TRKYE FOTORAF SA ATI FEDERASYO U

FOTORAF ve HAKLARIMIZ

Derleyenler Olcay Bilge & M. Turgay Bilge

 DEKLER 1. BLM .................................................................................................................... 4 FOTORAF VE HAKLARIMIZ .................................................... 4 I- FOTORAFI I HAKLARI .................................................. 4

1. ESER VE TELF HAKKI ................................................................................................... 4 A) ESER ............................................................................................................................. 6 B) ESER SAHB ............................................................................................................. 10 C) TELF HAKKI ............................................................................................................ 12 2. GE EL MEVZUAT .......................................................................................................... 13 A) Uluslararas Metinler................................................................................................... 13 B) 5846 Sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ................................................................ 16 C) Borlar Kanunu ........................................................................................................... 24 D) Medeni Kanun ............................................................................................................. 26 E) Trk Ceza Kanunu ....................................................................................................... 29 F) Eserlerin Kayt ve Tescili ............................................................................................ 31 G) Haklara Tecavz Halinde Hukuki Prosedr................................................................ 33 3- TELF SZLEMES ....................................................................................................... 33 A) RNEK TELF KULLANIM SZLEMES (RUHSAT) ..................................... 37

2. BLM .................................................................................................................. 42 II- FOTORAFLA A I HAKLARI .................................. 42

1. ZEL YAAMI TA IMI .............................................................................................. 42 2. GE EL MEVZUAT .......................................................................................................... 44 A) Uluslararas Metinler................................................................................................... 44 B) T.C. Anayasas ............................................................................................................ 45 C) Trk Ceza Kanunu ...................................................................................................... 45 3. YAAMI FOTORAFLARKE ..................................................................................... 46 4. R EK OLAYLARA LK SORU VE YORUMLAR ........................................... 49

Deerli Dernek Yneticisi ve Delege Dostlarmz, Sanatla uraann eserini yapmakla iini bitirmesi ve bununla yetinmesi ok az rastlanan bir durumdur. Aksine ou zaman sanat, rettikten sonra eserinin ilgi grmesini, tannmasn, beenilmesini ve bazen de alc bulmasn bekler. Belki de fotorafn sanat olup olmadna ilikin tartmann gelip dmlendii yer bir sanat eseri olarak fotorafn alc bulup bulmamasdr. Dier sanat dallarnda tartmasz kabul gren sanat eserinin maddi deeri, alnp satlmas ve ou zaman ykselen bir deerinin bulunmas en gen sanat dallarndan olan fotoraf asndan henz tam oturmu uygulamalar deildir. Olumlu gelimeler giderek artsa da, bu, dnyada ve lkemizde dier sanat dallarna greceli olarak fotoraf iin genel bir durumdur. Fotorafn dier sanat eserlerine oranla maddi adan deerlendirilmesini geride brakan unsurlar, fotorafn kolay elde edildii nyargs, fotorafn zamana kar dayankszl ve fotorafn kolaylkla ve aynen oaltlabilmesidir. Dier sanat dallarnda olduu gibi fotorafta da eserin deerini onu reten sanatnn kimlii belirleyecektir. Ancak kime ait olursa olsun snrsz sayda oaltlabilecek bir fotorafn maddi deerinin, bir resim ya da heykelin tayaca deerle kyaslanmas mmkn deildir. Fotorafnn tannm olmas kadar basknn nitelii (teknii, malzeme cinsi, vb) ve nicelii, basknn fotoraf tarafndan veya lmnden sonra yaplm olmas gibi unsurlar fotorafn maddi deerine dorudan etkilidir. Biroumuzun yaamnda nemli bir yer tutan fotorafa deer kazandrmak ve bunu korumak ncelikle bize bal. Eserlerimizin zgnl, retimde yaratclk, sunumda zen ve kalite ve fotoraf retim srecindeki duruumuz nemlidir. Bunlarn hepsinin gelip dayand yer, bir sanat eseri olarak deerlendirilecek fotoraflarmzn sahip olduumuz mlkiyet haklarnn rasyonel ve onurlu biimde deerlendirilip deerlendirilmedii sorunudur. Dier bir deyile fotoraflarmz zerindeki telif haklarmzn Hak her zaman bir dengeyi ifade eder. Yani, ortada bir hak varsa mutlak surette o hakk snrlayan ve dengede tutan baka bir hak da sz konusudur.

Fotoraf asndan ve fotoraflar olarak, bizim haklarmzn snrlar, fotorafmza alc veya kullanc olanlar ve fotoraflarmza konu olanlarn haklaryla izilmitir. zinsiz fotorafn ektiimiz insanlarn sulamalarna maruz kalmak hepimizin bana gelebilir. Fotorafla urarken esas olan iyi niyet ve bireyin kiilik haklarna tam sayg olmaldr. Salt sanatsal kayglarla fotoraf retmek toplum iinde yaayan bir fotorafnn hem kendisine hem de hepimizin sevgiyle yaklatmz fotoraf sanatna ve dolaysyla bize zarar verebilir. Kabul etmeliyiz ki; hibir fotoraf bir insann vcut ve ruh btnlnden, temel insan haklarndan daha deerli olamaz ve onlar ihlal etmeyi gerektiremez.

Size ve derneklerimizin deerli yelerine yararl olabilecek bilgiler ieren bu metin, Trkiye Fotoraf Sanat Federasyonu 2. Dernekler Toplantsnda yaplacak bir sunum iin hazrlanrken bu sunumu basl hale getirmek dncesiyle ortaya kt. Kukusuz bu alma bir bilimsel alma teknii ve kapsamn tamamaktadr. almay yaparken amacmz son dnemde giderek artan telif haklarmza ilikin saldrlar ve fotorafla zel yaama mdahale olaylar karsnda daha bilinli olmamz salayacak bir bilgilendirme yapmaktr. Bu derleme almada sizinle fotorafa ilikin telif haklar ve bunlarn korunmasna ilikin hukuksal bavuru yollaryla birlikte fotoraflanan kiiler asndan zel yaamn dokunulmazl ilkesi ve bunun fotorafya etkisini zetle aklamaya altk. Sizlerden gelecek neri, ek ve katklarla Trkiye Fotoraf Sanat Federasyonunun nemli ve kapsaml bir yayn haline gelebilecek bu derlemenin hazrlanmasnda rnek olaylar oluturan TFSF FSK Delegesi arkadamz Fikret zkaplana ve bu almay ksa bir srede gerekletirebilmemiz iin bizi yreklendiren TFSF Bakan Sayn M. zcan Tarasa teekkr ederiz.

Sayglarmzla, Av. Olcay Bilge & Av. M. Turgay Bilge TFSF 2. Dernekler Ortak Toplants - 15.11.2008, Beypazar

1. BLM

FOTORAF VE HAKLARIMIZ

I- FOTORAFI I HAKLARI

1. ESER VE TELF HAKKI

Eser, kavram olarak hukukumuzda 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile tanmlanmtr. Bu kanunun 1/B maddesine gre eser ; Sahibinin hususiyetini tayan ilim ve edebiyat, musiki, gzel sanatlar veya sinema eserleri olarak saylan her nevi fikir ve sanat mahsulleridir.

Tanmdan da anlalaca zere, bir fikir ve sanat rnnn eser olarak kabul edilip koruma altna alnabilmesi ancak baz artlar tamas halinde mmkndr. Bu artlar;

a. Sahibinin hususiyetini tamas, b. ekillenmi olmas, c. Kanunda saylan eser trlerinden birine girmesi, d. Fikri bir abann sonucu olmas, eklinde drt balkta sralanabilir.

Hukukumuzda eser sahiplii, eserin yaratlmas ile kazanlmaktadr. Yani, hakkn kazanlmas iin, (sna haklarda olduu gibi) herhangi bir makama tescil zorunluluu bulunmamaktadr. Bununla birlikte eser sahibinin talebi zerine, bu Kanun kapsamnda korunan tm eserlerin kayt ve tescili yaplabilmektedir. Mali haklara ilikin yararlanma yetkileri de ayrca kayt altna alnabilecektir.

Kanunda Kltr ve Turizm Bakanl tescil makam olarak dzenlenmitir. Tescil ilemi, bavuru sahibinin beyanna mstenit yapldndan, Bakanln tescil ilemlerinden doan bir sorumluluu bulunmamaktadr. Ancak, kayt ve tescil ilemlerine esas tekil edecek ilemlerde, mevcut olmadn bildii veya bilmesi icap ettii veya kendisine ait olmayan mali ve manevi haklara ilikin yanl beyanda bulunanlar, 5846 sayl Yasadaki hukuki ve cezai meyyidelere tabidirler.

Kanunumuzda belirlenmi olan eser trleri unlardr;

a. lim ve Edebiyat Eserleri b. Gzel Sanat Eserleri c. Musiki Eserleri d. Sinema Eserleri e. Veri Tabanlar

Fotoraf, Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa gre gzel sanat eseri olarak kabul edilmitir. Gzel sanat eserlerinin bir ekilden dier ekillere sokulmas halinde bu eser, ilenme ve derleme eser olarak kabul edilmitir. Bu erevede ektiimiz fotoraflarn belirli ltlere uymas kouluyla gzel sanat eseri saylmas yasa gereidir. Yine, fotoraflarn stdyo, karanlk oda veya dijital ortamda bakalatrlmas, dzenlenmesi veya deitirilmesiyle elde ettiimiz fotoraf esasl eserler de yasann korumas kapsamna girecek olan ileme ve derlemelerolarak deerlendirilmektedir.

A) ESER Genel anlamda telif haklar, eser sahibine rzas olmakszn eserinin kopyalanmasn, deitirilmesini, datlmasn veya oaltlmasn nleme; ayrca eserin izinsiz kullanm halinde kiiye hukuki yola bavurma olana tanr. Fotoraflkta ise telif hakk, deklanre baslarak, grntnn filme yerletirildii an balar ve baka hibir ileme gerek kalmakszn kendiliinden kazanlr. Sanat eserlerinin hemen hemen hepsinde telif haklar konusu sklkla karmza kmakla birlikte fotoraflkta durum daha deiiktir. nk mzik, edebiyat ve grsel sanatlar alanndaki pek ok almann tersine fotoraf, konuya ilikin daha objektif tanmlama ierir. Bir baka anlatmla fotoraflkta konu herkes tarafndan grlebilir veya elde edilebilir; dolaysyla fotorafta telif haklar dier sanat dallarndaki almalara kyasla daha esnektir. Birok fotorafn telif hakk korumasndan yararlanmas sz konusuyken bir ksm fotoraf bu korumadan yararlanamaz. Hangi fotoraflarm koruma altna alabilirim? ya da Korumann snrlar nedir? gibi sorularmza en iyi yant ise temel uluslararas hukuk kurallar ile mahkeme kararlar vermektedir. Gerek Avrupa Birliinin en st dzey yarg organ olan Avrupa Topluluu Adalet Divannn kararlar, gerek ABDdeki uygulamalar, fotoraflk alanndaki eserlerin telif hakk korumasndan yararlanabilmesine ynelik belli bal ltleri ortaya koymakta ve lkemizdeki uygulamalara da yn verebilecek bir nitelik tamaktadr.

Sz konusu ltler ksaca aadaki ekilde sralanabilir:

1. Fotorafn Asgari Dzeyde zgnlk Tamas Gerekir

Bir fotorafn telif haklar ile gvence altna alnabilmesi iin asgari dzeyde zgnlk tamas gerekir. zgnlk, telif hakknn olmazsa olmaz saylabilecek bir n kouludur. Yani, fotoraf, eser sahibine ait minimum dzeyde yaratc unsurlar iermelidir. Peki, zgnlk konusunun alt snr nedir? Yani eser sahibi tarafndan

oluturulan bir fotorafn yeterli zgnle sahip olup olmad konusu nasl deerlendirilir? Aslnda hemen hemen her fotorafn bir zgnlk tad varsaymndan hareket edilir. Ancak, esas fotorafn kopyas olarak nitelendirilebilecek almalar telif haklaryla koruma altna alnmamaktadr. Nitekim Bridgeman Art Library, Ltd v. Corel Corp. davasnda verilen karar da bu ynde olmutur. Bridgeman Sanat Ktphanesi, devlet mlkiyetindeki eserlerin diyapozitifleri ile dijital fotoraflarnn ekimi lisansn almtr. Bu erevede, anlan almalar herhangi bir deitirme veya ekleme olmakszn kopyalanm ve Corel firmas da bu grntleri ieren CDROMun satn gerekletirmitir. Ardndan, Bridgeman gerek slaytlar gerek dijitallerde telif hakk sahibi olduu iddiasyla dava amtr. Ancak mahkeme, esas almann birebir taklidi/kopyas niteliinde olan almalarn telif hakk

korumasndan yararlanabilecek denli zgn olmadna hkmetmitir.

Bir sanat eserinin aynen yanstld fotoraf zgnlk tamad iin yeni bir sanat eseri saylmayacaktr.

Dier taraftan Eastern America Trio Products v. Tang Electronic Corp. davasnda davacnn fotoraflarn kendi katalogunda yaymlayan davalnn telif hakk ihlalinde bulunduuna karar verilmitir. Daval, yaymlad fotoraflarn sklkla bulunabilen, endstriyel nitelikli ve yeterli zgnlk tamayan fotoraflar olduu iddiasnda bulunmu; buna karlk mahkeme ise zgnln kadrajda, ekim asnda ve kta aranmas gerektiini ngrerek davacy davasnda hakl bulmutur. Mahkeme ayrca, fotoraflkta telif haklar konusunun ok geni bir alan olduunu, ok sayda fotorafn birok ynden birbirine kopyas derecesinde benzeyebileceini; bu gibi durumlarda zgnln tespiti iin konu seimi, zamanlama, kullanlan makine, film ve objektif gibi dier ltlere bavurulmas gerektiine iaret etmitir.

Fotorafn zgnl kadraj, ekim as, k ve tekniine gre belirlenecektir.

2. Trev almalar Asli almann Koruma Kapsamn Etkilememelidir

Trev almalar (eviri, mzikal aranjman, ses kayt, sanatsal reprodksiyon gibi) mevcut bir veya birden fazla almaya dayanlarak oluturulmaktadr. Trev almada telif hakk ancak mevcut almadan ayrt edilebilen ksm kapsamaktadr. Trev fotoraflarn asl fotorafa gre kk de olsa birtakm farkllklar iermesi ve asl fotorafn telif hakk korumas kapsamn etkilememesi, daraltmamas gerekir. Bir rnekle aklamak gerekirse; Ets-Hokin v. Skyy Spirits davasnda Skyy Spirits, fotoraf Ets Hokinsle, votka ielerinin reklam ekimi konusunda anlamtr. Ets Hokin Skyy firmasna dz beyaz ya da sar zemin nnde Skyy Votkann sergilendii toplam adet fotoraf teslim ederek firmaya snrl lisans hakk tanmtr. Bunun zerine Skyy firmas, ienin ekimi iin baka fotoraflar kiralam ve daha sonra da onlarn ektikleri fotoraflar kullanmtr. Ets Hokin ise dier fotoraflar tarafndan ekilen bu yeni fotoraflarn kendisininkilere ok benzer olduunu, dolaysyla hem firmayla aralarndaki lisans anlamasnn ihlal edildiini hem de kendisinin telif hakkna zarar verildiini ne srmtr. Alt mahkeme Ets Hokinin fotoraflar zerinde telif hakknn sz konusu olamayacana dayanarak davay reddetmi; ekilen fotoraflarn birbirinin kopyas deil; esasen telif hakkyla teminat altna alnan ie malzemesinin ve marka iaretinin trev almalar olduuna iaret etmitir. Ayn davada temyiz mahkemesi ise Ets Hokin tarafndan ekilen fotoraflarn asgari zgnlk artn tadn, fotoraflarn trev alma olmadn; kald ki, her fotorafn aslnda konu bakmndan bir trev alma olduunu ne srmtr. Dolaysyla, Skyy Votka iesinin telif haklar korumas altnda olmad ve Ets Hokinin fotoraflarnn telif hakk korumasndan yararlanabileceine hkmedilmitir.

3. hlalin sz konusu olabilmesi iin telif hakk korumasndan yararlanan bir baka fotoraf olmaldr

Telif hakk ihlaline dayanlarak bir dava alabilmesi iin ncelikli koul, telif hakk korumasndan yararlanan bir baka fotoraf olmas ve ihlale yol at iddia

edilen fotorafn asl fotorafla ciddi lde benzerlik tamas gerekir. Byle bir durum ounlukla iki fotorafnn ayn konunun fotorafn ekmelerinde sz konusu olur. Konuya ilikin olarak, Leigh v. Warner Bros. Inc davasna bakacak olursak; fotoraf Jack Leigh Midnight in Garden of Good and Evil isimli kitabn kapa iin fotoraf ekim hakkn alm ve kitabn temasna uygun olarak da Savanada bulunan nl Bird Girl heykelini fotoraflamay tercih etmitir. Anlan heykel Sylvia Shaw Judson tarafndan yaplan ve bir kopyas satn alnarak Savanadaki ehitlie yerletirilen bir heykeldir. Ardndan, kitab filme uyarlayan Warner Brothers gerek film ierisinde gerek film demolarnda Bird Girl heykelinin baka fotoraflar tarafndan ekilen fotoraflarna yer vermi, bunun zerine de Leigh, film irketini telif hakk ihlaline dayanarak dava etmitir. Taraflarn arasndaki asl anlamazlk konusu Leighn fotoraflarnda telif hakk sahibi olup olmad deil; fotoraflarndaki hangi unsurlarn koruma altnda olduu ve davalnn bu unsurlar ihlal edip etmediidir. Kitabn yksyle balant kurarak, kapak iin tema olarak heykel seiminde bulunan Leigh olmasna karlk, mahkeme, fotorafnn film irketi Warner Brosu bu balanty kullanmasndan alkoyamayacana; zira telif haklarnn fikirleri deil, sadece zgn ifadeleri koruduuna hkmetmitir. Ayrca, Leighn sahip olduu telif haklar heykelin veya ehitliin grnmne ynelik ekimleri de kapsamna almamaktadr. Bununla birlikte, mahkeme Leighn fotoraflarnn sanatsal unsurlarnn (k seimi, glgeleme, zamanlama, a ve film seimi) koruma altnda olduuna ve Leigh tarafndan ekilen fotoraflar ile film ierisinde kullanlan fotoraflar arasnda telif hakk ihlali yaratabilecek nitelikteki benzerliklerin belirlenmesi iin jri tayin edilmesine karar vermitir.

Fotorafn zgnl fotorafta yer alan konu veya fikirden deil onun ileniindeki ifade biemi, sanatsal unsur, kompozisyon ve teknikten kaynaklanr.

4. Bir eser zerinde telif hakk ortakl kendiliinden domaz, aka kararlatrlmas gerekir

Bir baka uyumazlk yaratan konu ise, bir kiinin veya firmann mlkiyeti ve denetimi kendinde kalmak zere bir konu ekimi iin bir fotorafy kiralamas durumudur. Genel anlamda taraflarn ilikisi aralarndaki lisans anlamasna bal olarak yrtlse de; bazen kiralayan tarafn sadece konuya ynelik mlkiyet ve denetim yetkisine dayanarak, fotoraflar zerinde de mlkiyet iddiasnda bulunduu haller ortaya kabilmektedir. Szgelimi, Natkin et al v. Winfrey et al. davasnda, daval Winfrey, davac konumundaki Natkin ile Oprah Gsterisinin ve konuklarnn fotoraf ekimleri iin anlamtr. Ancak daha sonra Winfrey, bu fotoraflarn on bir tanesini de ieren bir kitap yaymlam; bunun zerine fotoraflar da telif haklarnn ihlal edildii gerekesiyle dava amtr. Winfrey ise konunun mlkiyetinin kendisinde olduunu dolaysyla konuklarn, kyafetlerinin, ifadelerinin ve gsterinin zerinde de denetim yetkisi olabileceini; fotoraflarla birlikte fotoraflarda telif hakk ortaklnn olduunu ne srmtr. Mahkeme ise Winfreyi savunmasnda hakl grmemi; bir fotoraf zerinde telif hakk ortaklnn sz konusu olabilmesi iin taraflarn almaya balamadan nce veya alma esnasnda ortak olduklarn beyan etmeleri ve taraflarn almaya katks ayr ayr telif hakkna konu edilebilir olmaldr hkmne yer vermitir. Ayrca mahkeme, fotorafn konusunun da telif hakk kapsamna alnabilecek bir unsur olmadna iaret etmitir.

Fotorafn telif haklarnn szlemeyle belirlendii durumlarda, fotorafyla telif hakkn kullanacak olan kii arasnda ortaklk ve kullanm koullar net biimde belirlenmelidir. B) ESER SAHB Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa gre eser sahibi, eseri meydana getiren kiidir. rnein, bir mzik eserinin sahibi, onu meydana getiren, yani bestesini ve
10

gftesini yaratan kiidir. Bir eserin vcuda getirilmesinde yaplan teknik hizmetler veya teferruata ait yardmlar, itirake esas tekil etmez. Kanunumuz, eserlerle ilgili olarak baz hususlarn mevcudiyetini eser sahipliine ynelik karine olarak kabul etmitir. Karine kavram aksi sabit oluncaya kadar geerli kalacak hukuki stat anlamna gelmektedir. Ancak bu karinenin her zaman aksinin ispat mmkndr. Yasamz, karineleri sahibinin ad belirtilen ve belirtilmeyen eserler olarak ikiye ayrarak incelemitir:

Sahibinin Ad Belirtilen Eserlerde: Eer, yaymlanm eser nshalarnda veya bir gzel sanat eserinin aslnda, o eserin sahibi olarak ismi (veya bunun yerine tannm mstear ad) bulunan kimse, aksi sabit oluncaya kadar o eserin sahibi saylr. Yine, umumi yerlerde veya eitli yayn aralaryla, eser sahibi olarak tantlan kimse o eserin sahibi saylr.

Sahibinin Ad Belirtilmeyen Eserlerde: Yaymlanm olan bir eserin sahibinin belli olmamas yani bir karine ile tespit edilebilmesi mmkn deilse, o eseri yaymlayan ve o da belli deilse oaltan, eser sahibine ait hak ve salahiyetleri kendi namna kullanabilir. Fotoraf zelindeyse fotorafn eser sahibi ncelikle ve basite o fotoraf eken kiidir.

Bu kiinin kim olduu konusunda belirecek tartmalarysa eser sahibinin elinde fotorafn negatif veya diyapozitifinin bulunmas, dijital fotoraflardaysa iddia sahibinin fotoraf makinesinden retilmi olduunu gsteren dijital kod veya RAW formatl dosyalara sahip olunmas sona erdirecektir. Eser sahibini belirlemekte kullanlacak bir dier ispat yoluysa sz konusu fotorafn yer, zaman, k, ekim teknii ve dier zgn unsurlarn tayan dier benzer fotoraflara ayn kii tarafndan sahip olunmasdr.

11

C) TELF HAKKI Telif hakk, herhangi bir bilgi veya dnce rnnn kullanlmas ve yaylmas ile ilgili haklarn, yasalarla belirli kiilere verilmesidir. Ksaca, orijinal bir yaratnn kopyalanmasna veya kullanlmasna izin verme hakkdr. Telif hakk, genellikle belirli bir sre iin geerlidir. Sembol ember iinde bir "C" harfidir, harfi zerinde bulunduu yaratnn telif haklarnn korunduunu belirtir ve ngilizce "copyright" kelimesini ifade eder. Trk Hukukunda sanat eserlerinin ve fotorafn telif haklarna ilikin asl mevzuat 5846 Sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunudur. Genel olarak hukuk kavram gibi telif hukuku kavram da biri objektif, dieri de subjektif anlamda kullanlr. Telif hukuku, bir yandan eser sahipliinin sosyal olgusunu dzenleyen btn hukuk kurallarnn toplamn, te yandan eser sahibinin eseri zerindeki subjektif hakkn ifade eder. Objektif anlamda telif hukuku, eser sahibinin eseri zerindeki menfaatlerini korur. O, subjektif bir hak baheder; baka deyile eser sahibine menfaatlerini nc ahslar karsnda savunmas iin yetki verir. Bu objektif bir haktr. Bylece belirli bir hukuki obje yani eser zerindeki eser sahibinin yetkileri gvence altna alnr. Bu hak, mutlak bir haktr; bundan byle yalnz belirli ahslara kar deil, aksine herkese kar etkisini gsterir. Telif hukuku, eser sahibinin yalnzca eserle ilikili menfaatlerinin kabul edilmesini salar. Ksaca sadece kendi menfaatlerinin eser kavramyla snrlandrlm kesimi telif hukukunun korumas altndadr. Telif hukuku eser ile sk ilikili olduundan eseri, korunma konusu olarak grmek gerekir. phesiz ilk plnda eser deil, aksine insanlar aras ilikilerde insani menfaatler korunur. Telif hukuku, bundan byle zellikle eser sahibinin dier insanlarla bir ilikisidir. Fakat bu ilikinin muhtevasn daha yakndan belirledii ve korunan menfaatleri snrladndan eser, hukuk objesi veya koruma konusu olarak addedilir. Telif hukukunu dzenleyen kanun ve mevzuatmzn dorudan bizim kullanmmzla ilgili maddelerine aada yer verilmitir.

12

2. GE EL MEVZUAT
A) Uluslararas Metinler 1) AVRUPA BRL 1/95 SAYILI ORTAKLIK KO SEY KARARI AT - Trkiye Ortaklk Konseyinin Gmrk Birliinin Son Dneminin Uygulamaya Konmasna likin 22 Aralk 1995 tarihli 1/95 sayl Karar, eser sahibinin haklar ve balantl haklar konusunda 1995 ylnda yaplan mevzuat deiikliinin asl sebebi olduundan zel olarak incelenmelidir. Kararn, Yasalarn Yaknlatrlmas balkl IVnc ksmnn ilk blmn Fikri, Snai ve Ticari Mlkiyetin Korunmas balkl 31inci maddesi oluturmaktadr. Maddenin ilk bendinde, taraflarn, fikri, snai ve ticari mlkiyet haklarnn yeterli ve etkili biimde korunmas ve uygulanmas konusuna verdikleri nem vurgulanm, ikinci bendinde ise, Gmrk Birliinin, ancak fikri mlkiyet haklarnn Gmrk Birliini oluturan iki tarafta da e dzeyde etkili olarak korunmas artyla ileyebilecei kabul edilmitir. Maddenin son cmlesinde, yukardaki kabuller dorultusunda 8 nolu Ekin kabul edildii ve taraflarn bu ekte ngrlen ykmllkleri yerine getirmeyi taahht ettikleri belirtilmektedir. Topluluk, ayn Kararda, Ek 8de sz edilen ykmllklerin yerine getirilmesi iin Trkiyeye yeterli teknik yardm salamay kabul etmitir. Kararn ikinci maddesi ile Trkiye, Avrupa Topluluunda yrrlkte bulunan koruma dzeylerine eit koruma dzeylerini salamak zere fikri haklarn etkin bir ekilde korunmas konusunda gerekli tedbirleri alacan kabul etmitir.

13

Kararn ikinci maddesi, haklarn korunmas konusunda genel bir hkm olmakla beraber, Trkiyenin AB iindeki fikri haklarla ilgili her trl gelimeyi i mevzuatnda uygulayaca hususunda gelecee ynelik bir taahhd niteliindedir. nc madde ile Trkiye, ikinci maddedeki kabulne uygun olarak, Kararn yrrle girmesinden nce fikri haklar alannda imzalanm olan ancak taraf olmad birok szlemeye katlmay kabul etmitir. Trkiye, Kararn 4nc maddesi ile AB lkelerinin de taraf olduu uluslararas szlemeler yannda, AB mevzuatnda yer alan hangi dzenlemelere uyacan da aka kabul etmitir. 2) AVRUPA BRL FKR HAKLAR LE LGL

DREKTFLER Avrupa Birliinin kuruluunda lkelerin fikri haklarla ilgili ulusal

dzenlemelerini koruyan bir sistem kabul edilmi, hatta ulusal fikri mlkiyet kanunlarnn Toplulukla ilgili dzenlemelerden etkilenmeyecei aka kabul olunmutur. Baka bir deyile, balangta Topluluk Hukukunun fikri haklar kapsamamas dncesi benimsenmitir. Hatta fikri haklarn, topluluun temel amac olan mallarn serbest dolamna engel olabilecei kabul edilmitir. Ancak zaman iinde, uluslararas anlamalar yoluyla salanan uyumun yetersizlii, fikri haklarla ilgili farkl dzenlemelerin mallarn serbest dolam ve rekabet konusunda dourduu sorunlar ve en nemlisi de yaratcla dayal yeni ekonominin ekillenmeye balamas, fikri haklarla ilgili sorunlar ncelikli bir mesele olarak Birlik gndemine tamtr.

92/100 sayl ve 19 Kasm 1992 Tarihli Fikir ve Sanat Eserleri Haklarnn Kiralanmas, dn Verilmesi ve Balantl Haklara Dair Konsey Direktifi Direktifte iki konu beraber dzenlenmitir. Birinci konu, eserlerin kiralanmas ve dn verilmesi konusundaki haklarn belirlenmesidir. kinci konu ise balantl hak sahiplerinin haklardr.

14

Direktif, hem eser sahipleri hem de balantl hak sahipleri iin geerli olacak ekilde kiralama ve dn verilmesi hakknn tanmn yapm ve kullanm koullarn belirlemi ayrca kiralama ve dn verilmesi hakknn, eserler satldktan veya datldktan sonra dahi devam edeceini belirtmitir. Dier yandan Direktifte, balantl hak sahiplerinin haklar, kullanm koullar ve istisnalar ayrntl olarak dzenlemitir.

Haklarn Koruma Srelerinin Uyumlatrlmasna likin Konsey Direktifi Eserlerle ilgili koruma srelerinin birbirinden farkl olmas mallarn serbest dolamn engelleyen nemli bir olgu olduu iin, bu konuda da bir uyumlatrmaya gerek duyulmu ve kabul edilen Direktifle, eser sahibi bakmndan koruma sresi, yaam boyu ve lm tarihinden itibaren en az 70 yl, balantl hak sahipleri iin ise en az 50 yl olarak kabul edilmitir.

2001/29 sayl ve 22 Mays 2001 Tarihli Bilgi Toplumunda Eser Sahibinin Haklar ve Balantl Haklarn Uyumlatrlmas Hakknda Parlamento ve Konsey Direktifi Avrupa Birliinde fikri haklarla ilgili yaplan uyum ynergelerinden en kapsaml ve nemlisi olarak kabul edilen Direktif ile Birlik tarafndan kabul olunan WIPO Szlemeleri (WCT ve WPPT) dorultusunda gerekli dzenlemeler yaplm ve gerek eser sahiplerinin ve gerekse balantl hak sahiplerinin haklarnn yeni teknolojik gelimeler sonucu ortaya kan ortamlarda (internet vs.) korunabilmesi imkan salanmtr. Ayrca, Direktifte, eser sahiplerine ve balantl hak sahiplerine tannan haklarn istisnalar son derece ayrntl olarak belirtilmi ve ye lkelere bunlarn bir ksmn ya da tamamn seme konusunda serbesti tannmtr.

2001/84 sayl ve 27 Eyll 2001 tarihli Orijinal Sanat Eseri Sahibi Lehine Yeniden Sat Hakkna likin Parlamento ve Konsey Direktifi

15

Direktifle, eserin orijinal nshasn elinden karm olan eser sahibine eserin daha sonraki el deitirmelerinin Direktifte belirlenen fiyatlara ulamas halinde bu bedelin belirli bir yzdesinin denmesinin salanmas amalanmaktadr.

Korsan ve Taklitle Mcadele Direktifi Direktif, fikri haklar alannda en nemli sorunlarn banda gelen korsan ve taklit rnlerle mcadele amacyla kabul edilmi olup, hem eser sahipleri ile balantl hak sahiplerinin hem de snai hak sahiplerinin haklarn koruma amacn tamaktadr.

B) 5846 Sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu

Birinci Blm - Fikir ve Sanat Eserleri

A) Ama Madde 1- Bu Kanunun amac, fikir ve sanat eserlerini meydana getiren eser sahipleri ile bu eserleri icra eden veya yorumlayan icrac sanatlarn, seslerin ilk tespitini yapan fonogram yapmclar ile filmlerin ilk tespitini gerekletiren yapmclarn ve radyotelevizyon kurulularnn rnleri zerindeki manevi ve mali haklarn belirlemek, korumak, bu rnlerden yararlanma artlarn dzenlemek, ngrlen esas ve usullere aykr yararlanma halinde yaptrmlar tespit etmektir.

B) III- Gzel Sanat Eserleri Madde 4- Gzel sanat eserleri, estetik deere sahip olan; 5. Fotografik eserler ve slaytlar,

) Alenilemi ve Yaynlanm Eserler: Madde 7- Hak sahibinin rzasyla umuma arz edilen bir eser alenilemi saylr.

16

A) Eser Sahibinin Haklar Madde 13- Fikir ve sanat eserleri zerinde sahiplerinin mali ve manevi menfaatleri bu Kanun dairesinde himaye grr. Eser sahibine tannan hak ve salahiyetler eserin btnne ve paralarna amildir.

II- Manevi Haklar

1. Umuma Arz Salahiyeti Madde 14- Bir eserin umuma arz edilip edilmemesini yaymlanma zamann ve tarzn mnhasran eser sahibi tayin eder.

2. Adn Belirtilmesi Salahiyeti Madde 15- Eseri, sahibinin ad veya mstear ad ile yahut adsz olarak, umuma arz etme veya yaymlama hususuna karar vermek salahiyeti mnhasran eser sahibine aittir.

3. Eserde Deiiklik Yaplmasn Menetmek Madde 16- Eser sahibinin izni olmadka eserde veyahut eser sahibinin adnda ksaltmalar, ekleme ve baka deitirmeler yaplamaz. Madde 17 - Asln maliki, eser sahibi ile yapm olduu szleme artlarna gre eser zerinde tasarruf edebilir. Ancak eseri bozamaz ve yok edemez ve eser sahibinin haklarna zarar veremez.

4. Eser Sahibinin Zilyed ve Malike Kar Haklar III- Haklarn Kullanlmas a) Genel Olarak Bir eserin yapmcs veya yaymcs, ancak eserin sahibi ile yapaca szlemeye gre mali haklar kullanabilir.

17

b) Haklar Kullanabilecek Kimseler Madde 19- Eser sahibinin lmnden sonra miraslar eser sahibine 14, 15 ve 16nc maddelerin nc fkralarnda tannan haklar eser sahibinin lmnden itibaren 70 yl kendi namlarna kullanabilirler.

IV- Mali Haklar Bir ilemenin sahibi, kendisine bu sfatla tannan mali haklar, ileme hususunun serbest olduu haller dnda, asl eser sahibinin msaade ettii nispette kullanabilir.

2. eitleri

a) leme Hakk Madde 21- Bir eserden, onu ileme suretiyle faydalanma hakk mnhasran eser sahibine aittir.

b) oaltma Hakk Madde 22- Bir eserin asln veya kopyalarn, herhangi bir ekil veya yntemle, tamamen veya ksmen, dorudan veya dolayl, geici veya srekli olarak oaltma hakk mnhasran eser sahibine aittir.

c) Yayma Hakk Madde 23- Bir eserin asln veya oaltlm nshalarn, kiralamak, dn vermek, sata karmak veya dier yollarla datmak hakk mnhasran eser sahibine aittir.

d) aret, Ses ve/veya Grnt akline Yarayan Aralarla Umuma letim Hakk Madde 25- Eser sahibi, eserinin asl ya da oaltlm nshalarnn telli veya telsiz aralarla sat veya dier biimlerde umuma datlmasna veya sunulmasna ve gerek kiilerin setikleri yer ve zamanda eserine eriimini salamak suretiyle umuma iletimine izin vermek veya yasaklamak hakkna da sahiptir.

18

3. Sreler Madde 26- Koruma sresi, eserin alenilemesinden nce cereyana balamaz. Alenilemi sayld yldan sonraki senenin ilk gnnden itibaren hesap olunur.

b) Srelerin Devam Madde 27- Koruma sresi eser sahibinin yaad mddete ve lmnden itibaren 70 yl devam eder. Sahibinin lmnden sonra alenileen eserlerde koruma sresi lm tarihinden sonra 70 yldr.

4. Eitim ve retim in Seme ve Toplama Eserler Madde 34- Yaymlanm musiki, ilim ve edebiyat eserlerinden ve alenilemi gzel sanat eserlerinden, maksadn hakl gsterecei bir nispet dahilinde iktibaslar yaplmak suretiyle, hal ve vaziyetinden eitim ve retim gayesine tahsis edildii anlalan seme ve toplama eserler vcuda getirilmesi serbesttir. Yaymlanm musiki, ilim ve edebiyat eserlerinden ve alenilemi gzel sanat eserlerinden, iktibaslar yaplmak suretiyle eitim ve retim gayesi dnda seme ve toplama eserler vcuda getirilmesi ancak eser sahibinin izniyle mmkndr. Btn bu hallerde eser ve eser sahibinin ad mutat ekilde zikredilmek icap eder.

5. ktibas Serbestisi Madde 35- Bir eserden aadaki hallerde iktibas yaplmas caizdir: 1. Alenilemi bir eserin baz cmle ve fkralarnn mstakil bir ilim ve edebiyat eserine alnmas: 3. Alenilemi gzel sanat eserlerinin ve yaymlanm dier eserlerin, maksadn hakl gsterecei bir nispet dahilinde ve mnderecatn aydnlatmak maksadyla bir ilim eserine konulmas; 4. Alenilemi gzel sanat eserlerinin ilmi konferans veya derslerde konuyu aydnlatmak iin projeksiyon ve buna benzer vastalarla gsterilmesi. ktibasn belli olacak ekilde yaplmas lazmdr. lim eserlerinde iktibas hususunda kullanlan eserin ve eser sahibinin adndan baka bu ksmn alnd yer belirtilir.

19

6. Gazete Mnderecat Madde 36- iktibas edilen gazete, dergi ve ajansn ve eer bunlar da baka bir kaynaktan alnmlarsa o kaynan ad ve saysndan baka makale sahiplerinin ad, mstear ad veya alameti zikredilmek icap eder.

3. Kopya ve Tehir Madde 40- zerlerine, sahibi tarafndan sarahaten men edici bir kayt konulmu olmadka gzel sanat eserleri, malikleri veya bunlarn muvafakatyla bakalar tarafndan umumi mahallerde tehir edilebilir. Ak artrma ile satlacak eserler umuma tehir olunabilir. Umumi mahallerde tehir edilen veya ak arttrmaya konulan bir eseri sergi veya arttrmay tertip eden kimseler tarafndan bu maksatlarda karlacak katalog, klavuz veya bunlara benzer matbualar vastasyla oaltma ve yayma caizdir.

4. Umuma ak mahallerde eser, icra, fonogram, yapm ve yaynlarn kullanlmas ve/veya iletilmesine ilikin esaslar: Kamuya Maletme Madde 47- Bir kararname ile memleket kltr iin nemi haiz grlen bir eser zerindeki mali haklardan faydalanma salahiyeti, hak sahiplerine mnasip bir bedel denmesi suretiyle koruma sresinin bitiminden nce kamuya maledilebilir.

Drdnc Blm - Szleme ve Tasarruflar

A) Hayattaki Vaki Tasarruflar I-Asli ktisap Madde 48- Eser sahibi veya miraslar kendilerine kanunen tannan mali haklar sre, yer ve muhteva itibaryla mahdut veya gayri mahdut, karlkl veya karlksz olarak bakalarna devredebilir. Yukardaki fkralarda saylan tasarruf muameleleri henz vcuda getirilmemi veya tamamlanacak olan bir esere taalluk etmekte ise batldr.

20

II-Devren ktisap Madde 49- Eser sahibi veya miraslarndan mali bir hak veya byle bir hakk kullanma ruhsatn iktisap etmi olan bir kimse, ancak bunlarn yazl muvaffakiyetiyle bu hakk veya kullanma ruhsatn dier birine devredebilir. leme hakknn devrinde, devren iktisap eden kimse hakknda da eser sahibi veya miraslarnn ayn suretle muvafakati arttr.

Beinci Blm - Hukuk ve Ceza Davalar

A ) Hukuk davalar I-Tecavzn refi davas Madde 66- Manevi ve mali haklar tecavze urayan kimse tecavz edene kar tecavzn refini dava edebilir. Tecavz, hizmetlerini ifa ettikleri srada bir iletmenin temsilcisi veya mstahdemleri tarafndan yaplmsa iletme sahibi hakknda da dava alabilir. Tecavz edenin veya ikinci fkrada yazl kimselerin kusuru art deildir. Eser sahibi, ikamet ettii yerde de tecavzn refi ve men davas aabilir.

2. Manevi Haklara Tecavz Halinde Madde 67- Henz alenilememi bir eser sahibinin rzas olmakszn veya arzusuna aykr olarak umuma arz edildii takdirde tecavzn refi davas, ancak umuma arz keyfiyetinin oaltlm nshalarn yaymlanmas suretiyle vaki olmas halinde alabilir. Ayn hkm, esere sahibinin arzusuna aykr olarak adnn konulduu hallerde de caridir. Eser zerinde sahibinin ad hi konulmam veya yanl konulmu yahut konulan ad iltibasa meydan verecek mahiyette olup da eser sahibi 15 inci maddede zikredilen tespit davasndan baka tecavzn refini talep etmise, tecavz eden gerek aslna, gerek tedavlde bulunan oaltlm nshalar zerine eser sahibinin adn der etmeye mecburdur. Masraf tecavz edene ait olmak zere, hkmen en fazla 3 gazetede ilan talep edilebilir.

21

Eser haksz olarak deitirilmi ise hak sahibi aadaki taleplerde bulunabilir: 1) Eser sahibi, eserin deitirilmi ekilde oaltlmasnn, yaym ve temsilinin, radyo ile yaymnn men edilmesini ve tecavz edenin, tedavlde bulunan oaltlm nshalardaki deiikliklerin dzeltmesini veya bunlarn eski haline getirilmesini talep edebilir. Deiiklik, eserin, gazete, dergi veya radyo ile yaym srasnda yaplmsa eser sahibi, masraf tecavz edene ait olmak zere, eseri deitirilmi ekilde yaymlam olan btn gazete, dergi ve radyo idarelerinde deiikliin ilan yolu ile dzeltilmesini talep edebilir; 2) Gzel sanat eserlerinde, eser sahibi asldaki deiikliin kendisi tarafndan yaplmadn veya eserdeki adnn kaldrlmasn yahut deitirilmesini talep edebilir. Eski halin iadesi mmkn ise deiikliin izalesi ammenin veya malikin menfaatlerini esasl surette haleldar etmiyorsa eser sahibi eseri eski hale getirebilir.

3. Mali Haklara Tecavz Halinde Madde 68- Eseri, icray, fonogram veya yapmlar hak sahiplerinden bu Kanuna uygun yazl izni almadan, ileyen, oaltan, oaltlm nshalar yayan, temsil eden veya her trl iaret, ses veya grnt nakline yarayan aralarla umuma iletenlerden, izni alnmam hak sahipleri szleme yaplm olmas halinde isteyebilecei bedelin veya bu Kanun hkmleri uyarnca tespit edilecek rayi bedelin en ok kat fazlasn isteyebilir.

zinsiz oaltlan kopyalar sata karlmamsa hak sahibi oaltlm kopyalarn, oaltmaya yarayan film, kalp ve benzeri aralarn imhasn veya retim maliyet fiyatn gemeyecek uygun bir bedel karlnda kendisine verilmesini ya da szleme olmas durumunda isteyebilecei miktarn kat fazlasn talep edebilir. Bu husus, izinsiz oaltann hukuki sorumluluunu ortadan kaldrmaz.

zinsiz oaltlan kopyalar sata karlmsa hak sahibi, tecavz edenin elinde bulunan nshalar hakknda ikinci fkradaki klardan birini kullanabilir.

22

Bedel talebinde bulunan kii, tecavz edene kar onunla bir szleme yapm olmas halinde haiz olabilecei btn hak ve yetkileri ileri srebilir.

II-Tecavzn Meni Davas Madde 69- Mali veya manevi haklarnda tecavz tehlikesine maruz kalan eser sahibi muhtemel tecavzn nlenmesini dava edebilir. Vaki olan tecavzn devam veya tekrar muhtemel grlen hallerde de ayn hkm caridir.

III-Tazminat Davas Madde 70 - Manevi haklar haleldar edilen kii, urad manevi zarara karlk manevi tazminat denmesi iin dava aabilir. Mahkeme, bu para yerine veya bunlara ek olarak baka bir manevi tazminat ekline de hkmedebilir.

Birinci ve ikinci fkralardaki hallerde, tecavze urayan kimse tazminattan baka temin edilen karn kendisine verilmesini de isteyebilir. Bu halde 68 inci madde uyarnca talep edilen bedel indirilir.

1. Manevi Haklara Tecavz Madde 71- Bu Kanunda koruma altna alnan fikir ve sanat eserleriyle ilgili manevi, mali veya balantl haklar ihlal ederek:

1. Bir eseri, icray, fonogram veya yapm hak sahibi kiilerin yazl izni olmakszn ileyen, temsil eden, oaltan, deitiren, datan, her trl iaret, ses veya grnt nakline yarayan aralarla umuma ileten, yaymlayan ya da hukuka aykr olarak ilenen veya oaltlan eserleri sata arz eden, satan, kiralamak veya dn vermek suretiyle ya da sair ekilde yayan, ticar amala satn alan, ithal veya ihra eden, kiisel kullanm amac dnda elinde bulunduran ya da depolayan kii hakknda bir yldan be yla kadar hapis veya adl para cezasna hkmolunur.

23

2. Bakasna ait esere, kendi eseri olarak ad koyan kii alt aydan iki yla kadar hapis veya adl para cezasyla cezalandrlr. Bu fiilin datmak veya yaymlamak suretiyle ilenmesi hlinde, hapis cezasnn st snr be yl olup, adl para cezasna hkmolunamaz.

3. Bir eserden kaynak gstermeksizin iktibasta bulunan kii alt aydan iki yla kadar hapis veya adl para cezasyla cezalandrlr.

4. Hak sahibi kiilerin izni olmakszn, alenilememi bir eserin muhtevas hakknda kamuya aklamada bulunan kii, alt aya kadar hapis cezas ile cezalandrlr.

5. Bir eserle ilgili olarak yetersiz, yanl veya aldatc mahiyette kaynak gsteren kii, alt aya kadar hapis cezas ile cezalandrlr.

6. Bir eseri, icray, fonogram veya yapm, tannm bir bakasnn adn kullanarak oaltan, datan, yayan veya yaymlayan kii, aydan bir yla kadar hapis veya adl para cezasyla cezalandrlr.

Madde 78 - 67 nci maddenin ikinci fkrasnda yazl halden maada, hakl olan taraf, muhik bir sebep veya menfaati varsa, masraf dier tarafa ait olmak zere, kesinlemi olan kararn gazete veya buna benzer vastalarla tamamen veya hulasa olarak ilan edilmesini talep etmek hakkn haizdir. lann ekil ve muhtevas kararda tesbit edilir. lan hakk, hkmn kesinlemesinden itibaren ay iinde kullanlmazsa der.

C) Borlar Kanunu Yayn Szlemesi

VIII-Eser Sahibinin Bedele Hak Kazanmas

24

1-Bedelin Miktar

Madde 380 - Eser sahibinin bedelden feragat ettii olayn koullarndan anlalmadka bedeli hak etmesi asldr. Bedelin miktar bilirkiinin gr alndktan sonra, hkim tarafndan takdir olunur. Eer yayncnn snrsz oaltma hakk varsa birinci oaltma iin belirlenen bedel ve dier koullarn devam eden kopyalarda da geerli olmas asldr.

2-Bedelin denme Zaman, Sat Hesaplar ve Bedava Kopya

Madde 381 - Bir eser btnyle yaynlanacaksa ise tamamnn ve (cilt, cz, forma gibi) ksm ksm yaynlanacaksa her ksmnn oaltma ve sata hazr bulundurulmasnn ardndan bedelin denmesi gerekir. Szlemenin taraflar bedelin ksmen veya tamamen denmesini satn sonuna brakmlarsa yaync sat hesaplarn dzenlemeye ve geleneklere uygun ispat edici belgeleri hazr etmeye zorunludur. Aksi art koulmadka, telif sahibi veya ardlnn, eserden geleneklerin belirledii miktarda bedava kopya almaa haklar vardr.

Szlemenin Sona Ermesi I - Eserin Kayb Madde 382 - Eser, yayncya verildikten sonra kazayla kaybolsa bile yaync, bedeli demeye zorunludur. Eer telif sahibinde kaybolan eserin dier kopyas varsa, o kopyay yayncnn kullanmna brakmas gerekir. Eer telif sahibinde eserin dier kopyas olmaz ve eserin yeniden oluturulmas nispeten kolay bulunursa telif sahibi eserini yeniden yazmaya zorunludur. Telif sahibi, her iki durumda da uygun bir dence isteyebilir.

II oaltlan Eserin Kayb

25

Madde 383 - Tablonun eser sata karlmazdan evvel tamamen veya ksmen kazara kaybolduu takdirde yaync, telif sahibi veya ardlna ayrca bir bedel vermeye zorunlu olmakszn kaybolan kopyay giderlerini stlenerek yeniden oaltabilir. Eer yaync, fahi giderler stlenmeksizin kaybolan kopyalarn yerine yenilerini koyabilecekse buna zorunludur.

III Telif Sahibi ve Yayncnn ahsndan Kaynaklanan Sona Erme Madde 384 - Eseri tamamlamadan nce telif sahibi lr veya tamamlama yeteneini yitirir veya kusuru olmakszn eseri tamamlamas olanaksz bulunursa yayn szlemesi sona erer. u kadar ki, szlemenin taraf tamamen veya ksmen mmkn ve hakl bulunursa hkim szlemenin devamn ve bunun iin gereken nlemlerin alnmasn emredebilir. Yayncnn ifls durumunda telif sahibi veya ardl, eseri bakasna verebilir. Fakat telif sahibi veya ardl ifls zamannda henz vdesi gelmeyen borcun yerine getirileceine ilikin gvence alrsa eseri baka bir yayncya veremez.

D) Yayncnn Planlad Eserin Telifi Madde 385 - Bir veya daha fazla telif sahibi, yayncnn belirledii pln erevesinde bir eser oluturmay stlenirlerse, ancak szlemeyle belirlenen bedele hak kazanrlar. Bu durumda telif hakk yayncya ait olur.

D) Medeni Kanun II. Saldrya kar 1) lke Madde 24- Hukuka aykr olarak kiilik hakkna saldrlan kimse, hkimden, saldrda bulunanlara kar korunmasn isteyebilir. Kiilik hakk zedelenen kimsenin rzas, daha stn nitelikte zel veya kamusal yarar ya da kanunun verdii yetkinin
26

kullanlmas sebeplerinden biriyle hakl klnmadka, kiilik haklarna yaplan her saldr hukuka aykrdr.

2) Davalar Madde 25- Davac, hkimden saldr tehlikesinin nlenmesini, srmekte olan saldrya son verilmesini, sona ermi olsa bile etkileri devam eden saldrnn hukuka aykrlnn tespitini isteyebilir. Davac bunlarla birlikte, dzeltmenin veya kararn nc kiilere bildirilmesi ya da yaymlanmas isteminde de bulunabilir. Davacnn, madd ve manev tazminat istemleri ile hukuka aykr saldr dolaysyla elde edilmi olan kazancn vekletsiz i grme hkmlerine gre kendisine verilmesine ilikin istemde bulunma hakk sakldr. Manev tazminat istemi, kar tarafa kabul edilmi olmadka devredilemez; miras brakan tarafndan ileri srlm olmadka miraslara gemez. Davac, kiilik haklarnn korunmas iin kendi yerleim yeri veya davalnn yerleim yeri mahkemesinde dava aabilir.

E) Trk Ceza Kanunu Trk Ceza Kanunu sulara uygulanacak temel esaslar ve sular dzenlemitir. Ancak baz durumlarda sular ve cezai meyyideler zel bir kanun iinde de dzenlenebilmektedir. Eser hakkndaki cezai dzenlemeler de Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 71 inci maddesinde hak sahiplerinin mali ve manevi haklarna kar yaplm tecavzler olarak yer almaktadr. 5846 sayl Kanunun 71. maddesinde sayl sular ikayete bal sulardr. ikayete bal sularda savc veya kolluk makamlar resen harekete geememekte sadece ikayet hakkna sahip hak sahibinin ikayet dilekesi ile gerekli ilemler yaplmaya balanlmaktadr. Cezai Prosedre Gre Alacak Davalar: Mali ve Manevi Haklara tecavz halinde FSEK 71. maddesine gre alacak takibi ikayete bal sular sz konusudur. ikayet sonucunda kamu davas alr.
27

Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda Yer Alan Su ve Cezalar Madde Manevi Haklara Tecavz Halinde Sular 71 Bir eseri, icray, fonogram veya yapm hak sahibi kiilerin yazl izni olmakszn ileyen, temsil eden, oaltan, deitiren, datan, her trl iaret, ses veya grnt nakline yarayan aralarla umuma ileten, yaymlayan ya da hukuka aykr olarak ilenen veya oaltlan eserleri sata arz eden, satan, kiralamak veya dn vermek suretiyle ya da sair ekilde yayan, ticar amala satn alan, ithal veya ihra eden, kiisel kullanm amac dnda elinde bulunduran ya da depolayan kii hakknda Bakasnn eserini kendi eseri veya kendisinin eserini bakasnn eseri olarak kiiler hakknda Kaynak gstermeden iktibasta bulunan kiiler hakknda Hak sahibi kiilerin izni olmakszn, alenilememi bir eserin muhtevas hakknda kamuya aklamada bulunan kii hakknda Bir eserle ilgili olarak yetersiz, yanl veya aldatc mahiyette kaynak gsteren kii hakknda Bir eseri, icray, fonogram veya yapm, tannm bir bakasnn adn kullanarak oaltan, datan, yayan veya yaymlayan kiiler hakknda Eser sahibinin yazl izni olmakszn bir eseri ileyen kiiler hakknda Ceza Miktar

1 yldan 5 yla kadar deien srelerde hapis veya adli para cezas

71

6 aydan 2 yla kadar deien srelerde hapis veya adli para cezas 6 aydan 2 yla kadar deien srelerde hapis veya adli para cezas 6 aya kadar hapis cezas

71

71

71

6 aya kadar hapis cezas

71

3 aydan 1 yla kadar deien srelerde hapis veya adli para cezas 1 yldan 5 yla kadar deien srelerde hapis veya adli para cezas

71

28

F) Eserlerin Kayt ve Tescili Fotoraf ve slaytlar ve bunlardan oluturulan gsterilerin Kltr ve Turizm Bakanlnca tutulan bir sicile eser sahibi adna kayd, tescili ve muhafazas mmkndr. Bunla ilgili hkmler bir ynetmelikle dzenlenmitir.

24 936 Sayl Kayt ve Tescil Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik

Ama Madde 1 Bu Ynetmeliin amac, 5/12/1951 tarihli ve 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamnda korunan fikir ve sanat eserleri zerinde hak ihdas etmek amac tamakszn mali ve manevi hak sahiplerinin sz konusu haklarnn ihlal edilmemesi, sahipliklerinin belirlenmesinde ispat kolayl salanmas ve mali haklara ilikin yararlanma yetkilerinin takip edebilmesi amacyla eserlerin kayt ve tescilinin yaplmasna ilikin usul ve esaslar belirlemektir.

Kapsam Madde 2 Bu Ynetmelik fikir ve sanat eserlerinin kayt ve tescilinin yaplmasna ilikin usul ve esaslar ile ilgili hkmleri kapsar.

Madde 7 Sinema ve mzik eserleri dndaki dier eser gruplarnda da kayt ve tescil istee bal olarak yaplabilir. Bunun iin; aada belirtilen belgeleri ibraz eden eser sahipleri, Kanunun 63nc maddesi uyarnca miraslar ile 5846 Sayl Kanunun deiik 18inci maddesinin ikinci fkrasnda belirtilen nitelikleri haiz kiiler bavuru formuyla birlikte aada belirtilen belgeleri ibraz ederek eserlerinin kayttescilini yaptrrlar: a) Miraslar asndan veraset ilam ve kimlik belgesi, 5846 Sayl Kanunun deiik 18inci maddesinin ikinci fkrasnda belirtilen kiiler asndan mali haklar kullanma yetkilerini gsterir belge,

29

b) Kayt-tescili gerekletirilen eserin be adet kopyas ve/veya gzel sanat eserleri iin detayl maket, fotoraf, slayt veya boyutlu grnt gibi tantc temsilleri,

e) Kayt cretinin dendiine dair banka dekontu.

Yukarda belirtilen belgeleri eksiksiz olarak ibraz edilerek bavurusu yaplan eserlerin kayt ve tescili gerekletirilir. Bu ilem sonucu bavuru sahibine kayt ve tescil belgesi verilir. Bu belgede, eserin ad, dili, retim ve ilk aleniyet tarihi, eser sahipleri, dier hak sahipleri, eser grubunun ba harflerini ierir kayt ve tescil numaras, kayt ve tescil tarihi, daha nce herhangi bir kayt ve tescil ilemi yaplp yaplmad, yapldysa tarih ve numaras ile gerekli grlebilecek dier bilgiler yer alr. ki adet dzenlenen kayt ve tescil belgesinin biri de Bakanlkta kalr. Bavurular halinde, kayt ve tescil belgesinde ad geen ve kimliini belgeleyen dier hak sahiplerine de bu belgenin Bakanlka onayl bir rnei verilir.

Eserlerin Kabul ve Muhafazas Madde 14 Bu Ynetmelik hkmleri gereince yaplan ilemler srasnda ilem konusu eserin bir rnei, Bakanlka belirlenecek ekilde verilmesi zorunlu beyan ve taahhtname zerine asl gibi kabul edilerek kayt numaras verilmek suretiyle en az kiiden oluan bir komisyon tarafndan muhafaza altna alnr. Bu eserlerden aleniyet kazanmam olanlara, bilgisayar programlarna ve veri tabanlarna ilikin rnekler kayt numaralar grnecek ekilde kapal ve mhrl olarak muhafaza edilirler. Talep halinde dier eser gruplarna ait rnekler de ayn ekilde muhafaza edilirler. Herhangi bir ihtilaf veya Bakanlka yaplacak bir inceleme sebebiyle kapal ve mhrl olarak muhafaza edilen eserlerin almas gerektiinde ilem, ayn komisyon marifetiyle tutanak altna alnarak gerekletirilir. Kapal muhafaza artlar tekrar salandktan sonra, muhafaza zerine yaplan ileme ilikin not dlr. Birlikte eser sahipliinin veya birden fazla mirasnn veya hak sahibinin sz konusu olduu ilemlerde, bu ilemler sonucu verilen belgelerde bunlarn tamamnn ad ayr ayr belirtilir.

30

Fotorafnzn

tescili

iin

gerekli

bavuruyu

bakanla

ait

http://www.telifhaklari.gov.tr/belge/1-56680/kayit---tescil-basvurusu.html adresinden bulabilirsiniz.

G) Haklara Tecavz Halinde Hukuki Prosedr Fikir ve Sanat Eserleri Kanunumuz, eser sahibinin manevi ve mali haklarna kar tecavzlerde, Hukuk Davalar ve Ceza Davalar olmak zere temel olarak iki farkl bavuru yolu ngrmtr.

5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda yer alan hukuk davalarn e ayrlabilir: - Tecavzn giderimi davas, - Tecavzn nlenmesi davas ve - Maddi ve manevi tazminat davasdr.

Tecavzn refi davas, varolan ve halen devam etmekte olan bir tecavze kar, tecavzn sona erdirilmesi talebiyle alan davadr. Tecavzn meni davasnda ise henz gereklememi fakat gereklemesi kuvvetle muhtemel bir tecavzn nlenmesi talep edilmektedir. Bu davalar yannda hak sahibi tecavz sebebiyle urad maddi ve manevi zararn giderimi iin tecavz edene kar maddi ve manevi tazminat davas ikame edebilir. Tecavzn devam halinde zamanam uygulanmayaca gibi hak sahibi tecavzn refi davas ile birlikte maddi ve manevi tazminat davas da ikame edebilir. Bunlarla beraber, FSEK, mali haklara tecavzle ilgili olarak hak sahipleri lehine zel bir hkm getirmitir. Bu hkme gre; Eser, eser sahibinin izni olmadan evrilmi, szleme d veya szlemede belirtilen saydan fazla baslm, dier biimde ilenmi veya radyo-televizyon gibi aralarla yaynlanm veya temsil edilmi ise; izni alnmam eser sahibi, szleme yaplm olmas halinde isteyebilecei bedelin veya emsal veya rayi bedel itibaryla urad zararn en ok kat fazlasn

31

isteyebilir. Yasaya gre, bu bedelin tespitinde ncelikle ilgili meslek birliklerinin gr esas alnacaktr. Ayrca, bir eserden izinsiz oaltma yolu ile yarar salanyorsa ve oaltlan kopyalar sata karlmamsa, eser sahibi oaltlm kopyalarn, oaltmaya yarayan film, kalp ve benzeri aralarn imhasn veya maliyet fiyatn amamak zere oaltlm kopyalarn ve oaltmaya yarayan film, kalp ve benzeri gerelerin uygun bir bedel karlnda kendisine verilmesini ya da szleme olmas durumunda isteyebilecei miktarn kat fazlasn talep edebilir. Bu husus, izinsiz oaltma yoluna giden ksmn yasal sorumluluunu ortadan kaldrmaz. Bir eserin izinsiz oaltlan kopyalar sata karlmsa veya sat haksz bir tecavz oluturuyorsa eser sahibi tecavz edenin elinde bulunan nshalar hakknda yukardaki fkradaki klardan birini seebilir. Hak sahibinin bu maddeden yararlanarak bedel talebinde bulunmas, tecavz edene kars onunla bir szleme yapm olmas halinde haiz olabilecei btn hak ve yetkileri ileri srmesine de engel deildir. Hukuk davalaryla ilgili nemli bir konu da ihtiyati tedbirlerdir. Yasamz, fikri hukukta son derece nemli olan ihtiyati tedbir konusunu zel olarak dzenlemitir. nk uygulamada ou olayda, Yasann amalad korumann salanmas, tecavzn nlenmesine ynelik ihtiyati tedbir karar verilmesine bal bulunmaktadr. Yasamza gre; esasl bir zararn veya ani bir tehlikenin veya emrivakilerin nlenmesi iin veya dier herhangi bir sebepten dolay zaruri ve bu hususta ileri srlen iddialar kuvvetle muhtemel grlrse Mahkeme, 5846 Sayl Kanunla tannm olan haklar ihlal veya tehdide maruz kalanlarn veya ikayete yetkili olanlarn talebi zerine, davann almasndan nce veya sonra dier tarafa bir iin yaplmasn veya yaplmamasn, iin yapld yerin kapatlmasn veya almasn emredebilecei gibi, bir eserin oaltlm nshalarnn veya hasren onu imale yarayan kalp ve buna benzer sair oaltma vastalarnn ihtiyati tedbir yolu ile geici olarak zaptna karar verebilir.

Grlecei gibi, hakime ihtiyati tedbir kararnn ekli konusunda olduka geni bir takdir yetkisi tannm bulunmaktadr. Ayrca ihtiyati tedbir kararna muhalefet, cra ve flas Kanununun 343nc maddesinde yer alan cezai neticeleri dourmaktadr.

32

Hukuk davalarnda nemli bir talep de hkmn ilann isteyebilmektir. Haklarna tecavz edildii Mahkeme kararyla kesinleen hak sahibi, masraf tecavz ait olmak zere kararn, gazete veya buna benzer vastalarla tamamen veya zet olarak ilan edilmesini talep etmek hakkna haizdir.

Tecavz son bulmu ise zamanam konusunda Borlar Kanununun 60. maddesi uygulama alan bulacaktr. Buna gre fiilin renilmesinden itibaren hak sahibi 1 yl ve her halkarda 10 yl iersinde tecavz fiilini ileyen ahs veya ahslara kar burada saylan davalar ikame etmelidir.
Ancak tecavz tekil eden fiil, ayn zamanda su tekil eden bir fiil ise, hukuk davasna uygulanacak zamanam sresi de ceza zamanamna bal olarak uzayacaktr.

3- TELF SZLEMES
Eser sahipleri yapacaklar szlemeler ile haklarn gvence altna alabilirler. Eser sahiplerinin yapaca szlemelerin artlar unlardr; Eser sahibi (veya miraslar) kendisine kanunen tannan mali haklar sre, yer ve muhteva itibariyle snrl veya snrsz, karlkl veya karlksz olarak bakalarna devredebilir. Mali haklar sadece kullanma yetkisi de dier bir kimseye braklabilir (ruhsat). Manevi haklar yukarda da deinildii gibi eser sahipliinden doan baz mutlak ve mnhasr yetkiler olduklar iin miras yolu ile gemedikleri gibi, devir ynnden lme bal tasarruflara konu olmazlar ve salar aras ilemlerde de devir edilemezler. Ancak manevi haklarn kullanlma yetkisi devredilebilir.

A) Hakkn Devrine Dair Szlemeler

A) Kullanm Hakknn Devrine Dair Szlemeler

zelliklerine gre de szlemeler basit olarak u ekilde aklanabilir:

33

Hakkn ve Kullanm Hakknn Devrine likin Szlemeler Mali haklar asndan; 1-Sre, 2-Yer ve 3-Muhteva itibariyle snrl veya snrsz olarak yaplabilirler Hakkn veya kullanmnn devrine dair Eser szlemelerin belli bir sre iin geerli yapaca olaca taraflar arasnda kararlatrlabilir. sonras, sahibi Veya devir karlk devir beklemeksizin devri hibir Karlkl olarak Karlksz yaplabilirler olarak yaplabilirler

Sre sonunda eser zerindeki fikri hak eser yapt kiiden i bu sahibine geri dner. Eser sahibi eser bu devrine dair yapabilir. zerindeki mali haktan faydalanma bir karlk Seim

yine

salahiyetini sadece bir blge ile snrl isteyebilir. tutabilir. O blge dnda hakkn rnein kullanm devri

tamamyla hak eserin sahibine aittir.

kullanmna izin vermeyebilir.

Yine eser sahibi, eserin muhtevas (ierii) hakknn

ile ilgili devralan veya kullanm hakkn karlnda, alan snrlandrabilir. Eserin belli bir ekil belirli bir cretin veya form ierisinde yaymlanmasn talep kendisine edebilir. Bu snrlamalardan hibirine denmesini talep

bavurmayarak da anlama akdetme yolunu edebilir. tercih edebilir. Seim tamamyla eser

sahibinindir. rnek rnek rnek

Bir fotoraf sanatsnn fotoraflarn 1 yl Ayn fotoraf- Fotorafnn sre ile yalnzca Trkiye snrlar ierisinde nn yapt devir devir kullanlmak zere hakkn, fotoraflarnn bata telif hakk syla 100x70 cm boyutlarnda ve en fazla 10ar karlnda dolayhakk

devrettii ahs-

34

adet ciba-chrome baslmas ve en uygun 3.000YTLavans biimde sergilenmek zere yurdun tm olmak ehirlerine datlmas artyla devretmesi. yaplacak sergi

tan

yaplacak

zere basklarn sather ndan elde edibana lecek gelirden

1.000 YTL ve telif hakk olafotoraflarn satndan edilecek rak bir deme elde talep etmemesi gelirin

%15inin kendisine telif creti olarak denmesini ve bu demelerin de

denecek avanstan dlmesini talep etmesi

Devralan hakk asl sahibinden veya o hakk daha nce devralm hak sahibinden devralabilir. Bunlardan ilkine asli iktisap, dierine devren iktisap denilmektedir. Herhangi bir ahsn iyi niyetli olsa dahi hak sahibi olmayan birinden hak devralmas halinde, bu devir bir sonu dourmayacak olup devralan ahs hak sahibi sfatn kazanamayacaktr. Eser zerindeki mali haklarn kullanm hakkn devreden anlamalara kanun lafznda ruhsat uygulamada lisans denilmektedir. Hakkn devri anlamalar ile lisans anlamalar arasndaki fark, hakkn devri anlamalarnda o hak, hak sahibinin mal varlndan kmakta ve devralann mal varlna girmektedir. Lisans (kullanm) anlamalarndaysa hak, hak sahibinin mal varlndan kmamakta ve fakat devralan, devralm olduu hakkn snrl veya snrsz olarak kullanmn elde etmektedir.

Lisans anlamalar da ikiye ayrlmaktadr:

35

LSA S (Z ) A LAMALARI M HASIR ( HSAR) OLMAYA Bu tip anlamalarda hak sahibi genelde Bu tip anlamalarda ise hak sahibi yine belli bir sre iin snrl olarak hakkn genelde belli bir sre iin snrl olarak kullanmnn devrini yapm olup, hakkn kullanmnn devrini yapm M HASIR ( HSAR) OLA

devralann devralm olduu hakk bir olup, devralann devralm olduu bakasna devir hakk, tecavzlere kar hakk bir bakasna devir hakk,

gerekli nlemleri alma yetkisi gibi hak tecavzlere kar gerekli nlemleri ve yetkileri bulunmamaktadr. Hak alma yetkisi gibi hak ve yetkileri

sahibi bir baka nc ahsa da ayn bulunmaktadr. Hak sahibi bir baka hakk devredebilir. rnek nc ahsa ayn hakk devredemez. rnek fotoraf sahibinin eserleri

Bir fotoraf sahibinin eseri zerindeki Bir yayma ve oaltma

hakknn zerindeki yayma, oaltma, basl ve internette yayma

kullanmn 3 yl sre ile Trkiye medyada

blgesi ierisinde snrl olmak kaydyla haklarnn kullanmn albm yapmak belli bir kark toplama katalogda amacyla 3 yl sre ile tecavzlere kar kullanlmak ve bakasna koruma yetkisi ve tm dnyada baka ahslara devretme hakkyla birlikte, eser sahibinin ayn eserler zerindeki ayn haklar nc bir kiiye devretme hakkn kstlar ekilde devralmak.

devrolunmamak zere devralmak.

36

A) R EK TELF KULLA IM SZLEMES (RUHSAT)

Fotoraf Eseri Kullanm Szlemesi

MADDE 1. TARAFLAR: 1. Eser sahiplii veya telif haklarn zerinde bulunduran taraf, Aada ksaca Eser Sahibi diye anlacaktr. 2. Fotoraf kullanmak isteyen taraf ksaca alc diye anlacaktr. 3. Belirtilen fotorafn sat haklarn Eser Sahibi ile aralarnda yaptklar zel szleme kapsamnda elinde tutan taraf, ksaca ajans diye anlacaktr.

MADDE 2. KO USU: Eser Sahibinin Alcya fotorafn Ajans aracl ile kullandrmas konusudur.

MADDE 3. HKMLER: 3.1. Bu szleme ile Eser Sahibi, Alcya fotoraf(lar)n isimlerinin ve bunlarn saylar, nitelikleri, bedelleri, nerede, nasl ve ne zaman, ne amala kullanlacaklar ayrntlarnn yer ald szlemenin ayrlmaz paras Eser Telif ve Kesin Kullanm Formu ile taraflarn birbirlerine beyan ettii, onaylad, bu szleme ile de artlarn belirttii, ad geen fotoraf(lar) Ajans araclyla kullandracaktr.

3.2. Alc, kendisine bu szleme ve Eser Telif ve Kesin Kullanm Formu ierikleriyle snrlandrlm olarak kullanmas iin tevdi edilen fotoraflarn sanat eserleri olduklarn, 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve ilgili dier mevzuatla, uluslararas anlama ve szlemelerle korunduklarn; mali hak sahibi Eser Sahibinin izninin, bu szlemede, eser telif ve kesin kullanm formunda yazl olmayan hak ve yetkileri kapsamadn; bir kullanma hakknn iktisabnn fotoraflarn dier kullanm ve mali haklarna etki etmediini bilmektedir.

3.3. Fotoraflarn teslim edilmi olmas, Alcya kullanm hakknn verildii anlamna gelmemektedir. Fotoraflarn kullanlabilmesi taraflar arasnda kullanmn kapsam ve snrlarn belirleyen yazl bir szlemenin varlna baldr.

37

3.4. Fotoraflarn Eser Sahibinin yazl izni bulunmakszn ve/veya yazl olarak kararlatrlan ekil ve artlara aykr kullanlmalar, 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarnca sutur. Byle durumlarda Eser Sahibi, ceza davas iin yetkili mercilere bavurabilecek ve bunun yan sra aada 6. maddede yazl cezai art uygulayacaktr.

3.5. Alc, fotoraflar kullanrken, fotoraf sanatsnn, modellerin ve sair tm kii ve kurumlarn kiilik haklarna azami zen gsterecek, kii veya kurumlar kk drc, rencide edici, mtecaviz, ticari ad veya markalar zedeleyici, kanun d kullanmlardan kanacaktr. Alc; Fotoraflarn kullanm konular bakmndan fotoraf sanats ve modellere kar bizzat sorumlu olup bu ahslarn kiilik haklarna mdahale olarak deerlendirilebilecek kullanmlarda Eser Sahibinin gr ve zel yazl onayn alacaktr. Alc, Eser Sahibinin bu gibi nedenlerle model ya da nc kii veya kurumlara demek zorunda kalaca tazminat veya her tr zorunlu deme iin kendisine rcu hakk bulunduunu kabul ve taahht etmektedir.

3.6. Yazl ve imzal olarak aka izin verilmedii takdirde Alc, fotoraflar zerinde hibir ileme, deiiklik, oynama, ekleme ve karma yapamaz; Fotoraflar detaylarn alarak veya baka grntlerle kartrarak kullanamaz. Byle bir izin durumunda dahi fotoraflardan elde edilen, tretilen grntlerin de tm fikri haklar yine Eser Sahibine aittir.

3.7. Alc, kullanmadan kaynaklanan teknik zorunluluklar dnda fotoraflar kesinlikle kopyalayamaz. Ancak 3.11 nolu hkme gre hareket edebilir.

3.8. Alc, ne nedenle olursa olsun kendisine teslim edilen fotoraflarn alanlar, yardmclar, mterileri ya da baka nc ahslar tarafndan yasalara aykr bir biimde kullanlmalar halinde Eser Sahibine, aada 6. maddede yazl cezai art deyeceini kabul, beyan ve taahht etmektedir. Eser Sahibinin 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun, uluslararas anlama ve szlemeler ile ilgili sair mevzuatn mali hak sahiplerine tand hak ve yetkileri kullanarak mtecavizlere kar hukuki ve cezai meyyidelerin uygulanmasn salamas hakk sakldr ve bu hak, cezai artn

38

uygulanmasn engellemez.

3.9. Alc, fotoraflar kulland rnn iki nshasn, cretsiz olarak ilk kullanmadan hemen sonra fotorafya verilmek zere Ajansa verecektir.

3.10. Alc fotoraflar kullanmlarnda fotoraf sanatsnn adn birlikte fotoraf d erevesinde bir yerde okunur bir ekilde yazmak suretiyle kullanacan taahht eder. Fotoraflar, Alcya bu kayt ve artla verilmektedir. Fotoraflarn isimsiz ya da yanl adlarla kullanlmas szlemenin ihlali saylacaktr. Bu durumda Alc, Eser Sahibine, aada 6. maddede yazl cezai art ilk talebinde ve derhal deyecektir. Eser Sahibinin bu nedenle uranlan zararlarn giderilmesi iin hukuki ve cezai yasal giriimlerde bulunma hakk sakldr. Eser Sahibinin bu yasal haklarnn varl ve kullanlmas, cezai artn denmesini engellemez, geciktirmez.

3.11. Alc, Eser Telif ve Kesin Kullanm Formunda belirtilen ve bu szlemeyle de kurumsal (ticari) kullanm amac ile basit ruhsat verilen saylar, nitelikleri, bedelleri, nerede, nasl ve ne zaman ne srede kullanlaca belli olan fotoraflarn bu belirtilen amaca ynelik kullanm sresi bittii zaman sz konusu fotoraflar zerindeki kullanm hakk da biter.

3.12. Alcnn fotoraf almn gerekletirebilmesi iin Eser Kullandrma Szlemesini okuyup onaylamas gerekmektedir

3.13. Ajans ve Eser Sahibi, Alcya 15 gnde yeni bask garantisi verir buna gre: Alc alm olduu bask fotorafnda hkm 3.15te ayrntlar belirtilen Fotoraf Bakm Kullanm artlarna uygun olarak kullanmasna ramen baskdan dolay kaynaklanan bir hatann olduunu iddia ediyor ve bu iddia Ajans ve Eser Sahibi tarafndan da onaylanyor ise Alc talep ederse; Eser Sahibinden yeni bask istenir ve bu yeni bask en fazla 15 gn iinde Alcya iletilir.

3.14. Alcnn alm olduu bask fotorafn en uzun sreyle dayanmas iin gerekli Fotoraf bakm kullanm artlar unlardr:

39

* Fotoraf boyutu ne olursa olsun antirfle caml ereveye konmaldr, * Hibir biimde gnele dorudan temas halinde olmamaldr, * Fotoraf yzeyine zarar verici ve bozucu temaslarda, uygulamalarda bulunulmamal, mmknse bir albmde kapal muhafaza edilmelidir. * zellikle dijital basklar yukarda belirtilen artlar dnda nemli ortamda braklmamal, * ereve cam ile temas etmemelidir. * Fotoraf herhangi bir boyal veya asidik katklar ieren karton veya yzeye arkadan dahi olsa uzun sre temas ettirilmemeli, yaptrlmamaldr.

MADDE 4. BEDEL, DEME KOULLARI: 4.1. Fotoraf kullanm bedeli Trk Liras veya dviz olarak belirtilen Ajansn hesaplardan birine yatrlmadan veya kredi kart ile deme yaplmadan teslimat yaplmaz.

4.2. Belirlenen cret, fotoraflarn sadece yazl olarak kararlatrlan ticari kullanm iin 3.11. hkmnde belirtilen artlar dahilinde, bireysel kullanm iin yer ve say ile snrl kullanmlarnn karldr. Bu szleme ve eki belgeler, Alcya fotoraflar yeni bir bedel deyerek dahi olsa baka bir konuda, farkl bir yerde, daha ok sayda kullanabilmesi hakkn vermemektedir. Bu fotoraflarn ticari, yayn amal tekrar kullanm iin yeni bir deme ile yazl szleme yapmak zorunludur.

4.3. Fotoraf kullanm bedellerine teslimat creti dahil deildir. ehir ii ve d yaplan teslimatlarda teslimat masraflar alcya aittir.

MADDE 6.CEZA ART: bu szleme ve ayrlmaz eklerinde yer alan her hangi bir hkm ihlal ve/veya szlemeyi haksz ekilde fesih eden taraf dier tarafa, bu nedenle urayaca tm mspet-menfi zararlarn ve bu szlemenin dier hkmlerinden doacak bedellerin dnda, bunlara ek olarak bedelinin kat bedeli cezay hibir ihtara gerek kalmakszn ceza art olarak deyecektir.

40

MADDE 7.DER HKMLER: 7.1.Fotoraflarn kullanmlar mevzuat gerei bir makam ve merciden izin alnmasn gerektiriyorsa Alc, konunun gerektirdii izni bizzat alacan; bu hususta Eser Sahibi ve Ajansn bir vaat ve taahhdnn bulunmadn kabul etmektedir.

7.2. Bu szlemenin hkmleri taraflarn karlkl mutabakatlaryla ancak yazl olarak deitirilebilecektir. ptal durumunda da mteri yaplan itirazlar yazl olarak bildirmek zorundadr.

7.3. Alc, i bu szleme ve eklerinden kaynaklanan hak ve ykmllklerini ksmen dahi olsa baka hibir gerek ya da tzel kiiye devredemez.

7.4. Ajans ve Eser Sahibi fotoraflarn kullanmyla ilgili doabilecek zararlardan hibir ekilde sorumlu tutulamaz.

7.5. Eser Sahibi tarafndan izin verilmemi kullanmlardan, bu kontratn ihlalinden ve yazl izin alnmadan fotoraflar zerinde yaplan deiikliklerden doabilecek davalardan Alc sorumludur.

7.6. bu szlemeden kaynaklanabilecek ihtilaflarn zmnde, ____ mahkemeleri ve icra daireleri yetkilidir.

7.7. Taraflar, bu szleme altnda gsterilen adreslerinin kanuni tebligat adresleri olduunu, bu adreslere yaplacak bildirimlerin kanunen geerli tebligatn btn hukuki neticelerini douracan kabul, beyan ve taahht ederler. 7.8. bu szleme .../.../... tarihinde dzenlenmi ve taraflarca imzalanarak yrrle girmitir.

ALICI

ESER SAHB

AJA S

41

2. BLM

II- FOTORAFLA A I HAKLARI

1. ZEL YAAMI TA IMI

zel yaam, yabanc gzlerden uzak yaamay isteme hakkndan daha geni olup bir lde bireyin kendi kiiliini gelitirme gerekletirme iin hemcinsleriyle zellikle duygusal ilikiler kurmak ve bunu devam ettirmek hakkdr1. Kiinin zel yaam, Kamuya ak alan ve sr alan olarak ikiye ayrlabilir Kamuya ak alanda kii yaamn yaarken bunu gizleme gereini duymamaktadr. Fakat bu alan yaynclarn rahatlkla mdahale edebilecei bir alan deildir. Bu alana ok snrl olarak mdahale edilebilir. Bu alan ile ilgili olarak; kiinin bir parkta oturmasn, ailesiyle piknie gitmesini, sinemaya gitmesini, bir kafede ay imesini, dostlaryla bir barda elenmesini, plajda denize girmesi yada veya evinin havuzunun kenarnda gnelenmesini rnek verebiliriz. Bu alandaki faaliyetler ve davranlar srekli olarak izlenemez. zlendii zaman ilgili kii rahatsz ediliyorsa yahut izni alnmadan kaydediliyorsa, fotoraflar ekiliyorsa hukuka aykr olur. Ancak bu kuraln istisnalar vardr. Bu istisna kiinin davranlarnn haber deeri tamas, kiinin kamuya mal olmu biri olmas veya izninin bulunmas halinde mmkndr. Eer kii gazetecileri davet ediyorsa, fotoraf ekilirken el sallayp, glmsyorsa ve zellikle objektife dorudan bakyorsa izin verilmesi hali vardr.

Avrupa Komisyonu tarafndan kabul edilen tanmdr.

42

Ancak burada verilen izni ktye kullanmayacak kadar ekim yaplmas ya da grnt alnmas sz konusudur. Bir kez izin verildi diye kiiyi srekli izlemek onun zel yaamn yaamasna engel olur ve hukuka aykr olur. Kiinin sr alan ise, dier kiilerin bilgileri dnda tutulan alandr. Aile yaam, zel dostluklar, ikili ilikiler, duygusal ve cinsel yaant bu alana girer. Bu alanda mektuplar, anlar fotoraflar, filmler gibi eitli aralar kullanlm olabilir. Aile, duygusal ve cinsel alan ve bu alanda yer alan malzemelerin gizliliine her trl mdahale hukuka aykrdr. lgilinin izni veya muvafakati olmakszn hangi yolla olursa olsun bu alana dair elde edilmi bulunan bu bilgilerin hukuka aykr bir olayn duyurulmas amalar dnda toplanmas, ekilmesi ve yaynlanmas yasaktr. Kimsenin zel yaam, sosyal yaam ve mlk nceden izin alnmadan reklam konusu yaplamaz. Bu kurala uymamann cezas ilgili tarafndan alacak davayla karlalabilecek maddi ve manevi tazminattr. zel yaamn gizliliine kiileri kk drc ve aalayc yayn yaplmamas da ilke olarak girecektir. Bu anlatlanlardan yola karak;

Kamuya ak alanda kiiler srekli izlemeye konu olacak biimde fotoraflanamaz.

Kamuya ak alanda kiinin izni alnmadan yaplacak fotoraf ekimleri ilgilinin ikayet ve tazminat talebine konu olacaktr.

Fotoraflanacak kiinin buna izin verdiini yazl iimde dzenlenecek model szlemesiyle veya ekilen fotoraftan da anlalabilecek olan rzas olduu anlalacak grntsyle belirtmesi gerekir.

Kiinin zel yaamysa hibir biimde mdahale edilmesi ve izlenmesi mmkn olmayan bir alandr. Kiinin bu alanda fotoraflanmaya izin

43

vermesi de sz konusu olamaz. nk zaten izin verdii anda yaam kamuya ak hale gelmi olacaktr.

Kiinin zel yaam yalnzca sr alandaki davran ve kiisel halleriyle snrl deildir. Ayn zamanda kiinin bu yaamn srdrd konut, mekan ve buralardaki kendine zg dekorasyon ve yaamnn standart ve zelliklerini ele veren unsurlar da fotoraflanamaz.

Kiinin zel ya da sr yaamnda iinde bulunabilecei skntl, kendisini kk drc veya utandracak halleri fotoraflanamaz. Bunun istisnas bu hallerinin ayn zamanda su oluturmasdr.

Fotorafn en gzel konularndan biri olan ocuklarn fotoraflanmas hukuksal ve cezai sorumluluklar dourabilecek bir konudur. ocuk istismarnn giderek artt gnmzde, ocuklarn rzas hukuken geersiz olacandan, velisinin izni olmadan bir ocuun fotorafnn ekilmesi olduka riskli ve yanltr.
Topluma mal olmu, nl siyaseti, sanat, sporcu gibi insanlarn kamuya

ak alanlardaki hallerinin srekli izlenerek de olsa fotoraflanmas zel yaamn dokunulmazlnn istisnas olacaktr.

2. GE EL MEVZUAT
A) Uluslararas Metinler nsan Haklar Evrensel Bildirgesinin 12nci maddesinde, kiilerin gizli alanlarna sayg gsterilmesi dzenlenmitir zel yaamn korunmas Avrupa nsan Haklar Szlemesinin 8. maddesi ile de gvence altna alnmtr. Buna maddeye gre;

44

1- Herkes, zel yaamna ve aile yaamna, konutuna ve haberlemesine sayg gsterilmesi hakkna sahiptir.

2- Bu hakkn kullanlmasna bir kamu makam tarafndan, ulusal gvenliin, kamu emniyetinin ya da lkenin ekonomik refahnn yarar, suun veya dzensizliin nlenmesi, saln ya da ahlakn korunmas iin, hukuka uygun olarak yaplan ve bir demokratik toplumda gerekli bulunanlar hari, hibir mdahale olmayacaktr . Avrupa nsan Haklar Mahkemesi 1983 ylnda verdii bir karar2 ile baz ilkeler getirmitir. Bu ilkeler, 8. madde ile korunmu olan haklarn snrlandrlmas konusunda yasaklar getirmi ve mutlak haklar olarak kabuln esas almtr. B) T.C. Anayasas Anayasa 20/1 uyarnca; Herkes zel yaamna ve aile yaamna sayg gsterilmesini isteme hakkna sahiptir. zel yaamn ve aile yaamnn gizliliine dokunulamaz Anayasamza gre zel yaamn gizlilii mutlak haklar arasnda saylmtr. zel yaamn gerekleme alan olan konut dokunulmazl da nemli bir yasak alandr. Bunun yan sra haberlemenin gizlilii koruma altna alnmtr. C) Trk Ceza Kanunu zel yaam Trk Ceza Kanununda zel yaamn gizliliini ihlal suu olarak 134 -140. maddelerde dzenlenmitir. Madde 134 - (1) Kiilerin zel yaamnn gizliliini ihll eden kimse, alt aydan iki yla kadar hapis veya adl para cezas ile cezalandrlr. Gizliliin grnt veya seslerin kayda alnmas suretiyle ihll edilmesi hlinde, cezann alt snr bir yldan az olamaz. (2) Kiilerin zel yaamna ilikin grnt veya sesleri ifa eden kimse, bir yldan yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. Fiilin basn ve yayn yoluyla ilenmesi hlinde, ceza yar orannda artrlr.
2

25.13.1983 tarihli Silver ve Dierleri karar

45

Kiisel verilerin kaydedilmesi Madde 135 - (1) Hukuka aykr olarak kiisel verileri kaydeden kimseye alt aydan yla kadar hapis cezas verilir. (2) Kiilerin siyasi, felsefi veya dini grlerine, rki kkenlerine; hukuka aykr olarak ahlaki eilimlerine, cinsel yaamlarna, salk durumlarna veya sendikal balantlarna ilikin bilgileri kiisel veri olarak kaydeden kimse, yukardaki fkra hkmne gre cezalandrlr. Verileri hukuka aykr olarak verme veya ele geirme Madde 136 - (1) Kiisel verileri, hukuka aykr olarak bir bakasna veren, yayan veya ele geiren kii, bir yldan drt yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. ikyet Madde 139 - (1) Kiisel verilerin kaydedilmesi, verileri hukuka aykr olarak verme veya ele geirme ve verileri yok etmeme hari, bu blmde yer alan sularn soruturulmas ve kovuturulmas ikyete baldr.

3. YAAMI FOTORAFLARKE
ounlukla insanlar fotoraflyoruz. Bu ticari ama olmakszn yaptmz faaliyetimiz srasnda fotorafladmz kiilerin izni olmadan yaptmz

grntlemeler o kiilerin zel yaamlarndan kesitleri iermektedir. nk nl bir kimsenin kamuya mal olmu saylmas nedeniyle gnlk yaam iindeki hareketleri zel yaamn korunmas kapsamna girmezken, sradan bir vatandan yaamnn her hali nc gzlerden uzak yaanmak zere koruma altndadr. Fotoraflarmzn iine sakladmz veya hapsettiimiz kii ve grntler, fotoraflarmzn herhangi bir yerde yaynlanmas veya kullanlmasyla, alenileecektir. Bu alenileme fotorafmzn yer bulduu yayn vastasnn etki ve gc orannda artan ve kiinin istemeden tannmasna veya ifa olmasna neden olabilir. Bu, ounlukla sradan insanlarn karlamak istemeyecekleri bir durumdur

46

ektiiniz fotoraf dolaysyla bu olumsuz durumla karlaan bir kimsenin sizden, karlat sknt verici, mahcup edici, toplum iinde aklama yapma zorunluluu domas, sosyal evresinde zorluk yaamas gibi rahatszlklar nedeniyle, manevi tazminat talep etme hakk doacaktr. Sz konusu fotoraftan bir gelir elde etmi olmanz halinde de yine bu kiinin sizden gelirinizin belirli bir orannda maddi tazminat hakk doacaktr. Bunlarn yannda fotorafn kullandnz kii sizden bu tazminatlarn dnda, aranzda byle bir szleme olduu iddiasyla bir modellik creti talebi de sz konusu olabilir. Btn bu maddi ve manevi adan fotorafy ypratacak uzun ve skntl bir sreci yaamamak ve iimizin rahat olmas iin fotorafladnz kiilerden bir model szlemesi imzalamasn isteyiniz. Biliyoruz ki, bu szlemenin imzalatlmas her zaman mmkn olmayacaktr. Hatta size doallkla ve kendiliinden poz vermeye hazr bir insann dahi, bu szlemeyi grdkten sonra sizden para istemeyi aklna getirmesi de olaslk dahilindedir. Bir dier tepki de bu iin iinde bir i var diyerek kii size poz vermekten de kanabilir. Ne yazk ki yaamn pratikleri bazen yazl hukukun kurallaryla elimekte veya tam olarak rtmemektedir. Yaamn kendisinin risk almak olduunu bilerek fotorafla uramaya devam etmek de baka bir yol olabilir. Ama bu pragmatik nkabul iin de size nerimiz insanlarn fotorafn izin isteyerek ekmeniz ve aldnz grntde bu iznin verildiini belirleyecek bir ifadenin, hi deilse yedek bir fotorafta, bulunmasdr. Bir kimsenin model szlemesi elinizde yoksa size fotoraf ekerken izin verdiini gsteren bir fotoraf da bulunmuyorsa, kimsenin izinsiz ve gizlice fotorafn ekmenizi tavsiye edemeyiz. Bundan sonras ebette sizin kararnz ve fotorafln olaan riskini stlenmektir.

Koullar zgn durumlara gre uyarlanabilecek bir model szlemesi rnei:

47

MODEL SZLEMES

TARAFLAR: FOTORAFI: Fotoraf malzemeleri ile grsel eser reten, eser sahibidir. MODEL: Fotoraf tarafndan, grsel e olarak esere konu olan kii

KO U ve KAPSAMI Fotoraf ile model arasndaki, oluacak eserin kullanm hakkndaki koullar belirler.

ARTLAR 1. Model, fotorafnn retmi ve retecek olduu ve kendisini konu alan eserlerin isim ve unvanna zarar gelmeyecek, maddi ve manevi zarara uratmayacak ekilde, sanatsal etkinliklerde kullanlmasna, her trl medya, malzeme ve arala halka ak yerlerde yaynlanmas ve kamuya tehir edilmesi, reklamlarda yaynlanmas, ticari amala satlmas ve/veya kiralanmas iin, fotoraf tarafndan kullanlmasna geri dnlmez yetki verdiini beyan ve kabul eder.

2. Fotoraf, retmi olduu ve modeli konu alan eserlerini, sat ve pazarlama amacyla, bir grsel stok ajansna vermesi durumunda, model tarafndan kendisine verilmi olan bu yetkiyi, grsel stok ajansna devreder ve mteri ya da grsel stok ajansna verirken yapaca szlemede, mteri ya da grsel stok ajansnn kullanmnn modelin isim ve unvanna zarar vermemesi gerektiini belirtir.

3. Model, fotorafya vermi olduu bu yetki karlnda, fotorafdan veya grsel stok ajansndan ve mteriden herhangi bir hak ve cret talep etmeyeceini beyan ve kabul eder.

4. Szleme sresizdir. Model, noter kanalyla bildirerek szlemeyi feshedebilir. Szlemenin feshi durumunda, fesih tarihinden nce retilmi eserler iin, szleme sresiz olarak geerlidir.

5. Taraflar, yukarda yazl adreslerinin, kanuni tebligat adresleri olduunu, adres

48

deiiklikleri dier tarafa, noter vastasyla bildirilmedii srece, bu adreslere yaplacak bildirimlerin, kanunen geerli olacan kabul ederler.

6. Taraflardan birinin ya da ikisinin lm halinde, bu szleme ile taraflara tannan tm haklar ve yklenilen tm sorumluluklar, taraflarn miraslarna, miraslarn miras kabul etmeleri halinde aynen devir olacaktr.

7. htilaf halinde fotorafnn kanuni tebligat adresinin bulunduu ilin mahkemeleri ve icra daireleri yetkilidir.

8. Model ve fotoraf, bu szleme koullarn dikkatle okuduklarn ve szlemenin tamamn kabul ettiklerini beyan etmiler ve ..../..../.....tarihinde imzalayarak yrrle koymulardr.

Model

Fotoraf

4. R EK OLAYLARA LK SORU VE YORUMLAR

Reklam panolarnn ya da herhangi bir objenin zerinde bulunan logo ve firma isminin fotorafta yer almas, reklam sahiplii asndan ne tr haklar dourur? Bu tr grntler alenilemi, kamuya sunulmu ve saklanmas bir yana yaylmas istenen reklam unsurlardr. Bunlarn fotoraflarmzda yer almas herhangi bir telif hakk talebine konu olmaz. Ancak fotorafn geneli iinde ilgili logonun konum veya anlam logonun ait olduu rn veya kurum aleyhinde bir grnt oluturuyorsa tazminat hakk doabilir.

Spor msabakalar ya da zel gsterilerde ekilen fotoraflar ve bunlarn (Formula 1, Ralli, spor organizasyonlar vb.) Satn alnan bilet arkasnda,
49

Organizasyon iinde ekilmi olan grntler, zel amalar dnda ticari amala kullanlamaz ibaresinin yer almas halinde durumu ne olacaktr? Yine kamuya sunulan gsteri ve grntlerden bahsediyoruz. Bunlarn fotoraflanmas organizasyon srasnda veya bilet, afi veya benzeri aralarla duyurularak snrlandrlmamsa sorun oluturmaz.

Resmi veya zel mzelerde tehir edilen deerli eyalarn fotoraflanmas ve bu eserlerin yaynlarda ya da benzeri yerlerde kullanlmas uygun mudur? Alenilemi eser veya buluntularn aksi aka belirtilmedike fotoraflanmas hukuka aykr olmayacaktr.

Eski (5060 yllk) fotoraflarn (ekeni ve ekileni belli olmayan fotoraflar), koleksiyona giren ya da sahaflardan satn alnan fotoraflarn hukuksal durumu nedir? Sahibi belli olup da halen yayorsa fotorafn telif hakk lene dek o kiiye ait kalmaya, lmse miraslarna ait kalmaya 70 yl boyunca devam eder. Telif hakk sahibi belli olmayan fotoraflar iin herhangi bir ilem ya da izin sz konusu olamaz. Eski, telif hakk sahibi belirsiz fotoraflar elinde tutan koleksiyoner veya satclar fotorafn zilyetleri olarak, fotoraf elde ederken yasad bir eylemde bulunmam olmalar halinde, telif hakkna da sahip kabul edilirler.

Sokakta ya da bir toplant esnasnda ekilen fotoraf iinde, ka kiiden sonras genellemeye girer? rnein be kiiden fazla olmas ya da az olmas neyi deitirir? Bu konuda kesin bir say yoktur. Genelleme saylmas iin kiinin bir kalabalk iinde kendine zg halinin onu skntya sokacak veya srekli izlendii grnmn vermeyecek biimde fotoraflanm olmas halinde fotorafta ka kii olursa olsun bir hak ihlali olmaz. Bun karlk yzlerce insan iinde kendine zg haliyle bir kiinin zellikle belirdii bir fotorafta

50

dier insanlarn yalnzca fon oluturmas nedeniyle zel yaama mdahale sz konusu olabilir.

zel yaam yerlerinin (i mekan d mekan) fotoraflanmas yasal mdr? Bu mekanlar gizli tutulmalarna ramen fotoraflanrlarsa su oluacaktr. Ancak suun unsurlarnn tespitinde bu mekanlarn sradanl veya zgnl deerlendirilecektir.

nl kiilerin fotoraflanmas, zel yaamlar ve gizli ekimler nasl deerlendirilebilir? nl kiilerin kamu iindeki yaamlar srekli izleme ve fotoraflanmaya konu olabilir. Bunun istisnas nl kiinin samimi bir gizlenme faaliyet ve ihtiyac iinde bulunmasdr. Bu halde ancak kiinin mahremiyetini ortaya karmayacak biimde fotoraflanmas hukuka aykrlk oluturmaz. nl bir sinema oyuncusunun bir otelin havuzunda stsz gnelenirken fotoraflanmas, bu grnty kendisinin aleniletirmi olmas nedeniyle aykrlk tamaz. Buna karn ayn kiinin kendine ait villasnn havuzunda bahe duvarlarnn zerine trmanlarak fotoraflanmas zel yaamn ihlali olacaktr. Kii nl deilse, ister kamuya ak alanda isterse kendi konutunda olsun gnelenirken belirgin ve kendisine vurgu yaplacak biimde fotoraflanmas zel yaamn ihlali saylr.

ocuklarn altrlmas yasa, ebeveynin izni dahi olsa ocuklarn fotorafnn ekilemeyecei anlamna gelir mi? Velisinin izniyle ocuk fotoraf ekilebilir. Bu ekilde fotoraf ekilen ocuun modellii i akdi kapsamnda bir almay kapsamaz. Eer ocuk profesyonel anlamda modellik yapacak, rnein grntleri reklam fotoraflarnda kullanlacaksa bu tr almalar ocuklarn

altrlmas yasann istisnas olarak i akdine konu olur.

51

 Modele bir cret denmesi halinde, sigorta ve gelir vergisi karsndaki durum nedir? Modelle srekli ya da sreli bir i akdi yaplmsa modelin almas sosyal gvenlik ykmllklerini dourur. Buna karlk anlk, srekli olmayan ve ticari ama olmakszn yaplan ekimlerde modellik yaplmas vergi ve sigorta ykmll getirmez.

Szl izinlerin geerlilii var mdr? zin alnmamsa hak talebi iin zamanam sresi nedir? Modelin fotorafnn ekilmesine szl izin ve fotoraftaki grntsnden karlabilecek muvafakati geerlidir. Ancak bunlar yazl modellik

szlemesinin kesinlik ve tartmaszlna sahip olmayacaklardr. zni olmadan fotoraflanan kii ceza davas almas iin 6 ay iinde ikayet yoluna bavurmaldr, bu sre tazminat talebiyle aaca davada 10 yldr.

Ticari bir maksat tamayan sergi ve gsterilerde, insan grntlerinin kullanm, grntlenen kiileri kk drecek nitelikte deilse, o kiinin zel yaamna ait grntler iemiyorsa fotoraflanan asndan hak dourmaz.

Yarmalarda fotorafnn dl almas, fotoraf ekilen tarafndan ne tr haklar dourur? Fotoraflanan kiinin talep edebilecei haklar fotorafn dl alp

almamasna bal olarak deiiklik gstermez. Burada da lt fotorafn zel yaam yanstp yanstmamasdr.

Sokakta yryen bir insan, dadaki bir oban, parkta oturan yal bir kadn model midir? Bu kiilerin kimlii belirli olmayacak biimde bir kompozisyon ya da mesafeyle grntlenmesi halinde model olsalar da herhangi bir haklar domayacaktr.
52

 Memleketin kltrn anlatmak maksadyla ekilen fotoraflarda yer alan insan grntlerinin kullanlmas (palanc, kalayc, yresel giysiler iindeki insanlar, koyun saan bir kadn vb.) Bu tr grntler sradan yaamdan olduklar iin ilke olarak zel yaamn ihlali saylmayacaktr. Ancak burada da modelin poz verdiinin veya fotorafnn ekilmesine rza gsterdiinin anlalabilecek olmas aranacaktr.

Fotomontaj teknii ile retilen fotoraflar (nsan ve mekan ilikisi) Fotomontajla retilen fotoraflar da telife konu sanat eserlerinden saylacaktr. Bunlarn hak taleplerine konu olmamas iin montajla retilen yeni fotorafta grnen kiinin onu kk drc bir duruma, mekana veya hareketin iine sokulmam olmas zorunlu ve nemlidir.

Mzik eserlerinin izin alnmakszn gsterilerde kullanlmas lke olarak bir mzik eseri orijinaliyle kullanlmas iin yapm hakk ve yaym hakkn temsil eden mercilerden bedelleri denerek izin alnmas gerekir. Ancak bu iznin alnmas zel kullanm dnda yer alacak genel ve ticari amal kullanmlar iin zorunludur. Kongre, sergi ve gsteri alanlar ve merkezleri, tren ve enlik alanlar, msabaka alanlar, gsteri alan ve merkezleri, balo salonlar, sinema, tiyatro, opera vb merkezler, fuar ve festival alan ve merkezleri, konser alan ve merkezleri, sirkler ve lunaparklar, stadyumlar, brt gie haslat zerinden kademeli olarak tarifelendirilmitir. Kademeler, etkinlikte kullanlan

eserlerdeki MESAM korumasna gre tespit edilmektedir. Grlecei zere mzik eserinin kullanm iin denecek cret, etkinliin gie haslat zerinden belirlenmektedir. Derneklerimizde cretsiz olarak

yaptmz sunum ve gsterilerde kullanacamz mzikler iin dolaysyla herhangi bir telif creti deme durumumuz olmayacaktr. Ancak bu gsterileri kamuya ak ve cretli girilen alan ve etkinliklerde sunduumuzda telif creti deme durumumuz ortaya kacaktr.

53

 Fotoraf ekmenin yasak olduu yerler var mdr? lke olarak, fotoraf ekmenin sokakta yrmek, cep telefonuyla konumak veya bisiklete binmek gibi sradan ve gndelik yaama ait davranlarmzdan bir fark yoktur. Ancak fotorafn ektiimiz obje veya kiiler veya fotoraf ektiimiz mekanlar dolaysyla baz kstlamalara tabi tutulabiliriz. rnein dnyada ve lkemizde birok mzede fotoraf ekme yasa sk uygulanan bir yasaktr. Bu yerlerde bazen ticari fotoraf ekimini nlemek zere ayak (tripot) kullanm ayr bir tarifeyle cretlendirilir. Yine, baz mahkemeler gizlilik karar aldklar durumalarda fotoraf ekilmesini engelleyebilirler. lkemizde srekli ve kesin olan fotoraf ekim yasa askeri blgelere ilikindir. Bununla ilgili yasal dzenleme u ekildedir:

2565 Sayl Askeri Yasak Blgeler ve Gvenlik Blgeleri Kanunu

Madde 7 1. Birinci derece kara askeri yasak blgelerinde aadaki esaslar uygulanr. e) Blgenin fotoraf ve filminin ekilmesi, harita, resim ve krokisinin yaplmas, not alnmas veya harita uygulamas gibi faaliyetlerde bulunulmas, blgenin savunma ve gvenlik tedbirlerini aksatacak, bozacak ve aklayacak cihazlar kullanlmas, bu amala grevlendirilmi olanlar ile Genelkurmay Bakanl tarafndan izin verilmi olanlar dndakilere yasaktr.

kinci derece kara askeri yasak blgeleri: Madde 8 kinci derece kara askeri yasak blgeleri; birinci derece kara askeri yasak blgeleri evresinde veya yurt savunmas bakmndan gerekli grlen dier blgelerde tesis edilir. a) Birinci derece kara askeri yasak blgeleri evresinde tesis edilecek ikinci derece kara askeri yasak blgelerinin snrlar; birinci derece kara askeri yasak blgeleri snrlarndan balamak zere be kilometreye kadar uzaktan seilen noktalardan geirilen hat ile belirtilir. Bu hat, blge iindeki savunma tesislerini kara

54

gzetlemesine kar gizleyen srtlar ve arazi rtleri varsa bu srtlarn en yksek noktalarndan geirilir ve gre engel rtleri iine alacak ekilde tespit edilir. Savunma ihtiyac ve blgenin zelliklerinin zorunlu kld hallerde bu mesafe on kilometreye kadar uzatlabilir.

Madde 9 kinci derece kara askeri yasak blgelerinde aadaki esaslar uygulanr. h) Blge iindeki asker tesislerin ve blgeden birinci derece kara asker yasak blgelerinin drbnle gzetlenmesi, blgenin fotoraf ve filminin ekilmesi, harita, resim ve krokisinin yaplmas, not alnmas veya harita uygulamas gibi faaliyetlerde bulunulmas, blgenin savunma ve gvenlik tedbirlerini aksatacak, bozacak ve aklayacak cihazlar kullanlmas, bu amala grevlendirilmi olanlar ile Genelkurmay Bakanl tarafndan izin verilmi olanlar dndakilere yasaktr.

Madde 19 Gvenlik Blgeleri; zel gvenlik blgeleri ve askeri gvenlik blgeleri olmak zere ikiye ayrlr. e) Askeri gvenlik blgesi olarak tespit edilen, Trk Silhl Kuvvetlerine ait kla, kta, karargah, kurum, ordugah gibi tesislerin, fotoraf ve filminin ekilmesi, harita, resim ve krokisinin yaplmas, not alnmas veya harita uygulamas gibi faaliyetlerde bulunulmas, blgenin savunma ve gvenlik tedbirlerini aksatacak, bozacak ve aklayacak cihazlar kullanlmas, bu amala grevlendirilmi olanlar ile ilgili birlik komutanl tarafndan izin verilmi olanlar dndakilere yasaktr.

55

YARARLA ILA KAY AKLAR

Damla mr TANTEKIN, Fotoraflkta Telif Haklar

Av.Erdem TRKEKUL, Av.Murat TURHAN, Av.M. Fatih GL

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve Fikir Haklarnn Korunmas ile ilgili Temel Bilgiler

Naci KINACIOLU,

Telif Hukukunda Reform Yapma Gerei zerine

Grsel NGREN,

zel Hayatn Gizlilii

www.fotom.net ,

Fotoraf Eseri Kullanm Szlemesi

www.fotokritik.com ,

Model Szlemesi

56