Henryk Pawowski

Olimpiady i konkursy matematyczne

Zadania dla uczniw szk podstawowych i gimnazjw

strona 1 czarny

Henryk Pawowski

Olimpiady i konkursy matematyczne

Zadania dla uczniw szk podstawowych i gimnazjw
Redaktor wydania:

Zdzisaw Gowacki
Korekta merytoryczna:

Pawe Rochman, Tomasz Szumny

Redakcja techniczna, opracowanie graficzne, amanie i przygotowanie do druku:

Robert Ciechanowski, RC PRO (www.rc-pro.eu)

Projekt okadki:

Mirosaw Godkowski, Zdzisaw Gowacki

Ilustracja na okadce:

Katarzyna Danielewska
Korekta:

Iwona Cielak
Ksika ta jest kontynuacj wydanego wczeniej zbioru Na olimpijskim szlaku. Zadania dla kek matematycznych w szkoach podstawowych i w gimnazjach. Przeznaczona jest gwnie dla uczniw szk podstawowych i gimnazjw, chocia niektre jej rozdziay mog okaza si pomocne rwnie w pracy pozalekcyjnej z licealistami. Wszystkie prezentowane w niniejszym zbiorze zadania pochodz z olimpiad i konkursw matematycznych organizowanych w wielu krajach dla uczniw szk podstawowych take w klasach najmodszych. Maj rny stopie trudnoci, niektre charakter amigwek. adne za nie wymaga wiedzy wykraczajcej poza obowizujcy program szkolny matematyki.

Copyright by Oficyna Wydawnicza Tutor

Wydanie III. Toru 2011 r. Oficyna Wydawnicza Tutor 87-100 Toru, ul. Warszawska 14/2, tel./fax 56 65-999-55, 56 66-408-66 Wysykowa Ksigarnia Internetowa: www.tutor.edu.pl

ISBN 978-83-89563-48-4

strona 2 czarny

Spis treci
Od Autora Rozdzia Zadania figielki Rozwizania Rozdzia Zadania figielki Rozdzia Zadania arytmetyczne Rozwizania Rozdzia Zadania arytmetyczne Rozdzia Dziaania na uamkach Rozwizania Rozdzia Dziaania na uamkach Rozdzia Wasnoci liczb Rozwizania Rozdzia Wasnoci liczb Rozdzia Diagramy, rebusy i inne amigwki Rozwizania Rozdzia Diagramy, rebusy i inne amigwki Rozdzia Zadania geometryczne Rozwizania Rozdzia Zadania geometryczne
5

1
7

1
10

2
13

2
21

3
31

3
40

4
57

4
65

5
83

5
94

6
107

6
130

strona 3 niebieski

strona 3 czarny

strona 3 czerwony

Rozdzia Nierwnoci Rozwizania Rozdzia Nierwnoci Rozdzia Zadania rne Rozwizania Rozdzia Zadania rne

7
164

7
169

8
182

8
186 197 197 197 201 203 205 207 208 208 213 215 216 217 219 222 223 224 225 225

Mae vademecum pocztkujcego olimpijczyka

1. Arytmetyka i algebra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. Elementy teorii podzielnoci . . . . . . . . . . . Przydatne tosamoci i nierwnoci . . . . . . . Symbol Newtona, dwumian Newtona i trjkt Pascala Warto bezwzgldna liczby rzeczywistej . . . . . Cz cakowita (cecha) i cz uamkowa (mantysa) liczby rzeczywistej x . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Geometria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Elementy geometrii trjkta . . . . . . . . . . Okrg i prosta . . . . . . . . . . . . . . . Wasnoci ukw i ciciw okrgu . . . . . . . . Kty w kole . . . . . . . . . . . . . . . . . Czworokty wpisane w okrg . . . . . . . . . Dwa okrgi . . . . . . . . . . . . . . . . . Kilka faktw o trapezie . . . . . . . . . . . . n-kty (n 3) . . . . . . . . . . . . . . . . Twierdzenie Talesa i do odwrotne . . . . . . . Geometryczny dowd zalenoci midzy rednimi dwch liczb dodatnich . . . . . . . . . . . . 2.11. Bryy Platona . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. 2.7. 2.8. 2.9. 2.10.

. . . . . . . . . . . . . . . .

Literatura
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ksiki, po ktre warto sign . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

227 227 228

strona 4 czerwony

strona 4 czarny

strona 4 niebieski

Od Autora

Ksika ta jest kontynuacj wydanego wczeniej zbioru Na olimpijskim szlaku. Zadania dla kek matematycznych w szkoach podstawowych i w gimnazjach. Przeznaczona ona jest gwnie dla uczniw szk podstawowych i gimnazjw, chocia niektre jej rozdziay mog okaza si pomocne rwnie w pracy pozalekcyjnej z licealistami. Wszystkie prezentowane w niniejszym zbiorze zadania pochodz z zagranicznych olimpiad i konkursw matematycznych organizowanych w wielu krajach dla uczniw szk podstawowych take w klasach najmodszych. Maj rny stopie trudnoci. Wiele z tych zada ma charakter amigwek. adne za nie wymaga wiedzy wykraczajcej poza obowizujcy program szkolny matematyki. W ksice tej znajdziemy zadania, ktre nie tylko znakomicie przygotuj ucznia do udziau w olimpiadzie, ale take uatrakcyjni lekcje czy zajcia koa. Pozwalam sobie mie take nadziej, e praca z t ksik rozbudzi zainteresowania matematyczne ucznia oraz rozwija bdzie jego uzdolnienia w tym zakresie. Na koniec pragn serdecznie podzikowa Panu Zdzisawowi Gowackiemu za podjcie si trudu wydania tej ksiki, moim uczniom: Pawowi Rochmanowi i Tomaszowi Szumnemu za wnikliw korekt oraz tym wszystkim, ktrym zawdzicza ona swj ostateczny ksztat.
Toru, 18 czerwca 2001 r.

Henryk Pawowski

strona 5 niebieski

strona 5 czarny

Rozdzia
Zadania figielki
Zadanie 1.1

Dwaj chopcy grali w szachy 4 godziny. Ile godzin gra kady z nich?
Zadanie 1.2

Kady z siedmiu braci ma po jednej siostrze. Ile jest wszystkich dzieci?

Zadanie 1.3

Lecia klucz gsi: 1 g na przodzie, a 2 z tyu; 1 z tyu, 2 na przodzie; 1 midzy dwiema i 3 w jednym rzdzie. Ile byo wszystkich gsi?
Zadanie 1.4

Pokj ma 4 kty. W kadym kcie siedzi kot. Naprzeciw kadego kota siedz 3 koty. Ile jest wszystkich kotw w pokoju?
Zadanie 1.5

Ojciec kupi na rynku 2 stoki i zapaci za nie 80 z. Ile trzeba zapaci za 5 takich stokw?
Zadanie 1.6

U rk jest 10 palcw. Ile palcw jest u 10 rk?

Zadanie 1.7

Ile kocw maj 3 kije? 5 kijw? 5 i p kija?

Zadanie 1.8

limak wspina si na drzewo wysokie na 10 m. W cigu dnia podnosi si o 4 m, a w cigu nocy obsuwa si o 3 m. Po ilu dniach limak dostanie si na wierzchoek drzewa?
Zadanie 1.9

Gsienica peza po pniu lipy. W nocy posuwa si o 4 m do gry, a w dzie opuszcza si o 2 m na d. smej nocy gsienica dotara na wierzchoek drzewa. Jaka jest wysoko lipy?

strona 7 niebieski

strona 7 czarny

strona 7 czerwony

8 Zadanie 1.10

Rozdzia 1

Mamy dwie patelnie. Na kadej zmiecimy tylko jednego kotleta. Jedna strona kotleta smay si w cigu 1 minuty. W jakim najkrtszym czasie usmaymy na tych patelniach 3 kotlety?
Zadanie 1.11

Cega way 1 kg i jeszcze p cegy. Ile way ta cega?

Zadanie 1.12

5 pajkw apie 5 much w cigu 5 godzin. Ile much apie 100 pajkw w cigu 100 godzin?
Zadanie 1.13

Dwaj ojcowie i dwaj synowie zjedli razem trzy jabka, kady po caym jabku. Jak to moliwe?
Zadanie 1.14

U z trzech zapaek liczby: 0, 1, 2, 3, 4, 6, 7, 9, 10, 11 i 17.

Zadanie 1.15

Napisz 2 za pomoc trzech pitek.

Zadanie 1.16

Napisz 5 za pomoc trzech pitek.

Zadanie 1.17

Napisz 31 za pomoc piciu pitek.

Zadanie 1.18

Napisz 28 za pomoc piciu dwjek.

Zadanie 1.19

Napisz 23 za pomoc czterech dwjek.

Zadanie 1.20

Napisz 100 za pomoc czterech jednakowych cyfr.

Zadanie 1.21

Napisz 100 za pomoc piciu jedynek, piciu trjek, piciu pitek.

Zadanie 1.22

Napisz 100 za pomoc szeciu jednakowych cyfr.

strona 8 czarny

strona 8 niebieski

Zadania figielki

Zadanie 1.23

Napisz 100 za pomoc 9 rnych cyfr.

Zadanie 1.24

7 ludzi ma po 7 kotw, kady kot zjada po 7 myszy, kada mysz zjada po 7 kosw jczmienia, a z kadego kosa moe wyrosn 7 miar ziarna. Ile byoby wszystkich miar ziarna?
Zadanie 1.25

Postaw znaki dziaa arytmetycznych i nawiasy, aby otrzyma prawdziwe rwnoci: 4 4 4 4 4 4 4

Zadanie 1.26

4 4 4 4 4 4 4

4 4 4 4 4 4 4

4=5 4 = 10 4 = 17 4 = 20 4 = 32 4 = 64 4 = 48

Postaw nawiasy tak, aby otrzyma prawdziwe rwnoci:

6 8 + 20 : 4 - 2 = 58, 3248 : 16 - 3 315 - 156 2 = 600, 350 - 15 104 - 1428 : 14 = 320.

Zadanie 1.27

Za pomoc 4 sidemek i by moe znakw dziaa arytmetycznych oraz nawiasw przedstaw wszystkie liczby cakowite od 0 do 10.

strona 9 niebieski

strona 9 czarny

Rozwizania Rozdzia
Zadania figielki
Rozwizanie 1.1

4 godziny.
Rozwizanie 1.2

Omioro.
Rozwizanie 1.3

Lecia klucz skadajcy si z 3 gsi. (Ale klucz!?)

Rozwizanie 1.4

4 koty (zob. rys.).

Rozwizanie 1.5

200 z.
Rozwizanie 1.6

50 palcw.
Rozwizanie 1.7

6, 10, 12.
Rozwizanie 1.8

Po upywie 7 dni (bo 6 1 + 4 = 10).

Rozwizanie 1.9

18 m (bo 2 7 + 4 = 18).

strona 10 niebieski

strona 10 czarny

strona 10 czerwony

Zadania figielki

11

Rozwizanie 1.10

3 minuty. W pierwszej minucie mamy usmaone po jednej stronie dwa kotlety. W drugiej jednego caego i trzeciego z jednej strony. W trzeciej minucie koczymy smaenie dwch kotletw usmaonych z jednej strony.
Rozwizanie 1.11

Z treci zadania wynika, e p cegy way 1 kg, std caa way 2 kg.
Rozwizanie 1.12

2000 much. 1 pajk apie much w cigu 5 godz., a wic 20 much w cigu 100 godzin. Zatem 100 pajkw apie 2000 much w cigu 100 godzin.
Rozwizanie 1.13

Byli to: dziadek, ojciec i syn.

Rozwizanie 1.14

0=

1=

2=

3=

4=

6=

7=
Rozwizanie 1.15

9=

10 =

11 =

17 =

2 = (5 + 5) : 5
Rozwizanie 1.16

5 5:5
Rozwizanie 1.17

5 5 + 5 + 5: 5
Rozwizanie 1.18

2 + 2 + 2 + 22
Rozwizanie 1.19

22 + 2 : 2

strona 11 czerwony

strona 11 czarny

12 Rozwizanie 1.20

Rozwizania Rozdzia 1

100 = 99 + 9 : 9
Rozwizanie 1.21

100 = 111 - 11 = 3 33 + 3 : 3 = 5 5 5 - 5 5
Rozwizanie 1.22

100 = 99 + 99 : 99
Rozwizanie 1.23

100 = 1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7 + 8 9, 3 9 100 = 74 + 25 + + , 6 18 5+3 6 1 + + . 100 = 97 + 8 4 2

Rozwizanie 1.24

16807 miar.
Rozwizanie 1.25

5 = (4 4 + 4) : 4, 10 = (44 - 4) : 4, 17 = 4 4 + 4 : 4, 20 = (4 : 4 + 4) 4,
Rozwizanie 1.26

32 = 4 4 + 4 4, 64 = ( 4 + 4) ( 4 + 4), 48 = ( 4 + 4 + 4) 4.

6 8 + 20 : (4 - 2) = 58, (3248 : 16 - 3) (315 - 156 2) = 600, 350 - 15 (104 - 1428 : 14) = 320.
Rozwizanie 1.27

0 = 77 - 77, 1 = 7 : 7 + ( 7 - 7) = 77 : 77, 2 = 7 : 7 + 7 : 7, 3 = ( 7 + 7 + 7) : 7,

4 = 77 : 7 - 7, 5 = 7 - ( 7 + 7) : 7, 6 = ( 7 7 - 7) : 7, 7 = 7 + ( 7 - 7) 7,

8 = ( 7 7 + 7) : 7, 9 = ( 7 + 7) : 7 + 7, 10 = ( 77 - 7) : 7.

strona 12 czarny

strona 12 czerwony