AL KEMAL MERAM Padiah Analar ve 600 yl bizi yneten devirmeler 1. Bask: 1979-2000 Adet z Yaynlar 2.

Bask: 1980-2000 Adet z Yaynlar 3. Bask: Aralk 1996-1500 Adet T.D. Yaynlar 4. Bask: ubat 1997 1600 Adet ISBN 975-7244-33-3 Yayn Ynetmeni: Hayri Bildik Sanat Danman: Mehmet Aknc Kapak Tasannu : Yazevi Dizgi: 2B/Bilgi-Birikim Dzelti : Devrim ztrk Repredksiyon : Gksu Grafik Yayncnn Notu A. Kemal Meram gerek bir yazneri kimlii ile gerekse bir tarihi olarak pek ok yapta imza atm, bu yaptlar kendi alanlar iinde yank bulmulardr. A. Kema! Meram'in Padiah Analar adl bu tarih almasn onalt yl sonra yeniden yaynlarken grdk ki kimi grlere, szgelimi eyh Bed-reddin hakkndaki saptamalara katlmak olanaksz. Ancak Osmanl mparatorluu dneminde Trke zerinde srdrlen baskc, yasak mantn M. Kemal ile sona erdii. Trklerin "Trkmen" denilerek aaland ve kyma uratld da bir gerektir. Gndemin yapa} kimlik tartmalaryla bulanklalnld; mmet toplumunun. Tanr-Devlci'nin lkemiz sorunlarnn zmne bir siyasi seenek olabilirmi gibi yeniden sunulduu gnmzde okur. kendisini ister Kemalist ya da Sosyalist, ister Mslman ya da Tanrtanmaz olarak tanmlasn toplumun btn katmanlarnn varlna yeniden tank olduu devlet iindeki yozlamann bugn olduu kadar Osmanl mparalorlu-u'nda da resmi ideolojiden kaynaklanan yapsal bir hastalk okluunu grecektir. Padiah Analar bu bakmdan, tartlmas gerekli bulgular barndrd iin nemle okunmas gereken yapttr. Toplumsal Dnm Yaynlar Balarken... BU KTAP, lMDYE KADAR H BR BAKIMDAN AIKLANMAMI BR TARH GZLER NNE SEREN BR BELGESELDR Bu kitabn birinci ve ikinci basklarnn yaynland 1977-1980 yllan iinde aldm yzlerce mektubun ierii, birbirinden ok farkl olmakla beraber, bir ou ortak bir gr yanstyordu: Biz, imdiye kadar okuduumuz hi bir tarih kitabnda sizin aklamalarnza benzer bir eyler grmedik. Siz, bu bilgileri nereden elde ettiniz? diyorlard. stnde birleilen bir baka ortak soru da yle idi: nanlmas ok g, ama ok ilgin olan bir takm gereklere yer veren kitabnz bir tarih olarak deil de, niin roman trnde yazdnz? unu ncelikle vurgulamalym ki, eer kitabmn ierii, imdiye kadar, lkokul'dan niversite'ye dein okutulan tarih kitaplannda ve Okuld tarihsel yazlarda ele alnm olsayd, byle bir kitab yazma gereini, hi kukusuz duymazdm. Ama, yoktu. Ne Osmanoullar'nn kan ve soylarn, ne de aile kkenlerini btn ile akla kavuturan bir kitap yazlmamt. stelik, 620 yl boyunca devleti, lkeyi ve ulusu kimlerin, hangi rk ve soydan gelenlerin ynettiini ieren bir belgesel de yoktu, zellikle de, Osmanoullan'ndan ok nce AnadoI lu'yu yurt tutmu, gl deniz ve kara devletleri kurmu Trk devletleri'nin, Osmanoullar tarafndan neden ve niin yklm olduklar, basz ve devletsiz kalan Trk toplumlarnn Osmanl tutsa olarak yzlerce yl barta ve savata nasl ezilip yokedildikleri, hep gizlenmiti. Bu yokedili ve kesintisiz Soykrm tutarsz yaktrmalarla stelik baar niteliinde savunulup durmutu.

an bilim ve kltrnden, uygarlndan, lkenin ve devletin nimetlerinden yararlanmay ve devlet ynetiminde yer almay ztrk rkna yasaklayan Osmanoullar'mn, yabanc soylu dnme ve devirmelere bu yetki ve nimetleri nasl peke ektikleri, tarih| diye okutulmakta olan kitaplarn hi birinde yer almam, aklanmamt. Yazlm tarih kitaplan, tm bu gerekleri ters-yz eden, batan son'a uydurma, yaktrma yalanlarla sslenmi olaylard. Uydurulmu, aile, soy ve kk ecereleri ile doldurulmutu. Bunlara tarih diyorlard. Kl adrdan, ul giysiden Osmanoullanm karp mermer saraylara, altn tahtlara, samur ve mcevherlerin en deerlilerine kavuturan byk g, harcanan kan ve can ztrkler in olduu halde, tm bu gelimelerin, grkemli saltanatn, bir airet yaamndan bir mparatorluk egemenliine kavumu olmann basanlar, Osmanoullan'mn kiisel deh ve yceliklerinin sonucu olarak nitelenmi ve yle gsterilmiti. Her bir Osmanolu, bilimde, sanatta, edebiyat'-ta, kltr dzeyinde askerlikte, politika'da, yksek kiilik ve deerde', eriilmez ycelikte kiiler olduklar iin btn bunlar ve tm fetihleri elde etmi olduklar yzyllar ncesinden gnmze dein savunulup durulmutu. 8 Atatrk sonras Trkiye de ise, her alanda yeniden Osmanl'ya dnk bir yaam zentisi, giderek yaynlara ve hemen tm retim kurumlarna, politikaya dek yaygnlamt. YENERLER Savalarda, ztrkler in kan dkp can vererek elde etikleri yabanc lke kentlerini yama ve talan etme yetkisinden baka, o yabanc lkelerden kz ve olan ocuklarn tutsak alp, daha sonra tutsak pazarlarnda satma yetkisine de sahiptiler. Szde Padiah gvenliini korumakla grevli olan Yenieriler, sorumsuz yasalarndan aldklar gle, her frsatta bakaldryor, dilediklerinin balarn kesip, dilediklerini iktidar koltuuna da oturtabiliyorlard. Ama, gvenliklerini Trk soyunun evltlarna emanet edemeyen Osmanoullan iin, o kara ocak, yine de gzde ve sorumsuzdu. Cehalet, sefalet ve zulm geninde ilkel tadevrinin ilesini ekmek zorunluu ise, sadece ztrkler indi. Deiik dnemlerde Bakent olmu: Bursa, Edirne, stanbul Saraylarnda ve o saraylarn dnda uygar dzeyde, varlk ve saltanat iinde grkemli yaam srme hak ve imtiyazlar ise-, Rum, Srp, Bulgar, Arnavut, Pomak, Romen, Yahudi, Ermeni ve daha baka yabanc soy kkenli dnme ve devirmelere zg idi. Ve devlet ite bunlann, bu kan ve soy melezlerinin ellerinde ekitirilip duruyordu. imdi, sormak gerekmez mi? Hangi tarih kitabnda bu gerekler dile getirilmi, sergilenmi, aklanm ve yazlmt? Hepsini birden yantlayabiliriz: Hi birinde! Ama bu lkede, o dnemleri yaayanlar arasnda korkusuz ve de namuslu kalem erbab kimseler de yaamt. O, olumsuz tarihsel geliimleri ve olaylar, saray beslemesi, ya da devirmelerin elstnde yaatld Osmanl dzen tutkunu tarih yazarlarnn, gerekleri ters yz edip yalan rn kitaplar dzmelerine karn, ylesine yozlamam, o, namuslu kalem sahipleri, stne basa basa kayt dp braktklar basma ve yazma kitapklarnda her bir gerei dile getirip gelecee brakmaktan korkmamlar, stelik tm bunlar, o dnemlerin en acmasz zulm ve ikence olgusuna meydan okuyarak yerine getirmeyi grev sayabilmilerdi. Ben, yllarca nce bu kitab yazmaya baladmda, 620 yllk Osmanl dneminin gereklerini, o en eski yazma ve basma- kitapklarn sararm, kflenmi sayfalan arasnda aradm. Her bir dneme bir para k tutma yrekliliini gsteren kslerin braktklarn balca kaynak olarak ele aldm. O duru, o saydam anlatlardan yararlandm. Buz tutmu bir toprak parasn trnaklarmla

kazarcasna yllar sren bir ura vererek kymk kymk elde ettiim gerekleri birbirine karp katarak btnledim. Ve, yle yazdm. Ama, okuyanlan bezdirmemek iin; kat ve kuru bir tarih anlatm yerine, roman trnde yazmay daha doru buldum. Yazdklarmda tek bir fazla szce, yer vermedim. Abartmadm. Ne var ki, gereklerin ancak binde birini sunabildim. nk tm gerekleri vermee kalksaydm, deil bir kitaba, on cilde bile sdra-mazdm. Sada, Sol'da ve Orta'da rgtlenmi hi bir evrensel akm evresinden olmadm iin ylesine byk bir yaynn gerektirecei byk yatnm salama olana, benim iin yoktu, olamazd. 10 BU KiTAP GEBEKLYDl... v -V;' ' ,. l Madem ki, Okulii ve Okuld tarih, sosyal bilimler ve Politika ile ilgili kitaplarda, 620 yllk Osmanl dnemi gerekleri yanstmyordu; O karanlk dnemde yokolan Trk kltr, Trk tresi ve zellikle, z-trk soyunun ne tr uygulamalar ve yntemlerle uratldklar soy krm gzard edilip aklanmyordu; byle bir kitap kukusuz yazlmalyd. Daha dn denecek bir yakn gemite ad san olmayan nice devletler, lkeler ve uluslar gnmz dnyasnda birer byk ve gl ve uygar kimlie kavumu olmalarna karn, Trk ulusu'nun her alandaki geri kalmln nedenleri akla kavuturulmalyd. Byle bir aratrma sonucunda ise, Seluklular'n 200 yllk dnemleri ile, Osmanllarn 620 yllk egemenliklerini kapsayan zaman eridinde Arap ve Acem kltrlerinin, din, mezhep, tarikat gibi yabanc tre ve inanlann kmaznda Trkler'in yzyllardr nasl bocaladklar ve en ilkel yaam izgisinden bir trl aynlmakszn Atatrk a'na erimi olduklar aklanmalyd. Gerek ycelii hl yeterince kavranamayan, kavranlmamas iin Osmanl kalntlarnn var gleriyle glgeledikleri (Mustafa Kemal Atatrk), bu ayrntl belgeselin nda tm ycelii ile ortaya kmalyd. Ecdadmz.. Sloganyle yeniden yaldzl yalanlarla nitelenen ve yceltilmee kalklan Osmanoul-lan'nn, kurulutan bata dein Trk soyu ile ilinti-sizlikleri, tarihsel ak iinde gzler nne serilmeliydi. Onlarn, yalnzca dnmelerle devirmelerin ecdad olduklar gerei tm ulusa kavranmalyd. 11 (Nakibendi)ci ve (Nurcu) tekkelerde ve zellikle, yrrlkleri (Eitim ve retim birlii yasasna) karn srp giden (Arapa Kur'an kurslannda) Os-manoullar'n yceltip, en bata Atatrk'e ve Trk soyuna dman yetitirenlerin kim ve ne olduklar iyice anlalmalyd. Bu kara ocaklann, Osmanl dnemi medreseleri nin adlan deimi, ama gerekte eiti olan ada bilim ve uygarlk dman, karanln yuvalan olduklar, ancak gemiin bu ayrntl anlatm ile suyun yzne km olacakt. Karanln o yarasa yuvalannda beyinleri ykanan milyonlar akn krpe varlk, gelecein temel talan olacakt ve gelecek, ite o temel talan stnde kurulacakt. Her yl, (stanbul'un Fethi) trenlerinde surlar ve kale duvarlar stne trmandrlan (Yenieri giysili) kiilerin tarihe ve geree ters den bir grnt olduu kadar, 20-25 yldr (ulusal Askeri Bando) yerine konarak tarihi yanstt sanlan (Mehter/Mehtern Bl) nn, Osmanl savalarnda harcanm milyonlarca Trk n ruhlarn rperten gsterinin temelinde yatan ama ve zlemin Atatrk'n ruh ve vicdan yapsna, Onun devrim ve ilkelerine kar koyan bir kara dnce rn olduu gerei, baka bir biimde vurgulananayacakt. nk hi bir yenieri Trk deildi. Ve, hi bir yenieri rgt, sava ordusu deildi. te ben bu nedenle, yazlmam bir tarihin zn, o zn gerek servenini yazdm. O'nu, Mustafa Kemal Atatrk'n lmsz ruhuna adadm; ne mutlu

bana... AL KEMAL MERAM stanbul, 1990 Not: Bu kitabmn hazrlanmasnda yararlandm kaynak belgelerin ve 600 yl bizi yneten yabanc soylu Sadrazanar'-n listesi, son blmn bitiminde verilmitir. Tanr, erdem sahibi o namuslu kalem sahiplerinin ruhlarn sadetsin. 12 BiRiNCi BLM SELUKLULARIN UBE1 KARA OSMAN KENDi ADYLE ANILACAK BR DEVLETiN TEMELLERN ATIYORDU... (1300-1324) Kara kl adrn tepesindeki abanoz direkte ak bir bayrak dalgalanyordu. Yamacn doruundaki dzlkte bir byk alan kaplayan koca adnn ii, kaln kl keelerle ve deiik dzende birbirinden ayrlan irili ufakl odalara blnmt. Ubei Kara Osman'n hem evi, hem de Belik Ota idi bu koca adr. Gcn, egemenliini Arap ve Acemler'in dinsel ve tresel inanlarnda ve kltrlerinde oktan yitirmi Seluklu Devleti'nin bu blgedeki gvenliini; acmasz, ilkel, vahi Mogollar'a kar korumakla ykml airet'in ba, Kara Osman'd. adr odann drt bir yan, acem ve frenk hallanyle denmiti. Kaln direklerde grzler, palalar, kllar, ok ve altn kakmal hanerler aslyd. U Bei Kara Osman'n can skknd, stelik kzgnd da. Az tesinde oturan karsndan yana evirdi ban; ate saan gzlerini, hl hkra hkra alayp duran karsna dikti, yle kald bir sre. Sonra birden 13 PADAH ANALARI ayaa frlad. Koca adrn dna tap yanklanan gl bir sesle haykrd: Bre hatun, yetmez mi- Canevinden vurmuum-casna durmaz alarsn, niye? Kans Bala hatun avularnn iine gml yzn kaldrp kocasnn kara sakall suratna bakt. Glkle soluklanarak kesik kesik konutu: Bilmez gibi sorarsn., beim, ahm efendim; canevimden vurulmu deil miyim sanki? Kara Osman'n sesi bir kez daha grledi: Ne olmu ki? Daha ne olsun ki, a benim beim, efendim? Sen ki, o rum kz Horofira'y olum Orhan'a kan yapmak istersin; duyduumdan bu yana barma kz dm-cesine tm yreim tutumutur. Bu yzden alarm ben, sanki bilmezsin de hrslanp sorarsn stelik. Olacak i midir bu? Kara Osman'n iri gzbebeklerinde kvlcmlar uuuyordu. Ksa akln ermez bu ilere hatun, diye bard. Benim dlediim ama baka. Din ayrlna gelince,, hi nemli deil. Kelime-i ahadet getirmesini belletip sylettik mi, mslman olur! Horofira olan adn atp da bir mslman ad koyunca, hristiyanhk m kalr ortada? Kimin alnnda yazar hristiyanl, ya da mslmanl? Bala hatunun yrekli sesi nlad, koca adrn her bir blmnde.. Kannda, damarnda dolar, yreinde yazar* Tann'nn buyruuna kar m kyorsun? Tanr byle diyor, Peygamber byle sylyor. Yz al al olmutu. Bala hatun'un; artk alam14 I PADAH ANALARI yor, hkrmyordu da. Sesini biraz daha ykselterek haykrd: (1) Babamdan duyup belledim en dorusunu, ben. Yce Tanr, dinsiz Araplar iin vermi o buyruu! Karsnn bu denli bakaldrs ile ilk karlaan Kara Osman, stelik duyduklarna da arp kalmt. abuk toparlad kendini. Kollarn iki yana aarak boluu yumrukladktan sonra: Senin akln ermez hatun, diye bard. Byle alnr dmandan;

Yarhisar Tekfur'u pusu kurup tuzaa drmek istedi, beni. Airetimi basz koyup topraklarmz ele geirmek iin beni ldrmee kalkt. O'ndan nce davrandm; pusuya pusu ile, tuzaa tuzakla kar ktm; kz Horofira'y dn gecesi gelinlii srtnda kardm. Dinini, adn deitirip olum Orhan'a yce bir dn dernekle kan yapmaktan daha uygunu var m? Artk, bundan byle Horofira deil, (Nilfer) dir; adn yle koydum, onun. Bala hatun'un omuzlar kt, daha bir ufald. Demek, byle? dedi, yava ve gsz. Sonra birden toparlad kendini, ban daha dik(1) (Bala Hatun ve Mal Hatun) iki kz kardetiler. kisi de Osman'n karlaryd. Bu iki kadnn babalar: terbiyeli kii anlamna gelen (Edepli) lkabyle anlan (Ali) adnda bir Mool'du. Ama, Osmanl devirmesi tarihiler, birinci Pdih saydklar Osman' ve tm Osmanoullarn yceltmek iin, vgye, kanlarnn babasndan balayarak, (edepli Ali)nin adn: (eyh Edebli)'ye evirdiler. Babalarnn Mool diline ve soyuna uygun olarak kzlarna koymu olduu (Mal) ve (Bala) adlarn da inceltip ycelterek: (Ml) ve (Bl) yaptlar. Bu yalan ve yaktrmalar, tarih sayfalarnda hl durur. (Yazar'n notu) PADAH ANALARI letirerek gzlerini kocasnn yznde dolatrd. Bir kt r atn, dedi, bir ters gidie n ayak oldun, bundan byle tm evltlarn, soyun sc-pun, airet halkn senin tutup gsterdiin bu yolu izleyecekler. Birlik, dzenlik, dirlik kalmayacak; neden dersen, kan bozuldu mu tre de bozulur! Kuruntu, yanlg hep bunlar. Bir ey olmaz, diye bard Kara Osman. Daha gl bir sesle srdrd konumasn: Yabanc kan, bizim kanmz kamlar nk. Gcmz byr. Gcmz bydke Beliimiz, topraklarmz byr. Bu yolla, komu Bizans'la da katp kaynam oluruz. Dmana dost grnr, kendi iinden vururuz. Gnn birinde... Bala hatun, daha fazla dinlememek iin kesti, kocasnn szn: Biz, biz olmaktan kp kendimize bile yaban olduktan sonra, glenip bysekte, tm cihana boyun edirsek de deeri yok, bence. nk, o glenen artk sen olmayacaksn ki.. Senin kanndan, soyundan gelenler deiller ki! Bak, hele.. Kzma beim, gelecei grr gibi gerei sylerim sana. Byle bu., bu yolun sonu, bu! Adn yrm, adna devlet kurulmu olsa bile, ne ola? Bir ad'la i biter mi? Adn omuzlayp gtrenler senin soyundan olmayacaklar ki artk. te bak bize U Belii veren soluu tkenmi Seluklu Sultanh'na; kendi Trk tresine srtn dnp Acem tresini kucakladklar iin dnyann te ucundan gelen Mogollar'n nnde ba emediler mi? Derelerden su yerine kanlan akmad m? Hendekler, ukurlar hep onlarn gvdeleri ile doldurulmad m? 16 ! PADAH ANALARI Sus, bre hatun, diye haykrd Kara Osman. Yeter! Syledim ya senin akln ermez byle ilere. Hmla yrd, lo aydnln stne den kendi glgesini ineyerek. blmelere alan ar ve kaln perdeyi elinin tersi ile ap kacakken durup karsndan yana dnd: Sen, bir Mool kzsn, dedi. Ama sen benim soyumu sopumu bilir misin? Mslmansn ya.. Yanl m bilirim yoksa? Doru, dedi Kara Osman. Mslmamm, msl-man olmasna ama, ya hangi millettenim, onu bilir misin? Ben ve benim airet halkm, Pers soyundan geliriz! Bala Hatun'un gzleri iri iri ald. Pers mi, dersin? Hangi millet ola, bu? Hani, Acem derler ya, o millet ite! (2)

 Ama mslmansn... Eee. n'olacak? Kimse mslman domaz anasndan! Gvur da domaz; sonradan olur bunlar. yledir, yledir ya., bir unu dnmezsin ahm, insan anasndan milletinin ve de soy ve sopunun kann alp da kar; Bu kan bozuksa, deiikse, yaban-cysa yle gider artk kyamete dek.. te bunu dn(2) Birinci Pdih saylan Kara Osman'n adiyle anlan Osmanoullar'nn Yunanllam Pers'ler ve Ahemeniler (Acem ve Ahemen karm) soyundan geldiini aklayan kaynak: (Tarih-i Sultan Mehmet Han- Sni), yazan: Kritovulos, ev. Karolidi, 1328. Bu tarihi yazarak kendisine sunan Kritovulos'u, Fatih kinci Mehmet, mroz adasna Kral yapmtr. (Yazar'm notu) 17 PADAH ANALARI mezsin. Baka ben, Mool'um. Doru dersin. Bir Mool* tad kann ve evldna verdii kann deiip bozulduunu istemez. Cengiz Han, tm uruuna byle vasiyet etmitir; bu vasiyetin deerini iyi kavrayalm diye de, tm Mogollara Trkleri rnek gstermitir. Ne olmu ki Trklere? Cengiz Han demitir ki, ayet Trkler inli kadnlarla, Mool kadnlarla, Tunguz ve Manu soylu kadnlarla ve daha sonra da Acem ve Arap ve Rum kadnlarla evlenip ocuk peydahlamasalard, u koca dnya da Trkleri yenecek ve Trkleri ezip geecek, kurduklar devletleri ykp ortadan kaldrmaya hi bir milletin gc yetmezdi. Ben bile hi bir ey yapamazdm Trklere der. Ama Trkler hep yabanc kadnlar alarak, o kadnlardan kanlan bozuk evltlar peydahlayarak kendi kanlarn bozdular, bozunca da dirlik ve birlikleri bozuldu, devletleri ykld, tm Trkler l l dalp yurtlarndan oldular. Bye der ite yce Mool Babuu Cengiz Han! Kara Osman hi bir karlk vermedi, kp gitti. BZANSLI HOROFRA (NLFER HATUN) OLDU St Maliknesinden balayarak, Kara Osman airetinin her bir yresinde ifte bayram enlii vard. Airet halk, tm cokunlukla kutluyordu, bu enlii. alglar alnyor, kl, kalkan ve cirit oyunlar, ardarda, meydanlar dolduran halk coturuyordu, durmadan. bek bek alm kuyularda, demir ilere geirilmi krpe at, deve ve danalar kzaryordu. Kimi buz gibi ayran dikiyordu kafasna, kimileri topPADAH ANALARI rak anaklarla hi duraksamadan krmz arap iiyorlard. Yeri g doldurup taran bu enliin ve byk lenin birbirinden ayr nedenleri vard: Bilecik ve Yarhisar kaleleri Bizansllardan alnm, Kara Osman airetinin topraklarna katlmt. Halk coturan ikinci neden daha bakayd. Yarhisar Tekfuru'nun kz, Rum gzeli Horofira, Bilecik Tekfuru'na verilecekken, Kara Osman akrpmar'daki bu dn basm, krpe kz Horofira'y gelinlik giysilerile karp getirmiti. Kars Bala Hatun direnmi, alam, ar ve ac konumutu ama, Kara Osman yine de bu Rum kzn olu Orhan'a kan yapmaktan vaz gememiti. Bir Bizans kenti o)an akrpmar'da yanda kalan dn, imdi burada7 yaplyordu. Kendi gibi bir Bizansl Rum olan Bilecik Tekfuru'nun koynunda duvan amaya hazrlanan Tekfur kz Horofira, Osman begin olu Orhan begin koynunda soyunacakt. enliin, byk lenin asl gerek nedeni buydu. Gl naralar yanklanyordu, her yrede: Heeeyy! Yaasn Kara Osman! Yaasn Kara Osman ah! Bu lene, enlie tek bir katlmayan Bala Hatun'du, yalnzca. Otan kuytu bir odasndaki dei stne kapanm, bir Rum kzndan doacak ocuklarn, gelecekte Beliin bana getikten sonraki felketlere imdiden gzya dkyordu.

Bu srada, Horofira Orhan'n yatanda, onun gl kollarnn arasndayd. Bir Bizansl kadar Rumca'y gzel konuan Orhan, Horofira ile anlamakta glk ekmemiti. Aralarm18 19 PADAH ANALARI daki yabancln daha ilk dakikalarda bir yaknla dnmesinde en byk etken olmutu, Orhan'n Rum-cas. Yava yava, tadm karrcasna elleriyle soymu-tu Horofira'y Orhan, rplak brakana dein; daha sonra kollarnn arasnda yatana kadar tamt, onu. imdi Horofira'nn yumuak kulaklarna scack ak szckleri fsldyordu: Geende bir gn, deiik bir giysi kuanp Yar-hisar'a gelmitim, Horofira. Babann yannda grdm seni, o gnden sonra hi aklmdan kmadn. Horofira tm iliklerine kadar ileyen hazla rper-di, Orhan'n kollarnn arasnda. Diri gslerini daha sk bastrd, Orhan'n sk soluklarla inip kalkan sert kll gsne. Senden baka hi bir ey dnmek istemiyorum bu an, beyzadem, diye inledi. zgn, ya da krgn deilsin ya, byle olduuna? Hayr, ok mutluyum stelik., dinimiz bir, kanmz ve rkmz birdi ama, hi holanmamtm o adamdan, imdiyse, mutluyum ok. Sevdim seni nk, beyzadem., ok, ok sevdim seni. Orhan, kollarnn arasndaki bu yumuak, scack ve kvrm kvrm oynap duran kz titreyerek kucaklad. kis' de 17 yandayd. Ama, Orhan babas gibi da yapl grn ile en azndan 25 yanda sanlrd. Bozkr gneleri kavurup karartmt her yann, daha imdiden babasnn koyu esmer rengini tayordu. leri ak tiftikle doldurulmu kat yatan iin20 PADlAH AKALARI de uzun sre sevitikten sonra soluklanmak iin srtst uzandlar. Horofira, Orhan'n kl, kalkan, ok ve mzrak syrklarnn izlerini tayan geni gs stne bam yaslayarak: Hristos hakk iin yemin ederim, dedi. Artk benim koansn Orhan. Sen de benim karmsn bundan byle, Horofira. Ya benim yzmden bir sava karsa, Orhan? Sava m? diye karlk verdi, gen adam. Senin iin kacak bir savata lsem de kaygulanmam, gzel kz! Horofira bam Orhan'n gsnden kaldrd, istavroz kard: Bir dileim var, dedi. Kar koymazsn deil mi? Orhan, hi duraksamadan karlk verdi: Kar koymak m? Senin her dilein, benim de dileimdir. Dinime karmaman istiyorum, senden. Biliyorsun, ben hristiyanm. Btn soyum, ulusum da hris-tiyandr. Siz mslmanlarsa, ele geirdiiniz kzlar, kadnlar zorla mslman olmaya zorlarmsmz. Ben, dinimi deitirmem beyzadem, lmee raz olurum ama, dinimin deimesine olmam. Zaten, korkup raz olsam, ne deeri olur bunun? Hi bir hristiyan, tm hristiyanlarm Tanrs olan tsa'dan vaz gemez, nk. Kollarn Orhan'n plak vcuduna doladktan sonra yeniden srdrd konumasn: Beni sevdinse, birazck sevdinse., benim de seni hep sevmemi istiyorsan, dinime dokunma; beni yalan yere din deitirmee zorlama, olur mu? Kollarnn arasndaki krpe rum kznn deiik 21 PADAH ANALARI kokusunu iine sindire sindire pp koklayan Orhan soluk solua

karlk verdi: Her ey senin istediin gibi olacak, Horofira. Tasan, kuruntularm at bir yana. Hangi dinden olursan ol. farketmez benim iin. Horofira'nm ii rahatlamt: Seni daha ok seveceim, Orhan, dedi. Greceksin, daha ok seveceim. Duyduumuz barbar ms-lmanlar olmadn grmek, inan ok mutlu etti, beni. O barbarlar hi dnmyorlar ki, din deitirmekle soy deimez, kan deimez; hele her soyun kk olan rk hi deimez. Her kim, hangi soyun, rkn, ulusun kann tayorsa, lene dek yle kalr hep., yanl m, Orhan'm? Elbet, bir tanem., yledir, senin dediin gibidir her bir ey. Hristos korusun seni, Orhan'm. Nedir, o hristos dediin, bir tanem? Tanr isa'dr, sevgilim. Biz, yle ananz. yi yaparsnz. Daha sk sanl bana, kiraz dudaklarm azma ver bir tanem., glm, mis kokulu ieim, nilferim benim. Oh., beyzadem, nilfer ok mu gzel bir iektir? Sen nasl, tm dnya kadnlarnn en gzeli ve de en yree ileyeni, en balls, en bir tanesi isen, nilfer de yledir, ite. Bana, nilfer demelisin bundan byle, olmaz m? Ne demek, olmaz? Nilfer'sin. Nilfer'imsin artk. Tm airetimizin halk, seni bundan byle: Nilfer, bilecek. Gelecekte, babamn yerine geip airetimin bei olarak, Acem ve Seluklu hkmdarlar gibi 22 PADAH ANALARI ah unvanm elde ettiimde, tm dnyaya (Nilfer Hatun) adn duyuracam. Senin adna camiler, medreseler, mescitler ve de kprler, aacaklar yaptracam; sonsuza dek yceleceksin, bir tanem, Nil-fer'im. Ya, Horofira ne olacak, Orhan'm? diye glerek sordu, krpe rum kz. Ne'mi olacak, Horofira? Nilfer hatunun (gbek ad), yani, doduunda konmu ilk ad olarak seninle birlikte yaayacak elbet, anladn m, gzelim? Anladm, dedi, Horofira. Ama, anlamadm bir ey daha var. Neden kendi soyunuzdan, hele kendi dininizden bir kzla evlendirmediler seni de, benim gibi kan ve dini baka bir hristiyan'la evlendiriyorlar? Ha, bak ite bunu hi dnmedim imdiye dek, dedi, Orhan, Soyumuz, kanmz Pers'lerden gelir, sanrm. Ama mslman'm elbet. Niin bir mslman kzla evlendirmediler, beni? Babam yle istedi; ama, anam kar koydu seninle evlenmeme; babam'sa, senin akln ermez, byle istiyorum ben, diye susturdu anam.. Niin, ama? Bence, Bizansllarla dost olmak, onlardan kz alp akrabalk kurmak istiyor, olmal! Horofira gzlerini kl-kee duvarl odann drt bir yannda dolatrd. Sava ve basknlarda ele geirilmi deerli silahlara, yrtc hayvan postlarna uzun uzun baktktan sonra: Biz Bizansllar, byle dnmeyiz, dedi. Kendi rkmzdan, bizim dinimizden olmayanlarla dost ve akraba olmay arzulamayz. Onlardan zarar geleceine inanrz; hem de gnah sayanz byle bir dostluu stelik akrabal. 23 PADAH ANALARI Orasn bilmem, dedi Orhan. Ama ben inanyorum ki yakn bir gelecekte baka dnecek Bizansllar. Dostluumuzu elde etmek iin, Bizans mparatoru bile kendi kzlarn bizden birilerine vermek urunda ne lazmsa yapacaklar. Byk adrn dnda alnan kopuzlann eliinde sylenen trkler ve arada bir coku iinde atlan gl naralar, gen kar kocann

kulaklarna kadar yansyordu. Yeniden kucakladlar birbirlerini. Dn dernekle balayan len ve enlik gibi, bu ak gecesi de, daha uzun bir sre srp gidecekti, bir yenisine dein.. Ama imdi, soluklarn tazelemek iin ara sra, balarnn hemen ardndaki sette duran toprak testiye uzanyor, souk nar erbetini kana kana iiyorlard. gn gece sren dn enliinin hemen bitiminde, Orhan, Rum gzeli Horofira'dan ayrlmak zorunda kald, bir sre iin. Babas Kara Osman'n buyruuna boyun eerek sava birliklerinin banda, irili ufakl Bizans kentlerini koruyan kalelere kar yeni basknlara giriti. zmit ve dolaylarndaki topraklar, birer ikier Kara Osman airetinin egemenliine katld. Bir yandan Kara Osman ah'n, te yandan olu Orhan Begin st-ste giritikleri saldrlar karsnda akna dnen Bizans imparatoru, byk dostu Mool Gazan Han'a ulaklar gnderip bu saldrlara son verdirmesi iin, Seluklular'a buyruk vermesini diledi. Oysa, Seluklu devleti zaten son gnlerini yayordu. 24 PADAH ANALARI Seluklu saraylarn dolduranlar, en bata: (Sultan) unvan ile anlan hkmdarlar rk bilincini, soylarnn kkenini oktan yitirmitiler. Dilini, dinini, tarihini ve tresini unutanlar, Arap dini ile Acem mezhep ve tarikatlarm, Acem'in dil ve kltrn benimseyerek kendi kendilerini bu yabanc potada eritmi olmann sonucunda da, (lhanllar) adyla anlan Mo-gollar'n kan ve zulmle rdkleri boyunduruu altnda yllardr inliyorlard. Bizansl namlarla dostluk, i, ticaret ve hatta sava beraberlii yapmakta hi bir saknca grmeyen Seluklular, Trk devlet kurulularnn hemen hi biriyle anlayamyorlard. Osman ah ve olu'nun Bizans stne srdrdkleri bu saldrlar srasnda. lhanl hkmdar Mool Gazan Han, Seluklu hkmdar Sultan nc Ala-addin'i ldrd. Anadolu Seluklu devleti km, irili ufakl Trk Belikleri bir bakma zgrlklerine kavumu; bir bakma ise, babo ve tedirgin bir ortama srklenmitiler. Artk Kara Osman aireti de bamsz ve zgrd. Seluklular'n UBelii payesini bir grev olarak srdrmek yerine, bir byk devlet olma yolunda hzla komak olana elle tutulurcasma kmt ortaya. Ama (lhanllar) diye tanmlanan Mool egemenlii daha krk yl srecekti, drt bir yanda. Kara Osman Begin byk amac, Bursa'y elde ederek Belik Ota'n oraya tamakt. Yeniden ele geirilen blgelerle, daha imdiden Bursa yandan kuatlm durumdayd, zaten. Orhan'la evlendiinden bu yana airet halk arasnda (Nilfer hatun) takma adyla anlan Bizansl 25 PADAH ANALARI Rum kz Horofira ilk ocuuna gebeydi bu sralarda. Doum sanclarnn oalp gen ke*dmn lgnlar gibi haykrd gecenin yansnda bu evliliin ilk rn dnyaya geldi. Babasnn gl yapsn tayan bir erkek ocuktu, hem de!.. Doacak ocuun erkek olmasn Tanr'dai yaka-ran yalnz Orhan deildi. Kara Osman Be de erkek olmasn dilemiti. Bu yzden, sonucu mjdeleyenlere hem Orhan hem de Kara Osman tarafndan deeriarmaanlar verildi. Orhan, mjdeyi alr almaz karsnn baucuna koarak ilkin karsn, sonra da olunu kucaklad. Horofira (Nilfer) yorgun ama mutluydu. Tm aileyi ve stelik btn airet halkn kvanla coturan: erkek ocuk dourmutu, nk. Orhan, dedi kocasna yavaa, olumuzun adn dndn m? Babamn buyruunca: Sleyman olacak, ad Nasl, gzel deil mi? diye karlk verdi, Orhan.

Horofira'nn solgun yzn penbe bir renk yalayp geti. Sleyman m? diye sordu inanmazlkla. Hani, u Yahudi peygamberi Salamon'un, arapas m bu Sleyman? Ben senin kadar bilgili deilim, dedi Orhan. nk senin kadar okumadm, ben. Benim bildiim u ki, kurt'la ve kularla, tm hayvanlarla konuurmu Sleyman peygamber!.. Horofira kck elini yumruk yaparak yatan bir yanna hrsla vurdu. Ama bir Yahudi peygamberi, O! diye srdrd ionumasn. Siz mslmanlan anlamyorum bir trl, Size ne O'ndan? 26 PADAH ANALARI ' Orhan, yatan bir kenarna oturdu yavaa. Pek tesine aklm ermez ama, dedi. Bizim dinimiz gelmi gemi btn peygamberlere imn etmei, yani hepsine inanmay buyuruyor. Sonra, bir ey daha var. Aklmda kaldna gre, sa peygamber de Yahudi imi; siz tm hristiyanlar niye O'na tapyorsunuz? Horofira'nn gzleri korkuyla byd: Susss! dedi, arplrsn, sevgili kocacm. O, yeryzne inmi, bir sre sonra da yine gkyzne dnm, yce Tanr'dr!!.. Sizler byle sanyorsunuz, diye karlk verdi Orhan. Bizim kutsal kitabmz Kur'an byle sylemiyor. Her ne'yse, sen ne olmasn isterdin, olumuzun adn? Horofira kocasnn gzlerinin iine bakp tatl tatl glmsedikten sonra: Ben koydum bile gbek adn, dedi. Nedir? Aleksi Kozes.. nasl, daha gzel deil mi? Orhan zgn bir sesle konutu: Hl unutamadn, u slleni Nilfer. Soy, slle untulur mu hi sevgili kocacm? diye karlk verdi gen kadn; boynunu bkp, dalgal kumral salarnn zerinde ince parmaklarn dolatrarak. Bir sre sustuktan sonra, ben'ce dedi, zben-liini unutan kii hayvandan daha aa bir yaratktr. Orhan'n yzn ate basmt. Aln, yanaklar al ald. Bu tr konumalar gereksiz, hem de gnah sayan bir evrede yetimi olmann etkisinden henz kurtulabilmi deildi, nk. Ne demek istedin, Nilfer? Orhan'n sesi buz gibi souktu. Gz bebeklerinde 27 PADAH ANALARI akmak akmak kvlcmlar uuuyordu, stelik. Yani, babamzn buyruuna kar koyup, ocuumuzun adn (Aleksi Kozes) mi koyacaz? Horofire tm diilii ile uzatt kollarn Orhan'a. ldrtc ehvet kasrgas estiren kokusuna kar koyamayacan biliyordu kocasnn. Kzma Nilfer'ine, dedi. Sen nasl istersen yle olacak her bir ey, sevgili kocacm. Kucakla beni, ocuumuzun ad ne olursa olsun, umurumda bile deil, anlyor musun? Kurnaz rum dilberinin bu szleri, Orhan'n btn kzgnln bir anda yok etti. Karsn istekle kucaklad, btn yzn pp kokladktan sonra ocuunun kula dibine eildi, kez bard; (Sleyman) diye.. Osmanolu ailesinin kanna giren, Rum melezi ilk ocuktu, Sleyman. Ne var ki, anas Bala hatun'un da dedii gibi bu kt yoldan bir daha dnlmeyecekti. Bundan byle tm Osmanoullar yabanc soylu, frenk kadnlarndan doacak ve hep onlardan doanlarn meydana getirdii bir Osmanl hkmdar ailesi, kan yaplarnn gerei olarak, Trkler'i, ezilmeleri ve yok-edilmeleri gereken dman bir soy yerine koyacak ve yzlerce yl hep yle davranacaklard. nce Otalarn, daha sonra Saraylarm, devlet ve nimet kaplarn hep yabanc soylu hristiyan dl-leriyle dolduracaklard. Yalnz kendi evrelerini ve kendi yrelerini deil, tm lkeyi insan panaynna benzetecek; Trkler'se, bu kan orbas iinde bocalayp

duracaklard. 28 PADAH ANALARI AiRET BE KABA OSMAN AH LD.. -*';'' Ardarda giriilen savalar sonucunda Belik snrlan hzla byd. Artk (Nilfer hatun) takma adiyle anlan Bizansl Horofira ise mutlu bir yaam sryor, olu Sleyman serpilip geliiyordu. Ama, Kara Osman ah ailesinin stnde beklenmedik lm kular kanat rpmaya balad, bu arada. Orhan'n annesi Bala hatun'un lmnden hemen sonra Osman ah hastaland. Bu O'nun ilk ve son hastal idi. lm rzgnnn ba ucunda estii son gnn akam saatlerinde alaca karanln puslandrd bo sokaklar nal sesleri doldurdu. Tozu dumana katarak koturup gelen atllar, ota nnde dizgin kastlar. Ota nnde nbet bekleyen Koruyucular, Orhan' fark eder etmez atndan yana seirtip, ac ac kineyip duran hayvann yularn kavradlar. Orhan hi duraksamadan babasnn yanma kotu. Yatann ba ucuna diz kp, babasnn gsz elini perek bana koydu, Sonra hemen, soluk solua verdi, byk mjdesini: Dualarn yerini buldu, yce babam, Bursa dt., aldk Bursa'y! Kara Osman gzkapaklarn glkle aarak olunun gzlerinin iine bakt bir sre. Kan ekilmi kupkuru dudaklan araland, gsz bir sesle: kr Tann'ya, dedi yavaa. Orhan coku iinde konutu, yeniden: ok direndi Bizansllar, ama gcmze dayanamadlar. Bu arada olduka ehit verdik, Ne ki, koca kenti de almay baardk, duan ile. Artk Ota da Bur-sa'ya tarz, ifal sularnda yemden glenirsin. 29 PADAH ANALARI Kara Osman'n kan ekilmi kaln dudaklar kprdad: Daha yakla, dedi, g duyulan bir sesle: Orhan ban yan dndrp kulan babasnn azna yaptrrcasma sokularak soluunu tuttu. Dinle, iyi dinle beni oul! diye srdrd Kara, Osman konumasn. Bizansllarla iyi gein., onlarn denizleri var. Denizlerde sava yrtecek gl gemileri var. Bizdeyse, bir kulalk tek kayk yok. Sen, g-r zn ve de kulan Trk Beliklerinden ayn koma. Onlar gzle hep. Beliklerin aralarna nifak sok.. Trkler'in ilerine fesat yaymaktan geri kalma. nk onlar ok gldrler. Dilerlerse bizi bir solukta ortadan kaldrrlar. En byk dmanmzdr onlar. Hele, bu Trk Beliklerinin iinde be tanesi var ki, bei de, nl birer deniz devletidir. ayn denizde bayrak" dalgalandrp savalar veren bu denizci Trk Beliklerini, tek tek yreinin bir yannda sakl tut. Adlarn unutma! Yreime yazacam, babacm., diye coku iinde karlk verdi, Orhan. Kara Osman biraz soluklandktan sonra yeniden konutu: Bunlann ilki, Karatekin deniz belii idi ki, artk hkm kalmad. Velkin, Karasi belii, Aydno-lu belii, Saruhan belii, Menteeoullan belii var orta yerde. Her birinin yzlerce gemiden meydana gelen donanmalar var. Bizansllar'dan kat, be kat stnler. Anlap birleebilseler, ne biz ne de Bizans kalr ortada., kr gaflet iindeler. te, Orhan olum... benim soyumdan gelen sen, ve senden sonrakiler onlarn bu gafletinden yararlanp ilkin bu Trk deniz beliklerini ortadan kaldrmalsnz. Tm deniz 30 PADAH ANALARI glerine el koymal, varna youna sahip olmalsnz. Byle olursa tm dnya bize boyun eyer, buyruumuz altna girer. Anladn m, oul? Beli, babacm., bir iyi anladm. unu da hi unutmayasn oul, diyerek tm gcn soluunda toplayan Kara Osman son szcklerini fsldad:

 Savaamayz onlarla., bizi yokederler.. din birliimizden faydalanp dost gibi yakla onlara., yardmlarm ister gibi yap, ilerine nifak ve fesat sokup hi ummadklar basknla alaa et., ilkin soylu babularn ve onlarn tm soyunu kltan geirt., basz kalan Trkler sana boyun krmaktan baka bir ey yapamaz.. Orhan bir sre daha bekledi, babasnn konumasn. Sonra ban kaldrp yatan drt bir yannda ayakst durup bekleenlerin yzlerine bakt. Hepsi, sessizce alayorlard. Babasna evirdi baklarn, dehet iinde irkildi. Osman ah, artk soluksuzdu. Otan dndaki sokaklarda karanlk bir gece balamt. Otan direinde tneyen bir bayku ac ac tt. Kapkara sessizlii yrtarcasna stste tp duran baykuun souk sesi kar yamalarda uzun uzun yankland. 31 KiNCi BLM j KNC OSMANLI PADAHI ORHAN VE PADAH DOURAN RUM KARILARI HOROFRA - ASPORE - TEODORA (1324-1360) TRK DMANLIININ BALANGI DNEM Ertesi gn, ac haberle birlikte zafer mjdesi drt T>ir yana hzla yayld. Kara Osman ah lmt, ama Bursa kenti alnmt. Kentleri ve obalar dolaan haberciler avaz avaz bamyorlardi: Osman ah ld! Orhan Be, yerine geti! Yaasn, Orhan Be! Bursa'y aldk! Bursa bizimdir artk! Tann gcmz artrsn! lkenin her bir yannda yeni enlikler ve lenler dzenlendi. Airet Belii'nin Ota, Bursa'ya tand ksa bir sre sonra. Orhan'n gz: Belik ya da ah'lkta deil, Sul-tan'lkta idi. Seluklu hkmdarlar gibi (Sultan) olmak, ocukluunun en gizli, hem de gl dlerin33 PADAH ANALARI den biriydi. Nasl olsa, Seluklu Sultanl batm, ortadan kalkmt. Bursa gibi bir byk kenti de ele geirip bakent yaptktan sonra, niin Sultan elmasnd? Kars Horofira (Nilfer hatun), en ba yardmcs ve hem de durmadan yol gsteren ba danmanyd. Sen artk yce bir hkmdarsn, sevgilim., diyordu, Horofira. Bizans imparatorlar gibi ferman yaz, senin adna para baslsn, stne de: Sultan Orhan Gazi, diye yazlsn. Sonra gene, Bizans mparatorlar gibi, paral bir ordu kur, herkes aylk alsn. Greceksin daha ok vuruacaklar. Nasl olsa ou savalarda lecek ve para demekten kurtulacaksn ama, onlar lmeyeceklermi gibi aylk almak iin savaacaklar!. Boynuna sarlp pyordu, Orhan'n yzn gzn. Mutluluk iinde uuyordu, Horofira: Sen, Sultan olunca, ben de Kralie olacam elbet, diyordu. lkeyi, tm devlet ilerini beraber yrteceiz. Bizans'ta da yledir. Orhan, kendi istekleriyle badaan Horofira'mn tm dediklerini bir bir yerine getirdi. lkin, zerlerinde: (Sultan Orhan Gazi) yazl paralar bastrd. Daha sonra, er bana iki ake cretle paral bir yaya ordu kurdu. Bu ordu'dan baka, stn ayrcalklar tand, ast astk-kestii kestik, sorumsuz bir rgt daha meydana getirdi ki, bu silahl rgtn grevi, hkmdarla birlikte ailesi halkn korumakt. Bu rgtte grev yapanlar hem aylk alacaklar hem de hazineden beslenecekler ve stelik savalarda elde edilecek tutsaklar onlarn mal olacak, dilediklerini para karlnda satacaklard.

Ayrca, savalar sonucunda 34 PADAH ANALARI ele geirilen kentleri ve kyleri yamalamak da onlarn hakk olacakt (1). Bu iler ksa bir srede abuklukla baarld. Artk, Kara Osman aireti yoktu. O airet, St'te, airetin bei Kara Osman'la birlikte gmlmt. imdi bakent Bursa'da (Sultan Orhan Gazi) devleti vard. Hem de, geer ake paras ile, yaya ve atl ordusu ve stelik, hkmdar korumakla ykml gl bir Koruma rgt de vard. Horofira bir an iin bile Orhan'n yanndan ayrlmyor, her bir konuda kocasna akl veriyordu. Devlet'i tek bana ynetemezsin, diyordu Horofira, Orhan'a. Sen kral'san, ben de kralie'yim. Bizans'ta da byledir, bu. Zaten senin ksr bilgin de yetmez bu ie. Sen savalan ynet, devlet ilerini bana brak!.. adrl-Ota yaam oktan gerilerde kalmt Bakent Bursa'nn en gz alc doruunda, grkemli. Sultanlk saraynda yayordu Orhan'la Horofira. En deerli talarla bezeklenmi iki Taht, yan-yanayd. Devlet adamlann huzurlarna aldklarnda, (1) Bu imtiyazl rgtn adna daha sonralar (Yenieriler - Yenieri Ocaklar) denildi. Tamam yabanc soylu hris-tiyan tutsak klelerden meydana gelen bu rgt, yzyllarca devlet'in ve Ulus'un bana bir bel kesildi. Savalar boyunca Anadolu Trkleri can veriyor, fakat yama ve esir ticareti bunlarn hakk oluyordu. Hi bir savaa katlmadklar halde, tm zaferlerin harac onlarnd. Osmanl tarih yazarlar, gerekte, Pdihlarn Otalarn korumaktan tede bir grevleri olmayan Yenierileri, topluma, bir sava ordusu olarak tantmlardr. Bu yalana Okul kitaplarmzda bile hl yer verilmektedir. 1 (Yazar'n notu) 35 PADAH ANALARI birinde Orhan, tekinde de Horof ira oturup buyruk veriyorlard. Sultan unvann aldndan bu yana, Orhan'n davranlaryla birlikte konuma dili de deiti. Artk, Seluklu Sultanlar az ile konuuyor, ipek fistanlar iinde salna salna bir baka yryordu. te bu uralarda: Ta giymeliyiz, diye tutturdu, Horofira. Tac'sz hkmdarlk olmaz. Seluklu Sultanlar da tal imiler, Bizans'tayken babam sylerdi. Bizim, Bizans imparatorlar ve mparatorieleri de taht'a ktklarnda, ta giyme treni yaplrd. Senin Sultanln gerek Sultanlk'sa, bir byk trenle ta giymeliyiz, en deerli talarla ilenen o talar bamzda pnldamah.. Orhan, ban ar ar ne doru sallayarak; bir Seluklu Sultan' gibi ve o ive ile cevaplad, kans Horafira'yi: Yerden ge haklsz Sultanm, cmle lem bulur ki, ben Sultan Orhan Gazi ve Kralielerin en ycesi Nilfer Hatun ile birlkte hkm srmekteyz. Ta ve taht bizmdr. Kimesne bize karu koyamaz ve dahi inctemez!.. Horofira'nn ii geniledi, rahat bir soluk ald. Nihayet: Ta ve Taht sahibi bir Kralie olduunu, Bi-zan'a ve daha telere dein duymayan kalmayacakt. Boynuna sanld Orhan'n, Horofira, Yzn gzn pt coku iinde. Orhan'n sert sakallan, kendi yznn ince derisine battka, kadnca istekleri kamland. Vcudunun her yn tutuup alev almt, sanki.. Horofira'nn yumuak dudaklar, scack soluklan Orhan' da coturdu, birden. Her yan titriyordu, glkle el rparak, koca salonun dnda buyruk beklePADAH ANALARI i yen Saray aas m ard.

Kula kirite bekleyen saray aas, rzgr gibi huzura girip el balad. Ba gs stnde, ne eikti, gzleri kendi pabularnn burnunu gryordu, yalnzca. Orhan, stnde uzand atlas sedirde biraz daha gevetti kendini, zenip bezenerek taklit ettii Seluklu Sultanlar ivesiyle: istirahata eklrz, dedi. Kimesne bizi tedr-gn etmeye ve dahi karndamz, Vezirmz Aleddin Be olsa bile, imdi ekilesz heman!.. Aa, bur kolunu yere doru uzatp yumuak taban halsn syrarak aadan yukan kaldrd elini bann stne kadar kararak, iki bklm ve gzleri yine pabularnn ucundan baka bir yeri grmeden hkmdar selmladktan sonra: Emr ferman Sultanmz, efendimizindir.. diyerek odann dna kt, oymal altn yaldzl kapy yavaa rtt, kaln atlas perdeyi kapnn stne ekti. erde, ku tynden doldurulmu dekte soluk solua sevien Orhan'la Horofira iin imdilki daha nemli bir baka ey yoktu. Bir sre sonra birbirlerinin yorgun kollan arasnda derin bir uykuya daldlar. Ta treni bakent Bursa halk iin, bir byk bayram oldu. Kurbanlar kesildi, len ve enlikler dzenlendi. Horofira, ikinci olunu bu srada dourdu. Adn (Murat) koydular. Gelecekte, babas Orhan Gazi'nin lm ile boalacak hkmdarlk taht'na, (Gazi Sultan Murat Han) unvan ile oturacakt. Bu kadarla da yetinmeye36 37 PADAH ANALARI ek, acemce: (Hdvendigr) lakabn da ekleyeceklerdi, adnn sonuna. Bizansl Rum dilberi Horofira'nn olu, bylece-, (Gazi Sultan Murat Hdvendigr) adiyle anlacak, nc Osmanl Padiah olarak tarihlere de geecekti. Murat'n doumu, Horofira ile Orhan'n kan-koca yaknln daha da glendirdi. Daha geni topraklar, daha ok kentler, obalar elde etmeliyiz, diyordu Orhan. Elbet yle olmal, diye karlk veriyordu, Horofira, Benim edindiim bilgilere gre, drt bir yremizde uzak yakn bir sr Trk Belikleri varm, byk ve hem de verimli topraklar zerinde hkm srerler-mi; niin savamazsm onlarla? Niin almazsn ellerinden her bir eylerini, hem de tmn kltan geirterek, ha? Horofira'nn rum kan kztka, Trk dmanl da alevlenip tutuuyordu. Onlara da sra gelecek, elbet., diye karlk veren kocasna hak veremiyordu, bir trl. Sen byle ardan aldka, korkanm onlar, o barbar Trkler saldrya geip, kesecekler hepimizi, anlyor musun sevgili sultanm? Korkma, korkma., hepsi birbirine dman onlarn. Anlap birlemeleri, gnle gece misli birbirine ters. Ol sebeple de mmknsz. Neden, henz zaman deildr, derim bilrmsn, Nilfer sultanm, htnum, bir tanem? nk her bir yn ve de yre, hem gl ve hem zalim Mool Hanlann buyruunda-dr. Ku kanadn rpsa, onlar kulak kesilr. Uyuyan ylann kafasna basmak istemem. Kar kocann, Trk Belikleri'ne kar besledikleri 38 '."''" PADAH ANALARI duygu ve dnce birbirinin eitiydi. kisinin de amalan, Trk Beliklerinin ilk frsatta ortadan kaldrlmalarn gerekletirmekti. Ne var ki, henz bir ok lkeler gibi kendi kk lkeleri ve devlet kuruluu da: (lhanllar) adyla anlan Mogollar'm egemenliine balyd.

Mool'lar kukuya drmek, hele onlara kar grnmek, her bir varlklarnn ve hatta canlarnn elden gitmesi demekti. Horofira, kannn gerei byk Trk dmanl yznden unutmu olduu bu gerekler karsnda Haklsn, demek zorunda kald; ama gene de arkasn getirtmekte gecikmedi: Frsat dtnde, sen unutacak olursan, ben buyruk veririm, o barbar Trk Beliklerine kar savaa; onlar durduka rahat olamam, ben!., Orhan, saltanat zevkiyle mahmur gzlerini szerek karsn cevaplyordu; yledir bir tanem, nk muradmz da bir dir ve de lke ve devlet zerindeki hkmmz de birdir. Amma, Bizansllar da bo durmaz, trl desiselerle saldrya hazrlanrlar? Bursa'ya yerlememiz, onlar ziyadesiyle tedirgin eylemitir. Heman bastrmaz isek, frsat fevt etmi oluruz, ne dersiz? i burkuldu, Horofira'nn. Damarlarnda tad Bizans kan ac ac yand. Kendi rk', kendi uus'u stne savaa girmek, hristiyanlar stne mslmanla-n saldrtmak; kendince, sa'nn affetmeyecei bir byk gnah ve sutu. Ama, ne yapsn ki Ta ve Taht-ma ortak olduu bir hkmdarln sahiplerinden biri olarak bir zorunluluktu, bu savaa raz olup boyun emek. Meryem'e ve sa'ya yakarr. belki balatrd kendini.. 39 1 PADAH ANALARI Arkasn dnp istavroz kard; boynunda tad altn zincire bal s ve Meryem tasvirini karp pt, bana koydu. Gzkapaklarm stste ap kapatarak, gz pnarlarndaki yalan kurutmaya altktan sonra: Bilirim, dedi. Nicedir bana da haberler gelir. Ne yapalm ki onlarla da savamamz gerekiyor. Gsn gerdi, daha bir dik ve serte konutu: Hkmdarlar, duygulanyle deil, akllanyle hkmetmesini bilmelidirler. Ben de yle yapacam. Gzleri imek imek kvlcm sayordu, Horofira'nn. Orhan, hayran hayran bakakald, karsnn yzne. Bizansllar gibi tm hristiyanlarca kutsal tannan znik'i ele geirmemiz, hkmmz stn klp admz cihan'a duyurmamz uygundur, sanrz. Horofira cevap vermedi, Orhan'a. Hristiyanlk inanlarnn yaratt korku btn vcudunu sard. Tel iinde dar att kendini. Yedi-sekiz bin kiilik Orhan Gazi ordusunun verdii sava sonunda, znik, Bizansllar'n elinden kt, Osman olu Orhan'n lkesine katld. Bu umulmadk sonu tm hristiyanlk dnyasn artt. Horofira sevinmi grnyordu ama, gerekte, hi de sevinmi deildi; tersine, yreinden vurul-mucasna ii kan alyordu. Zaferin zerinden ksa bir sre getikten sonra ald bir haber, Horofira'nn iini biraz serinletti. Bizansllar, znik'i geri almak iin yeni bir savaa hazrlanyorlard. Oysa, Bizans zaten kendi iinden, Bizans' ynetenlerin elleriyle kertilmiti. Fahieler: mparatori40 PADAH ANALARI elie ykseliyor ve en aalk sokak serserileri, kolaylkla (imparator) olabiliyorlard, Bizans'ta. Hem de yzyllardan bu yana, byleydi, bu. Ahlk d rezil bir yaam sryordu her bir tarafta. Bir yanda fuhu ve vurgun ticaretinin getirdii sefalet, te yanda bir avu smrcnn zevk ve safa elenceleri, binbir entrikalar iinde alkalanp fuhu ve cinayet yuvas olmutu Bizans saray ve lkesi.. lke yneticisiz, halk perian ve aknd. Hipodrum'da yaplan araba yarlar, bir bel ve bulac salgn bir hastalk gibi tm toplumu sarmt. Saray, devlet adamlan ve halkn tm, ikiye blnmt. Bir

yani: Mavi gmlekli araba yarlar kulbn, te yani: Yeil gmlekli araba yarlar kulbn tutuyordu. Maviler yans kazanrsa, bundan byle lkeye onlar egemen oluyor, yeiller kazand zaman da, tekiler.. Bu yzden cinayetler, isyan ve ihtilller kyordu lkede. Bu tr bir ortama getirilmi bir lkede devlet gc bir gstermelik olmutu. Bir iskeletten fark kalmamt, ad byk Bizans mparatorluu'nun.. Kim vursa yklacak, kim bir kanadna yapsa, zaten elinde kalacakt. Bizans mparatoru III. Andronikos Paleologos, olaylarn abuklatrd felketli sonucu tm plakl ile gryordu. Bizans'n bu durumunu bilen bir hkmdar, ne kadar kk bir devlet kuruluunun banda bulunursa bulunsun, Bizans' kopara kopara yiyerek byyebilirdi. te Orhan'n en ilgin yan, bunu deerlendirebil-mis olmasyd. znik uruna Bizans'n giritii ikinci savatan da olumlu bir sonu alamadlar. Yenik dtler, bu kez de. 41 PADAH ANALARI Nitekim, Orhan bu kez zmit kentini kuatt, imparator III. Paleologos, savan yine Bizans yenilgisiyle sonulanacan bildii iin, bir baka kar yolu denemee giriti. Prenses Aspore'yi. Orhan'a kan olarak vermek!. Niin, olmasnd? Orhan'n imdiki kars da, Bizansl bir rum deil miydi? Aspore ise, hem prenses ve hemde henz 15 yandayd, Orhan'n byle bir armaan kabul etmemesi olanak dyd. te o zaman, Bizans, belki bir sre daha bu gnk durumunu korurdu. Bizansl eliler abuklukla ulatrdlar, mparatorun teklifini Orhan Gazi'ye. ki taraf arasnda yaplacak bir bar andlamasma karlk, Prenses Aspore e olarak verilecekti, Orhan'a. Orhan bu teklife inanamad ilkin. Yorgun yrei zevk ve umutla arpt, hzl hzl. Sonra birden, yllarca nce Horofira'ya syledii kendi szlerini anmsad. Bir gn gelecek demiti. mparatorlar kendi kzlarn vermek iin yalvaracaklar ite, doru kmt, bu nsezisi.. Ama, iini burkan bir baka, hem de nemli bir neden vard. Ne derdi, Horofira'ya? Ya, O'nn tepkisi., kimbir, neler yapar ya da yapmaya kalkrd. Geri, kendi bakmndan eskisi kadar tat almyordu artk Horofira'dan. Ne var ki yine de tutkundu, ona. Anlatlmaz bir baka duyguydu, bu. Duygusall bir yana itip bir hkmdar olarak kendi kendine kt: Devlet ii byle gerektiriyorsa, yree ta baslr'. Bu dnceyle biraz ferahladn 42 PADAH ANALARI hissetti. Yan banda, sedef kakmal bir sehpa stnde duran kuu boyunlu srahiye uzand, Bizans ii altn yaldzl ince uzun kadehini krmz arapla doldurdu. Dudaklarnn arasndan serin serin aznn iine boalan arab, dili ile dama arasnda bekleterek tadn kara kara iti; sonra yeniden doldurdu kadehini. l ORHAN GAZ'NN KNC KARISI: PRENSES ASPORE Bizans mparatoru'nun isteine uygun bir bar ve dostluk andlamas imzaland. Ardndan da Prenses Aspore'yi yksek rtbeli Bizansl devlet adamlar ve kalabalk konuklar eliinde Orhan Gazi devletinin bakenti Bursa'ya gnderdiler. Bir filiz gibi henz yeerip boy veren kk devletin daha yeni yeni ttmeye balayan ocana bylece bir rum kz daha giriyor ve bundan byle btn Osmanoullan hkmdarlk ailesinin Trk dman olarak yaam ve eylem srmelerine etken olacak kan bozukluunun balangcnda, Bizansl ikinci rum kz, Orhan Gazi'nin kars

oluyordu. Bu ilgin olay, lkenin drt bir yanna hzla yayld. len ve enliklerle coan, hkmdar Orhan'n yeni ve krpecik bir rum kzyla daha evlenmesinden doan mutluluuna ortak olan halkn bir yan zgn ve karamsard ama, sonucur- nereye varacandan habersiz ve bilinsiz yaayan ounluk kvan iinde oynayp glyordu. Hele, Aspore'nin bir prenses, bir mparator kzj 43 PADAH ANALARI olduunu renenler gznde, Orhan Gazi bir kat daha ycelmiti! (2) Bir zamanlar Orhan'n gzbebei olan Horofira (Nilfer Hatun) bu inanlmaz haberi aldnda, iznik'teydi. Hristiyan dnyas iin kutsal bir kent olarak benimsenen znik, Orhan Gazi Devleti'nin snrlan iine katldndan bu yana, Horofira, zaten oraya yerlemi gibiydi. Btn zamann iznik'teki kiliselerde, her bakmdan kendisine ok yakn bulduu papazlarla geiriyordu. Ama, hkmdar kocas Orhan'n yan yetkilerine sahip bir kralie olduunu hi bir zaman unutmadan, devletin ileri gelenlerini sk sk yanna aryor, dndnce buyruklar veriyordu, hepsine. zellikle, dman belledii Trk Belikleri zeri ne saldrlar dzenletiyordu. Bir yandan da, halkn gzn boyamak iin camiler, kprler, yollar ve aocak-lar yaptnyordu. Giyimi kuamyle de ak-sak dolamaktan ekinmiyordu. En pahal giysiler ve en grkemli mcevherlerle sslendikten sonra karsna ald hkmet adamlaryla sohbet ediyor, onlarla birlikte yemek yiyordu. iki olundan birinin yakn bir gelecekte (Sultan) olarak hkmdarlk tahtna oturup hkmedeceini bilmek, Horofira iin en byk gvenceydi, nk. Orhan'n, Bizansl Prenses Aspore'yle evlendiini duyduunda, hele, Aspore'nin, bir zamanlar Orhan'n koynuna girdii sralardaki kendi yanda, henz 15'-inde olduunu rendiinde, Horofira, yreinin ta.. (2) Orhan'n, Aspore'den bir olu oldu. Adn (brahim) koydu. Birde kz oldu. o'na da (Fatma) adn yaktrdlar. Aspore'nin ne zaman ve nasl ld bilinmiyor. 44 PADAH ANALARI derinliklerinde bir yerin szladn hissetti. Ne ki, ok abuk toparlad, kendini, Yzne bakanlar artan bir sabr, ya da soukkanllkla barna ta basmasn bildi. Olan olmutu! Bir Kralie ise, sradan bir kadn gibi davranamazd. Hele o kralie, bir sre sonra Ana-Kralie olacaksa.. Yalnz kaldnda, zellikle geceleri yatann iinde sessiz hkrklarla alayarak iindeki atei biraz olsun kllendirebiliyordu. Orhan'n yllardan bu yana hemen her zaman kulann dibinde, scak nefesini iire iire syledii tatl ak szcklerini imdi, bir bu* anmsadka, bir boluun iinde buluyordu, kendini. Hayr., yaam tatszd artk, kendisi iin. Gereksiz artk her ey, lmeliyim diye dndnde, iki olu geliyordu, aklna. Bir Veliaht'la bir Prens anas'ydi; o halde lmee de hakk yoktu. Yanna devlet adamlarndan bir kan alarak, bir tabur askerin koruyuculuu altnda, iznik'ten Bursa'-ya dnd; bir ka gn sonra. Orhan, ba nnde karlad Horofira'y; hkmdarlk Saraynn yukan kat salonlarnda. Karsnn karacan sand bir olayda ne tr bir davran iinde olmas gerektiinin aknl ile gzlerini kacra kara konutu, sulu sulu; artk iyice benimsedii, O Seluklu Sultanlan azyle: Sanmayasz ki Nilfer Sultan, bu i gnl is-teile olmutur, dedi glkle. Balmumu gibiydi, Horofira'nn rengi. Kan ekilmi dudaklar titriyordu, iinin tm buruk acsn yanstan bir sesle karlk

verdi: Ya, nasl olmutur.. Sultanm, efendim? 45 PADAH ANALARI Devlet ii., diye kekeleyerek cevaplad, Orhan. Yaa.. yle mi? unu bil ki Sultanm, bundan byle sadece bir Kralie olarak devlet ileri gerektiinde birarada olacaz. Baka zamanlarda ise, devletin ve taht'n senden sonraki sahipleri olan iki olumla yaayacam!.. Orhan Gazi'nin gzleri hl nne bakyor, ne diyeceini kestiremeden susuyordu. Horofira, iini yakp kavuran atein tm scakln ve acsn dar vuran bir sesle: Yalnz birbirimizin olarak yaadmz bunca yln anlan ikimize de yetiir, sanrm., dedi. Ar ipek giysilerini rzgrlandrarak yrd; Sarayn, kendi blmne alan orta kapdan hzla geti. BR, BZANS'LI PEENSES DAHA: MPARATOR KIZI TEODORA Ksa bir ka yl geti, aradan. Orhan Gazi bu arada; byk ve gl, denizci bir devlet kuruluu olan: (Karas Trk Belii)ne, babas Osman'n d gereince, dosta yaklaarak, kar koymalarna frsat vermeden ortadan kaldrd. iranl acemlerin kalleliklerini anmsatan, onlann-kine benzeyen hile sonucunda, (Karasi Trk Beli-i)nin tm donanmas, ordusu ve lke halk, Orhan Gazi'nin mal oldu. imdi sra, ezilip yokedilerek ortadan kaldrlmalar, Orhan Gazi ile kars Horofira'ca ngrlen teki Trk Beliklerindeydi. te yandan Bizans topraklan da birer ikier ele geiriliyor; bu khne imparatorluk, 46 PADAH ANALARI tyleri yolunmu bir kaz grnm iinde akn ve sarsak, yresine baknp duruyordu. Aspore de kurta-ramamt, Bizans', bu g duruma dmekten.. Orhan Gazi'nin ikinci rum kars Prenses Aspore, iki ocuunu bu arada, dourdu. Olana.- ibrahim; kza da: Fatma, adn koydular. Sallanan Bizans taht'nda, yeni bir imparator vard.- VI. Yoannis Kantakuzinos.. mparatorluk erkn yeniden bir araya gelip, son durumu ve lkenin gittike kararan geleceini gzden geirdiler. Onlarca en nde grnen tehlike, (Orhan Gazi devleti) idi. Bu hkmdar durdurmann bir yolu bulunmazsa; Bizans, batan sona bu yeni devletin boyunduruu altna decekti. yleyse, bir eyler yapmalyd. mparator Yoannis Kantakuzinos, son are olarak kendi z kz'n feda edecekti!.. mparatorluumuzun geleceini gvence altna almak iin, diye feryat ediyordu Kantakuzinos, kzm Teodora'y Orhan Gazi'ye vereceim!.. yi ama yce mparator, ne karlnda? dediler, ileri gelen devlet adamlan. mparator hi duraksamadan karlk verdi, onlara: Bir ban ve dostluk andlamas karlnda! Bylece toparlanmamz iin bir olanak elde etmi ve imdilik batp yokolmaktan kurtulmu olacaz! tekiler, aresizlik iinde balann ne eip: Evet, dediler. Baka bir kurtulu yolu grnmyor. Ve., krpecik, Bizansl Prenses Teodora'y da verdiler. Orhan Gazi'ye. Gelecekte, tarihlerde: kinci Osmanl Padiah olarak ve vlerek anlacak olan Or47 han Gazi'nin, Bizansl Rum karlarnn says, Teodora ile birlikte,

 oldu!.. 600 yl sreyle ulus'u, lkeyi ve devleti ynetecek olan Osmanl ailesini, ite bu rum kadn oluturacakt. nk bu kadnlardan doanlar: (Sultan-Padi-ah) unvan ile hkmdarlk tah'na geecek ve tadklar rum kanlarnn gerei olarak: Rum, Srp, soylular bata olmak zere, tm frenk soylu hristiyan kadnlarla cinsel ilikiler kurarak sadece onlardan doanlarn Padiah olmalarn salayacaklard. Orhan, 17 yandaki Teodora'y koynuna aldnda, 60 yandayd. Teodora'dan da iki evlt sahibi oldu. Adlarn: Halil ve Kasm koydular. lk kars, Bizansl Rum kz Horofira (Nilfer Hatun) , nedeni bilinmez bir hastalk sonucunda, bu srada ld. Belki, umulmadk olaylarn abuklatrd bir lmd, bu. Belki de, onun artk varlna raz olama-yanlarca ldrlmt. Ama, sau* ve dilsiz tarih bu konuda suskun kald. Orhan Gazi artk Bizansllarla iyiden iyiye yakn akraba olmutu. ki Bizans imparatorundan birinin damad, birinin de bacana idi. Imparatorie'den biri kaynvalidesi ,biri baldz ve biri de bacanann anasyd!. Ama ne Aspore'den ve ne de Teodara'dan doanlar, Padiah olabileceklerdi. Onlardan doanlar: Prens ve Prenses (ehzade-Sultan) olarak kalacaklar; yalnzca, Osmanl ailesinin temel yapsn meydana getireceklerdi. Hkmdarlk taht', Horofira'nn olu Murat'nd. Babas, Orhan Gazi'nin 81 yanda lmnden sonra (Sultan Murat) olacakt. Hem de, acemce bir unvan PADAH ANALARI da takacaklard adnn arkasna: (Hdvendigr) diye eklerdi, O'na.. Horofira'nn ilk olu Sleyman, bir srek avnda vurulup lmeseydi, o kacakt Orhan'dan sonra Osmanl tahtna. Ama Orhan Gazi'nin lmnden iki ay nce Sleyman'n lm olmas, tahtn yolunu, Horofira'nn (Nilfer Hatun) ikinci olu Murat'a amt (3) Babas (Kara Osman) bir airet reisiydi. Orhan'n. Ama o, rkna zg (ah)lk unvann kendi kendine yaktrmt. Gerekteyse, Osmanl Padiahlarnn ilki (Orhan Gazi)ydi. nk, adn tayan bir paras, cretli bir ordusu ve bir taht vard. stelik topra bir rejime balam ve toplum dzeni ile ilgili yasalar da karmt. Bylece, bir devlet kuruluu meydana gelmiti. Ne ki, Osmanl tarihileri airet reisi Kara Osman! da (Pdih) saymakta diretmi ve birinci Pdih olarak onun adn baa geirmilerdi. l-hanl (Mool) egemenlii Orhan'n zamannda son bulmutu. 36 yllk hkmdarl sresinde bir yandan Bizans'a, te yandan Trk Beliklerine kar saldrlar dzenlemi, lke snrlarn Marmara kylarna kadar geniletmiti. Her biri, gerek devlet kuruluu olan Trk Beliklerine kar izlenecek dmanca politikann ilk temellerini atan da Orhan'd. Kendisinden sonrakilerce, btn Trk Beliklerinin ortadan kaldrlarak basz ve gsz kalacak z Trkleri, smrge savalannda krp onlarn srtndan saltanat srlmesini nerirce(3) Orhan'n Teodora ile dn 1346 ylnda Silivri'de yaplmtr. Bu evlilikten (Halil) adn taktklar bir de oullar oldu. Teodora'mn da ne olduu bilinmiyor. 48 49 PADAH ANALARI sine izlenecek Trk kym felketinin ncs de, yine Orhan'd. Orhan'n Bizansl Bum kans, (Osmanoullan) diye tanmlanan Padiahlk ailesinin ilk temelini oluturdu. Bu kadnlarn kanndan inenler Padiah. ehzade ve Sultan olarak, Osmanl sarayna sahip oldular. Bundan byle, tadklar kan gerei hep ayn yolu izleyeceklerdi. Devletin ynetimini, hep kendi kanlarn tayanlara vereceklerdi. Kar ve koca olarak kendi karmak, bozuk kanlarn

tayanlar seeceklerdi. Bostan dolab rnei: gzleri bal beygirler gibi hep ayn kuyunun evresinde dnp duracak; frenk dllerinin kanndan, baka baka frenk dlleri treyecek ve bu bylece srp gidecekti. Kara Osman'n kans (Bala Hatun) un, yolun da* ha ilk banda syledikleri, teker teker gerekleecek, ama bu geree hi bir dnemde yle bir deinen bulunmayacakt. Orhan Gazi 1360 ylnda ld, Bursa'da gmld. Geride, Horofira'dan doan olu Murat, Aspore'den doan brahim ve Fatma; Teodora'dan doan Halil, Sultan ve Kasm, kald. Bunlar, Osmanl ailesini meydana getiren kiilerdi. Ama, Horofira'dan doan Murat, erkek kardelerini birer birer ldrecekti (4). l ti (4) Orhan'n, (EFTANDSE) adnda yine Bizansl bir Bum kar olduu baz kaynaklarda szii edilmekte ise de, yaam ve serveni ile ilgili bir belgeye raslanmamtr. Osmanl Saraylarn dolduran olanlarndan biri. Bu, bin-terce frenk dl olandan her biri; devletin, lkenin ve toplumun zerinde hkm yrten en yksek makamlara getiriliyordu. 50 NC BLM NC OSMANLI PADtAHI BRNC MURAT DNEMi VE LGN OLAYLAR (1360-1389) TRK KANININ SU GB AKITILDII VE LKELERN TRK GC LE ELE GERLD BU DNEMDE DE OSMANLI ALESNE PADAH DOURACAK YEN HIRSTYAN KADINLAR BULUNUYORDU.. Gen kz, Bizansl Horofira'nn olu, nc Osmanl Padiah Birinci Murat'n karsnda titriyordu. Ad, Marya'yd. Boyu uzun, beli incecikti. Vcudunun yuvarlak yerleri i gcklaycyd. Yanaklar al aT-di; l l kara gzlyd stelik.. Bulgar Kral' van Aleksandr'n yahudi karsndan dnya'ya gelmiti, Marya. Henz 16 yandayd. Osmanl Ordularnn Trakya'ya geerek Edirne ve Filibe'den sonra Balkan dalarna kadar Bulgaristan' le geirmeleri zerine, Kral Ivan Aleksandr ve ailesi, Osmanllar'a tutsak dmt. Yl, 1363't.. Kral ve ailesi, Osmanl Padiah' 1. Murad'n karsnda balar nlerine dm bir halde, Padiah'n verecei hkm bekleiyorlard, imdi. Her ey, Osmanl Padiah'mn iki duda arasn53 PADAH ANALARI dan kacak bir ka szckle zmlenecekti. Birbirinden beter, ihtimal vard ortada! Belki: Sa koman! diye grleyecekti, Urun balarn ve de kellelerini bir ka srk stne akaraktan tm lkede dolaturun ki, leme ibret ola!: Belki de: Tm Bolgarya'nn gelirini altuna evirip yl be yl veresiz! diye buyruk verecekti. Ya, nc ihtiml? Kral, bu en korkun ihtiml ile titredi tepeden trnaa kadar! Osmanl Hkmdar, ya yle diyecek olursayd? Bolgarya Kral ve ailesini birer at kuyruuna balayp, atlar rktesiz! Terden srsklam olmu ban yava yava kaldrp, Osmanl Padiah'na bakt, Kral Aleksandr.. 1. Murad, bu bak farketmedi bile. nk O, ate ve alev saan prl pnl gzlerini, Kral'la Kralie'nin arasnda duran Prenses Marya'ya dikmiti. Marya korkudan tir-tir titriyor, olduu yerde sallanyordu. Bu an, Sultan Murad'n gl sesi, hepsinin beyninde n n tt!

 Gzel kz, bizden yana yakla biraz! Daha yakn olman isterz! Marya irkildi. Kendi kendine: Oh.. Tanrm! diye inledi. Sultan, beni ldrecek.. Padiah'n sol yannda, ayakta duran Vezirler, silhl muhafzlardan yana baktlar. Bu, gzucuyla verilen bir eit buyruktu. iki muhafz, ileri doru frlayarak prenses Mar54 PADAH ANALARI ya'y kollarndan kavradlar. Sultan Murad tedirgin oldu bu tr davrantan, bard: Incitmeyesz! Kz, nnde iki dizi stne kerttiler. Kral ve Kralie, daha fazla dayanamadlar. Ellerini yzlerine kapatarak iin iin inlediler. Demek, Osmanl Padiah', almak iin kzlarnn ban kendi nlerinde kestirecek ti! Onlar iin upuzun gelen dakikalar hzla geti. Kzlarnn kafas kesilirken karaca feryad bekle-iyorlard, ama byle bir ses duyulmuyordu. O halde, ne olmutu acaba? Yoksa, boarak m ldrmlerdi Marya'y? lkin Kral Aleksandr ellerini gzlerinin stnde azck aralad, ii titreyerek Marya1 dan yana bakt. Grdklerine inanamad.. Bu da ne demekti? Gzlerini hl avular iinde saklayan Kralie'yi dirseile drtt. Kralie, olduu yerde srayarak at gzlerini., ne var ki, grd manzara karsnda, O'nun da gzleri byd, az bir kan ak kald! Eer bu bir d deilse, gerek olabilir miydi, acaba? nk Marya, Osmanl Padiah'nn yanban-dayd. Sultan, bir elile salarn okuyor, bir elile de omuzundan sevgiyle tutmu, tatl tatl glmseyerek bir eyler sylyordu, Marya'ya. Kral ve Kralie nce birbirlerinin yzlerine baktlar. Daha sonra istavroz kardlar. Sultan Murad, Vezir'in kulana bir eyler syledi. Vezir, Bulgar Kral'nn yanna kotu hemen. Padiahmz, efendimiz Sultan Murad Han, k55 PADAH ANALARI znz kendine kan olarak almak ister! Bir itiraznz var mdr? Kral ve Kralie, azlar ak bir halde Vezir'in yzne bakakaldlar. Vezir sesini ykseltip dikleti: Ne susarsz bre orbac? Yosa, emr fer-mn'a ha kar m gelirsz? Kral, elini kolunu oynatarak bir ey anlamadn sylemek istiyordu. Vezir, kendi kendine byk altndan glmsedi. Doru ya, nerden bilsindi Osmanlca'y? Hemen bir tercman bulup getirdiler, huzur'a.. Kral, Kralie ve yanndakiler, tercman'n anlattklarna inanamadlar bir sre.. Neden sonra akl bana gelen Kral, kvanla karlk verdi: Yce Osmanl Sultan, kzmz kendilerine lyk grmekle bize onur vermilerdir. En derin kranlarmz arzetmek isteriz. Tercman Vezir'e, Vezir Sultan Murad'a Kral'n szlerini tekrarlad. Padiah'n bir eli hl Marya'nn salarnn stndeydi. Bir kolunu ileri doru uzatp elinin tersini bir ka kez bolukta salad. Bu iaret, Marya'yla yalnz kalmak istediini belirleyen sessiz ve szsz bir fermand.. O gece, kollarnn arasnda bir kucak alev gibi yanan krpe Bulgar kz Marya'y saatler boyu pp kok-ladktan sonra, fil diinden dkme bir heykel gibi gzlerinin nnde duran kzn plak vcudunu uzun uzun seyretti. Birinci Murat..

56 PADAH ANALARI i titriyordu, doyamamt hl.. Sevgili htnum! Seni lene dek seveceimizi sanuruz.. Marya, anlamsz gzlerle bakt Sultan Murad'n yzne, ne dediini anlamamt. Murad Han, el rpt, perdenin ardndan szlp gelen Sudanl zenci harem aas el balayp ban ne edi. Tiz vanp Glendm kadn getiresn! Glendm Bulgaryalyd. Paalardan biri Onu harem dairesine sokmutu. Savalar sonunda eitli lkelerden devirilmi hristiyan kzlarnn Osmanl t-resince yetitirilmeleriyle grevliydi. Yeri kez pp ellerini gs stnde kavuturan Glendm, karsnda soluk solua, buyruk bekliyordu. Sultan Murad: Dinle beni kadn; dedi. Hatunum'a Osmanlca'y tiz belletesn ve de din'i Islm dilerse kabul eyle-sn, dilemezse din'ince din'lensn! Emr Ferman zat- hnelerinindir, Sultanm efendim! imdiiii... Syleyeceklerm bir bir kendsne tekrar eyleyesn ve cevab her ne olursa bana bildire-sn! Bam stne evketlm.. Babamz cennetmekn Orhan Gazi, anam Ho-rofira'y kendne kan eylediinde, daha ilk geceden adn deitirip Nilfer Hatun komu idi. Ben de hatunumun adn deitirp (Gliek Hatun) korum. Bundan byle tm haremimizde ve lkemizde bu nm ile anulacaktr, bildiresn! Emr Ferman Hkanmzndr! 57 PADlAH ANALARI Glendm kadn, btn bu konumalar can kula ile dinleyen ama hi bir ey anlamayan Marya'ya dnd; Bulgarca olarak uzun uzun anlatt. Sabrszlanan Padiah, dayanamayarak sordu: Ne der? Tiz syleyesn! Der ki: her ne olursa Sultanmn dedii olur; dilerse canmz da kurban ederiz. Yaa.. demek, byle syler? Beli, Sultanm, efendim. Sultan Murat bir kolunu ileri doru uzatp, elinin tersini gsterdi. Hkmdarn yalnz kalmak, istediini belirleyen iareti alan gmen kadn, hkmdar uzaktan uzaa ve yerden selmlayarak ters yz olup dar frlad. Yalnz kalr kalmaz Marya'y kucaklad, Murat Gen kzn diri gslerinin arasna yzn gmd; bu taptaze kokuyu derin derin ekti iine. Anas Bizansl Horofira (Nilfer Hatun) sa olsayd, Grek rkna bir ihanet sayard, olu Murat'n Bulgar kz Marya'y kendine kan olarak semesine.. Bunca Yunanl-Rum kz varken, Prenses bile olsa bizce aalk saylan bir Bulgar soylu kzla nasl kan koca olursun? Yazk sana olum... derdi, kesinlikle. Ama; Bu Trk yurdunda bunca Trk kz varken, bu frenk dlleriyle kankoca olmaya utanmaz msnz, hi? diyecek tek bir kii kmayacakt, yzlerce yl!.. 58 PADlAH ANALARI MARYA (GLlEK HATUN) OLDU, GELECEiN PADAHINI DOURDU.. Bulgar kz Prenses Marya, daha ilk geceden gebe kald, Sultan Murat'tan. Dokuz ay sonra bir erkek ocuk getirdi dnya'ya. Adini: (Bayezit) koydular bu ocuun. Gn gelecek, O'na: (Yldrm Bayezit) diyeceklerdi. Ne var ki bu ad ona takanlar, dmanla savarken gsterdii yiitlikten deil, damarlarnda rum kan tayan babas Murat'n, Bulgar Kan tayan

olu Bayezit'e verdii buyruk sonucunda Anadolu Trk Devletlerine kar giritii hzl saldrlarda, Trkleri abuklukla kltan geirdii iin takacaklard!.. (Gliek Hatun) takma adn tayan Marya, Veliaht anas bir mparatorie'ydi, imdi. Kocas Sultan Murat, babas Orhan Gazi'nin lm zerine taht'a kar kmaz ilk i olarak, erkek kardelerini ldrmt. Aspore'den doan ibrahim ile, Teodora'dan doan Halil'i, saltanatna gz koyarlar kukusu ile ikisini birden bodurmutu. Artk, Sultanlna gz dikecek, glge drecek kimse yoktu ortada. Osmanoullannda, karde katli1 deyimiyle yerleecek olan aile cinayetlerinin ilkini, Birinci Murat ilemi oluyordu. Saltanatnn ilk yllaryd daha; (Gliek Hatun) takma adiyle anlan kars Bulgar Prensesi Marya'dan doan olu Bayezit, ilk ve tek erkek evlt olmas bakmndan (Veliaht) ti. Zaman hzla akp geti; yl: 1376 oldu. Rumeli'nde zaferler birbirini izliyordu. Bizans imparatoru Drdnc Andronikos Paleologos, Osmanl 59 PADAH ANALARI Sultannn himayesini isteyecek kadar gszleen bir imparatorluun tahtnda oturuyordu. BiR BULGAR PRENSES DAHA: TAMARA Bulgar Krall, Osmanl egemenliinde bir eyletti. Her yl byk bir hara dyordu, Osmanl devletine. Bu hara yznden, zaten gsz ve bozuk olan mli durumu bsbtn kntye den Bulgaristan' bu durumdan kurtarmak iin rpnanlar hl bir kar yol bulabilmi deillerdi. Dnemin Bulgar Kral Sasmanos'un bel balad tek umut, z kz Prenses Tamar'di. Tamar', Osmanl Sultanna kan olarak verebilir-se, her yl demekte olduu haratan kurtulunmu olacak ve halkn bu yzden derinleen sefaleti biraz olsun belki giderilecekti. Kraln kz Prenses Tamar, bakire de deildi. Despot Konstantin Draga'tan dul kalmt. Ama, henz-gen ve krpe, stelik lkenin en gzel kadnyd. Orhan Gazi'den bu yana Bizans'la ili dl akraba olan ve Bizansl bir Rum kznn kanndan dnyaya gelen Osmanl Padiah Sultan Murat'n imdiki kan(1) Bulgar kz Marya'nn (Rum) olduunu, tarihi Mk-rimin Halil Yman, slm Ansiklopedisi'nde yazmtr. Ama bir baka Osmanl tarihisi, bu kadnn: Murat'n babas Orhan'n, Karasioullar Trk devletinin babuu Aclan'm kans olduunu ve tutsak alnp Bursa'ya getirildiini ve olu Murat'a sava ganimetK!) olarak verildiini yazar. Her iki sav da, gerekle ilintisiz varsaymlardr. (Yazar'm notuX 60 PADAH ANALARI s da nasl olsa yine bir Bulgar Prensesiydi. O halde, ortada glk yoktu, ilk yaplacak i, Prenses Tamar'-n gzelliini Murat'n kulana kadar ulatrmakt. Ksa gnler iinde, Murat, Prenses Tamar'n dillere destan olan gzelliini duydu!.. Bir iim su., bir fet-i devrn., bir cennet-i l lokmas, bir hir zeman perisi!.. dediler. Artk bun-c& vlmee daha fazla dayanamayan Murat, sabrszlk iinde buyruunu verdi, evresindekilere: Tiz varn, Bulgar Kralnn kz Prenses Tamar Hatunu bize isteyp gelesiz! dedi. Geri dnen eliler, Bulgar Kralnn ne srd koulu yle zetlediler: Bundan byle lkemden hara almazsa, kzm Tamar, Sultann olur! Murat yle bir dnd; doruydu ya, madem ki kzn alyordu, yleyse..

Yrei aylardan beri zaten feti devren Prenses Tamar'n zlemiyle doluydu. Bu kadarck bir istek iin mi, Tamar'a sahip olmaktan vaz geecekti? Birden, ban dikletirerek: Bylesi ahkm er'iyeye de uygun der, dedi, kaln ve rkn sesiyle. N'eye denrse, kaynpederimizin hkm srd lkeden hara alnmas caiz olmaz!. evresindekilere dndrd, iri patlak gzlerini: Snmza yaraur dn dernek in tedrk sirgenmesn, dedi. Emr ferman, zt hanelerinindir, Sultanm.. dediler. Bir Bulgar gelin daha geliyordu Osmanl Saray61 PADAH ANALARI na; Osmanoullan'nn kan orbasna dnen damarlarndaki kana yeni bir eni daha katlm olacakt. Ankara ve yresinde hkm sren (Ahiler) adn tayan Trk Cumhuriyeti'ni ezip geerek ortadan kaldran Murat, Bakent'i de Bursa'dan Edirne'ye tatt. Yeni bir Saray yaptrtt, Edirne'de. Anas Horofira'mn vasiyetini unutmu deildi. Olu Murat'n kulaklarn, ocuk yandan balayarak Anadolu Trk Devletleri ile ilgili dmanlkla dol-durtmutu, Horofira. (Germiyan-oullar) Trk Belii ile, (Hamit-oul-lar) Trk Beliklerine kar saldrya geti. Kar koymaya, savunmaya girien Trkleri kltan geirtti, lkelerini kendi snrlarna katarak, eli silah tutacak ada olanlar kendi ordusuna katt. Yeni lkeler elde etmek iin giriecei yeni saldrlarda, onlar savaa srecekti.. (Gliek) adn takt kars, Yahudi ve Bulgar melezi Marya'dan dnyaya gelen olu Bayezit (Yldrm) , bu arada bym ve babasnn zellikle Trk Beliklerine kar inatla srdrd yoketme savalarnda en byk yardmcs olmutu. imdi sra, (Candaroullan) adyla anlan: Kastamonu Trk Belii ile, Anadolu Beliklerinin en gl ve bilinlisi (Karamanoullar) adn tayan Trk devlet kuruluundayd. Baba-oul, Murat ve Bayezit Candaroullan'm rahatlkla sindirdiler. Daha sonra, var gleriyle Karamanoulan stne saldrdlar. Bu gl Trk devlet kuruluu stne giriilen ilk 62 PADAH ANALARI saldryd, henz. Onlar yenik drmek, egemenlikleri altna alp boyunduruk vurmak kolay deildi. Bu byk Trk varln ezip ortadan kaldrmak iin daha tam yz yl savamalar gerekecekti, Osmanoullan'-nm.. Ne dinmez, giderilmez Trk dmanldr ki, bu gnden balayarak tam yz yl boyunca Osmanl taht'na oturan btn Padiahlar, durup dinlenmeden, bkp usanmadan, Karamanolu Trk Beliine saldracaklar, milyonlarca Trk bu savalarda can verecekti? Damarlarnda, babasndan ald Rum kan, anasndan ald Yahudi ve Bulgar kam ile kararak eit kan karmndan meydana gelen Bayezit'e, ite bu sralarda, Anadolu Trkleri stne yapm olduu yoketme savalarnda (Yldrm) lkabm taktlar. nk, kan yapsnn gerei olarak, dman belledii Trk birliklerini abuklukla kuatyor ve kltan, geirtip yokettiriyordu. Hele bir, babasnn yerine hkmdarlk taht'na gesin, Anadolu Trklerinin batan sona kanlarn aktacakt, oluk oluk. Edirne'ye yaptrd hkmdarlk saraynda yaayan Osmanl Pdih Birinci Murat (Hdvendi-gr), ele geirdii Srp ve Bulgar lkelerinden tutsak alnm hristiyan kz ve olanlarla doldurmutu, Saraynn her yann. Srp ve Bulgarlardan baka, Bonak (Hrvat) ve Arnavutlar en gzde klelerdi. ilk kars, Gliek takma adl (Marya) dan doan Bayezit (Yldrm) Veliahtt, yakn gelecekte Osmanl tahtna oturacakt. ikinci kans Bulgar Prensesi Tamar, drt ocuk dourdu Sultan Murat'a. Bunlarn olan, biri de

6 r, O PADAH ANALARI .kz'd. Oullarnn adn Savc, Yakup ve ibrahim koydu; kzna Nefise adn verdiler. Olu Savc'y, hkmdarlk taht'na gz dikmi olmasndan kukulanarak ldrtt. 1389 ylnda, gelecee gvenle bakt bir dnemde ve hem de, zaferlerin birbirini izledii bir srada; Kosova meydan sava sonrasnda, yaral bir Srp askerinin beklenmeyen saldrsna urayarak ld. Ne ki, Oztrkler iin bu lm bir kurtuluun mjdesi olmayacakt. En azndan daha 530 yl boyunca birbiri ard sra taht'a kacak olan Osmanl Padiahlar, Trk dmanln aksatmadan srdrecek; onlara kan kusturacaklard. Ac olan, hem de korkun olan bir baka gerek vard; bunca ztrk devleti bir trl bir-leemiyorlard. Kentsel ve yresel birer Blge devleti olan bu gler bir araya gelecek olsa, ne olduklar ve ne yapmak istedikleri oktan belirlenmi olan (Osmanoullan Belii) ortadan kaldrlr; bir byk Trk devleti tarihin karsna dikilirdi. Ama olmuyordu. Olmayacakt. O kk Trk devletlerinin banda oturup gelecei grmeyenlerin cezasn" hem kendileri ve hem de ztrk soyu, yzyllarca ekecekti. Nitekim ekti de.. DRDNC BLM BULGAR PRENSES MARYA'NIN OLU DRDNC OSMANLI PADAHI YILDIRIM BAYEZT DNEMi (1389-1402) MARA, ANGELINA, MAR, ANTA, OLGA, OLlVERA VE DAHA NCEKLER, HEM OSMANLI PADlAHLARI'NIN SOYKTN VE HEM DE GELECEiN (OSMANLI KLELER DEVLET) NN TEMELLERN ATMI OLUYORLARDI... Devlet ileri gelenlerinin konaklarndan, fakir fukarann evlerine ve devrin gidiatna yorumlar yaplan tredi zenginler evresinden, mahalle kahvelerine dein her bir yerde, hep ayn haber alkalanp duruyordu. O gn, yoksul mahallelerin birindeki izbe bir kahvede de, gene bu olayd, konuulup duran: Yldrm Bayezit Han'a yeni bir gelin gelirmi, diyordu, ak sakall bir ihtiyar. Bir yandan da uzun afyon ubuunu ekitirip duruyordu. ou, gnlk nafaka einde koan yoksullard. Bu yzden de olup bitenlerden habersizdiler. Biri, ilgin bir soruyla karlk verdi, haberi yetitirene: Kimin n'eyi, n'esi ola, bu gelin? 6f, PADAH ANALARI / Haberi ortaya atan ak sakall ihtiyar: Hani, dedi. Kosova savanda ldrlen Srp Kral vard ya, dur bakaym ad., hah, Kral Lazar, ite onun kzym derler. Ad da (Olivera) imi! Bir bakas, lf olsun diye sordu: Gzel mi, bari? ; Bir iim su, diyorlar. Kimileri dalgn dalgn nlerine bakp susuyorlard. Sakal tyleri birbirinden uzak, akl kllardan olumu bir adam tella sordu: Bre komular, hnkrmz efendimiz Bayezit Han, Germiyan Bei Sleyman ah'n kz Devlet Hatun'u alp kan etmemi midir, kendisine? Adam, geciken karl daha uzun sre bekleye-medi, yine sordu: Ve de.. Kstendil Bulgar Prensi Konstantin'io kz Olga'y da kanla kabul eylememi midir? imdiye dek lafa kanmayan biri, sol avucunun-iinde dndrp durduu tebihinin iri kehribar tanelerini birbiri stne aktarrken: Bre kse, diye karlk verdi az nce soru soran komusuna, Sleyman ah'n kz Devlet Hatun'u kendine kan etmek ve de ondan

doacak ocuu Osmanl taht'na hkmdar eylemek iin kapatmad. Sarayna. Hep birden, biraz hayretle sordular: Ya, n'eye? Beriki, sokaa bakp susuyordu. Sylesene, bre koca Trk! dedi kse. yi ya., dinleyin yleyse. Trk Bei Sleyman ah'n kafasn ne ykmak iin kzn ald elinden^ 66 PADAH ANALARI yurdunu talan edip koca Belii ykmak yeterli grn-memi olacak ki, kzn da elinden alp hiristiyan cariyelerine hizmeti etti!.. Bre mslmanlar, diye srdrd konumasn. Dnmez misiniz hi, bu Osmanoullanmn hangisi Trk kzyle evlenip taht'na ortak etti? Hi biri deil mi? Hangisi Trk kadnndan dodu? Gene hi biri, yle mi? imdiki Padiahmzn anas kimdir, deyiverin hele bana!.. Karlk veren olmadn grnce, yine kendisi getirdi lfnn arkasn: Ben syleyeyim yleyse-, bir Bulgar anadan dodu. Ya, babas? Ya, babasnn babas? Szn ksas, bunlann tm Rum dl., f renk dl!.. Bir sre, ortalkta uuan sinek vzltlarndan baka bir ses duyulmad. Neden sonra, iki bklm bir ihtiyarn korku dolu clz sesi duyuldu: Evlt, Tann korusun seni, velkin.. yerin kula vardr, zlimin zulm vardr!.. Olsun baba, dedi br ftursuz. Benim de hakyoluna, Trk yoluna verilecek bir kafam var. u Osmanoullannm gidiatna, u felein dnp duran arkna gz atsanza bir kez; tm devlet vede nimet kaplan, kan bizden, dini bizden, soyu sopu bizden olmayan frenk dlleri devirme tutsak klelere peke ekilmitir. Sarayda Rumlar ba kededir, Srplar, Bulgarlar ve de Yahudiler, Arnavutlar, Bonaklar, Po-maklar Padiahmzn en gzde, en gvenli adamlan-dr. Ya, Trkler? Hepsinin yzn ezici bir bakla tarayp getikten sonra buruk buruk gld kendi kendine. 67 PADlAH ANALARI Susarsnz, dedi. nk korkarsnz. Korkunun bir yaran vardr sanrsnz. Ama Trkler. Srp cephelerinde, Bulgar cephelerinde, Arnavutluk dalarnda Osmanoullar uruna can veriyor, kan dkyorlar. Padiahmza yeni kan-kz, yeni olanlar, yeni topraklar ve yeni servetler kazanmak iin, lyorlar, isteyerek mi? Asla Ama biz Trkler, Osmanoullanna tutsak olmuuz bir kez!.. ki bklm, ak pak ihtiyarn clz sesi duyuldu, yeniden. Yce Tanr yarlgasn, korusun biz Trkleri, Bilinmez gidiatn errinden.. Kahveyi dolduranlar, birbiri arkasna: min., dediler. Hepsinin de sesleri yorgun, bkkn ve umutsuzdu. BULGAR KRALININ KIZI OLGA'DAN SONRA SIRP KRALININ KIZI OLVERA Kosova meydan savanda len Srp Kral Lazar'-n kz Olivera idi; Osmanl Sarayn dolduran saysz hristiyan odalk criyelerin arasna katlacak yeni gelin.. (Germiyanolu Belii) adyla anlan Trk devlet kuruluunun ba Sleyman Begin kz Devlet Hatun bir ka gece Padiah'n koynunda sabahlam, daha sonra yeni enilere merakl hkmdarn yzn grmez olmutu. Harem'in kethdas kadnn kulan bkmeyi unutmamt, Yldrm Bayezit: Dileriz yatmzda hmile kalmam ola bu Trk kz; velkin byle bir hl olursa, tedbirde kusur 68 PADAH ANALARI

etmeyesiz. Yni, demem odur ki yaatmayasz bu Trk dln.. Buyruun bam stne, yce Sultanm, efendim!.. Devlet Hatun, bundan byle en ar ilere, angaryalara kouldu. Bir sre, Kstendil Bulgar Prensesi Olga'nn oda hizmetiliine verdiler. Osmanlca'y eri br konumay henz renen Olga, ayaklarn ykatmak iin onu aryordu. Dme altndan yaplm leenin iine ayaklarn sokup baryordu: Sen var, ok beceriksiz Tr kzk Divlit, hem de pis, bak ykamyor iyi., nasl ey sen Divlit? Gz yalarnn derdine are olmadn anlayan Devlet Hatun, lm aramaya balad, Geceleri el ayak ekilince karanlk kuytuluklarda dolayor, iecek bir zehir aratryordu. Sonu nereye vard bu bahtsz Trk kznn, bilinmedi. Ama, gelecein dzmeci Osmanl tarihileri, 5. Osmanl Padiah (elebi Mehmet)'in anasn, Devlet Hatun olarak gsterecekler, daha teki yalanlar gibi bu yalan da yzlerce yl gerekmi gibi benimsenecekti. Oysa elebi Mehmet, Bulgar Prensesi Olga'nn oluydu. BAKENT SOKAKLARI ACEM HALILARIYLA DEND Srp Kral Lazar'n kz Prenses Olivera, Srbistan'dan yzlerce kiilik bir kafile ile yola karlm, Osmanl Padiahna getiriliyordu. 69 PADAH ANALARI Sava gcyle tutsak alnm bir criye deildi, Olivera. Osmanl Srp savann Srpllarn yenilgisiyle sonulanmasndan sonra ortaya kan Srp bozgununu giderebilmek, Srp lkesine yeniden zgrlk kazandrmak iin, savata len kraln iki olunca dzenlenen bir plan gerei sunuluyordu, Yldrm Baye-zit'e. Srp taht' kralsz kalmt, lke harap ve toplum yoksul dmt. Bu umutsuz gnlerin birinde Prens Stafan'la Prens Vuk kafa kafaya vermi, bir kar yol aratnp duruyorlard, ite bu srada Prens Vuk, kendinden iki ya daha byk kardei Prens Stefan'n karsna geip haykrd: Buldum, Tann'ya kr buldum! Anlat yleyse, dedi br. Dinle bak, diye srdrd konumasn Prens Vuk. Kzkardeimiz Prenses Olivera'y, Osmanl hkmdar Yldrm Bayezit Han'a verelim; ta ve tahtmz ve lkemiz batp yokolmaktan kurtulur, bylece.. Stefan bir sre dnd. Daha sonra kardeinin gzlerinin iine bakarak: Ne biliyorsun, Osmanl Padiah'nn isteyeceini, Olivera'y? dedi. Prens Vuk, katla katla gld: atm sana Stefan, dedi. Osmanl hkmdar-lannn, frenk soylu hristiyan kadn tutkulann hl renememisin, bakyorum. Zaten aslna bakarsan, hepsinin analan, Rum, Srp, Bulgar ve benzeri soylardan; babalan da ite hep byle kadnlardan domu kiiler. Dnsene bir, tekinin damarnda tek damlack Trk kan olsa, Anadolu Trk Belikleriyle birlemeleri gerekirken hepsine, hem de hi duraksa70 PADAH ANALARI madan saldrrlar myd? Bu arada yzbinlerce Trk' kltan geirtirler miydi? Prens Stefan kvanla dorulad kardeini. Seni kutlarm Vuk, dedi. Tm gerek sylediklerinin ve de tutarl, olumlu. Hemen uygulamaya geelim nerini. Sevindim, diye karlk verdi Vuk, Bak, iyi dinle beni imdi, ne tr bir yol izleyeceimizi kararlatralm, ilkin. Kaln bir kt destesiyle bir kalem tututurdu, Stefan'n eline: Yaz, dedi. Biz, Srp Krall'nn vrisleri Prens Stefan ve Prens Vuk, Kral Lazar'n kz ve bizim de kzkardeimiz Prenses Oliverya'y, Siz, Osmanl Sul-tan' Yldrm Bayezit Hn'a e olarak

vermekle kvan ve onur duyacamz belirtmek isteriz. Ancak, bu kutlu ve onurlu mutluluun gereklemesi, kk bir takm isteklerimizin hametmeplarmca kabul edilmesine bal bulunmaktadr. yle ki: .) Osmanl ordusu Srp lkesinden ekilecek, .) Buna karlk, Srp halkn daha fazla yoksul drmeyecek oranda, her yl bir miktar hara, Os-nanl devletine verilecek, .) Ben, Prens Stefan kuzey Sup lkesine ve ben, Prens Vuk dou Srp lkesine Kral olacaz, .) Osmanl hkmdarlarnn byk dmanlan olan (Anadolu Trk Beliklerine) kar, biz, Kuzey ve Dou Srp lkeleri Krallar olarak Srp ordusunu Osmanl Padiahnn buyruu altna vererek Anadolu Trk Beliklerinin bir an nce ortadan kaldrlarak, hametmeplarnm huzura kavumalar iin yardmc olacaz. Siz, yce hametmep iin hazrladmz niz 71 PADAH ANALARI armaanlarmzla birlikte ibu mektubumuzu sunmakla grevlendirdiimiz elilerimiz, vereceiniz karl bize ulatracaklardr. En derin ballk ve ...... Elindeki kalemi bir kenara brakan Prens Stefan arkasna yaslanarak: Sen bir dhisin Vuk, dedi. Sanrm kurtulu canlan alacak, yaknda. yleyse, haydi imzalayalm, dedi Vuk. ki karde, mektubun altn imzaladlar. Srp Prenslerinin hazrlad (Dostluk antlamas), Osmanl hkmdar Yldrm Bayezit tarafndan memnunlukla karlanmt. ki ey vard ki ortada, Yldrm Bayezit'in bu neriye kar kmasna engeldi. Bunlardan biri ve bal-casi: Olivera, teki ise, babas ve babasnn babas gibi kendisinin de can dman belledii (Anadolu Trk Beliklerine) kar srdrlp gitmekte olan savalara, Srplarn yardmc ordu vermeyi, hem de kendiliklerinden ne srmeleriydi. Gzellii, soyluluu dillere destan (!) olmu bir Prenses Olivera'y yrekten arzuluyordu, zaten Yldrm Bayezit. imdi bakent Osmanl halknn bir an nce yurda gelmesini bekledii byle bir gelindi. Sokaklarda mealeler yaklyor, alglar durmakszn alyordu. Hkmdar sarayna kadar tm yollar en deerli ve pahal hallarla denmiti. Halk'a kesin buyruu vard, hkmdarn; herkes en yeni urbasn (giysi) kuanacak, sokaklar doldurup alk tutacakt. Zaten, Osmanl saldrlarnda tutsak alnm Bum, Srp, Arnavut, Bonak, Bulgar, Pomak, Macar kzlar ve olanlar all, morlu, sanl beyazl ipek giysileri i nde her yan doldurmutular. 72 PADAH ANALARI Btn bu yabanc kanl hristiyan kz ve olanlar, Yldrm'n zevk ve safa karargh durumuna soktuu saraym dolduran kz ve olan cariyelerinin kk bir blmyd. an Osmanl anlatm ve diliyle: daha nice feti devran ve yrek dalayan kz ve olanlar vard, Saray'da.. Yakut renkli arabn altn maraba ile lkr lkr iip yreinde reklenen Olivera zlemini gidermeye alan Yldrm bu srada ak iirleri okuyordu, evresindeki huri ve glmanlan bir yandan kucaklayarak.. Ehli hicrana fitne-i ayar Ortada bir bahanedir sandm Gz ucuyle kyn kyin bak Dil alp kasti canadr sandm Gelin alay bakent snrlarna vardnda, gk boluunu dolduran bir uultu koptu, her yanda. Overa'y getiren yzlerce kiilik Srp kafilesi hayret, kvan ve mutlulukla, stelik onurla dopdolu yreklerinden taan sevinlerini haykrmamak iin glk ekiyordu. Osmanl hkmdar Yldnm Bayezit mutluydu; bilinsiz halkn

ounluu mutluydu, Srp lkesinden gelen gelin Olivera ve onu getirenler mutluydular!.. TRK DMANI tK HKMDAR KARI KARIYA.. Daha yzn grmeden filizlenen ak, yzn grp her bir dirilii ile kollarnn arasna aldktan sonra, Yldrm'n yreinde ve evresinde, Olivera'dan baka hi bir ey kalmad. 73 PADAH ANALARI K Tm dnyas yalnz Olivera'yd, artk! Barta ve savata, sarayda ve avda, yanndan .ayrmyordu, Olivera'y. Bu Srp kz, stste gebe kald, Bayezit'ten. olan, iki kz dourdu. Olga'dan doan Mehmet, daha sonralar (elebi Mehmet) adyla Osmanl taht'na padiah olacakt. teki oullan Erturul ve Sleyman'd. Fatma ve Melek adlarndaki iki kzn da ana-syd, Olivera. Kostendil Bulgar Prensi Konstantin'in kz Olga'dan da bir sr olu ve kz olmutu, Yldrm'in. Bunlara: Musa, Mustafa, Kasm, adlarn koymulard. Osmanoullan'nn devlet kurup hkmdar olarak baa gemeleri, Anadolu Trkleri iin gerek bir felket olmutu. Ne var ki bir baka ulusal felket daha gelip atmta bu srada. 1400 ylnn 9 Austos gn, Mool soylu (Aksak Timur) un ordusu Sivas nlerine gelip dayand. Kenti korumakla ykml kk savunma gc ancak 18 gn direnebildi. Mool soylu lhanllar'n yarm brakt cinayetlere ayn soyun bu kez Timur kolu, kald yerden balad. Anadolu'da, Trk kan yeniden oluk oluk aktlyordu imdi. Mool dl Aksak Timur'un ordulan yz-binlerce Trk' kltan geiriyor, bir yann da deiiklik olsun diye diri diri topraa gmyorlard. Yldrm Bayezit, Timur'un giritii Trk kym iin deil, nk nasl olsa babadan ve dededen kalma Trk dmanl gerei olarak, Timur'un amacna eit bir hnla taht'a ktndan ve hatta ehzadeliinden beri ayn yoldayd. Ne var ki, Aksak Timur Trkleri kesmekle yetinmemi, Osmanl tahtna kar saldrya gemiti, imdi. O'na dokunan iin bu yanyd. Timur'74 PADAH ANALARI un Mool ordulan Anadolu Trklerini kltan geirirken, Yldran Bayezit seyirci kalmt. Tehlike, tahtna yneldiinde, ki iki yl gemiti aradan, ite o zaman Timur'a kar koyma gereini duymutu. Trk dman iki hkmdarn babuluundaki sava 17 Temmuz 1402 gn balad. Bayezit, hristiyan Srp Prensesi Olivera'y bu savata da yanndan ayramam. O'nu da getirmiti. Bu savan i yz hem ilgin hem de glnt. Her iki Trk dman hkmdar birbirinin eitli bir tutumla iki ordu dzenlemitiler. Yldrm, ortadan kaldrabildii Anadolu Belikle-rinin Trk topluluklar iinde eli silah tutan erkekleri silah altna alm, cepheye srmt. Bundan baka kars Olivera'mn kardeleri Prens Vuk ve Prens Ste-fan'n gnderdii yardmc Srp ordusunu da karmt, Timur kuvvetlerine kar. Dman yenik dreceinden emin olmann rahatln, Otanda Olivera ile srdryordu. Timur da ayn yolu izlemiti. Kesip dorad, kuyulara gmd Anadolu Trkleri arasndan naslsa sa kalanlan toplatm, ilk azda kendi Mool ordusunu krdrtmamak iin, Trkleri, atein, kanl boumann n saflarnda yer almalarn uygun grm, Yldrm ordusunun stne srmt. Sava baladnda, karlkl saldrlarla birbirlerini ldrenler, zorla savaa srlm Trklerden bakalar deidi. Bu gerek ok abuk ortaya kt. Bundan sonra ise, tam bir zl, zellikle Yldran ordusunda bagsterdi. nk, yardmc Srp ordusu askerleri de blk blk Timur kuvvetlerine teslim olmaya baladlar. Osmanl bozgunu ksa srede geliti. Yldran Ba-

PADAH ANALARI yezit, kans Olivera ile beraber, Timur'a tutsak oldu. Gn, 20 Temmuz'du, yl 1402. Timur, Yldrm Bayezit'i eli-kolu bal olarak karsna getirtti. Yanndaki askerlere haykrd: Hele, daha yakn getirin u f renk dln., suratn bir iyi greyim, tkrm de boa gitmez! Mool askerler, Yldrm Bayezit'i iteleyerek Timur'un tam karsna getirdiler. Timur, tepeden trnaa ilgi ile gzden geirdi. Yl-dnm'. Sonra birdenbire kahkahalarla glmee balad. Yldrm hi ummad felketli bir sonutan sonra urad bu ezici hakaretin altnda kalmamak iin ban daha dikletirdi: N'ye glersin, bre oban? dedi. Timur bir sre daha katla katla gldkten sonra karlk verdi, Yldnm'a: Nasl glmem, a frenk dl Osmanl ah, dedi. Bakarm ki, bir gzn gerekten kr! Eee... benim de bir ayam topal! ite ben, u koca dnyann bkerle bir topala kalm olmasna glerim! imdi anladn m frenk dl, n'eye gldm? Bal kollarn zorlad, Yldrm. Kollarn kurtarp Timur'un stne saldrmak iin debelendi. Timur, O'nun bu umutsuz durumuna bakp bir sre daha gld, katla katla. Daha sonra evresindekilere dnerek : Nerde, o fren kz? dedi. Bizim de ssn gzmz, keyifleniriz belki biraz!.. Yldrm iin en ezici an gelip atmt. Otan dndan kulaklarna kadar yansyan lklarn Olive-ra'ya ait olduunu hemen anlad. Yreine bir bak saplansa daha fazla olmzd duyaca ac.. Olivera'y srkleyerek getirdiler. Olivera'nn giy76 PADAH ANALARI sileri paralanm, iri gsleri dar frlamt. Uzun san salarnn bukleleri omuzlarna dklmt. Ayaklan yaln plakt. Bileklerine yapm Mool askerlerinin arasnda rpnp duruyor, bir yandan da Srpa ve Osmanlca bir eyler syleyip hayknyordu. iri iri alm gzlerinden akan yalar btn yzn slatmt. Mool askerler, Timur'un karsnda Olive-ra'ya diz kerttiler. Yldrm, bu dayanlmaz durum karsnda azna gelen en ar kfrleri Timur'a savuruyordu, Ama O, hi umursamakszn glyor, bir yandan-da suratna tkryordu, Bayezit'in. Her yann zincire vurun, u frenk dl Osman-olu'nun! diye sere kt, yresinde buyruk bekleyenlere. rme bir zincir halat getirdiler. Yalnz kafasn akta braktlar, Yldnm'n. st yann tepeden trnaa bu zincirle dolayarak sardlar. Yetmez, dedi Timur, pis sesini de kesin! Kirli bir paavra ile azn da baladlar. Bayezit'in. imdi yalnz gzleri gryordu. Timur, Bayezit'in haline keyifle bakp yeniden kahkahalarn koyuverdi. Daha sonra ayaa kalkp Olivera'nn yanna geldi, tri, plak memelerini avulad, hoyrata, skt. kann stndekileri; diye haykrd. Ne varsa karn, plak dolasn nmde! Askerler, Olivera'nn giysilerini gz ap kapayana dek yrtp paraladlar. Olivera yan ldrm bir halde kollarn nnde birletirerek elleriyle nn kapatmaya alt. Ama Mool askerleri engel oldular. Timur, kalalarn avulad, Olivera'nn; skt, im-dikledi. Sonra yine memelerini avularnn arasna alp 77 PADAH ANALARI eildi. Bir yrtc hayvan igdsyle diledi, fkran kpkrmz kan emmeye balad.

Olivera'nn l, Otan dnda yanklandka, bu sahneyi ok ilgin ve zevkli bulan vahi ve ilkel Mool askerleri keyifli keyifli glyorlard. Yldrm Bayezit btn bu olanlar yatt yerde gryordu. Her yann saran zincir halattan kurtulabilmek iin hl debelenmekteydi. Tomur'un emdii kan sonucunda cinsel istekleri kamlanmt. Olivera'y kucana ald, kesip dorad Anadolu Trklerinin evlerinden arlp sahip olduu hallarla kapl sedirin stne yatrd. arap! diye haykrd. ii arapla dolu bir toprak testi uzattlar. Kafasna dikti testiyi, yanlaymcaya kadar lkr lkr grtlandan aa aktt. Sonra Olivera'nn yanna uzand. Tm Moollar birer Osmanl kars bulup zevklensin, yesin isin., buyruumca elensinler! Otan iindeki Moollar dar frladlar. Timur, Yldrm'a bakt. Sen de seyrederek zevklen, bre frenk dl! dedi. Kahrndan baygn yatan Olivera'nn plak vcudunu kucaklad, kendine doru ekti. Yldrm Bayezit gzlerini yumdu, ban toprak zemine vurdu stste. Ertesi gn bir demir kafes yaptrtt, Timur, Osmanl Padiah Yldrm Bayezit'i bu demir kafesin iine kapatt. Gittii her yere onu da gtrd. Olivera'y her can ektiinde, Yldnm'n gzleri nnde sahip oluyordu; dinmek bilmeyen bir eit ilkel ve en vahi hayvann alma igdsyle. Oysa, Yldrm Bayezit oktan akln yitirmiti, demir kafesinin iinde. Sekiz ay sonra, Akehir'de, iinde yaad kafesin 78 PADlAH ANALARI demirlerine kafasn vura vura paralayan Osmanl Padiah Yldrm Bayezit'in yaam, son buldu. (Akehir: 1403). Osmanl taht'na Padiah douran hristiyan kadnlarn nllerinden biri olan Olivera'nn daha sonra ne olduu bilinmedi. Anadolu Trklerinin ahi, yerini bulmutu, bir bakma. O Yldrm Bayezit ki; Menteeolu, Germiyano-lu, Aydnolu devletlerinin halkn eze eze yoketmi, Karamanolu Alaettin Bei, kendi eliyle ldrmt. Bayezit, ilkin; Salono Kont'u Louise Fadrique'in kz Maria'y kendine kan olarak almt. Daha sonra Bizans imparatoru S. John Paleologos'un kz An-gelina'y, Macar John'un kz Mari'yi ve Konstantin'in kz Anita'y kendine kan yapmt. Ama, az nce de deindiimiz gibi, gerekleri tersine evirmekle kendilerini grevli sayan devirme Osmanl tarihileri, btn bunlar ters-yz edip Trk ulusuna benimsetmek iin ellerinden geleni yapacaklard. Nitekim, Osmanl geleneince, koyunlanna alp ocuk douran! ve bylece gelecein Padiah'n ve ehzade'sini reten bu kadnlara birer Arap-slm ad takmak tresinden vazgeilmeyecekti. Yukarda adlarn saydmz kadnlardan ikisine de byle yaplmt. nk o kadnlar, Bayezit'e ocuk dourmulard. Bunlardan birine: (Devlet Hatun) adn taktlar, tekine de: (Hafsa Hatun) dediler. Ve stelik, Devlet Hatun adm taktklar kadnn (Bayezit'in ortadan kald-np yokettii Germiyanoullan Trk Devletinin babuu Sleymanah'n kz) dediler. Yine, Yldrm Bayezit'in yakp ykarak ortadan kaldrd Trk Devletlerinden biri olan (Aydnoulla-n'nn babuu Isa Begin kz) ile evlendii yalanna 79 PADtAH ANALARI yer verip, kadnn takma adnn (Hafsa) olduunu savundular. Batan sona yalanla rl bir tarihle, ztrklerin .gzlerini boyayp O'nlarn Trk dmanlklarnn zerini rterek unutturmak amacn gdeceklerdi. Ama bir gn gelir, birileri o rty ekip alr; o renk renk yaldzlan kazyarak altlarndaki pas', kan' ve kapkara taban

ortaya karr diye, dnmyorlard. 80 BENC BLM ELEB MEHMET DNEMi (1413-1421) Devlet; bir yan sava tutsa, te yan satn alnm klelerin ellerine braklmt. Ard ardna Osmanl Saray'na getirilen hristi-yan kadnlar, gelecein Osmanl padiahlarn douruyorlard... Veronika, Sofiya ve Anna bunlardan sadece idi imdilik.. Yldrm Bayezit'in, Timur'un tutsa olarak lmnden sonra, Srp ve Bulgar analardan doan evltlar taht kavgasna tututular. Bulgar Kral van Aleksandr'm kz Marya'dan doan Yldrm Bayezit'in gzdesi Bulgar Prensesi Olga'dan doan olu elebi Mehmet'in saltanat taht'ma oturmas hi de kolay almad. nk, babas Yldrm'n lmnden sonra z anas Olga'dan doan kardelerinden baka, vey annesi Olivera'dan doan teki kardeleri lkenin deiik yn ve yrelerinde hkmdarlk taht' kurup oturmulard. Kardei (Sleyman), kendini (Rumeli Padiah) iln etmi, bu arada saldrya geen Macar ordularn bile yenmiti (1410-1413). Ama te yandan, Saltanat 81 ''': PADAH ANALARI .....' benim hakkmdr diye saidnya geen Olga'nn oiu (ehzade Musa), buyruu altndaki kuvvetleri Sleyman'n zerine pskrterek Sleyman'n taht'na oturmutu. Bizans'a kar savaa girierek stanbul'u da kuatmt, stelik (1402-1404). Musa'nn z anas Olga'dan doan kardei (sa) Balkesir ve yresinde hkmdarln "iln ederek, O da tahta oturmutu. Devlet ve lke drde blnmt, te yandan drt kardeini de ortadan kaldrarak lkeye ve dev-let'e tek bana egemen olmak isteyen bir baka kardei varc ki; bu, elebi Mehraet ad ile ve 5. Osmanl Padiah olarak taht1 a oturacakt. 12 yl sren bu kargaa ve karde kavgas sonun da elebi Birinci Mehmet, kardelerinin hepsini ldr-terek, lkenin ve devlet'in tek Padiah oldu. Yl, 14 i 3'tu imdi Bu arada, n gnmze dein ulaan (Simavaah eyh Bedreddin) olay; patlak verdi. Tohumlan, (Anadolu Seluklu Sultanl) dneminde atlm, kken Acem. diyarnda yeermi bir amac gerekletirmeye ynelik br eylemdi, Simavnal eyh Bedreddin'in bam gtrd, bu, ilk komnist dnce rn ihtill!.. O'nun nayak olduu bu ilke ve ama, yzyllarca sonra (Evrensel Sosyalizm) diye adlandrlacak, daha akas (Komnizm) ad ile ortaya kmasn bir Alman Yahudisi olan (Karl Marks) gerekletirecek ve dnyann byk bir blmnde yaayan insanlarn ruh ve vicdan yaplarn, ulusal olan her bir kavrama dman edecekti. nanlarn ve inanlarnn dorultusunda benimsedii amac Pers soylu (iranl Mazdek)ten olan SiPADAH ANALARI mavnal eyh Bedreddin, Anadolu Trklerinin, Osman-oullarnm ellerinden ektiklerini kendi yararna yo-rumluyordu. Osmanolu Padiahlar, bize zulmden baka ne verdiler? Ekmee ve zgrle muhtacz cmlemiz.. Ama, O bu doru ile yetinnyordu. Ulus, rk ve soy kavramlarna da kar kyor ve yle sylyordu: Ne demek, mslman, hristiyan ve musevi? Ne demek, Osmanl, Trk, Rum, Srp ve baka kavimler? insanlar birbiriyle kardetirler. Ne rk ve soy, ne din ve mezhep., bunlarn hepsi birer zulm aracdr. Askerlik ve sava da zulmdr. Dnya zerindeki her bir eye ortaklaa sahip olmamz gerekir. Toprak, mal ve rn, kadnlar, ortak malmz olmaldr!.. Halk, bu korkun szleri dehet iinde dinliyordu. Simavnal eyh

Bedreddin, halk peine takmak iin bir baka yolu ne srmekten geri kalmad. Osmanl zulmne artk bir son vermek zaman gelmitir. Kadn, olan, iki ve saz lemleri iinde saltanat sren Osmanoullan hkmdarln ortadan kaldrmak isteyenler, ardma dsnler!.. A, plak ve gerekten de Osmanl zulm altnda Osmanoullarna tutsak olmu, ezilen Anadolu Trkleri, Tanr-din ve soy dman eyh'in peine taklmakta gecikmediler. Osmanl kuvvetleri, isyanclar zerine saidnya geirildi. Kan dken, can veren yine Trklerdi. Padiah Birinci Mehmet (elebi) bir sre sonra isyanc eyh'i yakalatt; idam fermann verdi. Asldn gzleriyle grmek iin idam sehpasnn kurulduu yere kadar gitti; elleri arkasndan bal, 82 83 PADAH ANALARI sa sakal birbirine karm bir halde sehpann altna doru itelenen eyh'e, elebi Mehmet glerek yle syledi: Hani sen hi bir eyden korkmazdn? Oysa, suratn korkudan sararm!.. Az sonra ucunda sallanp can verecei yal ipi boynuna geirenlere: Durun hele bir yol, dedi eyh Bedreddin, Hn-kr'a bir szmz var!.. Celltlar, eyh'in Osmanl Padiahndan af dileyeceini sanarak duraksadlar bir an iin. eyh, ban elebi Mehmet'ten yana dndrerek: N'eye atn bre Bulgar dl? dedi, gne de batarken sararmaz m? Celltlar daha abuklatrdlar ilerini, eyh'in ayaklarnn altndaki destei tekmelediler. elebi Mehmet, ipin ucunda debele*nip sallandktan hemen sonra can veren Simavl Bedreddin'in ruhsuz cesedini gnl rahatl iinde bir sre seyretti. inden, derin bir Oh.. ekti. Saltanatna glge dren eyh'ten kurtulmutu, artk. imdi, bu isyan-cbaya uyup da henz sa kalmlarn kymna gelmiti sra. Ama onlarn ii kolayd. Sarayna dnerken, asl zahmetli iin, (Karaman-olu Trk Belii) ni ortadan kaldrmak olduunu dnyordu. Babas ve dedesi bile kaldramamlard, bu Belii ortadan; onca saldrya karn... Germiyan, Candar, Teke, Mentee, Aydn, Dlka-dir gibi kiisel adlarla anlan ve birer Belik olarak nitelenen, gerekteyse birer (Trk devleti) olan bu kurulular ve bunlardan baka; Srbistan', Romanya'y, Osmanl egemenliine boyun edirmiti ama, byk ve gl olduklar kadar, Trklk bilinlerine 84 PADAH ANALARI de sk skya bal (Karamanoullan), hl ezileme-miti!.. Savalarda ele geirilmi, yabanc kentlerden tutsak alnm, kimi armaan olarak sunulmu, kimileri de altnla satn alnarak elde edilmi Rum, Srp, Bulgar, Arnavut ve daha baka soylardan kz ve olanlarla dolu saraynda gnlnn ektii ile seviip keyiflendiinde bile, (Karamanoullan Belii), araba katlm tuz rneince zevkini yarya dryordu. elebi Mehmet'in.. elebi Mehmet bir yandan kardeleriyle taht ve saltanat uruna savarken, te yanda -Anadolu Trk devletleri zerinede, ykpyoketme saldrlarn srdryordu. Babas Yldrm Bayezit, (Germiyan Oullan) adiyle anlan ve Bat Anadolu'da 150 yl hkm srm bu Trk devletini ortadan kaldrmt imdi sra, elebi Mehmet'deydi. Dnme ve devirmelerden oluturduu kuvvetlerle (ankr, Tosya ve Samsun) 'u ele geirdi. Bu arada yine binlerce ztrk soyu yok-edildi. Ama gelecekte btn Osmanoullan iin yaptklar gibi, elebi Mehmet'i de u szcklerle vecek ve ycelteceklerdi. Osmanl tarih yazarlar: elebi Mehmet, son derece dirayetli bir ahsiyet idi. Osmanl Devleti'nin ikinci messisi (kurucusu) denilebilecek derecede

byk ve ileri grl bir hkmdard. Yir-midrt defa muharebeye girmek gibi bir cesareti azi-me sahibi idi. ... Kendisi (Germiyan Bei Sleyman ah'm kz Devlet Hatun) dan domutu. Ve de (Dlkadir Olu Sli Be'in kz Emine Hatun) ile evlenmitir. Bu yalanlar yzlerce yl kitaptan kitaba, kulak85 PADAH ANALARI tan kulaa aktarlp duracak; beyinleri bu yalanlarla ykananlar bunlarn yceliine inanacaklard, te yanda gerekler, yzlerce yln arl ve karanl altndan karlp ortaya konmay bekleyecekti. nk O'nlar, birer birer ezip getikleri Anadolu Trk Devletleri'nin soylu babulann ve tm aile bireylerini kltan geirip yokediyor; Trk soyuna kar olan tkenmeyen hn ve duygulanyle de babularn kzlarn ve kanlarn tutsak alp kendi Saraylarna getirtereg birer kez rzlarna getikten sonra, ya bir paavra gibi bir kenara atyor; ya da frenk dl gzdelerine hizmetilik yaptryorlard. Gebe kalp ocuk dourma bahtszlna urayanlarsa, ocuklanyle beraber bodurulup ldrlyorlard. nk O'nlar, Trk kadn ile evlenmeyi, Trk kadnndan domu olmay onurlarna yediremiyorlard. Ne var ki, Osmanl tarihileri iin bu tr gereklerin nemi ve deeri yoktu. Bunca yalan stste katlanarak katmerlenecek ve gelecein kuaklar nasl olsa inanacaklard. (*) VERONKA, ANNA VE SOFYA'DAN YEN EHZADELER VE SULTANLAR DODU Sarayn dolduran yzlerce gzelin iinden seerek ou zamann onlarla geirdii esir hristiyan criye, elebi Mehmet'e bir sr kz ve olan dourdu. (*) Bu dncelerinde ve uralarnda yanlmadklan, gnmz Trkiye'sinin bir blm gazeteleri ve TRT yaynlaryle kantlanacakt stelik.. 86 PADAH ANALARI Murat, Mustafa, Ahmet, Yusuf, Mahmut, Kasm, adlan konulan oullanyle, Hatice, Aye Sultan ve Hafsa adl kzlanyd bunlar. Bunlarn iinden, (Murat) adn tayan olu en bykleri olduu iin kendisinden sonra Osmanl Padiah olacakt. Ama, gelecekte, uydurma soy kt dzenlemekte pek usta olduklarn ispatlayacak olan devirme Osmanl tarihileri, akllan sra Murat'n hkmdarlna glge drmemek abas iinde, Murat'n anas olarak: (Dlkadirolu Sli Begin kz Emine) yi gstereceklerdi. Oysa, devletin ilk ba olarak ne srlen Osman'dan (Birinci Osman) balayarak, Trk kadm ile evlenmek, Trk kadnndan domak, bir soy ve kan yceliine erimek gibi bir eilim hi birinde grlmemiti. Tersine davranmaksa, yasal bir kural niteliinde benimsenmiti. Kan yaplan yznden de, katksz Trk dmanydlar. Birbirine katan trl eitli yabanc kan yznden de hemen hepsi irkin, akl ve bilin ynnden dengesiz, sadist, zalim ve gaddar, stelik vcuta yar sakattlar. Hemen hepsinin burunlan, Grek rkn simgeleyen biimde kemerli demlen, kemik kntlyd. Tann'nn bir ceza anlamnda suratlarn bu eit damgalamas bile onlarn akllarm balarna toplamas iin yeterli olmayacak, kesintisiz 600 yl sreyle hep yabanc kadnlarla evlenip ana ve baba olarak onlardan domu olmann onursuz ilkesini srdrecek ve bylece batan sona dein, tek birinin damarnda Trk kan'nn zerresi bile bulunmayacakt. Zaten, Osmanl Padiah Birinci Mehmet'e taklan (elebi ( lkab da: Kan, rk, soy ve din dman Cel87 PADlAH ANALARI leddin- Rumi'nin kurmu olduu sazl, raksl (mevle-vilik) tarikatnn bir yesi olduu iin verilmiti (*)

ELEBi MEHMET LD.. Trl eitli oyunlarn dzenlenip iice girdii, iki ve kadn tutkusunun en an biimde srdrld Osmanl saraynda elebi Mehmet, henz 32 yandayken ld. Nasl olurdu bu- Bir Padiah 32 yanda lr myd? An cinsel ilikiler sonucunda m ld? Yoksa Saray entrikalar, ya da karde ve oul ihanetleri sonucunda m? Bilinmezdi; hi bilinmeyecekti hem de.. ldnde, Veronika'dan doan: (Murat, Ahmet ve Yusuf'la) Anna'dan doan: (Mahmut) ve Sofya'dan doan: (Kasm) adlarndaki oullaryle, (Hatice, Sultan, Aye, Seluk, Hafza, Fatma) adlarn tayan kzlar vard. imdi Hkmdarlk sras, Veronika'dan doan olu: Murat'tayd ve O, (kinci Murat) adiyle, Osmanl Padiah olacakt. (*) elebi: Mevlevi tarikatndan olan ve tarikat'm inanlarn benimsemi olanlar tanmlayan bir deyimdir. (Yazar'n notu/ 88 ALTINCI BLM VERONKA'NIN OLU 2. MURAT DNEMi (1421-1451) HER ET OLAYA, SARAYll VE SARAY-DII CNAYETLERE LKE HALKINDAN Hi BiR TEPKi GELMYORDU!.. kinci Murat Padiah olur olmaz, amcas Mustafa elebi'yi, ardndan da kardeleri: Ahmet, Mahmut ve Yusuf'un gzlerine mil ektirerek ldrtt. (1) Geride, ehzade Mustafa kalmt yalnzca.. O da bir rakip saylrd. Kendisini sevmeyenler, gn olur; Mustafa'y taht'a karabilirlerdi!.. Bu korku, gece ve gndz iini bir kurt gibi kemi-riyordu, kinci Murat'n.. Drt bir yana adamlarn salarak Mustafa'y yakalayp getirmeleri buyruunu verdi. Bu arada kukularn da sylyordu, evresindekilere: Ya, Karamanoullan, ya da Germiyanoullan gibi Trk Beleri Mustafa'y ele geirirlerse! ve, hele Bizansllar., nice olur hlimiz? Deyin hele aalar.. Beler.. Paalar?!.. Cmleniz yanarsz! Biliniz mi?.. Adamlar, daha bir korku ile saldrdlar drt bir yana.. ehzade Mustafa'y, znik'te, hamamda ykanrken ;ircplak ele geirdiler. (2) (1) aatay Uluay, Baveren Sultanlar, 1961, stanbul. (2) 89 PADAH ANALARI Ve O'nu rplak ele geirenler kucaklayarak atn stne atp yola koyuldular. Henz 13 yandaki Mustafa bir yandan alyor, bir yandan da yakanyordu: Etmeyin aalar! Beni abim Murat'a iletmen, yalvaryorum size! O zalim kyar bana., kanm ier, yazk eder! Gnah ilersiz.. kanma girersiz!.. Atn stnde onun plak vcudunu kucaklayan devirme araptar lyas, Mustafa'y daha bir skca sararak katla katla glp atn drt nal sryordu. Murat'n Ota'na vardklarnda, ehzade Mustafa'y rplak Murat'n ayaklar dibine frlatp att, araptar Arnavut lyas.. Murat, kardei Mustafa'nn suratna nefretle yle bir baktktan sonra haykrd: Bre ne durdurursuz bu veledi, hl? Tiz varp yokedesiz!.. ehzade Mustafa'y, znik surlar nndeki bir incir aacna rplak astlar. (2) Yrtc kular gn boyu, bu cansz plak, krpe vcuda pp delik deik ettiler. Amcas Mustafa elebi'yi de; kardei Mustafa'y ldrtt gibi ldrtmt, ikinci Murat. O'nu, Edirne kalesi'nin burcuna astrm ve yle ldrtmt. (3) Artk rahatta!

Hi bir engel kalmamt; srecei saltanat kimse glgeleyemezdi! .. (3) a.g.e. 90 PADAH ANALARI BiR TUTSAK FRANSIZ KIZI CARlYE NACHE DE LA BAZORYC*) Sultan Murat, bir solukta iip boaltt arap kadehini altn tepsinin stne brakrken, aznn bir yanndan szan krmz arap damlacklar, siyah sakalnn aralannda boncuk boncuk prldyordu. Saatlerdir itii arabn etkisiyle klm gzlerini glkle aarak yresine baknd. Koca salonun ortasndaki havuzun kat kat oymal mermer yuvarlan dolduran su, all morlu, sanl, penbeli renk cmbn yanstarak fknyordu, her bir kuu azl fskiyelerden.. Altn srmalarla ili kaln kadife perdenin ardnda, saz takm, oynak bir Arap raks alyordu. Prl prl, renkli ipek giysiler iindeki gl yzl kzlar ve ay yzl olanlar havuzun evresinde rakse-diyorlard. Fskiyelerden pskren renkli sular pul pul yzlerine serpilip prldadka daha bir bakalayor-lard, sanki. Sultan Murat szgn baklarn masallarn ya da ryalarn bir benzeri olan kiisel cennetinde dolatrarak bir iirin dizelerini ar ar mrldand: Saki getr, getr yine dnk arabm Sylet dil'e, getr yine rbb'm Ben var iken gerek bana bu zevk ve safa Bir gn gele ki grmiye kimse trabm.. (*) Kitabmzn 1. ve Z. basklarnda, Z. Murat'n karlarndan biri olan Nach de la Bazory'nin ad, yanllkla, bir baka Fransz kz olan (Abnee) olarak yazlmtr. Oysa, Aimee, I. Abdlhamit'in kars olup, II. Mahmut'un annesidir. 91 PADlAH ANALARI Sustu bir sre. Ba gsne dmt. Neden bilinmez, apansz gelen bir lm korkusu reklenmiti yreinde birdenbire. Son iki dizeyi yeniden mrldand yavaa: Ben var iken gerek, bana bu zevk ve safa.. Bir gn gele ki grmiye kimse trabm..! Sofraya hizmet eden henz 15 yanda var yok, Macar ocuu altn tepsi stndeki bo kadehi grdf Elinde tuttuu som altn srahiyi bo kadehe yaklatrd, iki dizi stne kerek doldurdu. Sultan Murat kafasnn iinde bir sanc gibi zonk-layan lm korkusunu yok etmek iin yan bandaki gen ve gzel kadna dnd. Atlas sedirin stnde, bir koluna yaslanm olarak iinde yaad cennetin her bir, eyini ilgi ile izleyen gen kadnn stne eildi, gz bebeklerinin iinde kendini grmek istermi gibi yzn yzne yaklatrd. Kar koyamad bir istekle kucaklad, gen kadn. Pahal frenk esansnn iini gcklayan kokusunu derin derin iine ekerek kokladktan sonra: Sen ki, dedi. Frence (Fransa) lkesinden gelr, bizim ksmetimiz olursun., ne dilersen dile ki, bizim gnlmz de hond ola!.. Gen kadn yan plakt, iri vedipdiri gslerini yanya kadar akta brakan kolsuz bir ipek giysiden baka bir ey yoktu stnde. Scak bir glle bakt ilkin. Sultan Murat'n gzlerine. Ban gsne yaslad. renebildii bir ka Osmanlca szc glkle bir araya getirdi: Beli., sultanm, dedi. Kulunuzun gnl hotun. O'nu, bir yl nce korsanlar karmlar, daha sonra da Osmanl sarayna getirip satmlard. Rivayete gre Adi: (Nach de la Bazory) idi. Osmanl saray tresini ve pek az da Osmanlca 02 L PADlAH ANALARI szck renebilmiti. O'na, Padiah karsnda ne tr konuulmas gerektiini retenler, yle demilerdi: Yce hnkrmz her ne derse, (Beli Sultanm) diye karlk vereceksin. Beli demek, evet,

anladm demektir. Zinhar unutmayasn. Kendinden (ben) diye konu-;mayasm. Bizler, hepimiz yce hnkrmzn kuluyuz nk. Kendinden bahsedecein zaman (kulunuzun dilei., veya: kulunuzun niyaz diyeceksin) sakn unutmayasn. Fransz kz, unutmad bu uyarlan; ne kadar g de olsa onlarn istedii gibi konumaya ve yle davranmaya alt. Aln yazgs onu ilkin korsanlarn ellerine drmt ama, daha kt olabilecek bir sonuca brakmayarak Osmanl Padiahnn binleri aan .gzde metreslerinin iinden ayrm, hkmdardan gebe kalma mutluluuna eritirip yceltmiti. Yaknda, belki bir Prens ya da bir Prenses douracakt. O'na, Osmanl geleneklerini retenlerin u szlerini de unutmamt: Eer, hnkr'dan gebe kalrsan, bundan byle artk: (Gzde, Odalk, Criye) gibi deyimlerle adlandrlan (Padiah Kapatmas) olmaktan kurtulur, (Kadn Efendi) olursun. Bu, sizin batl unvannzla: (imparatorieliktir), anlyor musun? Anlamt, u halde ok yakn bir zamanda, mparatorielik tacn giyecekti. Sultan Murat'n geni gs stnde bunlan dnyordu, imdi. elim, canm efendim!.. Hayal dnyasndan syrlarak Padiah'n uzatt billur kadehi ince uzun parmaklarnn arasna ald, Murat'n gz bebeklerine scak duygularla bakarak yudum yudum iti. Sazendeler nin alup sylemezler, acep? 93 PADAH ANALARI Murat'n sorusu, evresindekileri korkuyla titretti, eteklediler. Emr fermannz bekleyerek ara vermilerdir, Kendimiz. Beli., nce bir Szi dilra faslndan gel-sn!.. Koca salonun bir yann rten ar kadife perdenin ardndaki saz topluluu, ferman gereince Sz dilradan balad, almaya.. Macar olan, Murat'n ve Fransz kznn boalan kadehlerini yeniden doldurdu.. Kulaklarn dolduran saz sesleri Nache iin yabanc ve de anlamszd ama, bu ok sesli deiik nameler gene de duygulandryordu O'nu. Damanda buruk lezzeti ve kokusu hl kaybolmayan arabn ban dndren etkisi yreinin atlarn oalttka, bilimsiz bir dnyada Peri Padiah ile sarma dola gryordu, kendini. Sarayn kaln duvarlar ardnda umulmadk olaylara gebe, ama sr vermeyen karanlk bir gece vard. Bir ka saat sonra dnyann yzn aartacakt, doacak gne; ite o zaman, ok uzaklardan kalkp Osmanl lkesine doru esen rkn bir rzgrle kar karya kalacakt, Fransz kz Nache de la Bazory.. SIRP LKESNDEN BR KRAL KIZI Ad, (Mara Despina) idi bu Kral kznn, Yldrm Bayezit'in kans Prenses Olivera'nm kardei Stefan Lazarovi'in taht'nda, imdi (Despot Cu-rac Brankovi) hkm sryordu. Mara Despina, ite bu yeni kraln kzyd. 94 PADAH ANALARI Srp Kral Despot Curac Brankovi, daha nce denenmi ve yaran grlm bir yolu izliyordu. Prens Stefan ve Prens Vuk, kzkardeleri Olivera'y Yld-nm'a vermiler, karlnda, taht ve zgrlkle birlikte rahatlk! elde etmilerdi. imdi kendisi, (Osmanl-Srp Bar ve Dostluk Antlamas) iin, kz: Mara Despina'y bir armaan olarak Osmanl Padiah Sultan Murat'a sunuyordu. Zaten, Osmanoullaryle Srp hkmdarlar yakn akraba idiler; iki hkmdar ailesinin damarlarnda dnp duran kan da, ayn kan'd. Vaktiyle, Olivera'nm geliinde olduu gibi, Mara Despina'y Osmanl lkesine getiren dn alaynda da yine yzlerce Srp vard. Hem de Kral soylu, yksek rtbeli kiiler ve aileleri.. Osmanl Padiah karlksz m brakacakt, byle bir treni?

Sokaklar, Srp ve Osmanl bayraklanyle donand. Aynca taklar yaptrld, fener alaylar dzenlendi, yollara hallar serildi. Alann karnlarn doyurmak iin develer kurban edilip datld. te yanda, kan gvdeyi gtryordu. Ortadan kal-dnlan, baedirilen Anadolu Trk Belikleri halkndan silah altna alnan Trkler, henz baememi Trk Belikleri zerine savaa sokuluyor ve bylece, Trkleri gene Trklere krdryordu, Osmanl Padiah!.. Yeni bir toplum, uydurma bir Millet yaratlyordu; bunun adi: Osmanl Milleti, olacakt. Zaten, Osmanllar baa getiinden bu yana, Trkler, Osman-oullannn tutsa olmutu. Her yanda Trk kym yzyldan bu yana srp gitmiti. Dnyann drt bir yanndan devirilmi yabanc kanl hristiyan klelerden tretiliyordu, bu Osmanl 95 . Osmanl Padiah kinci Murat'n kars ve (Fatih Saltan) diye anlan kinci Mehmet'in anas Prenses Mara Despina.. (Despina, Srp Kral Despot Curac Brankovic'in km'yd). 96 PADAH ANALARI milleti.. Devleti de bu devirme klelerin ellerine teslim etmek iin, Bakent Edirne'de, imtiyazl bir Ocak da kurulmutu. Daha sonralar bu Ocaa: (Enderri-u Hmyn) ad taklacakt. Rum, Srp, Bulgar, Arnavut, Bonak, Rus, Fransz, italyan, Romen, Pomak, Arap, erkez, Grc, Abaza gibi yabanc soylular buralarda beslenip bytlerek devletin en yksek organlarna ba olarak atanacaklard. Sadnzam ve Vezirler (Babakan ve Bakanlar) onlardan olacakt. Paalar ve Belerbei hep onlardand. Bir adna da: (Iolanlar) denilen bu ocakta, diledii ve gnlnn ektii olanla yatp kalkmak hakna da sahip olan Osmanl Padiahlar, devlet-lke ve ulus'u, ite bunlarn ellerine vermekten utanmayacaklardi; damarlarndaki karma kark yabanc kan birikimi gerei olarak.. Ta, batan bu yana damarlarndaki kan, saysz yabanc rldarn kanlarndan olumutu. Acem, Mool, Rum, Srp, Bulgar kan, Osmanoullarmn bata gelen hayat kaynaklan idi. Gecelerini iki sofrasnda, saz-sz ve iirle; gnlerini av'da geiren Sultan Murad'n yrei hzl hzl arpyor, Srp gzeli Mara Despina'y bir an nce koynuna almak iin sabrszlanyordu. 14 yandayd henz, Mara Despina.. (*) Gzeldi, Osmanlca'y da renmiti, Kral kz'yd stelik.. Bakent'in her bir yannda enliin ve sarayda lenin srp gittii saatlerde, Sultan Murad, yeni kan(*) Yakn bir gelecekte bu kadn, (Mehmet) ad konacak ehzade'yi douracakt. Bu Mehmet, daha sonra (Fatih Sultan Mehmet) adiyle tarihlere geecekti. 97 PADAH ANALARI sim kollarnn arasna alm, kzn lk gzyalarnn szld renkli yanaklarn pyor, bir yandan da soruyordu: Meleim, bir tanem! Neye alar, neden korkar-sz bizden? Despina, iini ekmekle yetiniyordu. Biz ki, Osmanl Mni'yiz., tm lkeler benim buyruumdadr. En gzde karm ve de en yce mpa-ratoriem olacaksn., dnmez misiz hi? Adn, din'ini deitirip yeniden domu edeceiz seni! Mara Despina'nn benzindeki kan uup gitti. Yznn bir yerlerinde seirmeler oldu. Sonra birden konutu: Hayr, Sultan! Ben kalacak hep hristiyan ve kendi admla., hep, hep byle olacak, ben! Sultan Murad, gen kzn dudaklarna uzand, uzun uzun ptkten sonra: Madem yle olsun istersiz, deitirmeyiz., kendi dininde kal, adn da sana baladk! dedi. Kz dudaklann oynatt. Bir eyler sylemek istiyor ama o gc bulamyordu kendinde.

 Syle Sultanm., seni dinleriz! Despina bir iki kez yutkundu: Ben olmak istiyor Sultan'n tek kars., istemiyor baka kadnlar!. Sultan Murad, nce irkildi, sonra kahkahalarla glmee balad. imdiye kadar hi bir kadndan, byle bir sz iit-memiti. Uzun uzun, hem de kahkahalarla glp yattktan sonra, Despina'y gs stnde skarken. Beli meleim., dedi. Sen gibi bir goncann st 98 PADAH ANALARI ne, biz de istemeyiz baka bir iek koklamak! Despina, ilk kez scak duygularla bakt Sultan Mu-rad'n yzne. Sonra tatl tatl glmseyerek kollarn boynuna dolad. Yzn, hkmdar'n sk, siyah sakalnn stnde dolatrarak, kadnca isteklerle kvrand. Sultan Murad, az nce kak kak yedii kuvvet macunu nn etkisiyle btn vcudunun arzu ile tutuup yandn hissetti. Daha fazla sabredemedi; gen kz, taht rnei yatana doru srkledi. GZDEN DEN KADINLAR Padiah'a ocuk dourduktan sonra (Padiah kars) saylan kadnlardan ikisi, Murat'n gerdee girdii gece, Harem dairesi'nin uzak bir odasnda diz dize vermi, alayorlard. Bunlarn biri: Fransz kz, Nache; br: talyan kz Stella.. Bu iki kadn, Padiah kinci Murat'n sarayna doldurduu yzlerce tutsak-criyelerinden sadece ikisiy-di. Daha sonra gzdelie ykselmi ve gebe kaldktan sonra da (Padiah kars) saylm ve bylece, Kralie anlamnda: birer Sultan olup kmlard. Zaten Osmanl tresine gre, btn dnya kadnlar Osmanl Padiahlarnn meru karlaryd. Bu anlay yznden de nikhla evlenmek, yataklarna aldklar criye denilen odalk-metreslerine ne ilkin ne de sonradan nikh yapmak diye bir ynteme ba vurmuyorlard. En batan en sona kadar, bir iki srpriz dnda, bu tutumu srdrmekten geri kalmayacaklard. Sultan Murat'n Srp Kral Brankovi'in kz Pren99 PADAH ANALARI ses Mara Despina'y koynuna ald gece, tm umutlarn ve gelecekle ilgili gvencelerini yitiren bu iki kadnn gz yalannda, kar koyamadklar kskanlk duygulan daha basknd. Onlar, yakn gnlere dein birbirlerini kskanyor, birbirlerinin gzlerini oymak istercesine di biliyorlard, ama imdi gz yalarm birbirine katarak avunmaya alyorlard. Stella: Kaalm, durmayalm burda, Nache, diyordu. Bizim iin hi bir ey kalmad artk! iinde bulunduklar odann yksek ta duvarlarn tepesinde alm ufak pencerelerden szlen gri bir k izgisine dalgn dalgn bakp duran Nache, iini eke eke karlk verdi, Stella'ya,: Sanr msn dururdum, en kk bir umut olsayd? Ama gryorsun ite, hepimiz birer tutsaz, bu kokumu sarayn iinde! Belki buluruz bir yolunu! Nasl? Konu Tanr akna, olabilir mi byle bir ey? Bir sre dnd, Stella. Neden sonra karlk verdi: Niye olmasn? dedi. Dnyada ne kadar millet varsa hepsinden var bu Osmanl saraynda; hepsi de hristiyan stelik bizim gibi. Bizim lkelerimizde eit eit hayvanlarn bir araya geldii panayrlar olur, bilirsin. te o hayvan panayrlarna ta kartan, insan panayn bu saray!.. Doru, diye karlk verdi. Nache, doru ama biz nasl kaarz? Onu sylemedin!.. nsanlarn kar duramayacaklar bir byk g vardr! 100 PADAH ANALARI Nedir, o?

 Altn! Altn m? Altn ya, altnla satn alnmayacak kimse yoktur bu yer yznde, Nache!. Sende var m? Var, beni her koynuna aldnda bir torba altn verirdi, Padiah.. Kskanlkla titredi Nache, Demek, ona da veriyormu diye geirdi iinden. Oysa, yalnz sana veriyorum demiti, Padiah, i bir tuhaf burkularak anmsad, o ak gecelerini. Sonra birden gzlerinin nne, imdi Padiah'n koynunda her plp kokla-nnda akla rperen Kral kz Mara Despina geldi. Skntdan ter bast her yann. Ban dikletirerek Stella'nn gzlerinin iine bakt. Bende de var, dedi. Saymadm ama, bin altndan da oktur sanrm. yi yleyse, dedi Stella. imdi iyi dinle beni, hani bir zenci olan var ya, ite o, Tanr gibi tapar bana. Bir yerleri burulup ya da karlp erkeklik duygulan yokedilirmi derler ya, bu zenciler iin, yalan. Hepsi de tam erkek., ka tanesini cariyelerle yatarken yakaladm. Ben de, dedi, Nache. te o zenci olana alabiliriz; gvenim var. Ele vermez mi, bizi? Kesinlikle hayr., ldrseler bile yapmaz bunu. yleyse durma, konu hemen onunla; karsn bizi, 500 altn veririm. Ben de veririm o kadar. Yeter ki, Bizans'a kadar yakalanmadan kaabilelim. 101 i PADAH ANALARI Evet, Bizans'a kadar.. Sesi dalgnd. Karnnda kpr kpr oynayan Padiah ocuu, Nache'ye kendi varln hatrlatyordu, nk. Koridorda, giderek yaklaan yumuak ayak seslerine kulak kabartp sustular. Biri, ya da birileri geliyordu. Birbirlerine gz krptlar. Stella kalkt, kurtarcs zenci olan bulmak iin sessizce kt odadan. KIRIK DLER Sudanl gen zenci kle, Stella'nn vcudundan f taan bayltc kokusunu iine sindire sindire koklayarak, yan banda iki dizi stne oturdu; sonra sessizce, gen kadnn anlattklarn dinledi. Kapkara yznn prl prl parlayan przsz cildi stnde iki ak boncuk gibi yan gzlerinden pek belli olmuyordu ama, Stella'nn azndan dinledii szler, kara srtn boncuk boncuk terletmi, beynini yerinden oynatmt. Saray'dan kamak.. Padiah'n iki karsn yanna alp karmak! Zalim Padiah'n altnla, kadnlarla ve en seme yemekleriyle beslenen ve bu yzden de Tann'dan daha ok minnet ve korku duyduklar bunca silahl saray muhafzlarn atlatarak, kamak! Ufak, sivri kafasnn ii almyordu, bu oyunu. Olacak gibi bir i grnmyordu, bu anlatlanlar. Sultanm, beni ldr ama., byle bir ey iste me benden; altnlarnz sizin olsun, nasl olsa kimse harcayamaz onlar! diyecekti, kararlyd byle konumaya. Ama tam bu srada, Stella onu kendine doru 102 PADAH ANALARI ekti; kollarn boynuna dolad, diri gslerini Zenci olann gs stne bastrd. Kara olan, Stella'nn kollarnn arasna brakt yumuak vcudunun scaklnda tutuup yandn hissetti; genzine dolan bayltc kokusunu ier gibi iine ektikten sonra: Yaparm Sultanm, bir tanem., dedi, dili dolaarak; yeter ki sen emret!.. Stella, daha sk sarld zenci olana; ksk bir sesle soluk solua

getirdi szlerinin arkasn: Yaparsan bu isteimi kara olan, beni kendinin bil, geceler boyunca rlplak koynunda olurum, anlyor musun? Her., her istediini veririm sana.. Sultanm.. Sultanm sus, yeter., bu fellah olann can kurban senin bir tek soluuna., yalnz bir tek dileim var senden; Padiahmz efendimizin evldn karnnda tayan Sultan' brakalm, daha kolay ve daha abuk kaarz.. Olur, dedi Stella, hi duraksamadan, ikimiz kaalm yeter, ben de sevmem zaten o Fransz kzn.. Zenci olann yanaklarn coku iinde pt, ate gibi yanan dudaklarn zenci olann kaln ve etli dudaklar stne brakt. Tam zamannda geri ekti kendini Stella, zencinin kafasndaki tm przleri gidermek iin ekledi: kimize yetecek ok altn var bende, dedi. Bizans'ta almayacak kap yoktur altnla., sonra da memleketime gideriz, talya'ya. Burdaki gibi kle ola rak deil, Sinyor olursun orda, yani, kendi kendinin efendisi olursun, evleniriz seninle, anlyor musun? Anlamaz m bu fellah, Sultanm? Sen ol, yeter hana., baka bir dilei mi olur kulunun? yleyse git imdi, ne gerekiyorsa yap., kurtu103 PADAH ANALARI lalm. Sakn dost bilip alma kimseye, ispiyon dolu bu sarayn her yani; yle ki, bastmz u yerlerin, bizi hapseden u duvarlarn bile gz ve kula var sanyorum, dikkatli ol!.. Tasalanma Sultanm, bu fellah bilir hepsini.. Haydi yleyse, ben de hazrlm yapaym. Zenci olan kafasn dan uzatp bakt, drt buyan aratrd. Grnrde kimsecikler olmadn anladktan sonra ban ieri ekip Stella'nn gz bebeklerine dikti baklarn: Ben gidiyor imdi, dedi. Her bir eyi yoluna koyacak bu kara fellah., sonra koup... Stella sonunu beklemeden konutu. Ne zaman kaacaz? Belki bu gece., el ayak ekildikten sonra!.. Olur mu? Sultanm emrettikten sonra, olur. yi, hemen git haydi, bekliyorum seni. Olan, kara bir ylan gibi szlp kt, gitti. Derin bir soluk brakt Stella, yalnz kalnca. Sonra, stavroz kard. Gzlerini yumdu, Meryem Ana'-ya ve O'nun, Tanr belledii olu sa'y kutsadi; yakard bir sre.. Artk, kurtulmu sayyordu kendini. eit eit kadnlar ksa sreler iin koynuna alp gnn gn eden, rk ve soy, millet ve milliyet, din ve imn ayrm gzetmeksizin onlardan evlt peydahlayan Osmanl Padiahndan kimseye hayr gelmeyeceini iyice an lamt. Saltanat srmek, mcevherler iinde yaamak iin baka baka lkelere saldrtt Trklerden kurulu ordulara minnet duymas gerekirken tm Trkleri dman belleyerek ezip yok eden bir Padiah'tan kime, ne 104 PADAH ANALARI hayr gelir; diye sordu kendi kendine. Gene kendi karlk verdi bu soruya-. Hi kimseye., hi kimseye gelmez* dedi. Zenci kleyi, diilii ile dize getirip, bol yalan va-adlerle elde etmekle salad basan iin kendi kendini kutlayan Stella, onu Bizans'ta kolaylkla bandan savacan dnerek glmsyordu imdi. Kalkt, ceviz sandnn bana gidip kapan kaldrd. Kabark ipek bohalarn altna soktu elini, st savat ilemeli gm bir ekmece karp gsne saklad anahtarla kilidini at. Prl prl il altn liralarla dolu ekmeceyi baaa- dndrp yere serili acem halsnn stne boalt ti. Bana oturup bir bir sayd hepsini.

800 altn vard ekmecede. Tekrar sanda kotu, elini sokup diplerini aratrd. Boum yerlerinden tutup kard iki byk torbann dmlerini zerek ilerini boaltt. Altnlar bir yana, mcevherleri bir baka yana ayrd. 1200 altnla 52 para mcevher kt iki torbadan. Hepsinin toplam ikibin altnd, ayrca 52 para mcevher. Her kap alr bana.. diye dnd. Yeter ki, Bizans'a varaym. Ordan tesi kolay.. Altnlarla mcevherlerini sandn en stne koyup kapan rtt. lemeli pirin karyolasnn stn rten cibinlii aralad, yatana girdi. Zenci olan gelene kadar gzleri ak bekleyecekti. O gelip de: Haydi.. der demez yataktan frlayacak, nesi var, nesi tanabilirse onlar kucaklayp koacakt ardndan.. 105 PADlAH ANALARI ENGELDE BR KABA EK kinci Murat, Zenci olann Stella Sultan' kardn bir gn sonra, gzdesi Despina ile geyik avna ktnda rendi. Av enliinin coku iinde srp gittii bir srada, zenci Harem aas tel ve korku iinde Padiah'-n yanna komu, ilkin atnn zengisini kez pp ban srdkten sonra, zencilere zg dilde olay an latmt. kinci Murat, atnn stnde kaslp harem aasna dikmiti gzlerini; inanas gelmiyordu bu olaya bir trl. Airet, devlet olaldan bu yana duyulmu bir ey deildi, byle bir olay.. Harem aas'nn ba gsnn stnde, gzleri topraa akl, emr ferman bekliyordu. Bre aa, diye grledi en sonunda Murat, tm fellah taifesini kaza eksinler ve de en bata seni, onlar bulunasya dek!.. Dnyann tavan kafasna kt zenci aann, dili bsbtn dolaarak, clz sesini daha da gszletir-di: Bulundular, efendimiz., ok uzaklara ulaamadan yakaladlar ikisini de.. Murat, atnn stnde sakaln avulad ilkin, Kafasnn iinde, ikencenin eitleri bir bir sraya diziliyordu. Acaba hangisini uygulatsnd, bunlara? Ham bir limonu srm gibi yzn buruturarak: Eyi, yleyse., dedi. Tiz varasz Saray'a, emr fermanm ulatrasz Bostancba'ya, yle ki: fellah olan neman zindanda engel iei eylesinler!.. Bir an durup, Stella iin bir ceza dnd. O'nu ne yapmalyd? ; 106 PADAH ANALARI Drt yaban at buldurtup kollarndan ve bacaklarndan bu atlann kuyruklarna balatp ovaya doru salverditmeli miydi? Stella'nn krpecik vcudu paralanm olarak gzlerinin nne geldi. yi olurdu ama, ayp olacakt byle bir biimde ceza! Ne de olsa, Padiah kanl mertebesine kadar erimi bir hanm Sultan'd.. En iyisi, allagelmi belli bir yntemi uygulatmakt. Harem aas'na dndrd ban: Ve dahi.. Stella Hatun'u yal bir kementle bosunlar! Zenci aa, Murat'n altn zengi iindeki ayan pt kez, ban srd pp koklarcasna: Emr ferman Sultanmz, Efendimizindir! dedi, kendi ban kurtarm olmann sevinci iinde.. Murat, kaftannn eteklerini rzgrlandrarak yanndan uzaklaan zencinin ardndan bard: Tiz alsnlar cann, fazla inctmesnler!. Fellah dnp yeniden etekledi, Osmanl hkm darn, sonra uarcasna koup gitti. O gnn akamnda ilkin (Stella Sultan) ' bodular. Sonra da zenci olan engele astlar. Zenci olana Murat'n bitii ceza, Osmanl ikence eitlerinin en korkunlarndan biriydi. (engel iei) olmak, o kadar korkuntu ki,

bu deyim, halk arasnda en kt bir bed-du olarak kullanlrd. Cana kyan, ev basp mal mlk talan eden kiilerin ardndan, byle yakanlrd Tann'ya: Dilerim Allah'tan, engel iei olasn! Padiah'n ya da Bavezir'in buyruu ile engel iei olacak kiinin bilekleri arkadan iple balanr 107 PADAH ANALARI ve bu ip uzun tutularak bir direk tepesindeki makaradan geirilip yukar ekilirdi. Bolukta, ipin ucunda sallanan kii, uzun direin tam orta yerindeki yukar doru eik sivri ulu engelin stne, ip boaltlarak birdenbire braklrd. Demir engel adamn gsnden girip srtndan kar, engele asl kalrd. Debelenerek, rpna rpna haykrarak can verene dek engelde asl kalan adamn plak vcudu nn her yan kpkrmz kana buland iin, bu ikence eitine: engel iei deniliyordu!.. Osmanl Padiahlarnn tadklar ok eitli deiik kan gerei, tmn, zalimliin tesinde tipik birer sadist yapm, bu tr yaam srmelerine balca neden olmutu. Babas elebi Mehmet'in lm zerine 18 yanda Saltanat taht'na oturan kinci Murat, ilk cinayetini, amcas Mustafa'y ldrterek ilemiti. Daima iktidar ele geirip taht'a curandan yana olmay grev belleyenlerin banda gelen Saray beslemesi Osmanl tarihileri, ikinci Murat'a yenik dp taht' ele geiremedii iin, O'na (Dzmece Mustafa) adn taktlar. Oysa, Osmanoullar'na uydurma ecereler (soy kt) dzenleyerek Orta-Asya'dan gm bir Trk Boy'u olan (Kay)lara dek balamaya yeltenen ve bir ksm Osmanl Padiah'n Trk analardan domu gsteren Osmanl tarihileri, ne denli dzme ustalar olduklarn kantlamtlar. (Dzmece) adn taktklar ehzade Mustafa'nn dram bir baka eitti, aslnda. Babas Yldrm Baye-zit, Aksak Timur'a tutsak olduunda olu Mustafa da yanndayd. Timur, Anadolu'dan ekilirken Mustafa'y Semerkant'a kadar gtrmt. 108 PADAH ANALARI Mustafa'nn yllar sonra yurda dndnde, din, rk ve soy dman olan, stelik: mevlevilik deyimiyle tanmlanan sapk bir tekke dzeninin kurucusu olan Cellettin Rum'nin tarikat ilkelerini benimsemi olduu iin (elebi) lakabyla tannan (Mehmet), Os manii taht'mda hkm sryordu. Mustafa, evresine toplad bir blm taraftarlarn silahlandrarak elebi Mehmet'e bakaldrm, baaramaynca da, Bizans'a snmt. elebi Mehmet'in lmnden sonra Padiah olan ikinci Murat'a kar da bakaldrd. ne srd gereke, Osmanl tresine uygundu: Ben, Yldrm Baye-zit Han'n oluyum. Ben yaarken bir bakas ve hele hi de hakk olmakszn kardelerini ldrerek Padiahlk taht'm ele geirip bil hak saltanat srm olan elebi Mehmet'in olu Murat'n (Padiah ben'im) diyerek taht'a oturmu olmasna tahamml edemem. Hakkm olan hkmdarl elde edinceye dek kan dkeceim. Byle sylyordu, Osmanl tarihilerinin (Dzmece) diye lkap taktklar ehzade Mustafa.. Bizans mparatoru, kendisine snm olan bu ehzade'nin, Bulgar Prensesi Olga'nn olu olduunu bildii kadar, aralarnda derinleen dostluun Mustafa'nn Osmanl hkmdar olmasyle daha da glenerek Bizans'n yararna olumlu gelimeler salayacana inanyordu. ' Zaten, Orhan Gazi'den balayarak srasyle Osmanl Padiah olanlarn pek ou yz ksur yldan bu yana, Bizans mparatorlan'nn ve imparatorluk ailesinin en yakn akrabasydlar. Pek ounun da marlannda dolap duran kan, Bizansl Rum kanyd. Geri daha sonralar Bulgar ve Srp kan da kan109 PADlAH ANALARI

mt ama, Bizansl Rum kan daha youndu. Btn bu gerekleri iyi bilen Bizans mparatoru, Mustafa'dan yeterince yarar salamak iin O'nun Osmanl taht'm ele geirmesine yardmc olmay bir eit grev olarak benimsemiti. Ama olaylar hi de bu tr bir gelime gstermedi. Ne Bizans mparatoru'nun ve ne de ehzade Mustafa'nn ama ve abas gerekleebilmiti. Tersine, gl ve dzenli Osmanl Ordusu karsnda tutunama-yan ehzade Mustafa kuvvetleri, ksa bir sre sonra bozuldu. Bizans'a kap kurtulma frsat bulamayan Mustafa'y kinci Murat'n sava birlikleri ele geirdiler. Amcas Mustafa'nn ele geirildiini renen kinci Murat ok sevindi. Yzn eytan gresi mel'unu syletmeyp neman katledesiz. Zira, bu Dzmece'nin sebeb olduu gaaileden, Saltanat huzurum kamtr!.. ehzade Mustafa hemen orackta ldrlerek buyruk yerine getirilmiti. Bylece, kinci Murat'n huzuru da salanm oluyordu. imdi, sra son Trk Belikleri'nin ortadan kald rlmasna gelmiti. Dedelerinin dedesinden, taa.. (Birinci Osmanl Pdih) saylan Ubei Kara Osman ah tan balayarak giderek younlaan yabanc kan orbas gerei oalan Trk dmanl ile giriilen saldrlarla Anadolu Trk Belikleri'nin ou ortadan kaldrlmt ama, ne de olsa tmnn kk kurutu-lamamt!.. Bunlarn en banda, hl (Karamanoullar Trk Devleti) vard. Bir vasiyeti yerine getirmek istercesine, yemin etmiesine, soy-sopa kesintisiz olarak iz110 r PADlAH ANALARI leyip durduklan Trk kymna, kinci Murat yeniden giriti. Bir yan, ele geirilmi Trk lkelerinden silh altna alnm Trklerden, bir yan da tutsak Rum, Bulgar ve Srplardan olumu Osmanl kuvvetlerinin elde ettikleri zafer (!) mjdelerini her alnda kinci Murat, len ve enlikler dzenliyor; zellikle, Vezir-Vzer'y da yanma alarak avlanmaya kyordu. Yllar geip giderken tm karanln Anadolu Trklerinin stnde brakyordu. O karanln iinde Osmanoullar, kanl elleriyle, Trkler'in aln yazgla rn deitiriyor, onlara yeni bir kader veriyorlard: Zlm, sefalet ve cehalet adn tayordu, bu yeni yazg... Srp Kral Brankovi'in kz Mara Despina bu arada kinci Murat'a bir sr ocuk dourdu. Bunlardan: (Mehmet) adn tayan olu, yakn bir gelecekte Osmanl taht'ma Pdih olarak oturacakt. stelik, bu Mehmet., kendi iinde ryp kokumu, kendi kendini batrm (Bizans mparatorluu) nn bir fiskelik gcn ykp tketerek tarih'e gmecek ve bylece (Fatih) unvann da alacakt. Murat'n, teki hristiyan karlarndan da kz-er-kek ocuklar olmutu bu arada: Ahmet, Alaaddin, Orhan, Hasan, Ahmet ve aynca alt kz.. Ne var ki bunlar: ehzade ve Sultanlktan teye eriemeyeceklerdi. Devirme Osmanl tarihileri, Fatih kinci Mehmet'in Despina'dan domu olmasn, o'nu yceltmelerine engel sayarak, bu kadna: (Hma Hatun) adn takacak ve tarihlerinde, Hm Hatun'un (Srp Kral'-nn kz Despina) olduunu aklamaya bir trl ya namayacaklard. '; PADAH ANALARI BlR ND... BB IKTI... Yl, 1444'e ulat bu arada.. Osmanl Pdih kinci Murat, 17 yanda kt taht'ta 23 yldr hkm ve saltanat sryordu. imdi, 40 yandayd. Bu erginlik ana ve henz gen yama karn, 15 yandan bu yana srdrd kadn ve iki lemlerinde tkettii bedensel g yznden, vaktinden ok nce kmt. Ama, geri kalan mrn bir keye ekilmek ya da an kadn ve iki tutkusunu biraz olsun kesintiye uratmak yerine, O, daha ok kadnlarla yatp kalkmak, daha

ok imek ve daha ok av partileri dzenleyerek tm zamann zevk ve safa iinde geirmekten yanayd. Baz savalarda grnmek zorunluu, Vezir-V-zer ile toplantlarda bulunmak gibi devlet ileri zamannn pek ounu kendine gre alp gtryor; elenecek ok az bir vakti kalyordu!.. Bu yzden, hkmdarlk, tanmaz bir yk kadar ar gelmeye balamt, Murat'a. Bir baka ve en nemli neden daha vard, taht'tan ekilmek istemesinin; bu neden: kellesinin gvdesi stnde kalp kalmamas ile ilgiliydi!.. Olu Mehmet (Fatih), 14 yana erimiti. Osmanl tresince kendisinden sonra taht'a oturmas gereken: Veliaht't. Yine tre gereince Mehmet, Manisa' da oturuyordu. evresinde klelikten devlet adamlna ykseltilmi bir takm kimseler, en bata: Rum ve Srp dnmeler vard. Kk bir ordu birlii de buyruu altndayd, Mehmet'in. lk genlik ann toyluundan yararlanmak isteyen bir takm karclar, olunun zihnini elip taht 112 PADAH ANALARI iin babasna kar ayaklandrabilirlerdi. Murat, Osmanl ailesi arasndaki bu eit kanl taht kavgalarnda: baba-oul, amca-yeen, aabey-karde gibi en yakn kslerin birbirleri stne nasl saldrm olduklarnn hi birini unutmu deildi. Zaten son bir yl iinde, gvendii muhbir lerin Manisa'dan getirdikleri haberler, bu kukusunu giderek oaltm, zellikle gizliden gizliye byle bir bakaldrmann yakn bir gelecekte ortaya kacan belirlemiti. Canndan olmaktansa, taht'tan olmay ye tutmak, her halde daha akllca olacakt. Elini abuk tutarsa kelle kurtulacak, geri kalan mrn kendine zg biimde: kadn, iki ve av lemlerinde geirebilecekti. kinci Murat, 1444 ylnn Austos'unda kararn aklad: Bundan byle Padiahlk ve dahi Saltanat, olum Mehmed'indir. Pdih olumun lkesinde bir in zivye ekilp geri kalan mrm temam eylemek isterim!.. Halk at, inanamad ama, iin i yzn bilenler byk altndan glmsemekle yetindiler. Veliaht Mehmet (Fatih), Manisa'dan Edirne'ye gelerek: (Sultan kinci Mehmet) adyla taht'a kt. Babas, kinci Murat da Manisa'ya yolland. Aradan henz bir ay gemiti ki, Osmanl taht'na 14 yanda bir ocuun km olduunu haber alan Avrupallarla, Osmanl egemenliindeki Romanya, Macaristan, Srbistan birleerek (Hallar Ordusu) n meydana getirdiler. Saldn, ksa bir sre sonra balad. lke halk ve Ordu, tedirgindi. Devleti ve lkeyi ynetecek ya ve yetenekte olmayan bir hkmdarn 113 PADAH ANALARI bata kalarak daha ok zararl olmamasn kulaktan kulaa aktaryorlard. 23 yldan bu yana, n'eyse ki ynetimin banda bir Trk, andarl Halil Paa vard. evresine toplad dier Vezirlere, iinde bulunulan sakncal ortam dile getirdikten sonra vard karar aklad: Devleti ve de lkeyi korumak istiyorsak, bunun tek yolu, Sultan Murat Han'n, Sultan Mehmet'i taht'tan indirip yerine gemesini salamakr; baka bir kar yol bilen ve de gren varsa, sylesin!.. Vezirlerin hi biri, bir baka are olmadn belirlemek iin susmay yelediler. O halde, diye srdrd konumasn andarl Halil Paa. El altndan vede Sultan Mehmet Han azndan yazlm bir nme (mektup)

ile birlikte ben dahi felketin gelip, attn iaret eyleyen bir arizeyi Sultan Murat Han'a iletmeliyim! Vezirler, ak sakallarm svazlayp: Maslahat ne gerektrrse, diri etmeyesz, elbet., dediler. Ulaklar, Sadrazam andarl Halil Paa'nn mektubunu ve olu Mehmet in azndan yazlm teki mektubu abuklukla ulatrdlar, Manisa'daki Osmanl Sa, raynda elencelerini srdren kinci Murat'a Her iki mektubu dikkatle ve stste bir ka kez. okuyan Murat, inanmad. Bir oyundu her halde bunun altnda yatan!.. Olu Mehmet snamak istiyor olmalyd, babasn! Yz ksur yldan bu yana gelip gemi Osmanolu ailesinde byle bir olay iitilmi deildi, nk. Babanz Murat Han'n, taht'nda gz kalm olduunu size ispatlayalm isterseniz demi olmalydlar, hayatta 114 PADAH ANALARI kalmasn sakncal bulan hkmdar dalkavuu, devirmeler.. Ulaklar, Sultan Murat'n bu teklif ve daveti kesinlikle reddetii haberini, Sadrazam andarl Halil Paa'ya, getirdiler. Bunun zerine, yine Pdiah'tn azndan bir mektup daha yazd, Halil Paa: Babamz Murat Han bilmeldr ki, eer Padiah biz isek, tiz gelip taht'a oturup hkmn yrtmesini ferman ederiz. Yok, eer hl Padiah kendleri ise, tiz varup devletinin bana gemeldr.. kinci Murat bu son mektup zerine, yersiz kukulara kapldn anlad. O halde, devletin ba dertte olmalyd!.. ki aydan beri, azna bile almamt; bkp usand devlet ilerini. Kulaklarn iir ve msik ile doldurmu; midesini frenk ii ikilerle iirmi, yatan da bir blm tutsak, bir blm parayla satn alnm hristiyan cariyeler arasndan kendi elleriyle seip ayrd kadnlarla paylamt, Padiahlndan kalma an ve doyumsuz tutkusu ile.. Pek ender bo zamanlarn da, dalarda av pein de koarak geirmiti. Bir zamanlar taparcasna tutkunluk duyduu Kral kz Mara Despina ne olmutu? Neredeydi? Umurunda bile deildi. Zaten, arayp so-cak vakti de olmamt ya.. imdiyse olu Mehmet ve kocam Sadrazam' andarl Halil bir olup yeniden taht'a aryorlard, kendisini. Devletin bana ge, saldran dman ordularm kltan geir, geri pskrt.. diyorlard. N'eydi, bu bana gelen? Gitmekle gitmemek arasnda uzun sre kararsz kald. Sonra birden aklna gelenlerle titredi: Hal Or115 PADAH ANALARI dulan lkeye girer de, devleti alaa ederlerse, kendi kellesi de giderdi elden!.. yle bir felket olduundaysa, ne iir ve msiki ve ne de gzel kadnlar, banndaki atei daha da tututurup alevlendiren ikiler ve kan aktmak iin dzenledii av partileri kalrd ortada!.. yleyse, kaybedecek vakit yoktu, gitmeliydi hemen, Ve, yle yapt, kinci Murat; kalabalk bir maiyet erknn da yanna alarak, koruyucu bir asker birlii eliinde Edirne'ye yola kt. Srp Kral'nm kz Despa'dan doan olu, ikinci Mehmet (Fatih), babas Sultan Murat henz Edirne'ye varmazdan nce tm olanlar haber ald. Taht'n ve devlet'in devam iin, en bata Sadrazam andarl Halil Paa ve Vezirler, byle olmas gerektiini syleyerek, yattrmaya altlar. evketl Hnkrmz, demilerdi bir yandan da. Tm kullarnzn murad sizden bakas deildir. Babanz Sultan Murat Han, bilcmle kefere makulesi-ni zir zeber edesiye siz Sultanmz sabr eyleyesiz.. zira taht-u devlet kyamete dein Efendimizindir! Bilrz, elbet byledr.. maslahat devlet byle gerektrm ola her hal!.. 14 yandaki Osmanl Padiah ikinci Mehmet ban ar ar ne doru sallarken byle sylyordu, karsnda el pene divn iki

bklm, duranlara; bir yandan da dilerini gcrdatp dudaklarn sryordu. yle ise, bizim de Magnisa'ya (Manisa) ekl-memz iktiz eyler, ne dersiz? Taht'tan inen ikinci Mehmet'in bu sorusunu karlksz brakarak, yle olmas lzm geldiini anlatm oldular. ocuk Padiah, iin akaya gelir yan olmadn sezinleyerek laf deitirdi: 116 PADlAH ANALARI Anamz Despina Hatun da Magnisa'da m ikamet eyler? yledir Efendimiz, diye karlk verdi Sadrazam andarl Halil Paa. Sultanmzn teriflerini beklerler!.. st dudana kadar erien uzun ve kemerli Grek burnunu yukar dikti, daha sonralar (Fatih) nv myle yceltilecek olan ikinci Mehmet; ate saan kzgn ve kinli gzlerini Sadrazam'a doru ynelterek : Baka bir diyeceim kalmamtr, ekilesz! dedi. Sesi titrekti, alamaklyd stelk. ZORAK PADAH.. Devlet ileri gelenlerine, halk'a ve Orduya gven vermeyen ocuk Padiah kinci Mehmet'in taht'tan indirilerek babas kinci Murat'n yeniden taht'a k, zellikle Ordu'nun moralinde gzle grlr bir glenme nedeni oldu. (Varna Sava) diye adlandrlan Hallar saldrsna kar karlan Osmanl Ordusu, birleik dman ordulann ksa bir srede bozguna uratt. 1444 ylnn Kasm aynda yaplan bu savata dman ordularnn byk bozgununu salayan balca olay, Polonya-Macaristan Kral Ladislas'm sava alannda kafasnn kesilerek buyruu altndaki ordularn basz braklmasyd. Zaferin salanmasndan sonra yeniden Manisa'ya ekilerek Padiahl olu Mehmet'e brakmak isteyen kinci Murat'n bu isteine, en bata Ordu ileri gelenleri kar ktlar. Bu nedenle bir sre daha taht'ta kaldktan sonra Manisa'ya dnd. 117 PADAH ANALARI Manisa'da, Osmanl geleneine gre Pdih adna hkm yrten (Sancak Bei) nvnyle bulunan ikinci Mehmet de, Osmanl taht'na yeniden Pdih olarak geri geldi. Aradan henz bir buuk yl gemiti ki, bu kez, Osmanl Padiahlarnn (mtiyazl Muhafz Alay) olan Yenieri rgt ayakland. Komutanlarndan en son erine kadar her biri sa valarda tutsak alnm olan hristiyan askerlerden ve barta Saraya satlm hristiyan ocuklardan meydana getirilen bu din ve rk panayr rgtn iine tek bir Trk evldnn sokulmamas, Osmanoullar'mn yzyl boyu titizlikle srdrdkleri ilkeler gereiydi. (Buuk Tepe isyan) adiyle tarihlere geen bu ilk Yenieri ayaklanmas zerine, Sadrazam andarl Halil Paa, kinci Murat' yeniden Padiahla dnmesi iin ard. syanc Yenieriler, bakent Edirne'yi atee vermi yakyorlard. Bir yandan da, damarlarnda tadklar yabanc kan gerei olarak Trklerin oturduklar mahallelere saldrarak ellerine geirdikleri Trkleri trl ikencelerle paralayp dryorlard. Kent, batan sona yamalanyordu. 15 yan srdren kinci Mehmet (Fatih), ne yapacam arm bir halde, tm korkusunu Sadrazam'a kmakla gidermee alyordu. Oysa, Yenierileri kkrtanlarn banda, kinci Mehmet'in (Fatih) hem kaynbabas ve hem de damad olan: (Rum Zaanos Paa) vard. kinci Murat, Rum Zaanos'un kz Kornelya'y olu Mehmet'e kan olarak almt. Bu nedenle Rum Zaanos kinci Mehmet'in kaynbabas idi. Bununla da yetinmemiler, kinci Mehmet'in kz kardei Hatice Sultan da Rum Zaanos'a kar olarak vermilerdi. Bu 118 ' PADAH ANALARI

yolla da, Rum Zaanos kinci Mehmet'in (Fatih) damad oluyordu. Yenieri ayaklanmasnn nedenlerini ve devleti ne tr felketlere uratmak zere olduunu aklkla dile getiren andarl Halil Paa'nn mektubu zerine kinci Murat bir kez daha zevk ve safa alemlerini kesin tiye uratmak zorunluunda kald. kinci Murat Padiahlna yeniden dnerek olu kinci Mehmet'i tekrar Manisa'ya yollad. Ne var ki, taht'ndan bir kez daha ayrlmak zorunluunda braklmak, kinci Mehmet'e ok ar geldi. ocuk kafas, hi bir nedeni hakl bir gereke biiminde yorumlam-yordu. Btn bu oldu-bitti lerin banda ve en byk sulu olarak: Sadrazam andarl Halil Paa'y gryordu. Taht'ndan inip Manisa'ya giderken Sarayn kapsnda karlat andarl Halil Paa'ya gzlerini aarta aarta baktktan sonra, kendini tutamayarak yreindeki kin birikimini kusarcasna: Bre Paa! dedi, bilesn gn geldiinde yanna komayz bu ettiklerini!.. kinci Mehmet bu gidiinde, kaynbabas ve ayn zamanda damad olan Rum Zaanos Paay da yannda gtrd, Manisa'ya. Yl, 1446 idi. nc kez taht'a kan kinci Murat Yenieri ayaklanmasn ksa srede bastrd. Ne var ki bunun ardndan, bu kez Arnavutlar Osmanl egemenliinden kurtulma savana giritiler. Olaylar daha da geliti; Romanya'nn bat kesimini meydana getiren Erdel Voyvodal (Transilivanya), Varna yenilgisinin cn almak amacyla saldrya giriti. ftkinci Kosova Meydan Sava) gn Srd bu 119 PADAH ANALARI kez. Sava, dmann yenilgisi ve Osmanllar'n zaferiyle sonuland. Osmanoullan eliyle yok edilen Anadolu Trk Belikleri halkndan meydana getirilen Ordunun bu zaferi de kinci Murat'n kiiliine eklendi. Devlet ileri gelenlerinin ve halkn gznde bir kat daha ycel di. Oysa dklen kan, bu uurda soluklan tkenip can verenler, Osmanoullannn klelerden daha aa grdkleri, dmandan daha fazla dman olduklar z Trklerd. Bir kez daha Manisa'ya dnmek ve olunun yeni-yeniden taht'a kmasn salamak isteyen Murat'n bu isteine kar kanlar, bu zoraki Padiah mrnn sonuna dein taht'nda kalmaya, raz etmei baardlar. Ama, bu sre hi de uzun srmedi, ikinci Murat, 1451 ylnda, henz 48 yandayken ld. lmn abuklatran, acaba gerekten: kadn ve iki tutkusu muydu? Yoksa., stste iki kez taht'tan indirilip Manisa'da yaam zorunluunda braklan olu kinci Mehmet (Fatih)in evresindeki karc dnme ve devirme klelikten birer devlet by olmu kiilerin el ve ibirlii ederek dzenledikleri bir oyun sonunda m, ldrld? Bilinmez!.. Bilinen odur ki, 600 kusur yl, en bata Trkleri ve sonra daha baka rklar egemenlikleri altnda binbir zulm ve cinayetle, trl eitli hile ve desiselerle ezip tketen Osmanoullan yaamnn drtte blm, sr vermez bir karanln iinde gmldr. Kimileri Saray beslemesi, kimileri de o devirme 120 PADlAH ANALARI Osmanl tarihilerinin bir ou ise; kr, sar ve dilsizdir. Geri, Orhan (Gazi) dneminden balayarak birer Trk devlet kuruluu olan Belikler zerine giriilen Osmanl saldrlan sonucunda talan edilen Trk yurtlarnda mal-mlkten baka, kadn, kz ve olan ocuklan tutsak-kle olarak alnm, bu arada ldrlen Trk Beleri'nin ve evresindekilerin kz ve kanlan da bir kin ve alma armaan olarak Osmanl Padiahlan'na sunulmas, bir eit Osmanl gelenei olmutu. Ama, bunlarn hi biri (Pdih Kans) olmaya lyk (!) grlm deildi. ldrlen, lkelerinde ta stnde ta braklmayan Trk

Beleri'nin kanlan ve kzlar Osmanl Saraylarna birer halayk (hizmeti) yaplmt. Bunlar, Padiahlara erkek ocuk douran, daha ak bir anlatmla; gelecein Osmanl Padiahlarn peydahlayan hristiyan kadnlarn ellerine su dkp, ayaklann ykamak, en ar hakaretlerine boyun emekle ykmlydler. Grek, Mool - Slav kanm bir soy olarak ortaya kan Kafkas yresi hristiyan toplumu: Grc ve er kezler de, hi bir zaman iin Pdih kars ve Pdih anas olmaya elverili grlmemilerdi. O blge ve yrelerden ele geirilen, satn alnan Grc ve erkez gzelleri de, tpk Trk kzlar ve kadnlar gibi, birer saray halay olmaktan baka bir grevde kullanlmazlard. Grc ve erkez kzlanndan, daha sonraki dnemlerde (Harem Dairesi) denilen binlerce yabanc hristiyan cariyenin tutsak yaad blmde, raks, saz ve hanende topluluklar meydana getrldi.(l) Osmanl Pdihlarna nce: Odalk (metres) g121 PADAH ANALARI revini yapan ve gebe kalp ocuk dourduktan sonra da: birer (Kadn Efendi), bir baka deyimle: (Valde Sultan) unvan ile yceltilen yabanc rk ve soylu h-ristiyan kadnlarn elendirmek, Pdih huzurunda raksedip almak, sylemek; ite bu Grc ve erkez kadnlarnn balca grevleri oldu. Pdih anas olmak iin, en bata: Rum, ya da Srp, Bulgar, Rus, Fransz ve giderek Yahudi ve Ermeni olmak gerekiyordu. Osmanoullan, 620 yl boyunca, Trk dmanln simgeleyen bu ilkeye bal kaldlar. (1) Dnya yznde (erkez) diye tanmlanacak bir rk ve ulus olmad tm bilim evrelerince aklanmtr. erkezlik; dilleri, kltrleri, treleri, rk ve soylar, dinsel inanlar birbirinden ayr olan (Kafkasyallar)in tmne, bat ve dou dil, rk ve tarih bilimcilerinin ve Osmanllar'n yaktrdklar bir tanmlamadr. Byk ve kk olmak zere ok saydaki Kafkasyal kabilelere batllar: (Sirkas-Sirkasyen), Osmanllar ve Araplar: (erkes-erakese) diye, etnik ve etimolojik, ayrca mitolojik bir deer ve anlam olmayan bir ad vermilerdir. Yzyllarca Yunan ve Dou Roma egemenliinde yaayan Kafkasyallar, nceleri Putperest, sonralar Mecusi, daha sonralar hrlstiyan dinini; dokuzuncu yzyln sonlarndan bu yana da ounluu, Arap saldrlar sonucunda slm dinini benimsemitir. Hl (erke) diye tanmlanan bu deiik Kafkasya kabilelerini oluturanlarn pek ou, rnein: Abhazlar, basklar. adigeliler, een, lezgiler, laklar, grcler, kabartay, ubuhlar. apsglar Osmanl dneminde Trkiye'ye g etmi, yurdun deiik yrelerine, zellikle: SakaryaAdapazar ve dolaylarna, Adana, Amasya, Bilecik, Bolu, Bursa, orum, Eskiehir, stanbul, Kayseri, Manisa, Samsun, Sivas, Sinop, Afyon: ye Yozgat il ve ilelerine yerletirilmilerdir. (Yazarn notu) 122 kinci Murat'a ocuk douran kadnlardan biri: Fransz kz Nach de la Bazory. 123 YEDiNCi BLM SIRP PRENSES (DESPNA) 'DAN DOAN FATH KNC MEHMET VE DNEM (1444-1481) 17 YABANCI HIRSTYAN KADININ ADI FATH MEHMET'N KARISI OLARAK TARHSEL BELGELERE GERLD. DNMELER VE DEVRMELER ELNDEK DEVLET'-TE TRKLER'E UYGULANAN SOYKIRIMI SE BATANA DEK SRP GDECEKT.. kinci Mehmet (Fatih), karsnda iki dizi stnde oturan rum dnmesi, devirme Saray ktibine: Yazasz, dedi, Kanunname-i l-i Osman'a u derkenan da desiz: Her kimesneye ki bundan byle saltanat myesser ola, nizm lem iin kardelerini katlaylemek (ldrmek) mnasiptir. Ekseri ulema dahi

bunun byle olmasna raz olup tasvip etmitir. Bu, batana dek izlenecek bir (cinayet yasas) idi. Oysa, taa.. Seluklulardan bu yana, bunlar ve onlar, byle bir cinayet yasas olmadan da, ana baba, amca karde, evlt ve soy sop demeden birbirlerini ldre l dre bu gnlere gelmilerdi. Byk Seluklularn ilk hkmdar Turul Bey, brahim Yenal'i; Alpaslan, Kutalm'i; Melikah, Ka-vurt'u; Birinci Osman, amcas Dndar', Birinci Murat, Orhan'n oullan Halil'i ve brahim'i ve yine Bi125 PADAH ANALARI rinci Murat, kendi olu Savc'yi; kinci Murat, Kardeleri Ahmet, Mahmut ve Yusuf'un gzlerine mil ektirmi, Mustafa'y aaca asarak ldrtmt. Yunan, Acem, Arap, Rum, Srp, Bulgar, Rus, Fransz, Ermeni melezlerinin oluturduu ve adna (Osmanoullan) denilen, bu, bir benzeri olmayan uydurma aile, batana kadar bir yandan birbirlerini, te yandan da: ztrk leri ldreceklerdi. imdi, yl: 1451'di. kinci Mehmet yeniden ve nc kez taht'a kmt. Bu gnden balayarak kesintisiz 30 yl sreyle Osmanl tahtnda hkm yrtecekti; yedinci Padiah olarak.. ocukluk dnemi gerilerde kalmt, 21 yandayd imdi. Kabna smayan, atak, evresine korku veren bir hkmdar grnm iindeydi. lkede her bir yetkili organn bana dnmeler ve klelikten yetitirilmi devirmeler oturtulmutu. Sarayn iiyle lkenin ii birbirine eitti. Resmi ve zel yazma dili: Arapa ve Acemce (Farsa) idi. Sarayda ve bakent sosyetesini meydana getiren dnmeler ve devirmeler arasndaysa: bu iki yabanc dilin karmasndan uydurmaca olarak oluturulmu-. (Osmanlca) konuulup yazlyordu. Trke yazmak ve konumak en byk ayp ve birine: (Trk) demek, en ar hakaretti. kinci Mehmet, (Fatih), Osmanl ailesinin bilerek ve isteyerek hazrladklar byle bir ortamda hkmdarlk tahtna oturmutu. Yreindeki en byk hn, 30 yldan bu yana devlete Sadrazamlk yapan andarh Halil Paa'ya kar idi. O'nun, kendisini iki kez tahttan indirip babasn yeniden tahta karm omasn hi unutmamt, cn hemen alacak, kellesini gvdesinden ayra-126 i PADAH ANALARI akt ama, andarl'nn byk nnden, halkn ve Ordu'nun tepkisinden ekiniyordu. kinci Mehmet (Fatih) iin bir baka dert daha vard. Kardei Ahmet!.. Ahmet; tahtna gz dikenler tarafndan bir dzen arac yaplabilirdi!.. Hem de, andarh Halil Paa, bu dzene n ayak olabilirdi pekl.. Manisa'da yedi yl boyunca kendisiyle birlikte sr gn hayat yaayan kaynbabas ve damad Rum Zaanos Paa, bu konuda, yreindeki kukulan oaltan ne ykler anlatmt!.. Horasan Trklerinden (Eb-Mslim), bana getii bir ayaklanma sonucunda (Emev Saltanat) m ykp (Abbas egemenliini) kurmam myd? andarh Halil de Trk't; o halde yapard!.. Dndklerini kendisinden hi bir kez saklamad Rum Zaanoz'a dkt iini; kardei Ahmet'in hemen ldrlmesi gerektiini anlatt. Henz iki yanda, bir meme ocuu olan ehzade Ahmet'i bir gece, anasnn kucandan kaparak bodular. Bu ehzadenin anas, kinci Murat'n son gzdelerinden bir Rum'du. O'nu da, shak adnda bir Arnavut kleye verip Saray'dan uzaklatrdlar. kinci Mehmet (Fatih), bu cinayetini ilemezden nce, Rum Zaanos'un nerilerine uyarak halka kar, iin yasal olmas iin, bir Kanunname (yasa) kar mt. Bu Kanunnme'de, Osmanl Pdiahlan'nn bundan byle taht ve saltanatn gvenliini korumak iin kardelerini ldrebilecekleri:: yazlyd!.. Zamann en yksek din otoritesi olan (eyhlislm) katnda oturan din

bilgini, hocalarn hcoas (!) bu cinayet Yasasnn din ve imna uygun dtn 127 Osmanoullar'nn ykarak ortadan kaldrdklar Trk Dev-tetleri'nden tutsak alnan gerek soylu Trk Prensesleri, resimde grld gibi, hristiyan gzdelere hizmetilik yapmakla ykml idiler. 128 PADAH ANALARI belirtirken, Tanr'ya kar, Tann adna, cinayet ortakl yapmaktan utanmamt. imdi sra, hl ayakta ve hl egemenlik srdren (Karamanolu) Trk Devleti'ndeydi. Babas, dedesi, dedesinin dedesi birer Trk devlet kurulular olan (Anadolu Beliklerini) nasl olsa ykp tarihe gmmlerdi. Yurtlarn talan etmiler, eli silah tutan Trkleri, saltanatlarna gerekli lkeler ve hazineler elde etmek iin giritikeri savalara srm ve bu yoldan byk karlar salamlard. Ama, (Karamanoullar Trk Devleti) hl yklmamt. imdi sra, bu Trk kuruluundayd, ite... te yanda varlklarn hi bir engel grmeden srdren Krt ve Ermeni Belikleri vard. Osmanoullan iin bunlar deil, Trk devlet kurulularnn ortadan kaldrlmalar amat. Karamanoullar stne kinci Mehmet'i krkle yenlerin banda gelen Rum Zaanos Paa: Osmanoullan'nn gelecei, drt bir yanda tek bir Trk Beliinin kalmamas ile gven altna alnabilir, evketlm!.. diyordu. Sadrazam andarh Halil Paa, Pdihn bu isteinin nedenlerini iyi bildii iin: Bu ii daha sonraya brakmak uygun der sa-nmm, dedi. nmzde, daha nemli bir mesele vardr ki, bu da Bizans'n fethidir. Gcn kendi kendine, kendi iinde tketen bu devletin bize kar daha fazla dayanma gc kalmamtr. Aldm haberler yledir ki, yklmak iin bahane bekler!.. Kinini, hncn gizlemesini iyi bilen kinci Mehmet: Doru dersiz Paa., dedi. Ben dahi Karaman-oullann ortadan kaldrmay daha sonraya brakmak isterim. Zira, Bizans elbet daha ehemmiyetli bir mese129 PADAH ANALARI ledir. yle ise tiz davranp maslahat tedarike koyulalm; himmetin bizce pek deerlidir.. ihtiyar andarl, Pdih etekledi: Ferman, Efendimizindir Sultanm! dedi. Baka Paa., diye srdrd szn kinci Mehmet, ilkin ne gibi tedbir ve de maslahat gerekr? Bil mek isteriz.. andarl bir an duraksadktan sonra dndklerini aklad. Bizce ilk tedbir, Yldrm Bayezit Han'n vaktiyle yaptrm olduu Anadoluhisar'nn karsna den Rumeli yakasna bir hisar yaptrmaktr. Bu suretle, dman perian eylemek mmkn olur, sannz. Eyi, dedi. kinci Mehmet, biz de yle dnrz.. andarl bir yandan Rumelihisar'n yaptryor, te yandan, Bizans'n, almaz denilen surlarn dvecek ve aacak apta olmak zere an en byk toplarn dktryordu. Ama, gelecekte stanbul'un fethini yazacak olan Osmanl melezi tarihiler, her bir hazrl, sava ve zaferi kinci Mehmet'e maledecek ve yaldzl yalanlarla yalnz onu ycelteceklerdi. FATH MEHMET'N ANNES VALDE SULTAN MADAM DESPNA'YI, BZANS MPARATORU KENDNE E OLARAK STED!.. kinci Murat'n lm zerine, (Valide Sultan Madam Despina) gen yata dul kalmt. Ama Osmanl gelenei, ehzade ve stelik Veliaht dourmu, hele., olu hkmdarlk taht'ma oturmu byle bir kadnn 130 ; ' " PADAH ANALARI

yaamnn sonuna dek evlenmesine karyd. Ne var ki bu gelenei bilmeyen ya da bilmezlikten gelen Bizans mparatoru XI. Konstantin Dragozes, oktan yklm, ama henz Osmanllarn son saldrya gemedikleri Bizans' bir sre daha korumak amacyla olacak, gvendii en seme elilerini Osmanl mparatoru kinci Mehmet'e gnderdi. mparatorlarnn en deerli armaanlarn kinci Mehmet'e sunan eliler, geli nedenlerini ksaca anlatarak Bizans mparatoru Konstantin Dragozes'in, Osmanl hkmdarnn annesi sayg deer dul Valide Sultan Despina'y kendisine zevce olarak istediini bildirdiler. kinci Mehmet, Bizansl elilere karlk vermezden nce, evresinde buyruk bekleyenlere dnd: Bize armaan olarak her ne getirmilerse cmlesini elilere geri veresiz.. giderken alp gtreler!.. Daha sonra Bizansl elilere bakt, hrsl hrsl: Kralnz Konstantin bilmezse biz bildirelim; dedi, ve Yunanca srdrd konumasn. Hkmdarn dul karlar lnceye dek evlenmezler. Hi olmayacak bir i iin gelmiiz, byle sylersiz Kralnza!.. Eliler, balan nlerinde ktlar Osmanl Padiahnn huzurundan.. Bu olay izleyen gnlerde, annesi Madam Despina, kendisinin bundan byle ana yurdu Srbistan'da yaamak istediini syledi, olu Mehmet'e. Doru dnrsz Validem, karln veren Osmanl hkmdar, annesinin bu isteini sevinle karlad. Ve ardndan da annesinin (Valide Sultan) lna yarar bir grkem iinde yolculuk etmesini salayacak tedbirlerin alnmas yolunda buyruk verdi, ilgililere. 131 PADlAH ANALARI Hkmet erknndan kalabalk bir grup, annesi Despina'ya elik edecek ve Srp lkesine kadar gideceklerdi. Fatih'in annesi Prenses Despina'nm aile resmi.. (Aynaros'da Estigmen Manastrnn 1429 tarihli Vakfnamesi zerinde Srp Despotu Curac ailesine ait bir minyatr. Sadan sola Mara Despina Sultan, annesi Yerin a, baba Curac ve kardei Grgur):: 132 PADlAH ANALARI ' Daha sonra giyecek ve yiyeceklerin en bulunmazlarndan, hal, altn ve mcevherlerin en deerlilerinden seilip derlenen armaanlar, anasnn babas ve kendisinin de byk babas olan Gura Brankovi'e sunulmak zere kafile ile birlikte yola kartt. Ayrca, babas kinci Murat'n zaptettii Srp lkesinin (Toplia) ve (Gluboitsa) blgelerini de byk babas Brankovi'e geri verdiini aklayan fermann da annesine verdi. Bir ka yl sonra Brankovi'in ve Yerina'nn lmleri zerine, ikinci Mehmet, annesi Despina ile (Gri-gur ve Torna) adlarndaki daylarn yeniden Osmanl lkesine getirtti. Selanik ilinin gney batsndaki (Ye-jovo) dolaylarnda byk bir blgeyi, bu blgede bulunan btn emlkle birlikte annesi Despina ile, anasnn kardeleri ve kendi daylar olan Grigur ve To-ma'ya balad. Bu arada, Selanik'te (Kk-Aya-sofia) manastrn da verdi.(*) (*) Fatih Sultan Mehmet'in annesi Despina 1487 ylnda ad gecen blgedeki maliknesinde ld. Kosanitsa manastrna gmld. Baz kaynaklar. Yldran Bayezit'in kars Olivera ile ayn aileden olan Fatih'in annesi Despina'ya ait kemiklerin Bursa'ya getirilerek zel bir trbeye gmlm olduklarn belirtirler. (Yazar'm notu) 133 / * ***** Selanik'teki bir Manastr annesi Despina'ya balayan Fatih Mehmet'in bununla ilgili fermannn foto-kopisi(')..

 C) Bu fermann asl (Topkap Saray) arivindeki belgeler arasndadr. PADAH ANALARI Fermn'n Osmanhcasi: Sebebi tahriri tevdii hmyun ve mucibi testiri hkmi nafizi meymn ve enfezeh Allhu Teal il yvmi yub'asune oldur kim, imdiki hlde seyyidetl havatinil mesihiyye, anam Despina Hatun, mahrsai Selanik'te kk Ayasofiye dimekle mehur olan manastr ber vechi er'i erif satun almu, bu Uzre er'i mektubu dahi varm. imdiki hinde bana arzolundu. yle olsa ben dahi msellem ve mukarrer tutup ibu hkmi cihnry virdmki, mezkr manastra ber vechi er'i mutahhar mutasarrf ola. Dilerse sata, dilerse balaya, filetimle her nice dilerse mlkiyyet zre mutasarrf ola. Hi ehad kinen min kn mni ve dfi olup tebdil ve tayir etmeye. Ve iinde olan avarzdan muaf ve msellem ola. Kimesne ndrmiye ve zahmet virmiye. Biti muttali klanlar tahkik bilp itimat klalar. Tahriren f evili cemazlevvel sene selse ve sittine ve semne miye. 863. Be Mekaam Edirne. Fermn'n dilimize evirisi: Bu fermann hkmdar olarak tarafmdan yazlmasna se-beb udur: Bu zamandaki hristiyan kadnlarnn en ycelerinden biri olan (anam Despina Hatun), Selanik'te, Kk Ayasof -ya adiyle nl bulunan manastr, eriat kurallarna uygun olarak sato alm,gerekli belgesi de varm. Durumu bana arzettiler. Ben de uygun bulup bu ferman verdim ki, bu manastra sahip olsun. Dilerse satsn, dilerse balasn, nasl isterse yle yapmak zere sahip olsun. Hi bir kimse engel olmaya kalkmasn. Bozmasn ve deitirmesin. inde olanlardan vergi alnmasn, kimse tedirgin etmesin, zahmet vermesin. Bu ferman grenler gerek olduuna inansnlar. Yl: 863. Hkmdarlk kat, Edirne'de(*) (*) Bugnk takvimle, bu fermamn, stanbul'un alnndan on yl sonra, 1463 ylnda, Fatih Mehmet'in Padiahlnn 13. ylnda yazld sanlmaktadr. (Yazar'n notu) 135 PADAH ANALARI OKTAN YIKILMI BZANS'IN, YALNIZCA ADI KALMITI AYAKTA.. 6 Nisan 1453 gn, Bizans bakent'i stanbul kuatld. Karadan ve denizden abluka altna alnan koca kent, 29 Mays gn, 53 gnlk kuatma sonucunda Sadrazam andarl Trk Halil Paa'nn komutas altndaki Osmanl kuvvetlerinin giritii savala ele geirildi. Batan sona, Osmanl benzeri karma kark soylularn hkm srd mparatorluk, z ve kk kendi iinden kemirile kemirile rm bir aa gvdesi gibi bir byk atrt ile yklp gt. Gerekte yklan bir mparatorluk deil, sadece kk bir eyletti. Bizans mparatorluu yzlerce yl nce, banda bulunan mparatorlarn ve Bizansl halkn elbirlii ile para para edilerek zaten yklmt. Osmanllarn devirdii byk grnml gvde, aslnda, eski bir kalntdan, baka bir ey deildi. 250 yl nce Ltinlerin ele geirdii Bizans bakentinden kaan Teodor Laskaris znik'te ve Aleksiyos Komnenos da Trabzon'da birer Rum mparatorluu kurmu ve bylece Dou Roma mparatorluunu daha o zamandan blp paralamlard. Mora'ya Fransz Prensleri sahip olmu. Karadeniz'de Cenevizliler egemenlik kurmu. Akdeniz adalarn teker teker ele geiren Venedikliler Galata ve Beyolu gibi Bizans varolularn almlard. Bizans ordusunun soluu kesilmi, deniz gcnn ad bile kalmamt. Daha sonralar Suplar saldrya gemi, btn Makedonya ve Epir'i alarak, Srp Kral (Btn Balkanlarn Car') unvann elde etmiti. Bizans mparatorluunun ikiyz elli yl ncesin136 PADAH ANALARI den bu denli yolunmu bir kaz durumuna gelmi olmas yzndendir ki,

Osmanllar ilk kurulu dneminden balayarak Bizans kentlerini birer ikier snrlan iine katabilmiter. Yklmak iin bir fiske bekleyen Bizans'a yaplacak bu son saldry dzenleyen Candarh Halil Pa-a'yd. Orduyu yneten, byk zaferi salayan yine O'ydu. Ama bu tarihsel olayn tm onuruna sahip kan kinci Mehmet'ti. Kendi kendisini yzyllar ncesinden ykp kerterek bu gne ulaan mparatorluun tarihe gmlmesi 21 yandaki kinci Mehmet'in dnemine raslam olmas gibi talihsizlik, Trk Sadrazam andarl Halil Paa'nn byk baarsna kapkara bir glge drlmesine neden oluyordu. nk batan sona Trk kan ve Trk can karlnda ycele ycele koca bir mparatorluk durumuna ulaan Osmanl Devleti'nin tek sahibi: Osmanl Pdihlaryd. Osmanl lkesinde canl-cansz her ne varsa O'nlarnd. Tm toplum, zellikle ztrk ulusu, bu rklar panayrnda baolmu soysuzlann tutsa, kulu ve klesiydiler. Bizans'n Osmanl mparatorluuna katlm olmas. kinci Mehmet'e yeni bir unvan kazandrd. Bundan byle: (Fatih Sultan Mehmet) olarak anlacak ve tarihe byle geecekti. Yalnz bu kadar da deil, Fatih Mehmet'e gre Bizans batmamt. Sadece mparatoru deimiti. Bundan byle Bizans'n da mparatoru kendisiydi! Ayn zamanda Bizans kilisesinin de en byk ruhani lideriydi!.. Dou Roma Rumlan'nn hem dinlerinin, hem sosyal varlklarnn koruyucusu ve ycelticisi olacakt!. Osmanoullarnm batan sona tadklar Rum ve 137 PADAH ANALARI Srp kan karmnn en tipik rnei, Fatih Sultan kin-ci Mehmet'ti. Her bakmdan kiilii, inan ve karakteri stanbul'a ilk girdii gn, davran ile belirlenmi oldu. Fatih Mehmet, Bizans bakenti stanbul'a girer girmez ilk i olarak (Ayasofya) kilisesine gitti. Hristiyan Ortodokslarn en byk lideri Patrik Grigorios'-un yerine, hemen orada, Gennadios'u Patriklie atad, elini perek (Patriklik asas) m kendi eliyle verdi. Kiliseyi dolduran Papazlar hayret ve taktirle (!) izlediler Osmanl Pdihnn davranlarn; korku dolu yrekleri gvenle doldu. Fatih Mehme'tin Patrik'le ve teki Papazlarla Yunanca konumas evresindekilere daha da ilgin geldi. Srp Prensesi Despina'nn olu olduunu biliyorlard ama, Yunanca'y ana dili Srpa'dan daha gzel konutuunu hi duymamlard. Oysa, Manisa'da yedi yl beraber yaad kayn-babas ve damad Rum Zaanos Paa'dan renmiti, Yunancay? Bu dilden baka, Ltince de renmiti, O'ndan.. Artk, btn rumlar bundan byle zgrdler. Bu zgrlk yalnzca din ve ibadet konusunda deil, btn i ve sosyal yaanlan iin de geerli idi. Kiisel ve toplumsal gvenceleri ise, dorudan doruya Padiah kinci Mehmet'in teminat altndayd. stanbul Fatihi diye anlan kinci Mehmet, bu arada, Ermeniler'i de unutmamt. Bursa'da oturan Papaz Yuvakim'i stanbul'a davet ederek, Ermeni Patrii yapt. Bir sre sonra, Ermenistan'dan 250.000 Ermeni'yi stanbul'a getirtip yerletirdi. ve mesken sahibi olmalarn salad. Sra, Yahudiler'e gelmiti. Rum ve Ermenilere ba138 PADAH ANALARI lanan din, ibadet, her eit ite alp kazanma gvencesi onlara da verildi. 13 yl sonra Bavyera'dan kovulacak olan Yahudiler stanbul'a, Selanik'e ve Sakz Adas'na, yine, kinci Mehmet tarafndan yerletirileceklerdi. Ya, Trkler? Trklerin tek bir grevi vard. Osmanl taht' ve saltanat iin yeterli serveti, Saraylara doldurulacak kadnlar, Olanlar ve devlet adam yetitirilmek zere (Enderun-u Hmyun) denilen Ocakta eitilecek yabanc soylu olanlar elde etmek iin alan savalarda

can vermek, kan dkmek ve bir daha geri dnmemek.. adrdan karp mermer saraylara kavuturduu Osmanoullar'na tutsak kul kle yn olmakla kalmayp, savalarda tutsak ald frenk dl yabanclara, yurdunda tutsak olmak., ezildike ezilmek!.. Hepsi, bu kadard ite.. Taa... Seluklulardan balayan tutsaklk ve eziklik Osmanllar dneminde katmerlenmiti. Yzyllardr bu yzden Arap'm dinine, Acem'in mezhep ve tari-katlerine drt elle sarlmt.**) Daha yzlerce yl, kurtuluu lmde; mutluluu lmden sonraki te dnya da bulma umudunu srdrecek; boyun ediklerinin ona verdii kahr ve sefaleti, cehaleti ve en ilkel yaam, kader deyip sineye ekecekti. (*) Kur'an'da: 41. (Fussilet ve Secde) Sresi'nin 2. 13. ve 44. yetleri ile (Meryem) Sresi'nin 97. ve (brahim Sresinin 4. yetini okuyunuz. (Yazar'n notu) 13 PADAH ANALARI SADRAZAM ANDABLI HALiL PAA BiZANS KALINTISI YEDKULE ZNDANINA ATILDI Fatih 2. Mehmet'in hem damad ve hem de kayn-babas olan Rum Zaanos Paa'dan rendikleri, yalnzca yabana dillerle ilgili deildi. Zulm ve cinayetlerin eitini, siyasal entrikalarn daniskasn da O'ndan renmiti. Bir ferman la kardeini ldrterek iin iinden nasl kmasn renmi ve bylece taht gvenliini salamsa, yedi yldr yreinde reklenmi kin birikimi sonucunda, byk cn, Sadrazam an-darl Halil Paa'dan nasl alacan ve onu nasl ortadan kaldrabileceini de, yine o Rum Zaanos Paa'dan renmiti. Nasl olsa Bizans bakenti Konstantinopolis (Istanbul) alnmt, artk. lkenin drt bir ynndeki halk, bu yenginin cokusu ile kendinden gemiti. Fatih Mehmet ve Zaanos iin, Sadrazam andarh Halil Paa'dan alp rahatlamak iin bundan daha iyi bir frsat olamazd. Geri, 150 yldan bu yana Osmanoullar'na en bilinsiz bir tutumla byk yararlklar dokunmu andarh ailesi nin halk zerindeki etkisi yadsnamayacak kadar bykt ama, Sadrazam Halil Paa'y bir anda halkn gznden drp gnlnden silip yokedecek bir entrika bulunacakt, elbet.. Beni iki kez taht'mdan indirip yerime, babam geirdii iin bu adam ldryorum, diyecek deildi, kukusuz. O halde, geerli makbul bir neden bulmak gerekliydi. te bu nedeni de reten, yine o akl hocas 140 PADAH ANALARI Rum Zaanos oldu. Bir sylenti karrz yce Padiahm, dedi Zaanos, meer Halil Paa, Bizans mparatorundan rvet alarak Konstantinopolis'i kurtarmaya alm, deriz!.. Osmanl Padiah Fatih Mehmet, Rum Zaanos'un yzne hayranlkla baktktan sonra kendini tutamaya-rak boynuna sarld. Bre sevgili damadm ve dahi kaynbabam! dedi, Sen bir ei daha bulunmayacak demsin! Ne Platon, ne Eflatun ve ne de Sokrates senden daha akll deillerdi sanrm. Bundan daha eyisi can sal olsa gerektr. Tiz davranp gidesin paa babam, demlerinin kulana fslayasz heman, ne mene gerektrrse!.. Rum Zaanos, Padiahn etekleyerek keyif iinde kt, gitti. Henz gn gemiti ki aradan, lkenin drt bir yannda konuulan, bu inanlmaz sylentiydi!.. Halkn dili tutulmutu. akn, zgn ve tedirgindi herkes! Yce soylu Trk Sadrazam andarl Koca Halil Paa. Bizans mparatorundan rvet almt, yle mi? Hem de, ileri karlm

koca koca torik balklarnn karnlarna yerletirilmi Bizans altmlanym bunlar L Olacak ey miydi, bu? Olmayacak eydi ama, olmutu, ite!.. Ate olmayan yerde duman kar myd, kmazd elbet!.. Kahvelerde, sokaklarda ve evlerde baka hi bir ey konuulmuyordu, bundan baka.. Bazlar: 141 PADAH' ANALARI Bre din kardeleri, diyorlard yreklerinden vurulmucasna yank yank; hele klahmz nmze koyup bir soluk alaraktan dnelim, koca Halil Pa-a'nn soyundan imdiye dek bir hin kii km mdr? H! diyordu her bir dinleyen, hem de hi duraksamadan. Bir soru daha; koca Halil Paa altna elmasa muhta bir yoksul mudur? Yoo... Karun kadar serveti var. Saysz mlk ve mlklerinden elde ettii gelirle yedi ced ve sllesi daha bi yz yl ve belki de bin yl yaar.. Eee.. ne yapsn be yz altn? Kendinde binlercesi varken? Sylesenize bre aalar! Bu ite bir bit yenii grmez misiniz? Bir dzmece oyun sezmez misiniz? Sezeriz sezinlemesine ya, koca hnkrmz, Efendimiz, yce Pdihmz ne dnr, inanr m inanmaz m, ve dahi ne etmee kararldr, bilmeyiz. andarl Halil Paa'y savunan adam krk krk gld, yzlerine ayr ayr bakarak hepsinin. Sonra birden sesini sertletirerek kontu: Efendimiz, hnkrmz ve de yce Padiahmz diye diye ge vardrdmz kii ne ola ki? Ayaso-fiya kilisesinde sakalna tkrmesi gereken Rum Patriinin elini pp asasn eline tututuran kimesne deil mi? Ve de tm Kumlan himyesi altna alp kllarna dokundurmayan, yine o kimesne deil mi? Yedi-kule'deki Rum Manastrn gen papazn kendisine arkada edinen yine o deil mi? Kzkardeini Rum Zaa-nos'a veren kim? O Zaanos'un kzn kan olarak alan bakas m? Dzen ustas, akl hocas hep Rum Zaanos'tur, derler., duymuluunuz yok mudur? Ve son142 ; PADAH ANALARI ra.. anas kimdir, Pdihmzn? Srp dilberi Despina hatun! yle mi? Tm soylar soplar bu Osmanoulla-rmn hep Rumlar ve de Srplar ve de yalnzca frenk-ler deil mi? Saray hep byleleriyle, tm devlet ve hkmet kaplar bunlarn ellerine verilmi deil midir? Edirne'deki (Enderun-u Hmyun) denilen ocakta, gani nimetler iinde beslenip zevk ve safa ire yetitirilen kefere dlleri pi olanlar birer birer vezir ve v-zer katna ve dahi yine onlar Belerbeliine, Kap-tan- Deryala, Sancak beliklerine, Paalkla Ordunun bana getirilmekte deiller midir? Kala kala bir tek Trk kalmt unun urasnda, andarl! te, dnmeler ve devirmeler bu kez O'nun ban da yerler. Haydi, varn gidin, beni daha syletmeyin bre aalar!.. Kalabalktakilerin balan gslerine dmt, Yreklerinin bir yan korkuyla, te yan umutsuzlukla dolu olarak birer ayn yne dalp uzaklatlar. O gece, Sadrazam andarl Halil Paa'nn tutuklanp Yedikule'deki Bizans zindanna atld duyuldu. Hemen herkes bu iin artk nereye varacan anlamt. Osmanl devletinin kurulduundan bu yana ilk kez, bir Sadrazam zindana atlyordu! Ne var ki, Trklerin tm Osmanl boyunduruunda tutsakt, ezilmiti; sefil, eitimsiz ve yoksuldular. Devletin ne banda, ne de iindeydiler. Hepsi de dnda braklmt. andarl Halil'in byk ve gerekten affolunmaz suu vard. Ama bu su, Osmanl dzmesi (balk karnndaki altn rvet) uydurmas

deildi. andarl Halil'in suu, daha nce Sadrazamlk katnda oturan babasnn dedesinin iledikleri suun de143 PADAH ANALARI vamyd. andarl ailesi, Kanbozuk Osmanoullar'nn kan yaplar gerei srdrdkleri Trk dman politikaya, Sadrazamlklar uruna, hep boyun emiler, hi kar kmamlard. Oysa devlet, Padiah adna kendi ellerindeydi. Trklerin kesilip doranp yokedilmelerine seyirci kalmak yerine bakaldrabilirlerdi. Ynetimin, devirme tutsak kle olanlar eline dmemesi iin ok ey yapabilirlerdi. Ama, 150 yldan beri devlete, Padiahlardan sonra ba olan andarl Sadrazamlarn hi biri, bu gidie: Artk, yeter! dememitiler. Batan sona frenk kan tayan Osmanoullarmn her ters ve sapk eilimlerine, snrsz Trk dmanlna kar sadece: Emr ferman, zat hanelerinindir demekle yetinmitiler. Trk rkna kar srdrlen byk gaflet, giderek bu ailenin son Sadrazam andarl Halil Paa'nm boynuna, yal bir kement olup dolanacakt!.. Nitekim, Fatih kinci Mehmet zindana attrd andarl'nn ardndan krk gn sreyle halkn tepkisinin ne lde bagstereceini bekledi. lkedeki Trklerin ayaklanp ayaklanmayacan merak ediyordu. Oysa, Trkler'in ne ba', ne de bir rk ve soy bilinleri vard, byle bir davrana kalkmak iin.. Krknc gn andarl'nn zindandaki blmesine saldran cellatlar, koca Sadrazamn srtna atlayarak yere kerttiler. Cellatlarn biri yal bir kementi boy144 PADAH ANALARI nuna dolarken, br daha evik davranp elindeki bilenmi satn boynuna indirip kafasn gvdesinden ayrd. Osmanoullan, cinayetlerin ve rezaletlerin her birini deneyip iledikten sonra, buna bir yenisini katmtlar, bir Sadrazam ldrerek... Bu gnden balayarak yeni bir Osmanl gelenei biiminde srdrlecekti yzyllarca, Sadrazam kellelerini kesmek, kimilerini de yal kementlerle bodurmak!.. HIRVAT SOYLU BR TUTSAK KLE SADRAZAM OLDU Babas kinci Murat'la balayan (Dnmeler ve devirmeler Saltanat), olu Fatih kinci Mehmet'le zirveye ulap yerleti ve kk sald. Trk soylu Sadrazam andarl Halil Paa'nm kafasn kestirdikten, ve bu, gvdesinden koparlm kafay bir altn tepsi stnde grp ii rahatladktan sonra, Paa'nm btn para ve mallarnn stne oturan Fatih Mehmet, bu kez Hrvat soylu tutsak bir iola-nn Sadrazamla getirdi. Hrvatistan savalar sonrasnda, insan ve mal yamacs Yenieriler'in ele geirdikleri tutsaklar arasndan seilerek Osmanl Pdihna satlm klelerden biriydi, bu hrvat. O'nu ilkin, Osmanl geleneince Sarayn olanlan rgtne yerletirmi ve bu rgtte, adini: Mahmut, koymulard. stanbul'un alnndan hemen sonra bu tutsak kleyi: Vezir (Bakan) yapan Fatih Mehmet. andarl Halil Paa'nm kafasn kestirdikten sonra, Vezir-i zam (Babakan) yapt. 145 PADlAH ANALARI 4 O'nu, Anadolu'nun barndan toplanm z Trklerin oluturduu ordunun banda, yeni savalara kard. Btn Osmanl Pdihlar gibi, Fatih Mehmet'in de bu savalardan bekledii tek bir ey vard: Ele geirilen yabanc lkeleri yamalamak! O lkelerin hazinelerini Osmanl sarayna tamak.. O lkelerdeki

yakkl gen olan ocuklarn, gzel krpe kzlarn tutsak alp sarayna doldurmak! Dilerse olanlarla yatmak ve sonra, koynundan kard bu frenk dl yatak olanlarn Vezir, ba-vezir, Belerbei, kara ve deniz kuvvetlerinin bana komutan olarak atamak!.. Binlerce yabanc kz arasndan gnlnn ektiini koynuna alarak onlardan yeni yeni pi ler peydahlamak; bu ocuklardan, dilediklerini bodurup ldrtmek, dilediklerini sa brakarak, O'nlardan birinin kendisinden sonraki Padiahln salamak.. Altn yaldzl grkemli saraylarda, altn tabaklarda yemek yemek; binbir renk cmb iinde renk renk klarn prldayp krld kristallerden ikisini yudumlarken, havuzlarda rplak ykanan, birbirleriyle cvldaarak oynaan saysz yabanc lkelerden devirilmi frenk kzlarn seyrederek cinsel isteklerini kamlamak!.. Btn bu ve benzeri yaam saltanatn srdrebilmek iin en bata altn'a, mcevherlere, yeni yeni ele geirilecek lkelerden alnacak hara lara ihtiya vard. Ancak ondan sonra olabilirdi, btn bunlar. Saraylarn kurulup en deerli frenk ii eya ile dayanp denmeleri, bu saraylarn ilerine yetmi yabanc lkenin olanlarn, kzlarn doldurup zevklenmenin baka bir olana yoktu, nk. Ve, en nemlisi., bu akllar durduran saltanat har146 ' PADAH ANALARI i, camalarna yetecek altn parayla saray hazinesini tka basa doldurmak iin durmakszn yeni yeni savalar amak gerekliydi. Bu savalarda baat arac olarak kullanlmas gereken byk asker gc ise, batrp ortadan kaldrdklar, irili ufakl Anadolu Trk devletlerinden arta kalm ztrk budun'u(*) idi, elbet!.. Osmanoullan'nn saltanat, kadn, olan ve iki tutkularm tatmin edebilmeleri urunda milyonlarca Trk can ve kan verecek, eriyip tkenecekti. Savalara srlp krdnlamayacak adaki: yal, hasta ve kk ocuklarla kadnlarn kald Anadolu kentlerinin iine ve yan balanna; Yahudiler, ermener, rum-lar, srplar, bulgarlar, grcler, erkezler, krtler, moollar, araplar, zenciler, pomaklar, bonaklar, acemler, arnavutlar, tatarlar, ingeneler ve kl zoru ile slm dinine giren ve laz diye adlandrlan msl man olmu Rumlar yerletirilecekti!.. Osmanl Pdihlarnn Trk dmanln krkleyen: dnme ve devirme tutsak klelerden ibaret devlet erkn, Padiahlarla elbirlii ederek, Trk soyunun kan yapsn kendi bozuk kanlanna benzeterek kan yolu ile Trk rkn eritmek, ulusal bilincini yok etmek iin yzyllar boyunca bu amac gerekletirmee ynelik abalarn batana dek srdreceklerdi. Srp soylu hrvat kle Mahmut Paa, buyruu altndaki Trk Ordusunu, Fatih Mehmet'in isteine uygun olarak; 150 yldan beri Osmanoullannn saldrlarna kar koyan ve bir trl batrlamayan (Kara-manoular Trk Devleti) stne saldrya geirdi. Saldrya geen Osmanl Ordusu, bir yan ile Srp (*) Budun : Gktrke (ulus/Millet) anlamndadr. 147 PADAH ANALARI ve Rumlardan, te yan da Anadolu Trklerinden meydana gelmiti. Saldrya urayanlar da Trklerdi. Bylece bir kez daha bir tala iki ku birden avlanm olacak, Trkler, Trklere krdnlacakt pek ok zaman olduu gibi.. Konya'dan Larende zerine yryen Osmanl Ordusu, Trk Karaman hkmdar (Pir Ahmet Bey) in kuvvetleriyle karlat. Bum ve Srp devirmelerin ynettii Osmanl Ordusu Karaman ordusunu bozdu. Karaman devletinin savunma kaleleri birer birer dt. Trk beler ve Trk komutanlar, Srp soylu hrvat Mahmut Paa'nn tutsa oldular. Mahmut Paa btn tutsak olmu Karaman byklerini, askerlerini zincirlerle birbirlerine balatarak krbalata kr-balata sryerek

Fatih Mehmet'in huzuruna kadar gnderdi. Osmanl Pdihnn keyfine keyif katan manzara korkuntu. Tm giysileri srtlarndan soyulmu, r-plak braklm binlerce soylu Trkn krbalar altnda paralanm vcutlanndan kanlar akyor ve hl da krbalanarak Padiahn nndeki geit trenine srkleniyorlard. Buyruunu daha batan vermiti, Fatih diye nl kinci Mehmet: Karamanoullarndan tek bir Trk sa koman!, demiti, kl kprdamakszn.. Bu buyrua uyarak, binlerce Trk hemen orackta, kafalann kesip gvdelerinden ayrarak ldrdler. Sa kalan yal, ocuk ve kadn Karaman lkesi Trkleri, yurtlarndan alnarak stanbul'a yolland. lerinden ie yarayan sanat erbab, khne Bizans'n bayndrlk ilerine karn tokluuna ve krba 148 PADlAH ANALARI altnda almak zorunda brakldlar. Fatih Mehmet bu zafer (!)den sonra hrvat Mahmut Paa'y Sadrazamlktan ald, yerine: (Rum Mehmet Paa) yi Sadrazam yapt. Trk Karamanolu devletinin bakenti Konya'ya gnderdi. nk, bu Trk lkesinin yamalanmas ve geride kalan Trklerin tmnn ezilip yokedilme ii yanm kalmt! Yeni Sadrazam (Rum Mehmet Paa) buyruu altndaki Ordu ile Karamanoullar lkesine daha varmadan nce getii her bir Trk ky ve kasabasnda Trkleri kesmekle ie balad. Bir yandan ldryor, bir yandan da Ordusunun banda ilerliyordu. Bir Srp dl hrvat Sadrazam gitmi, bir Rum dl Sadrazam iba yapmt, Fatih Mehmet'in Osmanl lkesinde.. Konya ve dolaylarna girdikten sonraysa, Trklere kar zulm ve ikencenin btn eitlerini denedi. Ad anlan, gz taklan, kulana gelen ne kadar Trk varsa tmn soyu ve sopu ile ortadan kaldryordu. Bir yandan lkenin herbir ky kasaba ve kentlerini talan edip yakp ykarak mal ve mlklerini ellerinden alyor, te yandan alnacak canlarndan baka bir eyleri olmayanlar, Bizans rnei ikencelerin en ktsne uratyordu. Olanlara, yaplanlara daha fazla dayanamayan, ne olursa olsun kacak bir can deil mi, demek yrekliliini gsteren ak sal ve ak sakall ihtiyarlardan bir araya gelen bir ka kii, Sadrazam Rum Mehmet Paa'nn yoluna karak: Bre devletl, dediler. lediin bunca zulm ve cinayetin sonu yok mudur? Baha ne zamana dek srp gider? Merhamet gerekmez mi? Fatih Mehmet'in Sadrazam Rum Mehmet Paa, 149 PADAH ANALARI batan sona gmle kapl eer takmnn stnde yle bir kaslarak, aynen u karl verdi: N'eye aarsz, n'eye szlanrsz bre aklsz Trkler? Yce Osmanl Pdih ve dahi ben, rkmzn cn alrz sizden L Azlan ak kalan yal Trklerin akllarn balarna toplamasna meydan kalmadan, Rum Mehmet Paa ardndakilere seslendi: Ne durursuz? Urun, kellerini!. Ak sal, ak sakall kocam Trklerin stne atldlar, kafalarn kesip yolun bir yanna attlar. Ama, Rum Mehmet Paa'nn Trklere ettiklerini az bulan, ganimetlerin ounu kendisine, azn Osmanl hazinesine getirdiini renen Fatih Mehmet iin yeni bir Sadrazam gerekliydi, imdi. Bu kez, yine bir tutsak kle olan, i olanlar arasnda yetimi Arnavut shak', Paalk nvnyle Sadrazamla getirdi. Ne var ki, O da isteklerini karlayamad, Fatih Mehmet'in!.. Bu nedenle de, Srp soylu hrvat Mahmut Paa' yi yeniden Sadrazamla getirdi. (Akkoyunlu Egemenlii) nin ortadan kaldrlmasndan sonra O'na da ihtiya kalmadn dnen Fatih Mehmet, Mahmut Paa'nn da kellesini vurdurdu, az bir sre sonra...

Bu ark ve bu bostan dolab rnei yntem, byle dnp duracakt. 150 PADAH ANALARI NE KADAR TRK DEVLET VARSA HEPS BRER BRER YIKILDI.. Yer yznde tek bir Trk devlet kuruluunun kalmasna tahamml edemeyen, bu nedenle de tmn ykp yok etmek amacn 150 yldan bu yana srdren Osmanoullarmn yedincisi Fatih Mehmet bunu gerekletiriyor ve bylece, ztrklerin dnyas stne, Moollardan sonra Osmanoullarmn elleriyle sefalet, cehalet ve cinayet le rl ar ve karanlk bir perde rtlyordu. Fatih ikinci Mehmet 1461 de Candaroullar Trk Beliinin son kalntsn da ortadan kaldrdktan sonra, 1464 de var gcyle Karamanoullan Trk devletine kar yeni saldrya geerek, 150 yldan daha uzun bir sre Osmanl dmanlna gs geren, kan ve can vere vere gc tkenen; bu, ulusal bilince sahip Trk devlet kuruluunu bir daha dirilmemek zere tarihe gmd. Ama tede, (Msr-Suriye Trk Memlk mparatorluu) vard. Trklerin kurup egemen olduklar, gerek adiyle: (Devlett-Trkiye)nin de yklmas gerekliydi. 7. Osmanl Padiah Fatih kinci Mehmet iin.. Onu da ykt., ve ardndan (Akkoyunlu Trk devBu arada, (Trabzon Rum-Pontus mparatorluu) -n da ortadan kaldrd. 1453'de ald, Prenses ren'i de ayn yl ldrtt. mparator'un Davit Komnen'in kz Anna'y kendisine e olarak ald. 1470' de o'nu da ldrtt. Bununla da yetinmedi; Mora Despot'unun kz Helen'le ve Phrantezes'in kz Tamara ile evlendi. 151 PADlAH ANALARI Btn bunlarn kendine zg birer yks vard, elbet; Frenk dl Osmanoullan ailesine katlan bu kadnlarn her biri, birer (Hanm Sultan) di. Pdihlar, ehzadeleri; kendilerinden ncekilerin eiti olan bu kadnlar dourarak, Osmanoulan ailesini genileteceklerdi. Gn gelecek, bu aileden gelenlerin tm Tanr katnda da sekin ve kutsal birer yaratkmcasna yceltilecek; kandrlp inandrlan Trkler bile bunlarn mezarlarna mumlar yakacak, ruhlarndan, kendileri iin efaat dileyeceklerdi!.. Asl hazin olan, bu'ydu, ite.. (FATH) ClNC MEHMET'N LK KARISI RUM ZAANOS'UN KIZI: HATCE SULTAN TAKMA ADLI (KORNELYA) D.. Rum Zaanos Paa'nn kz Hatice Sultan (gerek adiyle: Kornelya), Fatih 2. Mehmet'in ayaklanna kapanm, hem alyor, hem de yalvanyordu: Yapmaynz.. Hnkrm efendim, kulunuzun yreini dalamaynz; bilmelisiniz ki bu yrek yanp kl olur.. Can sklan hkmdar, kendi hiddetini yattrmak iin bir eliyle karsnn salarn okad. Siz kadnlar, dedi. Neye hep byle alayp sz-lanrsz? Hatice Sultan (Kornelya) alamaktan kzarm slak gzlerini Osmanl Padiah'ndan yana evirerek: Ben alamaym da, kimler alasn yce Sul152 PADAH ANALARI tanm? dedi. Artk sevilmeyen, nefret edilen bir kadn n'apar? Hl hkmdarn ayaklar dibindeydi. Kumral salar omuzlan stnde k k dalgalanyordu. ri kestane rengi gzlerinden yuvarlanan yalar, Padi-ah'n altn srma ilemeli terlikleri stne dyordu. Bu gne dek gzyalanm iime akttmsa da artk gcm tkendi. Hele yreimi bir grseniz Sultanm., nasl kan aladn bilseniz Hnkrm., kulunuza acrdnz! Fatih, kesik kesik gld: Biz hl severiz sizi., nefret ettiimizi de ner-den kanrsz? Bu soruyu, boalmak iin bir frsat sayan Hatice Sultan (Kornelya): Nerden olacak, dedi. Her ey ayn-beyn deil mi? Bir kadn bilmez

mi ki sevildii mddete, kocas bir baka kadn arzulamaz! Bizi, arzuladk sanrsz.. Elbette.. Trabzon Kral David'in kz Anna ile evlenirmisiniz, gelin alay deryada (denizde) pupa yelken, Payitaht'a (bakent'e) yaklarm.. ben kulunuz, gece ve gndz Tann'ya yakararak: gemileri batsn, duva kefen olsun, diye dua ederim! Fatih Mehmet'in yznde bir renk deimesi oldu. Sakalnn bir ka telini ekitirdi. Eski Saray'n kaln duvarlarn nlatp yanklanan gl sesin haykm duyuldu. Bre hatun; Yakr m bu bed szler size? Au-umuzda bir bebek gibi az m pp kokladk sizi? Yrekten sevdiimiz uruna, baban Zaanos'u paa eyledik, yce makamlara lyk grdk! Sen, Rum Zaanos'un kz Kornelya'y (Hatice Sultan) ettik. Karn153 PADAH ANALARI dmz Aie (Aye) Sultam, baban Zaanos'a verdik!.. Fatih Mehmet, szlerinin burasnda kendini tuta-mayarak glmeye balad. Ve de bylece, bir garip hal oldu. Kaynpederim rum Zaanos, ayn zamanda damadmz, enitemiz ol-<fc4 Biz btn bu hizmetleri, yreimizi dalayan aknza yaptk., imdi, inkra m kalkrsz? Infcr ne haddimiz, Hnkr'm.. ama, baknz., duyduklarm iin: yalandr, diyemiyorsunuz.. Bir ^' tarih'e gmp yeni bir a am saylan hkmdar, ban iki yana sallayarak konutu-. H<. Gerei inkra m kalkacaz? Ne mmkn? Elbe<. doru sylersiz.. amma, bildiiniz gibi deildir, devlet iidir, yle olmas gerekmitir. Hatice Sultan (Kornelya) doruldu. Islak gzleri sindi daha da irilemifc. Anladmsa, arap olayn sultanm! dedi. Ne ola tfl devlet ii dediiniz? yie ki: Trabzon Kralnn kz prenses Anna ife evleniriz; fakat, bildiiniz bir evlilik deildir, bu.. aklnz ermez. nk, devletimin mukadderatn ilgi-fendiren bir mes'ele vardr ortada,. Gen kadn, tuhaf tuhaf gld: Evlenmek, evlenmektir Sultanin, dedi. ster devlet ii deyiniz, ister gnl ii deyiniz, ne farkeder ki? Biz, demek isteriz ki... Braknz Sultanm., uunuza alp da okadktan sonra, o eksik de tamamlanr! Bakanz, siz ok ey bilirsiz! Atlas sedirin birer kesine ilitiler. Neden sonra, Hatice Sultan konutu. Sesi, iinin PADAH ANALARI yklmln ve tm umutsuzluunu belirliyordu: Kulunuz, Kornelya n'olacak, Sultanm? Siz bilirsiz.. Fermannz bu yoldaysa, biz deriz ki., tara kp (saray dna) babamla oturmak isteriz. Hnkr'm neden derse, nicedir bouluruz bu Saray'da., nk, sarayn tm duvarlar anadan doma ryan (plak) kadn resimleriyle donanmtr. Biz hristiyan-lar, (azizler) arpacak diye korkanz bunca plak resimlerden.. Sustu. Bir sre karlk bekledikten sonra yeniden konutu-. Bu kadar da deil, sarayn her bir ke buca, baka baka diyarlardan tutulup getirilmi gencecik olanlar ve kprpecik kzlarla dolup tamtr; Btn bunlar, Sultanmz efendimizin gnl elenceliidirler. Her an, dilediinizin tadna bakmanz mmkn olup, eni deitirirsiniz! 2. Mehmet ayaa frlad. Hatice Sultan (Kornelya) da O'nu izledi, doruldu. Gl ses : Yeter, diye haykrd. rdemiz odur ki, babanz Zaanos'la birlikte eyletlerimizden birine yollana-sz..

Yllar geti, aradan... Prl prl bir yaz gnnn akamnda, (Yeni Saray)'m Harem dairesi'nde, Fatih 2. Mehmet'in kollan arasnda, bir baka kadn alyordu. Osmanl Saraylarnda 620 yl sreyle oynanacak olan trajedinin henz ilk rnekleriydi bunlar! 154 155 PADlAH ANALARI Hayr, Sultanm., hayr, dayanamam ben! H-ristos hakk iin, kyarm canma! Bu alayan kadn, bir zamanlar Rum Zaanos'un kz Kornelya'y (Hatice Sultan') alatan, Trabzon Kral David Komnen'in kz: Prenses Anna'yd! Siz kadnlar, hep byle alarsz.. isyan edersiz; dnmezsiz ki, bizi mteesir edersiz! Osmanl Hkmdar Fatih 2. Mehmet'di byle konuan.. Hi aklma gelmezdi Sultanm, bir gn bana ihanet edip bir baka kadnla evleneceiniz.. Mora Despotunun kz Helen'le izdivacmz, devlet iidir, Anna! Olmaz byle ey, yce Sultanm efendim., olamaz! Olur., byle olmas gerekmitir, zira ki civar lkelerin Kral kzlarn almala, devletimizin geleceini glendiririz.. Prenses Anna, bir yandan hkrklarla boulurca-sna alarken, kollarm Fatih Sultan Mehmed'in boynuna doluyor, kesik kesik konuuyordu: Hepsi bahane bunlarn. Hnkrm! N'eyi deitirir bu ettikleriniz? Siz, kadnlar eliyle mi elde ediyorsunuz lkeleri? Elbet, hayr, yleyse, nin, bkp usanmadan kadn deitirirsiniz? Ama ben biliyorum; deiik kadnlar arzuluyorsunuz., hepsi o kadar ite! Yanl dnr, yanl sylersiz Anna. Bilmez-siz ki Saraymzda her bir yabanc lkeden devirilmi nice krpecik bakireler vardr; dilediimizde enilerinden tatmak hakkmzdr.. yledir ama, O'nlar birer kledirler nihayet.. Oysa siz, Kral kzlarna tutkunsunuz! 156 PADlAH ANALARI Sonra, O'nlardan da bkp usanyorsunuz ama.. benden nasl bktnzsa, Helen'le evlendikten sonra, O'ndan da bkp bir keye atacaksnz!. Kabahat bizim midir? Ya, kimin Sultanm? Bkp usandranlardadr, fikrimizce.. bilirsiz, ok syletik vaktimiz kymetlidir; braknz da varp bir para da devlet iiyle uramaa vakit bulalm! Mora Despotu'nun kz Helen de, bir sre sonra Fatih kinci Mehmet'in gznden ve gnlnden silinip gitti. Yeni kadnlar, yeni aklar ve onlardan doacak yeni Sultanlar ve ehzadeler gerekliydi, imdi O'na.. te bu srada bir yeni hristiyan gelin daha girdi, Osmanl Pdih ve Fatih unvan ile nlenmi kinci Mehmet'in yaamna.. Phrantzes'in kz, Tamara idi bu yeni gelin! kinci Mehmet, Tamara'y kollarnn arasna ald ilk gece, gen kzn yumuak kulaklarna, bilmi olmaktan onur duyduu Yunan diliyle ak szckleri fsldyordu. Oysa bu szcklerin her birini Veliahtlndan bu yana kollarna ald binlerce kz ve kadna tekrarlayp durmutu. Nice gnler ve geceler hep sizi dnp durduk, bir tanem., yreimiz bir kucak atele tutumu sannz. mrmz olduka bu ate bizi yakacaktr, bi-lesiz Sultanm.. Tamara da inand, ncekilerin her biri gibi bu szlere. nanmamak mmkn myd? Bu seilmi ak szcklerini kulaklarna fsldayan kii: ki mparatorluu tarihe gmm, 14 devleti buyruu altna

alm, iki yze yakn kent'i Ordularna inetmi, egemen olmu bir mparatordu; hem de an en byk tannan mparatoru!.. 157 PADAH ANALARI Kornelya gibi, Anna gibi, Helen gibi, Tamara da gebe kald Osmanl mparatoru Fatih kinci Mehmet'ten, ve o da dourdu tekiler gibi.. Yalnz bu drt kadn myd, kinci Mehmet'e ocuk douran? Belgelere, 17'sinin kimliini geirmitiler. Kukusuz, Saraylar dolduran yzlerce kadndan niceleri gebe kalm ve dourmutular. Ama, her Osmanl Pdih gibi O da, yalnzca: Rum, Srp, Bulgar. Fransz, talyan ve hatta Yahudi ve Ermeni soylu olmayan kadnlarn dourduklar ocuklara sahip kmamak geleneine inanyordu. Bu rk ve soylarn dnda kalan kadnlar, aalk soylu idiler!.. yle aalk (!) kadnlar hkmdarlardan gebe kalr da ocuk doururlarsa, ocuklar ellerinden al narak boulur ve kendileri Saraydan kap-dar edilirlerdi. Bu gelenek byle srmt, batana dek byle s recekti!.. Nasl olsa arkalarnda Saray dalkavuu, Osmanl devirme dlleri tarihiler gereklerin stne oturacaklar, birer yalan makinas gibi, gerekle taban tabana zt ve hi olmam eyleri olmu gibi gstereceklerdi. Btn bu dzmelerini, bu tarihi yamaklar, akllar sra Osmanl Pdihlarn yceltmek iin yapacak ve ycelmeleri iin de en nllerini Trk soylu analardan domu gstereceklerdi!., Hem de, yeryznde tek bir Trk devletinin kalmasna asla tahamml edemeyen Osmanoullarnn, hi aksamadan, ta batan balayarak ortadan kaldrdklar, kltan geirttikleri soylu ztrk Beleri L58 PADAH ANALARI nin kzlaryle evlenmi ve onlardan domu gstererek, dzeceklerdi, bu yalanlarn.. Oysa, 36 Osmanl Pdihnn bir teki byle bir yalan hayatta iken duymu olsayd, bu dalkavuk tarihi yamaklarn karsna getirtir, yle sylerdi: Bre kaltaban dzmeci makulesi.. ne mene cesaretle bazlarmz Trk analardan domu gsterir -siz? Osmanoullarm bu denli aalk kimesnelerden peydahlanm yazp gstermele snmza n lyk bir bhtanda bulunursuz. Ol sebeble, kellelerinizi gvdeniz stnde fazlaluk grrz!. Sonra da, bir yanda el pene divan bekleyen bos-tancba'ya dner ve buyruklarn verirdi: Bre ne durursuz? u bed-myelerin kellelerini hemence nmde dresz!.. Fatih kinci Mehmet, 1481 ylnda ve henz 51 yandayken ld. Ardnda, Kornelya'dan doan Baye-zit'le, Trabzon mparatoru Davit Komnen'in kz An-na'dan dnyaya gelen: Cem (Sultan) adndaki olundan baka iki kz brakt. lmn 20 gn sakl tuttular. Bu sre iinde ce-setini buzlayarak kokumasn nlemeye altlar. lmnn gizlenmesi nedeni, olu Bayezit'in Amasya'dan stanbul'a gelip taht'a oturduktan sonra aklanmas geleneindendi. Fatih kinci Mehmet'in lmn izleyen gnlerden balayarak yzyllarca srdrlecek bir sylentinin oluturduu ilgin bir soru, hl ortada durur: Gerekten zehirlenerek mi ldrld, bu Osmanl Pdih? 159 PADAH ANALARI Yoksa, kendisinden ncekilerin ve daha sonra bu taht'ta hkm yrtecek olanlarn birbirine eit yaamlarnda izledikleri kadn, olan, arap, afyon gibi ters tutku ve an eilimlerin yznden mi, ld? Her iki lm trnn de olaan sayld ve kendilerine zg bir gelenek olarak srdrld Osmanl Saraynda, birini tekinden

ayrmann olana olsayd, belki bir doruya ulalabilirdi. Ama, ne farkederdi ki?..(*) Dou ve Bat Roma imparatoru olmak en byk tutkusu ve amac idi. Bu d, Kendisi ile beraber tarihe gmld. FATH MEHMET'E VELlAHT, EHZADE VE HANIM SULTAN DOURAN BZANSLI KADINLAR KMD VE NASIL LDLER? lkin, Fatih kinci Mehmet'in, tarihsel belgelere kars diye nitelenerek gemi kadnlarna bir gz atalm. nk bu kadnlar, Fatih 2. Mehmet'e, gelecein Padiahlarn, ehzadelerini ve Hanm Sultanlarn dourdular. (*) (*) Doktor'u, Yakup Paa adnda, bir Yahudi idi. Asl ad: Maestro Jakobo idi. (*) Fatih Z. Mehmet Padiah olduu gn, ilkin kardei (ehzade Hasan)' ldrtt. Hasan, Z. Murat'n Osmanl boyunduruuna vurduu (Candaroullar Trk devletinin babuu sfendiyarhn kz Hatice'den doduu belgelerde yazldr. Fatih Z. Mehmet, babasnn lmnden sonra onu (shak) adnda bir devirme Arnavut'a vermi ve ondan doan kardei Hasan' ldrtmt. Binbir yalan ecere ve binbir ya160 PADAH ANALARI Osmanl geleneine gre, Padiah Sarayndan ve bakent'ten uzaklatrlarak bir baka l'de oturmaya zorunlu tutulmak bahtiyarlna nk pek ou hemen ldrlrd erien ehzade'ye, bir kk saray dolduracak oklukta uak, hizmeti, a, aklaban, seyis ve korucularla birlikte.en az yirmi kadar gen kz ve kadn verilirdi. Bu kz ve kadnlarn ya tutsak olarak elde edilmi, ya da para ile satn alnm yabanc soylu olmalar Osmanl kural ve koulu idi. Bunlara: Cariye, Odalk, ya da: Gzde deniliyordu. Trke tanm ile, bunlann her biri ehzade'nin yatak kadn idiler. Bugnn anlatm ile, metresleri.. Fatih 2. Mehmet'in olu Bayezit'i dourduu iin ad belgelere: (Glbahar Hatun) diye takma adiyle geirilen bu kadn da, daha nce ad geen (Kornel-ya) 'dan bakas deildi. Ne var ki, bu kadnn, aslnn: Rum-Arnavut. kkenine bal olmasn Osmanl tarihileri ilgin ve st dzeyde grmedikleri iin, o'na bir baka soy kkeni yaktrdlar; bir efsane uylan olay dzmede rekor kran Osmanl tarihileri, bu cinayeti de u acaip szcklerle vermekten utanmamslardr: Emir sfendiyar kzndan vcuda gelmi Sultan Hasan nam bir birader gihteri vard. Nizam lem iin (dnyann dzenini korumak C.) iin) onu sliki dr hiret kld, (ldrd). Kaynak: Knh l Ahbar, stanbul 1277, V. cilt. Fatih Mehmet Padiah olduktan sonra 17 frenk dl karlarndan ikisini de ldrd. Bunlardan biri: 1453'te ald ve ayn yl ldrd (ren)'di. kinci; 1470'te ldrd (Anna)'dr. (1) A. D. Alderson, The S tr use tur e Ottoman Dnasty, Oxford 1956. 161 PADlAH ANALARI lerimiz Venedikli dediler. Bir bakas, Fransz olduunu savundu; daha bakalar: Rum ya da Srp dediler.. Ne mutlu ki, bir ouna yaptklar gibi bir dzmece olay yaratarak, Cem'i de.soylu bir Trk ailesinden bir Trk kadnnn dourmu olduu yalanna bu kez bavurmadlar. Ama ehzade Cem, Padiah olarak Osmanli taht'na oturmu olsayd, pek ouna yaptklar gibi O'na da bir soylu Trk kadnn ana gsterecek ve bir uydurma olay dzmekten geri kalmayacaklard. (7) Fatih 2. Mehmet'in (Fernn'), stanbul Topkap Saray Arivi. (8) Franz Babinger, Mehmed der Eroberen, Mnih 1953. (9) Konstantin Yireek, story Srba (Srp Tarihi), Belgrad 1952, s. 337-364. (10) Fatih 2. Mehmet'in, Bizans'n bakenti stanbul'u (Konstanttnopolis) fethederek Dou Roma mparatorluuna son veren olaylar ayrntlaryla aklayan Bizans tarihisi Kri-

tovulos'un, daha nce belirttiim nl tarihinde Osmanoulla-r'nn rk ve soy kkeni olarak gsterdii Yunanhlam Pers soyu ve ahemenler hakknda u aklamay yapmak gerekiyor. sa'dan nce 6. yzy'da Yunan egemenliinde yaam Acemler'e; (Ahemenes/Ahamanish) adndaki Yunan kralnn adndan esinlenerek (Ahemenler) denilmitir. Daha nce Pers(Fars) soyundan gelmi olan Acemler'e, Yunan kral Ahemenes dneminden balayarak Yunanllarla iice kaynam olarak yaam olmalar, Acem kkenli Osman, oullar'nn (Yunanhlam Pers ve Ahemenler soyundan gelmi olduklar) savn Kritovulos'un nl tarihi Herodot'un yaptna dayanarak aklad anlalmaktadr. Bu soy kkeni ile ilgili daha geni ayrnt, 1331 ylnda stanbul'da yaynlanan (Tarih-i Kadim) in 257. sayfasnda vardr. (Yazar'n notu) 164 SEKZNC BLM (FATiH) MEHMET'N GLBAHAR HATUN TAKMA ADYLE ANILAN KORNELYA'DAN DOAN OLU KNC BAYEZT VE DNEM (1481-1512) BALICA TUTKUSU KADIN VE K OLAN BU OSMANOLU'NA BAYEZD- VEL DYEREK YCELTTLER Fatih Sultan Mehmet'in ld srada, olu Baye-zit 31 yandayd; Amasya'da Vali olarak bulunuyordu. Gerekteyse, bu gibi grev yaktrmalarnn nedeni, Pdih oullarnn bakentten ve Saraydan uzaklatrlarak ayr bir yerde ve gz altnda bulundurulmalar idi. nk, yeni yeni olanaklar ve karlar elde etme peinde olan dnme ve devirme devlet adamlar, apansz bir basknla padiah tahtndan indirip, naslsa sa braklm bir kardei, ya da olu varsa, onu, taht'a karabilirlerdi. Bilinsiz, lksz ve kksz Osmanl saltanatn meydana getiren Osmanolu ailesinde her ey acmasz, sevgisiz ve yakmlkszd. Dede torununa, baba oluna, oullarsa kardelerine doutan dmandlar, ayrca. Can korkusu, taht tutkusu ile birlikte yryor; batan bu yana her frsatta birbirlerini ldryorlard. > Damarlarnda tadklar, binbir eit rk kan165 PADAH ANALARI nundan meydana gelen kan, en belirgin bir anlatmla: (kan orbas) yd, nk. Osmanoullarmm tmnn elimsiz, eri br, biimsiz, kanbur, sakat ve irkin bir fizik yapsna sahip olmalarndan baka, ldrmek tutkusuyla yanp tutuan, acmasz, zalim ve sadist eilimlere yrekten tutkun olmalar bu bakmdan doald. Bayezit'in kardei, Fatih Mehmet'in ikinci olu ehzade Cem, abisi gibi: Vali sfatyla Konya'da gz altnda yayordu, babas ldnde. Haberi, el altn dan O'na da ulatrmlard. Bayezit, Amasya'dan stanbul'a doru yola kar ken, ehzade Cem de Konya'dan Bursa'ya gemiti. Biri stanbul'da: (kinci Bayezit) unvan ile Osmanl taht'na oturuyor; teki de Bursa'da yeni bir taht kurarak: (Pdih benim!) diyordu. Ama, Yenieriler, Bayezit'i istiyorlard. nk Bayezit, kendileri gibi ikici, zanpara ve afyonketi. Pdih hangisi olursa olsun, Osmanl boyunduruuna vurulmu, inim inim inleyen Trkler iin deiecek bir ey yoktu. Trk ulusu'na, Tanrnn vermedii kt kaderi, Osmanoullan en korkun biimde vermilerdi. O'nlann Trklere reva grdkleri bu yazgysa: sapk Osmanl eilimleri uruna savalarda krlmakt; devirme ioelan hristiyan ocuklarnn lkenin her bir yanna (be, paa, vezir, komutan, derebei, suba-' s, sancakbei, belerbei) yaplarak, onlann elinde zulm ve ikencelere boyun emekti. Eitimden yoksun olarak cehaletin karanlnda kr kalmakt. orak topraklar ekip bimee altktan sonra elde ettiinin elinden alnarak a kalmalaryd.

 Nedir bu zulm., ve de bu sefalet? Sonsuza 166 PADAH ANALARI dek srsn m byle? Biz Trklere zindan eylediniz dnyay! diyerek, hak arama yoluna dldnde ise, Osmanl Pdihnn: Dresz kellelerini si kullarmn! diye buy ruk verdii cellatlarna, boyunlarn uzatmakt. Osmanl taht'na u ya da bu gemi, hi mi hi, bir nemi yoktu Trkler iin... Fatih Mehmet'in iki olu, kinci Bayezit'le ehzade Cem arasnda kan taht kavgas pek uzun srmedi. Cem, Bursa'da ancak bir ay sreli hkmdarlk yapabildi. kinci Bayezit'in buyruu altndaki kuvvetler karsnda tutunamayan Cem'in sava birlikleri yenik dt. Anas, Trabzon Kral Davit Komnen'in Kz An-na'y ve iki olunu da yanna alan Cem, kat; ilkin Msr'a snd. Daha sonra Rodos valyelerine, oradan da talya'ya gt. kinci Bayezit, durumu adm adm izletiyordu. Kardeinin ldrlmesi, ya da en azndan tutsak olarak ellerinde kalmas iin torba dolular altn gnderiyordu, Papa'ya!.. Cem'in hl sa kalm olmas yznden uyku uyuyamyordu, kinci Bayezit. Ya apansz yurda girer de etrafna toplad kimselerin elbirlii ile bir baskn dzenler ve taht' ele geirirseydi, ehzade Cem!?.. Bu kuku ile yatp kalkyordu. Bu yzden de, sarayn dolduran her biri dnyann binbir ke buca ndan elde edilerek kendisine satlm binlerce yabanc kz ve kadnlardan diledii ile yatp sevitiinde bile, yreini skp duran bu korkudan birtrl kurtulamyordu. En sonunda, bir yk altn karlnda Cem'in l drlmesine, Papa'y raz edebildi. Cem'i zehirleyerek ldrecekler, cesedini yurda gndereceklerdi. Cesedi 161 l ' nT^PI PADAH ANALARI V, ni grmezse inanamayacakt, nk!.. Ve, her ey istedii gibi oldu, kinci Bayezit'in Bursa'da hazrlanp bekleyen mezara gmdler, ehzade Cem'i... Artk ii rahatt, kinci Bayezit'in. Saylan bir ka bini akn hristiyan metreslerinin tadn daha iyi karacakt, bundan byle. kinci Bayezit'in tm lkede yaygn n, taa.. ehzadeliinden bu yana: ayya ve afyonke ti. Ama, O buna da are bulmutu; Saraydan beslenen hocalarn yardmlaryle: (Byezid-i Veli) unvan ile anlmasm salamt. Artk ikiyi, afyonu ve esrar gizli gizli iiyordu. Dalkavuk hocalar zellikle diretmilerdi byle davranmas iin. O da yle yapyordu, nice zamandr. Anadolu'da srp giden aresizliin, zulm ve sefaletin ar basks yznden bakaldrmalar yeniden balad bu arada. Ne var ki, Osmanoullar'na isyan iin baa geenlerin pek ou, her zaman olduunca Trklk bilincini, Trk tresini yitirmi, buna karn Acemlerin ii mezhebinin inanlarn benimsemi kimselerdi. Trkler'se, baa geen, inanlar ve kiilikleri ne olursa olsun, yeter ki nayak biri ksn diyerek ba ekenlerin ardna dp Osmanoullan'na kar var gleriyle savayorlard. (ahkulu) adndaki kii de bu balardan biriydi. Kendisini, ran tahtnda oturan (Safevi Devleti Hkmdar) ah smail'e adam olan bu adam. ah smail gibi fanatik bir i idi. Acemlere zg bir mezhep olan, bu inanca bal olarak pek ok sayda tarikat ler, Seluklular dneminden bu yana bu Trk yurduna yaylm, Trk rk bilinci, Trk dili ve eski 168 ; PADlAH ANALARI Trk dini zaten yokolup gitmiti. '

Osmanl zulmnden bkp usanm, yanp yaklm olan Anadolu Trklerinin bana geerek ortaya kan ahkulu, gerekte, Trklerin felaket ve sefaleti ile birlikte yryen cehaletini, kendi i inanlarna basamak yapyordu. Ben, ah smail'in vekili, Hz. Ali'nin halifesi-yim. Sizleri Osmanoullannn zulmnden kurtarmaa geldim. Ey, bunca zaman Osmanoulannn ta ve taht iin, krpe rum dilberleriyle sarma dola zina etmeleri iin, saltanat srp afyon ekmeleri iin rum diyarlannda can ve de kan verenlerin evlttan, ite bu kez kendi kurtuluunuz iin dveceksiniz! diyordu. Bu topraklan yurt edindiinden beri kimi zaman Seluklulardan, Moollardan ve imdilerde de Osman-oullanndan ekmedii ile ve grmedii zulm kalmam olan Anadou Trkleri, bu sesin ardna dmeyecekler miydi? Olacak ey miydi, bu? Ve, can havli ile bu kez de bu sesin ardna dtler. Ne var ki, ahkulu denilen, Tannnn kulluunu brakp Acem ah'nn kulluunu kabullenmi adam, daha ilk bata, Osmanoullarma bakaldry, mezhep ve tarikat savana dntrd. i mezhebinden olmayan kimler varsa onlara saldryor, evler kyler basp kimilerini ldryor, kimilerini de kaza oturtuyordu. ahkulu stne karlan Osmanl kuvvetleri (Sancakbeleri ve Belerbeleri) denilen Enderun yetitirmesi dnme ve devirme komutanlann ynetiminde idi. Buna ramen, ahkulu'nun ardnda toplanan ve yreklerinde reklenmi kinlerinden baka si169 PADAH ANALARI iahlan olmayan kalabalklar yenik dremiyorlard. Burdur, Ktahya ve sparta illeri, ahkulu egemenliine teslim oldu. Anadolu Belerbei Karagz Paa'y tutsak alan ahkulu, bu devirme Osmanl Paasn kaza oturttu. ehzade Ahmet, Amasya'da szde Vali idi. O'nun gnderdii kuvvetleri de yenik drd. Osmanl Padiah kinci Bayezit, bu kez Sadnzam-devirme kle-Ali Paa'y, ahkulu ile savamaya gnderdi. Bu sre iinde, ahkulu'nun peine taklanlar iyice oalm ve savaa gerekli ara-gere ve silah, yeterince salanmt. Bu arada bir alay Sipahi de ah-kulu'na katlmt. Sadrazam Ali Paa komutasndaki Osmanl kuvvetleri de bir olumlu sonu alamad. ahkulu kuvvetlerinin eline den Sadrazam Ali Paa, ikence ile ldrld. Her savata, bir daha dnmemek zere yurdundan alnp, Osmanl uruna lme gnderilen Anadolu erkei iin kaybedilecek zaten bir ey yoktu. Osmanl padiahlar ikiyz yldr Trkleri nasl olsa savalarda kryordu. Birer Arap ad verilip lkenin ve toplumun bana geirilen ve stelik Belik ve Paalk rtbeleri ile ykseltilmi olan dnn tutsak kleleri, hara diye vergi diye ne bulurlarsa ellerinden ve evlerinden alyor, kuru bir dilim ekmei: bu sana yeter diye, Anadolu Trkne brakyorlard. Zulm, ikence, lm; zaten her bir dnme ve devirme Be ve paa'ya balanm birer hak ti. Zulm gkyzne uzanmt ama, gkkubbede yanklanan feryatlar yalnzca Tanr duyuyordu. 2. Bayezit'in yabanc soylu karlarndan biri olan ve (Glruh Sultan) takma ad ile anlan kadnn u 170 PADAH ANALARI mektublan ilgintir: ... Kyller geldi. skender adndaki bir Suba'n-dan yakndlar. Her bir eylerini ellerinden aldklarn, zulm ve ikence eylediklerini sylediler. Ve olum Alemah'm ettiklerini anlattlar. Yirmibin ake veremiyen adamlar zincire vurup Austos gneinin altnda brakmlar. Benim padiahm, benim feryadma medet eyle. Olumun hocas ve hekimi fesat ehlidirler. Olumuzu doru yola yneltecek kimseler gnder ki, doru yolu bulsun. Beni, analktan kardlar. Kendi bildikleri gibi yayorlar.

lke ve toplum, her zaman olduunca, birbirine eit durumu srdrp gidiyordu. kinci Bayezit, 11 yl nce 1501'de 200 yldan beri kesintisiz olarak Osmanoullar'nn srdrdkleri sal dnlara direnen (Karamanoullar) Trk devlet kuruluunu bir daha dirilmemek zere tarihe gmmt. te, bu mektup oradan geliyordu. Ama kim kime idi? Bir yl sonra douda, Acem potasnda Trkln yitirmi, bir baka tr Seluklu ve Osmanl benzeri ah smail, Akkoyunlu Trk devletini ortadan kaldrmt. (Snn), (i) deyimleriyle tanmlanan; bu, Arap ve Acem mezheplerinin ykc inanlan Trk yurdunu ylesine sarm ve bu mezheplerden kaynaklanan (Tarikatlar), ylesine yaygnlamt ki, Anadolu Trk'nn bir daha kendi ztrk benliine dn, hi bir a ve dnemde belki de mmkn olmayacakt. Irknn soy kkenini, tarihini, tresini ve dilini, kendi z (Gk dini) ni bilmeksizin, varlnn dman lar olan baka baka rk ve soylarn dinsel ve toplumsal inanlarnn emberi iinde skp kalacakt. 171 PADAH ANALARI OLAYLARIN PERDE ARKASI 2. Bayezit, (Cem Sultan) in iini bitirip yokettik-ten sonra, Cem'in Padiah olmas iin yardmc olduu bilinen (Gedik Ahmet Paa) yi da ortadan kaldrmak iin, Edirne'deki Saraynda grkemli bir len dzenletti. Tm devirme Vezir ve Komutanlar ve en bata Gedik Ahmet Paa lenin zel arllaryd. Gece yarlarna kadar yenilip iildikten, Saz ve sz fasl bittikten sonra, lendekilerin tmne Samur krkler giydirildi. Sra, Gedik Ahmet Paa'ya geldii zaman, O'nn srtna siyah kaftan geirildi. Bir anda kollarn iki yandan skca tutan cellat bostanclar Gedik Ahmet Paa'y srkleyerek hnkr Salonunun hemen kaps nnde boazladlar. Kanbozuk devirmelerin utanmadan Veli ve Sofu nvanlariyle ycelttikleri 2. Bayezit, olayn ardndan (iskender Paa'ya) u hatt hmyun'u gnderdi: ... Gedik Ahmet'i tepeledm. Gerekr ki, sen dahi tiz davranp Cem'in olunu mecal vermeyp bo-durasun.. iskender Paa, buyruu alr almaz (Cem)'in kk olu Ouzu bodurdu!.. (Yl: 1483). Cem'in byk olu Murat, Rodos adasna kaarak cann kurtard. Rodos'ta, din deitirip hristiyan oldu. (*) Ama bu ka bile Murat' kurtarmaya yetmeyecekti. nk daha sonra saltanat tahtna oturacak olan (Kanuni) Sleyman, Rodos'u aldktan sonra; Mu(*) Topkap arivi, D. No: 8003-9629. 172 PADAH ANALARI raf da ve Murat'n olunu da ldrtecek ve ne kadar Kanuni(!) olduunu kantlayacakt!.. Dnemin ozanlar, Cem'in azndan, Bayezit'i yeren, talayan manzumeler yazyorlard. Bunlardan bir ka yle idi: 1) Yr... var, ey Bayezid, Sen sr devrnm, Saltanat baki kalr derlerse ol yalandr.. ' 2) Sen pisteri glde yatasun evk ile handan.. Ben kl denen klhn- mihnette. , ' sebeb ne?; BiR SAVA 2. Bayezit henz taht'nda oturuyordu ama, kardeleri ve oullan taht' ele geirmek iin gece gndz kanl planlar yaparak ie girimilerdi. Bu, iten pazarlklara ok sinirlenen Yenieriler drt bir yrede bar bar baryorlardi: ehzade Korkut ve de ehzade Ahmet de kim ola? Padiah olacak dem mi (adam m) dir onlar? Vezir Vzer yan'da cem olup (toplanp) hkm yrtmee yeltenirmiler! Biz ne gne dururuz, bre nmertler? Hkm biz verirk.. Pdiah' gene biz se-erk! Bize aznda kemik tutan kpek diyesi imi Vzer! Biz kpek del, aslanz! Vallaha

bize yiyecek kelle gerek! Cmlesi bilmi olalar, kellelerini bir bir drr, scak kanlarnda el slarz! Biz, Pdiah' setik.. Padiahmz Sultan Selim Han'dr! Duyduk, duymadk diyen olmasn., byle bileler!.. Ne ki, ehzade Ahmet'in Padiah olmasn kendi 173 'i l l PADAH ANALARI aralarnda karara balam olan Vezirler ve paalar, Yenierilerin bakaldrsna aldr etmiyorlard. Yularkst Sinan Paa ve ona bal olanlar Ahmet'i skdar'dan stanbul yakasna getirecek Saltanat kay hazr edilmi, atlas bayraklarla sslenmiti. Ahmet, O'ndan yana olanlarn szde hkmet eder grnen devirme devlet erkn programna gre ertesi gn taht'a oturtulacak ve lkenin Padiah iln edilecekti. Olup bittileri izleyen ve gerekte her dnemde devletin ve lkenin tepesinde hkm yrtmee alm binbir kan bulamacnn rn Yenieriler hemen ayaklanp kazan kaldrdlar. Bylece, Yenieri isyan balam oluyordu. (Ahmet)'in padiah olmasndan yana olan kimler varsa, Yenieriler, onlar ortadan kaldrmaya hazrdlar, ilkin, Vezir Mustafa Paa'nn, Kazasker M-eetzade Abdurrahman'in, Rumeli Beylerbeyi Hasan Paa ile Nianc Cafer elebi'nin kklerine, konaklarna saldrdlar. Herbirini yama ve talan ettiler. Aradklarnn kap bir yerlere gizlenmi olmalar yznden kellelerini kesemedikleri iin lgna dnmlerdi. Bilinsizliin, kara cehaletin kr edip gszle-tirdii zavall halk, korku iinde evlerine kapanm, alageldikleri bu kasrgann da durulmasn beklei-yordu. Saltanat tahtna oturup padiahlnn gerekleeceini uman ehzade Ahmet, bu durum karsnda, skdar'da kurulmu Otam toplatp, yamndakilerle birlikte Anadolu'nun ilerine doru kat. Umulan saltanat ve iktidarn ortaklan olan vezir174 PADAH ANALARI leri ve paalan karsna alan Ahmet: Bre aalar, dedi, bilmi olasz bundan byle^ Anadolu'nun Padiah benim! Hkmm bu yoldadr, bir diyecei olan var ise ortaya kmaludur!.. Biz de yle dnrz, Hnkrmz, Efendimiz! dediler. Adamlarm, Anadolu'nun deiik yrelerinin Beylerbeyliine, Sancakbeyliine, kadlk ve komutanlklarna atad. Olu Alaeddin, Anadolu'nun l, ile ve kentlerini basarak, Moollarn eiti zulm ve cinayetlerini birbiri ardna diziyordu. Ne var ki, Ahmet'in ve olu'nun hkm yrtmeleri pek uzun srmedi. Henz Osmanl taht'nda oturan kinci Bayezit. Ahmet'in k olan ehzade Selim'i, ordunun banda, Ahmet'in stne gnderdi. Trk rknn ne kara yazgsyd ki, her iki Osmanl ehzadesinin buyruu altndaki ordular, Anadolu'nun ztrk yurtlarndan zorla tutsak alnarak savaa srlm ztrklerden oluuyordu!.. Akan kan, uup giden, yokolan canlar Trklerin-di; ama saltanat Osmanoullarnn ve yrelerindeki devirme dlleri devlet erkn ile kan bozuk Yenierilerin olacakt, her zamanki gibi.. Kardeler ve oullan, Anadolu'nun deiik yrelerinde azgn bir savaa girimi ve bu kan bozuk Osmanoullar uruna, Trk, Trk'le boaz boaza vuruuyordu!., (yl: 1512). Sonuta, yengi, ehzade Selim'in; yenilgi ise Ahmet'in oldu. Gerideyse, bir kez daha yaklp yklm, yama ve talan edilmi, yeniden kanglne dntrlm 175 PADlAH ANALARI ztrk kyleri, kasabalan ve kentleri kald. Bir de,

Osmanoullarnn zorla asker edip birbirlerine kar savaa srdkleri ztrklerden bir daha geri dnmeyeceklerin anlar.. Birinci Selim, 9. Osmanl Padiah olarak babasnn yerine oturur oturmaz ilk buyruu : Pederim Bayezit Hn', Urumelinde (Rumeli) bir yere sresz!.. Oldu. Balkanlarda (Dimetoka) blgesinde barndrmay dndler, ilkin. Yanna 5-10 cariye ve bir ka hizmeti-uak verdiler kinci Bayezit'in; yola kardlar. Selim'in evresine en yeni yeni devirme dalkavuklar, bir sre getikten sonra: Ferman sizindir yce hnkrmz, dediler. Ve-lkin rivayet yle ki: pederiniz Bayezit Hn bo durmayp getii yerlerde kendsne tbi silahl kimes-neler tedarkten geri durmaz denlr!.. Buluruz, dedi, Selim. Tiz vanp icabn grsnler, amma kimese bilmeye ne olduunu!.. kinci Bayezit henz yoldayd. Edirne'nin gneydousu dolaylanndaki Havsa kasabasnn Abalar kynde geceledii srada, Selim'in gnderdii cellatlarn elinde boularak can verdi. YZLERCE YABANCI KADINDAN YALNIZCA SEKZ KADIN.. kinci Bayezit'in yatp kalkt yzlerce devirme Saray kadn iinden yalnzca sekizi ocuk dourduu 176 PADlAH ANALARI iin kars sayld ve belgelere geirildi. u var ki, Osmanl tutkunu tarihiler, hemen her Osmanl Padiahna yaptklar gibi, 2. Bayezit'e de, iki ztrk kadnn kars olarak gstermekten geri kalmadlar. Bunlardan (Aye) takma adn tayan kadnn (Dlkadiroullarmdan Alddevle)nin; (Hsnah) takma adn tayan kadmnsa, (Karamanoullann-dan Nasuh Bey'in) kzlar olduunu savundular. Bu dzmeceler hep ayn ama dorultusundayd. nl Osmanl Padiahlarn Trk soyundan domu olmalarm kantlamak!.. Nitekim, Yavuz Selim'in (Alddevle)nin; (ehzade ehinahhn da, (Karamanolu Nasuh Bey) in kzlarndan domu olduklarn, bylece Osmanoul-lar'nm Trk soyuna kar ne kadar nem ve deer vermi olduklarna (!) Trkleri inandrmak.. Oysa, (Aye) adn tayan devirme, Bizansl bir Rum kz'yd. Trabzon Rum Pontus mparatorluu'nun ortadan kaldrlmasnda tutsak alnp stanbul'a getirilen bir Rum ailesinden di. lm de, anayurdu (Trab-zan)da, 1505'tedir. Yalanla rl u 600 yllk tarihin gereklerden ne denli yoksun hem de kastl olarak yoksun braklm olduunu belirlemek iin, bir kez daha rnek vermenin zorunluuna inanyorum: 1) Tarihi Franzs Babinger ve Halil Ethem'e gre: (2. Bayezit'in ocuk douran kadnlarndan Aye Hatun) Dlkadirolu Aladdevle'nin kzdr ve (Yavuz Selim)'in annesidir. 2) Prof. Tayyib Gkbilgin'e ve aatay Uluay'a gre ise, (Yavuz Selim)'in annesi: devirme-yani Rum ya da Srp kz (Glbahar) takma adl criye'dir. 177 PADAH ANALARI Tarihsel gereklerin nda ve belgelerle Trk dmanlklar kantlanm olan Osmanoullar, Orhan'dan balayarak geen 212 yl iinde ve bundan byle geecek 410 yl ki, toplam: 622 yl boyunca, hi biri, bir Trk anadan domam ve domayacakt. 2. Bayezit'in byk olu Yavuz Selim tarafndan ldrlen Ahmet, Abdullah, Korkut, ehinah, ahsultan, Alemah ve gelecekte (9. Osmanl Padiah) olarak taht'a kacak ve stelik (Yavuz) lkabyle de yceltilecek olan (Selim) ve 12 kz da, srasyle: (Aye, Blbl, Ferahad, Glbahar, Glruh, Hsnah, Nigar, irin) takma adlaryla tarihsel belge^re geirilen yabanc soylu (Srp, Rum, Romen, Bulgar) kkenli devirme odalk/cariye Beti, Anita, Suzi, Lilia-na, Katherin, Nina, Martha, Danilova'dan domulard, (l, 2, 3, 4) Dnmek gerekmez mi?

Hangi gerek, birbirinin kart dayanaktan yoksun, belgesiz yaktrmalarla ortaya karlabilir? zellikle, Osmanoullar'nn ztrkler ve Anadolu'nun saylar 22'yi aan yresel Trk devletlerine kar tutum ve amalan batan sona bilinirken, bu yaktrmalarn deer ve anlam olabilir mi? unu da vurgulamakta yarar vardr, sanrm; gerekleri yazma yrekliliini gstermi bir ka tarihi, tezkireci ve salnameci dnda, Osmanl'ya tutkun hi (1) kpaa Tarihi, 1490 (2) Selina Ballance, Early Turkish Buildings in Trabzon, Belleten, 29. (3) Franz Babinger, Mehmed der Eroberen, Mnih, 1953. (4) Tayyip Gkbilgin, Trkiyat Me., 9, 1951. 173 PADtAH ANALARI > bir tarihi gsterilemez ki, o yklp yaklan, talan edilen ztrk devletleri halknn Osmanoullar'na tutsak olduktan sonra uradklar felketi, zulm, soykrmm dile getirmi olsun. Ve o Trk babular'nn ve aile bireylerinin kibetlerini*tm akl ile gzler nne sererek bugne brakm olmann onurunu tasn.. 179 DOKUZUNCU BLM OKUZUNCU OSMANLI PADAHI BiRiNCi SELM DNEM VE DNP DURAN BOSTAN DOLABI (1512-1520) DEVLET, DEK IRK VE SOYDAN GELEN DEVRME-KLE PAALARIN, ZENC SARAY AALARININ ELLERNE BIRAKILMITI.. PADAHLAR'SA, BABALARINI, KARDELERN CANAVARCASINA LDRYORLARDI!.. Yavuz Sultan Selim de ayn n izlemekte gecikmedi. Babas 2. Bayezit'i alaa edip bodurduktan sonra Taht a kt ilk gn, Yenierilerin ortadan kaldrlmasn istedikleri bir Sipahi Beini, nne diz ktrerek hemen orada kafasn kestirdi. Babas 2. Bayezit'in taht'tan indirilip kendisinin Padiah olmasnda en etkin yardmlarn grd Yenierileri bylece sevindirip, onlara olan minnet borcunu demi oluyordu. Bu iki cinayetinin hemen ardndan; babas 2. Bayezit'i nce srgne gtrmesi ve sonra da, boup ldrmesi iin buyruk verdii ve stelik en gvendii Cellat ba m, Dimetoka'dan dner dnmez bir baka cellata kafasn kestirdi. Bu adam ortadan kaldrmakla Baba kaatilliinin rtbas edileceine inan181 PADAH ANALARI yor, hi kimsenin bu cinayetini renemeyeceini sanyordu. Oysa, O, babasndan sonra iki erkek kardeini, be yeenini de ldrtmt. (Fatih 2. Mehmet'in) Padiahlarn dilediinde soy-slle ldrmelerini ngren nl yasas, her bir Osmanolu'nu snrsz cinayet ilemee ynelten bir tutkunun kkeni olmutu. Birinci Selim, bu kadar cinayetle yetnmeyecekti. Kana susam bir canavann rneini veren bu Osmanl padiah, bu kez, Sadrazam Koca Mustafa Pa-a'y artarak, eline bir liste tututurdu. Bu liste, yeni kurbanlann adlarn ieriyordu. Baka Paa, dedi. Bunda yazl demlerin (adamlarn) cmlesini, tiz ulaklar gnderp getirtesn!.. Sadrazam Koca Mustafa Paa, ocuk yata Osmanl Sarayna satlm bir Srp't. (Endern-u Hmyun) denilen: olanlar rgt'nde (Mustafa) adn) takmlar, bir para okuma yazma ve Osmanlca konuma retmilerdi. kinci Bayezit, bu gzel yzl Srp olann ok sevmi, erkek odalklar arasna onu da katmt!.. Osmanl gelenei, Pdihlarn koyunlarndan kan bu olanlara; devleti, milleti ve lkeyi Pdih adna ynetimin en yukan katna kadar kma olanan hayszca peke eken bir gelenekti. kinci Bayezit, bu Srp olann nce Vezir yapm, daha sonra da

Bavezir'lie (Sadrazam) getirmiti. Birinci Selim iin, babasndan kalan bu adam, ilk frsatta ortadan kaldrlmas gereken biriydi. Ama tm dmanlarn bu adamn aracl ile yok edecek, daha sonra onun hesabn grecekti. (Koca Mustafa Paa) adn tayan Srp, Birinci 182 PADlAH ANALARI Selim'in uzatt listeye yle bir gz attktan sonra korku ile irkilerek hkmdarn yzne bakt: trade devletlu hnknmndr, dedi. Velkin... Birinci Selim'in gzlerinin aklan byd, bir kulana takl uzun sarkancal kpe ngr ngr sesler kararak yerinden oynad: Susasz... bizi dinleyesz deyu bevezirimz-sz, bilesz bunu Paa!.. Sadrazam korkuyla titredi. Eildi, eteini pt Selim'in: Beli, Sultanm! dedi. Ferman, Efendimizindir. Gayetle dorudur, diye karlk verdi, Osmanl Pdih; daha sonra yavatan konutu: Eline verdmz listede bir bir esmisi (adlan) kaytl devlet erknna, kendi konanda bir azim (byk) ziyafet tertipleyeceksiz. Ve dahi konanda hazr bekleyen bostanclarma (Cellatlar) teslim ede-Siz!.. Srp asll Sadrazam, bu zalim Osmanol elinde kendi sonunun da, bu tr bir oyunla sonulanacan sezinlemekle beraber, baka kar bir yol olmadn bildii iin: rde evketlu hnknmndr, diyerek eilip Selim'in ayak dibini pt, yrei arpa arpa huzurdan kt. Krktan fazla adamn kafalar, o gecenin sabaha yakn saatlerinde, Cellatba Arnavut Sinan'n ve yamaklarnn bilenmi yal kllanyle gvdelerinden ayrld. imdi sra, teki kardelerine gelmiti*.. Abisi Korkut'u, Ahmet'i, Abdullah', ehinah', ahsultan', Alemah', Mahmut'u ve Mehmet'i ldrt 183 PADAH ANALARI tkten baka, bunlarn btn ocuklarn ve kanlarn da ldrtt. Bir eit rahatlkla derin derin soludu, cinayetlerinin ardndan.. Bu arada, Sadrazam Koca Mustafa Paay da l-drtmeyi unutmam, onun da kafasn kopartmt. Anadolu yine inim inim inliyor, ama sesine ses verenin kmas bir yana, devirme i olanlar arasnda yetimi; Sancakbei, Belerbei, derebei - Si-pahiaas olmu.- Rum, Srp, Bulgar, Arnavut, talyan, Fransz, Rus, erkez, Grc soylularn zulm altnda a, sefil, plak, bilim ve kltrden yoksun, ikencelerin en beterleri altnda eziliyordu. Selim, Padiahlnn ikinci ylnda komu ran'la sava hazrlklarna giriti. nk, saltanatn grkem iinde srdrebilmesi iin saraynn hazinesine altn gerekliydi. Sonra, yeni kadnlar ve yeni olanlar lzmd, zevkini sonsuza vardrmak iin... ran tahtnda, Trk soylu bir hkmdar olan (smail Safevi) vard. 14 ylda 14 devleti ykm^ gl ve byk bir ran devleti meydana getirmiti. Ama, Persler'in (Acemler) kltrel ve dinsel inanlar dorultusunda zbenlik bilincini yitirmiti. Acemlerin i mezhebini benimsemi, bu tarikatn en byk eyhi olmutu, stelik. Araplarn dini ve dili bir yanda, Acemlerin ii mezhebi bir yanda, zaten tm Trklerin nice zamandr vicdanlarna reklenmi, zbenlik bilincinin yerine bu yabanc akmlar oturmutu. Yzyllardr bir uyarc kmyordu. Daha da k mayacakt, taa... Kemal Atatrk, Anadolu'nun barnda ortaya kana dek, byle bir uyar duyulmayacakt. Birinci Selim'e devirmeler, Cinayetlerin ve saldr184

l PADlAH ANALARI ganlklarmn lnce, (Yavuz) lakabn takmlard. Bu kez de gl bir ordu hazrlatarak bana gemekte gecikmedi. Ama, byk savaa balamadan yaplmas gere^ ken bir baka ve en nemli sorun vard, Selim iin.. Anadolu'nun drt bir yannda (i mezhebi) ni benimsemi Trkler, ne olacakt? Bir aratrma ve saym yapld el altndan; krk-bini akn Trk belirlendi, Anadolu'da i ve afii mezhebinden... Hi birini sa koman! diye buyurdu, Selim. Hepsini kltan geiresz... ve dahi oluk ocuklarn da kesip bitresz!.. Binleri akn, yabanc soylu devirme Saray ella-t Anadolu'ya gnderildi. Ve krk bini akn i ve afii mezhep yanls Trk, oluk ocuklanyle birlikte kltan geirildi. Kan bozuk soylarndan kalan Trk dmanl yeniden hortlam, frsat bir sava ve mezhep bahanesiyle ortaya km ve alnm oluyordu, bylece... Taa.. dedesinin dedesi Osman'dan, hem de byyerek gelen Kin O'nun yreinde de yayordu. Kuduz bir kpek benzeri itahla saldryor, ard arkas gelmeyen cinayetlerini iliyordu. Kimseyi konuturmuyordu karsnda; konumak cesaretini gsteren kim olursa olsun, kafasn hemen orada vurdurup gvdesinden ayrtyordu. Ama, baygn bakl bir olan gzne dayanamyordu, yrei!.. Nitekim, altn, kadn ve olan tutkusuyla giritii ran savana giderken, yzbinlerce Trkn can ve kan verdii (aldran) dolaylarndaki bir kyde PADAH ANALARI raslad bir acem olannn karsnda uzun uzun durup, tutkusunu u iki dizeyle dile getirmekten kendini alamad: irler (aslanlar) pence-i kahrmdan olurken lerzan, Beni bir gzleri ahuya zebn etti, felek!.. Evet.. Osmanl tarihilerinin (Yavuz) unvan takarak yceltmeye altklar Birinci Selim'in gerek ruh ve vicdan yaps bylesine kanla ve en ters tutku ve eilimlerle yorulmutu; tpk kendinden nceki Osman oullan gibi... Dnyann neresinde, banda Trklerin bulunduu bir devlet varsa, Osmanoullar iin bunlan ykmak ve egemenlikleri altna almak gerekliydi!.. Byle bir sonucu gerekletiremezlerse hep tedirgin, hep diken stnde oturur sayyorlard kendilerini. Anadolu topraklar stndeki tm Trk devlet kurulularn, bir trl unutamadklar Trk dmanlnn srp giden etkisiyle ortadan kaldrmlard. ran'a da bu yzden saldrmt, Selim. nk, devletin banda bir Trk vard. Naslolsa Trk', Trk'e krdryordu. Bylece bir tala iki ku vurmu olmann tadn karm olacakt. ran savandan sonra, Msr'a yneldi. nk, Filistin'den balayarak Suriye topraklan, Halep'e kadar tm Msr, Trk klemenlerin egemenlii altndayd. Halep, am zerinden Suriye ve Filistin topraklarna girdi. Ve ardndan tm Msr' ele geirdi. O zamana dein Msr'a bal olan Hicaz'n da ele geirilmesiyle (slm Halifelii) de Osmanl Padiah Yavuz Selim'e gemi oldu. Gerekte hi bir din'le, hi bir Tanrsal inanla 186 PADAH ANALARI ve yakn ilgi ve ilintileri olmayan Osmanoullan'-nn Dokuzuncu Pdih Selim'in bir yeni unvan olarak elde ettii (slm Halifelii) Trkler iin byk bir bel olacak ve bu yolda, Araplar uruna milyonlarca Trk, kum llerinde yzyllar boyu can verip kan aktacaklard. Birinci Selim'e (Yavuz) ne Vezir ne de Sadrazam dayanyordu. Srp soylu tutsak kle Koca Mustafa Paa'y ldrttkten sonra onun yerine

atad Arnavut kle Sinan Paa'y da harcam, ardndan: yine iolan-lardan biri olan Arnavut Yunus'u Paalk rtbesiyle ycelterek Sadrazam yapmt. Birinci Selim (Yavuz)'in Msr ele geirme isteini kamlayan en byk ama, Msr'da Trk adn tayan devletin bir an nce ortadan kaldrlmasyd. nk Msr'da, ilkin Trklerin baa getii, daha sonralar Trk-erkez kanm bir iktidarn egemen olduu bir devlet vard. Bu devletin adi: (Ed devlet-t Trkiye) idi. (*) 267 yl egemenlik sren bu byk Trk devleti'nin resmi dili de Trke'ydi, stelik. Trk rknn adn-sanm dnya zerinden kaldrp yoketmee and imi Osmanoullar'ndan biri olan Yavuz Selim, 1517'de tm gleriyle Msr stne saldrya geerek bu byk Trk devleti'ni de tarihe gmd. Msr hkmdan (Kansu)yu ldrd. ki milyar altnla dolu hazinesine de sahip oldu. Msr' ele geirmek iin giriilen savata Osmanl Ordusunun banda yer almt, bu devirme Sadrazam Yunus, Zafer salandktan sonra da, yine bu (*) Tarih-i Nianc Mehmed Paa, stanbul 1279, s: 83. (2) Ananiasz Zajaezkowski, (Manuel arabe de la langue 4es Turces et de Kiptchaks) 1938 Varova, s. VI-VII. 187 PADAH ANALARI adam, buyruu altndaki Yenierilere Msr' yama ve talan ettirmi; hkmdarnn: altn, kadn ve olan tutkusunu karlamak iin, bin deve yk altn ve gm elde ederek, yzlerce arap kz ve olanyle birlikte Birinci Selim'e sunmutu. Yavuz Selim'in amac gereklemiti, bylece. Msr', erkez soylu bir derebeinin ynetimine brakarak bakent stanbul'a doru yola kt. Osmanl hkmdan kafilenin en nndeydi. Az. gerisinden de Sadrazam Yunus Paa geliyordu. Bin deve yk altn ve gm kervann tutsak arap kzlaryla arap olanlar izliyordu. Ordu drt bir yan kuatm olarak yol alyordu, peleri sra. Yavuz Selim, altn ve gm kakmalarla bezenmi grkemli atnn stnde, yeri-g kmseyen baklarn yrede dolatryordu. Gazza'ya yaklald bir srada atnn dizginlerini kasarak, Sadrazam Yunus Paa'ya dnd: Baka Paa, dedi. Msr' ardmzda koduk.. Gaz-za nmzdedir! Sadrazam : Beli devletl, diye karlk verdikten sonra arkasn getirdi. Velkin bunca kan dkp can telef ettikten sonra lkeyi bir erkez beinin eline brakp dneriz!.. yle bir irkildi, Birinci Selim. Gzlerinin bebei grnmez oldu, aklan daha bir irileti. Bre nmert... bre kendin bilmez! diye haykrd. Sen gibi bir kle mi, ettiimiz ii beenmezlik eder? Sana soluna evirdi kafasn, koruyucu gvenlik birliinin komutann grd: Bre ne durursuz? Tiz varn, urun kellesini u kendin bilmezin! diye haykrd. 188 PADAH ANALARI Bir anda, yirmiyi akn Yenieri saldrd Sadrazamn stne, ln kumlan stne kerttiler adam; kafasn gvdesinden aynp bir yana frlattlar. Selim, tek kulana takl uzun sarkancal, yakut ve prlantalarla ilenmi altn kpesinin yuvarlak halkasn mgrdatarak zevkle bakt, ln scak kumlan stnde ordan oraya zplayan kafaya. Sonra serte mahmuzlad atn, hzla uzaklat. Polonya Yahudisi Helga'y (Mehdi-ly) hkla ycelterek (Hafsa Sultan) adn taktlar. Srp kz Aleksandra'ya (Aye Sultan) dediler. Ya, Tal Hatun? Msr dnnde, bin deve yk altn ve gm ganimeti Saraynn hazinesine yerletiren zulm ve cinayette Yavuz, Birinci Selim,

tutsak arap olanlar i olanlar rgtndeki teki olanlarn arasna, krpe arap kzlarn da Harem-i Hmyun denilen kadnlar panaynndaki binleri akn hristiyan cariyelerin arasna katt. 1517'de, Kuds' ve dolaylarn ele geiren Yavuz Selim, Yahudiler'e tm zgrlklerini balayarak, soyunun yolunu izledi. Sarayn ses ve sr vermeyen kaln duvarlar iinde yeni elenceler birbirinin pei sra dzenleniyordu. ri kara gzl, fil dii tenli Kpti ve Arap melezi kzlann, kuu azl fskiyelerden suyun pul pul dkld havuz banda rplak srdrdkleri kvrak rakslarn soluk solua izleyen Selim, kzlardan dilediinin bileine yaparak kaln perdenin ardndaki sedire doru srklyordu. 189 PADAH ANALARI r Osmanl hkmdar messesesinde nikh diye, evliliin kayt ve sicile tescili diye bir ilem, szkonu-su deildi. Yalnz, titizlikle korunan bir ilke vard ki, hi biri bu ilkeyi ayakalt etmei aklnn ucundan bile geilmemiti. Bu ilkeye gre, gelecein Pdihn dourma hak ve yetkisi, O binlerce yabanc kadn arasndan, sadece: Rum, Srp, Bulgar, Yahudi, Rus ve Fransz kadnlarna zgyd. Bunlarn dnda kalan rklar, Osmanoullan iin: aalk saylyordu. Bu nedenle, erkez, een, Lez-gi Grc ve daha baka cariyelerden ve hele bir tesadfle saraya sokulmu tutsak Trk kadnlarndan biri Pdihtan gebe kalmsa, hemen ldrlrd. Bu tr rklardan gelen kadnlarn douracaklar ocuklarn gelecekte Osmanl tahtna Pdih olarak oturmalann engellemek iin bu cinayetler, ftursuzca ileniyordu. Pdihlarn koyunlarna alp cinsel isteklerini giderdikleri binleri akn criye kadnlardan doan piler arasndan, en bata: Rum, Srp, Bulgar - Yahudi, Rus, Fransz, italyan ve hatta Ermeni asll kadnlarn dourduklar bir yana ayrlarak, tekilerin dourduklar ellerinden alnp yokediliyorlard. (Yavuz) lkab taklarak zulm ve cinayetleri rtbas edilmee allan Birinci Selim'in de kendisinden nceki Osmanl Pdihlar rneince, koynuna ald binlerce yabanc soylu hristiyan kadnlardan yzler-cesiyle yatm ve bunlardan bir sr evld olmutu. Ama bunca yabanc soylu kadn arasndan sadece biri Leh Yahudisi ve teki Srp asll iki kadnn takma ad yazld, dnemin devirme tarih yazarlarnca, belgelere: Hafsa Hatun, Aye Hatun!.. Gerek adlanysa: 190 ' r PADAH ANALARI Helga ve Aleksandra'yd, bu kadnlarn.. Bir de. Tal Hatun vard! Ama, yalnz iki kadndan doan ocuklar geirildi, belgelere: Sleyman adl ehzade ile Fatma, Hatice, ah, Hafize adl drt kz. Ya, teki yzlerce kadndan doan kz ve erkek ocuklar ve onlarn analar?. Kaln ve kapkara bir duvar rldr, gereklerin nnde; ne sr ve ne de renk verir, ne de bir k tutar bilinmezlerin masna yardmc olacak.. 1520 ylnda, yeni bir servene hazrlk buyruu verdiinde, kader izgisinin noktalandnn. Selim, farknda bile deildi. Gnlk giderlerine binlerce altn harcanan Sarayn elence, zevk ve ihtiam, hazineyi yeniden boaltmt. stelik, Saray dolduran binlerce kadn ve olann allm varlklar, giderek tlsmlarn yitirmi, heyecan vermez olmutu, Osmanl Pdih Selim'e.. Bu nedenler, yeni bir sava geretiriyordu!.. Ama, Selim'in srtnda kocaman bir yara kmt. Ars ve acs yznden oturamaz, yatamaz olmutu. Sarayn frenk hekimleri, ir pene adn koydular bu yaraya. Bu Farsa deyimin anlam: Aslan pene-si'ydi. Hekimler, yarann acsn ve dayamlmazla varan arsn giderebilmek iin gnde bir ka kez afyon yutturuyorlard, Selim'e. Ordunun nnde giden Ota Hmyun orlu'ya vardnda, Osmanl

Pdih Selim, can ekiiyordu. Henz 52 yandayd; ama kaderi, can verecei yeri ylesine semiti ki, son nefesini vermezden nce vaktiyle yine burada, orlu'da, babas kinci Bayezit';' 191 PADAH ANALARI le, taht ve saltanat uruna yapm olduu sava tm burukluu ile anmsad. Bir zamanlar taht ve saltanat elde ettii yerde, haykra haykra ld. (TALI HATUN) VE (HAFSA HATUN) DYE ANILAN KADINLAR KMD? (Tal Hatun) diye gelenee uygun takma bir unvanla anlan kadn, Krm Tatarlarnn o dnemdeki hkmdanndan birinin kz'yd. Selim, bu kadn (aldran savana giderken elde etmiti. Sava sresince Otanda hevesini aldktan sonra da, dnte, (Taci-zade Cafer elebi) adndaki adama vermiti. (1) Yavuz Selim'e, gelecekte (Kanuni Sultan Sleyman) diye anlacak olan Birinci Sleyman' douran Hafsa Hatun) takma adl kadnn ise, yalan dzme ustalar olan Osmanl tarihilerinin bir ou tarafndan: Trk asll olduu uzun sre savunuldu. Ne var ki, (Vakfiye)'sinde (Hafsa binti Abdlmu-in diye ad gemi olmas ile, Hafsa Hatun'un da devirme cariye olduu anlalm oluyordu. nk, (Abdullah, Abdssamed, Abdlmuin) ve benzeri; baba adlar ile anlanlarn, devirme olduklar bilinen yabanc soylular belirlemek iin kullanlmas, bir Osmanl ilkesiydi. Hem de kukuya, tartmaya yer brakmayan bir ilke idi. (1) Ltfi Paa Tarihi, s: 237 192 ONUNCU BLM YAVUZ SELM'N GZDES MEHD ULYA HAFSA SULTAN TAKMA ADYLE ANILAN HELGA'DAN DOAN KANUN BRNC SLEYMAN DNEM (1520-1566) LKENN BTN DOU YRES, KRT ARETLERNN EGEMENLNE BIRAKILMITI.. Rumlar'n, Ermeniler'in, Yahudilerin her alanda koruyuculuunu stlenen, 22 Anadolu Trk devletini binbir dzenbazlk ve acem taktikleriyle ortadan kaldrp tarihe gmen, nice Hanlklar, Krallklar ve mparatorluklar batran ve egemenlii altna alan Osmanoullan, (Biz krt'z) diyen, zgr ve zerk airet ynetimlerini srdren Dou'ya ilimemilerdir. Bu Osmanl politikas, (Yavuz Selim ve Kanuni Sleyman) diye anlan baba-oul Osmanl padiahlar dnemlerinde en st dzeye karlm ve batana dek srdrlmtr. Bu konu, bu blmde belgelerle aklanacaktr. Osmanoullar, Anadolu Trk devletlerini birbiri ardna ykp ortadan kaldryorlard; ama, Dou Anadolu'nun bannda yurt tutmu (38 Krt Belii) imtiyazl, zerk varlklarn hi bir engelle karlamak 193 PADlAH ANALARI fj szn srdryordu. Yasalar, treleri yzyllardan bu yana zbenlik bilinleri dorultusunda yrrlkte idi. Ne Seluklular ve ne de Osmanllar. Krtler'i, kendi karmak potalarnda eritemedikleri gibi, yurt tuttuklar blgelere (Kurdistan) diyerek soylar ile birlikte lkelerine de bir ayn kimlik vermilerdi. Drt bir yandaki savalara Anadolu Trkleri srlyor; onlar lyor, o Trkler kan dkyordu yalnzca. Krtler ise, kendi airet dzenlerinde kendilerine zg ayrcalkl ynetimlerini srdryorlard. (Kanun) diye anlan Birinci Sleyman, babas Yavuz Selim gibi, Kzlba diye tanmladklar (Alevi) inancn benimsemi Anadolu halklarna kar hn ve kin dolu idi. ran acemlerinin (i)lik mezhebinden kaynaklanan bu inanc tayanlar yoketmek iin (Krt Belikleri) ile ibirlii yapyorlard. Ne var ki, Krtler, Acemlerin i mezhebinin, trelerinin pek ou ile, zellikle dil (lisan) gibi kltrlerinin basks sonucunda her

bakmdan acemleri kendilerine daha yakn buluyor ve onlardan yana, Osmanllara kar savaa bile giriiyorlard. Bu Krt Beliklerinin arasnda en nls, (Bitlis Belii) idi. Bu beliin banda yer alan airet be-leri, Kral-Padiah gibi, sra numaralan ile anlyor ve belgelere yle geiriliyorlard. rnein, Krtler hakknda ilk Krt Tarihi)ni yazan (eref Han), (L eref Han) diye tanmlanmaktadr. O'nun olu III. emsed-din'in ran'a snp I. Tahmasap ile birlik olmasn bile balayan Kanun Sleyman, yeniden Bitlis Emirliini kendisine vermi olmasna ramen geri dnmemi ve iran'n (Kazvin) kentinde lmt. te, nl (Krt Tarihi) yazar eref Han, bu Krt Bei. III. emseddin, ran'da, (Safev)lerin sara194 PADlAH ANALARI ynda yetimi ve orada eitli Valiliklerde bulunmu bir kii idi. (Kanuni) Sleyman, ran zerine giritii saldrlarda Ordu dzenine ayr bir ilke de getirmiti: Van'n Krt Bei, askerleri art olarak; Onun nnde de Hakkri Krt Bei U Bei olarak, yryecekti. Onun ilerisinde de Mahmudler keif kolu grevim yapyordu. Binyani Beleri yanc oluyorlard ki, bunlarn grevi: tutsak olurlarsa konuamasnlar diye bir takm askerlerin dillerini kukulu grlenlerin kafalarn keseceklerdi. Hepsinin arkasnda da art olarak Bitlis Krt Emiri=eylet bakan olarak yeralacakti-(l) Btn dou blgelerini Krtlerin egemenliine, lkelerinin ve yurtlarnn tek ve deimez sahibi olduklarna ilikin aadaki Hkm (Kanun) Sleyman'ndr: (*) Kzlbalarn yenilmesinde yararlklar gs-v teren Krt beylerine, gerek Devlete kar gsterdikleri z kulluk ve dilverlikleri karl olarak ve gerek kendilerinim vaki mracaat ve istirhamlar gz nne alnarak, her birinin tedenberi ellerinde ve tasarruflarnda bulunan eylet ve kaleler gemi zamanlardanberi yurtlar ve ocak-lan olduu gibi ayr ayn beratlarla ihsan edilen yerleri de kendilerine verilip musarnf olduklar '> eyletleri, kaleleri, ehirleri, kyleri ve mezraala-^ n btn mahsulleriyle, ouldan oula intikal et-f mek artiyle kendilerine temlik ve ihsan edilmi(1) Evliya elebi, c: IV, 179. (*) Top. S. Arivi, E. 1196. (Osmanlca'dan Sadeletirileviri). 195 PADAH ANALARI tir. Bu mnasebetle aralarnda asla anlamazlk ve geimsizlik kmamal, dardan mdahale ve taarruz edilmemelidir. Bu emr-i celile riayet edilecek, hi bir suretle zerinde kalem oynatlmayacak hi bir yeri deitirilmeyecektir. Bey ldnde eyleti kaldrmayp btn hududu Ue mlknme-i Hmayun uyarnca olu bir ise ona kalacak, eer mteaddid ise istekleri zerine kale ve yerleri aralarnda paylaacaklardr. Uzlaa-mazlarsa Kurdistan beyleri nasl mnasip grrlerse yle yapacak ve mlkiyet yolu ile bunlara ebediyete kadar il ebeddevrn mutasarrf olacaklardr. Eer bey, vrizsiz, akrabasz lmse o zaman eyleti hariten ve yabanclardan hi bir kimseye verilmeyecek, Kurdistan beyleriyle grlp ve ittifak edilip, onlar blgenin beylerinden veya beyzadelerinden her kimi uygun grrlerse ona tevcih edilecektir. Cenab- Hakkn birlii zerine yemin ederek bu muahede-i Hmayunumu, emr-i celilimi tekrar eder ve mhrlerim. Ulu Peygamberimizin nbvvet ve risleti hakk iin mademki Krt beyleri doruluk zere dostuma dost, dmanma dman olmaktadrlar, Devletime sadk kaldklar mddete ferman- erifime riayet etmelidirler. Bu emrime kar gelenlerin, Allah'n izniyle hesap gnnde sulu ve gnahkr ve zalimlerden olmalarn niyaz eylerim amma asl isteim doruluk yolundan ayr dlmemesidir. Bu yolda zerlerine din ve devletime ait iler dt zaman Diyarbakr ve Badat beylerbeyleri ve etrafta bulunan Krt beyleri birlik ve

beraberlik iinde olmal, cmle askerleri ve sava aralar ile dman zerine saldrmak iin dakika 196 PADAH ANALARI i ,f( kaybetmemelidirler. eriat ve kanun dairesinden ayrmayp emirlerindeki reayaya zulm ve her ; trl fenalklardan kesinlikle saknmaldrlar. Her zaman Devletimize itaati, hayatn sermayesi, saadetin ss bilip doruluktan ve ballktan kanlmamaldr. Cenab- Hakkn ltuf ve keremiy-le, benden sonra, her kim hilfet ve saltanat tahtna geerse can ve gnlden dorulukla ona tabi olmal, tahta gemeyip harite kalan oullarm dmanm bilip yardm isteyecek olurlarsa kabul etmemeli.. Hibir Osmanl Padiah dneminde, Krtlere kar gsterilen bu farkl, ayrcalkl tutum deimemitir. nc Murat, 1587'de (Hakkri Krt Bei) 'ne u hkm gndermiti: ... enirinizde bulunan Krt askerleriyle kusursuz ve eksiksiz bir halde cenge (savaa) hazr olasz. Tebriz'de bulunan Vezir'im Cafer Paa'dan haber gelir gelmez acele hareket edip Tebriz'de ona mlki olasz (buluunuz). Krt Emirleri (yre bakanlar) imdiye kadar kzlbalara (aleviiiler) kl sallayarak Allah yolunda gaza ve cihat (din yolunda sava edegelmi-lerdir. Abbas Mirza'nm etrafnda toplanan eytan tabiatl askerler tek durmayp muhalif hareket ederek onun bana bel getirseler gerekr. Artk hamiyyet vaktidir. Inaallah uur-u Hmyunumdaki hizmetiniz zayi olmayacaktr (unutulmayacaktr). Kat be kat oalarak inayetlerime mazhariyetiniz (balayacaklarma kavumanz) muhakkaktr. Din urunda cal197 PADAH ANALARI p Krt Emirlikleri arasnda faideli ve ad anlr ola-sz.;(*) Bu hkmn birer suretinin gnderildii Krt Beleri unlard: Bitlis Hakimi erefhan'a, Mahmud Hseyin Bey olu r Beye, Albak Beyi brahim Beye, Hizan Beyi Hasan Beye, Mks Beyi Abdal Beye, Serviz Beyi Zeynel Beye, Bradost Beyi Ali Beye, Erbil Beylerinden Mehmet Beye, Keap Beyi Mehmet Beye, Mu Beyi Ahmet Beye, ... Beyi Elvend Beye, Bradost Beylerinden Nacir Beye, Bradost Beylerinden Zeyneddin Karde olu Hzr Beye, stor Beyi Nur-li Beye, Serf ani Beyi Ko Beye, Kutur Beyi Veli Beye, Meraga Hakimi Mir Paaya, Adil-cevaz Beyi Mehmet Beye, Erci Beyi Kl Beye, ... Beyi Mansur Beye, Selmas Beyi As Beye, Palu Beyi Vehbi Beye Kardei Aleddin Beye, Hoy Beyi Ali Beye, Milo Beyi Elvan Beye, Diyadin Beyi (ad okunamam) beye, Kotur Beyi Veli Bey Kardei Kl Beye, Aalis Beyi Vahit Beye, Aralk Beyi Hasan Beye, Mondos Beyi Mircan Kardei Hasan Beye, Gerukn Beyi Mehmet Beye, ... Ha-lit Beye, Benieyh Beyi Rstem Beye, Hizan Beylerinden ... Beyi Yusuf Beye. u Hkm ve fermanlarda da aka grld gibi, 622 yl iinde hkm srm 36 Osmanl padiah, Trk'ten baka btn rk ve soylarn dostu ve koruyucusu olmulardr. Trk rkna ise, asla... (*) Topkap S. Arivi, 64, H, 52. 188 PADAH ANALARI DEVLET, RUS PAPAZI'NIN KIZI (HRREM SULTAN) DYE ANILAN ROKSALAN YNETYORDU.. Babas Yavuz Selim'in (Mehd-i Uly) deyimiyle yceltip (Hafsa) adn takm olduu tutsak Leh Ya-hudisi Helga'dan doan Birinci Sleyman (Kanun), Veliahtlk yllarn geirdii Manisa'dayken konan dolduran yz akn yabanc soylu kz ve olanlar arasndan, en ok Polonyal Anna ile dp kalkmt. Kimi tutsak edilerek, kimileri de dnyann eitli esir pazarlar nda satn alnarak Osmanl Saraylarna birer yatak kadn olarak yerletirilen binlerce-sinin arasndan seilen yzlercesi, hayatta kalabilme mutluluuna erien Veliaht ve ehzade konaklarna gnderilirdi. Bu da, bir Osmanl geleneiydi. Anna'nn gebe kaldn renen Veliaht ehzade Sleyman, O'na hemen:

evreni stan ay, anlamna gelen (Mhidevrn) adn koydu. Criye Anna, gebe kalmt nk; bundan byle kans saylacakt. Mhidevrn takma adl Anna'dan doan ocua: Mustafa, adn koydu, babas Sleyman. Bu sralarda Veliaht Sleyman'n bir gzdesi daha vard. Manisa'da, bir kadnn parayla satn ald Par-gal bir Rum kleydi bu. Henz 15-16 yalarnda gzel yzl bir delikanlyd. Manisal dul kadnn konanda O'nun gayet gzel keman aldn, bir gece kulayla duyarak renmiti. Bir tesadfle gzelliini de yakndan grdkten sonra daha fazla dayanamam, dul kadna torba dolusu altn verip, Pargal Rum delikanlsn satn alarak konana yerletirmiti. Gn ve gecelerinin ounu, bir yandan (Mhidev199 (Mehdi Uly Hafsa Sultan) takma adl Leh Yahudisi (Helga) Yavuz Sellm'e, Kanuni Sleyman' dourdu!. 200 PADAH ANALARI ran) takma adl (Anna), te yandan Pargal Rum kle ile geiriyordu. Veliaht Sleyman. kisi de gzdesiydi, ikisine de doyamyordu, bir trl. Pargal Rum delikanlsna da bir ad takt, bu arada. Bundan byle: (ibrahim) adn tayacakt, bu Rum olan!. Yakn bir gelecekte Osmanl taht'na Pdih olarak ktnda, bu kle Rum ocuu devletin bana: Sadrazam olarak oturacakt. Devirme tarihileri, rtbas edemedikleri bu gerek karsnda, O'na: (Frenk brahim Paa) diye kayt drmek zorunda kalacaklard. Bu sralarda, Veliaht-ehzade Sleyman'n konana bir tutsak criye daha sattlar. Ele avuca smaz, sz dinlemez, si ruhlu bir kzd bu. Kona birbirine katt. En sonunda, Harem'in Kethdas kadn ve yannda Haremaas Zenci kle, Veliaht ehzade Sleyman'n huzuruna kp dert yandlar: Bir Cariyeniz kle vardr ki Harem'de, cmle lem baedemez olmutur. zniniz olursa, kap dar etmek gerekr, ehzademiz!.. Sleyman imdiye dek byle bir ey iitmi deildi, inanamad; hayretle bakt karsnda el-pence divn duranlarn suratlarna. Hele baknd dedi. Getrn u kimesneyi, bir de biz grelim!.. Az sonra, si cariyeyi Veliaht ehzadenin karsna getirdiler. Bir kucak, baak sars salan vard karsnda dikine durup yzne bakan kzn. Koyu lacivert gzleri, duru beyaz yzne esrarl 201 PADAH ANALARI bir anlam veriyordu, ince, uzun yaplyd. Karsna gelirken grd yrynde bir bakalk, ba dndrc bir hava vard. Gsleri dolgun ve diriydi, kalalar yuvarlakt. pek giysileri, vcudunun yuvarlak blmlerini tamrcasna gz nne sermiti. Henz 17 yanda olmalyd. Sleyman, haremini dolduran yz akn criye arasnda imdiye dek byle bir afeti devran grmemi olduunu kendi kendine yaknarak itiraf ettikten sonra; harem kethdsr kadnla, zenci harem aasna dnd: Gidesiz, dedi. Bizi yalnz koyasz; kimesnedir, murad nicedir, bilmemz gerekr!.. Yalnz kalr kalmaz kza el etti. Kz, korkusuzca salma salna Sleyman'a sokuldu. ri lacivert gzlerini Veliahtn gz bebeklerine dikti. Dipdiri vcut yapsnn her yanndan taan diilik kokusunu, henz otuz yandaki Sleyman'a iyice duyurmak, O'nu bu koku ile sarho etmek istercesine, bir kanlk ara brakarak durdu karsnda. Bunca kz, kadn ve krpe olanlar arasnda yllardr yaayan Sleyman, imdiye dek byle bir diiye raslamam olduunu iinden geirdi. Glkle konutu : Bre hatun, dedi. Nicn kimesne senden honut deldr? Neden ola

rahat durmaz, isyana meyil ey-lersz? Nicn cevap vermezsiz? smin nedr, hangi milletten olursuz? Gzbebekleri l l klar saan gen kzn kpkrmz dudaklar scak bir glle araland: Ben daha pek gzel konumuyor Osmanlca, 202 PADlAH ANALARI dedi. Anam ve de babam Rusyal., babam Ortodoks Papaz, adm koymular: Roksalan! Ya., demek, Roksalan'dr ismin. imdi deyesiz bize, neye rahat durmazsz? Roksalan'n dudaklanndaki gl daha tatl bir scaklkla geniledi. Ben yapamaz bir ey sevgili ehzadem, dedi. Ama yaparlar hep bana eziyet., hep yasak sylerler, ne istesem ve ne yapsam. Ama ben sklyor burda. Sizi var hep uzaktan grmek, ben istiyor sizi yakn grmek, ok ok yakn olmak size!.. Sleyman kz omuzlarndan tutarak kendine ektikten sonra gevrek gevrek gld: Baka Roksalan, dedi. Byle mi istersiz? Gen kz kollarn Sleyman'n srtna dolayarak skca sarld, ban gsne yaslayarak: Beli, ehzadem., dedi. Ben ister hep byle sizinle olmak!.. Bizim gnlmzde de bir scaklk, bir muhabbet balamtr, daha imdiden, ne bilrdk, bunca deersizin cem olduu harememizde sen gibi fet, ku misli gelp konmutur!.. Roksalan, iyice anlamyordu ehzadenin ne demek istediini ama, iyi ve gzel szler sylediini sezinliyordu. Sleyman, Rus kz Roksalan' bileinden tutarak yrd: Hele gel, dedi. Oturup bir nebze sohbet edelim. Gk mavisi atlas stne altn srmalarla ilenmi sedire oturan Sleyman'n ayaklarnn dibine oturdu, Roksalan. Ellerini gen ehzadenin dizleri stne brakt. i Sleyman, bir eliyle kendi yann iaret etti: 203 PADAH ANALARI Biz, yanmzda oturman isteriz, dedi. Yok yle, var byle oturmak., lenece byle olmak, yznze bakp bakp sizi sevmek., yetecek cariyenize ehzadem!.. Otuz yllk mr iinde hi bir kimseden, hi bir kez byle bir yaknl, bu tr bir itenlikle ve duygusall grmeyen Sleyman, kurnaz Rus kznn gerek amacna ulaabilmek iin bu tr bir oyuna ba vurduunu sezinlemeksizin, ii titreyerek eildi, gen kz kucaklayp yanna ald. Baak sars salarnn-arasna gmd yzn, kokusunu derin derin iine ekti. Yreinin hzl ve sk arpntlar ban dndryordu. Biraz soluklanmak iin durdu, gen kzn iri lacivert gzlerine uzun uzun baktktan sonra: Sana yakan bir isim bilrz, dedi. (Hrrem) koruz ismini., bundan byle Hrrem'siz, bilesiz ve de unutmayasz bir tanem!.. Rus Papaznn kz Roksalan, derin bir oh ektir iinden. Kendi kendini kutlad. Hi de zor olmad, ok kolay baardm dedi, kendi kendine. nk, ehzadenin haremini dolduran cariyelerden duymutu. ster Pdih, ister ehzade olsun, Cariyeler arasndan birini seip kendilerine gzde yaptlar m, adn deitirir ve O'na, ya Acem'ce, ya da Arapa bir ad takarlard. Artk O criye, Pdih anas olmaya namzet saylrd. Btn sorun, ehzade'den ya da Pdiah'tan gebe kalp ocuk dourmaktan ibaretti. ocuk dourunca da, ehzade'nin ya da Pdih'-n kars olmu olurdu. Hristiyan dnyasndaki (Kralie) nin karl olan: (Hanm Sultan) olunurdu. Dourduu ocuk erkek olur ve taht'a karsa, batdaki 204 PADAH ANALARI

(Ana Kralie) ligin e anlam bu Osir (Valide Sultanlk) ti. Rus kz Roksalan, ksa srede ekleri, imdi ehzade Sleyman'n k<^ abuklukla anmsad; bu yzden de yrei mutlulukla dolup taarak Sleyman'n yzne bakt, inci beyaz dilerinin tm gzelliini ortaya koyan tatl bir glle glerek sordu: Hrrem, ne demek sevgili ehzadem? Senin gibi can yakp yrek tututururcasna glen demektir. Ne dersiz, bir tanem? Kulaklarna inanamyordu, Roksalan. Coku iinde sarld Sleyman'n boynuna. Siz ne der ve ne yaparsanz, nasl diyorlar., gzelin en., gzelidir sevgili ehzadem., cariyen Hrrem, senin bir kk, evet, oh., kk bir parandr, nk.. Hi duymadklarn duyuyordu, Sleyman. Bu ne duygulu, bu ne yrek dalayc bir kz'd, byle? Duygulardan rl bir kement atm, gelecein: Kanun Sultan Sleyman'n imdiden avlam, tutsak etmiti, kendisine!.. ehzade Sleyman, sedirin sa yanndaki sedef kakmal sehpa stnde duran, ii krmz arap dolu kristal srahiye uzand. Som altndan yaplm iki kupa barda kendi eliyle azlarna kadar doldurdu. Bardan birini Roksalan'a uzatt: elm Hrrem'im.. bir tanem, dedi. Seni can yoldamz, gnl ortamz eyledik, bundan byle zevkimizi ve de can skntmz olursa her bir eyimizi seninle paylamak muradmzdr. Meer bunca zaman binbir deersizle mr geirmiiz. Senin hasretini eker durur da farknda olmazmz.. arap bardan bir yudumda boaltt, Roksalan. 205 \l PADAH ANALARI Dudaklarnn stnde kalan krmz damlacklar diliyle yalad. Aferin, gzel iersiz, dedi. Roksalan'n iip bitirdii boalm arap bardana bakarak. Sonra yeniden uzand, srahiye. ielim, yleyse., dedi. Roksalan, srahiyi Sleyman'n elinden kapt. ehzadem, Hrrem'in ne gne durur? dedi. Benim elimden iiniz ki yreimin ateini anlayasnz. olur mu ehzadem? Ban sallayarak glmsemekle yetindi, Sleyman. Daha fazla dayanamayacan anlyordu artk. Altn kupay Roksalan'n elinden alrken, yrei gibi ellerinin de titrediini farketti. Yine karlkl ve ayn anda boaltlar altn kupa arap bardaklarn.. Sleyman ellerinin avu ilerini birbirine vurdu. Bir zenci kle kaln kadife perdelerin ardndan iki bklm, ba nnde kp elpene durdu. Sleyman: Halvete eklrz, dedi. Kimesne bizi iz'a et-miye! Haremin zenci aas, glzerini pabularnn ucundan ayrmakszn, ince ve clz sesiyle karlk verdi: Emrin bastne ehzadem.. Allah mrne mr katsn!.. Sleyman, Roksalan'n ufack yumuak ellerini avular iine ald. Gen kzn vcudundan taan byleyici ten kokusu, burun deliklerinden girip kendi soluuna kartka, arabn etkisi daha da oalyordu. Kurnaz Rus kz bu n sonsuza ulatrmak istercesine Sleyman'n kollan arasna brakt kendini, 206 PADAH ANALARI ate gibi yanan slak dudaklarn O'nun dudaklarna uzatt. ANNA'YA (MHDEVBAN SULTAN), RO ZALUSTA'YA (GLFEM SULTAN), ROKSALAN'A (HRREM SULTAN) ADLARINI TAKTILAR. Be yl geti, aradan.. Yl, 1520 olmutu. Babas Yavuz Selimin lm zerine taht yolu, Veliaht-ehzade Sleyman'a alm oluyordu.

Manisa'dan stanbul'a doru yola ktnda, ardndan gelenlerin en banda, be yan dolduran olu Mustafa ile, olunun anas (Mhidevran) takma adl Polonyal Anna ve Pargal gzde: (brahim), takma adl Rum olan ile, karnnda Sleyman'n ocuunu tayan Rus kz Roksalan (Hrrem) vard. Byk enlik ve lenlerle saltanat taht'na oturan Birinci Sleyman, dnyann zerinde ne kadar millet varsa Trkler dnda binlercesinin kendi saraynn her yann doldurmu olduunu grdkten sonra, Padiahlk onuru daha da oald. Ama, Saray dolduran onbinlerin grkemli yaamlarn srdrmek iin yaplan harcamalar sonucunda, Saray hazinesi boalm tam-takr kalmt. Bu nedenle de, yeni lkeler stne yrnmesi, yama ve talan edilerek Saray hazinesinin altn - gm ve mcevherlerle doldurulmas gerekiyordu. lkin Macaristan ve Belgrat'a saldrlacak ve bu arada Rodos adasna da hcuma geilecekti. Nasl olsa, savalar iin gerekli insan gc ve t207 (KANUN) nvnyle anlan Birinci Sleyman'n (Hr-rem Sultan) takma adiyle tarihlere geirilen kars Rus Papaz'nn kz Roksalan (Roza).. '208 PADAH ANALARI kenmez kaynak, Anadolu Trkleriydi. Onlarn canlan ve kanlan karlnda imdiye dek nice savalar baaryla sonulandrlm, lkeler zerinde egemenlikler kurulmu ve bu sayede Saray hazinesine doldurulan servetlerle onbinlerce criye kz, kadn ve bir o kadar i olan, zenciler ve daha bir sr yabana soylu devirme lks ve bolluk iinde yaama olana elde etmiti. Bu kez, yine ayn yol izlenecekti. Osmanl egemenliindeki topraklar zerinde zaten Trklerin, savalarda krlmaktan ve sava dnda devirme yabanclarn zulm ve ikenceleri altnda ezilmekten tede tannm ve tannacak bir haklar yoktu. Bu srada Rus kz Roksalan (Hrrem Sultan), Mehmet ad verilen ilk olunu dourdu. 9 ay sonra da kz Mihrimh' dourdu. Ama, Hrrem'i ileden karan hi ummad bir doum olay daha yine bu srada meydana geldi: Kendisi gibi tutsak edilerek, olduka byk bir altn para karlnda Sleyman'a satlan Sicilyal (Rozalina) adndaki Katolik Criye de bir erkek ocuk dourmu ve bu ehzadeye (Murat) ad konulmutu. imdi Osmanl Saraynda, Pdih Birinci Sleyman'n karlarnn says olmutu. Birbirine di bileyen, birbirinin can dman yabanc hristiyan kadn. Sleyman'n ilk ocuu Mustafa'y douran Polonyal Anna'nn Saraydaki adi: (Mhidevran Sultan) di. ehzade Mehmet'i douran Rus kz Roksalan'-n adi: (Hrrem Sultan) olmutu. ehzade Murat' douran Sicilyal Rozalina'ya da Glfem ad taklm ve O da: (Glfem Sultan) olup kmt!.. Ne var ki, (Veliahtlk) daha akas gelecekte S209 PADlAH ANALARI leyman'n lm zerine taht'a kmak, Pdih olmak hakk, en bykleri olduu iin, Polonyal Anna'mn (Mhidevran) olu ehzade Mustafa'nnd. te, Rus kz Roksalan' (Hrrem Sultan) asl deli eden de bu geree boyun emek zorunluu idi. Oysa, Sleyman' kendisine lgnca k ederek avucunun iine almt. Gecelerini ve gndzlerini O'-nunla birlikte geiriyor, teki kadnlarn yanna bile gndermedii oluyordu. Sleyman savalara gittiinde, Osmanlcay okuyup yazmasn iyi bilen birisini karsna alarak en ateli ak mektuplar yazdryor; Sarayn atl ulaklanyla ok uzaklardaki Sleyman' gnderiyor ve karln da alyordu. Rus Papazn kurnaz kz yle sylyordu, yazdrd mektuplarnda:

Canmn ta kendisi Sultanm, Yce Tanrya yalvaryorum ki, artk sizi benden ayrmasn. Mbarek yznz ok gemeden greyim. Bizd ayr olup kalmaktan kurtarsn ulu Allahm. Btn denizler mrekkep ve btn aalar kalem olsa, bu ayrlk hasretinin acsn yine de anlatamazlar. Sultanm, melek yzlm; gece yoktur ki hasret ahimin ateinden ve yreimden kopan kvlcmlardan dnya tutumasn. Aaran gn yoktur ki gne yznzn hasretiyle ben feryat ettike felekler paralanmasn.. Sultanm, beni yakan ayrlk ateinin snr yoktur. Siz de bu dertliyi dnerek mektup gndermekte gecikmeyesiniz. Yznz grmekten uzam, bari mektubunuzla iime ferahlk gelsin. Benim Sultanm, buyurmusunuz ki: (eer yazdklarm okuya bilse, o'na olan hasretimden daha ok 210 PADlAH ANALARI bahsederdim.) Bana bu kadar da yeter, canma dedi. Mektubunuzu okurken, olum Mehmet ve kzm Mih-rimh da ayrlk acsyle alattlar. Onlarn alaylar beni deli ediyor. Hep birlikte yas tutar gibiyiz. Her iki cihanda mes'ut olunuz. Sultanm. (1) Bir baka mektubu: Ayanzn bast topra yzlerce ptkten sonra, benim gneim ve sadetimin sermyesi Sultanm: Eer siz, bu ayrlk atei ile yanm, cieri kebap, sinesi harap olmu, gzleri yala dolmu, gecesini gndznden ayramayacak kadar hasret denizinde boulmu biareyi; aknzla, Ferhat ve Mecnundan beter olmu k klenizi sorarsanz, Sultanmdan ayr olduumdan beri blbl misli ahm ve feryatlarm din-memitir. yle bir hale dtm ki, bu hasretin verdii kahr ve acy, Tannm dmanlarma bile vermesin. Benim devletli Sultanm, dnnz ki bir buuk aydr sizden bir haber alamamtm. Allah bilir ki, gndzden geceye ve geceden gndze kadar alyordum. Yaamak haram oldu, dnya darald. Gzlerim kaplarda, sizden gelecek haberi beklerken ok kr, fetih ve zafer haberiniz yetiti. Tann sizi inandrsn; benim Pdihm, Sultanm. Sanki lmtm de, taze can gelip dirildim. Tanrya kr olsun gzmn nuru ahm, Sultanm. (2) (1) aatay Uluay, Harem'den Mektuplar, stanbul 1959. <2) a.g.e. 211 PADAH ANALARI t Daha sonraki mektuplar: ? ^ >*?; Sultanm hazretleri, Eer benim nasl olduumu soruyorsanz, vallahi benim canm ne gecem gecedir, ne gndzm gndz. Pdihmn sohbetinden ayr kalnca benim halim nice olabilir? Vallahi ve tallahi ayrlk ateinde gece ve gndz yanyorum. Benim derdimi Tanrdan bakas bilemez. Benim canmn paras, gzmn nuru ve iki cihanda tek sahibim, Vallahi btn dileim yalnz sizsiniz. Benim halim ne dil ile anlatlr, ne de kalemle yazlr. Vay ne mkl dert olurmu Padiahn firkati, Yakt yandrd beni bu nr- hicrin mihneti, Kimseye kma nazar devletli Sultanm benim, Bir dahi grmek nasip ola m lemde seni?.. (3) Hazreti Sultanm, Yznzden ayn kalmann hasretiyle selmlar, dualar ederek elleriniz ptkten sonra, benim devletli Sultanm; eer hasretiniz atei ile yanan bu cariyenizin ne halda olduunu zerre kadar renmek isterseniz, syleyeyim: znik'te, dikili ta yanna gelip, Mekke'den dnen haclarla size mektup gnderdim. Btn dileim salnzn haberini alp sevinmektir. imdi, benim canm, devletlim, saadetim, bildire-siniz: Shhatiniz

nicedir? Zira yreim hasretten kanla dolup tamtr. Gece ve gndz Tanrdan dileim, (3) a.g.e. 212 PADAH ANALARI gzel yznz grmek ve ayanzn toprana yzm srmei nasip etmesidir. (4) BR ERKEK GZDE: FRENK BRAHM.. Steplerin kurnaz Rus kz Roksalan (Hrrem Sultan) , muhteem ve kanun gibi yaktrmalarla yceltilen Osmanl Pdih Birinci Sleyman' byk akna (!) inandrm, O'nu avucunun iine almay baarmt. Hele, Veliaht-ehzade Mustafa'nn annesi (Baha-seki Sultan Mhidevran) takma adl Polonyal Anna ile sa saa, grtlak grtlaa dverek Kasten yzn gzn trmk iinde braktktan sonra bu byk rakibesini Padiahn gznden silmi ve geriye, ezip yok edecei tek bir, Sicilyal Rozalina (Glfem Sultan) kalmt. lk frsatta, O'nun da stesinden gelecekti: buna inanyordu. Ama, ortada bir baka byk rakip daha vard: Rum kle, f renk brahim'di, bu!.. Kanun Sleyman iin her ey bir yana, Rum dl frenk brahim bir yanayd. Taa.. ehzadeliinden bu yana gzdesi brahim'i yanndan, meclisinden, sohbetinden ayramyordu. Manisa Saraynda koynunda bytp besledii bu olan, Paalk rtbesi vererek (Vezir) bile yapmt! En iyi cins arapla ve devrin en nl Saray sazendelerinin musikisi ile sarho olduu gecelerde bu Rum (4) 213 PADAH ANALARI olan karsna alp, O'na Baki'nin ak iirlerini okuyordu: Hep senin indr benim dnya cefasn ektiim, Yoksa, mrm var sensiz neylerim dnyay ben? ite Hrrem (Roksalan), Sleyman'n bu sapk tutkusunu bir trl alt edememi olmann byk zntsyle lgna dnyor, kendi kendisini yiyip bitiriyordu. Hrrem (Roksalan) bu hrs ve hnla kurnazln son izgiye ulatrd. Sarayn en saygn kadn Sultan olmak iin Sleyman'dan stste gebe kald. Erkek olu Mehmet'le kz Mihrimn'dan sonra-. Abdullah', Selim'i, Bayezit'i ve Cihangir'i dourdu. Bylece, be erkek ehzade ve bir hanm sultan dourarak, stnl elde etti. Ama, gelecekte ad, tarihlere: (Makbul damat frenk brahim Paa) olarak geecek olan Rum olan ibrahim, Sleyman'n taht'a knn nc ylndan bu yana (Sadrazam)di!.. Devleti, lkeyi ve milleti; koyunlarndan kardklar iolanlarma teslim etmekten sklmayan her Os-manolu gibi Sleyman da ayn yolu tutmu ve yle yapmt. Bununla da yetinmemi, kzkardei Hatice Sultan da kar olarak bu Rum olanna vermiti!.. lkede her ey, ibrahim'in dedii ve diledii trde oluyordu. Yabanc devletlerin elilerini, kendisi iin yaptrd bir tahta stne oturarak kabul ediyor, bir ve mutlak hkmdar gibi buyruk veriyordu. Sarayn byk ve egemen Kraliesi ise, Hrrem Sultan denilen Papaz kz Roksalan'd. Ne olursa olsun, Hrrem iin en byk ama, Par-gal Rum olan Sadrazam brahim Paa denilen kle214 PADAH ANALARI yi ortadan kaldrmakt. Bir byk amac da, Mhidev-ran takma adl Anna'mn olu Veliaht Mustafa'y yok-etaekti. Kz Mihrimh', Srp soylu hrvat dnmesi Rstem Paa'ya vererek, entrikalarna yardmc olacak bir kii daha elde etmei tasarlyordu. u halde, ldrlmeleri gerekenler: En bata, brahim ve ondan sonra Mustafa ve daha sonra da Rozalina

(Glfem Sultan)di!.. te yandan, Anadolu Trklerinin btn dertlerine srt dnm, feryatlarna kulak tkam Osmanoul-larnn ve kendileri gibi kan bozuk devirme devlet erknnn (Celli syanlar) diye tanmladklar, ger-ekteyse: byle yaamaktansa lmek daha iyidir, diye bakaldran Trklerin Anadolu'daki ayaklanmalar birbirini izliyordu. Tokat, Amasya, Ankara ve dolaylarnda, saylan yz bini bulan Trkler, hak ve adalet istedikleri iin, Pargal Rum olan Sadrazam Frenk brahim Paa komutasndaki Osmanl Ordusunca kltan geiriliyor du. Bunun ardndan, Malatyal bir Ermeni, (Deli brahim Paa) takma adiyle Sivas'a Vali tayin edilmiti. lkenin drt bir yanndaki Ermeniler Sivas'a arlm ve her birine: Ahmet, Mehmet, Hasan, Hseyin ve daha baka birer Arap ad taklarak Sivas ve dolaylarna yerletirilmiti. Bu imtiyazl Ermeniler, Trk halkn ellerinde neleri varsa alyor, kar koyanlar ldryorlard. Ermeni Vali'nin kz kardei, Osmanl Padiahnn Saraynda Harem'in khyasyd. Osmanl geleneince adini: (Canfed) koymulard. Ermeni Vali bu kadnn sayesinde makamna oturmu ve tm ermenileri 215 PADAH ANALARI Sivas ve dolaylarna Trk'ten alma frsatn elde etmek iin yerletirmiti. Osmanl Saray bir baka eit deildi ki; onbinleri barndran Sarayn ii ve btn devlet ve hkmet katlan en ak veen gerek anlatmla: bu eit kiilerin ellerindeydi. Birinci Sleyman, 1522'de (Rodos adas) m egemenlii altna aldktan sonra, Sakz adasndaki Yahudileri, daha iyi artlarla yaamlarn srdrmeleri iin Rodos adasna getirtti. ncirli adasndaki kkrt madenlerinin iletme hakkn Yahudilere balad. 1525'te Budapete'yi fethettikten sonra ise, oradaki Yahudilerin kt artlar iinde bulunduunu rendi. stanbul'dan zel gemiler gndererek, Yahudilerin, stanbul'da en iyi artlar iinde yaamalarn salad. 1554'te, dnyann deiik yrelerinden gen kalabalk bir Yahudi kafilesini, bu kez, Kanuni Sleyman Edirne'ye yerletirdi. En geni zgrlkler ve stelik imtiyazlarla korunan Rumlar, Ermeniler ve Yahudiler, tm yurdu ekonomik ve siyasal egemenlikleri altna aldlar. Ekonomik kntye ve bamlla giden en kara n; zaten, (Kanuni) unvanl Birinci Sleyman amt. lkin Fransa'ya, ardndan Venedik ve Leh krallklarna ticari imtiyazlar verdi. Ne var ki bu kara yol, daha sonraki, Osmanoullan'nca hep srdrlecek; ve, (Kapitlasyonlar) ad altnda byyen ekonomik ve siyasal felaketlerimizin kahrn, yzyllarca, yine sadece ztrkler ekeceklerdi. Devlet, grnrde bir mparatorluktu; bandaki hkmdar ise, (Muhteem) (Kanun) gibi yaktrmalarla yceltilen Birinci Sleyman'd. Ama ne kendisi ve ne de iktidara getirdii devlet ve hkmet erkn 216 ' PADAH ANALARI arasnda dnyann ka bucak olduunu bilen yoktu. Kr ve sar bir cehaletti, gerekte hkm sren... Bu yzdendir ki, ngiltere Krallna yazlan mektuplarda (ngiltere Vilayetinin Kraliesine), Fransa Kralna yazlanlardaysa (Sen ki France Vilayetlerinin Kralsn..) diye yazlyordu. Her biri, dnyann bir kzn boynuzlan stnde durduuna inanan ve bunu savunan sankl kara cahillerin ellerinde yetimiti. Yreklerinde reklenen Trk dmanlnn yan sra una inanmlard ki, canlan ve keyifleri uruna analarn, babalann, evltlarn ve kardelerini ve bunlarla birlikte herkesi ldrmek, zulmetmek, baka baka lkelere saldrarak mal ve mlklerini yama ve

talan etmek, krpe kz ve olanlarn ellerinden alarak kendi saraylarna doldurmak, bunlarla yatp kalkmak, koyunlarndan kma olanlara devleti ve lkeyi teslim etmek, ancak yabana hnstiyan kadnlardan doan evltlannn Pdih olmalann salamak, Tan-nsal bir hak olarak kendilerine verilmiti!.. nk, (Ulem) denilen ak sakall, ak sarkl hocalan, byle sylemilerdi, O'nlara., GZDE VE MAKBUL DAMAT BRAHM PAA: (MAKTUL FRENK BRAHM PAA) OLDU.. .(*) Kanun ve muhteem (!) Sleyman'n Sadrazam ve kzkardeinin kocas Damat Frenk brahim Paa'() Gnmzde (Galatasaray Lisesi) diy andan okul, brahim Paa tarafndan yaptrld. Ancak, bu okul'a Trkler de-fil, Rum, Srp, Bulgar, Arnavut, Ermeni, Yahudi olmak zere devirmelerin ocuklar alnacakt. Yl: (1528). 21T PADAH ANALARI nn yllk tahsisat, akllara durgunluk verecek oranda: milyon akeydi!.. Bir aka, birbuuk gram gm olduuna gre, milyon akenin tutar karl; drtbuuk milyon gram gmt. Gnmzdeki para birimiyle: 80 milyar Trk lirasyd. Sahip olduu atlara biilen deer, yzelli bin altn lirayd. Sultanahmet'teki konanda yzlerce criye ve iolan ile zevk ve lks iinde yayordu, stelik.. Btn bu servetler, sava alan yabanc lkeler topraklarnda can ve kan dken Anadolu Trklerince salanyor, ama bir gram bile onlara verilmiyordu. Yama ve talanlardan hisse almak, kz ve olan tutsak edip Saraya ve esir pazarlarna satmak hakk, hristiyan klelerden kurulu (Yenieri rgt) ne verilmiti. Kan bozuk ve dnme ve devirme Osmanl tarih-ilerince, pek ok gerekler gibi bu gerek te yzyllarca rt-bas edilerek Osmanl sava Ordulan olarak Yenieriler gsterilecek ve bu korkun yalan gnmze dek, Okul kitaplarndan Trk ocuklarnn kafalarna gerekmi gibi aktarlacakt. Rus Papaznn kz Roksalan (Hrrem Sultannin derdi bunlar deildi elbet. O, gece ve gndz, Sleyman'n gzdesi ve damad, ayn zamanda Sadrazam Pargal Rum Frenk brahim Paa'y alt etmek planlaryla urap duruyordu. Duvarlar renk renk inilerle bezeklenmi Sarayn grkemli odalannda durmakszn dolaarak trnaklarn yiyor, nedimelerinin her hizmetine binbir bahane 218 PADAH ANALARI bularak, salarn bileine dolayp basyordu tokatlan.. Artk sabn kalmamt, ne olacaksa olmalyd bir an nce. Hafiyeleri aracl ile elde ettii bilgilere kendinden de bir eyler katarak Sleyman'a syleyecekti. En uygun an olarak, sevimeye baladklar zaman seti. Hkmdar zevkten ldrtt bir gece, apansz konutu, Hrrem Sultan (Roksalan): Sultanma bir haberim var, ama cannz skmayacanza sz veresiz isterim nce.. Sleyman, haberin nemli olduunu sezinlemesine ramen belli etmek istemiyerek: Neler sylersiz, Hrrem? dedi. brahim Paa'dan sz edecektim, Sultanm! Ne olmutur, brahim Paa'ya? Ta gediine koymann tam sras olduunu kestiren Hrrem: brahim Paa, Sultanln iln eylemek zrey-mi, sevgili Hnkrm! dedi. Kanun Sleyman dehetle irkildi, birden: Doru mu sylersiz, sevgili htnum? Beli, Sultanm., sizden baka duymayan kalmamtr, her bir demin

aznda ve kulandadr! ri iri ald, Sleyman'n gzleri: Baka hele, dedi. Baka u kendin bilmez nankre! yledir, Sultanm., bunca ihsannza, bunca nimetler ire olmasna karlk yce tahtnza gz dikmitir kleniz f renk brahim! Demek, byledir? Beli, Sultanm., hilfsz byledir.. Sefere ktnda da Ota Hmyun kurdururmu! 219 PADAH ANALARI f, ' Hayret! ''> ^-v^-: Elilere hkm, yrtr, (ben ne dersem o, olur. Benim szm Sultan szdr) dermi! Baka, hele kaltabana! Defterdar skender elebi'yi de, kendisine hara vermedii iin ldrm.. Can alc son darbeyi en sona brakan Roksalan (Hrrem) hi duraksamadan ekledi: Yenieri aalarn altnla satn alp taifeyi ayaklandrp taht'a kmak iin Sultanmn mbarek canna kast eylemek istermi! Kanuni Sleyman, yatan iinde bada kurup oturdu. Gzleri yuvalarndan uramt. Gs, sk soluklarla inip kalkyordu. Alnnda biriken boncuk boncuk olmu ter damlalarn elinin tersiyle sildi. Bouk bouk konutu: Tiz hesabn grmek gerek,, amma... Ben de bileyim, Sultanm!.. Neye, amma dersiniz? Amma., yle ki, azletmeyeceime yemin ettirmiti bana, Sadrazam eylerken., bunu dnrm! Roksalan (Hrrem) tatl tatl gld: Neye glersiz, a Sultanini? Nasl glmem, Hnkrm? diye karlk verdi. Hrrem. Siz, O'nu Sadrazamlktan atmayacanza yemin ettiniz, yle mi? Beli, yledir. Hrrem tm diilii ile Sleyman'n boynuna dolad kollarn, yzn gzn perek konutu: Kafasn kesip ldrmeyeceinize yemin ettiniz mi? Hayr. yi ya ite Sultanm... bu nankrn kellesini 220 s PADAH ANALARI gvdesinden kopartr, arttrrsnz-, ya da yah bir kementle soluunu tkatp bodurursunuz, olur biter! Denlinden beri ilk kez rahatlkla glmsedi, Sleyman. Karsnn san salarn okad itenlikle: Aklnla bin yaa, Hrrem! dedi. Bir arca ykten kurtarmszdr, yreimizi.. Derin bir oh ekti iinden Hrrem.. nihayet Par-gal Rum kle, makbul Sadrazam ve Pdih damad frenk brahim'i, tarihlere: Maktul Frenk brahim Paa olarak geirtecekti.. Saray bostanclar, brahim Paa'y o gece yatanda boup ldrdler. Yl, 1538'di. Rum brahim'den boalan Sadrazamla, Arnavut kle Aya Paa getirildi. O'nun ardndan, yine bir Arnavut kle olan Ltf Paa ve daha sonra bir Zenci-Arap krmas Hadm Sleyman Paa adndaki kle Sadrazam oldular. Hrrem Sultan (Roksalan), hi birini beenmiyordu bunlarn, birer birer attrd, Sadrazamlktan. Btn amac, kz Mihrimn'n kocas Srp soylu Hrvat kle Rstem Paa'y Sadrazamla getirmekti. 1544 yl bu amacn da gerekletiren Hrrem (Roksalan), bu kez en byk isteine yneldi: Sleyman'n ilk gzdesi (Mhidevran) takma adl Polonyal Anna'dan doan Veliaht-ehzade Mustafa'y ortadan kaldrarak, kendi dourduu oullarndan birini, gelecein Padiahlna aday yapacakt.

Damad, Hrvat soylu kleyi bunun iin Sadrazamla getirmiti. Bu amacn gerekletirmenin kolay olmadn Hrrem de biliyordu ama, sonuna dein uraacakt. Veliaht Mustafa bu sralarda 38 yandayd, Amasya'da, Osmanl tresince Vali olarak bulunuyordu. 221 PADAH ANALARI Kendi oullarndan Selim (sar Selim) ayyan tekiydi. Kadn ve ikiden ban kaldrd yoktu. teki olu Cihangir sakat ve kanburdu stelik. Mehmet lmt. Geriye kalan Bayezit ise., ite, diyordu Hrrem, Pdih olmaya gerekten lyk olan olum, O'-dur!.. ran'la sava bu sralarda balad. Sleyman'n sefere kmasna engel olan Hrrem (Roksalan), damad Hstem Paa'nn Ordularn bana gemesini istedi. Son gn, Rstem Paa'y karsna alarak: Baka, sevgili kzm Mihrimn'n zevci kymetli damadm Paa, dedi. Bilirsiz ki veliaht Mustafa cmlemize di biler. Daha imdiden Pdihmzn canna kast eyleyerekten taht'a gz dikmitir. Byle bir hl olduunda balarmzn gvdelerimiz stnde kalmayacam bilesiz! Beli, Sultanm., diye karlk verdi, karsnda el-pene duran Rstem Paa. yleyse, bir tedbir gerekmez mi? Elbet, gerekldr Sultanm.. Kulunuz, emreyle-yeceiniz her bir tedark ifaya hazrdr. Esasen, refikam Mihrimh Sultan dahi kulunuzu bu yolda uyarmtr. Hrrem, bir sre sustuktan sonra: Baka, Paa., dedi. Bugn sefere ktnza gre, be gn sonra yoldan, gvenli bir ulak kanrsz, Sultan Sleyman Hn'a.. Beli Sultanm, aynen yle yaparm. Ulakla gnderdiiniz nmede (mektupta) yle yazarsz: (Getiimiz her bir yerde asker toplandn grp merak eyleyip sorup soruturduk. rendik ki, ehzade Mustafa olunuz Amasya yresinde karargh meydana getirp, bir gani kuvvet cem edermi. 222 MHRMH SULTAN (Kanun) diye anlan Birinci Sleyman'n kzdr. (Hrrem Sultan) takma adl Rus kz Roksalan'dan dodu. Anasnn lmnden sonra lkeyi ve devleti kocas Srp-Hrvat devirmesi Rstem Paa ile beraber ynetti. Dilediince hkm ve saltanat srd. (Bu resim, Osmanl saraynda bir yabanc ressam tarafndan yaplmtr.) 223 PADAH ANALARI Meram, Payitaht stne yrtp Zt ahanelerini taht'tan indirip yerinize gemekmi. Ve dahi, Fyi-taht'ta Yenieriler arasna nifak salnm olup onlar dahi kazan kaldrmaya pek hevesli imiler. Rivayet yledir ki: Pederiniz Yavuz Sultan Selim Han'n bykbabanz ikinci Bayezit Han'a yapm olduu dzenlemei, bu kez ehzade Mustafa kendisine rehber eylemitir.) Hrrem, damad Rstem Paa'nn gzlerinin iine bakt: Anladn m? dedi. Kaynanasnn zeks karsnda daha da klen Hrvat soylu Sadrazam yerlere kadar eilip 'eteini pt, bana koydu: Sultanm, dedi. Ne emreylemisiz cmlesi kafama yazlmtr. Ha^rfi harfine yerine getirilecektir. Hadi, greyim seni damadm! Kulunuzu ihya ettiniz Validem, Sultanm! Rstem Paa yanndan kar kmaz, kz Mihrimh'n yanna kotu, Hrrem. Bir bir anlatt, yakn gnlerde neler olacan.. Aradan bir hafta gememiti ki, bir gece yans (Sipahi emsi Aa, yollarda bir ka at atlattktan sonra Sarayn kapsna gelmi, hemen huzura alnmasn istemiti.

Saray aalar hayret ve hiddetle Sipahi emsi Aa'ya bakp yle sylediler: Bre aa, bu vakte dein grlm ve dahi ei-tilmi midir, evketl Efendimizin byle n mnasip bir saatte iz'a edildii, zahmet verildii? Onu bunu bilmem aalar, diye bararak karlk verdi, Sipahi emsi Aa. Bilmi olasnz ki, beni huzura girmekte geciktiren, bir dakika dahi kaybetti224 : PADAH ANALARI ren her kim olursa gn aardm grmez olur!.. Aalann srt rperdi, birbirlerinin yzlerine baktlar korkuyla.. Ne dersiz? dedi ilerinden biri. tekiler: Kimden gelr, kimden nme getrr bilmek gerek, dediler. Veziriazam Rstem Paa'dan gelrm, dedi emsi Aa ve hemen sznn sonunu getirdi: Bre aalar, tatl cannzdan m olmak iteiz? Vakit nakittir bu n., vakit tatl can ve deerli balan-nzdr bu saat, fehneylediniz mi? Madem yle, her bir silhn ve dahi hanerlerini u sedir stne y ve sonra ardmzdan yr! dediler. Hrrem (Roksalan) Kanun Sleyman'n koynun-dayd, ama, uyumuyordu. Ka gecedir gzlerini krpmadan ve Sleyman' kukulandrmamak iin kprdamadan yatyor, Rstem Paa'dan gelecek haberciyi bekliyordu. Yatak odasnn kaps stste kez fiskelendiin-de dorulup yatan iinde oturdu; kulak kabartt. Yeniden tklad kap. Saate bakt, daha sonra ar ve kaln srmal kadife perdelerin aralndan gkyzne.. Evet, sabah yaknd. Bu saatte ancak ve ancak ok nemli bir haber iin Pdiah'n oda kaps tklatlabi-lir, uyandrmaya cesaret edilirdi. Kap nc kez stste tkladnda, Sleyman'n koynundan yavaa syrlp aa kayd. Kapya yaklaarak seslendi: Hangi densizdir o ki, bu saatte devletl Hnkr iz'a eylemee kalkmtr? Korku dolu bir ses karlk verdi, Hrrem'e: 225 PADAH ANALARI Bala Sultanm.. Veziriazam Rstem Paa'-dan bir nme gelmitir; tizden Hnkrmzn huzuruna kabuln ister, getren dem! Rahat, geni bir glle aydnland Hrrem Sul-tan'n yz. Yrei gven ve huzurla hzl hzl arpmaya balad. Bekle! diye bard honutsuzmucasna. Sonra yataa yneldi. Sleyman dorulup oturmutu yatan iinde. Gzlerinde korkunun karanl jrperiyordu. Hrrem, ne olup biter etrafta? Hrrem sknetle karlk verdi: Harem aasdr Sultanm.. Ne oknu? Ne istermi? Rstem Paa'dan bir nme varm., sabaha kalmas gerekmezmi.. huzura gelmek istermi nmeyi getiren dem! Acep ne ola, dersiz Hrrem? Belki gayetle mhimdir, Sultanm. Heman getirsinler demi, mnasipse.. Beli Hrrem, neman gelsn! Sipahi emsi Aa, boynuna dolanm mein urgana bal olarak zrhnn iinde sakl mein keseden mektubu kanp, Pdih kez etekledikten ve say-gyle uzattktan sonra, geri geri giderek odann dna kt. Daha ilk satrlarda oturduu yerden ayaa frlayan Kanuni Sleyman, dehetle haykrd: Aman., aman! u denate baknd, hele! Hrrem, yanna sokuldu; olanlardan habersizliini belli eden bir hayretle sordu: Sultanm, kulunuz da bilsin ne olduunu; acep* nedir devletlu hnkrm tedirgin eyleyen?

226 PADlAH ANALARI Daha ne olsun? Hele dinle de gr! Sleyman, titreyen parmaklan arasnda tutmaya alt mektubu batan sona yksek sesle okuduktan sonra, iri iri alm gzlerini Hrrem'e evirdi: Dinlemisiz, Veliaht olumuz van ve taht'm-za gz dikip elimizden almak ister!.. Hrrem, iinden Aferin Rstem, bu hizmetini unutmayz elbet.. diye geirirken, te yandan iki elini yzne kapatarak hkrrm gibi sesler kard. Canm Sultanm., sevgili hnkrm! diye haykrd. Byle bir nmert evlt dman bana! Aman, Tanrm! Medet, Tannm! Sleyman ayakta, akn akn yresine baknp duruyordu. Can ve taht korkusu ile tir tir titreyen Osmanl Pdiahi: Giyindiresiz bizi Hrrem, dedi dili dolaarak. Bize uyku ve dahi istirahat haram ola artk! Ne yapmay dnrsz, Sultanm? dedi, Hrrem. Ne mi? Can ve taht'mz elden gitmeden icabn grmek gerekldr sanrz! Yrei sevinle dolup taan Rus Papazn kz Rok-salan (Hrrem), Sleyman'n boynuna dolad kollarn: Tanr korusun sizi Sultanm, dedi, ta ve tahtnzla birlikte korusun kyamete dek, sevgili hnkrm.. Sabaha dek oturup babaa dertletiler. Bu arada, gergin sinirlerini yattrmak iin meyve yiyip arap itiler. Osmanl Pdih, gnn ilk saatlerinde sefer hazrl buyruunu verdi. Yanna, Hrrem'den doan 227 PADAH ANALARI l ehzade Selim'le ehzade Cihangir'i ve nde gelen hkmet erknn da alarak yola koyuldu. SLEYMAN, VELAHT OLU'NU VE O'NUN TM SOYUNU YOKETT.. Ota- Hmyn (Pdih meskeni), bir sre sonra Konya Erelisi'nde kuruldu. evresindeki hkmet erknna sr vermek istemiyordu, bu nedenle de en uygun bir bahane srd ne: Acem diyanna savaa gideriz, dedi. Veliaht olumuz Mustafa'y dnya gzyle grmek isteriz. Dnmek nasip ola, ya da olmaya Tann bilr nk! Varn, haber eyleyn neman., grmek dileriz yzn., diyeceklerimiz de vardr! Haberciler, gl atlann krbalayarak rzgrla yarrcasna Amasya'ya doru yollandlar. Geride kalanlarn hi biri, Pdihn sylediklerinin dnda bir ey bilmiyordu. Bu tuza bilen iki kii vard yalnz. Biri, (Kanun ve Muhteem) gibi unvanlarla yceltilen Osmanl Pdih Birinci Sleyman'd; teki ise, Hr-rem Sultan takma adiyle devleti ve lkeyi egemenlii altna alm olan Rus Papaznn kz Roksalan! On gn geti aradan.. Babasnn ans zerine Amasya'dan yola kan Veliaht Mustafa, Konya Erelisi yresinde kurulu olan babasnn Otana vard. Atndan iner inmez babasnn elini pmek, salk ve basan dileklerini sunmak iin Otadan ieri giren Mustafa'y balan usturayla kaznm, birer ellerinde yeni bilenmi ksa sapl satr, teki ellerinde yal 228 ' PADAH ANALARI kementler halkalanm dilsiz cellatlar karlad. Hemen stne atlarak yere kerttiler, Mustafa'y. Biri, bileine dolanm yal kementi boynuna dolad, sonra hep birlikte can kana dek var gleriyle yal snma asldlar. Babas, Osmanl Pdih Kanuni (!) Sleyman, Otan te yann rten kadife perdelerin ardnda gizlenerek gzn uydurduu bir aralktan, 38 yandaki Veliaht olunun btn rpnlarn, yznn mosmor kesildikten sonra can verip sessiz ve kmltsz kaln btn

aynntlaryle, kesintisiz seyretti. Yl, 6 Kasm 1553't. Daha sonra Mustafa'nn olunu getirdiler. ncecik boynunu satrla vurup kafasn gvdesinden ayrdlar. Torununun yerde zplayp duran gvdesini de uzun uzun seyretti. Arkadan, torunun anasn getirdiler ve O'nu da iple bodular. Sra, Olu Mustafa'nn sivil ve asker ileri gelen yardmclarna gelmiti. O'n-lan da teker teker ldrdler. Sleyman, kadife perdenin aralndan hepsini sonuna kadar ilgiyle izledikten sonra, Otan i blmlerine doru yrd, gitti. (*) Beklenmedik cinayet dizisi, ksa srede lkenin drt bir yannda duyuldu. Kazan kaldrmaya frsat kollayan, bahane arayan hristiyan kle tutsaklar birlii ocann Yenierileri, bu kez, Veliaht Mustafa'nn ldrlmesiyle Pdihtan yeni bir hara koparma olana ortaya km olduunu sezinleyerek, bu cinayetlere, kar km grndler. Sleyman, sus pay olarak Yenierilere bol altn datt. stelik, bu cinayetleri ileyen sanki Sadra(*) Busbeq, Trk Mektuplar, H. C. Yaln, ev. s, 51-52. 229 PADAH ANALARI zam'm gibi, Hrvat soylu ve Mihrimn'n kocas damat Rstem Paa'y da Sadrazamlktan atarak yerine: Arnavut Kara Ahmet'i atad. Hrrem'den doan sakat ve kambur ehzade Cihangir, Veliaht Mustafa'nn ldrlm olmas haberine uzun boylu dayanamad. Eit akbetin pek yaknda kendisine de gelebilecei korkusuyla hastaland, ksa bir sre sonra ld. Rus kz Roksalan'n (Hrrem Sultan) tm amac gereklemiti artk. Kendisinin dourduu ehzade Selim (San Selim) Veliaht't, bundan byle!.. Yakn bir gelecekte, babasnn yerine Osmanl Pdih olacakt. Kendisi de, Ana-Kralie (Valide Sultan) .. Ne var ki, kznn kocas ve ayn zamanda Mustafa'nn ortadan kaldrlmasnda unutulmaz yardmn grd Rstem Paa'nn Sadrazamlktan atlarak yerine Arnavut Kara Ahmet Paa'nn getirilmi olmasna bir trl boyun eemiyordu. Ne yaplmas gerekirse yaplarak yine damadnn iktidara getirilmesini istiyordu. Damad Rstem Paa da bo durmuyor, Hrrem'e gizli gizli haberler gnderiyordu: (Validem Sultanm, eer tiz davranmazsanz bilmi olasnz ki, Kara Ahmet denilen bu Arnavut sergerde pek yakn bir zamanda Yenierileri ayaklandrarak cmlemizi kltan geirtir. Varn, siz dnn encammz..) Hrrem, artk sabah-akam Sleyman'a sert sert kyor, damadndan duyduklarn daha da abartarak: Sultanm, gaflet topra m serpilmitir zerine? Bu koca kavuklu Arnavut gece uyumaz, gndz durmaz nifak saar, li Osman yurduna! diyordu. 230 PADAH ANALARI Gzel sylersiz Hurrem'im, diye karlk veriyordu Sleyman, velkin bunca hizmet vermitir dev-let'e.. azletmek reva mdr? Gittike yalanan, ama hl gzelliini koruyan Hrrem san salann datarak baryordu: A benim Sultanm, Sadrazamlktan at diyen var m, sana? Pekiy.. ne yapmam istersiz gzelim? ldr, Sultanm! Byle bir ylann kafas ezil-medike bize rahat, bize huzur mu kalr? Ama... Hl m ama? Yoksa siz, taht ve saltanatnzla birlikte cannzdan m olmak istersiz, Sultanm? Demek bir tehlike vardr ve siz bizden saklar-sz! Niye israr ederim, anlayasz Sultanm.. yleyse, tiz hesabn grsnler. Kara Ahmet denilen nmert klenin!.. Kanun (!) Sleyman'n buyruu ile Sadrazam Arnavut Kara Ahmet Paa'nn da boynu vuruldu., yerine, ikinci kez yine damat Srp soylu

Hrvat Rstem Paa getirildi. Hrrem Sultan denilen Rus kz Roksalan'n yre-.i rahatlamt artk. Bundan byle halkn gznde ycelmek iin yine halkn gzn boyamak gerektii-,ne inanarak bu yolda eylemlere giriti. Camiler ve medreseler yaptrd. Aocaklan kurdurdu. Fakir halkn parasz muayene olup il alabilecei bakm yerleri atrd. Kz Mihrimh Sultan adna da skdar'da ve Edirnekap'da camiler ve kervansaraylar yaptrd. Ve, her bir gerekten habersiz braklan halk, yzyllarca bunlann ve benzerlerinin mezarlarna adak adaya231 PADAH ANALARI ak, dualar okuyacak, onlardan medet ve efaat umarak yakaracak ve mezarlarn stmak iin, sevap olur diye mumlar yakacaklard! Bir sre sonra Hrrem, orta Glfem Sultan (Ro-zaline) ile uramaya balad. Birbiri arkasna sralad yalanlarla Sleyman' her zaman olduu gibi kandrmakta glk ekmiyordu. Bilinmez bir sebebi ola, Sultanm., diyordu. Ro-zalina (Glfem Hatun) her bir kulunuzdan para toplar! Vermeyenleri cezaya srer., imdiye dein etek dolusu altn toplamtr. Her hl, bir fitne fesat hazrlar! Tann sizi korusun bylelerin errinden Sultanm!.. Sleyman iin Hrrem'in bu kadarck uyars, bir eit buyruk niteliindeydi. Taht ve saltanatna kar yeni bir dzen korkusu doldurdu yreini yeniden. Sadk ve vefal, vazgeilmez Hrrem uyarmt kendisini!.. Harem'in zenci aasna gerekli buyruu vermekte gecikmedi, Sleyman. Murat ve Mahmut adn tayan oullarnn anas Sicilyal Rozalina (Gfem Hatun), harem'de boularak ldrld. Yl, 1561'di. Ama, O'na hl (Kanun ve Muhteem) diyeceklerdi!. Bu olayn hemen ardndan, inanlmaz bir baka olay kt ortaya. Budca doyumsuz ak ve ihtirasla rakipsiz kralielik tacn tayan Rus Papaznn kz Hrrem Sultan, ld! Niin? Nasl? Neden? Osmanl Saraylarnn kan ve cinayetle rl kr, sar ve dilsiz duvarlan bu byk smn stne abanm, tm arln koyarak gizlemitir. Osmanl Pdih Birinci Sleyman, bir yeni gz232 PADlAH ANALARI de buldu da, artk bkp usand ve bir yandan da korktuu bu kadn tuzaa drp ldrerek dizi ci-niyetlerine bir yenisini mi katt? Bu sorunun da karl yoktur! Hrrem'i, Sleyman'n adiyle anlan (Sleymaniye Camisi) yanndaki zel trbeye gmdler. Rus Papaznn kz Roksalan'm (Hrrem Sultan) en byk amalarndan biri de, olu sarho Selim'in deil, en ok sevdii olu Bayezit'in Pdih olmasn salamak ve bunu grmekti. Ama, O'nun lmnn hemen ardndan, daha babalarnn salnda birbirleriyle taht kavgasna tututu iki karde, ikisinin arasndaki kavga ksa srede savaa dnt. Sava, ehzade Bayezit kuvvetlerinin yenilgisiyle sonuland. Bayezit iran'a kat. Kars ve 4 olu ile beraber orada, Kanun (!) Sleyman'n dilei zerine, ran ah Tahmasp tarafndan ldrld. Sleyman lmn eiinde bulunduu bir srada, bu olunu da 4 torunu ile birlikte ldrterek Osman-oullanna zg cinayet rekorlarn krm oluyordu. En sonunda O da ld. l Mays 1566'da yeni vurgunlar, yama ve talanlar iin kt yeni seferde, Si-getvar kuatmas srasnda hastalanarak ld. 71 yandayd. lmnden nce Sadrazamlk katna, yine Srp soylu bir Hrvat olan (Sokullu Mehmet Paa) adndaki devirmeyi atamt. Ne var ki, yzyllardan sonra, 20. yzyln son izgisinde Atatrk adna gerekletirilmi bir devrimin sonrasnda, yeni bir dnem gelecekti. te o dnemde btn bu Trk dmanlar yeniden yaratlacaklar ve her biri kutsallatnlarak ve Trkln simgesi ola-

233 PADAH ANALARI oklard. O kadar ki, 25 Ocak 1987'de, Amerika'da (Kanun Sultan Sleyman Sergisi) alacak ve bu adam, Ycelerin ycesi Trk Sultan diye nitelenerek ulu-Jatnlacak; Osmanoullan bir kez daha arndrlp aklandmlacaklard. MEDRESELER VE SARIKLI MEDRESE RENCLER OLAYLARI Osmanl lkesine (eyhlislmlar, Kadlar, Mftler, Vaizler, Kur'an yorumcular, mamlar) yetitiren medreseler; Anadolu'nun drt bir yann doldurmutu. Buralarda da, toplumun her kesiminde ve ynetimin her bir katnda olduu gibi mparatorluun deiik yrelerinden deiik rk ve soy kkenliler, yzde doksan gibi bir ounluktayd. zellikle Arnavutlar, ilk bata yer alyordu. Bu, Arap, dinci eitim ocaklar medreselerde; Trk dili, Trk kltr, Trk tarihi yoktu. Buna karn; Arapa ve Acemce vard. Arap ve Acem mezhepleri vard. Tarikattan vard. Araplarn gelmi gemi tm slalerinin tarihi vard. slm tarihi, Mantk ve Fkh, Mecelle, en belli bal derslerdi. Ayrca slm savalar okutuluyordu. Drt Halife dnemi, (Ashab- Kiram) dedikleri Peygamber Muhammed'in yaknnda bulunmularn tm yaamlar vard. Ayrca, birer uju kii olarak tantlan binlerce Arap'n yasan ykleri ve servenleri vard. Kur'an'da, hi bir yette (Trk) ad geememesine karn, Muhammed'in hadisleri arasndaki Trkleri aalayan ve Trklerle savalp yokedilmedike 234 nc Murat'n kars ve nc Mehmet'in anas (Venedikli Bafo). Tarihlerimizde (Safiye Sultan) diye anlan bu talyan asll kadn, Padiah kars re Padiah anas olarak yllarca devleti tek bana diledii gibi ynetti. 235 PADAH ANALARI hkm gn gelmi olmayacaktr, diyen szleri en bata okutulan hadislerden biriydi. 8. yzylda Trk devletlerine kar alm Orta Asya savalannda Trklere kar kazanlan zaferler ne srlerek Araplar yceltldike yceltiliyorlard. Trk soyu ise, yine Muhammed'in hadislerine dayanlarak, Trkler'in, Kur'an'da ad geen (Yecc ve Mecc) olduklar; dnyann en iren ve en aalk yaratklar olduklar ve kaynak olarak, Arap tarihisi mam Al Balk'nin kitab gsteriliyordu. Balan ak sarkl, srtlan kara cbbeli, ayaklan mes lastikli, belleri kuakl medrese rencilerinin yzde doksan Arnavut, Bonak (Hrvat), Pomak, Arap ve Acem'di. Bu renciler, seks gereksinmelerini, ka-dnszlk nedeni ile, birbirlerinin rzna geerek gideri-yorlard. Daha azgn dnemlerinde ise, ky ve kasabalara saldrarak, kz ve olan ocuklarn karp onlarn rzlarna geiyorlard. (1) (Enderun) denilen kle olanlar oca kh Yenieri eskileri, Sipahiler, Silahtarlar; btn ile devirme kapkullar, zaman zaman Osmanl padiah buyruu ile Anadolu'ya yerletiriliyordu. Bu imtiyazl devirmelere, Trk yurdu Anadolu'nun drt bir yannda iftlikler, balar ve bahelerle birlikte ekime elverili en deerli byk topraklar da veriliyordu. Elleri silah tutan, ocan savunacak gc ve yetenei olan Trk erkekleri yzyllardan bu yana her zaman olduu gibi ktada alm savalarda olduklar iin, yallar, kadnlar ve ocuklardan baka (1) Bursa . Sc. A 32/29, s: 160-161, 1521 tarihli tutanak ve baka kaynak belgeler. Ayrca bkz: Mhimme defteri 7, s: 449, 532, 650, 894. , PADAH ANALARI kimsenin kalmad Anadolu topraklan stnde yaayan Trkler il yavrusu rnei yurtlanndan kayor, kaamayanlarsa bu devirme kle dllerinin tutsak kleleri oluyorlard. Trk kadnlar ve Trk ocuklar; savalardan naslsa sa olarak

dnebilmi, birer kollarn, bacaklarn yitirmi sakat Trk erkekleri, bu devirme klelerin rgatln yapyorlard. (1) - (2) (1) Topular ktibi Abdlkadir Efendi, Vekayi-i Tarihiye, Sleymaniye ktphanesi, Esat Efendi yazmalar, no: 2151, (2) Kou Bey (asl: koo), yazd nlU risalesinde yle der: Kap kullar, evvelce stanbul, Edirne ve Bursa yrelerinde otururlarken, daha sonra memleketin her tarafna dalmlar, ky ve kasabalar zaptettiklerinden mer ve kadlar ve Vilayet idarecileri grevlerini yapamaz olmulardr. s: 14. 236 237 ON B RNG BLM KANUN SLEYMAN'IN GZDES RUS KIZI ROKSALAN'DAN DOAN OLU (SARI SELMl DNEM (1566-1574) OSMANOULLARI BR KEZ DAHA HEM BRBRLERN YOKEDYOR HEM DE ANADOLU TRKLERNN KANLARINI AKITIYORLARDI.. j Rus papaznn kz Hrrem sultan, olu Selim'in ! Padiah olmas iin Veliaht lna glge drecek kim varsa ortadan kaldrmak urunda her bir dze; ne bavurmaktan geri kalmamt. Osmanl taht'na benden bakas oturamaz! ! diyen ehzade Bayezit, 15-20 bin kiilik bir kuvvetle ilkin Konya zerine yrd. Para ve asker kayna, yine Anadolu'ydu, elbet! Basz kalp Osmanoullar'na tutsak olmu Anadolu Trklerini hem yurt d yama ve talan savalarna ve hem de kendi aralarndaki savalara sryor. lard, durmakszn.. te yanda Roksalan'n olu San Selim de, Anadolu'nun baka baka yrelerinden binlerce ztrk evldn peine takm; kardei Bayezit'in stne harekete gemiti. Yl, 1559'du. .. Bayezit 29 Mays 1559 gn akam Konya nne geldi. Derhal Konya ovasna ordughn kurarak 239 ly PADlAH ANALARI Askerlerine istirahat verdi. Pek ne'eli idi. O gece sabaha kadar uyumad, bu gnleri gsteren tanrya krler etti. nk mr boyunca hep bu gn dnm ve yaamt. Artk Selim ile kar karya idi. Bu sefer onu ne babas, ne de herhangi bir kuvvet elinden kurtaramazd. O Selim ki, babasnn ve devlet adamlarnn yannda erefini krm, Ktahya'dan Amasya'ya srdrmt. Bu yzden deli gibi olmu, sinirleri bozulmutu. Artk Selim avularnn iinde idi. Yarn ordusunu da kendisini de perian edecek, tahtn yolunu kendisine ve oullarna aacakt. Geri Selim'in askeri, topu kendisininkinden fazlayd amma adamlarnn hepsi de cesur ve yiit kimselerdi. Tpk kendilerine komuta eden valye ehzadeye benziyorlard. Bilhassa Sultan Mustafa'nn adamlar ve svarileri, Selim'den alacaklarn dndke yerlerinde duramyorlard. Bayezit bu dncelerle sabah g etti. Gne klar Konya ovasn okarken ordusunu sava dzenine koydu. Sonra karlarna geerek, sava glerini arttran u dokunakl ve srkleyici nutku syledi: imdi o kadar zamandan beri beklediimiz dakika geldi. Artk deerinizi gstereceksiniz. Merte hareket ediniz ve bana mkfat vermek zahmetini braknz. Btn talihim sizin elinizdedir. Talihsizliim bir mddet pek can skc hal almt. Fakat imdi ak bir cidal iine atlyoruz. Fena talihi deitirebilirim, ektiklerimi unutabilirim. Galip gelirsem benden eref, mansp ve her trl mkfat bekliyebilir-siniz, yararlk gsteren kimselerin hakk budur. Bu zafer sizin btn mitlerinizi fi'le karacaktr. Yksek deerlerinizle bunu te'min etmek elinizdedir. Gznz nnde duran Rstem'in (!1 kuvvetlerine ge-240 PADAH ANALARI line bunlar tembel bir kumandan idaresinde bir takm mstevliler

ordusundan ibarettir. Kllarnzla onlarn arasndan kendinize kolayca yol aabilirsiniz. Babamn yollad kuvvet kalben benimle beraberdir. Karnza dikilen yalnz Selim'den ibarettir. Mterek bir dmandan intikammz alalm. Onun galabalndan korkmaynz. Zafer galabalkla deil, deerle kazanlr, Cenab- Hak iyilere yardm eder, galabala deil. Nasl bir vah dmann kannza susam olduunu dnecek olursanz, onlarn cann alarak kendi hayatnz kurtarmak lzm geleceini anlarsnz. Ben yalnz sz syleyecek deilim, kendim de savaa katlacam. Size te'min ederim ki, zafer bizim olacaktr. Bayezit, bu gzel nutkuyla erlerini bir zenberek gibi kurduktan sonra, hcum emrini verdi. Kendisi en nde, a bir krtn srye saldrd gibi Selim ordusunun zerine atld. Bir da gibi ilerleyen Bayezit kuvvetleri btn hatlar ile Selim kuvvetlerine yklendi. ki tarafn da mehterleri sava marlar alyor, kl akrtsndan, at kinemesinden top ve silh sesinden Konya ovas inim inim inliyordu. Bayezit daha ilk) azda, Adana ve Karaman askerlerini perian etti. Bayezit, ortada kanatlarda, hlsa ordusunun tehlikeye girdii her yerde kahramanca dyor-du. Nerede ise Bayezit neticeyi alyordu. Fakat gece Selim'in imdadna yetiti ve onu byk bir felketten kurtard. Bayezit, o gece, btn komutanlarn ve erlerini cesaret ve basanlarndan dolay tebrik etti. Ertesi gn zaferi kazanacandan emin olarak deliksiz bir uyku uyudu. Ertesi sabah, yine ayn iddetle sa241 PADlAH ANALARI PADAH ANALARI vaa devam etti. Selim'in kuvvetleri bir trl Baye-zit'in cesur askerlerini durduramyorlard. Onun yiit komutanlar, ehzadelerini galip getirmek iin her fedakrl yapyorlard. ki taraftan da ok len ve yaralananlar vard. Karaman beylerbeyi Ferhat Paa, Adana beyi Pri Paa yaralanm, Tarsus beyi Ferruh beyle Ankara beyi Yahya bey lmlerdi. Bayezit'in talihi p gn leye kadar kendisine yardm etti. Zafer hl Bayezit'e glyordu. Fakat biraz sonra iler bozulmaya balad. Bayezit'in askerleri kahramanca almalarna ramen neticeyi bir trl alamyorlard. nk Selim'in askeri pek oktu, ldrmekle bitmiyordu. Sonra Bayezit bir ksm Selim askerinin kendi tarafna geeceini ummutu, halbuki Bayezit'e katlmamlard. Bundan baka Selim'in toplar Bayezit askerlerine ok kayp verdiriyordu. leye doru Bayezit kuvvetlerine kar ok idetli bir rzgr esmeye balamt. Top dumanlarn ve toz topra Bayezit ordusundaki askerlerin gzlerine doldurdu. Bu yzden Bayezit'in askerleri, deil dmanlarm, nlerini bile gremez oldu. O zamana kadar Bayezit'e glen talih, tekrar suratn asm, bahtszln bir daha yzne arpmt. Orada kalmak, rzgrn dinmesini beklemek, Bayezit ordusunun Selini'e esir dmesi demekti. Bayezit, derhal kuvvetlerini dzgn saflar halinde rzgr frtnasndan kurtarmaya alt. Ordusunu toz deryasndan kurtardktan sonra da sratle Amasya'ya doru geri ekildi (31 Mays 1559). Kanun, Selim'in szde zaferine ok sevindi, Selim ve Sokullu Mehmet Paa'ya Bayezit'i takip etmelerini, Anadolu'daki beylerbeyleri ve sancak beylerine de 242 btn yollan ve geitleri kapatmalarn, s ehzade Bayezit'i l veya diri yakalamalarn emretti. BAYEZT RAN'A SIINDI Bayezit, Amasya'ya geldii zaman hereyini kaybettiini anlad. nk arkasndan Selim ile Sokullu Mehmet Paa'nm geldiini haber ald. Yannda 9000 kii kalmt. Bu kuvvetle Selim'le savamas ve bir zafer kazanmas imknszd. Derhal hazinesini ve drt olunu yanna alarak douya doru ilerlemeye balad. erkez Boazna gelince

babasna ve ablas Mihri-mah Sultan'a birer mektup yazarak affedilmesini rica etti. Bu Bayezit'in ilk mektubu idi ki, babas nnde eiliyor, ileri srecei her art kabul edeceini bildiriyordu. Ablasna yazd u mektup ackl olduu kadar, nedamet bakmndan da ok enteresandr: ... te imdilik Grc Boazna geldim. Hak alimdir ki, bu taraflara gelmekten yad vilyete gitmek muradm deildir. Grdm karndam ve Mehmet Paa vesair cmle asker Amasya'ya geldiler, sahih bana kast olduunu bildim, zarur kendi canm tedariki iin Amasya'dan ktm, imdilik Grc Boazna geldim. Kendimi kurtarmak iin mmkn olduka ileri giderim, bir mnasip yerde elenirim. Eer ol asker yine ardmca gelirlerse beherhal bir tedarik ederim. Eer padiah hazretleri sahih gnahm affederlerse ve yemin edip beni inandrrlarsa vallah billh hergz yabana gitmem, emr-i eriflerine muti olup Amasya'ya varrm. imdengeru hergz padiah hazretlerinin emr-i eriflerine muhalefet etmem. Hemen gnahm affeylesinler, bana zulmeylemesinler. Orhan ve Os243 . PADAH ANALARI man ve Mahmut ve Abdullah' bile gtrrm. Bu olancklar ile nereye gideyim? Bunun sonu klli fesat olur. Size ne demek gerek malmunuzdur. Bana zulmetmesinler; hele yine bu defa dahi padiah hazretlerinden af rica ederim, gnahm affeylesinler, itimat eyledikleri aalardan, paalardan, ya mevllar-dan gndersinler; ol gelen kimsenin yannda ant ieyim, inandraym. Bana yine Amasya Sancan versinler. Varaym Amasya'ya padiahn hayr duasna megul olaym. Benim sultanm el benim, etek sultanmn bir are edesiz, padiah hazretlerine yalvarasz. te bu defa dahi padiah hazretlerine kt gnderdim, yalvardm...(l) Fakat artk i iten oktan gemiti. Bayezit'in l veya diri yakalanmas emri btn Anadolu'ya gnderilmiti. Kanun affetse bile Selim ne yapar yapar taht rakibi, amansz dman Bayezit'in bakndan gelirdi. Bunun iin son sr'atle Bayezit'i kovalyor, bir an evvel yakalayp ldrmek istiyordu. Tutulan yol ve geitlerde bir ka defa lm kalm sava yapm, fakat her arpmada da nne dikilen sedleri delerek br tarafa gemiti. Bayezit, ran snrna pek ok macera geirdikten sonra ulat, Selim'in peinden gelmekte devam ettiini grnce iran'a snd ve Revan ham ahkulu Sultana siyasi mlteci olarak teslim oldu. Selim, snra gelince atnn dizginlerini ekti, Bayezit'i kendi kaderiyle babaa brakt. (1) Top. Ar. E. No. 6057 244 PADAH ANALARA : BAYEZT VE OULLARI *." ahkulu Han, Kazvinde bulunan ah Tahmasb'a bir mektup yazarak durumu bildirdi. ah, derhal Bayezit'i Kazvin'e davet etti. Bayezit 9000 kadar olduu sylenen adamlar ile Kazvin'e gitti Byk bir merasimle karland (24 Kasm 1559). ah, Bayezit'i gler yzle karlad. Onu evld gibi barna bast, babasna mektup yazarak af ricasnda bulunacam, Kanun'ye teslim etmeyeceini yemin ile te'min etti. Bu yeni balayan dostluun nianesi olmak zere, Bayezit'e ok kymetli tadardan ilenmi hediyeler takdim etti. Bilhassa Kazvm saraynda Bayezit'e ektii ziyafet pek ahane olmutu. Drt be gn sonra, Bayezit de ah'a ok mkemmel bir ziyafet verdi. Takdim ettii hediyeler, ikram ettii yemeklerle ahmkeri glgede brakt. Ayn gn Bayezit'in askerleri sava gsterileri yaptlar Trl sava oyunlar ile ranllarn hayret ve dikkatlerini zerlerine ektiler. ranllar, aldran Meydan Savanda Yavuz Sultan Selim'e yenilmilerdi; bu yenilginin acsn hl ekiyorlard, Yavuz'dan sonra Kanuni Sultan Sleyman ran'a sefer yapm, baehir olan Tebriz'e kadar ilerlemiti. ah, Kanun ile savaa cesaret edememi, tacn tahtm brakarak ran llerim; kas, ni, milleti ve kendisi

dier devetler gznde kt duruma dmt. Daha drt sene evvel de ran iin yz karas olan Amasya Barn yapm, birok ran topraklarn Osmanlar'a terketmek zorunda kalmt. te imdi bunlarn hesabnn sorulaca zaman gelmiti. Bayezit ucuza satlmamal idi. Elde bir koz olarak tutulmal ve son derece f ay dal an imal idi. Tcnbel 245 PADlAH ANALARI ve hrsl Selim, Bayezit iin her eyi feda edebilirdi. Eer ah bu kozu iyi kullanrsa devletine ok eyler kazandrabilirdi. Kanun, s olunun yakalanmadan katna ok kzyordu. Bilhassa Bayezit'in; ba dman olan ranllara snmasn, hi affedemiyor, ne pahasna olursa olsun bu siyi ah'n elinden alp ldrtmek istiyordu. Moha ve Preveze Meydan Savalarnda dmanlarn yere seren Muhteem Sleyman (!) kendisine meydan okuyan Bayezit karsnda susacak, elini beline balayp ah'n nnde diz mi kecekti? Asla! Bu sava hatt lm pahasna bile olsa, mutlak surette yaplacak Bayezit ah'dan alnacak ve ldrlecekti. Selim ise babasndan daha zgnd. Keklii elinden karmt. Bu bulunmaz frsat elinden karmamal idi. Eer Bayezit lkede olsayd nasl olsa hakkndan gelirdi. nk Osmanl mparatorluu'nun btn kuvvetleri emrinde idi. Fakat Bayezit yurtta deil, dman lkesinde idi. O hayatta kaldka taht da hayat da tehlikede idi. Bu kbustan kurtulmann tek aresi Bayezit'i ah'n elinden almakt. Sultan Sleyman ve Selim, Bayezit'in ran'a snmas zerine ah Tahmasb'a eliler gndererek Bayezit'in teslimini istediler. ah Tahmasb, Bayezit'in yaptklarna nadim olduunu ileri srerek affn ve Badat' istedi. Kanun, Bayezit'i affettiini, Badat' ranllara veremeyeceini, Zayezit'in baz adamlarnn ldrlmesini, olunun da Amasya'ya gelip oturmasn ah'a yazd. ah, gittike artan Osmanl basks karsnda baz tedbirler almak zorunda kald. ah, gya Bayezit'e yk olmasn diye askerlerini airetlerin yanna da246 PADlAH ANALARI , tt, bylece evvel Bayezit'i tehlikesiz hale soktu, sonra da bunlar ldrtt. Bayezit'in kamasn nlemek iin de oullarn ve kendisini hapsettirdi. Selim ve Kanun, ah'a eliler ve ar hediyeler .gndererek Bayezit'in verilmesi hususunda srar ediyorlard. Bilhassa Selim, eyhlislm Veliyyddin Efendi'nin, Bayezit'in ldrlmesine dair verdii fet-va'y ah'a gndermi, Bayezit'in verilmesini istemitir. ah; (Selim ve Kanuni Sultan Sleyman) m va'd-ettikleri zengin hediyelere, dayanamam, ayn zaman da bir savan da kmasndan korkuyordu. Yalnz, Bayezit'i Kanun'ye vermemeye yemin ettiinden, ehzade ve oullarn Selim'in adamlarna teslim edecekti. Bunun zerine ran'a, Van beylerbeyi Husrev Paa ile Kapucuba Sinan Bey ve Selim tarafndan da avuba Ali aa ile Mteferrika Firuz Aa .gnderildi! (1) Hey'et, Kazvin'e varnca, ah'n yemini gereince, Bayezit ve oullan, ehzade Selim'in adam Ali Aa'ya teslim edildi. Bayezit, ldrleceini anlaynca oullarn grmek istemi ise de bu izin kendisine verilmemitir. Ali Aa ilk olarak 35 yandaki Bayezit'i daha sonra da oullar Orhan, Osman, Mahmut ve Abdullah' boarak ldrd (25 Eyll 1561). Cesetler donduruldu* tabutlara yerletirildi, tah-terevanlara ykletilerek Anadolu'ya getirildi, verilen emir zerine Bayezit ve oullan Sivas'taki Melik Acem trbesine gmld. (1) ah'n Kanun Sleyman'a namesi; Top. Ar. E. No. 319 247 PADAH ANALARI YAHUDi KIZI RAEL (NURBNU SULTAN) OLDU..

Selim, Osmanl Pdih olarak taht'a oturduunda 42 yandayd. (Hrrem Sultan) takma adyla anlan, Rus Papaznn kz Roksalan'dan doan Selim, tpk anas gibi sar sal, mavi gzl olduu iin. Bakent halk, O'na (San Selim) diye ad takmt. Yine ayn halk, gece ve gndz sarho grd bu ehzade'ye, fcir baka ad daha yaktrmt: (Sarho Selim)!.. ehzade ve Veliaht olarak yaad sre iinde yzlerce criye ile yatm ve ayrca, gzne kestirdii gzel kadnlar kocalarnn elinden zorla alarak rzlarna gemiti. Bunlardan doan ocuklar bodurulup denize atlmt. Yalnz bir tek kadn, duygularna ve tm yaamna egemen olmutu, Selimin. Bu, kadn: Yahudi kz Rael'di. O'na lgnca tutkundu. Rael'in adn, Osmanl geleneince deitirerek: (Nurbnu) adn koymutu. Rael, Selim'in, henz Veliahtlnda, ilk olunu dourduunda, ocua (Murat) adn koydular. Bu olan, gelecekte babasnn yerine getiinde (nc Murat) adiyle hkm yrtecekti. kinci Selim, doutan kekemeydi. Bu yzden de doru drst konuma yeteneinden yoksundu. stelik, arap ve afyon dkn bir ayyat. Kans saylan ve (Nurbnu Sultan) unvan ile tarihlere geirilen yahudi Rael'den, ikinci Selim'in 11 ocuu olmutu. 4' kz, 7'si erkekti bu ocuklarn.. Padiahlnn ilk ylnda, kz (Esmahan) ' Hrvat soylu, Enderun yetitirmesi devirme klelikten Sadra/ PADAH ANALARI zamlk katna getirilmi olan: (Sokullu Mehmet Paa)'ya verdi. O gnden balayarak, devlet, lke ve toplum zerinde egemenlik ve tm nimetler, kans Yahudi Nurbnu Sultan'la, damad Hrvat Sokullu Mehmet arasnda blld. Kendisi, Harem-i Hm-yun'unda gnde bir ka kez criye deitiriyor, baucundaki arabn yudumlayarak afyon ubuunu tttryordu. Sevgili Hnknm, diyordu Nurbnu, Selim'e. Ben derim ki, bunca zamandr byk byk makamlarda oturup keselerini doldurup kann kadar zengin olmu, ama Pdih hazinesine zrnk kadar bile al-tun ve de elmas vermei dnmemi bunca demi indirip yerlerine kendi demlerimizi geirelim. Sen ki, benden iyisini bilirsin, diyordu Selim. Bundan byle devletin tm katlan, irili ufakl memurluklar, Belerbelii, Sancakbelikleri, derebe-likleri, kadlklar, eyhlislmlklar, torba torba atn karl rvetle satlmaya baland. Nurbnu takma adl Pdih kars Yahudi Rael, kendi rkndan, kendisi gibi bir Yahudi olan (Kira) adndaki kadn Saray'a yerletirmiti. Rvet pazarlklar, rvet al-verileri bu kadnn aracl ile yaplyordu. Kz Esmahan, teki kz Gevhermlk ile Selim'in kzkardei Mihrimh Sultan, Harem Kethdas Can-feda ve Rukiye adlanndaki devirme hristiyan kadnlardan meydana gelen bir komite, her bir yetkiyi eline alm, yrtyordu. te yanda Srp soylu hrvat Sadrazam Sokullu, en bata Fransa ve ingiltere'ye ve teki yabanc devletlere, para karlnda, ticaret ve politik imtiyazlar ve248 249 PADAH ANALARI riyor; byk servetine daha byk servetler katyordu. Rus kz Roksalarfn olu, Yahudi Rael'in kocas ikinci Selim, araba afyon katarak iiyor, harem'de koynuna almadk kadn brakmamak iin aba harcyordu. Zaten, taht'a kt ilk gn, bakent stanbul'da tellallara yle barttrmti: Ey ahliiii! Duyduk, duymadk demeyin, ha! Padiahmz Efendimiz Sultan Selim Hn Hazretleri Osmanl taht'ma cluslar erefine, btn Osmanllarn iki iip zevklenerek elenmelerini irde buyurdular!

Duyduk, duymadk demeyin, ha!> Sarayn havuzlu salonlarnda, renk renk sular pskren hskyeleri altnda rplak kz ve olanlarn rakslan yetmez olmu, Bizans kalnts bir tutku olan (Saray hamamnda elenceler) balamt. KIBRIS KRALI YAHUD YASEF NASS.. Bu kez, Osmanl Pdih kinci Selim'in saltanat iin yeni fetihler ve yeni fetihlerle elde edilecek servetler ve ganimetlerle birlikte yeni cariyeler gerekliydi. Nasl olsa, bu Trk dman soysuzlar uruna can ve kan vermee zorunlu, Osmanl tutsa Anadolu Trkleri vard! Yeni sava gemileri yapld. Bu gemilere Anadolu'nun z Trk evltlar doldurularak, Kbrs'n fethi sava balatld. 1570 ylnda Kbrs'a yaplan karma, ancak 1571 Austosunda tamamlanarak adann tamam ele geirildi. Binlerce ztrk bu savata can vermi, onbin 250 PADAH ANALARI lercesi yaralanmt ama, elde edilen ganimetler her zamanki gibi yine sadece Osmanoullanyle, binbir yabanc rk karmas Yenierilerin ve devirme devlet adamlarnn arasnda paylald. Sra, Kbrs'ta kimin egemen olup, bu adann kimler tarafndan smrlecei tartmasna gelmiti. Bir baka nemli konu daha vard: Kbrs'a kimler yerletirilecekti? Gelecein Osmanl benzeri bir toplum yaratlmas iin nasl bir yol izlenmeliydi? Hamamlarn gbek tanda yan gelip afyon ubuunu tttren, arabn lkr lkr grtlana boalttktan sonra evresindeki soytanlann aklabanlklar) arasnda plak kz ve olanlarla sarma dola olan Pdih kinci Selim iin bu ve benzeri konular yoktu ama, kars Yahudi Rael (Nurbnu Sultan) iin bu konular dikkatle inceleniyordu. nk O, bir Osmanl mparatorie'siydi.. Saray'a, her gerektiinde yksek faizle bor olarak altn paralar veren (Yahudi Banker Yasef Nas-si), rkta Yahudi Nurbnu Sultan'a en cazip neri ile bavurdu: Beni Kbrs'a Kral yaparsanz, yce mparato-riem, elde ettiim her gelirin yars sizindir. Sana inanyorum, Yasef Nassi! dedi, Nurbnu, nk sen, benim kanmdan, benim soyumdansn!.. Kbrs'n yeni Kral Yahudi Yasef Nassi'ye krallk tacn, Osmanl Pdih kinci Selim ile mparatorie Nurbnu Sultan, kendi elleri ile koydular. kinci nemli konu, Kbns'a kimlerin, hangi toplumun yerletirilecei idi. Evet, gelecein Kbrs toplumunun ekirdeini, kaynan kimler oluturmalyd?, Ne var ki, bu konu ne Yahudi Nurbnu'yu, ne de ayya ve afyonke kinci Selim'i ilgilendiriyordu. 251 PADAH ANALARI Onlar, bu gn yayorlard: gelecek zaman, diye bir ey yoktu ki.. Bu konu, batan sona devleti ele geirmi oian. klelikten devlet adaml katlarna kartlm frenk dl devirmelerin iiydi. yle bir karar aldlar: Yenieri Oca'ndan onbin kii seip Kbrs'a gn-derilsin; orada yerletirilip yerli kadnlarla evlendirilerek bir Osmanl toplumu da Kbrs'ta meydana getirilsin.. Devirme, frenk dl devlet erknnn bu karan hemen uyguland. Kurulduundan bu yana Trk soyundan tek bir Trk'n ayak bastrlmad Yenieri Oca'ndan, her biri yabanc rk kkenli hristiyan ocuklar olduklar halde, gerek adlar deitirilerek birer Arap-slm ad taklm onbin Yenieri Kbns'a gnderildi. Bunlar, adann yerli ve kendileri gibi deiik rklardan olan hristiyan kadnlarn islm dinine sokarak evlenecekler ve kendilerine yapld gibi, onlar da bu kadnlara birer\ dii Arapslm ad takacaklard. \

YAHUDLER DE KIBRIS'A YERLETRLYOR.. Yl, 1571'di. Sar Selim'in, (Nurbnu Sultan) olan gzdesi Yahudi Rael, rkdalarm unutmu deildi. Dnyann nerelerinde yahudi varsa, kendisini, onlar koruyup kollamakla ykml sayyordu. Bir Osmanl mpara-toriesi olarak da bu ykmllklerini rahata yerine getiriyordu. Bu sralarda, Fransa'da halk, Yahudileri istemi252 PADAH ANALARI yor ve onlann Fransa topraklanndan karlmalarn istiyordu. Olay haber alan Nurbnu, lgna dnmt. Irk-dalan Fransa'dan kovuluyorlard, nk!.. Kocas (Sarho Selim), seks partileri dzenledii hamamlardan dar bile kmyor, gn ve gecelerini dnyann drt bir yresinden satn alnm renk renk cariyelerdin cvl cvl kaynat Saray hamamnda geiriyordu. Nurbnu Sultan/Rael, Osmanl Padiah kinci Selim'in azndan bir ferman yazdrarak, zel ulaklarla (Trablus-imdiki Libya) Beine ve yine Trablus Kads'na gnderdi. 20 Zilhicce 978 (15 Mays 1571) tarihli bu fer-man'da, bugnn diliyle yahudiler iin u buyruklar yeralyordu:(*) Trablus Sanca Beine ve Mevlna Trablus Kadsna Hkm ki: France vily e tinden (!) srgn edilen yahudi taifesinden ounun Kbns adasna yerlemek ve orada ticaret yapmak istediklerini bana bildirdikleri iin buyruum yle ki: bu yce hkmm, Hasan ve yahudi Samoil adndaki kiilerle eline vardnda, srgn yahudilerin belli ballarndan Yakob ve Musa Bodvan ve Avra-ham ve zak Hazan ve Davut Davekemhel ve Destile adl Yahudileri getirtip onlarla konuup danarak kendi istekleriyle Kbns adasna geip yerlemek arzu edenleri aileleri halk ve btn mal ve eyalanyle birlikte, ad geen Hasan ve Samoil'e teslim edip Kbns'a gnderesiniz. Gen yahudiler ka kii ise liste<*) Top. S. Arivi, fermanlar. 253 PADAH ANALARI sini yaparak mhrletp, Kbrs'ta Vezirim Lala Mustafa Paa'ya gnderesiniz. Amma., kendi istekleriyle gitmei arzulamayanlar zorla gndermekten ve bu bahane ile bir kimseden bir ey (rvet) almaktan, son derece saknasnz. (*) Ne var ki, bu ak seik ferman'a karn, gelecekte, hem de Atatrk Trkiyesi'nde Osmanl tarihi yazanlar, Osmanoullan'nn Trk'e dman tm davranlar gibi, bu olay da yaldzlayarak O'nlarm ne kadar uygar ve ne kadar insancl duygularla dopdolu olduklarna kant olarak bu belgeyi ne sreceklerdi. Bunu yaparken, karanln, aln, zulmn ve ikencenin, eitimsiz, yolsuz ve bakmszln en ilkel koullan iinde ezile ezile yokedilen ztrkler'e Osmanoullan'nn o uygar (!), o insancl ellerinin (!), a efkat ve merhametlerininO) hi mi hi uzanmam olmasna deinilmeyecekti. KMD BU, YASEF NASS? Yahudi Yasef Nassi, daha kinci Selim'in ehzadeliinde, sonradan (Nurbnu) ad taklan Rael'i, criye olarak Selim'e satan adamd. Bu yzden da hem Osmanl ehzadesinin ve hem de soyda Rael'in daha o zamandan can cier dostu olmutu. Bu dostluk, Selim'in Pdih olmasyle daha da glenmi; bu Yahudi, babasyla birlikte bir zel banka kurmutu. Bankann byk hissedarlarndan biri. de Yahudi Nurbnu Sultan'd. (*) Kbrs'a, Mora hristiyalariyle Ermeniler de bu arada yerletirildiler. (Yazar'in notu) 254 PADAH ANALARI Yaptklan en byk i, devleti, dolaysyla Osmanl Pdihn

borlandrmakt. ztrklerin canlan v& kanlan karlnda ele geirilen Kbrs adasnn Krall, Yahudi Nurbnu uruna Yasef Nassi'ye armaan edilmiti. te yanda, iki ve afyon tutkusundan baka, Bizans geleneine uygun, kzl-olanl hamam elencelerini kesintisiz srdren Selim; yine bu uurda, hamamda, kzlardan birini kovalarken aya taklarak dp, beyin kanamas sonucu ld. Zaten lmne yaklaan gnlerde yar deli bir durumdayd. Szde ve grnrde bile olsa, bir mparatorluun hkmdar olduunu oktan unutacak bilinsizlie dm, olur olmaz herkesin karsnda, lm korkusu ile alayacak duruma gelmiti. kinci Selim, Yahudi kans Nurbnu Sultan'n kollar arasnda can verir vermez, kurnaz Yahudi kz, Saray'n tm ileri gelenlerini karsna toplayarak, yle konutu : Pdihmz, Efendimiz, devletlu Selim Hn ld! imdi, kulanz ap iyi dinleyesiz beni... O'nun lmn hi bir dem duymayacak! Karsndakiler: Canmz yoluna kurbandr. Sultanmz! dediler. Olum ehzade Murat, Manisa'dan gelinceye ve taht'a kana dek Selim Hn'n cesedini Sarayn buzhanesinde saklamak gerekir! yle olmas gerektir, Sultanmz! Bu ii, her bir kem gzden, kt kulaktan saknarak yapmalyz.. Emrin balar stne Sultanmz! Uan kula-nn, yerdeki kanncalarn bile haberi olmayacaktr!.. 255 PADAH ANALARI Bilmi olasnz ki her ne ilersek; devleti l-i Osman ve mlk millet hayr in ileriz!.. Kurulmu bir makine gibi hep birden karlk verdiler: Ona ne phe Sultanmz! Sizin gibi umuru devleti dirayetle yrten, Tanr indinde muteber, ismi erifi gibi nurlu ve paha biilmez Valde Sultan Allah bamzdan eksik etmeye., min!.. Nurbnu takma adl Valde Sultan Yahudi Rael, karsnda el balam ve balar gslerine sarkk, gzleri pabularnn ucunu grenleri bir kez daha tepeden trnaa szdkten sonra: imdiii... dedi, damadmz Sokullu Paa hazretlerine gizliden bir haber uurup tiz varp bizi grmesini biidiresiz! Yahudi Kira kadn ne frlad: Emrin olursa ben klen, griirm bu ii? akmak akmak ate saan mavi gzlerini Kira'ya dikti, Nurbnu: Greyim seni Kira, dedi. Tiz varp gelesiz!.. Kira yere kapanp eteklerini pt Nurbnu'nun.. Valde Sultan bir kolunu kaldrp elinin tersini gsterdi karsndakilere. ekilip gidin anlamna gelen bu iaret zerine, hep birden yere kapanp eteklediler Valde Sultam!.. / MURAT TAHTA OTURDUU GN, OSMANLI SARAYINDAN YED CENAZE IKTI... ehzade Murat' Manisa'dan alp yola kanlar arasnda Silahtar aas, uhadar aas, Rikapdar aa-syle hocas Saadettin Efendi de vard. 256 , ;',: PADAH ANALARI 22 Aralk 1574'te zorlukla Mudanya'ya ve oradan, bir buz kayna doluarak dalgalarla boua boua (Ahrkap)ya ulatlar. Sadrazam Sokullu Mehmet'in Bahekap'da kendilerini beklediini renince, bu kez oraya gittiler. ehzade Murat, taht'a kp Padiah olacana hl inanamyordu. nk, kendisinden baka daha be kardei vard. Hepsi de Saray'daydlar. ilerinden birinin kendisi gelene kadar taht' ele .geirmi olabilirdi. Byle olduunda ise, hi bir kar koymayla karlamakszm yryp giden Osmanl geleneince teki kardeleriyle birlikte kendisinin de ldrlmesi, Fatih kinci Mehmet Yasas gereiydi. Murat bu korku ile iskeleye kt. Karsnda duranlarn en nnde,

Srp soylu hrvat Sadrazam Sokullu Mehmet vard. Yanna koup Sokullu'nn elini kapan Murat, pp bana koyduktan sonra yalvaran bir sesle: Bana acyn, dedi. Canm balayn! Etraftakiler fena halde bozularak birbirlerinin yzlerine baktlar. Sokullu hemen Murat'n nnde eilerek elini pt, bana koydu: Sultanmz vehme kaplmasnlar, dedi. l-i Osman taht' Efendimizi bekler! Korkudan tir tir titreyen, eneleri birbirine vuran Murat'n ii biraz olsun ferahlad ama, hl kukusu tam olarak gemi deildi. Sabah namazn btn devlet erkn ile birlikte Ayasofya camisinde kldktan sonra, Osmanoullan'-nm: fuhu, kan ve cinayet karargh olan (Topkap Saray)na girdiler. Anas Yahudi Rael (Nurbnu Sultan), drt gz257 PADtAH ANALARI le bekledii olunun boynuna sarldktan sonra, herkesten uzak bir odaya ekildiler. Sevgili olum, iki gzm, bir tanem, Pdihm, dedi, imdi syle bana, emrin nicedir Karndalarn-. Mustafa, Sleyman, Cihangir, Mehmet ve Abdullah haklarnda? Daha bir ka saat ncesine kadar lm korkusu ile ter dken, kendisine acndrmak iin Sadrazam'a yalvaran, elini pp bana koyan Murat, taht' eline geirmi olduunu anlar anlamaz, mazlum kiiliinden kp, zlim kiiliine brnmt. Korkusuzca anasnn gzlerinin iine bakarak karlk verdi: Validem Sultan, dedi. Bilirsiz Osmanl maslahatn, ne olmas lazm ise yine yle olacak elbet!. Anasnn slanan gzleri dald. Karnnda tayp dourduu be olu, demek hepsi birden ldrlecekti, yle mi? Son bir gayretle konutu : Demem udur ki, kk-byk hepsinin de mi ldrlmelerine ferman vereceksin? Murat bir hkmdar edasyla kaslarak bakt anasnn yzne ve ardndan gcenmicesine sordu: Baka bir yol mu tutulmutur, bunca zaman? Nurbnu'nun ba gsne dt: Beli Sultanm.. Pdih olum, beli! Gerek buydu, ite! Halkn gzn boyamak iin camiler, mescitler yapar, her bir yere yetler yazdrr, fuhu ve cinayet yuvas Saraylarnn duvarlann iniler zerine yazlm yetlerle ssler ve sonra, zevk ve saltanatlarn, kadn ve olan tutkularm tatmine yarayan tahtlar ve doymazlklar uruna, analarn, babalarn, kar258 l>v PADAH ANALARI delerini, evltlarn ve diledikleri her bir kiiyi ldrmeye yetkili sayarlard kendilerini. Tanr buyruunun yorumlayc ve uyarclar geinen, din bilgini olduklarn savunan koca koca ak sarkl hocalar ve en balan (eyhlislmlar), bu cinayetlerin hibirine kar kmak yle dursun, kan bozuk soysuz Osmanoullan'nn iledikleri her bir cinayete: (eriata uygundur) mhrn basp tastik ediyorlard!. Valide Sultan Nurbnu (Yahudi Rael), alt olunun yanma kotu, hepsi uykudaydlar. Her birini pt, koklad sessizce. Sonra koup kendi dairesine kapand. Murat bu arada, kardelerinin boularak ldrlmeleri buyruunu veriyordu. Dilsiz cellatlar, uykudaki ehzadelerin odalarna tler. Her birinin boazna doladklar yal srmlar peke ekip canlarn aldlar. Topkap Saray'nn (Bbssaade) kaps nne kurulan taht stne oturan nc Murat', en bata Sadrazam Sokullu Mehmet ve yannda sraya dizilmi koca kavuklu devlet ileri gelenlerinden de nce

eyhlislm, teker teker yeni Pdihn ellerini pp ayaklarna yz sryor, ballklarnn bir eit andn yerine getiriyorlard. Tren biter bitmez nc Murat Bbssaade kapsndan geip Saraya girdi. imdi sra, gnlerdir sarayn buzluunda bekletilen babas kinci Selim'in ceseti ile alt kardeinin cesetlerine gelmiti!.. Ak sarkl, kara kara cbbeli, yalan dolan ezbercileri, din ve mn dzmecisi Tanr dman hocalar, kara cbbelerini rzgrlandrarak tel iinde Saraydan yana kouuyorlard, imdiden. Bir yandan da 259 PADAH ANALARI gz ve gnl boyayc ustalklarn tamamlamak iin, Tann'ya yakarrmcasma, sakal ve byk kalabal iinde kalan azlarn byk byk oynatp duruyorlard. Bir hafz kafilesi ilhiler okuyor, bir bakalar yksek perdeden tekbir getiriyorlard. Azlar kilitli, yrekler kara, bombo kafa tasla-n rmcek alaryle rlyd; dnceler tam-takr-d. Tek bir yne ynelikti her bir ey: teki dnya'ya.. Ama bu dnyada bir hesap soran, yanl ve eriyi gsteren, ktan ve gerekten yana yn gsteren kmyordu, bir trl.. Belki daha yzlerce yl kmayacakt da! Yzlerce yl sonra bile kan olursa; bu kanlan bozuk, soysuz, Trk dman Osmanoullan'nn btn ahlkszlklarnn, namussuzluk, zulm ve cinayetlerinin stne bir snger ekilecek ve btn bu olumsuzluklar, onlar ortadan kaldrana yklenecekti. Bu, gerek Tann dman, sadist, deli, sar'al, afyonke, zlim, katil ve budala gruhunun her biri, Tannnn yeryzndeki glgesi, masum, dil ve zaferler ilh olarak yeniden diriltilip yceltilecek, bir taraftan Trk soyunun en nl boyundan olduklar savunulacak ve bir taraftan da Arap Peygamberi Muhammet'in sllesine dayandracaklard. Bu soysuzlarn egemenliklerine son verip onlar tarihe gmen byk Trk Mustafa Kemal, aalandka aalanacak ve yine azlar kilitli, yrekler kara, rmcek yuvas .kafalar tamtakr, dnceler pasl ve diller kopanl-mcasma sus-pus olup, karanla gz dikilerek kalnacakt!.. 260 ONKNC BLM KNC SEMlN YAHUD RAEL'DEN DOAN OLU NC MURAT VE DNEM (1574-1595) 3. MURAT'IN 130 CARYEDEN 112 OCUU OLDU. OSMANOULLARI ALES BYYORDU!.. Kee klhl, takkeli; sar, yeil ve ak sarkl; alvarl, poturlu, zpkml ve daha trl eitli giysileri kadar deiik rk ve soydan oluan istanbul halk, Sultanahmet meydannn Topkap Saray evresini hnca-hn doldurmu, nc Murat'n taht'a knn trenini izleyecek enlikleri bekleiyordu. Tam bu srada, kanatlan ardna kadar alan Saray kapsndan, birbiri ardna yedi cenaze, kafalar usturayla kaznm, koca koca bykl bostanclarn omuzlarnda, savrula savrula dar karld. En ndeki tabutta, taht'a kan nc Murat'n babas: (San SelimSarho Selim) diye nl kinci Selim'in bozluktan karlm cesedi vard. Onu izleyen teki tabutlarda, nc Murat'n bodurduu z kardelerinin henz yeterince sou-mam cesetleri.. Devlet dzeninin yalan ve dolanla uyuttuu lke halknn bir blmn meydana getiren kalabalk ara261 PADAH ANALARI PADAH ANALARI snda, ilkin bir derin sessizlik oldu. Hemen ardndan lmcl bir uultu azdan aza yaylarak tm meydan doldurdu; gk boluunca yankland.

Halk, alayordu; oysa saltanatlar boyunca daha niceleri birbirlerini ldreceklerdi. len ve enlik bekleyen halk, korku ve znt karm duygularla dalrken, Sarayda, yeni Pdih elendirmek iin hazrlklar yaplyordu. Pdih anas Rael (Valide Sultan Nurbnu), varlklar bir anda ortadan kaldrlm alt olunun acsn, yanna koup gelen Yahudi Kira kadn ile teki yaknlar paylatlar: Sultanmz, devletlimiz., bilirsiz, l-i Osman kanunu byledir; h kar koymak m ola? Taht'a kan Pdih, mlk millet uruna iler her bir ii.. siz daha iyisini bilesiz; ne demi Cennetmekn Fatih Sultan Mehmet Hn Hazretleri? (Her kime ki Saltanat myesser ola, karndalarn katleylemek caizdir.) Hl byle olunca, h Osmanl kanunu ayak alt edilir mi hi? Siz daha iyisini bilersiz, niceleri kardelerini, niceleri evltlarn, niceleri ana ve babalarn ve de erkn devleti katleymitir bu gne. Niin? Hep, nizm lem iin., hep, mlk millet ve de taht' saltanat in! mdi siz, Valide Sultansz.. cmlemiz, her kimesne yolunuza yz srp emir bekler Sultanmzdan!.. Nurbnu, hakl buljdu karsmdakileri.. kendini toparlad. Bu gnden balayarak, Pdih olundan sonra tek ve rakipsiz hkimiydi, Osmanl Saraynn. O ne derse, nasl isterse yle olacakt, her bir ey!. Ancak, Valide Sultan Nurbnu'yu ileden karan bir baka kadn daha vard, Sarayda. Bu, olunun ehzadeliinde gzdesiyken, imdi Pdih kars saylan, 262 drt ehzadenin anas (Safiye Sultan)di!.. (Safiye) adiyle anlan bu kadn, gerekte Venedikliydi. Asl adi: (Bafo)ydu. Yllar nce gen ve krpe olduu kadar gzelliiyle de gzleri stne eken bir kzken, Adriyatik'te bir deniz' yolculuunda Osmanl korsanlarn ellerine dmt. Daha sonra esir tccarlar tarafndan Saraya satlm, ehzade Murat'n Manisa'daki konan dolduran yzlerce benzerinin arasna katlmt. Bir baka lkenin havasn, bir baka denizin kokusunu tayan bu yeni criye, tekilerden baskn kt. tekilerle birer ikier kez yattktan sonra bkp usanan ve yeni yeni cariyeler arayan Murat, Venedikli Bafo'yu yanndan ve koynundan ayrmaz olmutu. Daha o zamanlar, stste gebe kalarak bir sr kz ve olan ocuk dourmutu, Murat'a. Bu ocuklardan biri, babasndan sonra Osmanl Pdih olarak saltanat taht'na oturacakt. Venedikli Bafo'ya, daha gen bir kzken Venedik'te bir falc kadn, btn parlak geleceini avucunun izgilerine bakarak sylemiti. ... bir deniz yolculuuna kacaksn, ok, ok korkun olaylar geecek bandan, Tanr korusun., ama hemen sonra bir byk kl yol alacak nnde., dur bakaym., aman aman! Ey, Bafo! Sen bir ta giyeceksin bana! Evet., evet, Kralie olacaksn! ok.. ok ocuklarn olacak., onlar da hep tal! Oullarndan biri de Kral olacak., hayr, daha byk; mparator olacak! Saraylar., hep Saraylarda geecek mrn., anlyor musun? Katla katla glerek dinlemiti, falc kadn. Bycek bir para vermiti, iyi eyler syledii iin, kadna. PADAH ANALARI Hi olmayacak eyler syledin ama, gene de al u paray. Hi olmazsa fena eyler syleyip yreimi hoplatmadn.. demiti. Sonra unutup gitmiti falc kadn da., sylediklerini de. Ne var ki bir ka ay sonra bir yaz .gezisi iin kt deniz yolculuunda, bindii geminin korsanlar tarafndan n kesildiinde anmsayvermiti birden falcnn sylediklerini. Bir baka dnyann yarattklarn andran vahi suratl korsanlar gemiyi ve yolcular soymu, kar koyanlar ldrm, gzel kz ve kadnlar tutsak almlard. Bana gelenlerden, gzlerinin nnde olup bitenlerden ok korkmutu; tpk falc kadnn syledii gibi olmutu her ey!.. Hi bilmedii, adn duymad bir lkeye getirilmi, teki kz ve

kadnlarla beraber esir pazarnda satlmt. Bir Yahudi esirciydi onu satn alan.. Sonra bir gn, bir masal ehzadesinin saraynda buldu, kendini! Bir yn kz ve kadn dolumutu evresine. Kara suratl zenciler de vard bu sarayda. Ama kzlarn ve kadnlarn hepsi de Avrupalydlar. Hepsi de hristiyand. Yahudi kzlar da vard ama onlar tekilere oranla daha azdlar. Hi de yabanclk ekmedi. stelik yemeklerin en gzeli, giysilerin ve taklarn en deerlisi elinin altndayd. Her hristiyan cariyenin, kendileri gibi hristi-yan olan erkez ve grc kzlardan hizmetileri vard, Kafkaslarn bu dal kzlar Avrupal kzlardan aa bellendii iin onlar ancak Avrupal cariyelere hizmet etmekle grevliydiler. Saz almak, raks retmek ve Osmanl geleneklerine gre giyim gstermek, Osmanl dilini ve tresini 264 PADAH ANALARI belletmek de bu Grc ve erkez kz ve kadnlarnn grevlerindendi. Sonra bir gn ehzade Murat'n kollan arasnda buldu, kendini. Bu gen ve azgn ehzade bir trl doymak bilmiyordu cinsel ilikilere. O'nun bu eiliminden yararlanmak gerektiini dnen Venedikli Bafo, insan st bir aba ve diren gstererek, onun eilimine istediince karlk verdi. Btn teki kz ve kadnlar unutmu, yalnz Bafo ile yaamaya balamt, ehzade Murat. Gece gndz babaa kalm ve stste kz ve erkek ocuklar dourmutu, Murat'a.. Pdih olup bakent stanbul'daki taht'a oturduunda da yalnz Bafo'yu getirmiti, Manisa'dan!.. Valide Sultan Yahudi Rael'i (Nurbnu Sultan) deli eden, egmenliini paylamak zorunda kald bu kadnd ite. Gerek ad ve kimlii ile Venedikli Ba-fo'ydu. Takma adyla (Safiye ultan) diye anlan kadn. Nurbnu'ya gre Safiye Sultan' gzden ve gnlden drmenin tekyolu, olu nc Murat' bir baka gzele tutulmasn salamakt. Ama, ssleyip psleyerek, kulaklarna gizli gizli bir eyler fsldayarak olunun yatana gnderdii cariyelerin hi birine tutulmuyor, bir yatt ile bir kez daha yatmak istemiyordu, nc Murat! Binleri akn kadnla yatan, tm doymazlna ramen Murat, yle bir duruma geldi ki, koynuna girenlere artk iliemiyordu. Haremin kethdas, Canfeda takma adyla tannan devirme kadn, durumu, Murat'n annesi Nurbnu'ya, Pdihn erkeklik gcnden yoksun kald265 PADAH ANALARI n yana yakla anlatt zaman, Osmanl Saray yerinden oynad. Ne dersiz siz, bre kadn? Aslan misli olum Sultan Murat Han, dimek koynuna ald kzlara i-emez olmutur, yle mi dersiz? Beli Sultanm., her bir kz yle syler! Dimek, bunca yl binlerce cariyenin hakkndan gelen olum, imdi byle olmutur! Biz de ap kalmzdr, Sultanm.. aacak bir ey yok! diye bard, Nurbnu. O Venedikli ifte by yapmtr oluma! Erkekliini balamtr by ile. Biz de byle dnrz, Sultanm! Yanna kormuyum sanrsz, o ifte Venediklinin? Komam elbet., kadn, syle bana kime ettirmi ola bu byy? Kime olacak Sultanm, Efendimizin rya t-bircisi, yldznmeci (eyh Suca) denilen hilekr olsa gerek! nk, nicedir Safiye Sultan'la gizli gizli f-sldarken grlmtr! Ya., demek byle? Byledir Sultanm. Amma, kasavet ekmeye-siz hi, Nica allme hoca vardr ki, yle bir okuyup flediinde, kaf dalarn yerinden oynatr!.. Tiz davran kadn! Heman byle bir derin hoca bulup icbn

yaptrasz. Altnda kalmazs, ihya ederiz! Bizim dileimiz, Efendimizin ifa bulmas ve de sizin bamzda dim olmanzdr Sultanm.. Hadi git, greyim seni.. Canfeda kadn ekilip gitti. Birka gn sonra, Canfeda kadnn bir derin (!) hocadan alp getirdii okunup flenmi bir bula266 PADAH ANALARI ma, Osmanl Pdih nc Murat'a yedirildi. Bu bulama gerekte, erkeklik gcn kamlamaya yarayan eitli bitki kkleri bal ve anberle kartrlarak meydana getirilmi bir kuvvetmacunuydu! Okunup flenmi Cennet taam diye sunulan bu macun, stste bir ka kez tekrarlandktan sonra, nc Murat'n eski durumunu da aan bir azgnla kavutuu grld. Koynuna kz girip dul kanlar arasnda gebe kalanlarn says 130'du! Bu 130 gebe kadndan 112 ocuk geldi dnyaya. Bunlarn arasndan sadece be kadnn ad duyuldu. Biri, Polonyal Mona idi. Adn deitirip (Mih-riban) koydular. teki, Macar Ninuka'yd. Bunun da adn deitirip (Nazperver) yaptlar. ncs Rus kz Olga'yd. O'na da (ahhban) adn taktlar. Drdncs, Romanyal Meri'ydi. Ad (Fahriye) oldu. Hepsini, Pdih kans (Hanm Sultan) olarak tarihe geirdiler. Yalnz (Safiye Sultan) denilen eVnedikli Bafo ile, bu drt kadnn dourduu ocuklara sahip ktlar. Yzn stndeki teki ocuklar, analanyle beraber ldrlp cesetleri denize atld. Bu arada Murat'n doyumsuz azgnl baa klmaz bir duruma gelmiti. Saray dolduran binleri akn criye yetmez olmu, mahalle aralarndan kz ve evli kadnlar toplanmasn salayacak zorba ekipler peydahlanmt. Gze kestirilen, kulaktan kulaa gzellii duyulan kzlarn ana ve babalarna bir avu para verilip zorla alnarak Saraya gtrlyorlard. Evli kadnlar, kocalarnn szlanmalarna bakl-mayarak, kar koymaya yeltenenler ldrlyor; ka dnlar evlerinden zorla kaldrlp Pdih koynuna 267 PADAH ANALARI sokulmak zere kupa arabalar iinde Saray'a gnderiliyorlard. akn ve aresiz Istanbul halk, toprandan fuhu ve cinayet buharlanan khne Bizans art kentin sokaklarnda ellerini ge aarak, Tanrya yakarmaktan baka kar bir yol bulamyorlard. Yarabbi! diyorlard, bu nasl i? Bu nasl encam- Bu ne serencm ola ki, karlarmz elimizden alnp Pdih koynuna sokulup rzna geiliyor! Can ve malmz, rz ve namusumuzu korumak iin baa kan bir hkmdar, rz ve namusumuzu keyfine ram ederse, bunun sonu nice olur? Neden ya rabbi, ta yadrp kyamet koparmazsn? Neden cmlemizi suya gark edip Tufan vermezsin? Osmanl Sarayndan beslenen, karlar iin Tanry bile ellerinden gelse satmaya hazr olan ak sarkl hocalar mahalle mahalle dolaarak, bir ba bulsalar isyana oktan hazr olan halka yle sylyorlard: Baz kendin bilmez zndklar, kz evltlanyle kanlarnn ellerinden alnarak Pdihmz Efendimiz Sultan Murat hazretlerine taktim olunmalarn bahane eyleyerek ortala nifak sokup velveleye kalkmlardr. Bu zndklara yle syleriz: Bre mankafalar.. Pdih zin Efendimiz, hi bir suretle din imna ve eriata aykn hareket eyler mi? Allah Tel'nm yeryzndeki glgesi ve Peygamberimiz Efendimizin halifeleri bir gn gnah iler mi? Hl yleyse bu velvele, ne ola? Biz cmle mahlkat ve in san taifesi, hepimiz, Pdihmz Efendimizin kullan ve kleleri deil miyiz? O halde, kul taifesinin kzlar ve karlan esasen kendilerinin hellidir. Ben sylemiyorum, kitab mbin byle sylyor. Akan sular du268

PADAH ANALARI rur, yle mi, ey ahli? H, bir diyeceiniz mi var, kitab mbine kar? te byle., kitap der ki: Ne mut-iu o kz ve kadnlara ki, Pdih zirun mbarek koynuna girmek ve onun keyfini yerine getirmesine yardmc olmak gibi bir bahtiyarla erimilerdir. Bilmi olasz ki, bu kz ve kadnlar, daha bu gnden evliyalk mertebesine erimilerdir. Yann hirette, eteklerine sarlp onlardan efaat dileyeceiz. Allah, cmlemize nasip eyleye, min! Nfurbnu takma adl Valide Sultan Yahudi Basel ve Venedikli katolik Bafo, (takma adiyle Safiye Sultan, ve Srp soylu hrvat kle Sokullu Mehmet'in ynetip egemen olduklar lkede i bana getirdikleri eyhlislmlar, mftler, binbir diyardan devi-rilmi medrese softalar kartan uruna din adna dine kar, Tanr adna Tanrya kar bu yalanlan uydurup, halkn namusuna el atan hkmdarn pezevenkliini yapyor, bu pezevenklie dinsel bir klf uyduruyorlard. stanbul mahallelerinden toplanan kz ve kadnlar da yetmiyordu, sapk Osmanl Pdih nc Murat'a. Devlet erkn ile tm devlet organlarnn tek grevi^ Pdiha yeni yeni kz ve kadnlar bulmakt. Bu durum, lkede kadn piyasas nm grlmemi oranda ykselmesine yol at. O zamana kadar en gzel esir kzlar, iki- yz altna satlrken imdi en kt kz ve kadn, bin altna mteri buluyordu. Btn bu paralar Osmanl devletinin hazinesinden deniyordu. Hazine boalm, tam takr kalmt. Boalan hazineyi, Valide Sultan Rael'in (Nur-bnu>! rkta ve zel banka sahibi, Kbrs Kral Yahudi Yasef Nassi devleti borlandrarak karlyor, 269 PADAH ANALARI duyulmam yksek faizlerle Osmanl Pdihna bor olarak altn para veriyordu. Murat, bir blm Saraydan, st taraf mahallelerden zorla kaldrlm evli kadnlarla gen kzlar Sultan Bayezit hamamna doldurtup, beyz akn kadn anadan doma soydurarak aralarndan se-tikleriyle, kuduz bir hayvan gibi hepsinin iinde cinsel mnasebette bulunuyordu. Venedikli Bafo (Safiye Sultan), btn bu olup bitenleri kaynanas Nurbnu Sultann tertibi olduunu biliyorsa da, btn hncn, Murat'n koynuna giren kz ve kadnlardan alyor, pek ounu ldrtp denize attryordu. Valide Sultan Nurbnu (Yahudi Rael), bu sralarda Sadrazam Sokullu'ya dman oldu. Onun, kendisinde daha ok vurgun vurup byk servetler yapm olmasna dayanamaz olmu, ortadan kalkmasn istiyordu. Olu nc Murat'n karsna geip, yle kt: Sen borlanp yaarsn, biz sknt ire gn geiririz. Velkin klen Sokullu azim servet biriktrp saltanat srer. Pdih sen misin, yoksa O mudur? Mlk devlet senin ise sahip kp, bu doymaz kleyi ortadan kaldrasz. Bilesin Pdih olum., senin kahr ekmen, benim yreimi dalar. Tiz davranman gerekr! Sokullu'yu bir ka gn sonra hanerleyip ldrdler. Katil de bir kleydi. Sn kmasn diye, onu da ortadan kaldrmak gerekiyordu. Adamn ellerini, ayaklann drt katnn kuyruklarna balatarak hayvanlar kamlattlar. Adamn drde blnen paralarn daha sonra toplatp gmdler. Boalan Sadrazamlk kat, imdi iki Hanm Sul270 PADAH ANALARI tan arasnda paylalacakt. Hangi devirme kle daha ok altn verir ve stelik gcnn zoruna toplayaca altnlardan byk pay hanm sultanlara vereceini vaadederse, ite o, Sadrazam olacakt. Yaplan pazarlk sonucunda, devirme Arnavut klelerden (Semiz Ahmet) e Paalk rtbesi verilerek Sadrazamla getirildi. Aradan drtbuuk ay gemiti ki, Yahudi Valide Sultan Nurbnu, altnlarn arkas gelmedii iin Arnavut Sadrazam Semiz Ahmet'i alaa ederek yerine,

Hrvat soylu Lala Mustafa Paa diye anlan bir baka devirme kleyi getirdi. Bu da ancak drt ay dayand. Bu kez, Pdih kars Venediyli Bafo (Safiye Sultan) az buldu adamn verdii altnlar, Sadrazamlktan indirerek yerine, daha ok altn vereceine sz veren Arnavut kle (Sinan), Paalk rtbesiyle Sadrazamla getirildi. Bu Arnavut, lke halkn soymasn ve hanm sultanlara dolgun hara verme iini iyi yrtt iin bir buuk yl akn bir sre Sadrazamlkta kald!.. Bu kez iki hanm sultana el altndan haberler gndererek azim ve gani miktar altn vermekte kusur etmeyeceini bildiren bir baka kle kt ortaya: Ka-nijeli Srp dl (Siyavu Paa)!.. Hemen O'nu da atadlar Sadrazaml.. Devlet, lke ve toplum, Fatih kinci Mehmet'ten bu yana Rumlar, Srplar, Hrvatlar ve Arnavutlar elindeydi. Kle devirmelerin egemenlii altna drlen lkede devlet ve toplum bu tr adamlarn boyunduruuna vurulmutu. ki yla yakn bir sre zulm ve kan karlnda elde ettii altnlardan Saray'a iyi pay ayrd iin Sadrazamln yrten bu Srp dl Siyavu Paa'nn da defterini drdler en sonunda. Yerine, erkez bir 271 PADAH ANALARI baba ile Arap anadan domu Arap, erkez melezi kle, zdemirolu Osman Paa'y getirdiler. Ardndan yine ikinci kez, Arnavut Sinan Paa Sadrazam oldu. Daha sonra bir baka devirme Arnavut kle buldular. (Arnavut Ferhat Paa)!.. Bu kle, Pdih kars ve Veliaht anas Venedikli Bafo'nun (takma ad ve nvnyle Safiye Sultan'm) adamyd. ki kadn Sultan arasndaki ak-kapal ekime yeniden balad. Nurbnu, kendisine yakn adamlarn aracl ile Arnavut Ferhat Paa aeyhin-de bir sr dedikodu kartmakta gecikmedi. Yenieriler ayaklanm, Sadrazam Arnavut Ferhat'n kellesini istiyorlard! Saray'a ve zellikle Valide Sultan Nurbnu'ya yaknln bildii ve stelik Valide Sultann kendi rkndan Yahudi Salamon ve Eskenazi aracl ile Nurbnu'ya keselen dolusu altn gnderen Arnavut Ferlat Paa, bir sre iin kellesini kesilmekten kurtarm olduuna inand. Oysa, Safiye Sultan'a olan hncn Nurbnu, Arnavut Ferhat Paa'dan almaya kararlyd. Bir ka .gn sonra, Sarayn adam ldrmek iiyle grevli bostanclar, Arnavut Ferhat Paa'y iftliinden alp Yedikule zindanna gtrdler. ran savalannda elde ettii altnlar ve klelerle nc Murat'n gzn doyurmaya aba harcam, daha ok kadnla yatmas ve daha ok kz-kadn satn alabilmesi iin hazineler getirip sunmu olan bu Arnavut klenin de tm hiz-jtnetleri bir anda unutulmutu. Cellt bostanclar, yal kementi Sadrazam'n boynuna dolayp, her zaman yaptklar gibi birbirlerini glendirmek iin bastlar, naray: Hayy.. bre! Peke asln urgana!.. 272 PADAH ANALARI Boalan Sadrazamlk katma, nc kez yine Srp Siyavu Paa getirildi. Onun ardndan da yine nc kez Arnavut Sinan Paa Sadrazam oldu. te yanda, Osmanl Pdih nc Murat iki ve kadn lemlerine sabahn ilk saatlerinden balyor, gece yansndan sonraya dein srdryordu. Yatmak iin odasna ekilecei srada, sarho baklarm yresinde gezdirerek: kr, diyordu. Bu gn de zevk ile tamam eyledik! INGIRAKLI YILAN ZEHR.. Devlet ark nasl olsa, bir Yahudi Valide Sul-tan'la, Venedikli bir katolik hanm Sultan'n elinde dnp duruyor, Onlann iktidara getirdii Rum, Srp, Arnavut, Arap asll kle Sadrazamlar daha ok

vurgun ve daha ok yama iin atklar savalarda Trk kan aktp Trk can harcayarak zulm ve egemen lik keyfini karyorlard!.. Osmanl Saray gerek grnmyle algl bir byk meyhaneden baka bir ey deildi. Sarayn her bir yan hanendeler, sazendeler ve maskaralarla dolmu, tayordu. Aynca, dnyann drt bir yanndan devirilmi cceler, ayak altnda trl aklabanlklar yaparak dolayorlard. Ama btn bunlarla bile avunup elenemeyen iki kadn vard ki, onlar iin birinden biri ortadan kalkmadka rahat ve huzura kavumak olanakszd. Bunlann banda, Valide Sultan Nurbnu geliyordu. O'na gre Safiye Sultan ortadan kalkmalyd. Safiye Sultan iinse, Nurbnu yaadka, hi bir eyin tad, hatta saltanatn keyfi bile olamazd. x 273 PADAH ANALARI Safiye Sultan (Bafo), Olu, Veliaht Mehmet'i karsna ald bir gn, dndklerini anlatt, O'na: Ah!.. Ah, olum, ehzadem, Veliaht'm benim., bilemezsin sen, o ft Yahudi Nurbnu'nun bana ettiklerini! Koca Saray, bunca saltanat zindan olmutur gzmde. O yaadka, ehzademin sal da, hatta taht'a gemesi de pek mmkn deildir sannm. Veliaht Mehmet bir sre dnd, sonra: Anacm, dedi. N'apabiliriz ki? Valide Sultan, O!. Gzlerinin iine uzun uzun bakt, olu Mehmet'in, Venedikli Bafo (Safiye Sultan) : lmsz mdr? dedi. Deildir, elbet.. Zehire panzehiri! midir? Sanmam.. ngrakl bir ylan zehiri, ldrmez mi bu ft kary? Ya, babam duyarsa? Baban m? O'nda bir ey duyacak hal mi var olum? Neye susarsn? Senin iin, taht'n iin, Saltanatn iin are ararm, ben!.. Bilirim anacm, ne yaparsan benim iin yaparsn. Sen bil olacaklar ve arkamda ol, yeter bana! Elbet, anacm.. yi yleyse, sen rahatna bak sevgili Veliaht'm! Ben sa kalp grmesem de aklndan karma sakn, taht'a ktnda bu kadnn btn oullarn l-drt, anladn m? Elbet, anacm., hep byle olmutur, bilirsizF 274 PADAH ANALARI Bir ka gn geti, aradan. Valide Sultan Nurbnu'nun aniden hastaland duyuldu. Baucuna koanlar, onu tanyamadlar ilkin. Yz mosmordu, btn vcudu imiti. Yataa dtnn ilk gecesi ld. Cenazesini, Ayasofya'da kocas ikinci Selim'in yanna gmdler. Safiye Sultan ilk kez rahat bir uyku uyudu, o gece, Ertesi gn, Osmanl Saraynn tek egemen mpa-ratoriesi olarak uyand. Bir sre yatann iinde tatl tatl gerinirken yllarca nce Venedik'teki falc kadn ve tm sylediklerini bir kez daha anmsad. Ey Korfo Valisinin kz Senyorita Bafo! demiti, falc kadn. Banda ta gryorum, sen bir mparatorie olacaksn., oullarndan biri de mparator olacak., inanmyorsun deil mi, Senyorita? Doru., inanmamt ya. Ama, ne demise hepsi de tek tek doru kmt, falc kadnn.. Dudaklarnda tatl bir gl vard, Safiye Sul-tan'n. Artk hep gleceim bundan byle. diye geirdi iinden. Yakn bir gelecekte Valide Sultan olacakt, nk.. nc Murat, Safiye Sultan takma adl Venedikli Bafo'dan doan olu, Veliaht Mehmet'i gelenee uyarak Manisa'daki Veliaht Sarayna gnderdi. Olu Mehmet 28, kendisi 49 yandayd, bu srada. Ne var ki, 90

yandaki bir adamdan daha tkenmi hissediyordu kendini. Hayvanlarn bile dayanamayaca, ancak delilere zg bir cinsel istek tutkusuyle srdrd eilimin sonucunda cinsel doymazln bir trl tatmin edememiti ama, kendisim tketmiti. Ensesinde soluyan lmn souk nefesini duy275 PADlAH ANALARI duka korkuyla sarslyordu. Sarayn Yahudi hekimleri de bir are bulamadlar. nc Murat can ekie dursun, devleti tek bana ele geiren Safiye Sultan'n tm gcn ortaya karan bir olay bu srada patlak verdi. Yenieriler Trablus'ta kazan kaldrm, Ramazan Paa'y ldrmlerdi. Rvetle, zorbalkla byk servetler yapan bu devirme kle, benzerleri gibi Paalkla yceltilmi bir Osmanl devirmesiydi; sa kalan kars, yanndaki 40 cariyesi ve 400 tutsak klesi olduu halde, 800 bin duka altnyla dolu, kocasndan kalan hazineyle stanbul'a dnerken, bindii gemi, Venedikli korsanlarn saldrsna uramt. Kadnn ve cariyelerinin rzna geen korsanlar, kar koymaya kalkan kzlardan ounun memelerini keserek denize atmlard. 800 bin duka altnla dolu hazine de korsanlar tarafndan gtrlmt. Bakent stanbul, bu olayn yanklaryle alkalanyordu. Sadrazam, Venediklilerin stanbul elisini tutuklamaya kalkm, Venedik devletine kar sava almas iin Vezirleri toplantya armt. Venedik'in stanbul elisi, Safiye Sultan'n (Kor-fo Valisinin kz Venedikli Bafo) olduunu bildii iin, durumu hemen Saray'a bildirerek Safiye Sultann yardmn istedi. Olanlardan kendisine haber bile vermek gereini duymadan kendi bana harekete geen Sadrazam'a fena halde ierleyen Bafo, Sadrazam' toplantdan kal-drtarak yanna getirtti. Baka Paa! diye avaz avaz bard: Sen ki ne-oldum delisi bir fena demsin, dedi. l-i Osman'n bir klesiyken seni ben Veziriazam ettim. Sen kim ola ki, 276 PADlAH ANALARI bana danmadan, buyruumu almadan kalkp Venedik gibi bir devlet'e harp amaa yeltenirsin? stelik, Sefiri zindana atmaa kalkrsn! Biz ne gne dururuz? Essek ba m sanarsn yoksa bizi? Doru sylersiz Sultanm., fakat.. Sus, bre ne oldum delisi kle! Bilmezsin ki, hkm ben veririm l-i Osman lkesinde? Sen deil!.. Beli Sultanm, kulunu bala.. Sen bilmezsin mi, Osmanl korsanlan nice Venedikliye baskn yapp mal ve can telef etmilerdir! rdemiz odur ki, Venedik devletine neman bir Hatt Hmyun yazla, zarar ve ziyan istene ve bu kadarla kalna!.. Ferman Sultammndr! Eer kelle vermek istemez isen, bundan byle irdemize boyun eile! Haydi, var git imdi!.. Ksa bir sre sonra nc Murat ld. Tarihlere ad geirilen be hristiyan cariyeden 25 evld olmutu. Bunlardan: Aye Sultan adn tayan bir kzla; Mehmet, Hasan, Abdurrahman, Abdullah, Cihangir, Osman, Mustafa, Bayezit ve Selim adn tayan oullar, Safiye Sultan takma adiyle tannan Venedikli Bafo'dan domulard. Ahmet, Yakup, Alemh adn-dakiler, Mihriban Sultan takma adyla tannan Polonyal Mona'dan; Yusuf ve Hseyin adndaki oullar, Nazperver Sultan takma adiyle tannan Macar Ni-nuka'dan-, Korkut ve Ali adndakiler; ahhubn Sultan takma adiyle tannan Rus kz Olga'dan; shak, mer, Alaaddin, Davut, Fatma Sultan, Murat, Mihri-mh ve Fakriye Sultan adndaki kz ve olanlar, Fahriye Sultan takma adiyle anlan Romanyal Meri'den domulard. Analar Kralielie, evlttan ehzadelie ve Sultanla lyk grlmeyerek ldrlen 130 ka-

277 PADAH ANALARI dm ve 112 ocuk oktan unutulmutu. Ama, nc Murat'n ld gn, bir baka gerekle karlald. Daha 10 criye kadn, gebeydi Pdiah'tan!.. ... cmlesin icbn grmek, Safiye Sultan'a dyordu! Sar ve dilsiz cellatlar ne gne duruyordu? Padiah ocuklarna gebe kadnlar birer birer boup cesetlerini denize attlar. Safiye de, Nurbnu gibi yapt, kocas nc Murat'n lmn duyurmad, kimseye. Manisa'daki Veliaht oluna haber uurdu el altndan. Olu gelene kadar halkn dikkatini hem baka yne ekmek ve hem de gz da vermek iin zindandan kartt bir yn mahkmu Sultanahmet meydannda astrd. Manisa'dan gelen ehzade Mehmet, 13. Osmanl Pdihyd. (nc Mehmet) adyla taht'a kp Osmanl gelenei uyannca Yenierilere gerekli harac verip rahatlad. imdi sra, taht ve saltanatna rakip olabilecek kardelerinin ortadan kaldrlmasna gelmiti. Biri taht'a kacak, tekiler ldrlecekti! nk, Fatih Mehmet'in yasas byleydi! Kim, kimler lmyorlard ki bu kan bulamac rn Osmanoullar uruna, lkede? Bu her biri soysuz, her biri soy dman, her biri frenk dl Osmanl Pdihlar, batan bu yana btn Trk devletlerini ortadan kaldrm, basz ve yurtsuz kalan Trkleri kltan geirtmi, geri kalanlarn Saltanatlar ve saltanatlarna gerekli serveti ve yataklarna gerekli kz ve olanelan elde etmek iin atklar savalara srm, Trk kam ve Trk can karlnda elde edilen servet ve egemenlikleri hep 278 PADAH ANALARI Trkten bakalanyle paylamamlar myd. imdiye kadar? Rum, Ermeni, Krt ve daha baka rklardan gelenlerin beliklerine, din, dil ve tarihsel trelerine ve varlklarna ilimemiler; ama Trklerin nesi varsa eritip tketmeyi, bir ama olarak srdrp gelmilerdi, bu gne.. Trk yurtlarna yabanc rklar yerletirmiler, o yurtlarn dolaylarna da yine yabanclar grm, bylelikle Trk soyunu kendi kan orbasna evirmek, bu kan bulamacndan soyu sopu karma kark bir melez toplum meydana getirmek iin durmadan aba harcamlard. Ama btn bu gerekler yzlerce yl Trkler'den gizlenecekti; bu frenk dl, kan bulamac rn Osmanoullar, stn yeteneklere sahip ve Trk soyunun nl bir boyundan gelmi gsterileceklerdi. Trklere uygarlk vermi, Trklere bir byk imparatorluk brakm ,en deerli ve kutsal-birer hkmdar olarak tantlacak, lmden sonraki yaam iin bile, O'nlardan efaat dilenmesi gerektiine Trk ulusunu inandracaklard.. TARH NE DiYOR? NC MURAT, SARAY VE OLAYLAR ZNCR.. Nurbnu Sultan, Safiye Sultanla cepheden mcadele edemeyeceini anlyordu. nk bunu kaybetmeye mahkmdu. Bu srada Mihrimah Sultan bir tarafa ekilmi, artk hi bir eyle ilgilenmez olmutu. 279 PADAH ANALARI III. Murad'n iki kz kardei Gevhermluk Han Sultan ile ah Sultan, her trl mcadelenin dnda kalmay tercih ediyorlard. Nurbnu Sultan, bunun zerine Hnkrn en byk kzkardei ve Sokullu Mehmed Paa'mn kars Esma Han Sultanla bir oldu. Canfeda Hatun, Radiye Hatun ve Kira Kadn esasen onun emrinde idiler. Bu ekip dnd, tand ve Safiye Sultan'n Hnkr zerindeki nfuzunu krmak iin tek kar yol olarak III. Murad'n zihnini baka gzellerle elmeyi buldu. Bunun zerine son derece (rana ve mstesna) gen krpe cariyeler tedarik edilerek takdim edildi ise de, Hnkr

bunlara asla iltifat etmeyip geri yollad. Nurbnu Sultan hiddetinden kpryor, Safiye Sultan'n nfuzunu kramad iin ne yapacan bilmiyor, hatta cinayetler tasarlyordu. Sonunda Esma Han Sultan, bu iin kendisine braklmasn rica etti. Hnkr arasra kzkardeini grmek iin, Sultanahmet camiinin yerinde bulunan, Sokullu Mehmed Paa'nn muhteem sarayna giderdi. Bir gn yine pek sevdii Esma Han Sultan ziyarete gelmiti. Birlikte bahede dolarlarken iek tarhlar arasndan iki cariye grnd. kisi de arpc gzellikte birer fetti. Hnkr, bylenmi gibi onlar yanna ard. Bu gzel kzlar yakndan doyasya seyretti. Sonra kzkardeine: Acep, bunlarin bir hneri yok mudur? Diye sordu. Esma Han Sultan, Olmaz olur mu? Elbette vardr. Ancak Hnkarmn emirlerini beklerler.. Dedi. Bu emir, gecikmedi: Grelim. Ulahyal olan bir tanesi yere oturup gayet ustaca 280 PADAH ANALARI Lavta almaya, Macar asll olan br ise bir ylan gibi kvranarak raksetmeye balad. Batan baa ive ve cazibe idi. III. Murad, bu raks kendinden adeta, gemi olarak seyretti. Sonra saraya dnd. Ancak Esma Han Sultan Hnkr'n pek beendiini sezdii bu iki cariyeyi, aabeyisine hediye olmak zere arkasndan saraya gnderdi. Padiahn akl, bilhassa Macar kznda kalmt.. Her iki cariyenin peinden saraya gnderilmi olduunu duyunca pek memnun kald. Durumu haber alan Nurbnu Sultan'n da etekleri zil alyordu. III. Murad, iki cariyenin o gece odasna gnderilmesini emretti' Yine biri lavta ald, br badnd-rc oyununu oynad. Ancak Hnkr (tam rabet edip visallerinden km) olmak isteyince muvaffak olamad. te, Nurbnu Sultan o vakit hiddetinden ne yapacan bilemedi. Olunu tanrd. Gen ve shhatliydi. Byle bir baarszla uramasna imkan yoktu. Cariyeleri hapse att. Harem aalan elinde ikence ettirdi. Lakin bir ey renemedi. Gen kzlarn kabahati yoktu. Onlar ellerinden geleni yapmlarsa da maksat hasl olmamt. Sonunda Canfeda Hatun imdada yetiti: Sultanm, bu ite baka bir cihet var. Nurbnu merak ve heyecanla sordu: Nedir? Arslanmza by edip balamlar. Bunu kim edecek? Kimin edecei malum.. Arslanmz kim penesine geirip bunca yl kendisine kul kurban ettiyse.. Canfeda Hatun, Safiye Sultan' kastediyordu. Nurbnu Sultan yine sordu: Ya bu ii, kime ettirdi? 281 PADAH ANALARI PADAH ANALARI l; eyh Suca denilen koca papaza.. eyh Suca, Hnkr Manisa'da Sancakbeyi iken bahvanlk ederdi. tekine berikine rya yorumlamakla da tannmt. ehzade bir gece bir rya grp kalfasna anlatt. O da eyh Sca'ya yorumlatt. eyh yedi gne kadar saltanat mjdesi alacan syledi. Hakikaten o hafta iinde II. Selim'in vefat haberi geldi. III. Murad, bir mddet sonra onu stanbul'a getirtti. Kendisine kkler, konaklar, cariyeler ihsan etti. radlar balatt. eyh Padiah'n has duacs diye her tarafta hret buldu. Nfuzu gittike artt. Az zamanda byk servet sahibi olarak baheler, balar edindi, kaykhaneler, meyhaneler iletmeye balad. Kendisi de zevk ve safaya dknd. stanbul'un nam h gzelleri ile dp kalkmaya balad. Padiah eyhinin bu hali btn ehirde duyuldu... Hatta Hnkr 'in kulana kadar gittiysede buna inanmad. nk onu evliyadan

sayyordu. Bir defasnda Padiah'a bir kt sunuldu. Bunda: eyh hazretleri u anda filan bahede; saz ve lemi kurup gzellerle elenmektedir. Eer iti-buyurulmazsa inanlr adamlar gnderip teces-x(gzlensin) buyuruldu. \iye yazl idi. Hnkr buna hi aldrmad. eyh Naanki gibi saraya geldi, yine ceplerini altn dol ve zevk ve safasna devam etti. \anfeda Kadnn bahsettii eyh Suca bu idi y yaptn Radiye Kadn haber vermi-\lehsetle : planm vah.. meye balad. Lkin, Canfeda Kadn et oft* 280 il Sultanm. Buras Manisa (Manisa) deil ...... Daha l hocalar var. Hele bu meseleyi bana brakn. Narbnu Sultan' da yeni bir mid domutu: Seni ihya ederim kadnm. i Hemen siz sultanm sa olun. Canfeda Kadn, ertesi gn mjdeyi verdi: By varm sultanm, adamn bulup bozdurduk. Ancak Hnkrmz ilkin, bakasnn nikhnda olan bir hatuna meyi etse gerektir. Bunun zerine saraya gizlice bakasnn nikhnda bulunan kadnlar tanmaya balad. Derken, Hnkr bunlardan birisini beendi ve mesele hal edildi. Lakin III. Murad, bu sefer kadna doymaz oldu. Hem de bir tanesini bir daha istemiyordu. Saraya akn akn cariyeler tanmaya balad. Bu hal, esir pazarlanndaki cariye fiyatnn grlmemi derecede artmasna sebepoldu. kiyz altna alnp satlan cariyeler drt bin altna frlad. Onlarda yetmeyince (ehirden gen ve rana) dullar getirilmeye baland. Hnkr, hepsine birer kere iltifat ediyor, yalnz Esma Han Sultan'n takdim ettii Macar rakkaseyi sk sk istiyordu. Safiye Sultan, bu duruma sabrla seyirci kalmakta idi. Ancak, Hnkra fazla yaknlk peyda edip kendisine kar gelen cariyeleri gizlice ortadan yok ediyor, byleleri, ksa zamanda denizin dibini boy luyordu. III. Murad'n bu kadn iptils devam etti. Onlardan tam yziki ocuu oldu. Sarayda elli beiin birden salland olurdu. Tabii, bunlarn hepsi yaamad.. O srada ocuk lm yzde ellinin stndeydi. Buna ramen, yirmi olu ve yirmi yedi kz hayatta kalmtr. 283 PADAH ANALARI Ancak, btn bu mcadeleden Nurbnu Sultan yine de malup kt. nk III. Murad, btn bu gzeller ordusu arasnda Safiye Sultan' unutamamt. Bu kadnlar onu sadece elendiriyor, yalnz zevkine hitab ediyorlard. Kalbine hkmeden ise yine Safiye Sultan'd ve bu yzden onun bir dedii iki olmuyor, her arzusu derhal yerine geliyordu.. Nurbnu Sultan, sonunda kaderine raz olarak mcadeleyi terk etti. Yenilgiyi kabul etmekle beraber Canfed Hatun, Radiye Hatun, hatta Kira Kadn'n bile kendisinden uzaklap Safiye Sultan'n yaknlar arasna girdiini grd. Kanuni'nin olu ehzade -Mehmed'in kz ve Ferhad Paa'nn zevcesi Hmaah Sultan, II. Selim'in kz ve Siyavu Paa'nn zevcesi Fatma Sultan, Esma Han Sultan'n kz ve Silahdar Cafer Aa'nn zevcesi esasen bu mcadelelerin dnda kalmlard. Kocas Sadnazam Sokullu Mehmed Paa'nn Divan'da bir meczup tarafndan hanerlenip ldrl zerine kocasz durmaya tahamml edemeyen Esma Han Sultan ise, yakkll ile maruf Budin Valisi Kalayhkoz Ahmed Paa'ya varmay aklna koydu. Paa evli idi. Buna ramen istanbul'dan gelen emir zerine karsn boad. ocuklarn terk edip onlarn feryatlar arasnda yola kt. Tarihi Peevi, diyor ki: Ailesini brakp ayrldkta feryad ve figanla-nyla Budin'in da ve

talarm alattklar o esnalarda halkn lisannda bir byk vaka diye anlrd. Lakin kadncazn ahi tuttu. Bir yla varmadan Esma Han Sultan ocuk doururken ld. Mahmud ad konulan olu da ancak elli gn yaad. Ahmed Paa da Budin'e dnd ve eski karsyla yeniden evlenip ailesine kavutu. 284 PADAH ANALARI III. Murad ise keyfine devam ediyordu. Sabahtan ikindiye kadar elenir, sonra: Bu gnler dahi bylece geti. Diye krederdi. Krktan fazla hasekisi, be yz-iden fazla cariyesi vard. Saray hanendeler, sazendeler maskaralarla dolu idi. Btn bunlarn vazifesi, sadece Hkmdar' elendirmekti. Bir maskara gnn birinde Padiah ok elendir-miti. Herkes dalaca srada padiah ona ihsanda bulunmak istedi. Maskara: Hnkrm dedi. Bugn ake istemem, yz denek isterim. Hnkr hayretle sebebini sordu. Lkin maskara Israr etti. Hele ellisini vurun ve ondan sonra sual buyurun. Bunun zerine maskara falakaya konuldu ve ta-Jb hafif tarafndan elli denek vuruldu. Maskara: : Durun, dedi. Bir ortam var. Ellisini de ona hnn. Hnkr: : Ortan kim? i Diye sordu. Maskara gld: Her gn beni davete gelen Bostanc ne zaman ihsan alsam giderken. Seni ben getirdim. Yars benimdir. Diye elimden alr. Bugn de denein yars onun hakk olmak gerek. Dedi. Hnkr, bu latifeden pek memnun kalarak maskaraya iki misli ihsanda bulundu. Bostanc da falakaya yklp adam akll elli sopa ekildi. Maskaralardan Cce Cafer, Cce ft pek me285 PADAH ANALARI hurdular. Ancak Cce ft pek manp aza almmar edepsizce szler sylemeye balad iin sonunda saraydan kovuldu. Nurbnu Valide Sultan'n kz ile evlenmi olan Siyavu Paa, en nfuzlu vezirlerdendi. Safiye Sultan, onu bir trl bertaraf edemiyor, Padiahn zerindeki nfuzunu kramyordu. Hnkra durmadan onun aleyhinde sylerdi. Hatta Nurbnu Sultan'la bir olup onun yerine kendi olunu tahta karmak istediini bile iddia etmise de hkmdar buna pek ihtimal vermemiti. Arkasndan Valide Sultan'n birdenbire iddetli bir ishale tutulup lmesi zerine Hnkar onun Safiye Sultan ile olu Mehmed tarafndan zehirlendiinden phelendi ise de elde kesin bir delil yoktu. III. Murad, byk ehzadesi'ni Sancakbeylii ile saraydan uzaklatrmakla yetindi. Valide Sultan'n vefat ile, Safiye Sultan artk Haremin ve sarayn tam hakimi olmutu. Nurbnu Sul-tan'n kz Fatma Sultan da ocuk doururken lnce, Siyavu Paa'nn da yldz snd. Safiye Sultan ise bu srada kz Aye Sultan' brahim Paa ile evlendiriyor pek muhteem bir dn yapyor, gelin alayn btn istanbul kadnlar seyrediyordu. Ayn yl ran elisi Haydar Mirza'nm gelii dolays ile yine btn hanmlar seyir iin sokaklara dklmler, elinin gelii geciktii iin biroklar geceyi sokaklarda veya ahbap evlerinde geirmeye mecbur olmulard. Tarihi Selnik diyor ki: Nice rz ehli hatunlar yollarda kalp yarandan niceleri zevk ve safaya nail olup hatta Sultan Ba-yezid hamamnn iine beyzden fazla, kadn girip sabaha kadar kaldlar ve ok kimselerin hatunu ile aras souyup niceleri kabul etmeyip hatunundan ay286 PADAH ANALARI rld. Hasl azm temaa olup ve niceleri misafir kabul edemeyiz

ieride avret vardr, diye zendostlar acip doyum oldular. III. Murad, bylece yirmi yl saltanat srd. Daima shhatli bir insand. Lakin birdenbire mide arsna yakaland. Ne ila, ne perhiz fayda ediyor, gnden gne zayflayp halsiz dyordu. Bir gn avunmak iin Sinan Paa'nn deniz kysnda yaptrm olduu kke inip hanendeler meclise girince her zaman ne alarlarsa onu dinleyip unu okusunlar demek deti deilken: Bmarun ey ecel bu gece bekle yanm al, Derdim ziyade olmadan ey yar canm al. Diye balayan nak yrk semainin okunmasn istedi ve hanendeler okurken alayp hazr bulunanlar da alatt. Tarihi Naim diyor ki: O srada Msr'dan iki kadrga gelip kkn karsnda det olduu zere toplar atp enlik ettikte Padiah meclisinin camlar, oturduklan minderin zerine rize rize dkld. Biz dahi enlik ettik te br camlar dkld. Bu kfir yklr m yoksa? Diye buyurdular. Bu kadar donanma enliklerin--de muazzam kalyonlar topundan lem zelzeleye va-xirken bir cam knlmayp imdi kadrga topundan paralanmalarn hayra yormayp ve mteessir olup, Bu kke son geliimizdir ancak.. Diye gzlerinden ya dklmeye balad(*) (*) Osmanl Saraylarnda Entrikalar Ansiklopedisi, s: 141-144. 287 PADAH ANALARI NC MURAT, KIZI AYE SULTANI SIRP DEVRMES KANJEL BRAHM PAA'YA VERD DLLERE DESTAN OLMU BR DND BU.. talyanca bir surnmede(l) Kani j eli brahim Pa-a'nn III. Murad'n kz Aye Sultan'la 1586 maysnda yaplan dn yle anlatlmaktadr.Kanijeli brahim Paa, Osmanl padiahlanna d-md- ehriyar olan birka brahim Paa'dan biridir. Silhdarlk, valilik etmi, III. Mehmed anda sadrzam olmutur. Dnden az nce Kahire'den dnnde brahim Paa, padiaha ok deerli armaanlar getirmiti. Bu armaanlar arasnda prlantalarla bezenmi bir taht ve ok byk bir zmrt vard. Bu zmrt drt ke olmak zere her biri bir gzlk cam byklnde sekiz paraya blnmt. brahim Paa'nn dnnden birka gn sonra padiah brahim Paa'ya kzn vereceini bildirmi ve dn hazrlklarna balanlmasn buyurmutu. Paa'ya da armaan olarak giyim kuam, altndan bir (1) Feste Fatte in Costantinopoli per occasione delle noz-ze della figliola prima di Sultan Amurat, imparator de Treni ibram Bassa alli 15 Maggio 1586, Vicenza. XVI. yzylda Osmanl tarihi yazm olan Lewenklaw'nun bu tarihine ek olarak ayn dn daha geni olarak anlatan bir baka surname daha vardr. Bal yledir: Verzeichnuss der Hochzietlichen Fest die der brahim Vezier Bassa mit de Trkischen Keisers altern Tochtern Huma Kzz genammt im Monat May dess 1586 Jars zu Constantinopel gehalten, Franckfurt am Mayn 1590, sayfa 582 ve sonras. 288 PADAH ANALARI kl .incilerle ssl bir at gndermiti. brahim Paa mjdeyi getirenlere deerli armaanlar vermitir. brahim Paa, Kapdn- dery'y kendisine sad olarak semiti. Padiah, brahim Paa'ya armaan olarak Atmeydam zerinde bir de saray balad. Bu saray, daha nce Makbul brahim Paa'nnd, idamndan sonra padiaha gemiti. Kapdn- derya da brahim Paa'ya Boaz'da baheli ok gzel bir yal armaan ettii gibi aynca Atmeydam'ndaki saraya gelin hamam olarak kullanlmak zere birka oda yaptrtt. Bu saray ok bykt, iinde baheleri, kk kkleri, hamamlar, mermer deli, emeli odalan vard. Bahenin ortasnda ok gzel bir havuzu vard. Odalar zemin katnda olduundan, botu. Bunu gz nnde tutan Kapdn-

 derya, gelin iin inili gzel bir salon yaptrtt ve ok gsterili bir ekilde detti. Aynca bu salonu gneten korumak iin kafesli blmeler, zarif localarla evreledi. Kapdn- derya bu yaplar iin onbebin fndk altm harcamtr. Sarayn bu ek blmelerinin yapm bitince dn hazrlklar balad. Padiah kzna, annesinden kalma ok deerli altn ve prlantalarla ok gzel kk bir at verdi. 15 Maysta Valide - Sultan ile Aye Sultan yeni saraydan eski saraya tandlar. Aynca buraya harem kadnlar, padiahn yaknlar da geldi. Kadnlar kendi aralannda cariyelerin ald alglarn eliinde oynayp elendiler. Bu elenceler tam sekiz gn srd. Dokuzuncu gn Aye Sultan, kocasnn sarayna tand. Paalar, devlet ileri gelenleri armaanlarn gnderdiler. Kapdn- derya'nn armaanlarn 300 kii tad. Banda yenieri aas ve bir beylerbeyi'nin bulunduu bu alayda 50 yk armaan vard. Bunlar iinde de-~>izcilerin tad kale biiminde byk bir pasta, pr289 PADlAH ANALARI lan tali izmeler, talar ve ss eyas vard. Ayrca be yk, srmal ipek giyim kuam, bir yk kna, drt yk ekerleme bulunuyordu. Ayn 17'sinde kadn-efendi de armaanlarn saraya tatt. Bu armaanlar bir alg takm eliinde srklar zerinde tanyordu. Bu d gmten, ii firuze talaryle ssl bir namld. Ykseklii 20 kula, genilii bir buuk veya iki kulat. Deeri yirmi bin fndk altnndan yksekti. Bunu otuz kadar kk nahl izliyordu. Daha arkadan ipekli ve srmal sekiz at yk kuma geliyordu. Bunu be atlas cibinlik altnda harem kadnlar izliyordu. Padiah kzn grmek iin yalnz kadnlarn bulunduu eski saraya geti. Gelinin eyizi ve gelen armaanlar buradayd. Ertesi gn ayn 18'inde brahim Paa saraynda dn ziyafetleri vermeye balad. lk nce yeil yn ehram giyinmi seyyid ve erifler, ayn 19'unda ulem, hocalar, din adamlar geldiler. Ayn gn eyhlislm, padiah ve brahim Paa adna mihr-i mescel'i konutu. 300 bin fndk altn zerinde anlatlar. (Bu konuda zel bir kitaplkta bulunan Nimeti Efendi Kanunnmesi ile Selnik tarihinde bilgi bulunmaktadr. Yemekten sonra btn paalar brahim Paa'y tebrik ettiler. eyiz ve armaanlar bir alayla damadn sarayna tanmaya balad. Devlet ileri gelenlerinin, paalarn kimi at zerinde, kimi yaya gidiyordu. En geride ssl krmz bir araba iinde harem kadnlar geliyor, bunu elli araba izliyordu. Bu kadnlar yeni evlilerin yatak odasn hazrlamak, eyay dzene sokup yerletirmek iin brahim Paa'nn sarayna gidiyorlard. eyizden saylmak zere elli cariye vard, bunlar yoldan geerken, saa sola avu dolusu para sayor290 PADlAH ANALARI lard. Her bir atn dizginini bir kle tutuyor, ayrca elli zenci haremaas at stnde kadnlara kolculuk ediyorlard. ncilerle bezenmi altn bir rahle zerinde bir Kur'n tanyor, bunun ardndan, mealeler, alt nahl, billur iki kutu iinde deerli taslar ve gene iinde deerli talar bulunan altn kutu, gmten yaplm, firuze talarla ssl sekiz fener geliyordu. On kii, altn ilemeli, gmten gelin yatan ve yastn tayordu (Tank bu karyolay pek beenmediini belirtiyor). Karyolann ardndan inci kakmal, gmten kl tayan biriyle ellerinden gmten eitli silhlar tayan kii geliyordu. Daha arkadan padiahn hrbende-ba denilen ba katrcs, onun ardndan eyizi tayan katrlar geliyordu. Bunlar iinde 25 katrn tad 50 sandk srmal ipekli kuma, on katrn tad 20 denk altn nakl yastk ve gelin yata takm, ayrca 20 sandk gmten ev takm, yz katrn tad iki yz denk yastk ve perde gibisinden eya vard. Bunlarn hepsi ipek rtlere sanlyd, trenden sonra bu rtler armaan olarak katrclara verilecekti.

Arkadan elli yk hal, seccade, elli yk yemek odas ve mutfak takm geliyordu. Bunlarn hepsini kadnlar brahim Paa'nn saraynda hareme yerletirdiler. Ayn 21. gn Rumeli beylerbeyisi, yenieri aas ve kapdn- deryann yaptrd iki byk nahl tand. Bu nahllar yle bykt ki, dar sokakalarda, 'baz evlerin cumbalarn yktrtmak gerekti. Bu arada gsterilen btn zene ramen, nahllarn birinin tepesinde bulunan bir mum, yksek bir aacn dallarna taklarak devrildi. Bu olay znt dourdu, bir uursuzluk belirtisi olarak yorumland. Bu iki nahl ince kadrga direklerine tutturulan, tahta ve satan 291 PADAH ANALARI yaplmt. eitli renklere boyanm iekler, ipek el-ileri ve mumlarla sslydler (Yerli kaynaklar bu iki nahldan birinin stnde 60 bin, tekinin zerinde 46 bin mumdan dklm ss bulunduunu belirtir). Nahllarn taban btn caddeyi kaplyordu. Bir ehram biimde olup tepeye doru daralyordu. Omuzlar stnde tamyor, devrilmemesi iin uzun dilme ve karglarla destek yaplyordu. Bu iki byk nah-ln nnde genler, yirmi kk nahl tayorlard. Bu nahllar eski saraya gtrld ve grlsnler diye darya yerletirildi. (*) Ayn 22. gn Aye Sultan, gelin alayyle ibrahim Paa'nm sarayna gtrld. Be yz kadar devlet ileri geleni eski sarayda topland. Bu alayda kimi yaya, kimi atlyd. Btn bu servete, grkemli yaama O'nlar kavuturan Trkler, o Anadolu Trkleri, acaba nasl acl ve yoksul bir yaam srkleyip gidiyorlard? 1 (*) Nahl: eitli mcevherle sslenmi aalar. 292 ONNC BLM TARKLERE (SAFYE SULTAN) ADYLE GEiRiLEN VENEDKL BAFO'NUN OLU NC MEHMET DNEM (1595-1603) MEHMET, 19 KARDEN BR GECEDE BODURTTU!.. Binbir yabanc kan ve soy melezi Osmanoulla-rndan biri daha saltanat taht'na oturmutu. Bu, Venedikli Bafo'nun (Safiye Sultan) olu nc Mehmet'ti. Saray dolduran karaderili Afrikal zencilerin ba ve stelik sarayn en egemen kiisi olan Kzlaraa-s ile, sar ve dilsiz cellatlarn yneticisi Bostansba-, nc Mehmet'in karsnda buyruk bekliyorlard. 29 yandaki Osmanl Padiah: Hele syleyin aalar, dedi. Ne miktar karndam vardr? Karaderili Sudanl zenci kzlaraas hi duraksamadan, crlak sesiyle karlk verdi: Be byk., ve de ondrt kk erkek karndanz vardr, tamam, 19 candr, evketlu Hnkrm!.. nc Mehmet, huzur dolu sakin bir sesle konutu: Ceddimiz Cennetmekn Fatih Mehmet Han buyruunca ve de nizm- lem zre cmlesin heman 293 PADAH ANALARI kayd drlmeli( ldrlmeli) deriz!.. Kzlaraasnn kara yrei bile azck szlam olmalyd ki, ellerini uuturarak: evketlu Hnkrmz, dedi, velkin 14 karndanz henz pek kcktr., bir ka ana memesi emer, bir ka yeni ayaktr., ve de imdi salncaklarnda ml ml uyurlar!.. nc Mehmet, tahtnn altn-zmrk kakmal kenar balanna abanp kzlaraasnn stne stne eildi. Baka aa, dedi, sen'le birlikte Kethda kadna irdemizi sabah bildrdk, Amma, yaplmamtr, sana soran oldu mu? Ben, her ne irde eylersem.. bir baka hisap ve de meveret caiz olmaz! Bunca yl l-i

Osman'a hizmet ettin buluruz., amma imdi kalkar acaip nesne yersin!. Kzlaraas Pdih etekledi. Ama iinden, ok grdk senin gibilerini diye geiriyordu. nc Mehmet, Bostancba'ya evirdi ban: Baka aa, dedi, her ne tedbir gerekl ise, ala-sz!.. Bostancba iki kat eildi. Kasavet gerekmez, evketlu!.. dedi, cem'an 19 karndanz hiret yoluna revn eylemek zre, dilsiz yoldalarmz heman icabn greler!.. Ve de sen, her bir karndam boulurken balarnda ol ki, bir yanllk olmaya!.. Elbet, Sultanm., her bir mevtann cesedi souyana dek, baulannda olurum, bilesiz sultanm! Hadi, greyim sizi., aha, u bir kese altn senin, ve de u kese altn senin., hizmetiniz daha da karulanur elbet!.. Biri Srp, teki zenci iki aa, Pdihn ayaklarn 294 PADAH ANALARI perek geri geri ekildiler, f Cellatlar, ilk olarak, nc Mehmet'in be byk kardeini yataklannda uyurken boarak ldrdler. Bunlar . Sleyman, Mustafa, Cihangir, Abdullah ve Osman adlarndaki ehzadelerdi. Daha sonra, kimileri ana koynunda, kimileri salncaklarnda ml ml uyuyan kk kardelerini bodular. Her birinin cesetini, Topkap Saraynn iice, darack lo koridorlarndan srtlayarak Bizans kalnts kfl mahzenlere tadlar. Bostancba, Osmanl Pdiah'nn huzuruna koarak, tekmil haberini ulatrd: 19 karndanzn iini temam eyledik, Hnkrm, dedi ve sznn arkasn getirdi, irde-i ahaneleri mucibince.. nc Mehmet, hemen bir kese altn daha sktrd, Bostancba'nn avucuna: Bir eyi maslahat grmszdr, heman birlik te varup karndalarmn cesetlerini bir de biz g-relm!.. nc Mehmet, en zevkli ve en neeli gnn yayordu. Bir kat daha huzur ve gvenle dolan yrei hzl hzl atyordu. Tela iinde koa koa mahzene indi. rili ufakl kardelerinin stste ylm cesetlerine birer birer bakt; soumu ve morarm cesetleri stnde ellerini dolatrarak, gerekten lp lmediklerini inceledi. Elleri arkasnda, koridorlar geerek tahtna yan gelip kuruldu. Baka aa, dedi, sol yannda el-pene divan bekleyen Kzlaraas'na, imdii... bir mhim mes'ale daha vardr ki, bu dahi heman icra oluna! 295 I PADAH ANALARI Yanbandaki kristal srahiden billur bardaa, yakut renkli arap boaltt, bir dikite bardan dibini grdkten sonra, konumasn tamamlad: Saray- Hmyunumda, 24 kz karndam var imi., az nce miktarn bildrdler. te bu kz karn dlanmn cmlesin (Eski Sarayla heman gtrp, sarayn kfi miktar bir ksmna yerletresz!.. Orda bir ey muhafaza edilp, kimesne ile grtrlmeyp her dim ne ettikleri bilnmel-dr!.. Sudanl zenci Haremaas Pdihn etekledi: Emr ferman, Efendimizindir.. Hnkrm!.. Ertesi gn, Topkap saray bahesinde 19 ehzadenin tabutu yan yana getirildi. Bunlardan beini ikinci Selim'in mezarnn yanna 14'nn cesetini de nc Murat'n mezarnn bulunduu yere gmdler. 24 kzkardeini de, Bayezit'teki Eski Sarayn bir blmne hapsettiler. Akllar yoktu ki, utansnlar!

Vicdanlan yoktu ki, szlasnd!. Tm evrenin yaratcs bir Tann'nn varlna inanlar yoktu ki, O'ndan korksunlardi; gnah kavramna dnk yaasnlard.. Hi bir konuda bilimin zerresine in olmamlard ki, kanl katil birer sulu olduklarn kavrayp dnsnlerdi. Hepsinden, her eyden yoksun ve habersizdiler. Her sevaba gnah, her gnaha sevap diyen ak sakall, kallvi sarkl, ada bilime ve uygarln tmne dman ve cahil hocalardan sadece Osmanlca okuyup-yazma renmilerdi. 296 PADAH ANALARI '. Devlet, ne demekti? Millet, ne idi? Milletlerin bir kkeni var myd? Irk ve soy, dil ve din ne demekti? Dnyadaki devletlerin adlar, ne idi, lkeleri nerelerdeydi? Neler olmutu, bugne dein bu yeryznde? Bu sorularn bir tekine bile, ne Osmanl Pdiah-larme ders veren hocalar, ne de devleti, lkeyi ve toplumu ynetmek zere Sadrazamlk katna getirilen karacahil devirme kleler cevap verebilirlerdi. Dnyann drt bir yanndan satn alnan, tutsak edilen frenk dl hristiyan ocuklarnn eitilip yetitirildikleri Kap-Kulu, Acemi Olan Oca denilen bir rgt daha vard ki, bunlar, Osmanl Pdihlarnn barta ve savata gvenliini salamakla grevli (Yenieri Oca) nn btn er ve subaylarn ve komutanlarn yetitiriyordu. Trk dman Osmanoullan'nn izledikleri saltanat politikalar gereince, ne (Harem-i Hmyunla, ne (Endern-u Hmyunla ve ne de Yenieri Oca) na tek bir Trk soylu alnamaz, adm attrlamaz-dL Trk'ten domamak, Trkler'e ynetimde yer vermemek, Trk' kendilerine uzak tutmak iin bu kural ve kouldan ayrlmyorlard. Trkler'in tek grevi; Osmanoullar'na yeni yeni lkeler kazanmak iin snrlardan telerde savamak, kanlarnn ve canlarnn karlnda elde ettikleri lkeler ve servetlerle Osmanoullar'mn fuhu ve cinayet eylemlerine daha gl olanaklar salamakt!.. Venedikli Bafo'nun olu nc Mehmet, babas: Yahudi Rael'in olu nc Murat'tan tam-takr bir hazine devir almt, taht'a ktnda. Saraylar dolduran binlerce yabanc kz ve kadnla bir o kadar i 297 PADAH ANALARI olann ve daha bakalarn beslemek, giydirmek ve grkemli yaamlarm! mcevherler iinde srdrmelerini salamak iin yeni ve byk servetler kazanlmas gerekiyordu. Btn bunlar, imdiye dein izlenen yoldan, yani, yeni savalar aarak Trkleri savaa srerek salanacakt! Yama ve Talan rn ganimetlerle hazine tka basa doldurulacakt. (Erdel, Bodan, Eflk) gibi Osmanl deyimleriyle anlan, bugnk Romanya ve dolaylarna saldrla-cakt, bir kez daha. Elinin altndakini yeniden soymak iin, Osmanl egemenliine bakaldrm olmas, bahanelerin en nde geleni yaplacakt, yeniden. Ama, nc Mehmet iin Sarayn zevk ve elencelerinden ve binlerce cariyenin scack havasndan bir sre iin bile olsa ayrlmak g geliyordu. Ne var ki, sava yapan ve lkeleri fetheden Trk ordusunun ardndan ele geirilen kentlere girip kz ve kadnlar tutsak almak, stelik yama ve talan hakkna da sahip olan, Pdihlarn gstermelik muhafz ordusu (Yenieriler), Pdih sava alanna gitmedii takdirde kendilerinin de bakentte kalarak yama, kz ve kadn devirmek gibi olanaklardan yoksun kalacaklar iin, Pdihn da sefere kmasnda direniyorlard. Gitmezse, Yenieri oca kazan kaldrp isyan edecekti! Yenieri isyan demek, Padiahln, tahtn ve saltanatn bir anda elden gitmesinden baka, daha dn kardelerini bodurttuu dilsiz celltlarn ellerinde can vermek, demekti!.. nc Mehmet'in iini kemiren bir kurt daha vard: Ya, kendisi seferde iken dmanlar ya da bir takm karclar, henz 15

yandaki olu (Mahmut)'u tahta karp Padiahln iln ederler de, 298 PADAH ANALARI ; kendisini de ilkin zindana atar ve sonra da, olunun buyruu ile ortadan kaldnrlarsa?!.. O halde, sefere kmazdan nce, z olunun icabn grmek gerekiyordu L Sefere kaca gnden bir gece nce, buyruunu verdi: Olu Mahmut'u uyurken boup ldren celltlarn ba iin tamam olduunu gelip bildirdiinde, ne olur ne olmaz, belki sa braklp bir oyun ederler, diyerek olunun cesetini grmee gitti. Elini, olunun mosmor yzne ve alnna koyarak yoklad. Vcudu smscackt henz olunun. Kukuland, ldrmeyip bayltm mydlar, yoksa? Bir ayna istedi, ardnda bekleip duranlardan; getirdiler. Aynay olunun azna ve burnuna tutarak bir sre bekledi. Sonra aynay kaldrp a tuttu. Hayr, buulanmamt aynann yz, yleyse, lmt!. Ya, lmediyse? Ya, bir ka saat sonra aylp kendine gelirse? Cellt bana evirdi, kafasn: Peke ekilmemitir sannz yal urgan! Can kmama benzer., ne dersiz? kmtr, Efendimiz. Drt dilsiz kulunuz peke aslmtr urgana.: ben dahi yardm ettim, can kana dek burda kaldm!.. nc Mehmet hl kukuluydu; eildi, olunun pene pene kararan soluksuz ve cansz yznde dolatrd elini bir kez daha: Soumamtr henz., niin acep? Tazedir, ondan Sultanm! Kanl canl, pek de tvna idi rahmetli, biraz gee sour sanrz!. Kapya yneldi; odadan kmazdan nce geri dnp: 299 PADlAH ANALARI Bir eyt^souyunca, dedi. Bana haber edesiz, varp grmek isteriz!.. Ferman Efendimizindir, Sultanm!.. Bir ka saat sonra celltba huzura kp haber verdi: Buz misli souyup, bedeni mbreki ispermeet mumu gibi bir sar renge brnmtr, Efendimiz!.. Ey i., vanp grelim yleyse, dedi nc Mehmet. Gitti, elini olunun plak yerlerine dedire de-dire her yann yoklad. Gerekten de buz rnei soumutu, ceset., gs, plak bacaklan balmumu ansyd. i ferahlayarak doruldu, Osmanl Pdih! Artk sefere kabilirdi, rahatlkla. Geri bir olu daha vard ama, o henz kkt. Bununla beraber ne olur ne olmaz, onu da anasyle beraber gtrecekti, giderken. ldrd olu Mahmut'un anasn ehzadeliinde sevmi, Veliaht olarak gnderildii Manisa'ya giderken O'nu da birlikte gtrmt. Gzeldi, ince uzun vcudu vard bu spanyol kznn. ri iri kara gzleri, kanl ve kaln dudaklar ak ve ehvet tan-yordu. Byleyiciydi, stelik. Adi: Sinderella Violetta idi. Bilinen Osmanl geleneine uyarak (Mahpeyker) koymutu, nc Mehmet!. (*) Bu arada, Manisa'da bir baka kz daha vard, kar konulmayacak kadar gzel, lml ve doyumsuz geceler geirmesini salayan, nc Mehmet'e. He(*) ehzade Mahmut'un annesi Violetta (MahpeykerX Sultan da ldrtt. Naima Tarihi, C. I., 325, 300 PADAH ANALARI len'di ad. Yunan adalarndan tutsak edilip esirciden esirciye ve giderek dolu altn keseleri karlnda Osmanl Sarayna satlmt. O da gebe kalp kars olmutu. nc Mehmet'in. Adini: Handan koymutu. nc Mehmet. Pdih olarak taht'a oturduunda iki kars vard. Bunlardan biri:

(Mahpeyker Sultan) adyla anlan, spanyol Sinderella Violetta, teki de: (Handan Sultan) adyla anlan, Helen'di. ldrlen, Mahpeyker Sultan adiyle anlan spanyol kadnn olu Veliaht Mahmut'tu. Sa brak-lansa, Yunanl kzn olu Ahmet'ti. 26 Ekim 1595 gn (Haova Meydan Sava) srp, giderken, savan genlerindeki Osmanl Pdih nc Mehmet, korkudan tir tir titreyerek atna atlayp kamaya balad. Ardndan yetienler onu g bel dnmee raz ederek geri evirdiler. Brakmalsnz beni!.. Gz gre gre lme s-rersiz Padiahnz! diyor bir yandan da alyordu. Yanlrsz Efendimiz, diyorlard tekiler. Meydan harp ok raktr henz., htr- erifinizi hoa tutmalsnz. Siz gidersez, kim kalr meydn harpte? Cmle kullarn duyar ve dahi harbetmezler.. Hkra hkra konumaya alyordu, nc Mehmet: yi, ho dersiz ya, bre aalar, can vermek istemeziz bu maher ire.. dnp l-i Osman tahtnda kalmak isteriz!.. Makamnz sabit ve bakidir, Sultanmz, Vel-kin sabreyleyesiz. Evvelallh Tel zafer bize myesserdir!.. Acep, doru mu sylersiz? 301 PADAH ANALARI 1 Efendimizin phesi olmaya., biiznillh doru syleriz.. Eyi.. bir emin ve mahfuz yerde saklayasz beni. Elbette Sultanmz, elbette.. nc Mehmet'i sava meydannn ok uzanda bir yerde kurulu adrnn evresinde bir ka yz Yenieri gvenlik iin grevlendirildi. Anadolu Trklerinin kanlan ve canlar karlnda salanan dman yenilgisi sonucunda, 6 milyon Trk liras karlndaki 10 bin duka altn ve aynca bir yn ganimet elde edildi. Yeter! diyordu, nc Mehmet. Pyitaht'a dnelim. Gayetle cefa cekmiizdir, kfidir!.. Her biri yabanc soylu birer devirme olan Sadrazam ve Vezirler, ordunun eitli katlarndaki komutanlar, bir an nce grkemli yaamlarn ssleyen c-riyeleriyle kle olanlarna kavumak ve yarda kalan zevk lemlerine kald yerden balamak iin Pdihtan yana oldular. Oysa, bakent stanbul'da tm devleti, Pdihn annesi Valide Sultan Safiye (Venedikli Bafo) ynetiyordu. O ne derse o oluyor; yksek grevlere en fazla altn verenleri oturtuyordu. Yabanc devletlerin elilerini huzuruna kabul ederek d politikay ve ticaretle ilgili ayrcalklar yine altn karlnda onlara peke ekiyordu. Olu, nc Mehmet'in, bir gstermelik olarak katld sava alanndan dndnde de durum deimedi. Sarayn olduu gibi, devletin tm d ilerinde de tek egemen olan: Valide Sultan Safiye idi. Devirmeler egemenliindeki Anadolu bu sralarda da, yine iin iin kanyor ve kaynyordu. Sadra302 PADAH ANALARI zam Caalolu Sinan Paa adiyle tannan adamn buyruundaki kuvvetler, Anadolu Trklerine kan kusturuyordu. Kimdi, bu Caalolu Sinan Paa? Babas, Venedik kaptanlanndan (Sigala) adnda biriydi. Olu (Eskipyon)la birlikte tutsak edilerek stanbul'a getirilmiti. Sigala'nn olu Eskipyon (Ende-rn-u Hmyun) a alnm, ad deitirilerek (Sinan) olmutu!.. Devlet, lke ve millet lsn ve tm nimetlerle birlikte tm yetkilerin kendileri gibi yabanc, kendi kanlan gibi bozuk soysuzlara peke ekmei ilke olarak benimseyen Osmanoullar'ndan biri olan kinci Selim, nc Murat dnemlerinde ite bu Venedikli tutsak kle, Paalk rtbesiyle yceltilmi, deniz kuvvetleri komutanlna atanmt. nc Mehmet'in boygsterdii (Haova) savanda da komutan olarak

bulunduktan sonra devletin en yksek kat olan Sadrazamla getirilmiti. nc Mehmet'in bayaveri Gazanfer de, aslnda (Endern-u Hmyun) yetitirmesi, Cenevizli bir tutsak kleydi. Bu adamn da yardmyla, iktidardaki Hrvat soylu Bonak brahim Paa Sadrazamlktan indirilerek, onun yerine geirildi. Sevmedii, holanmad, kendisine engel ya da rakip olabilecek kimler varsa, teker teker ldrtmee balad. Anadolu Trklerinin ellerindeki topraklan da alarak frenk asll hristiyan dllerine datt. Osman-oullan ynetimine kar (Anadolu syanlar) yeniden balad. Osmanllarn (Celli syanlan) adn taktklan bu bakaldrmalar, gerekte, devletin kurulduu 1300 ylndan balayarak 300 yldan bu yana Osmanoulla303 PADAH ANALARI nna tutsaklk boyunduruuna vurulmu z Trk-leri sonu gelmeyen insanlk d zulm ve sefaletle rl yaamdan kurtulmak iin giritikleri ulusal kurtulu savalarnn devamndan baka bir ey deildi. Venedikli Sigala olu Eskipyon, (Sadrazam Ca-alolu Sinan Paa) olmu; kendi kanndan' ve soyundan gelen Valide Sultan Bafo (Safiye) ile kafa kafaya vererek hem lkeyi soyuyor, hem de Trkleri kesip dorayarak alyorlard. Bir sre sonra Sadrazam Sinan, rvet ve zorbalk yolu ile elde ettii servetlerden Valide Sultan Safi-ye'ye yeterince pay vermekten kanmaya balaynca, Safiye Sultan Sadrazam'a dman kesildi. Olu nc Mehmet'in karsna geip: u kendin bilmez kle Sinan ii aztmtr, dedi. Hep kendi kesesini dnp doldurur. Bunca ar masrafmz vardr, hazinemiz tamtakrdr, aldrmaz; hisse vermez olmutur. Yeni bir sefer ap ganimet getirmee de yanamaz. Tiz davranp bu klenin iini temam itmezses, nizm- lem bozulur, bilesiz bunu.. Haklsz Sultan Validem, dedi nc Mehmet anasna. ok haklsz, zira hazinemizde ne altn ne mcevher kalmtr. Mesrif-i Hmyunumuza karlk bir eyimiz kalmamtr. Velkin, daha eyi ve de muktedir olmaa ahd- peymn eylemi bir dem bilir misiz acep? Elbet biliriz, dedi anas Venedikli Bafo (Safiye Sultan), Endernu Hmyun yetimesi bir klemiz vardr ki, bir zaman ire Hazinedarlk eylemi ve de Msr Beylerbeliini dirayetle ifdan sonra irvan ve Tebriz Beylerbeliinde bulunup oka ganimeti esirgememitir. Aman Validem, ziyade memnun edersiz beni, 304 PADAH ANALARI dedi nc Mehmet sevinerek. te bu dem, diye szn srdrd Safiye. Bize el-alt haberler gnderip durur. Der ki: duyduklarm doru ise, nankrl Cmlece malum kle Ca-alolu Sinan Paa nerden gelip ne olduunu unutup bunca zorbalkla elde ettiklerini yalnz kendsne saklayup, size koklatmazm ve siz sknt ire kvranp dururmusuz. Bu hl yreime pek fena dokunmutur. Bu nankr def eyleyp beni Sadrazamla lyk grrsez, bilmi olasz ki, Hazine-i Hmyun altnla dolup taar ve de artan nereye komal deyu dnp durursuz byle der, ite bu kulumuz gzmn bebei evldm!.. Kim ola bu dem Validem Sultanm? dedi gzlerinin ii pnl pnl sevinten parlayan nc Mehmet. Hadm Hasan Paa kulumuz.. Eyi ya anacm, velinimetim, Sultanm. He-man irde eyle, gidip getireler Hadm Hasan Paa kulumuzu.. Virelim Sadret mhrn, grelim neyler. N'eylerse gzel eyler sanrz Pdih olum, benim., dedi Safiye Sultan tatl tatl glerek.. Bir ka saat sonra Sinan Paa'nn elinden Sadrazamlk mhr alnarak

(Hadm Hasan Paa)'ya verildi. Erkeklik yeteneinden yoksun edilmi Sudanl devirme bir kle olduu iin (Hadm) lkabyle anlan bu adam, btn teki Osmanl Paalar gibi (Endern-u Hmyun) denilen, tutsak-kle hristiyan ocuklarn eitilip yetitirildikleri ocaktan kmayd. Tek bir Trk evldnn adm atnlmad bu ocaktan yetienler Osmanl devletinde padiahlk dnda her 305 PADAH ANALARI f bir yksek greve atanyor, lke ve topluma egemen oluyorlard. l Sancak Beleri, Beylerbeleri, deniz ve kara kuvvetleri bakomutanlar, Paalar, Vezir ve Vezir-i zam denilen Bakan ve Babakanlar, Yenieri aalan, Sipahi aalar, Trklerden kurulu sava ordularnn btn komutanlar, irili ufakl btn hkmet memurlar) hep bu yabanc kanl hristiyan dl tutsak klelerden seiliyor, btn Osmanl lkesini smyor-lard. Yabanc kanlarnn gerei olarak Anadolu Trklerine kan kusturmak, asp kesmek, maln, cann, rz ve namuslarn ellerinden alp rezil ederek hkm srmek, en byk tutkularyd bunlarn. Ne yazk ki, zavall halkn gznde, bunlarn her biri asil ve en yksek dzeyde kimseler olarak bytlrd. Bu yzdendir ki, yzlerce yldan bu yana: Paalar, Paa ocuklan, Paa kzlar ve Paa karlar gkten inmi, ya da belirli bir rk ve soyun temsilcileri imicesine bir korkulu sayg ile anlr, onlardan ya da onlarn dllerinden birinin ad getiinde; biliyor musunuz, o bahsettiiniz kimse, falan paann olu imi, torunu imi.. gibi saygl bir anlatmla ycel-tilirlerdi. Halk, bu soysuzlan soylu saymaya altrlmt nk. Gerekleri syleyen, yazan olmamt ki.. Oysa, hepsi de: dnyadaki yetmi iki buuk millet deyimiyle tanmlanan her bir yabanc soy ve kkten gelmi, kimi parayla, kimileri zorla ele geirilmi hristiyan tutsak klelerden ve onlann dllerinden baka bir ey deillerdi. Hadm Hasan Paa da bunlardan biriydi ite. Anas erkez, babas Sudanl bir zenci idi. Bu zenci ve erkez melezi Kle Sadrzam olur olmaz ilk i olarak o zamana dein alp rptlarndakn ayrd 306 PADAH ANALARI 10.000 altn ve bir ka torba dolusu deerli mcevheri Osmanl Pdih nc Mehmet'le, anas Venedikli Bafo'ya (Safiye Sultan), el ve eteklerini perek verdi. an iinde her hangi bir byk kentin nfusundan daha ok sayda ve stelik yabanc onbinlerce kz, kadn ve olan vard Sarayda. zellikle Zenci ve Arnavut grevliler ounluktayd. Yeni bir gelir kayna bulmu olmann mutlu sevinci iinde gnlk elencelerine yeniden balad, Osmanl Saray!.. En bata nc Mehmet olmak zere herkes memnundu. Biliyorlard ki, bu kadarla kalmayacat, yeni Sadrazam'n verdikleri, Arkas gelecekti, elbet. Nitekim, Hadm Hasan Paa kollar svam, hem kendine ve hem de Osmanl Sarayna byk servetler kazandrmak iin, yeni plnlar hazrlyordu. Sadrazam Caalolu Sinan Paa'nn rvet karlnda satt byk grevdekileri birer birer yerlerinden atarak, srada bekleyen, rvet karlnda bu yerleri ele geirmee hazr kiilerden torba torba altn alarak onlar ibasna getirmeye balad. Saray, haftala balamt. Bir hafta iinde vurduu vurgunlann, ald rvetlerin drtte birini Osmanl Pdih nc Mehmet'le, anas Safiye arasnda bltryordu. Kimse kanmyordu artk ne yapp ne ettiine. Asyor, kesiyor, alp rpyordu!.. En kk esnaftan, en byk tccara kadar hepsini haraca balamt. Ayrca, zengin tanmanlan l-drtmek ve srgne gndermekle korkutarak onlann da icabna bakyordu.

Bir yandan da, Anadolu'yu kasp kavuran Sancak belerine, Belerbelerine haberler gndererek 307 PADAH ANALARI vurgunlarnn yansn her ay kendisine gndermelerini istiyordu. Kim, kime yaknacakt? Kim kimi, hangi zlim vurguncuya, hangi katil soyguncuya ikyet edecekti? Bir deli-divne dzen, bir lgn kanl-kaatil ynetim, akl almaz, kar konulsa da baa klmaz bir trde yryp gidiyordu, ite.. Ne var ki, Hadm Hasan Paa'nn Sadrazamlk saltanat ok srmedi. Safiye Sultan'm kanda ve soyda Venedikli kle (Gazanfer) takma adiyle Pdi-ah'n bayaverliine kadar ykselmiti. Sadrazam Hadm Hasan'n bu adama dil uzatmas, onu lme gndermee kalkmas her eyi alt st etti. Devletlm, diyordu bayaver Gazanfer aa, kendi soyda Safiye Sultan'a. Bu mel'un hadm kle Hasan, siz Sultanma olmadk iftiralar eyler. Ben gibi bir sadk kulunuzu ldrp Efendimizi ve Sultanmz yalnz koyup bir bel ire brakmak ister!. Sen kasavet ekmeyesiz aa, dedi Safiye. Biliriz tm ettiklerini o mel'unun.. bize miskal zerre koklatp byk servetler peydan edip kendisi Karun olur! Biliriz., her bir olan kulamza fsldayanmz biiz-nillh pek oktur. Dreriz defterim, olur biter, bre aa!.. Gece ve gndz ducnzm, bamzdan eksik olmayasz, min! Sen gibi bir soydam ki burdadr, benim de gnlm hotur. Seni grdke vatanmn ve de denizlerimin kokusu gelir burnuma., hadi git, huzur ire kal!.. Venedikli kle Gazanfer, Valide Sultann eteini perek geri geri kp gitti. 308 PADAH ANALARI Valide Sultan Safiye, kendisinden nceki Hanm Sultanlar ve Valide Sultanlar rnek alm, halkn gzn boyamak iin bir cami yaptrmaya girimiti. Nasl olsa halk', bu dnyadan umut kestirip soutmu ve her bir mutluluun teki dnyada olduunu umdurarak kandrmlard. Bu dnyadaki her bir servet ve saltanat, zevk ve safa, en grkemli yaam kendilerine ve kendileri gibi kan bozuk soysuz devirme dllerine zgyd. Geri kalan, Osmanl boyun-duruundaki Trkler iin rahat ve huzur; giyim-ku-am ve karn tokluu; hak ve adalet teki dnyada idi; Onun iin gece ve gndz Trkler, hem be vakit ve hem de domadklar zamanlara ait kaza namazlar klmalydlar durup dinlenmeden!.. Geri kalan zamanlarnda da tekke ve zaviye -lerdeki eyhlere mrit olmalydlar!.. Osmanl hocalan, Osmanoullan ve devirme dlleri byle istiyorlard. Trklere hep teki dnyay gsterip, teki dnyann cennetini peke ekerek avutmaya ve bir yandan da teki dnyann cehennemiyle korkutmaya aba harcyorlard. st ste camiler, mescitler, tekkeler yaptryorlard bu nedenle; hristiyan karlarn dlleri Osmanoullan ve onlarn f renk karlar.. Valide Sultan Safiye'nin yaptraca Cami, kendi nne uygun apta, byk olacakt. Eminn.nde bir geni alan seti Safiye Sultan diye anlan Venedikli Bafo, adn kendisi koydu: (Yeni Cami).. Caminin temelini bir an nce atmak ve inaata hemen balatmak istiyordu Safiye Sultan; ama bu o kadar kolay i deildi. nk, ilkin Mneccimbana sorup soruturmak gerekiyordu!.. O, Yldznme'ye bakacak, hangi gn ve hangi 3C9 PADAH ANALARI PADAH ANALARI L saatte temelin atlmasnn hayrl ve uurlu olabileceini

syleyecekti!.. Nihayet syledi, Mnecimbai: Ramazann 6. gn yaplmalyd, bu i!.. Btn devlet ve hkmet erknnn en banda Sadrazam Hadm Hasan Paa yer alm, temele ilk ta koymak iin, Mneccimba'nn verecei iareti bekleip duruyorlard. Halk, daha gerilerden izliyordu treni. ite tam bu srada bir grlt koptu. Ne olduunu anlamak iin balarn evirenler, Sarayn insan avcs kaatil bostanclarn grp titrediler, korkudan. 20 kadar bostanc kendilerine zg kyafetleri iinde yaln kl kalabala yaklaarak Sadrazam Hadm Hasan Paa'nn evresini kuattlar. Hi kimsede t karacak g kalmamt. Vezirler, Paalar, ileri gelen devlet ve hkmet erkn sapsar bir yzle kalp talamlard. En ndeki bostanc aas, Sadrazam yakasndan tutup: Efendimize hyanet, ha! dedi. Yr bre mel'-un.. katline ferman kt!.. Kollarndan, bacaklanndan kavrayp yere yktlar ilkin sonra srklediler yoldan aa... Kafasn Yedikule Zindannda kestiler. Kana bulanm kesik ban Saray'a getirip nc Mehmet'e ve anas Safiye Sultan'a gsterdiler. Daha sonra herkes grsn diye Sarayn d kaps nne attlar. Halkn bir yan memnundu byle bir zlim vurguncudan kurtulduklar iin. Ama bir yan buruk buruk glerek yanda brakyorlard, kar taraftakilerin kvanlarn: 310 Bre neye zevklenirsiz? diyorlard. O, unu bunu vurup krp, kesip ldrp soyduu iin mi kelle verdi, sanrsz? Ne mene yle bir hak ve adalet? Kimi Sadrazam Pdih memnun eder, Valide Sultan edemez., kimi de bunun tersini yapar. Kimi az verir, srada bekleyen daha ok pey srer. Bu dmen hep byle dner, bu khne gemi byle yalpalar, gider! Ve dahi, gelen, gideni aratr, keyiflenmeyin bouna!.. nc Mehmet ancak 8 yl srebildi, taht ve saltanat keyfini. 29 yanda Pdih olmu, 37 yanda birdenbire lmt. Neden? Niin? Nasl? Karl olmayan bu sorulara, ne Osmanl tarihleri, ne belgeler ve ne de kaynaklar k tutar. Ama nerden ve kimden olursa olsun; 19 erkek kardeini ve yetikin bir olunu gzn krpmadan ldren nc Mehmet'in tepesine de bir anda dikilen lm, bir anlamda alrcasma onun da cann almt. O da kendinden ncekiler gibi, yzlerce criye ile yatt; bunlarn ou gebe kalm, kz ve olan ocuklar dourmutular. Ama, anas Venedikli Bafo (Valide Sultan Safiye), hi birini yaatmad. Bunlardan hi birini, Padiah kars ve Pdih anas olmaya lyk grmemiti, nk.. Bu nedenle iki kadnn adn geirdiler belgelere ve yalnz bu iki kadndan doan ocuklarn adlann yazdrdlar. Bunlardan biri, (Mahpeyker) ad taklan ispanyol Sinderella Violetta idi. ldrlen Veliaht Mahmut'la, Selim ve Mustafa'nn anas.. teki, (Handan) ad taklan Yunanl Helen'di ve yakn gelecekte (Birinci Ahmet) adiyle Osmanl tahtna geecek olan Ahmet'le, Sleyman ve Cihangir'i 311 PADAH ANALARI dourmutu. Yl, 1603't henz. nlerinde 319 yllk geni bir zaman vard, daha. Bu 319 yl iersinde daha nice frenk kanlar* Pdih douracaklard. Osmanoulla-nnn boyunduruunda tutsak ve ezik Trkler hak ve adalet dnda, bilim ve kltrden yoksun ve kapkaranlk bir yaama boyun eip duracaklard. stelik bu Trk dman kaatil, zalim ve sapk Osmanoulla-nn byk ve kutsal birer hkmdar olarak hayrla,

vnle ve saygyle anmak gibi bir gafleti srdrp izleyerek babadan oula aktarp gideceklerdi!.. Dmann dost belleyerek, zlimi masum yerine koyarak yapacaklard bunu. ONDRDNC BLM NC MEHMET'N YUNANLI HELEN'DEN < DOAN OLU BRNC AHMET DNEMi (1603-1617) 312 BOSNALI ANASTASYA (MAHPEYKER KSEM SULTAN) OLDU.. Birinci Ahmet'in yaam, belgelerde, sadece 2 Runj kadnn arasnda gemi gsterilir. Niin? nk bu iki rum devirmesi kadn, Birinci Ahmet'e 7 olan, 5 kz dourmutur. Ya, teki kadnlar? O, yzlerce yabanc soylu cariyeler? Acaba o'nlarn hi biri, Ahmet'ten gebe kalp ocuk dourmamlar myd? Kukusuz, niceleri dourmutular ama, o ocuklann ve o kadnlarn kim ve ne olduklar belgelere geirilmemitir. Batan sona binlerce yabancnn hkm ve saltanat srd, demir ubuklar ve demir perdelerle rl o grkemli Osmanl saraylarnda gn yzne karlmadan karanln gayyasna nice giz gmlm ve yokedilmitir, nk. Birinci Ahmet'in ilk kars diye belgelere geirilen (Mahfiruz Sultan) takma adl kadn da, bir Rum dev-irmesiydi. Gerek adi: (Evdoksia) idi. Gen Osman', Mehmet'i, Sleyman', Bayezit'i ve Hseyin'i dourdu. Ne var ki, Birinci Ahmet 19 yama geldiinde, 313 fes PADlAH ANALARI , Bosna Beylerbeyi'nin bir deerli armaan olarak sunduu (Bosnal Rum Anastasia), tm yaamn altst etti, Birinci Ahmet'in.. Birinci Ahmet, Bosnal Rum Papaz'nm kz Anas-tasia'nm adn ( Mahpeyker Ksem Sultan) koydu. Dourduu (Murat ve brahim) (*) gelecekte Osmanl Pdih olacaklard. Bir Rum criye daha kars oldu, Sultan Ahmet'in; Evdoksia idi ad, deitirip (Mah-firuz Sultan) yaptlar. Onun dourduu Osman da Pdih olacakt.. Uzun boyluydu, dalgal kumral salar vard, Anastasia'mn. ncecik beli, vcudunun yuvarlak yerlerini daha belirgin bir biimde ortaya koyuyor, bir greni bir kezdaha baktryordu ban dndrp.. Daha 15 yalarndayd, Anastasia. Bosna dolaylarnda domutu. Tek bir Trk kznn ayan Osmanl haremine bastrtmamak ilkesini birbirinden devir alarak yrten tm Osmanoullar'nn bu tr sapk eilimlerini ve Trk dmanlklarn iyi bilen btn devirme Paalar gibi, Bosna Belerbei de Anastasia'-y grr grmez kafasnda bir imek akmt. Bu Rum kzna el koyup Osmanl Sarayna peke ektii taktirde, daha bir ka yl bu grevde kalabilir ve gelecekte Sadrazam bile olurdu. Osmanl Pdihnn bu kz grr grmez k olup el ve ayaklarnn titreyeceini iyi biliyordu. Pdih kars ve Pdih anas olmaya lyk bulacakt Anastasia'y hi kukusuz Valide Sultan Yunanl Helen.. (Handan Sultan). Geri, Osmanl taht'na Pdih olarak kan Bi(*) 4. Murat ve Dell brahim diye tarihlere'geen bu iki Osmanolu, ite bu Rum kadnn oullaryd. 314 F*-Devleti batan sona dnme ve devirme klelerin ellerine verip Trkleri devletd brakan ve stelik Pdihlarn kardelerini, evltlarn, sadrazamlar ldrmeleri rn aan (Fatih) 2. Mehmet. 315 PADAH ANALARI rinci Ahmet (Sultan Ahmet), henz 13 yandayd ama, anas (Handan Sultan) takma adl Yunanl Helen, binlerce hristiyan criye

arasndan kendisi gibi Yunanl bir criye olan (Evdoksiya)y olu Birinci Ahmet'in koynuna koymutu. stelik Evdoksiya gebeydi, bu srada!.. Ama, 13 yandaki ocuktan gebe kalnr m, diyen olmad. Bosnal Rum dilberi Anastasia'mn Osmanl Sarayna satlarak teki cariyelerin arasna katld gnlerde Yunanl Evdoksia ilk olunu dourdu. Hemen adn deitirip (Mahfiruz Sultan) yaptlar. Dourduu olana da (Osman) adn koydular. Bu Osman, gelecekte Pdih olacak ve (Gen Osman) adiyle anldktan baka Yenierilerin ellerinde can verecek ve ardndan ackl trkler yaklacakt. Birinci Ahmet 13 yanda taht'a oturduunda zaten anas Yunanl Helen (Handan Sultan) in elinde bir oyuncaktan baka bir ey deildi. Anas tm egemenlii ele geirmek iin Byk Valide Sultan Safi-ye'nin (Venedikli Bafo) Saraydan uzaklatrlmasn* istedi, olundan. Birinci Ahmet anasnn bu isteine uyarak babas nc Mehmet'in anas.- Byk Valide Sultan Safi-ye'yi (Venedikli Bafo) Eski Saray'a gnderip gz altna aldrd. Bu suretle iktidar egemenlii tmyle, bu kez kendi anas Yunanl Helen'in eline gemi oluyordu. imdi devlet, lke ve toplum lsn diledii gibi ynetmek sras bu Yunanl Valide Sultannd!.. Kendinden bir ya kk kardei Mustafa'y l-drtmemiti, Birinci Ahmet; bu inanlmayacak bir davrant. Osmanl yasas ilk kez uygulanmam olu316 PADAH ANALARI yordu. (Venedikli Bafo) dan doan kardei Mustafa' yi ldrtmeyiinin bir baka nedeni vard, Birinci Ahmet iin. Kk Mustafa akldan yoksun, zavall bir deliydi. Bunun hayatta braklmas, taht'a kan Birinci Ahmet bakmndan hi de sakncal bir yan yoktu. Ne var ki yine de, Saray iindekilerle dndakiler hayret ve aknlkla karladlar bu davran. Byk Valide Sultan Venedikli Bafo'nun (Safiye Sultan) bir ihtill kartp her bir eyi alt-st edeceinden korkarak Mustafa'y sa braktklar biiminde de yorumlayanlar oldu. Gerekteyse, dzensizliin srp gittii lkede zaten her ey alt stt. Bundan baka, Saray'a ve kendilerine yetecek gelir kayna bulmak iin giriilmi ganimet savalar alabildiine hzla, snr boylarnda sryordu. Birinci Ahmet'in ilk gzdesi Evdoksia (Mahfiruz Sultan), Osman'dan sonra yeniden gebe kald. Mehmet'i, Fatma'y, Kasm' dourdu, stste. te yandan, Bosnal Rum dilberi (Anastasia) ilk olunu dnyaya getirdi. Adn (Murat) koydular. Anastasia'mn adn da (Mahpeyker Ksem Sultan) yaptlar!. Bir ocukla m kalacakt, bu dilber? O da stste gebe kald ve dourdu. Daha olan ve iki kz dourdu. Adlarn: brahim, Bayezit, Sleyman, Aye, Atike koydular. Saray hazinesi yine boalmt. Savalardan elde edilen altnlar, trl eitli ganimetler, onbinleri barndran bu soysuzlar karargh Saray, silip spr-yordu. ran'a, Macar ve Hrvat lkelerine kar bu yzden yeniden savalar almt. Ama savalarn 317 PADAH ANALARI sonucu henz alnmad iin Saray hazinesine giren bir ey yoktu. En bata Handan Sultan (Yunanl Helen) ve sonra Osmanl Padiah Birinci Ahmet, grkemli saray dolduran bunca hristiyan dl yabanc kz ve kadnlarn, olanlarn, Zenci harem aalarnn, bunca Arnavut, Srp ve Rum asll bostanc ve kap kulunun gnlk ihtiyalarn hi bir ksnt yapmakszn karlamak ve alagelmii olduu gibi srdrmek zorunda olduklarn biliyor, bu yzden de sknt iinde bu-nalyorlard. Gnde binlerce koyunun, yzlerce teneke en iyi yan, ekerin, baln, kayman ve trl eitli en nadide turfanda meyve ve sebzenin girdii saray mutfanda btn bunlar yenip iildikten sonra, daha

varm? deniliyordu, stelik. Sarayn (Harem-i Hmyun) denilen yabanc kz-kadn panayr blm, Afrikal kara zencilerin egemenlii altndayd. Bu zencilerin ba: (Kzlaraas), bir dier deyimle de (Drs-saade aas) unvan ile anlyordu. Osmanl Pdihlarnn yataklarna sokulmaya hazr bekleyen kz ve kadnlarla dolu bu panayrn zenci aalar, bir Sadrazamdan daha gl egemenlie, daha etkin bir iktidara sahiptiler. Dilerlerse, trl entrikalarla Pdiahlan bile tahtlarndan ve canlarndan edebilirlerdi. Sarayn byk haracn yiyen bu zencilerin her biri kann kadar zengindiler. te onlar da, ala geldikleri bahilerden, deerli armaanlardan yoksun brakmamak gerekliydi!.. Bu kle zenciler, Mekke ve Medine'deki Vakf mal ve mlkn en yetkili tek Nazr (Bakan)ydlar. Bu kadarla da bitmiyordu, bu kle zencilerin stn ayrca318 PADAH ANALARI hklar, Pdihlarla yaknlarnn kurduklar btn, Vakf ilerini yrtme hakk da bunlarnd. Pdihlarn kzlarna, oullarna, analanna ne kadar aylk vermek gerektiini saptamak ve deme yapmak, bu zencilerin yetkisindeydi. Ayrca, devletin eyaletlerdeki ileri gelen kiilere her yl gelenek olarak srdrd bahi ya da armaan niteliindeki para ve hediyelerin lsn ve biimini semek ve belirlemek ve datmn yapmak yetkisi ve grevi de bu kle zencilerindi. Dnya yuvarlann stnde bir tek benzeri olmayan sapk Osmanl Saltanat, byle srdrlyordu ite. Topkap Saray'ndan baka, Fatih Mehmet'in Ba-yezit'te yaptrd ve teki Pdiahlarca srgn ve gzalt yeri olarak kullanlan (Eski Sarat) da bu zencilerin egemenliindeydi, ayrca. Btn bu kanbozuklar gruhuna ve onlar en iyi trde besleyip semirtmek iin katr ve deve ykleriyle para gerekliydi. Tm savalar, bu paray elde ederek, Kan orbas - insan panayn Osmanl Saraynn hazinesine doldurmak iindi. Birer birer ykp yokettik-leri, tarihe gmdkleri Trk Beliklerinin yknts iinde basz kalan z Trkler zorla silh altna alnyor, cepheden cepheye kesintisiz ve soluksuz, savalara sokularak ele geirilen yabanc lkeler yama ve talan edilerek vurgun ve ganimetler Osmanl Sarayna aktarlyordu. Bu yama ve talanlarn byk pay Yenierilerindi. Kz, kadn ve olanlar tutsak alarak bunlar esir tccarlarna ya da Osmanl Sarayna satmak hakk da bu sava d rgtnd. stelik, kazanlan bu savalarla, egemenlik boyunduruuna vurulan yabanc lkeler sanki Yenierilerin kanlan ve canlan karlnda elde edilmi gi31& , PADAH ANALARI bi, tm onur da onlarn oluyordu. Daha acs vard; gnmze dek yazlm Osmanllarla ilgili tarih kitaplarnda bu gerekler rtbas edilerek Yenieriler sava ordusu olarak gsterilecekti. Osmanoullan'na lkeler kazandran gerek sava ordularn meydana getiren ve bu uurda zorla can ve kan dken milyonlarca Trk'n adsan anlmayacakt. Osmanl Saraynn (Has Ahr) denilen Pdih atlarna ve arabalanna bakmak iin gereken parann tutan bile, gnde binlerce lirann stndeydi. Ama, bunun da aresi vard. Byle zamanlarda Pdihlar, Sadrazam kellesi kesiyor; Sadrazamlarn mallarna, mlklerine, alp rparak meydana getirdikleri katr yk altnlarna el koyup kendi hazinelerine aktaryorlard!.. imdi, iinde rpndklar paraszl yine bu yoldan karlayacaklard, bu kez de.. Bostancbalktan Paa! olmu, Endern-u Hmyun yetitirmesi tutsak-kle Arnavut Dervi Paa byle bir ortamda yetiti, Birinci

Ahmet'in (Sultan Ahmet) imdadna. ; Devletlum, dedi Birinci Ahmet'in karsnda diz ken Dervi Paa: Sadrazam Lala Mehmet Paa kymet ve dahi kendin bilmez bir dem olup ksa mddet ire pek azim servet edinmitir. Kulamza gelenler doru ise, hazine-i hmyununuz boalm olup siz dahi ziyade sknt ekermisiz. Hl byle iken. Sadrazam nankr Lala Mehmet kendsnden gayrisine kulak vermez olup zevku sefasndadr. Siz velinimetine srt evirmitir!.. Arnavut Dervi Paa kasten susup bekledi, bir sre. Daha sonra yeniden konutu : Demem udur ki, Hnkrm.. Sadrazam bir ka320 : i PADAH ANALARI za ve belya urarsa bilcmle mal ve mlkne ve de azim milyon akesine sahip olaraktan ferahlarsz! Olur mu, dersiz? Olmuluu pek oktur, Sultanm.. ............l Ve esasen cmle serveti Al-i Osman lkesi halknn srtndan edinmi, canlar yakp ocaklar sndrerek peyda eylemitir. Devlet siz hnkrmn-., lke siz Sultanmn.. -i Osman halk siz devletlumun.. her bir ey sahibine intikal eyler bylece!. Nasl edersiz? Ferman Efendimindir, Sultanm! Kulun, stesinden gelr ve dahi kimesnenin kula duymaz!.. Eyi ya, dedi Birinci Ahmet, tiz tutmalsz her bir ii. Niye dersiz, ziyade sknt ireyiz! Kasavet ekmeyesiz, Hnkrm. Kulun yarna komaz bu gnn iini. Greyim seni, Paa., kimesne bir ey duymasn. Hizmetin elbet bilinr bizce.. Kulun kurbandr, ayak tozuna Sultanm.. Pdihn ayaklarna yz srp huzurdan kp gitti, Dervi Paa. Bir gn sonra, Sadrazam Lala Mehmet Paa'nn beyin kanamas ile yataa dt haberi bakent stanbul'un her yannda duyuldu. Dervi Paa, Portekizli bir doktor bulmu, erkeklik gcn oaltan bir il diye yutturduu hapla Sadrazam zehirletmi ti. Zehirin dozu az gelmi olacak ki, hemen ldrmemiti Sadrazam; nce her yanna gel inmiti. Birinci Ahmet, bir ka gn sonra len Sadrazam Lala Mehmet Paa'nn btn servetine el koydu. Paann konandaki hazinesi, Osmanl Hazinesinde oi321 PADAH ANALARI mayan servetle doluydu. Elli bin duka altn vard. Ayrca, on milyon akeden baka istanbul'un eitli yerlerinde saylan krk akn kona, yals ve gelir getiren bir sr dkkn Pdihn mal oldu. imdi sra, Dervi Paa'nm bu byk iyiliine(!J karlk vermee gelmiti. Arnavut Dervi Paa'y Sadrazamla getirdi. Bundan byle Arnavut Dervi vuracakt byk vurgunlar. Bu vurgunlardan bir pay da Osmanl Pdihna verecekti, elbet. Ama ok srmeyecekti, Arnavut Dervi Paa'nm iktidar. nk zemin ve zaman kollayan bir baka devirme kle verdi, arkada. Srp soylu, bir Hrvat't bu. Osmanl devletine byk adam yetitiren Endern-u Hmyundan kmayd, tekiler gibi bu tutsak kle de. Ama Birinci Ahmet dnyordu; bir inanlr ve hi deilse etrafn gzn boyayabilir bir neden bul iak istiyordu, Sadrazamla getirdii Dervi Paa'y ortadan kaldrmak iin. Dervi Paa'nm byk, grkemli bir konak yap trdn, mimarnn da bir Yahudi olduunu duymutu ama. bu bir neden olamazd. Her Sadrazam alp rpyor, Pdihn payn verdikten sonra dilediin-ce saltanat sryordu. Ne yapmalyd, acaba?

Hara ve vurgunlardan daha ok pay vereceini syleyen ve stelik pein olarak torbalar dolusu altn ve mcevheri hemen vermee hazr olan Hrvat Murat Paa'y Sadrazam yapmak iin.. Bunun aresini de, Dervi Paa gibi, Murat Paa buldu. Devletlum, dedi Murat Paa, bir are bulmu-suzdur, Zat- ahaneleri msaade ederlerse arz eyle322 PADAH ANALARI mek kuluna der!.. Hele syle Paa, dedi Birinci Ahmet, syle ki ne mene bir geer sebebdir, bilelm. Efendimiz, bilirsiz Dervi Paa kulun bir konak yaptrmtr, bir kk saraydr adet!.. Duymuluumuz vardr, dedi Birinci Ahmet. naat temam eyleyen kimesne usta bir Yahudi tifesindendir. Onu da biliriz.. te bu ft der ki, Dervi Paa bir i daha vermitir kendisine. Saray- Hmyuna dardan bir tnel kazdrmak ve bylece Zat- ahanelerine bir baskn dzenlemek sevdasnda bulunduu anlalur. Birinci Ahmet keyifli keyifli gld, Sadrazam Dervi Paa'nm defterini drmek iin yeterli bir dzen kurduunu anlyordu. Dorusu, kendisi krk yl dnse byle bir bahane uyduramazd. te O'na, kafas alan byle zeki adamlar lazmd! Gzlerinin ii glerek bakt, Murat Para'nn yzne: Bu ft, huzurumda da byle konuur mu dersiz? Elbette, Hnkrm. Vezir Vzerya da anlatr m, byle olduunu? Elbet Sultanm., her ne dersek papaan misli tekrar eyleyp durur her bir yerde!.. nk, canndan bezmi deildir henz!.. Birka saat sonra Birinci Ahmet'in karsnda tir tir titreyerek yerlere kapanan Yahudi, Murat Paa'nm ezberlettiklerini, dili dolaarak tekrarlad. En sonunda da: 323 W| PADAH ANALARI Canimi baila, baka istemem bir ey, gzmL sevdiim Pdiahim, dedi. Ama, Dervi Paa sa ka-lirsa ite o zaman yaamak haramdir bana., kellemi kim bilir nasin keser boynindan kr testereynen.. Bre orbac dedi, Birinci Ahmet, sen ki benim canm korumusundur, biz de senin kelleni koruruz!.. Yan banda duran sedef kakmal sehpa stnden bir ufak torba altn alp, hl iki bklm yerde srnen Yahudiye frlatt. Haydi git, dedi, Murat Paa'ya misafir ol., seni gz bebeimiz gibi korusun!. Yahudi yz koyun yatt yerden iki kolunu uzatt, ellerini at: Yukarida Allah var ya, ite o nasin bilirse yle yapsin.. baimizda kaldka biliriz nassin olacak halimiz.. Geri geri srklenerek dar kt. Odann dnda bekleyen Murat Paa'nn ayaklanna kapand, bu kez: Nah, dedi, yalanim varsa Allah canini alsin.. git sor, sen ne retmisin, ben ite onlari sylemiim Pdiha eksiksiz, hem de bir bir., anladin mi Paa? Srtn okad Yahudi'nin, Murat Paa. Bre orbac, dedi. Gel hele, bu gece misafirim ol, bizim konakta. Ne dedin? diye alamakl bir sesle konutu, Yahudi. Pdih efendimiz diyor ki, Dervi Paa'nn kellesi kesilinceye kadar Murat Paa kulumun misafirisin, anladin mi? Hele gel sen, diye karlk verdi, Murat Paa. Beraber yrdler. 324 Kardei Bayezit'i ve oullarn ldrttkten sonra tahtta oturan kinci Selim Kbrs'a kral yapt Yahudi Jozef Nassi ile.. (History of Nations'den) 325

PADAH ANALARI Sultan Ahmet, bostanclarn yere kerttii Sadrazam Dervi Paa'nn gs stne oturup, eri bkm haneriyle kafasn kestikten sonra kanl kafay salarndan kavrayarak odann bir yanna frlatp att.. Dervi Paa, Zat- ahane Sultan Ahmet Hazretleri nin grme arzusunda olduu haberini alr almaz konann kapsnda bekleyen zel kupa-fayton arabasna kurularak, arabacsna seslendi: Tiz krbala atlar, dedi. Kestirmeden varalm Topkap Sarayna.. Yeleinin cebinden altn enfiye kutusunu karp kapan at; ba ve iaret parmaklarnn arasna bir tutam toz enfiye ald, burnuna gtrd, iki parmann arasndaki enfiyenin yansn burnunun bir deliine, kalan yansn da teki deliine doldurup genzinden yukanya ekti, keyifli keyifli. Ohh... dedi, sesli sesli, cat eden nur iinde yatsn-, ne de ie ileyici.. ne de ferahlk verici mbarek nesne!.. Kafasnn ii daha bir aydnlanmt, sanki, Tm dnceleri prl prl.. Henz koynuna almad yeni cariyesini anmsad bu an. O ne gzler., o ne ahu baklar., o ne iri ve de canl gsler, aman Allahm sen neler yaratrsn., o ne yusyuvarlak, stelik oynak m oynak kalalar? Yemin-i billahi bir iim su, bir fet-i devrn, diye sylendi, kendi kendine. Morali bir hristiyan Bum kzyd, dnd criye, O'nu 1500 altn san liraya satn almt bir esirciden. Krk akn teki cariyelerinin arasna katmt. Henz 14'nde var ya da yoktu. 326 PADAH ANALARI Srada, bu gece ite o fet vard.. Bir zmrt gerdanlk takanm, o kuu kuu boynuna., o nadide prlanta kpeleri de gl goncas kulak memelerine incitmeden ilitiriveririm.. o mermerden dklm gibi beyaz ve zarif parmaklarna birer tek ta prlanta yzk geiririm ve dahi... Dnn bu en tatl yerinde, arabacnn kaln sesini duydu: Saray- Hmyuna vsl olmuuzdur, biiznil-lh devletlu Paam!. Arabadan inerken, kendi kendine : Neye ki, hi dnmemisizdir Zt- ahne'-nin bizi davet sebebini., diye geirdi iinden. Yrd, byk kapdan azametle geti. Her yandaki silhl, palal nbetiler, o geerken yol verip selm duruyorlard. Kafasn daha bir dikletirip kalarn atarak tepeden bakp geti, hepsine. Sarayn Selmlk blmndeki kabul odas -nn tam nne gelmiti ki, nereden kt belirsiz bostanclar saldrdlar bir anda, Sadrazam Dervi Paa'nn stne. ilerinden drd bir koluna, daha bir drt kii teki koluna yapp kvrdlar. Arkadan enlerin biri yal bir ipi boynuna dolad. Ardndan tekme ve diz vurup Pdihn bulunduu odaya srklediler. Gzleri yuvalarndan frlamt, Dervi Paa'nn. Birinci Ahmet'in yzne bakt, hayretle!.. Tiz ykn bre bostanclar, ne durursuz? Osmanl Pdih Sultan Birinci Ahmet'ti, byle baran. Bostanclar, sille, tokat, tekmeyle yktlar yerdeki acem halsnn stne, Arnavut Dervi Paa'y.. 327 PADAH ANALARI PADAH ANALARI Osmanl Pdih, Sadrazamn gs stne bada kurup oturdu. Daha nceden knndan ekip eline ald eri bkm, altn savat ilemeii hanerini, Dervi Paa'nn damarlar oluk oluk kabarm boynunun ense kknden saplad, kendine doru aslarak ar ar kesmeye balad kafasn;.. Dervi Paa'nn boynuna sk skya dolanm ip, sesinin kmasn engelliyordu. Drt bir yann kuatp kol ve bacaklarn tutmu bostanclar kprdamasna bile olanak vermiyorlard. Birinci Ahmet

yzn bile buruturmadan keskin hanerini dolad kafay, ne arkaya sallanarak kesiyordu, bir yandan. Daha can kmamt, Dervi Paa'nn ama, kafas gvdesinden ayrlp bir yana dt. Osmanl Pdih Sultan Ahmet, her yanndan kan fkran kesik kafay salarndan tutup kaldrd, yle bir baktktan sonra odann bir yanna frlatp att. Tm sapk, kanl kaatil ecdadnn, tm bozuk, kanl sllesinin rekorunu krrncasna kpkzl kana bulanm elerine, huzur ve gvenle bakarak homurdand: Leen ibrik getiresiz,. ellerimiz mel'unun kanyla boyanmtr.. Som altndan dkme leen ve ibrik getirdiler. Birinci Ahmet meldi. Yresindekilerden biri ibrikten su aktt, bir bakas bu kanl elleri avucunun iine alarak zene bezene ykad. lkin Sarayn her bir yannda, daha sonra ve hzla bakent stanbul'un drt bir tarafnda duyuldu, Sadrazam Dervi Paa'nn kafasn kendi eliyle kestii Osmanl Pdihnn.. Pdihmz Efendimize tuzak hazrlam o nankr, o bednam Sadrazam! 328 l yi olmu yleyse., cezasn bulmu mel'un! Nasl bir tuzak ola ki bu? Al-i Osman Sarayna hariten lam kazdnr-m.. pek az bir ey kalm girmeye Saray- Hmyuna! Kul ksm byledir ite.. Allh Tel'nn yeryzndeki glge-i mbreki ve dahi Peygamber-i Zi~ sn Efendimizin Halifeleri olan mukaddes l-i Osman sllesine kar ne azim bir gnah ilenilmee yellenilmi tir., tvbesi dahi caiz olamaz! Elbette, yansn imdi kyamete dek cehennem-, de de grsn gnn!.. Byle konuuyorlard olay duyanlar; fuhu ve cinayet yuvas Bizans art kentin, insan panayn stanbul sokaklarnda!.. Ama Anadolu'da, her bir Os-manolu'nun lm haberi geldiinde, bayram ediliyor, kklerinin kurumas iin Tanrya yakanlyordu. Birinci Ahmet, Dervi Paa'nn ba ve gvdesini Sarayn d kaps nndeki ibret ta stne atmalar buyruunu verdikten sonra, ldrd Sadrazamn btn altnlarna, konana, cariyelerine el koydu. Kararyle ocuklann da ldrtmei unutmad, bu arada.. Srada, Sadrazamln bekleyen Murat Paa, 30.000 altn lirayla birlikte Osmanl Pdiah'nn huzuruna kt. Altnlar nne serdi. Birinci Ahmet, soluunu kesen bu altn yn karsnda kendini glkle alkoyarak umursamaz grnmek iin ban te yana evirdi, azmsadn belirtmekten de geri kalmad stelik. Hepsi bu mu, Paa? dedi. Evet, Sultanm., tam tamna 30 bin altn; eksii yok, fazlas var, diye karlk verdi, Murat Paa. 329 PADAH ANALARI enesini yukan kaldrp azn buruturan Birinci Ahmet: Azm! dedi. Daha ok umardk senden Paa!.. Efendimiz, kulun bu kadarla brakmayacak ki; Mlum-u devletiniz, nicedir umur-u devletten el ekip bir kenarda otururuz. Vezir-i zaml baheyle-diinizde, biiznillh pek azim altun cem eyleyp ay be ay Zt- ahanelerine taktim eylemek vazifesini mdriksizdir. Eyi.. eyi, dedi Birinci Ahmet. Sonra yanban-da duran, Dervi Paa'nn ceplerinden karlm Sadrazamlk mhrn Murat Paa'ya uzatt. Al hele, dedi. Mhr erifimizi bir iyi kullananz, eytna uymayup stk zre hizmetin grmek iste-rz! Sadrazamlk mhrn kez pp bana koydu, Murat Paa. Koup ayaklarna kapand. Osmanl Pdihnn; geri geri yryerek huzurdan kaca srada, Pdihn sesini duydu:

 Baka Paa, unuturduk az kalsn; Anadolu'da Trkmen oullar gene azmtr deyu duyarz. Bkup usanmzdr bu si kullarmzdan, bilesz! Bir ey ibret gsteresz ki, bir dahi ba kalduracak takatleri kalmaya!.. ki kat olup diz kt, Murat Paa: Ferman zre oluruz Hnkrm, dedi. Cmlesin hakkndan gelr, soluklarn keserz Sultanm! Trk komayz Al-i Osman lkesinde dilersez.. Yok pek yle deil, bilirsiz kfirler stne atmz harpler in gerekldr bu si kullarm., bunca muharebelere hep onlar srmzdr. Kavi bir kavimdir, amma baka bir ie yaramazlar; makbul saymazs biz onlar. Yeni bir sefer dzenleye dein 330 PADAH ANALARI susturasz bunlar. Hadi git, bakasn aratmayasz bize Paa!.. Murat Paa, yine geri geri yryp kt, huzurdan. Bu da btn tekiler gibi, devlet-lke ve toplum ynetiminde belirli ve stn yeri, en akl almaz ar yetkileri olan tm Osmanl devlet erkn gibi (Ende-Tn-u Hmyun) yetitirmesi, satn alnp tutsak edilmi, bir devirmeydi. Osmanlca ve Osmanl grg kurallar belletildikten sonra Paalk rtbesi verilerek devletin ve milletin tepesine kartlm biriydi. Srp soylu bir hnstiyan Hrvat't, yeni Sadrazam Murat Paa. Osmanl geleneince btn tekilere, Saray ii ve Saray d btn kadn ve olanlara yapld gibi, buna da bir Arab-lslm ad takmay unutmamlard, elbet. Taa.. kurulutan bu yana zellikle yabanc rktan gelenleri, Orduda, devlet ve hkmette en yukar katlara karmay srarla benimsemilerdi, btn Osmanl Pdihlar. Bu yabanc rk: Rum, Srp ve Arnavutlar'di. Kendi damarlarnda dnp duran kan orbasnn yzde yetmi bei, bu rk ve soy birleimiydi nk. Geri kalan yzde yirmi be kan artnn iindeyse, dnyadaki btn yabanc rk ve soylarn kanlan vard. Devirme Murat (Paa) ya iki bakmdan gn domutu. Biri, otuz bin altn rvet karlnda Sadrazaml kolaylkla elde etmi olmasyd Osmanl Pdihndan-, teki daha nemliydi Tm z Trk soylulardan alma frsat gemiti eline. Bir tala iki ku vurmutu.. Hemen harekete geti. Rum, Srp, Bulgar ve Ar331 PADAH ANALARI navutlardan meydana gelen bir Ordu dzenledi. Ankara ve dolaylarndan, Konya ve dolaylarna dek yaylm isyanlar bastnp yok etmek iin Ordusunun banda yola kt. Btn Osmanoullan'nn azndan ve yrelerini kuatan tm devirme devlet erknnn dilinden dmeyen (Celli isyanlar), gerekte; hak'tan, adalet"ten, ekmek ve zgrlkten yoksun braklm ve yalnzca zulm ve ikenceler iinde yaamaya mahkm edilmi Anadolu Trklerinin yaral yreklerinden kopup gelen feryatlaryd. Trk soyunun dman Osmanoullan ve evrelerindeki yabanc soylu devirmeler, btn bu feryatlara, daha ok ldrp, daha ok asp keserek karlk vermilerdi imdiye dek. Yine yle yapacaklard. Bu bakaldrmalardan bir blmnn bana geen Ankaral Kalender Mehmet, halka yayd bir bildiride yle sylyordu: Sergzetim, leme malumdur. Zalim Osman-oullar'nn Anadolu Trklerine reva grd eza ve cefa, kahr ve sefalet cana tak etti. Sabr tat. Can tende kaldka bundan byle anlara boyun emeyeceiz. skdar'dan berisini Osmanoullar'na haram edeceiz. Eer, frsat yine onlarn olursa, nidelim? Ba koyduumuz serencmn dillere destan ve ibret olup kalmas bize yeter. Bu bildirilerden biri, Srp soylu hrvat Sadrazam Murat Paa'nn da eline gemi, kara yrei daha da kararm, Cehennem Zebanisi olup yle girmiti ardndakilerle birlikte Anadolu topraklarna.. Her bir admda kan dkp lm saarak geiyordu, her bir yreden.

Kazma, krek ve pasl yataanlarla krk dkk kl eskileriyle, orak ve trpan332 M ; PADAH ANALARI dan ibaret gerelerle bakaldr savana girimi Trk kuvvetleri kesilip doranarak hzla yok edildikten sonra, sra kadn ve yal erkeklerle oluk-ocua geliyordu. Trk halk yol boylarna yan yana dizdiriliyor, en batan balatarak az sonra gmlecekleri ukurlan kazdrtyordu, onlara! Daha sonra kafalar kesiliyordu. Kesik kafalar, kafasz kalan gvdeler kazdklar ukurlara atlarak zerlerine toprak dolduruluyordu. Ayrm yoktu. Bakaldrya katlm ya da katlmam olmak, kurtulmak ya da lmek iin bir neden deildi. Trk soylu olmak, yetip artyordu ldrlmek iin. Kundaktaki meme ocuklarn sa brakmyor, hanerletip ukurlara attnyordu. Ancak, dalara kap canlarn kurtaranlar sa kalmak mutluluuna erimilerdi.. Srp soylu hrvat Murat Paa'ya, kesimden kurtulup sa kalabilen zavall Trkler, bir yeni lkap taktlar: (Kuyucu Murat Paa) dediler. Osmanl Pdih Birinci Ahmet, Trk kanlan ve Trk cesetleriyle dolup taan kuyulan icat eden Sadrazamnn bu baansn ve stelik ortada bakaldracak Trk brakmam olmasn duyduu zaman, havuzda rplak ykanan kzlar seyrediyordu. ok ke-yiflenmiti ald haberle. Kzlardan birinin bileine yapp kucana oturttu. Bir Arnavut olannn doldurup diz kerek uzatt altn maarapadaki krmz arab son yudumuna dek lkr lkr iip, bo kab olann eline tututururken: Tiz haber salaz, hanendeler ve de sazendeler alp syleyeler, hep bir avaz olup., dedi. 333 PADAH ANALARI Srp soylu hrvat Sadrazam ld, bir Rum <;: O'nun yerine Sadrazaml satn ald, 40.000 altn liraya.. ldrd onbinlerce z Trk'n cesetlerini kazdrd ukurlara gmen ve bu yzden de (Kuyucu) lakabyla anlan Srp soylu Hrvat Sadrazam Murat Paa, 1611 ylnda ld.(*) Bakent stanbul halknn gzlerini boyamak iin sregelen gelenek uyarnca, kendi adyla anlan mescitler, medreseler ve camiler yaptrmay unutmu deildi salnda; o da yaptrmt!.. 14. Osmanl Pdih Birinci Ahmet, (Sultan Ahmet) yeni bir Sadrazam aramaya koyuldu.. Hazine yine botu. 22 yann en ateli dnemin-deydi, henz. Ne var ki, gerek kendi saltanatna ve gerekse Saraylar dolusu devirmeye yetecek altn bulmak zorunluu en nemli bir sorundu. Bu srada, (Nasuh Paa) adnda biri kt ortaya.. Osmanl Pdihna sunduu bir mektupta, yle yazyordu Nasuh Paa: ... Sadrazaml, ayet Nasuh kulunuza vermek lutf-u ahaneleri olursa, Ordunun Seraskerliinin de (bakomutanlk), bana ait olmas dileimdir. Bu taktirde, Zt- ahanelerine (krk bin altun) vermekle kalmayup, muharebe zuhurunda iktiza eyleyen bilcmle Ordu masraflan da tarafmdan karulanur. Birinci Ahmet stste bir ka kez okudu mektubu. En sonunda da: te aradm bylesi bir dem'di, dedi. (*> Bu Trk dmannn adn hl tayan bir mahalle stanbul'un Aksaray semtindedir. 334 PADAH ANALARI 40.000 altn ayaklan dibine sayan Nasuh Paa'ya. Sadrazaml da, Ordunun bakomutanln da verdi. Tm tedirginlii kalkm, krk bin altnn verdii gvence, yreini doldurmutu. Ama, kimdi bu Nasuh Paa, denilen adam? Gmlcineli bir Rum'du, gerekte. Kk yata babasndan satn alnp (Endern-u Hmyun) a yerletirilmiti. Bir yllk bir dil ve gelenek

eitiminden sonra (Baltac) lkla Osmanl Saraynda grevlendirilmiti. (Baltaclk), adiyle ilintisi olmayan bir grevdi. (Teberdarn- Saray- atik) diye de anlan bu rgtte yetien yabanc soylu hristiyan devirmeler, eh-zadeler'le, hanm Sultanlarn zel hizmetileri idiler. Her bir Pdih karsnn, Pdih kzlaryle oullarnn byle bir Baltacs vard. Osmanl Saraylarnn en byk ve egemen efendisi olan SudanlAfrikal zenci (Harem Aalar), Baltaclarn da sorumlu efendileriydiler. (Nasuh) ad taklan bu Bum kle, ksa bir sre sonra (avu ( rtbesi alm, (Divan- Hmyun) denilen Pdih bakanlndaki Vezirler Meclisi'nde hizmetilie atanmt. ehzadelerle ve sultanlarla ili-dl yaknl, ona daha byk kaplarn almasn salam, (Diyarbakr) Valisi olmutu, Kurnaz Rum olan, ryasnda grse yorumlayamayaca byle bir greve atanr atanmaz, Vilyetin drt bir yann haraca balayarak byk servetler yapmay da baarmt, ksa srede. Yredeki Krt beleriyle de sk sk grerek ilikilerini gelitiren Nasuh, Valilie atandndan bu yana, (Paa)yd, stelik. Tm Osmanl lkesindeki halkn beyinlerine yer335 1 PADAH ANALARI leen inanca gre de. Paalkla birlikte asiller snfndan olmutu!.. Diyarbakr'daki yaam, dillere destand Nasuh Paa hazretlerinin.. Gerek bir Kral, gerek bir Osmanl Pdih yaam srdryordu. Kentin en uzak yrelerinde bile. (Vali Paa)mn grkemli konandaki elence lemleri konuuluyordu. Gerekte, (Krt Belii)nde Pdih temsilcisiydi. Ne il snrlan iinde ve ne dnda hesap verecei hi bir kii ya da herhangi bir makam vard. Kurnaz Rum olan, her kapy kapamt, kendisinden ikyeti olabileceklere. Her ay, Osmanl Pdihna torbalar dolusu altn gnderiyordu, alp rptklarndan bir ufak blm ayrarak.. Vali Nasuh Paa'nn bu durumu, yrenin Krt bei (eref Han) m ilgisini ekti. Byle bir kiiyle akrabalk kurabildii takdirde, yapamayaca bir ey olamazd. Kzn, bu Rum olanna verdi, Krt bei (Mr eref)!. Sadrazam Kuyucu Murat Paa'nn ldn duyar duymaz istanbul'a geldi. Ak artrmada en yukar fiyat vererek, bir bakma Sadrazamlkla birlikte bakomutanl da ele geirdi. Bu, Rum - Srp - Bulgar - Arnavut ve benzeri devirmeler bir eyi unutuyorlard, yalnz. Osmanoulla-r'nn para, elence, olan, kadn ve iki tutkusu ve saltanattan baka hi bir eye ve kimseye vefalan olmadn.. Bu gerei dnmyorlard, bir trl, nlerine konan daha ok altn, daha gzel kadn ve olan, daha belirgin gvence veren bir baka biri uruna, ca336 ; PADAH ANALARI nn almayacaklar, alaa etmeyeckleri kimse olmadn, olamayacan anlamyorlard. Olaylar bu trde geliti, ksa bir sre sonra!.. Birinci Ahmet, (Sultan Ahmet) Sadrazam Nasuh Paa'nn her hafta gnderdii kadn, altn ve elmas -azmsyor, daha ok istiyordu. nk, kendisini de sktranlar vard. Bir yandan, (Mahpeyker Ksem Sultan) takma adiyle hkm sren kars (Anastasia), te yandan (Mahfiruz Sultan ( takma adiyle Saraya ve Saltanata ortak olan ilk kans Evdoksiya, hi durmadan altn ve elmas istiyorlard. Savalardan da bir ey gelmez olmutu stelik. Bu nedenlerle ykleniyorlard, Sadrazam Nasuh Pa-a'ya. Ver., daha ok ver, diyorlard. Nasuh Paa, hem kendisine, hem de Osmanl Sarayna kadn, altn ve

elmas bulmak iin alyordu, gece ve gndz. Verenden alyor, vermeyenden zorla alyor, ldryordu. Son zamanlarda bir baka eite dkmt ii: Rvet karlnda yksek grevler satyor, hemen ardndan o adamlar ldrterek, yerlerini yeniden satyordu, baka para ve elmas verenlere.. Haftalk haracn imdilerde gnde bire karmt, Nasuh Paa; Sarayn hissesini bylece oaltmt. Birinci Ahmet memnundu artk. Bu memnunluu ylesineydi ki, henz 7 yandaki kzn, gzn krpmadan Nasuh Paa'ya nikahlad. Aradan ksa bir sre geti. Sadrazamla gz koyan bir baka devirme kt, ortaya.. (kz Mehmet Paa)!.. O da ilkin el altndan dzenlemelere giriti. Pdihn kulana deecek, itahn artracak sylentiler yayd, ortala: 337 PADAH ANALARI Sadrazam Nasuh Paa'nn konandaki hazine, Acem ahlarnn hazinelerinden daha ok ve paha biilmez altun ve elmaslarla tka basa dolup tamakta imi. Sylentiler birbirini izliyordu: Nasuh Paa'nn bunca azim serveti peyda etmekten maksad, Cengiz soylu Krm Han' Mehmet Gi-ray' Osmanl taht'na karp Padiahln iln eylemek yolunda gerekli masraf yapmak iinmi.. Birinci Ahmet, kulana gelen bu sylentilerin acaba gerekleme olana var m, yok mu, diye dnmedi. Sadrazam harcamak iin iyi bir frsat gemiti eline. Hele, Nasuh Paa'nn Konandaki hazine ile ilgili sylentiye drt elle sarld. Tiz tahkik edp, bildiresiz.. dedi gvendii kiilere. Sonra ardndan ekledi: Azim serveti bir rivayet deil de hakikat ise, hyaneti bizce de anlaulmu olup, bize miskal ile vi-rp kendsne okkayla hisse ayurduu belli ola. Ol zaman, bilrz yapacamz!.. Aratrclarn raporlan, sylentileri doruluyordu. Sadrazam Nasuh Paa'nn hazinesi milyon deerdi; daha da oktu bir olasla gre.. Elleri, ayaklan titredi, Osmanl Padiah Birinci Ahmet'in duyduu byk servetin scakl karsnda. Kalarn atarak bir sre dnd. Hemen ardndan, karsnda el pene divn durup buyruk bekleyenlere evirdi gzlerini: Bre bostancba, dedi. Yz kadar yavuz dem al yanna, var git, Nasuh Paa kulumun konana, bir kelm (sz) ettirmeyp kaydn grp (ldrp) kellesin getir esiz!.. Ferman Efendimizindir, Sultanm., dedi, Bos338 PADAH ANALARI tancba. Rzgr gibi kt, huzurdan. iki saat sonra, Sadrazam Nasuh Paa'nn kellesini gm bir tepsi iinde Osmanl Pdihna sundular. Gzleri yuvalanndan frlam kanl kafaya yle bir baktktan sonra, Birinci Ahmet: imdii.. dedi. Hazinem kethdasna varp sy-leyesiz, tiz davranp Nasuh Paa'nn konana koa.. ve dahi tm servetini ykleyp getire, haydi, dur-mayasz!. Nasuh Paa'nn hazinesi gerekten akllara durgunluk verecek okluktayd: Bir milyon duka altn, kileler dolusu inci, trl eitli mcevherat, katr yk ile altn ve gm kap-kacak, binonsekiz tane kabzalar altn ve elmasla kaplanm kl, dkknlar dolduracak oklukta Acem, Msr ve buhara hallar, drtyzbe Arap ve Macar kanl soylu at, binyz tane altn zengili eer takm, 18 bin deve, drtbin ba hayvan, altbin sr, beyz-bin koyun, ayrca satn alnm, tutsak edilmi yzlerce olan ve yine yzlerce kz ele geti, konanda ve iftliinde.. Btn bu canl ve cansz mallara sahip kan Birinci Ahmet, sevinten

ne yapacan ard. Hem kendi saltanatna, hem Saraylarndakilerin saltanatlarna en azndan bir iki yl yetecek bir servete kolaylkla sahip olmutu!.. Ama, yine de, ancak 50.000 altn karlnda (kz Mehmet Paa)yi Sadrazam yapt!.. yl geti aradan.. Yl, 1617 olmutu. Birinci Ahmet henz 27 yandayd. Hi umulmadk bir gnde iki sofras banda sancland. Kars Anastasia (Mahpeyker Ksem Sul339 PADAH ANALARI tan), ve teki kans Evdoksia (Mahfiruz Sultan) ba ucuna kouup derdine are bulmaya altlar. Ama geer eitten bir sanc deildi bu, Sarayn Rum, Ermeni ve Yahudi doktorlar da bir ey yapamadlar. 27 yandaki Osmanl Pdih Sultan Ahmet, o stne titredii saltanatn ve tahtn, binlerce kz ve olan yuvas (Harem-i Hmyun) unu, eritip ken-dike yeniden tka basa doldurduu hazinesini ve bu uurda iledii cinayetleri ardnda brakarak, ld. Bir ziyade karn arsndan ld! dediler. yle miydi, acaba? ki Rum kansndan biri., ya da bir bakas, bir tutam baldran otu'nun suyunu ikisine katm, ya da bir engerek ylannn zehirini kuvvet mcununa aktm olamazlar myd? Dili yoktu ki o kaln duvarlarn., o kaln duvarlarn ilerini ssleyen grkemli eyann ki, sylesindi!.. UYANANLAR BRBRLERNE SORUYORLARDI : BU, NE BM DEVLET? Olup bitti leri grp, ya da kulaktan kulaa fsldananlar iiterek kahrolan Trklerin says Anadolu'da pek oktu ama, Osmanl Pyitaht' stanbul'da olsun, gaflet uykusundan silkinerek biraz olsun z Trkler, tek bir az gibi hep ayn soruyu birbirlerine yneltiyorlard: Bu ne biim devlet? Sonu nereye varr, bu gidiatn? Naslsa okumu, bir eyler bellemi olmak gibi bir umulmadk mutlulua erimi olanlarsa karanl aralayc szcklerle gerekleri dile getiriyorlard: 340 PADAH ANALARI Din'le, imn'la hi bir yaknlklar olmayan ve stelik gece ve gndz zina ire keyif srp ve de cinayet stne cinayetler ileyen Osmanoullan, biz Trklerin gzlerini boyamak iin cami, mescit, trbe yaptryor, dnya nimetlerini kendilerine, hi-ret gibi te dnya korkusunu bizim iimize sokup bu gzelim dnyadan elimizi eteimizi ektiriyorlar. Ve biz, ite bu yzden Trklmz, Trk yaratldmz ylesine unutup zbenliimizden kopmuuz ki, be vakit namazdan tesini gremez olmuuz. Birbirine dman mezhepler, tarikatler ve trelerle iice kalp bir yanmz Arap, bir yanmz Acem olup kmz. yle bir evremize bakp aklmz bamza toplaya-myoruz. Eer toplayacak olsak, greceiz: Arnavut, Tatar, Mool, Pomak, Bonak, Krt, Laz, erkez, Grc ve daha bir ok yabanclar da mslman olmular ama, bunlarn hi biri biz Trkler gibi Araplama-mlar. zbenliklerinden kopmamlar. Mslman olduk diye rk ve soylarm unutup kendilerini Araptan saymaya kalkmamlar. Biz Trkler yle miyiz ya? Her kavmin (ulus'un) bir ayr rk, soyu, tresi olduunu hie sayp kendimizi Arap mmetinden, Yahudilerin atas brahim'in milletinden, Arabm ve Acem'in mezheplerinden saymz. Arnavut'u, Bona, Krt', Laz', Tatar', Mool'u, erkez'i, Grc'y, Pomak' mslman diye barmza basp hi bir ayrcalk gt-meyip din kardei demiiz. Ya, onlar? yle mi demiler acaba? yle mi davranmlar? Yoo.. onlar, rk ve soy kkenlerini slm'n hamurunda yourmam-lar. Mslmanln yalnzca ibadet tresini benimseyip kalmlar. Birbirlerinden kopmamlar. Kendi rk ve soylarndan olanlarla bir ve beraber olmay yelemiler. Birbirlerini her zaman, her durumda tutmu341

PADAH ANALARI lar. Bak u istanbul'a, bakn Anadolu'nun drt bir yanna, hepsi iiedir, hepsinin mahalleleri ayn ayrdr. Bizimle kaynarlar m? Bizimle can cier olurlar m? Bizim derdimize koarlar m? Ne gezer., nasl ve ne olarak yaratlmlarsa, yle yaar ve yle de lrler. Ya, biz? Birbirlerinin stne doru eilip seslerini ksarak dert dkenler, bir yandan da kellelerini koltuklarna alm oluyorlard: Anadolu'da Trk soyunun oca oktan snd. Iolanhndan yetime beler, subalan ve daha bakalar, kambozuk Yenieri eskileri, z Trklere kan kusturuyorlar. Ama u: (Dersaadet, Deraliyye slmbol ve stanbul) diye Osmanl'nn ad takt khne Bizans'n Konstantinopolis'inde her ey Rum, Yahudi, Ermeni ve Arnavutlar'n elinde. Rumlar, Halic'in iki yakasna yerleip yeni Bizans'n kralln Fener Patrikhanesi'nde kuruyorlar. (Beyolu) denilen o koca semt ise Osmanoullar'nn bilerek ve isteyerek fethetmedikleri, Yunanl'mn (Pera)'sidir, hl! stelik, bu saydm yabanc soylu ekalliyet dediimiz ynlar, ztrklerin tepesinde hora tepiyorlar, eziyorlar, smryorlar. Her bir nimete, zevke, keyfe ve saltanata tka basa doymu olarak yayorlar. Hele skysa bir tekinin klna dokun, bir tekinin burnunu kanat., gr o zaman Osmanoullan'nn seip yceltip her pye'ye ulatrd grevlilerden oluan dev-let'i ve devlet grevlilerini!.. Gr, nasl yavrusunu koruyan dii aslan kesilirler! Ve seni ya krbalar altnda cansz kor, ya da zindanlarda rtrler. Balarn umutsuzca nlerine doru ac bir tevekklle sallayanlar, konuann gzlerinin iine bakp: 342 PADAH ANALARI Doru sylersin.. diyorlard. Yenik kim? Konstantinopolis'i ele geiren kim, belli deil. Yalnz bu kadar m? Bu devlet bizim kanlarmzla m, yoksa Osmanoullan'nn drt bir yana yerletirdii, devleti ellerine teslim ettii dnme ve devirmelerin s-yeleriyle mi kurmu olduklar da belli deil. Patrikha-ne'nin papazlarna, kilise adamlarna, Osmanl Sara-yi: (Fener Beleri) diyor. Bir kibritle tutuan tahta kulbelerde yan a, yar tok ve de hep korku iinde yaayan biziz. Onlarsa, Boaz'n, Halic'in kylarnda yallarda, konaklarda, kklerde saltanat sryorlar. Savalarda can verme grevi bizim., onlara askerlik yok, vergi yok. Klfet bizde, ikence bize, zulm bize, sefalet ve cehalet bizde., ticaret onlarda, serbestlik onlarda., bu nasl devlet? N'eyin ne olduu bilinmeyen bu kargaada, Trk'e dman, Trk'sz devlet'te, Osmanl Padiahlarnn ve evrelerindeki hristiyan dl devlet adamlarnn eliyle bir takm Rumlar, bir stn aile topluluu olarak ortaya kmt bile.. (Mavro Kardato), (Kantarade), (Buziti), (Pana-yoti), (spilanti), (Maruzi), (Aristarhi), (skarlet), (Musuros) bunlardan sadece bir ka idi. Bunlarn her birinin arkasnda devletin en yukarlarnda hkm sren adamlar vard. Kimi Sadrazam'd, kimi Vezir'-di. rnein bu ailelerin nllerinden biri olan: (Kan-takuzin) ailesini, rvet karlnda koruyan, her kar salanacak ii onlara veren: Srp soyu Hrvat Sadrazam Sokullu Mehmet Paa idi. (Mavro Korda-to) ailesinin koruyucusu ise: Srp kkenli Arnavut Kprl Fazl Ahmet Paa idi. Osmanl Saraylannm doktorlan, devlet'in yabanc dil evirmenlerinin tm, Saraylann, Camilerin. 343 PADAH ANALARI kprlerin mhendis ve mimarlar: Rum, Yahudi ve Ermeniler'di. Kimdi, bu (Kantakuzin) ailesinin ba? (Mihail Kantukuzin) adn tayan bir Rum'du. Kanun Sultan Sleyman diye anlan Osmanl Pa-"diah Birinci Sleyman dneminde servete kavuup ad anlr duruma gelen bu Rum, 2. Selim ve 3. Murat dnemlerinde hep zirvede yaam srm, devlet iinde devlet kurmu

bir adamd. Bu adamn yaptklarna, elde ettii servetlere, srd saltanata bakp aran halkn akl banda olanlar, o'na: (eytann olu) adn takmlard. Osmanl mparatorluu diye tarihlere geirilen bu devlete hkmedip onu frldak gibi dndrenlerden biri de ite bu Rum'du. Sokullu Mehmet Paa'nn sayesinde dilediini yapmakta zgr ve yetkiliydi. Her Belerbei'nin, her Sancak Bei'nin, Vezirlerin, Sadrazamlarn, deniz ve kara kuvvetleri komu-tanlar'nn yanlarnda sryle Rum evirmenler bir ayr saltanat sryor, devletin en gizli srlarn yabanc devletlere rahatlkla satabiliyorlard. (Beyolu) gibi, Bykada, Heybeli, Knal v.b. adalar, tka basa Rumlar'la dolup tayordu. Osmanllar'n (Bodan) diye ad taktklar, Romanya'nn Moldavya yresine ve (Eflk) diye adlandrdklar Tuna ve Karpatlar yresine birer eylet valisi olarak atadklar adamlar da, birer Rum'dular. Bu Valiler, etraflarna ynla Rum olarak grev yerlerine gidiyor ve rktalarn diledikleri grevlere getiriyorlard. 620 yllk Osmanl dnemi iinde adna yer, kendine yetki verilmeyen tek bir rk vard; bu rk ve soyun adi: Trkler'di. 344 PADAH ANALARI 620 yllk o dnem, Rumlar, Srplar, Arnavutlar, Krt, Ermeni ve Yahudilerle iice rlmt. Ama gn gelecek bu devlet'e, bu mparatorlua, tarih kitaplarnda ve ansiklopedilerde (Osmanl-Trk Devleti) denilecekti!.. 345 ONBENC BLM NC MEHMET'N (HANDAN SULTAN) ADYLE ANILAN SPANYOL VOLETTA'DAN DOAN OLU BRNC MUSTAFA DNEM (1617-1618) H BR TAM AKILLI DELD AMA, MUSTAFA (PDH) OLARAK TAHTA IKARILDIINDA ZIR DELYD. (Handan Sultan) takma adiyle tarihlere ad geirilen Yunanl Helen'in olu Birinci Ahmet (Sultan Ahmet)'in lm ile boalan Osmanl taht'na, 26 yandaki kardei Mustafa'y (Birinci Mustafa) nvanyle kardlar. Mustafa'nn anas (Handan Sultan) adiyle anlan, spanyol asll Violetta idi. Abisi Ahmet Pdih olduunda, zararsz bir deli olduunu bildii Mustafa'y, kendisine bir rakip olarak grmedii iin ldrtmemi ve bu yzden de tm Saray halkn, devlet erknn ve lke toplumunu hayretler iinde brakmt!.. nk (Fatih Mehmet) in brakt Saltanat Yasasna gre, Osmanl Pdihlar taht'a ktklarnda ne kadar kardei varsa hepsini ldrmeleri gerekliydi!.. Yzlerce yl hi aksatlmadan uygulanan bu yasay, evlt ldrmeyi de katarak, daha da gelitirmilerdi, Osmanoullar.. Saray ve Saray d cinayetlerin her trlsn gre gre, duya duya bir eit cinayet tiryakisi olan halk, ve Saray ii insan panayr-, bu yzden armt. 347 >,; PADlAH ANALARI Bir Osmanolu Pdih olacak, kardeini sa brakacakt., inanlr bir ey deildi bu. stelik, hi grlm de yoktu byle bir davrann!.. Mustafa ldrlmemiti ama, ba bota braklmamt. Sarayn bir odasna hapsedilmi, demir bir kapnn ardnda tutulmutu. Yemeklerini belirli saatlerde getiriyorlard. Bakm yerindeydi. Aynca, gnln ho geirsin diye, erkeksiz kalm, erkee doymam cariyelerden gnll olanlar seilip yanna da gnderiyorlard ama, o hi birini sokmuyordu, odasna. 14 yl srmt, ehzade Mustafa'nn korku dolu hapislik yaam.. Yarm akll bir budala olarak kapatld yerdeki korkun yaam, geri kalan akln da alp gtrm* zr deli olmasna neden olmutu.

(Birinci Mustafa) unvan ile taht'a karldnda bu durumdayd. Alsn, elensin de belki akl yerine gelir diye Boazii'nde kaykla gezmee kardklarnda, yannda bulunanlara yle sylyordu: Neye ki, ulufe (bahi) atmazsz balk kullanma? Biz ki Padiahz, balk kullarmz da sevindirmek muradmzdr! Tiz, bir ka torba altn serpesiz denizdeki kullarma.. Pdih olup taht'a karldnda, 3 milyon duka altm'nn (yaklak bir buuk milyar Trk liras) Yenierilere bahi aslnda zorbalara hara, bir eit can ve saltanat karl fidye> olarak datldn grm, o trenden aklnda kalmt. Dnyann ayr ayr lkelerinden kimileri satn alnan, tutsak edilen ve sonra da Osmanl Pdihlarna (ota koruyuculuu grevi verilen Yenierilere, yzyllardan bu yna her Osmanolu'nun Pdih 348 PADAH ANALARI olarak taht'a knda (bahi) ad altnda milyonlar tutarnda hara vermesi ( deimez ve kar konulmaz bir ilke olarak srp gidiyordu. Hele vermesinlerdi bu harac, Osmanoullan!.. Yenieri Oca ayaklanr, devletin tepesine kp tepinir, Saltanat taht'n zelzele olmucasma sarsar, dilerse Pdih indirip, Pdih karrd, o taht'a. Vezir- Vzermn balarn ister, alp keserdi. Bakent stanbul'da tata stnde brakmaz .dilediklerini soyar, dilediklerini asp-keser, rzna gemedik kadn-kz brakmazlard. Bu, kan bozuk canavarlar rgtn Osmanoullan yaratmlard; ama egemen onlar deildi. Kendi kendilerini yneten, stelik her bir eye egemen olmu; baa klmaz, kar konulmaz bir rgtt, bu!.. Onlarn baedikleri tek yasa, kendi karlaryd.. Budala ve deli Osmanl Pdih Birinci Mustafa'nn harap belleinde ite bu, binlerce torba dolular altnn Yenierilere datl kalmt. Denizdeki balk kullarna bahi verilmesini bu yzden gerekli grmt, deli Mustafa!.. Bir soru, Osmanl geleneini bilenler arasnda tartlp duruyordu. Niin, diyorlard onlar; Birinci Ahmet'in olu Osman varken, bu deli kardei Pdih iln edilmitir? Osmanl geleneine gre, gerekten, oul, babasndan boalan taht'a kar. Pdih olurdu. yleyse, niye yeni bir gelenek karlmt, ortaya? Sultan Ahmet'in (Mahpeyker Ksem Sultan) takma adl kars Anastasia'dan (1612 ylnda), Murat ad konulan bir olundan baka, (1615 ylnda) dourduu, brahim ad konulan evltian vard. Daha da vard, Bayezit ve Sleyman adlan konulan iki o349 L PADAH ANALARI lanla, Aye ve Atike adlan konulmu iki de kz. Sonra, ilk kars saylan ve (Mahfiruz Sultan) takma adiyle anlan Rum kz Evdoksia'dan da: Osman, Kasm, Mehmet adlar konulmu oullaryle, Fatma adn tayan bir de kz vard. Mahfiruz Sultan takma adl (Evdoksia) dan doan Osman (Gen Osman), 1604 ylnda domu en byk oluydu, Sultan Ahmet'in. Padiahlk hakk, gelenee gre, O'nundu. Ama, Sultan Ahmet'in sevgili gzdesi (Mahpey-ker Ksem Sultan Anastasia), nefret ettii ortann olu Osman'n Pdih olmasn engelleyerek, kocasnn deli kardei, Mustafa'y taht'a karvermiti!.. nk, bu taktirde yine hkm kendisinin olacakt. ayet Osman taht'a kacak olsa, (Eski Saray) a atlp bir keye ekilmek zorunda kalacakt, Anastasia (Mahpeyker Ksem Sultan). Pdih kars' olmu Rum kanlarnn Saray ii sava hzland bir srada, devrin, Pdiahlardan da stn imtiyazlara sahip iki kafa s, ba baa verip Mustafa'y taht'tan indirmee karar verdiler. Bunlardan biri, Afrikal kara suratl cahil Zenci

Kzlaraas (Harem Aas )yd. teki, Tanr adna Tanr'ya kar kp Osmanoullar'nn cinayetlerine: uygundur fetvas veren (eyhlislm)di!.. Mustafa'y taht'tan indirdiler. Ancak, 3 ay 10 gn kalabilmiti, Padiahlkta. Yine, demir kapl odaya hapsettiler, Mustafa'y!.. Ama, Mustafa'nn ilesi bitmemiti henz.. Bir sre sonra O'nu yine taht'a kanp Pdih yapacaklard.. 350 ONALTINCI BLM MAHFRUZ SULTAN TAKMA ADYLE ANILAN EVDOKSYA'NIN OLU KiNCi OSMAN DNEM (1618-1622) GEN OSMAN 13 yandaki Pdiah'n koynuna, anas (Mahfiruz Sultan) kendi rkndan bir Rum kz koydu. Bu Rum kz gebe kalnca (Meyliah Sultan) adm taktlar. 13 yandaki Osman, (kinci Osman) unvan ik Pdih olduu gn, Yenierilere de gn domu oldu. nk, daha ay nce Birinci Mustafa taht'a oturduunda bir buuk milyon duka altn hara (bahi) adiyle datlm, yzleri glmt. imdi, bir o kadar daha alacaklard!.. Ve, yeniden, bir buuk milyon duka altn hara datld, Yenierilere. Gerekte bu kadarla kalmyordu, datlan altnlar. Osmanl Saraynn iinde daha nice rgtler vard. Bunlarn en banda, kara derili yzlerce Afrikal zenciden meydana gelen (Harem aalan) rgt ki, balan olan Kzlar aas denilen zencilerin bana en byk pay verilmez, en byk sayg o'na gsterilmezse, bu kusuru (!) ileyen kii Pdih bile olsa, bana gelmedik felket kalmazd. Sonra. (Bostanclar) vard. Pdih buyruu ile: Pdihlarn evltlarn, kardelerini, kanlarn, artk bkp usandklar yada kukulandklar gzde criye351 PADAH ANALARI leri, Sadrazamlar ve daha baka devlet adamlarm ldrmekle grevli ve o bostanclarn yardmclar olan Sar ve dilsiz katiller vard. Ayrca, aklaban denilen palyaolar, cceler vard. Ayrca, eni deiii 12-15 ya aras olanlar vard! Bir yan satn alnarak, bir yan zorla el konarak Saraya kapatlan bu yabancHristiyan ocuklarn rgtne ( Olanlar) deniliyordu. Pdihlar, diledikleri zaman koyunlarna aldklar bu olanlar biraz bydklerinde, Paa yapyor; lkenin bir yanna (Sancak Bei), (Belerbei) yapyor; daha sonra da tm lkeyi ve milleti bu olanlarn ellerine teslim ederek, sra ile (Sadrazam) lk katma oturtuyorlard. te yanda (Sarayllar) vard. Btn bunlara, taht'a kan Pdih torbalar dolusu il il san altn lira bahi datmak zorundayd. Bu nedenle de, her Pdiah'n taht'a oturduunda hazine boalr ve tam takr kalrd. Bu yzden, baka baka devletlere yeni savalar alr; lkelerin yama ve talanndan elde edilecek ganimet sabrszlkla beklenirdi. Bir yandan da, yabanc- hnstiyan dlleri devirmelerin Sancakbelii, belerbelii, derebelii yaptklar Anadolu'da Trklerden kl ve krba zoru ile, ellerindeki son lokma nafakalar da alnr, yars devirmelerin te yans Sarayn pay olarak bllrd. Byle gelmi, byle gidiyordu Osmanl dzeni.. 13 yandaki Osman'n Pdih olmasyle datlan haralar ve bahiler yznden hazine yine boalmt. Bu durum, ocuk Pdih ileden kard. 5 yandan 13 yana kadar renim grd hocas (mer Efendi) btn bunlann nedenlerini ok 352

PADlAH ANALARI nceden anlatm, ocuk kafasna yerleecek biimde sralamt Osman'a. Sarayn iinde ve dnda tutulacak, inanlacak tek bir kii olmadn, o'ndan renmiti. Taht'a oturduu gnden balayarak hocas (mer Efendi'yi) yanndan ayrmaz olmutu bu yzden. Da-nman' o'ydu. O ne derse, yapmaya hazrd. Bunca yl dndklerinin gereklemesine olanak salayan byle bir frsat elde eden Hoca mer Efendi, srp giden bu bozuk dzenin temelden yklarak yerine yepyeni bir dzen kurulmas gerektiini, en inandrc ve anlayabilecei bir dille anlatt, bu ocuk Pdiah'a.. yi sylersiz, gzel sylersiz hocam ama, tek tek yazp koyasz nme ki, ne yapp edeceimizi belleyelim, dedi ocuk Pdih. Hele siz yaznz, syleyeceklerimi sevgili hn-knm, diye karlk verdi Hoca mer Efendi. nk, dedi, Siz yazarsaz bir bakasnn fikrini deil, kendi fikrinizi zikretmi olursuz. Balayalm hele, ben tek tek sralarm gerek grdklerimi. Olur hocam, siz syleyesiz. Besmeleyle balayp, bir: diyelim. izgi koyalm nne. yle yaptm, hocam.. Osmanl Pdiahlan bundan byle nikhla evlenip, nikhl kadndan doan ocuklara baba olup ancak nikhl kadnlardan doan ocuklar babalarnn yerine Pdih olmaldrlar. Yazdm, hocam.. imdi, iki diyelim ve nne bir izgi koyalm. ?c* yle yaptm, hocam. ' l; Gerek Anadolu'da ve gerekse Rumeli'nde ve 353 PADAH ANALARI gerekse Al-i Osman hkimiyeti altna alman yabanc lkelerde devlet-i Aliyye'yi temsil eyleyecek kimselerin bundan byle yabanc soylu dnme ve devirmelerden olmamasna bilhassa dikkat edilecektir. Yazdm, hocam.. , deyelim ve bir izgi ekelim. Evet, hocam. lkenin ve mstemlekelerin her biri tek bir ahkm ile idare olunacaktr. Ve bilhassa, gelip gemi Al-i Osman'n cmlesince kulak tkanp gzbala-np dert ve ikyetlerine bigne kalnm olan Anadolu Trk halkna devlet-i aliyye'nin efkat ve himyesi baholunacaktr. Bunu da yazdm, hocam. Eyi, imdi, drt diyelim, gene bir izgi ekelim: Al-i Osman buyruunda msellh (silahl) olup Osmanl Pdihlarnn muhafaza ve mdafaalarna mahsus olmak zere tesis olunmu olan Yenieri Oca, esas olan bu gayeden tecerrt ederek bir fitne ve fesat oca haline gelmi olmas sebeblerinin banda, bu ocaa kaydedilenlerin eit be eit hristiyan ve yabanc soylular arasndan devirilmi kiilerden meydana getirilmi olduu hakikati inkra ve tevile mahal brakmadndan, bu fitne ve fesat ocann kaldrlmas bir zaruret olmu bulunmaktadr. Bunlarn yerine, Anadolu Trklerinden meydana getirilen bir Osmanl Muhafz Ordusu kurulmaldr. Esasen, Asrlardr bunca kffar (Kfirler) ile muharebe ederek, kan dkp can vererek l-i Osman'a bunca lke, Anadolu Trklerinden tesis klnan muharebe ordularyle elde edilmitir. Hl byle iken, an ve eref, yama ve talan, esir zapt, Pdihlardan zorla ulufe hakk, hep bu nesebi gayri sahih (soysuzlar) ocana ve 354 PADAH ANALARI bu ocan kendin bilmez mfsit zorbalarna mahsus olmutur. Gzel sylersiz, bir ayn hakikat sylersiz, yazdm hocam. yi. Be, deyelim, nne izgiyi unutmayalm: Mel'anet yuvas Yenieri Oca'mn bir benzeri olan (Zenci Harem Aalan), sebeb olduklar bunca rezalet ve desise nazar- dikkate alnarak cmlesi kap dar edilip, asla caiz ve lzm olmayan zenci taife

memleketlerine iade olunacak, zenci hkimiyetine son verilecektir. Ve dahi, alt deyelim: Endern-u Hmyun denilen tekilta bu gne dein hep dnme ve devirme kfirlerin ocuklar yerletirilmi olup, devleti, milleti ve lkeyi bunlara teslim eylemek gibi bir gaflet ve dahi hyanet irtikp olunmu ve binnetice uranlan zarar ve ziyan bir yana, rf ve dad (tre ve gelenek) tamamen ortadan kalkm olup, hi bir dvel-i ecne-bi'de ve kinatta bir benzeri mevcut olmayan bir sakim messese meydana gelmi olmala, gerek Olanlarnn ve gerekse Endern-u Hmyun'un tesfiye-si cihetine gidilecektir. Azn, dilin nur olsun, mrn dim olsun hocam. Yedi, deyelim., izgiyi ekelim Sultanm: Bir acip manzara arzeyleyen halkmzn kyafeti ehemmiyetle nazar dikkate alnarak yarar bir kyafet benimseyip bu tuhaf giyim ve kuam slh olunmaldr. Ve dahi sekiz deyelim Sultanm, noktay koyalm: Ulem zmresinde de (din bilginleri) bir slhata tevessl olunmas unutulmamaldr. yle ki: Devlet ve hkmet ilerinden el ve eteklerini ekip kendi mevzular iinde kalarak vazife-i diniyelerini ifdan 355 PADAH ANALARI gayri bir ahvl ile megul olmamalar, bunca hdisat ile sabit ahvle nazar klnarak temin olunmaldr. ocuk Pdih kinci Osman'n gzleri parlyordu, kvantan. Heyecanl, titreyen bir sesle konutu: Hocam elini ver, peyim. Zira bunca Al-i Osman iinde u mtefessih (kokumu) gidiata bir dur; diyen kmamtr. nk hepsi de kendilerini bu yolda tenvir eyleyecek (aydnlatan) siz gibi bir hoca'dan mahrum (yoksun) idiler. Benim kck kafama ok zaman evvel (nce) u cem'iyet-i Osmniy-'nin (Osmanl toplum dzeni) ne denl mtefessih lup l-i Osman Saraylarnn bir mezbele-i kerihe ve ydn zina olduunu (saraylarn pis kokulu insan ve fuhu yuvas) tek be tek sokmu ve bellet-LZ. Sizin ayaklarnz bile psem, hakknz de-luumuzu zannetmeyiz yine de.. mer Efendi, ayaa kalkt, geri geri ekile-i iki yana at. Xzm, Sultanm Efendim, dedi. Siz ki ar-\an taht'na km bir Pdiah- Zins-\k siz gibi bir hkmdar'a, ne haddimi-\anem (mlk millet ve devlet'e nfi N ibarettir. Kor misli yrek yakp \a batan her ne varsa, cmlesini \ek zt- devletinizin himmetiyle dana O-hal bia drlma^ yerine, v Osmanl} lardr buv> v kan dkp! 2^ .% dolu Trkl^ s elde edilm "^ ve talan, esQe ki, hep bu r)s 354 .olasn hocam, diye karlk H Osman. Bunca hayra mail ^<b ir iyilik ve gzellie y\uygulamak) bana nasip \tir. Nasl olur da k\ ey hocam? Aidimiz estefirullh, PADAH ANALARI diyerek bir adm daha geri ekilen mer Efendi, ban gs stne sarktarak sustu. ocuk Pdih kinci Osman'n iine domutu sanki, yzlerce yl sonra bile, bir dnemin iinde gerekletirilmesine kalklm 9 maddede zetlenen byk devrimlerin kendisinin kafasndan km dnceler olduunu savunacak kadar sapk, Osmanl tutkunu, yalan dzmede usta, tarihi taslaklarnn var olabilecei!.. Oysa bunlarn tmnn ne olduu ortadayd. Hi birinin ulusal bir bilinci yoktu. Yetime koullan yznden; her biri kara cahildi. Her biri fiziksel sakatt. Beyin hcreleri hayvansal dzeyde kalmt. Her biri canavarlar glgede brakrcasna kanl-kaatildi. Ama bu gereklerin stne en ar ve en kaln rtler ekilip sakl tutulacakt. Osmanoullar'nn Trk dmanln gizlemeyi din gibi kutsal belleyip srdren Osmanl tarihileri, Trklerin kendi z

benliklerinin bilincine eriememeleri, kendi dmann tanma olana bulamamalar iin yapacaklard btn bunlar.. Bu kadarla da kalmayacaklar, 36 Osmanl Pdihn: us'ta, erdem'de, bilim ve kltrde, yiitlik ve cengverlikte stn ve eriilmez, insan st Tannsal birer varlk niteliinde ve hepsini ince ruhlu bir air olarak tantacaklard. stelik, Okul kitaplarna kadar geireceklerdi bu yalanlan. Daha da ileri gidecek; bu binbir yabanc kan melezi soysuzlarn, Trk soyunun en yce ve kutsal ecdad (atalan) olduklarn syleyeceklerdi. kinci Osman (Gen Osman) m hocas mer Efen-di'nin vicdannda derleyip toparlayarak tasan haline getirdii devrimi bile, 13 yandaki ocuk Pdihn 357 PADAH ANALARI kafasndan km gstereceklerdi. Oysa, ilkin zenci Kzlar Aas duymu, Yenierilerin kulana gitmi, eyhlislm duyduklanna inanamam, tm softa gruhu, Hoca mer Efendi'nin; Padiahn kafasna sokarak gerekletirmek istedii yenilikler furyasnda balarnn koparlp canlarna ot tkanacan haber almlard. Gizliden gizliye bir kazan kaynyordu, bakent stanbul'da. Kulaktan kulaa fsldananlar, Hoca mer Efendi'yle ilgiliydi yalnzca. Dzenin deimesiyle karlarnn alt st olacandan kukuya denler: Duydunuz mu, diyorlard. Melanet kumkumas mer Efendi, Pdihmzn yreini ve de fikri erifini fesat ile doldurup gvur icad bir slhata meylet-tirirmi?. Dnyann grdkleri gibi kurulduunu, her bir eyin grp bellediklerinin dnda olmamas gerektiini sanan ak sakall ihtiyarlar, balarn sallayarak: Bilesiz ki, diye karlk veriyorlard. Kyamete yakn bir zamanda fesat erbab ortaya jkp yol gsterir olurmu! Amma hi kasavet ekmeyesiz, o da belsn bulur! Bir bakas: Pek benzemez belsn bulacaa, diye karlk veriyordu, neden derse'n; Pdihmz Efendimiz hocas mer Efendi'ye, sam olduu fesattan dolay (Meihat) payesi vermitir. Bylece, eyhlislm bir kenara itilip, Sadrazamlk pyesiyle msavi bir dergeye ulatrlmtr. imdiye dein byle bir ey grmedik, dersek yalan sylemi olmayz.. te yanda, Osmanl Saraynda daha baka eyler 358 PADAH ANALARI oluyordu. (Mahpeyker Ksem Sultan) takma adiyle tannan, gerek ad ve kiilii ile: Bosnal Rum dilberi (Anastasia), Hoca mer Efendi'nin ocuk Pdihn kafasna sokarak yrrle girecei sylenen (Islhat) haberine ok sevindi. Bu, arayp bulamad bir frsat olacakt onun iin, nk sradaki Veliaht, kendi olu Murat't. Murat'sa, henz kk bir ocuktu. O, taht'a knca tm iktidar egemenlii kendisinin olacakt. En bata (Yenieri) rgtn ortadan kaldrmak Ulem snfnn elini-eteini devlet ilerinden ektirmek, Kzlaraasn btn zenci harem aalaryle Saraydan srgn etmek gibi hi duyulmam, akl ve hayale gelmemi bir slhata girimenin ne demek olduunu, bunun koparaca frtnann ne korkun olacan Birinci Ahmet'in (Sultan Ahmet) kans Bosnal Rum Anastasya (Mahpeyker Ksem Sultan) iyi biliyordu. Kendisi gibi bir Rum olan ve (Mahfiruz Sultan takma ad ile tannan (Evdoksia)'nn olu Osman'n hocasna kaplarak giriecei yenilik sylentilerinin estirecei borada taht ve tacnn silinip sprlecei-ni hemen sezinledi, Ksem Anastasia.. Ama, Osman'n (Gen Osman) annesi Evdoksia (Mahfiruz Sultan) neler olup bittiinin, azdan a-za dolap kulaklara fsldanan bu

sylentilerin yakn bir gelecekte ne bellar getireceinin farknda bile deildi. O imdi, (Mahfiruz Valide Sultan Hazretleri) olarak olu adna hkm yrtp saltanat sryordu. Kimi nereye, n'eyi daha nceye aldrmak isterse oluyordu. 16. Osmanl Pdih grnen Osman, gerek te anasnn ve hocas mer Efendi'nin ellerinde ynetiliyordu. 359 PADAH ANALARI Rum, Srp, Arnavut, Pomak, Hrvat soylu Sadrazamlarn biri indirilip, teki karlyordu. Bir yandan da, Hoca mer Efendi'nin planlayp dzenledii dorultuda tasarlanan devrim in eyleme dntrlp uygulanmas hazrlklar srdrlyordu. Osman, 13 yanda taht'a kar kmaz anas kendi eliyle 15 yanda krpe bir kz koymutu koynuna. Enderun yetitirmesi bir Srp'n kzyd; daha ilk geceden gebe kalmt Osman'dan. Bu Srp soyu kzn Maria olan gerek adn gelenee uyarak hemen deitirip: Meyliah Sultan) yapmlard. imdi, hocas mer Efendi bir baka biim evlenmeyi neriyordu, Osman'a: Islhata, Osmanl hkmdar olarak ilkin kendinden, kendi nefsinden balamalsnz Hnkrm, diyordu. Din'e aykr bir gelenek imdiye dein srp gitmitir Osmanoullan'nda, velkin kyamete dek bunun byle gitmesi yce Tanry gcendirir. Demek istediim udur ki, nikhla evlenmelisiniz; dndmz slhatn ilk maddesini nefsinizde tatbik ederek bundan byle btn Osmanoullan'na misl (rnek) olmalsnz. Bylece, Saray- hmyunu dolduran ne id belirsiz binlerce cariyeden herhangi birisi bir daha Pdih kans ve anas olma imkn ve de ihtimali ortadan kalkm olur., irde, siz Pdiahmndr elbet, hnkrm!.. Doru sylersiz hocam, dedi Gen Osman. Hem din zre konuursuz. Madem ki halife-i ruy-i zeminiz (slm Peygamberinin yeryzndeki vekili) ve dahi byle olmas bizce de istenr.. acep, byle bir kimes-nenin mnasip kz var mdr, hocam? mer Efendi, ban gsne sarktp bir sre dnr gibi yaptktan sonra: 360 PADAH ANALARI Vardr Hnkrm Efendim, dedi. ' >,v Kim ola acep? Biz bilir miyiz? Evet Efendimiz, eyhlislm Esat EfejM'niR, kerimeleri, ismi gibi kle'dirler. Gen Osman yz kzararak sordu: Acep gnlmz hond tutarlar m? Bir iim su olup, Pdih zevcesi olmaya her suretle lyktrlar, Sultanm... radnzla, bir kez daha bizi ihya etmisizdir, kymetli hocam.. Bylece, tasarlanan devrim ilkin Osmanl geleneini de ykyordu. Bundan sonra Osmanl Pdihlar, damzlk haras na evirdikleri Saraylara doldurduklar onbinlerce kz ve olandan dilediinin rzna geemeyeceklerdi!.. lk kez bir Osmanl Pdih nikhla evleniyordu, nce Sarayn ii allak-bullak oldu., daha sonra lkenin drt bir yannda bu olayn sylentileri gnn konusu lp kt. Oysa, Srp kz (Meyliah Sultan) dan mer ve Mustafa adlar konmu iki olu vard, Gen Osman'n!.. eyhlislm Arnavut Esat Efendi'nin kz kile ile nikhla evlenen Gen Osman, hocasnn tek tek ezberlettii devrimlerin tmn gerekletireceine iyice inanmt. Ama soyundan ald kan gerei, beyninin iinde tatmin bekleyen cinayet isterisine kar koyamyordu, bir trl. 12 Ocak 1621'de, 16 yandaki kardei ehzade Ahmet'i bodurttu. Grgsz, bilinsiz halk yn bundan sonraki tm olumsuzluklar, sanki ilk kezmi gibi, tm olumsuz olaylar bu cinayetin neden olduu uursuzluk olarak yorumlad. Oysa ne ilkiydi, ne de sonuncusuy:.'. 361

PADAH ANALARI du. Osmanl Pdihlarnn ilediklerine eklenen bu inayet yzyllardan bu yana en yaknlarndan balayarak ldre ldre bu gne gelmilerdi. Onlar tpk yrtc hayvanlar gibiydiler. gdsel bir isteri ile yaamak iin ldrmeye en yatkn ve en alkn bir melez soyun devamydlar. Hepsi buydu, ite!.. ' Sra, devrimin en tehlikeli aamasna gelmiti. Yenieri rgt nasl kaldrlacakt, ortadan? Hangi kuvvetle sndrlecekti, bu kokumu soysuzlar oca? Hoca mer Efendi, bu yolu da gsterdi Gen Osman'a : Hac'ca gidiyorum diye yola kacak ve Anadolu'ya ulatnda Trklerden bir Ordu dzenleyeceksin, hnkrm., bu orduyu silhlandrp stanbul stne yrteceksin, bu fesat ocan ancak Trkler yerle bir edip ortadan kaldrabilir. Ama, kim inanacakt, bu hac masalna? Kulaklar kirite bekleyenler oktan iin gereini renmi, bir iaret bekleiyorlard. Srp, Hrvat-Arnavut, Bulgar, Rus ve Rum soylu devirmelerden meydana gelen Yenieri ocana ilk iaret Sarayn iinden ve ardndan: softa-yobaz krmas sarkl, Arap- hocalardan verildi. GEN OSMAN'I TAHTINDAN NDREN YENERLER, DAHA SONRA IRZINA GET?< t LER!.. ',;' 1 ' Devrime kar koymaya hazr bekleyen kar devrimciler ihtilli, bir gnn iinde patlak verdi. Gen Osman' anadan doma soyup yerlerde srkleyen kudurmu Yenieriler, daha sonra bir atn stne bindi362 PADAH ANALARI rerek stanbul sokaklannda dolatrdlar. Etrafn evreleyen kan bozuk soysuz Yenieriler bir yandan tutsak aldklar Osmanl Pdih ile alay ediyor, te yandan plak bacaklarna imdik atyorlard. Ellerindeki sigaralar Osman'n yanaklarnda sndryorlard. Vcudunun gze batan yerlerini pp srmaya kalkanlar grlyordu. Ama, halk hi bir ey demeden ve hi bir ey yapmadan seyrediyordu btn bu olup bitenleri.. Yerden ge, gkten tm kentin stne doru abanp uuldayarak byyen korkun grlt, kudurmu Yenierilerin glerek, kfrederek, zafer naralar atarak, tm lke halkna ve devlete meydan okuyarak kardklar korkun seslerden olumutu. Yedikule zindanna kadar sren bu grlmedik olay, Osman'n ieri kapatlmasyle sonuland. On-binlerce Yenieri sokaklarda hl hora tepiyordu!.. Zindann talar stne rplak frlatlan Gen Osman'n zerine elliyi akn Yenieri hep birden saldrya geti. Tekmeleyip tokatlayarak yzkoyun yatrdlar Osmanl Pdiahn ve srayla, ardarda rzna getiler. Vcudunun her yan bir irkef ukuruna dnen Gen Osman' daha sonra bodular. Cesetini, zindann kuytu ve karanlk bir izbeliine srkleyip bir kenara frlattlar. Grnr yerlerden kaarak evlerinin bulunduu sokak balarnda bei bir araya gelen yal-gen stanbullularn yzleri korkudan sapsar kesilmiti, elleri ve ayaklan tutmaz olmutu sanki. Olup bitenleri bir iki szcn iine sdrmaya alarak hep ayn soruyu tekrarlayp duruyorlard birbirlerine. Duydunuz mu planlan? PADAH ANALARI Nedir bu bamza gelenler? < ; ( x- Oysa, olup bitenlerin tek bir aklamas vardu Her eyi gren ve bilen yce Tanr'nn Osmanoulla-r'na gerekli grp uygulad ibretlik bir ceza idi btn olanlar. Tanr'y unutup, Tanr adna ilenen bun-ce cinayetlerin, fuhu ve rezaletlerin, bitip tkenmeyen

zulm ve ikencelerin cn tek bir Osmanolun' dan alrken, bundan sonrakilere uyaryd, Tanr'nn... Onlara vatan ve lkeler kazandran, taht ve saltanat yolunu aan Trklere yaama hakk tanmayan zgrlk ve adalet yz gstermeyen, devlet kapsna yanatrmayan, Rum'a, Ermeni'ye, Bulgar'a, Krt'e, Arnavut'a ve Srplara verdikleri deer ve gvenin bir tek damlasn bile Trk rkna ok grp esirgeyen Os-manoullarndan alan bir Tanr vard. te, O'ydu her eyi byle bir anda tm plakl ile ortaya koyan.. Sanki, yle diyordu: Taht ve saltanatnz, tm egemenliinizi borlu olduunuz Trklerin varln sadece savalarda harcamak iin gerekli grdnz. Ama, devlet kapsn onlara kapattnz. Rum, Srp, Bulgar, Arnavut, Hrvat, Rus ve tm Frenk dllerine devleti, milleti ve lkeyi teslim ettiniz. Saraylarnz onlarla doldurdu-nuz. lerinde bir tek Trk bulunmayan Yenieri ve Sipahi Ocaklarn kurdunuz, byk aylklarla, stelik bahiler ve haralarla, yama ve talanlarla besleyip tepenize kardnz bu ocaklan, yle sandnz ki, ahsnz, saraylarnz koruyacaklar, savunacaklardr. Soysuzlara bannaklk yapan bu ocaklar, dmandan daha dman olduklarn pek ok kez davranlaryla ortaya koydular ama, hi biriniz anlamad. te, im364 PADAH ANALARI di grn ve anlayn!.. Ama, tm batp yok olana dek Tannya kulak vt-ren bir Osmanolu grlmeyecekti, yine de.. a DEL MUSTAFA'NIN KNC PADAHLII ' Darda yer yerinden oynarken, Bayezit'teki eski sarayn grkemli dairesinde nedimelerine buyruklar veren Bosnal Rum dilberi Mahpeyker Ksem Sultan (Anastasia)nm yrei tatl tatl arpyordu. 10 yandaki olu Murat'a taht ve Saltanat kaps almt, artk.. Oysa, olaylar ters ynde geliti birdenbire. kinci hapis hayatna drt yl nce Osman'n taht'a knda yeniden balayan Deli Mustafa (Birinci Mustafa), demir kafesinden karlp yeniden Pdih iln edildi. Bu umulmadk olay ortaya koyan, Mustafa'nn annesi (Handan Sultan) takma adiyle anlan spanyol kz (Violetta) idi. nk, damad Arnavut Davut Paa Sadrazam'd. Her ey bir anda oldu bittiye getirilmi, Deli Mustafa ikinci kez Osmanl Pdih olmutu. Ne var ki, Anastasia (Mehpeyker Ksem Sultan), rakibesinin oynad bu oyuna uzun sre seyirci kalacak, kadere boyun eip bir keye ekilerek cinsten bir kadn deildi. O'nun da gvendii, her dilediini, kelleyi koltua alarak yerine getirecek gl adamlar vard. Yaplacak ilk iin, Deli Mustafa'y taht'a karan Sadrazam Davut Paa'nm ortadan kaldrlmas olduunu dnen Ksem Anastasia, Sipahilere el altndan byk paralar datarak, (Sultan Osman'n kaa365 PADAH ANALARI till Davut Paa'dr, kellesini isteriz) bahanesiyle bakaldrmalarn salad. te yanda, Deli Mustafa'nn annesi Handan Sultan'dan (Violetta) torbalar dolusu altnla doyurulmu Yenieriler, Valide Sultan'n damad Davut Pa-a'y tutuyor ve sonuna kadar savunmaya kararl grnyorlard. Ksem Anastasia'nn Sipahiler stndeki basks daha ard. Gelecek iin byk vaadelerle artland-rlmtlar. lerin sarpa sardn gren Sadrazam Davut Paa bilinmeyen bir yere kap ortadan kayboldu. Ksem'in kkrtc adamlaryle ibirlii yapan Sipahiler gruplara ayrlarak kentin drt bir yannda Davut Paa'y aramaya baladlar. Casuslar, Davut Paa'nn sakland yeri renerek haberi yldrm hzyle Sipahilere bildirdiler. Top-kap dnda, Topular kynde gvendii bir adamn evine snmt. Damadn kurtarmak ve Sadrazamlkta kalmasn salamak iin elinden geleni yapan Deli

Mustafa'nn annesi Handan Sultan, (Violette), Osmanl Padiahln ikinci kez salad olu Mustafa'nn azndan bir ferman yazarak, Sultan Osman'n bana gelenlerle hi bir ilgisi olmayan Sadrazam Davut Paa'nn susuzluunu belgelemi ve bunu, Davut Paa'ya gndermiti. Bu ferman gerektiinde gsterecek, kimse Davut Paa'nn klna dokunmayacakt. Ama, her ne olursa olsun Sadrazam ortadan kaldrarak Mustafa'y taht'tan indirip olu Murat' Pdih yapmaya kararl olan Ksem (Anas-tasia)mn grevlendirdii Sipahiler, Davut Paa'y tu-tukladlar. Onbinleri akn soysuz Yenierilerin topyekn birlikte iledikleri bir cinayet, Enderun yetitirmesi Ar366 PADAH ANALARI navut kle Davut Paa'nn srtna yklenmiti. Tm Yenieriler ayakland: Bre yoldalar, dediler Sipahilere. Ne is tersiz, gnahsz ve de masum Sadrazamdan? Tez koyverin yakasn koca devletlnun; bizi birbirimize drmek isterler anlamazsz? Oysa, Davut Paa'nn yerine Sadrazam atanmt, bile. imdi bu yeni Sadrazam da Davut Paa'nn bir an nce ldrlp ortadan kaldrlmasn istiyordu. O da, tm tekiler gibi bir Enderun yetitirmesi, Grc rkndan devirmenin biriydi. Yenieriler, daha fazla direnmenin kendileri bakmndan zararl olacan anlayarak Davut Paa'y savunmaktan vazgetiler. Davut Paa, kurtulduuna inand bir srada, yapyalnz brakldn hayretle grd. Bir Pdihn rzna geip ldren gerek kaatillerin yerine, Davut Paa'y bodular. Kafasn keserek Saraya getirdiler. Osmanl taht'nda Pdih grnen zavall bir deli salyalar akarak annesinin dizi dibinden ayrlmyor, her ayak sesi duyduunda annesinin boynuna sarlarak haykryordu: te bak., duydun mu? Beni ldrmee gelirler! Bir yln doldurmadan, Mustafa'y alaa ettiler, o'nu bir kez daha lene dek kalmak zere Sarayn demir kapl bir odasna kapattlar. ldnde de, Aya-sofiya'nn bodrumundaki, hristiyanlarm Vaftiz yeri olarak kullandklar mahzene gmdler. 367 ONYEDNC BLM 17. OSMANLI PADAHI DRDNC MURAT DNEM (1623-1640) LKEDE YEN BR ZULM VE KASIRGASI PATLAMAK ZEREYD ( l Murat'n babas, Birinci Ahmet'ti. Annesi (Mah-peyker Ksem Sultan) ad taklm, (Bosnal Rum Pa-paz'nn kz) Anastasya idi. Birinci Ahmet'in Odalk-Cariyelerinden biri olan Anastasya, (Murat') dourunca. Osmanoullar tresince (Mahpeyker Ksem Sultan) ad yaktrlm ve bylece, Birinci Ahmet'in kars saylarak belgelere ve belgelerden tarihlere bu takma adla geirilmiti. Batan sona yabanc kanlardan olumu kromozomlarla alanarak, dalbudak salm Osmanl soyaac, daha yzyllarca bu biimde uzayp gidecekti, kukusuz.. Gerek Drdnc Murat ve gerekse ondan sonra gelecek olanlar da daha ncekiler gibi, elbet, ayn n izleyeceklerdi. Ne var ki, Murat, Osmanl taht'na: Padiahmz bundan byle sensin.. denilerek oturtulduunda, henz 11 yanda bir ocuktu. Ama, lm kor kuu nn ne olduunu ok iyi biliyordu. nk abisi (Gen Osman) Yenieriler 369 <", ^ PADlAH ANALARI v tarafndan rzna geilerek ldrlmeden nce, taht ve saltanat tutkusu yznden, kardelerinden biri olan ehzade Mehmet'i bodurup ldrtmt. Murat ve teki kardeleri o srada hep beraberdiler. ehzade Mehmet'in bostanclar elinde srklenip gtrlrken Saray nlatan haykrlarn duymutu. O haykrlar kulaklarnda hl

yanklanp duruyordu. Kardeleri Bayezit, Sleyman, Kasm ve brahim'le kucaklap alaarak ldrlme srasnn kendilerine geldiini alglayarak (Fatih Mehmet Yasas) na lanetler yadrmlard. Oysa, babalar Birinci Ahmet, o yasay yrrlkten kaldrm; Padiahlar kardelerini ldremezler diye Osmanoullan'nn bundan byle uygulamalar iin bir ayn veraset yasas karmt. Ama (Gen Osman) babasnn yasas'na gre deil, (Fatih Mehmet'in)-, taht'a kan padiahlar, niza-m-lem iin kardelerini ldrebilirler diyen Yasa'-ya dayanarak, ehzade Mehmet'in ldrlmesine ferman; kartm ve dnemin eyhlislmndan da, bu cinayete (olur fetvas) n almt. Drdnc Murat, o lm korkusu ykl yllarn aclarn henz unutmamt. Ne ki, ok yakn bir gelecekte ylesine unutacakt ki, gelmi gemi Osman-oullaV'nn iinde, ondan daha ok adam ldren birisini gsteyrmek kolay olmayacakt. Bir zulm ve cinayet ant gibi tarihin tepesinde dikili duracakt. Murat'n Padiah olmas, annesi (Anastasya Mahpeyker Ksem Sultan') delicesine sevindirmiti. Birinci Ahmet'in kars sayld gnlerden balayarak, tm amac, (Valide Sultan) olmakt. Yllar yl bu dle yaamt. nk o, Osmanl sarayna bir cariye, olarak ge370 PADAH ANALARI tirildii gnden bu yana, iinde yaad bu sarayda tm yetkilerin, olanaklarn Valide Sultan elinde olduunu grmt. Valide Sultan, be-on kese altn, zenci (Kzlar aas) nn, Silhtar aas) nm, (Bostancba) ile (Yenieri aas) mn avularna tututurur ve de onlann trl eitli rezillik, keyfilik ve sorumsuzluklarna kar grmezlik ve anlamazlktan gelip hogrl davranacak olursa; zellikle de Padiah, Drdnc Murat rnei az st kokan bir ocuk Padiah olursa, tm devlet, lke ve eyletler ve cmle halk, Valide Sultan'n buyruu altna giriyordu. O ne derse, nasl isterse, kimi hangi kat'a yceltirse kar koyacak kimse kamazd. Kar kmaya yeltenenleri dilerse binbir ikence ile ldrtr, bo-durturdu. Ve o, yine, grmt ki, Padiahlar, ister sava alan lkelere doru seferde olsunlar, ister Saray'da otursunlar, birer korkuluktular. Her biri birer gstermelik tiler. Padiahlar, kadn, olan, saz ve sz meclislerinden tede bir dnya tanmyorlard, nasl olsa.. Sarayaas, Kzlaraas, Haremaas gibi deiik unvanlar olan Afrikal Zenciler; Silhtar ve Yenieri aalar ve Bostancba denilen ruhsatl cinayet rgtnn ba, bu Srp soylu Arnavutlar ve din adna cinayet fetvalar veren devirme, karacahil, karanln bekileri olan eyhlislmlar, padiahlar amar olanlar rnei, indirip karyor; kaldrp gtryor ve stelik herbir dediklerini, Padiahlarn azlarndan tekrarlatyorlard. Murat'n anas (Anastasya Mahpeyker Ksem Sultan) btn bunlar grmt. Ve o, vey olu (Gen 371 PADAH ANALARI Osman') bu dzenlemelerle ortadan kaldrm ve z olu Murat', Osmanl taht'na kartmt. lk i olarak Osman'n annesi (Mahfiruz Sultan) takma adl (Evdoksiya)y, kars saylanlardan (Meyliah Sultan) ad taklm Rum kz (Maria)y ve nikhl kars (Mft Esat Efendi'nin kz Akile) yi ve ocuklarn, cariyelerini ve Osman'a hizmet etmi kimler varsa tmn (Eski Saray'a) srd. Artk her eye, tek bana egemendi.. En byk dayana ve gvencesi, olu Murat't. O'nu gzden karmamak da, en nemli grevlerinden biriydi. Bir dzenbaz kii olunun zihnini eldiinde ise, tm abalan ve amac uup gidebilirdi. Bunu nlemenin tek aresi ise, 11 yandaki olunu kadn ve afyon tutkusuna tutsak etmekti, Anastasya Ksem Sultan iin..

Saray' dolduran binlerce yabanc soylu hrsti-yan cariyeler arasndan en krpe, en ekici gzelleri tek tek seip gece ve gndz olunun koynuna boyu-yor; arap kadehini ve afyon ubuunu yine kendi elleriyle Drdnc Murat'n eline tututuruyordu. Murat, annesine minnetle ve itenlikle dopdolu idi artk. Bat dnyasndaki imparator nibesine demekse, Ana Kralie her ne ise, btn bunlarn karl olan (Valide Sultanlk) katnda, imdi, Anastasya Mahpeyker Ksem Sultan vard. Gndzleri, Padiah olunun elinden tutup (Di-vn- Hmyun) a giriyor; hristiyan pilerden olumu devirme devlet erknnn karsna dikilerek, kimlerin yceltilmelerini, kimlerin ldrlmelerini gerekli grmse bunlarn adlarn, nceden ezberlettii oluna tekrarlatyordu. 372 PADAH ANALARI te bu, rde-i Seniyye-i ahane idi! ' Trke anlam ile: Padiah Buyruu alnm oluyor ve hemen uygulanyordu. Enderun devirmesi Arnavut Kara Ali'yi Paalk rtbesi ile ycelterek, bu dzenlemelerle (Sadrazam) yapan Valide Sultan Anastasya Ksem Sultan, Kara Ali'den (20.000 Duka altn) rvet almakla kalmam, her hafta Sadrazam'n elde edecei rvet ve soygun haracnn yarsn da kendisine getireceinin yeminli, artl szn almt. Ne var ki, parann scak yzne dayanamayan Kemanke Arnavut Sadrazam Ali Paa, Valide Sultan Anastasya Ksem'e, ancak elde ettiklerinin yzde onunu gndermeye balad. Olacak ey deildi, bu! Bu para, grkemli Saray'n ve o saray dolduran onbinlerce yabanc soylu devirmelerin saltanat, zevk ve safa alemlerinin giderlerine merhem bile olmaya yeterli deildi. Bu durum, Valide Sultan Anastasya Mahpeyker Ksem Sultan' ileden kard. Karsnda ban ne emi, el-pene divan duran Sadrazam Arnavut Kemanke Kara Ali Paa'ya ate pskrerek haykrd: Sznn eri olmayan kimesneyi (= kimseyi), babam bile olsa yanna komam, Paa! r Yz al ald Ksem'in. Tez ykl karmdan, bre nankr kle! Ksem Sultan'n eteklerine yz srp geri geri huzurdan kan Sadrazam'n ardndan, Ksem, Cellat bostanclar'in ba olan Bostancba'ya haber sald. Tedbir alnp, saraydan kmasna engel olu* nup Sadrazamn ii bitinle!., PADAH ANALARI Korku ve tel iinde krkn rzgrlandrarak bir an nce Sarayn dna kmak iin iice, dar ve lo koridorlardan geip giden Sadrazam, en dar bir dnemete dilsiz cellat bostanclarla burun buruna geldi. Gz ap kapayana dein yal kement boynuna doland. Bostancba haykrd.f Bre peke ekin kemendi! Daha can kmadan ban kestiler. O kanl ba gm bir tepsi iinde, Valide Sultan Anastasya Mah-peyker Ksem Sultan'n nne koydular. Karde katlii gibi, Sadrazam kellelerinin kesilmesi, Osmanoullan'nn itenlikle benimseyip bir trl vazgeemez olduklar tresel bir ilke idi. Bu ilkenin koyucusu, nn hl srdren, hl kesintisiz vlp duran (Fatih Sultan Mehmet) ti! Ali Paa'nn ardndan, eski Sadrazam, yine Arnavut soylu bir devirme olan (Mere Hseyin Paa) boduruldu. Ne gariptir ki, Fatih Sultan Mehmet'ten balayarak Sadrazamlarn kafalarnn kesilmesi, byle bir son'la yaamlarnn noktalanmas gerei bile, srada bekleyen Sadrazamla gz dikmi Enderun yetitirmesi yanm akll devirmeleri korkutmuyordu. Bir ncekinin bana gelenlerin, en kk bir srmede, sudan bahanelerle kendi

balarna da geleceini umursamyorlard. Yine, bir Enderun yetitirmesi olan devirme Ab-haza-erkez Mehmet Paa bu kez Sadrazam oldu. Anastasya Ksem Sultan, erkez Mehmet Paa'nn o gne kadar rvet ve zorbalklarla alp rparak biriktirdii altnlarn yansn, pein rvet olarak almay unutmad. , 374 PADAH ANALARI Btn bu olaylar srp giderken, anasnn seip koynuna koyduu cariyelerden (Keti( gebe kald, bir erkek ocuk dourdu. ocua (Ahmet) adn koydular. Anas Keti'ye de (Raziye Sultan) takma adn taktlar. Raziye Sultan dokuz ay sonra bir de kz dourdu. O'na da (Rukiye) dediler. < Cariyelerden (Anna) da bir erkek ve bir kz dourunca, olana (Alaattin), kza (Gevherhan) adlarn yaktrdlar. ocuklarn annesine de (Atfet Sultan) dediler. Bir insan satcs esirciden torba dolusu altn karlnda satn alnan (Helena) stste gebe kalp bir olan, kz dourdu. Olan'a (Mehmet) adn koydular. Kzlara ise: Safiye, Hafize ve Kaya adlarn uygun grdler. Analar Helena'ya da (Cihannm Sultan) dediler. Ama gelecekte, btn bu gereklerin stne sun ger ekilecek, Drdnc Murat'n tek bir kars olduu ve o Hanm Sultan'n adnn da (Aye Sultan) olduu ne srlecekti. '";*; Kimdi, bu Aye Sultan? lKeti mi? Anna m? Yoksa, Helena myd? ''*'' Belgeler ve tarih kitaplar bu soruyu karlksz takacaklard. BRNC BADAT SAVAI VE SONRASI.. Yenieriler ve Sipahiler, Osmanl Saraynn kapsna dayanm, hep bir azdan haykryorlardi: Bu, ne mene maslahattr? Hsrev Paa gibi bir Sadrazam nasl olur da alaa edilip, Hafz Paa gibi nmert o makama oturtulur? Fitne fesat iidir, bu! stemezk! Biz dem yerine konup rzamz almak ge375 PADAH ANALARI rekmez miydi ki? Biz, bu iin fitne fesat ehli olan Sadrazam Hafz Paa'y, eyhlislm Yahya Efendi'yl, Defterdar Mustafa Paa'y, Yenieri aas Hasan Ha-life'yi, Musahip Musa elebi'yi vesair fesat erbabn isterz! Bunlann cmlesinin kellelerini ellerimizle koparacaz! Kan bozuklar alay Yenieriler ve Sipahiler saysz kazan kaldrmalarna bir yenisini eklemilerdi. Nasl olsa sorumsuzdular. 18 yandaki Osmanl Padiah (Gen Osman) m rzna geen ve ldren bu adamlara hesap soracak bir makam kmamt. nk onlar yarglanamaz, onlar cezalandrlamazlard. Gerekte, bu isyann ba, Sadrazamlktan alnan Hsrev Paa ile, Sadaret Mstear Recep Paa idi. ktidar yeniden ele geirmek istiyorlard. Osmanl Saraynn iinde yaayanlar korkunun penesinde kvramrlarken, orta kap nndeki isyanclar, son szlerini haykryorlardi: Listemizde 17 isim vardr. ayet bunlar bize verilmeye, gayri tesini dnmeliler! Valide Sultan Anastasya Mahpeyker Ksem Sultan, bu son szler zerine olunun yanna koup boynuna sarld: ki gzm civanm, bir tanem, Padiah olum! dedi, Yenieri ve de Sipahi kullarn imdiye dein her ne istedilerse almaya alkndrlar. Biraderin Sultan Osman Hn'n bana gelenler henz hi birinizce unutulmamtr. Ver, iki gzm aslanm! Her kimesneyi istiyorlarsa, ver! Cmle kullarn senin murdar klna bin kez fedadr! Azgn kullarn kan dkp ferahlarlar bir eyi.. hep kana susayan, kan ien bir bel tifesi-dir Yenieri ve dahi Sipahi kullarn., bilmez deilsin iki gzmn nuru Padiahm, evldm!

Osmanl mas376 PADAH ANALARI lahat byle kurulmu, byle gider civanm. Ver, her kimi isterlerse, ver! Az sonra, Sadrazam da, tekileri de, Saray bostanclar yerlerde srkleyerek kapdan tekmeleyip avluya attlar. Kanbozuklar, soysuzlar oca rn Yenieriler, ellerine geirdikleri kendileri gibi devirme devlet erkn'naU) kuduz kpekler gibi saldrarak hemen orada binbir ikence ile kol ve bacaklarn, kafalarn kopara kopara paralayp ldrdler. Biraz rahatlam olarak zevk iinde glp birbirleriyle akalaarak Saray'dan uzaklatlar. Sadrazamla, Yenierilerin istekleri dorultusunda, Hrvat asll Recep Paa getirildi. Ama, btn bu olup bitenleri (Ksem Valide Sultan Anastasya) nceki Sadrazam Hsrev Paa'nm dzenlediini haber almt. alma sras, imdi kendisine dyordu. Gizlice gnderdii bostanclar, Hsrev Paa'y ele geirip ldrdler. Azgn Yenieriler, Hsrev Paa'nm ldrldn duyunca yeniden ayaklandlar. Osmanl Saray bir kez daha kuatld. Drdnc Murat'n anas Ksem Sultan Anastasya, bir kez daha olunun imdadna yetiti: Devletl olum, dedi. Yenieri kullarn bu defa ayaklandran, Sadrazam eylediimiz o nankr, Recep Paa kulundur. Bizi yalnz koyup ve dahi kul taifesini bize dman klmak ister. Ta ve taht'mz tehlike iredir, olum!.. Ne durursuz, Validem? Ursunlar kellesini betnmn!.. O gn, Recep Paa'nm da kafasn keseceklerdi. 377 PADAH ANALARI DRDNC MURAT, OSMANLI KENCE ETLERN Y BLYORDU... >, | Drdnc Murat, Yenierilerin ayaklanmasna nclk eden Recep Paa'y karsna alm, soruyordu: Bre nankr kle!.. Seni demden (adam yerine koyup) Paa etmiiz, nimet ve paye vermiiz, mhr hmyunumuzu verip Sadrzam eylemiiz; ama sen, Yenieri kullarm fitne fesat ile ayaklanmaya tevik edermisiz, bu ne mene itir? Zorba Recep Paa Drdnc Murat'n ayaklarna kapand. Cmle rivayetin asl yoktur, Padiahm! Dzmece bir iftiradr, Efendimiz.. Biz bir eyi tahkik eyledik., grdk ki, ne sy-lenmise dorudur. imdii. bir eyi dn deriz sana, nasl bir lm istersiz? Yal kementle boulmak m, yoksa bir kr balta ile kafann kesilmesini mi? Byle istemez isen, bir toy atn stne seni ryan (plak) edip balatp atn krbalanarktan salverilmesini mi istersiz? Bu da ho deilse, bir kzgn atn kuyruuna balanp da ta dolamak m? sterses (istersen) plak vcuduna mumlar diktirip yaktralm bu da ho deilse, seni bir eyi yal kaza oturtalm.. yahut, karnn yardrp barsaklarn sktrerek her bir barsan makasla kestirelim., baka, imdiii.. bir eyi maslahat gelmitir aklma, tm derini yzp bir eyi tutumu frna atalm seni, ne dersiz? Bu da olmadysa, u kaln gvdenden damarlarn bir bir ayklayp her bir tanesini tek tek kestirtelim!? Hemen yan banda buyruk bekleyen Saray bostanclar, Drdnc Murat'n bir iareti zerine, iki bklm yalvarp yakaran adam srkleyerek alp 378 PADAH ANA&ARI gtrdler. ? v,>t,: Sadist Osmanl Padiah'nn az sulanarak, akmak akmak ate saan gzlerini szerek sralad ikenceli lmlerden bostanclar'm acaba hangisini uygulayacaklarn kendi kendine sntarak dnyordu!. .(*)

, l l > REVAN SAVAI ' 1516'da Yavuz Selim'e ve O'nun kanl zulm dnemine (Bozoklu Cell) nderliinde ortaya kan byk ayaklann en kanl biimde bastrlmasndan sonra, Anadolu Trklerinin her feryadna, yaknmalarna: Celliler yine ayakland, damgas vuruluyor; Rum ve Srp dl Osmanl Paalar komutasndaki kanbozuklar Anadolu stne yryp z Trkleri kltan geiriyorlard. Yavuz Selim, (Trk soyundan olduu halde Trkln) unutup Acemlemi ve i mezhebim bir din gibi yaymay lk edinmi olan ah smail Safevi'ye sava ap ran stne yrrken getii yrelerde, Anadolu'nun krkbin Alevi z Trk'n: Bunlar da dmandr, nk bunlar da i diye kltan geirtmiti. Bu kez Drdnc Murat ran stne yryordu. imdi ayn bahane ile z Trk rkna soykrm uygulamas sras o'nundu! Ve nitekim, yzbini akn Anadolu Trk'n Dr(*) Yaad srece zpkt devlet adamlarn ve bozuk dzeni iirlerinde dile getiren talamalar ile nl (air Nef'D'yi, 27 Oeak 1635'te ldrtt. Cesetinl, Sarayburnu'ndan denize attlar. (Yazar'n notu) 379 PADAH ANALARI dnc Murat bu savaa giderken kadn, ocuk, yal, gen ayrt etmeksizin kltan geirtti. iran'n (Revan) blgesini ele geirdi. Bu yengi ve basan ile bakent stanbul'a, bir (Fetihname) mjdelerken, bir de (Ferman) gnderdi. Bu Ferman, Ba-yezit ve Sleyman adlarndaki iki kardeinin ldrlmesine ilikin fermand! Yzbinlerce dnme ve devirmeler den oluan bakent stanbul halk, Revan'n zaptedilmi olmas onuruna dzenlenen len ve enliklerde coarken, iki ehzade, ldrleceklerdi. nk, Murat bu cinayetin ilenmesi iin Sadrazamlk Mstean devirme Arnavut Bayram Paa'y grevlendirmiti. Bayram Paa'nn elinde, Sarayn Bostancba's-na, Drdnc Murat'n mhrn tayan bir mektup vard. Mektup yle balyordu: ... Sen ki, bostancbasn! Bayram Paa'ya bir ahval emrim olmutur. eriye, yanndaki ademlerle (adamlarla) koyuveresin. yle ki, eer koyverme-yesin, valla, cmlenizi kat'li m iderim (ldrrm). (1) Saray'a yanndaki adamlarla beraber giren Bayram Paa bir gerekli ve byk devlet grevini yerine getirmek istermiesine tel iinde, ehzade Baye-zit'le ehzade Sleyman'n kapal tutulduu odann demir kapsn atrarak ieri daldlar. Haykrlarna, yalvarp yakarmalanna bir an bile aldrmayarak, ehzadelerin zerlerine ullanp kendi elleriyle her ikisini de orada bodular. Bu ii, adam ldrmekten baka grevleri olmayan bostanclara bile brakmadlar (1635). (1) Top. Ar. No: 7012. 380 PADAH ANALARI 21 yan doldurup anas Anastasya Ksem Sultan Saray'dan uzaklatrdndan bu yana iki yl gemiti aradan; imdi 23 yandayd. lkeye, iktidara ve saltanata tek bana egemendi artk. Kardelerinden ikisini ldrm olmakla beraber, yine de huzursuzdu. nk, geride iki kardei daha vard. eyhlislm, Yenieri aas, zenci Kzlaraas, Sarayn Silhtar blnn aas anlap birleirler-se geride kalan iki ehzade'den birini tahta karp kendisini alaa edebilirlerdi. Murat'n huzursuzluu bundand. Batan son'a, kendilerinin yaratp kendi zerlerine kardklar ve altnda kalp ezildikleri, ite bu yabanc soylu devirme kle rgtlerine ve o rgtlerin bana kendi atadklar adamlara kar onlar savunacak, koruyacak bir gten yoksundular. ztrk soylulara yer vermeyen, ztrk soyunu dman sayarak

gvenliklerini ve tm devleti kan-bozuk yabanc soylu devirmelere teslim eden bu grlmedik dzensiz dzeni! kurup yerletiren, kk saldran; (Orhan) dan balayarak batana dek srdrecek olan, Osmanoullar'ndan bakas deildi. te bu yzden yapayalnzdlar. Ve ite bu yzden, baba, ana, karde, evlt demeden, hkm ve saltanat uruna kim olursa olsun ldrp yoketmekten baka bir yol, bir trl akllarna gelmiyordu. Hele, Trk soyuna ynelmek, hi mi hi anmsanmyordu. Drdnc Murat, bu kez (Badat) zerine saldrya gemeyi dnyordu. Ama, geride, (Kasm ve brahim) adndaki iki kardeten birini, ya yokluunda, taht a karrlarsa, ne olacakt? yleyse, onlar da ldrmeliydi! 381 PADAH ANALARI Annesi, Anastasya Mahpeyker Ksem Sultan durumu haber alnca, kendi adamlarn ortaya koydu. Varn gidin aalar, dedi. Olum Murat'a deyin ki, ortada Kasm ve brahim'den baka bir Os-manolu kalmad; bu iki ehzadeyi de ldrrse, l-i Osman tahtna gelecekte kim oturacak? ll., bir karde daha ldrlmesi nizm-lem iinU) pek gerekli ise, ehzade Kasm' feda eylesin! Amma vel-kin.. ehzade brahim sa kalmal ve bylece Al-i Osman tahtna bir Veliaht braklm olmal., zinhar ola ki, olum brahim'in klma dokunulmaya.. Murat, ehzade Kasm' da ldrtt. Anastasya Ksem Sultan'n zolu brahim, Veliaht olarak sa brakld. SONU GELMEYEN SAVA ''fl.f'-l i, Osmanl ran savalar srp gidiyordu. Anadolu her zamanki gibi yine a, susuz, yolsuz, ksz, kltrsz; maara ve ta devri yaamn srdryor, bitip tkenmek bilmeyen zulm ve ikence ile rl ilesini ekip duruyordu. Ama, kime n'eydi, bundan? Osmanoullar, yeryzndeki btn yabanc rklardan yn yn milyonlarca kii doldurmulard lkeye. Bunlarn karmndan, bir: (Osmanl Milleti) meydana getirmitiler. lkeyi kazanan, temel unsur olan (Trkler) srp giden savalarda ve ierde de-rebelerinin boyunduruunda yok edilerek, bu uydurma (Osmanl Milleti), lkeye sahip klnacakt. Ama, buydu.. Yl, 1633 oldu. imdi Drdnc Murat 21 yandayd. Artk anasi Valide Sultan Anastasia (Mahpey382 PADAH ANALARI ker Ksem) den de, kurtulmutu. Tek bana gerek hkmdarln yayordu. Kendisi afyonunu ekiyor, arabn iiyor, onbin-lerce Saray kapatmasndan dilediini koynuna alyordu ama Osmanl lkesini dolduran kullan (!), byle bir ey yapamayacaklard, bundan byle!.. Bir ferman kard: Kent kent, kasaba kasaba, ky ky tellallar kn> bar bar bardlar: Pdihmz, Efendimiz irde buyurdular ki, bu gnden tezi yok, her kim ki iki ier, her kim ki kahve ve de ttn ierse, Heman orada kafas kesilecektir. Meyhaneler ve de tm kahvehaneler yklp yokedilecektir. Yklmayan meyhane ve kahvehaneler iindekilere mezar olacaktr. Duyduk, duymadk demeyin ey ehli! Olacaklar eyi belleyin, haa!.. Zaptiyeler bir yandan; giysi deitirip halktan biri gibi bakent mahallelerini sokak sokak dolaan Drdnc Murat bir yandan, her yan .taryorlar; evlerin, dkknlarn, izbe kuytulann kap, duvar ve pencerealtlarm iki, ttn, kahve kokusu alabilmek iin havay ilerine ekip kokluyorlard. Ttn, arap ya da kahve kokusu duyduklar her neresi olursa olsun kapdan, bacadan, pencerelerden ieri dalp pala, grz, kl ve hanerlerle her yeri kan glne evirip lm yadryorlard. Bu, lm kasrgas yalnz bakent stanbul'da deil, lkenin drt bir kesinde esiyordu. Yabanc soy kkenli Beylerbeylerine, Sancak

beylerine, Derebeyle-rine, Subalanna, ztrklerin kym iin, yeni bir calma frsat kmt. Kahve itin, ttn itin, arap itin! diye kentlerde, kasabalarda, kylerde Anadolu Trk' kesilip 383 PADAH ANALARI doranyordu. Kan dkmek, trl eitli ikencelerle ldrmek btn Osmanoullar gibi Drdnc Murat iin de nne durulmaz, vazgeilemez bir tutku idi. Orhan'dan balayarak srdrle gelen yabanc kan bulamacndan peydahlanmtlar. Damarlannda dolap duran ve beyin hcrelerini besleyen bu karmak kan yaps, Murat' da, insan kanna susam ve bir trl doyuma ulaamayan bir sadist bir dejenere psikopat yapmt. Duygulanmak, acmak ve sevmek gibi, insan' insan yapan ruhsal olgulardan yoksunluk, bu, 17. Osmanl Padiah'n da canavarlatrmt. Ruh ve vicdan yapsnda Tanr korkusunun tek zerresi yoktu. Zaten balangtan son'a, en ilkleri olan Osman'in kiisel adiyle yryorlard. Hi bir belirli soy'a, rk yapsna, aile eceresine ve dolaysyle ulusal bir bilince sahip deildiler. N'eyi, izleyeceklerdi? Kukusuz, bir ncekinin ve ondan ncekilerin izledikleri n.. O r belirliydi, ana, baba, karde, evlt, amca, day ve nne geleni, taht uruna, Saray ve saltanat uruna ldrmekti. Saray saltanatn daha grkemli yapabilmek iin, yama ve saldn savalarn birbiri stne srdrmekti. Ele geirilen lkelere ve uluslara aktarp benimsetebilecekleri, ne bir ulusal lkleri ve ne de kay-natrabilecekleri bir ulusal potalan vard. Bilim, kltr, dnce ve inan yoksunluklar yzndendir ki, Anadolu Trklerinin kanlar ve canlan karlnda ele geirilen o yabanc lkelerde gstermelik Arap dini dorultusunda birer cami diktikten sonra, y384 PADAH ANALARI , netimi yine onlara brakyor ve yllk diktan sonra geri dnyorlard. Murat, bir baka trl olabilir miydi? UNUTULAN GEREK: LDRENLER DE LR. Drdnc Murat ldnde, babas Birinci Ahmet gibi, 27 yanda idi. Nedeni belirsiz sanclar iinde tpk babas gibi kvrana kvrana ld. ldrrken hi aklna getirmedii lm, nihayet onu da bulmutu (7 ubat 1640). 10 yl, ana koltuunda, anasnn yaptklarna kk bir ocuk olarak seyirci kalan; bu arada anas Anastasya Mahpeyker Ksem Sultan'dan ok ey renen Drdnc Murat, 7 yl tek bana hkm ve saltanat srd. Topluma yasaklad arab, ttn, kahveyi, afyonu kendisi gece ve gndz ierek; Saray' dolduran binlerce yabanc tutsak cariyelerden dilediini koynuna alarak keyif srd. Yzbinlerce Anadolu Trk'n savalarda krdrdktan sonra, baakldrdlar diye; yasaklanma kar geldiler diye bir o kadarn da ayrca ldrtt. Yalnz bakent istanbul'da yzbin kiiyi, damarlarnda tutumu ldrme isteini giderebilmek iin ldrtt. Btn bunlardan baka: Ahi Trklerinden eyhlislm Hseyin Efendi'yi de ldrd. Bu cinayetin bir zellii, Osmanl devletinde bir eyhlislm'n ilk kez ldrlm olmasyd. Bir Kral, bir Han, Bir Patrik, bir Voyvo385 PADlAH ANALARI da, be Sadrazam, bir yn Vezir ve ayrca: kardeini ldrd. Bu gerekleri, en tutucu, en banaz Osmanlc tarihiler bile

gizleyemeyecek ve aklayacaklard. Ama yine de, ilerinden bir ka, bu zulm ve cinayet tutkunu, sadist ve sapk Osmanolu'nu, vecek ve savunabilecekti., hem de bu lkede! stelik, Atatrk Trkiyesi'nde, gzlerimizin iine baka baka, utanmadan., sklmadan ve korkmadan.. (1) f, f (1) Drdnc Murat'n bir elence gecesinde iki sofrasnn banda sanclanarak lmesine baklacak olursa, bir ok Osmanolu'na oynanan zehirle yoketme oyununun bir kez daha sahnelendii anlalyor. (2) Drdnc Murat'n, deiik kadnlardan 32 ocuu olduunu, ama bunlardan yalnzca (Kaya Sultan) adn tayan bir tek kznn ldn, nl gezgin (Evliya elebi) Seya-hatname'sinde yazar. Pekly.. ya, tekiler? O'nlar ne oldular? (Yazar'n notu)' 386 ONSEKZlNCt BLM ' J BBNCt BRAHM DNEM (1640-1648) ANASTASYA (KSEM SULTAN) BR KEZ DAHA DEVLETN TEPESNDE HKM SRECEKT.. Drdnc Murat'n apansz lm zerine, Taht yolu, geride naslsa sa kalm olan (brahim'a) ald. Ne var ki, ibrahim, yllardan bu yana, demir kapl bir odada, kilit altnda, yaatmt. Murat'n lm, Eski Saray da bir eit srgn ve tutsak yaam srdren annesi Anastasya (Mah-peyker Ksem Sultan)'a hemen ulatrld. Bu, Rum kadn bir kez daha glenmi bir Valide Sultan olarak (Topkap Saray) na doru, alt at koulmu bir kupa araba ile yola kt. Dnmeler ve devirmeler yuvas* Saray'da, tm aalar yerlere kadar eilip, eteini perek karladlar, Valide Sultan Anastasya Ksem Sultan.. Enderun yetitirmesi devirme Sadrazam (Kara Mustafa Paa) da, korku ve tel iinde Valide Sul-tan' bekliyordu. Ama o, hi birine aldrmayarak, yresinde halka halka dizilmi, balan nlerine eik, el-pene divan olup, buyruk bekleyenlere haykrd: Tiz nme dp, olum ibrahim'in yanna g-tresiz beni!.. PADAH ANALARI Hep beraber, brahim'in yllardr iinde yaatl-d demir hcre nin nne geldiler. Ksem Anastasya, gzlerinden akan sevin yalarna engel olamyordu. Hkrklar arasnda oluna seslendi: Cierparem! Bir tanem olum, brahimim! Bamz saolsun.. Biraderin Murat Han, ld! Osmanl taht' senindir! Artk, Padiah sensin, olum! ibrahim, inanmad. Olacak ey deildi, bu! kardeini ayn hcreden srkleyerek lme gtrmlerdi. Zalim Murat, imdi beni snyor, na-np sevinirsem, beni ldrecek bu kez diye dnyordu. Murat, niin olsundu. Demir gibi gl ve salamd. Hi bir derdi yoktu. Hayr., yaland, btn bunlar, lm korkusu iinde tir tir titriyordu, ibra- J him, ierden karlk verdi: Amayn kapm., yanma gelmeyin! Bu dzmece bir oyun! inanacam m sandnz? Karndam sa olsun., bana taht gerekmez! Saray aasnn at kapdan, anas ieri girdi. Boynuna sarld, brahim'in.. Her ne dersek, gerektir olum! Sultan Murat ld. Padiah sensin, olum., n'eye inanmazsn ki, anana? Bana nankrlk eden Murat'a hizmet mi ederim, sanrsn? ibrahim yava yava toparland. Anasn 'Eski Saray a srp, gzhapsinde tuttuunu duymutu. Rezil ettirmiti anasn., bir, ban vurdurmad kalmt.

Yrei geniledi. Gzbebekleri l l parlad, birden.. Doru sylersin, deil mi anacm? Murat'n dzmecesi deil, yle mi? 388 PADAH ANALARI Elbet doru sylerim, Padiah olum! Senin benden, benim senden gayri bir canyoldamz m kalmtr? ibrahim, anasnn ardnda, onun arkasna gizlenerek, iri iri alm, ileri korku dolu gzlerini drt bir yana evire evire dar kt. Bouk, titrek bir sesle: Beni heman karndam Murat Hn'n yanna gtresiz! dedi. Karsnda el-pene divan durup bekleenler, hep bir azdan karlk verdiler: Emr ferman, Efendimizindir Sultanm! En nde Valide Sultan Anastasya Ksem, ardnda ibrahim ve daha arkada eyhlislm, Sadrazam, Kzlaraas, Sarayaas ile, Drdnc Murat'n cese-tinin bulunduu odaya girdiler. Bir sedir stnde, kefene sarl cesetin yzn aan Anastasya Ksem Sultan, yana ekildi. te, devletlu olum, dedi, ibrahim'e dnerek, karndan Murat Han!.. ibrahim eildi, Murat'n kara-sar bir renge brnm yzne dikkatle bakt. Bir elini alnna koydu, sonra birden geri ekti, Buz gibi souktu Murat'n aln.. Doru sylersiz Validem, dedi, Anastasya'ya. Karndam lmtr! Sonra birden dikleip, yresini evreleyenlerin yzlerine dik dik bakt. l-i Osman taht' bize nesipmi deriz, siz ne dersiz kullarm? Beli, Devletlu! dediler, hep bir azdan. brahim, birden dnp annesi Anastasya Kqsem'im elini tutup pt, bana koyduktan sonra-. 389 . , ( Yenilikler uruna ba veren III. Selim (Resmin asl Topkap Besim Galerisindedir.) ' PADAH ANALARI Validem daha eyisini bilr, siz ne dersiz ana* m? Ksem Sultan, brahim'in koluna girdi. Yr, Hnkrm, dedi, devlet, bize kalmtr)-Kimesneye sz dmez! RUS KIZI NADYA (HATiCE TURHAN SULTAN) OLDU. ibrahim, 18. Osmanl Padiah olarak taht a ktnda 25 yandayd. O da, bu yaa gelene kadar, pek ok Veliaht-ehzade gibi, demir kafesten bir oda iinde hapsedilmiti. kardei, Murat'n buyruu ile yanndan alndnda, katil bostanclarn onlar nasl boduklarn, cesetlerini nasl srkleyip gtrdklerini grmt. Daha sonraki gnler ve geceler iinde gzne uyku girmemiti. Demir kapsnn nnden geenlerin her ayak sesi ile irkilmiti. lm korkusu beyninin iini kemiriyor, boazn skyordu, hl... Gndzleri kendinden geip yle bir dalacak ot-sa, lm cellad bostanclar karsnda gryordu. rpnarak, haykrarak uyanyordu. Bir ayak sesi kapsnn nnde duraksayacak ol sa, ite, diyordu, geldiler! imdi alp gidecekler beni., ya da ieri dalp urackta boacaklar! O, akl erdiinden bu yana, 25 yana gelene dein, bir kez deil, gece ve gndz, binlerce kez lp 391 PADAH ANALARI PADAH ANALARI lp dirilmiti. Ama, taht'a kan her Osmanolu gibi, btn bunlar unutacak ve ldrecekti; nk Osmanl gelenei iinde yetime biimi, yaama koullar, sa

kalma ansnn binde birden daha kk olmas yznden, ancak delirdikten sonra hkmdar olabiliyorlard. brahim de bu koullar iinden gelen bir deliydi. elbet.. Ama, ldrlecek Osmanolu yoktu. Hepsini, daha nce abisi 4. Murat ldrmt. Yapacak bir ey olmadna, devlet arknn nasl olsa anas Anastasia (Mahpeyker Ksem Sultan) ve onun tarafndan iba-ne getirilen dnme ve devirme vezirler elinde olduuna gre, brahim de kendisinden ncekiler gibi kendi dnyasnda yaayacakt. Topkap Saray'nn ii binlerce yabanc soylu kadn - kz ve bir o kadar yabanc soylu hrstiyan o-lan'la dolup tayordu. lkenin tm nimetleriyle beslenip semirtilen, altn ve mcevherlerle, ipekler ve atlaslar iinde yaatlan bu tutsaklar, taht'a kma bahtiyarln elde eden Osmanoullar'nm keyif ve elencelerine hazrdlar, her zamanki gibi.. brahim'in anas Anastasia, bunlann iinden en gzelini, en krpesini seti, olu iin.. Bir Rus kzyd, bu. Henz 14 yandayd. Ad, Nadya idi!.. brahim, lgnca tutuldu, Nadya'ya. Gece, gndz koynundan karmaz olmutu bu krpe Rus kzn.. nce uzun boyluydu, Nadya, ansnd, Yzndeki hafif iek-bozuu izleri daha bir baka gzellik vermiti. Omuzlar stnde dalgalanan sar salar. gzlerinin koyu mavisini daha byleyici bir anlamda klandryordu. Yry kvrak, gl scack392 ti. Zeki ve kurnazd stelik. Osmanlca'y ok az bel-leyebilmiti henz. Ama, bir hkmdar gnln szcklerle deil, diiliinin ldrtc olmasyle elde edebileceini igdsyle ve Saray odalarnda kendi rkndan olan kadnlardan duyduklaryle sezinlemiti. Daha ilk geceden gebe kald brahim'den, Rus kz Nadya.. Artk o da, daha bakalan gibi bir (Kralie) idi. Hemen o'na da bir mslman Arap ad bulup taktlar: (Hatice Turhan Sultan)'di, bundan byle!.. 15 yanda, ilk ocuunu dourdu, Adn (Mehmet) koydular. Bu olan, ok yakn bir gelecekte, hem de daha 6 yandayken Osmanl Padiah olacakt. (Drdnc Mehmet) unvann tayacak ve Osmanl tarihlerinde alla gelen vglerle birlikte, av tutkusunu lesiye dek srdren bu Rus dlne (Avc Mehmet) diye de ayn bir yer vereceklerdi. Nadya (Hatice Turhan Sultan), bir de kz dourdu, brahim'e; (Beyhan) adn koydular. Valide Sultan Anastasia (Mahpeyker Sultan), bir gzel criye daha seip olu Sultan brahim'in koynuna koydu bu arada. O da krpe, o da ansnd. Saray'a satlm bir Srp dilberiydi. Adi: Katrin'di. Dokuz ay sonra, bu Srp kz da bir erkek ocuk dourdu. (Sleyman) koydular adn. imdi, Katrin de Pdih karsyd. O da Kralie ve Sultan'd, artk. Hemen bir ad bulup yaktrdlar: (Saliha Dilup Sultan) oldu!.. Bu, Srp kz Katrin'in dourduu Sleyman da, Nadya'nm olu Mehmet'ten sonra Osmanl taht'na Pdih olarak kp oturacakt. (kinci Sleyman) diyeceklerdi, O'na da.. s a < ; Ama, ilk gzdesi Rus Jnz NadWfatt (Hat** Turhan Sultan) unutmuyor*!. brahip^i|| ok faknh393 PADAH ANALARI n ona veriyor; onunla sohbetten ayr bir zevk alyordu. Valide Sultan Anastasia (Mahpeyker Ksem) '-in koyduu gzcler: Yce Valide Sultanmz, bilesiniz olup bitenleri, diyorlard, tel iinde, Ksem Sultan'a. Padiahmz Efendimizin gznde hi bir fetin deeri yoktur., ill, bu Rus kz Nadya!.. Ksem Sultan, bunca devlet ii arasnda (!) ne yapp yaparak Pdih olunun gnl ileriyle de ilgilenmek zorunda kalyordu. Olunun koynuna elleriyle koyduu bu Rus kz Nadya'y kendisine en gl bir rakip gryordu. O'na (Hatice Turhan Sultan) adn koyan da

kendisiydi ama, onun baklannda kendisini ezen bir eyler greli beri, i deimiti. O imdi, (Veliaht) anas olmann verdii bir yklmaz stnlkle Ksem'in karsnda dolayor, hatta., baz devlet ilerine (!) bile karmaya yelteniyordu!.. Vakit geirmeden bir eyler yapmann gerektiine inanan Ksem Valide Sultan Mahpeyker (Anastasia), olunun gnln fethedecek ve bylelikle Hatice Turhan' (Nadya'y) gzden drecek bir fet aramak zorundayd. Kendisinden tir tir titreyen binlerce cariyenin arasnda gnlerce dolat, bir grlmedik gzel aratrd. En sonunda, bulduuna inand. Kendi genliini, bir tlsml aynada seyreder gibi oldu; Polonyal Eva'nn karsnda.. Uzun kirpiklerle glgelenen iri lcivert gzlerine hayranlkla bakt, gen kzn. Gr kumral salarnn dalga dalga bkmleri stnde tepedeki pencereden yansyan klarn titreimleri altnda bir tuhaf etkilendi. Onu kucaklamak, rplak soyduktan sonra her yanan okayp koklamak gibi kar konulmaz bir 394 PADAH ANALARI sapk istekle dolup tatn hissetti. <' ' te bu.. diye geirdi, iinden. Bu kz, brahim'i alr, Nadya'nn elinden!1 Polonyal Eva'y gnlnce ssleyip hazrlayarak, olu Sultan brahim'in koynuna verdi. Gerekten de, brahim gnlerce brakmad, Eva'y.. Gzcler, Anastasya Ksem Valide Sultan'a, iyi haberler getiriyorlard. Padiahmz Efendimiz, yatandan karmaz olmutur, cariyeniz Eva'y.. sanrz, Nadya'nn (Hatice Turhan Sultan) m pabucu dama atlmtr! Dokuz ay on gn sonra, Eva da bir olan dourdu. Adn: (Ahmet) koydular. Valide Sultan Anastasya Ksem Sultan gnlerce Eva iin, ona yakr bir ad aratrd. En sonunda: (Hatice Muazzez Sultan) adn yaktrd. Artk o da, Padiahn kars idi. nk, ocuk dourmutu! Gelecekte, imdi (Hatice Muazzez Sultan) diye anlan Eva'nn olu Ahmet (kinci Ahmet), adiyle Osmanl tahtna kp Padiah olacakt. Ne var ki, brahim, ehzadelii sresince kapatld demir kapl odada, yaad lm korkusu yznden tutulduu sinir krizlerini tedavi edecek bir hekim bulunamamasnn acsn ekiyordu. Sadrazam'a yazd aadaki mektup, her bakmdan ilgintir: Selmdan sonra, senin akln var m yok mu? Kendi derdine dtn, bu kadar sana yazarm, dnyada staz adamlar kalmad m? u yerde gkte bu-lasn. yle sklyorum ki hi olmaz, gnden gne yediim doyunman, szldm, Etraf- eknafa haber sal, bilen adamlar huzura getir, sen bilirsin. Sen kendi 395 PADAH ANALARI eksiine yararsn! Benim bunda enem ilikleniyor; bamda yamur gibi yaar, ne ekil dertdir kimse bilmez, tann emaneti olsun, bulasn. Senin nene yarar? Senin gnln srurdadr, bir kulandan kar, bir kulana satarsn. Biz zan zan feryat ederiz, bize yazk deil mi? Kendine nice tekay-yut edersin, doruluk satarsn, Allah'tan korkmaz msn? yle bilesin! (1) 0 CiNAYET VE RVET SALGINI ' ' Bir yandan anas Anastasya Ksem Sultan, te yandan brahim, lkeyi, zellikle bakent ' stanbul'u kasp kavuruyorlard. Rvet verenler, dilediini elde ediyor, vermeyenler l-duruluyordu. ' lif': Hi kukusuz, batan bu yana aklanan nedenlerle, brahim de, tm teki Osmanoullan gibi bir sadist ti. ldrmek ve kadn, iki, elence tutkular eiti, kar konulmaz bir gereksinimdi, brahim iin..

Abisi Murat gibi, ldrmek iin artk o da bahane anyordu. rnein, bakentte araba ile geziye kmay yasaklad. Davutpaa'da bir frk hoca y a okunmaya gittii bir gn, karsna bir arabann km olmas, brahim'i ileden kard. Ben ki, yasaklamtm, dedi. Amma, buyru(1) Sultan brahim'in Hatlar, Top. Ar. E. No. 7012 396 PADAH ANALARI um yrmemitir. Tiz varn, Sadrazam Salih Paa yi arasz bana! Az sonra Padiahn yanna koan Sadrazarn', frknn bahesinde bodurdu. brahim, fiziksel ve ruhsal hastaln biliyordu. Bu yzden de, Sadrazamlarna sk sk yazd mektuplarnda, derdinin ilcn bulacak doktorlar bulmasn istiyordu. te yandan Saray dolduran kadnlardan da bkm; Saraydmdan, gzel kadnlarn bulunmasn ister olmutu. Bakentte araba ile dolat bir gn, sokakta rastlad 140 kiloluk bir Ermeni kadnna k oldu. Adi: Maryam'd, bu Ermeni kadnnn.. brahim'in gznde bu 140 kiloluk kadn bir tulum ekerdi. Bu gzdesine: (ekerpare) adn kendisi takt. Artk gznde, ekerpre'den baka kimse yoktu, brahim'in. Dile benden, ne dilersen ekerparem, Sultanm? diyen brahim'e, Ermeni Maryam'n verdii karlk, Osmanl Pdiah'nn zevkten drt ke olmasna yetiyordu. Telli duvakl gelin olmak isterim, Pdihm! Baka bir muradm yoktur!. Katla katla glyordu, Sultan brahim ve ardndan: Niye ki olmasn? diyordu. Madema sen istedin, ben de irde eylerim, olur biter. Baka ne istersiz? Saln, Pdihm.. Hele syle, lke benimdir, veremiyeceim yoktur! : -".., ..; i c Bilmem ki Sultanm.. ; T 397 PADAH ANALARI Dur hele, am eyletimi sana balaym, n dersiz? ''- --? ,.-.; Olur mu? ;,, Ben irde eyleyince olmaz olmaz! El rpt brahim, perdenin ardnda buyruk bekleyenler koup el baladlar. Tiz bana arasz Reis-l kt'tb'! diye bard brahim. Az sonra huzura gelen, Saray Ktiplerinin ba brahim'i eteklerken: Yaz! dedi. am eyletimi gzdem ekerpare Sultanma baladm., dilerse gelrn ala, dilerse sata, dilerse balaya ve ill ki, kimesne karmaya., duydun mu, koca gt? Evet, Efendimiz.. rde-i ahaneleri aynen kaleme alnmtr. Eyi,, ver de mhr- Hmyunumuzu basalm! am eyleti, Ermeni Maryam'nd, artk. O da, gebe kalmt brahim'den. Bir sre sonra douracakt. Ama daha nce, ekerpare Maryam'n arzusu gereince Telli - duvakl dn yaplacakt!.. Pdih dn, stanbul'u yerinden oynatt. Dnn ardndan, ekerpare Maryam'a, Pdih kans ve ehzade anas olmasnn gerektirdii bir ad daha taktlar: Hmah Sultan)!.. Ama halkn aznda (Telli Haseki) diye anld. O da stste dourdu. lki, kz.d. Adn (Gerher-han) koydular. Daha sonra dourduu iki olana: (Selim ve Murat) adlarm koydular. Bu arada, Mahpeyker Ksem Sultan (Anastasia) stste Sadrazam ve daha baka devlet erknn di-lediince indirip karyor; szlerinde durmayarak alp rptklarnn yansn vermeyenleri birer birer l338 PADAH ANALARI drtyordu. lkin, bir Macar ingenesi olan kara cahil (Kemanke Kara

Mustafa Paa) yi ldrtt. Bu Macar ingenesi ldrlnceye kadar kendisi gibi nice kan bozuk devirme Osmanl Paasn hara vermeyip, yerine gz diktikleri iin ldrtmt. Ardndan, Yusuf Paa'y, Salih Paa'yi ve eti-ke-mii bin paraya doranarak Yenieriler tarafndan: her derde devadr diye satlan ve bu yzden (Hezar-pre) diye anlan Ahmet Paa'y ldrtt. Sultan brahim'in kadn tutkusuna giderek bir baka tutku eklenmiti: Samur ve Amber.. Samur ve amber getirmeyen, ya da gndermeyen her kim olursa, kafasn kestiriyordu!.. Sadrazamlar, Vezirler ve onlarn buyruundaki tm devlet erkn ve grevliler evleri basarak samur ve amber aratryor, bulduklarn hemen Osmanl Pdih Birinci brahim'e sunuyorlard. Samur ve amber adna yrtlen zulm Anadolu'ya da yaylm, bu kez bu bahane ile Trkler yine ezilmeye balanmt. Cephelerde srdrlen savalar yenilgilerle son buluyor, dman donanmas anakkale Boaz'n kapatarak stanbul'u abluka altna alyordu. Ne, Pdih brahim'i, ne de Valide Sultanlar, Vezir ve Vzery ilgilendiriyordu, bu durum. Esir pazarlarndan satn alnmlarn doldurduu Saray ve devlet ve onlardan peydahlanan Osmanl Pdihlar iin nemli olan gnlk karlar, gnlk zevk ve elencelerdi. Saray hazinesinin altnla dolu olmasyd. Saray ve devlet, bu karlarn, tadlmadk zevklerin salanmas iin var olmutu!.. Har vurup harman savrulan hazinenin bu arada boalm olmas, brahim'i bsbtn delirtti. Bolu 399 PADlAH ANALARI ' ve dolaylann bir gzdesine, Nibolu ve dolaylarn bir baka gzdesine balayan brahim, Sadrazam Mehmet Paa'ya u mektubu yazd: Bre karpuz gtl pezevenk! Ecdadm, (Medine) ye bunca cevahir ve bunca paha biilmez deerde mal gndermilerdir. Tiz, demler gnderp, anda mevcut emval ve cevahiri getr-tesn. Ve ill gecktrdnde, senin derini soyup iine saman dolduracam bilesin. (*) Sadrazam Sofu Mehmet Paa'nn yz, Sultan ibrahim'in yazd mektubun her satrnda pancar gibi kzanyordu. Hemen bir ka adam bulup Medine'ye yollad. Bir yandan da, ne yapp yaparak Sultan brahim'i taht'tan indirme arelerini dnyordu. Anas, Valide Sultan Mahpeyker Ksem (Anas-tasia) yava yava olu brahim'den yz bulamaz olmu ve bu durum, Sadrazam'n kulana kadar gelmiti. lk gzars Rus kz Nadya (Hatice Turhan Sultan), giderek gz alm ve Valide Sultan Ksem'e iyice kar kmaya ve devleti kendi eline almaya yel-tenir olmutu. Ksem'in her dediine o zamana kadar uygunluk gsteren, ne derse yapan brahim, artk anasn dinlemez olmu, ilk gzde kars Nadya'y savunmaya ve kendisini Drdnc Murat gibi, Eski Saray'a gndermekle tehdit etmee balamt. Hatice Turhan Sultan'n dourduu Veliaht Mehmet, alt yandayd; olu brahim'i alaa eder de torunu Mehmet'i taht'a karrsa, Byk Valide Sultan olarak Pdih adna devleti ynetmek (nibelik) yet(*) Sultan brahim'in Hatlar, Top. Ar. E. no: 7012. 400 lkede zulm ve cinayet kasrgas estiren . Murat 401 PADAH ANALAKi kii, yine kendisinin olacakt. Kendisi hayatta olduka, Mehmet'in annesi Hatice Turhan Sultan (Nadya) hkmdar nibesi olamazd. Gelenek byleydi!.. O halde, hilebaz devirme kle Sadrazam Sofu Mehmet Paa ile ibirlii yapmalyd..

Kan bozuklarn egemenliindeki Osmanl Saraynn fitne fesat kazan bu trde kaynayp dururken, her eyden habersiz bir halde kadn-samur ve ambar tutkusunu srdren ibrahim, yeni ve byk derdine are aramakla meguld. Gnde 30-40 kadnla yatan Pdihn erkeklii tkenmiti, nk!.. Sarayn altm stne getiriyor, devlet erknna hayknp duruyordu: Bre kodolar! N'ye ki deva aramazsz'derdime? Erkekliim yok olmutur!., koynuma kz giren kz kmaktadr! Aifteler by yapm olalar bana! Tiz f renk hekimlerini bulun., derin (!) hocalar peydah edin., derdime deva bulmazsaz, hilesiz topunuzun kna kezzap aktrm!.. Klahnn stne koca bir yeil sank sarl, uzun kumral sakall, gzleri l l parlayan bir hoca getirdiler, Saray'a. Huzur-u ahane'ye soktular: Ne varsa, ite bu demde vardr, dediler. (Cinci Hoca) derler adna. Cin tifesiyle hemhal olmakta stat bir derin ulemdr ki, ei menendi diyar- Arap-ta ve Acemde yoktur! 402 PADAH ANALARI OSMANLI SARAYINDA LK KEZ BR TRK YER BULUYOR, BU KURNAZ VE AKILLI TRK, OSMANLI PDHINI AVUCUNUN NDE OYNATIYORDU.. Cinci hoca, ne el, ne etek ve ne de ayak pmee kalkt. Yanndakilere dnp serte kt: Savulun bre demler, dedi. Yalnz koyun bizi Hnkrla babaa. Ne dikilip duruyorsunuz tepemizde! Adamlar ekilir ekilmez brahim'in yan bana yrd Derdini biliriz, dedi. Devasn vermee gelmi-izdir, bilesin. Gelmeden nce, Yldznmeye bakp, Cin tifesiyle de sohbetimiz olmu, ne olup bittiini renmiizdir!.. brahim, alamakl bir sesle sordu: Yine erkekliimize kavuup kzlar dul eylemek nasip ola m, hoca? Hele sen imdi bir yol yere ok! ki diz stnde ol, ellerini dizlerin stnde kavutur! Sultan brahim hayretle bakt, korkusuz hocann suratna, sonra serte konutu: Bre hoca, dedi. Sen ki l-i Osman Pdihn dize vardrp kertirsin! Bu ne itir? Cinci Hoca Hseyin, gz bebeklerinin stnde uuan kvlcmlar brahim'in yzne pskrtrm gibi ban iki yana silkeleyerek karlk verdi: Bre Hnkr! dedi. Sen Tann'dan daha m b-yksndr? Okuyup fleyeceklerim Tann kelmdr! brahim karlk vermeden iki dizi stne oturdu, ellerini de hocann dedii gibi dizlerinin stne brakt. 403 PADAH ANALARI Bre hoca, dedi. Tok szlsn anladk., ve ill sen kulum hangi diyar halkndandr? Ben Tann kulu hoca Hseyin, Kastamonulu bir Trk'm! dedi. Demek, Trksn? Beli, Hnkrm.. Trk olduum iin de doru ve z konuurum! are mukadder midir, acep? Onu, Cin taifesi bilir ancak.. Hnkr irdesi gemez onlara! imdi, arp seni yoklatacaz., bir iyi muayene edecekler her bir yerini ve sonra bana syleyecekler ve devasn bir iyi belletecekler!.. Ya! Demek, byle? Beli, Hnkr! Cinci Hseyin, cebinden bir kavanoz kard. Kapan at ve balad bir eyler okumaya.. kide bir durup nce elindeki kavanozun iine, sonra da brahim'in suratna gl ve scak nefesini flyordu. Yerde, kaln Buhara halsnn stnde karlkl, diz dize oturmutular.

Hoca, Osmanl Pdihnn iki omuzunu avula^ m, var gc ile skyor, zencefil kokulu scak nefesini gl gl uf urup duruyordu, brahim'in suratna. Krk bir kez okuyup fledikten sonra Cinci hoca, ban gs stne drp gzlerini kapad. Bir sre sonra rpnp haykrmaya balad: Medet bre Tife-i Cin! Medet ola! Yar ola! Deva bula! Gene gsnn stne drd, kafasn. Sustu, yle kald. Osmanl Pdih tir tir titriyor, yerinden kprda-yamyordu. 404 PADAH ANALARI Hoca'nn gl sesiyle irkildi, neden sonra.. '< Ve ill deva! Ve ill deva! diye haykryordu. Cinci Hoca.. ine fleyip durduu bo kavanozu, brahim'in tam gzlerini yumduu srada cebine sokup, cbbe-sinin altndaki dolu kavanozu eline almt. Kavanozu brahim'e uzatt: Mbarek tife-i Cin, dedi. Doldurup sana gnderdiler bu nesneyi! Ye! Kak kak ye! Ve ill kimse grmeden ye! yle dediler. Gsterir veya srr ifa eylersen, tlsrm bozulacak, bilesin! Boken kendi kendine dolan (!) kavanoza hayretle baka kald, brahim. Hoca'nn elinden kavanozu kapt. Kak yerine parman daldrarak yemee balad. Yedike yiyesi geliyordu.. Cinci, Saraya arldnda hazrlamt, bu kuvvet macununu! inde misk ve amberle kartrlm elli eit kk ve tohum vard; bunlarn hepsi balla yurulmutu, stelik!... O, bu macunla imdiye kadar nice kadn dkn, aptan dm vezir vzery ilk genlik alanna dndrmei baarmt. Macunun, brahim'e de yeterince g vereceini iyi biliyordu. Gz ucuyle brahim'e bakt. Osmanl Pdih dolu kavanozun iini parmaklaya parmak-laya bitirmi, yarya dek aznn iine soktuu iaret parman yalyordu, imdi. Cinci Hseyin, ermiliim kantlamak iin bir kez daha korkusuz ve toka sesiyle: Hi durma! dedi. Var git halvet ol dilediin htnla! Heman m hoca? Yzm kzarmaya? , ,. PADAH ANALARI Kulama fslayp durur Cin taifesi., temam '] eylemi olalar gcn ve de erkekliini! brahim ayaa frlad, altn kakma yaldzlarla bezekli kapya yneldi. kacakken durdu; hocadan yana dndrd kafasn: Baka hoca, dedi. Gcm gelmitir yle mi? Git bre Hnkr! diye kt, Cinci. Ne duymu-sak Cin taifesinden, ite an syleriz sana., var git, sen gelene dein ben de ecinnilerimle sohbet eylerim urackta ve ill sana g vermelerini sylerim, gcendirmezler beni, bilirim. Eyi, bre naml koca Trk! Bir yercie ayrlma, gelirim imdi. ibrahim, altn srma ilemeli entarisini savurarak kt, gitti. Cinci, cbbesinin altndan bir dolu kavanoz daha kard, yan basma koydu. Belindeki kuann arasndan her tanesi ceviz byklndeki en iyi cins kehribar tebihini ekip, akr akr birbiri stne drmee balad, san tebih tanelerini. Gzlerini yumdu. Bir gren ya da gzetleyen olur diyerek nne yarar biimde bir ileri bir geri sallanarak hafif bir sesle, bir eyler okuyup flyor ve arada bir yksek sesle birileriyle kavga edermi gibi yapyordu. Neden sonra, yan banda top gibi patlayan bir sesle irkilip srad: Bre koca kavuk! Dile benden, ne dilersen? Osmanl Pdih brahim'di bu! Hi istifini bozmadan yzne bakt, brahim'in. Yz al al, gzleri l sld, Pdihn. Tamam, iler yolunda.. diye geirdi iinden. Hele gzn aydn ola, Hnkr! dedi, bilgi .] bg. ,....... ,,..:,,, . ... , ,..., . ..:, ,,,'. 11

406 PADAH ANALARI brahim: Bre alnndan pmeliyim seni, hoca! ki htn haklamm unca ksa zamanda! Sen, gkten mi in-misindir, nedir? imdi, de bana bakalm, ne dilersin? Cinci, yle bir dnd. Yreinde yatan ve ni-odir sabredip bekleyen bir murad vard. O iri iri ak sarkl, kara cbbeli, burunlan havada, Ulem geinen medrese-i ulm hocalarna nisbet olsun, onlar atr atr atlatmak iin arad frsat nihayet gelip atmt, ite. Hnkrm., dedi. Madem ruhsat verdin ben de sylerim. Bana, muteber bir medresede, muteber bir mderrislik (Profesrlk) verirsen, bir nebze faydam dokunur, irada muhta bunca talebeye.. Baka sen, dedi unun dndne! Sultan Birinci brahim, verdim gitti, bre hoca! Baka ne dilersin? Eh., dedi, Cinsi. Biraz da dnyalk ake (altn para) ihsan eylersen, drtba mmur olurum!.. O da hazr., baka? Yeter, Hnkrm.. Baka, hele., sen bana yokolup gitmi en deerli erkekliimi geri vermisin., ben sana daha ne verdim ki? Yetmez, sana (Galata Kadl) m da verdim. Ve de bir yal ve bir konak verdim. Gnln ho mudur? Dur, hele., unuturdum az kalsn, sana on tane ahu bakl, sedef tenli ve krpecik nazenin taze criye verdim! Aman, Hnkrm., bunca ihsan bana oka gelir!.. brahim el rpt, koup gelenlere avaz avaz bararak: Bre koca gt pezevenkler, ne durursuz? dedi. 407 PADAH ANALARI O mendebur defterdar srtlayp getresz! Tiz olasz! Azmzdan her ne kmsa, bittemam kayt grp virile! Emr- ferman zat- hamet penanndr, Sultanmz!.. Cinci Hseyin'e dnd, yeniden: Seni her dim ve de hi bir kimesneye danmana gerek olmakszn burda olman isteriz, hoca! Cinci, tam srasdr, diyerek, ikinci kavanozu uzatt brahim'e: Sen halvetteyken, getirdiler. Hnkrm. Ve ill eksik etmeyip dim getiresiz, dedim. Madem sen yle istersin, bize de yle yapmak gerektir, dediler. brahim, boynuna sarld, Cinci'nin. Sakallarn, byklarn pt apur apur. O gn izleyen tm gn ve geceler boyunca, Osmanl Saraynda alla gelen cmb yeniden balad. Fskiyelerinden renk renk sular pskren havuzlarda binbir gece masallarnn gerei yaanyordu, yeniden. Kara, esmer, kumral, sarn bir yn gen kz, anadan doma plak soyunup birbirleriyle cilvelee-rek, kuular rnei havuza dalp kyor, kimileri, lkelerinin deiik oyunlarn kalalarn kvra kvra oynuyorlard. brahim, diiliini en gcklayc, ya da byleyici biimde ortaya koyan kzn bileine yaparak perdenin ardna ekerek hemen orackta ona sahip oluyordu. Bir sr aylar geti aradoot.. >, , , , *> 408 PADAH ANALARI v KANIBOZUK YABANCI KLE OSMANLI PADAHINI TAHTTAN NDRDLER!.. Yl, 1648'di.. 18. Osmanl Pdih Birinci brahim, 8 yldr Osmanl taht'nn saltanatn sryordu. 32 yandayd, henz. Ama, anas Anastasia'ya (Mahpeyker Ksem Sultan) yz evirip kar koymaya, baladndan bu yan, gizliden gizliye dzenlenen bir oyun, Osmanl Saraynda bir kez daha sahneye konuyordu.

8 Austos 1648 gn, devleti ve taht' oktan avu-cunun iine alp egemen olmu olan Valide Sultan Mahpeyker Ksem (Anastasia)nn buyruu ile en bata zenci Kzlaraas ve onun ardndan eyhlislm ve en arkada Yenieri aas anszn Sultan brahim'in karsna dikildiler. Arkalarnda bir sr baldn plak Saray bostancs cellatlar sralanmt. Ksmet bu kadarm, devletl! dedi, Yenieri aas Bulgar devirmesi, korkusuz ve saygszca. Seni taht'tan indirmee geldik! Millet seni istemezmi.. hakknda fetva var! brahim, ilkin akn akn bakt her birinin suratna, sonra birden olanca gcyle haykrd: Ulan pezevenkler! Hangi millet? Ne milleti, ulan? Sizmisiz yoksa millet? Sen, ulan Bulgar dl klem Yenieri aas! Tafrasn srdn Ocaa seni ben ba eylemedim mi? Beli, Hnkrm., senin, kulun ve de ranm! Amma, (yanndakileri gsterdi parmayle) cmlesi ittifak edip seni taht'tan indirir, olun Mehmet'i taht'a karrlar. Benim elimden ne gelir? brahim, Kzlar aasna dnd: 409 Topkap Saray Harem'inin cariyeler blm.. 410 PADAH ANALARI Ulan kara derili, kara yrekli pezevenk! Seni Kzlaraas eyleyen, bunca nimeti sana ihsan eden ben deil miyim? Sudanl zenci Haremaas, incecik sesiyle karlk verdi: Ben ne diyeyim? Fetva var, Hnkrm! ibrahim, bir ayan yere vura vura haykrd: , Ulan kansz kodolar! Devlet size mi kald? Ben Pdih deil miyim? Siz mi kardnz beni l-i Osman taht'na? Beni nasl mdirirmisiz? Daha 6 yanda var yok sbyan olumu nasl Padiah eylersiz? Bildiiniz gibi at oynatmaya m? Nerde o anam olacak kan? Ya, olum Mehmet'in anas ne der bu ie? Zenci Haremaas crlak sesiyle karlk verdi: Byk ve kk Valide Sultanlar da byle mnasip grrler, Hnkrm.. brahim'in renginin al utu, sapsar kesildi. Demek o kahpe dlleri de byle ister, ha? ' Beli devletl... Ak kavuklu eyhlislm'a dnd, Sultan brahim : A, sar boynuna dolanas koca deyyus! diye haykrd. Bre Arnavut Abdrrahim! Seni, ben eyhlislm eylemedim mi? Nasl, fetva vermee yeltenr-sn, bre zndk? eyhlislm Abdrrahim ban iki yana sallad: Beni, dedi. Cenab- Mevl getirdi bu makama! brahim, buz gibi srtt. Bre deyyuslar! dedi. Gelip geen Osmanoul-lar'nm ne bok yediklerini bilmezlii deil midir, Cenab- Mevl'nn bu bellar yadrmasna sebep? Sen gibi Arnavutlar, u kara derili gibi soysuzlar ve u Yenieri aas gibi Bulgar tohumlarn demden sayp 411 PADAH ANALARI ellerine devleti ve de kellelerimizi verip hayr beklemek gafletine kar Cenab- Mevl elbet gazaba gelip, bize lyk olduumuz cezay verecekti! Kar diye evlt paydahladmz, anadr diye barmza bastmz diyar- Rum yosmalar sizlerle bir olup fitne fesat kaynatrsa, n'eye amal? yzelli yldan bu yana ilk kez bir Osmanl Pdih en ac gerei kavramt. stelik, apak dile getirmi oluyordu. lk tokat eyhlislm'n suratna patlatt. Sonra Kzlaraasma ve onun yannda duran Yenieri aasnn suratna. Gslerinden iteledi. Bre ykln karmdan! diye haykrd. Gidinin deyyuslar., pezevenkler!

eyhlislm, kap nnde bekleyen bostanclara seslendi: Fetva zre alasz devletlu'yu! Gtrp bir eyi ve de muhkem kapatasz! Bir ka dakika ncesine dein etei ve ayaklan plen, verdii lm fermanlarna boyun eilip yerine getirilen, bast yerlerde secdeye varlan, kulun, kurbanmzz, Sultanmz; denilen Osmanl Pdih brahim'in stne, imdi ftursuzca saldrdlar. Cellat bostanclar; kollarna, ayaklarna yapp havaya kaldrarak srtlayp kardlar odadan dr.. brhim rpnyor, ellerinden kurtulmak iin umutsuzca aba harcyordu. Bir yandan da, Topkap Saraynn her bir yresinde yanklanan gl sesiyle haykryordu: Ulan., bunca nimet, bunca devlet verdiklerim nerdesiniz? Bir Osmanl Pdihna, grmezmisiz, duy-jnazmsz neler edilir? y Kim, kime'ydi.. sar ve dilsiz Osmanl Saraymdal. 412 PADAH ANALARI Gnn gn edenlerin barnanda, binbir diyardan devirilmilerin insan panayrnda, kim,, kimi kendinden sayp, imdada koacakt? inde, onbinlerce yabanc soydan devirilmi, tutsak klelikten zevk ve saltanatn zirvesine trmanm zpktlarn yaad sarayn lo koridorlarnda kimsecikler yoktu. Herkes bir yana kamt. t yoktu, ortalkta. brahim'i, Sarayn bodrumunda, bir zindana kapattlar. Zindann demir ubuklu kapsnn nne duvar rdler. Sahipsiz, gvencesiz, koruyucusuz, yapayalnz bir adamd, artk, OL Bir saat ncesine kadar, her buyruu uygulanan, koca mparator, imdi, klelerin klesi olmutu!.. Gr ve gl sesiyle hayknyor, feryat ediyor, imdadna geleceim umduu birilerini ararak hk-ra hkra alyordu!.. Saray nlatan haykrlarna dayanamayanlar, yalnzca, zenci haremaalar ve Enderun aas idi.. brahim'in yanna kapatlan iki cariye de feryat ediyordu.. Sarayn iinde korku ve yas birbirine karmt. Birileri yksek sesle yaknmaya baladlar. Bu ne maslahattr? diyorlard. Bir Padiah zi-n, gz gre gre ve diri diri mezara gmlr? Osmanl taht'na, 6 yanda bir sabi (ocuk) oturtulur. Ne dururuz? Heman ittifak idip (birleip) Sultanmz kurtarp taht'na karalm! te yanda, eyhlislm' avucunun iine alm olan Valide Sultan Anastasya ve brahim'in karlarndan Rus kz Nadya (Hatice Turhan Sultan), eyhlislm Arnavut Abdrrahim'e haber saldlar: bra413 PADAH ANALARI him'in olu, 6 yandaki ) Mehmet), babasnn ldrlmesine ferman kartmtr! Sen de dahi fetva m ver. Tiz davranp icabn greler! dediler. Ve, o iki kadnn dedii olacakt!.. 414 Birinci brahim'in kz Beyhan (Sultan) 415 ONDOKUZUNCU BLM DRDNC MEHMET DNEMi (1648-1687) KLELER DEVLET OSMANLI MPARATORLUU D, BU! VALDE SULTAN, HANIM SULTAN'LA BR OLMU-, TAHTINDAN NDRP ZNDANA KAPATTIKLARI PADAHIN BR AN NCE LDRLMESN STYORLARDI. 6 yandaki Mehmet, Padiah oldu!,. f On gn nce taht'mdan indirilerek zindana kapatlan Sultan brahim'in bir an nce ldrlmesini isteyen anas, Mahpeyker Ksem Sultan (gerek adiyle; Anastasia), ve kars Hatice Turhan Sultan (gerek adiyle: Nadya), eyhlislm Abdrrahim'i sktryorlard. Rahat uyku uyuyamaz olmuuzdur, bilesin Hoca! diyorlard. Bir an nce iini bitirmek gerek.. eyhlislm Arnavut Hoca Abdrrahim : Yook, bre sultanlar! diye karlk veriyordu, ben var iken olmaz

hi bir ey! Neden dersez (derseniz), zindannn kapsn sktrm ve dahi ta duvar rdrtmm.. drt duvar tatr ve de penceresizdir. Nasl kar iinden? Yok, yok., ne bir sinek girer ieri, ne bir sinek kar danL: ; ^ f ^^1 ( v.^; , | 417 J PADAH ANALARI i 'i Valide Sultan Mahpeyker Ksem'in ii yine de rahat deildi. yi sylersin, gzel sylersin hoca, amma bizim korkumuz ondan deildir; bizim korkumuz, bir fettan kii peydah olup, olum brahim'i zindandan halas edip taht'na sahip klmasdr ki, ol zaman, cmlemizin kellesi koparlr, diyedir. Anladn m, Arnavutzade Hoca Abdrrahim? Bir eyi anlamm Sultanm, velkin ben, hocalarn hocas Arnavut Abdrrahim var iken olmaz byle bir dzenbazlk.. Bu kez, Sultan brahim'in kars (Hatice Turhan Sultan) diye anlan Rua kz Nadya konutu: Sen hele bir yana dur, dedi, yksek sesle, biz ne dersek o olur, bildin mi hoca? Sen var git, Sultan brahim'in hemen katli gerektir, (fetva) sim yaz ve dahi getir, biz de olum Mehmet'in eline mhr Hmyunu virip bir eyi mhrletelim ve dahi Bostancba'-ya iletip brahim'in iini bitirtelim!.. Arnavut eyhlislm Abdrrahim iki kat eilerek Hanm Sultanlar etekledi, geri geri yryerek dan kt. eyhlislm, (Divn- Hmyun) a kotu. Hi kimsenin bir soru sormasna frsat vermeden haykrd: Sultan brahim ldrlp ortadan kaldrlmadka, Al-i Osman lkesinde nizam- lem olmaz! Ol sebeble, ben fetv'm yazp, Pdihmz Efendimiz Sultan Mehmed-i Rbi (Drdnc Mehmet) Hazretlerine irsal eyledim!.. Divan- Hmyun yeleri, kavuklu kafalann ar ar ne doru salladlar. Bu divn, Pdih adna devleti ynetenlerin Meclisi idi. Devlet, lke ve mparatorluu meydana getiren tm Eyletler, ve.. 418 PADAH ANALARI tutsak Trk ulusu ve dnmelerle devirmelerden meydana getirilmi Osmanl toplumu, ite., bunlarn ynetimindeydi. Ya, bunlar kimdi? Bunlar, Osmanl Saraynn (-olanlar) idiler. Her biri dnyann drt bir kesinden kimi parayla, kimi sava sonralarnda tutsak alnarak Osmanl sarayna kaplanm yabanc soylu frenk dl klelerdi. (Enderun-u Hmyun) denilen Trk soyundan olanlara yasak ocakta, Osmanl devlet adam olmak zere, sadece Osmanlca konuma belletilmiti, bunlara.. Gelip gemi ve geecek btn Sadrazamlar bunlardand. Vezirler, bunlardand. Zavall halkn gznde hl bir soyluluk simgesi gibi anlan tm (Osmanl Paalar) bunlardand. Deniz kuvvetleri komutanlar bunlardand. Kara kuvvetleri komutanlar bunlardand. Trklerin savaarak can verdikleri Osmanl ordularnn btn subaylar bunlardand. eyhlislmlar, (Kad) denilen yarglar bunlardand. Beylerbeyleri, Sancakbeyleri, Derebeyleri, Subalar, Zaptiye Nazrlar bunlardand. lkenin nimetlerini, servetlerini, Trklerin kan ve can karlnda zaptettikleri yabanc lkelerden ele geirilen ganimetleri, an kltr, eitim ve uygarln paylaanlar, ite bunlard.. 6 yandaki Drdnc Mehmet'e: Baban Sultan brahim'i ldrmek gerek., sen' onu ldrtmezsen, o seni ldrr, diyenler; bas uraca mhr hmyununu olum diyerek bileinden tutup ferman'a mhr bastranlar, yine bunlardand. PADAH ANALARI ibrahim'in boynuna yal kement atp onu boanlar, Gen Osman'n nce rzna geip sonra ldrenler, bunlardand. Btn bir saray ve giderek btn bir lkeyi insan panayr ve kan bulamac durumuna

getirenler, hep bunlard, bunlardand. imdi, Osmanl taht'mda: 6 yanda bir ocuk oturuyordu. 19. Osmanl Pdih Drdnc Mehmet, diyorlard O'na.. Gerekten hkm yrtp saltanat srenlerse: Byk anne (Mahpeyker Valide Ksem Sultan) ad ile nl Anastasia ile, anne (Hatice Turhan Sultan) ad ile anlan Nadya idi!.. Anadolu Trklerinin yeni bir bakaldrs, bu srada balad. Dnme ve devirmelerin acmasz ynetiminde ezilen ve kahrolan Trkler, umutsuz bakaldrlarna bir yenisini daha ekliyorlard. Osmanlnn boynumuza dolad bu tutsaklk zincirini krmadka, zulmden kurtuluumuz olamaz diyen korkusuz kiilerin ardna taklanlar, dere-belerine, sancakbelerine meydan okuyarak Bakent istanbul zerine yryorlard. Trklerin gen ve glleri, her zaman olduunca yine lke d savalara srlmt. Venedik savann en n saflarnda, dn olmayan bir savaa sokulmulard. Geride, ancak dalara kap saklananlarla, yal adamlar, kadnlar ve ocuklar braklmlard. Ama yine de, stanbul stne yryerek Osmanl boyunduruunu krmaya girienlerin says yzbini ayordu. Ne var ki, sava taktiinden, gl silahlardan yoksundular. 420 PADAH ANALARI Artk yeter olsun ektiklerimiz, Osmanoulla-n'ndan!. lm, bir lm! Zaten yaamyoruz ki! diyenler, devletin kuruluundan balayarak 350 yldan beri devletin dnda braklarak, rumlarn, Srplarn, arap ve acem soylularn, btn yabanc frenk dllerinin ayaklarnn altnda ezildike ezilen, smrlen, tutsak aldklarna tutsak edilen, klelere klelik etmee mahkm olmu ztrklerdi. Bu ulusal varlk, Osmanl'dan ok nce Anadolu'yu yurt tutmu ve bu topraklar zerinde irili ufakl kara ve deniz devletleri kurmutu. Osmanl'nn kozmopolit devlet yapsnn arknn dilileri arasnda ezilen ise, yalnzca, ite bu z-trkler olmutu. Osmanl devletine bakaldran isyanc Trkler, skdar ve amlca srtlarna yayldlar. lkin, devirme devlet erkn ve ardndan Saray, korku ile irkildiler. Olaylar daha yakndan izleme, gereini duydular. Bu grlt ne ola ki? diyorlard. Bir yandan ; da taht, saltanat tutkusu ve can korkusu ile herkes birbirini suluyordu. Bir yandan alayor, bir yandan da ne yapmalar gerektiini birbirlerine soruyorlard. Padiah adna hkm yrtmee yetkili Byk Valide Sultan abuk toparlad kendini; Vezir-Vzery Saray'a ararak karsnda sraya dizdi. Bir ayan yere vura vura haykrd: Baka, Paalar! Bu nasl itir? Konaklarnzda keyif atp ubuk tttrrsz, civanlar ve huriler ire ryan olup cennet misli hem hl olursuz.. amma, cmle nimeti sizlere baheyleyen l-i Osman taht'na bigne kalrsz! Deyin bana imdiii.. bu nasl itir? 421 PADAH ANALARI Kkleri bir trl kaznp tketilmeyen si Trkler, l-i Osman'n Payitahtn kuatm ve ill skdar'a dein varmalarna seyirci kalnmtr! Bu nasl itir? Sizler uyurmusuz? Endern-u Hmyun yetitirmesi devirme kle Sadrazam Mehmet Paa: Sultanmz.. Efendimiz, dedi. Kulunuz ilk tedbir olarak... Byk Valide Sultan bir kolunu kaldrp Sadrazam susturdu. Sus, bre ^ Paa! diye haykrd. Ruhsat verdim mi ki konumaa yeltenirsiz? Senin tedbirinden ne ola? Asiler varana dein uyumusuz, imdi tedbirden dem vurursuz! Yenieri aasna dnd: Baka aa, dedi. Tm yaya ve de atl kap-kul-lanm (Yenieriler ve Sipahiler) dirayet zre si Trklere kar kanla ve cmlesi kltan geirilip tketile! Cmlesinin kelleri da misli birbiri stne ylp bize gsterile!

 Emr ferman Sultanmndr! Cmle kap kullanma diyesiz ki, gayretleri her zaman olduunca bittemam altunla mkfatlandnla-caktr! Yenieri ve Sipahi kullarnza mjdelerim, Sultanm. Ve yine Kap kullarma diyesiz ki, hafezen Allah (Tanr korusun) gstermesin) en ba dmanmz Trkler tizden yok edilemez, Pytaht'a ulaurlarsa birimizin cann tende (sa) komazlar! Bunu byle bileler ve de yle davranalar! ; Yenieri aas yere kapand, Byk Valide Sultan Anastasia'nn ayaklann pt. t 422 Mslman halkn gzn boyamak iin zellikle stanbul, Edirne ve Bursa illerinde, Ermeni kkenli ustalara birbiri ardna camiler, mescitler, trbeler yaptrlyordu. V:423 K PADAH ANALARI Haydi, greyim sizi., cmleniz ba baa virip irdem zre tedbir yrtesiz! Her biri bir baka yabanc diyardan, bir baka yabanc rktan devirilerek soysuzlar ordusunu meydana getiren Yenieriler ve Sipahiler, skdar ve dolaylarna. amlca srtlarna kadar yaylan Trkler stne saldrya geirildi. Basz, silhsz Trk birlikleri ksa srede bozguna urad. Geceleri yn deitirip kaabilenler kurtulabili-yordu, sadece. Geri kalp direnenler, kaamayanlar, her ne olursa olsun sava srdrmek isteyen Trkler, yn yn pusulara drlerek kltan geiriliyorlard. Frenk dl Osmanoullan'nn, taht ve saltanat yresinde reklenmi frenk dl Sadrazamlarn, Saray ve Ocak aalarnn gzleri aydn olsundu!.. Byk Valide Sultan Rum Anastasia'nn buyru-unca, yz bini akn Trk kuvvetlerinin drtte kesilip doranmt. skdar'dan balayarak Anadolu'nun ilerine kadar ldrlen Trklerin cesetleri gerekten da rnei ylmt. Trk isyan bastrlarak gvence salandktan sonra iki Valide Sultan yeniden birbirine dman kesildi. Altn para ve mcevher karlnda byk ve yetkili makamlar diledikleri kiilere satyor, ama yine de birbirlerini ekemiyorlard. Ne var ki, Osmanl Saraynn en yetkili ba', zenci Kzlaraas idi. Bu kara derili aa'y Hatice Turhan Sultan elde etmi, dilediinde Ksem'i ortadan kaldrmasna yardmc olacak duruma getirmiti. Drdnc Mehmet'in 8 yan doldurduu 2 Eyll 1650 gecesi, Hatice Turhan Sultan'n buyruu ve Kz424 U. PADAH ANALARI lar aasnn yardm ile, Sarayn sar ve dilsiz celltlar, Byk Valide Sultan Ksem'i apansz bastrarak bodular. Hatice Turhan, Ksem'in dairesine koarak her eyine el koydu. 20 sandk dolusu altn, 12 sandk dolusu mcevher kalmt, Ksem Anastasia'dan.. Bir sandk altnla, bir sandk mcevheri Kziar-aasna verdi, Pdih anas Rus kz Nadya (Hatice Turhan Sultan) L Artk, Rus kz Hatice Turhan Sultan'n egemenlii balam oluyordu. Olunun elenmesini, vakit geirmesini salamak iin de av partileri dzenliyor, Vezirleri yanna katarak avlanmaya gnderiyordu. 14 yana girdiinde, anas Hatice Turhan Sultan, haremin en gzel cariyesini kendi eliyle seerek olunun koynuna koydu. (Evemia) adnda bir Rum kzyd, bu. Bir yl sonra ilk ocuu Mustafa'y

dourduunda, (Emetullh Gln Sultan) adn taktlar. Daha sonra bir olan daha getirdi dnyaya; Ahmet adn koydular. Bu olanlarn ikisi de, gelecekte Osmanl Pdih olarak taht'a kacaklard. Yllar, hzla geip gitti. ocuk Pdih Drdnc Mehmet'in anas ve devletin gerek sahibi ve yneticisi Valide Sultan (Hatice Turhan), biraz da keyfince yaamak istiyordu, artk, Milyonca altn, sandklar dolusu mcevheri vard. Henz 29 yandayd. Gece ve gndz koca mparatorluun ynetimini elinde tutmaktan yorulmutu da. yle bir Sadrazam istiyordu ki, olunun taht ve saltanatna ve kendi egemenliine glge drecek, ' ^ 425 PADAH ANALARI gvencesini sarsacak kiilii olmasnd!.. Byle birini buldular, Valide Sultan Hatice Turhan'a. 80 yanda bir kocam Arnavut devirmesiydi, bulduklar adam!.. Arnavutlukta, (Rodnik) kynde domutu. Osmanl tutsa kulklelerinden (Mehmet) adnda biriydi. (*) Pdih anas ve Pdih nibesi Hatice Turhan Sultan, huzuruna getirilen bu kocam Arnavut'la bir ka dakika sohbetten sonra, aradnn ite byle biri olduunu kendi iinden geirdi. Baka, efendi., dedi, Hatice Turhan Sultan, Arnavut Mehmet'e. Sohbetinden memnun olmuuzdur; sen gibi bir ndir kimesneden Al-i Osman devleti fayda grr deriz. Paalk rtbesiyle taltif eder ve Vezir-i zam eyleriz. Ve ill., sdk-u sadakattan fari olmayasz! Al, mhrmz., bizi rahat ve huzur ire koyup cmle fesada nihayet veresiz. Arnavut Mehmet'in kafasna hi umulmadk bir zamanda devlet kuu konmutu. Valide Sultann ayaklarna kapand; eteini, bast yeri pt, ayaa, frlad. Geri geri yryerek odadan karken bir yandan da Arnavut ivesiyle bir eyler mrldanyordu. Arnavut Mehmet'in Sadrazamla atanm olma s, adnda da bir deiiklik yaplmasna yol at. (Kprl Mehmet Paa) oluverdi birdenbire!.. Arnavutluktan tutsak alndktan sonra, Samsun'un (Vezirkpr) kasabasnda bir sre bahvanlk yaparak yaamn srdrmt. Osmanl tarihinde (Kprller dnemi - Kprl(*) Okul kitaplarnda, siyasal tarihlerde hl vg ile ad geen (Kprl Mehmet Paa) ite bu cahil Arnavut, devirme idi. (Yazar'm notu) 426 PADAH ANALARI ler saltanat) diye anlan, 27 yl sreli yeni bir dnem balam oluyordu bylelikle.. Oysa Osmanl devletinde ilk kez bir Arnavut Sadrazam oluyor deildi. Yzlerce yl iinde ellerine devlet, lke ve millet teslim edilen Sadrazamn drtte , Arnavut tutsak-klelerdi. Geri kalanlar: Bum, Srp, Bulgar, Hrvat, Arap, Grc, Rus, talyan ve Fransz gibi satn alnm, tutsak edilmi i-olan-lar di. Arnavut Mehmet (Kprl Mehmet Paa), 5 yl hkm srebildi. Ama, bu be yl iinde on binden ok kiiyi ldrtt. Onun ardndan 25 yandaki olu Ahmet'i, (Kprl Zade Fazl Ahmet Paa) unvan ile Sadrazamla getirildi. 15 yl Hatice Turhan'la birlikte devleti yneten Kprl Fazl Ahmet Paa, eceliyle ld. Oysa, Drdnc Mehmet'in Pdih grnd yllar iinde Kprller dnda kalan 16 Sadrazamdan 7'si, Valide Sultann buyruu ile bodurularak ldrlmt. Btn bu iler olup biterken yine altn, yine kadn, yine olan ve yine yeni lkeler harac uruna drt bir yanda savalar srdrlyor; zulmden, sefaletten ve cehaletten baka bir ey vermeyen Osmanoullan egemenlii iin zorla cephelere srlen Trkler, Rus, Srp, Avusturya, Venedik, Polonya ve Girit savalarnda krdrlyorlard. Drdnc Mehmet, Ordunun moral gcn ykseltmek iin kendisinin de katlmasn srarla isteyen Sadrazam Kara Mustafa Paa'mn bu arzusuna

kar koyamayarak, gstermelik olarak Belgrat seferine k-, ma zorunda kald. Ne var ki ilerleyen dman ordusunun top sesle-* ' ' ' 427' PADAH ANALARI rinden fena halde rken Osmanl Pdih atma atlayarak: Kullarm, yryn! dedi. Bize gerek yok bu mu-harebe yerinde., biz olmadan da asker kullarm dvr bir ey i!.. Atl Yenierilerin bir bln yanna alarak istanbul'a doru kat. Yl, 1683't.. istanbul'a varr varmaz bir av seferi dzenleyerek (Istranca) ormanna avlanmaya gitti!.. Tanr'ya; ruh ve vicdana, akl ve idrke, ulus bilincine, insan insan yapan her bir olguya ve zdeer-lere srtn dnm bir avu soysuz ve bir avu Trk dman devirme kle elindeki devlet, lke ve millet; daha beter, daha karanlk bir sona doru hzla koturulup duruyordu. Yl, 1687'ydi. Osmanl Pdih Avc Mehmet (Drdnc Mehmet) , 39 yldr saltanat sryordu. 45 yandayd. Yeni bir av partisine hazrland gnn sabahnda, Zenci Haremaas Ali, ardnda bir sr bostanc ile karsna dikiliverdi, Drdnc Mehmet'in.. Korkusuz, saygsz crlak sesi n n tt koca odann iinde; avulann birbirine vurup aklatt, Zenci aa: Saltanat bitti! Taht'tan indiririz seni, fetva var! Haydi, yr! Kar koymaya kalkma sakn, kellenden de olursun, hele bilmi ol! dedi. Az ak, kala kalmt Drdnc Mehmet! Her yan rperdi korkudan; sakal by titriyordu. Karsnda duran ak gzl zencinin srtan kara suratna bakt ilkin, sonra kapya dndrd gzlerini. Sekiz on bostancnn kaskat suratlarn daha da korkun gsteren dk kaln byklarn grd. Birer 428 PADAH ANALARI ellerinde, geni azlan yalm yalm parldayan ks sapl satrlar vard. ,, , Glkle sordu, Kzlaraasna: ,, , Nereye gtrrsz, beni? ,. . , ,i Daha mark, daha kstah bir sesle, daha k<3r kuuz bir karlk verdi, Zenci aa: Nereye olacak? Zindana elbet! ldrlmek de var mdr? ., Onu bilmem., hele seni bir zindana kapatalm da! Kim geer yerimize? Baban, Sultan brahim Hn'n olu Sultan Sfr leyman hazretleri! ( Ya! Demek ksmet bu kadarm.. , Zencinin crlak sesi duyuldu yeniden: Haydi, ne durursun? Yr! imiz gcmz var bir yn.. Drdnc Mehmet'in bir kolunu kaparak koltuunun altna sktrd, zenci aa; kapya doru srkledi. Bu srada, ak bir gvercin ak pencerenin pervazna kondu; akn, rkek gzlerini odaya evirerek, srklenip gtrlen Osmanl Pdihnn ardndan bakt. Kuun gzlerinde bir garip inanlmaz hzn vard. Bir eyler dnen, duygulanan bir insann gzlerindeki hznd, bu!.. Sanki, kendi kendine kahroluyor ve yle demek istiyordu: Tanrm, ne itir bu Osmanoullar'nm bana gelenler? Ne akllanmaz, birbirlerinin balanna gelenlerden ibret dersi almaz mahlktur bunlar? Bu zencileri, taa.. Afrikalardan alp getiren, Saraylarnn kadn pazarna, seni bu pazara aa yaptm diyen kendileri deil mi? Sonra nasl oluyor da bu zenci kle, bir hkmdar tahtndan alp artk sen Pdih

420 PADAH ANALARI deilsin diye srkleyip gtrebiliyor? Bir yabancy Yenieri aalna, bir baka yabancy eyhlislmla getirip oturtan bu adamlar, bu kafann vard bir yarg ile in aa diyebiliyorlar! Ana, dman. Kan, dman. Kendileri birbirlerine dman! Bu nasl i Tanrm? Nasl srer de gider byle bir dzen, Tanrm? Ak gvercin, acelesi varm., bir yerlere bu olup bitenlerin haberini ulatracakm gibi kanatlarn geni geni aarak uup gitti. Drdnc Mehmet'i zindanna kapatp demir kapy stne ekerek kilitlediler. Bir baka zindan odasna kouyorlard, imdi. brahim'in olu ehzade Sleyman'n yllardan beri iinde mahpus yaad zindand, koarak gittikleri.. Odann demir kaps stndeki zinciri abuk abuk atlar. Grltden korkarak bir keye sinen, yllarn ilesiyle delirmi olan ehzade Sleyman, gzyalar iinde haykrd: Durun! Yaklamayn! nce iki rekt namaz klaym, sonra kemendi boynuma dolar, iimi bitirir-siz! Kzlaraas, Yenieri aas aas ve eyhlislm odaya girdiler. Hnkrm, dediler. l-i Osman tahtna oturmak nasiptir! Bu maksatla gelmiizdir huzuruna.. cmle kullarn devletlu hnkrn bekler, durur. Yalan sylersiz, diye haykrd Sleyman. Taht ve saltanat bizim nemize? Canm balayn bana, yeter aalar! Taht, Mehmet Hn'ndr., yalana ne gerek var? Varn, gidin., bizim saltanatta gzmz yoktur!.. 430 PADAH ANALARI Yemin ettiler, ayaklarna kapandlar. G bel ancak inandrabildiler. ehzade Sleyman'. Ve, O'na da, teki gstermeliklere yaptklar gibi, el-pene divan durdular, karsnda.. Padiahmz, sensin devletlu! dediler. lerinden de: Biz, yeter.. diyene kadar diyor, ks ks glyorlard. Drdnc Mehmet'in babas brahim, Rum Pa-paz'nn kz Anastasya'dan domutu. O kadna: (Mahpeyker Ksem Sultan) takma adn koymutular. Anas; Rus kz (Nadya) idi. Babas, o'na: (Hatice Turhan Sultan) adn takmt. Kendisi de, tm soyu sopu gibi, yabanc soylu kadnlarla yatp kalkt. Gebe kalp ocuk douranlardan Rum kz (Evemia) (Mehmet) adn koyduu olunu dourunca, Osmanl t~ resince artk kars sayld iin, (Evemia)ya; kendisi bir ad bulup takti: (Emetullah Glnu Sultan) olsun, dedi, ve yle oldu. Korsikal (Bella), olu (Bayezit) 'i dourunca, o'na da (Afife Sultan) dediler. Romanyal (Cesika), olu (Sleyman)' dourdu. O'na da (Gner Sultan) adm taktlar. Ermeni-Grc melezi (Flora), (Fatma ve G-her) ad konulan iki kz dnyay(a getirince, o'na Gl-beyaz Sultan) adn yaktrdlar. Rum kz (Helen), (mmglsm) ad verilen kzn dourunca, Helen'e (Hatice Sultan) olsun dediler. Drdnc Mehmet, 6 yanda, babas iin (lm ferman) karp oturduu Osmanl taht'nda, 39 yl kalmay baaran tek Osmanolu'dur. Ama, 1687'de, pek ou gibi, o'nu da kiilik bir devirme-kle Saray erkn (!) alaa ederek (Edirne)'ye srdler. Bir sre sonra da: (ld) dediler. Tarihlere (Emetullah Glnu Sultan) takma adiyle geirilen Bum kadn Evemia. Girit adas'nda 1642'de domutu. Verzizzi adnda bir Yunanl ailenin kz idi. Bu kadn, Drdnc Mehmet'in karsyd. Osmanl taht'ma iki de Padiah dourdu.. YRMNC BLM KNC SLEYMAN DNEMi (1687-1691) V >' BR AVU YENEE HER STE$tNfc DEVLETTEN HARA ALIYORDU..

Bir Osmanolu taht'tan indirilip zindana atlyor; bir baka Osmanolu, zindandan karlp tahta oturtuluyordu. Zaten hi bir zaman iin devlete egemen olanlar gerekte Osmanoullan deildi. Kendi soysuzluklarnn benzeri olsun diye meydana getirdikleri insan panayrna, devirme klelerden ibaret (Osmanl devlet erkn) ile, Sarayn iini dolduran yabanc soylu Pdih analan ve Pdih karlar, Harem aalan ve tekiler, egemendi.. Bu kuklalar olsa da birdi, olmasa da., adna (devlet) denilen uyduruk ark, gemi batana dek dnecekti!.. Ac olan daha baka bir eydi: Yzyllarca sonra bir dnem gelecek; btn bu tarih gerekleri ayak alt edilerek, bu dejenere psikopat Osmanoullan ye-? niden ilhlatnlacak ve bu uyduruk yapya (l-i Osman Devleti) denilecekti. Uyduruk ve devirme Osmanl toplum kalntlar, Trklerin haklarn, yine ellerinden alacaklard. Sultan brahim'in olu kinci Sleyman, Drdnc Mehmet'in yerine tahta kanldnda 46 yan433 , PADAH ANALARI dayd. Zindannda yllarca kapal kald iin itik-e imi, bir ya tulumuna dnmt. Yllarca her an lm beklemek korkusu yznden erkeklik gcnden de yoksun kalmt. Yanna sokulan, yatana konulan cariyeleri kovuyordu. Tm tutkusu yemekti. Oburca yiyordu. Ne dnyadan, ne devletten, ne de millet denilen Osmanl ynndan haberi vard. Sarayn dnda bir baka hava esiyordu. Osmanl taht'na her Pdih ktnda Ulfe-bahi ad altnda hara almaya alkn Yenieri rgt yine kazan kaldrm, Sarayn nne ylmtlar: Bu nasl itir? diyorlard. Ne bunca muharebe ganimetinden bize bir hak datlmtr ve ne de yeni Pdihn clus bahii verilmitir! ehri yamalamadan gayri bir re kalmamtr, bunu byle bile-siz!.. Sadrazam Siyavu Paa: Bre yoldalar, diyordu. Ne Saray hazinesinde ve ne de devlet hazinesinde ake kalmtr. Nidelim? Olmaynca nerden verelim? Biz anlamazz! diyordu Yenieriler. Size var da bize mi yok? Konaklarnzda bunca yr ve ayar ve bunca glman (olan) ve bunca tfl nazenin (criye) beslersiz! Dediklerini, istediklerini vermekten baka yapacak ey yoktu. Bu bir avu devirme-zorba Muhafz Alay'na kar koyacak, bir baka gc yoktu ki, devletin.. Anadolu Trklerini bir yandan savalarda, bir yandan da bu devirme soysuzlar ordusuna krdryorlard. Ya bu orduyu, hangi orduyla krdracaklard? , Siyavu Paa, 150 okka altnla sekiz yz okka g434 i :'": PADAH ANALARI m erittirerek para bastrd, Yenierilere hara olarak datt. Ne ki, bu da yetmemiti onlara: Biz, buncaz akeyi nidelim? diyorlard. Daha isteriz! Devlet erkn ba baa verip bir karar aldlar: Zenginler, devletin bu zor zamannda keselerinin az-< larm ap devlete yardm etsinler ki, bu si Yenierileri susturalm, bir tedirginlik kmasn! Bu dilek, daha varlkllara ulamadan Yenicenle- ' rin kulana gitti. Devletin istemesine gerek yok! dediler. Biz alrz zenginlerden.. Tm Yenieriler beer onar kiilik gruplar halinde stanbul'un drt bir yanma daldlar. Ev, konak, zengin, fakir demeden btn ehir halkn zorla ve ulu orta soymaya, ne bulurlarsa olmaya baladlar. Vermeyenleri, kar koyanlar ldryorlard. Halk feryat ediyor, devlet seyrediyordu! Pdiahyle, Saray ile, devleti ve hkmeti ile lkede her ne varsa bunlarnd hepsi. te u, mezarlarn kendi elleriyle kazan

Osmanoullan'nn icad, (Yenieriler) denilen rgtnd. Her biri esir pazarlarndan satn alnm, yabanc lkelerden karlm, bin diyar art kan bozuk soysuzlar gruhu Yenierilerindi. Pdiahlar'sa, hem oyunca, hem de kurbanlk koyunlaryd, bunlarn.. Yenieriler, Abaza - erkez devirmesi Siyavu Paa'y paralayarak ldrdler. Nesi varsa yamalayarak aralannda bltler. Karlarn, kzlarn, cariyelerini birer ikier srtlyarak alp gtrdler. kinci Sleyman, bol bol yiyip ierek 4 yl yaad ve ld. '. Egemenlii ellerinde tutan, saltanat sren, nimet435 PADAH ANALARI leri blen Yenieriler'le, onlarn e anlamdaki benzerleri olan soysuzlar yurdu Enderun yetitirmesi devlet erkn (!) yayorlard. Ve onlar, adndan baka bir varl olmayan Osmanl Devleti'ni diledikleri srece yaatacaklard. nk, bu devlet, onlarn nimet ve saltanat kayna idi. Nasl olsa, taht'a kan Osmanoullan'nn her biri bata olmak zere, kendileri kadar, ztrk dman idiler. Hem sava cephelerinde ve hem de yurt iinde yzyllardr ztrkler knm krm krlyorlard. Devlet, kt'ada, o ztrkler sayesinde bayrak dalgalandryordu. Ama, azlardan kulaklara, kitaplara, tm bu zaferlerin, yengilerin Yenieri alaylarnca elde edildii aktarlp yazlyordu ve daha yzlerce yl, yle yazlacak, beyinlere yle kazlacak ve Trk soyunun ad bile anlmayacakt. stelik hl, taht ve can gvenliklerini, Trk soyundan oluan bir Muhafz alayna teslim etmenin kanlmaz gereini alglayamyorlard. Damarlarnda dolap duran o yabanc bozuk kan, en byk engeldi, byle bir yargya varabilmeleri iin.. Ve batana dek, devletiyle, Saray ile, Trk rkna dman olarak yaayacaklard. Belgelere, ocuu olmad diye kayt drlen bu Osmanolu'nun, 7 kars olduu ne srlerek, Osmanl geleneine ters den bir tutum izlenmiti. nk, ocuk dourmayan kadnlar her ne olursa olsun, Padiahlarn karlan saylamazd. ; Belgelere, kinci Sleyman'n kanlai*i diye g0r irilen ve kukusuz bir teki bile Trk soy tkeni UJt 436 H;! PADAH ANALARI ilintisi olmayan, bu kadnlar, u takma adlarla anlmlard. (mmi Sultan), (Hatice Sultan), (Zeynep Sultan), (Behzat Sultan), (ehsuvar Sultan), (S-ln Sultan), (vaz Sultan). kinci Sleyman, bu kadnlara, anas, (Saliha Di-lup Sultan) diye anlan Srp soylu Katrin'den kalan _ tm altn, elmas, inci gibi deerli mcevherleri ver* misti. lmnden sonra taht'a kan (kinci Ahmet) kardei Sleyman'n karlarn Topkap Saray'ndan srgn ederken, bu mcevherleri ellerinden alarak, kendi gzdelerine1 datt. (*) , >t' ti",'*/' '' ' ? t , , \< ' M ( 'i ' (*) Top. Ar. No: 7004-7005. 437 Osmanoullar'nm, 600 yl boyunca devlet'in tepesine oturttuklar zorba: Padiahlar ite bunlar karp indirdiler; ldrdler. Sadrazamlar bunlar setiler. Devleti bunlar ynelttiler. 1) Zenci Harem aas, 2) Srp Soylu Yenieri aas, 3) Arnavut soylu silahtar aas. Bu dzen hi deimedi. YRMBRNC BLM KNC AHMET DNEMi (1691-1695) ARABACILAR BLE SADRAZAM OLUYOR, DEVLETN TEPESNDE SALTANAT SRYORLARDI.. ikinci Ahmet, tm aklllar arasndan naslsa bir deli km gibi,

tarihlere: (Deli) tanm ile kayt dlen, Birinci brahim'in 3. olu'ydu. Annesi, babas ibrahim'in saysz yatak kadnlarndan, gzdesi, Polonyal Yahudi kz (Eva) adnda biriydi. (Eva), Ahmet'i dourunca, brahim'in anas (Anastasya Ksem Sultan), o'na: (Hatice Muazzez) adn koymutu. kinci Ahmet de, bir ok Osmanolu gibi tm genliini demir kafes te, ldrlmeyi bekleyerek geirmi ti. (*) (*) Demir kafes, Osmanl Saray'nn bir zel hapishane-siydi. Taht'a kp Padiah olan Osmanoullar'nn, oullar ve varsa kardeleri, bir bakma lm hcresi olan bu zel hapishaneye kapatlrlard. Kaln duvarlar ve demir kaplarla rtl bu hcrelerin sayst 12 kadard. Ana ve babalar bir olan ehzadeler ayn odaya; tekiler, ayr blmelere konulurdu. Bunlarn yanna cariyelerde verilebilirdi. Su ve yemek gibi gereksinimleri, demir kapdaki bir delikten ieri iletilirdi. Bun. lara, sarayn sar ve dilsiz bostanclarndan baka hi kimse hizmet edemez, o blme giremezlerdi. Bir ou, okuyup yazmay, yanlarna verilen, okuyup yazma retilmi yabanc soylu cariyelerden renmiti. Bu yzden de, her biri kara cahil TC stelik lm korkusu ile yar yarya delirmi olarak buradan taht'a karlrd. tekiler, bodurulup ldrlrlerdi. ;. ..' >;' -www1 *.........""' -.& *,.< .. (Yazar'm notu) 439 PADAH ANALARI ; i ' Demir kafesin nne gelip: Biraderiniz Sultan Sleyman Han vefat etti! H Osman taht' seni bekler devletl! dediklerinde, o da, tekiler gibi bu habere inanmad. Katlimiz ferman olunduysa, ak soy ley esiz., yalana ne hacet vardr ki? diye haykrd. H., yalan deildir bilesiz Sultanmz! dediler ama, o yine de inanmad. Bu mahpeste gece ve de gndz yoktur ki, bin kez lp bin kez dirilmeyelim.. yaln klla m, yal kementle mi, her ne ile ldrlmekliimiz irde olunduysa, heman yerine getiresiz, aalar! 50 yandayd, kinci Ahmet. Olup bitenlerden, devletin gidiatndan ve tm dnyadan habersiz, bilgisiz yaatlmt, kendisinden ncekiler gibi.. Saatlerce yalvarp yakardlar. evketmep Efendimiz; taht ve devlet, zt- ahanelerine nasip olmutur. N'eye ki inanmazsz? Yoo.. rahat brakasz! Ya da bu can tenden alasz.. ve ill biz inanmazz byle bir fesada! nk hep grmzdr, duymuuzdur ceddimizin ettiklerini!.. ikinci Ahmet'in kollarna girerek zorla karttlar, demir kafesinden., srkleyerek gtrdkleri thtlna zorla oturttular. Oturduu taht'n zerinde o hl korku iinde yresine bakp bakp bir yerlerden kverecek sand kardei ikinci Sleyman' aratryordu. Ama, niin ve neden sorularnn hl bolukta sallanp durduu bir anlalmaz durum vard, ortada. kinci Ahmet'i Padiah olduuna inandrdktan sonra, hemen (Edirne)'ye gtrdler. Ve, Topkap sa440 , PADAH ANALARI raynn bir eiti olan (Edirne Saray) ndaki tahta, oturttular. O, Sarayn ii de stanbul'dakinin eiti; binbir diyar art devirme kadn ve olanlar la doluydu!.. (Avusturya - Macaristan) devletine kar giriilen sava hzla srdrlyordu bu srada. Arnavutz-de Kprl Mustafa Paa Serdr- Ekrem ve Sadrazam olarak Ordu ile birlikte (Slankamen) dolaylarndayd. Hangi taraftan atld bile anlalamayan bir kurunla

vurulup ld. Osmanl ordusu bozguna urad. te yandan; Girit, Belgrat ve Dalmaya'da da savalar srp gidiyordu. Ama, belirliydi. Hem Osmanoullar saltanatna ve devirme devlet erknna yeni servetlerle birlikte gzel ve krpe kzlar kazanmak ve hem de Yenierilere yama ve talan olana vererek gnllerini yapmak ve bu suretle de devlete kar bakaldrmalarna engel olmakt.. Ama, Dalmaya'daki baz kalelerle, Ege denizindeki Sakz adas, Venedikliler tarafndan ele geirildi. Sadrazam Kprl Mustafa Paa'nn lm zerine (Arabac Ali) ye paalk rtbesi verilerek (Sadrazamla) getirildi!.. Bir Hrvat't, arabac Ali. Hristiyan dininden slm dinine geen Hrvatlara: (Bonak) deniliyordu. O da, tm tekilerin eiti (Enderun) yetitirmesi kara cahil bir tutsak kleydi. Sadrazam olana dein bir ka Osmanl Pdihnn arabacln yapm, bu yzden de (Arabac) lkab ile anlmt. Bir Osmanl airi, Osmanl devlet yaps iin: Bir eek bile olsa bu devlet arkn dndrr anlamnda: (arh) devleti bir har da olsa dnderir) demiti, bir dizesinde.. Trk Anadolu'nun evltlar sonu gelmiyen savalara ' byle gnderiliyordu,. << 442 PADAH ANALARI Bundan daha gerek bir tanmlama olamazd, Osmanl devlet yapsn ve bu yapya egemen olanlarn zihniyetlerini belirleyen L (Arabac Ali) den sonra, Arnavut (alk) Ali, (Ermeni Mustafa), Bulgar (Dimetokal (Srmeli Ali) Sadrazam oldular. Niin, bakent istanbul'un, ii tka-basa dolu (Top-kap Saray) ndan Edirne'ye glm; Osmanl Pdih orada yaamaya zorunlu braklmt? Sava yznden miydi? Oysa sava, Osmanoullar'nn ekmek aac, servet kayna, saltanatlarna gerekli grkemi salayc bir eylemdi. Trklerden kurulu ordular knla knla eriyip tkenecek; ama bunun sonucunda Osman-oullan, devirme Osmanl erkn ve bin soy art Yenieriler yama, talan ve hara la besleneceklerdi. Bu, hi bir deiime uramadan srdrlecek bir Osmanl ilkesiydi. O halde, niin? Gerek o idi ki, devirme devlet erkn, Osmanl Pdihm bakent halknn gznden uzakta tutarak o'nu yceltmek amacmdaydlar. Yar deliliini, zavallln rtbas etmek istemilerdi. Upuzun yllar boyu, yalnzca lmle burun buruna yaamaktan tm akln, kardei Sleyman gibi, erkekliini o da yitirmiti. Ama, koynuna koyduklar cariyelerden ikisini, gebe kalp ocuk dourmu gsterdiler. Giritli Rum kz (Yeremiye) bir olan dourunca, hemen adn deitirerek: (Rebia Sultan) yaptlar. Olann adn (ibrahim) koydular. teki criye, Mora'l (Diyana) idi. O da bir olan dourunca, Diyana'nn da adn deitirip: (yeste Sultan) dediler. Olana (Selim) adn taktlar. 443 PADAH ANALARI 3 de kz dourdu, bu Rum cariyeler: Adlarn, Asiye, Atike, Hatice koydular. Ama bu ocuklann babalan, acaba gerekte kinci Ahmet miydi? Yoksa, olanlarndan biri miydi? O, insan panayr Osmanl Saraylannda olmadk ne vard ki?.. Zindandan karlp taht'a oturtulan abisi (kinci Sleyman) 3 yl yedi ay sreyle Padiahlktan sonra lmt. (kinci Ahmet) de, 3 yl yedi ay saltanattan sonra ld!.. (1695) Nasl olur, byle bir raslant? diyen olmad!.. Yeter, bu kadar! diyen birileri de yoktu. Kendi kazdklar ukurlara gmlyorlard Osmanoul-lar! Ama hi biri, kkleri

kaznana kadar, bunu anlamayacaklard.. Onbinlerce yabancnn, salnp durduu, cinsel gereksinim sonucunda birbirlerinin rzna getii, bu (insan panayr) nda gzlerini dnyaya aan Osman-oullan, yrelerini dolduran terslii kavrayamadan, bu ne biim dzen?! diyebilmelerine olanak salayacak bir bilince kavuamadan geip gideceklerdi. 444 te... tarihe gmlm bu ilkel gemie zlem yaratmak isteyenler, byle bir dnemi geri getirmek iin , alyorlar!.. 445 YlRMKNC BLM KNC MUSTAFA DNEM (1695-1703) BU DNEMDE DE, FALARI KESLD... ' ' f K Akinci Mustafa, Babas, (Hatice Turhan Sultan?"; adiyle anlan Rus kz Nadya'nn olu Drdnc Meh-. met'ti. Anas, (Emetullah Ghu) ad taklm olani Rum soylu (Evemia) idi. s kinci Mustafa, Drdnc Mehmet'in byk o-lu'ydu. (Padiah) olduunda, 31 yandayd. O'na, Taht senindir, buyur Padiahm! diyen olmad. nk o, byle bir ary beklememi, hi bir trene gerek grmeksizin, amcas (kinci Ahmet) in lm haberini alr almaz, Osmanl taht'na oturmutu. Bir sreden beri, nedendir bilinmez, (Edirne), bakent olmutu. Dnme ve devirme Paalar ve Saray aalan, stanbul'u beenmez olmulard. Belki de Edirne saraynda olup bitenleri rtbas etmek, daha kolay oluyordu. kinci Mustafa, biimsiz fizik yapsna sahip bir ok Osmanl Padiah rnei, bir kanburdu. (Feyzullah Efendi) diye anlan, Arapa ve Farsa'dan baka bir ey bilmeyen kiinin rencisi olarak yetien kinci Mustafa iin hocas Feyzullah, en stn bir bilgindi. Her bir Osmanolu gibi, Saray'n dndaki dnyadan, an tm bilim ve kltrnden, tekniinden, kinci Mustafa da yoksundu. . ..'." ' ' ...,.:, . . 447 PADAH ANALARI :, ,, ^ Ama, gerek yaadklar ve hkm srdkleri zamanlarda ve gerekse tarihten silindiklerinden sonra bile, O'nlarn tmn; bilim ve kltrde, her alanda deh sahibi gsterecek ve hepsini lim ve air, efkat ve erdemde benzersiz, devlet idaresinde ei olmayan en stn kiiler olarak tantacak, ycelttike yceltecek kiiler, ortaya kacakt!.. kinci Mustafa taht'a oturur oturmaz en ilkin, hocas Feyzullh Efendi'yi (eyhlislm) yapt. Bu kadarla da yetinmedi; onu yanndan ayrmaz oldu. Devletin ileri kademelerine kimlerin getirilmesini Feyzullh Efendi uygun gryorsa, kimlerin alaa edilerek defterlerinin drlmesini istiyorsa, kinci Mustafa, hemen uyguluyordu bu istekleri.. Dimetokal Bulgar devirmesi Srmeli Ali (Paa) Sadrazamd ama, Feyzullh Efendi, bu adam beenmiyordu. Bu srada Yenieriler yine bakaldrm: Bu nasl itir? diye ortal birbirine katyorlard. kinci Mustafa Hn Pdih olup taht'a oturmu ve ill Yenieri kullarnn hakk olan Clus bahii ni datmamtr. Bu nasl itir? Hoca Feyzullh Efendi iin bir frsatt, bu. Hemen kinci Mustafa'nn yanna koarak: Hnkrm, dedi. Yenieri kullarn kkrtp clus bahii bahanesiyle ayaklandran, klen Srmeli Ali Paadr, bilesin! Maksad seni taht'ndan ve dahi canndan etmektir, tedbir gerekir! Demek, bu habis byle mel'anet icredir? Beli, devletlm! Nasl bir tedbir gerekr, hocam?

 Fikrimce heman katli ve cmle mal ve mlkn ve pek ziyade olan altun ve mcevheratn zaptey-leyerek bir ksmn Yenieri kullarna clus bahii 448 | ; PADAH ANALARI deyu tevzi eylemek bir eyi maslahattr. Ve ill zat- ahanelerinin irdelerine ben dahi (dnen ve er'an muvafktr) deyu fetva veririm, temam olur! kinci Mustafa keyifli keyifli gld. Hocasnn ne .gl bir akl ve zek sahibi (!) olduuna bir kez daha inand. Byle bir deerli kiiyi yanndan ayrmadna iin iin sevindi. Getrsnler, tiz alp gelsnler mel'unu, mhr- Hmyunu elinden alp icbn grelim! Sadrazam Dimetokal Srmeli Ali (Paa) Sadaret mhrn Pdiha verdikten sonra srgn yerine giderken kelleyi kurtarm olmann sevinciyle mutlu hissediyordu kendini. Nasl olsa mrnn sonuna dein bitiremiyecei kadar ok altn, elmas, konaklar dolusu acem hallar ve daha bir sr deerli mallan, stanbul'un eitli yerlerinde kk ve yallar vard. Kendisinden ncekiler gibi o da ksack zamanda alp rparak yapmt, btn bunlan. Konann ii en gzel cariyeler ve krpe olanlarla doluydu stelik. Keyfince yaayacakt bundan byle.. Ne var ki, yayl kupa arabasnn iinde byle tatl tatl d kurup giderken, arabacnn kaln sesiyle irkildi: Bre paa! Atl bostanclar yaln kl gelir ardmzdan! Eli aya boand, Srmeli Ali Paa'nn.. ne demekti, bu? Yoksa, dedi, kendi kendine. Kahpe dl Osmanolu ldrmee mi gnderir bostanclarn? Fazla dnp yorum yapacak zaman bulamad. nce arabacnn kafasn kestiler. Sonra, Ali Paa'nn kafasn! stnden rl rl kanlar szan her iki kafay Osmanl Pdihna sunmak zere bir kl torbaya atarak ilerinden birinin atnn terkisine balad449 PADAH ANALARI lar. Atlarnn balarn Edirne'ye doru dndrerek drt nala srp gittiler. Oysa, kafas kesilen Bulgar devirmesi Sadrazam Srmeli Ali olduka iyi iler baarmt, kinci Mustafa'ya.. Sakz adasn Venedikliler'in ellerinden geri alm, onlan yenilgiye uratm; Sakz'dan, gemiler dolusu krpe kz ve olan tutsak alnarak Osmanl Sarayna sunulmutu!.. Ayrca, Venedik gemilerinin ou, top ve tfekleri ile ele geirilmiti. En nemlisi, Sakz adasndan altn, gm ve elmas gibi deerli hazine de elde edilerek, Saray hazinesi tka basa doldurulmutu. Ne var ki, Osmanoullar iin hizmetin, iyiliin hi bir deeri ve anlam yoktu. Clus bahii isterk! diye bakaldran Yenierilere, Srmeli Ali Paa'nn altnlarnn bir blm datld. st taraf Osmanl Pdih kinci Mustafa'nn oldu. Her dilediklerinde eitli bahanelerle Osmanl Pdihlarndan hara almaya alkn Yenieriler bir kez daha istediklerini alarak bir sre iin yattlar. Mustafa'nn hocas, eyhlislm Feyzullh Efendi, Sadrazamla oktandr pehledii (Daltaban Mustafa) yi peke ekti! Bu demden daha muktediri bulunmaz, hnkrm! dedi. l-i Osman devletini bir ehil ele vermek muradn ise, bu dem'e ver mhr- Hmyunu.. Daltaban Mustafa'ya Sadrazamlk mhryle birlikte (Paalk) rtbesi de verildi. (Enderun yetitirmesi, bu kara cahil adam bir Srp't. Daha nce Badat'ta Belerbelii yapmt. Badat' zulm ve hrszl ile yldrm; deve ykle450

v PADAH ANALARI riyle tanan bir byk hazine yapmt. Bu hazineden 100 torba altnla 20 torba mcevheri kinci Mustafa'ya; 30 torba altnla 10 torba mcevheri de kendisinin Sadrazamla atanmasn salayan eyhlislm Feyzullh Efendi'ye verdi. Geride, daha tonla altn ve mcevheri kalmt. Zaten, verdiklerinin en az on katn Sadrazaml sresince alp rparak, rvet alarak, sava ganimetlerinden byk paylar kendine ayrarak nasl olsa elde edecekti. Sadrazam Daltaban Mustafa Paa ilk i olarak Yahudi ve hristiyanlarm giyim kuamlarna el att. Tellllar sokak sokak barmaya baladlar: Duyduk, duymadk demeyin, ha! Vezir-i zam Mustafa Paa hazretlerinin emirleridir: Bundan byle Yahudi taifesi (yahudiler) san pabu ve krmz uhadan kalpak giymeyecekler. Hristiyanlar, siyah pabu ve siyah takke giyeceklerdir!. Her kim ki emre kar kor ise, katli vacip olacaktr! Ve dahi msl-man kadnlar geni ve kaln ferace giyip yzlerini ka-nn yamaklarla rteceklerdir! Duyduk, duymadk demeyin, ha!.. Daltaban Mustafa Paa giyim-kuam iinden sonra Rusya'ya ve Avusturya'ya yeni sava hazrlklarna giriti. Nerde hareket, orda bereket! diyordu, Sadrazam. Boa zaman harcamak ne ola? Harp ganimetleri olmazsa, hazine tam takr kalr ve de Saltanat saray masraflar, ne ile karlanr? kinci Mustafa, babas Drdnc Mehmet'in yolundayd. Onun av tutkusunu eksiksiz benimsemiti. Gnlerini Istranca ormanlarnda avlanarak geiriyordu. 451 PADAH ANALARI te yanda eyhlislm Feyzullh Efendi, kendisine sadk kalacana inanarak Sadrazamla getirdii Daltaban Mustafa Paa'ya dman kesilmi, bir an nce alaa etmek iin yeni dzenlemelere girimiti. nk, yeni bir Sadrazam aday bulmutu. Eer Sadrazam olursa, Feyzullh Efendi'ye hem torbalar dolusu altn verecek ve hem de her dediini yapacakt, (Rami) adndaki Arnavut!.. Sarayn batercman Yahudi Mavro Kordato da Feyzullh Efendi'nin avucunun iindeydi. Arnavut Rami (Paa) yi ve batercman yanma alarak, av'dan yeni dnen kinci Mustafa'nn karsna kt. Hnkrm, dedi. Yanlmak kul iindir; ben de bu Daltaban denilen kimesne in yanlmn., bir eyi dem sanrdm, alan biri kt. Devletin bana bin bel amaa hazrlanr. Gereksiz muharebelere giriir, hi kimseye danmadan ve irdelerinizi dahi almaa tenezzl etmeden! Zinhar, muharebe istemeyiz! diye grledi, kinci Mustafa, Ne gerey vardr muharebenin? Sulh- skn ire yaamak isteriz, bilmez midir bu Daltaban olacak klemiz? Bilir., bilir ya, dedi. Feyzullh Efendi, mak-sad- mefsedeti Osmanl kullarna dnyay zehir eylemek ister. l-i Osman tedirgin klmak ve de gaaile-ler peydah etmek diler! Tiz getrsn mhrm! diye bard, kinci Mustafa. Ve dahi bir eyi kimesne bul hocam, Sadrazam ey ley elim! Arnavut Rami (Paa) el pene divn duruyordu, Feyzullh Efendi'nin arkasnda. Hazr, Efendimiz., dedi. Feyzullh Efendi. Her mkln stesinden gelecek bir dirayettedir kuluPADlAH ANALARI nuz Rami! kinci Mustafa yle bir bakt, Arnavut Rami'ye. Mnasip grdk, dedi. Verelim mhr- Hmyunumuzu, maslahat yrsn! Sadrazam Daltaban Mustafa Paa'y o akam yatanda bodular, kafasn keserek gm bir tepsi iinde Osmanl Pdihna sundular. Srp dl bir Sadrazam daha ldrlm, bir Arnavut onun yerine

Sadrazam olmutu, l-i Osman (!) devletinde!.. Yl, 1703 oldu. Yenieriler kudurmucasna ayaklandlar! Edirne Saray isyanclar tarafndan kuatld. Sadrazam Rami Paa'y, eyhlislm Feyzullh Efendi'yi ve bunlann ibana getirdii kiileri istiyorlard. Hepsini ldreceklerdi!.. Bize byle bir Pdih ne gerek? stemezk! Mustafa Hn inmeli., biraderi ehzade Ahmet Pdih olmaldr. Biz byle isterk, bilmi olasz! Osmanoullar'nn kendi elleriyle kazdklar kuyunun az, yine almt!.. Kendi yarattklarna kul-kle olmulard ama, farknda bile olmamlard. Trk olmasn da, hangi milleten olursa olsun Yenieri kullarm! demilerdi. Kurulduundan bu yana devlete, lkeye ve Osmanl tahtna egemen olan, ite bunlard. Saraylar bunlarla doluydu; devletin bana geenler bunlardand. lkenin irili ufakl tm yetkili kademelerinde her grevli yine bunlardand. ndiren onlard, karan onlard, Osmanoullan'-ni; ama bu bilinsiz kuklalar bir trl uyanmyorlard. Bu kez, kinci Mustafa'y indirdiler taht'tan; yerine, brahim'in olu ^Ahmet'i geirdiler. 452 453 ; PADAH ANALARI ; ^! Sadrazam Arnavut Rami Paa kat, yakalanmad. Feyzullh Efendi'yi ele geirdiler. Burnunu, kulaklarn kestiler. nce bir beygirin stne ters oturtarak Edirne sokaklarnda dolatrdlar. Daha sonra kafasn kestiler. * kinci Mustafa'nn drt cariyesinden ocuklan olmutu. ocuklar olunca da, Osmanl geleneince kanlar sayld bu cariyeler; btn teki Osmanoulla-n'mn yaamnda olduu gibi.. Bu kadnlardan (Mahfiruze) ad taklann gerek ad (Vera) idi ve bir Rus'tu. (Hafize) ad yaktrlan kadn, bir Srp't ve gerek ad (Mari) idi; (Saliha) adn tayan Giritli bir Rum'du ve asl ad (Aleksand-ra)yd. Bu kadnlardan: Mahmut, Osman, Murat, Ahmet, Hasan, Hseyin ve Selim adlarn koyduklan erkek ehzadelerle; Zeynep, mmglsm, Safiye, Aye, Emine, Fatma, Rukiye, Emetullh, Esma adlann verdikleri Hanm Sultanlar dnyaya geldi; Osman-oullan ailesine bir sr frenk dl daha katlm oldu, bylece. kinci Mustafa tahtndan indirildikten bir ka ay sonra eceliyle ld dediler. Sanki lmek iin tahtndan indirilmesini bekliyordu. Oysa, l-i Osman tahtna glge drmesin diye, ldrdler. (Yeni Cami) de yatan babas Drdnc Mehmet'in yanna gmdler. (1703). 454 YlBMNC BLM 23. OSMANLI PADAHI NC AHMET DNEM (1703-1730) BAKENT STANBUL'DA LGiN OLAYLAR BRBRN ZLYORDU? nc Ahmet'in babas da, Drdnc Mehmet'ti. Anas, (Emetullh Glnu Sultan) takma adiyle anlan, Rum kz (Evemia) idi. lk gzdesi cariye Margret bir kz ocuu dourunca, nc Ahmet bu kadna anasnn adn koydu; bylece Rum Margret, Rum soyu anas gibi, (Ene-tullah Sultan) oldu!.. ok sevdii bu kadna, Galata'da bir ekmeki frn, istanbul'da, Bayezit semtinde bir i han'm balad. Ayrca, dnyada bir ei ok az bulunan kara elmas bir yzk verdi. Bu byk tal elmas yzn zerine hanm sultann ad yazlarak mhr gibi kullanlmas da mmkhtl. (*) Osmanl padiahlarnn bir ou gibi, nc Ahmet de, bir seks manyayd. Uzun hkmdarlk sresi iinde binlerce yabanc soylu kadnla yatt. Ama tarihsel belgelere kans diye niteledikleri yalnzca 13 kadnn adlarn yazdlar ve yalnzca o 13 kadndan doan

ocuklann adlarn belgelere geirdiler. () Topkap Ar. D. no: 2808. 455 : / PADAH ANALARI Ya, teki her biri yabanc soylu hristiyan cariyelerden doan ocuklar ve o kadnlar kimdi ve ne oldular? Ne ki, vlen ve ve ve yceltilen 600 yln Osmanl Saray ktklerinde bir kayt yok ki, yantlanabilsin, bu soru... BU DNEM SADRAZAMLARININ SAYISI DA 13 OLARAK TARHE GEECEKT.. Padiahlar barta ve savalarda korumakla ykml olan ve stelik, savaa girmemek, fakat Trklerden kurulu sava ordularnn elde etikleri yabanc lkeleri yama ve talan etmek, kz ve olan ocuklarn tutsak almak, iledikleri hi bir cinayetin, saldrnn, her bir sutan hi birinin hesabn vermemek gibi imtiyazlarla (ayrcalk) donatlm bir Yasaya sahip olan (Yenieriler), yzlerce yldr Osmanl devletinin tepesinde hora tepiyorlard. Ama, bu soysuzlar Oca nn karsna, hl bir Trk gc karmay, Osmanoullan, akllarnn ucuna bile getir-miyorlard. Tarihlere: (Birinci Edirne Vak'as) diye geirilen isyanla, kinci Mustafa'y tahttan indirip, nc Ahmet'i onun yerine Pdih yapan, yine onlard, elbet!.. Bakentin (stanbul) olmasnda direnip, Edirne'den stanbul'a yeniden dnlmesini salayan da, yine, Yenieriler'di. Kendileri gibi birer devirme olan, (Enderun yetitirmesi) soysuzlarn iinden dilediklerini Sadrazamv PADlAH ANALARI , la, Silahtar aalna, eyhlislmla, Yenieri aalna getiren ve fakat istedikleri hara , aksattklarnda da .Sarayn kapsna dayanp: her birinin kellesini isteyon, ele geirdiklerinin kann iip paralayan yine bunlard. imdi tahta kp szde hkm sren nc Ahmet, gerekte, bunlarn diledii kadar; onlara yararl olduu, onlann dediklerini yerine getirdii srece o tahtta oturabilirdi, ancak!.. lkin, nc Ahmet'ten yklce bir hara', (Clus bahii) ad altnda aldktan sonra, bir yl iinde 3 Sadrazam deitirttiler. Bunlar: Enite Hasan Paa, Kalaylkoz Ahmet Paa, Baltac Mehmet Paa adndaki Arnavut, Hrvat, Rum devirmesi kiilerdi. Daha sonra, orlulu Ali Paa, Kprlzade Nu-man Paa ve 18 Austos 1710 tarihinde (Baltac Mehmet Paa) ikinci kez, Sadrazamla atand. KMD BU, BALTACI MEHMET PAA? Osmanck kasabasnda doan bir Ermeni ocuu idi. Binlerce Rum, Srp, Bulgar, Arnavut ve daha baka yabanc soylular arasndan seilip ya da satn alnp Osmanl Saray'nm Enderun-u Hmyun deilen eitim blmne verilmi bir devirme idi. O'nu ilkin, (Zlfl Baltac) yaptlar. Salarnn peremleri (khklleri) iki yanana sarktlm, io-lanlann bir baka eiti idi. Grevleri ok deiik olan bu saray hizmetilerinin esas uralar: ehzadelerle, Hanm Sultanlarn Sarayd hizmetlerini, haberlemelerini salamakt. 456 457 PADAH ANALARI ; ' : nc Ahmet, (Baltac Mehmet) i, ehzadelein-den tanyordu. Sesini ok beendii bu Ermeni ocuuna sk sk ark syletirdi. Aralarnda o dnemden balayan yaknlk ylesine byk ve vazgeilmez olmalyd ki, Osmanl Taht'ma Padiah olur olmaz, Baltac Mehmet'i (Kaptan- Deryala) atad. Bu grevin gnmzdeki karl (Deniz Kuvvetleri Komutanh-l'dr). Drt ay sonra da, (Sadrazamla) getirerek devletin ve lkenin ynetimini o'nun ellerine verdi. O, artk zirveye ulam, gl bir Osmanl Pa-a'syd. Ancak, birbuuk yl sonra bilinmeyen bir nedenle Baltac Mehmet'i Sadrazamlktan ald, yerine: (Aa Yusuf Paa) adnda bir baka

devirmeyi getirdi. Ne var ki, Baltac Mehmet'i akta brakmad. (Halep Eyaleti Beylerbeylii) gibi byk yetkilere sahip, stelik sorumsuz ve stelik byk servetler edinmeye ak bir grev verdi, o'na. Baltac, 4 yl Halep Beylerbeyi olarak hkm ve saltanat srdkten sonra, nc Ahmet onu yeniden Sadrazamla getirdi. nk bu srada, sve Kral 12. Charles, Polta-va'da, Rus ar' Petro'ya yenik dm ve kaarak Osmanl Devleti'ne snmt. Bu durum, yeni bir (Osmanl-Rus) savann nedeni oldu L nc Ahmet'in ok gvendii Ermeni devirmesi Baltac Mehmet Paa bu sava ynetecek ve yenilgi deil, yengi elde edecekti (1710). Sava, 23 Kasm'da balad. Krlp dklen, kan aktp can veren, her zamanki gibi yine Anadolu'nun ztrkleri idi. Ve umulmadk bir sonuca ulald, flus Ordusu drt bir yandan kuatld. 458 PADAH ANALARI Rus Ordusu, ar I. Petro ve kars Katerina ile beraber, bu kuatmann iinde skp kaldlar. Bu durum; Ruslar iin, Rusya arl iin, giderek tarihten silinmelerini bile gerektirecek bir lm-ka-lmn apak bir gstergesiydi. ar Birinci Petro'nun, kars Katerine'nn ve tm Rus ordularnn kltan geirilip yokedilmeleri, Baltac Mehmet Paa denilen adamn iki dudann arasndayd. Ama, Sarayn zlfl olanlndan yceltile yceltile zirvelere ulatrlm bir devirmeden bu eylem, bu sonu beklenebilir miydi? O ve tm onun gibi olanlar iin hyanet; damarlarnda tadklar kanlarnn gereiydi, kukusuz.. Evet.. Sadrazam.Baltac Mehmet Paa, (200 bin Rus altn) ve arie (Katerina) nn koynunda sabahlamas uruna, Rusya'y kurtaracakt. Ve , (Enderun) yetitirmesi Ermeni kkenli bu devirmenin klna dokunulmayacak, hesap sorulmayacakt, stelik. O gnden bu yana geen 280 yl boyunca bu serven, tm dnya dillerinde yazlm tarihsel kitaplarda ayrntlanyle ortaya konmasna karn, bu lkede ne o dnemler, ne o padiahlar ve ne de bu ve benzeri devirmeler yerden yere vurulmakszn daha da. yceltileecklerdi. 450 PADAH ANALARI ,'',' OLAYIN GEREK YZ Kimdi bu, arie Katerina? Baltk'ta, Divonya'da dnyaya gelmiti. 20 yalarnda iken isveli bir avuu'nun metresi olmutu. Marlenburg savanda Ruslar'a tutsak dt. O'-nu tutsak alanlar, Rus Prensi Menikof a sava tutsa olarak sundular. Katerina gzeldi ve stelik cin gibi, eytanca igdleri elan bir kadnd. Tarih kitaplanna (Deli Petro) diye geirilen, ger-ekteyse, Rusya'nn, hangi tr rejimle ynetilirse ynetilsin benimsenip izlenecek olan gelecein yzyllarn kapsayan bir plan ve programn ve de vazgeilmez bir lknn sahibi idi. O'nun tm ilkelerini ve istemlerini ieren Vasiyetname, gn gelecek, S.S.C.B.'nin kzl nderlerince bile ulusal ama ve yntem olarak izlenecekti. ar I. Petro, Katerina'y ilk grd gn, Prens Menikof un elinden ald. Evlendiler. Rusya'nn ar' Petro'nun saray da, dnyann baka baka lkelerindeki saraylardan hi de farkl deildi. Her sarayn idnyasn meydana getiren entrika, fuhu, ihanet ve cinayet rzgrlaryle alkanp duruyordu, sorumsuzca.. Namus gibi, erdem; gibi inan ve eilimleri hie sayan ar Petro ve Katerina, yaam gvenceleri ve saltanatlar iin, Rusya'nn geleceine ve dolay-siyle birbirlerine sk sk balydlar. ar I. Petro, Katerina'y savalarda da, yanndan ayrmyordu. Nitekim, (Prut Sava) adyla tarihlere geen (1710-1711) Osmanl-Rus

savanda da Katerina, yanndayd. Hzla ilerleyen Rus OrSulan Tuna'ya vardklann460 PADAH ANALARI da Anadolu'nun ztrklerinden olumu Osmanl ordusu ile karlatlar. Bu, 250 bin kiilik bir orduydu. Prut'ta balayan meydan sava Ruslar'n umduklarnn tersine geliti. Osmanl sava plan naslsa olumlu bir sonu vermi ve Rus ordusu, ar Petro ve arie Katerina ile birlikte drt bir yandan kuatlmt. (21 Temmuz 1711). u, kesinkes belirlenmiti ki, Rus ordular iin yapacak hi bir ey kalmamt. Osmanl ordusu tm Rus kuvvetlerini ya kltan geirecek; ya da tmn tutsak alacakt. Ayn gn, ar I. Petro'nun Rusya Devlet Senato-su'na gnderdii u belge, gerei her yan ile ortaya koyacak niteliktedir: ... Aldm bilgilerin gerektirdii sava dzenini uygulam olmamn sonucunda grdklerim ve olup bitenler, aldatlm olduumu gsterdi. En azndan drt kat stn sayda dman kuvvetleriyle kuatldk. Tannsal bir yardm olmazsa, kurtulu yok. Os-manhlar'a tutsak olursam, beni, Rusya'nn ar' olarak tanmaynz! imzam tayan bir buyruum size ularsa o buyrukta yazl olanlar yerine getirmeyiniz! Bu kuatmadan kurtulur, dnersem.. Rusya'nn ar' olarak gerekenleri yapacam. lrsem, en uygun olan kii'yi yerime geireceinize inanyorum. ar I. Petro 22 Temmuz 1711 '%<". ! 'f te bu en kritik durumda, dnn sokak kadn (Katerina), kocasna dndklerini anlatt. Ne var ki, Petro'nun dncelerine ters den rk bir pland, bu.. 461 PADAH ANALARI PADAH ANALARI Ama, kadnlk igds ve imdiye dein Osmanl devlet adamlarnn yaam yklerini duya duya ok iyi deerlendirmi olan Katerina, bu plann tutacana Petro'yu inandrd. Sevgili Petro, diyordu Katerina, sen hereyi bana brak.. Ben bu Osmanl paalarnn kim ve ne olduklarn, neler yaptklarn saraymzn gngrm kiilerinden ok dinledim. Sen bana (200 bin altn ruble) ver hemen., yanmda da bir (Bar kurulu) olsun, bana elik etsin. ar L Petro hl bir ey anlam deildi. Karsnn szn keserek sordu: kiyz bin altn rubleyi ne yapacaksn? Katerina glerek karlk verdi: Osmanl Sadrazam' Baltac Mehmet Paa'ya vereceim, sevgilim., anlamadn m bir trl? Ya, paray almaz da sana bir ey yapmaya kalkrsa? Katerina, Petro'nun boynuna sarld. Rusya'nn an sevgili Petro, dedi, senin ve lkemizin kurtuluu iin gerekirse kadnlm da canm da feda edebilirim, anlatabildim mi? Ayn gn, beyaz bayrak sallayan bir bans ku-rulu'nun en nnde arie Katerina vard. Osmanl Sadrazam ve sava ordularnn bakomutan, ama bir sre ncenin zlfl saray olan Baltac Mehmet Paa'nn, Yenierilerle koruma altna alnm bakomutanlk otana, Katerine yanma ald tercman ile girdi. Ban kurulunu, darda brakarak.. kiyzbin altn rubleyi Baltac Mehmet Paa'nn nne brakan arie'nin yaveri, tercmanlk grevini de stlenmiti. Ban istiyoruz paa, diyordu, Katerina. Her bir 462

koulunuzu ve de her bir isteinizi kabul etmee hazr olduumuzu, arie olarak, ar Petro adna bildirmee geldim. Yaver dan kt. Baltac Mehmet, nnde duran torbalar dolusu altnn iine daldrd ellerini. il il altnlar avularnda iiyordu. Karsnda duran kadnn gzleri de l l pa-rdyordu. st altn ilemeli sedirde Katerina'ya yer aan Baltac Mehmet, eliyle iaret ederek o'nu yanna ard. iki saat sonra, kuatmann kaldrlmas buyruunu veren Baltac Mehmet, Katerina onuruna lenler dzenletti. Osmanl Sadrazam'nn yatandaki cinsel oyun, anlama masasnda da eit biimde srp gitti. Onbin-lerce Anadolu Trk'nn can verdii ve bir o kadarnn kan dkp sakat kald bu savan yengisi bir anda yenilgiye dnmt. Yokolmann eiindeki Rusya kurtulmutu. Ama, Trk dnyasnn gelecei ve kader izgicsi, Saray olanlndan gelme bir soysuz ermeni dl devirmenin eliyle Rusya'nn ellerine verilmiti. te yanda ar I. Petro, kendisini ve tm Rusya'y kurtarm olan kars Katerina'nm bu ulusal zaferine karlk olarak, o'na Tanrsal ycelik veren altn madalyalar! bastrd. Bu madalyalarn zerlerinde: (Sen Katerin) yazs vard. Artk, o hlam bir kadnd!.. Ama Osmanl lkesinde, Rus ynetimindeki uyann ve idrkin; ze, toplumun zkk olan Trk ulusunun zbenliine dnk bilincinin yeerdiini, daha ikiyz yl sreyle hi bir tarih yazmayacakt. 463 PADAH ANALARI : Taa. 19 Mays 1919'da, Mustafa Kemal adnda bir zbez Trk generalinin ortaya kp ne derek, o devirmeler saltanatna ve smrgeci Avrupa'nn tm glerine sava aana dein.. BATI DNYASI RNESANS'I, BZ, DEJENERESANS'I YAIYORDUK.. Ruslar, Venedikliler, Karadallar, Avusturyallar sava cephelerinde bizi vurup kryor; Trk kan ve Trk can ile elde edilmi lkeler birer birer elden kyordu. Bir yandan da ran Acemleri bizi yenilgiden yenilgiye srklyorlard. Ne var ki, btn bunlarn hi biri, ne nc Ahmet adiyle anlan Osmanl Padia-h'nn ne de devleti ellerine geirmi dnme ve devirme iolan eskisi Sadrazam ve devlet adam diye nitelenen devirme oca yetitirmelerinin umu-rundayd. Tarihlere (Nevehirli Damat brahim Paa) ad ve unvan ile geirilen, dnemin son Sadrazam', gerek-te, (Nevehir) in Mukara kynde domu, (Kapa-dokya) yresinin Rum ailelerinden birinin ocuu idi. Bu ocuk da, benzerleri gibi, ztrklerin ayak basmalar yasak olan (Enderun-u Hmayun) denilen devirme hrstiyan ocuklarnn eitilip devlet adam yetitirildikleri, o soysuzlar ocandan kmt. Bu ocan bir baka ad daha vard: (-Olanlar Oca).. Osmanl Padiah nc Ahmet, 5 yandaki kz Fatma'y ilk nce (Silahdar Ali Paa) ile evlendir464 PADAH ANALARI misti. Ali Paa da Enderun devirmesi bir Arnavut'tu. 11 Mays 1709 gnnde balayan dn, 16 Mays 1709 gnne kadar srm ve Silahdar Ali Paa'ya, Vezirlik ve Sadaret Kaymakaml verilmiti. Padiahn 5 yandaki kz Fatma Sultan'n bindii kupa araba, btn ile gmtendi, (l) 1713'te, Arnavut Ali Paa Sadrazam olmu, kars Fatma Sultan'a grkemli bir Saray yaptrdktan sonra katld Avusturya sava srasnda lm ile, Fatma Sultan dul! kalmt. Henz 12 yandayd. O srada Sadaret kaymakam olan (Nevehirli brahim Paa) ise 50 yan srdryordu. Osmanl Padiah nc Ahmet, kz Fatma'y, bu kez de ite bu Rum devirmesi brahim Paa'yla evlendirdi ve o'nu Sadrazamla getirdi. imdi Osmanl lkesinde, yeni bir dnem balyordu. Bu dnemin ad, (Lle Devri) olacak ve tm rezillikleriyle tarihlere geirilecekti.

Ama, hangi tarihlere? Namuslu kalemler, elyazmalarndan, risalelere, tezkirelere, salnamelere bu dnemi tm irenlii, rezillikleri, fuhu ve ahlakszlklar ile yazacak, ve gelecek kuaklara brakacaklard ama, te yanda, gnmze dein rt-bas edilmi ve hatta savunulmu olarak, hem de uygarla ynelik bir dnem diye niteleyip veceklerdi; o, Lle devri rezilliklerini!.. Taa.. ki, (Patrona Halil) adm tayan bir Yenieri eskisi Arnavut hamam tella ortaya kp, Osmanc) Lady Monteg, (ark Mektuplar), Ahmet Refik, ev. st. 1933. aatay Uluay, st. Enstits Me. IV, 139-148. st. 1958. 46S PADAH ANALARI V: l'nn kof saltanatn ve szde kalm egemenliini, balarna ykana dein srdrlecekti. Bu dnemde bakent stanbul, bir byk cmb, grkem, zevk ve safa kenti olmutu. lkenin tm nimetlerini, kazanlm servetleri yzyllardan bu yana ellerine geirmi ve stelik birer soylu aile niteliini de kendilerine yaktrm olan, kleler ve klelerin dlleri devirmeler, tadlmadk zevk ve yaanmadk grkem brakmamak istercesine yayorlard. Ya, Anadolu? Yzyllardan bu yana olduunca, yine bir lokma, bir hrka derdinde kvranyor; areyi Arap ve Acem-ilerin uyduruk tarikatlarnda aryorlard. Dahas, 15 yandan 45 yana kadar eli silah tutan Trk erkekleri, niin ve neden tekrarlanp duran savalarn gerek nedenini bile bilmeden, cepheden cepheye kan dkp can vere vere tkenip gidiyorlard. Bakent stanbul'un (Gksu) ve Kthane) gibi gezi ve elence blgelerinde her biri saray yavrusu konaklar, kkler, yallar, kasrlar yaplmt. Dnemin rezillii ile ilgili elyazmas, tabasks belgelere bir takm namuslu kalemler, yle not dyorlard: ... Her bir nazenin fahie ve tysz tfl olan-lar tedrik edilip lle bahelerinde alenen ar ve haya perdesini yrtp, ryan (rplak) olup iy- n ve zevk-u safa ire, fahieler ve tysz tfl olanlarla zina eyleyp... 466 . PADAH ANALARI 4' DNMELER VE DEVRMELER SALTANAT SRP YAIYORLARDI... Btn devirme paa konaklarnn bahelerinde (Llezarlar) meydana getirilmi, saz ve iki lemleri birbirini izler olmutu. Gksu ve Kthane derelerinde altn yaldzl, grkemli kayklar iinde geziliyor, kylarda sralanan besili atlar koulu kupa faytonlarda u ya da bu vurguncunun, devirme paalarn hanmlar ve cariyeleri sedef yelpazelerini rzgrlan-dmyorlard. (Deli brahim) in samur ve anber tutkusu tarihe kanm, onun yerine (Lle) tutkusu ortaya kmfou Avrupa'dan lle soanlar getirtiliyor ve hemen kaplarak karaborsaya dyordu. Bir lle soannn tanesi 300 altn liraya ykselmiti. te yanda, devirmelerin saltanatna yeni ganimetler, yeni hazineler ve krpe kzlarla tysz olanlar elde edilmesi uruna alm savalarda, oluk oluk Trk kan aktlyordu. Bir serseri kt ortaya, bu srada.. 17. aa bl Yenierilerinden, hamam tell (Arnavut Halil) adnda biri!.. Daha sonralar (Patrona Halil) diye nlenecek olan bu adamn isyana nderlik edeceini duyanlar: Olur mu byle ey? diyorlard. Bir Arnavut hamam tell decek nmze? Baka bir doru drst dem yok mudur? Ak sal, ak sakall ihtiyarlar sakallarn svazlayarak karlk veriyorlard, byle syleyenlere: Doru drst adam m brakt Osmanoullar? Sen, ben gibi yrei dalanm, kocamlardan baka kim var ki?

467 PADAH ANALARI ' 28 Eyll 1730 gnne dein kendi dnyalarnda yaayan Osmanoullar ve evresindekiler, isyanclarla birlik olmu bakent halkn karlarnda buldular. Osmanl Saray isyanclarla kuatlmt. Eleba-lar kapya dayanm haykryordu: Ettikleriniz ar'a (ge) dayand! Cmle leme bir lokmay ok grp vergi stne vergi, hara stne hara/alr ve de stelik zulmedersiniz! Amma., sizler bunca nimeti, devleti az bulup kar ve olanlarla hem de alenen yatar keyfedersiniz. Bu da yetmez, bir lle sevdas karp ortaya, her kar topra meyhane ve kerhane misli kirletirsiniz. Yeter oldu! BaK kemie dayand! Ne olacaksa olmas zaman gelmitir artk! O sefih, o rezil, o kendin bilmez koca kavuklu Sadrazam brahim Paa'y isteriz! Derisini yzp, kellesini gvdesinden ayrmak muradmzdr!.. Osmanl Pdih nc Ahmet ve sevgili Ve-zir-i zami ayn zamanda damad Nevehirli ibrahim Paa'yla babaa vermi, isyan bastracak bir yntem aratryorlard. Halkn bakaldrmas nemli deildi. Silhsz halk yldrmak, kafalarn ezmek kolayd; ama Yenierileri sindirmek hi de kolay deildi. Bu azgn kan bozuk soysuzlar ne zaman bakaldrdlarsa, her zaman iin kan dkm, istediklerini elde ettikten sonra ancak yatrlabilmiti.. Yine mi, byle olacakt, acaba? Gelecekte, imdiye dein her devirmeye ynelik yaktrmalar, Osmanl tarihileri brahim Paa'ya da uygulayacak ve o'nu, ztrk' diye tanmlayacaklard. Gerekteyse, doduu yreye (Nevehir) adn veren kendisiydi. sa ncesinden balayarak: Hit.it468 PADAH ANALARI ler, Frigyallar, Persler, Makedonyallar ve Romallar egemenliinde bin yllar boyu kaldktan oonra, Sel-uklular'n ellerine geen bu blgenin eski ad, (Korama) idi. Seluklular (Mukara) demilerdi. brahim (Paa), kentin (Kapadokya) yresinde domu bir Rum ocuu idi. teki Vezir Vzer ve devlet erkn gibi o da kk bir ocukken Osmanl Saray'na satlm ve yine tm tekiler gibi (Ende-rn-u Hmyun) denilen, tm yabanc hristiyan olanlarna Osmanl dil ve geleneklerinin belletildii Soysuzlar Ocanda yetimiti. Doduu blgeyi unutmamt. (Nevehir) adn koyduu kente, adn yaatacak bir sr han, hamam, medrese ve cami yaptrm, kentin bayndrln salamt. Ama her eyin bir sonu vard: Sarayn dndaki kalabaln kard saygsz ve korkusuz grlt ok uzaklara dek yanklanrken, yzyllardr devlete egemen olmu soysuz Yenierilerin keyfine boyun emee alkn Osmanl taht' sallanp duruyordu. nc Ahmet, Bostancba'y artt: Hele git, sor bakalm, dedi. Kul taifesi ne ister? Cann korumak iin yanna bir ka adamn alan Bostancba kapya kt. En nde (Patrona Halil) denilen, Arnavut hamam tella Yenieri eskisi duruyordu. Sa ve sol yanlarnda Arnavut Musli, Arnavut smail, Dervi Mehmet Kutucu Hseyin ve nar Ahmet yer almtlar. Daha arkalannda tm yreyi dolduran kalabaln gerilere doru uzanp gittii grlyordu. nce, grlt kesildi; ama bu ancak bir ka saniye srd. rktc bir uultu doldu kulaklarna 469 PADAH ANALARI bostancbann. Patrona Halil'e dnp sordu: Pdihmz, Efendimiz sorar; ne istersiz? Ne mi isterk? diye karlk verdi Patrona. Ve-zir-i zam. ibrahim Paa'y ve dahi kethdas Mustafa Paa'y ve ill Kaptan- derya Paa'y isterk! Bostancba:

 Eyi.. dedi. Varp Hnkra bildrelm! Ters yz dnp ieri girdi, kapy kapad. nc Ahmet'in yanna soluk solua kotu; istanclarn isteklerini tekrarlad. nc Ahmet ba nnde bir sre oday arnladktan sonra: Bostanc kullarmla, cmle iolanlan silh kuanp bekleyeler! dedi. Ferman Efendimizindir! ki gn, iki gece geti aradan; Patrona Halil, (deli brahim) adnda bir szcsn Saraya gndererek, Sadrazam brahim Paa bata olmak zere kellelerini istedikleri adamlarn yazl bir listesini, Osmanl Pdihna verdirdi. Bir yandan zenci Kzlaraas ve te yandan nc Ahmet'in gzdeleri Pdihn yanna koup yalvarmaya baladlar: Kimlerin balarn istiyorsa Yenieri kullarn, vermelisiz hnkrm, dediler. Bu gne dein maslahat byle yrmtr. siler stne vurusunlar deyu fermannla giden bostanclar ve de iolanlan, silerle birlik olup taht' korumaz olmulardr! Cmle kullarn senin klna kurban olsun! kimi istererse, esirgeme ver, Sultanmz. Yoksa cmlemizi kltan geirir bu nankr kap kullarn! nc Ahmet, daha fazla direnmedi. Sevgili damad Sadrazam brahim Paa'yla, Mustafa Paa'y 470 PADAH ANALARI ' lj ' yanma artarak bostanclara kafalann kestirdi. Cesetlerini isyanclara gnderdi. Devlet erknnn her biri ortadan ekilmi, bir yerlere kamlard. Sahipsiz, basz, korumasz, adndan baka bir yan ve gc olmayan kleler devleti, bir kez daha boyun edi. Meydan botu, Yenieriler, Kaptan- deryala (Deniz Kuvvetleri Komutanl) Abdi Paa adnda bir Arnavut'u, atadlar. Kel Mehmet adndaki birini Yenieri aalna getirdiler. Ali adndaki Giritli bir Rum devirmesini (Kul Kethudl-na), Mahmut adndaki bir Arnavutu da (Bayaz cla) getirerek yeni bir dzen kurmaya giritiler. stanbul'un drt bir yanna dalan isyanclar, Sadrazam brahim Paa'nn ve teki ileri gelenlerin kklerini, yallarn, konaklarn yaktlar; milyonlar harcanarak meydana getirilen lle bahelerini birikmi bir hnla yerle bir ettiler. Patrona Halil ve yandalarnn istekleri bitmi deildi. Sadaret kaymakam Mehmet Paa'y, nceki deniz kuvvetleri komutan Mustafa Paa'y da istediler. Aynca, 37 kiilik bir liste daha gnderdiler Osmanl Sarayna. nc Ahmet cann kurtarmak iin, kimleri istedilerse isyanclar, hepsini veriyordu artk. Bylece tahtn da kurtardn sanyordu. Frsat bu frsattr diyerek yzlerce kiiyi ldren isyanclar, ldrdklerinin kesik kafalann sopalarn ulanna takarak stanbul sokaklannda dolatryorlard. Yedi gn sonra isyanclarn ba (Patrona Halil) son buyruunu verdi: Osmanl Pdih Sultan Ahmet Hn taht- saltanatn brakp ekilmeldr! Eer inmezse, biz 471 PADAH ANALARI indirmesini blrk! Grnrdeki byk ve yce mparatorluun bandaki Osmanl mparatorunu, bir avu isyanc Yenieriye kar koruyacak bir rgt her zamanki gibi, yine yoktu, koca lkede.. Olur, dedi nc Ahmet; inerim tahtmdan., amma gerek benim ve gerekse oluk ocuumun cann balayalar! Ve, isyanclarn keyiflerine kalacak kadar onurdan ve gvenceden yoksun bir taht'ta oturan adamn ve oluk ocuunun canlarnn balanmas zerine, nc Ahmet tahtndan indi. imdi devletin ba, gl hkmdar gerekte, (Arnavut hamam tella Patrona Halil) ve yresindeki bir avu serseriydi. nc Ahmet 13 karsn, 21 erkek ocuu ile 32 kzn yanna alarak bir keye ekildi. Onun ocuklarndan bir ka gelecekte Osmanl

Pdih olacaklard. Btn karlarn ve ocuklann karsna dizdi; hepsini ayr ayr kucaklad. Bir yandan hkryordu; gzlerinden akan yalar bynn ve sakalnn arasndan damla damla szarak yerdeki halnn stne dyordu. Gsz bir sesle yle dedi: l-i Osman tahtna oturan bizler sannz ki, biz ne dersek o olur,, ne istersek yle yrr. Amma hi de yle deil, hakikat! nk hkm bizde deil., bizim ellerinden tutup yukar kaldrdmz, (kullarmzsz) dediimiz kimesnelerdedir hkm! Hep on-lann dedikleri olmutur! Bizimse tm gcmz, evlt-lairmz, kardelerimizi, soy ve sopumuzu yoketmee yetmitir ancak, hep byle olmutur, bu. Gene byle yryecektir, elbet.. 472 PADAH ANALARI nc Ahmet, Deli ibrahim gibi, en doru gerei dile getiriyordu. Boaznda dmlenen bir hkrkla sustu. Bir ka kez derin derin soluklandktan sonra yeniden konutu-. Klelerimizin kazdklar kuyulara dtkten sonra anlyoruz bunun byle olduunu., bana da yle oldu, ama hi bir faidesi yok artk! Koca salonu dolduran 32 kzna, 21 erkek ocuuna bakt, hzn dolu gzleri yalyd. Hepsinin stnde ayr ayr durdu baklar bir sre. Daha sonra hepsi de yabanc soylu kadnlarnn yzlerinde dolatrd baklarn. Hepiniz, dedi. Ayr ayr birer baka diyarn gzelleriydiniz, gzde criyelerimdiniz. Felek sizi bana nasip eyledi. Bana ehzadeler ve Sultanlar dourdunuz; her biriniz (Hanm Sultan) oldunuz. Birer Arap ad verdik sizlere!.. Kolunu ileri doru uzatarak en bataki karsna seslendi: Sen syle, sana (Aye Mihr) adn koymazdan nceki ismin n'eydi gzelim? Gen kadn yzn avularnn arasna alarak hkrd, daha sonra karlk verdi; Margaret'ti, Sultanm.. Sen, Gln! Asl ismin nasld? : sabel'di, Sultanm.. Ya, senin Hsnh? Luiz'di, Efendim.. Mihrian.. senin? Janet'ti, Hnkrm.. Rebia, sen syle? da idi, Sultanm.. 473 PADAH ANALARI Ya, mmglsm.. senin? < arlot'tu.. . ' Fatma., ya, senin? Katerin'di, Sultanm.. Hmah.. senin ismin nasld? Jenifer'di, sevgili Sultanm.. Hatice., neye susarsn? Beti'ycli.. Efendimiz. Rukiye, senin? Suzan'd, Sultanm.. Zeynep! ya, senin? Elizabet'ti; Hnkrm, Efendim.. Sultan nc Ahmet yal gzlerini bir kez daha ocuklarnn yzlerine evirdi. Aznn bir yannda, buruk bir glmseme bir an iin belirdi, sonra kayboldu. Yeniden karlarna bakt: Bana bu evltlar sizler dourdunuz, dedi. Bunlarn biri, ama belki bir ka gelecekte l-i Osman tahtna oturur, admzn yd edilmesine sebep olurdu. Amma, bu dahi belli deildir. Taht'a oturan Pdi-ah ne emreyler, bilinmez nk. l-i Osman hkm belki de cmlemizi cansz kor! Byle gelmi byle gider bu devrn., her ne gelirse kaderdir, sineye ekmek gerek!

ki elinin tersiyle gzlerinin yalarn sildi. Daha gsz ve daha yklm bir sesle konutu: Dnya gzyle grelim cmlenizi istedik. He-lllaalm dedik. Artk ekilebilirsiz.. Belki bir yerde, belki ayr ayn hapsolmak mukadderdir!.. Oullarnn yanlarna gitti. Abdullah, Abdlha-mit, Abdlmecit, Abdlmelek, Ali, Bayezit, Hasan, brahim, sa, Mahmut, Mehmet (4 tane), Murat (2 tane), Mustafa, Numan, Selim, Seyfettin, Sleyman, adlar474 PADAH ANALARI n tayan ehzadelerinin balarn okad. Sonra kzlarn yanlarna gitti. Onlarn da yanaklann okamakla yetindi. Crlak bir ses, koca salonun iinde n n tt, birden: Yeter! Yeter ayol! Seni bekler dururuz saatlerdir! Artk, sayg ve korku gerei duymayan (Sudanl karaderili zenci) Kzlaraasyd, tahttan indirilen Osmanl Pdih nc Ahmet'e byle kan kii!.. nc Ahmet'i, ite bu zenci kle, alp gtrecek; lnceye dein iinde kalaca bir yerlere kapatacakt. Kadnlarna balad tm tanr, tanmaz mal-mlk ve mcevherler ellerinden alnacak ve yaamlarnn ne olduu bilinmeyecekti. nc Ahmet, kapatld hcresinde 6 yl daha yaad ve ld (1736). 475 talyan ressam Zonaro (stte, pipolu): Bu ressam, 2. Abdl-h a mi t'in buyruu ile Saray ressam oldu. Yksek cretle grevlendirildi. lkin sava tablolar yapt. Abdlhamit'in ba hafiyesi (gizli polis efi) Fehim Paa'nn metresi Margaret'in* daha sonralar kartpostal olarak satlan nl resmini de yapt. Bu resim, O'nun nl tablolarndan, biridir. Cariyeler hamamnn bir kesini canlandrmaktadr. 476 YRMDRDNC BLM 24. OSMANLI PADAHI BRNC MAHMUT DNEM (1730-1754) Birinci Mahmut, 2. Mustafa'nn (Saliha Sultan) takma adl cariye'si Aleksandra'dan domutu. Yenieri eskisi, hamam tella Arnavut (Patrona Halil) in, yoldalaryle birlikte kardklar isyan sonucunda 3. Ahmet taht'ndan indirilerek, 34 yandaki ehzade Mahmut'u (Birinci Mahmut) nvam ile Padiah yaptlar. O da babas gibi kanbur'du. Bir dnemin rezilliini ieren (Lle Devri) imdilik kapanm; bir baka yeni dnem balamt, lkede. Ne var ki, Birinci Mahmut'un taht'a ktnda, devletin, daha ak ve gerek anlatm ile Saray'n hazinesi, oktan boalmt. 3, Ahmet'le, damad ve Sadrazam Rum devirmesi Nevehirli brahim Paa'nn elbirlii ile yarattklar (Lle Devri) lgnlklar yznden altnlar tkenmiti. Oysa, her padiah deiiminde Yenieriler'e (Clus bahii) ad altnda hara verilmesi, kanlmaz bir zorunluktu. Bu kez, Yahudi faizcilerden en ar faiz koulla-nyle dn altn aldlar; devlet'in ve tm lke toplumunun ba bels Yenieriler'e verdiler. Hazine'nin durumu, her zamanki gibi bu kez de yeni ganimet ve talan savalarn gerektiriyordu. 477 PADAH ANALARI Ne var ki, devlet'e elkoyan ve tm ynetimi ele geiren (Patrona Halil) ve yoldalar ortadan kaldrlmadka savaa girme olana da yoktu. Halil'in adamlar hemen her gn Birinci Mahmut'un karsna dikiliyor, yle diyorlard:

 Baka.. Mahmut Hn! Sultan Ahmet Hn', kim indirmitir, taht'ndan? Kim, oturtmutur seni bu l-i Osman taht'na? Biz delmyk? Hele bir tevatr varsa szmzde, syleyesiz! Bilesiz ki, doru soylerz.. ol sebebten, ill bizim dedmz dedktr! Biz ne dersek, o neman yapla! Her bir maslahat biz kendmzden yana olanlara vrrk.. ve de mhr hmayunu biz, yoldamz Silahtar Mehmet Paa'mn olsun isterz! Ferman seninse, hkm de bizm-dr. bilinmi ola! syann ba, Arnavut Patrona Halil ne derse, nasl isterse, kimleri yerinden alp kimleri yerletirirse, artk yle oluyordu, bakent stanbul'da.. Yiyip iip, yol kesen, hanlar evleri basp soyan, kz ve kadnlar, olan ocuklarn ana-babalannn, kocalarnn koynundan alp gtren isyanc sarho serseriler, baar ile sonulandrdklar ihtillin tadn karyorlard. Bu kanbozuk Arnavut, Rum, Bulgar, srp dlleri devirmeler gnn ve gecenin her saatinde maazalar, dkknlar, evleri soyuyor, sahiplerini ldryorlard. Ortada, deiik pek bir ey yoktu.. Yzyllardr bu kanbozuklar, en stn ayrcalklarla zaten lkenin ve toplumun tepesindeydiler. Canlar skldka, sorumsuzluklarnn ve ayrcalklarnn bilincinde olarak dilediklerince yayorlard. Bu, satn alnm, tutsak edilmi kle dlleri, yz478 PADAH ANALARI yllardr, onlar tutsak alanlar tutsak etmi, devletin her bir yetkili katn ellerine veren Osmanoullar sayesinde, lkenin gerek sahibi koca bir Trk ulusunu kle yapmtlar, kendilerine.. imdi bakent stanbul'da oynanan bu oyun, yzyllardr oynanm kanl oyunlarn tek bir sahnesiydi, yalnzca.. Zenginler, altn ve mcevherlerini yanlarna alarak aileleriyle birlikte kam, bir yerlere gizlenmi, ortalkta grnmez olmutular. Kaamayanlarsa, hem canlarndan ve hem de mallarndan oluyorlard. imdi, Sadrazamlk katnda, isyanclarn getirdii bir baka devirme Osmanl paa's vard: Silhtar Mehmet Paa!.. Kendisi de bir Arnavut devirme kleydi. Ne var ki, alp rptklarnn, ald rvetlerin yansndan ounu Patrona Halil alyordu elinden., bu yzden o'na dman kesilmiti. Gece ve gndz, bunlardan nasl kurtulacan dnyor, bir takm kiilerle ibirlii yapyordu. Sonunda, baarl olacana inand bir plnla Birinci Mahmut'un yanma kotu. Pln, yleydi: Padiah, Patrona Halil ile birlikte o'nun st dzey yoldalar onuruna Saray'da bir len dzenlemi olacakt. Bu lende hem yiyip iilecek ve hem de devlet ilerini karlkl konuacaklard. Bu arya, bir kat daha kaslarak gelecekleri kukusuzdu. Geldiklerindeyse, Saray bostanclar tarafndan kapda sayg ile karlanacaklar ve ieri buyur edileceklerdi. te, ne olacaksa; ne yaplmas gerekiyorsa, her 479 PADAH ANALARI ey ylesine kusursuz dzenlenecekti ki, hi bir kuku duymamalar salanacakt. Osmanl gelenei uyarnca, Padiah'n hu/uruna karken her kim olursa olsun silahtan arndrlmalar gerektiine bu adamlarn inandrlmas en bata gelen koullardan biri olarak uygulanacakt. in en nemli yan bylece gerekletirildikten sonra, Topkap Saray'nm, o lo ve darack koridorlarndan ilerlemeye baladklarnda, nceden pusuya yatrlm sar ve dilsiz cellat bostanclar yaln kl zerlerine ullanarak hemen orackta kellelerini uurup canlann alacaklard. Devletin taa.. tepesine kadar kolaylkla karak gerek bir hkmdarn daha stnde yetki ve g elde etmi olmann onurunu ve gvencesini tayan Patrona Halil, bu lenin dzenlenmesinden,

Padiah arsndan hi de kukulanmad. Taht'tan padiah indirip, taht'a padiah karm, her dilediinde sarayn ierisine girip km ve bir ihtille nderlik etmi kiilere bir tuzak kurulabilecei akllarnn ularna bile taklmad. Patrona Halil, yanna ileri gelen isyanc eleba-larndan yirmibe kadar yoldan alarak Osmanl saraynn yolunu tuttu. Hepsi de, en atafatl giysilerini ve en rkn silahlarn kuanarak zenle hazrlanmtlar. Sarayn dna da, gvenliklerini salamak zere elli kiilik bir gurubu yerletirmeyi unutmadlar. Bunlar, kendileri Saray'dan kana kadar gzlerini krpmadan nbet tutup gzclk edeceklerdi. Oysa, Sarayn iinde lm tuza en ince ayrntlarna kadar hesaplanarak dzenlenmiti. Sar ve dilsiz cellat bostanclar palalarn, satrlarn bi480 PADAH ANALARI lemis, bir blm de kementlerini yalamlard. Taban, tavan ve duvarlanyle, nice bin insann kanlarnn kokulann kfl havasnda dolatrp duran dolambal koridorlann izbeliklerine sinen cellatlarn tm dzenlemelerini, Sadrazam Silahtar Mehmet paa stlenmiti. Kaplar alp Patrona Halil ve yoldalar en saygl biimde ieri buyur edilip, her biri silahlarndan arndrldklarndan hemen sonra, daha koridorlann ilk dnemelerinde, ne olup bittiini, neye uradklarn anlamaya frsat bile bulamadan cellatlarn saldrsna uradlar. Bir ka dakika iinde, yirmibeinin de kesik kafalar yerlerde zplayp duruyor ve oluk oluk akan kanlan, daha iyice kurumam nice insann kan lekeleri stnden akp gidiyordu. Saray dnda, Patrona Halil ile yoldalann bekleyen Yenieriler, biraz sonra, gven verici saygl davranlarla yemek yemeleri iin ieri alndlar. Onlar da ayn ekilde boup hanerliyerek birbiri stne ydlar. Her ey, Silahtar Mehmet Paa'nn dediince, um madklar kadar kolaylkla sonulanmt. Adna (Lle Devri) denilen bir dnemin rezilliini tarihe gmerek adn lmszletiren (Patrona Halil), hi umulmadk bir zamanda ve yine hi umulma-dk bir Osmanl dzenlemesiyle ortadan kaldrlmt. 481 : ;. V " .-. . PADAH ANALARI BR LGN VE KANLI OLAY DAHA YAANDI OSMANL SARAYINDA.. Taht'ndan indirilen 3. Ahmet, kz Fatma sultan 5 yanda iken (evet 5 yanda iken) Ali Paa adndaki bir devirmeye gelin etmiti. O'nu, 12 yama geldiinde de, brahim Paa ile evlendirmiti. te bu kz, babas taht'tan indirilip o'nun yerine tahta kan I. Mahmut'tan almak iin, Osmanl saraynn her bir blmnde ayr ayn grevlerle glenmi yzlerce Arnavut'u, . Mahmut'a kar ayaklandrmay baarmt. Ne var ki, I. Mahmut'u oldrtmeyi baaramad. Sarayii Arnavutlannn ayaklanmalar ksa srede bastrld. Soruturma sonunda gerei renen f. Mahmut, 3, Ahmet'in kz ve Nevehirli Damat brahim Paa'nn kars Fatma Sultan bodurdu, cesedini Sarayburnu'ndan denize attrd. (*) Patrona Halil'in yarda braktrd (Lle Devri) cm. rezillii ile yeniden balatld. Saraylarn, konaklarn, kklerin bahelerinde yeni 4ezarlar oluturuldu. Her ey kald yerden yeniden balad. Dnme ve devirme Sadrazamlarn biri iniyor, bir bakas kyordu onun yerine. Devlet hizmeti yaptklar sralarda alp rptklarnn byk birer blmn Osmanl Pdihna verenler Sadrazam oluyor; daha ok veren bir bakas ortaya ktnda ise, alaa ediliyordu.

(Patrona Halil) ve yoldalarn ortadan kaldrd<*) M. Mikes, Trkiye Mektuplar, Sadrettin Karatay, ev. c. Z, s: 53. 482 Y PADAH ANALARI iin yerini salamladn sanan Arnavut devirme Silahtar Mehmet Paa, (Kabakulak brahim Paa) adnda bir baka devirme kle ortaya karak daha ok altn karlnda Sadrazamla istekli ktnda, yerini koruyamad. Ama hi biri srekli kalam-yordu zaten, bu makamda; hep bir bakas kyor, (ben daha ok altn veririm) dedikten sonra, gerekten de daha ok altn verip Sadrazaml ele geiriyordu. Topal Osman Paa, Hekimolu Ali Paa, smail Paa, Silahtar Seyyit Mehmet Paa, Muhsinzade elebi Abdullah Paa, Yeen Mehmet Paa, vazzde hac Mehmet Paa, Hac Ahmet Paa, Seyyit Hasan Paa, Tiryaki Hac Mehmet Paa, Seyyit Boynu eri Abdullah Paa, Dividdr Mehmet Emin Paa, Kse Bahir Mustafa Paa adlarn tayan Enderun yetitirmesi devirme kleler hep bu yoldan birer birer Sadrazamla gelip getiler. Btn bunlann gelip getii zaman srecinde ran, Rusya, Lehistan ve Avusturya savalar birbirini izledi. Ve Osmanoullar'na tutsak olmu Anadolu'nun ztrkleri yine can ve kan vermilerdi. Bu dnemde, bir Fransz kontu Osmanl mpara-torluu'na snd. Asl adi: Claude Aleksandre'ydi. Bonnevale Kontu idi. Fransa Kral 14. Louis'le bozumu; ilkin Avusturya'ya kamt. Osmanl mparatorluu'na alan savalarda, Avusturya Ordusunda savaa katlmt. Bu kez, Avusturya ileri gelenleriyle bozuunca, Osmanl lkesine kap, devirme klelikten Sadrazamlk katna karlanlardan biri olan (Topal Osman Paa) ya snmt. Topal Osman Paa, Fransz Kontu Claude Alek-sandre'n adn hemen deitirdi. Kendisine yaptkla483 ...'."' PADAH ANALARI r gibi, O'na da bir Arap - slm ad takld; Ahmet!.. Ordu'ya top yapan, topu eitimi uygulanan (Kumbarac Oca) na komutan olarak atand. Ayrca, bu Fransz Kont'una (Paalk) rtbesi de verilerek (Belerbei) oldu!.. Claude Aleksandre, bundan byle (Kumbarac Ahmet Paa) olarak, Osmanl lkesinin saylan milyonlar aan (Osmanl soysuzlar) arasna katilmi oluyordu. Bundan byle yazlan Osmanl tarihlerinde, ite bu devirme Fransz, teki benzerleri gibi, asl, muktedir byk asker, byk devlet adam nitelikleriyle anlacakt!.. Birinci Mahmut 24 yl Saray saltanat srdkten sonra, 58 yanda, hem de birdenbire ld. Babas kinci Mustafa'nn Yenicami'deki mezar yanna gmdler. .Be kars kald ardnda; bir sr kz ve olan ocuu ile. O lnce, tmn yoketiler bu ocuklarn; gelecekte Osmanl tarih yazarlar: hi ocuu olmad, Birinci Mahmut'un, diyeceklerdi (1). Ama bir gerei unutmu olacaklard, byle yaparlarken. ayet ocuklan olmasayd, (Aye) ad verilmi Bulgar kkenli cariye, (Hatem) ad taklm Fransz kz Julien, (Baziya) adiyle anlan Sicilyal Li, (Tiryal) ad ile belgelere geirilen Macar kz Maggi, (Verdinaz) takma ad uygun grlm Rus kz Olga ve (Rami) diye kaytlara gemi Romen kz ve (Raziye) takma adl Yunan kkenli kadn ve PADAH ANALARI i; ; btn bunlar padiah kars (Hanm Sultan) olarak belgelere geirilir miydi? (2) Osmanl Saray gelenei bylesine rmdan karlr myd? Ama kim, kimden hesap soracakt ki.. (1) A. D. Alderson, The Struscture of the Ottoman Dnasty, Oxford, 1956.

(2) 3. Osman ve 1. Mahmut'un ocuklar olmadn z-kr ve inasdan mahrum bulunduklarn belirten belge: Top. Kitap. Yazma: Veldetname-i Hibetullah Sultan, Vr. Z. 484 485 Birer kanarya kafesini andran bu yallarda, kklerde, konak-larda; Kleler devleti Osmanl mparatorluu'nda dnme ve devirme kleler ve onlarn soyundan gelenler yayorlard 486 YRMBENC BLM (SIRP KIZI MARJDEN DOAN NC OSMAN VE DNEM (1754-1757) BU OSMANOLU, YALNIZCA OLANLAR LA YATIP KALKAN BR ECNSELD.. (Birinci Mahmut) 'un birdenbire lm zerine boalan Osmanl taht'na, Veliaht ehzade Osman' m (nc Osman) olarak gemesi gerekiyordu. nnde, diz kp eteklerini perek: Sultan Mah mut ld, yaasn Sultan Osman diye taht. mjdesini verenlere, bir oklar gibi, o da inanmad. N'eyedir bu hile, bu fesat? diyerek haykrdktan sonra, lm korkusu iinde konutu: Varp kemendi dolaanz ya boynuma., cellat bostanclar ne durur? Bylesine hile ve fesada, yalana ne hacet ola ki? O'nu da, tekiler gibi ok g inandrabildiler, Padiah olduuna.. Ama inanp taht'a oturduktan sonra, hi bir bakmdan soyunun dengesiz, bilinsiz, acmasz ynteminden fark olmayacak; Trksz ve Trk soyuna dman devlet arkn dndrp duracakt, o'da.. Ne var ki, akl dengesini oktan yitirmi ve hl bilin altndaki lm korkusu ile yaayan bu adam, yatana kadar getirip koynuna soktuklar kadnla487 L PADAH ANALARI nn eliyle ldrleceini sand iin, stelik kadn cinsinden hi mi hi holanmadndan; btn kadnlar odasndan tekme-tokat dverek kovuyordu. Padiah olarak taht'a oturduunda 56 yandayd. Anas, (ehsuvar Sultan) diye anlan, esir tccarlarnn Saray'a sattklar (Mari) adnda bir hris-tiyan frenk'ti. nc Osman, btn Osmanoullar'nm onda dokuz'u gibi, irkindi. stelik, afyonke ti. Bu tutkusuna, ar iki dknl katlm olmasnn sonucunda, daha da irkinlemiti. 56 yana kadar lm korkusu iinde ve gz hapsinde yaamt. Tpk tekiler gibi.. Gerek suratlar ve gerekse fizik yaplan ve bozuk akl dengeleriyle birbirerini izleyen tm Osmanoul-lan'nn tipik bir rnei idi. Taht'a ktndan bu yana aylar gemesine karn, kadn cinsine kar duyduu korku ve nefret hi eksilmemi, daha da oalmt. Bu dengesizliini, ok ilgin bir biimde ortaya koydu: Bundan byle, Saray'da, hi bir kadnn kendisine grnmemesi buyruunu verdi. Kendisinin ayak seslerini duyan kadnlarn kap gizlenmelerini salamak iin, ayakkablarnn altlarna altn kakmalar taktrtt. Yalnz anasndan, (Valide Sultan ehsuvar) dan korkmuyordu. Bu, Srp soylu kadn, bir ana kralie olarak her frsatta olu ile biraraya geliyor, i ve d sorunlan konuuyorlard. Ama, olunun, kadnlardan nefretini o da gide-remiyordu. Bu sapk Osmanolu, daha da ileri gitti: stanbul'da btn kadnlarn sokaa kmalarn yasaklad. Sulanm beyninde, kadn cinsine kar duyduu d488 PADAH ANALARI manhk ve nefretin ardnda gizli kalm, gerekten deli kiilii, bylece ortaya kt: bundan byle kadnlarn kendi evlerinin

ilerinde de sslenmeleri yasaktr1, dedi!.. Evlerinde sslendiklerini duyduu kadnlarn kafalarnn kesileceini sokaklarda tellallar bartarak duyurdu. Ama bu sapk ve deli Osmanolu, (Olanlara kar hi de byle deildi. Tersine, gece ve gndz, Saray'n, binbir diyar artt tutsak kle iolanla-ryle babaa, koyunkoyuna idi!.. Bu olanlar'in en gzellerini, hem de en krpelerini seiyor, onlarla yatp kalkyordu. Osmanl Saray'nn olanlar rgt, (Ende-run-u Hmyun) diye de anlan, batan sona yalnzca yabanc soylulara zg bir blmd ki, bu insan panayrndan yetien kam-bozuklar, devletin kuruluundan batna dein 620 yl boyunca devleti, lkeyi, ztrk ulusunu ve karmak Osmanl toplumunu A'dan Z'ye dek diledikleri gibi ynetme yetkisine sahiptiler. Bunlann ounluunu en bata: Arnavutlar, Hrvat/Bonaklar olmak zere Rum, Srp, Grc, Bulgar, Rus, Ermeni ve daha baka yabanc soysuzlar oluturuyordu. Bu soysuzlann bir baka tr imtiyazlar daha var-di: Padiahlarn kzlar ve kzkardeleriyle evlenerek Damad- ehriyri olma imtiyazna da sahiptiler!.. nc Osman'n anas (ehsuvar Valide Sultan) diye anlan Srp soylu (Mari), olu Osman'n yalnzca olanlarla dp kalktn, hi bir criye'yi koynuna almadn duyunca, Osmanl taht'nn gelecei bakmndan(!) ok kayguland. Haberi veren Kal489 PADAH ANALARI fa kadn karsna alarak: Baka kadn, dedi, doru mu sylersiz, hi mi yatmaz Padiah olum cariyelerle? Beli Sultanm, diye karlk verdi kalfa kadn, vallhilazim ve de billhilazim, yzne bakmaz hi bir ahu nazenin cariyenin., ve ill olanlarla iice olmakta devam eyler!.. Beli., dedi, Osman'n annesi Valide Sultan, olumu cin taifesi (!) arpmtr. Ayan beyandr bu., velkin l-i Osman taht', Veliahtszdr. Bu ise, felakettir!.. ehsuvar Sultan ellerini yumruk yaparak dizlerini dvmeye balad: Ko, dedi, Kzlaraas olacak o koca gtl zenci fellah ar bana!.. Ne mene itir bilelim, derman arayalm!.. Kalfa kadn, Valide Sultan etekleyerek tel iinde dar kt. Osmanl Pdihlarna eit hkm ve saltanat sren Afrikal zenci Harem aasnn grkemli dairesine kotu. Aznn bir yannda hain bir gl vard, Kalfa kadnn. Aklndan geenlere katla katla glmek geliyordu, iinden: Valide Sultann dediklerini yle bir tlatsam Kzlar aasna, alimallah gne varmaz, ne Sultan Osman kalr., ne de kendisi, Saray da taht da ykar kafalarna.. Ama, sylemeyecekti, syleyemezdi nk. Onlara olan olurdu ya, kendine de olurdu., geceleyin yatanda boarlar, gn aarmaz dan nce cesetini denize atp balklara yem yaparlard. Zenci Harem aas, Valide Sultann yanna girerken gelenek zoruyla biraz toparland. Her yan altn srmalarla ilenmi krmz kaftann iki kanadn bir490 : ; : ! ; PADlAH ANALARI letirdi, sonra ieri girdi. Yere diz kp etekledi, Pdih anas kadn. nce, crlak sesini biraz yumuatarak: Emret, Sultanm, dedi. nc Osman'n anas, ehsuvar Valide Sultan (Mari): Baka aa, dedi. Pdih olum Sultan Osman Han, hep olanlar ire olurmu., bunca kzdan bir tekine el srmezmi! Bu nasl itir? Geri, i olan kullarmz dahi Pdih Sultanlarn gnl elenceleri olup bir ayr eni tadp hoa vakit geirmelerine bir vesiledir, ammaaaa.. ill olan, n'eye? Bir vakit de cariyelerle yatp kalkmaldr kim, l-i Osman taht' bir Veliaht'a nail ola!

 Beli Sultanm, fa... Susasz aa! Lfm bitmi deildir, kim ruhsat vermitir azn amaa? unu derim, n'eye bir peri suret ve de ahu bir hangi criye tedark klnp olumu kadna altr-mazsz? Yok mudur? Bunca bin criye ire bir nazenin? ayet yo ise, kap andran esirciler ne gnedir? Ya da., bir diyr- Rum'dan tedrk acep n'eye dnlmez? Gerekrse, bu yolda bir muharebe neden balatlmaz? Bundan daha ehem ne ola? Hep gl-mn (olan) ile dp kalkmak reva mdr? Bu olanlar ocuk dourmazlar ki! ayet doursalard, eyiydi deriz. Amma, dourmazlar. Dourmaynca da, l-i Osman taht' Veliahtsz kalr! Bu ne demektir bilir-misiz aa? imdiii... cevap veresiz aa, ruhsat virdim! Kara kafas, atlas kaftann stne dm gibi eik, kollan gs stnde kavumu duran zenci aa, gz kapaklarn kaldrmadan konutu: 491 ; ; PADAH ANALARI Beli, Sultanm, dedi. Yerden ge dorudur dediklerin ve lkin her bir yolu denemiiz, re bulamamz.. Valide Sultan, daha yksek sesle kt: Fesphanellh! Ne demek ola? Pdihmz, Efendimiz kadn yaklatrmaz yanna, dvp kap dan eder! Bir eyi ve derin hoca bulup okutmal yleyse! Mutlak cin arpmtr, olum Pdih!.. Valide Sultan, ii altn dolu bir kn Kzlar aasna uzatt. Nice Osmanolu'nu tahtndan eden Harem aalarn anmsayarak byle bir dzene uramak korkusuyla zenci aann gnln almak yolunu tuttu. Derdimiz byktr, aa., dedi Yumuak bir syleyile, Seni de haladk sebebsiz! Avucu iindeki kesenin arln belli etmeden kantarlayan Zenci: Velinimetimiz, sebebi hayatmzsz Sultanm, dedi. Bamz, yolunuza kurbandr. Hele sen var git aa, dedi Valide Sultan, cmlemiz bir olup bu derde bir deva bulmaa gayret zamandr. nc Osman'n anas, bu sorunu zmlemek iini bir bakasna brakmayacakt bundan byle. O gnden balayarak onbinlerce criye kzn arasnda dolaarak hemen hepsini gzden geirmeye giriti. Bu seme gzellerin arasnda kendi genlik ve gzellik yllarn hznle anmsayarak dolayordu. Ben de bunlardan biriydim vaktiyle., beni de tpk bunlar gibi, ok uzak z yurdumdan kopararak, anamdan ve babamdan, tm soyumdan ok uzaklardaki u insan panayr Osmanl Saray'na kapattlar. Ama, ka492 PADAH ANALARI ;.,' ' derim yine de gzelmi ki, ilkin Pdih gzdesi ve sonra da Kralie oldum. imdiyse, Ana Kralieyim.. Kimseye belli etmeden sa kolunu gs stnde dolatrarak istavroz kard. Gzlerini bunca gzel arasnda yalnz iki kzdan ayramyordu. Biri esmer, teki sarnd.. Baklar dnp dolap yine bu iki kza taklyordu. Yzlerinde, yrylerinde bir baka hava vard bu kzlarn; belliydi ki, yaratltan cinsel diilik gc, bu iki kzda hepsinden daha youndu. 4 Esmeri ard yanma: l Gzelim, adn ne senin? dedi. Kz korkuyla titredi. Bir hata m yapmt acaba? Valide Sultan niin soruyordu, adn? Osmanlca'dan bir ka szck bellemiti, hepsi hepsi be on szckt. ' Glkle karlk verdi: Sultanm, adm, Olivya benim, dedi. '.' Nerden olursun? Sicilya'dan.. i Ya.. Katolik misin? * Beli, Sultanm..

 Eyi.. az sonra yanma gelesin, sana diyeceklerim vardr. Haydi, git imdi. Bastne Sultanm. !> Sonra sarna iaret etti. ;l Sen nerden olursun? dedi. 1 Belgratlym Sultanm. Valide Sultann ii titredi. Kendi rkndan, kendi soyundan gelen kza hayranlk ve itenlikle bakt. Dimek, Srp'sn! dedi. Beli, Sultanm. Adn, ne ki? 493 PADAH ANALARI , , Olga.. .: Olga, seni olum Sultan iin semiimdir. Peime desin, diyeceklerim olacak sana. Olga ban eip dizlerini bkerek Valide Sultan selamladktan sonra: Emredersiniz, Sultanm., dedi. En ar, en deerli hallarla deli lo koridorlar boyunca yrdler. ini kaplayan sevin Olga'nn yzn al al kzartmt, yrei hzl hzl arpyordu. Aradan gnler geti. Valide Sultan, bu arada olu nc Osman' karsna alarak iyice km, Osmanl tahtna bir Veliaht brakmak iin kadnlarla yatmak ve bunlardan bir kama erkek ocuk dourtmak zorunluunu kafasna sokmutu. Olunun koynuna vermek iin setii Olga'yla Olivya'y gnlerce eitti bu arada. Bir Pdih elde etmek, onu kendine balamak iin nasl davranlma-s gerektiini, ak seik anlatarak cilvenin ve ivenin yolunu yordamn belletti. Cariyelikten (Hanm Sultanla), daha ak bir anlatmla (Kralielie) eriebilmek iin, erkek ocuk dourmak gerektiini ve ancak o zaman Arapa birer ad taklarak Pdih kars saylacaklarn syledi. nc Osman, anasnn zoruyla bir ka gecesini bu iki criye ile geirdi. Giderek iyice alt bu iki kza. Gnlerinin ve gecelerinin ounu onlarla geirmee balad. Olivya ve Olga, ardarda gebe kaldlar, nc Osman'dan. Ksa aralklarla birer olan ocuu dourdular, l-i Osman tahtna!. Pdih anas (Valide ehsuvar Sultan), her iki gelinine, Osmanl geleneince birer Arapa ad koy494 PADAH ANALARI du. Olivya'ya (Zerki Sultan) adn verdi. Olga'ya (Fer hunde Sultan) adn uygun buldu. Ne var ki, nc Osman'n btn saltanat yln iinde dmlenip kald. 1754'de taht'a km olmasna karn, 3 yl sonra 1757'de ld. O'nun lm, geride kalan anasnn ve iki kans ile onlardan doan ocuklarn da lmleri demekti. nc Osman'n yerine taht'a kan nc Mustafa, analarnn memesini emen bu iki kundak ounu daha ilk gn bodurup cesetlerini denize attrd. Ya, bu iki kadn ne oldu? Tarih suskun., belgelerse dzmece.. Geriye bir khne saray dolusu giz kalyor!.. HEM, ERKEKLKTEN YOKSUN DEDLER HEM DE DRT KARISININ OLDUUNU BELGELERE GERDLER... 3. Osman'n 4 kars olduu, Osmanl belgelerinde yazldr. Ne ki, bunlardan yalnz ikisi, takma adlarla belgelere geirilmi ve dier iki kadnn ne takma ne de gerek ad ve soylarna rastlanmamtr. Hi ocuu olmad iddia edilen bu Osmanl Pa-diah'nm, ocuk dourmadklar halde bu kadnlarn kanlar olarak belgelere nasl geirilmi olduu; byle bir tutumun ise, Osmanl ve zellikle Saray geleneine kesinlikle aykn olduunun bilindii, dnlmemitir. 1.

Mahmut'a yaptklar gibi.. nc Mustafa dneminde, Sadrazam Ragp Paa buyruu ile yazdrlan bir vesikada da, nc Osman'n homoseksel sapkln rtbas etmek amac 495 PADAH ANALARI ile: nc Osman'n erkeklik gc olmad iin, kadnlardan uzak yaad, hi ocuu olmad.. ortaya atlmtr. (1) (1) .. Sultan Osman hazretlerinin lle-1 sereme-i re-cliyetleri isale-i selsal-i tenasl etmede hukide ve tl ve lenyettehizu veleden srrna vasl olmala zkr ve inasdan... Topkap Ktp. Yazma, Veldetnme-i Hibetullah Sultan, Varak, 2. 496 YRMALTINCI BLM NC AHMET'N (MHRAH SULTAN) TAKMA ADLI GZDES (JANET) TEN DOAN OLU NC MUSTAFA VE DNEM 7. (17571774) nc Mustafa Padiah olarak taht'a oturduunda 40 yann zerindeydi. Babas nc Ahmet, Mustafa'y douran, esircilerden satn alnm Fransz kkenli Janet adndaki gzdesi criye'ye (Mihriah Sultan) adn takmt. nc Ahmet'in naslsa sa braklm olu Mustafa'ya taht yolu almt. Ne var ki, lmn kol gezdii Osmanl saraynn iindeki yaam koullan, Mustafa'y da pek ok Os-manolu gibi delirtmiti. Ama, binbir lkeden devirilmi tutsak kleler elindeki devlet ark nasl olsa dnp duruyordu. Gelecein tarihlerinde adna ve unvanna zel bir yer verilecek olan, (Koca Ragp Paa) Sadrazamd. 1763 ylnda lmne dein bu grevde kalacakt. Ancak, en bata Yenieriler'e stste denen hara lar, stelik rklar mozaii, insan panayr Saraylar dolduran: Sudanl zencilere, Srp, Arnavut, Bulgar, Pomak, Rum, Ermeni, Yahudi, Arap, Acem, Grc, Romen, Macar, Polonyal, Fransz, italyanlarla, Yemen ve Msrl-ingene kkenli fellhlara dnemin para birimi llerine gre akl durduran miktarlarda verilen altn aylklar ve yine o saraylan dolduran binlerce yabana soylu kadn, kz ve olan in en gr497 PADtAH ANALARI kemli lks iinde yaamlarn srdrmelerine gerekli servetlerin su gibi harcanmas yznden, Hazine, yine tamtakr kalmt!.. nc Mustafa, Sarayn koridorlarnda avaz azav hayknyordu: Hazinem tamtakrdr!.. Vezirizam'n acep nedendir, bir diyan-rm'a (yabanc lkeye) sefer (sa-va) dnmez ki?.. Cennetmekn(!) ecdadm nice Osmanolu hep byle bir yol izlemi ve dahi hazineyi tka-basa doldurmulardr. Ya imdi, n'eye oturulur?.. Sefere srlecek bunca Trkmen kullarmn kkm kaznp tkenmitir ki?!.. Ne var ki, Sadrazam Koca Ragp Paa, savatan yana deildi. nk, devletin savaacak gc yoktu. Birinci Mahmut dneminde Osmanl devletine snm bir Fransz kont'u olan (Claude Aleksandre Comte de BonnevaD'e, (Ahmet) ad konulmu Orgeneral karl olan (Beylerbeyi) yaplarak, Osmanl ordusunda (Kumbarac) denilen Topu oca n kurma grevi verilmiti. (Kumbarac Ahmet Paa) unvan ile tarihlere de geirilen bu Fransz dnme ve devirmesinden kalan grev, bu kez, (Baron de Tot) adndaki bir baka yabancya verildi. (Deniz okulu) ile (Mhendis okulu) n bu adama kurdurdular. Sadrazam Koca Ragp Paa, nc Mustafa'nn tm yinelemelerine kar lnceye kadar savaa girmemekte direndi. Koca Ragp Paa'nn lm zerine, Sadrazamla (tevki Hamza Hamit Paa) ad ve unvan verilmi ne id belirsiz bir baka devirmekle getirildi. (1763). Ne var ki, yeni Sadrazam ancak yedi ay gibi k-

498 PADAH ANALARI sa bir zaman iin bu grevde kalabildi. nk, nc Mustafa'nn para ve mcevher isteklerini bu Sadrazam da karlayamamt. Hazinemde bir altn kalmamtr, amma Vezir ve Vzera hep kendin dnr. alp rptklarn bize koklatmazlar!.. Bunca mesrif n'eyle karulanr, dnen yoktur. Ben byle Vezir istemem.. Mhr Hmyunumu heman getirsin, Hmit Paa kulum!.. Bylece azledilen Sadrazam'n yerine bu kez, Bahir Mustafa Paa yeniden atand. nc Mustafa, Bahir Mustafa Paa'y yldz falna bakarak yeniden greve getirmiti. Gece ve gndzlerini (Yldzname kitab)nn banda geiriyor; ne yapmas gerektiini, fal'a bakarak kararlatryordu. Devlet ilerine dair istenen bir ferman , ancak fal'a uygunsa veriyordu. nne getirilen yemein iinde zehir olup olmadn anlamak iin yine yldzname'ye baktktan sonra yiyordu!.. Saray' dolduran yzlerce yabanc soylu tutsak kle cariyeler le yattktan sonra, bunlardan, gebe kalp ocuk douranlar, tre gerei kars saylarak belgelere (5) kadnn takma adlarm geirdiler. Bunlardan, ilk kars saylan (Agnes), Cenevizli bir denizcinin kzyd. Gelecekte, Osmanl taht'na Padiah olarak oturacak olan (nc Selim)'i dourunca, criye Agnes'e (Mihriah Sultan) adn taktlar. Bir esirci'den satn alnm Korsikal (Elsa) gebe kalp ocuk dourunca (Adilah Sultan) oldu. Ksten-celi (Emily) adndaki criye de ocuk dourunca (Fe-hime Sultan) ad ve unvann ald. Kafkas dalanndan satn alnarak getirilmi Grc kz (Bijnav Poli), Mihrimah ad verilen kzn dourunca (Aynlhayat Sul49Q PADAH ANALARI tan) dediler. (Polonyal Mona), nc Mustafa'ya stste ocuk dourunca (Glnar Sultan) takma adiyle yceltildi. Bu arada, Osmanl saraynn dndan bir Jkadn, nc Mustafa'nn yaamnda en nemli bir yeri ald. Hangi rk ve soydan, kim ve ne olduu bilinmeyen bu kadna, nc Mustafa, (Rif'at) adn takmt. Bu kadnla darda, dnemin Sadrazam'mn evinde buluuyordu. Bu gizli iliki uzun yllar srdkten sonra o'nu gzdelerinin arasna katmaya karar veren nc Mustafa, (Rif'at kadn) m Osmanl ve Saray geleneklerine uygun konuma ve davranma biimlerine uygunluk salamas iin gerekenlerin yaplmasn Sadrazam'dan istedi. Daha sonra Saray'a getirtti. (1) nc Mustafa'nn 4. (Kadn Efendisi) olarak, belgelere geirilen bu kadndan ka ocuu olduu, bu ocuklarn kim ve ne olduklar, bir oklarnn yaamlarnda izlendii gibi bir giz olup kald. Ancak, (Rif'at Sultan) in 1803'te ld ve Haydarpaa'da gml olduu aklamasyla yetinildi. LKN, KRK GYM YASAKLANDI; ARDINDAN DA SADRAZAMIN KAFASI KESLD... Saraylar dolusu devirme tutsak klelerin lks iinde, en grkemli biimde saltanat srmeleri bir zamandan bu yana, altnn, gmn, azl yznden (1) SicilU Osman, o: l, s: 35, E. no: 7014-7019. 500 PADlAH ANALARI yeterince karlanamyordu. Nedeni akt: Uzun saylacak bir sredir yama ve talan savalar olmamt!.. nc Mustafa, nne gelene, yerli yersiz, hep para skntsndan yaknp duruyordu. Ama, Anadolu'da Trkler'in, kanbozuk devirme klelikten Paa lk rtbeleriyle yceltilerek, Sancak beliine, Beylerbeyliine atanm soysuzlarn boyunduruunda nasl a, susuz, zulm ve ikenceler altnda kan kustuklarn, her Osmanolu gibi bu Osmanolu da aklnn ucuna bile getirmiyordu.

Anadolu Trk', yaamak iin bir lokma ekmee muhtat. Bu Osmanolu ise, zevk ve sefa, zevk ve saltanat iin ve stelik binlerce soysuzu sevindirmek iin servete muhtat. Bu srada bir Saray dalkavuu, nc Mustafa'ya servetin yolunu gsterdi. Bu bulu, Osmanl devlet dzenine en uygun bir bulutu. Kolay var Hnkrm, dedi dalkavuk; Mesel, Krk giyilmesini yasaklarsnz, cmle krk esnaf ve de tccar krlanna kesat vurduunuz iin gelip ayanza yz srer, krk giyilmesine izin vermenizi niyaz ederler. te o zaman, sorarsnz: Bize den pay ne ola? Esnaf ve tccar, ayda 10 bin altn verelim, derler. Siz, 20 bin altn isterim, dersiniz. Masraf karlanm olur bylece Hnkrm! Dalkavuuna bir ka altn verdi, srtn okad, nc Mustafa. Bu dhiyane bulutanU) ok kvan duymutu. Hemen Yldz falna baktktan sonra uygulamaya giriti. Sokaklarda tellllar barttrd: Duyduk, duymadk demeyin, haaa! Pdihmz Efendimiz Sultan Mustafa Han'n rde-i ahaneleri vardr. Bundan byle hi bir dem krk giymeye501 PADlAH ANALARI ektir. Her kim krk giyer, satar ya da satm alrsa kafalar satrla kesilecektir! Duyduk, duymadk demeyin, haaa!.. Halkn srtndan byk servetler yapm, konak, yal ve kk sahibi olmu ve bunlarn ilerini kz ve olanlarla doldurmu ne kadar yahudi, Rum ve Ermeni varsa, ve ne kadar dnme ve devirme rveti, vurguncu zengin, beyinlerinden vurulmucasna sarsldlar bu yasakla! nk bunlann bir yan iin krk satmak, tekiler iinse krk giymek, en byk i ve zevkti ve stelik toplumdaki sosyal stnlklerinin birer kantyd. Bu nedenle zntden yataklara denler oldu. te yanda, krk tccarlar ve krk satyle geinen, servet yapan esnaf, ki bunlarn ou ok daha byk bir acyla sarsldlar. Kendilerini artk, mahvolmu sayyorlard. Osmanl Pdih nc Mustafa'nn dalkavuu elebi Ahmet'e gn domutu, oysa.. Hemen harekete geti, krk satcs byk tccar ve esnaf bir bir dolaarak, bu ii kendisine brakmalarn, bir araya gelerek, Pdiah'a verebilecekleri rvet miktarn kararlatrmalarn istedi. Tccar ve esnaf, dalkavuk elebi Ahmet'in ayaklarna kapandlar. Bizi mahvolmaktan ancak sen kurtarrsn, bu iyiliinin altnda kalmayz elbet, hele sen imdilik unu kabul et., dediler. nne konan kese kese altnlar dikkatle inceleyip saydktan sonra cebine yerletiren elebi Ahmet: Siz, tasalanmayn hi, dedi. Yalnzca dediim gibi yacaksnz. ki gn sonra Huzur-u ahaneye varp, size retiklerimi bir bir syleyeceksiniz. Ben da502 PADlAH ANALARI hi orda olacam, efaat edeceim sizler iin.. Bir ka gn sonra Pdiah'n huzuruna gelip etek pen krk tccarlaryle krk esnaf, Osmanl Pdihna her ay 20 bin altn hara vermei kabul ettiler. (Krk giyme yasa) ortadan kaldrld. Pdih harac m, krklerin sat fiyatlan stne koyarak sata balayan tccar ve esnafn hi bir kayb yoktu ama, Saray hazinesi ayda yirmibin altna kavumutu!.. Bir sre sonra sknt yeniden balad, Osmanl Saraynda. Masraf ard; kzlar, olanlar, hizmeti ve uaklar, kapc ve bostanclanyle yirmibini akn yetmi diyar art insan barndrp ipek ve atlaslarla giyindiren, ku st, kuru zmle besleyen, en deerli taklarla bezeyen Osmanl Sarayna ok para gerekliydi. Bu kez, nc Mustafa'nn kulana ok daha krl (!) bir kazan yolu fsldadlar: Sadrazam Bahir Mustafa Paa'nn rvet ve zorbalkla, alp rparak meydana getirdii serveti, ok bykt! Hazinesinde tonla altn, sandklar dolusu deerli mcevher ve bir sr nazenin cariyesi ve diyar- rum dilberi lmn (olan) vard..

Ayrca, paha biilmez yar atlan, hanlar, kkleri ve bir sr gelir getiren dkknlar vard! Bir bahane ile Sadrazam idam edilerek bunca altna ve mala el konursa, Zat- ahanelerin hazinesi iyice ferahlard! nc Mustafa iin bundan daha kolay bir kazan ve servet yolu olamazd. Kulana fsldananlar yreine su serpmi, iyice ferahlamt. Byle bir servet iin bir deil, bin Sadrazamn kafasn kesmek iten bile saylmazd, Osmanl Pdiah503 PADAH ANALARI lan iin. Yzyllardan beri cinayetlerin en duyulmamlarm ileye ileye gelmitiler. Scak kan birikintilerine basa basa kmtlar tahtlarna; kimi zaman kendi kanlarn aktarak, kafalarn yal kementlere uzatarak inmilerdi, o taht'tan.. Nasl olsa byle balamt bu oyun., perde kapa-nncaya dein byle srp gidecek ve bu oyun, perdenin kapand yerde bitecekti.. nc Mustafa, Pdihlarn en yakn srdalar ve Sarayn en yetkili kiileri olan, Enderun devirmesi (Silhtar aas) ile yine bir devirme kle olan ak Arap (Kap aas Halil) i karsna alp Sadrazam Bahir Mustafa Paa iin duyduklann akladktan sonra. Sadrazamn hemen kafasnn kesilmesini, btn mal ve mlknn kendi hazinesine geirilmesini istedi. Bir sebeb gerek, Hnkrm, dedi aalar. Sebeb mi? dedi nc Mustafa, bre aalar Sebeb ayan ve beyn durur nmzde; rvetler alm, kaarun misli zengin olmutur, yetmez mi? Sadrazam' ilkin tutukladlar. Tm giysilerini karttktan sonra plak vcudunu kzgn demirlerle yakarak btn mal varln tek tek aklamasn istediler. Bir yandan krklenerek ocakta nar rengini alan demir ubuklar yaptryorlard, Sadra-/, imin plak vcudunun eitli yerlerine. Kzgn demirli, her de-diriliinde bir tutam yank et demir ubuu.. stne yapp kalyor, i kebab gibi dumanlan >.te tte alevlenip kavruluyordu. Bu dayanlmaz aclarla hay kra hay kr a eryat eden Sadrazam, bir yandan da altmlannn, elmasan-nm sakl olduu yeri aklyordu. Bakentin nerelerim 504 PADAH ANALARI de konaklan, kkleri ve dkknlar olduunu, iftli-indeki atlarn saysn, konanda ka tane criye kz ve ne kadar olan bulunduunu bir bir sylerken, korkun ve saygn giysileri iinde zindann bir kesinde bekleen Silahtar aa ile Kap aas koca kavuklarn ar ar sallayrak bu byk servetin listesini yanbalarndaki yazc basya tek tek yazdryorlard. Artk renecek baka bir ey kalmadn anladktan sonra, Bizans art zindann plak talan stnde baygn yatan Sadrazam Bahir Mustafa Paa'-nn kafasn keserek, ocan bir yannda kaynayan balmumuna hatrdlar. Balmumuna batrlarak kan dindirilen bu ba, bir altn tepsi iinde nc Mustafa'nn nne getirip gsterdiler. Paa'ya ait mal ve mlkn, altn ve elmaslarn yazl olduu listeyi de sundular. Sadrazamn kesik ban, Topkap Saray'nn nndeki (bret Ta) stne koydular-, bakent halk grsn de anlasn ne dil bir Pdih olduunu nc Mustafa'nn, diye L. Kesik ban ardna bir levha yazdrp Sadrazamn suunu belirttiler: (Pdihmz, Efendimiz Sultan Mustafa Han Hazretlerinin taht-u saltanatna, mbarek cn- azizine bigayn hakkn tecavztta bulunduu sabit olan merkum Bahir Mustafa Paa denilen bed mye, Zat ahanenin irde-i saniyyeleriyle idam klnup kellesi menba-i mefsedet bedeninden cda braklp ibret-i lem ola deyu ibu senk'i ibrete vaz olundu.)

 gn gece ibret ta stnde braklan kesik ba, daha sonra, salnda Eyp'te yaptrd (Nakibendi) tekesinin bahesine gmdler, 505 , PADAH ANALARI nc Mustafa, kendi hazinesine aktard, Bahir Mustafa Paa'nn servetiyle para bakmndan iyice ferahlamt. Bu servet, en azndan Sarayn bir ka aylk masrafn karlamaya yeterdi. imdi, Enderun yetitirmesi tutsak klelerden yeni bir devirme Sadrazam gerekliydi. Ve Osmanl geleneine gre, bu greve atanacak olan kiiden ilkin yklce altn para alnacak ve daha sonras iin de sz!.. te yandan, (Osmanl-Rus sava) btn ac so-nulanyle srp gidiyordu. Ruslar (Dinyester)i nc kez geiyor, Ruslar'n Baltk donanmas Akdeniz'e getikten sonra zmir'in eme nlerinde demirli Osmanl donanmasna baskn yaparak btn gemileri yakp yok ediyordu. Polonya uruna ve Fransa kkrtmasyla balatlan Osmanl-Rus sava, yzbinlerce ztrk'n canna ve kanma mal olup gittikten baka, Balkanlardaki eyletler birer birer Ruslar'n egemenliine katlyordu. Anadolu Trklerinden oluan Osmanl sava ordularnn komutanlar, her zamanki gibi yine Enderun yetitirmesi devirme tutsak klelerdi. Arap Recep Paa, Musul'lu Srp Emin Paa, Moldavya'l Romen Ali Paa adlanndaki soysuz kleler komutas altndaki Trkler, bir saray dolusu devirme uruna can veriyordu. 506 ' PADAH ANALARI * BR KELLE. DAHA KESLD!.. .A Yl, 12 Austos 1769'du nc Mustafa, Sadrazam (Yalkzde Hac Mehmet Emin Paa)'nm kafasnn kesilerek ldrlmesi buyruunu, gzn krpmadan verdi. Tiz gidip, o kfirin kellesini urun! diye haykrd. Mhr- Hmyunumu, Moldavanc Ali Paa'ya veresiz!.. Devlet'in ba tercman, Bodan Prensi (Kalima-ki) idi. O'nun da kafasn kestiler. Cellat bostanclar, her biri gibi devirme iolanl-ndan, tutsak klelikten Sadrazamla kadar karlm Yalkzde Mehmet Emin Paa'nn kafasn kesip mumladktan sonra stanbul'a getirip bir gm tepsi iinde nc Mustafa'nn nne braktlar. Fatih Mehmet Yasas, Fatih Mehmet tresi, o'ndan sonra gelen tm Osmanoullar iin vazgeilmez bir gelenek olmu, srdrlp gidiyordu. Amcalarn, babalarn, kardelerini, evltlarn, kanlarn, analarn, iolanlndan, tutsak klelikten (Paa, Vezir, Sadrazam, Beylerbeyi, deniz ve karakuvvetleri komutan yapp ycelttikleri,) kimler varsa tmn, gzlerini krpmadan ldrrlerken bir gn kendilerinin de ne ve nasl olduu bile anlalmadan lp gideceklerini dnmyorlard. Nitekim, nc Mustafa da ld. (1774). Saz, sz, kadn, olan, arap la, yama talan rn mcevherlerle rl, bir rya leminin gereklemi grkeminde beyin kanamasndan ld. Ama, gelecein Osmanlc tarihileri bunu da yceltmekten geri kalmayacaklard. Ve, diyeceklerdi ki, .. nc Mustafa, kulland ilalardan tr soluk 507 V PADAH ANALARI renkli olup, uyank fikirli, cevval, alkan, mdekkik, yenilik taraftar, son derece tasarrufkr bir zatt. lim ve fazilet sahiplerini himaye ederdi. Fakat, btn bunlarn yannda, lm-i ncum denilen (yldzlardan ahkm karma) iine merak, ifrat dereceye varmas en zayf tarafyd. Hereyi bununla halletmeyi istemi, hatt Prusya Kralndan tane mneccim isteinde bulunmutu. (3) (3) Midhat Serto&lu, Osmanl Tarihi Ansiklopedisi, 1st. 1958, s: 250.

508 YRM YEDiNCi BLM NC AHMET'N (RABA SULTAN) TAKMA ADLI CARYES (DA)'DAN DOAN OLU BRNC ABDLHAMT VE DNEMi (1774-1789) ORLEAN'LI FRANSIZ KIZI AMEE GELECEN PADAHI KNC MAHMUT'U DOURUNCA NAKDL SULTAN OLDU.. Birinci Abdlhamit'i Osmanl Pdih olarak taht'a kardklarnda 50 yandayd. (Rabia Sultan) takma adl anas Fransz kz (da) oktan lmt. Yal Pdiah'a seksel g vermesi iin, Sarayn hekimba Ermeni Mordukyan tarafndan (kuvvet macunu) hazrlatld. 41 eit bitki znden meydana getirilen bu macun Birinci brahim dneminden bu yana hemen btn Osmanl Pdiahlarnca sabah-ak-am kullanlm, giderek Vezir ve Vezir-i zam'lar vurguncu zenginler evresinde de elden ele dolar olmutu. ocukluundan bu yana lm bekleye bekleye vaktinden nce cinsel kntye urayan Birinci Ab-dlhamit, kuvvet macunundan birka kavanoz tkettikten sonra gnde bir ka kez criye deitirmee balad. Aimee adndaki Orlean'l Fransz kz, (Mahmut) 509 , PADAH ANALARI ad verilen ve gelecekte Osmanl tahtna (kinci Mahmut) adyla kacak olan olunu dourunca (Nak-dil Sultan) adn taktlar. Bulgar kz Sonya, gelecekte (Drdnc Mustafa) unvan ile Osmanl Pdiah' olacak olunu dnyaya getirince (Seniyeperver Sultan) adn ve unvann ald. Criye Macar kz Melina, (ebsafa Sultan); Criye Rus kz Aleksiyevna, (Dilpezir Sultan); Criye Rum kz Meri, (Hmah Sultan); Ukraynal Rudi, (Nkhetseza Sultan); Criye Cenoval Afro, (Beynaz Sultan); Criye Venedikli Helen, (Hatice Sultan); Criye Srp kz Marya, (Ruhah Sultan) oldular, biref ikier kz ve olan dourunca.. Birbirinin eiti karmak soy rn onbinleri barndran insan panayr Osmanl Saraynn gittike arlaan giderlerine eklenen grkemli saltanat yznden, Saray ve devlet hazinesi yine boalmt. nc Mustafa dneminde Rusya'ya kar alan ve alt yldr ar yenilgilerle srp giden sava yzbinlerce Trk'n can ve kan bo yere harcandktan sonra bir byk bozgunla sonulanyordu. Ruslara boyun eip bar ars yaptlar. Osmanl Pdihlarnn sapk eilimleri ve grkemli saltanatlar iin Trk kanyle elde edilen bir ok yerler, Ruslara terk edildi. Bu zl frsat bilen Avusturyallar da Moldavya (Rumanya)nn Bukovina blgesine girdiler. Bu srada yeniden Osmanl-ran sava balad, te yandan Ruslar, Krm' egemenlikleri altna aldlar. Btn bu olup-bittiler kargaasnda, Saray ii entrikalar en youn biimde sryordu. erde ve darda bagsteren her eit bozgun510 PADAH ANALARI dan ve trl eitli olaylardan kar salama yolunu benimseyen Saray devirmeleri, Osmanl Pdih Birinci Abdlhamit'in kulana en can alc haberler fsldadlar bu srada. Enderun yetitirmesi devirmelerden, kle (Grc Mustafa)mn olu olan Sadrzam Halil Hamit Pa-a'nn, (ehzade Selim) i taht'a karmak iin el altndan dzenlemelere giritii haberi, Osmanl Pdihn iyice sarst. Bu haberi verenler; Sadrazamn sahip olduu byk servete el konulduu takdirde, hazinenin para skntsnn hi olmazsa bir sre iin giderilmi olacan da eklemeyi unutmadlar. Tiz gidesiz, ve de Mhr- Hmyunumu neman alasz o mendebur Sadrzam Halil Hamit denilen bednamdan! dedi, Birinci Abdlhamit. Bir an durduktan sonra da buyruunun arkasn getirdi:

 Asitane'den (stanbul'dan) uzakta bir yere g-tresiz, mel'anet menba kellesini kesip, bir eyi mum-layp bana getiresiz!.. Emr ferman, ah Cihan Pdiahmndr Sultanm., diyerek Osmanl Pdihnn eteklerini pen Kap aas, alla gelmi olaan cinayetlerinden birini daha ilemek iin tel iinde huzurdan kp gitti. gn sonra, Sadrazam Halil Hamit Paa'nn mumlanm kesik kafasn Birinci Abdlhamit'in nne koydular. Sevindi, Osmanl Pdih. Hem saltanatnn gvenlii salanm; hem de, Sadrazam'n btn serveti kendisinin olmutu!.. Bu arada. (Kaynarca Ban Andlamas)yla sona erdirilen Rus sava yeniden balad. ngilizlerin kkrtmalar, ve yardm vaatlerine inanlarak giriilen sava, Avusturya'nn Rusya yannda savaa katlmaA*.A 511 PADAH ANALARI siyle iki ayr cephede savamak zorunluu ile kar karya kalnd. Ya, Hotin ve zi Ruslarn eline geti. Krk bin Trk, Ruslar tarafndan kltan geirildi. Ama, bakent stanbul'da Saray yine kendi dnyasndayd. Afyon, arap, kadn, olan saz ve raks lemleri birbirini izliyordu. Devletin tepesinde hkm sren Yenieriler yasa d imtiyazlarnn salad egemenliklerini halktan dilediklerini soyarak, diledikleri kadn, kz ve olan ocuklarnn rzna geerek srdryorlard. Tarihi Ziya akir, (Maktul Vezirler) adn tayan kitabnda, bu devirme Sadrazam'n ldrlmesi olayn yle aklar: HALL HAMT PAA (Pulat PaaJmn klesi (Grc Hac Mustafa) isminde bir adamn olu olan Halil Hamit Paa, (sparta) da domutu. Divan kaleminde ktiplikle devlet iine giren bu adam, yava yava ilerleyerek (sadaret) mevkiini ihraz ettii zaman, artk ihtiras da son haddini bulmutu... (Mey ve Mahbup) (1) mptels olan bu veziriazam, ahlk mefhumuna da pek o kadar ehemmiyet vermediinden, bazan uaklarnn yzn kzartacak kadar pervasz hareket ederek mstehcen sahnelerin kahraman olurdu... Hamit Paa'nn ikinci meclubiyeti de paraya idi. Eline para geirebilmek iin daima gzlerini karartyor, sadece rvetle ye(1) ki ve olan tutkunu, homoseksel bir sapklk. 512 PADAH ANALARI tinmeyerek, elini yenierilerin tahsisatna kadar uzatyordu. Kendisini sadaretten azleden (Birinci Abdl-hamit), yazd hatt hmayunda; (Veziriazam Halil Hamit Paa, ocakl kullarmn hayatta olanlarnn azlarnda dolaanlar ve baz naho harekt ve seke-nat tab' ahaneme halecan verdiinden azli iktiza etmekle) diye kendisinden ikyet ediyordu. Harpler ve ihtilller memleketi harap etmiti. Rus ordular, kudurmu bir deniz dalgas gibi durup durup hudutlara arpyor, her defasnda, byk rahneler ayordu. Byle bir zamanda yenierilerin (esame-sini smek) onlann tahsisatlarn alarak husus menfaat peinde gezmek, stanbul'da bir ihtille yol amak demekti. Bir akam sular karardktan sonra yenieri aas, (Defterdar Ahmet Nazif Efendi)nin konuna gelerek: Ocakllara verilen drtyz kesenin, veziriazam tarafndan ilga veya tenzil edilecei duyulmu. Eer yann bu para tevzi edilmezse, kzlca kyamet kopacak. Ne tedbir gerekir, acep? Demiti... Defterdar bu havadisi derhal saraya bildirdi. Padiah, halecan iinde kalarak geceyans, Halil Hamit Paa'dan (mhr erif) i istetti. (Kaptan- derya, Gazi Hasan Paa) y a gnderdi. Ve sabah olmadan evvel sarraflar evlerinden kaldrlarak dkknlarna getirtildi. Drtyz kese karzen tedarik edildi. Hemen o gn yenierilere tevzi olunarak bir fesat ve ihtillin nne geildi. Fakat... Bu hdise, Halil Hamit Paa'nn azli iin zahir bir sebepti... Esasen (Birinci Abdlhamit) ne zamandanberi onu devirmek

iin frsat bekliyordu... nk onu (ehzade Selim) e taraftar biliyordu. Bir gn Paakaps'ndaki mecliste, maliye mes'elesi m513 PADAH ANALARI zakere olunuyordu. Baz masraflann ihtisar edilmesi mevzuu bahsolurken, saray masraf da mevzuu bah-solmutu. Mecliste bulunanlardan biri: evketmeap efendimiz bir mddet Bursa'da veyahut Edirne'de ihtiyar ikamet buyursalar, acaba nasl olur. Oralar, stanbul'a nazaran daha ucuzdur. Dedii zaman Halil Hamit Paa: Evet.. Ama.. Efendimiz, zaten ihtiyardr. Diye cevap vermi, veziriazamn bu szleri de derhal Abdlhamid'e yetitirilmiti, Abdlhamit bunu iidir iitmez ok mteessir olmu: Yaaa.. Demek ki bizim lmmz bekliyor. Zaten biliyorum. Kendisi Selim taraftardr. Cevabile hislerini sylemiti... Abdlhamit, o gndenberi kalbine hicran olan bu szlerin intikamn alma dnyor ve onu btn milletin nazarndan drecek bir frsat bekliyordu. Abdlhamit bu frsat ele geirir geirmez, veziriazamn yakasn kolay kolay brakmad. Evvel, azletti ve sonra da btn emvalini msadere ettirdi. Kendisini de (Bozcaada) y a gnderdi. Padiah ihtimal ki bu kadarla iktifa edecekti. Lkin Hamit Paa'dan vaktile fenalk grenler, onun iin bu cezalar kfi grmediler. Padiaha mracaat ederek: Bu adam lykile tedip olunmad halde (artk mcazat kalkt) deyu herkesten havf ve hayet zail olur. Diye deta katlini istediler... Kimbilir, belki Ab-dlhamit'te kalbindeki kin ve gayz, onun kanallarile sndrmek istiyordu. Derhal evvel bir (haseki) ve sonra da yeni sadrazamn dairesinde (cesareti mfrite ile mehur olan Kara kethdazade Kara Ali Aa) Bozcaada'ya gnderildi. Halil Hamit Paa'nn kafas: 514 PADAH ANALARI kesilerek istanbul'a gnderildi. Bb- Hmayun nndeki (bret ta) stnde gnlerce brakld. rt BRNC ABDLHAMT'N, RUHAH TAKMA ADLI GZDES MARYA'DAN BAKA BR DNYASI YOKTU.. Ne, devlet'in tepesinde tepinip duran Yenieriler ve ne de cepheler boyunca aktlan ztrkler'in canlan ve kanlar, ne yenilgiler ve lkenin, iinde bocalayp durduu sonsuz karanlk, tm soyu-sopu gibi Birinci Abdlhamit'i de ilgilendirmiyordu. Btn bunlarn hi bir anlam yoktu. 50 yanda kt Osmanl tahtnda 65 yana gelmi, bir tutsak dii klesine srsklam k olmu bir Osmanolu idi.. ada Osmanl tarihisi aatay Uluay, (Ha-rem'den Mektuplar) adndaki kitabnda, bu ak ve bir Padiahn; satn alnm bir criye kadna kar kendi kendisini ne denli ayaa drm olduunu belgeleri ve ayrntlaryle yle anlatr: I. ABDLHAMT'N AKI I. Abdlhamit, babas III. Ahmet gibi zevke ok dknd. Yal olmasna ramen sk sk gezilere kar, kardelerinin saraylarnda misafir olur, her gittii yerde trl elenceler tertip ettirerek bulunduu yeri neelendirirdi. ,, ,, ;.,.,..,...,. ,....:. PADAH ANALARI Geceleri ise saz aldrmak, ark syletmek ve karagz oynatmakla vaktini geirirdi. Byle olmakla beraber, stanbul halk, o'na, vel gzyle bakar, hakknda birok menkbeler uydururdu. I. Abdlhamit, 1774 ylnda tahta kt zaman 50 yanda idi. 15 yl saltanat sr. dkten sonra 1789 senesinde ld. Asl Topkap Saraynda olan bu resim onu taht zerinde otururken gsteriyor. I. Abdlhamit kendisinin oturmas iin resimde grlen Aynal Sofa'y

yaptrm, bunun stne de gzdeler dairesini ina ettirmiti. Aynal Sofa'dan gizil bir merdivenle gzdeler dal-' resine klrd. I. Abdlhamit, kafes hayatndan kurtulur kurtulmaz, iinde yzlerce cariyenin bulunduu Harem'516 .jsmanh mparatorluu'nun Dileri Bakan, Ermeni Noradokyan... 517 PADAH ANALARI in iine dalm, bunlardan beendiklerini semi ve ~ sahip olmutur. lk azda birok kadn ve ikbal edinmitir. Bu kadnlardan birisi de Mehtab Kadndr. Mehtab Kadn, Kalfa idi. Padiahn hususi hizmetini gryordu, ihtiyar padiah bundan holanm, Babsaade Aasnn arz zerine beinci kadnlk payesini vermiti. Abdlhamit, ksa zamanda Aye Kadn, Nakidi Sultan, ebisafa Kadn, Ruhah Kadn gibi cariyelere sahib olmutu; ilk bakadn (Aye) idi. Onun lm zerine bakadnl Ruhah ald. I. Abdlhamit, Harem'de grd cariyelerden Ruhah adndaki kz ilk grte ok sevdi ve onu derhal kadnlar arasna ald. Kadnlarm, ikballerini ayrmak iin Topkap Saray Haremine yeni yeni daireler ilve ettirdi. Bu dairelerden en nemlisi Aynal Sofa ile bunun zerine ina ettirdii kballer Dairesi idi. kballer Dairesinden gizli bir merdivenle Aynal Sofa'ya geilirdi. I. Hamit, Harem'de kald zaman vaktinin mhim bir ksmn bu odada geirir, ya kitap okur; yahut da ikballerini ve kadnlarn ararak onlarlar zevklenirdi. I. Abdlhamit, o zamana kadar padiahlarn yattklar Hnkr Yatak Odalann da beenmemi, Val-de Sultan Dairesi ile Hnkr Sofas arasndaki Hnkr Yatak Odasn yaptrmtr. Abdlmecit'e kadar gelen padiahlar hep burada yatmlar ve istirahat etmilerdir. I. Abdlhamit yal olmasna ramen, kadnlara ok dknd. 15 senelik hkmdarl esnasnda 15 ocua sahibolmu, bunlardan Mustafa ve Mahmut padiah olmulardr. I. Abdlhamit'in ak mektuplarn yazd, ayak518 PADAH ANALARI larna kapand Ruhah'in milliyeti ve hayat hakknda hemen hemen hibir malmatmz yok. Yalnz padiahn lgnca sevdii bu kadn, efendisine kfi derecede yz vermiyor, bu suretle padiahn aknn daha ziyade iddetlenmesine sebep oluyordu. (*) I. ABDLHAMD'N SEVGLS RUHAH I. Abdlhamit, dnyann en kudretli ve en geni topraklanna sahib bir devletin badr. stedii zaman ordular hareket edebilir, savalar yapabilir, karsna kanlar yok edebilir. stediini Karun, Karun'u da ekmee muhta vaziyete koyabilir. Dnyadaki nfusun drtte birine hkmeden bir milletin badr. Byle olmasna ramen, Harem'de esir cinsinden olan bir cariyenin salarnn tellerini boazna kemend etmi, onun srkledii yere gitmektedir: (Ruhahm! Hamit'in sana kurban ola. Cenab- hal-lk- lem mahlkatm hlikidir. Bir kusur ile azb eylemez efendim. Sana bendolmu bir kulunum, ister beni darbeyle, ister ldr, sana teslimim. Bu gece gel niyazmdr. Billahi sebebi illetim ve belki mevtim olursun. Ayan altna yzm gzm srerek rica ederim, kendimi zaptediyorum, billhil azm. Yanna gelmesi iin Ruhah'in ayaklarna kapanyordu. Herhalde kadn bunlara aldr etmiyor, o zaman da kadna teminat vermee kalkyordu: Abdlhamit'in Ruhah'ma kul kurban olsun. Bir kusur ile beni unutma! Benim vcudum turb olunca, ben senden geer isem, Allah lykm versin! Efendim! (*) a.g.e. 519 PADAH ANALARI Sen benim, ben senin! nallah- taal mrm olduka cem oluruz. Nazik ayana yzm srerek rica ederim. (*)

Abdlhamit, sevgilisini davet ettike, odasna ardka, Ruhah, denizlerin ve karalann hkmdarn reddediyor, kayor, deta istiskal ediyordu. Ka gece Sofada, Hnkr Yatak Odasnda beklemiti. Baz geceler sar'a nbetine tutulmu gibi kzyor, onu Harem'den ve saraydan atma tasarlyordu. Fakat Buhah' bakalarnn kollan arasnda grmee bir trl raz olamyordu. O bir padiaht. Onu beenmeyen kadn nasl olur da bir bakasiyle evlenir, ondan uzaklard!.. Bu sebepten Ruhah'n her yapt naza, alma gz yumuyor, yalvararak, ayaklarn perek onu yola getirmeye alyordu. Bir ok kadnlar, ikballeri ve hususi hizmetinde alan ondan daha gzel, ondan daha iveli cariyeleri vard. Fakat bir trl gzleri onlan grmyordu. Hatt nbeti gelen kadmefendilerle karlamak bile istemiyordu. Biricik tesellisi arada srada onunla konumak ve bulumak olurdu. Mektuplarnda: Fesuphanallah ben kulun siz efendime bu kadar arzuyu itiyak zre olup benim bu hzn elem ve kederim ve perian halime derman ve alm yareme merhem olursun midiyle sizden efkat memul ederken, gecelerce firamza gelmemee sebep ne ola? Azamet-i Bari hakk in benim atei ah-u figanm sndrr ise ancak cenab merhametin sndrr. Sen bana bu vaktimde merhamet etmedikte kim eder? Vallahi her gece sabah karnn! Bu gece bunda kardm, bil(*) . Uluay, Harem'den ,20 V! PADAH ANALARI V;,,'; lh hak deildir! Bu bir iki gecede gelrsn diye memul eder iken byle eylemee Allah- Tel raz deildir. Bu gece dahi gelmezseniz bildim ki, bana muhabbetin yoktur. Benim bu halime dmanm bile rahmeder. Akam sabah gelip bir lhza oturmak i deildir. Kulun ayana gider, yzn srer idi anda sabaha kadar. Beni istemezsiz deyudur Hak Tel bilir benim de mrm tamam olur ise seni fikir ederim. Vallahi, smme billahi benim halim pek fena oluyor. Sen de byle ettikde billahi mevt bana hayrl gelir. Gnler, aylar geiyor, Abdlhamit, Ruhah' ara-masa, o padiahn semtine bile uramyor, o zaman Abdlhamit kd ve kalemi eline alarak Ruhah'a sevgilerini sunuyordu: .! , HAMT SANA KUL KURBAN OLSUN! > ':y Efendim! Hamit sana kurban olsun! Bu gece terifinle kulunu ihya edesiz. Billahi sabra mecalim kalmad; Hem ayn iptida gecesidir! Kerem senindir! Bu gece kendimi g zaptettim! Ayan perim beni bu gece Al-lah Tel akna mahzun eyleme efendim, sana kul ve kurban olaym efendim. I. Hamit'in bu yalvarmalar ve niyazlar tesirini gsterse gerek. nk ba kadn Aye Sultan'n o gnden sonra yerini Abdlhamit'in sevgilisi Ruhah kadn alm, lnceye kadar I. Abdlhamit'in kalbine, tahtna ve hazinesine hkmetmitir. Evet, Abdlhamit'e halk (veli) diyordu, gndzleri camilerde, geceleri de Harem odalannda niyaz ve ibadet ettii ileri srlyordu. Hakikatte, I. Hamit ' 521 PADAH ANALARI t gndzleri camie gidiyor, namaz klyor, fakirlere para datyordu. Geceleri de tutulduu akn straplar iinde sevgilisini bekliyor, yahut da gelemesi iin Tanr'ya niyazda bulunuyordu. Bazan sabahlad oluyor, gzleri i, rengi uuk, sinirli vaziyette Arz Odas'na gittii veya Has Bahede dolat, sk sk haremaalar, musahipleri, cceleri ve dilsizleri tarafndan grlyordu. htiyar Sultan aknn mkfatn, Kerem gibi aclar ektikten sonra grm, ,-ev-gilisine kavumutu ama, ondan sonra mesut gnler yaad m, yaamad m, orasn Tanr bilir. Kanlanndan biri olan Fransz kz Aimee (Naki-dil) vatan Fransa'nn

zlemiyle verem olmutu. Ama, Birinci Abdlhamit'in umurunda olmamt. Oysa, Nakidil, O'na Mahmut'u dourmutu! Gelecekte, bu ocuk (kinci Mahmut) adiyle tahta kacakt. Ne ki, anasndan kaltm yolu ile ald verem mikrobu o'na da geecek ve o da veremden lecekti. Birinci Abdlhamit, bu koullar iinde, dnyadan ve lke gereklerinden uzakta 15 yl saltanat srdkten sonra, nc Mustafa gibi beyin kanamas sonucu felten ld. (1789).(*) r (*) te., yceltilen, birbirinin eiti bir Osmanorlu! Klesine kle olan ve stelik dnya ve yurt gereklerinin dnda yaayanlardan biri daha... (Yazar'n notu) 522 YlBMSEKZlNC BLM NC SELM VE DNEM (1789-1807) V YIKILI NCES BR YEN DEVR BALIYORDU, NC SELMN PDAHLI"' IYLE.. Tanbur alan, ark-gazel syleyen, beste yapan bu yeni Osmanolu, bir yandan da devlete eki-d-zen vermeye aba harcar grnyordu. Devirme Yenieri ocan kaldracakt. Ceket pantalon giyen, stelik talimli bir ordu, Yenierilerin yerini alacakt, Ama, bu ordu da yine Trklkle ilintisi olmayan devirmelerden meydana getirilecekti!.. Adi: (Nizam- Cedid) olacakt.. Ksa sre sonra, Bostanc Ocana bal olarak (Nizam- Cedid Birlikleri) kuruldu. Bir yandan yobazlar, te yandan ocaklann sneceini sezinleyen Yenieriler, nce gizliden, daha sonra ise aktan aa bakaldrdlar. Din elden gidiyor! Bre mslmanlar, n'eye kar komazsz? Askerin pantalon giydii imdiye dein grlm mdr? Smme h, cmlesi kfire benzemitir bunlarn!.. Halkn din duygularn kabartarak kendilerinden yana obualarn salamak isteyenler, ne gariptir ki, her biri bir hristiyan dl olan Yenierilerdi. V;HO '>*' ' <: ''.. .. 523 : ; , PADAH ANALARI "i ' ' Oysa, bu gnn paras ile 2-3 milyar lira harcanm ve bir yeni devirme ordusu: (Nizam- Cedid As-kiri) meydana getirilmiti. Sarayn dndaki bu haykrlara eklenen, eyaletlerdeki olaylar, gstermelik devletin gerek i yzn daha ak seik ortaya ko-yuyordu. Cezayir, Tunus, Libya (Trablusgarp), Msr ve Badat, Suriye, Lbnan, Filistin, Yemen, Arabistan ve Balkanlar birer birer bakaldrm, devleti tanmaz olmulard. Eylet Valileri, derebeleri bu bakaldrlarn ncsydler. Anadolu'yu zulm ve sefalet iinde yaatan: (Ayan) diye adlandrlan: yabanc soylu hristiyan dl paalar, birer devlet reisi durumuna gelmitiler. Anadolu halk avuntuyu, saz airlerinin tekerlemelerinde buluyordu. Her biri acemlerin -Alev inanlarn benimseyerek zbenlik bilinlerini yitirmi olan bu saz airlerinin sz ve sazlarna umut balar olmutular. Osmanl saray, en bata Pdih ve onbinlerce beslemesiyle birlikte yarattklar kendi dnyalarnda yayordu. Renkli sularn pul pul dkld havuzlarda yine plak kzlar ykanyor, tllere brnm yan plak kzlar raksediyordu. Erkein her bir eitine zlem iinde olan saray kadnlar, iolanlan ve zenci harem aalanyle yatp kalkyorlard. inde 20 bin yabanc soylu kadnn, bini akn zencinin, bebinden fazla srp ve Arnavut soylu bostanc ve iolan'nn hkm ve saltanat srd bu byk genelev, kendine zg dnyasnda her zamanki gibi pnl prld yine de.. ki, saz ve sz lemlerinin tek nedeni, cinsel igdlerini kamlamak, elde edilecek zevki sonsuza ulatrmakt. Her ey

sarhotu bu dnyada, her yan 524 . PADAH ANALARI dolduran eyaya kadar her ey.. Din, halk iin bir zorunluktu. Padiah iin din yoktu. Gnah, halk iindi, Pdih ve saray dolduranlar iin byle bir kavram yoktu. Ayplar, zulmler ve cinayetler, halk iin hesap sorulacak birer ilemdi. Ama Osmanl saraynda yaayanlar iin deildi!.. lke'de dnyann her bir renk ve rkndan bir uydurma millet yaratlm, adna: Osmanl Milleti, denilmiti. Uydurma bir dil yaratlm, Acem ve Arap szcklerinden meydana getirilen bu uydurma dile: Osmanlca, denilmiti. Bir musiki yaratlmt, Arap ve Acem karmas namelerden olumutu. Fasllar, makamlar, Acem kentlerinin ve Krt rknn adlarn tayordu. Saba gibi, Nihavent gibi, Krdili (Krt dili) hicazkr gibi!.. Bir edebiyat yaratmlar, adna: Osmanl divn edebiyat, demilerdi. Bu edebiyatta her bir dize: Acemce ve Arapa dzmecelerle kadn, olan ve iki zlemlerini kendileri iin dile getirmitiler. Btn bunlarn tm, bir saray ve bir bakenti dolduran yabanc soylu devirme ynlar iindi. Yl 1807'ye ulatnda her ey bu tr bir grntnn "iindeydi. Anadolu Trkleri'nin son kalntlar, Rusya ve n-\giltere ile balatlan yeni bir savata eritilmek iin :yine cephelere gnderilmitiler, vuruuyorlard. Ne var ki, nc Selim'in de sonu gelmiti. Os-manoullan'nn, kendi yaplarna uygun dsn diye icat ettikleri Yenieri soysuzlar, bir Osmanolu'nun daha ban yiyecekti. 25 Mays 1807 aramba gn balayan bakaldr, bu kez bir ztrk'n adn tayordu. (Kastamonulu Kabak Mustafa) adnda birinin nderliinde 525 18. yy da Osjtoanhlar kadnlar bu ekilde (ifdaka)ya yatriiir*k dfriiarlerdi. ^ L 526 PADAH ANALARI ortaya kan isyan, ksa srede geliti. te yanda, yenieriler de isyana katld. Daha ok hak ve ayrcalk, daha ok sorumsuzluk, daha ok aylk ve hara, daha ok kadn ve olan isteyen devirme Yenieriler, kendi soydalar olan devirme vezir-Vzernn kkrtmalaryle kazan kaldrdlar. Oysa, bir iinin 3-5 ake karlnda alt bir devirde bir yenierinin gndelii 50 akeydi. Yemek imek en iyisinden ve bedavayd. stelik, Yenieri aasndan, baka hi kimseye kar sorumluluklar yoktu. ledikleri su ve cinayetlerin hesabn vermekle ykml olduklar bir devlet organ yoktu. Tutuklanamaz, mahkm edilemezlerdi. Bir Yenieri aas ise, gnde 400 ake cret alrd. Ayrca, ylda 10 bin ake gelire sahipti. Bundan baka, en verimli bir blge olan Tuna kylarnda, ylda 50 bin ake gelir salayan bir arazi de Yenieri aasnn malyd. Ama, Osmanoullar'ndan 300 yl nce bu topraklara gelip vatan kuran ztrkler, basz ve gsz kalarak Osmanhlar'n egemenlii altna dtkten bu yana, arpa ekmei ve ot orbas karlnda Osmanoullar'mn taht ve saltanat, tutkular uruna kan ve can veriyorlard. Buna zorunlu, buna ykmlydler. nk bir avu kanbozuk Osmanolu ile bir yn kanbozuk devirmenin tutsa olmutular. nc Selim'e kar ayaklanan Yenierilerin kazan kaldrdklar bu srada da, Anadolu ztrklerin-den kurulu sava ordular yine yurtd uzak lkelerde Osmanoullan uruna can verip kan dkyorlard.

eyhlislm Atullh Efendi, isyanc Yenierilerin bandayd. , -> Saz ile sz ile vakit ziyan eyleyp iret ve 527 PADAH ANALARI zinadan gayri bir mesile tevessl eylemeyen Sultan Selim Hn, imd bir baka sakim teebbsata girimi olup, Nizan- Cedid nm ile tesis eyledii bir ordunun bilcmle askerine setre pantalon giydirip, kffr (hristiyanlar) taklit eylemitir. Ben dahi fetva viririm ki, Sultan Selim-i Slis bundan byle l-i Osman tahtna lyk ve dahi mstehak deildr!.. Beni dinsizlikle sulayan kii bari mslman olsa.. diyen bir airin dizesindeki yaknmay anmsatan bir olay yaanyordu bakent stanbul'da. nk, cahil ve bilinsiz halk ynlar, her biri birer hristiyan dl olan Yenierilerin ardna taklm, hay kryordu: eriat uruna ve dahi din-i mbin-i islm uruna yryn, Yenieri kardelerimiz... yryn! Nerdeydi o, saray ve Pdih koruyucusu (Ni-zam- Cedia) Ordusu? milyar lira harcanarak meydana getirilen bu yeni devirmeler ordusu, niin kar kmyordu? isyanc Yenierilere ve onlann ardna taklanlara, neden kar koymuyordu? Bu, 15 bin kiilik silhl ve stelik talimli ordu Levent'teki klasndan niin frlayp velinimetleri olan Osmanl Pdih nc Selim'in imdadna yetimiyordu? Ama kim kimi, kime kar, neden, niin, kim iin savunacakt?.. Sarayn iini dolduranlar kimlerse, Nizam- Cedid Ordusunu meydana getirenler de, Yenieriler ve onlann ardna taklanlar da, devlet organlarnn bana geip oturanlar da, adlan anlan, szleri geen tm beler ve paalar da, dnyann yetmi lkesinden devirilmi, esir pazarlarndan satn alnm bin bir yabanc kan rn kiilerin meydana getirdikleri 528 PADAH ANALARI kalabalktan baka bir ey deillerdi ki!.. Osmanollar'mn her biri kendi elleriyle bu aca-ip dzeni daha pekitirerek kurmu, bir koza bcei gibi bir daha iinden klmasna olanak olmayan karanlk dnyalarn kendi elleriyle rerek, byk yalnzlklarnn iinde tek balarna kalmtlar. Yzyllar ncesinden byle gelmiti bu dzen, sonuna dek byle srp gidecekti. Boaz'n karadeniz yakasnda balayan isyan hi bir kar koymayla karlamadan gibi byyerek Topkap Saray'na kadar ulamt. syanclarn istekleri nc Selirn'e iletildi: 1 Yenierileri ortadan kaldrmak iin kurulan, gvur icad talim ve terbiye ile yetitirilip gvur benzeri ceket giydirilerek eriat'a aykr bir-ekilde meydana yetiriler: (Nizam Cedid Ordusu) derhal kaldnlacaktr, 2 Bu ordunun kurulmasna n ayak olmu btn kslerin balar kesilmek zere bize verilecektir. 3 Bundan byle, gvur icad hi bir yenilie heves edilip taklide yetenilmeyecek, her bir ey, eriat zre imdiye dek nasl yrtlmse, yine yle olacaktr. Gerek o idi ki, tm gvur tohumlan, kendilerinin karlarnda, yer alan teki gvur tohumlarnn varlna tahamml edemiyor, sim dinini ve o dinin eriat kurallarn ne srerek, bu bahane ile devlete ve lkeye kendileri sahip olmak istiyorlard. Dnp duran acaip ark ylesine hzla dnyordu ki, lke ve ulusla hi bir ilintisi, ba olmayanlarn elinde, hi kimse bu gerei bir an olsun grmek ve ona gre davranmak olanan bulamyordu. nc Selim, <taht, saltanat ve can kaygusu529

PADAH ANALARI iinde, isyanclarn tm isteklerini kabul etti. isyanc Yenieriler, tm ilkel canavarlklanyle bakent stanbul'un drt bir yanna daldlar. nlerine kim karsa, kimlere rasgelirlerse, akllarndan kimler geerse, bu da yeni dzenden yanayd bahanesiyle vurup kesiyor, ldryor, alp rparak ve gzlerine kestirdikleri gen kz ve kadnlar, krpe olan ocuklann alp gtrerek rzlarna geiyorlard. Bir yandan da, Nizam- Cedid klalarn basarak her eyi yakp yktktan sonra, kendilerine rakip olduklar iin dman belledikleri tm Nizam- Cedid askerlerini kltan geirdiler. htillin nc gn, eyhlislm Ataullah Efendi yanna ald hocalarla anlatktan sonra nc Selim'in tahttan indirilmesinin er'i erife uygunluunu belirleyen fetva sim verdi. 28 Mays 1807 gn Selim'i alaa ettiler; nice Osmanolu'nun yllarn geirdii ve kiminin yal iplerle boularak son nefesini verdii demir kafes iine kapattlar. Yerine, 4. Mustafa'y oturttular, Yenierilerin eline gemeyen ve naslsa sa kalabilen bir blm yeni dzen yanls bir yolunu bulup Rusuk'a giderek (Alemdar Mustafa Paa) ya bakentte olup bitenleri anlatlar. nc Selim'e kar byk hayranlkla bal olan Alemdar Mustafa Paa, komutas altndaki Tuna ordusu ile stanbul zerine yrd. syanc Yenieriler kar saldrya getiler. Ama, Alemdar'm buyruu altndaki gl sava ordusu Yenierileri bozguna uratt. Kabak Mustafa ldrld. eyhlislm Ataullah Efendi ile Sadrazam elebi Mustafa Paa, tutukland. Hkmet merkezi olan 530 >' '' '" '.....''' PADAH ANALARI Babakanlk (Eb-i Ali), baskn sonucu ele geirildi. Alemdar Mustafa Paa, daha sonra Topkap Sara-y'na hcuma geti. Drdnc Mustafa'y taht'tan indirerek nc Selim'i yeniden taht'a karmak en bata gelen amacyd. Bu olayn en ilgin yan, bir Osmanl paasnn bir Osmanolu'nu ilk kez savunmaya kalkm olmasyd. Alemdar'm ordusu Topkap Saray'm kuattnda, eline geen tahttan indirilmenin ayn zamanda yaamnn da sonu olacan bilen Drdnc Mustafa tahtn ve cann kurtarmann tek yolu olan bir ii yapt. Demir kafesinde yaamnn son perdesinin hangi gn ve hangi saat ineceini dnen nc Selim'in hemen ldrlmesini bildirildi. Cesetini sarayn dna attlar, Alemdar Mustafa Paa grsn de, taht'a karmak istedii nc Selim'in artk sa olmadn anlayarak, saldrdan vaz gemesi gerektiini anlasn, istediler. Alemdar Mustafa Paa iin gerekten de artk yapacak bir ey kalmamt. Ne var ki, imdi kendisi bir si idi!.. Bir yanda yeni Osmanl Pdih Drdnc Mustafa ve te yanda isyanc Yenieri artklar vard. Bundan byle btn bu glerin kendisinin ba dman olduunu biliyordu. Drdnc Mustafa, kendi kurtuluunun en byk soluunu ald. nc Selim'in btn ocuklarn ldrtt. Sekiz karsn Saray'dan att; gzde cariyelerini bodurttu. Gelecekte Osmanl tarihileri bu hanm sultanlar takma adlanyle vereceklerdi ama, nc Selim'in hi ocuu olmad, diye yazacaklard; Drdnc Mustafa'nn cinayetlerini rtbas etmek iin.. " PADAH ANALARI Oysa ok iyi biliyorlard ki, bu devirme, esir m-ristiyan cariyeler ocuk dourmam olsalard, Pdih kars Hanm Sultan - saylamaz ve adlan tarih'e geirilemezdi. nc Selim'in (Afitab Sultan) takma adl cariyelikten gelme karsnn gerek ad, (Patricia) idi. (Nefizar Sultan) takma adlsnn gerek ad, (Linda) idi. (Pakise Sultan) in gerek ad, Berti), (Tbsefa Sultan) in gerek ad, (Alis), (Hsnmah Sultan) in gerek ad, (Lisa), (Nuriems Sultan)in gerek ad, (Rosa); (Refet

Sultan)m gerek ad, (Anna); (Ziybi-fer Sultann) gerek ad, (Magdelana) idi. Trk'e dman, Trkten uzak - Trksz Osmanl ynetimi srp gidiyordu bu dzeyde.. (*) (*) Kimin aklna gelirdi ki, btn dzeni, tresi, ilke ve yntemleriyle, ksacas tm varl ile tarihe gmlen o kozmopolit, Trk'sz devletin kokumu Osmanl musikisi, bu Atatrk Trkiyesi'nde yeniden diriltilecekti?.. Arap ve Acem'in karma kltrnn rn, tekke dzenlemesi Osmanl musiksine, hem de (Klsik Trk Musikisi) diye gerekd bir yalan ad taklacakt?.. stelik, Devlet Konservatuar'nda bu musikiye bir de blm alacak, eitim ve retimi yaplacakt!?.. Ve, btn bunlar olurken, hi bir tepki ile de karlalmayacakt!.. Bu kokumu, Trksz musikinin u makamlarn duyanlar, bir an iin olsun irkilerek, rpermiyeceklerdi!.. Acem airan makam, Krd! makam, Krdili hicaz-kr (Krt dili hicazkr) makam, Acem Puselik makam, Isfahat makam, argah makam, Uak, Uzzal, Hseyni makamlar), Neva, Zangule, Zend makamlar, Hemedan makam... 532 PADAH ANALARI Tek bir armonisi ve tek bir ad Trk rknn varln iermeyen, yalnzca Krt, Arap ve Acem rklar adna dzenlenmi byle bir musiki, ne acdr ki, (Klasik Trk Musikisi) adiyle ortaya karlp beyinler ykanacakt!.. Oysa Atatrk, Osmanl'nn bu musikisini, daha gerekletirdii devrimin ilk yllarnda Trk yurdundan kovmu ve u unutulmaz tanmlama ile susturmutu: Benim Trk hissiyatm zerinde, artk bu musiki, bu basit musiki bir mna ifade etmedii gibi, Trk'n geni ruh ve hissiyatn tatmine kfi gelmez. Yalnz bu kadar da deildi; O'nun lmsz ruhunu rperten bir olumsuz oluum daha bu tersliklere eklenecekti. Bu, (Mehter bandosu) nn yeniden hortlat idi. Aralarnda tek bir Trk'n bile bulunmas, (Osmanl Yenieri Yasas) ile yasaklanm Yenieri rgtnn, o kan bozuklar alaynn iinden seilmilerin oluturduu (Osmanl Mehter Bandosu), Bu, Atatrk Trkiyesi'nde, (Ulusal Ordu Bandosu) imi gibi, meydanlarda, trenlerde, yine hi bir tepki ile karlamakszn Trk dman bir dnemin giysileri iinde salnp sallanp duracaklard!.. (Yazar'm notu) 533 K'tl YRMDOKUZUNCU BLM DRDNC MUSTAFA DNEM (1807-1808) KLELER ELNDEK DEVLET, BR ELDEM BAKA ELE SAVRULUP DURUYORDU.. Yenieriler'in, nc Selim'i tahtndan indirip o'nun yerine taht'a kardklar Drdnc Mustafa 28 yandayd. Mustafa, Birinci Abdlhamit'in gzde cariyelerinden biri olan Bulgar kz Sonya'dan domutu. Babas Abdlhamit, Sonya'nn adn (Seniyeperver) olarak deitirmi ve bylece belgelere de (Seniyeperver) Sultan) ad ve unvan ile geirilmiti. Yenieriler Mustafa'y Osmanl taht'na oturttuklar gn, bir yandan isyann ba Kabak Mustafa ve te yandan Yenieri aas, iki yandan kulana eilerek: Kavlimiz zinhar unutulmaya, devletl Padiahmz, demilerdi. Bundan byle biz ne dersek fermann o yolda olmal! Zinhar unutmayasz ki, seni biz l-i Osman tahtna oturtup padiah eylemiiz! Saltanatn huzur ire srsn ve de dim olsun istersez, her bir i, bizim dediimizce yrtle.. ne dersiz? Osmanl Padiah Drdnc Mustafa tal kavuunu ne doru ar ar sallayarak: Beli, yoldalar., demiti. Siz ki beni Padiah etOsmanl Devleti'nin 35 yl sreyle Londra Bykeli-ti'ni yapan

Ortodoks mezhebinden Rum kkenli Kostak! Musurus Paa (1807-1891). 536 PADAH ANALARI tiniz, vefamzdan phe etmeyesiz. Hizmetiniz kyamete dein unutulmayacak, bunu siz de byle bilesiz. Siz ne diler ve de ne istersez, bilesiz biz onu mmkn klarz aalar! Bu kez isyanclarn yama dnemi balad. Bir yandan da, bu dem dahi Nizam- Cedid taraftan idi.. bahanesiyle binlerce insan ldrmee giritiler. Alemdar Mustafa Paa'nn Rusuktan kalkarak buyruu altndaki ordusuyle bakent stanbul'a gelip isyann elebas grnen Kabak Mustafa'y ldrdkten sonra Saray' kuatm olmas yanl kargaann domasna yol amt. isyanc Yenierilerin kukla Pdih Drdnc Mustafa, olan ve bir kz ocuu douran drt karsn yanna ararak, her biriyle helallamaya balad. Alemdar Paa kulum taarruza gemi olup drt bir taraftan Saray kuatmtr. Bu, eyi bir almet deildir; bilesiz ki beni hem tahtmdan eyleyecek ve dahi canma kasteyleyecektir! Esir pazarlarndan satn alnm birer criye iken gebe kalarak Pdiah'a birer evlt dourduklar iin imdi her biri tmparator kars saylan drt gen kadn lk la hayknarak alamaya baladlar. Bu srada tiz bir kadn sesi duyuldu: A, benim Pdih olum, iki gzm evldm, devletl hnkrm., n'eye emreyleyemezsin cmle silere kar kounlar? Drdnc Mustafa ayaa frlad: Gel Validem, dedi. Mbarek elini son defa pmek isteriz., sanrz ki bahtmz karadr; taht ve dahi saltanattan getik, cmlemizin can tende kalmayacak.. 537 PADAH ANALARI Anas, Seniyeperver Valide Sultan diye anlan Bulgar Sonya olunun yzne sert sert baktktan sonra konutu: Bre oul, dedi, Sen ki Al-i Osman Pdih ve dahi bunca lkenin yce mparatorusun! Byle tir tir titreyip korkmak, yarar m? Bir fermannla olmaz olmaz! Alaan drt padiah kans hkrklarn tutup ana-oulun konumalarna kulak kabarttlar. (Flora), (Adela), (Sofi) ve (Glorya) olan gerek adlan, her biri ocuk douran Pdiah kans sayldktan sonra deitirilerek, srayla: (Dllpezir Sultan), (Seyyare Sultan), (Peykidil Sultan) ve (evkdil Sultan) ad ve nvanlaryle yceltilmilerdi. Tarih kitaplarna gelecekte bu takma adlan ve nvanlaryle geirilecekler ve btn teki Pdih analan ve Pdih karlan gibi gerek rk ve soy yaplar, gerek dinleri ve kiilikleri sakl tutulacakt. Drdnc Mustafa anas Sonya'nn (Seniyeper* ver Valide Sultan) yzne yalvaran gzlerle bakt: Grrsz ite! dedi. Kimesne kar koymaz.. bir tfek patlatan yoktur! Deyiniz bana sevgili Validem, ne yapabilirim? Anas, tahtn yanna oturdu, olu Mustaf'ya da tahtn iaret ederek oturmasn bekledi. imdi bir iyi dinle beni olum, dedi. Bilir misin Alemdar Paa n'eye kuatmtr Saraymz? Ben vereyim cevabn gene, nk Selim Han' yeniden taht'a karmak ve de Sadrazam olup hkm srmek ister. Arnavut Alemdar Mustafa Paa'nm ne mene haris bir mel'un olduunu iyi biliriz. Bu bednam kulunun bindii dal kesmek senin elindedir. Drdnc Mustafa'nn gzleri parlad: f, 38 PADAH ANALARI Essah m (doru mu) sylersin anacm? Elbet essah sylerim canm evldm., senin elindedir. Tiz davranp hemen ferman eyle, Selim Han' katleylesinler! Mustafa, anasnn elini iki avucunun iine alp stste pt, bana

koydu. Aklnla bin yaayasn anacm., hemen bostanclar salp boduracam koca gtl sazende ve dahi hanende Selim'i!.. Hah., yle! Kimi geirecek Alemdar kaltaban o zaman l-i Osman taht'na? Mustafa'nn yz yeniden soldu.. ehzade Mahmut'u unuttuk, dedi. Ya o'nu geirirlerse? Sanmam, dedi, anas. Alemdar'in derdi baka.. O Selim'i oturtmak istiyor yeniden Ama, bostanclara o'nu da syle bir eyi yal kementle boup iini bitirsinler! Evet anacm, dedi Mustafa, Mahmut'un da iini bitirmek gerek!.. Tahtnn stnde bada kurup srtn arkaya dayad, iyice rahatlamt, gveni artmt anasnn verdii aklla.. Karlanna dndrd kafasn: ekilip rahatnza bakasz, dedi. Cmle fitnenin stesinden geliriz! Kadnlar, ana - oulu etekleyerek kvan iinde gvenle ekilip saltanat srdkleri grkemli dairelerine doru yollandlar. Bir saat kadar sonra, nc Selim'in boulmu ve stelik hanerlenmi cesetinin banda dikilip duran Drdnc Mustafa, iki adm gerisinde el-pene divan durup cinayetinin karlnda bahi bekleyen 539 PADAH ANALARI bostancibaya dnd: Ya, teki? dedi, ehzade Mahmut'un ceseti ner-de? Bostancba Drdnc Mustafa'y etekleyerek dorulduktan sonra ban gsne drerek karlk verdi: ehzade Mahmut'un Validesi Nakedil Sultan, olunun yanndan ayrlp yalnz komaz, Sultanm.' __ t Ve dahi Kzlaraas, cmle fellah taifesini ehzadeyi korumaya memur eylemitir., ku uurtmazlar! Dimek ola ki kulaklarna bir eyler fslayan olmutur? yle sanrm ben kulun dahi.. Eh., n'apalm? Bir eyi frsat zuhurunu bekleyerek icabn icra eyleyesiz! Emr-fermn Efendimizindir, Sultanm! O kahpe Nakedil Sultan'a da bir ibretlik ders vermek gerek. .................. Babas, Birinci Abdlhamit'in karlarndan biri olan Nakedil Sultan'm gerek ad.- (Aimee) idi.. Na-polyon'un kars Josefin'in yakn akrabalarndan nl bir Fransz ailesinin kzyd. Korsanlar tarafndan karlm, elden ele dolatktan sonra Osmanl Sa-ray'na satlmt; 1784'de Birinci Abdlhamit'ten gebe kalarak olu Mahmut'u dourunca Osmanl geleneine uygun olarak Pdih kars saylm ve (Nak-idil Sultan) takma ad verilmiti. ehzade Mahmut, Drdnc Mustafa'dan 5 ya kkt. Babalan bir, analar ayr kardetiler. imdi, sakaln svazlayarak ba nnde, dne 540 PADAH ANALARI dne Harem dairesine doru ilerleyen Drdnc Mustafa, ehzade Mahmut'un henz sa kalmas yznden, Selim'in ldrlerek gerek bir rakibten kurtulmu olmasna sevinemiyordu. 3- SELM NASIL LDRLD? C . '.! {' eyhlislm Arif Efendi, tekrar IV. Mustafa ile konumak zere Babssaade'ye geldii zaman kapy kapal buldu. Geri dnerek Alemdar'a durumu anlatt. O zaman Alemdar ii anlad ama, frsat elden kamt. Hemen adamlarna emrederek sarayn kapsn krmalarn syledi. IV. Mustafa'dan 3. Selim'i ldrme emrini alan ba uhadar Grc

Abdlfettah, hazine kethdas Ebe Selim, hazine vekili Zenci Nezir Aa, ba emir Ahur Kr Mehmet, tebdil hasekisi Badatl Hac Ali, bostanc Deli Mustafa ve haremaas Cevher Aa, derhal nc Selim'in dairesine doru kotular. Harem dairesinin dar yollarnda eli bakl, gzleri kanl canileri gren Kadnefendi ve cariyeler avazlar kt kadar baryorlar, saray kubbelerini inim inim inletiyorlard. Bu korkun dekor iinde ilerleyen, caniler srs, nihayet III. Selim dairesi nne geldiler. Derhal ieri daldlar. III. Selim iki cariyesi ve en sevgili kadnefendisi Refet kadnefendi ile oturuyordu. III. Selim'i pek seven, Refet kadn sk sk kt ve korkun ryalar gryordu. Bu sebepten heyecanl ve asab bozuktu. imdi karsnda zebell gibi dikilen elleri kll adamlar grnce var kuvvetiyle haykrmaya ve barmaya balad. ' (*) luay, Barren Sultanlar, s: 161-167 541 PADAH ANALARI Sultan Selim de ayaa kalkmt. Banda avr< sarlm abani bir sark srtnda yeil yollu bir en tari, stnde ksa krk, ayaklarnda mesti vard Tehlikeyi anlam olan Selim'in rengi sararm, tire meye balamt. Selim kan dkmekten, adam ldr mekten ekindii iin byle korkun sahnelerle kar tamaktan nefret ederdi. Fakat ne yapabilirdi? Cehennem zebanileri karsndayd. Dnm gzlerle kendine doru ilerliyorlard. Esasen oda ok kkt. Artk III. Selim iin lm borular alnmaa balamt. Selim, derhal kbustan kurtulur gibi oldu ve zerine doru gelenlere: Cellt msnz? diye sordu. Siyahi Nezir Aa: Fitne hep sizin banzdan kopuyor; ne yapa hm kader byle imi? dedikten sonra, arkadalarna: Ne duruyorsunuz yahu... Haydi balasamza!. Emrini verdi. Fakat Kadnefendi ile cariyeler, celltlarla III. Selim arasna girdiler. Celltlar, ilk nce bu kadnlarla uramak zorunda kaldlar. Cariye Pakize bu arada alnndan bir yara ald. Refet Kadn baygnlklar geirdi. Sarayn harem dairesi kan alyordu. lm lklar rutubetli,, kasvetli harem koridorlarnda bouk bouk akisler yapyordu. Fakat bu seslere ne cevap veren oldu; ne de imdada gelen oldu. Kadnlar, bitkin ve baygn bir halde bir kenara frlatldlar. imdi Ecel Cellatlar, Sultan Selim ile kar karya kalmlard. Sultann yannda kendini koruyacak silh yoktu. Denildiine gre eline geirdii bir ney ile kendini korumaa balad. Mtemadiyen tekbir alyor ve geri geri ekiliyordu, te tam bu srada bir kl havada parlad, yarm daire izdikten sonra Sul542 ,. '. . ' .''' '..... ' ""''-1 PADAH ANALARI tan Selim'in yzne doru indi. Kl Padiahn sa yanan ta enesine kadar indirmiti. Selim, yznden ald yaradan duraklar gibi oldu. Celltlar bundan faydalandlar, ellerinde bulunan i, kl ve gaddarelerle onu delik deik ettiler, Rafet Kadn, olduu yerden bir daha frlad, efendisini korumak zere stne yatt zaman onun lm olduunu anlad. Bu vefakr kadn, onun cesedine sarld. inin acs, sevgisinin basksiyle haremi mateme bodu (28 Temmuz 1808). ' Bu srada Alemdar Mustafa Paa, Babssaade kapsn krm, ieri girmiti. nc avluda bir lm havas esiyordu. Ortalkta hi kimsecikler yoktu. III. Selim'in sk sk sefirleri kabul ettii Arz Odas yasl gibi grnyordu. Bu scak temrfuz gnnde aa yapraklan bile kmldamyordu. Bu arada Kuhaneden doru kzlar aas kageldi. Ve III. Selim'in ldn haber verdi. Alemdar ok

mtessir oldu ve kzd: Kfir Arap! En sonunda edecein bu muydu? Tez vanp cenazeyi getir. Mbarek ayaklarna yz sreyim. Emrini verdi. Mercan Aa, baltaclarla beraber III. Selim'in ehit edildii yere gitti. Na bir iltenin zerine koydu. Arz odasnn nne getirerek brakt. Alemdar yanndakilere: Sultan Selim, bu mudur? diye bard. Odur cevabn alnca alamaa ve ars-lanlar gibi kkremee balad: Bre gidinin pileri., yedikleri ve itiklerine ktlk eden i olanlar! Byle daa benzer bir padiaha, gazi padiaha gvur bile kyamaz. Vurunuz u < 543 PADAH ANALARI kahbeleri. Enderunda asla canl bir kimse kalmasn! Emrini verdi. O korkun suratl Alemdar, askerleri kl ve palalarn ekip hcuma geecekleri srada nur yzl bir imam, Alemdar'a doru ilerledi ve: Aman efendim bu ite aalann kabahati yoktur. Onlar tavuk gibidirler. Padiahn yzn biniten binie grrler. Kald ki merhum Sultan Selim'in hangi tarafta kaldn dahi bilmezler. Bir kak kanlarna girmeyiniz. Dedi. Fakat Alemdar byk bir keder iinde idi. Kanlar iinde uzanm Sultan Selim'in zerine Kapanarak: Vay efendim, ben sebep oldum, taht'a geirmek iin geleyim de u gzlerim seni bu halde grsn., u saray halkn bitirmez miyim?> (*) Alemdar Mustafa Paa, 4. Mustafa'y taht'tatt itt-dirip ehzade Mahmut'u (2. Mahmut) o'nun yerini taht'a kard (1808). i , <*). . Uluajr, BTra> Sultanlar, s: Ifll-lir L 544 OTUZUNCU BLM PADAHI 2. MAHMUT VE DNEM (1808-1839) * v FRANSIZ KIZI AMEE'NlN OLty 31 HKM SRECEKT LKEDE... 4. Mustafa gibi, 2. Mahmut'un da ilk ii, Alemdar Mustafa Paa'ya taht borcunu demek oldu. O'nu, Sadrazamla atad. lkenin iinde bulunduu alkant durulmu deildi. nk devlet, her zaman olduu gibi yine Saray kadnlar'mn, Zenci ve Ak Haremaalan'nn, Silhtar aas'nn, Bostanc balan'nn, eyhlislm ve Yenieri aalar'nn ellerinde ekitirilip duruyordu. Sadrazam Alemdar Mustafa Paa, yeniliki bir dzenin ivedilikle kurulmasndan yana olmakla kalmyor; devlet'e bakaldrm tm zorbalann da bu arada ortadan kaldrlmalarn istiyordu. Kuyularnn kazldn, imtiyazl babo, sorumsuz ocaklarnn sndrlme hazrlklarnn banda da, Sadrazam Alemdar Mustafa Paa'nn olduunu renen Yenieriler, zaman kaybetmeksizin saldrya getiler. Alemdar'n, gnmz istanbul'unda hl adiyle anlan semtteki konan kuatan binlerce Yenieri, kudurmucasna demir kaplara saldrdlar. Alemdar Mustafa Paa'nn koruyucular daha ilk saldrda k545 PADAH ANALARI , :' f. ',,. ' Utan geirilip yokedilmilerdi. Konan iindeyse 25 kadar koruyucu asker kalmt. isyanclardan kurtulu umudunun kalmadn anlayan Alemdar Mustafa Paa, konann bodrumuna daha nceden istifledii dinamit ynlarn ateledi. istanbul'un drt bir kesinden duyulan, yredeki bir ok binann atlarn -uuran bu byk patlama sonucunda, Alemdar Mustafa Paa

ile, kona kuatan Yenieriler paralanp yokoldular. KlMDl, BU ALEMDAR MUSTAFA PAA? Oysa, o da bir Yenieri eskisiydi. Srp kkenli bir Arnavut'tu. Bir Osmanl devirmesi olarak Yenieri Ocanda yetimiti. nc Selim'e hayrand. nk, henz bir Yenieri eri iken yakkll, gl grn ile Osmanl Padiah'mn dikkatini ekmi olmas, O'na stnlklerle dolu bir gelecek salamt. nc Selimle bu devirme Yenieri olan arasnda nasl bir yaknlk meydana gelmise, bu kara cahil Arnavut Yenieri, yetitii Ocaa ilkin rtbe olarak arkadalarna ba olmu ve bu olayn hemen ardndan da (Rusuk Ayan) olmutu. Ve o artk, bir Osmanl Paasyd. Bu grev ve rtbe, devlet iinde devlet demek olan, bir eylet'in hkmdarlndan baka bir ey deildi. nc Selim, bu kara cahil Arnavut devirme'-ye, yaptklarn az grerek, O'nu (Silistre Valisi) yap546 \ : .',., V ... <.;. :' PADAH ANALARI ti. Ksa bir sre sonra da (Tuna Seraskeri) yaparak Rumeli blgesi Osmanl Ordulan Bakomutanlna atad. Taa.. batan bu yana, yzyllardr ilerine tek bir TRK'n sokulmas bile yasa ile yasaklanm Yenieri Oca'nm bir yetitirmesi olan Arnavut Alemdar Mustafa Paa Osmanl devlet ricali arasnda, en yce katlarda bylesine ad tariht yaayan biri olmay, Osmanoullar sayesinde elde etmiti. te O, bu yzden nc Selim'e hayrand. nc Selim'in ldrlmesine engel olamamt ama, 2. Mahmut'u Osmanl taht'ma karp Padiahln salam olmay baarmt. Ne var ki, kanbozuk soydalar, Ocaklarna incir dikmeyi amalayan bu eski Ocakly ok abuk ortadan kaldrmlard, ite.. Yenieriler iin ikinci hedef, Sadrazam Alemdar Mustafa Paa'nn gcnden yoksun kalm olan, Padiah 2. Mahmut'tu! Alemdar' ortadan kaldrdktan sonra Osmanl Saray'n kuatan isyanc Yenieriler: stemezk!.. diye hay kryorlard. Bizim Padiahmz Sultan Mustafa Han'dr!.. kinci Mahmut Han' stemezk!.. Bilesiz, Drdnc Mustafa Han'n hakkn yerde komayz!.. Osmanl Saray'nn ii, yine lk la nlyordu. Alaanlar, kaanlar, birbirleriyle kucaklap lme hazrlananlar ortal birbirine katyorlard. te bu srada, 2. Mahmut'un annesi Valide Sultan Nakidil (Aimee du Buc), Sarayn dndaki korkun grltlere bir sre kulak verdikten sonra, olu Mahmut'un yanna kotu. Yz korkudan bal mumu rnei sararm olu54? PADAH ANALARI nun boynuna sarld. Tpk, 4. Mustafa'nn annesi Se-niyeperver Sultan gibi konutu: N'eye solmutur yzn; a, yce mparator olum? dedi. Kul taifesini bilmez gibi arrsz.. bir yle i yap ki, niyetleri kursaklarnda dmlenip kala!.. Bir tedbir bilersez kymetli validem, heman syleyesiz bana! Zira hi bir ey dnemez olmuumdur! Baka mparator olum., demir kafesinde kurt misli uluyup duran Mustafa Han' heman bodurup scak cesetini silere frlatp attr! erkek evldn da yine ylece boduraraktan onlann cesetlerini de Yenieri kullarna savurt! te o zaman greceksin ki cmle fitne nihayet bulmutur. nk, l-i Osman tahtna geirecekleri bir baka Osmanolu yoktur! Bilmez deilsin, Mustafa'nn anas Seniyeperver denilen Bulgar Sonya ayn yolu tutmu, nc Selim'le birlikte seni de ldrtmek istemitir! Ama ben, Kz-laraasm ok nceden nice bin

altnla satn alp senin cann kurtarmmdr, ok mu olmutur ki unuta-sn, yce mparator olum? Doru sylersiz Validem! dedi kinci Mahmut, bir sre susup dndkten sonra da: Baka are yoktur, dedi. Maslahat byle ge-rektrr. Zira, l-i Osman taht uruna nice bin Osmanolu feda edilegelmitir!.. Anas yeniden sarld olunun boynuna: te byle, dedi, Valide Sultan, heman ferman eyle., icbn grsnler. Ve biz dahi Mustafa Han'n can km cesetini bir eyi grp gerekten ldrlm olduunu anlamalyz. Bilersiz, Osmanllar ne der: Su uyur, dman uyumazm.. yledir, kymetli Validem, dedi, 2. Mahmut. 548 PADAH ANALARI Henz 29 yan srdren 4. Mustafa'y, demir kafesli zindannda boan cellat bostanclar, scak cesetini kapnn dna frlattlar. Ardndan, 3 erkek ocuunun cesetlerini de isyanclarn nlerine frlatp attlar. syanc Yenieriler bir sre ararak birbirlerinin yzlerine baka kaldlar. imdi, ne olacakt? Artk, 2. Mahmut'u taht'ndan indirmee olanak yoktu. nk, taht'a karlacak bir Osmanolu kalmamt!.. O halde, artk 2. Mahmut zerinde bask yapmaktan, isteklerini ona kabul etirmekten baka are yoktu. Ve, yle yaptlar. Yenieri oca, olduu gibi kalacakt. Tm sorumsuzluu ve baboluu ile herzaman olduu gibi hkm yrtecekti. Taht'n ve cann kurtarm olmann kvanc iindeki 2. Mahmut, tm istekleri kabul etmi grnd,' Yenieriler'in.. KNC MAHMUT'UN KL ldrlmekten kl pay kurtulan ehzade Mah-; mut, Osmanl taht'na (kinci Mahmut) olarak otur-V tulduunda, 23 yandayd. kinci Mahmut, babas Birinci Abdlhamit'in yi-: ne gzde cariyelerinden biri olan Fransz asll (Aimee du Buc de Rivery) adndaki kadndan domutu. Mahmut'un doumu zerine, babas Abdlhamit Osmanl 549 PADAH ANALARI geleneine uyarak bu kadna yeni ve takma bir ad yaktrmt: Nakidil!.. Nakidil Sultan olu Mahmut Padiah olarak taht'a oturduunda, Valide Sultanln belirleyen u grkemli mhrn kazdrd: (Nakidil Sultan, Mehdi Ulyy Saltanat). Bu Arapa szcklerin anlam yle idi: Gelecein sahibi olan Hkmdarn annesi, Nakidil Sultan. Ama O, lnceye kadar Katolik mezhebinde bir hristiyan Fransz kadn olarak kald. Bir Ana Kralie olmak, devletin en yukarsnda hkm ve saltanat srmek bile, kanndaki ve inan-larndaki yabancl yoketmee yetmedi. Gen yanda Verem hastalna tutuldu. Osmanl Saray'nn Rum doktoru onu iyiletiremediler. 1817 ylnda ld. 2. Mahmut, annesi'nin daha nce yapm olduu Vasiyeti yerine getirmek iin, Galata'daki (Capu-cin Manastrnn bapapaz Chrysostome'yi Saray'a ararak katolik inanlarnn dorultusunda annesi'nin kutsanmasn salad.(*) , . (*) kinci Mahmut'un (Nakidil Sultan) takma adiyle anlan annesinin ad ve kimlii zerinde deiik yorumlar yaplmtr. Baz kaynaklara gre, bu kadnn gerek ad: (Nach de La Bazory)dir. teki baz kaynaklara gre de Aimee du Buc'tur. Yalnz, deiik kaynaklarda Fransz kkenli olduu zerinde bir anlamazlk yoktur. Ne var ki, sonradan ve Osmanl geleneine gre deitirilen ve verilen Osmanlca (Nakidil) adnn, Franszca (Nache)den kaynaklanm ve ondan

esinlenerek (Naidil) ad verilmi olmas, daha akla yakndr, kansndaym. ..,.,:,. ,,,*,,,,: . , (Yazar'm notuX 550 PADAH ANALARI OSMANOULLARI'NIN YZKARASI YENER RGT VE GEREKLER 1362 ylnda, Osmanl Padiah Birinci Murat'n buyruu ile kurulan ve tarihlere (Yenieri Oca) diye geen; gerek tanm ile (Yabanc soylu cretli ve imtiyazl devirmeler ordusu), devlet'in, lkenin ve ulus'un tepesinde en stn ayrcalklara ve sorumsuzluklara sahip olarak tam: 464 yl egemenlik srd. Nasl bir rgtt, bu Yenieri Oca? Kimler, Yenieri olabiliyordu? ; Grevleri ne idi?^ Saylan onbinleri aan bu rgtn oluturduu Yenieri alaylarnn ana grevleri: Banta ve savata Osmanl Padiahlan'nm canlarn korumaktan ibaretti. Gnmzde, Cumhurbakanlar'nn konutlann ve kendilerini koruyan (Muhafz Alay)nm eitiydi. (*) Konunun en ilgin yan, imdiye kadar gizlenmi olan (Yenieri Yasas) dr. Birinci Murat'tan, kinci Mahmut dnemine kadar geen 464 yl sreyle yrrlkte kalan bu Yasa, Trk soyundan olanlarn Yenieri olmalarn yasaklamtr. Bu nedenle 464 yl iinde hi bir ztrk', Yenieri' rgtne alnmamt. Saraylarn, canlarn, (Ota- Hmayunlarn ztrklere emanet edemeyen Osmanoullar, bu yz(*) Osmanoullar'na ilikin pek ok gerek gibi, bu gerekte yzyllardan bugne kadar aklanmam ve stelik (Yenieri rgt) bir sava ordusu olarak Okul kitaplarn^ ve zgn tarih kitaplarna geirilmi, tm savalardaki kahramanlklar ve baarlar, ite bu Yenieri rgtne mledilmitir. Hem de Atatrk Cumhuriyeti'ne ramen.. (Yazar'm notu) 551 I PADAH ANALARI dendir ki. Yenieri olabilmenin kural ve koullarn yine o yasa'da belirtmilerdi. O, yasa'ya gre, Yenieri olabilmek iin Trk olmamann yan sra, yerli ve yabanc hrstiyan ocuklar ve genleri arasndan (Yunan, Bum, Srp, Bulgar, Arnavut, erkez, Grc, Hrvat, Romen, Macar, Pomak) ve benzerlerinin seilmelerini gerektiriyordu. Osmanoullan, bu yasa'ya sonuna kadar sadk kaldlar. Bu olanlar, nce Sarayii hizmetlerde kullanldlar. Daha sonralar (Enderun-u Hmyun) denilen ve yine yalnzca bu tip yabanc soylularn Osmanl tresince konuma ve davran eitimi verilen Ocana alnarak brikilikten Sadrazamla, Odunculuktan, insan kafas kesici bostanclktan (Vezirlik/bakanlk) katna, (Paalk) lara, (Ordular bakomutanl )na kartlp yceltiliyorlar, (Sancak Beli-i, Beylerbelii) gibi, bir eit hkmdar naibi eiti (Eyaletler Valilii) ne atanyorlard. Yalnz (Yenieri) olarak kalmsa, bu yabanc soylu frenk dlleri, emekli olduklarnda, bir ztrk-n ryasnda bile gremeyecei toprak, mal ve mlke kavuturuluyor, aynca aylk balanyordu. Bu yurdun her kan topran kanlanyle sulayarak, can vererek Trk lkesi yapan ztrklerin sahip olabildikleri toprak bir damaltmdan ibaret barnaklarnda oluk ocuklann beslemek iin ekip bitikleri kanlk topraktan elde ettikleri rnn drtte n: Vergi diye, salma diye, ceza diye, hara diye ellerinden alanlar, ite bu Yenieri ve Sipahi artklar, bu yabanc soylu olan eskileri alyorlard. nk devlet, btn ile ve lke drt bir yanyle bu devirme klelerin ellerinde, onlann boyunduruunda idi. . ,,;,,,.< 552 PADAH ANALARI Saray'a, devlet kapsna, grev katlarnn hi birine

yaklatrlmayan ztrkler, -klelerin klesi olmutu. Trk soyunun ba dman Osmanl Padiahlar, dnyada bir ei daha grlmemi, duyulmam byle bir dzeni deimez bir yntem olarak srdryorlard. (*) (Kap kullan) denilen bu Yenieri ve Sipahi devirmeler, nceleri yalnzca stanbul, Edirne ve Bursa yrelerinde Osmanoullar'nn balad mal ve mlklere sahip olarak stn ve ayrcalkl yaam srerlerken daha sonralar, ztrklerin tertemiz kan yaplarn kendi karmak kanlan gibi bozmak amacna ynelen Osmanl padiahlar bu hrstiyan dl yabanc soylular memleketin drt bir yannda toprak ve emlk sahibi olarak oturmalar iin izin vermilerdi. Ky ve kasabalara kadar dalp yerleen devirmeler birer iftlik sahibi olmulard. iftliklerin rgatlnda ztrkleri altryorlard. Ksa bir srede kylerin ve kasabalarn aalklarn da ellerine geirdiler. O'nlann sorumsuz egemenlikleri, ztrk-ler'in felketi oldu.(*) Osmanoullan bylece, Birinci Murat'n ortaya karp stn ayncalklarla donatarak ierisine Trklerden deil, hristiyan olanlarndan hangi soydan (*) Abdlzade Hseyin Hsameddin (Amasya Tarihi) ad. l kitabnda hi bir Osmanl tarihisinin deinmedii gerekleri deerek: Osmanl sarayna ve devletin tm katlarna yerleen dnme ve devirme yabanc soylu klelerin, devleti ve lkeyi ellerine geirmi olduklarn, ztrkler'in ise, (kleleri klesi) olarak zulm ve yoksulluklar iinde neler ektiklerini aklar. (Yazar'm notu) (*) Kou Bey Risalesi, s: 14. ^ 552 PADAH ANALARI olursa olsun yabanclarn alnmasna buyruk verip Fermanla kurdurmu olduu bu kanbozuk soysuzlar oca, o zamandan bu yana, ynteminde hi bir deiiklik yaplmakszn korkun baboluu ile Osmanl devletinin tepesinde cirit atyordu. Ama, Trk soyuna kar dzenledikleri tuzaa, kendileri de dmlerdi. Hi birinin grmedii tehlikeyi, hi birinin ezip yokedemedii Yenieri Oca'n, tmyle ortadan kaldrma baarsn, kinci Mahmut gsterdi. Onbinlerce kanbozuk Yenieri'yi kltan geirtip paralatt. Cesetlerin ounu, Sultan Ahmet meydanndaki aalara astrtt. Halk, bu byk olay (Vak'ay Hayriye) diye tanmlad. (Hayrl Olay) anlamndaki bu deyim ( tarihlere de ayn szcklerle geti (1826). ANADOLU'DA BR BAKA BYK DERT DAHA VARDI... , Sarkl, cbbeli, elleri tesbihli, sakall, sakalsz Medrese rencileri; 15. yzyl'dan 19. yzyla kadar Anadolu'yu kasp kavuruyordu. Kur'an, din ve eriat eitimi gren Medrese rencileri gece ve gndz ky ve kasaba basyor, halkn kz ve olan ocuklarn karp topluca rzlarna geiyorlard. (*) Ortada rz ve namus diye bir deer kalmamt. (*) Prof. Dr. Mustafa Akda, (Trk Halknn dirlik ve Dzenlik Kavgas), 1975, Ankara, s: 20-201. 554 2. Mahmud'un annesi (Valide Sultan Nakidil) takma , adyla tarihlere geen Fransz Kadn Aimee du Buc 555 PADAH ANALARI Kadlar, Sancakbeleri, Beylerbeleri, Subalan, Kethdalar, Zaptiyeler kara ynlar halinde kopup gelen bu sapk ve azgn ynlarla baa ykamyorlard. Kz ve olan karma olaylarnda kendilerine pay dmeyenler, Medreselerin ta zeminleri zerinde birbirlerine saldryor; gc yetenler, gc yetmeyen kendi arkadalarnn rzlarna geiyorlard.

(**) Birbirini izleyen savalara asker vermekle ykml Anadolu yzlerce yl boyunca erkeksizdi. Tm ky ve kasabalarda yalnzca ihtiyarlar, kadnlar ve ocuklar vard. Elleri silh tutmayan bu korumasz Trkler, azgn ve sapk Medrese rencilerine kar koyacak gten yoksundu. Bunu onlar da biliyor ve saldryorlard. Kara cbbeli, szde din eitimi gren medreseli renciler iin her yer babo, korkusuz birer aland. Saldryor, alyor, kar koyanlar vurup ldryor, kz ve olan ocuklarn kanp rahatlkla rzlarna geiyorlard. Bu sarkl, cbbeli din rencileri yakn bir gelecekte, Osmanl lkesinde mam olacaklard. Mft olacaklard; Kad (yarg) olacaklard Ve bir ou da, eyhlislm olacakt. Bazlar da Mderris (Profesr) olacak; Ulum-u diniyye, kelm, fkh, mantk, dersleri vereceklerdi. Osmanl devlet ark, daha yzyl akn bir sre yabanc soylu klelikten devirilme olanlarn elleri-de dndrlp duracakt. lkenin gerek sahibi z-trkler ise, ne devlet'ten dlanm olduklarn, ne de ektiklerinin Tanr'nn verdii deil; Osmanoullan'(*) a..gr.e. s: 155. 556 PADAH ANALARI nn verdii kader in gerei olduunu farkedebile-ceklerdi. Btn bu gerekler belki de hibir dnemde Trk soylulara hi aklanmadan, stelik; devleti, lkeyi, her bir grev ve yetkiyi, nimetlerin tmn yabanc soylulara peke eken, balayan ve Trklere lnV-den ve zulm'den: baka bir seenek tanmayan Osmanoullan daha yzlerce yl en byk, en gnahsz ve rahmetle anlmakla kalnmayarak ruhlarndan rahmet dilenilecek ulu kiiler diye tanmlanarak, her bir gerekten habersiz braklm Trklere alklatla-cak, vdrlecek ve onlar tarihe gmen gerek ulu Trk ise, yerden yere vurdurulacakt. , * < s, KNC MAHMUT DNEMNDE J LGN OLAYLARIN YZ Osmanl lkesinde bu kez bal devlet hkm sryordu. Bu balardan en by, kinci Mahmut'un annesi (Nakidil) takma adiyle tannan Mertinik-li Fransz kadn (Aimee) idi. kincisi, Enderun yetitirmesi yabanc soylu devirmelerden biri olan (Halet Efendi) idi. kinci Mahmut, bunlardan sonra geliyordu. Halet Efendi, Osmanl padiahlarnn korkulu ryas ve babels olan Yenierileri kendinden yana olmalar iin, padiaha ve Valide sultana en yakn kii olmasndan yararlanarak lkeyi soyanlardan ald hara ve rvet gibi byk miktarlardaki altn ve gm paralar Yenierilere elaltmdan bahi diye dattryordu. !. = Devletin i ve d politikasuS Halel Efendi dzenliyordu. zellikle stanbul BuncAfcn ve Ortodoks Pat557 PADAH ANALARI rii ile yakn dostluklar kurmutu. Yine bir Enderun yetitirmesi, satn alnm klelikten Sadrazamla kadar ykseltilmi bir devirme -olan (Seyit Ali Paa), Halet Efendi'nin yetki, nfuz, ve stelik vurgun rekabeti yznden birbirlerine dman kesilmitiler. Sonuta, Halet Efendi stn gelmiti. nk, Nak-idil Sultan'm etkisiyle Sadrazam Seyit Ali Paa Sadrazamlktan alnm ve yerine, (Benderli Ali Paa) adnda bir baka karacahil devirme kle getirilmiti. Devleti, Osmanl padiah adna ynetmekle ykml Sadrazam olarak grevi stlenen Benderli Ali Paa da, ksa srede Halet Efendi'den yaknmaya balad. nk, Rum komitaclar gizliden gizliye silhla^ narak devlete kar eylemlere girimi olmalarna kar, Halet Efendi, Sadrazamn

giriimlerini engelliyor, her nlemden Rumlara bilgi szdryordu. Ne var ki, bu kez yenilgiye urayan Halet Efendi oldu. Yeni Sadrazam, Rum komitaclarn en byklerinden birinin (Osmanh Divan- Hmyun) tercman Kostaki) adndaki Rum olduunu, Sadrazam Benderli Ali Paa ortaya karmt. Ayrca, Deniz Komutanl'nn tercman olan Hanerlizade Mihalki ile Yorgaki'nin ve Mavro Kor-dato'nun, Rum komitaclarnn devletin iindeki casuslar olduu da anlalmt. Benderli Ali Paa btn bu komitaclar astrd. Bu olayn ardndan, Valide. Sultan NaksichTin ibirlikisi Halet Efendi'yi kinci Mahmut Konya'ya srdrd. Konya'ya eritii gn, arkasndan yetien Saray bostanclarnca boularak ldrld (1823). Mora'da, Osmanl egemenliine bakaldran Rum550 PADAH ANALARI lara gzda verme amacna ynelik bu idamlarn ardndan, stanbul Rum Ortodoks Patrii, (Fener Patrikhanesi) nin kapsna aslarak idam edildi. Patrik Grigorios'un idam, hristiyanlk dnyasnda byk tepki ile karland. Rumlar, Patrikhanenin o kapsn bir daha amamak zere kapattlar. kinci Mahmut, idam ettirdii Patrik Grigorios'un ipten indirilen cesetinin karnn yarp iine ta doldurdular. Ceset, bir ta kay ile Kzkulesi aklarnda denize atld. Ama Rumlar'n bakaldrlar birbirini izliyordu. Grigorios'tan nceki Rum Patrii ve 23 isyanc Rum daha, (Parmakkap, Balkpazan ve Kaklar hannda) idam edildiler. Halet Efendi'nin yandalar ve bir takm fesatlar da bu arada bo durmuyor, Sadrazam Benderli Ali Paa'nm yapt, ya da yapmad vurgunlar kinci Mahmut'a duyuruyorlard. En bata Yenieriler, velinimetleri Halet Efendi'nin cn almak iin, Sadrazam ortadan kaldrmaya yemin etmilerdi. kinci Mahmut iin, Yenierilerin ayaklanmalarn engelleyecek tek zm yolu, Benderli Ali Paa'y ldrtmekti. Saray'a arldnda, Ortakap'da bekleyen bostanclar, ilkin Sadaret mhrn aldlar elinden, sonra da balkhaneye indirdiler. Ali Paa sakin olmaya alyordu ama, sesinin titremesine engel olamyordu. Sordu: Acep, mnasip grlen akbetimiz ne ola ki, bostancba? Ksmet bu kadarm, devletl.. dedi, bostanc-bai; Padiahmz, Kbrs adasna nefyinizi (srlme' ' ' ": ' ' : " 550 PADAH ANALARI nizi) irde buyurdu!.. Nasip, dedi yavaa, ferman devletl Padia-hmzndr, elbet.. Beli., yledir ya! Ali Paa cann kurtardn sanarak sevinmiti. Bir yaln teknede dalgalarla boua boaa gnboyu ektii zahmete hi nem vermedi. Kbrs'a vard akamn sabahnda, ikinci Mahmut'un idam ferman da Kbrs'a ulat. Cellt bostanclar, Ali Paa'nn boynuna yal kementi doladklarnda Benderli Ali Paa, Osmanl Padiahlar'mn dzenbazlklarna akl erdirmenin mmkn olmadn dnyordu. KNCt MAHMUT'UN BAIMIZA BELA ETT (KARA PSKLL KIBMIZI FES)!... ' kinci Mahmut'un basan salad (Vak'ay Hay-riyye) diye anlan Yenieri Ocann kaldrlmas olayndan sonra, bir baka ilgin olay ortaya kt. Bu ilgin olayn adi: (Fes) ti!.. Krmz keeden yaplm, tepesi yass ve arkasnda kara bir pskl sallanan bu yeni ba giysisi, 2. Mahmut'un buyruu ile lkeye getirildi. Adn, (Fas) '-in (Fez) kentinden alan bu acaip balk, ilkin (As-kir-i Mansure-i Muhammediyye) adiyle Yenieri rgtnn yerine kurulan ve iersinde yine tek bir Trk'e yer verilmesi yasak

olan yeni dzen askerlerinin kafalarna giydirildi. Daha sonra bakent stanbul erkeklerinin kafalarna.. Anadolu erkei fes i hi bir zaman iin benimseyip giymedi. Daha ziyade, byk kent ve kasaba er560 PADAH ANALARI kekleri arasnda hzla yaygnlat. 1828 ylndan 1925 ylna dek 97 yl sreyle 2. Mahmut'un armaan(!), binlerce yldan bu yana giyilirmicesine ve kesinkes mslman bal imi gibi benimsenen (fes) in atld taktirde gavur olunaca inanc ylesine yerlemiti ki, gelecekteki Atatrk Cumhuriyetinde, (apka devrimi) ortaya ktnda, yer yer ayaklanmalar olacak ve yobazlar: Din elden gidiyor, bize apka giydirip sm-me h gavur edecekler! diye haykracaklard!., O kadar ki, fes i atmamak ve apka'y giymemek iin lkeden kap Arap lkelerine snanlar bile olacakt. Bunlarn arasnda, yazd bir manzumenin (stikll Mar) olarak kabul edilmesi talihsizliine uradmz ve esasen daha nceden Trkl bir dman lk, slama kar ilenmi bir su olarak niteleyip lanetleyen Arnavut kkenli (air Mehmet Akif Ersoy) da yer alacakt. Msr'a kaacak, il yl sonra yurda dnecekti ama, apka'y yine de giymemek iin, lnceye kadar ak ba la dolaacakt. 2. Mahmut'un bu kara pskll krmz ba bels bile, gn gelecek devirme Osmanl tarihilerince bir uygarlk simgesi diye nitelenerek vlme arac yaplacakt. HLFET VE SONRASI (Yavuz) diye anlan 1. Selim'in 1517'de Msr' ele geirmesiyle, slm Peygamberi Muhammed'in temsilcilii (Halifelii) stlenmi olmasyle balayan; Araplar'm lkelerini ve tm Arap toplumlarnn savunma grevini 1924 ylna kadar, tam (407) yl srdrlecekti. ', '.j! 581 PADAH ANALARI Milyonlarca Anadolu Trk'n Arap ve zenciler uruna llere gmecektik. Ne ki, karlnda, Arap ve zenciler'in dmanlndan baka bir ey elde edemeyecektik. O kadar ki, 1974 sonrasnda Kbrs'ta kurulan (Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyeti Devleti) ni, tek bir Arap ve zenci devleti tanmayacakt. Ama biz yine de Arap'tan yana ve Arap olup kalmakta direnecektik!.. 407 yl iinde Arap llerine gmdmz milyonlarca Trk'n kutsal ruhlarn szm szm szlatacaktk, bylece... OYSA BU DNEM, BYK ZLN BR BALANGICIYDI.. Arap varln korumak, savunmak ve onlarn ilkel yaamlarn olduu gibi srdrmelerini salama iin o llere.o Arap yarmadas ile, o Afrika topraklarna nice yzbinlerce ztrk gmm olmamza karn ne Afrikal zenci'ye, ne de Araplar'a yaranabil-mitik. Yer yer bakaldnyorlard. Ne var ki, Osmanl devleti, szde egemenlii altndaki kabileleri bile sindirecek gte deildi. O kadar ki, Msr Valisi Kavala-l Arnavut Mehmet Ali Paa'dan yardm isteme zorunda kalyordu. Ksa bir sre sonra Srplar'n bamszlk eylem- t< leri balad (1815). KMD, BU KAVALALI MEHMET AL PAA? 1769'da Kavala'da domu bir Arnavut'tu. (En-derun-u Hmyun) denilen Sarry olanlar rgtnde yetimiti. , > 562 . ''' ''"' ; . ' PADAH ANALARI Dnemin Osmanl Padiah nc Selim, Arnavut Alemdar Mustafa Paa'ya gsterdii ilgiyi bu kez (Arnavut Kavalah Mehmet Ali) ye de gsterdi. Deiik grevlere atadktan sonra, 35 yandaki Mehmet Ali'ye Paalk rtbesi vererek Msr'a (Vali) yapt (1805). Mehmet Ali Paa, Msr'da, (Memlkler/Klemen-ler) diye anlan

Trkler zerine saldrd. Toroslar'dan balayarak Suriye, Lbnan, Kbrs, Msr, Hicaz ve Sudan' kapsayan bu Trk devletinin bakenti (Kahire) idi. Devletin adi: (Ed-Devlett-Trkiye) idi. Bu devlet, (Yavuz) diye nitelenen 1. Selim tarafndan ykldktan sonra tarihten silinmi ve geride ancak basz ve sahipsiz Trkler kalmt. Arnavut Mehmet Ali Paa, nc Selim'in buyruklarna uyarak Trkleri ortadan kaldrmak iin eyleme giriti. Daha sonra, (Vehhab) Araplan zerine saldrya geti. nc Selim'in, ltuflarn 2. Mahmut aynen benimseyerek bu baarl (!) eylemlerine karlk olmak zere Mehmet Ali Paa'nn oullarndan birine (Vezirlik) rtbe ve payesi ile birlikte (Hicaz ve Habe) genel valiliini verdi. teki olunu da (Beylerbeylii) 'ne atayarak (Sudan Valiliini) verdi. Kavalah Arnavut Mehmet Ali Paa, btn bu ycelik, nimet ve devleti azmsayarak 20 Ekim 1831'de, Osmanl devletine isyan etti. Aslnda, zl birbirini izleyerek srp gidiyordu. Yunan isyan bym, Morallar zgrlk ve bamszlklarm iln etmilerdi (1822). Osmanl Devleti'nin devirme kleler ve olanlar elinde ynlendirilen ad politikas, esasen ylesine temelden ve amatan yoksundu ki, yzbinlerce Trk evldnn kan ve canlar karlnda el563 L PADAH ANALARI de edilen yabanc lkelerin devletlerini hara'a balamaktan tede bir egemenlik, sz konusu bile olmamt Tm ama, aba. ve ura; hara, yama, talan, kadn, kz ve olanlar tutsak almaktan teye gememiti. Bakaldran ve egemenlii altndaki lkeler zerine askeri g gnderip bastracak durumunu oktan yitirmi olan Osmanl devleti, Srp ayaklanmas karsnda, Msr Valisi Arnavut Mehmet Ali Paa'dan yardm istemek ve bu yardm karlnda ise, ne srlen her bir koula boyun emek zorundayd. Nitekim, daha 1827 ylnda biraraya gelen (ngiltere ve Fransa), Navarin'de demir atm Osmanl sava gemilerinin tmn yakmlard. Bu olayn ardndan, (Osmanl-Rus Sava) balamt. Ve yine bu arada Franszlar, (Cezayir) i almlard (1830). Msr Valisi Arnavut Kavalal Mehmet Ali Paa, adndan tede bir gc kalmam olduunu sezinledii Osmanl mparatorluu'na kar tm bu nedenlerle yalnz isyan etmekle kalmam, stelik Osmanl lkesine kar saldrya gemiti. Mehmet Ali'nin Msr'n ingene kkenli fel-lahlanndan meydana getirdii sava ordusu, (Filistin) ve (Suriye) zerinden Anadolu'ya girdi. Kanbozuk devirme soysuzlar komutasndaki Osmanl ordusu, Mehmet Ali'nin Arap-ingene melezi fellahlardan olumu ordusu karsnda bile tutuna-mayarak bozguna urad (1833). Gney Anadolu, Anadolu; Msr fellahlarnm yakp ykmalar, trl eitli saldrlaryle kar karya kald. 564 PADAH ANALARI 2. Mahmut ve devleti ellerinde tutan devirme kle Sadrazam ve Vezirler, bir yandan Rusya'nn yardm etmesi iin Rus Bykelisine, te yandan da Mehmet Ali Paa'ya bar diye el ayordu. Bu yakarlarn sonucunda: Ktahya'da Mehmet Ali Paa ile, stanbul'da da Rusya ile birer andla-ma imzaland (1833). Bu andlamalarla hem Mehmet Ali Paa'nn tm istekleri kabul ediliyor ve hem de Rusya'nn Osmanl devleti zerinde bir eit egemenlik ortakl meydana getirilmi oluyordu. Gney'e ve Anadolu'nun ilerine kadar yaylp yerleen ingene kkenli Msrl fellahlar ordusu bir sre sonra Mehmet Ali Paa'nn buyruu zerine yeniden saldrya geti. (Nizip) ve yresinde balayan Osmanl-Msr Sava, bir kez daha Osmanl ordusunun

yenilgisiyle sonuland. Bundan byle Msr, hem bamsz ve zgr bir devlet olarak tarihin karsna kacak ve hem de (Arnavut Kavalal Mehmet Ali Paa)nn soyundan ge-lenlerin, (Kral) olarak hkm ve saltanat srecekleri bir yeni Hanedan tremi olacakt. Bizim iin ise, bu olay daha ilgin sonular douracakt: Osmanoullar'nn esasen insan panayr na evirdikleri lkeye bir yeni soy daha katlm oluyordu. nk, Mehmet Ali Paa ordusunun Osmanl lkesine brakt Arap-ingene melezi fellahlar dan yeni yeni melezler oluacak ve bunlar gelecekte bile, ; ne Trkl ve ne de Trkiyelilii benimsemeyen, ' her bir tr zdeer bilincinden ve her bir inantan yoksun, stelik, Tanr'ya kfretmekle nlenecek olan ' yeni bir kitle oluturacaklard. Kimi zaman Araplklar, kimi zaman fellahlklar ile vneceklerdi. 565 PADAH ANALARI KNC MAHMUT'UN SARAY YAAM SERVEN.. Birbirinden fark olmayan Osmanoullan'ndan biriydi kinci Mahmut. zde deil, yzeyde yenilikten yana olmakla yetindi. 0 da, kendinden ncekiler gibi kan dkc idi. Ve yine kendisinden ncekiler gibi arap ve afyon tutkunuydu. Saray doldurup taran binlerce yabanc soylu kadnlardan kendi elleriyle setii yzlercesiyle yatt. Bunlarn 17'si ocuk dourduklar iin kanlan sayld. Bu 17 kadnn z ve takma adlanyle rk ve soylar yleydi: 1 Bezmilem Sultan (Leon) adnda bir Rus Yahudisinin kzyd. ki kzkardei daha vard. Her de Kafkaslarda tutsak edilerek Osmanl sarayna satlmtlar. Bunlardan biri, Sadrazam Damat Halil Paa tarafndan kinci Mahmut'a sunulmutu. Halil Paa, Hseyin Paa'nn klelerinden devirme bir Srp't. kinci Mahmut, kz Saliha Sultan bu adamla evlendirdi; (Bezmlem) adn takt, Rus Yahudisi Leo'nun kz ve gerek adiyle (Suzi)yi kendisine sunduu iin. Bu devirme Srp Halil Paa'nn daha nceki kansndan olan olu Mahmut Paa da, Abdlme-cit'in kzkardei Seniha Sultan'la evlendirilmiti. Seniha Sultan'm annesi ve yine, devirme hristiyan cariyelerden olan ve (Nlandil Sultan) takma adiyle anlan bir criye idi. nl Prens Sabahattin Bey ile kardei Ltfullah Bey, ite bu devirme kle Mahmut Paa'nn oullarydlar. Sultan Abdlmecit, Bezmi-lem Sultan takma adiyle anlan Rus Yahudisi kzn oludur. 566 PADAH ANALARI 2 Pertevniyal Sultan: Asl ad (Besime) idi. Kadn hamamlannda tellklk (natr) yapan bir ingene kzyd. kinci Mahmut bu kadn sokakta gr-' mu, k olmutu. Zorla haremine getirterek gzdeleri arasna soktu. Sultan Abdlaziz, ite bu kadnn oludur. 3 Hsnmelek Sultan: Asl ad (Maryam) di. Ermeni'ydi. Tiyatrolarda kanto oynuyordu.. kinci Mahmut bu kadna da k oldu, gzdelerinin arasna katt. ocuk dourunca da kans oldu ve ona (Hsnmelek) adn koydu. Bu kadn iin bir de manzume yazan kinci Mah-! mut, stelik besteledi de.. Hsnmelek bir peridir, v Cmlesinin dilberidir Dizeleriyle balayan bu ark, bir dnemin Osmanl Saraynda ve daha sonralar bakentin her yannda sylenir oldu. Bu, (Kantocu Maryam) iken, (Hsnmelek Sultan) la ykselen kadn. 1886 ylnda Nakka'taki yalsnda, 80 yanda ld. 4 Fatma Sultan: Halk arasnda (Msrllar'n soylarndan esinlenerek: (Arap ingenesi) diye tanmlananlardan, Msr'l bir fellah't. Esir pazanndan satn alnarak kinci Mahmut'a sunulmutu. Cariyeliinde sesinin gzellii ve kvrak danslaryle Osmanl Pdihnn ilgisini ekmi ve gzdeleri arasna girmiti. Gebe kalp

ocuk dourunca kans saylarak (Hanm Sultan) oldu. 5 Huyar SuJian: Tunus'tan kanlm, esir pazarndan alnarak, daha sonra Osmanl Sarayna sa-tlm:ti. Bir ak arapla bir zenciden dnyaya gelmi bir melezdi. kinci Mahmut'un havuzba elencele567 PADAH ANALARI rinde Afrikallara zg ilkel oyunlann gznne koyarak Pdihn cinsel isteklerini kamlam, gebe kaldktan sonra da (Hanm Sultan) lardan biri olmutu. Asl adi: Furi'ydi. 6 Kerime Sultan: Bir Acem kzyd. Esir pazarlarndan satn alnmlardand. Gzlerinin gzelliine eklenen acem ivesi kinci Mahmut'u bylemicesine etkiledi. O da gebe kalnca (Hanm Sultan) lardan biri oldu. (Kerime Sultan) dediler. 7 Mislinyab Sultan: Hrvat soylu bir Bonan kzyd. Tm tekiler gibi tutsak edilerek esir pazarlarnda elden ele dolatktan sonra Osmanl Sarayna satlmt. Ak san salan, mavi gzleri, ince uzun vcut yaps, kalalaryle gslerinin dolgun yuvarlakl, Saray tutsaklarndan biri olan bu kz da ksa srede cariyelikten gzdelie ykseltti. Gebe kaldktan sonra da asl ad olan (Margarita yerine (Mislinyab) adm taktlar. ocuunu dourunca da (Mislinyab Sultan) oldu. 8 Nuritb Sultan: Korsanlar tarafndan Girit adasndan karlm, esir pazarnda satlarak Osmanl Sarayna bir Yahudi tefeci tarafndan i karl armaan edilmiti. Grek rkndan bir Yunanlyd. Asl ad (Nora) idi. ikinci Mahmut'un gnln ve gzn dolduran krpe vcudu ile ksa srede cariyelikten gzdelie ve hemen ardndan gebe kalp ocuk dourunca da (Hanm Sultan) la yceldi. Asl ad (Nora) yi deitirip (Nuritb Sultan) yaptlar. 9 Tiryl Sultan: Ukraynal bir Rus'un kzdr. Asl ad Olga) idi. Sava ganimetlerini blmek, Trk askerlerinin ele geirdikleri kentleri yamalamak, tutsak alp bunlar satma hakkna sahip olmak gibi ayrcalklarla donatlan Yenieriler tarafndan karl538 PADAH ANALARI m ve Osmanl Sarayna satlmt. Bu ateli ak kadn gzellii kadar kurnazd da. kinci Mahmut'un iki, seks ve saz tutkusunu cinsel oyunlaryle bir kat daha oaltan bu Rus kz, Osmanl Pdihn uzun bir sre avucu iinde tuttu. Gebe kalp ocuk dourunca da, Olfa olmaktan karlarak (Tiryl Sul- ; tan) oldu. 10 Lebrizifelek Sultan: Cenoval bir katolik papazn kzdr. Asl ad (Rozi) idi. Korsanlar tarafndan karlarak esircilere satlmt. Bir sr esir kzlarla birlikte Osmanl Sarayna satlm, cariyeler arasna katlmt. kinci Mahmut binlerce cariyesinin arasndan bu kz seerek gzdelerinden biri yapt. Rozi de tekiler gibi gebe kalp ocuk dourunca, bu da Padiah kars sayld ve yeni bir ad ve unvanla yceltildi: (Lebrizifelek Sultan) oldu. 11 Nevfidan Sultan: Yunan adalarndan karlm, esirciler eliyle Saraya satlm bir Rum kzyd. Asl ad (Nina) idi. ocuk yanda, ince yapl krpe bir kzd. Bu rum kz da kinci Mahmut'un yatanda gebe kalp ocuk dourunca (Nevfidan Sultan) oldu, 12 Aubcan Sultan: Bulgar derebelerinden birinin kzyd. Ad (Ester) di. Esirciler'e satlm, daha sonra Osmanl Sarayna getirilmiti. O da ocuk dourup (Pdih kars) saylnca (Aubcan Sultan) ad taklp Kralielerden biri oldu. 13 Ebrireftar Sultan: Hristiyan Grclerdendi. Ad (Flora) idi. tekiler rnei yoldan ele geirilmi, Saraya satlmt. ocuk dourunca ona da (Ebrireftar Sultan) adn taktlar. 14 Glcemal Sultan: Arnavutluktan kanla^ rak esircilerin ellerine dm, daha sonra Osmanl Sarayna satlmt. Asl ad (Sofi) idi. ikinci Mah. :- '"'' :' '' ' " ! '' '.":' ' ' :'..'.',<. ' '.. '. 56*

ANALARI mut'un yatandan o da ocuk sahibi olarak kt. Bir takma ad ve yce bir unvan da ona verdiler. (Glce-mal Sultan) oldu. 15 Perestev Sultan: Bu Romen soylu kzn ad (Magda) idi. Dorudan gzdeleri arasna girdi, kinci Mahmut'un, Pdih etkisi altnda tuttu ok uzun sre. Bir erkek, iki kz ocuu oldu. Magda'ya (Perestev) adn kinci Mahmut koydu. Tm kadnlar arasnda en gzdesi, bu Romen kzyd. Takma adiyle (Perestev Sultan) olarak tarihlere geen kadn.. 16 Pervizifelek Sultan: Bu Yahudi kznn asl ad (Suzan) di. Filistin dolaylarndan karlarak Saraya satlmt. Bilinenin tersine, koyu esmerdi, ri yeil gzleri esmer cildini daha da gzelletiriyordu. Ksa, dolgun vcutlu ve kvrakt. kinci Mahmut bu tutsak kz daha ilk grdnde odasna kapatm, gnlerce yanndan ayrmamt. Yahudi Suzan kz ve olan ocuklar dourdu, kinci Mahmut'a. (Pervizifelek Sultan) oluverdi ksa srede.. 17 Zernir Sultan: Bosna'dan karlm, Saraya satlm bir Srp kzyd. (Zona) olan adnn ba harfinden esinlenerek (Zernir Sultan) ad ve unvann verdiler, bu Srp kz Pdiha yeni evltlar dourdu. kinci Mahmut'un bu 17 karsndan 14' erkek, 14' kz olmak zere 28 evld oldu, Osmanl ailesine katldlar. 14 erkek ocuundan yalnz ikisi Osmanl taht'na Padiah olarak oturmak ansn elde ettiler. Bunlar, Abdlmecit ile Abdlaziz'dir. Abdlmecit'in annesi (Bezmilem Sultan), yukarda da akladmz gibi, (Leon) adndaki Rus Ya-hudisinin kzndan biri olan (Suzi) dir. kinci Mahmut'a ilk erkek ocuunu douran bu kadna (Bezmi570 '. Birinci Abdlmecit sarayii ve sarayd rezaletlerin , birbirini izledii bir dnemde kendi dnyasnda ya-' ad... 571 PADAH ANALARI lem) ad taklm ve adna camiler, mescitler, okullar yaplmtr. Daha sonra Osmanl tahtna kacak olan Abd-laziz'in annesi ise, yine yukarda deinerek akladmz gibi (Hamam tell Besime kadn) dr. kinci Mahmut'un sokakta grp k olduu bu kadn Ab-' dlaziz'i dourunca (Pertevniyal Sultan) ad ve unvan ile yceltilmi, adna da bir sr yap ve okul yaptrlmtr. Bu iki kadn, birer (Valide Sultan) olarak Osmanl Saraynda ve lkede hkm yrtme olanan da uzun sre ellerinde tuttular. Anadolu Trk', gerei yazlmam bir tarihin iyzn bilmeden yaamt. yleki, bir gn yazla-1 ak gereklere de inanmayacakt. nk, Osmanoul-lan'nn ve evresindekilerin dzenleriyle ylesine uyutulmu, blnm, paralanmt. z rkna, z rknn deerlerine ve inanlarna zg her bir eyini kaybetmiti, kaybettirilmiti. Irk bilincini, rknn z dinini, rknn dilini, kltrn, rknn yce tarihini bir zerresi kalmamacasna bylesine kaybeden bir ulusun kendine dnmesi, kendi rkndan yana bir davra-1 nisa kalkmasna olanak var myd? ikinci Mahmut, 31 yl kesintisiz srd saltanattan sonra, 54 yanda ld. Gen Osman dan beri kaldrlmasna ve snd-rlmesine allan Yenieri Ocan yoketmei, lmnden 15 yl nce baarmt. Osmanllar'm (Vak'ai Hayriye) diye niteleyerek tanmladklar bu olay, gerekte, kokumu devlet yapsna yeni bir g katacak anlam ve deerden yoksundu. ark yine o ark, dzen yine o dzendi nk. Devlet ve millet anlaynda, ulusal olan hi bir deiim, bir ze dn olmayacakt, batana dek.. 572 '.' ' :.'-.!; OTUZBRNC BLM BRNC ABDLMECT DNEM (1839-1861) ABDLMECT, BABASI 2. MAHMUT'UN (BEZM- LEM) ADINI TAKTII, YAHUD

LEON'UN KIZI SUZ'Y HALKIN GZN BOYAMAK N O'NUN ADINA VAKIFLAR KURDURUYORDU... II). t 31. Osmanl Padiah Birinci Abdlmecit, Rusyal Yahudi Leon'un kz Suzi'den domutu.(*) 1831 ylnda bu kadndan doan Abdlmecit, Padiah olarak taht'a oturtulduunda, 16 yandayd. Annesi Bezm-i lem Sultan (Suzi), bundan byle (Valide Sultan) olarak, ana kralieliin verdii snrsz yetkileri hem olunun ve hem de kendi adna kullanacakt. Bir ounun dneminde olduu gibi, bu padiah ianasnn da gerek rk ve soyunu unutturmak iin, bir yandan da halkn gznde dini btn msl(*) Gnmz Trkiyesi'nde Osmanl'y ve Osmanlcl yeniden diriltme ve yceltme savana girienler, bu kadnn adna kurulmu vakflar bnyesinden bir (Bezm-i lem niversitesi) karp daha da ycelmesini salamak iin, var gleriyle almaktadrlar. (Yazar'm notu) 573 PADAH ANALARI man; ve hayr sahibi efkat ve merhamet timsali kadn grnmesini salamak amacyle (Valide Sultan Bezm-i lem) adna en bata camiler, mescitler, emeler, kprler ve hastanelerden oluan vakflar kurulacakt. Ama bu dnem, ok ilgin olaylara gebe bir dnem olarak da ayr bir zellikle tarihe geecekti. Srp, Arnavut, Rum, Bulgar soylu ne kadar Yenieri eskisi varsa, bu kara cahiller ve soysuzlar gruhu, devletin en yksek katlarn birer birer satn alacaklard. nk, Saray hazinesi boalm; tamtakr olmutu. Devletin en yukar izgideki katlarna, (Bezmi-lem Valide Sultan) hazretlerine, en ok altn verebilenler atanacaklard. Abdlmecit'in taht a oturup clus bahii ad altnda tm hazine mevcudunu, Yenieriler yerine bu kez (Askir-i Mansure-i Muhammediye) rgtne ve Sarayii aalarna hara olarak dattktan hemen sonra, Valide Sultan Bezmilem, gerek adiyle: Yahudi Leon'un kz (Suzi), olu Abdlmecit'i karsna alarak yle konutu: Pdih olum bilmen gerekr ki, hazinende bir trnak dahi altun kalmamtr. Hl- keyfiyet byle olunca, ben derim ki, bir takm varlkl, tkenmez altun sahibi olmu kimesneleri yksek makamlara oturtup, kendlerinden oka altun alup hazineyi doldurmak ve bunca ar mesrifin altndan kalkmak bir ^y maslahattr, zannmca.. 16 yandaki Osmanl Padiah Abdlmecit anasnn suratna bn bn bakp dinledikten sonra, inanmazlkla sordu: Anacm.. Validem, byle kimesneler var m574 PADAH ANALARI dr, lkemizde? -r, ,, Anas hi duraksamadan karlk verdi: Vardr, yce Pdih olum., hemi de tevatr oktur. Gn gemez ki, nice dem bu yolda haber salmasn!.. Eh., mdema n'eye ki vakit fevt eyleriz? He-man maslahat zre ve de nasl mnasip ise, tizce dav-ranup, oka altun alaraktan, kimesne demler ise, diledikleri makamlara nasbeyleyelim (atayalm), siz ne dersiz? Bir ey maslahattr, derim. Eyi yleyse, dedi, Abdlmecit,1 t%- Validem gerisini haleyleyesiz... > ,.<", , DEVRME OSMANLI TARHlUE|$NN YAZMADIKLARI GEREKLER Ka gnler geti aradan.. Daha yce katlara atanmalann bekleyen (Enderun) yetitirmesi devirme Osmanl paalarn deli eden olaylar birbirini izledi.

Gksu'da kahvecilik yapan Yenieri eskilerinden Arnavut Mustafa'ya (Paalk) rtbesi verilerek, Padiah Abdlmecit'in (Sr ktipliine) atand!.. Oysa bu adamn okur-yazarl bile yoktu. Krktk bir kara cahildi. Msr arsnda baharatlk yapan ve yine bir Yenieri eskisi olan (Bulgar soylu dnme Rza) ya, Mir/Mareallik rtbesi verilerek (Cihan Ser Askeri) oldu!.. Bu, Bulgar kkenli karacahil dnk Yenieri / V '.' ,' ;.' '. : 575 ^ PADAH ANALARI eri, imdi, Osmanl Ordular Bakomutan olmutu! Galata'da sandklk yapan ve yine bir Yenieri eskisi olan Hrvat soylu Bonak Ahmet, (Byk Amirallik) rtbesiyle, Kaptan- Derya la atand!.. Bu adam bundan byle, Osmanl Deniz Kuvvetleri komutan olarak hkm yrtecekti L. YEN DZEN YAYGARASI Bat dnyas, Avrupa'nn dengesini bozmamak iin bu kokumu Osmanl devlet yapsn birdenbire ykmak istemiyordu. Zaten nasl olsa devlet ve lke, bir ana ve kk unsur olan Trklerin ellerinde deildi. Her bir varlk ve yetki, kendi uzantlarnn ynetiminde srdrlyordu. Ne var ki, kendi iinden rye rye yklp ortadan kalkmas kanlmaz bir son olarak ortada duran bu kozmopolit devlet, kp ortadan kalkncaya kadar daha ok smrlmeli, siyasal ve ekonomik yararlar salanmalyd!.. (Tanzimat- Hayriyye/Glhane Hatt- Hmyunu) gibi deyimlerle nitelenen Osmanl Fermn'n, bir Enderun devirmesi olan (Mustafa Reit Paa)'ya Londra Bykelisi iken dikte ettiren ve Abdlmecit'e imzalattrarak (Glhane'de) okutturan, yine O, Avrupa idi. Devlet gvencesini ieren bu ferman ile, hris-tiyan ve devirme aznlklar bundan byle daha zgr, daha dokunulmaz, daha bamsz ve sorumsuz yaam dzeyine kavumu oluyorlard. lkenin z, soyu Anadolu Trkleri daha rahat, daha kolay bir 576 PADAH ANALARI biimde hem sava cephelerinde ve hem de ite ezile ezile soyulacaklard. Vergi diye, hara diye, angarya diye, aar diye Trklerin srtndan kazanlm servetler ve vurulmu vurgunlarla sivrilmi ve sivrilecek yabanc soylu tredi zenginler, bakent stanbul Boaz'mn iki yakasn dolduran, ssl birer kukafesini andran yallarnda, kklerinde, konaklarnda srdrdkleri grkemli yaamlarna bir ka kat daha ekleyerek czevk ve elence, refah ve saltanatla rl dnyalarnda mutluluun zirvesinden birbirlerine daha belirgin biimde gz krpacaklard. O'nlar bir yandan yallarn, kklerini ve konaklarm, Osmanl Saray rnei; *olan ve kz cariyeler, uaklar, hizmetiler ve halayklarla dolduruyor; te yandan Padiah Abdlmecit Avrupa devletlerinden yksek faizler karlnda ald borlarla (12 milyon altn lira) harcayarak fDoimabahe Saray)m yaptryordu. (raan) ve (Beylerbeyi) saraylarna ise, (7 milyon altn lira) harcyordu. Ya, Anadolu? Topraa gml ta ve kerpi barnaklarnda, maaralarda en ilkel bir yaamn karanlnda ot ve su ile besledikleri evltlarn Osmanoullan'nn hara ve ganimet, kz ve olan talan iin atklar ve aacaklar savalarda can vermeleri iin, birer kurbanlk koyun rnei bytmee alyordu. Drt, beyz yl beyi e gemiti; bir yz y daha byle geecekti, kukusuz.,

Anadolu; Osmanl'nn ve Osmanlclarn (Beylik) diye niteledikleri: Kentsel ve blgesel devletlerini teker teker Osmanouilar'na kaptrdktan sonra basz ve sahipsizdi, nk. 577 : ; : PADAH ANALARI Anadolu, Osmanoullan iin kurbanlk sava gc reten bir byk (hara), bir tkenmez g kayna idi. Ve, yzlerce yldan bu yana Anadolu Trk', Os-manoullar'nn tutsa olmutu, blge blge.. Dnyann irili ufakl tm devletlerine, airetlerine kar alm savalarda can vermekle ykml olan, ite bu, Osmanl tutsa olmu ztrk ulus'u idi. lkeyi dolduran hi bir yabanc soylu: Krt, Ermeni, Rum, Yahudi, Bonak, Arnavut, erkez, Grc, Acem, Arap, ingene ve daha baka rk ve soy kkenliler, asker olmak ve savamak zorunda deildiler. Onlar bu tr ykmllklerden koruyan Osmanl yasalar vard. (Osmanl Milleti) denilen o yabanc soylular, Trklerin kanlar ve canlar karlnda elde ettikleri servetleri ve nimetleri aralarnda blerek yaamakla ve zellikle: Paa, Vezir, Derebeyi, Sancakbeyi, Beylerbeyi, Deniz Kuvvetleri Komutan, Kara Kuvvetleri Komutan, Sarayii ve Sarayd, lke ii ve lke d ve en yukar dzeylerde devlet grevlerine atanarak hkm ve saltanat srmek imtiyazna sahiptiler. O satn alnm, tutsak edilmi gerek kleler, Trklerin zerinde efendi olmu; Trkler'se, o satlm klelere kle olmutu; Osmanoullar'nm birbirini izleyen yasalar ve buyruklar ile. Ne var ki, bu gereklerin hi biri, o devletin tarihe gmlp yokoluundan sonra bile yazlmayacakt. stelik, Atatrk Cumhuriyeti'nden 60 yl sonra, O, Trk'sz, Trk'e dman Osmanl devleti ve o kan bozuklar, yceltildike yceltilecekti, yeniden.. Oysa, tm bu olumsuz ve tutarsz gereklerin 578 PADAH ANALARI iinde yaam ve btn bu olup bittileri grp iiterek vicdanlar szlam namuslu kalem sahipleri bir kenara kayt dmlerdi. Kiminin: teskire, salname, vekaayinme ve kimilerinin ruznme ya da tarih diye niteledikleri yazma ve basma belgelerde her ey apak gzler nne serilmiti. rnein, 4. Murat ve 1. brahim dnemlerinde (17. y.y.) yaam, Osmanl arza yazar (Koi Bey)-ger ek ad ve kimlii ile: Devirme hristiyan Arnavutlardan Koo Bey yazp brakt (risale) de, Osmanl Saray'nn ve devlet yapsnn bir blmne u satrlarla k tutmutu: .. Harem-i Hmyun ve Enderun, Arnavut ve Bosna devirmeleri (bonaklar) ile Snr Beyleri'nin ve Beylerbeyleri'nin hediye/armaan olarak Osmanl Padiahlar'na gnderdikleri kadnlar ve olanlar'-la, len Vezir lerin yabanc soylu tutsak kleleri Osmanl Padiahlan'nn Harem-i Hmyun ve Ende-run-u Hmyun una alnarak bir sre hizmet edip rtbe aldktan sonra nemli makamlara atanrlard. Gnmz Trkesine uyarlamalarla aktardmz bu satrlar, bir dnemin iyzn tm akl ile ortaya koymakta deil midir? Daha nice yerli ve yabanc namuslu kalem sahibi kimseler, tm gizliliklerin zerlerinden ar ve kaln perdeleri ekerek gerekleri ortaya koymaktan korkmamak gibi bir yrek yceliini kantlamaktan .geri kalmamlardr. 579 PADAH ANALARI PADAH KARRISI SERFBAZ SULTAN BR ERMEN'NN METRES OLDU!.. Sarayii rezaletleri imdiye kadar halkn gznden ve kulandan titizlikle karlmt. Abdlmecit dneminde ise, bu rezaletler sokaklara taarak halkn gzleri nnde sergilendi. Abdlmecit'in kanlar saylan gzdeleri bu dnemde, Saraylarn kaln duvarlar arkasnda srdrdkleri yaama kar karak sokaa

dkldler. Padiah'a isyan trndeki bu bakaldrma nedeni ise, Abdlmecit'in karlarndan (Serfiraz Sultan) takma ad ile anlan yabanc soylu bir devirme kadm'd. Abdlmecit, bu ne id belirsiz gzde cariye'ye delice bir tutku ile balanmt. Sanki O, bir hkmdar deil, bu soyuz kleye kle olmu bir ioland. Abdlmecit'in hi bir szn dinlemedii gibi, O'nu yatana bile almyor; telik, Padiah'n yaad Top-kap Saray'ndan kaarak (raan Saray) nda, nedimeleri, uaklar, hizmetileri ile bildii gibi yayordu. Omanl Saray geleneinin hi bir kural ve kouluna boyun ememekteki direnmesine karn, Abdlmecit sk sk raan Saray'na giderek yatana girebilmek iin yalvaryordu. Serfiraz Sultan en grkemli giysiler ve ei grlmemi mcevherlerle sslenmi olarak diledii her bir yerde, zellikle Kapalar ve Beyolu'nda korkusuz ve sorumsuzca dolayordu. Abdlmecit'in teki 19 karsn bakaldrmaya ynelten neden, Serfiraz'n bu zgr ve bamsz tutumu idi. Biz de O'nun gibi yaayacaz!., dediler. Vef 580 PADAH ANALARI gerekten de her biri Serfiraz'n babo yaamna eit baboluk yarna giritiler. Ama tede, Afrika'da, Arap llerinde, Rus cephelerinde ve denizlerde kan gvdeyi gtryor, Anadolu'nun Osmanl'ya tutsak ztrkleri can veriyorlard. ok gemeden, Hanm Sultanlar in Sarayd rezaletleri dilden dile dolar oldu. Sarayn duvarlar ardnda yzlerce yldr rtbas edilen rezaletler, bundan byle ulu orta srdrlyordu. Camilerde, tekelerde, kahvehanelerde dilden dile dolaan yeni konulann balcasi: Sarayllar'n gnlk rezaletleriydi!.. (Serfiraz Sultan) olay, dnemin en ilgin serveni olarak ksa srede btn stanbul'a yayld. Halk korku iinde, birbirlerinden ekinerek kulaktan kulaa fsldyordu: Pdihmz, Efendimiz'in hanm Sultanlarndan Serfiraz Sultan, tarabyal algc ermeni delikanls ile gizli gizli buluuyormu!(*) Ermeni olann koynundan kp gndzleri Saray'a dnp Abdlmecit'in koynuna giren (Serfiraz Sultan), tm suunu affettirmi olarak, yine knn kollarna kouyordu. Sarayaalan babaa vererek bu olaya bir son vermei kararlatrdlar.. Ancak aylar sonra, (Kk Fesli Ermeni) delikanls Beikta'ta kstrlarak ldrld. Ama Serfiraz Sultan, bir Pdih kars olarak grkem iindeki yaamn yine en zgr ve en akl Cevdet Paa, Tezkir, c: 2. 581 PADAH ANALARI almaz biimde srdryordu. Hem de, ne Saray iinde, ne de Saray dnda en kk bir engelle karlamadan... OLAYLARIN YANKILARI teki Osmanl tarihilerinden ayn bir yeri olan Cevdet Paa, bu dnem ve bu olay hakknda kayt dp* apak yazmaktan ekinmemitir. Padiah, Serfiraz namnda bir kadna tutulup baka bir kadna yaklamaz oldu. Serfiraz Hatun'a kimse bir ey diyemez. stedii yerlerde gezer, tozard. Dierleri de onu kskanr, ona nisbet olsun diye seyir yerlerinde ve Beyolu'nda rz ve namusu muhil (ihll edilmi/kalmam) yerlerde ol vehile (ylece) dolarlard. Kerimeleri Sultanlar da, onlan bu yolda taklit ederlerdi. Onlann bu nisillu hal ve hareketleri, namusu Saltanat ihll eder (bozar/yokeder) olduundan, Hnkr (Padiah) mteessir olsa dahi

bunlarn nn alamazd. Saray kadnlar teden beri Sarat- Hmyunda bir keye ekilmilerdi. Hatta, feraceleri (sokak giysileri) yoktu. kinci Mahmut devrinden kalma arzularm alsnlar diye kendilerine birer ferace verilmiti. Birbuuk seneden beri kendilerine seyir ve temaa kaplan (gezme ve elence yerleri) ald. Her yerde gezmee baladlar. urada, burada trl rezaletler eder (yapar) oldular. Ne var ki, hi bir ey Abdlmecit'in umurunda bile deildi. O, gzne kestirdii her kadna k oluyor ve yatana alyordu. Gece ve gndz sarhotu. ite bu sralarda, yeni bir kadn girdi Osmanb Sarayna.. 582 PADAH ANALARI BR DEVRME EVLTLIK (BEZMAR SULTAN) OLDU!.. Msr Valisi Kavalal Mehmet Ali Paa'nn olu smail Paa'nn lm zerine stanbul'a gelen kars, yanna evltl Bezmr'y da almt. Bir Arnavut devirmesi olan bu nl aile, stanbul'a gelir gelmez bakent'in yine kendileri gibi tredi devirmelerden olumu yall, kkl, konakl sosyetesi ile hemen ili dl bir dostluk kurmakta gecikmemitiler. Beyolu'nun bir blm, boazn iki yakas batan sona kadar Bey, Paa, Vezir ve daha baka unvanlarla anlan ve lkenin tm servetlerine de sahip olanlar, bu Osmanl devirmelerinden bakalar deildi. Bir salon kz olarak yetien evltlk Bezmr, piyano da alyordu. Osmanl devirmeler sosyetesinin iinde, Saray'dan kar salama yansna girimi pezevenklerde vard. Bunlar, nerde bir gzel kadn-kz grr, ya da duyarsa, tez zamanda Saray'a koup Padiahn en yaknlarndan birinin kulana fsldamaktan geri kalmyorlard. Bezmr'y da Abdlmecit'e byle peke ektiler. Hemen yemekli bir ziyafet dzenlendi, Osmanl Saraynda ve Bezmr grkemli bir protokolla arld. Her biri baka baka olsun da, ne olursa olsun diyenlerin biri olan Abdlmecit, daha grr grmez Bezmr'ya k oldu!.. Ziyafet sonrasnda Bezmr'y koynuna alp sabahlayan Abdlmecit, ertesi gn, buyruunu verdi: 583 Yukarda, solbata: Abdlmecit'in byk kz Fatma ve Kardei Seniha. Aada, solda: kinci Abdlhamit'in torunu Fatma Aliye ve Abdlmecit'in kz Naile... : PADAH ANALARI ^ Bezmr hatunla nikhmz olsun derz! Tiz varup icabn y apaz! H Bata eyhlislm ve Saray aalan tel iinde kafa kafaya vererek durumu inceleyip(l) tartmaya baladlar: Bu ne mene itir? diyorlard, nikh ne ola? Beli, diyordu, eyhlislm: Nikh vacip deildir. Neden dersez (derseniz), imdiye dein bir Os-manolu nikh la evlenmemitir. Herhangi bir hatunu dilemise, ol hatun, er'i erif zre nikhls sa-yla gelmitir. Bu nasl itir ki, Padiahmz Efendimiz Abdlmecit Han, Bezmr Hatun'a nikh kyla, der? Ne ki, tm kar koymalara ramen, Abdlmecit, Bezmr'nm istei dorultusunda nikh kydrarak evlendi, lk ii, Bezmr'mn adn deitirmek oldu. O'na: (Bezmican) adn koydurdular. Padiahn ferman' ile Ba Ikballikle yceltildi. Padiah kars olmu Hanm Sultanlarn en banda yer verilen (Bezmr/Bezmican Sultan) daha ilk gnlerden balayarak Sarayn kat tresini hie sayarak tm gelenee meydan okudu. Sarayn iinde ve dnda (Serfiraz Sultan) rnei, dilediince zgr bir yaam srmeye balad. Gzne kestirdii adamlarla birlikte gezip tozuyor ve gecelerini onlarla geiriyordu. O'nu gizlice izleyen Saray hafiyeleri, bu Ba Hanm Sultan'm rezil yaamn Padiah'a sunduklar Jurnallerinde apak belirtiyorlard ama, sonu yoktu.

Abdlmecit'in teki kadnlar, Bezmr'mn bunca rezillii dillerden dmedii halde klna dokunul-madmm nedenlerine bir trl akl erdiremiyorlard. Biz de serbestlik isteriz, diye dikiliyorlard, Abdlmeeit'in karsna.. bize bunca tahakkm hi 585 IIIP ,v PADAH ANALARI O eksilmeden srp giderken, soluk alacak bir frsat bile verilmezken, Bezmr/Bezmican Hatun'a, bu ne msamaha? O'nun bizden stnl nedir, bilmek isteriz.. diyorlard. Bir yandan hafiye jurnalleri, te yandan Saray aalarnn yaknmalar ve bir yandan da Vezir, V-zernm dedikodular, Abdlmecit'i biraz olsun kendine getirebilmiti. (Bahanm BezmrBezmican Sultan)!, nihayet boayabildi. Ne ki, bu kadnn yks bu kadarla da bitmi olmuyordu. Ksa bir sre sonra, Padiah kans iken -sevitii (Ressam Tevfik Paa) ile evlendii duyuldu. Bu da, teki olaylar gibi, imdiye dein pek duyulmam trden olaylar zincirine eklenen halkalardan biri idi. Ama, Abdlmecit bu olaya da hi bir tepki gstermedi. Ancak, O'nun lmnden sonra Taht a kan Abdlaziz, Bezmr'y ve kocas Tevfik Paa'y Bursa'ya srd. Ne var ki, Bezmar Bursa'da rahat durmad. Bu kez, Bursa Evkaf Mdr (Uzun Ahmet Bey) le gizli gizli bulutuklar tm kent'e yayld. Tevfik Paa, Bez-mr'.y boamak zorunda kald. Bezmar da Uzun Ahmet'le evlendi. Daha sonralar istanbul'a gelip yerletikleri ve g koullar iinde yoksul bir yaam srdkleri; gelecekte, bir takm kaynaklarda yle bir deinilip geitirilecekti. 586 : PADAH ANALARI BR BAKA OLAY TRMJAN SULTAN KADIN EFENDi ok sayda deiik belgelerde, bu kadnn Ermeni olduu aklanm olmasna, bir ka Osmanl tarihisi kar karak; Tirmjan Sultan'n Ermeni deil, erke olduunu savunmulardr. Ve, bu savunmay glendirmek iin de, Tirmjan'n: yeil ela gzl, ak kumral ve gayet uzun sal, beyaz effaf tenli, zarif endaml, ince belli, eli aya ok gzel bir kadn.. olarak fizik yapsn, erke soyunun renk ve biimine gre yazmlardr. Ama bunu yaparken konunun u yann hi dnmemilerdir.- Byle bir tip kadndan, bylesine irkin ve kara suratl, uzun ve kemerli, Armen burunlu bir Abdlhamit doar myd? Kald ki, erkez olsa ne olacakt? erke diye tanmlanan soy, Trk soyu mu idi? Slav ve Moollar'n soy karmndan olumu Abhaza ve Grc erkez, Lezgi, een diye tanmlanan Kafkasyallarn tm (erkez) diye anlyorlard Osmanl lkesinde. Bir Osmanl olduu kadar, bir Osmanlc tarih yazan olarak karmza kan (Ahmet Saip), (Abdl-hamid-i Sni) adiyle yaynlanan kitabnda, u biim bir aklama yapacakt: .. Abdlhamid-i Sni'nin Validesi iddia edildii gibi Ermeni olmayp, (andr) adnda bir erke cariye idi. Ermeni cinsinden olduunu iddia ve bununla Hnkr (Padiah) tahkir etmek dahi istiyorlarsa da doru olmayp, andr nm cariye, Saray'n bildiimiz erke cariyelerinden bulunduu muhakkaktr. u kadar ki, Sultan Abdlmecit merhumun maruf (tannm-nl) odalklarndan olmayp Saray'n hidemat sfliyesi hizmetkrlam587 PADAH ANALARI dan (aalk/ deersiz hizmetilerinden) olduu halde, tesadfen lfeti Padiah erefine mazhariyetle (bir raslant sonucunda Padiahn dikkatini ekip tanm olmann onuruna kavumakla) bugnk Sul-tan' (Abdlhamid'i) vcuda getirmi di bir cariye dir. 8 yl iinde Abdlmecit'e ocuk douran Tir-mjan, bunlardan

biri erkek teki kz iki ocuunu ksa bir srede arka arkaya kaybetti. ocuklarndan sadece (Abdlhamit) sa kald. Ve, bu ocuk gelecekte (kinci Abdlhamid) unvan ile Osmanl Padiah olacak ve kendisinden ncekiler gibi, bu da tm Trklere kan kusturacakt. Tirmjan, olu Abdlhamit 7 yana geldiinde veremden ld. Abdlmecit, olu Abdlhamit'in bakmn 4. kars saylan (Perest Sultan)'a verdi. Abdlmecit'in karlan saylan 20 kadndan 23 kz, 18 erkek ocuu oldu. Bunlardan yalnz Abdlhamit (II), Murat (V), ve Mehmet Reat sa kalacak ve tekiler tarihin karanl iinde kayp gideceklerdi. Gelecekte, kinci Abdlhamit dnemini yazan Osmanl tarihileri(*), Abdlmecit'in karlarndan ve Abdlhamit'in anal (Perest Sultan) iin iki ayn ve biribrinin kart yorum yapacaklard: .. kinci Abdlhamid Padiah olunca (Mehdi Ul-yay Saltanat olan Prestu Sultan) Harem'in ba olmasna ramen hi kimsenin iine karmaz ve incit-mezmi. Her ite drstlk arar, ibadetle ve fukaraya yardmla gnlerini geirirmi. Mhr de yle imi: (*) 1: Ahmet Saip, Abdlhamid-i Sni, stanbul, 1308. 2: Osman Nuri, Abdlbamid-i Sni ve Devri Saltanat, stanbul, 1327. 588 i; ; PADAH ANALARI (Devletl Drdnc Perest Kadn Hazretleri). imdi bir de u tarihsel olayn yorumuna bir bakalm : ... Abdlhamid'in, analnn kt davrandn, hademe-i Saray mstahdemi ile (Sarayda grevli erkeklerle) cinsi mnasebette bulunuyor, diye Perest Kadn Efendi'yi Padiah Abdlaziz'e ihbar ettiini.. te, Osmanl Saray'nn gerek iyz, bu idi. Abdlmecit'e ocuk dourduklan iin karlar saylan yabanc soylu hristiyan devirmesi cariyeler unlard: (Vilma), bir Fransz kz'yd. Esir satclar onu Osmanl Saray'na byk bir para karl verdiler. Beinci Murat' dourunca, adn (evkefza) koydular. (Virjin), Erivanl bir Ermeni'ydi. O'n da esirciler satmt Saray'a. Bir dnemin 33 yllk kzl sultan olarak hkm srecek Abdlhamit'i dourunca, (Tirmjan Sultan) adn taktlar. Virjin, kaynaklara gre iyi bir rakkase (arabesk oyuncu) idi. Karolin, korsanlarn Yunan adalarndan kanp esircilere sattklar, daha sonra Osmanl Saray'na satlm, grek kkenli bir Rum kz'yd. Sondan bir nceki Osmanl Padiah olarak taht'a oturacak Beinci Mehmet Reat' dourunca, adn deitirip (Gl-cemal Sultan) yaptlar. teki 16 yabanc soylu criye kadnn takma adlar ise yleydi: Dzddil, Nvekmisl, Nesrin, Nkhetseza, em-sinur, Servetseza, Zeynimelek, Ceylnar, Nalndil, Nergis, Neveser, Perest, Serfiraz, ayeste, Verdice-nan, Rusdil. 589 PADAH ANALARI j NtN, OSMANLI'YA TUTSAK OLMUTUK? VE NN TKENP GDYORDUK?. Neler olup bittiini bilmeden, neler olacan bilmek, kukusuz olas deildir. Uradmz tm ulusal felketlerimizin belli bal nedenlerini belirlemek gerekirse, ilgin bir ka olgu karmza kar. 1 Zorla, ya da inandrlarak kendi rkmzn z dininden kp, deiik dinleri benimseyerek o yabanc inanlarn etkisiyle tm ulusal ve zsoy bilincimizi, trelerimizi ve deer yarglarmz yitirmi olmak, 2 Yabanc soylu kadnlarla evleneek, doan ocuklarmzn melez kan yaplarnn zden zlm olmas, 3 Yabanc uluslarn hemen hepsinden nce Tek Tanrl gksel bir din'e sahip olduumuzun bilincinden uzaklamamzn sonucunda, rk, soy, dil, tarih ve kltrmz kaybederek

yabanc potalarda erimi olmamz, tarihin karsna ktmzdan bu yana birbirinin eiti tutsaklklara boyun ememizle sonulanmtr. zellikle, in, Mool, Uygur ve Arap saldrlar sonucunda Gktrk mparatorluu'nun tarihten si-linmesiyle balayan byk gten sonra n Asya topraklarnda (Anadolu) yurt tutup blgesel devletler kurduumuz alarda, biz oktan z soy bilincimizi yitirmitik. Arap ve Acem kltr vicdanlarmza reklenmiti. Trk olarak deil, Araplam mslman bir toplum olarak Anadolu'nun barnda kurduumuz 590 PADAH ANALARI devletlere bu yzden sahip olamam ve Osmanl'ya tutsak olmutuk. Daha ncelere uzanan bir tarih eridinde, rnein, (Hazar mparatorluu)'n kuran bir blm Trk kitlesinin Yahudi dini Musevilii benimsemi olmalar yznden ad san kalmamacasna yokolula-rn anmsayabiliriz. Msr'da, Bizans'ta yokolan Trkler'in baka tr bir aklamas dnlemez. Romanya'da, (Gagavuzlar) diye anlan (Ouz soyu) zbez Trkler, hristiyan dini'nin potasnda eriyip tkenmitir. Afganistan'da, Hindistan'da yabanc inanlar kskacnda ve cinsel melezlemelerle rk ve soy bilincini,, dil, tarih ve treleriyle ulusal kltrlerinden koparak kendi kendilerine bile yabanclamlardr. Anadolu'da ise, Seluklular'dan nce yerleip blgesel devletler kuran (Saltukoullar), (Mengoul-lan) ve (Denimendoullar), (Aydnoullar) ve daha sonralan ortaya kan (Anadolu Seluklu Devleti) zbenlik bilincinden kopmu olmalar yzndendir ki, saylan 23' bulan bu kurulular, rk ve soylann yanstan adlarla deil, kiisel adlarla tarihin karsnda yeralmtlar. O kadar ki, Anadolu Seluklu Devleti, resmi dil olarak Farsa yi, yani, Acemce'yi kabul etmiti. Tm devlet kurulular, Acemlerin ellerine braklmt. Ermeniler de, Acemler kadar ayrcalk sahibiydi. Trk soyundan olmann su ve ayp saylarak aalanmas, bu dnemden balamt. Bylesi bir olgunun daha nceleri Orta-Asya'da ortaya ktnda neler olduunu ve sonucun neler getireceini, bir yazl ta ant stnde, buruk bir an591 Atatrk'n tarihe gmd o Karanlk a, 1980 sonrasnda yeniden yaatanlar... 592 PADAH ANALARI latmla dile getirilmitir. Orta Asya'da, Sibirya'nn gneyinde, Orhun ne-hiri ile Kou aydam gl evresinde hl ayakta duran bu yazl ta ant', Byk Gktrk mparatorluunun tarihe gmlnden onbir yl nce diktiren, ulu Gktrk hkmdan (Trk Bilge Kaan) di. O byk Trk, Gk Trkler'in in boyunduruunda geen elli yllk tutsaklk dnemini ve tutsakln nedenlerini, ruh ve vicdanndan kopup gelen bir haykrla yle aklyordu:!*) ... Bilgesiz, lksz Kaanlar Tahta kp lkenin dzenini, ulus'un tresini bozdular. Soylar gibi, Trk soyunun ululan gibi olmadklar iin, kk kardeler byk kardelerine ve oullar babalanna benzemedikleri iin, yce Trk lkesi kmee, bunca toplum dalmaya balad. lkeye ve ulus'a yararsz, ama zararl buyruklar yznden birlik blnd, dirlik kalmad. ... Trk ulusunun byk dman inliler byle bir frsat bekliyorlard. Kardei karde'e, Oul'u baba'ya dman etiler. ... Kaanlarla ulusun arasnda karanlk ayrlklar ald. Kaanla gzdikenler, kaanlan ldrdler. (...) Tiginler, (Prensler), Buyruk Beleri (Bakanlar) , in hkmdarna boyun ediler. Trk ulusu, in ulusuna kul' oldu. Trk Beleri kendi ztrk adlarn atp, in

Belertnin adlarn aldlar. Soylu ztrk kadnlar, gen kzlar in Belerinin cariyesi oldular. Osmanoullan'na 600 yl boyunca tutsaklmzn (*) Ali Kemal MERAM, Gktrk mparatorluu, Milliyet Yaynlar, stanbul 1974. 59c PADAH ANALARI kkeninde de, yine ayn gerekler sakldr. Bu tutsaklk, yalnzca Osmanoullan'na tutsak olmamzla kalmam; savalar boyu can verip kan aktarak tutsak aldmz yabanclara, tutsak olmamzla sonulanmtr. BiR YANDA TUTSAK ZTRK ULUS'U, TE YANDA ZGR VE EGEMEN DNME VE DEVRMELERDEN OLUMU OSMANLI TOPLUMU. . Osmanl devletinin kuruluundan batna dein geen 622 yl iinde Sadrazamlk (Babakanlk) katnda hkm srm 214 kiinin iinde, ztrk soyundan gelmi kii says: 25-30 kadardr. zellikle, ycelik yarnda hl ilk sraya oturtulan ve bir trl gereklerin nda tantm yaplmayan (Fatih 2. Mehmet) buyruu ile balayan Trksz Devlet ynetimi, batana kadar srp gitmitir. 550 yl sreyle, devletin, zellikle u tr yabanc rk ve soy kkenliler elinde kalmas iin, titizlikle zen gsterilmitir; bunlar: Arnavut, Hrvat, Bonak, Pomak gibi Slav kkenliler olmak zere, Srplar, Rumlar, Yahudi ve Ermeniler, talyan, Romen, Rus, Bulgar, Arap, Acem, Grc ve Cerkezlerdi. (Mustafa Paa) Olaylarn sonulan anlamna gelen, nl (NeticlVukuat) adl kitabnda, gerekleri olduu gibi aklayabilmitir: ... Mertibi devlete vusuln yolu dahi u vehile idi ki, devirme ocuklarnn ve seferlerde alnan esir ocuklarnn gzideleri (Edirne, Bursa, Gelibolu 594 Son ehzadeler YED EHZADE Osmanllar'm son zamanlarnda, Mekteb-i Sultan'de (Galatasaray Lisesi) retmenleri ile yedi ehzadenin birlikte ekilmi fotoraflar: st srada, soldan saa doru ikinci, Sultan Abdlhamit'in torunu, Selim Efendi'nin olu Abdlkerim Osmanolu'-dur ve Paris'te lmtr. Drdnc, erafettin Efendi'-dir; o da Beyrut'ta lmtr. Altncs, V. Murat'n torununun ocuu olan Ali Yasp Osmanoh'dur. Sekizinci, blt Efendi, Sultan Abdlhamit'in en kk oludur. Alt srada ise, Nzm Efendi, Sultan Reat'n torunudur. Nizamettin Efendi; Abdlaziz'in torunu olup, lmtr. Abdlhamit'in dier bir torunu olan Orhan Efendi. 595 PADAH ANALARI ve Galata Saraylarnda) terbiye ve telkin-i erdit-i s-lmiyye olunduktan sonra, Saray- Pdihiye alnr ve bir mddet hizmet-i Hmyunda bulunup liykatine gre kesbi derecat ederek badehu blkaalkla-nndan veyahut zengi aalklarndan, ki, Mr-i lem ve Mir ahur-u evvel ve sniliklerinin biriyle ira olup, isbat liyakat ettikten sonra (Mir-i Livlk veyahut Beylerbeylikle) taraya gnderilir (...) badehu tl msait olur ise, Vezret ikram olunur idi. te, Anadolu'nun ztrk'n kendi zyurdunda ezip kan kusturan, derilerini yzp kafalarm kuyulara dolduran, sorumsuz kaatiller, bu binbir diyar art yabanc soysuzlard. Ve stelik bunlar, uyandrlmam zavall halkn gznde asil soylu Osmanl Paalarydlar!.. KLELER DEVLET kt'a'da bayrak dalgalandran Osmanl mparatorluu diye, Atatrk Trkiyesi'nde bile hl vn kayna yaplan bu devlet; gerekte, topra, nimetleri, zgrlkleri, ekmei ve suyu, ztrklerin ellerinden alnp yabanclara ve hem de klelere peke eken, bir soysuzlar egemenlii, bir (Kleler devleti) idi. Romanyal tarihi (orga), bir ok eserinde Osmanl Devleti'ni inceleyerek bu sonuca vanr.

Muhteem ve Kanun gibi deyimlerle anlan (Sleyman) dneminin kritiini yapan nl yazar, Devletin hi bir varlndan yararlandrlmayan, Saray'n ve devletin, egemenliin dnda tutulan z-trkler'le Osmanl Padiahlan'nn istekleri dorultusunda devletin temel yapsn ellerine geirmi Dnme 596 PADAH ANALARI ve devirme Osmanl toplumunun iyzn yle aklyor... Birbirine benzemeyen iki ayr cemiyet; daha dorusu, Osmanl cemiyetinin dnda bir Trk cemiyeti vardr. Hayvanclk ve iftilikle geinen eski Trklerin soyuna mensup olan bu Trk cemiyeti, alkan, kanaatkar yaayan ve atalarnn faziletlerini (erdemlerini) hl yaatan bir cemiyettir. Devlt bnyesine hkim (egemen) olan Osmanl cemiyeti ise, bu Trk cemiyetinden ayrdr. Osmanl cemiyetinin memlekette ne varsa hepsini zaptedip eline geirmesi 17. asrda (yzylda) tamamlanmtr. Yeni bir devirme tabakasnn taze bir kan getirip alamasna hacet bile kalmadan olmutur, bu!.. Her trl ahlkszlklardan, bilhassa (zellikle) malubiyet (yenilgi) ve mahkmiyet ahlakszlklarndan baka bir ey getirmeyen dnmelerle devirmelerin devlet bnyesine tamamiyle hkimiyetleri, ite o zaman tamamlanmtr. Bu ahlkszlklar, mene'(kkeni) itibariyle hristiyanlktan km olmad gibi, Rum (veya) slav rklarndan da km deildir. nk yine ayn Rum ve Slav rklar vaktiyle hrriyetlerine sahip olduklar zamanlar, yle yaamyorlar ve ahlklarn gzlerine yle grnmyorlard. Ancak bu rklar, malubiyet (yenilgi) zilletine (aalk duruma) dp alaldktan ve esaret (tutsaklk) dneminde ahlkszlatktan sonra, ilerinden, Osmanl mparatorluu'na (Vezir ve Paa) olmak isteyenler, ihtida (din deitirmek) etmee balamlard. Osmanl cemiyeti ile Trk cemiyeti arasnda ve daha dorusu, kavmine (rk kkenine) bal kalan Trk halk ile, hemen btn hristiyan rklarndan 597 te... 18. yy. stanbul'undan bir grnt!... 598 PADAH ANALARI devirilmi olan dnme Vezirler den, Paalardan ve Beylerbeylerinden mrekkep (meydana gelmi) hkim (egemen) snf arasnda, ok esasl bir fark vardr. Bu devirmelerin bir ou Rum ve bir ou ela -Slav dr. Fakat Slavlar, Bulgar cinsinden deil, Srp cinsindendir. Bu hal, o dereceyi bulmutur ki, (Sultan Sleyman) devrinde stanbul diplomasisi ayr dil kullanmaya balamtr. Bu diller: Rumca, Hrvata ve Osmanlca'dr. Venedik arivleri, stanbul vesaireden (baka yerlerden) gnderilmi ve devrin Rumcasyle yazlm siyasi vesikalarla doludur. Bu, Trk'e dman ve Trk'e yabanc sistemin getirdii dzen, Osmanl Devleti'nin kuruluundan tarihe gmlne dein 622 yl kapsar. 599 O T U Z t K N C BLM ' KNC MAHMUT'UN (PERTEVNYAL SULTAN* TAKMA ADLI GZDES HAMAM NATIRI (BESME) DEN DOAN OLU, 32. OSMANLI PDHI ABDLAZZ VE DNEM (1861-1871) ! Bu kez Osmanl taht'na oturan, tekilerden farkl bir Pdiah't.. Pehlivand,- horoz ve ko dvne tutkundu. Geri tm tekilerin kadn, iki, saz ve raks ve en grkemli saltanat tutkusu, bu, 31 yandaki Osmano-lu'nda da vard ama, anas: (Hamam natr' Besime) -den kaltm yolu ile ald, dnemin adr ingenelerine zg aalk zevkler bakmndan, daha bir baka ayrcal gze batyordu!..

lkede yeni bir sava hazrl bu srada balad. Rusya ile yeni bir savaa girilecekti. Bu sava iin gerekli yeni toplar dklyor, bir yandan da Alman-lar'u nl (Krup) fabrikasndan en pahal ve en modern silahlar satn almyordu. Bu arada yeni sava/ gemileri de satn alnmt. 40 bin deniz ve 750 bin kara askerinden oluan ordular meydana getirildi. Oysa, Rus ar' Nikola, ksa bir sre nce Moskova'da, gzlemini u szlerle aklamt: Osmanl mparatorluu ar hastadr. Her an lebilir. Eer biz Avrupal devletler, bu konuda kesin bir paylama zerinde anlamaya varamazsak, ben, yakn bir zamanda stanbul'u Osmanllar'dan alacam.^ 601 PADAH ANALARI Devirme klelerin ellerinde ynetilen Osmanl ikmeti ise, bir yandan ngiltere, Fransa ve Avusturya ile dostluk kurmaya alyor ve te yandan, Rusya'nn stanbul elisi'nin buyruklarna gre devlet'e yn veriyordu! Geri yadrgamamak gerekirdi. Bat dnyasnn uyann Renaissance (rnesans) simgelerken, Osmanl mparatorluu, dou'nun degenerescence'ini (dejeneresans) hi aksatmadan srdrp gidiyordu. Abdlaziz, hi bir Osmanl Pdihnda olmayan bir baka tutkuya da sahipti. D lkeleri dolamak, tm dnyay gezip grmek istiyordu. Hi kukusuz bu isteinin kayna da yine anasnn kanyd. Olgun bir kadn oluncaya ve kinci Mahmut tarafndan sokakta rasgelinceye dein srdrd rkna mahsus ba bo yaam eilimi, imdi btn zelliiyle olu Abdla-ziz'de ortaya kyordu. Taht'a knn ikinci ylnda Msr gezisine ve be yl sonra da Avrupa gezisine kt. Abdlmecit, biri 27, teki 25 yalarnda olan iki olunu da yannda gtrd. ehzade Murat (5. Murat) ehzade Abdlhamit (2. Abdlhamit) ehzade Yusuf zzettin Murat, Veliaht't. Anas Vilma bir Fransz olduu in Murat anadili Franszca'y iyi konuuyordu. nc olu ehzade Yusuf zzettin de bu gezide Abdla-ziz'in yanndayd. Napoli, Paris, Londra, Brksel, Prusya, Viyana ve Pete'ye gittiler. 602 PADAH ANALARI Bu gezilere, su gibi altn harcand. Devlet hazinesi boald. Bu yetmiyormu gibi, yabanc devletlerden yksek faizle bor para alnarak birbiri ardna saraylar, kkler ve konaklar yaptryordu bir yandan.. Ve bu devlet, kendi kendine, kendi iinden; aac znden kemiren bir kurt rnei rtmt. Artk yklp gecek ti. Zaten kurulutan bu zamana kadar geen 576 yl iinde gelip geen Pdihlarn hi biri devleti ynetmi deillerdi. Devlet, her zaman iin, birer Arap ad taklarak lkenin ve toplumun bana geirilen (En-derun-u Hmyun) denilen insan panayr rgtn yetitirmesi yabanc soylu devirme klelerin ellerindeydi. Osmanl Pdih demek'se, Saray demekti; Saltanat demekti; kadnolan, iki ve afyon demekti; i ve d lkelerden alnm haralardan hazinesini doldurup, bunlar zevk ve keyif veren yabanc soylu h-ristiyan dl kz ve kadnlara armaan etmek demekti; harac, rveti az bulduu ya da tahtna gz koymu sandklarn bodurtmak, hanerletmek, asmak ve kesmek demekti. Srtlarna altn srmalarla ilenmi, inci ve prlantalarla bezenmi kaftanlann giyerek ve balarna yakutlu, zmrtl, prlantal talar geirerek bir tas kuvvet macunu n kakladktan sonra cinsel gereksinmeden baka bir ey dnmeyen bu adamlar iin deeri ve anlam olan, baka hi bir ey yoktu. Yl, 1876'yd, imdi.. Abdlaziz'in taht'a ktndan bu yana 15 yl gemiti. Ynetimi ve

egemenlii gerekten ellerinde tutan devirme paalar ve devirme hkmet erkn, yeni bir oyunu sahneye koymak zereydiler. 603 PADAH ANALARI Bu kez, Abdlmecit'in 36 yandaki olu ehzade Murat' taht'a karmak iin elbirlii yaparak ktlar ortaya. Sadrazam, eyhlislm, Kzlaraas, Bostancba, Kapclar kethdas ile, Yenieri Oca'nn yerine kurulan soysuzlar ordusunun (Askir-i Mansure-i Mu-hammediye( komutan, hep birlikte Abdlaziz'in karsna dikildiler: Artk, Pdih deilsiz, seni tahtndan alp, yerine ehzade Murat Efesdi'yi geiririz! Kadere rza* gerek devletlu, n'eyleyelim ksmet bu kadarm., dediler. Bre siz kime olursuz? Siz mi karmzszdr beni taht'a ki, siz indirirsiz? Ha, Deyin hele., bu nasl maslahattr byle? nmem! Taht benimdir! Diyemedi. Kime, hangi gce, kimlere gvenecek de direnecekti? Birinci ibrahim direnmiti de, kurtarabilmi miydi kendini? Kendi kendilerini bu kadar derin bir yalnzln iine atan, yine kendileriydi. Bu devirmeler iin Pdih demek, kendi ipliklerini dokuyaca tezgha yerletirilmi kukla demekti. Ama, gelmi ve gemi Osmanl Pdihlarnn hi biri bu ac gerei grerek en bata kendilerini ve sonra da lkeyi ve toplumu, bu devirmeler gruhunun egemenliinden kurtarmann bilinli zorunluu-nu idrak edecek bir yetenee sahip olabilmi deildi. n! diyordu devirmeler ve onlar iniyor, tp tp yryerek gzaltndaki demir hcrelerinin yolunu tutuyorlard. Ya bir sre sonra gelip ldryorlar; ya da yaayabildikleri kadar tm yaamlann bu mah-pelerde tamamlyorlard. Abdlaziz de yle yapt, ayn yolu izledi. 604 PADAH ANALARI lkin, Topkap Saray'nn bir blmne hapsettiler. Daha sonra (Feriye) sarayna kapattlar. Bir ka gn sonra da ldrdler. Bilek damarlarn makasla keserek intihar etti, dediler. Bakent stanbul halk, bu grei, horoz ve ko dvtrcs Pdih iin, yank ezgiler dzenledi. Kolunda mikras (makas) yresi Yok mu bu derdin aresi? Olur mu beyler olur mu Evlt babay vurur mu? Pdihn has askeri Bu dnya size kalr m? Uyan Sultan Aziz uyan Kan alyor btn cihan. BE HANIM SULTAN.. Abdlaziz, saraylarn taka basa dolduran binlerce cariyeden bini akn kz ve kadnla yatp kalkt ama, bunlann iinden be kadn gebe kalarak kz ve erkek ocuk dourdu, diye yazd tarihler.. Criye Camelya'ya (Drrnev Sultan) adm verdiler, ocuk dourunca; Aspore'ye (Gevher Sultan); Anna'ya, (Eddil Sultan); Adela'ya, (Hayrand Sultan); Alis'e, (Nesrin Sultan) adlarn yaktrp taktlar. Bu kadnlardan yedi erkek, be kz ocuu dnyaya geldi, dediler. 605 Yllar y,h, intihar m etti, ldrld m? dedikodular ile stanbul halknn unutamad Abailaziz... 606 PADAH'ANALARI l YZLERCE YILLIK UYKU SRP GDYORDU.. Kara bolukta sallanp duran, rk iplere aslarak zbenlik bilinlerini yitirmi ztrkleri uyandrmaya alanlar oluyordu ama, bunlar ylesine &T, sayda ve ylesine aralkl, birbirinden uzak zamanlar iinde ortaya kyorlard ki, cehaletin ve aresizliin o kapkaranlk dnyasnda braklm ztrkler, onlardan habersizdiler. O'nlann ne yazdklarn okuyacak, ne de seslerini duyacak gleri vard. Oysa, bir, (Ali ir Nevi/1441-1500), Fatih Mehmet dneminden balayan Trk dmanlnn dal-budak salp gittii kinci

Bayezit'in Padiahl srasnda, bir yanda Araplm, te yanda Acemci-liin Trk vicdanna kara bir bulut gibi kp karartt o dnemde, Trk dili'nin, Arap dili'nden ok daha stn bir nitelikte olduunu ki Dil'in Durumas anlamna gelen (Muhakemet-l-Lgateyn) adn tayan eserini yazmt. Bu eseri, kinci Abdlhamitin zulm ynetimine ramen evirisini yapp yaynlama yrekliliini, Nevi'ye eit bir baka Trk vicdan gsterecekti. Bu, (Velet elebi zbudakH. (1869-1950). (Drdnc Mehmet) dneminin (1648-1687), frenk dl Valide Sultanlar ve yine frenk dl Saray aalan rezilliinin hkm srd yllan iinde, bir; baka soylu Trk (Vni Mehmet Efendi/Vanl Mehmet) ortaya kmt. O, Araplar'la araplann ve Osmanl devirmelerinin, ztrk soyuna kar yzyllardr srdrdkleri aalamalanna, bakalan gibi seyirci kalamamt. ztrklerin: (Yahudi) rkndan tredii, Kur'an'-da ad geen (Yecc ve MeccHerin, o lanetlenmi 607 PADAH ANALARI acaip yaratklarn ztrkler olduu, Osmanl medreselerinde ders olarak okutulmakta olmas, Vni (Vanl) Mehmet Efendi'nin Trk vicdanna smyordu. nk bu Trk dnr biliyordu ki, Arap kavmi iin gelen Kur'an'da, Trklerin ad-san yoktu. Ama Trk dman yorumcular ve tarihiler Kur'an'da ad-san olmayan bu byk Trk rkna kar, hem de Kur'an' kaynak belge olarak gstererek iren yalanlarla aalayabiliyor ve stelik tek bir tepki ile karlamakszn eylemlerini srdryorlard. te o, Trk rkn savunan ve tm yalanlan aklkla ortaya koyan nl (Arais-l-Kur'an ve nefais-l-Furkan) adl eserini bu srada yazd. Ne var ki, dnme ve devirme Osmanl hocalar, Vanl Mehmet Efendi'nin bu eserini: slm birliine kar Trk rklndan yana1 olmakla sulayarak, o'nu Saray'a jurnal ettiler. Drdnc Mehmet, Vni Mehmet Efendi'yi Bursa'nn Kestel Buca'na srd. 1684'de lmne dein, orada srgn olarak brakld. (*) Bir baka soylu Trk daha vard ki, 39 yllk yaamna yz n stnde eser sdrmt. (1839-1878) Bu, byk Trk'nn adi: Ali Suavi idi. ankr'nn erke kasabasnn (Sndek) kynde doup istanbul'da okuyan bu nl Trk dnr, Arapa, Farsa, Franszca ve ngilizce dillerini kendi kendine okuyup renmiti. Ali Suavi iin, ne bir (Osmanl Milleti), ve ne de bir (Osmanl dil'i) vard. Bu her iki olgunun da uydurma olduunu aklamaktan ekinmiyordu. ^ (*) Daha geni bilgi iin: Ali Kemal MERAM, Trklk ve Trklk Mcadeleleri Tarihi, st. 1969, s: 69-74. 608 2. Merutiyetin son dnem Sadrazam Talt Paa. 609 PADAH ANALARI Dnemin en banaz, en acmasz ynetimine karn, o, Kur'an dili'nin yalnzca Arapa olmadn, Kur'an'da kullanlan szcklerin: Habe, Fars, Hint, Trk, Zenci ve Rum; kkenli olduunu korkusuzca yazan ilk Trk tu. Kur'an'in kesinlikle Trke olmasn, namazlarda okunan sre ve yetlerin Trke okunmasn istiyordu ki, ancak bu ekilde, Trkler'in, bu Kur'an'n kendilerine deil, yalnzca Araplar iin gelmi olduu gerei ortaya konmu olsun ve uyuyanlar uyanabilsindi. O, dnemin Namk Kemal'i ve Ziya Paa's gibi, slamc ve Osmanlc deildi. Trkl ve lik devlet dzenini savunan gerek bir aydnd. (*) Gnmzde, hl geri getirilmesi iin var gleriyle eylemler sergileyen Osmanl kalnts dnme ve devirme kkenlilerin n-

ayak olduklar Padiah lk, hilfet ve eriat ynetimine, Ali Suavi, tek ba na, 125 yl nce, kar kmann onurunu hl tayan ender Trklerden biridir. Ali Suavi'nin ne oranda bilinli bir trk olduunu ve ayn zamanda Osmanl devletinin akldan, bilinten ne derece yoksun bulunduunu akla kavuturan, u satrlar, (Galatasaray) lisesinde Mdr olarak bulunduu srada yazlmtr. (*) ... Mdr olarak tayin olduum tarihte mektepte bulduum talebe says: 162 mslman, 327 hris-tiyand. Aznlk olarak kabul edilmi slm'dan 16 ta<*) H. Z. lken, Trkiye'de ada Dnce Tarihi, e: , s: 104-108. (*) Ali Kental MERAM, (Yeni Gazete), Temmuz l;70, (Devlet'e Bakaldr anlar) dizisi. 610 PADAH ANALARI ' lebe tam cret verdikleri halde, 94 Ermeni'den tam cret veren bir kii bile yoktu. 122 Rum'dan tam cret veren yalnz bir talebe idi. 52 Bulgar'dan tam cret veren talebe idi. Mektebin nizamnamesi gereince maddi gc olmayanlara bir ltuf ve merhamet olarak ihsan buyurulacak cret, yalnz Osmanl tabiiyetinde (uyruunda) olan kiilere mahsus (zg) iken, bu haklardan yararlananlar ecnebilerdi, (yabanclar): 4 Moskof (Rus), 16 Fransz, 8 talyan, 2 ngiliz ve 2 Yunanl idi. Daha geen yl, (Filibe) ve (slimye)-de ihtille reislik etmi Bulgarlar, imdi Mektebi Sultan (Galatasaray Lisesi) talebeleri idiler. Trk-slm kylerini basan (Kapliko) idi. (Vanof ve Sayarof) silhl olarak ekiyalk yaparlarken ve bu sulardan tutulup mahkm edilmilerken, (Bb- li/Hkmet) tarafndan meccanan (cretsiz) Mekteb-i Sultaniye (Galatasaray Lisesi'ne) alnm ve Rus Ordusu (Tuna) yi getiinde, bunlar, Bulgar talebelerini dahi ayartarak, Rus Ordusu'na gemilerdi. Ali Suavi, kimliklerini ve hyanetlerini saptad . ,*90 renciyi Galatasaray Ldsesi'nden kaytlarn sile-'rek, bana gelecekleri umursamakszn kovmutur. Ama, Osmanl Saray da O'nu kovdu, Galatasaray ' Lisesi Mdrlnden.. 1878 ylnn 20 Mays gn raan Saray'na saldrya geen bir avu ihtillci nin banda, Ali Suavi vard. Byk Trk, sosyal ve kltrel devrimci, tarihi, filozof ve ksa yaamna 127 eser sdrm byk bilgin (Ali Suavi), bir sokak militan gibi, ihtillcilerin banda vuruarak ld. Hem de dnemin (Zaptiye 611 5 ; PADAH ANALARI Nazr) ve stelik kara cahillii ile nl Arnavut Osmanl Paas (7-8 Hasan Paa) diye nitelenen kiinin kar saldrsnda ald yaralarla ld. KLELER DEVLET OSMANLI MPARATORLUUNDA DEVLET ADAMLARI VE SOYSUZ SOYLULAR ARSTOKRASS kinci Mahmut'un Seraskeri (Bakomutan), Ab-dlmecit'in Sadrazam Hsrev Mehmet Paa, Birinci Abdlhamit dneminde, henz kk bir ocuk iken, Kafkasya'da kle tccarlarnca ele geirilip stanbul'a getirilmi ve Yenieri aalarndan Arnavut aban'm yannda bir sre kaldktan sonra Derya Kaptan Deniz Kuvvetleri Komutam) Hseyin Paa'nn yanna verildi. Paann konanda kethda (uaklarn ba) oldu. erkezlerin (Abhaza) soyundan olan bu kle, nc Selim dneminde Osmanl Deniz Kuvvetlerinin bakomutan oldu. Seraskerlii srasnda Tunus'tan stanbul'a dnnde kara pskll, krmz fes') getirip kinci Mahmut'a tantt. 2. Mahmut, bu krmz fes'i, ilkin, Yenierilerden sonra meydana getirdii (Nizam- Cedid) adiyle anlan yeni Muhafz ordusunun mensuplarna giydirdi. Daha sonra da bakent halkna ve giderek tm lke erkeklerinin kafasna giydirdi. 10 yl sreyle Serasker (Bakomutan) olarak grev yapan bu adam daha sonra (Osmanl Meclis-i Vl Reisliine), yani: Adliye Nazrlna getirildi. Abdlmecit'in Padiah olmas zerine de Sadrazam (yani:

Babakan) oldu. Ne var ki, ald byk rvetlerden evresindekilere, zellikle de Padiah'a pay vermemesi yznden grevine son verildi (8 Haziran 1840). 612 PADAH ANALARI Bu satlm tutsak klelikten devlet ynetimine kadar her bir eye yllarca hkmeden adam, kinci Mahmut'un dneminde atand Seraskerlii (Bakomutanl) srasnda giritii vurgunlardan elde ettii byk servetlerle dnemin en saltanatl, en grkemli yaamn srmekle kalmam, bakent stanbul halkm dilden dile dolaan zulm ve ikencelerle tir tir titretmiti. nl Mareal Moltke'nin anlarnda da yeralan bu adam, u szlerle tanmlanmaktadr: Fizik yaps son derece biimsiz, buna karn her zaman aklaban, kurnaz, iinden pazarlkl, byk burunlu, kk gzl, kpkrmz yzl, ksack bir boy, ar iman, banda kulaklarna kadar indirilmi krmz yayvan bir fes, srtnda topuklarna kadar inmi bir cbbe, karsndakini aldatmak iin aptal grnml, gerekteyse elindekini karmamak iin her bir zora bavurmaya hazr bir adam.. Hsrev Paa 1855 ylnda ld. Eyp'te gmld. Salnda, Bahekap'daki konanda, boazdaki yalsnda, kendisi gibi satn alnm, ya da tutsak edilmi bir ok kz, kadn ve erkek klelere de sahipti. Bunlardan 32'si, devletin eitli katlarnda byk grevlere getirilmi, Paa ve Nazr olmulard. Sadrazamlk grevine son verildiinde, Hsrev Paa aleyhinde tanklk yapp onu sulayanlardan Kaptan- derya (Deniz Kuvvetleri Komutan) Halil Paa da, Hsrev Paa'nn klelerindendi. Dnyada bir benzeri daha grlmeyen Osmanl devlet yaps, bylesine kksz, bylesine rk, kokumu temeller stne kurulmutu. Anadolu Trk'nden karlp yabanc soylu tutsak klelerin ellerine teslim edilen bu devlet, gn ge613 PADAH ANALARI lecek kecekti ama kp gerken zgr kalan Trkler, 600 yln karanlnda zbenliinden yoksun yaam Trkler, bu kez yine o dnme ve devirme kle artklarnn soyundan treyenlerin kurduklar Arap dini, Acem mezhebi tuzana drlecek; bir yan da tarihsel iki byk dman olan (Rus ve in) komnistlerinin vatan, ulus, rk ve soy, bayrak ve snr tanmayan szde zgrlk, szde eitlik, szde insancllk yalanlanyle rl bataklna itilecekti. Bu her iki dman rgtleri besleyen, koruyan, arka kan Mason dnyas Trk'e Trkln anmsatacak tm alanlar, her bir olana yokedecekti. O kadar ki, bu Trk lkesinde Arap, eriat yobaz evrelerin; komnistlerin, Masonlarn eilimlerinin, amalarn yaylp gelimesini, tm vicdanlar bir a gibi rp kaplamasna ynelik gazeteler* dergiler, yaynevleri olabildiince gl olarak eylem srdreceklerdi. Ne ki, Trklerin zbenliini, Trk dmanlarnn amalarnn iyzlerini ve sonu olarak, tek bir Trk'n bilincine, lksne ynelik tek bir gazete, tek bir dergi, tek bir yaynevi olmayacakt. stelik, Osmanoullar'-nn ve Osmanl devlet yapsnn gerek iyzn aklayan bir tarih yazlmayacak ve yazmaya kalkanlar yerden yere vurulacakt. KANUN SLEYMAN DNEMNN BR NL KOMUTANI HADIM AL PAA KMD? Yunanistan'n Epir yresi halkndan bir Yunanl olan bu adam, ocukluunda tutsak bir kle olarak stanbul'a getirilmiti. Kle tccarlarnn Osmanl sarayna sattklar bu ocuk, benzerleri gibi (Enderun-u 614 PADlAH ANALARI Hmyun) denilen, yabanc soylu Hristiyanlarn Osmanlca renip gelecein .Osmanl devletine (Paa. Vezir, Komutan ve Sadnazam) yetitirmek iin kurulmu eitim ocana verilmiti. Bir sre olam olarak Saray'da ehzadelere, hanm sultanlara hizmet ettikten sonra (Paa/ General) oldu. Daha sonra Anadolu Trklerinden

meydana getirilmi ordularn bana komutan olarak atand. Os-manhMacar savalarna katld. Erkeklikten yoksunluu yznden ona (Hadm Ali Paa) denildi. !; KMD BU, BYK DEVLET ADAMLARI? ZAVALLI HALKIN SOYLU KLER SANDII (PAALAR, PAAZADELER, BEYLER VE BEYZADELER KMLERD? Kalntlar, kimi yenilenmi, kimi olduklar gibi duran, stanbul Boaz'nn iki yakasndaki yallar, kkler, konaklar ve kasrlar da her biri bir hkmdar Saray'nn grkemli grntsnde saltanat sirm kiiler ve aileleri kimlerdi, acaba? Bal bana birer saray yavrusu olan bu yallarda, kklerde, konaklarda ve bunlan evreleyen d-nmlerce bakml bahelerde cenneti yaayan, Os-nanh aristokrasisinin temsilcileri asiller, hangi kkten, hangi soydan, hangi stn evreden geliyordu? Hi kimse dnmyor, hi kimse ne kendi kendi-iia, ne de bir bakasna bu soruyu yneltmiyordu. Tanr katndan zenbille inmi stn yaratklar olarak grdkleri bu kiilerin adlarn anarken ses615 PADAH ANALARI terini ksyor; raslatklannda ise, iki bklm olup korku ile saygnn ezikliini zellikle gstermek, kaytsz artsz bu byklerin byklne boyun ediklerini anlatmak istercesine yerlere kapanyor, eteklerini pyorlard. Oysa, bir dnen, soran ve gerei kavrayan birileri olsa, bunlann kim ve ne olduklarn kulaktan kulaa yayacaklard. te o zaman, boazn iki yakasndaki kkleri, yallar, konaklar dolduran uaklar, hizmetiler, halayklar, nedimeler, cariyeler ve iolanlar arasnda zevklerin ve saltanatn zirvesinde yaayanlarn her birinin frenk dl, dnme ve devirme, sava tutsa, parayla satn alnm kleler olduu; Trklere yasaklanm ocaklardan yetiip devletin her bir organna, Trk dman padiahlarn buy-ruklanyle oturduklar anlalacakt. Bizans bakenti stanbul'un alnd gnden balayarak; Sadrazamlk katna kadar devletin tm yetkili organlarnn bana, sanat ve ticaretin her bir alanna, saraylann ilerine kadar her bir kebana Rumlar, Ermeniler, Yahudileri, Srplar, Bulgarlar ve baka tm yabanc soylu frenk dllerini getirerek (Trksz ve Trk'e yasak) bir devlet rnei veren (Fatih) 2. Mehmet, kendinden sonra Osmanl tahtna oturacaklara ayn izi srdrmelerinin gerekliliini yasalarla perinledii, Anadolu'yu dolduran milyonlarca Trk iin en kara, en kahr ykl bir yaam daha o zamandan balam olduu grlecekti. 616 OTUZNC BLM ABDLMECT'N (EVKEFZA SULTAN) TAKMA ADLI CARYES FRANSIZ KIZI (VLMA)DAN DOAN OLU, 33. OSMANLI PDHI BENC MURAT VE DNEM (1876-......) Beinci Murat' Padiahla getirmek ve bylece yeni karlar salamak iin Abdlaziz'i tahtndan indiren devirme devlet ve hkmet erkn, daha nce Beinci Murat'la kesinkes pazarlk yapm ve ne isterlerse, her eyin yle olaca szn almlard. Ne var ki, Murat, taht'a oturduktan sonra deimi; verdii sze aldr bile etmez olmutu. Abdlaziz'i indirerek kendisini taht'a karanlarn isteklerine kar kyor, bir tekini bile uygulamaya yanamyordu. Ana-dili Franszcay iyi konuuyor, teki Osman-oullar'na oranla kafas daha iyi alyordu. Ama tm ehzadelii sresince ikinin, uyuturucularn her eitine iyice almt. Yabanc soylu dokuz hristiyan cariyeden kz ve erkek ocuklar vard. Bunlarn her biri, ehzade gz-deliinden Pdih karlna kartlm (Hanm Sultan) dlar, imdi. Sadrazam, eyhlislm, Kzlaraasyle, Kap Kethdas ve

Bostancbasyle arkalarndaki teki paalar, Pdihn oynad bu oyun karsnda ilkin sersemlediler. Bylesine aldanacaklarm hi de akllarna getirvv.;> ,r ' 617 C? PADAH ANALARI ' ,, memilerdi. imdi, ne olacakt? Nasl kacaklard bu iin iinden? Kafa kafaya verip gnlerce dnp tarttktan sonra, Beinci Murat'tan alacaklar cn biimini kararlatrdlar. Pdih, delirdi! Sultan Beinci Murat Han, akln oynatt? diyeceklerdi her tarafta.. Cinsel organn karp gsterdi, bize.. Cuma selmlnda etrafa iedi! Ne dediini bilmez oldu! diyeceklerdi. Bu sylentiyi tm kente yayacak adamlar bulup, herkes birbirine aktaracakt. Bu sylentiler yaylr yaylmaz ehzade Abdlha-mit'e koacak, Beinci Murat' indirip kendisini taht'a karacaklarn mjdeleyeceklerdi. Bu kez pazarla onunla oturacaklard ama, yeni bir oyuna gelmemek iin ne lazmsa yapacaklard!. Byle yaptlar. Ksa gnler sonra bakent stanbul'un her bir tarafnda Pdihn delilii, dnemin en ilgin konusu oldu. Kimileri acyor, kimileri de glp geiyorlard. Ne var ki, acyanlar da, glp geenler de sylentiyi birbirine aktararak yaygnlatryorlard. Artk lkede, Beinci Murat'n delirdiine inanmayan hi kimse kalmamt. Paalar, ehzade Abdl-hamit'e kotular. Pazarlk ksa srd; Abdlhamit, Osmanl paalarnn bu iyiliini unutmayacakt! (Merutiyet) in ilnn m, istiyorlard? Hi kaygulanmasnlardi; hemen iln edecekti, Meru tiyet'i!.. Taht'a knn nc aynda, Ermeni ve Rum doktorlardan deli raporu alarak Beinci Murat' indirdiler, tahtndan. raan Saray'na kapattlar. ehzadeliinden bu yana bir sr evlt douran 618 st srada: kinci Abdlhamit dneminin iki nl zenci Ha-remaas. Alt srada solbata, yine o dnemin tek kelime Trke bilmeyen sadrzam Tunuslu Arap Hayrettin Pasa ve Abdl-hamifin Maliye Nazr Ermeni Agop Kazasyan Paa. PADAH ANALARI dokuz cariyesini de yanna kattlar. Karlan saylan bu dokuz kadnn gerek ve takma adlar yleydi: Carmen (Cnnyar Sultan), Marone (Elru Sultan), Elfi (Filiztan Sultan), Clarissa (Gevheri Sultan), Syl-vestre (Meyliservet Sultan), Ldli (Terndil Sultan) Sehineider (ayan Sultan), Hanna (Resan Sultan) Katyano (Reftndil Sultan). ERMENk,SOYKIRIMI DEL, TRK SOYKIRIMI!.. Ermeniler, Osmanl devleti'nin btn dnemlerinde dokunulmaz, imtiyazl ve itibarl bir aznlk olmakla kalmyor, Saray'n ve devlet'in en tepelerinde yzyllarca varlkl, grkemli bir dzeyde yaam s--yorlard. Devlet'e bakaldrdklar dnemlerde bile bu durum yine de deimiyordu. Bu tarihsel geree ramen, bu Trk topraklarndan bir pay koparp bir Ermeni devleti kuramam olmann hnc ile, gn gelecek tm dnya'ya Ermeni soykrm ndan szedip cinayetlerini bu kez aka srdreceklerdi. Oysa altyz yllk Osmanl ynetiminin btn dnemlerinde soy krmna urayan Ermeniler deil, yalnzca Trkler'di. Ama ne acdr ki, bu tarihsel gerek hi bir zaman tek bir Trk'n usundan, belleinden szlp vicdannda ses bulmayacakt. Bir lkenin ve ulusun candamar olan Maliye'si-nin banda oturanlar, bir devletin egemenliinin politikasn yrten Dileri bakanlar, bir devletin siyasal bamszlnn kant olan byk eliler, devle620 ; PADAH ANALARI tin ticaretinin dzenleyicisi olan Nazrlarn tm Ermeniler ve Rumlar deiller miydi? diyemeyeceklerdi. Ve u soruyu asla

sormayacaklard: Kurulutan batana dek, batan sona kadar tm organlarn hep yabanc soylularn, zellikle de Ermeniler'in ellerine teslim etmi bir ei daha tarihlerde grlmemi byle bir devlet, nasl olur da, Paalk, Nazrlk, Sadrazamlk, gibi en yksek katlara oturttuu Ermenilere, stelik saltanat iinde yaatt bu tip topluma, soykrm uygulayabilir miydi? DOU ANADOLU, ERMENLER'N ANAVATANI MIYDI? Van, Erzurum, Bitlis, Trabzon, Kars, Ardahan illerimiz, acaba Ermeniler'in iddia ettikleri gibi gerekten anavatanlar m idi? Gnmzde, Sovyet Ermenistam'na katlmas istenen bu illerimizi Trkler, Ermenilerden deil, Bizans mparatorluu'ndan, hem de binlerce, yzbinler-ce tf'hit vererek almlard. Bizans mparatoru 10. Konstantin Dukas Ermeniler zerine giritii savata Ermeni Kars Kral Gagik'i yenilgiye uratarak Kars ve yrelerini ele geirmi, Ermenileri Kapadokya'da Zamant kentine gettirmiti. Eski ad Vaspurakan olan Van ve Bitlis yrelerini ve eski adi: Ani olan Kemah Erzincan Ermeni krallklar da Sivas ve Amasya kentlerine yerletirilmilerdi. Van Kral (Vaspurakan kral) Senekrim 1021'de ve Kemah (Ani) kral Gagik Hayik 1045'te ad geen lkelerini Bizans kral Konstantin Monomak'a vermilerdi. 12. yy.da yaam n621 r PADAH ANALARI l Ermeni tarihisi (Urfal Mateos) diye tannan Mathieu d'Eddesse'nin 1858'de yazd (La Turquie et differants peuples) adn tayan kitabnn 1923'te Franszca'ya evrilmi basksnda bu gerekler aklanmtr. Ayrca, Rene Grousset'nin Histoire de I'Armenie de Origines 1071'de yaynlanan ve Paris 1947'de Franszca evirisinde (s: 66-69), Ermeniler'in anavatanlarnn Dou Anadolu deil, Balkanlar ve Tuna dolaylan, Trakya olduu aklanmtr. ARNAVUTLAR VE ERMENLER Osmanl devlet yapsnda Arnavutlar'm ok zel bir yeri olmutur. zellikle (Fatih 2. Mehmet)in Tahta kt gnden balatt, ztrklere kapal devlet dzeninde, Arnavut istils diye tanmlayabileceimiz dnemden itibaren (Sadrazamlk-Babakanlk) katna karlanlarla, (Vezirlik-B.akanlk) ve (Paalk) rtbeleri verilenlerin, Saray aalarnn, (Sancak ve Beylerbeyleri) nin yzde doksan Arnavutlar'dr. Baz kaynaklara gre, 132 blk ya da takm'dart oluan ve yzlerce yl devlet'in, lke'nin ve toplumun stnde ( imtiyazl bir egemen zmre) olarak sorumsuz hkm ve saltanat sren (Yenieriler) in hemen tamam denilebilecek oranda Arnavutlar'dan meydana getirilmiti. Grevleri barta ve savata Padiahlarn can gvenliini korumakla ykml olan ve gerek tanm ile, bir (Muhafz Alay) olan bu kara rgt, ne yazk ki, devirme kkenli ve Osmanlc bir takm tarihiler kalemi ile, yzlerce yl, gnmzde bile Os622 PADAH ANALARI manii sava ordusu olarak, belgelere ve tarih kitaplarna geirilecekti. Osmanl lkesine yerletirilip toplumun iine kattrlan Arnavutlar, Arnavutluun toplam nfusunun yarsndan ounu oluturuyordu. Arnavutlardan sonra ikinci sray (Rumlar) in almasna karn, (Ermeniler), Osmanl devleti iin bir ayr ve ayrcalkl zmre idi. Saraylar, Konaklar, Yallar, Camiler, medreseler. Kervansaraylar Ermeniler'e yaptrlyordu. Monarik ve teokratik Osmanl dzeninde gericiler ve devirmeler-, her bir egemenlie ve nimete, zgrle, hak ve hukuka sahip olmutular. Ne var ki, daha yukarlarda deindiimiz nedenlerle, en bata Arap dini ve Acem mezhep ve treleri yznden, ztrk ulus'u, bu karmak potada zbenlik bilincini oktan yitirmi; bir yanyle

Arap, te yanyle Acemlemiti. Dou'su, Bat's, Gney'i ve Kuzey'i ile, aydn' ve cahili ile, Ulus/Millet bilincinden uzakta, mmet-i mslimin ve Te-bea-i Osmni olup kmt. 1536'da, (Kanun Sleyman) diye anlan Osmanl Padiahnn nayak olduu (Kapitlasyonlar) la, Bat dnyasnn boyunduruu altnda bir smrge biimini alarak, Avrupa'nn uydusu, bir peyk devlet durumuna dlmt. 1839'da ise, (Tanzimat Hayriye Ferman) ile, peyk devlet dzeni, bu kez resmen iln edilmiti. Tanzimat devrimi'nin ncs saylan (Mustafa Reit Paa)nn badanman (Agop ircikya) adnda bir Ermeni idi. Ermeni (Sahak Abru), Abru elebi takma adiyle Sadrazam li Paa'nn ba tercman idi. (Machiavel) 623 PADAH ANALARI in, nl (Hkmdar) adndaki eserini, Dileri Bakan Rifat Paa ile beraber tercme ettiler. (Sakzl Ohannes)e, Paalk rtbesi verilerek Basn-Yayn Mdr oldu. Ayn zamanda, Maarif Nezareti (Milli Eitim Bakanl) tercme brosunu ynetiyordu. Bu Ermeni, daha sonralar (uray Devlet) Muhakemat dairesi danman ve rey/Oy sahibi olarak yelie atand. Osmanl devleti, bu Ermeni'ye verdiklerini az bularak, Mlkiye Mektebi'ne (Siyasal Bilgiler Fakltesi) Profesr yapt. (Ermeni Vartan Paa), Bahriye Nezareti (Deniz Kuvvetleri Komutanl) ba tercman idi. (K. Kemal) takma adl Ermeni Karakin Deveci-yan Osmanl dergilerinde teknik ve bilimsel yazlar yazyordu. Bayndrlk Bakan (Nafia Nazn) Ermeni Hal-layan'd. Bu bakanla daha sonralan (Ermeni Kir-kor Sinopyan) getirildi. (Ermeni Tomas Terziyan) Mlkiye Mektebi'nde Franszca; Ermeni (Nian) Fizik retmeniydiler. (Ermeni Kleman Sibilyan) stanbul Mzesi 2. Mdr oldu. Kirkor Kmrciyan, yksek retimin her dalnda Profesrd. (Osmanl Matbaa mire) yi kurma grevi Ermeni Agop Boyacyan'a verildi. (*) Bunlar, yzlercenin iinden seilmi kk bir rnektir. Ne ki, Ermeniler'e bahedilen bu devlet ve nimetler, hi bir zaman onlarn minnet ve ballk duymalarn salamad. Ne var ki Osmanl devleti iin zaten byle bir istek ya da sorun yoktu. Onlarn tek (*) Ali Kemal MERAM, Trklk ve Trklk Mcadeleleri Tarihi, stanbul 1969, s: 81.84. 24 PADAH ANALARI bir amac ve bu ama dorultusunda benimsenmi ve izlenip giden ilkelerinin en ilk srasnda yer alan: Devlet ve nimetler Trklerin eline gemesin de, hangi yabanc soylunun eline geerse gesin..den, ibaretti. Oysa, dnemin ngiltere'sinde toprak, yetki ve sz sahibi olabilmek iin, (ngiliz) olmak gerekiyordu. 625 i 33 yl devleti tek bana yneten Kzl Sultan kinci Abdlhamit... 626 OTUZDBDNC BLM ABDLMECTN (TKMJGN) TAKMA ADLI GZDES RUSYALI ERMENi (VRJNrDEN DOAN OLU, 34. OSMANLI PDHI KNC ABDLHAMT VE DNEM (1876-1909) FATH MEHMET'TEN SONRA LK KEZ BR PADAH DEVLET YNETYORDU.. 34 yanda, kara cahil, korkak, iten pazarlkl, hasis bir Pdih, Osmanl taht'ma kt. Bundan byle, kinci Abdlhamit unvan ile hkm yrtecekti. Bat dnyasnn: aman yklmasn, bir byk pazar kaybederiz, stelik bu ilkel ynetimin elindeki lkenin paylalmas g olur.

Avrupa topyekn savaa tutuur. diyerek destek olduklar bu sallantl taht, gerekte, artk son dnemini srdryordu. Tirimjgn Sultan takma adiyle anlan anas Ermeni Virjin'den kaltm yolu ile ald uzun ve kemer-- li burnu, Abdlhamit'in kara sar, irkin suratn daha da irkinletiriyordu. En byk tutkusu, marangozluktu!.. Daha ehzadeliinde, kendisine byk bir marangozluk atlyesi yaptrm, gece ve gndz marangozluk atlyesinde marangozluunu srdrmt. Bir Baka tutkusu da, btn tekiler gibi, seks gcnn oalmas iin, bir yandan kuvvet macunlar yemek, te yandan da, Saray'n Ermeni doktorunun nerisine uyarak her n, tabaklar dolusu horoz beyni n-den salata yaptrmakt. Saray mutfanda, gnde yz horoz kesiliyor, beyinleri, kinci Abdlhamit'e salata yaplyordu!.. 627 ; PADAH ANALARI Kitap'tan, bilimden, uygarln her bir eitinden nefret ediyordu. Binbir hile ve desise ile, kardei Beinci Murat' (Deli) yalan ile tahttan indirterek ele geirdii Padiahl elden karmamak iin ne mmknse yapacak ve kesintisiz 33 yl saltanat srecekti. lk i olarak, bakent stanbul'da, lkenin drt bir yresinde, eyaletlerde hafiye tekilt kurdu. Bu tekiltn btn bireylerini dorudan doruya kendisine balad. Gnlk, haftalk, aylk raporlar tek tek elden geiriyor, aleyhinde konuanlar olmusa, hi bir aratrma ve incelemeye gerek grlmeksizin ya srlyor, ya da ldrlyordu. Taht' a ktktan hemen sonra, kardei Beinci Murat'n, delilik yalan ile indirilerek kendisinin karlmasn salam olanlarn en banda bulunan Mithat Paa ile daha bakalanna verdii sze sadk kaldn belirtmek iin: kiisel ve mutlak ynetim biimine son verilmesine raz olmu grnerek (Ka-nun-u Esasi) ye dayal (Merutiyet) rejiminin ilnna: (Olur) diyordu!.. Gn, 23 Aralk't, yl: 1876. Milletvekili seimleri yapld. (Osmanl Millet Meclisi) ald. Devlet, bundan byle (Anayasa) dorultusunda, ite bu meclis tarafndan ve bu meclisin iinden seilenlerin grevlendirdii hkmete ynetilecekti. Ne var ki, kendisini Padiahla getirenlere daha nce vermi olduu sz tutmu grnen kinci Ab-dlhamit, (Osmanl-Rus sava) m bahane ederek (Osmanl Meclisi'ni kapatt. Merutiyet rejimine son verdi. Sadrazam Mithat Paa'y (Hicaz Eyleti) nin Taif kalesindeki zindana attrd. Mithat Paa'mn, Sultan Abdlaziz'in kaatili olduunu ne srerek bir Yksek 628 PADAH ANALARI Mahkeme kurdurdu. Bu (Yksek Mahkeme) nin bakanlna, bir ngiliz ajan olan: Rum Hristoforidis adndaki kiiyi getirdi. Mahkeme, Mithat Paa'y mahkm etti. Taif kalesindeki Mithat Paa, zindannda ldrld. Bir garip ve inanlmaz gerek u idi ki, devletin kuruluundan bu dneme kadar geen zaman iinde, 577 yldr, Fatih Mehmet gibi, ikinci kez bir Osmanl Padiah devlet ynetimini bizzat kendi eline alyordu. kinci kez grlen bu prensibe, kinci Abdlhamit, 33 yl bal kalacak ve devirme kleler aracl ile deil, 1908 kinci Merutiyet ilnna dein tek bana devlet ynetecekti. Btn dmanlarn, dman olmalar olasl olanlar, ldrtecek, bodurtacak, srgne yollayacak, zindanlara attracak, bylece devlet arkn elinden brakmayacakt. zellikle gvendii iki rk vard: Ermeniler ve Arnavutlar! Geri, Yahudiler'e kar da byk sempatisi olmakla beraber,- Ermeni ve Arnavut soylulara kar vazgeilmez gvenme smsk bal idi. Saray bahesinde alan Arnavut bahvanlarn her birine, Osmanl deyimi ile (Mir), bugnn deyimi ile, en yksek askeri rtbe olan:

(Maraal)lk, verdi. Bunlarn 6-7 yalarndaki erkek ocuklarna da, bugnn (Tu-general-Tm general) rtbesi karl olan (Paa)hk rtbeleri vererek, bu rtbeler zerinden aylk balattrd. Dini ve resmi bayramlarda, zel merasimlerde, bu Arnavut bahvanlar ve onlann dlleri, en yksek askeri rtbeleri simgeleyen giysileri iinde, bakent stanbul'da, bilinsiz halkn iinde, eze eze dolap ca629 PADlAH ANALARI ka satyor, diledikleri her bir rezillii sorumsuzca yapyorlard. Damarlarndaki Ermeni kan daha youn olduu iin, Ermeniler'e en yksek organlarda yer verilmesini salad. Sarayn btn hekimleri zaten yzyllardan bu yana Yahudi ve Ermeniler'di. Babas, bykbabas, dedesi, geriye doru Orhan Gazi'ye kadar btn ailesi esasen tadklar: Rum, Srp, Yahudi, Ermeni gibi deiik ve eitli kan gerei olarak, btn bu soylarn birer devam ettirici bireyleri olarak, devleti onlarn ellerine seve seve brakmtlar. Daha 1800'lerde, nc Selim dneminden balayarak, Londra Elilerimiz, u adamlard: Yanko Azi-ropula (1800-1802), Antonaki Ramadani (1818-1821), Mavroyani Efendi (1832-1834), Kalimaki Bey (1846-1848), Kostaki Musurus Paa (1851-1856), Kostaki An-topule Paa (1895-1903), Stefaniki Musurus Paa (1903-1908) Paris Elileri: Panoyataki Efendi (1814-1817), Nikolaki Mano Efendi (1817-1821), Kalimaki Bey (1848-1852), Naum Paa (1908-1911) Berlin Elileri: Kostaki Bey (1850-1854), Aristaki Bey (1858-1876) Petersburg Elileri: Konminus Bey (1868-1870) Roma Elileri: Yanko Fotoyadis Bey (1870-1873), Serkis Efendi (1872-1874), Aleksandr Karatodori Efendi (874-1876), Istefa-niki Musurus Bey (1881-1886), Yanko Fotoyadis (kinci def a (1886-1889) Viyana Elileri: Dibolto (1800-1080), Todorovi Efendi (1826-1831), Mavroyani Efendi (1831-1835), Kostaki Paa (1848-1850), Kalimaki Bey (1855-1865), Aleko Vagorides Paa (1876-1877 Washington Elileri: Blak Bey (1867-1873), Ligoraki Aristaki Bey (1873-1883), Mavroyani Bey (1886-1896) Madrit Elileri-. Vikont Kreckhore de Varent (1858-1862) Atina 630 PADAH ANALARI Elileri: Musurus Paa (1840-1848), Yanko Fotiadis Paa (1861-1879). KMND, KMLERND, BU DEVLET, BU, MPARATORLUK?.. Trklerin miydi? Asla!.. Bu devlet, bu imparatorluk, Trk rk ve soyundan olmayan yabanclarnd; hi kukusuz.. Berlin'de toplanan (Ban Kongresi) ne gnderilen Osmanl devleti'ni temsil eden kurulun bakan: Aleksandr Karatodori Paa idi. (18791881). kinci Abdlhamit'in, 3 Aralk 1908'de Sadrazamla (Babakanla) getirdii Tunuslu Hayrettin (Paa), tek kelime Trke bilmeyen Arapzenci krmas bir cahil kiiydi. Maliye Nazr (Bakan) Agop Kazasyan Paa adnda bir Ermeni idi. Ama bir gn gelecekti bu lkede, Trk dmanlnn bu 34. temsilcisi kinci Abdlhamit de, nceki ve sonrakiler gibi, belki de biraz daha fazla yceltilerek Cennetmekn Sultan Abdlhamit Han diye vldke vlecek, mezarna mumlar yaklp, Tanr - katnda arac olmas, efaat etmesi iin yakaracak kiiler bulunacakt. En koyu Trk dmanlnn youn biimde srdrld bu ortamda, O'nu tahtndan indirip yerine Beinci Murat' kartmak isteyen bir adam, apansz belirdi. Ad, Ali Suavi idi. Tarihlerde yansyan kiilii ile, o: hoca, gazeteci, 631 PADAH ANALARI yazar, bilgindi ve stelik, devrimciydi. raan Saray'mn duvarlar ardnda, 5. Murat' zindandan kurtanp yeniden taht'a karmak isterken, Beikta Muhafz (7-8 Hasan Paa)

adiyle tarihlere geen bir Abaza Osman Paa'snn kafasna indirdii sopalar altnda can veren Ali Suavi, en ilkin kendi inan ve dncelerine ihanet etmi saylabilir. nk, bir Osmanolu uruna can vermek gibi bir gafletin iine dmt... (2. MERUTYET) DENLEN YEN DNEM Galata kprsnn te ucunda, Bizans, btn ayrcalklar ve zelliiyle dipdiri duruyordu. Beyolu, hl Bizans't. Osmanl mparatorluu, bakentin Beyolu yakasna egemen deil, ancak hara toplayan bir eit derebeyliiydi. Bizans taht', (Fener Rum Patrikhanesi) ne tan-mcasna Patrik, tm hristiyanlan ve onlarn blgelerini oradan ynetiyordu. Bakent stanbul'un ad, hl: (Kostantinopo-listHi! Byle bir ortamda, Selanik'te (ttihat ve Terakki) adn tayan bir Parti kurulmu, gizli ve ak eylemlerle ikinci Merutiyetin yeniden kurularak bir yan zgrlk dnemine girilmesi iin allmaya balanmt. Bu parti; din, dil, rk ayrm gzetmeksizin tm Os-manllar' birlie aryordu. 30 yllk bir aradan sonra 1908 yl yeniden iln edilen (kinci Merutiyet). Hrriyet. Adalet, Msavat slogan ile ortaya kt. 632 PADlAH ANALARI Devrimi gerekletirenler, hl ulusal bilin ve amatan yoksundular: (Yunan isyan-, (Srp isyan), Arnavut isyan), (Arap isyan), (Ermeni isyan), (Krt isyan) bile, bunlar uyarmyor, rk bilincinin bu isyanlarda tek neden olduunu kavrayarak, tm yabanclardan arnm bir ulusal birlik ve varlk meydana getirilmesi gereini anlayamyorlard. Hl Osmanl tahtnda oturan (Kzl Sultan kinci Abdlhamit), bu sralarda stanbul'a gelen bir Yunanl kurulun bakanln yapan Teodoros Deliyan-nis'e yle sylyor ve bu itirafndan bir vn pay karyordu: Majesteleri Kral Birinci Yorgos'a syleyiniz; Yunanllarn Kral olarak, hl ben kendimi grmekteyim. Neden derseniz, lkemde bu gn, 5 milyon 600 bin Yunanl yaamaktadr, Osmanl tebas olarak. Ve stelik bu Yunanllar'n hepsi de, refah iinde yaamaktadrlar. Osmanl Pdih, yz kzarmadan byle sylyordu. KRTLERN BABASI ABDLHAMT (HAMDYE ALYLARDNI KURDU!.. Osmanl devrimcisi aydnlarn, lkede kesinkes (Merutiyet) rejiminin kurulmasna aba harcarken, taht ve saltanatnn, tek bana srdre geldii iktidarnn sallantda olduunu gren kinci Abdlhamit, bu tr bakaldrlar bastrmak amac ile, yeni bir dzenlemeye giriti. (Hamidiye Krt Airetleri Alaylar) ad altnda, askeri bir rgt kurdu. ki Tugay gcndeki bu alay633 PADlAH ANALARI larn dalm u ekilde yapld: Varto, Karlova, Bulank, Cibranl airetine bal 4 alay; Malazgirt blgesinde Hasananl airetine bal 6 alay; Hns yresinde 3 alay; Viranehir ve yrelerinde Milan aireti-je bal 5 alay; Suru blgesinde 3 alay; Van, Patnos, Muradiye yresinde 3 alay; bunlardan baka: An, Zi lan, Celali ve Haydaran airetleri de er alay meydana getireceklerdi. Her alayn 1200 erden meydana geldii gz nne alnacak olursa, bu, toplam 36 alayn asker says: krk-bn'in stnde olduu anlalrd. Bu duruma gre, (Hamidiye Atl Krt Airetleri Alay lan) yedekleriyle birlikte en az yzbinin stnde binek atna da sahip bulunduklar bir gerekti. Bu alaylarn irili ufakl btn komutanlarna, (Tugeneral, Tmgeneral, Korgeneral, Orgeneral rtbeleri) bizzat kinci Abdlhamit tarafndan airet reisi Krtlere verildi. Abdlhamit, airet bakanlarnn her birine, bu en yksek askeri

rtbeleri vermek, nianlarn kendi /elleriyle takmak zere bakent istanbul'a ard. Abdlhamit'in huzuruna karlan bu kurt be-lerinin her birine rtbeleri byk trenle verildi. Bellerine, kllarm yine Abdlhamit kendi eliyle takt. Benim sadk bendelerim, Kurdistan eyaletimin kurt beleri! diye sze balayan kinci Abdlhamit, Krtlerin babas olduumu sakn unutmaynz, size gveniyorum. Benim adm tayan bu alaylar, dorudan doruya bana bal olarak kalacaklar. Size ihtiyacm olduunda hizmette kusur etmeyeceinizi biliyorum, dedi. Krt evlatlarmdan kurulan bu ordunun btn masraflar, benim hazinemden denecektir. Bundan byle, Anadolu Trkleri, ite bu, devlete 34 PADAH ANALARI silahlandrlan, stelik dokunulmazlk imtiyazlanyie donatlm olan Krt airetlerinin boyunduruuna vurulmu oluyordu. Bu felketli dnem, bir baka felketli dneme gebeydi. Yabanc soylulara byk stnlkler ve imtiyazlar veren 1908 Merutiyet devriminin getirdikleri daha sonraki dnemde de srp gidecekti. YEN MECLS VE MLLETVEKLLER.. Yaplan seim sonucunda 2. Merutiyet Meclisine, milletvekili olarak seilenlerin rklarna gre, saylar yleydi: 60 Trk, 60 Arap, 25 Arnavut, 20 Acem, 12 Krt, 11 Laz, 23 Rum, 12 Ermeni, 15 Yahudi, 4 Bulgar, 3 Srp, l Romen, 15 erkez, 8 Grc, 7 Tatar!.. lke, Osmanoullar'mn 600 yl boyunca Trk rkn yoketme eylemleri sonWunda ite bylesine insan panayr durumuna sokulmu, en karmak bir toplum meydana getirilmiti. 27 Nisan 1909 gn kinci Abdlhamit'i tahtndan indirerek Selnik'e gnderdiler. Yldz Saray'nn cahil Arnavut bahvanlarna Maraallk* rtbesi vererek her birine Maraal ayl verdiren, bir Kzl Sultandi, o!. 33 yllk kanl saltanatnn tortusunda kmelenen hristiyan dl kanlanyle, 8 olunu ve 9 kzn da yanna kattlar. Birer Arap ad taklarak (Sultan) nvanlanyle yceltilen bu esir pazar rn kadnlar, Osmanl saraynda taklan u uydurma adlan tayorlard: Bedrifelek, Behice, Biydr, Dilpesen, Emslinur, - 635 PADAH ANALARI Mezide, Mfika, Naziked, Peyveste. Safinaz, Saliha, Naciye, Szkr Sultanlar. Oysa, gerek adlan srasyla yleydi: Lucien, Sylvia, liana, Helga, Etiene, Maria, Za-rah, Sevilla, Lester, Rosanna, Ruth, Meri, Elisa. (*) (*) Abdlhamit'in, Saray'n rakkaselerinden (oyuncu) bir Ermeni kadndan doduunu aklayan belge: Georges Dorys, AbdUlhamid ntlme, 1907 Paris. 636 kinci Merutiyet dneminin nl devlet adamlar: Arnavut Esat Paa, Yahudi Milletvekili Emanuel Karasu, (ortada), Laz Senatr Arif Hikmet Paa, Ermeni Patrii, ayn zamanda Osmanl Senatr' Aram. OTUZBElNCl BLM ABDLMECT'N (GLCEMAL SULTAN) TAKMA ADLI CARYES ARNAVUT (SOF) DEN DOAN OLU, 35. OSMANLI PDHI MEHMET REAT VE DNEM (1909-1918) f Devletin tepesinde, ynetimin tm dizginlerini 33 yl elinden brakmakszn srdren ikinci Abdlha-mit'ten sonra, onun yerine geen Mehmet Reat 65 yandayd. Btn tekiler gibi, Mehmet Reat da ehzadelii sresince gz altnda ve kapal tutulmutu. Gnn ya da gecenin bir yerinde

boazlanmak korkusu iinde yaam olmann ldrtc tedirginliini 65 yana kadar yreinde tamt. Sondan bir nceki Osmanl Pdih Mehmet Reat, bylesi bir dnyada naslsa sa braklm mutlu kiilerden biriydi. Ama, 65 ylda, 65 bin kez lm ve sonra dirilmi olmann ruhsal knts, her birinde olduu gibi, onda da aka belirliydi. Avuntuyu, umudu mevlevi tarikatnn inanlarnda aramaya koyulmu, bir dervi olup kmt, ortaya. Mehmet Reat'n gznde ve gnlnde en ulu kii, (Mevlna Cellettin-i Rumi) adn tayan adamd. Osmanl inan ve ilkelerinin tpksn, o, Seluklular dneminde balatm bir kiiydi. Yaad kendi anda srdrd ters eilimlerini, tutarsz tutkularn, stelik rk ve soy dmanln tm yurda yaymt. PADAH ANALARI Sapk tutkularnn etkisi altnda kendi kendini tatmin iin sazl, szl, raksl bir tarikat kurmu, kendi kendisine yaktrd (Mevlna) takma adndan esinlenerek, bu tarikata: (Mevlevi/Mevlevilik) tarikat denilmiti. Kimdi, bu adam? Bir, Rum mu idi? Yoksa bir Acem miydi? Ama Tebrizli ems (ems-i Tebriz) takma adiyle ortaya kan bir Acem olanla olan ilikileri, yzlerce yldan bu yana dolap durmutu, dilden dile.. lkenin nice blgelerinde, zellikle istanbul'da, pek ok (Mevlevi tekkeleri) almt. Bu inanc benimseyenler, Sem yinleri dzenleyerek, ak kee klahlarn kafalarna geirip, ak cbbelerini rzgr-landrarak dnp duruyorlard, sazlar ve ezgiler eliinde. Bu sapklk, mevlevilerin dilinde, Tanrya ibdet diye niteleniyor; bilincin her trn yitirmilerce de inanlyordu, stelik. Zaten nice yzyllardr, Acem ve Arap inanlan dorultusunda Anadolu Trk' blndke blnm, rk ve soy bilincinden yoksunluun badndrc boluunda ynn saptayamaz, bulamaz olmutu. imdiyse, bir devrim gereklemiti, lkede. Hrriyet, Adalet, Msavat slogannn oka kullanld yeni bir devir alm ve bunun adna: (Merutiyet) denilmiti. (Osmanl Milleti) diye tanmlanan karmak toplumun setikleri vekillerden meydana gelen bir Meclis vard, artk, iktidar, (ttihat ve Terakki Frkas) adn tayan bir Siyasal Parti'nin eline gemi grnyordu ama, hl (ury- Saltanat), her eye egemendi. 40 PADAH ANALARI (Talat, Enver ve Cemal Paalar) nderliindeki bu siyasal parti, (ttihat ve Terakki Frkas), 2. Me-rutiyet'i gerekletirmiti; Adalet, Eitlik ve zgrlk ilkelerini benimseyerek ortaya kmt. Ama gerekte, btn bunlardan yararlananlar, yine bakalar olacakt. (Tanzimat) dneminin nl Glhane Hatt Hmyunu diye anlan, yabanclara dnk deiim olmaktan teye gemeyecekti. Bu dnemde, Ziya Gkalp'a, parti'nin bnyesinde teoristen olarak yer verilmiti ama, o'nun hi bir fikir ve dncesine ynelik bir eylem giriimi olmuyordu. Ne var ki, dnme ve devirmelerin btn kar kmalarna karn yine de bu dnem Trk akmn eitim dzeyinden balayarak bir g olarak yurt sathna giderek yaylmasnn balangc saylmas gerekecektir. Bu dnemin bir baka zel yan, Osmanl mpara-torluu'nu meydana getiren lkeler halklarnn da, kendi ulusal bilinlerinin dorultusunda uyanp ayaklanmalarnn birbirini izlemesidir. lkin Arnavutlar, ardndan Araplar isyan etti. Ruslar; Bulgaristan, Srbistan, Karada ve Yunanistan' ayaklandrarak Makedonya zerindeki isteklerinin benimsenmemesi zerine Osmanl devleti'ne sava atlar (1912). Birbiri ardna aralksz srdrlen savalara yar a, yar plak savalara srlp krdrla krdnla kan, can tkenmi Anadolu'dan toplanan son kalnt, onbinlerin oluturduu ylgnlar ordusu yenik dt. Edirne dndaki tm Rumeli dmanlarn ellerine geti.

Bu doal sonucun ardndan bir baka kanlmaz 641 PADAH ANALARI serven daha ortaya kacak ve tarihlere (1. Dnya Sava) adiyle geen ve drt yl boyunca yine yzbin-lerce Anadolu Trk'nn kan dkp can verdii bir byk sava ortaya kacakt (1914-1918). Bu savan sonrasnda ise, drt bir yn dmanla kuatlm bir lke, i ve d dmanlara tutsak olmu bir ulus ve toplum, Osmanoullar'nn getirip brakt uurumun kenarnda, tek bana ve aresiz kalacakt. Taa... ki, 19 Mays 1919'da; Orta Asya'dan kopup gelmi bir stemi, Bumin ya da lteri Kutluk ve belki de, tarihe kendi adini: Ben, Gktanr gibi gkte yaratlm Trk Bilge Kaan'm.. diye yazan o byk Trk'lerden birinin ruhunu tayan Mustafa Kemal adndaki bir nderin ortaya kmasn bekliyecekti. SONUN BALANGICI Tm yaam 2. Abdlhamit'in buyruu ile gzaltndaki bir hcrede geen Mehmet Reat, kendinden ncekiler gibi, devletin dnda, kendi dnyasnda yaad. Devlet nasl olsa, devirilmi yabanc soylu kleler elinde bataktan bataa srklenip duruyordu. 1918'de ld. Ardnda; Drrdem, Kmires, Mihrengiz adlan taklm ve karlan saylan (odalk) Hanm sultanlar brakt. Mehmet Necmettin, Mehmet Ziyaettin, mer Hilmi adndaki oullar ve Refia adnda bir kz vard. 642 PADAH ANALARI MEVLNA CELALETTN 700 yl nce ortaya kan, kim ve ne olduu hl yeterince kavranamam, ama bu geree karn Tanrsal bir ycelik verilerek vlen (Mevlna Celled-din Rumi)'yi, kendi yazdklan stnde durup dnmek ve deerlendirmek, hi mi gerekmezdi? Batan sona Farsa yazm olduu nl (Mesnevi) sini ieren binlerce dizesinde rk ve soy, din, inan ve tre tanmazln haykrp durur: Musa'ya uy! O'nun ulusundan ol! Ol da bu suyu i. Din'e bal kii, Firavn'n gittii yolu brakp Mu-s'laan (Musa gibi olan) insandr. Bu szckler hi bir yorumu gerektirmez ama, altn izerek stnde durmann yararna inanyorum-. Bu Trk yurdunun insanlarna, O, Yahudilerin Peygamberi Musa'ya ynelmeyi neriyor. Bu kadarla da yetinmeyerek, Musa'nn ulusundan olmaya aryor. Daha ak bir anlatmla: Yahudilememizin gerektiini1 sylyor. Trk rk ile Yahudi rknn cinsel karm salanarak, yahudi ulusuna katlmamz vurguluyor. Ama bir baka dizesinde, bu kez, hristiyanlarn Peygamber diye benimsedii, gerekte ise, sonuncu Yahudi Peygamberi olan, Yahudi soyundan gelen (s)ya ynelip, O'nu yceltiyor: sa'nn kilisesi, gnl ehlinin sofrasdr. Kendine gel, kendine! Ey, ilelere dm olan, bu kapy brakma! Evet, ite O, Mevlna Cellettin Rumi: sa'nn ve O'na tapanlarn kiliselerinin kapsn brakmayn, o kiliselere gidin, sa'ya yalvanp yakarn, skntlannz-dan kurtulursunuz.. diyor. 643 PADAH ANALARI Btn bunlar, bu Trk yurdunun evltlarna, Trk soyuna braktdr. Bunca an da yeterli gelmiyor o'na; tm yahudi Peygamberlerini tek tek vp Trk rknn ulusal ve de Tanrsal olan tm inanlarn altst ederek beyinlerini ykamay amalayan u dizelerinde de yle sylyor. Dalar, Dvud'la birlikte ses verir. Demir madeni o'nun avucunda mum gibi erir. Rzgr, Sleyman' srtnda tar. Deniz, Musa ile konumaya balar. Ay, Muhammed'in iaretini grr. Ate, brahim'i grnce ful ieine dner. Ta, Ahmed'e selm verir. Dalar, sa ile konuurlar. Ama, binlerce dizenin iinde tek bir dize yoktur ki, Trk rkn,

Trk soyunu, Trk ulusunu yceltsin, ya da anlatsn? 700 yldan bu yana o'nun Tanr'ya yakn bir sayg ile hl vlp, yceltilmesine pek de armamak gerekir. Tarihsel felketlere hemen her kez byle yanlglar yznden dmedik mi? PDH MECLS Pdih Sultan Reat'n bakanlnda toplanan Kabine de yer alanlar, yine devirme (Osmanl Paalar) ydlar. Tanrm, bu ne hl? Trk lkesini bunca yabancya yurt yaparak, egemenlii onlann ellerine veren u Osmanoullan, niin hl hkm ve saltanat srer? diyen yoktu. Krt, Laz, Arap, Acem, Arnavut, Tatar, Mool, erkez, Grc, Abaza, Lezgi, een, Pomak, Bonak, Manu, ingene, Sryni, Zenci, Bulgar, Rus, Macar, 644 PADAH ANALARI Srp, Ermeni, Yahudi, Rum, Polonyal, talyan, Fransz, Rumen soylular, (Milletin vekilleri) olarak Osmanl Meclis-i Meb'usn'nda yer almtlar. Aralarna naslsa girebilmi bir avu Trk soylu millet vekili, ne yapabilirdi, bu ounluun gcne kar? Ziya Gkalp'in ortaya k, bu dneme raslar. Trk ruhu, Trk vicdan, Trk bilinci; Osmanl zulmnn ehiti (Ali SuavDden sonra, Ziya Gkalp'in kiiliinde bir kez daha ses buluyordu. (*) Krtl brakp Trkl, Trkln ulusal bilincini yeniden var etmee ynelen Ziya Gkalp lkeyi drt bir yandan ele geirmi olan yabanc soylu devirmeler iin en byk bir dman kesiliverdi ve yle nitelendi birdenbire. Bunlarn banda, Arnavutluu ile vnen mmet airi (Mehmet Akif) vard. ste, Trkleri ve Trkleri sulayan bu dizeler o'nundur: Hani milliyetin islm idi., kavmiyyet ne? Sarlp smsk dursaydn a, milliyetine! Arnavutluk ne demek? Var m eriatta yeri? Kfrolur, baka deil., kavmini srmek ileri, Arap'n Trk'e, Laz'n erkez'e, yahut Krt'e Acem'in inliye rhan nu varm, nerede? Mslmanlkta ansr m olurmu, ne gezer? Fikri kavmiyyeti tel'in ediyor Peygamber. (*) Ziya Gkalp, Diyarbakrl bir kurt ailenin olu idi. nceleri (Kttrtlk) akmm benimsemi, sonra Trk olmutu. lk (Krte Szl) de, o yazmt. Sonradan lmne neden olan intiharnn sebebi de> Krtlnn yzne vurulmu olmasdr. (Yazar'n notu) 645 PADAH ANALARI En byk dmandr ruh-u nebi tefrikann Ad batsn onu slm'a sokan kaltabann! (*) u senin akbetin bin bu kadar yl evvel, Sana sylenmi iken doru mudur imdi cedel? Artk ey millet-i merhume sabah oldu, uyan! Sana az geldi ezanlar diye tsn m, bu an? Ne Araplk, ne de Trklk kalacak a gzn, Dinle Peygamber-i Zinn ilhi szn! Trk Arapsz yaamaz, kim ki yaar der, delidir Arap'n Trk ise hem sa gz hem sa elidir! Veriniz babaa, zira sonu hsran- mbdn, Ne hkmet kalyor, ortada billh ne de din. Medeniyyet size oktan beridir di biliyor, Evvel paralamak, sonra yutmak diliyor! Arnavutlar size ibret olacakken hl Ne bu ride siyaset, ne bu fasit dva? Grmyor gittii yanl yolu zannm ounuz, Size rehberlik eden haydutu artk kovunuz! (**> Bunu benden duyunuz, ben ki evet, Arnavut'um, Baka bir ey diyemem ite perian yurdum! () Mehmet Akif, Trklnden dolay dman belledii Ziya Gkalp' kaltabanlkla niteliyor. (**) Kaltaban demi olmakla yetinmiyor Mehmet Akif, bu dizede de (Haydutluk) la niteliyor, Ziya Gkalp't. .Ve ac bir kaderi vardr Trk ulusunun ki, Arnavutluu ile vnen, Trk rkn ve Trk akm sulayarak tahkir eden bu adamn yazd bir manzume, Trk ulusunun (stikll Mar) olarak, benimsenmitir.

(Yazar'n notu) 646 PADAH ANALARI SARAYLARDA NELER OLUYORDU? 600 yl kaplarn Trk soyundan gelenlere kapan tutmu, buna karn batan sona yabanc soylulara, soysuzlara kucak am Osmanl saraylannm iyzne, bir demir kafesin aralklarndan bile olsa, bakmak gerekmez mi? Saysz diyarlardan, saysz rk ve soydan koparlarak bu saraylara doldurulan olan, kz, kadn ve erkek saysnn, belgelerde, ou zaman yirmibin'i at belirtilmi olduu gerei yle bir gznne getirilecek olursa, dnemin hemen hi bir kentinin nfusu ile kyaslanamayacak lde bir kalabaln, bu saraylarn barndrd anlalr, sannm. Az bulunur en yarayc gdalarla beslenen bu kalabalk, kukusuz en pahal, en grkemli giysiler iinde, bir ayr ryalar lkesinde yaatlyorlard. kinin her bir eidi, raksn, sazn, mziin, en seme mizansenler arasnda sunulduu bu saraylarda, en gerek ve yaygn tutku, seksti, elbet!.. Grkemin hi bir trls bu doal ve zorunlu gereksinimin yerine gemiyordu. Hergn aldklar bol gdalar, ikiler, tatllar ve erbetler, cinsel gereksinimlerini alabildiine kamlyordu, bir yandan.. O yksek duvarlarn ardnda, batan sona yabanc soylularla iice yaayan Osmanoullar, acaba ne tr bir yaam sryorlard? Tavanlarnda, ta duvarlannda alm demir kafesli kk pencerelere takl renkli camlardan yansyan clz nlarn kesierek ilerine szld lo odalar ve koridorlarda ve biraz daha geni salonlarnda kaynap duran kalabal ile gerek bir insan pa647 L PADAH ANALARI nayr olan bu saraylarda, gnler ve geceler acaba nasl geiyordu? Bu grkemli mizansende yaayanlar, acaba mutlu muydular? Yoksa, gerek insan yaamna, zgrle ters den ta, demir ve kilit geninde, kendi kendilerini ssl bir zindanda m sayyorlard? Gnmzde, bir mze olarak herkese ak olan (Topkap Saray)'nn, Cariyeler blmn rten kapnn arkasnda, kimbilir hangi yzylda yazlm arapa bir yaz, Osmanl saraylarnn gerek iyzne yeterince k tutuyor. Zira, kap ardndaki bu arapa szckler, Tan-r'ya bir yakar, insan yreini burkan szcklerle dile getirmitir: Ey, kaplar aan Tanrm, bize de bu kaplar a,! Altn yaldzl kafeslerde tutsak tc kularn rpnlarn anmsatan bu yakar yzlerce yabanc diyarlardan avlanarak ele geirilmi onbinlerin yakardr, bu! Demirkaplann arkasndaki zgrlkten yoksun yaamn gerek iyz, sanrm, bu yakarn ieriinde hl tm canll ile grlebilir. Ne var ki, bu saraylarda yaayan yabanc soylu kz ve kadnlar, yabanc soylu olanlar ve tm Saray grevlileri kadar, bir temeli, kkeni, rk ve soyu olmayan tredi Osmanl ailesi de tutsaktlar ve stelik onlar, hem bir sonraki Osmanolu'nun ve hem de kendilerinin icat edip ortaya koyduklar Yenieriler denilen Trk'sz rgtn Kurbanlklar idiler. ite o nedenle, tutsak kalanla, tutsak edilen ler arasnda bir fark yoktu. Geriye, bu yalanc dnyamn, bu yalanc grke648 PADAH ANALARI nn tadn mmkn olduunca karmak kalyordu yalnzca. Mzik ve raks, Osmanl saraylarnn vazgeilmez gereksinimlerinin en banda yer alyordu. OSMANLI SARAYLARI ELENCELER DNYASI D..

Harem'de en ok cariyelerin oynadklar oyunlarr Kek, Tavan olanlar, Matrak ve Kalyonca idi. Bunlardan bilhassa kek ile tavan olanlar oyunu moda idi. Elence geceleri hnkr sofas, fanuslar; fenerler, billurlarla donatlr, etraflarna renkli ktlar sarlarak oras bir k ve renk dnyas haline sokulurdu. alg alan ve oynayan cariyeler, Pdiah'n hi olmazsa, ehzadelerin kalbini alabilmek iin hnerlerini gstermee urarlard. Kek oyunlar, erkekler meclisinde oynanrd. Fakat Harem'deki cariyeler de kek elbisesi giyerek saray elencelerinde bu oyunu oynarlard. Kek oyunu oynayacak rakkaseler, kadife stne srma ilemeli mintan, canfesten, dibadan, srmal stufeden yaplm ok geni bir eteklik giyerlerdi. Bellerine srma kemerler takarlard. Balan ak ve salar dank olurdu. Parmaklarna pirin ziller geirirler veya kakla raksederlerdi. Tavan olanlar kyafetine giren cariyeler ise siyah uhadan topuklara kadar alvar, yine uhadan gayet dar, vcutlarnn hatlarn belli edecek ekilde bir entri giyerler, bellerine renkli allar sararlar, balarnda ok ssl ufak bir klah giyerlerdi. 649 PADAH ANALARI ;/\ ; Her iki oyun da ok canl ve hareketli idi. Seyredenleri tahrik ederdi. Vcutlar, figrler sazlarn ahen-gine uydurulurdu. Vcudun kvrlmas, gbek atlmas, ban geriye doru kvrlmas ve salarn yere doru yalpaze gibi almas gayet ustaca yaplrd. Rakkaseler, bu hareketlere gamzelerini, gllerini, fettanlklarn da katnca Harem deta yerinden oynard. Sazendelerin aldklar havalar da ok oynakt. Bunlar yalnz seyircileri deil, orada bulunan erkeklerin gzne girmek isteyen rakkaseleri de coturur-du. Ban arkaya atln, birbirlerinin gzlerine yi-yecekmi gibi bakmalar o kadar gzel yaparlard ki, mecliste erkekler ileden karlard. Sultan dnlerinde Harem'e ve damadn evine engiler getirilir, oynatlrd. Bazan bunlarn gsterileri birka gece devam ederdi. engilerin kyafetleri ve numaralan daha baka olurdu. engiler 12 kiilik gruplar halinde alrd. Biri usta, dieri yamak olmak zere on oyuncudan teekkl ederlerdi. Gen ve gzel engiler parl parl yanan uzun salarn salverirler, gslerini yanya kadar aarlar, stlerine tl gmlek, yollu kadifeden yelek, ok geni bir eteklik, ayaklarna da yemeni giyerlerdi. Tl gmlek ve yelek vcudun btn gzelliini ve ince hatlarn gsterecek ekilde dikilir, deta vcuda ya-ptnlrd. engilerin vcutlar narin ve mevzun olurdu. nce bellerine taktklar srma kemer vcudun btn hatlarn ve gzelliklerini gstermek iin taklm gibi grnrd. Geni eteklerin oyun esnasnda bir parat gibi almas, ho manzara arzederdi. engiler, oyun yerine gelirken sazendeler, sazla650 PADlAH ANALARI rina alarak engiler oynayarak geit resmi yaparlard. Ondan sonra oyun fasllarna geilirdi. Ortada dnen engiler, gbek atarlar, topuk arparlar, vcutlarn titretirler, geri geri atlarak tenlerinin parlaklm ve gslerini btn aklyla gsterirlerdi. Bir ara elbise deitiriler, tavan olanlar kyafetine girerek orada bulunan kadnlar, oyunlan ve trkleriyle mestetmee alrlard. Erkek meclisinde kekelerin engi kyafetinde; kadn meclisinde engilerin kek kyafetinde oynamalar, seyircilerin en ok cotuu ve zevk ald sahneler olurdu. Fakat Harem'de padiahn oturduu yerin nnde yaplan figrlerle seyircilerin heyecan son haddini bulurdu. Hnkr sofasnn, kbleye bakan balkonunda sazclar alar, padiah da bu balkonun altnda otururdu. Balkonun balklar yaldzdan, stunlar gl renkli

mermerden yaplmt. Tam balkonun nne ok ssl bir billur top aslmt. Gzel cariyeler ite bu balkonun nnde padiah avlamaa alrlard. Oyun figrlerinin gsterildii sralarda birdenbire padiahn oturduu yerin nne gelirler, orada, asl bulunan topu tutmaa alrlarken ahlanrlar, etekleri havada uuur, vcutlarnn hatlan ve incelikleri btn varlyla padiahn gzleri nne yaylrd. Bu figr bilhassa her elencede istenir, billur topa ulaanlara hediyeler verilirdi. Perev, arkasndan kemence ile taksim, derken en nde kahveci usta olmak zere, pek gzel giyinmi genler arz endam ederlerdi. Ustann banda tabla eklinde bir fes bulunur, bunun etrafna da sank eklinde yemeni sarlrd. Usta, ustalk almeti olarak sangnn stne ay iei eklinde bir elmas takard.' 651 PADAH ANALARI Hazinedar kalfalarn niformalarna Avrupa derlerdi. Zira bunlarn biimleri Avrupa'dan alnmt. Kahvecilerden biri padiaha zarf ve fincan iinde kahve gtrr, fakat hkmdar: Kadnlara veriniz!.. Emrini fsldard. Bunun zerine kahve padiahn en byk haremlerine, kdem srasyla takdim edilirdi. Sultanlar ikier parmakla tuttuklar zarflan gayet zarif bir ekilde kaldrp kahveyi ierlerdi. Fincanlar iade olunurken saz kemence taksimini tamamlayp Karcara geerdi. Bundan sonra en nde 17-18 yanda oyuncuba, arkasnda boy ve yaa daha kk oyuncular saz takmnn nne dizilirdi. Son Karciar nameleriyle kekelerin ilk paras aralama olurdu. Padiah saza gnlk esvapla gelirdi. Kadnefen-diler ve ikballer, giyimlerine pek dikkat ederlerdi. Saz takmnn niformalan yoktu. Ekseriya bedene beyaz ipekli gmlek ve zerinde de gs dmesiz mintan giyerlerdi. Sekiz arn kadar genilikteki eteklerin ucu pskll ipek kaytanla bzlp belden balanrd. Avizelerin ve byk yer amdanlarnn yayd a o kymetli mcevherlerin, srmal pullu entererin parltlar da karnca insan kendini nur leminde zannederdi. Siyah, kumral, lepiska uzun salar omuzlarna serilmi, gen, gzel, rakkaseler, parmaklarndaki parltl zillerle dner dururlard. Bu rya lemi devam ederken, kilerci kalfalar iki kulpundan tuttuklar bir tepsi ile limonatalar getirirler. Limonatalar, padiaha, kapaklarna altndan yaprakl murassa bir gl konmu billur bardaklarla, kilerci usta tarafndan sunulurdu. Dier kilerciler de sra ile haremlerine datrlard. Biraz sonra da padiaha altn, kadmefendilere 652 PADAH ANALARI ve ikballere de yuvarlak gm tepsilerle turfanda meyvalar gelirdi. Bu meyveler yaprak eklinde tabaklarda verilirdi. Tepsilerin kenannda nemli tlbent bulunurdu. Meyva yenince, haremleriyle grp uygun kelimelerle onlan taltif eden padiah, sonra sazendelere ve oyuncubaya takdir ve memnuniyetlerini beyan eder. hsann da hazinedarlardan biriyle gnderir, cemiyet dalr, herkes yerine giderdi. Harem'e ulaabilmek iin kara tarafndan yksek duvar, byk kaypy, deniz tarafndan ise bir sr kkleri ve Has Bahe'yi amak lzm gelirdi. Kaplar bir sr nbetiler, sahillerini bostanclar bekler, Saray ve Harem'i herkesten ve her eyden korurlard. Bu artlar altnda Harem'e kadar sokulmak ieride olup bitenleri gzetlemek, Harem'de yaayanlarla birtakm mnasebetler kurmak mmkn deildi. Burada hakl olarak okuyucularmzn hatrna bir soru gelebilir. Harem'de binlerce gen cariye ve bir o kadar da gen olan ve delikanl grevliler vard. Padiahlar, Topkap Saray'nda, Has Bahe'de, yahut da bunun dndaki elence, mesire yerlerinde halvetler yaparlard. Padiahn kadnlar ve ocuklar ile yapt halvete Muhtasar halvet denirdi. Umum Harem halknn katld halvet ise, ok neeli ve elenceli olurdu.

Has Bahe'de halvet olacam padiah fermanla vezirzam ve enderun aalarna haber verir, nc avlu tamamen boalr, bahenin grlebilecek yerleri halvet bezleri ile rtlrd. Baheye ise kadnlarn ve cariyelerin dolaaca yollar zerine ve tarafna adrlar kurulur, deta kapal sokaklar meydana getirilirdi. 653 PADAH ANALARI Bunlardan baka kadnlarn oturaca, oynayaca, elenecei, yemek yiyecei adrlar da kurulurdu. adrlarn iine Harem'den ssl ve ilemeli yastklar, minderler, kaplar iin de perdeler getirilirdi. nc Selim zamannda Topkap Saray bahesinde kurulan sokak ve halvet adrlar ve iine konulan eyalar unlardan ibaretti: D bakr al ve kandilli, ii mavi kirfastan yaplm 189 halvet soka; bir tane oniki gzl d bakr al renginde ii krmz boasdan yaplm adr; drt tane onalt gzl d bakr al renginde, ii Diyarbakr bezli adr; sekiz tane oniki haznal d bakr renginde, ii sade mavi kirfasl adr; yedi tane onsekiz gzl kirfastan ve tepesi bakr al renginde ergi, bir no-hod renkte mubah; oniki gzel beyaz kayme; 6 tane d beyaz, ii mavi kirbas ile kabl alt hayme; yirmi tane on gzl d bakr al ve kandilli ii mavi kirbasl halvet soka; tane ondrt gzl, d bakr al renginde, ii krmz Diyarbakr bezli sade, bedeni pervazl adr; iki tane oniki gzl d beyaz, ii mavi kirbas ile kabl alt kayme; yirmi tane on de beden pervazl adr; tane onsekiz gzl kirbas-tan yaplm, bakr al renginde erke... GEZC ELENCE KENT Byk gezintilerde ve glerde ise, bu adrlar ve haymeler kfi gelmiyor, Mehterhaneden adrlar alnp gtrlyordu. III. Selim'in haremi, 1798 ylnda Sadabad'a elenmee gitmilerdi. O zaman Mehterhaneden: Bir tane mkemmel oba, 3 takm mkemmel ve stleri nakl erke; 50 tane kark halvet-i 654 PADAH ANALARI hmayun soka, 57 tane adr tozluu, 47 yastk, 39 minder, 25 perde, 11 adet birbirine dikilmi oda alnm, Sadabad'a gtrlerek kurulmutu. deta bir seyyar elence ehri meydana getirilmiti. adrlar, birbirleriyle halvet sokaklar ile balanrlar, kadnlar ve cariyeler, serbeste sokaklarda yryebilirler, bir adrdan dierine hi kimseye grnmeden gidebilirlerdi. Dlarnda yeil renkli adrlarn aalar, iekler ve yeillikler arasna kurulma's oraya yepyeni ve yeillere brnm ufack bir kasabann kuruluunu andrr, bu yeil, ksack sokaklar, obalar ile yanlarndan geenlere ve uzaklardan seyredenlere geceleyin bunlarn iine ve yanlarna aslan fenerler, fanuslar, adrlarn gzelliini bir kat daha artrrd. Sanki gk yeile boyanm, ayyla yl-dzlaryla yere inmi gibi olurdu. Gece gndz sazlar alnr, arklar sylenir, iekler arasnda oynayan, salnacaklarda sallanan cariyelerin kahkahalar etraf sarard. te III. Ahmet ve damad brahim Paa, lle sa-falarm Sadabad'ta byle bir dekor iinde yaparlard. alglar alnr, arklar sylenir, kaplumbaalar, srtlarnda yaklan mumlarla renkli llelerin arasnda dolaarak bu lemin neesini krmz, sar ve mavi gl-geleriyle daha ok sslerlerdi. Kadnlar, glerde Topkap Saray'ndan baka bir yere gitmee denir mesirelere gidite iyi kapatlm arabalara binerlerdi. Bu gidi ve gelite Harem halkna siyak hadm aalan nezaret ederdi. Cariyeler, Darssaade aasndan izin almadan bir tarafa gidemezlerdi. Glerde, halvetlerde; kim olursa olsun, erkeklerin Harem kadnlarn seyretmesi yasakt. Bu yasaa dikkat etmeyenler, kadnlar seyre kalkanlar 655 '. " ' ;v: :!; '.';. PADAH ANALARI : ve bu esnada yakalanrlarsa cezalan lm. olurdu. Haremde yaayan kadnlarla en ok mnasebetleri olan erkek siyah

hadm aalan, sonra da cceler ile dilsizlerdi. Siyah hadm aalan sk sk doktorlar tarafndan muayene edilirlerdi. Bunlann hakikaten hadm olup olmadklarna dikkat edilirdi. Bu kadar sk kontrollara ramen zaman zaman Harem'de baz apknlklarn meydana kt anlalmaktadr. OCUK DRMEK Cariyeler, ehzadelerle, trl ekillerde mnasebetlerde bulunurlar, gebe kalrlarsa derhal ocuu drrlerdi. Bunu Cariye Visal'in yazd u mektup ne kadar gzel aklyor.- Aman beni duymasn darlr; Nazik misal cariyeniz yine bir kz ocuk drm! Biraz keyifsiz olduunu bu akam duydum. Efendim. Bendenizin gidip bakmaya vaktim olmad. Kurbann olaym, cevab kimse grmesin efendim... (*) CNS SAPIKLIK MI? Harem yzlerce cariyenin kaynat bir yerdi. Bunlarn iinde gen de ihtiyar da vard. Trl mizalara ve yaratllara sahip olanlarn da mevcut olmas tabi idi. Bul anda olanlarla yal ve evlenmemi cariyelerin bir arada bulunmas, insan bunlar arasnda cinsi sapkln mevcudiyetine inandmyor(*) Top. Ar?. E. No. 4002. 656 PADlAH ANALARI sa da bu hususta kesin bir karara varmak pek gtr. Biz bu hususta bir aklamada bulunmayacaz. Yalnz Feleksu adl bir cariyenin yal iken evlenen bir sultana yazd bir mektubu yaynlayacaz. Neri bizden, yorumlamas ve karara balanmas da sizden olsun: ... Aslancm! sen iyi ol ki, ben de iyi olaym, nki sizin shhat haberiniz benim mptel olduum illeti defeder. Benim iin vazife etme, isterse yevmiye atm kerre stma tutsun, tek siz sihhat - yab olunuz. Aslancm! Ben seni pek severim, sen de beni bir para sev demisiniz, size (bir kelime okunmuyor) yazyorlar, siz de az seviyor diyerek siz de ldrasya kadar seviyorsunuz, siz de bana yazyorsunuz, ben de zaten ldrasya kadar seviyorum, bundan daha sevip ldrsam ne olurum, artk orasn sen bilirsin. Allah mrne bereket versin, dnyada kalbimin ferah sensin. Senin afiyetinden ben de afiyet bulurum. Val-lah... Sultan olduun iin deil, sultan olduundan deil! Sultan ok! Allah mrlerine bereket versin, sevdiimi bilirsin, ok iltifatn grrm, severim, elhasl sever, vallah severim, billh severim, ite severim dedim ya, severim vesselam! nk sevmemek elimde deil; Ne yapaym, dnyada ne kadar sevmek -var ise o kadar severim, daha ziyade sevmem... KOCA GRDK!.. II. Sleyman hastalkl bir adamd. Kadnlarla alkas yoktu. Bunu frsat bilen cariyeler, geceleri Harem'de nbet tutan hadm aalanyla dp kalkmaa, trl rezaletler yapmaa balamlard. Veliaht 657 PADAH ANALARI olan II. Ahmet, bunu cariyelerinden haber alm ve ok can sklmt. II. Ahmet, padiah olur olmaz, harem aalarnn akamdan sonra Harem'e girmelerini yasak etmiti. Buna kadn aalar da, onlarla mnasebette bulunan cariyeler de ok ierlemilerdi. Cariyeler siyahi hadm aalan ile sz birlii ettiler. Geceleri cariyeler: Koca grdk! Yani, erkek grdk!.. Diye baracaklar, hadm aalan da baheye koacaklar ve bu suretle birbirlerini greceklerdi. Plnlarn muvaffakiyetle tatbik ettiler. Fakat bir gece yine cariyeler dairesinden, kadnlarn: Koca grdk! Diye bant duyuldu. Bunun zerine siyah hadm aalan derhal kllarn ektiler, Harem bahesine daldlar. Tesadfen o gece bostanclardan birisinin can erik istemi, erik aalarndan birisinin dallarna km, zevkle ve itiha ile yemee balam. te bu srada cariyelerin feryad duyulmu, bunu elleri kll siyah hadm aalarnn Harem bahesine gelmesi takip etmi. Hadm aalan, yalancktan etraf aratrrken, bostancy aa zerinde

grmler, sille tokat aatan aa indirerek doruca Darsaa-de aasnn yanna gtrmlerdir. Bylece namuslarn kurtaracaklar, cariyelerle mnasebette bulunanlarn kendileri olmadn ispat edeceklerdi. Darssaade aasnn yanna gtrrken hem bostancy douyorlar, hem de avazlan kt kadar: te Harem'e giren budur, aatan inerken tuttuk!.. Diye baryorlard. Hadm aalan bostancy o kadar ok douyordu ki zavall bostanc buna daya658 PADAH ANALARI namayarak mtemadiyen banyor, ah vah ekiyordu. Harem'de yaayanlar ve btn Enderun aalan dalkl (kl ekmek) olmular, odalarndan danya frlamlardk*) (*) aatay Uluay, Osmanl Saraylarnda Harem Hayatnn yz, stanbul 1959. 659 OTUZALTINCI BLM ABDLMEGTN (GLT SULTAN) TAKMA ADLI CARYES (HENRET)TEN DOAN OLU. 36. VE SON OSMANLI PADAHI ALTINCI MEHMET VAHDETTN VE SONRASI (1918*1922) Altyz yldr lkede oynayp duran Osmanl oyununun 36. ve son ba aktr Pdih Vahdettin, Dol-mabahe Saray'nda, denizi kucaklayan salonun penceresi nnde duruyordu. Ksa bir duraklamadan sonra dnd; karsndaki adamn suratna dikti baklarn. Hrsl hrsl konutu: Hi mi mit yok. Paa? Maalesef, Efendimiz! diye karlk verdi, ayakta, ellerini gbei stnde kavuturup duran adam. Son Osmanl Pdihnn, son Osmanl Sadrazam son devirmelerden Ahmet Tevfik Paa'ycl, Vah-dettin'in karsndaki. 1918'den bu yana Vahdettin, altnc kez Sadrazamla atamt, Ahmet Tevfik Pa-a'yiBu sre iinde Damat Ferit Paa'y da, be kez Sadrazam yapmt. Drt yl iinde hkmetin bana bir yandan Av-lonyah Arnavut soylu Damat Ferit km, sonra o inmi ve onun yerine devirme Ahmet Tevfik oturmutu. Vahdettin, ayann birini yerdeki taban halsnn stne hnla vurduktan sonra, kendini tutama-yarak haykrd: Alak! Korkak Yunanllar! Evet, o beceriksiz661 ] PADAH ANALARI > lere gvendim, hep. Mustafa Kemal'in silahtan ve cephaneden mahrum, zayf kuvvetlerini, o bir avuluk ordusunu tek bir hcumla perian edeceklerini sandm; u hale baknz ki, muntazam Yunan ordusu malup oluyor, Mustafa Kemal kuvvetleri de Yunan ordusunu denize dkyor!. Olacak ey midir, bu? Sadrazam boynunu bir yana bkp, yle konutu: Evet, Sultanm! Hepimiz, cmle Osmanl milleti, zat- devletleriniz gibi bir netice mit ediyorduk. Amma, tam tersi ile kar be kar kaldk! Vahdettin, bir elini yumruk gibi skarak teki elinin avucuna vurdu: Bu elim hli, kader deyip sineye mi ekeceiz Paa? dedi, Ahmet Tevfik Paa'dan yana bir adm daha yaklaarak. Sadrazam, iki kolunu yana at: Ferman, Efendimizindir Sultanm! Velkin bendeniz, bir tedbir ve maslahat tedarikinden ciz kalmmdr., diye karlk verdi. lkin kzard Vahdettin'in yz, sonra birden sapsar bir renk, suratnn her yanna yayld. Tutunduu son daln atrdayarak koptuunu gren birinin tm umutsuzluu iinde, kekeledi: Demek, byle? Filhl, pek de haksz saylmazsn Paa! nk, taa, batan beri ne

mmkn ise yaplm. Ahmet Anza-vur'u, Paalkla taltif eyleyerek (Muhammedi Frkas) nn bana kumandan eyledik, byk midimiz vard kendisine; si Trklerin ba Mustafa Kemal'i ve zayf kuvvetlerini perian eder, l-i Osman taht kurtulur sandk, olmad. erkez Ethem Bey, Yunan662 Avlonyal Arnavut Damat Ferit Paa 663 PADAH ANALARI Ularla terik-i mesi ve terik'i silh eyleyerek hcuma geti Mustafa Kemal'e kar, yine olmad. (tilf Frkas) ve gzide muharrirler bizi mdafaa eyledi. Ayrca, Osmanl milletini irat edip cmlesini Mustafa Kemal ve eriklerine dman etmek iin (Tarik- Salh Cemiyeti) ni, (Askeri Nigehban Cemiyeti) ni, (Makuddesat Muhafaza Cemiyeti) ni, (Tealii slm Cemiyeti) ni ve (ngiliz Muhipler Cemiyeti) ni ve (Krt teali cemiyeti)ni kurdurarak faaliyete geirdik, gene olmad! Vahdettin, soluklanmak iin bir an sustu. Sadrazamn gzlerinin iine bakt. Me dersiniz, Paa? Bendeniz dahi aynen dnrm, Sultanm, Bilhassa, taht ve saltanatnzn ebediyyete kadar devamn arzulayan ngiliz devleti kebiri ierde ve d-arda ve cmle ahvalde her ne icap eyler ise esirge-meyip her surette yardmc oldu; amma yine de, l-i Osman dman Mustafa Kemal bir trl ezilip yok edilemedi! Vahdettin bir kez daha tepeden trnaa kadar hrsla sarsld: O alak, o korkak Yunanllara gvenmi olmak yzndendir btn bunlar! diye haykrd. Trkleri denize dkp kklerini kazmalar beklenirken, kendileri denize dkldler! imdi ne yapacaz? Bunca Al-i Osman ailesi, Mustafa Kemal'in haydutlar gelsinler de bizi kltan geirsinler diye bekleyecek miyiz? Ya, bunca Al-i Osman devletine hizmet vermi hkmet erkn., onlar, ne olacaklar? Devirme Sadrazam Ahmet Tevfik Paa, cebinden ikiye katlanm yazl bir kt kararak Vahdettin'e uzatt: 664 PADAH ANALARI Kulunu bala, Sultanm., dedi.. Bendeniz Sadaretten istifa ediyorum. nk, ne devlete ve ne de Osmanl milletine faide temin eyleyecek bir imkna sahip deilim. yi ama, ya ben? Bizler? Efendim, ngiltere Sefir-i Kebiri bendenize dediler ki, ayet Majesteleri Sultan Vahidettin Hazretleri cmle mslmanlarn Halifesi ve Osmanl Pdih olarak ngiltere Krallnn himayelerini arzu buyururlarsa, Majestelerinin hkmeti, Sultann bu arzularn sr'atle yerine getirmee hazrdr! Ve yine dediler ki-. Yakn bir gelecekte, Osmanl payitaht stanbul'a, Sultan geri getirmei, kaybettikleri cmle hkmranl kendilerine baheyle-mei Majestelerinin hkmeti imdiden vaadeyler! Memnun oldum, dedi Osmanl Pdih Vahdettin. ngiliz Sefir-i Kebrine selm ve muhabbetlerimi syleyiniz. Ve, bizim iin yapacak baka bir ey kalmadndan ailemizle birlikte bizi himayelerine almalar hususunu arzu ettiimiz bildiriniz. Hem de.. derhal! Dramn son perdesini, tm oyuncularn stne kapamak grevini, ngiliz Krall stne almt; yle anlalyordu.. Btn bunlar olup biterken, kentin deiik yrelerinde Rumlar, grtlaklar yrtlrcasna hayknyor-lard hl. Zito Venizelos!.. Galata'da, Beyolu'nda, Fener'de, Balat'da, Adalarda Yunan bayraklar dalgalanyordu, nk onlar bile hl, olmayacak bir ey gibi grdkleri Yunan yenilgisine bir trl inanamyorlard, henz. nanama665 PADAH ANALARI

mlard. Trk blf deyip basyorlard yaygaray. Zito Venizelos!.. Oysa, byk gne douyordu artk, Trk dnyasnn stne.. BR PERDE KAPANIRKEN Dondurucu bir souk k rzgr esiyordu, dman devletlerin boyunduruundaki stanbulun zerinde. Gn her yann kaplayan bulut ynndan yansyan puslu bir aydnlk, darack cadde ve sokaklarla birbirine kilitlenmi ask yzl sessiz ve soluksuz kenti bir kefen gibi sarmt. Ellerini Tanr'ya am, yakarrcasma ge doru uzanp giden minareler, kentin bu l sessizliini daha derinletiriyordu. Yan yana bitiik tahta evlerin sraland bu sokaklar, Trk ve mslman mahallelerini oluturuyordu. Ama, Osmanl milletini meydana getiren devirmeler, rk ve soylanna gre ayr ayn mahallelere blnmlerdi. Bu ayr mahallelerde kendi geleneklerini srdryorlard. Krt mahalleleri, Laz mahalleleri, Arnavut ve Bonak mahalleleri, Arap ve Acem mahalleleri, Tatar, Grc ve erkez mahalleleri birbirlerinden uzak ve ayrydlar. Bu tr bir bilinden yoksun Trkler'se, bu devirmeler aznlnn paylatklar mahallelerin yrelerinde barmmtlar. Trk soylu mslmanlarla, yabanc soylu devirme mslmanlarn yaam srdkleri btn bu mahalleler Topkap'dan Sultanahmet'e kadar olan bir 1666 -**. t _, Son Osmanl Padiah Vahdettin'in Ka Son Osmanl Hkmdar,, Sultan VI. Mehmet Vahidettin, Malaya adh ngiliz sava gemisiyle geldii Malta'da karaya kyor Bylece 600 yl nce St kasabas! yaknlarnda balayan Osmanoullar'nm maceras, Malta rhtmnda son buluyor. Fesli ocuk, olu Ertugrul, eli antal kimse de Basmabeynci mer Bey'dir. 661 PADAH ANALARI kesimde kmelenmiti. Ama kprnn te yannda bir baka dnya vard. Cenevizliler art Galata'da ve Bizans kalnts Pera'da Yunan bayraklan dalgalanyordu. nk btn buralar, Fatih kinci Mehmet dneminde Trk kan ve Trk canlan karlnda ele geirilmiti amar Osmanl Pdihnn en bata Rumlara, Yahudi ve Ermenilere verdii byk zgrlkler, ayrcalklar ve bamszlklar nedeniyle 1453'ten bu gne kendi dnyalarnda rahat ve huzur iinde yaamlard. te imdi btn bu Yahudi, Ermeni ve Rumlar; stanbul'daki Yunan, ngiliz, Fransz ve talyanlarla iice kaynamtlar. Onlarn bayraklarnn glgesinde, Trkten alyorlard. Fatih kinci Mehmet, stanbul'un alndnda Pe-ra'nn ynetiminj Bizansl bir Rum Prensine brakt iin, Osmanllar, Pera'ya (Beyolu) adn yaktrmlard. 420 yldr Beyolu ne Trklemi ne de Osmanl-lamt, bu yzden; Galata ve Beyolu hl Bizans't ve yaamn en uygar, her eyin en gzeli, elencenin en koyusu oralardayd. Mslmanlarn kmelendii Kprnn stanbul yakasnda camiler, mescitler, medreseler, tekkeler ve trbeler vard. Kadnlar kara kara araflar iinde, suratlan peelerle rtlyd. ' Erkekler trl renk ve biimde giysilerle alvarl, poturlu, takkeli, renk renk sarkl, kee klahlydlar. Ellerinde birer tebih, dudaklar kprtlyd. Yersiz, nedensiz, anlaml anlamsz, birbirlerini selmlayp duruyorlard; hem de Arap selm ile! Selmnaleykm.. Ve, aleykmselam.. PADAH ANALARI En ilkel bir yaam sryor ve bu yaam Tann vergisi sayyorlard, btn bu insanlar!

lkedeki Trk ve tm mslmanlar iin bel balanacak, istek duyulacak, amalanacak ve aba harcanacak tek bir umut vard: Tanr'nn vaadettii cennet ve o cennetteki kzlar ve olanlarla sarma dola ve sonsuza dek srecek snrsz mutlulua bir an nce kavumak iin lmek, ya da lm zlemle beklemek; baka bel balanacak bir ama yoktu. nk bu dnya ve bu dnyann tm nimetleri yalnzca bakalarnnd!.. te bu yzden, Osmanl bakenti stanbul'un karmak soy melezi halk; camilerde, mescit ve tekkelerde, Mustafa Kemal (Atatrk) nderliindeki ulusal kurtulu savama girimi kuvvetlerin yenilgisi iin ellerini ge am yalvanyorlard. Bu dzen byle srp gitsin, Osmanl taht' yerinde kalsn istiyorlard, kyamete dek.. Ama, Trk ulusunun ad-san yokolmasn, yine zgr ve yine egemen olsun isteyen yce Trk Tanrs, Mustafa Kemal'i Anadolu Trklerinin bana geirmiti. 19 Mays 1919'da Mustafa Kemal'in Samsun'a kndan tam 38 gn sonra, 12 Eyll 1919 gn ngilizlerle yapt gizli bir anlama ile devleti ngiltere'nin koruyuculuuna veren ve ardndan, ulusal kurtulua bakoyan Trk ordularnn stne, devirme Osmanllarla Yunanlar'dan olumu ordulan saldrtan Padiah Vahdettin'di!. Camilerde, mescitlerde ve tekkelerde Mustafa Kemal ordularnn yenilgisi iin yakaranlann bilinsiz dileklerini yce Tann elbet benimsemeyecek ve onlar yarlgamyacakt. 669 PADAH ANALARI 622 yl Trke dman olarak srp gitmi bir taht ve saltanat atrdayarak kp tarihe gmlecek ve son Osmanl Padiah Vahdettin, kaacakt. Ve, yle oldu. 17 Kasm 1922 gn bir ingiliz sava gemisiyle lkeden kat. Trk dnyas stnde yzlerce yldr asl kalan karanla, imdi, binlerce yl telerden bir k yansyordu. Gktrkler'in ardndan, onlarn brakt bir bolukta, binyzyetmialt yl sonra, Trk ulusunun z-benlii adna bir devlet kurulacakt yeniden; bu Osmanl yknts stnde. Her bir Osmanolunu ve tm yrelerindekileri s-nrd edilerek Trkler'in c alnacakt. nk o Os-manoullarm, adrdan karp mermer saraylarda yaatan, U Beliinden mparatorlua ycelten Trkler olduu halde, nankrln ve ihanetlerin en berbat trlerini grmtler, Osmanoullan'ndan.. Tahtlarn balanna ykarak alacaklard, byk c, onlardan. Yakn bir gelecekte doacak byk gnein nlarndan yansyan bir aydnlk vard, her bir ynde ve yrede imdiden.. , Ne var ki, her kan topra Trk kan ile sulanarak yeermi olan bu Trk yurdu, 600 yl boyunca, Osmanoullarnn elleriyle yabanclara peke ekilmi, drt bir yana doldurulmutu. Biz Arab'z diyen bir Gney ve Gneydou halk vard. Biz Krt'z diyen bir Dou yresi halk vard. Biz erkez'iz, Abaza'yz, Grc'yz, Lezgi'yiz, een'iz diyen belirli blgeler ve yreler halklar vard. Daha baka yrelere oturtulmu Hrvat soylu Bonaklar, Arnavutlar, Moollar, Tatarlar, Drziler, Maruniler, Ulahlar, Bulgarlar, Pomaklar. Sryanler, Yahudiler, 670 KIRMIZI FES VE YEL TAKKE Kokumu 600 yllk ilkel Osmanl Dneminin zlemini yaratmaya alanlar 1980'lerde u inanlmaz giysiler iinde dolaabiliyorlard. 671 PADAH ANALARI Rumlar, Ermeniler, Araplar, Acemler ve ingeneler ve biz Laz'z diyen (Pontus) kalntlar vard. 622 yl sreyle Osmanoullar, evrelerindeki dnme devirmelerle el ve ibirlii yaparak, bu Trk yurdunda Trk rkn yoketmek iin lkenin drt bir yanma bu yabanclar yerletirmitiler. imdi geride byle bir yurt kalmt Osmanoullarndan! Kan, rk ve soy melezi bu

karmak toplumun 600 yllk ad.-(Osmanl Milleti) idi. te yanda, lkenin unsur-u aslsi olan (Trk ulusu) vard. Ama, ynetim, egemenlik, zenginlik ve mutluluk, bilim stnl, her bir ey; Osmanl kalnts halklarn ellerindeydi. Cehalet, yoksulluk, alk ve plaklk ve stelik Arap dininin, Acem mezhep ve tarikatlarnn yaratt karanlk Trklerindi yalnzca. Trkler, Orta Anadolu'nun orak ve plak, en verimsiz topraklar stnde ve alarn telerinde braklmlard. Osmanl milleti kalnts devirme halklarsa, en gzde ve en verimli blgelerde, zenginlik ve mutluluk iindeydiler. Bire bin veren toprak ve nimetler ve tm deniz rnleri onlarnd. Yaplmas gerekenler oktu. Ama nasl zmlenecekti, btn bunlar? Tm toplumu bir potada eriterek birletirmek diyorlard. Oysa, Mustafa Kemal (Atatrk) yle sylyordu: Bir millet, unsr-u aslnin iinden kan kiiler tarafndan idare edilmiyorsa, izmihlal (yokolmak) mutlak ve mukadderdir. 672 ULUSAL BTNLN TEK IKAR YOLU Bir ulusal btnln zlp paralanmasna engel olabilecek olgunun, ancak o lkede doup bym insan kitlelerinin bir inan ve kltrde birle-meleriyle salanabileceine inanan Mustafa Kemal Atatrk, gece ve gndz rklarn, dillerin, tarih ve kltrlerin douuna ilikin ilk aratrmalan kendisi yapacakt. Daha sonra, bilimsel yeteneklerine gvendii kiilere ve giderek yabanc bilim adamlarna bavuracakt. Btn bu uralarn sonucunda, tm dnyann bilim evrelerince ilgi ile izlenen bilimsel bir sonu kacakt, ortaya: Btn rklarn, dil ve kltrlerin Orta Asya'dan dnyaya yaylm olduklar gerei... Bu almann ad (GNE DL TEORS) olarak bilim evrelerinden halk kesimlerine kadar yaylacakt, stelik, benimsenecekti de... 1371 yl nce, tarihte ilk kez Trkler'in kendi rk kkenleri adna kurmu olduklar (Gktrk imparatorluu)'nn devam olarak kurulan bu Trk Cumhuriyeti snrlar iinde artk hi kimse, hi bir kitle, kendi rk ve soy kkenlerini ne srerek; kaynamam, birbirine yabanc bir toplum grnts veremeyecekti. nk artk, bir Trklk sentezi kantlanm olacakt. Amalanan bir ulusal btnlk, bylece salanacakt, ancak. Ne var ki; blnm, birbirine yabanclam, birbirine dman kesilmi kitleler arasndaki ayrlklardan kar salayan kii ve evreler, trl eit oyunlarla bu teoriyi rtmeye kalkacak ve stelik baar da salayacaklard. -.,-673 PADAH ANALARI Onca aba, ura, emek ve umut, O byk Trk'n sonsuza g ile beraber tarihe gmlecekti. En acs da, bu Trk Cumhuriyeti'ni; Osmanoul-lan devleti'nin bir devam sayanlarn ortaya koyduklar hi bir sav ve izlenimlerin herhangi bir tepki ve engelle karlamamalar olacakt. stelik, Atatrk devrim ve ilkeleri (Anayasalarn) deitirilemez, tartlamaz trndeki maddeleriyle gvence altna alnm olduklar halde, A'dan Z'ye kadar Araplara, Arapla, Osmanl'ya ve Osmanlc'la dnk bir yaam ve stelik gzle grnr apak bir blnmlk hi bir kar koyma ile karla-makszn srp gidecekti. 674 GEREKLETRD DEVRMN LKELER DORULTUSUNDA, BR MMET UYGAR BR ULUS YAPMAK N TM YAAMINCA URA VEREN, BYK NDER MAREAL; MUSTAFA KEMAL ATATRK 675 TE... BOO YIL BZ YNETEN SADRAZAMLAR (*) 1. BRNC OSMAN Padiah olmad iin Vezir'i yoktur.

2. ORHAN GAZ Alaaddin Paa (1327-1337), Sleyman Paa (1337-1339), Ahmet Paa (1339-1348). 3. BRNC MURAT (HDAVENfrAR) Sinaneddin Yusuf Paa (1348-1385), andarh Kara Halil Hayrettin Paa (1385-1387), andarh Ali Paa (1387-1406). 4. BRNC BAYEZT (YILDIRIM) andarh Ali Paa. 5. ELEB MEHMED ra Osmanckh mamzde Halil Paa (1406'dan son lm ?), andarh brahim Paa (1417 ?), (*) Orhan Gazi'den, (Fatih) 2. Mehmet'in taht'a kt ffne kadar devlet'! padiah adma yneten Vezir ve Sadrazamlarn (Trk soylu) olduklar sanlmaktadr. Ne ki, Anadolu Trk devletleri stne saldrlara katlm olmalar kuku vericidir. Fatih 2. Mehmet'le balayan dnmeler ve devirmeler ynetiminden balayarak 1922 ylna kadar gecen yzyllar boyunca devleti, lkeyi ve toplumu ynetenlerin tm (Ende-run-u Hmayun) denilen ocaktan kma yabanc soylu klelerdir. (Yazar'n notu) 676 PADAH ANALARI Tokatl Mehmed Paa (??), Bayezid Paa (1417 ? 6. KNC MURAD Bayezid Paa (devam 1421, lm), andarh brahim Paa (ikinci defa (1421 1429, lm), andarh Halil Paa (1429), Lala Yrg Paa (1429), Amasyal Koca Mehmed Paa (1429 1438, azil), andarh Halil Paa (ikinci defa, 1438 devam). 7. FATH MEHMED andarh Halil Paa (devam 1453, idam), Mah-mud Paa (1453 (?) 1467, azil), Rum Mehmed Paa (1467 1469, azil), shak Paa (1469 1472, azil), Mahmud Paa (ikinci defa, 1472 1473, idam), Gedik Ahmed Paa (1473 1477, azil), Karamanl Mehmed Paa (1477 1481, yenieri ayaklanmasnda ldrlmtr). 8. KNC BAYEZD shak Paa (ikinci defa, 1481 1482, azil), Davud Paa (1482 8 mart 1497, azil), Hersekzde Ahmed Paa (mart 1497 1498, azil), andarh brahim Paa (1498 austos 1499, lm), Mesih Paa (austos 1499 _ 1501, lm), Hadm Ali Paa (1501 1503, azil), Hersekzde Ahmed Paa (ikinci defa, 1503 1506, azil, Hadm Ali Paa (ikinci defa) (1506 1511, harpte lm), Hersekzde Ahmed Paa (nc defa, 1511 1511, azil), Koca Mustafa Paa (1511 devam). 677 PADAH ANALARI 9. YAVUZ SELM Koca Mustafa Paa (devam 1512, idam), Her-sekzde Ahmed Paa (drdnc defa, 1512 28 ekim 1514, azil), Dukakinoglu Ahmed Paa (1514 aralk ba 1515 mart ortalan, idam), Hadm Sinan Paa (1515 haziran sonu 1515 ekim ba, azil), Hersek-zde Ahmed Paa (beinci defa, ekim 1515 26 nisan 1516, azil), Hadm Sinan Paa (ikinci defa, 26 nisan 1516 22 ocak 1517, ehid), Yunus Paa (3 ubat 1517 13 eyll 1517, idam), Piri Mehmed Paa (25 ocak 1518 devam). 10. KANUN SULTAN SLEYMAN Piri Mehmed Paa (devam 27 haziran 1523, tekade sevk), brahim Paa (Frenk, Maktul, Makbul, Damad, 27 haziran 1523 5 mart 1536, idam), Aya Mehmed Paa (15 mart 1536 13 temmuz 1539, lm), Ltfi Paa (13 temmuz 1539 nisan 1541, azil), Hadm Sleyman Paa (nisan 1541 28 kasm 1544, azil), Rstem Paa (28 kasm 1544 6 ekim 1553, azil), Kara Ahmed Paa (6 ekim 1553 29 eyll 1555, idam), Rstem Paa (ikinci defa 29 eyll 1555 15 temmuz 1561, lm), Semiz Ali Paa (10 temmuz 1561 28 haziran 1565, lm), Sokullu Mehmed Paa 28 haziran 1565 devam). 11. KNC SELM

Sokullu Mehmed Paa (devam devam). 12. NC MURAD Sokollu Mehmed Paa (devam 12 ekim 1579, 678 '''/ PADAH ANALARI Y, ehid), Semiz Ahmed Paa (13 ekim 1579 28 nisan : 1580), Lala Mustafa Paa (28 nisan 1580 7 austos f 1580), Koca Sinan Paa (25 austos 1580 6 aralk 1582), Kanijeli Siyavu Paa (24 aralk 1582 25 temmuz 1584), zdemirolu Osman Paa (28 temmuz .:? 1584 30 ekim 1585), Hadm Mesih Paa (l aralk 1585 14 nisan 1586), Kanijeli Siyavu Paa (ikinci { defa, 15 nisan 1586 2 nisan 1589), Koca Sinan Paa ; (ikinci defa, 2 nisan 1589 l austos 1591), Ferhad Paa (ilk defa, l Austos 1591 4 nisan 1592), Kanijeli Siyavu Paa (nc defa (4 nisan 1592 28 i ocak 1593), Hoca Sinan Paa (nc defa, 28 ocak 1593 devam). 13. NC MEHMED Koca Sinan Paa (devam 16 ubat 1595, saltanat deimesinde azil), Ferhad Paa (ikinci defa, 16 ubat 7 temmuz 1595, azil ve sonra idam), Koca Sinan Paa (drdnc defa, 7 temmuz 19 kasm 1595, azil), Lala Mehmed Paa (19 kasm 29 kasm 1595, lm) -, Koca Sinan Paa (beinci defa, 29 kasm 1595 3 nisan 1596, lm), Damad brahim- Paa (3 nisan 27 ekim 1596, azil), aalazde Sinan Paa (27 ekim 18 aralk 1596, azil), Damad brahim Paa (ikinci defa, 18 aralk 1596 3 kasm 1597, azil), Hadm Hasan Paa (3 kasm 1597 8 nisan 1598, idam), Cerrah Mehmed Paa (8 nisan 1598 7 ocak 1599, azil), Damad brahim Paa (nc defa, 7 ocak 1599 10 temmuz 1601, lm). Yemii Hasan Paa (22 temmuz 1601 4 ekim 1603, azil ve sonra idam), Yavuz (Malko) Ali Paa (16 ekim 1603 devam). 679 PADAH ANALARI 14. BRNC AHMED Yavuz (Malko) Ali Paa (devam 36 temmuz 1604, lm), Bosnal Lala Mehmed Paa (5 austos 1604 21 haziran 1606, lm), Dervi Mehmed Paa (21 haziran 9 aralk 1606, idam), Kuyucu Murad Paa (11 aralk 1606 5 austos 1611, lm), Nasuh Paa (22 austos 1611 17 ekim 164, idam), kz Mehmed Paa (7 ekim 16134 17 kasm 1616, azil), Kayserili Halil Paa (17 kasm 1616 devam). 15. BRNC MUSTAFA (lk padiahl) Kayserili Halil Paa (devam devam). 16. KNC OSMAN Kayserili Halil Paa (devam 18 ocak 1619, azil), kz Mehmed Paa (ikinci defa, 18 ocak ? 23 aralk 1619, azil), elebi (Gzelce) Ali Paa (23 aralk 1619 8 mart 1621, lm), Ohrili Hseyin Paa (9 mart 17 eyll 1621, azil), Dilaver Paa (17 eyll 1621 19 mays 1622, yenieriler tarafndan paralanr). BRNC MUSTAFA (ikinci padiahl) Kara Davud Paa (20 mays 13 haziran 1622. azil ve sonra idam), Mere Hseyin Paa (13 haziran 8 temmuz 1622, azil), Lefkeli Mustafa Paa (8 temmuz 21 eyll 1622, azil), Grc Mehmed Paa (21 eyll 1622 5 ubat 1623, idam), Mere Hseyin Paa (ikinci defa), 5 ubat 30 austos 1623, azil), Kemanke Kara Ali Paa (30 austos 1623 devam). 17. DRDNC MURAD Kemanke Kara Ali Paa (devam 3 nisan 1624, 680 PADAH ANALARI idam), erke Mehmed Paa (3 nisan 1624 28 ocak 1625, lm), Hafz Ahmed Paa (8 ubat 1625 l aralk 1626, azil), Kayserili Halil Paa (ikinci defa, l aralk 1626 6 nisan 1628, azil), Hsrev Paa (6 nisan 1628 25 ekim 1631, azil), Hafz Ahmed Paa (ikinci defa, 25 ekim 1631 10 ubat 1632, yenieriler tarafndan paralanr), Topal Receb Paa (10 ubat 17 mays 1632, idam), tabanyass Mehmed Paa (17 mays 1632 2 ubat 1637, azil), Bayram Paa (2 ubat 1637 27 austos 1638, lm), Tayyar Mehmed Paa (28 austos

23 aralk 1638, Bagdad muhasarasnda ehid), Kemanke Kara Mustafa Paa (24 aralk 1638 deyam). 18. BRAHM Kemanke Kara Mustafa Paa (devam 31 ocak 1644, idam), Sultanzde Mehmed Paa (Civan kapc-ba) (31 ocak 1644 17 aralk 1645, azil), Salih Paa (17 aralk 1645 16 eyll 1647, idam), Kara Musa Paa (16 eyll 21 eyll 1647, azil), Hezarpare Ahmed Paa (21 eyll 1647 7 austos 1648, azil ve sonra paralanr), Sofu Mehmed Paa (7 austos 1648 devam). 19. DRDNC MEHMED Sofu Mehmed Paa (devam 21 mays 1649, azil ve sonra idam), Kara Murad Paa (21 mays 1649 -5 austos 1650, istifa), Melek Ahmed Paa (5 austos 1650 21 austos 1651, azil), Siyav Paa (21 austos 17 eyll 1651, azil), Grc Mehmed Paa 17 eyll 1651 20 haziran 1652, azil), Tarhuncu Ahmed Pa-al (20 haziran 1652 20 mart 1653, idam), Dervi 681 PADAH ANALARI Mehmed Paa (21 mart 1653 28 ekim 1654, azil), p-ir Mustafa Paa (28 ekim 1654 11 mays 1655, idam), Kara Murad Paa (ikinci defa, 11 mays 19 austos 1655, istifa), Sleyman Paa (19 austos 1655 28 ubat 1656, azil), Deli Hseyin Paa (28 uba 5 mart 1656), Zurnazen Mehmed Paa (5 mart 1656, drt saat, azil), Siyav Paa (ikinci defa) (5 mart 25 nisan 1656, lm), Boynueri (Yaral) Mehmed Paa (26 nisan 15 eyll 1656, azil), Kprl Mehmed Paa (15 eyll 1656 30 ekim 1661, lm), Kprlzde Fazl Ahmed Paa (30 ekim 1661 3 kasm 1676, lm), Merzifonlu Kara Mustafa Paa (5 kasm 1676 15 aralk 1683), Kara ibrahim Paa (15 aralk 1683 18 aralk 1685, azil ve sonra idam), San Sleyman Paa (18 aralk 1685 18 eyll 1687, azil ve sonra idam), Abaza Siyav Paa (23 eyll 1687 devam). 20. KNC SLEYMAN Abaza Siyav Paa (devam l mart 1688, azil ve sonra yenieriler tarafndan paralanr), Nianc smail Paa (2 mart 2 mays 1688, azil), Tekirdal Bekri Mustafa Paa (2 mays 1688 25 ekim 1689, azil), Kprlzde Fzl Mustafa Paa (25 ekim 1689 devam). 21. KNC AHMED Kprlzde Fzl Mustafa Paa (devam 19 austos 1691, Slankamende ehid), Arabac Ali Paa (31 austos 1691 27 mart 1692, azil). Merzifonlu Hac Ali Paa (27 mart 1692 27 mart 1693, istifa), Bykl (Bozoklu) Mustafa Paa (27 mart 1693 4 mart 682 , PADAH ANALARI 1694, azil), Smeli (Defterdar) Ali Paa (14 mart 1694 devam). 22. KNC MUSTAFA Srmeli Defterdar) Ali Paa (devam 2 mays 1695, azil ve sonra idam), Elmas Mehmed Paa (2 mays 1695 11 eyll 1697, Zenta'da ehid), Amcazade (Kprl) Hseyin Paa (18 eyll 1697 4 eyll 1702, istifa), Daltaban Mustafa Paa (4 eyll 1702 24 ocak 1703, azil), Rami Mehmed Paa (24 ocak 19 austos 1703, azil), Kavanoz Ahmed Paa (22 austos 16 kasm 1703, azil), Damad (Enite) Hasan Paa (16 kasm 1703 devam). 23. NC AHMED Damad (Enite) Hasan Paa (devam 28 eyll 1704, azil), Kalaylkoz Ahmed Paa (28 eyll 25 aralk 1704, azil), Baltac Mehmed Paa (25 aralk 1704 3 mays 1706, azil), orlulu Ali Paa (3 mays 1706 16 haziran 1710, azil), Kprlzde Numan Paa (16 haziran 18 austos 1710, azil), Baltac Mehmed Paa (ikinci defa, 18 austos 1710 20 kasm 1711, azil), Aa Yusuf Paa (20 kasm 1711 12 kasm 1712, azil), Sleyman Paa (12 kasm 1712 6 nisan 1713, azil), Hoca

brahim Paa (6 nisan 27 nisan 1713, azil ve idam), Damad (ehid) Ali Paa (27 nisan 1713 6 austos 1716, Peterwardein'de ehit), Halil Paa (22 austos 1716 26 austos 1717, azil), Nianc Mehmed Paa (26 austos 1717 9 mays 1718, azil), Nevehirli Damad brahim Paa (9 mays 1718 30 eyll 1730, azil ve sonra idam), Silhtar Mehmed Paa (l ekim 1730 devam). 683 L PADAH ANALARI 24. BRNC MAHMUD Silhtar Mehmed Paa (devam 22 ocak I731r azil), Kabakulak brahim Paa (22 ocak 10 eyll 1731, azil), Topal Osman Paa (10 eyll 1731 12 mart 1732, azil), Hekimolu Ali Paa (12 mart 1732 12 temmuz 1735, azil), smail Paa (12 temmuz 24 aralk 1735, azil). Silhtar Seyyid Mehmed Paa (9 ocak 1736 6 austos 1737, azil), Muhsinzde (elebi) Abdullah Paa (6 austos 19 aralk 1737, azil), Yeen Mehmed Paa (19 aralk 1737 22 mart 1739, azil), vazzde Hac Mehmed Paa (22 mart 1739 23 haziran 1740, azil), Hac Ahmed Paa (23 haziran 1740 21 nisan 1742, azil), Hekimolu Ali Paa (ikinci defa. 2i nican 1742 23 eyll 1743, azil), Seyyid Hasan Paa (23 eyll 1743 9 austos 1746, azil), Tiryaki Hac Mehmed Paa (9 austos 1746 24 austos 1747, azil), Seyyid (Boynueri) Abdullah Paa (24 austos 1747 3 ocak 1750, azil), Dividdar Mehmed Emin Paa (9 ocak 1750 l temmuz 1752, azil), Kse Bahir Mustafa Paa (l temmuz 1752 devam) 25. NC OSMAN Kse Bahir Mustafa Paa (devam 15 ubat 1755, azil), Hekimolu Ali Paa (nc defa, 15 ubat 18 mays 1755, azil), Nail Abdullah Paa (18 mays 24 austos 1755, azil), Bykl Ali Paa (24 austos - 25 ekim 1755, azil ve idam), Yirmisekiz elebizde Mehmed Said Paa (25 ekim 1755 l nisan 1756, azil), Kse Bahir Mustafa Paa (ikinci defa) (l nisan 1756 11 ocak 1757, azil), Koca Ragp Paa (12 ocak 1757 devam). 684 PADAH ANALARI 26. NC MUSTAFA Koca Ragp Paa (devam 7 nisan 1763, lm). Tevkii Hamza Hamid Paa (8 nisan l kasm 1763, -azil), Kse Bahir Mustafa Paa (nc defa) (l kasm 1763 30 nisan 1765, azil), Muhsinzde Mehmed Paa (30 nisan 1765 7 austos 1768, azil), Silhtar Mahir Hamza Paa (7 austos 20 ekim 1768, azil), Yalkzde Hac Mehmed Emin Paa (20 ekim 1768 12 austos 1769, idam), Moldavanc Ali Paa (16 austos 12 aralk 1769, azil), vazzde Halil Paa (12 aralk 1769 25 ekim 1770, azil), Silhtar Mehmed Paa (25 ekim 1770 11 ocak 1711, azil), Muhsinzde Mehmed Paa (ikinci defa, 11 ocak 1771 devam). 27. BRNC ABDLHAMD Muhsinzde Mehmed Paa (devam 4 austos 744, lm), zzet Mehmed Paa (10 austos 1774 6 temmuz 1775, azil), Dervi Mehmed Paa (6 temmuz 1775 5 ocak 1777, azil), Darendeli Mehmed Paa (5 ocak 1777 l eyll 1778, azil), Kalafat Mehmed Paa (l eyll 1778 21 austos 1779, azil), Silhtar Seyyid (Kara Vezir) Mehmed Paa (21 austos 1779 19 ubat 1781, lm), lzzet Mehmed Paa (ikinci defa) (20 ubat 781 25 austos 1782, azil), Yeen Hac Mehmed Paa (25 austos 31 aralk 1782, azil), Halil Hamid Paa (31 aralk 1782 31 mart 1785, azil), ahin Ali Paa (31 mart 1785 24 ocak 1786, azil), Koca Yusuf Paa (25 ocak 1786 devam). 28. NC SELM Koca Yusuf Paa (devam 7 haziran 1789, azil), Kethda Cenaze Hasan Paa (7 haziran 1789 2 ocak 685 PADAH ANALARI 1790, azil), Cezayirli Gazi Hasan Paa (2 ocak 14 mays 1790, lm), Rusuklu elebizde Hasan Paa (14 mays 1790 14 susat 1791, idam), Koca Yusuf Paa (ikinci defa) (27 ubat 1791 4 mays 1792,

azil). Melek Mehmed Paa (4 mays 1792 19 ekim 1794, azil), zzet Mehmed Paa (20 ekim 1794 23 ekim 1798, azil), Yusuf Ziya Paa (23 ekim 1798 24 nisan 1805, istifa), Hafz (Bostancba) smail Paa (24 nisan 1805 13 aralk 1806, azil), Keiboynuzu Aa brahim Hilmi Paa (13 ocak 1806 devam). 29. DRDNC MUSTAFA Keiboynuzu Aa brahim Hilmi Paa (devam 3 haziran 1807, firar ve azil). elebi Mustafa Paa (3 haziran 1807 28 temmuz 1808, azil). 30. KNC MAHMUD Alemdar Mustafa Paa (28 temmuz 15 kasm 1808, ehid), Memi Paa (21 kasm 1808 l ocak 1809, azil), Yusuf Ziya Paa (ikinci defa) (l ocak 1809 10 nisan 1811, azil), Ahmed Paa (10 nisan 1811 5 eyll 812, azil), Hurid Ahmed Paa (5 eyll 812 30 mart 815, azil), Mehmed Emin Rauf Paa (30 mart 1815 5 ocak 1818, azil), Dervi Mehmed Paa (6 ocak 818 4 ocak 1820, azil), Seyyid Ali Paa (4 ocak 1820 21 nisan 1821, azil), Benderli Ali Paa (21 nisan 30 nisan 1821, azil), Hac Salih Paa (20 nisan 1821 11 kasm 1822, azil), Deli Abdullah Paa (11 kasm 1822 4 mart 1823, azil), Silhtar Ali Paa (4 mart 13 ocak 1823, azil), Mehmed Said Galib Paa (13 ocak 1823 15 eyll 1824, azil), Benderli Mehmed Selim Srn Paa (15 eyll 1824 2& 686 PADAH ANALARI ekim 1828, azil), Topal Mehmed zzet Paa (26 ekim 1828 28 ocak 1829, azil), Reid Mehmed Paa (28 ocak 1829 17 ubat 1833, azil), Mehmed Emin Rauf Paa (ikinci defa) (17 ubat 1833 30 mart 1838'den sonra bavekil 2 temmuz 1839, azil). 31. ABDLMECD Koca Hsrev Mehmed Paa (3 temmuz 1839 8 haziran 1840, azil) Mehmed Emin Rauf Paa (nc defa, 8 haziran 1840 7 ekim 1841, azil), zzet Mehmed Paa (ikinci defa) (7 ekim 1841 3 eyll 1842, azil), Mehmed Emin Rauf Paa (drdnc defa, 3 eyll 1842 28 eyll 1846, azil), Byk Mustafa Reid Paa (28 eyll 1846 28 nisan 1848, azil), brahim Sarm Paa (28 nisan 1848 11 austos 1848, azil), Mustafa Reit Paa (ikinci defa) (13 austos 1848 26 ocak 1852, azil), Mehmed Emin Rauf Paa (beinci defa, 27 ocak 5 mart 1852, azil), Mustafa Reid Paa (nc defa, 5 mart 5 austos 1852, azil), Mehmed Emin Al Paa (6 austos 3 ekim 1852,. azil), Damad Mehmed Ali Paa (3 ekim 1852 13 mays 1853, azil), Mustafa Nail Paa (14 mays 8 temmuz 1853, azil), Mustafa Nail Paa (ikinci defa),. (10 temmuz 1853 29 mays 1854, azil), Kbrsl Mehmed Emin Paa (29 mays 23 kasm 1854, azil), Mustafa Reid Paa (drdnc defa (23 kasm 1854 2 mays 1855, istifa), Mehmed Emin l Paa (ikinci defa) (2 mays 1855 l kasm 1856, azil), Mustafa Reid Paa (beinci defa, l kasm 1856 6 austos 1857, azil), Mustafa Nail Paa (nc defa) (6 austos 22 ekim 1857, azil), Mustafa Reid Paa (altnc defa, 22 ekim 1857 7 ocak 1858, lm), Mehmed Emin li 687 PADAH ANALARI Paa (nc defa, 11 ocak 1858 18 ekim 1859, azil), Kbrsl Mehmed Emin Paa (ikinci defa, 18 ekim 23 aralk 1859, azil), Mtercim Mehmed Rdi Paa (24 aralk 1859 27 mays 1860, azil), Kbrsl Mehmed Emin Paa (nc defa, 28 aralk 1860 devam). 32. ABDLZZ Kbrsl Mehmed Emin Paa (devam 6 austos 1861, azil), Mehmed Emin l Paa (drdnc defa, 6 austos 22 kasm 1861, azil), Keecizde Mehmed Fuad Paa (22 kasm 1861 2 ocak 1863, istifa), Yusuf Kmil Paa (5 ocak l haziran 1863, azil), Keecizde Mehmed Fuad Paa (ikinci defa) (l haziran 1863 5 haziran 1866, azil), Mtercim Mehmed Rdi Paa (ikinci defa, 5 haziran 1866 11 ubat 1867, istifa), Mehmed Emin Al Paa (beinci defa) (11 ubat 1867 7 eyll 1871, lm), Mahmud Nedim Paa (7 eyll 1871 31 temmuz 1872, azil), Midhat Paa (31 temmuz 19 ekim 1872, azil), Mtercim Rdi Paa

(nc defa, 19 ekim 1872 15 ubat 1873, azil), Ahmed Esad Paa (15 ubat 16 nisan 1873, azil), ir-vanizde Mehmed Rdi Paa (16 nisan 1873 13 ubat 1874, azil), Hseyin Avni Paa (14 ubat 1874 25 nisan 1875, azil), Ahmed Esad Paa (ikinci defa) (26 nisan 26 austos 1875, azil), Mahmud Nedim Paa (ikinci defa, 26 austos 1875 11 mays 1876, .azil), Mtercim Mehmed Rdi Paa (drdnc defa, 12 mays 1876 devam). 33. BENC MURAD Mtercim Mehmed Rdi Paa (devam devam). 88 PADAH ANALAR 34. KNC ABDLHAMT Mtercim Mehmed Rdi Paa (devam 19 aralk 1876, istifa), Midhat Paa (ikinci defa) (19 aralk 1876 5 ubat 1877, azil), Edhem Paa (5 ubat 1877 11 ocak 1878, azil), Ahmed Hamdi Paa (11 ocak 4 ubat 1878, azil), Ahmed Vefik Paa (Bavekil) (4 ubat 18 nisan 1878, azil), Mehmed Sadk Paa (Bavekil) (18 nisan 28 mays 1878, azil). Mtercim Rdi Paa (beinci defa, 28 mays 4 haziran 1878, azil), Safvet Paa (4 haziran 4 aralk 1878, azil), Tunuslu Hayreddin Paa (4 aralk 1878 29 haziran 1879, azil), Ahmed Arifi Paa (Bavekil) (29 haziran 18 ekim 1879, azil), Kk Mehmed Said Paa (Bavekil) (19 ekim 1879 9 haziran 1880, azil), Kadri Paa (Bavekil) (9 haziran 12 eyll 1880, azil), Kk Mehmed Said Paa (ikinci defa) (Bavekil) (12 eyll 1880 2 mays 1882, azil), Abdurrahman Nureddin Paa (Bavekil) (2 mays 10 temmuz 1882, azil), Kk Mehmed Said Paa (nc defa, Bavekil, 11 temmuz 30 kasm 1882, azil), Ahmed Vefik Paa (ikinci defa, Bavekil, 30 kasm 2 aralk 1882, azil), Kk Mehmed Said Paa (drdnc defa) (2 aralk 1882 25 eyll 1885, azil), Mehmed Kmil Paa (25 eyll 1885 4 eyll 1891, azil), Cevad Paa (4 eyll 1891 8 haziran 1895, azil), Kk Mehmed Said Paa (beinci defa) (11 haziran! ekim 195, azil), Mehmed Kmil Paa (ikinci defa) (l ekim 7 aralk 1895, azil), Halil Rfat Paa (7 aralk 1895 18 kasm 1901, lm), Abdurrahman Nureddin Paa (ikinci defa vekil olarak) (4 kasm 18 kasm 1901. istifa), Kk Mehmed Said Paa (altnc defa) (18 kasm 1901 14 ocak 1903, azil), Mehmed Ferid Paa (15 ocak 1903 22 temmuz 1908, azil), Kk Meh689 PADAH ANALARI :ned Said Paa (yedinci defa, 22 temmuz 5 austos 1908, istifa), Mehmed Kmil Pasa (nc defa, 6 austos 1908 13 ubat 1909, istifa), Hseyin Hilmi Paa (14 ubat 13 nisan 1909, istifa), Ahmed Tev-fik Paa (14 nisan 1909 devam). 35. BENC MEHMED READ Ahmed Tevfik Paa (devam 2 mays 1909, saltanat deiiklii dolaysiyle usulen istifa), Ahmed Tevfik Paa (ikinci defa), 2 mays 6 mays 1909, istifa), Hseyin Hilmi Paa (ikinci defa, 6 mays 28 aralk 1909, istifa), brahim Hakk Paa (12 ocak 1910 25 eyll 1911, istifa), Kk Mehmed Said Paa (sekizinci defa) (30 eyll 30 aralk 1911, istifa), Kk Mehmed Said Paa (dokuzuncu defa.31 aralk 1911 16 temmuz 1912, istifa), Gazi Ahmed Muhtar Paa (22, temmuz 29 ekim 912, istifa), Mehmed Kmil Paa (drdnc defa, 29 ekim 1912 23 ocak 1913, istifaya zorlanma), Mahmud evket Paa (23 ocak ? 11 ha--ziran 1913, ldrld), Said Halim Paa (12 haziran 1913 4 ubat 1917, istifa), Talt Paa (5 ubat 1917 devam). 36. ALTINCI MEHMED VAHDEDDN Sadrzamlari: Talt Paa (devam 14 ekin\ Talt Paa (devam 14 ekim 1918, istifa), zzet Paa (14 ekim 10 kasm 1918, istifa), Ahmed Tevfik Paa (nc defal) (11 kasm 1918 13 ocak 1919, istifa), Ahmet Tevfik Paa (drdnc defa, 13 ocak 24 ubat 1919, isltifa), Ahmed Tevfik Paa (beinci defa, 24 ubat 4 mart 919,

istifa), Damad Ferit Paa (4 mart 19 mays 1919, istifa), Damad Ferid Pa690 : : PADAH ANALARI / ,,<,, a, (ikinci defa, 19 mays 21 temmuz 1919, istifa), Damad Ferid Paa (nc defa) (21 temmuz l ekim l SI 9, istifa), Ali Rza Paa (2 ekim 1919 8 mart 1920, istifa), Salih Paa (8 mart 2 nisan 1920, istifa). 16 mart 1920'de stanbul'un igalinden sonra meruiyeti tannmayan padiah hkmetinin sadnzam-lari: Damad Ferid Paa (drdnc defa) (5 nisan 31 temmuz 1920, istifa), Damad Ferid Paa (beinci defa) (31 temmuz 17 ekim 1920. istifa), Ahmed Tevfik Paa (altnc defa), (21 ekim 1920 4 kasm 1B22 istifa). {*) (*) Mithat Sertolu, Osmanl Tarihi Ansiklopedisi, stanbul, 1958. 691 BU KTABIN YAZILMASINDA YARARLANDIIM BALICA YAZMA-BASMA ESERLER, RSALELER VE BELGELER DZN: 1) Beyn Tezkiresi, 2) Kafzade Faizi Tezkiresi, 3) Silhtarzade Mehmed Emin Tezkiresi, 4) Mverrih li'nin Knh-l Ahbar Tezkiresi, 5) Sefai Tezkiresi. 6) Melek smail: Veldetname-i Hatice Sultan, 7) Abdullah bin brahim: .Vkiat- Sefer-i Sultan Sley-man- Sni, 8) Ahmed bin brahim: Hamilet-el Kbr, 9) air Hamet: Veldetname-i Hibetullah Sultan, 10) Mercimek Ahmed ibni lyas: Kbusname, 11) Dervi, Abdullah: Risale-i Teberdriye fi Ahval-i Aa-yi Da-rssaade, 12) Kou Bey Risalesi, Ayn Efendi Risalesi, 13) Tarhuncu Ahmed Paa Risalesi (lyiha), 14) Reit Belgrad: Vak'a-yi Hayretnm, 15) Vsf Tarihi, 16) Harullah Tarihi, 17) Hafz Hseyin Aksaray: Ha-dikatl Cevami, 18) Rait Tarihi, 19) Tarih-i Nianc Mehmed Paa, 20) Tarihi Selnik, 21) kpaazde Tarihi, 22) Takprlzde Kemalddin Efendi: Tarih-i Saf, 23) Yazczade Ali Tarihi, 24) Ahmed Muhtar: Maziye Bir Nazar, 25) Ltfi Tarihi, 26) Dukas VI. Bizans Tarihi, 27) Kritovulos: Fatih Sultan Mehmed Han ve stanbul'un Fethi, 28) Busbecqu, H. C. Yaln evirisi, 29) A. D. Alderson: The Strusctur of the Ottoman Dnasty, 30) Reat Ekrem Kou: Yenieriler, 31) Osman Nuri: Abdlhamid ve Devri Saltanat, 32) Reat Ekrem Kou: Osmanl Muahedeleri, 33) Prof. Dr. Ahmet Cevat Erden: Trkiye'ye G ve Gmen Meseleleri, 34) Naima Tarihi, 35) Hammer Tarihi: M. Ata evirisi, 36) Ahmet Refik: Mlteciler Meselesi, 37) b-ni Battuta, M. erif evirisi, 38) Ahmet Refik: Kadn692 PADAH ANALARI lar Saltanat, 39) Ahmet Refik: Kzlaraas, 40) Vni Mehmed Efendi: Arais-l Kur'an Ve Nefais-l Furkan, 41).Peevi Tarihi, 42) Tarih-i Cevdet, 43) Ahmet Refik: Mahmud- Sni'nin Validesi, 44) Cavit Baysun: iek Hatun, 45) Mihrimah Sultan, 46) Ksem Sultan, 47) Nilfer Hatun, 48) Kmil Kepeciolu: Bursa Kt, 49) Silhtar Mehmed Aa: 17. yy. Saray Hayat, 50) Dr. Himmet Akn: Aydnoullan Hakknda Bir Aratrma, 51) Memduh Koyunolu: znik ve Bursa Tarihi, 52) M. Mikes.- Trkiye Mektuplar, S. Karatay evirisi, 53) Hseyin Amuca: erkez Kzlar Saraydan Niin karlmtr?, 54) M. aatay Uluay: Osmanl Sultanlarna Ak Mektuplar, 55) Ziya akir.-Maktul Vezirler, 56) Mithat Sertolu: Osmanl Tarihi Ansiklopedisi, 57) . H. Danimend: Osmanl Tarihi Kronolojisi, 58) Ziya akir: Trk mparatorieleri, 59) Evliya elebi Seyahatnamesi, 60) Solakzade Tarihi, 61) Nedim Efendi: Sahaif-l Akhbar, 62) Tarih-i Ata, 63) Baron de Tott: Memories Sur le Tures et le Tar-tares, 64) Jouannin et van Gaver (Turquie), 65) Hammer; Devlet-i Osmaniye Tarihi, (Ata Bey ev.), 66) Mehmed Sreyya: Sicilli Osman, 67) Tarih-i Mneccim Ba, 68) Karaelebizde Abdlaziz: Sleyman-name, 69) Hafz Hzr lyas: Vekayi-i Letaif-i Enderun, 70) hizade Tarihi, 71) Tarih-i elebizade, 72) Fn-dklil Mehmed Aa: Silhtar Tarihi, 73) bnl Emin Mahmut Kemal: Osmanl Devrinde Son Sadrazamlar, 74) Adnan Giz:

Glnu Sultan, 75) yanda Evlenen Sultanlar, 76) Ziya akir: Osmanllar Devrinde Odalklar, 77) Padiahlar Nasl Evlenirlerdi?, 78) e-rafettin Terim: Kafkas Tarihinde Abhazalar ve erkezlik Mefhumu, 79) Aye Osmanolu: Babam Abdlhamid, 80) Safiye nvar: Saray Hatralar, 81) Ali 693 ': ' " PADAH ANALARI ' ' Kemal MERAM: Trklk ve Trklk Mcadeleleri Tarihi, 82) Ali Kemal MERAM: Trk-ngiliz likileri Tarihi (Belgelerle), 83) Ali Kemal MERAM. Trk-Rus likileri Tarihi, 84) Franz Babinger, Meh-med der Eroberen, 85) Haluk Y. ehsuvarolu. Asrlar Boyunca istanbul, 86) Moltke, Hayrullah rs evirisi, Trkiye'deki durum ve olaylar zerine Mektuplar. Ayrca: Mhimme Defterleri, rde Defterleri ve Fermanlar, Ansiklopediler, Kaamus-i Trk ve Kaa-mus-l lm, v.b. TRK RKI'NIN SOY KKEN'NN NASIL BR KAVRAM KARGAASINA URATILMI OLDUUNU SERGLEYEN KAYNAKLAR 87) Zeki Velidi Togan: Umumi Trk Tarihine Giri, 88) Deguignes.Hunlar'n, Trkler'in, Mogollar'm ve Tatarlar'n Tarih-i Umumisi (H. C. Yaln ev.), 89) M. Fahreddin Krzolu: Kars Tarihi, 90) Herodot Tarihi: (. Rza Dorul ev. yorumlu), 91) Basri Kon-yar: Diyarbekir Tarihi, 92) Camcyan: Ermeni Tari-hi-13S4 Olaylan (eviri), S3) eref Frat: Varto Tarihi, 94) Van Tarihi, 95) Ali Kemali: Erzincan Tarihi, 96) Edip Yavuz; Tarih Boyunca Trk Kavimleri, 97) General Kenan Esengil: Krtlk Sorunu, 98) Ebul-gazi Bahadr Han,) ecere-i Terakime (Dr. Rza Nur evirisi), 99) Prof. lhan Arsel: Arap Milliyetilii Ve Trkler, 100) Hseyin Hsamettin, Amasya Tarihi, 4 cilt. KAYNAKLARIN BULUNDUU YERLER : Topkap Saray Arivi, Fatih, Sleymaniye, Baye-zid, Kprl ve Belediye Ktphaneleri, stanbul niversitesi Ktphanesi, Babakanlk Arivi ve zel Arivim. 694 NDEKLER Sayfa 1. Blm: Karaosman Dnemi: ... ...... ... 13 __ 31 (1300 - 1324) 2. Blm: Birinci Orhan Dnemi: ............ 33 __ 51 (1324 - 1360) 3. Blm:- Birinci Murat Dnemi: ............ 53 64 (1360 - 1389) 4. Blm: Birinci Beyazt Dnemi: ............ 65 80 (1339 - 1402) 5. Blm: elebi Mehmet Dnemi: ......... 81 38 (1413 - 1421) 6. Blm: kinci Murat Dnemi: ............ 89 123 (1421 - 1451) 1. Blm: Fatih kinci Mehmet Dnemi ...... 125 164 (1444 - 1431) 8. Blm: kinci Beyazt Dnemi: ............ 165 179 (1481 - 1512) 9. Blm: Birinci Yavuz Selim Dnemi: ...... 131 192 (1512 - 1520) 10. Blm: Birinci Sleyman (Kanuni) Dnemi: 193 237 (1520 - 1566) 11. Blm: kinci Selim Dnemi: ...... ...... 239 260 (1566 - 1574) 12. Blm: nc Murat Dnemi:.......... ... 261 292 (1574 - 1595) 13. Blm: nc Mehmet Dnemi: ... ... ... 293 312 (1555 - 1603) 14. Blm: Birinci Ahmet Dnemi: '............ 313 345

(1603 - 1617) 15. Blm: Birinci Mustafa Dnemi: ......... 347 350 (1617 - 1618) 16. Blm: kinci Osman (Gen Osman) Dnemi 351 367 (1518 1622) 17. Blm: Drdnc Murat Dnemi: ......... 369 336 (1623 - 1640) 13. Blm: Birinci brahim Dnemi:.......:. 337 415 19. Blm: Drdnc Mehmet Dnemi: (1648 - 1607) 20. Blm: kinci Sleyman Dnemi: (1687 - l 21. Blm: kinci Ahmet Dnemi: (1691 - l 22. Blm: kinci Mustafa Dnemi: (1695 - 170 23. Blm: nc Ahmet Dnemi: (1703 - 173( 24. Blm: Birinci Mahmut Dnemi: (1730 - 1754 25. Blm: nc Osman Dnemi: (1754 - 1757 26. Bim: nc Mustafa Dnemi: (1757 - 1774) 27. Bim: Birinci Abdlhamit Dnemi: (1774 - 11 28. Blm: nc Selini Dnemi: (1789 - 1 29. Bim: Drdnc Mustafa Dnemi: (1807 - 1808 30. Blm: kinci Mahmut Dnemi: (1808 - 183 31. Blm: Birinci Abdlmecit Dnemi: (1839 32. Blm: Abdlaziz Dnemi (1861 33. Blm: Beinci Murat Dnemi: (1876) 34. Blm: kinci Abdihamit Dnemi: (1876 - 19 35. Blm: Mehmet Reat Dnemi: (190 38. Blm: Altnc Mehmet ^ (1918 - 1922) Ulusal Btnln Tek kar Yolu: .. Altyz yl Bizi Yneten Sadrazamlar: Kaynak Belgeler Dizini: ........... iindekiler: .................... Dnemi: ... . .. 417 432 1607) nemi: ... ; ... . .. 433 438 1691) 1' 439 445 1695) imi: ....... .. 447 454 1703) emi: ....... 455 476 1730) nemi: ....... .. 477 486 1754) emi: ....... .. 487 496 1757) memi: ....... .. 497 508 1774) Dnemi: ... . .. 509 522

1789) 1' 523 533 1807) nemi: ....... .. 535 544 1808) emi: ....... . . 545 572 1839) Dnemi : .. 573 599 1861) 601 616 1871) ru 617 626 6) nemi: ....... .. 627 637 1909) ni' 639 659 1918) dettin Dnemi .. 661 672 SERBEST CUMHURYET FIRKASI Serbest Cumhuriyet Frkas Prof. Dr. etin Yetkin Serbest Cumhuriyet Frkas, Atatrk'n eseriydi. Partinin kurulmasn isteyen, planlayan, ilkelerini ve amalarn belirleyen parasal destek salayan, en yaknlarn ve en ok gvendii kimseleri partinin ynetiminde grevlendiren Atatrk idi. Ne var ki, parti, ancak buuk ay yaayabildi. Yneticileri, Partilerini kapatmak zorunda kaldlar. Serbest Cumhuriyet Frkas olaynn arkasndaki gerek neydi? Neden kuruldu ve kapatld? Genellikle ne srld gibi "irticaa alet" mi oldu, yoksa halkmzn zgrlk ve demokrasi aknn bayraktarln m yapt? Trkiye Byk Millet Meclisi'nde bir de niin koministlikle suland? Atatrk devrimleri ve adalama giriimleri iindeki yeri neydi? Atatrk, bir muhalefet partisinin varln neden "Cumhuriyet esaslarndan" saymt? Ama nasl olmutu da Atatrk'n Serbest Cumhuriyet Frkas'na verdii destei.srdrmesi durumunda onun "vatana ihanet" ile sulanaca aklanabilmi!!? ... 673 ... 676 ... 692 ... 695 675 691 694 Vatan Sa o a u Prof. Dr. etin Yetkin Ah Yavruvatan! Vah Anavatan! Kbrs, Kaaklk ve Vahe Ohannes Kylyan. 12 Mail, Mmtaz Soysal ve Kbrs Gerei. Ecevit, "Kontrgerilla" ve Bir Olay ncesi ve sonras ile l Mays 1977 Olay. Gizli Eller, Adalet in, Kamil zdilek ve Tayyar Sever. Prof.Dr. Kvan Ertop, Bar Dernei Davas ve Prof.Dr. Melih Turner. Vecihi Timurolu'nun Byk Suu, 12 Eyll Dedikleri Sap ile Saman. Trkiye Yazarlar Sendikas Davas, 12 Eyll'n Bir Baka Karanlk Yz, 12 Eyll, Altn Kaakl ve Sonras Olaylar Zincirinin Birka Halkas. Kemal Horzum ve likileri, Turgut zal, Kemal Demira ve Kemal Horzum. MT Raporu Olay Dn'den Bugn'e, Bugn'den Yarn'a "Okuyacaklarnz hi de i ac deil. Ben de geriye dnp yaamma baktmda ylesine bir karamsarla dyorum ki! En kvanl anlarm bile gemi yllarn anlar ile kararyor. Ama gnmz sanki dnden daha m iyi, daha m gzel? Dileim, ileride hi kimse byle bir kitap yazacak malzemeyi bulamasn. Zaten bunca acy Ulusa bunun iin ekmedik mi? ekmiyor muyuz?" Atatrk iirleri Antolojisi mr Bahtiyar BYKLK ODUR K;

u veya bu yoldan bir takm kimselere kendinizi beendirmek hevesine dmeyiniz, bunun hi bir kymeti ve nemi yoktur. unun veya bunun sizi yznze kar gereinden ok vmesinden kuvvet almaya tenezzl etmeyiniz. Byklk odur ki; hi kimseye eilmeyeceksin, hi kimseyi aldatmayacaksn. Memleket iin gerek lk ne ise onu grecek, o hedefe yryeceksin. Herkes senin aleyhinde bulunacaktr. nne saysz engeller ylacaktr. Kimseden yardm gelmeye ceine inanarak bu glkleri aacaksn. Ondan sonra sana byksn derlerse, bunu syleyenlere gleceksin. Selanik, 1908 Yoksa Trk Dman msnz? Prof.Dr. etin Yetkin 1996 -1997 dnemi lkemizin youn bir biimde toplumsal ve siyasal gndemini oluturdu. Olup bitenler, bu toplumun bir bireyi olarak beni aclara bodu, olumsuzluklar karsnda bir bakaldr duygusu sard tm benliimi. Hele, gelimeler karsnda kendilerine her nedense "aydn" denen kimi okuryazarlarn takndklar tutum, inanlr gibi deildi, bence Trk ulusuna "ihanet" izgisine ulamt. Bu olumsuzluklara kar tepkimi, dilim dndnce, kalemim elverdiince yazya dktm. Bu kitapta okuyacaklarnz, bu aclarn, bakaldrnn yazla-trlm biimidir. Atatrk ncesinde ve Sonrasnda Kltrel Deiim - Dr. erafettin Yamaner Hibir mantki kanta dayanmakszn bir takm geneleklere ve inanlara bal kalmakta srar eden milletlerin gelimesi ok g olur ve belki de hi gereklemez. Geliim yolunda balan koparamayan ve engelleri aamayan uluslar, akla uygun den ve gereksemelere ayak uydurabilen bir zihniyetle hayata bakamazlar. Bunlar engin hayat felsefelerine sahip baka milletlerin egemenlii altna girip onlarn tutsa olmaktan kurtulamazlar. Biz, byk bir devrim yaptk. Memleketi bir adan alp yeni bir aa gtrdk. T.C. MLL ETM BAKANLII Talim ve Terbiye Kurulu Bakanl'nn B.08.0. TTK.0.01.04.03/611 sayl kararyla Orta retim Kurumlan rencileri iin tavsiye edilmitir. Atatrk ve Toplumcu Bir Din Adam Hac Sleyman Efendi Sadi Borak E gemen gler yararna ilemi tekelci dzen iinde yzyllar boyu smrlen kyly savunan bu din adamn, "kara"larm iinde prl prl parlayan "ak" dnceli ve "ak gnler"in zlemcisi Hac Sleyman Efendi'yi btn okur ynleriyle bu yaptta tanyacaktr. ZDEYLERNDEN BRKA DAMLA: Mutsuz Anadolu halk kadar bilgisizlik ukurunun derinliklerinde rpnan dnyada bir baka ulus yoktur. Grkemli saraylarda gizlenen alaklar ve kyllerin cehaletinden yararlanarak onlar kahreden rezil aalar... Zorla alnan meru haklarn kyl geriye ald gn ilerlemek ve ykselmek iin ilk adm atlm olacaktr. Cehaleti yok etmedike bu dnyada var olmanz mmkn deildir. fc \2Y\K\ Y, Y Fatih Sultan Mehmet stanbul'un Fethi ve Fethin Karanlk Noktalar Hasan Kazankaya Tarihte "Fatih" adyla anlan yedinci Osmanl padiah Sultan 11. Mehmet (1430-1481), bundan 546 yl nce stanbul'un fethini gerekletirerek, 11 yzyldr tarih sahnesinde yer alan Bizans imparatorluu'nun varln sona erdirmiti. Bu "fetih" olay Trk ve Dnya tarihinde bir dnemeci oluturur. Bizans'n d, bir anlamda, gen Osmanl Sultam 11. Mehmet'in de ykseliidir. 28 yllk hkmdarl sresince 2 imparatorluk. 14 devlet, 200 ehir fethederek "Fatih" unvann kazanan 11. Mehmet;

mparatorluunun hukuksal yapsn dzenleyen yeni kanunnameleri hazrlayan ilk padiah olarak da tannr. Ayn zamanda bir dnce adam, bir air olan Fatih; Arapa ve Farsa'mn yan sra Latin, Yunan ve brani dillerini bilir; bilime, kltr ve sanata, dnemin alimlerine deer verirdi. Batllar ise, teden beri, farkl bir Fatih portresi izmektedir. Batya gre Fatih bir katil, Trklere gre evliya!.. Osmanlnn Kuruluunun 700. ylnda resmi tarihe farkl bir pencereden bak bakan, Fatih Sultan Mehmet'i ve stanbul'un Fethi'ni hep yinelenen, belirli kalplarda deerlendirilen anlayn dnda bir alna ile karlamak istedik. Ali Kemal Meram bir aratrma yapm ve 600 yl boyunca bizi yneten padiahlarn annelerinin kimliklerini tespit etmi. Yazara gre bakn hangi padiah kimin ocuu: Kanuni Sultan Sleyman'n annesi: Leh Yahudisi Helga II. Selim'in annesi: Rus kz Roksalan III. Murat'n annesi: Yahudi Rael III. Mehmet'in annesi: Venedikli Bafo I. Ahmet'in annesi: Yunanl Helen I. Mustafa'nn annesi: ispanyol Violetta II. Osman'n annesi: Evdoksiya Evet liste bylece uzayp gidiyor. Yazar, girite kitabnn belgelere dayandn ve iindeki baz konularn imdiye kadar aklanmadn yazyor. Katlr, ya da katlmazsnz. Ama Osmanl dnemini bir de farkl gzden okumak ilgin olabilir. Mrit BALABANLILAR / Tempo Osmanl'ya dair eitli vesikalarda Saray'n lke topraklarnda yaayan Trkler iin "Etrak- biidrak" (Ksaca aptal Trkler) dedii sylenir, yazlr. Meram da, ilk basks 1979'da yaplan bu kitabnda sanrz bunun cn alyor. Yzyllarca Osmanl'y "Satn alnm, tutsak edilmi dnme ve devirme Hristiyanlarn" ynettiini sylyor. Ve bu kitab "Atatrk'n lmsz ruhuna" adyor... Krad OUZ / Aktife! "Binlerce Osmanl tarihi yazld imdiye kadar. Yzlercesi de Bat ve Dou dnyasnda yazld. Ne var ki, bunlarn iinde yalnz birka, gereklerin pek azna yle bir deinip geti. Hibiri, Osmanoullar'nn ve meydana getirdikleri hanedann soy kkenine, kurduklar devletin akl durduran, bir benzen grlmedik arpk dzenine deinmedi. Anadolu'da kurulmu Trk devletlerini tek tek ortadan kaldrarak tutsak aldklar milyonlarca Trk' yzyllar boyu yama ve talan savalarna srp onlarn kanlar ve canlar karlnda ul adrdan mermer saraylara kavutuklarn aklamadklar gibi, zellikle "Fatih" diye anlan 2. Mehmet'in balatt Trk dmanlnn 477 yl srdrldn aklayan olmad. Trk soyundan gelen tek bir kiinin bile 477 yl sresince, devlet ynetiminde yer almasna izin verilmedii aklanmad. Batana dek devlet ynetiminin satn alnm, tutsak edilmi dnme ve devirme Hristi-yanlardan olutuunu hep gizlediler. Onlar yalnz vdler, ycelttiler. Esiz birer kahraman, benzersiz bilge kiiler olarak nitelediler. zellikle, gerekleri yanstmamakta direnen okul kitaplar ile Trk insann kandrdlar. Ben bu belgeselde, imdiye kadar gizlenen gerekleri apak yazdm. Bir Trk yazar olarak ulusal grevimi yerine getirdiime inanyor ve Atatrk'n lmsz ruhuna adyorum." Ali Kemal MERAM ISBN 975-7244-33-3