ASR-I SAADETTE K VE YASAKLANII Dr.

Nadir zkuyumcu GR Birinci Blm K YASAININ DEVRELER kinci Blm KNN KESNLKLE YASAKLANII

ASR-I SAADETTE K VE YASAKLANII-Dr. Nadir zkuyumcu

(Dokuz Eyll niversitesi lahiyat Fakltesi retim Grevlisi, zmir) Nadir zkuyumcu 1961 ylnda Manisa'da dodu, ilk, orta ve lise tahsilini ayn ehirde tamamlad. 1982-83 retim ylnda zmir Dokuz Eyll niversitesi lahiyat Fakltesinden mezun oldu. 1985 ylnda "Hz. Peygamber Devrinde Yahudilere Kar Gdlen Siyaset" konulu yksek lisans tezini, 1993 ylnda da "Fethinden Emevlerin Sonuna Kadar Msr ve Kuzey Afrika" konulu doktora tezini tamamlayarak "Doktor" unvann ald. 1985 ylndan bu yana Dokuz Eyll niversitesi lahiyat Fakltesinde Aratrma Grevlisi olarak almaktadr.[1]

GR
ki ok eski alardan beri bilinir. zellikle arap en eski ikilerdendir. Eski Yunanllar ve Romallar, pimi meyve ve iek zleriyle kokulandrlm, bal ile tatlandrlm araplar yaparlard. zellikle Sakz, Midilli ve Trakya araplar ok makbuld. Anadolu'da arap daha M.. 2000 ylnda yaplyordu. Avrupa'da baclk, dolaysyla arap yapm, Ortaa'da Hristiyanln yaygnlamasyla geliti. Trkler Mslman olduktan sonra, slm dininin yasaklamas dolaysyla, Anadolu'da araplk.geriledi. Araplar'da cahiliye dneminde ve islm'n ilk yllarnda ikiye byk dknlk vard. Cahiliye dnemine ait metin ve iirlerde ikiden ve iki lemlerinden ska bahsedildii grlr. Hatta o dnem Arapa'snda iki iin yz kadar isim kullanlmtr, ikiler hurma, zm, msr, arpa, buday, dan ve hatta baldan yaplyordu. Medine'de hurma koruu ve hurmadan yaplan, Fadih adnda bir iki kullanlmaktayd. O devirde zm Suriye'den getiriliyor, zmden de arap (hamr) yaplyordu. Bizans topraklarna giden Arap tccarlar, Bizans Devletinin (Jstinien Kanunu, 4. Blm, 41. ksm, M.l-2) ihra yasa dolaysyla, Bizans araplarn dar karamyorlard. Bundan, cahiliye dnemi Araplar-nn Bizans araplarna ar dkn olduu sonucu karlabilir. Medine'de zm ba yoktu. ounluunun ikisi, hurmann kpk atmasyla meydana gelen "nebz" idi.[2] arap, aa kaplarda ve kplerde, toprak veya kabaktan yaplan kaplarda, srl kaplarda yaplrd. Yemen halk, Bit' denilen ve baldan yaplan bir iki retiyordu. Onlarn, Mizr denilen arpa veya msrdan yapklar bir iki daha vard.[3] Ayrca buday ve dardan Gubeyr adnda bir iki daha yapyorlard. Ayn ikiye Skreke de denilirdi. Cahiliye devri mrik araplar arasnda ktlklerini grerek iki imekten kananlar da vard.^Abdullah b. Cud'an, Amir b. Ez-Zarib, Afif b. Ma'dikeb, Kays b. sim el-Munkr, Safvanb. Umeyye, Veld b. Mugire bu kiilerdendir. Hz, Peygamber dnemi Arabistan'nda Hz. ibrahim'in getirmi olduu dine inanan Hanfler, iki imezlerdi. Nitekim, Osman b. Maz'un, "Aklm gideren ve benden aa kimseleri bana gldren arab imem" demitir. Ayrca Kus b. Saide, Varaka b. NevfeL Zeyd b. Amr, Ebu Zer el-Gfar, Ebu Bekir ve Osman b. Affan da iki imezdi. Hz. Ali'den nakledildiine gre, Hz. Peygambere (s.a.v.) "Hi iki itin mi?" diye sorulmu, "Hayr" diye cevap vermitir. Gerek Tevrat'ta, gerekse incil'lerde ikiyi ktleyen satrlar olmasna ramen, bu dnem yahudileri iki retip iiyorlard. Pavlus/'arapla sarho olmayn, onda edepsizlik vardr." demitir.[4] Luka incilinde ise, Hz. Yahya'nn vasflar anlatlrken, "Rab-bin meleinin, onun arap ve iki imeyeceini haber verdii" anlatlmaktadr.[5] Ancak daha sonralar, iki, hristiyan ibadetinin iine sokulmutur. Kilise, arabn Hz. isa'nn kan olduunu ileri srmtr. eitli kiliselerde ekmek ve arapla komnyon yini yaplr olmutur. Mriklerin ikencesi sonucu Habeistan'a iltica eden msl-inanlardan ikisi hristiyan olmutu. Bunlardan biri, Urnmu Hab-be'nin kocas Ubeydullah'tr. Bu zat alkolikti ve sarhoken suya dp boulmutur.[6]

Birinci Blm K YASAININ DEVRELER

ki ile ilgili yetlerin ierikleri gznne alnrsa, iki yasa konusunda aamal bir yntem izlendii, bu ok yaygn ktln ortadan kaldrlmasnda sosyal artlarn dikkate alnd grlr, ilk yet yledir:

"Hurma aalarnn meyvesinden ve zmlerden de sarholuk veren iki ve gzel bir rzk edinirsiniz. te bunda da akln kullanacak bir kavim iin hi phesiz bir ayet vardr." [7] Bu ayet-i kerme, Mekke'de, ve daha ikiye hibir yasaklama getirilmeden, iki hakknda ilk olarak indirilen ayettir. Bizleri yaratan ve en gzel bir ekilde biim veren Cenb- Allah, bu ayette iki hususa dikkat ekmektedir. Birincisi; sarholuk veren ikilere, ikincisi de; gzel yiyecek ve ieceklere. Cenb- Allah, hurma ve zmden yaplan ve sarholuk veren iecekleri, insanlara faydas olan "gzel rzk" lafzndan ayrmtr. Yani sarholuk veren eyleri "gzel rzk" lafznn iine dahil etmemitir. Ayetin devamnda da "bu akleden, akln kullanan insanlar ii, apak bir ibrettir, bir delildir, ders alnacak bir eydir." buyurulmaktadr. Ayetin bu son ksmna dikkat edilmesini istiyoruz. Nasl ki bizler, konutuumuz kiilerin akl banda ve syleneni anlayacak kapasitede ve seviyede olmalarm arzu eder ve sylediimiz szlerin karmzdaki tarafndan akllca dnlp deerlendirilmesini istersek, Cenb- Allah da, indirdii ayetlerin muhatab olan insandan "gzel rzk" ile beslenmesini ve sarholuk verenden kanmasn, bylece akl banda bir insan olarak Allah'n (Kendisinin) ayetlerini anlamamz istemektedir. Bu ayet-i kerime ile Cenb- Allah dorudan haram klmamakla beraber sarholuk vereni, "gzel rzk"tan ayrmakla, sarholuk veren eylerin iyi olmadn ima etmektedir. Cenb- Allah, iyi ve gzel olan ile sarholuk vereni bu ekilde ayrdktan ve sarholuk verenin karsnda "gzel rzk" tavsiye ettikten sonra, bu "gzel rzk"m ne olduunu da bizlere aklamakta ve kt olarak grd bir iecein yerine, onun alternatifini de koymaktadr. Bakn aym surenin 66. 68 ve 69. ayetlerinde bu durum nasl aklanmaktadr: "Dorusu sizin iin davarlarda da ibret vardr. Size onlarn karnndaki ters ile kan arasnda (oluan) hlis, ienlerin boazndan rahatlkla geen st iiriyoruz."[8] "Rabbin Bal Arsna: Dalardan, aalardan ve (insanlarn senin iin yapacaklar) ardaklardan evler (kovanlar) edin, dedi"[9] "Sonra da her trl meyve, iek ve rnden ye, Rabbinin sana (bal imlinde gsterdii yaylman iin gerekli yollarda) elverili yollarda yr, diye vahyetti. Karnlarndan deiik renklerde bir iecek kar ki, onda insanlara if vardr. phesiz ki bunda iyice dnen bir millete t, ibret ve belge vardr." Bu ayetlerde sarholuk veren yiyecek ve ieceklerin kart olarak bizlere takdim edilen "gzel nzk'lar; st ve bal'dr. Bugn tb ilmiyle uraan kiiler de belirtmektedirler ki, st, insan gelimesinde ok nemli bir faktrdr. Bal da ayn ekilde faydal, insan shhatine katkda bulunan bir gdadr. Cenb- Allah, bu ayetlerin sonunda da bizleri tefekkre, dnmeye davet ederek, sarholuk veren eylerle, insana faydal olan eyleri dnmemizi ve tercihimizi yapmamz istemektedir. ikinin haram edilmesiyle ilgili olarak nazil olan ikinci ayet de Bakara Sresinin 219. ayetidir. Bu ayet-i kerime yledir: "Sana ikiyi ve kuman sorarlar. De ki: Onlarda hem byk gnah, hem de insanlar iin faideler vardr. Gnahlar ise faidele-rinden daha byktr" Yine sana hangi eyi nafaka vereceklerini sorarlar. De ki: "ihtiyacnzdan artan (verin)." Allah size bylece ayetlerini (pek gzel) aklar. Olur ki, dnya hususunda da, ahi-ret iinde de iyi dnrsnz."[10] Bu ayet-i kerime, Hz. mer, Muaz b. Cebel ve ensardan bir topluluk hakknda nazil olmutur. Bu kiiler Peygamber Efendimiz'e (s.a.v.) gelip "Ey Allah'n Rasl! Bize arap ve kumar hakknda bir fetva ver, zira bunlar akl gideriyor ve mal selbediyor." dediler. Bunun zerine Cenb- Allah bu ayeti kerimeyi inzal buyurmutur. Bu ayet-i kerime geldikten sonra, mslmanlarm bazlar, "O byk bir gnahtr, gnah faydasndan daha byktr" lafzna itibar ederek ikiyi ve sarholuk veren hereyi brakmlardr. Ancak, baz mslmanlar da, "nsanlar iin baz faydalar vardr" ifadesine itibarla iki imeye devam etmilerdir. Hz. mer ve arkadalarn bu konuda endieye sevkeden ve Peygamber Efendimiz'e (s.a.v.) gidip ikinin yasaklanmasn istemelerine sebep, elbetteki onlarn imm, ahlk, toplumun ve neslin salam ve salkl kalmas, mslmanlar arasnda fitnenin ve fesadn kmasn istememeleri, arzu etmemeleridir. nk ak-a grlmektedir ki iki insanlarn arasn ap cinayetler iletmektedir. Toplumun huzurunun bozulmasna sebep olmaktadr. Bu nedenle Peygamberimiz (s.a.v.): "ki her ktln anandr buyurmaktadr. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) zamannda meydana gelen u zc hadise bu konuda ne kadar ibret vericidir ve iki ile insanlarn fitneye nasl da kolayca dtklerini bize bildirmektedir:

"Bir defasnda Evs ve Hazrec kabilelerinin genleri birlikte oturup ikili sohbet yapyorlar ve eleniyorlard. Bunlar gren bir Yahudi, alkoll kafalardan istifade ederim midiyle genlerin yanna sokuldu ve her iki kabilenin islm ncesi Cahiliyye anda birbirlerine dman olduklarm hatrlatr mahiyette iirler okumaya balad. ok gemeden beklenen netice dodu. Genler birbirlerine hitaben, kendi kabilelerinin asalet ve hretini sayp dkmeye baladlar. Karlkl olarak devam eden bu sz dellosu, ksa zamanda kavgaya dnt. Durum hemen Hz. Peygamber (s.a.v.)'e bildirildi. O da, genlerin bulunduu yere giderek yle dedi: "Ey Mslmanlar! Allah'tan korkunuz, aklnz banza toplaynz. Daha ben hayatta ve iinizde bulunurken, hl cahili-ye ileriyle mi urayor sunuz? Bu hareketinizin neticesini hi dnmyor musunuz?" diyerek onlarn yaptnn hi de doru olmadn belirterek, kmas muhtemel bir fitneyi de nlemitir. Bu arada yukarda zikrettiimiz Bakara sresi 219. ayetteki bir ifadeye dikkati ekmek istiyoruz. Burada "ikinin insanlara faydas"ndan sz edilmektedir. "Fayda"dan maksadn ne olduu hususunda islm limleri u ayeti ne srmlerdir: "Haddi amamak artyla ve skntda kalmak durumunda, lmemek iin gnah yoktur."[11] Baz limlerimiz de alkol cinsinin, gerek ila olarak, gerekse temizlikte kullanlabileceim, bu konularda insana faydal olacan savunmulardr. ikinin haran klnmasyla ilgili nc ayet, nc merhale Nisa sresinin 43. ayetidir. Bu ayet yledir: "Ey man edenler! Siz sarhoken, ne sylediinizi bitinceye kadar, (yani sarholuunuzun etkisi zerinizden kalkncaya kadar) namaza yaklamayn.. Bu ayette de grlecei zere iki yine kesin olarak haram k-lnmamtr.Ancak bu defa ilk olarak ksm bir yasaklama getirilmitir. Bu ayetin nazil olmasna sebep olarak kaynaklarmzda u hadiseler zikredilmektedir: Ashabn byklerinden ve nde gelenlerinden Abdurrahman b. Avf bir gn bir ziyafet verir. Ziyafette bulunanlara iki de ikram eder. Mslmanlarn ou sarho olur. Sonra akam namaznn vakti gelince, Abdurrahman b. Avf cemaate imam olur ve namazda Kfirim suresini okur. Ancak bu surede yer alan ve "L Abudu M Tabudn" ve "L" ile balayan dier ayetleri "L"sz olarak kraat eder. Bu yanl ve olduka hatal bir okuyutu. nk ayette "Ben sizin taptklarnza tapmam" denilirken, "L"sz okuyuta, "Ben de sizin taptklarnza taparm" anlam kmakta ve namazlar bozulmaktadr. Ayrca bu durum mslmanlar arasnda znt ve honutsuzluk yaratt, ite ikinin yasaklanmasnda n merhale olan Nisa sresinin 43. ayeti bu sebeple nazil olmutur. Bu ayetin gelmesinden sonra, mslmanlarm ou ikiyi brakmtr. Ancak yine de brakmayanlar veya brakamayanlar mevcuttu, ikili iken namaza yaklamay yasaklayan bu ayet nazil olduktan sonra hl ikiye devam edenler, ya Yats namazndan sonra iiyorlar ve sabaha kadar aylp sabah namazn ayk olarak klyorlard, ya da sabah namazndan sonra iiyorlar ve le namazna kadar sarholuklar geince namazlarn klyorlard. [12]

kinci Blm KNN KESNLKLE YASAKLANII

ikinin kesin olarak haram klnp yasaklanmas ise Mde sresinin 90. ayetiyle olmutur. Bu ayet yledir: "Ey man edenler! ki, kumar, (tapmaya mahsus) dikili talar, fal oklar ancak eytann amelinden birer murdardr. Onun iin bun(lar)dan kann ki muradnza eresiniz."[13] Bu ayetin nazil olmasna sebep olarak pekok olay haynakla-rmzda zikredilmektedir. Bunlardan biri yledir: Sahablerden Utbn b. Mlik bir dn yapar ve bu mutlu gnnde bir de ikili yemek verir, Pekok mslman da onun yemeine katlrlar. Yenilir iilir ve nihayet sarho olunur. Bu davetliler iinde ashabn nde gelenlerinden Sa'd b. Ebi Vakkas da vardr, ikili yemek srasnda sohbet koyular ve sz dnp dolap kabile rekabetine gelir. Her mslman sarho kafa ile kendi kabilesini vmeye, nesebini methetmeye balar. Saylarnn okluunu da dile getirip, dier kabilelere kar vg yarma girerler, byklenirler, stnlk taslarlar. Bu durum cahiliyye araplar arasnda ok yaygn bir durumdu. Buna "miifheret" denmekteydi ve her kabile kabirlerindeki lleri dahi sayarak dier bir kabileye kar bunu stnlk vesilesi olarak kabul ederdi, ite Cahiliyyedeki bu det, ikili sarho kafalarda yeniden canlanm ve Sa'd b. Ebi Vakkas bir iir okuyarak, mecliste bulunan baz mslmanlar hicvetmeye balamtr. Sa'd b. Ebi Vakkas'n bu szlerini kaldramayan dier mslmanlardan biri, yedikleri devenin kafa kemiini eline alr ve Sa'd b. Ebi Vakkas'n kafasna iddetle vurur, ban cidd bir ekilde yarar.

Bunun zerine Sa'd, ikili haliyle Hz. Peygamber (s.a.v.)'in yanna gider, kendisini yaralayan ona ikayet eder. Hadisenin bundan sonraki seyrini nakletmeyen kaynamz Hz. Peygamber (s.a.v.)'in bu olaya ok zldn ve "Allah'm arap hakknda bize kifayet edecek bir ayet gnder" diye du ettiini bildirmektedir. Hz. Peygamberin bu duasna benzer bir dumn Hz. mer tarafndan da yapldn kaynaklarmz zikretmektedirler. Bu rivayete gre, Hz. Hamza fazlaca arap imi ve sarho olmutu. Hamza bu haliyle yolda yrrken ensandan birine rastlad. O kii elinde devesi, kendi kavmim ven, muhacirleri ve dier kavimleri ktleyen iirler sylemekteydi. Hz. Hamza ona kzm ve muhacirleri iir yoluyla ktleyip hicvettii iin klcm ekip onun zerine saldrmtr. Adam da elindeki devesini brakarak kamtr. Ancak Hamza hrsn deveden alm ve bir kl darbesiyle deveyi ldrmtr. Bu kii derhal Hz. Peygamberin (s.a.v.) yanna gelmi ve bandan geenleri ona anlatmtr. Bunun zerine Hz. Peygamber devenin diyetini amcas adna kendisi demitir. Bu olaya ahid olan Hz. mer ok zlm ve: "Allah'm arap hakknda bize kifayet edecek bir beyn gnder" diye du etmitir. kinin kesin olarak yasaklanmasna sebep olan olaylardan biri de yledir: (Olayn kahraman yine Hz. Hamza1 dr.): Hz. Ali'den nakledilen bir hadiseye gre, Hz. Hamza, yine iki sebebiyle Hz. Peygamber'i (s.a.v.) zmtr. Hz. Ali yle anlatyor: "Bedir Sava ganimetinden hisseme yal bir deve isabet etmiti. Ganimetin humusundan (yani bete birinden) bir deve de Allah Rasl bana vermiti. Raslullah'm kz Ftma ile evlenmek istediimde, Ben Kaynuka yahudilerinden bir kuyumcu ile bir anlama yaptk. Buna gre biz o yahudiyle gidip, ona "izhir" otu getirecektik. Ben de ondan aldm cret ile evlenecektim. Develerimi getirip ensardan bir kimsenin evinin yanna kerttim. Palanlarm, iplerini ve hararlarn (uvaln by) tedarik etmek iin oradan ayrldm. Dnp geldiim zaman ok feci bir manzara ile karlatm. Develerimin boazlar kesilmi, gsleri yarlm, kalpleri ve cierleri karlmt. Bu ackl manzara karsnda donup kalmtm. Bunu kimin yaptn sordum. Hanza'nn yaptn, ensardan birinin evinde oturduklarn, yannda arkc bir kadnla arkadalarnn bulunduunu, hep birlikte iki imekte olduklarm sylediler. Kadn ark sylerken bir ara: "Ey Hamza! u yal develere bak, evin nnde duruyorlar, ba alsan, bunlar kesip kalplerim getirsen de erefine kebap yaplsa." anlamnda, Hz. Hamza'nn hislerini tahrik edici beyitler sylemi, arklar terennm etmi. arabn verdii sarholukla coan Hamza, ba eline alp dar km ve develerimi keserek gslerini am, kalplerini ve cierlerini alp gtrm olduunu sylediler." Hz. Ali bu durumu grdkten sonra oradan ayrlm, doru Hz. Peygamber (s.a.v.)'in yanma giderek durumu anlatmtr. O yle demitir: "Ey Allah'n Rasl! Hamza'nm develerime yaptn bugne kadar kimsede grmedim, boazlarm kesmi, brlerini yarm, cierlerini karm. te u evde bulunuyor, imekte olduu arap da yannda duruyor." Hz. Ali devamla, yle demektedir: "Allah'n Rasl ridsm getirtti, o tarafa doru yr-d. Zeyd b. Harise ile beraber biz de onun ard sra yrdk. Ham-za'nn bulunduu eve geldik. Raslullah izin istedi, izin verildi, ieri girdiimizde onlar iki banda bulduk. Allah'n Rasl, yapt iten dolay Hamza'ya kzd. Ancak sarholuktan dolay Hamza'nn gzleri kpkrmz idi. Allah'n Raslne bakt, onu batan aa szd, sonra bam kaldrd, yzne bakt ve Pey-gamber'e kna szler syledi. Onun ok sarho olduunu anlayan Allah Rasl, hemen geri dnerek kp-gitti. Biz de onunla beraber ktk." Ertesi gn Hz. Hamza ayldnda, yapt iten piman olarak Hz. Peygamber'in huzuruna gelmi ve zr dilemitir. Sonra da develerin bedellerini deyerek Hz. Ali'nin maduriyetini gidermitir. [14] Hz. Ali'nin bandan geen bu olayn tarihi hakknda kaynaklarmzda herhangi bir bilgi bulunmamaktadr. Ancak Bedir savandan sonra ve Ben Kaynuka Yahudileri'nin Medine'den srlmelerinden nce olduunu dikkate alrsak, bu olay hicr ikinci yl olarak tarihlendirebiliriz. ikiyi kesin olarak haram klan bu ayetin nazil olmasna sebep olarak kaynaklarmzda bir olay daha zikredilmektedir. Bu da Uhud Sava ile ilgili olup, savan kaybedilmesinde ikinin oynad rol hakkndadr. Buhar'de yer alan ve Hz. mer ile Cbir yoluyla nakledilen rivayette, Uhud Sava srasnda, Hz. Peygamber (s.a.v.)'in Ayneyn Tepesine yerletirdii okular, henz iki yasa olmad iin, sabaha kadar imiler ve sarho olmulardr.[15] Bu durum bize Uhud Sava'mn malubiyet sebebini de aklamaktadr. Btn gece sabaha kadar arap ien Ayneyn Tepesindeki okular ertesi gn savan mslmanlar lehine gelitiini grnce, sarholuun da sebep olduu bir hal ile, "Dmann bizi ldrdn grseniz bile, yerinizden ayrlmayn" eklindeki Hz. Peygamberin emrini unutmular ve ganimet toplamak iin

yerlerinden ayrlmlar ve Mekkeli mriklerin arkadan baskn yapmalarna ve bylece savan da kaybedilmesine sebep olmulardr. Tabii ki bu okularn pek ou da arkadan vurulduklar iin bu savata ehit olmulardr. Uhud savann kaybedilmesine sebep olan iki nihayet, bu savatan sonra nazil olan ve yukarda bizim zikrettiimiz Mide 5/90. ayetiyle haran klnmtr. Bundan sonra mslmanlar ikiyi tamamen terketmilerdir. Esasen tedrici bir ekilde nazil olan ayetler sebebiyle, mslmanlar psikolojik olarak da ikiyi brakmaya hazrdlar. kinin kesin olarak haram klndna dair ayetin duyulmasndan sonraki bir hadiseyi Enes b. Malik bize yle anlatmaktadr: "ikinin haram klnd srada, bizde Fadh denilen ve Hurma koruundan (:olgunlamam hurmadan, atete kaynatlmak suretiyle yaplan) ikiden baka bir ey yoktu. Tahrm gn ben babalm Ebu Talha'mn evinde, Ebu Talha ile falan ve falan sa-habiye Fadh datyordum. O srada hemen birisi geldi ve "Haberiniz yok mu?" dedi. Mecliste bulunanlar "Ne haberi?" diye sordular. O kii: "iki, haram klnd" dedi. iret yaran bana: "Ey Enes! Kp byklndeki arap destilerini dk." diye emrettiler. Ben de emirlerini yerine getirdim. Enes b. Mlik der ki: "Bu bir adamn sz zerine mecliste bulunanlar arabn nasl ve ne zaman haram klndn aratrmaya lzum grmediler ve o adamn haberinden sonra hi arap imediler.[16] kinin yasaklanmasndan sonra, Maide sresi 91. ve 92. ayetlerle de bu yasaklama teyid edilmi ve Allah'a ve peygamberine itaat edilmesi istenmitir. Bu ayetler yledir: "eytan, ikide ve kumarda ancak aranza dmanlk ve kin drmek, sizi Allah' anmaktan ve namazdan alkoymak ister. Artk siz hepiniz vazgetiniz deil mi?"[17] Bu ayet-i kerime'de ikinin sebep olduu felketlere temas edilmekte ve onun, eytan tarafndan, mslmanlar doru yoldan ayrmak iin kullanld belirtilmektedir. Ayrca eytan'm, bu vesileyle insanlar arasna dmanlklar soktuu ve onlar Allah' anmaktan, namazdan alkoyduu da ifade edilmektedir. Bundan sonraki ayette ise, mslmanlarm Allah'a ve Raslne itaat etmeleri istenmekte ve yle denmektedir: "Allah'a itaat edin, Peygambere itaat edin, kar gelmekten ekinin; eer yz evirirseniz bilin ki peygamberimize den sadece aka tebli etmektir."[18] Ayn srenin mteakip 93. ayetinde ise Uhud Savanda e-hid denlerle ilgilidir. Yukarda, Ayneyn tepesini terkeden okularn ikili olduklar halde ehit olduklarn belirtmitik, ikinin yasak edilmesinden sonra hayatta kalan mslmanlar, Uhud savanda len kardeleri iin znt duydular. nk onlar mide-lerindeki arapla lmt ve arap da artk tahrim edilmi, yasaklanmt, ite bu konuda mslmanlar teselli ve teskin edici olarak Mide suresi'nin 93. ayeti nazil olmu ve Uhud'da lenlerin, iki yasandan nce itiklerini ve onlarn gnahkar olmadklarn da vurgulamtr. Ayet meali yledir: "man edip de, gzel amel (ve hareketlerde bulunanlar (bundan sonra haram olan eylerden de) sakndklar, iman darnda sebat ile) iyi iyi ilere devam ettikleri, sonra yine (haram edilen eylerden) daima saknp (haram olduklarna iyice) inandklar ve yine saknmakta devam ve srar ve gzel iler(i arayp onlar)la itigal eyledikleri takdirde, (haram klnmazdan evvel) tatdkla-rndan dolay zerlerine hibir su yoktur, gnah yoktur. Allah iyi hareket edenleri sever."[19] kinin kesin olarak yasaklanmasndan sonra Taif den Medine'ye gelen bir heyet, ikinin kendilerine yasaklanmamasn istediler.[20] Ancak Hz. Peygamber, bu isteklerini kabul etmemi, daha sonraki bir tarihte de "Gubeyr (msrdan yaplan) ikisi yasaklanmtr." eklinde onlara yaz yazma gerei duymutur. Bundan karlacak sonu, Raslullah'm iki hakknda onlara hibir imtiyaz tanmad, genel kural onlara da uyguladdr.. Taif li-ler zmden yaplm ikileri imekten kanmaktaydlar. Ama onlardan bazlar, Kur'n'da bu konuda sadece "hamr" (zm arab) kelimesinin kullanlmasn dikkate alarak, bunun iaret ettii lafz manay kullanmak suretiyle zmden gayr maddelerden imal edilen alkoll ikilerin iilebilecei eklinde ayeti tefsir etmie benzemektedirler. Muhtemelen ileri sk tutan valinin istei zerine Hz. Muhammed (s.a.v.) bu sonraki yazsyla "bir nevi bira" (?) olan bu Gubeyr'y da yasaklam oluyordu.[21] Raslullah, Abdulkays'a da ikileri yasaklamt.[22] Hicr 3. ylda, Uhud sava srasnda Medine'ye gelip, slm' renmek isteyen Tark b. Suveyd el-Hadram, Rasullah'a "Bizim memleketimizde yetien zmlerden biz arap imal ederiz. Bunu iebilir miyiz?" diye sormu, ancak Raslullah bunu yasaklamt. Tark srar etti, "Ama bu

arapla hastalarmz tadav ederiz" deyince, Raslullah, ikinin ila ve tedavi olmadn, tersine hastalk olduunu belirtmitir.[23] Kesin ve ak ekildeki bu iki yasana mslmanlar Hz.Peygamber (s.a.v.) saken genellikle uymulardr. Buna kar kanlara o devirde pek az rastlanr. Az da olsa bu gibileri cezalandrmak zere Raslullah, bir defasnda kendi ayakkabsn (na'leyn) karp onunla ieni dvmek gibi bir yola girmiti.[24] Ayrca, kabuu ayklanm hurma dalyla krk denek de vurmutur. [25] Hz. Peygamber (s.a.v.), daha nce arap yaplan kaplarda, ne-biz (= meyva ras) yapmn dahi, iki ime ktlne yol aaca, ikiye altraca endiesiyle yasaklamtr. Ancak sonralar, byk ihtimalle iki alkanl sosyal rahatszlk olmaktan knca, buna izin verdii de rivayet ediHr.[26] Hz. Peygamber (s.a.v.) "Her sarho eden haramdr [27]; "Budaydan, arpadan, zmden, hurmadan ve baldan arap olabilir. Ben her sarho edeni yasaklyorum."[28] "Her sarho eden hamr'dr, her sarho eden haramdr."[29] "Her sarho eden haramdr, onun bir far ak' (ou) da, avu dolusu olan da haramdr."[30] buyurmutur. [31]

[1] Dr. Nadir zkuyumcu, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 2/487-488. [2] Ibn Teymiye, Siyaset (es-Siyasetu' er'iyye), ev. Vecdi Akyz, stanbul 1985, s. 134. [3] Buhar, Eribe, 4; Malik, Eribe, 9, Ebu Davud, Eribe, 5; Tecrid-i Sarih, c. 10, s. 43, no: 1891. [4] Efesoslulara Mektup, 5/18. [5] Luka, 1/13-15. [6] Muhammed Hamidullah, slm Peygamberi, ev. Salih Tu, istanbul, 1992, c.I, s. 302, 449. Dr. Nadir zkuyumcu, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 2/499-500. [7] Nahl, 16/67. [8] Nahl,16/66. [9] Nahl,16/68. [10] Bakara, 2/219. [11] Bakara, 2/173. [12] Dr. Nadir zkuyumcu, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 2/501-504. [13] Mide, 5/90. [14] H. Tahsin Emirolu,sd-t Nzul, Konya 1969, c.4, s. 149-150. [15] Buhar, Sahih, Tefsru'l-Kur'n (Mide sresi) Bab, 10, Hadis No: 2-3, c. 5 sh. 189, Tecrid-i Sarih, c.ll, s. 94-97. [16] Tecrid-i Sarih, c.ll, 94-95. [17] Mide, 5/91. [18] Mide, 5/92. [19] Mide, 5/93. Ayrca bkz. Buhar, Sarih., Tefsru'l-Kur'n (Mide sresi, Bab: 11, sh. 190). [20] Ebu Davud, 19/26; Hamidullah, a.g.e., c.l, s. 497. [21] Hamidullah, a.g.e., c.l, s. 504-505. [22] Hamidullah, a.g.e., c.l, s. 398. [23] Ahmed b. Hanbel, Msned, 4/311, 5/293; Mslim, 36, no: 12; Hamidullah, a.g.e., c.2, s. 809. [24] Hamidullah, a.g.e., c.2, s. 1063-1064. [25] bn Teymiye, Siyaset, s. 133. [26] Buhar, Eribe, 56; Ebu Davud, Eribe. 7; bn Teymiye, Siyaset, s. 135. [27] Buhar, Eribe, 4; Ebu Davud, Eri^. 5; Tecrid-i Sarih, c. 10, s. 43, no: 1891. [28] Ebu Davud, Eribe, 1-4; Tirmiz, Eribe, 8. [29] Mslim, Eribe, 73; Ebu Davud, Eribe, 5. [30] Buhar, Ahkm, 22; Mslim, Eribe , 73. [31] Dr. Nadir zkuyumcu, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 2/505-511.