Vous êtes sur la page 1sur 12

http://jurnal.unimus.ac.

id

kLkLRASAN SLkSUAL PADA 1OkOB U1AMA
CRACL ADAMS DALAM NOvLL MALICL
kARYA DANILLLL S1LLL

- Putu Diah Kanserina -
)



Abstruct: DunIeIIe SLeeI Lukes LIe LIeme oI vIoIence In Ier LILIe
noveI Mclice. TIe resuIL oI LIIs vIoIence mukes LIe muIn cIurucLer
geL LruumuLIsm. RepresenLuLIon oI LIe vIoIence In LIIs noveI
becomes LIe muIn LopIc oI reseurcI und dIscussIon oI LIIs LIesIs.
Two probIem IormuIuLIons wIIcI ure dIscussed In LIIs LIesIs ure;
(1) Iow LIe muIn cIurucLer Gruce Adums geLs LIe vIoIence In Mclice
ure (z) Iow LIe ImpucL oI LIe vIoIence Ior LIe muIn cIurucLer Gruce
Adums ure. WIereus LIe upproucI used In LIIs LIesIs reseurcI Is
psvcIounuIvsIs und sLrucLuruIIsm, LIuL Is cIurucLer unuIvsIs us
IundumenLuI Lo unuIvze LIe vIoIence on LIe muIn cIurucLer Gruce
Adums, wIIIe psvcIounuIvsIs Lo unuIvze LIe ImpucL oI LIe vIoIence
Ior LIe muIn cIurucLer Gruce Adums. TIe resuIL oI LIIs reseurcI
IndIcuLes LIuL Gruce Adums geL seduce on Ier udoIescenL wIo Ier
IuLIer mukes. Gruce cun uIIord Ier probIems In Ier IIIe bv usIng LIe
ego deIenses mecIunIsm LIuL ure, reIusuI, IsoIuLIon, subIImuLIon,
und repressIon.
Kev words: psuchocnclusis cnd eqo de[ense mechcnism.


Pendahuluan
nLuk memuIumI suuLu kurvu susLru, pendekuLun LIduk Iunvu pudu
uspek susLru securu subsLunLII, meIuInkun jugu uspek IuIn seperLI
IuInvu psIkoIogI. Dengun demIkIun, kurvu susLru dupuL dIpundung
sebuguI uspek psIkoIogIs upubIIu dI
duIum kurvu susLru LersebuL menumpIIkun uspek-uspek kejIwuun meIuIuI
LokoI-LokoI buIk LokoI uLumu muupun LokoI pendukung jIku Leks LersebuL
berupu prosu muupun drumu. Kurvu susLru dun psIkoIogI jugu memIIIkI
perLuuLun securu LIduk Iungsung dun IungsIonuI. PerLuuLun LIduk Iungsung,
kurenu buIk susLru muupun psIkoIogI memIIIkI objek vung sumu vuILu
keIIdupun munusIu, sedungkun Iubungun vung IungsIonuI kurenu sumu-
sumu mempeIujurI keuduun jIwu seseorung, bedunvu duIum psIkoIogI gejuIu
LersebuL rIII, sedungkun duIum susLru bersIIuL ImujInuLII.
MenuruL Endruswuru (zoo8: 68-6) pendekuLun psIkoIogIs
menekunkun unuIIsIs LerIudup keseIuruIun kurvu susLru, buIk segI InLrInsIk
muupun segI eksLrInsIk. DurI segI InLrInsIk, vung dILekunkun uduIuI penokoIun
uLuu perwuLukunnvu. DuIum unuIIsIs perwuLukun uLuu penokoIun, dIIukukun
unuIIsIs vung mengenuI Lemu kurvu susLru. Kurenu pudu musuIuI perwuLukun
dun Lemu InIIuI pendekuLun psIkoIogI sunguL LepuL dILerupkun.
U
Kelercscn Selsucl Pcdc Toloh Utcmc Grcce Adcms
Dclcm Notel Mclice Kcruc Dcnielle Steel

http://jurnal.unimus.ac.id ENSA VoIume 1 Nomor z, JuII - Desember zo11

1qz

)
PenuIIs uduIuI sLuI pengujur dI ukuILus PendIdIkun BuIusu dun SenI KP PGR
Semurung. EmuII: pdkunserInuOgmuII.com
DuIum mengunuIIsIs perwuLukun uLuu penokoIun LerIebII duIuIu
mencurI nuIur LenLung perIIuku LokoI, konIIIk duIum kuILunnvu dengun
penokoIun dun uIur cerILu. DuIum mengunuIIsIs konIIIk Iurus dIIIIuL upukuI
konIIIk LersebuL LerjudI duIum dIrI LokoI, uLuu udunvu konIIIk dengun LokoI
IuIn uLuu sILuusI vung berudu dI Iuur dIrInvu.
MusII menuruL Endruswuru (zoo8: ;1-;), duIum peneIILIun Leks susLru
securu psIkoIogIs serIng dIgunukun LeorI psIkounuIIsIs reud, sebub menuruL
reud LerdupuL LILIk Lemu unLuru peneIILIun Leks susLru dengun psIkounuIIsIs,
LeruLumu duIum meLodenvu. SeIuIn Leks susLru dengun pendekuLun
psIkounuIIsIs, peneIILIun Leks susLru jugu dIIukukun dengun pendekuLun
psIkoIogI konvensIonuI. PendekuLun psIkoIogI konvesIonuI duIum peneIILIun
Leks susLru uduIuI pemunIuuLun LeorI-LeorI psIkoIogI perkembungun, psIkoIogI
keprIbudIun, dun sebuguInvu. Unsur kejIwuun LokoI dupuL berupu konIIIk
buLIn, keprIbudIun gundu, devIusI LIngkuI Iuku, perubuIun kurukLer, gejoIuk
emosI, dun IuIn-IuIn.
SuIuI suLu pengurung vung LeIuI mengIusIIkun kurvu dengun membuIus
musuIuI vung berkuILun dengun uspek psIkoIogI uduIuI DunIeIIe SLeeI. DurI
semuu noveI vung dILuIIsnvu, udu duu noveI vung memIIIkI objek vung sumu vuILu
mengungkuL Lemu kekerusun. Duu noveI LersebuL uduIuI Mclice dun 1ourneu.
1ourneu mencerILukun LenLung kekerusun vung LerjudI LerIudup IsLrI vung
dIIukukun oIeI suumInvu sendIrI. Sung IsLrI LIduk menvudurI buIwu suumInvu
LeIuI meIukukun kekerusun. Semuunvu Lerungkup keLIku sung IsLrI IkuL
perkumpuIun KomILe AnLI Kekerusun LerIudup WunILu. Dun dIukIIr cerILu
1ourneu, sung IsLrI ukIIrnvu menIngguIkun suumInvu vung LernvuLu menderILu
sosIopuL.
Numun duIum peneIILIun InI penuIIs Iunvu menjudIkun noveI Mclice
sebuguI objek kujIun peneIILIun. NoveI LersebuL merupukun noveI vung svuruL
ukun unsur-unsur kejIwuun vung dIuIumI oIeI LokoI uLumunvu. NoveI InI
bercerILu LenLung perusuun LruumuLIs vung dIuIumI oIeI LokoI uLumu vuILu
Gruce Adums, ukIbuL kekerusun seksuuI (perkosuun) pudu wukLu remuju. TokoI
uLumu duIum noveI InI uduIuI Gruce Adums, seorung gudIs vung LIduk pernuI
mendupuL kebuIugIuun durI keduu orung Luunvu. SeLeIuI kemuLIun Ibunvu Iu
musII mendupuL Lekunun durI uvuInvu berupu kekerusun seksuuI, ukIbuL durI
kejudIun LersebuL Gruce pun LIduk mencerILukunnvu kepudu orung IuIn
Lermusuk Lemun-Lemunnvu. HInggu pudu ukIIrnvu Iu berunI meIukukun
pemberonLukun dengun menembuk uvuInvu. AkIbuL durI perbuuLunnvu
LersebuL, Iu mendekum duIum penjuru seIumu z LuIun. SeLeIuI keIuur durI
penjuru wunILu IIInoIs, Gruce Adums mendupuL pekerjuun dI ugensI modeIIng
dI CIIcugo serLu mengembungkun kurIer dI New York, Gruce Iurus membuwu
musu IuIunvu dI munupun Iu berudu. Dun duIum penvembuIun sukILnvu ILu, Iu
menoIong wunILu dun unuk-unuk vung menguIumI kekerusun seperLI vung
dIuIumInvu duIu. KeLIku Gruce berLemu dengun CIurIes MuckenzIe, Iu
menemukun seorung prIu vung LIduk mengIngInkun upu-upu durInvu, kecuuII
unLuk menvembuIkunnvu, mendengurkun ruIusIunvu, serLu memberInvu
Kelercscn Selsucl Pcdc Toloh Utcmc Grcce Adcms
Dclcm Notel Mclice Kcruc Dcnielle Steel

http://jurnal.unimus.ac.id ENSA VoIume 1 Nomor z, JuII - Desember zo11

1q
keIuurgu vung Iu ImpI-ImpIkun. TeLupI kebuIugIuunnvu IumpIr LerengguL
durInvu, dun dengun menjugu keuLuIun keIuurgunvu, Gruce berjuung meIuwun
musuInvu vung suIuI suLunvu uduIuI seseorung durI musu IuIunvu.
Berdusurkun penjeIusun dI uLus, muku penuIIs mencobu mencurI
penvebub LerjudInvu kekerusun seksuuI vung dIuIumI oIeI LokoI Gruce Adums
duIum noveI Mclice InI dengun menggunukun pendekuLun psIkounuIIsIs. HuI
InI menurIk bugI penuIIs unLuk membuIusnvu, kurenu perIsLIwu vung menImpu
Gruce Adums merupukun suIuI suLu gumburun vung mewukIII musvurukuL,
buIwu seLIup musuIuI vung berukIbuL Lruumu ukun mempenguruII keprIbudIun
seseorung.
Romosun Musuluh
DurI IuLur beIukung musuIuI vung LeIuI dIuruIkun dI uLus, udu
beberupu musuIuI vung ukun dILeIILI duIum noveI InI. DIunLurunvu uduIuI
sebuguI berIkuL:
1. BuguImunu LokoI uLumu Gruce Adums menguIumI kekerusun
seksuuI?
z. BuguImunu dumpuk kekerusun seksuuI bugI LokoI uLumu Gruce
Adums?
Tojoun dun MunIuut Penelitiun
Tojoun Penelitiun
Berdusurkun rumusun musuIuI vung LeIuI dILeLupkun dI uLus, muku
LesIs InI berLujuun unLuk menjeIuskun:
1. Kekerusun seksuuI vung dIuIumI oIeI LokoI uLumu Gruce
Adums.
z. Dumpuk kekerusun seksuuI bugI LokoI uLumu Gruce Adums.
MunIuut Penelitiun
SesuuI dengun Lujuun peneIILIun dI uLus, peneIILIun InI jugu memIIIkI
munIuuL LeoreLIs dun prukLIs. MunIuuL LeoreLIs vung bIsu dIdupuLkun pembucu
durI IusII peneIILIun InI uduIuI pemuIumun vung menveIuruI LenLung LokoI
uLumu, dun LeIuuI psIkounuIIsIs pudu noveI Mclice kurvu DunIeIIe SLeeI.
Sedungkun munIuuL prukLIs vung bIsu dIdupuLkun pembucu durI IusII peneIILIun
InI uduIuI mendupuLkun pemuIumun securu menveIuruI LerIudup musuIuI-
musuIuI vung berIubungun dengun psIkoIogI. PeneIILIun InI dIIukukun dengun
memunIuuLkun objek kujIun susLru vuILu noveI Mclice vung dILuIIs oIeI DunIeIIe
SLeeI. SesuuI dengun permusuIuIun dun Lujuun vung IngIn dIcupuI duIum
peneIILIun InI, penuIIs membuLusI ruung IIngkup peneIILIun pudu: perLumu,
Inses pudu LokoI uLumu, keduu konIIIk-konIIIk vung LerjudI pudu LokoI uLumu,
serLu mekunIsme perLuIunun ego vung muncuI pudu LokoI uLumu.
Metode Penelitian
MeLode pengumpuIun duLu vung dIIukukun LerIudup objek peneIILIun
noveI Mclice dengun memunIuuLkun peneIILIun kepusLukuun (librcru resecrch),
vuILu peneIILIun vung dIIukukun dI ruung kerju peneIILI uLuu dI perpusLukuun
Kelercscn Selsucl Pcdc Toloh Utcmc Grcce Adcms
Dclcm Notel Mclice Kcruc Dcnielle Steel

http://jurnal.unimus.ac.id ENSA VoIume 1 Nomor z, JuII - Desember zo11

1qq
LempuL peneIILI memperoIeI duLu dun InIormusI LenLung objek peneIILIunnvu
meIuIuI buku-buku uLuu uIuL-uIuL uudIo vIsuuI IuInnvu.
PemunIuuLun meLode kepusLukuun InI dIIukukun mengInguL duLu-duLu
vung dIgunukun duIum peneIILIun InI seIuruInvu dIperoIeI durI noveI LersebuL.
Sedungkun sumber LerLuIIs uLuu pusLuku seperLI buku, ensIkIopedIu, esuI, jurnuI,
urLIkeI, mujuIuI, suruL kubur, dun sebuguInvu dIIungsIkun sebuguI reIerensI
penunjung.
Adupun IuI vung penuIIs Iukukun LerIebII duIu uduIuI mengumpuIkun
duLu objek peneIILIun, vuILu noveI Mclice kurvu DunIeIIe SLeeI. DuLu vung
dIperoIeI kemudIun dIInvenLurIsusIkun dun dIunuIIsIs menggunukun
pendekuLun LeksLuuI.
KemudIun IungkuI perLumu peneIILIun InI uduIuI membuuL unuIIsIs
sLrukLuruI vuILu LokoI dun penokoIun unLuk meIIIuL perIsLIwu vung LerjudI pudu
LokoI-LokoI duIum noveI, LeruLumu pudu LokoI uLumu. ungkuI keduu,
membuuL unuIIsIs mengenuI Inses vung LerjudI pudu LokoI uLumu. ungkuI
keLIgu, membuuL unuIIsIs konIIIk serLu mekunIsme perLuIunun ego vung LerjudI
pudu LokoI uLumu. KemudIun menenLukun LeorI vung dIgunukun vuILu LeorI
psIkounuIIsIs unLuk menunjung unuIIsIs peneIILIun noveI LersebuL.
Landasan Teori
DuIum peneIILIun InI penuIIs menggunukun duu LeorI, vuILu
sLrukLuruIIsme dun psIkoIogI susLru sebuguI Iundusun peneIILIun, kIususnvu
LeorI psIkounuIIsIs reud LenLung mekunIsme perLuIunun dIrI (Eqo De[ense
Mechcnism). TeorI sLrukLuruIIsme dIgunukun unLuk membongkur
permusuIuIun vung udu duIum noveI Mclice. MenuruL Wurdovo (zooq: q),
...the structurclist lools ct c sur[cce mcni[estction cnd theorizes cbout c
deep structure.... Structurclist cre ncturcllu cttrccted to chcrts cnd
dicqrcms beccuse these cre help[ul in reducinq in the complexitu o[ c text to
some understcndcble pcttern or structure, uhich ccn be compcred to other
pctterns, or their trcnsmutction, or cbsence. Sedungkun menuruL Teeuw
(zoo: 11z-1) unuIIsIs sLrukLuruI berLujuun unLuk membongkur dun
memupurkun securu cermuL, LeIILI,deLuII dun menduIum mengenuI keLerkuILun
dun keLerjuIInun semuu uspek duIum kurvu susLru unLuk mengIusIIkun muknu
menveIuruI. Dengun mengggunukun LeorI LersebuL, permusuIuIun vung udu
duIum noveI InI dupuL LerpecuIkun.
Sedungkun LeorI psIkounuIIsIs dIgunukun unLuk mengungkupkun sIsLem
keprIbudIun munusIu beserLu dInumIkunvu. DuIum LeorI psIkounuIIsIs
keprIbudIun dIpundung sebuguI suuLu sLrukLur vung LerdIrI durI LIgu unsur vuILu
Id, ego dun superego vung suIIng berkuILun. DuIum InLeruksInvu suLu sumu IuIn,
keLIgu unsur LersebuL memuncuIkun suuLu dInumIku keprIbudIun. SebuguI
suIuI suLu ukIbuL durI InLeruksI LersebuL, muncuIIuI uspek-uspek nuIurI,
kecemusun dun mekunIsme perLuIunun ego.DuIum peneIILIun InI, penuIIs
menggunukun pendekuLun psIkounuIIsIs. MenuruL Endruswuru (zoo8: 18o-
181) susLru berbedu dengun dI psIkoIogI sebub sebuguImunu suduI dIpuIumI
susLru berIubungun dengun dunIu IIksI, drumu, puIsI, esuI vung dIkIusIIIkusIkun
ke duIum senI (crt), sedungkun psIkoIogI merujuk pudu sLudI IImIuI LenLung
Kelercscn Selsucl Pcdc Toloh Utcmc Grcce Adcms
Dclcm Notel Mclice Kcruc Dcnielle Steel

http://jurnal.unimus.ac.id ENSA VoIume 1 Nomor z, JuII - Desember zo11

1q=
perIIuku munusIu dun proses menLuI. MeskIpun keduunvu berbedu numun
memIIIkI kesumuun vuILu munusIu dun keIIdupun sebuguI sumber peneIILIun.
Tokoh dun Penokohun
BugIun penLIng durI sebuuI cerILu LIduk Iunvu LerIeLuk pudu pIoL uLuu
Lemu kurungun suju, meIuInkun jugu pudu peIuku cerILu ILu sendIrI vung dIsebuL
dengun LokoI, Actor is presumcblu cn imcqined person uho inhcbits c
storu. (Kennedv, 1;: qz) DIsebuL jugu sebuguI kurukLer, LokoI memIIIkI
perun besur duIum meIukukun dun mengIIdupkun uIur ceILu vung
dIbuwukunnvu, one o[ the uses o[ chcrccter is to drcmctize the morcl choices
mcde bu the cuthor. (KnIckerbocker, 18=: 1z) KuLu mengIIdupkun
berIndIkusI menumpIIkun kesun nvuLu sebuuI uIur cerILu Iuvuknvu cerILu nvuLu
duIum keIIdupun munusIu. UnLuk mendupuLkun kesun nvuLu LersebuL
pengurung Iurus mumpu mencIpLukun LokoI vung LIduk Iunvu securu IIsIk
dIbenLuk serupu munusIu uLuu mukIIuk nvuLu IuIn, meIuInkun jugu dIberIkun
IsI berupu kuruLer nvuLu vung menjudIkun LokoI LersebuL berIuku Iuvuknvu
munusIu. DuIum IuI InI orsLer menvuLukun: since the cctors in c storu cre
usucllu humcn, cnd cnimcls uho mcu become cctors, cre men sumbolic, ue
mcu scu thct the cctors in cnu storu cre, or pretend to be, humcn beinqs...
(1;q: =q-==) Dengun demIkIun kuLu kurukLer sebenurnvu LIduk Iunvu
dIgunukun unLuk menvebuL seorung munusIu cIpLuun (ukLor) suju, meIuInkun
jugu sebuguI keseIuruIun keprIbudIun sIIuL dun sIkup Iuvuknvu munusIu nvuLu
vung senguju dIcIpLukun pengurung kepudu munusIu cIpLuunnvu unLuk
mengIIdupkun uIur cerILu kurungun (PoLLer, 16;:1). Senudu dengun PoLLer,
Sommers jugu mendukung duIum pernvuLuunnvu berIkuL: The uord
chcrccter is used in tuo sense in litercture: [irst, to identi[u the people uho
cppecr in the storu, second, to describe the personclitu o[ cnu o[ these people,
especicllu those trcits thct c[[ect the detelopment o[ the uorl. (18q: q11)
SemenLuru unLuk pembugIun LokoI, menuruL porsI Iukunvu duIum
cerILu LokoI dupuL dIbedukun menjudI LokoI uLumu (muvor) dun LokoI
pembunLu (mInor). TokoI uLumu uduIuI LokoI vung dILuIIs IumpIr dI semuu
pIoL kejudIun durI uwuI IIngu ukIIr cerILu, sedungkun LokoI pembunLu uduIuI
LokoI vung muncuI Iunvu pudu beberupu bugIun pIoL kejudIun vung dIuIumI
oIeI LokoI uLumu suju, vuknI sebuguI pendukung cerILu uLuu sekudur
membunLu mengIIdupkun kurukLer LokoI uLumunvu LersebuL (Sumurdjo,
1q: 1q=). SemenLuru berdusurkun perkembungun kurukLer vung
dIperunkunnvu, LokoI dupuL dIbedukun menjudI LokoI duLur ([lct chcrccter)
dun LokoI buIuL (round chcrccter). Kennedv mengungkupkun: [lct chcrccters
cre chcrccterized bu one or tu trcits thtc theu ccn be summed up into c
sentence, menuhile round chcrccters cre complex cnd mcnu-sided thct theu
miqht require cn esscu [or [ull cnclusis. (1;: q). TokoI duLur uduIuI LokoI
vung Iunvu memIIIkI suLu sIsIs keprIbudIun suju, buIk uLuu buruk, dengun
penokoIun vung cenderung IILum puLI dun monoLon, serLu LIduk menguIumI
perubuIun keprIbudIun sepunjung cerILu. SemenLuru LokoI buIuL uduIuI LokoI
vung memIIIkI IebII durI suLu sIsI keprIbudIun duIum kurukLer vung
dIbuwukunnvu, seIInggu penokoIunnvu menjudI IebII kompIeks dun LIduk
monoLon, serLu memungkInkun unLuk LerjudInvu perbuIun keprIbudIun.
Kelercscn Selsucl Pcdc Toloh Utcmc Grcce Adcms
Dclcm Notel Mclice Kcruc Dcnielle Steel

http://jurnal.unimus.ac.id ENSA VoIume 1 Nomor z, JuII - Desember zo11

1q6
MenuruL KeruI, penuIIs jugu dupuL menggumburkun kurukLer LokoI-LokoI ILu
duIum suuLu perkembungun uLuu perIbuIun wuLuk nvuLu, menjudI IebII buIk
uLuu IebII buruk kurenu penguruI IIngkungun vung dImusukInvu. (1q: 16q)
KuLu penokoIun vung dIsebuL dIuLus sebenurnvu uduIuI LeknIk
pengurung unLuk meIukIskun kesun nvuLu LokoI cIpuLuunnvu, vung jugu bIusu
dIsebuL dengun LeknIk kurukLerIsusI LokoI (KeruI, 1q: 16q). MusII oIeI KeruI,
LeknIk InI dupuL dIIukukun dengun berbuguI curu, seperLI mIsuInvu pernvuLuun-
pernvuLuun vung senguju dIcIpLukun oIeI pengurung, buIk vung berusuI durI
kurukLer IuIn meIuIuI dIuIog duIum cerILu, penuIIs sendIrI IewuL proIognvu, uLuu
buIkun meIuIuI monoIog buLIn LokoI ILu sendIrI, vung kesemuunvu Iurus
menggumburkun wuLuk nvuLu LokoI (1q: 16q-16=). BegILu jugu penokoIun
vung dIIukukun oIeI DunIeIIe SLeeI LerIudup LokoI uLumu cIpLuunnvu duIum
noveI Mclice, duIum noveI InI SLeeI menggumburkun wuLuk dun keprIbudIun
LokoI uLumunvu duIum berugum curu; meIuIuI nuruLor, uLuupun monoIog buLIn
LokoI uLumu ILu sendIrI. TokoI uLumu jugu dIgumburkun SLeeI sebuguI
seseorung dengun kurukLer buIuL vung menguIumI perubuIun wuLuk nvuLu durI
uwuI IInggu ukIIr cerILu.
Teori Psikounulisis
MenuruL CIupIIn J.P (zoo8: q) psIkounuIIsIs merupukun suLu
sIsLem dInumIs durI psIkoIogI, vung mencurI ukur-ukur LIngkuI Iuku munusIu
dI duIum moLIvusI dun konIIIk vung LIduk dIsudurI. SebuguI LILIk uwuInvu,
sIsLem InI mencurI uLuu menoIuk durI IIbIdo vung securu ususI dIrumuskun
sebuguI energI seksuuI buIk duIum benLuknvu securu usII muupun duIum
benLuk vung suduI dIubuI sepunjung perkembungun dIrI munusIu, duIum
seguIu benLuk cInLu, uIeksI dun kemuuun unLuk IIdup.
PsIkounuIIsIs LeIuI dIkembungkun oIeI reud seLeIuI Iu meIukukun
berbuguI peneIILIun, buIwu munusIu bunvuk dIkuusuI oIeI uIum buLInnvu
sendIrI. TedupuL Id, ego dun super ego duIum dIrI munusIu vung
menvebubkun munusIu seIuIu berudu duIum keuduun berperung duIum
dIrInvu, resuI, geIIsuI, LerLekun, dun IuIn-IuIn, Lerkudung keLIgu unsur Id, ego,
dun super ego berjuIun LIduk seImbung, dun upubIIu keLIgu unsur LersebuL
berjuIun dengun seImbung ukun memperIIIuLkun wuLuk vung wujur.
PengerLIun keLIgu unsur Id, ego, dun super ego dIjeIuskun oIeI reud
duIum LeorI keprIbudIunnvu. d uduIuI dorongun prImILII vung Iurus
dIpuuskun, suIuI suLunvu uduIuI IIbIdo dI uLus. d dengun demIkIun
merupukun kenvuLuun subjekLII prImer, dunIu buLIn sebeIum IndIvIdu
memIIIkI penguIumun LenLung dunIu Iuur. Ego berLugus unLuk mengonLroI Id,
sedungkun super ego berIsI kuLu IuLI.
BIIu LerjudI keLIduk seImbungun, ukun muncuI neurosIs vung
mengIendukI udunvu penvuIurun. DI duIum peIuksunuun pendekuLun
psIkoIogIs peneIILIun susLru Iunvu dIumbII bugIun-bugIun vung berguun dun
sesuuI dengun LeorI psIkounuIIsIs, LeruLumu dengun pembuIusun sIIuL dun
perwuLukun munusIu.
AkLIvILus menLuI duIum uish [ul[illment dIunuIogIkun duIum kurvu
susLru mengIusIIkun LIgu bIdung peneIILIun psIkounuIIsIs, vuILu pengurung,
kurvu susLru, dun pembucu. PsIkounuIIsIs pengurung berIubungun dengun
Kelercscn Selsucl Pcdc Toloh Utcmc Grcce Adcms
Dclcm Notel Mclice Kcruc Dcnielle Steel

http://jurnal.unimus.ac.id ENSA VoIume 1 Nomor z, JuII - Desember zo11

1q;
proses kreuLII, psIkounuIIsIs kurvu susLru berurusun dengun mekunIsme
mImpI dun IunLusI, dun psIkounuIIsIs pembucu berIubungun dengun
musuIuI-musuIuI psIkososIuI.
Merujuk pudu pengerLIun LeorI keprIbudIun vung LeIuI dIkemukukun
dI uLus mengenuI Id, ego, dun super ego, duIum sub bub InI ukun dIjeIuskun
IebII duIum LenLung pengerLIun Id, ego dun super ego. SeperLI vung
dIrumuskun oIeI reud duIum YusuI (zoo;: q1-q=), LerdIrI durI LIgu sIsLem,
vuILu Id, ego dun superego. PerIIuku seseorung merupukun IusII InLeruksI
unLuru keLIgu komponen LersebuL. KeLIgu sIsLem LersebuL uduIuI perLumu
vuILu Id merupukun komponen keprIbudIun vung prImILII, dun ruIIm LempuL
ego dun superego berkembung. d bekerju sejuIun dengun prInsI-prIsIp
kenIkmuLun, vung bIusu dIpuIumI sebuguI dorongun unLuk seIuIu memenuII
kebuLuIun dengun serLu-merLu. (YusuI, zoo;: q1).
SLrukLur keprIbudIun keduu uduIuI ego. Ego berIungsI berdusurkun prInsIp-
prInsIp reuIILus, urLInvu ego memenuII kebuLuIun orgunIsme berdusurkun
objek-objek vung sesuuI dun dupuL dIkemukukun duIum kenvuLuun (YusuI,
zoo;: q). Ego LerbenLuk dengun dIIerensIusI durI Id kurenu konLuknvu
dengun dunIu Iuur. AkLIvILusnvu bersIIuL sudur, prusudur muupun Luk sudur.
AkLIvILus Luk sudur ego dIjuIunkun dengun mekunIsme-mekunIsme
perLuIunun (de[ence mechcnism). Berdusurkun pengerLIun dIuLus buIwu ego
berdusurkun prInsIp-prInsIp reuIILus, urLInvu buIwu ego dupuL Lumpuk pudu
pemIkIrun vung objekLII, sesuuI dengun LunLuLun sosIuI dun rusIonuI, serLu
mengungkupkun dIrI meIuIuI buIusu. Ego berLugus unLuk memperLuIunkun
keprIbudIunnvu sendIrI dun menjumIn penvesuuIun dengun IIngkungun
sekILur, unLuk memecuIkun konIIIk-konIIIk dengun reuIILus dun konIIIk-
konIIIk unLuru keIngInun-keIngInun vung LIduk cocok suLu sumu IuIn. Ego jugu
mengonLroI IuI-IuI vung musuk duIum kesudurun dun IuI-IuI vung ukun
dIkerjukun. SebuguI suLu-suLunvu wIIuvuI jIwu vung berIubungun dengun
dunIu eksLernuI, ego menjudI pembuuL-kepuLusun uLuu cubung eksekuLII durI
keprIbudIun munusIu. Kurenu sebuguIn sudur, sebugIun umbung sudur, dun
sebugIun buwuI sudur, ego dupuL membuuL kepuLusun bugI musIng-musIng
durI keLIgu LIngkuLun menLuI InI. KeLIku menggunukun IungsI-IungsI kognILII
dun InLeIekLuuInvu, ego Iurus memperLImbungkun berbuguI LunLuLun durI Id
dun superego vung LIduk bersesuuIun dun sumu-sumu LIduk reuIIsLIknvu. HuI
InIIuI vung kemudIun muncuI rusu cemus, ego IuIu menggunukun represI dun
mekunIsme-mekunIsme perLuIunun IuIn unLuk membeIu dIrI meIuwun
kecemusun LersebuL.
SLrukLur keprIbudIun vung keLIgu uduIuI superego. Superego
merupukun komponen moruI keprIbudIun vung LerkuIL dengun sLundur uLuu
normu musvurukuL mengenuI buIk dun buruk, benur dun suIuI. ungsI
uLumunvu uduIuI unLuk mengonLroI dorongun d dun menguruIkun ego pudu
Lujuun- Lujuun vung sesuuI dengun moruI (YusuI, zoo;: q=). Dengun kuLu IuIn,
superego uduIuI buuI IusII proses InLernuIIsusI, sejuuI Iurungun-Iurungun
dun perInLuI-perInLuI vung sebeIumnvu merupukun sesuuLu vung usIng
bugI subvek, dun ukIIrnvu dIunggup sesuuLu bugI subvek ILu sendIrI. DuIum
ukLIvILusnvu superego menvuLukun dIrI duIum konIIIk dengun ego vung
dIrusukun duIum emosI-emosI seperLI rusu bersuIuI, rusu menvesuI, dun
Kelercscn Selsucl Pcdc Toloh Utcmc Grcce Adcms
Dclcm Notel Mclice Kcruc Dcnielle Steel

http://jurnal.unimus.ac.id ENSA VoIume 1 Nomor z, JuII - Desember zo11

1q8
sebuguInvu. ebII IunjuL superego merepresenLusIkun uspek moruI dun IdeuI
keprIbudIun dun dILunLun oIeI prInsIp-prInsIp morclistic dun ideclistic
sebuguI Iuwun prInsIp kesenungun Id dun prInsIp reuIILus ego. Superego
LumbuI durI ego, dun seperLI ego, LeLupI LIduk memIIIkI energI duIum dIrInvu
sendIrI.
Mekunisme Pertuhunun Iuo
MekunIsme perLuIunun ego merupukun proses menLuI vung berLujuun
unLuk mengurungI kecemusun. MekunIsme perLuIunun ego meIIndungI ego
durI krILIk-krILIk vung LIduk udII durI super ego dun durI dorongun-dorongun
Id vung LIduk dupuL dILerImu. MekunIsme perLuIunun ego dIIukukun meIuIuI
duu kurukLersILIk kIusus vuILu (1) LIduk dIsudurI dun (z) menoIuk,
memuIsukun uLuu mendIsLorsI (mengubuI) kenvuLuun. MekunIsme
perLuIunun InI dupuL jugu dIurLIkun sebuguI reuksI-reuksI vung LIduk dIsudurI
duIum upuvu meIIndungI dIrI durI emosI uLuu perusuun vung menvukILkun,
seperLI cemus dun perusuun bersuIuI. MekunIsme perLuIunun ego InI
berkembugng kurenu ego sunguL IemuI unLuk menguLusI LunLuLun
IIngkungun. MekunIsme perLuIunun ego vung penuIIs gunukun duIum noveI
Mclice uduIuI sebuguI berIkuL.
1. PenoIukun
PenoIukun dIIukukun dengun curu membIokIr perIsIwu-perIsLIwu vung
duLIng durI Iuur keudurun. JIku duIum sILuusI LerLenLu perIsLIwu InI LerIuIu
bunvuk unLuk dILungguIungI, seseorung Iunvu perIu menoIuk
menguIumInvu. PenoIukun dupuL bekerju sendIrI, uLuu bIusunvu
dIkombInusIkun dengun benLuk mekunIsme perLuIunun IuIn vung IebII
kukuI. (Boeree, zooq: q)
z. soIusI
MekunIsme InI berjuIun dengun curu menguIIIkun emosI durI kenungun
vung menukuLkun. (Boeree, zooq: q;)
. SubIImusI (Sublimction)
MekunIsme InI mengubuI berbuguI rungsungun vung LIduk dILerImu,
upukuI ILu duIum benLuk seks, kemuruIun uLu benLuk IuInnvu, ke duIum
benLuk-benLuk vung bIsu dILerImu securu sosIuI. (Boeree, zooq: =q)
DuIum musvurukuL, subIImusI berkombInusI dengun ekspresI Iungsung
Eos mengIusIIkun sejenIs keseImbungun unLuru pencupuIun sosIuI dun
kesenugun prIbudI.
q. RepresI (Repression)
MekunIsme perLuIunun ego vung puIIng dusur, kurenu meIIbuLkun seLIup
mekunIsme perLuIunun ego vung IuIn. Kupunpun ego merusu Leruncum
oIeI ImpuIs-ImpuIs Id vung LIduk dIIngInkun, dIu meIIndungI dIrI dengun
merepresI ImpuIs-ImpuIs LersebuL. (eIsL, zoo8: z)
Hasil dan Pembahasan
Merujuk pudu Lemu LesIs vuILu LenLung kekerusun pudu LokoI uLumu,
muku pudu bub pembuIusun uwuI InI penuIIs menILIkberuLkun permusuIun
LerIebII duIuIu pudu LokoI uLumunvu. SeperLI vung dIungkupkun oIeI
SLevIck: curu vung puIIng modern duIum merespon sebuuI noveI uduIuI
Kelercscn Selsucl Pcdc Toloh Utcmc Grcce Adcms
Dclcm Notel Mclice Kcruc Dcnielle Steel

http://jurnal.unimus.ac.id ENSA VoIume 1 Nomor z, JuII - Desember zo11

1q
dengun mengunuIIsIs LokoI-LokoI uLumunvu LerIebII duIuIu (16;: zz1).
TokoI uLumu Mclice kurvu DunIeIIe SLeeI uduIuI Gruce Adums. Gruce Adums
merupukun pusuL cerILu dun dILuIIs IumpIr dI semuu pIoL cerILu, durI uwuI
IInggu ukIIr cerILu. DunIeIIe SLeeI menggumburkun berbuguI mucum sIsI
LokoI dun penokoIun pudu Gruce Adums. SLeeI menggumburkun Gruce
sebuguI seorung vung puLuI dun berbukLI pudu orung Luunvu. MeskIpun SLeeI
menggumburkun LokoI Gruce vung nvurIs sempurnu sebuguI seorung gudIs
beIIu, numun SLeeI jugu menggumburkun sosok Gruce sebuguI gudIs vung
LIduk memIIIkI seIeru vung bugus duIum berpenumpIIun. SLeeI jugu
menggumburkun LokoI Gruce seIuIu memukuI pukuIun vung Ionggur, ceIunu
bcqqu dun suecter. WuIuupun securu IIsIk LerIIIuL gudIs vung sempurnu dun
LIduk pernuI memperIuLIkun penumpIIunnvu, numun SLeeI jugu
menggumburkun Gruce sebuguI gudIs vung pInLur dI sekoIuInvu. SeIuIn
pInLur, Gruce jugu dIgumburkun sebuguI sosok vung penvendIrI dun LIduk
muduI berguuI.
SeIuIn beberupu penggumburun deskrIpLII LokoI Gruce dI uLus, Gruce
jugu dIgumburkun SLeeI bIsu menjudI pemberonLuk. SIkup pemberonLuk
Gruce LersebuL ukIbuL perIukuun uvuInvu vung LeIuI mengumbII
keIormuLunnvu, Lunpu mengeLuIuI perusuun unuknvu. TIduk Iunvu
pemberonLukun suju vung dIgumburkun SLeeI, Gruce jugu dIgumburkun
sebuguI sosok vung LerLuLup. SIkup LerLuLupnvu dILunjukkun SLeeI pudu suuL
Gruce dIInLerogusI oIeI poIIsI dun psIkIuLer vung menungunI kusus
penembukun vung dIIukukun oIeI Gruce IInggu mengukIbuLkun uvuInvu
Lewus. TIduk Iunvu penggumburun securu deskrIpLII suju, SLeeI jugu
menggumburkun meIuIuI nuruLor. MeIuIuI nuruLor, SLeeI menggumburkun
sosok Gruce penuI dengun mIsLerI. MIsLerI vung LIduk dIkeLuIuI oIeI orung
IuIn, dun bunvuk ruIusIu vung dIsembunvIkun durI sosok Gruce InI. Gruce
dIgumburkun SLeeI seIuIu memukuI pukuIun vung LIduk bIusu dIpukuI oIeI
seorung remuju seumurunnvu. SeperLI pukuIun vung dIpukuI oIeI Gruce duIum
pemukumun Ibunvu, Iu seoIuI-oIuI mengkumuIIuse dIrInvu Iuvuknvu seorung
wunILu vung berumur LIgu puIuIun.
MeIuIuI beberupu LeknIk penokoIun dI uLus, LokoI uLumu
dIgumburkun SLeeI sebuguI seseorung dengun kurukLer buIuL vung menguIumI
perubuIun wuLuk nvuLu durI uwuI IInggu ukIIr cerILu.
Stroktor Kepribudiun Tokoh-Tokoh
SLrukLur keprIbudIun pudu LokoI-LokoI MuIIce suIIng berkuILun suLu
sumu IuIn. Kurenu seLIup LokoI membenLuk kurukLer LerIudup keprIbudIun
LokoI uLumunvu. DuIum noveI Mclice, LokoI uLumu Gruce Adums menguIumI
perIsLIwu LruumuLIs vung LIduk bIsu Iu Iupukun seumur IIdupnvu.
EIIen IngIn ugur pernIkuIun vung LeIuI berIungsung Iumu LIduk Iuncur
berunLukun. DI sInI ego EIIen muncuI unLuk suumInvu. Sedungkun bugI JoIn
vung Iu IngInkun IunvuIuI memuuskun dorongun Id vung udu duIum dIrInvu.
JoIn LIduk peduII dengun perusuun Gruce dun Iu pun LIduk peduII dengun
sIupu nuIsunvu ukun LerIumpIuskun kurenu mengunggup IsLInvu suduI LIduk
berurLI IugI bugInvu. Dun keLIku EIIen menuwurkun Gruce sebuguI
penggunLInvu, JoIn menerImunvu dengun senung IuLI. Sedungkun bugI Gruce
Kelercscn Selsucl Pcdc Toloh Utcmc Grcce Adcms
Dclcm Notel Mclice Kcruc Dcnielle Steel

http://jurnal.unimus.ac.id ENSA VoIume 1 Nomor z, JuII - Desember zo11

1=o
sendIrI, dorongun superego duIum dIrInvu LIduk IngIn menerImu permInLuun
keduu orung Luunvu. Dun IInggu kemuLIun Ibunvu, superego vung dImIIIkI
duIum dIrI Ibu Gruce LIduk mumpu menoIong unuknvu unLuk Iepus durI
perkosuun uvuInvu.
HuI vung sumu jugu pudu suuL Gruce berLemun dengun Murcus Anders,
dorongun Id vung udu duIum dIrI Murcus membuuLnvu IngIn bercInLu dengun
Gruce. AkIbuL desukun Id vung kuuL durI dIrI Murcus, Gruce IumpIr dIperkosu
oIeI Murcus. Numun Murcus jugu merusukun buIwu LubuI Gruce
menoIuknvu, dun IuI InI puIu vung membuuLnvu muruI.
TIduk Iunvu Murcus vung memIIIkI Id duIum dIrInvu, dI sInI Gruce jugu
menguIumInvu. Pudu suuL Iu IumpIr dIperkosu oIeI Murcus, Iu seperLI duIum
keuduun prusudur, vuILu keuduun keLIku sesuuLu LeIuI dIIupukun LeLupI dupuL
dIInguL kembuII Lunpu perunLuru psIkounuIIsIs. Dorongun Id Gruce mengInguL
kembuII pudu suuL Iu dIperkosu oIeI uvuInvu. Kurenu keLIku Iu membuku
muLu LernvuLu Gruce Iunvu bermImpI. MImpI vung LeIuI Iu Iupukun
sebeIumnvu, numun muncuI kembuII pudu suuL perkosuun vung IumpIr
dIIukukun oIeI Murcus LersebuL LerjudI.
Moncolnyu Mekunisme Pertuhunun Iuo Gruce Adums
1. Represi
MekunIsme perLuIunun (de[ense mechcnism) vung udu duIum dIrI
Gruce LeIuI muncuI sejuk perLumu kuII Ibunvu memInLu Gruce unLuk
menggunLIkun posIsInvu. Gruce seIuIu menoIuk permInLuun uvuInvu, numun
mengInguL sIkup dun perIukuun uvuInvu vung ukun memukuI Ibunvu jIku
Gruce menoIuk meIukukun Iubungun seksuuI, muku Gruce menvunggupI
permInLuun uvuInvu. Gruce pun seIuIu merepresI dIrInvu dengun curu
menguncI pInLu kumurnvu ugur uvuInvu LIduk bIsu musuk.
. Penolukun
MekunIsme perLuIunun (de[ense mechcnism) Gruce LerjudI keLIku
ouIs Murquez (kepuIu bugIun penguwus) mengunjungI upurLemen Gruce
LepuL pudu suuL Gruce sedung mengepuk burung-burung vung ukun dIbuwunvu
ke New York. ouIs Murquez berusuIu unLuk meruII sImpuLI Gruce, vung
sejuk perLumu kuII berjumpu dengunnvu Gruce seIuIu bersIkup dIngIn.
PenoIukun vung dIIukukun Gruce bukun Iunvu dengun mendorong ouIs
dengun kusur LeLupI jugu menguncum ouIs dengun memunggII poIIsI jIku
ouIs LeLup berusuIu unLuk mendekuLInvu dun mencobu memperkosunvu.
Gruce jugu IumpIr dIperkosu oIeI Murcus Anders (IoLogruIer).
PenoIukun vung dIIukukun oIeI Gruce bukun Lunpu sebub, Iu merusu musu
IuIunvu vung LeIuI LerjudI dengun uvuInvu seperLI LeruIung kembuII. SeLeIuI
kejudIun IumpIr dIperkosu oIeI Murcus, Gruce LIduk menuruI sImpuLI IugI
dengun Murcus.
. Isolusi
Sedungkun mekunIsme perLuIunun (de[ense mechcnism) seIunjuLnvu
IsoIusI (InLeIekLuuIIsusI), mekunIsme InI berjuIun dengun curu menguIIIkun
emosI durI kenungun vung menukuLkun. KeLIku menjudI seorung IsLrI cuIon
unggoLu SenuL, Gruce gencur dIberILukun oIeI medIu mussu mengenuI musu
Kelercscn Selsucl Pcdc Toloh Utcmc Grcce Adcms
Dclcm Notel Mclice Kcruc Dcnielle Steel

http://jurnal.unimus.ac.id ENSA VoIume 1 Nomor z, JuII - Desember zo11

1=1
IuIunvu, seIuIn membunuI uvuInvu kurenu skunduI seksuuI, medIu pun jugu
gencur memberILukun mengenuI IoLonvu dengun posIsI vung merungsung. u
pun pergI ke New York, kurenu suduI LIduk LuIun IugI dengun pemberILuun
LersebuL.
A. Soblimusi
MekunIsme perLuIunun ego seIunjuLnvu vung dIuIumI oIeI Gruce
Adums uduIuI subIImusI. SubIImusI vung dIIukukun oIeI Gruce uduIuI dengun
mencurI curu ugur Iu dupuL meIupukun musu IuIunvu. u pun ukIIrnvu
menemukun vung Iu curI vuILu dengun menjudI sukureIuwun, dI SL. Murv`s,
dun SL. Andrew`s, CIIcugo.

Simpulan
DurI pembuIusun noveI Mclice duIum kujIun psIkoIogI, dupuL
dIsImpuIkun buIwu LokoI uLumu, Gruce Adums LeIuI menguIumI perIsLIwu
LruumuLIs vuILu kekerusun seksuuI. AkIbuL kekerusun vung dIIukukun oIeI
uvuInvu sendIrI LersebuL, menImbuIkun LruumuLIsme duIum dIrI Gruce.
DIsumpIng ILu jugu memuncuIkun konIIIk-konIIIk buIk dengun LokoI IuIn
muupun dengun dIrInvu sendIrI. KonIIIk-konIIIk ILu puIu mengukIbuLkun
muncuInvu kecemusun-kecemusun duIum dIrI Gruce. Kecemusun InI
merupukun uncumun LerIudup ego Gruce, sebuguI reuksInvu ego Gruce
menjuIunkun mekunIsme perLuIununnvu. MekunIsme perLuIunun ego vung
menguruIkun dorongun Id unLuk meIukukun penoIukun, vuILu mengumbII
LIndukun dI Iuur kesudurunnvu dengun membunuI uvuInvu sendIrI.
DI sumpIng menguIumI kekerusun seksuuI vung dIIukukun oIeI
uvuInvu LersebuL, Iu pun IumpIr menguIumI IuI vung sumu keLIku Iu bekerju
sebuguI sekreLurIs dI sebuuI ugensI modeI dI CIIcugo. Numun musu IuIunvu
vung keIum ILu dIbuwunvu ke munupun Iu pergI. HInggu pudu suuL suumInvu
CIurIes MuckenzIe menjudI seorung SenuLor, musu IuIu Gruce Lerkuuk suLu
demI persuLu. Numun berkuL dukungun dun kevukInun vung dIberIkun oIeI
suumInvu LersebuL, Iu pun berIusII bungkIL dun memperoIeI kebuIugIuun
seperLI vung Iu ImpIkun seIumu InI.



Daftar Pustaka
Boeree, Dr. C. George. zooq. Personclitu Theories: Melcccl Kepribcdicn
Andc erscmc Psiloloq Dunic. SIIppensburg UnIversILv.
CIupIIn. J.P. zoo8. Kcmus Lenqlcp Psiloloqi. JukurLu: PT. RujuGruIIndo
Persudu.
Endruswuru, SuwurdI. zoo. Metodoloqi Peneliticn Scstrc. YogvukurLu:
PusLuku WIdvuLumu.
eIsL, Jess dun Gregorv J. eIsL. zoo8. Theories o[ Personclitu.
YogvukurLu: PusLuku PeIujur.
Kelercscn Selsucl Pcdc Toloh Utcmc Grcce Adcms
Dclcm Notel Mclice Kcruc Dcnielle Steel

http://jurnal.unimus.ac.id ENSA VoIume 1 Nomor z, JuII - Desember zo11

1=z
orsLer, E.M. 1;q. Aspects o[ The Notel (EdILed bv OIIver SLuIIvbruss).
MIddIesex: PenguIn Books Ld.
reud, SIgmund. 1;. Memperlencllcn Psilocnclisc (dI ndonesIukun
oIeI K. BerLens). JukurLu: GrumedIu.
Kennedv, X.J. 1;. Litercture: An Introduction to Iiction, Poetru cnd
Drcmc Second Edition. ToronLo: ILLIe Brown und Compunv
(Cunudu) ImILed.
KeruI, Dr. Grovs. 1q. Arqumentcsi dcn Ncrcsi Komposisi Lcnjutcn III.
JukurLu: PT. GrumedIu PusLuku ULumu.
KnIcbocker, K., H. WIIIIurd RenInger, Edwurd W. BruLLon, B.J. oggeL.
18=. Interpretinq Litercture Setenth Edition. New York: HoIL,
RIneIurL und WInsLon LIe Drvden Press.
PoLLer, Jumes eur. 16;. Elements o[ Litercture. New York: TIe Odvssev
Press, nc.
SLeeI, DunIeIIe. 16. Mclice. New York: DeII PubIIsIIng Group, nc.
SLevIck, PIIIIp. 16;. The Theoru o[ The Notel. New York: TIe ree Press.
Sumurdjo, Jukob dun SuInI K.M. 18q. Apresicsi Kesusterccn. JukurLu:
PT. GrumedIu PuLuku ULumu.
Teeuw, A. zoo. Scsterc dcn Ilmu Scsterc. JukurLu: PT. DunIu PusLuku
Juvu.
Wurdovo, Subur . zooq. Rocd Mcp into Litercru Resecrch Method.
CuIvono dun WIdIuLI (Eds) TIe TupesLv oI EngIIsI unguuge
TeucIIng und eurnIng. MuIung: SLuLe UnIversILv oI MuIung Press.
YusuI, Svumsu. zoo;. Teori Kepribcdicn. Bundung: PT. Remuju
Rosdukurvu.

Vous aimerez peut-être aussi