Prof.As.Dr.

Agim BINAJ Lenda: Konceptet e kontabilitetit

Tema VI-te: Provizionet, qerate financiare dhe kontabiliteti i tyre Leksioni 10

a- Roli i provizioneve, njohja ne bilance, dhe ne pasqyren e te ardhurave. b- Qerate, perkufizimi dhe kontabiliteti i tyre; qeraja financiare (lizingu) dhe kuptimi i saj, veprimet kontabile te qerase financiare tek qiradhenesi dhe tek qeramarresi; rregulla te standarteve te kontabilitetit qe duhen mbajtur parasysh; qerate e zakonshme dhe kontabiliteti i tyre te qiradhenesi dhe tek qeramarresi

Leksione 2 ore Seminare 2 ore Laborator 1 ore

N vmndje pr studentt.
Si t dalim mir n lndn e kontabilitetit Un do tju tregoj sekrete q pedagogt e tyre rrall ua tregojn studentve. Prandaj ky seksion emrtohet Vetm pr studentt. Nse pedagogt zbulojn se un u kam treguar kto sekrete, me siguri do t ket shum letra pr pyetje t ndryshme. Marrja e notave t mira nuk sht nj shtje fati. Nuk ka asnj sekret pr kt. Gjithashtu, nuk sht sekret se kryerja e detyrave (n koh), vajtja n klas (rregullisht), gjumi dhe ushtrimet e mjaftueshme, t ngrnit n mnyrn e duhur dhe studimi gjat gjith semestrit (dhe jo vetm n kohn e provimit) do ti prmirsojn notat tuaja. Por kjo sht pun e vshtir. Kshtu, ajo q ju dshironi sht mnyra pr t marr nota m t mira duke mos punuar shum, apo jo? Mir, kini mndjen-sekreti sht t punoni me zgjuarsi! Nuk sht e njjt me t qnit i zgjuar, e cila sht nj shtje fati. Ktu jepet sesi t punoni me zgjuarsi.

Hapi 1: Prcaktoni prse lnda e kontabilitetit sht e rndsishme pr ju. S pari, mendoni prse po e bni kt lnd. Cilat jan qllimet tuaja? A ju intereson me t vrtet kjo lnd? A keni motivim t fort pr t msuar mbi kontabilitetin? Mbase n listn tuaj t karrierrs kontabilisti vjen menjher n fund. Mbase synimi juaj sht t bni shum para. Ose, mbase vini n universitet pr t kaluar kohn derisa t trashgoni pasurin e familjes. N do rast kjo lnd sht hartuar pr ju. Nj nga mnyrat m t sigurta pr t pasur 1 million dollar sht q t filloni me dhjet milion dhe t mos dini asgj nga kontabiliteti dhe drejtimi i biznesit. Nse ju nuk trashgoni asnj pasuri, ju nuk do t bheni i pasur pa ditur t flisni gjuhn e biznesit. Kontabiliteti sht gjuha! Mbase ju dshironi t filloni nj pun m t mir, por jeni i sigurt se nuk dshironi q t jeni kontabilist. Shum mir! Kjo lnd nuk do tju bj kontabilist. Ajo do tju ndihmoj q t kuptoni disa nga ritualet mistike t kontabilitetit q jokontabilistve shpesh u duken t ngatrruara. fardo lloj pozite drejtimi do t keni n ndonj organizat, t jini t sigurt q do t keni pun me kontabilistt dhe me informacionin kontabl. Ju duhet ta dini se ata mund t ken nj ndikim t madh n jetn tuaj. Shum organizata e prdorin informacionin kontabl pr t vlersuar punonjsit e tyre pr pagat dhe n vendimet pr ngritjen e punonjsve n prgjegjsi. Ju duhet t kuptoni sesi ta interpretoni kt informacion. Ju mbase mund t kuptoni se kontabiliteti nuk sht ai q mendoni. Pavarsisht nga fakti, nse ju do ta doni apo urreni kontabilitetin, vendosni se ajo ka do t merrni nga kjo lnd do t jet e dobishme pr ju.

Hapi 2: Zbuloni at q pedagogu juaj pret nga ju pr kt lnd. M pas verifikojeni kt me pedagogun tuaj. Nse jeni me fat, pedagogu juaj do t jet i ndjeshm, i dashur, i kujdesshm, me sens humori, i shkatht, i plqen q ti msoj t tjert dhe dshiron q ju t dilni mir n kurs. Nse pedagogu juaj sht m normal (dhe m pak i prsosur), mbani mend, se pedagogu mbetet pedagog. Dhe si pedagog, ai ka pushtet mbi jetn tuaj. Kshtu q, zbuloni se far pret pret jush. Cilat jan qllimet e tij pr lndn? far dshiron q ju t dini ose t jeni t aft t bni pasi t prfundoni lndn? Mbase ai do tjua tregoj (shenj e mir), por nse se bn, pyeteni. Ju duhet t thoni: Profesor Cilido-qoft-emri juaj (do t ishte m mir q t prdorej emri i duhur), far sht e pakndshme n kt lnd? ky sht nj zhargon edukimi pr cilat jan qllimet e ksaj lnde? Kjo mund t trheq vmendjen e saj, dhe ti jap asaj nj ose dy minuta pr tu menduar. Ju mbase mund t prisni deri n takimin tjetr t klass pr t marr prgjigjen tuaj. Sigurohuni q ju dhe pedagogu juaj t kuptoni qllimet e njri-tjetrit. Disa pedagog kontabiliteti presin q t gjith studentt t bhen kontabilist. Nse ju keni nj pedagog t till, bjeni t qart. i thoni pedagogut tuaj Nuk e kam n plan t bhem llogaritar (Sigurohuni q t shtoni prapashtesn tar, ose mund t merrni nj marrveshje t shpejt)zbuloni se far ka n kt lnd pr ju.

Hapi 3: Zbuloni se si do t vlersoheni. Tani, zbuloni se si do t vlersoheni. Si teston pedagogu juaj? A sht ai tip i vshtir i llojit: Cila sht fjala e treta n rreshtin e peste n fajen 211? Ose, a shikon ai t prgjithshmen, me an t pyetjeve: Shpjegoni sesi kontabiliteti ishte instrument n negocimin e traktatit t treta t Versajs n 1623. A prpiqet ai pr hamendsime, ose a jan prgjigjet e shkurtra pikat e tij t dobta? Cilado qoft metoda, ju duhet t dini se far pritet nga ju dhe sesi kto pritje kalohen n nota. Nganjher do t gjeni ndonj pedagog ku prtjet t mos jen t njjta me mnyrn sesi ai teston dhe vlerson. Prandaj ju duhet t kuptoni si pritjet e pedagogut dhe vlersimet. Nse ato nuk duket se jan t qndrueshme, ather duhet t prcaktoni se far pret pedagogu n t vrtet. Hapi 4: Msoni at q sht e rndsishme. Zbuloni se far ju duhet q t prmbushni qllimet tuaja dhe pritjet e pedagogve. Nj msim i madh q ju duhet t msoni, nse nuk e keni br, sht far merrni nga kontabiliteti (dhe pothuajse do gj tjetr) varet nga ajo q ju silln n t.Qndrimi juaj sht i rndsishm. Nse vendosni se dika ia vlen t msohet, ju do t gjeni mnyrn pr ta msuar at. Jo se ju duhet ta msoni at, por se ju dshironi ta bni. Dshiroj sht pjesa m e madhe e t punuarit n mnyr t zgjuar. Dshira pr t msuar do t bj nj rrug t gjat duke ju ndihmuar t merrni rezultate t mira. Fatkeqsisht, ajo nuk do t jet e mjaftueshme derisa ajo q ju dshironi t msoni t jet gjithashtu ajo q pedagogu juaj dshiron q ju t msoni. Prandaj, duhet t siguroheni q ju dhe pedagogu juaj t jeni n t njjtn gjatsi vale. Nse nuk jeni ather flisni me njrit tjetrin. Zbuloni prse pedagogu juaj ka nj pikpamje tjetr. Ju mund t ndryshoni mendimin tuaj mbi at q sht e rndsishme. Prcaktoni sesi t prqndroni prpjekjet tuaja. Jo gjithka n kt libr ose leksion ka t njjtn rndsi. Prqndrohuni n at q sht m e rndsishme pr ju dhe pedagogun tuaj.

Hapi 5: Komunikoni me pedagogun tuaj. Prpiquni t kujtoni se pedagogu juaj sht nj person. Edhe autort e ktij libri jan njerz. Ne kemi gra, fmij dhe miq. Shumica e pedagogve dshirojn me t vrtet q ju t ecni prpara, por ne kemi nevoj pr ndihmn tuaj. Pedagogt nuk din gjithka. N veanti, ne nuk mund t lexojm mendjen tuaj. Ju duhet t lejoni pedagogun tuaj t dij nse keni ndonj problem pr t kuptuar materialin q ju prisni pr t msuar, duke zbuluar at q pedagogu pret prej jush, ose t zbuloni sesi t pregatiteni pr testet dhe detyrat e tjera. Flisni me pedagogun tuaj mbi problemet q keni me kt lnd. Mbani parasysh se pedagogu sht qnie njerzore. Ky sht fakulteti juaj. Ministria e mbrojtjes paguan pr t. Mos lini asknd q t pengoj q parat e paguara nga Ministria e Mbrojtjes t hidhen n plehra. T punuarit me zgjuarsi nnkupton t prcaktoni se far sht e rndsishme dhe t prqndroni vmendjen dhe prpjekjet tuaja n kto gjra. M pas, mos hiqni vmendjen nga synimet tuaja. Nse keni ndonj problem prballuni me t. Nse nuk kuptoni dika n klas ose n libr, bni pyetje. Nse keni frik t bni pyetje idiote n klas, mbani mend m mir t dukesh idiot n klas sesa t dukesh idiot n provim. Nse mendoni se nuk po kapni pikat kye, flisni me pedagogun tuaj. Nse dshironi t msoni, ju mund ta bni at. Kjo sht e gjitha. Prpiquni. Ne mendojm se kshtu lnda e kontabilitetit do t duket m e kndshme dhe eksperienca m fitimprurse. Sigurisht, ju mund t prpiqeni t kryeni detyrat, t shkoni n klas, t bni gjum dhe ushtrime t mjaftueshme, t hani mjaftueshm dhe t studioni gjat gjith semestrit. Ato n prgjithsi ndihmojn, megjithse jan t vshtira. Urimet m t mira, jo vetm n kt lnd, por edhe n lndt e tjera, gjat gjith jets, pr t pregatitur at kapital njerzor t konkurueshm n treg me vendet e zhvilluara. Sot, n bot ngulet kmb shum n filozofin e nj formimi profesional e civil sa m polivalent duke nxitur dhe krijuar mentalitetin q t msohemi t msojm gjat gjith jets.

ORGANIZIMI I KTIJ leksioni

NJOHURI PR KONTABILITETIN SI TEORI DHE PRAKTIK

Roli i provizioneve n bilanc dhe pasqyrat financiare Roli i provizioneve Provizioni pr shtje gjyqsore Provizione t mjedisit Provizione pr ristrukturim Provizione pr pension Njohja n bilanc

Qirat dhe prkufizimi i tyre

Qiraja financiare Kontabiliteti qiras financiare tek qiradhnsi Kontabiliteti qiras financiare tek qiramarrsi Veprimet e shitjes dhe marrja me qira Qiraja operative dhe kontabiliteti i tyre tek qiradhnsit e qiramarrsit

shtja 4-t. Roli i provizioneve, njohja n bilanc dhe n pasqyrn e t ardhurave. 4.1 Roli i provizioneve. Sikurse amortizimet, provizionet rregullojn bilancin duke mbajtur parasysh parimin e kujdesit kontabl. Ajo q sht thn pr amortizimet, vlen natyrisht dhe pr provizionet pr zhvlersimin, pozicioni i t cilave n bilanc sht identik. Megjithat, sikurse e tregon dhe skema e mposhtme, provizionet pr risqe e shpenzime shtojn nj element paraprirs n formimin e kapacitetit t autofinancimit.
Njohja e riskut = Krijimi i provizio nit

Zbatime
Shpenzime

Llogaria e rezultatit

Te ardhura

Aktivi

Bilanci

Pasivi

68 Shpenzimi

15 Provizione pr risqe D e shpenzime K Elemente t reja = rregullimi eventual Ushtrimi x+1 X

Ushtrimi x

Shpenzime

Llogaria e rezultatit

Te ardhura

Aktivi

Bilanci

Pasivi

6 Shpenzimi

78 RAP

15 Provizione pr risqe D e shpenzime K

X X Ndodhja e riskut

x+2 = shpenzimi efektiv, zgjidhja e veprimit

Ushtrimi x+2

Meqense marrin pjes direkt n kapacitetin e autofinancimit, sht e qart q vlersimi dhe ndjekja e provizioneve t jen shqetsimet kryesore kontabl. Konkluzion: N rregullimin e bilancit n fund periudhs ushtrimore, kontabiliteti duhet t mbaj parasysh parimin e kujdesit,q konsiston n marrjen parasysh t t gjitha minusvlerave ose humbjeve t mundshme dhe n t kundrt, n shprndarjen e plusvlerave t vogla.Kontabiliteti disponon nj mjet pr konstatimin e zhvlersimeve prfundimtare dhe t pakthyeshme q u prkasin aktivit t bilancit, q jan amortizimet. Zhvlersimet e gjykuara t kthyeshme kostatohen nga provizionet pr zhvlersimin.

Sapo nj z n bilanc tregon nj vler inventari m t vogl se vlera e saj e origjins, duhet krijuar nj provizion pr zhvlersimin q do t rregullohet eventualisht n fund t do ushtrimi n vazhdim, n funksion t evoluimit t vlers s negocimit t postit prkats t bilancit. Kontabiliteti disponon nj tjetr mjet pr t mbajtur parasysh risqet dhe shpenzimet e ardhshme, bhet fjal pr provizionet pr risqe e shpenzime, objekti i t cilave sht t vlersojn dhe t shtrijn efektin e nj shpenzimi n koh. Ashtu sikurse masin nj zhvlersim ose vlersojn nj risk, provizionet e krijuara, rregullohen eventualisht n do mbyllje t ushtrimit n vazhdim, dhe n fund rimerren kur objekti i tyre prfundon. Ashtu si dhe amortizimet, roli i tyre sht thelbsor n formimin e kapacitetit t autofinancimit. 4.2 Njohja e provizioneve n bilanc dhe pasqyrn e t ardhurave. Provizionet paraqiten n bilanc duke prdorur zrat prkats n formatin e bilancit Paraqitja e pasqyrave financiare . Nj zbrthim i mtejshm i zrave t bilancit (p.sh , Detyrimet pr pensionet , Provizone t tjera , etj) lejohet gjithashtu. Provizionet q priten t realizohen brenda 12 mujave pas dats s mbylljes s bilancit (p.sh provizonet q lidhjen me proeset gjyqsore) ose gjat ciklit normal t njsis (p.sh provizionet e garancive) do t regjistrohen n zrin Provizione afatshkurtra (ose nn zrat e tij). Ndrsa ato q priten t realizohen m von se 12 muaj pas dats s bilancit do t regjistrohen n zrin `` Provizione afat-gjata ``

Shpenzimet q lidhen me krijimin e provizioneve do t regjistrohen n zrin e pasqyrs s t ardhurave me t cilin kan m shum lidhje. Rimarrjet e provizioneve do t regjistrohen tek i njjti z i pasqyrs s t ardhurave ku jan njohur m par. Kur njsia ekonomike ka t drejtn t krkoj rimbursimin e nj provizioni t caktuar nga nj pal e tret, provizioni dhe e drejta pr krkes q vjen nga rimbursimi do t njihen vemas n bilanc duke mos kompensuar ato kundrejt njri tjetrit. Rimbursimi do t trajtohet si nj aktiv n bilanc nse sht pothuajse e sigurt q ai do t merret. sht e pranueshme q shpenzimet q lidhen me provizionin dhe t ardhurat q lidhen me njohjen e nj t drejte pr krkes q vjen nga nj prfitim, t paraqiten me shumn neto n pasqyrn e t ardhurave. Shembull 1 : Njsia ekonomike X sht hedhur n gjyq pr cilsin e dobt t mallrave q ajo shet. Sipas vlersimit t avokatve shpenzimet q lidhen me kt gjyq shkojn n 200.000 lek. N t njjtn koh, njsia ekonomike ka hapur gjyq ndaj nnkontraktorve t saj pr t krkuar kompensim pr dmet q mund t vijn. Avokatt mojn se ka shum t ngjar q nse njsia e humbet shtjen e par, ajo do t marr t paktn 120.000 lek nga nnkontraktort e saj si kompensim. Njsia njeh nj provizion n shumn 200.000 dhe nj krkes pr t`u arktuar nga nnkontraktori n shumn 120.000 lek n bilanc. N pasqyrn e t ardhurave, shpenzimet e lidhura me gjyqin do t regjistrohen n shumn neto 80.000 lek(200.000-120.000).

Veprimi kontabl:
Nr. llog
681 15

Emrtimi i llogarive
Shpenzime pr provizione Provizione pr reziqe Pr konfliktin gjyqsor

Debi
120.000

Kredi
120.000

sht e rndsishme q n dhnien e llogaris vjetore t jepen shpjegime pr klasa t ndryshme t provizioneve t raportuara n bilanc,duke dhn informacione si m posht : Prshkrimi i tyre ; Data e parashikuar e realizimit ; Norma e prdorur pr skontimin e provizioneve afatgjata. Pr detyrimet dhe krkesat materiale do t jepet informacion pr : Prshkrimin e tyre ; dhe Parashikimin e shums dhe kohn e realizimit. Kto kan rndsi pr argumentimin e provizioneve q krijohen.

shtja 5-t. Qirat, prkufizimi dhe kontabiliteti i tyre. Qiraja sht nj marrveshje ku qeradhnsi i kalon qeramarrsit t drejtn e prdorimit t nj mjeti pr nj koh t caktuar kundrejt nj pagese ose disa pagesave. Qirat ndahen n dy grupe : 1- Qiraja financiare, sht qiraja nprmjet s cils qiramarrsit i kalohen nga qiradhnsi t gjitha rreziqet dhe prfitimet q kan t bjn m pronsin e nj mjeti. Titulli(Pronsia) mund t`i kaloj ose jo qiramarrsit. 2- Qiraja e zakonshme, sht do lloj qiraje tjetr prve asaj financiare. 5.1.Qiraja financiare (lizingu) dhe kuptimi i saj. Nj qira klasifikohet si qira finanicare nse ajo i kalon t gjitha rreziqet dhe prfitimet qiramarrsit; prndryshe marrveshja e qiras klasifikohet si qira operative. T gjitha marrveshjet e qiras do t klasifikohen ose si qira financiare ose si qira t zakonshme. Faktori prcaktues pr klasifikimin e qirave sht niveli deri ku shkojn rreziqet dhe prfitimet q lidhen me pronsin e nj mjeti t dhn me qira tek qiramarrsi. Rreziqet e lidhura me mjetin e dhn me qira prfshijn, humbjet e mundshme nga kapaciteti i dobt ose vjetrimi, t shkaktuara nga ndikimi i mjedisit ekonomik mbi prdorimin e mjetit.Prfitimet q lidhen me mjetin e dhn me qira prfshijn t ardhurave gjat jets s dobishme t tij, rritjen e vlers s mjetit ose prfitimin nga shitja e tij.

Meqnese veprimi mes qiradhnsit dhe qiramarrsit bazohet n nj marrveshje qiraje t detyrueshme pr t dyja palt, i klasifikojn marrveshjet e qiras n mnyr t ngjashme. N t njjtn koh, meqnse t dyja palt prdorin muarje t ndryshme pr klasifikimin e marrveshjes s qiras, n rrethana t caktuara, qiradhnsi dhe qiramarrsi mund t klasifikojn t njjtn marrveshje qiraje n mnyr t ndryshme. Klasifikimi i marrveshjes s qiras si nj qira financiare apo operative varet nga prmbajtja ekonomike e veprimit m shum s sa nga forma ligjore e kontrats. Marrveshjet e qiras q sipas standardit prkats plotsojn kriteret pr nj qera finanicare, do t njihen n kontabilitet dhe n pasqyrat financiare si marrveshje t qeras financiare, pavarsisht nga fakti q nga ana ligjore ose formale ato mund t klasifikohen si marrveshje t qiras s zakonshme. Faza e krijimit t qiras ndodh n datn m t hershme mes dats s marrveshjes pr qira dhe dats s angazhimit t palve pr elementet kryesor t qiras. N kt dat : bhet klasifikimi i qiras si e zakonshme ose financiare, dhe n rastin kur qiraja klasifikohet si financiare, prcaktohet shuma q do t njihet me fillimin e afatit t qiras. Fillimi i afatit t qiras sht data kur qiramarrsi merr t drejtn pr t prdorur aktivin e marr me qira. Kjo sht data e njohjes fillestare t qiras n pasqyrat financiare t t dyja palve.

Afati i qiras sht periudha e pa anullueshme pr t ciln, qiradhnsi ka lidhur kontrat pr t marr nj aktiv me qera s bashku me afate t tjera, pr t cilat qiramarrsi ka mundsi t vazhdoj t mbaj aktivin me qera, me ose pa pages tjetr, kur n fazn paraprake t qieras sht e sigurt q qeramarrsi do ta shfrytzoj kt mundsi. Pagesat minimale t qieras jan pagesat q qiramarrsi duhet t paguaj ose paguan gjat afatit t qiras (prve kostove e shrbimeve dhe tatimet, q paguhen dhe rimbursohen nga qiradhnsi) s bashku me: shumat e garantuara nga qiramarrsi ose, n rastin e nj pale tjetr vlerat e mbetura t garantuara nga qiradhnsi nprmjet: qiramarrsit nj pale t lidhur me qiradhnsin nj pale t tret, q nuk ka lidhje me qiradhnsin, e cila sht e aft financiarisht t shlyej detyrimet e garancis. Kriteret e mposhtme n prgjithsi i referohen situatave ku t gjitha rreziqet dhe prfitimet q lidhen me pronsin i kalojn qeramarrsit n nj mas t konsiderushme,gj q bn q qiraja t klasifikohet si qira financiare : 1)Pronsia e mjetit t dhn me qira i kalon qiramarrsit n fund t afatit t qiras ; 2)Qiramarrsi ka mundsi t blej mjetin me nj mim q pritet t jet shum m i ult se vlera reale e tij, n datn kur blerja kryhet .

3)Afati i qiras mbulon pjesn m t madhe (mbi 75%) t jets ekonomike t mjetit t dhn me qira, edhe nse titulli i pronsis nuk i kalon qiramarrsit ; 4)N datn e krijimit t qiras,vlera aktuale e pagesave minimale z pjesn m t madhe (mbi 90%) t vlers reale t mjetit t dhn me qira ; 5)Mjeti i dhn me qira sht i nj natyre specifike t till q vetm qiramarrsi mund ta prdor at pa shum modifikime,si rrjedhoj marrveshja e qiras mund t rinovohet me t njtin qiramarrs pr nj periudh q z nj pjes t mir t jets s dobishme t mjetit. Ekzistojn dhe disa raste t tjera q mund t ojn n klasifikimin e nj qiraje si financiare : 1)Nse qiramarrsi ndrpret qiran, humbjet e qiradhnsit q vijn nga kjo ndrprerje mbulohen nga qiramarrsi ; 2)Fitimet ose humbjet nga luhatjet n vlern reale t mjetit i takojn qiramarrsit (p.sh pagesat e qiras ulen nga t ardhurat nga shitja e nj mjeti n fund t afatit t qiras) ; dhe 3)Qiramarrsi ka mundsin t vazhdoj marrveshjen e qiras pr nj periudh t dyt me nj pages qiraje q sht shum m e ult se vlera e tregut. N prgjithsi, prania e t paktn nj situate t prshkruara m sipr ka t bj me faktin se t gjitha rreziqet dhe prfitimet q lidhen me pronsin e mjetit i kalojn qiramrrsit dhe pr rrjedhoj kemi t bjm me qira financiare.

Megjithat,kur bhet klasifikimi i qirave,duhet t merren n konsiderat t gjitha rreziqet dhe prfitimet q rrjedhin nga nj marrveshje qiraje. N disa raste rreziqet dhe prfitimet q lidhen me pronsin mund t mos i kalojn qiramarrsit. Pr shembull, n nj situat ku afati i qiras z pjesn m t madhe t jets ekonomike t mjetit t dhn me qira, por pjesa m e madhe e pagesave t qeras jan t kushtzuara (p.sh, n vartsi t xhiros s mjetit t dhn me qira)qiradhnsi vazhdon t jet mbarts i rreziqevet dhe prfitimeve q lidhen me pronsin, dhe n kt rast marrveshja e qiras klasifikohet si qira e zakonshme. Klasifikimi i qiras bhet n datn e krijimit t qiras. N se qiradhnsi dhe qiramarrsi bien dakort n nj dat m von t ndryshojn kushtet e qiras (prve rinovimit t qiras), n nj mnyr q do t onte n nj klasifikim tjetr t qiras, marrveshja e ndryshuar konsiderohet si marrveshje e re. Ndryshimet n prllogaritje (p.sh, ndryshimet n prllogaritjen e jets ekonomike ose vlers s mbetur t mjetit t dhn me qira) dhe rrethanat (p.sh, mospagesa nga qiramarrsi) nuk i sjellin klasifikim t ri t nj qiraje pr qllime t kontabilizimi. Ashtu si qirat e mjeteve t tjera edhe qirat e toks dhe ndrtesa klasifikohen gjithashtu si qira financiare ose t zakonshme. N rast s marrveshja e qiras sht pr tok dhe ndrtes, pagesat minimale t qiras ndahen mes elementve t toks dhe t ndrtess, n prpjestim me vlerat reale ttyre. N prgjithsi toka ka nj jet t dobishme pa afat si rezultat i s cils pagesat e qiras pr tokn klasifikohen si qira t zakonshme, prve rastit kur titulli i kalon qiramarrsit.Ndrsa pr ndrtesat zbatohen kriteret e msiprme si pr gjith mjetet e tjera.

Pagesat e qiras nuk ka nevoj t ndahen mes elementve t toks dhe ndrtess,me prjashtim t rasteve t mposhtme: 1) ajo nuk mund t ndahet n mnyr t besueshme mes tok dhe ndrtess(n nj rast t till e gjith qiraja do t klasifikohet si qera financiare, prve rastit kur sht e qart q t dy elementt i plotsojn kriteret pr nj qira t zakonshme) ; 2) toka sht pjes e vlers s ndrtess,n raste t tilla e gjith qiraja klasifikohet si pr gjith ndrtesat e tjera. Pra si shihet kontratat e qeras financiare paraqesin nj mnyr tjetr alternative, n raport me mnyrn tradicionale t huave bankare t financimit t sigurimit t mjeteve pr nj njsi ekonomike.

N raport me kredin bankare (apo huan) kontrata e qiras financiare n prgjithsi ka disa avantazhe :

1- Nuk krkohen burime financimi t brendshme shtes. Kshtu n kushtet e blerjes s nj makinerie prodhimi betoni nj njsi ekonomike, nqoft se do t aplikohen pr kredi bankare sipas rregullit q ekziston sot n Shqipri nj pjes t vlers s makineris do ta prballonte nga burimet e veta t financimit. Pr shembull, vlera e makineris 5.000.000 lek, duke aplikuar pr kredi, banka do t krkonte q 40% t vlers ose 2.000.000 lek, njsia ekonomike ta prballoj nga burimet e veta t financimit dhe 60% ose 3.000.000 lek do t ket t drejt pr ti krkuar kredi (apo hua) nga Banka X.Ndrsa n rastin e nj kontrate t qiras financiare, ajo do t paguaj qiran p.sh 200.000 lek n muaj dhe nuk

2- Nuk i krkohet t vendos kolateral (garanci) pr t siguruar kontratn e qiras financiare. 3- Sipas legjislacionit fiskal mund q jo e gjith shuma e interesit t paguar pr hua bankare t njihet si shpenzim pr qllime tatimore. N legjislacionin fiskal sot prcaktohet:.. interesat e llogaritura ose t paguara pr kredit e marra, q tejkalojn 4 her shumn e kapitaleve t veta, nuk konsiderohen si shpenzim i zbritshm. 4- Nuk ka kufizime n njohjen e pjess s kstit q prfaqson shpenzimin financiar si shpenzim i njohur pr efekte fiskale. Qiramarrsi i konsideron t gjitha pagesat q bn pr kstet n kosto, duke zvogluar ndjeshm masn e tatimit mbi fitimin. 5- Zakonisht qiramarrsi ka opsionin q t blej pajisjen pas prfundimit t afatit t qiras, sipas vlers s saj t mbetur. N fund t afatit t kontrats, mund t llogaritet q pajisja t ket nj vler t mbetur t pagarantuar ose t garantuar.Kjo vler zakonisht zvoglon pagesn pr pajisjen, krahasuar me pagesn q do t bhej n rastin e huas (kredis bankare). 6- Pagesat mujore (ksti i kredis + interesi) q bhet n rastin e nj qiraje financiare, po t krahasohen me ato n rastin e nj huaje bankare, avantazhi do ti takonte qiras fianciare si nj mjet m efektiv financimi.

KONKLUZION :Si prfundim, Qiraja Financiare (Lizingu) n koston e kapitalit t investuar, prfaqson opsionin m t leverdisshm. Qiraja financiare (Lizingu) sht nj marrveshje (kontrat) sipas s cils qiradhnsi, n kmbim t marrjes s nj numri pagesash, i jep t drejtn qiramarrsit pr t prdorur nj aktiv pr nj koh t caktuar. N kto kontrata, prcaktohen dhe modelitete t tilla q qiramarrsit i jepet nj mundsi q t blej titullin e pronsis s aktivit pas plotsimit t kushteve t rna dakord. Kto kontrata shpesh emrtohen, ``Kontrata t blerjes me qira. Sipas ktyre kontratave, qiradhnsi i jep aktivin (ndrtes, makineri, tok, etj) me qira prdoruesit (qiramarrsit), pr nj periudh t rn dakord n kontrat, qiramarrsi e posedon fizikisht dhe e prdor aktivin, por titulli legal i pronsis s aktivit i mbetet qiradhnsit. Pra, qiradhnsi vazhdon t jet pronar legjitim i aktivit t dhn me qira pr gjith afatin e caktuar n kontrat.
Si prfundim, Qiraja Financiare (Lizingu) n koston e kapitalit t investuar, prfaqson opsionin m t leverdisshm.

5.2 Kontabiliteti i qirave financiare n njsin ekonomike qiradhnse. Para se t spjegojm veprimet konkrete kontabile q lidhen me qiran financiare do t vm theksin n disa rregulla q duhen mbajtur parasysh.

5.2.1 Disa rregulla q duhen mbajtur parasysh, t prcaktuara n Standartet e Kontabilitetit. Qiradhnsi do t njoh n bilancin e tij,mjetet e dhna me qira financiare si nj krkes pr t`u arktuar n shumn e barabart me investimin neto n qira. N nj qira financiare, qiradhnsi i kalon qiramarrsit t gjitha rreziqet dhe t prfitimet q lidhen me pronsin e aktivit t marr me qira, pra qiradhnsi e heq mjetin e dhn me qira nga bilanci dhe e zvndson at me pagesa pr t`u arktuar t qiras (ose me investimin neto n qiran financiare ).Pagesa pr tu arktuar t qiras financiare ( investimi neto i br n qiran financiare ) sht e barabart me vlern aktuale t skontuar t pagesave t qiras dhe vlern e mbetur t mundshme (ose vlern e mbetur t pagarantuar ) n fund t afatit t qiras. Pagesat e qiras t marra nga qiradhnsi ndahen n pagesa t principalit t qiras financiare pr tu arktuar dhe t ardhura financiare (ose pagesat e interesit). T ardhurat financiare shprndahen gjat afatit t qiras, me qllim q ato t japin nj norm konstante periodike interesi mbi gjendjen e mbetur t investimit neto t qiras financiare. Prllogaritjet e prdorura pr caktimin e investimit bruto t qiradhnsit pr vlerat e mbetura t pagarantuara do t rishikohen n mnyr periodike. N rastet e paksimit t vlers s mbetur t pagarantuar, shprndarja e t ardhurave gjat gjith afatit t qiras dhe reduktimi i mundshm i shumave i njohur m par si t ardhura, njihet menjher si shpenzim.

Kostot e drejtprdrejta fillestare t shkaktuara nga qiradhnsi pr negocimin dhe hartimin e marrveshjeve t qiras (p.sh, komisionet dhe tarifat e noterizimeve), prdoren pr llogaritjen e norms s interesit t nnkuptuar n qira dhe qiran financiare t arktueshme dhe njihen si nj paksim i t ardhurave gjat afatit t qiras. Rastet e prjashtuara jan ato kur qiradhnsit jan prodhues ose ndrmjets t cilt i njohin kto kosto t drejtprdrejta fillestare si shpenzime.Kur qiradhnsit, q jan prodhues ose ndrmjets shesin produktet e tyre nprmjet qiras financiare, njihen dy lloje t ardhurash : Fitimi i shitjes, q kontabilizohet me futjen n zbatim t marrveshjes s qiras ; dhe T ardhurat financiare q kontabilizohen gjat afatit t qiras. T ardhurat e shitjeve t kontabilizuara n fillimin e afatit t qiras nga nj qiradhns, q sht prodhues ose ndrmjets, prbhen nga vlera reale e mjetit ose e dyta sht m e vogl,e skontuar me vlern e interesit t tregut. Kostoja e mallrave t shitura e njohur n fillimin e afatit t qiras, sht kostoja e mjetit t dhn me qira (ose vlera kontabl, nse kjo sht e ndryshme nga e para) minus vlern aktuale t vlers s mbetur t pagarantuar.Ka raste kur qiradhnsit q jan prodhues ose ndrmjets ofrojn n mnyr artificiale norma t ulta interesi me qllim q t trheqin klient.Prdorimi i normave t tilla do t oj n nj sasi m t madhe t t ardhurave t prgjithshme nga trasaksioni i qiradhnies n momentin e shitjes. Nse ofrohen norma interesi t ulura artificialisht, do t njihen si t ardhura nga shitja vetm ajo pjes q do t kishte qen njohur nse do t ishin prdorur norma tregu t interesit. Kostot e drejtprdrejta q kan t bjn me marrveshjen e qiras t lidhur me qiradhns q jan prodhues ose ndrmjets, njihen si shpenzime pasi ato lidhen pothuajse trsisht me fitimin e realizuar n shitje nga qiradhnsi.

5.2.2.Veprime kontabile q kryhen pr qiran financiare tek Qiradhnsi. Si shpjeguam m lart, qiradhnsit duhet t njojn qirat financiare n bilancet e tyre, si aktive dhe t drejta, apo dhe si detyrime kur arkton qira parapagim .Vlersimi n kt rast do t bhet me vlern e kmbimit (tregut) t mjetit t marr me qira n momentin e fillimit t qiras, ose duke vlersuar me vleftn aktuale t pagesave minimale t qiras, nse kjo vler sht m e vogl. Vlera aktuale e pagesave minimale t qiras del duke shumzuar kto pagesa me normn e interesit t lidhur me qiran financiare. Me vler minimale t qiras do t kuptohet, pagesat gjat afatit t qiras q i jan krkuar ose mund t krkohen nga qiradhnsi q t bj qiramarrsi, duke zbritur kaparin (ose nj parapagim), kostot e shrbimeve, taksat q duhet t paguhen nga qiramarrsi ose t marra prej tij nga qiradhnsi, garancin nga shoqerit e sigurimit, etj. Shembull Nr.1 : Njsia ekonomike X, do ti jap me qira financiare nj mjet (ndrtes) me vlern e tregut 20.000.000 lek, afati i qeras 10 vjet, jet e dobishme e mbetur e ndrtess 40 vjet, pagesa e qiras pr 10 vjet 15.000.000 lek (duke prfshir dhe interesin 2% n vit), ndrsa mimi i shitjes s ndrtess (i rn dakord) n kt moment (data e lidhjes s kontrats s qiras) 20.000.000 lek, parapagimi 2.000.000 lek, garancia e kontrats nga shoqria e sigurimit 500.000 lek. Llogaritja e vlers minimale t qiras = 15.000.000 ( 2.000.000 + 500.000) = 12.500.000 lek.

Veprimi n kontabilitet. N shembullin e paraqitur, llogaritjet jan br n total pr 10 vjet. Duke u nisur nga praktika ushtrimore (1 vit), llogaritjet do t bhen vjetore. Llogaritjet n vitin e I-r : Hapi par: Ndarja e qiras pr do vit = 15.000.000 lek : 10 vjet = 1.500.000 lek, (Vlera e tatushme =1.250.000 lek+TVSH = 250.000 lek). Hapi i dyt: Ndarja e parapagimit pr do vit = 2.000.000 / 10 vjet = 200.000 lek. Hapi i tret: Ndarja e garancis s kontrats pr do vit = 500.000 lek / 10 vjet = 50.000 lek. Hapi i katrt : Ndarja e interesit pr do vit : 15.000.000 * 0.02 / 10 vjet = 30.000 lek. Hapi i pest : Prmbledhja e llogaritjeve pr vitin e par Ksti i qiras vjetore, vlera = 1.250.000 lek, TVSH shitje = 250.000 Ksti i parapagimit =200.000 lek Ksti i garancis s kontrats = 50.000 lek Ksti i nteresit = 30.000 lek Pagesa q do ti bj njsia ekonomike qiramarrse,njsis ekonomike qiradhnse = 1.500.000 (200.000 + 50.000) + 30.000 = 1.280.000 lek

Regjistrimi n kontabilitet (ditar) : 1- Veprimi i par, arktimi i kaparit (parapagimit) 2.000.000 lek.
Nr. llog 5311/5121 4190 Emrtimi i llogarive Arka/Banka Parapagime (nga qirat) (Pr veprimin e parapagimit) Debi 2.000.000 2.000.000 Kredi

2- Veprimi i dyt, regjistrimi n kontabilitet (ditar) i vlers totale t kontrats pr 15.000.000 lek.
Nr. llog 411 212 4191 Emrtimi i llogarive Klient (llogari e qiramarrsit) Ndrtesa T ardhura t shtyra (Pr veprimin e kontrats) Debi 15.000.000 Kredi 10.000.000 5.000.000

3- Veprimi i tret, rregullimi i veprimit t parapagimit pr 200.000 lek ( viti i par).

Nr. llog Emrtimi i llogarive Debi Kredi 200.000

4190 411

Parapagime (nga qirat) Klient (llogari-qiramarrsit)

(Pr rregullimin e veprimit t parapagimit)

200.000

4- Veprimi i katrt, pr vlern e mbetur n bilanc n total, pr 10.000.000 lek n momentin e lidhjes s kontrats.
Nr. llog Emrtimi i llogarive Debi Kredi 10.000.000

48 4191

Kosto pr tu shprndar T ardhura t shtyra

(Pr vlern e mbetur n bilanc)

10.000.000

5- Veprimi i pest : pr arktimin e qirs pr vitin e par, mbi bazn e llogarive t bra msipr me kste.
Nr. llog
5311/5121 411 Kl.6 Kl.7

Emrtimi i llogarive
Arka/Banka (arktim i kstit) Klient pr qira (ksti) Garancia e kontrats (ksti) Interesa t qiras (ksti) Shuma

Debi
1.280.000

Kredi
1.300.000

50.000 30.000 1.330.000 1.330.000

6- Veprimi i gjasht : Xhirimi i shpenzimeve dhe t ardhurave pr vitin par. Llogaritja e shpenzimeve = vlera mbetur e AAGJ. 10.000.000 / 10 = 1.000.000 lek T ardhura, ksti viti I-r = 1.500.000 lek
Nr. llog Kl.6 48 Emrtimi i llogarive Vlera e mbetur e AAGJ Kosto pr tu shprndar Debi 1.000.000

Kredi 1.000.000

4191
708.1 445.2

(Pr vlern e mbetur t AAGJ q kalon n kosto) T ardhura t shtyra T ardhura nga qirat TVSH n shitje (Pr kstin e qiras s viti I-r) Shuma

1.500.000 1.250.000 250.000

2.500.000

2.500.000

Zgjidhja n mnyr informatike:

Pra, n qoft se analizojm rezultatin e ktij transaksioni (dhnie me qira) n vitin e par do t rezultoj : Skema 1 :
D Kl.6
1 Vlera e mbetur e AQ = 1.000.000 2 Garanci kontrate = 50.000

Pasqyra e rezultatit
T ardhura dhe shpenzime Kl.7
1.250.000 ''T ardhura nga qirat'' 1 30.000 ''Interesa t marra'' 2

TOTALI = 1.050.000

1.280.000 TOTALI

Rezultati pr vitin I-r (bruto) = A SH = 1.280.000 1.050.000 = 230.000 lek

Shnim :-N kt mnyr do t vazhdojn kontabilizimet do vit deri n mbylljen e kontrats s qiras n kontabilitetin e qiradhnsit . -Veprimet pr shitjen e aktivit (ose kalimin e titullit t pronsis do ta trajtojm n nj shtje tjetr.
5.3 Kontabiliteti qiras financiare n njsin ekonomike qiramarrse. Qiramarrsit, duhet t njohin qirat financiare n bilancet e tyre si aktive dhe si detyrime. Kjo njohje do t bhet duke i vlersuar ato me vlern e kmbimit (e tregut) t mjetit t marr me qira n momentin e fillimit t qiras, ose duke u vlersuar me vlern aktuale t pagesave minimale t qiras, nse kjo vler sht m e vogl. Vlera aktuale e pagesave minimale t qiras del, duke i shumzuar kto pagesa me normn e interesit q lidhet me qiran financiare. Si prcaktohet dhe n kontratn e lidhur midis qiradhnsit dhe qiramarrsit, pagesa minimale t qiras, jan pagesat gjat afatit t kontrats s qiras, q i jan krkuar ose mund ti krkohen nga qiradhnsi q t bj qiramarrsi, duke prjashtuar qiran e rastit, koston e shrbimeve e taksat q duhet t paguhen nga qiramarrsi ose t marra prej tij nga qiradhnsi, siguracione nga shoqrit e sigurimit q i takojn qiradhnsit, etj.Megjithat, nqoftse qiramarrsi ka nj opsion pr t bler mjetin, me nj mim i cili pritet q t jet ndjeshm nn vlern e kmbimit, n datn kur opsioni bhet i aplikueshm, ather n fillimin e qiras financiare, sht e arsyeshme q t aplikohen minimumi i pagesave t qiras t cilat prfshijn shumen e minimumit t qiras s pagueshm gjat jets s kontrats s qiras dhe shums s pagess s krkuar pr t aplikuar kto opsione blerjeje. Para se t kryejm veprimet kontabile duhet t mbajm parasysh disa rregulla.

5.3.1 Disa rregulla t prcaktuara n Standardet e Kontabilitetit q duhen mbajtur parasysh. N fillim t afatit t qiras, qiramarrsi do t njoh qiran financiare n bilancin e tij, si z aktivi dhe z detyrimi n shuma q jan t barabarta me vlern reale t mjetit t marr me qera ose me vlern aktuale t pagesave minimale t qeras, nse kjo e dyta sht m e vogl. Norma e skontimit q prdoret pr llogaritjen e vlers aktuale t pagesave minimale t qiras, sht norma e interesit e nnkuptuar n qira ose nse llogaritja e saj nuk sht e mundur, norma e interesit t huamarrjes nga qeramarrsi. Ndonse n prputhje me formn ligjore t marrveshjes s qiras,titulli i pronsis mbi mjetin e dhn me qira mund t mos i kalohet qiramarrsit.N rastin e qiras financiare, qiramarrsi vjel prfitimet ekonomike nga prdorimi i mjetit t marr me qira prgjat nj pjesn t konsiderushme t jets s tij ekonomike, n kmbim t marrjes prsipr t detyrimit pr t paguar pr kt t drejt nj shum q sht e prafrt me vlern reale t mjetit plus shpenzimet prkatse financiare. Nse nj trasaksion i till nuk pasqyrohet n bilancin e qiramarrsit, niveli i aktivit dhe detyrimit t bilancit do t ishte m i vogl se do t ishte n t vrtet. N fillim t afatit t qiras, shumat e aktivit dhe detyrimit pr pagesa t ardhshme t qiras, jan t barabarta n bilancin e qeramarrsit. Kostot fillestare direkte t qiramarrsit pr lidhjen e marrveshjes s qiras financiare i shtohen kostos s mjetit t marr me qira. Pagesa minimale e qiras ndahet n shpenzime financiare dhe paksime t detyrimit t mbetur.Shpenzimet financiare shprndahen gjat afatit t qiras me qllim q t kemi nj gjndje periodike t detyrimit t mbetur.

Nj qira financiare prmban n vetvete shpenzime amortizimi pr mjetin e amortizueshm si dhe shpenzime pr do periudh ushtrimore.Normat e amortizimit jan t njjta me ato t mjeteve t tjera.N se ka dyshime me rnien e vlers s mjetit nn vler e tij kontabile,athere do t kryhet nj testim zhvlersimi sipas prcaktimeve t standarteve t kontabilitetit.
Duke shfrytzuar t dhnat e ushtrimit t msiprm Nr.1 (rasti i veprimeve pr njsin ekonomike qiradhnse), n kontabilitetin e qiramarrsit do t kryhen veprimet e mposhtme :

1- Veprimi i par, pagesa e kaparit (parapagimi) n shumn 2.000.000 lek.

Nr. llog Emrtimi i llogarive Debi Kredi 2.000.000

409 Parapagime (qiraja) 5311/51 Arka / Banka 21

(Pagesa e kaparit (parapagimi))

2.000.000

2- Veprimi i dyt, regjistrimi n kontabilitet (ditar) i vlers totale t kontrats pr 15.000.000 lek.
Nr. llog 212 401 Emrtimi i llogarive Debi Kredi Ndrtes (sipas kontrats s qiras) 15.000.000 Furnitor (llogari e qiradhnsit) 15.000.000 (Kontrata e qiras)

Shnim :

Mjeti (n rastin ton ndrtesa) e marr sipas nj marrveshje qieraje financiare, do t paraqiten si aktive n bilancin e qiramarrsit edhe ather kur nuk transferohet pronsia mbi kt aktiv. N kt rast, zbatohet parimi i prmbajtjes mbi formn . Pra, parimi i prparsis s thelbit t fenomenit, n raport me formn juridike t shfaqjes. N rastin konkret t qiras financiare, qiramarrsi blen t drejtn e marrjes s prfitimeve ekonomike nga nj mjet pr nj koh t caktuar (t gjat), kundrejt pranimit t detyrimit pr t paguar nj shum parash, afrsisht sa vlera e kmbimit t mjetit dhe kostove t tjera financiare. N qoft se, transaksione t tilla qiraje nuk do t paraqiteshin n bilancin e qiramarrsit, atehr burimet ekonomike dhe niveli i detyrimeve t nj njsie nnvleftsohen, gj q do t sillte shtrembrime n pasqyrat financiare. Pra, sht domosdoshmri, njohja n bilancin e qiramarrsit, si aktive t tij dhe detyrime t tij t qiras fianciare, pr t pasqyruar realisht aktivitetin financiar t njsis ekonomike.

3- Veprimi i tret, rregullimi i veprimit t parapagimit pr 200.000 lek (viti i par).

Nr. llog 401 409 Emrtimi i llogarive Furnitor (llogari e qiradhnsit) Parapagim (qera) (Rregullimi i parapagimit viti I-r) Debi 200.000 Kredi 200.000

4- Veprimi i katrt : Veprimet pr pagesn e qiras pr vitin e par mbi bazn e veprimeve t bra m sipr me kste.
Nr. llog 401 445 5311/ 5121 Kl.6 447 409 Emrtimi i llogarive Furnitori llogari e qiradhnsit (ksti) TVSH llogari e qiradhnsit (ksti) Arka/Banka Interesa qeraje (ksti) Detyrime garanci e kontrats(ksti) 30.000 Debi 1.250.000 250.000 1.280.000 50.000 200.000 1.530.000 1.530.000 Kredi

Parapagimet
(Pr pagesn e qiras)

5- Veprimi i pest : Llogaritja e shpenzimeve pr mjetin e marr me qira financiare (ndrtesa). Amortizimi do t llogaritet pr 10 vjet, me kuota fikse do vit. Ather: 15.000.000 2.500.000 (TVSH)=12.500.000/10 vjet = 1.250.000 lek. Pra vlers s qiras i zbritet TVSH-ja, e cila nuk sht element shpenzimi. Kjo bhet me qllim q t evidentohet shpenzimi i qiras n mnyr t plot dhe pr do vit, sipas kontrats, mbasi qiramarrsi nuk ka siguri pr kalimin e pronsis n fund t afatit t qiras. N rast se do t kishte siguri, do t zbatoheshin normat e amortizimit si pr aktivet e tjera t qndrueshme.
Nr. llog 681 281 Emrtimi i llogarive Amortizimi AAGJ (me qira) Amortizimi i ndrtess Debi 1.250.000 Kredi 1.250.000

(Pr amortizimin e llogaritur)

N kt mnyr do t vazhdojm kontabilizimet n do vit, deri n mbylljen e kontrats s qiras, n kontabilitetin e qiramarrsit.

5.3.2 Veprimet e shitjes dhe marrjes me qira. Veprimi i shitjes dhe rimarrjes me qira ka t bj me shitjen e nj mjeti dhe rimarrjen e t njtit mjet me qera. Pagesa e qeras dhe mimi i shitjes zakonisht jan t ndrvarur pasi ato negociohen bashkarisht si paket. Njohja apo jo e trasaksionit t shitjes dhe rimarrjes me qira t t njjtit mjet varet nga fakti nse rimarrja me qira sht nj qira financiare apo t zakonshme.Nse sht qira e zakonshme varet nga fakti nse transaksioni sht negociua me mimin e tregut apo jo. Nse nj veprim shitjeje dhe rimarrje me qira rezulton n qira financiare,ai do t njihet si veprim financimi dhe jo si veprim blerje-shitje, d.m.th mjeti i shitur do t qndroj n bilancin e shitsit dhe detyrimi i qiras financiare do t njihet n bilanc n mas e shums s pagess s arktuar (mimit t shitjes). Diferenca mes mimit t shitjes dhe pagesave minimale t qiras njihet si nj shpenzim interesi pr gjat afatit t qiras n t njjtn mnyr si veprohet me qiran tipike financiare. Shembull 2. Njsia ekonomike n fund t prfundimit t kontrats 10 vjeare t qeras financiare, kryen veprimin e shitjes sipas premtimit paraprak : Vlera aktuale e ndrtess n bilancin e njsis ekonomike 10 milion lek mimi i shitjes s ndrtess (n ktvler sht TVSH) 20 milion leke (nga t cilat 15 milion lek jan pagesa qiraje)

Veprimi kontabl :

a) N kontabilitetin e qiradhnsit :
Nr. llog Emrtimi i llogarive Debi Kredi 833.333 4.166.667

5311/5121 445 Kl.7

Arka / Banka

TVSH n shitje T ardhura nga shitja

5.000.000

(Pagesa e shitjes u b menjher)

b) N kontabilitetin e qiramarrsit:
Nr. llog 212 445 5311/512 Emrtimi i llogarive Ndrtesa TVSH n blerje Debi 4.166.667 833.333 Kredi

Arka / Banka

5.000.000

Pr blerjen e AAGJ (ndrtesa)

N fund t periudhs ushtrimore si qiradhnsi dhe qiramarrsi do t paraqesin shumat me informacionet e nevojshme, n pasqyrat financiare si pr krkesat pr arktim dhe detyrimet e nj qiraje financiare (t ndara n mnyr individuale pr qirat e rndsishme dhe t grupuara pr krkesat e arktueshme dhe detyrimet e mbetura). N kto informacione do t sqarohen: shumat si pr krkesat pr arktim dhe detyrimet e mbetura; afatet e pagesave t qiras; norma e interesit q paguhet; monedha baz e fiksuar n karteln e qiras; kushte t tjera t lidhura (p.sh ekzistenca e pagesave t mundshme t qiras, opsione pr rinovimin e marrveshjes s qiras dhe blerjes s mjetit, etj). T gjitha kto informacione kan vler t veant pr t pasqyruar n mnyr sa m transparente aktivitetin e njsis ekonomike t dhnies me qira fiannciare.

5.4 Rimarrja n zotrim e aktivit t dhn me qira.

N praktikn e njsis ekonomike,ndodh q mjetet e shitura nprmjet marrveshjes s blerjes me qira (por jo nj shitje me kredi), mund t rimerren n zotrim nga shitsi, n qoft se qiramarrsi nuk paguan rregullisht qiran, dhe n kto kushte vendos t kthej mjetin.

N kt rast, llogaria e t drejtave ndaj qiramarrsit do t mbyllet duke br veprimin e kundrt, pra duke debituar llogarin e Aktive t Qndrueshme dhe duke kredituar llogarin e klientve. Pr t evidentuar m vete kt veprim mund t prdorim dhe llogarin llogari t rimarrjes n zotrim. Kjo e fundit do t kreditohet me vlern me t ciln mjeti kthehet mbrapsht n inventar plus dhe ndonj shum n formn e nj dmi q vendoset kur prishen kontratat para kohe. Shembull: Duke shfrytzuar t dhnat e shembullit t msiprm, n rastin e qiras financiare tek qiramarrsi, t supozojm q njsia ekonomike qiramarrse pasi pagoi qiran pr vitin e par, bie dakord t prish kontratn dhe t paguaj nj penalitet 100.000 lek, vlera e ndrtess q rimori njsia ekonomike X, sht 10.000.000 lek. a)Veprimet kontabl n kontabilitetin e qiradhnsit:
Nr. llog 5311/5121 212 Kl.7 411 4191 48 Emrtimi i llogarive Arka / Banka Ndrtesa T ardhura nga gjobat Klient (llogari e qiramarrsit) T ardhura t shtyra Kosto pr tu shprndar Pr veprimet e kthimit Debi x x x Kredi

x x x

Zgjidhja n mnyr informatike:

rakordimet me njsin ekonomike qiramarrse, duke prcaktuar sakt vlerat q do t pasqyrihen n kontabilitet, sipas kontrats s dhnies me qira. b) Veprimet kontabl n kontabilitetin e qiramarrsit:
Nr. llog 401 212 281 Kl.6 5311/5 121 Emrtimi i llogarive Furnitor (llogaria e qiradhnsit) x Ndrtesa (sipas kontrats me qira) Amortizimi AAGJ x Gjoba dhe penalitete (pr penalitete t x paguar) Arka / Banka Debi Kredi x

Shnim: Kto veprime do t realizohen pasi t jen br llogaritjet dhe

Zgjidhja n mnyr informatike:

Sipas standardeve t kontabilitetit n lidhje me operacionin e kthimit t mjetit dhe prishjen e kontrats s qiras, qiradhnsit dhe qiramarrsit jan t detyruar t japin n pasqyrat financiare informacione t hollsishme q u nevojiten prdoruesve, me qllim q kto (pasqyrat financiare) t jen sa m t lexueshme dhe transparente. 5.5 Qirat e zakonshme dhe kontabiliteti i tyre. Trajtimi n kontabilitet i qiras s zakonshme sht m i thjesht. Qiraja e zakonshme do t trajtohet n kontabilitet si pr qiramarrsin dhe pr qiradhnsin, si trajtohet dhe n standardet e kontabilitetit .N rastin e nj kontrate qiraje t zakonshme nuk kalohet asnj rrezik thelbsor n lidhje me mjetin e dhn me qira, nga qiradhnsi tek qiramarrsi.Edhe e drejta e pronsis mbetet gjithnj tek qiradhnsi. Kjo kontrat nuk shoqrohet me opsionin e

5.5.1.Kontabiliteti qiramarrse.

qiras

zakonshme

njsin

ekonomike

Pr njsin ekonomike qiramarrse, mjeti i mar n qira t zakonshme nuk do t paraqitet n aktivin e bilancit t tij. Zakonisht ai mund t paraqitet ose n elementt jasht bilancit, ose mund t jepet informacion n lidhje me ekzistencn e tij n anekset e bilancit. Pr prdorimin e mjetit, sipas kontrats s qiras s zakonshme, periodikisht njsia ekonomike qiramarrse duhet t paguaj kuotat e caktuara. Pagesat minimale t qiras t kryra gjat afatit t prdorimit t mjetit(afatit t qiras),pavarsisht nga koha se kur kryen kto pagesa, njihen e prfshihen si shpenzime n pasqyrn e t ardhurave dhe shpenzimeve.Bhet ky trajtim kontabl sepse n fakt kto pagesa jan kosto t prdorimit t mjetit nga qiramarrsi. Pr mjetin e marr me qira t zakonshme,njsia ekonomike qiramarrse mund t kryej nj sr shpenzimesh q lidhen me prmirsimin e ambjentit,mirmbajtjen, sigurimin operativ, e t tjera shpenzime t ngjashme t nevojshme pr mir funksionimin dhe prmirsimin e infrastrukturs s mjetit. Kto shpenzime prballohen nga njsia ekonomike qiradhnse.N praktikn e prditshme ndoth q kto shpenzime fillimisht prballohen nga njsia ekonomike qiramarrse dhe pastaj i rimbursohen nga nga njsia ekonomike qiradhnse,ose drejtprdrejt ato prballohen nga njsia ekonomike qiradhnse duke u njohur si t tilla n shpenzimet e saj. Pr qirat e zakonshme duhet t mbahen parasysh krkesat e standarteve t kontabilitetit n lidhje me informacionin q duhet t paraqitet n pasqyrat financiare q prgatit dhe publikon njsia ekonomike qiramarrse.

Shembull 1: Njsia ekonomike X, merr me qira nj makin pr prodhim betoni me vleft 5.000.000 lek. Kontrata nnshkruhet pr 5 vjet, qiraja vjetore 1.500.000 lek. Pr t rritur kapacitetin e prodhimit t makineris, kjo njsi bn disa shpenzime riparimi q arrijn vlern 200.000 lek, t cilat i prballon njsia ekonomike qiradhnse. Pagesa e qiras u b pr gjith vitin me nnshkrimin e kontrats, duke zbritur shpenzimet e riparimit q ka prballuar njsia ekonomike qiramarrse. Veprimi n kontabilitet: a)Pagesa e qiras = 1.300.000 lek(1.500.000-200.000).
Nr. llog 613 5311/5121 401 Emrtimi i llogarive Debi Kredi 1.300.000 200.000

Shpenzime qiraje 1.500.000 Arka / Banka (pagesa e qiras) Furnitor pr riparime (vlefta e riparimeve) Pr pagimin e qiras

Pagesa e riparimeve = 200.000 lek

Nr. llog
401

Emrtimi i llogarive

Debi
200.000

Kredi

Furnitor pr riparime (vlefta riparimit) 5311/5121 Arka / Banka Pagesa e riparimeve

200.000

5.5.2 Kontabiliteti i qiras s zakonshme n njsin ekonomike qiradhnse. Trajtimi n kontabilitet i mjetit t dhn me qira t zakonshme bhet njlloj si Aaktivet e tjera Afatgjata. Ky aktiv do t zhvlersohet n prputhje me proedurat normale t amortizimit q njsia ekonomike qiradhnse prdor dhe pr aktivet e tjera t ngjashme. Sipas rregullimit kontabl sht e rndsishme q kto proedura duhet t jen t qndrueshme. Kuotat e amortizimit duhet t llogariten sipas rregullave q prcaktojn standartet e kontabilitetit. Nga dhnia me qira t zakonshme t mjetit,njsia ekonomike qiradhnse merr shuma t caktuara parash nga njsia ekonomike qiramarrse.Shumat e merra nga qirat (duke prjashtuar pagesat pr shrbime t tilla si:sigurimi,mirmbajtja etj.), paraqesin t ardhura t njsis ekonomike qiradhnse.

Prandaj kto shuma t marra nga qiraja, ajo do ti njoh si t ardhura duke kredituar llogarin e t ardhurave. N standartet e kontabilitetit , prcaktohet q qiradhnsi do t paraqesi mjetet e dhna me qira t zakonshme n bilancin e tij, sipas natyrs s aktivit, n t njjtn mnyr si aktivet e tjera t paraqitura n bilanc. Ktu qndron ndryshimi midis qiras financiare dhe qiras s zakonshme. Ndrsa n qiran financiare, mjetet e dhna me qira zbriten nga bilanci i qiradhnsit dhe merren (ose i shtohen) bilancit t qiramarrsit, duke marr ky i fundit rrezikun mbi vehte, pagesat e qiras t zakonshme do t njihen si t ardhura n periudhn q ato realizohen. Mjetet e dhna me qira t zakonshme do t amortizohen n prputhje me metodat e rregullta t amortizimit q prdoren pr amortizimin e aktiveve t ngjashme t njsis. Nse ka t dhna n lidhje me rnien e vlers t aktivit t dhn me qira, ather do t kryhet nj test i rnies s vlers, n prputhje me standartet e kontabilitetit. Pra,t gjitha kostot e prballuara nga njsia ekonomike qiradhnse,duke prfshir edhe amortizimin e aktiveve t dhna me qira duhet t njihen si shpenzime,mbasi ato kryhene pr prfitimin e t ardhurave nga qiraja.Shpesh n praktikn e prditshme ndoth q n momentin fillestar t lidhjes s kontrats s qiras s zakonshme, t kryhen nj sr shpenzimesh q prballon njsia ekonomike qiradhnse, t cilat ndikojn n prdorimin e mjetit gjat gjith kohs s qiras dhe q sigurojn kshtu t ardhura nga kto qira.

Kto kosto q bhen n fillim t periudhs, sidomos kur jan materiale, nuk do t duhet t prfshihen n rezultatin e periudhs kur ato kryhen, por n koston e t gjitha periudhave kur kontribon n t ardhurat e mjetit t dhn me qera t zakonshme. Pra, kto shpenzime,q kan t bjn me lidhjen e kontrats s qiras n fillim t periudhs, duhet t shprndahen proporcionalisht gjat periudhs s qiras. Ushtrim Nr.1: Njsia ekonomike qiradhnse, m 1 Janar 200x, ka nnshkruar kontratn pr dhnien me qira t nj makinerie prodhimi betoni me vleft 5.000.000 lek, pr 5 vjet. Qiraja vjetore sht 1.500.000 lek. Pr rritjen e kapacitetit t prodhimit njsia ekonomike qiramarrse bn disa shpenzime riparimi q arijn vlern 200.000 lek. Amortizimi i llogaritur i AQ (makineris) deri n momentin e dhnies me qira sht 1.000.000 lek, norma e amortizimit vjetor 20%. Llogaritja e amortizimit dhe shprndarja e shpenzimeve t riparimit. 1) Shpenzimet vjetore t riparimit 200.000 / 5 vjet = 40.000 lek 2) Amortizimi vjetor = 5.000.000 1.000.000 = 4.000.000 * 20% = 800.000 lek

Veprimet n kontabilitet: a) Arktimi i qiras vjetore

Nr. llog Emrtimi i llogarive Debi Kredi

5311/5121 Arka/Banka 48 Kosto pr tu shprndar (shp.riparimi) 708 T ardhura nga qirat (Pr arktimin e qiras) Shuma

1.300.000 200.000
1.500.000

1.500.000

1.500.000

b) Kontabilizimi i shpenzimeve (Amortizim + Riparime) Nr. llog Emrtimi i llogarive Debi 681 613 281 48 Shpenzime, amortizim i llogaritur (vjetor) Riparime t ndryshme (shpenzim) Amortizim i llogaritur (vjetor) Kosto pr t`u shprndar 800.000 40.000

Kredi

800.000 40.000

Shuma

840.000

840.000

Si shihet edhe n rastin e qiradhnsit pr mbajtjen e kontabilitetit dhe pasqyrat financiare t qiras s zakonshme n do rast do t mbahen parasysh krkesat e Standarteve t Kontabilitetit(Kombtare ose ndrkombtare).Kjo me qllim q informacionet q duhet t pasqyrohet n bilanc dhe pasqyrat financiare t jen t sakta dhe t pasqyrojn me transparenc aktivitetitn e njsis ekonomike.

Pyetje dhe ushtrime. a) Pyetje. 1- Prshkruani prkufizimin e provizioneve sipas Standarteve t Kontabilitetit. 2- Nga dallohet provizioni nga detyrimet e tjera t zakonshme? 3- Cilat jan parimet e krijimit t provizioneve? 4- Cilat jan fushat e zbatimit t provizioneve pr zhvlersim? 5- Prshkruani n cilat raste njsia do t njoh nj provizion n bilanc? 6- Prshkruani si realizohet matja e provizioneve duke mbajtur parasysh Standartet e Kontabilitetit. 7- N cilat raste mund t krijohen provizione pr zhvlersimin e inventarve? 8- N cilat raste mund t krijohen provizione pr klient t dyshimt? 9- N cilat raste mund t krijohen provizione pr shpenzime e rreziqe? 10-far parimi baz zbatohet pr krijimin e provizioneve dhe far roli luan krijimi i provizioneve n bilanc dhe n pasqyrat financiare? 11- N cilat raste njsia ekonomike do t njoh provizionin q lidhet me nj shjte gjyqsore? 12- N cilat raste njsia ekonomike do t njoh provizionin q lidhet me detyrimet mjedisore? 13- N cilat raste njsia ekonomike do t njoh provizionin pr kosto e shpenzime rikonstruksioni?

14- N cilat raste njsia ekonomike do t njoh provizionin pr pensione? 15- Cilat jan shpjegimet e rndsishme q duhet t jepen n dhnien e llogaris pr provizionet? 16- Prshkruani llojet e qirave n kushtet e njsis ekonomike dhe prkufizimet e tyre. 17- Cilat jan disa rregulla t prcaktuara n Standartet e Kontabilitetit q duhen mbajtur parasysh n pasqyrimin e qiras financiare n pasqyrat financiare? 18- Cili sht kuptimi, avantazhet e qiras (lizingut) dhe prkufizimi prkats. 19- Cili sht kuptimi i qiras t zakonshme dhe prkufizimi prkats? 20- Si do t paraqitet n bilancet e qiradhnsit dhe qiramarrsit nj aktiv i dhn me qira n kushtet e nj: a. qiraje financiare? b. qiraje t zakonshme? b) Ushtrime 1- N njsin ekonomike X me 31.12.200X gjndja e inventarve sht: lndt e para t vlersuara me kosto 10.000 lek; sipas tregut mund t vlersohen 12.000 lek. Produkti i gatshm i vlersuar me kosto sht 40.000 lek, sipas tregut nuk i kalon 32.000 lek. N vitin e 2-t (31.12.200X+1) vlera e kostos pr lndt e para nuk ndryshon, pra sht 10.000 lek, ndrsa vlera e tregut sht 8.000 lek, ndrsa pr produktin e gatshm vlera e kostos nuk ndryshon, pra 35.000 lek, ndrsa vlera e tregut 38.000 lek.

Krkohet: - T krijohet nj provizon duke llogaritur masn e tij. - T kryhen veprimet kontab n ditar dhe n librin e madh. - T llogaritet dhe t kryhet veprimi i rimarrjes s provizionit duke kryer veprimim kontabl n ditar dhe n librin e madh. 2- Njsia ekonomike X m 31.12.200X bn inventarin e klientve t saj dhe nxjerr q 5.000.000 lek jan t paarktueshm. Duke marr parasysh kt situat njsia ekonomike vendos t krijoj provizion 50% t shums s klientve. N fund t ushtrimit tjet nj klient derdh vetm 1.000.000 lek. Krkohet: - T krijohet provizoni duke llogaritur masn e tij. - T bhen veprimet e rimarrjes s provizionit n fund t ushtrimit tjetr n ditar, duke kryer dhe veprimet sistemuese pr TVSH-n e llogaritur pr vlern e klientve q nuk ka mundsi t arktohet. - T llogaritet humbja totale nga mosarktimi i klinetve. 3- Njsia ekonomike X nprmjet nj kontrate qiraje financiare m 01.01.200X, ka marr nga njsia ekonomike Y nj makine betoni me mim 10.000.000 lek (vlersimi n momentin e lidhjes s kontrats). Jeta ekonomike sipas vlersimit do t jet 5 vite. Vlera e mbetur n bilanc sht 2.000.000 lek. sht rn dakort q n fund t qiras pronsia e makinris t`i kaloj njsis ekonomike X. Afati i qeras sht 7 vite; qiraja vjetore 1.200.000 lek; u ra dakort q njsia ekonomike X t`i paguaj njsis ekonomike Y nj pages t menjhershme 2.000.000 lek, ndrsa pagesat e tjera me kste t barabarta. Norma e amortizimit t makineris 20% ne vit, pagesa e garancis pr t gjitha vitet e kontrats 1.000.000 lek.

Krkohet: - T bhen veprimet n kontabilitet pr vitin e par nprmjet ditarit, duke br dhe llogaritjet prkatse t xhirimit t shpenzimeve n vitin ushtrimor prkats. - Cilat jan hapat q do t ndiqni pr llogaritjet dhe veprimet kontabile q do t kryhen? - Pasqyroni veprimet kontabile si n kontabilitetin e qiradhnies dhe n kontabilitetitn e qiramarrsit, duke pasqyruar shpenzimet dhe t ardhurat - T pasqyrohet veprimi i shitjes n fund t kontrats s qiras. 4- Njsia ekonomike X m 01.01.200X , e cila merret me prodhim mobiljesh, merr me qira nj kombinat druri, sipas nj kontrate qeraje t zakonshme me afat 3 vjet. Kontrata parashikon 4 kste prej 250.000 lek secili q do t paguhen n do 6-muaj, me 30 qershor dhe 31 dhjetor t do viti. Vlera e kombinatit t drurit sipas faturs s blerjes dhe e pasqyruar n bilanc sht 1.000.000 lek, norma e amortizimit vjetor sht 20%, amortizmi i llogaritur deri n datn e dhnies me qira sht 50.000 lek. Krkohet: - Pasqyroni regjistrimet e nevojshme n ditar pr: a. qiramarrsin dhe b. Qiradhnsin q nga fillimi i kontrats dhe deri n fund (pr 5 vite). - Amortizimi t llogaritet pr vlern e mbetur.

5- Njsia ekonomike X m 01.01.200X, i jep me qira financiare, njsis ekonomikeY nj makin pr prodhim gomash autoveturash e cila kishte nj vler kontabile t mbetur 20.000.000 lek (norma e amortizimit vjetor 20%). Qiraja do t jepet pr 48 muaj me kste mujore 650.000 lek secili, duke filluar nga 01.11.200X . N fund t periudhs s qiras titulli i pronsis do t kaloj tek njsia ekonomike Y(qiramarrsi) dhe mimi i shitjes sht prcaktuar 33.000.000 lek duke zbritur qiran financiare t paguar pr 4 vjet. Krkohet: - T regjistrohen veprimet kontabile n vitin 200X nga njsia ekonomike X sipas kontrats s qiras, n ditar. - M 01.11.200X njsia ekonomike X me mandat arktimi, arkton kstin e par t qiras 650.000 lek nga njsia ekonomike Y, t regjistrohet veprimi n ditar. - M 31.12.200X njsia ekonomike X me mandat arktimi, arkton kstin e dyt t qiras 650.000 lek, t regjistrohet veprimi n ditar. - M 01.11.200X dhe 31.12.200X njsia ekonomike Y m mandat pages do paguaj kstet e qiras, t regjistrohet veprimi n ditar. - M 31.12.200X t llogaritet amortizimi i makineris nga qiramarrsi dhe t regjistrohet n ditarin prkats t veprimeve. - Llogarisni vlern neto kontabile q do t ket makineria e marr me qira, n bilancin e njsis ekonomike X me 31.12.200X. - Bni veprimet n kontabilitet si tek njsia ekonomike qiradhnse dhe tek njsia ekonomike qiramarrse pr katr vitet e qiras financiare. - Bni n kontabilitet veprimin e kalimit t titullit t pronsis pas prfundimit t kontrats s qiras me mimin e shitjes t prcaktuar n kontrat, duke zbritur t gjitha pagesat e qiras.