Kemalist rejimin ii dmanl, Nazi hayranl ve rk eilimleri

Kemalist rejimin ii dmanl, Nazi hayranl ve rk eilimleri Mehmet Sinan 1930lara gelindiinde, Kemalist brokrasinin gznde artk liberalizmin eski itibar kalmamt. Kken olarak zaten despotik bir devlet geleneinden gelen ve totalitarizme eilimli olan Kemalist brokrasi iin, talya ve Almanyadaki totaliter rejimler nemli bir cazibe merkezi oluturuyordu. Bu totaliter rejimlerin Avrupada estirdii faizm ve Nazizm rzgrlar, totaliter eilimli Kemalist ynetici kadrolar gl bir biimde etkilemiti. Bu etkilenme, Kemalist ynetici kadrolarn rklk ve faizm kokan bu yllardaki sylemlerinde, faist devletlerin yasalarndan aktardklar yasa maddelerinde (rnein mehur 141-142. maddelerin talyan Ceza Yasasndan aynen alnmas gibi) ve de genel olarak Kemalist devletin siyasal ve ideolojik almlarnda kendini gstermektedir. Bu dnemde Trk hkmetinin Nazi Almanyasna duyduu yaknln bir dier gstergesi de, nde gelen Nazi hayranlarndan biri olan Cumhuriyet gazetesi sahibi Yunus Nadinin bakanlnda bir heyeti,

Hitlerin ya gnn kutlamak zere Almanyaya gndermesi olmutur. Kemalist brokrasinin Avrupada gelien faist harekete sempatiyle yaklamas ve ondan etkilenmi olmas, kendini u iki alanda ok ak bir biimde ortaya koyuyordu: Birincisi, Kemalist brokrasi de tpk Avrupadaki faistler gibi toplumda snf esasna gre rgtlenmeyi ve snf mcadelesini iddetle reddediyor ve bunun yerine, mesleksel rgtlenmeyi esas alan ve gerek yaamda karlar birbirine kart olan snflar (burjuvazi ile proletaryay) szmona bir potada eritmeyi amalayan korporatif bir toplum rgtlenmesini geirmeyi hedefliyordu. Ama Kemalist brokrasi bu konuda da ikiyzl davranyordu. nk, snf esasna gre rgtlenmeye kar olduunu syleyerek ii snfnn rgtlenmesini yasaklasa da, sra burjuvaziye gelince onu engellemek iin hibir ey yapmyor, tam tersine koruyordu. Kemalist brokrasinin faizmden etkilenmesinin belirginletii ikinci alan ise ulusal sorunda ortaya kmaktayd. Kemalist brokrasi, cumhuriyeti birlikte kuran iki temel ulusal kimlikten birini (Krt kimliini) yok sayarken, dierini (Trk kimliini) yceltiyor ve bylelikle etnik milliyetilie dayanan rk ve oven bir ulus-devlet anlayn resmi ideoloji haline getirmeye alyordu. rnein, Kemalist rejimin nde gelen ideologlarndan olan dnemin Adalet Bakan Mahmut Esat Bozkurt, 19 Eyll 1930 tarihli Milliyet gazetesine verdii bir demete, Kemalist brokrasinin bu eilimini u ekilde dile getiriyordu: Benim dncem udur: Herkes, dostlar, dmanlar ve dalar, bu lkenin efendisinin Trkler olduunu bilmelidir. Saf Trk olmayanlarn, Trk Ana Vatannda sadece bir tek haklar vardr: Hizmetkr olma hakk, kle olma hakk. Keza, Arda patlak veren Krt ayaklanmas zerine yapt bir konumada Babakan nn de unlar sylyordu: Bu lkede sadece Trk ulusu etnik ve rksal haklar talep etme hakkna sahiptir. Baka hi kimsenin byle bir hakk yoktur. te Atatrkn emriyle hazrlanan ve her adan rklk kokan Gne Dil Teorisi ve Trk Tarih Tezi gibi zrvalar da byle bir atmosferde ortaya atlmt. nsan ac bir tebessme sevk eden ve ipe sapa gelmez rk hezeyanlarla dolu olan bu teoriler bir sre sonra geri ekilmise de, Kemalist devletin rk oven milliyetilii ve bu balamda Krtlere ynelik basklar ve saldrgan politikalar hep devam etmitir. Burada hemen belirtelim ki, bu dnemde gerek anti-demokratik yasalarn kartlmas konusunda olsun, gerekse Trkle dayal rk ve oven bir ideolojinin devletin resmi ideolojisi haline getirilmesi konusunda olsun, CHP iinde devleti Kemalist brokrasi ile liberalizm yanls burjuva kesim arasnda ciddi hibir ihtilaf domamtr. Tersine, daha sonra liberal giysilere brnerek siyaset sahnesinde arz endam edecek olan burjuva kesim, bu dnemde kendisine hamilik eden Kemalist brokrasiyi ho tutabilmek iin elinden geleni yapm ve onun totalitaryan eilimlerine ses karmamtr. Yeter ki iktidar elinde tutan brokratik oligari, genel olarak sermayenin karlarn koruyup gzetsin ve burjuvaziye hamilik yapmay srdrsn! Kemalist brokrasi burjuvaziyi tehlikelere kar (zellikle de ii snfndan gelecek tehlikelere kar) koruduu srece, Kemalist brokrasinin baskc antidemokratik uygulamalar hibir sorun oluturmuyordu burjuvazi iin! Daha sonraki yllarda da greceimiz gibi, burjuvazi ile asker-sivil brokratik elit arasndaki ilikiler ve kimin ne zaman statkocu ne zaman liberal kesilecei konusu, hep konjonktrel karlara gre belirlenmitir. Nitekim cumhuriyetin kuruluundan 1946ya kadar geen eyrek asrlk zaman diliminde, bugn yaand gibi bir statkocu-liberal atmas pek yaanmamtr egemen snf iinde. nk bu yllarda henz yeterince glenmemi olan burjuvazi, hl Kemalist brokrasinin hamiliine ihtiya duymaktayd ve bu yzden de onun iktidarna boyun emek

zorunda hissediyordu kendini! Tek parti diktatrl altnda ii ve emeki snflarn durumu CHPnin tek parti diktatrlnn en kat bir biimde devam ettii 1930lu ve 40l yllarda, ii ve emeki snflarn ne durumda olduuna bir bakalm. 1930lar Trkiyesinde brokratburjuva-eraf koalisyonuna dayanan CHP iktidar, sanayi ve tarmda zel kapitalist giriimcilii desteklerken ve bu amala byk burjuvazi ile byk toprak sahiplerinin karlarn hep n planda tutarken, ii ve emeki snflarn ekonomik ve demokratik haklarn hep yok saym ve dzene boyun emelerini salamak iin, onlar srekli bask altnda tutacak yasal dzenlemeler getirmitir. Gerek ekonomik alanda, gerekse siyasal alanda ii snfna ynelik bu hak kstlayc anti-demokratik dzenlemelerde, Avrupada esen faizm rzgrlarnn da etkisi vard kukusuz. rnein, ii ve emekilerin snf esasna gre rgtlenmelerini ve snf mcadelesi yrtmelerini yasaklayan ve bu yasa ineyenlerin ar hapisle cezalandrlmalarn ngren Trk Ceza Kanununun nl 141 ve 142. maddeleri, 1930larda faist talyan Ceza Kanunundan ithal edilmiti. 1930lu yllara gelindiinde, ii snf hl her trl haklarndan yosun bir snf olarak gnde en az 12 saat almak durumundayd. Kemalist rejim cumhuriyetin kuruluundan itibaren burjuvaziyi devletin her trl imknlaryla besleyip palazlandrrken, ii snfnn sendikal rgtlenmesini ve ekonomik hak arama mcadelesini (grevli toplu szleme hakkn) bile kabul etmemekte diretiyordu. Bu yzden isi snf, Kemalist CHPnin yllarca sren tek parti diktatrl dneminde sendikal haklarndan tamamen mahrum kalacakt. Bu dnemde ii snfna kar tam bir bask rejimi uygulayan Kemalist iktidar, bununla yetinmeyip bir de ii snfnn tarihsel hafzasn silmeye kalkacakt. 1935 ylnda kard bir yasayla, kapitalist smr dzenine kar ii snfnn uluslararas birlik, mcadele ve dayanma gn olan 1 Mays Bahar ve iek Bayram olarak ilan etmi ve rvet olarak da ii snfna o gn iin bir gnlk istirahat izni vermiti! Bu, ii snfnn tarihsel hafzasn zayflatmak zere, korkak burjuvazinin ve onun koruyucusu olan Kemalist brokrasinin sinsice ve ikiyzlce giritii bir operasyondu kukusuz. Oysa o tarihte ii snf hl bir i kanunundan bile yoksun bulunuyordu. iler, alma koullarn dzenleyen bir i kanununa Cumhuriyetin ilanndan 13 yl sonra (1936da), sendikalama hakkna 24 yl sonra (1947de), grev ve toplu szleme hakkna ise tam 40 yl sonra (1963de) kavuabileceklerdi. Dolaysyla, iilerin sendikal rgtllnn bulunmad koullarda karlan Kanununun uygulanp uygulanmad da hibir zaman denetlenemeyecek ve bu i devlet brokratlarnn insafna kalacakt. Nitekim Kanununun kabulnden bir sre sonra, fabrikalara ii pazarlayan ii mteahhitlerinin ve ii simsarlarnn tremesi ve patronlarn ii ihtiyalarn bu mteahhitler araclyla karlamalar, Kanununun fiiliyatta uygulanmadnn bir gstergesiydi. stelik bu ii mteahhitlerinin arkasndaki g de gene CHP brokrasisiydi. Ayrca ii sendikalarnn olmad koullarda, byk iletmelerde iilerden kesilen paralarla oluturulan ii yardmlama sandklar da CHP tarafndan atanan brokratik bir idareciler takm tarafndan ynetilmekteydi. Yani iilerin parasyla gene brokratik bir elit beslenmekteydi. Tarm emekilerinin durumuna gelince; CHP iktidar altnda orta ve yoksul kyllerin durumu da kent emekilerinin durumundan fakl deildi. Tarm kesiminde de smr artarak devam ediyordu. Szm ona kylnn durumunu iyiletirecei iddia edilen Ziraat Bankas kredileri, aslnda kylye deil, byk iftlik sahiplerine ve toprak aalarna gidiyordu. Bu kesimler, banka kredisinin salad imknlarla makineli tarma gemektense, ucuza toprak

kapatp ucuz igc (rgat) altrarak daha ok kr ediyorlard. Ayrca, bu byk toprak sahipleri, Ziraat Bankasndan dk faizle aldklar kredileri, daha yksek faizlerle muhta durumdaki kyllere satyorlard. Yani hem altrp smryorlard, hem de tefecilik yaparak smryorlard tarm emekilerini. CHP iktidar bunu biliyordu, ama kendi iktidarn destekledikleri iin toprak aalarna ve byk iftlikilere ses karmyordu. Nitekim 1927 ve 1929 yllarnda topraksz kyllere hazine arazisi verilmesi yolunda karlan kanunlar da CHP iktidar hibir zaman uygulamayacak ve toprak reformunu dilinden drmemesine ramen, gerek bir toprak reformunu da hibir zaman yapmayacakt. Tek parti diktatrl dneminde, bir yandan devletilik gklere karlrken, dier taraftan tarmda acmasz bir soygun dzeni srdrlm ve bu soygun temelinde, orta ve yoksul kyller toprakszlatrlrken, byk toprak sahiplerinin ve aalarn zel toprak mlkiyeti alabildiine genilemitir. Bu dnemde ii snfnn siyasal adan bilinlenmesini ve rgtlenmesini savunan komnistlerin ve sosyalistlerin faaliyetleri de yasad ilan edilip yasaklanacakt. Bu koullar altnda komnistlerin ve sosyalistlerin siyasal grlerini yaymalar ve bu temelde ii snfn rgtlemeye girimeleri yllarca hapis yatmay, ikenceyi ve her trl tehlikeyi gze almay gerektiren bir iti kukusuz. Nitekim o dnemde ardarda gelen komnist tevkifat da bunu ortaya koymaktadr. Tek parti diktatrl dneminde ii snfnn siyasal rgtlenmesi iin illegal faaliyet yrten Trkiye Komnist Partisinin (TKP) ardarda urad tevkifat (1925, 26, 27, 29, 30, 32, 34, 38, 44, 45) bunun en somut kantdr. i snfna ve komnistlere ynelik tm bu basklar ve tutuklamalar, daha sonra kendini ilerici, demokrat ve de solcu olarak lanse edecek olan burjuva Kemalist CHPnin izledii ceberut politikalarn bir sonucuydu kukusuz. teden beri burjuva devletle zdelemi ve burjuva devletin statkocu bir partisi haline gelmi olan bu parti, hibir zaman ii snfnn gerek dostu olmad.