(j

Tadeusz Kasperczyk, Stanisław Kmak

MASAŻ PUNKTOWY l INNE

METODY REFLEKSOTERAPII

KRAKÓW 1998
 SPIS TREŚCI

Copyright © by Tadeusz Kasperczyk, Stanisław Kmak NI w « > n f ................................................... 5

Wydanie II
Rysunki w tekście: Jadwiga Wsołek HUtoryi sny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
U fffidel c /yli w Chinach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Projekt okładki: Jan Kmak W INiUir ................................................. II
Redakcja techniczna: Jerzy Kościelny iMMlfiill II
PMNllWY nin/ofii medycyny chińskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Wydawca: Firma Handlowo-Usługowa „KASPER" s.c. Tw» .................................................. 13
Kraków, ul. Szyllinga 30 i jej formy yang i yin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
o pięciu elementów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Druk: Zakład Graficzny „Golone!" s.c. Kraków, ul. Dąbrowskiego 11 Meriduiny główne i dodatkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Skład komputerowy: KSP „COMTEX" s.c. Kraków, tel. 423-02-33 MUllkly chińskie i metody ich lokalizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
III
ISBN: 83-901977-1-5 mrridiiinów, położenie punktów
iiTupeutyc/nc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Mcndian pluć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Mcrulian jclila grubego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Mcndiun /oładka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Mcrulian <lcd/iony i tr/ustki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
Mcndian serca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Mcridian jclila cienkiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Mcndian p^chcnea moczowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Mcndian nerek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

73
Mcridian osierdzia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

79
Mcndian potrójnego ogrzewacza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

82
Mcridian pęcherzyka żółciowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

87
Mcndian wajroby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

94
Główny regulator tylny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

99
 SPIS l 'R l iŚ

Olówny regulator pr/edni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

Punkty po/ameridianowe dodatkowe i „nowe" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
Rozdział IV
Podstawy diagnostyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Diagnostyka kliniczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Diagnostyka stanów chorobowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
Diagnostyka narządowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
Diagnostyka meridian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
Pojęcie „recepty punktowej",
podział punktów pod względem funkcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Punkty źródłowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Punkty zgodności (przychylności) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Punkty przepustowe (Luo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Punkty tonizujące . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
Punkty sedatywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
Punkty zgodności przedniej (alarmowe) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
Punkty zgodności tylnej (alarmowe) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
Punkty Hua Tuo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
Punkty pozostałe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
Ko/d/iał V
Akupresura i inne metody refleksoterapii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
Akupresura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
Akupunktura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Pr/yżeganie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Hlektroakupunktura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Sonopunktura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
liłektropunktui a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Magnctopimktura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Lascropunkttira . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Rozdział VI
Recepty punktowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
Wyka/ recept punktowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
Wskazania i przeciwwskazania w stosowaniu akupresury . . . . . . . . . . . . 139
Recepty punktowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Punkty samodzielne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
Najczęściej stosowane punkty w praktyce sportowej . . . . . . . . . . . . . . . . 204
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
Załącznik I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
Załącznik II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
 SŁOWO WSTĘPNE

Ytotlui o /uchowanie własnego zdrowia staje się współcześnie córa/.

Hfvhwo|s/a. Do wielu z nas dotarła świadomość, że przeciwdziałanie
Mc lo nic to samo co leczenie jej samej. Szukamy więc takich sposobów
.i, klórc chronią nas od chorób.
ii /m- miejsce w systemie profilaktyki chorób przypada na odnowę
momuiyc/ną.
psychiki i odnowa biologiczna to działanie polegające na przylaniu
naturalnych procesów wypoczynkowych i regeneracji organizmu. •ffkly Ic
osiągnąć należy poznać odpowiednie techniki stosowane w tym l Ich
tcorctyc/nc uzasadnienie. Ogromną rolę w tym względzie odgrywają iy
profilaktyczne i terapeutyczne zbudowane na podstawie filozofii
wschodu, np. joga, Zeń, Qłgong i inne.
ramach studiów na kierunku rekreacji w Akademii Wychowania Fizyczna
Krakowie realizowana jest specjalizacja z odnowy psychosomatycz-Ni
program tej specjalizacji składają się między innymi takie działy jak:
Manyc/.ny i punktowy, refleksoterapia, odnowa biologiczna i psychiczna,
/drowotny i dietetyka.
Aulor/y adresują tę książkę głównie do studentów wspomnianego kierunku
juko podręcznik do masażu punktowego. Zakładamy, że będzie ona ti
lak/e w zawodzie: lekarza, fizjoterapeuty, masażysty i innych osób
owanych zagadnieniami zdrowotnymi.
Oaoby bez pr/ygotowania metodycznego, które zechcą skorzystać z niej
fdawać sobie sprawę, że wiadomości głównie w zakresie anatomii l
JNMofl/Jologii, należy uzupełnić we własnym zakresie.
NlnicJN/.y podręcznik poświęcony jest przede wszystkim akupresurze.
akuprcsurc ro/umiemy taką formę terapii, w której działając bodźcem w
formie ucisku palcem (lub pałeczką) na określony punkt lub wvwołuiemv
reulcrie nroimi-/mn
 ShOWO WSTIjPNE
l SłOWOWSTI-PNH
Akupresura wykonywana na punktach chińskich bywa nazywana masażem
punktowym. Pojęciem szerszym od akupresury jest refleksoterapia. W refle-
ksoterapii wykorzystuje się różne postacie bodźców: energię prądu elektrycz-
nego, ciepła, stałego i zmiennego pola magnetycznego, światła, itp.
W tej książce, obok akupresury wykonywanej na punktach chińskich
omawiamy najpopularniejsze metody refleksoterapii tj. elektropunkturę, mag-
netopunkture i laseropunkturę.
Pierwowzorem tej publikacji jest nasza pierwsza książka z tego zakresu pt:
„Lcc/.nic/.y masa/, punktowy"*. Szybkie wyczerpanie się nakładu książki
/ucheciło nas do dalszego doskonalenia jej merytorycznej strony, a także
s/cregu zmian redakcyjnych.
Najistotniejsze różnice pomiędzy „Leczniczym masażem punktowym" a
„Masażem punktowym i innymi metodami refleksoterapii" dotyczą:
1. Szerszego potraktowania zagadnień teoretycznych podstaw masażu
punktowego, a w szczególności filozofii taoistycznej i prawa pięciu
elementów w medycynie naturalnej.
2. Włączenia do rozdziału „Podstawy diagnostyki" oprócz diagnostyki
stanów chorobowych i diagnostyki narządowej, także diagnostyki klini-
cznej i diagnostyki meridian. Pomimo szerszego potraktowania proble-
matyki rozpoznania, ciągle aktualne, pozostaje założenie, że odbiorca tej
książki będzie korzystał z gotowych „recept punktowych". Postawienie
diagnozy w konwencji tradycyjnej medycyny chińskiej jest sprawą bardzo
trudną i wymaga wszechstronnej wiedzy medycznej, a zatem i lat
studiów koniecznych do jej zdobycia i zastosowania w praktyce.
3. Poszerzenia zakresu wykorzystania „punktów samodzielnych" o punkty
wykorzystywane w odnowie biologicznej sportowców.
4. Wszystkie punkty wchodzące w skład „recepty punktowej" a także
„punkty samodzielne" zilustrowano rycinami niezależnie od podania w
tekście lokalizacji punktów.
W tym miejscu zwracamy uwagę czytelnika, że metodyka lokalizacji
punktów nakazuje postępować według następującego toku: W pierwszej
kolejności wykorzystujemy rysunek, który ukazuje topografię punktu,
następnie należy zapoznać się z opisem jego położenia a ostatecznym
potwierdzeniem właściwej lokalizacji jest efekt de-Qi.
Zrezygnowano z umieszczenia treści dotyczących objaśnienia biologi-
cznych mechanizmów działania akupresury. Tym razem przyjęliśmy
/ałożenie, że książka w całości napisana będzie w konwencji tradycyjnej
filozofii medycyny wschodu. Jakkolwiek wiele zagadnień z zakresu
tradycyjnej medycyny wschodu znalazło objaśnienie na gruncie nauk
medycznych, to istnieją jeszcze takie obszary, których w stopniu zada-
walającym na gruncie medycyny konwencjonalnej nie sposób wyjaśnić. Z
kolei szersze zaprezentowanie tej problematyki wykraczałoby po/a
ramy tego wydawnictwa. Czytelników których te zagadnienia bardzo
interesują odsyłamy do pozycji książkowych, których wykaz podano w
„Bibliografii".
Z metod refleksoterapeutycznych szerzej omówiono wykorzystanie prądu
stałego (elektropunktura), stałego pola magnetycznego (magnetopunktura) i
światła laserowego (laseropunktura).
W tym miejscu pragniemy podziękować wszystkim tym, którzy podzielili
się z nami swoimi uwagami i opiniami na temat „Leczniczego masażu
punktowego". Mamy nadzieję, że i tym razem będzie podobnie. Prosimy o
uwagi i spostrzeżenia Państwa na adres autorów.
Tadeusz Kasperczyk, Stanisław Kmak
Katedra Teorii
Rekreacji i Sportów Wodnych
AL Jana Pawła II 78 AWF
31-571 KRAKÓW.
 Rozdział l RYS
HISTORYCZNY

Ten rys historyczny, wbrew pozorom, w większości poświęcony jest nie

dokonaniom w sferze akupresury, lecz akupunktury, którą potocznie zwie się
Mars/ą „siostrą" masażu punktowego. Wynika to z trudności jakie napotyka MC
ju/. na wstępie dociekań mających na celu określenie historii akupresury. Aby
wiarygodnie przedstawić problem należałoby przeprowadzić gruntowne khuiia
materiałów dotyczących chińskiej medycyny. Nie to jednak jest leniałem
niniejszego opracowania. Poniższy rys historyczny nie pretenduje do roli
wszechstronnego opracowania rozwoju tej dziedziny medycyny chińskiej w
ujęciu historycznym. Celem tego rozdziału jest podanie w formie kalendarium
najważniejszych dat i faktów dotyczących rozwoju akupunktury i przyże-fttmu,
które traktujemy jako minimum niezbędnej wiedzy w tym zakresie.
Szersze omówienie historii rozwoju akupunktury znajdzie zainteresowany
Czytelnik w podręcznikach autorów polskich i zagranicznych, których duży
icstuw zamieszczono na końcu książki.

U źródeł, czyli w Chinach

Początki akupunktury, za kolebkę której uznajemy Chiny, sięgają około
5(XX) lat p.n.e. Nazwy Zhen - tzn. nakłuwanie i Tsju - tzn. przyżeganie
pochodzą z czasów starożytnych. Żyjący około 3000 lat p.n.e. cesarz Chin,
nazwany w przekazach historycznych Żółtym Cesarzem - Huang Ti, nakazał
lekarzom zaniechania leczenia tradycyjnego, tj. w rozumieniu współczesnym
farmakologicznego, a zalecił leczenie nakłuwaniami za pomocą cienkich igieł,
klóre kierują przepływem energii życiowej (Qi) i w ten sposób przywracają
/drowie. Z tego wynika, że wówczas metoda ta musiała być już dość
powszechnie znana, a filozofia związana z uzasadnieniem jej skuteczności
10 KYS HISTORYCZNY
Jednym z najstarszych opracowań poświęconych akupunkturze jest dzieło pt.
„Huangdi-Nei-Jing", czyli „Przyroda i życie", nazwane także „Kanonem
Medycyny Wewnętrznej". Prawdopodobnie dzieło to powstało w latach 475-
221 p.n.e. Jest pracą zbiorową składającą się z 10 tomów w 2 częściach, z
których druga część poświęcona jest akupunkturze i przyżeganiu (Ling snu
-Kanon Akupunktury). W dziele tym zamieszczono mapę z topografią 295
punktów, w tym 25 nieparzystych. Znajdziemy tam omówienie teorii pięciu
elementów (drzewo-ogień-ziemia-metal-woda) oraz poglądy na energię życiową
Qi i jej formy yang i yin.
Żyjący w latach 141-208 n.e. lekarz - uważany za pioniera chirurgii
chińskiej - Hua Tuo jako pierwszy wykorzystał akupunkturę do znieczulenia
przed zabiegiem chirurgicznym.
W latach 215-282 n.e. żył lekarz chiński - Huang Fou-Mi, który w 285 r.
ogłosił dzieło pt. „Kia-yi-king", co w tłumaczeniu na język polski znaczy:
„O akupunkturze i przyżeganiu" (te sposoby w Chinach rozwijały się jedno-
cześnie). Autor opisał już 649 punktów: 300 parzystych i 49 nieparzystych.
Inny wybitny lekarz - Souen Ssen-Mo (581-682) napisał dzieło, złożone z 30
tomów, pt. „Tsien-kin-fang", czyli „Tysiąc Złotych Recept". Dwa z owych 30
tomów poświęcone są akupunkturze i przyżeganiu. Podręcznik ten przez
długie lata służył do nauki akupunktury i przyżegania nie tylko lekarzom
chińskim, ale także koreańskim i wietnamskim.
W okresie 618-907 powstały w Chinach szkoły akupunktury jako wydziały
szkół medycznych. To dla celów szkoleniowych w 1027 r. na polecenie
Cesarza Chin, lekarz Wang-Wei-Jin zlecił odlanie z brązu modeli naturalnej
wielkości ludzkich postaci, pustych w środku. Na powierzchni każdej z dwóch
figur (odlano tylko 2 modele zwane Tang-Jen) zaznaczono przebieg 12 meri-
dian i 649 punktów. Wspomniany lekarz jest autorem podręcznika pt. „Ilustro-
wany podręcznik o punktach akupunktury i przyżegania na odlanym modelu z
brązu".
Kolejny krok w rozwoju metody leczenia akupunkturą przypadł na rok
1303. To z tego roku pochodzi zapis autorstwa lekarza Hu-Te-Pina o kolejnych
2 kanałach (meridianach): głównym tylnym i głównym przednim. Łącznie
mamy już w XIV wieku 14 meridianów i 693 punkty. Od tamtego -jakże
odległego czasu - nie zmieniła się liczba kanałów, dodaje się jedynie nowe
punkty.
Czasy renesansu przyniosły dalszy rozwój metod leczenia i nowe dzieła
naukowe. W 1601 roku ukazało się „Kompendium akupunktury i przyżegania" -
dzieło porządkujące posiadaną na ten temat wiedzę ówczesnych. Znajdujemy w
nim opis dziewięciu igieł oraz terapeutyczne właściwości kanałów i punktów.
K Y S HISTORYCZNY
Powtórnie /ostały odlane modele z brązu, tym razem trzy: mężczyzny, kobiety t
il/icc-ka. Modele te służyły głównie celom szkoleniowym.
W ro/woju akupunktury w Chinach nastąpił pewien regres. W XVIII w. w
Chinach powstały wyższe uczelnie na wzór europejski. Wielu lekar/y
powróciło z Europy po okresie studiów i stali się oni przeciwnikami tradycyjne)
chińskiej medycyny uznając ją za nienaukową. Zastój ten przypadł na lata !(»<>• l
1930.
W latach wojen, jakie z przerwami toczyły się w Chinach od 1924 r. aż do
końca II wojny światowej akupunktura była wykorzystywana do leczenia
i,innych żołnierzy i to sprawiło, że nastąpił jej powtórny rozkwit i pełna
ifhabilitacja. Ponownie metoda ta została zrównana z innymi metodami U-
c/cnia. Z Chin akupunktura rozprzestrzeniła się na cały Daleki Wschód i
lam, /. pewnymi zmianami, była szeroko stosowana.
W Polsce
Je/cli nie brać pod uwagę udziału Michała Boyma* w dziele popu l ary /.ac j i
akupunktury w Europie, to pierwsze dokumenty, świadczące o zainteresowaniu
się lekarzy tą metodą leczenia w Polsce, pochodzą z lat 1828 i 1830. Data IK2K
wiąże się z uzyskaniem przez lekarza Antoniego Baranowskiego stopniu tloktnra
medycyny na Uniwersytecie Wileńskim za pracę napisaną po łacinie, a
poświęconą japońskiej moksie (przyżeganiu). Tytuł rozprawy po łacinie
hr/.mi: „De moxa japonica ac sinensi dissertatio inauguralis chirurgico-practica t|
iiam in Caesarea Litteraturum Universitate Vilnensi ad gradum doctoris
mcilicinae vito obfinendum publice defendet Antonius Baranowski Lithauanus
Mcdicinae Magister".
W dwa lata później inny Polak - Józef Domaszewski na Uniwersytecie
Jagiellońskim bronił rozprawę doktorską częściowo poświęconą akupunkturze;
t ytuł rozprawy: „De Hydrocephale interno chronice item de acupunctura.
Dissertatio inauguralis medico-chirurgica".
* Michał Boym (1612-1659). Polski jezuita, urodzony we Lwowie, jako misjonarz wyjechał do
Chin (1644 r.). Pobyt w Chinach, obok działalności misyjnej, M. Boym poświęcił na
studiowanie medycyny chińskiej. Miał ku temu dobre podstawy wyniesione jeszcze z domu
rodzinnego - ojciec Michała, Paweł Boym, był nadwornym lekarzem Zygmunta III Wazy.
Poza tym znajomość języka chińskiego pozwalała mu na szybkie zgłębienie tajemnic
chińskich ksiąg medycznych i tłumaczenie ich na język łaciński. Pozostawił po sobie dzieła:
Flora Sinesis (Flora Chin), wydane w 1656 r. w Wiedniu. Clavis Medica ad Chinarium
Dociorinam de Pulsibus (Klucz medyczny), wydane w 1686 r. w Norymberdze; ponadto
rękopisy prac Chiński medyk i Księgi chińskich receptur, wydane już po śmierci przez
12 RYS HISTORYCZNY
Jako ciekawostkę podajemy, że ta część pracy, która została poświęcona
akupunkturze zawiera zaledwie 9 stron druku, ma charakter pracy poglądowej i
oparta była na 12 współczesnych publikacjach zagranicznych. Niemniej
zawarto w niej zadziwiająco dużo treści: rys historyczny akupunktury, opis
igieł, objaśnienia mechanizmu działania nakłuwań, zastosowanie i wartości
lecznicze tej metody.
Pomiędzy rokiem 1830 a poniżej sporządzonym wykazem dat ważniej-
szych wydarzeń dotyczących akupunktury istnieje olbrzymia przepaść. Wydaje
się, że jest to niemożliwe, aby przez całe dziesięciolecia w Polsce nie znano,
bądź nie interesowano się akupunkturą. Jeżeli podręczniki z tego okresu nic na
ten temat nie mówią, to oprócz hipotezy, że rzeczywiście nic istotnego w tym
zakresie się nie działo można także przypuszczać, że nie odkryto i nie opisano
jeszcze tych co się tym zagadnieniem interesowali.
Uznajemy zatem, że historię polskiej akupunktury, którą możemy zaliczyć
do młodych dziedzin medycyny, wyznaczają następujące daty:
1972 - powstała w Gliwicach Poradnia zwalczania Bólu (za sprawą dr
med. Bolesława Rutkowskiego), w której stosowano głównie akupunkturę i
elektroakupunkturę.
1978 - w Warszawie utworzono pierwszą w Polsce instytucję mającą
nazwę akupunktura w swoim szyldzie: Poradnia Akupunktury.
1981 - rozpoczęła pracę Sekcja Refleksoterapii przy ZG Polskiego Towa-
r/ystwa Lekarskiego.
1983 - uka/ało się czasopismo „Akupunktura polska".
1985 - powołano Krajowego Specjalistę do spraw Akupunktury.
1987 - uiwor/.ono samodzielną organizację: Polskie Towarzystwo Aku-
punktury (w miejsce wspomnianej Sekcji Refleksoterapii).
1988 - powstało Stołeczne Centrum Akupunktury.
1982 i 1984 - odbyły się krajowe konferencje akupunktury.
Przy omawianiu historii akupunktury w Polsce i jej osiągnięć doby współ-
czesnej nie sposób nie wspomnieć o roli i zasługach jakie na tym polu położył
Prof. dr med. Zbigniew Garnuszewski, którego uznaje się powszechnie za ojca
polskiej akupunktury.
Rozdział II PODSTAWY FILOZOFII
MEDYCYNY CHIŃSKIEJ
Tuo
(hnowienie zagadnienia dotyczącego pojęcia Tao wymaga odniesienia się
ilo t l ą historyczno - filozoficznego okresu w którym się ono pojawiło za
«|w<iw;| chińskiego lekarza i filozofa nazwiskiem Lao-Tsy (lub Lao-Tzu), czyli
•LUN mistrz". Powstaje w tym czasie utwór filozoficzny pt. „Tao - te King"
t IV albo I I I w. p.n.e.). To w nim opisane jest po raz pierwszy pojęcie Tao.
1'i/c/. Tao rozumie się - drogę, metodę, sposób w jaki wszechświat
liiitldujc się w ciągłym ruchu, zasady dotyczące regularności pewnych zjawisk w
mm występujących, inaczej mówiąc wszelkie prawidłowości świata przyrody »
praw nim rządzących.
/aklacla się, że koncepcja Tao zrodziła się głównie z obserwacji corocznego
n*%lqx>wania po sobie pór roku, prowadzącego do rozwoju, odnowy i rozkładu.
Olowiek często zastanawiał się nad potęgą przyrody i zdawał sobie sprawę ze
twe) l>c/.względnej od niej zależności. W ten sposób zrodziło się w ludziach
pr/rkonanic, że aby istnieć i żyć we względnej szczęśliwości, powinni
pmlcpować zgodnie z zasadami natury - przystosować się do jej praw. Gdyby
*7yny c/łowieka były w jakimś momencie niezgodne z wszechmocnym Tao,
w<Vwc/as z pewnością nastąpiłby konflikt, w którym strona zdecydowanie
tlnln/a - czyli człowiek musiałby ponieść porażkę. Tego rodzaju rozważania
jwowacl/iły ludzi do badania i odkrywania prawidłowości Tao oraz kształtowania w
oparciu o nie swojego postępowania. Innymi słowy, człowiek pojmując
w%/cchświat jako coś ożywionego, zmuszającego go do bezwzględnego posłu-
wrrtsiwa. starał się poznawać jego rolę by móc właściwie ją wypełnić.
Taoi/m jako system filozoficzno-religijny powstał w epoce Chou (XI - III w
p.n.c.), w tej samej w której żył inny wybitny filozof tej epoki Konfucjusz ^51-
479 r. p.n.e.). Filozof ten wywarł ogromny wpływ na myśl filozoficzną
i Kiv>łf*<'7nit f<»i
14 PODSTAWY Ml O/Ol II Ml DYCYNY CHINSKII-J
Należy nadmienić, że w epoce tej w Chinach panuje jeszcze system
patriarchalny - władzę sprawuje król, a ziemia i ludzie ją uprawiający pozostają
jego własnością. Wtedy jeszcze uznawano, że obok Tao nieba i ziemi istnieje
jeszcze Tao - droga króla. Tak rozumiano sposób postępowania nieba i króla.
Król co jakiś czas schodził z nieba na ziemię przebywał w poszczególnych
komnatach pałacu - świątyni. Miał on głównie za zadanie kierować ładem
społecznym. Bez wątpienia poglądy te miały służyć zachowaniu określonego
ładu społecznego i norm moralnych, a więc pozwolić rządzić ludem bez
zakłóceń. Konfucjusz jakkolwiek w wielu kwestiach wyrażał światły pogląd, w
tych trzyma się tradycyjnych poglądów i akceptuje istniejące stosunki
społeczne.
Zarówno Konfucjusz (który jednakże nie napisał żadnego dzieła) jak i
żyjący po nim wspomniany już Lao-Tsy znali teorię pięciu elementów.
Została ona opisana w rozdziale „Wielki Kanon" w utworze „Księga pism" i
zakłada się, że została napisana w pierwszej połowie pierwszego tysiąclecia
p.n.e. (a więc przed urodzeniem się obu filozofów). Lao-Tsy wyklucza już w
swoich założeniach o Tao ingerencję czynnika ludzkiego w prawa natury i
wszechświata. Głosi pogląd, że Tao wszechświata składało się z 2 zasadniczych
części: Tao nieba (Chien-tao) oraz Tao ziemi (Kun-tao).
Tao nieba było otoczone większą czcią niż Tao ziemi. Uważano, że dzięki
ciepłu i dcs/.c/.om jakie niebo zsyłało na bierną, ciemną i suchą ziemię mógł
następować proces twor/cnia. W związku z tym niebo było największym
bóstwem, a coroc/.ne odradzanie się życia w przyrodzie było uważane za
sponlanic/nc działanie nieba i /iemi w oparciu o odwieczne zasady Tao.
Równolegle do Tao wszechświata istniało Tao człowieka. Człowiek winien
kierować się w swoim życiu jednostkowym i społecznym porządkiem obowią-
zującym w świecie natury. W myśl tej filozofii ktoś kto jest zdrowy jest
człowiekiem znającym swą wewnętrzną naturę, widzącym siebie w swoim
wnętrzu. Człowiek taki uważany jest za zdrowego, ponieważ zna swój umysł. A
więc zdrowie nie może być w żaden sposób oddzielone od duchowego
rozwoju. Rozważając problem pożywienia wiadomo, że jeśli nie będzie ono
odpowiednie może doprowadzić do tego, że człowiek zacznie zachowywać się
neurotycznie. Wspierając swoje własne zdrowie poprzez dbałość o wszystko co
jest wokół nas, o bezpieczeństwo innych ludzi, rozwijając w ten sposób swoje
otoczenie - powodujemy, że to wraca do nas niejako podtrzymując nasze
zdrowie. Kiedy pracujecie nad swoim umysłem, starajcie się o to by panować
nad swoimi negatywnymi uczuciami, nad emocjami, gniewem, niechęcią, a
wówczas staniecie się zdrowsi.
h>l>STAWY HI.O/OHI MI-DYCYNY CHIŃSKII-J 15
Starożytna filozofia chińska uważała, że człowiek jest maleńkim ws/ech-
<*i.tirm, /budowanym z tych samych elementarnych cząstek materialnych na
ohiii/ i podobieństwo wszechświata. Żyje i działa pod wpływem tych samych
Ml, które r/ądzą przyrodą i podlega tym samym regułom. Człowiek wyróżnia MV
irdnak posiadaniem rozumu, zdolnością odczuwania i poznawania otacza-JUte^o
świata. Lekarze chińscy wychodząc z tych ogólnych założeń filozoficznych
odpowiednio interpretowali zgromadzone wiadomości z anatomii, patologii i
fizjologii oraz ustalali zasady teorii naukowych i metody postępowania, które
uległy stopniowej przemianie ewolucyjnej.
Miniowa człowieka i procesy życiowe przebiegają według zasad sił yin i
ywiiK. oraz reguł 5 elementów. Aktywność człowieka to jest yang, jego sen to
yłn, tfoina połowa ciała - yang, dolna - yin, ramiona - yang, nogi yin. Tzw.
l»mie nar/ądy systemu trawiennego: jelita, żołądek są aktywnymi producentami
rwigu i dlatego są yang.
Ko/winięcie teorii yin-yang zawarto na dalszych stronach książki. Nie
wtlapic się w dalsze rozwlekłe opisy pojęcia Tao, przedstawiamy 7 twierdzeń
uniwersalnych i 12 zasad względności, które wystarczająco szczegółowo
»IJMHI|,| istotę zagadnienia. (Królicki 1994)
Twierdzenia te i zasady stwarzają dobrą okazję do refleksji i medytacji l
jako takie są podstawą kontemplacji w zakresie różnego rodzaju praktyk
§nyi hoterapeutycznych wywodzących się z myśli taoistycznej.
Siedem twierdzeń uniwersalnych
l Wszystko jest rezultatem zróżnicowania. Nieskończoności.
L Wszystko podlega ustawicznym zmianom.
V Każda rzecz i każde zjawisko posiada swoje przeciwieństwo.
4. Każda rzecz i każde zjawisko ma dwa oblicza.
5. Nie istnieje identyczność.
6. Im mocniejsza jest cecha danej rzeczy, tym większe jest przeciwieństwo
tej cechy.
7. Cokolwiek ma początek musi dobiec końca.
Dwanaście zasad względności
l. Jedna jedyna Nieskończoność manifestuje się ciągłą przemianą dopeł-
niających i antagonistycznych tendencji yin i yang.
16 PODSTAWY HLO/OFII MHDYCYNY CHIŃSKIEJ
2. Yin i yang przejawiają się nieustannie we wszystkim dzięki odwiecznemu
ruchowi nieskończonego Tao.
3. Yin reprezentuje siłę odśrodkową, yang siłę dośrodkową i wspólnie
tworzą energię Qi i wszystkie zjawiska.
4. Yin przyciąga yang, yang przyciąga yin.
5. Yin odpycha yin, yang odpycha yang.
6. Łączone w różnych proporcjach yin i yang tworzą różne zjawiska, które są
do siebie podobne.
Zachodzący pomiędzy rzeczami i zjawiskami objaw przyciągania i od-
pychania jest wprost proporcjonalny do zawartych w nich sił yin i yang.
7. Wszystkie zjawiska są zmienne, nieprzerwanie zmieniają, swoją konsty-
tucję stanowiącą złożenie sił yin i yang. Yin ulega przemianie w yang,
yang przemianie w yin.
8. Nic nie składa się wyłącznie z yin lub wyłącznie z yang. Wszystko
stanowi komponent obydwu tendencji o zróżnicowanym stopniu nasy-
cenia.
9. Nie istnieje neutralne, w każdym zjawisku przeważa yin lub yang.
10. Wielkie yin przyciąga małe - yin, wielkie yang przyciąga małe yang.
11. Skrajne yin wytwarza yang, skrajne yang wytwarza yin.
12. Wszystkie reakcje fi/.yc/.ne są natury yang w swym wnętrzu, natury yin na
powierzchni.
Kncmła Qi i jej formy yang i yin
Jednym / podstawowych pojęć chińskiej filozofii medycyny jest pojęcie
energii Qi.
Wszystkie procesy, stany, zdrowie rozpatruje się w kategoriach braku,
nadmiaru lub równowagi Qi.
Qi - jest to niewidzialna energia - siła życiowa, która istnieje i krąży w
każdym organizmie żywym, a nawet każdej materii posiadającej strukturę
chemiczną warunkując jego prawidłowe funkcjonowanie.
Każda komórka i narząd mają większy lub mniejszy zasób Qi. Suma
wszystkich Qi stanowi o potencji życiowej całego organizmu. Krążenie owej
energii ma charakter ciągły i odbywa się ustalonymi szlakami, które nazywamy
kanałami, południkami lub meridianami.
Należy jednak podkreślić, że jednoznaczne tłumaczenie Qi przy pomocy
słowa „energia" w kręgach cywilizacji europejskiej może prowadzić do wielu
mylnych interpretacji. Dzieje się tak dlatego, że pojęcie energii jest na gruncie
nauk przyrodniczych ściśle zdefiniowane. Dlatego powinniśmy pamiętać
I-ODSTAWY FII.O/OFII MliDYCYNY CHINSKIIJ 17
o prwncj umowności tego znaczenia, a już na pewno unikać jego fizycznych
interpretacji.
Cała medycyna chińska to w zasadzie studiowanie i analiza energii Qi i jej
nxl/;i|ów. Zachodzi pytanie skąd ta energia się bierze. Źródłem jej są rodzice l jest
to energia odziedziczana. Przez całe swoje życie człowiek uzupełnia l wydatkuje
swoją Qi. Uzupełnienie następuje poprzez oddychanie i czerpanie jej / powietrza
jak też poprzez spożywanie pokarmów. Qi jest też pobierana i kosmosu poprzez
skórę. Człowiekowi są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania różne
rodzaje Qi - typu yang z kosmosu, typu yin z ziemi / po/.ywicnia i oddychania, ta
odziedziczona, i różne inne nabywane innymi tpmohami. Łączą się one
przenikając wzajemnie, tworząc w ciele człowieka .,wrwn<;tr/.ne Qi" lub „małe
Qi" uważane za podstawowy czynnik życiowy.
/ istnieniem wielkiej ilości Qi, lub jej wyczerpywaniem się, wiązano po/iom
aktywności życiowej człowieka. Wewnętrzne Qi było tym, co decydowało o
powodzeniu danej działalności, nie metoda działania była najważniejsza, tot/ ilość
Qi, której człowiek mógł użyć do wykonywania określonej czynności, liliergia la w
trakcie pracy wyczerpuje się ale podlega bardzo szybko odnowieniu. Much energii
jest ciągły i wielostronny. Nawiązuje do tego następujący ohftt/owy opis: każde
działanie powinno być jak woda, która najpierw spływa po /.boć/.uch gór
strumieniami w doliny, a potem w postaci mgieł i chmur Ultmi siv* ponad
szczyty gór, by spaść na nie w postaci deszczu i spłynąć l powrotem po ich
zboczach. Często podkreśla się, że woda zatrzymana W twoim biegu zarasta
zielskiem, zamula się i zmienia w niezdrowe bagno, wytlurc/y jednak umożliwić
jej dalszy ruch, by stała się znów przejrzysta l fdrowa. Każda aktywność jeżeli
tylko nie jest zbyt jednostronna powoduje puenty w Qi, stwarzając pomyślne
warunki zarówno dla podejmującego ją, jak l dla jego otoczenia. Aktywność
powoduje również gromadzenie się energii Ql Niebezpieczny jest zarówno zastój
energii, jak i jej gwałtowne wyczerpa-
nie się. Utrata kontroli i brak możliwości regeneracji
zapasów Qi grozi chorobą, a w skrajnych stanach
śmiercią. Z rozważań nad Tao wiemy, że yang i yin
to dwie formy energii Qi (ryć. l).
Formy te są przeciwstawne sobie, to dwa bieguny,
które istnieją tylko razem, (nie mogą istnieć samo-
dzielnie). Egzystują we wzajemnym powiązaniu
-harmonii. Zachwianie równowagi między nimi ma
wpływ na równowagę ustroju, na jego zdolność do
Hyc i. Znak Tao. symbol samoregulacji. W pojęciach starochińskiego systemu energii
Qi - yang i yin. filozoficznego nie ma we wszechświecie organizmu,
18 PODSTAWY HI.O/OFII MHDYCYNY CHIŃSKIEJ hiDSTAWYMl.O/OHI MEDYCYNY CHIŃSKI!,! l')

gdzie nie byłoby konkurencji i walki przeciwieństw. Dlatego też formy energii Serce Śledziona-trzustka
yang i yin określa się jako prawo jedności lub walki przeciwieństw. Te obie 11°°-13°° 900-1100
formy energii zmieniają się i zachodzą na siebie. Przedstawia to najlepiej
monada chińska gdzie kolor jasny to yang, a ciemny - yin. W ciemnym jest Jelito cienkie Żołądek
cząstka jasnego i odwrotnie (małe yang i małe yin). Według tej filozofii
wszystko co nas otacza, a także jest w nas, daje się zaliczyć do yang, lub yin.
Ppcherz moczowy
Yang to: światło, słońce, niebo, ogień, ciepło, dzień, lato, rodzaj męski, ruch,
radość, czerwień, opadanie i inne. Yin to: ciemność, noc, księżyc, zimno,
woda, rodzaj żeński, stałość, smutek, bezruch, purpura, przestrzeń, wznoszenie
się i inne. Nerki
17°°-1900
Z faktu, że coś jest yang a coś yin nie wynika, że coś jest lepsze a coś
gorsze. W przyrodzie nie występuje pojęcie dobra i zła i nie stosuje też ona Osierdzie
Wątroba
takiego wartościowania. Jest to wytwór intelektualny człowieka dobry i słuszny 19°°-2100
tylko w sferze, wytworzonych przez niego zasad moralnych. Dla przyrody
zarówno to co złe, np.: drapieżnik, jak i to co dobre np.: Jagnie, są potrzebne i . Jelito

^^ ^^
grube 500.700
równie ważne dla niezakłóconego jej stanu. ———— NAR7ĄDY —— Płuca
Rozważania o istocie prawa jedności, lub walki przeciwieństw mają DZIENNO-NOCNE
ogromne znaczenie praktyczne. W życiu codziennym w sposobie pracy i czasie
wolnym, przy wyborze towarzystwa lub partnerów, przy dobieraniu właściwej \
diety czy leku, najważniejsze jest łączenie pierwiastków na zasadzie
przeciwieństw i pamiętanie, że cały otaczający nas świat zawsze dąży do
Potrójny ogrzewacz Pęcherzyk żółciowy
równowagi i pełnej homeostazy. W dalszych rozważaniach dotyczących energii Qi 21°°-2300 23°°-100
i jej form skupimy uwagę na tych wiadomościach, które wykorzystane będą dla
omówieniu mechuni/mu akupresury. Ryć. 2. Dobowy cykl krążenia energii Qi w organizmie człowieka.
Wspomniano te/, powyżej, że energia Qi w organizmie krąży nieustannie
swoimi utartymi szlakami czyli meridianami. Nur/.i|dy dzienne - maksimum energii występuje w nich w godzinach od 1
Jeden cykl krążenia energii Qi trwa dobę (24 godz.) i rozpoczyna się od OOilo 15.00, są to: l /oładek
serca -i do serca wraca. ,ł sled/.iona z trzustką (śledziona i trzustka w tradycyjnej medycynie chiń-
Wysokość fali przepływu energii w danym meridianie zależy od poziomu Qi skiej, uważane są za jeden narząd) l serce
w meridianie przed nim leżącym. •l jelito cienkie
Jeżeli z przyczyn chorobowych poziom Qi w danym narządzie związanym z Nur/ł|dy dzienno-nocne: godz. 15.00-19.00 i 3.00-7.00, są to:
meridianem jest niski to fala płynąca do narządu następnego będzie również l płuca
niska. Zadziałanie na przykład poprzez ucisk (akupresurę) lub nakłucie igłami .ł jelito grube
(akupunkturę), lub inną techniką na określone punkty meridianu chorego V pęcherz moczowy
narządu - czyli osłabionego energetycznie - wyrównuje w nim poziom energii, •l, nerki
a przez to podnosi falę płynącą do narządu następnego. Narządy ciała ludzkiego
wykazują różny stopień aktywności w ciągu doby, co daje podstawy do podziału Nurządy nocne: od 19.00 do 3.00, są to:
ich na narządy: dzienne, dzienno-nocne i nocne (ryć. 2). l osierdzie
1. potrójny ogrzewacz
V pęcherzyk żółciowy
4, wątroba

/lirowym jest ten człowiek, u którego energia Qi cyrkuluje w organizmie w

*posób niezakłócony.
 PODSTAWY HLO/OH1 MHDYCYNY CIUNSKIBJ ••ODSTAWY rll.O/.OHI MHDYCYNY CHiNSKII-j 21
20

Istota leczenia w medycynie starochińskiej, polega na udrożnieniu przepływu

» M|xiwiedniki DRZEWO OGIEŃ ZIEMIA METAL WODA
energii Qi w ustroju, by ta przepływała w sposób niezakłócony. W tym celu
stosuje się różne techniki oddziaływania na punkty chińskie leżące na
I V, M ) k . l
mięśnie, ścięgna, cera ciało -mięśnie, skóra, włosy kości, mó/.£.
paznokcie -ukrwienie, tkanka łączna ciała włosy głowy
przebiegu meridianu. naczynia
tętnicze
Wy.hlmy łzy pot ślina śluz moc/
Prawo pięciu elementów < Holmwość spokojny aktywny zrównoważony prawy, nieugięty ruchliwy
Według tradycyjnej filozofii medycyny chińskiej u podstaw organizacji I ^ I I M K |f gniew, złość, radość troska, smutek strach, depresja
wszechświata leży cykliczność. Przyjęto, że sposób organizacji wszechświata nienawiść zmartwienie,
jest uniwersalny, tzn. że elementy owej organizacji w takim samym stopniu współczucie
dotyczą całości (wszechświata) jak i składowych części tej całości, np. istot HMniitinsi' do wzywania - do śmiechu do śpiewu do płaczu do stękania
żywych oraz każdej fizjologicznej funkcji. krzyku
W ten sposób podporządkowano wszystkie zjawiska pięciu elementom. ^ v» / o p u j e nadużycie oczu obserwacja, siedzenie leżenie stanic
działanie
Teoria ta tłumaczy materialne zjawiska i procesy zachodzące w tkankach, także poznawcze
stany psychiki, oraz wszelkie zależności między fizjologią, patologią] i /4ł|>,»t li
zjełczały spalenizna przyjemny gryzący zgniły
środowiskiem. HlM.lk
kwaśny gorzki słodki ostry słony
M< >SMl 'l |
urodzenie wzrost dojrzałość starzenie się zejście -śmierć
Te pięć elementów (pierwiastków) to:
1. drzewo (D) Koi... zielony czerwony żółty, złoty biały, srebrny czarny, niebieski
2. ogień (O) V
/.iemia ('/) 4, metal MIC*" kura (drób) baranina wołowina konina wieprzowina,
(M) .V woda (W) ryby
/i<Mtł«
pszenica żyto kukurydza owies, ryż fasola
Pomiycl/.y tymi elementami zachodzą relacje, które można określić ogólni< MriiKl.i Fermentacja, wędzenie w cukrze w ostrych solenie,
jako prawa pr/.emiany i istnienia. Tak więc przez prawo pięciu elementów Wul iiMitriwacji kiszenie przyprawach, w zamrażanie
próżni
Sing ro/.umie się symbole pod które podstawia się równoważniki odnoszącej
%|M»*rih krótkie pieczenie duszenie pod pod ciśnieniem, gotować w dużej
się do człowieka, jego otoczenia, a także do świata przyrody (tab. 1). fiMnw.mia zaparzanie bez (ruszt), przykryciem w kuchnia ilości wody,
przykrycia na smażenie z małej ilości elektryczna mieszać
* ogniu z drzewa obracaniem wody, tłuszczu
nie mieszać,
Tab. 1. Odpowiedniki pięciu elementów piec węglowy

Odpowiedniki DRZEWO OGIEŃ ZIEMIA METAL WODA

wątroba serce osierdzie śledziona płuca nerka h»«i dnia rano południe po południu wieczór noc
Narząd pełny pęcherzyk jelito cień. (Ntfii toku wiosna lato późne lato jesień zima
Narząd pusty żółciowy potrójny
ogrzewacz żołądek jelito gr. pęcherz Wpływ wiatr gorąco wilgoć sucho zimno
moczowy Noklimatu
Huonii świata wschód południe środek zachód północ

Zmysł oczy - wzrok język - mowa wargi nos - węch ucho - słuch
-śluzówka
dotyk
 PODSTAWY l-ll O/Ol II MI-IWYNY CHIŃSKIHJ I-ODSTAWY RLO/OHI MliDYCYNY CHIŃSKIM

Istnieją wzajemne więzi między tymi pięcioma elementami. Są to: 1'utologia między pięcioma elementami
1. Więź twórczo-pobudzająca (odżywcza)
Drzewo pobudza (w znaczeniu rodzi) ogień, ogień pobudza (ogrzewa) /tlrowie zawdzięczamy energii Qi, która sprawia, że organizm dysponuje
ziemię, ziemia daje metal, metal daje wodę, woda żywi drzewo (ryć. 3). iHl|X)wiednimi siłami obronnymi zarówno przed patogennymi czynnikami
Nadmiar pobudzania jednego z 5 elementów prowadzi do zaburzenia równo-
/rwnetr/nymi jak i wewnętrznymi. Mechanizmy obronne ustroju, dzięki
dynamicznej równowadze pomiędzy yang i yin naszego ciała zachowują stan
wagi pomiędzy nimi.
rdinwiu. Utrzymuje się on dopóki silny czynnik atakując nie naruszy tego
2. Więź destrukcyjno-hamująca iłami lub będąc słabym nie natrafi na obniżoną niewydolną wewnętrzną siłę
Drzewo hamuje (podrywa korzeniami) ziemię, ziemia wypija wodę, woda fwiK,u patogennej. Czynnikiem atakującym może być nagłe pogorszenie się |
y.asi ogień, ogień topi metal, metal tnie drzewo (ryć. 3). *»|ł«><ly jak np. przenikliwe zimno i jeżeli natrafi na obniżoną odporność na ten
Je/cli określony element np. woda wykazuje słabość, to inny np. ogień /,u Ł/yitmk może dojść do choroby. Choroba może trwać krótko przy dobrych
/yna dominować, pr/ybiera formę ataku aż do jego całkowitego zniszczenia. •li*1 h obronnych ustroju, wytwarza się podwyższona ciepłota (gorączka) l |
wzajemne pobudzanie
wzajemna akcja destrukcyjna *łly, które przeciwdziałają atakowi agresji. Jeżeli organizm na skutek
przeciwdziałanie liMócenia energii yang-yin nie upora się z atakiem w krótkim czasie, to
ihoioba przewleka się.
W tradycyjnej chińskiej medycynie istnieje pojęcie pełności gdy nadmiar
Ryć. 3. Schemat przedstawiający
prawo pięciu elementów. jNMogcnnego czynnika atakuje powierzchnię odpornego organizmu (Pincel |
9M4) Objawami pełności jest nagły początek choroby, ostry jej przebieg,
Z powyższych więzi ttryttnka gorączka, poty, szybkie tętno. Jest to tzw. zespół wewnętrzny Jfatty
wywodzi się jedno z nadmiar czyli Shi.
prawideł recepty Długie pojęcie to pustość, jest ona przy słabej obronności organizmu |
punktowej nazwane wniknięciu głębiej czynnika szkodliwego. Objawami pustości są: przewlekanie Ul
prawidłem „matka-córka", choroby, brak gorączki i zwolnione tętno. Stan ten to zespół wewnętrzny yin
(lub „ojciec-syn"). Element niedobór czyli Xu.
drzewa, który ma związek
l xc/.c nie ma wzmocnić stan niedoboru lub osłabić nadmiar.
/c w/.ględu na pochodzenie czynnika patogennego dzieli sieje na:
z wątrobą jest „matką" elementu, ognia. Ogień ma związek z sercem. W
I. Patogenne czynniki zewnętrzne; zimno, ciepło, wiatr, susza, wilgoć,
przypadku chorej wątroby nie jest ona w stanie dostarczyć energii Qi sercu i serce
wpływy kosmiczne, urazy i zakażenia.
wykazuje niesprawność.
2 1'atogenne czynniki wewnętrzne; złość, troska, smutek, strach, radość,
Do wykorzystania w praktyce tego prawidła będziemy powracać jeszcze na| pr/.eciążenie pracą narządów wewnętrznych, błędy w odżywianiu i inne.
dalszych stronach książki.

Merldiany i punkty związane z elementami

Mcridiany główne czyli narządowe posiadają odpowiedni równoważnik w
/ikręsię elementów i tworzą bardzo ciekawy układ, którego cechami
tic/cgólnymi są: występowanie tego samego elementu w parze jaką tworzą
pot/c/cgólne meridiany typu yang (narządy puste) i yin (narządy pełne).
/.miana elementu występuje zawsze bądź przy układzie yang-yang, bądź
yln-ym Element ognia występuje 4-krotnie, a pozostałe tylko po 2 razy.
24 PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHIŃSKIEJ I-ODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHIŃSKIEJ

6 para XII wątroba (yin) I płuco (yin) l l para Str/.ułki łączące duże południki wskazują wzajemne oddziaływania na
Mcbic dużych południków.
XI pęcherzyk II jelito f *-*
grube (yang) J Ka/cla para w ten sposób jest w stanie wyrównać powstające w wyniku
żółciowy (yang)
III żołądek (yang) -j 2 para <l/miiiń powyższych czynników zaburzenia.
5 para
t Pi/ykład: atak zimna na powierzchnię ciała zadziała na leżący zewnętrznie

;
T S- fo
X potrójny dii/y południk Tai yang. Tai yang tworzą meridian jelita cienkiego (ciepło) l
IV śledziona f ^
ogrzewacz (yang) pc<'hcr/.a moczowego (zimno). Podczas ataku zimna na południk pęcherza
[ IX osierdzie
sierdzi*(yin) trzustka (yin) J
m«K /owego będzie dążność ze strony jelita cienkiego do wyrównania zimna
t
VIII nerka (yin)
l twoim ogniem.
4 para V serce (yin) l 3 para
J t
^ > (Q)
l*r/y ataku suszy na Yang Ming ratunek nastąpi przy pomocy wilgoci ze
Hinny /ołądka.
\ VII pęcherz l VI jelito /^ v-y
moczowy (yang) •<- l nk wyrównane są między innymi codzienne wahania klimatyczne. Poja-
cienkie (yang) J
wienie się deficytu energii w wyrównującym składniku utrudnia likwidację
w kółku podano element (D -drzewo) •toku patogennego czynnika prowadzącego do zaburzenia.
W pierwszym przykładzie atak zimna dotknie południk Tai yang, a w drugim
Ryć. 4. Schemat obrazujący powiązania pomiędzy meridianami a pięcioma elementami. MKhou, południk Yang Ming.
Oprócz obiegu energii w meridianach tworzących pary (ryć. 4) i mających /ahur/cnie równowagi w tych podwójnych, dużych południkach niezlikwi-w
połączenia pomiędzy sobą poprzez punkty przepustowe (Luo) istnieją też ich obrębie, może być wyrównane, jak wskazują strzałki, przez
połączenia, które określamy jako duże południki. Wyodrębniamy trzy duże |l du/y południk współpracujący. I tak Tai yang otrzyma pomoc ze strony
południki typu yang; i trzy typu yin. In Shao yin rozpraszającego zimno, a Yang Ming od Tai yin dostarczyciela
tui /ależności te są wzajemne, tzn. że jeżeli wewnętrzny ogień będzie )
Duże południki typu yang tworzą: Shao yin, wtedy Tai yang dostarczy zimna.
1. jelito cienkie (meridian ręczny) i pęcherz moczowy (meridian nożny) W Icrapii gdy zimno uszkodzi Tai yang, trzeba użyć punktu Luo południka
-Tui yang JajMa cienkiego dla zaopatrzenia go w ogień od serca z równoczesnym
2. potrójny ogrzewacz (meridian ręczny) i pęcherzyk żółciowy (meridian »*/.cmcm punktu źródła na południku serca.
no/.ny) - Shao yang 1. jelito grube (meridian ręczny) i żołądek (meridian Takie postępowanie na początku choroby może wspomóc zlikwidowanie
nożny ) - Yang Ming llwego zimna na południku Tai yang.
Duże południki typu yin tworzą: Jtk widać z tego, duże południki mają ważne praktyczne znaczenie (Pincel
1. płuco (meridian ręczny) i śledziona-trzustka (meridian nożny) - Tai yin UW).
2. osierdzie (meridian ręczny) i wątroba (meridian nożny) - Yueh yin
3. serce (meridian ręczny) i nerka (meridian nożny) - Shao yin

Duże południki i ich funkcje możemy przedstawić w następujący sposób: Tai

yang - zimno Shao yang - ciepło Yang Ming - suchość Tai yin -
wilgoć Yueh yin - wiatr Shao vin - ogień

C
26 PODSTAWY FILOZOFII MHDYCYNY CHIŃSKIEJ PODSTAWY HIX)y.OI;II MliDYCYNY CHINSKII-J 27

Punkty chińskie i ich połączenie z pięcioma elementami Meridiany główne i dodatkowe

Każdy z punktów zgodności (Shu) związany jest z odpowiednim elementem, S,l to s/laki przepływu energii Qi. Biegną one przeważnie wzdłuż ciała.
(stąd inna ich nazwa - „punkty-elementy") i tak: Chkh«Hl/;|ce od nich odgałęzienia (kolaterale) łączą określone punkty na
powiri/.chni ciała z odpowiednimi narządami wewnętrznymi. Punkty te są
Punkty dla meridianów yang: Punkty dla meridianów yin:
znane jako: punkty chińskie (PCH), punkty akupunktury (PA),
- drzewo (D) aktywne punkty (BAP).
- metal - (M)
woda - (W) I - ogień N,t obwodzie meridianów kończyn, tak górnej (poniżej stawu łokciowego), »
- ziemia dolnej (poniżej stawu kolanowego), meridiany łączą się ze sobą. Te łączące
drzewo - (D)
- metal nazywamy Luo (czyt. lo). Meridian yang łączy się z meridia-ftftii v w i tym
ogień - (0) samym daje to swobodne krążenie energii Qi w całym ustroju. |)l,i uniknięcia
- woda
ziemia (Z) nieporozumień, których przyczyną może być stosowanie fftin Y f 11 nazw,
źródełko (Ting) postanowiono oznaczać meridiany cyframi rzymskimi (od I do XIV), przyjmując
za I meridian płuc.
II strumyczek (Yang) (O)
III strumień (Shu) osobna. Więź twórczo-pobudzająca wyraża
(Z)
IV rzeka (King) (M) Mrridiany główne :
V morze (Ho) (W) Wydaje się, że najlepszym rozwiązaniem jest stosowanie obok nazw
Tab. 2. Punkty elementy
fml/imych - nazw łacińskich. Chińczycy współcześni także stosują ten system.
się tym, że chcąc pobudzić serce] C,8.
Meridiany Elementy Meridiany Elementy
(ogień), należy działać na C9. (drzewo). NAZWA ŁACIŃSKA
Yang M W D O Z Yin D O Z M W
W więzi hamującej serce C.8.1 (ogień) Pulmones P Intestinum
VF 44 43 41 38 34 H 1 2 3 4 8
IT 1 2 3 5 8 C 9 8 7 4 3
należy działać na C.3. (woda). Prawo - crassum IC Gaster G
SJ 1 2 3 6 10 PC 9 8 7 5 3
teoria pięciu elementowi tłumaczy w Lien - Pankreas LP
G 45 44 43 41 36 LP 1 2 3 5 9 sposób, który można uznać za naukowy,
Cór C
IC 1 2 3 5 11 P 11 10 9 8 5 obieg energii w naturze) i stanowi kanon
medycyny naturalnej. Intestinum tenue IT
VI) 67 66 65 60 40 R 1 2 3 7 10
Yesica urinaria VU
lit/.by wygruhionc - „punki element w elemencie"
Ren R
Punkty ic wykorzystuje się przede wszystkim do oddziaływania na określonej Pericardium PC
nur/i|dy. Szczególnie dotyczy to „punktów elementów" (lub element w ele-j przyjęto z chin. S J (San
mcncic). Jiao) Yesica fellea VF
Punkty te w tab. 2 wygrubiono. Punkt leżący na lewo od niego ma Hepar H
działanie pobudzające, a leżący na prawo uspakajające (hamujące).
Z zagadnieniem tym wiąże się pojęcie prawidła określanego jako „matka-
córka" lub „ojciec-syn". To co przedstawiono przy omawianiu rodzaju więzi
pomiędzy pięcioma elementami (ryć. 3) odnosi się także do każdego meridianu j z
 NAZWA POLSKA
I Meridian płuc P
II Meridian jelita grubego JG
III Meridian żołądka Ż
IV Meridian śledziony - trzustki ST
V Meridian serca S
VI Meridian jelita cienkiego JC
VII Meridian pęcherza moczowego PM
VIII Meridian nerki N
IX Meridian osierdzia O
X Meridian potrójnego ogrzewacza PO

XI Meridian pęcherzyka żółciowego PŻ

XII Meridian wątroby W
28 PODSTAWY FILOZOFII MHDYCYNY CHIŃSKIEJ
Meridiany dodatkowe
XIII Meridian środkowy tylny (ST), czyli przyjęto z chin. TM
główny regulator tylny (GRT) (Tu Mai)
XIV XIV Meridian środkowy przedni przyjęto z chin. JM
(SP), czyli główny regulator przedni (Jen Mai)
(GRP)
Są to meridiany niesymetryczne.
Meridiany mają dwie części: zewnętrzną, biegnącą po powierzchni ciała
wzdłuż punktów, i wewnętrzną, zmierzającą do odpowiadających im narządów.
Zewnętrzne części meridianów mają charakterystyczny przebieg. Wszystkie
zaczynają się lub kończą na palcach rąk i nóg. Tylko meridian nerki zaczyna
się na podeszwowej części stopy. W przeważającej swojej długości biegną one
przez kończyny górne lub dolne, dlatego dzielimy je na meridiany górne - tj.
rąk, i dolne - tj. nóg.
Do meridianów rąk należą: m. płuc, m. jelita grubego, m. osierdzia, m.
potrójnego ogrzewacza, m. serca, m. jelita cienkiego. Pozostałe to meridiany nóg.
T. Mann, omawiając przebieg meridianów po powierzchni ciała, podajej
następujący opis: jeśli człowiek wyprostuje się w taki sposób, że jego ramiona] są
uniesione w stronę nieba, a jego stopy spoczywają na ziemi, to zauważamy, że
meridiany yang idą od nieba do ziemi, a yin od ziemi do nieba. Jest to;! zgodne
ze starożytną tradycją, według której, energia yang pochodzi z kosmosu, j a yin z
ziemi.
Obok 12 meridianów głównych istnieje 8 meridianów dodatkowych. Dwa] z
nich mają szczególne znaczenie i zostaną omówione podobnie jak główne. Są
to: meridian środkowy tylny (TM) i środkowy przedni (JM). Oba meridiany
dodatkowe mają połączenia z meridianami głównymi typu yang i yin, i zarządzają
nimi. TM zarządza typem yang, a JM typem yin. Według starych ksiąg
chińskich, meridiany te stanowią zbiorniki energii Qi i są zlewiskiem tej
energii, dlatego nazywamy je meridianami zarządzającymi, lub głównymi
regulatorami.
Punkty kolejne meridianu podano cyfrą arabską i odnoszą się one wyłącz-j
nie do danego meridianu (bywają systemy numeracji łącznej punktów). Liczbę
punktów w danym meridianie oraz jego typ podano przy charakterystyce]
ogólnej przebiegu meridianu (patrz rozdział III).
h»l>VI AWY I-1I.O/OHI MI-DYCYNY CHlŃSKIliJ
Punkty chińskie i metody ich lokalizacji
1'unkly chińskie są to miejsca na ciele o szczególnych właściwościach.
Iłom h nakłucie, ucisk lub inny sposób pobudzenia są podstawą leczniczego
mM/ialywania na organizm. W przebiegu wyżej wymienionych meridianów
Ifly fi/0 punktów:
= 309 x 2 (parzyste) =618 +
l, Mriulianów głównych Mrntlian
28 +
główny regulator tylny Mriitli.ii)
24
główny regulator przedni
RAZEM:
670 punktów
f tyióiY. tych punktów opisano około 800 dodatkowych, tzw. Extra. Punkty H
*««|»!u),| się na skórze człowieka od urodzenia i mają jednakową lokalizację •
k*/<lt>',n Ich wielkość u ludzi zdrowych waha się od 2 do 5 mm (średnica), i w t
/.IMI- choroby narządu mogą się powiększać do 10 mm.
(tuneli* ki lka sposobów lokalizacji punktów. Poniżej podajemy niektóre l
HK li
1 Według informacji dotyczących miejsc anatomicznych ciała, na przy-
kład: (J.45. znajduje się po stronie strzałkowej drugiego palca u nogi, ł
mm od rogu paznokcia. Tą metodą będziemy się posługiwać najczęściej.
2 Metoda cuna indywidualnego. Cun jest to jednostka, która nie odpowiada
/mlncj /.nanej dotychczas jednostce pomiarowej. Od tysięcy lat stoso-
wany jest w akupunkturze, służąc do lokalizacji punktów. W akupun-
klur/e s/erokość kciuka uznajemy za l cun. Także odległości między
tlwnma fałdami na środkowym paliczku III palca ręki (u kobiet prawej, u
me/c/.y/n lewej) określa l cun indywidualny (ryć. 5).
1 Metoda cuna proporcjonalnego. Chińczycy podzielili poszczególne
okolice ciała wzdłuż i wszerz na różne odcinki, tzw. proporcjonalne
jednostki cun. W metodzie tej l cun na czole nie jest równy l cunowi na
klatce piersiowej. Mierzony w jednostkach układu SI w każdej okolicy
ciula będzie miał inną długość. Zawsze jednak odległość od punktu
Kairu l, tj. leżącego u nasady nosa w środku między brwiami - do
pr/cdmcj linii włosów, niezależnie od tego, czy będzie to kobieta czy
mętezy/na, dorosły czy dziecko, o wysokim czy niskim czole -wynosić
będzie 3 cuny. Inne przykłady: odległość między brodawkami
30 PODSTAWY I-II.O/OFII MHDYCYNY CHIŃSKIEJ h)|)SI AWY ni.O/OI-Il MI-DYCYNY CHIŃSK1IU
 Ryć. 5. Cun indywidualny.
l
sutkowymi wynosić będzie 8 cunów*, odległość od górnego brzegu
spojenia łonowego do pępka - 5 cunów (ryć. 6).

4. Metoda palpacyjna - szczególnie przydatna w stanach chorobowych,

kiedy punkt jest powiększony i bolesny.

5. Lokalizacja za pomocą punktoskopu. Punktoskop jest to aparat, którego|

działanie opiera się na wykorzystaniu niższego oporu elektryczneg<
punktu od otaczającej go skóry. Inaczej mówiąc, punktoskop jest t<
bardzo czuły omomierz (ryć. 7).

* U kobiet między liniami środkowoobojczykowymi.

Ryć. 6. Cun proporcjonalny.
32 PODSTAWY FIl.O/OHI Mi-DYCYNY CHIŃSKIEJ H>I>STAWY PILOZOI-II MHDYCYNY C I I I Ń S K I I - J

Ryć. 8b

1 - elektroda czynna,
2 - elektroda bierna,
\ 3 - potencjometr,
4 - sygnalizator optyczny,
5 - pokrywa pojemnika baterii.
Ryć. 8c

Ryć. 7. Punktoskop (omomierz).

6. Lokalizacja punktów przez odpowiednie ułożenie ciała lub przyjęci<

odpowiedniej pozycji. Przykład: punkt VF.31. (Fengshi) można zlokali-
zować, przyjmując pozycję wyprostną („na baczność") z przyłożenie! rąk
do ud. Koniec palca środkowego wskazuje ten punkt. Sposób ten
wykorzystuje się najczęściej dla wyznaczenia punktów:
a) YF.31.,
b) LP.10.,
c) IC.4.,
Ryć. 8e
d) P.7.,
Ryć. 8d Ryć. 8. Przykłady sposobów
e) R. 1. (ryć. 8).
lokalizacji punktów.
 I*K/I •lill-CMI-KIDIANÓW...

Rozdział III
PRZEBIEG MERIDIANÓW, POŁOŻENIE PUNKTÓW l
WSKAZANIA TERAPEUTYCZNE

MERIDIAN PŁUC (ŁAC. PULMONES - P)

Przebieg meridianu
Wswoim przebiegu zewnętrznym rozpoczyna się w punkcie P.I., tj. na
powierzchni klatki piersiowej, na wysokości pierwszej przestrzeni międzyże-
browej, 6 cunów od linii środkowej ciała. Dalej biegnie w górę i na zewnątrzj -
punkt P.2., stąd zstępuje w dół po przyśrodkowej powierzchni ramienia] i
dochód/i do stawu łokciowego. Od stawu łokciowego biegnie po stronie
promieniowej przedramienia, przez nadgarstek przechodzi na tętnicę promie-
niowi) i osiąga koniuszek kciuka - 3 mm od promieniowego kąta macierzyj
pu/.nokcia (P. 11.).

Ogólna charakterystyka meridianu:

Typ meridianu: yin, związany z elementem Metal, tworzy parę z meridia-1 nem
jelita grubego. Ważniejsze punkty:
- źródłowy P.9.
- przychylności „Snu" P. l L, P. 10., P.9., P.8., P.5.
- tonizujący P. 9.
- sedatywny P.5.
- przepustowe P.7., (P.9.)
- alarmowy przedni P. l.
- alarmowy tylni YU.13.
- samodzielne P.7., P. 11.
Ogółem punktów: 11, czas największej aktywności 3.00-5.00.

Ryć. 9. Meridian płuc.

punktów: P.l. Zhongfa (zwykły pałacyk) Piptatenic: na

powierzchni klatki piersiowej, na wysokości pierwszej
ifli micdzVŻehrOWei 6 CliruSu/ r»H l i n i i trriA\t/\\u»i r>i»ła
 1'RZBBIEG MERIDIANÓW... Hl/l WHJMl-RIDIANÓW.

Wskazania: dychawica oskrzelowa, choroby płuc, obrzęk twarzy i kończyn, Wska/ania: tiki i przykurczę mięśni mimicznych, zapalenie nerwu twar/o-n i
ból w okolicy klatki piersiowej. nerwu trójdzielnego, bóle zębów, dychawica oskrzelowa, nieżyt krtani,
P.2. Yunmen (drzwi obłoków) migdałków podniebiennych, bóle głowy w okolicy potylicznej, iia.
-Położenie: we wgłębieniu, pod wewnętrznym brzegiem obojczyka (w odle- s/c/.ególnie z towarzyszącymi wymiotami, schorzenia rąk. IMł. Jini;qu
głości 1/3 od barkowego końca obojczyka). (dolny kanał lub spływ kanału) |N»lo/onic: przy promieniowej stronie
Wskazania: takie same . mięśnia zginacza ręki, l cun nad
P.3. Tianfu (niebiański pałac) pi omieniowo-nadgarstkowym. W%ka/ania: zapalenie migdałków
Położenie: na środkowej górnej powierzchni ramienia, 3 cuny poniżej
podniebiennych, dychawica oskrzelowa,
przebiegu dołu pachowego, po promieniowej stronie mięśnia dwugłowego
ramienia. . c/kawka, zapalenie nerwu promieniowego. ,V. Tuiyuan (wielkie źródło) * |
*olo/cnie: przy promieniowym brzegu ścięgna mięśnia promieniowego /a
Wskazania: choroby narządów oddechowych, ból w okolicy łopatki, barku i
ivki, na dolnym fałdzie stawu promieniowo-nadgarstkowego. ka/ania:
stawu barkowego, nerwice, zawroty głowy.
rozedma płuc, angina, nerwoból międzyżebrowy, ból przedrą-la. /apalenie
P.4. Xiabai (szlachetny świat)
spojówek, zapalenie rogówki, bezsenność, depresja. Wyka-•prc|alnc
Położenie: na środkowej powierzchni ramienia, po promieniowej stronie
oddziaływanie na tętnice, podnosi ciśnienie tętnicze itp. IUO, Yuji (spotkanie
mięśnia dwugłowego, l cun poniżej P.3.
ryby)
Wskazania: neurogenne choroby serca, częstoskurcz napadowy, mdłości,]
ból w piersiach. iie: na dłoniowej powierzchni kłębu, w środku pierwszej falangi
P.5. Chize (staw łokcia)
Położenie: we wgłębieniu stawu łokciowego, po stronie promieniowej! Wftkit/ania: bóle głowy, zawroty głowy, nadmierne wydzielanie potu,
""""lic migdałków podniebiennych.
ścięgna mięśnia dwugłowego ramienia (ułatwia lokalizację pozycja zgięcia]
l, Shuoshang (młody kupiec) IHtfWo/CMie: po promieniowej stronie
przedramienia z dłonią zwróconą ku górze - można wtedy zauważyć nieznaczne
kciuka, 3 mm od rogu paznokcia Tiswwy punkt).
wgłębienie, w którym leży ten punkt).
Wskazania: choroby narządów oddechowych i układu nerwowego (nerwice,! Wtka/ania: omdlenia, choroby jamy ustnej, gardła, przełyku, bezsenność,
stany reaktywne, nietrzymanie moczu, drgawki u dzieci, ból w okolicy łopatki,] "*"rkl u d/.ieci, punkt znieczulenia skóry podczas zabiegów chirurgicznych.
niedowłady, zapalenie splotu nerwowego).
P.6. Kongzui (większy otwór) MRRIDIAN JELITA GRUBEGO
Położenie: po odwróceniu dłoni ku górze punkt ten znajduje się po;
promieniowej stronie przedramienia, w odległości 5 cunów poniżej zgięcia] iC. INTESTINUM CRASSUM - IC)
łokciowego, a 7 cunów powyżej poprzecznego zgięcia nadgarstka. meridianu
Wskazania: ostre choroby układu oddechowego, wysoka temperatura, w górę od punktu IC.l., który znajduje się 3 mm w bok (po stronie
kaszel, chrypka, nieżyt krtani, zapalenie gardła, ból w okolicy ramienia i niowej) od rogu paznokcia palca II, poprzez nadgarstek, przedramię, do
stawów rąk. przedniego brzegu wyrostka barkowego łopatki (acromion), od tego
P.7. Lieąue (niedostatek przechylenia) ftkręcu na przednią powierzchnię klatki piersiowej do dołka nadoboj-
Położenie: przy dłoni zwróconej ku górze punkt ten leży po promieniowej cgo. Slłjcl wznosi się ku górze i biegnie przez środek trzonu żuchwy, k,
stronie, powyżej wyrostka rylcowatego, !."> cuna od zgięcia poprzecznegc do wargi górnej. Kończy się na górnym brzegu bocznej bruzdy
nadgarstka. ka nosa (IC.20.).

* Prze/, stwierdzenie ..takie same" należy rozumieć wskazanie iak dla ounkiu oonrzedniecm
3K PR/l-BIHCi MHR1DIANÓW... Ul/Will*; MKRIDIANÓW

Ogólna charakterystyka meridianu:

Typ meridianu: yang, związany z elementem Metal, tworzy parę z meridia-
nem płuc.
Ważniejsze punkty:
- źródłowy IC.4.
-przychylności „Shu" IC.L, IC.2., IC.3., IC.5., IC.l 1.
- toni żujący IC.l l.
- sedatywny IC.2.
-przepustowe IC.6., (IC.4.)
- alarmowy przedni G.25.
- alarmowy tylni YU.25.
- samodzielny IC.4., IC.l 1.
Ogółem punktów: 20, czas najwyższej aktywności 5.00-7.00.

Wykaz punktów:
IC.l. Shangyang (kupiec yang)
4
Położenie: po stronie promieniowej palca wskazującego, 3 mm w bok kąta
macierzy paznokcia.
Wskazania: choroba jamy ustnej (zapalenie migdałków podniebiennych,
jamy ustnej, krtani, bóle zębów), szum w uszach, choroby narządu oddechu
wego; udzielenie nagłej pomocy w omdleniach.
IC.2. Krjian (drugi interwał)
' Poło/enie: po promieniowej stronie, nieco dystalnie od stawu śródręczno-j
palic/.kowcgo palca wska/ującego. Punkt ten lokalizuje się przy dłoni zaciśi
niętcj w pieść.
Wskazania: choroba jamy ustnej i nosa (zapalenie krtani i migdałkó>
podniebiennych, krwawienia z nosa, ból zębów); zwężenie przełyku, kruczenk w
jelitach, rozwolnienia itp., choroby skóry (trądzik pospolity), itp.
IC.3. Sanian (trzeci interwał) • Położenie: na promieniowym brzegu II kości
śródręcza (w tył od jej głowi wyczuwa się zagłębienie). 1?
Wskazania: takie same.
IC.4. Hequ (złącza kości) 11 10
Położenie: w połowie długości II kości śródręcza po stronie promieniowej
Przy odwiedzeniu od siebie kciuka i palca wskazującego punkt ten lei w
środku linii łączącej miejsce połączenia I i II kości śródręcza i środl krawędzi
Ryć. 10. Meridian jelita grubego.
błony międzypalcowej (płetwy).
Wiluizania: bóle głowy (twarzy, nosa, oczu, uszu), narządu oddechowego, *tt,
bezsenność, nocne pocenie się, brak miesiączki, nerwica neurasteniczna, 11
niedowład kończyn górnych, zespoły bólowe w górnej połowie tułowia.
40 PR/HHII-Ki MI-RIDIANÓW...
IC.5. Yangxi (potok yang)
Położenie: na grzbietowej stronie nadgarstka. Gdy kciuk jest odwiedziony w
bok i ku górze, to punkt ten znajduje się w powstałym wgłębieniu między
ścięgnami mięśni prostowników długiego i krótkiego kciuka, w popularnej
„anatomicznej tabakierce".
Wskazania: bóle głowy, szum w uszach, zapalenie migdałków podniebien-
nych, ból zębów, choroby stawu promieniowo-nadgarstkowego.
IC.6. Pianli (pochylone przejście) y
Położenie: 3 cuny powyżej IC.5.
Wskazania: takie same.
IC.7. Wenliu (ciepły strumyk)
w
Położenie: nad kością promieniową, pośrodku odległości między stawem]
promieniowo-nadgarstkowym a zgięciem łokciowym.
Wskazania: choroby jamy ustnej, żołądka, jelit, bóle rąk.
IC.8. Xialian (dolna wyniosłość ręki)
Położenie: 4 cuny poniżej zewnętrznego zgięcia łokciowego, pośrodku
między fałdem łokciowym a zewnętrznym kłykciem (przy zgiętym stawie
łokciowym).
Wskazania: porażenie zwieraczy pęcherza moczowego, kruczenie w jeli-
tach, ból w okolicy serca, dychawica oskrzelowa, nieżyt oskrzeli, zapalenie
opłucnej, gruźlica płuc, zapalenie gruczołu sutkowego.
IC.9. Shanglian (górna wyniosłość ręki) •' Położenie: 3 cuny poniżej
zewnętrznego zgięcia łokciowego pośrodku) micd/.y fałdem łokciowym a
zewnętrznym kłykciem (przy zgiętym stawiej łokciowym).
Wskazania: takie same.
IC.10. Shousanli (trzy odległości na ręce)
Położenie: 2 cuny poniżej zewnętrznego zgięcia łokciowego, pośrodki
między fałdem łokciowym a zewnętrznym kłykciem (przy zgiętym stawie
łokciowym), na linii łączącej IC.5. z IC.6.
Wskazania: bóle zębów, zapalenie jamy ustnej, ból w okolicy łokcii i
ramienia, porażenia połowicze, udar mózgu, nerwoból nerwu promieniowego^
zapalenie gruczołu sutkowego, zapalenie ślinianki przyusznej, grypa, prze-
wlekłe zapalenie okrężnicy.
IC.11. Quchi (zgięty staw)
Położenie: na zewnętrznym brzegu zgięcia łokciowego, pośrodku międl
fałdem łokciowym a zewnętrznym kłykciem (przy zgiętym stawie łokciowym).
Wskazania: zapalenie migdałków podniebiennych, ból w okolicy ramienif
łopatki i łokcia, bóle głowy, porażenie połowicze, zapalenie opłucnej, nerwobój
-Ci MHRIDIANÓW... 41
id/y/ebrowy, neurastenia, niedokrwistość, choroby skóry, przewlekłe zapa-
oktc/nicy.
K M 2. /houliao (jamka stawu łokciowego)
ifNłło/cnie: na bocznej powierzchni ramienia, l cun powyżej zewnętrznego
/gięcia łokciowego, pośrodku między fałdem łokciowym a zewnętrz-Mykcicm
(przy zgiętym stawie łokciowym). Wftka/ania: choroby kończyn górnych. |< M 3.
Shouwuli (pięć odległości na ręce) L*4|Mo/cnic: na zewnętrznym brzegu
kości promieniowej, 3 cuny nad
łokciowym.
Wtkii/ania: zapalenie płuc, gościec, zaburzenia czynności ruchowej i czu-i)
kończyn górnych, senność, gruźlicze zapalenie węzłów chłonnych •Aułu
y s/yi, fobie. KM4. Binao (mięsień ręki)
lo/cnic: na bocznej powierzchni ramienia, tuż nad przyczepem mięśnia
lennego do kości ramieniowej. Wftkit/unia: takie same. KM5. Jianyu (koniec
kąta ramienia)
lo/cme: nad stawem ramiennym, między barkowym wyrostkiem łopatki ikw
większym kości ramieniowej. Odpowiada zagłębieniu powstałemu
podniesieniu ręki.
folui/.aniu: choroba nadciśnieniowa, porażenie połowicze, kręcz szyi, ból
lity ramienia. M6. Jugu (wielka kość)
Lenie: w zagłębieniu między końcem barkowym obojczyka a grzebie-i
łopat k i
i/.mmi: drgawki u dzieci, bóle zębów, żuchwy, zapalenie splotu lf o,
zapalenie okołostawowe ramienno-łopatkowe. i!7, Tianding (naczynie
niebios)
enic: na tylnym brzegu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego,
lolci dolnego brzegu chrząstki tarczowej.
flkaxania: zapalenie migdałków podniebiennych, zapalenie gardła, trudna
połykaniu.
Neck-Futu (boczne uwypuklenie)
mię: w środku mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, na ;i
górnego brzegu chrząstki tarczowej.
Wlfcaumia: kaszel, dusznica, nadmierne lub zbyt skąpe wydzielanie śliny, i
Cfynnościowa, zbyt niskie ciśnienie tętnicze.
 ;
42 I»R/.I .WI-:(;MKRIDIANÓ>
IC.19. Nose-Heliao (maleńka j amka) ^Położenie: 15 mm poniżej
skrzydełka nosa (na wysokości 1/3 w* górnej).
Wskazania: ostry i przewlekły nieżyt nosa, czyrak nosa, zapalenie ner
twarzowego, tik i przykurcz mięśni twarzy, nerwoból nerwu trójdzielnego.
IC.20. Yingxiang (powitanie wonności)
Położenie: w połowie fałdu wargowego, tuż obok skrzydełka nosa (pi
końcowy).
Wskazania: ostry nieżyt nosa, osłabienie powonienia, krwawienie z nc
zapalenie nerwu twarzowego itp.
MERIDIAN ŻOŁĄDKA (ŁAC. GASTER - G)
Przebieg meridianu ^ '
Rozpoczyna się w punkcie G.I., tj. na dolnym brzegu oczodołu, prostopa do
źrenicy oka. Stąd biegnie w dół, okala wargi i dalej wzdłuż dolnej C2
żuchwy do jej kąta, dzieląc się po drodze na dwie odnogi. Jedna (
skierowana pionowo do góry, do kąta czoła (punkt G.8.). Druga zstępuje dół
po szyi, klatce piersiowej, brzuchu, pachwinie, przedniej powierzchni
podudzia i po grzbietowej części stopy i kończy się na palcu drugim st 3
mm od rogu paznokcia, po stronie strzałkowej (G.45.).
Ogólna charakterystyka meridianu:
Typ meridianu: yang, związany z elementem Ziemia, tworzy parę z me
danem śledziony i trzustki. Ważniejsze punkty:
- źródłowy G.42.
- przychylności „Snu" G.45., G.44., G.42., G.41., G.36.
- tonizujący G.42.
- sedatywny G.45.
- przepustowy G.40. (G.42.)
- alarmowy przedni JM.12.
- alarmowy tylni YU.21.
- samodzielny G.36., G.44.
Ogółem punktów: 45, czas najwyższej aktywności 7.00-9.00.
'1111 (iMl-RIDIANÓW... 43
Wyka/ punktów:
l*,l. Chengqi (zbiornik łez)
tMo/cnie: na dolnym brzegu oczodołu, prostopadle do źrenicy oka.
Wik.i/aiiia: choroby oczu, tiki i przykurcz mięśni okrężnych ust i oczu.
11,2. Sibai (czterokrotna światłość)
iMo/iMiie: 0,7 cuna poniżej dolnego brzegu oczodołu prostopadle do
ty oka. W%k.»/ania: nerwoból nerwu trójdzielnego, choroby oczu, ból
głowy,
i»i\ )-Jowy, zapalenie zatok szczękowych, nieżyt nosa, zapalenie nerwu
•rgo, przykurcz mięśni mimicznych, zaburzenia mowy.
(ł,.V I''ace-Juliao (duża kość)
^Mo/i-iiie: na wysokości skrzydełka nosa, w linii G.2. W»k,i/ania: zapalenie
nerwu twarzowego, tiki i przykurczę mięśni mimicz-
, nnwoból nerwu trójdzielnego, zapalenie rogówki, jaskra, krótkowzrocz-
. /.ipalcnie zatok szczękowych, bóle zębów, choroby warg i policzków. 11,4.
Dicang (spichlerz ziemi) iMo/i-nie: 0,4 cuna (ok. l cm) z boku kącika ust.
W%k,i/.ania: zapalenie nerwu twarzowego, tiki i przykurczę mięśni okręż-
tisi i oczu, nerwoból nerwu trójdzielnego, zaburzenia mowy itp.
tł,S. Daying (wielkie przejście)
>/cMiie: ku przodowi i górze od kąta żuchwy, na dolnym brzegu mięśnia .
w miejscu, w którym wyczuwa się tętnicę żuchwową. Przy ustalaniu
tu usta winny być zamknięte. Wika/ania: obrzęk twarzy, tiki i przykurczę
mięśni okrężnych ust, mięśni
wy i mięśni szyi oraz oczu, zaburzenia mowy, ból zębów. 0,6. Jiache
(rydwan szczęki) fMo/enie: ok. 0,5 cuna do przodu i ku górze od kąta
żuchwy (we
tcniu).
Wnka/.ania: zapalenie nerwu twarzowego, tiki i przykurczę mięśni mimicz-
ncrwoból nerwu trójdzielnego, chrypka, bóle zębów (w żuchwie),
Irnic jamy ustnej, bóle, tiki i przykurczę mięśni szyi, rozciągnięcie
mk«l w okolicy szyjno-potylicznej, porażenie połowicze, porażenie 4
/yn, zaburzenia mowy. CJ.7. Xiaguan (dolna granica) 4 IMo/cnie: w przód i w
dół od wyrostka stawowego żuchwy; przy zamknię-
ustach miejsce to jest nieznacznie wgłębione, a gdy usta są otwarte,
cc. w którym ten punkt leży, jest uwypuklone. Wska/ania: zapalenie nerwu
twarzowego, zawroty głowy, szum w uszach,
icnic słuchu, bóle zębów (w szczęce).
44 PRZliBIBG MBRIDIANÓW. Ul/1 MII*; MI-RIDIANÓW

32

1
2
1

30
-31

Ryć. 11. Meridian żołądka (część górna).

46 IMt/l-HlItti MHR1DIANÓW... WI I I Ki MI - R lD l AN Ó W 47

G.8. Touwei (zmęczona głowa) ^ Położenie: nieznacznie powyżej kąta czoła,
0,5 cuna od przedniej linii] włosów; 4,5 cuna od linii środkowej głowy.
Wskazania: ból w okolicy czołowej, migrena, zapalenie spojówki, osłabienie
wzroku, łzawienie, zapalenie nerwu twarzowego, nerwoból nerwu trój-
dzielnego.
G.9. Renying (przyjęcie człowieka)
* Położenie: na przednim brzegu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowegoj na
wysokości górnego brzegu chrząstki tarczowej.
Wskazania: nieżyt krtani, zapalenie migdałków podniebiennych, chorób]
płuc, choroba nadciśnieniowa.
G. 10. Shuitu (wodospad)
Położenie: na przednim brzegu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowegc w
bok od dolnego brzegu chrząstki tarczowej.
Wskazania: zapalenie migdałków podniebiennych, zapalenie oskrzeli
dusznica, nieżyt krtani, krztusiec.
G.ll. Qishe (domek oddechu)
Położenie: na górnym brzegu dośrodkowego końca obojczyka, między
główkami mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego.
Wskazania: takie same.
G.12 Quepen (rozbity puchar)
Położenie: na tylnym brzegu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowegc w
środku jamki nadobojczykowej.
Wskazania: dychawica, zapalenie opłucnej, zapalenie mięśni szyi i barki
nerwoból nerwów międzyżebrowych, zapalenie migdałków podniebiennyd:
gruźlicze zapalenie węzłów chłonnych.
G.13. Qihu (dom oddechu)
- Położenie: pod obojczykiem, 4 cuny w bok od linii pośrodkowej klat
piersiowej.
Wskazania: choroby układu oddechowego, skurcz przepony, czkawki
krztusiec.
G.14. Kufang (skarbiec)
Położenie: w pierwszym międzyżebrzu, 4 cuny w bok od linii pośrodkow<
klatki piersiowej.
Wskazania: choroby płuc.
G.15. Wayi (pokojowy parawan)
Położenie: w drugim międzyżebrzu, pod G.14.
Wskazania: takie same.
(•,16 Yingchuang (sokole oko) >4lMo/n)ie: w trzecim
międzyżebrzu, pod G.15. W«k.i/ania: takie same.
11,17, Ku/hong (środek klatki piersiowej) i^nlo/onie:
w środku sutka. W«kii/ania: takie same. Cl,IM. Kugcn
(trzon piersi)
c: w piątym międzyżebrzu, na dolnym brzegu gruczołu sutkowego, ia:
procesy zapalne gruczołu sutkowego, niedostateczna laktacja, opłucnej,
nerwoból międzyżebrowy. IV. liurong (zakazane wejścia)
: 2 cuny w bok od linii pośrodkowej brzucha, 6 cunów powyżej
ia: choroby serca, żołądka, wątroby, zaburzenie czynności rucho-
j w okolicy łopatki i barku, nerwoból międzyżebrowy. ,
Chengman (poczucie pełności)
i/rtnc: 2 cuny w bok od linii pośrodkowej brzucha, 5 cunów nad
I •• r• v ( '
u/unia: kaszel, krwawe wymioty, utrudnione połykanie, osłabienie
w/dccic brzucha, biegunka, kruczenie w jelitach, zapalenie otrzewnej, ,
fckurc/ przepony. I, l Jungmen (wrota skrzyżowania) enie: 2 cuny w bok
od linii pośrodkowej brzucha, 4 cuny nad
' ' "" . , '
i/mna: choroby żołądka, a szczególnie nieżyt, choroba wrzodowa, lic
apetytu, niestrawność itp. i Gtmnmcn (pograniczne wrota)
wic: 2 cuny w bok od linii pośrodkowej brzucha, 3 cuny nad
laianiu: takie same. , Talyl (wielka monada) wic: 2 cuny w bok od linii
pośrodkowej brzucha, 2 cuny nad
lania: takie same.
i Huaroumen (śliskie, nasmarowane wrota) lenie: 2 cuny w bok od linii
pośrpdkowej brzucha, l cun nad pępkiem, iianiu: padaczka, zapalenie
języka, przewlekłe zapalenie żołądka wodobrzusze, zapalenie nerek,
zapalenie błony śluzowej macicy, tlą cyklu miesiączkowego.
 PRZKB1KG MKR1DIANÓW... Ht/l Hll-Cr MHKIDIANÓW...
48

G.25. Tianshu (niebiańska kolumna) U,33. Yinshi (zacieniony bazar)

"Położenie: 2 cuny w bok od linii pośrodkowej brzucha, na wysokość^ 4
1'olo/enie: w zagłębieniu, 3 cuny powyżej górno-bocznej krawędzi r/cpki.
pępka. "' f J Wska/ania: takie same. f »,34. Liangąiu (szczyt wzgórza)
Wskazania: choroby żołądka i jelit, zapalenie pęcherzyka żółciowegc • t»olo/enie: w zagłębieniu, 2 cuny powyżej górno-bocznej krawędzi r/epki.
nerek, błony śluzowej macicy, zaburzenia cyklu miesiączkowego. Wtka/.ania: zapalenie stawu biodrowego, ból krzyża, zapalenie gruczołu
G.26. Wailing (zewnętrzne wzgórze) Iłowego, ból i słabość kończyn dolnych. <»,35. Dubi (nos cielaka) iNiln/cnie:
Położenie: 2 cuny w bok od linii pośrodkowej brzucha, l cun pod pępkiei przy zgiętym kolanie punkt ten leży we wgłębieniu na zewnątrz
Wskazania: ból w dolnej części brzucha, kolka jelitowa, bolesność pi ta r/epki, na poziomie dolnego brzegu rzepki, tzw. oko tygrysa.
Wftka/.ania: zaburzenia czynności stawu kolanowego. U,3fi. /usanli (trzy
dniej ściany brzucha. ^ c.
odległości na nodze). Punkt przez Chińc/yków
G.27. Daju (wielka władza) „wielkim lekarzem nóg". iMo/cnic: 3 cuny poniżej dolnego brzegu
Położenie: 2 cuny w bok od linii pośrodkowej brzucha, 2 cuny ponis rzepki i 1,5 cuna w bok od Hrnią kości piszczelowej. Lokalizacja punktu
pępka. /• (.>.'".; ;..v>- • • • - r j t- przez odpowiednie ułożenie ciula: przy zgiętym stawie kolanowym (90°)
Wskazania: bezsenność, kolka jelitowa, zaparcia, zatrzymanie moczlj układamy dłoń z ro/wartymi łanu w taki sposób, że dolny brzeg rzepki
niemoc ogólna (astenia). pokrywa się z linia, stawów i^kowo-śródręcznych. Palec środkowy
G.28. Shuidao (szlak wodny) przebiega wzdłuż grzebienia kości F/clowej, a koniec palca IV wskazuje punkt
Położenie: 2 cuny w bok od linii pośrodkowej brzucha, 3 cuny poni; G.36. Prawą dłonią wyznaczamy II na prawej nodze, lewą zaś na lewej.
pępka. f Wika/ania: choroby układu trawiennego, kończyn dolnych, wyczerpanie j,
choroby jamy ustnej, zatrzymanie moczu, choroba nadciśnieniowa, ból f,
Wskazania: zapalenie nerek i pęcherza moczowego, zatrzymanie mocj
nawroty głowy, choroby oczu. (1*37. Shangjuxu (górna, ogromna pustka)
zapalenie najądrza i rdzenia, kolka jelitowa, wypadanie odbytnicy, chorol
lpplo/.cnie: 3 cuny poniżej G.36., na brzuścu mięśnia piszczelowego.
macicy i jajników. Wika/.ania: ból krzyża, zaburzenia czynności czuciowej i ruchowej koń-i
G.29. Guilai (powrót) dolnych, zapalenie stawu kolanowego, choroby żołądkowo-jelitowe. )*JS,
Położenie: 2 cuny w bok od linii pośrodkowej brzucha, 4 cuny ponii Tiaokou (pokryte zmarszczkami usta)
pępka. łożenie: między kością piszczelową i kością strzałkową, 8 cunów nad
Wskazania: zaburzenia moczowo-płciowe. krawędzią kostki bocznej. Wiku/ania: choroby żołądkowo-jelitowe i choroby
G.30. Qichong (uderzenie oddechu) kończyn dolnych. G J9. Xiajuxu (dolna, ogromna pustka)
Położenie: 2 cuny w bok od linii pośrodkowej brzucha, na wysokc nic: między kością piszczelową i kością strzałkową, 7 cunów nad
wzgórka kości łonowej. krawędzią kostki bocznej. Wlki/ania: zaburzenia czynności czuciowych i
Wskazania: choroby narządów płciowych męskich i żeńskich, ból krzyżi ruchowych kończyn dol-hólc fantomowe, ból głowy, nerwoból
G.31. Biguan (granica biodra) międzyżebrowy, zapalenie lów podniebiennych, ślinotok, zapalenie gruczołu
Położenie: między mięśniem krawieckim a mięśniem napinającym powij sutkowego.
szeroką uda. Na skrzyżowaniu linii prowadzących przez kolec biodro!
przedni, górny i linii horyzontalnej przechodzącej przez dolny brzeg spojei
łonowego.
Wskazania: ból krzyża, zaburzenia czynności ruchowych i czynne
ruchowych kończyn dolnych, zapalenie pachwinowych węzłów chłonnych*
G.32. Femur-Futu (boczne uwypuklenie)
Położenie: na brzuścu mięśnia prostego uda, 6 cunów powyżej gonu
brzegu rzepki.
Wskazania: takie same.
50 l'R/1-WHJ MHRID1ANÓW... <; Mh RII)l AN() W.

G.40. Fenglong (bogata pełność) v Położenie: na przedniej krawędzi kości

strzałkowej, 8 cunów nad górną krawędzią kostki bocznej. MI«:KIDIAN ŚLEDZIONY i TRZUSTKI
Wskazania: zaburzenia czynności czuciowych i ruchowych kończyn do-J <|,A< . LIEN-PANCREAS - LP)
Inych, ból głowy, zaparcia, zatrzymanie moczu, choroby wątroby, kaszel, z meridianu
plwociną. fHłli.m ślcd/iony i trzustki rozpoczyna się w punkcie LP. 1., tj. 3 mm do MMII/
G.41. Jiexi (rozerwany potok) od macierzy paznokcia palucha. Następnie biegnie po przy środkowe j Mfi/1'hni
Położenie: w poprzecznym zgięciu grzbietu stopy, między ścięgnem mięśnia stopy, podudzia, uda, bocznej powierzchni brzucha (gdzie wiclo-i hod/i do jamy
prostownika palców długiego a ścięgnem mięśnia prostownika palucha. brzusznej) i dalej w górę do drugiego międzyżebr/a § 4 UMÓW od linii
Wskazania: choroby kończyn dolnych, obrzęk twarzy, zawroty głowy, środkowej ciała. Stąd kieruje się w dół do drugiej Hi /cm międzyżebrowej,
padaczka, zaparcia, wzdęcia brzucha. gdzie kończy się punktem LP.21., tj. w środku i pm ho we j, w szóstym
G.42. Chongyang (wartki yang) międzyżebrzu.
Położenie: na najwyższym miejscu grzbietu stopy, na zewnętrznym brzegi
ścięgna prostownika długiego palca, między II a III kością śródstopia. Ogólna charakterystyka meridianu:
Wskazania: zaburzenia czynności czuciowej i ruchowej kończyn dolnycl typ wcrulianu: yin, związany z elementem Ziemia, tworzy parę /. nicridia
stany zapalne stawów kończyn dolnych, ból zębów, zapalenie dziąseł, pa(" czka,
wymioty, wzdęcia brzucha, brak łaknienia. j s/c punkty:
G.43. Xiangu (obniżający się pagórek) • fiołllowy LP.3.
Położenie: między II a III kością śródstopia, w najszerszym miejscu. • IW / YI hylności „Shu" LP.l., LP.2., LP.3., LP.5., LP.9. » |
Wskazania: obrzęk twarzy, przekrwienie spojówki, kruczenie w jelitacl ow/u|.|cy LP.2. m tfdalywny LP.5.
kolka jelitowa, choroby z gorączką, pocenie się nocne. • pr/cpustowe LP.4. (LP.3.)
G.44. Neiting (wewnętrzny dziedziniec) •Im mowy przedni H. 13.
Położenie: na grzbietowej powierzchni stopy, między główkami II i kości •laimowy tylni YU.20.
śródstopia, w odległości 0,5 cuna od brzegu płetwy. Miiiod/.iclny LP.6.
Wskazania: gorączka przerywana, obrzęk twarzy, zapalenie dziąseł, skurc punktów: 21, czas najwyższej aktywności 9.00-11.00.
więzadeł głosowych, kolka jelitowa, skurcze przepony.
G.45. Lidui (straszna zapłata) punktów:
- Położenie: po stronie strzałkowej drugiego palca u nogi, 3 mm od rój M, Ylnhai (tajemnicze światło)
paznokcia (końcowy punkt). o/cnic: 3 mm do wewnątrz od macierzy paznokcia palucha stopy. flkn/ania:
Wskazania: choroba narządów jamy ustnej, ból głowy, psychozy, /apaść, ostre zapalenie jelita cienkiego i okrężnicy, wzdęcia i, /ahur/cnia
kończyn dolnych i okolicy pachwinowej, wzdęcia brzucha. cyklu miesiączkowego, drgawki u dzieci, choroby psychi-W okresie ciąży
działanie na ten punkt jest przeciwwskazane.
Dudu (wielkie miasto)
lenie: na wewnętrznej powierzchni palucha, u podstaw falangi palucha,
dolnym bfzcgu. Mm/ania: takie same.
. Tiilbai (najwyższa światłość)
o/c mc: na wewnętrznej stronie stopy, na tylno-dolnym brzegu główki
(tródstopia.
,
c ---u
54
Wskazania: choroby żołądkowo-jelitowe, ból krzyża, zaburzenia czynność^
ruchowej i czuciowej kończyn dolnych, padaczka.
LP.4. Gongsun (wnuk księcia) " Położenie: na wewnętrznej powierzchni stopy,
na przednio-dolnym brze^ podstawy I kości śródstopia.
Wskazania: choroby żołądkowo-jelitowe, zapalenie mięśnia sercoweg(
choroba wieńcowa, zapalenie opłucnej, obrzęki głowy i twarzy, padaczka
krwotok z macicy, poronienie nawykowe.
LP.5. Shangąiu (wzgórze narad)
Położenie: we wgłębieniu, nieco z przodu i poniżej kostki przy środkowej.
Wskazania: choroby żołądkowo-jelitowe (wzdęcia brzucha, kruczenie w j(
litach, ból języka i dolnej części brzucha, wymioty, zaparcia i hemoroidy]
Choroby żył i kości.
LP.6. Sanyinjiao (punkt spotkania trzech yin)
Położenie: na wewnętrznej powierzchni łydki, 3 cuny powyżej środl
kostki przy środkowej, bezpośrednio z tyłu krawędzi kości piszczelowej.
Wskazania: choroby układu moczowo-płciowego (brak miesiączkowanii
krwotok maciczny, bóle w okolicy prącia, polucje), zaburzenia czynnoś«
c/uciowych i ruchowych kończyn dolnych, nieżyt jelita cienkiego i okrężnicj
krwawienie / żylaków odbytu, bezsenność, zespoły neurasteniczne.
LP.7. Lougu (odsłonięty pagórek)
Poło/enic: 6 cunów nad górnym brzegiem kostki przy środków ej, 15 w
lył ot! kości pis/.c/elowcj.
Wska/ania: choroby układu trawiennego.
LP.K. Dlji (organ /icmi)
Poło/cnie: 8 cunów nad kostką przyśrodkową, przy tylnym brzegu
pis/c/elowej.
Wskazania: bóle krzyża, osłabienie.
LP.9. \inlingquan (źródło na wzgórzu)
Położenie: na wewnętrznej stronie łydki, przy zgiętym kolanie we wgłębił
niu na dolnym brzegu kłykcia przy środkowego piszczeli.
LP.IO. Xuehai (morze krwi)
Położenie: na wewnętrznej powierzchni uda, przy zgiętym kolanie 2 cui
powyżej górnego brzegu rzepki i przy środkowego kłykcia kości udowej.
Wskazówka praktyczna: pacjent siedzi, a masażysta kładzie swoją pra\
dłoń na jego lewym kolanie, tak aby dłoń znajdowała się nad rzepką
koniuszek kciuka wskazuje punkt LP.IO. Punkt ten nazywamy „punktem II
swędzeń".
Ht/l limOMI-RlDIANÓW...
Wska/ania: krwotok macicy, zapalenie błony śluzowej macicy, zapalenie
Mj4tli/a, /aburzenia cyklu miesiączkowego, wyprysk (egzema), wrzody na
InAc/ynach dolnych, zmazy nocne.
MM I. Jimen (siódme wrota)
•1'olo/enie: przy przyśrodkowej krawędzi mięśnia czworogłowego uda,
domów nad górną krawędzią rzepki.
Wska/ania: zaburzenia czynności pęcherza moczowego, pachwinowe zapalnie
wc/.łów chłonnych.
MM 2. Chongmen (wrota ataku)
* 1'olo/cnie: przy dolnej krawędzi środka więzadła pachwinowego, 4 cuny i
bnk »ul linii pośrodkowej ciała.
Wsk.i/ania: zapalenie najądrza, nerwoból nerwu powrózka nasiennego.
ilrnic błony śluzowej macicy, rozdęcie brzucha, kurczowy ból żołądka,
ilrtuc gruczołu sutkowego.
MM 3. Fushe (wielki pałac)
|*olo/cnie: l cun nad wzgórkiem łonowym, 4 cuny w bok od linii
Mulkowej ciała.
W%ka/.ania: powiększenie śledziony, zatrucia ołowiem, zaparcia.
MM 4. Fujie (szew brzucha)
iMo/cme: 3,5 cuna nad wzgórkiem łonowym, 4 cuny w bok od linii
Kulkowej ciała.
Wftka/.ania: kolka jelitowa, czerwonka, impotencja.
MM 5. Daheng (wielki zakręt) 'flulo/cnic: na wysokości pępka, 4 cuny w bok
od linii pośrodkowej ciała.
Wftka/.ania: choroby jelita cienkiego i grubego.
MM 6. Fuai (ból brzucha)
PMo/cnic: K5 cuna nad pępkiem, 4 cuny w bok od linii pośrodkowej ciała.
Wftka/.ania: choroby żołądka.
LP.I7. Shidou (otwór pożywienia)
Pfelo/cnic: w piątym międzyżebrzu, 6 cunów w bok od linii pośrodkowej fc
Wftku/.ania: zapalenie płuc i oskrzeli, nerwoból międzyżebrowy, choroby
.18. Tlanxi (niebiański potok) Wotenic: w czwartym międzyżebrzu, 6
cunów w bok od linii pośrodkowej
Wikn/ania: zapalenie oskrzeli, nerwoból międzyżebrowy, zmniejszona
Mina mleka, zapalenie gruczołu sutkowego.
 MKRIDIANÓW... Wltll-GMKRIDIANÓW.
56

LP.19. Xiongxiang (okolica piersi)

••ł Położenie: w trzecim międzyżebrzu, 6 cunów od linii pośrodkowej ciała.
Wskazania: bóle w klatce piersiowej i plecach, utrudnione połykanie,
zapalenie oskrzeli.
LP.20. Zhourong (otaczający przepych)
Położenie: w drugim międzyżebrzu, 6 cunów od linii pośrodkowej ciała.
Wskazania: takie same.
LP.21. Dabao (wielki wynalazca)
Położenie: w środku linii pachowej, w szóstym międzyżebrzu (końcowy
punkt).
Wskazania: nerwoból międzyżebrowy, choroby wątroby.

MERIDIAN SERCA (ŁAC. CÓR - C)

Przebieg meridianów
Rozpoczyna się pod pachą w punkcie C.I., tj. przy dolnym brzegu mięśni*
piersiowego większego i wewnętrznym brzegu mięśnia dwugłowego ramienia.1
Stąd biegnie wzdłuż łokciowego brzegu wewnętrznej powierzchni ramienia,]
stawu łokciowego, przedramienia nadgarstka i dalej przez dłoń i promieniowr
powierzchnię V palca ręki, po stronie grzbietowej, 3 mm od wewnętrznegc
kąta paznokcia (punkt C.9.).

Ogólna charakterystyka meridianu: Ryć. 15. Meridian serca.

Typ meridianu; yin, związany z elementem Ogień, tworzy parę z meridia-i nem ffcaz punktów: J. Jłquan
jelita cienkiego. Ważniejsze punkty: (najwyższe źródło)
- źródłowy C.7. >lcnic: na wysokości dołu pachowego, przy dolnym brzegu mięśnia
- przychylności „Snu", C.9., C.8., C.7., C.4., C.3. •go większego i wewnętrznym brzegu mięśnia dwugłowego ramienia,
- tonizujący C.9. (•/unia: choroby serca, histeria, nerwoból międzyżebrowy, zapalenie
- sedatywny C.7. nerwowego, mdłości, choroba Raynauda. (Jlngling (młoda dusza) >tcnie:
- przepustowe C.5. (C.7.) na wewnętrznym brzegu mięśnia dwugłowego ramienia, 3 cuny
- alarmowy przedni JM.14. ;icm łokciowym, lizania:
- alarmowy tylni YU.15. te same. Shaohai (małe
- samodzielny C.7., C.9. morze)
Ogółem punktów: 9, czas najwyższej aktywności 11.00-13.00. :nic: na brzegu łokciowym przedramienia, w odległości 12 cunów od
poprzecznego nadgarstka.
58 PR/l-HIIKiMI-RIDIANÓW..] HllC.MI-RIDIANÓW..

Wskazania: częstoskurcz napadowy, zapalenie węzłów chłonnych szyjny cl i MKRIDIAN JELITA CIENKIEGO
pachowych, psychozy, bóle zębów, zawroty głowy, nerwoból nerwu trójj (I,A(\ INTESTINUM TENUE - IT)
dzielnego, kurcze mięśni kończyn górnych, choroba Raynauda.
C.4. Lingdao (droga ducha) l*r/i'bk'g meridianu
Położenie: na dłoniowej powierzchni przedramienia, po promieniow< /iic/ynn się na V palcu ręki, 3 mm od zewnętrznego kąta podstawy
stronie ścięgna mięśnia zginacza nadgarstka łokciowego, 1,5 cuna powyż< tokuu (punkt IT.L). Następnie biegnie wzdłuż łokciowego brzegu lego « i
bruzdy poprzecznej nadgarstka. ivki, przechodzi na tylną powierzchnię nadgarstka, skąd po stronic łowej
Wskazania: choroby czynnościowe serca, histeria, mdłości, ból w okolic w/.nosi się na bark. Z barku (po stronie grzbietowej) przechod/.i na kimije
stawu łokciowego, porażenie nerwu łokciowego. się w okolicę kąta żuchwy, policzka, zewnętrznego k ąt a oka /N MV w
C.5. Tongli (więź ze światem wewnętrznym) okolicy skrawka ucha w punkcie IT.19.
Położenie: między ścięgnem łokciowym zginacza ręki a powierzchniowyi
zginaczem palców, l cun nad fałdem nadgarstkowym. Ogólna charakterystyka meridianu:
Wskazania: bóle głowy, zawroty głowy, częstoskurcz pochodzenia wego, Typ meridianu: yang, związany z elementem Ognia, twor/.y parę / mcrulia H
przekrwienie spojówki, kurcze mięśni kończyn górnych, nerwic M«Ka. Wu/nicjs/e punkty:
nadciśnienie tętnicze. /lotllowy IT.4.
C.6. Yinxi (granica yin) pimhylności „Snu" IT.L, IT.2., IT.3., IT.5., IT.8.
Położenie: między ścięgnem łokciowego zginacza ręki a powierzchnio\ * lom/ujący IT.3.
zginaczem palców, 0,5 cuna nad fałdem nadgarstkowym. * tctlatywny IT.8.
Wskazania: bóle głowy, zawroty głowy, krwotoki z nosa, częstoski * pi/cpustowe IT.7., (IT.4.)
napadowy, zapalenie migdałków podniebiennych, histeria, wrzody żołądl * tlui mowy przedni JM.4.
astemia u ludzi w podeszłym wieku. * ilitrmowy tylni YU.27.
C.7. Shenmen (boskie drzwi) * »inmul/.ielny IT. l ., IT.2.
Położenie: w bruździe poprzec/nej nadgarstka po stronie dłoniowej, na lii fljólcm punktów: 19, czas najwyższej aktywności 13.00-15.00.
łączącej C.4., C.5. i C.6.
Wskazania: bezsenność, nerwice, psychozy i neurogenne choroby ser( punktów: IT.ł.
nadczynność gruczołu tarczowego, choroba nadciśnieniowa, utrata krwi Shaoze (mały staw)
porodzie itp. ic: ok. 3 mm od zewnętrznego kąta podstawy paznokcia V palca
C.8. Shaofu (mały obszar)
Położenie: między IV a V kością śródręcza, w szerokiej przestrzeni dzy • Wtkn/ania: kaszel, bóle głowy, zapalenie migdałków podniebiennych, ^
kostnej. y c/.ynnościowe serca, ból przedramienia, tiki i przykurczę mięśni X
Wskazania: nerwoból międzyżebrowy, zatrzymanie lub nietrzymanie mc */yjno-poty licznej, niedostateczna laktacja, zapalenie gruczołu sutko-falrucia
okresowe obfite krwawienia miesiączkowe, świąd w okolicy zewnęt pokarmowe. M. (Jiangu (przednia dolina)
narządów płciowych, częstoskurcz napadowy, ból ramienia. tenic: w zagłębieniu przednim od główki paliczka V palca. Wskazania:
C.9. Shaochong (mniejszy potok) szum w uszach, bóle przedramienia, niedostateczna laktacja, ' 'lnic gruczołu
Położenie: po promieniowej stronie koniuszka V palca, 3 mm od sutkowego, padaczka, czkawka.
podstawy paznokcia (końcowy punkt).
Wskazania: astemia po chorobach z gorączką, nerwoból międzyżebrcn
częstoskurcz neurogenny, kurcze mięśni kończyn górnych, zapalenie gi
nerwice z zespołem strachu, smutku, tęsknoty, amnezja itp.
 PRZEBlliG MliRIDIANÓW. fH/l'H!l'(i MliRIDIANÓW... 61

IT.J. Houxi (tylny wąwóz)

* 1'olo/enie: w stawie śródręczno-paliczkowym V palca ręki, tuż za głowa, V i
snklręcza. Punkt ten najłatwiej wyznaczyć wówczas, gdy ręka jest
;iinivta w pięść. Wtedy to znajduje się on na szczycie zgięcia dłoni t
tlAwach śródręczno-paliczkowych.
Wska/ania: przykurcz mięśni okolicy szyjno-potylicznej, przedramienia
finwma, padaczka, krwotok z nosa, osłabienie słuchu, zapalenie powiek, lir
nic korzeni nerwowych szyjnych. IT.4. Hand-Wangu (kość nadgarstka)
|N»lo/cnic: na łokciowym brzegu dłoni, we wgłębieniu między podstawy ;ł
śi odroczą a kością trój grani as tą. Wtka/.ania: takie same. IT.5. Yanggu
(słoneczna okolica)
enie: w zagłębieniu między wyrostkiem rylcowatym kości łokciowej LI
^rochowatą, po stronie łokciowej nadgarstka. WtLi/uniu: zawroty głowy,
szum w uszach, osłabienie słuchu, puduc/ka. fiut- jamy ustnej, bóle
przedramienia.
Yanglao (troska starości)
lo/rnic: na grzbiecie nadgarstka po stronie promieniowej wyrostku
ralrgo kości łokciowej.
fikji/.ania: zaburzenia czynności czuciowej i ruchowej w okolicy ramienia
Ilu, pr/.ekrwienia spojówki, osłabienie wzroku. t*7, /hinheng (prosta gałąź)
o/r nic: 5 cunów powyżej bruzdy poprzecznej nadgarstka, na linii
IT.5. •/. IT.8. flliM/ania: choroby psychiczne, zespoły neurasteniczne,
zawroty głowy,
owy i ręki. M. Xlaohai (niewielkie
morze)
Renie: na tylnej powierzchni stawu łokciowego, w rowku między
rkcicin łokciowym kości ramieniowej a wyrostkiem łokciowym kości

i/ama: przykurczę mięśni ramienia i stawu łokciowego, nerwoból

łokciowego, zapalenie dziąseł, pląsawica, padaczka, bóle w dolnej l
Jamy brzusznej. , Janzhen (czystość kamienia)
Kenie: w tył i w dół od stawu ramiennego, między kością ramienną |,
na tej samej linii pionowej co dół pachowy, inia: szum w uszach, bóle
głowy, bóle w okolicy łopatki, pleców kończyn górnych.

M<»riHian iHita cienlcłCBO.

62 l'K/i:Ull;.C. MI-RIDIANÓW...
IT.10. Naoshu (punkt ramienia)
Położenie: na tylnej powierzchni stawu ramiennego, na tylnej linii pionowej
przechodzącej przez dół pachowy.
Wskazania: bóle ramienia i łopatki, stawu ramieniowego, bóle w okolicy!
szyjno-szczękowej.
IT.ll. Tianzong (niebiańscy przodkowie)
* Położenie: w centrum dołu podgrzebieniowego, na wysokości Th.5. i Th.61
Wskazania: zaburzenia czuciowe i ruchowe w okolicy ramienno-łopatk< wej,
zapalenie splotu nerwowego. IT.12. Bingfeng (twarz wiatru)
Położenie: w centrum dołu nadgrzbietowego łopatki, we wgłębieniu.
Wskazania: takie same. IT.13. Quyuan (zgięta ściana)
•* Położenie: na górnym brzegu kolca łopatki.
Wskazania: takie same.
IT.14. Jianwaishu (zewnętrzna strona ramienia)
Położenie: na przyśrodkowym brzegu łopatki, na wysokości I a II kręj
piersiowego.
Wskazania: zaburzenia czuciowe i ruchowe ręki, zapalenie płuc, zesj
neurasteniczne, zbyt niskie ciśnienie tętnicze.
IT.15. Jianzhongshu (środek ramienia)
Położenie: 2 cuny w bok od wyrostka kolczystego VII kręgu szyjnego.
Wskazania: choroby układu oddechowego, bóle w okolicy szyjnej i potyli
cznej, osłabienie wzroku.
IT.16. Tianchuang (niebiańskie okno)
Położenie: na tylnym brzegu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkoweg<
na wysokości górnego brzegu chrząstki tarczowej.
Wskazania: nerwoból nerwów międzyżebrowych, zapalenie jamy ustne
bóle w okolicy szyi i łopatki, szum w uszach, zapalenie dziąseł.
IT.17. Tianrong (niebiańska postać)
Położenie: w miejscu przyczepienia mięśnia mostkowo-obojczykowo-s\
kowego do wyrostka sutkowatego (nieco w górę i w tył od kąta żuchwy).
Wskazania: nerwoból nerwów międzyżebrowych, bóle w okolicy szyjn<
potylicznej, szum w uszach, zapalenie dziąseł, tiki i przykurczę mięśni piec i
klatki piersiowej.
IT.18. Quanliao (zagłębienie kości jarzmowej)
Położenie: w zagłębieniu poniżej kości jarzmowej.
Wskazania: zapalenie nerwu twarzowego, tiki i przykurczę mięśni mimi<
nvch. bóle szczeki.
OMI-RIDIANÓW...
II', l M. Tinggong (pałac słuchu)
failo/cnie: we wgłębieniu przed skrawkiem ucha. Uciskając ten punkt,
i>Limy przewód słuchowy zewnętrzny. Lokalizację ułatwia otwarcie ust
<»\vv pu n kt) .
W«k.i/;mia: osłabienie słuchu, zapalenie zewnętrznego przewodu słucho-o,
t-hiypku, afazja, jąkanie.
MKKIDIAN PĘCHERZA MOCZOWEGO
<I,A< . YESICA URINARIA - VU)
meridianu *
HO/PIK'/y na się w punkcie VU.l., tj. 3 mm od wewnętrznego kąta oka, stąd M MV
na czoło i po szczycie głowy biegnie na potylicę. Tu (VU. 10.) llrla siv na
2 gałęzie.
M gałąź biegnie dokładnie wzdłuż kręgosłupa, w odległości 1,5 cuna III
Modkowej ciała, do miejsca nieco powyżej fałdu pośladkowego, skąd *ilu
VI 1.35. przechodzi przez pośladek na tylną (środkową) powierzchnię HU /y
się w dole podkolanowym.
(ii gałąź biegnie od gałęzi pierwszej, wzdłuż wewnętrznego brzegu <lo
ilołu podkolanowego, gdzie łączy się z gałęzią pierwszą w punkcie
w/dłuż tylnej powierzchni goleni, skręca za kostką zewnętrzną,
ixl/j|c na zewnętrzny brzeg stopy do V palca i w odległości 3 mm od
tf/ncgo kąta podstawy paznokcia kończy swój przebieg (VU.67.).
MM charakterystyka meridianu:
meridianu: yang, związany z elementem Woda, tworzy parę z meridia-ki
ilrjsze punkty:
VU.64.
priychylnosci „Shu" VU.67„ VU.66., VU.60., VU.40.
Jmt/ujący VU.67. INatywny VU.65. pwcpustowe VU.58.
(VU.64.) lliiwowy przedni JM.3. Ikwmowy tylni VU.28.
VU.60. m punktów: 67, czas najwyższej aktywności
15.00-17.00.
 l>K/HBIH(i MHRID1ANÓW. MERIDIANÓW...
64

62
63 6U
65 66
Ryć. 18. Meridian
pęcherza
moczowego
(część dolna).
36

Ryć. 17. Meridian pęcherza moczowego (część góma).

66 l»K/.l-:iilH(i MKRIDIANÓW. IHIK; MI-RIDIANÓW ... 67

Wykaz punktów: VlMO. Tianzhu (niebiańska kolumna)

VU.l. Jingming (Jing - oko, ming - światłość)
Położenie: 3 mm od wewnętrznego kąta oka.
Wskazania: choroby oczu, nieżyt nosa.
VU.2. Zanzhu (przewiercony bambus)
Położenie: na wewnętrznym brzegu (nad VU.l.).
Wskazania: choroby oczu, zawroty głowy, bóle przedniej części głowj
zapalenie nerwu twarzowego, nerwoból nerwu trójdzielnego.
VU.3. Meichong (przejście brwi)
Położenie: 0,5 cuna w części owłosionej czoła.
Wskazania: takie same.
VU.4. Quchai (skrzywiony sługa)
Położenie: nad wewnętrznym kątem oka, na linii włosów, nad czołem.
Wskazania: bóle głowy, zapalenie nerwu twarzowego, nerwoból nen
trójdzielnego, osłabienie wzroku, niedrożność nosa, krwotoki z nosa, polij
nosa, nieżyt nosa.
VU.5. Wuchu (piąte miejsce)
Położenie: 0,5 cuna nad wewnętrznym kątem oka, na linii włosów, ni
czołem.
Wskazania: padaczka, ból głowy, zawroty głowy, osłabienie wzroku, bój w
okolicy ramion i pleców.
VU.6. Chengguang (zbiornik światła)
Położenie: 2 cuny powyżej linii włosów, 1,5 cuna od linii pośrodkowij
ciała.
Wskazania: bóle głowy, zawroty głowy, choroby nosa.
VU.7. Tongtian (przenikające niebo)
Położenie: na wierzchołku głowy, 4 cuny nad linią włosów, 1,5 cuna linii
pośrodkowej ciała.
Wskazania: choroby nosa, przykurczę i tiki mięśnia okrężnego ust, nerw<
ból nerwu trójdzielnego.
VU.8. Luoque (niepełne połączenie)
Położenie: 5,5 cuna nad linią włojsów, 1,5 cuna od linii pośrodkowej ciał
Wskazania: toniczne napięcie mięśni okolicy szyjno-potylicznej, jasl
szum w uszach, psychozy.
VU.9. Yuzhen (nefrytowa poduszka)
Położenie: na bocznej powierzchni górnego brzegu guzowatości potylicznej,
1/3 cuna od linii pośrodkowej ciała.
Wskazania: nerwoból nerwu trójdzielnego, zawroty głowy, bóle gło\
krótkowzroczność, osłabienie węchu, nadmierne wydzielanie potu.
do/r nic: na bocznej powierzchni mięśnia czworobocznego, na granicy
lont*) c/.c-ści karku, l 1/3 cuna od linii pośrodkowej ciała, tka/ania: bóle
głowy, tiki i przykurczę mięśni karku oraz okolicy i łopatkowej, kręcz
karku, zapalenie krtani, choroby nosa, zespoły
irnu/ne, choroby oczu; działanie na autonomiczny układ nerowy.
M l . Dashu (wielki krąg)
O/CMK-: l ,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego. Th. l.
Li/ania: zapalenie oskrzeli, bóle głowy, padaczka, zapalenie kor/cni vi
li s/yjno-piersiowych, choroby układu oporowo-ruchowego.
M 2. Tengrnen (wrota wiatru)
o/rnie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego Th.2.
»lui/ania: choroby układu oddechowego, zapalenie korzeni nerwowych
piersiowych, senność, wymioty, zapobieganie grypie.
5,1.ł. Fcishu (snu płuca)
lo/onie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego Th.3.
'ik.t/.wia: choroby narządów oddechowych, żółtaczka, świąd skóry, bóle
u v pleców oraz lędźwi.
,14. Jueyinshu (shu osierdzia)
Urnie: l ,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego Th.4.
kn/ania: choroby serca, płuc, czkawka, wymioty.
,15. Xinshu (shu serca)
.Urnie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego Th.5.
lui/ania: choroby serca, żołądka, zwężenie przełyku, zaburzenia emo->
wolicjonalne.
,16. Dushu (shu Du-Mai)
Urnie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego Th.6,
llui/ama: takie same.
,17. (tcshu (shu przepony)
Ifl/rnie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego Th.7.
ka/ania: choroby serca i płuc (kołatanie serca, zapalenie opłucnej,
ICH oskrzelowa, zapalenie oskrzeli), nieżyt żołądka, niestrawność
l, dla zwiększenia czynności krwiotwórczych.
.18. (ianshu (shu wątroby)
cnie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.9.
W»ktt/ania: żółtaczka, choroby żołądka i jelit, zawroty głowy po chorobach
łka., l/awienie, psychozy, zapalenie oskrzeli, nerwoból międzyżebrowy,
jcowatość dwunastnicy (choroba tęgoryjcowa, hakowica).
 PK/I-HII.(l MI-RIDIANÓW.J
68
YU.19. Danshu (shu pęcherzyka żółciowego) Położenie: 1,5 cuna w bok od
dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.l< Wskazania: gorączka, dreszcze, bóle
głowy, choroba pęcherzyka żółciowegc żółtaczka, wymioty, zwężenie przełyku,
nieżyt krtani, zapalenie opłucnej! nadciśnienie tętnicze.
YU.20. Pishu (shu śledziony)
Położenie: l ,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th. l
Wskazania: choroby układu trawiennego, cukrzyca. YU.21. Weishu (shu
żołądka) Położenie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego,
Th.M Wskazania: choroby żołądka, wątroby, osłabienie wzroku. YU.22.
Sanjiaoshu (shu potrójnego ogrzewacza) Położenie: 1,5 cuna w bok od dolnego
brzegu wyrostka kolczystego L.l. Wskazania: choroby żołądka, zapalenie
korzeni nerwowych lędźwiowi krzyżowych, zespoły neurasteniczne,
nietrzymanie moczu. YU.23. Shenshu (shu nerki) Położenie: l ,5 cuna w bok od
dolnego brzegu wyrostka kolczystego, L.2. Wskazania: choroby układu
moczowo-płciowego (zapalenie nerek, skurt zwieraczy pęcherza moczowego,
nietrzymanie moczu, brak nasienia (asp< mia). zmazy nocne (polucje),
zaburzenia cyklu miesiączkowego, bóle krzyżj Y U.24. Qihaishu (shu morza
oddechu)
Położenie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, L.-
Wska/ania: bóle kr/y/a - lumbagia, hemoroidy, nadciśnienie tętnicze.
YU.25. Dachnugshu (shu jelita grubego)
Położenie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego,"
Wskazania: bóle lędźwiowo-krzyżowe, choroby jelita grubego (ws brzucha,
nieżyt jelita grubego i okrężnicy, kruczenie w brzuchu, rozwolniei lub
zaparcia), nietrzymanie moczu, choroba nadciśnieniowa. YU.26. Guanyuanshu
(shu początku granicy)
Położenie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, L.!
Wskazania: bóle lędźwiowo-krzyżowe, choroba nadciśnieniowa, zatrzynu lub
nietrzymanie moczu.
YU.27. Xiaochangshu (shu jelita cienkiego) Położenie: 1,5 cuna w bok od
dolnego brzegu wyrostka kolczystego, S\ (w zagłębieniu pomiędzy kolcem
biodrowym tylnym a kością krzyżową).
Wskazania: nieżyt jelita cienkiego i ok. ,:nicy, hemoroidy, bóle lędźwi
wo-krzyżowe, zapalenie błony śluzowej macicy.
fUt/l-HII-OMI-RIDlANÓW.
VI .28. Pangguangshu (shu pęcherza moczowego)
1'olo/i'iiic: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, na
tokosci drugiego tylnego otworu krzyżowego.
Wska/ania: choroby układu moczowo-płciowego, bóle lędźwiowo-krzyżowe.
VI'.29. Zhonglushu (shu środka palców)
1'olo/enic: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, na
Nonur ir/.eciego otworu kości krzyżowej.
Wska/ania: cukrzyca, nieżyt jelita cienkiego i okrężnicy, bóle krzyża. VI
JO. Baihuanshu (shu zwieracza)
failo/iMiie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, na
Mount- c/.wartego otworu kości krzyżowej.
Wska/ania: bóle lędźwiowo-krzyżowe, choroby odbytnicy, zatrzymanie
tui, /apalenie błony śluzowej macicy. VI Ul. Shangliao (górna jamka)
fMoAMiie: odpowiada pierwszemu tylnemu otworowi krzyżowemu.
W»ka/ania: choroby układu moczowo-płciowego, bóle lędźwiowo-krzyżowe,
iHtmly.
VI f,.12. Ciliao (następna jamka)
iNiloA-iłic: odpowiada drugiemu tylnemu otworowi krzyżowemu.
W»ka/ania: takie same.
',.W. /hongliao (środkowa jamka)
lo/.cnic: odpowiada trzeciemu otworowi tylnemu kości krzyżowej.
W»ka/ania: takie same. VlJ,.W. Xialiao (jamka dolna)
n/cnie: odpowiada czwartemu otworowi tylnemu kości krzyżowej. ||
tytlui/ama: takie same. f¥tJtJ5. Huiyang (krocze)
n/cnie: na dolnym brzegu kości guzicznej, między mięśniami poślad-
li fiktt/ania: choroby odbytnicy i odbytu, świąd skóry i świerzbiączka
lic y krocza.
).J6. Chengfu (podtrzymanie oparcia)
lo/cnie: w środku fałdu pośladkowego, w miejscu spotkania trzech
l; pośladkowego wielkiego, dwugłowego uda i półścięgnistego. ftkii/ania:
bóle lędźwiowo-krzyżowe, hemoroidy, zatrzymanie moczu. %U*37. Ylnmen
(wrota rozkwitu) i$Blt>/cmc: w środku tylnej powierzchni uda, między
mięśniem dwugło-
• mięśniem półścięgnistym, 6 cunów poniżej YU.36.
W»k«/amn: takie same.
70 PRZHBIHCi MI-K11MANÓW.
VU.38. Fuxi (płytka dolina)
Położenie: na wewnętrznym brzegu mięśnia dwugłowego uda, l cun ni
dołem podkolanowym (lokalizować przy zgiętym stawie kolanowym).
Wskazania: wymioty, rozwolnienie, zapalenie pęcherza moczowej
zatrzymanie moczu, zapalenie nerwu sutkowego, zapalenie korzeni rdzenie
wych lędźwiowo-krzyżowych.
YU.39. Weiyang (skupisko yang)
Położenie: na zewnętrznym brzegu dołu podkolanowego, z zewnętrzr
strony ścięgna mięśnia dwugłowego uda.
Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych lędźwiowo-krzyżowych, zesj
Guillaina-Barrego, padaczka, stany gorączkowe.
VU.40. Weizhong (środek wydający rozkazy)
Położenie: w środku dołu podkolanowego, w bok od tętnicy podkolanow^
Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych lędźwiowo-krzyżowych, gryj
/upalenie stawu kolanowego, udar mózgu, brak wydzielania potu w chorób* /.
gorac/ką, wypadanie włosów i brwi, krwawienie z żylaków odbytu, krwott /.
nosa, choroby skóry (dermatozy), choroby żołądkowo-jelitowe, choi
nadciśnicniowa.
YU.41. Fufen (część dopełniająca)
Punkt rozpoczyna drugie odgałęzienie.
Położenie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.2|
Wskazania: choroba narządów oddechowych, zapalenie korzeni rdzei
wych szyjno-piersiowych.
YU.42. Pohu (siedziba duszy)
Położenie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.3|
Wskazania: takie same.
VU.43. Gaohuang (centrum życia)
Położenie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th>
Wskazania: choroby przewlekłe (gruźlica płuc, zapalenie oskrzeli, chór
wrzodowa żołądkowa), zespoły neurasteniczne, zmazy (polucje). W staroi
ności uważano, że działanie na ten punkt umożliwia leczenie „stu choi i
wpływa na organizm zapobiegawczo.
VU.44. Shentang (sala ducha)
Położenie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.i
Wskazania: choroby serca, narządów oddechowych, bóle pleców w okolj
ramienia.
VU.45. Yixi (krzyk bólu)
Położenie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.(
chorohv serca, zaoalenie korzeni rdzeniowych piersiowych.
Ifll/MMI-Ci MHRIDIANÓW... 71
VI 1.46. Geguan (granica przepony)
1'oło/enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.7.
Wskazania: nerwoból międzyżebrowy, choroby przełyku, przepony, czkali,
slmntoki.
VI 1.47. Hunmen (wrota duszy)
l'olo/enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.9.
Wska/ania: choroby wątroby, żołądka, przełyku. VI 1.48. Yanggang
(połączenia yang)
Mo/enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.lO.
Wska/.ania: takie same. VI 1.49. Yishe (miejsce uczuć)
f* |»olo/enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th. 11.
Wska/ania: takie same. VIl.50. Weicang (zbiornik żołądka)
IWo/cnie 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.12.
W«kka/.ania: choroby żołądka i jelit. VI 1.51. Huangmen (wrota ośrodków
życia)
IMo/enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, L.l.
W«ka/.ania: przewlekłe choroby narządów wewnętrznych, zapalenie gru-
Milkowego. VI).52. /hishi
(miejsce walki)
Wenie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, S.2.
•Wtka/ania: choroby narządu moczowo-płciowego i jelit. VU.53. Baohuang
(łożysko życiowe centrum) }Pblo/.cnie: 3 cuny bocznie w linii środkowej
tylnej, na wysokości drugiego
kr/.yżowego.
i Wtku/ania: nieżyt jelita cienkiego i okrężnicy, zaparcia, zatrzymanie moczu,
Ulic najądrza, zapalenie korzeni rdzeniowych lędźwiowo-krzyżowych. .54.
Zhibian (składany kraj)
4o/cnie: na wysokości czwartego otworu krzyżowego, 3 cuny bocznie od i
środkowej ciała. Wtka/unia: zapalenie pęcherza moczowego, hemoroidy, bóle
krzyża, rwa
, choroba kończyn dolnych. 1.55.
Heyang (punkt spotkania yang).
źcnic: 2 cuny poniżej poprzecznej linii dołu podkolanowego. Wftkazania:
zapalenie korzeni rdzeniowych lędźwiowo-krzyżowych i zespół ""ilna-Barrego,
krwotok z macicy, zapalenie błony śluzowej macicy.
 PRZEBU-G MHRiniANÓW...
72
YU.56. Chengjin (podtrzymywacz mięśni) V Położenie: 5 cunów poniżej
dołu podkolanowego, między główkami mięśnia brzuchatego łydki.
Wskazania: takie same.
VU.57. Chengshan (podparcie góry)
- Położenie: na dolnym brzegu mięśnia brzuchatego łydki, między jegoj
głową boczną a przyśrodkową.
Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych lędźwiowo-krzyżowych, kura
mięśnia brzuchatego łydki, wymioty, rozwolnienia, drgawki u dzieci, hemoroidy,|
YU.58. Feiyang (pobudka)
* kąta oka, łzawienie, bóle w okolicy ciemieniowej i szyjno-po-,/nri. bóle
Położenie: w miejscu przejścia zewnętrznego brzuśćca mięśnia brzuchategc
łydki w ścięgno piętowe, 7 cunów nad kostką boczną.
Wskazania: takie same.
VU.59. Fuyang (yang kości nogi)
Położenie: 3 cuny powyżej kostki bocznej, na zewnątrz brzegu ściegi
piętowego.
Wskazania: pr/ykurcz miejscowy, zapalenie nerwu twarzowego, nerwoł
nerwu trójdzielnego, bóle w okolicy uda i bóle lędźwiowo-krzyżowe.
YU.60. Kunlun (nazwa góry w Tybecie)
Położenie: w zagłębieniu, w środku linii łączącej ścięgno Achillesa z nym
brzegiem kostki zewnętrznej, na wysokości szczytu kostki.
Wskazania: bóle głowy i inne zespoły bólowe, choroba nadciśnieniowl
zawroty głowy, krwotoki z nosa, krwawienie z żylaków odbytu, rwa kulszowi
zapalenie stawu skokowo-goleniowego, zapalenie sromu, zatrzymanie odejści
łożyska.
YU.61. Pushen (pomoc robotnicom)
Położenie: w zagłębieniu po bocznej stronie kostki piętowej, na pogrania
skóry „białej" i „czerwonej".
Wskazania: zapalenie nerwu kolanowego, słabość mięśnia brzuchatej
łydki i mięśnia podeszwowego.
VU.62. Shenmai (wysunięty pałac)
Położenie: 0,5 cuna poniżej dolnego brzegu zewnętrznej kostki stopy.
Wskazania: bóle przedniej części głowy, bóle dolnej części brzucl
przeczulica w okolicy stawu kolanowego, wymioty, padaczka, drgawki u dzif ~
YU.63. Jinmen (złote wrota)
Położenie: ku przodowi i w dół od YU.62., w zagłębieniu tylnym
guzowatości V kości śródstopia.
Wskazania: bóle przedniej części głowy, bóle dolnej części brzucl orzeczulica
w okolicy stawu kolanowego, wymioty, padaczka, drgawki u dzif
i MHRIDIANÓW...
VI 1.64. Jinggu (główna kość)
1'oio/enie: na zewnętrznym brzegu stopy, poniżej i do przodu guzowatości V
kości śródstopia, w miejscu połączenia „czerwonej i białej" skóry
Wska/ania: bóle głowy, bóle lędźwiowo-krzyżowe, padaczka, drgawki
itfrirt-i. przykurczę mięśni, łzawienie. VI
1.65. Shugu (zbiór kości)
1'olo/cnie: na zewnętrznym brzegu stopy, z tyłu i poniżej główki V kości
fcltiopia, w miejscu połączenia „czerwonej i białej" skóry stopy. Wska/ania:
bóle głowy, zawroty głowy, osłabienie słuchu, zapalenie Mic.tr/.nego
lędźwi i pleców, przykurczę mięśnia brzuchatego łydki, czyraki i|lif
(karbunkuły) i czyraki (furunkuły), wągry pospolite. VI'.66. Foot-Tonggu
(przejście doliną)
ipolo/cnie: w zagłębieniu przednim od główki V kości śródstopia. W*ka/.ania:
bóle głowy, krwotok z nosa, bóle szyi i karku. VI'.67. Zhiyin (krańcowy yin) 1%
t*oło/cnie: na końcu V palca stopy, 3 mm od zewnętrznego kąta podstawy Utolu
ta (końcowy punkt). W«ka/ania: bóle głowy, przekrwienie spojówki,
zatrzymanie moczu, bóle
IHiWłich kończyn dolnych.
MFRIDIAN NEREK (ŁAC. REN - R)
meridianu
Mrruli.m rozpoczyna się na podeszwie stopy w punkcie R.I., tj. w zagłę-
ini^d/.y II a III kością śródstopia. Stąd wznosi się w kierunku pięty i po B*c
n ni koła (pętli) w okolicy kostki przyśrodkowej biegnie w górę po "
mikowej stronie goleni i uda. Między narządami płciowymi a odbytem do
miednicy, aby wyłonić się w punkcie na górnym brzegu spojenia ego, w
odległości 0,5 cuna od linii środkowej ciała (punkt R. 1 1.). Dalej it xic. i na
wysokości między zagłębieniem pierwszego żebra a obojczy-2 cuny w bok
od linii środkowej ciała, w punkcie R.27. kończy swój
Ofólnu charakterystyka meridianu:
fyp meridianu: yin, związany z elementem Woda, tworzy parę z meridia-pgt
hcr/a moczowego.
74 PRZEBIEG MER1DIANÓW 9M/.I IimCJMERIDIANÓW...

Ryć. 19. Meridian nerek (część dolna). Ryć. 20. Meridian nerek (cześć górna).
76 PRZEBIliCi MliRIDIANÓW.
Ważniejsze punkty:
- źródłowy R.3.
- przychylności „Shu" R.I., R.2., R.3., R.7., R.10.
- tonizujący R.7.
- sedatywny R. 1. i R. 12.
- przepustowe R.4. (R.3.)
- alarmowy przedni YF.25.
- alarmowy tylni YU.23.
- samodzielny R.I., R.3.
Ogółem punktów: 27, czas najwyższej aktywności 17.00-19.00.
Wykaz punktów:
R.l. Yongąuan (większe tryskające źródło)
Położenie: we wgłębieniu, na podeszwie stopy, między II a III stawe
śródstopowo-paliczkowym, przy zgiętych palcach stopy.
Wskazania: afazja histeryczna, ochrypłość głosu, afonia, kaszel, ost
zapalenie migdałków podniebiennych, bezpłodność, opadnięcie macicy, ni
trzymanie lub zatrzymanie moczu, kurcz mięśni kończyn dolnych, drgawj u
dzieci, padaczka.
R.2. Rangu (dolina prób)
Położenie: na przyśrodkowej powierzchni stopy, we wgłębieniu z pn i
poniżej guzowatości kości łódkowej, w połowie długości łączącej koni<|
palucha z tylnym brzegiem pięty.
Wskazania: nieżyt krtani, zapalenie migdałków podniebiennych, ślinott
wymioty, choroby układu moczowo-płciowego (zapalenie pęcherza moczowe
zapalenie najądrza, nietrzymanie moczu, bezpłodność, zaburzenia cyklu
siączkowego, świąd sromu), drgawki u dzieci.
R.3. Taixi (wielki potok)
Położenie: w połowie odległości między szczytem kostki przyśrodko> a
ścięgnem Achillesa (bezpośrednio po przeciwnej stronie znajduje się pul
YU.60.).
Wskazania: choroby narządu oddechowego, jamy brzusznej, kurcz trzewi
bóle w okolicy serca.
R.4. Dazhong (wielki puchar)
Położenie: 0,5 cuna w dół i nieco do tyłu od zagłębienia pomiędzy kosi
przyśrodkową a ścięgnem Achillesa.
Wskazania: częstoskurcz napadowy, psychozy, zapalenie jamy usti
wymioty, zaparcia, nadmierne krwawienie miesiączkowe, bóle lędźwiowe.
l/l HII-GMl-RIDIANÓW.. 77
M.5. Shuiguan (źródło wody)
1'olo/enic: l cun poniżej zagłębienia pomiędzy kostką przyśrodkową
MVK|l%m Achillesa, w linii pionowej.
Wska/ania: brak miesiączki, skąpe krwawienie miesiączkowe, nadmierne
tlal.mic moczu.
N.6. /haohai (świecące się morze)
Mo/cnie: w zagłębieniu, l cun poniżej dolnego brzegu kostki przyśrodkowej.
Wska/ania: suchość błony śluzowej w jamie ustnej, ogólna słabość, zapale-
iiu^tlałków podniebiennych, kolka jelitowa, zaburzenia cyklu miesiączko-|n.
łxvsenność, zwiotczenie żył, otyłość. K,7. Fuliu (powracający potok)
-nie: 2 cuny powyżej zagłębienia pomiędzy kostką przyśrodkową m
Achillesa, na jego przednim brzegu. Wnka/ania: zapalenie rdzenia,
choroba narządów moczowo-płciowych, IM- pocenie się, bóle lędźwiowe,
bóle zębów, krwawienie z żylaków tu. /byt niskie ciśnienie tętnicze. R,H. ,|
ao\im (zmienne zaufanie)
na tylnym brzegu kości piszczelowej, dwa cuny powyżej brzegu kostki
przyśrodkowej. Wtka/.ania: choroby narządów moczowo-płciowych. R«9.
/hubin (budująca się zapora)
lo/cnic: w miejscu przejścia mięśnia brzuchatego łydki w ścięgno
illrsa
W»ka/.ania: padaczka, skurcz mięśnia brzuchatego łydki, zapalenie języka,
•cja.
10. Yingu (dolina yin)
lo/cnic: na przyśrodkowej linii poprzecznej kolana, między ścięgnem l
pólścięgnistego i pół błoniaste go. '•ku/ania: bóle wewnętrznej powierzchni
uda, zapalenie stawu kolanowego,
y nar/ądów moczowo-płciowych.
(.II. llenggu (poprzeczna kość)
lo/cnic: na wysokości wzgórka łonowego, 0,5 cuna w bok od linii
ciała, 'ikn/ania: nietrzymanie moczu, częstoskurcz, zmazy
(polucje), prze-
łc spojówki, zapalenie rogówki, zespoły bólowe miednicy mniejszej.
•,12, Dane (wielki blask) :
^lo/cnic: l cun nad wzgórkiem łonowym, 0,5 cuna od linii pośrodkowej
 PRZEBlHCi Ml-RMMANÓW.J l/l Mll-r, MI-R1DIANÓW. 79
78

Wskazania: impotencja, ból w okolicy prącia, aspermia (brak nasienia),
przewlekłe zapalenie pochwy, przekrwienie spojówki, zapalenie rogówki.
R.13. Qixue (punkt energii) Położenie: 2 cuny nad wzgórkiem łonowym, 0,5 cuna
od linii pośrodkow<
ciała.
Wskazania: takie same.
R.14. Siman (czterokrotna pełność)
Położenie: 3 cuny nad wzgórkiem łonowym, 0,5 cuna od linii pośrodkow<
ciała.
Wskazania: choroby jelit i narządów moczowo-płciowych.
R.15. Abdomen-Zhongzhu (środkowa rzeka)
Położenie: 4 cuny nad wzgórkiem łonowym, 0,5 cuna od linii pośrodkow<
ciała.
Wskazania: takie same.
R.16. Huangshu (punkt zgodności centrów życiowych)
Położenie: na wysokości pępka, 0,5 cuna od linii środkowej ciała.
Wskazania: choroby żołądka i jelit.
R.17. Shangąu (melodia kupca)
Położenie: 2 cuny nad pępkiem, 0,5 cuna od linii pośrodkowej ciała.
Wskazania: takie same.
R.18 Shinguan (kamienna granica)
Położenie: 3 cuny nad pępkiem, 0,5 cuna od linii pośrodkowej ciała.
Wskazania: takie same.
R.19. Yindu (stolica yin)
Położenie: 4 cuny nad pępkiem, 0,5 cuna od linii pośrodkowej ciała.
Wskazania: choroby narządów oddechowych, żołądka i jelit.
R.20. Abdomen-Tonggu (przenikająca dolina)
Położenie: 5 cunów nad pępkiem, 0,5 cuna od linii pośrodkowej ciała.
Wskazania: takie same.
R.21. Youmen (wrota ciemności)
Położenie: 6 cunów nad pępkiem, 0,5 cuna od linii pośrodkowej ciała.
Wskazania: odbijanie się z żołądka, ślinotok, choroby wątroby.
R.22. Bulang (spacerowy korytarz)
Położenie: w piątym międzyżebrzu, 2 cuny w bok od linii środkowej cii
Wskazania: choroby narządów oddechowych, przełyku, żołądka.
R.23. Shonfeng (pieczęć ducha)
Położenie: w czwartym międzyżebrzu, 2 cuny od linii środkowej ciała.
Wskazania: takie same.
K. 24. Lingxu (pustka duchowa)
' 1'olo/enie: w trzecim międzyżebrzu, 2 cuny od linii pośrodkowej ciała.
Wska/.ania: nerwoból międzyżebrowy, choroby narządów oddechowych,
htrnic węchu, zapalenie gruczołu sutkowego, zaburzenia nerwicowe u kobiet.
H, 25. Shencang (zbiornik ducha)
|*olo/enic: w drugim międzyżebrzu, 2 cuny od linii pośrodkowej ciała.
Wska/.ania: takie same.
M, 26. Yuzhong (w zwątpieniu)
IMo/enie: w pierwszym międzyżebrzu, 2 cuny od linii pośrodkowej ciała.
Wska/ania: choroby narządów oddechowych.
H.27. Shufu (warsztat zgodności)
h*lo/.cnie: w dole podobojczykowym, tuż poniżej dolnego brzegu obojczyka,
lny na /.cwnątrz od linii środkowej mostka (końcowy punkt).
Wska/ania: zapalenie oskrzeli, czkawka, wymioty, ślinotok.
OSIERDZIA (ŁAC. PERICARDIUM - PC)
meridianu
JMrrulian osierdzia należy do meridianów rąk. Rozpoczyna się w punkcie ii
, 1) w czwartej przestrzeni międzyżebrowej, l cun na zewnątrz od |wkt
sutkowej (5 cunów od linii środkowej ciała). Stąd wznosi się nieco m nad
dołem pachowym) i przechodzi na przednią powierzchnię ramie-hrgnąc
środkiem ramienia, między głowami mięśnia dwugłowego, lnu staw
łokciowy do wewnątrz od ścięgna tego mięśnia. Na przedramie-Iridiunu
biegnie dalej pośrodku, przecina staw nadgarstkowy i kieruje się ;n
środkowego III, gdzie w odległości 3 mm po wewnętrznej stronie Klawy
paznokcia kończy swój bieg.
Ina charakterystyka meridianu:
meridianu: yin, związany z elementem Ogień, tworzy parę z meridia-!
potrójnego ogrzewacza. ralnicjsze punkty: IWWIowe PC.7.
pnychylności „Shu" PC.9., PC.8., PC.7., PC.5., PC.3.
loni/ujący PC.9. Hdulywny PC.7. przepustowe PC.6. (PC.7.)
alarmowy przedni JM.17.
tvlni VI 1.14.
82 PRZliBIliO MhKIDlANÓW. Ht/Hłll-CiMIiRIDlANÓW.

Wskazania: choroby serca, nerwoból międzyżebrowy, hydroadenit, zapaU

nie migdałków podniebiennych, bóle głowy, choroba nadciśnieniowa, bezsei
ność, psychozy, kurcz pisarski, zapalenie splotu nerwowego.
PC.8. Laogong (pałac pracy)
Położenie: w środku dłoni, między III a IV kością śródręcza.
Wskazania: choroba nadciśnieniowa, zapalenie jamy ustnej, żółtaczl
krwotoki z nosa, parastezje koniuszków palców, nadmierne wydzielanie p(
psychozy reaktywne, histeria, punkt „nagłej pomocy".
PC.9. Zhongchong (środkowe urwisko)
Położenie: na koniuszku III palca ręki, 3 mm od wewnętrznego ke
podstawy paznokcia (końcowy punkt).
Wskazania: choroby serca, bóle głowy, choroby gorączkowe z braku
wydzielania potu. Punkt „nagłej pomocy".

MERIDIAN POTRÓJNEGO OGRZEWACZA (ŁAC.

CARDINALIS TRICALORI; Z CHIN. - SJ)
Przebieg meridianu
Meridian potrójnego ogrzewacza zaczyna się na palcu serdecznym (pz IV)
ręki, przy macierzy paznokcia (SJ.l.). Dalej biegnie przez grzbieto^ część
ręki, przedramię, ramię i dochodzi do tylnej doliny barku, skąd przecl dzi na
szyję, okrąża od góry ucho i kończy swój bieg w punkcie SJ.23., tj.
zewnętrznym brzegu brwi.

Ogólna charakterystyka meridianu;

Typ meridianu: yang, związany z elementem Ogień, tworzy parę z meri<
nem osierdzia. Ważniejsze punkty:
- źródłowy SJ.4.
-przychylności „Shu", SJ.l., SJ.2., SJ.3., SJ.6., SJ.ll.
- tonizujący SJ.3.
- sedatywny S J. 10.
- przepustowe SJ.5. (SJ.4.)
- alarmowy przedni JM.5.
- alarmowy tylni VU.22.
- samodzielny SJ.5.
Ogółem punktów: 23, czas największej aktywności 21.00-23.00.
 PRZEB1I-G MHKIDIANÓWJ
84
Wykaz punków
SJ.l. Guanchong (pograniczny punkt ataku)
Położenie: 3 mm w bok - po stronie łokciowej, obok macierzy paznol
IV palca ręki.
Wskazania: stany gorączkowe, mdłości, bóle głowy, osłabienie łaknienl
niestrawności u dzieci, punkt „nagłej pomocy".
SJ.2. Yemen (wrota płynów)
Położenie: na łokciowym brzegu paliczka bliższego IV palca.
Wskazania: bóle i zawroty głowy, osłabienie słuchu, szum w uszi
zapalenie dziąseł, choroby oczu, bóle w okolicy stawu łokciowego i przeć
mienia, psychozy reaktywne.
SJ.3. Hand-Zhongzhu (środkowa wyspa)
Położenie: na grzbietowej stronie ręki między IV a V kością śródręcza, za
stawem śródręczno-paliczkowym.
Wskazania: stany gorączkowe, niskie ciśnienie tętnicze.
SJ.4. Yangchi (zbiornik wody yang)
Położenie: na grzbietowej powierzchni ręki, w zagłębieniu grzbietow<
zgięcia nadgarstka, po łokciowej stronie ścięgna mięśnia prostownika wsj
nego palców.
Wskazania: cukrzyca, zapalenie stawu promieniowo-nadgarstkowego,
gościec, bóle przedramienia.
SJ.5. Waiguan (zewnętrzne wrota)
Położenie: 2 cuny powyżej stawu promieniowo-nadgarstkowego. Punkt
należy do najczęściej wykorzystywanych w akupunkturze.
Wskazania: osłabienie słuchu, ból w stawach kończyny górnej, bóle zęt
choroby oczu, ogólna słabość, bezsenność, grypa.
SJ.6. Zhigou (rozwidlenie rowu)
Położenie: 3 cuny nad stawem promieniowym nadgarstka, między koi
promieniową a łokciową.
Wskazania: choroby płuc i serca, bóle rąk, wymioty, zapaść po porodzi
SJ.7. Huizong (spotkane źródło)
Położenie: w środku linii poprzecznej nadgarstka pomiędzy ścięj
mięśni zginacza promieniowego nadgarstka i mięśnia długiego dłoni.
Wskazania: pląsawica, bóle ramienia i przedramienia.
SJ.8. Sanyangluo (Luo 3 yang)
Położenie: 4 cuny nad stawem promieniowo-nadgarstkowym,
kością łokciową a kością promieniową.
Wskazania: głuchota, bóle zębów żuchwy, choroby oczu, bóle ramu
-Ci MHRIDIANOW... K.S
S J.9. Sidu (cztery zasuwy)
Położenie: między kością łokciową a promieniową, 5 cunów poniżej f|
Kvia łokciowego.
Wskazania: takie same. SJ.10. Tianjing
(niebiańskie źródło)
Położenie: na tylnej powierzchni stawu łokciowego, w odległości l cuna m
v/e j szczytu wyrostka łokciowego. Przy zgiętym stawie łokciowym nm-jscu
tym powstaje wgłębienie.
Wskazania: choroby narządu oddechowego, psychozy, głuchota, zapalenie
iiwu-k, bóle w okolicy szyi i karku, kręcz szyi. SJ.l 1. Qinglengyuan (czysta
chłodna otchłań)
Położenie: na tylnej powierzchni ramienia, 2 cuny nad wyrostkiem
uiowym.
Wskazania: bóle kończyn górnych. S J. 12.
\iaoluo (odprowadzenie zastoju wody)
l'ułożenie: na tylnej powierzchni ramienia, 5 cunów nad stawem łokciowym.
Wskazania: bóle głowy, nerwoból nerwów potylicznych, padaczka, gośćcowe
i-nic tętnic, bóle rąk. SJ.l3. Naohui
(spotkanie ramienia)
1'olożcnie: na dolnym brzegu mięśnia naramiennego, na wysokości dołu
i'ho w c go.
Wskazania: bóle kończyn górnych i w okolicy szyi oraz karku.
NJ.14. Jianliao (jamka ramienia)
1'nlożcnie: w tył i w dół od wyrostka barkowego łopatki. Podczas odwie-lia
ramienia w miejscu tego punktu tworzy się jamka. Wskazania: zapalenie
splotu nerwowego ramienia. ij.15. Tianliao (boski dołek) Poło/enie: w
środku odległości między punktem VF.21. a górnym brze-
kolca łopatki.
Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych szyjno-piersiowych, zapalenie lii
nerwowego ramienia. UJ. 16. Tianyou (boskie okno)
Położenie: w tył i w dół od wyrostka sutkowego, w miejscu przyczepienia
lo brzegu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego (pod punktem 1 2 )
Wskazania: bóle okolicy szyjno-potylicznej, nieżyt krtani, szum w uszach,
pHolu, przekrwienie oka, obrzęki twarzy, bezsenność.
86 PRZEBIKG MHRIDIANÓW.
SJ.17. Yifeng (ochrona przed wiatrem)
Położenie: w zagłębieniu, w tył od podstawy płatka ucha, między kątel
żuchwy a wyrostkiem sutkowym, nieco poniżej i do przodu od wyrost
sutkowego. Lokalizację punktu ułatwia otwarcie ust.
Wskazania: szum w uszach, głuchota, zapalenie nerwu twarzowego, zaf
lenie jamy ustnej.
SJ.18. Qimai (pulsująca żyła)
Położenie: na tylnym brzegu podstawy małżowiny usznej, na tej s*
wysokości co otwór przewodu słuchowego zewnętrznego.
Wskazania: bóle głowy, szum w uszach, zapalenie tęczówki, drga> u
dzieci, wymioty, padaczka, biegunka.
SJ.19. Luxi (oparcie czaszki)
Położenie: na tylnym brzegu podstawy małżowiny usznej, (w śroc
odległości między punktem SJ.20. a punktem SJ.18.).
Wskazania: szum w uszach, bóle głowy, padaczka, lęki.
SJ.20. Jiaosim (kąt ucha)
Położenie: przy podstawie górnego brzegu małżowiny usznej.
Wskazania: zaburzenia podwzgórza, tiki, przykurczę mięśni okolicy
zapalenie jamy ustnej, słabość mięśni żwaczy, wymioty, choroby oca
powiększenie gruczołu tarczowego.
SJ.21. Ermen (brama ucha)
Położenie: w przód i w górę od skrawka ucha, na tylnym brzegu wyrost
stawowego żuchwy.
Wskazania: szum w uszach, głuchota, zapalenie ucha, bóle zębów szcs
przykurcz mięśnia okrężnego ust.
SJ.22. Ear-Heliao (jamka skroniowa)
Położenie: na przednio-górnym brzegu podstawy małżowiny usznej,
podstawą wyrostka jarzmowego kości skroniowej.
Wskazania: bóle głowy, nerwobóle nerwu trójdzielnego i jego powikh
nieżyt nosa, zapalenie przewodu słuchowego.
SJ.23. Sizhukong (jedwabny bambus)
Położenie: na zewnętrznym brzegu brwi (końcowy punkt).
Wskazania: choroby oczu, bóle głowy, zawroty głowy, porażenie nc
twarzowego, drgawki u dzieci.
BIHGMHRIDIANÓW... K7
MKRIDIAN PĘCHERZYKA ŻÓŁCIOWEGO (l
AC. YESICA FELLEA - VF)
l'r/.cbieg meridianu
Mcridian ten swój kręty przebieg rozpoczyna od zewnętrznego kąta oka |
VI l »; na samej głowie posiada aż 20 punktów. W odcinkach dołu nadoboj-
tiNknwcgo schodzi po przednio-bocznej stronie tułowia, uda, goleni i stopy do |V
paka stopy - 3 mm od zewnętrznego kąta podstawy paznokcia (YF.44.).
() gól na charakterystyka meridianu;
l v p meridianu: yang, związany z elementem Drzewo, tworzą parę z meri-m-
m wątroby. Ważniejsze punkty:
/iodłowy YF.40.
pi/ychylności „Snu" YF.44., YF.43., YF.41., YF.38., YF.34.
Jonizujący YF.43.
si-ilatywny YF.38.
pi/.cpustowe YF.37. (YF.40.)
alarmowy przedni YF.24.
alarmowy tylni YU.19.
samodzielny - brak Ogółem punktów: 44, czas największej
aktywności 23.00-1.00.
Wykaz punktów:
Vłt'.l.Tongziliao (kość zagłębienia ocznego)
Potnienie: ok. 6 mm w bok od zewnętrznego kąta oka.
Wska/ania: choroby narządu wzroku, nerwoból nerwu trójdzielnego, zapalić
(l/iąseł, porażenie nerwu twarzowego, przykurcz mięśni mimicznych,
(fena.
Vl«'.2. Tinghui (zbieracz słuchu)
Położenie: poniżej skrawka ucha (trages), z przodu, na wysokości wcięcia
iwka. Przy otwartych ustach powstaje w tym miejscu dołek.
Wska/ania: zapalenie zewnętrznego przewodu słuchowego, szum w uszach,
jholu, porażenie nerwu tarczowego, tiki, ból zębów.
VI*. J. Shangguan (górne wrota)
Położenie: na przecięciu granicy owłosionej części skroni i górnego brzegu
tu jitr/.mowego.
Wskazania: migrena, zawroty głowy, szum w uszach, głuchota, porażenie ^
tarczowego, tiki, bóle zębów, przykurcz mięśnia okrężnego ust.
 PRZEBIEG MERIDIANÓW.., Ift/MlIHG MERIDIANÓW.

15 16
\ 417 18

10
12

21

2
5
227

44
Rvc. 23. Meridian Dccherzyka tółcioweflo (ctc^ flóma). Ryć. 24. Meridian oecher/vka
 PRZEBIEG MERIDIANÓW, 'K/I.BIHCJMHRIDIANÓW...
90

VF.4. Hanyan (zamknięcie szczęki) VI'M3. Benshen (korzeń ducha)

Położenie: na granicy górnej trzeciej części odległości między punktar Położenie: na linii zewnętrznego brzegu oka, ok. 0,5 cuna w części
G.8. a VF.6. owłosionej czoła.
Wskazania: takie same. Wskazania: padaczka, bóle głowy, zawroty głowy, tiki, przykurcz mięśni
VF.5. Xuanlu (daszek czoła) %/> ino-potylicznych.
Położenie: na 1/3 górnej linii łączącej VF.4. z VF.7. VT'.14. Yangbai (rozkwit światłości)
Wskazania: takie same. Położenie: na czole, pionowo nad źrenicą oka, w odległości l cuna od brwi.
VF.6. Xuanli (zawieszony ciężar) Wskazania: choroby oczu, nerwoból nerwu trójdzielnego, porażenie nerwu l*
Położenie: na linii łączącej VF.4. z VF.7. w 1/3 dolnej części. .u/owego, przykurcz mięśni mimicznych.
Wskazania: zespoły neurasteniczne, migrena, obrzęki twarzy, bóle zębó> VI''. 15. Head-Lingi (spływ łez)
VF.7. Qubin (zgięty kąt skroni) Położenie: u pacjenta patrzącego na wprost, punkt ten leży w części
Położenie: na skrzyżowaniu linii poziomej i pionowej, przechodząc} owłosionej czoła, 0,5 cuna ku tyłowi od czoła, na linii źrenicy oka.
przez górny i przedni brzeg ucha. Wskazania: choroby oczu, padaczka.
VI1 .16. Muchuang (okno oka)
Wskazania: bóle w okolicy ciemieniowej, skroniowej i szyjnej, migrei
Poło/enie: leży w części owłosionej czoła, 1,5 cuna ku tyłowi od czoła, na
choroby oczu. [Ilitii /icnicy oka.
VF.8. Shuaigu (koniec doliny) Wska/ania: zapalenie spojówki, osłabienie wzroku, obrzęki twarzy, zawroty
Położenie: nad wierzchołkiem małżowiny usznej, 1,5 cuna w części sionej imv. stany gorączkowe.
(w miejscu szwu kostnego ciemieniowego i skroniowego). V l-. 17. Zhengying (pionowe yin)
Wskazania: bóle w okolicy ciemieniowej i szyjno-potylicznej, mij 1'oło/enie: leży w części owłosionej czoła, 2,5 cuna ku tyłowi od czoła, na )
wymioty, nietrzeźwość, pragnienie. bocznej linii głowy.
VF.9. Tianchong (punkt niebiański) Wska/ania: zawroty głowy, bóle zębów, zanik nerwu wzrokowego.
Położenie: 0,5 cuna ku tyłowi od VF.8., powyżej i do tyłu od ucha, 2 ci w Vl(t. 18. Chengling (spotkanie ducha)
części owłosionej. |'oło/cnie: w części owłosionej czoła, 4 cuny ku tyłowi od czoła, w linii
Wskazania: padaczka, bóle głowy, bóle w okolicy szyjno-potylicznej. 17.
VF.10. Fubai (napływająca światłość) Wska/ania: krwawienie z nosa, grypa.
Położenie: ok l cuna poniżej od VF.9. VI'. 19. Naokong (obszar mózgu)
Wskazania: szum w uszach, głuchota, bóle zębów, zapalenie migdał! Poło/.enie: l cun nad zagłębieniem pomiędzy mięśniem mostkowo-sutko-
podniebiennych, niedowład kończyn, bóle w okolicy szyjno-potylicznej. Mibojc/ykowym i czworobocznym (nad YF.20.).
VF.11. Head-Qisoyin (początek yin) Wska/ania: krwawienie z nosa, duszność, bóle głowy, przykurcz mięśni
licy ramiennej i szyjnej, częstoskurcz.
Położenie: miejsce połączenia wyrostka sutkowatego kości skronu i Vl'.20. Fengchi (zbiornik wodny na wietrze)
kości potylicznej. Polo/.cnie: na dolnym brzegu potylicy, we wgłębieniu między przyczepami
Wskazania: nerwoból nerwu trójdzielnego, przykurcz mięśni końc (ma c/.worobocznego i mostkowo-obojczykowo-sutkowego.
czkawka, szum w uszach. Wnka/ania: choroby mózgu, oczu, nosa, zaburzenia czuciowe nerwu
YF.12. Head-Watigu (ostatnia kość) Incgo i dodatkowego, porażenie połowiczne, zespoły neurasteniczne, cho-
Położenie: we wgłębieniu z tyłu i poniżej wyrostka sutkowego miUciśnieniowa.
skroniowej.
Wskazania: obrzęki twarzy, afazje, zapalenie dziąseł, ucha, migdj
podniebiennych, migrena, bezsenność.
92 PRZEB1HG MliRlUIANOW... l ł K/l-:BIIi(iMHRII)IANÓW...

YF.21. Jianjing (studnia ramienia) YF.30. Huantiao (skakać w koło)

Położenie: W połowie odległości pomiędzy wyrostkiem barkowym łopatl a
C.7. lub w linii środkowej obojczyka na krawędzi mięśnia czworobocznegOi
Wskazania: bóle w obręczy kończyny górnej i okolicy szyjno-potylicznej,
porażenie połowiczne, bóle głowy, krwawienie poporodowe, zawroty głowy.
VF.22. Yuanye (wzburzone źródło)
Położenie: w czwartym międzyżebrzu, w środku linii pachowej.
Wskazania: nerwoból międzyżebrowy.
VF.23. Zhejin (mięsień boczny)
Położenie: w czwartym międzyżebrzu, 6 cunów w bok od środkowej lii
ciała.
Wskazania: choroby żołądka, zespoły neurasteniczne.
VF.24. Riyue (słońce i księżyc)
Położenie: w siódmym międzyżebrzu, na linii środkowoobojczykowej.
Wskazania: choroby żołądka i wątroby, skurcz przepony, kolka jelitowi
wzdęcie brzucha.
YF.25. Jingmen (wrota stolicy)
Położenie: na dolnym brzegu końca XII żebra, na bocznej powierzchl
brzucha.
Wskazania: wymioty, kolka jelitowa, bóle lędźwiowe, nadciśnienie tęti cze,
nerwoból nerwów międzyżebrowych.
VF.26. Daimai (naczynie do pasa)
Położenie: na wysokości pępka, poniżej wolnego końca XI żebra.
Wskazania: choroby ginekologiczne, bóle lędźwiowe.
VF.27. Wushu (pięć centralnych kolumn)
Położenie: nad kolcem biodrowym górnym przednim, na wysokości 3 cui|
poniżej pępka.
Wskazania: choroby narządu moczowo-płciowego, choroby żołądka i jel
bóle lędźwiowe.
VF.28. Weidao (łącząca droga)
Położenie: na górnym brzegu kolca biodrowego przedniego górnego,
wysokości 3,5 cuna poniżej pępka.
Wskazania: takie same.
VF.29. Femur-Juliao (jamka spokoju)
Położenie: pośrodku, między kolcem biodrowym przednim górnym a
wyższym punktem krętarza wielkiego (lokalizować w pozycji siedzącej
leżącej na boku).
Wskazania: bóle lędźwiowe, choroby narządu moczowo-płciowego.
Położenie: na bocznym zagłębieniu pośladka, powyżej najwyższego s/c/.y-iii
krętarza wielkiego, w 1/3 odległości od kości krzyżowej.
Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych, choroba nadciśnieniowa, cho-
n»lw skóry.
VF.31. Fengshi (rynek wiatru)
Położenie: na bocznej powierzchni uda; gdy stoi się z rękami opuszczonymi
w/.dłuż ud, koniuszek palca środkowego dokładnie wskazuje ten punkt.
Wskazania: zapalenie stawów, choroba Rotha.
VF.32. Femur-Zhongdu (środkowy rów)
Położenie: na bocznej powierzchni uda, 4 cuny nad rzepką.
Wskazania: takie same.
VF.33. Xiyangguan (granica yang)
Położenie: w zagłębieniu górnym w stosunku do nadkłykcia bocznego
kosi-i udowej, l cun ponad dolny brzeg rzepki.
Wskazania: takie same.
VF.34. Yanglingquan (wolne źródło yang)
Położenie: 2 cuny poniżej dolnego brzegu rzepki, w zagłębieniu bezpośrednio
poniżej i z przodu główki kości strzałkowej.
Wskazania: zapalenie stawów, nerwoból nerwu udowego, obrzęki twarzy,
lap.udu nawykowe, porażenie lub niedowład nerwu strzałkowego.
YF.35. Yangjiao (skrzyżowanie yang)
Położenie: na tylnym brzegu kości strzałkowej, 7 cunów nad górnym
to/?}•, i c m kostki bocznej.
Wskazania: porażenie lub niedowład nerwu strzałkowego, rwa kulszowa,
0hi/vki twarzy.
V F.36. Waiqiu (pozorny pagórek)
Położenie: na przednim brzegu kości strzałki, 7 cunów nad górnym /fgicm
kostki bocznej.
Wskazania: takie same.
VF.37. Guangming (jaskrawe światło)
Położenie: 5 cunów powyżej szczytu kostki bocznej, na bocznej powierzchni
'•pmlud/iu, na przednim brzegu kości strzałkowej.
Wskazania: choroby kończyn dolnych, psychozy reaktywne, migrena.
VF.38. Yangfu (oparcie yang)
Poło/cnie: 4 cuny nad kostką boczną, na przednim brzegu kości strzałkowej.
Wskazania: bóle lędźwiowe, zapalenie stawu kolanowego, bóle wędrujące,
fipiilcnic migdałków podniebiennych, choroby żył.
94 PRZEBIliCJ MHRIDIANÓW...
VF.39. Xuanzhong (zawieszony dzwon)
Położenie: 3 cuny nad kostką boczną, na przednim brzegu kości strzałkowej.
Wskazania: bóle kończyn dolnych, porażenie połowiczne, zapalenie mig«
dałków podniebiennych, krwawienie z nosa, nieżyt nosa, stwardnienie tętnicj
zespoły neurasteniczne.
VF.40. Qiuxu (wzgórze - rynek)
Położenie: w przód i poniżej od kostki bocznej (w górę i w tył od koś<
sześciennej).
Wskazania: skurcz mięśnia brzuchatego łydki, zapalenie opłucnej, duś]
ność, kolka jelitowa, zapalenie pęcherzyka żółciowego, obrzęk i bóle w okolic
pachowej, choroby oczu.
VF.41. Foot-Linqi (spływ łez)
Położenie: w najwyższym miejscu, między IV a V kością śródstopii w
którym wyczuwa się zagłębienie.
Wskazania: bóle kończyn, stawów, twarzy, bóle wędrujące, zawroty gło>
zaburzenia cyklu miesiączkowego, zapalenie gruczołu sutkowego.
VF.42. Diwuhui (pięć spotkań ziemi)
Położenie; między IV a V kością śródstopia, l cun do przodu od VF.41.
Wskazania: bóle w okolicy pachowej, zapalenie gruczołu sutkoweg<
gościec, bóle stopy, gruźlica płuc.
VF.43. Xiaxi (ścieśniona dolina)
Położenie: w szczelinie między głowami IV i V kości śródstopia.
Wskazania: osłabienie słuchu, bóle głowy, słabość kończyn dolnycl
duszność, krwioplucie, zapalenie gruczołu sutkowego, skurcz tętnicy siatkówki.1
VF,44. Foot-Qiaoyin (końcowe yin)
Położenie: 3 mm od kąta podstawy paznokcia, po stronie zewnętrzi
czwartego palca stopy (końcowy punkt).
Wskazania: choroby serca i narządu oddechowego, czkawka, bóle gk»
suchość w ustach, głuchota, ból w okolicy oczu, punkt „nagłej pomocy".
MERIDIAN WĄTROBY (ŁAC. HEPAR - H)
Przebieg meridianu
Meridian wątroby należy do meridianów nóg. Rozpoczyna się punkt H.I.,
tj. 3 mm od kąta podstawy paznokcia - od strony zewnętrznej I stopy.
Następnie przechodzi na grzbiet stopy i biegnie w górę po wewnęti powierzchni
goleni i uda (między meridianem nerki i śledziony-trzustki). wysokości
grzebienia kości biodrowej meridian ten ro/galc/in się doch<
I'K/I HII-G MHRID1ANÓW...
|mnv hr/usznej, a następnie do wątroby. Powierzchniowa część - gałą/
-l»nTiiie po przednio-zewnętrznej stronie ściany brzucha i kończy się w VI
ittiol/y/cbrzu, w nnii sutkowej punktem Qimen (H.14.).
< >K<)lna charakterystyka meridianu:
! \ p meridianu: yin, związany z elementem Drzewo, tworzą parę z meridia-m
pęcherzyka żółciowego. Ważniejsze punkty:
/iodłowy H.3.
pr/ychylności „Shu" H.I., H.2., H.3., H.4., H.8.
lonizujący H.8.
salatywny H.2.
pt/.epustowe H.5., (H.3.)
alarmowy przedni H. 14.
alarmowy tylni VU.18.
samodzielny - brak <>}'<>łem punktów: 14, czas największej
aktywności 1.00-3.00.
Wykaz punktów:
11.1. Dadun (wielka szczerość)
1'olo/enie: 3 mm od macierzy paznokcia, na zewnętrznej stronie palucha.
Wska/ania: choroby przewodu pokarmowego, nietrzymanie moczu, ból M.
cukrzyca, brak miesiączkowania.
11.2. Xingjian (rejon ruchu)
lo/.cnie: między I a II palcem stopy, z przodu stawu śródstopno-palicz-n.
Wska/ania: choroby narządu moczowo-płciowego, wątroby, przewodu
kalinowego, choroby serca, cukrzyca, ból zębów, bezsenność, pocenie się,
iwoból międzyżebrowy, bóle pięty.
11.3. Taichong (wielki potok)
|łoło/.enie: między I a II kością śródstopia, u podstawy kości śródstopia.
Wskazania: ból mięśni, nerwoból międzyżebrowy, niedostateczne skurcze
i?!cy po porodzie, skurcz jelita cienkiego i narządów miednicy mniejszej.
11.4. Zhongfeng (środkowa pieczęć)
h»ło/enie: l cun ku przodowi od szczytu kostki wewnętrznej, w Zagłębie-1,
pr/yśrodkowo od mięśnia piszczelowego przedniego. Wskazania: choroby
narządów moczowo-płciowych i kończyn dolnych.
96 PRZEBIEG MERIDIANÓW., l'K/1-BIEG MERIDIANÓW. 97

13
98 PRZEBIEG MER1DIANÓW.
H.5. Ligou (końcowa bruzda)
Położenie: na tylnej krawędzi kości piszczelowej, 5 cunów powyżej kost
przy środkowej.
Wskazania: kolka jelitowa, częstoskurcz napadowy, choroby narządó\
moczowo-płciowych, choroby mózgu i rdzenia, świąd.
H.6. Tibia (środkowa stolica)
Położenie: na tylnej krawędzi kości piszczelowej, 7 cunów powyżej kost
przy środkowej.
Wskazania: choroby stawów kończyn dolnych i narządów moczowi
płciowych.
H.7. Xiguan (wrota kolana)
Położenie: w tył i w dół od kłykcia kości piszczelowej, 2 cuny ponij
dolnego brzegu rzepki.
Wskazania: zapalenie stawu kolanowego, bóle kończyn dolnych.
H.8. Quguan (zgięte źródło)
Położenie: za przy środkowy m nadkłykciem kości udowej, przed miejsc*
przyczepu mięśni półbłoniastego i półścięgnistego.
Wskazania: choroby narządu moczowo-płciowego i kończyn dolnycl
świąd, obrzęk i ból narządów płciowych.
H.9. Yinbao (otoczka yin)
Położenie: 4 cuny nad górnym brzegiem rzepki, na przednim brzej
mięśnia półbłoniastego.
Wskazania: drgawki, zatrzymanie moczu, zaburzenia cyklu miesiączkowej
H.10. Femur-Wuli (noga pięć li)
Położenie: l cun poniżej krocza, na zewnętrznym brzegu mięśnia przyw<
dziciela długiego.
Wskazania: ogólna potliwość, bezsenność, wyprysk na mosznie.
H.ll. Yinlian (kąt yin)
Położenie: na wysokości krocza, na przednim brzegu mięśnia przywodzicu
Wskazania: ból ściągający w biodrze, upławy, świąd, zaburzenia cyl
miesiączkowego, bezpłodność.
H.12. Jimai (bystry puls)
Położenie: w bok i w dół od guzka łonowego.
Wskazania: takie same.
H.13. Zhangmen (wrota praw)
Położenie: na wolnym końcu XI żebra, na bocznej powierzchni brzucha.
Wskazania: choroby narządu oddechowego, przewodu pokarmowej
wątroby, pęcherza żółciowego, zarobaczenie, bóle lędźwiowe.
HIHr. MHRIDIANÓW...
H. 1 4. Qimen (drzwi czasu)
Położenie: na linii sutkowej, w VI przestrzeni międzyżebrowej (końcowy
Wskazania: takie same.
<; ŁOWNY REGULATOR TYLNY
(LAĆ. SINARTERIA REGENS; Z CHIN. - TM)
l'i /.ebieg meridianu
Mrridian rozpoczyna się w narządach rodnych, w jamie miednicy, schod/i
kierunku krocza do wierzchołka kości łonowej - do pkt. TM.l., tj .
^ołowie odległości między kością ogonową a odbytem. Dalej wznosi się
ilłu/ linii wyrostków kolczystych, przechodzi przez głowę, środek czoła, I»M
t kończy się na wewnętrznej powierzchni wargi górnej, w środku jej
Hl/ulcłka - w punkcie TM.28. Meridian G.R.T. jest kanałem zbiorczym
kanałów yang. Inna jego nazwa: „guwerner".
Ogólna charakterystyka meridianu:
l \ P meridianu: yang.
Ważniejsze punkty:
samodzielny TM. 3., TM.12., TM.26.
Ogółem punktów: 28.
Wyka/ punktów:
TM.l. Changqiang (zwiększenie siły)
1'olo/cnie: w środku odległości między odbytem a końcem kości ogonowej.
ttukdc lokalizacji wskazana pozycja z kolanami przy klatce piersiowej.
Wskazania: choroba odbytnicy i tylnego kanału odbytowego.
TM.2. Yaoshu (shu lędźwi)
Molo/.enie: w środku połączenia krzyżowo-ogonowego.
Wskazania: zapalenie korzeni lędźwiowo-krzyżowych, choroby narządu
f/.owo-płciowego i odbytnicy.
TM.3. Yaoyangguan (yao - lędźwie, wrota yang)
1'olożenie: między wyrostkami kolczystymi kręgów L4-L5.
Wskazania: zapalenie korzeni lędźwiowo-krzyżowych, choroby narządu
;/owo-płciowego i jelita grubego.
TM.4. Mingmen (wrota życia)
Polo/.enie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi L2-L3.
PRZEBIliCi MHKIDIANÓW.,
I'K/I HII-CiMIiRIDIANÓW... 101

Wska/ania: bóle głowy, zapalenie opon mózgowych u dzieci, kolka jelitowa,

K>lr w okolicy lędźwiowej, hemoroidy, upławy, zmazy, impotencja, be/sen-
m>sc. s/.um w uszach, zespoły asteniczne.
T M.5. Xuanshu (wisząca kolumna)
Położenie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi L1-L2.
Wska/ania: bóle lędźwiowe, choroby żołądka i jelit.
l M.6. Jizhong (środek kręgosłupa)
Położenie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi Thl 1-

Wska/ania: padaczka, choroby jelit, wypadnięcie odbytnicy u dzieci.

IM.7. Zhongshu (środkowa oś)
Położenie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi ThlO-
II
Wska/ania: bóle lędźwiowe, osłabienie wzroku.
TM.8. Jinsuo (ściągnięty mięsień)
Położenie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi Th9-

Wska/ania: padaczka, bóle lędźwiowe, choroba żołądka, zespoły neuraste-

TM.9. Zhiyang (krańcowe yang)

Poło/cnie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi Th7-Th8.
Wska/ania: bóle lędźwiowe, choroby wątroby i żołądka.
TM.10. Lingtai (taras duchów)
l Wożenie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi Th6-Th7.
Wska/ania: choroby narządów oddechowych, zapobieganie grypie.
TM.l 1. Shendao (boska droga)
fNitożcnie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi Th5-Th6.
Wska/ania: choroby serca, narządów oddechowych, bóle głowy, zespoły
mskMiiczne, zapalenie jamy ustnej.
TM.l2. Shenzhu (kręgosłup)
|N»!o/ciiie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi Th3-Th4.
Wtka/unia: choroby mózgu i rdzenia, padaczka, lęki nocne, krwawienie

TM.l3. Taodao (droga przemian)

|Mo>.cnie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi Thl-Th2.
Wska/ania: zapalenie korzeni rdzeniowych, szyjno-piersiowych, migren,
/y reaktywne, choroby z gorączką. TM.I4. Dazhui (wielki krąg) hdo/cnic:
w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczvstvmi C7-THI
102 PK/HBII-Ci MI-RID1ANÓW. MKRIDIANÓW... KM

Wskazania: grypa, malaria, choroby płuc, krwotoki z nosa.

TM.15. Yamen (wrota milczenia)
Położenie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi Cl-< 3,5
cuna od Cl.
Wskazania: bóle głowy, szum w uszach, zaburzenia mowy, zapalenie oj
mózgowo-rdzeniowych, krwawienie z nosa.
TM.16. Fengfu (rejon wiatru)
Położenie: we wgłębieniu, bezpośrednio poniżej wypukłości zewnętrzr
potylicy.
Wskazania: bóle głowy, krwawienie z nosa, zapalenie krtani, psychoz|
następstwa wylewu krwi do mózgu, żółtaczka, zanik nerwu wzrokowego.
TM.17. Naohu (drzwi mózgu)
Położenie: na górnym brzegu guzowatości potylicznej, 5 cunów nad Cl.
Wskazania: bóle głowy, zawroty głowy, zespoły neurasteniczne, chorot
oczu.
TM.18. Qiangjian (miejsce siły)
Położenie: 3 cuny ponad TM. 16.
Wskazania: bóle głowy, zawroty głowy, wymioty, drgawki u dzi<
bezsenność, zespoły neurasteniczne.
TM.19. Houding (tylne wzgórze głowy)
Położenie: 4,5 cuna ku przodowi od TM.16.
Wskazania: bóle głowy, zawroty głowy, migrena, tiki, przykurczę mied
okolicy szyjno-potylicznej.
TM.20. Baihui (sto spotkań)
Położenie: w linii środkowej głowy,na wysokości łączącej oba wierzchc
małżowin usznych.
Wskazania: bóle głowy, zawroty głowy, zespoły neurasteniczne, nie
krwienie mózgu, wypadnięcie odbytnicy, hemoroidy.
TM.21. Qianding (przednie wzgórze)
Położenie: 1,5 cuna ku przodowi od wysokości łączącej oba wierzchc
małżowin usznych, w linii środkowej głowy.
Wskazania: bóle głowy, zawroty głowy, krwawienie z nosa, drga\ u
dzieci, padaczka.
TM.22. Xinhui (zespolenie czaszki)
Położenie: 3 cuny ku przodowi od wysokości łączącej oba wierzchc
małżowin usznych, w linii środkowej głowy.
Wskazania: bóle głowy, zawroty głowy, krwawienie z nosa, senne
niestrawność.
 TM.23. Shangxing (górna gwiazda)
Położenie: 4 cuny ku przodowi od wysokości łączącej oba wicr/chołki
m.ił/owin usznych lub 4 cuny nad gładzizną między brwiami, w linii środku
w r | głowy.
Wskazania: bóle czołowej części głowy, zawroty głowy, krwawienie /
nosa, choroby oczu.
1M.24. Shenting (boski dwór)
Położenie: 0,5 cuna powyżej przedniej owłosionej granicy głowy.
Wskazania: bóle czołowej części głowy, zawroty głowy, ostry nieżyt nosa.
/.ipalenie gruczołu łzowego, wymioty, kołatanie serca, chwiejność emocjonalna.
TM.25. Suliao (podstawowa kość)
Położenie: na czubku nosa.
Wskazania: polipy nosa, nieżyt nosa, łzawienie, krwawienie z nosa, trad/.ik
* okolicy nosa, zapaść.
TM.26. Renzhong (środek człowieka)
Położenie: w rynience nosa, w odległości 2/3 od dolnego brzegu wargi
UHMICJ.
Wskazania: nagła pomoc w przypadku utraty świadomości, padac/.ka.
/.ilnirzenia psychiczne, nadkrwistość mózgu, tiki, obrzęk twarzy, cukrzyca.
TM.27. Duiduan (górna obwódka wargi)
Położenie: bezpośrednio nad wargą górną, w miejscu przejścia skóry
* błonę śluzową.
Wskazania: takie same, dodatkowo żółtaczka, krwawienie z dziąseł.
TM.28. Yinjiao-Head (skrzyżowanie dziąseł) Położenie: w środku
wędzidełka wargi górnej (końcowy punkt). Wskazania: takie same.

GŁÓWNY REGULATOR PRZEDNI

(ŁAC. SINARTERIA RESPONDENS; Z CHIN. - JM)
Przebieg meridianu
Punkt JM.l., dający początek zewnętrznej gałęzi kanału, znajduje się w
połowie odległości między zewnętrznymi narządami płciowymi a odbytem.
Biegnie środkiem przedniej powierzchni ciała przez brzuch, klatkę piersiową,
gardło i żuchwę, kończąc się w punkcie JM.24., w środku bruzdy wargowo-
bnklkowej. Jest odpowiedzialny za wszystkie kanały yin.
104 PKZBBII-C MKRIDIANÓW... MERIDIANÓW... 105

Ogólna charakterystyka meridianu:

Typ meridianu: yin.
Ważniejsze punkty:
- samodzielny JM.6., JM.17.
Ogółem punktów: 24.

Wykaz punktów:
JM.l. Huiyin (punkt płciowy) 24
Położenie: w centrum krocza, między odbytem a moszną u mężczyzr
i sromem u kobiet.
Wskazania: nadmierne wydzielanie potu i zapalenie skóry w okolicy kr<
cza, zatrzymywanie moczu, zaparcia, brak miesiączki, impotencja, chorobj
odbytnicy.
JM.2. Qugu (zgięta kość)
Położenie: pośrodku na górnym brzegu spojenia łonowego.
Wskazania: choroby narządów płciowych.
JM.3. Zhongji (środkowy punkt szczytu)
Położenie: l cun powyżej górnego spojenia łonowego.
Wskazania: takie same.
JM.4. Guanyuan (wrota źródła)
Położenie: 2 cuny nad wzgórkiem łonowym (3 cuny poniżej pępka).
Wskazania: choroby jelita cienkiego i narządów moczowo-płciowycl
stany depresyjne.
JM.5. Shimen (kamienne wrota)
Położenie: 2 cuny poniżej pępka.
Wskazania: takie same.
JM.6. Qihai (morze energii)
Położenie: 1,5 cuna poniżej pępka.
Wskazania: takie same.
JM.7. Yinjiao-Abdomen (skrzyżowanie yin)
Położenie: l cun poniżej pępka.
Wskazania: choroby narządów moczowo-płciowych i jelit.
JM.8. Shenąue (boska granica)
Położenie: w centrum pępka.
Wskazania: biegunka, wodobrzusze, kruczenie w jelitach, wypadnięć!
odbytu.
JM.9. Shuifen (rozdzielacz wody)
Położenie: l cun nad pępkiem. Ryć. 28. Meridiun głównego regulatora przedniego.
Wskazania: wodobrzusze, choroby jelit.
106 PRZEBIliCi MHRIDIANÓWJ •K/l-HIHCi MHKIDIANOW. 107

JM.10. Xiawan (dolny kanał) Wskazania: dychawica oskr/clowa, zapalenie migdałków podniebiennych,
Położenie: 2 cuny nad pępkiem. «>ht/eki krtani, choroby przełyku i żołądka.
Wskazania: choroby jelit. JM.22. Tiantu (niebiańska ścieżka)
JM.ll. Jianli (opuszczone miejsce li) Położenie: na wewnętrznej krawędzi wcięcia szyjnego rękojeści mostka.
Położenie: 3 cuny nad pępkiem. Wskazania: dychawica oskrzelowa, skurcz mięśni krtani, nieżyt gardła,
Wskazania: choroby żołądka, wodobrzusze, skurcz przepony. /.jjulcnie migdałków podniebiennych, zaburzenia mowy, skurcz przełyku.
JM.12. Zhongwan (środkowy kanał) JM.23. Lianquan (boczne źródło)
Położenie: w środku linii łączącej pępek z wyrostkiem mieczykowatym. Położenie: w środku szyi, między chrząstką tarczową i bródką.
Wskazania: takie same. Wskazania: zapalenie oskrzeli, dychawica, nieżyt gardła, wymioty, zapalenie
JM.13. Shangwan (górny kanał) K/vka, ślinotok.
Położenie: 5 cunów nad pępkiem. JM.24. Chengjiang (zbiornik płynu)
Wskazania: takie same. Położenie: w środku bruzdy wargowo-bródkowej, we wgłębieniu (końcowy
JM.14. Juąue (granica siły) (Minki).
Położenie: 6 cunów nad pępkiem. Wskazania: następstwa wylewu krwi do mózgu, zapalenie nerwu twarzo-
Wskazania: choroby żołądka, serca i płuc, stan trwogi i lęku, stany manii Hi-j',0, opadanie powieki górnej, obrzęki twarzy, cukrzyca, bóle zębów,
kalne, padaczka. p.uliiczka, zapaść.
JM.15. Jiuwei (ogon gołębia)
Położenie: na końcu wyrostka mieczykowatego.
Wskazania: psychozy reaktywne, choroby żołądka, serca i płuc. PUNKTY POZAMERIDIANOWE
JM.16. Zhongting (środkowy dwór) DODATKOWE I „NOWE"
Położenie: na granicy połączenia trzonu mostka z wyrostkiem miecj
kowatym. ()prócz opisanych powyżej punktów, które stanowią około l /3 wszystkich
Wskazania: choroby płuc i przełyku. punktów akupunkturowych, istnieją jeszcze punkty leżące poza meridianami
JM.17. Shanzhong lub Tanzhong (środek piersi) (po/niej odkryte i stąd nie uwzględnione w przebiegu meridianów). Punkty le
Położenie: w linii środkowej mostka, na wysokości IV przestrzeni mięć «ii/ywamy też dodatkowymi, nowymi, punktami ekstra itp. W niniejszej pracy
żebrowej. ogtuniczono się tylko do liczbowego zestawienia tych punktów.
Wskazania: takie same. Jeżeli podana „receptura punktowa" będzie uwzględniała któryś z tych
JM.18. Yutang (nefrytowy pokój) punktów, to w dolnej części strony zostanie zamieszczony opis jego lokalizacji.
Położenie: na wysokości wcięcia stawowego IV żebra, na mostku.
Wskazania: takie same. Liczbowe zestawienie punktów:
JM.19. Zigong (purpurowy pałac) 1. Meridian regulator energii yin (punktów - 7),
Położenie: na linii środkowej, na wysokości II międzyżebrza. 2. Meridian regulator energii yang (punktów - 5), 1.
Wskazania: takie same. Meridian regulator ruchowy yin (punktów - 3),
JM.20. Huagai (wspaniała osłona) 4. Meridian regulator ruchowy yang (punktów -12),
Położenie: w miejscu połączenia rękojeści i trzonu mostka. 5. Meridian kanał strefowy - opasujący (punktów - 3),
Wskazania: choroby narządu oddechowego. 6. Meridian kanał życia (punktów -14),
JM.21. Xuanji (perłowy nefryt) 7. Punkty dodatkowe - Extra (Ex): na głowie i szyi
Położenie: w centrum rękojeści mostka. (punktów - 31), na przedniej powierzchni tułowia
(punktów - 10),
108 PK/HBlhCiMhKIDIANÓW.

- na tylnej powierzchni tułowia (punktów - 35),

- na kończynie górnej (punktów - 44),
- na kończynie dolnej (punktów - 42), 8.
Punkty dodatkowe - Extra nowe (ExN):
- na głowie i szyi (punktów - 35),
- na przedniej powierzchni tułowia (punktów - 6),
- na tylnej powierzchni tułowia (punktów -18),
- na kończynie górnej (punktów -15),
- na kończynie dolnej (punktów - 36).
Rozdział IV
PODSTAWY DIAGNOSTYKI
W niniejszej książce przyjęto założenie, że czytelnik będzie się posługiwał
potowymi receptami punktowymi, a więc nie będzie samodzielnie dokonywał
io/poznania stanu organizmu. Dlatego problematykę tę omawiamy w dużym
tktocie jedynie dla zrozumienia istoty problemu diagnostyki w ogóle.

Diagnostykę w medycynie chińskiej można podzielić na 4 grupy:

A. Diagnostykę kliniczną
H. Diagnostykę stanów chorobowych
(\ Diagnostykę narządową
I). Diagnostykę meridian

A. DIAGNOSTYKA KLINICZNA
Podstawę do dalszego różnicowania zespołów chorobowych stanowi wy-
wi.icl chorobowy, objawy kliniczne i fakty uzyskane czterema sposobami tj.
oglądaniem, osłuchiwaniem, wąchaniem i obmacywaniem. Każdy z tych czte-
irdi sposobów odgrywa specyficzną rolę w diagnostyce chorób i jedynie
luc/enie tych sposobów razem pozwala szczegółowo i dokładnie zrozumieć
chorobę i uzyskać poprawną diagnozę, a równocześnie sposób leczenia.

l. Oglądanie
Oglądanie jest sposobem, w którym ocenę diagnostyczną dokonuje się.
w/rokiem. Obserwuje się wymowę, barwę i wygląd języka. Wymowa jest
irwnctrzną manifestacją życiowej aktywności. W dobrym zdrowiu wymowa
jfsi normalną, z błyskiem w oczach, ciętą odpowiedzią i dobrym kontaktem
 10 PODSTAWY DIAGNOSTYKI!
z lekarzem. Jeżeli chory jest osłabiony, jest obojętny w rozmowie, ma mgliste,
bez połysku oczy, utrudnioną odpowiedź i nie współpracuje z lekarzem,
Barwę koloru skóry zaleca się obserwować przy świetle dziennym, poniewat
prawdziwa barwa jest trudna do ustalenia przy świetle lampy. Obserwuje kolor
skóry, oczu, śluzo wek i wydzielin (śluz nosa, plwocina, stolec, mocą upławy).
Obserwuje się wygląd pacjenta, budowę organizmu, oraz sposót leżenia,
siedzenia lub poruszania się. Ustalanie charakteru choroby powinni
rozpoczynać się od obserwacji języka, jego wielkości, kształtu, barwy,
nawilżania, nalotu i ruchomości.
2. Osłuchiwanie
Osłuchuje się mowę, oddech i kaszel. Mowa słaba o niskim tonie wskazuj na
zespół niedoboru, a mowa mocna na zespół nadmiaru. Plątanie się słowi lub
krańcowa gadatliwość wskazują na zaburzenie umysłowe. Słaby oddc z
towarzyszącym krótkim wdechem i poceniem wysiłkowym przemawiają
zespołem niedoboru. Ciężki oddech towarzyszy astmie oskrzelowej. Kasa o
grubym głosie wskazuje na inwazję płuc przez zimny wiatr lub nagromadź nie
zimnej flegmy w płucach, a kaszel o cienkim głosie przemawia za inwazj{
wiatru gorącego. Kaszel suchy z niewielką ilością plwociny jest częs
spowodowany inwazją patologicznej suchości lub przez niedobór yin płuc.
3. Wąchanie
Intensywny zapach wykrztusin lub wydalin wskazuje na zespół gorąc a
mdły odór na zespół zimna. Skąpy, intensywnie żółty mocz z zapache
wskazuje na wilgoć z gorącem w pęcherzu moczowym, a mocz jasny
zapachu wskazuje na zimno w pęcherzu moczowym. Smrodliwy wyde
wskazuje na gorąco w żołądku.
4. Obmacywanie
Obmacywanie skóry, tkanki podskórnej, mięśni, ścięgien, kości ot
zgrubień lub wyrośli może wskazać rodzaj czynnika chorobotwórczej
Nadzwyczaj ważne było badanie tętna na obu przegubach rąk, co informowj o
stanie narządów Zang-Fu.
I-ODSTAWY DIAGNOSTYKI
III
Wypytywanie chorego lub otoczenia o warunki choroby pozwala /.ro/.u-
iimr proces patologiczny. Słucha się głównych skarg chorego, a następnie
Hypytuje o początek choroby, jej przebieg oraz historię poprzedzającą. Systc-
in.it yczne pytania zadaje się zależnie od wiedzy, jaka jest konieczna do
/m/.nicowania zespołu chorobowego.
B. DIAGNOSTYKA STANÓW CHOROBOWYCH
Rozróżnia się 8 stanów chorobowych, połączonych w przeciwstawne tl.my:
l hamowanie - pobudzanie .!.
zimno - gorąco ł. wewnętrzny -
zewnętrzny •ł. yin - yang
1. Hamowanie - pobudzanie
Każdą chorobę można zakwalifikować do zespołu pobudzania lub hamo-
*unia.
Objawy hamowania: choroby przewlekłe, osłabienie, łagodny ból, zimne
pirty. osłabiony system nerwowy, stolce luźne, brzuch miękki, tętno słabe.
/asada leczenia w hamowaniu - pobudzanie.
Objawy pobudzania: stan ogólny dobry, silne bóle (ból nasila się przy
iriskti), brak potu, zaparcie; wzdęcia, tętno pobudzone, /asada leczenia w
pobudzaniu - hamowanie.
2. Zimno - gorąco
Objawy ustala się na podstawie reaktywności organizmu: zimno: twarz ila.
kończyny zimne, suchość w ustach, mocz przezroczysty (obfity), /asada
leczenia w objawach zimna - hamowanie.
Gorąco: gorączka, twarz czerwona, suchość w jamie ustnej, mocz ciemny py),
wydzielina śluzowa żółta, tętno podwyższone, /asada leczenia w objawach
gorąca - pobudzanie.
112 PODSTAWY DIAGNOSTYI
3. Wewnętrzny - zewnętrzny
Objawy wewnętrzne i zewnętrzne określa się na podstawie umiejscowier
choroby i czasu jej trwania. W objawach wewnętrznych czas choroby j<
krótki.
Objawy wewnętrzne: gorączka, ucisk i ból w klatce piersiowej i brzucł
suchość w gardle, zaparcie, mocz obfity (żółtociemny), tętno zapadające się,
Objawy zewnętrzne: ból głowy, dreszcze z podwyższoną temperati
„łamanie w kościach", język blady.
4. Yin - yang
Jest to podstawowa zasada diagnostyki, której istota została omówiona,
wcześniej (Rozd. II).
C. DIAGNOSTYKA NARZĄDOWA
Metoda wykorzystuje podział narządów na tzw. Zang i Fu .Do nan Zang
zalicza się: serce, wątrobę, śledzionę, nerki, płuca i osierdzie. Są narządy
miąższowe i należą do układu yin. Ich główną fizjologiczną funl jest
produkcja i magazynowanie substancji zawierających energię życiową krew i
płyny ustrojowe,
Do narządów Fu zalicza się: jelito grube, jelito cienkie, potrójny oj
wacz, żołądek, pęcherzyk żółciowy i pęcherz moczowy. Są to tzw. m puste
i należą do układu yang. Ich głównym zadaniem jest przyjmowi i
trawienie pożywienia, przyswajanie substancji życiowych oraz transj w
przyswajaniu i wydalaniu z organizmu. Są jeszcze dwa dodatkowe nai Fu:
mózg i macica.
Narządy Zang (pełne):
Serce kontroluje naczynia krwionośne, a przez to zarządza krążeniem
całego organizmu. Każdy narząd Zang wiąże się z odpowiednim orgs
zmysłowym. Dlatego że narząd ten zaopatruje w krew mózg, jest nar
zarządzającym umysłem. Od pracy serca zależą: intelekt, świadomość, par
myślenie, sen. Serce ma również powiązanie z językiem. Język pośi
PODSTAWY DIAGNOSTYKI lH
określa zespoły gorąca i zimna oraz nadmiaru i niedoboru serca. Język blady
wskazuje na niedobór, a intensywnie czerwony - na „nadmiar serca".
Wątroba. Funkcje wątroby to: magazynowanie krwi, utrzymywanie prze-
pływu energii Qi, kontrola ścięgien i wzmacnianie oczu. Wątroba, niezależnie
<M! serca, zaopatruje tkanki w krew i wpływa na menstruację u kobiet. Wątroba HM
wpływ na żółć, jej ilość w pęcherzyku żółciowym i dozowanie do jelit. W.(t
tobą zaopatruje ścięgna w krew i energię yin, a przez to są one mocne i
elastyczne. Meridian wątroby w prostej linii dociera do oka i wpływa na
funkcję oczu, tj. na zdolność widzenia i ruchu gałek ocznych; stąd powied/e-iuc
/.c „oczy to zwierciadło wątroby". W leczeniu chorób oczu wykorzystujemy »/csio
punkty meridianu wątroby.
Śledziona pełni funkcję w trawieniu pokarmu i przyswajaniu podstawo-
wych substancji. Dostarcza części płynu energetycznego do serca i płuc, skąd
jrsi on rozprowadzany po całym ciele. Śledziona łączy się z trzustką, która
(Nigry wa znaczną rolę w trawieniu. Śledziona jest magazynem krwi, „cmenta-
i/yskiem" starych krwinek. Bierze ona udział w „odmładzaniu" krwi.
Stan śledziony łączy się z wyglądem ust. Wargi blade przemawiają /.a
chorobą śledziony, a różowe i błyszczące - za jej normalnym stanem.
Płuca. Fizjologiczna funkcja płuc to zarządzanie energią Qi i kontrola
mldcchu, regulacja gospodarki wodnej oraz sprawowanie kontroli nad skórą l
włosami.
Płuca mają połączenie z nosem, który jest „furtką" oddechu. Niezakłócony
mlilcch i wrażliwe powonienie świadczą o prawidłowej pracy płuc.
Nerki pełnią następujące funkcje: magazynowanie substancji życiowych l
odpowiedzialność za rozmnażanie człowieka, jego wzrost i rozwój. Ponadto
magazynują energię niezbędną do produkcji szpiku kostnego, do funkcjonowania
nl/cnia kręgowego i mózgu, a także nadzorują przemianę wodną i przyjmowanie
Qi z powietrza. Nerki posiadają kontakt z uchem. Głuchota w podeszłym wieku
jest głównie spowodowana brakiem Qi nerek.
Osierdzie. Osierdzia nie uważa się za osobny narząd, lecz za podorgan
terca. Główną funkcją osierdzia jest ochrona serca.
Narządy Fu (puste):
Jelito cienkie. Główną funkcją jelita cienkiego jest przyjmowanie i czasowe
pc/cehowywanie częściowo nadtrawionego przez żołądek pokarmu, dalsze
 14 PODSTAWY DIAGNOSTYKI! l'< JDSTAWY DIAGNOSTYKI

i
trawienie pożywienia i przyswajanie substancji życiowych oraz części wodyj I). DIAGNOSTYKA MERIDIAN
z pożywienia. Pozostały pokarm przekazywany jest do jelita grubego.
Diagnostyka meridian zostanie omówiona głównie w kontekście objawów
Pęcherzyk żółciowy. Zadaniem pęcherzyka żółciowego jest magazynowanie litologicznych towarzyszących zaburzeniu w poszczególnych 12 meridianach
żółci i stałe wydzielanie jej do jelit w celu ułatwienia trawienia. Funkcji ^łownych i 2 „cudownych".
pęcherzyka żółciowego jest związana z funkcją wątroby w kierowaniu energii
życiową. I. (P) Meridian Płuc
Objawy chorobowe:
Żołądek. Głównym zadaniem żołądka jest rozkładanie pożywienia. Przyj*
kaszel,
muje i przechowuje masę pokarmową, trawi ją i przesyła do jelita cienkiegc
astma,
Żołądek i śledziona współpracują ze sobą i one ponoszą główną odpowiedzialność
przekrwienie i ból gardła, - ból w
za trawienie.
dole nadobojczykowym,
Jelito grube przejmuje od jelita cienkiego masę pokarmową częściowy uczucie rozpierania klatki piersiowej,
przetrawioną, przyswaja zawarte w niej substancje pokarmowe, głównie ptynyj i ból przyśrodkowej powierzchni ramienia.
przesuwa ową masę do odbytnicy.
II. (IC) Meridian Jelita Grubego
Pęcherz moczowy odpowiada głównie za magazynowanie i wydalani ()bjawy chorobowe:
moczu. Czynność tę pęcherz moczowy wykonuje za pomocą energii Qi nerel krwawienie z nosa,
Potrójny ogrzewacz nie jest jakimś konkretnym narządem organicznyi Pod katar nosa, ból
pojęciem tym kryje się czynność narządów klatki piersiowej (set i płuca), zębów,
jamy brzusznej (śledziona, żołądek, nerki, pęcherz moczowy) i nar dów jamy przekrwienie i ból gardła, ból
czaszki. karku,
ból przedniej powierzchni barku i przedniego brzegu powierzchni
Mózg. Organy postrzegania, a więc oczy, uszy, usta, nos, umieszczone na wyprostnej kończyny górnej, kruczenie i ból brzucha, rozwolnienie,
głowie w pobliżu mózgu. Dzięki temu korzystnemu położeniu mój postrzegać biegunka.
obiekty, które znajdują odbicie w mózgu. Dawna medycyna chh ska głosi, że
działalność umysłowa jest zdominowana pracą różnych m dów, wśród których III. (G) Meridian Żołądka
serce jest najważniejsze. Objawy chorobowe:
kruczenie i wzdęcie brzucha,
Macica. Funkcją macicy jest udział w menstruacji i odżywianiu płc Z
obrzęki,
macicą współdziałają nerki i wątroba. Gdy energia nerek jest wystarczaji to cykl
ból nadbrzusza,
miesiączkowy jest regularny i możliwe jest zapłodnienie. Wąt reguluje ilość
wymioty,
krwi krążącej i w ten sposób wpływa na miesiączkę. Meridil „główny regulator
uczucie głodu,
przedni" i meridian życia biorą początek w macicy, i krew z tych meridianów
krwawienie z nosa,
przechodzą do macicy, wpływając na przebł miesiączki i jej cykl.
niedowład oczu i ust,
przekrwienie i ból gardła,
ból w klatce piersiowej,
ból brzucha,
16 PODSTAWY DIAGNOSTYKI PODSTAWY DIAGNOSTYKI
117

- ból bocznej powierzchni kończyny dolnej,

VII. (VU) Meridian Pęcherza Moczowego
- gorączka,
Objawy chorobowe: zatrzymanie
- zaburzenie umysłu.
moczu, moczenie nocne,
zaburzenie umysłowe,
IV. (LP) Meridian Śledziony-Trzustki zaburzenie wzroku, łzawienie
Objawy chorobowe: na wietrze, zatkanie nosa,
- odbijanie się, bekanie, nieżyt i krwawienie z nosa, ból
- wymioty, głowy,
- ból nadbrzusza,
- wzdęcie brzucha, ból karku, górnego i dolnego odcinka kręgosłupa, pośladków i tylnej
powierzchni kończyny dolnej.
- luźne stolce,
- żółtaczka,
VIII. (R) Meridian Nerek
- ospałość i ogólne złe samopoczucie,
()bjawy chorobowe:
- odrętwienie i ból gardła oraz języka,
bezwiedne moczenie,
- obrzęk i zimno w przyśrodkowej powierzchni uda i kolana.
częste oddawanie moczu,
moczenie nocne,
V. (C) Meridian Serca
impotencja,
Objawy chorobowe:
- ból i kołatanie serca, nieregularne miesiączki,
- ból hypochondryczny, astma,
- bezsenność, krwioplucie,
- poty nocne, suchość języka,
- suchość gardła, przekrwienie i ból gardła,
- pragnienie, obrzęk,
- ból w środkowej powierzchni kończyny górnej, lumbago,
- zaczerwienienie dłoni. ból wzdłuż kręgosłupa i środkowej powierzchni uda,
osłabienie kończyny dolnej,
VI. (IT) Meridian Jelita Cienkiego uczucie gorączki w mięśniu płaszczkowatym.
Objawy chorobowe:
- głuchota, IX. (PC) Meridia Osierdzia
- zażółcenia twardówek, ()bjawy chorobowe: pobolewanie serca,
- zapalenie gardła, kołatanie serca, niepokój umysłowy,
- obrzęk policzka, uczucie napięcia w klatce piersiowej,
- rozpieranie i ból w dole brzucha, /.aczerwienienie twarzy, obrzęk pod pachą,
- częste oddawanie moczu, /.aburzenie umysłowe,
- ból wzdłuż tylnego brzegu bocznej po>. ^rzchni barku i ramienia.
118 PODSTAWY DIAGNOSTY! PODSTAWY DIAGNOSTYKI

- kurcze w kończynie górnej, zaburzenie oddawania moczu,

- uczucie gorączki w mięśniu płaszczkowatym. zaburzenia umysłowe.

X. (SJ) Meridian Potrójnego Ogrzewacza PATOLOGIA 2 „CUDOWNYCH" MERIDIANÓW (TM)

Objawy chorobowe: Meridian Głównego Regulatora Tylnego
- wzdęcie brzucha, Objawy chorobowe:
- obrzęki, sztywność i ból kręgosłupa,
- bezwiedne moczenie, kurcz tężcowy z przegięciem do tyłu,
- zaburzenie oddawania moczu, ból głowy.
- głuchota,
- dzwonienie w uszach, (JM) Meridian Głównego Regulatora Przedniego
- ból zewnętrznego kąta oka, Objawy chorobowe:
- obrzęk policzka, upławy,
- przekrwienie i ból gardła, nieregularne miesiączki,
- ból za uchem, przepuklina,
- ból karku i bocznej powierzchni ramienia i łokcia. bezwiedne moczenie,
zatrzymanie moczu,
XI. (VF) Meridian Pęcherzyka Żółciowego ból w dole brzucha.
Objawy chorobowe:
- ból głowy,
- ból zewnętrznego kąta oka, Pojęcie „recepty punktowej",
- ból żuchwy, Podział punktów pod względem funkcji
- mroczki przed oczami,
- gorzki smak w ustach, 1'rzez „receptę punktową" rozumiemy zestaw punktów aktywnych biologi-
- obrzęk i ból w dole nadobojczykowym, ból pachy, rznie, które są wykorzystywane do oddziaływania profilaktycznego lub
- ból wzdłuż bocznej powierzchni klatki piersiowej, Irczniczego w akupresurze.
- ból w podbrzuszu, udzie i kończynie dolnej. W doborze punktów wchodzących w skład „recepty punktowej" kierujemy się z
jednej strony diagnozą, z drugiej zaś funkcjami, jakie pełnią określone punkty.
XII. (H) Meridian Wątroby Punkty pod względem funkcji dzielimy na:
Objawy chorobowe: źródłowe (korzeniowe),
- ból lędźwi i krzyża, - zgodności (przychylności),
- uczucie pełności w klatce piersiowej, - przepustowe,
- ból w dole brzucha, - tonizujące,
- przepuklina, - sedatywne,
- ból szczytu głowy, zgodności przedniej (alarmowe),
- suchość gardła, zgodności tylnej (alarmowe),
- czkawka, - Hua Tuo,
- bezwiedne moczenie, - pozostałe.
120 PODSTAWY DIAGNOSTY1 I-ODSTAWY DIAGNOSTYKI 121

Punkty źródłowe (korzeniowe) Tab. 3. Zestawienie punktów zgodności (Shu)

*
Meridian I źródełko II strumyczek III IV rzeka V mor /.c
Punkty te reprezentują narząd danego meridianu, a więc jest ich 12. Pi te potok
punkty przelewa się energia Qi. I-P P.ll. P.10. P.9. P.8. P.5.
II-IC IC.l. IC.2. IC.3. IC.5. IC.ll.
Istnieje określona prawidłowość w położeniu tych punktów, a mianowicie dla III-G G.45. G.44. G.42. G.41. G.36.
meridianu typu yin, znajdują się one zawsze na 3 miejscu od obwodowej końca 1Y-LP LP.l. LP.2. LP.3. LP.5. LP.9.
meridianu, a dla meridianu typu yang - na 4 miejscu (z jednyi wyjątkiem). V-C C.9. C.8. C.7. C.4. C.3.
Tylko dla meridianu pęcherzyka żółciowego (VF) punkt źródło znajduje się na 5 YI-IT IT.l. IT.2. IT.3. IT.5. IT.8.
VII-VU YU.67. YU.66. YU.65. YU.60. YU.40.
miejscu od obwodu. YIII-R R.l. R.2. R.3. R.7. R. K).
IX-PC PC.9. PC.8. PC.7. PC.5. PC.3.
Zestawienie punktów źródłowych X-SJ SJ.l. SJ.2. SJ.3. SJ.6. SJ.II.
XI-VF YF.44. YF.43. YF.41. YF.38. YF.34.
P.9.; IC.4.; G.42.; LP.3.; C.7.; IT.4.; YU.64.; R.3.; PC.7.; SJ.4.; VF.40| XII-H H.l. H.2. H.3. H.4. H.8.
H.3.
Oddziaływanie na punkt źródłowy może mieć charakter pobudzaj}
(tonizujący) - przy niedoczynności narządu, lub uspokajający (sedatywny) Punkty przepustowe (Luo)
przy nadczynności. Są to punkty-połączenia między meridianami typu yang i yin, umożliwiające
W celu określenia stanu czynnościowego narządu należy zbadać oporne pi/epływ energii Qi. Także główny regulator tylny i przedni posiadają punkty
elektryczną na wszystkich symetrycznych punktach źródłowych. Jeżeli oj ność przepustowe; jest ich 19. Działając na punkt przepustowy, wpływa sic
elektryczna spada, świadczy to o wzroście pobudzenia i należy stosowi ucisk o Miówno na meridian, na którym on leży, jak i na ten, z którym tworzy parę.
charakterze uspokajającym. (lab. 4)

Tab. 4. Zestawienie punktów przepustowych (Luo)

Punkty zgodności (przychylności) Para Meridian Punkty - kanały poprzeczne
Na każdym z dwunastu głównych meridianów, idąc od obwodu, znajdi się I Płuc - jelita grubego P.7. (IC.4.)
5 specyficznych punktów (nie zawsze umiejscowionych po kolei). Specj ta (P.9.) IC.6.
dotyczy wzrostu siły oddziaływania każdego punktu poprzedzającej w II Żołądka - śledziony-trzustki G.40. (LP.3.)
stosunku do następnego. (G.42.) LP.4.
Bardziej obrazowo można to wyrazić przez porównanie ich do przepływ III Serca - jelita cienkiego C.5. (IT.4.)
wody w naturze, i tak: punkt pierwszy od obwodu przyrównuje się (C.7.) IT.7.
IV Pęcherza moczowego - nerek YU.58. (R.3.)
źródełka, a ostatni do morza. (tab. 3) (VU.64.) R.4.
Z punktami tymi wiąże się jedno z prawideł „recepty punktowej", V Osierdzia - potrójnego ogrzewacza PC.6. (SJ.4.)
prawidło „matka-syn" (najczęstsze prawidło). W wypadku niedoboru en< Qi (PC.7.) SJ.5.
działamy na „matkę", a w razie nadmiaru - na „syna". „Matka" znajduje w VI Pęcherzyka żółciowego - wątroby YF.37. (H.3.)
środku między dwoma punktami (np. IC.4.). Ten powyżej -(np. IC.5.) jest (YF.40.) H.5.
pobudzający, a leżący niżej (IC.3.) jest uspokajający. Objaśnienie:
W nawiasach podano punkty źródłowe, pozostałe to są punkty Luo.
hinkty Luo - grupowe: SJ.8.; YF.39.; PC.5.; LP.6.
122 PODSTAWY DIAGNOSTYI IM )DSTAWY DIAGNOSTYKI 123

Punkty tonizujące (pobudzające) Tab. 5. Punkty zgodności przedniej (alarmowe)

1. Narząd Punkty alarmowe

Każdy meridian główny ma po jednym punkcie, którego ucisk wykorzystuj!
się w celu pobudzenia narządu i meridianu. Większość tych punktów leży n| Płuca P.l.
stopie lub na ręce.
2V Jelito grube Żołądek Śledziona-tzrustka G.25. JM.12. H. 13.
Zestawienie punktów tonizujących 4.

5. Serce JM.14.
P.9.; IC.11.; G.41.; LP.2.; C.9.; IT.3.; YU.67.; R.7.; PC.9.; SJ.3.; YF.43. 6. Jelito cienkie JM.4.
H.8. 7. S. Pęcherz moczowy Nerki JM.3.
YF.25.
'). Osierdzie JM.17.
Punkty sedatywne (uspokajające) K). 1 Potrójny ogrzewacz Pęcherzyk żółciowy JM.5. YF.24. H. 14.
1. Wątroba
Podobnie jak w przypadku punktów tonizujących, każdy meridian ma 12.
jednym punkcie sedatywnym, oprócz meridianu nerki, który posiada dwa taki<
punkty. Punkty te są wykorzystywane w stanach nadmiaru energii.
Punkty zgodności tylnej (Shu) (alarmowe)
Zestawienie punktów sedatywnych
Punkty te nazywane są też punktami tylnymi Shu. Jest ich również 12.
P.5.; IC.2.; G.45.; LP.5.; C.7.; IT.8.; YU.65.; R.l. i 12.; PC.7.; SJ.ll /iKijdują się one na tylnej powierzchni ciała (yang) - na pierwszej linii
jHTherza moczowego (gałąź przyśrodkowa - patrz: meridian VII, VU). Pełniłj
YF.38.; H.2.
one taką samą rolę jak punkty zgodności przedniej. Każdy punkt jest związany /
jednym narządem i położony jest niemal nad tym narządem. Punkty zgodno-sv.i
Punkty zgodności przedniej (Mu) (alarmowe) tylnej stosowane są w leczeniu chorób, którym towarzyszy nadczynność
M.u/ądu (tab. 6, ryć. 30).
Każdy z dwunastu narządów ma własny punkt alarmowy, który sygnalizi o
złym stanie narządów. Bolesność dotykowa takiego punktu jest wyraźna, Tab. 6. Zestawienie punktów zgodności tylnej (alarmowe)
stąd też punkty te bywają nazywane „punktami trwogi" (chorej narządu). Narząd Punkty alarmowe
Punkty te zlokalizowane są na przedniej powierzchni ciała -powierzchni Płuca YU.13. (1)
yin - i dlatego są wykorzystywane w leczeniu chorób, któr towarzyszy 1.
1 Jelito grube YU.25. (10)
niedoczynność narządu (tab. 5, ryć. 29).
.}. Żołądek YU.21. (7)
Wszystkie punkty zgodności są wykorzystywane w leczeniu wymienU 4. Śledziona-tzrustka YU.20. (6)
nych narządów. S. Serce YU.15. (3)
6. Jelito cienkie YU.27. (11)
7. Pęcherz moczowy YU.28. (12)
K. Nerki YU.23. (9)
9. Osierdzie YU.14. (2)
K). Potrójny ogrzewacz YU.22. (8)
11. Pęcherzyk żółciowy YU.19. (5)
12. Wątroba YU.18. (4)
Uwaga! w nawiasie podano kolejność* polo/.cnia punktów od góry.
124 PODSTAWY DIAGNOSTY! 'ODSTAWY DIAGNOSTYKI 125

P.1

VU.13
VU.1
4
JM.17

H.14
VU.1
YF.24 8
VU.1
9 VII,
r H.13 20
VU.21
VU.2
2 VU.
23
VU.
25
126 PODSTAWY DIAGNOSTYKI
Punkty Hua Tuo
i
Punkty Hua Tuo (od nazwiska lekarza chińskiego z II w. n.e., któryj
pierwszy je opisał) znajdują się w odległości 0,5 cuna od linii wyrostków
kolczystych (czyli od linii meridianu GRT) na odcinku od kręgu Th.l do L.4J na
wysokości odpowiadających im punktów meridianu pęcherza moczowego,!
Punkty te wykorzystuje się w leczeniu schorzeń narządów wewnętrznycł i
kręgosłupa, najczęściej z punktami meridianu pęcherza moczowego.
Drobner (1994) masaż tego pasma nazywa „masażem 7 linii". Tworzą j<
gałąź bliższa i dalsza pęcherza moczowego ( 2 x 2 = 4), linia pośrodkowi
(GRT) oraz 2 linie punktów Hua Tuo. Razem 7 linii.
Być może doskonałe rezultaty w leczeniu dolegliwości kręgosłupa jakil
uzyskujemy przy pomocy masażu bankowego bądź klasycznego zawdzięcs my
tej szczególnej strefie akupresurowej (łącznie występuje tu ok. 100 pkt. W
przypadku „masażu 7 linii" a więc i GRT Drobner (1994) radzi łączyć to
stymulacją tzw. punktu kardynalnego* odgrywającego rolę „włącznika", który
w tym przypadku uznajemy punkt P.7.
Punkty pozostałe
W wielu opracowaniach naukowych z zakresu tradycyjnej medycyi
chińskiej autorzy wyszczególniają, oprócz wyżej omówionych punktów spec]
ficznych, jeszcze kilka innych, które także bywają wykorzystywane żarowi do
diagnostyki, jak i terapii. Są to: punkty kluczowe (Xi), punkty wpływoi punkty
„dolnego morza" zarządzające narządami pustymi (Fu), punkty kardj nalne,
punkty spotkania i inne.
* Punkty kardynalne łączą meridiany „cudowne" z meridianami narodowymi. Jest ich łąca
IT> t IV f. Cl
Rozdział V AKUPRESURA l INNE
METODY REFLEKSOTERAPII
Akupresura
Akupresura, czyli masaż punktowy, polega na stosowaniu różnych form m
isku na punkty biologiczne aktywne w celu uzyskania efektu profilaktycznego lub
terapeutycznego. Bardzo często masaż punktowy jest uzupełniany masa-/rin
klasycznym - najczęściej jako faza wstępna zabiegu i jako forma jego
/akończenia. W fazie wstępnej dominują techniki masażu klasycznego w formie
głaskania i rozcierania, a w fazie końcowej w formie oklepywania, wstrząsania i
wibracji.
Prawidłowo wykonany ucisk na punkty aktywne, wchodzące w skład
tra-pty punktowej, wyzwala u masowanego zjawisko określane terminem ile
Qi*.
I)c-Qi to reakcja sensoryczna ustroju na bodziec działający na punkt iktywny.
De-Qi może przybierać różne postacie: od odczucia przyjemnego ciepła i
rozluźnienia, w pierwszej fazie ucisku na punkt, do mrowienia, twcd/.enia,
drętwienia, przepływu prądu elektrycznego w końcowej fazie ucisku.
Odczucie to zależy między innymi od: lokalizacji punktu, sposobu tiosku,
rodzaju dysfunkcji, indywidualnej wrażliwości na bodziec.
I)e-Qi może występować w miejscu bezpośredniego oddziaływania na
punkt, przenikając w głąb ciała, ale także promieniować na dużej powierzchni
ciuła, a nawet do miejsc odległych od punktu.
lifckty masażu są ściśle związane z objawami de-Qi i są tym lepsze, im
wlc/ucia są silniejsze. Jeżeli nie wystąpią wyżej opisane objawy, to może to
o/naczać, że niedokładnie zlokalizowano punkt, lub że nie dobrano właściwej
tlly bodźca.
C/.vtai: ..de-czi".
128 AKUPRESURA I INNE METODY REFLEKSOTERAPII AKUPRESURA I INNE METODY RI-H.I-KSOTI-RAPII

Technika uciskowa Może być to dotyk, bądź lekki lub głęboki ucisk. W żadnym wypadku nic
wolno naruszać ciągłości skóry, wywoływać ostrego bólu czy krwotoku.
Ucisk punktu może być wykonany dowolnym palcem ręki lub specjalnym
M. i O. Domańscy* - cytat.: uciski przeważnie są mocne. Już z tego
pręcikiem (ryć. 31). O wyborze decydują przede wszystkim położenie punktu i
nieprecyzyjnego przecież opisu wynika, że sprawa jest bardzo trudna do
wskazania dotyczące siły ucisku.
jednoznacznego określenia. Głęboka wiedza teoretyczna i doświadczenie /
Na przykład punkty położone w okolicy macierzy j
czasem pozwolą na optymalne dobranie siły bodźca.
paznokcia lub punkty w okolicy oka, nosa itp. będziemy
Ze względu na sposób pobudzania punktów, tj. stopień intensywności
uciskać za pomocą pręcika (lub małego palca),]
bodźca i czas jego trwania, wyodrębnia się dwie metody masażu punktowego:
natomiast punkty położone na goleni czy plecach
- masaż metodą uspokajającą,
najłatwiej uciskać kciukiem. W trakcie praktyki rrw
- masaż metodą pobudzającą.
sażysta swobodnie będzie wybierał optymalny niego
sposób ucisku. Dla celów szkoleniowych uwa ględniono Masaż metodą uspokajającą (sedatywny) charakteryzuje się lekkim
kilka rodzajów ucisku. uciskiem punktów ze stopniowym narastaniem siły, z kombinacją nieprzerwa-
nych ruchów horyzontalnych lub obrotowych w nakazanym kierunku (np. w
górę, w bok na zewnątrz, w kierunku stawu itp).
Rodzaje ucisków - ruchów w masażu punktowyi
- ucisk punktowy; jest to ucisk punktu bez oc Czas trwania ucisku od 30 sekund do l minuty bez odrywania palca.
wania palca od miejsca ucisku i bez wykonywani ('/ynność tę powtarza się 3-4 razy, tak że „opracowanie" jednego punktu
wynosi ok. 3-5 minut. Czas trwania zabiegu zależy od liczby punktów w
jakichkolwiek ruchów; palec (pręcik) może być ust
recepcie.
wiony pod kątem 45°-90°;
- ucisk połączony z ruchem posuwisto-zwrotnj w Masaż metodą pobudzającą (tonizujący). Cechą charakterystyczną tej
przód i w tył, na boki; odmiany masażu punktowego jest silny, szybki ucisk z oderwaniem palca od
punktu. Czas ucisku - do 10 sekund, przerwa ok. 10 sekund i tak powtarzać
- ucisk punktowy (stały lub zmienny) połać? z
ł 3 razy. ,? ^
ruchem okrężnym w prawo (zgodnie z ruch*
wskazówek zegara);
Ryć. 31. Pręcik do aku- - ucisk połączony z ruchem spiralnym - od nątrz Ordynacja (zalecenie) masażu punktowego
presury. w lewo (odwrotnie do ruchów wskazówek zef ra) do
środka (stosować przy pobudzeniu); Masaż punktowy zaleca się 2-3 razy w tygodniu, w serii do 20 zabiegów.
- ucisk połączony z ruchem spiralnym - od śrc w C/as trwania zabiegu nie powinien przekroczyć 30 minut. Przeciętnie czas
prawo na zewnątrz (stosować przy hamowaniu). ftihicgu wynosi 10-15 minut, w zależności od liczby masowanych punktów.
Minimalna liczba punktów, która tworzy „receptę punktową" (poza punktami
W praktyce masażu punktowego możliwe są kombinacje powyższj
.samodzielnymi"**, wynosi 2-3. W związku z tym, że często zachodzi potrzeba
sposobów ucisku. W masażu w ogóle, a w akupresurze w szczególności ist
połączenia masażu punktowego z innymi formami masażu, postanowiliśmy
sprawą jest wielkość siły ucisku. Trudno jednoznacznie określić wielkość z jaką
pokrótce omówić podstawowe techniki masażu klasycznego oraz specyfiką
należy wykonać masaż. W tym miejscu zostaną przytoczone spotyl w literaturze
masażu stawowego.
poglądy na ten temat.
Według W. S. Ibrahimowej* - cytat: siła ucisku ma być taka, by było
ją zastosować na gałki oczne, nie wywołując nieprzyjemnych

rv———< ——
130 AKUPRESURA I INNE METODY RI-l-LIiKSOTERAPH
Techniki masażu klasycznego
Głaskanie
Polega na wykonywaniu ruchów posuwistych z różną siłą nacisku na ciało. W
zależności od tego wyodrębniamy głaskanie lekkie (powierzchowne) lub silne
(głębokie). Można głaskać wzdłuż, w poprzek lub okrężnie.
Tempo ruchów: 25/min.
Reakcja ustroju: wyzwala łagodne bodźce (działanie uspokajające). Po]
głaskaniu wykonujemy rozcieranie.
Rozcieranie
Są to ruchy półkoliste lub koliste połączone z uciskiem skóry (skóra]
powinna być sfałdowana). Rozcieranie może być wykonywane także w odmianie
lekkiej i silnej.
Tempo ruchów: 60-100/min.
Reakcja ustroju: sprzyja miejscowemu ociepleniu tkanek. Po rozcierani!
wykonujemy ugniatanie lub uciskanie punktowe.
Ugniatanie
Polega na uniesieniu mięśnia i jego uciśnięciu (wygnieceniu lub wyciśni<
ciu) ze znaczną siłą. Technika ta posiada kilkanaście odmian, między innyi
wałkowanie, zwijanie, piłowanie itp.
Tempo ruchów: nieco wolniejsze niż przy rozcieraniu, tj. ok. 40
chów/min.
Reakcja ustroju: wyzwala pubudzenie głównie mięśni.
Po ugniataniu (lub uciskaniu punktowym) wykonujemy oklepywanie H
wstrząsanie (tę ostatnią technikę w sytuacji, gdy pomijamy oklepywanie).
Oklepywanie
Są to ruchy szybkie, krótkie (z bliskiej odległości), polegające na uderzał
ciała.
Tempo ruchów: oklepywanie wolne (ok. 200 uderzeń/min) i oklepywai
szybkie (250-300 uderzeń/min).
Reakcja ustroju: pobudzenie mięśni i nerwów.
Technika niewskazana przy podniesionym napięciu mięśniowym. Po okl
pywaniu wykonujemy wstrząsanie.
Wstrząsanie
Polega na wykonywaniu ruchów o charakterze drgań o niedużej częstot
wości.
Tempo ruchów: umiarkowane.
\KUPRIiSURA I INNl-MHTODY K I J U KS< W K A I M I
Reakcja ustroju: uspokojenie, rozluźnienie.
Po wstrząsaniu wykonujemy wibracje.
Wibracje
Są to ruchy drgające o dużej częstotliwości (stąd częste zastosowanie
specjalnych aparatów).
Tempo ruchów: duże (trudne do oceny). Reakcja ustroju:
działanie uspokajające. Technika wibracji kończy zabiegi
masażu klasycznego.
Masaż klasyczny stawów
Masaż stawów inaczej określamy jako masaż dostawowy lub centryfugalny 11
ul słów w jęz. niem., gdzie „fuga" znaczy szpara, szczelina lub fiigcn
-dołączyć, spajać). Oznacza to, że wszystkie ruchy wykonujemy z obwodu.
s/pary stawowej (centrum stawu).
Posługujemy się głównie technikami: głaskania, rozcierania i ugniatania.
Masaż wykonujemy „na mokro", tj. z użyciem środka poślizgowego typu
oliwka, żel, krem, itp.
Jeżeli stosujemy skojarzone formy masażu - klasyczny i punktowy stawów IM
akupresura ma miejsce, podobnie jak w innych sytuacjach, po wstępnej v/cści
masażu klasycznego.
Czas trwania zabiegu: ok 10-15 min.
Masaż centryfugalny ma zastosowanie w stanach pourazowych stawów, w
naciągnięciu mięśni, ścięgien, wiązadeł, torebki stawowej, także w stłuc/c-
m.ich okołostawnych, skręceniach, zwichnięciach itp.
Akupunktura
Jest to nakłuwanie igłami w celach leczniczych. Nazwa pochodzi od słów
łacińskich „acus" - igła i „punktum" - punkt, „puncture "- nakłuwanie. Igły są
wykonane ze złota, srebra lub stali. Igła składa się z trzonu i rękojeści, na
końcu rękojeści znajduje się oczko, które służy do liczenia obrotów igły
podczas stymulacji, a także do ewentualnego podłączenia prądu, a nade
ws/ystko ułatwia pracę igłą w ogóle. Długość igieł - od 1,5 cm do 13 cm,
grubość - od O, 26 - O, 45 mm.
132 AKUPRESURA I INNE METODY KEH.liKSOTERAPIli
Przyżeganie
Technika ta polega na działaniu na punkty chińskie ciepłem. Opróc]
określenia przyżeganie, stosuje się takie jak: fitotermopunktura, przypiekaniet a
w Europie często - moksa. Dlatego moksa, że najczęściej używanyi
materiałem w postaci cygara do przypiekania jest roślina - moksa. Jest
chińska odmiana piołunu. Oprócz ciepła moksa wydziela także związel
chemiczny o nazwie mokaina, który daje przyjemny zapach, i wnikając prz<
skórę, działa stymulujące na punkty aktywne.
Przyżeganie może być z blizną (bezpośrednio na skórze), lub bez blizr (jest
to sposób pośredni - na przykład przez plasterek czosnku lub chrzanu) Może
być stosowana kombinacja akupunktury i przyżegania (ogrzewani przez
igłę).
Elektroakupunktura
Jest to oddziaływanie prądem poprzez igłę na punkty biologiczne aktywi
Wykorzystuje się prądy: stały i impulsowy o różnej wartości natężenia i C2
stotliwości impulsów.
Problematyka leczenia prądami należy do działu rehabilitacji leczniczej,
fizykoterapii.
Sonopunktura
Polega na oddziaływaniu na punkty chińskie wiązką ultradźwięków, kU
kieruje się na punkt za pomocą specjalnych urządzeń.
Elektropunktura
Elektropunkturą nazywamy sposób oddziaływania na PA przy pom<
prądu elektrycznego zarówno stałego jak i zmiennego. W niniejszym rozdzil
opisane zostanie tylko wykorzystanie prądu stałego (inaczej galwanicznej
czyli takiego, który w czasie przepływu nic zmienia kierunku ani w<
natężenia.
Nie wdając się w szczegółowe opisy mt izmów objaśniających reakcje
ustroju na prąd elektryczny, pociMcślić należy, że przepływ< prądu stałego
przez tkanki towarzyszą złożone reakcje fizjologiczne,
\KUPRIiSURA I IN N I- METODY R l-l l I.KS() T I. KA IM I
Uorych zaliczyć należy: reakcje elektrochemiczne, elektrokinetycznc, elektro-i< i
iniczne oraz reakcje nerwów i mięśni.
W celu praktycznego wykorzystania tych fizjologicznych zjawisk, gdy
stoimy na gruncie nauk medycznych, a regulacji przepływu energii Qi, gdy
po/ostajemy przy założeniach medycyny chińskiej - produkuje się specjalne
.iparaty do elektroakupunktury (w tej technice igły są podłączone do prądu) i
rlektropunktury (ryć. 32).
1 - elektroda czynna,
2 - elektroda bierna,
3 i 8 - potencjometr,
4 i 6 - sygnalizator funkcji,
5 - przełąe/.nik
funkcji,
7 - optyc/ny sygnalizator
punkloskopu,
9 - włącznik - wyłuc/nik,
10 - gniazdo elektrod
Ryć. 32. Aparat do elektropunktury „Zeń" z punktoskopem.
Aparaty te często posiadają dwojakie funkcje. Oprócz tego, że wytwarzają
pi;|d, to także posiadają czułe omomierze (punktoskopy) do lokalizacji PA.
Wykrycie PA sygnalizowane jest światłem lub sygnałem dźwiękowym.
Aparaty do indywidualnej elektropunktury posiadają jedną elektrodę czynną
(jest to katoda lub anoda) i jedną elektrodę bierną - celem zamknięcia obwodu
pi/epływu prądu.
/akłada się, że katoda jako elektroda czynna ma działanie powodujące
podwyższenie pobudliwości tkanek, a anoda, zmniejsza pobudliwość i bywa
134 AKUPRESURA I INNE METODY REH.EKSOTERAPII AKUPRESURA l INNE METODY KI-M.I-KSOTI-KAIMl

wykorzystywana do stymulacji w stanach patologicznych, którym towarzyszy

ból. Producent aparatu określa elektrodę czynną i jest nią najczęściej anoda.
Parametry aparatów:
- napięcie od 5 do 12 V,
- natężenie od 10 do 500 A.

Różnice pomiędzy techniką tonizującą, a sedatywną w elektropunktm

wyraża się natężeniem prądu i czasem działania. Krótki czas działania i sili
bodźce cechują technikę tonizującą (do jednej minuty na punkt).
Częstość zabiegów i wskazania: jak w klasycznej akupunkturze i akupresur
Przeciwwskazania: nowotwory, ciąża, rozrusznik serca lub inne inplant
elektroniczne.

Magnetopunktura
Magnetopunktura to oddziaływanie na energetykę organizmu stałym polei
magnetycznym (SPM) poprzez PA. Jest to dział magnetoterapii wykorzystując
leczniczy wpływ magnesów. Czynnik jakim jest SPM zdobywa coraz więksi
uznanie świata medycznego. Szczególnie małe magnesy są wykorzystywał w
refleksoterapii. Sprawia to fakt, że pole magnetyczne przenika prz<
wszystkie struktury ustroju, podczas gdy inne postacie energii ulegają pochł<
nięciu do określonej głębokości tkanek. Zasadniczo tkanki ustroju ludzkiej
wykazują właściwości diamagnetyczne. W wielu jednak różnorodnych st
kturach biologicznych występują właściwości paramagnetyczne . Oddziaływi
nie zewnętrznego pola magnetycznego zmienia ich stan energetyczny (SPI1 co
zapewne wpływa na realizowane funkcje biologiczne.
W magnetopunkturze wykorzystuje się statyczne pole magnetyczne pr o
użycie magnesów ferrytowych. Produkowane są także aparaty wytwarzaji
stałe pole magnetyczne. Magnesy ferrytowe przyklejane do skóry na PA mi
natężenie od 300 do 1000 Gs (ryć. 33).
C)
Jednostką pomiarową natężenia PM jest ersted (Oe). Ale jest też stosowi
gaus (Gs) lub tesla (T). Gaus jest jednostką indukcji magnetycznej mniejszą i Ryć. 33. Przykład wykorzystania magnesów ferrytowych.
tesli (T).

l Gs = O, 001 T = O, l mT
* Paramagnetykiem nazywa się pierwiastek, który posiada różny od zera sumaryczny mor
magnetyczny, co powoduje, że pierwiastki takie są wciągane w zewnętrzne
magnetyczne. Ukształtowanie atomów paramagnetyka w określone struktury krystalic Magnesy nakładane na PA są zwrócone przeważnie biegunem południowym
zwane domenami tworzy ferromagnetyk. Ciała o właściwościach ferromagnetycznych (s) do skóry. Chociaż mogą być specjalne wskazania kiedy to stonuje nie
zdolności silnego namagnesowania się w zewnętrznym polu mii)inciyc/.nym wg okreśU
odwrotną polaryzację. Przypadki te wymagają konsultacji z lekar/em.

Do biostymulacji magnetycznej zaliczyć należy także stosowanie opasek,

bransolet, klipsów, pasów, naszyjników magnetycznych, których coraz więcej
/najduje się w sprzedaży. Zaleca sieje zarówno w celach profilaktycznych dla
ic^eneracji sił i polepszenia samopoczucia, jak i w leczeniu. Szczególnie dobre
rezultaty odnotowano w nadciśnieniu, astmie, nerwobólach, przy gojeniu się
ropni i zrostach kostnych, a także wszelkich bólach.
Magnesy zaleca się stosować jako zabiegi krótkotrwałe (kilka, lub kilkanaście
godzin) w celach profilaktycznych i długotrwałe (do 10 dni) w stanach
chorobowych. Ich użycie nie jest kłopotliwe, gdyż nie uwierają ciała, nie są
widoczne i mogą być używane wielokrotnie.
136 AKUPRESURA I INNE METODY REFLEKSOTERAPII •\KUPRBSURA l INNii METODY RI-I-I.I-KSOTI KAI'11 137

Stosowane też bywają plastry magnetyczne (kilka lub kilkanaście magnesów

na jednym plastrze) w celu stymulacji większych powierzchni ciała (stref).
Spotykamy także próby wykorzystania różnych metali w postaci płytek,
kulek wykonanych z miedzi, srebra, złota i innych metali dla celów terapii
stymulacyjnej.
Przeciwwskazania do zastosowania magnesów: niskie ciśnienie krwi,
zawał mięśnia sercowego, choroby krwi, osteomyelitis, rozrusznik serca, lub
inne implanty elektroniczne.

Laseropunktura
Technika ta polega na działaniu wiązki światła laserowego na PA.
Laser jest skrótem angielskiego terminu „light amplification by stimulated
emission of radiation" - co oznacza: „wzmocnienie światła przez stymulowaną
emisję promieniowania".
Laser to urządzenie emitujące promienie laserowe. Ze względu na ograni-
czoną objętość książki nie sposób objaśnić tu zjawisk fizycznych leżących u
podstaw wykorzystywania i budowy laserów. Ryć. 34. Przykład laseru.
Czytelnik zainteresowany tą problematyką zmuszony będzie sięgnąć
Promienie tych laserów wnikają w głąb na głębokość ok. K) mm w pr/.y-
uzupełniającej literatury z tego zakresu (w tym miejscu podana zostanie tylkc
p.ulku laserów HeNe i do 30 mm w przypadku laserów IR.
charakterystyka promieniowania laserowego). Cechuje go:
Natężenie uzyskiwane przy użyciu tych laserów waha się od 15-.'(X)
1. spójność (zwana również koherentnością wiązki światła),
mW/cm2 w czasie ekspozycji od 30 sekund do 10 minut.
2. monochromatyczność (światło jednobarwne),
Punkty aktywne naświetla się w odległości 0-2 mm prze/.
3. równoległość (kąt rozbieżności wiązki światła jest bardzo mały),
c/as nie krótszy jak 15 sekund do 2 minut na punkt.
4. intensywność (wypadkowa powyższych cech).
/abiegi zaleca się stosować codziennie lub co drugi dzień, seriami do 10
obiegów.
Lasery dzielimy* na lasery gazowe, półprzewodnikowe, cieczowe, 01 z
Wskazania: jak w akupresurze i elektropunkturze.
zastosowaniem ciał stałych. Przeciwwskazania: jedynie zaleca się ostrożność przy chorobach nowotwo-
W interesującej nas dziedzinie biostymulacji wykorzystuje się lasery maU rowych.
mocy. Energia laserów małej mocy wynosi kilka J/cm2, a moc do ok(" 50 UWAGA! Jakkolwiek lasery produkowane dla potrzeb biostymulacji nic
mW. wymagają specjalnych zabezpieczeń, to zwraca się uwagę na potrzebę
Promieniowanie laserowe o podanych parametrach nie wywołuje podwj pr/cstrzegania zaleceń producenta w tym zakresie. W Polsce produkuje się
ższenia temperatury tkanek większego niż 0,1-0,5°C. Z tego powodu h takie serię laserów małej mocy.*
określa się jako zimne. Do laseropunktury wykorzystuje się najczęści lasery
He-Ne (helowo-neonowe), które emitują promieniowanie czenv< (K =
632,8 nm), lub lasery przewodnikowe z diodą arsenowo-galową (Gi emitującą
bliską podczerwień - IR (k = 904 nm).

* Prrvlnr<»nr Wvlu/<Srnin Anarnlurv Medvcznei ..WAMRD". Wnrs/awn. ul. Odmwnła Q

 KliCHPTY PUNKTOWI-: 139

27 Dolegliwości po porażeniu mózgowym (uszkodzenie kończyn

Rozdział VI
dolnych)
RECEPTY PUNKTOWE 28. Bóle kolan (w następstwie przeciążenia)
29. Reumatyczne bóle ramion
30. Dolegliwości na tle reumatycznym
Wykaz recept punktowych 31. Lumbago (postrzał)
32. Rwa kulszowa
1. Profilaktyczny masaż zdrowotny 33. Bóle pleców i barków (także przy złej postawie ciała)
2. Przeciwdziałanie zmęczeniu (głównie kończyn dolnych) 34. Bóle stawowe kończyn dolnych
3. Przeciwdziałanie zmęczeniu (głównie tułowia) 35. Bóle kręgosłupa szyjnego
4. Poprawienie ogólnej kondycji 36. Bóle kręgosłupa piersiowego
5. Bóle głowy (spowodowane zmianami pogody) 37. Bóle stawu ramieniowego
6. Bóle głowy (spowodowane zmianami w kręgosłupie szyjnym) 38. Bóle stawu łokciowego
7. Bóle zębów (wersja I) 39. Łokieć tenisisty
8. Bóle zębów (wersja II) 40. Bóle żołądka (na tle wrzodowym)
9. Migrena 41. Osłabienie i mdłości
10. Bóle zębów (przy bólach głowy) 42. Dolegliwości przewodu pokarmowego
11. Bóle zębów (przy bólach zębów)
12. Bóle głowy (wszelkie bóle głowy)
13. Bóle twarzy (ból nerwu trójdzielnego) Wskazania i przeciwskazania w stosowaniu akupresury
14. Bolesne menstruacje
15. Klimakterium (przekwitanie u kobiet)
16. Masaż kosmetyczny twarzy Wskazania
17. Zaburzenia snu Ze względu na objętość książki nie sposób opisać wszystkich przypadków
18. Wzmocnienie serca klinicznych, w których zaleca się stosowanie w celach terapeutycznych, lub
19. Chrapanie profilaktycznych masażu punktowego (szerzej refleksoterapii). Należy nad-
20. Nadciśnienie tętnicze (wersja I) mienić, że jeżeli nie zabrania się stosowania akupresury, to jest ona dopusz-
21. Nadciśnienie tętnicze (wersja II) c/alna (wskazana).
!

22. Krótkowzroczność u dzieci Przeciwskazania

23. Katar
24. Kaszel Przeciwwskazania do masażu punktowego podzielono na bezwzględne i
25. Dolegliwości psychiczne, sercowe, lub bezsenność względne.
26. Dolegliwości po porażeniu mózgowym (uszkodzenie kończyn górnych)
Przeciwwskazania bezwzględne:
- nowotwory (wszystkie postacie),
- ostry stan chorobowy (z gorączką),
- choroby zakaźne,
- gruźlica (aktywna postać gruźlicy),
140 KHC'1'ITY PUNKTOWI* KI-CKPTY PUNKTOWI-! 141

- choroby krwi, Pi/.edstawiono również nie/.bcdiic wska/ówki metodyczne i propozycje aulorów co

- stany depresyjne, stany silnego zdenerwowania, do techniki wykonywania zabiegu.
- choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, Ilustracje przedstawiające w przybliżeniu lokalizację punktów na ciele
- schizofrenia, c/.łowieka, mają pomóc zainteresowanemu w łatwiejszej i szybszej dentyllkacji
- przypadki chirurgiczne, punktów podczas korzystania z recepty punktowej. Zwraca się uwagę, i/ /.c
- zmiany skórne i żylaki. względów technicznych nie wszystkie punkty symetryczne zostały na rysunkach
Przeciwwskazania względne: pokazane w całości, tj. pokazano tylko jeden z nich. Dokładny opis poło/.eniu
- ciąża (nie pobudzać punktów wpływających na czynności hormonów), punktów zamieszczono w rozdziale III.
- w okresie menstruacji, Przypomina się o konieczności dokładnego lokalizowania punktów w oparciu o
- w miejsca mocno bolące, zamieszczony opis położenia i inne dostępne sposoby ich lokalizacji (np.
- w stanach silnego zmęczenia fizycznego. punktoskopu), a także o tym, że przed przystąpieniem do zabiegów masa/.u
punktowego pacjent musi mieć ścisłą diagnozę lekarską. Uwaga ta nie dotyc/.y
Ponadto nie zaleca się stosowania akupresury: recept o charakterze profilaktycznym.
- tuż po obfitym posiłku, ale także na czczo,
- w stanach po spożyciu alkocholu, 1. Profilaktyczny masaż zdrowotny.
- przy gwałtownych zmianach ciśnienia atmosferycznego,
- w okolicach szczególnie czułych. 1. G.36. Zusanli, 2. YU.43. Gaohuang, 3. LP.6. Sanyinjiao, 4. YF.39.
\uanzhong, 5. LP.2. Dadu.
Uwagi dodatkowe
1. Niektóre zespoły chorobowe wymagają stosowania zabiegów leczni-
czych wieczorem (np. bezsenność, zapalenie korzeni nerwowych itp.), a inne w 35
godzinach rannych (np. astma oskrzelowa).
2. Przeprowadzenie zabiegów terapeutycznych powinno być uzależnione od
cykli fizjologicznych, np. niektóre postacie migreny u kobiet winno się leczyć
stosując refleksoterapię na kilka dni przed okresem miesiączkowania.
3. W ostrych zespołach chorobowych zabiegi należy stosować codziennie, a
w przewlekłych, co 2-3 dni.
4. Zabiegi powinno się wykonywać seriami po 10-20 serii, z przerwą
między nimi, trwającą około 2 tygodni. Jeżeli nie ma pozytywnych efektów po] 3
seriach masażu, to dalsze postępowanie w tym zakresie powinno byd
zaniechane.
5. Przed rozpoczęciem masażu należy rozetrzeć ręce, co pobudzi w nich! Masować techniką tonizującą; czas masażu około 7 minut.
cyrkulację krwi i rozgrzeje je.

Recepty punktowe
Każda z zamieszczonych niżej recept punktowych rozpoczyna się tytułem^
po którym podano w kolejności punkty chińskie, jakie należy masować,
142 RHCKPTY PUNKTOWK Kl-C'1iPTY PUNKTOWI- 143

40

63 64 65 66

2. Przeciwdziałanie zmęczeniu (głównie kończyn dolnych)

1. R.l. Yongąuan, 2. LP.l. Yinbai, 3. LP.2. Dadu, 4. YU.60. Kunh 5.
G.41. Jiexi, 6. G.36.Zusanli.
Punkt l masować techniką sedatywną, natomiast punkty od 2 do 6 technil
tonizującą; czas masażu około 8 minut. -35
144 RHCHITY PUNKTOWE Kl-CHFFY PUNKTOWI- 145

3. Przeciwdziałanie zmęczeniu (głównie tułowia) 4. Poprawienie ogólnej kondycji

1. YU.43. Gaohuang, 2. YU.15. Xinshu, 3. YF.21. Jianjing, 4. IT.15.J 1. C.9. Shaochong, 2. IC.4. Hegu, 3. P.7. Liegue, 4. G.36. Zusanli,
Jianzhongshu, 5. IT.12. Bingfeng. Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 5 minut.
Masować techniką sedytywną. Zaleca się rozpocząć zabieg od masażuj
klasycznego tułowia (pleców), po technice rozcierania zastosować akupresui
wymienionych punktów i dalej kontynuować masaż wykonując: oklepywani<
wstrząsanie i wibrację. Czas masażu - około 15 minut.
146 RECIiPTY PUNKTOWE KHCKPTY PUNKTOWH l-H

35

39
6. Bóle głowy (spowodowane zmianami w kręgosłupie szyjnym)
5. Bóle głowy (spowodowane zmianami pogody) 1. VU. 10. Tianzhu, 2. TM. 14. Dazhui, 3. VF. 20. Fengchi, 4. Vl;. 2
lianjing, 5. VU. 2. Zanzhu.
1. SJ.3. Hand-Zhongzhu, 2. SJ.23. Sizhukong, 3. JM.12. Zhongwan, 4. Masować techniką sedatywną; czas masażu - około 10 minut.
JM.9. Shuifen, 5. JM.13. Shangwan.
Punkt l masować techniką tonizującą, natomiast punkty od 2 do 5 techniką
sedatywną; czas masażu - około 8 minut.

19
148 RECEPTY PUNKTOWE

19

8. Bóle zębów (wersja II)

1. G.3. Face - Juliao, 2. G.7. Xiaguan, 3. G.6. Jiache, 4. IC.4. Hcgu.
Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 6 minut. Zaleca się
7. Bóle zębów (wersja I) łączenie wersji I i II.

1. IC. 1. Shangyang, 2. G. 6. Jiache, 3. G. 4. Dicang, 4. IT. 18. Quanliao.

Masować techniką tonizującą; czas - około 5 minut.

2
150 RHCI-PTY PUNKTOWE KLiCKPTY PUNKTOWI-:

9. Migrena
1. P.7. Lieąue, 2. IC.4. Hegu, 3. YU.62. Shenmai, 4. P.2. Yunmen.
Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 7 minut.

10. Bóle zębów (przy bólach głowy)

1. SJ.22. Ear-Heliao, 2. IC.20. Yingxiang, 3. P.l 1. Shaoshang. Masować
techniką tonizującą. Punkt 3 masować pr/y ostrym holu /.ębu; czas masażu -
około 4 minut.

61 m /

BS 63 64 65 66
152 RECHPTY PUNKTOWE RHCEPTY PUNKTOWK

11. Bóle głowy (przy bólach zębów)

12. Bóle głowy (wszelkie bóle głowy)
1. TM.24. Shenting, 2. TM.23. Shangxing, 3. TM.22. Xinhui, 4. TM.21.
Qianding, 5. VU.5. Wuchu, 6. VU.6. Chengguang, 7. VU.7. Tongtian. 1. YF.12. Head-Wangu, 2. SJ.23. Sizhukong, 3. IC.4. Hegu, 4. VF.2I.
Masować techniką tonizującą na przemian z techniką sedatywną; czas Jianjing.
masażu - około 10 minut. Masować techniką tonizującą na przemian z techniką sedatywną; czas
masażu - około 6 minut.

22 20
19
154 RliflilTY PUNKTOWE KHCHPTY PUNKTOWI; 155

22 20
19

21

13. Bóle twarzy (ból nerwu trójdzielnego)

1. YF.14. Yangbai, 2. SJ.23. Sizhukong, 3. IC.4. Hegu, 4. IT.18. Quanliao, 5.
TM.26. Renzhong, 6. G.7. Xiaguan, 7. G.6. Jiache. 8. JM.24. Chengjiang.
Masować techniką sedatywną z zachowaniem następujących zasad:
- przy porażeniu gałązki górnej nerwu trójdzielnego masować kolejno
punkty l, 2 i 3,
- przy porażeniu gałązki środkowej masować punkty 4, 5 i 3,
- przy zapaleniu gałązki dolnej masować punkty 6, 7, 8 i 3.
Czas masażu - około 15 minut.

19

27
 RHCIiITY PUNKTOWE
14. Bolesne menstruacje
1. YU.60. Kunlun, 2. YU.62. Shenmai, 3. YU.67. Zhiyin, 4. R.l. Yong-
quan, 5. R.2. Rangu, 6. H.8. Qiquan.
Masować techniką tonizującą z wyjątkiem punktu czwartego, który zaleca
się masować techniką sedatywną; czas masażu - około 8 minut.
KI-CKITY PUNKTOWI- 157
15. Klimakterium (przekwitanłe u kobiet)
1. G.9. Renying, 2. G.10. Shuitu, 3. G.I I . Qishe, 4. G.12. Qucpen, S.
LP.10. Xuehai, 6. G.30. Qichong, 7. YF.20. Fengchi, 8. TM.I4. D«xhui, <).
G.36. Zusanli, 10. IC.4. Hegu, 11. YU.15 Kinshu.
Punkty od l do 6 masować techniką sedatywną, natomiast punkty od 7 do 11
techniką tonizującą; czas masażu - około 12 minut.
18
158 RECEFIT PUNKTOWE KKCKPTY PUNKTOWI; 159

-35
11

11
160 RECHFIT PUNKTOWE KKCEPTY PUNKTOWI- 161

16. Masaż kosmetyczny twarzy

1. SJ.23. Sizhukong, 2. VF.l. Tongziliao, 3. VU.3. Meichong, 4. VU.l,
Jingming, 5. G.2. Sibai, 6. YF.14. Yangbai, 7. G.4. Dicang, 8. JM.24,
Chengjiang, 9. SJ.22. Ear-Heliao.
Masować techniką tonizującą. Zaleca się przystąpienie do masowania]
punktów po uprzednim rozmasowaniu twarzy, wykorzystując w tym celu i
techniki masażu klasycznego. Czas masażu - około 10 minut.
162 RI-CI-ITY PUNKTOWE RKCHPTY PUNKTOWI-: Ift.ł

17. Zaburzenia snu 18. Wzmocnienie serca

1. Ex.l.Yintang*, 2. Ex.8. Anmian I**, 3. R.6. Zhaohai, 4. YU.62. 1. C.9. Shaochong, 2. C.5. Tongli, 3. PC.6. Neiguan, 4. JM.I5. Jiuwci, 5.
Shenmai. JM.17. Shanzhong.
Masować techniką sedatywną; czas masażu - około 8 minut. Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 5 minut.

Ex2

~9

61
3363 64 65 66
67

* Ex.l. Yintang, P.p. w centrum gładzizny, między brwiami. ** Ex.8. Anmian I. P.p. poza
małżowiną uszną, l cun w tył od kala łuchwy. na wysokości
164 RECEPTY PUNKTOWE RECEPTY PUNKTOWI-; 165

19. Chrapanie
1. R.6. Zhaohai, 2. P.7. Lie'que, 3. ITA Hand-Wangu, 4. G. 10. Shuitu, 5.
JM.21.Xuanji, 6. R.2. Rangu.
Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 7 minut.
166 RI-CI-ITY PUNKTOWE w<:a<:iTY PUNKTOWI- 167

20. Nadciśnienie tętnicze (wersja I)

1. TM.20. Baihui, 2. TM.16. Fengu, 3. YF.21. Jianjing, 4. H.5. Ligou, 5.
IC.ll. Quchi, 6. YU.15. Xinshu, 7. YU.17. Geshu, 8. YU.23. Shenshu, 9.
LP.6. Sanyinjiao, 10. R.9. Zhubin, 11. R.l. Yongąuan.
Masować techniką sedatywną; czas masażu - około 20 minut.

12

10 9 8

11
168 RECKPTY PUNKTOWE RECEPTY PUNKTOWE

21 Nadciśnienie tętnicze (wersja II)

1. C.5. Tongli, 2. C.2. Qingling, 3. R.2. Rangu, 4. R.6. Zhaohai, 5. PT.6.
Neiguan, 6. PC.7. Daling, 7. LP.15. Daheng, 8. LP.12. Chongmcn, 9. C.7,
Shenmen.
Masować techniką sedatywną; czas masażu - około 20 minut.
Zaleca się stosowanie wersji I i II na przemian.
170 RHCIiITY PUNKTOWE RKCliPTY PUNKTOWI-; 171

22. Krótkowzroczność u dzieci

1. VU.2. Zanzhu, 2. VF.7. Qubin.
Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 2 minut.
Zaleca się masowanie 2-3 razy dziennie.
172 RHCHITY PUNKTOWE !<!•:('HPTY PUNKTOWI-

23. Katar 22
1. Ex.l. Yintang*, 2 .IC.20. Yingxiang, 3. IC.4. Hegu, 4. SJ.20. Jiaosun.
Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 5 minut. Zaleca się
masowanie 2-3 razy dziennie.

24. Kaszel
1. TM.12. Shenzhu, 3. YU.42. Pohu, 3. IC.ll. Quchi, 4. IC.4. Hegu, v
SJ.20. Jiaosun.
Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 5 minut.
23 Zaleca się masowanie 2-3 razy dziennie.

11
 174 RliCliPTY PUNKTOWE KI-ri-ITY PUNKTOWI- 175

25. Dolegliwości psychiczne, sercowe lub bezsenność

l. C.7. Shenmen, 2. IC.4. Hegu.
Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 2 minut.

12

9 8
176 RECEPTY PUNKTOWE KHCEPTY PUNKTOWH 177

26. Dolegliwości po porażeniu mózgowym

(uszkodzenie kończyn górnych)
1. IC.4. Hegu, 2. SJ.5. Waiguan, 3. SJ.14. Jianliao, 4. P.5. Chize.
Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 5 minut. Zaleca,
się masowanie 2-3 razy dziennie.

27. Dolegliwości po porażeniu mózgowym

(uszkodzenie kończyn dolnych)
1. YF.34. Yanglingąuan, 2. H.3. Taichong.
Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 2 mmul
Zaleca się masować 2-3 razy dziennie.

36 35

15
 178 RłiCHITY PUNKTOWE KI-.n-1'TY PUNKTOWI-.

28. Bóle kolan (w następstwie przeciążenia)

1. G.36. Zusanli, 2. YF.34. Yanglingąuan, 3. YU.40. Weizhong, 4. G.34.
Liangąiu, 5. G.35. Dubi.
Masować techniką sedatywną; czas masażu - około 10 minut. 3
Zaleca się połączenie akupresury powyższych punktów z masażem centry-
2
fugalnym stawów kolanowych.
3
3

29. Reumatyczne bóle ramion

l. YF.21. Jianjing, 2. IC.16. Jugu, 3. IC.15. Jianyu, 4. IC.I4. Ilinao. v
IT.9. Janzhen.
Masować techniką sedatywną; czas masażu - około K) minut.

18
17
36

-3
8
-39
180 KI-CI-ITY 1'UNKTOWl- KI-CI-ITY PUNKTOWI- IKI

30. Dolegliwości na tle reumatycznym

1. LP.6. Sanyinjiao, 2. C.7. Shenmen, 3. P.9. Taiyuan, 4. P. l l . Shaos-
hang, 5. P.5. Chize, 6. C.3. Shaohai.
Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 6 minut.

7
6
 RHC1-1TY PUNKTOWH KI-n-PTY PUNKTOWI
182

32. Rwa kulszowa (ischias)

1. VU.22. Sanjiaoshu, 2. YU.23. Shenshu, 3. YU.24. Qihaishu. 4. VU .^
Dachangshu, 5. YF.30. Huantiao, 6. YU.36. Chcngfu, 7. VI).37. Yinmcn S.
YU.40. Weizhong, 9. YU.57. Chengshan, 10. YU.60. Kunlun, I I . S J . ł l
land-Zhongzhu.
Masować techniką sedatywną; średni czas masażu - około 25 mi mil.

31. Lumbago (postrzał)

1. YU.25. Dachangshu, 2. YU.24. Qihaishu, 3. YU.23. Shenshu, 4. YU.22.
Sanjiaoshu, 5. YU.52. Zhishi, 6. YU.40. Weizhong.
Masować techniką sedatywną; czas masażu - około 1.2 minut.
RHCIiPTY PUNKTOWI K!-:CI-:PTY PUNKTOWI-;

33. Bóle pleców i barków

(także przy złej postawie ciała)
1. IT.10. Naoshu, 2. P.2. Yunmen, 3. YU.41. Fufen, 4. YU.42. Polni, \
YF.21. Jianjing, 6. YU.15. Xinshu, 7. YU.14. Jueyinshu, 8. VU.I.V l-cislni. l>
YU.12. Fengmen, 10. YU.23. Shenshu.
Masować techniką sedatywną; czas masażu - około 20 mi mil.
186 RHCHPTY PUNKTOWI: KI-iOiPTY PUNKTOWI' 187

61
„ /
aa 63 64 65 66

47
48 49
•5.0 7
51
52
34. Bóle stawowe kończyn dolnych
1. YF.39. Xuanzhong, 2. YU.62.
Shenmai, 3. LP.6. Sanyinjiao, 4. R.5. Shuiąuan, 5. G.35. Dubi, 6. LP.10.
Xuehai.
Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 7 minut.
Zaleca się połączenie akupresury powyższych punktów z masażem centry-
fugalnym stawów kończyn dolnych.

41

40
—33
36
188 RECEPTY PUNKTOWE KliCEPTY PUNKTOWI-; I1W

36. Bóle kręgosłupa piersiowego

11 1. TM.10. Lingtai, 2. TM.ll. Shendao, 3. YU.15. Xinshu, 4. VU.4V
(Jaohuang, 5. YU.45. Yixi, 6. IC.4. Hegu.
Punkty od l do 5 masować techniką sedatywną, natomiast punkt 6,
techniką tonizującą; czas masażu - około 12 minut.
Zaleca się wykorzystanie technik masażu segmentarnego w części tułowia
gilzie występują punkty od l do 5, ze względu na uproszczenie /.ahicgu i
wspomagający charakter masażu segmentarnego.

35. Bóle kręgosłupa szyjnego

1. TM.14. Dazhui, 2. IT.15. Jianzhongshu, 3. IC.4. Hegu. Punkty l i 2
masować techniką sedatywną, natomiast punkt 3, techniką tonizującą; czas
masażu - około 5 minut.

11
190 RKCKPTY PUNKTOWE KI-CliPTY PUNKTOWI-;

15

12

37. Bóle stawu ramieniowego

1. TM.14. Dazhui, 2. IT.15. Jianzhongshu, 3. SJ.13. Naohui, 4. SJ.14.
Jianliao, 5. IC.4. Hegu.
Punkty od l do 4 masować techniką sedatywną, natomiast punkt 5
-techniką tonizującą; czas masażu - około 10 minut.

38. Bóle stawu łokciowego

1. IC.4. Hegu, 2. IC.ll. Quchi, 3. IC.13. Shouwuli. Masować techniką
tonizującą; czas masażu - około 4 minut. Zaleca się połączenie akupresury
powyższych punktów z masażem ccntry-lugalnym stawów łokciowych.
192 RECEPTY PUNKTOWE RECEPTY PUNKTOWI-

39. „Łokieć tenisisty"

1. IC.ll. Quchi, 2.
IC.12. Zhouliao, 3. P.5.
Chize, 4. IT.4. Hand-
Wangu, 5. SJ.5.
12
Waiguan, 6. IT.9.
Janzhen. 10 9 8
Masować techniką sedatywną; czas
masażu - około 10 minut.

10 9 8
194 RliCTiITY PUNKTOWH RHCHPTY PUNKTOWI-.

40. Bóle żołądka (na tle wrzodowym) 41. Osłabienie i mdłości

1. YU.43. Gaohuang, 2. YU.42. Pohu, 3. yU.44. Shentang, 4. YU.45. Yixi, l. TM.26. Renzhong, 2. PC.9. Zhongchong.
5. YU.46. Geguan, 6. JM.12. Zhongwan. Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 3 minut.
Masować techniką sedatywną; czas masażu - około 15 minut.
Zaleca się wykorzystanie technik masażu segmentarnego w części tułowia
gdzie występują punkty od l do 5, co ułatwi i skróci zabieg.

11

21
196 RHCHITY PUNKTOWI- 197
RliClilTY PUNKTOWE

42. Dolegliwości przewodu pokarmowego Punkty samodzielne

1. TM.6. Jizhong, 2. YU.50. Weicang, 3. G.36. Zusanli. Punkty l i 2 masować
techniką sedatywną, natomiast punkt 3 - techniką tonizującą; czas masażu -
około 6 minut.
Akupresurę można wykorzystać także do udzielenia picrws/cj pomocy
lekarskiej. Najczęściej dotyczy to: zapobiegania omdleniu (t/.w. punkty reani
macyjne lub cucące), przeciwdziałania atakom epilepsji, silnym bólom, np
/eba, głowy, itp. Ponadto niektóre punkty wykazują bard/o mocne il/ialamc
ogólnoustrojowe i stąd nazwano je umownie „punktami samod/iclnyim",
Niniejszy wykaz punktów zawiera również punkty samod/iclne slosnwunc w
praktyce sportowej. Dobrze wykonany ucisk, najczęściej królki i silny,
powinien przynieść natychmiastowy skutek, ale nie należy się /.ra/.ać, je/cli HIV go
nie uzyska. Niekiedy trzeba zastosować ucisk na więcej ni/ jeden punki
chiński.

Najczęściej wykorzystywane punkty „samodzielne":

P.7. Lieąue. Przy oparzeniach; stymulowane zaraz po oparzeniu spr/.yjaji|
47 lepszemu gojeniu się rany.
P.ll. Shaoghang. Punkt przeciw bólom gardła. Można go wykor/.yslać
4 również w przypadku ostrego bólu zęba.
9
48
52

t
-35

37
38
-40
39
198 RliC'1'ITY PUNKTOWE RHCHPTY PUNKTOWI-:

IC.4. Hegu. Uniwersalny, także przeciwzmęczeniowy. G.36. Zusanli. Punkt uniwersalny, także przeciwzmęczeniowy.

35

_______ 3 Q

IC.11. Quchi. Punkt ten wykazuje działanie ogólnowzmacniające i immu- G.44. Neiting. Przeciwbólowy (głównie bóle kończyn, głowy i kręgosłupa).
nologiczne.

12
200 RECHF1T PUNKTOWE RECEPTY PUNKTOWE

LP.6. Sanyinjiao. Wpływa na obszar narządów płciowych. Punkt bywa IT.l. Shaoze. Punkt cucący.
nazwany „punktem urody kobiecej". Nie stymulować w czasie ciąży. IT.2. Qiangu. Stosować przy gwałtownych atakach epilepsji.

VU.60. Kunlun. Przeciwbólowy.

C.7. Shenmen. Działanie silnie uspokajające. C.9.

Shaochong. Punkt cucący, amnezja, omdlenie.

R.l. Jongcjuan. Epilepsja, wstrząs.

R.3. Taixi. Wpływa na psychikę (przewrażliwienie, depresję, lęk).
202 RECEPTY PUNKTOWE RECEPTY PUNKTOWE 201

PC.7. Daling. Zapobiega chorobie morskiej (lub komunikacyjnej), usuwa TM.3. Jaoyangguan. Wstrząs mózgu, wyrwanie zęba, stłuczenia.
zawroty głowy.

SJ.5. Tianliao. Jest to punkt hygrometryczny, który ma zabezpieczyć przed TM.12. Shenzhu. Przy gwałtownym ataku epilepsji.
szkodliwymi czynnikami meteorologicznymi, a także ma działać hartująco i
uodparniająco.

27

TM.26. Renzhong. Cucący.

204 RI-CI-PTY PIJNKTOWEi KI-CI-PTY PUNKTOWI-! 205

JM.6. Qihai. Punkt ogólnie wzmacniający (punkt „morze energii"). YU.17. Geshu. Wzmacnia mięśnie grzbietu i więzadła kręgosłupa, a tak/c
usprawnia czynność przepony. Punkt ten pobudza się u tenisistów i hokeistów.

JM.17. Shanzhong. Epilepsja, choroba morska (lub komunikacyjna).

YU.52. Zhisi. Wzmacnia mięśnie okolicy lędźwiowej. Punkt ten pobud/.a

się u ciężarowców.

Najczęściej stosowane punkty w praktyce sportowej

SJ.15. Tianliao. Wzmacnia i usprawnia czynność mięśni barku i ramienia. YF.30. Huantio. Wzmacnia i usprawnia mięśnie pośladka i uda. Punki len
Punkt ten pobudza się u bokserów po obu stronach, zapaśników, miotaczy pobudza się u skoczków, łyżwiarzy, tancerzy i akrobatów.
kulą, dyskiem, oszczepem i młotem.
206 RliCI-PTY PUNKTOWE RliCliIyrY PUNKTOWI- 207

VU.58. Feyang. Wzmacnia przede wszystkim mięśnie nóg i chroni je JM.12. Zhongwan. Wzmacnia mięśnie nadbrzusza. Punkt ten pobud/a si
przed zmęczeniem. Punkt ten pobudza się u biegaczy, skoczków, kolarzy, u wszystkich sportowców.
tancerek.

56

57
10

P.l. Zhongfu. Wzmacnia i usprawnia mięśnie przedniej ściany klatki G.27. Daj u. Wzmacnia i usprawnia mięśnie brzucha. Punkt ten pobud/a się
piersiowej a ponadto poprawia wentylację płuc i usprawnia rytm oddechowy. u wszystkich sportowców zwłaszcza u zapaśników.
Punkt ten pobudza się u większości sportowców, zwłaszcza u biegaczy długo-
dystansowych.
208 RI-CHPTY PUNKTOWE RHCKITY PUNKTOWI'

TM.20. Daihui. Poprawia pamięć, koncentrację, czynność kojarzenia,

zapewnia precyzję ruchów i przywraca spokój. Punkt ten można pobudzać u
wszystkich sportowców.
VF.l. Tongziliao. Działanie jak VU.2.

VU.2. Zenzhu. Poprawia ostrość wzroku. Punkt ten pobudza si$ u kierów* YU.15. Xinshu. Punkt ten znosi lęk, objawy tremy oraz przywraca spokój.
ców rajdowych, łuczników, strzelców i myśliwych. Punkt ten pobudza się przed zawodami, bowiem przygotowuje psychic/.nic
sportowców do walki, rozładowuje napięcie i zdenerwowanie, zapewnia spo-
kojny sen w nocy poprzedzającej zawody i przywraca „olimpijski spokój".
 RI-CMPTY PUNKTOWE

C.5. Tongli. Działanie jak YU.15.

BIBLIOGRAFIA

Bahr F.R., Akupresura. PZWL, Warszawa 1990.

Bahr F.R., The acupressure health book. Unwin Paperbacks, London 1982.
Bernau L., Bez bólu, bez tabletek. Wielka księga akupresury. Wyd. W.A.B.,
Warszawa 1993. Bohuń L., Jarosiński W., Diagnostyczno-terapeutyczna
metoda ryodoraku.
Akupunktura w Polsce, 1984, 2/3. Borsarello J., Acupuncture. Wyd. Masson,
Paris 1981. Bossy J., Maurek J.Cl., Acupuncture, Wyd. Masson, Paris 1976
Bronz Z.,Qigong - uzdrawiające ćwiczenia chińskie. Comes, Warszawa 1990.
Chen R, The History and Methods of Physical Diagnosis in Classical Chincsc
Medicine. Yautage Press, New York 1969. Cheong W.C., Yang C.P.,
Synopsis of chinese acupuncture. The Lighl
Publishing Co., Hongkong 1976. Cybulska E., Tajemnice
niekonwencjonalnej medycyny. Wyd. DPJ, Gdynia
1991.
Delmas A., Drogi i ośrodki nerwowe. PZWL, Warszawa 1975. Domański M.,
Domański D., Zdrowie w twoich rękach - leczenie akupresura,.
KAW, Kraków 1987.
Domżał T.M., Ból. Wiedza Powszechna. Warszawa 1983. Dowing G., The
massage book. Random House-Bookworks, New York 1972. Drobner Z.,
Zdrowotny masaż chiński. Wyd. „Comes", Warszawa 1994. Duke M.,
Acupuncture. Redwood Press, London 1973. Durynjan R.A., Współczesne
naukowo-metodologiczne podejście do problemu
akupunktury. Akupunktura Polska, 1984, 1,1. Dzierżanowski R., Podstawowe
zagadnienia medycyny chińko-wietnamskicj.
Cz. I. Wiadomości Lekarskie, 1969, 13,1241. Dzierżanowski R.,
Podstawowe zagadnienia medycyny chińko-wietnamskicj.
Cz. II. Wiadomości Lekarskie. 1969. 14.1355.