POLITECHNIKA POZNASKA

Metoda Elementw Skoczonych

Projekt: COMSOL Multiphysics 3.4.

Prowadzcy: dr hab. Tomasz Strk

Wykonali: Pawe Berlak Norek Adrian Wydzia: Budowa Maszyn i Zarzdzania Kierunek: Mechanika i Budowa Maszyn Rok akademicki: 2009/2010 Rok studiw: III Semestr: szsty Grupa dziekaska: KMiU

Pozna 2009/2010
MES COMSOL Multiphysics 3.4.

Spis treci

1. Analiza ugicia suwnicy bramowej 1.1. Wstp 1.2. Obliczenia parametrw dla otrzymania symulacji 1.3. Obcienie dodatkowe 1.4. Suwnica bramowa 1.4.1 Suwnica bramowa 1 1.4.2 Wyniki suwnica bramowa 1 1.4.3 Suwnica bramowa 2 1.4.4 Wyniki suwnica bramowa 1.5. Wnioski 2. Termosprysto limaka transportowego 2.1. Wstp 2.2. Rwnanie przepywu ciepa. Warunki brzegowe 2.3. Podstawowa metoda rozwizywania do swobodnego przepywu wytwarzania ciepa 2.4. Matematyczny model przewodnictwa cieplnego 2.5. limak transportowy 2.6. Przeprowadzenie symulacji 2.7. Wyniki symulacji 2.8. Wnioski 3. Zasada dziaania skrzyda przedniego bolidu F1 3.1. Wstp 3.2. Zasada dziaania skrzyda samolotowego 3.3. Skrzydo bolidu F1 3.4. Obliczenia skrzyda w programie COMSOL Multiphysics 3.4 3.5. Wnioski 4. Zaczniki

3 4 6 6 7 7 10 10 13 13

15 15 16 17 17 18 20 22 23 24 24 25 27 32 32

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

1. ANALIZA UGICIA SUWNICY BRAMOWEJ

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

1.1.

Wstp

Zadanie symulacje ma na celu wyznaczenie maksymalnych ugi oraz napre panujcych w klasycznych suwnicach bramowych. Nowoczesne konstrukcje konstruowane za pomoc rnego rodzaju programw inynierskich pozwalaj na optymalizacje konstrukcji dziki czemu uzyskuje si jak najwikszy stosunek masy konstrukcji do przenoszenia obcie. Analiza zostaa przeprowadzona w programie COMSOL Multiphysics 3.4. Model 3D zosta utworzony w programie SolidWorks 2008. Suwnica jest w przewaajcej czci zbudowana z profili kwadratowego zamknitego o wymiarach 40 x 40 x 4 wg PN-EN 10219. Gwnym elementem ktry jest poddany najwikszym obcieniami jest belka gwna moment gncy, ktry peni funkcje podpor dla wcigarki. Natomiast w pozostaych podzespoach wystpuj dodatkowo naprenia normalne czyli ciskanie oraz skrcanie. Porwnanie suwnica bramowych bdzie polegao zinterpretowaniu oraz przedstawieniu panujcych napre w dwch rodzajach rozwiza konstrukcyjnych. Jedna z nich jest zbudowana z dwch zastrzaw (suwnica nr. 2) co ja czyni bardziej sztywna oraz mocniejsz w dziaaniu na siy poprzeczne w kierunku do osi podnoszenia. Natomiast w rozwizaniu drugim jest zastosowany tylko profile rwnolege do osi podnoszenia. Naszym zadaniem jest przedstawienie oraz udowodnienie ktra z reprezentowanych suwnic bramowych jest podatniejsza na odksztacenia, przy zaoeniu e obydwie suwnice s z konstruowany z tych samych profili oraz wymiarw gabarytowych. Wanym kryterium jest rwnie i suwnice bramowe s poddane tym samym obcieniem dodatkowym ktre wynosi m = 200 kg, ktre jest reprezentowane przez masy do ktrych suwnice s przeznaczone. Rozpatrywany stan napre jest analizowany przy obcieniu dodatkowym skupionym w samym rodku belki gwnej. Ze wzgldu na ograniczenia systemowe w konstrukcji suwnic nie zostay uwzgldnione zaokrglenia profili . Suwnica bramowa (lub bramownica) - suwnica najczciej instalowana na zewntrznych skadowiskach lub pochylniach stoczniowych. Suwnica bramowa skada si z pomostu zawieszonego na dwch bocznych mostach, wicych dwie lub wiksz liczb bram. Kada z bram wyposaona jest w podwozie typu szynowego lub koowego. Po pomocie przesuwa si cignik. Wiksze suwnice wyposaone s w kabin operatora. Mae suwnice mog by sterowane s za pomoc przewodowego lub zdalnego sterownika. Suwnica bramowa posiada zwykle kilka napdw: ruchu suwnicy, ruchu pomostu, ruchu cignika oraz podnoszenia zawiesia. Zastosowanie: Konstrukcja lekkich suwnic bramowych pozwala na podnoszenie i opuszczanie adunkw, przemieszczanie adunkw wzdu belki stanowicej tor wcignika, a take dziki lekkiej konstrukcji i stosowanych zestawach koowych na wykonywanie ruchw dostawczych i pozycjonujcych caej wcigarki z podwieszonym adunkiem. Mobilna konstrukcja sprawia, e lekkie suwnice bramowe mog pracowa w dowolnym punkcie hali, nie s ograniczone do jednego stanowiska. Mog suy zarwno jako urzdzenia podnoszce, zaadowcze jak i transportowe. Suwnice bramowe wykorzystywane s m.in.: w portach, na kolejowych rampach przeadunkowych i rozlegych placach budowy. Rwnie mog znale zastosowanie w maych zakadach do przenoszenia ciszych elementw, a take konstrukcja suwnic bramowych umoliwia umieszczanie elementw w rnego rodzaju obrabiarkach zarwno konwencjonalnych jak i sterowanych numerycznie CNC.

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

Przykady:

Rys. 1.1. Przedstawienie suwnicy bramowej nr. 1 w programie Solid Works 2008

Rys. 1.2. Przedstawienie suwnicy bramowej nr 2 w programie Solid Works 2010

Rys.1.3.Wymiary gabarytowe profil zimno gite kwadratowe.

Rys.1.4.Wymiary gabarytowe rozpatrywanych suwnic bramowych

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

1.2. Obliczenia paramentw dla otrzymania symulacji ciar waciwy Q1- Obcienie elementw [N] V Objto elementu [m3]
Tabela 1. Dane materiaowe:

Symbol Stal stopowa C55 Wspczynnik sprystoci wzdunej 210000 N/mm2 Wspczynnik Poissona 0,28 Wspczynnik sprystoci poprzecznej 79000 N/mm2 Wspczynnik rozszerzalnoci cieplnej 1,3e-005 Gsto 0,0077 g/mm3 Wspczynnik przewodnictwa cieplnego 50 W/mK Ciepo waciwe 460 J/kgK Wytrzymao na rozciganie 723,826 N/mm2 Granica plastycznoci 620,422 N/mm2 Ciar caej suwnicy m = 39,7782 [kg] Przypieszenie ziemskie g = 9,81 [m/s2 ] Objto elementw V 0,005166002[ m3] Warto powysze zostay wygenerowane za pomoc programu Solid Works 2008 39,7782 9,81 390,224

390,14 75537 0,005166 Obliczenia zostay sporzdzone na podstawie suwnicy nr1. Ze wzgldu i suwnica nr. 2 zostaa wykonana z tego samego materiau take ciar waciwy pozostaje ten sam. 1.3. Obcienie dodatkowe Masa udwigu 200 [kg] Przypieszenie ziemskie g = 9,81 [m/s2 ] 200 9,81 1962

Tabela 2. Dane podstawowe:

Materia profili

Rodzaj analizy Ilo wymiarw Ilo elementw w siatce: -Suwnica nr. 1 -Suwnica nr. 2

Informacje podstawowe C55 = 0,33 Skad: 0,52-0,60% C, 0,10-0,40% Si, 0,60-0,90 % Mn, 0,04% P max, 0,04 % S max, 0,3% Cr max, 0,1% Mo max, 0,3% Ni max, 0,3% Cu max, 0,08% As max. Solid, Stress - Strain 3D (analiza trjwymiarowa) 100187 elementw 116050 elementw

Do rozwizania problemu w programie COMSOL posuona si nastpujcym rwnaniem:

gdzie: F- jest to warto obcienia, natomiast odnosi si do gstoci stali.

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

1.4. Suwnica bramowa 1.4.1. Suwnica bramowa nr 1 Suwnica bramowa nr 1 jest wykonana z profil zimno gite kwadratowe 40 x 40 x 4. Obciona jest si punktow na rodku belki gwnej obcieniem wynoszcym Qd=1961[N]. Suwnica ta nie posiada adnych wzmocnie w celu poprawy wynikw przenoszenie obcienia. Suwnica jest poparta w czterech punktach.

Rys. 1.5. Przestawnie sposobu obcienia suwnicy nr 1

Rys. 1.6. Model suwnicy nr 1 wczytany do programu COSMOL

Rys. 1.7. Wygenerowana siatka - 100187 elementw

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

Rys. 1.8. Definiowanie podpr

Rys. 1.9. Definiowanie obcienia m= 200kg

Rys. 1.10. Wynik symulacji widok 3D

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

Rys.1.11. Wynik symulacji widok z gry

Rys. 1.12. Wynik symulacji widok z przodu

Rys. 1.13. Wynik symulacji widok z boku

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

1.4.2. Wyniki: Max. ugicie 0,0487[mm]

Min. ugicie 0[mm]

1.4.3. Suwnica bramowa nr 2 Suwnica bramowa nr. 2 jest rwnie wykonana z profil zimno gite kwadratowe 40 x 40 x 4. Obciona jest si punktow na rodku belki gwnej obcieniem wynoszcym Qd=1961[N]. Natomiast suwnica ta posiada wzmacnia z kadej strony w postaci dwch zastrzaw w celu poprawy wynikw przenoszenie obcienia.
F=1962 N

Rys. 1.14. Przestawnie sposobu obcienia suwnicy nr 1

Rys. 1.15. Model suwnicy nr 2. wczytany do programu COSMOL.

Rys. 1.16. Generacja siatki - 116050 elementw

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

10

Rys.1.17. Definiowanie podpr

Rys. 1.18. Definiowanie obcienia m=200[kg]

Rys. 1.19. Wynik symulacji widok 3D

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

11

Rys.1.20. Wynik symulacji widok z gry

Rys. 1.21. Wynik symulacji widok z przodu

Rys. 1.22. Wynik symulacji widok z boku

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

12

1.4.4. Wyniki: Max. ugicie 0,0313[mm] 1.5. Wnioski Po przeprowadzonej symulacji mona atwo wywnioskowa jakie ugicia towarzysz klasycznym suwnicom bramowym. Obydwie suwnice byy wykonane z tego samego profilu byy rwnie obcione t sam mas dodatkow m= 200 kg . Rnica natomiast polegaa w konstrukcji jedna z suwnica bya wzmocniona dodatkowymi wspornikami w celu zmniejszenia ugicia. Naszym zadaniem jest przedstawienie czy to rozwizanie ma sens. W przypadku suwnica nr. 1 (bez wspornikw) charakteryzuje si wikszym ugiciem ktre wynosi 0,0487 [mm], natomiast w przypadku suwnicy nr 2 (z wspornikami) ugicie wynosi 0,0313 [mm]. Mona atwo stwierdzi i owe rozwizanie spenia swoje zadanie. W rozwizaniach konstrukcyjnych wystpuj rwnie inne rozwizania konstrukcyjne ktre rwnie maj na celu wzmocnienie konstrukcji oraz optymalizacje czyli waciwego rozmieszczenie elementw konstrukcyjnych. W przypadku naszych suwnic pod tym obcieniem speni wasnoci wytrzymaociowe zatem mog by eksploatowane. Min. ugicie 0[mm]

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

13

2. Termosprysto limaka transportowego

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

14

2.1. Wstp Analiza swobodnego przepywu ciepa metod rozwiza podstawowych Prawo Furiera dotyczce przewodzenia ciepa Przewodnictwo cieplne bazuje na prawie Furiera oraz na prawie zachowania energii. Energia cieplna jest transportowana w ciele staym dziki przewodnictwu cieplnemu. Przypumy, e temperatura nie jest jednakowa w ciele staym, wtedy energia cieplna jest transportowana wewntrz ciaa do momentu, a temperatura ta bdzie jednakowa w kadym punkcie ciaa. Jeeli nie wystpuje transport masy, a jedynie transport ciaa, to zjawisko jest nazywane przewodnictwem ciepa. Stosunek transportu do jednostki powierzchni nazywamy jest strumieniem. Zwizek pomidzy strumieniem ciepa a gradientem temperatury nazywany jest prawem Frieriera, ktrego forma to: lub w 2D

gdzie: q jest wektorem strumienia ciepa w [W/m2] - jest wspczynnikiem przewodnictwa w [W/(m K)] T jest temperatura w K.

T ; x

T ; y

2.2. Rwnanie rzdzce przepywem ciepa. Warunki brzegowe

T T x x y y Jest to rwnanie dla swobodnego przepywu rozkadu temperatury przy udziale rde ciepa. Jest wspczynnikiem przewodnictwa jest stay, otrzymujemy:
Na podstawie wzoru:

x2 y2 Jeeli mamy do czynienia z brakiem wytworzenia energii wewntrznej (jest ona rwna 0), to rwnaniem rzdzce staje si rwnaniem Laplacea (2D)
0 x2 y2 Rwnanie rzdzce jest uzupeniane warunkami brzegowymi, ktre dla poniszego rysunku pryzmuj posta: 1) Warunek brzegowy Dirichleta -znana temperatura Tb(x,y) na czci brzegu 1: T(x,y) = Tb(x,y) 2) Warunek brzegowy Neumana - znany strumie ciepa qx(x,y) na czci brzegu 2:

T x, y n

gdzie: n jest wektorem normalnym jednostkowym skierowanym na zewntrz, od brzegu 2

T T T n n y 3) Warunek brzegowy Robina znana liniowa kombinacja strumienia ciepa i t T x,y , temperatury na czci brzegu 2: n
Pochodna norma dana jest wzorem:
gdzie: Tn jest temperatura otoczenia h jest konwekcj ciepa

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

15

2.3. Podstawowa metoda rozwizywania dla swobodnego przepywu wytwarzania ciepa. W metodzie tej aproksymowanie rozwizania wyraone jest przez liniow kombinacj rozwiza podstawowych z punktami rdowymi {xsj, ysj, j=1,2,N} umieszczonymi poza obszarem (dziedzin) problemu ,
gdzie: , , ,

, ,

jest podstawowym rozwizaniem rwnania Laplacea (2D), a {cj, j=1,2,N} s nieznanymi wspczynnikami.

1, 2, 1 , 2 ,
,

, ,
,

1, 2 2 , 2 3, 3, ,

i=1,2,N

k= 1,2,N l= 1,2,N

Cakowita liczba punktw kolokacji N-N1+N2+N3 Przewodzenie ciepa proces wymiany ciepa midzy ciaami o rnej temperaturze pozostajcymi ze sob w bezporednim kontakcie. Polega on na przekazywaniu energii kinetycznej bezadnego ruchu czsteczek w wyniku ich zderze. Proces prowadzi do wyrwnania temperatury midzy ciaami. r Gsto strumienia ciepa q to wielko wektorowa, opisujca szybko i kierunek przepywu ciepa. Jej warto okrela ilo ciepa przepywajcego w jednostce czasu przez jednostk powierzchni prostopadej do kierunku rozchodzenia si ciepa. Kademu punktowi w przestrzeni moemy przyporzdkowa okrelon temperatur. Mwimy, e w przestrzeni okrelone jest skalarne pole temperatury T = T ( x, y , z , t ) . Gradient temperatury jest wektorem wskazujcym kierunek najszybszego wzrastania temperatury. Jeli jaki element orodka charakteryzuje si duymi gradientami temperatury oznacza to, e w tym obszarze wystpuj znaczne rnice temperatur. W stanie stacjonarnym (ustalonym) wielkoci charakteryzujce ukad nie zmieniaj si w czasie, a wic np. T = T ( x, y, z ) . W stacjonarnym przypadku jednowymiarowym T = T (x) , dT za grad T = dx Wspczynnik przewodzenia ciepa charakteryzuje atwo przewodzenia ciepa przez dany materia. Dobrymi przewodnikami ciepa nazywamy materiay, dla ktrych warto wspczynnika przewodzenia ciepa dua, natomiast materiay bdce izolatorami cieplnymi charakteryzuj si maymi wartociami . Typowe wartoci oraz zakresy wartoci wspczynnika przewodzenia ciepa dla rnych materiaw podane s na rysunku 1 oraz w tabeli 1.

Rys. 2.1. Zakresy wartoci wspczynnikw przewodzenia ciepa

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

16

Tabela 2.1. Wartoci wspczynnika przewodzenia ciepa wybranych substancji Substancja [W /(m K )] Metale Stal nierdzewna 14 Mied 401 Srebro 428 Gazy Powietrze suche 0,0026 Hel 0,15 Materiay budowlane Pianka poliuretanowa 0,0024 Wena mineralna 0,0043 Drewno sosnowe 0,11 Szko okienne 1,0 2.4. Matematyczny model przewodnictwa cieplnego ma nastpujc posta: T

gdzie: - wspczynnik czasowego skalowania: - gsto: C - pojemno cieplna: k tensor przewodnoci cieplnej: Q- rdo ciepa

k T

Materia profili Rodzaj analizy Ilo wymiarw Ilo elementw w siatce: Warto pocztkowa T[K] Obcienia [N] Zaleno czasowa

Informacje podstawowe Stal wglowa (1030)(USG10300)) = 0,33, =7850kg/m3 Skad: Fe, 0,28-0,34% C, 0,6-0,9% Mn, 0,04% P max, 0,05%S max Solid, Stress - Strain 3D (analiza trjwymiarowa) 100187 elementw

0:0.1:1

2.5. limak Transpotrtowy Przedmiotem naszej analizy jest slimak transportowy ktry jest wykorzyztywany we wszelkiego rodzaju urzdze. limaki transportowe su do poziomowego lub wznoszcego, bezpyowego transportu i dozowania suchych materiaw sypkich w postaci proszkw lub ziaren. S nimi materiay takie jak np. piasek, cement, wapno, gips, dodatki, py z filtracji itp. Optymalne dopasowanie: Konstrukcja limakw transportowych specjalnie dopasowana do potrzeb i wymaga uytkownikw, dziki moduowej koncepcji oraz poczeniu rnych mocy napdu, przekadni i rodzajw silnikw. W naszym przypadku limak jest poddawany obcieniu wynoszcym 5 [kg] wzdu osi transportu. Obcienia jest przyoone na zwojach limaka ktry odpowiada za przesuw materiau. Rwnie limak transportowy poddawany jest oddziaywaniem temperatury, ktra jest rwnie rdem powstawanie odksztace. Temperatura jest generowana w wyniku tarcia limaka o rur w ktrej jest umieszczony. Temperatura zostaa dobrana orientacyjnie i wynosi ona T=200 C.

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

17

Rys. 2.2. limak Transportowy w programie firmy Autodesk Inventor Proffesional 2010

Tabela 2.2. Dane podstawowe Informacje podstawowe Stal wglowa (1030)(USG10300)) = 0,33, =7850kg/m3, h=150 W/(m2K) Materia profili Skad: Fe, 0,28-0,34% C, 0,6-0,9% Mn, 0,04% P max, 0,05%S max Solid, Stress Strain (smsld) Rodzaj analizy General Heat Transfer (high) Ilo wymiarw 3D (analiza trjwymiarowa) Ilo elementw w siatce: 100187 elementw Warto pocztkowa T[K] 293 Obcienia [N] 49.05 Zaleno czasowa 0:0.1:10 10:5:110 Ilo elementw w siatce: 19542

2.6. Przeprowadzenie symulacji Na samym pocztku naszej analizy ustawiamy przestrze wymiarow na 3D, a nastpnie ustawiamy tryb na przewodnictwo cieplne oraz na drugi pakiet obcienia.

Rys. 2.3. Generowanie modelu 3D do programu COMSOL Multiphysics 3.4.

Nastpnie ustawiamy parametry naszego elementu, takie jak przewodno cieplna. W tym celu wchodzimy w zakadk: Physics Subdomain Settings (lub prociej prez F8) Kolejnym etapem jest zadanie warunkw brzegowych odpowiadajcych w zagadnieniu, zgodnie z rys. 19. W tym celu wchodzimy w zakadk: Physics Boundary Settings (Lub prociej przez F7)

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

18

Rys. 2.4. Definicja warunkw brzegowych dla bloku Solid, Stress Stain

Rys. 2.5. Definicja obcienie dla bloku Solid, Stress Stain

Rys. 2.6. Definicja oddziaywania temperatury dla bloku General Heat Transfet

Rys. 2.7. Definicja przejmowania temperaturys

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

19

Tu przed wykonaniem wynikw naley zgodnie z zasada elementw skoczonych podzieli zamodelowany przedmiot na mniejsze elementy. Program daje nam moliwoci zmasowanie na rne sposoby. Za pomoc polecenia Mesh/Initialite Mesh lub za pomoc odpowiedniej ikonki na pasku narzdzi.

Rys. 2.8. Generacja siatki dla elementu.

Aby otrzyma wyniki naley wybra z zakadki: Solve/Solve Problem, lub po prostu klikn na pasku narzdzi w ikon ze znakiem (=). Procedura Postprocessing z menu gwnego pozwala nam na atwy sposb przeanalizowania rozwiza na rne sposoby. W taki sposb jeli chcemy przeanalizowa rozkad temperatury w 3D naley odpowiednio ustawi w aplikacji: Postprocessing i Plot Parameters. 2.7. Wyniki symulacji Analiza zostaa wykonana dla dwch przypadkw a mianowicie oddziaywania pod wpywem temperatury oraz obciania. limak transportowy zosta obciony sia osi w kierunku osi Z. Sia ta wynikaa z ciaru wasnego transportowanego materiau jak i oporw ruchu. Dodatkowym parametrem obliczeniowym jest temperatura (masa o temp. 150oC), ktra wprowadza dodatkowy stan odksztace wynikajcy z odksztacalnoci cieplnej materiaw konstrukcyjnych (stal wglowa). Ze wzgldu ogranicze sprztowych rozmiar limaka zosta ograniczony. W naszym przypadku wymiary geometryczne wynosz: S=20 skok limaka D=60 rednica limaka L=100 dugo uzwojenia l=130 dugo cakowita d=10 rednica wau rubowego

Rys. 2.9. Graficzne przedstawienie wynikw oddziaywania temperatury dla t=120s

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

20

Rys. 2.10. Graficzne przedstawienie wynikw oddziaywania temperatury dla t=120s

Z powyszych rysunkw wynika, i maksymalna temperatura uzwoje limaka wynosi 391oC dla czasu t=120s. Temperatura ze zwojw przenosi si na wa rubowy co powoduje odksztacenia cieplne wau. Symulacja ta wykazaa konieczno prawidowego doboru materiaw konstrukcyjnych jak i prawidowej konstrukcji.

Rys. 2.11. Graficzne przedstawienie odksztace dla t=120s

Rys. 2.12. Graficzne przedstawienie odksztace dla t=120s

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

21

2.8. Wnioski: Celem naszych oblicze byo przedstawienie napre oraz odksztace wystpujcych w limakach transportowych sucych do przenoszenia rnego rodzaju materiaw. Z doczonym powyej rysunkw wynika, i miejsce poczenia zwojw limaka ze wzgldu na koncentracj napre jest kluczowe dla prawidowego skonstruowania limaka. Jest to zwizane z wystpowaniem napre pochodzcych od temperatury i obcienia. Wa rubowy limaka zosta utwierdzony obustronnie, co wynika z oyskowania limaka. Oznacza to, i pod wpywem oporw transportu masy wa rubowy jest jednoczenie poddany normalnym si ciskajcym i rozcigajcym, gdzie maksymalne wartoci osiga w pobliu podpory staej.

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

22

3. Zasada dziaania skrzyda przedniego bolidu F1:

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

23

3.1. Wstp
Nazwa spojler pochodzi od angielskiego sowa spoil psu. Obejmuje ca gam elementw aerodynamicznych wykorzystywanych do odpowiedniego uksztatowania strugi powietrza. Tego rodzaju elementy s wykorzystywane do powszechnie w motoryzacji. s Su gwnie do poprawienia wasno ci aerodynamicznych pojazdw poprzez wasnoci zmniejszenie oporw, zwi zwikszenie naciskw k na jezdni jak i stanowi element stanowi poprawiajcy zewntrzny wygl trzny wygld pojazdu. W motoryzacji, a szczeglnie w sportach motorowych spojlery bardzo cz czsto s nazywane rwnie skrzydami. Zatem mo mona dokona podziau na nast nastpujce podgrupy: skrzydo profilowane z regulowanym profilem i ktem nachylenia wektora tem docisku, skrzydo stae (lotka) brak moliwoci regulacji kta docisku, ta skrzydo przednie stosowane z samochodach wy wycigowych w celu zwikszenia docisku koa do nawierzchni. kszenia Powysze okrelenie skrzydo nie jest przypadkowe. Nazwa ta wynika bowiem z zasady ich lenie dziaania, ktr z niewie niewielkim bdem mona przybliy do zasady dziaania odwrconego skrzyda samolotowego.

3.2. Zasada dziaania skrzyda samolotowego

Uniesienie samolotu jest mo moliwe dziki wystpowaniu siy no powaniu nonej, ktra przezwycia si ciko Sia nona powstaje na skutek ruchu powietrza wzgl koci. k wzgldem odpowiednio wyprofilowanych skrzyde samolotu, nachylonym wzgl wzgldem kierunku lotu pod pewnym ktem zwanym k tem ktem natarcia. Zatem wystpujca podczas lotu sia pujca aerodynamiczna posiada dwie zasadnicze skadowe: rwnoleg do kierunku ruchu tzw. sia oporu orodka dziaaj rodka dziaajcego hamujco, prostopad do kierunku ruchu tzw. sia nona.

Rys. 3.1. Siy dziaajce na skrzydo ustawione pod ktem natarcia do kierunku ruchu samolotu ce k tem

Sia nona jest zwi na zwizana z rnicami cinie. Na dolnej czci skrzyda ci ci cinienie jest wiksze, a na grnej mniejsza. Zadaniem konstruktora samolotu jest odpowiednie ksze, znalezienie kta natarcia skrzyda na powietrze i wa ciwy ksztat, aby zwi ta waciwy zwikszy si non przy jednoczesnym zmniejszeniu siy oporu powietrza. Struga powietrza opywaj opywajca powierzchnie skrzyda rozdziela si na dwa strumienie, z ktrych jeden przepywa nad si skrzydem samolotu, a drugi pod nim. Powietrze, ktre opywa skrzydo od gry przebywa dusz drog, poruszaj si z wiksz prdkoci, ni powietrze opywaj , poruszajc opywajce skr zydo z dou. Wikszej prdkoci odpowiada mniejsze ci dkoci cinienie zgodnie z prawem Bernoulliego mwicym, i suma ci cinienia statycznego (zwyke cinienie) i dynamicznego w dane nienie) danej
MES COMSOL Multiphysics 3.4.

24

strudze pynu (cieczy lub gazu) jest staa. Rnica cinie powoduje powstanie siy nonej. Powietrze o wikszej prdkoci (na grze skrzyda) bdzie miao wic mniejsze cinienie statyczne, ni powietrze na dole. Spowoduje to, i cinienie u dou skrzyda bdzie mocniej napiera na skrzydo. W ten sposb wytworzy si nona umoliwiajca powstanie siy nonej.

3.3. Skrzydo bolidu F1

Znajc zasad dziaania skrzyda samolotowego odniesiemy je do skrzyda stosowanego w wycigowych bolidach Formuy 1. Jak ju wspomniano zasada dziaania skrzyda bolidu opiera si na odwrconym skrzydle samolotu. Powietrze od strony nawierzchni opywa skrzydo po duej drodze przez co powstaje nisze cinienie zwizane, z wiksz prdkoci opywu powietrza. Przepywajca struga powietrza bdzie wytwarza si non skierowan ku nawierzchni. W ten generowana jest sia docisku. Obecnie stosowane w bolidach Formuy 1 skrzyda przednie to niezwykle zaawansowane technologicznie czci. W ich produkcji wykorzystuje si najnowoczeniejsze materiay kompozytowe, a podczas projektowania potne superkomputery zaopatrzone w oprogramowanie do obliczeniowej mechaniki pynw (CFD ang. Computational Fluid Dynamics).

Rys. 3.2. Przykad zastosowania CFD w projektowaniu aerodynamiki bolidu F1

Poniszej zostanie przedstawiony sposb generowania siy docisku w przednim skrzydle bolidu Williams F1.

Rys. 3.3. Skrzydo przednie bolidu Williams F1

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

25

Rys. 3.4. Widok przekroju skrzyda

Nisza prdko

Wysza prdko

Rys. 3.5. Przekrj skrzyda i struga powietrza

Rys. 3.6. Generowanie siy docisku

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

26

3.4. Obliczenia skrzyda w programie COMSOL Multiphysics 3.4.

Obliczenia wykonane zostay w module COMSOL Multiphysics/Fluid Dynamics/Incompressible pressibleNavier-Stokes/TransientAnalysis. Pole prdkoci stanowia przesta o wymiarach 1,1x0,6metra.
3

2
Rys. 3.7. Pole prdkoci 1.1x0.6m

Stae obliczeniowe w polu Subdomain Settings: gsto pola:

lepko dynamiczna:
Warunki brzegowe: ciana numer 1: ciana numer 2: Zaleno czasowa:
wlot powietrzna wylot powietrzna

Siy lepkoci na cylindrze s proporcjonalne do gradientu pola prdkoci na powierzchni ci cylindra. Na wynik oblicze wpywaj bezwymiarowe wspczynniki si, ktre zale od liczby Reynoldsa i ksztatu obiektu. Wspczynniki te s definiowane nastpujco:

gdzie:

oraz - siy dynamiczne (powoduj (powodujce unoszenie i opadanie) gsto pynu - rednia prdko rednia prdko - wspczynnik ksztatu

Gwne rwnanie: u + (u )u = [ pl + (u + (u )T ) + F t u = 0 Obliczenia badania prdkoci przepywu wykonane zostay dla 2 typw skrzyde skrzyda rzepywu pojedynczego oraz skrzyda podwjnego. W celu zbadania wpywu kta natarcia na podwjnego. warto prdkoci przepywu dokonano zmiany kta natarcia zgodnie z rys. 3.9.

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

27

a)

b)

Rys. 3.8. Przekroje zastosowanych skrzyde: a) skrzydo pojedyncze, b) skrzydo podwjne

a)

b)

Rys. 3.9. Zmiana kta natarcia skrzyde przeciwnie do ruchu wskazwek zegara: a) o 5o, b) o 3o

Poniej przedstawione zostay przykady wygenerowanych siatek. W nawiasach podano liczb elementw, przy czym pierwsza warto dla normalnego kta natarcia druga warto dla zmienionego kta natarcia

Rys. 3.10. Siatka dla skrzyda pojedynczego (3428,3772)

Rys. 3.11. Siatka dla skrzyda podwjnego (6117,6128)

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

28

Wyniki oblicze skrzyda pojedynczego: Poniej przedstawione zostay wyniki oblicze skrzyda pojedynczego. Analiza przeprowadzonych pomiarw wykazuje potwierdzenie susznoci teorii przedstawionej w punkcie 3.3. dotyczcej pracy skrzyda bolidu F1. Przy zaoonej prdkoci strugi powietrza wynoszcej 1m/s prdko opywu po grnym pacie nie ulega praktycznie zmianie (kolor zielony). Natomiast pod skrzydem prdko gwatowanie wzrastaa i osigna ok. 1,6m/s. Oznacza to, i pod skrzydem wytworzyoby si nisze cinienie. Powstaaby sia nona skierowana do nawierzchni toru. Ponadto wida, i maksymalna warto prdkoci zostaa osignita poza skrzydem i wyniosa 1,87m/s.

max 1.87

Rys. 3.12. Wyniki oblicze skrzyda pojedynczego

Nastpnie obliczenia zostay przeprowadzone dla takiego samego skrzyda w identycznych warunkach. Rnica polegaa na zwikszonym kcie natarcia (o 5o). Wyniki wykazay, i maksymalna warto prdkoci (rwnie znajdujca si poza skrzydem) wyniosa 2,154m/s. Jednoczenie wida, i podobnie jak w przypadku pierwszego skrzyda, take tutaj bdzie generowany docisk aerodynamiczny -jednak bdzie on mniejszy.

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

29

Rys. 3.13. Wyniki oblicze skrzyda pojedynczego o zwikszonym kcie natarcia

Kolejne obliczenia wykazuj rnice pomidzy skrzydem pojedynczym, a podwjnym. Zaoeniem skrzyda podwjnego jest zwikszona powierzchnia pata skrzyda. Wykorzystanie skrzyda monolitycznego nie znajduje zastosowania poniewa powoduje powstawanie znacznego oporu powietrza. W tym celu stosuje si skrzyda zbudowane z kilku elementw, ktre mimo i nie stanowi konstrukcji monolitycznej wsppracuj ze sob. Z analizy graficznego przedstawienia wynikw oblicze wynika, i zwikszenie liczby skrzyde, a tym samym powierzchni spowoduje powstanie wikszych prdkoci pod skrzydem. W odrnieniu od skrzyde pojedynczych w przypadku skrzyda przedstawionego na rysunku 3.14. maksymalna warto prdkoci zostaa uzyskana bezporednio pod skrzydem i wyniosa 3.15m/s. Zwikszajc kt natarcia poszczeglnych skrzyde o 3o udao si jeszcze bardziej zwikszy prdko (do 3,672m/s). Warto ta zostaa osignita poza skrzydem.

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

30

max 3.15

Rys. 3.14. Wyniki oblicze skrzyda podwjnego normalnym kcie natarcia . cie

max 3.672

Rys. 3.15. Wyniki oblicze skrzyda podwjnego o zwikszonym kcie natarcia oblicze cie

Porwnujc oba rysunki mo zauway, i wzrost prdkoci nastpi rwnie midzy c mona pi rwnie skrzydami. Wynika to z prawa Bernoulliego. Moe to by rwnie spowodowane tym, i . i obszar B znajdujcy si za zw zwk jest obszarem o mniejszym cinieniu co jest zwi nieniu zwizane z wiksza prdkoci opywania powietrzna wzdu powierzchni dolnego pata. W ten sposb wzdu moe doj do zassania p powietrza z obszaru A jak i powstawania mniejszego oporu na powierzchniach czoowych czoowych.

A B

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

31

3.5. Wnioski
Na podstawie przeprowadzonych analiz mona stwierdzi, i odwrcone skrzydo generuje si non skierowan w kierunku nawierzchni. Prawidowe skonstruowanie skrzyda wymaga duej wiedzy i dowiadczenia konstruktora. W projektowaniu elementw nadwozia naley bowiem przewidzie rwnie wpyw kadego z nich na cao. Oznacza to, i zaprojektowane skrzydo musi stanowi cao systemu. Pomimo dobrego sprztu komputerowego na jakim wykonane zostay powysze analizy czas wykonywania kadej z nich by bardzo dugi. Uzmysawia to zatem konieczno stosowania komputerw o ogromnej mocy obliczeniowej szczeglnie do zastosowa zwizanych z obszarem CFD.

4. Zaczniki
Pyta CD wraz z plikami przeprowadzonych symulacji

MES COMSOL Multiphysics 3.4.

32