B mn T-L, Khoa in 7

Chng 2 c tnh c v cc trng thi lm vic

ca ng c in
(6 tit)

2.1 ng c in mt chiu kch t c lp v kch t song song
Nh chng ta bit trong vt l, khi t vo trong t trng mt dy dn v cho dng in
chy qua dy dn th t trng s tc dng mt t lc vo dng in (chnh l vo dy dn) v lm
dy dn chuyn ng. Chiu ca t lc xc nh theo quy tc bn tay tri.
ng c in ni chung v ng c in mt chiu ni ring hot ng theo nguyn tc ny.
Trn cc s in, ng c in mt chiu c k hiu nh hnh 2.1 v hnh 2.2.
2.1.1 Phng trnh c tnh c
ng c in mt chiu kch t c lp: Cun kch t c cp in t ngun mt chiu c
lp vi ngun in cp cho rto.
+ -
KT

I
kt
u
I
E
U
1
U
2
kt
R
R
p

u
I
E
kt
I
+
KT
R
p
R
kt
-
Hnh 2.1- S nguyn l ng c in
mt chiu kch t c lp
Hnh 2.2 - S nguyn l ng c in
mt chiu kch t song song

Nu cun kch t v cun dy phn ng c cp in bi cng mt ngun in th ng c l
loi kch t song song. Trng hp ny nu ngun in c cng sut rt ln so vi cng sut ng
c th tnh cht ng c s tng t nh ng c kch t c lp.
Khi ng c lm vic, rto mang cun dy phn ng quay trong t trng ca cun cm nn
trong cun ng xut hin mt sc in ng cm ng c chiu ngc vi in p t vo phn ng
ng c. Theo s nguyn l trn hnh 2.1 v hnh 2.2, c th vit phng trnh cn bng in p
ca mch phn ng (rto) nh sau:
U

= E

+ (R

+ R
p
).I

(2.1)
Trong :
- U

l in p phn ng ng c, (V)
- E

l sc in ng phn ng ng c (V).
- R

l in tr cun dy phn ng
- R
p
l in tr ph mch phn ng.
- I

l dng in phn ng ng c.
R

= r

+ r
ct
+ r
cb
+ r
cp
(2.2)
B mn T-L, Khoa in 8
r

- in tr cun dy phn ng.

r
ct
- in tr tip xc gia chi than v phin gp.
r
cb
- in tr cun b.
r
cp
- in tr cun ph.
Sc in ng phn ng t l vi tc quay ca rto:
E

=
p. N
2

a
K = (2.3)
K
p N
a
=
.
2
l h s kt cu ca ng c.
- T thng qua mi cc t.
p - S i cc t chnh.
N - S thanh dn tc dng ca cun ng.
a - S mch nhnh song song ca cun ng.
Hoc ta c th vit:
E

= K
e
.n (2.4)
V:

= =
2
60 9 55
n n
,

Vy: K
e
= K/ 9,55 = 0,105K
Nh lc t trng tc dng vo dy dn phn ng khi c dng in, rto quay di tc dng
ca mmen quay:
M = K..I

(2.5)
T h 2 phng trnh (2.1) v (2.3) ta c th rt ra c phng trnh c tnh c in biu th
mi quan h = f(I) ca ng c in mt chiu kch t c lp nh sau:

I
K
R R
K
U
p

+
= (2.6)
T phng trnh (2.5) rt ra I

thay vo phng trnh (2.6) ta c phng trnh c tnh c
biu th mi quan h = f(M) ca ng c in mt chiu kch t c lp nh sau:
M
K
R R
K
U
p
2
) (

+
= (2.7)
C th biu din c tnh c di dng khc:
=
0
- (2.8)
B mn T-L, Khoa in 9
Trong :

0
=
U
K

gi l tc khng ti l tng.
M
K
R R
p
2
) (

+
= gi l st tc
Phng trnh c tnh c (2.7) c dng hm bc nht y = B + Ax, nn ng biu din trn h
ta M0 l mt ng thng vi dc m. ng c tnh c ct trc tung 0 ti im c tung
:

0
=
U
K

. Tc
0
c gi l tc khng ti l tng khi khng c lc cn no c. l
tc ln nht ca ng c m khng th t c ch ng c v khng bao gi xy ra trng
hp M
C
= 0.

0
M
=
U
K.

Khi ph ti tng dn t M
C
= 0 n M
C
= M
m
th tc ng c gim dn t
0
n
m
.
im A(M
m
,
m
) gi l im nh mc.
R rng ng c tnh c c th v c t 2 im
0
v A. im ct ca c tnh c vi trc
honh 0M c tung = 0 v c honh suy t phng trnh (2.7):
M = M
nm
= K
m

R
U
dm
=
K
m
.I
nm
(2.9)
o
M
0

A

m
M
m
M
nm


Hnh 2.3 - c tnh c ca ng c in mt chiu kch
t c lp
Hnh 2.4 - c tnh c t nhin ca ng c
in mt chiu kch t c lp
B mn T-L, Khoa in 10
Mmen M
nm
v I
nm
gi l mmen ngn mch v dng in ngn mch. l gi tr mmen
ln nht v dng in ln nht ca ng c khi c cp in y m tc bng 0. Trng hp
ny xy ra khi bt u m my v khi ng c ang chy m b dng li v b kt hoc ti ln qu
ko khng c. Dng in I
nm
ny ln v thng bng:
I
nm
= (10 20)I
m

N c th gy chy hng ng c nu hin tng tn ti ko di.
2.1.2 nh hng ca cc thng s in i vi c tnh c
Phng trnh c tnh c (2.7) cho thy, ng c tnh c bc nht = f(M) ph thuc vo cc
h s ca phng trnh, trong c cha cc thng s in U, R
p
v . Ta ln lt xt nh hng
ca tng thng s ny.
1. Trng hp thay i in p phn ng
V in p phn ng khng th vt qu gi tr nh mc nn ta ch c th thay i v pha
gim.
U

bin i; R
p
= const; = const
Trong phng trnh c tnh c, ta thy dc (hay cng) c tnh c khng thay i:
-
2
) (

K
R R
p
+
= const
Tc khng ti l tng
0
thay i t l thun vi in p:

0
=
K
U

= var
Nh vy khi thay i in p phn ng ta c mt h cc ng c tnh c song song vi
ng c tnh c t nhin v thp hn ng c tnh c t nhin.

0
M
o

m
U
U
1
U
2
3
U

1
2

3

TN



2. Trng hp thay i in tr mch phn ng
V in tr tng ca mch phn ng: R

= R

+ R
f
nn in tr mch phn ng ch c th thay
i v pha tng R
f
.
U

= const ; R
f
= var; = const
Hnh 2.5 - H c tnh c nhn to ca ng c in mt chiu
kch t c lp khi gim in p phn ng
B mn T-L, Khoa in 11
Trng hp ny, tc khng ti gi nguyn:

0
=
K
U

= const
Cn dc (hay cng) ca c tnh c thay i t l thun theo R

-
2
) (

K
R R
f
+
= var
Nh vy, khi tng in tr R
f
trong mch phn ng, ta c mt h cc ng c tnh c nhn
to cng i qua im (0,
0
).
u
R

o
M
0

c.m
M
TN
R + R
u p1
p2 u
R + R
p3
R + R
u
R
p1 p2
R
p3
R 0



3. Trng hp thay i t thng kch t
U

= const ; R
f
= const; = var
thay i t thng , ta phi thay i dng in kch t nh bin tr R
kt
mc mch kch t
ca ng c. V ch c th tng in tr mch kch t nh R
kt
nn t thng kch t ch c th thay
i v pha gim so vi t thng nh mc.
Trng hp ny, c tc khng ti l tng v dc c tnh c u thay i.

0
=
K
U

= var
-
2
) (

K
R R
f
+
= var
Khi iu chnh gim t thng kch t, tc khng ti l tng
0
tng, cn cng c tnh
c th gim mnh. H c tnh c nhn to thu c nh hnh 2.7.
Hnh 2.6 - H c tnh c nhn to ca ng c in mt chiu
kch t c lp khi tng in tr ph trong mch phn ng.
B mn T-L, Khoa in 12
TN

0
M
o

3

2

1


1
2

3


m



2.1.3 M my (khi ng) ng c in mt chiu kch t c lp
Nu khi ng ng c M
l
bng phng php ng trc tip th ban u tc ng c cn
bng 0 nn dng khi ng ban u rt ln (I
nm
= U
m
/R

1020I
m
).
Nh vy n t nng mnh ng c v gy st p li in. Hoc lm cho s chuyn mch
kh khn, hoc mmen m my qu ln s to ra cc xung lc ng lm h truyn ng b git, lc,
khng tt v mt c hc, hi my v c th gy nguy him nh: gy trc, v bnh rng, t cp, t
xch... Tnh trng cng xu hn nu nh h T thng xuyn phi m my, o chiu, hm in
thng xuyn nh my cn o chiu, cn trc, thang my...
m bo an ton cho my, thng chn:
I
kb
= I
nm
I
cp
= 2,5I
m

Mun th, ngi ta thng a thm in tr ph vo mch phn ng ngay khi bt u khi
ng, v sau th loi dn chng ra a tc ng c ln xc lp.
I
kb
= I
nm
=
U
R R
m
f

+
= (22,5)I
m
I
cp
(2.10)
Cng sut ng c ln th chn I
mm
nh.
Trong qu trnh m my, tc ng c tng dn, sc in ng ca ng c E

=K..
cng tng dn v dng in ng c b gim:
I =
p
R R
E U
+

(2.11)
do mmen ng c cng gim. ng c m my trn ng c tnh c nh hnh 2.8b.
Nu c gi nguyn R
p
trong mch phn ng th khi tc tng theo ng c tnh 1 ti im
B, mmen ng c gim t mmen M
mm
xung bng mmen cn M
c
, ng c s quay n nh vi
tc thp
b
. Do vy, khi mmen gim i mt mc no (chng hn M
2
) th phi ct dn in
tr ph ng c tip tc qu trnh m my cho n im lm vic A trn ng c tnh t nhin.
Hnh 2.7 - H c tnh c nhn to ca ng c in mt chiu
kch t c lp khi gim t thng kch t.
B mn T-L, Khoa in 13
Khi bt u cp in cho ng c vi ton b in tr khi ng, mmen ban u ca ng c
s c gi tr l M
mm
. Mmen ny ln hn mmen cn tnh M
c
do ng c bt u c gia tc.
Tc cng tng ln th mmen ng c cng gim xung theo ng cong ab. Trong qu trnh
mmen ng (chnh lch gia mmen ng c v mmen cn: M = M

- M
C
) gim dn nn hiu
qu gia tc cng gim theo. n mt tc no , ng vi im b, tip im 1G ng li, mt
on in tr khi ng b ni tt. V ngay ti tc , ng c chuyn sang lm vic im c
trn ng c tnh c th 2. Mmen ng c li tng ln, gia tc ln hn v sau gia tc li gim
dn khi tc tng, mmen ng c gim dn theo ng cong cd. Tip theo qu trnh li xy ra
tng t nh vy: sau khi ng tip im 2G mmen ng c gim theo ng ef v n im f tip
im 3G ng li th ng c chuyn sang lm vic trn c tnh c t nhin.
kt
KT
I
u
E

I
+
p1
R
-
R
p2 p3
R
1G 2G 3G



0
c
M
o

TN

M
M
1
M
mm
a
b
c
d
e
f
A
1G
1G, 2G
1G, 2G, 3G
1
2
3
0
M, n
t
M
1
mm
M
M
c
a
a
b
b
c
c
d
d
e
e
f
f
g
g
g
n



2.1.4 o chiu quay ng c
Chiu t lc tc dng vo dng in c xc nh theo quy tc bn tay tri. Khi o chiu t
thng hay o chiu dng in th t lc c chiu ngc li. Vy mun o chiu quay ca ng c
in mt chiu ta c th thc hin mt trong hai cch:
- Hoc o chiu t thng (bng cch o chiu dng in kch t).
- Hoc o chiu dng in phn ng.
Hnh 2.8b,c - c tnh c lc m my ng c in mt chiu kch
t c lp qua 3 cp in tr.
Hnh 2.8a - S m my ng c in mt chiu kch t c lp
qua 3 cp in tr
B mn T-L, Khoa in 14
I
I
+
u
E

KT
kt
R
p
R
kt
-
u
I
E
+
KT

p
R
-
R
kt
I
kt




ng c tnh c ca ng c khi quay thun v quay ngc l i xng nhau qua gc ta .
o
0

M

o

Phng php o chiu t thng thc hin nh nhng v mch t thng c cng sut nh hn
mch phn ng. Tuy vy, v cun kch t c s vng dy ln, h s t cm ln, do thi gian o
chiu tng ln. Ngoi ra, dng phng php o chiu t thng th t thng qua tr s 0 c th lm
tc ng c tng qu cao.
2.2 ng c in mt chiu kch t ni tip
2.2.1 Phng trnh c tnh c
ng c in mt chiu kch t ni tip c cun kch t mc ni tip vi cun dy phn ng
nh s nguyn l hnh 2.11.
E
I
I
+
KT
u
kt

p
R
-

Hnh 2.9 - S ni dy ng c in mt chiu kch t c lp khi o
chiu t thng hoc khi o chiu dng in phn ng
Hnh 2.10 - c tnh c ca ng c mt chiu kch t
c lp khi o chiu quay
Hnh 2.11 - S nguyn l ng c in mt chiu kch t ni tip
B mn T-L, Khoa in 15

Vi cch mc ni tip, dng in kch t bng dng in phn ng I
kt
= I

nn cun dy kch t
ni tip c tit din dy ln v s vng dy t. T thng ca ng c ph thuc vo dng in phn
ng, tc l ph thuc vo ti:
= K'.I

Trong K' l h s ph thuc vo cu to ca cun dy kch t. Phng trnh trn ch ng khi
mch t khng bo ho t v khi dng in I

< (0,80,9)I
m
. Tip tc tng I

th tc tng t thng
chm hn tc tng I

ri sau khi ti ln (I

> I
m
) th c th coi =const v mch t b bo
ha.

0
I



Xut pht t cc phng trnh c bn ca ng c in mt chiu ni chung:
U

= E

+ (R

+ R
f
).I

= K..
M = K..I

= K.K'.
2

I (2.12)
Ta c th tm c phng trnh c tnh c ca ng c in mt chiu kch t ni tip:
' .
. ' .

K K
R
M K K
U

= (2.13)
th ng c tnh c ca ng c in mt chiu kch t ni tip l mt ng hyperbol.

0

M
m
C. m
M
A


Hnh 2.12 - S ph thuc gia t thng v dng phn ng (cng l
dng kch t) ng c in mt chiu kch t ni tip
Hnh 2.13 - c tnh c ca ng c in mt chiu kch t ni tip.
B mn T-L, Khoa in 16
Thc t, ng c thng c thit k lm vic vi mch t bo ha vng ti nh mc. Do
vy, khi ti nh, c tnh c c dng ng hypecbol bc 2 v mm, cn khi ti ln (trn nh mc)
c tnh c dng gn thng v cng hn v mch t bo ha ( = const).
Khi M
C
= 0 (I

= 0), theo phng trnh c tnh c (2.13) th tr s s v cng ln. Thc t do

c lc ma st c trc ng c v mch t khi I
kt
= 0 vn cn c t d (
d
0) nn khi khng ti
M
C
0, tc ng c lc s l:
d
K
U

=
0
(2.14)
Tc ny khng phi ln v cng nhng do t d
d
nh nn
0
cng ln hn nhiu so vi tr
s dnh mc (56)
m
v c th gy hi v nguy him cho h T. V vy khng c ng c
mt chiu kch t ni tip lm vic ch khng ti hoc ri vo tnh trng khng ti. Khng
dng ng c mt chiu kch t ni tip vi cc b truyn ai hoc ly hp ma st... Thng thng,
ti ti thiu ca ng c l khong (1020)% nh mc. Ch nhng ng c cng sut rt nh (vi
chc Watt) mi c th cho php chy khng ti.
2.2.2 nh hng ca cc thng s in i vi c tnh c
ng c in mt chiu kch t ni tip, dng in phn ng cng l dng in kch t nn
kh nng ti ca ng c hu nh khng b nh hng bi in p.
Phng trnh c tnh c = f(M) (2.13) ca ng c in mt chiu kch t ni tip cho thy
c tch c b nh hng bi in tr mch ng c (mch phn ng v cng l mch kch t).
c tnh c t nhin cao nht ng vi in tr ph R
f
= 0. Cc c tnh c nhn to ng vi R
f

0. c tnh cng thp khi R
f
cng ln.
0

M
R =0
p
R
p1
p2
R M
mm
p1
R
p2
R R
p
TN




Tr s M
mm
suy t phng trnh c tnh c khi cho = 0
2
2
nm mm
I K K
R
U
K K M '. . ' .

=
|
|
.
|

\
|
= (2.15)
Trong :
Hnh 2.14 - nh hng ca in tr mch phn ng ti c
tnh c ng c in mt chiu kch t ni tip.
B mn T-L, Khoa in 17

R
U
I
nm
=
2.2.3 M my (khi ng) ng c in mt chiu kch t ni tip
Lc m my ng c, phi a thm in tr m my vo mch ng c hn ch dng in
m my khng c vt qu gii hn 2,5I
m
. Trong qu trnh ng c tng tc, phi ct dn in
tr m my v khi kt thc qu trnh m my, ng c s lm vic trn ng c tnh c t nhin
khng c in tr m my.
0

M
A
mm
M M
2
M
C

A
E
+
u
I
KT
kt

I
1
R
-
2
R
2
K K
1
a
b
c
d
e
2
1
TN

1

2




Khi ng c c cp in, cc tip im K
1
v K
2
m ni cc in tr R
1
v R
2
vo mch
ng c. Dng in qua ng c c hn ch trong gii hn cho php ng vi mmen m my:
M
mm
= M
1
= (22,5)M
m

ng c bt u tng tc theo c tnh c 1 t im a n im b. Cng vi qu trnh tng tc,
mmen ng c gim dn. Ti im b, tc ng c l
2
v mmen l M
2
=(1,11,3)M
m
th tip
im K2 ng, ct in tr m my R
2
ra khi mch ng c. ng c chuyn t c tnh c 2 sang
lm vic ti im c trn c tnh c 1. Thi gian chuyn c tnh v cng ngn nn tc ng c
coi nh gi nguyn. on bc song song vi trc honh OM. Lc ny mmen ng c li tng t M
2

ln M
1
, ng c tip tc tng tc nhanh theo c tnh c 1. Khi mmen ng c gim xung cn M
2

(ng vi tc
1
) th in tr m my R
1
cn li c ct nt ra khi mch ng c nh ng tip
im K
1
. ng c chuyn sang lm vic ti im e trn c tnh c t nhin v li tng tc theo c
tnh ny ti lm vic ti im A. Ti y, mmen ng c M

cn bng vi mmen cn M
C
nn
ng c s quay vi tc n nh
A
.
2.2.4 o chiu quay ng c in mt chiu kch t ni tip
Cng nh ng c in mt chiu kch t song song, ng c mt chiu kch t ni tip s o
chiu quay khi o chiu dng in phn ng.
Hnh 2.15 - S m my ng c in mt chiu kch t ni tip
qua 2 cp in tr ph.
B mn T-L, Khoa in 18
E
+
u
I
KT
kt

I
p
R
-
+ -

M
p
R
R
p
TN
TN
0

2.3 Cc trng thi hm ca ng c in mt chiu
Hm mt h T nhm t c mt trong cc mc ch sau:
- Dng h T.
- Gi h thng ng yn khi h thng ang chu mt lc c xu hng gy chuyn ng.
- Gim tc h T.
- Ghm cho h T lm vic vi tc n nh. V d: gi tc u khi xe in xung dc,
khi h xe kp ti liu, khi h vt cu cn trc...).
hm mt h T, c th bng hai phng php: Hm theo phng php c hoc hm theo
phng php in (hm in). Hm theo phng php c l dng phanh c hoc in - c. Phanh
in - c thng t c trc ng c v c nhiu kiu, nhiu loi nhng nguyn tc hot ng ca
chng tng t nhau. l khi cp in cho ng c chy th cun phanh cng c cp in v c
trc ng c c ni lng. Khi ct in ng c dng th cun phanh cng mt in v c trc
ng c b p cht. Vi cch hm bng phng php c th kh t c c 4 mc ch nu trn (2
mc ch sau cng kh thc hin).
Trng thi hm in ca ng c l trng thi ng c sinh ra mmen in t ngc vi chiu
quay ca rto. Phng php hm in t ra rt c hiu lc trong tt c cc mc ch nu trn. Khi
hm in, trc ng c khng b phn t no t vo c m ch c mmen in t tc dng vo rto
ng c cn li chuyn ng quay m rto ang c.
ng c in mt chiu kch t c lp c 3 trng thi hm in:
- Hm ti sinh (Hm c hon tr nng lng v li).
- Hm ngc.
- Hm ng nng.
c im chung ca c 3 trng thi hm in l ng c u lm vic ch my pht, bin
c nng m h T ang c qua ng c thnh in nng hoc hon tr v li (hm ti sinh)
hoc tiu th thnh dng nhit trn in tr hm (hm ngc, hm ng nng). Mmen quay
ng c ch my pht s l mmen hm i vi h T.


Hnh 2.16 - o chiu quay ng c in mt chiu kch t ni tip.
B mn T-L, Khoa in 19
2.3.1 Hm ti sinh
Hm ti sinh xy ra khi tc quay ca ng c ln hn tc khng ti l tng (>
0
).
Khi hm ti sinh: E

> U

, ng c lm vic nh mt my pht song song vi li v tr nng lng

v ngun, lc ny th dng hm v mmen hm i chiu so vi ch ng c:
I
U E
R
K K
R
M K I
h
h h
=

<
= <

0
0
0
(2.16)
Trong trng thi hm ti sinh, tc ca ng c cng tng trn tc c bn, tr s mmen
hm cng ln dn ln cho n khi cn bng vi mmen ph ti ca c cu sn xut th h thng lm
vic n nh vi tc

>
0
.
ng c tnh c trng thi hm ti sinh nm trong gc phn t th II v th IV ca mt
phng ta .
Trong trng thi hm ti sinh, dng in hm i chiu v cng sut c a tr v li in
c gi tr P = (E-U)I. y l phng php hm kinh t nht v ng c sinh ra in nng hu ch.
0

U
E
I
U
I
E
M
C



Trong thc t, c cu nng h ca cu trc, thang my, th khi nng ti, ng c truyn ng
thng lm vic ch ng c (im A). Khi h ti, ta o chiu in p phn ng t vo ng
c. Nu mmen do trng ti gy ra ln hn mmen ma st trong cc b phn chuyn ng ca c
cu, ng c s lm vic ch hm ti sinh. hn ch dng khi ng ta ng thm in tr
ph vo mch phn ng. Tc ng c tng dn ln, khi tc ng c gn t ti gi tr
0
ta ct
in tr ph (im c), ng c tng tc trn ng c tnh t nhin (on cB). Khi tc vt
qu >
0
th mmen in t ca ng c i du tr thnh mmen hm. n im B th mmen
M
h
= M
C
, ti trng c h vi tc n nh

trong trng thi hm ti sinh.

Hnh 2.17 - c tnh c hm ti sinh ng c in mt
chiu kch t c lp.
B mn T-L, Khoa in 20
M 0
C

o
M

M
k

o
A
M
M
c
M
M
Nng ti
H ti
c
B
c
d



2.3.2 Hm ngc
Hm ngc l trng thi ca ng c khi mmen hm ca ng c ngc chiu vi tc
quay (M). Mmen hm sinh ra bi ng c khi chng li chiu quay ca c cu sn xut.
Hm ngc c hai trng hp:
a) a in tr ph ln vo mch phn ng:
ng c ang lm vic im a, ta a thm R
p
ln vo mch phn ng th ng c s
chuyn sang im b trn c tnh bin tr. Ti im b mmen do ng c sinh ra nh hn mmen
cn nn ng c gim tc nhng ti vn theo chiu nng ln. n im c v mmen ng c nh
hn mmen ti nn di tc ng ca ti trng, ng c quay theo chiu ngc li. Ti trng c
h xung vi tc tng dn. n im d mmen ng c cn bng vi mmen cn nn h lm
vic n nh vi tc h khng i

. on cd l on hm ngc, ng c lm vic nh mt
my pht ni tip vi li in, lc ny sc in ng ca ng c o du nn:

=
+
+
=
+
+
=
h h
p u
u
p u
u u
h
I K M
R R
K U
R R
E U
I

(2.17)
Hnh 2.18 - c tnh hm ti sinh khi h ti trng ca ng
c in mt chiu kch t ni tip.
B mn T-L, Khoa in 21

M
H ti M
M
c
U
E
I

M
C
a
b
c
d
Nng ti





b) Hm ngc bng cch o chiu in p phn ng:
ng c ang lm vic im a, ta i chiu in p phn ng (v dng o chiu ln nn
phi thm in tr ph vo hn ch) th ng c s chuyn sang im b, ti im b mmen i
chiu chng li chiu quay ca ng c nn tc gim theo on bc. Ti c nu ta ct ng c khi
in p ngun th ng c s dng li, cn nu khng th ti im c mmen ng c ln hn mmen
cn nn ng c s quay ngc li v s lm vic xc lp d nu ph ti ma st. on bc l on
hm ngc, lc ny dng hm v mmen hm ca ng c:
I
U E
R R
U K
R R
M K I
h
f f
h h
=

+
=
+
+
= <

< 0

0
(2.18)
Phng trnh c tnh c:

=
-
-
U
K K
M
f
R + R
( )
2
(2.19)
Hnh 2.19 - c tnh c hm ngc ca M
l
trng hp a in
tr ph vo mch phn ng.
B mn T-L, Khoa in 22
a
o

d
M
c
M

M
c
b

o
U
E
I



2.3.3 Hm ng nng
a) Hm ng nng kch t c lp:
ng c ang lm vic vi li in (im a), thc hin ct phn ng ng c ra khi li
in v ng vo mt in tr hm R
h
, do ng nng tch lu trong ng c, cho nn ng c vn
quay v n lm vic nh mt my pht bin c nng thnh nhit nng trn in tr hm v in tr
phn ng.
Phng trnh c tnh c khi hm ng nng:

=
R + R
h
( ) K
M
2
(2.20)
Ti thi im hm ban u, tc hm ban u l
h
nn sc in ng ban u, dng hm
ban u v mmen hm ban u:
E K
I
E
R R
K
R R
M K I
hd hd
hd
hd
h
hd
h
hd hd
=
=
+
=
+
= <

< 0
0
(2.21)
Trn th c tnh c hm ng nng ta thy rng nu mmen cn l phn khng th ng c
s dng hn (cc on b
1
0 hoc b
2
0), cn nu mmen cn l th nng th di tc dng ca ti s
ko ng c quay theo chiu ngc li (0c
1
hoc 0c
2
).
Hnh 2.20 - c tnh hm ngc M
l
trng hp o chiu
in p phn ng.
B mn T-L, Khoa in 23
a
1

M
c

2
M
h2
M
h1
b2 b1
c1
c2
R
h2
R
h1
0
+
kt

E
I
h
KT
R
-
R
h


b) Hm ng nng t kch t:
Nhc im ca hm ng nng kch t c lp l nu mt in li th khng th thc hin
hm c do cun dy kch t vn phi ni vi ngun. Mun khc phc nhc im ny ngi ta
thng s dng phng php hm ng nng t kch t.
ng c ang lm vic vi li in (im a), thc hin ct c phn ng v kch t ca ng
c ra khi li in v ng vo mt in tr hm R
h
, do ng nng tch lu trong ng c, cho nn
ng c vn quay v n lm vic nh mt my pht t kch bin c nng thnh nhit nng trn cc
in tr.
Phng trnh c tnh c khi hm ng nng t kch t:

=
+
R +
R
R

h
h
.
( )
R
R
K
M
kt
kt
2
(2.22)
Trn th c tnh c hm ng nng t kch t ta thy rng trong qu trnh hm, tc
gim dn v dng kch t cng gim dn, do t thng ca ng c cng gim dn v l hm ca
tc , v vy cc c tnh c khi hm ng nng t kch t ging nh c tnh khng ti ca my
pht t kch t.
h1 h2
M M
1
2

0
M
c1
c2
c
M

b1
R
b2
h2

h1
R
o
a
KT

R
h
h
I
E
I
kt


Hnh 2.21 - S hm ng nng kch t c lp ca M
l

Hnh 2.22 - S hm ng nng t kch ca M
l
.
B mn T-L, Khoa in 24
So vi phng php hm ngc, hm ng nng c hiu qu hn khi c cng tc hm ban
u, nht l tn t nng lng hn.
2.4 ng c in xoay chiu ba pha khng ng b (KB)
2.4.1 Cu to v nguyn l hot ng
Nh bit trong vt l, khi cho dng in 3 pha vo 3 cun dy t lch nhau 120
0
trong
khng gian th t trng tng do 3 cun dy to ra l mt t trng quay. Nu trong t trng quay
ny c t cc thanh dn in th t trng quay s qut qua cc thanh dn in v lm xut hin
mt sc in ng cm ng trong cc thanh dn.
Ni cc thanh dn vi nhau v lm mt trc quay th trong cc thanh dn s c dng in (ngn
mch) c chiu xc nh theo quy tc bn tay phi. T trng quay li tc dng vo chnh dng cm
ng ny mt t lc c chiu xc nh theo quy tc bn tay tri v to ra mt mmen lm quay lng
tr v cc thanh dn theo chiu quay ca t trng quay. mmen u hn, cc thanh dn thng
c t hi cho.

a) b)


Tc quay ca lng tr lun nh hn tc quay ca t trng quay. Nu lng tr quay vi
tc bng tc ca t trng quay th t trng s khng qut qua cc thanh dn na nn khng
c dng in cm ng v mmen quay cng khng cn. Khi do mmen cn, lng tr s quay
chm li hn t trng quay v cc thanh dn li b t trng qut qua, dng in cm ng li xut
hin v do li c mmen quay lm lng tr tip tc quay nhng vi tc lun nh hn ca t
trng quay.
ng c lm vic trn nguyn tc ny nn c gi l khng ng b (hay cn gi l ng c
d b).
ng c c nguyn l cu to nh xt trn vi rotor lng tr ghp t cc thanh dn gi l
ng c rotor lng sc (hay rotor ngn mch).
Hnh 2.23 - a) Nguyn l t trng quay
b) Cu to rto
B mn T-L, Khoa in 25
Nu phn ng l 3 cun dy ni theo hnh sao Y, cn 3 u cun dy cn li ni vi 3 vng
trt qua 3 chi than ni vi in tr mch ngoi th rotor gi l rotor dy qun. ng c gi l
ng c rotor dy qun. Cun cm (cun kch t) stator ca ng c c th u theo hnh sao Y
hay theo hnh tam gic .



Cc i lng lin quan n cun cm (mch stator) c ch s 1 nh: U
1
, I
1
, R
1
... v cc i
lng lin quan n mch phn ng (mch stator) c ch s 2 nh: U
2
, I
2
, R
2
, f
2
...
Tc quay ca t trng quay ph thuc vo s oi cc t p, s i cc t cng ln th tc
quay ca t trng cng b gim. Vi cun cm to ra t trng c p i cc t th tc quay gim
p ln l
p
f
1
(vg/s)
hay: n
0
= ,
p
f
1
60
(vg/ph) (2.23)
hoc:
p
f n
1 0
0
2
60
2 . .
= = , (rad/s) (2.24)

0
l tc ln nht m rotor c th t c nu khng c lc cn no. Tc ny gi l tc
ng b hay l tc khng ti l tng. Tn s li in xoay chiu Vit Nam l 50Hz v v p
l s nguyn nn tc ng b thng l 3000, 1500, 1000, 750, 600, 500... (vng/pht).
Tc khng ng b n
2
ca rotor nh hn tc ng b n
0
v s sai lch ny c nh gi
qua mt i lng gi l trt s:
0
2
0
2 0
0
2 0
1

=
n
n n
s (2.25)
ch ng c, trt s c gi tr 0 s 1.
Dng in cm ng trong cun dy rotor cng l dng xoay chiu vi tn s xc nh qua tc
tng i ca rotor i vi t trng quay:
f
2
=
60
2 0
) .( n n p
= s.f
1
(Hz) (2.26)
Hnh 2.24 - S cu to stator ng c xoay chiu KB.
B mn T-L, Khoa in 26
Cc ng c xoay chiu KB c cu to n gin, gi thnh thp, vn hnh tin cy hn so vi
ng c mt chiu nn c s dng rng ri hn.
2.4.2 Phng trnh c tnh c
Khi coi 3 pha ng c l i xng, c cp ngun bi ngun xoay chiu hnh sin 3 pha i
xng v mch t ng c khng bo ho th c th xem xt ng c qua s thay th 1 pha. l
s in mt pha pha stator vi cc i lng in mch rto quy i v stator.
+
-
X1 R1
X
R
m
m
X'2
R'2
2
I
1
I'
2
o
I



Khi cun dy stator c cp in vi in p nh mc U
1ph.m
trn 1 pha m gi yn rotor
(khng quay th mi pha ca cun dy rotor s xut hin mt sc in ng E
2ph.m
theo nguyn l
ca my bin p. H s quy i sc in ng l:
k
E
=
dm ph
dm ph
E
E
.
.
2
1
(2.27)
T ta c h s quy i dng in:
k
I
=
E
k
1
(2.28)
v h s quy i tr khng:
k
R
= k
X
=
I
E
k
k
=k
E
2
(2.29)
Vi cc h s quy i ny, cc i lng in mch rotor c th quy i v mch stator theo
cch sau:
- Dng in: I'
2
= k
I
I
2

- in khng: X'
2
= k
X
X
2

- in tr: R'
2
= k
R
R
2

Trn s thay th hnh 2.25, cc i lng khc l:
I
0
- Dng in t ha ca ng c.
R
m
, X
m
- in tr, in khng mch t ha.
I
1
- Dng in cun dy stator.
R
1
, X
1
- in tr, in khng cun dy stator.
Dng in rotor quy i v stator c th tnh t s thay th:
Hnh 2.25 - S thay th mt pha ng c KB
B mn T-L, Khoa in 27
( )
2
2 1
2
2
1
1
2
'
'
'
X X
s
R
R
U
I
ph
+ +
|
|
.
|

\
|
+
= (2.30)
Khi ng c hot ng, cng sut in t P
12
t stator chuyn sang rotor thnh cng sut c P
c

a ra trn trc ng c v cng sut nhit P
2
t nng cun dy:
P
12
= P
c
+ P
2
(2.31)
Nu b qua tn tht ph th c th coi mmen in t M
t
ca ng c bng mmen c M
c
:
M
t
= M
c
= M
T : P
12
= M.
0
= M + P
2
(2.32)
Suy ra:
0
2
0
2
. s
P P
M

= (2.33)
Cng sut nhit trong cun dy 3 pha l:
P
2
= 3R'
2
I'
2
2
(2.34)
Thay vo phng trnh tnh mmen ta c c:
(
(

+
|
|
.
|

\
|
+
=
2
2
2
1 0
2
2
1
3
nm
ph
X
s
R
R s
R U
M
'
'

(2.35)
Trong :X
nm
= X
1
+ X'
2
l in khng ngn mch.
Phng trnh trn biu th mi quan h M = f(s) = f[s()] gi l phng trnh c tnh c ca
ng c in xoay chiu 3 pha khng ng b.
Vi nhng gi tr khc nhau ca s (0 s 1), phng trnh c tnh c cho ta nhng gi tr tng
ng ca M. ng biu din M = f(s) trn h trc ta sOM nh hnh 2.26, l ng c tnh
c ca ng c xoay chiu ba pha khng ng b.
ng c tnh c c im cc tr gi l im ti hn K. Ti im :
0 =
ds
dM

Gii phng trnh ta c: s
th
=
2 2
1
2
nm
X R
R
+

'
(2.36)
Thay vo phng trnh c tnh c ta c:
M
th
=
) (
2 2
1 1 0
2
1
2
3
nm
ph
X R R
U
+

(2.37)
V ta ang xem xt trong gii hn 0 s 1 nn gi tr s
th
v M
th
ca c tnh c ch ng vi du
(+).
B mn T-L, Khoa in 28

0
0

A
M
mm
M

th
1
s
th
0
s
K
B
M
th



Ta nhn thy, ng c tnh c ca ng c khng ng b l mt ng cong phc tp v c
2 on AK v KB, phn gii bi im ti hn K.
on c tnh AK gn thng v cng. Trn on ny, mmen ng c tng th tc ng c
gim. Do vy, ng c lm vic trn on c tnh ny s n nh.
on KB cong vi dc dng. Trn on ny, ng c lm vic khng n nh.
2.4.3 nh hng ca cc thng s in i vi c tnh c
Phng trnh c tnh c cho thy ng c tnh c ca ng c in xoay chiu 3 pha KB
chu nh hng ca nhiu thng s in: in p li U
1ph
, in tr mch rotor R
2
', in tr R
1
v
in khng X
1
mch stator, tn s li f
1
, s i cc p ca ng c.
Khi cc thng s ny thay i s gy ra bin ng cc i lng:
- Tc ng b:
0
=
p
f
1
2
(2.38)
- trt gii hn: s
th
=
2 2
1
2
nm
X R
R
+
'
(2.39)
- Mmen ti hn: M
th
=
) (
2 2
1 1 0
2
1
2
3
nm
ph
X R R
U
+ +
(2.40)
2.4.3.1 Trng hp thay i in p U
1ph

in p U
1ph
t vo Stator ng c ch c th thay i v pha gim. Khi U
1ph
gim th mmen
ti hn M
th
s gim rt nhanh theo bnh phng ca U
1ph
, cn tc ng b
0
v trt ti hn
s
th
khng thay i. Cc c tnh c khi gim in p nh hnh 2.27.
Hnh 2.26 - c tnh c ng c KB.
B mn T-L, Khoa in 29
th
s
0
1
M
mm
B
M
M
th
A

th

0
0
s
K
U
m
U
1
U
2



2.4.3.2 Trng hp thay i in tr R
2
'
Trng hp ny ch c i vi ng c rotor dy qun v mch rotor c th ni vi in tr
ngoi qua h vng trt - chi than. ng c rotor lng sc (hay rotor ngn mch) khng th thay
i c in tr mch rotor.
Vic thay i in tr mch rotor ch c th thc hin v pha tng in tr R
2
'. Khi tng R
2
' th
trt ti hn s
th
cng tng ln, cn tc ng b
0
v mmen ti hn M
th
gi nguyn.
Cc c tnh c nhn to khi thay i in tr mch rotor c biu din nh hnh v. in tr
mch rotor cng ln th c tnh cng dc.
s
th
0
1
s
0

th

A
0
th
M
M

~
R'
2




2.4.3.3 Trng hp thay i in tr R
1
, in khng X
1
mch Stator
Trng hp ny cng ch thay i v pha tng R
1
hoc X
1
. S ni dy nh hnh 2.28.
Hnh 2.27 - H c tnh c ng c KB khi thay i in p U
1ph

Hnh 2.28 - S ni v h c tnh c ng c KB khi thay i
in tr mch rto.
B mn T-L, Khoa in 30
R
1
~
R'
2
~
X
1

0

M




Khi ni thm vo mch Stator R
1
hoc X
1
th ta thy tc ng b
0
khng i, cn trt
ti hn s
th
v mmen ti hn M
th
u gim. Hnh v 2.29 biu th cc c tnh c nhn to khi tng
tr khng mch stator v khi gim in p cp cho stator. Cc c tnh c v trong trng hp ny
c cng mmen m my M
mm
. c tnh tng X
1
(ng 2) cng hn c tnh tng R
1
(ng 3) v
c tnh tng R
1
cng hn c tnh gim in p (ng 4).
2.4.3.4 Trng hp thay i s i cc p
Khi s i cc thay i th tc ng b
0
b thay i. Thng thng, ng c loi ny c
ch to vi cun cm stator c nhiu u dy ra c th i cch u dy tng ng vi s i cc
no . Tu theo kh nng i ni m ng c KB c gi l ng c c 2,3,4... cp tc .
Do s i cc thay i nh i ni cun cm stator nn cc thng s U
1ph
t vo cun pha, tr
khng R
1
v cm khng X
1
c th b thay i. T , trt ti hn s
th
v mmen ti hn M
th
c th
khc i.
2.4.3.5 Trng hp thay i tn s f
1
ca ngun in p cp
Khi thay i f
1
th tc ng b
0
s thay i, ng thi X
1
, X
2
cng b thay i (v X =
2fL), ko theo s thay i c trt ti hn s
th
v mmen ti hn M
th
. Hnh v 2.30 biu th cc
c tnh c nhn to khi thay i tn s.
Quan h trt ti hn theo tn s s
th
= f(f
1
) v mmen ti hn theo tn s M
th
= F(f
1
) l phc
tp nhng v
0
v X
1
ph thuc t l vi tn s f
1
nn c th t cc biu thc ca s
th
v M
th
rt ra:
1
1
f
s
th
~
2
1
1
f
M
th
~
Hnh 2.29 - S ni v h c tnh c ng c KB khi ni thm R
1

hoc X
1
vo mch stator
(2.41)
B mn T-L, Khoa in 31
0
th
M/M

0

0

M




Khi tn s ngun f
1
gim, trt ti hn s
th
v mmen ti hn M
th
u tng ln nhng M
th
tng
nhanh hn. Do vy cng ca c tnh c tng ln.
Ch khi gim tn s f
1
xung di tn s nh mc th tng tr ca cc cun dy gim nn
nu gi nguyn in p cp cho ng c s dn n dng in ng c tng mnh. V th khi gim
tn s ngun xung di tr s nh mc cn phi ng thi gim in p cp cho ng c theo quan
h:
const
f
U
=
1
1
(2.42)
Nh vy mmen ti hn M
th
s gi khng i vng f
1
<f
1m
.
vng f
1
>f
1m
th khng c tng in p ngun cp m gi U
1
= const. Mmen ti hn M
th
s
gim t l nghch vi bnh phng tn s.
2.4.4 M my (khi ng) ng c in KB
Khi ng in trc tip vo ng c KB m my th do lc u rotor cha quay, trt
ln (s=1) nn s.. cm ng v dng in cm ng ln.
I
mm
= (58)I
m

Dng in ny c tr s c bit ln cc ng c cng sut trung bnh v ln, to ra nhit t
nng ng c v gy xung lc c hi cho ng c.
Hnh 2.30 - c tnh c ng c
KDBB khi thay i tn s.
Hnh 2.31 - c tnh c ng c
KDBB khi thay i tn s kt hp vi
thay i in p.
B mn T-L, Khoa in 32

0
A
M M
C mm
M
th



Tuy dng in ln nhng mmen m my li nh: M
mm
= (0,51,5)M
m
.
Do vy cn phi c bin php m my. Trng hp ng c c cng sut nh th c th m
my trc tip. ng c m my theo c tnh t nhin vi mmen m my nh.
Nhng ng c khng m my trc tip th c th thc hin mt trong cc phng php m
my gin tip sau.
2.4.4.1 Phng php dng in tr m my mch rotor
Phng php ny ch dng cho ng c rotor dy qun v in tr m my mch ngoi mc
ni tip vi cun dy rotor.
Hnh 2.33 trnh by mt s m my qua 3 cp in tr ph R
1
, R
2
v R
3
c 3 pha rotor.
y l s m my vi cc in tr rotor i xng.
KB
K3
K2
K1
R3
R2
R1
~

2 C
th
M
M M

0
A
2
M
TN
3
2
1
a
b
c
d
e
f
g




Hnh 2.32 - c tnh ng c KB khi m my trc tip.
Hnh 2.33 - S m my ng c KB qua 3 cp in tr
ph v c tnh c tng ng.
B mn T-L, Khoa in 33
Lc bt u m my, cc tip im cng tc t K
1
, K
2
, K
3
u m, cun dy rotor c ni vi
c 3 cp in tr ph (R
1
+R
2
+R
3
) nn ng c tnh c l ng 1. Ti im b, tc ng c t

b
v mmen gim cn M
2
, cc tip im K
1
ng li, ct cc in tr ph R
1
ra khi mch rotor.
ng c c tip tc m my vi in tr ph (R
2
+R
3
) trong mch rotor v chuyn sang lm vic
ti im c trn c tnh 2 t dc hn. Mmen tng t M
2
ln M
1
v tc ng c li tip tc tng.
ng c lm vic trn ng c tnh 2 t c n d. Lc ny, cc tip im K
2
ng li, ni tt cc
in tr R
2
. ng c chuyn sang m my vi in tr R
3
trong mch rotor trn c tnh 3 ti im e
v tip tc tng tc ti im f. Lc ny cc tip im K
3
ng li, in tr R
3
trong mch rotor b
loi. ng c chuyn sang lm vic trn c tnh t nhin ti g v tng tc n im lm vic A ng
vi mmen cn M
C
. Qu trnh m my kt thc.
m bo qu trnh m my nh xt sao cho cc im chuyn c tnh ng vi cng mt
mmen M
2
, M
1
th cc in tr ph tham gia vo mch rotor lc m my phi c tnh chn cn
thn theo phng php ring.
Ngoi s m my vi in tr i xng mch rotor, trong thc t cn dng s m my
vi in tr khng i xng mch rotor, ngha l in tr m my c ct gim khng u trong
cc pha rotor khi m my.
2.4.4.2 Phng php m my vi in tr hoc in khng ni tip trong mch stator.
Phng php ny dng in tr hoc in khng mc ni tip vi mch stator lc m my v c
th p dng cho c ng c rotor lng sc ln rotor dy qun. Do c in tr hoc in khng ni
tip nn dng m my ca ng c gim i, nm trong gi tr cho php. Mmen m my ca ng
c cng gim.
Thi im ban u ca qu trnh m my, cc tip im K
2
ng li (cc tip im K
1
m)
in tr (hnh a) hoc in khng (hnh b) tham gia vo mch stator nhm hn ch dng in m
my. Khi tc ng c tng n mt mc no (tu h truyn ng) th cc tip im K
1

ng li, K
2
m ra loi in tr hoc in khng ra khi mch stator. ng c tng tc n tc
lm vic. Qu trnh m my kt thc.
b
a
c
~ 3
K1 K2 K2 K2 K1 K1
R1 R1 R1

b
a
c
K1
X1 X1
K1 K2
~ 3
K2 K1
X1
K2

C
M
mm
M

A
0





Hnh 2.34 - S m my dng R
1
v X
1
mch stator v dng c tnh c
khi m my
B mn T-L, Khoa in 34
S hnh 2.34 trn l m my vi 1 cp in tr hoc in khng mch stator. C th m
my vi nhiu cp in tr hoc in khng khi cng sut ng c ln.
2.4.4.3 Phng php m my dng my bin p t ngu
Phng php ny c s dng t mt in p thp cho ng c khi m my. Do vy, dng
in ca ng c khi m my gim i.
Cc tip im K' ng, K m lc m my. Khi K' m, K ng th qu trnh m my kt thc.
Phng php m my dng cun khng X v my bin p t ngu thch hp cho vic m my
cc ng c cao p.

b
a
c
K
K
K
~ 3
K'
K'
BATN
CD



2.4.4.4 Phng php i ni - khi m my
ng c KB lm vic bnh thng s mc cc cun stator th khi m my c th mc
theo s Y. Thc cht ca phng php ny l gim in p t vo cun dy stator khi i ni v
U
ph
= U
d
khi mc , cn khi mc Y th in p gim 3 ln:
U
ph
=
3
d
U


2.4.5 o chiu quay ng c in KB
o chiu quay ca ng c KB, cn o chiu quay ca t trng quay do stator to ra.
Mun vy, ch cn o chiu hai pha bt k trong 3 pha ngun cp cho stator. c tnh c khi o
chiu quay nm gc phn t th III.
Hnh 2.35 - S m my ng c KB dng MBA t ngu.
B mn T-L, Khoa in 35
CD
A
CD
B
a
b
c

2.5 Cc trng thi hm ca ng c in KB
2.5.1 Hm ti sinh
c tnh hm ti sinh ca ng c KB nh hnh v. ng c in xoay chiu KB ch
hm ti sinh khi tc ng c vt qu tc ng b
0
. Khi hm ti sinh th ng c lm vic
ch my pht.

F
N
K'
K
M M
s
s
s=0
thF
th
s
s=1
thF th
<
>



T cng thc (2.36) v (2.37), loi tr trng hp du (+) i vi ch ng c ta c ch
my pht:
2 2
1
2
nm
th
X R
R
s
+
=
'
(2.43)
) (
2 2
1 1 0
2
1
2
3
nm
ph
th
X R R
U
M
+
=

(2.44)
Hnh 2.36 - S o chiu quay ng c KB v c tnh c khi
o chiu quay.
Hnh 2.37 - c tnh c hm ti sinh ng c KB.
B mn T-L, Khoa in 36
Qua ta thy ch my pht, trt ti hn s
thF
i du so vi ng c, cn mmen ti
hn c tr s ln hn tr s mmen ti hn ch ng c.
Ch hm ti sinh ca ng c KB c thit k trn on NK', gc phn t th II.
2.5.2 Hm ngc
a) Hm ngc nh a in tr ph vo mch phn ng
ng c KB rto dy qun truyn ng cho c cu nng-h ca mt ca mt cu trc, ang
lm vic nng ti ti im A trn c tnh c 1 gc phn t th I vi mmen cn M
C
v tc
quay nng
A
(cc tip im K ng).
dng v h vt xung, ta a in tr R
P
ln vo mch phn ng (cc tip im K m ra),
ng c chuyn sang lm vic ti im B trn c tnh c in tr 2 cng vi tc
A
. Mmen ca
ng c gim xung (M
B
< M
C
) nn tc ng c gim. Lc ny vt P vn c nng ln nhng
vi tc nng nh dn. Ti im D th = 0 v vt dng li nhng v mmen ng c nh hn
mmen cn (M
D
< M
C
) nn vt bt u tt xung. ng c o chiu quay ( < 0). ng c bt u
lm vic trng thi hm ngc (tc m i xung, mmen dng c xu hng ko vt P i ln).
R
K
KB
~
K
p

M
C
M
th

0
A
A

B
D
E
M
B
1
2

E
M
A

P
C
M
M

A
M
C




c tnh hm ngc nm gc phn t th IV. im lm vic hm ca ng c chuyn theo
c tnh hm t D n E. Ti y M

= M
E
= M
C
, ng c quay u, hm ghm vt h vt xung
u vi tc
E
.
b) Hm ngc nh o chiu quay

Hnh 2.38 - Hm ngc ng c KB nh a in tr ph vo mch
phn ng.
B mn T-L, Khoa in 37
C
M
M
th
M
1

A
M
C
E
D
D'
B B'
2 3
E'
E

C
M

M
F
M

C
M

M
M
C

K K
p
R
KB
~



ng c in KB rto dy qun ang lm vic vi ti c mmen cn phn khng ti im A
trn ng c tnh c 1, s ni dy nh hnh v. hm my, ta i th t hai pha bt k trong
3 pha cp cho stato o chiu quay ng c. ng c chuyn im lm vic t A trn c tnh 1
sang im B' trn c tnh 2. Do qun tnh ca h c, ng c coi nh gi nguyn tc
A
khi
chuyn c tnh. Qu trnh hm ngc bt u. Khi tc ng c gim theo c tnh hm 2 ti
im D' th = 0. Lc ny, nu ct in th ng c s dng. on hm ngc l B'D'. Nu khng
ct in th nh trng hp hnh 2.82a, ng c c M
D'
> M
C
nn ng c bt u tng tc, m
my chy ngc theo c tnh c 2 v lm vic n nh ti im E' vi tc
E'
theo chiu ngc.
Khi ng c hm ngc theo c tnh 2, im B' c mmen nh nn tc dng hm khng hiu
qu. Thc t phi tng cng mmen hm ban u (M
hm
2,5M
m
) nh va o chiu t trng
quay ca stato, va a thm in tr ph ln vo mch rto. ng c s hm ngc theo c
tnh 3 (on BD). Ti D m ct in th ng c s dng. Nu khng ct in, ng c s tng tc
theo chiu ngc li v lm vic ti im E vi tc
E
<
E'
. Nu lc ny li ct in tr ph R
P

th ng c s chuyn sang lm vic trn c tnh 2 ti im F v tng tc ti im E'.
2.5.3 Hm ng nng
hm ng nng mt ng c in KB ang lm vic ch ng c, ta phi ct stator ra
khi li in xoay chiu (m cc tip im K mch lc) ri cp vo stator dng in mt chiu
kch t (ng cc tip im H). Thay i dng in kch t nh bin tr R
kt
.
Hnh 2.39 - Hm ngc ng c KB nh o chiu quay.
B mn T-L, Khoa in 38
c
a
b

K K K
~ 3
-
+
H
H
R
kt



V cun dy stato ca ng c l 3 pha nn khi cp kch t mt chiu phi tin hnh i ni v
c th thc hin theo mt trong cc s sau.
+
-

-
+

+
-

+
-

+
-




Do ng nng tch ly, rto tip tc quay theo chiu c trong t trng mt chiu va c to
ra. Trong cun dy phn ng xut hin mt dng in cm ng. Lc t trng tc dng vo dng
cm ng trong cun dy phn ng s to ra mmen hm v rto quay chm dn. ng c in xoay
chiu khi hm ng nng s lm vic nh mt my pht in c tc (do tn s) gim dn.
ng nng qua ng c s bin i thnh in nng tiu th trn in tr mch rto.
Nu trc khi hm, ng c lm vic ti im A trn c tnh c 1 th khi hm ng nng, ng
c chuyn sang lm vic ti im B trn c tnh hm ng nng 2 gc phn t th II. c tnh
hm ng nng ca ng c xoay chiu 3 pha KB c dng nh hnh ... Tc ng c gim dn
theo c tnh v O trn on c tnh hm ng nng BO. Ti im O, ng c s dng nu ti l
phn khng. Nu ti c tnh cht th nng th ti s ko ng c quay ngc cho n khi n nh ti
im D (gc phn t th IV).
Hnh 2.40 - S ni dy hm ng nng ng c KB.
Hnh 2.41 - Cc cch cp kch t mt chiu cho cun stator 3 pha khi hm
ng nng ng c KB.
B mn T-L, Khoa in 39

M
D
F 1
M
C

A
B
F
A

D



in tr mch rto v dng kch t cp cho stato lc hm ng nng c nh hng ti dng c
tnh c khi hm.
Trn hnh v 2.43, cc c tnh hm 1 v 2 ng vi cng mt dng kch t nh nhau (I
kt1
= I
kt2
)
nhng in tr hm trong mch rto khc nhau (R
h1
< R
h2
).
M

2
1
4
3

-
b

a
c
H
K K K
~ 3
R
kt
H
+
H H
h
R



Hnh 2.42 - c tnh c hm ng nng kch t c lp ng c KB.
Hnh 2.43-H cc c tnh c khi hm ng
nng kch t c lp ng c KB.
Hnh 2.44-S ni dy hm ng nng
kch t c lp ng c KB.