj shok prej shum larg, prandaj edhe dua t di se n ka qndroj. Sa i prket atij shokut q po dashka t shkoj n shtpi, duhet t'i thuash se ne nuk jemi profet q ta dim se ka mund t'i ndodh, ne nga ato q i dim duhet t'i themi se ai sht i rrezikuar, prandaj nse vendos t shkoj ather n radh t par t mos e njohtoj askend pr at hap, pastaj kur t arrij (?) n shtpi t mos dal fare dhe natyrisht t mos flej aty por tek ndonj i afrm i tij, por kuptohet poashtu pa dal ndonj fjal... dhe t mos e zgjas shum, sepse n situatn e krijuar mund t bjer n sy... Ne njerzve t till mund t'ua themi vetm kt e asgj tjetr. Sa pr Ha. (Haxhi Berishn-shn i red.) do t ishte mir q t ma sqarosh shtjen e tij edhe m gjersisht, po si do qoft nse puna ka ardhur gjer tek strehimi ne do ta mbajm ktu pr nj koh e sa pr pun sht vshtir t gjendet. Nse ka menduar gjer... kjo sht shum e vshtir, ndrsa nesr do t jet edhe m vshtir... Prej Halimit e kam marr nj letr para disa ditsh, bukur t gjat, prandaj lidhur me propozimin tnd do t'i shkruaj dhe vet do t prpiqem e do t vij atje, sepse ju jeni m shum, prandaj radha sht q un t vij atje... mirpo harrova t t pyes se a e ke diskutuar kt shtje me Kamberin dhe ka t ka thn ai? Gazetat ktu jan shprndar si duhet, nuk sht drguar numr i mjaftueshm n adresat q ua kam drguar, sepse ne qem marr vesh q ktu t drgohen 2000 cop, pastaj edhe n Amerik i keni drguar me linj t rndomt (detare) edhe pse u kam thn se t gjitha shpenzimet postale i heqim ne vetm na e tregoni shumn e duhur... Lidhur me kt posa ta lexosh kt letr t drgohen menjher prmes posts n adres t ZK edhe s pakut 500 cop, por jo prnjher... do dit nga 100, pastaj poashtu edhe n kt adresn e mposhtme edhe 500 cop tjera po n t njjtn mnyr c/o Mark Mirdita, 16 Rue de Chaudroniess, 1205 Geneve, Suisse Tash nuk po e zgjas m tepr prandaj t lutem t'i pranosh prshndetjet vllazrore t Ll. (Xhafer Shatri) 20 shtator 1982 P.S. M dhjet (10.9.1982) m ka ardh nj letr e jotja. Menjher t jam prgjegj... 14. Letr Xhafer Durmishit, 26 shtator 1982 Shok Gj. i mora letrat tua dhe n to e kuptova, me shqetsim, se kundrthniet atje kan marr kahje t palejueshme, prandaj un do t'i ndrmarr t gjitha masat dhe do t vi atje, por mungesa e nj shokut tim, q t jet edhe ai si pjesmarrs m ka vonuar n kt, po megjithat do t dal kto dit dhe do t bisedojm gjersisht, kuptohet se pr kt do ta njohtoj edhe Nikn n mnyr q t mos ankohet pr mos informim, sepse edhe nuk do t ishte e drejt, e sa pr pjesmarrjen e tij ktu s'guxon t bhet fjal, sepse ai sht i obliguar pr kt, sikundr q jemi edhe ne t tjert. Lidhur me "Kurbetiun" po e shoh se qenke alarmuar pa nevoj, si s pari ka lindur si propozim i rastit nga puntor q pasdarkave t vona i bie aji n kok. Pr kt m kan informuar menjher, prandaj i kam porositur shokt q pasi q qenka vendosur ta marrin ata botimin prsipr, pra shokt e Gjenevs n mnyr q ai t jet n duart tona, pr do rast. N fillim shokt m than a t propozojm t botohet si Republika, gj q m von e pam se nuk bn pr kto shkaqe: e para se ai do t ishte emr politik, gj q ne s'na konvenon q armiku t ket fakte pr pohimet e veta se klubet jan erdhe tonat; e dyta si emr vetvetiu pr shkak t nj propozimi t mparshm do t keqkuptohej si qllim pr organ t dyt... gj q kjo s'guxon t vij n 145

shprehje kurrn e kurrs. Edhe aludimi m i vogl n kt drejtim pr mua do t ishte fyerja m e madhe, e sa pr fjalt e bots ne ato s'mund t'i ndalim, por duhet ta dim se armiku n nj mnyr ose tjetr sht infiltruar n radht tona, sado periferik qoft ai, n kt prizm un i shoh t gjitha orteqet e thashethemeve t gjertanishme, prandaj t'i hapim syt dhe t mos biem nn ndikimin e tyre. Por t jemi t qart se ato i ka nxitur bukur shum edhe shkuarja jote dhe F. (Faridin Tafallarit-shn i red.) n Dyseldorf dhe sidomos fjalt tua si prgjegje n provokimet e I.K. gj q ke mundur ta iksh fare leht dhe pr kt un t kam dhn material t mir q t'ia mbyllsh gojn dhe t mos mbeteni armiq. Shum her t kam thn se nj Lvizje e till si sht e jona nuk mund t jet kurr nj armat e disiplinuar, por do t'i ket edhe njerzit q edhe pse shkojn me t, megjithat ata nuk jan kurr mish e gjak i mirfillt i saj. Ktu s'guxon t kesh asnj iluzion. Edhe n Bruksel, jeni dekonspiruar krejtsisht, ama krejtsisht. Dreqi e marrt ka ka qen e nevojshme ta dij krejt bota se kush ka shkuar atje dhe prse. Merre me mend edhe pseudonimet tuaja i kan msuar njerzit. Kjo sht e palejueshme. Sa pr fjalt e N. (Nuhi Sylejmanit-shn i red.) pr konton etj., kjo t mos shqetsoi aspak, sepse ai n at mnyr e lufton m s miri veten e vet dhe kjo sht e mir pr ne. Pr familjen e Na. kt e kemi pasur parasysh edhe m par, prandaj n kt drejtim do t bjm dika sa m par, e sa pr shkuarjen e tij te V. i madh, un si t kam thn edhe m par, nuk pajtohem kurrsesi. Ne s'guxojm t'i derdhim radht tona, ushtart tan, pa nevoj. M ndje pr rrallsin e letrave, por besom se kokn s'po mund ta lviz prej punve t shumta. Po ta drgoj letrn q ia kam drguar "Vatrs", por q pr shkak t ngutsis s'kam mundur t konsultohem me shokt, pra as me ty, para se ta drgoj. Si e di IK ka shkuar n A. dhe pavarsisht nga t gjitha e ka br nj pun t mir. Pr kt m von. 26 shtator 1982 T fala Ll. (Xhafer Shatri) 15. Letr Xhafer Durmishit, 9 tetor 1982 I dashur shok, kto dy ditt e fundit i mora njrn pas tjetrs letrat tua, kjo e fundit ishte prgjegjja e KVG n letrn e K, prandaj edhe po ndalem ktu. Letra sht e mir dhe ky nuk sht vetm mendim i imi, por pr hir t unitetit do t sugjeroja ta shtypsh edhe njher dhe t'i bsh disa korrektime, n mnyr q t mos jet aq e ashpr sidomos disa shprehje si "idioteske" etj. dhe sa m par t'ua drgosh ti vet, sepse kshtu do t ishte m s miri, mendoj se mund ta gjejsh nj mnyr. Besoj se nuk do t m keqkuptosh aq m par kur un do t ktheja prgjegje n at letr qysh kaher, por mu shkaku i ruajtjes s unitetit m ka shtyr q t prmbahem... N adres t ZK kishin ardhur dy letra prej Br. dhe ato m'i lexoj prmes telefonit nj shok, si duket ato i kishte shkruar M. Hoti apo dikush i tyre dhe disi interesohej t japim prgjegje decidive pr Kamberin. Duke besuar n qllimin e tyre t mir un ua shkrova vet dhe ua drgova menjher, prandaj t lutem merr hetime se ka sht n pyetje. At nat nuk u lajmruam fare dhe kemi br keq, por besom se tr natn dhe pastaj tr ditn kemi qen n rrug, sepse pr at shokun q e pritm morm informata se gjoja ka dal, mirpo fjala kishte qen pr tjetr kend, kshtu q pr nj mossqarim t vogl u desht t humbim aq shum koh e mund. Duke krkuar falje pr kt q po ju falenderoj njherit pr mikpritjen dhe kujdesin. Lidhur me bisedimet q patm un jam i knaqur, por disi nuk m ra rasti t t pyes pr mendimin tnd lidhur me rezultatet e gjertanishme t bashkimit ton, pr t 146

metat e mundshme q ke vrejtur ti ose shokt e tu nga ana jon, pr mundsit q kemi ln ne kndej pa shfrytzuar etj. sa i prket bashkpunimit, pastaj shkalla e sinqeritetit etj. T gjitha kto po t'i them me qllim q t m'i thuash haptas ashtu si shoku shokut n mnyr q t msojm nga lshimet dhe t mos lejojm q ato t prsriten. N letra ti po m prson, dhe gjer m sot m vinte keq t ta them, prandaj tash po marr lirin t krkoj nga ti q t m drejtohesh gjithmon me ti sepse ne jemi shok e bashklufttar dhe n do aspekt t lir me njri-tjetrin. Pos ksaj at dit desha t ta them edhe kt gj, por m erdhi keq: fjala sht pr Jusufin. S pari vlera e t gjallit nuk mund t matet kurr me vlern e t vdekurit sidomos n kto shtje... un pr vete do ta quaja pr nder t madh q t jem nj nxns i rndomt i Jusuf Grvalls e t mos flasim t krahasohem me t. Mjerisht un s'kam pasur nderin ta njoh personalisht, por nga shkrimet e tij sidomos dhe nga rrfimet pr t jam bindur se ai ka qen nj nga bijt m t mdhenj q i ka lindur populli yn ndonjher. Shum bashkkohanik madje edhe bashklufttar t tij nuk ia kan ditur vlern... ai ka qen NJERI prej flokve e n thonj dhe padyshim nj nga fytyrat m t ndritura dhe m t pastra t historis son t re. Kurr vetes nuk do t'i dshiroja jet dhe vdekje m t mir. Pr hapat q do t ndrmarrsh pr a. (azil) pajtohem plotsisht. Vrtet sht koha e fundit t vendossh. T fala Ll. (Xhafer Shatri) 9 tetor 1982 16. Letr Xhafer Durmishit, 10 tetor 1982 I dashur shok, e mora letrn tnde t fundit prandaj po t shkruaj menjher. Sa pr N. un vrtet nuk di se si t'ia krkoj gjrat pr t cilat ti m porosit, sepse me at njeri un vetm njher n jetn time ka kontaktuar, pra at dit n Bern e asnjher tjetr. Sa pr mnyrn e parapagimit t organit mendoj se sht mir, me prjashtim t rreshtit t fundit, sepse ne nuk mund t'u japim njerzve adresa t na i drgojn t hollat aq m par kur ekziston xhirollogaria pr Ndihma Kosovs, apo po q se ta merr mendja ather ne po e hapim nj kontonumr tjetr gj q s'm duket e arsyeshme... Pr Peterin ke br shum mir q je takuar dhe ma merr mendja se kontaktet me t duhet t'i mbajsh rregullisht. N redaksi po na vin disa letra q po prpiqen t'i komprometojn shokt n Br. Letrat e tilla nuk do t'i denjsojm fare me prgjegje. M par i ka drguar disa poezi njfar Bashkimi i Dyseldorfit dikund dhe un ia kam kthyer nj prgjegje mjaft t mir shoqrore, por ai nuk m shkroi m tutje, prandaj a di gj pr at njeri se far sht a jo? Artikulli i Jusufit sht i mrekullueshm prandaj botoje sa m par, por ama t lutem kqyr e prvetsoi rregullat e drejtshkrimit dhe evitoi gabimet e mundshme t shtypit, sepse po marrim letra q po krkojn kujdes t madh n kt drejtim. Sa pr ardhjen tnde ktu q m shkruan ti un e kam ditur q n fillim se ajo nuk sht e nevojshme sepse ai s'do t vie kurr, prandaj prpjekjen pr nj "pajtim" t till un e kam br pr krejt qllime tjera pa as m t voglin iluzion. Sa pr artikullin e "Lajmtarit" s'di ka t them njher, por n numrin kushtuar shokve t vrar do t'i botojm shum punime t shokve t vrar kryesisht t Jusufit... Ksaj radhe po t'i drgoj kto punime e nisja q tash puns sepse nuk pret koha. Ma merr mendja se po q na kushton m lir do t ishte mir q botimi t bhet n letr m t lir dhe kuptohet ta nxjerrim n sa m pak faqe, po mendoj 14-16 faqe m s shumti por t dal shpesh dhe t mos humb asgj nga aktualiteti. 147

Ndoshta n kt numr do ta botojm listn e njerzve q u dnuan kto koht e fundit. Kaq... 10 tetor 1982 T fala Ll. (Xhafer Shatri)

N nj letr t mparshme t kam krkua prgjegje pr at se si ti i sheh marrdhniet tona gjer m tash sepse m sht br nj provokim i madh n kt drejtim. M shkruaj gjersisht se ka t kan thn pr Ibrahim Kelmendin Sk. (Sknder Dushi) i Vjens! 17. Letr Sabri Novosells, 12 tetor 1982 I dashur vlla, 12 tetor 1982 sot i mora tri letra nga ti dhe menjher e vura nj shenj n mur, sepse vrtet u b gjat q s'pata marr letra t tilla, por pr esencn e ktyre letrave do t ndalem n letrn e ardhshme, ndrsa tash po t njohtoj me sa vijon: poashtu sot e mora nj letr t KK (Kushtrim Kosova=Abdullah Prapashtica-shn i red.) dhe pr prmbajtjen e saj do t ndalem vetm pak. Ai propozon q Halimin dhe Sk. (Sknderin=Xhafer Durmishinshn i red.) t'i shkarkojm nga Kryesia dhe t them t vrtetn ky propozim m'u duk i drejt, sepse me Qemajlin ather s'do t kishim asfar problemi dhe pr kt po nisem nga ajo q ke thn ti pr t, ndrsa n ann tjetr S do t kishte mundsi t'i prkushtohet prvetsimit t tekniks s shtypit dhe kuptohet shtjeve organizative si kryetar i KVG. Kt propozim t tij un e aprovoj duke qen i bindur se sht n interesin e LRSHJ, prndryshe sa i prket Sk. un pr do dit po bindem se ai sht njeri i puns e besa edhe mjaft i sinqert. N ann tjetr un i propozova KK q un t vij atje dhe t takohemi ne t tre dhe t'i qesim punt n vij njher e prgjithmon... i thash le t mendoj dhe t propozoj pr vendin e takimit etj. duke menduar se ju meq jeni atje do ta rregulloni kt pun s bashku, prandaj m shkruaj menjher t lutem, sepse un tashm kam mundsi t vi, kuptohet me nj pasaport t nj shokut tim i cili m prngjan shum dhe i cili i ka t rregulluara t gjitha dokumentet sa i prket ndejtjes ktu. E di se shpenzimet jan t mdha, por ne s'guxojm ta lm punn q t shkoj m tutje kshtu. N takim me shokt jam ndar shum i knaqur. F. meriton t jet n udhheqsi edhe pse nuk sht i aft sa N., megjithat n kt njeri mund t bazohesh gjithmon pa kurrfar rezerve. Lidhur me Nuhiun kam ndrmarr edhe un dika q disi t'i takoj vetm at me S dhe t'i pajtoj por akoma s'kam marr prgjegje prej N. Mirpo pasi q t paska shkruar ty edhe nse un s'kam sukses nuk do t mrzitem aspak ama aspak. Me rndsi sht q t mos mund t fus zall n nj t ar t till, sepse na dmton shum. Pr kt hap i kam telefonuar F. dhe ai u pajtua, por nse ai nuk e shef t arsyeshme nj gj t till, ather un do t trhiqem menjher. Sa i prket "Kurbetiut" mua m duhet t shkoj kto dit n Gj dhe n mos ta paralizoj krejtsisht, s paku ta minimizoj dhe se me t nuk do t ket rastin t merret kurr IK por nj shok imi, antar i udhheqsis m t lart ktu. Pr letrn e Vatrs pajtohem me at q thua ti dhe m beso se koka m ka dhimbt shum e shum gjersa e kam formuluar n mnyr q "mishi t piqet e helli t mos digjet", por n kt hap m ka shtyr fakti se sipas t gjitha gjasave udba sht infiltruar n t bukur shum, pra n "Vatrn" e Nolit dhe n kohn kur Plaku (Bujar Hoxha-shn i red.) me kolegt, bjn politik t "madhe" me llojlloj injorantsh. Para ksaj s'kam mundur t rri indiferent, prandaj e kam br vetm at q ma ka marr mendja se i kontribuon asaj q t mos prdhoset nj relikt yni si sht "Vatra". 148

Prndryshe n at drejtim nuk kam asnj iluzion. Ndrsa sa pr ndihma ne do t mbshtetemi vetm n forcat tona. Pohimi yt pr ndryshimin e sjelljes pas M. Sh. (Mehmet Shehut-shn i red.) sht shum simptomatik dhe ke br shum mir q m ke njohtuar me kt. T lutem q t m kthesh prgjegje sa m par lidhur me propozimin tim, drgoje express. Nse s't plqen mos t t vie keq t ma thuash! T fala vllazrore U. (Xhafer Shatri) (Pr hapjen e le... edhe un po dysh.) (Shnim i Sabri Novosells pr Xhafer Durmishin, lidhur me kt letr: "I dashur vlla, ky propozim i K. i aprovuar nga U. m'u duk i arsyeshm edhe mua. Largimi i Halimit do t ishte shum i arsyeshm, kurse me Qemalin kam bindjen se do t jet pozitiv sidomos kur t jet pran Uk. Nqoftse do t ndahen definitivisht do t na duhet me humb gjysmn e kohs rreth tyre, pasi ata s'do t heshtin. Kurse ti n ZK nuk do t kryeje vetm pun teknike, por faktikisht ti do t jesh shtylla kryesore e tij. T fala vllazrore M. (Mrgimi=Sabri Novosella) 18. Letr Xhafer Durmishit, 18 tetor 1982 Shok Gj., 18.10.1982 e mora letrn tnde e cila kishte mjaft paqartsi. S pari un kam krkuar q t takoheni vetm ju t dy, n prezencn time, por jo aq pr t ose me ndonj shpres se ai do t vie, ktu un s'kam pasur asnj iluzion, por kjo ka qen e mirseardhur pr ne n mnyr q ta kuptojn shum njerz se aty dika nuk sht n rregull, sepse ai q i ikn takimit nuk e ka ndrgjegjen e pastr. Pr t holla n Br. do t bjm dika, por sa pr "Ilirin si m ka shkruar edhe Kamberi at do ta botojm ne, e besa edhe ta redaktojm. Por tash pr tash ne duhet ta nxjerrim organin sa m shpesh, ndrsa "Ilirin" njher n tre-katr muaj sepse nuk kemi mundsi. Mu pr shkak t pamundsis ne u desht ta lm krejt "Kurbetiun" pasi q njerzit e dhan plqimin e tyre dhe pr kt sigurisht se un do t kritikohem, bile ashpr. Por nejse. At letrn q ta drgova para disa ditsh nuk mora prgjegje, un mendoj se ne duhet ta analizojm rrugn q kemi kaluar gjer m tash. Lidhur me kt t lutem t m shkruajsh gjithashtu edhe pr bisedn tnde me E. (Engjll Kolanecin-shn i red.) bile gjersisht n mnyr q ta kem nj pasqyr sa m t qart, sepse dika m njohtoi F. Duhet t them se disa njerz q kan qen atje m kan njohtuar se i kan par takimet e herpashershme qoft me ty qoft me N. t E. apo t kolegut t tij. Kjo gj m ka dshpruar pa mas. Kjo sht turpshme q ata t merren me mospajtimet tona. Mua ma ka drguar Kamberi letrn q ia ka drguar N. N t nuk kishte asgj. Ajo ishte n stilin e tij: po t them asgj..." Por nejse. Kalojn edhe kto. Por do t dshiroja ta dija se me ka m s shumti ia kishin mbushur kokn E. Poashtu dua t dij se a ka qen at dit atje Halimi apo jo, pastaj Qemajli etj. Lidhur me organin ne duhet t ndrmarrim kt gj: sa m par do ta zgjedhim redaksin s pakut prej 5-6 vetsh. Aty do t jesh ti, nj shok prej Bru., Qemajli, nj shok tjetr q ti s'e njeh dhe un. Me at rast do t'i ndajm detyrat dhe do njri prej nesh ta shkruaj nga nj rubrik dhe para botimit t do numri t mbahet mbledhja dhe t analizohet prgatitja e prgjithshme. Kjo do t na ndihmoj shum. Mitat Vr. (Vranica) lidhur me letrn e K. na e ka drguar n Red. nj letr shum t poshtr duke thn se ai po e ditke se n "livadhin e kujt po kullotkemi ne" etj. Do t'ia kthej nj prgjigje. Bisedo me shokt e Br. pr redaksin sa m par dhe ata le t vendosin pr shokun e vet. M shkruaj menjher... T fala Ll. (Xhafer Shatri) 149

19. Letr Xhafer Durmishit, 1 nntor 1982 Shok Gj. 1 nntor 1982 Kur u ktheva nga rruga m ra n dor letra jote. Po t prgjegjem menjher. Pajtohem plotsisht me at citimin e Jusufit pr domosdoshmrin e njsimit t deklaratives me monologjet e dialogjet... dhe pr at q thua ti se duhet t botojm dika t prafrt me NH (Nova Hrvatska-shn i red.) Edhe analiza e puns s gjertanishme ka koncizitet e besa edhe mjaft ngjashmri me ato krahasimet q bn ti. Lidhur me njerzit q thua ti se nuk duhet t lejojm t ket probleme, aty nuk ka asnj dyshim. Un jam takuar me Sh. (Shaqir Shabanin-shn i red.) ktu para dy ditsh dhe me knaqsi kuptova pa ma thn ai haptas, se ka kontaktuar me ty dhe se n t ardhmen nuk do t mund t manipulohet me t. Un kam besim t madh n at njeri, por me qllim q t mos hy m thell me t pa dijen tnde do t ishte mir q ta prcaktojm se kush mund t kontribuoj m shum, pra pa ln t na grumbullohen kuadrot apo antart. N kt rast pr do individ do t konsultohem ne t dy, sepse si ua kam thn se e sa her un nuk kam pranuar t bashkohemi me qllim q t bjm veprime diversioniste n radht e njri tjetrit por me qllim q t bashkohemi prfundimisht dhe nga shokt tan ta formojm nj "organizat unike e operative", pra nj kulm e nj ndrtes e jo nj kulm e tri ndrtesa... kur ta kam shkruar nj letr m par, n prgjegjen e s cils kam fituar prshtypjen se sht keqkuptuar krejtsisht, un kam insistuar q t'i shprehsh botkuptimet e tua lidhur me kto shtje, pra t mirat dhe t metat, sidomos kto t fundit q i keni par n kt ann ton, dhe kt jo pr tjetr po me qllim q t mos prsriten e asgj tjetr. Ma merr mendja se t kam treguar, jo me fjal, se ktyre punve nuk u kam hyr pr t br ndonj karrier, por vetm pse e di se duhet t sakrifikojm t gjith, prandaj si t tjert un po e bj vetm at q po mundem pa i dhn vetes t drejt t krkoj qoft edhe shprblimin m t vogl. Si edhe t tjert jam pr at q t bjm aleat e sa m pak armiq... jam pr nj unitet t mirfillt t mendimit e t veprimit n mes bashklufttarsh, sepse pa t nuk mund ta bjm as nj hap... kto thashethemet e fundit m kan humbur shum koh dhe m kan dmtuar pa mas. Kur po mendoj n gjra t tilla po m humb qetsi krejtsisht e pa t si e di, nuk mund t shkruhet asgj e hajrit. Kto punime po t'i drgoj tash, ndrsa korrigjimin e fejtonit t Ademit nuk e kam br, sepse nuk m ka shkruar Kamberi edhe pse pata krkuar leje nga ai. Ndoshta ka harruar, sidoqoft prpunoje ti ashtu si ta merr mendja, por pa lejen e tij mos e br. N Dysel. tash puna sht mir, prandaj s'ke nevoj t angazhohesh atje. Do t ishte mir q kto qytetet tjera si Kaseli, Frankfurtit etj., t jen objekt observimi e besa t dalsh edhe kah Aus. Por mendoj se org. duhet t jet n dy faza: a) t org. njerzit m t aft n fshehtsin m t madhe dhe b) njerzit prmes s cilve masoviziohet Lvizja, por q prej tyre nuk mund t presim ku me dit sa. Kta njerz nuk bn t przihen n mes veti. Lidhur me zgjerimin e radhve mund t bisedosh vetm me F. po mendoj tek emrat konkret t njerzve... n kt drejtim kij shum kujdes. Pra emrat e antarve mund dhe duhet t'i dijn vetm njerzit q kan kontakt me ta, por jo edhe ndonjri prej antarve t KVG q ata njerz nuk i ka organizuar. F. sht tjetr gj, n t mund t llogaritsh pr do gj q paraqitet nevoja, bile un i kam thn Kamberit se ai duhet ta zvendsoj N. n KD. Pr punimin kushtuar Jusufit mendoj se duhet botuar me rastin e prvjetorit t rnies s shokve, pra n nj numr q kryesisht do t'ju kushtohet atyre. Lidhur me 150

emrin tim po t them prap se nuk bn t prmendet n asnj mnyr, absolutisht n asnj mnyr, pavarsisht se ka drdllitin bota. Un fjal e E. q i paska lshuar i marr m par si provokim q t sht br ty pr ta kuptuar se n 'shkall sht besimi dhe mirkuptimi yn, sepse prkundr t gjithave un s'besoj se ata prpiqen q m'u n kt koh ta minojn punn ton, unitetin ton. Tek i lexoj shkrimet e atjeshme, fardo qofshin ato, un kurr se besoj se dikush prej tyre guxon t merret me pun q e dmtojn nj lvizje nacionallirimtare e kujtdo qoft ajo. Por nse atij i intereson q ta dij at pun, ather le t'i drejtohet shokut ton kompetent pr marrdhnie me ta dhe ai do t'ia mbaj nj ligjrat t vogl jo vetm pr kt "rastin" tim, por edhe pr mirsjelljen. Kjo pun mos t shqetsoj aspak. Shqetsues sht rasti i Drits, bile shum shqetsues, sepse mua nuk mund t m bind askush se ajo do ta prdhos gjakun e Sokolit ton. Pr kt numr t organit mendoj se n faqe t par duhet botuar fotografia e Ismail Qemalit, pastaj nj ese pr Pavarsin dhe m pastaj nj koment tjetr poashtu pr Shpalljen e Pavarsis. Kt e ka marr prsipr nj shok yni dhe do t vi tek ti brenda javs. Po a ke ndonj foto pr faqen e par, dika si t mir? N adres t organit po na vijn letra edhe t holla. Radhn tjetr do t shkruaj sa kan ardhur dhe asnj trheqje nuk do t bhet pa plqim t prgjithshm, sepse sidomos n kt drejtim duhet t kemi shum kujdes sepse prmes ksaj do t prpiqen njerzit t na prajn bile do t ishte mir q t mblidhemi m 10.12 Dita ndrkomb. e t Drej. t Nje. para pallatit t OKB n Gj. apo edhe n Strasburg para Parlamentit Evropian apo me rastin e prvjetorit t rnies s shokve n St. 10 dhjetori ka jehon n bot, por edhe qendra gjeografike... Nesr m duhet t shtrihem n spital pr operacion, besoj se nuk do t rri shum. Kur t dal na mbetet t marrim vendim prfundimtar pr manifestimin. (Xhafer Shatri) 20. Letr Xhafer Durmishit, 14 nntor 1982 Shok Gj. sot po ta drgoj kt punim i cili ma merr mendja se duhet t botohet dikund n faqen e dyt, para komentit historik pr Pavarsin, t cilin ka mbetur ta shkruaj nj shok po q gjer m tash nuk ma drgoj. Do ta pyes nesr n telefon n vendin e puns, e nse nuk e ka br si duhet ather po e punoj un dhe po ta drgoj q tash. Edhe pse u b shum von por si po e sheh nuk po e mbajn fjaln sa duhet. Punimi q po ta drgoj ma merr mendja se duhet t botohet me shkronja pak m t mdha, si n vend urimi i LRSHJ, Atdheut. Kamberi ma ka drguar at propozimin tnd lidhur me parapagimin e ZK dhe lidhur me t i kishte dhn disa vrejtje q m'u dukn mjaft me vend. Edhe un mendoj se ajo krkes duhet t konkretizohet. Posa kam dal prej spitalit, t'i kam drguar punimet e mbetura, pra sa t vie edhe punimi tjetr, ather ky numr po kompletohet krejtsisht. Besoj se do t arrish ta botosh n prag t fests. Punime tjera KK dhe H nuk kan drguar fare. Nuk e di se ka dreqi sht n pyetje. As n letrat e fundit q ua kam drguar nuk kam marr prgjegje. N nj letr Kamberi m shkruan se gjoja ti po mendoke se un po taktizoj me ty, do t ishte mir q n kt drejtim t m shkruajsh bukur gjersisht, sepse kt nuk kam si ta marr ndryshe pos si nj keqtrajtim t sinqeritetit tim. Lidhur me kt nuk do t knaqem me nj sqarim t rndomt, sepse kjo sht nj befasi shum e madhe pr mua. Kaq. T fala Ll. (Xhafer Shatri), 14 nntor 1982 Mendoj se do t ishte mir ta botojm fotografin e Ademit, por t madhe si POSTER me urimin pr 70 vjetorin! 151

21. Letr Xhafer Durmishit, dhjetor 1982 Shok Gj. kto jan punimet e fundit q duhet t'i botosh n kt numr, dhe tjera nuk. Un shpresoj se pr kt do t gjesh vend sepse pa to org. do t mbetej i zbrazt. Me qllim nuk i zgjata m tepr. N letrat tua do t kthej prgjegje m von sepse gjer m tash njmend nuk kam pasur mundsi. Gjat botimit jij n radh t par gazetar dhe shikoje gjithnj se ka sht aktuale dhe mos t botohen gjra q u ka dal aktualiteti apo edhe asosh q ne i kemi botuar edhe m par. Reportazhi pr 28 nntorin, ky pr demonstratn dhe ky pr puntort jan t domosdoshm. T fala LL. (Xhafer Shatri) Nn letrat e lexuesve botoje edhe kt letrz t veant, sepse fjala sht pr nj lexues nga Brukseli i cili na ka shkruar tri her rresht dhe ka krkuar ndihm mirpo adres nuk ka e s'po dim se si t'i ndihmojm (moralisht) pra: Lexuesi nga Brukseli, i cili tri letrat e tija i nnshkroi me mbiemr q niste me Sh... sht e domosdoshme q t na e drgoi adresn sa m par, sepse shkak i mosprgjegjes sht mungesa e adress. (Dhjetor 1982-shn i red.) 22. Letr Xhafer Durmishit, 19 dhjetor 1982 Shok Gj. n letrat tua po t prgjigjem me vones, sepse njmend i kam pasur njmij pun, pastaj edhe t punoj po m duhet do dit dhe kjo po m dmton poashtu. Sidoqoft po prpiqem t t shkruaj vetm pr shtjet q tash na hyn n pun, pr t tjerat duhet t shihemi s shpejti dhe do t'i shqyrtojm hollsisht, edhe pse kam mbetur jo pak i befasuar pse nuk erdhe n dasm. S pakut ti sht dashur t vish. Sidoqoft qllimi u arrit plotsisht... Sa pr numrin e ardhshm t organit mendoj se duhet kushtuar kryesisht shokve t vrar, dhe pr kt do t kemi mundsi t rrim e t bisedojm s shpejti, besoj javn e ardhshme... Kt shkres e shkrova para dy ditsh dhe ia drgova KK e edhe Mr. Mosprgjegjja e tyre edhe n kt thirrje na i l duart t lira ta bjm kt: pra zgjedhjen e Qendrs Ekzekutive t L n Perndim prej pes vetsh dhe at Prgjegjsin pr or. t jashtm, (pr organizim t jashtm-shn i red.) Prgjegjsin pr marrdhnie me bj, (bj=botn e jashtme-shn i red.) Prgjegjsin pr prop., (prop.= propagand) pr org. t br. (pr organizim t brendshm-lidhjet me Kosovn- shn i red.) prgj. pr . mater. (prgjegjsin pr shtjet materiale-shn i red.) Kjo shtje duhet t rregullohet tash s shpejti. Sa pr artikullin kushtuar Sokolit qysh kaher ti pate krkuar q ta marrsh prsipr rregullimin e tij dhe un u pajtova me prjashtim t prmendjes s emrit tim, kjo si t kam thn edhe m par nuk guxon t vie fare n konsiderim, pr kt nuk kemi ka t diskutojm m kurr. 152

Pr organin duhet t bisedojm sa m gjersisht dhe kt shtje duhet rregulluar disi sa m mir n mnyr q t mos prsriten artikujt dhe n ann tjetr t botohen ata q jan aktual n kohn q s'e kan humbur akoma aktualitetin, pastaj pr manifestimet e 28 Nntorit duhet t botohet vetm nj reportazh pr t gjith, pra pr S, pr Br., pr C., pr Gj. Hi m gjat jo. Sa pr referat me sa di un Shaqa nuk e ka lexuar asnj referat n C. Prndryshe ai q sht lexuar sht i gjat dhe s'bn t botohet. Un mendoj se ne duhet t botojm materiale kryesisht nga Kosova, kuptohet me ndonj reportazh nga jeta dhe veprimtaria e mrgimtarve shqiptar. Artikujt q un t'i kam drguar e q ksaj radhe kan mbetur pa u botuar m duhet t'i kqyr se cilt njmend meritojm t'i botojm tash. Pr gazetart q gjoja Tanjugu ka lajmruar se gjoja i kemi maltretuar, po t njohtoj se kemi rn n kontakt me ta dhe se ata na kan premtuar se do t'i demantojn me tr forcn shpifjet e tilla t Tanjugut, bile do t marrim edhe nj shkres me shkrim t ciln ndodh ta botojm si dshmi e dallavereve serbe... Gazetat e ktushme i kan dhn publicitet t madh ktij rasti, bile ajo qendrore e ka botuar fotografin e dasmorve n faqe t par dhe npr kiosqe jan botuar shpallje t mdha "Grand Manif a Geneve". Do t thot se ia kemi arritur qllimit plotsisht, e pastaj t shohim e t bjm. Sa pr ata komplimentet q ti prmend se ndodh t'ia japim njri-tjetrit pas ksaj mbledhje kryesore q duhet ta mbajm, un mendoj se bile n kso rastesh nuk do t vij ajo fare n shprehje, ne duhet t punojm e t luftojm dhe do gj q na pengon n kt drejtim e sidomos mossinqeritetin ta luftojm me t gjitha forcat. Fundja ne njerzit duhet t'i marrim ashtu si jan me t gjitha t mirat dhe t metat e mundshme q kan. Q t gjith duhet ta kemi t qart se para ksaj mbledhje duhet t'i mendojm t gjitha n mnyr q nesr apo pasnesr t mos dal dika e papritur. N konto jan br afr 10 000 franga, gjer m tash asgj nuk kemi nxjerr, t hollat e fundit pr organ i kemi dhn tonat, dhe as q e kemi ndrmend ta nxjerrim qoft edhe nj qindark t vetme prderisa t mos u vm nj kapak t sigurt ktyre punve tona. Kuptohet se n mbl. do t'i shqyrtojm edhe disa raste mjaft simptomatike e shqetsuese pr t cilat ve i kam folur Faridinit n telefon. Pra n kt mble. duhet t jemi t gjith t prgatitur shum mir dhe t'i qesim punt n vi, n mnyr q nesr ose pasnesr t mos kemi vrcmrc n asnj pik. At dit do t ndahen prfundimisht detyrat dhe do t'i grahim puns ashtu si me t vrtet pritet prej nesh. M ndje se nuk po t shkruaj m gjat, por besom se i kam njmij pun. Prandaj ti dhe shokt pranoni prshndetjet e mia t przemrta. 19 dhjetor 1982 U. (Xhafer Shatri) Me qllim q t tregohemi gjer n fund "fer" un kt shkres ia kam drguar, si t thash edhe m lart. Dshiroj q ta kam ndrgjegjen e pastr n do rast. 23. Letr Xhafer Durmishit, dimr 1982 Shok Gj., (dimr 1982-shn i red.) sonte m ran n dor dy letrat tuat. Sa pr organin m erdhi keq vetm pse nuk sht botuar komenti pr kt prvjetor, mirpo pasi q sht vonuar s'ke edhe ka i bn, prej lkurs nuk mund t dalim. Ndrsa tash po t jap prgjegje pr t gjitha ato q m shkruan ti. S pari mua Kamberi nuk m ka thn tekstualisht lidhur me taktizimin, por n mnyr indirekte kjo kuptohej fare mir gj q m ka befasuar shum. Sa pr ardhjen e shokve nga Bilefeldi, Dyseldorfi etj. un kt po e dgjoj prej teje, m par ma ka thn edhe F., por si nj manifestim gati qendror n S. e asesi ndryshe, fundja nga 153

kjo pun nuk shoh asgj negative prkundrazi, po ashtu edhe pr kokn ju nuk keni pse ta mbani ulur. Pr bes mua pr kt kurr nuk do t m shkonte mendja. Lidhur me letrat apo datat e tyre ekziston mundsia fare leht t m vonohen letrat dhe dikush t marr t parn dhe t ma sjell pas t dyts, por jij i sigurt se lojra t tilla un nuk bj kurr, ndrsa pse ta kam br pyetjen pr shkalln e sinqeritetit nga ana jon, kt s'e kam br pa shkak, sepse kam vrejtur gjra t tilla q mua m kan befasuar jo pak, pr kto ne do t bisedojm, prandaj t kam pyetur athua mos edhe dikush nga ana jon po i kushtzon ato pa qen un i vetdijshm fare? Mos harro se pr besimin tim t plot sa i prket ans suaj un jam kritikuar disa her, sa q njerzit m kan quajtur edhe naiv. Por e kam prbir kt se e di se pa besim t plot nuk ka luft t suksesshme. Nse un nuk guxoj t ta kthej ty kurrizin, ather far lufte mund t bjm ne? Sa i prket M. Hakut ti nuk ke gabuar aspak, edhe pse sipas informatave q i kam marr pr t, ai nuk ka qen aspak njeri i keq. Lidhur me E. un t kam thn se m tepr un nuk dua t takohem me t, sepse jam bindur me fakte se ai pse e sheh udba me ty, me mua e me at tjetrin nuk i jep pes pare, e un thjesht nuk jam pr takime t tilla, mirpo pse ti shihesh me t, jij i sigurt se un nuk kam asgj kundr, mirpo mu pr kt njerzit mua ma kan zn pr t madhe pse lejoj shkeljen e vendimeve, bile shkojn aq larg sa q m thon mua se Kamberi (Sabri Novos nuk sht i autorizuar q t ket vetm ai kontakte me v.m.!!! (v.m.= vllaun e madh-diplomatt e Shqiprisshn i red.). Kur E. nuk ka aspak kujdes n kt drejtim, un s'di si ta quaj kt ndryshe pos si nnmim tonin, e me njerzit q m nnmojn un s'dua edhe t bisedoj, sepse nga biseda t tilla nuk del asgj. Mirpo edhe nse ndonjher rri me t, jij po ashtu i sigurt se q n fillim do t bj me dije se un askujt nuk i besoj m shum se sa shokve e bashklufttarve t mi me t cilt m pret vdekja n do hap. Lidhur me 5000 frangat, kur e kam prmend kt fjala ka qen te mbledhja e ndihmave dhe se si njerzit m shum jan n gjendje t japin n dor po q se kan besim t pakufishm n dikend se sa t drgojn n xhirollogari, prndryshe at shum ia ka dhn nj njeri i varfr (e kam par para dy javsh) nj shokut ton, bile njeri i varfr sa mendja mos ta prthekoj dhe kjo gj na ka mundsuar t blejm kerrin, prndryshe jij srish i sigurt s'ta kam thn at pr t'u mburr para teje por e kam prmend me shum njerz duke e marr si dshmi jo t vogl se populli sht me ne, i tri, prandaj edhe kemi obligime t mdha ndaj tij. Edhe pr telefonin sht e njjta gj, n at numr thrrasin shum njerz t cilt ndoshta s'e din as kush jam, prndryshe un s'kam nevoj t t fsheh ty se ku ndodhem kur ti kt gj e di prej fillimit, un jam n Z., dreqi e marrt e jo n F. Ti kt e di mir. Edhe pr pseudonimet jo vetm m kan njohtuar njerzit prmes telefonit t nesrmen, por kan ardhur n red. shum letra pr kt shtje, t cilat kan pr qllim edhe t'i diskreditojn shokt. (Xhafer Shatri) 24. Letr Xhafer Durmishit, 26 dhjetor 1982 Shok Gj., meq n letrn e fundit pr shkak t ngutjes nuk kam qen gjithaq i qart, po t shkruaj prap dhe po t'i tregoj pikpamjet e mia lidhur me numrin e fundit t organit. S pari n faqen e par duhet t jet fotoja rrnqethse ku shihet vetura e br shosh nga plumbat dhe trupi i shokut ton i shtrir n dbor. N t dytn komenti rreth prvjetorit t vrasjes s shokve, besoj se do t ta nis nesr. Pastaj fotot e shokve, por dika m t mira, po ti drgoj tri q mua m jan dukur mjaft t mira e ti bja si t duash, por me porosi q s toku me t tjerat q t'i kam dhn edhe m par t m'i kthesh, pastaj vie 154

artikulli i Jusufit "T'i japim shtytje t re lufts", s dyti nj artikull nga Liria t cilin akoma nuk e kam zgjedhur nga arsyeja e thjesht se nuk po kam koh, kt ta drgoj pasnesr. Pastaj nj koment lidhur me demonstratn s toku me foton q sht botuar n gazetn autoritative zvicerane Le Suisse, pastaj nj reportazh pr festimin e 28 Nntorit n mrgim, pra le t jet i prgjithsuar, pastaj nj koment i shkurt pr vitin 83, ka duhet t bj rinia kosovare... nj faqe do t'ua rezervojm letrave dhe nj prgjegje lidhur me botimet e egra apo pr thirrjet n emr t Lvizjes nga ana e lloj-lloj njerzve, shembull konkret le t merret komunikata q ma ke drguar ti ndrsa qllimi kryesor tek qarkorja pr t ciln shpresoj se t ka shkruar Mrgimi. Nj artikull duhet t jet pr mikpritjen apo m mir t them pr "mirseardhjen" q u prgatiti udba shokve tan mrgimtar. Prej punimeve q ti ke atje lidhur me fejtonin pr Jusufin kqyr q t jet sa m i shkurt sepse njkohsisht duhet ta botojm edhe nj pr Zeqn q t botohen paralelisht, por t mos jen aq t gjat, mjafton nga nj faqe e njrit dhe e tjetrit, s pakut tash, n fillim. M von kqyrim. Sa pr at takimin pr t cilin kam biseduar me F. tash pr tash ka mbetur, sepse duhet ta prgatisim organin e pastaj at manifestimin pr t cilin mendoj se duhet t mbahet m 15 janar, n mnyr q t kemi koh pr prgatitjen e atij dokumentit q duhet dorzuar n OKB bile gjer m 20 janar, sepse mbledhja vjetore pr t drejtat e Njeriut nisn nga punimet m 30 janar. Nse organi nuk ngarkohet duhet t botojm edhe di nga shtypi i huaj q shkroi pr dasmn e fundit apo pr ndonj tem tjetr m aktuale. Do t ishte mir t botohet bile nj kng kushtuar tre shokve n mnyr q ta msoj populli dhe ta kndoj... Kngn do ta drgoj sa m par sikurse edhe punimet tjera. E di se po vonohen gjrat, por besom se nuk po kam mundsi t bj m shum, po e sheh edhe vet se na e ka zn puna punn, po t shpresojm se pas atij takimit t ardhshm ndoshta do t shkoj puna pak m mir... Ndihma kan ardhur, si duket jan mbi 10 mij franga dhe gjer m sot nuk e kemi nxjerr asnj centavos, t hollat pr numrin e fundit t organit i kemi dhn tonat personale vetm e vetm q t mos ia lejojm askujt t thot se e keqprdorm besimin dhe prderisa t mos caktohet shoku kompetent pr kt shtje, un nuk do t lejoj asknd t'i nxjerr. Lidhur me at q ti thua n letrn e fundit se ne gjoja qenkemi thirr se manifestimi i Cyrihut sht br n emr t ZK, kjo nuk sht e vrtet, i vetmi rast q e kam br sht kur nj injoranti i kam thn se nj shoku im i Redaksis s ZK m ka porositur q t'i them q t na oj informata pr tre vllezrit e burgosur sepse mendonim ta prmendim si rast n peticionin drguar OKB-s. Prandaj sht e domosdoshme q pr kt dezinformim t m shkruajsh se prej nga dhe prej kujt ka lindur. Edhe pr manifestimet un ju kam drguar propozime q ta zgjedhim njrn prej tri datave, 28 Nntorin, 10 dhjetorin apo 17 janarin dhe me bindje se festimet tjera le t jen lokale pr ka e kam njohtuar F. pra se ktu do t mbahet n C. por si qendror pr Z. e jo m gjer. Ndrporpozimi im i ngutshm pr 28 Nntor, ka ardhur pr shkak t fjalimit t fundit... por shokt nuk e pan t arsyeshme dhe q n fillim un i thash F. q kt shtje mos ta dij askush pos ju dyve, bile pr kt shtje mua m ka dalur ktu telashe e madhe... Zri i Popullit e ka botuar nj artikull shum interesant pr dasmn ton ndoshta s'do t ishte keq ta botojm, por mos nuk do t ket vend? Tash pr tash kaq... 26 dhjetor 1982 T fala Ll. (Xhafer Shatri) Ty dhe shokve, t gjitha t mirat pr Vitin e Ri 1983! P.S. Poashtu duhet botuar pr gjykimet e fundit. 155

25. Letr Remzi Ademit, janar 1982 (Xhafer Shatri pr Remzi Ademin) I dashur shok, po t lajmrohem srish me kta rreshta me dshir q ty, familjen dhe shokt t ju gjej shndosh e mir. Edhe ne kndej jemi fare mir. Ai shoku ka shkuar, po dukej djal i mir, por ishin q t gjith shum t rinj dhe mos po bjn kund far kiksi e bien n burg. Sidoqoft takimi me ta ka nj rndsi bukur t madhe. Pr materialin q ke ndrmend ta drgosh, do t ishte mir q t bisedosh me F. nse ka ia ndonj Z t mparshm t Kosovs, n mnyr q t mos jen t gjith Zk t njllojt, pastaj edhe ndonj libr kombinoje, sidomos "Titistt" dhe un do ta drgoj ndonj ekzemplar t "Kngve t liris". Natyrisht nse nuk bhen shum, por kij kujdes n zgjedhjen e njeriut q do ta drgoj materialin, nse ke nevoj pr material t srishm ti vetm urdhro e shkruaj, sepse ta drgoj un. Edhe gjat drgimit sht mir t kish kujdes, po mendoj gjat dorzimit t tij. Pr kt operacion do t ishte mir t m informosh m gjersisht, n mnyr q ta dij se si t kshilloj pr ndonj detaj. Prshndetje revolucionare B (B=Bacaloku=Xhafer Shatri)

26. Letr Xhafer Durmishit, 4 janar 1983 Shok Gj., me nj vones po t prgjigjem n letrat e fundit. Shkak ishte znia e madhe me punimet e fundit t cilat besoj se do t arrijn me koh, mirpo edhe pse po i drgojm expres, megjithat ato po vonohen uditrisht, dika s'sht n rregull. Pr shkak t ngutjes edhe letrthirrjen pr tubimin prkujtimor ia dhash t shkruar IK q ta shumzoj, mirpo kndej e kishte drguar vetm nj kopje... dreq bjeri n fije, me sa dgjova ishte shprndar edhe nj thirrje tjetr... pastaj edhe nj trakt... kt e kam. Pra puna nuk sht aspak mir. Ne duhet t ndrmarrim dika... Tash sht shum me rndsi q ta rregullojm edhe kt tubim si duhet prandaj bisedo me shokt... un e thirra F., por ai qenka n spital, m erdhi shum keq, por larg, shum larg dhe nuk po mund t shkojm e ta vizitojm ose bile t ndihmojm n prgatitjet. Duhet t formohet nj komision i prgjithshm prgatitor n t cilin duhet futur sa m tepr puntor q jan nn ndikimin tuaj, sepse kjo do ta paralizonte krejtsisht do qllim destruktiv. Lidhur me letrn e tij un i shkrova Kamberit e i dhash sqarimet e mia. Sa pr punimin tnd un mendoj se sht i mir, por n t ardhmen kqyr dhe merre nj rubrik t veant e specialozohu pr t, por gjithnj kije parasysh se propaganda e sotme duhet t jet e dokumentuar e ashpr dhe konkrete, pra me sa m pak fjal t thuhet sa m shum, n shtje ekonomike t merren shifra e fakte konkrete, pastaj t matet pulsi i mass se pr far ka m tepr nevoj dhe shkrimet tona t'ia prshtasim shijes s saj... kjo ka rndsi shum t madhe. A mos t'i kan drguar shokt e "Iliris" shkrimet pr numrin tre, far kualiteti kan, nse t'i kan drguar etj.? Pr shtjet org. po shkon tollovi e madhe, nj dreq i madh po e luan rolin e vet pr mrekulli dhe po q se vazhdon kshtu ather mos pyet, po sidoqoft punt duhet 156

qitur n vij sa m par. Mendo pr kt dhe m shkruaj, sepse s pakut tash ti ke m tepr mundsi. Merre me mend un po punoj 10 or n dit dhe kjo po m dmton pa hesap. Ani sidomos n kt koh kur po krkohet kaq shum pun... Do t prpiqem q t arrij me koh n tubim por ksaj radhe e kam bukur vshtir, sepse kan shkuar shum njerz me letra t kuqe, t cilt m'i jepnin me dshir. sht tepr von ndaj s'po e zgjas m tepr, prandaj prit t fala nga Ll. (Xhafer Shatri), 4 janar 1983 27. Letr Xhafer Durmishit, 31 janar 1983 I dashur shok, sot u lirova pak andaj po t shkruaj menjher. Me Sh. s'sht puna aspak mir. Ai njeri me t gjitha forcat po prpiqet t mbjell prarje. Merre me mend tash ka nisur t hap nj klub n nj fshat t vogl n mes Gj e Lloz. pra n mes dy klubesh t mdha dhe kuptohet me qllime t caktuara. Pr kt po shihet se ai njeri s toku me N. po i kryen urdhrat e dikujt, sepse edhe Hasan Veselaj e ka ndrmend t hap nj klub dikund kah rrethi i S. Pr kt jam informuar, prandaj kqyr, bisedo me shok q t marrin hetime dhe kuptohet iniciativn, sepse po shihet se kta e kan pr qllim t na kundrvihen me klubet dhe kjo sht nj taktik shum e rrezikshme q mund t ket pasoja t mdha. Lidhur me Ha. Ves. kt mbaje n at mnyr q t mos dihet kurr se prej kujt dhe nga ka rrjedhur. Prndryshe ekziston bindja se Sh. e ka hequr maskn krejtsisht, dhe tash ku po shkon po mbjell prarje gj q vetm sa po e komprometon veten shum, por edhe po na i denoncon njerzit bile edhe tek pol. e ktushme ata q punojn n t zez, vetm pse nuk iu bindkan urdhrave t tij. T merremi vesh se ai kt po e bn n mnyr shum perfide, tamam profesionist. Pr ata t v. t m. m shkruaj gjersisht dhe m njohto se kur do t mund t dalsh kndej, sepse do ta rregullonim disi nj dok... pr ty, pastaj ka bre me pyetjet q i ke pasur, si u ndave? N Br. e arritm njfar kompromisi, besoj se n t ardhmen puna do t shkoj m mir, por nuk po punonin njerzit fare prkundr kushteve shum t mira. Shokt e Il. jan m t vyerit, s'ka fjal, fundja po e tregon edhe puna. Sa pr at rastin n kufi, tr prgjegjsin mbaj un, por pas atyre prshtypjeve t shumta un e harrova veten fare, krejtsisht dhe u shkova si hutit n zguraj si thuhet prej nesh. Kjo m ka kushtuar shum, por besoj se do t rregullohet. Po e prsris edhe njher: m njohto gjersisht pr dialogun me v. e madh me t cilin pata kontakt dhe krejtsisht se ka i the dhe ka t tha. Ne duhet t'i analizojm shum mir taktikat e tyre q ta kuptojm esencn, sepse sht n pyetje dika e madhe. Un nuk kam mundur ta marr me mend nj gj t till kurr, por ja po ndodhka do gj. T lutem puno n at dokumentin dhe kryeje sa m par. S'do t ishte keq t vish pr nj koh t gjat ktu, sepse kam vend dhe do t'i kryenim shum pun. Tash pas ktij organi mendoj q kt materialin drguar OKB-s ta zgjerojm mir e mir dhe ta botojm nj broshur t vogl me titull "Akuzojm tiranin". Besoj se do t jet interesante dhe do ta shesim s'ka tjetr. Por do t prpiqemi q n Kosov ta fusim sa m shum. Kto dit na ka ardhur edhe nj letr-ultimatum. S'ka fjal njerzit po prpiqen t na bjn bisht t tyre n do aspekt e ne kurr nuk guxojm t lshojm pe. Kurr, sepse n t kundrtn kjo do t ishte vdekje. Po shihet qart se qllimi i adashit tnd (Sknder Dushit-shn i red.) sht t mbjell amulli dhe t mos bhet asgj. Ndodh q fare leht q ata t shrbehen edhe me njerz t ud. (UDB-s-shn i red.) vetm sa ta 157

bindin n mnyr indirekte J. (Jugosllavin-shn i red.) se nuk po przihen n punt e saj t brendshme. Mirpo megjithat un besoj thell se kta ktu shum gjra i bjn kok m vete. Prandaj sa m par m njohto se si u armatos ai burri i bots, ka thoshte, a prpiqej t kundrvihet dhe si, a ishte sjellja e tij e mparshme apo ndryshe etj. etj., prndryshe jam i sigurt se ai ka kontaktuar me Nuhiun dhe se ky i fundit ka punuar me direktiva t tij ndoshta qysh kaher, s'sht larg mendsh t ket qen edhe roj e Sokolit, prandaj ashtu sa m realisht q t jet e mundur m trego pr at se ka thoshte Jusufi pr t, sa e monte dhe si, pastaj se e shikonte Bardhi etj. Kjo ka rndsi t madhe q ta njohim kt njeri sa m mir q t jet e mundur. E kam marr nj letr t ciln s'e deshifrova akoma sa duhet, por si duket udba sht n korrent t ngjarjeve lidhur me mua, bile shum m tepr se q mendoja un. Pade t shohim. Edhe Dem Demaj e ka provokuar dikend lidhur me mua dhe jam i sigurt se ai njeri sht dor e u. ktu, prandaj porosite F. q ta mbaj gjithnj n prcjellje dhe njherit t ket kujdes edhe vet. Kam fakte se DD ka njohuri pr gjra t cilat ka mundur t'ia thot vetm udba e askush tjetr. Do t t njohtoj m von pr kt. Sidoqoft duhet t'i bjm syt katr. N t ardhmen m shkruaj gjersisht pr kto q t parashtrova n mnyr q t mos lejojm t na krijohen zbraztira por n do koh dhe n do rast ta kemi situatn n duar, sepse kemi prgjegjsi t madhe para popullit e atdheut. Naimi bri shum keq q nuk i drgoi informatat pr t atin etj. Pastaj nj shok i H. (Haxhi Berishs-shn i red.) q e ka n Sent Gallen, prej Maqedonis e q i ka tre vllezr n burg s'ka drguar asgj. Kjo nuk sht aspak mir dhe ktyre njerzve ti duhet t'ua trheqsh vrejtjen, sepse kur obligimet q i kan nuk i kryejn njerzit si ata, ather kush do t'i kryej. Bisedo me ta dhe rregulloje kt shtje. T fala Ll. (Xhafer Shatri) 31 janar 1983 28. Letr Xhafer Durmishit, shkurt 1983 I dashur shok, e mora materialin. N trsi sht i mir sepse shtron ide t cilat krkojn realizim t menjhershm. Pr shtjen e mbledhjes sht bukur problem sepse mua ato dit kur t vish ktu duhet t m ndihmosh n pregatitjen e organit, sepse un spo merrkam aspak vesh n makin, ama aspak, bile bile edhe shiritin ia kam ngatrruar sa q spo di si tia rregulloj Tash pr tash sht me rndsi kjo: duhet t ndrmerren masa t menjhershme pr organizimin e pritjen e ansamblit q po vie. Pra t'i ndahen shokve detyrat se kush ku do t kujdeset pr pjesn e caktuar t salls, sepse ndodh fare leht q t ket provokime t ndryshme e besa edhe tjetr gj. Un nj dit n ngutje e sipr, i formulova disa akte apo m mir t them skica se si e shoh se duhet t shkoj kjo pun... Ma merr mendja se duhet q s pakut tet vet t kujdesen pr do sall, dhe kujdesi t jet i till sa q askush t mos e dij se ata kan detyra t posame. Pr ktu n Zvicr nuk ka problem sepse jan vetm dy koncerte dhe mund t koncentrojm mjaft shok, por atje sht terreni mjaft i gjer e besa edhe koncerte ka shum. Do t ishte mir q qysh tash t'i caktojm shokt se ku dhe si t ken kujdes. N My. do t ishte mir t shkoj Hafizi dhe me Muharremin, Misinin (ve me kusht q ky njeri t mos brtas aq shum, aman) etj. N Sind. kemi shum shok t mir dhe aty F. dhe Mej. le ta bjn t veten. Kah veriu n Bremen ka shok, pastaj n Dysel. dhe n ndonj qytet afr le ta marr prsipr qoft Hyz., qoft Xhav. Pr kt t fundit po t njohtoj se vetm disa minuta pasi q m thirre ti, m thirri edhe Plaku dhe un ia shpjegova se atje nuk ka 158

nevoj t shkoj, n rast takimi me t ai mund t'i thot se nuk iu ka br puna dhe Xh. t mos e marr vesh fare kt se sht br n mnyr t organizuar.... ... Brenda kemi br dika, bile bukur shum, por akoma s'po kemi mundsi t mjaftueshme q ta ushqejm sa duhet me material e besa edhe me mjete tjera. Vers ndodh t na vij nj kuadr i fort pr kso gjrash, nj i orve t para, e pastaj puna do t shkoj fare mir. N Br. (Bruksel) s'sht puna mir. Ata njerz ishin si kalamaj, pr do jav po na drgojn nga nj procesverbal qesharak me fjal t mdha, ndrsa tash ishin prar e br pik e pes. Nse ksaj radhe hetohet se pas ksaj qndron I. ather me t duhet qruar hesapet njher e mir, kjo do t ishte nj thik prapa shpine, edhe pse Agimi sht bukur naiv dhe me gjestet e veta i nxit njerzit. Numrin e telefonit tnd e kam humbur, ma drgo prap. T fala Ll. (Xhafer Shatri) (shkurt 1983 shn i red.) Ndrmerr t gjitha masat q m 1 mars t jesh ktu. 29. Letr-Qarkore, mars 1983 Vetm pr radht e organizuara t LRSHJ lshohet kjo QARKORE (interne) N fillim t muajit prill do t vij n Gjermani dhe n Zvicr nj ansambl folklorik nga atdheu yn i shtrenjt, Shqipria socialiste. Ky ansambl dhe t jap koncertet e veta n disa qytete t ktyre shteteve, por kryesisht n Gjermani, prandaj sht e domosdoshme q n kt rast ne si organizat politike t'i ndrmarrin masat prkatse n mnyr q gjat koncerteve t mos ndonj e pabr, t ciln si dihet sht i interesuar ta bj vetm armiku. Detyr e jona n kt situat sht q ta organizojm nj kontroll t padukshm prmes shokve tan n tr salln, n mnyr q qoft provokimin apo incidentin m t vogl ta evitojm menjher. Meqense qytetet ku do t jepen koncertet s'jan caktuar akoma tash pr tash sht detyr e shokve q t veprojn n kt drejtim: t propagandojn q t vin sa m shum bashkatdhetar n kto koncerte, pr kt t bhen udhtime ndr t njohur, dhe atyre q jan larg t'u shkruhen letra, q tash t'i caktoni shokt t cilt mund t vin n konsiderim t kujdesen pr nj an apo rresht t salls t cilin do t'ia caktojm disa dit para koncertit. Me ata shok t bisedohet gjer e gjat dhe t analizohet mnyra m efikase e kryerjes s ksaj detyre t rndsishme. Shokt q ngarkoni n kt detyr duhet t'i obligoni q pr kt t mos i tregojn askujt. Pasi t raportoni pr kt, para do koncerti do t merrni instruksione t hollsishme se si duhet t veproni dhe n bashkveprim me knd. KQ i LRSHJ 30. Letr Xhafer Durmishit, 5 prill 1983 I dashur shok, po t shkruaj prngut, pasi q fola me ty u informova pr H. (Halil Maln-shn i red.) se ka arritur aty ku je, m informoi se ia kan burgosur t katr fmijt dhe se paskan br nj bastisje q nuk mbahet mend. Ka shum burgosje. I thash q t duket kah M. besoj se do t shiheni. Tash si prind q sht, ai ndodh t jet pak i hutuar por sht njeri i mir, ndaj sht mir q t'i koordinoni punt njher e pastaj shohim e bjm. 159

Kosova sht n flak, po vin lajme nga m rrnqethset. Ka shum, shum burgosje. Ja adresa e atij shokut i cili shpresoj se do t'i gjendet n ndihm: Selman Rashica, Rue de Ju (zhyl) Verne nr. 7, Paris 11. Le t'i thot se po krkon ndihm sepse e ka drejtuar n at adres nj shok q e ka dikend n Redaksi t ZK, mendoj se kshtu sht m s miri, apo le t'i thot se e ka drguar Mil. edhe pse me kt njeri i ka shkputur bukur shum kontaktet,... Mblidh sa t mundesh informata prej njerzve t porsaardhur dhe m shkruaj pak m shpesh. Atje nuk mund t vi kurrsesi. E. te kush paska qen? Pastaj pr at mbledhjen themeluese m njohton se ka ka qen n pyetje. A di dika pr at traktin q sht shprndar koht e fundit n Sindelfingen, m njohto pr kt menjher dhe pyete Mejd. pse nuk ka informuar me koh pr at pun. Kjo nuk shkon kshtu, ne duhet ta dim se 'djallin po bhet, pra kush ka po bn. N Dys. e kishin drguar t prkthyer n serbo- at traktin e mparshm t Halimit. Si duket Nuhiu. T fala Ll. (Xhafer Shatri) Mrgim, 5 prill 1983

31. Letr pr Remzi Ademin, 28 prill 1983 (Xhafer Shatri pr Remzi Ademin) I dashur shok Remzi, na erdhn referatet dhe leja e manifestimit t Stutgardit pr ka t falenderojm przemrsisht, sepse me to do t pasurohet edhe m tutje arkivi i Lvizjes dhe njherit do t mbesin dokumente origjinale pr aktivitetin patriotik t ksaj gjenerate mrgimtarsh shqiptar. N t ardhmen t lutemi q t na shkruajsh edhe m gjersisht dhe t na njohtosh pr aktivitetin patriotik t shokve n Ludvigsburg, n at vend ku ka vepruar nj koh shoku yn i paharrueshm Bardhoshi. Tash n kt faz ndodh t ashprsohet lufta edhe m tepr, sidomos n at rrethin tuaj andej, prandaj hapini syt e jini pandrprer vigjilent, sepse armiku m s lehti na lufton nga pozitat tona, pra duke folur me gjuhn ton ai prpiqet t deprtoj sa m thell dhe kudo q t hyj t'i fus pykat e veta t prarjes. Meqense atje jan nj vistr shoksh t prvojshm jemi t sigurt se nuk do t'i shkoj prdore po sidoqoft kujdesi i duhur gjithmon ka qen nna e siguris, e ani sidomos n kto punt tona. Nse shokt andej kan ndonj vrejtje lidhur me ZK, apo me punn e Lvizjes n trsi, t lutemi t na informosh menjher, por para s gjithash pr do problem konsultohu me shokt atje, analizojeni mir situatn dhe as veprimin e vogl mos e bni pa e pasur t qart se n 'prfundim shpie ai. N rast se n kontaktet me shokt merrni ndonj lajm q meriton t botohet, na shkruaj pr t menjher dhe prpiqu si ti si shokt q t shkruani edhe vet dika, n fillim sht vshtir, por me kohn njeriu i mson t gjitha. Ti dhe shokt pranoni prshndetjet e przemrta t Zrit t Kosovs Mrgim, 28 prill 1983

160

32. Letr Xhafer Durmishit, 28 prill 1983 Shok Gj., Mrgim, 28 prill 1983 po t shkruaj prngut, sepse njmend jam shum i zn me prgatitjet prfundimtare t org. po t shkruaj n kt letr pr t treguar se si kan dal letrat e org, pr prgjegje lexuesve, mjerisht ka dal nj gabim i vogl shtypi, por do ta prmirsojm. Letrn tnde e lexova me vmendje, por disi kam prshtypjen se ti kt shtjen e profilit tnd m tepr e ke kuptuar si shtje administrate: po bisedon me njerz sikur ata ta kishin paraprgatitjen tnde, p.sh. me Sh. un t kam thn se duhet t kesh shum kujdes e n ann tjetr i kishe thn se shtjen se S. sht njeri i organizuar. Kuptohet se askush s'sht q prej atij apo t tjerve t bjm armiq, ne pr kt kemi marr qndrim por sjelljet e atij njeriu jan t nj elementi destruktiv, ndaj t cilit duhet t kemi kujdes, por pa ia br kurr me dije se ne dyshojm n t. N Dys. ka shkuar puna shum keq, at gafin tnd e kan keqkuptuar e kuptohet pastaj edhe keqprdor element t ndryshm t cilt ti i njeh shum m mir se un, edhe pse n at mes ka njmend shok shum t mir, pastaj ksaj i fryn dikush. Posa u njohtova e thirra bacn dhe ia shpjegova se t kan keqkuptuar, sepse ti ke menduar pr klubet tjera legale etj. dhe e porosita q ta qetsoj ambientin dhe t mos lejoj njerz t ndryshm q t llomotisin edhe n t ardhmen. Strategjia n M. sht e mir dhe sigurisht se do t ket sukses, por m mir ndodh t shkoj n St. dhe at nga arsyeja e thjesht se njerzit aty kan shum m prvoj. Mendoj se pas daljes s ktij numri duhet ta org. nj manif. n Strasburg, pr kt mos i trego askujt, por shiko me at shokun t'ia bjm disi pr leje, kuptohet prmes atyre shqiptarve n F. Angazhohu n kt drejtim. N Bilefeld po m njofton Ganiu sot po u takokan me Bremenin dhe Klnin pr t'i rregulluar disa shtje. Thuaj Xh. (Xhavit Ramabajs-shn i red.) mos t nguten me foton e tiranit se mos po na keqkuptojn masat e pastaj mos pyet. Abdullah Prapashtica me t dy agjutantt e vet sht n Evrop, si duket n Belgjik, prandaj ai rasti i Dys. mund t ket edhe m pasoja sepse ata ve po prgjojn pr t futur n rastin e par pyka kudo q t munden. Ky numr i organit m ka lodhur shum, sidomos disa konture t Programit Politik q duhet t'i botojm me rastin e njvjetorit t themelimit t L. Letra po vin shum mos pyet hi. Nga t gjitha ant, por punime q duhen, shum pak. Interesant po jan t rrall njerzit q din ta prthekojn problemin ashtu dhe aty ku duhet. Kjo greva e fundit n Ramiz Sadik i ka dhn lufts shtytje t re. Pr t do t shkruaj, n t vrtet e kam shkruar komentin e Redaksis pr t, por edhe pr rekuiemin e Mahmutit n skenn politike jugosllave. E di q s'bn t merremi me gjra t vdekura por na kan ardhur disa letra nga Vajazani q na thon q t'i kamxhikosim edhe opingat e shkyera... Ti thua se nuk po shkruaj m shpesh etj. dije se nuk po kam koh, besom se ky kryeartikulli i tashm ma ka shkatrruar mlqin, sepse duhet t kemi kujdes e kah po shkojm, merre me mend duhet t jemi de jure autonomist e de fakto seperatist, pastaj jan edhe kundrshtart e shumt q po bjn presion edhe prmes letrash. Merre me mend prej Amerike ka ardhur nj pliko e n t foto e foto t kopjuara t Enver Hoxhs me Dushan Mugoshn, ashtu disa foto pa asnj fjal. Porosi kuptohej fare mir. T holla po na drgojn bukur mir, tash i kemi punuar nja 3000 kaseta n t cilat duhet t'i nxjerrim bukur do t holla e pastaj ta blejm disi nj shtypsh... t tr, pade t shohim se si po shkon puna njher. Me Kamberin po korrespondojm por rrall, besa edhe po vonohen letrat. 161

Shkruaji ti pak m shpesh. Tash duhet t kemi kujdes sepse KK nuk do t rrij kurr i qet, dhe pr mbar ai njeri s'do t mundohet kurr, Kt e tregoi praktika. T fala Ll. (Xhafer Shatri) 33. Letr Remzi Ademit, 9 maj 1983 (Xhafer Shatri pr Remzi Ademin) I dashur shok, na erdhi letra dhe trakti q qenka shprndar andej prej jush, prandaj t falemnderit pr interesimin. Sa i prket asaj se kush e ka shkruar dhe kush e ka shprndar, ne e dim, pr kt mos u shqetso aspak. Lidhur me porosin time pr ndonj informat pr Sh. P. a ke mundur t bjsh dika apo duhet t kujdesemi edhe nga an t tjera, po q se ti mendon se nuk ekziston mundsia ather m njohto menjher dhe nuk ka asgj t keqe. Prej shtpi a po merrni ndonj lajm qoft ti qoft shokt, ka po thon si jan andej? Rinia e atjeshme ka br udira, do t lexosh n numrin e fundit t ZK nj reportazh shum t mir pr ngjarjet m t reja n Lumthat. Organi do t'ju vie tash s shpejti, besoj t enjten. Qoft edhe pr vrejtjen m t vogl t lexuesve t lutem t m njohtosh. Ty dhe shokve t fala vllazrore Bacalok (Xhafer Shatri) Mrgim, 9 maj 1983 * * *

M 15 janar 1983, n Ludvigsburg, me iniciativn e Xhafer Shatrit u formua Qendra Ekzekutive (QE) nga pes antart e mposhtm, t cilt morn pseudonimet prkatse. Qendra Ekzekutive pushoi s vepruari m 3 mars 1984 n Gjenev, kur u vendos formimi i Komitetit Qendror, q n korrespondencn ton do t identifikohej me emrin "Dukagjini". Pseudonimet: -Iljazi = Ibrahim Kelmendi -Xhema= Xhafer Shatri -Plaku= Hasan Mala -Fahriu= Faridin Tafallari -Salihu= Xhafer Durmishi

34. Letr Qendrs Ekzekutive, 1 qershor 1983 Antarve t QE, 1 qershor 1983 Shok, dje e mora nj letr prej shokut Fehmi, ishte nj letr e mir dhe e sinqert, nj letr tamam shoqrore por edhe shqetsuese. N t shpreheshin mendimet lidhur me situatn n Dys., pr at se Iliazi kur e paska ditur se far njeriut sht H. ather pse e ka br dhndrr t atyre etj., pastaj sidomos pr Salihun, ai me t drejt e gjykon qndrimin e tij lidhur me rastin e Dyseldorfit, pr kt pun mbrm m thirri nj shok prej andej dhe u shpreh aq keq sa un kaher nuk jam ndodhur n pozit kaq t vshtir. 162

Gabimin e Salihut e kan shfrytzuar maksimalisht njerzit q kan folur n emr t Il. ka tregon se mosmarrveshjet e tyre t mparshme po reflektohen, madje edhe po marrin prmasa t palejueshme mu n kohn kur ne duhet t tregohemi sa m unik q t jet e mundur. Prej Salihut e kam marr nj letr, nj letr m se t uditshme, n t thot lidhur me nj element t ktushm destruktiv se "n masn m t madhe e urrej unitetin formal..." apo kshtu disi dhe, si edhe m par insiston t shihemi. Kuptohet se sht e domosdoshme t shihemi, por ja q s'po kemi edhe kushte: kemi qlluar larg, s'po kemi dokumente e besa as t holla, fundja ne jemi n luft dhe nuk mund t shihemi do dit: i kemi ndar detyrat njher dhe tash duhet t vazhdojm luftn, donjri sipas mundsive e aftsive. Un vet si e dini jam tepr i zn: t nxirret nj gazet pr 40 dit dhe t pretendohet q ajo t jet busull e 3 milion shqiptarve, kjo sht shum e vshtir, don me nj fjal shum pun. Fryt i asaj pune sht numri 3, pastaj po kam probleme edhe lidhur me futjen e tij brenda, sepse pr shkak t prvojs sa do modeste po m duhet t'i msoj njerzit se si t'ia bjm. Ksaj radhe kemi pasur sukses shum t madh n kt drejtim. Nj shtje tjetr sht edhe organiz. brenda, vetm koht e fundit kam kontaktuar me disa njerz q kan ardhur prej atje vetm pr kt pun e pr asgj tjetr. Edhe kjo po krkon shum pun e energji. Thjesht nganjher po e ndiej veten m tepr se t drmuar. Pra mu kto jan ato shkaqet q s'po m ln koh t'u ndihmoj edhe t tjerve, edhepse ata e kan m leht, kan m pak obligime. Ja pr shembull Il., si po shihet e ka shkelur me t dy kmbt betimin e dhn para shokve t vet dhe ka treguar pr ekzistimin e QE dhe madje edhe pr prgjegjsit q ka donjri prej nesh. Pr kt pun un kam fakte t padiskutueshme. Lidhur me kt un ia shkrova letrn e fundit por akoma nuk kam marr prgjegje. Kuptohet fajtori t vetmen mbrojtje e ka heshtjen. Keqprdorimet e tij kan shkuar edhe m larg. Ka njerz q shkruajn se Il., nuk i lejon (kuptohet n mnyr mjaft perfide) q t'i shkruajn ZK. sht shtja e t hollave t Zylb. fillimisht i krkoi 600 marka, m von 1100. Po pr t njjtin njeri puntort na shkruajn se t hollat q i kan mbledhur bashkrisht pr t'i drguar ndihma Kosovs, ai i ka harxhuar, sipas tij, n udhtime zyrtare n Bruksel etj. E pr shtje zyrtare ne kemi vendosur ta mbajm vetm nj njeri, sepse nuk kemi mundsi e jo pr tjetr. shtja e fotografis s Ti. e di se sht rritur, por un nuk mund ta di se ka e ka shtyr njeriun ton t thot gjra t tilla dhe aq m keq, si thot Fehmiu, t vazhdoj edhe tash me t njjtin avaz. Duke besuar n aftsit e S. un t gjitha propozimet e tij i kam marr si pun t kryera, ndrsa tash po shihet se ky shtjet organizative, ashtu si i kam shkruar n letr, i ka marr tejet administrativisht: prmes nj njeriu t njohtohesh pr t gjitha n nj rreth t caktuar dhe pastaj ka t thot ai... Xh., dhe F. jan tipa shum kontraverz, duhet t kemi kujdes, edhe nse kemi br ndonj lshim m par tash nuk bn t mashtrohemi. Jam i mendimit se duhet t'i hyjm riorganizimit t themelshm, t bjm seleksionimin e njerzve dhe t mos i japim askujt kompetenca t shumta, por ato t'i ndajm n disa shok t qarku p.sh. Ta kqyrim t kaluarn e njerzve, karakterin e tyre. Merreni me mend nga t gjith ata ZK q jan shitur n Dysel. ktu s'kan ardhur t holla fare. Pastaj organi nuk po shprndahet kurrsesi. S. tha se duhet ta organizojm kt m mir, por ai nuk ndrmori asgj n kt drejtim edhe pse ai sht prgjegjs pr kt, sepse vetm prmes organit mund t organizoj njerzit me t cilt duhet t punohet pastaj shum e shum. Un nuk e di se far takimesh dhe mendimesh t ndokujt na duhen kur e kemi plot njerz tokn, njerz q memzi presin t'ua shtrijm dorn. 163

N letrn e tij F. thot se e shqetsojn mosmarrveshjet e mia me S. Un nuk e di se pr far mosmarrveshjes sht fjala. Sa m prket mua un pr kt, pr bes, vetm tash po dgjoj. Lidhur me letrn e mparshme, q e prmenda kam menduar t'i shkruaj nj letr t rrast, por ai ashtu rrugve, s'dija ku t'ia drgoj, prandaj n nj bised telefonike ia thash at q mendoja. Letrat shumkuptimshe e t paqarta, ashtu krejtsisht t shkurta, madje pr shtje q un kam shprehur mendim njher e mir nuk qesin asgj n drit. Pr at individ (Sh.-Shaqir Shabanin-shn i red.) un ia kam analizuar punt dhe fushatn kundr tij nuk e kan nisur shokt tan por ai vet me sjelljet e tij aspak t mira madje shum t dyshimta. Tash ka shkruar aq larg sa po u del njerzve n rrug dhe po i krcnon me arm... ai njeri nuk i ka kputur kurr kontaktet me N. dhe aq m pak tash kur ai me kompani doln me nj manifest t till idiotesk. Meq sht puna kshtu, do t ishte mir q ta ngutni takimin e 3 qershorit pr t cilin m pat shkruar S. Ne duhet ta marrim nj qndrim, pra ta demaskojm apo jo, ta demaskojm haptas apo si. Kam prshtypjen se sidomos atje nuk po punohet fare me njerz. Nuk mjafton nj mbledhje, me njerz duhet t shihemi m shpesh. Ne nuk guxojm t'u besojm njerzve q nuk e meritojn besimin ton. Ja nj shembull: vitin e kaluar njfar tipi n St. Gallen s'bnte asgj, apo m shum keq se mir, dhe n munges t tjetrit apo t friksuar se mos po e dekonspirojm nj kuadr perspektiv e lnim ashtu. Kt vit shkoi atje H. (Haxhi Berisha) dhe ka br shum pun burri i bots pr shum pak koh... Kam shum pr t thn, por po propozoj q t shihemi sa m par. I. do t'i telefonoj disi sot, dhe me at rast mendoj t analizohen kto shtje: puna e gjertanishme, propozimi i shokve nga Tur. q ky aparat t shtohet n 25 veta (un s'e kam pranuar nj gj t till sepse nuk kemi kuadro, nuk i besohet detyra e madhe kujtdo, sepse pastaj mund t humbasim shum, mendo se duhet t'i kemi donjri nga dy ndihms, pa ditur ata pr QE dhe antart e saj.), formulimi i rregullores s puns s QE, formulimi i Statutit dhe plotsimi i Programit politik, shtja e mjeteve materiale (ka t drejt F. pr t hollat, ne do t vendosim prfundimisht pr kt pun si dhe pr at se kush ka t drejt t shpenzoj dhe pr ka,) shtja e antarsis, pse nuk po mblidhet antarsia, si t kursejm n t ardhmen edhe m shum, si ta zgjidhim shtjen e financimit, pse ZK nuk po shitet m shum, apo pse nuk po mblidhen m me sukses t hollat e tij, duke e shitur at ne mund t fitojm rreth 7000 franga, kjo nuk sht nj shum e vogl, si ta rregullojm n t ardhmen shtjen e udhheqjes npr lokalitete, si t'i prgatisim kuadrot sepse pa kuadro t forta ne s'mund t bjm asgj, ani sidomos tash kur duhet t'i kundrvihemi nj nxnsi t udbs i cili na ka luftuar dhe do t na luftoj edhe m me forc n t ardhmen, propozoj q ta hapim nj kurs pr kuadro, nj kurs t shkurt 4 ditor bile dhe ta organizojm n at mnyr q t prfshihen njerzit e t gjitha qendrave n Perndim, kuptohet ata m t besueshmit, mendoni q tash pr nj seleksionim t till. Ne disi do ta organizonim fjetjen, vendin e ligjratave, ushqimin etj., a do ta bjm m ndonj demonstrat (un i thash S. t kqyr prmes nj shokut pr nj leje, por ai nuk bri asgj, bile as q m ktheu prgjegje...) me nj fjal kemi shumka pr t diskutuar e vendosur. N t ardhmen mbledhjet do t mbahen me procesverbal t tr... ose edhe n trak magnetofoni. N t ardhmen mendoj se duhet ta zgjerojm QE m dy antar tjer, nj pr sigurim dhe tjetrin pr shtje ushtarake... por edhe pr kt do t bisedojm m von... shtjen e klubeve ne duhet ta rregullojm prmes bashksis s tyre me t ciln do t udhheqin njerzit tan m besnik dhe ta rregullojm shtjen e inventarit, pr kt S. na pat folur shum kaher por nuk ka asnj rezultat. N at far bashksie 164

mendoj se duhet t prfshihen t gjith shokt q jan aktivist po q n rrethet e tyre ndoshta nuk ka klub, por sall apo edhe od. Kjo sht e domosdoshme, sepse ndodh q t na kundrvihen pastaj me sindikatat e tyre kta budallenjt e flliqur. Mu pr kt sot m shum se kurr shtrohet shtja organizative si shum e rndsishme, prandaj edhe vendi i S duhet t jet n mesin e puntorve, t mos ler vend n Gj ku ka shqiptar q ai t mos e di se kush sa vlen. N Xhav. po ankohen njerzit se po ju flet me mburrje se si i ka 30 celula, se si vetm ai duhet ta shprndaj ZK etj... pastaj sht e vrtet se po flet me t madhe kundr I. Kjo gj duhet t ndrprehet, kjo nuk shkon m kshtu. ka jan t gjitha kto thashetheme, aty ku shkojn S apo I sht e pamundur t shptoj pa tym. Pasat edhe kur sht n pyetje shtja e Lvizjes, dreqi e marrt po Lvizja nuk sht els i art q i qel t gjitha dyert. Rreptsisht sht e ndaluar t manipulohet me emrin e saj, njeriut mund t'i imponohet dikujt si autoritet me pun, me sjellje e zgjuarsi e jo me emrin e Lvizjes n goj. Merreni me mend po m thot baca Zymer: kush sht ai q guxon t na przihet n punt tona. Ne s'e njohim Lvizjen nse ajo merr vendime t tilla dhe nse n emr t saj flasin njerz t till e gjra t tjera q jan edhe m t rnda t shkruhen. Poashtu edhe n Hamburg, ishin t dyt dhe ka ndreqn, asgj, ama asgj. Prap me t vjetrn, afroje njrin e largoje tjetrin, para njri-tjetrit "pajtohu", pas shpine 'sht nj e zez. Un thjesht po uditem. Dreqi e marrt m ka lodhur kjo shtja e dokumenteve, sepse tash po e shoh t rndsishme q organin ta botojm edhe rrall por t merremi me shtje organizative me m sukses. Atje n Gj. duhet t kemi pak njerz autoritativ e t besueshm prmes t cilve prfshihen masat. Ndrsa ktu t prqendrohen t gjitha forcat, sepse ka njerz sezonal dhe me mosh shum t re q mund t bjn shum pr shtjen ton. Kjo ktu jasht sht zhurm, puna bhet brenda, atje sht fronti kryesor. Ata m thirrn q t shkoj gjithsesi n Dys... dhe sikur ta kisha at dokument t djallit do t shkoja gjithsesi, sepse ndodh t shkoj Nu. ai ksi rastesh pret. Tash pr tash sht shum me rndsi q t mendojm se si ta demaskojm nj klan t till t keq e t poshtr q flet pr punt q s'i ka br fare me aq mburracakri. Po m vjen turp kur po m bie ndrmend se me far njerzish kam pasur pun. N nj letr q ma ka drguar Nuhiu e pash se ai s'sht hiq m i mir se ata, edhe pse letrn dukej se e ka shkruar Abd. Sipas t gjitha gjasave ata do ta lshojn s shpejti nj komunikat n t ciln Nu, n emr t LN do t "bashkohet" me PKMLSHJ... jam i sigurt se kshtu do t veproj. Mendoni edhe pr kt dhe veproni ju q jeni atje. Vendi i S tash ka qen n mesin e puntorve n St. e jo gjetk. Lidhur me at broshurn e tyre un e shkrova njfar Qarkoreje t shkurt q t'i njoftojm shokt, sepse sidomos kta ktu s'kan ditur asgj pr kt pun. Dhe pr kt un mbaj fajin. Xhema (Xhafer Shatri) 1 qershor 1983 (Faridin Tafallari, Dhimbje Krenare, Tiran 1998, faqe 168-171) 35. Letr n emr t Qendrs Ekzekutive, 7 qershor 1983 Antarve t QE T dashur shok, para dy ditsh kam pasur rastin t bisedoj me disa shok t Dyseldorfit dhe prej tyre jam informuar pr shum gjra me rndsi. ka sht kryesore atje Nuhiu me kompani nuk do t mund t'i fus hundt, e ksaj un iu kam frikuar jo pak, sepse ata s bashku me statutin e tyre po u ojn njerzve edhe letra n t cilat n emr t Komitetit Kryesues krkojn prej tyre q t'ia nisin organizimit t celulave dhe krejt kjo n emr t LRSHJ dhe t PK (ML) t Kosovs (Partis Komuniste Marksiste 165

Leniniste t Kosovs - shn i red.); Ve po e shprndajn edhe fletushkn e tyre me emrin simpatik "Puntort". Fletushkn e kam lexuar desha t them statutin, n t ka do gj, por pr t mir pothuaj asgj, ai ka pr qllim dezinformimin e njerzve, njoftimin e armikut me format organizative t puns dhe nj metod e papar e prepotencs (mendjemadhsis), pr kt shtje ne duhet t ndrmarrim dika duhet t diskutojm gjer e gjat dhe t ndrmarrim dika sa m par q t jet e mundur, njher pr njher sht shprndar nj takt q sht paraprgatitje pr demaskim. Natyrisht nse vazhdon kshtu kjo gjendje e nder, ather ata do t mund t bjn shumka kundr nesh, sidomos n Gjermani nuk sht puna hi mir... at dit ata shokt po m thon se na ka thn Musa Daka se ju nuk guxoni t shkoni atje, do t thot n Gjenev (sa i prket ksaj ardhjeje ju njoftoj se nj nat m ka thirr baca Zymer, ky s'e ka pasur numrin e telefonit tim dhe po m thot se a mund t shkoj te ai (ata). Un ia tregova punn se nuk kam asnj mundsi dhe u prpoqa t'ia sqaroj punn e fotos, se ai nuk sht ndonj qndrim i prgjithshm pr klubet, por shoku ua ka thn me qllim q t kqyrni dhe t mos i rrezikojm shum njerz, fliste me ton t lart dhe shihej se sht shum i mllefosur.... nj nat aty kah ora tre e gjysm pas mesit t nats, m telefonuan dhe m than se po nisemi. Thn t drejtn nuk arrita t flas me shum me ta por u frikova se mos sht n pyetje dika shum e madhe...) erdhn t nesrmen dhe po m tregojn se si M. Daka u paska thn se ju nuk duhet t shkoni pa e pyetur Xhavitin se ai qenka prgjegjs pr Gjermani (kuptohet ata e treguan edhe rastin e fotografis, mirpo pr kt ne do t bisedojm m gjersisht) kjo gj m brengosi shum, sepse kjo form e lufts, nse kjo mund t quhet luft sht e palejueshme. Lvizja sht nj organizat ilegale q nuk guxon t dekonspirohet para mass, duhet t shihet puna e saj e jo fjalt. Tamam puna sikur ne t dilnim dhe t tregonim prgjegjsit q kemi, kjo metod sht s teprmi e dmshme. Lvizja nuk sht nj shkop magjik q na i rregullon punt tona as qels-kallauz q na i hap t gjitha dyert, ne kurr nuk bn t flasim n emr t Lvizjes por me sjelljen ton, me aftsit tona duhet ta zbatojm n mas politikn e Lvizjes, se flasim n emr t Lvizjes ne mund t'i themi vetm shokut t organizuar, dhe nj takim me celuln, kuptohet sht krejtsisht i ndryshm me nj takim n masn e gjer. N kt drejtim duhet t merren masa t menjhershme prkatse dhe t mos prsriten kurr m gafe t tilla. Ai i Bremenit ka njoftuar kndej se Xh (Xhaviti) ka shkruar dhe i ka thn se un jam prgjegjs pr ktu, sepse punoj me 30 celula, prandaj Zrat e Kos. Ti jap un. N ann tjetr shkon nj tjetr, ai Faz. (Fazli Memaj) dhe i thot njeriut se jam kompetent t t pyes pse ti nuk je dika i knaqur... edhe nj rast tjetr edhe m flagrant me rastin e shfaqjes s koncertit n Dys. shkon Engjlli (Kolaneci, diplomat shqiptar n Vjen-shn i red.) dhe i merr Xh. Hyz dhe Faz. (Xhavit Ramabajn, Hyzri Rekn dhe Fazli Memajn-shn i red.) e u thot: ku sht Lvizja, keni kujdes se aty sht udba, mos u mashtroni, hapini syt dhe kshtu n kt kuptim... dika e pabesueshme dhe ata burrat e bots asnjri s'e kan njohtuar shokun me t cilin kan kontakt. far njerzish mund t jen ata kur prej tyre ka pasur q kan thn n mas se nuk kemi baz, Lvizja nuk ka ndonj baz t sigurt dhe kshtu n kt kuptim. Shtoja ksaj edhe rastin flagrant t Ilazit ather shihet se sa metod e dmshme pune sht kjo. Sot m shum se kurr po bindem se ne duhet t mbshtetemi n njerz t sigurt, sado pak qofshin ata, tre tre mjaftojn por ama t jen burra e shok. Me Ilazin mendoj se duhet ta lm kshtu njher t mos i bjm z fare, por ai njeri nuk guxon m kurr t jet aty ku e kemi zgjedhur, ai sht njeri i paprgjegjsi dhe gjer n fund i pabes. Un ia kam shkruar nj letr n kt drejtim pa ia potencuar 166

t gjitha kto drejtprsdrejti dhe nuk ka kthyer prgjegje, sepse fajtori kurr nuk ka guxim t flas, ai mbrohet me heshtjen, q do t thot se sht nj pranim faji. T tregohen prgjegjsit q i ka caktuar dikujt populli n nj luft ilegale dhe t dekonspiroj gjra pr t cilat shokt tan i ln veshkt e dhmbt n qeli burgjesh pa qel goj, ky sht nj gjest i papresedan tradhtie e mosprgjegjsie. sht edhe nj rast tjetr, shtja e Shaqs. N nj letr aspak shoqrore Salihu m thot se e urrej n masn m t madhe unitetin formal, dhe vazhdon pse nuk po ndalen thashethemet kundr Shaqs (Shaqir Shabanit-shn i red.). Dreqi e marrt po Shaqa i ka nxitur vet thashethemet me sjelljet e tij t poshtra udbeske, ai shkon dhe i thot njeriut shko dhe organizoje filan fistekun n Lvizje sikur L. t ishte kafene pastaj i mashtron dhe i frikson se do t'ua qes n Zrin e Kosovs, se ka kompetenca t mdha e ka po di un. Pr kt njeri un nuk dua t harxhoj fjal e koh, por po them se ky sht nj element destruktiv puna e t cilit nuk ka asgj t prbashkt me Lvizjen. Ai ose sht ambicioz i smur, ose njeri i udbs, dhe un m shum droj se ky sht i dyti. Tash po na dalin fakte se ai po u thot shokve n Gjermani q t ken kontakt vetm me Nuhiun... Pra puna ka shkuar larg. Ai njeri kurr s'i ka shkputur lidhjet me ish-padronin e vet. Disa her kam menduar t bisedoj me at horr... Koht e fundit kam qen shum i zn, kam pasur shum kontakte me shok t brendshm dhe besoj se ia kemi arritur t bjm shumka: atje do t shprndahen trakte e do t kryhen aksione vetm nga ana e LRSHJ dhe do t'ia arrijm q veprimet e flliqura t ktyre fraksionistve t evitojm n nj mas t madhe... por kjo do shum pun, tmerrsisht shum pun dhe nerva, prandaj do t ishte mir q me organizimin jasht t merreni t gjith m shum dhe sidomos Salihu q e ka prgjegjsi kryesore. Ai duhet t'i krijoj kuadrot tona t ardhshme dhe t gjith frenjt e organizimit t'i prqendroj n duart t veta, por kuptohet me nj pun dhe prgjegjsi n nivel me obligimin q ka. N bised telefonike me t mbrm po m thot s'kam t holla... ky nuk sht nj arsyetim binds, fundja t hollat pr knd i kemi, pr luftn e jo pr syt e zi. Sidomos n kt koh ai sht dashur t jet n mesin e puntorve n St. (Stuttgart) dhe ta rrokim punn prpara, sepse kemi t bjm me njerz qe s'kan fije burrrie, por q do t merren edhe me denoncime te armiku, pr kt jam i sigurt, por nse ne punojm, nse ne e qesim shpesh dhe kualitativ ZK ata nuk kan ka t bjn. Do t ishte mir q n kt drejtim t'i prqendrojm t gjitha forcat tona dhe ta lm n heshtje punn e tyre, kuptohet duke e qitur krejtsisht nn hije punn e tyre prarse e minuese, pra me pun. Pastaj lidhur me ta t'i sqarojm puntort sa m tepr jo vetm gojarisht dhe duke e prqendruar vmendjen n qllimet e tyre tamam armiqsore, e jo duke ndenjur nn hije, sepse ara pa i zhytur kmbt n dhe nuk mihet... Ka kuadro bile shum, por ne nuk po punojm sa duhet, po na mungojn ata militantt q s'u shihen kurr gjurmt por q u ushton puna, e Halimi duhet ta dini sht talent i intrigave dhe mashtrimit t njerzve, prandaj Salihu duhet ta ket parasysh kt dhe ta formuloj nj form t veant pr t'iu kundrvn. N kt drejtim t mendojm edhe ne si t'ia bjm. Natyrisht pa nj unitet mendimi e veprimi nuk do t kemi sukses. Mua s'm plqen ajo q para syve t luajm rolin e unitetit e pastaj kur t ftohet muhabeti t ndrrohet pllaka. Vet nga toni i biseds s Salihut mbrm un kam kuptuar shumka. Edhe pse nuk jam ithtar i mbledhjeve t shpeshta, kjo m detyron t insistoj pr nj takim t ngutshm. Ne i kemi marr detyrat, prandaj donjri prej nesh le t shkrihet pr realizimin e tyre, le t duket puna. Natyrisht takimet jan t frytshme dhe mse t 167

domosdoshme, por po e shihni edhe vet se n far kushtesh po veprojm, pa dokumente, pa mjete materiale t bollshme, pa status t sigurt, si n vend t huaj m. Vendin e Ilazit mendoj se duhet ta plotsojm, por pa e njohtuar njher prnjher, me t duhet t taktizojm sa m tepr q t jet e mundur.... Ju lutem t mendoni pr kto dhe t vendosni dika menjher. Pr shkak t largsis un dhe plaku mund t dalim deri kah Baseli, n mnyr q ta ndajm prgjysm rrugn e besa edhe shpenzimet. 7 qershor 1983 Xhema (Xhafer Shatri) 36. Letr Remzi Ademit, 10 qershor 1983 (Xhafer Shatri pr Remzi Ademin) I dashur shok, shkoi nj koh bukur e gjat q ne nuk komunikuam n mes veti, si je tash a po e ndien veten m mir, do t ishte me vend nse disi mund ta lsh duhanin, sepse ai t dmton shum me ata ithata t djallit. Pastaj t krkosh ca hapa q quhen Tagamet dhe t ushqehesh vetm me prodhime qumshti, jij i sigurt se n at rast pr nj koh fare t shkurt do t shrohesh. Familjen si e ke dhe a jan akoma andej? Po nga vendlindja a ke m ndonj lajm lidhur me at q biseduam ather prmes telefonit? Do t ishte shum mir q t'i sjellsh ndonjrin prej tyre kndej dhe t'i akordojm aksionet n tr Kosovn. Nse ne i arrijm ksaj ather kta far sharlatansh q kan dal me paavuren e tyre nuk do t ken as ndikimin m t vogl n Kosov. E sa pr ktu nse ne punojm sa duhet dhe si duhet as ktu s'do t ken mundsin m t vogl t ngulin dhmbin. Ne, mendoj nuk duhet t merremi me thashetheme, por t'i sqarojm puntort, t'ua tregojm se ku shpie nj veprimtari e till dhe ngado q t shkojm t prpiqemi e t bjm sa m shum miq e dashamir. Aktualisht shtrohet si detyr me shum rndsi q t'i vizitoni puntort, t mos leni kund shok apo t njohur pa e vizituar dhe pa e prekur menurisht se n far pozitash qndron ai, natyrisht duke br prpjekje pr t'i zbuluar punktet dhe njerzit e N. me shok, pra t veprojm ashtu si po veprojn ata dhe t'i lm nj dit fare ashtu si peshkun n zall. Pra t'i mundim me pun e aktivitet revolucionar. Sidomos aty n od e keni nj mundsi t madhe t'i grumbulloni puntort dhe t bni seleksionimin e tyre, t punoni me ta ngadal e me durim, t'i sqaroni, por ama edhe ta mbani konspiracionin n mnyr q N. me kompani t mos mund t'ua dij se ku i keni kmbt as kokn. Nse ka ndonj gj t re n at drejtimin ton t lutem m njohto menjher. Ti, familja dhe shokt pranoni prshndetjet e mia revolucionare 10 qershor 1983 Bacaloku (Xhafer Shatri) 37. Qarkore n emr t Redaksis s Zrit t Kosovs, qershor 1983 Qarkore interne lidhur me rastin e ish-PKMLSHJ - Koht e fundit ka nisur t shprndahet npr Gjermani nj broshur me titull: Platforma Politike, Programi dhe Statuti i OS (organizats sindikale) Bashkimi i Puntorve t Kosovs. N kto 40 e sa faqe ka gjithka, prandaj ksaj radhe s'po e analizojm fare prmbajtjen e saj, le ta bj kt vet lexuesi, por po e analizojm at ka i parapriu ksaj: N vitin 1981 n Kosov pr her nisi t flitet pr PKMLSHJ (Partia 168

Komuniste Marksiste-Leniniste e Shqiptarve n Jugosllavi), ajo nisi ta nxjerr organin e vet n dhjetra kopje me titull "Revolucioni", njher tjetr Zrin e Atdheut, kjo e fundit sht shprndar shum pak, kshtu q nuk dihet pr t, ndrsa "Revolucioni" sht m i njohur nga ajo se te lexuesi i pjekur q ka qen n dijeni t organizimit ilegal n Kosov, ka ln prshtypje me prepotencn e pashembullt t njrit prej numrave t tij, n t cilin autort e tij pohojn se gjoja ata qenkan ata q i kan organizuar demonstratat e 81, dhe se pr kt sukses kryetari dhe sekretari gjeneral e kan shpallur veten heronj t popullit. Kto gjra i kan indinjuar s teprmi sidomos njerzit q kan vepruar n ilegalitet t thell gati me dekada, por kurr s'kan nxjerr z, ata e kan ln t tregoj puna e tyre; kjo q tham, niveli i ult intelektual i shkrimeve t tyre, fjalori i konferencave jugosllave bn q te shum njerz t fitohet prshtypja se kjo sht vepr e UDB-s, n t vrtet autori i shkrimeve ka punuar n SPB. Kt organizat n nj mas e ka popullarizuar edhe regjimi duke shkruar pr t n kohn kur ata krkonin me pish njri pr t'ia hudhur fajin pr Pranvern e 81, sepse ishte qndrim i organizata tjera ilegale q nj shprthim i till n opinion t paraqitet si vepr spontane e popullit pavarsisht nga ajo se kush ka kontribuar n at drejtim, sepse kjo do t ishte shum m akuzuese pr armikun. Ve ksaj kjo org. n fjal e ka prdor me sukses luftn psikologjike, t gjitha shkrimet e veta s pari ua ka drgua organeve krahinore, kuptohet duke i ngjitur vetes emra t mdhenj e fjal q me asnj rast s'i ka prcjell pun prkatse. Kjo metod sht treguar e suksesshme sepse e ka popullarizuar kt organ. N t vrtet kjo organizat ka qen, sikundr q edhe sht vepr e nj grupi t ngusht familjar daj, nip, daj etj. Pr her t par n Kosov kta kan lshuar n "prdorim" nj form t vjetruar organizative, t kohs s Leninit apo t tipit t sotm t Perndimit, do t thot celulat dhjetshe, gj q pr realitetin kosovar kjo sht treguar si shum e pasuksesshme, madje edhe e rrezikshme. N kt form organizimi nuk ka pasur asfar seleksionimi t njerzve dhe t prfitimi i simpatis s tyre, si po msojm koht e fundit, sht prdor me t madhe shantazhi n kt stil: je i rrezikuar prej policis, un punoj n UDB, ndaj e di mir, pra eja t t strehojm, dhe njmend i kan strehuar njerzit viktim e ksaj forme pune jan profesort q u dnuan n procesin e fundit politik n Prishtin. Ata, pa qen fare, jan dnuar si njerz t organizuar. Nj parantez. N prag t vrasjes tragjike t shokve tan Jusufit e Bardhoshit (kan qen si dihet antar t ish Lvizjes nacionallirimtare...) dhe Zeqs (antar i ishOrganizats Marksiste-Leniniste...) jan zhvilluar bisedime pr bashkim. Bisedimet kan qen t suksesshme dhe sipas t gjitha gjasave natn e vrasjes ka ardhur gjer te bashkimi. Kto organizata kan vepruar n mrgim sidomos dhe gjithmon i kan koordinuar aksionet, jan ndihmuar n mes veti me t madhe, ky sht nj fakt i padiskutueshm. Pas rnies s tyre n popull u krijua nj indinjim i pakufishm e mjerisht edhe nj huti e palejueshme... N Kosov u bn burgosje t mdha. Nga t gjitha organizatat u burgosn shum njerz, shum t tjerve iu desht tia msyjn mrgimit, ndr ta edhe udhheqsi i PKMLSHJ. N mrgim jan zhvilluar bisedime n mes tij dhe shokve t ish LN... ka ardhur te bashkimi, gjegjsisht formimi i LRSHJ, jo LRSSHJ. Prkundr ksaj nuk sht zhvilluar kurrfar aktiviteti, kjo ka mbetur anonime, shtje e tre-katr njerzve. N maj, m 14 e 15 maj jan zhvilluar bisedime edhe me prfaqsues t ish OMLK. Ka ardhur gjer tek bashkimi gjegjsisht formimi i LRSHJ. Pr kt ekzistojn dokumente. N bisedime kan qen dy prfaqsues t organizatave t mparshme, si prfaqsues t organizatave t tyre. Kur ka ardhur te botimi i komunikats, prfaqsuesi i ish-OMLK-s ka insistuar q ajo t prpunohet pak, por n esenc t mbetet e njjta, dhe i ka br ndonj 169

plotsim, ashtu si qe vendosur, dhe e ka drguar n botim, mirpo prfaqsuesi i ishPK... ka insistuar n q n komunikat t futet pasusi se prijse ideore e Lvizjes do t jet Partia Komuniste, gj q n fillim tingllonte fare padajllzisht... Njeriu kur t bashkohet me dikend t luftoj pr t njjtin qllim aty s'ka asnj vend dyshimi, dhe thn t drejtn sikur t mos ishte prfaqsuesi i LN... kjo do t bhej, mirpo ai duke i njohur mir ua hetoi qllimin, dhe kuptohet doli komunikata q thot se LRSH sht nj organizat unike e operative... U zgjodhn organet e prkohshme udhheqse, por n mbledhjet e tyre mungonte prf. i PK... ai insistonte rregullisht q t flasim vetm n katr sy... Fillimi si do fillim nuk na mundsonte takime t shpeshta nism t letrkmbejm. Shoku i PK nuk prgjigjej n letra, m von njri prej tyre shtroi n nj letr t gjat propozime t shumta q dukeshin t papranueshme, ndr t tjera insistonte t formohen organizata t brendshme si Fronti demokratik, organizata e gruas, e pionierve etj. gj q pr realitetin kosovar kjo sht e pamundur: n nj shtet totalitar t tipit m fashist t'i shkaprderdhsh njerzit kjo sht vetvrasje. N t tjera kushte ka vepruar PKSH, ajo e ka pasur malin... ndrsa Kosov sht krejt dika tjetr. N kto shkresa kemi dhn prgjegje t qarta dhe kemi shprehur mendimet tona. Kemi insistuar pr nj takim, sepse e pam se ve ia kan nisur t'i prajn radht tona, t organizojn edhe njerzit e organizuar, duke u shrbyer me shpifje dhe dinakri krijuan konfuzion t madh sidomos n rrethin e Shtutgardit. Kjo reflektohej keq te puntort. U prpoqm t bisedojm bashkarisht pr kto probleme, por u iknin takimeve. Njher udhtuam me mija kilometra pr t'u takuar, por ai burri i bots i iku takimit, vet shoku i tij m i ngusht ikjen e tij e moj si tradhti... Ky rast pati pasoja t mdha. Hern e dyt i shkruam letr urgjente q t propozojn se ku po shihemi dhe kur, bile morm prsipr q t udhtojm 5000 kilometra, me rreziqe t shumta, por prgjegje morm vetm pas dy muajsh, kuptohet prgjegje negative. Shkruanin her pas her, nuk kthenin prgjegje, apo m mir, shrbeheshin me arsyetime q s'ishin gj tjetr vese gnjeshtra fare t paskrupullta. Duke e par se do gj sht e kot edhe ne e ndrprem letrkmbimin aty kah viti i ri duke thn se kur t bhen gati le t shkruajn n ZK e ne do t'u japim prgjegje. At dit e sot nuk kemi marr letr. Gjersa marrdhniet nuk ishin aq t ftohura ata e shprndan nj trakt disafaqesh me konglomerat idesh, por n t kishte edhe gjra t mira. Pr shprndarjen e ktij trakti kemi marr vesh pasi q na ka ra n dor. Disa her kan premtuar se do t shkruajn pr ZK, kt e kan br shum rrall dhe punimet kan qen krejtsisht t dobta, fare t paprpunuara. Kan premtuar se do t drgojn informata pr nj dshmor t ri, Afrim Abazin kt s'e kan br kurr. N nj letr t mparshme kur autorit t ktyre rreshtave i propozuan ta bjn "kryetar" t L. dhe kur ky propozim u injorua, si duket i humbn t gjitha shpresat se do t mund t luajn me emrin e Lvizjes, t cils, duhet t themi, duke keqprdor sinqeritetin ton ia imputuan emrin me ndajshtimin LR(S)SHJ, sepse n dokumentet e bashkimit prmendet vetm LRSHJ, asgj tjetr. Ktu sht shkaku pse edhe sot e tutje n ZK prdoret vetm n nj vend LRSSHJ (Lvizja pr Republikn Socialiste Shqiptare n J.). N kt letr-informuese sht vshtir q pr nj koh fare t shkurt t prfshihen t gjitha ato q na shtyn t bashkohemi, pastaj ato marrdhniet ngreh e mos e kput q pr ne kan qen tortur, minimi i radhve nga brenda, intrigat e ndryshme, mossinqeriteti total, dshira e smur pr dominim etj. kan qen arsenal i tyre i prditshm n marrdhnie me ne. Pr hir t unitetit ne jemi treguar s teprmi tolerant, apo pr t thn m mir oportunist. Me ta sht dashur ta shkpusim q n fillim. Me njerzit q nga hija e vet nuk e shohin interesin e lufts e t popullit, ne s'na lidh asgj. Kjo broshur m tepr sht nj konglomerat budallqesh se sharlatanrie t pashoqe. Autort (i) i saj nuk e njeh apo 170

thn m mir se njeh fare realitetin e sotm, apo thn ndoshta nuk do ta njoh. Nisur nga kjo q n biseda verbale dhe n mbledhje t ndryshme duhet t plotsohet edhe me shembuj m t freskt e m t imt, tash pr tash shtrohet si detyr q t gjith antart e LRSHJ ta analizojn kt broshur dhe t shprehin mendimin pr t, pa kurrfar mrie ose inati personal. Ne qllimisht s'po e bjm kt, sepse na nevojitet mendimi i t gjith shokve e pastaj nga ato do t marrim nj vendim. Nj gj sht e qart: ky sht nj fraksion q mund ta dmtoj, por kurr ta ndal hovin e Lvizjes. Kta jan njerz q nuk kan ndikim n mas, ata i frikohen takimit me t, nuk kan kurrfar aftsie intelektuale pr t shkruar dika t mir, apo aftsi organizative q ta dmtojn armikun ashtu si e krkon populli sot dhe kushtet ekzistuese. sht dshmuar se jan mendjemdhenj t smur, njerz n t cilt nuk mund t mbshtetemi kurr, dhe s'mund t shohim asgj t mir. Sikur t ishin shok, ata kan mundur t kontribuojn, sepse udhheqsi i tyre ka punuar n erdhen e armikut dhe ka mundur t na informoj e msoj pr shum gjra. Ka ndodhur krejtsisht e kundrta. Mjerisht puna ka shkuar edhe m larg, ka fakte se po na i denoncojn njerzit e tyre shokt tan m t mir. Sidomos kjo po na dmton shum. sht edhe nj e keqe tjetr: ekziston dyshimi i themelshm se n mesin e njerzve t tyre ka edhe njerz q punojn pr armikun, fundja t gjitha veprimet e tyre ojn uj atje... ku s'duhet. Por megjithat ne nuk guxojm t jemi shpirtngusht dhe t'i kualifikojm si armiq e tradhtar, pavarsisht se puna e tyre sht kok e kmb e till. Lidhur me kt nga shokt tan krkohet q gjithsesi ta studiojn kt broshur dhe sa m par t'i shprehin mendimet e veta. Gjat leximit ta analizojn s bashku do rresht dhe t vin vet n prfundime t drejta. Duam ta dim poashtu se a mendojn shokt t'i demaskojm apo jo, t'i luftojm haptas dhe ta bindim popullin se kush jan e ka duan apo ta lm pr nj koh se si po zhvillohet situata. Por nj gj duhet ta kemi parasysh, kta njerz mbjellin hutime e dezorientim te masat dhe kjo sht shum e dmshme, sepse komprometohet emri i Lvizjes, e ata do t vazhdojn t veprojn edhe n t ardhmen n emrin e saj, sepse ky sht paravani m i mir prmes t cilit ata i fshehin budallallqet e veta. Ky sht i vetmi shkak q na shtyn t merremi me ta, prndryshe ata jan fare t parndsishm. Do t mund t ishin t rrezikshm vetm nse lidhen me ndonj shrbim t huaj informativ, sidomos me at bullgar, si ka propozuar shefi i tyre njher, por e kemi kundrshtuar, mu pr kt duhet t jemi shum e shum vigjilent, t'i sqarojm masat, sepse ata kan pr qllim t fusin konfuzion dhe n emr t saj t verbojn Lvizjen. T aktivizohemi t gjith n zbulimin e njerzve q e shprndajn kt manifest t budallallkut dhe t'i sqarojm puntort, por pa hyr n detaje t marrdhnieve tona me ta. Ata duhet t'i luftojm me pun t prditshme dhe jo me thashetheme. Presim mendim t menjhershm Redaksia e Zrit t Kosovs (Xhafer Shatri) (Faridin Tafallari, Dhimbje Krenare, Tiran 1998, faqe 208-212) 38. Letr Sabri Novosells, ver 1983 (Xhafer Shatri pr Sabri Novoselln, ver 1983) Tungjatjeta shok Mrgim, pas pritjes se do t vin shokt e pastaj do t t shkruaj gjersisht edhe pr prshtypjet e takimit me ta e pash se nuk ka gj n at drejtim, prandaj vendosa t t shkruaj shkurtimisht, sepse jam duke punuar n numrin 6 t ZK. 171

Lidhur me njerzit q kan ardhur prej atje nuk kam se ka t t them. Disa flasin shum mir, madje kan dgjuar prej njerzve kompetent se p.sh. ZK ka artikuj q as n ZP nuk jan botuar ndonjher, pra shumica flasin kshtu. M von na vie nj shok dhe na informon shum m gjersisht, po megjithat fiton njeriu prshtypjen kah e dgjon at kristalizim thashethemesh se atje (n Shqipri-shn i Sabri Novosells) dika nuk sht n rregull, ka nuk e di, por dika sht n pyetje. Studentt kosovar e kan krkuar t'ua lejojn leximin e ZK, kan pranuar. Si duket vetm pasi q i kan shkruar KQ. Ka njerz q i kan porositur disa q t mos dgjojn asknd, q ne t ndalemi vetm n krkesa t ngushta, pra KR e asgj tjetr. Natyrisht ne nuk mund t'i injorojm as t'i kqyrim me indiferenc 500 000 vllezr tant n Maqedoni kah masakrohen e shprngulen do dit. Kt sht dashur ta dij edhe nj kalama, pastaj nj gj do t ishte nj gabim historik pr nj organizat patriotike. Me nj fjal le t thot kush ka t doj, politika e Lvizjes sht e drejt. Ndodh q ksaj t'i fryej edhe njfar Engjlli i Vj. (Engjll Kolaneci, diplomat i Shqipris n Vjen-shn i red.) q sht msuar m par t mvrej e kthjell kndej e tash pasi q e ka par q nuk po ia var kush, prpiqet t na luftoj me metoda kaq t poshtra. Por sjelljet e tyre t bjn t kuptosh se ata duan zhurm e jo pun. Ne nuk jemi pr zhurm dhe natyrisht ata e kan par kt fare mir. Tufanin kur t shprndahen tash kto dit 1200 ZK n Kosov ia ndien tr Ballkani e m s shumti ata. (ata=Vllau i madh. Me kt nuk kam mund me e kuptuar ka ka dasht me thn. ZK po u shprndajka kundr Vllaut apo kundr Jug. - shn i Sabri Novosells). Kto dit i kan bler 100 autobus n Shkup... Pak m tutje sht konsullati i T. ku si n dit tregu shtyhen shqiptart e shkret pr t'i rregulluar dokumentet pr t marr rrugn q nuk ka kthim.. Pra fjaln e kam prap pr Shkupin. Lidhur me gjykimin e udbashve atje nuk m shkruat pak m gjersisht, sepse duhet ta shkruajm nj artikull interesant n kt tem, pra a kan shkruar gazetat gj dhe pastaj ne t thirremi n to gj q do t kishte efekt shum m t madh. Prgjegjen q ia kishit kthyer Nuhiut ishte shum e mir. Merre me mend se ka m shkruan, thot se "Puntort" i nxjerr LNKVSHJ. far provokatori i poshtr. Po ua kthejm do dit njerzit kundr tyre. Ata sido q ta marrsh jan t vdekur. Lidhur me njeriun q t shkrova n letrn e fundit t lutem m informo menjher sepse tash na vjen nj kurir i sigurt apo ndoshta edhe shoku kompetent pr at pun. Dhe le t kontaktoj n ka ardhur nj njeri. Me t duhet pasur kujdes, po frikoj mos po bhet ndonj ngutje sepse njerzit brenda po duan t nguten e neve nuk na konvenon nj ngutje e till. Punt duhet t shkojn ngadal por sigurt. Kam prshtypjen se tash s shpejti do t ket atje burgosje masovike, sepse jan liruar t gjitha burgjet. Ama t gjitha. Jam pr ata q t zgjerohen radht por ngadal, duke i pasur ne kndej jasht, prej nga nuk mund t marrin asknd ta fusin n rrym emrat e t gjith lidhjeve t reja, n mnyr q t mos mund ta zhdukin apo dmtojn rnd organizimin. Ne kemi arritur gjer m tash ta mbulojm tr territorin gati, por mungonte kordinator i fort, tash edhe kjo shtje sht rregulluar... Njerzit po jan t rinj e t paprvoj. Kurr nuk ka pasur vullnet m t madh por edhe prvoj m pak gati kurr jo. Pra si ta kam thn, ma drgo emrin e njeriut n t cilin ti e ke besimin e plot ama njeri t prvojshm n mnyr q t mos e rrezikojm shokun, sepse nj kuadr i till ka vler t madhe. Pra le t njihen njerzit n zjarrin e lufts, ajo i lidh e i elnikos edhe m shum. At dit t thirra n telefon sepse ktu te un thirrnin or e ast dhe m pyetnin pr emrin dhe adresn tnde, por un qllimisht nuk ua jipja sepse thash mos ke harruar 172

far dokumenti aty e po kundrprpiqen t m mashtrojn. Adresn e shokve n Australi nse nuk ua kam drguar m par sht kjo: Komiteti i LRSHJ "Bajram Curri" PO Box 36, Hastings, Vic. 3915, Australia Me kta do gj sht n rregull, kta jan burra e gjysm. Adresa e shokut ton n Amerik sht jo aq e sigurt, sepse e ka ndrruar vendin por shkruaj n kt adres: X. Kabash PO Box 7197, Flushing, N.Y. 11352. USA N Amerik sht m vshtir t veprohet. Po kan shum probleme. Ata n Australi m njohin si Bardhyl, ndrsa n Amerik si Daja nga Zv. Do t ishte mir q kur t keni koh t shkruani komente pr kto dy Radio t cilat emitojn vetm gjra t ZK. Njerzit q i udhheqin jan krejtsisht tant. Adresat: Gjergj Kalaj, (shum njeri i mir), 125 Goldner Aveny, Pontiac Mi. 48054 USA dhe: Zani i Malsis 315 E 68 st. N.Y. 10021, New York USA Mundsisht komentet i shtypni n makin dhe kujdesuni q rregullisht t'i furnizoni t dy palt. Ne pr bes nuk po kemi koh. T njjtin koment shtypeni n dy kopje dhe ua drgoni t dy palve. Do t ishte mir q ta marrsh vet prsipr kt pun. Por ama bile dy her n muaj t shkruani pr ngjarjet aktuale n Kosov. Po me Naimin nuk m shkrove se ka u b, ai nuk u lajmrua fare, dreqi e marrt jam br merak, disa dit m kan humbur gati kot n ankthin e pritjes. Do t ishte mir sikur t vendosej n S. Atje do t kishte kushte t mrekullueshme pr pun dhe un do t lirohesha shum q t kushtohem orga. pak m tepr. Ne po na mungojn orga. e fort, asi q bjn shpell ku t'i mshojn. Si t thash edhe at dit n tel, mendoj se ne duhet q tri vjet t'i bim me gjoks, dhe me se t mundemi, sepse po q se e lm hekurin t ftohet droj se do t shkoj koh e gjat pr ta skuqur prap... (Xhafer Shatri) 39. Letr Remzi Ademit, 7 korrik 1983 (Xhafer Shatri pr Remzi Ademin) I dashur shok, po t shkruaj fare shkurtimisht, t gjitha kto falenderime po t'i drgoj me lutje q n t ardhmen t'ua japsh vet atyre q kan kontribuar apo q do t kontribuojn n dhnien e ndihmave pr Kosovn. Prshndetje vllazrore B... (B=Bacaloku=Xhafer Shatri) 7 korrik 1983 40. Letr Qendrs Ekzekutive, 26 korrik 1983 T dashur shok, po ju shkruaj shkurt. N broshurn pr shprnguljet nuk ia nisa akoma, sepse po m duhet t punoj n nxjerrjen e organit pr muajin gusht, sepse si ka nisur ne duhet t prqendrohemi vetm ktu tash pr tash. Referatin q S. (Xhafer Durmishi) e lexoj at dit mendoj se tash pr tash duhet ta fotokopjojm ashtu si sht dhe ta lshojm n lexim vetm n radht m t ngushta, pra te njerzit q ata mund ta kuptojn drejt. E lexova gazetn e atyre burrave, nuk sht n nivel t duhur, ajo nuk e ka at lngun e nevojshm dhe si po shihet s'do ta ket kurr, sepse nse dika nuk shkruhet me zemr ai s'e trheq asknd. 173

M s keqi na ka mbetur puna n rrethin e Frankfurtit, sepse atje ka shum element t mir dhe duhet q S. gjithsesi t shkoj te Ahmeti e t bisedoj me t gjersisht, sepse jan atje disa azileros q do t mund ta ndihmonin luftn shum, e nse bien n duart e atyre injorantve ather mund t dezorientohen shum. Ma merr mendja se ju t dy e madje edhe Hafizi, meq keni pasur shum pun me ta, ta formoni nj raport plan se si t'iu kundrvihemi, t'i zbulojm planet e tyre, t'i zbulojm njerzit ku ata i kan punktet e veta dhe t'i luftojm me t gjitha forcat, n mnyr q kur ta botojm demaskimin ather t mos gjejn askund mbrojtje as mbshtetje. Me Shaqn ka biseduar K. ia ka dorzuar disa gjra bukur t rndsishme. Do t bisedojm m von, por ky njeri ka br nj kthes t madhe, ka e ka shtyr n kt sht vshtir t dihet, por at mbrmjen e demaskimit ktu atyre t Shq. u ka br prshtypje t thell demaskimi, e ndoshta edhe Sh sht informuar pr kt. Sidoqoft edhe un do t bisedoj me t, ndrsa ju priteni gjithnj mir. Ndodh q t vie tash edhe te ju, nse ai e sheh se si sht puna dhe sht pr pun natyrisht se do t'ia japim mundsit q ta tregoj veten. Me H. sht puna n rregull, ai ka arritur nj sukses t madh n grumbullimin e njerzve atje, por duhet t'i ndihmojm q t'i organizoj. ka u b me ata shokt e Italis, shkuan n Belgjik apo jo. Do t ishte mir q me ata njerz t mos i shkpusim lidhjet, sepse nj shkputje sado e vogl pastaj po na dmton shum, ta marrim si shembull rastin e Agronit, t cilin e ka kthyer ai far Hyseni. Pr kt ne tashm kemi fakte t gjalla. Merrni poashtu hetime edhe pr njerzit q ua merr mendja se duhet t jen t Shaqs dhe si po sillen ata, n mnyr q ta kontrollojm prmes tyre se sa sht i sinqert. N bisedn e fundit K. m tha se dukej mjaft i sinqert, por dreq merre vesh punn kur pr nj shtje po t hyn dyshimi n shpirt. Lidhur me aktivitetin ton, n t ardhmen sht e domosdoshme q ne t'i shkruajm njri tjetrit rregullisht dhe sa m gjersisht n mnyr q t mos na krijohen zbraztira si m par, prndryshe mos pyet. Po e prsris, tash na ka mbetur m s keqi Frankfurti e Manhajmi, prandaj t'i gjejm shokt tan edhe aty dhe t mos u lm askund mbshtetje. Si duke AP ka shkuar n Holand dhe do t vendoset sipas t gjitha gjasave atj. Ne edhe atje duhet t'ia zbulojm bazat e tij, por sidoqoft m i rrezikshmi prej tyre mbetet Nuhiu, t cilin n t ardhmen duhet ta prcjellim edhe m me ngulm. Duhet ta prgatitni nj njeri q i afrohet dhe e fiton besimin e tij. Po me ata studentt q biseduam si u b a jan akoma aty dhe kur do t shkojn n shtpi. Kijeni parasysh se ata jan aq t vlefshm sa nuk mund t maten me asgj. Pr kontaktet tuaja me ta nuk guxon t merret vesh shum dhe natyrisht se nuk bn t rrin haptas me ju, sepse t gjith ne jemi t prcjellur e besa edhe t fotografuar. Edhe pr kt numr t gazets ka material shum interesant. Besoj se do t dal shum e mir, pade t shohim njher. Prshndetje revolucionare Xhema (Xhafer Shatri) 26 korrik 1983 41. Letr Remzi Ademit, 27 korrik 1983 (Xhafer Shatri pr Remzi Ademin) I dashur shok, po t shkruaj fare shkurt. Vendi ku ti jeton e militon tash pr tash sht ndr vendet kyqe t frontit, prandaj duhet t'i bjsh syt katr e t shkosh n mesin e njerzve kudo, t rrish me ta, t bisedosh dhe t mos i dij as djalli se ku i ke kmbt, rri dhe bisedo edhe me Sahitin edhe me Hasanin, dhe pr do bised me ta m shkruaj 174

menjher gjersisht dhe kuptohet njohtoi shokt automatikisht, por jo t gjith, sepse po dalin fjalt pastaj dhe roli yt mund t bie n uj. N bised me ta kije parasysh se ata jan njerz q kan rn n nj rrjet shum t rrezikshm dhe sot edhe po t prpiqesh t'ua shpjegosh nuk t kuptojn pa u dal dehja. Nuk do t shkoj shum e ata dhe shum t tjer do ta kuptojn se jan viktima t nj ambiciozi t smur. Pra tr aktivitetin tnd prqendroje aty ku je, nse ta merr mendja se duhet t vie ndonj shok tjetr pr ndihm bisedo me Sk. dhe me shok t tjer e ne duhet t bjm dika q ta ndihmojm aktivitetin atje. Kaq. Prshndetje revolucionare B (B=Bacaloku=Xhafer Shatri) Mrgim, 27 korrik 1983 42. Letr Qendrs Ekzekutive, 31 korrik 1983 Shokve t QE T dashur shok, po ju shkruaj fare shkurtimisht dhe po ju njohtoj me sa vijon: Situata brenda po ashprsohet, para sa kohe jugosllavt kan luajtur rolin se gjoja n Gllogovc po presin edhe nj desant nga Shqipria! Forcat ushtarake tashm nj koh t gjat jan vendosur dhe nuk ka lvizje t tyre. Lidhur me kt ekzistojn mendime t ndryshme, njri prej tyre sht ky, se n rast kryengritjeje t armatosur, do t thot se ata po presin se edhe me ne do t prsritet rasti e 72 n Kroaci, ather ta bjn t vetn duke e masakruar popullin e paarmatosur n njrn an dhe n ann tjetr t qllojn t prgatitur ne rast ndrhyrjeje nga ana e Sh. Disponimi i popullit sht i till sa nuk mund t merret me mend, njmend i jan harxhuar t gjitha rezervat e friks. Traktet kundr tradhtis jan shprndar me t madhe, sidomos n Prishtin e Ferizaj dhe n fshatrat e komuns s Gjilanit e Kamenics. T trimruar nga nj disponim i till i popullit kuislingt, tash m me guxim po i kundrvihen presionit t Serbis, kt m s miri e vrtetn intervista e I. Bajrs dhn Zrit t Rinis. Lidhur me situatn ushtarake n kufi sidomos kam edhe disa informata t rndsishme q nuk bn ta ngarkoj letrn. Pr propozimin e Il. q buletini t quhet Kosova, un pajtohem plotsisht. Pr botimin e drams s Jusufit, nuk kam mundur t bje asgj tash pr tash, ve prgatitjes s nj parathnie t shkurt, sepse po na duhet ta botojm ZK tash n gusht, kjo m'u duk m e rndsishme. N traktin kam punuar pak, por at duhet rregulluar pr n fund t shtatorit. Lidhur me traktin il. (ilazi-Ibrahim Kelmendi-shn i red.) do t ishte mir q atje n Suedi ta gjej n post emrtuesin telefonik t Jugosllavis q sht i tri n nj libr dhe t na e drgoj menjher. Fehmiu duhet ta ngarkoj nj shok q nga nj ZK t'ua drgoj rregullisht Komitetit Krahinor, t gjitha komiteteve komunale t Kosovs, Bujanocit, Ulqinit, Tetovs, Shkupit, Dibrs, Kumanovs, Plavs, Preshevs etj. pastaj Biblioteks Universitare n Prishtin, Institutit Albanologjik etj. N kto adresa duhet t drgohen t gjitha botimet tona. Dika do t bjn edhe shokt nga brenda, por edhe ne nga jasht duhet t'i bombardojm ata qelbanik. Kam biseduar me nj shok nga brenda. Ne duhet t bjm edhe shum m shum, ne duhet t mendojm nat e dit se si ta ndihmojm luftn brenda dhe t mos lejojm q nj disponim i till t mos prcillet edhe me pun prkatse. Pritet q t vie nj shok nga T., t cilit ia kam nxjerr biletn ktu, pr shkak t vizs. Sigurisht se duhet t vendosim se ka t bjm me grupin e ktyre udbasho-patriotve. Letrn 175

prgjegje shokve n T. mjerisht kam harruar ta fotokopjoj, por po ju njohtoj se sht nj letr fare e shkurt dhe prmban m shum vendimet q jan marr at dit. Pr Bashksin e Klubeve gjer tash kan ardhur tri propozime. Por tash duhet t mendojm edhe pr Br. prej atje ma merr mendja se duhet t caktohet ai puntori q quhet Sabit, ose Qamili, dhe kt le ta merr prsipr il. ta rregulloj. Do t ishte m mir t jet puntori, pra Sabiti, sepse sht njeri shum besnik dhe nuk mund t thot dikush se sht azileros. Pr Mynhen le ta caktoj apo rregulloj disi S. Letrn prej F. me ato informatat e ka marr, t holla akoma, posa t vin do t veproj sipas porosive. Frankfurti na ka mbetur shum keq. Atje dhe n Manhajm duhet t intensifikohet aktiviteti. Po punohet n vnien e themeleve t shrbimit ton informativ. Propozoni edhe ju njerzit q do t mund t kontribuonin n ket drejtim. Brenda sht zgjeruar puna shum mir, sikur t kisha koh t merrem m shum me kt pun, besoj se do t'i komenzonim t gjitha humbjet e gjertanishme t shokve t burgosur. Lvizja sht popullarizuar shum dhe pr t'u inkuadruar n t jan t interesuara t gjitha forcat vitale t popullit ton. Do t ishte mir q n kt drejtim edhe ju ta jepni kontributin tuaj. Letrn po e shkruaj pr s shpejti, ndaj mos ma merrni pr keq pr lshimin e kaq shum gabimeve. sht e domosdoshme q bile njher n jav t letrkmbejm n mes veti. Nj mbrmje kam biseduar me Shaqn. Gjat biseds me t kam menduar shum se sa e vshtir sht lufta e jon, sepse ne DUHET T NDRKOJM KALA EDHE ME GUR Q JAN EDHE GRANIT EDHE BALT NJHERIT. Ai njeri nuk sht aspak i sinqert, ai njeri (kam prshtypjen) ka bashkpunuar gjer tani me fraksionistt, e ndoshta edhe tash sht n shrbim t tyre, sidoqoft duhet q S dhe F t bisedojn me t gjersisht dhe t'ia kpusin q ai t kontaktoj me K. (Kadri Abdullahun-shn i red.) dhe vetm me t, sepse ai sht i vetmi njeri q ka toleranc t pakufishme dhe sht do dit n kontakt me njerz me t cilt rri Shaqa. Ai m thirri edhe n shtpi dhe m erdhi keq q t mos i shkoj brenda. I kishte dy fmij shum t mir dhe nj grua shum bujare. Ia bra me dije qart se ne jemi n dijeni se AP dhe sidomos Nuhiu po thirren n veprimtarin e tij, se po llogarisin n t, se shoku i tyre ka qen te ky etj. Ky i ka dorzuar 30 numra t "pun.", ndoshta e ka br me qllim. Sidoqoft pasi bisedova me t, edhe ashtu qesh mjaft i lodhur, u ndava prej tij me prshtypjen se kam pir uj t turbullt. Ndoshta po mashtrohem dhe do t ishte mir t mashtrohem n kso diagnozash. Sidoqoft ai m tha se do t shkoj n Gjer. kah i 15 gusht dhe drejt e te F. Prandaj sht e domosdoshme q S t bisedoj me t dhe ta detyrojn q njerzit me t cilt ai e ka njohtuar N. t mos i lejoj m q t bhen vegla qorre t AP. Aq m par kur mu kta njerz jan br vegla t tyre t bindura. Ilazi do t ishte mir t marr informata m t hollsishme pr at far Sokol Zeqirajn e Brukselit, dhe t na njohtoj pak m gjersisht, por natyrisht pr informata t tilla t tregoj nj "mosinteresim" te ata q pyet... Kam nj informat lidhur me at njeri, ndaj do t dshiroja ta verifikoj. Ilazi do t ishte mir q t na informoj lidhur me at propozimin q ishte pr deponimin e t hollave n ndonj dyqan atje apo gjetk... E kam shkruar edhe n at shkresn-rregulloren e QE se ne duhet t mbshtetemi vetm e vetm n forcat tona e n asknd tjetr dhe n kt Ilazi disi reagoi, po shfrytzoj nga rasti ta pyes edhe kshtu, e n knd t mbshtetemi ather ne, vall punt q mund t'i bjm ne t presim t na i bj dikush? Kurrsesi. NE DUHET T MBSHTETEMI VETM N KRQELEN TON, dhe n kt shtje t mendojm m seriozisht, sepse pa mjete materiale nuk ohet lufta prpara. Sidomos 176

njerzit brenda po krkojn teknik pa t ciln nuk do t mund ta zhvillojn at q pritet prej tyre e nj teknik e till sht shum e shtrenjt, pastaj duhet t prgatitemi edhe pr dimrat e gjat q po vien, sepse ne do t livadhisim npr Evrop vetm gjer sa t jet nevoja, asnj sekond m shum, dhe kur t hym atje sigurisht se nuk do t hyjm pr t luajtur dansing. N Jugosllavi mund t pritet do gj, aty n asgj nuk sht i sigurt njeriu, prandaj nuk guxojm t na befasoj dika nesr e pas nesr pr t thn goliate, ah s'e kemi ditur. Pas ktij numri t organit do ta prpunoj at pr shprnguljet, besoj se do t dal nj broshur mjaft e mir, ndrsa tani pr tani si material nuk sht as prafrsisht i prpunuar, mu pr kt edhe nuk po ia drgoj Ilazit. Dramn e Sokolit do ta prgatisim menjher pas prfundimit t nr. 5. Punimin e Ilazit pr buletinin e mora, por nuk ishte gjithaq i prpunuar, un do ta redaktoj dhe do ta botojm, por sht m se e nevojshme q donjri prej nesh q merremi me shkrime ta kemi parasysh nj shtje: asnj shkrim nuk mund t jet kualitativ po q se ai q ka marr mundimin t shkruaj nuk e l n at shkrim nj pjes t jets s tij, mu pr kt shkrimi sht tortur mbi t gjitha torturat. Sa i prket M. ma merr mendja se ai duhet t angazhohet atje n veri pr shtje org. dhe pr kt le t merren vesh n mes veti Il. Sa dhe Muh. Ai njeri nuk bn t rrij anash. E thash edhe m par, n t ardhmen ne duhet q bile njher n jav t'i shkruajm njri tjetrit, po kshtu letra t prgjithshme ku ndrinformohemi pr shtje t ndryshme nga aktiviteti yn. N munges takimesh t rregullta kjo paraqitet si domosdoshmri. Letrat duhet t jen t gjata, desha t them t plota dhe informuese. Prshndetje revolucionare Xh. (Xhafer Shatri) Zvicr 31 korrik 1983 Ata fraksionistt po thirren n PPSH. Haptas po thon se e kan prkrahjen e shokve t Vjens. (Faqja e par e ksaj letre, nga gjithsejt dy, sht botuar n librin e Faridin Tafallari, Dhimbje Krenare, Tiran 1998, faqe 207-208) 43. Letr Xhafer Durmishit, gusht 1983 Shok Salih, pare e mora letrn tnde. Po t prgjigjem shkurt, sepse tash po punoj n organ, i cili duhet t dal n kt muaj. Kryeartikulli do ta ket nj pr at se si e shohim ne shqiptart Shqiprin. Artikulli pr Fazliun kishte me qen shum m i mir edhe fotoja ishte shum e mir, por un kam pritur material pr t q t na vie tash, bile nj shok m lajmroi se do t na e nisin, tash nuk e di se kur do t vie. Pra material burimor e ndodh edhe ndonj foto tjetr, por nj artikull i till m i mir do t ishte sigurisht me rastin e 20 vjetorit t rnies s tij, apo ndoshta edhe me rastin e 28 Nntorit? Sa i prket Gjurekoviqit, pajtohem lidhur me at q ti shkruan, por sht e nevojshme t shkruajm, pavarsisht se ka mund t thot AP. Ne duhet t shkruajm n kt aspekt q me nj shkrim t till ta demaskojm udbn e Jugosllavin pa kurrfar lavdatash pr t vrarin, sepse ata kan shkruar pr shokt tan dhe do t ishte dobsi po q se ne heshtim pr nj krim t till monstruoz, merre me mend pasi e kishin vrar, e kishin prdhosur e sakatosur me sopat! Nj lajm i till do ta komprometonte shum Jugosllavin te lexuesi shqiptar. 177

Po ta drgoj kt statut-program q e ka br Hy. pr Bashksin e Klubeve. T lutem prpunoje mir e mir shtoji ato idet q kishe dhe prpiqu q ato t'i jetsojm. Hamburgu e ka propozuar Ali Ademin, Dyseldorfi, kryetarin, ti kqyr me Mynhen, pr ktu nuk ka problem do ta rregullojm at shtje. Besoj se pr Sent Gallen do t jet Haxhiu ndrsa punt le t'i marr n dor Fehmiu, sepse sht m afr teje dhe vepron sipas asaj q ta kshillosh ti. Sidoqoft ti mendo se kush duhet t jet n at kryesi. Mehmet Bala m ka treguar se si ka qen te Sahiti, ky njeri nuk sht i keq, s pakut nuk duket. Ky e ka drguar nj letr demaskuese kundr frak. (fraksionit t Abdullah Prapashtics-shn i red.) Prshndetje revolucionare Xh. (Xhafer Shatri) (gusht 1983-shn i red.) Drgoja Mrgimit at kopjet e referatit tnd sepse ai sht punim i fort se si duhet demaskuar horrat! 44. Letr QE, apo n emr t Qendrs Ekzekutive, 31 gusht 1983 QE, T dashur shok, si po shihet ne nuk po u prmbahemi vendimeve tona, pra letrkmbimi nuk po sht i rregullt. Ne nuk po ndrinformohemi n mes veti, kjo nuk shkon m kshtu. Ju lutem mos t ndodh m q nj letr e shokut sado e vogl apo sado e parndsishme t mbetet pa prgjegje prkatse. Kjo le t mbetet vrejtja e fundit. Lidhur me makinat q thot Ilazi n letrn e tij t fundit do t ishte mir q ai t kqyr dhe t gjej aparat shumzues q punon me ofset, pra n pllaka llamarine, t jet i formatit A3, le t kqyr dhe le ta gjej sa m t vogl q t jet e mundur, sepse ka edhe t till dhe mendoj se nuk duhet t jet aq shtrenjt. Natyrisht njerzve q e blejn nuk bn t'u themi se pr ku duhet... pajtohem me at se fotokopjuesi sht i shtrenjt n do aspekt dhe tejet i komplikuar, sidoqoft duhet t gjendet nj zgjidhje bile s shpejti. Kjo sht e domosdoshme. Un pata dgjuar se Hafizi e ka gjetur nj aparat bukur interesant shumzues, u fol se do ta fus brenda etj. por nuk doli asgj nga ajo, ky q prmenda, Naimi etj. mua po m befasojn shum, un nuk po mund ta marr me mend se si mund t'i thon vetes t organizuar kta burra t bots. Kshtu nuk shkohet m, Salihu duhet t ndrmarr masa t letrkmbej me ta dhe me kdo q mundet t vr kontakt, sepse letrat jan nj form shum e prshtatshme e mobilizimit t njerzve: i shpreh mendimet tua e mbyll, e drgon me mija kilometra dhe e merr nj lexues e hap ngadal ndoshta pa vetdije se po e hap nj bomb q do t shprthej para syve t tij, gj q sht e vrtet, sepse sht e pamundur q nj letr, mendimet e shprehura n te, t mos ia plagojn bile nj ik ndrgjegjen. Merreni me mend p.sh. H. (Haxhi Berishn-shn i red.) sht n rrethin e San Galls, ka arritur t afroj nj vistr t tr njerzish sidomos nga Tetova, mirpo ata njerz tash duhen organizuar. NE DUHET T'I PRGATISIM USHTART TAN, KUDO DUHET FORMUAR QELULAT TONA AMA KUDO, sht koha e fundit t veprohet n kt drejtim, kudo, sepse praktika po tregon se njeriu i organizuar po ka disiplin m t madhe poashtu edhe prgjegjsi. Njeriun e paorganizuar nuk mund ta futsh me nj thirrje telefoni n zjarr t lufts ka nuk do t thot se nuk do t jet e nevojshme bile s shpejti ndoshta, sepse kur ngjarjet zn t rrokullisen ather ne nuk dim se si mund t ndalen ato. Poashtu duhet t vepron edhe Ilazi, poashtu duhet t veproj edhe Muhameti atje ku ai mund t arrij. Kudo duhet t'i formojm vatrat e liris. Njerzit e paorganizuar jan nj lukuni spontansh q nxehen e ftohen saora. Ne nuk na 178

nevojiten njerz t till. Me qelulat e posaformuara duhet t kontaktohet bile njher n dy jav. Ekziston nj punim lidhur me kt shtje dhe meq nuk kemi ndonj m komplet ather le t veprohet sipas tij. SHT KOHA E FUNDIT Q TA FORMOJM NJ DISIPLIN N RADHT TONA, TA FORMOJM NJ RREJT T QELIKT CELULASH Q NUK DO T KET FORC N BOT TA THEJ, DREQI E MARRT PO KA KUSHTE IDEALE PR KT SHTJE, MERRE ME MEND I ORGANIZON NJERZIT, MBAN TAKIME META DHE NUK KE AS M T VOGLN FRIK SE MOS PO T VIE UDBA DHE TA Z DERN... Pra duhet t'i shfrytzojm kto kushte ideale. Pse t mos organizoj njerzit atje ku sht Ilazi? Kndej po veprohet n kt drejtim por jo sa duhet, bile as prafrsisht. N T ARDHMEN NE NUK GUXOJM T MBSHTETEMI N NJERZ T PAORGANIZUAR, T'U JAPIM NJERZVE BESIMIN E PASTAJ T SHOHIM SE SA JAN T DENJ PR TE, NATYRISHT NUK JAM PR KUANTITET, POR PR CILSI. Merreni me mend tash jan grumbulluar e tr lukunia e mrgats kundr nesh, me kuqk e me maqk dhe po i organizojn njerzit edhe me libreza! sht e domosdoshme q t formohen komitetet e vendit, apo do t thosha prgjegjsit e caktuar pr nj regjion dhe ata le t bhen barts kryesor t aktivitetit pr at krah. Ndryshe nuk shkon shok! Njerzit nga brenda po presin prej nesh shum. Ma merr mendja se duhet ta bjm edhe ne njfar diferencimi n radht tona, kush sht pr luftn me mish e me shpirt le t dihet dhe le t dihen edhe ata q nuk jan. Besimi t'u falet vetm atyre q e meritojn, t'i shoshisim njerzit dhe t mos kemi pun me lloj lloj tipash t Nuhiut. Kt t shtun e kemi marr nj telegram prej shokve t AP n Redaksi. Krkojn takim burrat e bots. Telefonojn te Kadriu dhe ky u thot se nuk di ku sht ai shoku prandaj telefononi m von, pr kt qllim Plaku (Hasan Mala-shn i red.) erdhi n Gjenev q t mos thon se ne po i ikim takimit, fundja ne nuk i kemi borgj askujt e aq m pak atyre qelbanikve. Mu pr kt Plaku i telefonoj Hasan Veselajt, vegls qorre t tyre, i tha se po i pres tr ditn n Gjenev... Ata m von telefonojn te Ka (Kadri Abdullahu-shn i red.) ky u thot na jepni nj numr telefoni (ata lajmroheshin kinse nga Zvicra dhe ktu, si e dini do kabin e ka numrin...) e un po u v n kontakt me shokt, sepse ata tash nuk mund t vin ktu jan me qinda kilometra larg. E mbylln telefonin dhe pastaj thrrasin prap, duke i thn a erdhn ata shokt, thjesht hajgare... Ky u kthen mosni bre burra, po ne u morm vesh, ma jepni numrin e telefonit dhe un po u v n kontakt me ta... ata e mbyllin prap duke i thn do t'ju shkruajm dhe kshtu n kt stil... T nesrmen e thirra un H. Veselajn dhe i thash mos bni hjagare prmes telefonit me njerz se nuk u ka hije (Njher m par po Kadriut kur ky e ka pyetur se prej nga po lajmroheni i ka thn n mes Gjenevs e Cyrihut...) nse jeni pr bisedime thuaj Abdullahut kur t duash mund t takohemi n cilindo qytet t Zvicrs, vetm njohtom nj jav m par n adres t ZK dhe ia mbylla telefonin. Menjher pastaj ka thirr ai far Hasani dhe s'ka ln gj pa i thn shoqes s tij, sepse Kadriu s'ka qen aty. (Kjo duhet t mbetet n mes nesh). Pra ata duan takim, n t vrtet duan kinse jan pr bisedime por takimit i frikohen si gjarpri shpats. Ne duhet ta ruajm gjakftohtsin... Lidhur me vizitat e bashkatdhetarve n Shqipri, un nuk jam i informuar aspak, por sidoqoft ajo shoqja e shokut ton, pra po mendoj se fjala sht pr Su. ka folur sigurisht duke qen e painformuar pr gjendjen e sotme ktu. Pastaj ata njerz q po vijn prej andej po sjellin lloj lloj fjalsh, vetm t prmendet rasti i Jahirit vitin e kaluar. N nuk duhet t'u kushtojm rndsi ktyre gjrave, por njkohsisht duhet t bjm prpjekje q lshimet e lajthitjet e mparshme t mos na dalin tash si vampir 179

prej andej kah s'e presim, sepse na pengojn n punt tona. Thashethemet jan murrjela q pengojn punn. Pr shumka mendoj se duhet ta informojm Su. dhe kt m s miri mund ta bj Salihu, ani sidomos pr shtjen e Nuhiut. "Ndrkoh, n mnyr t trthort mora lajmin se n fillim t dhjetor 1982, n Gjenev do t mbahej nj demonstrat. Ish-shokt e idealit nuk e kishin par t arsyeshme t m njoftonin as pr demonstratn, e as pr mnyrn dhe kohn e udhtimit. Mora rrugn i vetmuar. Udhtova me tren. Arrita n vendin e caktuar ku do t mbahej demonstrata. Pasi i prgzova shokt e Gjenevs, Ejup Ahmetin dhe Elfi Agushin, pr organizimin e mir t demonstrats, ata m takuan me Xhafer Shatrin, t cilit i krkova bashkpunim... edhe pse m premtoi me fjal t sinqerta, mjerisht me kt takim prfundoi edhe bashkpunimi yn!" (Nuhi Sylejmani, Vrasja e trefisht, Prishtin 2010, f.54) Kt qelbanik e strpleh duhet demaskuar me t gjitha forcat dhe me t gjitha mjetet. Tash nuk po e zgjas m shum, sepse edhe ashtu nuk po kam koh, por po e prfundoj duke u porositur t gjithve q t mendoni gjat e gjat se a keni njerz t sigurt brenda, t cilve ne mund t'u drgojm materiale, t gjejm baza pr nevoja t ndryshme dhe t'i organizojm etj. Lidhur me kt do t ishte mir t veprohet m sistematikisht, sepse njerzit e "mi" nuk keni pasur mundsi t'i njihni ju dhe kshtu reciprokisht.... Prshndetje revolucionare Xhema (Xhafer Shatri) 31 gusht 1983 Sa pr slloganin q propozon Ilazi mendoj se ne e dim se nn petkun e nj Lvizje autonomiste qndron nj organizat nacionallirimtare n kuptimin e mirfillt t ksaj fjale, por edhe nse prdoret nuk ka asgj t keqe. Do t ishte mir q t krkojm edhe ndonj sllogan m t prshtatshm. Shoku nga T. nuk erdhi. Por sot e kishte drguar nj letr ku thot se duhet t bjm dika pr njohjen e L. n bot. Lidhur me kt shtje ne kemi biseduar disa her dhe m n fund pat mbetur q n t gjitha shtetet t prpiqemi t na njohin, pra t gjith aty ku jemi. Ne nga ana jon kemi biseduar me nj sindikat dhe ata na kan premtuar ndihm, por ka mbetur t bisedojm edhe me nj avokat. Shoku nga T. (Turqia-Sabri Novosella-shn i red.) krkon q Il. (Ilazi-Ibrahim Kelmendi-shn i red.) t shkoj atje pr konsultime n kt pik, por ma merr mendja se nj konsultim i till mund t bhet edhe prmes letrave, prandaj t mos hargjojm shum, sepse qndrojm shum keq materialisht. Duhet t kursejm e t kursejm. Kaq... (Shn i Xhafer Durmishit: Kjo letr m erdhi m 23 prill 2012) 45. Letr n emr t Qendrs Ekzekutive, shtator 1983 Shokve t QE, e mora nj letr prej Ilazit dhe menjher po prgjigjem n t, poashtu e kam marr nj letr edhe prej Fehmiut, kryesisht lidhur me at q un kam parashtruar n letrat e fundit... N letrn e Ilazit ishte nj keqkuptim i madh sa i prket termit "t mbshtetemi vetm n forcat tona"... S pari pr rregulloren: Si e dini un pata mbetur ta formuloj nj rregullore q n takimin e par, por kt e bra me vones dhe at q e 180

pata prpiluar n takimin e fundit nuk mundm ta analizojm apo thn m mir edhe harruam pr shkak t punve t shumta, dhe sigurisht edhe pr shkak t lodhjes sime t madhe, gj q nuk sht dashur t bhet ai lshim, ajo rregullore sht dashur t lshohet n diskutim gj q do t bhet, por tash s'm qlloi ktu q ta shumzoi dhe t'ua drgoi t gjithve nga nj... dhe n t un pata shkruar, kur ishte fjala pr shtjen materiale q ne t mbshtetemi vetm n forcat tona, duke pasur parasysh se ne jemi pjes e pandashme e Lvizjes, dhe kur e kam thn at kam menduar n Lvizjen si trsi e jo ne t pest, q natyrisht pa Lvizjen do t ishim pes individ e asgj tjetr, fundja far kapaciteti (ksaj radhe vetm ekonomik) mund t paraqesim ne t pest, tre t papun dhe dy t tjer me rroga t puntorve fizik q kan nj mori fmijsh pr t'i mbajtur... Pra kam menduar n Lvizjen gj q kuptohet vetvetiu, sepse, si e dini ne mbshtetemi n ndihmat q japin puntort e shkret q robtohen e shfrytzohen si mos m keq, dhe se gjendja e tyre sht aq ... e pashpres kur dihet pr papunsin katastrofike n Perndim dhe natyrisht shum prej tyre do t'i ndjekin, si ia kan nisur n Gjermani dhe si kan vepruar gjithnj n Zv. E pastaj si t'ia bjm ne. Ku t mbshtetemi? Lufta jon sht e gjat dhe mos harroni se shtypja e prditshme e bn t vetn, ajo i lodh njerzit i drobit pr do dit nga pak... Pra mu pr kt duhet t mbshtetemi n forcat tona, ne na duhet mjete t mdha materiale, e atyre q do t vin tash s shpejti do t'u duhen edhe m shum, prandaj ne duhet t bjm do gj q ta sigurojm nj baz solide materiale, pra t gjejm mnyr q edhe n kooperim me tjert, t na dal do dit na dika, sepse ndihmat jan shum t vogla, ato jan tmerrsisht t vogla, shok... Mungon organizimi do t thoshim, natyrisht se mungon, por ne nuk po mund t arrijm kudo, prndryshe jan minimum 70 000 mrgimtar shqiptar, pa llogaritur mrgatn... dhe vetm nga nj mark n muaj po ta jepnin mjafton, por ne nuk po kemi mundsi q t arrijm te t gjith, e dikund ndoshta edhe po e teprojm... Ka shok q nuk po e paguajn antarsin fare (ta marrim p.sh., celuln Arbria, q nuk sht vetmja...). Ndihma mund t japin njerzit e paorganizuar, prndryshe t organizuarit duhet ta japin antarsin dhe n kt drejtim ne duhet t jemi edhe m t kujdesshm n t ardhmen... Sidomos botimet dhe aktiviteti brenda po krkojn shpenzime t mdha... Tash organi botohet n 6000 cop, ndrsa nuk shiten prej tij as 1000... Kur thot Ilazi se nuk bn t dihet se me t holla t puntorve do t hapim ekonomi, natyrisht nj gj e till nuk guxon t dihet fare prej askujt, fundja ne duhet t msohemi prfundimisht q t mos na i di askush kmbt. Po shkojn njerzit dhe po flasin n emr t L., thot Ilazi. T gjith e dim se me emrin e Lvizjes po manipulohet dhe kjo gj do t bhet edhe n t ardhmen, por njerzit e till do t demaskohen me t gjitha mjetet bile. Po ktij avazi i bie edhe Sadik Tolaj, letrat e t cilit i lexova me vmendje... Kur sht n pyetje ky njeri m duhet t them kt: kam dgjuar fjal t mira dhe t kqija pr kt njeri. N mrgim preferohet t njollosen njerzit dhe ne nuk guxojm t bhemi kurr burizan thashethemesh. Absolutisht, por n mes veti duhet t'i analizojm mir e mir njerzit ... ...pravi se tosho, apo izigrava budalu, pra mbarohet shum naiv dhe pyet pr gjra t cilat ai i di m mir se ne. Po ai njeri e ka fakultetin, ju lutem. Por n letrat e tij un kam vrejtur rregullisht se ai prpiqet t dij pr shkalln e unitetit n mes nesh, pr at se n kt moment ka sht m e rndsishme pr ne. do letr e tij sht prplot grepa n dukje t par, t maskuar fare mir me kureshtjen e njeriut t padjallzuar, q do t di esencn e neve q bota mendon se jemi "bog i batina". Si ky, si Reshati shkruajn shpesh dhe gjithnj t njjtat pyetje. Vall paska nevoj t'i mbajm ligjrat qoft njrit qoft tjetrit pr unitet atje? Po ata e din fare 181

mir se ka duhet t bjn, prandaj mu pr kt un po u shkruaj tash, po ju shkruan tjetr kush. Vetm n dy letrat e tij q m'i drgoi Ilazi un kuptova shumka, se ka po do ai njeri: ai sht jetikisht i interesuar t mas shkalln e unitetit ton. Qllimi i letrave t tij sht ky. Ma merr mendja Ilazi duhet t merret me ata njerz atje, por le t'i hap syt shum, sepse ai sht terreni m i rrezikshm pr ne. Jemi n gjurm t disa gjrave q un kurr s'kam mundur t'i marr me mend. N letrat q do t'ia drgoj Ilazi ST duhet t'i thot se Ujkani nuk sht kndej pr nj koh bukur t gjat, le t ma heq qafe dhe le t prpiqet q ta ruaj unitetin n mes pleqve q u intereson m shum emri i tyre dhe n mes t rinjve q ka do gj n mesin e tyre. Sikur t ishte ai q duhet Sadiku, athua do t kishte nevoj t'i thuhet shkruaj pr ZK? Po t shkruaj pr Diellin si gjeti koh vall? Edhe kur sht n pyetje prgatitja teknike e organit, natyrisht se un nuk kam qllimin m t vogl ta monopolizoj punn n ZK, por thjesht n munges kuadrosh po m duhet t'i qorroj syt n lektorimin e shumfisht t gabimeve, sepse nuk po ka njerz q meritojn t'u falet nj besim i till pa qen t provuar mir e mir, sepse nesr ta bn si Nuhiu. Prgatitja grafike e teknike e org. pr mua sht tortur, por ja q po duhet gjersa t vihen n vij edhe disa gjra... Kuptohet se ka shok q po m ndihmojn dhe gjersa t prgatiten se duhet ata m duhet t'i grah kshtu. Te njerzit ton po m mundon shum mungesa e ndjenjs s prgjegjsis, nuk mrziten fort pr lshimet, nuk mrziten fort pr kohn q humbin kot s koti e jeta shkon, ndrsa punt mbesin. LOJA NUK DUHET VAZHDUAR "Ndrkoh, n mnyr t trthort mora lajmin se n fillim t dhjetor 1982, n Gjenev do t mbahej nj demonstrat. Ish-shokt e idealit nuk e kishin par t arsyeshme t m njoftonin as pr demonstratn, e as pr mnyrn dhe kohn e udhtimit. Mora rrugn i vetmuar. Udhtova me tren. Arrita n vendin e caktuar ku do t mbahej demonstrata. Pasi i prgzova shokt e Gjenevs, Ejup Ahmetin dhe Elfi Agushin, pr organizimin e mir t demonstrats, ata m takuan me Xhafer Shatrin, t cilit i krkova bashkpunim... edhe pse m premtoi me fjal t sinqerta, mjerisht me kt takim prfundoi edhe bashkpunimi yn!" (Nuhi Sylejmani, Vrasja e trefisht, Prishtin 2010, f.54) LOJA DUHET VAZHDUAR Me Nuhiun po "letrkmbejm". Po na drgon letra q po ia dikton AP (Abdullah Prapashtica-shn i red.) Prmes tyre po prpiqet me tr qenien e vet ta kuptoj se ka e kemi ndrmend t ndrmarrim. Natyrisht, s'ka mundur t blej asgj dhe tash e ka qitur viin (t gjitha letrat e tij jan shum provokative) dhe po thot hi m pak se "Puntort" po i qet ish-LNKVSHJ! Po krkon takim me "prfaqsuesit e OMLK-s" (Po e prsris, kt po e bj me keqardhje, q t mos ndodh ndonjher t dal dika nga letrkmbimi yn...). Do t'ia kthej nj prgjegje dhe do t'i them merri dy shokt e tu, pra Sk. (Sknderin=Xhafer Durmishin-shn i red.) dhe shokun n Turqi, dhe eja t bisedojm... Pra loja duhet vazhduar... ata duhet t'i trheqim pr gjuhe ngadal ngadal. Natyrisht pa ia prmendur kurr "Puntort" ose fraksionin. Zotriun e tij, udbashin AP 182

duhet ta lm le t'i lpij kockat... Pr informimin q thot Ilazi edhe un pajtohem, pra shkurt t distancohemi nga ta, por, po q se ata do t drdllisin, gj q sigurisht do ta bjn, besomni po pritoj shum t ulem e t shkruaj pr ata. Ata do t gzoheshin nj popullarizimi t till. Injoranca e "njeriut" nuk ka kufij. Pr at se ku po thirren edhe n PPSH, natyrisht kudo, sidomos n ata t Vjens. Duhet t presim edhe nj koh e pastaj shohim e bjm. Ata duhet t'i mbysim me pun, me organ t fort dhe me botime e shkrime t forta n ZK. Frikohem se nj polemik me ta do t ishte nnmim i madh pr ne. Ata duhet t'i ndshkojm me mosprfilljen. Kjo i qet prej taktit. Prshndetje revolucionare Xhema (Xhafer Shatri) (shtator 1983-shn i red.) (Shnim i Xhafer Durmishit: Kjo letr m ra n dor pr her t par m 23 prill 2012; Nntitujt "Loja nuk duhet vazhduar" dhe "Loja duhet vazhduar jan t vendosur prej meje.) 46. Letr n emr t Qendrs Ekzekutive, tetor 1983 t dashur shok, me pak vones po prpiqem t shkruaj lidhur me letrn e fundit t shokut Ilaz, nuk po zgjatem edhe gjithaq sepse edhe ashtu po kam shum pun. Letra sht e gjern dhe informuese, por disi kam prshtypjen se vuan nga ajo shtro e mos mbulo, pra vlojn propozimet nga t gjitha ant, por n realizimin e tyre nuk bhet asgj. Sa i prket Programit t Lvizjes do ta rregullojm kt shtje, por sht e nevojshme q edhe Ilazi vet t'i jap propozimet e tij pr Programin ashtu si e ka br Salihu, pastaj t bisedoj edhe me Muhametin q edhe ai t thot fjaln e tij. Kndej do ta angazhoj edhe nj shok, ndrsa shokt brenda jan t informuar dhe dika kan br n kt drejtim. shtja e Programit Politik si dhe e Statutit do t rregullohet menjher, besoj n muajin e ardhshm. At do ta botojm n shum ekzemplar dhe do ta shprndajm sa m shum q t jet e mundur. Propozimet e veta Ilazi le t'i drgoj kah 25 tetor, s bashku me t Muhametit... Pastaj edhe pr nj shtje tjetr duhet t shprehem ktu. sht interesant se as Ilazi as Salihu nuk shprehin kurr as mendimin e vetm se si t'ia bjm me organin, t flasin pr t metat dhe t bjn prpjekje q ai t jet m i mir, sepse asnj gazet nuk mund t jet aq e mir sa t mos mund t jet edhe m e mir nesr. shtja e ktyre propozimeve n er mua po m mundon. Ne duhet t'i themi shtjet tro, pa asfar zvarritjesh. Koht e fundit ka shkruar letr Enver Hadri, nj letr korrekte, dhe thot se nuk dua ta nxjerr gazetn q ka mbajtur emrin Zri i Kosovs dhe se n t ardhmen e ndiej veten si simpatizant i saj, krkon q ne ta provojm sinqeritetin e tij n vepr etj. Ia ktheva nj letr poashtu korrekte, dhe i thash se hapi i tij sht nj gj e rndomt kur dihet se i tr populli sht pr at q t gjith shqiptart e ndershm ta japin kontributin e vet n kuadr t Lvizjes dhe kshtu n kt stil... M von e drgoi nj qarkore q ua kishte ndar shokve t tij se e ka rasformuar organizatn e tij. Ndoshta ai ka pritur q ne t shkruajm edhe n ZK, por kt nuk e kam par t arsyeshme. Si e dini koht e fundit Prapashtica e kompani e kan shprndar nj kumtes n t ciln flasin n emr t Lvizjes, e prdhosin e shtrembrojn komunikatn etj., pra pun n at stilin e tyre. Me ata njerz tash pr tash nuk na konvenon t merremi. Kt do ta bjm m von dhe gjithsesi, por duhet t kemi sa m shum material dhe me nj t goditur t'i shkaprderdhim si duhet.

183

Ata nuk paraqesin asnj rrezik t madh prderisa nuk kan mundsi t nxjerrin gazet t fort, gj q nuk mund ta bjn kurr, sepse pr kt duhet qllimi i pastr para s gjithash, e ata nuk kan qllime t tilla. Tash pr tash kaq Prshndetje vllazrore Xhema (Xhafer Durmishi) P.S. Pr letrkmbim jemi marr vesh. Kjo dihet, ndaj duhet t'i respektojm vendimet tona. Gazeta del tash nj jav. Letrat tuaja drgojani plakut n Redaksi se sht andej pari. (Shnim i Xhafer Durmishit: Kjo letr m ra n dor pr her t par m 23 prill 2012). 47. Letr Asllan Muharremit, Faridin Tafallarit e Xhafer Durmishit, 18 tetor 1983 T dashur shok (A.F. dhe S.) (A=Aliu=Asllan Muharremi, F=Faridin Tafallari, S=Xhafer Durmishi-shn i red.) para disa ditsh e mora nj letr nga A. un nuk iu prgjegja me koh ngaq isha shum i zn lidhur me kt tubimin n Gj. Ai propozonte q ta thellojm organizimin dhe t'i japim atij nj kahje vrtet revolucionar. Po jetojm n koh t tilla q pa nj organizim taman t themelshm ku n do vend do t jen kapilart e gjakut ton, ne nuk do t mund ta kryejm kurr at q populli pret prej nesh. Sa i prket Z mund t'ju them se sht br dika. Ekziston K. pr Z. (Komiteti pr Zvicrn-shn i red.) dhe n disa rrethe K. e vendit, disa prej t cilave jan shum aktive. Por disa jo, mirpo kur po dal nganjher dhe sidomos n nj mbrmje n Gj dhe po i shoh t gjith ata djem t rinj t cilt un nuk i njoh fare, po e shoh se nuk sht arritur asgj, sepse ka mundsi pr organizim edhe shum m t madh, shum m masiv, sepse njerzit jan t gatshm t angazhohen n luft. Tash edhe ndonj dit ne presim nj forcim me kuadro pr Z. dhe besoj se do t bhet nj pun shum m e mir. Sa i prket org. n Gj. atje puna e par q duhet ta bjm sht q t formohet K. pr Gj. tash pr tash prej 4 vetsh (pr kt bisedova edhe me S. e F.) S.F.A. dhe M. Kelm. S le ta udhheq. A t merret me shtje org. M. me shtje e propagand dhe F. me shtjen e klubeve. Pastaj t nisemi nga ajo q t formohen K. e v. apo thn m mir n zgjedhjen e prgjegjsve pr nj regjion t caktuar. Ktu duhet t zgjidhen njerz t besueshm e t sprovuar dhe n as nj mnyr t mos mbshtetemi vetm n nj njeri, sepse po u rritet mendja, por le t afrohet nj rreth i tr dhe ai le ta zgjedh udhheqsin e vet dhe t'u ngarkojm njerzve detyra q t mos rrin kot, duke u nisur q nga komentimi i librave e tutje gjer te aksionet konkrete n t cilat do t provohen aftsit, besimi dhe guximi i tyre, ndjenja e sakrifics etj. Ne duhet t ndrmarrim nj ofensiv t tr pr organizimin e njerzve dhe pastaj t punojm me ta e t ngritemi s bashku me celulat. Mbledhjet me cel. duhet mbajtur bile njher n dy jav dhe pr do mbledhje t caktohen detyra konkrete se duhet vepruar dhe ka duhet br gjer n mbledhjen e ardhshme. Organizimi duhet t psoj ndryshime kualitative, taman ashtu si shkruante Aliu, ta ngrisim konspiracionin n shkalln m t lart q t jet e mundur. Dhe ta dim se n knd dhe sa mund t mbshtetemi n koht e vshtira q do t vin sigurisht. Pastaj t bjm prpjekje pr intensifikimin e lufts brenda dhe t gjejm mundsin se brenda t drgojm material m me shumic dhe me rreziqe m t vogla. N nj rast patm biseduar me S. pr nj gr. q do t ishte n gjendje t fus material brenda pa 184

rrezikuar asgj, por m nuk dgjova se sht br dika n at drejtim. Kt pun tash njerzit po e kryejn me kokn n strajc. Prgjegjsit pr nj vend duhet t jen nga 3 vet mendoj un, t zgjedhur si duhet. N M. (Mynhen) kt duhet ta rregulloj vet A. Pr Halilin m shkroi edhe S. ai sht njeri i mir, kndej e ka djalin e axhs, pastaj edhe 3 fmij n burg, n gjendje shum t keqe. Jam i sigurt se edhe ai do t'i ket lidhjet e "veta", por duhet ta sqarojm mir se ZK vin n Myn. n nj vend dhe prej aty le t shprndahen, s'ka lidhje e mbi lidhje., mirpo sht e nevojshme q pr kt ta sqaroj ngadal A., sepse ai sht njeri i vjetr. Nj shok i tij R. m ka plqyer shum ishte shum aktiv. Pra zgjidhni n at rreth nj grup njerzish dhe le t formohet K.V. por gjersa ta marr t mbarn si duhet me t duhet t udhheq gjithsesi A. Pr celulat e njrit apo tjetrit prej tyre le t dij vetm A. e asesi ata, sepse mund t lindin xhelozi t ndryshme e besa edhe t rrezikojm edhe njerzit. Por A. nuk bn t ndalet vetm n nj vend... por le t'i formoj celulat kudo q t jet e mundur, por t merremi vesh, praktika po e tregon se besimin duhet t'ua falim vetm atyre q jan t denj pr t. Po q se organizojm celula dhe nuk punohet me to ne nuk do t arrijm asgj, ato do ta shohin se nuk sht shtja serioze dhe vetvetiu do t ftohen. Edhe vet Komiteti duhet t takohet sa m shpesh. Prej meje n kt drejtim mos pritni ku me dit sa, sepse ZK po krkon shum pun. Edhe n kt drejtim do t ishte mir q S. dhe A. ta caktojn nga nj rubrik dhe t shkruajn rregullisht n t, pastaj n bised me njerzit ne mund t vim te lloj lloj informatash, ndaj seleksiononi mir dhe drgojini sepse n kt mnyr do ta bjm ZK edhe m t fort. Edhe lidhur me at fraksionin do t ishte mir q t mbledhim sa m shum informata, t'ua dim se ku i kan njerzit, prej nga jan dhe t'i prcjellim e t'i hetojm pandrprer n mnyr q t kemi sa m shum fakte pr t'i demaskuar, edhe pse nj gj t till ne duhet ta bjm vetm kur sht m se e domosdoshme. Fjala fjaln nuk e mund kurr, por nse ne punojm sa e si duhet, ata vet do ta mbysin veten e tyre, por t jemi t kujdesshm q t mos u japi material pr t na luftuar. T punojm m shum me njerzit tan, t'i sqarojm dhe ta ngrisim te ata ndjenjn e prgjegjsis. N Dys. duhet q M. ta formoj nj K. V. me H. dhe me ndonj tjetr dhe t punohet aty sa m shum sepse jam i sigurt se Riza Salihu nuk rri duarkryq, ai ka kontakte me Musa Dakn, pastaj edhe n Bilefeld le t formohet dhe kt le ta udhheq Xh., por dy shokt tjer t'i zgjedh sa m t mir dhe ata le ta kontrollojn dhe ta detyrojn q para tyre t jap prgjegjsi. Prndryshe ai njeri sht prepotent i paprmirsueshm dhe njeri fjalsh. Poashtu n Dortmund le ta bjm me S. (Syln-shn i red.) Ai sht njeri shum i mir edhe pse dikush po prpiqet ta njollos. Ai e ka nj rreth shum t mir shoksh. N Ber. jan do njerz t mir dhe kt mund ta rregulloj Qa. i ktushm kur t dal andej ose disi t njohtohet vet S. apo A. me ta dhe ta rregullojm shtjen. Sa pr simbolet jugosllave ne duhet t punojm me njerzit q ata vet ta kuptojn nj gj t till por ama kurrsesi ne t mos ia mundsojm dikujt q duke u thirr n ne t'i praj njerzit. Kjo klim me plot pasoja sht br sidomos n Bremen. Aty jan n pyetje Xhaviti e Zylbehari t cilit si njri si tjetri kan interesat dhe sujetat e tyre. Nuk jan ngusht ata as pr Lvizjen as pr popullin. N letrkmbim me Mrgimin i kam thn se dy shok brenda duhet t kontaktojn me njri-tjetrin me qllim q t koordinohen aksionet. Ai tha se Aliu duhet t ma jep emrin e Gjonit. Kjo sht nj shtje shum serioze prandaj edhe ju mendoni n kt drejtim se si dhe kend mund ta angazhojm m shum brenda q t'u nxjerrim sa m shum pun. Ta rrahim hekurin sa sht i skuqur sepse pastaj duhen dekada pr ta sjellur nj gjendje t till. 185

Tash kt muaj pritet ta kemi nj demonstrat n Fr. por lejen nuk e kemi marr akoma. Do t ishte mir q Aliu ta prgatis referatin q duhet lexuar para dasmorve. Le t jet nj punim aktual dhe i fuqishm. Prandaj q tash t nisim ta propagandojm domosdoshmrin e nj demonstrate pa e prmendur askund konkretisht, por ashtu prgjithsisht q ta prgatisim masn q t'i prgjigjet thirrjes sa m masovikisht. Tash pr tash kaq. 18 tetor 1983 Prshndetje revolucionare (Xhafer Shatri) 48. Letr Asllan Muharremit, 24 tetor 1982 I dashur shok Ali, E mora letrn tnde si dhe punimet. Me t gjitha jam shum i knaqur. M vjen shum mir q ke dal kndej, besoj se do t kontribuosh shum n konsolidimin e radhve, sidomos propozimet tua pr brenda jan me vend, dhe m duhet t them se nga ai krah ky sht nj propozim i nj njeriu q di fort mir se ka duhet t bjm brenda, atje n frontin kryesor t lufts. Edhe pr makina jam i pajtimit me ty, ato duhet t jen dy ose m shum, por tash pr tash vetm dy. Meq ti ke kontakte me brenda pa u takuar nuk ka nevoj t bisedojm pr at shokun brenda. Dije mir se letra jote m ka ardhur n nj gjendje t vshtir shpirtrore kur m erdhn lajme pr nj burgosje shum t rnd, pr nj dmtim shum t madh pr ne, por m ndihmoj ta kaloj, prandaj edhe njher t faleminderit. Sa pr Stras. Do t ishte shum mir q t dalsh edhe ti, por t maskohesh mir me ndonj kasket dhe ta lexosh referatin para popullit. Un besoj se me shokt do t dilni leht me autobus. Prpiqu q ta organizosh sa m mir q t jet e mundur ardhjen e shokve. Referati le t jet aktual pr gjendjen n Kosov, pr shtypjen dhunn e terrorin dhe prplot thirrje pr Lvizjen me qllim q ta popullarizoj Lvizjen sa m shum. Sipas praktiks s ktushme brenda do kryerreshti t gjat duhet t jet nj thirrje si p.sh. Posht dhuna e terrori n Kosov etj. Edhe leximin e referatit ushtroje q ta lexosh sa m mir e sa m qart dhe prfundimi i tij le t jet po ashtu me thirrje q jan aktuale pr gjendjen n Kosov. Punimi pr ushtart ishte shum i mir dhe do ta botojm gjithsesi. T lutem q edhe n t ardhmen kur t vin apo kur t kesh informata t tilla drgoji sepse ato e bjn organin sa m aktual. Pr do siguri referatin jepja Halilit se mos po t bastisin apo t zbresin n kufi. Kshtu q mbesim pa t. Sikur t ishe ktu ne do t t qitnim pa vshtirsi t mdha, po megjithat besoj se me autobus do t kalosh po ashtu mir. Mundsisht dil pak ma hert q t kemi mundsi t rrim e t bisedojm, edhe pse atje do t jet tollovi e pashoqe. Tash nuk po e zgjas m shum, por urdhro edhe ti me shokt pranoji prshndetjet e mia vllazrore U., (Xhafer Shatri) Egsil, 24 tetor 1983 49. Letr Asllan Muharremit, tetor 1983 I dashur shok, M n fund u vendos q edhe sivjet ta organizojm nj demonstrat t madhe ktu n Evrop. Kjo sht krkes e madhe sidomos nga brenda prej popullit, i cili sht n pozit t vshtir pr shkak t rritje s dhuns e terrorit shovinist, prandaj prpiqu q kudo prmes shokve dhe t njohurve ta shprndani kt thirrje, t mos leni mundsi dhe rast pa shfrytzuar q t organizoni sa m shume njerz t vin. 186

Nse dikush ka mundsi, sidomos npr klube e gjetk, t organizoj recitale, referate etj. le t punojn n kt drejtim, sepse sht rezervuar edhe nj sall solide ku do t takohemi pas manifestimit. sht obligim patriotik i juaji q kudo q t keni mundsi t thirrni njerz n kt dasme, sepse edhe n opinionin evropian ekziston nj interesim i madh pr gjendjen n Kosov. Interesohuni q me shok t merrni nj autobus, t vini t gjith s toku, dhe t prpiqeni q gjat dasms t mbahet qetsi dhe rend pa eksesin m t vogl, sepse edhe udba duke iu frikuar nj manifestimi t till sigurisht se do t prpiqet t na pengoj n rrugn ton t ndritshme, por n saje t vigjilencs son, t organizmit t mir dhe t qllimit t pastr, padyshim se t gjitha prpjekjet e armikut do t bien n uj. Pra mirupafshim n Strasbourg t Francs! Zri i Kosovs (Xhafer Shatri) 50. Letr Remzi Ademit, 3 nntor 1983 (Xhafer Shatri pr Remzi Ademin) I dashur shok, at mbrmje q t premtova se duhet t shihemi me at shokun ton, un nuk mund t vi me koh, sepse m rastisi t takohem me nj shok q nuk e kisha par me vjet dhe bised pas bisede mbeta gjer von, kur u ktheva ju asnj nuk ishit aty. Prandaj po t drejtohem me kta rreshta dhe po t krkoj falje si ty dhe bacs Avdirrahman, t cilit po ia shkruaj nj letr t shkurt sa pr t rn n kontakt me t drejtprsdrejti. Letrn e atij shokut ta vonova, por besom se kam qen aq i zn sa as frym si thon plakat s'kisha koh pr t marr sa duhet. Atje si jeni t gjith dhe si po shkon puna, si sht puna me Remziun dhe me rrethin e tij atje. Do t ishte mir q t'i ndihmoni pak m shum sepse ai sht si vetm atje dhe t'ia krijoni s bashku nj rreth t fort shoksh q t mund t'i kundrvihen me sukses atij far llymit t N. N kt drejtim keni kujdes dhe mos pritni q t vin njerzit te ju, por t'i vizitoni edhe ju duke shkmbyer prvoja n mes veti. E thash kt sepse Ludvigsburgu, Mahajmi dhe Frankfurti na kan mbetur m s keqi. Jam i interesuar t di pr njfar Mehmetin, dikun i ans s Lumthatit, q punon n Munhen, merr informata pr te dhe m shkruaj sa m par. Ti dhe shokt, pranoni prshndetjet e mia t przemrta. 3 nntor 1983 Bcl (Bcl=Bacaloku=Xhafer Shatri) 51. Letr Remzi Ademit, 7 nntor 1983 (Xhafer Shatri pr Remzi Ademin) I dashur shok, po t lajmrohem me kta rreshta, sepse, besom, kam qen shum i zn, pastaj numrin tnd t telefonit e ka humbur dikund, kshtu q sake qen brenda nuk kam mundur t'i lajmrohem as familjes tnde, mirpo m mir von se kurr si thot populli, prandaj n pamundsi q t vi dhe t'ju shoh, ashtu si sht adet ndr shqiptar, t lutem q prmes ktyre rreshtave t pranosh urimin tim pr lirim nga ai far qymezi gjerman. 187

Besoj se keni kaluar mir, prkundr asaj se ai nuk sht aspak vend i mir. Mjerisht na kan mbetur edhe disa shok brenda, por ani, sepse ajo pun i ka dhn publicitet t madh lufts son, merre me mend kan shkruar gazetat sikur ajo t ishte nj demonstrat e madhe. Po familjen si e ke, dhe prej shtpis a ke ndonj lajm? Ato dit n Strasburg t pash me Maksin, por nuk pata mundsi t t lajmrohem dhe bile t t them q atij t mos ia qelsh at punn e atyre shokve brenda. Kndej nuk ka ndonj gj t re, prgjithsisht 28 nntorin e kemi festuar mir. Tash n fund t ksaj shkrese t lutem q ti me shokt t'i pranosh prshndetjet e mia m t przemrta. BCl (BCl=Bacaloku=Xhafer Shatri) Adresn po e marr nga nj paradrges e mparshme 7 nntor 1983 52. Letr Asllan Muharremit, 22 nntor 1983 I dashur shok, Pr shkaqe t njohura edhe pr ty un ta vonova prgjigjen n letrat tua. Ksaj radhe nuk do t zgjatem, por besom se kurr nuk kam qen n nj pozit m t keqe. Por si shum her n jetn time, edhe ksaj radhe u binda me fakte se e vrteta dhe drejtsia fitojn kurdoher. M gjat nuk po shkoj ksaj radhe. Lidhur me kt shtje po e pe t arsyeshme , un do t ti drgoj trakat e manjetofonit t atij takimi... N fund t falnderoj przemrsisht pr fotografin q m ke drguar. Ajo sht edhe nj dshmi, se kam t bj me nj shok, me kualitete morale t t cilit mund t llogaris populli gjithnj. Kaq... Pranoji prshndetjet vllazrore e revolucionare t U., (Xhafer Shatri) Mrgim, 22 nntor 1983 Shtojc. Si do q t vie puna, mos lejo q t H. t dalin fjalt q jan thn kndej. Ne nuk guxojm tluajm me besimin e patundur t popullit n Lvizje. Ai sht urdhruar q pr do gj t konsultohet dhe t veproj sipas udhzimeve tua.

53. Letr Shokve t Komitetit Qendror (me prjashtim t Xhafer Durmishit), 19 prill 1984 (Dukagjini=Komiteti Qendror i Lvizjes-LRSHJ) Shokve t Dukagjinit, prkundr asaj e vendosm t shihemi krye nj muaji, megjithat ne s'u pam. E ngjarjet u rrokullisn me shpejtsi t madhe. Rasti i Dyseldorfit sht barometri m i qart se gjer ku ka shkuar puna. Kur tre antar t nj forumi t till jan prezent dhe me pun tregojn se far "uniteti" kan, ather nuk duhet befasuar pse puntort theren mes veti me thika. Fehmiu prmes Komisionit ka treguar se si e ka par tr ngjarjen. Kt e ka br edhe Ilazi. Salihu s'u b i gjall. Nuk e di pse. Kan ardhur shum letra n t cilat prmenden emra q ata i demaskojn pa asnj mshir. shtja pra sht shum serioze. Po shprndahen trakte t ndryshme prmes t cilave shpifet dhe dekonspirohen njerzit. Me ka mund t kuptojm se nnshkrimet e Salihut n dokument paskan qen asgj. ne 188

kemi heshtur pr hir t mass nuk kemi dashur dhe as q duam t shfrytzojm rastin pr t sulmuar ata q me vepr po tregojn do dit se nuk jan pr pun, por pr thikime prapa shpine. T cilt mburren me punt e t tjerve dhe n do hap t vetin minojn Lvizjen. Pa e dgjuar edhe fjaln e Salihut lidhur me t gjitha kto shtje ne nuk do t marrim asnj qndrim. Pra ne po e presim edhe fjaln e Salihut (Xhafer Durmishit-shn i Xh. D.) Prshndetje revolucionare Xhema (Xhafer Shatri) 19 prill 1984 P.S. Ne nuk guxojm t heshtim n kt situat kur masa krkon sqarime. (Shnim i Xhafer Durmishit: Kjo letr, edhe pse kam qen antar i Dukagjinit (Komitetit Qendror) me vendimin e mbledhjes s 3 marsit 1984 n Gjenev nuk m sht drguar n vitin 1984. Pr her t par kjo letr m ra n dor m 23 prill 2012). 54. Letr shokve t Shtutgartit, 1 maj 1984 T dashur shok, mbrm bisedova me Faredinin dhe m tregoi pr dshprimin tuaj n Dyseldorf. M besoni se edhe un kam qen n lkurn tuaj, por mrgimi qenka shum i rnd. Ktu nuk paska fjala pesh. T shtunn un kam biseduar me nj shok n Dyseldorf. Kishte fjal t mira. Pastaj bisedova edhe me Plakun dhe ai foli me t plagosurit. Edhe ata e sidomos Syla patn fjal t mira. Duke u nisur nga kjo e pash t arsyeshme q t'u shtrihet shokve sa m par dora e pajtimit. Ju nga ana juaj e keni br tuajn, pse dikujt nuk i ka konvenuar kjo sht tjetr shtje. Dhe nesr po q se ndodh dika dihet se kujt do t'i mbetet prgjegjsia. Kujt iu kujtuar q n kt shtje ta prziej Lvizjen si dhe t gjith atyre q duan t bjn shesh pr prshesh n kt situat kaq t rnd do t'ua bjm me dije, me punn dhe prpjekjet tona t prditshme se i kan br hesapet pa hanxhiun. Prandaj mos u dshproni, me Musain mbani kontakt parreshtur dhe pos jush mos t krkoj ai as msues e as shok tjer, sepse do ta qesin n pozit edhe m t keqe. Thuani le ta ruaj gjakftohtsin dhe t mos flas me askend tjetr pos me juve pr kt shtje. Herdokur t vie pajtimi, n mes fjalsh nuk mund t jet dikush tjetr pos jush. Mu pr kt, prandaj mbajeni Musain afr, kshillojeni, sepse ata q e kan penguar pajtimin, t jini t sigurt nuk do t'u dal e tyrja, sepse jo vetm juve, por edhe neve na kan pre n bes. Armiku memzi po pret t fus pyka n kt mjegull q e kan krijuar ata q jan ushqyer me bukn e puntorve tan zemrbardh e duarplasaritur, prandaj si kta t part q e kan nxitur kt kasaphan, si kta t dytt q nuk lejojn t shtrihet dora e pajtimit mes vllezrish, do t psojn disfat t turpshme para vullnetit t shokve q kan ln shtpi e familje, dhe jan n gjendje ta ln edhe kokn pr lirin e popullit. Prandaj mos u mrzitni, me ata shok q i keni prreth rrini m shpesh, konsultohuni n mes veti, kijeni parasysh se e tr kjo mjegull nuk sht br pr tjetr vese ndonj hesap i Serbis t'i ngul dhmbt n gjak shqiptari. Qoft edhe nj hap apo ndrmarrje t vetme mos e bni pa u konsultuar me shokt e atyshm, sidomos me Hafizin, me Musn (t riun) etj. Ta keni parasysh se ne, kshtu si jemi, q t gjith jemi me ju, sepse keni shkuar n Dyseldorf me qllimet m t pastra e m fisnike. 189

N kt situat m shum s'po mund t bj, vese prmes ksaj letre t'ju prshndes przemrsisht. T fala shokve, Bacs Selim, Lutanit, Ismetit dhe t gjith shokve tjer. Zvicr 1 Maj 1984 B.cl (B. cl sht shkurtes pr Bacalokun, emr apo titull i prdorur nga Xhafer Shatri) 55. Letr drguar Ibrahim Kelmendit, 1 maj 1984 Me asnj kusht nuk do t'i shkruaja kta rreshta, sepse m me dshir do t takohesha me ty dhe do t bisedonim gjersisht, sepse e tr ajo q dua t them, as prciptazi nuk mund t prfshihet n nj letr. Por mbrm bisedova me Faridinin, me shokun ton t mir, dhe dshprimi i ktyre njerzve t ndershm q kan udhtuar m shum se 1000 km pr ta br mir dhe sjellja jote arrogante ndaj prpjekjeve t tyre po m detyrojn t them tro: Ti je i paprmirsueshm. Ti prgjithmon ke mbetur mbreti i rrugve, i mosprgjegjsis dhe i thashethemeve. S pari nuk denjove t shkruash pr ngjarjen si ka ndodhur n trsi, por nj letr plot panik "me shyqyr q mbeta gjall." Pr at q sht n dijeni t gjrave m mir ka qen q ti t mbetesh aty, bile do t qanim... E un e di mir se nse Sknderi sht fajtori kryesor q i nxiti puntort tan t'ia fusin thikat njri-tjetrit, ather ti je ai q me tr forcn tnde ke kontribuar t krijohen kushtet pr nj atmosfer t till. Ti vet m ke gnjyer n pyetjen time se a ke biseduar me Faridinin lidhur me mbrmjen e 7 prillit dhe m ke thn po, e kjo nuk kishte qen e vrtet. Madje jo vetm kaq, por ke shkuar aq larg, sa agjutanti yt, Muhameti, t cilin me do kusht po prpiqesh ta mbash nn hijen tnde t mjer, ka thn Lvizja sht ku jan masat. E ajo s'ka qen e vrtet, sepse Lvizjen aty e keni prfaqsue ti dhe Faredini e jo masa. Ashtu si m ke thn ti, duke t besuar, se njeriu dreqi e marrt duhet t'u besoj njerzve, un e shkrova traktin. Dhe n at e kam prmendur, sipas asaj q m the edhe 5 vjetorin e themelimit t Klubit. Sepse sipas teje "s'sht dashur t rrezikohet Muhameti n Bohum." Merre me mend ti interesat e nj njeriu i v mbi interesat e 200 e sa t tjerve. Po kush sht Muhameti t rrezikohet? Po ather pse ka dal kndej? Si sht e mundur t prmendsh gjra t tilla? I lm kto. Pastaj si ke guxuar ti t'i telefonosh Mujs q ta drgoj telegramin pr ta prflliqur traktin q ishte shprnda an e knd Evrops? Me far t drejte manipulimet e tua t ulta prej nj mediokri prepotent prpiqesh n sy t 600 njerzve, t m'i hedhsh mua (sepse njerzit e din se prej ku sht drguar trakti)? Pse nuk telefonoje te Plaku apo te un dhe t na thuash neve, q kemi qen parreshtur n banesa, por e ke gjetur Mujin, po ashtu shokun ton t mir dhe ke manipuluar me t. Jo vetm kaq, por si del edhe nga procesverbali i BK, ti i ke thn Musa Daks "myzevir" q pa nisur kjo pun, sepse pr fjal ti zakonisht je i zoti, prandaj, mos u mbaro si Pilati para askujt, bile jo para atyre q e din punn fare mir. Un Musain nuk e shoh si vllavrass, ai sht nj viktim, s paku nga kjo perspektiv, e sharlatanizmit tnd, pafytyrsis s Sknderit dhe karrierizmit t Milaimit. Dhe kur ne n pamundsi t kontaktojm me ty, i uam disa shok shum qllim mir, q t'i vn kapak ksaj pune, q t mos lejojn m gjakderdhje, q t mos lejojn t fus armiku pyka, sepse ti nuk je aq budalla t mos e dish kush dhe pse po shprndan trakte, n t cilat t prziejn edhe ty. Dhe vijn njerzit atje e ti je aq i pacip, sa q nj Syl e Haxhi q t mbrojtn me trupin e tyre, dshiron t'i bsh lodra t kapitalit tnd t mjer politik. Po t m'i kishe drguar gabelt e Pejs pr nj pajtes un nuk do t'i ktheja prapa. Ti me do kusht ke 190

dashur t prziesh Lvizjen dhe prmes petkut t saj t akuzosh kundrshtar t ndryshm. Njeriu nuk guxon t hipn mbi popullin e vet pr t'u dukur m i madh as m i pastr. Dhe i kthen njerzit, shokt tan t mir, pa kryer asgj, bile edhe i keqprdor. Pr tr kt prgjegjsia bien mbi ty. Nuk je ti aq injorant, si preferon t mbarohesh kur ta krkon puna, e t mos e dish se n kt shtje nuk guxon t przihet shtja-lufta. N kso situatash i duhet vn kapak puns, sepse do ta shptoje edhe Musain nga kthetrat e merimangave t tipit t Sknderit, sepse n emr t tij nuk kan ardhur rruga, por njerz, t cilve Musa Daka nuk do t guxoj t'i luaj kurr. Sepse q t gjith ata jan njerz t familjeve t ndershme q nuk luajn me dik, por as q lejojn dikend t luaj me ta. Ata kan ardhur nga qllimet e pastra, ata jan konsultuar me ne. Plaku ka biseduar me shokt e plagosur, q t dy kan treguar gatishmri pr ta br mir. Por ti, q kso rastesh i pret si shkretira shiun apo si bora, ke shkuar aty dhe si njeriu i Lvizjes ke dashur t bsh gjyq e ligj. Ti ke pasur rastin t tregohesh burr, t'i shtish njerzit t pajtohen dhe ta vrassh nj zagar t flliqur si sht Sknderi, me pjekurin tnde, por edhe kt rast e ke shfrytzuar t tregosh se je kampion absolut i mosprgjegjsis dhe meskinitetit. Nuk po dua t aj drrasa m me ty, por po dua t prfundoj: Nse atyre njerzve sot apo nesr u ndodh dika, nse ata njerz ndrrojn n mes veti qoft edhe nj fjal t keqe, apo po q se kt atmosfer t rnd e shfrytzon armiku n fardo aspekti qoft, dije mir se faji t a mbetur ty dhe poashtu dije mir se un do t kujdesem q t'i njoftoj njerzit pr at se kush sht shkaktari kryesor. Nse vjen gjer te pajtimi, n mes fjalsh nuk guxon t ket njeri tjetr, pos atyre q kan qen gjer aty, sepse fjalve t tyre Musa Daka nuk mund t'u luaj kurrn e kurrs. Letra mos m shkruaj dhe ki kujdes e t mos ndodh m kurr q t prdorsh letrat me stemn e Lvizjes pr t'u treguar njerzve "kompetencat" e tua. Jan disa raste q i di mir, q ti i ke keqprdor kto letra. Edhe sa pr t m shkruar mos u lodh, sepse pas ksaj un kurr s'do t'u besoj fjalve t tua. Xh. (Xhafer Shatri) (Faridin Tafallari, T-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, faqe 417-419) 56. Letr e shokve nga Zvicra, 29 qershor 1984 Xhafer Shatri pr shokt e rrethit t Stutgartit T dashur shok ka disa dit q na ka ardhur letra juaj, nj letr e shkruar me shqetsim pr rrokullimn q kan marr ngjarjet, pr t cilat sigurisht se jeni n dijeni fare mir. Ne nga ju kemi pritur letr edhe m par, por nj letr me qndrime t qarta revolucionare, nj letr far pritet ta shkruajn shokt e Jusufit. Ne e analizuam letrn tuaj, e analizuam mir e mir dhe mund t merrni me mend se na qiti n dilem jashtzakonisht t madhe. Ju i citoni fjalt e famshme t Hasan Prishtins: Bashkim e jo prarje, luft e jo fjal. Po ju pyesim shok, kush e prishi bashkimin? Kush i theu rregullat elementare t Lvizjes, kush i bri sekretet e saj dhe i qiti rrugve n Evrop sikur ato t ishin paavr bordelesh? Kush shprndau trakte kundr bashklufttarve, duke u shrbyer edhe me eksponent t mrgats s qyqeve? Kush inicoi q n emr t Lvizjes t dalin gazeta, t cilat i nxjerrin emisart e 191

emigracionit reaksionar q jan n shrbim t dreq merre vesh se shrbimeve informative t bots? Ne, shok, nuk e bm kt, nuk e bm asnjrn prej tyre. Ne, shok, pr hir t bashkimit, pr hir t unitetit ua shtrim dorn e bashkluftimit edhe atyre, q nuk kishin dal n Evrop pr ta ndihmuar popullin e vet por pr t luftuar pr Mehmet Hajrizi: "Fillimisht duhet thn se organizimi n Shqipri i Lufts Nacionallirimtare, q pr veprimtart e kohs, n saje t literaturs q vinte nga Shqipria, ishte n detaje i njohur, u b modeli m i afrt, pr ta zbatuar n kushtet e lirimit t Kosovs. Atje ka pasur nj Front Nacionallirimtar, q bashkonte forcat antifashiste t bindjeve t ndryshme, por Partia Komuniste n t RUANTE ROLIN HEGJEMON." (Histori e nj Organizate politike dhe demonstratat e vitit 1981, Tiran 2008, f. 97) kolltuk e ball t oxhakut, e kemi br kt pr t mirn e prgjithshme dhe nuk na vi aspak keq, sepse baza, masa e mrgimtarve jasht dhe masa e popullit n Kosov, atje ku sht fronti kryesor i lufts, ishte pr bashkim e jo pr prarje, ishte pr luft e jo pr fjal. Pr ta kryer kt porosi t popullit, pr t'u treguar bij t tij t denj ne u ulm t bisedojm dhe t bashkojm armt edhe me njeri q ia kishte prplasur pr toke fotografin nj njeriu q e kishte vrar udba dhe i cili me shokt e vet ishte br idol i tr rinis kosovare. U ulm t bisedojm edhe me njerz si sht Mrgimi, pr t cilin kishim fakte t padiskutueshme se ashtu si sot, q kur marshonim me kaq shpejtsi na prau kaq poshtrisht, po ai Mrgim kishte br prpjekje t'i praj Jusufin e Kadriun, duke u shrbyer po me mjetet e sotme, me shpifje e intriga t ulta q nuk i bn kurr nj njeri q i thot vetes burr. Ju t dashur shok, i qitni n t njjtn vag gjykimi qarkoret q i shprndante Musa Hoti, Sknderi, Mrgimi e Haxhiu me kompani ashtu tinzisht prapa shpine me njoftimin q e botoi Zri i Kosovs, me aprovimin e shumics s njerzve q kan udhhequr me luftn brenda e jasht. E kto gjra nuk qiten n nj kandar, shok. Nuk ka mbetur q punt tona t na i bj nj kriminel e spiun i shumfisht si sht Musa Hoti. Ne nj gj t till nuk do ta bnim kurrn e kurrs. Ne nuk do t lejonim q llapanxhozt e Brukselit q nuk kan as bes as nder t nxjerrin gazeta dhe n to t prdhosin emrin e Lvizjes dhe varret e shokve q me gjakun e tyre i dhan lufts son nj shtytje kaq t madhe. Nga letra juaj shifet se ju keni qen t nxitur n nj hap mu nga ata q e kan sjellur situatn n kt shkall. Dhe megjithat, pr hir t lufts q e kemi br bashk ne qem pr at q t ulemi dhe me fakte t'i bindim ata q as pas t gjitha ktyre nuk paskan mundur ta kuptojn se kush sht pr fjal e kush pr luft, kush pr bashkim e kush pr prarje, se kush ka ka br gjer m sot, kush po e prish bashkimin dhe prse. Por po kto dit, po na vijn fjal nga njerz q jan n dijeni t t gjitha ktyre, se Ata nuk qen t puns. N kohn kur ne t gjith shqetsoheshim e prpiqeshim pr t tundur Strasburg, Bern e Gjenev ata thurnin kto plane q sot po i vn n jet. N kohn kur ne shkruanim trakte pr t organizuar demonstrata n NjuJork e ikago Musa Hoti, Mrgimi e Sknderi e bnin t kundrtn, tr natn nuk flinin pr t'i sabotuar ato. Gjersa ne u drgonim shokve materiale pr t demonstruar n Australi dhe pr t'ua dorzuar autoriteteve t vendit, Mrgimi e Sknderi me shefin e tyre, agjentin e dshmuar t UDB-s, Musa Hotin, drgonin letra e telegrame pr t na fyer e pr t na njollosur. Kt vetm armiku e bn e askush tjetr.

192

Kta kurr nuk i shqetsoi ajo se si t fusim material brenda, se si ta ndihmojm luftn, kta nuk u shqetsuan t ndihmojm shokt q jetonin n ilegalitet e q e propaganduan aq shum Lvizjen, por mu n kohn kur prisnin ndihmn ton, ata ilegal t famshm t Kosovs, na doli nj horr i poshtr si Mrgimi dhe nisi t na fyej e t na poshtroj vetm e vetm q t humbim torruan dhe t'u nnshtrohemi poshtrsive t tij. T gjitha ato shpifje q jan endur pas rnieve t shokve ne na i ka vrtetuar Mrgimi me gojn e tij se vet ka qen burimi i tyre. Dhe kur e pa se nuk u nnshtrohemi budallqeve t tij por jemi pr luft t mirfillt, pr pun e jo pr fjal ai ndrroi pllak dhe nisi t akuzoj me shpifjet m t paskrupulla q mund t'ia dgjoj sot veshi njeriut. Prkundr t gjitha ktyre, pr hir t mass s gjer t shokve duarplasaritur q nuk kursyen as familjet, as fmijt e tyre, as shtpin, ne ishim pr takim, pr bisedime n nivel n mnyr q t binden ata njerz q meritojn t jen n dijeni pr disa gjra se ku qndron e vrteta, por pasi q edhe propozimi juaj q ne mendonim se sht sekret doli npr tr Evropn dhe tani din pr t edhe ata q kushdo e di se jan vegla t armikut ather far vlere edhe mund t ket nj takim i till? N kso rastesh preferohet t'u thuhet shokve mos u mashtroni, mos lejoni t luhet me ju, me emrin tuaj se do t turproheni se nuk do t shkoj larg dhe t'u vie turp se vegla t kujt jeni br me dashje ose pa t. Ne nuk po e bjm kt, qllimisht nuk po e bjm. Veproni ashtu si ua merr mendja. Ne nuk e kuptojm luftn si tuxhar, t "blejm" njerz, e t shantazhojm ata, kjo nuk sht n natyrn ton. Prandaj sa i prket propozimit tuaj pr takim. Ne jemi pr takim-sqarim me shok lufte me t cilt na lidh lufta e ideali i prbashkt, me njerz q me vepr kan dshmuar se jan pr luft e jo pr fjal, q jan pr bashkim e jo pr prarje. Prandaj, n pamundsi q t vim vet, jemi pa dokumente, plaku sht i smur, etj. do t'ju luteshim q ju si shok apo rreth t'i zgjidhni dhjet shok dhe t vini, t mblidhni t gjitha faktet q keni ju apo dikush tjetr kundr nesh dhe t na i thoni hapur, ne nga ana jon do t prpiqemi t'ju bindim se jemi shok q nuk i friksohemi as armikut dhe as shpifjeve q i lshojn npr bot zagart e tij. Ne ju presim t vini, pra dhe shpenzimet do t'i ndajm prgjysm. Ejani kur t'ua merr mendja, knd t vendosni ju si shok ta drgoni. Me zgjedhjen e shokve, ju lutem t keni kujdes, sepse ne nuk dshirojm, ashtu si edhe gjer m sot t'i bjm sekretet e Lvizjes shesh pr prshesh. Pra dshirojm t sqarohem t tilla. Ka shum ka pr t shkruar, ka shumka pr t'u thn, q ju sigurisht nuk jeni n dijeni, e t cilat n nj letr nuk mund t thuhen, por disa gjra duhej t'i themi. Prandaj edhe po prfundojm me kt: Veprimtaria e Mrgimit me kompani ka si burim frymn e smur e t flliqur t grupeve, dshirn pr imponim, paaftsin pr ta luftuar armikun don ta shfrytzoj pr t'i luftuar bashklufttart e djeshm, me nj fjal ky nuk sht as nj fraksion, por nj grup i mjer njerzish n Mehmet Hajrizi: "Fillimisht duhet thn se organizimi n Shqipri i Lufts Nacionallirimtare, q pr veprimtart e kohs, n saje t literaturs q vinte nga Shqipria, ishte n detaje i njohur, u b modeli m i afrt, pr ta zbatuar n kushtet e lirimit t Kosovs. Atje ka pasur nj Front Nacionallirimtar, q bashkonte forcat antifashiste t bindjeve t ndryshme, por Partia Komuniste n t RUANTE ROLIN HEGJEMON." (Histori e nj Organizate politike dhe demonstratat e vitit 1981, Tiran 2008, f. 97) 193

mesin e t cilve pa asnj dilem qndrojn njerz t UDB-s, nj grup kolltukxhinjsh q mendojn se duke i br varrin t tretit do t ngriten vet, nj grup injorantsh e llapanxhozsh q harrojn luftn, q harrojn rnkimin e popullit dhe nxjerrin thikat e prarjes. Vie pyetja a do t ken sukses, sigurisht se jo, sepse do gj q mbillet me gnjeshtra e me shpifje dikujt ndoshta i duket e bukur, por kur mbin ajo del e shmtuar, me dallavere as ndrtohet shtpia, as ura, madje as gardhi. Kjo sht luft dhe ksi tipash do t na dalin prap n rrug, dhe ashtu si Abdullahu me kompani q psuan disfat po edhe kta do t psojn ashtu. E keqja, prgjithsisht e turpshmja nuk ka jet t gjat askund. Ajo mund t lshoj deg, por edhe ato jan t prkohshme, ato jan deg pa rrnj. Bile m mir q tash kta kan dalur haptas, q kan dalur prball me fytyrn e tyre t vrtet, se sa kur ishin prkrah me ne. Dhe koha do ta tregoj se n ann e kujt ishte e drejta dhe e vrteta. Brat Berat Luzha: "Faktikisht, ne jemi vetquajtur marksistleninist, por realisht kemi qen atdhetar t mirfillt, idealist. Nuk kemi qen t indoktrinuar nga ideologjia. Kemi qen veprimtar t shtjes kombtare... Pak ose fare pak jemi marr me shtje ideologjike. ...Rilindjen' e kam drejtuar pa asnj problem t till ideologjik. ...Prmes ngjyrimit ideologjik, kemi tentuar t'i kundrvihemi ideologjis komuniste titiste. Edhe n kt mnyr e kemi goditur armikun." . (Apostol Duka, Vrasje n Shtutgart, f. 220) Me kso situatash do t mashtrohet ndonj shok i painformuar, ndonj njeri q nuk i njeh gjrat, por ai do t jet nj mashtrim i prkohshm, sepse gjrave t flliqura si sht kjo q po e bn Mrgimi me kompani, u vie era shum shpejt. Prandaj edhe nuk po shqetsohemi aq shum, prandaj edhe nuk po veprojm si po bjn kta npr puntor dhe t shpifim e t thejm dhmbt, por si gjithmon po punojm, po prpiqemi q me pun ta bjm at q pret sot populli prej do njeriu, sepse vetm puna me nder, vetm puna e pastr si loti, vetm puna e iltr mbetet dshmi, mbetet pr t'u shnuar. Sepse vetm gjrat e pastra si loti e ndihmojn luftn e nj populli. Me shpifje e intriga ndihmohet armiku. Ne do t mund t'i hidhnim posht me fakte t padiskutueshme t gjith at helm q po e vjell Sknderi me kompani npr Evrop, por ai nuk e meriton kt, ai nuk sht i denj ne t merremi me t. Ai thirret n emr t Jusufit, por praktika e tregoi se ai s'ka pasur asgj t prbashkt me t. Jusufi po t dgjonte se sot n emrin e tij njerzit duan t'i detyrojn puntort t'i vn fotografit e Titos, apo i nxisin puntort t therren me thika mes vete, t jini t sigurt, se do t ngritej prej varrit dhe me horra t till do t merrej vesh ashtu si e meritojn ata. Ku na ka uar t gjithve qerrja e Sknderit dhe puntori e atdhetari sht ai e tregon pikrisht rrethi i Stutgartit, ajo fidanishte q Jusufi e Bardhi e ujitn edhe me gjakun e tyre. Aty sot shumica e njerzve, kt duhet ta pranojm shok, jan vn pas qerres s nj Abdullah Prapashtica, q nuk ka n kok aq sa kishte Jusufi n kmb. Kjo do t jet nj luft e gjat, kjo do t jet nj luft e rnd, shok, por n t do t dalin fitimtar ata q jan t pastr ata q nuk kursejn asgj pr t mirn e prgjithshme, ata q vuajn e prpiqen nat e dit pr t mirn e popullit t vet ata nuk mund t'i prlyej askush e lere m nj Mrgim, q ka dalur npr bot jo pr luft por pr t manipuluar me njerz. Dielli i njerzve t till ka prfunduar prgjithmon. 194

Ata q e solln punn gjer ktu po dashkan t na nxjerrin edhe nj tjetr gazet, madje mu kur ne prgatiteshim t'i shprehnim mendimet tona pr nj bashkbisedim mes shoksh q i konsiderojm burra e shok, shkon nj njeri kafenesh e rrugsh, dhe n "emr" t Lvizjes don ta ndrroj vendin e adress s Zrit t Kosovs, nj adres q sot sht br e njohur pr t gjith shqiptart e bots, nj adres n t ciln drgojn prgjegjet e tyre n krkesat q i bjn puntort tan n demonstrata edhe shtete t ndryshme madje edhe Organizata e Kombeve t Bashkuara, dhe me nj njeri t till ju, shok t Stutgartit na propozoni t ulemi t bisedojm. Jo, me njerz t till, me rruga e Mehmet Hajrizi: "Fillimisht duhet thn se organizimi n Shqipri i Lufts Nacionallirimtare, q pr veprimtart e kohs, n saje t literaturs q vinte nga Shqipria, ishte n detaje i njohur, u b modeli m i afrt, pr ta zbatuar n kushtet e lirimit t Kosovs. Atje ka pasur nj Front Nacionallirimtar, q bashkonte forcat antifashiste t bindjeve t ndryshme, por Partia Komuniste n t RUANTE ROLIN HEGJEMON." (Histori e nj Organizate politike dhe demonstratat e vitit 1981, Tiran 2008, f. 97) kolltukxhinj q pr interesat e tyre t ulta personale, me njerz t nxitur e t shtytyr nga xhelozia dhe nga vet armiku, q duan t luajn me luftn ton ne nuk mund t ulemi n nj tavolin kurr, me ata nuk na bashkon asgj, ata qe dy vjet, sa ka q jemi bashkuar nuk e kan treguar as minimumin e sinqeritetit. Ktu bn prjashtim Sknderi, i cili n fillim u tregua shok, gjersa nuk ra viktim e dallavereve t Mrgimit dhe sot sht br nj vegl e tij e mjer. Pr t shkuar aq larg sa n kt situat dhe mjerisht n emr t Jusufit t shkoj aq larg sa t ndrmarr hapa n Evrop ndr puntor t ndershm e duarplasaritur q t qesin edhe fotografit e Titos npr klube, pr t shkuar pastaj edhe m larg dhe pr t'i ndrsyer puntort t'ia fusin thikat njri-tjetrit. Ajo ka ka ndodhur n Dyseldorf sht vepr e Sknderit. Ai me at gjest, edhe kur nj i ri i papjekur si Milaimi, e ka par se nuk bn ashtu ai e ka nxitur dhe ja se ku e ka sjellur punn. Me njerz q e bjn popullin mish pr top, ne nuk na lidh asgj. Nuk ka vend q ka shkuar Sknderi, q i besuam detyr aq t rndsishme, e t mos ket mbjellur prarjen e mosunitetin, t mos ket shpifur prapa shpine, e t mos ket br prpjekje t'i prvetsoj edhe njerzit m t dyshimt, pr t cilt tashm kemi fakte t padiskutueshme se kush jan dhe kujt i shrbejn. Dhe tash na doli haptas, pasi e pa se shefi i tij Mrgimi sht diskredituar dhe s'i ka mbetur sy e faqe t dal para askujt. Sepse letrat q ai shkroi para dy muajsh sot po i boton, t thuash pas asnj ndryshim "Politika" e Beogradit. Kta kan shkuar aq larg, sa q pr qllimet e tyre t ulta luajn edhe me jetn e njerzve q kalben burgjeve, me ata njerz q edhe ndr torturat m t tmerrshme nuk pranuan se njohin ndonj shok t veant, kur Mrgimi me Musa Hotin shprndajn trakte dhe thon, n kohn kur dnoheshin njerzit, se ata i paska drguar filan filani. Kt nuk e bjn burrat, kt nj shqiptar q e ka vetm nj drhem burrni nuk do ta bnte kurr. Ky akt i ult edhe nj tupnaxhi do ta neveriste. Dhe ju, shok, na thuani t ulemi edhe me nj njeri t till e t bisedojm. Jo, shok, ai me kompani nuk meriton t mendohet as t shkruhet pr t e lere m t bisedohet. Ai ka shkuar aq larg sa edhe sekretet kryesore t Lvizjes t'i shprndajn npr bot si t ishin ato bagla leprash, e njerzit pr to ln veshk e mushkri npr kazamatet jugosllave dhe nuk e qelin gojn. Por ani ndasht, aq m keq pr ta. T gjitha kto ndodhn, shok, dhe ne heshtm. Ne nuk e qelm gojn. Ne ua treguam vetm disa prej ktyre gjrave 195

shokve q erdhn prej Stutgartit. Dhe heshtm, as shprndam trakte prej Australis e gjer n Amerik as dolm ndr puntor q t ndyejm gojn me shpifje nga m t ultat. Kt e bn ata q po flasin n emrin tuaj, ata q kan nxitur shok n mesin tuaj edhe pr t shkruar letra, prfundimisht vetm ata q e dim se jan pr luft, me puntort q ky realitet i vret dhe i mundon m s shumti. Na lajmroni disa dit prpara dhe do t ishte mir q pr takimin t mos prhapet fjala dhe me vete, po e prsrisim, merrni t gjitha faktet q ua merr mendja se ne u kemi hyr n hak juve apo lufts, mos e kurseni asnj, jini t sigurt se do t jemi t gatshm para shokve t'i pohojm edhe lshimet tona, t'i pranojm t gjitha ato q nuk jan n interesin e lufts, por jemi t bisedojm me burra e me shok, me njerz t fjals e t bess. E Sknderi me Haxhiun, me Mrgimin dhe me radaktorin e ardhshm t Zrit t Kosovs, Musa Hotin le t shtypin gazeta tr ditn e tr natn, se kjo neve nuk na shqetson aspak. Bile po presim t mbledhim sa m shum material n mnyr q kur ta themi fjaln ton, ajo t jet bindse, t jet e fort dhe shkatrruese pr t gjith ata q e solln punn gjer ktu, t jet drrmuese pr t gjith ata q po prpiqen t'i prajn njerzit mes veti. Ksaj Lvizje i kemi dhn gjak e i kemi dhn jet, prandaj themelet e saj nuk do t lejojm m t rrmih lloj-lloj budallai q mendon se lufta e nj populli sht stof prej t cilit mund t qepen her brek e her kmish. Nuk po e zgjasim m shum, shok, prandaj u mbetet juve t vendosni si t shihni se sht m s miri. Veproni vetm ashtu si u urdhron ndrgjegjja juan. Nga ana jon do t prpiqemi ta bindim do shok e bashklufttar se jemi pr luft e jo pr fjal, se jemi pr bashkim e jo pr prarje. Pra le t'i mbetet t ardhmes t tregoj se n ann e kujt sht e vrteta. N pritje t prgjegjes tuaj, t dashur shok, ju lutem t'i pranoni prshndetjet e przemrta vllazrore t shokve nga Zvicra (Xhafer Shatri) 29 qershor 1984 57. Letr Faridin Tafallarit, 29 tetor 1984 I dashur shok, po t shkruaj shkurtimisht. Ksaj radhe po ta drgoj kt Statut dhe po t njoftoj se fillimisht u prpoqa ta korrigjoj kt t Muhametit, por vrtet ishte e pamundur sepse n t nuk kishte asgj, ajo ishte thjesht nj loj e tij, kshtu q u detyrova t'ia nis prej fillimit (zeros - shn i Xh. D.). Besoj se ka dalur bukur i plot, por sigurisht ka akoma shum nevoj pr plotsim me idet dhe mendimet e shokve q duhet t'i japin n takimin e ardhshm t KQ dhe sidomos n lexim me celulat dhe komitetet e vendit. Kt kopje nuk po ia drgoj fare as Muhametit as Iliazit (Ibrahim Kelmenditshn i Xh D), sepse e di shum mir se do t jet edhe nj shkak tjetr q t na i humbin edhe nj mori netsh, duke na ln pa gjum n teorizime boshe, prapa t cilave nuk fshihet tjetr vese ambicieve personale. Prandaj ti lexoje kt dhe prgatitu pr diskutim qoft pr t qoft pr Programin. T lutem lexoje me vmendje dhe mos hezito pr asnj moment pr t dhn kritika t pjekura t cilat gjithmon ndihmojn q t prmirsojm t metat tona. A bisedove akoma me at shokun t. pr fotok? Familjen si e ke? Ne jemi mir. Prshndetje vllazrore Xhema Pra pr kt Projektstatut mos i fol askujt gj 29 tetor 1984 196

58. NJOFTIM I SHOKVE NGA ZVICRA

NJOFTIM
Njoftohen shokt Xhafer Shatri dhe Ibrahim Kelmendi pr mbledhjen e fundit t KQ t LRSSHJ. M 10.2.1985 KQ (Komiteti Qendror-shn. i red.) mbajti mbledhjen e vet t rregullt. Rendi i dits ishte: 1. Analiza e Organit Qendror dhe shqyrtimi i propozimeve t Redaksis pr ndryshimin e "Zrit". 2. Raportimi pr punn e forcave t organizuara n Kosov. 3. Shqyrtimi kritik lidhur me sjelljet dhe punn e Xhafer Shatrit dhe Ibrahim Kelmendit. N mbledhje nuk ishin prezent shokt Xhafer Shatri e Ibrahim Kelmendi. Duke pasur parasysh situatn e krijuar n KQ t ciln e ka kapluar fryma e grupeve, frym e cila sht reflektuar edhe te forcat e tjera t organizuara jasht dhe n Kosov, andaj sht e domosdoshme t bjm spastrimin e radhve nga shokt t cilt jan t ngarkuar me kt frym prarse dhe t cilt po i shkaktojn dme lufts son. Shoku Xhafer Shatri pas ardhjes n Zvicr i hyri puns n t madhe, duke kontribuar shum n nxjerrjen e Organit qendror "Zri i Kosovs". Vazhdimsia e daljes s "ZK" sht e lidhur drejtprdrejt me Xhafer Shatrin. Puna organizative e forcave t organizuara n Kosov dhe fryti q del prej tyre sht i lidhur edhe me Xhaferin. Por, n punn e tij Xhaferi bri edhe mjaft gabime e lshime politike, duke krijuar edhe frymn e mosbesimit ndaj njerzve. Duke e par situatn e krijuar, Xhaferi (Shatri-shn. e red.) dha dorheqje me shkrim. Derisa shoku Xhafer n punn e tij q bri e prcolln edhe gabimet, n ann tjetr shoku Ibrahim Kelmendi nuk punoi fare, por u muar drejtprdrejt me prcjelljen e punve dhe gabimeve t Xhaferit; u muar me thash e thna n mesin e puntorve. Bri edhe dekonspirime t sekreteve t KQ t LRSSHJ-s. Keqprdori ndihmat pr Kosovn, duke mos sjellur n fond asnj qindark. P.sh. t prmendim vetm rastin e Suedis n pranin e katr vetave nj familje shqiptare i dha ndihm lufts son prej 50.000 korona, prej t cilave nuk solli asnj qindark, si dhe ndihmat q dhan familjet e tjera n Suedi; mbjellja e fryms prarse n vet KQ; mosprgjegjsia ndaj puns; prishja me miq zviceran; mosaktiviteti me t huaj dhe krijimi i ftohjes s tyre ndaj lufts son dhe organizats son; qllimi pretendues i formulimit t fjalis: "Vrejtjet, sugjerimet e propozimet q do t vijn pas fillimit t dhjetorit t ktij viti do t ken vlern e vet, por nuk do t mund t merren parasysh, pasi n ndrkoh KQ dhe Komitetet e rretheve do t mbajn mbledhjen pr t aprovuar Programin e Statutin e LRSHJ-s" me t vetmin qllim q t sabotojn punn e diskutimit dhe shqyrtimit t PP dhe PS dhe n ann tjetr pr t shfrytzuar tubimin e zgjeruar pr diskreditimin e Xhaferit me gabimet q ka br. N KQ nuk qe vendosur t thirrej tubimi i KQ me Komitetet e rretheve t ciln gj shoku Ibrahim Kelmendi e bri pa dijen e shokve duke u thirrur se gjoja qenka vendosur n mbledhjen e KQ, gj e cila nuk ishte e vrtet. Qllimi i gjith ksaj ishte ai q cekm m lart, diskreditimi i Xhaferit para nj tubimi m t gjer. Kjo tregon se si disa njerz veprojn pas shpine pa u konsultuar me shok, e kt e bri shoku Ibrahim Kelmendi. 197

Pr shkak t krijimit t mosbesimit ndaj njerzve, lshimeve dhe gabimeve politike si dhe mbjelljen e fryms prarse KQ vendosi q t ndrmarr masa pr nxjerrjen e KQ nga situata e krijuar dhe t bj spastrimin e radhve nga mospuntort dhe prarsit. Kshtuq KQ i LRSSHJ me shumic votash 4:1 (katr me nj) vendosi q shokt Xhafer Shatri dhe Ibrahim Kelmendi prjashtohen nga KQ i LRSSHJ-s, prderisa t mos e vrtetojn t kundrtn me aktivitetin e tyre. 10 shkurt 1985 Zvicr KQ i LRSSHJ (Faridin Tafallari, Terror-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f .253-254)

Letra nga Ibrahim Kelmendi

1980-1984

Nntitulli i par (Kurva, kurvar dhe kurvrime) sht marr nga libri "Lvizja e Jusuf Grvalls" t Xhafer Durmishit. 1. KURVA, KURVAR DHE KURVRIME 2. BAZUAR N PRCAKTIMIN TIM 3. DSHIROJ T SHFAQ PRCAKTIMIN TIM 4. E QUAJ T DOBISHME T OFROHEN INFORMATA, DSHMI, DOKUMENTACION 5. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Hysen Gegn, 4 qershor 1980 6. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Jusuf Grvalln, 16 shtator 1980 7. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Sadik Blakajn, 21 janar 1981 8. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, 21 janar 1981 9. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, 30 janar 1981 10. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, 7 mars 1981 11. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, 13 mars 1981 12. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, 19 mars 1981 13. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, dhjetor 1981 14. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, 8 prill 1982 15.Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, maj 1982 16. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, maj 1982 17. Kush sht vojvoda Ram Niki? 18. Letr-shkres e Ibrahim Kelmendit, 17 qershor 1982 19. Letrr e Ibrahim Kelmendit pr Qendrn Ekzekutive, 14 prill 1983 20. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, maj 1983 21. Letr e Ibrahim Kelmendit pr (Xh. D.) dhe Qendrn Ekzekutive, 4 maj 1983 22. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Qendrn Ekzekutive, 7 maj 1983 23. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin dhe QE, 3 qershor 1983 24. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Xhafer Durmishi dhe QE, 3 qershor 1983 25. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, 17 qershor 1983 198

26. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Qendrn Ekzekutive (QE), 30 qershor 1983 27. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Qendrn Ekzekutive (QE), 12 gusht 1983 28. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Qendrn Ekzekutive (QE), 25 gusht 1983 29. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Qendrn Ekzekutive (QE), 15 shtator 1983 30. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Qendrn Ekzekutive (QE), 10 tetor 1983 31. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, 3 janar 1984 32. Qarkore e shkruar nga Ibrahim Kelmendi, x. Janar 1984 33. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, (rreth mesit t ) janar 1984 34. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Qendrn Ekzekutive (QE), 11 janar 1984 35. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Sabri Novoselln dhe QE, 17 janar 1984 36. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Qendrn Ekzekutive (QE), 19 janar 1984 37. Letr e Ibrahim Kelmendi pr Komitetin Qendror ("Dukagjinin"), 19 mars 1984 38. Letr e Ibrahim Kelmendi pr Komitetin Qendror ("Dukagjinin"), 22 qershor 1984 1. KURVA, KURVAR DHE KURVRIME T gjitha citatet (me prjashtim t atij rreth drams Misioni t Sabri Hamitit) nuk kan asnj koment prve titujve q kan pr qllim lehtsimin e dukjes s citateve. KOMITETI QENDROR I LRSSHJ " Keqprdori ndihmat pr Kosovn, duke mos sjellur n fond asnj qindark. P.sh. t prmendim vetm rastin e Suedis n pranin e katr vetave nj familje shqiptare i dha ndihm lufts son prej 50.000 korona, prej t cilave nuk solli asnj qindark, si dhe ndihmat q dhan familjet e tjera n Suedi." (Vendim i Komitetit Qendror t Lvizjes pr Republikn Socialiste Shqiptare n Jugosllavi pr prjashtimin e Ibrahim Kelmendit nga KQ, m 10 shkurt 1985. Marr nga Faridin Tafallari, Terror-DhimbjeQndres, Tiran 1997, f .253-254) I. Kelmendi: "N xhepat e mij t grisur nuk ka bir nne (e as bir kurve), q do mund t krkonte t hollat e tij ose t hollat e cilido kontribues, q do t thot se nuk kam shprdoruar e prvetsuar nga ato mjete pr vete dhe as pr familje." (Afishuar me: 23.03.2007 21:18, www.kosova.de) Daut Demaku: "Dimensioni politik i romanit Atentatet sht aq i thell dhe aq domethns sa iu mbetet studiuesve t rinj q ta zbrthejn n qetsi, sepse brumi sht aq i vrtet, aq konkret dhe aq i bollshm sa mjafton pr gatime t t gjitha veprave politike, juridike, kriminalistike, psikologjike..." (Prishtin, 26 gusht 2007, www.pashtriku.org) -1. Shqiptart kurvar garonin midis tyre Gjat marrjes n pyetje, n Vjen, t kolegut t Dajs Ramadan nga posta e Pejs, i cili i zn ngusht betohet n kokn e vajzs I. Kelmendi: "Betimi n kok t vajzs e neveriti Miranin, meq kishte dgjuar se ajo po ushtronte prostitucion n Vjen. I kishin thn se ishte e pashme e trheqse dhe se shqiptart kurvar n Vjen garonin midis tyre q ti jepnin asaj shilinga dhe t krekoseshin para njritjetrit." (Atentatet, f.80) 199

-2. Faturat prmbajn tatimin e vlers s shtuar I. Kelmendi pr vetveten dhe pr kurvart profesionist q mbajn kontabilitet e i paguajn tatimet dhe sigurimet sociale me rregull I. Kelmendi: "Se si po m vjen keq q qenka katandisur n at gjendje. M drejtohet duke m poshtruar, se dashka t bka seks m mua, meq nuk paska t holla pr t paguar mashkull kurvar, nga ata q e kan si marrdhnie pune dhe paguhen nga femrat pr t dfryer ato kur kan deficit seksual. Edhe ato fatura t pagess prmbajn tatimin e vlers se shtuar, q duhet tia paguajn shtetit, njsoj si edhe prostitutat e legalizuara q paguajn t gjitha sigurimet sociale dhe tatimin vjetor mbi fitimin." (Atentatet, f.95) -3. A t fascinoi edhe pr bixhoz dhe kurvri - Pr Sadik Blakajn Ibrahim Kelmendi: " Pse nuk po flet? ia ndrpreu Vasili mendimet. Po ather far ndodhi? Vrtet, Sadiu erdhi pas dy ditve. Ndenjm ca dit bashk te Demushi n Nagold. Atje u fascinova nga shkathtsit dhe patriotizmi i tij. Kishte shkathtsi t falsifikonte dokumente t t gjitha llojeve. Madje edhe bileta t trenit. Kishte shkathtsi pr t qen gueril i prkryer... A t fascinoi edhe pr bixhoz dhe kurvri, sepse kohn m t madhe e kalon me to? f.180 " Po bhem kurban, ndrhyri Vasili. M mir un se ti dhe Baca Jusuf. far rndsie ka kjo sprov naive e shoqruar me rrezik t qind pr qindt!? N fakt, prse po na duhet ky far Sadiu!? Ti vet duhej t ishe bindur t paktn se ai sht kurvar, bixhozxhinj, rruga! i foli rrebt Mirani." (Atentatet, f.182) -4. U trbova duke i thn kurvar Rreth fatit t nj femre n duart e UDB-s e cila nga Kosova sht nis enkas me plan t martohet me figurn frontale t Frontit t Kuq Ibrahim Kelmendi: "Menjher u trbova duke i thn pusht, kurvar e t ngjashme. Bra t iki, por ai e kishte mbyllur dern dhe elsin e kishte futur n xhep." (Atentatet, f. 204) -5. Sa pr kurvrim t kam ty ktu m afr (N bised me heroinn e vet Renatn) Ibrahim Kelmendi: " Edhe ty nuk t shkoi mendja aq afr dhe aq qllueshm. Un t fola pr lisa, kurse ti m flet pr fshesa, si shprehet populli yn. A nuk e kisha Martn ktu, e cila m prgjrohej, pa pages. Ather, prse u dashka t shkoj deri n Berlin pr kurvrim? E di ti sa jan shpenzimet e udhtimit deri atje dhe si keqtrajtohesh kur kalon transit npr Gjermanin Lindore? Pastaj, po t kisha kurvrimin si qllim, a nuk t kam ty ktu m afr? Stop! Stop! Mua kurrsesi pr kurvrim. More vesh!? Stop! Stop! Ti e nise e para dhe m ofendove." (Atentatet, f.214-215) 200

KOMITETI QENDROR I LRSSHJ " Keqprdori ndihmat pr Kosovn, duke mos sjellur n fond asnj qindark. P.sh. t prmendim vetm rastin e Suedis n pranin e katr vetave nj familje shqiptare i dha ndihm lufts son prej 50.000 korona, prej t cilave nuk solli asnj qindark, si dhe ndihmat q dhan familjet e tjera n Suedi." (Vendim i Komitetit Qendror t Lvizjes pr Republikn Socialiste Shqiptare n Jugosllavi pr prjashtimin e Ibrahim Kelmendit nga KQ, m 10 shkurt 1985. Marr nga Faridin Tafallari, Terror-DhimbjeQndres, Tiran 1997, f .253-254) I. Kelmendi: "N xhepat e mij t grisur nuk ka bir nne (e as bir kurve), q do mund t krkonte t hollat e tij ose t hollat e cilido kontribues, q do t thot se nuk kam shprdoruar e prvetsuar nga ato mjete pr vete dhe as pr familje." (Afishuar me: 23.03.2007 21:18, www.kosova.de) -6. Kapni kurvart q jua bn shosh grat e vajzat N dogann e Gjermanis Lindore (DDR) I. Kelmendi: "Ather, i thash, kapni kurvart q jua bn shosh grat e vajzat, duke i paguar devizat q ndrrojn n treg t zi." f.216 "Iu prgjigja se nuk kisha menduar ashtu, por se doja tju thosha ti pengoni kurvart q po vijn, po bjn kontraband dhe po jua provokojn grat e vajzat me para." (Atentatet, f.216) -7. Nuk ka bir nne e as bir kurve KOMITETI QENDROR I LRSSHJ " Keqprdori ndihmat pr Kosovn, duke mos sjellur n fond asnj qindark. P.sh. t prmendim vetm rastin e Suedis n pranin e katr vetave nj familje shqiptare i dha ndihm lufts son prej 50.000 korona, prej t cilave nuk solli asnj qindark, si dhe ndihmat q dhan familjet e tjera n Suedi." (Vendim i Komitetit Qendror t Lvizjes pr Republikn Socialiste Shqiptare n Jugosllavi pr prjashtimin e Ibrahim Kelmendit nga KQ, m 10 shkurt 1985. Marr nga Faridin Tafallari, Terror-DhimbjeQndres, Tiran 1997, f .253-254) I. Kelmendi: "N xhepat e mij t grisur nuk ka bir nne (e as bir kurve), q do mund t krkonte t hollat e tij ose t hollat e cilido kontribues, q do t thot se nuk kam shprdoruar e prvetsuar nga ato mjete pr vete dhe as pr familje." (Afishuar me: 23.03.2007 21:18, www.kosova.de) -8. Shkrimtari harton fabula Mustaf Xhemaili: "Skema e famshme e Aristotelit lidhur me historin dhe letrsin sht e qart. Ajo nuk ka ndryshuar as sot dhe sht kshtu: Historia tregon at q ka ndodhur, ndrsa letrsia (poezia) tregon at q mund t ndodh; historia tregon ka 201

ngjet, letrsia tregon si mund t ngjaj; historia tregon gjra t veanta, letrsia tregon gjra t prgjithshme, prandaj letrsia sht m filozofike se historia. M tutje: historiani shnjon referencat (t dhnat), shkrimtari shnjon tekstin fiktiv, t mundshmen; historiani nuk harton fabula, kurse shkrimtari harton fabula. Edhe m tej: historia mund t jet e shkruar n vargje e t mos bhet letrsi. Sepse e para mbshtet te e vrtetdukshmja (q do t thot e mundshme) kurse e dyta n ngjashmri (q do t thot e besueshme). (shih te S. Hamiti: Tematologjia, f.70)." (Atentatet e zbuluara - Fjala promovuese m 14 prill 2007 n Dyzeldorf (Gjermani), pr romanin e Ibrahim Kelmendit ATENTATET, www.pashtriku.org) -9. Qenke njeri i poshtr Atyre q ju intereson teoria e letrsis mund shohin ka thot Sabri Hamiti tek "Tematologjia f.70". Atyre q u intereson Drama e 17 janarit 1982, mund t shohin tek drama Misioni, pjesa e par, skena IV, ku flitet pr Ibrahim Kelmendin (Keqn), Kadri Zekn (Lulin), Jusufin (Isn) gruan e Jusufit (Zann) dhe gruan e Kadri Zeks (Luln). Pa komentuar aspekte tjera, interesant sht 'respekti" pr grat, t cilin Sabri Hamiti duhet ta ket msuar nga burimi i tregimit t tij. Pr hir t qartsis brenda citateve n kllapa jan vn emrat e personazheve t vrteta. Pjest e cituara paraqesin biseda n shtpin e Jusufit n mesditn e 17 janarit 1982. Keqa nuk mund t jet i keq Sabri Hamiti: "ZANA (Suzana), hap dern, fut kokn. Mirdita t gjithve! KEQA (Ibrahim Kelmendi), Zans. Hyn fisnike vetm nj minut. Ia shtrin dorn, prshndetet, mandej ulet. Ktij Lulit ton po i ngutet. Si e pleqnon ti fisnike kt pun? Zana rrudh kraht. Ky e ka mendjen te Lula e vet e re q ia ka ln shtratin that. Qetsi. Un jam kalli vetm dhe s'kam ka t ngutem. E kam nann vejush t cils s'mund t'ia gjej nj plak. E kam edhe nj motr, e sa pr motr moj fisnike ia kam gjetur burrin. Ha-ha-ha. Do ta bjm dhndr Isn pr s dyti. Isa hesht. Shikon Zann, e cila pa asnj fjal del. LULI (Kadri Zeka), i mrdhezur. E mira e t mirave po t lut, Luln mos e prmend. ISA (Jusuf Grvalla), mban veten. T lutem Keq, respekt pr shtpin, konakun, pr femrn. T gjith jemi me nerva, por kjo sht shtpi." (Misioni, Prishtin 1997, faqe 41) Sabri Hamiti: KEQA (Ibrahim Kelmendi), dredhas. Ky prap nuk e ka mendjen ktu. Ha-ha-ha. E ka mendjen te shtrati i that i Luls. LULI (Kadri Zeka), e gjuan fytyrs me bllok. Qenke njeri i poshtr! (Misioni, Prishtin 1997, faqe 46) S.H.: "Keqa nuk mund t jet i keq" (Misioni, faqe 49) Dordoleci superior i UDB-s Serbe dhe Vzhguesi i tij superior: "N kt pozit inferiore nga ana e zvendsit, ndjehej edhe udhheqsi i FKP-s, Ibrahim Kelmendi." (Nuhi Sylejmani, Vrasja e trefisht, 2010, f. 89) Ibrahim Kelmendi: "Sadik, ...Gjithsesi, do gj do nxjerr koha n drit, por ti duhet t provosh menjher ta prshkruash ngjarjen pastaj t shohim: ndoshta je i pastr si loti dhe mbetemi shok t mir. Pr t ardhur gjer tek kjo, do t ishte dashur nj sinqeritet i thell, duke pranuar edhe ndonj gabim t vogl nga mosdija..." (Letr pr Sadik 202

Blakajn m 21 janar 1981. Marr nga Faridin Tafallari, TerrorDhimbje-Qndres, Tiran 1997, faqe 407) -10. Pa pretendim pr t qen t vrteta historike Ibrahim Kelmendi: "Ato (ngjarjet-shn. i Xh. D.) jan paraqitur ashtu si i kam prjetuar dhe si i kam mbajtur mend, pa pretendim pr t qen t vrteta historike."(kopertina e mbrapme e romanit Atentatet)..."romanin e kam shkruar sipas qejfit"." Ibrahim Kelmendi: "Mirani mori frym thell pr t pritur reagimin. Kishte frik mos po e humbiste durimin, pasi ishte bindur se shtabi i UDB-s q kishte urdhruar atentatet, tani kishte dhn urdhr q t provokohej Mirani pr t br ndonj hata ndaj provokuesve. Jo vetm ti, por as ajo kurva, q ju po i thoni Bule, nuk jeni t dshiruar t qndroni m ktu, foli Xhafari. T gjith t pranishmit hapen syt n drejtim t Xhafarit, pos Nuriut q vazhdonte t mbante kokn ulur, pothuajse midis kmbve. Sikur pjesmarrsit nuk po u znin bes veshve far dgjuan. Prse sht kurv bashkshortja e nderuar e Kadriut? ia drejtoi Mirani Xhafarit, duke ruajtur qetsin e jashtme, t ciln prbrenda pothuajse e kishte humbur. Sa spo eksplodonte. Ajo kurv e drguar nga UDB-ja i ka qitur shokt n prit, u prgjigj Xhafari, q po ngjante me shum n nj krm se sa n njeri. Pa na e zbrthe edhe kt komplot, se si i keni sajuar detajet!? Nuk jam ktu para UDB-s q t prgjigjem n pyetjet e tua, tha Xhafari. Mor kriminel i drguar, do t sqarosh apo do t ta dredh qafn si t gjelit!? e krcnoi Mirani, i cili po shtrngohej pr tia mbrthyer fytin. Tashm Mirani kishte fituar siguri se pos ndrhyrjes pr ti ndar nuk do ti hidheshin t tjert. Dihet, nisi t prgjigjet Xhafari, q kishte humbur davan, Kadriu ka ln orarin kur do ti telefonoj kurvs s tij. Ajo ka informuar vrassit pr orar dhe pastaj vrassit kan zn prit." (Atentatet, f. 363-364) Ibrahim Kelmendi: "Sadik, ...Gjithsesi, do gj do nxjerr koha n drit, por ti duhet t provosh menjher ta prshkruash ngjarjen pastaj t shohim: ndoshta je i pastr si loti dhe mbetemi shok t mir. Pr t ardhur gjer tek kjo, do t ishte dashur nj sinqeritet i thell, duke pranuar edhe ndonj gabim t vogl nga mosdija..." (Letr pr Sadik Blakajn m 21 janar 1981. Marr nga Faridin Tafallarit, TerrorDhimbje-Qndres, Tiran 1997, faqe 407) Dezertori apo Dordoleci superior i UDB-s Serbe dhe Vzhguesi i tij superior: "N kt pozit inferiore nga ana e zvendsit, ndjehej edhe udhheqsi i FKP-s, Ibrahim Kelmendi." (Nuhi Sylejmani, Vrasja e trefisht, 2010, f. 89) -11. Mos m keqkuptoni, por kam shkruar sipas qejfit tim Ibrahim Kelmendi: "Ato (ngjarjet-shn. i Xh. D.) jan paraqitur ashtu si i kam prjetuar dhe si i kam mbajtur mend, pa pretendim pr t qen t vrteta 203

historike."(kopertina e mbrapme e romanit Atentatet)..."romanin e kam shkruar sipas qejfit"." Saime Isufi: "...Kt e bj, pas leximit t veprs tnde historike "Atentatet", pr t ciln t prgzoj nga zemra! Edhe njher urime! ...Pr ato rrethana, ku pjesmarrse kam qen edhe vet, vrtet secilin personazh e ke paraqitur t till si pata mundsi t'i njihja edhe vet." (Letr I. Kelmendit, 5 mars 2007, www.pashtriku.org) I. Kelmendi: Afishuar me: 26.03.2007 15:45 "Mos m keqkuptoni, por romanin e kam shkruar sipas qejfit dhe bindjeve t mia. Edhe po ti dija qejfin, bindjet dhe prcaktimin Tuaj, ua them m keqardhje, nuk do ta kisha shkruar sipas tyre." (www.kosova.de) -12. Keqprdori ndihmat pr Kosovn Prjashtimi i Ibrahim Kelmendit prej KQ t LRSSHJ (Komitetit Qendror t Lvizjes pr Republikn Socialiste Shqiptare n Jugosllavi), pos tjerash pr keqprdorimin e ndihmave pr Kosovn "Njoftim Njoftohen shokt Xhafer Shatri dhe Ibrahim Kelmendi pr mbledhjen e fundit t KQ t LRSSHJ "Duke e par situatn e krijuar, Xhaferi (Shatri-shn yn) dha dorheqje me shkrim. Derisa shoku Xhafer (Shatri-shn yn) n punn e tij q bri e prcolln edhe gabimet, n ann tjetr shoku Ibrahim Kelmendi nuk punoi fare, por u muar drejtprdrejt me prcjelljen e punve dhe gabimeve t Xhaferit; u muar me thash e thna n mesin e puntorve. Bri edhe dekonspirime t sekreteve t KQ t LRSSHJ-s. Keqprdori ndihmat pr Kosovn, duke mos sjellur n fond asnj qindark. P.sh. t prmendim vetm rastin e Suedis n pranin e katr vetave nj familje shqiptare i dha ndihm I. Kelmendi: "Udhtova me Hakanin,, alias Plakun dhe Sarandn, alias Bulen. N Suedi na pritn bujarisht. Fllanza me bashkshortin dhe patriotin e devotshm, Nexhip Toskn na dhan pesdhjet mij korona suedeze ndihma. Ishte rasti i par q po na jepej nj ndihm kaq e madhe." (Atentatet, f.391) lufts son prej 50.000 korona, prej t cilave nuk solli asnj qindark, si dhe ndihmat q dhan familjet e tjera n Suedi; mbjellja e fryms prarse n vet KQ; mosprgjegjsia ndaj puns; prishja me miq zviceran; mosaktiviteti me t huaj dhe krijimi i ftohjes s tyre ndaj lufts son dhe organizats son." "Kshtuq KQ i LRSSHJ me shumic votash 4:1 (katr me nj) vendosi q shokt Xhafer Shatri dhe Ibrahim Kelmendi prjashtohen nga KQ i LRSSHJ-s, prderisa t mos e vrtetojn t kundrtn me aktivitetin e tyre. 10 shkurt 1985 Zvicr KQ i LRSSHJ" (Faridin Tafallari, Terror Dhimbje Qndres, Tiran 1997, f .253-254) Dshmitare kur Ibrahim Kelmendit i jan dhn 50 mij korona suedeze nga Nexhmi e Shefkate Sherolli sht Saime Isufi. Antare e Komitetit Qendror t LRSSHJ n Zvicr, i cili m 10 shkurt 1985 e prjashton Ibrahim Kelmendin pr hajni sht Saime Isufi. Ibrahim Kelmendi: Afishuar me: 23.03.2007 21:18 "N xhepat e mij t grisur nuk ka bir nne (e as bir kurve), q do mund t krkonte t hollat e tij ose t hollat e 204

cilido kontribues, q do t thot se nuk kam shprdoruar e prvetsuar nga ato mjete pr vete dhe as pr familje." (www.kosova.de) -13. Q t mos flinin me grat e tyre Letr publike Zotriut Peter Feith (Kjo pik nuk ka t bj me librin Atentatet, por e mora se i prshtatet tems q sht n shqyrtim) I. Kelmendi: "Ju lus, sepse jam i bindur, se po q se do u sugjeronit Ju qeveritarve tan q t mos flinin me grat e tyre, binduni, ata vrtet nuk do t flinin, sepse edhe kt sugjerim Tuajin ata do ta kuptonin si urdhr. Dhe meq do ta kuptonin si urdhr, ata do friksoheshin se ju do i hiqni nga postet qeveritare, po nuk ju dgjuan. E ata i duan postet qeveritare m shum se grat e tyre, gjithsesi edhe m shum se qytetart e tyre." (Letr publike shefit t ICO-s, Zotri Peter Feith, 5 shkurt 2009, Botuar n www.pashtriku.org) -14. Ciprcullakosje Biseda n forumin www.kosova.de rreth librit Atentatet Moskeqkuptime, qejfe, ciprcullakosje, zhveshje, mveshje, pa pretendime pr t qen t vrteta, fantazi t vitit 2007 dhe jo ngjarje t vitit 1982 "Asgj m t bukur e m t mbl ska sesa e vrteta." I. Kelmendi: Afishuar me: 26.03.2007 15:45 "Mos m keqkuptoni, por romanin e kam shkruar sipas qejfit dhe bindjeve t mia. Edhe po ti dija qejfin, bindjet dhe prcaktimin Tuaj, ua them m keqardhje, nuk do ta kisha shkruar sipas tyre."(www.kosova.de) Sali Kabashi: "...duke qen se n librin e tij e shohim ciprcullak t zhveshur... ...edhe mjerant shqiptar" (Prill 2007, Republika) I. Kelmendi: "Edhe pr Rezilin ndjej keqardhje,... ...edhe ai do t mund t ishte njeri pa kto gjynahe q i mvishen n roman..." (Republika, prill 2007) I. Kelmendi: "Ato jan paraqitur ashtu si i kam prjetuar dhe si i kam mbajtur mend, pa pretendim pr t qen t vrteta historike."(kopertina e mbrapme e romanit Atentatet)..."romanin e kam shkruar sipas qejfit"." I. Kelmendi: : Afishuar me: 26.03.2007 15:45 "Mos m keqkuptoni, por romanin e kam shkruar sipas qejfit dhe bindjeve t mia. Edhe po ti dija qejfin, bindjet dhe prcaktimin Tuaj, ua them m keqardhje, nuk do ta kisha shkruar sipas tyre." . (www.kosova.de) I. Kelmendi: "Mendimet dhe vlersimet jan t kohs, kur kan ndodhur ngjarjet." (Kopertina e mbrapme e librit Atentatet) I. Kelmendi: I nderuar Z. panta_rhei ! (Afishuar me: 25.03.2007 21:11) "Ju keni t drejt kur mendoni, se romanin ATENTATET nuk e ka shkruar Ibrahim Kelmendi i viteve 1978-1985, por Ibrahim Kelmendi i vitit 2007. Kapitullin e fundit ia kam dorzuar redaktuesit (Z. Adem Gashi) n fillim t janarit t ktij viti." (www.kosova.de) I. Kelmendi: "Kshill - T mos lexohet nga adoleshentt (nn moshn 16-vjeare)" Sali Kabashi: "...duke qen se n librin e tij e shohim ciprcullak t zhveshur... ...edhe mjerant shqiptar" I. Kelmendi: "Pastaj, po t kisha kurvrimin si qllim, a nuk t kam ty ktu m afr?" 205

I. Kelmendi: "Mos m keqkuptoni, por romanin e kam shkruar sipas qejfit dhe bindjeve t mia. Edhe po ti dija qejfin, bindjet dhe prcaktimin Tuaj, ua them m keqardhje, nuk do ta kisha shkruar sipas tyre." (www.kosova.de) I. Kelmendi: Afishuar me: 26.03.2007 15:45 "Ju keni t drejt kur mendoni, se romanin ATENTATET nuk e ka shkruar Ibrahim Kelmendi i viteve 1978-1985, por Ibrahim Kelmendi i vitit 2007. Kapitullin e fundit ia kam dorzuar redaktuesit (Z. Adem Gashi) n fillim t janarit t ktij viti." (www.kosova.de) -15. Epitete KOMITETI QENDROR I LRSSHJ " Keqprdori ndihmat pr Kosovn, duke mos sjellur n fond asnj qindark. P.sh. t prmendim vetm rastin e Suedis n pranin e katr vetave nj familje shqiptare i dha ndihm lufts son prej 50.000 korona, prej t cilave nuk solli asnj qindark, si dhe ndihmat q dhan familjet e tjera n Suedi." (Vendim i Komitetit Qendror t Lvizjes pr Republikn Socialiste Shqiptare n Jugosllavi pr prjashtimin e Ibrahim Kelmendit nga KQ, m 10 shkurt 1985. Marr nga Faridin Tafallari, Terror-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f .253-254) I. Kelmendi: "N xhepat e mij t grisur nuk ka bir nne (e as bir kurve), q do mund t krkonte t hollat e tij ose t hollat e cilido kontribues, q do t thot se nuk kam shprdoruar e prvetsuar nga ato mjete pr vete dhe as pr familje." (Afishuar me: 23.03.2007 21:18, www.kosova.de) -16. Nuk e dinte t mirn, nuk kishte turp Faridin Tafallari: "Ibrahimi (Kelmendi-shn yn) ka ecur m shum. Ai ishte i pa disiplinuar, me ca sjellje jo t mira dhe aq m shum t pa pranueshme tek ne shqiptart. Futej n kuzhin, te gratShtrihej n dhom gjer e gjat dhe nuk e kishte pr gj, se ishe ti me familje. Ai shtihej sikur t ishte n shtpin e vet... Nuk tregoi asnjher mirnjohje pr gjitha ato pritje q i bheshin nga grat e shokve duke e nderuar si nj patriot! Prandaj ai nuk e dinte t mirn, nuk kishte turp."(KA PRET IBRAHIM KELMENDI, PSE NUK BN KALLZIM PENAL NDAJ VRASSIT T JUSUF E BARDHOSH GRVALLS DHE KADRI ZEKS (!?!), www.pashtriku.org, 26 qershor 2007)

* * * M 15 janar 1983, n Ludvigsburg, me iniciativn e Xhafer Shatrit u formua Qendra Ekzekutive (QE) nga pes antart e mposhtm, t cilt morn pseudonimet prkatse. Qendra Ekzekutive pushoi s vepruari m 3 mars 1984 n Gjenev, kur u vendos formimi i Komitetit Qendror, q n korrespondencn ton do t identifikohej me emrin "Dukagjini". Pseudonimet: -Iljazi = Ibrahim Kelmendi -Xhema= Xhafer Shatri -Plaku= Hasan Mala -Fahriu= Faridin Tafallari -Salihu= Xhafer Durmishi

206

2. BAZUAR N PRCAKTIMIN TIM Ibrahim Kelmendi: "Sidomos n prag t 30-Vjetorit t Lvizjes (popullore), q, bazuar n prcaktimin tim, - sht me 17 Janar 1982, e quaj t dobishme t ofrohen informata, dshmi, dokumentacion, vlersime, t debatohet rreth tyre, pr t ndihmuar ndriimin sa m objektiv t kaluars son." (Letr Xhafer Durmishit, facebook, 23 tetor 2011) 3. DSHIROJ T SHFAQ PRCAKTIMIN TIM Ibrahim Kelmendi: "Fillimisht dshiroj t shfaq prcaktimin tim pr kt bashkbisedim. M ka impersionuar shum vizioni i Robert Kenedit, t cilit kam ndrmend t'i prmbahem. Po citoj: 'Pjesa m e madhe e njerzve m shum paraplqejn t ndihen t qet, se sa ta njohin t vrtetn. Epo mir, un jam ai q do ta prish qetsin tuaj, duke jua thn t vrtetn'." (Bedri Islami, LVIZJA, Tetov 2012, f.12-13) MEMORIZIMI I HISTORIS N SHRBIM T S VRTETS Sadri Ramabaja: Pjesa m e madhe e njerzve m shum paraplqejn t ndihen t qet, se sa ta njohin t vrtetn. Epo mir, un jam ai q do ta prish qetsin tuaj, duke jua thn t vrtetn. Ky postulat i Robert Kenedit do t`i shrbej si stimul nxits Ibrahim Kelmendit gjat gjith kohs sa po shestonte pr kt bashkbisedim. Ai n kt libr ka sjell t vrtetn ashtu si e kishte perceptuar dhe memorizuar, e me kt ambientit ton konservativ politik ia ka prishur qetsin.... ... Duke vazhduar rrfimin tutje, ai do t shndrrohet n kronistin m t mir t ksaj organizate, e me kt libr na e ka dhn monografin e munguar." (MEMORIZIMI I HISTORIS N SHRBIM T S VRTETS, www.pashtriku.org, 15 prill 2012; Recension pr librin e Bedri Islamit LVIZJA (Lindje e prgjakur) - Bashkbisedim me Ibrahim Kelmendin, Tringa Design, Tetov, 2012) 4. E QUAJ T DOBISHME T OFROHEN INFORMATA, DSHMI, DOKUMENTACION Ibrahim Kelmendi: "Sidomos n prag t 30-Vjetorit t Lvizjes (popullore), q, bazuar n prcaktimin tim, - sht me 17 Janar 1982, e quaj t dobishme t ofrohen informata, dshmi, dokumentacion, vlersime, t debatohet rreth tyre, pr t ndihmuar ndriimin sa m objektiv t kaluars son." (Letr Xhafer Durmishit, facebook, 23 tetor 2011)

5. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Hysen Gegn, 4 qershor 1980

Shok! Mendojm se kaloi nj koh e mjaftuar q kur mort n duart tuaja Programin dhe Statutin e Frontit t Kuq Popullor me material prcjells. Ai q ka dashur ka mundur t vendos nse sht dakord q t jet i organizuar n radht e Frontit. Dhe ende nuk sht hasur n t atill q nuk jan t gatshm t japin kontributin e tyre n radht e Frontit, pasi kan studiuar programin e puns dhe Statutin. Tani mbetet pr t 207

vendosur se si do t punohet e veprohet n do celul, q do t formohen n rrethet ku nuk ekzistojn dhe n ato rrethe ku nuk ka kandidat t mjaftueshm pr celul, e se far pune dhe aktiviteti do t ndrmarrin shokt. Para nesh qndrojn detyra t vshtira. Organizimi i mir dhe konsolidimi i radhve tona duan pun dhe sakrifica, duan seriozitet dhe sidomos konspiracion rigoroz e kujdes t madh, pasi duhet t punojm n ilegalitet. Duhet t pranojm se radht tona n mrgim lngojn n munges t kuadrit. T gjith jemi puntor mrgimtar, q erdhm pr t'i br buk familjes (ndonj person ndodh edhe t mos jet puntor, por kjo nuk peshon aq shum kur dihet se t gjith t tjert jan puntor). Por nj e vrtet e till s'duhet t na pengoj e demoralizoj n punn ton. Vetm nse puntori politizohet dhe angazhohet, vetm ather do t tronditet borgjezia n pushtet. Organizatat e tilla, t cilat prbhen n pjesn drmuese nga intelektual revolucionar, nuk mund t jen organizata mase dhe nuk jan n gjendje t bjn revolucion si t tilla. Organizatat e tilla, q prbhen vetm nga t "diturit" vetknaqin veten kur ato filozofojn n nivel t "lart" t ngritur nga toka n qiell dhe, sa m lart ngrihen, kur t rrzohen do thrmohen m shum. Pa mdyshje, rrzohen ata q formojn barriera me masat dhe me klasn puntore, pse te masa fshihet forca. Por kjo e vrtet nuk guxon t na bj euforik. Vetm fakti se jemi puntor nuk mafton t jemi edhe patriot revolucionar. Duhet patur edhe vetdija prkatse dhe, sigurisht, pr t merituar titullin patriot revolucionar, duhet edhe me qen i organizuar dhe, si i organizuar, t kontribuojm at ka krkohet nga revolucionari. Nganjher formohet prshtypja te ca: n momentin kur vendos t aktivizohet pr t punuar dhe sakrifikuar pr atdheun dhe lirin e tij, u deshka t prmbyset e tr bota e vjetr, nga e cila ngrihet e reja, konkretisht menjher posa organizohet, ai mendon se u dashka t fillohet nga aksionet q do t trondisin klikn n pushtet, duke e detyruar t gjunjzohet, pa qen fare i ngritur dhe i prgatitur q t'i peshoj gjrat. Pa dyshim, nj eufori e till sht e dmshme. Nga studimi i historive t organizatave tjera dhe historive t partive komuniste, shihet qart se u sht dashur koh dhe mund e sakrifica q t'i konsolidojn radht. Nga vendosmria, gatishmria pr sakrifica dhe organizimi i mir sht varur suksesi. Shum nga organizatat, grupet dhe partit kan mbaruar n mossukses dhe jan shuar. Ato q kan dal fitimtare, nuk kan ecur npr rrugt t shtruara n tepih. Edhe ato kan patur rrug t ngjashme me t tjerat, q kan mbaruar n mossukses, por suksesi i tyre sht rezultat i organizimit n nivel dhe vendosmris, duke i shtuar edhe ndonj faktor tjetr, pse suksesi, si edhe mossuksesi, kushtzohen edhe nga t tjer faktor, pos ktyre q po prmendim ne. Po t analizojm fillimin e historis s Partis s Puns t Shqipris, e cila n fillim sht quajtur Partia Komuniste, ka edhe na duhet doemos ta msojm, kemi pr t par se Partis Komuniste i jan dashur m shum se dhjet vite derisa sht formuar si Parti Komuniste me kuptimin e plot t fjals. Ka patur grupe e grupe, ka patur suksese e mossuksese, por m n fund u gjet komunisti i vendosur dhe i aft q t'i bashkoj ca nga ato grupe pr t themeluar PKSH-n, e ky ishte shoku Enver. Sigurisht, themelimin e Partis Komuniste Shqiptare nuk guxojm ta lidhim vetm me nj person, qoft ai edhe shoku Enver, Lenini, etj. Aktiviteti i prbashkt edhe i militantve t tjer ka mundsuar sukseset dhe, m n fund, edhe fitoret. Pra, historia katrmbdhjetvjeare e grupeve komuniste dhe aktiviteti i pamohueshm i militantve, q jetn ia faln popullit dhe Partis Komuniste si Ali Kelmendi, Riza Cerova e komunist t tjer, mundsoi themelimin e PKSH-s, duke u konkretizuar n fund nga shoku Enver me shok t tjer. Asgj s'u arrit brenda nats, por ka patur histori t gjat. E analizuam pak historin e PPSH-s pr t par se sht i pavend demoralizimi 208

i ndonj shoku, kur hasim n ndonj penges, e cila mund t sjell edhe mossuksesin. Pengesat na dalin pr t'i kaluar, ndrsa mossukseset pr t na msuar se si hern tjetr t korrim sukses. - Puna e prbashkt garanton suksese m t mdha. Kjo pun duhet organizuar n celula. Pr t filluar nga aktivitetet, si militant q jemi duhet t formojm celula t vogla. N kto celula t ngrihemi, duke ndihmuar njri-tjetrin dhe celula duke ndihmuar celuln. Celulat do t ken aq antar sa jan edhe shokt militant t njohur. Pra, n celul nuk do t deprtoj asnj tjetr, i cili nuk sht i njohur nga shokt e celuls. Vetm ather, kur ndonj shok n nj celul ka nj shok t sigurt dhe besnik n rrethin e celuls tjetr, i cili nuk ka mundsi t aktivizohet n celuln ku shoku sht aktiv, duhet t'i propozohet celuls n fjal q ta prcjell kandidatin e propozuar nga militanti, pa e ditur se sht duke ndenjur me antar t Fronit dhe q bn pjes n celuln e rrethit t tij. Nj kandidat i till nuk guxon t msoj nga shoku i vet q ekziston nj celul n rreth. Nga antart e celuls s rrethit duhet t msoj, kur shokt t jen t bindur, se kandidati sht besnik dhe i ndershm. Prsosja e tij e mtejme bhet n celul, duke punuar dy-tre antar me t m shum se n mes veti. N kt drejtim duhet t jemi rigoroz dhe vigjilent, pse mund t deprtoj ndonj agjent apo provokator n celul, kshtu q do i dmtoj t gjith shokt e celuls. Bile asnj shok nuk duhet t besojm, nse nuk krkohet, n asnj besim, asnj shoku nuk sht e nevojshme t'u tregohen emrat e shokve q bjn pjes n celuln tnde. Po ashtu, asnj nga shokt nuk duhet t pretendoj t krkoj se kush qenka antar n kt apo at celul. Nse kt e bn ndonjri nga kurioziteti naiv, ather e ka dmtuar veten, pse n kt form bn t dyshimt shokun q e ka pyetur, i cili pastaj do ta drgoj dyshimin e till n diskutim n celul pr t'u ruajtur nga personi q sht "viktim" e kuriozitetit t panevojshm. Celula duhet t mblidhet shpesh pr t diskutuar ndonj material q vjen nga qendra. Nse qendra nuk ka drguar materiale, ather celula prap duhet t mblidhet, q t diskutoj rreth ndonj iniciative apo ideje q i ka lindur ndonj militanti. N fund t analizave t aprovohet q t'i drgohet qendrs, e cila do ta analizoj edhe ajo pr t'ua shprndar celulave t tjera. Ose, nse nuk ka material nga qendra dhe as nga ndonj militant, nse nuk ka ndonj ide pr pr ndonj iniciativ apo aksion, prap duhet t tubohen q t'i shpjegojn njri-tjetrit se far ka lexuar gjat asaj kohe, n mes t dy tubimeve. Po ashtu, aty mund t lexohen materiale t nevojshme pr t'i ditur, por q nuk ia del t'i shpjegoj shoku, pastaj t diskutohet nga t gjith, derisa t jet kuptuar nga t gjith. Materialet dhe "Bashkimi" duhet t prpunohen mir dhe me kujdes. Nuk duhet t ngel asgj e paqart. Pr ndonj ide me prgjegjsi m t madhe se rndom, pr ndonj ide aksioni, nuk do t diskutohet gjersisht. Ai do t prpunohet nga qendra, e cila do t vendos nse do zbatohet. Pasi t jet kryer, duhet t diskutohet pr guximin q ka patur shoku, pr rndsin, por kurrsesi t prmendet emri i shokut q ka kryer aksionin. Nuk ka vend pr lvdata t panevojshme dhe parakohe, pse ato sjellin dme. Pra, lypset maturi e madhe, pse duke shitur llafe apo duke lavdruar shokun, dmtohet shoku dhe organizata. Nuk duhet t'i lm mundsi ndonj lshimi, i cili do t'i ngjiste kalit hamshor, q e zgjidh dhe pasatj s'mund ta futsh brenda deri sa t ket plasur duke ngar. Shoku nuk duhet t preket pse ai sht rigoroz n mbajtje t sekreteve, nuk tregon di q ai ditka, edhe pse po ta msoj nuk i hyn n pun. Sigurisht, ndodh q edhe po iu tregua nuk del prap n "mazgjah" pr t'i treguar njerzimit pr guximin e shokut, ama t msohemi q t kemi durim pr t mos krkuar t dim at q sht e teprt dhe t rrezikohet sekreti edhe m shum. 209

Q n fillim t diskutohet pr vendet e tubimeve t cilat s'do t'i bien n sy njeriut dhe s'do pengohen nga mysafiri, pse ndodh q, gjat tubimit q po mbahet n banes t ndonj shoku, t vijn mysafir t cilt ta ndrpresin punn. Duhet zgjedhur njri nga grupi, i cili do t mbaj lidhjen me qendrn dhe do prfaqsoj shokt atje. Kriteret se cilin duhet t zgjedhim, i dim. Pr ata militant q nuk kan patur rast ta lexojn materialin tem "di fillim sht i vshtir", s'do t ishte e teprt ta lexojn, pra n at celul q nuk sht i njohur ai material, duhet t lexohet, pasi qe prgatitur nga nj shok pr celuln ku ai bnte pjes. - Kolona e pest sht vet Kolona e Emin Fazliut e ajo q po shpif matufi Emin Kto dit na ka ra n dor "Besa shqiptare", organ zyrtar i "Beslidhjes kombtare demokratike shqiptare". N kt qelbsir organi, fuke krkuar falje nga Flamuri dhe figurat qendrore t historis son, q jan mask pr kta bandit e q figurojn n kapak t ksaj qelbsire, udbashi i vrtet dhe fashisti Emin ka shpifur pr organizatn ton. Pr kto shpifje duhet t jet do militant i sigurt se jan trilluar dhe jan t shkruara nga "kokati" n Kosov. Pra, pa mdyshje, ato jan t shkruara nga ekpertt e UDB-s ose edhe nga vet Emini, pr t diskredituar Frontin. Duket se kjo sht e kurdisur nga dy "krert" e dy "organizatave". Riza Salihu, "udhheqsi" i "grupit komunist" "Zri i Kosovs" dhe "udhheqsi" tjetr Emin Fazliu, i cili prezantohet me emrin "Emil Kastrioti". Mendja na thot, edhe pse nuk kemi siguruar argumente t mjaftueshme, se t dyja "grupet" jan themeluar me urdhrin e UDB-s dhe sht zgjedhur nj taktik e rafinuar: dy "grupe" t t dy kahjeve, t djathtt dhe t majtt. Puntori i mrgimit, i ndershmi por i pavetdije, t bhet top tenisi n mes dy "kokave udhheqse", t cilave u "qakan" zemrat pr robrin e Kosovs. Pse Emini nuk sulmoi Rizahun apo Rizahu Eminin n shkrimet e tyre?! Sigurisht q Emini ka patur njohuri m shum pr "grupin" e Rizahut. Edhe Rizahu e ka njohur mir Eminin. Ata kan kontaktuar rregullisht. Ktu zn fill mendimet logjike, prandaj nuk kemi nevoj t bjm supozime. Emini ka ditur se shoku Asllan Loshi, viktim e pavetdijes, mashtrimit dhe tradhtis, ka qen antar i "grupit" t Rizahut dhe se ai ka shprndar trakte q nuk kan qen aq t kqija, "t shkruara" nga Rizahu. Nse Emini sht i mbrrishm dhe q di "shum", si nuk e kan njoftuar se ai, shoku Asllan, nuk ka shprndar "Bashkim"-a. Shoku Asllan ka shprndar legalisht trakte t grupit komunist "Zri i Kosovs", e si nuk e ka njoftuar ndonj bashkpuntor, si shkronjsi nga Shtutgarti, Gjon Berisha, i cili njeh aq shum sekrete, por q s'paska par far bhet n arshi e ai arrin t siguroj sekrete nga konsullata, por jo t shoh se 'bhet n rrug! Atij sht dashur t'ia dal q t zbuloj se shoku Asllan sht antar i "grupit" t Rizahut! Pse t "prgjigjet" Ibrahimi pr "rolin e tij meskin" e jo Rizahu? I pari nuk e ka njohur fare dhe as q sht njohur nga dikush tjetr pr veprimtari t tij, pos di siprfaqsisht nga nj militanti yn, ndrsa Rizahu ia ka ditur edhe edhe sa zorr ka n bark. Kto shpifje kan pr qllim q Ibrahimin ta qesin n kurthet e policis gjermane, ta diskreditojn para puntorve, nga t cilt, mendon Emini, do t dal ndonj patriot q do t'i fal nj plumb t "merituar", ndrsa veten don ta shpall si "shptimtar" t kombit. Rizahu vepron ndryshe: ai rregullon "ditar" pr mrekulli, ku, prpos t tjerash, Ibrahimin e akuzon pr "anarshist" dhe "kriminel", i cili Kosovn mendoka ta "liroj prmes atentateve". Ibrahimi, ky "intelektual i degjeneruar" ngul kmb se Luftn lirimtare t Kosovs do e udhheq PPSH-ja, derisa un i them se "ne, prmes revolucionit do ta lirojm at...". Do i uronim suksese Rizahut po ta kishte me nj 210

mendje, ndrsa Ibrahimin do e demaskonim, por a ka vepruar Rizahu me t vrtet ashtu si ka shkruar n "ditar"? Gjra t ngatrruara qllimisht, q ln t shkatrrohen dhe t analizohen se far fshihet vrtet pas nj veprimtarie t till. Pasataj ky Emini, ky kriminel misterioz, shkruan edhe gnjeshtra t bra qllimisht, nn titullin: "Si vepron 'Kolona e pest' titiste n mrgim?" Kjo sht pyetje tamam me vend dhe e qlluar, por Emini nuk qet n drit t vrtetn, pse "uji do ta nxirrte at si urith mbi tok". Ai trillon gnjeshtra me bisht, provon t demaskoj Frontin e Kuq dhe organin "Bashkimi" dhe shokt e ksaj organizate. Trillim pas trillimi, shpifje pas shpifje, t gjitha me vetdije, pasi ai e di q jan shpifje, arrin deri atje sa thot: "Mirpo Ibrahim Kelmendit nuk i mjafton kjo, por ky viran vazhdoi me intrigat e tij edhe m tutje kundr Beslidhjes son Shqiptare dhe udhheqsve t saj, kshtu filloi t botoj njfar lloji "bilteni" me titull mashtrues e bombastik "Bashkimi" n t cilin bilten, n nj mnyr shum t ult, mundohet t diskreditoj aktivitetin kombtar t krejt Beslidhjes dhe posarisht t kryetarit ton t palodhshm dhe besnik, n atdhetarizmin e t cilit nuk ka shqiptar t ndershm q t dyshoj, me prjashtim t armiqve t kombit dhe shpirtshiturve si sht Ibrahim Kelmendi". (grm pr grm, origjinal sht prshkruar!) Ai q e ka lexuar "Bashkimin" do vrtetoj menjher se far shpifje bn Emini, kjo "kok" q "krkoi" Jugosllavia pr terrorist... T ndalemi n detaje, nuk do e vlente barra qiran. "Duhet br luft kundr gjith atyre q sulmojn punn e Partis nga jasht", shkruante shoku Enver, "sepse duhet ta kemi t qart se vetm me nj luft t till mund t forcohet Partia. Elementt e dmshm duhet t'i demaskojm para mass popullore. Derisa mos t'i demaskojm n popull kta element, ata mund t mashtrojn edhe njerz t ndershm". (Veprat, vll. 1, faqe 9). N punn dhe n diskutimet n celul duhet t diskutohet pr dukurin diversioniste. Se sht Emini tradhtar i popullit, i kombit ton, nuk ka dyshim, por tani duhet t punojm q ai t njihet nga bashkatdhetart me fytyr t vrtet prej udbashi fashist. N "radht" e tij kan hyr edhe mrgimtar t ndershm, por t pavetdije. T till antar as q do t prgatiten pr dika. Ata do filtrohen mir dhe do marrin shkoll e "msime" t ngjashme, ose, si t interesuar q jan, pasi nga zemra jan patriot, t "grabiten" q t mos hyjn n radht e tyre, n radht e grupeve ose organizats son. Aty ku mundim, duhet t bjm propagand gojore pr kt, pr t'i shptuar bashkatdhetart nga kto kthetra fashiste. Nuk gabojm nse do themi se po aq sht e vlefshme, nse do ia arrijm t'i ruajm bashkfshatart q t mos infektohen nga fashizmi i Eminit. Ai, Rizahu dhe ndonj tjetr q mund t dal, kan pr qllim t'i orodisin bashkatdhetart, duke mbjellur frik dyshimi dhe duke i thyer ata moralisht. Nuk sht larg mendjes q t tillt t keqprdorin guximin e shqiptarit dhe ndonj puntor ta ngarkojn me ndonj "detyr". Kshtu ka patur ndrmend t provoj Rizahu, kur ka dashur t'i mashtroj dy bashkatdhetar t cilt, pr fat, disponuan vetdijen n nivel, q ta likuidojn shokun Isuf Grvalla, intelektual revolucionar. Veprimtaria e till diversioniste ka ln pasoja. Shoku Isuf ndoshta me arsye, ka vendosur t mbyllet n lkur t vet, ose t themeloj apo edhe ka organizat n vete. Kryesorja ai ka distancuar veten nga shokt tan, t cilt mbanin kontakt me t dhe konsultoheshin. Nse veprimtari t tilla diversioniste do t'i nnmojm, do t vij nj koh kur "s'do njoh qeni t zon". Se si t'i ndajvehemi ktij diversioni, duhet t mendojm edhe m, por gjithsesi,konspiracioni yn do t'ua bj t pamundur q t msojn dika pr 211

radht tona, edhe pse q m par ata nuk kan ditur dika konkrete, prve kan shpifur e trilluar. Nse kan ditur dika, prap sht faji yn, por kryqzimi prmes antarve bri kt. Duke mbajtur lidhje me antar t grupit komunist "Zri i Kosovs", mundm t msojm pr veprimtarit diversioniste t Rizahut, i cili tr kohn i mashtronte antart e tij, duke i qitur edhe n kurthe m s mbrami. "M mir sht t mos punohet fare, se sa t rrzohen gurt nga muri n ndrtim, q po ndrtohet nga t tjert", na tha nj shok kur na kshilloi. Ta prvetsojm kt kshill, por jo pr t mos punuar fare, por pr t punuar me mend, q t qesim gur n mur q ai t kryhet sa m par, duke i qitur pasatj atin, q t hyjm n shtpin ton. Kjo do t thot q do gj q do t kryejm dhe do aktivitet yni duhet t peshohet n peshore, me interesin e prgjithshm t kombit ton. Nuk guxojm t kryejm aksione pr t knaqur veten, edhe nqoftse n aksione t tilla jemi t gatshm t japim jetn, por q do sjellin dme, kur t kihet parasysh interesi i prgjithshm kombtar. Po ashtu nuk guxojm t mbytemi n ngritje teorike pa kryer aksione. Nj ngritje teorike pa kryer edhe aksione t menduara mir sht sterile dhe n vetvete topitet me kalimin e kohs. Derisa nuk sht vendosur kuotizacioni (antarsia), pasi edhe n Statut nuk sht prcaktuar nj gj e till, se sa do t paguaj do kush rregullisht si antarsi, duhet t jemi t vetdijshm n kt fush, pse krkesat e nevojshme q dalin duhet t prballohen nga t gjith. N Statut thuhet: "Puna propagandistike dhe materialet e ndryshme q hyjn n kt pun, implikojn shpenzime materiale, q duhet t prballohen nga t gjith antart. Pr kt qllim do antar duhet t jap kontribute t rregullta, sipas mundsive." "Sipas mundsive" nuk do t thot se dikush t kputet fare dhe tjetri t brijohet. Nse sht thn "sipas mundsive", ather sht menduar n ndrgjegjen e militantit, pasi ai, duke treguar gadishmri q t bhet antar i Frontit, ka treguar gadishmri q t sakrifikoj jetn, kur ta lyp interesi i kombit e 'sht m shum se jeta? Prandaj pr t mos qitur ndonjrin n pozit t keqe, pse mundsit q t shpjegohemi n detaje pr shum gjra jan t vogla, n ilegalitet t plot sht vendosur q t paguaj dokush "sipas mundsive", n mrgim duhet t sakrifikojm m shum materialisht. Ndoshta do ia dalim dhe duhet t minimizohen udhtimet e shumta dhe t shtrenjta, duke u zvendsuar ato me shtrirjen e antarve sa m gjer, t cilt pastaj, n terrenin e vet do t'i kryejn detyrat q krkohen n fushn e propagandimit dhe agjitacionit. do celul, n rrethin ku ajo vepron, duhet t siguroj sa m shum adresa, q pr do eventualitet, propagandn ta shprndajm me post. Sa i prket ngritjes s prgjithshme kombtare, duhet t propagandojm te bashkatdhetart q ata t abonohen n shtypin nga Shqipria. Nj pun e till sht e leht, pasi kjo kryhet nga shokt e Ndrmarrjes s Librit dhe nuk kushton shtrenjt. Q tani duhet t'u propozojm dy revista: "Shqiprin e Re" dhe "Yllin", ndrsa pr ata q jan familjar edhe "Shqiptaren e Re" pr grat dhe "Yllkat" pr fmijt. Enkas pr kt do nxjerrim trakte me t cilat, prpos q do t propagandojm, ua lehtsojm punn n porositje. Nse hasim n ndonj shok, i cili do t ket vshtirsi q t'i lexoj materialet dhe t'i kuptoj ato, duhet t provojm prmes kasetave, duke ia inizuar materialin e ai do ta prcjell at n letr gjat t dgjuarit, pasi do t marr edhe n letr t njejtin material. M von, pasi t jet praktikuar kshtu, ao do t msoj t lexoj pr t kuptuar. N kt fush duhet t ket solidaritet t t gjitha llojeve. Provoni prmes ndonj shoku gjerman t merrni postn. Pra, n shum rrethe ka celula t Partis Komuniste Gjermane. Aty do njiheni me ndonj shok dhe posa t'i keni 212

qar hallin pr postn, do iu gjej shokun m t afrt, prmes t cilit mund t merrni postn. Vetm pr postn ilegale duhet t prdoren adresa t tilla. Q t jet praktik dhe q t mund t bhet nj kontroll, duhet t zgjedhen emra ilegal pr t regjistruar kush ka kontribuar e sa kontribut ka dhn. Pr emrin e zgjedhur duhet t dij vetm ai dhe i zgjedhuri i celuls. Kurrsesi dhe askund nuk duhet t figuroj emri i vrtet i ndonj shoku, pse sjell me vete rreziqe. Ju prshndes nga baza e prkohshme (derisa t zgjidhen shokt e rinj) Shkrepi (Ibrahim Kelmendi) P. S. Po drgojm nj material pr studim, t cilin duhet ta diskutoni n tubimin e ardhshm, por secili duhet t prgatitet pr vete, q diskutimet t bhen n nivel, pr t'i kuptuar sa m qart. N diskutim duhet t synohet t nxirren msime pr situatn e tanishme. Materiali sht nxjerr nga Vepra e shokut Enver, vllimi I. Bisedoni po ashtu pr festimin e festave t Nntorit. Ti, shoku Shanto, tregoju pr iden e elikut, q pr kremtimin e festave t Nntorit do t jemi n N. Po provohet t sigurohet ndonj film i mir nga Shqipria. Pr rrethet e tjera, q nuk kan mundsi t informohen nga Shantoja, do t informohen m von konkretisht. (U botua pr her t par nga Faridin Tafallari n librin; Dhimbje krenare, Tiran 1998, faqe 154-161)

6. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Jusuf Grvalln, 16 shtator 1980

Bochum, 16 shtator 1980 M i dashuri shoku Jusuf! Me vones jo gjithaq t madhe, pasi u ktheva nga rruga,po t'i shkruaj vetm ca fjal. Kalova mir. Tani po vazhdoj jetn normale, punn time t rndomt. M kan lindur edhe telashe. Viruset provojn t m infektojn, kur un kam dshir t jem i shndetshm. Por do virusi i sht gjetur helmi, prpos atij t kancerit... Enigmatiku Riza (pr mua fare), provon t m futi n valle. N kt mnyr ai ka pr qllim t m marr kohn, duke menduar se ndoshta aventurat e tilla m plqejn. Pr kt jam fajtor vet. sht q n momentin e par kur pata rrezik e e njoftova, t'i tregoja q t mos luaj me zjarrin. Tani po m duket von. Pavarsisht, un do t eci n rrugn time, pa patur frik q ndonj minak do t m leh pranash. Po ashtu kokkrisuri Emin Fazliu, edhe pse un nuk iu prgjigja as n letrn private, nuk pran s akuzuari. Tani m akuzon se kam shkruar un apo ndonj tjetr (nj kroat) letr me pseudonimin e tij dhe nj letr e till i qenka drguar nj organizate reaksionare, q un as q e lexoj. Sidoqoft edhe ksaj radhe nuk do t'i prgjigjem. Kishte me pas vetm nj prgjigje, t ciln ai e meriton, por nuk jam i thirrur pr t tilla... Edhe ky po si i pari mund t vazhdoj, un kam hallet e mia dhe ato m duhet t'i zgjidh. I treti, pr udi, far nuk kam pritur nga ai q do t shkoj aq larg me qndrim si dy t part. Dua t pres edhe m. Tani, pasi letrn po e drgoj n adres t vjetr, nuk di nse do ta marrsh. Prandaj edhe ca libra dhe ato fotokopjet nuk po t'i drgoj gjersa t m drgosh adresn e re. Ekziston mundsia q n fund t ksaj jave t dal andej. Po munde telefono, se ndoshta letra nuk do t m arrij dhe m trego adresn. Nse ke koh dhe mundsi, po ashtu nse ke ndonj tem (e Ti rndom ke do her se pr far t shkruash, pasi edhe ka kaq shum pr t shkruar), prgatite pr numrin e ardhshm t "Bashkimit". Mua m duhet q t'i sjell artikujt q t'i korrigjosh pr drejtshkrimin dhe ortografin. Nuk do t dal n nivel, po nuk punove edhe Ti (e kryesisht Ti) 213

"Bashkimi". Do t kishte qen mir t m ndihmoni, pasi jeni m afr ngjarjes, pr rastin e arrogantit Rizah. Sigurisht q Bardhi ka mundur t msoj m shum gjra se un, pasi un pos far m than t KRIPO-s, nuk di tjetr. Nj gj di se jam i revoltuar shum me Rizahun pr konfiskimin e posts q m ka br. sht kjo vepr prej udbashi. I poshtri! Sigurisht q m ka munguar posta. Pr kt kam br sa her fjal me udhheqsit e konviktit. Mbe me shndet! Ibrahimi P. S. Prshndete vllaun dhe familjen nga ana ime. Mirupafshim! (U botuar pr her t par nga Faridin Tafallari n librin; Dhimbje Krenare, Tiran 1998, faqe 117)

7. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Sadik Blakajn, 21 janar 1981

21 janar 1981 Sadik, po ti shkruaj ca fjal: Je i obliguar t raportosh n do imtsi mbi zhvillimin e ngjarjes, q kur keni vendosur t shkoni ti dhe Hyseni, e gjer tek kthimi yt pa Hysenin. Gjithashtu edhe pr dshtimin e akcioneve dhe t tjera, duhet t raportosh saktsisht. Prndryshe ke borxh t madh ndaj meje si individ, sikur ti kishe vrar dy nga vllezrit e mi q mi ka lindur nna. Prandaj provo, nse munde, nj prgjegjsi kaq t rnd tja shkarkosh dikujt tjetr, por jo zotit, nse do t mundesh. Dhe jo vetm ti, por, n fund t fundit, nse e vrteta nuk do t ndriohet sa duhet, t njejtn prgjegjsi do ta ndajn me ty edhe ca njerz tjer. Gjithsesi, do gj do nxjerr koha n drit, por ti duhet t provosh menjher ta prshkruash ngjarjen pastaj t shohim: ndoshta je i pastr si loti dhe mbetemi shok t mir. Pr t ardhur gjer tek kjo, do t ishte dashur nj sinqeritet i thell, duke pranuar edhe ndonj gabim t vogl nga mossdija... Sidoqoft, do t shohim! Un do t pres se ka do t m shkruash. Bje sa m par, prndryshe uji do t rrjedh drejt kahjes s vet... Do t ishte e kshilluar q pr kt letr t mos msoj asgj as Dema dhe as ndonj njeri tjetr, pse ata nuk kan t bjn asgj me kt shtje, s paku, njher prnjher. M n fund letrn e shkruar, jepja Dems q ta lshoj n post, pse un nuk gjendem ku isha prpara. U pafshim si e dasht nevoja!" (U botua pr her t par nga Faridin Tafallari n librin; Terror-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, faqe 407)

8. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, 21 janar 1981

I dashur shoku Taxist, (21 janar 1981)

Mir jam e s'jam; mir qofsh. Ndoshta, edhe patjetr edhe ty t ka goditur lajmi i hidhur, i burgosjes s shokut ton, Shantos. Mua m ka goditur shum, m shum se sa t kishte qen vlla i vrtet, pse shoku i idealit sht vrtet m i afrt se vllau "natyror". Nse sht e vrtet se jemi goditur nga ky lajm i hidhur, 'ka nuk ka dyshim, ather duhet edhe t mendohemi sa m thell, sa m konkret, sa m prkatsisht pr t gjitha 'kan ndodhur. Kan ndodhur gjra me prgjegjsi t madhe, t cilat nuk guxojn t themi se jan fenomene natyrore, por pr kt, mbi vete do ta marr dikush prgjegjsin. 214

Pasi sht S.... ke Skelja, letrat po t'i drgoj ty, e ti ua jep t dyve, si Skeles ashtu edhe S..., mysafirit t Skeles. Por mysafirit t Skeles i thuaj se vetm atij po i drgoj letr, ndrsa Skeles ia jep n vetmi, duke e kshilluar q t mos din pr kt S... E lyp puna q n kto raste t veprojm kshtu: ti t'ia japsh edhe Skeles edhe S... letrat e tyre, duke i treguar Skeles, ku edhe un po i shkruaj n letrn e tij, ndrsa S... kshilloje q mos ta dij Skelja q ai ka marr letr. Ti shok do t na ndihmosh shum n ndriim t hijeve. Ke qen n korrent (i informuar q nga fillimi, edhe pse n mnyr siprfaqsore, por ka sht edhe m e rndsishme, ti ke dgjuar se far ka thn S... q kur sht kthyer prsri, pa shokun ton, pa kryer "akcionet", t marrura prsipr nga koka e tij, por q fatkeqsisht na e "mashtroi", edhe shokun ton. Nuk ka dyshim se kemi humbur shokun m aktiv t radhve tona njherprnjher, prandaj qndro e vepro si t dim dhe si t vlersojm. do gj q sht folur nga goj e tij, mundohu ta shkruash n letr, pr t br krahasime me at se ka do t shkruaj ai vet. Pr kt konsultohu me Skelen, gjithka q sht pr t'u konsultuar dhe mendoni metoda edhe m t mira q t zbulohet e vrteta e kulluar, pse kjo prgjegjsi kaq e madhe s'do t ngel pa prgjegjs. Pra, t mbetet detyr q ta marrsh mundin q t shkruash do gj q ke dgjuar, e q do t na ndihmoj pr ndriim t vrtets; m von do t shohim: do kujt rrobar sipas shtatit! Provo sa m par, pasi t tilla ndodhi, duhet t jemi t shpejt, preiz dhe t rrept! "Bashkimi" i ri sht dalur nga shtypi. Ca numra po t'i drgoj bashk me kto letra, por asesi t mos i jepni S... Skelja le ta lexoj n pun, le t kshilloj se kujt duhet t'ja shprndani, nse ai di m shum adresa. T shihni edhe pr nj gj: sa i prket kontributit t rregullt n form t kuotizacionit (antarsis), edhe ju t celuls suaj, t rrethit tuaj, duhet doemos ta shikoni kt pak m ndryshe, prkatsisht se si krkohet edhe prmes Statutit ton. Pra, ndihmat tuaja, detyrimet tuaja t'i kuptoni si duhet, pse edhe nga ana materiale kushtzohen shum sukseset. Ne mendojm se ju andej do t keni grumbulluar rregullisht dhe jeni duke i br t gatshme pr nevojat dhe krkesat. Tani, nse keni tubuar prpara, do t ishte e mira s mirs, por nse jo, ather bje kt me urgjenc, pse "Bashkimi" do t dal m rregullisht se prpara. Po ashtu, deri sa t del edhe "Lajmtari i liris", jemi dakorduar q ta ndihmojm n financim dhe shprndarje. Prandaj, u prgjieni obligimeve tuaja, duke mbledhur t holla pr kto nevoja dhe nevoja t tjera. Pr kt bisedo edhe me Skeln, por edhe me militantt, antart e tjer, dhe shikoni t mblidhni ndonj shum edhe nga simpatizantt. Menjher, posa ta marrsh kt prgjegje, m njofto n mnyr siprfaqsore dhe na informo, e pastaj koncentrohu n at q t shkruash do gj q ke dgjuar nga S... pr shkuarjen e tyre, pr arrestimin e Shantos, pr kthyerjen e tij, etj., pr t gjitha. -Ja vdekje ja Liri! Mirupafshim Vermosh Gucia Pas shkrimi: Shiko, jan kthyer shum shok nga pushimi. Nse ke dgjuar nga ata ndonj t re, informo. M n fund, po prfitoj rastin t prshndes edhe familjen. S. Sadik Blakaj SkeljaDem Dema Vermosh GuciaIbrahim Kelmendi TaxistiFaridin Tafallari ShantoHysen Gega (U botua pr her t par nga Faridin Tafallari n librin; Terror-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 408-409) 215

9. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, 30 janar 1981

Shoku Taksist, 30 janar 1981 letrat tuaja, tnden dhe t Skeles i mora. Kuptova se edhe ju, ju kishte goditur arrestimi i Shantos. Por, koh pr vajtime nuk ka! Prndryshe, armiku pr kt ka shtuar terrorin n kto prmasa ne duhet t'i prgjigjemi ashtu si e meriton! Edhe pr Shanton ka pr t paguar armiku, cilido qoft! Sigurisht edhe tradhtart, q jan armiq n katror! M konkretisht pr rastin e shokut Shanto dhe konsekuencat q duhet nxjerrur nga ky rast, do t shkruaj njher tjetr. Ksaj radhe po ju drgoj 50 "BASHKIMA". I shprndani. Gjithsesi duhet t shkoni n Mercedes, ke shokt atje, pr t'u dhn "BASHKIMAT" dhe pr t biseduar pr Shanton, por jo q t frigohen se u ndodh atyre si Shantos, por q t'u shtohet revolta edhe m. Nse u duhen shokve t Mercedesit m shum, ather ma drgoni adresn e njrit prej tyre. U thoni se konviktet e tyre duhet t'i furnizojn ata vet, dhe jo vetm t'i drgohet donjrit pr vete, pse shpenzimet jan t mdha. Kt e bjn, kur din se n cilat dhoma banojn bashkatdhetart tan dhe ather kur ata kan ndrrimin e puns nn der t'u shprndahet "BASHKIMI". Skelja do t ishte dashur t dgjoj prreth se ku dhe te kush po rrin S... dhe po ashtu t hulumtohet rrethi i S... n vendlindje, pra, t vij n kontakt me dajn, duke i shkruar motrs e ajo t'ia drgoj letrn dajs, ose prmes ndonj forme. Gjithsesi na duhen informata nga atje, vendlindja. Ndrsa ti, provo t gjesh dik q njeh burgun e Prizrenit, duke na siguruar ndonj master plani, se si sht i ndrtuar dhe informata prkatse. Besoj se s shpejti do t shihemi pr t biseduar gojarisht. Ja vdekja ja liri! I juaji: Vermosh Gucia (U botua pr her t par nga Faridin Tafallari n librin; Terror-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 409-410)

10. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, 7 mars 1981

I shtrenjti Shok! (pr Faridin Tafallarin) Letrn tnde e mora ishte e qart dhe me rndsi. (E di se ke patur vshtirsi, pasi vetm ti mund t shkruash me maqinn q ti prdor). Mue gjithsesi m duhet t jem t premten n Bazel, pasi do t'i takoj ca shok. Kshtu, t shtunn do t jem andej. Kshtu qndron puna njher pr njher. Un u informova se shoku Skele ka udhtuar pr n Kosov. Kjo letr do t ishte dashur ta gjej kndej. U udita pr guximin q ka marr! Sigurisht q edhe u befasova, pasi nuk ka qen e udhs dhe e kohs t bhet nj gj e till. Por t shohim far do t na thot dhe si ka kaluar. Si duket Sadiku sht par prap (para tri javsh) n Bruksel, por sinqerisht jam lodhur shum, prndryshe nuk qndron situata m s miri. Vetm t bashkuar dhe t vendosur, si kurrnjher m par, do ta prballojm gjendjen, pr t ecur prpara! Po ndahemi pr kt radh, duke t prshndetur ty dhe familjen przemrsisht! I juaji: Vermosh Gucia

216

Pas shkrimit. Po ta drgoj nj fotografi t Shantos. Nse doni mos harroni q ta ripunoni andej, pasi e kam filmin e ksaj fotografie, bile kam ende edhe fotografi t gatshme. M njofto se te kush gjendet romani "Prisja e komitve", pasi kndej gjendet nj shoqe studente, e cila do ta lexonte me andje. Po e patt andej e drgoni menjher. Do ta merrni prap, po q se e keni lexuar. (U botua pr her t par nga Faridin Tafallari n librin; Terror-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 410-411) 11. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, 13 mars 1981 13 mars 1981 (n mrgim) I shtrenjti shok, ... T shtunn, n mngjes do t jem n Stuttgart ke Namiu. Prej aty do t udhtojm pr n Mynih (Mnchen), pasi atje sht nj panair, ku merr pjes edhe Shqipria. Ti ke mundsi, po pate koh, t vish n Mynih bashk me mua dhe Namiun. Pr do eventualitet i telefono Namiut t premten n mbrmje dhe do dihet definitivisht se kur do udhtojm, ose si do ia bjm. Mua m duhet doemos t jem andej, pasi do t m duhet t takohem me shok. Pr do eventualitet po t'i drgoj dy numra tel. T Namiut dhe t Atdheut. Ti paraqitu ke tel. i dyt ashtu si t quaj un, Taksisti. Pr t tjera gjra do bisedojm kur t takohemi. I juaji Vermoshi

12. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, 19 mars 1981

19.03.1981 (n mrgim...) Shok, m duket se vetm t kam shkruar se t'i drgoj dy numra telefonit, por s'i kam drguar. Nse kam harruar po t'i drgoj me an t ksaj kartoline; Namiu - 0711/312656 Mustaf Kelmendi (vllau) 0209(+)/428630, pra hyrja duhet me qen Mulheim/Ruhr, pr t ciln s'po jam gjithaq i sigurt. Besoj se do t shihemi gjithsesi. Deri ather mirupafshim. T fala Ty dhe familjes. I juaji Vermoshi

13. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, dhjetor 1981 (N BAZA T SHNDOSHA MARKSISTE-LENINISTE!)
Shum i dashur shok, me familje e shok, Viti i ri q po ik, pa mdyshje, do t mbetet vit historik pr popullin ton. Ai na solli fitore t mdha. Sidomos, fitorja m e madheqe humbja e durimit, pr t ndejur n robri si m par. Edhe shpirti i sakrifics pr lirin e atdheun, i formuar ke shum shqiptar, t themi ke mbar populli, qe fitore e madhe. Viti i Ri sht viti vendimtar pr fatin e ardhmrin e popullit ton. Revolucioni do t ket fazn vendimtare gjat Vitit q po vjen. Kjo do t thot se nga ne krkohen sakrifica m t mdha se kurdoher gjat Vitit t Ri, deri n fitore t plot prfundimtare. Prandaj m lejoni tua uroj Vitin e Ri 1982 t gjithve, duke ju dshiruar shndet e sukses, sidomos n veprimtarin patriotiko-revolucionare! 217

Si shok q jemi, dshiroj q gjat Vitit t R 1982 shoqria t thellohet edhe m shum, n baza t shndosha revolucionare - marksiste-leniniste! KOSOVA-REPUBLIK! I juaj gjer n vdekje Shoku (Ibrahim Kelmendi) (U botua pr her t par nga Faridin Tafallari n librin; Terror-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 411) 14. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, 8 prill 1982 N mrgim, m 8 prill 1982 Shoku Fahredin, nuk dyshohet q t'i s'do i marrsh punt me seriozitetin dhe sinqeritetin m t madh. Por punt duhet filluar shpejt e shtruar, para se prmasat e s keqes t bhen t pa korrigjuara. Vet rrethanat, mbi t cilat edhe biseduam, patn kushtzuar nj pun t till, far patm br gjer n vdekjen e shokve. T dukej sikur puna nuk ecn sa duhet, si duhet e me sinqeritet. Po t ishin shokt n radht tona, ndoshta ashtu do vazhdonin prap, deri n bashkim t plot. Tani, kur punn n LN (n Perndim) kan marr n dor ca "shegrta" t pa msuar mir, pse shokve t rn duket se nuk u ka mjaftuar koha t'i ngrisin pr kuadra t nivelit, na duhet t mbajm qndrime t matura: Shokt n fjal (nga egoizmi...) don t shfrytzojn vrasjen e shokve pr ta "ngritur" LN-n gjer n qiell kurse radht tjera t'i "shtrin" pr balte, ka nuk sht shoqrore dhe nuk qon ka bashkimi. Kshtu, si po veprohet, si edhe u bisedua, jo vetm se dmtohet lufta, por edhe vlera e shokve u ulet. T tjert mund t'ua masin vlern shokve t rn me nivelin e sjelljet e shokve q lan prapa. Sidomos vlera e shokve do matet me at se a arriti armiku q t na shpartallon q n ort e para. Tipat me t cilt shokt e rn nuk gjetn kurr mirkuptim, nuk do t duhej t futeshin me nxitim n radh ose t informoheshin pr bisedat tona. Po ndodhi ajo, ather t jep me kuptu se n ato radh ka deprtuar dikush m heret, dihet nga elementt spuin. Bisedat q bhen n mesin ton, edhe ather kur nuk gjindet mirkuptim, duhet t mbahen sekrete, deri sa dikush t ket rrshqitur krejtsisht n pozicione t huaja. Kshtu ishte edhe mendimi yt mbram. Prandaj shpejto t ua trhekish vrejtjen shokve, ndryshe nuk dihet ku do dalin punt tona, pse ka edhe parime, ku pushon toleranca. N biseda, si edhe n letr, u zgjerova, pasi ende t dim pr shok t radhve dhe idealit dhe i till duam t mbetesh! Kosova - Republik! Shoku (Ibrahim Kelmendi) P.sh. Emrin e ati shoku, q m pat ngarkuar t'i bj t fala shokut J..., po ta le. E kryej kt porosi,

15. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, maj 1982

Shoku Fahredin, pasi q n Mercedes jan konvikte, nuk po i drgojm atje askujt. Ti do t ishte dashur ta marrsh menjher mundin q t'ua drgosh dhe atyre. Sa pr Rrethin tuaj, dihet q do i shprndash. Po ta keni msuar se ku dhe kur do mbahet koncerti do t kishte qen mir t bisedohet se far duhet ndrmmar dhe far kemi mundsi. Trakti n fjal synon 218

informimin e bashkatdhetarve, q, po q se ndrmarrim ndonj aksion, t ken mirkuptim dhe t mos jen indifirent; po kshtu q prpara, udbasht t dezorientohen, se ne vetm me bojkotim kemi ndrmend t'i ballafaqojm e pengojm. Pr t gjitha, po u duk e arsyeshme kosultimi gojor ather mundesh t telefonosh ose t shkruash. Mirupafshim, Shoku (Faridin Tafallari; LETRA, T DRGUARA FARIDIN TAFALLARIT, NGA IBRAHIM KELMENDI, www.albaniapress.com, 11 dhjetor 2013)

16. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, maj 1982

N mrgim, maj '82 (1982) I dashur shok, (T njejtn letr po ua drgojme edhe shokve tjer.) traktt aktuale q po merrni duhet shprndar sa m par, pse n prag sht turneja, pr t ciln bhet fjal n trakt. Taktika e armikut po dihet. Mbi t lzojm edhe n traktin n fjal, "Klika e Beogradit - "t vret natn e t kndon ditn"". Armiku po synon mashtrimin ton prmes turneve t ktilla. Ksaj i duhet gjetur ilai gjegjs..., prandaj n rrethe duhet t diskutoni me shok se cila form sht m efektivja pr t'ju ndajvuar armikut. Nuk sht asti t bjm sehir - n njrn an t na vrasin, n tjetrn t na mashtrojn edhe me koncerte, sht cinizm i poshtr. Mendojm se prmes traktit q keni n dor sht demaskuar armiku, pr aq sa sht e mundur prmes t nj trakti. Por puna tjetr duhet br nga shokt n rrethe, pse prvoja na tregon se agjitacioni gojor - tradit popullore ndihmon m s shumti pr t'i sqaruar bashkatdhetart, q t mos bien n kurth t armikut. T'i tregojm edhe njher armikut se jemi bij e bija t popullit, q nuk biem n kurtha! Kosova-Republik! Shokt. (Faridin Tafallari; LETRA, T DRGUARA FARIDIN TAFALLARIT, NGA IBRAHIM KELMENDI, www.albaniapress.com, 11 dhjetor 2013)

17. Kush sht vojvoda Ram Niki?

Shkrim i shprndar nga Ibrahim Kelmendi n maj 1982 me titullin: KLIKA E BEOGRADIT "T vret natn, t kndon ditn..." Sipas informatave t siguruara, ka fundi i majit pr "nder" t "dits s rinis jugosllave" (me nder me thn...) drgohet pr t na "argtuar"... SHKA "Rugova" e vojvods Ram Niki. Turneja sht parapar n qendrat kryesore t Gjermanis P., Zvicrs e Belgjiks. Po kshtu jemi t informuar s asnj shoqri nuk ka pranuar t ndrmarri turne t ktill, bazuar n situatn q mbretron, pos "Rugovs", udhheqsi "trim" i s cils 219

ka rrahur gjoks: "Askush nuk do guzon t ma prish koncertin..." N fakt shum shoqri t afirmuara nuk ekzistojn m, pse ato kan knduar kng "irredentiste", q kan "frymzuar rinin me nacionalizm shqiptaromadh..." Kush sht SHKA "Rugova"? "Rugova" sht shoqri kulturore-artistike (SHKA) e Pejs, antart e s cils jan rugovas. Folklori dhe lojrat duhet t jen me origjin nga Rugova kreshnike, emrin e s cils e mban shoqria. N historin ton t lavdishme Rugovn e njohim si vend ku armiqt pushtues kan thyer qafn, si e thot edhe knga: "Ku po i del syni Shqipnis?/ Del Rugova pr der t'kapis... ndrsa rugovasit si kryengrits trima n mbrojtje t trojeve, vemas kundra pushtuesve malazez n mbarim t shekullit t kaluar dhe n fillim t shekullit ton, kur mbar populli luftonte pr P a v a r s i. Prkundra kryengritjeve t pandrprera lirimtare, Rugova me tan Kosovn u pushtu nga mbretrit shoveniste t Serbis t Serbis e Malit t Zi dhe m von, pas Lufts Dyt Botrore u ripushtu... Bijt dhe bijat e Rugovs, ashtu si dhe t part e tyre, vendosn q atdheun t'mos e ln n robri t plot koloni klasike t t huajve. N Pranvern Kosovare (1981) u ngritn haptas e me vendosmri pr t'i krkuar t drejtat elementare, q popujt tjer t Jugosllavis i gzojn, si q Kosovs t'i njifet Statusi i Republiks s federuar. Emrat e ktyre patriotve revolucionar u jan t njohur Kosovs dhe m gjer, si ai i shokut Ali Laji me shok e shoqe, t cilt edhe n gjyqe tmerruan gjykatsit etnik me vendosmrin dhe revolucionaritetin e tyre. Dnimet e rnda, 10 - 15 vjet burgim t rnd s'i tremben fare, pse ishin t bindur se krkesat e popullit jan t drejta dhe duhet t plotsohen. Sa kreshnike na del Rugova, kur flasim pr kryengritsit trima, ndr ta shoku Ali Kelmendi, komunisti i orve t para, kur flasim pr gjith ata rugovas, q tani gjenden n kampet jugosllave. Sa shum ia njollosin emrin Rugovs ca bastard. Por sdo ia arrin dot, pse rugovasit ruajn me fanatizm krenarin se jan nga Rugova! Kt e bn sidomos vojvoda Ram Niki, prmes SHKA "Rugova", antart e s cils jan kryesisht t komprometuar, moralisht dhe politikisht, q jan gati t gjith nga familja e vojvods dhe farefisit t tij. 'do t thot fjala v o j v o d ? Vojvod sht grad ushtarake n mbretrit serbe e malazeze. Kt fjal do ta gjejm t sqaruar n "ilustrovana politika" t Beogradit. Por pr udi, kur klika serbomadhe ka ndrmarr fushat histerike kundra "nacionalizmit romantik" shqiptar, si nuk u bie fjala vojvod n sy, q nuk ka t bj vetm me nacionalizmin serb. Pr kt nuk kan frik as gazetari shovenist Zec as vojvoda Ram, q e prdorin me krenari. "... Vojvoda rugovas, shkruan "ilustrovana politika" (m 26.05.81), sht prfaqsuesi i tanishm "lozs" (serbisht: loza), e cila q nga kohrat turke ruan qetsin dhe paprekshmrin e Patriarkans...) Si na del, vojvodt kan qen roj e rendit, ndrsa vojvodt e familjes Niki (nga Shtupei i Madh, fshat i Rugovs) kan qen roj besnike e Patriarkans, t ndrtuar nga Dushani, pr ta prjetsuar robrin e "stara Serbis" (si e quajn shovenistt Kosovn.). 220

Kush sht vojvoda Ram Niki? T shkruajm se kush sht vojvoda Ram Niki nuk e kemi vshtir, pasi ai vet na e ka lehtsuar kt, duke prmbledhur historin e vet e t familjes n bisedn dhn "ilustrovana politiks" s Beogradit, Nr. 1177, t 26.05.81. Pos ksaj bisede, ai n rrethin e Pejs sht ndr m t komprometuarit. Sa ai sht edhe vetm udbashi rankovievs Bajram Dreshi. T dy s bashku, me ca t tjer, Rugovs ia njollosin emrin e pa njollosur, pse bijt e bijat i dalin asaj zot. N artikullin e revists n fjal, "Besa nije vracena" lexojm: "Ram Niki sht shef i shrbimit juridik ndrkomunal pran Entit pr Inkuadrim n Pej..." Si e pam m lart, sht prfaqsuesi i tanishm i "lozs" pr ta mbrojtur Patriarkann. N pyetje t gazetarit, se a ka marr pjes ndonj rugovas n demonstrata "nacionaliste", vojvoda prgjigjet: "Po. T tillve ju takon sipas ligjit nga qeveria, kurse nga rugovasit bojkotimi (izolimi). N shtpit s'do hyn askush, drisa Pleqsia jot t mos vendos ndryshe. Nga vllazria ime Niki nuk ka asnj demonstrues. E kam vrtetuar dhe pr kt jap fjaln. Askush nga antart e SHKA "Rugova" s'ka marr pjes n demonstrata. M sht br qefi..." Pastaj vazhdon vojvoda: "Ishim dy her si shoqri mysafir n RPS t Shqipris. Kt vit shqiptart sht dashur t na e kthejn vizitn, por le t mos vin..." M posht vijon vojvoda: "... ka u duhet ktyre demonstruesve q krkojn t'i bashkangjiten Shqipris (...). Kt liri, si e kan shqiptart n Jugosllavi, nuk e kan patur asnjher askund dhe secili q mendon ndryshe sht njeri i keq..." Gazetari pyet: "Babn tnd, gjithashtu vojvod rugovas, e kan vrar n prit n vitin 1939. Kush dhe prse?" Ram vojvoda prgjigjet: "Kan vrar babn tim me dy mixhallar, para syve t mij, brenda gjysm ore. Ka qen larje llogarish me fiseve, nuk ka qen hakmarrje gjaku. U ka penguar (mendohen "vrassit") pse baba ka qen vojvod rugovas, q ka ruajtur (nnvizimi yn) Patriarkann e Pejs..." Pastaj vojvoda vijon me nostalgji etnike: "... Me konakun e vjetr t kishs m'sht djegur edhe dhoma n t ciln kam banuar prej 1941-ts e dri n mbarim t Lufts. N t ka qen krveti, n t cilin kam fjetur, aty ka qen edhe luga me t ciln kam ngrn dhe fotografit e t'parve t mij. T gjitha jan djegur..." Artikulli mbaron me fjalt e vojvods Ram: "Un i dua (nnvizimi yn) shum fjalt e Mark Milanit..." (Ato s'po i citojm Shtojm se Mark Milani ka qen komandant i forcave pushtuese malazeze, n luft pr t'i pushtuar Plav, Gusi, Hot, Grud e Rugov...). E cituam si shum artikullin n fjal pse u pa e arsyeshme prmes t ksaj reviste etnike, gjegjsisht prmes fjalve t vojvods, ta njohim udhheqsin e SHKA "Rugova", i cili, sipas "Pravosllavjes" (Gazet kishtare serbe", "kur ka par konakun n flak ka qa." Vojvoda ksaj radhe "demanton" at ka ka shkruar "Pravosllavja", duke thn se rugovasit nuk qajn kur t'u ndodhin fatkeqsi t rnda... "Patriotizmi" serb i Ram vojvods, si na bind ky artikull dhe profesioni i tij si vojvod, ia kalon "patriotizmit" serb t shum etnikve, t cilt nuk kan br dhe s'do bjn aq sakrifica pr ta mbrojtur kishn, sa bri familja Niki (nga Shtupeqi i Madh). Krenaria e Ram Nikit si vojvod... pr ta mbrojtur Patriarkann...!! Duket s nana e Rams kur ka dashur t kryen nevoj (me nder me then) n vend t m... ka pjellur rastsisht vojvodn...

221

Dy fjal mbi "ilustrovana politikn". Pasi cituam si shum kt pelen, duket e udhs t'i themi dy fjal, pse artikujt tjer jan vrtet artikuj t fryms etnike. Kjo revist, bazuar n shkrimet mbi shqiptart e Shqipris, sht etnike e shkuar etnikve edhe m etnike se ato t emigracionit etnik. Pr t'u bindur mjafton ta analizojm numrin n dor. Me radh artikulli i par mbi Shqiprin: "Busija mrznje i lazi" (Pusija e urrejtjeve dhe gnjeshtrave"), i cili fillim e mbarim ka qllim t caktuar t'i hasmon lexuesit kundra popullit shqiptar e Shqipris, ather kur sht thurur nga shpifjet e trillimet tendencioze. Artikulli tjetr sht: "Ko su albanski terroristi" (Kush jan terroristt shqiptar"). N kt artikull krah plehrave t emigracionit rekcionar t agjentve, ballistve e zogistve, radhiten shokt Isuf Grvalla (Lavdi paqin ai me shokt Bardhosh e Kadri!), e Ibrahim Kelmendi. "Ata (mendohen shokt Isuf e Ibrahim) n fakt jan mizor t njohur (n gjuhn serbishte, "poznati siledija"), njerz pa ndonj qllim..." pra, nga artikulli kuptohet se shokt si Isufi e Ibrahimi na qenkan "terrorist" e jo klika shoveniste serbomadhe e Beogradit. Dezinformimet, shpifjet e trillimet tendencioze nuk meritojn analiza, pse edhe "kalemgjinjt" etnik din se nuk kan shkruar t vrtetn, por dezinformime t qllimta n luft kundra revolucionarve shqiptar dhe popullit ton. Edhe m karakteristik sht artikulli: "To su kriminalci" ("Kta jan kriminel"). Dshmort Tahir e Nebih Mehaj "Ilustrovana Politika" dhe klika e Beogradit i quan "kriminel" pse nuk patn ku t shkojn prtej shtpis, por u mbrojtn si u ka hije trimave bashklufttarve e nipave t Shote e Azem Galics! Ata qndruan dhe ran heroikisht pr t mos vdekur kurr! Populli do i prjetson n kng e histori! Gjeneratat do flasin pr qndrimin heroik kundra njsive speciale t policis s Beogradit dhe ushtris jugosllave, t armatosur gjer n dhmb me tanka, topa e helikopter. N kt betej dshmort Tahir e Nebih Mehaj gati shpaguan veten do t'ishte dashur t ngordhin qindra nga tyt e trimave e jo dhjetra, pr t qen t shpaguar. Asnjher lufttart e liris nuk mund dhe s'jan krahasuar me pushtuesit... Por, prap, jemi t knaqur e krenar me kta dshmor t pavdekshm n zemrn e popullit...! Prse vjen SHKA "Rugova"? Nuk do mend t thuhet menjher se ardhja e "Rugovs" sht pjell e politiks shtypse, diskriminuese e demagogjiko-mashtruese e klanit serbomadh, n vend "q t vran natn e t qan ditn" "t vran natn e t kndon ditn". N njrn an ushtron terror t papar fashist, duke vrar, terrorizuar, dhunuar, arrestuar bijt e bijat m t mir t popullit, bile edhe fmijt, q pr hiqgj dnohen me shum vite burgim t rnd, kurse n ann tjetr detyrojn turne "argtimi"... q t mashtrojn bijt e popullit n kurbet, sikur n Kosov s'ka ndodhur asgj dhe se jeta atje sht "normalizuar", sa vtm "krcehet" e "kndohet"... Sa politik t poshtr mashtruese ka armiku "yn" i lig... Ai ende nuk ia ka kthyer popullit kufomat e t vrarve n demonstrata e burgje q t varrosen sipas traditave, n njrn an, kurse n ann tjetr prmes vojvodve ndrmerr turne "argtimi"... Bile, q t'i fshehin krimet e pafshehshme, klika shovensite e Beogradit (fashiste shkuar fashistve, pse terrorin dhe mnyrat e tij q ajo ushtron n Kosov, nuk 222

kan ditur t'i ushtrojn as fashistt hitlerijan...) u ka br gjyq t vrarve, q fmijt e farefisi t shpresojn se t afrmit e tyre t vrar gjenden ende t gjall n burgje...!! Ose, mos ndoshta ksaj radhe dojn t festojn "suksesin" e tyre, t arritur prmes vrasjes s trefisht t shokve e vllezrve tan, bijve t popullit, Isufit, Kadriut e Bardhoshit... Ah! kriminelt, do festojn kot kan rn tre, jan ngritur me mijra! Na kujtohet viti i kaluar, kur nga salla e koncertit policia gjermane, me direktivn e udbashve t konzullatit t Shtutgartit, nxori nga salla shokun Bardhosh. far ndodhi? Bashkatdhetart u revoltuan shum, kshtuq pas nj proteste te policia gjermane, e cila nuk pranoi q shokt t'i sjell n sall t koncertit, u ngritn duke thirrur njzri mbi 500 veta "Kosova Republik"! ... dhe demoluan do gj. T nesrmen koncerti i Frankfurtit u mbajt me veglat e huazuara nga "shkit". Kurtha e UDB-s e cekt. Vojvod, more ti vojvod! rrehe gjoks se do t mbash koncerte, pa guzuar t pengon asnj "irredentist". Ke gabuar! Ne kndej nuk friksohemi! Por ksaj radhe se kemi ndrmend t biem n kurthn tnde e t UDB-s. Ju aq u bn q mund t ket gjakdrdhje. Pr ju me rndsi sht kompromitimi i lufts son t drejt, q pastaj, po t ndodhi ndonj e papritur, shtypi e populli vends t "bindet" n "vlersimet" tuaja se ne jemi "terrorist", q n fakt jeni ju. Kjo kurth e pasuksesshme ngjan n ato t Brukselit, ku keni futur n loj "lojn" e kaubojve. Shkuat aq larg sa t vrisni puntor t pafajshm n klub t puntorve. Populli yn dhe bijt e tij n kurbet din se kush jan armiqt e vrtet ata jeni ju, ti vojvod bashk me farn tnd, klika shovensite serbomadhe e Beogradit dhe mbar tradhtart shqiptar t marks Sinan Hasani e Ali Shukriu me shok! Ksaj radhe vojvod e udbash, nuk kemi ndrmend t biem n kurthn tuaj, por mos harroni ditn kur do t'i jepni llogari popullit! Ne nuk jemi terrorist e kriminel si jeni ju. Ne jemi bij e bija t popullit do t'u presim me bojkotime e urrejtje! N vend q t biem n kurthat tuaja, si bij e bija t popullit q jemi, i bashkangjitemi popullit, rinis son revolucionare e intelegjencs prparimtare duke krkuar t drejtat tona legjitime, ato t drejta q krkoi populli n t gjitha qytett e Kosovs (dihet, edhe n Preshev, Tetov e Gostivar, deri n Ulqin), duke lar rrugt me gjak, pr t cilat t drejta dhan jetn aq shum dshmor e dhshmore: Kosova - Republik! Duam pun n vendlindje, pran familjeve tona! Lirim pa kusht t t gjith t burgosurve politik shqiptar! Rroft populli yn heroik! Lavdi dshmorve, q dhan jetn pr liri t atdheut! Puntort shqiptar n mrgim. (Shkrim n 6 faqe A5, i shprndar nga Ibrahim Kelmendi, n maj 1982. Nnvizimet e ktij punimi ishin t autorit t saj, ashtu si jan n origjinal n shkrimin e shprndar) 18. Letr-shkres e Ibrahim Kelmendit, 17 qershor 1982 N mrgim, m 17 qershor 1982 Shum t dashur bashkatdhetar e bashkatdhetare, deri n ditn kur do t demonstrojm n Bern (ose Gjenev) kan mbetur vetm edhe ca dit. Momentalisht leja sht dhn pr n Bern, edhe pse krkesa sht br 223

edhe pr Gjenev. Po q se ndrkoh ipet leja edhe pr n Gjenev, ather Demonstrata do t mbahet atje, pr ka do informohemi koh pas kohe. Se n cilin qytet mbahet demonstrata ka rndsi. Me nj detyr q t sigurohet leja pr qytetin e dshiruar, jan ngarkuar shokt, prandaj krkimi i lejes n t dy qytetet n fjal sht me vend, q t mos ndodh pr t mbetur fare pa leje. Tani, kur dim vendin dhe ditn, me rndsi t veant sht mobilizimi yn, q numri i demonstruesve t jet sa m i madh, demonstrata t jet sa m e diciplinuar (ashtu si krkojn rregullat e ligji i vendit nikoir) dhe sa m e suksesshme. Ksaj radhe, si po dim gjer m tani, demonstrata po mbahet n kryeqytetin e Zvicrs, Bern, m 26 Qershor t kti viti. Edhe pse na kan mbetur pak dit, na duhet t'i mobilizojm t gjitha forcat, q n Bern t shkojm sa m shum. Dihet se n kt drejtim kemi prvoj, por nuk sht fare e teprt t ndalemi te format e puns, se far duhet t bjm q radhve t'u bashkangjiten sa m shum bashkatdhetar e bashkatdhetare, pse pjesmarrja e gjertanishme nuk knaq gjithaq, kur ta kemi parasysh numrin e prgjithshm t kurbetinjve n kto an. Prkundrazi, duhet menduar shum pr format e axhitimit dhe informimit, t cilat sqarojn m s lehti e m s shpejti bashkatdhetart e bashkatdhetaret, q ata t mos mbesin indifirent n kt situat, pr t mos thn, mos t kalojn verbrisht n ann e armikut. S pari kjo demonstrat po mbahet n t njejtn koh kur po fillon kongresi i 12t i t ashtuquajturs Lidhje e Komunistve t Jugosllavis (LKJ). Mu pr kt arsye sht zgjedhur kjo dit pr t demonstruar. Po t ishte Jugosllavia shtet socialist, si e quan veten, po t udhhiqej nga nj parti e vrtet komuniste, marksiste-leniniste, pararoj e klass puntore, ather mbajtja e kongresit do kishte rndsi t veant. Nuk do mend t thuhet se me at rast, s'pari ne s'do bridhnim rrugve t bots pr bukn e gojs, e pastaj s'do kishim nevoj t drdhnim gjak n demonstrata, duke i krkuar t drejtat m elementare q popujt tjer t Jugosllavis i gzojn, ato t drejta q qen garantuar kur luftohej krah pr krahu kundra hordhive fashiste, pr t patur t drejt secili t vendos mbi fatin dhe ardhmrin e vet - parim ky themelor leninist. Por si dim, fatkeqsisht, LKJ sht kmb e kok revizioniste, q udhheqet nga klani titist. ... ... Mund t'i duket ndokujt e teprt kjo, kur kritikohet mosdiciplina, por vrtet sht shum e damshme prishja e rendit. M mir do t ishte t mos demonstrohet fare, se sa t arrihet efekti i kundrt me at q synon demonstrata. Si shembull e kemi veanrisht demonstratn e Vjens, ku ka ekzistuar mundsia t kemi rrjedhime t shmtuara. Sigurisht q ca nuk kan mundur ta kuptojn se prse nuk bn t demonstrohet, edhe ather kur sht udhtuar me qindra kilometra, por kjo prap nuk e arsyeton reagimin e cave, pse aty nuk ishte vendi pr t'u treguar trimri policve austriak n shtetin e tyre. Pa mdyshje, mossigurimi i lejes sht gabim i paarsyetueshm, pr ka mbahet prgjegjsi, por n raste t tilla sht e domosdoshme diciplina e razia, kur shokt bisedojn pr kompromiset e mundshme aty pr aty. Kurse aty ndodhi ndryshe: ca veta n mnyr t pakuptueshme e t damshme, donin t'u tregon t tjerve se jan "trima" e "patriot", prandaj pse t mos demonstrohej me zor, kur ata t marshojn n ball. Hi nuk po zgjatem m gjat, pse skena t tilla i kritikon do njri, prandaj edhe nuk duhet t prsriten. Vrtet rastsisht dhe n baz t ujdis q t shkojm n rresht n muze (atje ku nuk ishte siguruar mundsia pr t'i vizituar shpatn dhe prkrenaren e Skenderbeut) patm sukses. Por ka mundur t rrjedh prfundim i shmtuar... Duke prfunduar kt letr shoqrisht i bj lutje do shoku e shoqe, bashkatdhetarve e bashkatdhetareve m aktiv, q t mobilizohen sa m shum, pse vetm t bashkuar do mundim armikun. Bashkimi yn nuk arrihet vetvetiu. Pr ta arritur 224

at, pos tjerash, duhen sakrifica m t mdha n raste t duhura. Kshtu, t bashkuar dendur, do i tregojm vrassve, se nuk na kan shpartalluar me rastin e vrasjes s shokve tan t shtrenjt, Jusufit, Kadriut e Bardhoshit, por prkundrazi, indinjata e shkaktuar me at rast na bashkon edhe m dendur, pse vetm kshtu do ua marrim hakun. Edhe ksaj radhe, mu si n demonstratat kur shokt i kishim n ball, marshojm me ta n zemr, gjer n fitore, duke ju prmbajtur msimeve t tyre! Urra! sa m shum pr n demonstrat! KOSOVA - REPUBLIK! 19. Letrr e Ibrahim Kelmendit pr Qendrn Ekzekutive, 14 prill 1983 Letra par q i sht drguar nga Ibrahim Kelmendi, Qendrs Ekzekutive dhe mua si antar i ksaj Qendre sht nj letr e dats 14 prill 1983, n 8 faqe A4, q ka t bj me nj fejes n mes dy t rinjve. Kjo letr nuk prfshihet n kt prmbledhje. Prmbajtja e saj moralizuese sht interesante nse krahasohet me portretizimin q Ibrahim Kelmendi u bn femrave n librin Atentatet.

20. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, maj 1983

Kushtzohet puna nga ato t mallkuara t holla Ibrahim Kelmendi: "Sikur t kishe t holla ti aty, (kuptohet q nuk po i mendoj personalet) do t duhej t m'i drgoje ca, pasi n kt gjendje kur ende nuk i kam rregulluar dokumentet m duhen, pos tjerash q t'ju bie mbrapa atyre, por m shum pr udhtime q t takoj personalitete q m duhet t'i takoj dhe pun t tjera q m prkasin, pasi dihet se sa kushtzohet puna nga ato t mallkuara t holla... -Pr Nj Republik Shqiptare n Jugosllavi! -Rroft LRSSHJ-a!" (Letr Faridin Tafallarit, maj 1983; Faridin Tafallari, Terror-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 413)

21. Letr e Ibrahim Kelmendit pr (Xh. D.) dhe Qendrn Ekzekutive, 4 maj 1983
N mrgim..., m 4 maj 1983 I dashur shoku S., Letrn tnde e mora. T falenderoj q m shkrove - sht letra e par, njherit edhe fillimi i letrkmbimit mes nesh. Festn e 1 Majit kaluam mir (pa na munguar edhe nj "incident" i vogl...). Nuk di si pat kaluar ju andej dhe a i patt marr traktet. Sa pr rastin e F. dhe H., prfundimisht mori fund do gj mes tyre n fushn e jets bashkshortore. Do t kishim dshiruar q t mos kishim rrjedhime... Ti nuk kishe shkruar asgj, bile mbi propozimet q para br, pavarsisht nga ajo se nuk i njihje mir asnjrin. M duket se pata shkruar mjaft, q t ipet ndonj sygjerim a mendimet, edhe nse personat n fjal nuk njihen personalisht. Un do jap mendimin tim se si u pleqrua kjo ndarje, duke br me shkrim, n pamundsi q t takohemi pr t biseduar. Por po ndalem tek mendimi yt: "morali i dobt dhe patriotizmi mund t bashkudhtojn pr nj koh por me bashkjetuar nuk munden..." Ky mendim sipas teje, "sht ligj i vrtetuar me mijra her dhe vlen pr do knd". Kti mendimi ka mundsi t'i ipen shum kuptime. Edhe un jap mendimin pr kuptimin, si un e kuptoj, sado q shkarazi. 225

Sa pr "ligj", mua s'm duket q mund t prligjet edhe n raste tjera, e ler m n rastin ton (pasi dim se ku militojm.). Po sikur t prligjej "pr nj koh" do t ishte shprazti e atij "ligji"; pr dike kjo koh e pakufizuar mundet me qen shum e gjat, ose mundet me u zgjat, kurse pr dike tjetr mundet me qen shum e shkurtr, ose mundet me u shkurtu... Morali i dobt duhet t demaskohet pa i ln shans t bashkudhtoi as "pr nj koh" me patriotizmin. Pa u zgjatur, patriotizmi dhe morali i dobt nuk mund t bashkudhtojn fare. Ka mundsi q i pari t maskohet me t dytin n rrethana t caktuara, pse jo ta shfrytzoi t dytin dhe, mu pse ndodh kjo, sikur dukeka se ka mundsi t bashkudhtojn. Pavarsisht nga shpjegimet siprfaqsore, pr radht e LRSSHJ-s, duhet t vlejn normat morale, t cilat s'do lejojn fare q morali t jet i dobt dhe patriotizmi t bashkudhtojn e t bashkjetojn "as pr nj koh"! Po na ndodhn raste, si rrjedhim i vigjilencs s ult, nga se dikush ia del t maskohet..., ather duhet t demaskohet dhe jo t'i ipet shans t bashkudhtoi. Prndryshe, do e bn populli, t cilit nuk mund t'i imponohen "ligje" t tilla, duke patur rrjedhime pr radht tona. Them kshtu duke njohur traditat popullore dhe faktin me far fanatizmi ka ruajtur populli yn fytyrn (moralin). Bile, ruajtja e moralit sa nuk ka kaluar n mit. Edhe njher: mendimi dhe propozimi im sht q ata q antarsohen n LRSSHJ-n duhet t ken moral t pastr, po deshm q LRSSHJ-a t'i dal zot misionit t vet t shenjt me sukses! Mu pr kt arsye, po sa t na ipet rasti, duhet t'i prkushtohemi (duhet t them propozoj t'i prkushtohemi) edhe shtjes s moralit n gjirin e LRSSHJs... Pasi vendosa t'i prgjigjem letrs tnde, ka sht e vetkuptueshme, pa vazhdoj me radh. N vazhdim m shkruaje "se relativisht njihemi mir". Sikur t t shkruaja un i pari, s'do m kishte rn ndrmend ta prdor shprehje relativisht, ose m konkretisht, s'do m dukej me vend dhe e arsyeshme pr ta futur n prdorim. Pr pozitn ton dhe nivelin e marrdhnjeve kjo fjal s'duhet t gjen vend, duhet t jet e teprt, edhe sikur ta kishte ndonj doz nga e vrteta (pr ka edhe un tani mendoj se ka.). "Kemi vendosur me luftuar s bashku dhe kt do ta bjm". Po mir, pse ka nevoj t potencohet. Mendoj se kur bhen prsritje t ngjashme, ather sikur fshehet doz e mossiguris dhe e mosbesimit. Luftn jemi duke e br s bashku, ne bashk me shok tjer e popullin, pasi sht krkuar, kemi dshiruar e vendosur... Ndonj fillim tjetr t rij nuk pres. Di vetm se prej ati asti..., se do t marshojm prej beteje n betej, pr t dalur fitimtar! Dhe nse na del ndonj pun a betej e re, nuk do t thot se do fillojm luftn, kur, si bashklufttar q jemi, luftn kemi filluar m heret. "Njri prej personazheve pr t cilin flitet m s shumti je ti", m shkruaje n vazhdim. N rregull, m duhet t them edhe njher. Por, krahas ksaj do t duhej t m shkruaje far flitet dhe kush flet. Un, thn t drejtn, i shurdhr nuk jam, nse bj veshin t shurdhr q t kuptoj m mir se ku kan ndrmend t dalin ata q udhheqin kt fushat. Kjo nuk sht fushata e par dhe s'do t jet as e fundit. Me tallaze t ngjashme jam duke u konfrontuar q kur kam zgjedhur kt rrug (e cila m duket e drejt!). Nuk mashtroj veten se nuk do t ket fushata... t ngjashme edhe n t ardhmen... Sipas t gjitha gjasave, kreatort e fushats n fjal sht nj band (ta quaj kshtu tani pr tani), e prbr nga Reshati, Xhaviti, Isaku, Fazliu... Kta edhe mund t mos i takojn nj bande, n kuptim t ngusht t fjals, por telat jan duke ju puur... Se _far bjn, cilt jan, far jan duke shpifur, nuk po zgjatem ksaj radhe. Sikur t'u prkushtohesha t tillave fushata e t tillve njerz (q po m imponohet...), n t kaluarn, tani dhe n t ardhmen, s'do t m mbetej koh pr aktivitete t tjera q 226

krkohen nga un (ashtu, ashtu kam prshtypjen se kohs nuk po ia nxjerr kymetin sa duhet e si duhet.). M sht dukur do her m e arsyeshme t'i prmbahem proverbit popullor: "qent lehin, karavani le t ec". E keqja m e madhe nuk qndron tek ajo se dikush ndrmerr fushat "demaskuese", por tek qndrimi oportunist e "prits" i shokve t idealit - t radhve..., me t cilt kam bashkuar luftn. Si po ndodh, me antart e ksaj bande (e thash, nuk kam fakte se i takojn nj bande t organizuar, por m shum po shprehem kshtu duke u bazuar n veprimtarin e tyre, pse jo pak edhe n mllefin tim...) t "rasttis" t'i vizitosh rrethet e ndryshme pr t'u informuar e "bashkbiseduar", edhe pr ato q s'do t duhej t ishin t pranishm t siprprmendurit (i mendoj kryesisht Xhavitin e Fazliun). Sa pr Reshatin nuk di se n 'nivel qndrojn marrdhnjet, mu pr kt arsye nuk po konkretizohem ksaj radhe. (Le t mbetet hern tjetr, pasi si po duket, jam i detyruar t jap mendimin tim rreth manovrave t tija...). Pr t'u konkretizuar edhe m, m duket fare e padrejt q m leni "vetm" t prballoj shpifjet q po prhap kjo band, duke vshtruar si spektator e refer... Ti, shok i dashur, sikur t ishte i bindur se ata nuk kan t drejt dhe po ta kishe kuptuar se shoku duhet mbrojtur, do ua mbyllje gojn... Prkundrazi edhe pse pata shprehur mendimin (kur qem takuar n ... dhe gjat rrugs n t kthyer), se q t'katrt (nuk di prse...) jan duke br "manovrime", prap se prap mund ta bashkpunon (nse mund t quhet bashkpunim vizitave q ua bn rretheve bashk me ta, ka un mendoj se sht bashkpunim.), pavarsisht nga fakti se ti din sa edhe un (ndoshta ke patur mundsi t dgjosh edhe m shum...), se personat n fjal jan motort e fushats "demaskuese" kundr meje, t cilin ti e quan "se njri prej personazheve pr t cilin flitet shum je ti". Sikur gjrat t'i quajm me emrin e vet, pa patur nevoj t ngurrohemi q t'i shprehim mendimet sado kritike q t jen (nga frika se kritika dhe sqarimet mund t arrin efekte negative...), do t thoja se shprehja relativisht po na del vrtet relative n llogari t asaj se ne nuk njihemi mir, ose nuk je gjithaq i sigurt. Kt e prforcon mendimi tjetr i yti: "Ne njihemi vetm sa na ka kontaktuar puna dhe vetm (nnvizimi nga un) puna e asgj tjetr. N baz t saj do t njihemi edhe n t ardhmen." Ja ktu del ajo q thash se po mbahet qndrim oportunist e "prits". Prndryshe, po t ishe i bindur se ke pr shok nj bashklufttar t vrtet (dhe jo q do t bhet n t ardhmen...), do t'u kundrviheshe shpifjeve, po shpifjeve, n kuptim t vrtet t fjals t personazheve t sipremrtuar. Sipas t gjitha gjasave kta personazh ndjejn veten bukur t sigurt se do dalin fitimtar, duke u mashtruar se t kan me vete (kshtu kam bindjen, t lindur nga...), pa i ditur relacionet e marrdhnieve tona. Kt e vrteton mendimi tjetr yti: "Opinioneve t ndryshme u intereson s teprmi lidhja (nnvizimi nga un) jote me lvizjen e mjaft t tjera". (I jap t drejt vetes, duke krkuar falje, se fjala Lvizje sht emr i prvetshm - n kuptimin kur sht n pyetje LRSSHJ-a!). "Ngreh nj kasht dalin gjasht", thot nj proverb popullor. E un ngrehi kasht, si po m duket, por ja q letrs duhet t'i prgjigjem. Por, po t'i biem me sopat t madhe, si prdoret n ann ton (kur ngatrrohet muhabeti), nuk po kuptoj fare se 'ke dashur t shkruash. S pari, pr do opinion t veant kemi qndrime t veanta, sipas kritereve t puns... Un nuk kuptoj pr cilat opinione ke fjaln ti dhe si i klasifikon ti opinionet. Si duket, ti e ke fjaln pr opinionin e prgjithshm n mrgim, nse kam mundur t t kuptoj, t cilin e ke ndar n "opinione t ndryshme" (kjo edhe nuk sht e prkufizuar, se pr far ndarje sht fjala dhe cilat kritere jan prdorur.). Opinionin shqiptar n mrgim, sipas mendimit tim, mund ta ndajm n opinionin patriotik-revolucionar t 227

shumics (pr kt mendim duhen analiza m t shtruara), n opinionin reakcionar dhe n at t veglave naive e orre dhe besnike t armikut. Ngandonjher m ka rn t dgjoj t shprehen sikur do individ na paska opinion individual, q pr mendimin tim ngatrrohen, pasi n pyetje sht botkuptimi i secilit (n filozofi jan dy materialist dhe idealist). Botkuptimet individuale varen nga aftsit e secilit si individ (t kushtzuara nga rrethi e jeta) pr ta kuptuar botn, gjegjsisht proceset q zhvillohen n t, n rastin ton proceset e zhvillimit t shoqris njerzore... Me siguri q, secili prej ktyre opinioneve, n mnyrat e tyre, u intereson pr lidhjet e mia me LRSSHJ-n, dhe jo vetm pr lidhjet e mia, por edhe t shokve tjer, duke shtuar ktu, se m s paku i intereson (me prjashtim t kurioziteteve individuale...) opinionit patriotiko-revolucionar, pasi sht i vetdishm se n kto rrethana do t ishte e damshme. Un e di se mbahet konspirative lidhja e secilit me LRSSHJ-n, sigurisht edhe jotja, jo vetm ndaj "opinioneve t ndryshme", por edhe brenda radhve t LRSSHJ-s (dihet n cilat prmasa...). Sikur t shprehem, ashtu si po e kuptoj, se far m shkruaje, ather del se pr lidhjet e t tjerve me LRSSHJ-n "opinionet e ndryshme" ditkan. Ekziston edhe nj mundsi tjetr, q t kuptohet kshtu: nga dashuria q kan individt (n rastin ton dihet se pr cilt individ sht fjala) pr Lvizjen, duan t din pr lidhjet e mia (t njeriut t dyshimt, thon ata), q ta shptojn LRSSHJ-n nga kjo e "keqe"... Pos lidhjeve "opinioneve t ndryshme" u interesokan edhe "mjaft t tjera". 'ke dashur t shprehish ti nuk e dij, por un kuptoj se atyre ju duhen edhe m shum informata t tjera, m shum mbi punn time se sa pr personin tim. Kt e kam ditur mir q ma bn t qart edhe ti. Fjalia pasuese sikur i mbulon ato t mparmet, por q t studjohen rrethanat duhet bashkpunim mes nesh, duke mos patur asnj doz mossigurie duke llogaritur njri n tjetrin shok t sigurt e sinqert. Sa pr operacionet (edhe pse ksaj radhe sht n pyetje fushata, pasi n at kontekst sht prdorur) "zhvillohen shpejt" duke qen t dnuara t dshtojn (varshmrisht nga vendosmria, aftsit dhe vigjilenca jon.)! Dshiroj q ca nga mendimet n kt letr t kan shptuar dhe jo se i ke shprehur duke qen i thelluar, edhe pse nuk guxon t na shptojn gjra t tilla (ka sht e pamundur, por duhet t'i minimizojm dhe, sigurisht, pr ato q na shptojn kritikohemi, kshillohemi, japim llogari...). Po them kto jo pr qllime taktike, por kam prshtypjen se vrtet n raste t ndryshme gjat bisedimeve t shptojn fraza, duke u dukur prfundimisht si mendime mozaike. Ndoshta do t kujtohet vizita n Hamburg, pas Mbrmjes Prkujtuese. Ishin shum bashkatdhetar (mbi dhjet veta, n banes t nj bashkatdhetari ku banon Isaku). Bnim bised kryesisht t natyrs sqaruese-informative, me qllim q t ndihmohen grupet pr t gjetur gjuh t prbashkt, s paku sa i prket shtjes s klubit. Sigurisht q bisedove me ton t rnd e "zyrtar", pr ka kam prshtypjen se edhe n jet t rndomt gati at natyr ke. N mes t biseds t pat shptuar fraza: "... un dhe I. luajm rolin e Miladinit e t Dushanit... Tekstualisht s'e kam mbajtur mend, por ka qen fraz e ksaj prmbajtje, e cila s't hynte fare n pun. Pastaj fillove t trhjeksh parametra "analog, pr t na "bindur" se nuk t shptoi rastsisht. Jo vetm un, por edhe t tjert, q e njohin Historin e PPSH, qen uditur. Nuk kishte asgj analoge me ato t shokut Miladin dhe t etnikut Dushan, t cilt nuk i patn bashkuar grupet komuniste n Shqipri... Guxoj t shtroj me kt rast edhe pyetjen e pa krip, se cili nga ne t dy ishte Miladini e cili Dushani...? Opinioni i bands n fjal sht shum i kufizuar. Kurse vet personazht po guzojn t hapin gojn duke u shitur si t LRSSHJ-s, bile me "prgjegjsi" n kto 228

radh. Kt t fundit po ua mundson qndrimi yt prits, n rastin konkret qndrimi yt oportunist e "prits" dhe marrja pas veti n takime e bisedime n rrethe t ndryshme, q provojn t'u imponohen rretheve si t "drguar" (me taktik prfide, pr t ln q t vetkuptohet...) e "autorizuar" nga LRSSHJ-ja. Dhe lidhjet e mia me LRSSHJ-n u duhet shum nga fakti, se un i njoh nga ort e para n mrgim, prandaj jan t vetdishm se pr t fituar sigurisht q u hyn n pun t tilla t dhna. Bile u duhen shum, duke u nisur nga fakti se n raste kur arroganca e tyre po kalon kufijt e tolerancs, po u kundrvhem me vendosmri dhe do t'u kundrvhem do her. Kta e ka shijuar secili nga ta... Duhet t'u ruhemi rrjedhimeve serioze. Nuk dshiroj t dgjoj se n pranin tnde, bile duke t'u drejtuar ty, kan shpifur dhe ti s'm ke mbrojtur. Po kshtu, nse t ka rastisur t dgjosh se si "opinioneve t ndryshme" u kan interesuar lidhjet e mia me LRSSHJ-n dhe ti s'u ke dhn prgjigje t merituar, ather jo vet q vlersohet qndrim oportun, por sht shkelje e rnd disiplinore, e diciplins parimore! M duket shum i arsyeshm nj shembull nga e kaluara. Gjat aktiviteve t mparme nuk kan munguar fushata t ngjashme jo vetm kundr meje, por edhe kundr shokve. Edhe pse nuk ishim shok t nivelit q jemi ne, kundr shpifjeve e trillimeve mbronim njri tjetrin me vendosmri, bile edhe ather kur paraqiteshin rreziqe serioze. Prse t mos ndodh kshtu edhe n rastin ton? Mosmarrveshjet q kishim i muarm si t sqaruara. Ato patn lindur... ose na qen imponuar... Ne vendosm... Pas ati "rasti", s'do mend t thuhet se ndaj tjerve q ndrmarrin fushata "demaskuese" kundr nesh, duhet t'u kundrvehemi bashkarisht e me vendosmri, e jo t lehet ndonjri nga ne "vetm". Sot qenkam un "personazhi pr t cilin flitet shum", nesr, po t ken fituar kundr meje, je ti e tjetri me radh. N fakt, luftn e fushatat nuk i bjn kundr personave, por kundr Lvizjes, s cils nuk guzojn t'i shpallin luft, prderisa t duan t bjn luft nga pozita, sikur jan t LRSSHJ-s... N rastin ton konkret, pasi m njeh "relativisht mir", ose se "ne njihemi vetm sa na ka kontaktuar puna dhe vetm puna e asgj tjetr", duket se kt fushat "demaskuese" po e vshtron me admirim, duke pritur edhe far "faktesh" do t dalin n "drit", pr t'i patur si "poena"... Sikur e bra trkuz, pr ka mund t fajsohem se prmbajtjes s letrs tnde i dhash prmasa "dramatike". Gjykimit t ndonj gjyqi diciplinor nuk i iku. Po kshtu, jam pr at q n radht tona t gjallrohet nj kultur revolucionare pr t diskutuar hapur e padroje, pr t kritikuar pa hile, prndryshe nga gabimet e vogla (nse nuk u rrim gati me koh) mund t rrshqasim n gabime t mdha dhe prej aty edhe n armiqsi. Prandaj, nuk kam prshtypjen as q u zgjerova dhe as q po "dramatizoj". T shohim far do t thuani ti dhe shokt. Kurse n t ardhmen varsisht nga nevoja dhe zhvillimi i ngjarjeve dhe n varshmri nga prgjigja q do t marr, do mbaj qndrime prkatse. Un jam pr at q t bhem ur pr hir t shtjes, por nse toleroj q t kaloj do gj mbi mu, jam i dobt, kam shkelur parimet dhe sht kundrrevolucionare! T'i prgjigjem letrs tnde po vazhdoj, por m duket se pjesa e dyt, si m duket e mundshme t ndahet, m shum shrben pr t'i prforcuar mendimet e pjes s par, q trthorazi t prforcohen me "fakte" ato q ke thn m lart. N vazhdim m shkruaje pr "mbresat" q ke fituar gjat "takimit t par" n rrethin e Dys. Menjher sht sjell fakti se n at takim "n mes t tjerve" ka qen edhe "vllau yt i nns". S pari po bj nj sqarim t natyrs "teknike", se vllau pr t cilin m shkruan, nuk sht nga ana e Nns por e Babs (q nuk luan ndonj rol n kt 229

rast.). Ktu do t jem bukur kategorik: N fushn e aktiviteteve patriotike pr vllaun nuk jap llogari si vlla, por vetm si shok, mund ta gjykojm s bashku pr gabimet q i bn! Kjo nuk sht hera e par q po e them. Pr tradhti, edhe pse llogari krkon populli nga secili tradhtar, do nxitoja t lyp llogari, kurse pr gabime, le t lypin llogari shokt, n rastin e tij duhet t krkojn llogari Kryesia dhe antart e Klubit, pasi ai aty sht antar. N aktivitetet revolucionare familjarizmi t ndihmon n fillim, por sht i dmshm, s'sht fare revolucionar. Sikur t mos mbahen qndrime parimore ndaj familjarizmit q n fillim (duke prjashtuar shfrytzimin e tij pr nevoja revolucionare, pasi n rrethana t kushtzuara si kto tonat, sikur ndihmon...), mund t bhet shum i dmshm m von. E kur sht fjala pr LRSSHJ-n, q nuk sht ndonj grup lokal i kufizuar edhe n mundsi, ather familjarizmit duhet vuar shqelmin dhe t mos lejohet t ngre fare t kok n Organizatn ton. sht e vrtet se ai do duhej t gabonte me pak se ndonj shok i nivelit t ti, sikur do gj t ishte n rregull, pasi ekzistojn mundsit pr t ndikuar n t m shum se tjetri. Kjo s'do t thot se u dashka dhn llogari pr t, kur ai sht i vetdishm dhe sht n gjendje t jap llogari vet. N kt rast konkret, vllau sht antar Klubi dhe jo i LRSSHJ-s. Si simpatizant q sht, nuk kemi mundsi t'ia ndalojm t mos jet, prderisa LRSSHJ-a sht pararoja e popullit. T pranishmit n at takim din se cilin qndrim kam mbajtur edhe herave tjera, kur kan qen n pyetje gabimet e tija. Ndrsa sa i prket antarsimit n LRSSHJ-n, kur jam pyetur nga shokt, kam thn se nuk sht n nivel pr t qen antar. Ka mundsi q gabimet e vllaut t m dmtojn tek ata q duan t kapen pr kto gabime, kur do t'u mungojn t tjerat. Po kshtu edhe te ndonj q nuk sht n nivel revolucionar dhe te ata q mund t mendojn se un e "kurdisi" qllimisht, por te shokt n nivel, as q duhet t diskutohet, pasi nuk kan as m t voglin dyshim se un e "kurdisi". Pa u zgjatur m shum mbi marrdhniet familjare n aktivitetet patriotikorevolucionare, m konkretisht n gjirin e radhve t LRSSHJ-s, e cila do t duhej t diskutohej n ndonj rast tjetr, po ndalem te "vizita e par" n Rrethin e dys. Para se t filloj, m duhet ta pranoj se nuk jam n korent mbi takimin, se si sht zhvilluar, pr t mundur m shtruar t shkruaj dhe pr t qen i sigurt n at q shkruaj. S pari, ky nuk ka qen takimi i par. Ti ke qen edhe m heret n at Rreth, ke takuar e ke biseduar me shok t ati Rrethi. Ato takime nuk jan br t kota, prndryshe do dilte se ather qenka bjerr koha dhe vetm takimet "zyrtare" (po i quaj kshtu, pasi s'po gjej emr m t qlluar) na qenkan takime pune. Q n fillim po shtoj, ndoshta ke nxjerr msime se takimet e mparme, t bra n frym m shoqrore e jo n nivel "zyrtar", kan qen m t frytshme, jan siguruar informata, jan ndrruar mendime dhe m n fund nuk sht alarmuar gjendja si tani, si je informuar edhe ti. N kt takim ke patur Xhavitin si shoqrues. Q t mos kalon n monotoni, nuk po zgjatem m rreth tij. Po t krkohet e bj me nj rast tjetr. Ksaj radhe mjafton t them se nuk sht kuadr n t cilin guzojm t mbshtetemi, si e kam thn. Prkundr ksaj q un kam shpreh mendim t till rreth kti personi, ti ke par t arsyeshme ta marrsh me vete n takim (dihet t cilit nivel). Un jam i mendimit se kjo s'sht dashur t bhet, sht e gabueshme dhe pr kt mban prgjegjsi. Kjo ka br q atmosfera e takimit t rndohet dhe jo pyetjet e ndrhyrjet e vllaut. T gjith t tjert Xhavitin e kan njohur m mir se ti. Ata ia kan njohur shum sjellje e qndrime gjat sakrificave q kan br pr ta ndihmuar e prkrahur Klubin e "tij"... Sigurisht q duhet t jen befasuar pr shoqrimin e tij, dhe pr mendimin tim, cilido q ka pranuar t diskutoi dhe jap informata m t hollsishme rreth Klubit, nuk ka qen n nivel, ka gabuar. Po t pyetesha un, ose po t isha n prani, nj takim t till sdo ta kisha pranuar. Dhe, hajde e shkarkoja vllaut fajin pse sht alarmuar gjendja, prmes ti 230

trthorazi edhe mu, pr ta shkarkuar nga vetja. Nuk e di si do arsyetohe pr kt gabim, kur secili nga tjert n at takim sht m i sigurt se Xhaviti dhe kan eksperienc t mjaftueshme, n mos shum. Pasi ka qen "takimi i par", edhe po t mos ishte i pranishm Xhaviti, a vrtet sht dashur t jet i nj niveli aq "zyrtar"? Ne, nse t kujtohet, kemi pas biseduar se si duhet sjellur me rrethe e individ, te t cilt disa ngjarje t s kaluars ln gjurm... Njerzit nuk ndryshojn aq shpejt edhe kur ata duan dhe nga ta krkohet. Po t krkohet ndryshim i shpejt, ather detyrohen t jen formal dhe ky formalizm bie n provim po sa t jet prekur n "nervin e ndieshm". Mu pr kt arsye, aty do t duhej nj takim i nivelit m shoqror, sigurisht edhe pa pranin e Xhavitit. Nga ajo q m ka thn vllau, pasi t tjert nuk i kam takuar (kurse ato q m'i ka thn vllau i marr si informime t bra n gjendje t revoltuar...), jan shtruar pyetje aq t detaluara, sa, nse jan t vrteta, edhe mu m befasojn. Dua t shtoj se informata aq t detaluara nuk na duhen dhe jan t dmshme. Kur lypsen pr punn n Rreth, mund t informoj ndonjri nga shokt aty pr aty q t diskutohen format organizative n rreth, si m t prshtatshme q do gjenden. Puna n Klub duhet t'u besohet shokve t rrethit. Mjafton me ta t bisedohet pr shtjet parimore e statutare. Po, le t mbetet edhe kjo tem e hapur pr diskutim, pse duke pritur kto q po ndodhin jo vetm n Rrethin n fjal, pata krkuar q disa gjra rreth klubeve t diskutohen dhe t bihen vendime. Shiquar nga ana tjetr, vrtet do lypsej, pr ata q duan t merren me shtje klubesh, t shkojn n Rrethin n fjal pr t msuar nga eksperienca e tyre. Ata, t Klubit... jo vetm q Klubin e tyre e kan drejtuar si duhet, por vazhdimisht kan ndihmuar edhe klubet tjera, i kan prkrahur ato dhe u kan spjeguar mbi t gjitha rreth klubit. At sht dashur ta pranon edhe vet Xhaviti, nse je kshilluar me t prpara. Jo vetm n klubet pr rreth, por edhe jasht rfgj. kan shkuar, vetm e vetm q t'u vin n ndihm bashkatdhetarve q t formojn klube. N kt drejtim, Referatin e mbajtur me rastin e 5 Vjetorit dhe Mbrmjen me at rast, duhet t'i mojm si literatur, gjegjsisht si msim praktik. Mendimi im sht se n at Rreth nuk sht dashur tjetr informat, pos t riorganizohen shokt q jan antar dhe atyre t'u besohet klubi, pr t mos patur nevoj n t ardhmen t mbahet kujdes, pasi kemi pun e kujdese tjera mjaft. Jo vetm n Rrethin n fjal, por n t gjitha rrethet, edhe sikur vetm me figura shahu t kishim t bjm, duhet zgjedhur mnyra e "lojs". Kurse ne jo, na duken m interesant badihavxhinjt, fodullt, dallkaukt, pseudointelektualt, q me ta t organizojm punn, kurse puntor, me kuptim t plot t fjals, vetm t dgjojn dhe t'u vin prapa t tillve. Jo, ksaj duhet dhn fund dhe do t'i japim se s'bn. Ka puntor t ndershm mjaft, q kan dhn prova, ndrsa t tillt, s'po ua prmend emrin, duhet t msojn t respektojn punn, msimin, djersn e puntorve, pr t mos bredhur posht e lart gjoja si patriot, pr t'i ndihmuar t tjert t "ngirten" kur nuk jan vet t ngritur, as sa i prket edukats elementare pr t'u sjellur si njerz, pr t respektuar, e lere m ngritjen ideologjike e revolucionare. Pr kto them se kam prova. T edukuarit yrush edhe ku nuk jan t thirrur, jan n gjendje ta njohin veten dhe din se sa jan n gjendje t kontribuojn. "... si rreth (mendohet Rrethi i dys., sqarimi nga un) aty dukej mir se lokalizmi ka rrnj t thella dhe njerzit jan t ushqyer fort me at ndjenj pr t mos thn t ngopur apo t tejngopur", m shkruaje n vazhdim. Duhet t mbaj prgjegjsi un pr kt? Para se t diskutohet pr prgjegjsin, do t pyejsa: si sht e mundur t bhen 231

vlersime aq t sigurta q n "mbledhje t par". M duket se nuk sht reale. Nse jan t bashkuar, nse u kan dal zot punve m s miri (Nuk di ndonj klub, jo vetm t emigrantve ekonomik, por edhe t atyre politik dhe t migruarve, t ket patur kaq jehon.), nuk do ta vlersoja pr lokalizm. Si ke mundur t vresh, vetm dy veta n takim jan t nj ane. Lokalizm t bartur nga atdheu nuk ka, as q ka mundur t bie n sy gjat atyre 5 viteve t shkuara. Ather, ka mundsi se mbyllja dhe fanatizmi, reagimet edhe emocionale, kur sht n pyetje Klubi, jan t kuptueshme, s paku pr mua q ia njoh jetn n do qeliz dhe i njoh t gjith antart si n shuplak t dors. Mu pr kt arsye kam pas thn se n at Klub, me ata antar e ndjej veten t familjarizuar. sht e damshme. Jo. T till lokalizm do t kishim dshiruar n t gjitha qendrat e Evrops dhe prtej oqeaneve, kur t'i shtojm ksaj edhe faktin se ishte klubi i orve t para q ju kundrvu politiks diskriminuese jugo-sllavomadhe. Po t ndalesha edhe m gjat, kisha pr t shkruar mjaft edhe pr kontributet, pr aktivitetet, q n rrethe tjera ve mund t ndrrohen. Pastaj dshira q edhe n rrethe tjera t ket klube t ngjashme, duke qen t vetdishm, se pos t mirave tjera t shumta, edhe presioni nga ana e organeve jugosllave do t zvoglohet, pasi pr nj koh ishte i vetmi n botn e jashtme, i shtyri t sakrifikojn sa asnj rreth pr t'u ardhur n ndihm bashkatdhetarve q t'i marrin ose t'i hapin klubet e reja atje ku nuk kishte. Mund t vlersohet kjo pr lokalizm?! Jo! ka mund t vlersohet lokaliste ather? M duket se lokaliste t sht dukur krenaria q ndjen, ose mos hapja dhe rezervat. Sa pr krenarin, sht e kuptueshme, sado q sht e dmshme. Kurse mos hapja dhe rezervat, gjithashtu jan t kuptueshme pr mu. Kan sakrifiku shum. U jan br dredhi t mdha, por i kan prballuar. Kjo bn q t kuptojm se edhe n raste kur nuk lypset, jan emocional, reagojn ashpr... Ndoshta mendimin tnd ua ke thn edhe atyre n takim me "lokalizmin..." Nse jo, po u pa e arsyeshme, duhet t'ua themi q t diskutojn edhe ata vet. Pr statuse e klubeve thue se kemi diskutuar n ... Pse ma rikujton, apo vetm pr t rrezikuar m shum. Ne kemi diskutuar, por nuk do t thot se prbjm ndonj mbretri absolute kemi diskutuar ne dhe s'u dashka diskutuar m, as n baz, pr t'i lypur mendimet e tyre nse kemi vendosur drejt. Bile, kur ndodh t dalin t tilla probleme, t bie ndrmend mendime t reja, prandaj do t ishte dashur q diskutimet dhe vendimet (nse kemi marr...) do t'ishte dashur t formulohen, pr t'ua drguar n baza pr diskutime, dihet rrethit t ngusht dhe antarve, sidomos atyre q kan prvoj n shtje t klubeve. T bhet, nse sht lshuar gabimisht, ose pse nuk na ka ra ndrmend. (Dua t them se lshimet po na i imponojn rrethanat, situata dhe kushtet...). Po i them kto, pse vet fakti se nuk kan dashur t'i japin informatat, na bn me dyshua se nuk duhet t'i krkojm (pata shkruar n kt drejtim edhe m lart.). Ather nuk sht dashur t krkohen, por t diskutohet se a duhet t ipen apo jo, duke i ndihmuar t binden, nse diskutimet tona kan qen t drejta. Kshtu me radh, sht diskutuar edhe fotoja e satrapit. Nse nuk kam harruar, ne patm diskutuar se n klube t reja nuk prish pun nse e kan fotografin e satrapit, por nuk tham se duhet vendosur n ato klube q e kan hjekur. Guzojm more, si jo t diskutojm pr do pyetje e shtje, por imponimet nuk jan form demokratike e revolucionare, dua t them t bazs antarve t nj klubi t'ua imponojm vuarjen e fardo shenje, edhe nse na duket m e arsyeshme. Pra, duhet zgjedhur mnyrn e sqarimit, pr ta gjetur mirkuptimin. Fotografin e satrapin Klubi n fjal e ka hjekur para se t shprthejn demonstratat n Kosov. Sa t gzuar kan qen q ather. Tani, n kto aste, kur asgj s'duket se ka shkuar m s miri (duke filluar prej shoqruesit), nuk sht dashur t diskutohen t gjitha prnjher. Nse m bindni se un nuk kam t drejt pse mendoj kshtu, i trheq 232

mendimet prapa. Por, duhet menduar mir para se t'i prvishemi nj pune, q t mos lshojm gabime pr t'u alarmua gjendja n asnj mes. Sa t dmshme jan alarmime t tilla, vetm ta dije. Presioni sht i madh, psihoza sht si n gjendje lufte, armiku vetm po hulumton t arat pr t futur pyka. Sa leht mund t demoralizohen e zhgnjehen bashkatdhetart... sht n interes ton kjo? Sigurisht q do thoje jo. Por po e them me gjith mend, se t tilla gjra kur prsriten, i kan pasojat e veta. "... atje qenka alarmuar shum situata e mjaft gjra t tjera", m shkruan n prfundim t letrs. Sa keq! Duhet t bjm sehir, t presim si do t'ia nxjerrin syt njritjetrit dhe ne t gjykojm anash se kjo ose ajo pal, se ky ose ai individ kan t drejt ose duhet t japin llogari. Kjo po m duket disi edhe cinike t bhet shkaktar "takimi i par" q t "alarmohet" situata dhe pastaj t informohet, pa shpreh s paku merakun, pa lere t thuhet se duhet t intervenojm dhe ta bjm dert se si (kam shpres deri sa t ket ardhur kjo letr "situata e alarmuar" duhet t jet zgjedhur drejt, duke ndihmuar ju andej q jeni m afr.). Letra gati sa nuk sht mbyllur me fjalin "... andaj duhet t shikojm se kush me ka dhe pr ka ushqen rrethin e vet". Nse m lart faji m sht hedhur trthorazi, duke prdorur si ur vllaun, nga kjo fjali mund t kuptohet se un mbaj prgjegjsi pr t gjitha. Ky sht mendimi yt dhe e ke menduar para se t'm shkruash. Mendim t ngjashm ke shpreh edhe n raste t mparme. Tani, ose duhet t prgjigjem un q vrtet jam fajtor pr t gjitha, ose duhet t prgjigjesh ti pr akuz, e cila sipas mendimit tim sht e rnd. S pari, un detyrn e kam krye dhe shokve ju kam thn se nse vie n vizit ... (t kam menduar ty), ather duhet t dini se ka ardhur nj shok q sht i ngarkuar. Pr t tjerat s'po zgjatem m pa marr mendimin nga ju (mendoj edhe shokt tjer) se propozimi im aprovohet apo jo. Pra, propozimi im, i formuluar m qart sht, fajsimet q m jan br prmes letrs tnde o jan t vrteta dhe un duhet t jap llogari, o jan akuza dhe duhet t japsh ti llogari. Kurse edhe mendimet tjera duhet t zbrthehen, pr ka jan t nevojshme informatat nga takimet n rrethet dhe mendimet e shokve n rrethe. Sa pr t dhna plotsuese mbi personat e siprermrtuara, po qen t nevojshme, mund t kompletoj di, por duhet patur parasysh se pr pun t tilla harxhohet koha. N rastin e Reshatit, ashtu ashtu jam i domosdoshm, pasi kam marr disa letra na ai, por jo vetm pse kam marr disa letra. Ndahem me prshndetje revolucionare, duke t dshiruar shndet t mir e pun t mbar! -PR NJ REPUBLIK SHQIPTARE N JUGOSLLAVI! -RROFT LVIZJA PR REPUBLIKN SOCIALISTE SHQIPTARE N JUGOSLLAVI! SHOKU (Ibrahim Kelmendi) PS: Kopjet e letrs do ua drgoj edhe shokve, pasi pos mendimeve q jan vetm n nivel t prgjigjes, jan edhe disa mendime propozime pr t cilat duhet t'i shprehin mendimet dhe qndrimet e tyre edhe shokt. Veprohet kshtu (pasi e shoh t arsyeshme) n pamundsi pr t'u takuar, pr kushte q dihen. Diskutimi i letrs me shok a simpatizant, ose me radht e bands..., q nuk i takojn Rrethit ton (mendoj...), pa u dhn plqimi, sht shkelje e rnd e konspiracionit parimor. Mundsisht t'i firmossh letrat n t ardhmen, pse preferohet dhe sht m e sigurt. Mirupafshim. 233

22. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Qendrn Ekzekutive, 7 maj 1983

N mrgim..., m 7 maj 1983 T dashur shok, N pamundsi q t takohemi (si patm menduar...) po ju shkruaj, edhe pse n kto rrethana nuk sht gjithaq e prshtatshme dhe sigurt. Festn e 1Majit nuk e "festuam" si duhet. Duke ditur se pr ciln fest sht fjala, nuk bm at q duhet ta bjm dhe q kishim mundsin, por m shum sikur ia lam stihis e spontanitetit. Nuk e dij kush duhet t mban prgjegjsi (...), por organizimi nuk ka qen n nivel. S pari, nuk kemi lshuar fare Thirrje. Ky sht lshim! Pastaj sht dashur t kshillohen bashkatdhetart n rrethe, q t organizohen sa m mir pr t dal n demonstratat e rretheve t tyre, t thirrura nga sindikatt dhe partit e organizatat politike n rrethe. Sa pr Thirrjen q duhej t bhej, edhe pse isha n pun e sipr q ta bj, pata telefonuar dhe m qe thn se m mir t shkruhen n nivel (sht menduar ana teknike t radhitet teksti n "kompouser") dhe n secilin rreth do drgohet nj Thirrje, atje, n rrethe t'i shumzojn e shprndajn. Kurse pr traktin (t prpunuar at t vitit t kaluar dhe t aktualizuar) u pa e udhs t prkthehet n gjuht gjermane e suedeze varianti q patm formuluar, ndrsa n gjuhn franceze do ta merrnin shokt e Zvicrs mbi vete. Thirrja nuk doli fare. Si m tregoi shoku..., kan patur shum pun. Prndryshe s e besoj, por llogarit duheshin br me koh puna duhet br; nse duart e disave nuk mbrrin, ather duhet ngarkuar kush mundet ta bj. Trakti n gjuhn suedeze u shtyp n 4500 ekzemplar (t cilin e financoi...), kurse n gjuh gjermane sht shtypur n 15 000 ekzemplar (dhe ka kushtuar 1100 DM., si m sht thn.). Pr traktin n gjuh gjermane kemi patur vshtirsi. Pasi un isha n Veri ..., ku gjendem tani, nuk kisha mundsi ta bj prkthimin (n gjuhn gjermane nse prkthej, sht i domosdoshm korigjimi final nga folsit e asaj gjuhe.). Rasti pr udhtim m'u dha kur bashkatdhetart nga kndej udhtuan pr t marr pjes n koncertet e Ansamblit t RPSSH. Prndryshe, pasi m ka dalur viza, nuk do kisha mundur t hy n rfgj. M n fund mbeti q pr shtypje e shprndarje t interesohen shokt e Rrethit t Barit. Pra, nuk pata mundsi t interesohem pr shtypjen e traktit, q t bhet me mim sa m t lir (si kemi shtypur herave tjera.). Shokt jo vetm q nuk ishin shum t sprovuar, por n pyetje ishte edhe koha, prandaj e arsyeshme qe q t pranojm t paguajm 1 100 DM (pr radhitje, shtyp e palim). Shprndarja prpak dshtoi n detale, edhe pse mundsit ishin ideale. Por, m n fund jan shprndar. Sa i prket organizimit, q t delet sa m masovikisht dhe t organizuar, thn t drejtn nuk ju prkushtova, pos kndej ku isha. N Bruksel pata drguar letr (po drgoj kopje t saj), prmes s cils ju shkrova se 'duheshin t bnin! Edhe n Bari, po ashtu, t organizuar mir (me Parolln KOSOVA REPUBLIK! dhe parolla tjera), kishin patur sukses. Pr rrethe tjera nuk dij. Shok, shoku Salih m ka shkruar letr m 24 prill. Un ia kam kthyer prgjegjen ashtu si m sht dukur e arsyeshme. T zgjatem edhe me kt rast nuk m duket e arsyeshme, pasi jam zgjatur mjaft n prgjegjen n fjal (nse nuk e kam tepruar.). Por kt rast, si len t kuptohet, po ua drgoj nga nj kopje, q ta analizoni edhe ju se a kemi vepruar m s miri dhe si duhet t'ia bjm. Kur ju shkruaj kshtu, nuk mendoj se 234

duhet t'ju kthehem gjrave n t kaluarn (pasi vendosm...), por vetm t ndalemi te prmbajtjet e letrave. Mua nuk m duket e parndsishme q t merremi me disa probleme q jan shtruar n letrkmbim (jo vetm pse jam objekt sulmi "personazhi pr t cilin flitet shum" i fushats n fjal, edhe pse kjo sht serioze), pasi me kalimin e kohs mund q ka pasoja. M duket e domosdoshme se disa personave (q jan motorr i fushats), si Xhaviti, Fazliu, Isaku... n RFGJ (psikopatin Besim e kemi qit e ln..., si shprehet populli) dhe Reshati me disa n Belgjik (pr shtje t Belgjiks mendoj se duhet t merremi n t ardhmen un do prpunoj disa kujtime e materiale, me shkrim, ca m shtruar) ka ardhur koha t'ua tregojm vendin, ose t dim art se si duhet t sillemi dhe far qndrimi duhet t mbajm ndaj tyre. Them kshtu pasi kta tre n rfgj. jan nxe n teneqe dhe nuk po prajn s shpifuri, si po duket, kryesisht kundra meje. Mund q kan arsye burrat e bots, prandaj le t urdhrojm t pleqrojm. M duket se uj ka kaluar mjaft nn ur pr t par se sa sht i pastr dhe nse nuk sht krejtsisht i pastr kush sht duke e turbulluar. Po sjelli nj rast konkret, si ilustrim se far pasoja ka mundsi t lindin. Xhaviti, Fazliu dhe ai i Parisit (pasi s'po m kujtohet emri po e quaj si po praktikohet) kan shkuar n vizit n familjen X. n Bari, pasi n mbrmje ka patur edhe koncert. Aty kan gjetur disa shok tjer. Ai i Parizit ka filluar nga "biseda" (si m tha ai pastaj, mbi gjra t prgjithshme). Xhavitit ju a dukur e arsyeshme t filloj nga t tiat... Ka mbrritur gjer n at gjendje sa gati i kan nxjerr jasht (pasi u sht sqaruar se t tilla bisedime nuk bhen n familje.). Asaj radhe isha edhe un n at an dhe m duhet t ik pa e par koncertin (e kisha par njher natn e mparme), por vetm se kisha shkuar shkaku i traktit. Kur m njoftuan se 'kishte ndodhur, m'u duk e arsyeshme t ndalem (edhe pse shokut q kisha me vete do t'i humbte puna t nesrmen). I takova, s pari at t Parisit dhe n pyetjen time se 'kishte ndodhur, filloi t justifikohet... (se na qenka i ngarkuar t luaj at rol...). I thash se gjra t ngjashme nuk guzojn t ndodhin n atmosfer familjare dhe ca biseda t ngjashme. Po kshtu, i thash se nse di nuk sht n rregull, ather duhet t gjendet mnyra dhe rasti q t sqarohemi (nse mundemi.). Fazliu ma zgjati dorn me zor (me at gati sa nuk jemi zn keq m par...). Kurse Xhavitin e ndava me nj an. Sa injorant q m'u duk. Prap manovrime t vjetra. Kur i thash se nuk kishte br mir q ka shpifur n nj atmosfer t till, duke provokuar znje fizike, ather si skile zu t'm justifikohet se un nuk e fillova, ne jemi shok, ka vetm disa cikrrime pr t cilat duhet t sqarohemi... I thash t'i lr t vjetrat dhe po pati t qahet se i bj t padrejt le t formon nj rreth t shokve (t cilt do t'i zgjedh ai vet) dhe t ulemi... Pastaj, varsisht nga rezultati, nse t krkohet, del e shpif, por t dihet bhemi kundrshtar! Po kshtu asaj radhe m ra t dgjoj di shum t ult. Gjoja e ka rrahur dikush Sonjn (n banes t Xhavitit...) n "emr t Lvizjes...!!" Shpifjet hapeshin sikur un e kam organizuar rrahjen (ndrsa Xhaviti e ka zbatuar...). Sa gjra t ulta thash kur dgjova dhe po them edhe tani! Sikur s'na ka mbetur tjetr pos t rrahim nj qyqe! Po pse prhapen gjra kaq t ulta? Pr kto din m s miri tani pr tani Xhaviti (Ramabaja)! Edhe n Hamburg ka patur "manovrime", prapa t cilave qndron banda Isak, Xhavit, Fazli... Prkundra t gjithave, si kam shkruar n prgjegje, shoku Salih n nj tubim pr shtje t klubit, i ka patur si shoqrues (kshtu po shprehem pasi po m duket se sht e qlluar.). N rreth johomogjen, shoku Salih e ka pa t arsyeshme t'ju thot se vetm ai na qenka i autorizuar dhe se po t vijn t tjer s'u dashkan dgjuar fare. (Kto jan burim nga dor e dyt, prandaj i marr me rezerv t dors s par i moj ato q do t thot vet shoku Salih.). Nse sht e vrtet se ka thn di t 235

ngjashme n ambient jo homogjen (duke qen i shoqruar me prcjells t lartprmendur), ather qfaq dyshimin se n pyetje ka qen Meti (i cili n at Rreth ishte dhe ka dhn kontribut t nivelit dhe t pamohueshm). Te ky dyshim q t vihet mundsoi fakti se n shum takime t bashkatdhetarve t Hamburgut ka marr pjes Meti (t cilit i kisha thn se duhet t interesohet q bashkatdhetart t mos prahen dhe t kshillohen s ka duhet t bjn pr t'ua marr klubin veglave t konzullatit.) dhe aty jan konfrontuar me Isakun. N fakt jan konfrontuar tjert, por ky shpesh ka ndrhyr duke dhn mendimin e vet mbi fajsimin e kundrfajsimin reciprok, pa qen plotsisht i sigurt se kush sht duke thn t drejtn., por m shum duke ln alternativ n at mnyr sa prap t jen pr at se duhet t mbesin shok, t bashkpunojn pr ta marr klubin n dor. Dhe edhe ktu shprehu mendimin se shoku Meti sht i pjekur dhe duhet t angazhohet e jo t izolohet (edhe pse pr izolim t tij m s shumti sht fajtor ai vet, besa edhe rrethanat...). Pastaj, derisa mu shoku Salih m qortoi se prse kisha krku nga Isaku t angazhohet pr klubin (ka nuk kisha vepruar ashtu fare un e vizitova pasi m than se shum veta drejtprdrejt o trthorazi nuk po i len t vin n klub, gjegjsisht t antarsoheshin, pasi n prag ishte tubimi zgjedhor. Me at rast i pata thn se mban prgjegjsi pr ata bashkatdhetar q drejtprdrejt o trthorazi nuk i len t merren me shtje t klubit, pasi dihet se far interesimi kishin m par. Ai, si doli kur m qortoi shoku Salih, i pasksh thn se gjoja kam krkuar q ai me do kusht t angazhohet pr klubin...), ai vet e kishte marr n takim me veti dhe e kishte thn Isaku vet se nuk do merrte pjes n takim, por vetm e paskeshin lutur (Salihu me Xhavitin, nse kam mundur t mbaj mend, n pyetje ka qen edhe Fazliu). Po e potencoj edhe njher, t gjitha kto jan t dhna nga personat jo gjithaq t besueshm (t cilt donin t shfrytzonin rastin n do situat, edhe kur nuk ishte ambienti, kur isha pr koncert, t'm flisnin, duke shprehur edhe paknaqsi.). Po shtoj, nuk po merakosem fort pr thash e thna, por m shum e kam hallin se n at rreth punt po na ecin si gaforrja. Q t shkruaj edhe m detalisht pr personat n fjal nuk kam as "vullnet", pos nse krkohet. Kshtu si i njoh, i njoh q n ort e para dhe fillimisht me secilin (pos me Reshatin) kam patur t bj nga afr me ta. sa pr Isakun, as q ka nevoj. Ai, m duket ka mbrri n shkall t Besimit. Shtoj, me budallaqe edhe ia kalon, por sht m i rafinuar. Pr Fazliun, nuk e dij nse dikush tjetr di m shum, por nuk m bhet t besoj se aktivitetet patriotike e kan nxjerr kndej (pasi iu pasksh dashur t ik...). Kjo ka rndsi, por pasi nuk kemi t dhna t sakta, ather duhet t bazohemi n sjelljet e tija q n ort e para kur erdhi. Jam m se i bindur se ai e keqprdori respektin q kishin bashkatdhetart e Deiqit pr rini t Kosovs. Me kalimin e kohs filluan t'i dalin n shesh maniret dhe dal nga dal t distancohen nga ai po ata q e kishin respektuar dhe ishin kujdesur pr te. Pasi ishte n mosh pr t studjuar, e kshilluem q t regjistrohet n fakultet dhe pr kt u ndihmu. Por, sigurisht q kusht ishte gjuha. Edhe mundsit q t ndjek kurset e gjuhs n fakultet ju siguruan. N drit doli prtacia e tij pr t msuar, q provonte ta maskon me "nevojn" pr t'u endur posht-lart, pasi u krkuaka t prhap patriotizm. Por, pasi ai vet nuk ishte i ngritur (i mungonte fjalori, pasi si lente t dukej, nuk kishte lexuar fare m par as gjat shkollimit t mesm...), trthorazi u kshillu se duhet t ult pr t studjuar, duke ju b e art se shum gjra t prgjithshme pr bashkatdhetart jan t njohura, prandaj duhet t prgatitet m n nivel, pa munguar t'i thuhet se edhe si kuadr n t ardhmen lypsen shok t prgatitur. Duket se kto kshilla, t dhna n frym shoqrore e vllazrore i keqkuptoj, duke menduar se qllimisht ju mohokan aftsit... Kam bindjen se kshtu i ka lindur urrejtja, q m von t shendrrohet n vij dhe kshtu t'i gjej "bashklufttart" pr t'm 236

shpallur "luft". Q n astet e para, kur kto dukuri po merrnin kmb, e kritikova. Po kshtu, krkova si t domosdoshme t dalim para shokve n rreth, pr t par se kush sht n gabim dhe sigurisht q t prmirsohet. Ksaj i iku, kurse anash nuk prante s prhapuri shpifje se si un ia kisha "zn diellin". Pasi siprfaqsisht kemi biseduar, thuaja m shum ve e ve (edhe me shokun Salih) edhe pr Fazliun, duket se sht e domosdoshme t shiqohet n nivelin ton se mos un jam n pozita t gabueshme (q sht m e dmshme se sa t jet Fazliu), kurse nse sht Fazliu, ather si duhet t'ia bjm. N kt drejtim m s shumti ka pr t thn shoku Salih (t cilit Fazliu duhet t'i ket folur shum pr "padrejtsit" q ia kam br dhe pr "gabimet" e mia. Fjaln gabime e futa n thonjza, jo pse nuk kam br ndonj gabim, por pr bindjen se sa ka mundur t shpif Fazliu nuk kam br gabim...). M i ndrlikuar m duket rasti me Xhavitin, pasi sht m i rafinuar. Te rasti i Xhavitit asnjher nuk kam mundur ta shlyej dyshimin q ma kan imponuar disa vrojtime t bra. Thuaja, q n ort e para kur erdha n mrgim njoha Xhavitin dhe pata bashkuar aktivitetet. Por ja, krijova bindjen se ai njeri nuk po kontribon m shum se sa q'i duhet pr maskim, edhe pse kapacitet dhe mundsi kishte q t kontribonte m s shumti, pasi pr udin m t madhe shum rrall punonte, ose thuaja nuk punonte fare. Koh t gjat jetoi n konvikt t grave (motrave medicinale), ku ishte e ndaluar pr burra... Jetonte te nj gjermane, me t ciln tani po "bashkjeton". N nj koh pat pruar shoqen (gruan) nga Kosova. M von msova se ishte ndar me t (pr arsyet q s'i dij dhe nuk m interesuan gjithaq, edhe pse nuk ishte e tepr t dija, pasi e moja pr shok t idealit, q militonim n t njejtat radh...). Me kalimin e kohs bnte edhe mashtrime t pakuptueshme (se punt shkonin mir n rreth...). Por provat vrtetonin t kundrtn. Kshtu lindi ftohje mes nesh, njherit edhe distanca. Sa i prket klubit na dukeshin se po bheshin manovrime t pakuptueshme, n t cilat u przie m von edhe Sonja... T dy s bashku bnin manovrime n relacione edhe m t prmbledhta se sa klubi, pra sa u prket radhve revolucionare, prkatsisht LRSSHJ-s. N sy m s qarti binin dezinformatat dhe dezinformimet n Rrethin e "tyre", shpesh nga pozitat se jan me LRSSHJ-n "demaskonin" at. Po kshtu, manovrime t ngjashme na binin n sy kur i bnim vizit klubit "Kosova", si na ndodhi me nj rast q t konfrontoheshim para mass... Pa u detaluar, sht nj rast q un nuk e kam t qart. Por edhe veprimtaria e tij, sidomos me faqje t disa filmave, nuk ma mbush mendjen se do gj sht n nivel dhe e pastr... Ato q shihen qart ke t tret, jan mendjemadhsia dhe fodullku, jan pseudointelektualizmi dhe intrigat, kurse t Isaku e Xhaviti edhe dgjenerimi (T i pari jo vetm se nuk po i ka sukses sa duhet, se prndryshe, vetm nj pjes e asaj q ka treguar vet, me njfar "krenarie" po t jet e vrtet, ather dgjenerimi i tij gjat kohs s studimeve n Prag ku jan kushtet, pasi edhe sistemi kushtzon dgjenerim n prmasa t gjra... sht vrtet i turpshm. T i dyti, pos "banimit" n konvikt t grave dhe fakti se ka lshuar gruan shqiptare e po bashkjeton me nj gjermane, nuk m ka rn m shum t dgjoj.). Bazuar n t kaluarn e tyre dhe n "maniret" e tanishme (nuk jan n pyetje manire, por gabime t larmishme t bra vij...), m duket e pamundshme, e dmshme dhe e palejueshme q kta prsona t aktivizohen n at nivel, sa n rrethet e "tyre" t ngarkohen pr t'i drejtuar aktivitetet. Nse thm kshtu, nuk shkel parimin se dokush q sht q viseve shqiptare nn Jugosllavi t'u njihet Statuti i Republiks duhet t jet me ne. T jesh me gjithmend pr ta fituar Statutin e Republiks sht krejt tjetr nga ajo q t maskohesh, jo vetm pr nj interes. Pra, nuk kan me qen t rralla rastet q 237

do t na konfrontojn, kur rrugat, aventuriert, t dshtuarit do provojn ta shfrytzojn rastin pr t'u "rehabilituar". Ndrsa sa pr veglat q jan n shrbim t UDB-s, t cilat kan pr detyr t prdorin maskat m t prshtatshme pr t deprtuar n radht tona, nuk duhet t harrojm n asnj ast. Kam prshtypjen sikur n kt drejtim, kushdo q tregohet entuziast... sikur ia hapim dern menjher. Harrojm faktin se armiku nuk pushon asnj ast, prandaj ata q jan n shrbim t armikut, nuk do na tregojn se jan n shrbim, as q kan brira pr t'u par, por maskohen si din e mundin (duke dhn kontribute t llojllojshme e aktivitete t "lakmueshme"...), q t na "prqafojn" sa m shterngueshm, pr t na kafshuar pastaj sa m idht... (Nj psim t hidhur kemi prapa, nga i cili jemi t detyruar t msojm shum.) Sa pr vigjilencn q krkohet n kt situat, as q m duket e nevojshme t ndalem, pasi sht e vetkuptueshme. Por, sikur e kemi lshuar ca. Na ka prfshir liberalizmi evropian dhe po mendojm se kndej armiku do na le t qet. Pra, si mund t vrehet, sikur kndej nuk sht asnj vegl e UDB-s, q sillet rreth, shitet m patriot se kushdo dhe pastaj... Un nuk dij se far interesash kan ata q na shkaktojn pengesa t tilla, pos q luftn kundra armikut ta qesim n plan t dyt, kurse thash-ethemet t'i kemi n plan t par, pr t humbur kohn se si duhet t veprojm n gjendje t till. Sikur ka rn n harres nj rast, t cilin un po e rikujtoj n kt rast, nga i cili mund t nxjerrim msime (e n t njjtn koh edhe t'i prkushtohemi q ta sqarojm, nse dikush di m shum.). Pra, sht fjala pr njfar "revolucionar" Shefqetin, i cili natn e fundit t jets s shokve (m 16 janar 1982) ishte "mysafir" (kshtu m duket ka qen prezentuar) nuk u lajmru fare, as q t vij t shpreh ngushllimet... Ku mbeti nuk e dij. Nse sht "zhdukur" fare, ather po tregoi si qe njohur me shokt Jusuf e Bardhosh, q t shkon pastaj shpesh n vizit. Fillimi se si qen njoftuar ka dy varianta (n fakt ka vetm nj, por nuk jam shum i sigurt.). Varianti i par sht se, duke u interesuar shoku Bardh pr ata q iknin nga trojet tona q t'u ndihmoj t organet gjermane (pasi ishte prkthyes zyrtar), ka mundsi ta ket njohur. Por varianti i dyt m duket m i sigurt, pasi e kam prjetuar. Fjala sht pr nj koncert n Sindelfingen, t cilt bashkatdhetart e patn prishur. N at koncert si m aktivi pr t thyer nga qenka treguar "Shefqeti". Bashk me shokt tjer q t diskutohet se si vajti puna gjat koncertit edhe "Shefqeti" ka shkuar n banesn e shokve Jusuf e Bardhosh. Prej ati rasti patn mbetur "shok"... "Shefqeti", "absolvent i albanologjis" (kshtu m duket se prezentohej?), nga "Bllaca" (e Lumthatit, si na thoshte), nuk dij ku gjendet dhe far bn... Kt shembull nuk e solla q t'i prkushtohemi pr ta zbuluar, nse edhe tjert nuk din se ku ka vajtur ky far "Shefqeti", pasi nuk ishim t kjo tem (pr kt, q t'u biem n gjurm kriminelve nuk kemi prajtur s hulumtuari, pra kemi angazhuar bashkatdhetar q t pyesin n Bllac pr kt far "Shefqetin", por pr sa kan mundur t informohen sikur nuk ekzistueka...), por m shum desha t tregoj se si mund t afrohen veglat e armikut, nse "Shefqeti" sht vegl... Nse potencoj rndsin e vigjilencs, nuk kam ndrmend t kontribojm q t na prfshi ankthi e frika duke lindur nj lloj epidemie. Por q t na infekton liberalizmi evropian (si ma pat thn shoku Is me nj rast se "radht n mrgim kan qen t ndikuara shum nga liberalizmi evropian..." Nse nuk e kam mbajtur mend ose kam prdredhur di krkoj falje, por kshtu m duket se m ka thn.) nuk guzojm. Edhe pse u ndala bukur gjat ke rasti i personave n fjal, e them se nuk marr asgj si armiqsi individuale, mes meje e tyre. Q kur jam ushtar i popullit (t till e dij veten!) n asnj hap nuk jam pr at q t merrem me hakmarrje individuale, pr t'i shuar revoltn e ndonj urrejtje q ka mundur t m lind. Mendoj dhe jo vetm se mendoj, por konkretisht jam pr at, q t mos merremi me ndonj aventur 238

vetknaqse, por q damton luftn n planin global. Pa e zgjatur, do kisha propozuar q vetm n nivel intern t dim si do t'ia bjm dhe far qndrimesh do marrim. Q t demaskohen haptas n emr t LRSSHJ-s nuk duhet, pasi nuk dim edhe prfundimisht se far sht duke i shtyr dhe damtohet lufta. M duket efektive t'i prmbahemi proverbit popullor: "qent le t lehin e karavani le t ec". Fazliu e Xhaviti do t ishte dashur t reflektojn, pasi ka mundsi t jen antar, ose ta din veten pr antar t LRSSHJ-s. N fakt Fazliu qe antarsuar taman n fazn kur organizatat po bashkoheshin, kurse Xhaviti ishte antar prpara i ... dhe ndonj vendim pr prjashtim nuk ka qen marr, por edhe q t mohet si antar n kuptim t plot t fjals nuk sht qmuar; m shum sht ln anash si i ashtuquajtur antar pasiv pr arsyena q mund t vetkuptohen. Kshtu i dij un. Mund q ekziston mundsia t jen t antarsuar me plot kuptim t fjals. Mbi kt mund t na informon shoku Salih. Ather nse jan antar, duhet doemos t tregojn mbi t gjitha, se pr far arsye shpifin e trillojn pa biseduar s pari mes veti q t merret qndrim i prer (t dnohet ai q sht pr t'u dnuar...), t cilit duhet t'i prmbahemi t gjith. M shum nuk do t zgjatesha ksaj radhe, pa ditur edhe mendimet tuaja, por q sht serioze, s'do mend t thuhet. Un nuk jam pr at q t na ndodh si me Besimin, Ahmetin, Nuhiun... edhe pse pr asnjrin nuk di se sht marr ndonj qndrim i prer, n baz t cilit do dinim se si duhet t sillemi ndaj t tillve. Se cilat pasoja rrjedhin po nuk ju prkushtuam seriozisht mund t ndriqoj me shembujt q do sjelli. Se cili ishte Besim Rexha (alias Shpat Gjirokastra, si e kishte "pseudonimin" t vn n zile t baness...) ne dinim. Mbanin qndrim n distanc por taktikor. Prfundimisht na dukej i smur... Ai provonte kudo t prhap dezinformat pr shokt e vrar, gojarisht por edhe me shkrim (ka edhe prova.), duke shpifur gjra t ulta. Pasi u vran shokt ai provoi ta ngatrroi krrabn, sikur na pasksh qen shok i tyre i ngusht, q prej atyre pozitave t m lufton edhe mu, pasi gjer m ather nuk i kishte pasur sukses. Pr udi e pat gjetur ajamin... Me kalimin e kohs e njohn t gjith, ata q s njhen dhe q e patn njohur, por heshtnin. Si ka shkuar pastaj nuk e dij, por ajo ka sht m e dmshmja, n prani t tij e me t jan biseduar shum gjra... Tani, po ai Besim, na del dhe e shpall LRSSHJ-n pr "fashiste" (pr udi n Klub t Bielefeldit...!!) dhe gjra t ngjashme. Komentimi do t ishte i teprt dhe i panevojshm. Pr mjekrrn far t thuhet. Deri sa ishin shokt gjall, bnim "dua" (si do shpreheshin fetart) q t mos na e pret rrugn, se e gjith puna shkon mbrapsht... Kur pa prit pa kujtuar ia dual t'i marr n dor t gjitha dokumentet... Pos ksaj, me aparata ndr m modernt, t fotografon vazhdimisht brenda n banes t shokve, n marshime e demonstrata... Se kishte "manire" t uditshme, nuk ka qen vshtir t shihen q n vshtrim t par. Se ku gjendet tani dhe ku do dal m von nuk e dij saktsisht, por krejt gjera t pastra nuk do t'i quaj... Pr t "shenjtin" Nuhi (i cili binte i fundit dhe zgjohej i pari gjat ditve kur prisnim vendimin e regjimit jugosllav pr t'i drguar kufomat e shokve n atdhe...) nuk di shum pastaj. Por n kohn e mparme gjer ku varrosen shokt dija. Ai, hi m pak as hi m shum, gjat gjith ceremonis gjersa shokt u varrosn dhe pastaj, sillej si "padron"... Tani na sht prjashtuar (nse nuk gabohem.). Mund t'i qesim t gjitha pas shpine tjesht e thjesht? Jo. Ata vrtet kan mundsi t na luftojn m s shumti, pasi, edhe nse nuk kan qen vegla t armikut, nga inati tani mund t bhen. Dhe dihet sa jan n gjendje ta informojn, nse nuk e kan informuar... 239

I solla kta shembuj pr t par se cilat pasoja rrjedhin kur bie vigjilenca. Prandaj nuk kemi nevoj t na ndodhin n t ardhmen. Kemi shok puntor t mrekullueshm, t cilve nuk mund t'ua gjesh ndonj shibl dhe q jan ngritur e prgatitur mjaft mir, t cilve mund t'u besohen aktivitetet n rrethe dhe t tjera pun q duhet t kryhen, pa patur nevoj t rrezikojm me "badihavgjinj" (po i prfshi disa llump...)... Nuk do ta fsheh se n t shumtn e rasteve puntort po qmohen "t thjesht" dhe t "paprshtatshm" pr aktivitete, kurse po na bindin "badihavgjinjt", t cilt edhe ato aktivitete q i bjn (nse nuk i bjn pr t'u maskuar...), ather i bjn nga mrzia, pasi nuk din si ta kalojn kohn duke mos punuar asgj... N kt drejtim, shok, qalojm shum dhe sht koha e fundit t'i prkushtohemi ksaj dukurie! Prndryshe, hi s'do vonon e do na nxjerrin n bisht t lahuts bashkatdhetart puntor... (Ndonj rast tjetr, kur t'm premton koha, kam patur ndrmend t'i prkushtohem ksaj teme, q me kt rast u prek shum shkarazi. Po e them kt, duke m'u dukur e arsyeshme q qes ndrmend q mendoni edhe ju, nse shihet e arsyeshme.) * * *

Ka mundsi q t jen drguar n Redaksi t ZK letra mbi Mbrmjen e mbajtur n Bruksel, pr t'u ankuar ose pr t treguar se si un ua "przi" punt. Pasi nuk po kemi mundsi t takohemi, m duhet t shkruaj, edhe pse sikur ta kisha ln n nj prshkrim t gjr (q m duhet ta bj mbi emigracionin, dihet at q sht popullor...), do t'ishte m mir. Por, atje po drgohen edhe letra tjera dhe kur t grumbullohen shum, ather mund t thuhet: "'sht me kt shok, kundr t cilit t gjith po ankohen..." Po shkruaj edhe me arsye se gjendja gati sa nuk ish alarmuar... Atje pata shkuar pse m'u dha rasti t udhtoj pa shpenzime (kjo nuk sht edhe aq e arsyeshme ta prmend), pse kisha nevoj q gjat rrugs t'i rregulloj ca gjra dhe njherit pse bisedova me shok (prmes telefoni), t cilt, m than se ishte e domosdoshme q t shkoj. Kur mbrrina (nj nat m heret) m'u duk m e arsyeshme t mos takoj shum veta. Shokt q ishin n Kshillin e Mbrmjes (pasi bashkatdhetart kishin zgjedhur nj Kshill q do vendoste pr prmbajtje t programit), pasi u ishte dhn referati q kishin punuar 4-5 veta, si m than, ma dhan ta korigjoj. Pasi q e lexova, m'u duk se nuk ishte n nivel, bile se disa gjra ishin sa aventuriste aq edhe t dmshme. Q t korigjohej m'u duke e mundshme, prandaj ju thash se do t rri pa fjetur (edhe pse edhe dy nett e shkuara kisha fjetur shum pak), q ta shkruaj nj tjetr duke i marr nga ai referat ato pjes q mund t mirreshin. E paramendoja se do lindin mosmarrveshje, jo me Kshillin, po me tjert q duan t shfrytzojn do rast pr t hjedhur mish dhije. Q ta shkruajm me maqin thirra shoqen Shqipe (e cila kishte profesion daktilografin...), pasi nuk kishte mbetur koh. Ajo m tregoi se referatin e kishte shkruar i shoqi, bashk me te e disa shok. Po kshtu propozoi q t bisedoja me shokun (bashkshortin) e saj, pasi ka mundsi q ai t nxjerr komplikime. Erdhi. N kohn e dreks, kur po drekonim te nj antar i Kshillit t Mbrmjes, e biseduam shtjen e referatit dhe u dakortuam se u deshka shkruar i riu. Bile, sikur shprehu njfar "gzimi" q kisha qlluar andej pr ta shkruar t riun. Me at rast, deri n at ast t gjith antart e Kshillit, pos njrit q s'e kishim takuar ende, ishin dakortuar, bashk me dy autort kryesor t referatit t mparm. N kohn kur duhej t shpallej e hapur Mbrmja, m ra n sy se ziheshin mes tyre antart e kshillit n njrn an dhe autori kryesor i referatit t mparm, me t cilin ishim dakortuar do gj n drek (ku ishin t pranishm bashkshortja e tij me 240

shokun e Kshillit dhe t shoqen.). Sa t nervozojn gjra t tilla, thjesht pabesi e ult. Shkova t bisedoj. N at mes i prziente hundt (t shprehem ca brutalisht...) ai i Parizit, q ndiente veten kompetent (pa ditur fare si qndronin punt, por ja q i kish thn autorit t referatit t mparm se ju duhet t vendosni, pa ua imponuar askush nga jasht...). I ndava mnjan ca, edhe autorin q biseduam n drek dhe u thash prer: "sht tejet e turpshme t bhen gjra kaq t ulta, pasi n drek u dakortuam, i gjith Kshilli e ka aprovuar dhe ti shoku M... na del tani t provokosh skandal..." Kur pa vendosmrin u dakortu. Reshati, me natyr prej qypi... kishte zn vend n nj qoshe dhe shiste poza. Ishte i shoqruar me t panjofshm... Nuk bisedova fare m shum se sa ta kryej nj formalitet, pasi vrtet ishte mbushur kupa edhe bisedat e ditve t fundit i kishte prdredhuar, si thot populli sy m sy, duke m shkruar letra "historike" plot me dallavere... Ati t Parisit ia trhjeka vrejtjen q t mos hy n biseda konstruktive, dua t them t nivelit sikur ai pr disa or do t'i rregulloi budallqet e viteve, pasi, si i thash, edhe nuk i njeh problemet e njerzit edhe nuk ke eksperienc me dredhi t tyre. Por m duket se nuk iu ka prmbajtur kshills q ia bra. T tjerve u thash se sht fare e paarsyeshme ta merrni shkas referatin pr t'u prqar edhe m shum se sa ini. Po kshtu u thash se sht e dmshm ta nxjerrin hapur se kush e ka shkruar referatin dhe ua ka "imponuar". "Nse u duket se u sht br e padrejt, ju pata propozuar, merrni t dy referatat dhe postoni RZK (Redaksis s Zrit t Kosovs-shn i Xh. D.), duke i shkruar se si ka ndodhur, por sa m sinqerisht, dhe do merrni prgjegje se cili referat ka qen m n nivel, edhe pse nuk keni nevoj, pasi dukeni se pr aq u punon arsyeja..." Nuk e dij kush dhe prse po zien gjell t ndyt e t helmosur n at Bruksel, por kam prshtypjen se n t ardhmen do kemi telashe, pasi, si ma thon parandjenjat, aty sht nj klan i drguar, q ngerdhuzen sipas rastit mes veti pr ta kafshuar t tretin... (Dshiroj t mos kem t drejt...!) Por t shohim... * * *

Kshtu si e kemi LRSSHJ-n paregjistruar askund jasht, mendoj shtett e P., vrtet q do hasim do her n vshtirsi. Jan koh t tilla dhe situat e till, q as luftn ton t drejt nuk mund ta propagandojm sa duhet e si duhet dhe as ndonj lidhje e kontakt vshtir q mund t vndosim. Aty ku kemi adresn dhe konton, sikur m duket pa perspektiv t sigurt... Prandaj sht koha e fundit kur na duhet definitivisht t vendosim pr ta regjistruar LRSSHJ-n dhe t hapet pastaj Fond zyrtar. N kt drejtim jam konsulltuar, kam hulumtuar e jam kshilluar. Si kush i par sht q t kemi Program e Status (t cilin duhet prkthyer n gjuhn e shtetit ku do t regjistrohet Lvizja). Pastaj duhet patur disa njerz, n emr t cilve duhet regjistruar Lvizja. Sipas t gjitha gjasave ligjet m demokratike dhe hapsira m e gjr duket ktu (ku jam momentalisht). T mendoni n kt drejtim dhe t vendosim. * * *

Pr nj propagand konstruktive t shtjes son, nse mendohet efekti dhe n baz t kontakteve t ndryshme, kam ardhur n prfundim se sht i domosdoshm nj Buletin informativ (i kohpaskohshm), sa pr fillim n tri gjuh. Sipas t gjitha parashikimeve (edhe pse nuk i kam br t gjitha llogarit), nuk do kushton shum dhe do kemi mundsi ta nxjerrim n tri gjuh (anglisht, frangjisht e gjermanisht. Edhe 241

suedisht e kemi m s lehti, por gati nuk ka nevoj, pasi anglishtja e zavendson.). Ka koh q po bhen prpjekje, sidomos n sigurim t adresave t deputetve t t gjitha shteteve evropiane (t Perndimit), t gjitha gazetave, bibliotekave, partive e organizatave politike, individve q kan krijuar personalitete, shkrimtarve, filozofve, etj. Por t gjith s bashku, do t duhej t bnim shum n kt drejtim, pasi afirmimi i shtjes son sht detyr prioritare pr ne q jemi jasht. Si prfundim, po propozoj q t nxjerret nj Boletin informativ n gjuh t huaja (i kohpaskohshm kur t kemi siguruar materialin e domosdoshm...). Edhe kt propozim (ide) kam ndrmend t shkruaj m gjersisht (ka mundsi q po l shum pun pr hern tjetr dhe s'do ta prthekoj dot...). * * *

Kto dit del nga shtypi broshura "Shprngulja e shqiptarve" e ribotuar, teknikisht m n nivel dhe me disa korigjime, bashk me nj Pasthnie. Ribotimi i saj u pa e nevojshme nga fakti se n SHBA-t nuk ishte e njohur thuaja fare. Ishte shprndar nga Hysen Trpeza, por fatmirsisht n numr t vogl dhe n nivel t dobt. Pasi patm biseduar me disa shok, ata patn shpreh interesimin. Edhe botimi qe rregulluar t bhet atje (duke u treguar i gatshm i njjti bashkatdhetar q kishte botuar n gjuhn angleze),por u "arsyetu" m von se pr shkaqe teknike nuk e bri botimin e saj. Tani financimin e bri ... dhe do t dali n 2000 ekzemplar. Menjher do t'i drgojm nj numr t madh n SHBA-t. Do t ishte mir t'ua postonim ca edhe Shoqris "Bajram Curri" n Australi. Nga se kushtuan (bashk me traktin e 1 Majit) 5 000 Kruna suedeze, e pam t udhs t'i vem mim q t'i nxjerrim s paku shpenzimet dhe pse jo t dali ndonj prfitim: mimi (solidar) 3 dollar SHBA. Duke par rndsin q kjo broshur t botohet n gjuhn turqishte, sht br prpjekje q ta prkthen ndonj shok a bashkatdhetar n Turqi. Pr arsye t panjohura ... nuk sht br, prandaj sht angazhuar nj shok q ta bn, si do ta lexoni edhe nga letra... N mbarim t ksaj jave referati do t jet i prkthyer, kurse sa pr Parathnie t aktualizuar ende nuk sht gati. Un kam dy propozime sa i prket botimit: i pari sht q t botohet n dy gjuh (n njrn faqe shqipe kurse tjetrn turqisht, q t'u ngjall interesim bashkatdhetarve pr t br krahasim dhe kshtu t msojn edhe shqip; i dyti pr arsyena teknike t botohet vetm n turqishte, pasi duke u bazuar n situatn politike n Turqi, thuaja se duhet br prhapja ilegalisht (po kshtu, duhet pasur parasysh organet dhe opinioni turk.). Mendoni se cili nga variantt duhet zgjedhur, duke menduar se sa pr aprovimin q t botohet nuk do vhet n dyshim. Bile, vetm duhet t uditemi pse nuk sht prkthyer gjer m tani...! * * *

Krahas ca botimeve q po prgatiten, propozoj q t botohet edhe drama e shokut Jusuf "Procesi". Botimin do duhej br pr dy arsye, pos t tjerave q dihen. Arsye e par sht se mund t'i teket ndonj tekayti q ta botoi, ka nuk duket e drejt dhe do ishte e dmshme... kurse arysea e dyt sht se sht literatur shum konkrete dhe n kt rrmuj t arrestimeve, prej s cils dram msojn se cilin qndrim duhet t mbajn para gjyqeve fashiste. Rndsi tjetr do t ishte edhe nj Parathnie e shkruar mir. Kurse botimi duhej t bhej n format sa m t vogl (n letr sa m t holl) q t jet leht pr ta futur n Kosov (kuptohet, edhe n viset tjera shqiptare n Jugosllavi.). 242

Duke prfunduar ksaj radhe do m duket e arsyeshme t flas edhe mbi nj dukuri, nga e cila po kushtzohet puna jon e suksesshme n Evropn Perndimore e m gjer. Fjaln e kam pr kuadrat, pr t cilat po ndihet nevoj e madhe, shum e madhe. Ta zm, q ta afirmojm dhe propagandojm luftn e popullit ton, si e drejt q sht, t opinioni botror duhen shkrime e njerz, pos mjeteve materiale, si duhen edhe pr aktivitete tjera... Ka pun shum dhe ne vetm nj pjes jemi duke i dalur zot (shpesh her shkel e shko...), prandaj duhet t mendojm me seriozisht mbi t gjitha, sidomos mbi sigurimin dhe ngritjen e kuadrave. Jan gjra q duhet t'ju prkushtohemi shtruar, me seriozitet e sinqeritet, pasi ktu un vetm shkarazi sa preka probleme shum t mdha, pr mendimin tim. T veanta (N vazhdim do shkruaj mbi disa gjra t veanta, prandaj si kopje q po drgohet letra, nuk do t jen t njejtat n vazhdim.): Shoku (Ibrahim Kelmendi) 23. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin dhe QE, 3 qershor 1983 Shum i dashuri shoku F., letrat nga ti i mora. Nuk po vonoj fare t t shkruaj, por jo q t'u prgjegjem atyre. M shum desha t t bj me dije se i ka marr, pasi do merakoseshe. Prgjegjen do ta shkruaj me nj rast tjetr, pasi t kam koh momentalisht jam shum i zn me nj punim, ca t zgjeruar, pr nj broshur n gjuhn turqishte, pasi referatin e Qubrilloviqit, "Shprngulja e Shqiptarve", ve e kan prkthyer shokt. Para se t prkthehet duhet ta aprovojm prmbajtjen pr botimin, prandaj, posa ta kem kryer do ta drgoj nj kopje. Kndej punt shkojn mir, por shqiptar nuk ka shum. Prsa sht numri i shqiptarve, marr n prqindje, punt shkojn shum mir, sidomos sa u prket ndihmave Fondit. M par, pr shok tjer, prmes H. kan drguar ndihma solide, tani si m bn me dije, jan duke grumbulluar ndihma t reja. Kurse financimin e traktit dhe t broshurs s Qubrilloviqit (2000 ekzemplar, me Pasthnie t zgjeruar), mendova traktin e 1 Majit n gjuh suedeze, i kan financuar kndej. Pr ato q shkruaja, vetm me arsye dhe pa ndonj nxitim e pezm. T'i kaprcejm ca gjra, pr t'ju prkushtuar vetm atyre q jan me rndsi, por vetm ato q jan t kaprcyeshme. M gjat do shkruar, si shkrova m lart, hern tjetr, por edhe shumka, pasi si munda t kuptoj, gjat t shkruarit, m shum ke dashur t shprehish indinjat ndaj ca dukurive t kqija, se sa t'i shtrosh me gjakftohtsi dhe qart. Sikur t kishe mundsi t m shkruaje gjra ca m konkrete n at drejtim, pasi pr ato q shkruaje, sidomos sa i prket Nu. nuk i kam kuptuar. Pr H., si edhe nga materiali, nuk e shkarkoi veten nga prgjegjsia, por t siguroi dhe mbaj prgjegjsi edhe pr udhtimet e mija me te, edhe pr udhtimin konkret q kishe zn n goj, pasi ajo shoqja sht gru me kunor e shokut tjetr (gruaja e dyt, n atdhe ka nj grua shqiptare me fmij, por sipas ti dhe t tjerve, ajo qenka "dakortu" q ky t marton edhe at...) t ciln e muarn me vete pr t'i tejkaluar vshtirsit gjat rrugtimit... Sa i prket punimit q ceka, shum do t m duheshin t gjitha gazetat ilegale q jan botuar, duke u nisur nga Lajmtari..., ZK, Bashkimi, Liria. Sikur t'i kesh t 243

grumbulluara, m'i drgo t siguroj se posa ta kem kryer punn me to do t'i postoj mbrapa! Sa pr merakosjen pr t m ndihmuar, un mendoja se ke nga t Fondit, por jo me t holla personale, pasi e dij shum mir si qndron me to, sa shpenzon e prse, prandaj mos ki merak. Ndahem duke t prshndetur dhe uruar lindjen e Kosovares! Asaj i dshiroj rritje t shpejt e t mbar n liri! E prshndet shoqen dhe uroje pr mu pr Misionin e saj si Nn Shqiptare. I prqafon voglusht! PR NJ REPUBLIK SHQIPTARE N JUGOSLLAVI! RROFT LRSSHJ-a! I yti me besnikri (Ibrahim Kelmendi) PS. Numrin e ZK rrite pr 20 cop tani pr tani, pra i drgo 50 cop n kt adres. Mirupafshim. (Letr Faridin Tafallarit dhe Qendrs Ekzekutive, 3 qershor 1983; Faridin Tafallari, Terror-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 413-414)

24. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Xhafer Durmishi dhe QE, 3 qershor 1983 I dashur shoku S., N mrgim..., m 3 qershor 1983 ca me vones po t shkruaj pr t'ju prgjegjur letrs s 17 majit, t ciln un e mora pak me vones (pr shkak se nuk isha aty ku m'sht postuar.). Sipas mendimit t shokut Is, mendim prkats nga shokt tjer nuk kam, prmbajtja e letrs drguar ty (m 4 janar 1983 e mban datn) dhe letrs pr shok t QE (m 7 maj) duhet t diskutohet n tryez, t merren qndrime. Edhe mu po m duket e arsyeshme t veprohet ashtu, por si po shifet mundsit jan mjaft t zbehta pr t'u takuar. Nse do t kem mundsi (e tani pr tani duket se jo), ather m duhet edhe m tutje t shrbehem me letra, q t komunikohemi. Mu pr kt arsye, ksaj radhe vetm shkarazi po t prgjigjem n letrn q kam n tryez.... Kur sht fjala pr personazhin pr t cilin flitet m s shumti, m duket un kam biseduar pr lisa dhe tim m flet pr fshisa, si shprehet populli. Duket qart nj bishtrim prfid, por dua t dshiroj se jo me qllim. Rrethin e t interesuarve e zgjeron aq shum, sa fare nuk ka t bj me realitetin. Un, lum shoku, kam shkruar pr klanin, bandn e kufizuar t individve, t cilt edhe i kam emrtuar. Ata jan kreatort e fushats, e cila do t'u dshtoi! Kurse pr rreth m t gjer, edhe pse jan munduar ta zgjerojn, nuk mund t bhet fjal; kshtu kam bindjen tani pr tani! Sa pr frkimet, nga ana ime jan ruajtur n rreth shum t ngusht, aq t ngusht sa vshtir q ka deprtuar dika; mendimi im ishte se vetm armikut i konvenon t dij pr frkimet... Nse ato jan prhapur nga tjert, kreatort do marrin prgjegjsin. "Pr bandn q e quan ti, duhet t mendosh jo pak, por shum m seriozisht (...) a nuk bn q edhe te ata t shtrijm klimn e harmonis?...", m shkruaje n vazhdim. Kur t kam shkruar, vrtet kam menduar seriozisht dhe qndroj pas asaj, pasi i njoh shum heret. Un jam q t shtrijm klimn e harmonis te t gjith shqiptart e ndershm e patriot, por n rastin konkret, para kti rasti, sht punuar, bile edhe bashkpunuar shum afr (me t katrtit n rfgj.). N fushatat m t reja, motor i s cils jan pikrisht ata, e q din mir edhe ti, nuk sht asgj stihike, apo higj. Gjat gjith kohs kam mbajtur qndrim vrojtues e prits (mendoj jasht rrethit ton) dhe edhe m tutje do mbaj, deri sa t marrim qndrim. Edhe t tjert i kam kshilluar t mos reagojn as si ata e meritojn. T shohim, ndoshta sa ta hetojn se po demaskojn veten edhe 244

mund t pushojn. Un tani pr tani nuk jam n korent. Gati po m duket m e arsyeshme t'u prkushtohem vetm detyrave t mia. Kur t marrim vendim t caktuar, ather duhet t'i prmbahemi! N prfundim t letrs shpreh besimin te personat n fjal, duke qen shum i sigurt. Po m udit bindja jote, e formuar pr nj koh relativisht t shkurtr dhe n nj hapsir bukur t paprshtatshme. Po pres nse ke prova pr t m bindur. Kurse pr frkimet me rryma t ndryshme do t duhej t na informosh, pasi na duhet nj pasqyr, n mos pr tjetr, t dim se me cilat rryma kemi t bjm n rrethe t caktuara, kur do na qet puna. Sa pr bazn, kam bindjen se nuk qndron puna keq, edhe pse nuk jemi duke e zgjeruar sa lypset; nuk di ta kem keqprdor ndonjher dhe nuk e kam ndrmend! Vrtet do t duhej t takohemi, por un nuk po kam mundsi pasi me organe gjermane t kufirit, nuk po m ec fati, pasi lejes s qndrimit i ka dal afati; n raste t tilla jan shum t rrept, se kur hyn njeriu pr her t par. Posa t jem rregulluar do t ju bj me dije. Edhe letrn e 4 majit e kam marr, por si shkrova m lart, me vones t konsiderueshme. Letra mban datn e 4 majit, kurse un e kam marr shum von, bashk me at t 17 majit (nse nuk gabohem). Sa i prket takimit, shkrova mjaft, kurse sa i prket komunikimit me letra, e bra. Po pres prgjegje. Sa i prket Programit dhe Statutit q shkruaje, konturat jan shtruar n ZK, nr. 3 (1983). Edhe n tubimin q kishim, mbet si e vetkuptueshme se shoku Is do t punon, pasi disa her e potencoi dhe ne nuk e kundrshtuam, do t thot u dakortuam. Ai, si prgjegjs edhe pr ZK, ka par t arsyeshme kto konjuktura (kontura-shn i red.) t'i boton. Mu m duket m e arsyeshme sikur t diskutoheshin prpara dhe t aprovohej botimi n ZK. T shohim se far do t thot shoku Is. Tani, q jan botuar, t takon ty t diskutosh me shokt (antart), kuptohet, ta organizosh diskutimin, por edhe pr nj pun kaq me prgjegjsi duhet pyetur t gjith, se si dhe n 'mnyr duhet t bhet diskutimi dhe vlersimi. Pr mendimin tim do t duhej t kompletohet i tri pr t'u diskutuar e aprovuar, duke e shoqruar me nj material shoqrues-udhzues, pr mnyrat e diskutimit, t grumbullimit t vrejtjeve dhe propozimeve, q prfundimisht t studjohen dhe t nxjerret Programi dhe Statuti i LRSHJ-s. PR NJ REPUBLIK SHQIPTARE N JUGOSLLAVI! RROFT LRSSHJ-a! T prshndet shoku (Ibrahim Kelmendi) 25. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, 17 qershor 1983 Ibrahim Kelmendi: "Koh pas kohe po hy borxh, duke t shkruar se do t shkruaj m gjat njher tjetr. Kt borxh po e rris edhe ksaj radhe, pasi vrtet jemi t zn me pun konkrete. M 19 qershor shkon pr vizit kryeministri i Suedis n Jugosllavi. Atij i kemi shkruar letr dhe me t po informojm opinionin. Ka gjasa se do t flas pr shtjen ton. Letrn e kan firmosur shum bashkatdhetar dhe sipas informatave t trthorta, do t arrij efektin e vet. (Kopjen e letrs ta drgoj hern tjetr). - Pr nj Republik Shqiptare n Jugosllavi! - Rroft LRSSHJ-a! Prshndetje nga Shoku (Ibrahim Kelmendi)" (Letr FT, 17 qershor 1983; (Faridin Tafallari, Terror-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 414-415) 245

26. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Qendrn Ekzekutive (QE), 30 qershor 1983 Shum t dashur shok, Suedi, m 30 qershor 1983

pasi m ra n dor Qarkorja (pa dat, por mua m erdhi m 29 qersh.), edhe pse m posht prdoret shprehja "letr-informative", e lshuar nga Redaksia e ZK, pa u vonuar po faq mendimet dhe do bj edhe propozime, t cilat jo shum me vones do t'i prpunoj. Veproj kshtu pasi ende nuk e kam siguruar "Platformn..." e "OSBPK", mungesa e s cils nuk po m pengon tani pr tani, q t'i faq mendimet e propozimet, pasi si po shifet m posht, sipas mendimit tim, do t jet e teprt analizimi i saj, po qe se bazohemi n parimet organizative. Bile menjher do shtroja pyetjen: pse kemi nevoj, edhe antart, ta analizojm at "Platform..."? si sht propozuar n Qarkore. Nse antart e LRSHJ duhet ta analizojn "Platformn..." n fjal, ather do vetkuptohet se me plqim q LRSHJ-s sht formuar "OSBPK", por vetm se na qenka shtrembruar vija (nga keprdorimi i besimit i atyre q na qenkan ngarkuar) dhe tani u dashka studjuar pr t'u ndrequr, ose edhe pr t'u marrur mbrapa... Pastaj, kur krkohet q "Platforms..." t'i bhet vlersim nga gjith antart e LRSHJ-s, vetkuptohet se LRSHJ-a duhet t'ua siguron antarve at; sht kontradiktore n njrn an t pengohet shprndarja e materialeve q nxjerr "OSBPK", kurse n ann tjetr t krkohet vlersimi nga antart at q s'e kan dhe s'kan nevoj ta ken. Un mendoj se vetm nj grup shoksh do duhej t ngarkohej me studimin e "Platforms...", dhe at vetm pr nevoja interne t Lvizjes, duke i br t gatshme analizat, por pa u nevojitur pr nevoja demaskimi tani pr tani, sa pr nevoja t pastajme, nse kjo band nuk do t merr mbrapa formimin e "OSBPK", e cila provon t mashtron lexuesit e painformuar se gjoja e kan formuar "sipas dokumenteve t 17 shkurtit..." ose, nse nuk do prajn s minuari Lvizjen nga "brenda", ather kur bjn lojra t tilla "n emr t LRSHJ-s". Kur prmenda parimet organizative, mendova se vetm Lvizja ka t drejt t formoi organizata t tjera, sipas nevoje dhe kushteve, por asesi individt, pr hatr t aventurave "revolucionare" (kshtu po shprehem tani pr tani, mbase jan edhe "lojra" armiku). N kt rast, secili q di t kupton sado pak, mund t vie n prfundim se Lvizja nuk ka t bj asgj me t till horra, pos q ua ka dhn shansn, po qen si lypset, t bashkohen. Po t flitet shtruar, ashtu si krkohet, pr t'i quajtur gjrat me emr t vetin, duhet pranuar se sht injoranc e ult kjo far "loje" dhe sht e mallkuar ajo koh q duhet t shpenzohet pr di t till. Pr vlersime t tilla nuk duhet kushedi far njohurive teorike, mjaftojn kundrthniet q ata kan shkruar n "organin" (pa numr, q u shprnda n gjysmn e dyt t qershorit 1983) e "OSBPK", i cili bazuar n prmbajtje, sht kok e kmb "organ" i isht (q n fakt len t kuptohet se nuk sht bashkuar) PKMLSHJ. Se duhet demaskuar kjo "organizat", m prkatsisht ajo band njerzish dallkauk, as q do duhej t faqet ndonj dilem, pasi n veprimtari minuese e ksaj natyre, "n emr t LRSHJ-s", shihet edhe nga i verbti dhe dgjohet edhe nga i shurdhti. Por m rndsi sht t vendoset se si. Para se t ndrmerret fushat demaskimi, do t lypsej edhe njher t kthehemi dokumenteve (q prmendin ata t 17 shkurtit), t cilat, mendoj dokumentat, duhet ti ket LRSHJ-a n dispozicion, q t ecim me hapa t sigurt, pasi armiqt kan m s shumti sukses ather kur shfrytzojn lshime e gabime, q ndonjher shptojn. 246

Sidomos n kt drejtim shum ndihmojn shokt q kan marr pjes n ato bisedime. Ose, mund q mjafton se t gjitha jan shpifje q mund t'i bjn vetm tipa t tilla. Sa u prket individve q luajn kt "loj" dhe PKMLSHJ, nuk kam nevoj t ndalem, pasi edhe nuk m sht krkuar t dij. Besoj se shokt Salih e Fahri din dhe kjo do ndihmonte. Them kt, pasi "trajnert" e ekips jan sjell shum n at teren, bile e kan patur si "erdhe"... banesn e shokve Jusuf e Bardhosh, ndr ta kryesisht Nuhiu, i cili shfrytzoi n maksimum oportunizmin dhe naivitetin e disave... Pr shpjegim, kur ishim pr bisedime me shoqen B. te shokt, n shtpi t shokve Jusuf e Bardhosh, se n cilin nivel dhe si duhet t bashkpunojm pr ta vazhduar luftn, ashtu si ishte bashkpunuar prpara, ishin t pranishm, - jo vetm t pranishm, por mund t thuhet edhe dirigjues...., - Nuh. (Nuhi Sylejmani) dhe Nexh. (Nexhati - Osman Osmani, si e quanin at tip t mbyllur e t heshtur...). Un nuk munda ta kuptoj se Nexh.-Osman Osmani ishte i PKMLSHJ. Krijova bindjen se ishte kuadr i ri, i drguar nga brenda nga LN... (LNKVSHJ) dhe si m dukej, nga disa shok t rinj dhe fare t pa eksperienc (t cilt gjith kohn silleshin andej...) ky Nexh., sa pr Nuh. t mos flasim, kur ai bnte t donte..., dgjohej shum. Potencova kt rast, nga frika se mos gjat bisedimeve, nse jan zhvilluar aty dhe nga ata q gjendeshin aty, t mos u ket lshuar ndonj shptim (m 17 shkurt), q t ken mundsi t thirren "n emr t tyre", pasi edhe gjendja ishte shum, ta quaj specifike. Nse edhe n kt drejtim nuk ka ndonj "kasht", pr t ciln duan t kapen themeluesit e "OSBPK", q t mos mbyten..., ather demaskimi i tyre nuk duhet vonuar fare, ngase nuk ka nevoj t rezervohet koh pr t dhna e vlersime fshati q shihet nuk don kallauz. N rastin e kundrt duhet t mendohet si duhet t veprojm. Por, as n kt rast, nuk ka vend pr hutim; derisa Lvizja nuk formon vet sindikat a organizat tjetr, ather nuk do mend t thuhet se sht kundr parimeve organizative nse individt bjn "aventura", duke u thirr "n emr t LRSHJ-s". Sikur kam prshtypjen se kjo band don t bisedoi, jo si t till q jan, por si partner, bile partner q dirigjojn e imponon, pasi shtiren sikur kan masn prapa. Do t shkoj edhe m larg, duke guxuar t bj nj sypozim tejet serioz, t cilin, n t ardhmen do detyrohem ta trhjek nse nuk sigurohen provat, ose do shndrrohet n nj t vrtet. Shprndarja e "organit" "Puntort", sht br nga nj rreth i caktuar njerzish (duke mos prjashtuar edhe ndonj antar t LRSHJ-s, si rrjedhim i mashtrimit, nivelit t ult t vigjilencs ose edhe t nivelit t ult organizativ...), t cilve disa her ua kemi zn emrat, si intrigant, prars, "thash e themgji", fodull, dezorientues, etj., pse jo duke u thirr n "intelektualizmin" e tyre, pr t'i dirigjuar puntort, duke ln t kuptohen se jan t "ngarkuar nga LRSHJ-a". Un nuk prjashtoi mundsin q kto vegla (po i quaj kshtu), duke qen n shrbim t nj padroni, jan dirigjuar nga ai t dalin hapur, pasi kan mashtruar veten se sht momenti, duke menduar se e kan situatn n dor, s paku n kurbet. Po t jet e vrtet kjo, kuptohet se do kemi dame, por pa fije droje shum leht do t demaskohen, pasi masa (i mendoj bashkatdhetart e vetdishm), pas t cilve sigurisht qndroj edhe ajo pjes, q n shiqim t par sikur duket pasive), mezi pret q t tillt t'i thrrasim me emrin e tyre hapur, duke u nisur edhe nga fakti se ata u kan ardh n maje t hunds puntorve. Sipas mendimit tim, i pari do t duhej t na vinte n korent shoku Salih, pasi ai duhet t ket mundsin i pari pr shprndarje t fardo materiali dhe nga kush shprndahet. Bile, do t m duket fare e pakuptueshme nse mbi shprndarjen e 247

materialit n fjal nuk jan porositur s paku antart q t mos mashtrohen pr ta shprndar, duke i br me dije ata se nuk sht nga LRSHJ-a. Tani shoku Salih do t duhej t prgatit raportin se kush n cilin rreth ka shprndar dhe pr far "arsye", pasi mund t ket edhe nga ata q jan mashtruar e keqprdorur... Propozimi tjetr do t ishte q n kt numr t ZK t botohet s paku nj sqarim i vogl, ku do t thuhej se materialet q kan dal n qarkullim nga "OSBPK" nuk kan t bjn me LRSHJ dhe "dokumenta" n t cilt ata thirren, nuk ekzistojn. N vazhdim do t duhej t shkruhej: Qndrimet e LRSHJ-s lidhur me t gjitha kto do t'i bhen t njohura s shpejti opinionit. Sikur t kishim mundsi q tani t'i shprehim qndrimet, do t ishte m mir, pa u br von. * * *

Duke u bazuar n manovrimet e disa tipave dhe t "lojs" q po luhet, mund t vihet n prfundim se shum ka "kontribuar" oportunizmi i disave ndaj t tillve, t cilve, m n fund u sht mundsuar t guxojn t dalin ku kan dashur, n meset ku nuk do t duhej t guxonin fare. Shumher, edhe kur kemi patur prova pr punn minuese e dezorientuese, sikur me qllim bheshim qorra e t shurdhr, me shpres se nuk jan si po veprojn dhe se do msohen t ecin mbar, pr t'u inkuadruar n radht e LRSHJ-s, q t "rriten" ato. Mbase ka nga ata q mendojn se pr krkesn Statut Republike n kuadr t Federats Yu. "hahen" t gjith. Krahas ksaj, dukshm vrehet prgatitja teorike jo n nivel, sidomos sa i prket ans teorike n prgjithsi, qoft sa i prket organizimit, qoft teoris q shpjegon se ka krkojm, prse krkojm, si duhet ta krkojm dhe 'perspektiv ka shtja kombtare, si dhe teorin mbi taktikn, n shrbim t strategjis dhe strategjin. Kt m s miri e shpjegon mungesa e Programit dhe Statutit t LRSHJ-s, konturat e t cilave u botuan n nr. e fundit t ZK, q t hapet diskutimi i antarve dhe n fund, prfundimisht t hartohen e aprovohen. Edhe n kt drejtim nuk m ka rn asnj aktivitet prkats te antart. Mbi shum shtje nuk kemi teori t art prkatse, ta zm sistemi shtetror jug. dhe Republika Shqiptare; punsimi n vend dhe Republika Shqiptare (far propozimi prkats ka LRSHJ-a lidhur me punsimin n Kosov, duke i kthyer t gjith mrgimtart, q dshirojn t kthehen); borxhet ndaj bots dhe obligimet e Republiks Shqiptare (pasi shum borxhe jan marr n emr t investimeve n ekonomi e bujqsi n Kosov, por nuk dihet fare ku jan "avulluar"...); zhvillimi i kulturs kombtare n Republikn Shqiptare; qndrimet e qarta t LRSHJ-s ndaj kolonistve, t cilt edhe sot e ksaj dite jan n nivel t misionit pr t cilin jan sjellur; programi i kthimit t t shprngulurve me dhun pr n Turqi e gjetiu; niveli i marrdhnieve me partit politike t bots dhe bashkpunimi me to, duke filluar nga partit komuniste (m.l.) e deri te ato reakcionaret, si dhe ndaj qeverive etj. Kur prmenda sistemin shtetror jug. dhe Republikn shqiptare, ta zm, nse konkretizohem me shembuj, q dalin nga vshtirsit e prditshme. sht fjala pr qndrimet e Lvizjes ndaj satrapit Tito, kur nga skena jugosllave, qoft nga mendja e titistve, rankoviqistve, "liberalve", "demokratve" dhe popujve, sht duke u "zbehur" ai "personalitet"... Pa patur vendime t qarta, shoku Salih e ka hedhur propozimin se u dashka vendosur fotografia e satrapit n klube t puntorve dhe kur ka hasur n rezistenc, pakuptueshm sht trhejkur, sikur t thoshte: le t'i shfryn emocionet dhe pezmin e shkaktuar ku t duan e si t duan dhe n fund t'i kthehemi edhe njher. Kurse mu m shkruante: "pa m t vogln frik do t'u hym diskutimeve m t thella se sa e nj fotoje (mendohet fotoja e satrapit Tito sqarimi im)". N rregull. Diskutimeve duhet t'u hym me vend e rend, q t merren aprovime ku duhen dhe kur t dalin n mas, t dalim t qart, e nse masa nuk aprovon mendimet, ather o duhet t 248

provohet t sqarohet, o nuk jan n rregull dhe me krenari duhet marr mbrapa at vendim q nuk aprovon masa. Un e prgjithsova ca, por di nga ky prgjithsim ka edhe ai rast. Dhe tani, prap, m shkruan: "Momentalisht kyi i problemit n korrespondencn ton shtrohet situata n Dys., ku po raportohet n mnyra t ndryshme e edhe un e ti nuk po mund t mirremi vesh pr kt pik. Teorikisht shum mir, por n praktik jo, sendet ndryshojn pr 180 shkall." Ndoshta edhe nuk i prket tems, pr t ciln shkruaja, s paku n shiqim siprfaqsor, por n fakt po; sht tamam mungesa e ngritjes prkatse, qoft e imja, qoft e jotja dhe pasoj e formave t ulta organizative q keni ndjekur dhe sipas t gjitha gjasave, jemi duke ndjekur. Sa i prket ans sime, un shokt i kam br me dije dhe vrtet tani nuk jam n korent t ngjarjeve n at rreth, por n kt drejtim pata shkruar ca m gjersisht prandaj sht e teprt po t'i prsris ato, sado q mund t'i ndryshoj n nyans ose n t shprehur. T gjitha s bashku, pa patur nevoj t zgjatemi m, ln t kuptojme se sa po qalojm sa i prket prgatitjes son n nivel t misionit. * * *

N letrn e 7 majit (1983), q ua pata drguar, bra ca propozime n mes t cilave edhe botimin e nj boletini informativ n gjuh t huaja (t koh pas kohshm dhe me emrin "Kosova"), prmes t cilit do t trajtohej shtja shqiptare n Jugosllavi n nivel shkencor, pasi shtja shqiptare n Jugosllavi nuk mund t trajtohet bindshm me an te trakteve e letrave (t cilat duhet t praktikohen prap, pasi ato kan kuptimin dhe efektin e vet). Kjo do mundsonte n t njjtn koh q Lvizja t merret pr m serioze dhe prfaqsuesja e vetme legjitime e interesave shqiptare n Jugosllavi. Asnj prgjegje konkrete nuk pata marr pr kt dhe propozimet tjera, q n fakt duhet t merret qndrim ndaj propozimit t cilitdo shok, pos prgjegjes nga shoku Xhem, ku thoshte: "Edhe pr buletinin mendoj ashtu, por kur sht n pyetje trakti i fundit (mendohet trakti i 1Majit n gjuhn gjermane sqarimi im) q u shprnda ktu dika nuk hahet, njher na tha se kushton 600 marka dhe se kjo pun qenka vendosur, po at shum t hollave e krkonte n fillim edhe Z., pastaj na del se ajo na qenka dy her m e madhe pra aq sa t'i krkoj pr nj gazet t tr... Kjo tingllon aq m keq kur tash na kan ardhur informata prej Br. pr keqprdorim t hollash nga ana e Z..." (nga letra q m ka shkruar shoku Xh., m 16 maj 1983). S pari mund t jen mosmarrveshje n mes nesh sa i prket mimit, pasi koha ishte e shkurtr dhe n prag t pushimit nuk kishim alternativ, sidomos pr shok q nuk kan eksperienc t madhe me shtje shtypi. Shifra prej 600 DM ka qen parallogari sipas meje. Kurse shifra e dyfisht jan shpenzimet reale dhe un nuk kam as m t voglin dyshim. Pavarsisht nga kjo, edhe sikur ai shoku t kishte keqprdorur besimin, nuk mund t prdoret si arsyetim pr t dhn mendim t till pr di aq parimore, si m duket mua nxjerrja e nj boletini informativ n gjuh t huaja (sado q i kuptoj vshtirsit dhe vshtir q do kemi mundsi t'i dalim zot. Un po e prsris kt propozim, me shpres se do shpreh secili mendimin e vet, duke mos mjaftuar vetm me "po" e "jo", por edhe pr t dhn ide rreth saj. * * *

Gjer tani letr t prbashkt (po e quaj kshtu kt form t letrkmbimit) kam marr vetm nga shoku Fahri (letra e 28 majit 1983). Nuk e di sa duhet t jet praktike, por n munges t takimeve, t kushtzuara nga largsia dhe dokumentet, sht thuaja e vetmja mnyr q t mbetemi n kontakt t nivelit q punn ta qojm prpara. Halli 249

sht te adresat, sa jan konspirative ato. Un mendoj se n letra t prbashkta t kthehen prgjegje t prbashkta, t cilat mund t luajn rolin e bisedimeve q do t bnim n takime, duke marr edhe vendime. Shokut Fahri i pata kthyer prgjegje, prkatsisht letr ku kryesisht doja ta njoftoj pr marrje t letrs, duke i shkruar shkurt ca fjal mbi letrn (prandaj s'm duket e teprt nse kt letr do t'ua drgoj ca me vones edhe ju shokve tjer, pasi ka t bj me letrn e prgjithshme.). Pr, sa u prket letrave t prbashkta, nse do praktikohen, mendoj se duhet shkruar vetm mbi gjra q duhet t na prkasin t gjithve, kurse pr gjra t veanta le t prdoret letrkmbimi me shokun prkats. N letr shoku Fahri, kryesisht nga shkruante pr sjelljet e disa njerzve, t cilt i kan rn n sy, para se ata t dalin hapur, si kan dalur. Kt informim e vlersoj, por duhet ikur pasioneve. Sa ndihmon informimi i till, bind n fakt se t njejtit njerz mund t'i shkruajn redaksis s ZK, kuptohet edhe letra t "stolisura", dhe shokt e Redaksis, duke mos patur mundsi t'i njofin t tillt ashtu si jan, mund q ju prgjegjen atyre q kan shkruar (pse jo, pr t zbuluar se far prgjegjesh kthen Redaksia n letra tjera, q shkruhen me qllime t mira, pra, pr t'i zbuluar kshillat q Redaksia ua jep lexuesve...), n prmbajtje t letrs, duke mos ditur se jan letra qllimkqia... Ose, n at rreth mund ta nxjerr puna e rruga ndonj shok tjetr, dhe sigurisht q ka mundsi t gaboi duke mos i njofur bashkatdhetart, t cilt m heret mund t'i ket njohur si t mir... Sigurisht n rrethet ku shokt gjenden m gjat mund t'i njofin bashkatdhetart e ati rrethi m s miri, kjo ndihmon shum sa i prket shtjes organizative. Kuptohet, nuk do duhet marr me mend se ne, gjat informimeve t tilla mund t nisemi nga ndonj inat personal, tek a huq, ose q ndonj gabim t tjerve ta fusim nn mikroskop, kurse ndonj gabim ta fshehim, pr hir t ndonj simpatie a afrsie. T gjitha kto do t duhej t jen t huaja pr ne. Kurse, prderisa informon ndonj nga ne shokt, nuk duhet barasvlersohet me letrat q mund t'i drgojn provokatort e lloj-llojshm, derisa dihet se ndonjri nga shokt nuk ka devijuar, ose nuk ka ndonj hile n informim q bn. Prndryshe, sikur t kemi siguruar prova se ndonjri nga ne bn informime mbi tjert, duke fshehur mbrapa ndonj hile, duhet t jap llogari t rrept, pasi dezinformimet mund t sjellin pasoja t rnda n punn ton t mbar. Sa m prket mu, si shkruante shoku Fahri, un nuk e kam shkarku veten nga prgjegjsia q m takon, lidhur me H. dhe degjenerimin e tij, prkatsisht mashtrimin q na ka br, ndrsa pr rastin konkret t vizits q i kemi br shokut F., i kam shkruar (dhe mund t lexoni n letrn q po ua drgoj). Shoku Fahri shkruante edhe pr prgjegjsin me t ciln sht ngarkuar. Jam i mendimit se ai sektorin e tij duhet ta mbikqyr dhe drejtoi, duke u ndihmuar n fillim nga shokt q kan eksperienc, derisa ai ta zotron, edhe pse kam bindjen se nuk do mbetet keq, pasi gjat viteve t fundit sht marr shum me aktivitete praktike dhe ka treguar zotsi. N kt drejtim do t ishte e nevojshme t bhet informimi mbi gjendjen materiale, pr t ditur sa sht plafi, q t shtrihen kmbt. M shum nj informim i till do ndihmonte, sikur t dim se a jan duke u ndihmuar familjet e shokve n burgje dhe shokt brenda. Kjo e dyta nuk sht e domosdoshme t dali, pasi n at drejtim konspiracioni duhet me qen rigoroz, dhe a ka mjete q t ndihmohen, nse do na bie rasti t gjendet ndonj bashkatdhetar q do prcillte ndihmat e domosdoshme pr familjet n fjal. Nse n kt drejtim jemi fare mbrapa, ose pr shkak t mundsive ndihmohen vetm familjet n regjione t caktuara, kurse n ndonj regjion, ku ato mund t jen m t domosdoshme, mbeten fare pa to, duhet t insistojm q ta rregullojm m n nivel punn, pasi shum leht, n ndihma, mund t biem n provim. Sikur t mos 250

bhet fare, n munges t mjeteve, ather duhet ndrmarrur fushat, pse jo edhe prmes ZK dhe prmes shokve n rrethe. [Ka mundsi se do gzoheni q po i jap fund, por m ndjeni, edhe un jam lodhur para jush, m shum se ju, q t shkruaj, prandaj merreni durimin q ta lexoni kt letr, s paku njher, gjer n fund (kam shpres se do t'i prshtateni ndonj mahije t ngjashme q do t'i shkruaj koh pas kohe)] PR NJ REPUBLIK SHQIPTARE N JUGOSLLAVI! RROFT LRSHJ--a! Prshndetje revolucionare (Ibrahim Kelmendi) PS. Sa i prket strehimit, ende nuk jam rregulluar. Sa po m mundon, pasi disi jam lidhur dhe kjo po pengon edhe n pun, pos q isha msuar "nomad". Mirupafshim 27. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Qendrn Ekzekutive (QE), 12 gusht 1983 Shokve t QE Suedi, m 12 gusht 1983

T dashur shok, pasi ca me vones mora letrn nga shoku Xhem (t dats 31 korrik t kti viti), t ciln e keni marr edhe ju t tjert, po marr mundin t ju shkruaj. Sa pr gjendjen n Kosov, vrtet kndej qenka shum larg, prandaj edhe shum pak ka mundsi t informohem. Shum mir q shoku Xh. ka marr mundin t na informoj, sado shkarazi, mbi gjendjen. Kshtu do t duhej t praktikohet, pr arsye se prkatsisht na duhet t veprojm dhe t drejtojm veprimtarin. Edhe mbi disa aktivitete q jan br ose duhet t bhen, nuk kam far t them, pos: na duhet t gjitha forcat t'i prqndrojm n pun - o sot o kurr! do t thoshte populli. Sa mir q po vika shoku nga T. (Turqia-shn i Xh. D.). Me te duhet biseduar pr aktivitetet n T., pasi shum pak, ose hi, po dgjohet pr kontributin dhe aktivitetet patriotike atje. Pastaj, duhet t bisedohet q t'i kompleton disa adresa m t rndsishme t njerzve qeveritar dhe personaliteteve q kan ndikim n jetn politike e kulturale t vendit, n mnyr q t'ua drgojm buletinin (pr t cilin po bhet kaq buj, e populli thot gjithashtu: "kur murmuron shum mos prit shi".). Sidomos t bisedohet me te q t angazhohen shokt, nse ka nga ata q shkruajn, pr t shkruar punime pr buletinin. Edhe lidhur me broshurn e Qubrilloviqit, "Shprngulja e shqiptarve", t bisedohet; broshura sht prkthyer, kurse punimi, n vend t parathnies, me prmbajtje prkatse sht n prfundim. Desha t them referati n vend t broshurs. Me rndsi sht se si do ta shprndajm. Mnyrn pr ta futur brenda nj numr t caktuar, aq sa kan mundsi t'i shprndajn, besoj se e kemi gjetur. Edhe kndej na duhet nj numr i madh. Pos shqiptarve nga T., na duhet t'ua shprndajm qytetarve nga T., q jan shum t angazhuar e t organizuar dhe q kan ndikim t madh brenda. Por, ktyre duhet t'ua shesim. Ndoshta nuk kan mundsi ta shprndajn (as ilegalisht, shkaku i gjendjes). Ather na duhet siguruar adresat, t cilat shokt do t'i nxjerrin nga librat e telefonave. Sa pr grupin e "udbasho-patriotve", si i quan shoku Xh. (Xhem=Xhafer Shatri-shn i Xh D) vrtet duhet menduar dhe jo vetm menduar, por edhe vepruar. Un qllimisht kt shprehje e vura n thonjza, pasi, sipas mendimit tim, nj kombinim 251

i till nuk sht i mundur, kur mendohet patriotizmi shqiptar; ose udbash ose patriot, t dyja nuk shkojn s bashku. Tani kan nxjerr nr. 2 t "organit" "Puntort", t cilin ma drgoj shoku F. (Faridin) dhe m shkruante: "npr vendet q sht drguar (mendohet "Puntort") me post apo me an t ndonj individi, nuk ka pasur sukses, pasi n shum vende e kan bllokuar dhe ashtu ka ngel". Mir, do t thoja, sa u prket vendeve q dihet se drgohet dhe te ata kemi ndikim. Por, si qndron gjendja me ata, t cilve u drgohet dhe ne nuk dim, bila ka mundsi q t'ua drgojn bashkatdhetarve q kurr nuk kan marr as ZK (Zrin e Kosovs-shn i Xh D), pasi ka munguar kontakti. Sigurisht q aty do t ndikon, pasi n shkrimet e tyre bjn falsifikim t paskrupullt - kur thirren n LRSHJ-n. Se do t mashtrojn ndokend, nuk ka dyshim. Them kt duke u nisur nga fakti, ose m prkatsisht, nga nj arsye, pos t tjerave: N radht e mrgimtarve sht br pun e madhe n ngritje t vetdijes kombtare. Te nj shtres kjo vetdije sht evoluar, pasi nuk kan qen bazat n nivel. Si rrjedhim, pasi nuk kan patur koh e mundsi t msojn di edhe nga teoria dhe mnyrat e t organizuarit, duke u nisur nga ajo se far u sht thn vazhdimisht mbi gjendjen dhe prgjegjsin e secilit, do t don t organizohen, pa menduar shum se pr far organizate sht fjala. Pikrisht kt gatishmri mund ta shfrytzojn kta batakinj. Sigurisht q secili do t dshironte t antarsohet n radht e LRSHJ. Por, pasi nuk do ta gjen mnyrn se si duhet t inkuadrohet n radht e LRSHJ-s (meq n kt drejtim ende nuk e kemi nivelizuar punn, mendoj sa i prket organizimit, pr t'i organizuar n radht tona t gjith ata q dshirojn, kuptohet nse jan n nivel, duke br edhe sistemim n baz t prgatitjes e gatishmris, - mbi kt tem kam ndrmend t shkruaj nj her tjetr, pasi ka koh q m duket e arsyeshme t'i shpreh mendimet e mija t dala nga leximi i literaturs prkatse), mund q nga nxitimi do gabojn t antarsohen n OSBPK. Kjo bhet aq m e vrtet, kur t'i kemi parasysh falsifikimet e tyre dhe mnyrat e organizimit t cilat i aplikojn, pr t cilat un nuk di m shum se sa sht biseduar. Un edhe njher kisha pr t krkuar q t informohemi pr mnyrn e deprtimit (t Nexhatit=Osman Osmanit-shn i Xh D) n RFGJ, pse jo edhe n T. (t Abdullahut), si dhe pr bisedat q jan zhvilluar, pasi sht afr mendsh q ai far Nexhati, duke qen shum koh s bashku, bile n banes t shokve (t Vllezrve Grvalla-shn i Xh D), ka mundur t'ua hedh shokve tan, meq si ka mundsi t dyshohet, gjat gjith kohs n ann e tyre duhet ta ken patur Nuhiun, i cili gjat gjith kohs, hundt i ka patur kudo... Nj informim i gjer dhe i shtruar, ma analiza prcjellse, mir t prpunuar, do na duhej pr informim intern t radhve t LRSHJ-s. Do t ishte dam i madh q n ZK t'u kushtohet shum vend. Nse nuk mbrri (pasi nr. 5 mund t jet n prfundim), desha t them sikur kjo letr t'ju binte n dor para se t delte numri i ardhshm i ZK, do t propozoja q vetm nj njoftim i shkurtr do t mjaftonte, se "Puntort" nuk ka asgj t prbashkt me ZK dhe se "sindikatn..." nuk e ka formuar LRSHJ-a, por sht duke u br falsifikim i paskrupullt. Kjo mnyr e luftimit do t ishte m e suksesshmja, pasi t tillve, shpesh duke i demaskuar, ua rrit vlern (dihet te armiku). Ma merr mendja se qllimi prfundimtar i tyre duhet t jet: t na fusin n polemik, pasi demaskimit q do t'u bnim, do t'i prgjigjeshin me "demaskimin" e tyre ndaj nesh dhe kshtu, prgjithsisht, i gjith ky "uj" shkon n mullirin e armikut ton klasik. Pa dyshim se nj pjes t popullit gjra t tilla do e demoralizojn. Pra, m duket e suksesshme t'i lm t lehin, duke u mbaruar sikur nuk na prish pun, kurse n plan t brendshm, intern, t izolohen e demaskohen, duke ua vuar rrethin q t mos ken hapsir pr t lvizur. Prfundimisht nse kemi prova t bollshme se jan vegla t UDB-s, ather duhet gjetur krejt tjetr mnyr... Do t ishte e domosdoshme sikur veprimtaris s Nuhiut t'i bhet nj analiz e thell, sidomos n rrethin ku ai ka lvizur e "vepruar". Shokt e atij rrethi mund q do t'u kujtohen "lshime" t Nuhiut, t cilat jan br vazhdimisht, n 252

kohn kur nuk sht dyshuar se ai mundet me qen vegl. Ne nuk duhet t na befason fare fakti se UDB-ja ka dy kategori agjentsh: nj pr veprim t aty pr atyshm, kurse kategoria tjetr duhet t infiltrohet, s pari n radht e popullit, pastaj t organizatave patriotike-prparimtare, pr t vepruar kur t'u duhen. Pra, UDB-s nuk i bhet e teprt t paguan vite me radh agjent, t ciln nuk kan nevoj t japin kontribut, pr t'ua nxjerrur kymetin pas shum viteve shumfish. sht fare e mundshme, q bashk me puntor, q n fillim, t ket drguar edhe ndonj vegl, t cilat do "shkriheshin" n radht e puntorve, pr t dal tani... "Lshimet" e Nuhiut nuk jan lshime q do bnte puntori i "thjesht" (si praktikohet t prdoret gabimisht ky term). Ato "aventura" duhet t ken qen t planifikuara, prandaj t ndalemi pr t'i analizuar. Kurse pr punn e dy t tjerve, q kan ardhur si usta, t shohim asgj pr at dynja...! Do t ishte fare e paarsyeshme, sipas mendimit tim, t thuhet "kallupe" se deri n kt koh ka qen n rregull, por q ndryshoi pasi ka shpirt prej karrieristi, cili do q t jet. Me fatin e popullit nuk luhet! Dhe, nuk guzon t arsyetohet asnj dhelpri, qoft e Nuhiut apo e kujtdo qoft, pavarsisht se shoku i kujt gjer n ciln koh ka qen! Sa pr Br., se kush duhet t prfaqson Klubin e tyre, do t'ua prcjellim propozimin ton, kurse ken do zgjedhin ata, le t shohim. Ata tani kan shoqat mir t organizuar dhe nuk bn q t'ju imponojm asgj, por le t vendosin si t'u duket m s miri pr ta. Edhe un jam pr shokun Sab., pasi ai gjer m tani ka qndruar i paluhatshm. Sa pr shrbim Informativ, ai ka qen i nevojshm, bile i domosdoshm m hert. Shoku Mu. besoj se mund t kontribonte shum, pasi edhe natyra e profesionit dhe prgatitjes shkencore mund t garantojn pr nj specialist t mir. E keqja sht se ai nuk sht angazhuar sa do t duhej t ishte n gjendje, besoj m shum si rrjedhim i rrethanave t revolucionaritetit t zbeht, t pafarkuar. Por, ai vet duhet t jet n gjendje t mos bie viktim (sht shprehje jo e qlluar) e asnj gjendje, por t bhet i zoti q t mbizotroi t gjitha vshtirsit. Mu pr kt po u pa e arsyeshme, duhet t bisedohet me te, pasi pr Shrbim Informativ ai m ka biseduar shumher, se sht i domosdoshm pr LRSHJ-n. Pr radht tona brenda, q ato t zgjerohen e forcohen, do t thoja se sht detyr mbi detyrat, pasi atje prfundimisht do t ndahet "mejdani". Secili duhet t kontribuoi n kt drejtim. Sa pr bisedat q ka patur shoku Xh. (Xhafer Shatri-shn i Xh D) me Shaqn, nuk kam ka pr t shtuar. M duhet vetm t them se shpesh nxitohemi, pa arsye. Duhet t'i njohim mir shokt mbi t cilt do peshojm. Pas takimit..., kur shoku S. shkoi te Shaqa, sikur mu duk nxitim, pasi isha n korent nga ata q bjn punt, se ai shum ua pshtjellon punt n shum rrethe. Kudo ka udhtuar, prej klubi n klub, duke ua pshtjelluar punt dhe m n fund duke ia lan namin vetes pr punt q s'i kishte br, por vetm se i kishte sabotuar. Mu pr kt arsye, jan t domosdoshme konsultimet e prbashkta kur sht n pyetje ndonj bashkatdhetar q do t duhej t ngarkohej me aktivitete, thuaja organizative, me prgjegjsi pr ndonj rreth. Pos asaj, vet pata eksperienc t keqe me te. M bri mir dhe e muar vesh krejt pazari, edhe pse ishte me rrezik prkats. T gjitha duhet patur parasysh. Pr personin q krkohen informata, do t sigurohen. Nse sht nj q mendoj tani pr tani, me po at emr (pr mbiemrin nuk di, por me at emr nuk njohim tjetr), ather sht nj patriot "aventurist". Tani do t duhej t jet n burg, nse nuk sht gnjeshtr q ai t kthehet n Jug. Ka qen n klanin e Gani Azemit e Reshatit, si drejtues t Komitetit pr Kosovn, bashk me Enver Hadrin e Emin Fazliun me 253

bashkpuntor... Por, ta lm pr hern tjetr, pasi ka mundsi t mos jet ai dhe un t shkruaj kot. Pasi i shkova letrs me radh, ather duhet t'i prgjigjem pyetjes konkrete q m sht shtruar, lidhur me mbshtetje n "forcat tona" dhe investime. Se far ke shkruar n "shkres-rregulloren" e QE (po e fut n thonjza, pasi prap nuk po m duket termin i prshtatshm) un kam harruar. Nuk kishte me qen keq ta kem nj kopje, pasi, edhe pse e pata lexuar, po bindem se e kam harruar (e rregullorja nuk guzon t harrohet). Kurse, nse sht Rregullore e QE, pr ka nuk di, pasi do t duhej t diskutohej e aprovohej, por mund q sht br pa pranin time, pr ka un dakortohem, ma merr mendja se nuk duhet t potencohet se "e kam shkruar un". Nse sht menduar formulimi gjer n aprovim, ather bn t shprehesh ashtu. Por nse sht vrtet Rregullore e plotfuqishme, ather jo. (Kjo nuk do t ishte si tem, por meq po prgjigjem n letr, nuk do m zihet pr gabim ose t vlersohem pr cikrrimtar, nse shpreh mendimin pr ndonj lshim, pr t cilin un mendoj se sht lshim.) "... duhet t mbshtetemi vetm e vetm n forcat tona dhe askund tjetr...", na shkruaje shoku Xh. S pari, shkaku i paqartsis, do t shtroja pyetjen: kush jemi ne, prkatsisht "n forcat tona" dhe t tjert, prkatsisht "askend tjetr"? Si e dim, ne jemi n radht e LRSHJ-s, t ngarkuar me prgjegjsit q kemi. LRSHJ-a, si kemi bindjen, sht Organizat q qndron n ball, pr t'i prir e pr ta udhhequr popullin. Si rrjedhim forcat e LRSHJ-s nuk mund t ndahen nga forcat e popullit ton. N rastin si je shprehur, forcat tona mos jemi menduar vetm ne t QE, duke mos u llogaritur as antart e LRSHJ-s dhe radht e gjra t saj, kurse t tjert jan masat popullore. Ndoshta edhe nuk kam kuptuar si duhet, prandaj do t mjaftonte sqarimi sa do i shkurtr. Nse sht kshtu si e kam kuptuar, ather parimisht sht gabim edhe Rregullorja e QE, sa i prket ktij formulimi. Mbshtetja e LRSHJ-s n forcat e veta do t thot mbshtetja n forcat e popullit. Nse zemra i takon nj trupi, ather ajo sht n at trup dhe jo q t dal nga ai trup pr t jetuar "n forcat e veta". Po kshtu nse Lvizja sht Organizat pararoj e popullit ton, ndryshe edhe nuk e mendoj, ather vetkuptohet q populli e mban, ose si te rasti i zemrs e trupit, asnjra nuk e mbajn njra tjetrn, n kuptim t ngusht t fjals, por asnjra nuk rron pa tjetrn; secili pr vete ka funksionin e vet. T konkretizohem edhe ca. LRSHJ-a ka nj pjes t radhve t veta edhe jasht atdheut, n mesin e qindramijra mrgimtarve. QE sht nj nye e LRSHJ-s q kordinon e udhheq punn, kuptohet jasht, duke e lidhur me at brenda. T gjith mrgimtart prbjn nj pjes t konsiderueshme t popullit. Bile, do t thosha nj shtres vitale, qoft sa i prket moshs, qoft punsimit, pasi m shum ka shqiptar t punsuar n prodhim jasht trojeve t tyre se sa n trojet e tyre (po kuptohet se fjala sht pr trojet shqiptare nn Jugosllavi.). Parimore do t ishte q ne, pasi jemi n ball t ksaj shtrese t popullsis, t mbshtetemi te ata dhe bashk me ta, ta ndihmojm revolucionin brenda. Si dihet, nj prej faktorve q t fitojm jan edhe mjetet materiale. Bile, n koht e sotme moderne mjaft me rndsi. Por faktori kryesor jan njerzit. Ather pr QE do t ishte detyr q t organizojn n nivel, n mnyr q bashkatdhetart t prvetsojn vetdije t ati niveli, pr t ditur se jan ushtar t popullit e t atdheut. Kur t jen t vetdishm pr kt, se secili e ka borxh t'i dal zot popullit e atdheut, duke i ndihmuar, pr ka jemi t thirrur, ather si nuk do t ndajn di nga djersa pr ta prgatitur kt luft. pra, djersa kushton m lir se gjaku. Dhe pikrisht se sa do t sakrifikojn dhe a jan n gjendje t sakrifikojn edhe jetn po u krku, pr indeks t tregimit kemi 254

sakrificat q bashkatdhetart do bjn n djers. Sikur ne ta kordinojm punn n nivel, ather pse t mos kemi mjete t mjaftueshme, bile edhe t teprta, kur jetojm n gjirin e qindramijra bashkatdhetarve. Pr ta vrtetuar kt q them sjell shembull: a vrtet nuk jemi n gjendje n krejt botn e jashtme t'i sigurojm 1.000 bashkatdhetar q do t'i sakrifikojn s paku 50 DM (dhe valuta t tjera) nga rroga e tyre mujore. Sigurisht q ka mundsi, pas LRSHJ-a sht popullarizua shum n radht e mrgimtarve. Ata, edhe m shum n numr kan dal n demonstrata. Kuptohet se secili ka qen i vetdishm se sa po sakrifikon, jo vetm materialisht. Sa ka t tjer, sikur organizimi t ishte n nivel n rrethe, duke patur celula n do rreth dhe duke i ndihmuar q ato t jen n nivel t misionit t tyre, dhe prfundimisht duke patur bindje t pa lkundshme se ato ndihma nuk keqprdoren, t cilt nuk do t kursenin edhe m shum, e jo vetm at shum ideale q e prmenda. Por m duhet t shtroj pyetjen se pse nuk po ndodh kjo? Prgjegja mund t ipet e shkurt dhe e qart: ende nuk i kemi kordinuar punt n nivel, sa do gj t funksionoj si duhet dhe t vihet n binart e vet pr t funksionuar, t them vetvetiu. Pastaj, po q se nuk e kemi kordinuar punn n nivel, edhe pse gatismria te bashkatdhetart shihet, duhet ta them hapur se bukur n nivel jemi kompromituar pa nevoj, duke patur bashkatdhetart prshtypjen se edhe secili rruga militon n radht e LRSHJ-s. Kurse ne me koh ua kemi lshuar disave frejt npr kmb (disa vrtet kan nevoj pr frej), duke u nisur nga motoja "ishalla, mashallah", si shprehen me pleqt, ose thn m prkatsisht i kan marr frenjt npr kmb (pasi kan qlluar hamshor t hasdisur...). Ai bashkatdhetari q punon 10 or n dit dhe thuaja q padroni i qndron me kamxhik mbi kok, do t mendon me vete: "t jap ndihma pr ata q mbrmjeve bjn qejfe diskotekave, pr ata q pun e pa pun, ose thn m prkatsisht pa pun e pa pun endet posht e lart, pr at q shkon i veshur, i lmuar, si pllumb, si i thon nj fjale, pa punuar e fituar fare, pr at q sht "xhymert" pa fituar vet fare, pr at q nuk i shihet ndonj hajr, por vetm sillet si fodull dhe mundohet t'ju imponohet si i dishm e komandant, besa edhe pr asi, pr t cilt hi pr gajle nuk e kan t degjenerohen, pasi q na qenka "normale" dhe "biologjike..." etj., etj. Mund t thot ndonjri, se nuk ka nga bashkatdhetart q kan prshtypje t till. Un do ti thoja ati, kuptoi ato q nuk t thuhen, ato q bashkatdhetari i ndershm e patriot i mban brenda dhe ia grryn shpirtin dhe jo vetm ato q i thot, pasi shpesh ndodh t fol vetm sa pr form. Pastaj, pse nj shumic e madhe nuk i kan punt ku i kan fjalt. Mund q un nuk pata t drejt m lart dhe do t kisha dshiruar t mos kem t drejt, por dika nuk sht krejt n rregull, pr ka duhet t mendohemi mir e mir, prndryshe nj numr kaq i madh i bashkatdhetarve, q pr fatkeqsi sht n botn e jashtme, sht forc e madhe, sht ushtri e tr. Pikrisht n kt drejtim m'u duk e arsyeshme t investojm, q punt t'i vm n vij, q organizimin ta prsosim, q te populli t fitojm besimin e duhur, etj. Po ia arritm ktyre, pa patur nevoj t mashtrojm veten, do t shihnim se sa do ndihmoheshim. Gjer tani t gjitha aktivitetet i kemi financuar jo nga "forcat tona", por nga djersa e mrgimtarve. Edhe mjetet e nevojshme pr investime sigurisht q do jen djers e mrgimtarve, pra djers e t "tjerve". Kto nuk mund t'i neglizhojm. Mendimi ishte q t'i prmbledhim forcat q t bjm botime t shumta e kualitative, q t ndihmohen me gjith mend familjet e t vrarve e t arrestuarve dhe t ndihmohen shokt. Nse nuk kemi mjete, ose friksohemi se do t'i harxhojm dhe s'do kemi pastaj as pr pun elementare, ather duhet organizuar fushat, duhet q bashkatdhetart t thirren, edhe prmes ZK (prmes t cilit fare rrall i kemi thirr pr ndihma dhe asnjher nuk ka patur ndonj artikull, pse jo edhe kryeartikull pr ndihmat 255

dhe solidaritetin popullor, si kusht pr ta fituar luftn...). Por, po t'i investonim ato mjete q do t'i investonim n ekonomi, ather do t bindeshim pr prfitime t vrtet. Nj pun aq e madhe q do t duhej t bhej, do bindte bashkatdhetart n prmasa t gjra se LRSHJ-a sht Organizat e zoja e cila do ta udhheq popullin n rrugn fitimtare, prandaj edhe duhet t ndihmohet. Kto pun nuk po bhen; shoku pr propagand ankohet se nuk po marrin, shoku pr shtje organizative arsyetohet se nuk po ka mjete as pr udhtim, un q do t'i gjeja mnyrat pr t udhtuar (pasi n punn time do t ishte i domosdoshm qndrimi i prkohshm n shtete t ndryshme, pr t marr kontakt me gazetar, personalitete dhe organizata), ankohem pr shkak t dokumenteve t udhtimit, etj. Shoku pr propagand ka t drejt t arsyetohet se nuk mbrrin, por a vrtet duhet t'i mbrri t gjitha ai n at fush; edhe t formuloj shkrimet q shkruan vet, edhe t'i redakton ato q mund t'i vin edhe t'i shtyp pastaj vet dhe sigurisht t bj pun finale q bjn grafikt, pr ta quar prfundimisht n shtyp Organin ose ndonj punim tjetr. Pastaj, sht n pyetje edhe korespondenca. N kt drejtim, a vrtet nuk kemi mundsi t sigurojm kuadr (ta zm ai q do t dij t daktilografon n "kompozer") t specializuar q do mundet t'i mbrrin t gjitha, ka lypset pr t'u shtypur, apo nuk duam, pse ndoshta duam t'i monopolizojm t gjitha punt... Pastaj, kur kemi mundsi t sigurojm mjete pr t investuar n ekonomi, e ato duhet t jen bukur t mdha, si nuk paskemi mjete solide q shokut S. (Xhafer Durmishit-shn i Xh. D.) t ia paguajm udhtimet e domosdoshme pr shtje organizative, nga e cila varen shum sukseset e LRSHJ-s, sigurisht edhe e ndihmave materiale. Prfundimisht do t thoja: "ekonomistt" e mir, n kt situat kaq t ngarkuar, do t investonin edhe kafshatn e gojs drejtprdrejt n veprimtarin patriotike, prej ku kemi prfitimet m t mdha. Pra, isha pr ate, q nse ndrmarrin fushat pr t mbledhur ndihma, ather jo pr t investuar n ekonomi, por n veprimtarin patriotike-revolucionare, e cila garanton fitime t mdha, e cila ngrit vetdijen e mrgimtarve pr t kuptuar se duhet t sakrifikojn, qoft materialisht, qoft edhe me jet. Deri ktu ishte vshtrim nga nj knd. Vshtrimi nga kndi tjetr do t ishte: po q se arrisim t sigurojm "pavarsin" materiale, pa patur nevoj t'i "shtrim" dorn popullit, ather kjo "pavarsi" mund t bhet e rrezikshme - t krijojm shprazti n mes t LRSHJ-s e radhve t mrgimtarve. Mund q ather do ta kemi mundsin t mbyllemi dhe t "qndisim" mendime n letr, duke "bombarduar" popullin pastaj me gjith ato mendime t "qndisura" mir (por t pa shpirt revolucionar, pasi jan "qndisur" duke qen t mbyllur dhe t "pavarur"...). Ne n at rast do bhemi "shpirtmir" ndaj sakrificave materiale t mrgimtarve, t cilave m nuk do t kemi nevoj t'ua "shtrim" dorn dhe t cilt do t'i ruajm nga ky "harxhim", por do t arrim tjetrn, q bashkatdhetart vetm teorikisht t inkuadrohen n luft, me 'rast kan mundsin t fitojn bindjen se nuk qenka e nevojshme t sakrifikojn ata fare, pasi do gj e bjkan t tjert, ata q mbshteten n "forcat e veta". Pastaj, mos vall mendohet q aktivitetet tona revolucionare t'i mvarim nga prfitimet q do t sjellin investimet? Nse po, ather sht e gabueshme dhe aktivitete t tilla do t jen tejet sterile, pasi atyre nuk do t'u vij era djers t popullit, por aftsi prej matrapazve, nse edhe kto do t'i kem (pr ka do t ndalem m posht.). Pos ksaj, sukseset e ktyre aktiviteteve do t jen n relacion t drejt e prfitimet q mund t arrijn investimet e vogla ndaj atyre miliardshe... Pa u zgjatur m, pasi po t isha m i pushueshm do t zgjatesha edhe m shum dhe ndoshta do t isha m i art (tani ka vajtur 3.20 e mngjesit), po shtoj: shprehja "disi reagoi" nuk sht e prshtatshme, pasi mund t'i jipen nnkuptime. Un nuk pata reaguar disi, por pata shpreh mendime t arta, se cilat investime jan n rend (Vrtet 256

investimet e para do t duheshin br m hert pr ta patur n qarkullim Veprn e shokut Adem, dramn e shokut Isuf, prmbledhje punimesh e artikujsh n nj vepr t prbashkt t shokve t vrar e punime t tjera. Kto investime do bindnin bashkatdhetart se LRSHJ-a merret me pun t mdha dhe sht e zoja pr to. Por jo, pos ZK dhe t broshurs s Qubrilloviqit, n manifestime e demonstrata LRSHJ-a nuk ka asnj material serioz pr t nxjerr mbi tavolin dhe pr t'u ofruar bashkatdhetarve...). Dhe pasi t jet investuar ku sht m aktuale, po t bnim edhe punn tjetr prcjellse, q t "shkriheshim" n radht e mrgimtarve pr t'i lexuar s bashku gjith ato materiale, pr t'i analizuar ato dhe pr t nxjerr bashkarisht msimet e nevojshme, do t shihnim si do t shkonte puna. (M falni se shpesh po bie t prsris, por ja q po m duket se nuk jam i art sa duhet dhe nuk po mund t'i them m t prmbledhura mendimet q kisha.) E marrim sikur un t mos kem reaguar kurrsesi dhe tani po i prkushtohem kushteve dhe mnyrs s investimit dhe vshtirsive reale prcjellse. Nga njohurit q kam n fushn e ekonomis politike dhe t tregtis, n botn kapitaliste, ku mbretrojn ligjet e Xhungls (t konkurencs, si quhen ato), kur investon duhet patur parasysh se duhet rrezikuar o pr t fituar o pr t humbur. T gjith q investojn nuk fitojn. Tani pr tani, gjat gjith kohs jam duke u kujdesur (pasi pa dyshim duhet t'i nnshtrohem shumics!). S pari n emr t shokut H. nuk ka mundsi zyrtare q pr nj koh t gjat t investohet n asgj. Ai do ta bj krkesn pr strehim dhe ajo do t zgjat n rastin e tij nja 4-5 muaj (pasi nuk ka edhe aq shum prova, por varet shum nga gjeturia dhe mnyra e t paraqiturit). Edhe kur t aprovohet strehimi i tij, prap nuk ka mundsi t investon n emr t vet; sado q duket liri e liberalizim n shiqim, nuk sht ashtu. Organeve ju intereson ku kush i merr mjetet pr t investuar, pasi dihet pr kriminalitetin n ekonomi. Pos ktyre, fardo q t hapet, duhet patur kualifikim prkats (pr restoran duhet me qen kuzhinier ose kamarier, q ke vrtetim se je marr me kt pun. Pr kt q them tani nuk jam mir i informuar.). Kryesorja e t gjithave sht gjuha e vendit; si mund t organizohet di kur nuk dihet gjuha. Pr ta msuar gjuhn n nivel, me prkushtim serioz, shokut H, do t'i duhen m s paku tri vjet t mira. I prshkrova vshtirsit siprfaqsisht jo pr t br t pamundur fardo investimi, por pse jan n pyetje ndihma q jep populli dhe me to duhet ditur vepruar, pra, duhet ditur se ku po investohen. Un do t thoja se e vetmja mundsi pr t investuar dhe pr t fituar, pasi pr at arsye po investojm, sht q t bashkpunohet me bashkatdhetar q kan eksperienc, dhe q jan besnik dhe t shtjes. Pr shoku H. duhet gjetur mnyrn se si t rregullohen dokumentat, e pastaj, nse vrtet do bhet investim n ekonomi, t gjendet bashkatdhetari me cilin do t bashkpunon, ose si quhet n ekonomi do t koperon. N kt mnyr ka mundsi q t'i mbetet koh pr t'ju prkushtuar puns me t ciln sht ngarkuar, pasi ka pun shum me rndsi, s cils edhe nse gjith kohn ia prkushton prap sht pak. N kt drejtim un do t hulumtoj dhe kam biseduar me bashkatdhetar, njher pr njher pr mnyrat e investimit dhe fitimet q dalin dhe si sht e mundur t bhet. Pastaj, kur t dim konkretisht se sa mjete do t'i investojm dhe kur i kemi n dispozicion, ather mund t'i prkushtohem konkretisht. Prfundimisht, pasi jam ende te kjo tem, do t shtroja pyetjen se a ka mundsi t komprometohemi, pasi nj gj e till vshtir q mund t mbahet fsheht? A mos kundrshtart, po q se i bien n er, do t na sulmojn ja far bjn me ndihma t popullit ata t LRSHJ-s. 257

Sa pr shkrimet, jam i vetdishm se ende nuk mund t shkruaj artikull, i cili nuk ka nevoj t redaktohet. Un do t dshiroja ta kem kt aftsi, por pasi nuk e kam, nuk mendoj se sht keq t shkruaj si di dhe pasi t redaktohet, besoj se do t del dika. Se duhet ln nj pjes e jets n shkrim, un nuk e di si lehet, por nj gj hetoj n disa raste: se i tri djersitem dhe ndiej nxehtsi uditrisht t madhe, t ciln e hetoj n pauza ose kur t kem prfunduar s shkruari. Pra, me t gjitha forcat e mendjes e zemrs mundohem t shkrihem n do punim, q ata t'i bj mundsisht t marrin frym, por u dashka edhe mjeshtria, e cila, shpresoj, me kohn arrihet, pasi nj proverb gjerman thot: "die Ubungen machen Meister" (Ushtrimet mbarojn mjeshtr). Gjat t kthyer prej andej isha n rrethin e Dys. Bisedova me shum nga bashkatdhetart, por n pamundsi q t'i bashkoj s bashku, n mnyr q t kemi mundsi t bisedojm m shtruar dhe t nxjerrim prfundime. Me veti kisha shoku Mu., n mnyr q t jet n korent dhe t dij se si qndron situata. Secili n nj mnyr ose n nj tjetr mundohej t fajsohej, ka sht e vetkuptueshme pr t till q nuk kan kultur t njmendt revolucionare, n mnyr q kur bhen analiza kritike, t fillohet do her prej vetvetes. Pra, si t themi faji edhe ksaj radhe duhej mbetur jetim. Por, un prfitova prshtypjen sikur sht vepruar me qllim t shpartallimi, nga disa aty brenda. Ndrsa disa nga ta mendonin se nga jasht u sht hedh mish dhie. Sipas t shumtve fajin m kryesor e mbante shoku Hys, i cili, prkundr marrveshjeve, shtjen e fotografis e pasksh nxjerr n mas, pra n klub. Prndryshe, vendimet kishin qen q nj diskutim i till t mbahet pr nj koh intern dhe pastaj, pa u pajtuan ata t udhheqsis, ta nxjerrin n diskutim q masa t vendos. Un me at kyvetin tim, i cili shpesh po mbivlersohet (pasi edhe Reshati m shkruante se m dinin pr zot andej n Br.), apelova q ta forconin bashkimin dhe t mos e humbnin mirkuptimin e toruan n asnj situat. M konkretisht, pr t'ia lidhur lmezat mir edhe nuk m'u duk e arsyeshme, pasi do t ishte i pranishm pezmi emocional. Sipas tyre ata i kishin punt mir n klub, ku kishin shtuar diciplinn e vigjilencn dhe sidomos t bindnin se e kan marr me seriozitet punn. Edhe n kt drejtim ankoheshin n Hys. e Bacin, sidomos n Hys., pse i pasksh lshuar aktivitetet paushall dhe ka br ose nuk ka br si ju ka tek, pa u konsultuar as pa mbajtur asnj tubim me kryesin. Un, thn t drejtn u befasova, pasi krejt ashtu se merrja me mend. Me Hys. bisedova n rreth t ngusht fare dhe u pa, e kjo m ka pas rn n sy shum m heret, se vrtet nuk ka dhn kontributin q sht pritur nga ai. Por, njherit trheqa vrejtje se nuk ka vend pr revanshime, edhe t moskuptimeve familjare; kryetari i tanishm sht kusheri i Hys., por disa kan inate tmerrsisht t mdha, me baza nga natyra familjare, t cilat un i njihja qysh para viteve. Prandaj apelova te shoku Qam. (kryetari i ri), q t ket kujdes n at drejtim. Kshtu q, edhe shokut Mu. i tregova se kishim biseduar q ai duhet t angazhohet edhe m shum, bile edhe pr kritikat se prse sht duke ndenjur anash. Pra, ai duhet t takohet me shokun S. q t bisedojn m konkretisht se far duhet t bn n ann e Veriut. Po duhet patur parasysh se nuk ka kuptim q t ngarkohet edhe n Bielefeld, pasi gjendja nuk qndron si duhet. Ndrsa sa pr n Hamb., ai vazhdimisht i ka ndihmuar, edhe pse ndonjher e ka patur vshtir. Qe dy her m shkruan bashkatdhetari Sadik nga Br. Ai ankohet n njfar Ujkanin (un do t'i kopjoj letrat dhe do t'ia drgoj atij). Tani kishte marr letr nga "nj shok tjetr i Redaksis", si m shkruan, "le q gjrat ishin abstrakte por edhe puna jon nnmohej gj q nuk pranohet" (citim i letrs). Un n mnyrn time iu kam prgjegj (prandaj edhe pse kopjimi po kushton shtrenjt, po fotokopjoj edhe prgjegjen, dhe po ia drgoj Redaksis, pasi fjala sht pr te.). Un mendoj se nse pr kt bashkatdhetar 258

nuk kemi ndonj informat konkrete, duhet t afrohet. Sikur t gjendet gjuha e prbashkt, sht nj njeri me prvoj t madhe jetsore, sidomos n fushn e arsimit. Q t ket nj pun, e kam ndrmend t'ia drgoj librin e Obradoviqit "Agrarne reforme i kolonizacije Kosova" q t'i bj nj recension t gjr pr buletin. T shohim, pasi ai thirret se sht historian, ndoshta n kt fush mund t angazhohet. Ai gjithashtu ka shtruar pyetje konkrete: "T lutem a din gj pr Kshillimin q u mbajt dhe pse nuk u ftua shoqria jon apo mos dikush tjetr e ka prfaqsuar?" (citim red.) Un thuaja i ika prgjegjes direkte, pasi disi edhe nga gjith ai rreth t mos jet askush i pranishm, mu duk nj lshim, ose ndoshta nj e met n punn ton. Nga nj gjerman ka nj letr serioze, ku m shkruan gjrsisht se ka ndrmend t shkruan nj libr mbi Kosovn, por jo dika senzacionale. Pra, sipas letrs, ka ndrmend t shkruan nj libr objektiv dhe at n baz t kritereve marksiste. Un jam i mendimit se duhet ta ndihmojm pasi di se sht rast shum serioz. Por n letr krkohet ndihm nga ana jon, sidomos n udhzime dhe sigurim t materialit, bile sht i mendimit q librin ta shkruajm bashkarisht. Un pasi e njoh mir, ju kam prgjegjur se ne jemi t gatshm pr t ndihmuar dhe bashkpunuar, kshtuq edhe n kt drejtim na duhet t prqndrohemi. Nga shoku S. do ta krkoja kopjen e librit "Historia e zhvillimit industrial t Kosovs" (disi titull t ngjashm, nga Dr. Tahir Abdyli, nse nuk gabohem), q ta pata dhn. Do ta kthej prap, por tash pr tash nuk po e gjej kopjen q kisha. Ajo kopje do t na duhet pr librin n fjal, q do ta shkruajm me shokun gjerman, ose m konkretisht, q kemi ndrmend t fillojm s shkruari. Sa pr buletinin "Kosova", do t duhej t prqendrohemi pr t shkruar. Un po shpresoj se do marr kontakt me ndonj shok n Kosov, q t na vie ndonj punim prej andej. Pr prkthim n gjuh franceze ende nuk kam ndonj prgjegje, se a sht gjetur mundsia pr prkthime. Kishte me qen mir q tani, kur shum bashkatdhetar kthehen prej pushimeve, t sigurohet ndonj informat nga ta, sidomos sa i prket "lvizjeve" t Ushtris Jugosllave. Tani ajo ka ndrmend t bj manovra n Rreth t Shkupit. Kurse gjendja me Bullgarin sht ashprsuar shum, sidomos n fushn e propagands. Bullgaria festn e Ilindenit, m duket 80 Vjetorin, e ka shpallur fest kombtare n Bullgari, duke mohuar ekzistimin e kombit maqedon. Kjo gj ka goditur sidomos klikn serbomadhe, e cila sipas interesave, "shpik" kombe si t ishin kpurdha... N kt drejtim nj koment shum i ngarkuar ka qen n Radio Beograd (m 11 gusht, n orn 22.00). Pra, pa prtes, t vizitohen bashkatdhetart q jan kthyer nga pushimi dhe t pyeten. Ndonjri duhet t mos e heton interesimin ton, por informimi t sigurohet nga biseda e "lir". Prfundimisht, m duket se sht koha kur t punohet n hartimin e Programit dhe Statutit t LRSHJ-s, pr t'u lshuar n diskutim pr aprovim. Tani duhet t shfrytzohet rasti i ardhjes s ati shokut nga T. (Sabri Novosells nga Turqia-shn i Xh D) dhe kshtu, n nj kolektiv t prmbledhur, t hartohet. Besoj se ua kam hequr merakun me t shkruar dhe t till letr jo nj n jav, por as nj n muaj nuk keni pr ta dshiruar, pasi duhet koh pr ta lexuar. Por t mos ndodh q t mos e lexoni. M falni, nuk pata koh ta shkruaj m t shkurt, si e thot nj dijetar. Dshiroj q t hakmerreni, duke shkruar edhe m gjat secili nga ju. Pr nj Republik Shqiptare n Jugosllavi! Rroft LRSHJ-a! Prshndetje revolucionare Ilazi 259

PS. Mundsisht fotokopjet t firmosen origjinal dhe jo firmosja t kopjohet nga origjinale. Pra, pasi t fotokopjohen t firmoset edhe origjinali edhe kopjet pr secilin. T veanta: Shoku F. (Faridin Tafallari-shn i Xh D), materialet q m'i drgove i mora. Pr lenta, momentalisht nuk i kam, pasi jan drguar diku tjetr. Por, trego cilat t duhet, q t'i drgojm vetm ato. Tani s fundi ka mbrri edhe kaseta e vizits s shokut R. Alia n qytetet e Veriut. Besoj se e di edhe ti se 'detyr t vshtir ke q t'u kundrvihesh atyre plehrave andej. Por mos u dorzo. Do t dshiroja far qndrimi po mbajn shokt tjer, sidomos ata t "mercedesit" dhe ata npr ato fshatra prreth. E prshndet shoqen, vllaun, kojshin dhe sidomos fmijt! Mirupafshim.

28. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Qendrn Ekzekutive (QE), 25 gusht 1983 PR NJ REPUBLIK SHQIPTARE N JUGOSLLAVI! Suedi, m 25 gusht 1983 T dashur shok t QE, vetm nga shoku Xhem mora prgjegje, ose m mir t them mora letr prafrsisht n intervalin kohor q propozoi ai n lidhje me komunikimin e rregullt mes nesh. Mir do t ishte t shkruajn q t gjith, sadopak. Sa i prket mbshtetjes n forcat, do gj e qart. Un jam duke br hulumtime. Pr ndonj t dhn konkrete nuk po ju shkruaj, se si ka mundsi t bhen investime, pasi edhe nuk jan t nevojshme. Kur t di di konkrete, pr akcion, ather ju shkruaj q t miratoni. Ktu nuk i kam prgjegjet q ia kam kthyer ST, por sa t'i siguroj, do t'i drgoj kopjet. Mendoj se ju kam prgjegjur si do lypsej. Ndrsa s fundi i kam shkruar edhe Kryesis s Bashksis s Prindrve Shqiptar nga Kosova "Idriz Seferi". Edhe at kopje do ta siguroj pr arhiv. Nga vizita "prtej gardhit" jan kthyer disa. Dua t them se m ka rn t dgjoj shum gjra t mira dhe t kqia. Por, tani po shkruaj pr disa gjra, pa qen i sigurt n vrtetsin e tyre. Prndryshe, lirisht mund t them se disa gjra kan turpruar emigracionin puntor, i cili n opinionin e atjeshm gzon respekt t lart, sidomos rasti i turneut t Ansamblit... dhe pritja kan br t veten. Kjo ka rndsi t madhe. Gjat gjith kohs me vizituesit ku ka qen edhe familja e shokut Drini, bashkatdhetart jan knaqur q kan patur ata n mesin e tyre. Por, sipas t gjitha gjasave, shoqja e shokut Drini, duhet t'u ket folur disave se Ilazi sht Davidi n radht e LRSHJ-s, pra Iljazi i bnka t gjitha t kqijat... Pastaj, Salihu na qenka lufttari m besnik, por Ilazi ia saboton punn..., kshtu ngjashm. Nuk kan munguar edhe "argumentet". Ndr "argumetet" m t freskta ka qen edhe mosvajtja e bashkatdhetarve t Shtutg. n vizit, t cilt i kam penguar un t mos shkojn. Pa e zgjatur, por t jemi n korent se kan ndodhur gjra shum t kqija, pr t cilat m gjersisht doemos m duhet t shkruaj hern tjetr, mendoj se shokt Salih e Fahri duhet t'i shkruajn shoqes pr unitetin ton (nse mendojm se e kemi, un mendoj se e kemi siguruar maksimumin e unitetit t mundshm, i cili do t rritet gjat pune e lufte t prbashkt!) dhe ta sqarojm m mir, pasi disa gjra, q un mendoj se i kemi kaprcyer, nuk do t duhej t prsriten. Ato do na dmtojn shum, pasi n vizit n t ardhmen do t shkojn vazhdimisht bashkatdhetar nga kndej dhe un s'do t 260

dshiroja, pr kt lypset edhe mendimi juaj, t dgjoj srish gjra si ksaj radhe. Edhe njher, bj propozim q shokt Salih e Fahri t'i shkruajn shoqes s shokut Drini dhe ta sqarojn, ose t krkojn nga ajo q pr nj koh t mos bisedoj me vizituesit gjra t ngjashme, prderisa t mos kemi siguruar prova, m prkatsisht, prderisa t mos ket prova se Iljazi ka br gjra t kqija... Po kshtu, propozoj q shoku Salih t'i shkruan edhe pr grupin rreth gazets "Puntort", sidomos pr kretenin Nuhi, q shoqja t jet n korent. Atje nga disa vizitues t Mynihut jan futur disa "Puntort" dhe u jan shprndar kosovarve, t cilat u jan mbledhur pastaj... T gjitha kto jan me rndsi t madhe, pasi gjra t tilla mund t keqprdoren shum, andej pr "vizit" do t drgohen edhe vegla nga kndej, t cilve t tilla fjal u duhen pr t mbjell prarje. Nuk kishte me qen e teprt, q nj letr e till, po u vendos t drgohet, ta kishim kopje. E thash, mbi kto q shkrova, ksaj radhe po shkruaj fare shkurtimisht. Por hern tjetr do t shkruaj m gjersisht, pasi t'i kem siguruar t gjitha verzionet e atyre q kan ndodhur atje, pr t nxjerr nj mendim se si vrtet ka mundur t ndodh dhe kush nga kndej sht shkuar pr t "nxitur" gjra t tilla. Pr veglat teknike do t interesohem. Por, e keqja sht se aparatet fotokopjuese pr letr normale, formati A3, jan t mdhenj dhe pos ksaj, jan t ndrlikueshm teknikisht, kshtu q leht prishet e fare vshtir ndreqet. Sa pr veglat q ishin cekur, do t bj edhe un di n at drejtim. Do t kemi mundsi t zbulojm se ku gjendet edhe ai far Ibrahim Elezaj. Pr akcionet..., shkruar n fillim t letrs, le t mbetet shtje e tyre. Nga kndej do kshill nuk mund t dekonspirohet, si mund t ndodh edhe nga korrespondenca. Nuk po zgjatem m ksaj radhe. Sa pr shprngulje dhe kolonizim nga trojet shqiptare nn tuteln e Maqedonis, sht duke shkruar nj shok i atyre anve. Ndoshta do t shkruan edhe ndonj gj tjetr. Po prfitoj rastin t shkruaj edhe pr disa gjra, sidomos mobiljet e familjes s Drinit. Shoku Fahri dhe Salih do t duhej t interesohen se ku gjenden. Pastaj t marrin kontakt se kur kan nj kamion t that n dispozicion q ato t gjitha t'ia drgojm shoqes brenda, pasi atje mobiljet jan shum shtrenjt dhe nuk duhet ln ato t shkojn posht kur jan. Parolln q prdora n fillim, t ciln e kam prdorur edhe n letra t tjera, a sht e drejt? Mos kishte me qen edhe m e drejt PER REPUBLIKN SHQIPTARE N JUGOSLLAVI! Ose, q t dya nuk duhet t praktikohen fare dhe prse. Prshndetje revolucionare, Iljazi PS. Shoku Naim ka marr sot zyrtarisht strehimin dhe sht i lir t lviz. Me te do t duhej biseduar, pasi kam prshtypjen se pr disa gjra nuk sht gjithaq i qart. Sidomos kjo rezultoi nga bisedat q pata dje me te dhe me Ismajlin (i cili, duket se sht tradhtuar nga nervat, n mos tjetr gj (ai, ka mundsi, ka przier mbar e mbrapsht kur ishte n vizit "prtej gardhit"...) Sidomos kur jan n pyetje investimet, pasi Naimi muar strehimin, nse do t bhet ca m serioz e puntor, mund t bhet dika edhe prmes ti. Ati i kan ardh prap pes numra t "Puntort", por nuk i ka shprndar fare. Mirupafshim. (Ibrahim Kelmendi)

261

29. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Qendrn Ekzekutive (QE), 15 shtator 1983 PR NJ REPUBLIK SHQIPTARE N JUGOSLLAVI! Suedi, m 15 shtator 1983 T dashur shok t QE, E pata shkruar nj letr q me 10 t ktij muaji, por nuk e drgova. Arsyen po ua tregoj tani: po m duket se kulturn revolucionare e shoqrore nuk e kemi n nivel q kritika t kuptohet si lypset dhe ta arrin efektin e vet, kshtu q shpesh po ndodh e kundrta po hidhrohemi e inatosemi n njri-tjetrin edhe m shum, pra, kritika po e arrin efektin e kundrt. Mu pr kt arsye, po m duket m e arsyeshme q tani pr tani gjer sa t msohemi ta kuptojm kritik objektive t njri-tjetrit t shkruaj me ton m t but. Por, edhe kshtu, jo pa t drejt, friksohem se jam m i ashpr se sa do t lypsej n kt situat e kto rrethana, por q t heshti, nuk heshti dot. Ndrsa, pse nuk marr prgjegje, edhe ajo sht nj lloj prgjegjsie pr ata q nuk prgjegjen. N ndrkoh mora letr nga shoku Xhem, t ciln e ka postuar m 31 gusht (e q mua m erdhi me vones, duke u dashur t vij postim pas postimi...). Por, m par dua t ndalem ke ca faqje t kohve t fundit, sidomos pas kthimit t Milaimit (t Parisit) dhe t tjerve nga vizita e pushimi... Ato q ndodhn kohve t fundit, e kam fjaln t fushata e Milaimit dhe Xhavitit, jan faqje, t cilave duhet t'u prkushtohemi doemos. Por kjo do t bhej m mir sikur shokt t na tregonin far din pr at fushat, vemas shokt Fahri e Salih, q kan qen t pranishm me nj rast. Un ksaj radhe po bazohem n ato q m'i tha shoku Meti prmes telefoni (me 'rast, pr shkak t shpenzimeve, nuk kemi mundur t bisedojm gjersisht.). N seminar disa gjra qen sqaruar, edhe pse, pr mendimin tim, nuk ka qen tubim i ati niveli, q t merret me t tilla bisedime dhe marrje vendimesh (si ai se cili qndrim duhet marr ndaj AP dhe shokve t tij dhe si duhet luftuar e demaskuar ata, e t tjera bisedime), pasi aty ka patur edhe nga ata q nuk militojn n radht e LRSHJ-s dhe si t till q jan, nuk meritojn. Sidoqoft disa gjra qen diskutuar. Kurse n tubimin ton t pastajm, u sqaruam edhe m mir, duke marr vendime prkatse. Ndr to ishte edhe fotografia e satrapit. Prkundra t gjithave, po prsriten disa dukuri q duhet tejkaluara, ose q duhet shtruar ku sht vendi q t diskutohen rishtas e t merren vendime prkatse, po q nevoja, dhe jo t prsritet e njjta, q n masa heterogjene t ndodhin ato q patn ndodhur dhe q ndodhn. Ksaj radhe edhe m konkrete sht "misioni" i Milaimit, i cili, po sa u kthye nga vizita..., filloi nga sulmet LRSHJ-s, por tani m si sigurt, pasi derdelisej "n emr t PPSH-s". Kt gj m mir se askush dhe m e mirseardhur se pr do kend, diti ta shfrytzon dhe e priti Xhaviti, pr t cilin m nuk do t flas, pasi fjalt po i merr era, kurse shoku Salih edhe m tutje ka bindjen se sht shok i mir (Nse nuk e mendon bukurin, ather nuk ka pse t mos ndryshon edhe ather kur shfaqjet e dnueshme i prsrit, edhe pse n seminar na u desh t'ju ruhemi... dhe t'i prkushtohemi pajtimeve, q, sipas t gjitha gjasave, jan shkelur...). Sa kan t drejt shqiptart e Kosovs, t strehuar n atdhe, ashtu si ju desh shokve t strehohen n Perndim, t faqin kritika e mendime pr LRSHJ-n, as q mund t vhet n dyshim. Por, nse ato ndodhin, ather nuk ka nevoj askush t drdlis rrugve t bots. Kritikat e mendimet pr LRSHJ-n, pr vijn e prgjithshme politike, nuk duhet nxjerrur rrugve, pr interesa t ngushta egoiste. T gjitha kritikat, propozimet e mendimet, duhet t drgohen pr analizim, ku duhet, pr t marr qndrim ndaj tyre. Pastaj duhet t njoftohen ata q kan kritikuar dhe kan dhn propozime e 262

mendime. Nse nuk knaqen me prgjegje, duhet edhe njher t ankohet se prse nuk sht i knaqur. Dhe nse srish nuk do t jet i knaqur, ai q sht antar, duhet ta bj shtje n celuln q militon. Asesi nuk duhet t dal kok n vete pr t drdlisur rrugve. Pse dalja e till, para se t merren vendime dhe pastaj, sht e dnueshme sht pun grupazhi e frakcionizmi. Edhe Milaimi, nse ka dgjuar ndonj kritik, kshill a propozim, sht dashur t'i njoftojn shokt q jan n nivel t prgjegjsis (t cilt ai i ka njohur, pasi ata dhe jo Xhaviti, e patn nxjerr n ball t demonstratave dhe patn garantuar, nse mund t shprehem kshtu) dhe jo t dekonspirohet para Xhaviti, i cili mezi ka pritur dhe, mendoj, e ka nxitur q s bashku t marrin fushat "demaskimi" e sulmi. Kan qen m se t sigurt, sidomos Xhaviti, se rast m t volitshm nuk mund t presin, duke menduar se pasi Milaimi sht kthyer nga vizita..., do gj q flet do ta flet pse sht "kshilluar"..., e lere m se ai vet nuk sht kursyer t derdelis "n emr t Partis...". Sa jan t vetdishm q t dy se far do t thot q rrugve t derdelissh "n emr t Partis...", me siguri jan. Prandaj, pr mendimin tim, ashtu kan dashur, t them tani pr tani, pse ashtu ua ka lypsur egoizmi i tyre i ult e naiv (duke menduar se nuk kan vendin e "merituar" n Lvizje, dhe kt, pr arsye se i pengojn persona t caktuar...). Si po shihet, n pyetje sht komprometimi i Partis..., nuk ka diskutim. Tjetr sht ajo se prse. Bile q t bn di till, askush nuk mundet m mir se Milaimi, lulet e t cilit (nse nuk gabohem) ju dhan shokut Enver n Tribun t 1-Majit dhe foli edhe n Televizion Shqiptar (ato q keni dgjuar). Prandaj m duket serioze. Mu pr kt arsye, propozoj q t analizohet e gjith puna dhe sjelljet e Milaimit, duke marr prfundimisht qndrim prkats, pasi disa t meta jan par tek ai edhe m par. Nuk kam nga t'i ik edhe propozimit tjetr, q nn llup t merret Xhaviti, me t mirat e t kqiat, duke i peshuar dhe duke dal t art se far qndrimi duhet t merret pr ta. Por, si edhe pritet, duhet secili nga ne, pr t dyt, t'i thot ato q din. Pr qndrimin e shokve Fehmi e Salih, kur ishin n Dyseldorf, gjithashtu duhet t bhet vlersimi prkats, por pasi t na informojn vet se ka sht biseduar dhe far qndrimi kan mbajtur, njherit t japin mendimin se a kan qen t domosdoshme t tilla bisedime t atij niveli. Shtoj, pr gjendjen e krijuar n Dyseldorf doemos duhet analiz dhe prfundimisht duhet t prgjegj dikush. Kshtu s paku mendoj un. Nuk e fsheh paknaqsin se kemi patur nj rreth e nj atmosfer, q ka qen pr shembull, prandaj ato q m ka rn t'i dgjoj, fatkeqsisht duhet t na prekun t gjithve. E them hapur, se edhe armiqt m t mdhenj, q nga formimi i atij klubi, do her e kan humbur betejn me turp...! Shoku Salih, pa t drejt m ngarkoi m prgjegjsi pse nuk ishte angazhuar shoku Meti. Tani q ai po provon t angazhohet, nuk e dij cilin qndrim sht duke mbajtur shoku Salih; n vend q t bisedojn s bashku se far duhet t bj n disa rrethe shoku Meti, ai prap provon ta siguron at se Xhaviti sht n rregull edhe ather kur hedh t gjitha plehrat e bots n LRSHJ-n dhe Meti e mbron (ndoshta jam i dezinformuar, e nse po, ather duhet t jap llogari Meti.). Shoku Salih do t duhej t thot se prse vepron kshtu. Mos sht n pyetje mosbesimi ndaj Metit (nse po, duhet t thot), prndryshe pos kontributit t vlershm, nuk e ka fare cilsin t pshtjell e t bj gabime aq t hatashme, sa t disave q vet ua kemi dhn shansat... * * *

T dashur shok, pasi letr mora vetm nga shoku Xhem, po konkretizohem pr t'ju prgjegjur. Por, njher duhet t prek disa lshime t shokut Xhem, si, "nuk po u prmbahemi 263

vendimeve tona pr letrkmbim" dhe shkruarjen n detale t disa gjrave, q nuk jan t domosdoshme, pasi edhe letrkmbimin nuk e kemi t sigurt besoj se adresat na jan dekonspiru dhe djajt edhe kndej ecin me fener, kshtu q shumka mund t dekonspirohet. Pra, ose un nuk po kuptoj se si merret ndonj vendim, ose nuk sht marr vendim i prer pr letrkmbim. Sidoqoft, edhe un jam i mendimit se letrkmbimi duhet t jet n nivel, ashtu si duhet t ipet prgjigje e merituar pr do pyetje dhe propozimet q bhen, duhet shprehur mendimin konkret ndaj tyre, n mnyr q t shkohet prpara. N disa propozime ende nuk kam marr prgjegje nga t gjith, e kjo pritje e panevojshme, n kt situat, sht pr do kritik. Sikur t dinim s paku arsyen... N letrn e 31 gushtit shoku Xhem ka br propozime, sidomos sa i prket shtjes organizative. Un mendoj se pr gjendjen kaotike t pranishme n kurbet, askush nuk mban prgjegjsi para nesh. Ama, prfundimisht pr disa gjra duhet patur teori dhe ajo sht m kryesorja, prfundimisht LRSHJ-a duhet t del me Program e Statut. Un pata menduar, kur u botuan n ZK konturat e Programit Politik t LRSHJs, se ishte formulim q duhej t shrbente pr diskutimet n radht e LRSHJ-s, nga t cilat duhet t dali prfundimisht Programi e Statuti i LRSHJ-s. Pr mungesn e Programit e Statutit, mendoj, askush nuk e mban prgjegjsin para t gjith antarve t Komitetit Qendror (t Prkohshm - pasi deri sa t jepen mundsit q t bhen zgjedhje t rregullta demokratike, ashtu duhet t quhet, apo ndoshta nuk po kam t drejt n kt mendim). Sigurisht q n munges t Programit dhe Statutit sht vshtir t funkcionon organizimi, ashtu si mund t bhen lshime t tjera, sidomos sa i prket vijs politike (asaj q sht shtruar n Komunikatn, t lshuar me rastin e bashkimit, pr t cilin Bashkim, prap KQ duhet t mendon, sidomos sa u prket shokve t PKMLSHJ.). Se ka shum gjra t pasqaruara, tregon edhe letra q mora nga KHP (Komiteti "Hasan Prishtina" n Turqi - shn i Xh D). Ata QE e quajn KE (Qendrn Ekzekutive e quajn Kshill Ekzekutiv - shn i Xh. D.), kurse mua m quajn sekretar t Sekretariatit pr shtje t jashtme. Duhet prfundimisht t prputhen emrtime t tilla dhe t mos ngatrrohemi me tituj (sado q m duket formale, ka rndsi q t prputhen emrtimet). T kthehem konkretisht te propozimet e shokut Xhem. Shoku Xhem shkruan se "duhet formuar qelulat tona kudo". Me kt pajtohemi t gjith dhe sht, thuaja, e vetkuptueshme, por si. Kjo sht pyetje q duhet t shtrojm pr t'ju prgjegjur. shtja organizative ju besu shokut Salih, me bindje se sht i prgatitur pr t'i dalur zot ktij misioni, ose, se shpejt do t aftsohet gjat puns. Se si qndron gjendja dhe far rezultati ka arritur, din ai m s miri. Por n shiqim t prcipt, nuk duket se qndrojm mir sa i prket organizimit, nga i cili varen t gjitha sukseset tjera, si t prgatitjes s kuadrove, po kshtu propaganda, grumbullimi i mjeteve financiare dhe ndihmave si dhe shprndarja e tyre, sigurimi i informatave nga atdheu, etj., etj. Ndonj punim pr shtje organizative, se si duhet t organizohet dhe si do t duket fillimi i aktiviteteve t organizuara t antarit rishtas t antarsuar n radht e LRSHJ-s, nuk na ka rn n dor pr analizim dhe q t shprehim mendimet tona. As nga shokt tjer dika e ksaj natyre, qoft edhe nga shokt brenda, nuk sht vuar n qarkullim. Si do bindemi t gjith, n kt fush kryesore qndrojm mbrapa dhe sht shprazti e madhe sa i prket teoris organizative. Kurse sa pr sektort tjer, gjendja nuk qndron hiq m mir, me prjashtim, ndoshta, t propagands - t daljes s ZK, i cili i ka t metat e veta (un kam ndrmend posa t m dal koh, t'i shpreh disa mendime, se n cilin nivel qndron ZK dhe ka duhet br q t dal edhe m i mir. Kurse sa i prket puns sime, mos vet. Hi mir. M shum se kudo, mungon eksperienca prkatse. Besa 264

nuk sht n natyr t shqiptarit t jet diplomat n "nivel", pasi t jesh diplomat n "nivel" sot, n kt situat, do t thot t jesh mjeshtr i finesave edhe dredharake e mashtruese, kurse n natyrn shqiptare sht sinqeriteti dhe parimet. Pastaj, si shum po pengon mosnjohja e gjuhve t huaja (gjuha gjermane nuk mjafton, do t duhej t zotrohej edhe serbishtja, sidomos anglishtja e frengjishtja.). Por, sikur t ia arrim t nxjerrim Buletin n nivel, do t kemi m leht q shtjen shqiptare n Jugosllavi si dhe Lvizjen t'i bjm t njohura n bot. Pastaj shoku Xhem shkruan: "sht e domosdoshme q t formohen komitetet e vendit, apo (...) prgjegjsit e caktuar pr nj regjio..." Si edhe n rastin e par, sa u prket qelulave, sht po e njjta prapambetje. Ndonj propozim q bhet, nuk shtrohet si t jet e mundur t realizohet, por m shum pasurojn arsenalin e propozimeve, q prfundimisht, shumica, edhe ngelin propozime. Bile, mund t na ndodh pr t njjtn dukuri t bhen disa her propozime t ndryshme, duke harruar se mos ndoshta n nj letr dikur sht br nj propozim po pr at shtje dhe po nga i njjti shok. Kjo vrteton edhe spontanitetin e stihin n pun e mendime, q n rastin ton po kushtzohen nga mungesa e Programit e Statutit, n suaza t t cilit do t ndaleshim t mendojm dhe t shtrojm teori komplete q i duhet nj organizate si pretendon t jet LRSHJ-a. Kurse sa pr punim q e paskemi, ndonj tjetr pos DETYRA T NGUTSHME, i cili, si i till, edhe nuk ndihmon shum. Me rastin e antarsimit t antarit t rij, duhet t dihet fare mir t'i thuhet se cila diciplin, cilat aktivitete, far sakrificash e presin. Pastaj, celula duhet t furnizohet, vazhdimisht me materiale analizuese e detyra, q t jet e freskt dhe trheqse, nse mund t shprehem kshtu, jeta organizative. Jo, jo, mbeten t analizohen thash-e-themet, duke trhequr me pavetdije secilin n t njejtin batak, dhe kshtu, u vije radha demoralizimit, dshprimit dhe prarjeve. Prandaj si e si, pr rrethanat n kurbet, duke patur parasysh nivelin e bashkatdhetarve, do t ishin m praktike Komitetet e rretheve (prej 3 antarve), q do kordinonin aktivitetet dhe organizimin n rreth. Them Komitetet, pr arsye se kshtu si jan, vshtir se nj militant do t jet hallk funksionuese n nivelin q krkohet. E po t krkohet vetm nj, ather me andje po iket q t zgjedhet puntor "i thjesht" (si prdoret gjer n banalitet kjo shprehje pasi e kundrta e t thjeshtve, e prbr, e komplikuar... nuk ekziston pasi edhe nuk jan t thjesht n kuptimin e fjals...). M shum po preferohet i dituri (q na mungojn, pos nse mashtrohen n etiketime q disa i bjn vetes...), llafazan (nga kta ka sa t duash...), aventuristat revolucionar, t cilt me kalim t kohs po dalin gjiz... Kurse sikur t vendosnim pr Komitet, ather do zgjedheshin tre puntor, bn edhe t prgatitur teorikisht, ama besnik, t sinqert, t sakrificave dhe t fjals, si i ka kalitur jeta e vshtir. Me kalim t kohs, shum shpejt, duke u ndihmuar reciprokisht, do bhen Leva q i duhen Lvizjes. Shoku Xhem prmend rrethanat e volitshme jasht atdheut, ku nuk po vika UDB-ja pr ta zn dern. Kjo sht m se e vrtet, por i vrtet sht edhe fakti se bashkatdhetart UDB-ja po i pret q n kufij dhe kan qindra kilometra q udhtojn duke qen nn prcjellje t rrept t policis... Prandaj thuaja po mjafton nj informues n nj rreth t gjer, i cili ka patur mundsin njqind her t infiltrohet, ndoshta jo drejt e n radh t organizuara t Lvizjes (pasi nuk jan), por n radh t bashkatdhetarve, t cilt, n shiqim t par, ln t kuptojn sikur jan t organizuar, pasi shum nga ato pun bjn haptas (Bile edhe idhtar e klubeve me fotografi t satrapit e me konzullatat jugosllave, hi nuk ngurojn q koh pas kohe n klube t hedhin tema pr "diskutim", q do duheshin t diskutohen n mnyr interne vetm n celula, t organizuara mir...). Prandaj do t'i thoja shokut Xhem: le t ruhet nga 265

infektimi me liberalizm t vendit, me at liberalizm q me t drejt jemi kritikuar, se ishim infektuar m par. Pr mendimin tim, sa i prket punve organizative dhe vet organizimit, jasht do t duhej ilegalitet m i thell se edhe brenda, pasi atje shkrihet njeriu n popull, kurse ktu nuk t prcjellin vetm t UDB-s, por edhe t policive e agjensive t vendit dhe t tjera. Sa u prket AP, Nuhiut dhe shokve rreth tyre, sa nuk po m plqen t dgjoj gjra t tilla. Sikur na i kan ngrn kokrrat, si shprehet populli. Un do propozoja q prfundimisht t merret qndrim i art nga baza e gjer te KQ dhe jo t'i ngjas lojs. N seminar q biseduar shum, nuk e di far pasoj. Ndoshta vetm se jan informuar dhe masin pulsin ton... Prfundimisht, duhet t din se kan pun me patriot revolucionar, t vendosur e serioz, dhe do shihni se a do guzojn t bjn lojra t tilla. Dhe jo vetm pr seminar, por edhe n takimin e QE, sikur u sqaruam prandaj far nevoje kan manovrimet, nse guzoj t'i quaj ashtu. Nse punt kan shkuar n rregull, ather kuptohet fare se puna e tyre sht tradhti. Nse sht tradhti, si duket, pse t mos demaskohen si t till, por t lejojm q t na e han shkopin nga dora! sht koha q t'i prkushtohemi Buletinit KOSOVA. Duhet shum shpejt t sigurohen punimet. Kurse, prap vshtirsia sht, se konturat e Programit politik, t botuara n ZK, nuk mund t trajtohen Program Politik, prderisa prfundimisht nuk jan program (me kt rast edhe n artikullin e ZK, numrit t fundit, sht shkruar sikur ato kontura kan qen Program i LRSHJ-s.). Un vet nuk jam n gjendje, s pari t shkruaj n nivel q krkohet, pastaj t shkruaj aq shum. Por q t organizoj prkthimin, jam duke u prpjekur. Po kshtu, edhe pr botim duhet t mendojm. Ka ardhur koha, q prfundimisht, t kemi shtypshkronj ton, sado t vogl, pasi shpenzimet do t jen shum m t vogla se sa rjepjet q na bjn shtypshkronjat e huaja, t cilat edhe nuk i ke n dispozicion kur t duash dhe n raste t shpejta. Besoj se shkrova mjaft, nse jo edhe tepr (e halli q shok Fahri e Bacalok punojn pun.). Prshndetje revolucionare PS. Po ua drgoj Komunikatn, t lshuar n gjuh angleze dhe t drguar ku kemi patur adresa. Fjala sht pr Komunikat lidhur me manovrat ushtarake, "Jedinstvo-83'. Besoj se nuk do kundrshtoni e kritikoni pr prmbajtje, por nuk ka patur koh pr konsultim e aprovim. Mirupafshim! (Ibrahim Kelmendi) 30. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Qendrn Ekzekutive (QE), 10 tetor 1983 PR NJ REPUBLIK T SHQIPTARVE N JUGOSLLAVI! T dashur shok t QE RFGJ., m 10 tetor 1983 mora t shkruaj pa pritur prgjigjet, q edhe mund t'i keni nisur. Por, sikur kam prshtypjen se ju shkruaj tepr dhe po tregohem mosprfills ndaj dshirs suaj q t shkruaj m prmbledhur; faji sht se nuk po dij dhe jo pse nuk po du. Mora letr nga shoku Xhem, nga shoku Salih ka koh q nuk kam marr, nuk dij pse nuk po shkruan. Sa i prket prshtypjes s shokut Xh., se "vuaj nga shtro e mos mbulo", mund t ka di t vrtet, bile edhe m duhet t pranoj, ama nuk besoj se sht rrjedhim i ndonj vuajtje q nuk i bije n fije, sa rrjedhim i faktit se sht duke na munguar kultura 266

revolucionare pr kritik dhe autokritik t nivelit.... E shoh t arsyeshme, n kt gjendje, t mos nxjerri syt syt duke dashur t'i qesi vetullat! Edhe ju duhet t bindeni se i ruhemi njri-tjetrit, se mos nuk kuptohet kritika dhe vrejtjet drejt dhe po hidhrohet... N kt drejtim po kontribuon edhe njfar mosprfillje pr t'u prgjegjur n letra, veanrisht nga shoku Salih, prandaj do t ishte mir t na shkruan pse vepron kshtu. M duket me rndsi t ndalem edhe te nj dukuri q m ka rn n sy, sidomos te un q po shkruaj ca m shum. Pr t tilla letra do t duhej m shum koh, se koha q po u prkushtojm n kto rrethana, kuptohet, n munges t kohs dhe si rrjedhim i preokupimeve t shumta. Prandaj, mund q do t lshohet ndonj gabim. Ndonjher kur m del koh t lexoj ndonj nga letrat q ua drgoj, shumka do riformuloja dhe do shtroja m ndryshe sikur t kisha koh. Mu pr kt arsye, do m dukej e vetkuptueshme t kemi dhe kt dukuri parasysh, q t mos lind ndonj keqkuptim. Shoku Xh. me t drejt e mundon fakti se bhet ndonj vrejtje, n hava, si do thoshte populli, pr prmbajtjen e ZK, prderisa nuk konkretizohet dhe nuk bhen propozime konkrete se far duhet prmirsuar. Bile, shum m mir do t ishte sikur t shkruheshin artikuj, n vend t propozimeve se si duhet t ishin ata q do shkruan tjetri. Me gjas, sht nj faz kur disa krijues jan n formim e sipr, din m shum t kritikojn se sa t krijojn. Por ka edhe kritik, si ndodh n letrsi, q din vetm t kritikojn e vlersojn, por jo q t krijojn vet. Un pr veten time pr prmbajtjen nuk kam br vrejtje sa pr stilin, q m sht dukur i lart, fare letrar. Me kt nnkuptoj se n shum artikuj, sidomos kryeartikuj, stili sht i nivelit t ndonj reviste letrare dhe jo i Organit t organizats s masave, Lvizjes, Pararojs. Nse sht e vrtet kjo, kuptohet se prmbajtja do kuptohet vetm nga rreth i caktuar i lexuesve, q kan kultur pr t lexuar e kuptuar secilin stil. N kt prfundim kam ardhur edhe nga prgjimet n teren, si praktikohet t thuhet, me 'rast m ka rn n sy n prmasa serioze se bashkatdhetart ose nuk i lexojn artikujt kryesor, ose i lexojn vetm nj her me mundim t madh, por fare pak u jet nga ai lexim. S'ka dyshim se edhe sikur t shkruhet n stil popullor, n prmasa t mdha bashkatdhetarve u mungon fare shprehja pr t lexuar e kuptuar, por ama nj shtres q tani nuk sht n gjendje t'i lexon e kupton artikujt kryesor, do t ishte n gjendje ather dhe kshtu, do ndihmonte shtresat tjera, masat m t gjera, duke aplikuar leximin dhe diskutimet n grupe. Ktu luan rolin e vet, shum, shtja organizative, q militantt n rrethe ta praktikojn kt form t puns, q sht m praktikja pr t ndihmuar masat n ngritje t vetdijes kombtare e revolucionare. Pa patur mundsi t ndalem m gjat, sa i prket stilit, do t shkruaja at q shum her e kemi thn edhe gojarisht, se mnyra e t shkruarit t Leninit e Enverit, veanrisht artikujt e shkruar gjat revolucionit dhe Lufts Nacionallirimtare n organet e kohs, pr rastin ton, do t duheshin t ishin busull se si do t duhej shkruar pr masat, pa vuajtur nga pseudofilozofimet se teoria filozofike e revolucionit nuk mund t shtrohet n gjuhn e thjesht dhe nuk sht teori q kuptohet nga njerzit e thjesht. N letrn e parafundit duhet ta kem shkruar se me nj rast t veant kam ndrmend t ndalem mbi nj analiz m konkrete mbi propagandn ton n prgjithsi, duke filluar nga organet e mparme, deri n ditt tona. N at analiz kisha iden t bj vshtrim kritik, kuptohet n hallin tim, dhe mbi kontinuitetin e "kthimet" e mdha; para shprthimit t demonstratave, pas shprthimit dhe pas bashkimit. Mendoja se ndonj ide q mund t m lindte, sidomos mendimet n form t citateve t klasikve t marksizm-leninizmi (PR MENDIMIN TIM EDHE SHOKU ENVER HYN N RADHN E TYRE!), do na ndihmonin pr propagandn n t ardhmen. 267

Se sht duke br pun t madhe shoku Xh., nuk ka nevoj ta them (jo pse friksohem se mund t'i rritet mendja e t qoroditet.). Bile, sa i prket puns s gjithmbarshme t QE, sektori i propagands, fatmirsisht, sht m funksionali dhe m i suksesshmi. Por nuk do leja pa u ndalur me kt rast edhe te prmbajtja, pos q shkrova di pr stilin. Nganjher sikur krijoj prshtypje se ZK i nnshtrohet nj cenzure q nuk lejon t shkruhen gjrat m konkretisht e m shtruar, m me guxim edhe pr tema t "ndrlikuara"... Sikur u vihet vrdall temave me rndsi, duke thn n do artikull ngapak, por jo n nj kryeartikull "tro", me 'rast duhej t shtrohej teoria e revolucionit pr rastin ton. Pra, kryeartikujt, pos nja dyve, nuk m duken se jan kryeartikuj pr Organ t Lvizjes, si pararoj e popullit n luft, t cilt do ishin busull q masat t kuptojn situatn tani dhe si do t zhvillohet n t ardhmen, n mnyr q t kuptojn se nuk ka rrugdalje tjetr pos t jetojm me situatn, prandaj edhe t dijn se do t thot dhe si do t duhet t jetojn me situatn. N ksi kryeartikujsh, nse populli sqarohet se cilat rreziqe kombtare i ka prpara dhe far sakrificash jan t domosdoshme, nuk friksohet edhe pse duket siprfaqsisht por bhet i vetdijshm se nuk ka shum alternativa, prandaj i duhet t prgatitet; prgatitja m efektive sht pranimi i organizimit sa m t gjer dhe jo format e mparme pr kryengritje popullore t karakterit lokal, e ndonj karakteri t ngjashm, pasi armiku ka br prparime t mdha n t gjitha drejtimet dhe nuk sht ai i mparmi. Kuptohet, ktu duhet patur parasysh edhe ngritjen e vetdijes ose mashtrimin e popujve q prmbajn klikat e "tyre", q shtypin popullin ton. Pr t luajtur rolin e vet Organi yn, atje ku nuk mund t mbrrijn militantt e LRSHJ-s, duhet t shkruhet mbi qndrimin "prits" n kt situat. Ekziston mundsia q pas ngjarjeve aq t mdha, pas gjith asaj gjakderdhje, t demoralizohen masat n prmasa serioze, pasi armiku nuk do t pushon t prhap demagogji mashtruese, se "sakrifikuam kot", se "jemi ngritur para kohe", se "armiku sht i fort dhe ne po ngucim grajzin me krande", etj. demagogji t ngjashme. Mu pr kt arsye, pr ta mbajtur n nivel, bile edhe pr ta rritur moralin e mass, duhet t shkruhet e propagandohet se "pritje" sht e domosdoshme, pasi regjimi, pos terrorit q ushtroi menjher, duhet t jap prgjegje, nse mendon t stabilizon gjendjen sa i prket krkesave t popullit ton. Kurse "pritja" nuk duhet t jet pasive, por aktive; duhet t kuptohet tamam si armpushimi n front, q me shpejtsi t madhe t prgatitet gjith populli pr sot, pas minutit nga minuti q po kalon, dhe pr nesr! Heshtja dhe mosdija far duhet t'i themi popullit n koh t "pritjes", ul moralin e popullit, rrit demoralizimin, duke i ln fush veprimi armikut, rrit pasigurin, pesimizmin, oportunizmin, anarshizmin... sht e domosdoshme t dim t'i themi popullit at q krkohet nga ne, prndryshe duhet pranuar se nuk jemi n nivel t prgjegjsis, prkatsisht LRSHJ-a nuk ka asij militantve q ta ngrisin n nivel t Pararojs, me plot kuptim t fjals. Zbrthimi i teoris s revolucionit pr rrethanat tona, sht domosdoshmri, pr t'u prgatitur pr praktikn! Q t mund t zbrthehet, duhet s pari t njifet. N rrethanat tona, shum veta q jan n gjendje ta bjn kt shum m n nivel se sa po ndodh gjer m tani, ose nuk kan kuptuar ose nuk jan t thirrur, ose nuk i kan mundsit, pasi organizimi nuk sht n nivel. Pikrisht pr kt arsye, do t thoja se jan t domosdoshm ideologt, si praktikohet t quhen, q do t shtronin teorin e revolucionit pr rastin ton shum t ndrlikuar. Them t ndrlikuar, pasi edhe sht. Jetojm n shtet shumkombsh. Kombet m t mdha n prmasa relativisht t mdha, jan t mashtruara nga klikat imperialisto-shoveniste "t tyre", dhe kjo luan rol. Ato 268

klika jan n pushtet, kurse klika "jon" sht klik marionete, me prjashtime individsh. Sikur, ta zm, populli serb t kishte vetdije m t lart popullore e sociale dhe t ngritej n demonstrata masovike, derisa t mos bhej rrezik serioz pr sundimin e kliks s "vet", n asnj mnyr nuk do t ndodhte gjakderdhje e prmasave, si n rastin ton. Ose ta marrim nj shembull tjetr. Sikur Lenini t mos ishte rus dhe t provonte me nj klas puntore t ndonj kombi t robruar q mund t'i prkiste, me siguri q nuk do t korrte sukseset q ka korrur, jo pse nuk mund t ishte aq i zgjuar, por pse vet prkatsia do t luante rolin e vet; t shkruarit n gjuh kombtare t kombit t robruar, ose do ishte ndaluar fare, ose nuk do kuptohej nga klasa puntore e popujve tjer, aq m pak e popullit shtyps, nse mund t shprehemi kshtu. Mu pr kt arsye, m shum se n ndonj rast tjetr, duhet prkushtim m i madh q t shtrohet teori q garanton zbatim t suksesshm n praktik. Nuk ka nevoj t thuhet se n kto rrethana militantt e LRSHJ-s, pavarsisht nga prgatitja, nuk do mbrrin t ken ndikim n t gjitha ant e atdheut, prkatsisht nuk do t mbrrin aq shpejt organizimin e radhve t veta. Ather i mbetet Organit t zavendsoi, pjesrisht, kt pamundsi, q organizimi t bhet nga vetvetja, s pari duke rritur bindjen se organizimi sht i domosdoshm dhe se duhet t organizohen, edhe nse nuk jan n lidhje t drejt pr drejt me LRSHJ, prmes militanteve, pasi n rreth mund q nuk sht formuar ende komiteti i rrethit. Kshtu shkrimet n ZK duhet t konkretizohen n at nivel, sa mos t goditet konspiracioni, pr t msuar armiku se si mund t'i kap. Shokt e shoqet n rrethe duhet t ken kuptuar se duhet t gjejn organizimin e prshtatshm, duke marr me mend se si do t'i organizonte Komiteti i Rrethit. Me kalimin e kohs, hi t gjat, n pun do t gjendeshin kontaktet, pr t'u "shkrir" nga grupet n vete, ose nga grupet e celulat e Lvizjes, t organizuara nga vetvetja, n radht e LRSHJ. Kshtu do t'i pritej rruga anarzhizmit, fraksionizmit dhe aventurierizmit, n prmasa aq t mdha, sa vshtir q kto t fundit do mund t nxierrnin kok ndokund, n prmasa q do damtonin shtjen, pse, sado q fillimisht asgj nuk lind qllimisht, m von smuren vetvetiu dhe vshtir q do t shrohen; krijohet thuaja vetvetiu bindja se ky ose ai grup duhet t luan rolin e pararojs, duke mos qen n gjendje t din se revolucioni, cilido qoft, nuk sht shtitje korze, q mund t prsritet kur t'i teket ndokujt, mjafton q t'i ket teshat e mira pr t dal n shetitje. E pr t'ua ardhur n ndihm atyre q organizohen n vete n rrethe deri sa t ken lidhur kontakte me radh t LRSHJ, duhet q taktika t shtrohet n shkrimet e Organit, deri n prmasat sa t mos damtohet praktika e prgjithshme e revolucionit. Shum me rndsi sht t shkruhet konkretisht pr situatn, pr rrethanat, pra, pr faktort objektiv e subjektiv. Lexuesve t ZK, prmes tyre edhe masave m t gjera, duhet t'ju bhet e qart se sa seriozisht, n prmasa t mdha, fitoret jan t kushtzuara nga gjendja brenda shtetit dhe faktori ndrkombtar, prkatsisht nga niveli i mashtrimit t popujve nga klikat e "tyre" dhe kundrthniet n mes popujve dhe brenda popujve kundrthniet klasore si dhe pr situatn ndrkombtare me kundrthniet e saja dhe pozitn e rolin e regjimit q shtyp popullin ton n politikn ndrkombtare. Po t konkretizohemi, ather duhet t kemi parasysh kundrthniet siprfaqsore demagogjike dhe kundrthniet e vrteta, sidomos t superfuqive dhe t regjimeve n njrn an, dhe kundrthnies s proletariatit dhe t popujve me klikat e "tyre", borgjezin ndrkombtare e superfuqit imperialiste, t bllokuara. Praktika na mson se pr reaksionin ndrkombtar, pr blloqet, luftrat kan rndsi, pr ndarje t sferave t influencs e interesit, pr sigurimin e blloqeve, si dhe pr t trhequr vmendjen e opinionit, duke synuar mashtrimin e popujve dhe friksimin, q secili popull t gzohet 269

se ato bhen diku larg tyre dhe po nuk skllavruan, mund q do t goditen. Pastaj, historikisht vrtetohet se sa sht e aft klika serbomadhe t'i shfrytzon t gjitha kundrthniet ndrkombtare, duke br politik prej kurve q shkon n shtrat t atij q paguan m shum e q sht momentalisht m i fort... Sikur t arrinim q t bj t vetdishm masat pr gjith kta faktor, ather nuk do t kishim pasur nevoj se mund ta prdorte ndokush mish pr top, duke shndrruar Kosovn ton n ndonj Liban, ku luftra lokale pr hesape edhe t t mdhenjve, do bnte krdin. Me popull me vetdije dhe mir t informuar, mund t praktikosh taktikn m t suksesshme n shrbim t strategjis, duke arritur fitore me sakrifica sa m pak q t jet e mundshme. E kjo sht nj ndr detyrat kryesore t Pararojs - LRSHJ! U zgjata ca n mendime t prgjithsuar, duke dashur t kontriboj q skeleti i Organit t LRSHJ t bhet skelet i nj organit, si i takon roli, kur sht Organ i pararojs s nj populli. Shoku Xhem, sigurisht, jo vetm q mendon, por sht duke br punn n redaktim t ZK, prandaj, me eksperiencn q po siguron, mund q ka mundsi t'i prkushtohet puns q t redakton nj ZK, tamam Organ t LRSHJ, q do her rrit kualitetin pr t'i dalur zot misionit q i sht ngarkuar. Po kshtu, secili nga shokt, sidomos shokt n atdhe, duhet t bjn gjithka pr ta ndihmuar shokun Xhem, me kshilla, por m shum me shkrime. Me kt rast, nuk po harroj veten, se duhet ta qortoj veten, prkatsisht duhet t'i mallokj paaftsit e mia; dihet se qe biseduar q vazhdimisht do t duhej t merrem me rubrik t prhershme, t ashtuquajturn politik ndrkombtare. Por ja, me ndihm e madhe po m duket q shokut Xhem t mos i marr koh pr t lexuar artikujt q s'do meritonin t botoheshin, e jasht lkure s'u dilka. Rasti i Enver Hadrit Shoku Xhem na shkruan se ka shkruar EH letr "korrekte". Sikur t'i kisha t dyja letrat, kuptohet kopjet, ndoshta do t shkruaja m trupshlir. Por edhe ksaj radhe nuk po ngurroj t ndalem m afr, tani pr tani duke u bazuar n ato q na shkruan shoku Xhem. Menjher do t them: me t till q t gjitha forcat e mendjes e zemrs (duke mos qen edhe fukara nga to) i kan shkrir vetm kundra interesave t kombit e atdheut (flas pr kohn q kur dij se far veprimtarije ka ushtruar), duhet t jemi shum t matur dhe t prpikt! Ka raste kur tradhtart, fraksionistt, aventuriert... mund t na imponojn kompromise (q pas Leninit jan t mundshme, ose kur njri ka t drejt, ose kur bhet pr t evituar nj t keqe m t madhe; mendoj se e kam cituar prafrsisht), kur bindemi se ata kan pas vete shum veta t mashtruar dhe na duhet taktik q t'i shptojm t mashtruarit, pr t'i luftuar e izoluar me sukses t part. Por, kur t tillt jan t demaskuar e t izoluar, duke ju falenderuar puns s ult t tyre dhe mosprfilljes e sqarimit t masave, nga ana jon, ather nuk ka nevoj t ipet asnj shans pr t filluar nga fillimi, me taktik m perfide, n punn e flliqur minuese e antikombtare! Mjafton t them ksaj radhe se ka qen njeriu m i dmshm dhe marifetxhiu m i madh, q pa mdyshje, gjith veprimtaria e tij ka quar uj n mullijt e armiqve t popullit; i ka zn aq mir presat, sa asnj pik nuk i ka shptuar n mullirin e popullit. Sikur t'i bnim analiz propagands s gjithmbarshme, sidomos intervjuve q u ka dhn gazetave e televizionit belg, ndoshta edhe atij francez, mashtrimeve pr t plakitur t holla, provave q ta komprometoj demonstratn q bm n Bruksel, e t tjera, q ka shum pr t, ather nuk do t duhej t nxitohej t'i kthente prgjigje korrekte shoku Xhem, pasi e gjith veprimtaria, se jo vetm se ka qen armiqsore, por 270

m efektivja pr interesa t dollancve me shok, pasi n t njejtat dit bheshin intervjut e t dyve, pr t'i shrbyer e EH konferencs pr shtyp t Dollancit! Sikur qem gzuar q me t till nuk kemi pun, pasi na ishin n gjendje t bnin at q ua kishin ngarkuar padront! Por, ja, nuk "avullokan" t tillt kollajkollaj... Pse jo, mund t prmirsohet secili q me vetdije t ult bn gabime, mund edhe t mdha, duke u bindur se ka qen n rrug t gabuar, kundr interesave t shtjes kombtare. Kt rol duhet ta luan LRSHJ; q t'i ndihmon t gabuarit. N kt rast jam shum skeptik vshtir q nj kuadr i ati "kalibri" sht penduar; shum do t kisha dshiruar t kem nj armik m pak! Ama, duhet q prej t tillit t pritet nj metamorfoz aq radikale!?! Nuk besoj se sht e mundur, vetm nse ka vendosur nga koka t ngulet n kmb, por pr t na bindur do t duheshin prova t tjera m serioze se sa nj letr "korrekte". Pr kt arsye, jam i mendimit, pa patur nevoj t humbim koh pr ta bindur njri-tjetrin, t presim t jap prova t tjera m serioze, q gjithashtu nuk duhet t na detyrojn q ta prqafojm aq shpejt; pr veprimtari t mbar kombtare a fush t gjer, q s'e ka monopolizuar LRSHJ. Ai mund t kontribuon, por nuk kemi nevoj t'i japim shansn q pas nj kohe t kompromiton, prkatsisht t provon kompromitimin e LRSHJ. E provat m bindse do t ishin, s pari t'i demanton t gjitha intervjut n ato mjete t informimit ku i ka dhn, pastaj t shkruan nj autokritik aq t rrept, sa n mnyr t shtruar ta dnon veprimtarin e vet, duke u detaluar n detale m kryesore. Kjo nuk do t'ia ulte vlern q se ka, por prkundrazi, do ia jepte shansn ta rrit vlern nga vlera e nn zeros. Autokritika do t duhej t botohej n ZK, pr t'ju treguar t prafrmve se ka mundsi prmirsimi dhe se populli prap pranon n gjirin e tij shpirtshitur, q pendohen q n temel! Ksaj radhe do t shfrytzoja rastin q n emr t Redaksis t mos korrespondohet me tradhtar, fashist e zogist, edhe ather kur ata mund t shkruajn letra "korrekte", pr qllime t caktuara - armiqsore! Disa her e kam thn gojarisht, ndoshta kshtu do na bj t mendojm m shtruar nse kam t drejt. Lufta m e mir kundr armiqve e kriminelve t popullit, agjentve t shrbimeve t huaja, nse nuk aplikohet demaskimi, ather sht mosprfillja. Me ta nuk kemi nevoj t mirremi, pasi assesi nuk do t mundnim t'i neutralizonim; pr at pun jan t regjur e strregjur, e as t'ua mbushim mendjen q me plot kuptim t fjals t mbshtesin popullin ton. Vetm hjeksive dhe asgj m shum nuk duhet pritur nga ta, prandaj pse kemi nevoj t'ua japim as shansn m t vogl pr t na hjeksuar. Do t thoja, gjithashtu, se shoku Xhem prpara do duhej t konsultohej, pa u br merak se mund t shkojn edhe 10 dit pa u prgjegjur, pasi edhe vonimi n vete sht prov pr t par sinqeritetin e tyre; kur nuk e kan me gjith mend shkruajn rishtaz dhe shajn e krcnojn. Prandaj, pr kt prgjigje, do t thosha se sht e nxituar, kurse n raste tjera t jemi ca m t diciplinuar! Prapashtica... Shoku Xhem, duket se sa i prket Prapashtics me shok, ngadal do bhet afer. N rastin e tyre "shtruam e mbuluam" dhe duket prap mbrdhihemi, pasi mbuloja duket se qe vetm nj quhall i holl, i qkyer... T mendojm ca me prgjegjsi dhe ndoshta mos jemi duke treguar oportunizm t pa tolerueshm, ose, prfundimisht duhet t vendosim q secili t ec n rrugn e tij, ata me "Lvizjen..." e tyre, kurse ne me tonn, duke sqaruar lexuesit pr t gjitha. Sikur po m duket se dshirojm t bjm politike arriviste, duke dashur q LRSHJ, n vend 271

t pararojs, t bj manovrime politike me dreqin e t birin, vetm q t jet kulmi i t gjithave, edhe i plehrave (mos qoft thn nga goja ime!). Lvizja do t jet pararoj vetm nse bn politik parimore! Kjo gjendje po m mundon dhe do t propozoja q njher e bindur t marrim qndrime, q do t'u prmbahemi. Por prpara duhet t bhen t gjitha provat q t mos u mbesim borxh n asnj mnyr, pasi ata, rreth e rrotull po ankohen se nga ana jon nuk po pranojm t bisedojm. Disa raste tjera Kohve t fundit jemi dshmitar t faktit se disa rruga e aventurier kan dalur hapur e m me guxim, "n emr t Lvizjes" luftojn Lvizjen. Pr secilin rast do t ndalemi ve e ve, prndryshe, kur t vij deri atje sa qent t na e hajn shkopin nga dora, ather na mbetet t hahemi me qen... Mu pr kt, do t duhej sidomos lidhur me Xhavitin t mendojm prfundimisht, pse ai sht katalizatori i disave q jan zgjidh nga zingjirt dhe gjithashtu, marrveshja q qe arritur, sht shkel; ne duhet t'ju prmbahemi vendimeve, prndryshe do vojtemi si gra t kqija! Ksaj radhe po drgoj nj material pr nj shtojc vetm pr ZK q shprndahen jasht. Propozoj q t diskutohet, nse aprovohet botimi, t redaktohet edhe m prshtatshm. Sikur t mos ndrmerret di e ksaj natyre n kt drejtim, do bhemi si defi i magjupes, si praktikohet t thuhet prej nesh. Propozoj gjithashtu q shoku Salih t tregon se si ka shkuar Mbledhja n Bielefeld, ku sht treguar oportunizm m i ult se n rastet tjera; aty Ganiu i ka prsritur ato q ka thn diku tjetr, duke mos folur s paku q t'ju jepet t kuptojn t pranishmve se ato q ai, Ganiu i ka thn, nuk jan mendime q aprovon LRSHJ. N Bremen para dy ditve sht mbajtur mbledhje e 45 bashkatdhetarve, bashk me vicekonzullin e Hamburgut; sa qart q sht par puna e Xhavitit, kurse ai far plaku, q Xhaviti e kishte marr me vete n seminar, ka apeluar te "vllau" Gazmend (vicekonzulli), q t rregullohen ligje pr t mos mbajtur deviza n bankat e Perndimit, por t drgohen t gjitha menjher pr ta ndihmuar Jugosllavin t dal nga kriza... Nse me t till mendohet t shkojm prpara, duke i br leva t LRSHJ, ather s'di 't them tjetr, pos: vaj halli...! Ktu do t shfrytzoja rastin t them se "heshtja" e shokut Salih nuk sht shoqrore; nuk tolerohet q gjitha ktyre letrave q shkruhen, shum ka edhe vrejtje e kritika ndaj shokut Salih, t'ju prgjigjet me mosprfillje...! Un do t vazhdoj t shkruaj, edhe pse nuk praktikohet askund, n asnj relacion, q disa letrave t mos ju prgjigje fare, n pritje se shoku Salih do t tregon arsyen pse nuk shkruan. Lidhur me makinat Gojarisht pata rastin t bisedoj me shokun Salih, t cilin e bra me dije me mundsit q ekzistojn. Ai m'u prgjegj se qenka n rregull dhe duhet t ndrmirret fushat. Kurse un, pasi dha ai at propozim, desha t vazhdoj ca edhe lidhur me shtjen materiale, nga e cila jan t varura shum aktivitete e suksese. S pari, kur na duket e arsyeshme ta bjm nj pun, q varet kryesisht nga mjetet materiale ather nuk duhet t varet nga fushata q do organizohet; mjetet duhet t jen n dispozicion dhe n baz t tyre t planifikohet, kurse fushatat duhet t organizohen koh pas kohe, q t gjenden mjetet pr sahat t lik. N kuadr t ksaj, do t duhej t shkruhej nj artikull n ZK lidhur me ndihmat e gjertanishme dhe mbi ndihmat e domosdoshme pr t ardhmen, duke u ndalur m gjat mbi domosdoshmrin e solidaritetit vllazror, brenda dhe jasht, si kusht pr t ngritur moralin, pr t'i 272

forcuar familjet e t vrarve dhe t burgosurve, pr t financuar propagandn dhe aktivitetet e domosdoshme, n interes t shtjes. Konkretisht sa u prket makinave. Format A3 t vogl n madhsin q ka menduar shoku Xhem, bile q kam shkruar edhe un nga Veriu (duke mos mundur t mirrem vesh), nuk ka. Vetm A4, duke rregulluar q disa pjes t coptohen. Formati A3 sht prafrsisht 150/70/110 cm (gjatsi, gjersi, lartsi). sht diku rreth 250 kg. Edhe pr prjashta, duhet t blehet n shtetin q do t prdoret. A4 e re, rreth 15 000 DM. A3 gjithashtu e re, 25 000 deri n 30 000 DM, por varsisht nga prodhimi (firma), t gjitha teknik Offset. Disa shok ekspert kshillojn q t blehen pak t bajtura, kshtu q A3, funksionale pr disa vjet pa patur nevoj pr ndonj riparim serioz, mund t sigurohet me 12 000 deri 15 000 DM, kurse A4, gjithashtu pak t bajtur, m 5 000 deri n 7 000 DM. Varet nga rasti e fati dhe aftsia prej matrapazi, por ka shok t sprovuar. Nse formohet organizat dhe lajmrohet zyrtarisht n gjyq, pr nevoja t organizats mund t hapet shtypshkronja, pa patur nevoj t regjistrohet q t paguhet tatim. Mjete pr t'i prgatitur pllakat, duke llogaritur n kamer t prdorur, kushtojn diku rreth 5 000 DM. Kurse do pllak, me t gjitha shpenzimet, gati kushton 10 DM. Letra n asnj shtet nuk kushton m lir se sa n RFGJ. Mendoni seriozisht q t mos ket nevoj t bredh kot shitoreve e qyteteve, pasi edhe materialisht qndroj fare keq. Jeta, gjithashtu, n asnj shtet nuk sht m lir se n RFGJ, kam parasysh shpenzimet postale, mimet e drgesave, t telefonit, etj., si dhe gjrat e konzumit t prgjithshm. Por, RFGJ ka qeverin m t poshtr, tani pr tani, ndrsa aktivitetet dhe politizimi i masave askund nuk sht m i madh se n RFGJ. Besoj q jan kto disa t dhna q ndihmojn n marrje t fardo qndrimi. Pranoni prshndetjet revolucionare e vllazrore nga Iljazi (Ibrahim Kelmendi) PS. Bashk me letrn po ua drgoj materialin pr nj artikull pr t'i fshikulluar ata q e meritojn. Artikullin nuk mbrrina ta prfundoj ende.

31. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, 3 janar 1984 PR REPUBLIKN SHQIPTARE N JUGOSLLAVI! Konstanz, m 3 janar 1984 Shum i dashuri shoku Fahredin, jam mir. Ti dhe familja qofshin mir. Ndoshta t erdhi ca keq kur m'i vuan prangat, por s'kemi 't'bjm; Derisa jemi t detyruar t bredhim rrugve t bots, kshtu e ka. Kryesorja sht se un jam fare i pafajshm dhe si i till, besoj, s shpejti do t dal, nse ende sundojn ligjet e vendit dhe jo dshirat e ministrit t Punve t Brendshme, Z. Zimmermanit. Gjer m tani jam i gjykuar t m drgojn n Jugosllavi. Un jam ankuar, kurse edhe avokati ka br t veten. Shum m mir do t ishte sikur t gjeje q n fillim 273

avokat t mir n qytet, ktu. Por t shohim si do t ndodh. Gjasat nuk jan fort t mira, pasi po shihet ku po shkon Gjermania... Sido t ndodh, t mrzitemi nuk kemi pse, pasi kshtu do gzohen ata t regjimit. M mir do t ishte ta festonim Vitin e Ri 1984 s bashku.... T prqafon Shoku PS. Nuk ka nevoj t msojn mbi arrestimin tim edhe t tjer bashkatdhetar, pasi kjo sht gj e vogl dhe kalimtare. T mira dhe sukses n kt Vit! Mirupafshim Harrova t the: Sikur t'i kishe telefonua shokut ktu (Hasim Mjakut-shn i Xh. D.) q t m'i blen ca ndrresa, nj peshkir dhe vegla pr rroj. (Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin) 32. Qarkore e shkruar nga Ibrahim Kelmendi, x. Janar 1984 (Shokve t QE pr diskutim, prmirsim e aprovim) QARKORE Po afrohet 2-Vjetori i formimit t LRSHJ-s dhe ende nuk kemi Program Politik e Statut t Organizats son. Mungesa e tyre po vshtirson veprimtarin, njherit po kushtzohen gabimet. Fajin pr munges t tyre duhet ndar t gjith, nga baza e gjer n Komitet Qendror. Lehtsim kemi vetm kur marrim parasysh rrethanat, t kushtzuara nga ilegaliteti i thell, nga vrasje e arrestimet, si dhe nga vshtirsit q sjell me vete Bashkimi. Tani, t gjitha komitetet e celulat n rrethe, si dhe t gjith militantt e LRSHJs, duhet t fillojn nga diskutimet t japin propozime e mendime, nga do dali prfundimisht Programi e Statuti i Lvizjes. Themelet e Programit duhet t jen Komunikata mbi Bashkimin (lshuar n "Zri i Kosovs", nr. 1, 1982), si dhe krkesa e mirfillta t mbar popullit, t vulosura me gjak e sakrifica dhe t njohura tani pr mbar botn. N ndihm duhet marr edhe variantin e kontureve t Programit (t botuara n ZK, nr. , 1983). Diskutimet le t fillojn menjher, pr t mos i vonuar rezultatet. Gjat diskutimeve duhet t mbizotron fryma patriotiko-revolucionare, duhet t merren parasysh t gjith faktort, nga t cilt varet shum se ka do krkojm, si do krkojm dhe si do fitojm. Fryma e vllazrimit me popujt liridashs t Jugosllavis e t bots nuk guzon t vihet n dyshim populli yn liridashs ka dashur e muar t gjith popujt liridashs t bots, kurdoher, duke ua dshiruar lirin... sht momenti t tregohet pjekuria e menquria patriotiko-revolucionare, vetdija ideologjike e politike, si dhe historike, shpirti i internacionalizmit, i durimit revolucionar dhe sakrifics, edhe t jets, kur e krkon shtja e popullit e atdheut liria dhe t drejtat. Nuk guzojn t na i errin syt shovenizmi, revanshizmi kto duhet luftuar, s pari n radht tona, n gjirin e popullit ton! T tregohemi bij e bija t popullit, t'i dalim zot misionit e shtjes, ashtu si krkohet nga populli e historia! Komitetet, celulat e militantt e LRSHJ-s n botn e jashtme, pos diskutimeve, le t fillojn nga fushata pr grumbullimin e t gjitha adresave t bashkatdhetarve n botn e jashtme, t antarve t familjes, t fmijve n shkolla dhe jasht, far statusi (puntor i "prkohshm", i migruar n Turqi e gjetiu, azilant, etj.). Kto adresa, po q se 274

grumbullohen me sukses e shpejt, pos tjerash ndihmojn pr t dhna statistikore, meq armiku po fsheh t dhnat e vrteta. Detyr e prhershme sht q t zgjerojm, kordinojm e forcojm radht e LRSHJ-s, pr t'i dalur zot me sukses misionit! Rezultatet e diskutimeve duhet t jen dhn m s voni gjer n fund t shkurtit, 1984. Kurse fushata pr grumbullimin e adresave duhet t vazhdoj do her. PR REPUBLIKN SHQIPTARE N JUGOSLLAVI! LAVDI T RNVE PR LIRI E T DREJTA T POPULLIT E ATDHEUT! RROFSHIN POPUJT LIRIDASHS T MBAR BOTS! RROFT LVIZJA PR REPUBLIKN SHQIPTARE N JUGOSLLAVI! M x Janar 1984 Komiteti Qendror i LRSHJ-s (Ibrahim Kelmendi) 33. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Faridin Tafallarin, (rreth mesit) janar 1984 I dashur shok, (Faridin Tafallari) (rreth mesit t janarit 1984) pata menduar se do t vij andej dhe kshtu do ua jap n dor letrat. Por, jo vetm s'mu b puna t vij, por as nuk mu dha rasti t takoj ndonj bashkatdhetart q t'i sjell n dor, kshtu q jam i detyruar t'i postoj. N ndrkoh, ke mundur t dgjosh mbi vrasjen e dy shokve (Rexhep Mals e Nuhi Berishs - shn i Xh. D.). Meq ndodhi kjo, do kisha dshiruar t mos kisha shkruar kto letra n kt mnyr, por para se ta marr vesh, ve i kisha lshuar n post pr Plakun e shokun Xhem. Mirupafshim (Ibrahim Kelmendi) PS. Po t mundoj q t'ia prcjellsh Salihut. Sikur t siguronte nj adres, ku do t'ia postoja. 34. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Qendrn Ekzekutive (QE), 11 janar 1984 PR REPUBLIKN SHQIPTARE N JUGOSLLAVI! N mrgim..., m 11 janar 1984 T dashur shok t QE u b koh e gjat, q kur nuk kam marr letra nga asnjri. Pakuptimisht, se si u ndrpre shkmbimi i letrave. Po jo pse nuk kishim ka t shkruajm. M par pse kt form t shkmbimit t mendimeve dhe t konsultimeve e marrveshjeve nuk e prvetsuem, pr ta vazhduar n nivel. Ka mbetur t shpresohet se ndoshta n t ardhmen nuk do prsritet praktika e mparme. Them ka mbetur t shpresojm, meqe nuk e kemi ndrmend njher e mir t'ju prmbahemi vendimeve q marrim, pa patur nevoj t shkruaj se q kemi gajle pr lshime t vogla, q qojn shum shpejt drejt lshimeve t mdha. Si zakonisht, duhet br me dije se kam marr letr nga shoku Salih, t cils do t'i prgjigjem shum shkurt, para se t ndalem s shkruari mbi ka kisha ndrmend. Do t thoja letra sht prshkrim siprfaqsor i aktiviteteve tona n t kaluarn, sikur t mos i dinim t tjert. Mendoj se n kto rrethana t shkruhet kshtu, ka mundsi t dekonspirohemi, nse kemi ka t dekonspirojm. Pra, nuk kam gj kundr historikut t till, po m shum friksohem se mos ndonjrit nj kso letr mund "t'i hup", ose t'i 275

shpton ndonj lshim tjetr, pr t'u dekonspiruar pa nevoj, pasi nj pjes bukur e gjr e historikut edhe nuk i ka hyr n pun. Se kjo letr i drgohet edhe nj shoku, me emr Aliu, nuk e kuptoj. Pr mendimin tim, prderisa shoku n fjal nuk sht n QE, nuk duhet t marr t till letr. Pastaj, q t veprohet kshtu, s pari duhet lypur plqimi i t gjith shokve t QE. Prfundimisht, pr far i lypset atij kjo letr, kt duhet t na e sqaroj shoku Salih. Nuk besoj t'i jet dashur doemos pr ndonj aktivitet. Se si sht zhvilluar takimi i par, ather kur formonim QE n Evropn P., m s miri mund ta dim nga procesi, nse sht mbajtur fare. Por u pa qart se vshtir q do t mirkuptoheshim, pr ta quar punn prpara. Meq shoku Salih prmend shkarazi "diskutimet q nuk u lidhej koka", duke vrtetuar kt me rastin e Brukselit, ather do t duhej t thot di m shum, po t ket patur qllim t sqarohet ndogj, e jo vetm pr t radhitur shembuj, q t shtrohet tereni. Sa pr Milaimin, ngjashm ka vepruar edhe n rrethin e veriut, pr mendimin tim, duke u vuar n shrbim t Xhavitit. Pr raste t ngjashme, pr mendimin tim, me shum mban prgjegjsi ai q ia ka dhn shansat Milaimit t hazdiset n at nivel, se sa edhe vet Naimi, t cilin s'ke si ta marrsh n prgjegjsi (prderisa t mos jet fare militant i radhve t LRSHJ, si e thot ai). Kshtu, n kt rast, shokt Ujkan dhe Plak mbajn prgjegjsi pr mundsit q atij ju dhan pr ta begenis vet dhe pastaj t derdelis. Por, nuk dij mos jan dy qndrime, nse Naimi vihet n shrbim t Xhavitit dhe shoku Salih tregon indifirenca t atyre prmasave; prderisa Milaimi sht sjellur keq n rrethin e Shtutgartit dhe ajo nuk i ka plqyer shokut Salih, se e akceptonte veprimtarin e Xhavitit, i cili n fushatn e tij "demaskuese" kundr "kliks K." e kishte pr ushtar Milaimin. Duket se edhe nuk ka nevoj pr shpjegime, pasi shumka sht e vetkuptueshme. Sa i prket rastit t Dys., mendoj se nuk kemi nevoj prap t'i rikthehemi. Nse po, ather nuk ka nevoj t shkruhet shkarazi me nnkuptime, por t shprehen mendime t plota e t shtruara. Nuk sht praktik e mir t prmend di si rastsisht, sa pr ta lar veten, dhe t kalohet, duke ln prshtypjen se po qe nevoja, m prkatsisht, "nse pr kt do t jem i detyruar", kam pr t thn shum m shum, sikur ata q u tha nuk sht asgj n krahasim me at q do t thuhet po u "detyru". Bile, edhe pr kt rast, kopja e letrs q i sht drguar shokut Mrgim, u dashka drguar vetm shokut Ujkan, kurse ne t tjert t ecim si Muqa pas dahive. E sa pr dorheqje, n raste t tilla, duhet t kuptohet m par si shantazhe n relacionin ton kndej, kurse andej n Turqi t krijohet atmosfer e till, sikur ja ka m bjn kndej, sa nuk kam 't bj tjetr pos t trhjekem... Nuk jam i mendimit se takimet doemos duhet t ken njolla t zeza, si na shkruan shoku Salih. Kurse njolla e zez e takimit n fjal sht vetm hilja q na i qenka kurdisur shokut Salih, duke e shprehur edhe n kt rast me metafor e alegori t panevojshme. Un nuk e dij "kush e ka shkaktuar dhe n drejtim t kujt sht munduar ta lshoj." Pr demaskimin e fraksionit, un nuk do t thoja se sht br me sukses, nse duam t mendojm pr m larg se sa na arrijn duart e kmbt. Demaskim i suksesshm do t bhej vetm kur t shkruhej n ZK, se s paku duhet njoftuar lexuesit se cilat marrveshje nuk qen arritur ather, me rastin e bisedimeve pr bashkimin e organizatave. Po kshtu edhe rasti i kthimit t Milaimit nga Sh., tani dihet se sa kemi qen s bashku dhe se nuk sht vepruar si duhet. Kur them kt, mendoj se nuk jan br t gjitha provat q di e till t evitohet pa dalur n mas, kurse n cilat relacione gjat asaj kohe kan qndruar Milaimi e Xhaviti dhe ku ia kan dhn her-her edhe m larg me "demaskimet" e tija Xhaviti, dihet. Prkundra t gjithave, Xhavitin e kemi 276

"t shenjt" dhe t tilla gabime duhet t kaprcehen gjithsesi, m shum pr arsye se ai ende sht duke m'u dashur... Mund q n kt qndrim nuk ka menduar shtruar shoku Salih, pr t ardhur n prfundimin se motorit t Milaimit gas i ka dhn Xhaviti. Sa i prket mbledhjes s par t Bashksis s klubeve e shoqatave shqiptare n Ev. P., un do t krkoja procesverbalin, ose q ai t fotokopjohet, pr t par se si ka shkuar mbledhja. Kulmi i mosrespektimit t mendimeve t mia lidhur me Xhavitin arrihet aty; un sa her kam qen kundr zgjedhjes s tij n ndonj forum me prgjegjsi, duke qen i bindur se nuk sht i prshtatshm, prap se prap me inscenim t shokut Salih i zgjedhet n Bashksi, m duket si kshilltar pr klubet e Veriut. Meq nuk kam qen i pranishm, pr t shkruar edhe m konkretisht, do t duhej o procesi, o referimi i shokut Fahri. Bile, meq jemi ktu, nuk do t ishte keq t informohemi se far perspektive dhe si i ka punt Bashksia. Pak romantizm i panevojshm, me rastin e evokimeve t kujtimeve "pr grupet e tyre", me rastin e ardhjes dhe qndrim t prbashkt me shokun Mrgim. Aman, si shprehen fetart, a nuk jam duke marr un vesh fare, apo jan n pyetje tregimi i prrallave. S pari a sht e domosdoshme t evokohen kujtime t tilla. Mendoj se n at relacion nuk sht koha pr t br evokime, q n kt rast jipet mundsia t kuptohet se jan arritur fitoret pr t cilat luftohej dhe sht koha e evokimeve. sht koha kur duhet t kuptojm nga teoria, se n situata t tilla nuk duhet t evokohen kujtime t tilla as n mes t shokve, meq mund t merren me mend edhe pasojat. Meq kan qen "grupet e tyre", po vetkuptohet se shoku Salih nuk ka marr pjes, ather pse lejon q shoku Mrgim t'ia evokoj ato mendime, prderisa ai nuk sht i vetdishm se gabon then konspiracionin, si rrjedhim i dshirs pr t treguar pr t kaluarn e tij, q trthorazi t ushtrohet ndikim te ai q dgjon, ose edhe pr ta freskuar frymn e grupazheve, q, kur t propozoj paritetin m von, t aprovohet pa vshtirsi. Pastaj, sa jo praktike po tingllon shprehja "pr grupet e tyre n Kosov", "pr pikpamjet e njejta dhe t ndryshme", sikur shoku Salih t mos militonte n t njejtat radh... "Situata vjen deri aty sa Mrgimi merr guximin (nnv. nga un) dhe e quan U. spiun t UDB-s n shtpi t vet." S pari shprehja "merr guximin", m duket se nuk sht prdorur me vend n kontekst t mendimit q ka dashur ta shpreh shoku Salih. Prndryshe, kshtu si sht prdorur shprehja, m shum ka karakter pozitiv, ndrsa pr mendimin tim, n vend t ksaj shprehje sht dashur t prdoret shprehja "n budallak", ose di t ngjashme, prderisa shoku Salih sht i bindur se shoku Ujkan nuk sht spiun i UDB-s. Pastaj, pasi sht shkruar letra n kohn kur nuk kemi mundur t takohemi, m aktualja dhe m kontestuesja ka qen pikrisht q ksaj radhe t ipen mendime konkrete lidhur me ato q na ndodhn n kt relacion. Por shoku Salih e sheh t arsyeshme t na shkruan "nuk po zgjatem m tepr, se nuk i takon ksaj letre t merret me prmbajtjen e asaj mbrmjeje." Po vazhdoj me radh, duke dshiruar q shoku Salih t mos hidhrohet pse po i prgjigjem kshtu ksaj letra (ku fitohet prshtypja sikur jam duke korigjuar hartim t nxnsit). Sa lshimet i ka fjalia n vazhdim. S pari, akuza e shokut Mrgim ishte se shoku Ujkan sht spiun i UDB-s, kurse si shkruan shoku Salih, "se a sht U. spiun i UDB-s apo jo", sht dyshim. "... duke i quajtur thniet e tija t pamjaftueshme pr akuz t nj shkalle t till...", m duket se ksaj radhe shoku Salih ka dashur t shkruan, ose sht dashur t shkruan "... duke vlersuar provat e tij t pamjaftueshme dhe jobindse pr akuz t nj shkalle t till..." Pr ta zbutur budallkun e shokut Mrgim fjalia vazhdohet me vlersimin q QE bri rreth shkrimeve n ZK. Mund q shoku Salih nuk ka vazhduar t shkruaj ashtu me qllim, ama kuptimi i formulimit na 277

del i till, sikur t thuash e zbuta trsisht me ngjyr t zez, por meq e strpika me ca pik t bardha, sht lara-lara. Do t thot shkrimi n letr vetm n njrin drejtim shkoi gjer n fund dhe u muar me at q nuk e kishte ndrmend t merrej letra n fjal. Po prse provohet t manipulohet mungesa e Plakut n takimin e komisionit m 18 dhjetor 1984 (duhet t jet 1983 shn. i red.), nuk po marr vesh. Ne nuk kishim mundsi t shkonim ke Plaku, kurse Plaku nuk mundte t dali kndej. do gj e qart. Ather pse kemi nevoj t nxjerrim spica. Me kt rast nuk e kam t qart se a i ka rn procesverbali n dor Aliut, pr t patur nevoj shoku Ujkan t'i thot se "nuk ka qen nj shok i tij t cilin nuk e kan njoftuar, duke shtuar n fund, se edhe pse ai nuk ka marr pjes, nuk ka dert". T shohim far do shkruan shoku Ujkan, ama pyetjes se i ka rn n dor Aliut procesverbali duhet t prgjigjen shokt Fahri e Ujkan. Nuk po kuptoj pse duhet t ngjajn gjra t tilla n kt relacion. Aliu nuk do t duhej t futet n "loj" nga asnjra an, as pr t marr kt letr, si shkrova n fillim, por as pr t'u biseduar n tel. di e till, prderisa ai nuk sht antar i QE. N vazhdim kemi t bjm me nj paqartsi t re (sido q t formulohet, ne vet, tani pr tani, kuptojm se far sht dshiruar t shprehet, ama sikur t lexohen nga dikush q nuk sht n korent me ngjarjet, vshtir q do kuptohet se far sht dshiruar t thuhet.). Sikur shoku Salih flet pr tubim q nuk ka marr pjes, por vetm sht varur nga leximi i procesit, q nuk e ka lexuar, shkaku i lodhjes. Pos q do t duhej t dihen vendimet e vlersimet, meq ka qen i pranishm, procesi gjat t mbajtur, por edhe n fund sht lexuar. Sa pr dshtimin e tubimit t planifikuar, prderisa nuk ekziston vullneti pr t'u takuar dhe prderisa t mos organizohet udhtimi, meq i dim vshtirsit me t cilat ballafaqohemi, pa patur nevoj t gjitha kto t bhen para vendkalimit kufitar, "her po dal e her s'po dal", sigurisht q pezullohet takimi. Pr bisedn tel. t 29 dhjetorit dhe pr prmbajtjen prkatse nuk po shkruaj. Po m duket e arsyeshme t pres prgjegjen nga shoku Ujkan. M gjat m duket e arsyeshme t ndalem mbi "krizn", mbi t ciln na shkruan shoku Sali, n vija t prgjithshme. Shoku Salih na shkruan: "Nse puna patjetr shtrohet ose-ose (nnv. nga un) ather un nuk jam aq naiv sa ta kuptoj se ajo ka t bj vetm me nj person apo dy, me nj fjal, ajo do t prfshij nj rreth t gjer dhe me kt do t prfundoj nj epok n luftn e Kosovs dhe do t filloj nj e re. N kt rast nuk do t triumfojn parimet por fryma e rrethit." S pari, n nj prfundim vihet ose kur bhen mbivlersime t personave, ose kur t jet punuar n at drejtim, q kur t vij "fundi" t mund t ndodh di e till, ose edhe kur injorohet baza. Kjo e fundit mund t jet e vrtet vetm ather kur antart e LRSHJ-s t ishin aq naiv, sa t shkonin pas personave dhe jo pas shtjes pas LRSHJ-s. Sa pr supervlersime individuale, kjo kaher sht e pranishme. Kurse pr t'i dalur i vrtet nj ksi vlersimi, mos shoku Salih ka keqprdorur besimin pr t prshtatur formn organizative, q t jet e mundshme di e till. Nse nuk sht mbivlersim i "ose-ose", duke lidhur t ardhmen e LRSHJ pr persona, nuk dij far hilesh jan duke u fshehur, prkatsisht se far punve minuese jan br gjer tani, n mnyr q t shkatrrohet LRSHJ-a. Hajde more, t shkohet aq larg, sa t thuhet se tre persona, qoft edhe garat e tyre, po kushtzokan t "prfundon nj epok n luftn e Kosovs, pr t filluar nj e re"! Besa po m udit! Kurse sa pr shprehjen epok, m duket se sht prdorur rastsisht, pasi nuk i prshtatet kontekstit t fjalis e as etapizmit t historis s sotme. Prgjegje ime prkatse e ktij vlersimi, prkatsisht ktij parashikimi, do t ishte: ata q do provojn t prajn LRSHJ, jo 278

vetm q nuk do t kushtzonin fundin e fillimin e epokave, por t flaken jasht LRSHJ-s si shkels t vendimeve pr Bashkim, do demaskohen, ka jam fare i besueshm se vetm ndonj antar q ka lejuar t dresohet dhe jo t jet militant i vrtet i LRSHJ-s, do t'i shkoj mbrapa ndonj bajraktari pr bajrak! Mashtrohet secili nse mendon se kemi t bjm me antar a popull naiv, i cili shkoka doher si dhent pas ogiqeve! Me kt rast po dshiroj nga zemra q ky vlersim, q na e sjell shoku Salih n letr, t mos ket kurrfar bazash, t mos jet i vrtet! Sa pr ngjalljen, prkatsisht "ringjalljen e ndonj fryme sentimentale", besa nuk po kuptoj. Duket se shprehja sentimentale sht prdorur pa vend, meq nuk besoj se shoku Salih mund t jet pr at, q t kaprcejm "krizn", pr t "ringjall frym afrsie sentimentale". Pr propozimet q pata br m 18 dhjetor do t ndalem, ndoshta m posht, ose ndonjher tjetr. Pr Organin e LRSHJ-s, "Zri i Kosovs", besoj q jan dhn vlersimet dhe sht thn e gjith ajo q sht dashur t thuhet. sht koha e fundit q t mos mbetemi duke u marr me thash-e-theme, dua t them me vlersime e vlersime, propozime e propozime, vendime e vendime, dhe asgj t mos ndryshon, asgj t mos praktikohet ashtu si krkojn rregullat e normat, ashtu si bhen vendimet. Kurse pr propozim konkret, s'kam far t them, meq Aliun un nuk e njoh fare. Ndrsa sa pr formn e puns, q t korigjohen artikujt prmes letrave, m duket e papraktikueshme. Vetm nse shoku Ujkan ia arrit t kompleton kolektiv t prshtatshm pr t'i dalur zot puns si dshirojm, mund t presim suksese m t mdha. Edhe pse m par kam shkruar, meq jan botuar konturat e nj variante t Programit, kok n vete, le t organizohet diskutimi n celula, nse edhe ato kan propozimet e veta, kritikat dhe ndryshimet, n mnyr q pjesmarrja e aprovimit t Programit e Statutit t bhet nga nj rreth, mundsisht, sa m i gjer. Pr kt arsye do propozoja q prmes Organit t thirren t gjith militantt e LRSHJ-s pr t'i shpreh mendimet, pr t'i dhn propozimet, ose pr t formuluar variantet e tyre pr Programin e LRSHJ-s. Nuk do m dukej e teprt q edhe ata q nuk kan patur mundsin t jen militant t antarsuar, por q ndjejn veten simpatizant, ta bjn t njejtn pun, por kur t'i prcjellin mendimet e tyre, ta bjn me dije se jan vetm simpatizant. Sa u prket celulave, do t duhej t vij n shprehje forma e zgjedhur organizative, pr t organizuar diskutimet. Pr organin e ri, sidomos pr paritetin q u vendos, kam ndrmend, po m premtoj koha, t shkruaj njher tjetr, m gjersisht, duke prpunuar edhe materialin q kisha ndrmend t lexoj n at tubim, por q nuk u pa e arsyeshme, kryesisht shkaku i kohs. Meq jam duke i shkuar me radh letrs q po i prgjigjem, srish po kthehem te Programi. N takimin q kishim m 18 dhjetor, po dihet se n vitin e kaluar, patm nj mosmarrveshje me shokun Salih lidhur me diskutimet e tija "durcheinander" (prkthimi n fjalor gjer. shqip. t Zef Simonit sht "rrmuj", "pshtjellim", kurse mua m'u duk e prshtatshme shprehje, meq desha t'i vlersoj bisedime t tilla t pshtjellueshme, kaotike, t ngjashme me figura t artit modern, ta zm kur njerzve ua fusin kokat nnsqetull dhe nuk ua ln n vend, ose i gjymtojn...), ku na foli pr Programin, prkatsisht pr formulimin e Programit nga ana e shokut Mrgim. Nuk dij pse nuk ju duk e arsyeshme t na thot se ia kan korigjuar shokt..., kur un nuk e besoj, ndoshta as vet shoku Salih nuk e beson, ose m prkatsisht, pse ka nevoj t prsrisim "akrobacione" t tilla me qllime t caktuara. Dhe prfundimisht, pasi nuk kam nevoj t sjell ato q thoshte, po prsris ka na shkruan: "Ky (mendohet varianti i 279

Programit, i punuar nga shoku Mrgim, pra i I.K. -shn i red.) q ia kan korigjuar (m lart thuhet disa shok, besoj q po kuptoni se cilt shok mendohen) pr skelet i ka konturet e botuara, me disa ndryshime t vogla, q m duket me shum t meta dhe aspak i prshtatshm q t botohet si program politik." N at rast, kur shoku Sali bnte kso vlersimesh, bazuar n projektin q kishte shkruar ai dhe n thnien e tij se si asnjher nuk ka lexuar ndonj program politik t ndonj organizate, pos nj t Partis, n fakt t Lidhjes "Komunistische Bund Westdeutschlands" (kshtu m duket se na ka thn. Ktu m duhet t shtoj se shoku Salih nuk e njeh gjuhn gjermane pr konverzime t thjeshta, e lre m t kupton prmbajtjen e Programit politik, q ashtu ashtu sht i formuluar n gjuh e stil mjaft t zorshm pr t'i kuptuar ata q nuk e zotrojn gjuhn), e pash t arsyeshme t'i them se nse sht korigjuar nga ata shok (un nuk e kisha patur n dor ende pr ta par), ather nuk e ke hallin t bsh t tilla kritika. Edhe n kt rast do t them pa ngurrim: mjer pr ne q nuk po ia dim kaqikun vetes, por gjithsesi ngulim kmb t shkruajm a t themi di, q shpesh sht mjaft absurde! N prfundim t letrs shoku Salih na shkruan pr datat, 17 shkurt apo 15 maj, duke u ndalur prap te "allashvereshet" e rndomta q po zhvillohen zakonisht n biseda telefonike. Mendimi i shokut Salih lidhur me kto dy data, se nuk na qenkan pr natyr t tij t dors s par, sikur m duket neglizhim i rndsis aq parimore. Kurse me data q ende je n to, do t thoja pr rastin konkret, nuk ka si t merret historia. N kt rast kontestuese sht si t shkruhet n Program Politik, prkatsisht cila dat dhe kjo ka rndsi t madhe, pasi ndryshimi i datave prcjellet me shkelje t Komunikats s lshuar me rastin e Bashkimit. Un jam pr ata, nse duhet t vendoset ndonj dat n Program Politik, ather t mbetet ashtu si sht n Komunikat. U gzova m shum se ju, se prfundova, jo vetm nga shprehja e mendimeve n form prgjegje, por edhe me analiza t tjera prkatse. Dshiroj t mos keqkuptohem, ashtu si do t dshiroj q t marr prgjegje t nivelit n letrat e mija, me kritika t t gjitha llojeve, bile edhe t stilit e sintaksore, pasi m ndihmojn n prvetsimin e zejes s t shkruarit. T dashur shok, sado q jam n presionin se nuk duhet t ju shkruaj gjat (meq m keni kritikuar), po vazhdoj s shkruari, jo pse po dshiroj, por m shum pse po m duket e arsyeshme, nse merr pr baz gjendjen q na sht krijuar, sidomos edhe prgatitjen ton, prkatsisht mosprgatitjen ton n nivel, pr t'u dalur zot si duhet prgjegjsive, me t cilat jemi ngarkuar, prkatsisht kemi ngarkuar veten. Se nuk na kan shkuar punt mbar, si kemi dshiruar ose edhe si kemi parashikuar, nuk do mend t thuhet. Prova m e mir sht nj kso letre q kemi marr, por m shum do t thosha se mosmbarvajtja m shum sht kushtzuar nga gabimet, lshimet e shkeljet, t cilat n t shumtn e rasteve, nuk kan qen fare t domosdoshme, pra, jan fare t paarsyetueshme; po shtoj, pr fat t keq, jo vetm q nuk po msohet nga gabimet, lshimet e shkeljet, por po hargjohet energji pr t'i mbrojtur e arsyetuar ato. Q njher e mir t jipen ca vlersime prfundimtare, s paku un q t jem n gjendje, do t duheshin informime konkrete t shokve Mrgim, Ujkan e Salih, si dhe shnimet e letrat prkatse t shokve t vrar, dua t them pr bisedimet q patn filluar n frym fare shoqrore e revolucionare, por q mbaruan keq me rastin e bisedimeve n Turqi. Duhet t pranojm se fryma e tanishme atje e ka bazn, prandaj, 280

pr mendimin tim, shokt n fjal duhet ta bjn at pun, dhe jo t fjalosen koh pas kohe, si grat e kqija, si prdoret ndonjher, kur t ipet rasti, ather kur takohemi dhe provohet q njri tjetrit t'ia z kokn me marifete e marifete. Pr kto q themi tani, nisem kryesisht n ato fjalosjet e gjata n mes shokve Mrgim e Ujkan. Por m shum nga fakti, se trthorazi jan rrzuar gur mbi shokun Kadri, prkatsisht ju kan mbshtetur faje e faje pr mbarimin e bisedimeve t athershme n at form, kur m ai nuk sht n gjendje t thot fjaln e vet. E un, si dshmitar i disa takimeve dhe mirkuptimeve, me baz n luftn e prbashkt, sidomos n mes shokve Jusuf e Kadri, dhe n baz t njohurive mbi aftsit dhe revolucionaritetin e secilit nga personat, prkatsisht shokve, dua t them se keqkuptimet q patn lindur, jan m shum rezultat i paaftsive, i nervave, i fodullkut, i mosnjohjes s teoris s revolucionit t shokut Mrgim, i cili ka qen i ngarkuar pr bisedime t atij niveli. Ndoshta pasi t na shkruan shoku Mrgim, kam mundsin t konkretizohem edhe m shum, por edhe ksaj radhe, nuk po ngurroj t'i shpreh ca mendime, q m von m duhet t'i thelloj, duke shpresuar se shnimet e letrat dhe faktet e tjera, q kan t bjn lidhur me bisedat pr bashkim, do na vihen, prkatsisht do m vihen n dispozicion, pr kt rast, kryesisht po bazohem n sjelljet e diskutimet e shokut Mrgim, si dhe n disa pun q ai ka br m par, si, nse nuk gabohem, ngarkimi i shokut Salih t merret me ato pun q u muar nj koh n Bruksel, pa njohur gjendjen as njerzit, ose korrespondenca, pr t mos thn edhe antarsimi (pr kto do na njofton vet shoku Mrgim), me Musa Hotin, q kur ai ka rn n burg. Kjo e fundit nuk mund t mbulohet, meq kam lexuar vet letr t till, bile pjesrisht me dorshkrim t shokut Mrgim, me gunn e tij (sa pr penn, nuk dij shum, pos pr ato q prmenda e q s'm duken n rregull), me natyrn e tij komplete pr t biseduar pr gjra me prgjegjsi t madhe, sikur mund t marr me mend se si kan mundur t zhvillohen bisedimet mes ati dhe shokut Kadri, ku ka qen i pranishm edhe shoku Bardhosh. E prsris, q t'i konkretizoj mendimet edhe m shum, pres q t na shkruani, pa patur nevoj t bazohem n bisedat "rafall" n mes shokve Mrgim e Ujkan, q m shum i ngjanin natyrs sikur bisedohet n afekt. E potencoj, do ndihmon t sqarohemi njher e mir, pasi gjitha bisedimet e marrdhniet e pastajme, sidomos pas vrasjes s kobshme, kan qen nn hijen e mosmarrveshjeve n mes shokve Mrgim e Kadri, dhe asesi si rrjedhim i keqkuptimeve n mes t shokve Jusuf e Kadri, pos atyre q prap, kan mund t kushtzohen nga ajo bised. Jam pr at q t mos ngurrojm pr t vlersuar bisedimet para vrasjes, mendoj ato pr Bashkim, qoft edhe keqkuptimet e mosmarrveshjet, ndonjher jan prmendur edhe hilet. Kurse pr secilin q provon t prvetson merita se sht iniciatori i bisedimeve t pastajme pr bashkim, jo vetm se m duket ligshti e ult, por m duhet t them se duhet t'i prvetson edhe hilet prej matrapazi, pasi po shihet se n ato bisedime nuk jan hyr individt me sinqeritet t pastr m shum jan n pyetje "akrobacione" dhe mendjemadhsit pr t br kapital personal, me hy n histori... Sa pr organizimin e pastajm, pr aq sa jam n korent, m duhet t pranoj, fatkeqsisht, se nuk ka qen n rregull, prkatsisht as q mund t'i bihej n fije. Pr kt nuk vrtetojn vetm pshtjellimet n emrtime, por edhe forma e zgjedhjeve, prkatsisht t formimit t KQ, i cili m shum sht fantazuar. Thn t drejtn gjer von nuk kam dijt se jam antar i KQ, e kur kam msuar m sht prishur qejfi, meq e merrja me mend se ka mund t bj ai KQ, n t cilin jam antar un; thjesht: dshiroja q antar t jen shok e shoqe q kan qen shum her m t ngritur e q jan shum n Kosovn ton martire, kurse ngarkimi im me prgjegjsi m lente t kuptoj se bhet m shum si shkak i gjetjes sime kndej. Kshtu s paku dshiroja. Duke kaluar koha 281

kuptoja edhe m shum. Tani mund t them, fatkeqsia m e madhe nuk ka qen pse ne nuk kemi qen t ngritur n nivel, por pse shpesh kemi mbivlersuar veten dhe mosaftsit pr t'u dalur zot punve si duhet kemi provuar t'i fshehim pas fajit t njrit ose tjetrit, i cili vazhdimisht ka penguar q secili punn e vet ta kryej si do ta kryente po t mos pengohej, prkatsisht po t mos arsyetohej se po pengohej... Vrasja e shokve bri t mundur q radhve tona t'ju shtohet autoriteti. Kam prshtypjen sikur kjo na mashtroj, q pastaj t mbimojm veten para bashkatdhetarve (nuk po konkretizohem n emra e raste, meq nuk dshiroj t arrihet efekti i kundrt), t luajm rol t revolucionarve, ndr m t mdhenjt dhe t luhet roli q ata, bashkatdhetart, t krijojn prshtypje se para fjals s tyre, prkatsisht tonn, duhet t prkulen dhe t mos e vn asnjher ne dyshim, pra as ather, kur ata jan t bindur se nuk sht n rregull gjithka. M nj fjal, at autoritet, n prmasa t caktuara, e kemi keqprdorur. Dhe, duhet thn edhe kjo: sht ai autoritet q ne na mban, prndryshe, sikur bashkatdhetart t njihnin realitetin, do na respektonin shum m pak. Pastaj, duke keqprdorur at autoritet dhe rrethanat q u krijuan, qen t mundshme disa "manovrime", duke mos qen t kritikohen ato, prap si rrjedhim i atij autoriteti, q keqprdorej. Se ka u munduan t arrijn individt pas vrasjes, mund t themi se sht e vetkuptueshme n prmasa t mdha pr ne tani. Por, gradualisht, ata q kan provuar t'i akuzojn e difarmojn t tjert, koh pas kohe po demaskojn veten. Skeleti i gjith asaj pune prarse-miskine sht, brenda kohe shum t shkurtr mund t'i mvishet mishi, pr t patur t konstruktuar trupin e plot... Edhe kjo klim e ky ambient, pasojn se t gjith asaj gjendje t ndrlikuar, q na robrojn edhe sot e ksaj dite. Dhe, sht koha q duhet t mejtohemi thell, se duhet gjetur zgjidhje m e prshtatshme e m jetgjat. Por, kur sht mot i vrenjtur, nuk kemi nevoj t rrezitemi n diell. Klimn e pranishme vazhdimisht e ka ngarkuar mospuna, mosaftsit, mossukseset. Kur sht dashur t raportohet pr pun, pr sukseset, pa patur nevoj t detalohem, dihet se si kemi raportuar. Mosknaqsia e psihoza e pranishme ngarkoheshin edhe m shum, kur dgjoje raportime t tilla (ndonjher edhe jo t sinqerta), prndryshe, sikur t na bindnin ato raporte se po korrim sukseset e mundshme maksimale, do t ngjallej optimizmi, do na hapeshin perspektivat, do na shtoheshin aftsit pr t menduar e vepruar. Sigurisht q kemi korrur edhe suksese, q nuk kemi nevoj t'i prmendim ktu, pr t cilat mund t themi se kan qen m t mdha se sa mund t merreshin me mend, sikur t dihej se n far ambienti punohej, far rrethanash mbretronin, pr t cilat, si mund t kuptohet nga t shkruarit m lart, kemi dhn edhe ne jo kontribut t vogl q t arrijm n at nivel. Pa patur koh e mundsi t zgjatem sa do m duhej, duke i shtruar mendimet edhe m, po konkretizohem n ndonj veori e rast, n ndonj gabim e lshim, n njrn an pr t konkretizuar ato q shkrova, kurse n ann tjetr, pr t ndihmuar q t bindemi njher e mir se duhet t ndryshojm n gjumka, nse duam q klima t prmirsohet. Pr kt po ndalem n aktivitetin e punn e QE, duke u konkretizuar n sektor. Meq po m duket m s lehti, po ndalem te shtja materiale. Si mund t punohet n kt sektor, kur ende nuk sht raportuar se me sa mjete disponojm, n mnyr q t dijm sa kemi mundsi t'i shtrijm kmbt. Vet shoku q sht ngarkuar me at prgjegjsi, Fahriu, ka gjasa se din m s paku. E kush din, fare, bile shoku Fahri, se si qndrojm me Fondin e Ndihmave, a sht duke u ndihmuar ndokush, kush 282

sht duke u ndihmuar, a kemi mundsi t ndihmojm m shum... Pastaj, kush din se nga po vijn ndihmat, n mnyr q me ata q ndihmojn, t bashkpunohet m afr, pasi gatishmria pr t ndihmuar tregon shum pr nivelin e vetdijes, kuptohet edhe t aftsive pr t milituar pastaj n radht e LRSHJ-s. Ose, ndoshta mos vetm po bjm iluzione, edhe ather kur nuk grumbullohet as minimumi i ndihmave t mundshme. Nse sht e vrtet kjo, ather duhet marrur aksione e gjetur forma pr t mundsuar grumbullimin e ndihmave. Prfundimisht, prse i sht ikur raportimit mbi gjendjen financiare, edhe ather kur disa her sht krkuar, ose prse nuk i sht dorzuar puna shokut Fahri? Nuk ka nevoj t thot asgj n kt drejtim shoku Fahri, pr t na bindur pr kt q them un. Nse m duhen t holla urgjentisht, nuk kam pse t'i telefonoj shokut Fahri, m duhet ose shokut Ujkan ose Bacs Plak. Edhe m konkret sht rasti m i ri, lidhur me rastin e Shtutgardit. T hollat q jan paguar pr garancion jan ngritur nga kredit individuale. Nse ka ndodhur kshtu, sht e gabueshme, nse shiqojm vetm nga aspekti ekonomik. Pr t ngritur gjith at kredi, duhet paguar kamat e madhe, kurse nse t hollat e veta merren nga banka, pr t'u kompenzuar prap si n rastin e par, me fushata t grumbullimit t ndihmave. Gjith dami nuk sht aty. T shohim edhe far pasoja tjera kemi nga kto gabime. Padashur, diku n thellsin e qenies, "lulzon" paknaqsia pr "mosbesim", n rastin ton te shoku Fahri. Meq kaloi koh e gjat, pa marr n duar punn e vet, sigurisht q ka patur njqind her mundsi t vij n prfundim t till, se ndaj tij nuk ekziston besimi n nivel. Pastaj, edhe m hert ka patur grindje lidhur me Fondin. Tani, kur qe sa koh sht ngarkuar me at prgjegjsi, lejohet mundsia t dyshohet se di, nj hile, fshehet pas, pasi, ka mundsi t thirret n kontinuitetin e vendosmris pr t mos i lshuar t hollat nga dora, prkatsisht Fondin aq shum t popullarizuar. N ndonj rast, kur lind ndonj grindje, mund t prdoret si shembull kjo dukuri. Un dyshoj se me kt rast sht br gabim n kt nivel, vetm rastsisht. Mos ndoshta qndrimi jo i drejt sht rrjedhim i "kujdesit", pr t mos ln shansn q t ndodh si n rastin e Nuhiut. Sidoqoft, m t kqijat jan dyshimet e pashprehura, pasi ato bluajn prbrenda, kurse t shprehurat nuk kan mundsi t bluajn gjithaq. Pr t vazhduar hala. A nuk lejohet mundsia t bhen edhe manipulime t tilla: Prderisa mjetet i ka n dor Plaku, jan n duar t shokut Xhem, prkatsisht t atij "klani". Nse bien n dor t shokut Fahri, ather me to do t manipulon shoku Salih. Prfundimisht, gjendja ka arritur n at nivel, sa, po m'u deshn t holla nga ai Fond, t ngurroj pr t lypur, pasi gati sikur m duken se ua lypi t hollat private q m ipen si ndihm karitative-kristiane. Kshtu ngjashm tinglloj n bised tel. q pata me shokun Xhem pai u lshova. Ai m ofroj ndihma, por sikur ato m ofroheshin vetm tani, q jam viktim dhe jo ather kur m duheshin, pr t evituar q kjo t mos ndodh. Mund q kto rrjedhin nga nikoqirllku i tepruar, ose pr faktin se mjete nuk ka, por q nuk na thuhet, pr t na dshpruar. Cilado q t jet, sht e gabuar. Besoj se u zgjata mjaft, pr t hapur shteg pr kritika pa rezerv por edhe pr autokritika. Sa pr sektor t organizimit t brendshm nuk dij far t them, meq asgj, pra as pun, nuk m ka rn n sy. Dshiroj t kemi korr suksese. Por, pr t arritur suksese, duhet prgatitur kuadra q ktej, ndonj bashkatdhetar fare t pakompromituar, edhe t mbaj lidhje, por edhe t hedh far organizative mes patriotve e revolucionarve n Kosov, pasi po dihet m se pa organizim t nivelit, jo vetm q nuk qohet prpara revolucioni, por edhe po arrestohen shum bij e bija t Kosovs martire, thuaja q n hapat e par t veprimtaris s organizuar. 283

Pr sektorin e propagands, thuaja, kemi biseduar gjersisht. Kam mbetur borxh q pr kt sektor t bj analiza m t hollsishme me shkrim. Pos lshimeve q jan kritikuar, e pranoj se ka qen sektori m aktiv dhe m i suksesshmi. Pr disa pun q jan marr prsipr nuk jan kryer. Ndonjher thuaja m vshtir e kemi t gjejm arsyetime, se sa t kryejm punn. U b koh e gjat q sht biseduar pr broshurn mbi shprnguljet. Prfundimisht ka filluar t botohet n vazhdime. Por shum m praktike do t ishte botimi i saj si broshur. Kshtu edhe me romanin e shokut Adem Demai, tani ka zn t botohet n vazhdime, pr ka mund t them se nuk sht fare e arsyeshme. Nse mendohen lexuesit brenda, vshtir q do arrijn t kompletojn e as ta prcjellin. E nse nuk kane mundsin kt, vetm emri i madh i shokut Adem nuk duhet t na bind se u dashka botuar ZK pr ta br m atraktiv, sikur njmend nuk po shitet. Botimi i romanit, nse i kushtohet do her nj faqe e ZK, do t zgjat 2-3 vjet. A njmend sht e logjikshme t presin lexuesit pr ta patur komplet romanin, nse do ken mundsi ta rregullisht gazetn e tyre ilegale. Nuk do mend t thuhet se ky roman, bashk me t gjitha tregimet, sht dashur kaher t botohet. M vjen keq t duhet t shprehem ca m brutal, sikur nuk i vije er e mir ksaj zhagitje t paarsyeshme, kur dihet interesimi i lexuesve dhe kur dihet se me shitjen e tij do nxjerrnim prfitime. Pra, q t botohej shum m heret, mu m ka penguar mungesa e nj parathnje t aktualizuar dhe t politizuar, prmes s cils duhet siguruar ndikimi i dshiruar. Sa pr romanin si roman dhe tregimet, drejt pr s drejti, te masat e gjra s'ka ka t ndikon, pasi nuk kan kushedi far prmbajtje t jashtzakonshme. Shih pra, n munges t parathnies, u shty botimi. Sikur bile t thuhej se nuk mund ta shkruaj, ndoshta do bheshin prpjekje pr t'u gjetur ndonj mundsi q t shkruan ndokush at parathnie, ose t shkruhet ca m dobt. Kjo nuk ka ndodh. Seciln her, q kur sht biseduar dhe sht aprovuar botimi i tij, zotimet nuk jan kursyer se do t kryhet puna. Kjo vlen edhe pr dramn e shokut Jusuf. Kjo bile, sht literatur shum e prshtatshme aktuale, kur po bhen kaq shum arrestime. Mund q edhe ndokujt do t'i kujtohet se kryesisht ky faktor e shtyri q t'i prkushtohet shkrimit t saj. Them se edhe koha sht n pyetje, ama q t radhitet n kompozer, nuk sht e domosdoshme se duhet ta bj vetm shoku Xhem. Sa pr mrekulli e nxori n makin t rndomt shoqja Bule dramn q ka shkruar shoku Mrgim. Pamdyshje se do t bnte edhe radhitjen e "Procesi", sikur t'i ishte thn. Se si qndrojm konkretisht me shtjen organizative kndej n Perndim, kt duhet ta din m mir shoku Salih, ama nse bazohem n letrn e tij, nuk duket se organizimi sht br n baza t shnosha. Organizimi n baza t shndosha do jepte provimin n raste kur ndonj fraksionist nxjerr kok. Po kshtu, sikur organizimi t ishte n nivel, gjendja e krijuar do merrej n shnjestr dhe ndaj nesh do ushtrohej presion tjetr q, ose t prmirsohemi, ose t lshojm vendin pr m t pregatitur e m puntor. E si mund t funksionon organizimi prderisa asnj material, ama asnj material intern nuk sht shprndar, q antart t din se far do me thn me qen i organizuar, ose ndonj material i konkretizuar pr rastin ton mbi teorin e revolucionit a mbi teknikn e konspiracionit. Nse ka ndonj antar t organizuar n nivel, nuk dij ka e mban at t lidhur pr LRSHJ-n. Mos vetm vizitat kalimtare zavendsojn kshillat, qarkoret, direktivat e gjrat prkatse, t cilat do mbanin gjall jetn n celula, do ta bnin m atraktive qenien si militant dhe jo q t goditen nga strkeqja e monotonia n vete. Se mos militantt kan marr n dor ndonj punim se si duhet t ndikojn te masat, se si duhet t afrojn rreth vetes kandidat, pr t'i antarsuar kur t jen t bindur se meritojn, etj., etj. Ndoshta sht br ndogj n kt drejtim, por ne nuk na kan rn n duar ato materiale. Do t ishte gabim. N njfar forme, vetm kur 284

kryejm punt e caktuara q dalin nga detyrat, duhet t jemi vet antar t ndonj celule, pr t'u marr me aktivitetet e "thjeshta" t antarve t "rndomt". Vrtet nuk dij ku t bazohem pr t thn se n organizim konkret jan duke shkuar punt mbar. N rastet kur po kam mundsi t vrej, shoh se n rrethe, meq po dihen dobsit, po shfrytzohen ato, prkatsisht po keqprdoren. Bashkatdhetart fare t paprgatitur, me ndonj manir, q sht i pranishm n raste t shpeshta t prkushtimit shtjes patriotike, n form t vetknaqsis, sikur ngarkohen me prgjegjsi. Ata pastaj keqprdorin at q bashkatdhetarve tjer t'ju shesin taraf, se ja ata na qenkan me patriott n rreth, ke t cilt LRSHJ-a ka m s shumti besim dhe jo ju. Nuk ka dyshim se duke ua ushqyer maniret dhe vetknaqsin, edhe aktivizohen me entuziazm, por q sht i dmshm pr punn e mir e t gjat. E kur t ndodhin raste t tilla, meq me bashkatdhetart kndej nuk sht punuar gjithaq, sigurisht q t tjert sikur ftohen nga rrjedhime t tilla. Rasti m tipik jan Qamili dhe Aliu. Se po dgjuan ndonjri nga shokt se i pari ka qen puntor lidhur me klubin, pa ditur pr huqet, ose edhe paprgatitjen pr t'u ngarkuar me prgjegjsi q nuk ia prthekon kaqiku, nguten kush t prfiton m par, duke e propozuar shpejt e shpejt ose duke ia ushqyer pikrisht trpin pr ta lavdruar. Pra, kam prshtypjen, sikur duhen t prshtatshm bashkatdhetart, te t cilt po u the se ti je m i miri dhe lavdrime t tjera, thejn qafn. Sikur po vlersohen duka e sharmi dhe jo cilsia e vendosmria, shpirti i sakrifics. Sikur m ka rn t dgjoj nga shoku Salih, se tani pr tani sht prqndruar vetm n shtje t formimeve t klubeve. Kurse sa i prket formimit t celulave, krijimit t komiteteve n rrethe, prgatitjes s ndonj ndihmsi, asgj, s paku nuk ka mundsi t vrehet dhe aq sa jemi njoftuar. I kuptoj vshtirsit me t cilat sht i ballafaquar, si kufizimi i lvizjeve, ndoshta edhe mungesa e mjeteve elementare, bile sa pr udhtim. Por nuk besoj se mosskuksesi n kt fush t jet kushtzuar vetm nga ky faktor. Mendoj se autoriteti i LRSHJ-s te bashkatdhetart ka qen i madh, nga rrjedh se shum jan q do dshironin t gjenin format e mnyrat pr t kontribuar m shum, meq jan bukur t qart se vetm duke qen t organizuar sa m n nivel, mund t japin at q pritet nga ta dhe jo n mnyr stihike e spontanisht. Kur sht fjala te klubet, te formimi, nuk dij a guxojm t jemi t knaqur, dihet, fjaln e kam tek shtetet tjera, pos Zvicrs. Prfundimisht, sa u prket shenjave e simboleve jugosllave, ende nuk jemi t qart e as nuk kemi marr vendime konkrete. Kshillimi q qe mbajtur, sa u prket shenjave e simboleve jugosllave, duket se sht keqkuptuar, ose keqinterpretuar. N kt rast po sjell nj shembull tipik. Gjersa n Hamburg luftojn klika e Hashimit (kryetarit t klubit "Kosova"), n Bremen i sht ln n dispozicion ta komandoj me klanin q ka klubin n dor. far klubi sht hapur n Bremen, n far lokali dhe far aktiviteteve, besoj sa t ulta, aq sa edhe vet konzullata nuk do t kujtohej. Pr klube t tilla, q t hapen, zakonisht jan paguar veglat shqiptare q punonin si "npunsa" n konzullata. Edhe tani, po t mos i pengojm, klube t tilla do t hapin ata vet, por ja q atyre nuk u shkojn bashkatdhetart, ather nuk duhet t'i mashtrojm ne pr t'ua lshuar n dor. Vrtet m duket skandaloze t prkrahet klani, prfundimisht n vepr prokonzullats, q t hap klub n lokal, ndr m t degjeneruarit, pr t sabotuar lokalin e nxjerr nga Komuna n shtpi t kulturs. T presim e t shohim ku do t na nxjerr kjo "taktik", t cils njher prnjher nuk do t'i them "mashallah". Bashksia e Klubeve dhe Shoqatave Shqiptare n Evropn P. ende sht n fillim. Ka gjasa q fillimi nuk sht gjithaq i mbar, prandaj e ka ca vshtir pastaj. 285

Mendoj se Bashksija duhet t merret m seriozisht, pasi sht form e veprimtaris legale, pas t cils duhet t qndron veprimtaria ilegale, pa lshuar asnjher format demokratike t aktiviteteve, t praktikueshme n vend. Gjendja hi m e mir nuk qndron as n sektorin, me t cilin jam ngarkuar. Arsyetimi q kam dhn q n fillim, se nuk jam i aft pr t'i dalur zot sa duhet e si duhet, nuk guxon t jet do her arsyetim pr mossuksese. Koha po kalon dhe sikur puna t merret me prkushtim, doemos duhet prvetsuar sado pak zejen, pr t'i dalur zot puns. Kryesorja n kt sektor sht q t kemi njerz me njohuri t gjra, sidomos q zotrojn ndonj gjuh, t ashtuquajtur botrore. Edhe ju do t jeni po t mendimit se t till nuk kemi. Nga ata q zotrojn gjuht, q jan shum m heret n kurbet, vshtir q do gjejm t sinqert pr punn ton, pasi ata m par jan zez me pun t tjera, pun t tyre... Nxjerrja e buletinit KOSOVA u shty s teprmi. Por, edhe kur pata propozuar nxjerrjen e tij, kam thn qart se vet nuk e ndjej veten t ati niveli, sa t shkruaj un vet artikuj. Un mendoja se do ia dal me shok e shoqe t organizojm prkthimin, organizimin e botimit dhe shprndarjen. Pr udi nuk u lajmrua askush n Redaksi t ZK pr bashkpuntor, qoft pr t prkthyer, ose pr t shkruar artikuj. Kjo vrtet po m udit. Sikur m bn t dyshoj se askush n Kosov, ose nuk sht n korent, ose nuk ia din rndsin ksaj pune, ashtu si na e muar mendja ne. Si duket nuk po jemi t zot t kordinojm lidhjet. Kurse edhe pse nuk sht lajmruar askush si prkthyes, edhe kjo udit, ose ndoshta sht lajmruar ndokush, por nuk sht par e arsyeshme t vehem n korent. Pr kt mund t informoj shoku Ujkan. Vshtirsi tjetr sht statusi i qndrimit. Krahas ksaj edhe mungesa e mjeteve pr t udhtuar e qndruar n shtete t ndryshme, ku koh pas kohe gjenden lidhjet e mnyrat pr t deprtuar. Ta zm, shum i domosdoshm do ishte qndrimi mujor n Austri, pr t gjetur mundsit e kontaktimit me gazetar e specialist t shtjes s Ballkanit, t cilt punojn npr institute. Se sjell suksese, bind qndrimi n Suedi. Kshtu ndodh edhe me Italin. Kto dy shtete kufitare jan ln anash, edhe pse dihet nga historia se sa jan t interesuara kto dy shtete pr do gj q ndodh n Ballkan. Pjesrisht, me thonj e me dhmb, jam munduar t grumbulloj material, e edhe t prkthej, q m n fund t bhet e mundur nxjerrja e buletinit. Por, nuk dij si do duket e arsyeshme t sigurohen mjetet pr botim. Nse kemi mjete dhe ne pengohemi n pun t mbar kryesisht n munges t tyre, ather sht gjynah i madh, pr t mos thn sabotazh, sado q "ruajtja" e tyre mund t bhet pr dit m t vshtira. Thuaja edhe ktu vlejn ligjet e ekonomis: efekti, prkatsisht prfitimi q mund t arrihet duke investuar sot nj mark, n mot nuk arrihet edhe sikur t investohen njqind, pasi, pos tjerash, kalon ajami. Mund q edhe ju do jeni t ktij mendimi. Sa pr bombardimin me letra, memorandume e peticione, organizatat e qeverit, jemi mbrapa. S pari nuk e zotroj gjuhn e stilin e t shkruarit t tyre e ato kur t dalin nga dora, nuk kthehen prapa. Pastaj, sikur duket m efektive t lidhim kontakte me personalitete, q ato t flasin pr shtjen ton. Po kjo vlen edhe pr gazetar. Sa pr marrdhniet me organizata, shtrohet pyetja se a nuk duhet t kemi parasysh gjendjen ton specifike. T lidhim marrveshje pr bashkpunim me partit komuniste, mos nuk sht n kundrshtim me krkesn Republik Federative. Un mendoj se po. N kt drejtim m s shumti pengon edhe mungesa e Programit Politik, t cilin duhet ta prkthejm n gjuh t huaja, si dhe ilegaliteti i LRSHJ-s. Kohve t fundit kam patur disa kontakte me rndsi, pr t cilat do t njoftoj ndonjher tjetr. 286

Meq nuk po m plqen t kritikoj veten, po me tonin q kritikoj ndonjrin nga ju, krkoj q kt ta bni ju, duke m kshilluar e dhn ndonj propozim a ide n aktivitetet e suksesshme q duhen arritur n kt sektor. T dashur shok, pas demonstrats n Bruksel nuk ju shkrova. Tani sikur kam harruar se ka kam dashur t shkruaj gzohuni, prndryshe do zgjatesha edhe ca faqe. S pari, si jam shprehur edhe m par, nuk dij se si sht ardhur gjer te vendimi pr ta thirr at demonstrat. Meq shoku Ujkan ka vendosur q demonstrata t thirret, duke u nxituar t'ju shkruaj letr n logun e "mrgats s qyqeve", do t duhej t na informonte se ken ka angazhuar. Ksaj radhe, t mos prsris s koti, do doja s paku kopjet e letrave t shkmbyera me at rast, sidomos ato q ka ndrruar me z. E. Hadrin dhe letrn q i sht drguar Shoqats "I. Seferi". Ksaj radhe ndodhn marifete e marifete, "akrobacione" e sabotazha. Pa e zgjatur, pr demonstrat kemi patur dy leje, njrn q e ka marr shoku yn, ather ku E. Hadri ka br krkesn duke u thirr se sht ngarkuar nga Redaksia e ZK, ather kur me t njejtn pun sht ngarkuar edhe Shoqata. Edhe pse un isha n vend, kur isha i vendosur kundra dredhive t dredhagjijve, funksionin telefonat. Her shoku Ujkan e her shoku Mrgim (pr kt t dytin e l hapur q t shkruan ai vet), "korigjonin" gabimet e mia, duke qen mijra kilometra larg dhe pa njohur realitetin, por m shum duke u ndikuar n dezinformime. Gjat gjith kohs klani Enver me kompani, bashk me Reshatin, kan luajtur rol miskin. E un, n at pozit t vshtir, q ta majorizoj gjendjen e ndrlikuar, duhej t mbaj t fshehur se lejen pr demonstrat e ka nxjerr edhe Enveri, prndryshe, do mbetej at dit vetm Enveri plus co t demonstroj "n emr t Komitetit pr mbrojtjen e t drejtave t njeriut". "Akrobacionet" e Enverit s'm demoralizonin, pasi at e njihja, por m demoralizonte mosbesimi i shokut Ujkan, i cili prkundr q bukur shtruar kisha shprehur mendimet e mia pr E. Hadrin, prap nuk po bindej, por vazhdonte ta ngarkon t derdelis "n emr" t Komitetit... Nse kuptoj nga punt me t cilat po merremi, kur sht n pyetje udhheqsi i ndonj organizate, pavarsisht cils, nuk sht n kompetencat e shokut Ujkan, kok m vete, t nxitohet pr t kthyer prgjegje. S pari letr e till, pasi t jet par se m takon mu, do duhej t m drgohet. As un kok n vete nuk do guzoja t kthej prgjegje, pa shtruar pr diskutim n QE, kur dihet se n pyetje sht nj organizat dhe ne, s bashku, duhet t vendosim se far qndrimi duhet t marrim. Pr mendimin tim kt nuk vlersoj pr lshim, por shkelje t Komunikats dhe t parimeve t vetkuptueshme t LRSHJ-s. Tani nuk e kam pran Komunikatn, por dij se far qndrimi sht marr kundr forcave separatiste (pr rastin konkret, E. Hadrin, pa dyshim se nuk e moj fare pr seperatist..., nipin e Kryezive, Cana Beut...). Ndoshta ti shoku Ujkan do arsyetohe se je bazuar n at q ka shkruar dhe n "qarkoren" q ka lshuar. Aq m keq tregohet papjekuri politike. Disi ia kam dal t siguroj kopjet e letrave q ka shkruar E. Hadri "n emr" t Komitetit, vemas sht pr befasi (por jo te un), se ai i shkruan vetm Partis Komuniste Belge (pro BS) dhe asnj organizate humanitare. Po kshtu, ajo prralla se Enveri do angazhon organizat humanitare (ia kam harruar emrin) pr t nxjerr leje pr demonstrat, mund t t kujtohet, un se pata prbij. Prfundimisht, u rrokullisn punt si u rrokullisn, se nj letr pata prgatitur pr PKB, pastaj donim t'i shkruanim edhe kryetarit t komuns, duke e br me dije opinionin pr t tilla dredhi, prkatsisht duke i informuar gazetat (gazetart e t cilave E. Hadri i njeh dhe ia botojn intervjut, kur padront krkojn nga ai, por kur sht 287

momenti t shkruhet pr shtje t popullit, saboton.). Me kt rast do drgoj edhe kopjen e asaj letre, meq nuk sht von t bhet pun e till. Dshiroj t mos kem patur t drejt q kam dhn propozimin paraprjashtim nga QE, ama pr nj kategori letrash edhe m par kam trhequr vrejtjen. E sa pr lojn me ballon, ndodhi ashtu si e prisnim, por m vjen keq q mundsoj shkeljen e refuzimit tim, duke t mashtruar, pr t dalur n fund bllof. M ndjej, sa keq kam q na ndodhin gjra t tilla, edhe ather kur ua marr kokrrn n sy se far hilesh bjn kta sarosh. Pr sabotazhe q t mbesim fare pa trakt dhe marifete t tjera, nuk po bjerr koh. Nuk dij far do thuani ju, por un e ndjeva veten t ln vetm, prball llave t ujqrve, bile me an t telefonave sikur ndrsehej; sa her ma ka prmend Reshati se ka telefonuar me shok n Turqi... Lidhur me propozimin pr prjashtim t shokut Mrgim nga QE, arsyetimet jan dhn n tubim dhe jan n procesverbal. Por, po konkretizohem ca, sidomos lidhur me korrespondencn me M. Hotin. Q kur isha n SHBA m ra t lexoj letra q shoku Mrgim i kishte drguar Muss, e si pr t'i shfrytzuar pr punn e tij, kishte drguar kopje n SHBA. Ather nuk njiheshim dhe nuk dija se kush ishte ai i mashtruar, si mendoja ather. Kur m ra t shoh t njejtn firmosje te drama, m'u kujtu. Pata keq. Letrkmbimi kishte vazhduar. Kshtu, n prag t demonstrats patm ca mosmarrveshje, pasi sipas Muss, ai duhej t vendoste se far kishte pr t thn LRSHJ-a n kto raste. Si dihet, n raste t tilla nuk pranoj t shkel mbi parime, prandaj edhe ia tregova vendin, sidomos sa i prket demonstrats, pr pastaj mbet t merremi vesh. Pas demonstrats, kur isha, sa pr formalitet dhe pr t'i treguar se nuk jam i bashkuar me te, Musa na lexoj nj letr, ku trsisht ishte shkelur konspiracioni i LRSHJ-s. Prmes letre Musa informohej, njanshm, mbi gjendjen para Bashkimit dhe mbi Bashkimin n LRSHJ. Ruajta gjakftohtsin dhe nuk thash asgj, mbarohesha sikur nuk dija asgj prej gjje pr ato q na lexoi ai. Por t tjert, q ishin t pranishm, kishin prshtypjen se Musa sht antar i KQ i Lvizjes. Besa, thn t drejtn, kur pata fatkeqsin t'i dgjoj ato q na foli shoku Mrgim, dyshova se ka mundur ta "fut" Musn n KQ, q n fakt e dinte si di personale... Nga shoku Mrgim do t krkoj kopjen e asaj letre dhe t gjith korrespondencn reciproke me Musn, me mendim se letrat q shkruan antari i KQ n emr t LRSHJ-s nuk jan personale dhe kur t lind dyshimi duhet t vehen n dispozicion pr kontroll. Me kt rast, nse shoku Mrgim nuk e ka njohur Musn, do provoja ta informoj, ashtu si di. N rast t kundrt, do t dshiroja t m ndihmon pr t ndryshuar mendimin e qndrimin, nse ai sht i bindur se do gj sht n rregull sa i prket atij, dihet duke pasur prova, ashtu si kam un pr bindjet e mija. Gjithashtu e shoh t arsyeshme t merret qndrim konkret pr kt rast dhe nse shoku Mrgim ka antarsuar Musn, un propozoj q Musa t 'antarsohet. Do shkoj edhe m larg, prderisa nuk ka prova q vrtetojn t kundrtn, Musa nuk do militon n radht e Organizats q militoj un! Edhe njher: propozoj q Programi Politik, prkatsisht konturate Programit, t shkruara nga shoku Ujkan, sa pr orientim, t vehet n diskutim. Pr kt un do shkruaj nj variant t nj qarkoreje (nse mund t quhet ashtu) pr komitetet, celulat e militantt e LRSHJ-s, pr diskutim, duke dshiruar q t fillojm edhe nga puna e till. Nse nuk ia kam qlluar formulimit, le t riformulohet, por mendoj se kjo pun duhet br, pasi Programi i LRSSHJ-s duhet t jet vrtet i LRSHJ-s dhe jo vetm i disa personave, edhe nse ata jan t ngarkuar me prgjegjsi t caktuara. Vrtet jam zgjatur, por kshtu doja ksaj radhe. T shohim se sa jemi t armatosur me kultur revolucionare, pr t'i kuptuar kritikat si kritika, q ndihmojn n prmirsim t puns, dhe jo si hile. Kam ndrmend, posa t m premton koha, t nxjerri 288

n maqin materialin q pata prgatitur, shpejt e shpejt, pr tubimin e 13 Nntorit '84 (duhet t jet 1983-shn i red.) duke i shtuar ndogj, bazuar n gjendjen q u krijua pastaj. Pres q secili t merr qndrim prkats, duke mos prshndetur asnjher planet pas shpinde, prderisa bjm pjes n t njejtin forum. Po kshtu, nuk sht patriotizm e revolucionaritet i vrtet, kur merren qndrime pr hatr, ose pr ky ose ai sht i "ans sime". -shtojcShok, n momentet e fundit kur po prgatitja letrn pr postim (fotokopjim), m ra ndrmend se m duhet t'ju bj me dije pr disa ndihma q m jan dorzuar dhe harxhimin e tyre. Bashkatdhetari Huti, nga rrethi i Livadhis, m'i ka dhn 1740 DM. Ato i kam harxhuar n prag t demonstrats n Bruksel, pr pagimin e shtypjes s pllakatave q jan ngritur mureve t Brukselit, pr kompoozimin dhe shtypjen (n dy gjuh) t traktit t demonstrats, pr pagimin e shpenzimeve t mbledhjes me gazetar dhe pr komunikat, kam dhn 120 DM (n fakt 100 Franga zvicerane) q t'i drgohen nns s A. A. dhe disa shpenzime t tjera shoqruese, ndr to edhe udhtimi n Franc, dihet jo pr halle private. Kur isha n M., Reposhi m'i dha 400 DM pr ZK. Nga to bukur shum pata shpenzuar q t bja fotokopje t materialeve npr biblioteka t atjeshme dhe pr t'i bler ca libra e revista. T tjerat thuaja gati i shpenzova pastaj, me rastin e rnies n burg... Tani kam krkuar nga Plaku t m drgohen 1.000 Franga, q t'i kem n kto aste t vshtira... M duhet ta paguaj avokatin pr punn e tij t madhe; vllau nuk e ka hallin, sepse edhe kafshatn e domosdoshme t fmijve do detyrohej t'ua merr, prandaj m duhet t gjej mnyrn se si duhet t'i paguaj borxhe q ai ka huazuar n ato aste ndoshta mund ta dini se vllau ka katr fmij dhe, sigurisht, shum na ndihmon edhe ne t dyve, dshiroj t'i bj t gjitha kto jo vetm pse ndjehet i thirrur nga prgjegjsia familjare... Pr ndihmat e Livadhis nuk kam lajmruar menjher, meq nuk m sht dukur aq me rndsi. Pastaj, si rrjedhim i klims s krijuar, dhe kur m ra t jem i pranishm pr t msuar se kto ndihma ishin dekonspiruar, ather kur po pyeste shoku Y., heshta qllimisht; besoj se nuk sht e domosdoshme t vihet n dijuni shoku Y., pasi pr t sht kuriozitet t dij m shum se sa i takon, e kurjozt na dmtojn. Kshtu, edhe n t ardhmen, duhet gjetur mnyrn se kujt duhet thn nuk dij, jo pse, pr rastin konkret mungon besimi, por edhe superbesimi i panevojshm e kurioziteti jan t dmshme. Nuk di sa jemi duke u prgatitur pr prkujtim t 2-Vjetorit t rnies s shokve. Nse mund t mbrri (sigurisht q m me rndsi do t ishte t kem koh pr shkrime t tilla), do shkruaj di pr at mbrmje. Do ishte e nevojshme q t gjejm ka pr t pagzuar me emrat e shokve. P.sh., do m dukej e arsyeshme q n kuadr t LRSHJs t themelojm Ndrmarrjen botuese, duke e pagzuar me emrin "Vllezrit Grvalla". Kshtu edhe me emrin e shokut Kadri do duhej t pagzonim di. Mendoni edhe ju n kt drejtim, se ka sht m mir. Iljazi (Ibrahim Kelmendi)

289

35. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Sabri Novoselln dhe QE, 17 janar 1984 PR REPUBLIKN SHQIPTARE N JUGOSLLAVI! N mrgim..., m 17 jan. 1984 I dashur shoku Mrgim (Sabri Novosella-shn i Xh. D.), po t shkruaj, edhe pse, mendoj, do t duhej t m shkruaje ti njher, s paku q t bsh me dije se si u ktheve. N ndrkoh, besoj, duhet t jesh informuar mbi mbledhjen q mbajti komisioni, m 18 dhjetor 1983. Nga procesverbali mund t lexohet pr vlersimet q u bn n prgjithsi, si dhe mbi propozimet konkrete. Ndr to, meq t shkruaj, ishte propozimi im q ti t prjashtohesh nga ... Me kt rast nuk do shkruaj pr arsyet q m shtyn q t jap nj propozim t till, pasi ato jan n procesverbal, sado q jan shkurt t shtruara. Ktu mund t shkruaj vetm kaq: q t bj propozim t till nuk m shtyri vetm ato q ndodhn gjat takimeve tona, por disa gabime (kshtu i vlersoj) t tjera, sidomos korespondenca me Musn dhe presioni q provohej t m bhej n prag t darsms n Bruksel, duke u thirr n bisedat telefonike q bheshin me ty. Q kur isha n SHBA m ra t lexoj letr, q ti kishe shkruar. Ishte pseudonimi yt dhe dorshkrimi, pasi shum rreshta kishe shkruar me dor. Ather nuk dija ku t'ia nis, sa i prket asaj letre, prkatsisht sa i prket korrespondencs n mes t Omerit dhe Muss. M vinte keq se nuk dija se kush sht Omeri, q t'i shkruaj menjher se nuk duhet t korespondon me at njeri n "kull", pos pr t tjera arsye, edhe se t gjitha letrat kalonin jo vetm npr duart e nj agjenture. Se si ka ardhur gjer te korrespondenca mes jush nuk dij, por jam i mendimit: nuk sht dashur t korrespondosh n at nivel dhe n ato rrethana. Duke u bazuar n relacionet q mbretronin prpara vrasjes s shokve dhe para "veprs" s "heroit" t "kulls", ti at "heroi" nuk duhet ta kesh njohur prpara, ose, nse e ke njohur, nuk duhet t kesh patur marrdhnje n nivel t prkatsis n t njejtat radh. Se sa letra ke ndrruar nuk e dij, por, meq po bazohem n relacionet tona, po m duket e drejt t t'i krkoj, s paku ato q kan t bjn me LRSHJ-n, ndrsa ato t nivelit privat dhe familjar nuk m duhen, qoft edhe si kopje. Nisem edhe nga fakti se "heroi" para se ta kryen "veprn" ka qen me trup, i tri diku tjetr, dua t them n organizat tjetr. Kshtu, s pari duhet t vinin n pyetje qndrimet ndaj organizate tjetr, prkatsisht relacionet, pasi "heroi" duhet t ket qen njri nga "kokat" udhheqse. Sidomos, kontestuese sht letra q na e lexoi shum vetave, tani s fundi, t ciln, sipas t gjitha parashikimeve, duhet t ia kesh shkruar ti. N prag t darsms, n nj takim q patm me disa t tjer ku qe edhe "heroi", erdhi deri te keqkuptimi, q n fakt nuk mund t quhet keqkuptim. N at mbrmje "heroi" na shitej si udhheqs, prkatsisht njri nga "kokat" e LRSHJ-s. Ishte tejet brutal n disa relacione, bile edhe cinik, sidomos ndaj meje, pse jo edhe ndaj LRSHJ-s ta zm, kur thoshte se mund q do t'i thuhej nga Lvizja (tekstualisht m duket t ket thn: "edhe nse m ngarkon Lvizja pr t marr pjes n konferencn pr shtyp, un nuk do t pranoj t marr pjes...") pr t marr pjes n konferenc pr shtyp, por do ta refuzonte. Pastaj hyri npr "lakra" duke provuar tr kohn t'i bind t pranishmit se ishte n "kok" t LRSHJ-s, kuptohet duke mbajtur qndrim perfid sikur pr shkak t konspiracionit nuk po lshohej n biseda m konkrete, edhe pse thoshte gjithka q mund t dinte, besa edhe trillonte. Kuptohet se mbajta qndrim prkats, duke ia br me dije se si do t duhej t sjellet, si bashk me disa q ishin aty, n darsm, nse do dshironin t demonstronin n radht e asaj darsme. 290

Edhe nga letrat q m ka shkruar, ato duhet t'i kesh edhe ti, del se ai nuk sht vetm antar i "thjesht" i Lvizjes. Bazuar n t gjitha, shtrohen pyetjet: a sht ai antar i Lvizjes? Kush e ka antarsuar, ose kur sht antarsuar? Mos sht zgjedhur n ndonj funksion? Meq ke korresponduar me te, m intereson shum, jo vetm mu, por t gjith shokve t QE dhe t Lvizjes, duhet t'ju intereson se far mendojn lidhur me "heroizmin" e "heroit", konkretisht far mendimesh ke ti? Kjo sht shum me rndsi, edhe pr arsye se mund t kem mendime t gabuara dhe kshtu t'i kem br padrejtsi shum t madhe, duke ruajtur distancn prkatse, besa edhe duke "shpifur" e "dezinformuar" edhe ndonj bashkatdhetar. Po kshtu, menjher shtoj: prderisa t mos m jen siguruar prova bindse, do ruaj distancn e mparme. Po ndodhi t kemi mbajtur qndrim t gabuar, do t'i bij n gjunj. Shih pra, jan kto arsyet plotsuese, q m bindn se duhet t bj propozim pr prjashtimin tnd, prndryshe, asnjher nuk do ta kisha ndrgjegjen se kam mbajtur qndrim patriotik-revolucionar, si i takon militantit t radhve t Lvizjes. Sigurisht q mund t ndryshoj mendimin ather kur t jem sqaruar se nuk kam vlersuar gjrat n nivel, meq nuk kam qen mjaft i informuar (n rastin konkret nuk foli pr "m ka thn ky e ai", "kshtu e ashtu"), ose se jam nxituar, duke mos ditur se si qndron realiteti. Mu pr kt edhe t shkruaj, pr ka, besoj, do marr prgjegje pa shum vones. Gjat takimeve q kishim, disa her u sjelln bisedat n mes tej e shokut Zeq. Lidhur me at takim, mendoj se duhet t informosh, pak m shum se sa i ke shkruar "heroit". Them kshtu pasi disa fjal shptuan gjat fjalosjes mes teje e shokut Ujkan, prandaj, pos pr arsyerave t tjera, edhe t mos lejohet mundsia pr manipulim me fjalt q nuk jan incizuar as mbajtur shnime. Sidomos, do ndihmonte shum informimi yt, pasi, me gjas, vetm ti je ndr t gjallt, q mund t informosh mbi bisedimet, ashtu si jan zhvilluar. Edhe shokut Salih i kam shkruar m heret, se duhet prfundimisht t informohemi se si kan shkuar bisedimet e 17 shkurtit dhe 15 Majit, por ai nuk e ka marr mundin. Prap, edhe mes nesh sht kontestuese kjo shtje, pr t ciln nga shkruan shoku Salih n letrn e 3 janarit t ktij viti, duke u thirr edhe n letrn q i ke shkruar, ose keni biseduar. Duhet njher e qart, sidomos ju pjesmarrsit e bisedimeve, t merrni qndrim prej patriotve revolucionar, q ta thuani t vrtetn e plot, dhe jo t prgjysmoni, duke ln mundsin pr manipulime e keqkuptime. Shkruaj kshtu, pasi asnjher nuk po merret qndrim i qart lidhur me A.P. me bashkpuntor, por, si t them, po zhagiteni, "ngreh e mos e kput", ka nuk do t duhej. Ose ai i ka shkelur vendimet, ose thirret n vendimet e arritura, ose ekziston edhe mundsia tjetr, se duke u nisur n besimin q sht formuar, keni biseduar lirshm, pa mbajtur shnime precize, ose edhe mund q bisedimet t jen br "shkel e shko" dhe nuk dini se far ka mundur t'u shpton. E gjith kohn po mendoj edhe pr bisedimet e 15 Majit, pr t cilat duhet q t jemi t qart. Prndryshe, nse "zhagitet" "ngreh e mos e kput", lirisht mund t krijohet prshtypja se jan takuar n mes vete "matrapazt", q t'ia hedhin njri-tjetrit, kush t mundet sa m shum... Me kt rast do t pyes, se a ekziston mundsia t ta postoj letrn q ua kam shkruar shokve t QE (i ka 20 faqe), pasi, bazuar n situatn politike, mund q do ta marrin, ose s paku vetm ta kopjojn (e ka duhet m shum?). N at letr, sa i prket Programit, kam qortuar shokun Salih, se prse duhet prsri t merremi, prkatsisht t'i przim, shokt "prtej gardhi"; na thot e shkruan se "ia kan korigjuar shokt...", mendohet varianti q ke drguar ti. Mu nuk po m plqen t provohet t'i implikojm t tjert..., prandaj i thash Salihut se nuk sht e vrtet, dhe 291

qndroj n at q kam thn. S paku, far na duhet t merremi me "muhabete" t tilla, pa ndonj nevoj, prkatsisht n budallk. Kopje t variantit tnd m kan drguar. Tani kemi grumbulluar mjaft material dhe besoj e shpresoj se nuk do t shtyhet shum q t aprovohet Programi. Por, jam pr at q edhe formulimi prfundimtar t shumzohet pr diskutime e aprovim, n komitete, celula dhe antarve. Pr kt arsye, kam dhn propozimin pr nj Qarkore (bile edhe e kam shkruar dhe ua kam drguar shokve q t diskutojn mbi te, pr ta prmirsuar poqse e shohin t arsyeshme se duhet t lshohet). Meq diskutimet pr prmbajtje t ZK nuk kan prfunduar trsisht, t them, pr shkak t rrethanave q po na pengojn (jo pr dshirn ton), shum do na ndihmonte sikur t shkruaje nj analiz me shkrim. Mendoj se n nj analiz t till do kesh mundsin t shkruash m shtruar mbi ato q ke thn, sepse ka mundsi q, padashas t ka shptuar ndogj q s'do dshiroje ta thuash, ose t ka mbetur pa thn at q do t duket e arsyeshme, dhe ajo q t ka mbetur pa thn, mund q ndihmon n marrje t qndrimit sa m korrekt-prkats. E pata thn edhe ather, se komisioni nuk do t jet n gjendje t bj vlersime t nivelit (po dihet me far aftsish disponojm...), prandaj, s paku un pata thn, sht mir t angazhohet edhe ndonj shok e shoqe, q mund t bj nj analiz t till. M duket se shkrova ato q kisha pr t shkruar ksaj radhe, pa prdor taktikn "t them vetm kaq ksaj radhe". Kshtu do dshiroja q t m shkruash edhe ti, pr t gjitha dhe, sigurisht, nuk do ngurroj t prgjigjem, duke u konkretizuar m shum, poqse krkohet. T dshiroj shndet e suksese n punt e mbara, ty dhe shokve. PS. Ma drgo nj kopje t broshurs "Shprngulja e shqiptarve" t V. Qubrilloviqit n gjuhn turke (duket se ke harruar q m pate thn se do t ma drgosh, ose ndoshta mashtrohem). Nga nj kopje t ksaj letre po ua drgoj shokve t KE (QE). Mirupafshim. (Ibrahim Kelmendi) 36. Letr e Ibrahim Kelmendit pr Qendrn Ekzekutive (QE), 19 janar 1984 PR REPUBLIKN SHQIPTARE N JUGOSLLAVI! T dashur shok t QE, N mrgim..., m 19.01.1984 prpara kam letrn q ka shkruar shoku Xhem (q mban datn 6 jan., prkatsisht kallnorit, si e ka shkruar ai, t ktij viti). sht shkruar shkurt e qart, pr t ciln aftsi edhe po i lakmoj. Por, si na jan imponuar rrethanat (pjesrisht ia kemi imponuar vetvetes), gjer n takimin e mundshm, do t duhej patjetr disa gjra t shtrohen prmes letrave. E vetmja e keqe prmes letrave sht, se i friksohem prgjimit t tyre nga t zijt... Prndryshe, sikur m duket, me at rast po ekziston mundsia t mendohemi dhe t'i shtrojm ato n letr, duke patur mundsi t peshohen. E kundrta po ndodh n takime, s paku n takimet gjertanishme, atmosfera n takime, prkatsisht puna, m duket t ket shkuar si n mulli pa rregull, ku bluhet pa rend e pa ujem. Shum biseda kan qen n nivel aq t ult, sa as ndonj ndej bisede t pasdarkave n fshat, netve t gjata t dimrit, nuk u afroheshin, qoft pr nga prmbajtja e as prnga rendi. Flitej duke u menduar aty pr aty. Si rrjedhim, tablloja e bisedave ngjante n artin modern... Edhe un jam pr nj takim, si sht shoku Xhem. Por gjersa t bhet i mundshm, t paraprgatitemi. Pr kt na ndihmojn letrat. 292

Teorikisht jemi t gjith pr mbytje t "fryma e poshtr dhe e dmshme e grupeve" (Xhema), ndoshta edhe me gjith mend po dshirojm, por ja, sikur t kishim sehire (si shprehen ata q besojn n mistifikime...), nuk po ia dalim dot. Mu pr kt, duhet t gjitha forcat e aftsit, t mendjes e zemrs, duhet t'i konkretizojm, q njmend t mbytim at frym, vrtet t poshtr. Dhe ajo, mbytet kryesisht me pun, q merr kohn m t madhe, pr t mos tepruar pr "lshime". Kuptohet, gjat puns, duhet gjithashtu t jemi sa m vigjilent, pr t lshuar sa m pak gabime. Gabimet, kur krijohet klim e keqe, mund t mos kuptohen si gabime t shptuara, por t bra me qllim... Shoku Xhem, pos q prsrit se takimi sht i domosdoshm, do t duhej t shkruante se si sht i mundshm, pr t mos na u prsrit ato q po na ndodhin npr gardhiqe. Edhe un jam jo vetm i mendimit, se "ose nj Lvizje e fort e unike", (do prmirsoja vazhdimin e fjalis t shokut Xhem) me "udhheqsi dhe antar t seleksionuar mir e mir, n do aspekt unik, q nuk prgatisin prapaskena, por q i vishen puns-lufts si duhet..." (vazhdimin mund ta lexoni n letrn e shokut Xhem.). Ktu do t thoja, q pr shok e shoqe revolucionar, militant t Lvizjes, po q se bien n burgje ose edhe japin jetn pr shtje t popullit e atdheut, t mos prdoret shprehja "viktima". Meq jan br arrestime dhe vrasje, duhet t nxjerrim konsekuenca pr pun n t ardhmen, duke analizuar nse sht br ndokund ndonj lshim, n mnyr q t eksponohen dhe pastaj t arrestohen. Lidhur me vrasjen e shokve Rexhep e Nebih mir q sht lshuar Komunikata menjher. Atyre u qoft lavdi lum populli q ka n gjirin e tij t till trima! Edhe pse nuk e mora Komunikatn, aq sa munda t mbaj mend kur m'u lexua n telefon, nuk m'u duk praktike t shkruhet se Shoku Nebih ka qen antar Shtabi... (kshtu di ngjashm). Thn t drejtn, ndoshta edhe u nxitova kur ia thash shokut Xhem at mendim, por edhe tani, disi nuk po jam n gjendje t vlersoj nse sht shkruar m shum se sa do t ishte praktike, prkatsisht sa do krkonte taktika e momentit. Vet nuk do dija si do t shkruaja n at gjendje. Sa pr "fraksionin" q prmend Salihu, un kam shkruar ca m gjersisht n letrn e kaluar, por kjo q shkruan shoku Xhem ktu, sht prmbledhur thukt e qlluar, duke qen edhe vet i t njejtit mendim. Sa pr "puntort q kan mbetur rrugve t bots...", nuk dij far t them. S pari, ata nuk i nxuarm ne. Pastaj, gjendja se shkonte e keqsohej, duke kushtzuar shtimin e papunsis s madhe n Kosov. Nisur nga kjo, edhe perspektiva e kthimit t menjhershm pr t'u punsuar, nuk ka qen aq e ndritur. Ndoshta vetm n mnyrn q t'ua plakitin edhe ato pak deviza q kan mundur t'i ruajn, do punsonin disa, n dam t papunve n vend. E ata pastaj do t detyroheshin, gjithashtu, t marrin botn n sy (n Libi e gjetiu, ku sht duke ua gjetur vendin klika e Beogradit...). Pra, marr n interesin e prgjithshm kombtar, prap i njjti rezultat, dua t them e njejta e keqe, plus hallit t t rinjve pr t'u br mrgimtar jet shum e vshtir. Meq jemi optimist se do fitojm, sigurisht q vetm n at mnyr sht perspektiva m e mir q t kthehen t gjith. Prandaj, t'i ruajm duhet, por t'i "kursejm" duke i friksuar..., nuk kemi nevoj, prkatsisht nuk duhet. sht koha kur duhet t qndrojm, t rezistojm, t'i tregojm bots se nuk mund t na nnshtrojn, pr ka duhet sakrifikuar! Mendoni edhe njher mir, se si sht i mundur takimi. Un, prfundimisht ende nuk kam t rregulluar asgj, por aty ku do t vendosni t takohemi, do t jem, i gjall a i vdekur, si do t'i thon nj fjale. Nuk do t gaboj si ksaj radhe, jo vetm pr fajin se nuk kam ditur si t'i ik asaj q kam marr me mend dhe q kam mundur t'i ik... 293

Po ua drgoj edhe kopjen e letrs, drguar shokut Mrgim. Iljazi (Ibrahim Kelmendi) (Faridin Tafallari, Terror-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 416-417)

37. Letr e Ibrahim Kelmendi pr Komitetin Qendror ("Dukagjinin"), 19 mars 1984 PR REPUBLIKN SHQIPTARE N JUGOSLLAVI! N mrgim..., m 19.3.1984 T dashur shok, shpejt e shkurt po ju shkruaj kt letr. S pari, tani m ra n dor "Organi" "Republika e Kosovs", q del si "organ i Komitetit Deges s LRSSHJ: "Murat Mehmeti"". Vetm siprfaqsisht ia hodha nj vshtrim. Po ua drgoj nga nj kopje q ta lexoni edhe ju, n mnyr q pa vonuar t shprehni mendimin tuaj. Ma merr mendja se sht nj hap jo vetm i gabuar i atyre q kan vendosur ta nxjerrin, jo vetm q ka shkelur do diciplin e rregull elementare, por edhe pse ka qllime t mbrapshta e hileqare. Sikur t ishim distancuar nga "Puntort" me koh, do t thoja se pa ndonj ngurrim, q n numr t par t ZK duhet t informojm lexuesit se kjo pamflete nuk ka t bj me LRSHJ-n, praktikisht nuk ka komitet t ndonj rrethi q quhet "Murat Mehmeti" (nse me t vrtet nuk ka t njmendt, pos n qoft se e ka formuar Musa Hoti; nse ka formuar komitet t Lvizjes Musa Hoti, ather jam kategorisht q mos ta njohim), e aq m pak sht marr ndonj plqim pr t nxjerr "organ" t till. Pasi nuk patm koh pr t biseduar, propozoj gjithashtu q artikujt q kan shprndar Mrgimi e Musa Hoti, duke keqprdorur simpatizant t Lvizjes, q mu m kan rn n dor gjithsejt tet, t mos pranohen se i ka nxjerr Dukagjini, "n emr t t cilit" jan shprndar. Sa pr prmbajtjen e atyre artikujve dhe ktij "organi", mendojn se nuk duhet t shkruhet, pasi do t fillohej t polemizohej, ose do t kishte karakter polemizues njoftimi q do bhej. Tani jemi n prag t 3-Vjetorit t demonstratave t prgjakshme t Kosovs. Besoj se pos nj kryeartikulli q duhet t botohet n ZK, do t duhej t organizohen akivitete. Sa pr demonstrat, pasi nuk ka ndonj aktivitet ndrkombtar, prkatsisht ndonj tubim ndrkombtar, nuk do m dukej e domosdoshme t thirret ndonj darsm. Sikur t kishim biseduar dhe prgatitur teren, marr parasysh "disponimin" momental t opinionit austriak, sidomos do t kishte qen mir t thrrisnim nj darsm atje. Por, po e pat t arsyeshme, nuk do t duhej ta qesim n harres ndonj darsm, ose t'i koncentrojm forcat, q n mnyr m t prgatitur se herave t tjera, t dalim n demonstrat, masovikisht, pr 1 Majin, bashk me proletariatin e vendit. Klubi ED (Emin Duraku - shn i Xh D.) ka vendosur bashk me 6-Vjetorin (si pretekst maskues) t shnon 3Vjetorin e Demonstratave n Kosov, me karakter t gjer. far mendoni ju? Pranoni prshndetje revolucionare Shoku (Ibrahim Kelmendi) 294

38. Letr e Ibrahim Kelmendi pr Komitetin Qendror ("Dukagjinin"), 22 qershor 1984 T dashur dukagjinas, Hamburg, m 22 qershor 1984

... Lidhur me nj ZK t jashtzakonshm, prkatsisht numr t jashtzakonshm, si e quajtt, nuk dij shum se ka t them. Disa mendime ua thash edhe n telefon. Meq nuk kam marr ende ndonj material, kot provoj t jap mendime konkrete. Por nj do ta them, gabimet q mund t bhen duke ju "prgjegjur" provokatorve bandit nuk do t'i mbroj, nse ato bhen duke u nxitur dhe duke shkruar nga pozita prej t godituri. Kt detyrohem ta them, pasi jan shum gabime nga e kaluara, pr t cilat para Skenderi kam trhjekur vrejtjen, por q nuk ka br efektin e vet. Dhe tani ky far Skenderi ka mundsi t na kafshoj pikrisht n ato gabime dhe n t tjerat q do t'i bjm, nse nuk do t jemi m t matur e m vigjilent se sa gjer m tani. Nuk kam ka t shkruaj m shum, kryesisht pse nuk kam koh dhe nuk po mund t konkretizohem m shum n kt rast. Kam pritur q t m bije n dor materiali i ktij ZK para se t vehet n qarkullim dhe ndoshta do kisha mundur t'ju ndihmoj n formulim, duke dhn edhe un ndonj ide. ... Me prshndetje revolucionare, duke ju dshiruar sukses n punt e mbara n shrbim t shtjes! Rroft populli yn heroik e liridashs! Rroft LRSHJ, avangarda e popullit ton! I juaji Shoku (Ibrahim Kelmendi)

BIG BROTHER-i i Vitit 1984

1. Ai ishte m i sinqerti 2. Letr Shokve dhe Shoqes s Komitetit Qendror t LRSHJ 3. RRETH HARTIMIT T PROJEKTPROGRAMIT DHE PROJEKTSTATUTIT 4. Komiteti Qendror i LRSSHJ i drgon njoftim m t sinqertit 5. Letr pr shok e shoqe t "KQ", (15 shkurt 1985) 6. T DNOHET BASHKIMI I 17 SHKURTIT DHE 15 MAJIT 1982 7. LRSSHJ tash e tutje LPRK, shtator 1985 8. Historiku i shkurtr i Organizats Marksiste-Leniniste t Kosovs dhe veprimtaris s saj revolucionare 9. BIG BROTHER-i PR PARAROJN 10. Komunistt t cilt ia bn varrin shoqris socialiste 11. Miku i mir n dit t vshtir 12. PROJEKTSTATUTI I ORGANIZATS MARKSISTE LENINISTE T KOSOVS (OMLK) 13. "ZRI" I BIG BROTHERIT PR PARAROJN 14. I NDERUAR 15. PRSHNDETJE ME RESPEKT

295

1. Ai ishte m i sinqerti Mustaf Xhemaili: "Vetm kur jam arratisur nga Kosova n pranvern e vitit 1984, dhe veanrisht n vern e atij viti, njohja me I. K., u b aktive, n bashkpunim t plot dhe pothuajse krejt t natyrshme. Veprimtarin e tij e kisha t njohur. Me rrfimet e tij, ai vetm m bindi nga afr se ai kishte qen dhe ishte kapaciteti udhheqs organizativ, i cili kishte mbetur i vetmuar, pa shok q kishin nivelin e tij, guximin dhe kmbngulsin pr t luftuar dhe ecur prpara, pa intelektual, dhe... me nj dshprim t madh, q ai e ndrydhte brenda vetes. Ai para meje ka qen i hapur dhe pa ekuivok, pa makijazh dhe pa sforcim. Mbase me dhjetra her mi ka prsritur ngjarjet q m von do ta marrin formn e prozs s gjat ATENTATET. E ka br kt edhe n kuadrin e puns q bnim bashk (ishim n udhheqje t LRSSHJ-s e pastaj t LPRK-s e OMLK-s degs jasht vendit si dhe n Redaksin e ZiK-ut), por e ka br kt edhe si para nj shoku, miku, intelektuali. Un i besoja. Ai ishte m i sinqerti.... Shikuar n aspektin tjetr IK n at koh, realisht ishte lideri politik kryesor n mrgat, gj q pr mua, thjesht, e bnte t kuptueshme mosrespektimin e tij t plot t rregullave dhe disiplins q, ne, t cilt kishim ardhur n pranvern e vitit 1984 nga Kosova (shih f. 459), prpiqeshim ti vendosim brenda LRSSHJ-s ekzistuese, LPRK s ardhshme dhe OMLK-s Djv, ato rregulla dhe mnyra pune me disiplin t lart, t prditshme, milituese dhe organizative ashtu si kishim br brenda n Kosov." (ATENTATET E ZBULUARA, Fjala promovuese m 14 prill 2007 n Dyzeldorf, Gjermani, pr romanin e Ibrahim Kelmendit ATENTATET, botoi Fokus, Prishtin, 2007, www.pashtriku.org) 2. Letr Shokve dhe Shoqes s Komitetit Qendror t LRSHJ T dashur shok, e dashur shoqe, meq u prpjeka dhe si dita e prfundova s shkruari, sipas mendimit tim kryeartikullin pr ZK t ardhshm, po ua drgoj pr diskutim e (mos)aprovim. Prse veproj kshtu dhe nuk ia drgoj vetm Redaksis s ZK? Pr mendimin tim, kur sht n pyetje ndonj kryeartikull me kt prmbajtje, n t cilin shtrohen pjes t rrugs s Lvizjes, duhet t diskutohet nga shokt e Dukagjinit (Komitetit Qendror-shn i Xh D), pasi vetm mendimi e vendimi i Redaksis nuk mjafton. Kur njeriu nuk sht mjeshtr i t shkruarit, sidomos punimeve t ksaj natyre, ather vshtir q mund t kufizohet q prpara se sa duhet t jet i gjat, gjegjsisht se si duhet t shkruhet sa m i shkurtr, m i prmbledhur, duke i thn t gjitha q duhet thn pr at tem, n kuadr t artikullit q i dedikohet, n rastin ton konkret ZK. Vetm kur u thellova n materie, pash se nuk mund t prmbledhem m shkurt. E q t shkruhet pr kt n mnyr t zgjeruar e shtruar, mendoj se sht dashur edhe m heret. Kur kisha parasysh ZK, artikujt kryesisht informativ, q nuk i ka ngjar organit, si i ka takuar, ather kisha bindjen se lodhesha kot, pasi si i till nuk mund t botohet do t'u merr vend lajmeve e rubriks letrare... Ose kisha parasysh se do t'u merr atyre q do ta prmbledhin n prmasa, q t del i gjat aq sa e lejojn kriteret e Redaksis. Por, n ndrkoh, duke konsultuar "Lirin" dhe gazetat tjera, morra frym lirisht se mund t shkruaj "lirisht", pa patur frik se zgjerohem tepr. Prfundimisht doli si do ta shihni, ashtu si dij e mund t shkruaj un. Dual i gjat pra (prafrsisht 63000 t rnda 296

makine; kryeartikulli i "Liris", "Lufta e popullit ton sht e drejt dhe do t triumfoj", nr. 3, Maj 1981, ka s paku 75 500 t rnda makine). Tani, si e thash edhe n fillim, propozoj q t diskutohet e t (mos)aprovohet nga dukagjinasit, pr t'u botuar ose si kryeartikull, ose si broshur. Pr t dy rastet sht i domosdoshm prpunimi i temelt (fatmirsisht tani kemi shok t zott pr kt pun) dhe t shohim, besoj se do t dali punim i qlluar. T kthehem t mendimi q dhash n t prshkuar, se Organi i LRSHJ, ZK, nuk ka qen organ i nivelit q i ka takuar. Pr kt q them, nuk dyshoj, por kam vshtirsi t arsyetoj kt q them, jo pr tjetr sa pr faktin se rrethanat kan qen t atilla q na kan kushtzuar di t till, edhe ather kur mund t mos kemi dshiruar ndonjri. Me shpres se punt do t vhen n binar (pasi bajraktart, frakcionistt, likuidatort na u shporrn nga qafa, me 'rast dua t shpresoj se nuk do t na ndodh di e till kaq e shmtuar n t ardhmen), nuk po zgjatem m shum n kt drejtim, por vetm do t apeloj q n t ardhmen do her e m n nivel ZK t'i del misionit t vet si Organ i LRSHJ. E pr t kushtzuar kt prmirsim, sht e domosdoshme q ksi artikuj t diskutohen nga dukagjinasit dhe nga antart e Redaksis, por kta t dytit duhet t'u nnshtrohen vendimeve t dukagjinasve (nuk kam nevoj t prsris se rasti i Numrit t "Jashtzakonshm", numrit 5 pra, nuk dshiroj t prsritet, prkatsisht duhet t angazhohemi m vendosmrisht q t mos lejojm t prsritet, sado kokfort q mund t tregohet ndonjri nga ne prfundimisht duhet t praktikohen me rigorozitet format demokratike t organizimit t radhve revolucionare!)! Edhe njher mbi grumbullimin, sistemimin dhe brjen me dije t t dhnave mbi t vrart, t burgosurit dhe t prjashtuarit nga puna e shkolla. Shoh se shum pak e hi interesohemi t kompletojm kto t dhna. Informatat nga ana e bashkatdhetarve, nse jan drguar fare, ather jan drguar n Redaksi. Por sistemimi i atyre t dhnave, me gjas, nuk sht br fare; ka mjaftuar t shkruhet n ZK shkurt, si e ka shkruar dhe t mos sistemohen t dhnat tjera q kan mundur t drgohen n letrat q i jan drguar Redaksis. Listat q mi dha Xhema, flasin vet se sa emra kishin, si ishin t radhitura dhe a jan futur n prdorim. Tani sht e domosdoshme t konkretizohemi n kt pun, pasi n afirmimin e shtjes ton tek opinioni ndrkombtar, provat m kokforta jan t dhnat e tilla. Sidomos, si m thoshte edhe nj gazetar gjat bisedimeve, rndsi t madhe do t kishte grumbullimi i emrave t nxnsve t prjashtuar nga shkollat fillore dhe t mesmet. Prandaj, le t vendosim edhe njher q t ndrmarrim fushat intensive pr grumbullimin e t gjitha t dhnave, q kan t bjn me t vrart, t burgosurit, t prjashtuarit nga puna, shkolla e studimet. Ata t ai nga Londra shkruajn se me rndsi pr ta sht dita dhe vendi i gjykimit dhe dnimi n baz t cilit nen sht shpallur. Po kshtu, ata luten q t'ju sigurojm artikuj nga gazetat e ndryshme jugosllave, ku flitet pr dnimet. T kuptojm se sa rndsi ka botimi i nj liste, n form broshure. Por, sa pr material plotsues, ta zm n vend t parathnies, pos letrs s t burgosurve, do t duhej edhe nj punim tjetr; nuk e di far mendoni edhe ju pr artikullin "Akuzojm tiranin", pra, duhet t mendohemi se si duhet t'ia bjm me Komitetin e Kosovs pr Mbrojtjen e t Drejtave t Njeriut, pasi n at artikull pr at Komitet bhet fjal. T shiqojm nse kemi forca pr t nxjerr borshura n gjuh t huaja, meq nuk po kemi forca pr ta nxjerr buletinin e parapar. Pra, duhet q t caktohemi, kush ciln tem do ta trajton, dhe pastaj t merremi me prkthime, shtypje e shprndarje. Le t analizohet ky propozim dhe t merret vendim i realizueshm. Por, n t njejtn koh, ata q do t merren me trajtim t temave t veanta duhet t ken parasysh lexuesin e huaj dhe jo lexuesin shqiptar. 297

Uroj t ju punon shndeti si duhet dhe gjithashtu uroj t keni sukses n pun t mbara revolucionare N mrgim... m 30 gusht 1984 Pranoni prshndetjet e flakta revolucionare, Nnshkrimi (Ibrahim Kelmendi) 3. RRETH HARTIMIT T PROJEKTPROGRAMIT DHE PROJEKTSTATUTIT Komiteteve t rretheve, celulave e t gjith antarve t LRSSHJ-s (letr interne) 3/4 nntor 1984 T dashur shok e shoqe, Komiteti Qendror n dy mbledhjet e veta t parafundit caktoi komisionet pr hartimin e Projektprogramit (PP) dhe Projektstatutit (PS) t LRSSHJ-s. N mbledhjen e fundit (m 3/4-11-1984) KQ i diskutoi PP dhe PS ta hartuara nga komisioni i ngarkuar. Me kt rast u vendos q PP t lshohet n diskutim n t gjitha komitetet e rretheve dhe n t gjitha celulat e LRSSHJ-s, kurse PS t lshohet n diskutim vetm n komitetet e rretheve. Po kshtu, u vendos q PP dhe PS t'u jepen pr diskutim edhe organizatave e grupeve revolucionare e komuniste, q militojn vetm n Kosov. Antart e KQ dhe komitetet n rrethe kan t drejt t'ua japin pr diskutim PP dhe PS edhe atyre simpatizantve (te t cilt kan besim t plot dhe pritet q s shpejti do t antarsohen n radht e LRSSHJ-s), nse jan t mendimit se diskutimet, vrejtjtet, sugjerimet e propozimet e tyre japin kontributin? Diskutimet, npr tubime duhet t kryhen gjat muajit nntor, kurse rezultatet e diskutimeve, vrejtjeve, sugjerimeve e propozimeve duhet t dorzohen m s largu gjer n fillim t dhjetorit (celulat dhe militantt q nuk militojn n ndonjrn nga celulat, meq ato n rrethe ende mungojn, sugjerimet e propozimet e veta duhet t'ua dorzojn komiteteve t rretheve). Vrejtjet, sugjerimet e propozimet q do t vijn pas fillimit t dhjetorit t ktij viti do ta ken vlern e vet, por nuk do t mund t merren parasysh, pasi n ndrkoh KQ dhe komitetet e rretheve do t mbajn mbledhjen pr t aprovuar Programin dhe Statutin e LRSSHJ-s. Gjat diskutimeve duhet t mbretroj fryma e lart e patriotizmit prparimtar dhe revolucionariteti, pjekuria e lart ideologjike e politike, niveli i prgjegjsis dhe demokracia e vrtet revolucionare. Diskutimet duhet t bhen t peshuara e t shtruara, kurse vrejtjet, sugjerimet e propozimet t jen t prmbledhura, t thukta e koncize, tamam si i takon nivelit t prgjegjsis q duhet ta ket do militant e militante e Lvizjes. Ai q provon t ndrydh frymn e demokracis revolucionare gjat diskutimeve, ai q provon q t tjert t mos i lejojn t'i shprehin lirisht mendimet, vrejtjet, sugjerimet e propozimet, do t shkel nj nga parimet themelore q ka Lvizja jon demokracin revolucionare brenda radhve t organizuara t LRSSHJ-s. Diskutimet rreth aprovimit t PP e PS t LRSSHJ-s jan t nj rndsie t madhe, pasi nga to do t dalin PROGRAMI e STATUTI i LRSSHJ-s, q do t thot, do t dal Programi i lufts, ideologjis, politiks e taktiks q duhet t ndjek Lvizja jon pr t arritur qllimin e vet t fundit fitimin e Statusit t Republiks pr Kosovn dhe t drejtat e tjera shoqruese q do t parashoh PROGRAMI. - Rroft populli yn heroik liridashs! - Lavdi heronjve e dshmorve t rn pr liri e t drejta t popullit! - Rrofshin popujt liridashs t mbar bots! - KOSOVA REPUBLIK! 298

- Rroft LRSSHJ! Prshndetje revolucionare, Komiteti Qendror i LRSSHJ-s (Faridin Tafallari, Terror-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 256-257) 4. Komiteti Qendror i LRSSHJ i drgon njoftim m t sinqertit NJOFTIM Njoftohen shokt Xhafer Shatri dhe Ibrahim Kelmendi pr mbledhjen e fundit t KQ t LRSSHJ. M 10.2.1985 KQ (Komiteti Qendror-shn. i red.) mbajti mbledhjen e vet t rregullt. Rendi i dits ishte: 1. Analiza e Organit Qendror dhe shqyrtimi i propozimeve t Redaksis pr ndryshimin e "Zrit". 2. Raportimi pr punn e forcave t organizuara n Kosov. 3. Shqyrtimi kritik lidhur me sjelljet dhe punn e Xhafer Shatrit dhe Ibrahim Kelmendit. N mbledhje nuk ishin prezent shokt Xhafer Shatri e Ibrahim Kelmendi. Duke pasur parasysh situatn e krijuar n KQ t ciln e ka kapluar fryma e grupeve, frym e cila sht reflektuar edhe te forcat e tjera t organizuara jasht dhe n Kosov, andaj sht e domosdoshme t bjm spastrimin e radhve nga shokt t cilt jan t ngarkuar me kt frym prarse dhe t cilt po i shkaktojn dme lufts son. Shoku Xhafer Shatri pas ardhjes n Zvicr i hyri puns n t madhe, duke kontribuar shum n nxjerrjen e Organit qendror "Zri i Kosovs". Vazhdimsia e daljes s "ZK" sht e lidhur drejtprdrejt me Xhafer Shatrin. Puna organizative e forcave t organizuara n Kosov dhe fryti q del prej tyre sht i lidhur edhe me Xhaferin. Por, n punn e tij Xhaferi bri edhe mjaft gabime e lshime politike, duke krijuar edhe frymn e mosbesimit ndaj njerzve. Duke e par situatn e krijuar, Xhaferi (Shatri-shn. i red.) dha dorheqje me shkrim. Derisa shoku Xhafer n punn e tij q bri e prcolln edhe gabimet, n ann tjetr shoku Ibrahim Kelmendi nuk punoi fare, por u muar drejtprdrejt me prcjelljen e punve dhe gabimeve t Xhaferit; u muar me thash e thna n mesin e puntorve. Bri edhe dekonspirime t sekreteve t KQ t LRSSHJ-s. Keqprdori ndihmat pr Kosovn, duke mos sjellur n fond asnj qindark. P.sh. t prmendim vetm rastin e I. Kelmendi: "N xhepat e mij t grisur nuk ka bir nne (e as bir kurve), q do mund t krkonte t hollat e tij ose t hollat e cilido kontribues, q do t thot se nuk kam shprdoruar e prvetsuar nga ato mjete pr vete dhe as pr familje." (Afishuar me: 23.03.2007 21:18, www.kosova.de) Suedis n pranin e katr vetave nj familje shqiptare i dha ndihm lufts son prej 50.000 korona, prej t cilave nuk solli asnj qindark, si dhe ndihmat q dhan familjet e tjera n Suedi; mbjellja e fryms prarse n vet KQ; mosprgjegjsia ndaj puns; prishja me miq zviceran; mosaktiviteti me t huaj dhe krijimi i ftohjes s tyre ndaj lufts son dhe organizats son; qllimi pretendues i formulimit t fjalis: "Vrejtjet, sugjerimet e propozimet q do t vijn pas fillimit t dhjetorit t ktij viti do t ken vlern e vet, por nuk do t mund t merren parasysh, pasi n ndrkoh KQ dhe Komitetet e rretheve do t mbajn mbledhjen pr t aprovuar Programin e Statutin e 299

LRSHJ-s" me t vetmin qllim q t sabotojn punn e diskutimit dhe shqyrtimit t PP dhe PS dhe n ann tjetr pr t shfrytzuar tubimin e zgjeruar pr diskreditimin e Xhaferit me gabimet q ka br. N KQ nuk qe vendosur t thirrej tubimi i KQ me Komitetet e rretheve t ciln gj shoku Ibrahim Kelmendi e bri pa dijen e shokve duke u thirrur se gjoja qenka vendosur n mbledhjen e KQ, gj e cila nuk ishte e vrtet. Qllimi i gjith ksaj ishte ai q cekm m lart, diskreditimi i Xhaferit para nj tubimi m t gjer. Kjo tregon se si disa njerz veprojn pas shpine pa u konsultuar me shok, e kt e bri shoku Ibrahim Kelmendi. Pr shkak t krijimit t mosbesimit ndaj njerzve, lshimeve dhe gabimeve politike si dhe mbjelljen e fryms prarse KQ vendosi q t ndrmarr masa pr nxjerrjen e KQ nga situata e krijuar dhe t bj spastrimin e radhve nga mospuntort dhe prarsit. Kshtuq KQ i LRSSHJ me shumic votash 4:1 (katr me nj) vendosi q shokt Xhafer Shatri dhe Ibrahim Kelmendi prjashtohen nga KQ i LRSSHJ-s, prderisa t mos e vrtetojn t kundrtn me aktivitetin e tyre. 10 shkurt 1985 Zvicr KQ i LRSSHJ (Komiteti Qendror i Lvizjes pr Republikn Socialiste Shqiptare n Jugosllavi) (Faridin Tafallari, Terror-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f .253-254) I. Kelmendi: "N xhepat e mij t grisur nuk ka bir nne (e as bir kurve), q do mund t krkonte t hollat e tij ose t hollat e cilido kontribues, q do t thot se nuk kam shprdoruar e prvetsuar nga ato mjete pr vete dhe as pr familje." (Afishuar me: 23.03.2007 21:18, www.kosova.de)

5. Letr pr shok e shoqe t "KQ", (15 shkurt 1985) dshiroj t'ju bj me dije se Njoftimin e mora dje, m 14-02-1985, lidhur me vendimin q kishit marr n mbledhjen e rregullt t "KQ", t mbajtur m 10-02-1985. ...Tani m duket e nevojshme t'i bj disa pyetje, q do t shrbejn n sqarime plotsuese lidhur me vendimin q keni marr: - A kam t drejt t jem edhe m tej antar i komisionit pr prgatitjen prfundimtare t Projektstatutit t LRSSHJ-s?... - A kam t drejt t merrem me punime teorike, organizative e t aktiviteteve, t cilat do t'ia dorzoja forumit udhheqs m t lart t LRSSHJ-s?... - A mund t'i vazhdoj prpjekjet pr regjistrimin zyrtar t LRSSHJ-s n njrn nga shtetet e Evrops Perndimore? - A do t vazhdohet t m jepen ndihmat e domosdoshme pr t mundur t vazhdoj veprimtarin n shrbim t LRSSHJ, deri sa t kem bindjen (si tani) se ajo nuk ka devijuar nga vija q prcaktohet nga Programi q aprovuam para pak kohe?... Edhe njher - ju uroj sukses vetm n punt e mbara, dalshim fitimtar e faqebardh n veprimtarin ton vrtet patriotike e revolucionare! -Kosova Republik! - Rroft LRSSHJ! Prshndetje revolucionare Shoku (Ibrahim Kelmendi) 300

(Letr KQ t LRSSHJ, 15 shkurt 1985; Faridin Tafallari, Terror-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 419-420) 6. T DNOHET BASHKIMI I 17 SHKURTIT DHE 15 MAJIT 1982 KOMITETEVE DREJTUESE DHE KOMITETEVE TE RRETHEVE TE LRSSHJ-s Shok dhe shoqe, Kohve t fundit, n KQ t LRSSHJ-s, nga grupe individsh n botn e jashtme kan ardhur krkesa (gojore e me shkrim) me dshirn pr t ardhur deri te nj bashkim. Kto grupe gjat viteve 1982 e 1984 doln nga LRSSHJ dhe nj pjes e tyre nxori organin Puntort e nj pjes tjetr nxori n Suedi gazetn me t njejtin emr si t organit t LRSSHJ-s Zri i Kosovs duke formuar nj Lvizje t re pr Republikn e Kosovs. T gjith ata q po krkojn bashkim nuk kan shtruar asnj kusht. Duke e ditur dshirn dhe vullnetin e mir t elementve dhe kuadrove t shndosh, patriotve dhe revolucionarve, posaqrisht nga radht e klass puntore q punon dhe vepron ktej, si dhe duke e par t nevojshme dhe parimore q secilit q dshiron pr t luftuar n nj front t prbashkt pr realizimin e krkesave t popullit t Kosovs, ti krijohet mundsia pr tu bashkuar n organizatn gjithpopullore LRSSHJ, KQ sht i mendimit q ti marr parasysh kto krkesa q jan br dhe, juve, shok e shoqe po ua paraqesim si Propozim pr diskutim kto KUSHTE q do tu parashtronim ktyre grupeve pr BISEDIME rreth bashkimit. Grupet q kan krkuar bashkimin, a jan grupe me celula apo pa celula. Nse jan grupe pa celula, ather nuk mund t shtrohemi pr bisedime si me pal. Nse kto grupe me celula, e konsiderojn veten organizata (pavarsisht se kto dikur qen ndar nga gjiri i LRSSHJ-s), le ta dshmojn ekzistencn e vet dhe punn e tyre si organizata duke treguar rrjetin e tyre organizativ, si jasht ashtu edhe brenda. (Kt pun verifikimi duhet ta kryej nj komision i posam i LRSSHJ-s, dhe pastaj (t vendosim se a t) t shtrohemi apo t mos shtrohemi pr bisedime). Gjat bisedimeve rreth bashkimit si kushte do tu paraqesim kto: T dnohet bashkimi i 17 shkurtit dhe 15 majit 1982, i cili ishte nj bashkim krersh e jo organizatash dhe nuk ishte aspak bashkim e organizim i masave. Nj bashkim dhe organizim t masave, si jasht ashtu edhe brenda, e pat shtruar drejt n vern e vitit 1981 OMLK n Teza rreth Frontit Popullor pr Republikn e Kosovs dhe n prpjekje e sipr pr ti vn n jet ran shokt: Jusuf Grvalla, Kadri Zeka dhe Bardhosh Grvalla. Kto Teza... u shkeln pikrisht nj muaj pas rnies s tyre, n bashkimin e 17 shkurtit 1982. T definohet se far organizate po ndrtojm: Parti a organizat t masave apo front popullor i gjith masave. T ndrpritet agjitacioni e propaganda dhe veprimet kundr marksizmleninizmit, veprime kto q shkojn n dm t unitetit dhe lufts son pr Republik. N bisedime t marrin pjes nga tre prfaqsues prej secils pal. N bisedime nuk mund t marrin pjes krert e bashkimeve t 17 shkurtit dhe 15 majit 1982. Ndonj bashkim eventual mund t bhet dhe shpallet vetm si bashkim i emigracionit prparimtar jasht Kosovs dhe i organizuar n kuadr t nj dege t 301

jashtme t LRSSHJ-s q duhet t ndrtohet, zgjerohet dhe funksionoj brenda n Kosov. Nse kto kushte, q do tu vihen pr bisedime atyre q po krkojn bashkimin do t diskutohen, plotsohen dhe t bhen vrejtjet dhe orientimet e nevojshme edhe nga ju (q t aprovojm unanimisht) ne do tu hyjm bisedimeve pr bashkim; n t kundrtn duhet tu themi qart prse nuk duam as bisedime, as bashkim! Prshndetje revolucionare KQ i LRSSHJ Prill 1985 (Faridin Tafallari, Terror-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 255-256)

7. LRSSHJ tash e tutje LPRK, shtator 1985 NJOFTIM INTERN PR ANTART DHE AKTIVISTT E LVIZJES ME DISA NDRYSHIME Q DO T BHEN N ORGANIZATN E MASAVE LRSSHJ SI DHE N ORGANIN E SAJ "ZRI I KOSOVS" Shok dhe shoqe! Duke pasur parasysh se m 17 shkurt 1982, gjat bashkimit t organizatave, u bn gabime si n emrimin e organizats s re ashtu dhe n formimin e saj: Duke pasur parasysh, veanrisht se duhet t prcaktohet qart karakteri i organizats dhe t organit t saj "Zri i Kosovs", q nga 17 shkurti e gjer m sot, si dhe rrymimet ideologjike, politike dhe organizative brenda dhe jasht; Duke pasur parasysh se pasojat e ktyre lshimeve dhe gabimeve n t kaluarn do t frenojn ecjen prpara drejt Republiks s Kosovs; Duke pasur parasysh edhe situatn q u krijua n ndrkoh nga veprimtaria e regjimit serbomadh t Beogradit kundr Lvizjes: Patriott, komunistt dhe t gjith liridashsit q veprojn jasht Kosove, vlersuan drejt gjendjen jo t mir t unitetit dhe t bashkimit, t kurbetinjve dhe t t arratisurve dhe, prgjithsisht t Lvizjes; vlersuan drejt nevojn e bashkimit t t gjitha forcave t shndosha patriotike e komuniste dhe q jan pr Republikn e Kosovs, si dhe n ann tjetr, dshirn e flakt dhe krkesat e parreshtura q t kaprcehen t gjitha vshtirsit n luftn ton t drejt pr Republik n kuadr t RSFJ-s. N konsultime t dobishme sqaruese dhe parimore me t gjith ata q donin bashkimin e vrtet rreth parulls fammadhe "KOSOVAREPUBLIK" si dhe orientimet e shokve nga Kosova, u arrit nj bashkim dhe unitet mendimi dhe veprimi. Kshtu pjesa m e vetdijshme e patriotve dhe komunistve t Kosovs q veprojn jasht, n muajin shtator t ktij viti, mbajtn MBLEDHJEN E PAR RIORGANIZUESE T KSHILLIT T PRGJITHSHM, n t ciln morn pjes edhe shok t rinj n prbrjen e udhheqsis s organizats dhe u vendos: I Organizata "Lvizja pr Republikn Socialiste Shqiptare n Jugosllavi" tash e tutje t emrtohet "LVIZJA POPULLORE PR REPUBLIKN E KOSOVS". 302

Termi LVIZJE POPULORE shpreh m mir karakterin e organizats son t t gjitha masave popullore, formn e organizimit t tyre. Ky emrtim prmban emrtimin e drejt politik e organizativ n luftn pr Republikn e Kosovs, ku duhet t prfshihen t gjitha masat popullore pa dallim klase, bindjeje politike, feje e krahine, ndrsa m par lihej vend pr shum interpretime. T hiqet termi SOCIALISTE, sepse vet fakti se detyr e drejtprdrejt krkes e jona sht Konstituimi i Republiks n kuadrin e RSFJ-s, pra n t njjtin sistem ekonomiko-shoqror, e prjashton kt term n emrtimin e organizats gjithpopullore. N Lvizjen Popullore pr Republikn e Kosovs, do t bjn pjes t gjitha organizatat dhe grupet ilegale komuniste, patriotike e revolucionare, pavarsisht nse sht Republika qllimi i tyre i fundit ose jo, pavarsisht nse jan ose jo pr socializmin e vrtet. N vend t SHQITARE duhet t thuhet e KOSOVS, pasi termi SHQIPTARE nuk sht i sakt, pr emrtimin politik e administrativ t Republiks s Kosovs dhe si emrtim nuk parqet drejt ekskluzivitetin e prbrjes nacionale t republiks s ardhshme t Kosovs, njkohsisht i jep material armikut t akuzoj se populli shqiptar n Jugosllavi po krkon t shprngulen t gjitha pakicat kombtare nga trojet e banuara me shqiptar. Prkundrazi, Republika e Kosovs do t jet edhe e pakicave kombtare q jetojn n t dhe nga e cila do t ken dobi. Pra, pr emrtim m t sakt politik, administraiv e gjeografik t trojeve shqiptare t coptuara e t sunduara nga tri republikat: e Serbis, e Maqedonis dhe e Malit t Zi, duhet t prdorim termin REPUBLIKA E KOSOVS. T hiqet termi N JUGOSLLAVI, sepse kuptohet qart se Republika e Kosovs krkohet n kuadrin e RSFJ-s. II Lvizjen Popullore pr Republikn e Kosovs ta udhheq KSHILLI I PRGJITYHSHM, KRYESIA E KSHILLIT T PRGJITHSHM, sepse: Emrtimet pr udhheqjen e LRSSHJ-s: KOMITET DREJTUES, KOMITET QENDROR, nuk ishin adekuate pr nj organizat me tipare t organizats s masave. Kshtu, kto emrtime pr udhheqjen e LRSSHJ-s nuk shprehin rolin e njmendshm pr nj organizat t masave. Termi KSHILLI I PRGJITHSHM, pr prbrjen e gjer t udhheqsis s LVIZJES PR REPUBLIKN E KOSOVS (LPRK) sht adekuat me rolin q do t luaj n drejtimin e organizats, ndrsa prbrja e ngusht e ksaj udhheqsie, KRYESIA E KSHILLIT T PRGJITHSHM, do t kryej detyrat praktike pr orientimin, zbatimin dhe kontrollimin e punve dhe rrjedhs s tyre n organizat. LRSSHJ, pavarsisht oshilimeve politike dhe organizative, megjithat luajti rol t rndsishm n mobilizimin e masave, i bri ato edhe m t vetdijshme pr rolin e tyre n bashkimin e forcave pr t'i dal krah pr t luftuar pr Republikn e Kosovs. Ajo dha kontribut sidomos n organizimin e demonstratave aneknd Evrops Perdnimore, edhe m gjr si dhe n organizimin e tubimeve prkujtimore pr shokt e rn e t burgosur nga terrori shovinist serbo-maqedono-malazez. Prandaj, n kt drejtim roli i LRSSHJ-s ishte i madh. Kto ndryshime q po bhen, Lvizjen do ta ngrejn edhe m lart n aspektin e vijs politike e organizative. III 303

Gazeta "ZRI I KOSOVS", organ i organizats s masave t vazhdoj t dal me t njjtin titull, sepse: Si emrtim t nj organizate t till shpreh m s miri, edhe me titullin e vet, zrin e vrtet t popullit shqiptar n Jugosllavi. IV Parulla "PROLETAR T T GJITHA VENDEVE DHE POPUJ T SHTYPUR, BASHKOHUNI" t hiqet nga ballina e gazets dhe t mos vihet kurrfar parulle, sepse: Heqja e saj do t shkonte n dobi t prfshirjes dhe t bashkimit t t gjitha klasave e individve me bindje t ndryshme politike e fetare, dhe nga ana tjetr nuk ka nevoj t vihet kurrfar parulle, sepse vet emrtimi i organizats "Lvizja Popullore pr Republikn e Kosovs" shpreh m s miri qllimin e krkess s popullit ton. V Gjithashtu nga ballina e gazets t hiqet pushka-shtiz n Flamurin Kombtar dhe ky te vihet n nj shtiz t zakonshme, mbajtur n dor, sepse: Krkesa e popullit ton KOSOVAREPUBLIK nuk e nnkupton n vete dhe nuk sht nj krkes pr ndrrimin rrnjsor revolucionar me arm n dor. Konstituimi i Republiks s Kosovs, edhe pse sht nj hap prpara, progresiv, nj hap revolucionar (n mnyr revolucionare e krkoi populli), por nuk sht edhe vet revolucioni. Ajo mbetet si qllim, detyr dhe si krkes demokratike e kombtare q hap perspektivn e zhvillimit kombtar dhe shoqror t popullit shqiptar n Jugosllavi. VI Gazeta "ZRI I KOSOVS" t dal si organ i organizats "LVIZJA POPULLORE PR REPUBLIKN E KOSOVS". Organi i LRSSHJ-s "Zri i Kosovs" si gazet q dalngadal mori tiparet e nj gazete politike-informative pr masat e gjra sht br nj tribun ku masat e gjra popullore e gjejn veten, ku ato informohen pr situatn aktuale, nj tribun ku qart del domosdoshmria e formimit t Republiks s Kosovs n kuadr t RSFJ-s. Oshilimet q kishte, sidomos n formn e tij, ishin prpjekje pr t gjetur me kmbngulje vijn e drejt e t qart t detyrs q kishte mbi vete si organ pr informim e mobilizim t t gjitha masave. T metat q kishte n kt drejtim, nuk mund ta zbusin rolin e madh q luajti deri tash "Zri i Kosovs". Me ndryshimet q po bhen "Zri i Kosovs" edhe m mir do ta kryej detyrn n propagandimin e drejt e t qart t vijs politike e organizative t Lvizjes Popullore pr Republikn e Kosovs. * * *

304

Kto ndryshime jan rezultat logjik i fazs m t pjekur t lufts son dhe i krkess kmbngulse t popullit ton q Kosovs t'i njihet statusi i Republiks n kuadr t RSFJ-s. T gjitha kto ndryshime q po bhen n organizatn ton dhe n organin e saj "Zrin e Kosovs", shprehin realisht si asnjher m par thelbin dhe karakterin e vrtet t lufts son, t krkesave t drejta gjithpopullore t popullit shqiptar n Jugosllavi pr Republikn e Kosovs n kuadrin e RSFJ-s. sht e qart se vetm bashkimi, uniteti i popullit rreth parulls "KOSOVA REPUBLIK", vetm fryma vllazrore e organizimit rreth saj jan vendimtare n realizimin e statutit t Republiks n kuadrin e Federats. Thirren t gjith ata, t cilt vrtet duan t luftojn pr t mirn e Kosovs, pr lirin e saj, q t ln mrit, t'i flakin mnjan urrejtjet e hasmrit e tjera dhe pa dallim bindjeje politike, feje e krahine, t'i bashkohen lufts pr Republikn e Kosovs. RROFT LVIZJA POPULLORE PR REPUBLIKN E KOSOVS! RROFT "ZRI I KOSOVS"! KOSOVA REPUBLIK! KSHILLI I PRGJITHSHM I LVIZJES POPULLORE PR REPUBLIKN E KOSOVS Shtator, 1985 (Faridin Tafallari, Terror-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 272-275) Emrush Xhemaili: "1985: Hysen Grvalla kooptohet n Komitetin Qendror t LPRK-s." (20 vjet veprimtari 1982-2002)

8. Historiku i shkurtr i Organizats Marksiste-Leniniste t Kosovs dhe veprimtaris s saj revolucionare

Brthama revolucionare, paraardhse e OMLK-s, m 1969 u muar me organizimin e demonstratave t 27 nntorit 1968, por realizimi i tyre pr shum shkaqe dshtoi. Ky dshtim pr brthamn revolucionare ishte nj msim i mir pr luftn e mtutjeshme. Kshtu q posa doln nga burgu ata m par u morn drejtprdrejt me organizimin duke formuar m 1972 "Grupin Revolucionar" (GR). GR-ja duke aplikuar metodat marksiste-leniniste t veprimtaris ilegale si dhe duke u bazuar dhe mbshtetur fuqimisht n msimet e klasikve t marksizm-leninizmit arriti q t krijoj nj rrjet t fort dhe t qndrueshme organizative, e cila jepte shpresa se m n fund do t sigurohej nj vazhdimsi e sigurt e veprimtaris revolucionare n Kosov. Me konsolidimin e radhve dhe me sprovimin e antarve n aksionet masive t shprndarjes s trakteve dhe shkruarjes s parullave gjat viteve 1973 dhe 1974, GR-ja u muar edhe m me intensitet n forcimin e propagands s shkruar, duke nxjerr edhe Organin e vet "Zrin e Kosovs". GR-ja si e till arriti t nxjerr vetm nj.. numr t Organit "Zri i Kosovs", pasi q brthama udhheqse revolucionare burgoset n maj t vitit 1974. 305

Pasi q GR-ja kishte aplikuar katrciprisht metodat dhe msimet marksiste-leniniste t veprimtaris revolucionare ilegale, n kt mnyr edhe u ruajt kontinuiteti i veprimtaris. Pr nj koh t shkurtr, shokt e mbetur ia arritn t rivendosnin lidhjet dhe t konsolidohen radht dhe t hidhen n aksione t pandrprera. Nj ndr kto aksione ishte edhe aksioni i madh i shprndarjes s trakteve dhe shkrimit t parullave m 24 dhjetor 1974, n prag t gjykimit t Brthams Revolucionare t GR-s. Edhe burgosjet e disa shokve m 1975 nuk shkaktuan ndrprerjen e veprimtaris, pasi q shokt e GR-s duke u mbshtetur fuqimisht n msimet marksiste-leniniste dhe n vijn e prcaktuar politike, ideologjike, strategjike e taktikn e GR-s q m 1972, shkuan m tej n intensifikimin e lufts, n prsosjen e tekniks konspirative dhe organizative. Duke arritur q m 1976 GR-ja, me zgjerimin e radhve dhe me ngritjen e kalitjen e antarve, t shndrrohet n "GRUP MARKSIST-LENINIST T KOSOVS" (GMLK). Gjat viteve 1976-'78 GMLK-ja merret me prpilimin e materialeve pr ngritjen teorike, ideologjike, politike dhe organizative t antarve t vet. Ndr kto materiale ishin edhe: "Pr zgjerim t radhve", "Udhzime pr konspiracion", "Takimet", "Mbledhjet", "Disiplina" etj. M 1978, me shtimin e vllimit t detyrave dhe me zgjerimin e mtutjeshm t radhve t GMLK-s, u paraqit nevoja e domosdoshme e organizimit n nivel m t lart organizativ dhe e shndrrimit t GMLK-s n "ORGANIZAT MARKSISTELENINISTE T KOSOVS" (OMLK), pasi q Grupi si grup nuk ishte n gjendje t prthekoj e t kryej me sukses t gjitha detyrat q i dilnin prpara dhe q i parashtronte koha. Komiteti drejtues i OMLK-s, duke ndier nevojn pr ngritjen teorike, ideologjike e organizative t antarve, n fund t vitit 1978 nxori numrin e par t "Pararojs", Organ pr radht e saja t brendshme. Pr punn e drejtprdrejt me masat e gjera popullore t shtresave t ndryshme, para OMLK-s u shtrua si nevoj e domosdoshme edhe nxjerrja e Organit t masave, gj t ciln OMLK e bri n vitin 1980, kur edhe nxori numrat 1 e 2 t "Liris". Ishte pikrisht "Liria", Organ i OMLK-s pr masat e gjera, e cila bri ndikim t madh tek masat, duke e ngritur n nj shkall edhe m t lart vetdijen kombtare e klasore t popullit. "Liria" ndikimin m t madh e bri n mesin e rinis shkollore e studenteske, pasi q edhe ishte shprndar, lexuar dhe krkuar m s shumti nga kjo shtres e popullsis. OMLK gjer n janar t vitit 1982 nxori gjasht numra t "Liris", kur edhe bhen burgosjet masive n Kosov, viktim e t cilave ishin edhe shum shok t OMLK-s. Po n janar UDB-ja organizoi edhe likuidimin fizik t komunistit Kadri Zeka me vllezrit Grvalla, gj t ciln e realizoi m 17 janar 1982 n Gjermani. Mehmet Hajrizi: N natn e 17 janarit 1982, n Untergrupenbach t Gjermanis, kan ndodhur tri ngjarje historike pr Kosovn: n baz t Tezave t Frontit Popullor pr Republikn e Kosovs, u arrit marrveshja e tri organizatave lirimtare shqiptare, u vran tre sendrtuesit e atij bashkimi dhe pushoi s vepruari OMLK.... (Histori e nj Organizate politike dhe demonstratat e vitit 1981, Tiran 2008, f. 11) Mehmet Hajrizi: "M 1982, nga udhheqja e saj, Organizata kishte t lir vetm Kadri Zekn, t cilit i binte barra e riorganizimit t 306

radhve dhe e realizimit t projektit t Frontit t bashkuar. N krye t ksaj detyre, Kadri Zeka sht vra bashk me Jusuf dhe Bardhosh Grvalln, m 17 janar 1982, pasi (sipas dshmis s bashkveprimtarit t tyre, Ibrahim Kelmendit) kishin arritur marrveshjen e bashkimit. Ata u vran me qllim q t dshtonte bashkimi i radhve t Lvizjes." (E njjta vepr, faqe 307) Pas vrasjes s shokut Kadri Zeka dhe burgosjes s shum shokve t OMLK-s n Kosov bhet edhe shkputja e shum lidhjeve gj q shkaktoi ngecjen e aktivitetit intensiv. N kohn kur shokt brenda merreshin me rivendosjen e lidhjeve, nj shok i Grupit Revolucionar ia arriti t arratiset nga burgu dhe t dal n Perndim. Shokt e Degs s OMLK-s n Botn e Jashtme e autorizuan shokun e arratisur nga Kosova q t'i prfaqsonte n bisedime pr bashkimin e forcave me LNKVSHJ-n dhe Partis Komuniste MLSHJ-n t cilat m 17 shkurt 1982 kishin formuar LRSHJ-n. Edhe pse shokt e Degs s OMLK-s ia parashtruan pikpamjet, qndrimet dhe Abdullah Prapashtica ("komunist" e ish-inspektor i UDB-s Serbe): "Ka pas tentativa t armiqve pr zhbrjen e bashkimit edhe ather! Zhbrja e bashkimit t LRSSHJ ka dshtuar edhe ather dhe sht e destinuar t dshtoj edhe sot." (www.albaniapress.com, 2 maj 2011) propozimet lidhur me bashkimin, shoku i autorizuar shkeli mbi qndrimet e shokve q e kishin autorizuar dhe ra nn ndikimin e imponuar t krerve t LNKVSHJ-s dhe Partis Komuniste MLSHJ-s, duke devijuar ksisoji vijn politike, ideologjike dhe organizative t Organizats Marksiste-Leniniste t Kosovs. Mehmet Hajrizi: "Berat Luzha ka vendosur lidhjet e Organizats me Partin Komuniste t Kosovs, q udhhiqej nga Mustaf Xhemaili e Rrahim Sadiku, t dyt nga Komogllava, komuna e Ferizajt. Nj tentim pr kontakt kishte edhe me (Partin Komuniste - shn im) PKMLSHJ, por takimi ka dshtuar ngase ata nuk kan dal n takim." (Histori e nj Organizate politike dhe demonstratat e vitit 1981, Tiran 2008, f. 363) Pse nuk i ka dal n takim Abdullah Prapashtica, Berat Luzhs? Sepse "Martin Quni (...) Prej Hamz Morins e ka marr 'Liria nr.1' t ciln ia ka dhn Abdullahut, e ky e ka qortuar se lexon materiale t tilla, ngase si deklaron ky i akuzuar, nuk u pr-puthet ideologjia." (Aktgjykimi i PKMLSHJ, P-K nr 167/72; Ethem eku, SHEKULLI I ILEGALES, Prishtin 2004, faqe 678) Por ky "bashkim" q u imponua m 15 maj 1982, nuk ishte edhe bashkim i organizatave n fjal, por vetm bashkim krersh, dhe si i till nuk mund t ishte i shndosh e i qndrueshm. Ky "bashkim" me LNKVSHJ-n dhe PKMLSHJ-n do t ket pastaj pasoja t mdha pr Degn e OMLK-s n Botn e Jashtme, e cila ra nn ndikimin dhe manipulimet e shokut t porsaarratisur nga burgu. Duke pasur besim t tepruar n aftsit e tij, shokt e Degs s OMLK-s ran n pozita oportuniste dhe toleruan pr dy vjet me radh manipulimet dhe manovrimet antimarksiste t ktij shoku. Ksisoji edhe u dezorientuan n veprimtarin e tyre e n 307

kt mnyr edhe ndikuan tek shokt brenda. Dezorientimi dhe dezinformimi i shokve si brenda edhe jasht, solli amulli n mendime dhe veprime. Abdullah Prapashtica ("komunist" e ish-inspektor i UDB-s Serbe): "Ka pas tentativa t armiqve pr zhbrjen e bashkimit edhe ather! Zhbrja e bashkimit t LRSSHJ ka dshtuar edhe ather dhe sht e destinuar t dshtoj edhe sot." (www.albaniapress.com, 2 maj 2011) Duke e par nj devijim t till t vijs politike, ideologjike e organizative, shokt e Grupit Revolucionar q doln nga burgu n vitin 1983, u morn me riorganizimin, konsolidimin dhe bashkimin e grupeve komuniste t mbshtetur n parime marksisteleniniste. Duke u marr me kt detyr mjaft t rnd pr kushtet e krijuara n Kosov pas burgosjeve t mdha, q ishin br pas demonstratave t Pranvers s vitit 1981, ata synuan formimin e nj pararoje udhheqse t lufts duke u mbshtetur n vijn politike, ideologjike dhe organizative t prcaktuar nga OMLK, si dhe formimin e "Frontit Antirevizionist", si front t gjer t masave. Pr nj koh shum t shkurtr ata arritn t bashkonin nj numr t konsiderueshm grupesh komuniste dhe ishin n prag t realizimit t piksynimeve organizative t pararojs dhe frontit, por arrestimet masive t dhjetorit 1983, vrasja e shokve Rexhep Mala e Nuhi Berisha m 11 janar 1984 si dhe burgosjet e shokve me Kadri Osmanin q pasuan n janar e shkurt 1984, shkaktuan ngecjen e veprimtaris n kt drejtim. Njkohsisht me shpartallimin e lidhjeve t grupeve, celulave dhe individve iu mundsua disa individve n Perndim t dezinformonin dhe manipulonin me shokt brenda. Sidomos dezinformimi q u b shkaktoi nj mosbesim te grupet dhe individt dhe u b penges e nj bashkimi t vrtet komunist, bashkim i cili kishte gjasa t vendoste srish nj vazhdimsi kontinuale t veprimtaris revolucionare n Kosov dhe degve jasht. Duke mos u arritur nj bashkim i till komunist q edhe synohej nga grupet, celulat dhe individt, grupet, celulat dhe individt e OMLK-s u morn me riorganizimin dhe konsolidimin e radhve t OMLK-s. Pas vetes ata kishin nj mori aksionesh t suksesshme t kryera para vitit 1984, gjat vitit 1984 dhe sidomos gjat vitit 1985 e n fillim t 1986-s. Abdullah Prapashtica ("komunist" e ish-inspektor i UDB-s Serbe): "Ka pas tentativa t armiqve pr zhbrjen e bashkimit edhe ather! Zhbrja e bashkimit t LRSSHJ ka dshtuar edhe ather dhe sht e destinuar t dshtoj edhe sot." (www.albaniapress.com, 2 maj 2011) N vitin 1984 deri n maj 1985 shokt e OMLK-s pos aksioneve konkrete u morn edhe me prhapjen aktive t literaturs marksiste-leniniste, "Zrit t Kosovs" dhe sidomos t botimeve t shumta t OMLK-s gjat vitit 1985, botime t cilat tani n Kosov jan me qindra n qarkullim. Edhe pran devijimit t vijs politike, ideologjike e organizative t OMLK-s nga prfaqsuesi i OMLK-s n bisedime me LNKVSHJ-n dhe PKMLSHJ-n, LRSSHJ e formuar faktikisht udhhiqej nga Dega e OMLK-s n Botn e Jashtme. Fakti se prfaqsuesit e LNKVSHJ-s dhe PKMLSHJ-s doln nga LRSSHJ tregonte se Dega e OMLK-s kishte qen dhe ka mbetur brthama udhheqse e LRSSHJ-s (LPRK).

308

N shkurt t vitit 1985 shokt e OMLK-s ishin ata q e prjashtuan shokun e tyre nga forumet e LRSSHJ-s pr shkak t veprimtaris s tij antimarksiste-leniniste dhe antilvizje si dhe pr shkak t prarjeve t mdha q shkaktoi me veprimtarin e tij. Abdullah Prapashtica ("komunist" e ish-inspektor i UDB-s Serbe): "Ka pas tentativa t armiqve pr zhbrjen e bashkimit edhe ather! Zhbrja e bashkimit t LRSSHJ ka dshtuar edhe ather dhe sht e destinuar t dshtoj edhe sot." (www.albaniapress.com, 2 maj 2011) Me prjashtimin e tij OMLK-ja u rikthye n pozitat e prcaktuara politike, ideologjike dhe organizative t prcaktuara qysh para vitit 1982. Proletar t t gjitha vendeve dhe popuj t shtypur, bashkohuni!" ( Marr nga libri i Faridin Tafallarit, Terror Dhimbje Qndres, Tiran 1997, faqe 282-284) Mehmet Hajrizi: "Intelegjencia e Kosovs... duke qen e re dhe n formim e sipr, nuk mund t kapte problemin n gjith kompleksitetin e tij teorik..." Mehmet Hajrizi: " ... regjimi socialist pushtues po luftohej me socializm" Berat Luzha: "Prmes ngjyrimit ideologjik, kemi tentuar t'i kundrvihemi ideologjis komuniste titiste." Teksti i betimit t Organizats Marksiste-Leniniste t Kosovs: "N qoft se e tradhtoj Organizatn dhe idealet e liris, mos i shptofsha dors s pamshirshme t shokve t ." Mehmet Hajrizi: N natn e 17 janarit 1982, n Untergrupenbach t Gjermanis, kan ndodhur tri ngjarje historike pr Kosovn: n baz t Tezave t Frontit Popullor pr Republikn e Kosovs, u arrit marrveshja e tri organizatave lirimtare shqiptare, u vran tre sendrtuesit e atij bashkimi dhe pushoi s vepruari OMLK.... "M 1982, nga udhheqja e saj, Organizata kishte t lir vetm Kadri Zekn, t cilit i binte barra e riorganizimit t radhve dhe e realizimit t projektit t Frontit t bashkuar. N krye t ksaj detyre, Kadri Zeka sht vra bashk me Jusuf dhe Bardhosh Grvalln, m 17 janar 1982, pasi (sipas dshmis s bashkveprimtarit t tyre, Ibrahim Kelmendit) kishin arritur marrveshjen e bashkimit. Ata u vran me qllim q t dshtonte bashkimi i radhve t Lvizjes." KQ i LRSSHJ (Zvicr): "Gjat bisedimeve rreth bashkimit si kushte do tu paraqesim kto: T dnohet bashkimi i 17 shkurtit dhe 15 majit 1982, i cili ishte nj bashkim krersh e jo organizatash dhe nuk ishte aspak bashkim e organizim i masave. Nj bashkim dhe organizim t masave, si jasht ashtu edhe brenda, e pat shtruar drejt n vern e vitit 1981 OMLK n Teza rreth Frontit Popullor pr Republikn e Kosovs dhe n prpjekje e sipr pr ti vn n jet ran shokt: Jusuf Grvalla, Kadri Zeka dhe Bardhosh Grvalla. Kto Teza... u shkeln pikrisht nj muaj pas rnies s tyre, n bashkimin e 17 shkurtit 1982." (Faridin Tafallari, TerrorDhimbje-Qndres, Tiran 1997, faqe 255) Ramadan Avdiu: "N Konferencn e par t OMLKs t mbajtur n mars t vitit 1989 ku kan marr pjes edhe: Afrim Zhitija, Fadil Vata, Ali Ahmeti, Hajdin Abazi, Bardhyl Mahmuti, Behajdin Allaqi, Binak Berisha etj." (http://pashtriku.beepworld.de/behajdinallaqi.htm) 309

Die Mauer, Muri i Berlinit, 16 nntor 1989 (shtat dit pas trmetit) Abdullah Prapashtica ("komunist" e ish-inspektor i UDB-s Serbe): "Ka pas tentativa t armiqve pr zhbrjen e bashkimit edhe ather! Zhbrja e bashkimit t LRSSHJ ka dshtuar edhe ather dhe sht e destinuar t dshtoj edhe sot." Jusuf Grvalla: "E ndr pallate t larta t kulturs Le t'bredhin qent - mos e teprova N ekuator le t rrshqas Antartiku Brenda nj nate le t'bashkohet Berlini" 9. BIG BROTHER-i PR PARAROJN Mehmet Hajrizi: "Berat Luzha ka vendosur lidhjet e Organizats me Partin Komuniste t Kosovs, q udhhiqej nga Mustaf Xhemaili e Rrahim Sadiku, t dyt nga Komogllava, komuna e Ferizajt." (Histori e nj Organizate politike dhe demonstratat e vitit 1981, Tiran 2008, f. 363) PARAROJA ORGAN TEORIK DHE POLITIK I ORGANIZATS MARKSISTE-LENINISTE T KOSOVS Nr. 2. 1986 Komiteti drejtues i OMLK-s duke e par domosdoshmrin e nj organi t brendshm, pr ngritjen teorike, ideologjike dhe organizative t radhve t organizuara, n vjesht t vitit 1985 vendosi t vazhdoi nxjerrjen e Organit t OMLK-s "Pararoja", numri i par i t cilit u nxor n fund t vitit 1978 po pr t njejtat qllime. "Pararoja" do t bhet udhrrfyese e denj e lufts son n t gjitha lmit e veprimtaris revolucionare. Ajo mbshtetet fuqimisht n msimet marksiste-leniniste 310

dhe do t'u qndroj besnike deri n fund. Ajo do t ndihmoj n ngritjen ideo-politike t antarve dhe kalitjen revolucionare t lufttarve t liris. "Pararoja" do t prkrah dhe propagandoj do lvizje maksisite-leniniste npr bot, do sukses t tyre n luft kundr imperializmit e socialimperializmit. Me an t "Pararojs" lufttart e liris n Kosov do t njihen pr m s afrmi me luftn e popujve t ndryshm pr lirimin kombtar e klasor; me luftn e proletariatit an e knd bots kundr shtypjes e shfrytzimit kapitalisto-revizionist. OMLK e mbshtet fuqimisht politikn e brendshme dhe t jashtme t PPSH-s, si politikn m t drejt dhe m parimore, prandaj "Pararoja" do t mbshtes dhe prkrah do iniciativ t PPSH-s n lmi t ndryshme brenda shtetit shqiptar ashtu edhe n arenn ndrkombtare. Pr kt arsye organi yn do t botoj rregullisht edhe materiale t rndsishme t politiks s saj t brendshme dhe t jashtme. Me an t ktyre materialeve antart e OMLK-s do t ngrihen ideopolitikisht pr rezonimin e ngjarjeve dhe ndodhive t ndryshme me prmasa botrore. Ftohen t gjith antart, kandidatt dhe simpatizantt e OMLK-s q t marrin pjes me shkrime n ngritjen cilsore t Organit "Pararoja". Orientimi n shkrime t jet n fushat e veprimtaris revolucionare dhe at sidomos n shtje teorike-ideologjike, shtje organizative, propagandistike etj. Kto shkrime duhet t bazohen dhe mbshteten fuqimisht n msimet e marksizm-leninizmit. Organi "Pararoja" do t dal n do tre muaj. REDAKSIA (Faridin Tafallari, Terror-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, f. 285) Berat Luzha: "Faktikisht, ne jemi vetquajtur marksist-leninist, por realisht kemi qen atdhetar t mirfillt, idealist. Nuk kemi qen t indoktrinuar nga ideologjia. Kemi qen veprimtar t shtjes kombtare... Pak ose fare pak jemi marr me shtje ideologjike. ...Rilindjen' e kam drejtuar pa asnj problem t till ideologjik ...Prmes ngjyrimit ideologjik, kemi tentuar t'i kundrvihemi ideologjis komuniste titiste. Edhe n kt mnyr e kemi goditur armikun." (Apostol Duka, Vrasje n Shtutgart, Tiran 2008, faqe 220)

10. Komunistt t cilt ia bn varrin shoqris socialiste

Sabilja thot se Marksist-Leninistt e OMLK-s jan ata q m s shumti luftuan kundr shoqris socialiste dhe mu pr kt kishin tepr jehon n popullatn shqiptare. Me fjalt e saj pajtohet plotsisht ideologu i OMLK-s Mehmet Hajrizi. prof. dr. Sabile Kemezi-Basha: "Organizata e cila pati m s teprmi jehon n qarqet e prgjithshme t popullats shqiptare dhe e cila kontribuoi q rrjedhat e shoqris ish-socialiste n Kosov t merrnin kah krejt tjetr, ishte pasardhsja e 'Grupit Revolucionar" q m von u shndrrua n Organizatn ilegale shqiptare "Organizata Marksiste-Leniniste e Kosovs." (Mehmet Hajrizi, Histori e nj Organizate politike dhe demonstratat e vitit 1981, Tiran 2008, f. 316) N mnyr aq fenomenale dhe bindse sht zbrthyer kjo shtje sa nuk m ka rn t gjej tekst m t kthjellt. I vetmi person q mund t ket mendime m t sinqerta dhe inteligjente pr 'komunistt' n fjal sht Vasil Stanilov i cili thot se sht e pamundur q n t njjtn koh t jesh inteligjent, i sinqert dhe komunist. Pse? Sepse: 311

Nse je inteligjent dhe komunist, nuk je i sinqert Nse je i sinqert dhe komunist, nuk je inteligjent. Nse je inteligjent dhe i sinqert, nuk je komunist. 11. Miku i mir n dit t vshtir Ramadan Pllana-Dshmitari: "Pra, nj muaj, pas rnies heroike t dshmorve t lartprmendur, m 17 shkurt t vitit 1982. N Turqi, Sabri Novosella, n emr t LNKVSHJ-s, dhe Abdullah Prapashtica, n emr t PKMLSHJ-s, pa e prfillur OMLK-n, me t ciln, Jusufi e Kadriu, i kishin bashkuar aktivitetet nga viti '81, n prezencn paternaliste t diplomatit t shtetit shqiptar n Turqi, Bujar Hoxhs, shpallin t formuar Lvizjen pr Republikn Socialiste Shqiptare n Jugosllavi (LRSSHJ)." (DSHMI T KOHS PR ORGANIZATN PATRIOTIKE LNKVSHJ, www.pashtriku.org, 17 mars 2009) 12. PROJEKTSTATUTI I ORGANIZATS MARKSISTE LENINISTE T KOSOVS (OMLK) ...OMLK prfaqson dhe mbron interesat e popullit shqiptar n Jugosllavi, udhheq me LVIZJEN POPULLORE PR REPUBLIKN E KOSOVS... ... Statuti i OMLK-s nuk guxon t jet vetm nj grumbull rregullash formale, por nj arm e fuqishme ideologjike e organizative n duar t antarve t OMLK-s, q t'i ndihmoj n elikosjen e disiplins dhe n edukimin revolucionar t tyre.... ... Antari i OMLK-s ka pr detyr: ...k) t jet kudo shembull i mirsjelljes e moralit revolucionar-komunist, t mos e ndaj kurr fjaln nga vepra;... ... Antart e rinj t celuls, duke prfshir edhe ata q i kan takuar ndonj grupi a organizate tjetr, duhet t japin betimin... ... BETOHEM PARA SHOKVE T MI N FLAMURIN KOMBTAR DHE N FYTYRAT E KUJTIMIN E T GJITH ATYRE Q DREDHN GJAKUN PR LIRIN E ATDHEUT DHE PR SHTJEN E REVOLUCIONIT PROLETAR, SE SI KOMUNIST E PATRIOT DO T'I PRMBAHEM RREPTSISHT PROGRAMIT DHE STATUTIT T OMLK-s..." (Projektstatut i prpiluar pas vjeshts s vitit 1985 n Zvicr)

13. "ZRI" I BIG BROTHERIT PR PARAROJN -KRIMET E KUQEProf. Abdyl Kadolli: "Lvizja kombtare shqiptare kurr nuk ka pasur karakter ideologjik. Nse ndonjher hapen dosjet e krimeve komuniste, numri i spiunve e bashkpuntorve t paguar e t papaguar do t dilte shum i madh. Nj Rezolut e miratuar nga Kuvendi i Kosovs do ti prkufizonte mir kto krime antikombtare e antinjerzore, ndrsa nj ligj nuk do t lejonte m n pushtet personat e kompromentuar. Kshtu, ne do t liroheshin njkohsisht edhe nga mendsia komuniste, edhe nga mendsia sllave. Krimet e fashizmit dhe t komunizmit nuk qndrojn shum larg njra-tjetrs... Ideologjia komuniste pati reflektime t thella n fatin ton kombtar. Komunistt shqiptar kontribuan shum n mbetjen me sllavt dhe nn sllavt.

312

Jan t tmerrshme krimet komuniste t periudhs s paslufts, kur gjat Kryengritjes shqiptare u masakruan e ekzekutuan rreth 50 mij shqiptar." (KRIMET E KUQE, Zri i Kosovs, 20 janar 2009, www.lpk-kosova.com)

14. I NDERUAR
Letr Xhafer Durmishit, 22 tetor 2011 I nderuar ish Bashkveprimtari Xhafer! Lexova rreth 300 faqet e para t kakofonis (librit) Tnde, t emrtuar Lvizja e Jusuf Grvalls, sa pr t mos injoruar fare, meq ishim bashkveprimtar. Do prpiqem ti shoh edhe rreth 700 faqet tjera. Fillimisht dshiroj t t falnderoj pr mundin dhe prkushtimin, sepse kishe investuar energji t madhe (nse e ke sajuar vetm). E mirkuptoj hidhrimin dhe mllefin Tnd, por t kaluarn nuk mund ta ndryshoj, pr hatr e qejf t askujt, po vetkuptohet, si e kam kuptuar, prjetuar e mbajt mend. Besoj, edhe Ti e di, se pata shkruar roman dhe jo libr historik e dokumentar dhe as memoare. Pata br njoftimin se jan nga mbamendja dhe prjetimet e kohs kur kan ndodh dhe jo mendime e konstatime t kohs kur e kam shkruar romanin. N vend t komentimit t menjhershm t kakofonis Tnde, do ti bja ca pyetje, nse ke koh e vullnet pr tu prgjigjur: 1. Kur, ku dhe nga kush sht themeluar LNKVSHJja? 2. Ka ndonj pjestar t gjall q ka sqaruar, q sht prgjigj ose q do t prgjigjet n pyetjet e msiprme? 3. Kush di pr strukturn organizative dhe veprimtarin e saj n Kosov? 4. Prmes cils lidhje dhe kur e ka antarsuar Sabri Novosella Jusuf Grvalln? 5. Kur, kush dhe si t ka antarsuar Ty n at Lvizje? 6. far veprimtarie t organizuar ke ushtruar n Kosov dhe a ke ndonj t bashkorganizuar q e di veprimtarin Tnde t organizuar n Kosov? 7. Kush e ka nxjerr Sabri Novoselln deri n kufi t RPS t Shqipris n fund t vitit 1979, kur sht arratisur? 8. Di emrat e ndonj antari t Komitetit Hasan Prishtina n Turqi gjat vitit 198081, pr t dshmuar se nuk ka qen vetm emr fiktiv? 9. Beson Ti se Qeveria Shqiptare i pat dhn vetm 10.000, - USD, aq sa ia kishte krkuar Jusuf Grvalla prmes letrs drguar Enver Hoxhs n vitin 1980, t cilat i erdhn prmes Sabri Novosells? 10. Beson se Qeveria Shqiptare nuk i ka dhn m mjete asaj Organizate prmes Sabri Novosells dhe nse i ka dhn, i ka shfrytzuar ato Organizata, apo i ka mbajt pr vete udhheqsi Sabri Novosella? 11. Cila sht veprimtaria e bashkveprimtarve t ngusht t Jusuf Grvalls n emigracion nga 17. 02. 1982 deri n vitin 1999, ta zm e jotja, Sabri Novosells, Nuhi Sulejmanit, Xhavit Ramabajs, Besim Rexhs, Sadik Blaks, Misin Mavrs, Haxhi Berishs, Hafiz Gagics, Fahredin Tafallarit, Dem Demaj (nuk po m kujtohen t tjer q vet - lavdrohen deri n monotoni)? 12. Kush duhet ti ket falsifikuar raportet e letrat, kinse t drguar nga Jusuf Grvalla n vitin 1981 udhheqsit Sabri Novosella dhe ku jan origjinalet e tyre? 13. Kush e ka tani arkivin e Jusuf Grvalls? Po shpresoj se do t kesh vullnet t mir q tu prgjigjesh ktyre pyetjeve? Me respekt, Ibrahim Kelmendi (facebook dhe www.pashtriku.org, 22 tetor 2011) 313

15. PRSHNDETJE ME RESPEKT

Letr Xhafer Durmishit, 23 tetor 2011 Prshndetje (Xhafer Durmishi) Edhe pr refuzimin Tnd q t prgjigje n pyetjet q t bra, t falnderoj, meq edhe kshtu ke dhn nj pjes t prgjigjes. Rndom, kur publikohen libra, bile edhe gjat promovimit t tyre, ju jepet mundsia t interesuarve t pyesin autort. Besoj, analistt e vmendshm kan kuptuar se sa t nevojshme jan sqarimet rreth asaj organizate, sidomos rreth themelimit t saj. Mbaj mend t ket thn vet Jusuf Grvalla, se ndonjher edhe UDB-ja ka themeluar organizata patriotike, pr t zbuluar patriott q dshirojn t angazhohen. Bile pat shtuar, se edhe atyre ua kemi par paksa hairin, meq edhe prmes tyre sht mbajt gjall nevoja e organizimit t vrtet. Thn t drejtn, n kohn q trajton romani ATENTATET, dyshoja se ajo Lvizje sht pjell virtuale e Sabri Novosells, pr t zbuluar patriott q kan gatishmri pr veprimtari lirimtare. Me keqardhje e dhimbje me duhet t pranoj, se as pas 30 viteve nuk kam mundur t informohem, se ishte organizat e themeluar prej t vrtetve pr qllime fisnike. E, tani pata menduar si Ti je n gjendje pr t dhn sqarime, meq Sabri Novosella t pat plasuar n emigracion (n Evropn Perndimore) si pasardhs politik e organizativ i Jusuf Grvalls dhe at pozicion e ushtrove, deri sa t skartoj ligji i seleksionimit (gati 2 vite), pastaj pushove veprimtarin, meq nuk kishe m hapsir... Nga ana ime, me sinqeritet (deri n naivitet), kam shpjeguar pr t gjith veprimtart dhe veprimtarin e asaj kohe n emigracion, po vetkuptohet, versionin autentik, bazuar n mendimet dhe vlersimet e mia. Edhe tani dhe kurdoher jam i gatshm t jap sqarime plotsuese pr t gjith t interesuarit, pr aq sa di dhe duke pas parasysh prkufizimin, se sa mund t thuhet n koh e hapsir t caktuar. Sidomos n prag t 30-Vjetorit t Lvizjes (popullore), q, - bazuar n prcaktimin tim, - sht me 17 Janar 1982, e quaj t dobishme t ofrohen informata, dshmi, dokumentacion, vlersime, t debatohet rreth tyre, pr t ndihmuar ndriimin sa m objektiv t kaluars son. Shpresoj, kemi krijuar distanc t bollshme kohore, pr t diskutuar e pr t shpreh mendime e vlersime, pa inate, pa hile, sidomos pa armiqsime. Mirpres angazhimin edhe t ish oficerve t UDB-s dhe informatorve t tyre, sidomos t atyre q me profesionalizm kan zbatuar ligjet prkatse t kohs, si i kan zbatuar ligjet prkatse t kohs, t miratuara nga t njjtat struktura shtetrore, msuesit, profesort, npunsit, etj. Uroj q debati t ket nivel sa m t kulturuar e t kultivuar, pa fyerje e ofendime, me shpres q secili dhe secila t jen skajshmrisht t sinqert. Me respekt, i.kelmendi@hotmail.com (facebook, 23 tetor 2011, 19.22)

314

BIG BROTHER-i I VITIT 1985

1. Letr nga Januz Mustafa pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 6 korrik 1985 2. Letr nga Elmaz Ademi (Zvicr) pr Asllan Muharremin dhe Xhafer Durmishin (Suedi), 9 korrik 1985 3. Letr nga Hafiz Gagica pr Asllan Muharremin, 9 korrik 1985 4. Letr e shokve nga Zvicra pr Xhafer Durmishin-Skenderin dhe Asllan Muharremin, 9 korrik 1985 5. Letr nga Januz Mustafa pr Xhafer Durmishin-Skenderin dhe Asllan Muharremin, 11 korrik 1985 Delmont 6. Letr nga Januz Mustafa pr Xhafer Durmishin-Skenderin e Asllan Muharremin, 12 korrik 1985 7. Letr e hapur e Hysen Grvalls 8. Prgjigje n letrn e Hysen Grvalls 9. Letr nga Januz Mustafa pr Xhafer Durmshin-Skenderin dhe Asllan Muharremin, 12 gusht 1985 Me Januz Mustafn nga fshati Prekaz, jam njohur n Mitrovic n fillim t vitit shkollor, n vjeshtn e vitit 1977, kur kemi qen student n Fakultetin XehtaroMetalurgjik, n Mitrovic, n degn e Tekonologjis. Me aktivistin Elmaz Ademi, nga rrethi i Tetovs, jam njohur prmes Haxhi Berishs dhe rrethit t tij n Zvicr, n vitin 1984. 1. Letr nga Januz Mustafa pr Xhafer Durmishin-Skenderin, 6 korrik 1985 I dashur shok! (Shkruar m 6 korrik 1985, Courroux) Para s gjithash shfrytzoj rastin q t prshndes thel nga zemra, duke t dshiruar gjith t mirat n jet dhe pun. Prsa i prket gjendjes time personale, un jam shum mir, sikurse me shndet poashtu edhe n aspektet tjera t jets. Njkohsisht edhe shokt tjer jan shum mir. Edhe pse m par biseduam n telefon, dhe u kuptuam se jemi t gjith mir, e edhe ti se je mir e cila na gzoi pa mas, gj t ciln ta dshirojm edhe n t ardhmen, sikurse ti poashtu edhe shokve t tjer. Pasi q ishte e pamundur t e vazhdon shoku Xh. letrn, se na erdhn dy shok, po e vazhdoj un, sot pas dy dite. Duke e par t arsyeshme t'u njoftojm pr gjendjen e krijuar momentalisht po u shkruajm kt letr shkurtimisht. Sabri Novosella: "Fushat e trbuar filloi kundr Xhafer Durmishit." (Si e themeluam Lvizjen pr Republikn Shqiptare n Jugosllavi - LRSHJ; Zri, 28 mars - 4 prill 1992) Pasi erdhi M. (Mrgimi=Sabri Novosella) ktu filloi ta akuzoi me akuzat m t rnda shokun Skender (Xhafer Durmishin). Ai arriti ta akuzon edhe si vegl t policis suedeze, e lere m si udbash. Ne n fakt s'e kundrshtuam se Ai ishte n gjendje t dal edhe prjashta. Sa i prket Hysenit (Hysen Grvalls) t them t drejtn m ka udit. Ky arriti deri atje sa ta hudh gazetn dhe shokun Skender (Xhafer Durmishin) e akuzoi edhe si 315

"Kriminel t kombit". Ndoshta ram n pozit oportuniste por s'e pam t arsyeshme t hyjm n polemik... Ne u kemi thn se gazeta na ka plqye, vetm se sht pakz i gjer, ndoshta s'sht dashur t zgjerohet aq tepr e t prsriten gjrat, por kur e shofim se njerzit kan pr qllim vetm t akuzojn, duhet t sqarohen si qorrat, ather jemi plotsisht dakord me at q sht shkruar n gazet. Hysen Grvalla e akuzoi se si e ka par t arsyeshme t shkruhet kundr "Puntort" (revists s Abdullah Prapashtics- shn i Xh.D.) kur e din se tani jemi kah mundohemi t bisedojm pr bashkim. Sa i prket ktij t ... M. (Mrgimi=Sabri Novosella), ky n t shumtn e rasteve i dilte n mbrojtje Gazets, ashtu pa kontroll, por ashtu si fmij, t them t drejtn na u dhimbt se n far pozitash sht ra. Tani se e pam (Sabriu-shn i Xh. D.) shifet se sht plotsisht n pozita t Hysen Grvalls, shum rrall ia prish, mendoi e kundrshton. Ksaj radhe po e prfundoj e kaq, por hern tjetr do t'u shkruajm m gjersisht pasi kto dit do t vij edhe shoku Elmaz me Surkun (Haxhi Berishn). Me kt letr po ua drgoj edhe kt Fragment, nse u hyn n pun. Pranoni t fala nga shokt Januzi, Xhema dhe Dema. Januz Mustafa 2. Letr nga Elmaz Ademi (Zvicr) pr Asllan Muharremin dhe Xhafer Durmishin (Suedi), 9 korrik 1985 9 korrik 1985, Arbon N fillim ju njoftoj se me shndet gjendemi mir, me shok dhe me familje. Nj shndet t till ju dshirojm edhe ju atje larg. Larg, shum larg me trup, por afr me zemr dhe pun. Dy forca jan q veprojn ndr ne: njra mundohet dhe ia arrin qllimit q t na largon si trupa, fuqia e ekzistencs personale, nevoja pr jet (nevojat e jets). Prkundr ksaj vepron nj fuqi kolosale, q nuk njeh nj largim t till, nuk njeh kufij as kilometra, por na afron dhe na bn grusht. Kjo sht fuqia e idealit t pastr, e dashuris s sinqert pr Kosovn dhe popullin. Dhe nj forc e till do t rritet sa m tepr q ta pastrojm idealin nga veset e dobta, sa m t kjart q t jemi n vetveti se kjo luft sht e prgjithshme, dhe se i gjith mundi yn duhet t prgjithsohet, t shkrihet n popull duke mos na ngel asgj pr vedi. Letra jote (Asllan Muharremi - shn i Xh. D.) m gzoi pa mas, m gzoi fakte se t gjitha ato, paskan qen shpifje rreth shokut Skender (Xhafer Durmishi). Nj fushat e till sht duke vazhduar edhe kndej. Un nuk jam takue ende, por m kan njoftue shokt. Pr te nuk kam ka t flas m tepr. Edhe Baci tjetr u lirua nga burgu. Rreth detyrs q ia kan ngarkue vetes nuk jan duke tregue rezultat. I riu (Iliri) sht duke u treguar shum i papjekur. Organin (revistn Zri i Kosovs q ka dal n Suedi - shn i Xh. D.) posa e ka marr, pa e lexue asnj fjali n te, sht munduar ta hedh si t pavler. Nj bindje t till ia forcoi edhe Osa (Sabri Novosella) duke thn se shokt e Malms posa e kan marr e kan hudh n pleh. Pr papjekurin e tij m tregoi edhe shoku im Ragipi i cili qndroi disa dit atje n mesin e tyre. Pr shum pyetje q i ka br rreth shtjes s organit (revists) dhe kritikave pa baz q i bn rreth tij dhe shokve, nuk sht prgjegj n asnj. Shoku m tha, se Ilirin "e gjen gjithmon n ajr e asnjher n tok". Osa (Sabri Novosella) takohet edhe me bacin (Hysen Grvalln), dhe pas ksaj Baci takohet me Jahn dhe D. dhe u thot se Zri (Zri i Kosovs q ka dal n Suedi) nuk qenka prmirsue aspak, por e kundrta paska dal krejt reaksionar. Ja n artikullin e par e sheh t gjith. E sheh se ai shoku e ngre vedin lart, se ai qenka gjithka. 316

Kam bindje se as njri (Sabri Novosella) dhe as tjetri (Hysen Grvalla) nuk e kan pa qllim. I pari, Osa (Sabriu) e bn kuptohet nga qllimet karrieriste. I dyti, Baca (Hysen Grvalla) e bn duke mendue se i prishim pun n detyrn e tij, duke i vrejt ca shenja sikurse tek i pari. Kur pa se nuk i bindemi verbrisht, kur pa se na nuk njohim emr e as autoritet, por njohim vetm pun, fillon t lshon fjal boshe, t prkrah fjalt dhe mendimet e ..., si sht Osa. Un do t mundohem t takohem me ta dhe do t'ju raportoj m gjersisht. Sabri Novosella: "Fushat e trbuar filloi kundr Xhafer Durmishit. ... Filloi t dal edhe nj organ me emrin Zri i Kosovs me adres n Suedi. Kt organ e udhhiqte Xhafer Durmishi. Xhafer Durmishi i friksuar tmerrsisht se mos po akuzohet si reaksionar, e kur t jepej epiteti reaksionar nnkuptohej edhe se je kundr PPSH, kundr Shqipris e tradhtar, kshtu q Xhafer Durmishi n kt organ u b m Lenin se Lenini e m Stalin se Stalini, pr t ciln gj e jepte bekimin diplomacia shqiptare n Stockholm pr do numr t organit. Pr kt pun intervenova un dhe e ndala botimin e "Zri i Kosovs", me adres n Suedi." (Si e themeluam Lvizjen pr Republikn Shqiptare n Jugosllavi - LRSHJ; Zri, 28 mars - 4 prill 1992) Pr t qen m t qet, dhe m t sigurt pr vijn q ndjekim, vizitone m shpesh "vllaun e madh" (diplomatt e RPS t Shqipris n Stockholm-shn i Xh. D.), ku kam bindjen se nga takimet me ta do t msojm shum, do t msohemi t bjm sa m pak lshime dhe gabime. Kt e them si proletar, si njerz q jemi lind dhe rrit n mesin e tyre dhe besoj q asnj shok nga radht tona nuk ka arrijt n at shkall, q duke e rrit mendjen t dal prmbi kt mas, duke thn se di gjithka e nuk kemi nevoj pr msimet e askujt. Dija rreth s vrtets sht e pafund. do zbulim i ri sjell edhe metoda t reja t studimit. Prandaj duhet t veprojm sipas kohs dhe hapsirs, e t mos vendnumrojm pr shkak t mendjemadhsis. Mendjemadhsia do t na largon nga mnyra dialektike e puns dhe lufts son, do t na hudh n nj metod q vendnumron, n nj metod q pr do dit plaket duke mos br asnj hap prpara. Shok t nderuar, ca adresa t disa shokve t interesuar prej ktuhit, kishit br mir q na i kishit drguar. Na do t mundohemi si e qysh me kontaktua me ta, por do t ishte mir dhe e arsyeshme sikur ju t'ju prgjigjeshit s pari direkt prej atje. M shkruani. Ju prshndes nga zemra Elezi (Elmaz Ademi) 3. Letr (pjes) nga Hafiz Gagica pr Asllan Muharremin, 9 korrik 1985 I dashuri shok, Letrn tnde t dats 1 korrik e mora dje m 8 korrik, dhe vendose q menjher t prgjigjem n te. Parasgjithash m vjen mir q rrugs kalove mir dhe tani atje je rregullue, kurse pr probleme t tjera bhet mir nse neve vet jemi t mir? Letrn e lexova me vmendjen m t madhe. T gjitha ato q i ke cek n letr (kuptohet n shkurtica) rreth Mrgimit (Sabri Novosells) jan t vrteta... Un personalisht kam pas nj konsiderat pr te si lufttar i vjetr, por kisha qen gabim...Vitin e kaluar tek ky kam vrejt se sht mendjemadh, karrierist dhe lokalist i mykyn, t cilat ti kam thn para se t ngjitesh lart. ... Un mendoj se sht mir q po e njohim se kush sht ky njeri, por ta luftojm nuk bn (se nuk ka nevoj) t hapim plag t reja. 317

...(Shkaku) i sjelljeve t Sabriut pr karrierizmin e tij t flliqur e krijuem kt prqamje aq t madhe q n historin e emigracionit shqiptar nuk ka ndodh kurr. 9 korrik 1985 Shtutgart, Hafizi 4. Letr e shokve nga Zvicra pr Xhafer Durmishin-Skenderin dhe Asllan Muharremin, 9 korrik 1985 T dashur shok, E ndjejm pr detyr t'ju njoftojm pr prshtypjet e ktyre shokve t rinj pr "Zrin". Nuk mund t themi se kan ndikuar. Ky shoku q ka ardhur nga ju, pr qndrimin q tani kta kan. Prsa i prket ktij t voglit, A. (Asllani) e njeh m mir dhe nuk e shohim t arsyeshme t humbim koh. Ndrsa ky i madhi, porsa erdhi prej "atje" e krkoi organin (revistn) dhe t nesrmen erdhi dhe vazhduam diskutimin rreth tij. Pr t mos filozofuar m tepr, po ju tregojm pikat m kryesore n t cilat e sulmon apo e lufton organin (revistn) dhe kryesisht kryeredaktorin. P. sh. n faqen e par nuk kan qen dasht t jen kta rreshta: "Lajmi mbi vdekjen e udhheqsit t shquar popullit shqiptar Enver Hoxha u prit me dhimbje t madhe n do vatr t Kosovs". Ndrsa artikulli sht i shklqyeshm. N kryeartikullin e organit, n faqen dy deri n mbarim t ktij artikulli ka shum gabime, q ai (Hysen Grvalla-shn i Xh.D.) i quan t pafalshme dhe arrin deri atje, q kryeredaktorin ta akuzoj "Kriminel" t kombit. Ne po e shofim t arsyeshme t'i cekim disa raste ku ai i mbshtet akuzat. 1. Prse t'i jepet material (argumente) UDB-s q ta luftoj LK (Lidhjen komuniste) t Kosovs, kur ajo vazhdimisht luftohet nga shovinizmi serbomadh. 2. Derisa ne (Hysen Grvalla) nj detyr q vrtet q vrtet sht e rndsishme, pr bashkimin e t tri grupeve, q tek ju e kemi par nj faktor shum pozitiv n kt drejtim, si sht e mundur q ju t delni t part me shkrime kundr grupeve tjera? Ku e pat t arsyeshme t shkruani pr dobsit dhe n ka bazoheni kur i tregoni UDB-s se far forcash gjenden n at grup (fjala sht pr fletushkn PUNTORT). 3. N faqen tre, shtylla e tret: -I pat dy taktikat e UDB-s... Ktu shoku n fjal (Hysen Grvalla), e sheh se sht shkruar pikrisht pr te. 4. Si sht e mundur q mrgimtart t jen bagti? Sa pr prfundim t ktij artikulli do t'u japim edhe nj prshkrim t shkurtr: Ka mund t jet nj artikull shum i mir, n m s shumti dy faqesh. N pamundsi q t ndalemi n t gjitha pikat, si ju tham m par, po ndalemi vetm n disa pika q jan m kryesore. Nj ndr ta sht edhe artikulli q sht shkruar pr Zijah Shemsiun. Si sht e mundur dhe far logjike sht ajo, q pr Zijah Shemsiun t shkruhen vetm gjashtmbdhjet rreshta e gjysm, i cili pas plot njzet muajsh n tortura m njerzore, vdiq n duart e udb-s gjakatare, kurse pr Enver Dugolli (i cili vrtet meriton nj artikull t till) t shkruhet nj artikull nj faqesh? N kt pik edhe ne jemi plotsisht dakord. (Prgjigje: Ka ndodh kshtu vetm sepse pr Zijah Shemsiun nuk kemi pasur t dhna nga jeta e tij, ndrsa pr Enver Dugollin po. shn i Xhafer Durmishit). T dashuar shok; N disa pika t shkurta po i themi edhe prshtypjet tona rreth organit (revists). Prsa i prket numrit t fundit t organit (revists), e lexuam dhe pam gjra mjaft t mira. Mirpo nuk e pam t arsyeshme t zgjeroheni aq tepr, aq sa edhe nuk sht dasht, kur bhet fjal pr artikullin e par. Ne kemi vrejtur se aty bhet 318

luft n mes veti dhe jo kundr armikut q e kemi prball. Kur jemi prcaktuar n mbshtetje t ktij organi (reviste, Zri i Kosovs - Suedi) kemi pasur pr qllim t bjm luft kundr serbomdhenjve, pr t ndihmuar n realizimin e krkess s popullit "Kosova-Republik!", e jo pr luft kundr njri-tjetrit, dhe nuk e shohim t arsyeshme q organi yn t merret, n mnyr direkte apo indirekte me persona. Mbesim me shpres q n kta pak rreshta do t na kuptoni drejt. Ne u propozojm q n numrat e ardhshm t bhet luft vetm pr "Kosovn Republik" e jo t diskutohet pr luft klasore. Ne e dim se jemi t bashkuar t luftojm pr Republik n kuadr t RSFJ, edhe pse jemi t bindur q Jugosllavia s'ka asgj me socializm. Ne e dim se nuk jemi ngritur n luft kundr borgjezis pr t ngadhnjye proletariati n bot, jo pse nuk e dshirojm nj gj t till, por ne e dim se lufta jon sht e prqendruar n realizimin e krkess s popullit "Kosova-Republik". T fala nga shokt: Xhema, Dema, Januzi.

5. Letr nga Januz Mustafa pr Xhafer Durmishin-Skenderin dhe Asllan Muharremin, 11 korrik 1985 Delmont T dashur shok, Po u shkruaj n pika t shkurta, pakz pr gjendjen momentale. Ktu si t'u them, kto dit jemi n nj gjendje bukur t vshtir, sa po e shofim se kemi ra n nj pozit oportuniste, ngase nuk jemi duke iu kundrvu akuzave t ktyre (Sabri Novosells dhe Hysen Grvalls - shn i Xh. D.). Jemi duke u thn se Zri na ka plqye dhe na sht dukur i drejt. Sa i prket Mrgimit (Sabri Novosells - shn i Xh. D.) t'u them t drejtn sht shum duke e akuzuar shokun Skender (Xhafer Durmishin). Arrin deri atje, sa pr t na bind ne i prdor disa shprehje q vrtet po del krejt nga kontrolli. ... se Skenderi sht pr ta zhdukur kombin, se sht pr "Federatn Ballkanike", se u thot shokve n Malm "sht primitivizm me u martua me vajza shqiptare", se un personalisht nuk martohem me vajz shqiptare, e shum e shum kso lloj akuzash q vrtet po e tregojn shpirtin shum t vogl t ktij njeriu. Kur jemi te kta shokt e rinj (Hysen dhe Avdyl Grvalla), ne u themi se ende s'e kemi t kjart se ka don t bjn. E themi kt kur e shofim se gabimet e shum t tjerve, q vrtet mund t themi se jan t pafalshme, kta nuk i shohin fare dhe gjejn rrug pr t'i arsyetuar, ather si sht e mundur t akuzohen shokt pr "Kriminel t kombit", vetm se paskan shkruar t vrtetn. Un e shoh t arsyeshme t'i shkruhet nj letr ktij shokut (Hysen Grvalls) se vrtet ka fituar nj bindje shum t keqe. S'them t'i shkruhet pr t'i hedh hi syve, por pr t'i treguar t vrtetn, se ku gjendemi dhe se nga far pozitash jemi nis kur e kemi shkrua kt artikull. Elmaz (Ademi) dhe Surki (Haxhi Berisha) do t vijn me sa m duket kto dit dhe besoj se do t sqarohen pakz kta shokt. Me kaq po e prfundoj, por do t jam i rregullt n t ardhmen. Pranoni t fala nga shoku i juaj Januzi

319

6. Letr nga Januz Mustafa pr Xhafer Durmishin-Skenderin e Asllan Muharremin, 12 korrik 1985 T dashur shok, 12 korrik 1985 Delmont Ne gjendemi mir dhe juve ju urojm t njejtn. Pas biseds telefonike q patm dje, po u shkruaj kt letr t'i shpreh mendimet e mija pr kta shokt ktu: Pr Hysen Grvalln nuk kam besue q do t bije n influencn e ndokujt, por ja se po shifet se vrtet ishte nj njeri i odave. Un s'mund t them se kishte ndonj aftsi pr t gjykuar nj problem. E lexova disa her kt numr (t revists) dhe vrtet un s'munda ta gjej kundi Hysenin, por kur njeriu don t gjej "vegza" pr t'u mbajt, pr ta sulmuar dikend. Ja ka edhe asi njerz q e sulmojn Leninin dhe Stalinin se kan qen sllav, sulm vrtet qesharak, por dihet se nga kush sulmohen. Kur shoku n fjal arrin deri atje, q ta moj veten aq shum sa e thot edhe vet, kur i thua dika, se "hajde hajde, u ba Hysen Grvalla me t msue gjithkushi, pra ky qenka nj njeri q paska zbrit nga qielli, qenka i afr i Perendis. Ne s'kemi ardh ende tek ndonj konflikt por edhe s'kemi ndejt m me te. Ne do ta durojm por jo ku s'durohet. Sikur t ishte ndonj problem personal apo privat ather ne jemi t detyruar t kemi durim dhe ta respektojm si m t vjetr, ndrsa kur sht puna tek shtja e popullit, ather s'kemi pse ta durojm; edhe sikur t jet Babi im do t'i them: "M ke rrit, m ke pru gjer ktu, por pr kt s'jam me ty", pra kur babs tim besoj q do t isha n gjendje t'ia them kto, ather dikujt tjetr as q mendohem n kt drejtim. Kur thot se Sabri Novoselln e njeh tr Kosova, mos mendon vall se ky sht baba i kombit. Jo, kshtu s'do t lejojm t luaj me ne, por vetm sa t bisedoj edhe me Elmazin dhe Surkin, ather ne do t'i tregojm hapur mendimet tona, me gjith q ia kemi thn n ditn e par. Megjithat un e shoh t arsyeshme t'i shkruhet nj letr dhe t'i tregohet e vrteta dhe jo t fitoj njeriu mendime shum t dobta pr ne, megjithse ne jemi munduar t'i tregojm sa kemi patur mundsi, t vrtetn, por ai ngul kmb n at se "ju s'keni faj por koka sht e kalbur, se gjoja po shrbekemi si qorrat, pa dit se pas kujt po ecim!". Pra nse keni mundsi i drgoni nj letr. Pranoni t fala t przemrta nga shoku i juaj Januzi.

7. Letr e hapur e Hysen Grvalls

Letr e hapur Tri grupeve q, respektivisht organizatave q luftojn n emrin e LRSSHJ-s Q n fillim e shoh t udhs t theksoj se propozimi i parashtruar m posht, sht mendim i lir, i mbshtetur n qllimet m t sinqerta, t cilat ia ka imponuar koha dhe momenti do njeriu t ndershm t popullit ton e q jam i bindur se i ka parasysh secili prej jush. ... Madje, edhe nse ekziston ndonj grup apo organizat tjetr me orientime dhe qllime t drejta, mendojm se sht e udhs ti bashkohet Lvizjes s prgjithshme. ... N baz t ktyre dal me kt propozim: -q te tri grupet ti autorizojn prfaqsuesit e vet me t gjitha kompetencat e duhura, prej 3-5 vetave. 320

-bashkimi t bhet pa asnj kusht nga t tri grupet ekzistuese, respektivisht organizatat. (Po deshm t arrihet mirkuptimi, duhet ti hedhim posht t gjitha pretendimet se njra sht e drejt, se tjetra sht m e fort, apo se akcila sht koka e kombit shqiptar, pretendime kto megalomane, tendencioze, t cilat n mnyr t drejtprdrejt apo trthorazi shkojn n dobi t armikut e q pengojn bashkimin e lakmueshm). .... Po q se ky bashkim nuk arrihet, do t vrtetohet edhe njher se n mesin ton ka njerz q punojn pr armikun, do t vrtetohet papjekuria jon n shtjen e madhe, e cila duhet t qndroj mbi do interes personal dhe mbi do tendenc individuale dhe subjektive. Duhet tua theksojm shokve t ndershm q t marrin drejtqndrimin dhe ta thon fjaln e vet, do njri n emr t ksaj shtjeje t madhe, t distancohet secili pa ngurrim, pa humbur koh dhe pa luhatje prej grupeve, prej dinastive, familjarizmit, bajraktarizmit, prkatsive primitive fisnore e t ods dhe mbi t gjitha prej Krerve q pengojn bashkimin; ta thot secili fjaln e vet haptas, mendimin e vet t lir e konstruktiv, sepse si ka theksuar Ismail Qemali, do shqiptar i ndershm ka t drejt t flas n t mir t kombit dhe atdheut. Nder i madh sht t prcaktohesh n shrbim t atdheut, ndrsa tradhti t vihesh n shrbim t individve destruktiv, sepse forca qndron n mas e jo n grupe e as individ. Delemont Zvicr, 12 korrik 1985

8. Prgjigje n letrn e Hysen Grvalls

Nga ti, H. Grvalla e kemi marr nj letr t dats 12 korrik 1985. Ne e analizuam at me kujdes, e lexuam disa her, dhe ktu m posht po t japim prgjigjen ton n letrn tuaj t dats s lartprmendur. Ne e dim se jeni vllau i madh i dy vllezrve q u vran m 17 janar 1982 pran Shtutgartit. Ky sht nj fakt shum domethns dhe i mir pr ne t gjith, por pr shkak t lufts son, karakterit t saj, fazave t zhvillimit t saj, vetm kjo e dhn nuk mjafton q ne t merremi vesh n t gjitha pikat. Prandaj prej teje krkojm: Q t na tregosh pr platformn tnde politike, pasi letra sht shkruar n emrin personal, pasi ajo nuk na sht e njohur plotsisht. T na tregosh se ne q na e ke drguar kt letr, si pr kend na e ke drguar? Sipas pikpamjeve tuaja kush jemi ne n kt rast para teje: A jemi grup, organizat, dinasti, rreth familjar, bajraktar, injorant, grup i prkatsive primitive, komunist, ballist, liberal, demokrat apo nuk po e dim as vet kush jemi e nuk po e shohim veten. Pr kt arsye ne krkojm ta dim se ka jemi para teje. ka din ti pr programin e statutin ton dhe si qndron n raport me to? ka mendon pr gazetn ton dhe kujt i shrben ajo? T na tregosh se kush jan dy grupet tjera, q ua ke drguar letrn dhe q je optimist se do ti bashkosh t gjith n nj vend? far pikpamjesh politike kan, far interesash mbrohen pas fjalve dhe deklaratave t tyre npr gazeta? Cili sht programi e statuti i tyre, pasi ne kto nuk i dim? T gjitha kto pika t ndryshimeve, t gjitha pikat e prbashkta duhet ti ket t qarta nj njeri q don t bashkoj dikend, duhet ti ket t qarta nj grup i cili don t bashkohet me nj tjetr. N t gjitha kto pika duami paraprakisht t sqarohemi m shum nga ti para se nga ana jon, t japim ty personalisht fardo mendimi t mtejshm lidhur me 321

(iniciativn) letrn tnde t hapur. N vartsi nga ajo nga ajo se si do t na sqarosh n pikat q shnuam m lart do t varet edhe qndrimi e prgjigja jon n t ardhshmen. Xhafer Durmishi 22 korrik 1985, Stockholm 9. Letr nga Januz Mustafa pr Xhafer Durmshin-Skenderin dhe Asllan Muharremin, 12 gusht 1985 T dashur shok, (Skender e Asllan) Pasi e lexuam s bashku me shok letrn tuaj, ku i kthyet nj prgjigje shum t drejt dhe sa e pam n Z.K. ishte shum mir i sqaruar bashkimi, ne u munduam t plotsojm di, t cilin po ua prcjellim ktyre ktu dhe juve. Ndoshta skemi mundur edhe aq drejt ta plotsojm por sprish pun, se n Z.K prgjigja sht shum e drejt dhe e kjart. Se si do t reagojn kta do ju njoftoi m von. Ksaj radhe po e prfundojm me kaq. Ju uroj shndet dhe sukses n pun. Delemont 12 gusht 1985; T fala Januzi

Komunikim mendimesh, t krkuara nga Sabri Novosella, gjat muajit shkurt 2012
1. Letr nga Sabri Novosella pr Xhafer Durmishin, 1 shkurt 2012 Frn: nenanaile Skickat: den 1 februari 2012 10:48:41 Till: xhaferdurmishi Prshndetje i nderuar, emailin tnd e morm. Ne do t'ua drgojm librin "Kuvendi i Taksimit" dhe "Rezistenca kosovare n mes dy zjarresh" i ribotuar me disa plotsime. Do t dshironim q ta dinim pastaj mendimin tuaj pr kto libra mundsisht na drgoni me email (pasi ti keni lexuar), pasiq e vlersojm lart mendimin tuaj. Prshndetje vllazrore t drgon Sabriu 2. Letr nga Xhafer Durmishi pr Sabri Novoselln, 7 shkurt 2012 Frn: Xhafer Durmishi Skickat: den 7 februari 2012 13:54:09 Till: nenanaile I nderuari Sabri, Dy librat e prmendura m par m erdhn dje. T falenderoj shum. Tani lidhur me mendimet e mia q i pret rreth librave. Kto dit jam i zn pak me disa pun. Pastaj sht edhe nj shtje tjetr e stilit tim n pun, q nganjher disa gjra i kryej ngadal. Pr kt arsye po t them se prgjigjen apo komentin tim me shkrim do ta bj gati n gjysmn e par t muajit t ardhshm. Shpresoj se afatin e krkuar prej meje do ta shohsh si t arsyeshm. Gjith t mirat Xhaferi 322

3. Letr nga Sabri Novosella, 8 shkurt 2012 Frn: nenanaile Skickat: den 8 februari 2012 14:24:06 Till: xhaferdurmishi Prshndetje i nderuar, shkrimin tuaj e morm ju faleminderit. Deshm t ju informojm se nga fundi i muajit t ardhshm do t hyn n shtyp Libri "40 autor pr Librat e Sabri Maxhuni - Novosella", jam i mendimit q edhe komenti i juaj t jet pjes e ktij Libri. Do t bjm si ta shifnit t arsyeshme ju. Prshndetje Sabri Maxhuni (Novosella) 4. Letr nga Xhafer Durmishi pr Sabri Novoselln, 28 shkurt 2012 Komenti im pr dy librat e drguar Frn: Xhafer Durmishi Skickat: den 28 februari 2012 15:44:14 Till: nenanaile I nderuari Sabri, Komentin tim pr librat "Kuvendi i Taksimit" dhe "REZISTENCA KOSOVARE MES DY ZJARRESH" e ke n filin-dokumentin e bashkangjitur. Gjith t mirat Xhaferi Letra bashkangjitse n kt rast sht kjo: I nderuari Sabri, Falemnderit pr dy librat e drguara e t nnshkruara pr mua. Edhe zarfet e shkruar prej teje ma kujtuan kohn e viteve 1981 - 1983 kur na vinin n Shtutgart letra prej teje nga Stambolli. M vjen mir q pas tridhjet vitesh i quan t rndsishme mendimet e mia pr at koh n t ciln kemi vepruar bashkrisht, edhe pse nganjher kemi pasur qndrime m t prafrta e nganjher m pak t prafrta. Librin "Rezistenca kosovare mes dy zjarresh", botimin e par e kam lexuar m hert, dhe e rilexova tani botimin e dyt. Prej botimit t par kam marr disa citate pr punimet e mia, ndrsa librin "Kuvendi i Taksimit" e lexova kto dit. N pozitn time, para se t jap mendimet e mia, m duket se ndodhem para nj detyre delikate; t vshtir dhe t leht n t njejtn koh. Po ndalem s pari tek "Kuvendi i Taksimit." Ky libr kap nj periudh t gjat kohore, 1912-1999. Kujtimet e Hasan Prishtins jan shum interesante, por pr analizimin dhe interpretimin e tekstit t tij nuk e ndiej veten t prgatitur se mund ta bj tani. Kjo do t thot se nuk e ndiej veten kompetent, as edhe si amator t'i komentoj interpretimet tuaja q i ke br n librin "Kuvendi i Taksimit". Kontributi im n fushn e shkrimeve kufizohet n Lvizjen ton Nacionallirimtare dhe peshn e Jusufit n te, dhe punn time n kt pik nuk e konsideroj krejtsisht t prfunduar. Temat q i prek ti n librin tnd "Kuvendi i Taksimit" por q prsriten n mnyr identike edhe n "Rezistenca kosovare mes dy zjarresh" jan t ngjashme, jan shum t koklavituna dhe nuk mund t prgjigjesh n to me gjeneralizime e shabllonizime tepr t gjra. Nuk kam marr ndonj fjali apo ndonj rast konkret pr t'i ilustruar thniet e tuaja, por dua t'a 323

potencoj nj t met kryesore, q sipas mendimit tim, shfaqet n librat q m ke drguar. Ti e lufton nj ide, iden marksiste apo komuniste duke i sulmuar bartsit, personat q kan ushtruar pushtet n emr t asaj ideje, pra e vendos shenjn e barazimit n mes bartsve t ides dhe vet ides. Kt barazim (futjen e t gjithve n nj thes) nuk ma merr mendja se e ke prdor kur sht fjala tek feja, pra barazimin e veprimet tejet t dnueshme t bartsve t ndryshm t saj ndr shekuj me vet fen. Duke u nisur nga fakti se kta barts kan vdekur, kan varre, jan t varrosur, t'i nxjerr konkluzionin se me ta sht varrosur edhe ideja me t ciln e kan ngjyrosur apo bojatisur veten. Ti, por dhe shumica absolute e autorve t sotm veprojn n kt mnyr. Trmeti i vitit 1989, nga mendimi dominues i gjenerats son konsiderohet si trmeti i fundit dhe se pas ksaj ngjarje korja e toks e ka stabilizuar dhe harmonizuar prfundimisht edhe koren e buks. Ti shkruan si nacionalist, dhe prpiqesh q baza kryesore e mendimit tnd t ndrtohet n kt ide, duke u munduar ta pastrosh nga kundrthniet apo kontradiktat. Nacionalizmi yn m duket prap se prap sht nj nacionalizm i nj populli t vogl dhe t shtypur e t coptuar, e n kt kuptim ndoshta edhe m i justifikueshm, por nuk duhet harruar se pushtuesit e kombeve m t mdha e shtypse, me t gjitha mjetet e dhuns n dispozicion, e etiketojn veten me nacionalizm dhe prpiqen q shtresat e klasat e tyre t'i mobilizojn e ndrsejn kundr t tjerve pikrisht duke e luajtur rolin e viktims, duke u thn se sa t pabes e sa mosmirnjohs jan treguar popujt e vegjl ndaj tyre, e sa shum e kan keqprdor ata bujarin, mirsin e urtsin e tyre. Ka mendime se ta shkruash historin sht pun shum e vshtir. Jam prpjekur t jem i vetdijshm pr kt dhe kam shkruar pr nj periudh t shkurt kohore dhe pr nj rreth t caktuar, rreth n t cilin mund t them se jam inkuadruar prmes elsit tnd. elsi yt, ma ka hapur nj der t madhe, m ka futur n nj bot e cila e popullon mendjen time. Aspekte t ktyre ngjarjeve i ke prshkruar n librin "Rezistenca kosovare mes dy zjarresh". N librin tnd "Rezistenca kosovare mes dy zjarresh", qendrn e tyre e prbjn kujtimet e tua, prejardhja, familja, fmijria e deri n ditt e sotme. N nj segment t caktuar gjendem edhe un. Pr periudhn kur kemi pasur aktivitet t prbashkt, kam shkruar m gjersisht se ti, por sasia e numri m i madh i fjalve nuk sht garantues i cilsis. Jeta jote sht interesante. Pr hir t realitetit po i prsris edhe dy mendime q m ka rn t'i lexoj e t cilat po i prmbledhi n nj: "Edhe jeta e njeriut m t thjesht sht me e koklavitur e m e pasur me ngjarje se sa personazhi m i komplikuar i Shekspirit. Problemi qndron n at se prej bots mendore t prjetimeve, gjat rrugs deri n letr humbin pjesa m e madhe e tyre... por n shumicn absolute t rasteve tragjikja sht edhe m e madhe sepse ngjarje aq magjike e vshtir t imagjinueshme rrugn prej trurit e deri n letr nuk e marrin fare." Duke u nisur nga kjo, jam i sigurt se jeta jote ka qen shum m interesante dhe m e pasur n ngjarje se sa ke arritur me i hedh n letr. Nj aspekt tjetr sht se disa ngjarje q i kam prshkruar un prmes shum dokumenteve, nuk prputhen me disa nga ato ka i ke thn ti n kt libr. Natyra e komunikimit shoqror ndikon q ky shkrim i shkurt nuk ndien nevojn t jet sheshim e krahasim i ktyre dallimeve. Ti i ke thn mendimet tuaja n kujtimet tuaja, e un i kam parashtruar ngjarjet (t cilat nuk mund t quhen kujtime) n librat e botuar sidomos n mes 20 tetorit 2011 e 14 janarit 2012. Megjithat, ia vlen t thuhen disa gjra pr vijn kryesore t librit, q ka t bj me pjesn ideore. Me sa kam vrejtur shum njerz q jan t zhdrvjellt, praktik e t shpejt, q ndikojn shum n rrethinn e vet, nganjher nuk iu kushtojn rndsin e duhur detaleve. Pse ndodh kshtu, ekzakt nuk mund ta di, 324

por sht fakt i pamohueshm. Ka mundsi q disa prkufizime nga fjalia e msiprme vlejn edhe pr ty. N librin tnd parakalon nj plejad e tr veprimtarsh t njohur pr popullin ton. N rastin tim po ndalem vetm tek Jusuf Grvalla, pasi disa rrethana e kam m t leht t'i komentoj. N vitet 1981 e 1982 nuk ke pasur kundrthnie me Jusufin. sht vshtir, n mos e pamundur, pr mua me e kalua n heshtje faktin se shum fjal t shkruara prej teje, m 2010 e 2012 i qesin n siprfaqe disa kundrthnie problematike n mes teje dhe fjalve q i ka shkruar dora e Jusufit, e t cilat i ke t njohura nga letrat dhe revistat q t'i ka drguar. Ka mundsi qe me kalimin e kohs ato kundrthnie e mosprputhje t zhduken por mund t ndodh edhe e kundrta, dhe fati i shkrimeve politike t Jusufit t jet i ndryshm me at t kujtimeve tua. Si do t zhvillohen ngjarjet n kto dekadat e ardhshme, n mnyr shkencore sht vshtir me i parapa. sht interesant se shkenctart jan shum t sigurt se ka ka me ndodh me tokn, si trup qiellor, pas 4 miliard vjetsh, por asnj nuk ka iden dhe as guximin t pretendoj se e din se ka mund t ndodh me shoqrin njerzore pas 100 vjetsh. Un t jam shum mirnjohs q prmes teje jam njohur me Jusufin dhe rrethin e tij n Shtutgart. Ti e ke dshmua n praktik me zgjuarsin dhe aftsin tnde me i gjykua disa gjra drejt pr momentin, gjykime t cilat reflektohen n bazn tnde ekonomike. Libri yt "Rezistenca kosovare mes dy zjarresh" dhe ideja themelore e tij prputhet me idet politike q mbretrojn ditve t sotme. Shkrimet e Jusufit n gazetat ku ka vepruar nga vitet 1980-1982, si brenda Organizats son ashtu edhe jasht saj, kan disa dallime n kt pik. Se ku sht vendi im n kt mes, besoj se sht br e qart prmes shkrimeve t mija, pr t cilat (qoft edhe pjesrisht) m the disa fjal t mira. I nderuari Sabri, shpresoj t'i marrsh kto fjal me po at frym me t ciln m je drejtuar. Gjith t mirat; Xhafer Durmishi

ZRI I JUSUF GRVALLS PR PARAROJN

1. Jusuf Grvalla: "'kan pra kta intelektual q t ajn kokn dhe t'i trazojn t prbrendshmet duke drdllisur dhe duke mbajtur "ligjrata" t ethshme sesi nuk po ia dalin dot n realizimin e t drejtave dhe t liris krijuese n kuadr t sistemit fashist jugosllav? Nuk po din, vall, a nuk po duan t din se, kur s'ke si t'i gzosh t drejtat elementare kombtare, sht puna m e kot n bot t krkosh t realizosh t drejtat pr krijimtari shkencore, artistike e kulturore, q jan pararoj e liris s vrtet kombtare e shoqrore?" (Letr nj shoqi intelektual, Bashkimi, prill 1980, faqe 2) 2. Jusuf Grvalla: T mbrthyer ndrmjet shfrytzimit t egr t Perndimit e Lindjes dhe politiks antipopullore t udhheqjes titiste, e cila interesat e vendit i ka shitur fare lir te imperializmi e socialimperializmi, popujt e Jugosllavis ndodhen n prag t nj revolucioni popullor. Duke prfituar nga kjo situat, si dhe nga niveli i lart i vetdijes shoqrore e kombtare t shqiptarve q lngojn nn thundrn jugosllave, FRONTI I KUQ POPULLOR, duke u br pararoj e lufts pr LIRINE E PAVARESINE e shqiptarve dhe pr bashkimin e tyre me vendin am, do t luftoj pa 325

kompromis pr t vjel frytet e revolucionit, t cilat jan n pjekjen prfundimtare." (Programi dhe Statuti i Frontit t Kuq Popullor, maj 1980) 3. Jusuf Grvalla: "Busull e vetme pr t gjith antart e FRONTI I KUQ POPULLOR do t jet lufta analoge e FRONTIT N, i krijuar nga PKSH n prag t Lufts s Dyt Botrore (prill 1942.) dhe historia e zhvillimit t PPSH, si pararoj. (FRONTI N i udhhequr nga PKSH, sot PPSH, luftuan pr lirimin e tokave shqiptare dhe pr ndrtimin e Socializmit t vrtet n at pjes t tokave q prfshin brenda kufijt e Shtetit Shqiptar t sotm, t cilit Fuqit e Mdha ia shkputn arbitrarisht m se gjysmn e tokave shqiptare.)" (Programi dhe Statuti i Frontit t Kuq Popullor, maj 1980) 4. Jusuf Grvalla: "Nn kujdesin e Partis s Puns t Shqipris, sot n Atdheun ton socialist lulzon nj literatur e begatshme revolucionare. Nga literatura e till, q duhet t prvetsohet n mnyr t domosdoshme dhe t ngutshme, sidomos nga pararoja jon revolucionare, don veuar kto pikmbshtetje kryesore: veprat e Marksit, Engelsit, Leninit, Stalinit e ato t marksist-leninistit dhe prijsit t madh shqiptar, shokut Enver Hoxha; historia kombtare shqiptare, ajo e PPSH-s dhe dokumentat e PPSH-s; shtypi shqiptar, sidomos publikimet shkencore nga lmi i historis dhe ai i ndrtimit teorik dhe praktik t socializmit n Atdheun ton." (Bashkimi bn fuqin, Bashkimi, janar 1981, faqe 1, shtylla 2) 5. Jusuf Grvalla: "Revista "NIN" e Beogradit, nprmjet intervistash me funksionar t lart shtetror, nga numri n numr po e shtron shtjen e bashkjetess s popujve t Jugosllavis n federatn jugosllave. Natyrisht, ndonse ky paraqet nj hap t uditshm t ksaj reviste, pas t cilit mund t supozohet se qndron kryekput qeveria dhe i cili sigurisht fsheh ndonj qllim tinzar, s'ka kurrfar "rreziku" se mund t pyeten popujt e Jugosllavis sa e duan dhe a e duan fare ata "bashkjetesn". Sa pr popullin shqiptar, e sidomos pr pararojn e tij patriotike dhe revolucionare, nuk shtrohet fare shtja e bashkjetess me popujt e tjer n kuadr t kufijve administrativ t Jugosllavis. Kjo "bashkjetes" sht e dhunshme dhe e paligjshme, sepse viset shqiptare n Kosov, Dukagjin, Maqedoni, Mal t Zi e n Serbi jan vise shqiptare, q trungut t prbashkt shqiptar iu shkputn n mnyr t paligjshme, n kushte t errta historike dhe kundr vullnetit t popullsis vendse shqiptare." ("Bashkjetesa" e xhelatit me viktimn, Bashkimi, janar 1981, f. 9) 6. Jusuf Grvalla: "Mbi t gjitha, ndrsa sht arritur q ata t pranojn cilsimin e shprnguljeve t mdha pr n Turqi si migrime politike, prkatsisht t terrorit dhe t dhuns, ata i propagandojn migrimet e sotme t shqiptarve thjesht si nj dukuri t rndomt ekonomike, t parrezikshme, madje edhe t dobishme, duke i lidhur kto migrime me gjoja inkuadrimin e Jugosllavis n "ndarjen ndrkombtare t puns". Po dokrrat e tilla nuk pin uj te populli yn i shumvuajtur. Pararoja patriotikorevolucionare e Kosovs dhe e viseve t tjera shqiptare e di mir se ne, pr aq sa sht shtje politike - bile e nj politike diskriminuese q kufizohet me fashizmin e racizmin - niveli jashtzakonisht i ult i zhvillimit ekonomik t viseve shiptare, aq sht politike 326

edhe shtja e emigrimeve t sotme, q jan pasoj e drejtprdrejt dhe e domosdoshme e diskriminimit t till." ("Bashkjetesa" e xhelatit me viktimn, Bashkimi, janar 1981, faqe 9) 7. Jusuf Grvalla: "Si gjithmon, edhe sot, pararoja jon revolucionare dhe mbar populli yn, me sy e me zemr jemi t drejtuar nga nna Shqipri dhe presim astin q fatin ton do ta lidh srish me fatin e saj, si nj pjes e pandashme, pr trsin e s cils sht derdhur gjaku i bijve martir t Shqipris ndr shekuj." (Lajmtari i liris, tetor 1980, faqe 3) 8. Jusuf Grvalla: "Gjith ata shqiptar q - duke harruar demonstratat historike t vitit 1968 - ka harruar 'sht forca e mass s revoltuar, kto dit pati rast t prkujtohet edhe njher, me demonstratat e futbolldashsve t Prishtins, m 21 shtator. Vendi dhe preteksti i tyre mund t jet i pakuptim n dukje t par: reagim pr nj padrejtsi sportive n fushn e futbollit. Por, duhet t jesh fare jasht realitetit shoqror kosovar, nse shtjen e kufizon n kt mnyr. Edhe fizikisht, demonstratat kaluan jasht fushs s sportit, u prhapn n rrugt e Prishtins dhe zgjatn deri natn von. Vall, nj padrejtsi e thjesht sportive mund t'i shtynte qytetart tan q "trbimin" e tyre ta derdhnin mbi do automjet, t madh a t vogl, q nuk kishte targ t Krahins son?! A s'i prkujtojn autobust dhe veturat e prmbysura, demonstratat e 1968-s?! Ky dokument i gjall i paknaqsis s masave, pos q i dha grusht qeveris s Beogradit, duhet t'i bj t mendojn pak m thell edhe forcat tona revolucionare, sidomos pararojn e tyre: n qoft se nuk evidentohet paknaqsia e prgjithshme, n qoft se ajo nuk shfrytzohet n mnyr t organizuar pr qllime revolucionare, ather s'do mend se paknaqsia e till, si potencial q krkon shkarkim t domosdoshm, do t manifestohet patjetr n mnyr spontane. Dhe dihet se n raste t, vendi dhe preteksti s'kan si t jen t qlluar, domethn n mnyr vitale t nisin dhe t zhvillohen atje dhe ashtu si e do puna. Ky shprthim ndodhi n nj koh t prshtatshme, kur disa elemente t revolucionit ton, t trhequr nga ofensiva pr shkak t presionit t madh policor e politik t pushtetit, kishin zn t prqafonin aty-ktu edhe ide disfatiste e kapitulluese. Nj pjes e intelegjencs son donte t thoshte - natyrisht, jasht ligjeve t dialektiks - sesi te populli yn qenkan vrejtur edhe shenja prgjumjeje dhe mosgatishmrie pr t'iu prgjigjur pararojs revolucionare. Ata e harrojn traditn shekullore luftarake t popullit shqiptar dhe, nga hutesa e vet, bjn llogari t gabuara dhe veprime t rrezikshme: dyshojn dhe prhapin dyshime lidhur me situatn reale te ne dhe me shpirtin luftarak t popullit ton n kto aste t vshtira robrie e mjerimi. Tani, jo me fjal e me shtrydhje sterile t trurit q t shpie n udh t pakrye, po me nj vepr t shklqyer t manifestimit konkret t forcs s popullit, kto demonstrata na e trheqin veshin qortueshm dhe sikur na thon fare qart se kush ka t drejt t dshprohet: inteligjenca me popullin, apo populli me inteligjencn? Paknaqsia dhe revolti i shtresuar i mass n rrethana t caktuara historiko-shoqrore jan, pa dyshim, t barasvlershme me potencialin e pafrenuar t rryms s rrmbeshme t lumit. A do t derdhet kot ai potencial, apo do t'i lviz turbinat e revolucionit, varet nga djalria pararoj, pjes e pandashme e s cils sht inteligjenca popullore." (Lajmtari i liris, tetor 1980, faqe 6) 327

9. Jusuf Grvalla: "N syt e fshatarsis dhe t puntoris shqiptare, lufta e pararojs shqiptare t rezistencs kundr hegjemonizmit dhe shovinizmit serbomadh duhej t paraqitej si pavor diuurmius i disa individve t papjekur, t cilve u ka mbetur n fyt buka e bardh titiste dhe prandaj krkojn pogae! Si do t nxirreshin ndryshe me dhun nga populli yn i robruar (q, si thot poeti, sht afr sofrs po i pangrn dhe afr dijes po i panxn) deklarata sesi gjoja vet populli e gjykon pikrisht brezin e vet q ndodhet n ball t lufts?!" (Lajmtari i liris, tetor 1980, faqe 10) 10. Jusuf Grvalla: "N qoft se vendet fqinje ballkanike krkuan tu ndaheshin tokat shqiptare si shprblim pr fitoren e tyre mbi Turqin dhe n qoft se krkesn e till ta prligjn fuqit e mdha t kohs, kjo nuk ngjau aspak pr shkak se populli shqiptar nuk kishte luftuar. Prkundrazi njerz prparimtar nga gjiri shovinistve t Ballkanit, si sht socialdemokrati serb D. Tucoviq, e thoshin me goj t vet se populli shqiptar kishte qen pararoja dhe shtylla e lufts shekullore kundr Turqis." (Lajmtari i liris, janar 1980, faqe 2-3) 11. Jusuf Grvalla: "Pararoja e rinis kosovare ju fton n luft pr lirimin e tokave tona t shtrenjta nga kthetrat e kralve t rinj revizionist jugosllav. Lufta e popullit ton pr pavarsi nuk ka pushuar asnjher ndr shekuj. Populli yn e rinia jon heroike luftojn e do t luftojn deri n lirimin e t gjitha territoreve nga shovinistt jugosllav. Dhe pr t ecur drejt ksaj rruge t shenjt, sot duhet tia caktojm vetes detyrat q krkojn prej nesh zgjidhje." (Lajmtari i liris, janar 1981, faqe 4) 12. Jusuf Grvalla: "Ne nuk mund ta shtojm numrin e shqiptarve n Jugosllavi. Por, duke u nisur nga rndsia q ka pr ne ky regjistrim i popullsis, pararoja jon revolucionare e patriotike e fton popullin ton q syeltsin m t madhe n regjistrime ta kuptoj si nj domosdoshmri patriotike. Rinia prparimtare thirret t jet sa m mobile me propagandn dhe agjitacionin e drejt n popull, n mnyr q armikut ti japim nj grusht t fort edhe n kt drejtim, duke mos ia falur asnj njeri. Nj aktivitet jashtzakonisht i gjall propagandistik n kt pikpamje n mesin e shqiptarve t shprndar npr republikat e Jugosllavis pr ne duhet t jet detyr e posame dhe domosdoshmri. (Lajmtari i liris, janar 1981, faqe 9) 13. Jusuf Grvalla: "I shtyr nga shtypja e egr ekonomike, politike, shoqrore e kombtare nn thundrn e pushtetit gjakatar titist, populli shqiptar n Jugosllavi sht ngritur i tri n luftn e tij t drejt pr buk, liri dhe t drejta demokratike. Ai e pa t arsyeshme t krkoj me kmbngulje Republikn e federuar t shqiptarve n Jugosllavi. N themelet e ksaj krkese t shtruar n rrug paqsore, me fajin e qeveris shoviniste t Beogradit, u vu gjaku i derdhur, plagt e shumta dhe torturat njerzore q po i bhen burgjeve e gjyqeve nj rinie t tr shqiptare. Sot pr kt krkes sht hedhur n gjyqin e trbuar fashist i tr populli yn liridashs, t cilin, n prezencn dhe nn krcnimin e milicis dhe t ushtris serbe, po e detyrojn t "diferencohet" nga 328

krkesat e veta m vitale, t shtruara n pranver nga ana e djalris patriotike, komuniste e revolucionare t Kosovs. Aktet barbare, me t cilat udhheqja serbomadhe po prpiqet ta shtyp me do kusht e me do mjet vullnetin dhe t drejtat e patjetrsueshme t popullit ton heroik, rrezikojn n mnyrn m flagrante do arsyeshmri dhe do cak t bashkjetess normale t popullit ton me popujt e Jugosllavis n kushtet ekzistuese, i hedhin helm plags s madhe t popullit ton martir dhe nxisin me prmasa t papara deri m tash urrejtjen ndrnacionale mes shqiptarve dhe popujve t Jugosllavis. Prandaj, n mbrojtje t vullnetit sa e sa her t ndrydhur e t nprkmbur t popullit shqiptar n Jugosllavi, ne - nj pjes e pararojs patriotike e komuniste t shqiptarve t robruar, q jemi organizuar n gji t Lvizjes Nacionallirimtare t Kosovs dhe Viseve t tjera Shqiptare n Jugosllavi dalim para popullit ton, para opinionit jugosllav dhe atij botror me kto krkesa minimale t parevokueshme:" (Zri i Kosovs, i Jusuf Grvalls, nntor 1981, faqe 2) 14. Jusuf Grvalla: "Vrtet q, duke qen radiotelevizioni dhe shtypi kosovar zdhns t politiks shoviniste q ndjek qeveria e Beogradit, Kosova ishte pa goj. Por matan kufirit, n Shqiprin mm, vigjilon Partia e Puns, e cila e ngriti lart zrin e saj t fuqishm n mbrojtje t popullit ton t shumvuajtur. Dhe zrin e saj populli yn i robruar prktej kufirit, e mori si z t vetin dhe u b me nj goj q flet shtruar e me argumente t ngjeshura, sepse pr baz ka drejtsin. Ndrkaq, me ato q bri e po bn n fushn e betejs populli shqiptar n Jugosllavi, me vendosmrin e tij pr t mos kursyer sakrificat n realizimin e aspiratave t ligjshme, me trimrin e tij t trashguar prball armiqve t egr e shum m t mdhenj, jo vetm q mahniti botn, por u dha forca t pashtershme edhe revolucionarve, komunistve e patriotve t tij pararoj." (Zri i Jusuf Grvalls, nntor 1981, faqe 3) 15. Jusuf Grvalla: "Te kjo Shqipri, pararoja patriotike e revolucionare e shqiptarve me banim n Jugosllavi, gjeti jo vetm Atdheun e vet t shenjt, po edhe pishtarin m t denj t ideve t lufts nacionallirimtare dhe t revolucionit. Prandaj, prkundr robris e skamjes, torturave e kurbetit, q na i dha peshqesh titizmi, ne sot, m t fort se asnjher n histori, po e ngrejm s bashku kt dolli, duke prgzuar 28 Nntorin 1912, ditn e Pavarsis s par, dhe 29 Nntorin 1944, ditn e Pavarsis s madhe t Atdheut ton. Lavdi marksizm-leninizmit, ides dhe realitetit t pamposhtur t pararojs s njerzimit!" (Lajmtari i liris, janar 1981, faqe 3) (Tetor 2012) ___________________________________________________________________ Libra nga Xhafer Durmishi Skenderi i Shtutgartit, pr Rilindasit e Shtutgartit 1. Protesta e Aspirata 2. Lvizja e Jusuf Grvalls 3. Zri i popullit dhe Zri i Jusuf Grvalls 4. T fala s'po na ojn asnjher 329

5. Nuk pyesin pr mimin e liris 6. Pa taktizime 7. N rrethin e Shtutgartit 8. Fakte pr Lvizjen e Jusuf Grvalls 9. Luga dhe Lugina 10. Filharmonia e Jusuf Grvalls 11. Shokt dhe Jusuf Grvalla 12. Fjalori i Lvizjes s Jusuf Grvalls 13. Operacioni Barbarossa 14. Pa trazime 15. Skena 16. Jusuf Grvalla dhe Liria 17. Emr q u b tradit 18. Shok rinie 19. Ora ime e ndalur 20. Testamenti 21. Ilustrime 22. Vepra e Jusuf Grvalls Jusuf Grvalla: "Kshtu e pata kuptua m n fund edhe zgjedhjen e Shpendit dhe timen n Komitetin Qendror." ____________________________________________________________________

XHAFER DURMISHI

JANAR 2014

330