Prof.As.Dr.

Agim BINAJ
Lenda: Konceptet e kontabilitetit

Tema VII-te: Kapitali, burimet e veta dhe kontabiliteti i tyre

Leksioni 11
a- Kuptimi I burimeve te veta (kapitalit) dhe roli I tij ne njesine ekonomike; Veprime me kapitalin individual qe krijojne e pakesojne kapitalin; Veprimet me kapitalin ne shoqerite aksionere. b- Krijimi I njesise ekonomike dhe investimi fillestar i kapitalit.

Leksione 2 ore Seminare 2 ore Laborator 1 ore

N vmndje pr studentt.
Si t dalim mir n lndn e kontabilitetit Un do tju tregoj sekrete q pedagogt e tyre rrall ua tregojn studentve. Prandaj ky seksion emrtohet Vetm pr studentt. Nse pedagogt zbulojn se un u kam treguar kto sekrete, me siguri do t ket shum letra pr pyetje t ndryshme. Marrja e notave t mira nuk sht nj shtje fati. Nuk ka asnj sekret pr kt. Gjithashtu, nuk sht sekret se kryerja e detyrave (n koh), vajtja n klas (rregullisht), gjumi dhe ushtrimet e mjaftueshme, t ngrnit n mnyrn e duhur dhe studimi gjat gjith semestrit (dhe jo vetm n kohn e provimit) do ti prmirsojn notat tuaja. Por kjo sht pun e vshtir. Kshtu, ajo q ju dshironi sht mnyra pr t marr nota m t mira duke mos punuar shum, apo jo? Mir, kini mndjen-sekreti sht t punoni me zgjuarsi! Nuk sht e njjt me t qnit i zgjuar, e cila sht nj shtje fati. Ktu jepet sesi t punoni me zgjuarsi.

Hapi 1: Prcaktoni prse lnda e kontabilitetit sht e rndsishme pr ju. S pari, mendoni prse po e bni kt lnd. Cilat jan qllimet tuaja? A ju intereson me t vrtet kjo lnd? A keni motivim t fort pr t msuar mbi kontabilitetin? Mbase n listn tuaj t karrierrs kontabilisti vjen menjher n fund. Mbase synimi juaj sht t bni shum para. Ose, mbase vini n universitet pr t kaluar kohn derisa t trashgoni pasurin e familjes. N do rast kjo lnd sht hartuar pr ju. Nj nga mnyrat m t sigurta pr t pasur 1 million dollar sht q t filloni me dhjet milion dhe t mos dini asgj nga kontabiliteti dhe drejtimi i biznesit. Nse ju nuk trashgoni asnj pasuri, ju nuk do t bheni i pasur pa ditur t flisni gjuhn e biznesit. Kontabiliteti sht gjuha! Mbase ju dshironi t filloni nj pun m t mir, por jeni i sigurt se nuk dshironi q t jeni kontabilist. Shum mir! Kjo lnd nuk do tju bj kontabilist. Ajo do tju ndihmoj q t kuptoni disa nga ritualet mistike t kontabilitetit q jokontabilistve shpesh u duken t ngatrruara. fardo lloj pozite drejtimi do t keni n ndonj organizat, t jini t sigurt q do t keni pun me kontabilistt dhe me informacionin kontabl. Ju duhet ta dini se ata mund t ken nj ndikim t madh n jetn tuaj. Shum organizata e prdorin informacionin kontabl pr t vlersuar punonjsit e tyre pr pagat dhe n vendimet pr ngritjen e punonjsve n prgjegjsi. Ju duhet t kuptoni sesi ta interpretoni kt informacion. Ju mbase mund t kuptoni se kontabiliteti nuk sht ai q mendoni. Pavarsisht nga fakti, nse ju do ta doni apo urreni kontabilitetin, vendosni se ajo ka do t merrni nga kjo lnd do t jet e dobishme pr ju.

Hapi 2: Zbuloni at q pedagogu juaj pret nga ju pr kt lnd. M pas verifikojeni kt me pedagogun tuaj. Nse jeni me fat, pedagogu juaj do t jet i ndjeshm, i dashur, i kujdesshm, me sens humori, i shkatht, i plqen q ti msoj t tjert dhe dshiron q ju t dilni mir n kurs. Nse pedagogu juaj sht m normal (dhe m pak i prsosur), mbani mend, se pedagogu mbetet pedagog. Dhe si pedagog, ai ka pushtet mbi jetn tuaj. Kshtu q, zbuloni se far pret pret jush. Cilat jan qllimet e tij pr lndn? far dshiron q ju t dini ose t jeni t aft t bni pasi t prfundoni lndn? Mbase ai do tjua tregoj (shenj e mir), por nse se bn, pyeteni. Ju duhet t thoni: Profesor Cilido-qoft-emri juaj (do t ishte m mir q t prdorej emri i duhur), far sht e pakndshme n kt lnd? ky sht nj zhargon edukimi pr cilat jan qllimet e ksaj lnde? Kjo mund t trheq vmendjen e saj, dhe ti jap asaj nj ose dy minuta pr tu menduar. Ju mbase mund t prisni deri n takimin tjetr t klass pr t marr prgjigjen tuaj. Sigurohuni q ju dhe pedagogu juaj t kuptoni qllimet e njri-tjetrit. Disa pedagog kontabiliteti presin q t gjith studentt t bhen kontabilist. Nse ju keni nj pedagog t till, bjeni t qart. i thoni pedagogut tuaj Nuk e kam n plan t bhem llogaritar (Sigurohuni q t shtoni prapashtesn tar, ose mund t merrni nj marrveshje t shpejt)zbuloni se far ka n kt lnd pr ju.

Hapi 3: Zbuloni se si do t vlersoheni. Tani, zbuloni se si do t vlersoheni. Si teston pedagogu juaj? A sht ai tip i vshtir i llojit: Cila sht fjala e treta n rreshtin e peste n fajen 211? Ose, a shikon ai t prgjithshmen, me an t pyetjeve: Shpjegoni sesi kontabiliteti ishte instrument n negocimin e traktatit t treta t Versajs n 1623. A prpiqet ai pr hamendsime, ose a jan prgjigjet e shkurtra pikat e tij t dobta? Cilado qoft metoda, ju duhet t dini se far pritet nga ju dhe sesi kto pritje kalohen n nota. Nganjher do t gjeni ndonj pedagog ku prtjet t mos jen t njjta me mnyrn sesi ai teston dhe vlerson. Prandaj ju duhet t kuptoni si pritjet e pedagogut dhe vlersimet. Nse ato nuk duket se jan t qndrueshme, ather duhet t prcaktoni se far pret pedagogu n t vrtet. Hapi 4: Msoni at q sht e rndsishme. Zbuloni se far ju duhet q t prmbushni qllimet tuaja dhe pritjet e pedagogve. Nj msim i madh q ju duhet t msoni, nse nuk e keni br, sht far merrni nga kontabiliteti (dhe pothuajse do gj tjetr) varet nga ajo q ju silln n t.Qndrimi juaj sht i rndsishm. Nse vendosni se dika ia vlen t msohet, ju do t gjeni mnyrn pr ta msuar at. Jo se ju duhet ta msoni at, por se ju dshironi ta bni. Dshiroj sht pjesa m e madhe e t punuarit n mnyr t zgjuar. Dshira pr t msuar do t bj nj rrug t gjat duke ju ndihmuar t merrni rezultate t mira. Fatkeqsisht, ajo nuk do t jet e mjaftueshme derisa ajo q ju dshironi t msoni t jet gjithashtu ajo q pedagogu juaj dshiron q ju t msoni. Prandaj, duhet t siguroheni q ju dhe pedagogu juaj t jeni n t njjtn gjatsi vale. Nse nuk jeni ather flisni me njrit tjetrin. Zbuloni prse pedagogu juaj ka nj pikpamje tjetr. Ju mund t ndryshoni mendimin tuaj mbi at q sht e rndsishme. Prcaktoni sesi t prqndroni prpjekjet tuaja. Jo gjithka n kt libr ose leksion ka t njjtn rndsi. Prqndrohuni n at q sht m e rndsishme pr ju dhe pedagogun tuaj.

Hapi 5: Komunikoni me pedagogun tuaj. Prpiquni t kujtoni se pedagogu juaj sht nj person. Edhe autort e ktij libri jan njerz. Ne kemi gra, fmij dhe miq. Shumica e pedagogve dshirojn me t vrtet q ju t ecni prpara, por ne kemi nevoj pr ndihmn tuaj. Pedagogt nuk din gjithka. N veanti, ne nuk mund t lexojm mendjen tuaj. Ju duhet t lejoni pedagogun tuaj t dij nse keni ndonj problem pr t kuptuar materialin q ju prisni pr t msuar, duke zbuluar at q pedagogu pret prej jush, ose t zbuloni sesi t pregatiteni pr testet dhe detyrat e tjera. Flisni me pedagogun tuaj mbi problemet q keni me kt lnd. Mbani parasysh se pedagogu sht qnie njerzore. Ky sht fakulteti juaj. Ministria e mbrojtjes paguan pr t. Mos lini asknd q t pengoj q parat e paguara nga Ministria e Mbrojtjes t hidhen n plehra. T punuarit me zgjuarsi nnkupton t prcaktoni se far sht e rndsishme dhe t prqndroni vmendjen dhe prpjekjet tuaja n kto gjra. M pas, mos hiqni vmendjen nga synimet tuaja. Nse keni ndonj problem prballuni me t. Nse nuk kuptoni dika n klas ose n libr, bni pyetje. Nse keni frik t bni pyetje idiote n klas, mbani mend m mir t dukesh idiot n klas sesa t dukesh idiot n provim. Nse mendoni se nuk po kapni pikat kye, flisni me pedagogun tuaj. Nse dshironi t msoni, ju mund ta bni at. Kjo sht e gjitha. Prpiquni. Ne mendojm se kshtu lnda e kontabilitetit do t duket m e kndshme dhe eksperienca m fitimprurse. Sigurisht, ju mund t prpiqeni t kryeni detyrat, t shkoni n klas, t bni gjum dhe ushtrime t mjaftueshme, t hani mjaftueshm dhe t studioni gjat gjith semestrit. Ato n prgjithsi ndihmojn, megjithse jan t vshtira. Urimet m t mira, jo vetm n kt lnd, por edhe n lndt e tjera, gjat gjith jets, pr t pregatitur at kapital njerzor t konkurueshm n treg me vendet e zhvilluara. Sot, n bot ngulet kmb shum n filozofin e nj formimi profesional e civil sa m polivalent duke nxitur dhe krijuar mentalitetin q t msohemi t msojm gjat gjith jets.

ORGANIZIMI I KTIJ leksioni

KAPITALI, BURIMET E VETA DHE KONTABILITETI I TYRE

Kuptimi i burimeve t veta (kapitalit)

Veprimet me kapitalin individual Veprimet q krijojn kapitalin Veprimet q paksojn kapitalin Veprimet me kapitalin e shoqrive aksionere

Krijimi i njsis ekonomike dhe investimi fillestar i kapitalit

Emetimi i aksioneve dhe veprimet kontabile me to Vlera nominale e aksioneve Vlera e tregut Primet e kapitalit

-Kapitali i vet ose pasuria neto, q tregon detyrimet e njsis ekonomike ndaj pronarit ose pronarve t saj. Kto detyrime jan pasqyruar nga kontabiliteti n mjete monetare ose t mira t tjera materiale q ka derdhur pronari me qllim q t arrij objektivat e tij, duke marr prsipr edhe rrezikun pr t`i humbur ato, dmth kapitalin e vet. Pra kto detyrime parashikojn edhe pamundsin e kthimit t tyre pjesrisht ose trsisht kur realizohet nj veprimtari jo e sukseshme.
-Detyrimet ndaj t tretve , t cilat ndahen n 3 grupe: Hua dhe detyrime t tjera afatgjata. Kto lloj detyrimesh nuk krkohet t shlyhen brenda vitit ushtrimor. Hua dhe detyrime q krkohen t shlyhen brenda vitit, por q mund t shtyhet koha e shlyerjes s tyre. Kto lloj detyrimesh kan lidhje me hua ose kreditime t tjera, p.sh pr kultivimin e bimve ose mbarshtimin e kafshve. Si rregull, ato shlyhen krahas me realizimin e prodhimit pr t cilin jan dhn. Hua dhe detyrime t tjera afatshkurtra t cilat duhen shlyer brenda vitit. Ky klasifikim shrben edhe pr t ndrtuar politikn zhvilluese t pasuris, qe duhet ndjekur nga njsia ekonomike. Kshtu, burimet e kapitalit dhe llojet e detyrimeve duhet t jen n pajtim me llojet e elementve pasuror q sigurohen prej tyre. Pra, me nj burim ose detyrim afatgjat duhet t prftohet nj aktiv i qndrueshm, kurse detyrimet afatshkurtra duhet t shrbejn pr t pfituar aktivet qarkulluese.

N skemn e bilancit burimet financiare q jan n dispozicion dhe mund t prdoren,pasqyrohen n anen e kapitalit dhe detyrimeve. Kapitali dhe detyrimet tregojne, burimin e financimit dhe lejon ti prgjigjesh pyetjes: Nga vjen burimi financimit t njsis ekonomike?. N do veprimtari ekonomike prdoren dy lloje burimesh financiare: - Burimet e veta ku prfshihet kapitali i pronarit, pra prona e tij. - Burimet e t tretve apo detyrimet ndaj t tretve (mjete t marra hua apo detyrime t tjera t pashlyera). Detyrimet jan borxhet q ka njsia ekonomike ndaj banks pr kredit e marra, furnitorve pr blerjet me likuidim t mvoshm, punonjsve pr pagat, organeve t sigurimeve shoqrore pr detyrimet ndaj tyre (kontributi sipas prqindjeve prkatse), buxhetit t shtetit pr tatim, taksat, etj. Krkesat e pronarve ndaj aktiveve t njsis ekonomike mund t jen t ndryshme.Prandaj n kontabilitet ato grupohen n grupe t ndryshme me qllim sigurimin e informacionit t nevojshm pr drejtimin e saj. Problemet e kontabilitetit n lidhje me kapitalin do t trajtohen sipas tipeve kryesore t veprimeve q shkaktojn ndryshime n kapitalin e njsis ekonomike. Veprimet n lidhje m kapitalin jan t shumta dhe t shumllojshme. Ato mund t ken si efekte zvoglimin ose shtimin e madhsis s kapitalit. N vijim duke u nisur nga format q mund t ken njsit ekonomike nga pikpamja e pronsis mbi aktivet do ndalemi konkretisht n trajtimin e problemeve kontabl q lidhen me kapitalet.

1.1Veprimet me kapitalin individual. Ashtu si theksohet n standartet e kontabilitetit nocioni i kapitalit individual prdoret n kontabilitet n rastin e njsive ekonomike me nj pronar. Krijimi i njsive ekonomike me nj pronar t vetm sht nj form e thjesht e organizimit t biznesit edhe n vendin ton. N ligjin Pr shoqrit tregtare shoqria me nj pronar sht nj prcaktuar si njsi ekonomike ligjore e pandar nga pronari i saj, ka do t thot q ai prgjigjet pr detyrimet e njsis ekonomike deri dhe n pasurin individuale t tij. N kontabilitet pr pasqyrimin e gjendjeve, shtesave dhe paksimeve t kapitalit individual do elet llogaria 101 Kapitali i pronarit. N vijim po japim regjistrimet q bhen n kontabilitet n rastin e shtimeve dhe paksimeve t kapitalit individual. 1.1.1 Veprimet q krijojn kapitalin. Veprimi pr krijimin e kapitalit individual, sht investimi fillestar i kapitalit nga pronari. N momentin e krijimit t njsis ekonomike pronari duhet t prgatis nj inventar t elementve aktiv dhe pasiv q ai ka vendosur t regjistroj n bilancin e saj, duke patur parasysh q mund t prfshij t gjitha aktivet ose t gjitha pasivet q ka krijuar nga t parat personale tpdorura pr llogari t njsis ekonomike. Kapitali n kt rast prbhet nga vlera n natyr (makineri, pajisje, mallra, materiale, etj.) dhe vlera n para(shuma e parave pron e pronarit ) q ai i vendos n njsin ekonomike t krijuar prej tij .

Shembull: N 5 janar 200X sht krijuar njsia ekonomike e cila n baz t dokumenteve juridik q disponon dhe ato kontabl ka investuar n natyr dhe para kto vlera: - Tok 200.000 lek - Ndrtes 160.000 lek - Autovetur 100.000 lek - Para t depozituara n bank 100.000 lek Veprimi kontabl:

Ditari
Nr. Llog

Emrtimi i llogarive

Debiti

Krediti

512
215 212 211 101

Banka llogari rrjedhse

Autovetura Ndrtesa Toka Kapitali i pronarit Pr krijimin e njsis ekonomike

100.000
100.000 160.000 200.000 560.000

Zgjidhja n mnyr informatike:

1.1.2 Veprimet q paksojn kapitalin. Paksimi i kapitalit mund t vij pr arsye t ndryshme. p.sh trheqja e kapitalit n mnyr t pjesshme nga njsia ekonomike. Gjat ushtrimit t aktivitetit t njsis ekonomike pronari i saj mund t trheq pr prdorim personal mjete nga aktivet e saj. Kjo pr faktin se njsia ekonomike paraqet nj zgjerim t pasuris personale t tij dhe ai nuk merr pag n formn klasike t saj. Ai mundet gjithashtu q t prdor mjetet e veta personale pr nevojat e njsis ekonomike. Kto veprime, pr nevoja t sigurimit t nj informacioni n lidhje me to, n kontabilitet do t evidentohen fillimisht n nj llogari t posame t quajtur 108 Llogaria e pronarit. Prdorimet e mjeteve t njsis ekonomike pr nevojat e pronarit nuk prbjn shpenzime, por paraqesin paksimin prfundimtar t kapitalit t pronarit n njsin ekonomike. Nga njsia pronari mund t trheq shuma t caktuara parash ose aktivesh t tjera t njsis ekonomike.

Shembull: Pronari trheq nga banka 2.000 lek dhe nga magazina mallra 500 lek, pr nevoja personale. Veprimi kontabl: Ditari Nr. llog 108 512 351 Emrtimi i llogarive Llogaria e pronarit Banka llogari rrjedhse Mallra Trheqje t pronarit Debiti 2.500 2.000 500 Krediti

Pronari mund t trheq nga njsia ekonomike pr nevoja personale edhe mallra, punime dhe shrbime t cilat jan objekt i veprimtaris s saj (jan prodhuar n njsin ekonomike). Shembull: Pronari trheq nga njsia ekonomike produkte t gatshme me vler 6.000 lek. (Vlersimi n kt rast bhet me kosto) Veprimi kontabl: Ditari Nr. llog Emrtimi i llogarive Debiti Krediti

108
714 7 3

Llogaria e pronarit
Gjendje e produk. Gatshme Llogarit e t ardhurave Produkte t gatshme Trheqje t pronarit

6,000
6000 6,000 6000

Por, si u prmend edhe m sipr, pronari mund t prdor pr nevojat e njsis ekonomike mjetet e tij personale. N kt rast ato do t evidentohen n kredi t llogaris 108 Llogaria e pronarit dhe n debi t llogarive t shpenzimeve t klass 6. Shembull: Pronari v n dispozicion t njsis ekonomike matriale me vleft 500.000 lek. Veprimi kontabl:

Ditari
Nr. llog Kl.6

Emrtimi i llogarive Shpenzim materiale

Debiti 500.000

Krediti

108

Llogaria e pronarit

500.000

Por, pronari mundet q pr arsye t ndryshme t ndryshoj interesat e tij n njsin ekonomike. Pra ai mund t trheq kapital nga njsia ekonomike me qllim zvoglimin prfundimtar t interesave t tij n njsi. Gjithashtu ai mund t investoj n njsin ekonomike pr shtimin e kapitalit t tij kur e sheh q njsia ekonomike po ecn me sukses. Sipas standarteve t kontabilitetit efektet e ktyre veprimeve n kontabilitet t regjistrohen n llogarin 108 Lllogaria e pronarit. Trheqjet do t regjistrohen n debi t llogaris 108 Llogaria e pronarit dhe n kredi t llogarive t aktiveve t ndryshme q ai trheq (31 Materiale, 35 Mallra, 512 Llogaria likujduese nqs trheq para, etj).N cdo rast zvoglimi i kapitalit sipas ligjitPr tatimin mbi t ardhuratsht edhe objekt i tatimit n burim(10%). Teprica debitore ose kreditore e llogaris 108 Llogaria e pronarit debitore ose kreditore, n fund t periudhs ushtrimore do t mbyllet tek llogaria e kapitalit t pronarit n nj llogari me analiz t vecant .

1.1. 3.Veprimet me kapitalin e shoqrive aksionare ose me ortakri.

Si forma t organizimit t bizneseve n Shqipri njihen edhe bizneset e organizuara me ortakri apo shoqrit e personave dhe shoqrit aksionere. Ortakrit apo shoqrit e personave jan njsi ekonomike ligjore ku disa persona bashkohen pr t kryer nj aktivitet t caktuar me qllim fitimi. Pr t siguruar kapitalin e nevojshm pr realizimin e ktij aktiviteti ata bashkojn kapitalin e tyre n raporte t caktuara sipas kontrats s themelimit (aktet dhe statutet e themelimit). Madhsia e kapitalit q zotron do ortak (bashkpronar) n shoqri quhet pjesa e kapitalit. Shoqrit aksionere jan njsi ekonomike ligjore q krijohen nga bashkimi i kapitaleve t shum personave t cilt zakonisht nuk marrin pjes vet drejprdrejt n drejtimin e biznesit. Kapitali i shoqris ndahet n pjes t vogla q quhen aksione t kapitalit. Kjo bhet pr t siguruar lehtsimin e trheqjes dhe grumbullimit t kapitalit t nevojshm.
Nga pikpamja e prgjegjsis ligjore si ortakrit ashtu dhe shoqrit aksionere, zotruesit e pjesve t kapitalit ose t aksioneve n rast se njsia e tyre falimenton prgjigjen pr shlyerjen e detyrimeve deri n masn e kapitalit t investuar n to; pra deri n masn e pjesve t kapitalit ose t numrit t aksioneve q ata zotrojn n njsin ekonomike. Madhsia e kapitalit mund t ndryshoj nga veprimet investuese t aksionerve si edhe gjat veprimtaris s njsisis ekonomike. N vijim do t pasqyrohen regjistrimet q bhen n kontabilitet pr pasqyrimin e veprimeve q ndryshojn madhsin e kapitalit t njsis ekonomike.

shtja 2. Krijimi i njsis ekonomike dhe investimi fillestar i kapitalit. Krijimi i nj njsie ekonomike t organizuar n formn e bashkpronsis (ortakris) apo t njsis ekonomike aksionere bhet nprmjet nj proedure t caktuar ligjore q n Shqipri prcaktohet n ligjin Pr shoqrit tregtare. N kt ligj prcaktohet dhe kapitali minimum i nevojshm pr krijimin e njsive ekonomike i cili sht i ndryshm pr format e ndryshme t tyre. N rastin e njsive ekonomike aksionere, n aktin e themelimit t tyre q aprovohet nga organi kompetent shtetror, tregohet dhe numri maksimal i aksioneve q lejohen (autorizohen) t emetohen si dhe vlera nominale e tyre. Autorizimi i emetimit t aksioneve nuk ka efekte mbi gjendjen financiare t shoqris prandaj nuk regjistrohen n kontabilitet. Sipas ligjit Pr shoqrit tregtare oartakt apo aksionert themelues t njsis ekonomike duhet t nnshkruajn t gjith kapitalin q ata do t kontribuojn n t. N kt moment ata shndrrohen, juridikisht, n debitor t njsis ekonomike q krijohet. Ky detyrim n kontabilitetin e njsis ekonomike do pasqyrohet n debi t nj llogarie, q sipas planit kontabl, quhet Ortak / Aksioner Veprime me kapitalin. Kurse gjendja, shtimet dhe paksimet e kapitalit t njsis ekonomike n kontabilitet, do pasqyrohen n llogarin Kapitali themeltar.

Shembull: Veprimi i nnshkrimit t kapitalit, nominale 1.000 lek, gjithsej 1.000.000 lek.
Veprimi kontabl:

pr 1.000 aksione/pjes me vleft

Ditari Emrtimi i llogarive Debiti 1.000.000 1.000.000 Krediti

Nr. Llog 456 101

Ortak/ Aksioner- Veprime me kapitalin Kapitali themeltar Veprimi i nnshkrimit t kapitalit

Llogaria 101 Kapitali themeltar n rastin e njsive ekonomike me ortakri mund (duhet) t mbahet e analizuar pr do ortak, sipas pjess s kapitalit q ka kontribuar secili n kapitalin e njsis ekonomike. Ndrsa n rastin e njsive ekonomike aksionere, me qn se numri i aksionerve sht shum i madh, llogaria e kapitalit nuk mund t mbahet e analizuar pr do aksioner dhe t pasqyrohet n bilanc pr secilin prej tyre. Megjithat, n kto njsi ekonomike mbahet regjistri i aksionerve n t cilin pasqyrohen t dhna mbi emrin e do aksioneri, numrin e aksioneve q ai zotron, adresn, etj. si dhe do ndryshim i tyre.

Krkimin e kapitalit t nnshkruar njsia ekonomike mund t`a bj me etapa. Pra, n prputhje me planet e saj, ajo mund t mos e krkoj menjher t gjith shumn e kapitalit t nnshkruar nga aksionert e saj. Pr pjesn e kapitalit q ortakt/aksionert do kontribuojn n kontabilitet do bhen regjistrimet prkatse. N rastin e nj njsie ekonomike me ortakri kontributi i ortakve mund t jet n para, n natyr (me lloje t veanta aktivesh, si p.sh ndrtesa, mjete transporti, tok, etj.) ose me t dyja format s bashku. N rastin e nj kontributi miks t ortakve regjistrimi n ditar i kontributit, pasi sht regjistruar nnshkrimi i kapitalit, do t bhet duke debituar sipas rastit logarit e aktiveve (banka, arka, makineri , ndrtesa, etj). Shembull: Ortakt e nj njsie ekonomike sipas dokumenteve juridik t nnshkruar derdhin kapitalin n para dhe n natyr: Para 500.000 lek; Autovetur 100.000 leke; Ndrtesa 40.000 lek; dhe Tok 135.000 lek. Veprimi kontabl: Ditari
Nr. Llog Emrtimi i llogarive Debiti Krediti

512
211 212 215

Banka llogari rrjedhse

Toka Ndrtesa Autovetur

500.000
135.000 40.000 100.000

456

Ortak/Aksioner- Veprime me kapitalin

Derdhje e kapitalit

775.000

Zgjidhja n mnyr informatike:

Ky regjistrim do t bhet duke i vlersuar aktivet e investuara me koston e marrjes (apo me vlern e tregut), ashtu si prcaktohen n Standartet e Kontabilitetit.

Duhet theksuar se pas derdhjes s kontributit n natyr,para,apo form tjetr aktivi,ato kthehen n pron t njsis ekonomike. N rastin e njsive ekonomike aksionere, emetimi i aksioneve zakonisht bhet me para. Por ai mund t bhet dhe me aktive t tjera. P.sh mund t prmenden rasti i pagimit t shpenzimeve t themelimit me aksionet e veta t njsis ekonomike, blerja e nj ndrtese, toke, etj. n kmbim t aksioneve t saja, etj. Emetimi i pjesve apo aksioneve t kapitalit mund t bhet me vlern e tyre nominale ose me vlern e tregut. N rastin kur aksionet emetohen n para me vlern nominale, (p.sh 1.000 aksione me vler nominale 1.000 lek) n kontabilitet regjistrimi kontabl n ditar do t jet:
Ditari

Nr. Llog 512 456

Emrtimi i llogarive Banka llogari rrjedhse Ortak/Aksioner- Veprime me kapitalin Pr emetimin me vler nominale

Debiti 1.000.000

Krediti

1.000.000

Por shpesh njsia ekonomike emeton aksionet e kapitalit me vlern e tregut t tyre. N kt rast mund t paraqiten dy situata: a) Kur vlera e tregut e aksioneve t kapitalit t emetuara sht m e madhe se vlera nominale e tyre. Diferenca e vlers s tregut, t aksioneve t kapitalit t emetuar, me vlern nominale t tyre quhet primi i kapitalit ose kapitali shtes n emetim. N kontabilitet kjo diferenc do t evidentohet n llogarin 104 Prime t lidhura me kapitalin. Shembull: Supozohet se 1.000 aksionet e shembullit t msiprm jan emetuar me vlern e tregut 1.100 lek, ather rezulton nj prim kapitali prej 100 lek pr aksion.

Veprimi kontabl:
Ditari Nr. Llog 512 456 104 Emrtimi i llogarive Banka llogari rrjedhse Ortak/ Aksioner- Veprime me kapitalin Prime t lidhura me kapitalin Debiti 1.100.000 1.000.000 100.000 Krediti

Pr emetimin me vlern e tregut

b) Kur vlera e tregut e e vogl se sa vlera nominale aksionit dhe vlers nominale t ekonomike, pra zbritje nga vlera emetimi i aksioneve me zbritje.

aksioneve t kapitalit t emetuara sht m e tyre. Diferenca midis mimit t tregut t tij prbn nj zbritje nga kapitali i njsis nominale e tij. Zakonisht me ligj ndalohet

Prime ose zbritje t kapitalit mund t vrehen dhe n rastin e njsive ekonomike me pjes kapitali kur vlera e tyre n treg ndryshon nga vlera kontabl e tyre (apo vlera nominale e tyre). Regjistrimet q bhen n kt rast jan t ngjashme me ato t trajtuara m sipr. Pra si shihet n llogarin 101 Kapitali themeltar shnohet shuma totale e kapitalit t nnshkruar pavarsisht nse sht derdhur (paguar) ai nga pronart nnshkrues t tij. Kurse n llogarin 456 Ortak / Aksioner- Veprime me kapitalin pasqyrohen t gjitha derdhjet (pagesat) e bra nga ortakt apo aksionert pr shumat e krkuara nga njsia ekonomike.

N mnyr skematike regjistrimet q bhen n llogari pr dy rastet e msiprme do paraqiteshin:

Ortak/ Aksioner

Kapitali themeltar K
1.000.000 (1) 325.000 (2)

Veprime me kapitalin K 325.000 (3) 1.000.000 (4)

D Banka llogari rrjedhse K

(1)1.000.000
(2) 325.000

(3) 50.000
(4)1.000.000 (1`)1.100.000 (2`) 900.000 Prime

1.000.000 (1`) 1.000.000 (2`) D Ndrtesa K

(3)

40.000
D Autovetura K

D t lidhura me kapitalin K 100.000 (1`)

(3) 100.000 D Toka K

Zbritje t kapitalit

(3)

135.000

(2`) 100.000

Por, si u tha m par, njsia ekonomike mund t zbatoj krkimin e kapitalit me faza ,n fazn e par ajo krkon vetm 60% t kapitalit. Shembull: Njsia ekonomike X, n fazn e par n 20.01.200X, krkon 60% t kapitalit t nnshkruar 1.000.000 lek t derdhet n bank, pra 600.000 lek.
Veprimi kontabl: Ditari Nr. Llog 109 456 101 Emrtimi i llogarive Kapitali i nnshkruar I pakrkuar Ortak/ Aksioner- Veprime me kapitalin Kapitali themeltar Pr Krkim t 60% t kapitalit t nnshkruar Debiti 400.000 600.000 1.000.000 Krediti

Shembull: Njsia ekonomike X, n fazn e dyt m 20.05.200X ka krkuar dhe 20% t kapitalit t nnshkruar.
Veprimi kontabl: Ditari

Nr. Llog
456 109

Emrtimi i llogarive
Ortak/ Aksioner- Veprime me kapitalin Kapitali i nnshkruar i pakrkuar Pr krkim t 20% t kapitalit t nnshkruar

Debiti
200.000

Krediti

200.000

Nqs n fund t periudhs ushtrimore rezulton kapitali nnshkruar i pakrkuar, pra llogaria 109 Kapitali i nnshkruar i pakrkuar rezulton me tepric debitore, ky kapital do paraqitet n aktiv, si z i par i tij. Gjithashtu mund t ndodh q n fund t periudhs aksionert /ortakt t mos ken derdhur t gjitha shumat e kapitalit t nnshkruar dhe t krkuar nga njsia ekonomike. Kontabilisht kjo ndodh kur llogaria 456 Ortak/ Aksioner- Veprime me kapitalin ka tepric debitore n fund t periudhs. N kt rast aksionert/ortakt q nuk kan derdhur (paguar) shumat e kapitalit q kan nnshkruar dhe q u sht krkuar, paraqiten si debitor t njsis ekonomike. Shembull: Nga kapitali i krkuar n dy veprimet e msiprme, jan paguar n para vetm 620,000 lek. Veprimi kontabl: Ditari

Nr. Llog
512 456

Emrtimi i llogarive
Banka llogari rrjedhse kapitalin Ortak/Aksioner- Veprime me

Debiti
620,000

Krediti

620,000

Jan derdhur n para nga kapitali i krkuar

N kt rast llogaria 456 Ortak /Aksioner Veprime me kapitalin n fund t periudhs do rezultoj me nj tepric debitore prej 180.000 leksh. Pr kt shum n fund t periudhs do bhet veprimi kontabl si m posht:

Ditari
Nr. Llog 1011 456

Emrtimi i llogarive

Debiti 180.000

Krediti

Kapitali I nnshkruar, i krkuar i paderdhur

kapitalin Ortak/Aksioner- Veprime me

180.000

Pr tepricn debitore Katr regjistrimet e msiprme n form skematike n llogarit n form T-je do paraqiteshin si m posht:

D Kapitali themeltar K
1.000.000 (1)

Kapitali I nnshkruar i pakrkuar (1) 400.000

200.000 (2)

Banka llogari rrjedhese

(3) 620.000

T.d. 200.000

Ortak /AksionerD K (1) (2) Veprime me kapitalin 600.000 200.000 620.000 (3)

Kapital i nnshkruar D i krkuar dhe i paderdhur K (4) 180.000

800.000
180.000

620.000
180.000 (4)

Nqs njsia ekonomike vendos q t krkoj q t paguhet nga ortak/aksioner kapitali i nnshkruar q pr rastin konkret sht 180.000 lek, ky veprim do t shoqrohej me veprimin kontabl: Ditari Nr. Llog 456

Emrtimi i llogarive Ortak/ Aksioner- Veprime me kapitalin Kapitali i nnshkruar, i krkuar i paderdhur Krkohet q t paguhet kapitali I nnshkruar

Debiti 180.000

Krediti

1011

180.000

Theksojm se n kt rast, llogaria 109 Kapital i nnshkruar i pakrkuar do paraqitet si z i par i aktivit t bilancit, ndrsa llogaria Kapital i nnshkruar i krkuar dhe i paderdhur do paraqitet n grupin e krkesave pt t`u arktuar.

N fund t periudhs kontabl,nqoftse nga totali i kapitalit t nnshkruar rezulton si kapital i derdhur ashtu dhe kapital i paderdhur, duhet q n kontabilitet nga llogaria 101 Kapitali themeltar t xhirohet shuma e kapitalit t nnshkruar e t paguar n kredi tKapital i nnshkruar i paderdhur (i papaguar). Mqense n ushtrimin e msiprm ai sht 380.000 lek, veprimi kontabl do t jet: Ditari Nr. Llog

Emrtimi i llogarive

Debiti

Krediti 380.000

101
457

Kapitali themeltar
Kapital i nnshkruar i papaguar Xhirimi i kapitalit t nnshkruar i papaguar

380.000

Nj veprim i till sht i nevojshm pr t marr informacion n lidhje m madhsin e kapitalit t paguar t njsis ekonomike, i cili prbn dhe garancin reale pr investitort apo kreditort e saj, e q do t rezultoj nga teprica e llogaris 101 Kapitali themeltar.

- Kapitali i njsis ekonomike mund t shtohet edhe duke br emetime t reja aksionesh shtes t kapitalit. N kt rast regjistrimet kontabl jan pak a shum si ato t trajtuara m sipr. Veori paraqet rasti i pranimit apo i largimit t nj ortaku nga shoqria, veprim i cili shkakton shtimin ose paksimin e kapitalit themeltar t saj. kjo veori konsiston n faktin se pranimi ose largimi i nj ortaku mund t bhet me kompensim kapitali nga ana e ortakve/ortakut q largohet. Probleme lindin gjithashtu dhe me emrin e mir (fondin tregtar) q mund t jet krijuar gjat jets s njsis ekonomike deri n pranimin apo largimin e bashkpronarit. - Kapitalit themeltar shtohet edhe nga faktort e mposhtm: a) Nga prfshirja n kapital e plusvlerave nga rivlersimi i elementve t aktiveve. b) Nga prfshirja e nj pjese apo e t gjith shums s primit n kapitalin e shoqris. c) Nga prfshirja n kapital t rezervave t kapitalit apo te rezervave te tjera. d) Nga kapitalizimi i fitimit t vitit apo t fitimit t mbartur.

Shembull: Njsia ekonomike X (asambleja e ortakve) ka vendosur t zmadhoj kapitalin nga: Rezerva nga rivlersimi 120.000 lek, nga primi lidhur me kapitalin 50.000 lek, Fitim t mbartur 40.000 lek, dhe fitim i ushtrimit 20.000 lek.
Veprimi kontabl:
Ditari

Nr. Llog
105 104 106 107 121 101

Emrtimi i llogarive
Rezerva nga rivlersimi Primet e lidhura me kapitalin Rezervat Fitime t mbartuar Fitime t ushtrimit Kapitali themeltar Pr zmadhimin e kapitalit

Debiti
120.000 50.000 20.000 40.000 20.000

Krediti

250.000

Zgjidhja n mnyr informatike:

Ky regjistrim do t bhet vetm pasi organi kompetent i shoqris, asambleja, t ket caktuar si destinacion t ktyre burimeve zmadhimin e kapitalit themeltar duke ndjekur dhe proedurat prkatse ligjore. Veprimet m tipike q sjellin paksimin e kapitalit themeltar jan: a) Mbulimi i humbjeve t periudhave t mparshme nga kapitali themeltar b) Trheqja apo kthimi i shumave t kapitalit ortakve apo aksionerve c) Anullimi i aksioneve t veta q trhiqen (riblihen) pr t`u anulluar. Shembull: Njsia ekonomike X (asambleja e ortakve) ka vendosur t paksoj kapitalin pr: mbulimin e humbjes s periudhs s mparshme 10.000 lek, mbulimin e humbjes s ushtrimit 15.000 lek. Veprimi kontabl:

Ditari
Nr. Llog 101 121 107 Emrtimi i llogarive Kapitali themeltar Fitime dhe humbje t ushtrimit Fitime dhe humbje t mbartura Pr paksimin e kapitalit themeltar Debiti 25.000 15.000 10.000 Krediti

Shembull: Njsia ekonomike(me nj ose disa ortak )trheq nga kapitali 30.000 lek. Veprimi kontabl: Ditari Nr. Llog 101 456 Emrtimi i llogarive Kapitali themeltar Ortak /Aksioner- Veprime me kapitalin Trheqje nga kapitali themeltar Shembull: Nj aksioner trheq aksione pr 20.000 lek. Veprimi kontabl: Ditari Debiti 30.000 30.000 Krediti

Nr. Llog
101 108

Emrtimi i llogarive Kapitali themeltar Aksione t trhequra pr tu anulluar Trheqje e aksioneve pr anullim

Debiti 20.000

Krediti 20.000