Geografi Tingkatan 4

BATUAN DAN PROSES PEMBENTUKANNYA

Pengenalan
Definisi -Batuan merupakan pepejal yang terdiri daripada himpunan bahan mineral. Pengkelasan batuan dapat dibuat berdasarkan cara pembentukannya, saiz dan tekstur batuan, ketelusan dan ketelapan air serta ketahanan terhadap proses penggondolan. Batuan boleh dibahagikan kepada tiga jenis iaitu; a) Batu igneus b) Batu enapan c) Batu metamorfosis

BATU IGNEUS
Ciri utama batuan igneus ialah bertekstur hablur. Terdapat dua jenis batuan igneus iaitu;
Batuan igneus jalar dalam / rejahan Batuan igneus jalar luar / terobosan

Batuan igneus tidak mengandungi fosil kerana bahan asalnya sangat panas dan tidak berlapislapis. Batuan igneus juga sangat keras dan berkilat.

Apakah ia batu igneus?

Kegunaan batu igneus

Batu igneus seperti batu granit digunakan untuk - membuat bangunan - jalan raya - landasan kereta api - jambatan - empangan

BATUAN ENAPAN
Terbentuk daripada pemendapan bahan-bahan hakisan, tumbuh-tumbuhan, dan haiwan yang telah mati di bawah permukaan air seperti di dasar sungai, tasik dan dasar lautan untuk satu jangkamasa yang panjang. Pemendapan ini berlaku secara berlapis-lapis di bawah suhu dan tekanan yang tinggi Batuan ini tidak berhablur dan sering kali mengandungi fosil. Setiap lapisan batuan enapan boleh dibezakan daripada lapisan lain berdasarkan ketebalan, kekerasan, kandungan, warna dan tekstur. Contoh batu enapan ialah batu kapur, konglomerat, syal dan batu pasir.

Kegunaan batu enapan

Batu enapan cirinya adalah rapuh dan kurang tahan kepada tekanan Contoh batu enapan ialah batu kapur yang membuat simen dan konkrit

Batu pasir pula digunakan untuk

membuat kaca

Tanih lempung (liat) digunakan

tembikar dan batu bata

BATUAN METAMORFOSIS / BATUAN JELMAAN

Tekanan dan haba yang sangat tinggi akan mengubah batuan igneus dan batuan enapan menjadi batuan metemorfosis. Tekanan dan haba yang tinggi ini disebabkan oleh gerakan kerak bumi secara besar-besaran, misalnya semasa proses lipatan kerak bumi dan aliran magma dalam kerak bumi. Pada umumnya batuan metamorfosis lebih keras dan mampat daripada jenis batuan asalnya kecuali sekiranya batuan asalnya adalah batuan igneus.

Kegunaan batu metamorfosis

Batu marmar digunakan untuk membuat perhiasan lantai dan dinding Batu permata digunakan untuk membuat perhiasan wanita Batu berlian digunakan untuk membuat mata pengisar, pemotong dan gerudi lapisan pejal

Contoh batuan mengikut jenis

Contoh mineral yang wujud

Kitaran Batuan
Kitaran batuan bermaksud perubahan batuan daripada satu jenis kepada jenis yang lain. Proses ini melibatkan pembentukan batuan baru, pemusnahan atau perubahan jenis batuan Melalui kitaran ini, kumin-kumi batuan akan bergerak daripada beberapa meter sehingga ke beberapa kilometer, sama ada ke atas atau ke bawah atau secara mendatar di permukaan bumi. Batuan igneus berubah dari segi kandungan kimia, struktur dan tekstrur akibat tekanan dan kepanasan oleh sentuhan ignues jalar dalam atau sentuhan igneus jalar luar.

 Batuan juga boleh berubah apabila batuan terdedah kepada pergerakan dan letusan magma iaitu ketika letusan gunung berapi yang dikenali sebagai batuan jelmaan/ metamorfosis. Batuan juga mengalami proses penggondolan seperti luluhawa, hakisan, pengangkutan dan pemendapan oleh agen-agen penggondolan seperti air mengalir, ombak, angin dan pergerakan glasier. Sisa batuan yang mengalami proses penggodolan ini akan diangkut dan dimendapkan di dasar sungai, tasik atau laut dan membentuk batuan enapan.

Pengaruh Batuan Terhadap Pembentukan Bentuk Bumi.

Batuan keras seperti batuan granit membentuk banjaran gunung, manakala batuan lembut seperti syal dan tanah lempung pula membentuk lurah atau dataran pamah. Pengaruh geologi ini dibantu oleh proses geomorfologi seperti hakisan, luluhawa, dan proses endogenetik dalam membentuk konfigurasi bentuk muka bumi sesuatu kawasan. Ciri-ciri batuan seperti kekerasan, kejerapan air, keporosan, rekahan, dan lain-lain akan menentukan rupa bumi di kawasan tersebut.

Rajah kitaran batu

Kitaran batu adalah proses perubahan jenis batuan bertukar ke jenis yang lain akibat daripada haba dan tekanan

Kepentingan Batuan Kepada Manusia

1. Pertanian Batuan yang terluluhawa akan menghasilkan tanih yang subur dan sesuai untuk pertanian. Contohnya batuan basalt yang terluluhawa menjadi tanih yang subur untuk pertanian di Pulau Jawa. Batuan igneus yang terluluhawa akan membentuk tanih laterit yang sesuai untuk pelbagai jenis tanaman pertanian seperti kelapa sawit, getah dan koko.

Kepentingan Batuan Kepada Manusia

2. Perlombongan Batuan juga kaya dengan kandungan logam, Logam ini biasanya terdapat di celahan atau alur rekahan batuan seperti arang batu dan bijih besi. Terdapat juga logam yang dihanyutkan dari kawasan tanah tinggi dan dimendapkan di sungaisungai seperti bijih timah dan emas.

Kepentingan Batuan Kepada Manusia

3. Bahan binaan
Terdapat banyak batuan seperti granit, batu kapur, batu pasir, marmar dan slat yang boleh digunakan sebagai bahan binaan. Batu granit digunakan untuk membina jalan dan bagunan. Batu kapur digunakan untuk membuat simen bagi membina bangunan Marmar merupakan antara bahan yang digunakan untuk membuat kemasan dalam pembinaan.

Kepentingan Batuan Kepada Manusia

4. Bahan Mentah
Batuan lempung seperti kaolin banyak digunakan dalam industri pembuatan tembikar dan jubin. Pasir merupakan bahan mentah utama dalam industri pembuatan barangan kaca. Batuan juga mengandungi pelbagai jenis

garam yang boleh digunakan dalam pelbagai

jenis industri.

Kepentingan Batuan Kepada Manusia

5. Perhiasan
Batuan metamorfik
menghasilkan pelbagai jenis batu permata yang digunakan untuk membuat barang kemas.

Antaranya intan, garnet,

delima, nilam dan zirkon.

Contoh jenis berlian/batu permata mengikut warna

Rasa-rasa ada duit ke nak beli?

Kepentingan Batuan Kepada Manusia

6. Bahan api
Batuan yang boleh digunakan sebagai bahan api ialah gambut, arang batu lignit, bitumen dan arang batu wap, antrasit dan minyak galian.

Bahan api ini digunakan sebagai

sumber haba dan tenaga di rumah, kilang dan kenderaan.

Kepentingan Batuan Kepada Manusia

7. Ekopelancongan
Pandang darat karst dan kawasan gua batu kapur menjadi kawasan tarikan pelancong kerana mempunyai pemandangan yang indah dan mempunyai nilai sejarah.

Contohnya Gua Niah dan Gua Mulu

di Sarawak

Kepentingan Batuan Kepada Manusia

8. Keagamaan
Terdapat juga penganutpenganut agama yang

menjadikan gua sebagai

tempat ibadat mereka. Contohnya Gua Batu Caves (Hindu) dan Gua Sam Poh Tong (Buddha)

Contoh Batuan Metamorfosis

Batuan Asal
Arang batu (batu enapan) Batu kapur (batu enapan) Batu pasir (batu enapan) Syal (batu enapan) Granit (batu igneus)

Batuan Metamorfosis
Grafit Marmar Kuartzit Syis Gneis