Vous êtes sur la page 1sur 1130

JOSE JUAN DEL COL

DICCIONARIO AUXILIAR
ESPAÑOL-LATINO
para el uso moderno del Latín

Instituto Superior “Juan XXIII”


Bahía Blanca
2007
JOSE JUAN DEL COL

DICCIONARIO AUXILIAR
ESPAÑOL-LATINO
para el uso moderno del Latín

Diccionario auxiliar español-latino para el uso moderno del latín - Bahía Blanca :
Instituto Superior Juan XXIII, 2007.

1250 p. ; 23x17 cm.

ISBN 978-950-9771-34-5

BAHIA BLANCA
Instituto Superior Juan XXIII
2007
Iesu Christo,
Verbo divino, veritatis ac vitae fonti perenni,
hoc recentis latinitatis lexicon
auctor ex animo et perlibenter dedicat.
© Instituto Superior Juan XXIII, Bahía Blanca, 2007
Vieytes 286
B8000AEF Bahía Blanca (Buenos Aires), Argentina

Tel. +54 - 291 - 456-2117


E-mail: jjdc@juan23.edu.ar

Queda hecho el depósito que marca la Ley 11.723

Reservados todos los derechos.

Impreso en la Argentina - Printed in Argentina

Impreso por Sapienza Industria Gráfica, Undiano 84, Bahía Blanca

Cuidado de la edición: Adrián Mandará

Composición y armado: Zulma Iglesias / Daniel Cirio


PROLOGO

Con el presente diccionario deseo ofrecer una ayuda a quienes cultivan o aspiran a cultivar el
uso del latín como lengua viva.

Sé perfectamente que hay quienes rechazan de plano o miran de reojo la enseñanza o estudio
del latín al que consideran idioma definitivamente muerto. Más animadversión experimentan
varios hacia el uso del latín como lengua viva, viendo en esto una utopía.

No entro en semejante discusión. Solo remito a mi trabajo ¿Latín hoy?, publicado en Roma
a nombre del Instituto Superior Juan XXIII en el año 1999. En ese libro puntualizo signos de
renacimiento del latín, tanto en el ámbito escolar curricular como en el ámbito extraescolar,
en varios países de Europa (Austria, Bélgica, Suiza, Polonia, Suecia, Finlandia, Holanda, Ale-
mania ...) , en los Estados Unidos de América e incluso en algún país africano (Senegal y Ni-
geria, en Africa Occidental).

La problemática del latín se centra en su inadecuada didáctica. Por tal motivo se propicia hoy
una didáctica del latín que, como dice Antonio Traglia, lleve a un conocimiento profundo del
mismo, no solo a través de la lectura y estudio de los autores, sino también a través de la “pro-
ducción”(cf Mir y Calvano, p. V). En mi estudio ¿Latín hoy?, después de afirmar que “la más
moderna didáctica de las lenguas reconoce como básico el principio que para aprender una len-
gua es indispensable usarla: usarla asiduamente” (p. 124), advierto que “omitir las referencias
a la lengua nativa del alumno y transferir cada vez más su actividad mental a la lengua que se
quiere hacerle aprender, se ha vuelto un axioma del aprendizaje práctico” (ib.).

No es el caso de que me explaye aquí sobre esto. Remito, pues, nuevamente a mi libro, cuyo
texto íntegro se puede encontrar en Internet (www.juan23.edu.ar. Hacer clic en “Institucional”
y luego en “Publicaciones” en el recuadro “Nuestro Rector”. El primer libro que aparece es
justamente ¿Latín hoy?).

La elaboración del presente diccionario me requirió, si bien con varias interrupciones, unas
décadas de consultas y recolección de datos. Los libros y revistas de que me valí son los que
constan en la bibliografía.

Se trata de un trabajo de recopilación. No acuñé neologismos ni giros latinos. Tan solo, en va-
rias ocasiones, apliqué el recurso de una estricta analogía para añadir voces derivadas de otras
indicadas por tal o cual autor, máxime si eran voces de origen griego.

En la recopilación practiqué cierta selección, dejando de lado neologismos que no me parecían


adecuados o que solo encontraba excepcionalmente, como traenus o traenum para “tren”;
posta (-ae f) o postae (-arum fpl) para “correo” y postalis, e para “postal”; sportum (-i n)
para “deporte” y sportivus, a, um para “deportivo” (cf Perugini, s. v. treno, posta, postale,
sport, sportivo); turista (cf Vox Latina fasc.159, p. 39; fasc. 161, p. 397), patriota (cf ib., fasc.
159, p. 61) ...
Hago notar que para gran parte de los lemas, las fuentes utilizadas fueron varias. Así, v. gr.,
para “publicidad” fueron las siguientes: Lexicon Recentis Latinitatis, Perugini, Mir y Calvano,
Vox Latina fasc. 87, Bacci, Blánquez Fraile, Pittàno, Chiesa, Iúvenis 95 V 12 y 95 VII 3.

Obviamente, un diccionario y especialmente un diccionario que mira a “aggiornare” con neo-


logismos o nuevos giros un idioma que exhibe tanta prestancia literaria e histórica como es el
latín, reclama a tal efecto enriquecimientos cuidadosos y que debieran llevarse a cabo sin so-
lución de continuidad, dado el constante y extraordinario avance científico-técnico de nuestra
cultura y consiguientemente de nuestra habla.

El mío es un modesto aporte, pero hecho con el mayor esmero que me fue posible. Se añade
a otros dos aportes míos en favor de la causa latina. Son ellos:
- el nº 3 de “Cuadernos del Instituto Superior Juan XXIII”, que lleva por título: Latinae voces
locutionesque cum Hispano sermone comparatae (Bahía Blanca, Instituto Superior Juan
XXIII, 1981; 29 p.);
- el libro titulado Vivae Latinitatis voces locutionesque e scriptis Magisterii Ecclesiastici collectae
et cum sermone Hispano comparatae con el correspondiente Supplementum libri cui titulus
“Vivae Latinitatis voces locutionesque”. Index cunctarum vocum in praefato libro relatarum
(Bahía Blanca, Instituto Superior Juan XXIII, 1994; 337 y 23 p., respectivamente).

Con todas las fallas y lagunas que sin duda tiene, este diccionario para el uso moderno del latín
es el primero del género para hispanohablantes. Por lo menos, no me consta la existencia de
otro semejante en España o América Latina. Ojalá otros autores, con más competencia que yo,
encaren trabajos similares en favor de un idioma que fue universal ayer y que todavía a me-
diados del siglo pasado fue propuesto como lengua científica internacional; que es el sustrato
de nuestro propio idioma y demás idiomas romances; cuyo estudio es altamente formativo en
sí y por los valores que vehiculiza y enfatiza; que es considerado capaz de aportar hoy notables
beneficios a la cultura científico-técnica y al mismo ámbito empresarial. Incluso hay quien lo
ve como un hermano de Internet, capaz por ende de tender puentes y demoler barreras. En el
artículo de Internet titulado Lingua Latina in Interrete triumphat (el latín triunfa en Internet),
se pone de relieve justamente esto:

“Sin duda, la capacidad para facilitar la comunicación y tender puentes entre distintas culturas
es el rasgo definitorio del latín e Internet. Dos hermanos que, aunque se lleven entre sí unos
cuantos años, no pueden ocultar ser hijos de un mismo padre: la demolición de las barreras
entre las gentes de todo el orbe.”

Me place hacer constar que emprendí la ardua tarea de este diccionario accediendo, gustoso,
a un pedido que, allá por la década de 1960, me hiciera un Hermano en la Congregación Sa-
lesiana, el P. Gregorio Conrat, Ecónomo de la Editorial Don Bosco de Buenos Aires. En rea-
lidad, él simplemente me había pedido compilar un pequeño léxico latino, para añadirlo luego
como Apéndice al Diccionario de la Lengua Latina del P. Salesiano Luis Macchi (Buenos
Aires, Editorial Don Bosco, 5ª ed., 1958), del que estaba prevista una nueva edición. Sería algo
así como el “Piccolo Lessico del linguaggio tecnico, scientifico, sportivo moderno” que figura,
como Apéndice al Dizionario Italiano-Latino de Oreste Badellino (Torino, Rosenberg & Sellier,
edizione speciale, 2ª reimpr., 1964). Pero, como trahit sua quemque voluptas (Virgilio, “Eglo-
gas”, II, 65; a cada cual lo arrastra su propia afición), me complacía en ir anotando, constante
y seguidamente, cuantos vocablos y expresiones de latín moderno encontraba en revistas y li-
bros. Y así, el “pequeño léxico” llegó a convertirse en el actual, más bien voluminoso.

Me agrada hacer constar, por último, que el punto final a este trabajo, lo puse, casualmente,
en la fiesta litúrgica de San Juan Bosco de este año 2007. Fue una feliz coincidencia, no solo
por tratarse del fundador de la Familia Salesiana, a la cual me honro en pertenecer , sino por-
que Don Bosco, a quien la Iglesia llama “Padre y Maestro de la Juventud”, fue también un
auténtico humanista. En 1884, León XIII, eximio latinista, refiriéndose a una súplica escrita
en latín por el mismo Don Bosco, le comentó al cardenal Nina: “Me gusta el latín de don
Bosco. No es ciceroniano, pero es correcto y sencillo y, al mismo tiempo, pulcro”. Cuando el
Cardenal se lo contó a don Bosco, le preguntó si había estudiado literatura. “Sí -le respondió
don Bosco-. He leído todos los clásicos latinos y con los mejores comentarios”. Y le dio una
retahíla de obras y autores (cf Memorias Biográficas de San Juan Bosco, Madrid, Central Ca-
tequística Salesiana, 1988; vol. XV, p. 374 y vol. XVII, p. 123).

Bajo los auspicios de don Bosco, confío, pues, el presente “diccionario auxiliar español-latino
para el uso moderno del latín” a la comprensión y benevolencia de los eventuales usuarios,
agradeciéndoles de antemano las observaciones, críticas y sugerencias que tuvieran a bien
hacerme.

Bahía Blanca, 31 de enero de 2007.

Pbro. Lic. José Juan Del Col, sdb


Rector del Instituto Superior Juan XXIII
BIBLIOGRAFIA

Aduléscens (Commentaríolus nubeculatus Latine scriptus).

ALBERT Sigrides, Cottidie Latine Loquamur (Textus de rebus cottidianis hodiernisque),


Saraviponti-Saarbrücken, 1987.

ALBERT Sigrides, Cottidianum Vocabularium Scholare (Theodisco-Latinum, Latino-


Theodiscum, Francogallico-Latinum, Latino-Francogallicum), Saraviponti -Saarbrücken,
editio secunda, 2001.

ALBERT Sigrides C., Emissiones 5. Deliberationes de variis thematibus, Saraviponti 2005.

ALBERT Sigrides C., Emissiones 6. Deliberationes de variis thematibus, Saraviponti 2005.

BACCI Antonius, Lexicon vocabulorum quae difficilius Latine redduntur, Roma, Societas
Libraria “Studium”, 1963.

BADELLINO Oreste, Dizionario Italiano-Latino, Torino, Rosenberg & Sellier, 1961.

BLÁNQUEZ FRAILE Agustín, Diccionario Español-Latino, Barcelona, Editorial Ramón


Sopena, 1960.

BLÁNQUEZ FRAILE Agustín, Diccionario Latino-Español, Barcelona, Editorial Ramón


Sopena, 4ª ed., 1961.

CALONGHI Ferruccio, Dizionario della Lingua Latina, vol. I Latino-Italiano, Torino, Ro-
senberg & Sellier, 3ª ed., 1960.

CASTIGLIONI Luigi - MARIOTTI Scevola, Vocabolario della Lingua Latina, Torino,


Loescher Editore, 1966.

CHIESA Antonio, Dizionario Italiano Latino (integrativo antico e moderno), Bologna,


Tipografia Compositori, 1966.

Diccionario Ilustrado VOX Latino-Español, Español Latino, Barcelona, Biblograf, 20ª ed.
(reimpresión), 1996.

EGGER Carolus, Lexicon nominum locorum, Officina Libraria Vaticana, 1977.

EGGER Carolus, Latine discere iuvat, Città del Vaticano, Libreria Editrice Vaticana, 4ª ed.,
1986.

EICHENSEER Caelestis, Libellus textualis phonocasetae septimae “Dialogorum de rebus


recentioribus”, Saraviponti, editio secunda, 2004.
FORCELLINI Aegidius, Lexicon totius Latinitatis, Bolonia, 1965.

HELFER Christian, Index verborum Latinitatis recentissimae selectus.

Iúvenis (Commentaríolus nubeculatus Latine scriptus).

KYKKOTIS I., English-Modern Greek and Modern Greek-English Dictionary, London,


Third Edition reprinted 1963.

Latinitas (Commentarii linguae Latinae excolendae provehendae quarto quoque mense e


Civitate Vaticana prodeuntes).

Lexicon Medicum Anglicum-Russicum-Gallicum-Germanicum-Latinum-Polonum,


Warszaw, Polish Medical Publishers, 1971.

Lexicon Recentis Latinitatis (editum cura Operis Fundati cui nomen “Latinitas”), Libraria
Editoria Vaticana in Urbe Vaticana; vol. I A-L, 1992; vol. II M-Z, 1997.

LEWIS Charlton T., A Latin Dictionary for Schools, Oxford at the Clarendon Press,
reprinted, 1964.

Lingua Latina in Interrete triumphat (el latín triunfa en Internet).

LUCIANO Luigi, Vocabolario Italiano-Latino, Bologna, Casa Editrice Prof. Riccardo Pà-
tron, 1962.

MARIANO Cosimo, Nuovo Dizionario Italiano-Latino, Milano-Roma-Napoli-Città di


Castello, Società Editrice Dante Alighieri, 18ª ed., 1964.

MARTINEZ FIGUEROA Pedro, Lingua latina non mortua est in interneto (Cien términos
computatrales aprestados por Dracón, seudónimo de Konrad M. Kokoszkiewicz).

MIR Josephus Maria, Nova Verba Latina, Barcinone in Aedibus Librariis Claret, 1970.

MIR J. - CALVANO C., Nuovo Vocabolario della Lingua Latina (Italiano-Latino Latino-
Italiano), European Language Institute, Castelfidardo (Ancona) e Arnoldo Mondadori
Editore, Milano, 1986.

“Nuntii Latini”, Finnish Broadcasting Company (Radiophonia Finnica Generalis),


17.12.2004 - 26.5.2006.

PABON José M., Diccionario Manual Griego-Español, Barcelona, Biblograf, 4ª ed., 1969.

PACITTI Guerino, Piccolo Lessico (per un congresso internazionale dedicato al latino),


Roma, Angelo Signorelli Editore, 1966.
Palaestra Latina (Trimestres litterarum latinarum commentarii Caesaraugustae a sociis
claretianis editi).

PAVANETTO Cletus, Elementa linguae et grammaticae Latinae, LAS-Roma, 5ª ed., 2001.

PERUGINI Angelo, Dizionario Italiano-Latino, Libreria Editrice Vaticana, 1976.

PITTÀNO Giuseppe, Dizionario latino-italiano italiano-latino, Edizioni Scolastiche


Mondadori, 3ª ed., 1965.

SPRINGHETTI Aemilius, Lexicon Linguisticae et Philologiae, Romae apud Pontificiam


Universitatem Gregorianam, 1962.

TONDINI H. - MARIUCCI Th., Lexicon novorum vocabulorum, Roma-Parigi-Tournai-


New York, Desclée & C., 1964.

Vocabula computatralia (en Internet).

Vox Latina (Commentarii periodici quater in anno editi).

Diccionarios principalmente consultados para la parte española

ALONSO Martín, Enciclopedia del Idioma, Madrid, Aguilar, tomo I A-CH, 1ª reimpr., 1968;
tomo II D-M,1958; tomo III N-Z, 1958.

El Pequeño Larousse Ilustrado, Coedición Internacional, 7ª ed., 2000.

REAL ACADEMIA ESPAÑOLA, Diccionario de la Lengua Española, tomo I A/G; tomo


II, H/Z, 22ª ed., 2001.
ADVERTENCIAS

En los lemas, he privilegiado las voces iniciales con sus sinónimas, prefiriendo en lo posible
las más cortas. También di la precedencia a las locuciones más cortas.

En muchos lemas aparecen distintas voces y locuciones consignadas en una u otra fuente. De
tal manera resalta la ductilidad y flexibilidad del latín. El lector, a su vez, tiene la posibilidad
de elegir la opción u opciones que prefiera.

Acentuación

Todas las palabras de dos sílabas tienen el acento tónico o prosódico sobre la penúltima. Tal
acento no se marca.
En cambio, todas las palabras de tres o más sílabas llevan marcado el acento ortográfico sobre
la penúltima, si es larga (v. gr. bā); sobre la antepenúltima, si es breve (v. gr. cĕ).
En latín, el acento no cae nunca sobre la última sílaba ni antes de la antepenúltima.

En algunos diccionarios, como el de Mir y Calvano, el acento ortográfico es en todos los


casos una tilde como rayita oblicua que baja de derecha a izquierda. Ej: orígo, coctúra, an-
tiquíssima , exprímitur... En otros diccionarios, se emplea este acento para las palabras esdrú-
julas o sobresdrújulas; se emplea, en cambio, una tilde como rayita horizontal para las palabras
graves, cuya penúltima sílaba sea larga. Ej: orīgo, coctūra, tribūnal, clināmen, etc.
Este diccionario trae la segunda modalidad, pero solo cuando parezca oportuna.

Para la acentuación, al indicar el genitivo de un vocablo, se señala la sílaba larga o breve,


según los casos, y siempre que parezca oportuno. Ej: caput, pǐtis; diadema, ătis; munus, nĕris
... ; imménsitas, ātis; pallor, ōris; praeceptrix, īcis ...

Como simple recurso didáctico, se indica el genitivo “-us” de los vocablos de la cuarta decli-
nación para que no se confundan con vocablos de la segunda declinación. En los demás casos,
se indica o se omite libremente la desinencia del genitivo.

Un detalle que puede llamar la atención: el dativo de áliquis, en este diccionario se escribe áli-
cui, siguiendo el ejemplo de Mir y Calvano; otros autores, como Pavanetto (cf p. 67, nota 3),
prefieren escribir alícui, tomando “-cui” como bisílabo y no como monosílabo.

En los vocablos derivados del griego, se contempla en el presente diccionario, tanto la pro-
nunciación característica del latín, como la propia de aquel idioma: “geométria” y “geometrīa”,
“democrátia” y “democratīa”, “theosóphia” y “theosophīa”, etc. Algún autor, como Perugini,
adopta por regla ordinaria la pronunciación griega. Los más, al parecer, prefieren la pronun-
ciación estilada en latín. Nótese que también en castellano hay varias voces de doble acentua-
ción autorizada: “antinomia” y “antinomía”, “cardiaco” y “cardíaco”, “demoniaco” y
“demoníaco”, “simoniaco” y “simoníaco”, “utopia” y “utopía”, etc.
Cabe advertir, finalmente, que los signos ortográficos son optativos. Responden a una finalidad
didáctica.

Letras iniciales

Por más que en latín esté difundida la costumbre de escribir con inicial mayúscula los adjetivos
derivados de nombres propios, en este diccionario ellos aparecen con inicial minúscula, en sin-
tonía con la modalidad de los idiomas romances. Y así, pasteuriano (y no Pasteuriano) more
purgare, para la traducción de “pasteurizar”; cartesianismus (y no Cartesianismus) para “car-
tesianismo”; voltiana (y no Voltiana) mensura para “voltio”, etc.

Con inicial minúscula aparecen también escritos los nombres de sistemas filosóficos o litera-
rios, como asimismo los de movimientos políticos y sociales . Ej.: marxismus, nazismus,
hellenismus, latínitas, sexcentismus, gallicismus ...

Aparecen igualmente con inicial minúscula nombres de religiones y sus seguidores, como
también nombres de miembros de órdenes o congregaciones religiosas. Ej: islamismus o re-
lígio islámica, islamíticus; anglicanismus o anglicanorum relígio; frater o sodalis francisca-
lis; iesuita o sodalis societatis Iesu; sodalis o socius salesianus ...

Los ejemplos recién aducidos provienen de autores de nota, como Chiesa, Mir y Calvano,
Badellino, Perugini. En esos mismos autores, sin embargo, la norma de la inicial minúscula
no es taxativa.

En este diccionario la inicial mayúscula queda reservada para los nombres propios o los nom-
bres comunes usados como propios, tales como los nombres de naciones y pueblos. Y así, por
ej., Italia, ae; Itali, orum, pero itálicus, a, um.

Género

En la mayoría de los sustantivos que tienen un género masculino y otro femenino, se hace
constar tan solo la forma del masculino. Por otra parte, la forma del femenino suele ser fácil
obtenerla de acuerdo a las normas morfológicas del latín. Ej:

alumnus, i m alumna, ae f
vénditor, ōris m vénditrix, īcis f
Tabla de las abreviaturas

abl ablativo Fotogr Fotografía


abrev abreviatura gen genitivo
ac acusativo Geol Geología
adj adjetivo Geom Geometría
adv adverbio Gram Gramática
Aeron Aeronáutica hab habitante/s
Agr Agricultura Heráld Heráldica
Anat Anatomía Impr Imprenta
aprox aproximadamente indecl indeclinable
Arm Armamento indic indicativo
Arq Arquitectura inf infinitivo
Astron Astronomía Inform Informática
Autom Automovilismo intr verbo intransitivo
Biol Biología Ling Lingüística
Bot Botánica Liturg Liturgia
Cinem Cinematografía Lóg Lógica
coloq coloquial m masculino
Com Comercio Mar Marina
dat dativo Mec Mecánica
Dep Deportes Med Medicina
dep deponente mf masculino y femenino
Der Derecho Mil Milicia
Der Can Derecho Canónico mn masculino y neutro
despect despectivo mpl masculino plural
dim diminutivo Mús Música
Econ Economía n neutro
Electr Electricidad npl neutro plural
Electrón Electrónica nom nominativo
Esgr Esgrima Opt Optica
etc. etcétera Pat Patología
excl exclamativo pl plural
f femenino poét poético
fpl femenino plural Pol Política
fig figurado por ej por ejemplo
F. C. Ferrocarril por ext por extensión
Filol Filología pp participio pretérito
Filos Filosofía prop proposición
Fís Física Psicol Psicología
Fisiol Fisiología Quím Química
fm femenino y masculino Radio Radio
Fonét Fonética Radiotecn Radiotecnia
Rel Religión
Ret Retórica
Sin sinónimo/s
sinc sincopado
sing singular
sobrent sobrentendido
subj subjuntivo
sust sustantivo
Teat Teatro
Tecnol Tecnología
Telec Telecomunicación
Teol Teología
tr verbo transitivo
TV Televisión
v. véase
v. gr. verbi gratia, por ejemplo
Zool Zoología
A
abacería: condimentária, ae f. Sin: taberna abanico: flabellum, i n. Sin: flabéllulum.
condimentária. Uso: - plegadizo, plicátile vel plicábile flabe-
llum; agitar el -, v. abanicar.
abacía: abbátia sive abbatīa, ae f.
abaniquero: (el que hace abanicos) flabello-
abacial: abbatialis, e. rum ópifex (-fĭcis m) vel ártifex (-fĭcis m) //
(el que los vende) flabellorum ínstitor vel
ábaco: (tabla o cuadro para el cómputo) ába- vénditor (-oris m). Sin: flabellorum propōla.
cos, i m. Sin: tábula calculatória // (Arq, parte
superior en forma de tablero que corona el ab antiquo: antíquitus. Sin: ex antiquitate; ex
capitel) ábacos. omni antiquitate.

abad: abba vel abbas, ātis m. Sin: coenobiar- abasía: abasīa, ae f. Sin: ambulandi impotén-
cha. Uso: nombrar a uno -, abbatem áliquem tia vel difficultas.
dícere.
abastecimiento: supplementum, i n. Sin:
abadejo: (bacalao) v. esta voz // (reyezuelo) suppeditátio. Uso: - de cosas, de mercade-
régulus, i m. Sin: tróchilus. rías, rerum supplementum; mércium suppe-
ditátio; res vel merces in supplementum; - de
abadengo: tierras abadengas, bienes aba- víveres, commeatus, us m ; cuidar del - ge-
dengos, privilegiária posséssio (-onis f). neral, rerum ómnium commeatum compa-
rare vel providere; proveer al - del ejército,
abadesa: abbatissa, ae f. Sin: antístita; sacra- commeatum exercítui providere; impedirlo,
rum vírginum antístita vel moderatrix. exércitum commeatu interclúdere.

abadía: (monasterio) abbatīa, ae f. Sin: coe- abat-jour: umbráculum (-i n) lámpadis. Sin:
nóbium; monachorum coenóbium vel domus lampas umbráculo instructa.
// (dignidad) abbatis munus (-nĕris n) vel
dígnitas (-atis f) // (casa parroquial) cúria, ae abdicar: se abdicare. Sin: múnere se abdi-
f. care.

abajo: ¡- el rey!, rex péreat vel moriatur!; ¡- abdominal: abdominalis, e. Sin: ventralis, e.
la república!, res pública finem hábeat!
abecé: (abecedario) v. esta voz // (rudimentos
abalear, v. fusilar, tirotear. de una ciencia o escuela) elementa, orum
npl. Sin: prima elementa; inítia, orum. Uso:
abanicar: ventiliare flabellum vel flabéllu- aprender el -, prima elementa díscere; ense-
lum; - a alguien, véntulum flabello movere ñar el - a alguien, áliquem elementa docere;
vel fácere álicui // abanicarse, ventum vel no sé el -, pénitus rudis sum.
véntulum sibi movere flabello.

19
abecedario

abecedario: (alfabeto) alphabetum, i n. Sin: de la tierra) terrae hiatus (-us m) // (profun-


abecedárium // (serie de las letras de un didad) profundum, i n. Uso: - del mar, del
idioma) litterarum ordo (-dĭnis m). Sin: lítte- océano, maris, océani profundum // (diferen-
rae, arum fpl // (cartel con las letras del alfa- cia grande entre cosas, personas, etc.) hiatus,
beto) tábula (-ae f) elementária. Sin: us m. Uso: - entre las áreas del llamado
litterarum tabella vel tábula; tabella abecedá- Norte desarrollado y las del Sur en vías de
ria // (libro con las letras del -) litterarum vel desarrollo, hiatus regionis sic dicti orbis sep-
abecedárius libellus // (lista en orden alfabé- tentrionalis progressi atque australis adhuc
tico) index (-dĭcis m) in lítteras digestus. Sin: progredientis.
index litterarum órdine dispósitus.
abjuración: abiurátio, onis f.
abedul: betulla, ae f.
abjurar: abiurare (áliquid).
abeja: - domésticas, cícures apes, cicúrium
ápium vel apum fpl. ablación: ablátio, onis f.

abejaruco: apiastra, ae f. Sin: merops, ŏpis f. ablativo: ablativus, i m. Sin: ablativus casus
(-us m).
abejero: apiárius, ii m.
ablefaria: ablephária, ae f. Sin: palpebrarum
aberración: (error) error, oris m. Sin: erra- defectus (-us m) vel deféctio (-onis f).
tum // (extravío, extravagancia) delirátio,
onis f. abléfaro: pálpebris carens.

abeto: ábies, ĕtis f. Uso: de -, abietárius, a, ablepsia: (oscurecimiento de la vista) oculo-


um; el que trabaja la madera de -, abietárius, rum calīgo (-gĭnis f) // (pérdida de la vista)
ii m. cáecitas, atis f.

abigeato: abigeatus, us m. Sin: abáctio; fur- abnegación: (sacrificio que uno hace de su
tum gregis. voluntad o de sus intereses en servicio de
Dios o del prójimo; dedicación) devótio, onis
abiogénesis: abiogénesis, is f. Sin: nativa vel f. Sin: devovendi se stúdium // (renuncia-
naturalis generátio; generátio nullo a parente miento) abstinéntia, ae f. Sin: abnegátio sui;
profecta; a nullo vivente orta procreátio. se abnegandi stúdium // (desinterés, altruismo)
sui derelíctio (-onis f). Sin: aliorum, non sui
abismo: abyssus, i f. Sin: praeceps (- cípitis cómmodi stúdium; sui ( vel suae utilitatis) ne-
n); praecipítium, ii n ( en pl praecipítia, ium); glegéntia.
praerupta, orum npl; vorāgo (-gĭnis f); locus
praeceps vel praeruptus; gurges (-gĭtis m). abnegado: adj ábstinens, entis. Sin: aliorum,
Uso: fig, arrojar a alguien a un -, áliquem in non sui cómmodi studiosus; non mercede
praeceps iácere; caer, precipitar en un -, in animatus, ductus, impulsus.
praeceps deferri; in praecipítium delābi; con-
ducir, empujar a alguien a un -, áliquem in abocado: vino -, vinum lene, molle, suave.
praeceps ágere vel deferre; estar al borde de
un -, in praecípiti stare // (resquebrajadura abogacía: advocátio, onis f. Sin: forense

20
abrebotellas

munus (-nĕris n). // (acercarse una embarcación a otra, de in-


tento) harpagones vel férreas manus in
abogada: advocata, ae f. Sin: patrona; causae navem inícere // (fig, acercarse a uno para
patrona; causarum actrix (-icis f). hablarle o tratar con él un asunto) álicui oc-
cúrrere. Sin: áliquem adire, convenire, cón-
abogado: advocatus, i m. Sin: iuris consul- gredi // (emprender o plantear un asunto
tus; causae patronus; causae vel causarum difícil) rem vel causam attíngere. Sin: rem
actor; actor; causídicus. Uso: - civil, civilis tractandam suscípere.
controvérsiae actor; - consistorial, advocatus
sacri Consistórii; - criminal, causae crimina- aborígenes : aborígines, um mpl.
lis actor; - defensor, defensor; - del diablo, v.
promotor de la fe; - del Estado, advocatus abort (Inform) : interrúmpere (processum vel
fidei; - de la paz y la justicia, advocatus pacis programma) // sust interrúptio, onis f.
atque iustítiae; - de oficio, advocatus officia-
lis; - de pobres, advocatus plebis. abortar: abortare. Sin: abortum fácere.

abolicionismo: motus (-us m) abolitórius. abortista: adj abórtui favens. Uso: cultura -,
cultura quae abórtui favet // sust abortūs fau-
abolicionista: adj abolitórius, a, um. Sin: ad tor (-oris m).
motum abolitórium pértinens. Uso: movi-
miento -, motus abolitórius // sust abolitionis abortivo: adj abortivus, a, um // sust
fautor vel propugnator, oris m. abortivum, i n.

abolir: - el gobierno monárquico, régiam po- aborto: abortus, us m. Sin: abórtio, onis f.
testatem dissólvere. Uso: - eugenésico, abortus eugenéticus; -
provocado, abortus procuratus; - terapéu-
abominable: abominábilis, e. tico, abortus curationis causā factus; hacer un
-, abortum fácere; provocar un -, abortum
abominación: abominátio, onis f. evocare vel procurare; abortioni óperam dare.

abono: (acción y efecto de abonar) laetami- abotonadura: (acción de abotonar) v. aboto-


nátio, onis f // (sustancia con que se abona) nar // (botonadura, juego de botones) v. bo-
laetamen, mĭnis n. tonadura.

abordable: adíbilis, e. abotonar: botonare. Sin: astríngere; néctere;


glóbulis (vestem) astríngere, constríngere,
abordaje: (acción de atracar el barco a un néctere, conéctere, subnéctere, coërcere.
desembarcadero o muelle) appulsus, us m //
(acción de tocar una embarcación a otra, de abrasivo: abrasivus, a, um.
intento) harpagonum iniéctio (-onis f). Sin:
in navem incúrsio (-onis f), incursus vel con- abrazadera: (aro o sortija de metal, que
cursus (-us m). Uso: entrar, saltar al -, in sirve para asegurar alguna cosa) ánulus, i m.
navem transcéndere. Sin: círculus.

abordar: (arribar, atracar una nave) appéllere abrebotellas: extráculum, i n.

21
abrelatas

abrelatas: apérculum, i n. Sin: apérculum natrum; máchina uncinandis chartis.


pýxidum; (instrumentum vasculorum vel
capsellarum) apertivum. abrochadura, v. abrochamiento.

abrevadero: aquátio, onis f. Sin: aquárium. abrochamiento: fibulátio, onis f.

abreviación: breviátio vel abbreviátio, onis f. abrochar: (cerrar o unir con broche o bro-
Sin: compéndium. Uso: - de una sílaba, sýlla- ches) infibulare vel infiblare. Sin: uncinare;
bae corréptio. fíbulā vel fíbulis retinere // (cerrar o unir con
botones) glóbulis astríngere, constríngere,
abreviado: compendiárius, a, um. conéctere; v. abotonar.

abreviador: adj compendiárius, a, um // sust abrogación: abrogátio, onis f. Sin: abolítio.


breviator vel abbreviator, oris m.
abrogador, v. abrogatorio.
abreviar: breviare vel abbreviare. Sin: perstrín-
gere; compéndio uti. abrogar: abrogare; v. anular, rescindir.

abreviatura: (compendio o resumen) com- abrogatorio: abrogatórius, a, um.


péndium, ii n // (representación de una pala-
bra por medio de una o varias de sus letras) abrojo: tríbulus, i m.
abbreviatura, ae f. Sin: signum compendio-
sum; nota compendiária; simplem nota; lítte- absceso: abscessus, us m. Sin: apostēma, ătis
rae stenográphicae fpl. Uso: escribir n vel apostēma, ae f; suppurátio. Uso: absce-
empleando abreviaturas, notis scríbere; notis sos, suppurántia, ium npl; suppurata, orum npl.
verba excípere.
absentismo: offícii neglegéntia. Sin: múneris
abridor: (cápsulae) rescissórium vel scis- neglegéntia vel infrequéntia (-ae f).
sórium, ii n.
ábsida o ábside: Arq absis vel apsis, īdis (ac
abrigo: epitógium, ii n. Sin: lacerna; su- -īda) f. Sin: absīda, ae f.
perindumentum; amículum; súpparum, sí-
parum, sípharum; súpparus, sípharus // absolución: absolútio, onis f. Uso: - sacra-
(manteleta) mantum, i n. Uso: - de mujer, mental, absolútio sacramentalis; recibir la -
palla; - de piel, mastrūca vel mastrūga ; man- sacramental, sacramentáliter absolvi.
tum pellícium // (lugar para resguardar de la
lluvia, el viento, etc.) cásula. Uso: - en la absolutismo: absolutismus, i m. Sin: abso-
montaña, cásula montana. luta potestas.

abril: mensis Aprilis; simplem Aprilis, is m. absolutización: - de actitudes humanas, do-


minatus (-us m) humanarum voluntatum.
abrir: aperire. Uso: ¡abran los libros!, ape-
rite libros!; evólvite libros! absoluto: (independiente, ilimitado) absolu-
tus, a, um // (que excluye toda relación) per
abrochadora: uncinatórium, ii n. Sin: unci- se aestimatus. Sin: simplex, plĭcis; próprius.

22
abyección

Uso: velocidad -, pernícitas per se aestimata. abstraído: in cogitatione defixus.

absolutorio: absolutórius, a, um. abstruso: abdítior, ius.

abstemio: abstémius, a, um. Sin: vinum non abulia: abulīa, ae f. Sin: voluntatis deféctio;
bibens; vinum recusans. ánimi languor; consílii inópia.

abstención: absténtio, onis f. Sin: abstinén- abúlico: abúlicus, a, um. Sin: infirmae vo-
tia; recusátio. Uso: - del voto, suffrágii omís- luntatis; iners, ertis.
sio.
abundancia: abundántia, ae f. Sin: cópia; af-
abstencionismo: absténtio (-onis f) recusató- fluéntia; afflúitas.
ria.
aburguesamiento: ad médium cívium órdi-
abstenerse: abstinere. Uso: - de votar: suf- nem conformátio vel accommodátio (-onis f).
frágiis ferendis abstinere.
aburguesarse: ad médium cívium órdinem
abstinencia: (virtud que consiste en privarse se conformare vel accommodare.
total o parcialmente de satisfacer los apeti-
tos) continéntia, ae f. Sin: temperántia; mode- abusar: abūti (áliqua re ad áliquid). Sin:
rátio // (privación de determinados male (immódice, intemperate, immoderate)
alimentos) abstinéntia, ae f. uti áliqua re. Uso: - del poder, auctoritate vel
potestate abuti; - del cargo para algo, público
abstracción: abstráctio, onis f. Sin: seiúnc- múnere abuti ad áliquid; dejar alguien que
tio; separátio. Uso: hecha - de tal cosa, re otro abuse de él, se abutendum álicui permít-
postpósita, posthábita, omissa // (concepto tere.
abstracto) abstráctum, i n. Sin: cogitátio; res
cogitata; notio abstracta. Uso: gran facultad abusivamente: abusive, immódice, intempe-
de -, magna cogitandi vis vel facultas; las - ranter, iniuste, perverse (según los varios sen-
de los filósofos, philosophorum cogitationes tidos).
ab omni rerum usu seiunctae; es solo una -,
res est cogitatione tantum et mente concepta. abusivo: non legítimus. Sin: iniustus, illíci-
tus, iniúrius. Uso: acepción - de una palabra,
abstracto: abstractus, a, um. Sin: abstractus, imprópria verbi significátio.
sevocatus, seiunctus a sensibus; cogitatione
seiunctus vel separatus; Ling incorporalis, e. abuso: abusus, us m. Sin: malus, pravus, per-
Uso: ciencias -, recónditae subtilioresque dis- versus, illícitus, non legítimus, immódicus
ciplinae; recónditae artes; concepto -, univer- usus (según los varios sentidos). Uso: - con-
salis nótio; nótio adumbrata; cuestión -, sumístico, pravus consumendarum rerum
infinita quáestio; en -, infinite; separatim co- usus; - sexual, abusus sexualis; - de la liber-
gitatione; ente -, quod est cogitábile tantum; tad, licéntia; - de los placeres, libídinum in-
nociones -, recónditae subtilioresque notio- temperántia; - del vino, vini intemperántia.
nes; nombre -, nomen abstractum vel incor-
porale. abyección: (envilecimiento) ánimi abiéctio
(-onis f). Sin: ánimus abiectus. Uso: vivir

23
acabóse

en la -, turpiter vívere; in sórdibus vívere // acampada, v. acampar, campamento.


(condición de humildad o inferioridad)
humílitas, atis f. acampador, v. campista.

acabóse (el): esto es el -, res redit ad restim. acampar: téndere. Sin: sedem ad tempus sta-
túere; tentória constitúere vel pónere.
academia: (establecimiento de enseñanza
para ciertas carreras o profesiones) ludus, i acampsia: acámpsia, ae f. Sin: membri rigor.
m. Sin: schola. Uso: - de Bellas Artes, Inge-
nuarum Artium Schola; Pulchrarum Artium acanalado: (que tiene estrías) v. estriado.
Academīa; - de esgrima, ludus gladiatórius //
(casa donde los académicos tienen sus reu- acanaladura, v. estría.
niones) academīa, ae f . Sin: sedes // (socie-
dad de doctos) collégium, ii n. Sin: coetus; acanalar: (hacer en algo una o varias es-
socíetas; sodálitas; sodalítium; academīa; stu- trías) v. estriar.
diosorum collégium; doctorum coetus vel so-
cíetas. Uso: - artística, academīa vel acantilado: rupīna, ae f. Sin: locus praerup-
sodalícium artium; sodálitas ártium studiosa; tus et directus.
- artístico-literaria, collégium incrementis
litterarum et ártium ; - científica, academīa acantonamiento: copiarum státio (-onis f).
disciplinarum, doctrinarum, scientiarum; - li-
teraria, collégium vel coetus sodálium litte- acantonar: copias in castra pónere.
ratorum; sodalícium litterarum; sodálitas
litterarum studiosa; - Argentina de Letras, acañonear, v. bombardear.
Academīa Argentina lítteris fovendis; Real -
Española, Academīa Regalis Linguae Hispá- acaparar: coémere. Sin: pignerari, praesti-
nicae provehendae; - de Ciencias Naturales, nare, praeoccupare; alicúius rei nimietate po-
Academīa Disciplinarum Naturalium; Ponti- tiri // fig acapararse el favor de alguien,
ficia - de las Ciencias, Pontificia Academīa praeoccupare grátiam alicúius; gratiam sibi
Scientiarum; Pontifícium doctrinis provehen- conciliare vel grátiam inire ab áliquo, apud
dis Collégium; Pontifícia doctrinis provehen- áliquem, ad áliquem; acapararse el favor del
dis Socíetas; - de música, collégium pueblo, praeoccupare gratiam ad plebem vel
músicum; fundar una -, academīam institú- apud plebem; acapararse todos los votos,
ere, constitúere, cóndere // (junta solemne) ómnium suffrágia ad se rápere.
sollemnis conventus (-us m). Sin: amplissi-
mus consessus; académicus coetus. acaparador: captator, oris m. Sin: lucrator;
dardanárius; coëmptor; turpis rerum congestor.
académicamente: scholástico vel academi-
corum more. acaramelado: (bañado de caramelo) crusta-
tus, a, um. Sin: liquefacto sáccharo crustatus;
académico: académicus, i m. Sin: sodalis sáccharo contectus vel condītus // fig mellī-
collégii; academīae sodalis; sodalis académicus. tus, a, um. Sin: mellífluus; mollis, e.

acallar: - una controversia, controvérsiam acaramelar: liquefacto sáccharo crustare.


compónere.

24
accidentalmente

acardiotrofia: acardiotróphia sive -trophīa, acatólico: (adj y sust) acathólicus.


ae f. Sin: cordis extenuátio; cor extenuatum;
cor naturali vi carens. accesibilidad: accessibílitas, atis f.

acariasis: acariasis, is f. accesible: (que tiene acceso) accessíbilis, e.


Sin: adíbilis; intrábilis álicui // (de fácil ac-
acariciar: mulcere, demulcere, permulcere. ceso) accessu fácilis. Sin: fácilis áditu vel
Uso: - voluptuosamente, palpare, palpari, at- pérvius álicui (tratándose de lugar); ad quem
trectare, contrectare // (fig, tocar suavemente) fácilis est áditus (tratándose de persona) //
mulcere, permulcere (v. gr. ánimum, el (inteligible) comprehensíbilis, e // (fácil de
ánimo) ; blandiri (v. gr. áuribus, los oídos) // entender) intellectu fácilis. Sin: ad intelle-
(fig, pensar en alguna cosa con placer) fo- gendum fácilis // (fácil de lograr) accessíbi-
vere (v. gr. spem, una esperanza). lis, e.

ácaro: ácarus, i m. Uso: los - de la roña, sca- acceso: (entrada) accessus, us m. Sin: áditus,
biei ácarus. ingressus, intróitus, us m // (entrada al trato
o comunicación con uno) admíssio, onis f //
acarrear: curru véhere. (arrebato, exaltación) ímpetus, us m (v.gr.
ímpetus irae). Sin: aestus, us m // (acometi-
acarpo: acarpus, a, um. Sin: frúctibus carens; miento de una enfermedad) accéssio, onis f
stérilis. (v.gr., accéssio morbi). Sin: ímpetus, aestus,
us m; vehementia // tiempo de -, v. access
acartonado, v. apergaminado. time.

acatafasia: acataphásia sive -phasīa, ae f. accesorio: adiunctus, a, um. Sin: secundá-


Sin: sermonis perturbátio. rius; minor; parvus.

acatalepsia: acatalépsia sive -lepsīa, ae f. accesorios: armamenta (-orum npl) additícia.


Sin: nulla cognoscendi fírmitas; cognitionum
ómnium dubitátio. access time (Inform), tiempo de acceso: tem-
pus (-poris n) accessūs; quantisper ad discum
acataléptico: acatalépticus, a, um. Sin: incré- adītur.
dulus; de rebus vel cognitiónibus ómnibus
dúbitans. accidentado: (escabroso, abrupto) iníquus,
a, um. Sin: praeruptus // (víctima de un acci-
acataposis: acatáposis, -is f. Sin: (imposibi- dente) membris captus vel correptus.
lidad de deglutir) nulla glut(t)iendi facultas;
(dificultad de deglutir) glutiendi difficultas. accidental: (no esencial) accidentalis, e. Sin:
secundárius // (casual) fortuītus, a, um. Sin:
acatarrado, v. catarro. casualis, e; qui (quae, quod) casu fit.

acatarrar: catharrum concitare. Sin: destilla- accidentalidad: casus, us m.


tionem excitare; pituītam ciēre, conciēre; v.
catarro. accidentalmente: accidentáliter. Sin: casu;
casuáliter; fortuīto

25
accidente

accidente: (suceso eventual) casus, us m. Sin: acechar: explorare. Sin: observare; intr spe-
fortuītus vel necopinatus casus // (desgracia) culari. Uso: acechar, observar con disimulo,
calámitas, atis f. Sin: malum; infortúnium; dissimulanter vel tecte speculari, observare,
casus; adversus (acerbus, miserábilis) casus. explorare, scrutari.
Uso: - automovilístico, casus vehicularis vel
autocinéticus; calámitas vehiculária vel auto- acedera: rumex, mĭcis mf.
cinética; - ferroviario, calámitas ferriviária;
casus ferriviárius; - de gas, calámitas gasalis; acederilla: óxalis, lĭdis (ac -lĭda) f.
- de trabajo, adversus casus in ópere; vulnus
(fortuītus) in ópere vel in ópera; - de tránsito, acéfalo: (sin cabeza) acéphalus, a, um. Sin:
de circulación, de carretera, casus viárius; si- cápite carens vel destitutus // (sin jefe) mode-
nister casus viárius; calámitas viária vel vehi- ratore carens // (sin una autoridad suprema)
culária // (privación repentina de sentido, de supremo moderatore carens.
movimiento) v. síncope // Gram áccidens,
entis n. Uso: - gramatical, áccidens gramma- aceitar: óleo úngere vel perúngere. Sin: óleo
ticale. Sin: definítio flexionalis // Filos, Teol lubricare, perfúndere, subígere.
áccidens, entis n.
aceite: óleum, i n. Uso: - combustible, óleum
acción: actio, onis f. Sin: actus, us m; ópera; ad comburendum aptum; óleum ad exardes-
factum. Uso: - católica, áctio cathólica; - cla- cendum fácile; - diesel, óleum diselianum; -
rividente, áctio próvida; - militar, áctio mili- mineral, óleum metállicum; - vegetal, óleum
taris; - políticas, actiones políticae; - hérbidum; óleum vegetábile; óleum e semíni-
proletaria, áctio proletaria; - recíproca, áctio bus extractum; - de hígado de bacalao,
recíproca; - social cristiana, socialis áctio óleum hepáticum; - de oliva, óleum ex olivis
christiana; - violentas, actiones violentae; - pressum; echar - al fuego, óleum flammae
de conjunto, communis ópera; ómnium vel igni adícere.
ópera; communis ómnium ópera; hombre de
-, actor rerum // (Com, título) actio, onis f. aceitera: (alcuza) vas (vasis n) oleárium.
Sin: charta actionária; títulus; sýngrapha; Sin: vas ólei; ólei ampulla; ampulla oleária;
sýngrapha pecúniae. Uso: - bancaria, collo- lécythus; guttus // aceiteras (vinajeras, vina-
catae pecúniae sýngrapha; títulus collocatae greras) ólei acetique ampullae.
pecúniae; - hipotecaria, hypothecária áctio;
áctio pigneratícia; adquirir acciones de una aceituna: oliva, ae f.
sociedad, societatis sýngraphas émere.
aceleración: accelerátio, onis f. Sin: festiná-
accionariado: sócii (-orum mpl) pecuníarii tio; properátio; motus citátior. Uso: períodos
óperis. de -, aetates quibus res accelerantur.

accionista: actionárius, ii m. Sin: actionis acelerador: Autom acceleratórium, ii n. Sin:


possessor; actionum consors vel detentor; incitatórium; acceleratrum; pedale accelera-
párticeps negótii; sócius pecuniárius; collo- tionis; pedale motórium; pedale adminícu-
catae pecúniae sýngraphae vel syngrapharum lum. Uso: apretar el -, acceleratórium
dóminus. prémere.

acebo: ilex, ílicis f. acelerar: accelerare.

26
acertijo

acelga: beta, ae f. acepilladora: máchina (-ae f) runcinatória.

acento: (mayor intensidad con que se pro- acepillar: (alisar con cepillo la madera o los
nuncia determinada sílaba de una palabra, - metales) runcinare. Sin: rúncinā abrádere vel
tónico) accentus, us m. Sin: vocis sonus; in- polire // (limpiar, quitar polvo con cepillo de
téntio vocis; pronuntiandi sonus. Uso: - in- certa, esparto, etc.) penículo mundare vel fri-
tensivo, accentus intentivus, intensivus, care. Uso: - un vestido, penículo vestem de-
dynámicus; - prosódico, - tónico, accentus; tergēre, excútere, mundare.
accentus tónicus; vocis accentus; vocábuli
accentus // (pronunciación particular) sonus, aceptación: acceptátio, onis f. Sin: accéptio;
i m // (entonación especial) vox, vocis f. Uso: admíssio; probátio. Uso: simple -, acceptátio
- airado, indignationis vox; - lastimero, vox pura.
miserábilis vel flébilis; el - de la verdad, vox
veritatis // (modulación de la voz) modulátio, aceptador: acceptator, oris m.
onis f. Sin: moderamentum vocis; voculátio.
Uso: - melódico, músicum modulamen; - mé- acequia: rívulus, i m. Sin: canalícula; cana-
trico, accentus métricus; - rítmico, accentus lículus.
rhýthmicus // (signo que se pone sobre una
vocal) accentus, us m. Sin: accentūs nota; ac- acera: crepīdo, dĭnis f. Sin: viae vel sémitae
centūs index ; nota vocis. Uso: - escrito u or- crepīdo; fáscia gradíbilis. Uso: poner aceras,
tográfico, accentus orthográphicus vel marginare vias.
orthógraphus; - agudo, grave, circunflejo,
accentus acutus, gravis, circumflexus; poner acercarse: approximare intr. Sin: prope, pro-
el - sobre ..., accentum pónere in + abl. pius, próxime accédere ad … // fig applicare
se vel ánimum ad …. Uso: - más al pueblo
acentuación: enuntiandi sonus (-i m). Sin: (para comprenderlo y ayudarlo …), se pró-
inténtio vocis; accentus, us m. Uso: reglas pius ad multitudinem applicare.
de -, prosódia sive prosodīa // fig commendá-
tio; momentum álicui rei tributum. acerería: chálybis officina (-ae f) vel fornax
(-acis f). Sin: officina chalybéia ; ergastérium
acentuado: accentu distinctus vel notatus (-a, chálybi efficiendo.
- um). Sin: accentu ictus; accentuatus.
acería, v. acerería.
acentuar: (dar acento prosódico a las pala-
bras) acúere. Uso: - una sílaba, sýllabam acero: chalybéia, ae f Sin: chalybs, ўbis m.
acúere vel efferre; hay que - la penúltima sí- Uso: de -, chalybéius // fig fortíssimus, a, um.
laba, paenúltima sýllaba acuenda (est) //
(poner el acento ortográfico) accentu sýlla- acerola: tuber, ĕris n.
bam distínguere; sýllabae notam appónere //
fig áliquid in lúmine pónere; álicui rei vim acertijo: (enigma o adivinanza que se pro-
áddere. pone como pasatiempo) aenigma, ătis n //
(cosa o afirmación muy problemática) res
acepción: sensus, us m. Sin: significátio; ambigua vel obscura. Sin: quáestio ambigua.
verbi significátio; nóminis vis (ac vim, abl Uso: resolver un -, aenigma sólvere.
vi; pl vires -ium f).

27
acetato

acetato: acetatum, i n. arsénico, ácidum arsenici; - bórico, ácidum


bóricum; - carbónico, ácidum carbónicum; -
acetileno: acetilene, is n. Sin: gásium aceti- cianhídrico, ácidum hydrocyánicum; - clor-
lénicum. hídrico, ácidum hydroclóricum; - desoxirri-
bonucleico, ácidum disoxyribonucléinicum;
acetilsalicílico (ácido): ácidum (-i n) acetyl- - fénico o carbólico, v. fenol; - lisérgico, áci-
salicýlicum. dum lysérgicum; - muriático, ácidum salis
vel muriáticum; - nítrico, ácidum nítricum vel
acetona: acetonum, i n. Sin: acetónium; ace- nitri; argentum nítricum; - oxálico o sacárico,
tona; acēto, onis m. ácidum oxálicum vel sácchari; - salicílico,
ácidum salicýlicum; - sulfúrico, ácidum
acetre: (h)ámula, ae f. Sin: lustralis aquae sí- sulp(h)úricum vel sulp(h)urosum; - tartá-
tula; lústricae aquae sitella; aquae benedictae rico, ácidum tartáricum vel tartarale.
sítula vel sitella, aquae lustralis (h)ámula.
acimut: azimutum, i n.
achaque: (indisposición) valetúdinis incóm-
modum (-i n). Sin: valetudo incómmoda // acimutal: azimutalis, e.
(enfermedad generalmente leve) invaletudo,
dĭnis f. Sin: adversae vel infirmae valetúdinis acinesia: acinésia sive -nesīa, ae f; acínesis, is
incómmodum. Uso: los - de la vejez, senec- f. Sin: musculorum immobílitas.
tutis incómmoda (-orum npl) vel molestiae (-
arum fpl). acinético: ad acínesin (ad acinésiam sive aci-
nesīam) pértinens.
achicador: Mar sentináculum, i n // (el que
achica el agua en la sentina; el que saca el aclamar: (dar voces la multitud en honor de
agua de las zanjas o subterráneos de las alguien) acclamare álicui // (conferir por voz
minas) sentinator, oris m. común algún cargo u honor) salutare vel con-
salutare áliquem (v. gr., ducem, por jefe).
achicar: (extraer el agua de una embarca-
ción, dique, etc.) sentinare. aclimatación: acclimatizátio, onis f. Sin:
caeli vel loci assuetudo; caelo vel loco assue-
achicoria: cichórium, ii n. Sin: cichorēum. tudo.
Uso: - silvestre, indívia; íntibum vel íntu-
bum; íntibus vel íntubus m f. aclimatado: caeli solique naturae assuetus.

aciano: cýanus, i m. aclimatar: caelo vel loco assuefácere // acli-


matarse, caelo vel loco assuefíeri; solo caeloque
acianoblepsia: acyanoblépsia sive -blepsīa, assuéscere; caeli solique naturae assuéscere; ad
ae f. caeli solique naturam assuéscere.

acidez: acor, ōris m. Sin: acíditas. aclimatizador, v. acondicionador.

ácido: adj ácidus, a, um // sust ácidum, i n. acloropsia: achlorópsia sive -ropsīa, ae f.


Uso: - acético, ácidum acéticum; - agarícico, Sin: víridis coloris cáecitas.
v. agricina ; - amínico, ácidum amínicum; -

28
acordeón

acmé: morbi discrimen (-mĭnis n). Sin: áliquo).


(morbi) crisis , apex, culmen; máxima morbi
vis // fig apex, ápicis m. Sin: culmen; sum- acompañamiento: comitatus, us m // Mús
mus apex ; summum culmen. músicus succentus (-us m). Sin: cóncinens
(cómitans, sociata) música. Uso: bailar con -
acne o acné: ac(h)ne, es f. musical, ad artis músicae concentum saltare.

acogida: accéptio, onis f. Sin: admíssio. Uso: acomplejado: sibi diffīdens.


- del otro, alterīus accéptio.
acondicionado: temperatus, a, um.
acolchado: adj tomento gossýpino fartus
(-a, -um). Sin: coactis gossýpinis obductus // acondicionador: - de aire, instrumentum
sust cúlcita, ae f. Sin: cúlcita plúmea; strágu- áëri temperando. Sin: instrumentum áëris
lum fartum. temperandi.

acolchar: tomento gossýpino farcire. Sin: aconfesional: constitutae religionis expers


coactis gossýpinis obdúcere. (-ertis).

acolchonar, v. acolchar. acopio, v. montón.

acolia o acolía: achólia, ae f. Sin: nulla se- acoplado: remulcum, i n. Sin: currus auxi-
cernendae bilis facultas (supresión de la se- liaris vel supplementárius.
creción biliar); secernendae bilis difficultas,
deminútio vel imminútio (disminución de la acoplamiento: copulátio, onis f. Sin:
secreción biliar). coniúnctio; consociátio; iunctura. Uso: - en
el espacio, copulátio extra-atmospháerica.
acolitado: acolythatus, us m.
acoplar: copulare. Sin: coniúngere; conso-
acólito: (monaguillo) v. esta voz // (clérigo; ciare.
ministro de la Iglesia, cuyo oficio es acom-
pañar y servir en el altar al sacerdote) acóly- acorazado: adj loricatus, a, um. Sin: ca-
thus vel acólitus, i m. Sin: acolūthus vel taphractus, aeratus, crustatus // sust loricata
acolūtus, i m. (navis). Sin: navis loricata, cataphracta, ae-
rata, ferrata.
acometedor: oppugnator, oris m. Sin: provo-
cator. acorazar: loricare. Sin: aere (ferro, lamnis,
brátteis) contégere.
acomodable: accommodábilis, e.
acordarse: (ponerse de acuerdo) consentire.
acomodación: accommodátio, onis f. Sin: convenire, congrúere, concordare cum
áliquo.
acomodador: (persona que designa los
asientos) designator vel dissignator, oris m. acorde: Mús accordum, i n. Sin: concentus.

acompañado: comitatus, a, um (por alguien, acordeón: accórdeon, ei n. Sin: phys(h)ar-

29
acosar

mónice, es f; physharmónicum instrumentum acrobático: acrobáticus, a, um. Sin: ad fu-


vel órganum; órganum didúctile; harmónica námbulum (vel ad funámbulos) áttinens.
didúctilis. Uso: - de boca, v. armónica.
acrobatismo: funambulorum ars, disciplina,
acosar (un jugador a otro, etc.): adurgere áli- spectáculum.
quem. Sin: insectari, adoriri, prémere áli-
quem; instare álicui ut + subj. acrocéfalo: acrocéphalus, a, um.

acoso: oppugnátio, onis f. Sin: aggréssio; acrofobia: acrophóbia sive -phobīa, ae f.


irrúptio; incursus, us m.
acromasia: achromásia, ae f. Sin: colorum
acostarse: cubare. Sin: ir a -, cúbitum ire. deféctio vel defectus.

acostumbrado: fuera de lo -, praeter sólita; acromático: achromáticus, a, um. Sin: íridis


más de lo -, plus sólito; ultra sólitum; según colóribus carens.
lo -, more sólito.
acromatismo: achromatismus, i m; v. acro-
acotación, v. nota. masia.

acotiledóneas, v. criptógama. acromatopsia: achromatópsia sive -topsīa,


ae f; v. daltonismo.
acrasia: acrásia, ae f. Sin: córporis elemento-
rum discrepántia. acrómico: coloris expers vel carens.

acreditado: (que tiene crédito o reputación) acromio o acromion: acrómium, ii n. Sin:


fide dignus. Sin: auctoritatem consecutus // acromos vel acromus.
(autorizado oficialmente) públice missus.
acrónfalo: acrómphalos vel acrómphalus, i
acreditar: grátiam auctoritatemque álicui tri- m. Sin: summa umbilīci pars.
búere // Com acceptum ferre vel referre áli-
cui. Sin: in acceptum referre álicui. acróstico: adj acróstichus, a, um // sust
acróstichis, ĭdis f. Sin: carmen acróstichum.
acreedor: créditor, oris (pecuniosus) m. Uso:
- hipotecario, créditor hypothecárius; pigne- acrotera, acrótera o acroteria: acrotéria,
ratícius créditor. orum npl.

acribia: exquisita diligéntia. acroterio: acrotérium, ii n.

acrílico: vitrum pléxicum vel pléxile. acta: acta, orum npl. Sin: tábulae, arum fpl; lít-
terae, arum fpl; perscripta acta; perscríptio.
acrobacia: funámbuli ludus (-i m) vel exerci- Uso: actas de entrega o devolución, perscrip-
tátio (-onis f) // fig res perdiffícilis. tiones rerum traditarum vel redditarum; - de
matrimonio, tábulae nuptiales; consignar en -,
acróbata: petaurista vel petauristes, ae m. áliquid tábulis conscríbere; áliquid lítteris
Sin: funámbulus; petauristárius. consignare; áliquid in tábulis consignare,

30
actor

conscríbere, referre, perscríbere; áliquid in actividad: actívitas, atis f. Sin: áctio; ópera;
tábulas consignare …; firmar el -, acta obsig- indústria; návitas; opus. Uso: - apostólica,
nare vel subscríbere; redactar el -, acta scrí- ópera vel indústria apostólica; opus apostóli-
bere. cum; - científica, ópera doctrinalis; agitátio
studiorum; - comercial, mercatura; activida-
actínico: actínicus, a, um. des cotidianas, óperae cotidianae; - econó-
mica, áctio oeconómica; - educativa,
actinio: actínium, ii n. institutória rátio; - humana, humana návitas;
- individual, áctio unīus cuiusvis; - industrial,
actinografía: actinográphia sive -graphīa, ae res technicorum vel fabriles; - intelectual,
f. mentis ópera ac labor; - nacional, labor na-
tionis suae; - productiva, opus fructuosum; -
actinógrafo: actinógraphum, i n. pública, ópera pública; - social, ópera vel ná-
vitas socialis; - voluntaria, voluntária ópera;
actinograma: (Fís, registro obtenido con el - del espíritu, mentis agitátio; - de los sindi-
actinógrafo) actinogramma, ătis n // Med, v. catos, návitas collegiorum opíficum.
radiografía.
activismo: activismus, i m. Sin: nímia indús-
actinología: actinológia sive -logīa, ae f. tria vel návitas.

actinomancia: actinomántia sive -mantīa, ae activista: activista, ae m; activístria, ae f. Sin:


f. homo vel múlier actuósior.

actinometría: actinométria sive -metrīa, ae f. activo: (que obra) activus, a, um. Uso: filoso-
fía -, philosóphia activa; principio activo,
actinométrico: actinométricus, a, um. Sin: princípium activum // Ling activus, a, um.
ad actinométriam spectans (concerniente a la Uso: verbo -, verbum activum vel agens //
actinometría); ad actinómetrum pértinens (diligente y eficaz) actuosus vel operosus, a,
(relativo al actinómetro). um. Sin: sollers, ertis; ímpiger, gra, grum; in-
dústrius; navus; assíduus. Uso: - en escribir,
actinómetro: actinómetrum, i n. scribendo ímpiger; es un hombre muy -,
vir est singularis indústriae // Econ accéptum,
actitud: (disposición de ánimo manifestada i n.
exteriormente) agendi rátio (-onis f). Sin: se
gerendi modus // (disposicón psíquica) hábi- acto: actus, us m. Sin: actum; áctio. Uso: -
tus, us m. Sin: status; voluntas; propósitum; académico, áctio académica; - conyugal, co-
mens; ánimus; affectus; afféctio; disposítio. niugalis actus (-us m); coniúgii actus; actus
Uso: - hostil, afféctio simultatis; - moral, há- cóniugum; coniugale commércium; ample-
bitus moralis; - pasiva, socordia; - pastoral, xus (-us m) maritalis; - festivo, actus festivus;
pastoralis agendi rátio; asumir una -, hábi- - inmoral, dédecus; turpitudo; - oficial, actus
tum assúmere. officialis; - público, actus públicus; - redentor
de Cristo, Christi actus rédimens; - reflejo,
activación: excitátio, onis f. Sin: impulsus, actus qui non voluntate nostra fit.
us m.
actor: actor, oris m. Sin: ártifex, fĭcis m. Uso:

31
actora

- cinematográfico, actor cinematográphicus; tes accommodátio.


- cómico, comoedus; actor cómicus; mimus;
comoediarum actor; primer -, actor primarum actualizado: ad hodiernas disciplinas
pártium; qui agit primas partes (fig priores instructus. Sin: disciplinis hodiernis
partes); - trágico, tragoedus; actor trágicus; - instructus.
de pantomima, de varietés, lúdius; - de pri-
mera, praeclarus scaenárius ártifex; - de tea- actualizar: áliquid renovare. Sin: ad diem
tro, actor vel ártifex scáenicus; hístrio adaequare; ad praesens tempus aptare; ad
scáenicus // (que demanda en juicio) petītor, praeséntia vel ad témpora accommodare; ad
oris m. Sin: actor. praesens tempus revocare vel referre // actua-
lizarse (culturalmente) hodiernis vel recen-
actora: petītrix, icis f. tióribus doctrinis mentem instrúere. Sin: ad
hodiernas vel recentiores doctrinas mentem
actriz: actrix, icis f. Sin: ártifex scáenica; omnino conformare; ad hodiernas discipli-
mima. Uso: - cinematográfica, actrix cine- nas se omnino instrúere vel conformare.
matográphica.
actualmente: actuáliter. Sin: hoc témpore;
actuación: efféctio, onis f. Sin: exsecútio; praesenti témpore; hodiernis tempóribus; in
áctio. Uso: - práctica, áctio et usus. praesenti; in praeséntia; in praesens; nunc,
hodie.
actual: actualis, e. Sin: hodiernus; praesens;
nostrae aetatis; praesentis témporis; actu ex- actuar: perfícere; effícere.
sistens vel vigens; qui, quae, quod nunc est;
ad praesens tempus spectans; ad praeséntia acuarela: aquarellum, i n. Sin: hidatográphia
pértinens. Uso: tiempo -, tempus hodiernum. sive hidatographīa; tabella vel pictura aquá-
ria; imago ex aquato colore; tábula vel imago
actualidad: actuálitas, atis f. Sin: praesens aquatis colóribus picta.
res vel tempus; praeséntia, orum npl; hoc
tempus; huius témporis; nostra aetas; nostra acuático: aquáticus, a, um. Sin: aquátilis, e.
témpora. Uso: cuestión de -, quaestio ad prae-
sens tempus máxime áttinens; la constante - acuchillar: cultro percútere áliquem.
de un escrito, etiamnunc alicúius scripti vis et
auctóritas; en la -, hodiernis tempóribus; ser acueducto: aquae ductus vel aquaeductus, us
de -, cádere in tempus nostrum; ad praeséntia m. Sin: aquaedúctio.
referri vel pertinere.
acuerdo: consensus, us m. Sin: consénsio;
actualización: renovátio, onis f. Sin: accom- conspirátio; concordia; foedus (-dĕris n).
modátio; ad diem adaequátio; conformátio Uso: - adicional, foedus vel pactum addití-
nostro témpori vel nostrae aetati; accommo- cium; - bilaterales, stipulationes inter duas
dátio ad praeséntia vel ad témpora. Uso: - partes contractae; - internacional, mútua na-
cultural, hodiernae doctrinae comparátio; re- tionum consénsio, conspirátio, concórdia.
centioris doctrinae comparátio; - en la ense-
ñanza, institútio ad hodiernam doctrinam aculturación: alienae culturae assúmptio vel
conformata; - de la vida religiosa, religiosae indúctio (-onis f). Sin: alieni cultus humani
vitae (vel disciplinae) ad hodiernas necessita- assúmptio vel indúctio.

32
adecuación

acúmetro: acúmetron vel acúmetrum, i n. ad sonos pértinens; ad audiendos sonos átti-


Sin: métiens vim auditūs instrumentum. nens; ad sonos accipiendos vel percipiendos
aptus. Uso: nervio -, auditionis nervus; ner-
acumulador Fís, Electr: adj cúmulans vel vus acústicus; tubo -, tubus acústicus; túbula
accúmulans, antis // sust accumulatórium, ii acústica.
n. Sin: accumulatrum; accumulatórium eléc-
tricum; instrumentum eléctridi cumulandae. adagio: (proverbio) provérbium, ii n // Mús
lene; lente; pacate; tranquille.
acumular: stipare.
adamita: adj adamianus, a, um // sust ada-
acuñador: adj cudens, entis. Sin: signans // mita, ae m. Sin: adamianus, i m.
sust cusor, oris m. Sin: signator. Uso: - de
monedas, monetárius; officinator monetae; adaptabilidad: adaptabílitas vel aptabílitas,
monetae signator; signator monetárius // atis f.
Ling, - de neologismos, novator (-oris m) ver-
borum. Sin: inventor (-oris m) verborum no- adaptación: aptátio, onis f (ad + ac). Sin: ac-
vorum. commodátio vel conformátio; congruéntia;
exaequátio. Uso: - biológica, biológica ac-
acuñar: (imprimir o sellar por medio de commodátio; - radial, televisiva, cinemato-
cuño y troquel una pieza de metal) cúdere. gráfica, accommodátio radiophónica,
Sin: (formā) signare // (fabricar o producir) televisífica, cinematográphica; - sensorial,
fácere. Sin: effícere; effíngere. Uso: - mone- sénsuum congruéntia; - social, socialis exae-
das, nummos cúdere // Ling, - vocablos, quátio.
verba fácere vel párere; - nuevos vocablos,
nova effícere vel effíngere vocábula; nova adaptado: aptatus, a, um. Uso: - a las nuevas
verba párere. exigencias, novis postulatis (vel indigéntiis)
aptatus.
acupuntura: acupunctura, ae f.
adaptarse: se conformare. Uso: - a formas
acusar: vocare áliquem in crimen. Uso: - a de pensamiento y vida, se ad cogitandi et vi-
alguien de corrupción, áliquem in crimen vendi formas conformare.
corruptionis addúcere // ser acusado, venire
in crimen. adder (Inform), sumador, órgano de adición:
additórium, ii n.
acusativo: accusativus, i m. Sin: casus accu-
sativus. Uso: doble -, géminus accusativus. address (Inform): (memory location) locus
(memóriae, in memória) // (net location,
acusma: acusma, ătis n. URL) inscríptio (interretialis vel interneti) //
(e-mail) inscríptio (cursualis) electrónica //
acústica: acústica, ae f. Sin: acústica disci- (to select a memory selection) locum
plina, doctrina, sciéntia, rátio; sonóritas; eu- (memóriae) elígere.
phónia sive euphonīa.
adecuación: aequátio, adaequátio, exaequá-
acústico: acústicus, a, um. Sin: auditórius vel tio, onis f. Sin: accommodátio.
sonorus; ad sonorum disciplinam spectans;

33
adecuar

adecuar: aequare, adaequare, exaequare. lae dolor; glandularum dolores.


Sin: accommodare.
adenosis: adénosis, -is f. Sin: glandularum
adelantarse, v. sobrepasar. morbus.

¡adelante!: (para ordenar o permitir que al- adenoso, v. glanduloso.


guien entre) intra!
adenotomía: adenotómia sive -tomīa, ae f.
adelanto: (progreso) - profesional, próprii Sin: glándulae vel glandularum séctio.
múneris progressus (-us m). Sin: múneris
progressus, procéssio, proventus. adenótomo: adenotómicus culter (-tri m).
Sin: adenotómicum instrumentum.
adelfa: rhododendros, i f; rhododendron, i n.
Sin: rhododaphne, es f. adepto, ta: sectator vel assectator, oris m;
sectatrix, icis f. Sin: ássecla.
adenalgia: adenálgia sive -algīa, ae f. Sin:
glandularum dolores. aderezo: (acción de aderezar) ornatus, us m.
Uso: - en el cuerpo y vestido, córporis ves-
adenenfrasia: ademphraxis, is f. Sin: glan- tiumque cultus.
dularum obstrúctio.
adeudar: Com expensum ferre vel referre.
adenitis: adenes, nitis f; adenites, tĭdis f. Sin:
glandularum inflammátio vel inflátio. adeudo: expensi látio (-onis f). Sin: expen-
sum álicui latum; pecuniae expensae látio.
adenodermia: adenodérmia, ae f. Sin: aegra
glandularum cutis afféctio. adherencia: adhaeréntia, ae f.

adenografía: adenográphia sive -graphīa, ae adhesión: adháesio, onis f. Sin: sequela.


f. Sin: glandularum descríptio.
adhesivo: adj agglutinatórius, a, um. Sin:
adenoideo: glándulae formam habens glutinosus; viscosus; glutíneus // sust táenia
(-entis). (-ae f) glutinosa. Sin: schida adhaesiva; sché-
dula agglutinatória.
adenoides: adenóides, is f.
adianto: adiantum, i n. Sin: capillus Véne-
adenoiditis: adenoiditis, -is vel -tĭdis f. Sin: ris.
adenóidis inflátio vel inflammátio.
adicional: additícius, a, um vel additionalis,
adenología: adenológia vel -logīa, ae f. Sin: e. Uso: protocolo -, protocollum (vel fóederis
glandularum sciéntia, doctrina, disciplina; de testimónium) additionale.
glándulis doctrina.
adicionar: áddere áliquid álicui rei vel ad áli-
adenoma: adenoma, ătis n. quid. Sin: adícere; adiúngere.

adenopatía: adenopathīa, ae f. Sin: glándu- adicto: (unido o agregado a otro en algún

34
administrador

cargo o ministerio) v. agregado // (droga- tivum, i n. Sin: adiectivum nomen. Uso: - ca-
dicto) v. esta voz. lificativo, adiectivum qualificativum; - deter-
minativo, adiectivum determinativum vel
adiestrador, ra: exercitator, oris m; exerci- discretivum.
tatrix, icis f. Sin: exércitor; magister. Uso: -
de caballos, equorum dómitor, vel guberna- adjuntar: inclúdere. Sin: adiúngere; adícere.
tor, vel magister.
adjunto: profesor -, adiutor académicus.
adiestramiento: exercitátio, onis f; v. entre-
namiento. administración: (acción y efecto de adminis-
trar) administrátio, onis f. Sin: procurátio,
adiestrar: (hacer diestro a uno) áliquem rátio, dispensátio. Uso: - defectuosa, vitiosa
déxterum (vel ágilem) réddere // (enseñar, procurátio; - doméstica, rei domésticae admi-
instruir) instrúere vel institúere áliquem áli- nistrátio, procurátio, cura; - extraordinaria,
qua re, ad áliquid. Sin: formare áliquem ad extraordinária administrátio vel procurátio; -
áliquid; condocefácere (referido a animales). municipal, administrátio municipalis; admi-
nistrátio municípii vel municipiorum; civita-
adinerado: nummatus, a, um. tis administrátio; - ordinaria, ordinária vel
consueta administrátio; - provincial, adminis-
adiós: ¡adiós! (fórmula de despedida) vale trátio provincialis; - pública, procurátio rei
vel váleas! (para uno); valete vel valeatis! públicae; - de la ciudad, administrátio úrbica;
(para dos o más). Sin: vive ac vale!; vívite - de Correos, públici cursus procurátio; - de
ac valete!; vale vel valete pancreátice; te vel la justicia, iudicandi munus; - de los bienes
vos valere iúbeo; bene vale et bene ámbula; de la Santa Sede, Consílium Apostólicae
bene valete et bene ambulate; cura, ut quam Sedis bonis (vel ópibus) administrandis; con-
óptime váleas; curate, ut quam óptime vale- sejo de - , consílium administrationis // (casa
atis; valetúdinem tuam cura diligenter; vale- u oficina) administrationis domus (-us f) vel
túdinem vestram curate diligenter // le, les sedes (-is f) // (En los Estados Unidos de
dice -, eum (eam), eos (eas) valere iubet; dar América y otros países, equipo de gobierno
un triste -, dícere triste vale; dar el último - a que actúa bajo un presidente) administrátio,
alguien, supremum vale álicui dícere. onis f. Uso: la - Aeronáutica y Espacial de
los norteamericanos, Administrátio Aëronáu-
adiposidad: adipósitas, atis f. Uso: epidemia tica et Spatialis Americanorum septentrioná-
de la -, epidemīa vel pestiléntia adipositatis. lium.

aditamento: additamentum, i n. Sin: man- administrador: administrator, oris m. Sin:


tisa. Uso: - técnico, additamentum téchni- curator vel procurator. Uso: - Apostólico, Ad-
cum; mantisa téchnica. ministrator Apostólicus; - de los bienes pa-
rroquiales, neócorus; sacrarum áedium
aditivo: adj additivus, a, um // sust addi- curator vel procurator; - de un hospital, cura-
tivum, i n. tor nosocomīi súmptibus coërcendis; - de un
hotel, administrator deversórii vel xenodo-
adjetivación: adiectivorum usus (-us m). chīi; - de una estancia, v. mayordomo; ser
buen, mal - de los bienes privados, res fami-
adjetivo: adj adiectivus, a, um // sust adiec- liares tueri, neglégere; ser buen, mal - de los

35
administrar

bienes públicos, res públicas vel públicum tico, instituendi modum in usum recípere; -
aerárium tueri, neglégere. una lengua, sermonem in usum recípere.

administrar: administrare. Sin: curare, pro- adoquín: silex, lĭcis mf. Sin: lapis silex;
curare // (conferir) administrare. Uso: - los saxum silex.
sacramentos, sacramenta administrare.
adoquinado: adj pavimentatus, a, um. Sin:
administrativo: administrativus vel adminis- sílice stratus; lapídibus constratus // sust stra-
tratórius, a , um. Sin: qui (quae, quod) ad ad- tura, ae f. Sin: stratum, pavimentum; silíceum
ministrationem (vel ad res administrandas) pavimentum.
pértinet (vel pertinebat …). Uso: estado -, ad-
ministratórius status; administratória condí- adoquinar: sílice stérnere.
cio; funciones -, múnera administrativa;
genio -, rerum civílium gerendarum perítia. adoración: adorátio, onis f.

admirablemente: admirabíliter. adorador: adorator, oris m.

admirador: admirator, oris m. adorno: ornatus, us m. Sin: ornamentum;


exornátio. Uso: - artificial, ornamentum fac-
admirativo: admirativus, a, um. tícium vel artificiale; - artificioso del estilo,
calamister; calamistrum; cincinnus.
admisión: (acción de admitir) admíssio, onis
f. Sin: approbátio // Mec admíssio. Uso: vál- adrede: consulto. Sin: consílio, stúdio, cogi-
vula de -, valva vel válvula admissionis. tate; de indústria.

ADN: mínima hóminis pars, ADN nuncu- adrenalina: adrenalina, ae f; adrenalinum, i


pata. Sin: praecípuum elementum, quod n.
ADN siglis nuncupatur.
aduana: (tarifa) portórium, ii n. Sin: vectī-
adobar: (curtir las pieles) v. curtir. gal, ālis n. Uso: derechos de - sobre las
mercaderías de tránsito, portórium circum-
adoctrinamiento: erudítio, onis f. Sin: insti- vectionis; exento de -, portório immunis; re-
tútio; erudítio factiosa. tiro de la -, portórii solútio; imponer derechos
de - sobre algo, portórium vel vectigal impó-
adoctrinar: edocere; perdocere. Sin: factiose nere álicui rei; portórium alicúius rei institú-
erudire. ere; imponer derechos de - sobre las
mercaderías extranjeras, peregrinorum mér-
adolescente: adulescens, entis m f. cium portória instituére; pagar los derechos
de - por algo, pro áliqua re portórium dare,
adopción: adóptio vel adoptatio, onis f. Uso: vel vectigal péndere; portório penso expedire
- a distancia, adoptátio e longinquo. // (oficina de la aduana) telónium, ii n; teló-
neum, i n. Sin: portitorum vel publicanorum
adoptar: adoptare. Uso: - párvulos, párvulos sedes (-is f); telonariorum mensa (-ae f) //
adoptare // fig in usum recípere; in commu- (administración que percibe los derechos
nem usum recípere. Uso: - un método didác- de -) portoriorum administrátio.

36
aerolínea

aduanero: adj vectigalis, e // sust pórtitor, aeroclub: aëronáuticus círculus (-i m). Sin:
oris m. Sin: publicanus; telonárius; vectigáli- sodalícium aérium.
bus praefectus.
aerodinámica: aërodynámica, ae f. Sin: aë-
aducir: afferre, proferre. Uso: - un ejemplo, rodynámica sciéntia, doctrina, rátio, ars.
afferre áliquid exempli causā vel grátiā; - mu-
chos ejemplos, exemplorum copiā uti vel niti; aerodinámico: aërodynámicus, a, um.
- como excusa o pretexto una enfermedad,
morbum excusare; habere excusationem aeródromo: aëródromus, i m; v. aeroesta-
morbi; valetúdinem córporis obténdere; uti ción, aeropuerto.
excusatione valetúdinis; - como motivo que
…, causari (con ac e inf, o con quod y subj); aeroestación: státio (-onis f) aëronáutica.
obténdere vel rationem obténdere (con ac e Sin: státio aëronávium, aëroplanorum, aëro-
inf). vehiculorum; v. aeródromo, aeropuerto.

adulación: adulátio, onis f. Uso: con -, adu- aerofagía: aërophágia sive - phagīa, ae f. Sin:
lanter. áëris devorátio vel deglútio.

adúltera: adúltera, ae f. Sin: moecha. aerofaro: aërópharus, i f.

adulterar: corrúmpere. Sin: depravare; vi- aerofobia: aërophóbia sive -phobīa, ae f. Sin:
tiare. áëris impatiéntia, pavor, horror.

adúltero: adulter, ĕri m. Sin: moechus, i m. aerófobo: aëróphobus, i m.

adventicio: adventícius, a, um. aerófono: aërophōnum sive aëróphonum, i n.

adventista: adventista, ae m. Uso: - del sép- aerofoto, v. aerofotografía (imagen).


timo día, adventista septem dierum.
aerofotografía: (arte) ars aërophotográphica
adverbio: advérbium, ii n. // (imagen) aërophotographema, ătis n; imago
aërophotográphica.
adversativo: adversativus, a, um.
aerofotometría: aërophotométria sive aëro-
advertencia: (aviso) admonítio, onis f. photometrīa, ae f.

adviento: adventus, us m. aerógrafo: aërógraphum, i n.

aeriforme: aëriformis, e aerograma: aërogramma, ătis n; v. radio-


grama.
aerobio: aëróbium, ii n.
aerolínea: aërolínea vel aërilínea, ae f. Sin:
aerobús: aérium laóphorum. Sin: aérium aviolínea; via aéria; aérium vel aëronávium
coenautómaton. iter; aérius commeatus.

37
aerolito

aerolito: aërólithus, i m. Sin: báetulus, báety- aeronaval: aëronavalis, e. Sin: aérius et na-
lus; bolis, ĭdis f ; ardens lapis. valis.

aerología: aërológia sive -logīa, ae f. Sin: aeronave: aëronavis vel aërinavis, is f. Sin:
áëris doctrina. aërovehículum vel aërivehículum; navis
aéria; aérium navígium vel vehículum.
aerometría: aërométria sive -metrīa, ae f.
Sin: áëris metiendi rátio, sciéntia, doctrina. aeronavegación: aëria navigátio (-onis f).
Sin: aërinavigátio.
aerómetro: aërómetrum, i n. Sin: instrumen-
tum aërométricum; áëris mensurae index; aeronavegante: (persona que navega por el
áëris metiendi instrumentum. aire como pasajero) v. pasajero (- de avión)
// (aeronauta) v. esta voz.
aeromodelismo: formellarum aëronaválium
fingendarum ars. Uso: dedicarse al -, for- aeroplano: aëroplanum sive aëróplanum, i n;
mellis aëronaválibus fingendis studere. v. avión.

aeromodelista: formellarum aëronaválium aeropuerto: aëroportus sive aëriportus, us m.


fictor (-oris m). Sin: studiosus formellarum Sin: portus aëronáuticus; aëronávium portus;
aëronaválium fingendarum artis. aëriarum návium portus; v. aeródromo, aero-
estación, campo de aviación. Uso: - de Fiu-
aeromodelo: formella aëronavalis. Sin: micino, aëroportus ad Fossam Traianam;
exemplar aëroplani sive aëróplani, aërovehí- aëriportus, cui nomen “Fiumicino”; área del
culi, aëronavis. -, área aëroportuensis vel aëriportuensis.

aeromóvil: aërovehículum, i n. Sin: aérium aeróscafo: aëróscapha, ae f.


vehículum; v. aeronave.
aeroscala, v. aeroestación.
aeromoza, v. azafata.
aeroscopía: aëroscópia sive -scopīa, ae f.
aeronauta: aëronauta, ae m. Sin: aérius
nauta, viator, navigator. aeroscopio: aëroscópium sive -scopīum, ii n;
aëróscopum, i n.
aeronáutica: (ciencia y arte) aëronáutica, ae
f. Sin: aëronáutica (vel artis aëronáuticae) aerosilla, v. telesilla, teleférico.
sciéntia, doctrina, rátio; ars per áërem navi-
gandi; aériae navigationis perítia // (navega- aerosol: aërosolum, i n. Sin: sparsivus liquor
ción) aéria navigátio (-onis f); aériae nebulosus.
navigationes // (organización de los servicios
de navegación aérea) indústria (-ae f) aëro- aerospacial: aëronáuticus-sideralis.
náutica vel volandi // (cuerpo militar) classis
(-is f) aérea. aerostación: aërostátio, onis f. Sin: státio aë-
ronáutica; aëriarum návium státio.
aeronáutico: aëronáuticus, a, um.
aerostática: aërostática vel aëristática, ae f.

38
afeminación

Sin: aërostática scientia, doctrina, ars. loqui vel dícere.

aerostático: aërostáticus, a, um. afectado: (amanerado, falto de sencillez) af-


fectatus, a, um. Sin: pútidus, molestus; mo-
aeróstato: aëróstatum vel aëróstaton, i n. Sin: lestus nimisque díligens; arcessitus (dicho de
anemóplanum sive anemoplānum; globus vel lenguaje o estilo); quaesitus (dicho de cosas);
follis aërostáticus; globus hydrógeno imple- simulatus, fictus, mentitus (fingido, apa-
tus. rente).

aerotecnia o aerotécnica: aërotéchnia, aëri- afectividad: affectívitas, atis f. Sin: affectio-


téchnia, aërotéchnica, aëritéchnica, ae f. Sin: nes ánimi.
aërotéchnica vel aëritéchnica sciéntia, disci-
plina, ars. afecto: affectus, us m. Sin: benevoléntia;
amor.
aerotécnico: aërotéchnicus vel aëritéchni-
cus, a, um. afectuosamente: affectuose vel affectiose.
Sin: amanter; benévole; benigne; affectuoso
aeroterapia: aërotherapīa vel aëritherapīa, ae ánimo.
f.
afectuosidad: amabílitas, atis f. Sin: benevo-
aerotermo: aërothérmicus vel aërithérmicus, léntia.
a, um. Uso: horno -, furnus aërothérmicus.
afectuoso: affectuosus vel affectiosus, a, um.
aerotransportado: aërovectus vel aërivec- Sin: benévolus; benignus.
tus, a, um. Sin: per áëra vel per áërem vec-
tus. afeitadora: rasórium, ii n. Sin: máchina vel
machínula rasória. Uso: - eléctrica, rasórium
aerotropismo: aërotropismus vel aëritropis- eléctricum; máchina vel machínula rasória
mus, i m. eléctrica; novácula eléctrica; novácula eléc-
tride acta; v. rasuradora.
aerovía: vía aéria vel aérea. Sin: trames aé-
rius vel aéreus. afeitar: barbam tondere vel (ab)rádere // afei-
tarse con navaja, nováculā barbam rádere //
afasia: aphásia sive aphasīa, ae f. Sin: locu- (poner afeites) v. afeite.
tionis amíssio (pérdida total de la facultad
del lenguaje); locutionis deféctio, defectus, afeite: (cosmético) pigmentum, i n. Sin:
perturbátio (pérdida parcial). fucus. Uso: - femenino, mulíebre oris vel fa-
ciei medicamen; poner afeites, fuco illínere;
afección: afféctio, onis f. fucare vel infucare; pigmentis illínere.

afectación: affectátio, onis f. Sin: ostentátio, afelio: aphélium, ii n; aphélius, ii m.


simulátio, moléstia. Uso: elegancia sin -, ele-
gántia sine moléstia; con -, v. afectadamente. afemia, v. afasia.

afectadamente: pútide. Uso: hablar -, pútide afeminación: mollíties, ei f; mollítia, ae f.

39
afeminadamente

Sin: cultus delicátior; mores effeminati. societatem).

afeminadamente: effeminate. Sin: mólliter; afiliado: adscriptus, a, um. Sin: tésserā práe-
muliébriter. ditus vel instructus. Uso: - a un partido, fac-
tiosus, factionárius; - al partido hitleriano,
afeminado: effeminatus, a, um. Sin: delica- factioni hitlerianae adscriptus.
tus; mollis.
afiliar: ascríbere. Sin: aggregare; cooptare.
afeminar: effeminare. Sin: mollire, emollire; Uso: - a un partido, in factionem ascríbere.
enervare.
afinar: - un instrumento, instrumento ratas
Afganistán : Afg(h)anistánia, ae f. voces restitúere. Sin: nervos temperare; fides
téndere; órgana compónere vel moderari.
afgano: adj afg(h)anus, a, um // sust
Afg(h)anus, i m. afinidad: affínitas, atis f. Uso: - electiva, af-
fínitas electiva.
afiche, v. cartel.
afirmación: affirmátio, onis f. Sin: asseverá-
aficionado: adj voluptuárius vel voluptárius, tio.
a, um // sust amator, oris m. Sin: cultor vo-
luptuárius vel voluptárius. Uso: - al deporte, afirmativo: (que afirma) assevērans. Uso: de
athléticae (vel rei athléticae) amator; - al fút- modo -, asseveranter, affirmative // (que de-
bol, pedilúdii amator; v. diletante. nota o implica la acción de afirmar) affirma-
tivus. Uso: partícula -, partícula affirmativa;
afiladera: cos, cotis f. Uso: - eléctrica de cu- confirmativa coniúnctio; de modo -, affirma-
chillos, eléctrica cultrorum lima. tive.

afilador: acutiator, oris m. Sin: acutárius, co- afluencia: affluéntia, ae f. Sin: frequéntia;
tiárius, samiator, samiárius; faber acuminá- frequentátio. Uso: - a las urnas, suffragiorum
rius; qui ácuit cote ferrum vel ferramenta // frequéntia; - de coches, affluéntia vel fre-
(instrumento para afilar) acutárium, ii n. Sin: quéntia vehicularis.
mola vel máchina acuminária //(correa de
afilar) tentipéllium, ii n. Sin: cos (cotis f) afluente: amnis (-is m) vel flúvius (-ii m) ín-
ferro acuendo. fluens.

afiladura: exacútio, onis f. afonía: aphónia sive aphonīa, ae f. Sin: vocis


privátio vel amíssio (- total) ; vocis deféctio,
afilalápices: cuspidamentum, i n. Sin: (ins- defectus (-us m), tenúitas (- parcial).
trumentum) cuspidárium, spiculárium, acu-
minárium; scriptórii lápidis cuspidamentum. afónico: (- total) áphonus, a, um. Sin: voce
carens; sine voce; qui est sine voce; (- par-
afilar: acúere, exacúere. Sin: acuminare. cial) quem vox defecit. Sin: cuius vox obs-
cura vel obscurata est.
afiliación: affiliátio, onis f. Sin: adscríptio,
inscríptio; aggregátio; cooptátio (in quandam aforismo: aphorismus, i m. Sin: senténtia;

40
agente

dictum, effatum. agachadiza: (gallina) rustícula, ae f.

afrancesado: gállice contaminatus vel inqui- agamia: ágama germinátio (-onis f).
natus. Sin: more gállico formatus vel confor-
matus. ágamo: ágamus, a, um. Sin: non sexualis.

afrancesar: gállice contaminare vel inqui- ágape: (convite de caridad entre los primeros
nare. Sin: more gállico formare, conformare, cristianos) ágape, es f. Sin: fraternum vel ca-
institúere. ritatis convívium.

afrasia, v. afasia. agarícico: agarícicus, a, um.

Africa: Africa, ae f. Uso: - Central, Africa agaricina: ácidum agarícicum.


Centralis vel Media; - Occidental, Africa Oc-
cidentalis; - del Norte, Africa Septentrionalis; agárico: agáricum vel agáricon, i n.
- del Sur, Africa Australis, Meridiana, Meri-
dionalis; - del Suroeste, Africa Australis-Oc- agave: agave, es f.
cidentalis.
agazaparse: se complicare.
africaans: língua (-ae f) africana-nederlán-
dica. agencia: (oficio o encargo de agente) procu-
rátio, onis f. Sin: administrátio // (oficina o
africanista: africanarum rerum studiosus vel despacho del agente) procurationis sedes
peritus. (-is f). Uso: - comercial, tractatórium; rebus
mercandis sedes; mercaturae provehendae
africano: adj africanus, a, um. Uso: lo -, afrí- sedes; - inmobiliaria, praediorum procurátio;
citas; índoles géntium Africae própria // sust - publicitaria, nuntiorum venditationis pro-
Africanus, i m. curátio; sedes áedibus vendendis; - recono-
cidas, procurationis sedes (a príncipe domo)
afroamericano: adj afroamericanus, a, um. recógnitae; - de cambio, taberna argentária; -
Sin: nigritarum americanorum próprius vel de colocaciones, sedes opifícibus assumen-
peculiaris; ad nigritas (vel nigricolores) ame- dis; - de una compañía, consociationis sedes;
ricanos pértinens // sust Afroamericanus, i m. - de informes, offícium informatórium; - de
transportes, sedes rebus transferendis; - de
afroasiático: adj afroasianus, a, um // sust turismo, sedes periegética; sedes delectabíli-
Afroasianus, i m. bus peregrinatiónibus provehendis; - de via-
jes, itínerum procuratrix vel procurátio; sedes
afrodisíaco: medicamentum (-i n) aphrodisí- itíneri parando vel procurando; sedes itinéri-
acum vel venérium. bus parandis; itínerum procurandorum sedes.

afta: apththae, arum fpl. Sin: oscedo, dĭnis f. agenda: codicillus, i m. Sin: libellus, com-
mentaríolum; adversária, orum npl; memo-
aftosa: febris (-is f; ac -em vel -im; abl -e vel rialis libellus; ordo agendorum.
-i) epizoótica.
agente: (fuerza que obra) vis (ac vim; abl vi;

41
aggiornamento

pl vires, -ium). Sin: id quod éfficit vel agit // agio: cóllybus, i m. Sin: permutationis fruc-
(el que obra) effíciens, entis m. Sin: agens // tus.
(persona que obra con poder de otra) procu-
rator, oris m // (cosa que produce un efecto) agiotador, v. agiotista.
causa, ae f. Sin: vices vel partes alicúius
agens; personam alicúius agens vel sústinens. agiotaje: pecúniae nundinátio (-onis f). Uso:
Uso: - bancario, curator nummulárius; - di- ejercer el -, nundinari; pecuniā vel mércibus
plomático, legati minister; - ejecutor, appá- nundinari; lucra fácere prétiis (mércium) vi-
ritor; coactor; - electoral, studiosus tiatis.
suffragator; competitoris fautor; - fiduciario,
curator; - fiscal, exactor, coactor; actor publi- agiotista: nundinator, oris m.
cus; tributorum exactor; - patológico, morbi
causa; - provocador, concitator minister; - se- agitación: agitátio, onis f. Sin: instigátio.
creto, speculator tectus; explorator; - secretos
rusos de la KGB, tecti ministri rússici e soda- agitador: (varilla de vidrio que se usa para
litate, litteris compendiáriis KGB insigni; - revolver líquidos) agitatórium, ii n. Sin: vír-
tóxico, virus; venenum; tóxica vis; - de bolsa, gula agitatória // (persona que provoca con-
de cambio, de cambio y bolsa, chrematista; flictos sociales o políticos) agitator, oris m.
nummulárius; nummis mercandis curator; Sin: turbator vel perturbator; instimulator;
curator pecúniae permutandae; nummorum concitator. Uso: - popular, seditiosus, i m;
commutator; - de circulación, miles viató- vulgi vel plebis turbator, concitator, cóncitor;
rius; - del contraespionaje, exploratorum ex- qui ágitat vel exágitat (agitabat vel exagita-
plorator; - de negocios, negotiator; curator bat).
vel confector negotiorum; - de policía, minis-
ter vel custos públicus; urbis custos; vigil, aglobulia: aglobúlia, ae f. Sin: glóbuli demi-
ĭlis; - de policía secreta, miles occultus a pú- nuti mpl; globulorum rubrorum deminútio,
blica tutela; - de seguridad, públicae securi- deféctio, defectus.
tatis custos; - de transportes, bastagárius;
mércium expeditor; missionum procurator; aglutinación: glutinátio vel agglutinátio, onis
qui negótium mércium advectandarum gerit; f.
- de viajes, itínerum procurator.
aglutinante: ágglutinans, glútinans, conglú-
aggiornamento, v. actualización. tinans, antis. Sin : agglutinatórius ; aggluti-
nativus, glutinativus; ligatórius.
agilidad: agílitas, atis f. Sin: celéritas. Uso: -
espiritual, celéritas ánimi; ánimi mobílitas; - agnosia: agnósia sive agnosīa, ae f.
de estilo, expedita et fácile currens orátio; -
de ingenio, celéritas ingénii; ingénium ad agnosticismo: agnosticismus, i m. Sin: ag-
ómnia versátile; - de movimientos, céleres nóstica doctrina vel philosóphia; mentis hábi-
motus mpl; - de pensamiento, céleris mens; - tus agnósticus.
en correr, pernícitas, velócitas.
agnóstico: adj agnósticus, a, um. Sin: ad ag-
ágilmente: agíliter. Sin: perníciter; celériter; nosticismum áttinens // sust agnósticus, i m.
mobíliter; expedite. Sin: agnosticismi sectator, studiosus, fautor.

42
agronómico

agonal, v. agonístico. agradecido: benefícii vel beneficiorum


memor (-ŏris). Sin: gratus in vel erga áli-
agonfiasis: agomphosis,- is f. Sin: déntium quem. Uso: ser - con alguien, gratus erga áli-
vacillátio; dentes vacillantes. quem sum; gratum gérere ánimum erga
áliquem; álicui gratiam habere pro áliqua re;
agonía: agónia sive agonīa, ae f. Sin: mortis erga áliquem gratus vel memor sum pro áli-
agon (-onis m). Uso: en la -, in último spíritus qua re; mostrarse - con alguien, álicui gratum
agone; in supremo vitae agone; in mortis dis- se praebere; álicui gratiam referre.
crímine; sin -, sine ulla agónia.
agregación: adiúnctio, onis f. Uso: proceso
agonística: res agonística. de -, processus adiunctionis.

agonístico: agonísticus, a, um. Sin: agónicus. agregado: adj addictus, a, um // sust addic-
tus, i m. Sin: cooptatus; ascriptus. Uso: - co-
agonizante: moribundus, a, um. Sin: inter- mercial, cultural, militar, legationi in re
móriens, intermórtuus; ánimam iam agens. negotiatória, culturali, militari addictus; - di-
plomático, aggregatus diplomáticus; - de em-
agonizar: intérmori. Sin: ánimam ágere; in bajada, públicae legationi addictus.
últimis vel in extremo esse; in último vitae
discrímine esse. agresión: impugnátio, onis f. Sin: aggréssio;
lacessítio.
agorafobia: agorophóbia sive -phobīa, ae f.
agresividad: aggressívitas, atis f. Sin: provo-
agorero: augur, ŭris m. Sin: augurator. candi vel aggrediendi stúdium.

agosto: Augustus, i m. Sin: mensis Augustus. agresivo: infensus, a, um. Sin: infestus; pug-
nax.
agotado: (dicho de persona) defatigatus vel
fatigatus, a, um. Sin: confectus; defessus; agresor: aggressor, oris m. Sin: impetītor; at-
enervatus; fractus // (dicho de libro) iam non temptator vel attentator.
venalis. Sin: qui iam non prostat; qui iam ve-
nalis non prostat. agricultura: agri vel agrorum cultura. Sin:
agri cúltio; res rústica.
agotamiento: defatigátio vel fatigátio, onis f.
Sin: enervátio; lassitudo. Uso: - nervioso, agrimensor: agrimensor, oris m. Sin: agri vel
nervorum imbecíllitas, debilitátio, infírmitas, agrorum mensor; simplem mensor.
conféctio.
agrimensura: agrorum mensura (-ae f).
agracejo, v. bérbero.
agronomía: agronómia sive -nomīa, ae f.
agraciar: áliquid álicui concédere, largiri, di- Sin: agrária disciplina vel doctrina; agri co-
largiri. lendi ars vel sciéntia; agrorum culturae rátio.

agradable: placíbilis, e. agronómico: agronómicus, a, um. Sin: ad


agráriam sciéntiam vel doctrinam spectans;

43
agrónomo

ad disciplinam vel rationem colendorum mal, aqua cálida; - tibia, aqua tépida; - tónica,
agrorum pértinens. aqua tónica vel chininata; - de cal, aqua cal-
cis; - de cebada, aqua hordácea; - de Colonia,
agrónomo: agrónomus, i m. Sin: agrorum aqua coloniensis; odoramentum coloniense;
culturae peritus vel peritíssimus; agráriae dis- - de cristalización, aqua crystallizationis; - de
ciplinae peritus. pozo, aqua puteana vel putealis; - de Seltz,
aqua selterana // sacar -, aquare // fig, estar
agrupación: congregátio, onis f. Sin: coetus; con el - al cuello, in extrema spe salutis esse;
manus; globus. hacérsele a uno - la boca, sentire sibi moveri
salivam; llevar el - a su molino, omnia ad
agrupar: congregare. Sin: conglobare. utilitatem suam referre; ómnia in rem suam
convértere; tomar - en harnero, escribir en el
agrura: ácrium pomorum sata npl. -, dar palos en el -, imbrem in cribrum gé-
rere; in aqua scríbere; litus arare; vires in
agua: aqua, ae f. Uso: - acídula, aqua ací- ventum effúndere; frustra laborare; óleum et
dula; - artesiana, aqua artesiana; - bautismal, óperam pérdere; se parecen como dos gotas
aqua baptismalis; - bendita, aqua benedicta, de -, tam símiles sunt quam ovo ovum.
sacra, lustralis, lústrica; - caliente, cálida
aqua; - carbónica, v. agua de Seltz; - co- aguabenditera, v. pila.
rriente, aqua fluens vel prófluens; - destilada,
aqua stillata vel stillatícia; aqua artifício aguacero, v. turbión.
stillata; aqua chémice pura; - dulce, aqua
dulcis; - estancada, muerta, aqua stagnans; - aguafiestas: turbator, oris m. Sin: importu-
esterilizada, aqua sterilizata; - filtrada, aqua nus visitator; homo molestus vel importunus;
saccata vel percolata; - fluvial, - de río, aqua interpellator; interventor.
fluvialis; - freática, aqua subterránea; - fría,
aqua frígida; - fuerte, aqua nitrata; - gaseada, aguafuerte: imago (-gĭnis f) aquā nitratā in-
aqua gásio medicata; - helada, aqua conge- cisa. Sin: tábula aquā ácidā caelata.
lata; aqua gelu districta; aqua glácie concreta;
- hirviendo, aqua fervens; - manantial, aqua aguamanil: aquimanile, aquiminale, aquae-
viva vel sáliens; - marina, - de mar, aqua ma- manale, is n. Sin: aquiminárium; aquale, is n.
rina; - mineral, aqua mineralis, medicata, me-
dicamentosa, salutaris; - oxigenada, aqua aguamarina: beryllus (-i m) caerúleus.
oxygénio medicata vel ditata; - no potable,
aqua potu insalubri; aqua potu insalubris; - aguamiel, v. vino.
pluvial, - de lluvia, aqua plúvia, pluvialis,
pluviátilis; - potable, aqua potábilis, potória; aguapié, v. vinillo.
aqua potulenta, poculenta, pocularis, bíbilis;
aqua ad bibendum (vel ad potandum) apta; aguar: aquā dilúere vel temperare (áliquid)
aqua pótui apta; aqua salubri potu; aqua potu // fig remíttere; mitigare; lenire.
salubris; - residuales, deflúvium (fabrica-
rum); - rosada, - de rosas, rosae succus; - sa- aguardiente: aqua ardens. Sin: aqua vitae;
lada, aqua salsa; - subterránea, - de fondo, stillatícia pótio vitígena.
aqua subterránea; - sulfurosa, aqua sulphú-
rea, sulphurosa, súlphurans, sulphurata; - ter- aguarrás: aqua résinae vel resinalis. Sin:

44
aire

óleum terebínthinum. agusanarse: putréscere. Sin: corrumpi; ver-


minare.
agudeza: (perspicacia, viveza de ingenio)
mentis acumen vel celéritas. Sin: ingénii alá- agustiniano: augustinianus, a, um.
critas vel vis; subtile vel acre ingénium; acer
mentis obtutus (-us m) vel contúitus (-us m). agustino: adj augustinianus, a, um // sust au-
Uso: - de juicio, subtile iudícium; iudicandi gustinianus, i m.
subtílitas // (perspicacia de la vista, oído u
olfato) acúitas. Uso: - visual, acúitas visualis aguzanieves: motacilla, ae f; v. pezpita.
// (fig, dicho agudo) argútia, ae f. Sin: lepos,
ōris m; sal, salis mn (pl sales m) ; facete dic- aguzar: acúere vel exacúere (v.gr. mentem,
tum. ingénium).

agudizar: acúere. Sin: acutum fácere vel réd- ahijado, da: fílius lustralis; fília lustralis.
dere // agudizarse (agravarse una enferme-
dad) ingravéscere. ahorcable: crucis offa (-ae f).

agudo: argutus, a, um. ahorcadura: suspéndium, ii n.

águila: - bíceps, áquila biceps f. ahorcamiento, v. ahorcadura.

aguinaldo: strena, ae f. ahorcar: láqueo suspéndere. Uso: digno de


ser ahorcado, dignus, qui láqueo suspendatur
agüista, v. bañista. // ahorcarse, se suspéndere; láqueo se
suspéndere; vitam suspéndio vel láqueo finire.
aguja: acus, us f. Uso: - horaria, sagíttula vel
lancéola; index (-dĭcis m) horárius vel ho- ahorro: compéndium, ii n. Uso: - de leña,
ralis; v. manecilla; - imantada, de marear o ligni compéndium; - de trabajo, óperae com-
magnética, acus magnética; - náutica, acus péndium // caja de ahorros, v. caja ; libreta
náutica; v. brújula; - de balanza, examen; - de ahorros, v. libreta.
de bitácora, - de ferrocarril, mutatórium; ré-
gula versátilis vel declinatória; - del reloj de Aids, v. Sida.
sol, horológii umbilicus vel gnomon // (obe-
lisco) obeliscus, i m // (capitel) capitellum vel Airbus: Officina Europaea, cui nomen Air-
capítulum, i n // (chapitel) pinnáculum, i n. bus.
Sin: pyramidale vel coniforme culmen //
(hoja de pino) acúleus, i m // (púa) ver esta aire: aër, áëris m. Uso: - acondicionado, aër
voz. accommodatus vel temperatus; áëris tempe-
rátio vel temperamentum; áëris temperátio
agujero: foramen, mĭnis n. Uso: - en la capa machinalis; áëris temperamentum machinale;
de ozono, lacuna ozónica; lacuna vel hiatus - comprimido, aër compressus vel pressus; -
in ozonosphaera. contaminado, viciado, aër corruptus; -
denso, aër crassus vel spissus; - húmedo, aër
agusanamiento: putredo, dĭnis f. Sin: cáries. (h)úmidus; - leve, aër ténuis; - nítido, aër ní-
tidus; - pestilencial, aër péstilens; - puro, aër

45
airón

purus; - rarefacto, aër extenuatus; al - libre, ajedrez: latrunculorum ludus. Sin: calculo-
subdialis, e; sub dio vel sub divo; in áëre pa- rum lusus; ludus latrunculárius. Uso: partido
tenti // Mús cantiúncula, ae f. Sin: sincínium; de -, latrunculorum certamen; tablero de -, tá-
monódium; v. canción. bula latrunculária; jugar al -, latrúnculis (vel
ad latrúnculos) lúdere.
airón: árdea, ae f.
ajemez: bífora, ae f. Sin: fenestra bíforis; an-
aislacionismo: segregationismus, i m. Sin: gusta fenestella, columnā interpositā.
ab aliorum rebus secrétio vel seiúnctio.
ajenjo: absínthium, ii n.
aislacionista: (adj y sust) segregationista //
adj ad seiunctionem ab aliorum rebus átti- ají: piperitis (-is vel -tĭdis f) acrior.
nens // sust seiunctionis ab aliorum rebus fau-
tor. ajo: álium vel állium, ii n. Uso: de -, alliá-
ceus; olor a -, odor alliáceus.
aislado: segregatus, a, um. Sin: relegatus;
seclusus; separatus. ajuar: supellex vel suppellex, léctilis f.

aislador: (que aísla) ségregans. Sin: disiun- ajustar: - algo a las condiciones, áliquid me-
gens; séparans; quod séparat vel seiungit ab tiri rerum condiciónibus.
áliqua re // (cuerpo que intercepta el paso a
la electricidad, al calor o al sonido) intercep- ajusticiar: (último) supplício affícere. Sin:
tor, oris m. Sin: seiunctor; separator // Electr, (cápitis) supplícium de áliquo súmere; sup-
adj diffusionem impédiens; diffusioni repug- plício necare vel occídere; ser ajusticiado,
natórius; propagationi resistens; quod intér- supplício (cápitis) áffici; morte multari.
cipit fluxum eléctricum; quod intercludit
fluentum eléctricum; sust insulatrum, i n; ala: ala, ae f. Uso: - derecha, izquierda, ala
(fluxus eléctrici) interceptórium vel disiunc- dextra, laeva; - del sombrero, ala vel margo
tórium; (fluento eléctrico) repugnatórium. (-gĭnis mf); - de un ejército, ala; cornu; cortarle
a uno las -, incídere pennas álicui; renacerle
aislamiento: segregátio, onis f. Sin: relegá- a uno las -, pennas álicui renasci.
tio; separátio. Uso: celda de -, custódia singu-
laris // Fís, Electr insulátio, onis f. Sin: alabarda: hasta, ae f. Sin: hasta securífera;
intercéptio; disiúnctio. ansata hasta; securis hastata.

aislar: segregare. Sin: disiúngere, seiúngere, alabardero: hastatus, i m. Sin: hastatus


seclúdere, separare // Fís, Electr insulare. miles; miles hastā (securíferā vel ansatā) ar-
Sin: intercípere; disiúngere // aislarse, sponte matus.
segregari. Sin: semetipsum a societate seiún-
gere. alabastrita o alabastrites: alabastrites, ae m
(ac -en).
ajedrecista: latrunculorum lusor (-oris m).
alabastro: alabastrum, i n; alabaster, stri m.
ajedrecístico: ad ludum vel ad lusum latrun-
culorum spectans. álabe: (Tecnol, parte de una rueda hidráu-

46
alba

lica) pinna, ae f. alameda: (sitio poblado de álamos) popule-


tum, i n // (paseo cubierto de árboles) v.
alacena: armárium parietale vel parietárium. paseo.
Sin: armárium paríeti insertum.
álamo: pópulus, i f. Uso: - blanco, pópulus
alado: alatus, a, um; ales, álitis. Sin: penna- alba.
tus vel pinnatus // fig vólucer, cris, cre. Uso:
estilo -, v. estilo; con paso -, pinnato gradu. alano, v. bulldog.

alajú: libum mellitum vel aromáticum. Sin: alarma: señal de -, perículi signum. Sin: sig-
panis mellitus. num monitórium; perículi index. Uso: - so-
fisticada, signum monitórium summo
alambicamiento: expréssio, onis f // fig artifício confectum; aparato de -, apparatus
cavillátio; mentis inténtio vel agitátio. (-us m) periculorum index; silbato, silbido de
-, monitórius síbilus; sirena de -, sirena sibi-
alambicar: sucum exprímere vel elícere // fig latrix vel monitória; sonido de -, monitórius
ingénium inténdere. Sin: mentem acúere, fa- sónitus; timbre de -, monitórium tintinnábu-
tigare, torquere. lum; monitórius tinnitus; suena la -, moni-
tórius sónitus (vel tinnitus) elícitur, éditur,
alambique: fornácula, ae f. Sin: fornácula pérsonat; tinnit vel strepit perículi index // fig
stillatícia; clíbanus stillatícius. sollicitudo, dĭnis f. Sin: timor; trepidátio.

alambrada: saeptum (-i n) reticulatum. alarmado: sollícitus, a, um. Sin: trépidans,


trépidus; sollicitúdine affectus.
alambrado: adj reticulatus, a, um. Sin: retia-
lis; cancellatus // sust retículum, i n. Sin: alarmante: sollícitans. Sin: sollicitúdine af-
opus reticulatum; structura reticulata; retícu- fíciens; turbans, perturbans, conturbans.
lum vel rete férreum. Uso: campo -, ager vel
campus reticulato ópere cinctus; ventana -, alarmar: áliquem sollicitare. Sin: áliquem
fenestra reticulata. turbare, perturbare, conturbare; áliquem
sollicitúdine affícere.
alambrar: (guarnecer de alambre) retículo
vel reti (vel rete) férreo ornare, exornare, alarmismo: anxíetas, atis f. Sin : trepidátio;
adornare, instrúere, munire // (cercar con terrores iaciendi vel differendi stúdium.
alambre) reticulo férreo saepire; reti férreo
cíngere. alarmista: adj pavefáciens, entis. Sin: terrí-
ficus; terríloquus; qui, quae terrorem íncutit;
alambre: aeris filum (-i n). Sin: filum qui, quae terrores iacit vel differt.
metállicum (férreum vel aéneum). Uso: - de
púas, ferrum hirsutum; filum spinosum.; Alaska: Alasca, ae f. Uso: - ártica, Alasca
filum férreum (vel metállicum) aculeatum; árctica; de -, alascanus; natural de -, Alasca-
aculeatum ferri filum; filum spinis instruc- nus, i m.
tum; - del teléfono, del telégrafo, v. cable.
alba: alba, ae f. Sin: alba túnica; vestis alba;
alambrecarril, v. teleférico. líntea sacerdotalis; sacerdotis túnica.

47
albacea

albacea: exsecutor (-oris m) testamenti. Sin: dela, óffula murtati; - de chorizo, óffula to-
testamenti curator; curator ex testamento. mácinae.

albaceazgo: ex testamento curatoris munus albornoz: (bata amplia) sábanum, i n. Sin:


(-nĕris n). gáusapa; linteamen balneare; línteum balne-
árium // (capa grande, con capucha) byrrhus,
albahaca: ócimum, i n. i m.

albanés: adj albanus, a, um; albaniensis, e // alboroto: strépitus, us m. Sin: fragor; tumul-
hab Albani, orum; Albanienses, ium. tus.

Albania: Albánia sive -banīa, ae f. álbum: album, i n. Sin: tábula. Uso: - foto-
gráfico, album photográphicum.
albañal, v. alcantarilla.
albúmina: albúmina, ae f. Sin: albumen; al-
albañil: structor, oris m. Sin: murárius; cae- bumentum.
mentárius; faber caementárius.
albuminoide: albuminóides, is mf.
albarda: (pieza principal del aparejo de las
caballerías de carga) clitellae, arum fpl; v. alcabalero, v. exactor.
basto // (silla de montar) sella (-ae f) baiula-
tória. alcachofa: cínara vel cýnara, ae f. Sin: cár-
duus hortensis vel horténsius. Uso: - silvestre,
albaricoque: armeníacum, i n. Sin: armení- v. alcaucí, alcaucil; cabezuela de -, fructus
acum malum; arménium pomum. vel caput cárdui hortensis, horténsii, sativi.

albaricoquero: armeníaca, ae f. Sin: arme- alcahuete, ta: (persona que procura, encubre
níaca malus, arbor, prunus. o facilita un amor ilícito) leno, onis m; lena,
ae f.
albatros: larus, i m.
alcaide: castellanus, i m. Sin: castello prae-
albergador, ra: dóminus, dómina deversórii. pósitus.

albergue: deversórium, ii n. Sin: devertícu- alcaidesa: castellana, ae f. Sin: castelli dó-


lum. Uso: - de la juventud, deversórium reci- mina.
piendis iuvénibus; - pequeño, hospitíolum.
alcalde: sýndicus, i m. Sin: urbis magister;
albinismo: albinismus, i m. praefectus cívium; rector civitatis; (de aldea)
rector vici; praefectus pagi; burgimagister.
albino: adj albícomus, a, um // sust homo al-
bícomus. alcaldía: domus (-us f) vel sedes (-is f) muni-
cipalis.
albóndiga: artócreas, atis n. Sin: offa.
álcali: alcálium, ii n. Sin: álcali indecl; sal
albondiguilla: óffula, ae f. Uso: - de morta- (salis m) álcalis; sal (salis n) álcale; sal po-

48
alcuzcuz

tássicum. mitorio.

alcalímetro: alcalímetrum, i n. alcohol: álcohol, ŏlis mn; alcóholum, i n; ál-


kohol; alkóholum. Uso: - etílico, aethanolum;
alcalino: alcalīnus sive alcálinus; alcálicus, álcohol aethýlicus; - metílico, álcohol methý-
a, um. Uso: sustancias -, substántiae alcalī- licus; alcóholum methýlicum; v. metano; -
nae. puro, alcóholum merum; tomar -, alcóholum
súmere vel absúmere.
alcaloide: alcalóides, is m.
alcohólico: (que tiene alcohol, referente al
alcalosis: alcalosis, is f. alcohol) alcohólicus vel alkohólicus, a, um.
Sin: alcóholum cóntinens; ad alcóholum pér-
alcance: (talento) v. capacidad. Uso: estar al tinens. Uso: bebidas - y no -, potulenta alco-
- (de la mano), esse in promptu; ad manum hólica et analcohólica // (que bebe alcohol
esse. con exceso) ebriosus. Sin: vinolentus, vino-
sus; alcóholi vel alcóholo indulgens; alco-
alcancía: theca (-ae f) nummária. hólibus vel alcóholis déditus.

alcanfor: cámphora, ae f. alcoholimetria: alcoholimétria sive -metrīa,


ae f. Sin: alcóholis mensura.
alcanforado: camphoratus, a, um. Sin: cám-
phorā imbutus, aspersus, mixtus. alcoholímetro: alcoholímetrum vel alkoho-
límetrum, i n.
alcanforar: cámphorā imbúere vel aspérgere.
alcoholismo: alcoholismus, i m. Sin: ebriósi-
alcantarilla: (sumidero para las aguas llo- tas; ad ebriositatem proclívitas, propénsio, in-
vedizas) proflúvium, ii n; (sumidero para las clinátio; alcóholum nimis sumptum.
aguas inmundas) cloaca, ae f.
alcoholizado: ebriosus Sin: alcóhole affec-
alcantarillar: proflúvia vel cloacas confí- tus; alcoholismo affectus, laborans, adustus;
cere. vi alcohólicā affectus.

alcaparra: cápparis, is f. alcoholizar: alcáholo imbúere vel infícere.

alcatraz, v. pelícano. alcohometría, v. alcoholimetría.

alcaucí o alcaucil: (alcochofa silvestre) alcohómetro, v. alcoholímetro.


scólymos, i m. Sin: cínara silvestris; cárduus
silvester vel silvestris // (alcachofa cultivada) Alcorán, v. Corán.
v. alcachofa.
alcornoque: suber, ĕris n. Uso: corteza del -,
alce: alces, is f. Uso: caza de los -, venátio cortex, tĭcis mf.
álcium.
alcuzcuz: cuscussus, us m.
alcoba: zotheca, ae f. Sin: cubículum; v. dor-

49
alcuza

alcuza: (vasija en que se tiene el aceite para alejarse: abire. Sin: recédere; evádere.
el uso diario) vas (-sis n; vasa, orum npl)
ólei. Sin: vas oleárium; ólei ampulla; ampulla alelí o alhelí: leucóion vel leucóium, ii n.
oleária; lécytus; gut(t)us; v. aceitera // (vina-
greras) v. vinagrera. alemán: adj germanus vel germánicus, a, um.
Sin: teutiscus; teutónicus, theodiscus. Uso:
aldaba: ansa, ae f. idioma -, lingua germánica vel theodisca;
germánicus vel theodiscus sermo; en -, ger-
aldea: pagus, i m. Sin: vícus, oppídulum. mánice vel theodisce; sermone Germanorum,
Uso: - global, vicus universus. germánico, theodisco; República Democrá-
tica -, Democrática res pública Germániae
aldeano: vicanus. orientalis // sust Germanus, i m. Sin: Teutis-
cus; Teuton, ŏnis m.
aldehuela: vículus, i m.
Alemania: Germánia, ae f. Uso: - meridio-
aleación: mixtura, ae f. Sin: temperátio; tem- nal, Germánia meridionalis, meridiana, meri-
peratura. Uso: de buena, mala -, bonus, adul- dialis; - occidental, Germánia occidentalis; -
terinus, a, um; plata de óptima -, argentum oriental, Germánia orientalis; - unificada,
óptimae notae. Germánia coadunata; ex - democrática orien-
tal, Democrática quondam Germánia orien-
aleatoriedad: álea (-ae f) dúbia. talis; República Federal de -, Res pública
Foederata Germániae; Foederatae Germániae
aleatorio: fortuítus. Sin: incertus; dúbius. Civitates; la - nazi, Germánia nazística; la -
socialista oriental, Germánia socialística
alegar: - razones, rationes praetéxere. orientalis.

alegato: adiunctum, i n. Sin: charta áddita vel alergia: allérgia sive -lergīa, ae f.
adiuncta; fólium ádditum vel adiunctum.
alérgico: allérgicus, a, um.
alegoría: allegória sive -gorīa, ae f. Uso: ser-
virse de alegorías, rem per imágines signifi- alergista, v. alergólogo.
care.
alergología: allergológia sive -logīa, ae f.
alegóricamente: allegórice. Uso: hablar -,
figuratis verbis uti; translatis verbis loqui; alergólogo: allergólogus, i m.
imágine uti.
alero: subgrunda vel suggrunda, ae f. Sin:
alegórico: allegóricus, a, um. Sin: translatus; subgrúndium vel suggrúndium; suggrundá-
figuratus. tio.

alegorizar: allegorizare. alerta: (situación de vigilancia o atención)


index, dĭcis mf. Uso: - roja, index ruber //
alegreto: hilárius, a, um. (adv, con vigilancia y atención) intentis ócu-
lis. Sin: intento ánimo. Uso: estar -, cavere;
alegro: hílaris, e; hílarus, a, um. vigilare; intentis óculis vel intento ánimo ma-

50
alfombrilla

nere; hay que estar -, cavendum vel vigilan- seanum vel morsense; estudio del -, abecedá-
dum est; cauto opus est. ria (ars); el que aprende el -, abecedárius.

alesaje: modíoli lumen (-mĭnis n). alfajía: scándula, ae f. Uso: fabricante de al-
fajías, scandulárius.
aleta: ala, ae f. Sin: pinna. Uso: - de hélice,
hélicae vel hélicis ala // (Dep, calzado en alfajor, v. alajú.
forma de aleta de pez que usan las personas
para impulsarse en el agua, al nadar o bu- alfalfa: herba (-ae f) médica.
cear) pinnae natatóriae.
alfanumérico: alphanuméricus, a, um.
aletargado, v. letárgico.
alfarería: figlina vel figulina, ae f.
alexifármaco: adj alexiphármacus, a, um.
Sin: contra venenum // sust alexiphármacum alfarero: fígulus, i m. Sin: fictiliárius; ollá-
vel alexiphármacon; remédium contra vene- rius.
num. Uso: tomar un -, alexiphármacum sú-
mere; remedio uti adversus venenum. alférez: (portaestandarte) sígnifer, ĕri m.
Sin: vexillárius; praecursor; antesignanus //
ALF: Academīa Latinitati Fovendae. (subteniente) súbtenens, entis m. Sin: subcen-
turionis vicárius vel adiutor; alter a subcen-
alfa: alpha, ae f. turione.

alfabéticamente: alphabétice. Sin: alphabé- alfil: mório, ōnis m.


tico órdine; litterarum órdine; per ordinatam
litterarum sériem. Uso: ordenar -, alphabé- alfiler: acus, us m. Sin: acúcula, acícula; spí-
tice vel litterarum órdine dispónere; ad (vel nula. Uso: - de gancho, acus tecta vel tuta.
in) lítteram digérere.
alfiletero: (especie de canuto para tener en
alfabético: alphabéticus vel alphabetárius, a, él alfileres y agujas) ácuum theca (-ae f). Sin:
um. Sin: abecedárius. Uso: en orden -, litte- aciculárium; aciárium; acutenáculum.
rarum órdine dispósitus; v. alfabéticamente.
alfombra: tapete, is n; tapetum, i n. Sin:
alfabetización: alphabética institútio (-onis peripetasma, ătis n (dat y abl pl -mătis);
f). Sin: alphabéticae institutionis indúctio; peristroma, ătis n (dat y abl pl -mătis). Uso:
disciplina elementorum. - tendida, stratum tapete; - para pasillos y es-
caleras, longum tapete.
alfabetizar: (prima) elementa docere. Sin:
inítia vel rudimenta docere. alfombrar: tapétibus vel tapetis ornare; peri-
petásmatis vel peristrómatis exornare; - las
alfabeto: alphabetum, i n. Sin: abecedárium; paredes, tapétibus paríetes ornare.
litterarum ordo vel forma; ordo litterárius; lít-
terae elementáriae. Uso: - latino, eslavo, gla- alfombrilla: tapete cálceis purgandis. Sin:
golítico…, alphabetum latinum, slávicum, stratum sub pédibus peripetasma.
glagolíticum …; - Morse, alphabetum mor-

51
alfombrista

alfombrista: tapetárius, ii m. algomanía: algománia sive -manīa, ae f.

alfónsigo: pistácium, ii n. algometría: algométria sive -metrīa, ae f; v.


algesimetría.
alforja: pera, ae f. Sin: saccipérium; saccipé-
rio, ōnis m. Uso: - pequeña, pérula. algómetro: algómetrum, i n; v. algesímetro.

alga: alga, ae f. alguacil: appáritor, oris m.

algarrobo: (árbol) ceratóniae síliquae arbor alhorre, v. meconio.


// (fruto) ceratónia síliqua.
alhucena, v. espliego.
algazara: clamor (-oris m) ingens.
aliáceo: alliáceus, a, um.
álgebra: álgebra, ae f. Sin: algébrica vel alge-
bráica disciplina, doctrina, sciéntia; cálculus aliado: (dicho de un Estado, de un país, de
litteralis; ars supputandi vel ratiocinandi per un ejército, etc) foederatus, a, um. Sin: fóe-
lítteras. dere coniunctus. Uso: estado -, cívitas foede-
rata; estar - con alguien, coniunctum esse
algebraico: algébricus vel algebráicus. Sin: cum áliquo // sust sócius, ii m. Uso: los -,
ad álgebram áttinens. foederati, orum mpl; - político, sócius políti-
cus; - del pueblo romano, sócius pópuli ro-
algébrico, v. algebraico. mani.

algesimetría: algesimétria sive algesimetrīa, alianza: consociátio, onis f. Uso: - de parti-


ae f. Sin: metiendi doloris rátio vel ars. dos, coniúnctio factionum; - de centro-iz-
quierda, consociátio medio-sinistra.
algesímetro: algesímetrum, i n. Sin: doloris
index; metiendo dolori instrumentum. aliarse: fóedere se coniúngere cum áliquo.
Sin: societatem coniúngere (vel fóedere
algesiómetro, v. algesímetro. iungi) cum áliquo.

algodón: (planta) xylon vel xylum, i n. Sin: alícuota: pars, partis f. Sin: summae pars;
gossýpium vel gossýpion, ii n; coton, onis m quota pars. Uso: según - fijas, secundum quo-
Uso: - hidrófilo, gossýpium hydróphilum; tas partes statutas.
de -, xýlinus vel gossýpinus, a, um; - en
rama, coacta gossýpina npl; coactília gossý- alienable: alienábilis, e.
pina; tomentum gossýpinum; borra de -, la-
nugo xýlina; hilado o tejido de esta borra, alienación: alienátio, onis f // (trastorno inte-
linum xýlinum; tela xýlina; xýlinum línteum; lectual) alienátio mentis. Sin: améntia; de-
téxtile xýlinum; pólvora de -, xylon explo- méntia.
dens.
alienista, v. psiquiatra.
algofilia: algophília sive -philīa, ae f. Sin: in-
sana doloris voluptas vel cupido aliento: de un -, uno quasi hálitu; hasta el úl-

52
almadreñas

timo -, ad extremum spíritum; dar los últimos aljibe: cisterna, ae f.


-, ánimam édere vel efflare.
aljofaina, v. palangana.
aligátor: alligator, oris m.
alloza, v. almendruco
alimentación, v. nutrición.
alma: ánima, ae (dat y abl pl -abus) f. Uso: -
alimenticio: artículos -, cibária, orum npl; v. colectiva, ánima civitatis; las - del Purgato-
género. rio, ánimae in purgatório detentae; defuncti
admissa expiantes; las - de los difuntos, áni-
alimento: alimentum, i n. Sin: nutrimentum; mae defunctorum.
cibus, i m; pábulum; en pl edúlia, orum n.
Uso: - artificiales, edúlia artifício parata; - de almacén: (tienda donde se venden artículos
muchas calorías, cibus multarum caloriarum. domésticos) taberna venditícia, venditória,
mercatória. Uso: - grande, pantopólium // al-
alineado: collineatus, a, um. Uso: naciones macenes (establecimiento comercial donde
no alineadas, civitates non collineatae. se venden géneros al por menor) pantopó-
lium, ii n // (depósito) apotheca, ae f. Sin:
alinear: collineare. Sin: ordinare; ad líneam hórreum; receptáculum; conditórium; repo-
digérere vel dispónere; órdine pónere; in ór- sitórium; receptáculum mércium; rerum
dinem collocare, pónere, dispónere // aline- receptáculum. Uso: - de trigo, cella frumen-
arse, órdinem fácere; pares incédere vel tária.
procédere.
almacenaje: locárium, ii n. Sin: mércium re-
alisado: levigatus, a, um. ceptáculi locátio.

alisadura: rei polítio (-onis f). almacenamiento: mércium stipátio (-onis f).
Sin: condítio in receptáculo, vel in hórreo, vel
alisios: vientos -, etésiae, arum fpl. Sin: tró- in apotheca.
pici efflatus.
almacenar: hórreo vel receptáculo cóndere.
Alitalia: Alitália , ae f. Sin: Aëronáutica Sin: merces in hórreum repónere.
Socíetas Alitália appellata; socíetas aëronáu-
tica itálica. almacenero: (tendero) apothecárius, ii m //
(guardalmacén) rerum receptáculi custos
aliteración: allitterátio, onis f. Sin: adnomi- (-odis m).
nátio vel agnominátio; consonátio litterarum;
homoeopróphoron, i n. almáciga: gluten, tĭnis n; glútinum, i n.

alivio: allevátio, onis f. Sin: levátio, mitigá- almadía, v. armadía.


tio; lénimen, lenimentum; levamen, leva-
mentum, allevamentum; solátium. Uso: - del almadraba, v. atunara.
dolor, de la fatiga …, allevátio doloris, labo-
ris… almadreñas: sculpóneae, arum fpl.

53
almagesto

almagesto: almagestum, i n. duratus.

almanaque: calendárium, ii n. Sin: ephéme- almidonar: ámylo firmare vel durare.


ris, ĭdis f; fasti, orum mpl; composítio anni.
Uso: - astronómico, ephémeris astronómica almilla: ságulum, i n. Uso: - sin mangas, v.
vel mathemática. corpiño // (faja del pecho) v. sostén.

almazara: trapetum, i n; trapetus, i m; trapes, alminar, v. minarete.


etis m. Sin: tórcular oleárium.
almiranta: (nave del almirante) praetória
almeja: cónchula (-ae f) decussata. Sin: mí- navis (-is f). Sin: princeps navis // (mujer del
tulus, i m. almirante, navarchi vel admiralis uxor.

almenado: pinnatus, a, um. almirante: navarchus, i m; navarcha, ae m.


Sin: classis navarchus, praefectus, imperator;
almenaje: pinnarum órdines. Sin: pinnae, admiralis, is m; amirálius, ii m. Uso: insignia
arum fpl. de -, vexillum vel insigne navis praetóriae;
buque -, v. almiranta.
almenar: pinnis cíngere.
almirez: v. mortero.
almendra: amýgdala, ae f; amýgdalum, i n.
Sin: amýgdala nux (nucis f). Uso: aceite de -, almohada: cervīcal, alis n; cervicale, is n
óleum amygdálinum; óleum amýgdalis ex- (abl cervicali). Sin: cervicárium; pulvīnar;
pressum. pulvinus; cervical cápitis.

almendrado: amygdálinus, a, um. almohadilla: tinctórium signatórium. Sin:


pulvillus signatórius vel umíficus.
almendrero, v. almendro.
almohadón: pulvinar, aris n; pulvinus, i m.
almendro: amýgdalus, i f. Uso: del -, amyg- Uso: - de aire, pulvinus aérifer; pulvinus
dáleus, a, um. áëre refertus; - calorífero, thermóphorum.

almendruco: amara nux (nucis f). almohaza: strígilis, is f.

almíbar: mulsum, i n. Sin: sciropum; syro- almohazar: strígili detergēre, defricare,


pus. Uso: en -, mellitus, a, um. subrádere. Sin: penículo detergere.

almibarado: (pp de almibarar) mulso con- almóndiga, v. albóndiga.


dītus // fig múlseus, a, um.
almoneda, v. subasta.
almibarar: mulso condire.
almorrana, v. hemorroide.
almidón: ámylum vel ámulum, i n.
almorzar: prandēre. Sin: prándium súmere.
almidonado: amylatus, a, um. Sin: ámylo Uso: después de -, post prándium; pransus, a,

54
alpino

um; sin -, impransus; invitar a -, ad prándium alopático: allopáthicus, a, um.


invitare vel vocare.
alopecia: alopécia sive -pecīa, ae f.
almuédano, v. muecín.
alorritmia: abnormis vel enormis arteriarum
almuerzo: prandium, ii n. Sin: prándium me- pulsus (-us, m). Sin: non aequa pulsūs íctuum
ridianum. Uso: - frugal, prandículum; prandí- intervalla.
olum; durante el -, inter prandendum; tomar
el -, v. almorzar. alotropía: allotrópia sive -tropīa, ae f. Sin:
formae variátio.
alocroario: allochróicus, a, um. Sin: versí-
color, oris; colorem várians. alotrópico: allotrópicus, a, um.

alocroico, v. alocroario. alpaca: (mamífero) alpaca sive álpaca, ae f //


(fibra textil) alpaca sive álpaca, ae f. Sin: al-
alocroísmo: allochroīsmus, i m. pacae lana // (aleación) alpacca, ae f. Sin: al-
pacha.
alocromasia: (enfermedad de la vista)
allochromásia sive -masīa, ae f // (cambio de alpargata: spártea, ae f. Sin: cannábina;
color) v. alocroísmo. sólea spártea vel cannábina; cálceus spárteus
vel cannábinus.
alocución: allocútio, onis f. Uso: - radial,
allocútio radiophónica. Alpenstock: báculus alpinus vel álpicus. Sin:
báculum álpicum; báculus montanus.
alodial: allodialis, e. Sin: immunis, e; tribu-
torum vel tributis immunis; aliena potestate Alpes: Alpes, ium fpl. Uso: de los -, v. alpino;
immunis. que habita en los -, álpicus vel inalpinus.

alodio: allódium, ii n. alpinismo: alpinismus, i m. Sin: alpinae ex-


cursiones, exercitationes; stúdium alpinarum
alófono: alieni sermonis. scansionum; Alpium ascensus; móntium
ascensus; móntium lustrátio, ascensus, escen-
alógeno: adj allógenus, a, um. Sin: alieníge- sus; móntium stúdium.
nus; allophylus // sust alienígena, ae mf. Sin:
allógenus, i m; allophylus, i m. alpinista: alpinista, ae m. Sin: Alpium lustra-
tor vel oríbates (-ae m); oríbates; vir alpinus;
alojamiento: hospítium, ii n. Sin: deversó- móntium ascensor vel lustrator; montívagus,
rium; habitátio. i m // (persona aficionada a ascensiones en
los Alpes) Alpium amator; scandendi Alpes
alojar: hospítio excípere // alojarse, dever- ávidus, cúpidus; studiosus Alpium lustrator;
sari. voluptárius móntium lustrator; studiosus
móntium ascensor.
alopatía: allopáthia sive -pathīa, ae f. Sin:
allopáthica curátio. alpino: adj alpinus vel álpicus, a, um. Sin: al-
pensis, e; sust alpinus, i m; las tropas -, al-

55
alquería

pini, orum mpl. alquitranado: bituminátio, onis f. Sin: picá-


tio.
alquería: (casa de campo) domus (-us f) rús-
tica // (establecimiento agrícola) villa, ae f. alquitranar: bituminare. Sin: picare; catrá-
Sin: fundus; villa rústica; rústicum prae- mine illínere; pice obtinere.
dium.
altanería: supérbia, ae f . Sin: ánimi elátio;
alquilador: locator, oris m (que da en alqui- contémptio. Uso: con -, superbe; elate; con-
ler); conductor, oris m (que toma en alqui- temptim; insolenter.
ler). Uso: - de cuartos amueblados,
cubiculorum locator; - de vivienda, áedium altar: altare, is n; altar, aris n. Sin: ara. Uso:
locator. - consagrado, altare consecratum; - inmóvil o
fijo, altare immóbile vel fixum; - mayor, al-
alquilar: (dar en alquiler) locare // (tomar en tare máximum, ara máxima; - movible o por-
alquiler) condúcere. tátil, altare móbile vel portátile; - papal,
altare papale; - de madera, altare lígneum vel
alquiler: (dar en alquiler) locátio, onis f; duráteum; - de mármol, altare marmóreum; -
(tomar en alquiler) condúctio, onis f . Uso: de piedra, altare lapídeum; consagrar un -,
- anual, ánnua habitationis pénsio; - de alma- altare vel aram consecrare; erigir un -, altare
cén, locárium; - de coches, locátio autocine- cóndere, constitúere, fácere.
torum; - mensual, ménstrua áedium pénsio //
(precio en que se alquila algo) prétium loca- altarcito: árula, ae f.
tionis (de parte del locatario); prétium con-
ductionis (de parte del alquilador). Uso: altavoz: altilóquium, ii n. Sin: altísonum; al-
costo del - de una habitación, prétium pro ha- tísona tuba; megaphonum vel megalopho-
bitatione conducta erogandum; ¿cuánto num; vocis amplificator vel propagator; vocis
pagas de - ?, quanti hábitas?; pago un - ele- amplificandae instrumentum; v. megáfono.
vado, magni hábito // de -, conductícius, a,
um. alte, v. malvavisco.

alquimia: alchímia, ae f. Sin: ars metallum alterable: mutábilis, e. Sin: qui, quae, quod
vel metalla mutandi; auri conficiendi ars; me- vitiari potest.
talli mutátio.
altercado: altercátio, onis f. Sin: convícium.
alquímicamente: alchimístice.
álter ego: alter ego. Sin: alter idem.
alquímico: alchimísticus, a, um.
alternador: alternator, oris m.
alquimista: alchimista, ae m. Sin: alchímiae
studiosus vel professor. alternancia: alternamentum, i n.

alquitrán: catranum, i n. Sin: catramen, alternativa: óptio, onis f. Uso: - política,


mĭnis n; catranum; bitumen; píceum bitu- óptio política; vices públicae.
men; pix, picis f.
alternativamente: alternatim. Sin: vicissim;

56
alud

alternis vícibus; in vicem; per vices. crusta.

alternativo: optivus, a, um. altramuz: lupinus, i m.

alterno: corriente -, v. corriente. altruismo: altruīsmus, i m. Sin: alterīus stú-


dium; aliorum cura; communis utilitatis stú-
alteza: (tratamiento honorífico) celsíssimus dium; benevoléntia erga álios.
vir, celsíssimus princeps // (elevación, subli-
midad) excélsitas ánimi; elátio et magnitudo altruista: altruīsta, ae m. Sin: alterīus studio-
ánimi. sus, aliorum curiosus; alieni curiosus; com-
munis utilitatis studiosus; aliorum cómmodis
altillo, v. desván. insérviens.

altimetría: altimétria sive -metrīa, ae f. Sin: altura: (elevación sobre la superficie de la


altitúdinis mensura; altitúdinis metiendae tierra) altitudo, dĭnis f. Uso: - de una per-
rátio, doctrina, disciplina; v. hipsometría. sona, celsitudo córporis, procéritas córporis;
estar, ponerse a la - de su cometido, rebus
altímetro: adj altimétricus, a, um. Sin: ad al- agendis idóneus sum, fio; estar, ponerse a la
titúdinem metiendam spectans // sust altíme- - de los tiempos, tempóribus par sum, fio.
trum, i n. Sin: altitúdinis index; altitúdini
metiendae instrumentum vel index; v. hipsó- alubia, v. poroto.
metro.
alucinación: alucinátio, allucinátio, haluci-
altiplanicie: oropédium, ii n. Sin: alta vel nátio, hallucinátio, onis f. Sin: mentis error;
édita planíties; montis vel montana planíties; species falsa. Uso: tener alucinaciones, vanas
régio in dorso montis porrecta. imágines accípere; padecer alucinaciones,
alucinari, allucinari, halucinari, hallucinari.
altiplano, v. altiplanicie. Sin: décipi, falli, illudi.

altisonante: altísonans, antis; altísonus, a, alucinado: alucinatus, allucinatus, halucina-


um. tus, hallucinatus, a, um. Sin: alucinatione
captus, deceptus, laborans.
alto: (altura) altitudo, dĭnis f. Uso: la nave
tiene setenta y dos metros de -, navis in alti- alucinante: alucinatórius, a, um.
túdinem septuaginta duorum metrorum ex-
ténditur // ¡alto! ¡alto ahí!: siste!, consiste! alucinar: (producir alucinación) in errorem
Sin: gradum siste! // - el fuego, ignistítium, indúcere // (fig ofuscar, seducir o engañar
ii n. con arte) cápere, decípere; illúdere (con dat
o in y ac); irretire.
altoparlante: megáphonum sive megaphōnum,
i n; megaphónium, ii n. Sin: megalophonum; alucinógeno: adj alucinatórius, a, um // sust
amplificatórium (instrumentum); repercussó- medicamentum alucinatórium.
rium; vocis amplificator; v. altavoz.
alud: labina, ae f. Sin: nívium moles; nívium
altorrelieve: éctypa imago (-gĭnis f). Sin: alta moles décidens vel delabens (cuando se está

57
aludir

desarrollando); nives devolutae vel delapsae vione vexati (perjudicados por el -); aqua-
fpl; devolutus nívium lapsus; ingens nívium rum alluvione óbruti (ahogados por el -);
moles e monte devoluta vel delapsa. Uso: cae alluvione e suis sédibus deturbati (echados
un -, nívium moles de monte devólvitur vel de sus moradas por el -).
lábitur; caminos obstruidos por los -, viae ní-
vium mólibus interclusae. alveolitis: alveolitis, ĭdis f. Sin: alveorum in-
flammátio vel inflátio. Uso: - dental, alveoli-
aludir: áliquem vel áliquid significare. Sin: tis dentária; déntium alveolorum
áliquem designare; áliquid tángere; significa- inflammátio; - pulmonar, alveolitis pulmoná-
tione áliquem appellare; de áliqua re mentio- ria; pulmonum alveolorum inflátio.
nem inícere; allúdere + dat; annúere;
adumbratim memorare; léviter tángere vel at- alvéolo: alvéolus, i m. Uso: - pulmonar, al-
tíngere. véolus pulmonaris vel pulmonárius.

alumbrar: auro vel argento illuminare. alverja, v. arveja.

alumbre: alumen, mĭnis n. alza: - en el precio de los víveres, prétii áuc-


tio; pretiorum durítia. Sin: grávitas vel saeví-
aluminio: alumínium, ii n. tia annonae; annonae cáritas, grávitas,
augmentum.
alumna: alumna, ae f. Sin: discípula (dat y
abl pl -abus). alzacoches, v. críquet.

alumnado: cuncti alumni; scholástici; dis- alzacuello: cóllulum, i n. Sin: focale; colli
cípuli mpl. amictus (-us m) vel corona.

alumno: alumnus, i m. Sin: scholaris; scho- alzapaño: velipéndium, ii n.


lásticus; discípulus. Uso: - interno, ephebēi
vel collégii alumnus; convictor; contubernalis. ama: - de casa, domíseda, ae f; - de leche,
nutrix, icis f; - de llaves, rei domésticae cura-
alunizaje: lunae appulsus (-us m). Sin: in trix; - seca, assa; nutrix assa; sicca nutrix.
lunam appulsus vel descensus.
amado: bien -, percarus, a, um. Sin: summó-
alunizar: lunam contíngere. Sin: in lunam pere dilectus.
appellere, descéndere, contíngere, égredi.
amaestrado: condocefactus, a, um.
alusión: allúsio, onis f. Sin: memorátio; mén-
tio. Uso: hacer - a, v. aludir. amaestrador: magister, tri m. Sin: doctor.
Uso: buen - (domador), domandi peritus ma-
alusivo: signíficans. Uso: discursos - a algo, gister.
sermones quibus méntio inícitur de áliqua re.
amaestrar: condocefácere.
aluvión: allúvies, elúvies, dilúvies, ēi f. Sin:
elúvio, onis f; aquarum allúvio vel collúvio; amago: simulátio, onis f. Sin: lúdicra versú-
inundátio. Uso: víctimas del -, aquarum allu- tia; falsus córporis motus (-us m).

58
ámbar

amainar: - la bandera, vexillum demíttere, cuppédia.


subdúcere, submíttere; - las velas, vela dedú-
cere vel subdúcere. amarra: Mar ora, ae f. Sin: retináculum; ru-
dens, entis m (gen pl rudentum); funis; restis
amalgama: Quím amálgama vel hamálgama, (ac -im vel -em, abl -i vel -e). Uso: las - de
ae f // fig mixtura, ae f. Sin: commixtio; la nave, retinácula navis; cortar las -, oras
rerum mixtura; diversarum rerum congregá- praecídere; soltar las -, sólvere oras.
tio vel coniúnctio.
amarradero: navis státio (-onis f).
amalgamación: amalgamátio, onis f.
amarradura, v. amarre.
amalgamar: miscere vel commiscere //
amalgamarse, misceri. amarrar: appéllere. Sin: applicare; alligare;
deligare; religare; áncoram iácere; navem an-
amante: (varón) amans, antis; amator, oris corálibus firmare; rudéntibus (vel fúnibus, vel
m; amásius, ii m; is qui amat // (mujer) ea réstibus) navem alligare.
quae amat; amata, ae f; pelex, lĭcis f (concu-
bina de un hombre casado); múlier amata, amarre: appulsus, us m. Sin: applicátio; alli-
adamata, dilecta. gátio; religátio; áncorae iaculátio vel iactátio.

amanuense: amanuensis, is m. Sin: servus amasadera, v. artesa.


vel minister a manu.
amasador: subactor, oris m; qui massam
amaraje: descensus (-us m) in mare. Sin: súbigit // (panadero) pistor, oris m.
super mare descénsio, demíssio, delápsio, de-
lapsus (-us m). amasadora: subactrix, icis f; quae massam
súbigit // (máquina de amasar) máchina sub-
amaranto: amarantus vel amaranthus, i m. actória.

amarar: aequorari. Sin: in mare descéndere, amasadura: subáctio, onis f; subactus, us m.


appéllere, desilire; ad aequor appéllere vel
delabi. amasar: subígere. Sin: dépsere; glutinare,
conglutinare. Uso: - harina, subígere fari-
amargamente: amare. Sin: amáriter. nam; - pan, dépsere panem.

amargar: (volver amargo) amarum fácere. amatista: amethystus, i f.


Sin: amaricare; amarificare // (causar aflic-
ción o disgusto) áliquem maerore affícere; amatorio: amatórius, a, um; v. erótico.
álicui maerorem afferre // amargarse, tristi-
tiam ex áliqua re excípere. amaurosis: amaurosis, -is f.

amargo: (dulce) v. amarguillo; (licor) ambages: ambages, um fpl. Uso: sin -, missis
amarellus, i m. ambágibus.

amarguillo: amarellum, i n. Sin: subamara ámbar: - amarillo, súccinum, i n; - gris, par-

59
ambidextro

dillo, ambra, ae f; ambrum, i n; - negro, - naturae loca; res externa; res externae; cir-
azabache, ambrum nigrum. cumstántiae, arum fpl.

ambidextro o ambidiestro: adj ambidexter, ambigüedad: ambigúitas, atis f.


ĕra, ĕrum; ambidexter, tra, trum // sust ambi-
dexter, tri m. ámbito: (espacio comprendido dentro de lí-
mites determinados) ámbitus, us m. Sin: cir-
ambientación: ámbitūs assuetudo (-dĭnis f). cúitus, us m. Uso: en su - natural, in suo
Sin: accommodátio ad áliquid (vel álicui rei). ámbitu naturali // (espacio ideal) ámbitus, us
m. Sin: spátium, ii n; fines, ium mpl; régio,
ambiental: ambitalis, e. Sin: circumiectalis, onis f . Uso: - político o estatal, ámbitus qui
e. Uso: asuntos -, res circumiectales; proble- respúblicas et civitates complectitur; - social,
mas -, problémata circumiectália. ámbitus socialis; fines rei socialis; - de ac-
ción, ámbitus actionis; - de la acción pública,
ambientar: assuefácere. Sin: aptare; (áli- publicarum rerum régio; - de la escuela,
quem) moribus temporibusque accommo- regio scholae; - de la vida, vitae spátium.
dare; móribus assuefácere; caelo assuefácere
(habituar al clima). Uso: - un personaje, in ambivalencia: ambivaléntia, ae f. Sin: an-
momento histórico áliquem collocare; ad ceps rátio, condício, status; duplex rátio.
témpora sua áliquem referre // ambientarse,
assuefíeri; assuéscere; se accommodare; ambivalente: anceps, cípitis. Sin: duplex;
caelo assuefíeri vel assuéscere; móribus as- ambifárius. Uso: todo crecimiento es -, quae-
suefíeri vel assuéscere; locorum morumque vis progréssio ad utramque partem valet; am-
adiunctis assuéscere; móribus se accommo- bivalente, sin duda, el trabajo, profecto labor
dare. vim habet in utramque partem.

ambiente: - artístico, artíficum ámbitus (-us ambón: ambo, ōnis m. Sin: cáthedra; púlpi-
m); - científico, disciplinarum naturálium ám- tum; suggestus, us m; v. púlpito.
bitus; - corrompido, morum temporumque
vitia, vel corruptelae, vel turpitúdines; - do- ambulancia: autoárcera, ae f. Sin: árcera au-
méstico, domésticus convictus; doméstica tomatária; autoraeda infirmis (excipiendis);
consórtio; - favorable, secundi hómines mpl; autoambulatórium (vehículum); autocinetum
- histórico, témporum ac rerum adiuncta npl; aegrorum; autovehículumm sauciorum; au-
- hostil, hómines ímprobi mpl; - literario, lit- toárcera infirmorum vel sauciorum.
teratorum ámbitus; - moral, morum condicio-
nes; - periodístico, diurnariorum ámbitus; - ambulante: ámbulans, antis. Sin: ambulató-
obrero, opíficum ordo; opífices mpl; - reli- rius; circumforáneus. Uso: vendedor -, am-
gioso, ámbitus sacer; religiosae vitae condi- bulator; ínstitor; círcitor; circulator.
ciones; - social, socialis ámbitus; socialis
vitae condiciones; témpora et personae // - ambulatorio: (que sirve para caminar) am-
geofísico, ámbitus, us m. Sin: circumiectus, bulatórius, a, um // (dispensario) ambulató-
us m; ambiéntia, ium npl; circumiecta, orum rium, ii n. Sin: ambulatórium médicum vel
npl; circumiacéntia, ium npl; circumfusa, valetudinárium.
orum npl; locorum natura; rerum locorumque
adiuncta; circumiecta natura; circumiacentia ameba: amoeba, ae f; amoebe, es f .

60
aminoácido

amebeo: amoebaeus, a , um. Sin: vérsibus al- ametrallador: adj ballistárius, a, um. Uso:
ternis constans. Uso: verso -, versus amoe- fusil -, parvum tormentum automatárium
baeus. // sust ballistárius, ii m. Sin: ignífera missília
iáculans.
amenaza: amenazas a la vida humana, vitae
humanae minationes; hóminum vitae impen- ametralladora: (autómatum) polýbolum, i n.
dentes minationes; amenazas contra la vida, Sin: mydróbolum vel -on, i n; mydríbalum,
perícula in vitam intentata; - frontal a toda la i n; mydribalatrix, icis f (máchina); pyro-
cultura de los derechos del hombre, minae ballista, ae f; ballista ignífera vel ignívoma.
adversum iúrium humanorum omnem cul-
tum. ametrallamiento: missílium ignivomorum
iactus (-us m).
América: América, ae f. Uso: - Española,
América Hispánica; Iberoamérica, Hibero- ametrallar: mydribalare. Sin: mydris percú-
América; - Latina, Sud -, América meridiana tere, ferire; mydros iácere, conícere, inícere,
vel australis; Centro -, - Central, Média Amé- inferre, fúndere, effúndere; ignívoma vel ig-
rica; - del Norte, América septentrionalis vel nífera missília conícere, iácere, iactare, iacu-
septemtrionalis. lari; ignívomis vel igníferis missílibus
ággredi, verberare, percútere, confríngere,
americana: (prenda de vestir) thorácium diffríngere, cáedere; igníferos vel ignívomos
americanum; thorax (-ācis m) americanus; v. glóbulos conícere; igníferas vel ignívomas
campera. glandes conícere.

americanada: americanorum more gestum // amianto: amiantus, i m. Sin: ásbestos, i m.


fig res mira.
amiba, v. ameba.
americanismo: americanismus, i m.
amida: ammida, ae f.
americanista: americanista, ae m; america-
nístria, ae f. amigable: amicábilis, e. Sin: amicalis.

americanización: americanizátio, onis f. amigablemente: amicabíliter. Sin: amicáli-


Sin: morum americanórum indúctio. ter.

americanizar: americanizare. Sin: mores amígdala: amýgdala, ae f. Sin: tonsilla. Uso:


americanos indúcere vel indúere. inflamación de las -, v. amigdalitis; supura-
ción, ulceración de las -, tonsillarum suppu-
americano: adj americanus, a, um // sust rátio vel ulcerátio.
Americanus, i m.
amigdalitis: amygdalites, tĭdis f. Sin: amýg-
amerindio: Indus americanus m. Sin: au- dalae inflammátio; tonsillarum inflátio.
tochthon (-ŏnis m) americanus.
amina: amina, ae f.
ametista, v. amatista.
aminoácido: aminoácidum, i n.

61
amistoso

amistoso: amicábilis, e; no -, inamicábilis. amoniacal, v. amoníaco.

amito: amictus, us m. Sin: epomis, ĭdis f; lí- amoníaco: sust sal ammoníacum n; sal am-
neus amictus; línea epomis. moníacus m; (gas compuesto de ázoe e hidró-
geno) vapor ammoníacus; (disolución de gas
amnesia: amnésia sive -nesīa, ae f. Sin: me- amoníaco en agua) liquor ammoníacus // adj
móriae amíssio (pérdida); memóriae deféctio ammoníacus, a, um.
(debilidad notable). Uso: estoy sujeto a fre-
cuentes -, memória saepe me déficit. amonio: ammónium, ii n.

Amnesty International: Amnéstia (-ae f) In- amor: amor, oris m. Sin: diléctio. Uso: - con-
ternationalis. Sin: socíetas internationalis ab yugal, coniugalis amor; - divino, cáritas; -
amnéstia; sodálitas ab amnéstia internatio- materno, matris amor; materna cáritas.
nali; amnéstia inter gentes.
amoral: sensus moralis expers. Sin: legis
amnistía: amnéstia sive -nestīa, ae f. Sin: im- moralis néglegens.
púnitas; vénia et oblívio; vénia et impúnitas;
vénia incolumitasque; oblívio rerum ante ac- amorcillo: áliger puer Cupīdo.
tarum vel praeteritarum; poenarum remíssio
et oblívio; oblívio factorum dictorumque. amorfo: amorphus, a, um. Sin: informis;
Uso: - parcial, amnéstia particularis vel par- formā carens.
tialis; - total, amnestia totalis; - general, óm-
nium factorum dictorumque oblívio; - amortiguador: antipulsórium, ii n.
política, discordiarum oblívio.
amortizable: amortizábilis, e . Sin: exstin-
amnistiar: amnéstiam concédere. Sin: am- guíbilis; solúbilis.
néstiam decérnere; oblivionem praestare vel
sancire, véniam et impunitatem dare vel lar- amortización: amortizátio, onis f. Sin: exstínc-
giri; véniam in praetéritum donare. tio; solútio. Uso: - en cuotas, gradalis vel gra-
dária solútio; - de una deuda, aeris alieni
amoblado: (supelléctile) instructus, a, um. solútio vel exstínctio; débitae pecúniae solú-
tio; - de un crédito, iusti créditi solútio; cré-
amoblar: (supelléctile) instrúere (por ej, ditae pecúniae solútio.
domum, una casa; conclave, un cuarto).
amortizado: amortizatus, a, um. Sin: exstinc-
amok: amok n indecl. tus; solutus.

amoladera, v. afiladera. amortizador (de coche, avión): elastérium,


ii n. Sin: amortizatórium; attenuatórium; ex-
amolador, v. afilador. tenuatórium.

amonestación: monítio, onis f. amortizar: amortizare. Sin: exstínguere,


restínguere; sólvere, exsólvere, dissólvere,
amonestar: monere. persólvere. Uso: - en cuotas, pensiónibus sól-
vere; gradatim vel sensim exstínguere; - en

62
anacámptico

una serie de años, in annos sólvere; - un cré- amplitud: - de ideas, ánimi mentisque am-
dito, créditum sólvere; - una deuda, pecú- plitudo.
niam débitam sólvere; débitum álicui
sólvere; - una deuda al contado, pecúniam ampolla: (vasija de vidrio o de metal) am-
praesentem sólvere; no estar en condiciones pulla, ae f. Sin: phíala. Uso: pequeña -, am-
de - las deudas, solvendo non esse. púllula; lagúncula; fabricante de ampollas,
ampullárius, ii m // (tubito de vidrio) túbulus
amperaje: amperiana (eléctridis) ténsio. (-i m) vítreus. Sin: vítreum subtilíssimum vel
tenuíssimum // (vejiga) púsula vel pústula ae
ampere, v. amperio. f // (vinajera) v. esta voz.

amperímetro, v. amperiómetro. ampulosamente: inflate. Sin: túmide; túr-


gide. Uso: hablar, escribir -, ampullari; ses-
amperio: ampérium, ii n. Sin: amperiana quipedálibus verbis ampullari.
(eléctridis) mensura. Uso: - hora, amperhora,
ae f. ampulosidad: verborum tumor (-oris m) vel
pompa (-ae f). Sin: ampullae; ampullae et
amperiómetro: amperómetrum, amperióme- sesquipedalia verba.
trum, i n.
ampuloso: inflatus, a, um. Sin: túrgidus; tú-
ampliación, v. amplificación. midus; v. discurso, estilo, lenguaje.

ampliador: (aparato o máquina que amplía) amputación: amputátio, onis f. Sin: exséctio,
amplificatória, ae f (máchina). truncátio.

ampliadora, v. ampliador amueblado, v. amoblado.

ampliar, v. amplificar. amueblar, v. amoblar.

amplificación: amplificátio, onis f. Sin: am- amuleto: amuletum, i n. Sin: res averrunca;
pliátio // Fotogr maiorátio vel ampliátio pho- en pl también práebia, orum n.
tográphica; (fotografía, texto, plano, etc.,
ampliados) antítypum amplificatum n. Uso: amura: propes, pĕdis m.
- electrónica, amplificátio electrónica.
anabaptista: anabaptista, ae m; anabaptístria,
amplificador: Fís, Electr amplificatórium, ii ae f. Sin: iterandi baptismi assertor m, asser-
n. Sin: amplificatrum; máchina amplificató- trix f.
ria; instrumentum amplificatórium // (alta-
voz) v. esta voz. anabiosis. anabiosis, -is f. Sin: resuscitátio.

amplificar: amplificare // (reproducir foto- anabolismo: anabolismus, i m.


grafías, planos, textos, etc., en tamaño mayor
del original) amplificare. Sin: in maius ite- anabrosis: anabrosis, -is f.
rare. Uso: el que amplifica, amplificator.
anacámptico: anacámpticus, a, um.

63
anacardo

anacardo, v. caoba. litterarum ignorántia, ignorátio, inscítia,


insciéntia; plena litterarum ignorántia; litte-
anacoluto: anacoluthum vel anacoluthon, i n. rarum elementorum ignorántia.
Sin: orationis inconsequéntia.
analgesia: analgésia sive -gesīa, ae f. Sin: in-
anacoreta: anachoreta, ae m. doléntia, indolória, ae f; doloris suppréssio,
caréntia, vacúitas; doloris sensus amíssio,
anacorético: anachoréticus, a,um. privátio, adémptio, detráctio.

anacreóntico: anacreontīus, vel anacreon- analgésico: adj analgésicus vel analgéticus,


tēus, vel anacreónticus, a, um // sust ana- a, um. Sin: indolórius; dolorem áuferens vel
creontīus, ii m (versus, númerus); arcens. Uso: remedios -, indolória, orum //
anacreontīum, ii n (metrum). sust anódynum, i n; medicamen analgési-
cum; analgésicum medicamentum.
anacrónico: anachronísticus, a, um. Sin:
desuetus; obsoletus; a témporis ratione ab- análisis: (descomposición de un cuerpo en
horrens. sus principios constitutivos) resolútio, onis f
// (examen que se hace de algún asunto,
anacronismo: anachronismus, i m. Sin: error obra, etc.) análysis , is (ac -im, abl -i) f. Sin:
chronológicus; falsa vel errata témporum investigátio, pervestigátio; inquisítio; expli-
computátio // fig res a nostris abhorrens tem- cátio; analýtice, es f. Uso: - aritmético, cien-
póribus; quod a ratione témporis abhorret vel tífico, espectral, estético, filosófico,
alienum est; quod a nostris móribus abhorret. gramatical, histórico, lógico, matemático,
Uso: caer en anacronismos, rectum témpo- psicológico, químico, análysis arithmética,
rum órdinem non servare. scientífica, spectralis, aesthética, philosó-
phica, grammaticalis, histórica, lógica, ma-
anaerobio: adj anaëróbicus vel anaëróbius, themática, psychológica, chímica vel
a, um // sust anaëróbium, ii n. Sin: anaëróbi- chémica; - espectroscópico, spectroanálysis,
cum vel anaëróbium bactérium; bactérium is f; - de la sangre, sánguinis (elementorum)
sine oxýgeno vivens. inspéctio vel inquisítio; - de la sociedad hu-
mana, análysis societatis humanae; - por
anagógico: anagógicus, a, um. computadora, ordinatralis análysis; análysis
computatória; hacer el - de algo, alicúius rei
anagrama: anagramma, -ătis n. Sin: nomen síngulas partes dispícere.
inversis lítteris compósitum.
analista: analysta, ae m. Sin: análysim exer-
analectas: selecta, orum npl. Sin: excerpta, cens.
orum npl; v. antología, florilegio.
analíticamente: analýtice. Sin: per análysim
analfabeto: adj analphabetus, a, um. Sin: vel per analýticen; analýtica ratione; singilla-
illitteratus; nésciens lítteras; ignarus alpha- tim, singulatim (detalladamente).
beti // sust analphabetus, i m. Sin: illitteratus;
litterarum ignárus. analítico: analýticus, a, um. Sin: explicató-
rius; resolutórius.
analfabetismo: analphabetismus, i m. Sin:

64
anatema

analizador: (persona) analyzator, oris m. mata; fóruli.


Sin: decompósitor; solutor // fig explorator,
oris m // (aparato) analyzatórium, ii n. Sin: anaranjado: (de color de naranja) lúteus, a,
decompositórium; solutórium. um // (el segundo color del espectro solar)
lúteum, i n; lúteus color.
analizar: Quím analyzare. Sin: decompó-
nere, sólvere, dissólvere, resólvere; análysim anarquía: anárchia sive anarchīa, ae f. Sin:
fácere // fig investigare, pervestigare; inda- rerum evérsio, subvérsio, perturbátio; domi-
gare; inquírere (per partes); explorare; exa- natione vacare; légibus carere; sine légibus
minare; scrutari, perscrutari; perpéndere. esse; nullae leges; nulla res pública. Uso: -
moral, morum perturbátio et confúsio; pro-
análogamente: analógice. Sin: per analó- vocar la -, disturbare vitae societatem.
giam; analógica ratione.
anárquicamente: anárchice. Sin: per
analogía: analógia sive -logīa, ae f. Sin: pro- anárchiam.
pórtio; similitudo. Uso: por -, per analógiam;
similitúdine; per similitúdinem; simíliter. anárquico: adj anárchicus, a, um. Sin: sedi-
tiosus; turbulentus; légibus carens vel resolu-
analógicamente, v. análogamente. tus; nullīus légibus obnóxius; legum
impátiens. Uso: Estado -, cívitas légibus re-
analógico: analógicus, a, um; ad analógiam soluta // sust anárchicus, i m. Sin: eversor,
spectans. Uso: calculadora analógica, com- subversor; rerum perturbator.
putatrum vel computatórium analógicum.
anarquismo: (movimiento social) anarchis-
análogo: análogus, a, um. Sin: símilis; affi- mus, i m // (doctrina) anarchicorum doctrina
nis; similitúdinem habens. Uso: de manera -, vel rátio.
símili modo.
anarquista: anarchista, ae m. Sin: seditio-
anamnesis: anamnēsis, is f // (reminiscencia) num fautor; nullīus legis fautor; rerum nova-
recordátio, onis f. rum cúpidus.

anamorfosis: anamorphosis, -is f. anastático: anastáticus, a, um. Uso: edición


-, edítio anastática.
ananá: (fruto) ananasum, i n; ananasa, ae f.
Sin: malum píneum // (árbol) ananasus, i f. anastigmático: anastigmáticus, a, um.
Sin: pínea americana.
anastigmatismo: anastigmatismus, i m.
anaplastia: chirúrgia sive -rurgīa (-ae f) ana-
plástica. anastomosis: anastomosis, is f.

anaquel: plúteus, i m. Sin: loculamentum; anástrofe: anástrophe, es f.


pegma, -ătis n; fórulus; repositórium; armárii
loculamentum. anatema: anáthema, ătis n. Sin: excommu-
nicátio.
anaquelería: plútei, orum mpl. Sin: pég-

65
anatematizar

anatematizar: anathematizare. Sin: excom- anclaje: ansárium, ii n.


municare // fig públice exsecrari.
anclar: áncoram iácere vel pónere. Sin:
anatocismo: anatocismus, i m. navem subdúcere; ad áncoram deligare. Uso:
estar, permanecer anclado, stare, consístere
Anatolia: Anatólia, ae f. ad áncoram; buque anclado, navis ad ánco-
ram deligata.
anatomía: anatómia sive anatomīa, ae f; aná-
tome, es f; anatómice, es f. Sin: córporis séc- áncora, v. ancla.
tio, incísio, concísio. Uso: - comparativa,
anatómia comparativa. andadera o andaderas: (utensilio para en-
señar a andar) (infántium) habenae, arum
anatómico: adj anatómicus, a, um. Sin: ad fpl.
córporis sectionem áttinens. Uso: disección - ,
séctio anatómica // sust anatómicus, i m. andador o andadores, v. andadera.

anatomista: anatomista, ae m. Sin: anató- Andalucía: Vandalícia, ae f. Sin: Andalúsia;


miae studiosus, magister, doctor, peritus. Báetica, Bóetica.

ancestral: avītus, a, um // fig priscus, a, um. andaluz: adj vandalicianus, a, um. Sin. an-
Sin: antīquus, antiquíssimus. dalusianus; andalusiensis, e // hab Vandali-
ciani, orum. Sin: Andalusienses, ium.
anchoa: áphia, ae f. Sin: áphye, es f; ápua, ae
f. andamio: tabulatum, i n; tabulátio, onis f.
Sin: contignátio.
anchura: - de una vía, v. trocha.
andante: Mús aequabíliter. Sin: léniter; mo-
deratus músicus modus; temperata symphó-
anciano: adj (en oposición a joven) vetus, nia; modulátio aequábilis vel lenis; modulátio
véteris // sust senex, senis m. Sin: homo vel aequábilis vel lenis fluens.
vir provectae aetatis; (en oposición a joven)
homo vel vir vetus. Uso: - venerable, venerá- andantino: Mús aequabílius; lénius; modu-
bilis vel venerandus senex; asilo de ancianos, látio lenior.
v. asilo; no es lícito dejar a los - en soledad,
non licet hómines véteres in solitúdine relín- andas: lectica vel lectícula, ae f. Sin: sandá-
quere. pila; gestatórium; portatória; férculum; sella
baiulatória, gestatória, portatória.
ancla: áncora, ae f. Uso: echar - o anclas,
áncoram vel áncoras iácere; levar el - o an- andén: crepido, dĭnis f; v. plataforma.
clas, áncoram vel áncoras tóllere, sólvere;
cable del -, ancorale, is n; del -, ancoralis, e; Andes: Andae, arum fpl; Andes, ium fpl. Sin:
ancorárius, a, um; provisto de -, ancoratus; Andes montes; Andina iuga. Uso: de los -,
está el buque sobre el -, navis ad áncoram de- andinus, a, um
ligata est.
andinismo: andinismus, i m. Sin: andinae

66
anestesiar

excursiones, exercitationes; stúdium andina- anemógrafo: anemógraphum, i n.


rum scansionum.
anemología: anemológia sive -logīa, ae f
andinista: andinista, ae m. Sin: scandendi
Andes (Andas) ávidus, cúpidus; studiosus anemomancia o anemomancía: anemomán-
Andium (Andarum) lustrator. tia sive -mantīa, ae f.

andino: andinus, a, um. anemómetro: anemómetrum, i n. Sin: index


(-dĭcis) ventorum motūs vel ímpetūs; mensó-
andrógino: adj ambiguo sexu. Sin: dúplici rius ventorum index; mensórium ventorum
sexu // sust andrógynus, i m. instrumentum; instrumentum venti vel ven-
torum mensórium.
anécdota: anédoctum, i n. Sin: narratiúncula;
historíola, historiúncula; fabella, fábula. Uso: anémona o anemona: anémone, es f.
- divertida, faceta narratiúncula; lépida his-
toríola. anemone, v. anémona.

anecdotario: anecdotorum colléctio; narra- anemoscopia, v. anemomancia.


tiúnculae collectáneae fpl; anécdota, orum
npl; narratiúnculae, fabellae, historíolae fpl. anemoscopio: anemoscópium, ii n. Sin:
venti vel ventorum index (-dĭcis m); vento-
anecdótico: anecdóticus, a , um. Sin: ad rum mutationum index.
anécdota pértinens.
anepigráfico: sine título.
anecdotista: (que escribe anécdotas) anec-
dotorum scriptor. Sin: narratiuncularum aneritroblepsia, v. aneritropsia.
scriptor // (que refiere o gusta de contar
anécdotas) fabulator; qui narratiúnculas aneritropsia: anerythrópsia sive -thropsīa, ae
narrat. f. Sin: nulla rubri coloris cernendi facultas.

aneléctrico: aneléctricus, a, um. aneroide. aneróides, is n. Sin: barómetrum


sine líquido.
anemia: anháemia sive -haemīa, ae f. Sin:
sánguinis inópia, debílitas, deféctio, infírmi- anestesia: anaesthésia sive -sthesīa, ae f. Sin:
tas. Uso: sufrir de -, anháemiā laborare. sensationis privátio, amótio, adémptio; nulla
sentiendi facultas vel imminuta sentiendi fa-
anémico: adj y sust anháemicus. Sin: sán- cultas (privación total o parcial de la sensi-
guine débilis; anháemia laborans. bilidad). Uso: - local, anaesthésia localis; -
por medio del éter, v. eterización.
anemografía: anemográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: ventorum descríptio, tractátio, trac- anestesiar: anaesthetizare. Sin: anaesthésiam
tatus (-us m). afferre; soporare; anaesthesiā soporare; sensu
alienare áliquem; sentiendi facultatem au-
anemográfico: anemográphicus, a, um. ferre.

67
anestésico

anestésico: adj anaesthéticus, a, um. Sin: in- ángel: ángelus, i m. Uso: - custodio o de la
dolórius; sentiendi facultatem áuferens // sust guarda, ángelus tutelaris vel custos // fig, es
anaesthéticum, i n. Sin: anaesthéticum medi- un -, vir est exímiā venustate (en extremo
camentum; medicamentum sensum áuferens. hermoso), mitíssimus et leníssimus (muy afa-
ble), probatíssimus (muy bueno), purus cas-
anestesista: anaesthéticus, i m. Sin: médicus tusque (inocente).
anaesthéticus.
angelical: angélicus vel angelianus, a, um; ad
aneurisma: aneurysma, ătis n. Sin: (dilata- ángelos pértinens; fig ángeli símilis; ínno-
ción de una arteria) arteriae amplificátio vel cens, purus. Uso: alma -, mens ab omni labe
dilatátio; (dilatación anormal del corazón) puríssima; coros -, chori angelorum; saluta-
abnormis dilatátio cordis. ción -, salutátio angélica; vida -, vita inte-
gérrima.
aneurismático: aneurysmáticus, a, um. Sin:
ad aneurysma áttinens. angélicamente: angélice.

anexo: adj annexus, a, um // sust additamen- angelología: angelológia sive -logīa, ae f.


tum, i n. Sin: adiuncta, orum npl. Uso: - es- Sin: doctrina de ángelis.
tadístico, additamentum statísticum.
angina: ángina, ae f. Sin: angor. Uso: - difté-
anfibio: adj amphíbius, a, um // sust ánimal rica, ángina diphthérica vel diphtherítica; -
anceps. Sin: amphíbia béstia; ánimal in utra- de pecho, ángina vel angor péctoris.
que sede vivens. Uso: avión -, amphíbia aë-
ronavis; coche -, amphíbium autocinetum. angiocolitis: angiocholites, is f.

anfibolia, v. anfibología. angiografía: angiográphia sive -graphīa, ae


f. Sin: venarum arteriarumque descríptio.
anfibología: amphibólia sive -bolīa, ae f; am-
phibológia sive -logīa, ae f. Sin: verborum angiógrafo: angiógraphum, i n.
ambigúitas; ambígue dictum.
angiología: angiológia sive -logīa, ae f. Sin:
anfibológicamente: amphibológice. Sin: ae- de venis arteriisque doctrina, disciplina,
quívoce; ambígue. sciéntia.

anfibológico: amphíbolus, a, um. Sin: ambí- angioma: angioma, ătis n.


guus; dúbius; flexíloquus.
anglicanismo: anglicanismus, i m.
anfractuosidad: anfractus, us m. Sin: reces-
sus, us m; sinus, us m. anglicano: adj y sust anglicanus.

angarillas: (andas) lectīca, ae f. Sin: fércu- anglicismo: anglicismus, i m. Sin: ánglica,


lum. Uso: ser llevado en -, lecticā vehi, ferri, angla, británnica vox; ánglica locútio vel díc-
gestari, deferri // (vinagreras) ampullarum tio; Anglorum verbum vel phrasis; ánglicum
theca. verbum; locútio Angliae própria.

68
animador

anglicista: (versado en inglés) ánglice sciens angustia: angor, oris m. Sin: maeror; anxíe-
// (aficionado a lo inglés) rerum anglicarum tas; sollicitudo. Uso: morir de -, angore vel
cultor. angóribus cónfici.

anglofilia: Angliae stúdium. Sin: benevolén- angustiar: angore vel maerore affícere // an-
tia erga Anglos. gustiarse, estar angustiado, angore premi vel
áffici. Sin: ánimo angi; afflictari de áliqua re.
anglófilo: Angliae studiosus vel amans. Sin:
in Anglos benevoléntior; Angliae et Anglo- anhídrido: anhydrides, is f. Uso: - carbó-
rum amator. nico, anhydrides carbónica; carbóneum
dioxydatum; carbónei dióxidum; - sulfúrico,
anglofobia: formīdo (-dĭnis f) Anglorum. sulp(h)ur dioxydatum.
Sin: Angliae et Anglorum ódium; hostílitas
in Anglos. anhidro: anhydrus, a, um. Sin: aquā carens;
siccus.
anglófobo: osor Anglorum. Sin: Angliae et
Anglorum hostis. anilina: anilinum, i n; anilina, ae f. Uso: fá-
brica de -, anilinificina, ae f.
anglófono: anglóphonus.
anilla: (anillo de gimnasia) círculus, i m. Sin:
anglomanía: anglománia sive -manīa, ae f. ánulus. Uso: fabricante de anillos, anulárius,
Sin: anglicizátio, onis f; imitandi ánglicos ii m.
mores stúdium.
anillo: ánulus, i m; círculus, i m. Uso: - del
anglómano: anglicizans, antis mf. Pescador, ánulus piscatórius vel piscatoris ;
anillos de Saturno, circelli Saturni planetae.
anglosajón: adj ánglicus-saxónicus; anglisa-
xónicus // sust Anglus-saxo (Angli-sáxonis animación: (acción y efecto de animar o ani-
…); Anglosaxo, ŏnis m // (lengua) lingua an- marse) animátio, onis f. Sin: concitátio, inci-
glosáxona vel anglosaxónica. tátio Uso: - social, socialis animátio;
incitátio socialis; estar lleno de -, alacritate
Angola: Angólia vel Angola, ae f. efferri; carecer de -, motu carere; frigere //
(vivacidad) alácritas, atis f. Sin: motus, us m;
angolés: adj angol(i)ensis, e; angolanus, a, calor, fervor // (movimiento o concurso de
um // sust Angol(i)ensis, is m; Angolanus, i gente) celébritas, atis f. Sin: frequéntia //
m. (manifestación de los actos característicos
de la animalidad) vitalis vis. Sin: animátio.
angora: (cabra) capra ancyrana // (conejo)
cunículus ancyranus // (lana) lana ancyrana. animado: (dotado de vida) animatus, a, um;
ánimans, antis. Uso: ser -, ánimal, alis n; áni-
anguila: anguilla, ae f. Uso: - ahumada, an- mans, antis mf, en pl también n.
guilla fumigata vel suffīta.
animador: animator, oris m. Sin: incitator;
anguloso: (que tiene ángulos) angulatus // hortator; fautor.
(de rasgos muy salientes) angulosus.

69
animal

animal: ánimal, alis n. Sin: ánimans, antis anisocoria: anisocória sive -corīa, ae f. Sin:
mf. Uso: - doméstico, ánimal domésticum vel impar pupillarum amplitudo vel amplificátio.
cicur; - racional, irracional, ánimal rationale,
irrationale; - salvaje, fera // (contrapuesto a anisotropía: anisotrópia sive -tropīa, ae f.
hombre) béstia, ae f // fig bélua, ae f. Sin:
pecus (-ŭdis f). aniversario: adj anniversárius, a, um // sust
anniversárius dies; dies memorialis; anniver-
animar: animare. Sin: incitare; ánimum ád- sária memória. Uso: - de matrimonio, anni-
dere. versárius matrimónii; - de sacerdocio,
sacerdótii natalis; sacerdotalis múneris nata-
animismo: animismus, i m. Sin: spirítuum lis; ab ínito sacerdótio anniversárius dies; -
doctrina. del nacimiento, dies anniversárius natalis;
dies natalis y simplem natalis, is m; celebrar
animista: adj animísticus, a, um. Sin: ad ani- el - del nacimiento, natalem diem festum ha-
mismum spectans // sust animista, ae m. Sin: bere; - de la muerte, anniversárius fúneris
animismi sectator vel fautor. dies; celebrar el - de la muerte de uno, anni-
versárium mortis alicúius diem celebrare //
ánimo: ánimus, i m. Uso: - eufórico, ánimi oficio y misa que se celebran en sufragio de
hiláritas vel iucúnditas; ánimus hílaris vel iu- un difunto el día en que se cumple el año de
cundus. su fallecimiento, anniversáriae exsequiae; pro
defuncto anniversária sacra.
animosidad: (entusiasmo, ardor; valor, es-
fuerzo) animósitas, atis f. Sin: ánimus // ano: podex, dĭcis m.
(aversión, ojeriza, hostilidad) animósitas.
Sin: ódium; simultas. anódico: anhódicus, a, um.

animoso: animosus, a, um. Sin: animatus; in- anodino: adj anódynus, a, um. Sin: mitigati-
trépidus; álacer. vus, mitigatórius; dolorem sedans, mínuens,
levans, áuferens // (insignificante, insubstan-
anión: ánio, onis m; anion, ontis n. cial) fláccidus, a, um. Sin: nihil signíficans;
flexíloquus // sust medicamentum (-i n)
aniquilación: annihilátio, onis f. Sin: exina- anódynum, mitigativum, mitigatórium.
nítio; exstínctio; excídium; dissolútio; eradi-
cátio. ánodo: ánhodus, i f.

aniquilamiento, v. aniquilación. anofeles: anópheles, is m. Sin: anópheles


culex (-lĭcis m).
aniquilar: annihilare. Sin: annullare; nullifi-
care; ad níhilum redígere. anomalía: anomália sive -malīa, ae f. Sin:
enórmitas; inaequálitas; irreguláritas.
anís: (planta) anisum vel anicetum, i n //
(aguardiente anisado) v. anisado. anómalo: anómalus, a, um. Sin: enormis, ab-
normis; inaequalis.
anisado: anisatum, i n. Sin: pótio anisata.
anonimia: anonýmia sive -nymīa, ae f.

70
antecedencia

anónimo: adj ignotus, a, um. Sin: clanculá- anseático: hanseáticus, a, um.


rius; cuius nomen non constat; anónymus;
innominatus; sine nómine. Uso: comprador ansia: anxíetas, atis f. Sin: anxitudo, dĭnis f
-, emptor anónymus; denuncias -, denuntia- // (anhelo) avíditas, atis f. Sin: exspectátio.
tiones anónymae; escritor -, ignoti nóminis
scriptor vel auctor; scriptor clanculárius, ig- antagónico: antagonísticus, a, um.
notus, incertus; pintor -, pictor anónymus;
poesías -, cármina ab incertis scriptóribus antagonismo: antagonismus, i m. Sin: aemu-
vulgata; sociedad -, anónyma socíetas; socí- látio (alicúius vel cum áliquo); conténtio
etas nulli inscripta nómini; versos -, sine auc- (cum áliquo de áliqua re); repugnántia; rivá-
tore versus // (escrito en que no se indica litas; luctátio; luctamen // (oposición en opi-
nombre de autor) sine nómine vel sine auc- niones) opinionum opposítio. Sin:
tore scriptum // (carta sin firma) lítterae sine sententiarum discrepántia vel discrepátio;
nómine scriptae; anónyma epístula // (secreto opinionum vel opinationum conténtio díscre-
del autor que oculta su nombre) v. incógnito. pans.

anorexia: anoréxia sive anorexīa, ae f. Sin: antagonista: antagonista, ae m. Sin: colluc-


cibi fastídium. tator; adversárius; áemulus.

anormal: adj anormalis, e. Sin: abnormis, antártico: antárcticus, a, um. Uso: círculo -,
enormis // (dicho de persona cuyo desarrollo círculus antárcticus.
físico o intelectual es inferior al que corres-
ponde a su edad) mentis imminutione (vel Antártida: Antárctica Terra. Sin: régio an-
debilitate) laborans (- mental); córporis im- tárctica; cóntinens antárctica.
minutione laborans (- físico) // (infrecuente)
insólitus, a, um. Sin: insuetus; inusitatus. anteayer: núdius tértius. Uso: está ausente
desde -, nunc est dies tértius, cum abest.
anormalidad: anormálitas, atis f. Sin: ab-
nórmitas. antebrazo: antibráchium vel antibrácchium,
ii n.
anosmia: anósmia sive anosmīa, ae f. Sin: ol-
factūs deféctio vel defectus (-us m). antecama: cubiculárium tapete (-is n). Sin:
stórea; teges (tégetis f).
anotar: notare. Sin: consignare; perscríbere.
antecámara: anticámera, ae f. Sin: procoe-
anoxia: defectus (-us m ) oxygénii. ton, onis m.

anquilosado: ankylosi (vel anchylosi) affec- antecedente: adj antecedens, entis. Sin:
tus vel laborans // fig detentus, a , um. Sin: praecedens; anteactus; anterior // sust antece-
tardus; ignavus; lentus; iners; segnis. dens; en pl antecedéntia (-ium n); anteriora
(-um n); ante acta (-orum n); ea quae antea
anquilosis: ankylosis vel anchylosis, is f. evenerunt vel facta sunt; ante facta (-orum n).

ánsar: anser, ĕris m. antecedencia: antecéssio, onis f; antecessus,


us m. Sin: praecedéntia; antegradátio; prae-

71
antecesor

gressus. anteojero: ( el que hace anteojos) ópifex


(-fĭcis m) ópticus. Sin: vitrorum oculariorum
antecesor, v. predecesor. ópifex // (el que los vende) vitrorum ocula-
riorum vénditor (-oris m).
antedata: antídata, ae f. Sin: anterior data;
superioris diei ascríptio. anteojo: (- de larga vista o catalejo) perspi-
cillum (-i n) speculatórium. Sin: instrumen-
antedatar: superiorem diem ascríbere. Sin: tum speculatórium; telescópium // (gemelos)
diem transactum indicare. tubus (-i m) bilens.

antediluviano: antediluvianus, a, um. Sin: anteojos: oculária, orum vel ium npl. Sin:
ante dilúvium exsistens vel factus; dilúvio an- perspicillum; perspicilla, orum npl; vitra
tiquior, antiquius // fig vetérrimus, a, um. Sin: oculária; oculária vítrea. Uso: - acromáticos,
obsoletus. oculária vitra nitidíssima; - ahumados, oculá-
ria fumigata; - bicolores, vitra oculária bino
antehélix: ánthelix, ǐcis f. colore distincta; - cóncavos, bicóncavos, ocu-
lária cóncava, bicóncava; - convexos, bicon-
antelio: anthélios, ii m. vexos, oculária convexa, biconvexa; - negros,
oculária nigra vel atra; - de sol, vitra oculária
antemeridiano: antemeridianus, a, um. Sin: nigranti fulígine íllita; llevar -, gérere oculá-
ante merídiem. ria; ponerse los -, oculária sibi impónere.

antemural: antemurale, is n. antepecho: crepīdo, dinis f; v. pretil. Uso: -


de pozo, púteal, alis n; v. brocal.
antena: (de nave, radio, televisión) antemna
vel antenna, ae f. Uso: - emisora, transmi- antepenúltimo: antepaenúltimus, a, um. Sin:
sora, antemna emissória vel emissionis; ex- tértius ab último; tértius a postremo.
terior, antemna in tecto pósita; - interior,
antemna in conclavi pósita; - receptora, an- antepuerta: porta (-ae f) antīca.
temna receptória; - satelital, antemna satellí-
tica; - supertelescópica, antemna antera: anthēra, ae f.
hypertelescópica vel supertelescópica; - te-
lescópica, antemna telescópica; - telescópica anterior: (en el espacio) antīcus, a, um. Sin:
dipolo, antemna telescópica dipólica; - de antérior, oris; antecedens, entis. Uso: los
radio, antemna radiophónica; - de televisión, dientes -, dentes adversi // (en el tiempo) su-
antemna televisiva vel televisífica // (mástil périor, oris . Uso: el año -, superiore anno; el
de telegrafía y telefonía para captar y emitir día -, prídie // (en el tiempo y en el espacio)
las ondas hertzianas) malus (-i m) antemnae prior, oris. Uso: el suegro -, socer (socri m)
vel antemnalis // Zool cornu, us n; cornus, us prior; la suegra -, socrus (-us f) prior; los pies
m. Sin: cornículum. -, priores pedes; Homero es anterior a Hesí-
odo, Homerus ante Hesíodum fuit.
antenista: antemnae ártifex (-fĭcis m).
anteriormente: in antecessum.
anteojeras: oculorum tutamen (-mĭnis n).
Sin: córium oculare. antesala: vestíbulum, i n. Sin: procoeton,

72
anticoncepcional

onis n; átrium. Uso: hacer -, exspectare, op- tus // sust catholicorum osor; nóminis cathó-
periri. lici inimicus.

antevíspera: nudiustertianus dies. anticiclón: anticyclo, onis m. Sin: áër anti-


turbíneus.
antiabortista: oppugnator abortūs m; oppug-
natrix abortūs f. Sin: contrárius abórtui m; ad- anticipo: (Ret, anticipación) anticipátio, onis
versatrix abórtuum evocandorum f. f. Sin: prolepsis, is f // (Econ, dinero antici-
pado) promútuum, i n. Sin: promútua pecú-
antiaéreo: antiaéreus, a, um. Sin: aëroplanis nia; pecúnia ante soluta.
vel aëronávibus infensus; velívolis oppósitus.
Uso: armas -, arma antiaéria; arma aëroplanis anticlerical: adj anticlericalis, e. Sin: clero
infensa; cañón -, tormentum aëronávibus in- infensus; cléricis infestus; clericátui vel reli-
fensum; defensa -, defensio antiaérea; defen- gioni adversus; religionem perosus // sust an-
sio ad velívola arcenda; refugio -, suffúgium ticlericalis, is m; cleri vel clericatūs
antiaérium. adversator; clericorum osor. Uso: ser -, a sa-
cris administris (vel a cléricis) abhorrere; sa-
antialcohólico: antialcohólicus, a, um. cros adversari ministros.

antialemán: Germanis infensus vel inimicus. anticlericalismo: anticlericalismus, i m. Sin:


hostílitas contra clerum, cléricos, clericatum;
antialérgico: antiallérgicus, a, um. ódium cleri; clericorum ódium, simultas, of-
fénsio; aliena a sacris administris voluntas;
antiatómico: antiatómicus, a, um. alienus vel aversus a cléricis ánimus.

antibacteriano: antibacterianus, a, um. Sin: anticoagulante: adj anticoagulativus, a, um.


antibactéricus. Sin: coagulationem cóhibens // sust antico-
águlans, antis n; anticoágulum, i n.
antibala: antiglandulárius, a, um.
anticomunismo: anticommunismus, i m.
antibiótico: adj antibióticus, a, um. Sin: ba- Sin: ódium communistarum; hostílitas in
cillis nocens // sust antibióticum, i n. Sin: me- communistas; communistarum doctrinae fac-
dicamentum antibióticum; substántia tionisque ódium.
micróbiis mortífera.
anticomunista: adj anticommunísticus, a,
anticanceroso: anticancerosus vel anticance- um. Sin: communistis inimicus vel adversus
ráticus, a, um. // sust communistarum adversárius, despec-
tor, persecutor.
anticarcinógeno: anticarcinógenus, a, um.
anticoncepción: anticoncéptio, onis f. Uso:
anticátodo: anticáthodus, i f. práctica de la -, anticonceptionis usus; v.
contracepción.
anticatólico: adj anticathólicus, a, um. Sin:
catholicorum odiosus; rei cathólicae pernó- anticoncepcional: anticonceptionalis, e. Sin:
xius; doctrinae cathólicae infensus vel infes- anticonceptivus.

73
anticonceptivo

anticonceptivo: adj anticonceptivus, a, um. anticristo: antichristus, i m. Sin: pseu-


Sin: antifecundativus; atócius; conceptioni dochristus.
offíciens; fecundationem impédiens. Uso:
medios o recursos -, subsídia anticonceptio- anticuario: (persona que hace profesión o
nália; mentalidad -, mens contra conceptio- estudio particular del conocimiento de las
nem; píldora -, pílula anticonceptiva // sust cosas antiguas) anticuárius, ii m. Sin: anti-
anticonceptivum, i n. Sin: anticoncípiens; quitatis studiosus // (persona que las colec-
atócium. Uso: usar anticonceptivos, atócia ciona o negocia con ellas) véterum librorum
adhibere. coëmptor vel vénditor; rerum antiquarum
mercator.
anticonformismo: anticonformismus, i m.
Sin: conformitatis ódium; inimicítia adversus anticuerpo: anticorpus, pŏris n. Sin: antí-
conformitatem. gena, orum npl.

anticonformista: anticonformista, ae m. antidemocrático: antidemocráticus, a, um.


Sin: antipopularis; aversus a pópulo.
anticongelante: adj gelu mínuens, commí-
nuens, cóhibens. Sin: antigélidus; gelifúgius antideportivo: ab athlética vel a re athlética
// sust antigélidum, i n. Sin: anticoágulum; alienus. Sin: lúdicris exercendis contrárius.
liquor gelifúgius; liquor gelu mínuens; con-
gelationem cóhibens. antidetonante: substántia antipulsatória.

anticonstitucional: anticonstitutionalis, e. antidiftérico: antidiphthéricus vel antidiph-


Sin: constitutioni contrárius vel adversus; ci- theríticus, a, um.
vitatis formae infensus.
antidivorcista: divórtio contrárius, a, um.
anticorrosivo: adj anticorrosivus, a, um. Sin:
anticorrodens, antirodens, antierodens // sust antidopaje, v. antidoping.
anticorrosivum, i n. Sin: anticorrodens, entis
n. antidoping: probátio (athletarum) de re stu-
pefactiva.
anticresis: antichrēsis sive antíchresis, is f.
Sin: mútuus usus. antidroga: éfficax contra medicamenta stu-
pefactiva.
anticristianismo: antichristianismus, i m.
Sin: ódium Christianorum; stúdium adversus antieconómico: antioeconómicus, a, um.
Christianos; doctrinae Christi ódium. Sin: rei oeconómicae contrarius vel infestus.

anticristiano: antichristianus, a, um. Sin: antiemético: antieméticus, a, um. Uso: me-


christianis contrarius, infensus, infestus, nó- dicamento -, medicamentum antieméticum.
xius, inimicus; doctrinae Christi contrárius;
christianos pérsequens // sust christianorum antiesclavismo: luctátio (-onis f) vel motus
adversárius, despector, persecutor; Ecclésiae (-us m) contra servitutem.
Christi osor; christianae religionis inimicus.
antiespasmódico: adj antispamódicus, a,

74
antimilitarismo

um. Sin: mítigans, mitigatórius // sust an- antiguerrillero: adj y sust bellatóribus tectis
tispasmódicum, i n. Sin: mitigatórium; me- aversus, contrárius, rénitens.
dicamentum antispamódicum; medicamentum
mitigatórium. antiherrumbre: res robíginem práecavens
vel áuferens.
antiestético: antiaesthéticus. Sin: invenustus,
a, um. antihigiénico: valetúdini contrárius vel no-
cens. Sin: infensus curae valetúdinis vel sani-
antifascista: antifascista, ae m. tatis.

antifebril, v. antipirético. antihumanístico: antihumanísticus, a, um.

antiflogístico: adj antiphlogísticus, a, um. antiimperialismo: antiimperialismus, i m.


Sin: inflammationem sedans vel mítigans // Sin: imperialis potestatis ódium.
sust antiphlogísticum, i n.
antiimperialista: adj imperiosae dominatio-
antífona: antíphona sive antiphōna, ae f. nis contrárius vel adversus // sust antiimpe-
rialista, ae m. Sin: imperialis potestatis osor.
antifonario: antiphonárium, ii n. Sin: liber
antíphonas (et responsória) cóntinens. antiincendio: contra vel adversus incéndium.

antigangrenoso: qui, quae, quod gangrae- antiinfortunio: contra vel adversus infortú-
nam súpprimit. nium.

antigás: antigasalis, e. Uso: máscara -, antiitaliano: Italis infensus vel inimicus.


masca antigasalis.
antijurídico: non iuridicialis. Sin: non legí-
antígeno: antígenum, i n. timus.

antigravedad, v. ingravidez. Antillas: Antillae, arum fpl. Sin: Antiliae.


Uso: mar de las -, mare antilíacum.
antigubernamental: regímini contrárius vel
infensus. antilógico: antilógicus, a, um. Sin: antithéti-
cus; contrárius; oppósitus.
antigüedad: (tiempo antiguo) antíquitas, atis
f. Sin: vetustas; antiqua vel vetus aetas // (los antílope: cervus áfricus.
hechos sucedidos en tiempo antiguo) antiqua,
orum npl; res antíquae // (los hombres anti- antimafia: contrárius máfiae.
guos) antiqui, orum mpl. Sin: véteres; prisci;
véteres vel antiqui hómines; prisca gens // (pl, antimateria: antimatéria, ae f. Sin: matéria
monumentos u otros objetos artísticos o lite- matériae contrária.
rarios de tiempo antiguo) antiqua vel antiqui-
tatis monumenta. Sin: ópera antiqua. antimilitarismo: antimilitarismus, i m. Sin:
rei militaris ódium vel fastídium; doctrina mi-
antiguerrilla: belli tecti propulsátio (-onis f). litáribus stúdiis contrária.

75
antimilitarista

antimilitarista: antimilitarista, ae m. Sin: an- antipatía: antipathīa, ae f. Sin: repugnántia,


timilitarismi fautor; militáribus stúdiis con- aversátio, avérsio; ánimus alienus vel aversus
trárius vel aversus. ab áliquo; aversa mens vel voluntas ab áli-
quo; naturalis ánimi repugnántia.
antimisil: contra missília. Uso: aparato -,
contra missília instrumentum. antipático: antipáthicus, a, um. Sin: invisus;
molestus; importunus; repugnans; aversus.
antimonárquico: antimonárchicus, i m. Sin:
régio dominátui infensus, contrárius, infes- antipatriótico: a patrio amore alienus.
tus.
antipatriotismo: a patriae amore (vel cari-
antimonio: anthimónium, ii n. Sin: stíbium. tate) alienátio (-onis f).

antinacional: antinationalis, e. Sin: nationi antipedagógico: antipaedagógicus, a, um.


contrárius, infensus, adversárius. Sin: educationi contrárius vel hostilis.

antinatalista: política -, política adversus antiperistáltico: antiperistálticus, a, um.


nascentes decreta. Uso: movimiento -, antiperistalsis, is f.

antinefrítico: antinephríticus, a, um. Sin: antipiresis: antipyrēsis, is f. Sin: febris remé-


qui, quae, quod ad nephrítidi medendum dia.
valet.
antipirético: adj antipyréticus vel antipýri-
antineurálgico: antineurálgicus, a, um. cus, a, um. Sin: febrim arcens, depellens vel
sedans, mítigans // sust antipyréticum i n.
antiniebla: contra nébulam. Sin: febris remédium; medicamentum an-
tipyréticum vel antipýricum.
antinomia: antinómia sive antinomīa, ae f;
en pl también leges contráriae; normae sibi antipirina: antipyrina, ae f; antipyrinum, i n;
ínvicem adversantes. Uso: las - de Kant, an- v. antipirético.
tinómiae kantianae.
antípoda: adj antípodus, a, um // sust régio
antinomismo: antinomismus, i m. antípoda f; en pl antípodae, arum f; antípodes,
um m // (habitante) qui regionem antípodam
antioxidante, v. antiherrumbre. íncolit; en pl también antípodes, um vel an-
tíchthones, um Sin: qui contráriam terrae par-
antipapa: antipapa, ae m. Sin: pseudopónti- tem íncolit // fig prorsus contrárius. Uso: ser
fex; illegítimus Póntifex. los - o estar en los -, inter se repugnare; cosas
que están en los -, repugnántia, ium npl.
antiparasitario: antiparasíticus, a, um. Sin:
insectis infensus vel adversus. antipoético: antipoéticus, a, um. Sin: rudis;
pedestris; vulgaris; a póësi alienus.
antiparlamentario: antiparlamentaris, e.
Sin: contrárius cóetui legatorum populárium. antipolítico: rei políticae adversus vel con-
trárius.

76
antitoxina

antiprotestante: antiprotestánticus, a, um. vel putrédinem, vel tabem repellens; inquina-


menti immunitatem impértiens.
antiprotón: antiproto vel antiproton, onis m.
antisísmico: antisísmicus, a, um.
antirrábico: antirábidus, a, um. Sin: contra
rábiem fáciens; antihydrophóbicus. antisocial: antisocialis, e. Sin: rei sociali
contrárius vel infestus.
antirracional: rationi contrárius.
antitanque: currífragus, a, um. Sin: loricatis
antirradar: instrumentum (-i n) radioëléc- cúrribus infestus.
tricum detectórium turbans.
antiterrorismo: antitromocrátia sive -cratīa,
antirreligioso: religioni contrárius, infensus, ae f. Sin: antiterrorismus; consílium vel in-
inimicus. ceptum contra tromócratas; luctátio contra
perpetuos terrores; conténtio adversus terro-
antirreumático: antirheumáticus, a, um. Sin: ristas vel territores.
articulorum vel ártuum dolores sedans, míti-
gans. antiterrorista: adj antitromocráticus, a, um.
Sin: antiterrorísticus; perpétuo terrori con-
antirrobo: instrumentum (-i n) furtum práe- trárius; terroris regímini adversus; contra per-
cavens. pétuos terrores // sust antitromócrates, is m.
Sin: antiterrorista, ae mf; antitérritor; antitro-
antirromano: antiromanus, a, um. Sin: Ro- mocrátiae fautor.
manis infensus, adversus, inimicus.
antítesis: antíthesis, is f. Sin: contraposítio;
antisemita: adj antisemíticus, a, um. Sin: a contrapósitum; antíthetum; opposítio nega-
Semitis, Iudaeis, Hebraeis abhorrens; Semitis tionis. Uso: por -, per oppositionem negatio-
infensus // sust antisemita vel antisemites, ae nis // fig dispáritas (alicúius rei); conténtio;
m. Sin: Semitarum osor. contrárium. Uso: ser la - de alguien, álicui
dissimíllimum esse.
antisemítico: antisemíticus, a, um. Sin: se-
mitis infestus, hostilis; ad Iudaeorum ódium antitetánico: adj antitetánicus, a, um // sust
áttinens. antitetánicus liquor. Sin: tétani antídotum n
vel antídotus f.
antisemitismo: antisemitismus, i m. Sin: Se-
mitarum ódium; contra pópulum iudáicum si- antitético: antithéticus, a, um. Sin: contrá-
multas; alienus ab Hebraeis ánimus. rius, adversus, repugnans (álicui rei) ; alienus
(ab áliqua re).
antisepsia: antisepsis, -is f.
antitóxico: adj antitóxicus, a, um // sust me-
antiséptico: adj antisépticus, a, um. Sin: qui, dicamentum (-i n) antitóxicum.
quae, quod putrédini obstat; tabem repellens,
súpprimens // sust antisépticum, i n. Sin: me- antitoxina: antitoxina, ae f. Sin: medicamen-
dicamentum antisépticum; tabis medicamen- tum antitoxínicum; toxinarum remédium.
tum; putrédinis remédium; inquinamentum,

77
antivariólico

antivariólico: antivariólicus, a, um. Uso: va- antropólogo: anthropólogus, i m. Sin: an-


cunación -, vaccinátio antivariólica. thropologista, ae m; anthropológiae cultor,
peritus.
antología: anthológia sive -logīa, ae f. Sin:
florilégium; anthológica, orum npl; scripta antropómetra: anthropometres, ae m. Sin:
selecta. Uso: - poética, cármina selecta; se- anthropométriae peritus.
lecta poëtarum cármina; - latina, selecta lati-
nitatis (vel latini sermonis) scripta. antropometría: anthropométria sive -metrīa,
ae f.
antonomasia: antonomásia sive -masīa, ae f.
Sin: pronominátio. Uso: por -, per excellén- antropométrico: anthropométricus, a, um.
tiam dictum.
antropomórfico: anthropomórphicus, a, um.
antracita: anthracites, is m.
antropomorfismo: anthropomorphismus, i
antrisco: anthriscus, i m. m. Sin: anthropomorphítica háeresis.

antropocéntrico: anthropocéntricus, a, um. antropomorfita: anthropomorphīta, ae m.

antropofagia: anthropophágia sive -phagīa, antropomorfo: adj anthropomorphus, a, um.


ae f. Sin: humanae carnis esus (-us m); hu- Sin: hóminis formam habens // sust anthro-
mana carne vesci, ali; humanam carnem pomorphus, i m.
édere, manducare.
antropotomía: anthropotómia sive -tomīa, ae
antropófago: anthropóphagus, i m. Sin: hu- f. Sin: humani córporis séctio.
manae carnis edax (-acis).
antropozoico: anthropozóicus, a, um. Uso:
antropografía: anthropográphia sive -gra- era -, aetas anthropozóica.
phīa, ae f.
anual: ánnuus, a, um.
antropográfico: anthropográphicus, a, um.
anualidad: (importe anual) ánnuum, i n;
antropógrafo: anthropógraphus, i m. ánnua, orum npl. Sin: ánnuus réditus.

antropolatría: anthropolatrīa, ae f. Sin: hó- anuario: liber annalis vel memorialis.


minis adorátio.
anulación: annullátio, onis f. Sin: adnihilá-
antropología: anthropológia sive -logīa, ae f. tio; rescíssio; resolútio. Uso: - de un crédito
Sin: sciéntia anthropológica; humanae natu- por pago, solútio iusti créditi; solútio rerum
rae descríptio, doctrina, sciéntia. Uso: - cul- creditarum.
tural, anthropológia culturalis.
anular: rescíndere, resólvere (v. gr. stipula-
antropológico: anthropológicus, a, um. Uso: tionem, testamentum); dissólvere vel tóllere
razones -, anthropológicae rationes. (v. gr. iudícia, leges).

78
aparato

anunciación: annuntiátio, onis f. ¿cuántos - tienes?, quot annos es natus/a?


quot annos habes? // (que ocurre cada año)
anunciador, ra: nuntiator vel annuntiator, quotannalis, e. Uso: inundaciones que se re-
oris m; nuntiatrix vel annuntiatrix, icis f. Sin: piten cada año, inundationes quotannales.
praeco; pervulgator; laudativi núntii vulgator.
añoranza: desidérium, ii n. Uso: - del pa-
anunciante: adj nuntians, antis // sust, v. sado, praetériti témporis desidérium.
anunciador.
aorta: aorta, ae f. Sin: artéria vel arteriarum
anunciar: nuntiare. Uso: - con anticipación, máxima.
praenuntiare.
aortitis: aortae inflammátio (-onis f).
anuncio: núntius, ii m; notítia, ae f. Uso: -
central, núntius centralis; - oficial, núntius apagacigarros: volúminum exstinctórium
officialis; - publicitario, praecónium, ii n; (-ii n).
praecónium mercatórium géneris laudativi;
pl laudativa venditorum núntia; - en un dia- apagador: exstinctórium, ii n // (matacande-
rio, praecónium diurnárium; núntius diurná- las, apagavelas) bacillum vel tegillum exs-
rius; núntius per epheméridem éditus; tinctórium. Sin: bacillum flammae
núntius in diario relatus; arte de delinear restinguendae.
anuncios, ars tábulas praedicativas deline-
andi. apagón: fluoris eléctrici abrúptio (-onis f).

anuria: anúria sive anurīa, ae f. Sin: urinae aparador: (mueble) ábacus, i m. Sin: armá-
cessátio. rium; armárium promptuárium. Uso: - pe-
queño, armaríolum.
anverso: pars adversa. Uso: - de una mo-
neda, pars adversa alicúius nummi. aparato: (máquina) instrumentum, i n. Sin:
máchina; machinamentum. Uso: - deportivo,
anzuelo: hamus, i m. Uso: sedal con -, iácu- instrumentum oblectatórium; instrumentum
lum hamatum. ad lúdicram exercitationem aptum; - escé-
nico, disposítio scáenica; - estéreo-electrofó-
añalejo: calendárium ( -ii n) ecclesiásticum. nico, stereoëlectrophōnum sive
stereoëlectróphonum, i n; electrophōnum sive
año: annus, i m. Uso: - bisiesto, annus inter- electróphonum stereophónicum; - o máquina
calaris; - en curso, annus currens; - entrante, fotográfica, instrumentum photográphicum,
initurus annus; - escolar, scholaris annus; - máchina photográphica; - investigador, per-
luz, annus lúminis; annus luce mensus; - contatrum, i n; - magnetofónico, instrumen-
santo, annus sacer, piacularis; el - pasado, tum magnetophónicum; - portátil,
anno próxime praetérito; en el - de gracia…, instrumentum portátile vel portábile; - telefó-
anno post Christum natum…, anno a Christo nico, telephónicum instrumentum; - de
nato…, anno a reparata salute…, anno Dó- radio, v. radio; - de radiografía, instrumen-
mini vel anno Dómini Nostri…, anno chris- tum roëntgenianum, - de televisión, instru-
tiano …; felicitar el - nuevo, faustum mentum televisórium, v. televisor // (conjunto
fortunatumque novum annum ominari; de cosas o personas para algún fin) appara-

79
aparcadero

tus, us m. Uso: - audiovisual, apparatus au- o cosa) figura, ae f. Uso: asumir la - de uno,
diovisualis; - burocrático, apparatus charto- indúere figuram alicúius // (cosa que parece
cráticus; - crítico, apparatus críticus; - y no es) spécies, ēi f. Sin: simulacrum; fucata
genital, genitale, is n; genitália, ium n pl; - spécies. Uso: - de verdad, fucata (vel simu-
militar, apparatus militaris; - modernos de lata, vel ementita) veri spécies, apariencias -
diagnosis, recentíssima diagnóstica adiu- de virtud, simulacra virtutis.
menta; - respiratorio, órganum respiratórium
vel respirationis. apartadero: F.C. declinatórium, ii n. Sin:
mutatória, orum npl; rotália mobília; orbita-
aparcadero: autoraedarum statio; área sta- rum devertículum.
tiva autocinetorum; v. estacionamiento.
apartado, v. casilla (apartado postal).
aparcamiento, v. aparcamiento.
apartamento: diaeta, ae f; v. departamento.
aparcar: in statione (autoraedarum) con-
stitúere, statúere; vehículum in statione apartar: áliquem avértere, abdúcere, avo-
sístere; autocinetum statúere. care, defléctere, abstráhere, deterrere ab +
abl. Uso: - a los ciudadanos de votar, cives
aparcería: locátio pártibus facta. Sin: ius ab votis ferendis deterrere; no dejarse - del
partiárium. propio propósito, a suo consílio non deterreri;
fírmiter suum consílium tenere; apartarse
aparcero: colonus partiárius. del camino, viā devértere; de viā defléctere.

apareamiento: copulátio generatória. apartheid: segregátio nigritarum. Sin: segre-


gátio hóminum coloratorum.
aparejo: instrumentum, i n. Sin: instrúctio;
structura. Uso: - técnico, machinamentorum apasionadamente: cúpide vel cupidíssime.
instrúctio; structurae machinales; aparejos de Sin: flagranter; ardenter; studiose vel studio-
navegación, instrumenta navi regendae; apa- síssime; flagranti vel vehementi stúdio.
rejos de pesca, piscatóriae artis instrumenta.
apasionado: cúpidus vel studiosus alicúius
aparente: apparens, entis // (fingido, simu- rei. Uso: - por la caza, studiosus venandi; - por
lado) simulatus, a, um. Sin : fictus ; specio- la literatura, studiosus litterarum; estar - , ali-
sus. cúius, vel alicúius rei, studiosum vel studio-
síssimum esse; alicúius rei studio flagrare,
aparición: (acción de aparecer) conspectus, ardere, teneri; áliqua re ardere vel captum
us m. Sin: adventus, us m. Uso: la - del sol, esse.
solis ortus; la - de un libro, libri edítio // (vi-
sión) vísio, onis f. Sin: visus, us m; visum, i apasionamiento: veheméntia, ae f. Sin:
n; manifestátio, apparítio. Uso: - milagrosa, ánimi ardor.
prodigialis visus, vel vísio, vel manifestátio;
la - de San Miguel Arcángel, Apparítio Sancti apasionarse: (aficionarse con exceso a una
Michaelis Archángeli; v. espectro, fantasma. cosa) álicui rei, in áliquid studere; vehemen-
ter áliquid cúpere, expétere, optare; áliqua re
apariencia: (aspecto exterior de una persona capi; alicúius rei voluptate (amore, studio,

80
apetito

delectatione) capi // (aficionarse con exceso Apeninos: montes (-ium mpl) Appennini.
a una persona) amore alicúius capi.
apepsia: apépsia sive apepsīa, ae f. Sin: di-
apatía: apáthia sive apathīa, ae f. Sin: (impa- gestionis difficultas vel defectus.
sibilidad del ánimo) indoléntia; nihil sentire;
non dolere; nullus doloris sensus; (falta de apercepción: appercéptio, onis f. Sin: perci-
vigor o energía) torpor, ánimi torpor; lenti- piendi sensus vel consciéntia.
tudo; socórdia; ignávia; inértia; segnítia.
apergaminado: mácie confectus.
apático: apáthicus, a, um. Sin: (impasible)
sensūs expers; (falto de vigor o energía) tor- aperitivo: (sólido y/o líquido) gustátio, onis
pens; lentus; socors; ignavus; iners; segnis. f. Sin: gustatiúncula; gustatórium; promulsis
(-ĭdis f); gustátio apertiva vel aperitiva; cibi
apear: áliquem ad pedes dedúcere vel ad- appeténtiam movens vel urgens; (solamente
dúcere. líquido) própoma, ătis n. Sin: silatum; absin-
thiatum; pótio apertiva; occursária pótio.
apegado: - a la vida, vitae cúpidus.
aperos: instrumenta, orum npl. Uso: - de jar-
apego: stúdium, ii n. Sin: ánimi adiúnctio. dinería, instrumenta hórtica.

apelación: (acción de apelar) appellátio, apertura: apértio vel aperítio; adapértio, onis
onis f. Uso: derecho de -, v. derecho; tribunal f. Sin: apertura. Uso: solemne -, sollemnis
de -, v. tribunal. apértio // fig ánimus patens.

apelar: appellare. Sin: provocare. Uso: - a la apesadumbrado: maestus áliquā re. Sin:
lealtad de alguien, ad fidem alicúius confú- maerore vel maestítiā affectus.
gere; - a la piedad de alguien, alicúius mise-
ricordiam captare; - al pueblo, ad pópulum apesarado, v. apesadumbrado.
appellare vel provocare
apétalo: apétalus, a, um. Sin: foliorum ex-
apellido: cognomen, mĭnis n. Uso: nombre y pers; fóliis carens.
-, nomen cognomenque.
apetencia, v. apetito.
apéndice: (cosa adjunta o añadida a otra)
appendix, īcis f. Sin: supplementum; addita- apetito: (impulso instintivo) cupíditas, atis f.
mentum. Uso: - de un libro, appendix; ex- Sin: appetitus, us m; appetítio // (gana de
trema libri (óperis, volúminis) pars; - del comer) appeténtia, ae f. Sin: appetítio; cibi
ciego, appendix intestina, cólica; intestino- vel edendi cupíditas, avíditas, appeténtia.
rum appendix. Uso: operación del -, resecá- Uso: falta de -, cibi fastídium; avivar, abrir o
tio appendicis; operar de -, v. operar. despertar el -, cibi cupiditatem excitare vel
concitare; appetentiam cibi fácere; comer con
apendicitis: appendicitis, ĭdis f; appendicites, -, libenter édere vel cibum súmere; hacer vol-
is f. Sin: appendīcis inflammátio; cólicae vel ver el -, aviditatem cibi appetendi revocare;
intestinae appendīcis morbus. Uso: lo opera- perder el -, appeténtiam amíttere; tener -,
ron de -, cólica appendix resecta est ei. cibum appétere; no tener -, cibum fastidire;

81
apetitoso

no tengo -, mihi cibi cupíditas non est. zado, reprobari, improbari; repulsam ferre.

apetitoso: (que excita el apetito) appeténtiam aplazo: reprobátio, onis f. Sin: improbátio;
éxcitans vel fáciens. Sin: palatum súscitans; repulsa.
salivam movens // (gustoso) sápidus, a, um.
Sin: suavi vel grato sapore. aplicación: usus, us m. Sin: applicátio. Uso:
- técnicas, rei téchnicae vel rerum technica-
apicultor: apiárius, ii m. Sin: apiculárius; rum applicationes; las - de la energía ató-
méllifex (- fĭcis), mellárius; ápium cultor. mica a objetivos pacíficos, vis atómica ad
usus béllicos adhíbita; las - de la radio, mar-
apicultura: ápium cultura vel cura. Sin: coniani inventi usus (-ŭum mpl); - de un in-
mellifícium; apiária; ars apiária. vento, inventi usus.

apilamiento: coacervátio, onis f. aplicarse: se applicare. Sin: óperam dare; se


convértere ad áliquid; studere álicui rei. Uso:
apilar: congérere. Sin: coacervare. - a distribuir comida, in cibis distribuendis
óperam dare.
apio: ápium, ii n; ápius, ii m. Uso: - culti-
vado, doméstico, ápium sativum vel hortense. aplique: (aparato de luz fijado a la pared)
lampas (eléctrica) parietária. Sin: parietáriae
apirético: apyréticus vel apýretus, a , um. lámpadis fulcrum.
Sin: febri carens.
Apocalipsis: Apocalipsis, is (ac -in) f // (fig,
apirexia: apyréxia sive apirexīa, ae f; apyres- catástrofe) calámitas, atis f.
sis, is f. Sin: febris deféctio vel defectus.
apocalíptico: apocalýpticus, a, um. Sin: ar-
aplanadora, v. bulldózer. canus; recónditus // fig calamitosus; terrífi-
cus; terríficans.
aplaudir: - fragorosamente a alguien, álicui
máximos plausus tribúere vel impertire. apócopa, v. apócope.

aplauso: plausus, us m. Uso: - estruendoso, apócope: apócopa, ae f; apócope, es f. Sin:


fragor plaudéntium et acclamántium; stre- amputátio (extremae) lítterae vel sýllabae.
pens (vel crépitans, vel résonans) plausus;
largo -, longus plausus. apócrifo: adj apócryphus, a, um. Sin: adulte-
rinus; falsus; fictus; non authénticus. Uso:
aplazado: (diferido) dilatus, a, um. Sin: pro- carta -, lítterae adulterinae; libro -, liber falso
crastinatus // (desaprobado) improbatus, a, inscriptus álicui; liber súbditus vel subdití-
um. cius; liber ignoti auctoris; liber apócryphus
vel apocrýphicus (libro cuya inspiración di-
aplazamiento: dilátio, onis f. Sin: dilatátio; vina no es segura) ; testamento -, testamen-
procrastinátio. tum suppósitum.

aplazar: (diferir) dilatare // (desaprobar) re- apocrisiario: apocrisiárius vel aprocrisárius,


probare, repéllere, improbare. Uso: ser apla- ii m.

82
apostema

apodíctico: apodícticus, a, um. Sin: certus; christianae religionis (vel doctrinae) defen-
certíssimus; firmíssimus. sor, adsertor, vindex; los - de la literatura
cristiana, christiani apologetae.
apodo: cognomen, mĭnis n. Sin: cognomen-
tum; ridículum vel irrisórium nomen; nomen apólogo: apólogus, i m. Sin: fábula, fabella;
ádditum. Uso: - jocoso, nomen ioci causā fic- narratiúncula ficta.
tum; - mordaz, nomen despectūs causā fic-
tum. apoplejía: apopléxia sive -plexīa, ae f;
apoplexis, is (ac -in, abl -i) f. Sin: (súbiti) sán-
apódosis: apódosis, is f. Sin: reddítio; se- guinis ictus (-us m). Uso: - parcial, parálysis;
cunda pars períodi vel músicae phrasis. nervorum remíssio; morir de -, apopléxiā ar-
reptum vel correptum perire; ictu sánguinis
apófisis: apóphysis, -is f. Sin: ossis tubércu- exstingui; padecer -, apoplexi arreptum vel
lum vel eminéntia. correptum esse

apofonía: apophónia sive -phonīa, ae f. apopléjico o apoplético: apoplécticus vel


apoplectus, a, um.
apógrafo: apógraphum vel apógraphon, i n.
Sin: exemplar. aporía: apória sive aporīa, ae f. Sin: aporiá-
tio, onis f.
apoliticismo: apolitícitas, atis f. Sin: política
quies. apostar: sponsionem fácere. Sin: pígnore
cum áliquo certare vel conténdere; áliquem
apolítico: apolíticus, a, um. Sin: haud políti- sponsione provocare vel lacéssere. Uso: -
cus; rerum civílium incuriosus. algo, áliquid in pignus dare, pónere; pignus
cum áliquo pónere de áliqua re; - cualquier
apologética: apologética, ae f. Sin: apologé- cosa, quovis pígnore certare vel conténdere
tica disciplina, doctrina, ars; religionis defén- + prop inf.
sio; veritatis defénsio.
apostasía: apostásia sive -stasīa, ae f. Sin:
apologético: apologéticus, a, um. Sin: lauda- apostátio; apostatus, us m; apostatátio;
tivus, laudatórius; defensórius. Uso: escrito -, apostatatus, us m; a religione deféctio.
apologéticum, i n.
apóstata: apóstata, ae m; apostatrix, icis f.
apología: apológia sive -logīa, ae f. Sin: de- Sin: religionis desertor, desertrix; a vera reli-
fénsio (defensa), purgátio (justificación), lau- gione tránsfuga mf; ad impietatem vel ad fal-
dátio vel praecónium (encomio). Uso: hacer sam religionem tránsfuga.
la - de alguno o de alguna cosa, áliquem vel
áliquid dilaudare, laudibus efferre, in caelum apostatar: apostatare. Sin: apostásiam fá-
ferre, ad caelum tóllere; hacer la - (en de- cere; religionem desérere; a vera religione
fensa) de alguien, áliquem deféndere vel pur- defícere; a fide cathólica recédere.
gare de + abl.
apostema: apostēma, ătis n. Sin: abscessus,
apologista: apologista, ae m. Sin: apologeta; us m; suppurátio.
laudator; praeco; defensor. Uso: - cristiano,

83
apostilla

apostilla: annotátio, onis f. Sin: notátio; nota; apreciación: diiudicátio, onis f (muy buena,
commentaríolus; annotamentum. Uso: breve excellens; buena, bona; satisfactoria, medío-
-, annotatiúncula. cris vel probábilis; suficiente, suffíciens; in-
suficiente, vitiosa vel non suffíciens).
apostillar: annotare. Sin: impónere, appó-
nere notas ad + ac. Uso: - un libro, librum an- apremiar, v. acosar.
notatiónibus instrúere.
aprendiz: discípulus, i m. Sin: tiro (-onis m);
apóstol: apóstolus, i m; apóstola, ae f // (fig, alumnus; novítius.
propugnador, ra) fautor m, fautrix f; auctor
m, auctrix f. aprendizaje: discéntia, ae f. Sin: discipulatus
vel alumnatus, us m; novitiatus, us m; tirocí-
apostolado: apostolatus, us m. Sin: apóstoli nium; praeparatória exercitátio; práevium ti-
munus (-nĕris n). Uso: - de la oración, rocínium. Uso: - escolar, discéntia scholaris;
apostolatus orationis. - del latín, discéntia latina vel linguae latinae.

apostolicidad: apostolícitas, atis f. aprensión: anxíetas, atis f. Sin: anxietudo


(-dĭnis f); anxitudo; sollicitudo.
apostrofar: áliquem apostrophare. Sin: áli-
quem compellare, appellare; in áliquem aprensivo: ánxius, a, um. Sin: tímidus; pá-
apóstrophem fácere; áliquem apóstrophe vidus; saluti nimis cónsulens.
increpare, obiurgare; áliquem vehementer
álloqui; in áliquem ínvehi. apresto: apparátio, onis f. Sin: praeparátio.

apóstrofe: apóstrophe, es f; apóstropha, ae f. apretar: - el gatillo, lígulam concútere vel


Sin: compellátio; allocútio véhemens. addúcere.

apóstrofo: apóstrophus, i f. aprietapapeles: chartae pressórium (-ii n); -


delantero, pressórium prius chartae.
apotegma: apophthegma, ătis n. Sin: effa-
tum; senténtia. a priori: in antecessum.

apotema: apothēma, ătis n. apriorismo: apriorismus, i m. Sin: iudícium


a priori factum; experiéntiae praetermíssio
apoteosis: (deificación de los héroes, entre vel negléctio.
los paganos) apotheōsis, is f. Sin: in deos (vel
in deorum númerum) cooptátio, relátio; in apriorístico: apriorísticus, a, um.
deorum númerum referre.
aprisco: ovile, is n. Sin: caulae vel caullae,
apoyo: (lo que sirve para sostener) firma- arum fpl.
mentum, i n. Sin: sustentáculum; fulcrum;
fultura. Uso: - del papel (en la máquina de aprobable: approbábilis, e.
escribir), chartae sustentáculum // fig adiu-
mentum. aprobación: probátio, onis f. Uso: merecer
la -, probationem mereri; disfrutar el gozo de

84
arbitrar

la -, probationis gáudio pérfrui. Arabia: Arábia, ae f. Uso: - meridional, Ará-


bia meridiana; - Saudita, Arábia Saudiana; de
apropiado: aptus (+ dat; in vel ad + ac). Sin: - Saudita, arábicus saudianus; hab Arabes
idóneus (+ dat; in vel ad + ac); aptus ac saudiani.
próprius.
arábigo, v. árabe.
aprovisionamiento, v. abastecimiento.
arabismo: arabismus, i m.
aproximadamente: círciter. Sin: fere; ferme.
Uso: - mil pasos, ad quinque mília pássuum. aracnoideo: arachnoidēus, a, um.

aproximativo: approximativus, a, um. arado: aratrum, i n. Uso: - mecánico, aratrum


automáticum; - de ruedas, plaumoratum, i n.
aptitud: ingénium fácile ac propensum (ad +
ac). Uso: - para la música, ingénium fácile aradura: arátio, onis f. Uso: - mecánica, au-
ac propensum ad rem músicam. tomatária arátio.

apuesta: (acción de apostar) spónsio, onis f arameo: adj aramaeus vel aramáicus, a, um.
Uso: hacer una -, v. apostar; ganar la -, Uso: idioma -, lingua aramaea.
sponsionem víncere; áliquem sponsione vín-
cere; perder la -, sponsionis condemnari; arancel: - de aduanas, index (-dĭcis m) rerum
sponsione vinci // (cosa que se apuesta) pig- vectigálium.
nus, nŏris n. Sin: sponsionis pignus.
arándano: myrtillus, i m. Sin: baca caerúlea.
apuntador: mónitor scáenicus. Sin: theatri
mónitor; inspirator theatralis. arandela: orbículus, i m.

apuntar: (asestar un arma) collineare. araña: (arácnido) arámea, ae f ; arámeus, i


m // (especie de candelabro) lychnuchus, i m.
apuntes: nótulae, arum fpl. Sin: adversária, Sin: funale, is n; lampadárium; crystállinum
orum npl. Uso: - de lecciones, adversária candelabrum; pendens lampadárium.
scholástica.
arañar: rádere.
aquiescencia: assensus, us m. Sin: assénsio.
arañazo: lacerátio, onis f. Sin: vulnúsculum;
aquilón: áquilo, onis m. Sin: bóreas, ae m. levis cutis lacerátio.

ara: (altar) v. esta voz // (piedra consagrada arañita: araméolus, i m.


del altar) petra sacra. Uso: - portátil, ara por-
tátilis. árbitra: árbitrix, icis f. Sin: árbitra; discepta-
trix.
árabe: adj arábicus, a, um. Uso: lengua -,
sermo arábicus; Arabum lingua // sust Arabs, arbitraje: arbitratus, us m. Sin: arbitrátio.
ăbis m.
arbitrar: arbitrari. Sin: iudicare; iudício aes-

85
arbitrariamente

timare; árbitri senténtiam ferre. arcabucería) áliquem archibúsio vel ballistā


ignívomā necare, interfícere, prostérnere.
arbitrariamente: (por arbitrio o al arbitrio)
ad arbítrium alicúius. Sin: meo, tuo, etc. ar- arcabucero: ballistárius, ii m.
bítrio vel arbitratu; ad voluntatem vel ad libí-
dinem; ex voluntate vel ex libídine // (con arcabuz: archibúsium vel archabúsium, ii n.
arbitrariedad) sine causa. Sin: témere; in- Sin: ballista ignívoma; férrea fístula.
considerate; inconsulte.
arcaduz: (cañería por donde se conduce el
arbitrario: (que depende del arbitrio) arbi- agua) fístula, ae f. Sin: tubus // (cangilón de
trárius, a, um. Sin: arbítrio; (ex) arbítrio fac- noria) v. cangilón.
tus; ad arbítrium vel ad libídinem factus //
(que implica arbitrariedad) non iustus. Sin: arcaico: (primitivo) archáicus, a, um // (rela-
iniquus; temerárius; inconsideratus; inconsul- tivo al arcaísmo) priscus; vetustus; vetus
tus; sine causa. (-tĕris); obsoletus; inusitatus. Uso: palabras -,
verba prisca vel obsoleta.
árbitro: árbiter, tri m. Sin: iudex, dĭcis m.
Uso: Dep agonótheta, ae m; agonis vel ludi arcaísmo: archaismus, i m. Sin: verbum pris-
árbiter; (lúdicri) certáminis iudex; el oficio de cum, vetustum, obsoletum; vetus vocábulum.
-, árbitri vel iúdicis munus; agonothésia, ae f. Uso: utilizar o emplear arcaísmos, quaedam
nimis antique dícere.
árbol: (planta) arbor, ŏris f. Uso: - frutal, po-
mífera arbor; - de Cardán, arbúscula cardá- arcaísta: qui vel quae archaismos saepe ádhi-
nica; - de levas, arbúscula eccentricorum; - bet.
de Navidad, arbor natalícia, Nativitatis arbor;
christarbor // (palo o mástil del navío) malus, arcaizar: archaismos adhibere.
i m // - genealógico, stemma, ătis n. Sin:
stemma genealógicum; gentis vel gentile arcángel: archángelus, i m. Sin: cáelitum ág-
stemma; propáginum diagramma (-ătis n); minum princeps.
componer el - genealógico, famíliae propá-
gines subtéxere; gentis orígines subtéxere // arcano: adj arcanus, a, um. Sin: occultus; se-
(barra fija o giratoria) asser, ĕris m. Uso: - cretus; abscónditus // sust arcanum, i n (or-
acodillado, asser cubitatus; - motor, de dinariamente en pl arcana, orum). Sin: res
mando o de impulsión, asser motórius; - de arcana, secreta, abscóndita.
balancín, asser libramenti; - de distribución,
asser distributionis; - de transmisión, asser arcedianato: archidiaconatus, us m.
impulsionis.
arcediano: archidiācon, ŏnis m; archidiá-
arboladura: Mar armamenta, orum npl. conus, i m.

arboleda: árbores, um fpl. archicofradía: archifratérnitas, atis f. Uso: la


- del santísimo rosario, archifratérnitas sanc-
arcabucear: (disparar un arcabuz) archibú- tíssimi rosárii.
sium vel ballistam ignívomam explódere //
(matar a una persona con una descarga de archiducado: (cargo de archiduque) archi-

86
arengar

ducatus, us m // (funciones de archiduque) ar- blicos, tábulae públicae; guardar una cosa en
chiducis munus (-nĕris n) // (territorio perte- un -, v. archivar // Inform scapus, i m. Sin:
neciente al archiduque) archiducatus; plica, ae f.
archiducis dício, régio, territórium.
arcipreste: archiprésbyter, tĕri m.
archiducal: archiducalis, e. Sin: archiducis
(del archiduque). arco: (arma para disparar flechas) arcus, us
(dat y abl pl árcubus) m // (Geom, porción de
archiduque: árchidux, ucis m. Sin: Magnus curva) arcus, us m; apsis (hapsis), sīdis (ac -
Dux. sīda, ac pl -sīdas) f // (Arq, fábrica en forma
de -) arcus, us m. Sin: curvatura; fornix (-ĭcis
archiduquesa: archiducissa, ae f. Sin: m). Uso: - triunfal, arcus triumphalis vel
Magna Dux. ovans // (Fís, - voltaico) arcus (-us m) voltia-
nus; arcus Voltae // - iris, arcus plúvius, cae-
archimandrita: archimandrita vel archiman- lestis, ímbrifer, purpúreus // (vara delgada en
drites, ae m. que se fijan cerdas para herir las cuerdas del
violín, contrabajo, etc.) arcus, us m // (porte-
archipiélago: archipélagus, i n. Sin: mare ín- ría, meta en deportes) pali, orum mpl. Uso:
sulis refertum. enviar la pelota fuera del -, extra palos mít-
tere follem.
archisinagogo: archisynagogus, i m.
ardilla: sciurus, i m. Sin: sciuríolus vel scu-
architecture (Inform), descripción de los sis- ríolus.
temas: architectura, ae (computatralis vel or-
dinatralis) f. área: área, ae f. Uso: Dep, - de castigo (de
penal o penalti) o de gol, área (iactūs) poe-
architriclino: architriclīnus, i m. nalis; área iactūs válidi; - de juego, campus;
área ludi // (medida de superficie equivalente
archivador: chartulárium, ii n. a cien metros cuadrados) área, ae f. Sin: de-
cámetrum quadratum.
archivar: in tabulário repónere, servare, cus-
todire, recóndere, inclúdere. Sin: in tabulárium arena: fig, bajar a la -, (in) certamen descén-
referre; tabulário consignare vel mandare. dere.

archivero: archivárius, ii m. Sin: char- arenación: curátio arenária. Sin: arenitherá-


tulárius; chartárius; cartóphylax, ācis m; pia sive -therapīa.
tabulárius; tabulárii praefectus; tabulário
praepósitus. arenales: (h)arenifodina, ae f. Sin: arenária;
arenárium.
archivista, v. archivero.
arenga: allocútio, onis f. Sin: cóntio. Uso:
archivo: archīvum vel archīum, i n. Sin: pronunicar una -, v. arengar.
tabulárium; chartárium; chartophylácium.
Uso: - doméstico, tablinum vel tabulinum; - arengar: allocutionem habere (apud + ac).
musical, archivum rerum musicarum; - pú- Sin: contionem habere.

87
arenque

arenque: aringus, haringus, harengus, i m. tum, i n.


Uso: - ahumado, aringus fumo et sale dura-
tus; - asado, aringus frictus; - en salmuera, argumentación: argumentátio, onis f. Sin:
aringus muriā vel salsúgine perfusus. ratiocinátio.

areómetro: areómetrum, i n. argumentador: argumentator, oris m.

areotectónica: areotectónica architectura (-ae aria: - musical, cantus, us m. Sin: cántio;


f). Sin: militaris architectura; munímina vel modus músicus; modulamen, mĭnis n;
munimenta struendi ars, rátio, doctrina. modus; númerus.

argamasa: arenatum, i n. Sin: calcestrum, i árido: áridus, a, um. Sin: arens; siccus; ex-
n; calcina; arenae et coementi mixtura; v. hor- siccatus; exsuccus; exilis, grácilis.
migón.
arieta: cantiúncula, ae f. Sin: cántulus.
argamasar: dépsere lutum.
ario: árius, a, um. Uso: lengua -, lingua ária
árgana: érgata, ae f. Sin: máchina ad trahen- sive ariana.
dum apta.
arista: (intersección de dos planos) arista, ae
arganeo: árganum, i n. f.

árgano, v. árgana. aristocracia: aristocrátia sive -cratīa, ae f.


Sin: optimátium dominatus vel principatus
Argelia: Algéria, ae f. Sin: Icósium, ii n; Ico- (-us m); optimates (-um vel -ium mpl);
sitánia; Numídia. primores civitatis.

argelino: adj algeriensis, e; algerianus, a, um aristocrático, ca: adj aristocráticus, a, um.


// sust Algeriensis, is m; Algerianus, i m. Sin: óptimas, ātis (abl sing optimati; gen pl
optimatum vel optimátium); nóbilis // sust vir
Argentina: Argentina vel Argentínia, ae f. nóbilis; múlier nóbilis. Uso: los -, aristocrá-
Uso: la República -, Argentina Res pública. tici, orum mpl; delecti; nóbiles; potentes;
príncipes; próceres.
argentino: adj argentinus, a, um; argentinen-
sis, e // hab Argentini, orum; Argentinenses, aristotélico: aristotélicus, a, um. Sin: aristo-
ium mpl. telēus, aristotelīus, a, um.

argento: - vivo, vivum argentum. Sin: aristotelismo: Aristótelis vel peripatetico-


hydrogyrus, hydrargyrus. rum doctrina.

argolla: férreus círculus. Sin: orbile, is n; aritmética: arithmética, ae f; arithmétice, es


canthus, i m // (juego) malleorum ludus. f; arithmética, orum npl. Sin: númeri, orum
mpl.
argonauta: (molusco) v. nautilo.
aritmético: adj arithméticus, a, um // sust
argument (Inform), argumento: argumen- arithméticus, i m. Sin: arithméticae peritus;

88
armadura

arithmétices cultor. vir militaris; plaza de armas, óppidum, i n;


locus munitus; castrum, castellum // alzarse
aritmia: (falta de ritmo) arhýthmia vel ar- en armas, seditionem fácere; arma movere
rhýthmia, ae f. Sin: concentus, vel sonorum, contra áliquem; rebellionem fácere; arrojar
vel vocis discrepántia (en sentido musical); las -, arma abícere vel proícere; deponer las
orationis, verborum, vérsuum discrepántia -, ab armis discédere; empuñar las -, arma cá-
(en sentido literario). pere vel súmere; entregar las -, arma trádere;
estar bajo las -, in armis esse; stipéndia fá-
aritmógrafo, v. aritmómetro. cere; hacer sus primeras -, tirocínium depó-
nere (también en sentido fig); llamar a las -,
aritmómetro: máchina computatrix, calcu- ad arma vocare vel concitare; llevar armas,
latrix, calculatória. arma vel telum ferre; esse, stare cum armis
vel cum telo; morir con las - en la mano, in
Arizona: Arizona, ae f. Uso: de -, arizonen- armis mori; pugnans óccido, cado, péreo, oc-
sis, e. cumbo, morior; pasar a uno por las -, armis
áliquem interfícere, occídere, necare; presen-
Arkansas: Arcansia, ae f. Uso: de -, arcan- tar las -, salutationem more militari fácere;
siensis, e. rendir el - (en señal de respeto al Santísimo),
arma demíttere // (cada uno de los principa-
arlequín: sánnio, onis m. Sin: lúdio; mimus; les cuerpos militares) milítiae genus (-nĕris
scurra; vénetus lúdio; Arlequinus, i m; scurra n); el - de artillería, tormentárii, orum mpl; el
centunculatus. - de caballería, equitatus, us m; équites, um
mpl; el - de infantería, peditatus, us m; pédi-
arma: telum, i n. Uso: - arrojadiza, míssile, tes, um mpl // (pl, tropas o ejércitos de un Es-
is n; - automática, telum autómatum vel au- tado) cópiae, arum fpl. Sin: armati, orum
tomatárium; - atómicas, arma vel missília mpl; vires, vírium fpl; exércitus, uum mpl //
atómica; atómici belli instrumenta; arma vi (blasón, escudo de armas) insigne, is n; las -
atómica displodéntia; - biológicas, arma bio- de familia, géneris vel famíliae insigne; gen-
lógica; - blanca, ferrum, i n; gládius, ii m; tilícium insigne // (fig, medios para conse-
ensis, is m (poét); - convencionales, arma guir algo) arma, orum npl. Sin: auxílium;
conventionália; arma usitata; - defensivas, subsídium; adiumentum.
arma ad tegendum (apta); - de fuego, telum
ignívomum, igníferum, plumbívomum; en pl armadía: ratis vel rates, is f.
también arma ignívoma; - nucleares, arma
vel missília nucleária; - ofensivas, tela vel armadillo: porcellus loricatus.
arma ad nocendum (apta); - químicas, ché-
mica arma; comercio de armas, armorum ne- armador: (el que por su cuenta arma o
gotiátio; armamentorum mercatura; fábrica equipa una embarcación) naviculárius, ii m.
de armas, armorum officina; producción de Sin: nauclerus. Uso: ejercer el oficio de -, na-
armas, armorum fabricátio; fabricar - atómi- viculáriam exercere.
cas, atómica arma parare vel fabricare // com-
pañero de armas, commílito, onis m; armadura: (conjunto de armas) armatura, ae
armorum vel belli sócius; gente de armas, f. Uso: - ligera, levis armatura; - de armas
mílites; cópiae; hecho de armas, pugna vel de hierro, armatura; militaris ornatus (-us m)
próelium; hombre de armas, miles, lĭtis m; // (pieza o conjunto de piezas unidas unas

89
armamentismo

con otras en que o sobre que se arma algo) oculariorum.


compāges, is f; compāgo,-gĭnis f. Sin: coassá-
tio; contabulátio; contignátio; fultura; pag- Armenia: Arménia, ae f. Uso: de -, v. arme-
mentum // (conjunto de vigas de madera que nio.
forman el tejado) materiátio; tignorum com-
pages // - de la cama, sponda, ae f. armenio: adj arménius, a, um. Sin: arme-
niensis, arménicus; armeníacus // hab Armé-
armamentismo: ad (augenda) arma contén- nii, orum; Armenienses, ium.
tio (-onis f). Sin: áemula rei militaris augen-
dae studia // (conjunto de armas) v. armería: (museo de armas) armamentárium,
armamento. ii n // (arte de fabricar armas) ars (artis f)
armamentária // (tienda en que se venden
armamento: (prevención de todo lo necesa- armas) armorum taberna (-ae f).
rio para la guerra) belli (vel béllicus, vel mi-
litaris) apparatus (-us m). Sin: armero: (fabricante de armas) armorum
armamentárium, ii n; belli comparátio; armo- faber (-bri m) vel ártifex (-fĭcis m). Sin: ar-
rum conflátio, comparátio; armorum appara- mamentárius faber, ópifex, operarius // (ven-
tus; armamenta vel arma béllica; belli dedor de armas) armorum vénditor (-oris m).
instrumenta. Uso: control de los -, belli ap-
paratūs inspéctio // (conjunto de armas al armiño: armellinus, i m. Sin: mus pónticus;
servicio de un cuerpo armado) armamenta, de - , armellíneus, a, um.
orum npl; instrumenta milítiae. Uso: - gigan-
tescos, immánia béllica arma; - tradicional y armisticio: indútiae, arum fpl. Uso: después
atómico, apparatus armorum usitatorum et del -, datis indútiis; durante el -, indutiarum
atomicorum; invertir sumas fabulosas en -, témpore; per indútias; conceder un - de dos
in rem militarem pecúniam impéndere am- años, indútias biénnii dare; hacer un -, fácere
plíssimam; reducción de los -, armorum de- vel inire, vel pacisci indútias; observar el -,
minútio (vel diminútio) // (Mar, equipo y indútias conservare; violar el -, indútias vio-
provisión de un buque) navis armamenta, lare; indutiarum fidem rúmpere.
orum npl.
armonía: (combinación de sonidos agrada-
armario: armárium, ii n. Uso: - frigorífico, bles) harmónia sive -monīa, ae f. Sin: sono-
v. frigorífero; - ropero, vestiárium; armárium rum concentus vel consensus (-us m);
vestiárium; - pequeño donde se guardan los sonorum vel vocum concórdia; vocum con-
zapatos, armaríolum cálceis servandis; - con centus // (proporción y correspondencia de
cajoncitos, armárium loculatum; - con vidrie- las partes de un todo) concórdia, ae f. Sin:
ras, armárium vítreum; - de luna, armárium conveniéntia; cohaeréntia. Uso: - de lo cre-
speculatum; fabricante de armarios, armariá- ado, mundi cohaeréntia // (amistad y buena
rius, ii m // - empotrado, v. alacena. correspondencia) mútua coniúnctio (-onis f).
Sin: consénsio; concórdia; voluntas concors
armazón: fultura, ae f. Sin: compāges, is f; vel conséntiens. Uso: la - de los pueblos,
compāgo, gĭnis f. Uso: - del avión, fuselaje, mútua populorum coniúnctio; - espiritual,
aëronavis álveus vel habitáculum; - de la bi- animorum conspirátio atque consensus; -
cicleta, del automóvil, bírotae, autoraedae de pensamiento y acción, quaedam cogitandi
compages; - de los lentes, fultura vitrorum agendique similitudo; - de voluntades,

90
arquiepiscopal

conspirátio et quasi concentus voluntatum // arpa: harpa, ae f. Sin: psaltérium. Uso: tocar
(Mús, arte que trata de la formación, suce- el -, psállere.
sión y modulación de los acordes musicales)
ars vel disciplina harmónica. Sin: doctrina arpegio: fídium impúlsio (-onis f). Sin: con-
institutionis harmónicae. citata fídium vibrátio; harpae concentus (-us
m).
armónica: (instrumento músico) harmónica,
ae f. Sin: harmónica flátilis vel inflanda. arpeo: hárpaga, ae f.

armónico: harmónicus, a, um . Sin: cónso- arpista: psaltes, ae m; psáltria, ae f. Sin: qui,


nus, cónsonans; concinnus; concors; cón- quae psaltério (vel harpā) canit.
gruens; modulatus (bien modulado);
numerosus (bien ritmado). Uso: sonidos -, arpón: iáculum hamatum.
soni sibi cónsoni vel consonantes.
arqueo: arcae recognítio (-onis f). Sin: scrínii
armonio: harmónium, ii n. Sin: harmónicum recognítio; nummáriae arcae recognítio; ac-
instrumentum; plectrum pneumáticum. ceptae pecúniae renumerátio.

armoniosamente: harmónice. Sin: concór- arqueología: archaeológia sive -logīa, ae f.


diter; congruenter; modulate. Sin: antiquitatis sciéntia; antiquitatum (vel
vetustarum rerum) doctrina; stúdia antiquita-
armonioso: harmónicus, a, um. Sin: nume- tis; res archaeológica; antiquitatis monu-
rosus; modulatus; cónsonus; concors. menta. Uso: - clásica, archaeológia clássica;
- cristiana, rei christianae antiquíssimae stú-
armonizar: (estar en armonía) concínere dium; christianae antiquitates; - grecorro-
cum áliquo, vel cum áliqua re, vel inter se. mana, stúdia antiquitatis graecae
Sin: congrúere, convenire, consentire cum romanaeque; - submarina, subacuática, ar-
áliquo vel inter se // (poner en armonía) con- chaeológia subaequórea.
cinnare. Sin: conciliare; concordem réddere.
arqueológico: archaeológicus, a, um. Sin: ad
arnés: (armadura) armatura, ae f // (pl, guar- archaeológiam vel ad antiquitatis doctrinam
niciones de las caballerías) stramenta, orum spectans.
npl; arma vel ornamenta equéstria.
arqueólogo: archaeólogus, i m. Sin: archaeo-
aro: (círculo o anillo de hierro, madera, etc.) lógiae studiosus, cultor, peritus; rerum anti-
círculus, i m (férreus, lígneus …) // (juguete quarum sciens, investigator, peritus.
de niños) trochus, i m.
arquero: (Dep, portero, guardameta) iani-
aroma: aroma, ătis n (dat y abl pl aromáti- tor, oris m. Sin: portárius; portae custos.
bus vel arómatis). Sin: odor; odor suavis.
Uso: quemar aromas, incéndere odores. arquetipo: archétypon vel archétypum, i n.

aromático: aromáticus, a, um. Sin: fragrans; arquidiócesis: archidioecēsis, is f.


odoratus; odórifer; suave olens.
arquiepiscopal, v. arzobispal.

91
arquisinagoga

arquisinagoga: archisynagōga, ae f. familiares compónere; arreglárselas, rem


(res) expedire; sibi ipsi consúlere.
arquisinagogo: archisynagōgus, i m.
arreglarse: (acicalarse) corpus curare, or-
arquitecta: architetrix, icis f. nare, exornare. Uso: - delante del espejo, or-
nari ante spéculum; (dicho del hombre
arquitecto: architectus, i m. Sin: aedificandi afeminado) occupatum esse inter péctinem
peritus. speculumque.

arquitectónico: architectónicus, a um. Sin: arreglo: - de una diferencia, composítio,


architécticus. conciliátio, onis f.

arquitectura: (arte de proyectar y construir arremangarse: bráchia denudare vel renu-


edificios) architectura, ae f. Sin: architectó- dare.
nice, es f; artes architectónicae; architecto-
rum sciéntia vel doctrina; ars aedifícia arrendador, ra: (que da en arrendamiento)
exstruendi // (estilo de un eficicio) structura, locator, oris m; locatrix, icis f; locator vel lo-
ae f . Sin: forma et artifícium. Uso: - de estilo catrix alicúius rei ex condicto // (que toma en
antiguo, antiquae structurae genus. arrendamiento) conductor, oris m, conduc-
trix, icis f; conductor vel conductrix alicúius
arquitrabe: epistýlium, ii n. rei ex condicto.

arrabal, v. suburbio. arrendamiento o arriendo: (acción de dar


en -) locátio, onis f. Sin: locátio alicúius rei
arraigado: radicatus, a, um. Sin: fixus, defi- ex condicto vel ex condicto prétio // (acción
xus; adhaesus, adhaerens. de tomar en -) condúctio, onis f. Sin: condúc-
tio ex condicto (prétio).
arrancador: Autom machinamenti motórii
incitamentum. Sin: accensionis adiutórium; arrendante, v. arrendador.
incitatrum.
arrendar: (ceder en arrendamiento) locare
arranque: (de una máquina) expedítio, onis // (tomar en arrendamiento) condúcere. Sin:
f. Sin: mótio, emótio; velocitatis resúmptio; redímere.
Autom célere motionis princípium. Uso: me-
canismo de -, v. arrancador. arrendatario, v. arrendador.

array (Inform), tabla o matriz: matrix, icis f . arreo: (atavío, adorno) ornatus, us m // (pl,
Sin: séries, -ēi f. guarniciones de las caballerías) arma vel or-
namenta equéstria; stramenta, orum npl.
arrebato: - del alma, ánimi sublátio; - de ira,
súbita ira. arrepentimiento: paeniténtia, ae f. Uso: - ac-
tivo, malefactorum paeniténtia.
arrebol: (afeite encarnado) v. colorete.
arresto: (captura) comprehénsio, onis f //
arreglar: - las cuentas de la familia, rationes (prisión) custódia, ae f. Uso: - domiciliario,

92
arrugar

custódia doméstica. arrobarse, v. extasiarse.

arrianismo: arianismus, i m. Sin: Arii háe- arrocero: oryzae cultor (-oris m).
resis; ariana doctrina.
arrodillada: genufléxio, onis f. Sin: genufle-
arriano: adj arianus vel árius, a, um; sust xus (-us m); fléxio génuum; génuum infléxio.
Arii, vel arianismi, vel háeresis arianae discí-
pulus, ássecla, fautor, sectator. arrodillado: genuflexus, a, um. Sin: genu
flexo, inflexo, submisso. Uso: - con ambas
arriar, v. amainar. rodillas, génibus flexus vel pósitus.

arriata o arriate: pulvinus, i m. Sin: área, ae arrodilladura: génuum flexura (-ae f).
f. Uso: - de violetas, violárium; - pequeña,
pulvínulus; aréola. arrodillarse: génua fléctere. Sin: génua in-
clinare vel submíttere; procúmbere génibus;
arriba: ¡- España!, Sursum Hispánia! in génua procúmbere; in génua subsídere.
Uso: - ante uno, a los pies de uno, ad génua
arribismo: ámbitus, us m. Sin: ambítio; gló- alicúius procúmbere; ante pedes alicúius pro-
riae avíditas; escendendi cupíditas; effrenus, cúmbere; ad génua se álicui submíttere.
effrenatus, immódicus ámbitus. Uso: - en po-
lítica, perveniendi stúdium; sollicitudo hono- arrollador: - de tabaco, involutor, oris m.
rumque conténtio; immódicus publicorum
múnerum ámbitus; effrena, vel effrenata, vel arrollar: (envolver una cosa en forma de
immódica dignitatum potestatumque ambí- rollo) invólvere; convólvere. Sin: compli-
tio. care.

arribista: ambitiosus, a, um. Sin: glóriae áp- arrorró: lallus, i m; lallum, i n; lalla indecl.
petens vel cúpidus; effrenatus et audax ali- Sin: nénia; neníola; somníferum carmen;
cúius rei captator; repentinus homo; qui somnífera cantilena.
celériter ad honores pérvenit.
arroyada: rívuli cursus (-us m).
arriendo, v. arriendamiento.
arroz: oryza, ae f. Uso: - seco, oryza condīta;
arritmia: (Pat, irregularidad en las pulsa- - a la milanesa o a la valenciana, oryza Me-
ciones) arhýthmia sive arhythmīa; arrhýthmia diolanénsium vel Valentinorum more con-
sive arrhythmīa, ae f. Sin: arteriarum pulsus dita; cultivo del -, oryzae cultura; oryzarum
exlex, abnormis, enormis. cultus (-us m); paella de -, oryzae patella.

arrítmico: arhýthmicus vel arrhýthmicus, a, arrozal: oryzae sationes (-um fpl).


um. Sin: arrhythmus.
arrugar: - las narices, corrugare nares; - el
arrobamiento, v. éxtasis. ceño, la frente, el entrecejo, frontem obdú-
cere; supercílium tóllere vel attollere; contrá-
arrobar: admiratione vel stupore áliquem af- here supercília // (mostrar desabrimiento o
fícere. Sin: singulari voluptate perfúndere // ira por algo) aversari vel fastidire áliquid.

93
arruinado

arruinado: (venido a menos) aere alieno piedra, artefacta lapídea.


obaeratus. Sin: aere alieno demersus vel op-
pressus. arteria: artéria, ae f. Uso: - coronaria, artéria
coronária vel cordalis // (fig, gran vía de co-
arrullar: (dormir al niño con arrullos) municación) principalis vel óptima via.
lallare. Sin: cantilenam (infanti) cánere vel
insusurrare; cantilenam insusurrando infantem arterioesclerosis, v. arteriosclerosis.
sopire.
arteriografía: arteriográphia sive arteriogra-
arrullo o arrurrú, v. arrorró. phīa, ae f.

arsenal: (depósito o almacén general de arteriosclerosis: arteriosclerosis, -is f.


armas y otros efectos de guerra) armamen-
tárium, ii n //(establecimiento marítimo) na- artesanado, v. artesanía.
vale, is n ; navália, ium npl // (fig, depósito de
noticias, datos, etc.) receptáculum, i n. Sin: artesanía: (profesión) artifícium. Sin: munus
repositorium. fabrile; opíficum artes vel múnera // (clase
social) opífices, um mpl. Sin: collégium vel
arsenical: arsénicus, a, um. Sin: arsénici corpus opíficum. Uso: obra de artesano,
(gen sing); ad arsénium pértinens // (que con- opus fabrile.
tiene arsénico) arsénicum cóntinens.
artesanito: púsio (-onis m) operárius.
arsénico: adj, v. arsenical // sust arsénicum,
i n. Uso: - blanco, arsénicum album. artesano: ópifex, fĭcis m. Sin: ártifex, fĭcis
m; faber, bri m; fabricator; officinator.
arsis: arsis, is (ac -im) f. Sin: ictus, us m; sub-
látio, onis f. artesiano: artesianus, a, um. Uso: pozo -, pú-
teus artesianus.
arte: ars, artis f. Uso: - clínico, ars clínica; -
culinario, ars culinária vel coquinária; - mé- ártico: árcticus, a, um. Sin: septemtrionalis
dico, ars médica vel salutaris; el - del aposto- vel septentrionalis, e.
lado, apóstoli munus; Bellas Artes, bonae
(óptimae, ingénuae, liberales) artes vel disci- articulación: (de miembros del cuerpo) arti-
plinae; - gráficas, artes gráphicae; - indus- culátio, onis f. Sin: articulamentum; commis-
triales, artes quaestuosae; - liberales, artes sura; ártuum nexus // (de piezas) iunctura, ae
liberales; - mágicas, mágicae vel magae f . Sin: vertículae, arum fpl; catenátio móbilis
artes; - mecánicas, artes fabriles vel opero- // (pronunciación clara y distinta) explanátio,
sae; obra de -, opus summo artifício factum; onis f. Sin: explanata vocum impréssio.
opus summā vel politíssimā arte perfectum;
artes y oficios, artes et artifícia; artes y cien- articular: (unir, enlazar) commíttere. Sin:
cias, artes et stúdia, artes et disciplinae; las - iúngere; coniúngere // (pronunciar clara y
de la paz y de la guerra, belli pacisque artes; distintamente) (voces vel verba) articulare.
con -, arte, ex arte, áffabre. Sin: explanare; exprímere; distincte proferre;
voces exprímere vel enuntiare. Uso: - las le-
artefacto: artefactum, i n. Uso: artefactos de tras, lítteras suis sonis enuntiare.

94
artístico

articulito: commentatiúncula, ae m. loqui.

artículo: (escrito en periódico o revista) ar- artificioso: (hecho con artificio) artificiosus,
tículus, i m. Sin: scriptum; commentátio; a, um. Sin: fictícius; fictus; fucatus // (doble,
caput. Uso: - breve, capítulum; commentarí- engañoso, astuto) dolosus. Sin: cállidus, as-
olus; - de fondo, commentátio princeps; tutus.
caput primárium vel penuárium; artículus pri-
mus, princeps, praecípuus; primárium vel artillería: (material de guerra que com-
praecípuum scriptum; penuárius vel penárius prende cañones, ametralladoras, etc.) res tor-
artículus // (cosa con que se comercia o que mentária. Sin: plumbívoma vel béllica
se consume) res, rei f. Sin: merx, mercis f. tormenta; pyroballistária arma; ballistária vel
Uso: artículos de consumo, bona quae usu pyroballistária, ae f. Uso: - antiaérea, ballis-
consumuntur; artículos de exportación, res tária antiaérea; tormenta (béllica) adversus
quae exportantur; artículos de importación, aérios incursus; tormenta ignívoma contra
res quae importantur; artículos de lujo, mer- aëronavium incursiones; - motorizada,
ces delicatae; res ad luxúriam pertinentes; lu- ballistária autovectábilis; disponer la -, tor-
xúriae instrumenta; artículos de la moda menta dispónere // pieza de -, tormentum, i n
femenina, mulíebris hábitus res; - de platino, // (cuerpo de artilleros) (mílites) tormentárii
res ex platino confecta; artículos de primera Sin: (mílites) ballistárii vel pyroballistárii;
necesidad, merces víctui atque úsui necessá- mílites tormentis (béllicis) addicti; cohors
riae // Gram artículus, i m // (cada una de las tormentária, ballistária, pyroballistária. Uso:
disposiciones de un tratado, ley, etc.) caput, oficial de -, ductor tormentariorum, ballista-
pĭtis n. Sin: capítulum; artículus; locus; pars. riorum, pyroballistariorum (comandante de
Uso: - de fe, sacrae doctrinae caput; - de ley, un destacamento); praepósitus ministério
caput legis; artículos del tratado de paz, tormentário (encargado del empleo de la -).
pacis condiciones // en el - de la muerte, in
artículo mortis. Sin: in supremo mortis agone artillero: (miles) tormentárius Sin: (miles)
vel discrímine. ballistárius, pyroballistárius, pyrobolárius; li-
brator; tormenti béllici librator.
artificial: artificialis, e. Sin: artificiosus; fic-
tícius, factícius; arte factus vel cónditus. Uso: artimaña: (trampa) fraus, fraudis f Sin:
colores -, factícii colores; fuegos -, ignes arti- dolus // (coloq, artificio o astucia para enga-
ficiosi vel festi; lago -, lacus strúctilis; ojo -, ñar a uno, o para otro fin) v. treta.
óculus artificiosus; rosa -, rosa artificialis;
piedras preciosas -, factíciae gemmae. artista: ártifex, fĭcis m. Sin: officinator; qui
in arte (vel ártibus) versatur. Uso: - perfecto,
artificialmente: artificiáliter. Sin: artificiose. perfectus ártifex; - de teatro, scáenicus, i m;
Uso: ser alimentado -, artificiáliter nutriri. scáenicus ártifex.

artificio: artifícium, ii n // (fig, doblez) artísticamente: arte. Sin: áffabre; artificiose;


dolus, i m. Sin: simulátio, dissimulátio; fraus. artificiáliter. Uso: hecho -, fabrefactus vel
fabre factus.
artificiosamente: artificiose. Sin: artifício;
ficte; fucate; contorte; pútide; nímio adhíbito artístico: artísticus, a, um. Sin: áffabre factus,
artifício. Uso: hablar -, pútide dícere vel cónditus, fictus; plenus artis. Uso: muy -,

95
artralgia

summo artifício factus; politíssima arte per- as: princeps, cĭpis mf. Uso: - del ciclismo, bi-
fectus; obras -, ópera arte facta; perfección -, rotariorum princeps; los corredores ases,
artifícium et expolítio; producción -, ópera et principes cursores.
artifícia; carencia de sentido -, nulla ars; dar
forma - a una obra , artifício opus perfícere asado: assum, i n. Sin: caro assa vel assata;
vel confícere; tener gusto -, artis sensu cibus assatus. Uso: - de ánade o pato, buey,
pollere; artis iudício pollere; sensum vel iudí- cordero, lechón, ternera, vaca, assum anati-
cium habere. num, búbulum, agninum, porcellinum, vituli-
num, vaccinum; quien prepara asados,
artralgia: arthrálgia sive -thralgīa, ae f. Sin: assorum confector; quien vende asados, as-
articulorum dolores. sorum vénditor vel tabernárius; tienda de
asados, assorum taberna // (pp de asar) assa-
artrálgico: ad arthrálgiam áttinens. tus. Uso: - en el horno, in furno assatus.

artrítico: adj arthríticus, a, um. Sin: articulo- asador: (quien asa carne) assator, oris m; as-
rum vel artuum (gen) ; arthrítide (articulorum satrix, icis f // (varilla de metal en que se
vel artuum inflammatione) laborans, vexatus, pone al fuego lo que se quiere asar) veru, us
affectus; articulorum vel artuum (gen) // sust n (dat y abl pl véribus vel vérubus). Sin: ve-
arthríticus, i m; arthrítica, ae f. Sin: qui vel rutum, i n. Uso: - pequeño, verrículum //
quae arthrítide laborat, vexatur, affícitur. (aparato mecánico) veru vel verutum versá-
tile. Sin: veru machinatione versatum; assa-
artritis: arthritis, tĭdis (ac -in). Sin: articularis tória machínula; machinátio cárnibus
vel articulárius morbus; vítium articulare vel assandis; machínula versando veruto. Uso: -
articulárium; articulorum vel artuum inflam- con motorcito eléctrico, veru vel verutum
mátio. Uso: padecer o estar afecto de -, arti- eléctricum; veru eléctrica vi motum.
culari vítio áffici; articulari morbo laborare,
vexari, áffici. asalariado: adj conductus, a, um. Sin: mer-
cennarius; mercede conductus // sust salaria-
artritismo: arthritismus, i m. rius, ii m. Sin: conductus; operárius
conductus; mercede conductus.
artrodia: Anat arthródia sive arthrodīa, ae f.
asalto: (- a personas) ímpetus, us m. Sin: ag-
artrología: arthrológia sive -logīa, ae f. Sin: gréssio, onis f // (- a lugares) oppugnátio,
de córporis artículis doctrina vel rátio. onis f // (Esgr, acometimiento) petítio, onis f.
Uso: parar, evitar el -, petitionem effúgere
artrópodo: árthropus, pŏdis m. vel vitare // (Esgr, juego) castellorum expug-
nátio. Sin: ludus castellorum. Uso: jugar
arveja: vícia, ae f. al -, castellorum expugnatione lúdere;
castellorum expugnationi indulgere.
arzobispal: archiepiscopalis, e. Sin: ad
archiepíscopum spectans. Assam: Assámia, ae f. Uso: de -, assamianus,
a, um; assamiensis, e.
arzobispo: archiepíscopus, i m. Sin: metro-
polīta. asamblea: conventus, us m. Sin: consílium.
Uso: - constituyente, conventus constitutio-

96
asegurarse

nalis; - General de las Naciones Unidas, ductrix (-icis f). Sin: anábathri minister vel
Conventus Generalis Nationum Unitarum; - ministra.
ordinaria, ordinárium consílium; miembro de
la -, conventūs sodalis (-is m); - solemne, ascesis: ascesis, is f.
conventus sollemnis.
asceta: ascetes vel asceta, ae m; ascétria, ae f.
asbestino: asbestinus, a, um.
ascética, v. ascetismo.
asbesto: asbestos, i f. Sin: amiantus, i m.
ascético: ascéticus, a, um.
ascáride: áscaris, -ĭdis f.
ascetismo: (profesión de la vida ascética) as-
ascendencia: ascendéntia, ae f. cetismus, i m. Sin: ascesis, is f; vita ascética;
ascéticae vitae proféssio // (doctrina de la
ascendiente: (influencia moral) auctóritas, vida ascética) ascética disciplina. Sin: ascé-
atis f. Sin: dígnitas // (antecesores) ascen- ticae vitae rátio; ascesis doctrina.
dentes, ium mpl. Sin: maiores; avi; proavi.
asearse: corpus curare, ornare, exornare. Sin:
ascensión: (acción y efecto de ascender) se ornare; ornari; se fíngere; fingi.
ascénsio, onis f. Sin: scánsio. Uso: - de
Cristo, Ascénsio; Ascénsio Dómini // (fiesta asediar: obsidēre. Sin: circumvallare.
con que se celebra el misterio de la -) Festum
Iesu Christi caelos ascendentis. Sin: Sollemnia asedio: obsídio, onis f. Sin: circumvallátio.
divini Redemptoris ad caelum escendentis.
aseguración: assecurátio, onis f. Sin: cáutio
ascensor: anábathrum, i n. Sin: scansórium; de áliqua re; testificátio.
ascensórium; célla scandens; céllula scansó-
ria; pénsilis céllula; máchina scansória; asegurado: (pública) cautione tutus. Uso:
pegma scansórium vel scandens. Uso: - eléc- casa -, domus cauta.
trico, anábathrum eléctricum; anábathrum
eléctrica vi actum; - pequeño, anabathríolum; asegurador: cautor, oris m. Sin: cautionis
- destinado para elevar pesos, v. montacar- dator.
gas // botón del -, anábathri malléolus vel
parvus malléolus; cabina del -, cella scansó- aseguradora: socíetas vel sodalícium sar-
ria; puerta del -, anábathri ostíolum; bajar ciendis damnis. Uso: - para la protección del
en -, anábathro descéndere, dévehi, deferri; paisaje, socíetas locorum amoenitátibus
subir en - al tercer piso, anábathro ad tértium tuendis; - sobre la vida, socíetas cautioni
tabulatum escéndere, ascéndere, évehi, ele- exercendae.
vari, ferri; per anábathrum ad tértiam domūs
tabulationem escéndere; tomar el -, aná- asegurar: - el coche, cautionem sólvere de
bathro uti; el - no funciona, anábathrum non autoraeda.
movetur; el - se rompió, anábathrum vitiatum
est. asegurarse: - contra algo, sibi cavere de áli-
qua re.
ascensorista: anábathri ductor (-oris m) vel

97
asentador

asentador: (cuero para suavizar las navajas) asesora: assestrix, icis f. Sin: consiliatrix.
v. afiladora.
asexuado o asexual: non sexualis, e.
aseo: (limpieza) mundítia, ae f; mundíties, ēi
f // (adorno, compostura) elegántia, ae f. Sin: asfaltado: bitúmine stratus vel obductus, a,
exornátio; nitor. um.

asepsia: asepsis, is f. Sin: inquinamenti im- asfalto: asphaltus, i m. Sin: bitumen, mĭnis
múnitas. n. Uso: - artificial, asphaltus artificialis; bitu-
men artificiale; de -, asphálticus; bitumino-
aséptico: asépticus, a, um. Sin: inquinamento sus.
carens; inquinamento (inquinamenti, ab in-
quinamento) immunis; omni inquinamento asfíctico o asfíxico: asphýcticus, a, um. Sin:
immunis. spíritus vel ánimae interclusione laborans.

aserción: assértio, onis f. asfixia: asphýxia sive -phyxīa, ae f. Sin: suf-


focátio; spiritūs vel ánimae interclúsio. Uso:
aserradero: officina serrária vel serratória. producir -, v. asfixiar; morir de -, interclusā
ánimā exspirare.
aserrín: scobis, is f. Sin: serrago, gĭnis f.
asfixiante o asfixiador: spíritum vel ánimam
asesor: assessor, oris m. Sin: curator; consi- intercludens // fig molestus; obtundens; fati-
liarius; consiliator. Uso: - eclesiástico, eccle- gans.
siásticus curator; - eclesiástico de la Acción
Católica, sacerdos consiliárius sodalitatis ab asfixiar: suffocare. Sin: ánimam interclú-
Actione Cathólica; sacerdos Actionis Cathó- dere; spíritum praeclúdere vel suffocare, as-
licae sodálibus cónsulens; sacerdos consocia- phýxiam afferre // asfixiarse, se suffocare
tionis curator Actioni Cathólicae Sin: ánimam sibi interclúdere; asphýxiā se
provehendae; sacerdos Actionis Cathólicae occídere.
sóciis vel sodálibus addictus; - eclesiástico de
los hombres de Acción Católica, sacerdos ho- asfódelo: asphódelus vel asphódilus, i m.
mínibus cónsulens in Actionis Cathólicae ag-
mínibus militántibus; - eclesiástico de las Asia: Asia, ae f. Uso: - Menor, Asia minor; -
jóvenes de Acción Católica, sacerdos puellis oriental, Asia orientalis.
cónsulens in Actionis Cathólicae societatem
adscitis; - eclesiástico de los jóvenes de Ac- asiático: asianus vel asiáticus, a, um.
ción Católica, sacerdos catholicorum iúve-
num sodalitatis curator vel consiliarius; - asiento: (mueble para sentarse) sedile, is n.
eclesiástico de las mujeres de Acción Cató- Sin: sedes, is f; subséllium; sella; scamnus;
lica, sacerdos muliéribus cónsulens Actionis (en un triclinio) accúbitus (-us m); (plaza en
Cathólicae societati addictis; - económico del un vehículo, en un espectáculo público) se-
presidente, consiliárius oeconómicus praesi- dulária, orum npl; (diván semicircular)
dentis; - del juez, scabinus, i m; assessor iú- sigma, ătis n. Uso: - almohadillados, scamna
dicis. tomento strata; - cómodo, sella cómmoda; hi-
leras de asientos, subselliorum órdines; - re-

98
asistencia

servado, sedes reservata; asientos de la ga- asimetría: asymmétria sive -metrīa, ae f. Sin:
lería (o paraíso), archiséllia; asientos de pla- inaequálitas; enórmitas; pártium inaequálitas;
tea, sellae; - de madera, sedile lígneum; - de rerum ordo discors, díscrepans, abnormis;
mármol, sedile e mármore // (anotación en non apta (vel díscrepans, abnormis, enormis,
registro o libro de contabilidad) transcríptio díssona, discors, ábsona, exlex) pártium com-
vel descríptio, onis f // (apuntamiento de una posítio.
cosa para que no se olvide) annotamentum, i
n; annotátio, onis f. Sin: perscríptio. asimétrico: asymmétricus, a, um Sin: asým-
meter, tra, trum; inaequalis; enormis; discors.
asignación: - familiares, scídulae nummáriae
familiares; - a los miembros de familias rei- asimilación: assimilátio, onis f. Sin: appro-
nantes, ánnuus réditus; ánnua públice de- priátio. Uso: - de la comida, cibi concóctio
creta; - de gastos, statutus sumptus; - de una vel conféctio // Gram, litterarum attráctio.
suma, pecúniae assignátio, destinátio, erogá-
tio; destinata pecúnia; destinata álicui rei pe- asimilar: (asemejar, comparar) assimulare
cúniae summa. vel assimilare áliquem álicui vel áliquid álicui
rei. Sin: assímilem fácere áliquem álicui; as-
asignar: destinare. Uso: - una suma, pecu- símile fácere áliquid álicui rei // (Fisiol, apro-
niam (vel pecúniae summam) álicui rei (vel piarse los órganos las substancias necesarias
in áliquid) destinare. para su conservación o desarrollo) in natu-
ram suam áliquid vértere. Sin: confícere vel
asignatura: disciplina, ae f. Sin: doctrina. concóquere cibum // (fig, adoptar ideas o
Uso: - auxiliares, disciplinae auxiliares; - cosas ajenas) áliquid sibi arrogare vel
científicas, sciéntiae; - humanísticas, disci- assúmere. Sin: áliquid in usum suum (vel in
plinae humanísticae, humanae, spirituales; - suam rem) convértere; áliquid in sucum et
jurídicas, disciplinae iuris civilis; - literarias, sánguinem convértere.
doctrinae liberales; lítterae, arum; - principa-
les, disciplinae principales; - técnicas, techni- asincronismo: asynchronismus, i m.
corum disciplinae.
asincrónico o asíncrono: asynchrónicus, a,
asilado, da: (persona que encuentra asilo um.
con protección oficial) asyli petitor (-oris m);
asyli petitrix (-icis f). asíndetos: asýndeton vel asýndetum, i n. Sin:
dissolútio.
asilo: asylum, i n. Sin: perfúgium. Uso: - po-
lítico, asylum políticum // (establecimiento asísmico: asísmicus, a, um. Sin: contra (vel
benéfico) hospítium, ii n. Uso: - de ancianos, adversus) terrae motus munitus vel praemu-
gerontocomīum, ii n; senum hospítium; nitus.
domus egenis sénibus recipiundis; - para ex-
pósitos, v. inclusa; - de huérfanos, v. orfa- asistencia: assisténtia, ae, f . Sin: cura; curá-
nato; - de niños, v. guardería; - para los tio; opitulátio; patrocínium; auxílium. Uso: -
pobres, ptochotrophīum; ptochēum vel pto- activa, pasiva, assisténtia activa, passiva; -
chīum; - de sordomudos, hospítium surdorum hospitalaria, curátio nosócoma, curátio in va-
mutorumque. letudinário; - pediátrica, curátio puerorum; -
técnica, téchnica vel technicorum cura; - a

99
asistente

los desocupados, auxílium opíficum ópere ecológica Greenpeace, sodálitas oecológica


caréntium; - a los discapacitados, impedito- Greenpeace; sodálitas, cui nomen est ángli-
rum vel membris captorum opitulátio vel au- cum Greenpeace; - económico-social, conso-
xílium; - a los heridos, vulneratorum curátio; ciátio oeconómicae socialique rei
- a los matrimonios, assisténtia matrimóniis; provehendae; - estudiantil, studiosorum iú-
- a los pobres, opitulátio páuperum. venum consociátio; - ilegal, illícita fáctio; -
Internacional de Energía Atómica (en sigla
asistente: (el que cuida) adiutor, oris m. Sin: inglesa IAEA), Internationalis Atómicae
curator; custos. Uso: - eclesiástico, sacerdos Energīae Associátio; - laical, consociátio lai-
curator; - médico, mediastinus, i m; - social, calis; sodalícium laicale; - Latina, Sodálitas
curator socialis; socialis adiutor // (soldado Latina; - política, factio; - profesional, collé-
destinado al servicio personal de un jefe u gium; - pugilística, consociátio pugilatūs; -
oficial) fámulus militaris. Sin: tiro (-onis m) Sionista, Associátio Sionística; - terrorista
duci addictus. “Hamas”, sociátio tromocrática, quae est
“Hamas”; - de hombres, coetus hóminum; -
asistir: (estar o hallarse presente) interesse de las ideas, notionum nexus (-us m); - de los
vel adesse + dat. Uso: - a las funciones reli- trabajadores, collégium opíficum; - de obre-
giosas, rebus divinis interesse; - al sepelio, ros solamente, socíetas ex solis opifícibus
sepulturae adesse // (socorrer) adesse + dat. conflata; - de obreros y dueños, socíetas ex
Sin: praesto vel auxílio esse + dat // (servir o opíficum et dominorum ordínibus conflata; -
atender a alguien) ministrare + dat. Sin: as- para la defensa del ambiente, sociétas loco-
sístere + dat; adstare vel astare + dat. Uso: - rum amoenitátibus tuendis.
a los enfermos, a los moribundos, infirmis,
moribundis assístere; - a alguien en la hora asociado: associatus, i m. Sin: consociatus,
de la muerte, alicúius horā mortis ei adstare sociatus, sócius, assócius, consócius; adscrip-
(vel astare). tus; partionárius.

asma: asthma, ătis n. Sin: anhélitus (-us m); asocial: insociábilis, e. Uso: societatem re-
anhelátio; spíritūs difficultas; spirandi diffi- pugnans vel recusans.
cultas vel aspéritas.
asociar: consociare (cum + abl). Sin:
asmático: (relativo al asma) asthmáticus. coniúngere (cum + abl); adiúngere ( + dat;
Sin: ad asthma pértinens // (que padece ad vel in + ac); aggregare (ad vel in + ac);
asma) asthmáticus, i m. Sin: anhelator; spi- ascíscere (+ dat; ad vel in + ac). Uso: - a Tur-
randi difficultate (vel asperitate) laborans. quía a la Unión Europea, Túrciam in Unio-
nem Europaeam ascíscere.
asociación: associátio, onis f. Sin: consociá-
tio, sociátio, socíetas; assocíetas; congregá- asociarse: - a o con alguien, se álicui sócium
tio, consórtium, consórtio; sodálitas, adiúngere; societatem cum áliquo inire; - a
sodalícium; coetus; collégium. Uso: - cató- una corporación, sodalício se sócium adiún-
lica, cathólica consociátio; - católica de asis- gere.
tencia social, cathólica socíetas cívibus
iuvandis; - cultural, eruditorum consociátio; asociativo: associativus, a, um.
- deportiva, consociátio ludicrorum certámi-
num; athléticae ludis excolendis coetus; - asolar: assolare.

100
astenia

asomarse: prominere. Uso: No te asomes por aspirador: (adj, que aspira) aspirans, antis.
la ventanilla, noli ex fenestella prominere.
aspiradora: (aparato de limpieza que aspira
asonancia: assonántia, ae f. Sin: assonátio; el polvo) aspiratrum, i n. Sin: aspiratrum púl-
soni congruéntia vel similitudo; imperfecta veris; púlveris ántlia; ántlia exhauritória; hau-
consonántia. ritória máchina; púlveris hauritórium. Uso: -
de mano, manuale púlveris hauritórium.
asonantado: ássonans, antis.
aspirante: (que aspira a algún estado, em-
asonantar: assonare. Sin: simíliter desínere pleo, dignidad, etc.) aspirans, antis m. Sin:
vel cádere. candidatus. Uso: - al estado clerical, aspirans
statum clericorum; - a hermano lego, aspi-
asonante: adj ássonans, antis; sust vox ásso- rans statum fratrum laicorum; - a la elocuen-
nans. cia, a la inmortalidad, candidatus
eloquéntiae, immortalitatis; - al sacerdocio,
aspa: (cruz decusata) v. cruz. sacerdótii candidatus; iúvenis sacerdótium
affectans; - a un empleo, candidatus alicúius
aspecto: (semblante) aspectus, us m. Uso: - múneris.
eufórico, aspectus hílaris, hílarus, iucundus
// (elemento, faceta o matiz de algo) rátio, aspirina: aspirina, ae f; aspirinum, i n. Uso:
onis f. Sin: aspectus; res; fácies; forma. Uso: pastilla de -, pílula vel pastillus aspirinae.
- deontológico, rátio deontológica; - esencia-
les, essentiales rationes; - estructurales, assembler (Inform): (assembly language, co-
structurarum formae; - fundamentales, fácies dificador de instrucciones) lingua machina-
primáriae; - moderno, aspectus modernus; - lis. Sin: assembler, i m; compositória lingua
institucionales, institutorum formae; - posi- // (compiler, programa productor de progra-
tivos y negativos, fácies positivae et negati- mas) compilatrum, i n (assembleri). Sin:
vae; aspectus positivi et negativi; - compilatórium, ii n.
psicológico, res psychológica; - social, socia-
lis rátio; - de descuido y abandono, aspectus associative memory (Inform) memoria aso-
neglectus atque derelictus; bajo el - histórico, ciativa, almacenador asociativo: memória
sub aspectu histórico; bajo otro -, sub álio associativa.
aspectu; bajo varios -, sub váriis aspéctibus.
asta: hasta, ae f. Uso: - de una balanza, sca-
asperón: cos, cotis f. pus, i m; bandera a media -, vexillum in
medio hastili; vexillum in medio palo propó-
aspersorio: aspersórium, ii n. Sin: asper- situm.
gillum vel aspergillus; lústricum aspersó-
rium. astasia: standi vel consistendi difficultas.

aspiración: Mec inspirátio, onis f // (vivo astenia: asthénia sive -thenīa, ae f. Sin: lan-
anhelo) appetítio, onis f. guor; vírium deféctio vel defectus (falta de
fuerzas); vírium debílitas vel remíssio (decai-
aspirado: aspiratus, a, um. Uso: la “p” as- miento considerable de fuerzas).
pirada, “p” aspiratum.

101
astenopía

astenopía: asthenópia sive -nopīa, ae f. Sin: phīa, ae f.


cernendi infírmitas vel debílitas; oculorum
sensus vel ácies hebes (-bĕtis; abl -bĕti). astrofotográfico: astrophotográphicus, a,
um. Sin: ad astrophotográphiam spectans.
asterisco: asteriscus, i m. Sin: stéllula. Uso:
marcado con -, asterisco vel stellulā signatus, astrofotometría: astrophotométria sive -me-
distinctus. trīa, ae f. Sin: astrorum lucis metiendae rátio,
disciplina, doctrina, sciéntia.
asteroide: asteróides, is m.
astrografía: astrográphia sive -graphīa, ae f.
astigmático: astigmáticus, a, um. Sin: astrorum descríptio.

astigmatismo: astigmatismus, i m. astrolabio: astrolábium, ii n.

astilla: ássula, ae f. astrólatra: astrólatra, astrólatres, ae m; as-


trólatris, trĭdis f.
astillero: navália, ium npl. Sin: navale; na-
vale armamentárium; naválium officina. astrolatría: astrolatrīa, ae f. Sin: astrorum
cultus.
astral: astralis, e. Sin: sidéreus; ad astra átti-
nens. astrologar: (averiguar mediante la astrolo-
gía) astrologizare. Sin: astrológiam exercere;
astringente: stýpticus, a, um. Sin: astrictó- notare vitam alicúius ex natali die // (pronos-
rius; astrictóriam vel astringendi vim habens; ticar mediante la astrología) astrológiā áli-
alvum vel ventrem astringens, óbstruens, quid divinare, vaticinari, hariolari, augurare.
súpprimens, cómprimens. Uso: acción -, vis
astringendi; remedios -, stýptica medica- astrología: astrológia sive -logīa, ae f. Sin:
menta; medicamenta astringéntia, obstruén- mathēsis, is (ac -im vel -in); caeli interpretá-
tia, suppriméntia, compriméntia. tio; ex astris vel sidéribus divinátio, hariolá-
tio. Uso: - psicológica, astrológia
astro: - cinematográfico, cinematográphiae psychológica.
lux, lumen, sidus, astrum.
astrológico: astrológicus, a, um. Sin: ad as-
astrodinámica: astrodynámica, ae f; astrody- trológiam (vel hariolationem, vel divinatio-
námice, es f. Sin: astrodynámica disciplina, nem ex astris) pértinens.
doctrina, sciéntia; síderum mótuum stúdium.
astrólogo: astrólogus, i m. Sin: síderum aes-
astrofísica: astrophýsica, ae f; astrophýsice, timator; caeli vel síderum interpres; qui fu-
es f. Sin: astronómia phýsica; astrophýsica tura vaticinatur sidéribus contemplandis.
disciplina, doctrina, sciéntia.
astrómetro: astrophotómetrum, i n. Sin: as-
astrofísico: adj astrophýsicus, a, um // sust trorum luci metiendae instrumentum.
astrophýsicus, i m. Sin: síderum indagator.
astronauta: astronáuta, ae m; astronáutria, ae
astrofotografía: astrophotográphia sive -gra- f. Sin: náuta sideralis m; astronáutis, ĭdis f.

102
ataque

astronáutica: astronáutica, ae f; astronáutice, narum // (tema o argumento) assumpta ma-


es f. Sin: res astronáutica; astronáutica doc- téria. Sin: óperis propósitum; argumentum
trina, disciplina, sciéntia. propósitum; res propósita // (negocio, ocupa-
ción, quehacer) v. negocio.
astronáutico: astronáuticus, a, um. Uso:
traje -, vestis astronáutica. atabacado: tabaco cóncolor. Sin: tabaci co-
lori símilis; tabácini coloris (gen). Uso:
astronave: astronavis, is f. Sin: navis vel aliento -, spíritus vel hálitus tabaco infectus.
aëronavis sideralis; aérium navígium
siderale. Uso: la - americana “Challenger”, atabal, v. tímpano.
navis sideralis americana, cui nomen
“Challenger” (provocatrix). atabalero, v. tímpano (tañedor de tímpano).

astronavegación: astronavigátio, onis f. atacante: oppugnator, oris m.

astronomía: astronómia sive -nomīa, ae f. atache, v. broche.


Sin: sideralis disciplina, rátio; síderum scién-
tia, investigátio, cognítio. atado: fascis, is m. Sin: involucrum. Uso: -
de cigarrillos, v. paquete.
astronómico: astronómicus, a, um. Sin: ad
astronómiam (vel ad síderum doctrinam) át- atadura: religátio, onis f. Sin: alligatura, ae
tinens. Uso: observaciones -, caelestes (vel f.
astrorum) observationes; hacer observacio-
nes -, motus stellarum observitare vel obser- atajo: (senda por donde se abrevia el ca-
vare; telescopio -, astroscópium mino) compendiária, ae f. Sin: compendiá-
rium; compéndium; via compendiária; viae
astrónomo: astrónomus, i m. Sin: síderum compéndium; via transversa; transversum
interpres, spectator; astronómiae (vel sidera- iter; iter compendiárium. Uso: ir por atajos,
lis sciéntiae) cultor vel peritus. compéndiis ire; per compéndia ire; llegar por
un -, compendiáriā pervenire.
astroquímica: astrochímica sciéntia vel doc-
trina. atalaya: spécula, ae f.

asueto: féria, ae f. Uso: día de -, dies feriatus. ataque: ímpetus, us m. Sin: aggréssio, onis
f; ictus, us m. Uso: - aéreo a Gaza, ímpetus
Asunción: (cap. del Paraguay) Assúmptio, aérius in Gazam; - aéreos de los aliados, ím-
onis f (in Paraquária). Sin: Assumptionópo- petus aérii foederatorum; - apoplético, sán-
lis, is f // (elevación al cielo de la Virgen guinis ictus; ictus mali súbitus; sufrir un -
María) Virgo Maria in caelum assumpta. Sin: apoplético, apoplexi árripi vel córripi; - ató-
Deípara Virgo caelo recepta // (fiesta de la -) mico, atómicus ímpetus; - contra los dere-
sollemnia honori caelestis Reginae caelo re- chos civiles, ímpetus in iura civília; -
ceptae. informático, ímpetus ordinatralis; - suicida,
ictus suicidiárius; - terrorista, ímpetus terro-
asunto: ( cosa, caso) res, rei f. Sin: negótium, rísticus; - de una enfermedad, morbi irrúptio.
ii n. Uso: - interno de China, res interna Si-

103
atar

atar: alligare. Uso: el que ata, alligator. alguna cosa) - al juicio de uno, iudício alicú-
ius stare; - al orden cronológico, témporum
ataraxia: ataraxīa, ae f. Sin: ánimi tran- órdinem servare.
quíllitas, serénitas, imperturbabílitas; per-
fecta ánimi quies; immota tranquíllitas ánimi. atentado: (crimen) attentatum, i n. Sin: petí-
tio; insídiae. Uso: - dinamitero, petítio dyna-
atareado: negotiosus, a, um. Sin: plenus ne- mite patrata.
gótii; occupatíssimus in áliqua re. Uso: estar
muy -, multa ágere; multis negótiis distineri. atentar: impétere, pétere, appétere áliquem.

ataúd: cápulus, i m. Sin: féretrum; arca; líg- atenuante: attenuátio, onis f. Sin: excusátio.
nea arca.
atenuar: (minorar o disminuir) extenuare.
atávico: atávicus, a, um. Uso: - la verdad, veritatem extenuare.

atavismo: atavismus, i m. Sin: índoles ex ateo, a: sust átheus, i m; áthea, ae f. Sin: Dei
átavis accepta, orta, hábita, suscepta. negator, negatrix; divinitatis infitiator, infi-
tiatrix; religionis expers. Uso: - militante, Dei
atavío: cultus, us m. Sin: ornatus; hábitus; infitiator et osor; ser -, Deum esse negare vel
vestitus. infitiari // adj átheus, atheísticus; irreligiosus.

ataxia: ataxīa, ae f. Uso: Psicol, - mental, aterciopelado: velluto símilis.


mentis ataxia.
ateroma: atherōma, ătis n.
atáxico: atáxicus, a, um. Sin: ad ataxīam pér-
tinens (relativo a la ataxia); ataxiā laborans aterrizaje: ad terram lapsus (-us m). Sin: ap-
(que padece ataxia). paratus (-us m) desultórius; aëroplanorum vel
aëronávium appulsus (-us m). Uso: - forzoso,
ateísmo: atheísmus, i m. Sin: irrelígio; Dei appulsus vel descensus invitus.
negátio; divinitatis infitiátio; religionis con-
temptus. Uso: profesar el -, Deum esse ne- aterrizar: terram vel solum attíngere, cápere,
gare vel infitiari; - de Estado, nulla Civitatis contíngere. Sin: (ad terram vel solum)
(vel rei públicae) relígio; res pública a reli- descéndere, labi, delabi; terram attíngere; in
gione aliena. terram desilire, prosilire; ad terram appellere.
Uso: - sobre la luna, in Lunam descéndere; al
ateísta: atheísta, ae m. -, in appellendo.

atención: cura, ae f. Uso: - pastoral, pastora- aterrorizar: terrere, exterrere, conterrere.


lis cura; ¡-!, atténdite!; animadvértite!; ca- Sin: terrorem álicui inícere, inferre, afferre,
vete! incútere; áliquem in terrorem conícere, addú-
cere, compéllere. Uso: estar aterrorizado,
ateneo: athenaeum, i n. Uso: Pontificio - Sa- terrore percelli, perfundi, commoveri; metu
lesiano, Pontifícium Athenaeum Salesianum. frangi vel examinari.

atenerse: (acomodarse uno en sus acciones a atestado: testimónium, ii n. Sin: documen-

104
átomo-gramo

tum. atmósfera: atmosphaera, ae f. Sin: aër terrae


circumiectus vel circumfusus; simplem aër //
atestar, v. certificar. fig atmosphaera. Uso: - amigable, at-
mosphaera amicalis.
ático: (piso que está bajo el tejado de una
casa) átticum, i n. Sin: áttica pars domūs vel atmosférico: atmospháericus, a, um. Sin:
áedium. áëris vel caeli (gen).

Atila: Áttila, ae m. Uso: de -, attilanus, a, atolón: atollum, i n; atollus, i m. Sin: ínsula


um. corrálica.

atildado: compósitus, a, um. Sin: comptus; atolondrado, v. inconsiderado.


élegans; bellus.
atolondramiento, v. inconsideración.
atípico: atýpicus, a, um. Sin: extraordinárius;
enormis. atómico: atómicus, a, um. Uso: bomba -,
pyróbolum atómicum; pyróbolus atómicus;
Atlántico: Atlánticum, i n. Sin: océanum desintegración - o nuclear, átomi disiúnctio
Atlánticum. Uso: Pacto del - Norte, Pactum vel dissolútio; atomorum disiectus (-us m);
(Océani) Atlántici Septentrionalis. energía -, vis atómica; era -, atómica aetas;
sáeculum átomo-phýsicum; explosión -, di-
atlas: atlas, antis m. Sin: tábulae, arum fpl; rúptio vel displósio atómica; guerra -, bellum
tábulae geográphicae; terrarum tábulae. atómicum; peso -, pondus atómicum.

atleta: athleta, ae m; athlétria, ae f. Sin: ago- atomismo: atomismus, i m.


nista vel agonistes, ae m; peritíssimus vel for-
tíssimus lusor. Uso: - olímpico, athleta atomista: atomista, ae m. Sin: atomismi fau-
olýmpicus // (persona membruda) vir vel mú- tor.
lier firmo córpore.
atomística: atomística, ae f. Sin: phýsica vel
atlética, v. atletismo. phýsice (-es) atómica.

atlético: athléticus, a, um. Uso: arte -, ars atomístico: atomísticus, a, um.


athlética; condición -, condício athlética;
constitución -, córporis fírmitas; ejercicios -, átomo: átomus, i f. Sin: corpúsculum; cor-
athlética, ae f; tipo -, athléticum caput. púsculum insecábile vel indivíduum; indiví-
duum. Uso: bombardear el -, átomum
atletismo: athletismus, i m. Sin: athlética, ae verberare; constitución del -, átomi constitú-
f; res athlética; athlética exercitátio; athléticae tio, composítio, structura; desintegrar el -,
stúdium; stúdium se (vel corpus) exercendi. átomum scíndere, disiúngere, dissociare, dis-
Uso: - acuático, athletismus aquáticus; - li- sólvere, fíndere, diffíndere, diffríngere; estu-
gero, pesado, athlética levis, gravis; - mascu- diar el -, átomos explorare, investigare,
lino, femenino, athlética certámina inter scrutari, perscrutari.
viros, inter mulíeres // (doctrina) ars vel dis-
ciplina athlética. átomo-gramo: grammátomus, i m.

105
atonal

atonal: número carens. tráctio modalis vel modorum // (gravedad) v.


esta voz.
atonía: atónia sive atonīa, ae f. Sin: languor;
torpor. Uso: - estomacal, stómachi inértia vel atractivo: adj attractivus, a, um. Sin: gratus;
resolútio; stómachus torpens, fláccidus, ener- iucundus; illíciens; delectationis plenus;
vatus; - visceral, víscerum torpor. aptus ad alliciendos ánimos; (de lugar)
amoenus; (de persona) venustus (físicam), lé-
atónico: (que padece atonía) átonus. Sin: pidus (moralm). Uso: de manera -, attractivo
torpens, torpescens; fláccidus; enervatus; ató- modo // sust attractívitas, atis f. Uso: suscitar
niā (vel torpore, vel languore) laborans // cierto -, attractivitatem quandam exhibere.
(perteneciente o relativo a la atonía) atóniae,
torporis, languoris (gen); ad atóniam spectans atraer: allícere. Uso: - al estudio del latín,
// Gram, v. átono. ad linguam latinam addiscendam allícere.

átono: (sin acentuación) átonus, a, um. Sin: atraillar: (atar con traílla) cópulā vincire //
sine accentu; accentu carens // (sin vigor) v. (conducir teniendo la traílla) canem vel
atónico. canes fune tráhere; canem corrígiā dúcere;
canem cópulā tenere; canem cópulā vinctum
atormentar: vexare. Sin: cruciare, excru- ágere.
ciare; exagitare; torquere // atormentarse,
angi (áliqua re, de áliqua re, de áliquo). Sin: atrasado: (que tiene atraso) retroactus vel re-
cruciari, excruciari; se afflictare; se cruciare. tractus, a, um; (antiguo, no al día) obsoletus;
vetustus. Uso: sueldos -, stipéndia praetérita;
atornillador, v. destornillador. stipéndia non soluta; stipéndia retro débita.

atornillar: cóchleam vólvere. Sin: clavum atraso: tardátio, onis f.


cochleatum impéllere, immíttere, ingérere (in
ferrum, en el hierro; in lignum, en la madera atrepsia: at(h)répsia sive -repsīa, ae f. Sin:
…). nutritionis vel alimóniae caréntia; córporis
vel vírium extenuátio; vires attenuatae.
atrabiliario: adj hypocondríacus, a, um. Sin:
melanchólicus; melanchóliā laborans; atrā atresia: atresīa, ae f. Sin: foráminis (córpo-
bili suffusus vel laborans; (relativo a la atra- ris) occlúsio.
bilis) ad atrabilem spectans // fig iracundus, a,
um. Sin: rábidus; stomachosus // sust melan- atribución: attribútio, onis f. Sin: assignátio;
chólicus, i m. Sin: qui melanchóliā laborat. adiudicátio // (facultad) potestas, atis f. Sin:
munus; mandatum.
atrabilis: atrabilis, is f; atra bilis. Sin: melan-
chólia; nigra bilis; melanchólicus umor. atribulado: sollícitus, a, um. Sin: calamito-
sus; aerumnosus; afflictus; excruciatus; ae-
atracarse: (comer o beber con exceso) ingur- rumnis, misériis, rebus adversis, rerum
gitari. Sin: se ingurgitare; édere ac bíbere áf- angústiis affectus, vexatus, cruciatus, pres-
fatim; se cibo ac vino onerare. sus, conflictatus. Uso: estar -, in angústiis
esse; aerumnas pérpeti.
atracción: vis attrahendi. Uso: - modal, at-

106
audiencia

atributivo: attributivus, a, um. roba, ae f. Uso: - deportivo, vestis campes-


tris; vestido solemnemente con - universita-
atributo: Gram attributum, i n. Sin: attribú- rio, robā universitária sollemniter vestitus.
tio; res attributa // (cualidad o propiedad)
nota; próprium; attributum (perfección di- atún: thynnus vel thunnus, i m // (propio o
vina). relativo al -) thynnárius, a, um; ad thynnum
spectans.
atricomía: at(h)ricómia sive -comīa, ae f.
Sin: capillorum deflúvium, amíssio, spoliá- atunera: thynnária piscátio. Uso: ejercer la -,
tio. thynnáriam piscationem exercere.

atril: plúteus, i m; plúteum, i n. Sin: atunero: thynnárius, ii m.


anagnostérium; librorum fulcimentum.
audibilidad: audibílitas, atis f. Sin: soni in-
atrio: átrium, ii n. Sin: vestíbulum. téntio; facultas audiendi.

atriquia: athríchia sive athrichīa, ae f. Sin: audible: audíbilis, e.


alopécia; capilli, capillorum deféctio, inópia,
caréntia. audición: audítio, onis f. Sin: acroāma, ătis n.
Uso: - estereofónica, acroama stereophóni-
atriquiasis, v. atriquia. cum; - musical, audítio musicalis; - radiofó-
nica, audítio vel acroama radiophónica; serie
atrofia: atróphia sive atrophīa, ae f. Sin: de audiciones, series auditionum; escuchar -
tabes; extenuátio; nutrimenti desértio. Uso: - radiofónicas, auditiones radiophónicas aus-
del corazón, cor enervatum; cor naturali vi cultare; - de teatro por radio, fábulae áctio
carens. radiophónica; fábula scáenica radiophónica.

atrofiado: átrophus vel atróphicus, a, um. audiencia: (acto de oír o atención para oír)
Sin: atróphiā affectus vel laborans. audiéntia, ae f. Uso: dar - a uno, audire; dare
vel dédere aures suas álicui; álicui dicendi
atrofiar: extenuare. Sin: vires extenuare, de- potestatem fácere // (acto de oír los jueces)
bilitare, minúere, auferre; atróphiā vel tabe audiéntia, ae f. Uso: - en tribunal, iudícium;
affícere // atrofiarse, extenuari. Sin: tabés- día de -, iudiciárius dies // (lugar donde se da
cere; contabéscere; debilitari; consumi; átro- -) auditórium // (tribunal de justicia) tribunal,
phum fíeri; vim pérdere, amíttere; atróphiā alis n // (edificio en que se reúne el tribunal)
vel tabe áffici. iustítiae palátium. Sin: aedes iurídici conven-
tūs // (admisión a presencia de un príncipe o
atrófico: atróphicus, a, um. Sin: átrophus; ta- autoridad) admíssio, onis f. Sin: áditus, us m;
bíficus; enervatus; extenuatus; torpens; natu- allóquium; collóquium; collocútio; facultas
rali vi destitutus; atróphiā vel tabe affectus, conveniendi. Uso: - privada, domésticum
laborans // (perteneciente a la atrofía) atró- collóquium; - pública, pública admíssio; - ge-
phiae, extenuationis (gen); ad atróphiam átti- neral pontificia, pública admíssio a Summo
nens. Pontífice facta; condescendencia en dar au-
diencias, admissionum facílitas; dar o con-
atuendo: (atavío, vestido) vestis, is f. Sin: ceder, recibir en - a alguien, áliquem

107
audiofrecuencia

admíttere, excípere; áditum dare álicui; no subsídiis instructi.


dar - a alguien, áliquem non admíttere; ádi-
tum negare álicui; áliquem arcere; presen- áulico: áulicus, a, um.
tarse a una - con alguien, venire in
collóquium (vel collocutionem, vel alló- aumentar: tr augere, adaugere. Sin: aug-
quium) cum áliquo; procurar - a uno con al- mentare // intr augéscere. Sin: adaugéscere;
guien, dare álicui admissionem alicúius; créscere, incréscere.
álicui áditum patefácere ad áliquem; es fácil
tener una - con él, áditus ad eum fácilis est. aumento: incrementum, i n. Sin: augmen-
tum; additamentum; adauctus (-us m); ampli-
audiofrecuencia: audiofrequéntia, ae f. Sin: ficátio. Uso: - de la población, natorum
frequéntia audíbilis. incrementa; númerus hóminum in dies cres-
cens; - de precios, rerum prétium adauctum;
audiolingual: áudio-lingualis, e. pretiorum adauctus; - de sueldo, stipéndii vel
salárii additamentum; augmentum salárii.
audiómetro: audiómetrum, i n.
aureola: nimbus, i m. Sin: corona; áurea co-
audión: áudio, onis m. Sin: valva amplifica- rona; corona radiata; corona nitens, fulgens,
trix. renitens, refulgens // (distinción) insígnia,
ium npl. Uso: la - de la gloria, insígnia gló-
audiovisual: audiovisualis, e. Sin: audivisi- riae; la - de la virtud, insígnia virtutis //
vus, audivisíficus, audíficus-visivus, audíbi- (fama) laudes, um fpl. Uso: estar rodeado de
lis et visíbilis. Uso: aparatos -, instrumenta una - de gloria, glóriae láudibus florere.
audiovisuália; todo el sector de los -, univer-
sus apparatus (-us m) audiovisualis. auricular: adj auricularis, e . Sin: auriculá-
rius. Uso: confesión -, conféssio auricularis;
auditivo: auditórius, a, um. Sin: auscultató- testigo -, testis auricularis // (pieza de ciertos
rius. aparatos que sirve para escuchar) auscultá-
bulum, i n. Sin: auscultatórium; excípulum;
auditor: auditor, oris m. Sin: audiens, entis. concha auditória vel auricularis; auditória
Uso: - de la nunciatura, Apostólici Núntii au- cófia; auriculare exceptáculum. Uso: - de
ditor vel adiutor; - de la Rota, auditor sacrae radio, radiophónicum excípulum; radiophó-
Romanae Rotae; - de Su Santidad, auditor vel nica caláutica vel cófia; - de teléfono, auscul-
iurisconsultus Summi Pontíficis. tábulum telephónicum; biceps (-cípitis)
adminículum; translocutórium instrumen-
auditorio: (concurso de oyentes) auditórium, tum; tomar, levantar el -, auscultábulum sú-
ii n. Sin: auditores; audientes; qui áudiunt; mere, tóllere; biceps adminículum ad os (vel
auditorum turba // (sala destinada a confe- ad aurem) appónere; translocutórium instru-
rencias, discursos, lecturas) auditórium, ii n mentum ori (vel auri) admovere.
// (sala destinada a conciertos y recitales) au-
ditórium músicum. aurora: aurora, ae f. Uso: - austral, boreal,
aurora australis, borealis.
aula: aula, ae f. Sin: auditórium. Uso: - esco-
lar, schola; conclave scholare; - didáctica- auscultación: auscultátio, onis f. Uso: - del
mente equipadas, oeci ad docendum tórax, thoracis auscultátio.

108
auto-arrancador

auscultador, v. cofia. auténticamente: authéntice. Sin: certa fide;


cum vel ex auctoritate.
ausente: absens, entis. Uso: estar - , absen-
tare; estando yo ausente, me absente. autenticar: (autorizar o legalizar alguna
cosa) authenticare. Sin: authénticum fácere
ausentismo, v. absentismo. vel réddere; ratum fácere vel habere; appro-
bare; confirmare; obsignare; subsignare; re-
auspiciador: praecónii causā pecúniae práe- cognóscere; vidimare. Uso: - un acta de
bitor (-oris m). nacimiento, de defunción, oríginis, óbitūs tes-
timónium fide públicā obsignatum confir-
auspicio: auspícium, ii n. Sin: augúrium; mare; - una firma, ratam effícere manum
omen, óminis n. Uso: con el - de las Nacio- alicúius; - con firma, subsignare; subscripto
nes Unidas, auspício Nationum Unitarum. nómine ratum fácere áliquid; - con sello, ob-
signare // (acreditar, dar fama) auctoritatem
Australasia: Australásia, ae f. afferre (vel adiúngere) álicui rei. Sin: álicui
rei fidem fácere, afferre, adiúngere, áddere.
Australia: Austrália, ae f.
autenticidad: authentícitas, atis f. Sin: (ca-
australiano: adj australianus, a, um // sust lidad de auténtico) auctóritas; fides; certa
Australianus, i m. fides; veritatis fides; authéntica rátio. Uso:
comedias de incierta -, fábulae vel comoe-
Austria: Austria, ae f. diae ambíguae, incertae; libros de incierta -,
libri dúbiae fidei; negar la - de una cosa, ali-
austríaco: adj austríacus, a, um. Sin: áustri- cúius rei fidem abrogare // (verdad, sinceri-
cus, áustrius // sust Austríacus, i m. Sin: Aus- dad) véritas; sincéritas. Uso: - cristiana, vera
trius, ii m. christianae legis proféssio.

austro: auster, tri m. auténtico: authénticus, a, um. Sin: sincerus;


certus; verus; germanus; veri nóminis (gen);
autarcía, v. autarquía. fide dignus; auctoritate práeditus. Uso: amis-
tad -, amicítia veri nóminis; copia -, authén-
autarquía: autárchia sive -archīa, ae f. Sin: ticum, i n; exemplar authénticum;
autonómia; sufficiéntia; plena rerum suarum documentos sin duda -, certíssima monu-
sufficiéntia. Uso: - económica, in re oeconó- menta.
mica plenum suarum rerum domínium.
autillo: úlula, ae f; v. mochuelo.
autárquico: autárchicus, a, um. Sin: autóno-
mus; nulli obnóxius; suarum rerum dóminus. auto: (automóvil) v. esta voz.
Uso: producto -, res in própria Natione con-
fecta vel effecta; - en sentido económico, in re autoalienación: autoalienátio, onis f.
oeconómica nulli obnóxius.
autoanálisis: autoanálysis, is f.
autenticación: authenticátio, onis f. Sin: tes-
tátio; obsignátio; (pública) confirmátio. auto-arrancador, v. arrancador.

109
autobiografía

autobiografía: autobiográphia sive -graphīa, natus (-us m) vel dominátio.


ae f. Sin: sui ipsīus vita.
autócrata: autócrates, is m. Sin: déspota; do-
autobiográfico: autobiográphicus, a, um. minator; tyrannus; vir imperiosus.

auto-blindado, autoloricata, ae f Sin: auto- autocráticamente: tyránnice. Sin: tyranno-


cataphrácta; autoráeda loricata.; autocurrus rum more.
loricatus vel cataphractus; currus aeratus au-
tomatárius. autocrático: tyránnicus, a, um. Sin: imperio-
sus. Uso: poder -, tyránnicum vel immódi-
autobús: laóphorum, i n. Sin: coenoautoci- cum impérium.
netum, coenautocinetum; coenoautoraeda,
coenautoraeda; coenoautocurrus, coenauto- autocrítica: sui ipsīus censura. Uso: - de la
currus; autoraeda longa vel pública; autovec- Iglesia, Ecclésiae stúdium censórie inqui-
tura pública vel urbana; autocinetum rendi in se ipsam.
laóphorum; autovehículum vel vehículum
públicum. Uso: - que corre sobre rieles, v. autóctono: adj indígenus, a, um // sust au-
autovía; - turístico, laóphorum periegéticum; tocthon, autochton, autochthon, ŏnis m. Sin:
tomar el - número 24, vehículum públicum indígena, ae mf.
24° número signatum conscéndere; v. colec-
tivo. autodeterminación: autodeterminátio, onis
f.
autocamión, v. camión.
autodidáctico: autodidácticus vel autodidac-
autocar: autocurrus, us m. Sin: autopetóri- tus, a, um.
tum vel autopetórritum; automatárium petóri-
tum vel petórritum. autodidacto: autodidactus, i m. Sin: sui
ipsīus magister; sibi ipsi magister;
autocicleta, v. motocicleta. absque alieno auxílio eruditus. Uso: ser -,
magistrum (vel praeceptorem) habuisse
autoclave: autoclavis, is f. Sin: clavis autó- nullum.
mata vel autocinética.
autodominio: continéntia, ae f. Sin: sui ip-
autoconciencia: autoconsciéntia, ae f. Sin: sīus temperátio.
sui ipsīus consciéntia.
autódromo: autódromus, i m. Sin: autocine-
autocontrol: sui custódia vel temperántia. tódromus; autocurrículum; currículum auto-
Sin: sui ipsīus vigilántia. raedis.

autocosechadora, v. cosechadora (- automo- autoencendido: accensus spontáneus. Sin:


triz). accénsio spontánea.

autocracia: autocrátia sive -cratīa, ae f. Sin: autoerotismo: autoerotismus, i m.


despotismus; tyrannis (-ĭdis f); tyránnicum
impérium; impérium singulare; unīus domi- autoescuela: schola autocinetistarum.

110
automatizar

autofecundación: sui ipsīus praegnátio. autolesionismo: autolaesionismus, i m. Sin:


autolaesionis crimen, culpa, fácinus; volun-
autofinanciación: pecúniae própriae collátio tária vulnerátio.
vel suppeditátio. Sin: sui ipsīus nummorum
suppeditátio. autolesionista: autolaesionista, ae m. Sin:
murcus, i m; sui ipsīus vulnerator.
autofinanciamiento, v. autofinanciación.
automación: automátio, onis f. Sin: automa-
auto-formación: auto-formátio, onis f. tizátio; autómata vel automatária áctio, ópera,
operátio; machinalis áctio vel ópera; automa-
autógeno: autógenus, a, um; autógenis, e. táriae operationes; hóminum ópera máchinis
Uso: soldadura -, autógena ferruminátio. demandata.

autogestión: própria géstio, administrátio, autómata: autómatum vel autómaton, i n.


réctio, curátio (-onis f). Sin: géstio autónoma. Sin: automatárium, ii n. Uso: de -, relativo al
autómata, autómatus; automatárius // (per-
autogiro: autogyrus, i m; v. helicóptero. sona sin voluntad) autómatus vir; autómata
múlier. Sin: homo attónitus vel stupens; mu-
autogobierno: régimen (-mĭnis n) autóno- lier attónita vel stupens; homo vel mulier
mum. sensu et voluntate carens.

autógrafo: adj autógraphus, a, um. Sin: chi- automáticamente: autómate vel automátice.
rógraphus; idiógraphus; propriā manu scrip- Sin: ratione autómata; (suā) sponte; ultro; per
tus; meā, tuā, suā ipsīus manu scriptus. Uso: se; ipse. Uso: las hojas de la puerta se abrie-
carta -, lítterae autógraphae; lítterae manu ron -, valvae se ipsae aperuerunt // (fig, ma-
scriptae; epístula autógrapha; un ejemplar - quinal e indeliberadamente) sine voluntate;
de Virgilio, idiógraphus liber Vergílii // sust usu irrationali.
autógraphum, i n. Sin: chirógraphum, i n;
chirógraphus, i m; idiógraphum; manu scrip- automático: (que funciona en todo o en
tum (-i n) ; mi (tu, su …) -, meā (tuā, suā …) parte por sí solo) automáticus, a, um. Sin:
manu scriptum // (firma) autógraphum, i n. autómatus; automatárius; se ipse (ipsa,
Sin : nóminis scríptio autógrapha. Uso: pedir ipsum) movens // (que ocurre por sí mismo)
un -, autógrapham nóminis scriptionem pos- qui (quae, quod) sponte suā fit // (maquinal e
tulare. indeliberado) non voluntárius. Sin: irrationa-
lis.
autoinducción: autoindúctio, onis f.
automatismo: automatismus, i m. Sin: res
autointoxicación: autointoxicátio, onis f. machinalis, automática, autómata, automatá-
ria // fig irrationalis status vel condício.
autolatría: autolátria sive -latrīa, ae f. Sin:
quasi divinus sui ipsīus cultus. automatización, v. automación.

autolesión: autoláesio, onis f. Sin: autovul- automatizar: automatizare. Sin: áliquid au-
nerátio; autotómia. tomatáriā ratione instrúere; automatáriam ra-
tionem indúcere.

111
automotor

automotor: adj automatárius, a, um // (vehí- autonomía: autonómia sive -nomīa, ae f. Sin:


culo) autovehículum, i n. Sin: autocurrus; ve- autarcīa, autarchīa; suis légibus vivendi po-
hículum automatárium; currus automatárius testas. Uso: - absoluta, autonómia absoluta; -
// (aparato que ejecuta ciertos movimientos local, autonómia localis; - moral, máximum
sin intervención directa de acción exterior) ius moráliter eligendi; - personal, autonómia
automatárium, ii n. Sin: automatária má- personalis; - de vuelo, volatūs autonómia; -
china; automatárium instrumentum; automa- del Tíbet, Tibeti vel tibética autonómia;
tárius apparatus. gozar de -, suis légibus vívere; sui iuris esse;
no tener -, alieno império parēre.
automotriz: adj automatária // sust automa-
tária máchina. autonomismo: autonomismus, i m.

automóvil: autocinetum, i n. Sin: autoraeda; autónomo: autónomus, a, um. Sin: autoce-


autocurrus; automóbilis, is m; automóbile, is phálicus; independens; némini obnóxius.
n; autómatum; currus motórius, automóbilis,
automatárius; automóbilis vectura, raeda; autoómnibus, v. autobús.
automatária vel motória raeda; autómatum
vel automatárium vehículum Uso: - blindado, autooruga: autocinetum vel automóbile eri-
autocinetum loricatum; - cubierto, autocine- ciatum; automóbilis ericiatus.
tum intectum; - eléctrico, autocinetum eléc-
tricum; - con motor de 35 caballos de fuerza autopista: via vehiculária vel autocinética .
y ocho cilindros, (auto)raeda machinamento Sin: autostrata; autovia; cúrruum via; strata
35 E(quinarum) V(írium) octoque cylindris; autocinética; autoraedarum (vel autocineto-
- con motor posterior, automatária raeda ab rum, vel autovehiculorum) via; currículum
tergo propulsa; - de cilindrada pequeña, ve- automobílium; iter autocinéticum; currícu-
hículum exiguo machinamento propulsum; lum automobílibus aptum; latior via vehicu-
ir en -, autocineto vel autoraedā vehi. laris; via autovehículis strata. Uso: -
sobreelevada, via autocinética pilis impósita.
automovilismo: automobilismus, i m. Sin:
autocinetismus; res autocinética // Dep auto- autopsia: autópsia sive -opsīa, ae f. Sin: ne-
mobílium certamen vel competítio // (pasión croscópia; cadáveris séctio, inspéctio, exami-
por el-) automobílium cupíditas vel cupīdo. nátio; secti córporis (vel cadáveris) inspéctio.
Uso: practicar una -, cadaver secare atque
automovilista: autoraedárius, ii m. Sin: auto- inspícere.
raedae (vel autocineti, vel automóbilis) rector
vel ductor. autopullman: autómatum vel autocinetum
pullmanianum. Sin: raeda pullmaniana; lon-
automovilístico: autocinéticus, a, um. Sin: gum autocinetum pullmanianum; coenoauto-
automobilísticus; autoraedárius; ad autorae- cinetum pullmanianum; coenoautómatum;
dam (vel ad autocinetum, vel ad automóbi- autómatum plaustrum; automatárium pilen-
lem) spectans. Uso: accidente -, casus tum; longum autómatum; longa vel longís-
autocinéticus; incremento -, autocinéticum sima autoraeda. Uso: pequeño -, autocinetum
incrementum; industria -, res autocinética; pullmanianum minutum.
autocinetorum fabricátio.
autor, ra: (quien es causa de alguna cosa)

112
autostop

auctor, oris m; auctrix, icis f // (el que la in- públicas, públicae auctoritates; públici ma-
venta) inventor, oris m // (causa, responsa- gistratus; - religiosas, potestates religiosae; -
ble) causa, ae f // (escritor) scriptor, oris m; responsables, auctoritates quas penes res est;
scriptrix, icis f. Uso: - sagrado, profano, las supremas - eclesiásticas, rei ecclesiásti-
sacer, profanus auctor; - de libros, librorum cae summae potestates; las - supremas de los
auctor; - de tragedias, trágicus scriptor; tra- Estados, supremi civitatum moderatores vel
goediógraphus; - cinematográfico, v. escena- rectores; supremi rerum publicarum modera-
rista // (el que ha hecho alguna obra tores.
artística) ártifex, fĭcis m.
autoritario: imperiosus, a, um. Sin: despó-
autoridad: (poder, mando) auctóritas, atis f. ticus; práepotens; auctoritate abūtens.
Sin: potestas; impérium; ius (iuris n). Uso: -
doméstica, impérium domésticum; - legal, autoritarismo: praepoténtia, ae f.
ius ac potestas; - moral, moralis auctóritas; -
pública, auctóritas pública; potestas pópuli; autorización: alicúius rei faciendae potestas
- real, régia potestas; - suprema, summa auc- vel facultas. Sin: approbátio; permissus (-us
tóritas; aumentar la - de uno, alicúius aucto- m) ; licéntia. Uso: - por parte del Estado, ap-
ritatem amplificare; burlarse de la - de uno, probátio públicis ab auctoritátibus.
auctoritati alicúius illúdere; dar plena - a al-
guien, álicui plenam auctoritatem dare; debi- autorizado: auctoritate (potestate, facultate,
litar la - de uno, alicúius auctoritatem iure, permissu, véniā) práeditus, pollens, mu-
imminúere vel deminúere // (crédito, presti- nitus. Sin: cum auctoritate. Uso: estar - a
gio) auctóritas. Sin: auctóritas et fides. Uso: hacer algo, áliquid faciendi auctoritatem ha-
la - de los filósofos, philosophorum auctóri- bere vel auctoritate pollere, valere, uti.
tas; la - de los testimonios, rerum auctóritas;
persona que goza de -, (vir, homo …) aucto- autorizar: álicui auctoritatem (vel potesta-
ritate gravis; de mucha -, (vir, homo …) gra- tem) dare, fácere, concédere, tribúere. Sin:
víssimus; es una - competente, bonus est permíttere; facultatem indulgere vel permít-
auctor; es una - en algo, auctor est alicúius tere; ius concédere // (dar fe el escribano o
rei; fundado en la - de alguien, in auctoritate notario en un documento) testari. Sin: pú-
alicúius pósitus; adquirir - sobre uno, apud blicā fide instrumentum firmare, ex iure et lé-
áliquem vel ab áliquo auctoritatem (vel digni- gibus obsignare // (aprobar algo) ratum
tatem) sibi conciliare vel parare; apud áli- dúcere áliquid.
quem vel ab áliquo gratiam inire; fundarse en
la - de alguien, auctore áliquo uti (ad áli- autorrealización: autorealizátio, onis f.
quid); quitar - a algo, álicui rei fidem abro-
gare; tener -, auctoritate apud áliquem valere autorretrato: sui picta imago (-gĭnis f).
vel uti; auctoritate vel gratiā valere (de per-
sona); auctoritatem vel pondus habere (de es- autoservicio: ministrátio própria. Sin: se
critos, documentos) // (ascendiente político) quisque ministrat.
grávitas, atis f. Sin: dígnitas // (persona in-
vestida de poder, mando o magistratura) - ci- autostop o autoestop: autocineti transeūntis
viles, potestates civiles vel civitatis; - reténtio. Sin: cúrruum automobílium reténtio.
comunales, municípii moderatores; - comu- Uso: practicar el -, autoraedas transeūntes re-
nistas, potestates communísticae; - políticas, tinere; hacer un -, autocinetum tránsiens re-

113
autostopista

tinere. f. Sin: caterva; multitudo; ingens númerus.

autostopista o autoestopista: autocineti avalar: auctor fio vel sum. Sin: mea auctori-
transeūntis retentor vel retentrix. Sin: petitor tate defendo // Com sýngraphae cautionem
vel petitrix convectionis. fácere vel interpónere; sýngraphae alterum
subscríbere nomen cautionis grátiā.
autosuficiencia: propriarum rerum sufficién-
tia. avance: progréssio, onis f. Uso: - rápido (por
ej., de cinta en un grabador) procursus, us m.
autosuficiente: se ipse expédiens. Sin: sibi
providere valens; rebus suis sufficienter práe- avanzada: (partida de soldados) prima státio
ditus. (-onis f).

autosugestión: autosuggéstio, onis f. Sin: sui avanzado: liberior, ius. Sin: immoderatus;
persuásio; sui ipsīus instigátio, impulsus, per- immódicus; novus; rerum novarum cúpidus.
mótio.
avanzar: (ir hacia adelante) próvehi. Uso:
autotanque: autocinetum cisterninum. Sin: se puede, está permitido -, próvehi licet //
autocarrum vel autovehículum cisterninum; hacer - (por ej., una cinta de grabador), pro-
autocarrus cisterninus; exceptáculum auto- movere.
matárium; automatárius currus exceptórius.
ave: avis, is f. Sin: vólucris, is f (generalm en
autovía: (autopista) v. esta voz // (autorriel) pl: vólucres, um). Uso: - acuátil o acuática,
autoplaustrum, i n. Sin: autosarracum vel au- avis aquátilis; - brava, avis fera; - exótica,
toserracum, i n; automatárium plaustrum. avis exótica; - migratoria, pasajera, de paso,
avis migrans; peregrina vólucris; - nocturna,
auxiliador, ra: auxiliator, oris m; auxiliatrix, avis nocturna; - de corral, cohortis avis; - del
icis f. Uso: María -, Maria Auxiliatrix. país, vérnula avis.

auxiliar: adj auxiliárius, a, um; auxiliaris, e. avecindarse: domicílium sibi constitúere (v.
Uso: caballo -, équus auxiliárius vel auxilia- gr. Romae).
ris // sust auxiliaris, is m. Uso: - médica, adiu-
trix médica. avellana: avellana, ae f. Sin: avellana nux.

auxilio: ¡-!, fer auxílium vel opem! avemaría: (oración) salutátio angélica. Sin:
marialis prex (precis f) // (cada una de las
aval: confirmátio, onis f. Sin: firmátio; fir- cuentas del Rosario) rosárii (vel marialis co-
mamentum; corroborátio; corroboramentum; ronae) glóbulus, granum.
auctóritas; praesídium; fides // (firma que se
pone en una letra de crédito para responder avena: avena, ae f.
de su pago si no lo hace el girador) (alterīus)
nóminis subscríptio in sýngrapha cautionis avenamiento, v. drenaje.
causā.
avenar, v. drenar.
avalancha: (alud), v. esta voz // fig moles, is

114
avión

avenida: (vía ancha) plátea, ae f. Sin: via struthiocameli.


lata; via principalis. Uso: - arbolada, adum-
brata via; plátea arbóribus cónsita. avetarda, v. avutarda

aventador: (soplillo o abanico) flabellum, i aviación: (locomoción aérea) aéria vel aérea
n. Uso: - pequeño, flabéllulum. navigátio. Sin: aérius cursus (-us m); caeli
navigátio. Uso: - civil, civilis classis aéria;
aventar: ventilare. Uso: - el trigo, ventilare campo de -, aërostátio; aëródromus; aëroná-
frumentum; áëri vel vento frumentum propó- vium státio; compañía de -, socíetas aëronáu-
nere, pándere. tica // (doctrina, disciplina) aëronáutica, ae f.
Sin: ars (vel doctrina, vel disciplina) aëronáu-
aventura: (suceso extraño) casus vel eventus tica; volandi ars // (cuerpo militar de aviado-
singularis, miríficus // (casualidad) casus, us res) aéria classis.
m. Sin: res fortuíta // (riesgo) perículum, i n.
Sin: álea, ae f // (relación amorosa ocasional) aviador: adj aëronáuticus, a, um. Sin: avia-
fácinus (-nŏris n) amatórium. Sin: amatórie tórius // sust aëronauta vel aëronautes, ae m;
factum; lévitas amatória; breve amatórium aëronaute, es m. Sin: aviator, oris m; aviatrix,
commércium. icis f; volator aërópetes, ae m; nauta vel viator
aérius m; nauta vel viatrix aéria f // (individuo
aventurero, ra : errator, oris m; erratrix, icis que presta servicio en la aviación militar)
f; audax homo vel múlier. Sin: erráticus; miles aériae (vel aëronávium) classi addic-
errabundus; vagus; circumforáneus; erro tus.
(onis m) mira consectans; circúmvagus
eventus consectans. avión: aëroplānum sive aëróplanum, i n. Sin:
aëronavis vel aërinavis; aërovehículum; aë-
avería: detrimentum, i n. Uso: sufrir una -, ronavígium; velívolum; aéria navis; aérium
detrimentum cápere; iacturam pati vel subire. navígium; vehículum aérium; navis volans;
navis aëroplanígera. Uso: - antiincendio, aë-
averiado: corruptus, a, um. Sin: deterioratus; roplanum exstinctórium; - bimotor, v. bimo-
vitiatus. tor; - cisterna, aëroplanum cisterníferum;
aëronavis exceptória vel cisternífera; - co-
averiar: corrúmpere. Sin: deteriorare; vi- mercial, aëroplanum commerciale; - equi-
tiare. pado con cuatro motores, quadrimotrale
aëroplanum; - especiales, aëroplana speciá-
averiguación: inspectio, onis f. lia; - espía, de reconocimiento, aëroplanum
speculatórium vel exploratórium; aëronavis
averroísmo: averroismus, i m. Sin: Averroes speculatória; - gigante, aëroplanum gigan-
doctrina. tēum; aërinavis gigantēa; - monomotor, aëro-
planum unimotrale; - nodriza, aëronavis
averroísta: averroista, ae m. nutrix; - particular, aëroplanum privatum; -
supersónico, aëroplanum sono vel sónitu cí-
avéstico: avésticus, a, um. tius; aëroplanum sonorum límitem súperans;
- teledirigido, aëroplanum telerectum vel te-
avestruz: strúthio, onis m. Sin: struthiocame- ledirectum; - torpedero, aëroplanum silurífe-
lus. Uso: de -, struthiocamelinus o con el gen rum, aërovehículum siluris armatum;

115
avioneta

aëroplanum návibus demergendis vel diffrin- aviso: núntius, ii m; núntium, ii n. Uso: - pa-
gendis; aëroplanum ignívomos vel igníferos rroquiales, paroeciales núntii; - publicitario,
siluros iáculans, iactans // - a, de chorro, - a, praecónium; - radial, núntius radiophónicus;
de reacción, - de propulsión, pyraulocinetum; núntius per aethérias undas missus; - televi-
aëronavis pyraulocinética; aëroplanum sivo, televisíficum praecónium; núntius tele-
pyraulocinéticum; aëronavis retroversus pro- visíficus; núntius per televisionis undas
pulsa vel impulsa; aëroplanum inversā vi pro- missus; - de retorno, allatae vel perlatae epís-
pulsum vel impulsum; aëronavígium inversis tulae núntius; - en un diario, núntius diurnis
víribus propulsum; aëroplanum áëris haus- actis evulgatus; poner un - publicitario de
tórium; - de asalto, de combate, aëroplanum algo en diarios o revistas, laudativum alicú-
incúrsitans, incursans, aggrédiens, impug- ius rei núntium in actis diurnis vel in com-
nans, proeliare; - de bombardeo, bombopla- mentáriis pónere; laudativam alicúius rei
num, i n; aëroplanum pyrobolárium; notítiam commentáriis vel actis diurnis cré-
aëronavis ignívomis globis vérberans, dí- dere, concrédere.
ruens, diffringens, confringens; - de carga,
aëroplanum onerárium; - de caza, aëropla- avispón: crabro, onis m.
num insecutórium, insectatórium, venáticum;
aërinavis insectans; - de caza a reacción, aë- avitaminosis: vitamini penúria (-ae f).
roplanum insectationis aërihaustórium; - de
escolta, aëroplanum praesidiárium; - de hé- avutarda: otis, ĭdis f. Sin: otis tarda.
lice, aëroplanum helicarum motu incitatum
vel propulsum; - de pasajeros, aëroplanum axioma: axioma, ătis n. Sin: pronuntiatum;
epibáticum; - en picada, aëroplanum (impro- enuntiatum; effatum.
viso vel de, ex improviso) ad perpendículum
illabens; - sin motor, - a vela, v. planeador; axiomático: axiomáticus, a, um. Sin: certus;
ir, viajar en -, aëroplano vehi vel ferri; subir certíssimus; certa firmaque ratione pronun-
al -, in aëroplanum inscéndere; subida al -, tiatus vel edictus.
inscénsio vel conscénsio in aëroplanum // -
Boeing-747, aëroplanum eius typi, qui dícitur aya: institutrix, icis f.
Boeing-747; - Concorde, aëroplanum con-
cordiense; - Fokker F-28, aëroplanum typi, ayer: heri. Uso: - por la mañana, heri mane;
cui nomen Fokker F-28 // clase (categoría) - por la tarde, heri vésperi; hasta -, usque ad
de -, classis, is f; cubierta de -, stega (ae f); hesternum diem.
stega epibática; interior del -, aëroplani in-
terna (-orum npl); el - está provisto de dos ayuda: auxílium, ii n. Sin: adiuvamen, mĭnis
cubiertas de pasajeros, en las que se encuen- n. Uso: de -, auxiliaris, e; - en favor de las
tran tres clases, aëroplanum duabus stegis víctimas de la inundación, auxílium pro víc-
epibáticis instructum est, in quibus tres clas- timis inundationis // - de cámara, a cubículo;
ses inveniuntur. cubiculárius; - de cámara de Su Santidad, a
cubículo Pontíficis Máximi.
avioneta: aërívola, ae f.
ayudante: (que ayuda) adiutor, oris m. Sin:
avisador: - de incendios, index (-dĭcis m) in- minister. Uso: - del banquero ( en una casa
céndii. de juego) áleae magister; - de cámara, cubi-
culárius; a cubículo; ser - de alguno, adiutri-

116
azoturia

cem óperam navare álicui in áliqua re // (Mil, vectorum adiutrix vel ministra, adiutrix iter
oficial que está a las órdenes de otro supe- faciéntibus.
rior) óptio, onis m. Uso: - de campo, rei mi-
litaris adiutor; rei militaris subádiuva (-ae m); azafrán: crocum, i n; crocus, i m. Uso: de -,
in re militari adiutor // (maestro o profesor cróceus, a, um.
subalterno) subdoctor, oris m. Sin: próscho-
lus; antescholárius; adiutor académicus; - de azahar: záhara, ae f. Sin: aurantii vel citri flos.
literatura latina, a lítteris latinis adiutor; - de
paleografía y diplomática, a codícibus atque azalea: azalea, ae f.
diplomátibus interpretandis adiutor.
azanoria, v. zanahoria.
ayudantía: (empleo de ayudante) adiutoris
vel adiutricis munus (-nĕris n) // (oficina de ázimo: ázymus, a, um. Uso: pan -, panis ázy-
ayudante) adiutoris vel adiutricis sedes (-is mus; panis sine fermento.
f).
azimut, v. acimut.
ayunar: ieiunare.
azimutal, v. acimutal.
ayuno: ieiúnium, ii n. Uso: - cuaresmal, ieiú-
nium quadragenárium; establecer el -, ieiú- azoado: azotum cóntinens.
nium institúere; guardar el -, ieiúnium
servare; prescribir el -, ieiúnium indícere; ázoe: azotum vel azoton, i n. Sin: nitróge-
romper el -, ieiúnium sólvere vel resignare // num.
(que no ha comido) ieiunus, a, um // (igno-
rante de lo que se habla) ieiunus. Sin: igna- azoemia, v. azotemia.
rus, ínscius alicúius rei; estar en ayunas o en
-, ieiuno ore esse; nescire áliquid, rudem esse azogue, v. mercurio.
(in) áliqua re.
azoico: azóicus, a, um. Sin: animántibus vel
ayuntamiento: (junta, reunión) consílium, vivéntibus carens; animántium vel vivéntium
concílium. Sin: conventus // (corporación expers. Uso: era -, aetas azóica // (nítrico) ni-
que administra el municipio) consiliárii civi- tratus, a, um.
tatis; consílium vel concílium municipale.
Sin: consílium civitati administrandae; civi- azotar: férulā percútere, fustigare, pulsare.
tatis administrationis adiutores; consílium
quod civitatem administrat. azotea: solárium, ii n. Uso: - con baranda o
pretil, solárium clatratum.
azada: pástinum, i n. Sin: sárculum.
azotemia: Med azotháemia vel azotáemia, ae
azadón: ligo, onis m. Sin: magnum vel maius f.
rutrum.
azoto: azotum, i n.
azafata: hóspita (-ae f); ministratrix (-icis f)
(aéria). Sin: hóspita aéria vel aëronáutica; azoturia: azotúria sive azoturīa, ae f.
aéria assistrix vel ministratrix; ancilla aéria;

117
azteca

azteca: Azteca, ae m. azufrera: sulphurária, ae f. Sin: súlphuris fo-


dina; sulphurata, orum npl.
azúcar: sáccharum vel sáccharon, i n. Uso: -
biológico, sáccharum biológicum; - cande, azulado: caerúleus, a, um. Sin: subcaerúleus;
sáccharum candum; - de caña, saccharósium, caeruleatus.
ii n; saccharosis, is f; - de pilón, sácchari
meta; ingenio de -, saccharifícium; sácchari azulejo: tessella, ae f. Sin: tessellatus latér-
officina; de -, saccháreus vel saccharinus, a, culus.
um; - en polvo o grano fino, sáccharum pul-
véreum; - en terrones, sáccharum cúbicum // azuzador: instigator, oris m.
fig, es un terrón de -, mellitus est.

azucarado: (que contiene azúcar o sabe a él)


saccharatus, saccharosus, a, um // (algo
dulce) dulcículus, a, um. Sin: subdulcis, e //
(fig, blando y meloso) mellitus; blandídicus.

azucarar: (bañar con azúcar) sáccharo


aspérgere // (endulzar con azúcar) sáccharo
condire // (fig y coloq, suavizar y endulzar al-
guna cosa) mitigare, temperare, mollire,
emollire.

azucarera: (recipiente) saccharárium, ii n.


Sin: sácchari vásculum; saccharígerum vás-
culum; saccharárium pocillum // (fábrica)
saccharifícium, ii n. Sin: sácchari officina.

azucarería: sácchari taberna.

azucarero: (persona técnica en la fabrica-


ción de azúcar) saccharárius, ii m // (reci-
piente) v. azucarera.

azucarillo: (terrón de azúcar) mellitus


pastillus (-i m).

azucena: lílium, ii n.

azuela: áscia, ae f.

azufrar: súlphure aspérgere álicui rei. Sin:


áliquid súlphure conspérgere, suffire, suffu-
migare.

118
B
baba: saliva, ae f. Sin: spuma; spúmea sa- ludus chartarum bacaranus.
liva. Uso: - de los caracoles, cochlearum sa-
liva; - de serpiente, sanies, ēi f; echar -, bache: (hoyo en el camino) scrobículus i m //
spumas (in ore) ágere // (fig, caérsele a uno (pozo de aire rarefacto) locus tenuioris áëris.
la -) summis laetítiis áffici. Sin: summo ex-
sultare gaudio; vehementer gaudere. bachiller: baccaláureus, i m. Sin: batalárius;
abitúriens, entis mf.
Babel: Babel, elis f // (confusión, desorden)
confúsio, onis f. Sin: tumultus; confúsio ba- bachillerato: baccalaureatus, us m. Sin:
bélica vel babylónia; babylónica perturbátio. batalárii gradus. Uso: conseguir el -, bacca-
Uso: - lingüística, babylónica locutionum laureatum adipisci.
perturbátio.
bacía: labellum, i n. Sin: catillum; trúlleum.
babélico: babélicus, a, um // (confuso, inin-
teligible) confusus, a, um. Sin: deordinatus. baciliforme: bacilliformis, e.

babilónico: babylónius vel babylónicus, a, bacilo: bacillus vel bacellus, i m; bacillum, i


um. Sin: babylon(i)ensis, e. n. Sin: microbacillum; bactérium. Uso: ba-
cilos de la tuberculosis, del tifus, del tétano,
babilonio: adj, v. babilónico // sust Babyló- del cólera, de la peste, bacilla tuberculosis,
nius, ii m. typhi, tétani, chólerae, pestiléntiae.

babor: sinistrum navis latus (-tĕris n). bacín, v. orinal.

babosa: (molusco) limax, acis f. back (jugador, en el fútbol), v. defensa.

baboso: salivosus, a, um. Sin: spumosus. background (Inform) fondo: (de una pin-
tura) fundus, i m // (de un escritorio con ven-
babucha: crépida, ae f. Sin: sólea vel calígula tanas) ima, orum npl. Uso: to put a window
doméstica. into background, fenestram in ima míttere vel
repónere // (relativo a un proceso) ínferus, a,
babuino: cynocéphalus, i m. um. Sin: pósterus. Uso: to put into back-
ground, in ima míttere; inferiorem fácere.
baby-sitter: puerorum custos (-odis mf). Sin:
infantárius, ii m; infantária, ae f; gérula, ae f. back-up (Inform) de reserva: cautionalis, e //
(copia de reserva) cópia, ae f. Sin: exscrip-
bacalao: (pez) asellus. Sin: asellus marinus tum cautionale. Uso: hacer -, cópias vel
// (su carne salada) asellus salitus. Sin: exscripta cautionália fácere.
asellus marinus arefactus vel sale exsiccatus.
bacteria: bactérium ii n . Sin: bacillum.
bacará o bacarrá: álea (-ae f) bacarana. Sin:

119
bacteriano

bacteriano: bactéricus, a, um. Sin: bactérii campani vel sacri aeris málleus.
vel bacteriorum (gen); ad bactéria áttinens.
badana: aluta, ae f.
bactericida: adj bactericidalis, e. Sin: bacté-
riis exítiosus; bactéria necans // sust bacteri- Baden (Estado de Alemania): Badénia, ae f.
cida, ae m. Sin: venenum bactericidale. Sin: Aquae Aureliae. Uso: de -, badenensis
vel badensis, e.
bacteriofagia: bacteriophágia sive -phagīa,
ae f. badén: (cauce empedrado) incile, is n.

bacteriófago: bacterióphagus, i m. badil: batillum vel vatillum, i n; batillus vel


vatillus, i m.
bacteriofobia: bacteriophóbia sive -phobīa,
ae f. badila, v. badil.

bacteriógeno: bacteriógenus, a, um. badminton o bádminton: ludus (-i m) pilae


pennatae.
bacteriología: bacteriológia sive -logīa, ae f.
Sin: de bactériis vel de microbacillis rátio, bagatela: lúdicra, ae f. Sin: res parvi mo-
doctrina, disciplina. menti; res nullīus momenti; res vilíssima,
levíssima, parva, párvula; nugae, arum; inép-
bacteriológico: bacteriológicus, a, um. tiae, arum.

bacteriólogo: bacteriólogus, i m. Sin: bacte- Bahamas (Archipiélago de las): Insulae Ba-


riológiae peritus. hamenses.

bacteriopatología: bacteriopathológia sive bahía: sinus, us m.


-logīa, ae f.
Bahía Blanca: Sinus (-us m) Albus.
bacterioscopia: bacterioscópia sive -scopīa,
ae f. bailable: adj saltationi aptus // (ballet)
modus saltatórius.
bacterioscópico: bacterioscópicus a um.
bailar: saltare. Sin: ballare; chorēas dúcere
bacterioterapia: bacteriotherapīa, ae f . Sin: vel exercere. Uso: aprender a -, saltare dís-
per iniecta bactéria curátio. cere; saber -, saltare scire, saltandi peritum
esse; - bien, cómmode vel eleganter saltare;
báculo: báculus, i m; báculum, i n. Sin: sacar a -, invitare ad saltandum.
pedum. Uso: - abacial, pedum abbatiale ; -
de los obispos, pastorale pedum; lítuus pasto- bailarín, na: (que baila) saltans, antis. Sin:
ralis vel episcopalis // fig levamen, mĭnis n. qui vel quae saltat // (que ejercita el arte de
Sin: solátium; subsídium. bailar) saltator, oris m; saltatrix, icis f. Sin:
lúdius m; saltatrícula f; mima f. Uso: ser
badajo: málleus, i m. Uso: - de (la) campana, buen -, óptime saltare.
campani vel campanae málleus. Sin: aeris

120
balancear

baile: saltátio, onis f. Sin: ballátio; saltatus, bajorrelieve o bajo relieve: éctypum, i n;
us m; chorēa. Uso: de -, saltatórius, a, um; - éctypus, i m. Sin: anaglyptum; toréuma
de despedida, saltátio valedictionis; - de pun- (-mătis n); caelatura, ae f; caelatum opus.
tillas, ballátio elátior; arte del -, saltandi ars; Uso: autor de bajorrelieves, toréuta, ae m; es-
escuela de -, ludus saltatórius; maestro de -, tatua de mármol en -, anaglyptum simula-
saltandi magister; pista de -, locus saltatórius; crum marmóreum; en -, éctypus; anaglyptus.
sala o salón de -, oecus saltatórius; dirigir el
-, chorēas dúcere; organizar un -, saltationem bala: (proyectil) plumbum, i n. Sin: globus;
institúere. glans, glandis f; glans metállica, plúmbea, ig-
nita; ignitus globus vel glóbulus . Uso: - de
bailecito: saltatiúncula, ae f. hierro, globus férreus; - de plomo, plumbum,
i n; plúmbea, ae f; gran cantidad de balas,
bailotear: circumsalire. Sin: circumsaltare; plúmbea grando; arrojar balas, plumbum
saltitare. emíttere.

baja: - de los precios, pretiorum deminútio balada: cántio, onis f.


vel imminútio (-onis f); - en el precio de los
víveres, annonae vílitas; - en la bolsa, deprés- baladronear: (hacer baladronadas) glorió-
sio. sius vel iactanter se gérere // (decir baladro-
nadas) se iactare. Sin: se ostentare; iactari +
bajá: pásias, ae m. Sin: sátrapa, ae m; sa- abl, de vel in + abl; gloriósius se iactare; de
traps, pis; sátrapes, ae; sátrapes, is (ac -en). se gloriósius praedicare; insoléntius se iac-
tare; gloriósius vel magnificéntius loqui.
bajada: declivis via vel locus. Uso: Dep, -
libre, descénsio simplex; - en serpentina, balalaica: cíthara (-ae f) balaláica. Sin: cí-
descénsio flexuosa. thara triángula rússica vel sarmática.

bajar: (descender) descéndere. Uso: - la es- balance: (cuenta general) rátio, onis f;
calera, (per) scalas descéndere // (disminuir) rationes fpl. Sin: relátio; pecuniarum rátio;
baja la bolsa, argentárii fori prétia decres- rationum ponderátio; arcae recognítio; rátio
cunt, deminuuntur, levantur. rei administrandae; rátio accepti et expensi;
acceptorum et expensorum rátio; tábulae
bajel: phaselus, i m. accepti atque expensi; créditi et débiti
compensátio. Uso: - anual, ánnua súmptuum
bajito: brevículus, a, um. aestimátio vel computátio; compilar, hacer
el -, rationem dúcere, subdúcere, inire,
bajo: (voz que produce los sonidos más gra- tráhere, habere; tábulas accepti et expensi
ves) gravíssima vel ima vox. Uso: - continuo, confícere; mostrar el registro del -, códicem
gravior vox contínua // (el que tiene tal voz) expensi et accepti exhibere; nivelar el -,
gravíssimae (vel imae, vel gravioris) vocis expensi et accepti rationem exaequare; tener
cantor // - de arena, vadum, i n. Sin: pulvinus el registro del -, códicem dati et accepti
// fig, - fondos, abiecta vel sórdida plebécula; habere.
pópuli faex (faecis f); abiectíssimum civitatis
vulgus (-i n). balancear: Mar, Aeron iactari.

121
balanceo

balanceo: - de nave o avión, navis vel aëro- Sin: blaesus.


navis iactátio, oscillátio, fluctuátio, agitátio,
inclinátio. balbucir, v. balbucear.

balancín: láncula, ae f. Sin: libramentum; Balcanes: regiones balcánicae. Sin: Balcá-


statérula. nia, ae f. Uso: de los -, balcaniensis, e.

balancita: - para pesar el oro, aurária sta- balcón: maenianum, i n. Sin: pódium.
tera.
balconcillo: podíolum, i n. Sin: parvum mae-
balandrón: túnica (talaris) cum alícula. nianum.

balanza: libra, ae f. Sin: trútina. Uso: - de dos baldaquín o baldaquino: fastígium, ii n.


platillos, bilanx, ancis f; - de la mejor marca, Sin: baldachinum. Uso: - de bronce, aéneum
trútina exquisitae vel accuratíssimae notae; - fastígium; - de cama, tectum; - de género,
de óptima calidad, trútina óptimae (exquisi- tentórium; - de púrpura, aulaeum.
tae, exactíssimae, certíssimae) fidei vel men-
surae; - de precisión, trútina bonae (exactae, balde: sítula, ae f; sítulus, i m. Sin: alvéolus.
certae) fidei vel mensúrae // - de comercio, Uso: - para incendios, hama vel ama, ae f; de
examinátio rédditūs. Sin: sumptūs redditūs- -, gratis; en -, frustra.
que rátio; collátio compéndii ac dispéndii.
baldosa: latérculus, i m. Uso: - marmorosa,
balastar: gláreā spárgere vel stérnere. latérculus marmoratus.

balata: ballata, ae f. Sin: cántio ballata f. balear: (herir o matar a balazos) áliquem
plumbis (vel glándibus, vel plúmbeis glándi-
balate: margo (-gĭnis mf) canalículi. bus) vulnerare, sauciare vel necare, interfí-
cere // (tirotear, fusilar) v. estos verbos.
balaustrada: balaustrata, ae f. Sin: balaus-
tiorum ordo, saeptum, ornatus (-us m); saep- Baleares: Baleares (ínsulae), ium fpl. Uso:
tum; plúteus, plúteum; loricae saeptum. Uso: de las -, baleáricus, a, um; balearis, e.
- de bronce, saeptum aéneum; - de mármol,
lorica marmórea. balín: glans, glandis f. Sin: granus plúmbeus.

balaustre o balaústre: baláustium, ii n. balista: ballista, ae f. Sin: bálea. Uso: - mon-


tada sobre ruedas, carroballista.
balbucear: balbutire. Sin: linguā haesitare;
linguā titubante loqui; balbum esse; incerta balística: ballística vel ballistária, ae f. Sin:
voce loqui (de niño). Uso: decir algo balbu- ars ballística (como arte); ballistária disci-
ceando, áliquid haesitántibus verbis dícere. plina, doctrina, sciéntia (como ciencia).

balbuceo: balbúties, ēi f. Sin: linguae haesi- balístico: ballísticus vel ballistárius. Sin: ad
tántia vel titubántia; oris titubátio; os balbum. ballísticam pértinens; ad missílium ictum
spectans.
balbuciente: balbus, a, um; balbútiens, entis.

122
banca

balistita: ballistites, is f. Sin: pulvis (-vĕris balotaje: suffrágium (-ii n) decretórium. Sin:
m) pýrius fumo carens vel fumi expers. áltera suffragiorum látio. Uso: demandar el -,
suffrágium decretórium ferre.
baliza: palítium, ii n. Sin: praetentura, ae f.
balsa: (embarcación) ratis, is f // (charco)
ballena: bal(l)aena vel ballena, ae f. Sin: pris- stagnum, i n.
tis, is f; pistrix, icis f. Uso: caza de ballenas,
venátio ballaenácea. balsámico: fragrans, antis. Sin: odorus; sua-
vis.
ballesta: ballista, ae f. Sin: arcuballista; ma-
nuballista. bálsamo: bálsamum, i n // fig solácium; sola-
men; levamentum; consolátio.
ballestero: ballistárius, ii m. Sin: arcuballis-
tárius; manuballistárius. balsero: rector navis (vel ratis) traiectóriae.

ballet: saltatória fábula (-ae f). Sin: scáenica báltico: mar -, Bálticum, i n. Sin: mare Bál-
saltátio vel chorēa. ticum.

balneario: adj balneárius, a, um. Sin: balne- bambú: hirundo (-dĭnis f) índica; (h)arundo
aris; balneatórius // sust bálneum públicum; índica. Sin: bambusa, ae f.
bálnea vel balínea, orum npl. Sin: bálneae,
arum fpl. banal: vulgaris, e. Sin: trivialis.

balneoterapia: balneotherapīa, ae f. Sin: cu- banalidad: nugae, arum fpl.


rátio balneária.
banana: banana, ae f; bananum, i n. Sin:
balneoterápico: balneotherápicus, a, um. ariena; musae paradisíacae fructus. Uso: cul-
Sin: ad balneotherapīam áttinens. tivador de bananas, cultor bananarum; cul-
tivo de bananas, cultura bananarum.
balompié, v. fútbol.
bananero: adj bananárius, a, um // (barco
balón: follis, is m. Sin: pila. Uso: apoderarse que transporta bananas) navis bananis one-
del -, follem occupare, tenere; pilā potiri. rata. Sin: navis onerária cultoris bananarum.

baloncesto, v. básquet. banano: bananus, i f. Sin: (arbor) banana;


musa paradisíaca.
baloncito: follículus, i m. Sin: glóbulus.
banca: (embarcación filipina) v. canoa //
balonmano: manufóllium, ii n. Sin: manu- (puesto o asiento en el Parlamento) sedes
follis, is m; follis pugillatórius vel pugnis (- is f) parlamentária vel in parlamento // (co-
missus. Uso: juego de -, manufóllium; juego mercio que consiste en el giro, cambio y des-
de - de salón, manufóllium aulare. cuento de valores, y la compra y venta de
efectos públicos) res argentária; la - mundial,
balonvolea, v. voleibol. res argentaria mundana vel universalis // - de
hielo, v. banquisa.

123
bancario

bancario: ad argentáriam pértinens. mada) agmen (vel globus, grex, manus) ar-
matorum. Uso: - armada, globus armatorum;
bancarrota: (quiebra) decóctio, onis f // - criminales, greges criminales, “- de los
(quiebra de un banco) argentáriae dissolútio. cuatro”, manus quattuor (scelestorum) //
Uso: hacer - (quiebra fraudulenta), credito- (conjunto) - de comediantes, família scáenica
res fraudare; creditores decoquendo fraudare // (baranda del billar) banda vel ora ae f //
// (fig, desastre, hundimiento, descrédito) (faja o lista) fáscia, ae f. Sin: clavus // (llanta)
naufrágium; evérsio; ruīna, dissolútio. Uso: v. esta voz // (cinta ancha que como distintivo
la - de la civilización, humani civilisque cul- se lleva atravesada desde un hombro al cos-
tūs naufrágium. tado opuesto) insigne oblīquum. Sin: oblī-
quus bálteus; oblīquum bálteum;
banco: (asiento de madera) sedile, is n. Sin: decoramentum transversum.
scamnum; scabellum; (lígneum) subséllium
Uso: - alto, scamnum éditum; - encorvado, bandada: agmen, mĭnis n. Uso: - de pájaros,
scamnum curvatum // (banco de los remeros ávium agmen.
de una nave) transtrum, i n. Sin: iugum // -
de datos, indiciorum thesaurus; elementorum bandeja: pátera, ae f. Sin: lanx, lancis f; dis-
certorum thesaurus; - de hielo, v. banquisa; - cus, i m; scutella, ae f; vas metállicum vel líg-
de ojos, thesaurus transponendorum (vel neum. Uso: - de pastelillos, pátera cum
transferendorum) oculorum; - de sangre, hae- suavillis.
matheca; receptáculum sánguini colligendo
// (establecimiento público de crédito) argen- bandera: vexillum, i n. Sin: signum; insigne.
tária, ae f. Sin: mensa vel taberna argentária, Uso: - austríaca, Austriae insigne vel ve-
nummária, nummulária; domus vel socíetas xillum; - nacional, pátriae (vel pátrium, vel
argentária. Uso: - hipotecario, mensa hypo- nationis) vexillum; signum vel vexillum na-
thecária; - mundial, argentária mundana; - tionale; - olímpica, vexillum olýmpicum; -
nacional, pública mensa argentária; - de cré- tricolor, trícolor vexillum; vexillum tribus
dito, mensa creditória; - de Roma, argentária colóribus tinctum; vexillum terno decoratum
romana; - del Santo Espíritu, argentária a colore; - a media asta, vexillum médio hastili
Sancto Spíritu nominata; mensa nummulária (propósitum); despliegue de banderas, ve-
Sancti Spíritus; billete de -, téssera vel chár- xillorum proposítio vel iactátio; izar, levantar
tula nummária; directores del -, directores ar- la -, v. izar; amainar, arriar la -, v. amainar;
gentáriae; argentáriae praepósiti; presidente ondea la -, vexillum flúitat vel vento agita-
del -, práesidens argentáriae // (tablón que tur.
sirve de mesa) tábula, ae f. Sin: mensa.
banderín: vexíllulum, i n. Sin: parvum ve-
banda: (cuerpo de músicos) músici, orum xillum.
mpl. Sin: symphoníaci (hómines); aeneato-
res; symphoniacorum agmen, manípulus, co- banderola: ventorum index (-dĭcis m) // (fig,
hors, collégium, sodálitas; aeneatorum hombre voluble) v. veleta.
manus; manus aeneatória. Uso: - lisa, tibíci-
nes; - militar, mílites aeneatores; mílitum bandidaje, v. bandolerismo.
symphoniacorum manípulus; symphónia mi-
litaris // (pandilla) grex, gregis f. Sin: globus; bandido: (bandolero) v. esta voz // (fugitivo
caterva; manus (-us f) // (porción de gente ar- de la justicia) prófugus, i m. Sin: exsul, lis;

124
baño

pátriā extorris // (persona perversa) homo banquisa: glácies (-ēi f) pontívaga. Sin: ae-
pravus, perversus, depravatus, ímprobus. quor glaciatum; glácies flúitans, flúctuans.

bando: manus, us f. Uso: los dos -, manus bantúes: Bantuenses, ium mpl.
útraque // (edicto o mandato) edictum, i n.
Sin: mandatum; decretum; iussum. bañadera, v. bañera.

bandola, v. mandolina. bañador: vestis (-is f) balneária.

bandolera: (salteadora) praedatrix, icis f. bañarse: balneare. Sin: bálneo uti.


Sin: grassatrix // (correa cruzada por el
pecho que sirve para colgar un arma) bál- bañera: (pila para bañarse) álveus, i m. Sin:
teus, i m; bálteum, i n. Sin: bálteus oblīquus; labrum; balíneum vel bálneum; sólium; pis-
bálteum oblīquum; transversum péctoris cín- cina // (mujer que cuida de los baños y sirve
gulum. Uso: en -, transversus, a, um; in bál- a los que se bañan) balneatrix, icis f. Sin: ba-
teo; ab humero dextro sub sinistrum linearum ministra.
bráchium descendens; llevar la mochila en -,
sárcinam transverso péctoris cíngulo susti- bañero: balneator, oris m. Sin: balinearum
nere. minister.

bandolerismo: latrocinátio, onis f; latrocí- bañista: bálneans, antis mf. Sin: qui vel quae
nium, ii n. Sin: praedátio; rapinátio; grassá- ad aquas venit; qui vel quae in aqua est; qui
tio. vel quae aquis útitur; qui vel quae bálneis de-
lectatur.
bandolero: praedo, onis m. Sin: latro; grassa-
tor; rapinator; tromócrates. baño: (acción) lótio, onis f. Sin: lavátio; bal-
neátio; áctio balneandi. Uso: - caliente, la-
bandolina, v. mandolina. vátio cálida; aquae cálidae; - frío, lavátio
frígida; - de agua salada, bálneum salsum; -
bandoneón: bandonēum, i n. de asiento, encathisma, ătis n; - de chorro, la-
vátio in aquae deiectu; lavátio plúvia; - de es-
bandurria, v. mandolina. puma, lavátio spumosa; baños de mar,
marina lavacra; - de pies, bálneum pedum; -
bandwith (anchura de banda): diápason (n de vapor, lacónicum balíneum vel bálneum;
indecl) dénsitas (-atis f). assa sudátio; vaporátio balinearum; darse un
- de pies, pedes lavare; tomar un -, lavari vel
Bangla Desh: Bangladesa, ae f. Uso: de -, se lavare // (cuarto de -) bálneum, i n. Sin:
bangladesanus. lavacrum; lavatrina. Uso: - caliente, caldá-
rium, ii n; - frío, frigidárium, ii n; bálneum
banquero: argentárius, ii m. Sin: mensárius; frígidum; - turco, sudatórium, ii n; entrar en
mensulárius; nummulárius; trapezita. el -, bálneum intrare vel introire; in bálneum
introire; ir al -, ad (vel in) bálneum ire vel ve-
banquete: - nocturno, comissátio, onis f. nire; bálneum inire, adire, obire; salir del -,
e bálneo égredi vel exire; bálneo égredi; de
banquina: viae margo (-gĭnis mf). bálneo exire // (sitio donde hay agua para

125
baobab

bañarse) colymbus, i m. Sin: locus balneá- scalarum fulcrum, fulcimen, fulcimentum.


rius. Uso: - comunes, bálnea commúnia, Sin: epimédion, ii n.
mixta, promíscua; - privados, bálnea privata;
- públicos, bálnea, orum npl; bálnea pública; barandilla: cancelli, orum mpl. Sin: clatri,
bálneae vel thermae, arum fpl; - públicos al orum mpl. Uso: - de escalera, v. baranda.
aire libre, bálnea pública subdiália (vel sub
divo, vel sub divum) // (pila o tina que sirve baratijas: nugae, arum fpl. Sin: gerrae;
para bañar o lavar todo el cuerpo o parte de scruta, orum npl; nugamenta, orum npl ; res
él) v. bañera // (retrete, excusado) latrina, ae vilíssimae vel levíssimae.
f. Sin: lavatrina; sellae familiáricae. Uso: -
públicos, fórica, ae f; fóricae, arum fpl // - de baratillero: nugivendus, i m. Sin: nugarum
agua, - de maría, bálneum Mariae; en - vel scrutorum vénditor, ínstitor, propōla.
maría, subbulliente aquā mersatus; in
subbullientem aquam mersus; meter algo en baratillo: nugarum (vel gerrarum, vel nuga-
- maría, áliquid subbulliente aquā mersare; mentorum) taberna (-ae f).
cocinar en - maría, áliquid subbulliente aquā
mersatum cóquere. barba: (parte de la cara debajo de la boca)
mentum, i n // (pelo que nace en la -) barba,
baobab: baobab indecl. ae f. Uso: - cerrada, barba clausa; - descui-
dada, barba inculta; - larga, barba prolixa; -
baptisterio: (sitio donde está la pila bautis- partida, barba partita; - de abanico, barba fla-
mal) baptistérium, ii n // (pila bautismal) v. belli; - que empieza a despuntar, lanugo,
pila. gĭnis f; corte de -, deposítio barbae; con un
poco de -, barbátulus; sin -, imberbis; afeitar
baquelita: bachelites, ae m. la - a uno, álicui barbam rádere, abrádere, re-
cídere, tondere; dejarse crecer la -, barbam
baquiano: (conocedor de los lugares) loco- demíttere, promíttere, submíttere.
rum sciens (-entis) // (guía para transitar por
ellos) locorum dux (ducis m) // (experto) ali- barbacana: érisma, ae f; érisma, -ătis n. Sin:
cúius rei peritus; in áliqua re versatus. muri fultura; antemurale; muri propugnácu-
lum.
bar: thermopólium, ii n. Sin: bibária, ae f; ta-
berna vel tabérnula potória, potatória, bibária; barbajas: radículae, arum fpl.
popīna, ae f // (- en hotel) oecus (-i m) potó-
rius. barbajuelas, v. barbajas.

barahúnda: tumultus, us m. Sin: tumultuá- barbar: (echar raíces las plantas) radículas
tio; perturbátio. emíttere vel ágere. Sin: radicéscere.

baraja: (conjunto de naipes) lusórius char- barbárico: barbáricus, a, um.


tularum (vel scidularum) fascículus (-i m).
Sin: chártulae vel scídulae lusóriae // (naipe) barbarie: barbária, ae f; barbáries, ēi f. Uso:
chártula (-ae f) vel scídula (-ae f) lusória. reducir a la -, ad barbáriam vel ad barbáriem
redúcere; ad incultam feramque vitam redú-
baranda: (barandilla de escalera) manūs vel cere; volver a la -, ad barbáriam redire.

126
barman

barbarismo: barbarismus, i m. Sin: vox bár- barcarola: náuticum carmen.


bara, barbárica, vitiosa; bárbarum verbum;
barbáricum nomen. barco: navis, is f. Sin: navígium. Uso: - cis-
terna, navis líquidis vehendis; - comercial,
bárbaro: bárbarus, a, um. Uso: volverse -, in- navis mercatória; - negrero, navis nigritis ve-
humano cultu silvéscere. hendis; - nodriza, navis nutrícia vel nutrícula;
- pesquero, navis piscatória; - de carga, one-
Barbarroja: Barba Rússea. Sin: Fridericus rária; navis onerária; - de motor, automatária
A(h)enobarbus. navis; navis machinamento acta; - de remos,
navis remis acta; - de vapor, vaporinavis; va-
barbero: tonsor, oris m. Sin: rasor; barbiton- porária; navis vaporária; navis vapore mota
sor. vel impulsa; - de velas, navis velis instructa,
práedita; navis acta velis; navis promota ven-
barbeta: fulcimen, mĭnis n. Sin: basis, -is (ac tis.
-im vel -em; abl -i).
bardo: bardus, i m. Sin: vates; rhapsodus;
barbilla: bárbula, ae f. cantor.

barbiquejo, v. barboquejo. barestesia: baraesthésia sive baraesthesīa, ae


f. Sin: gravitatis sensus.
barbirrojo: a(h)enobarbus, a, um.
barestesiómetro: baraesthesiómetrum, i n.
barbo: barbus, i m.
baricentro: barycentrum, i n. Sin: gravitatis
barbón: homo bene barbatus. centrum.

barboquejo: redimículum, i n. Sin: búccula; barimetría: barymétria sive barymetrīa, ae f.


focale; cíngulum; ligamen sub mentum duc-
tum. bario: bárium, ii n. Uso: - sulfúrico, bárium
sulphúricum.
barbullar: balbutire. Sin: singultim loqui;
incóndita verba proferre. barisfera: barysphaera, ae f. Sin: média
terrae pars; terrae núcleus.
barbullón: balbútiens, entis. Sin: linguā háe-
sitans. barita: barytes, is f.

barca: barca, ae f. Sin: navícula; scapha; baritonal: barytonalis, e. Uso: voz -, barýtoni
cymba; lembus; linter. Uso: - pesquera, vox.
horia, ae f; cymba vel navícula piscatória; -
de motor, automatária cymba; - de remos, barítono: barýtonus vel barýtonos, i m. Sin:
actuaríola ; - de río, de lago, phaselus; bár- barytonista, ae m; gravis vocis cantor.
cula; scáphula; cýmbula; lémbulus; - de
vapor, vaporalis navícula; - de vela, scapha barman: thermopōla, ae m. Sin: tricliniárius;
velívola vel velis instructa; lembus velis práe- genéricam minister, tri.
ditus vel instructus.

127
barnabita

barnabita: barnabita vel barnabites, ae m. um; baronis (gen); ad baronem spectans.


Sin: sodalis barnabites; e Societate Pauli et
Bárnabae. baronesa: (mujer del barón o que disfruta de
una baronía) baronissa, ae f. Sin: (mujer del
barniz: vernícium, ii n. Sin: nitens color; ni- barón) baronis uxor.
tens crusta // fig fucus, i m. Sin: spécies. Uso:
tener un - de algo, primis vel primóribus la- baronía: baronatus, us m. Sin: (dignidad) ba-
bris áliquid gustasse, attigisse; tener un - lite- ronis dígnitas vel honor; (cometido) baronis
rario, tinctum esse lítteris; tener un - de munus; (jurisdicción) baronis dício, iurisdic-
gramática, grammáticis tinctum esse notió- tio, territórium, régio.
nibus.
baroscopio: baroscópium, ii n.
barnizado: sust íllitus, us m. Sin: vernicis in-
dúctio // adj tinctus, a, um. Sin: íllitus; óbli- barotermógrafo: barothermógraphum, i n;
tus; vernício íllitus; colore tinctus; recién -, barothermográphium, ii n.
recens tinctus, íllitus, óblitus.
barquero: naviculárius, ii m. Sin: pórtitor.
barnizador: tinctor, oris m. Sin: qui (áliquid)
tingit vel íllinit. barquichuela: navigíolum, i n. Sin:
cymbula; lémbulus; lintrículus; scáphulus.
barnizar: verniciare. Sin: vernice illínere; Uso: - pesquera, horíola.
vernicem álicui rei indúcere; colore áliquid
illínere; colorem álicui rei indúcere; álicui barra: asser, ĕris m // (aparato de gimnasia)
rei nitentem colorem vel crustam indúcere. tignum, i n. Sin: tignum vel ferrum transver-
Uso: - algo con algo, rem re (pice, con pez; sum. Uso: - paralelas, líneae parallelae; - pi-
cerā, con cera …) tíngere, illínere, oblínere, sapapel, vectis (-is f) premendae chartae; - de
línere. chocolate, quadra chocolatae; - de espacios,
spatiorum vectis; - del timón, clavus; - de tu-
baroestesia, v. barestesia. rrón, quadra lucuntis.

barógrafo: barógraphum, i n; barográphium, barrabás: malefactor, oris m. Sin: gáneo,


ii n. Sin: altitúdinis index. onis m; homo flagitiosus, seditiosus, maléfi-
cus.
barométrico: barométricus, a, um.
barraca: (caseta tosca) tugúrium, ii n. Sin:
barómetro: barómetrum, i n. Sin: index gra- casa; cásula; mapália, ium npl. Uso: construir
vitatis; túbulus torricellianus. Uso: el - sube, barracas, tugúria vel casas aedificare //
baja, argentum vivum barómetri ascendit, (edificio que se usa para almacén) tabernácu-
descendit. lum, i n // (puesto en un mercado) tabérnula,
ae f.
barometrógrafo: barometrógraphum, i n;
barometrográphium, ii n. barracón: amplum tentórium.

barón: baro, onis m. Sin: nóbilis vel liber barragán: barracanus, i m. Sin: arábica vel
baro. Uso: de -, baronalis, e; barónicus, a, áfrica vestis; arábicum vel áfricum vestimen-

128
basalto

tum; arábicus vel áfricus amictus (-us m). barrilero: (el que hace barriles) doliorum
vel cuparum ópifex; (el que los vende) dolio-
barranca o barranco: elúvies, ēi f. Sin: rum vel cuparum vénditor.
abruptum.
barrilete: (dim de barril) dolíolum, i n //
barredera: scopae, arum fpl. Sin: máchina (instrumento que usan los carpinteros para
scopária. asegurar la madera en el banco) retinácu-
lum, i n. Sin: ansa férrea // (juguete) v. co-
barrena: térebra, ae f. Uso: - eléctrica, tére- meta.
bra eléctrica; térebra electro éxcita.
barrilito: dolíolum, i n. Sin: cadus.
barrenamiento: terebrátio, onis f.
barrio: vicus, i m. Sin: régio. Uso: (de ciu-
barrenar: terebrare. Sin: perfódere. dad) urbis pars, régio, vicus; - bajo, sordes
(-is f; sordes, ium fpl) urbis; - pobre, régio
barrendero: scopárius, ii m. Sin: convérri- egena; - periféricos, aversa, orum npl; urbis
tor; converrens; cívicae mundítiae minister. aversa; - populosos, urbis regiones pópulo
frequentiores; - residencial, régio habitatió-
barreno: terebramen, mĭnis n. nibus lautióribus destinata // de -, vicanus, a,
um; habitantes de -, regionárii vici; partis
barreño: pelvis, is f. urbis íncolae.

barrer: scopare. Sin: vérrere, evérrere, de- barro: limus, i m. Uso: - termal, limus medi-
vérrere; scopis vérrere vel purgare. calis // de -, fíctilis, e. Sin: figlīnus vel figu-
līnus.
barrera: vallum, i n; vallus, i m Sin: repágu-
lum; obex, óbicis mf; saepimentum; impedi- barroco: sust barocum, i n. Sin: ars baroca //
mentum. Uso: - aduanera, portórii limes adj barocus, a, um. Uso: estilo -, genus baro-
(-mĭtis m); - de separación, vallum discrími- cum // (fig, recargado, ampuloso) túmidus, a,
nis; - del sonido, repágula (-orum npl) soni. um; tumens, entis. Sin: túrgidus; inflatus; af-
fectatus // (fig, recargado de adornos) fuca-
barrica, v. tonel. tus, a, um. Sin: ádmodum expolitus // (fig,
extravagante, chocante) ínsolens, entis. Sin:
barricada: saeptum, i n. Sin: obex, óbicis insólitus; incompósitus.
mf; saepimentum; obex tumultuárius vel su-
bitárius; saepimentum tumultuárium vel su- barroquismo: barochismus, i m. Sin: rátio
bitárium. Uso: - de carros, carri pro vallo baroca.
obiecti; barricadas de piedras, óbices saxo-
rum; el camino estaba bloqueado por una -, basal: basalis, e.
iter intersaeptum erat.
basáltico: basálticus, a, um.
barrigón: vir ventris obesi. Sin: vir ventre
obeso. basalto: basaltes, is m. Sin: basanites, ae (ac
-en) m.
barril: dólium, ii n. Sin: cupa; cadus; séria.

129
basamento

basamento: basis, is f. Sin: fundamentum. nistrilúdium, canistri lúdium; follis (vel pilae)
canistrique ludus sive lúsio (-onis f); pilaris
basarse: innīti. Sin: consístere in + abl. Uso: et canistralis lúsio. Uso: jugador de -, bas-
- en un autor, áliquo auctore uti. caudárius, ii m; canistrilusor; jugar al -, pilā
canistroque lúdere; folle vel follículo canis-
báscula: libramen, mĭnis n. Sin: statera bas- troque lúdere; partido de -, canistrilúdii cer-
cularis. tamen vel conténtio; certamen follis
canistrique; follis vel pilae canistralis certa-
base: (superficie en que se asienta un men; practicar el -, follis canistrique ludo se
cuerpo) basis, is (ac -im vel em, abl -i) f (de exercere.
estatuas, monumentos, etc.); fundamentum, i
n (de muros, etc.); fulcrum, i n (apoyo, pie de básquetbol, v. básquet.
cama, etc.); crepīdo, dĭnis f (zócalo, pedes-
tal). Uso: - de una columna, columnae basis; basquetbolista: bascaudárius, ii m. Sin:
- cuadrada, quadra, ae f; - cuadrada de co- follis bascaudárii lusor; follis canistrique
lumna, plinthus, i f // (lugar) - científica, lusor; pilae canistralis lusor.
sedes percontatiónibus faciendis; - militar,
státio militaris; - naval, portus béllicus; - basta: ¡-!, satis!; iam satis! Sin: pax! Uso: -
naval de Guantámano, státio navalis Guan- y sobra, satis superque est; pero de esto, -,
támano; státio navalis, cui nomen Guantá- sed satis de hoc; sed haec háctenus.
mano // (condición o norma fundamental de
un acuerdo) lex, legis f. Sin: condício. Uso: bastardía: (dicho indigno) bárbarus sermo.
bases de un concurso, certáminis leges. Sin: bárbarae voces.

base-ball, v. béisbol. bastardilla: en -, inclinatis lítteris.

base de datos (Inform): datotheca, ae f. bastardo: spúrius, a, um. Sin: nothus; illegí-
timus; non legítimus; ignoto vel incerto patre
básico: fundamentalis, e. Sin: praecípuus // natus; páelice vel pélice ortus (nacido de con-
Quím básicus, a, um. cubina); adulterinus (adulterino).

basílica: basílica, ae f. Sin: templum máxi- bastidor: (vérsilis) scaenae páries (-ĕtis m).
mum; aedes sacra praecípua. Uso: - de San
Pedro, Sancti Petri Basílica; - de Letrán, Ba- bastión: propugnáculum, i n.
sílica Lateranensis.
basto: (aparejo o alabarda) clitellae, arum
basilical: basilicalis, e. fpl.

basilisco: basiliscus, i m. bastón: báculus, i m; báculum, i n. Uso: - de


alpinista, alpini pértica; montanus báculus; -
basket o basketball, v. básquet. para esquiar, báculum nivale; nartatoris bá-
culus; decursoris nivalis báculum.
basketbolista, v. basquetbolista.
bastos: virgae, arum fpl.
básquet: ludus (-i m) bascaudárius. Sin: ca-

130
batiscafo

basura: purgamenta, orum npl. Sin: sordes, gata. Uso: - antiaérea, tormenta antiaéria,
ium fpl. Uso: - atómica, purgamenta atómica; antiaérea; adversus aëronávium incursiones
- radiactiva, purgamenta radioactiva. tormenta // (unidad táctica de artillería)
manus tormentária. Sin: agmen tormentá-
basurero: (recipiente) purgamentorum capsa rium // (obra de fortificación que contiene
vel excípulum. Sin: sórdium cístula vel re- cierto número de cañones) munimentum, i n
ceptáculum // (sitio) depositórium, ii n. Uso: // - de cocina, vasa vel instrumenta coquiná-
- atómico, depositórium purgamentorum ato- ria // (agrupación de pilas) pilae; pilarum sé-
micorum. ries; - eléctrica, pilae eléctricae; séries
pilarum electricarum; pilae eléctrice actae;
bata: doméstica (vel cubiculária, vel cubitó- pilae eléctricā vi actae // (acumulador) accu-
ria) vestis (-is f). Sin: laxa vel fluxa túnica; mulatórium, ii n. Sin: instrumentum eléctridi
túnica talaris; indúsium. cumulandae.

batalla: pugna, ae f. Sin: proélium; certamen; baterista: pulsator, oris m; pulsatrix, icis f.
concertátio. Uso: - electoral, populárium le-
gatorum certamen vel certátio. baticola: postilena, ae f.

batallón: cohors, ortis f. Sin: phalanx, angis f. batida: indago, gĭnis f. Sin: venatória excúr-
sio. Uso: - de la policía, investigátio (hómi-
batán: (máquina) prelum, i n. Sin: pressó- num) maleficorum.
rium; máchina fullónica.
batidor: (que bate) percussor, oris m. Sin:
batanero: fullo, onis m. Sin: lanárius; coac- pulsator; verberator. Uso: - de oro, bracteá-
tor lanárius. rius; bracteator // (explorador) explorator,
oris m.
bate: (en el béisbol y el críquet) lignum pul-
sórium. batidora: (instrumento que bate alimentos)
agitábulum, i n. Sin: rudícula; rutábulum.
bateador: (en béisbol y críquet) pulsor, oris Uso: - eléctrica, eléctricum agitábulum; - de
m. Sin: battutor. mano, manuale agitábulum.

bateau-bus: navígium laóphorum. batihoja: bracteator, oris m. Sin: bracteárius.

batel: scapha, ae f. Sin: cumba vel cymba; fa- batimetría: bathymétria sive -metrīa, ae f.
selus vel phaselus; linter (-tris f). Sin: profundi maris mensura.

batelero: pórtitor, oris m. Sin: lintrárius. batimétrico: bathymétricus, a, um. Sin: ad


bathymétriam áttinens.
batería: (conjunto de instrumentos de percu-
sión) týmpana, orum npl. Sin: tintinnábula; batintín, v. gong.
percussionália instrumenta música // (con-
junto de piezas de artillería) tormenta, orum batiscafo: bathýscafus, i m; bathýscafa, ae f;
npl. Sin: tormenta béllica; bellicorum tor- bathyscáphium, ii n. Sin: bathycumba; sub-
mentorum séries; tormenta béllica congre- aquánea scapha.

131
batista

batista: baptistinum, i n. Sin: byssus, i f; sacro fonte lustrare áliquem. Uso: el que bau-
byssum, i n; cárbasus, i f (pl cárbasa, orum tiza, baptizator; quien ha de ser bautizado,
n). Uso: - de lienzo, baptistinum líneum; - de baptizandus m.
seda, baptistinum séricum vel bombýcinum.
bautizo: (acción de bautizar) baptizátio, onis
batología: battológia sive -logīa, ae f. Sin: f.
multilóquium; (inanis) verborum iterátio.
bauxita: bauxites, is f. Sin: bauxense me-
batológico: battológicus, a, um. Uso: dic- tallum (-i n).
ción, locución -, díctio, locútio battológica.
Bavaria: Bavária, ae f.
batometría: bathométria sive -metrīa, ae f.
bávaro, ra: sust Bávarus, i m; Bávara, ae f.
batométrico: bathométricus, a, um Sin: Baiovárius vel Baioárius m; Baiovária
sive Baioária f. Uso: - de Munich, Bávarus
batómetro: bathómetrum, i n. Sin: catapira- Monacensis // adj baváricus, a, um. Sin:
tes, ae m; perpéndiculum náuticum. baiovárius; baioárius.

batsman: battutor, oris m. Baviera: Bavária vel Baioária, ae f.

baúl: capsa, ae f. Sin: arca; cista; riscus; arca bayo: bádius, a, um. Sin: spadix, īcis (ac pl -
viatória, sarcinária; cista itinerária. Uso: - īcas). Uso: color -, color bádius.
mundo, ara maior; - del coche, autocineti re-
ceptáculum onerárium vel sarcinárium. bayoneta: cuspis, ĭdis f. Sin: mucro, onis m;
frámea, ae f; cuspis (vel mucro, vel frámea)
bauprés: palus (-i m) in transversum. baionensis; púgio vel stilus baionensis. Uso:
armar, calar la -, cúspidem praefígere; ata-
bautismal: baptismalis, e. Sin: lústricus; lus- car a la -, cúspide áliquem pétere vel adoriri;
tralis; baptísmatis vel baptismi (gen). Uso: - cúspide in áliquem ímpetum fácere.
pila vel fons baptismalis.
bazar: pantopólium, ii n. Sin: empórium;
bautismo: baptismus, i m; baptismum, i n; institórium; variarum mércium empórium.
baptisma, ătis n. Sin: regenerationis lava-
crum; sacrum lavacrum. Uso: administrar, bazo: splen, ēnis m. Sin: lien, ēnis n; liēnis,
conferir el - a uno, álicui baptismum sive is m.
baptisma dare, conferre, ministrare; recibir el
-, baptismum accípere vel percípere. bazuca: bazuca, ae f.

bautisterio, v. baptisterio. beata: beata, ae f. Uso: nueva -, (caeles)


beata novénsilis.
bautizado: baptizatus, a, um. Uso: fig, vino -,
vinum dilutum. beatería, v. gazmoñería.

bautizar: baptizare. Sin: sacro lavacro ablú- beatificación: beatificátio, onis f. Sin: inter
ere; aquis baptismi ablúere; rite ablúere; beatos ascríptio; in beatorum númerum relá-

132
béisbol

tio vel cooptátio. diorum causā (tributus); dar, asignar a al-


guien una - anual, ánnuam pensionem (vel
beatificar: beatificare. Sin: in númerum be- ánnuum réditum) studiorum causā álicui
atorum ascríbere vel referre. praebere vel tribúere; establecer una - para
alguien, álicui ánnuam pensionem studiorum
beatífico: beatíficus, a, um. causā decérnere.

beatitud: beatitudo, dĭnis f. Sin: beátitas, atis becacina, v. agachadiza.


f.
becafigo: ficédula, ae f.
beato: beatus, i m // (fig, gazmoño) simulator;
homo religionis pérvicax. becar, v. beca.

bebé: infans, antis mf. Sin: pupus vel púpulus becario: pensionis stúdii (vel studiorum)
m; infántula, pupa, pusíola f. causā beneficiárius. Sin: pensione vel réditu
studiorum causā fruens; qui pensione vel ré-
bebedor: potor, oris m. Sin: potator. ditu studiorum causā frúitur.

beber: bíbere. Uso: - algo caliente, thermo- bedel: scholae custos (-odis m). Sin: ludi cus-
potare; - a la salud de, v. brindar; - a sorbos, tos; custos scholásticus; accensus (-i m)
sorbilare, sorbillare; exíguis háustibus bíbere; scholásticus; scholásticus appáritor.
- hasta reventar, vino (vel liquore) nimis in-
dulgere; potatione paene exstingui. bedelía: scholae vel ludi custodis munus
(-nĕris n). Sin: accensi scholástici offícium.
bebestible: potulentus, a, um. Sin: poculen-
tus. bedelio: bedéllium, ii n.

bebida: pótio, onis f. Sin: potus, us m; potá- beduino: beduīnus, i m. Sin: Arabs (-ăbis m)
tio; bibítio; póculum. Uso: bebidas, pocu- vagans; vagus Arabus.
lenta vel potulenta, orum; - alcohólicas,
pótiones alcohólicae; potulenta alcohólica; - begardo: begardus, i m.
no alcohólicas, - sin alcohol, potus non alco-
hólici; potulenta analcohólica; potiones anal- begonia: begónia, ae f.
cohólicae; - calientes, potiones calefactae;
potulenta calefacta; - fresca, frígida potiún- beguino, v. begardo.
cula; - frías, potiones frígidae; potulenta frí-
gida; - helada, pótio nivata; gélida behaviorismo: behaviorismus, i m.
potiúncula; - medicinal, pótio medicinalis;
comidas y bebidas, esculenta et potulenta; behaviorista: behaviorista, ae m.
tomar una -, potiúnculam gustare.
beige: lanícolor, oris (sust y adj).
beca: pénsio, onis f. Sin: pénsio stúdii (vel
studiorum) causā; réditus studiorum causā. béisbol: pilae ludus a basi. Sin: ludus basípi-
Uso: - anual, ánnuum, i n; ánnua pénsio stu- lae.
diorum causā (tributa) ; ánnuus réditus stu-

133
bejuco

bejuco: planta sarmentosa. Sin: planta árbori bendecido: benedictione donatus (de per-
acclinis. sona); lustratus, expiatus, piatus; rite piatus
(de cosa).
Belcebú: Beélzebub indecl; Beélzebul, ūlis
m. bendecir: (invocar en favor de alguien la
bendición divina) benedictionem álicui im-
Belén: Béthlehem vel Béthleem indecl; Beth- pertire; benedictione áliquem donare; caeles-
lehēmum, i n // de -, Bethlemíticus vel Beth- tem favorem álicui propitiare; caeleste
leemíticus, a, um; hab de -, Bethlehemites, auxílium álicui invocare; bene álicui precari
ae m. // (consagrar algo al culto divino) conse-
crare. Sin: lustrare, expiare, piare, rite piare;
belga: adj bélgicus, a, um // sust Belga, ae m; benedictione ditare áliquid. Uso: - los cam-
Belgis, ĭdis f. pos, aquā rite piatā lustrare agros; - la co-
mida, consecrare cenam; - una casa, domum
Bélgica: Bélgica, ae f. Sin: Bélgium; Gállia lustrare // (alabar) laudare. Sin: praedicare;
Bélgica. láudibus extóllere. Uso: - a Dios, Deum láu-
dibus extóllere; Deum vel Deo benedícere;
belicoso: bellicosus, a, um. Sin: pugnax, ācis. ¡que Dios te bendiga! Deus tibi adsit!

beligerante: bellígerans, antis. Sin: bellige- bendición: benedíctio, onis f. Sin: (acción de
rator. bendecir) caelestis favoris implorátio; caeles-
tis auxílii invocátio. Uso: - papal, benedíctio
belladonna: belladonna, ae f. Sin: átropa pontificalis // (efecto de bendecir) Dei favor.
belladonna. Sin: caelestis favor; caeleste (vel divinum,
vel supernum) munus; Dei donum. Uso: dar
belleza: - naturales, naturae vel locorum una -, benedictionem praestare, tribúere;
amoenitates; - de expresión, ornamenta ora- pedir una -, benedictionem postulare, impe-
tionis; orationis vel sermonis ornatus (-us m); trare, quáerere; recibir una -, benedictionem
- tipográfica, typográphicae artis venustas. accípere, suscípere, percípere; benedictione
donari // (consagración) consecrátio, onis f //
belvedere: apopsis, is f. (alabanza) laus, laudis f // (beneficio) benefí-
cium, ii n. Sin: donum; emolumentum. Uso:
bemol: (nota) hemitónium vel hemitónion, ii ser una -, magno emolumento, magno úsui
n. Sin: semitónium // (signo que baja la nota esse + dat; máxime prodesse + dat; su lle-
medio tono) hemitónii signum vel nota. gada fue una verdadera -, peropportune
venit.
bencina: benzina, ae f; benzinum, i n; benzí-
nium, ii n. Sin: propulsórius liquor. Uso: - sin bendito: agua -, aqua lustralis.
plomo, benzinum non plumbatum; - súper,
benzina superior; consumo de -, benzini ab- benedictina: benedictina, ae f. Sin: virgo be-
súmptio; expendedor de -, benzinivénditor; nedictina; mónacha benedictina; monialis vel
benzinopōla; gasto de -, benzinae dispén- sanctimonialis benedictina.
dium; surtidor de -, ántlia benzinária; tanque
de -, benzinárium, ii // (adj, relativo a la -, benedictino: benedictinus, i m. Sin: sodalis
accionado por la -) benzinárius, a, um. benedictinus; mónachus benedictinus; so-

134
berlina

dalis Ordinis Sancti Benedicti; Benedictini


Ordinis sodalis // (licor) benedictinum, i n. beque: tabulatum vel constratum (-i n) pro-
Sin: liquor benedictinus; válida pótio bene- rae.
dictina.
bérbero: (agracejo) spinosus frutex (-tĭcis
beneficencia: beneficéntia, ae f. Sin: liberá- m).
litas.
berbiquí, v. taladro.
beneficiado: (el que goza de un beneficio
eclesiástico) beneficiárius, ii m. Sin: benefí- berceuse: (canción de cuna) lallus, i m;
cio honestatus. lallum, i n. Sin: soporífera cantiúncula // (me-
cedora) cunae oscillatóriae fpl.
beneficiar: benefício vel privilégio áliquem
donare. Sin: prodesse + dat; benefácere + dat berenjena: melongena, ae f. Sin: solanum
// beneficiarse, frui + dat. Sin: cómodum trá- melongena; solanum edūle.
here ex áliqua re.
berenjenal: (sitio plantado de berenjenas)
beneficiario: beneficiárius, ii m. Sin: qui be- locus melongenis cónsitus // (fig, negocio
nefícia pércipit. enredado y de difícil salida) nodus, i m. Sin:
difficultas; tricae, arum fpl. Uso: meterse uno
beneficio: benefícium, ii n. Sin: emolumen- en un -, incídere in nodum; in sálebras incí-
tum; lucrum; quaestus, us m; cómmodum // dere; in tricas se conícere; se in angustum co-
(dignidad eclesiática que goza de renta) be- nícere; in angustum venire; in dumeta
nefícium. Sin: títulus; munus sacrum. Uso: - corrépere.
eclesiástico, benefícium ecclesiásticum.
bergamota: (variedad de pera aromática)
benéfico: benéficus, a, um. pirum falernum // (variedad de lima muy aro-
mática) cítreum bergámium. Uso: esencia de
Bengala: (comarca de la India) Bengala, ae -, cítrei bergámii subtilíssimus sucus.
f. Uso: Golfo de -, sinus Bengalensis // de -,
bengalensis, e; bengálicus, a, um // luz de -, bergamote o bergamoto: (peral que pro-
ignes bengalenses mpl. Sin: ignes festivi vel duce la bergamota) bergamotta, ae f. Sin:
bengalenses; artificiosi ignes bengalenses; pirus falerna // (limero que produce la berga-
missília pýria npl. mota) citrus bergámia.

Benín: Benīnum, i n. bergantín: celox, ōcis m. Sin: paro, ōnis m;


myóparo; stlata, ae f; navis actuária vel prae-
benna: benna, ae f. datória. Uso: - pirático, de corsarios, myó-
paro piráticus.
benzina, v. bencina.
berilio: berýllium, ii n.
benzoato: benzoātum, i n; benzoas, atis m.
berilo: beryllos vel beryllus, i m.
benzoico: benzóicus, a, um. Uso: ácido -,
ácidum benzóicum. berlina: (carroza) (automatária) carruca.

135
berro

Sin: berolínia, ae f; berolinensis carruca // bibliofilia: bibliophília sive bibliophilīa, ae f


fig, poner en -, áliquem ludificandum pópulo Sin: librorum cultus vel amor; studiosa libro-
expónere. rum inquisítio.

berro: mastúrtium, ii n. bibliófilo: biblióphilus, i m. Sin: librorum


amator vel cultor; studiosus librorum inquisi-
bersagliere: plumatus vel concursator miles tor.
(-lĭtis m). Sin: plumatus veles (-lĭtis m).
bibliografía: (descripción, conocimiento de
berza, v. col. libros, de sus ediciones, etc.) bibliográphia
sive bibliographīa, ae f. Sin: librorum
besamanos: manūs osculátio (-onis f). descríptio; dispósita (vel propósita, vel bene
ordinata) librorum descríptio // (catálogo de
bestialidad: féritas, atis f. Sin: bestiálitas. libros o escritos referentes a materia deter-
minada) index (-dĭcis m) bibliográphicus; li-
bestiario: bestiárius, ii m. Sin: bestiarum vel brorum index. Uso: - atómica, de vi atómica
pécoris custos. librorum index, vel index bibliográphicus.

best seller: liber plúrimum (vel máxime) di- bibliográfico: bibliográphicus, a, um. Sin: ad
vénditus. librorum descriptionem vel índicem pérti-
nens.
betatrón: betátronum, i n.
bibliógrafo: bibliógraphus, i m. Sin: libro-
betónica: herba (-ae f) vettónica. Sin: ces- rum cógnitor atque descriptor.
tron, i f; prionitis; psychrótrophon.
bibliólatra: bibliólatra vel bibliólatres, ae m.
betún: creta sutória. Sin: cera sutória; (atrum
vel flavum, negro o amarillo) liquamen su- bibliolatría: bibliolatría, ae f. Sin: nímia li-
tórium. Uso: dar - a los zapatos, liquámine brorum venerátio; nímius librorum cultus;
cálceos perúngere. quasi divinus librorum cultus.

biberón: lactisúgium, ii n. Sin: sugitórium; bibliolito: bibliolīthus, i m. Sin: fóssile vel


gut(t) us , i m; papillata vel lactaris lagún- fossícium fólium; fóssilis fólii vestígium.
cula; lagóenula suctória; lacti sugendo vás-
culum. bibliología: bibliológia sive bibliologīa, ae f.
Sin: librorum recta cognítio.
Biblia: Bíblia, orum npl. Sin: Sacra Bíblia;
sacri vel divini libri; divinae lítterae; sacrae bibliológico: bibliológicus, a, um.
scripturae; sacra volúmina. Uso: versión la-
tina de la -, libri divini in latinum translati. bibliólogo: bibliólogus, i m. Sin: librorum
cógnitor vel peritus.
bíblico: bíblicus, a, um.
bibliomanía: bibliománia sive bibliomanīa,
bibliobús: bibliotheca cinética. ae f. Sin: nímius librorum amor; immódicus
librorum cultus; nímium librorum stúdium;

136
bicornio

nímia librorum conquisítio. bicameralismo: rátio biconsiliaris vel dibu-


léutica.
bibliómano: bibliómanes, is m. Sin: biblio-
mániā laborans; nímius librorum amator; bicarbonato: bicarbonatus, us m; bicarbona-
conquisitor (vel accumulator, vel effrenatus, tum, i n. Sin: carbónii vel carbónicum dióxy-
vel immódicus) librorum cultor. dum; nátrium bicarbónicum.

biblioteca: (lugar donde se tiene considera- bicéfalo: dicéphalus, a, um.


ble número de libros ordenados para la lec-
tura) bibliothēca, ae f. Sin: amalthēa vel bicentenario: bicentenárium, ii n.
amalthēum. Uso: - circulante, bibliotheca li-
bris (per vices) commodandis; - Nacional de bíceps: sust biceps, cípitis m. Sin: músculus
París, de Roma…, Bibliotheca Nationalis Pa- biceps // adj biceps.
risiensis, Romana …; - pequeña, bibliothé-
cula; - privada, pública, bibliotheca privata, bicicleta: bírota, ae f. Sin: birótula; bicýclula;
pública; - del Congreso de Washington, Bi- velócypes, -ĕdis m; ócypes. Uso: - eléctrica,
bliotheca Congressūs Vasingtoniensis; for- bírota eléctrica; - fija, bírota firma; - de carre-
mar una -, bibliothecam confícere vel ras, bírota cursória vel cursualis; - de mujer,
institúere // (colección de libros o tratados mulíeris (vel mulíerum, vel feminarum) bí-
semejantes entre sí) librorum corpus (-pŏris rota; - de niño, púeri birótula; - de pedal, bi-
n). Uso: - de derecho romano, corpus iuris ro- cýclula pedálibus acta vel propulsa; - de
mani // perteneciente a la - o propio de ella, primera calidad, bírota primae notae; - con
bibliothecalis, e. Sin: ad bibliothecam pérti- motor, bírota automatária; bírota cum motó-
nens. rio; correr en -, bírotā cúrrere; ir en -, bírotā
vehi, insístere, insídere; montar en -, bírotam
bibliotecario: bibliothecárius, ii m. Sin: bi- conscéndere; (in) bírotam insilire; bírotae in-
bliothecae praefectus, custos, praepósitus, silire.
curator. Uso: nombrar a uno -, bibliothecae
áliquem praefícere; ser -, bibliothecae biciclo: bícyclus, i m; bícyclum, i n. Sin: bí-
praeesse. rota enormis.

bibliotecnia: bibliotéchnica, ae f; bibliotéch- bicloruro: sal (salis n) bichlorhýdricum.


nice, es f.
bicoca: (fortificación pequeña) oppídulum, i
bibliotecografía: bibliothecográphia sive bi- n.
bliothecographīa, ae f.
bicolor: bícolor, oris.
biblioteconomía: bibliotheconómia sive bi-
bliotheconomīa, ae f. Sin: doctrina vel disci- bicóncavo: bicóncavus, a, um.
plina de bibliotheca ordinanda; bibliothecarum
ordinandarum rátio. Uso: preceptos de -, prae- biconvexo: biconvexus, a, um.
cepta de bibliothecis ordinandis.
bicornio: bicorne vel bicornígerum cápitis té-
bicameral: biconsiliaris, e. Sin: dibuléuticus, gimen (-mĭnis n).
a, um.

137
bicúspide

bicúspide: bicuspis, ĭdis. Sin: bicuspidatus, nalis exhibítio.


a, um.
bienaventuranza: - eterna, v. beatitud.
bidé o bidet: mannus vel mánnulus, i m. Sin:
hydráulicus mannus vel mánnulus; labellum bienestar: (conjunto de cosas necesarias
íntimum; ovata pelvis. para vivir bien) res prósperae. Sin: rerum
abundántia; fortunarum affluéntia; rerum ma-
bidón: excípulum, i n. Sin: armillum; vas ex teriálium abundántia. Uso: - familiar, rei fa-
férrea lámina. Uso: - de bencina, armillum miliaris cópia; - mediocre, res módice
vel vas benzinae. prósperae; res satis prósperae; - público,
bonum commune // (vida holgada) próspera
bidonville: tuguriópolis, is f. Sin: casópolis; vel cómmoda vivendi rátio. Sin: nímia pros-
assularum conglobátio. péritas; cómmodum; commóditas. Uso: - au-
mentado, auctior prospéritas; - mayor, maior
biela: biella, ae f. Sin: hasta (motūs modera- prospéritas; - mediocre, módica prospéritas; -
trix); directíbulum; fúndulus ambulátilis. menor, minor prospéritas; gozar de cierto -,
quadam prosperitate frui // (estado de la per-
bieldo: ventilabrum, i n. sona humana) bona vel próspera valetudo.
Uso: - físico, córporis valetudo.
Bielorrusia: Bielorússia, ae f. Sin: Rússia
Alba. bienhechor, ra: adj benefáciens; benéficus
(m) vel benéfica (f) in (vel adversus) áliquem.
bien: bonum, i n. Uso: - alimentarios, ali- Sin: benignus, benigna; muníficus, munífica
menta, orum npl; - común, bonum commune; // (cuya influencia es útil) salutaris, e. Sin:
- culturales, cultūs humani bona; - espiritua- útilis // sust benefactor, oris m; benefactrix,
les, - interiores del espíritu, ánimi bona; bona icis f. Sin: benéficus homo; benéfica múlier;
spiritália; - externos, bona externa; res exter- auctor vel auctrix benefícii (vel beneficio-
nae; - inalienables, res quae abalienari ne- rum); qui vel quae benefíciis áliquem áfficit
queunt; - inmuebles, - raíces, bona (vel affecit); qui vel quae benefícia in áli-
immobília; res soli; res non moventes; res quem confert (vel cóntulit). Uso: el principal
quae moveri non possunt; - materiales, bona -, praecípuus benefactor; ser el - de uno, be-
materiália; opes terrenae; - muebles, res mó- nefíciis áliquem affícere; benefícia in áli-
biles; bona mobília; res moventes; res quae quem conferre; óptime (vel praeclare, vel
moveri possunt; - productivos, - de produc- egrégie) de áliquo mereri.
ción, bona productiva; bona frugífera; bona
quaestuosa; bona ália bona gignéntia; bona bienvenida: advenientis salutátio vel consa-
quae ália bona gignunt; bienes de consumo, lutátio (-onis f).
bona consumptibília, consumptiva; merces
fruendae; venália, ium npl; bienes del Es- bienvenido: salve! Sin: carus exspectatusque
tado, bona pública; possessiones públicae; rei venisti!
públicae bona vel possessiones; bienes de
fortuna, fortunae, arum fpl; opes; bona // - bifásico: gradus duos habens; momenta vel
hecho, probe factus. témpora duo habens. Sin: qui, quae, quod
duos gradus (vel duo momenta, vel duo tém-
bienal: biennalis, e. Uso: exposición -, bien- pora) habet.

138
billón

bife: búbula assa; assata búbula. Sin: caro synallagmáticus. Uso: acuerdos -, mútuae
búbula assa; caro costalis assa; frustum bú- pactiones; convención -, convéntio synallag-
bulae assum. mática.

bifocal: bis flexus (-a, -um). Sin: dúplici bilingüe: bilinguis, e.


práeditus flexu.
bilingüismo: bilinguismus, i m. Sin: bilín-
bifronte: bifrons, ontis. guitas, atis f.

bifurcación: bifúrcium, ii n; bifurcum, i n. billar: biliardum, i n. Sin: eburnipílium; pi-


Sin: bífidum; bívium; bipartítio. litúdium; pililúdium; ludus tudicularis; ebur-
nearum pilarum ludus; ludus globulorum
bifurcado: bífidus, a, um. Sin: bifidatus; bi- eburneorum; ludus sex foráminum. Uso:
furcus. agujero o abertura de -, ludipilarum eburne-
arum foramen; baranda, reborde del -, ora
bigamia: bigámia sive bigamīa; digámia sive (mensae tudicularis); bola de -, pila vel
digamīa, ae f. Uso: practicar la -, duas uxo- sphaera ebúrnea; ebúrneus globus vel glóbu-
res habere. lus; mesa de -, pilitudiária mensa; tábula lu-
sória; tábula ad pilis ludendum; álveus ad
bígamo: bígamus vel dígamus, i m. Sin: dua- ebúrneis pilis ludendum; tablero, superficie
rum uxorum vir. de la mesa de -, ábacus pilitudiárius vel tudi-
cularis; jugar al -, tudiculari; sphaeris ebúr-
bigote: mystax, ăcis m. Sin: súbium; barba neis lúdere; ebúrneis pilis vel glóbulis in
labri superioris; en pl superioris labri pili; su- tábula lúdere.
periora labra pilosa. Uso: - largo, prolixus
mystax; dejarse el -, fáciem rádere praeter billarista: biliardilusor, oris m. Sin: qui bi-
mýstacem. liardo vel eburnipílio ludit.

bigotudo: superiore labro pilosus. Sin: mýs- billete: (papel moneda) schedinummus, i m.
tace insignis vel conspícuus. Sin: charta argentária; téssera nummária;
schédula argentária; moneta chartácea. Uso:
bigudí: calamistrillum, i n. Sin : fístula cris- - por valor de mil dólares, charta nummária
pans ; fístula crínibus crispandis; cylíndrulus mille dóllaris ( vel dolláriis) valens // (cédula
comae crispandae; cylindrus crispandis ca- que acredita participación en una rifa o lote-
pillis. ría) sors, sortis f. Sin: pittácium, ii n. Uso:
los - ganadores de la Lotería Nacional, sortes
bijou: gemma, ae f. Nationalis Aleae victrices // (carta breve) lit-
térulae, arum fpl. Sin: epistólium // (tarjeta o
bikini: vestis (-is f) vel vestícula (-ae f) documento que da derecho para entrar en al-
bikiniana. Sin: vestícula balnearis bikiniana; guna parte, para viajar, etc.) v. boleto.
bipartita vel bimembris vestícula; duplex bal-
neária fáscia. billetera: crumīna, ae f.

bilateral: duo látera habens. Sin: ex duobus billón: bílio, onis m. Sin: mílies (vel míliens)
latéribus // fig bilateralis, e. Sin: mútuus; mille miliones.

139
billonario

billonario: bilionárius, ii m. binary (Inform) binario: binárius, a, um; bi-


naris, is, e.
bilocación: bilocátio, onis f.
binocular: binocularis, e.
bimano o bímano: duabus mánibus práedi-
tus. Sin: duas manus habens. binóculo: binóculum, i n; binóculus, i m. Sin:
speculatórium; perspicillum; conspicillum;
bimembre: bimembris, e. geminata specilla npl; telescópium gemina-
tum vel géminum.
bimensual: semiménstruus, a, um. Sin: bis
in mense (pródiens, recurrens). binomio: binómium, ii n.

bimestral: (que dura un bimestre) bimestris, bioclimatología: bioclimatológia, ae f. Sin:


e; biménstruus, a, um. Sin: duos menses du- vivéntium climatológia.
rans // (que sucede o se repite cada bimestre)
qui, quae, quod alternis ménsibus (vel tértio bioética: bioéthica, ae f; bioéthice, es f.
quoque mense) fit (o con el verbo exigido por
el contexto). biofilia: biophília, ae f. Sin: vitae amor; na-
turalis vitae amor.
bimestralmente: alternis ménsibus. Sin: tér-
tio quoque mense. biofísico: adj biophýsicus, a, um // sust bio-
phýsicus, i m. Sin: biophýsicae peritus vel
bimestre: (tiempo de dos meses) bimestre, is studiosus.
n. Sin: bimensis, is m; duo menses; duorum
ménsium spátium vel tempus // (renta, biogénesis: (generación de un ser vivo por
sueldo, etc., que se cobra o paga al fin de otro) biogénesis, is vel ĕos f. Sin: vitae origo
cada bimestre) duorum ménsium merces vel generátio; generationis processus // (teo-
(-edis f) vel réditus (-us m). ría que defiende la necesidad de dicha gene-
ración y la imposibilidad de la llamada
bimotor: adj bimotórius, a, um; duobus mo- “generación espontánea”) biogenética, ae f.
tóriis instructus; dúplici machinatione orna- Sin: biogenética rátio; biogénesis vel bioge-
tus; qui, quae, quod duobus motóriis vel néseos rátio.
dúplici machinatione movetur // sust bimotó-
rium, ii n. Sin: aëroplanum bimotórium; aë- biogenética: ars biogenética.
roplanum duobus motóribus instructum;
aëria navis duobus machinamentis (vel dua- biogenético: biogenéticus, a, um. Sin: ad
bus machinatiónibus) instructa; aëronavis dú- biogénesim vel ad biogenéticam rationem át-
plici motória máchina práedita. tinens. Uso: desarrollo -, biogénesis proces-
sus; estudios -, biogénesis stúdia; leyes -,
binar: (dar segunda labor a las tierras) re- biogénesis leges.
pastinare // (Liturg, celebrar dos Misas en un
mismo día) binare (Missam). Sin: Missam biogenia: biogénia, ae f. Sin: oríginis vitae
iterare; bis Missam celebrare; duas Missas stúdium; ontogénesis; disciplina vel doctrina
eodem die celebrare. de vivéntium orígine ac processu (como
parte de la biología); animántium vel ani-

140
Birmania

mantum origo ac processus (conjunto de los saeptum vel saepimentum; velamen; vela-
fenómenos vitales desde la concepción hasta mentum; tégimen; tegumentum; velamentum
el completo desarrollo). interiectum.

biogeografía: biogeográphia sive - graphīa, biomédico: biomédicus, a, um. Uso: investi-


ae f. Sin: vivéntium geográphia. gación -, investigátio biomédica.

biografía: biográphia sive -graphīa, ae f. Sin: biométrico: biométricus, a, um.


(alicúius) vitae narrátio vel memória. Uso:
publicar la - de uno, librum de vita alicúius biónica: ars (artis f) biónica.
édere.
biopsia: biópsia sive biopsīa, ae f; biopsis, is
biografiar: vitam alicúius narrare, enarrare, f.
expónere, scríbere, descríbere; de vita alicú-
ius expónere. bioquímica: biochémia vel biochímia, ae f;
biochémica vel biochímica, ae f. Sin: vivén-
biográfico: biográphicus, a, um; ad vitam vel tium chémia.
ad biográphiam alicúius pértinens. Uso: do-
cumentos, léxicos, repertorios -, documenta, bioquímico: adj biochémicus vel biochími-
léxica, repertória biográphica; fuentes, inves- cus, a, um; ad animántium chémiam áttinens
tigaciones, memorias, noticias -, fontes, // sust biochémicus vel biochímicus i m. Sin:
investigationes, memóriae, notítiae biográ- biochémiae peritus.
phicae
biosfera o biósfera: biosphaera, ae f.
biógrafo: biógraphus, i m. Sin: vitae narrator
vel scriptor; qui vitam alicúius narrat, enarrat, biotecnología: biotechnológia sive -logīa, ae
exponit, scribit (vel narravit, enarravit, expo- f.
suit, scripsit); ser el - de uno, alicúius vitam
narrare (vel narravisse). bioterapia: biotherapīa, ae f. Sin: curátio
biológica.
biología: biológia sive -logīa, ae f. Sin: scién-
tia biológica; disciplina de vitae légibus; de biótopo: biótopus, i m. Sin: biotópium, ii n.
animántium vita doctrina. Uso: - marina, bio-
lógia marina; - molecular, biológia molecula- bióxido: bióxydum, i n.
ris.
bipartidismo: systema (-ătis n) duarum fac-
biológicamente: biológice. tionum

biológico: biológicus, a, um. Sin: ad bioló- biplano: biplanum, i n.


giam spectans.
bipolar: bipolaris, e. Sin: duos habens polos.
biólogo: biólogus, i m. Sin: biológiae peritus
vel studiosus. biquini, v. bikini.

biombo: próthyrum, i n. Sin: diáthyrum; Birmania: Birmánia, ae f.

141
birmano

birmano: adj birmanianus, a, um // sust Bir- tricum.


manus, i m.
bisulfato: bisulphatum, i n.
birome: cálamus sphaerulatus. Sin: cálamus
biroanus; gráphium biroanum; v. bolígrafo. bit (Inform) dígito binario: bitus, i m (abrev.
de binaris digitus). Sin: nota binária. Uso:
birrete: biretum, i n. Uso: - de cuero, galerus least significant -, bitus mínimus; bitus mí-
vel galerículus, i m; galerum vel galerículum nimi momenti.
n.
bitácora: pyxis (-idĭs f) magnética.
birretina, v. gorrita.
bíter: amara pótio.
¡Bis!: (referido a uno) Répete! vel Ítera!; (re-
ferido a dos o más) Repétite! vel Iterate! bitonal: bivocalis, e. Sin: duos habens soni
gradus.
bisagra: vertículum, i n; vertícula, ae f. Sin:
vértebra, ae f. bitonalidad: bisonóritas, atis f. Sin: bivocá-
litas.
bisecar: bisecare. Sin: in duas partes secare.
bitumen: bitumen, mĭnis n.
bisección: bipertítio geométrica.
bituminoso: bituminosus, a, um.
bisexual: adj bisexualis, e // sust bisexualis,
is m. Sin: ambisexualis. bivalente: bívalens, entis. Sin: dúplici vi
práeditus; geminata vi conspícuus.
bisexualidad: bisexuálitas, atis f.
biyoduro: biiódidum, i n.
bisiesto: año -, annus bis(s)extilis.
bizantinismo: byzantinismus, i m. Sin:
bismuto: bismut(h)um, i n. byzantinizandi mos, rátio, stúdium // fig cap-
tiosa, orum npl. Sin: cavillationes; captiún-
bisojo: paetus, a, um. culae; inanitates byzantinae; cavillationes
aetatis byzantinae própriae.
bisonte: bison, ontis m. Sin: urus, i m.
bizantino: byzantinus, a, um. Sin: byzántius,
bisté, v. bife. byzantíacus, a, um.

bistec, v. bife. bizco: strabo, onis m.

bistre: fucus (-i m) ater. Sin: cosméticum fus- bizcochada: (panecillo) buccellatum, i n.
cum.
bizcochar: retorrere. Sin: recóquere.
bisturí: scalpellum, i n. Sin: scalprum;
scalper, pri m; culter (-tri m) vel cultellus bizcochería: (tienda) crustulorum vel biscoc-
anatómicus. Uso: - eléctrico, scalpellum eléc- torum taberna. Sin: crustulárii taberna; ta-

142
blefarofimosis

berna crustulária // (fábrica) crustulorum of- onis f // (efecto de blanquear) albárium, ii n.


ficina // (arte de trabajar bizcochos) crustu- Sin: albárium opus.
lorum ars. Sin: ars crustulária.
blasfemador, ra : blasphemator, oris m; blas-
bizcochero: crustulárius, ii m. Sin: dulciá- phematrix, īcis f.
rius.
blasfemar: blasphemare (Deum, Christum,
bizcochito: biscóctulus, i m. nomen Domini …). Sin: exsecrari (Deum
…); Deo (Christo, nómini Dómini …) male
bizcocho: crústulum, i n. Sin: biscoctus; bis- dícere; maledictum (in Deum …) conícere;
coctum. (in Deum …) maledicta iactare; ímpia verba
proferre vel evómere // (fig, maldecir, vitu-
Black Metal: modi músici “metalli nigri”. perar) maledictis lacéssere (áliquem).

blackout, v. apagón. blasfemia: blasphémia, ae f. Sin: blasphemá-


tio; maledictum; exsecrátio; maledictum (in
blanca: Mús, v. mínima. Deum …) coniectum // (fig, palabra grave-
mente injuriosa contra una persona) contu-
Blancanieves: Alba Nix (nivis f). mélia, ae f. Sin: convícium; vituperátio.

blanco: adj albus, a, um. Sin: cándidus. Uso: blasfemo, ma: adj blasphemus, blasphema.
volver -, candidare; candificare // (individuo Sin: in Deum malédicus, malédica // sust
de la raza blanca) homo albícolor // (objeto blasphemator, oris m; blasphematrix, icis f.
para ejercitarse en el tiro; todo objeto sobre
el cual se dispara) scopus, i m. Sin: signum; blasón: (ciencia heráldica) de insígnibus
meta; destinatum o en pl destinata; destina- doctrina // (escudo de armas) insigne, is n.
tum vel propósitum signum. Uso: dar en Sin: blaso, onis; stemma gentilícium. Uso: -
el -, scopum attíngere; destinata ferire; colli- de familia, géneris insigne; insigne gentilí-
neare; ictu vulnerare; no dar en el -, deerrare; cium; scuti gentilícii figura.
destinata non ferire // (fin u objeto a que se
dirigen deseos o acciones) propósitum, i n. blasonado: insigni gentilício ornatus vel
Sin: destinatum; id quod pétitur. Uso: dar en instructus. Sin: gentilício stémmate práedi-
el -, propósitum ássequi; ser - de …, obnó- tus; blasonatus.
xium esse + dat.
bledo: blitum, i n; blitus, i m. Uso: no se me
blanqueador: dealbator, oris m. Sin: albá- da un bledo de ello, illud meā nihil ínterest;
rius, ii m; albator; albinus, i m // adj dealbans, no estimar un -, terúncii non fácere.
antis.
blefaritis: blepharitis, ĭdis f; blepharites, is f.
blanquear: dealbare. Sin: albo polire; albá- Sin: palpebrarum inflammátio.
rio oblínere. Uso: - una pared, paríetem albo
polire, expolire, oblínere; acción de -, dealbá- blefarofimosis: Med blepharophimosis, is f.
tio. Sin: palpebrarum contráctio vel restríctio;
pálpebrae contractae.
blanqueo: (acción de blanquear) dealbátio,

143
blefaróncosis

blefaróncosis: blepharoncosis, is f. Sin: pal- bloc: (taco de calendario exfoliador) ephé-


pebrarum inflátio; pálpebrae tumefactae, tu- meris rebus commemorandis // (taco de hojas
mescentes, intumescentes, turgescentes. de papel ligeramente pegadas) chartae vel
chártulae compactae. Sin: annotationum li-
blefaroplejía: Med blepharoplégia sive -ple- bellus; codicillus plágulis discindendis.
gīa, ae f. Sin: palpebrarum parálysis vel re-
solútio. blocaje: alligábulum, i n.

blefaroptosis: Med blepharoptosis, is f. Sin: block, v. bloc.


palpebrarum demíssio; pálpebrae demissae
vel demissiores. blonda: opus denticulatum (vel spiculatum,
vel reticulatum) e bombýcino confectum.
blefarospasmo: Med blepharospasmus, i m.
Sin: palpebrarum spasmus; palpebrarum con- bloque: (trozo grande de materia sin labrar)
vulsa contráctio. moles, is f. Sin: massa. Uso: - de mármol,
massa mármoris; marmórea moles; gleba
blefaróstato: blepharóstatum, i n. mármoris // (conjunto, agrupación) summa,
ae f. Uso: comprar, vender, alquilar algo en -,
blenorragia: Med blenorrhágia sive -rhagīa, aversione vel per aversionem áliquid vén-
ae f. Sin: urethrae destillátio vel distillátio; dere, émere, locare; fueron acusados en -, ac-
mictualis viae destillátio; urethrae inflammá- cusati sunt uno nómine // (Inform) spátium, ii
tio ac destillátio. n. Sin: segmentum // agrupación de nacio-
nes, nationes consociatae. Sin: Nationum
blinda: (férrea, metállica) lorica, ae f. Sin: Consociátio quasi foedus (-dĕris n). Uso: dos
plúteus; protéctio; (ferratum) tégumen; (lori- - contrapuestos, duo quasi fóedera, inter se
catum) tegumentum. Uso: - de vidrio artifi- oppósita // (manzana de casas) ínsula, ae f //
cial, plúteus ex vitro artificiali (factus), - (libreta exfoliadora) liber commentárius.
contra los vientos, plúteus ventis obstructus. Sin: annotatiónibus scribendis liber.

blindado: loricatus, a, um. Sin: cataphractus; bloquear: alligare. Sin: impedire; praeclú-
ferratus; loricā munitus. Uso: carro -, currus dere; intercípere // bloquearse, alligari.
loricatus; tanque -, autocinetum loricatum.
bloqueo: (acción y efecto de bloquear) oc-
blindaje: loricátio, onis f. Sin: ferrátio; soli- clúsio, onis f. Sin: sáeptio; interdíctio. Uso: -
dátio; solidamentum. de calle, camino o carretera, occlúsio viae;
cabina de -, custódia viária.
blindar: loricare. Sin: loricā munire. Uso:
blindar con hierro, bronce, acero, férreā, blue jeans: línteae bracae caerúleae vel céru-
aéneā, chalybéiā loricā munire. lae. Sin: línteae bracae livídinae; línteae bra-
cae americanae.
blitz: incúrsio (-onis f) fulmínea. Sin: fulmí-
nea oppugnátio. blufear, v. fanfarronear.

blizzard: nivis tempestas (-atis f). Sin: pro- bluff, v. fanfarronada.


cella turboque nivis.

144
bochorno

blusa: pelúsia, ae f. Sin: tunícula; thorácula; de pan, frustum panis; comer una cosa en un
indusíolum pelusinum. Uso: - transparente, -, o en dos -, uno haustu áliquid vorare; semel
pelúsia perspícua; - de lino, pelúsia líntea; - absorbēre áliquid; echar un -, tomar dos -,
fina de mujer, fáscia vel tunícula pectoralis; - duas búcceas vel buccas manducare.
del vestido regional, pelúsia géntica vel po-
pularis. bocal: úrceus, i m. Sin: gillo (-onis m);
cýathus. Uso: - para cerveza, úrceus cerve-
boa: (género de ofidios) boa, ae f. Uso: - sárius.
constrictor, boa constrictor // (adorno) boa
collaris. bocamanga: mánicae revimentum.

bob o bobsleigh: tráhea gubernábilis vel mo- bocanada: (porción de humo que se echa
derábilis. Uso: competencia de -, certamen cuando se fuma) fumi emíssio (-onis f). Sin:
gubernábilis tráheae. nicotianum suffimentum; fumi nubécula (ex
ore prolata).
bobada, v. bobería.
bocetar: áliquid adumbrare. Sin: áliquid de-
bobera, v. bobería. formare, informare, praeformare, formare.

bobería: (dicho o hecho necio) insulse (vel boceto: (en pintura, borroncillo en colores
inepte, vel stulte) dictum vel factum. previo a la ejecución del cuadro) adumbrátio,
onis f. Sin: adumbrata pictura; delineátio; li-
bobina: orbículus, i m. Sin: bobina; rótula; neamentum; líneae (-arum fpl); lineamenta
rotella; cylíndrulus filis involutus; refertus (-orum npl); prima lineamenta; imago
filis orbículus. Uso: - de película cinemato- adumbrata. Uso: hacer el - de algo, áliquid
gráfica, orbis pellículae cinematográphicae adumbrare; alicúius rei primas líneas dúcere
involvendae // (rollo de papel continuo que // (en escultura, modelado sin pormenor y en
emplean las rotativas) truncus chartarum. tamaño reducido) adumbrata imago (-gĭnis
Sin: chartarum scapus. f). Sin: próplasma, ătis n; opus (óperis n) de-
formatum; opus incohatum vel inchoatum;
boca: os, oris n. Sin: bucca. Uso: andar de - incohata (-orum npl); exemplar (-aris n).
en - , in sermonem hóminum venire; esse in Uso: - de yeso, de cera, exemplar e gypso, e
ore et sermone ómnium; en - cerrada no en- cera factum.
tran moscas, nulli tacuisse nocet; habla la - y
paga la coca, nocet esse locutum; venírsele a bocha: (bola de madera, de boj) pila (lígnea,
uno a la - alguna cosa, áliquid álicui in buc- búxea). Sin: glóbulus. Uso: juego de las -,
cam venire. globulorum ludus; certamen de bochas, pila-
rum certamen; aficionado al juego de las -,
bocadillo: (panecillo) frústulum vel frus- pilarum ludi amator vel studiosus; jugar a las
tillum n. Sin: pastillum; buccella; óffula. -, glóbulos vel pilas versare.
Uso: - de carne, carnis frústulum; - con
jamón dentro, pastillum pernā fartum. boche: (hoyo pequeño) scrobículus, i m.

bocado: búccea, ae f. Sin: frustum; offa; bochorno: (calor sofocante) férvidus aestus.
bucca. Uso: un - de polenta, offa pultis; un - Sin: áëris crassitudo; caelum crassum.

145
bocina

bocina: búc(c)ina, ae f. Uso: - del automotor, sin casa ni hogar ni ocupación) nomas, ădis
autómati búcina; estrépito de bocinas, stré- mf. Sin: (homo) errabundus;vagus homo;
pitus vel clangor bucinarum; tocar la -, v. bo- homo passim vagus; sine tecto ac sede pas-
cinar // (pabellón con que se refuerza el sim vagus (en pl sine tectis ac sédibus passim
sonido) tuba, ae f. Uso: - del fonógrafo, del vagi). Uso: llevar una vida de -, vagari,
gramófono, tuba phonográphii, grammophó- errare; sédibus incertis vagari; errabundam
nii. vitam vívere // (lengua checa) bohémica lin-
gua. Sin: bohémicus sermo.
bocinar: buccinare vel bucinare.
bohemo: adj bo(h)émicus, a, um // (natural
bocinazo: búccinum, i n. de Bohemia) Bohemus vel Boëmus, i m.

bodas: - de plata, argéntea nuptiália npl. bohemoeslovaco: bohemoslovacus, a, um //


Bohemoslovacus, i m.
bodega: (lugar destinado para guardar el
vino) cella (-ae f) vinária. Sin: apotheca; cá- boicot: interclusio, onis f. Sin: óperae inter-
nava vel cánaba; doliárium // (- de buque) díctio; óperis intercéptio; alicúius rei vitátio,
stiva, ae f. Sin: caverna; sentīna; ima navis; devitátio, evitátio.
úterus vel cávea navis.
boicotear: boicotizare, boycotizare. Sin: in-
bodeguero, ra: cellárius, ii m; cellária, ae f. terclúdere; intercípere; interdícere; impedire;
Sin: vinárius vel apothecárius m; vinária vel prohibere. Uso: - algo a alguien, interclúdere
apothecária f. áliquid álicui; interclúdere áliquem ab áliqua
re; alicúius óperam impedire, praepedire,
Boeing: aëronavis e génere Boeing. praevértere; interdícere, intercípere // fig, -
algo, obstare álicui rei; - a alguien, adversari
bóer: adj boërus, a, um. Sin: burus, a, um // ālicui; vitare vel fúgere áliquem // (hacer el
sust Boërus vel Burus, i m. vacío a una persona) omni in re (vel omni ra-
tione) álicui adversari.
bofetada: álapa, ae f.
boicoteo, v. boicot.
bogador: remex, -mĭgis m.
boina: píleus, i m; píleum, i n // - vasca, pí-
bohardilla, v. buhardilla. leus vascónicus.

Bohemia: Bohemia, ae f. Sin: Boémia; Res boj: buxum, i n; buxus, i f.


pública Bohémica.
bol: crater, ēris (ac sing -ēra, ac pl -ēras) m;
bohémico, v. bohemo. cratera, ae f.

bohemio: (natural de Bohemia) v. bohemo // bola: glóbulus, i m. Uso: - de nieve, glóbulus


(persona de vida irregular y desordenada) nivis; jugar a las -, glóbulis lúdere.
lastaurus, i m. Sin: scortator; homo nequam,
impurus. Uso: vida de -, vita inordinata, ef- bolandistas: bollandiani sodales vel socii
frenata, intémperans, immoderata // (persona mpl.

146
bólido

bolchevique: sust bolsevīcus, i m. Sin: bols- calificaciones) pagella, ae f. Sin: página;


cevista, ae m // adj bolsevīcus, a, um. scheda; punctorum summa; punctorum ac-
ceptorum tábula // - informativo o de noti-
bolcheviquismo, v. bolchevismo. cias, núntius, ii m; - médico, - sanitario, acta
médica, sanitária; scídula médica; - meteoro-
bolchevismo: bolsevismus vel bolscevismus, lógico, núntius meteorológicus; - oficial,
i m. Sin: régimen vel res bolsevicorum; prin- commentárium officiale; núntius públicus; -
cípia moresque bolsevicorum; bolsevicorum de guerra, núntius béllicus; - de victoria, lau-
rátio agendi. reatae tabellae.

bolchevizar: bolsevismum indúcere. Sin: boleto: téssera vel tessérula, ae f. Sin: scheda,
bolsevīcis súbdere; bolsevicorum rem perá- schédula; scida, scídula; chártula. Uso: - nu-
gere. merado, téssera loci certi; - de medio de
transporte, de viaje, téssera vectória, itinera-
bolero: (aire musical) música bolérica // ria, viária, viatória; itíneris téssera; scheda
(chaquetilla de señora) thoracíolum, i n Sin: vectória; - de avión, téssera aëria vel aérea; -
tunícula // (sombrero de copa) pétasus, i m. de ferrocarril, ferriviária téssera, ferratae
viae téssera; - de ida y vuelta, téssera itus et
boleta: scheda, schédula, scháedula, ae f. réditus; itionis et reditionis téssera vel chár-
Sin: scida, scídula; téssera. Uso: - electoral, tula; téssera viatória ad eūndum et ad rede-
scheda suffrágii; scídula comitialis // (li- ūndum valens; - de ingreso, téssera
branza para tomar o cobrar alguna cosa) transitória; - de teatro, téssera theatri vel the-
téssera, ae f. Sin: sýngrapha // (cédula para átrica; - para entrar a un estadio, téssera pa-
citar a juicio a los tribunales) v. cédula judi- láestrica; - con asiento reservado, téssera
cial // (cédula para exigir el pago de una cum sede reservata vel praenotata ; téssera
multa) téssera multatícia vel poenalis // - de sedis reservatae vel praenotatae; - de pri-
entrega, schédula traditionis; - de pedido, mera, segunda clase, téssera primae, secun-
schédula mandatícia. dae classis; despacho de boletos, aula
tesserarum // comprar el -, tésseram émere;
boletería: tesserária, ae f. Sin: tesserarum di- conseguir el -, tésseram sibi comparare vel
ribitórium; ostíolum tesserarum; tesserária acquírere; mostrar el -, tésseram osténdere;
fenestella; tesserarum lóculus vel pórtula. perforar el -, tésseram terebrare; reservar con
Uso: - de equipajes, sarcinarum fórulus vel suficiente antelación un - numerado, tésse-
lóculus; - de ferrocarril, ferríviae tesserarum ram loci certi satis mature praenotare vel re-
diribitórium. servare; sacar el -, súmere tésseram.

boletero: tesserárius, ii m. Sin: schedulárius; boliche: (pequeño despacho de comestibles


tesserarum dispensator; scidarum distributor. y bebidas) caupónula, ae f. Sin: taberna es-
culentorum // (discoteca) v. esta voz // (juego
boletín: (publicación) commentaríolus, i m; de bolos) v. bolo // (juguete) métula cum
commentaríolum, i n. Sin: commentárium; sphaera.
commentárii, orum mpl; periódicus libellus //
(periódico que contiene disposiciones oficia- bólido: bolis, ĭdis m. Sin: aërolithus; urano-
les) acta, orum npl. Sin: tábulae, arum fpl ; lithus.
acta pública; tábulae públicae // (- escolar, de

147
bolígrafo

bolígrafo: sphaerígraphum, i n. Sin: sphae- (-us m) nummárius vel argentárius; forum


ristilus; gráphium sphaerale vel sphaeratum; nummorum; nummorum mercatus; mercan-
gráphium biroanum; cálamus biroanus; stilus dis nummis sedes. Uso: frecuentar la -, uti
sphaeratus; stilus vel cálamus sphaerā foro // ¡o la - o la vida!, aut lóculos aut vitam!
instructus; graphis plúmbea. Sin: si te salvum vis, trade crumīnam!

bolillo: (palito torneado para hacer encajes) bolsillo: (bolsa en que se guarda el dinero)
tudícula, ae f. Sin: bacillum. crumina, ae f. Sin: marsúpium; pérula ma-
nualis // (saquillo de vestidos) sinus, us m.
bolita: glóbulus, i m. Sin: spháerula. Uso: Sin: pérula, sácculus; sinus vestis; vestiárius
jugar a las -, glóbulis lúdere. sácculus. Uso: - del pantalón, braccarum
sinus; meter algo en el -, in sinum áliquid
Bolivia: Bolivia, ae f. cóndere; sacar algo del -, de pérula áliquid
tráhere // de -, gestábilis, e. Sin: portábilis;
boliviano: adj bolivianus, a, um // sust Bo- palmalis; pérulae aptus.
livianus, i m.
bolsista: pecúniae negotiator (-oris m). Sin:
bolo: (palito torneado que se pone derecho bursae lusor.
en el suelo) bacillus, i m. Sin: conus. Uso:
juego de bolos, conilúdium; conorum ludus; bolsita: pérula, ae f. Sin: sácculus; marsú-
bacillorum ludus. pium.

bolsa: crumīna, ae f. Sin: saccus; marsúpium; bolso: (bolsa de mano) crumīna, ae f. Sin:
sporta; bursa. Uso: - pequeña, sácculus; spór- pera; sinus; marsúpium; bulga; pérula ma-
tula; crumilla; pérula; - de agua caliente, ca- nualis // (bolsillo de la ropa) v. bolsillo.
lefacientis aquae bulga; - de aire, saccus
aérius; - de los corporales, bursa; - de cuero, bomba: (proyectil o artefacto explosivo)
bulga; vídulus; ascopēra; - de dormir, saccus bomba, ae f. Sin: pyróbolus vel pyróbolum;
dormitórius; - de dormir forrada de pieles, globus; telum; pila; míssile. Uso: - atómica,
dormitórius saccus villosus; - de herramien- bomba atómica vel nuclearis; pyróbolum ató-
tas, bursa ferramentária; - de residuos, sór- micum vel nucleare; globus atómicus vel nu-
dium vel purgáminum theca; sácculus clearis; - explosiva, bomba displosiva, globus
purgamentis colligendis; - de señora, sáccu- displodens; - fumógena o fumígena, pyróbo-
lus manuárius, - de viaje, spórtula; - para li- lus fumíficus; globus fumígenus; - incendia-
bros, cápsula // (institución económica) ria, bomba vel pila incendiária; pyróbolus vel
bursa, ae f. Uso: relativo a la -, bursárius, a, globus incendiárius, ígnifer, ignívomus, íg-
um; - de comercio, bursa commercialis; juego neus; telum incendiárium, igníferum, ignívo-
de -, ludus bursae; negociaciones de -, opera- mum; - lacrimógena, globus lacrimosus; -
tiones bursae; res nummária; bajar, subir la -, neutrónica, bomba neutrónica; pyróbolus
rerum nummariarum pretium mínui, augeri; neutrónicus; pyróbolum neutrónicum; - quí-
jugar a la -, in mercandis nummis témere lú- mica, pyróbolus chémicus vel bacteriológicus
dere; in pecúniam témere lúdere; nummos té- // - de demolición, pyróbolus díruens; - de hi-
mere mercari // (edificio donde se reúnen los drógeno, bomba hydrogénica; pyróbolus
bolsistas) chrematistérium, ii n. Sin: basílica; hydrogénicus; pyróbolum hydrogénicum;
forum nummárium vel argentárium; mercatus pyróbolus ab hydrógeno vel ab hydrogénio; -

148
bonaerense

de mano, pyróbolus manualis; - de relojería, simi sonūs.


pyróbolus, horológii instar actus; - de tiempo,
pyróbolum displosurum, dirupturum, eruptu- bombear: antlare. Sin: ántlia uti; ántliam ad-
rum // arrojar bombas, pyróbolos míttere, iá- hibere; ántlia haurire, tráhere, extráhere, pro-
cere, conícere; estalla una -, pyróbolus péllere. Uso: - agua, antliā aquam haurire,
displóditur // (máquina para elevar el agua tóllere, exprímere; - toda el agua de un pozo,
u otro líquido) ántlia, ae f. Sin: haustrum. púteum exhaurire // (arrojar bombas de ar-
Uso: - aspirante, ántlia háuriens; - centrífuga, tillería) v. bombardear.
ántlia centrífuga; - impelente, ántlia propul-
sans vel repulsans; - neumática, ántlia pneu- bombeo: ántliae haustus (-us m). Sin: ántliae
mática; - de mano, ántlia manualis; - de propulsus (abl -u m); aquae edúctio, haustus.
nafta, ántlia benzinária; - de vapor, ántlia va-
poralis; - para incendios, sipho, onis m. bombero: siphonárius, ii m. Sin: vigil ignis;
vigil exstinctor. Uso: los - municipales,
bombachas, v. pantalón bombacho. siphonárii municípii; municipales vel públici
siphonárii; cuerpo de bomberos, cohors si-
bombarda: bombarda, ae f. phonária; excúbiae incéndiis restinguendis;
excúbiae adversus incéndia; exstinguendis
bombardear: bombardare. Sin: pyróbolos incéndiis praefecti.
iactare, iaculari, iácere, conícere, emíttere in
+ ac; bombis verberare, percútere, concútere, bombilla: pírula, ae f. Sin: ampulla. Uso: -
quátere; ignívomis globis ággredi, confrín- eléctrica, pírula eléctrica; lampas (-ădis f)
gere, diffríngere, dirúere, evértere. Uso: - con eléctrica; lampádium eléctricum; - de bolsi-
cañones, tormentis verberare, oppugnare, pé- llo, lampádium manuale (eléctricum).
tere; béllicis tormentis percútere.
bombo: týmpanum maius vel permagnum;
bombardeo: bombardátio, onis f. Sin: con- permagnus týmpanus.
cursus (us m) iaculatorius; pyrobolorum vel
bombarum coniéctio, proiéctio, iáctio, iactá- bombón: pulchrale, is n. Sin: dulcíolum;
tio, emíssio; igniferorum globorum iactus (-us bellaríolum; cuppedíolum; crústulum; sác-
m). Uso: - eléctrico, impúlsio eléctrica, chari amýgdalum; v. confite, dulce.
extrínsecus oblata; - con cañones, igníferis
pilis aggréssio; tormentorum verberátio; - del bombona: vas, vasis n. Uso: - metálica para
átomo, ictus róboris atómici. contener gases y líquidos muy volátiles, v.
garrafa.
bombardero: (avión de bombardeo) bombo-
planum, i n. Sin: aëroplanum bombíferum; bombonera: bellariolotheca, ae f. Sin: dul-
aëronavis pyrobolária vel pyroballistária. ciária vel cuppedinária theca; bellariolorum
Uso: - enemigo, bomboplanum hostile // (ofi- theca; v. confitera.
cial o soldado de artillería) pyrobolárius, ii
m. Sin: ballistárius vel bombardárius, ii m // bonachón: sust mansuetus (vel plácidus, vel
adj pyrobolárius, ballistárius, bombardárius, simplex) homo // adj totus mansuetus; comis
a, um. et quietus; naturā bonus.

bombardón: tuba máxima. Sin: tuba gravís- bonaerense: sust Bonaërensis, is m. Sin: Bo-

149
bonanza

naëropolitanus, i m // adj bonaërensis, e. Sin: boquilla: fístula, ae f. Sin: cánnula;


bonaëropolitanus, a, um. (h)arundo, dĭnis f. Uso: - para cigarrillos, fu-
misúgium; fístula tabácina vel fumaria; cán-
bonanza: (tiempo sereno en el mar) malácia, nula nicotiana; hispanicarum fístula; - de
ae f. Sin: tranquíllitas; malácia ac tranquílli- ámbar, fumisúgium súcinum.
tas // (fig, prosperidad o tranquilidad en lo
moral) prospéritas, atis f. Sin: tranquíllitas; borato: Quím boras, atis m. Sin: boratum, i
quies ac tranquíllitas. n; sal borácicum.

bonete: píl(l)eus, i m; píl(l)eum, i n. Sin: bi- bórax: borax, acis m. Sin: borácium; sales
retum, i n; pil(l)éolus; pil(l)éolum; cápitis té- boraces; nátrium tetrabóricum; chrysocolla.
gimen (-mĭnis n); tegumentum cápitis. Uso: -
eclesiástico, ecclesiásticus píleus; eccle- borbolla: vacúola gaseosa.
siásticum cápitis tégimen.
borbotar: fervere.
bonito: (lindo, agraciado) pulchellus, a, um.
Sin: béllulus. borceguí: calígula, ae f. Sin: ócrea; cothur-
nus. Uso: par de borceguíes, par cothurno-
bono: (tarjeta o medalla a modo de vale que rum; borceguíes de montaña, clavata
puede canjearse por comestibles u otros ar- calceamenta.
tículos de primera necesidad) téssera, ae f //
(título de deuda emitido comúnmente por una bordada: navis flexus (-us m). Sin: transver-
tesorería pública) públici cursus títulus (-i sus navis cursus; velorum in ventum obliquá-
m). Sin: pública sýngrapha. Uso: - del Te- tio.
soro, - del Estado, nummárium rei públicae
mandatum. bordado: opus acu pictum. Sin: opus phrý-
gium; pictura téxtilis; pictura acu facta. Uso:
bonzo: bónzius, ii m. Sin: Buddhae sacerdos; - en oro, opus phrýgium // (acción de bordar)
mónachus buddhísticus. acu píngere // (arte de bordar) ars acu pin-
gendi. Sin: plumária ars // adj plumátilis, e
bookmaker: relator pígnore certántium. Sin: Sin: acu pictus; phrýgius. Uso: - en oro,
relator sponsionem faciéntium. phrygianus vel phrygiónius; auro intextus vel
distinctus; magníficamente -, magníficis opé-
boom: improvisa prospéritas (-atis f). Sin: ribus pictus.
improvisus flos oeconómicus; erúptio fortu-
narum (publicarum). bordador: plumárius, ii m. Sin: qui acu pin-
git. Uso: - en oro, phrýgio, onis m.
boot (Inform) : sust initiátio systématis. Uso :
cold -, initiátio frígida ; initiátio e frígido ; bordadora: plumária, ae f. Sin: quae acu
warm -, initiátio cálida, initiátio e cálido // tr pingit.
initiare.
bordadura, v. bordado.
booting-up (Inform): initiátio systématis.
bordar: acu píngere, depíngere, ornare. Sin:
boquiabierto: quedarse -, stare ore patenti. ópere téxtili píngere; phrýgio ópere ornare.

150
bosque

Uso: - algo en un vestido, áliquid vesti (vel borrachín: vinosus. Sin: vinosíssimus; vini
in veste) intéxere; - algo en oro, áliquid auro capacíssimus; v. borracho, 2ª acepción.
distínguere.
borracho: adj ébrius, a, um. Uso: hombre -,
bordear: (dar bordadas) in contrárium navi- homo ébrius // (que se embriaga habitual-
gare. Sin: sinus (velorum) in ventum obli- mente) ebriosus, a, um. Sin: vinolentus.
quare // (ir por el borde) viae márginem
tenere. borrador: (utensilio para borrar lo escrito
en un pizarrón) cancellatrum, i n. Sin: pan-
bordereau o borderó: (cantidad recaudada nus (paño) delétilis; spóngia (esponja) delé-
en un espectáculo público) index (-dĭcis m) tilis // (escrito de primera intención, en que
accepti. Sin: index pecúniae acceptae // (ex- se hacen adiciones, supresiones o enmien-
tracto de cuenta) nota vel scídula nummária; das) adversária, orum npl. Sin: primum
nota vel scídula mensaria. exemplar; prima perscríptio.

bordo: (lado exterior de la nave) navis latus borrajear: áliquid neglegenter (vel incom-
(-tĕris n). Sin: navis margo (-gĭnis mf); costa pósito, vel inordinate) scríbere vel compó-
// estar a -, in navi esse; navi vehi; llevar a -, nere.
nave (vel navi) portare, véhere; subir a -, (in)
navem conscéndere; tomar a -, in navem im- borrar: cancellare. Sin: delēre; abstergēre;
pónere. línere; expúngere. Uso: - el pizarrón, tábu-
lam detergēre; - con goma, paño, esponja,
bordón: (bastón o palo largo) báculum, i n; gummi, panno vel pánnulo, spóngiā delere, -
báculus, i m. Sin: scípio (-onis m); fustis (-is con tinta, atramento expúngere; esponja para
m). Uso: - de los peregrinos, peregrinántium -, spóngia delétilis // Inform delere. Sin: erá-
báculum // (verso quebrado repetido al fin de dere.
cada copla) v. estribillo, 1ª acepción // (fig,
estribillo que repite con frecuencia una per- borrasca: caeli marisque procella.
sona en su conversación) v. estribillo, 2ª
acepción. borrón: litura, ae f.

boreal: borealis, e. Uso: sol -, sol borealis. borronear, v. borrajear.

bórico: bóricus, a, um Sin: borácicus. borujo: (orujo de la aceituna) núclei contriti


olivarum.
borla: lemniscus, i m. Sin: ornamentum sta-
míneum; ornativus filorum fascículus. Bosnia: Bósnia, ae f.

Borneo: Bona Fortuna. Sin: Bórneum. bosníaco o bosniaco: adj bósnius, a, um.
Sin: bósnicus, bosnianus, bosniensis // sust
borra: tomentum, i n. Sin: lana súcida. Bósnius, ii m. Sin: Bosniensis, is m.

borrachera: ebríetas, atis f. Sin: temuléntia, bosnio, v. bosníaco.


ae f.
bosque: silva, ae f. Uso: - ártico, silva árc-

151
bosquecillo

tica; - de coníferas, pinetum. ae f. Sin: limbus; revimentum.

bosquecillo: sílvula, ae f. Sin: lúculus. botánica: botánica, ae f. Sin: herbária; her-


bária ars vel disciplina; botánica doctrina vel
bosquejar: (trazar las líneas principales en sciéntia. Uso: tratado de -, de botánica liber,
un dibujo) adumbrare. Sin: delineare, desig- commentárius, commentárium.
nare; primis líneis descríbere vel designare //
(en la escultura) inchoare. Uso: - una esta- botánico: adj botánicus, a, um. Sin: herbá-
tua, signum inchoare, deformare, informare, rius; ad botánicam vel ad herbáriam pértinens
praeformare, formare // (exponer breve- // sust botánicus, i m. Sin: herbárius; herba-
mente) bréviter expónere. Sin: adumbrare; rum peritus; botánicae (vel botánicae disci-
inchoare, designare; dispónere; descríbere; plinae, sciéntiae, artis) studiosus.
informare. Uso: - un discurso, orationem dis-
pónere; - un plan, un proyecto, rationem ali- botar: (lanzar al agua un barco) navem de-
cúius rei descríbere vel designare. dúcere. Sin: navem in mare (in aquam, in
undas) dedúcere; navem ex naválibus
bosquejo: (primer apunte) adumbrátio, onis edúcere. Uso: operación de -, v. botadura.
f. Sin: prima lineamenta (-orum npl); deline-
ata adumbrátio; linearis adumbrátio. Uso: - bote: (embarcación pequeña) cumba vel
del discurso, orationis adumbrátio; hacer el - cymba, ae f. Sin: scapha; lembus; linter (-tris
de algo, áliquid adumbrare; áliquid primis li- f). Uso: - neumático, cumba inflátilis; - ple-
neamentis designare vel descríbere // (des- gable, linter complicábilis; - de casco doble,
cripción, relato vago y sucinto) descríptio, v. catamarán; - de remos, cumba remígera; -
onis f. Sin: informátio; decurtata descríptio // de salvamento, auxiliárius lintrículus //
(obra esbozada) opus (óperis n) adumbratum (tarro, vasija) sinus, i m; sinum, i n. Sin: vas;
vel inchoatum. vásculum; pyxis (-ĭdis f); urcéolus; úrnula.
Uso: - de pintura, sinus picturae.
bosquimán o bosquimano: boscímanus, i m.
botella: lagoena, ae f. Sin: ampulla. Uso: -
boss: caput, pĭtis n. Sin: rector; dux. incendiaria, lagoena incendiária; - Molótov,
ampulla molotoviana; - de agua mineral, la-
bota: pero, onis m. Sin: zanca. Uso: - militar, goena aquae mineralis; - de aguardiente, la-
cáliga; - de montaña, calceamentum carpáti- goena vini adusti; - de cerveza, lagoena
num vel clavatum // (cuero pequeño para cerevísiae; - de gas, aëróphorus, i f; - de vino,
guardar el vino) utrículus, i m. Sin: oenópho- lagoena vini vel vinária; tomar, apurar una -,
rum. lagoenam exsiccare.

botada: (lanzamiento de un buque) v. bota- botellín o botellita: lagúncula, ae f.


dura.
botica: (oficina donde se preparan medici-
botadura: navis dedúctio (-onis f). Sin: navis nas) officina medicamentária vel medica-
in mare (in aquam, in undas) dedúctio; navis mentárii // (oficina donde se venden
ex naválibus dedúctio. medicinas) pharmacopólium, ii n. Sin: ta-
berna medicamentária // (conjunto de medi-
botamanga: (mánicae, bracarum …) lacínia, camentos) medicamenta, orum npl. Sin:

152
boxeo

medicinae, arum fpl; medicámina, um npl. botoncito: botontinus, i m.

boticaria: (la que prepara y expende las me- botonería: (establecimiento donde se hacen
dicinas) medicamentária, ae f // (mujer del botones) globulifícium, ii n.
boticario) pharmacopōlae vel medicamentá-
rii uxor. botonero: globulárius, ii m. Sin: globulorum
ártifex, opifex, confector (el que hace boto-
boticario: (el que prepara y expende las me- nes); globulorum vénditor vel mercator (el
dicinas) pharmacopōla, ae m. Sin: medica- que los vende).
mentárius. Uso: - ambulante, pharmacopola
circumforáneus. botones: fámulus domésticus. Sin: appáritor,
oris m; v. ordenanza.
botijo: úrceus, i m; dim urcéolus, i m. Sin:
cadus, i m; órcula. bouquet: (ramillete) florum fascículus //
(perfume) aroma, ătis n. Sin: (suavis) odor;
botín: (polaina) ócrea, ae f // (botina) calí- flos odoris.
gula, ae f. Sin: cothurnus // (lo que se toma
del enemigo vencido; producto de un saqueo, boutique: (tienda de ropa de moda) tabérnula
robo, etc.) praeda, ae f. Sin: spólia, orum npl; exquisita. Sin: exquisitorum tabérnula; deli-
exúviae, arum fpl. catarum mércium tabérnula.

botiquín: theca (-ae f) medicamentária. bóveda: (construcción en forma de arco) for-


nix, ĭcis m // (techo abovedado) cámera, ae f
botón: (yema de los vegetales) gemma, ae f // (habitación subterránea abovedada; cripta
// (capullo) v. esta voz // (disco de metal, de las iglesias donde se depositan los difun-
hueso, etc. que se pone en los vestidos para tos) hypogaeum vel hypogeum, i n. Sin:
abrocharlos) glóbulus, i m. Sin: orbículus; crypta.
boto, onis m; vestis glóbulus // (cualquier
cosa que tenga forma de botón) glóbulus, i bovino: bovillus, a, um. Sin: búbulus.
m. Sin: orbículus; malléolus; necten (-tĭnis
n); fístula; pulsábulum. Uso: - automático o bow window: maenianum, i n; v. mirador, ve-
de presión, malléolus comprimendus; glóbu- randa.
lus pressórius; necten pressivum vel pressó-
rium; fístula autómata; - eléctrico, eléctricus box: (compartimento individual) saeptum
glóbulus; - de avance rápido, orbículus pro- singulare.
cursūs; - de control, orbículus signatórius; -
del embrague (en la máquina de escribir, boxeador: pugil, ĭlis m. Sin: pugilator. Uso:
etc.) orbículus conexionis; - de rebobinado, - peso completo, fuerte, pugil máximi pónde-
orbículus recursūs; - de timbre, tintinnábuli ris.
pulsábulum; apretar un -, glóbulum prémere
vel deprímere. boxear: pugil(l)ari. Sin: pugil(l)atu vel pug-
nis lúdere, certare, concertare.
botonadura: nectínium, ii n. Sin: globulo-
rum vel malleolorum séries. boxeo: pugil(l)atus, us m. Sin: pugilátio; pu-
gilatūs certamen; certamen pugilatórium; pú-

153
bóxer

gilum certamen; pugilatória vel pugilandi ars; bradifasia: bradyphásia sive -phasīa, ae f.
lúdicrum pugilandi. Uso: ejercitarse en el -, Sin: haesitántia linguae.
pugilari; vencer a uno en el -, áliquem pugnis
superare. bradifrasia: bradyphrásia sive -phrasīa, ae f.

bóxer: (especie de perro) canis pugilatórius. bradifrenia: bradyphrénia sive -phrenīa, ae


f.
boxístico: pugilatórius, a, um. Sin: ad pugi-
lationem vel ad púgilem pértinens. Uso: bradilalia: bradylália sive -lalīa, ae f.
pelea -, v. boxeo.
bradipepsia: Med bradypépsia sive -pepsīa,
boya: boia, ae f. Sin: spécula; capsa ancora- ae f. Sin: lenta concóctio.
lis; ancorale flúitans.
bragas: bracae, arum fpl. Uso: el que hace
boy friend: amicus, i m. las - o calzones, bracárius, ii m.

boy scout: puer explorator. Sin: iúvenis ex- bragueta: (bracarum) apertura, ae f.
plorator; v. escultista.
brahmán: brachmana, ae m. Sin: brachma-
bozal: capistrum, i n. Sin: fiscella; oris vín- nus; brachmanes vel brachmanis, -is m;
culum. Uso: - para bueyes, fiscella; con el -, brachman, anis m.
capistratus; fabricante de bozales, capistrá-
rius; poner el -, capistrare; praefígere os ca- brahmanismo: brachmanismus, i m.
pistro; fiscellā capistrare.
braille: sexpunctualis Brailli scriptura cae-
bracero: (peón) operárius (-ii m) manualis. corum.
Sin: operárius a manu. Uso: los -, manuá-
lium operariorum classis; v. jornalero, peón. branch (Inform): saltus, us m. Uso: relative -,
saltus relativus; conditional -, saltus condi-
bracito: brac(c)híolum, i n. cionalis.

bracmán, v. brahmán. brandy, v. aguardiente.

bráctea: bráctea vel bráttea, ae f. braquicardia: brachycárdia sive -cardīa, ae f.


Sin: lánguida cordis palpitátio.
bradicardia: Med bradycárdia sive -cardīa,
ae f. Sin: lentus vel segnis cordis pulsus; cor- braquicéfalo: adj brachycéphalus, a, um //
dis pulsus deminutus, imminutus, extenuatus; sust brachycéphalus, i m.
cordis pulsūs deminútio, imminútio, extenuá-
tio. braquigrafía: brachygráphia sive -graphīa,
ae f.
bradiestesia: bradyaesthésia sive -thesīa, ae
f. braquígrafo: brachýgraphus, i m.

bradifagia: bradyfágia sive -fagīa, ae f. braquilogía: brachylógia sive -logīa. Sin:

154
bribón

breviloquéntia; sermo brevis; sermo pressus. sub ala áliquid portare.

braquimetría: brachymétria sive -metrīa, ae brecha: muri ruīna (-ae f). Uso: abrir -, tor-
f. mentorum pulsu murum subrúere; batir en -,
tormentorum pulsu murum quátere vel con-
braquipnea: brachypnēa, ae f. Sin: angustus cútere; abrir un paso a través de una -, per
spíritus (-us m); angústior respiratus (-us m) muri ruīnam áditum patefácere.
vel respirátio; curta respirátio; curtus respira-
tus. brécol: brássica (-ae f) sabéllica.

braserillo: fóculus, i m. brefotrofio: brephotrophīum, ii n;


brephotrophēum, i n; v. inclusa.
brasero: focus, i m. Uso: pies del -, foci
pedes; foci fulcra. bregma: bregma, ătis n. Sin: anterior cápitis
pars.
Brasil: Brasília, ae f. Uso: Estados Unidos
del -, Foederatae Brasíliae Civitates. bregmático: bregmáticus, a, um.

brasileño: adj brasiliensis, e; brasilianus, a, breva: ficus (-i vel ficus, us f) praecox.
um // sust Brasiliensis, is m; Brasilianus, i m.
breve: (documento pontificio) breve, is m.
brasilero, v. brasileño. Sin: Lítterae Apostólicae; Lítterae Pontíficis
Romani; Lítterae Apostólicae in forma brevi.
bravo: (valiente) strénuus, a, um // (exce- Uso: - a los Príncipes, Epístulae ad Prínci-
lente) egrégius. Sin: exímius // ¡-!, euge! Sin: pes; Epístulae Summi Pontificis ad Príncipes.
recte!; óptime!; praeclare!; cándide!
breviario: (libro que contiene la liturgia de
brazado: manípulus, i m. Sin: fascículus ma- las horas) breviárium, ii n. Sin: breviárium
nualis. litúrgicum; divinum offícium; horae canóni-
cae; litúrgia horarum; preces vel precationes
brazal: brachiale, is n. Sin: dextrale; incīle. horáriae; horariarum precum liber; epítome
horarum liturgicarum. Uso: rezar el -, divi-
brazalete: armilla, ae f. Sin: dextrale, is n; num offícium persólvere; horas canónicas vel
dextrochérium; spinther (-ēris n). Uso: pe- horárias preces recitare; recitar el - en coro,
queño -, dextralíolum; adornado de brazale- coniunctim horárias preces Deo offerre //
tes, armillatus; armillis ornatus; fabricante de (compendio) breviárium, ii n. Sin: summá-
brazaletes, armillárius, ii m. rium.

brazo: bráchium vel brácchium, ii n. Uso: - brezal, v. matorral.


eléctrico, bráchium eléctricum; - de gramó-
fono, de tocadiscos, brachíolum phonográ- brezo: erīce, es f.
phicum, grammophónicum, grammóphoni; -
de mar, interiectum mare; - de río, bráchium bribón: versutus homo. Sin: impróbulus vel
amnis; - de sillón, ancon, ōnis (ac -ōna) m; - scelestus homo; fraudator vel veterator, oris
de una balanza, ansa; llevar algo bajo el -, m.

155
bribonada

bribonada: malum fácinus (-nŏris n). Sin: Uso: fabricante de brocados, plumárius, ii m
pérfide factum; fraus, fraudis f; dolus, i m. // adj plumárius, a, um. Sin: plumátilis, e.

bribonear: ímprobe se gérere. Sin: nefárie brocal: (antepecho de pozo) púteal, alis n.
vel sceleste vívere; fraudulenter ágere; frau-
dare. brocatel: (tejido) pannus plumátilis. Sin:
pannus ténui auro intextus.
brida: habēna, ae f. Sin: frenum.
brocha: (- para pintar) penículus, i m. Sin:
brigada: caterva, ae f. Sin: cohors; grex; glo- latior penicillus; látius penicillum // (- de
bus. Uso: “Brigadas Rojas”, “Rubrae Cohor- afeitar) penicillus saponárius. Sin: penicillus
tes”; rubri brigatores // (conjunto de personas barbae saponandae.
reunidas para dedicarse a ciertos trabajos)
v. cuadrilla. broche: fíbula, ae f. Sin: fibícula; únculus vel
uncínulus // (corchete para afianzar papeles)
brillante: adj fulgens, entis. Sin : splendens. chartarum fíbula vel fibícula. Sin: únculus vel
Uso: discurso -, spléndida vel nítida orátio; uncínulus metállicus.
pensamiento -, senténtia illustris // (dia-
mante) ádamas, antis m. Sin: gemma fulgens. bróculi, v. brécol.

brillantina: lúcidum unguentum. Sin: ca- broma: iocus, i m (pl ioci m; ioca, orum n).
pillare splendíficum. Sin: iocátio; res iocosa; ludus; ridículum.
Uso: autor de la -, ioci auctor; en -, per
brinco: saltus, us m. Sin: resultátio. iocum; ioci causā; per ludum; per ridículum;
iocose; iocáliter; ioculáriter; ioculanter; decir
brindar: propinare álicui. Sin: praebíbere algo en -, dícere áliquid per iocum; tomar
álicui. Uso: ¡brindo a tu salud!, bene tibi! vel algo a -, áliquid in iocum vértere.
bene te!
bromatología: bromatológia sive -logīa, ae
brindis: propinátio, onis f. Sin: haustūs dicá- f. Sin: alimentorum vel alimentária sciéntia;
tio. de alimentis doctrina.

brío: ardor, oris m. Sin: incitátio; fervor bromatológico: bromatológicus, a, um. Sin:
ánimi. ad bromatológiam áttinens.

brioche: dulciárius panis. bromatólogo: bromatólogus, i m.

briología: bryológia sive bryologīa, ae f. Sin: bromatometría: bromatométria sive -metrīa,


muscorum descríptio. ae f.

brizna: festuca, ae f. Sin: stípula. bromatoterapia: bromatotherapīa, ae f.

brocado: sust brocchatum, i n. Sin: plumária bromear: iocari vel adiocari. Sin: ioculari;
contéxtio; opus plumátile vel plumárium ; sé- lúdere; ioculáriter loqui; ioco uti; iocos ágere.
ricum auro intertextum; pannus auro intextus. Uso: - con uno sobre algo, iocari cum áliquo

156
brújula

de áliqua re vel in áliquid. bronquial: bronchialis, e. Sin: bronchiorum;


arteriarum; ad artérias spectans.
bromista: sust ioculator, oris m. Sin: iocosus
homo // adj iocans, antis. Sin: iocosus; ioca- bronquio: artéria, ae f (en pl también artéria,
bundus; ludens, ludibundus. orum n). Sin: artéria áspera.

bromo: bromum, i n. bronquitis: bronchitis, is vel ĭdis f.

bromuro: bromūrum, i n. Sin: brómidum. brontofobia: brontophóbia sive -phobīa, ae


Uso: - de alcanfor, cámphora bromata; - de f. Sin: nímius tonítruum pavor.
etilo, aethýlium bromatum.
brontología: brontológia sive -logīa, ae f.
bronce: aes, aeris n. Uso: objeto de -, aerā-
men, mĭnis n; aeramentum, i n; que suena browning: manuballístula brauningana.
como el -, aerísonus.
browse (Inform) examinar, registrar docu-
bronceado: sust color fuscus vel adustus // mentos textuales: perlustrare // - la Web, na-
adj aéneo (ahéneo) colore tinctus vel circum- vigare.
fusus.
browser (Inform) visor: - de texto, exhibi-
bronceador: óleum infuscans; v. crema trum, i n. Sin: exhibitórium // - de la Web, na-
solar. vigatrum, i n. Sin: navigatórium.

broncear: infuscare. Sin: aéneum fácere; aé- bruja: (hechicera) saga, ae f. Sin: ságana;
neum colorem indúcere // broncearse, sole maga; maléfica; venéfica; striga; muliércula
infuscari. mágicis ( vel maléficis, vel venéficis) dédita
ártibus.
broncista: aerárius faber. Sin: aéneae artis
ópifex. brujería: venefícium, ii n. Sin: ars mágica;
mágicae vel magae artes fpl. Uso: - con fór-
bronconeumonía: bronchopneumónia sive mulas, incantátio; incantamentum; - con la
-monīa, ae f. Sin: bronchopulmonītes, is f. mirada, fascinátio; recurrir a la -, artes má-
gicas tractare.
broncopleuresía: bronchopleurītis, is vel ĭdis
f. brujo: magus, i m. Sin: venéficus; homo ma-
léficus vel venéficus; homo mágicis (vel ma-
broncoscopia: bronchoscópia sive -scopīa, léficis, vel venéficis) déditus ártibus.
ae f.
brújula: acus (-us f) magnética. Sin: magné-
broncoscopio: bronchoscópium, ii n. ticus vel magnética index (-dĭcis mf); pyxis
(-ĭdis f) magnética; cálamus magnéticus.
broncostenosis: bronchostenōsis, is f. Uso: - náutica, acus vel pyxis náutica; náuti-
cus vel nautarum index; acus magnética nau-
broncotomía: bronchotómia sive -tomīa; tarum; magnética acus náutica // fig, perder
bronchiotómia sive -tomīa, ae f. la -, mentis suae non esse. Sin: de potestate

157
brulote

vel mente exire; de gradu déici; mente per- búfalo: bos silvester.
turbari.
bufanda: amículum, i n. Sin: amictórium;
brulote: navis incendiária. Sin: navígium in- amículus; focale; fáscia; fáscia collaris; táe-
cendiárium. nia. Uso: - rosa, focale róseo colore; - de
lana, de seda, táenia lánea, sérica.
bruñir: polire vel expolire. Sin: levigare.
bufet: (mesa donde se sirven refrescos)
brusco: (planta esmilácea) v. rusco. mensa frígida // (aparador) v. esta voz.

brutalidad: immánitas, atis f. bufete: (mesa de escribir) v. escritorio.

bubónico: bubónicus, a, um. Uso: peste -, bufo: adj cómicus, a, um. Sin: ridículus; ri-
pestis bubónica; pestiléntia glandulária vel dendus; ridiculosus; facetus; lépidus; festi-
inguinária. vus. Uso: ópera -, música comóedia // sust
cavillator, oris m. Sin: actor cómicus vel ridí-
buceador: urinator, oris m. Sin: subaquá- culus.
neus.
bufón: sust scurra, ae m. Sin: derīsor; sánnio
bucear: urinare vel urinari. (-ōnis m); ioculator scáenicus // adj scurrīlis,
e.
bucentauro, bucentoro: bucentaurus, i m.
bufonada: (hecho propio de bufón) scurríli-
buceo: urinátio, onis f. Uso: pertrechos de -, tas, atis f. Sin: scurrae fácinus; res risu digna
apparatus (-us m) urinatórius. // ( dicho propio de bufón) scurrīlis dicácitas
// (chanza satírica) scurrilis lusus vel iocus.
buche: inglúvies, ēi f.
bufonearse: (decir bufonadas) scurrari. Sin:
Buda: Buddha vel Budda, ae m. ioculari; iocari; scurram ágere; scurríliter lú-
dere.
búdico, v. budista.
bufonería, v. bufonada.
budín: scriblita ánglica. Uso: - de chocolate,
érneum socoláteum. bufonesco, v. bufo.

budismo: buddhismus, i m. Sin: relígio bud- buftalmía: buphthálmia sive -thalmīa, ae f.


dhística. Sin: oculorum dilatátio, inflátio, turgor;
óculi eminentes.
budista: sust buddhista vel buddista, ae m.
Sin: Buddhae sectator vel ássecla // adj bud- bug (Inform) error: mendum, i n.
dhísticus vel buddísticus.
buggy (Inform) lleno de errores: mendosus,
Buenos Aires: Bonaërópolis, is f. Sin: Bonus a, um.
Aër; Boni Aëres; Bonae Aurae.
buganvilia o buganvilla: Bot buganvillēa

158
burgomaestre

spectábilis. bullón: bulla, ae f. Sin: clavus pénetrans.


Uso: - de bronce, bulla aénea.
buhardilla: (desván) subteguláneum, i n.
Sin: cella subtegulánea; diaeta fastigata; sub bulón: férrea iunctura. Sin: trabālis clavus.
tégulis habitátio // (ventana en el tejado de
una casa) fenestella, ae f. Sin: tecti fenes- bulto: (fardo, caja, baúl, maleta, etc.) sár-
tella; spiráculum. cina, ae f. Sin: fascis, is f. Uso: - postal, fascis
cursualis; despacho de bultos, ostíolum fas-
búho: bubo, onis m. Sin: áxio, onis f. cale; pórtula fascalis // a -, círciter. Sin: fere;
ferme.
buhonero: ínstitor, oris m; v. mercachifle.
bungalow: víllula (-ae f) bengalensis.
bujía: (candelero) palmária, ae f. Sin:
lychnuchus; candelabrum manubriatum. buñuelito: pastillus (-i m) tórtilis.
Uso: - de encendido, candela accensiva //
(instrumento que produce la chispa en el buque: navis, is f. Sin: navígium. Uso: - al-
motor) spintherógenum, i n. Sin: instrumen- mirante, navarchis (-ĭdis f); navis praetória;
tum scintillam gignens. - cisterna, navis cisternata; - escuela, didas-
cálica navis; - frigorífico, navis frigorífica,
bula: - pontificia, Apostólica Bulla. Sin: refrigerativa, frigidária; - hospital, navis ae-
Apostólicae sub plumbo Lítterae. Uso: colec- grotis vehendis; navígium valetudinárium; -
ción de bulas, Bullárium. laboratorio, navis refectória; navis návibus
resarciendis; - mercante, navis mercatória; -
bulboso: bulbosus, a, um. naufragado, navis fracta; - pesquero, navis
piscatória; - portaaviones, v. portaaviones; -
buldog: canis (-is m) taurinus. submarino, v. submarino // - de carga, onerá-
ria, ae f ; navis onerária; navígium onerárium;
bulevar: ambulátio, onis f. Sin: ambula- - de escolta, navis praesidiária; - de guerra,
crum. navis béllica; - de guerra misilístico, navis
béllica, missílium iaculatória; - de vapor,
Bulgaria: Bulgária, ae f. pyróscapha, ae f; navis vaporária; navis va-
pore acta vel impulsa; - de vela, v. velero; -
búlgaro: adj búlgarus, a, um // sust Búlgarus, de vigilancia, navígium excubiale; - para co-
i m. locar minas, navis globos spargens displo-
dentes.
bulimia: bulímia sive -limīa, ae f. Sin: bulī-
mus, i m; sitománia sive sitomanīa; phage- buqué: (perfume) v. bouquet // (gustillo de
daena; fames inexplébilis vel insatiábilis. bebidas alcohólicas) v. gustillo.
Uso: que tiene, que padece -, bulimosus, a,
um. burbuja: bulla, ae f. Sin: perlúcida saponis
bulla.
bulldog, v. buldog.
burdégano: burdo, onis m.
bulldozer: chamulcus automatárius vel fos-
sórius. Sin: máchina aggerandi. burgomaestre: burgimagister, tri m. Sin:

159
burgués

praefectus urbis vel óppidi; magister cívium. ocrátia sive -cratīa; procurátio pública // (in-
fluencia excesiva de los empleados públicos)
burgués: sust médii órdinis civis. Sin: mé- nímia officiálium (vel administrorum) auctó-
diae classis civis // adj civilis, e. Sin: haud ritas. Sin: nímia ministrorum (vel publicorum
índigens; medíocris. officiálium) grátia // (pedantería de los em-
pleados públicos) nímia officiálium morósi-
burguesía: burgensium ordo (-dĭnis m). Sin: tas // (clase social de los empleados públicos)
média classis cívium; médius cívium ordo; officiales, ium mpl. Sin: administri vel minis-
cives parum dívites. tri; públici officiales vel administri; officiá-
lium ordo, corpus, collégium, classis, coetus
buriel: cinéreus, a, um. Uso: paño -, pannus (-us m).
cinéreus vel rudis.
burócrata: burócrates, ae m; burócrates, is
buril: cestros, i m; cestrum vel cestron, i n. m. Sin: officialis, is m ; (públicus) officialis,
Sin: celtis, is f; virículum, verículum, verú- administer, minister; grapheócrates, -ae m; v.
culum; caelum. empleado (- público).

burilador: caelator, oris m. Sin: scalptor; burocrático: burocráticus, a, um. Sin: gra-
sculptor; toréuta vel toréutes (-ae m). pheocráticus; chartocráticus. Uso: ad públi-
cos officiales (vel administros, vel ministros)
buriladura: scalptura vel sculptura, ae f. pértinens; lentitud -, lentitudo in públicis ex-
sequendis offíciis; rodeos -, fastidiosae pu-
burilar: virículo scálpere, scúlpere, exscúl- blicorum officiálium ambāges (-um fpl).
pere. Uso: - un retrato, imáginem virículo
píngere vel descríbere. burocratismo: grapheocrátia sive -cratīa
nímia. Sin: grapheocrátia nimis árrogans vel
burla: ludificátio, onis f. angusta; insoléntia grapheocratarum.

burlar: (engañar) delúdere // (frustrar) elú- bursátil: bursárius, a, um; v. bolsa.


dere. Sin: fállere.
burundés: adj burundiensis, e // sust Burun-
burlarse: - de alguien, de algo, áliquem, áli- diensis, is m.
quid deridēre vel irridēre. Sin: áliquem, áli-
quid ludificare vel ludificari. Burundi: Burúndia, ae f.

burlescamente: ioculáriter. Sin: iocose; per bus (Inform): magistrale, is n. Uso: data -,
ludum et iocum. magistrale datorum; address -, magistrale
locativum.
burlesco: ridiculárius, a, um. Sin: iocularis;
iocosus; facetus; festivus. buscador: investigator, oris m. Sin: indaga-
tor; quaesitor; quáeritans. Uso: - de oro, auri
burlón: derīsor, oris m. Sin: irrīsor. conquisitor vel scrutator // (Inform, programa
-) programma indagatórium vel investigató-
burocracia: (conjunto de funciones y trámi- rium. Uso: - de Internet, interretialis máchina
tes) burocrátia sive -cratīa, ae f. Sin: graphe- quaesitória; - Google, programma investiga-

160
byte

tórium, quod Google appellatur, vel cui


nomen est Google.

businessman, v. hombre (- de negocios).

busto: (parte superior del cuerpo humano)


truncus, i m. Sin: thorax, ācis m; pars supe-
rior córporis // (escultura o pintura) hermes
vel herma, ae m. Sin: fácies (-ēi f); imago vel
effígies péctore tenus; signum péctore tenus
formatum. Uso: - de bronce, imago ex aere;
aénea fácies; - de mármol, marmórea fácies;
- de yeso, e gypso expressa fácies.

butaca: subséllium, ii n. Sin: arciséllium.

Bután: Butánia, ae f.

butanés: adj butanianus, a, um // sust Buta-


nianus, i m.

buzo, v. buceador.

buzón: (tapón de cualquier agujero para dar


entrada o salida al agua u otro líquido) v.
tapón // (caja que sirve para recoger las car-
tas) sitella, ae f. Sin: theca (cápsula, capsella,
arca, árcula, scrínium, receptáculum, lóculus,
loculamentum) epistularum; theca tabellária
vel epistolaris; públici cursus cápsula; sitella
cursualis; loculamentum cursual. Uso: echar
una carta en el -, in receptáculum epístulam
immíttere vel inícere; epístulam in arcam ta-
belláriam (vel cursualem) índere vel demíttere.

byte (Inform), octeto (unidad de informa-


ción): octetus, i m. Uso: even -, octetus par;
higher -, octetus maior; octetus maioris mo-
menti; least significant -, octetus mínimus;
octetus mínimi momenti; lower -, octetus
minor; octetus minoris momenti; middle -,
octetus medíocris; most significant -, octetus
máximus; octetus máximi momenti; odd -,
octetus impar.

161
C
cábala: cáb(b)ala, ae f. Sin: futura rito de la república, eques meritorum in rem
coniciendi (vel providendi) ars; ars divinandi públicam causā; - honorario, eques ornamen-
per lítteras vel per números // (fig, intriga, tárius; - de la Legión de Honor, eques Legio-
maquinación) fraus, fraudis f. Sin: ma- nis Honoratorum; - de la orden de los Santos
chinátio; mendácium. Mauricio y Lázaro, eques Mauricianus et La-
zarianus; caballeros de Malta, équites Meli-
cabaleta: cantiúncula, ae f. Sin: cantículum; tenses; - del Trabajo, eques óperis vel laboris
cántulus; módulus. causā; operárius eques. Uso: hacer - a uno,
áliquem equestri dignitate insignire; álicui
cabalgadura: equus sellaris. Sin: equus dignitatem equestrem dare; ad equestrem
ephíppiis ornatus. dignitatem áliquem perdúcere; ser -, tener
rango de -, equestrem dignitatem possidere
cabalgar: equitare. Sin: equo vehi. // (el que se porta con caballerosidad) homo
urbanus. Sin: vir honestus. Uso: cumplido -,
cabalgata: cursus (-us m) equester. homo urbanus et lautus.

cabalista: cabbalista, ae m. Sin: cabbalorum caballete: (caballo gimnástico) ecúleus, i m;


fictor vel effector; cábbalae studiosus // fig v. caballo // (soporte en que descansa el
machinator, oris m. Sin: fraudator. lienzo que se pinta) vara, ae f.

cabalístico: cabbalísticus, a, um. caballitos: (tío vivo) equi circumforánei. Sin:


lúdicra equíria npl; versátilis lúdicer orbis.
caballa: scomber, bri m.
caballo: equus, i m. Uso: - coceador, equus
caballerato: (dignidad de caballero) eques- calcitrosus; - delantero, equus additícius vel
tris dígnitas. Sin: equester honor. Uso: conce- funalis; - pequeño, mannus, i m; - semental,
der el - a uno, áliquem equestri dignitate equus admissárius; - de batalla, equus bella-
decorare, ornare, honestare, insignire. tor; - de carrera, equus cursórius; equus ad
cursum valentíssimus; - de caza, veredus;
caballería: equitatus, us m. Sin: équites, um equus venator; - de fuerza o de vapor, HP,
mpl // (institución) equester ordo. equipoténtia (machinationis); poténtia (vel
potestas, vel virtus) equina; equus vaporalis;
caballerizo: stabulorum praefectus (-i m); - de labor, caballus; - de palo, equus lígneus;
praefectus stábuli. - de posta, veredus; equus cursualis; - de
raza, equus óptimi séminis; - de tiro, equus
caballero: (adj, que cabalga) équitans, antis. curulis, carrucárius, raedárius; - de silla,
Uso: - en un asno, ásino utens; in ásino se- sellaris equus // a -, equo vectus; equo ínsi-
dens; ásino ínsidens // (sust, hidalgo, noble; dens; apearse del -, ex equo descéndere;
el que pertenece a una orden de caballería; caerse del -, cádere de equo, decídere equo vel
persona condecorada con la insignia de al- ex equo; ir a -, equo vehi vel vectari; montar
guna orden) eques, équitis m. Uso: - al mé- a -, conscéndere equum; in equum insilire.

162
cablegrama

cabaña o cabañuela: cásula, ae f. cabezón: (que tiene grande la cabeza): cá-


pito, onis m // (terco, obstinado) obstinatus, a,
cabaré: taberna nocturna. Sin: devertículum um. Sin: pérvicax, pértinax, acis.
nocturnum. Uso: espectáculo de -, spectácu-
lum cabaréticum; theatrídium vel theatrídion cabezudo, v. cabezón.
cómicum.
cabildo: (cuerpo de eclesiásticos capitulares
cabaret, v. cabaré. de una iglesia) collégium vel ordo canonico-
rum // (junta, capítulo) v. estas voces.
cabecera: (principio de alguna cosa) caput,
pĭtis n // (lugar principal) primus locus // cabillero: paxillábulum, i n.
(parte de la cama donde se pone la cabeza)
cervīcal, ālis n // (- de distrito) locus prin- cabina: cella, ae f. Sin: céllula; aedícula;
ceps. diaeta; cellárium; cubículum; zothécula. Uso:
- telefónica, cella vel aedícula telephónica; -
cabecilla: gregis dux. de acero, cella chalybéia; - del piloto, cella
aëroplanigae; - de vidrio, céllula vítrea.
cabellera: coma, ae f. Sin: capilli, orum mpl.
Uso: - desgreñada, turbata coma; turbati ca- cable: (maroma gruesa) rudens, entis m. Sin:
pilli; capilli disiecti. restis, is (ac -im vel -em, abl -i vel -e) f; funis;
caplum. Uso: - arrollado, funis in orbem con-
cabello: capillus, i m. Uso: - largos, cortos, volutus; - submarino, funis submarinus; ru-
capilli promissi, decurtati; - postizos, capilla- dens subaquáneus; - subterráneo, funis
mentum, i n; coma adoptiva; - rizados, capilli subterráneus; - de acero, restis chalybéia;
crispati vel vibrati; cabellos que por adorno ferratus funis vel rudens; - de alambre, funis
se dejan caer sobre la frente, v. flequillo. e filis férreis factus; - del áncora, ancorale,
is n; funis ancoratus // (hilo metálico) filum,
cabelludo: capillatus, a, um. i n. Sin: funículus. Uso: - eléctrico, funículus
eléctricus; filum eléctricum; ductus electrici-
cabernet: (vid) vitis girundinensis // (vino) tatis; fluxūs eléctrici ductus; - de conexión,
vinum girundinense. (eléctricus) funículus conexivus; - de hierro,
filum férreum; - del teléfono, telephónicum
cabeza: caput, pĭtis n. Uso: - abajo, inverso filum; - del telégrafo, telégraphi filum.
cápite; - nuclear de neutrón, displosivum vel
displodens caput neutrónicum; - de clavo cablegrafiar: caplitranscríbere. Sin: per ca-
para adorno de las puertas o de otras cosas, pligráphiam nuntiare; capligráphiae ope scrí-
bulla; - de partido, regionis caput; regionis bere; capligrámmate (vel cablográmmate, vel
urbs praecípua; - de puente, caput pontis. funigrámmate) transmíttere.

cabezal: pulvinus, i m. Sin: cérvical; pulvi- cablegráfico: capligráphicus, a, um.


nar.
cablegrama: capligramma, ătis n. Sin: ca-
cabezazo: (en el fútbol) cápitis pulsus (-us m) blogramma; funigramma; capligraphema; te-
et ictus (-us m). legramma subaquáneum; telegráphicus
núntius submarinus; núntius telegráphicus

163
cablevía

per subaquáneum rudentem transmissum. cachipolla: hemeróbium, ii n. Sin: bestíola,


quae unum diem vivit.
cablevía: funívia, ae f. Sin: tramen funale;
currus funalis; v. teleférico. cacho: (racimo de bananas) v. racimo.

cabo: (Mar, cuerda) funis chalybéius // (el cacofonía: cacophónia sive -phonīa, ae f. Sin:
que manda una escuadra de soldados) óptio, soni vel sonorum aspéritas: insuávitas soni;
onis m. Sin: decanus. Uso: - de zuavos, de- sonus insuavis vel asper; áspera vel ábsona
canus zuavorum // de - a rabo, a cápite ad vox. Uso: producir cacofonías, voces ásperas
calcem; llevar a -, ad effectum addúcere vel effícere.
perdúcere.
cacofónico: cacophónicus, a, um. Sin: asper
cabotaje: circumvéctio, onis f. Sin: navigátio vel insuavis (auditu vel áuribus).
litoránea, litoralis, litórea, orária. Uso: gran -,
longa circumvéctio; buque de -, orária navis; cacología: cacológia sive -logīa, ae f.
hacer navegación de -, oras circúmvehi vel
circumvectari. cacoquilia: cacochýlia, ae f.

cabra montés: rupicapra, ae f. Sin: ibex, íbi- cacoquimia: (depravación de los humores
cis m. normales) cacochýmia, ae f. Sin: discrásia //
(caquexia) v. esta voz.
cabriolé: císium, ii n. Sin: molle pilentum.
cactáceas: cactáceae, arum fpl. Sin: (varia-
cacao: (planta) cacāus, i f. Sin: cácao, onis rum) cactorum família.
m; cócoa, ae f; theobroma, ătis n; theobroma
cácao; faba cácao; faba mexicana // (fruto) cacto: cactus, i f.
cacāum, i n. Uso: - en polvo, cacāi (vel theo-
brómatis, vel mexicanae fabae) pulvis; be- cada: quisque, quaeque, quodque. Uso: uno
bida de -, cacáica pótio; pótio ex faba cada diez habitantes, décimus quisque ín-
mexicana; pótio ex theobrómate confecta; cola.
pótio e faba cacaone cocta; tomar -, cócoam
sorbēre vel sorbillare. cadáver: cadaver, ĕris n. Sin: corpus exani-
matum, exánime, exánimum.
cacarear: (el gallo) cucurire; (la gallina)
glocire. cadena: catena, ae f. Sin: catenátio; concate-
nátio. Uso: - alimentaria, catena vel concate-
cacerola: cóculum, i n. Sin: cáccabus; cap- nátio alimentária; - perpetua, perpetua
saríola; pátina; aénulum. custódia; sempiterna víncula (-orum npl); - de
distribución, catena distributionis; - de mon-
cachaza: (coloq, lentitud y sosiego en el tes, cordillera, móntium iuga (-orum npl );
modo de hablar o de obrar) lentitudo, dĭnis f. condenar a - perpetua, sempiternis vínculis
Sin: tárditas; lénitas. mandare; estaciones (de radio, T. V.) en -, v.
estación.
cachemir o cachemira, v. casimir.
cadencia: (repetición regular de sonidos o

164
cafetería

movimientos) númerus, i m. Uso: caminar feária vel cafaeária. Sin: pótio cafeária; ará-
con -, numerose (in vel ad númerum) gradi bica pótio; ex faba arábica pótio. Uso: -
vel ambulare // (ritmo de una pieza musical) común, puro, solo, sin leche, cáfea commu-
númerus. Sin: modus // (medida que regula nis; - con leche, cafēum vel cáfea cum lacte;
el movimiento del que danza) númerus // cafēum cum lacte mixtum; cáfea lacte tem-
(distribución de los acentos en la prosa o perata; cafēi lactisque pótio; - concentrado,
verso) númerus. Uso: - rítmica del período, pótio cafeária concocta; - descafeinado,
conclúsio numerosa; verborum ad númerum pótio cafeária sine capheīno; pótio cafeária
conclúsio; el discurso tiene una - rítmica, cafeīno detracto; - expreso, cafēum expres-
orátio numerose cadit // (final de una frase sum; cáfea expressa; - instantáneo, cafeária
musical) cláusula, ae f. Sin: cláusula nume- sorbítio própera; cafeária pótio coram ex-
rose cadens; cláusula ad sonum exquisita. pressa; - moka, cáfea Mochana // una tacita
de -, cafēi pocillum; una taza de -, póculum
cadenciosamente: numerose. cafēi; preparar -, cáfeam parare; sorber -,
cáfeam sorbēre; cafēum sorbillare; cafēi
cadencioso: numerosus, a, um. Uso: con pocillum sorbillare; cafeáriam potionem sor-
paso -, pássibus in númerum; caminar con billare vel pytissare; tomar -, cáfeam súmere
paso -, numerosos pónere gressus. // máquina para preparar el -, máchina cafe-
ária // (casa donde se vende y toma -) cafeá-
cadenilla: catella, ae f. ria, ae f. Sin: thermopólium; domus cafeária;
taberna cafeária; cafēum; potória taberna. Uso:
cadera: coxa, ae f. Sin: coxendix, īcis f. Uso: - cantante, - chantant, - concierto, cafeária
- artificiales, coxae artificiales; coxendices symphónica; taberna cafeária concentu cele-
factíciae. brata; estar en un -, in cafēo esse vel morari; ir
a un -, cafēum adire vel obire; in cafēum ire vel
cadete: (aprendiz de comercio, botones) ap- venire; in (vel ad) cafēum deverti; ir con fre-
páritor, oris m // (alumno de una academia cuencia a cafés, cafēa frequentare vel cele-
militar) óptio, onis m. Sin: discípulus milita- brare; salir de un -, (ex) cafēo égredi vel exire.
ris // (joven noble que se educaba en los co-
legios de infantería o caballería) nóbilis cafeína: cafeīna, ae f; cafeīnum vel caphaeī-
miles natu minor. num, coffeīnum, i n.

cadmía: cadmēa vel cadmīa, ae f. cafetera: (recipiente para servir el café)


capis (-ĭdis; ac pl -ĭdas). Sin: capedo (-dĭnis
cadmio: cádmium, ii n. f), capudo (-dĭnis f); cafeária capedo; cafeá-
rium; cúcuma (vel cucumella vel cucúmula)
caer: - de cabeza, corrúere. Sin: provolvi; de- cafaeária. Uso: - de porcelana, porcellánicum
volvi; corrúere; praecípitem ire vel corrúere cafeárium; porcellánica cafeária vel cúcuma
// hacer - de cabeza, áliquem praecípitem // (recipiente para preparar el café) máchina
dare. Sin: áliquem in praeceps deícere. cafeária. Uso: - automática, authepsa cafeá-
ria; cafeária autómata, automatária, automá-
café: (planta y fruto) cafēum vel cafaeum n; tica; - filtradora o con filtro, machínula
cáfea; cóffea. Sin: faba cafeária vel cafaeária; arábicam potionem guttatim manans.
faba arábica // (semilla) cafeária sémina npl //
(bebida) cafēum vel coffēum, i n; cáfea; ca- cafetería, v. restaurante, bar.

165
cafetero

cafetero: caf(f)eárius vel cafaeárius, ii m. lária; scrínii nummulárii curatrix.


Sin: thermopōla, ae m; dóminus tabernae ca-
feáriae. cajero: arcárius, ii m. Sin: mensárius; num-
mulárius. Uso: - del erario, quaestor arcae
caftán: caftamus, i m. Sin: cafetanum. públicae.

caídos: (muertos en la guerra) bello caduci cajetilla: (paquete de tabaco picado) com-
mpl. pactura, ae f. Sin: compáctio tabaci. Uso: - de
picadura española, contusi tabaci hispánici
caimán: alligator, oris m. Sin: crocodilus cai- cápsula.
manus.
cajista: typótheta, ae m.
caja: (recipiente) capsa, ae f. Sin: arca; theca;
dim pyxis ( -ĭdis f); capsella; cápsula; arcella; cajita: cápsula, ae f; capsella. Sin: vásculum;
cístula. Uso: Aeron, - negra, cístula nigra; lóculus; árcula. Uso: - de cigarrillos, hispani-
capsella volátui describendo; - de cartón, carum vel convolvellorum cápsula; - de bro-
theca e collémate vel e spissiore charta; - de ches, capsella unculorum metallicorum;
cigarros, theca volúminum tabacinorum; - de cápsula fibicularum metallicarum; - de betún
distribución, diribitórium, ii n; - de enchufe, (negro, amarillo), vásculum liquáminis (atri,
contactrum, i n; v. enchufe; - de fósforos, sul- flavi); vásculum cretae sutóriae; - de madera
phuratorum capsella; flammiferorum theca; para rapé, capsella lígnea tabaco; fabricante
cápsula sulphurária; - de leche, capsa lactis; de cajitas, loculárius vel arculárius; v. cofre-
- de los caracteres, typorum capsa; - de mú- cillo.
sica, capsella sonora; capsella sonos edens; -
de picadura, pyxis compacturae; - de reloj, cajón: (caja grande) armárium magnum.
horológii capsella; - de resonancia, sonorum Sin: arca magna. Uso: - de la basura, purga-
repercussūs capsa; - de zapatos, theca cálceis mentorum capsa vel arca // (caja movible de
servandis; fábrica de cajas, capsarum vel ar- los armarios, mesas y otros muebles) locula-
cularum officina // (mueble donde se guarda mentum, i n. Sin: lóculus; fórulus dúctilis.
dinero) arca, ae f. Sin: armárium. Uso: - de Uso: - de mesa, ménsulae lóculus.
caudales, arca nummária; - fuerte, nummária
arca loricata; arca loricata, ferrata, munita; cal: calx , calcis f. Sin: (h)arenatum; calx
armárium loricatum, cataphractárium, ca- (h)arenā admixta; calx macerata. Uso: - hi-
taphractatum; - principal, arca princeps // dráulica, calx hydráulica; lugar donde se
(sitio donde se recibe el dinero y se hacen los apaga la -, calci exstinguendae fóvea.
pagos) mensa, ae f. Sin: scrínium nummulá-
rium; exactionis arca. Uso: - de ahorros, cala: (bahía pequeña) aestuárium, ii n. Sin:
mensa parsimóniae (provehendae); mensa sinus, us m // (la parte más baja del barco)
parsimoniária; - de préstamos, mensa ad mu- caverna navis.
tuationes // libro de caja, codex (-dĭcis m) ac-
cepti et expensi // (espacio o hueco en que se calabacera: cucúrbita, ae f.
forma la escalera de un edificio) scalárium, ii
n. calabacín: cucurbítula, ae f.

cajera: arcária, ae f. Sin: mensária; nummu- calabacino: lagoena (-ae f) cucurbitária.

166
calcográfico

calabaza: (calabacera, calabacino) v. estas calcetón: tibiale spissum.


voces.
calcificar: cálcio incrustare vel indurare.
calado: opus (óperis n) reticulatum. Sin: ars
reticulata vel percolata. calcificación: calcificátio, onis f. Sin: cálcii
deposítio.
calamar: lollīgo vel lolīgo, -gĭnis f. Uso: - gi-
gante, lolligo gigantēa; - pequeño, lolligún- calcímetro: calcímetrum, i n.
cula.
calcina: (h)arenatum, i n. Sin: calx (h)are-
calambre. spasmus, i m; spasma, ătis n. Sin: nata. Uso: horno de -, calcária fornax (-acis
contráctio; nervorum disténtio vel rigor. Uso: f).
- de estómago, spasmus stómachi; padecer
de calambres, spasmo laborare vel vexari; calcinación: calcinátio, onis f . Sin: combús-
que padece de calambres, spásticus. tio.

calamita: (piedra imán) v. imán // (brújula, calcinado: calcinatus, a, um. Sin: coctus, ex-
flechilla imanada) v. brújula. coctus; ustus, perustus; in calcem redactus.

calandria: (pájaro) acrédula, ae f. Sin: calcinador: calcis exstinctor.


aláuda calandra // (máquina para prensar)
cylindrus, i m. Sin: prelum; máchina expla- calcinar: comburendo in púlverem vértere.
natória.
calcio: Quím cálcium, ii n.
calasancio: calasanctianus, a, um; v. escola-
pio. calcita: Quím calcites, is f; calcites, ae f; cál-
cii carbonatum.
calavera: (hombre vicioso) homo pérditus,
dissolutus, effrenus, effrenatus, immódicus, calco: (copia) exemplar, aris n. Sin: chalcus;
fúrcifer, nequam; nefárius homo. apógraphum; imago (-gĭnis f) impressa vel
imitativa // (plagio, imitación o reproducción
calaverada: ímprobe vel témere factum. Sin: idéntica o muy próxima al original) verbalis
flagítium. mutuátio.

calcar: antitýpice exprímere. calcografía: (arte) chalcográphia sive -gra-


phīa, ae f. Sin: ars vel disciplina chalcográ-
calcetería: (fábrica de géneros de punto) phica // (grabado) chalcographema, ătis n.
scutularum officina. Sin: scutulária (officina) Sin: imago chalcográphica; imago chalcográ-
// (comercio de géneros de punto) scutularum phice depicta // (oficina donde se hacen cal-
taberna. Sin: scutulária (taberna). cografías) officina chalcográphica.

calcetines: pedúlia, ium npl. Sin: impília, calcografiar: chalcográphice imprímere.


ium npl. Uso: ponerse los -, pedúlia indúere;
impília sibi indúcere. calcográfico: chalcográphicus, a, um. Sin: ad
artem chalcográphicam áttinens.

167
calcógrafo

calcógrafo: chalcógraphus, i m. urinárius.

calcomanía: antitýpica imáginis impréssio. calculosis, v. litiasis.

calcopirita: Geol chalcopyrites, is f. calculoso: (relativo al mal de piedra) ad cál-


culos pértinens. Sin: ad calculorum morbum
calcotipia: chalcotýpia sive -typīa, ae f. Sin: spectans; calculorum próprius // (que padece
chalcotýpica impréssio vel incísio. tal enfermedad) calculosus. Sin: calculorum
morbo laborans vel affectus.
calculable: computábilis, e.
caldaico, v. caldeo.
calculador: adj cómputans, antis. Sin: cál-
culans; ratiócinans // sust computator, oris m. caldas, v. termas.
Sin: calculator; ratiocinator. Uso: hábil -, in
arithméticis satis exercitatus // (aparato o caldeísmo: chaldaīsmus, i m. Sin: díctio
máquina) v. calculadora. chaldáica vel chaldaea.

calculadora: (aparato) calculatórium, ii n. caldeo: adj chaldaeus vel chaldáicus, a, um


Sin: computatórium; computatrum; (instru- // (natural de Caldea) Chaldaeus, i m; (len-
mentum) numeratórium; máchina calculató- gua de los caldeos) lingua chaldaea. Sin:
ria, computatória, calculatrix, computatrix, sermo chaldáicus.
cálculans; máchina computandis númeris.
Uso: - automática, calculatórium autóma- caldera: caldárium, ii n. Sin: caldária; lebes
tum; - electrónica, computatórium electró- (-ētis m); cortina. Uso: - de la calefacción,
nicum; machina calculatória electrónica; - calefactionis caldárium; - pequeña, cortínula.
portátil, calculatórium gestábile; computa-
trum palmale; ordinatrum portátile vel pal- caldereta: (sopa de pescado) ius píscium.
male.
calderillo: cucumella vel cucúmula, ae f.
calcular: calculare. Sin: computare; cálculos
dúcere, subdúcere, pónere. caldero: a(h)enum, i n. Sin: cúcuma; cácca-
bus.
calculation (Inform): computátio, onis f. Sin:
rátio. caldito: iúsculum, i n. Sin: leve ius.

cálculo: (cuenta) numerátio, onis f. Sin: cóm- caldo: ius, iuris n. Sin: iuruléntia. Uso: - es-
putus, i m; computátio; rátio; cálculus. Uso: peso, ius firmum, pingüe, corróborans; - de
- diferencial, cálculus differentialis; - infini- carne, ius ex carne; - de pescado, ius píscibus
tesimal, cálculus infinitesimalis; - matemáti- condītum.
cos, mathematicorum rationes; efectuar
cálculos, rationes dúcere; v. calcular // (con- calefacción: calefáctio, onis f. Uso: - central,
jetura) coniectura, ae f // (consideración) calefáctio centralis; - deficiente, calefáctio
considerátio, onis f. Sin: cogitátio // (concre- defecta; - excesiva, nímia vel immódica ca-
ción pétrea) cálculus, i m. Sin: lapillus cal- lefáctio; - con petróleo, calefáctio oleária; -
culosus. Uso: - urinario, - vesical, cálculus por agua, calefáctio aquária; - por vapor, va-

168
calificado

porárium; calefáctio vaporata vel vaporária; - calesitas: circumvectábulum, i n.


vaporífera por pisos, vaporárium singulorum
tabulatorum; aparato de -, apparatus (-us m) calibrador: (instrumento) diametrómetrum, i
caloríficus; instrumentum caloríficum; cal- n // (obrero) diámetri mensor.
dera de la -, calefactionis caldárium.
calibrado: diametrómetro vel módulo exa-
calefaccionado: calefactus, a, um. minatus, a, um.

calefactor: (persona) calefactor, oris m // calibrar: diametrómetro metiri.


(aparato) calefactórium, ii n. Sin: instrumen-
tum calefactórium. Uso: - eléctrico, instru- calibre: (instrumento) cálibra, ae f. Sin: mó-
mentum eléctrice calefactíbile; - de gas dulus // (diámetro) diámetrum, i n. Sin: mó-
portátil, portábile calefactórium gasale. dulus. Uso: de máximo -, móduli máximi.

caleidoscopio: caleidoscópium, ii n. calidad: quálitas, atis f. Uso: de mejor -,


melioris qualitatis; de óptima -, óptimae
calendario: calendárium, ii n. Sin: fasti, qualitatis; de primera -, primae qualitatis; pri-
orum mpl. Uso: - astronómico, ephémeris mae notae; de segunda -, qualitatis secun-
(-ĭdis f) mathemática; - gregoriano, calendá- dae.
rium gregorianum; - de taco, - exfoliador,
calendárium e schédulis. calidoscopio, v. caleidoscopio.

calendarista: curator calendárius. Sin: calen- calientacamas: thermoclínium, ii n.


dárii curator.
calientapiés: pedum calidárium. Sin: cápsula
calentador: caldárium vel calidárium, ii n. pedibus fovendis vel calefaciendis.
Sin: calefactórium vel excalefactórium;
pegma calefactórium. Uso: - eléctrico, eléc- calientaplatos: catinorum vel ferculorum ca-
tricum caldárium; - manual, manuale caldá- lidárium. Sin: fóculus catinis fovendis vel ca-
rium; - de baño, hydrotheca, ae f; bálnei lefaciendis.
caldárium; fornax ( -acis f ) balnearis;
instrumentum balíneo calefaciendo; - de califa: chalifa, chalipha, chalifas, chaliphas,
cama, ignitábulum; excalefactórium vas; ae m. Sin: phylarchus; Arabum vel Mahome-
thermoclínium eléctricum; pegma lectum ca- tanorum princeps; Mahometi successor.
lefáciens; - de viandas, ferculorum calidá-
rium; - para la ducha, bálnei pénsilis califato: chalifatus vel chaliphatus, us m //
caldárium. (oficio o dignidad de califa) chalifae munus
vel dígnitas // (territorio gobernado por el
calentamiento: calefáctio, onis f. Uso: largo califa) chaliphae territórium, impérium, iu-
- del clima, calefáctio clímatis longinqua. risdíctio.

calentar: calefácere // calentarse, calefíeri. calificación: qualificátio, onis f.

calesa: císium, ii n. Sin: carpentum. calificado: qualificatione práeditus.

169
California

California: Califórnia vel Caliphórnia, ae f. test; angústiae, arum fpl; encontrarse alguien
encerrado en un - sin salida, álicui omnes
californiano: adj californianus, a, um // sust viae intercluduntur.
Californianus, i m.
callicida: callorum medicamentum. Sin: re-
caligrafía: calligráphia sive -graphīa, ae f. médium callis medendis.
Sin: ars scite scribendi.
callista: callista, ae m. Sin: callorum médicus
caligráfico: calligráphicus, a, um. Sin: scite vel curator.
vel concinne scriptus; cum arte scriptus.
callo: callum, i n; callus, i m. Uso: - óseo,
calígrafo: callígraphus, i m. Sin: (scite) scri- callum ósseum // (pl, pedazos del estómago
bendi ártifex. de los rumiantes que se comen guisados)
omāsum, i n. Sin: interánea (- orum npl).
cáliz: (copa o vaso) calix, ĭcis m. Uso: levan-
tar los cálices en honor de uno, álicui propi- callosidad: callósitas, atis f. Sin: callosa du-
nare; beber el amargo - de las desventuras, ríties (-ēi f).
máximas calamitates haurire; apurar el - del
sufrimiento, dolorem acerbíssimum haurire; calloso: callosus, a, um. Sin: callis plenus vel
omnes labores exanclare vel exantlare // abundans; callo duratus.
(vaso sagrado) calix, ĭcis m. Sin: calix sacer,
sacríficus, sacrificalis, sacrificialis // (cu- calmante: adj mitigatórius vel mitigativus, a,
bierta exterior de las flores completas) calyx, um // sust medicamentum vel lenimentum
ўcis m. mitigatórium.

calle: via, ae f. Uso: - asfaltada, via bitúmine calmar: mitigare. Sin: lenire; sedare; mul-
obducta vel strata; - empedrada, via sílice cēre.
( vel lapídibus) strata, constrata, munita; -
muy frecuentada, via frequentíssima; - late- caló: sermo plebéius vel vulgaris; v. jeri-
ral, via lateralis; - peatonal, via ambulatória; gonza.
- principal, via principalis; primária vel prin-
ceps via; - secundaria, via secundária; - de calomel, v. calomelanos.
sentido doble, via dúplicis cursus; - de sen-
tido único, via unīus cursus; monódromus, i calomelanos: calomelanum, i, n. Sin: calo-
m; via monodrómica // de la -, viárius, a, um; melanum medicamentum; hydrargyrum chlo-
- Roma 21, Via a Roma nuncupata, aedes n. ratum.
XXI signatae.
calor: calor, oris m. Uso: - tropical, aestus
callejero: semitárius, a, um. Uso: pobre -, trópicus; - de 27 grados, calor vel aestus (-us
pauper semitárius. m) viginti septem gráduum (supra zerum) //
(fig, actividad, viveza) incitátio, onis f. Sin:
callejón: angiportum, i n; angiportus, us m. calor; vis et incitátio. Uso: con -, concitate;
Sin: angustus callis; via interclusa. Uso: - sin vehementer; ácriter.
salida, fúndula; fig res (vel causa, vel quaes-
tio) sine éxitu; quaestio, quae enodari non po- caloría: calória sive -lorīa, ae f. Sin: caloris

170
cámara

mensura. cere; quitar el - a alguien, áliquem excalce-


are vel discalceare; álicui cálceos detráhere;
calórico: thermánticus, a, um. quitarse el -, se excalceare; excalceari; cál-
ceos depónere; hacerse quitar el -, pedes ex-
calorífero: (aparato de calefacción) calóri- calceandos praebere (álicui).
fer, ĕri m. Sin: caloríficum; caloríferum;
instrumentum calefactórium; v. calefactor. Uso: calzador: calceatórium, ii n. Sin: (calceo-
- de vapor, vaporárium // (estufa) v. esta voz. rum) inductórium; calceamentárium.

calorificación: calorificátio, onis f. calzar: calceare. Sin: cálceos indúere // cal-


zarse, se calceare; cálceos sibi indúere vel in-
calorífico: caloríficus, a, um. dúcere.

calorimetría: calorimétria sive -metrīa, ae f. calzonarias, v. tirantes.


Sin: caloris metiendi rátio.
calzoncillos: súbligar, āris n. Sin: subligácu-
calorimétrico: calorimétricus, a, um. lum; femorália vel feminália, ium npl. Uso: -
de baño, semicínctium; subligáculum balne-
caluroso: aestuosus, a, um. Sin: ardens; fer- árium; cinctórium balneare; - de gimnasia o
vens; férvidus. de gimnasta, campestre (-is n); - cortos, curta
femorália.
Calvario: Calvária, ae f. Sin: Calváriae locus
vel mons; Gólgotha indecl // fig cruciatus, us cama: lectus dormitórius. Uso: armazón
m. de -, de madera o de metal, sponda (lígnea
vel metállina); manta de -, v. frazada; guar-
calvinismo: calvinismus, i m. Sin: calviniana dar -, affīgi lecto.
relígio vel doctrina.
camafeo: (piedra preciosa labrada de re-
calvinista: adj calvinianus, a, um // sust cal- lieve) gemma (-ae f) éctypa // (figura tallada
vinianus, i m. Sin: calvinista; calvinismi sec- de relieve en piedra preciosa) éctypa imago
tator, assectator, ássecla; calvinianae (-gĭnis f).
doctrinae sectator.
camaldulense: adj camaldulensis, e // sust
calza: (liga que se pone en la pierna a ciertos camaldulensis, is m. Sin: mónachus (vel
animales) súbligar, āris n. Sin: subligáculum. coenobita, vel anachoreta, vel eremita) ca-
maldulensis; in órdinem camaldulénsium
calzada: strata, ae f. Sin: strata via. Uso: - de allectus vel ascītus.
arrastramiento, sémita reptationis; - para pe-
atones, trames (-mĭtis m) viatorum. camaleón: chamáeleon, -onis (vel -ontis m) //
fig homo levis vel móbilis.
calzado: calceamentum, i n. Uso: fábrica de
-, ergastérium calceamentárium; poner el - a camaleónico: chamaeleónicus, a, um // fig
alguien, calceare áliquem; cálceos indúcere inconstans, antis.
álicui; ponerse el -, se calceare; calceari; cál-
ceos indúere vel súmere; cálceos sibi indú- cámara: (sala o pieza principal de una casa)

171
camarada

oecus, i m. Sin: conclave magnum, máxi- (-ium mpl) // (compañero) sodalis, is m. Sin:
mum; peramplum cubículum // (cada uno de gregalis; sócius // (conmilitón) commílito,
los cuerpos colegisladores) públicus coetus onis m.
(-us). Uso: - alta, cámera superior; la - baja
del parlamento, cámera inferior parlamenti; - camaradería: (tratándose de personas que
Baja o de los Comunes, senatus (-us m) ple- viven juntas) contubérnium, ii n. Sin: contu-
bēius vel inferior; - de diputados, públicus le- bérnii necessitudo; mútua inter contubernales
gulatorum coetus; populárium oratorum fides (-ei f) // (tratándose de simples compa-
coetus; collégium populárium legatorum; - ñeros) sodálitas, atis f. Sin: sodálium fratér-
de los Lores, Senatus Británniae; Angliae Se- nitas; mútua inter sodales fides.
natus // (junta) consílium, ii n. Sin: coetus;
collégium. Uso: - de apelación, v. tribunal; - camarera: (criada) ancilla, ae f. Sin: fámula;
de comercio, commércii consílium; cámera ministra. Uso: - de café, cervecería, etc., fá-
mercaturae; mercatorum coetus; - de la in- mula vel ministra cauponária // (criada que
dustria, cámera indústriae; ergolaborum cuida de los aposentos) cubiculária, ae f. Sin:
collégium; - del trabajo, opíficum coetus; diaetária; ancilla cubículi vel cubiculária //
collégium opifícibus tuendis // - Apostólica, (azafata) v. esta voz.
Cámera Apostólica; Mensa Pública Romani
Pontíficis; aerárium Apostólicae Sedis // - ar- camarero: (mozo de fonda, hotel, etc. ) mi-
diente, - mortuoria, cubículum (-i n) mortuá- nister, tri m. Sin: fámulus; cauponárius ser-
rium; conclave cadáveri exponendo // vus vel minister; triclinárius; servus
(aparato destinado a registrar imágenes ani- triclinárius // (criado que cuida de los apo-
madas para el cine o la televisión) - cinema- sentos) cubiculárius, ii m. Sin: cubículi mi-
tográfica, cinephotomáchina; máchina nister; adiutor vel fámulus a cubículo //
cinematográphica; - fotográfica, photomá- oficial de la cámara del Papa, cubiculárius,
china; máchina photográphica; instrumentum ii m; a cubículo; - secreto, cubiculárius ínti-
photográphicum; photographatrum; - foto- mus; - secreto supernumerario, cubiculárius
gráfica automática, instrumentum photográ- íntimus supra númerum; - de honor, cubicu-
phicum automáticum; - frigorífica, v. lárius honorárius vel ornamentárius; - de
frigorífero; - oscura, cápsula vel theca obs- honor de capa y espada, cubiculárius hono-
cura; capsa photográphica // - de aire, pneu- rárius ab ense et lacerna.
mática fístula; gummis (ac -im, abl -i) inflata
vel inflábilis; - de carburación, céllula a camarlengo: camerárius, ii m. Sin: quaestor
commixtione; cámara commixtionis; - de (vel praefectus, vel praetor) aerárii. Uso: Car-
combustión, cámara exustionis; cámera com- denal -, Cardinalis Camerárius; Cardinalis
bustória; - de compensación, aerárium num- aerário Apostólicae Sedis praepósitus.
mis aequandis; - de gas, cella gásica; cella
gásii plena; conclave gásio effundendo // de cámaro, camarón: squilla, ae f.
-, conclavárius, a, um. Sin: camerárius. Uso:
música de -, conclavária symphónia; música camarógrafo: exceptor (-oris m) cinemato-
géneris camerárii. gráphicus.

camarada: (persona que vive con otra) con- camarote: dormitória (navis, de buque; ha-
tubernalis, is m. Uso: grupo de camaradas, maxóstichi, de tren) cella vel céllula (-ae f).
contubernálium manípulus; contubernales

172
camión

camauro: galerículum, i n. Camerún: Cam(m)arúnia, ae f.

cámbaro: cámmarus, i m. Sin: gámbarus; camerunés: adj cam(m)aruniensis, e // sust


ástacus. Cam(m)aruniensis, is m.

cambiar: mutare. Sin: immutare; permutare camilla, v. angarillas.


(áliquid áliquā re). Uso: - dinero, pecúniam
permutare; - de coche o de tren, v. transbor- camillero: gérulus infirmárius vel infirmo-
dar. rum.

cambiario: cambiárius, a, um. caminador, v. caminante.

cambio: mutátio, onis f. Sin: alterátio. Uso: caminante: ambulator, oris m; ambulatrix,
- de clima, mutátio caeli vel clímatis; cam- icis f.
bios de precios, prétii mutationes; - de signi-
ficado, mutátio semántica; - de velocidad, caminata: ambulátio, onis f.
temperamentum velocitatis; temperátio cele-
ritatis // (permuta) cóllybus, i m. Sin: pecú- caminero: viárius, a, um. Sin: vialis, e. Uso:
niae vel nummorum mutátio; permutátio policía -, viarum custodes vel curatores; cus-
pecuniarum. Uso: - monetario, cámbium, ii todes (vel curatores) viárii; públici viarum
n; - oficial, pública permutátio pecúniae; ministri; praefecti viis custodiendis.
agente de -, argentárius; mensárius; nummu-
lárius; trapezita (-ae m); casa de -, taberna camino: via, ae f. Sin: iter, itíneris n. Uso: -
cambiária; fluctuación del -, rei nummáriae asfaltado, via bitúmine (vel asphalto) íllita,
mutátio; libre -, líbera permutátio; líberum strata, constrata, perstrata; - carretero, via ve-
commércium; líbera negotiátio // (F. C., hiculária vel cúrribus pérvia; iter cúrribus pér-
aguja) divórtium ferratarum viarum // (apa- vium; - empedrado, strata via; - militar, via
rato) - automático de discos, discorum autó- militaris; - regional, via regionalis; - tortuoso,
matum mutatórium; - de velocidad, en serpentina, iter flexuosum; - transversal,
velocitatis mutatórium; apparatus velocitatis via transversa; - trillado, trita via // - de la es-
mutatórius; mechanema velocitatis mutató- cuela, iter scholare; - de herradura, sémita
rium; systema (-ătis n) velocitatis (commu- mulina; callis mulis apta; sémita muliónica vel
tandae). muliónia; - para camiones, via carris motóriis
pérvia; desconocimiento de los -, error viarum
cambista: pecúniae permutator (-oris m) // // apartarse del -, de via declinare; empedrar
(guardagujas) v. esta voz. un -, viam stérnere; engravar un -, substrúere
viam gláreā; indicar el -, viam monstrare;
Camboya: Cambósia vel Cambógia, ae f. poner borde al -, marginare viam; ponerse en
-, in viam se dare; proseguir su -, viam pérse-
camboyano: adj cambosianus vel cambogia- qui // fatigado del -, fessus de via.
nus, a, um; cambogiensis, e // sust Cambo-
sianus vel Cambogianus, i m; Cambogiensis, camión: Autom autocarrus, i m; autocarrum,
is m. i n. Sin: autochamulcus; autoplaustrum; ca-
rrus vel chamulcus automotórius; carrus au-
camelia: camélia, ae f. Sin: camélia iapónica. tomóbilis; carrus automóbilis; carrus

173
camionero

onerárius; autómatum onerárium; autocine-


tum onerárium; automatárium vehículum camomila: chamomilla, ae f. Sin: chamae-
onerárium. Uso: - blindado, autocarrus lori- melon, i n.
catus vel aeratus; - cisterna, carrus exceptó-
rius; automatárius carrus exceptórius;- con camorrero, camorrista: adj litigiosus, a,
remolque, autocarrus cum remulcato; co- um. Sin: discordiosus; rixosus // sust litigator,
lumna de camiones, autochamulcorum vel oris m. Sin: rixator; homo litigiosus vel dis-
autocarrorum) agmen (-mĭnis n). cordiosus.

camionero: autocarri ductor. Sin: autoplaus- campamento: campus tentórius. Sin: tentó-
tri gubernator. ria (-orum npl); tabernácula (-orum npl).
Uso: estar de -, in tentório campo commo-
camioneta: autocárrulus, i m. Sin: parvum rari.
autoplaustrum; parvum autocinetum onerá-
rium. campana: campana, ae f. Sin: clocca vel
cloca; aes (- aeris n) sacrum; aes sonans. Uso:
camisa: camísia, ae f. Sin: (de varón o mujer) - pequeña, campanella vel campánula; clóc-
intérula; túnica intérula, íntima, interior; (de cula; nola; - colgadas en el campanario,
varón) subúcula; subúcula virilis; (de mujer) campanae in campanário suspensae; - de la
indúcula; indúsium. Uso: - de dormir, - de libertad, clocca libertatis significativa // re-
noche, vestis (-is f) dormitória; túnica vel ca- lativo a las campanas, campanárius, a, um;
mísia nocturna; - de franela, subúcula e lá- ad campanas pértinens; repique de campa-
nula; - de punto, intérula e gossýpio aegýptio. nas, crebri campanarum ictus; sonido, tañido,
. toque de campanas, campanarum sónitus
(-us m) vel tinnītus (-us m); yugo de campa-
camisería: (fábrica) camisiarum vel interu- nas, cloccárium // echar a vuelo las -, campa-
larum officina // (tienda) taberna camisiarum nas vel aera utraque parte pulsare; suena la -,
vel interularum. campana vel clocca sonat (también sonatur),
pérsonat, tinnit, canit; tocar, tañer las -, cam-
camisero: (que hace camisas) camisiarum panizare; campanas (vel cloccas, vel aera)
vel interularum ópifex (-fĭcis m) // (que vende sonare vel pulsare; tocar rápidamente las -,
camisas) camisiarum vénditor. repicarlas, campanas crebris íctibus pulsare.

camiseta: tunícula, ae f. Sin: tunícula inte- campanada: campanae ictus (-us m).
rior; indusíolum (de mujer). Uso: - de gim-
nasia o de gimnasta, thorax agonalis; campanario: campanárium, ii n. Sin: cam-
indúcula gymnástica; scutulata vestis; brevis panar, āris n; cloccárium; campanīle, is n;
reticulata tunícula; - de punto, gausápina; turris campanária vel campanarum; turris
thorax láneus; tunícula lánea. ecclésiae; sacra turris; sacra templi turris.
Uso: - pequeño, turrícula campanária; - re-
camisola: breve colóbium. matado en aguja, sacra turris in acutum fas-
tigiata ápicem.
camisón: camísia (-ae f) nocturna.
campanero: (el que toca las campanas)
camítico: chamíticus, a, um. campanárius, ii m. Sin: campanator; campa-

174
campo

nista; campanarum pulsator; aerum agitator certámini interesse // (preeminencia o prima-


// (fundidor de campanas) campanifusor, oris cía en las luchas deportivas) principatus, us
m. Sin: campanarum fusor. m. Sin: primatus (-us m); ludorum principa-
tus. Uso: - deportivo nacional, nationis exer-
campanilla: (campana manual) tintinnábu- citationum primatus; - de ciclismo,
lum, i n. Sin: campánula vel campanella. birotuláriae artis principatus; ganar el -, prin-
Uso: sonido de -, tinnītus, us m ; suena la -, cipatum adipisci, acquírere, ássequi, cónse-
tintinnábulum tinnit, tintinnit, tintinnat; tocar, qui, obtinere, sibi comparare; víncere in
hacer sonar la -, campanellam movere, trac- lúdicro (certámine).
tare, pulsare // (Bot, flor) campánula, ae f.
campera: páenula, ae f; v. cazadora.
campanilleo: campánulae vel tintinnábuli
crépitus (- us m). campesina: rústica, ae f. Sin: rurícola; mu-
lier rústica.
campanillero: campánulae vel tintinnábuli
pulsator (-oris m). campesino: adj rústicus vel rusticanus, a,
um. Sin: agrestis, e. Uso: vida -, vita rústica
campaña: (serie de actos o esfuerzos para // (fig, rudo) rústicus vel rusticanus, a, um.
conseguir un fin determinado) motus, us Sin: agrestis; inurbanus; incultus // (habitante
m. Uso: campañas de difusión de la anticon- del campo) rústicus vel rusticanus, i m. Sin:
cepción, motus ad anticonceptionem disper- agrestis, is m; rurícola, ae m // (labrador)
gendam; - electoral, comítium; ámbitus, us agrícola, ae m. Sin: agri cultor (-oris m).
m; conténtio de suffrágiis; durante la - elec-
toral, inter ámbitum. camping: tentórium, ii n. Sin: campus vel
vicus tentórius. Uso: hacer -, téndere; tentó-
campeón: certator (-oris m) princeps. Sin: ria pónere; pernoctar en un -, in áliquo tentó-
princeps victor; primus luctator; primárius rio pernoctare.
superator; primanus, i m. Uso: - mundial,
certator mundanus; victor mundialis; prin- campista: in (campo) tentório cómmorans.
ceps in toto orbe victor; - olímpico, olympio-
nīces, ae m; - de peso pesado, primanus campo: Dep campus, i m. Uso: - de deporte,
máximi pónderis // (fig, defensor esforzado athléticae vel athléticus campus; - de fútbol,
de una causa o doctrina) propugnator, oris pedilúdii campus; palaestra pedilúdii; cam-
m. Sin: defensor. Uso: - de la independencia pus pedeludiárius; - de golf, ludi ad scrobí-
de la patria, pátriae libertatis defensor; - de la culos campus; - de hockey, ludi bacillorum
libertad, libertatis propugnator. recurvatorum campus; - de juego, campus
(lusórius); stádium; (lusória) palaestra; - de
campeonato: (certamen para conseguir el tí- tennis, campus taenilúdii // (ámbito real o
tulo de campeón) certamen, mĭnis n. Sin: cer- imaginario) campus, i m. Sin: régio, onis f;
tátio; competítio; lúdicrum; lúdicrum v. ámbito. Uso: - alambrado, campus (vel
certamen. Uso: - mundial, certamen munda- ager) ferri (vel férreis, vel metállicis) filis
num vel mundiale; - mundial de aeróbic, cer- saeptus; - científico, província vel ordo doc-
tamen mundiale exercitiorum aërobicorum; - trinarum; - eléctrico, campus eléctricus; -
mundial de fútbol, certamen pedifóllicum de gravitatorio, campus gravitatis et pónderum;
primatu mundano; participar en un -, álicui - magnético, campus magnéticus; - minado,

175
camposanto

locus ( vel ager, vel campus) ignívomis cón- forman un -, colliciares tégulae // (conducto
situs globis; - santo, v. camposanto; - técnico, interior del cuerpo) canalis, is m. Uso: cana-
provínciae ártium; - turístico, castrum pere- les del páncreas, pancreatis canales // - diplo-
grinatórium // - de acción, campus actionis; - mático, legatorum (vel per legatos)
de aviación, campus aëroportuensis ; - de commércium (-ii n) // - jerárquico, canalis (-
concentración, castra (-orum npl) concentra- is m) hierárchicus // - de información, trames
tionis; castra carcerália; campus carcerárius (-mĭtis m) núntiis praebendis // - de televi-
vel carceralis; campus captivorum; públicae sión, canalis (televisíficus). Sin: státio (emis-
custódiae locus vel campus; campus captivis sória) televisífica; televisíficus trames. Uso:
custodiendis; densa captivorum stativa - 7, canalis séptimus // (pista en cinta magné-
(-orum npl); - de concentración Mauthausen, tica) v. pista // (corte de un libro) v. corte.
campus carcerárius Mauthausen; - de exter-
minio, castra exitiália; campus captivis inte- canalera: (canal del tejado) v. canal.
rimendis vel internecandis; - de la educación,
campus educationis; - de la investigación, in- canaleta: canalículus, i m; canalícula, ae f.
quisitionis província; - de la especialización, Sin: fóssula; alvéolus; rívulus.
província specialis; - de Marte, Campus Már-
tius; - de minas, campus globis igníferis cón- canalización: (aquarum) per canales immís-
situs; - de o para prófugos, campus sio, dedúctio, derivátio (-onis f). Sin: in ca-
receptórius; campus receptórius profugorum; nalem aquae indúctio vel dedúctio.
campus prófugis excipiendis vel recipiendis.
canalizar: - aguas, aquas per canalem (vel
camposanto: coemetérium, ii n. Sin: sacer per canales) dúcere vel dedúcere. Sin: aquas
campus; sepulcretum; cepotáphium (sepul- canali (vel canálibus) immíttere.
cretum in viridário).
canalla: (hombre de malos procederes) fúrci-
campus: campus universitárius. fer, ĕri m. Sin: scelestus, i m; ímprobus, i m;
pérditus homo; homo nequíssimus; péssimus
camuflar: celare. Sin: dissimulare. homo // (gente ruin) plebécula, ae f. Sin: pó-
puli faex (faecis; gen pl faecum) f; pérditi et
Canadá: Cánada, ae f. abiecti hómines.

canadiense: adj canadensis, e // sust Cana- canallada: fácinus (-nŏris n) indignum, ím-
densis, is m. probum, nefárium, scelestum. Sin: turpe vel
indignum scelus (-lĕris n).
canal: (cauce artificial) canalis, is m. Sin: ál-
veus; fossa; fossura; rivus; euripus (si es canallesco: nefárius, a, um. Sin: abiectus;
grandioso y amplio); nilus (si es notable, scelestus; vilis.
pero de proporciones menores con respecto
al euripus). Uso: - artificial, canalis strúcti- canapé: léctulus, i m. Sin: lectícula; hemicý-
lis; - navegable, fossa vel fossura navigábilis; clium; stibádium.
- de derivación, aquae derivátio; - de riego,
ríguus vel diácopus; - de Suez, euripus Sue- canario: canária, ae f. Sin: avis canária; ca-
tiensis; canalis Suesiensis // (- de tejas) collí- nária fringilla; canariensis passer.
ciae vel collíquiae, arum fpl. Uso: tejas que

176
canción

canasta: canistrum, i n. Sin: físcina; qualus; canceráticus, a, um. Uso: enfermedad -, mor-
qualum. Uso: - para desperdicios, purgamen- bus canceráticus // sust cancerosus, i m. Sin:
tárius sirpículus, scripículus, surpículus // cancro laborans.
(juego) canistri ludus.
cancha: (lugar destinado a la práctica de de-
canastilla, canastillo: fiscella, ae f. Sin: cís- portes) campus (-i m) lusórius. Sin: ludorum
tula; cistella; córbula; quasillus, quasillum. campus; ludorum vel lusória palaestra; luso-
Uso: - de pan, panaríolum, i n; - de la basura, rium stádium; gýmnicum stádium; gýmnica
sórdium cístula. palaestra; lúdicrae vel lusóriae exercitationis
campus, palaestra, stádium; campus athléti-
canasto: riscus, i m. Uso: - o cesto para pa- cae. Uso: - de fútbol, campus pedilúdii; cam-
peles, excípulum purgamentárium. pus pedeludiárius, pediludárius, pedilusórius;
- de tenis, campus tenilusórius; echar de la -
canastrero: (que hace canastas) canistrorum a un jugador, lusorem a campo relegare,
(vel calathorum, vel cistarum, vel córbium) amandare, amendare.
ópifex // (que las vende) canistrorum véndi-
tor. canciller: (empleado auxiliar) cancellárius,
ii m. Sin: tabulárius; scriba; ab actis vel di-
cancán: saltátio gállica. plómatis homo // (presidente del Gobierno)
cancellárius. Uso: - de Alemania Federal,
cancela: (verja) cancelli, orum mpl. cancellárius Germániae Confoederatae // - de
los Breves Apostólicos, Cancellárius
cáncer: cancer, cri m. Sin: cancrum; carci- Brevium Apostolicorum; Cardenal - de la
nōma (-ătis n) , canc(e)roma (-ătis n). Uso: - Santa Iglesia Romana, Cardinalis a diplóma-
pulmonar, cancer pulmonárius vel pulmona- tis Pontíficis Máximi // Gran -, Magnus Can-
lis; - de mamas o de los pechos, mamillarum cellárius.
cancer; - de ovario, ovárii cancer; - de piel,
cancer in pelle; - en el cerebro, cancer in cé- cancillería: (oficio de canciller) cancellatura,
rebro // (signo o constelación zodiacales) ae f. Sin: cancellariatus (-us m); offícium can-
Cancer, cri m. Sin: Cancri signum. cellárii; tabulárii vel cancellárii munus (-nĕris
n) // (sede) cancellária, ae f. Sin: sedes can-
cancerado: canceratus, a, um; v. canceroso. cellárii; cúria // (oficina romana) - Apostó-
lica, Cancellária Apostólica. Sin: Curia Riária.
cancerígeno: cancerígenus, a, um. Sin: car-
cinógenus. canción: cantio, onis f. Sin: cantátio; cantus
(-us m); cantatus (-us m); carmen músicum.
cancerología: cancerológia sive -logīa, ae f. Uso: - augural, auspicale cánticum; - bá-
Sin: oncológia sive oncologīa. quica, - convival, cantus bácchicus vel inter
pócula; - folclórica, popular, cánticum popu-
cancerólogo: oncólogus, i m. Sin: oncoló- lare; - natalicia, cántio natalicia; - revolucio-
giae peritus, studiosus, doctus. naria, carmen seditiosorum // - a cuatro
voces, cánticum in quattuor dispertitum
canceroso: (adj, atacado del cáncer) cance- voces; - de amor, cánticum amatórium; - de
rosus, a, um. Sin: cancrosus; cancro affectus cuna, lallus (-i m) , lallum (-i n); nénia; není-
// (de la misma naturaleza que el cáncer) ola; somnífera cantilena; somníferum car-

177
cancionero

men; - de jazz, cantus infractus vel commi- mon, cinnamomum, i n; cínnamus, i m.


nutus; cantar una - de cuna, lallare; cantile-
nam (infanti) insusurrare. canelón: cánnulo, onis m.

cancionero: liber cárminum. Sin: melicorum cangilón: (cantarillo de la noria) haustrum,


vel lyricorum liber; cármina, um npl; mélica, i n.
orum npl; lýrica, orum npl // (cancionista) v.
esta voz. cangrejo: cancer, cri m. Uso: - de mar, cám-
marus, gámmarus; ástacus; pinzas del -,
cancioneta: cantiúncula, ae f. Sin: cántulus. chelae (-arum fpl) // fig, caminar como los
cangrejos, retro ire, ut cancri fáciunt; (en el
cancionista: (quien compone canciones) sentido de: no hacer ningún progreso) nihil
cantiuncularum auctor (-oris m) vel auctrix profícere.
(-icis f) // (quien las canta) cantiuncularum
cantor vel cantrix. canguro: halmaturus, i m. Sin: mácropus.

candelabro: candelabrum, i n. Sin: lychnu- caníbal: anthropóphagus, i m. Sin: carne hu-


cus. Uso: el que hace candelabros, candela- mana vescens.
brárius.
canibalismo: cannibalismus, i m. Sin:
candelero: candelárium, ii n. Sin: candelífe- anthropophágia sive anthropophagīa, ae // fig,
rum; ceroferárium; ceriolárium. Uso: - con féritas, atis f. Sin: efferátio.
mango, bugía; palmatória.
canilla: (grifo) epitónium vel epitónion, ii n.
candelita: candélula, ae f. Sin: mamilla; epistómium; v. grifo // (hueso
largo de la pierna) tíbia, ae f // (cañón pe-
candidata: petītrix, icis f. queño de madera, por donde se vacía la
cuba) túbulus, i m. Sin: fístula.
candidato: petītor, oris m. Sin: candidatus;
ámbitor. Uso: - para ser alumno, discípulus canillera: (almohadilla que protege la parte
petitor; presentarse como -, profiteri se anterior de la pierna) crurale, is n. Sin: tíbiae
candidatum. tégimen; tibiale operimentum; crurale tégi-
men vel tegimentum; ócrea // (pieza de la ar-
candidatura: petítio, onis f. Sin: ambítio; madura que defendía la espinilla) cnemis
candidatória petítio; candidati ambítio. (-idis f). Sin: tibialis armatura; ócrea.

candilejas, v. proscenio. canillita: diariorum (vel diurnorum, vel ac-


torum diurnorum) clamator. Sin: diariorum
canéfora: canistrífera, ae f. Sin: canéphoros, praeco.
i f.
caninamente: canum more.
canela: cás(s)iae fístula vel cortex (-tĭcis mf).
Uso: de -, que huele a -, cinnámeus. canoa: cánoa, ae f. Sin: cáudica; linter (-tris
f) ; scapha; dim cýmbula; lémbulus; lembún-
canelo: cás(s)ia, ae f. Sin: cínnamum, cínna- culus; lenúnculus; lintrículus. Uso: - automó-

178
cantata

vil, autóscapha; automatária linter vel scapha;


- canadiense, canadensis scapha; - esquimal canonización: canonizátio, onis f. Sin: sanc-
o Kayac, scapha esquimensis; cayachiana tificátio; in sanctorum cánonem (vel núme-
scapha; carrera de - esquimales, certamen rum) relátio; caelestes honores decreti. Uso:
scaphularum esquiménsium; - pneumática, proceso de -, processus (-us m) sanctificatio-
cýmbula cúmmea; scáphula pneumática. nis.

canoaje: (como deporte) ludus cýmbulae vel canonizado: canonizatus, a, um.


cymbularum // (como competición) certamen
cymbularum. canonizar: canonizare. Sin: in sanctorum nú-
merum (vel cánonem, vel album) referre vel
canódromo: cynódromus, i m. Sin: canum ascríbere; ad sanctorum órdinem ascríbere;
stádium. sanctorum ordínibus ascríbere; fastis sancto-
rum ascríbere; cáelitum vel caelestes honores
canoero: canoīsta, ae m. Sin: remex, mĭgis álicui decérnere.
m; remigator; rémigans.
canonjía: canónici munus (-nĕris n), dígni-
canon: (regla) régula, ae f. Sin: norma; prae- tas, rátio. Uso: recibir una -, in canonicorum
ceptum // (- de la Misa) canon, ŏnis m // órdinem ascisci.
(composición de contrapunto) régula vel
norma canōris. cantable: adj cantábilis, e. Sin: modulábilis
// sust cantábile, is n. Sin: modulábile.
canónicamente: canónice. Sin: secundum
cánones; secundum canónicas leges; ad cá- cantador: cantor, oris m. Uso: - errante, can-
nonum praescripta. tor erráticus.

canonicato, v. canonjía. cantante: cantans, antis mf. Sin: canens,


entis mf; cantor vel cantator, oris m; cantrix
canónico: canónicus, a, um. Sin: ad cánones (-icis) vel cantatrix (-icis f); psáltria f. Uso: -
áttinens. Uso: derecho -, ius (iuris n) canóni- lírica, lýrica cantrix.
cum; canónica disciplina; Código de Derecho
-, Codex Iuris Canónici. cantar: cánere. Uso: - a menudo, cantitare;
que canta de oído, auriculárius cantor m; au-
canónigo: canónicus, i m. Sin: pater canóni- riculária cantrix f.
cus. Uso: - honorario, canónicus ornamentá-
rius vel honorárius; - lectoral, canónicus cántaro: cántharus, i m. Sin: ámphora; sinus,
theólogus; - penitenciario, canónicus poeni- i m; sinum, i n. Uso: - de agua, cántharus
tentiárius; - regulares de San Agustín, canó- aquárius; ámphora aquária; - de leche, vas
nici regulares Sancti Augustini // asiento del lactárium; lactárium sinum vel sinus; - de
-, canónici scamnum vel subséllium; sede de vino, cántharus vinárius; sinus vinárius;
los -, canonicorum subselliorum (vel scam- sinum vinárium.
norum) sedes.
cantata: cantata, ae f. Sin: cánticum. Uso: -
canonista: canonista, ae m. Sin: iuris canó- litúrgicas, cantatae litúrgicae.
nici peritus, doctor, callens, prudens.

179
cantautora

cantautora: cantrix (-icis f) et auctrix (-icis refrigeratórium, ii n.


f). Sin: cantocompósitrix (-icis f).
cantina: (sótano) cellárium subterráneum //
cantautor: auctor et cantor, oris m. Sin: can- (depósito de vino) cella vinária. Sin: doliá-
tocompósitor. rium // (lugar donde se vende vino) taberna
vinária.
cantera: fodina, ae f. Sin: cava; caverna.
Uso: - de azufre, sulphurária; - de cal, calcá- cantinela, v. cantilena.
ria; - de hierro, ferrifodina; - de mármol, már-
morum lapicidina; - de oro, aurária vel cantinero: cellárius, ii m. Sin: vinárius; apo-
aurifodina; - de piedra, lapicidina, ae f; la- thecárius.
picidinae, arum fpl; - de plata, argentifodina;
- de sílice, sílicum lapicidinae. canto: cantus, us m. Uso: - coral, cantus chó-
ricus; - eclesiástico, cantus ecclesiásticus; -
cantero: (el que labra las piedra o las saca gregoriano, cantus gregorianus; cantus pla-
de la cantera) lapidárius, ii m. Sin: ópifex la- nus; planus canendi modus; - litúrgico, sacer
pidárius // (era para tener plantas de adorno) cantus; sacri móduli; - mensurable, cantus
área, ae f. Uso: - pequeño, aréola; conducir mensurábilis; - polifónico, cantus polyphóni-
el agua a los -, aquam in áreas irrigare; divi- cus; - de la victoria, v. epinicio; - de órgano,
dir la tierra en canteros, terram áreis distín- cantus organalis; al - del gallo, sub galli can-
guere; terram in áreas distribúere vel tum; cantar un - a cuatro voces, músicum
divídere. carmen quattuor vócibus expressum (vel elí-
citum) cánere; estudiar el - litúrgico, cantu
cántico: cánticum, i n. Sin: hymnus; carmen, sacro instítui.
mĭnis n (poesía en general). Uso: - de las cre-
aturas, cánticum creaturarum. cantor: cantor, oris m. Sin: cantator; cantans
(-antis m); canens (-entis m). Uso: - ambu-
cantidad: (todo lo que puede medirse o nu- lante, cantor circumforáneus vel círculans.
merarse) quántitas, atis f // (porción grande
de una cosa) cópia, ae f // (tiempo que se em- cantora: cantrix, icis f. Sin: cantatrix, icis f;
plea en la pronunciación de una sílaba) cantans, antis f; canens entis f.
quántitas, atis f. Sin: quántitas sýllabae //
- que se necesita, - que hace falta, necessária, canturrear o canturriar: cantilare. Sin: can-
orum npl. Sin: res necessáriae; id, quod opus titare; canturire; summissa voce cánere; re-
est. misse cánere.

cantilena: cantilena, ae f. Uso: cantante de cánula: cánnula, ae f. Sin: túbulus; fístula;


cantilenas, cantilātrix, icis f; cantatrix canti- fistella. Uso: - para beber, siphúnculus vel
lenarum. sipúnculus.

cantimplora: (frasco para llevar la bebida) canuto: (tubo) túbulus, i m. Sin: fístula; fis-
lagoena, ae f. Sin: ampulla. Uso: - pequeña, tella.
lagúncula; seríola; - revestida de paja, la-
goena scírpeo (vel sírpeo) tegumento circúm- caña: (tallo de las gramíneas) (h)arundo,
data // (recipiente para enfriar el agua) dĭnis f. Sin: canna; cálamus. Uso: de -,

180
caótico

(h)arundíneus, a, um; - de azúcar, sácchari mentum aëroplanis praecipitandis, profligan-


arundo; arundo sacchárina; canna saccharí- dis, propulsandis; - de juguete, tormentum lú-
fera vel sacchárina; - de Indias, arundo ín- dicrum; - montado sobre ruedas, tormentum
dica // - del timón, clavus, i m. Sin: rotale // - de chimenea, camini turris (-is f).
gubernáculum; clavus gubernáculi // - de Sin: turris caminata // (pluma del ave cuando
paja para beber, cánnula potória; - de pescar, empieza a crecer) pluma parva. Sin: lanugo
saeta vel seta, ae f; arundo piscatória; pisca- (-gĭnis f) // (paso estrecho entre montañas)
tória pértica // (canilla de la pierna, tibia) praeruptíssima fossa. Sin: praeceps eurīpus;
tíbia, ae f // (parte de la bota que cubre la praecipítium.
pierna) crurale, is n.
cañonazo: (tiro de cañón de artillería)
cañamar: cannabetum, i n. (béllici) tormenti ictus (-us m) vel emíssio.
Sin: cannonis ictus // (ruido que produce)
cañamazo: cannábinum, i n. Sin: cannábina tormenti (béllici) strépitus (-us m), fragor,
tela; pannus cannábinus. clamor, crépitus, bombus (-us m), tónitrus
(-us m) vel tónitrum (-i n).
cáñamo: cánnabis, is (abl -i, raram -e) f; cán-
nabus, i m; cánnabum, i n. Uso: - índico o de cañoncito: cannonúnculus, i m. Sin: tormen-
la India, cánnabis índica (v. marihuana); - de tículum.
Manila, abacá, cánnabis philippina; de -,
cannábinus; cannábius; cuerda de -, cannábi- cañonear: cannónibus vel (béllicis) tormen-
nus funis; e cánnabi funis. tis percútere, concútere, quátere.

cañería: (conducto o tubo por donde pasan cañoneo: crebri cannonum vel (bellicorum)
las aguas, el gas, etc.) ductus, us m. Sin: fís- tormentorum ictus (-uum mpl).
tula. Uso: - del agua, aquae ductus vel fístula;
- subterránea, fossa; cloaca, v. conducto // cañonera, v. cañonero.
(conjunto de caños por donde se distribuyen
las aguas o el gas) ductus, uum mpl. Sin: fís- cañonero: (barco artillado con algún cañón)
tulae, arum fpl. cannonária, ae f. Sin: tormentária, ae f; navis
cannonária vel tormentária // (abertura) fe-
cañita: - para sorber una bebida, cánnula nestella, ae f; v. tronera.
potória.
cañuto: (cañón hueco que sirve para diferen-
cañizal: arundinetum, i n. Sin: cannetum. tes usos) v. canuto.

cañizo: arundínea cratis (- is f). caoba, caobo: (árbol) arbor mogánica // (ma-
dera) moganum, i n Sin: anacárdium vel
caño: (tubo corto) túbulus, i m. Sin: fístula. anacártium; lignum mogánicum. Uso: de -,
anacárdicus.
cañón: (tubo) v. esta voz // (pieza de artille-
ría) canno, onis m. Sin: bombarda; tormen- caolín: caolinum, i n. Sin: argilla caolingensis.
tum; telébolum; tormentum béllicum,
aéneum, ignívomum, igníferum; pyroballista. caótico: chaóticus, a, um. Sin: confusus
Uso: - antiaéreo, tormentum antiaérium; tor- atque inordinatus.

181
capa

capa: (manto) cappa, ae f. Sin: mantellum; abundare; según mi -, pro mea facultate;
lacerna; pállium; amículum; amictus (-us m); según la - intelectual del hombre, ut est cap-
chlamys (-mĭdis f); laena (pesada, contra el tus hóminum // (propiedad de contener) ca-
frío). Uso: - invernal, páenula; - magna, pácitas, atis f. Uso: la - de 236.000 botellas,
cappa magna; - magna de los obispos, capácitas ducentarum triginta sex mílium la-
episcoporum vel episcopale syrma (-ătis n); goenarum; - de carga, v. tonelaje.
- magna de los cardenales, purpúreum
syrma; - militar, paludamentum (de los capacitación, v. habilitación.
generales), sagum (de los soldados); - pe-
queña, pallíolum; parva laena vel abolla, par- caparazón: (cubierta coriácea de los crus-
vum paludamentum; ságulum; - pluvial, táceos) testa, ae f. Sin: cortex (-tĭcis mf); con-
pluviale (-is n); trábea; sacerdotalis trábea; cha; putamen (-mĭnis n) // (cubierta que se
sacra trábea; - con capucha, pállium cuculla- pone a un caballo) stratum, i n. Sin: strágu-
tum; bardocucullus; - de coro, cappa; pá- lum; operimentum.
llium; - de lana, láneum pállium; abolla (si
es pesada) // con -, cum pállio (laena, láneo capataz: óptio, onis m. Sin: óptio officinato-
pállio, abolla, paludamento, sago); pállio rum; operariorum moderator.
(laenā…) amictus vel indutus; palliatus, palu-
datus, sagatus // llevar la -, pállium (laenam capazo, v. capacho.
…) gestare; pállio (laenā …) amictum esse;
ponerse la -, se pállio (laenā …) amicire; pá- capciosidad: cáptio, onis f. Sin: captiúncula.
llio amiciri; pállium (laenam …) (sibi) in-
dúere // (estrato) stratum, i n; stratus, us m. capcioso: captiosus, a, um. Sin: dolosus;
Uso: - de arena, córium arenae // (cubierta) fallax; insidiosus. Uso: argumentos -, cap-
tegumentum, i n. Sin: operimentum; opércu- tiosa, orum npl; preguntas -, interrogationes
lum; tectórium // fig, so - de, per spéciem + captiosae.
gen.
capellán: cap(p)ellanus, i m. Sin: sacerdos
capacha, v. capacho. adiutor; párochi adiutor; cúrio minor; adiutor
curionis (en una parroquia); magister pietatis
capacho: (espuerta) fiscus, i m. (en un colegio o regimiento). Uso: - militar,
cappellanus militaris; mílitum cappellanus;
capacidad: (aptitud) facultas, atis f. Sin: cap- cappellanus castrensis; - de una cárcel, de
tus (-us m) // (fig, inteligencia, talento) ingé- un colegio, de un monasterio, de un hospital,
nii vis. Sin: ánimi vel mentis facultas. Uso: - cappellanus cárceris, collégii, monastérii,
intelectiva, percipiendi facultas; - lógica, iu- hospitalis // (cualquier sacerdote aunque no
dicandi potestas; - oratoria, dicendi facultas; tenga ninguna capellanía) sacerdos, otis m.
- de improvisación, extemporalis facultas ; Sin: présbyter (-tĕris m).
acomodado a la - de los alumnos, discipulo-
rum cáptui accommodatus vel aptatus; hom- capellanía: cappellania, ae f. Sin: sacerdotis
bre de gran -, sollertíssimus homo; hombre adiutoris munus (-nĕris n); curionis minoris
de ninguna -, homo ad nullam rem aptus; munus; munus adiutoris curionis.
desarrollar la - lógica, iudicandi vim exer-
cere vel acuére; exceder la - humana, captum capelo: - cardenalicio, galerus cardinalis vel
hóminis excédere; tener mucha -, ingénio galerum cardinale. Uso: con el - puesto, ga-

182
capitán

leritus // (fig, dignidad de cardenal) cardina- ceps urbs. Sin: urbs caput; sedes princeps vel
lis dígnitas. praecípua; urbs princeps; metrópolis, is f //
(caudal que uno posee) caput, pĭtis n. Sin:
caperucita: cucullina, ae f. Uso: - Roja, Cu- pecuniarum caput vel cápita; sors (sortis f);
cullina Rubra; Rubricáppula; puella rubro sors caput; pecúniae summa vel vis. Uso: - lí-
píleo práedita. quido, pecúnia in subsídium servata vel re-
tenta; - social, caput societatis; caput
caperuza: cucullus, i m. sociorum; - y trabajo, res et ópera; posesor
del -, possessor opum capitálium; acoger el
capilar: capillaris, e. Sin: capilláceus // ofrecimiento de abundantes -, oblatum pecu-
(comparable a la forma y grueso de los cabe- niarum magnarum caput suscípere; deducir
llos) tenuíssimus, a, um. Sin: subtilíssimus. del -, e cápite dedúcere; gastar el -, sortem
exsólvere; invertir un - en algo, in áliqua re
capilaridad: capilláritas, atis f. Sin: vis ca- pecúniam collocare // (en contraposición a
pillaris. Uso: los fenómenos de -, capillária, trabajo) opes (-um fpl) capitales. Sin: ópera
ium npl // fig summa tenúitas. capitália npl.

capilla: (edificio pequeño destinado al culto) capitalismo: capitalismus, i m. Sin: nímius


cap(p)ella, ae f. Sin: sacellum; aedes (-is f); divitiarum congestus (-us m); immoderatus
oratórium. Uso: - gentilicia, avītum sacra- opum congestus; divítiae congestae; magna
rium; gentilícium sacellum; - lateral, cap- vel suprema pecúniae poténtia; rátio opum
pella lateralis; - mayor, cella máxima; - capitálium. Uso: - liberal, capitalismus liber-
papal, cappella papalis; - pequeña, aedícula; tinus; - de Estado, oeconómicus Reipublicae
aedícula sacra; - privada, sacellum privatum; potentatus vel dominatus (-us m); Rei públi-
- Sixtina, Sacellum Sixtinum vel Xystinum; cae capitalismus; programa del -, consília ca-
Aedes Sixtina vel Xystina; - votiva, delu- pitalismi.
brum; - de las reliquias, cella reliquiarum; -
del Santísimo (Sacramento), cella capitalista: sust capitalista, ae m. Sin: vir
Sacramenti Augusti; - de la Virgen, cella Ma- (vel dóminus, vel (h)erus, vel possessor) pe-
riae // (cuerpo de músicos o cantores de al- cuniosus, copiosus, praedives, lócuples
guna iglesia) symphoníaci, orum mpl . Sin: (-ētis), bene nummatus; vir pecúniis abundans,
sacer chorus; cantorum chorus; schola canto- áffluens, refertus; ditissimus homo // adj ca-
rum; coetus canéntium. Uso: - Sixtina, cho- pitalísticus, a, um. Uso: sociedad -, socíetas
rus Sixtinus; maestro de -, magister chori ópibus capitálibus innixa.
canéntium.
capitalización: anatocismus, i m. Sin: pecú-
capillita: cappéllula, ae f. Sin: céllula; fánu- niae collocátio vel occupátio in áliqua re.
lum; aedícula sacra.
capitalizar: anatocizare. Sin: pecúniam in
capirotazo: benigna álapa. Sin: leve táli- áliqua re occupare vel collocare; pecunias
trum. collocatas accumulare; opes congérere vel
coacervare; pecúniam fénori dare.
capitación: capitátio, onis f.
capitán: capitáneus vel capitanus, i m; capi-
capital: (ciudad principal de un país) prin- tánius, ii m. Sin: dux (ducis m); praefectus;

183
capitana

centúrio (-onis m). Uso: - de artillería, centú- consílii, concílii, comítii, coetūs, conventūs.
rio tormentárius; - de bandidos, praedonum
caput; - de caballería, équitum magister; - de capítulo: (división que se hace en los libros
infantería, péditum praefectus; - de la ar- o en cualquier otro escrito para la mejor ex-
mada, classis praefectus; - de navío, prae- posición) caput, pĭtis n // (junta) collégium, ii
fectus navis; navarchus; - de puerto, portūs n. Uso: - de canónigos, canonicorum collé-
praefectus; grado de -, centuriatus (-us m) // gium vel coetus // (junta de religiosos) reli-
Dep, - de equipo, dux manūs. Sin: lusorum giosae communitatis consílium, concílium,
dux; dux manípuli lusórii. Uso: - de equipo comítium, coetus, conventus, consessus.
de fútbol, follilúdii praefectus Uso: - general, generale religiosae commu-
nitatis consílium, concílium, comítium; con-
capitana: praetória navis. vocar el - general, generale religiosae
communitatis consilium (vel concílium, vel
capitanear: praesse. Sin: dúcere. comítium) convocare vel cógere; generalem
religiosae communitatis conventum (vel coe-
capitanía: praefectura, ae f. Uso: - del tum, vel consessum) convocare // (lugar
puerto, praefectura portūs; praefectura por- donde se reúne el -) sedes, is f. Sin: auditó-
tuensis. rium. Uso: - de los canónigos, canonicorum
coetūs sedes.
capitel: capitellum, i n. Sin: caput columnae.
capó: motoris opérculum.
capitón: cápito, onis m.
capón: capo, onis m. Sin: capus. Uso: - re-
capitulación: (entrega de una plaza o ejér- lleno, capus fartus.
cito) dedítio, onis f. Uso: recibir a -, áliquem
in deditionem accípere // (convenio en que se caponera: (jaula de los capones), v. pollera.
estipula la rendición) dedítio. Sin: condicio-
nes fpl. Uso: entablar una -, deditionem incí- capota: (cubierta plegadiza de algunos co-
pere; llegar a una -, ad condiciones ches) autocineti móbile tégimen vel opércu-
descéndere; no aceptar la -, condiciones re- lum.
cusare.
capote: páenula, ae f. Sin: lacerna. Uso: - con
capitular: (entregar o entregarse una plaza capucha, bardocucullus; con -, páenulā vel
o ejército) deditionem fácere. Sin: in deditio- lacernā indutus; paenulatus vel lacernatus;
nem venire; arma per pactionem trádere; se llevar -, páenulam gestare; páenulā indutum
dédere álicui; dedi álicui // (pactar, convenir esse; ponerse el -, páenulam (sibi) indúere.
con el enemigo) de deditione pacisci. Sin: de
deditione ágere; de condiciónibus tractare; capricho: (antojo, deseo vehemente) libido,
certis condiciónibus de deditione pacisci // dĭnis f. Sin: cupíditas; cupido (-dĭnis f); arbí-
(relativo a un capítulo o cabildo) capitularis, trium; líbitum; prolúbium; arbitratus (-us m);
e. Sin: ad consílium (vel concílium, vel co- ánimi varíetas vel mobílitas. Uso: a -, según
mítium, vel coetum, vel conventum) pérti- el -, v. caprichosamente; amoldarse a los - de
nens vel áttinens // (individio de alguna uno, ad alicúius arbítrium se accommodare;
comunidad eclesiástica o secular, con voto totum se fíngere ad alicúius arbítrium, libídi-
en ella) capitularis, is m. Sin: sodalis (-is m) nem, nutum, voluntatem; depender del - de

184
carabina

uno, nutu atque arbítrio alicúius gubernari; capsular: capsularis, e.


hacer caprichos, morosum esse; mandar
según su -, ad arbítrium suum imperare; re- captar: (en radio o televisión) excípere. Sin:
frenar los -, libídines comprímere; satisfacer percípere. Uso: fácil de -, exceptu vel per-
un -, cupiditatem explere; secundar sus -, ceptu fácilis.
génio suo indulgēre; secundar el - de uno,
álicui morem gérere // caprichos de la for- captura: prehensio, onis f.
tuna, volubílitas fortunae. Sin: fortuíti casus;
fortuíta, orum npl // (composición musical capucha: cucullus, i m; cuculla, ae f. Uso:
fantasiosa) música levis, mutábilis, volúbilis, con -, provisto de -, cucullatus; capulatus.
vária, inconstans // (obra de arte llena de in-
genio e imaginación) commentícium opus. capuchina: (religiosa) capuccina, ae f. Sin:
Sin: novum carmen (en versos); novum capulata; cucullata; franciscalis capulata //
melos (en música). (planta de adorno) tropéolum, i n.

caprichosamente: ad libídinem. Sin: cúpide; capuchino: (religioso) capuccinus, i m. Sin:


libídine; libidinose; ex libídine; arbítrio (meo, capulatus; cucullatus; franciscalis capulatus
tuo, etc.); ad arbítrium (meum, tuum etc.). // (bebida) capuccinum, i n. Sin: cáfea capuc-
cina; pótio capuccina; pótio cafaeária paulum
caprichoso: (que obra por capricho) libidi- lactata; cáfea sorbítio cum módico lacte
nosus, a, um. Sin: diffícilis; morosus. Uso: mixta.
fortuna -, fortuna libidinosa; humor -, moró-
sitas; intempéries (-ēi f); índole -, varia ac dif- capullo: (botón de flor) calýculus, i m.
fícilis índoles; niño -, diffícilis et ad iram
promptus puer // (que se hace por capricho) caquéctico: adj cachécticus, a, um. Sin: átro-
vagus, a, um. Sin: novus; mirus. Uso: un phus; valetudinárius // sust cachectes, ae m.
aliño -, novus atque mirus cultus.
caquexia: cachéxia, ae f. Sin: atróphia; tabes
Capricornio: Capricornus, i m. (-is f).

cápsula: (envoltura soluble en que se encie- caqui: (árbol) dióspyrus, i f // (fruto) kaki in-
rran algunas medicinas) pílula, ae f // (vasija decl. Sin: cachi indecl.; dióspyrum; diós-
de bordes bajos usada para evaporaciones) pyrum iapónicum; dióspyros (-i m) kaki;
pyxis, ĭdis f. Sin: vásculum // (fruto seco y pomum sanctum // (color) fulvus color.
hueco que contiene las semillas) cápsula, ae
f. Sin: vásculum // (membrana en forma de carabela: cárabus, i m.
saco que se halla en el cuerpo) vásculum, i n
// (mixto de cobre con un fulminante para las carabina: carabina, ae f. Sin: manuballista;
armas de fuego) cápsula, ae f . Sin: cápsula manuballista ignífera vel ignívoma; sclope-
explodens // (parte de la nave espacial donde tum carabinárium; manuale tormentum. Uso:
se instalan los tripulantes, si los hay) cáp- - libre, manuballista sine fulcímine; - pe-
sula. Sin: capsus, i m; céllula. Uso: - espa- queña, - de pequeño calibre, parva manu-
cial, cápsula spatialis; capsus spatialis; aéria ballista; - de gran calibre, magna
céllula. manuballista; apuntar la -, manuballistam
collineare vel tractare.

185
carabinero

carabinero: carabinárius, ii m. Sin: miles a caracterología: characteriológia sive -logīa,


pública tutela. ae f. Sin: ingeniórum stúdium vel perscrutá-
tio.
caracol: (molusco) limax, acis mf. Sin: cóch-
lea vel cóclea // (cavidad del oído interno) caracterológico: characterológicus, a, um.
cóchlea, ae f.
carámbano: stíria, ae f .
caracolear: obequitare. Sin: equitare in
orbem; équum in orbem vel gyrum ágere. carambola: (fruto del carambolo) carámbola
(baca) // (lance del juego de billar) díbolus, i
caracoleo: orbis, is m. Sin: gyrus. m. Sin: amphíbolus; ambitágium; biliardárius
díbolus; binárius appulsus (-us m).
carácter: (índole) índoles, is f. Sin: ingé-
nium; natura; ánimus. Uso: - un poco difícil, carambolo: averrhoa carámbola, ae f.
ingénium difficílius; - incompatibles, mores
inter se repugnantes // (letra o signo de la es- caramelizar, v. acaramelar.
critura) líttera, ae f. Sin: nota; lítterae nota //
(letra de imprenta) typus, i m. Sin: lítterae caramelo: bellaríolum, i n. Sin: (durati) sác-
forma. Uso: - cubitales, ingentes lítterae; - chari pastillus, glándula, glandícula; coctum
cuneiformes, lítterae formatae in cúnei sáccharum.
modum; - cursivos, lítterae inclinatae; incli-
natae litterarum formae vel notae // (modo de caramillo: avena, ae f. Sin: rústica fístula; v.
decir o estilo) character, ēris m. Sin: forma zampoña.
vel genus dicendi // (señal espiritual indele-
ble) character, ēris m. Sin: (indelébilis) sacra- carandaí, v. carnauba.
menti nota.
caravana: caravana, ae f. Sin: agmen, mĭnis
característica: próprium, ii n. Sin: nota; pe- n; commeatus (-us m); comitatus (-us m).
culiaris (vel praecípua, vel singularis) nota; Uso: - de coches, autoraedarum commeatus;
nota propria ac peculiaris; nota ac propríetas; - de mercaderes, mercatorum vel negotiato-
quod próprium est; peculiaris dos (dotis f) vel rum agmen.
forma // (actriz de carácter) actrix (-īcis f)
mores éxprimens. caravanera: ágminis deversórium.

característico: characterísticus, a, um. Sin: caravanero: ágminis dux (ducis m). Sin:
próprius; peculiaris Uso: - de la mentalidad commeatūs magister.
del hombre moderno, ingénio et índoli hómi-
num nostrae aetatis respondens; marca -, in- caravanista: ágminis párticeps.
signe, is n; señal -, nota; insigne (-is n) //
(actor de una comedia de carácter) statárius, caravanning: autocineti remulcati iter.
ii m. Sin: actor mores éxprimens.
carbógeno: carbógenum, i n.
caracterizar: notare. Sin: designare; descrí-
bere. carbólico: carbólicus, a, um.

186
cardán

carbón: carbo, onis m. Uso: - fósil, carbo fós- ratórium; commixtor (-oris m);vásculum car-
silis vel fossícius, mineralis, lithántrax. buratórium.

carbonado: ádamas (-antis; ac -anta m) carburante: cárburans, antis n (sobrent líqui-


niger. dum). Sin: liquor propulsórius; combustíbile
líquidum.
carbonar: carbonem comparare.
carburar: carburare. Sin: carbónium áddere
carbonarios: carbonárii, orum mpl. Sin : car- (álicui rei); carbónio saturare (áliquid).
bonárii sodales; carbonariorum sodalício
ascripti. Uso: sociedad de los -, carbonariorum carburo: carburum, i n.
sodálitas; carbonária socíetas; carbonárium
sodalícium; partido de los -, carbonariorum carcajada: cachinnus, i m. Sin: cachinnátio
fáctio vel secta. (-onis f); sonorus cachinnus. Uso: provocar
carcajadas, cachinnos movere, commovere;
carbonato: carbonatum, i n. Sin: sal (salis) reírse a carcajadas, cachinnare; cachinnari;
carbónicum; carbónicus sal. effundi in cachinnos; soltar la -, cachinnum
tóllere vel édere.
carbonera: (lugar) carbonária, ae f. Sin:
cella carbonária // (la que vende carbón) car- cárcel: carcer, ĕris m. Sin: custódia pública;
bonis vénditrix (-icis f). custódia carceralis. Uso: - clandestina, carcer
clandestinus; - de máxima seguridad, muni-
carbonero: (el que vende carbón) carbonis tíssimus carcer; encerrado en la -, custódiā
vénditor (-oris m). carcerali inclusus; fue condenado a nueve
años de -, ad novem annos custódiae damna-
carbónico: adj carbónicus, a, um // sust tus est.
charta carbónea vel carbónica.
carcelario: carceralis, e. Sin: carcéreus.
carbonífero: carbónifer, ĕra, ĕrum. Sin: car-
bonem ferens; carbone dives. carcelero: carcerárius, ii m. Sin: cárceris cus-
tos vel minister.
carbonizar: carbonizare. Sin: in carbonem
redígere vel convértere. carcinógeno: carcinógenus, a, um.

carbono: carbónium, ii n. Sin: óxydum car- carcinoma: carcinoma, ătis n. Sin: cance-
bónicum. roma (-ătis n); cancer malignus.

carbunco: carbúnculus, i m. cardador: (persona cuyo oficio es cardar)


carminator, oris m. Sin: lanárius carminator
carbúnculo, v. rubí. vel pectinárius.

carburación: carburátio, onis f. Sin: com- cardadura: carminátio, onis f. Sin: pectiná-
míxtio (-onis f) propulsória. tio.

carburador: carburatórium, ii n. Sin: gene- cardán: concatenátio móbilis. Sin: móbilis

187
cardar

(vel elástica, vel universalis) catenátio; cate- cardias: cárdia, ae f. Sin: óstium cardíacum;
nátio cardánica; iugum cardánicum. supérius stómachi foramen (-mǐnis n).

cardar: carminare. cárdigan: strictória lánea.

cardelina: carduelis, is f. Sin: acalanthis, ĭdis cardinal: cardinalis, e. Sin: capitalis; funda-
( ac -ĭda) f. mentalis; praecípuus.

cardenal: cardinalis, is m. Sin: purpuratus, i cardiocele: cardiocele, es f. Sin: cordis hér-


m; pater cardinalis; purpuratus pater; purpu- nia.
ratus ecclésiae princeps; sacro laticlávio do-
natus. Uso: - in pectore, o in petto, cardinalis cardiocinético: cardiocinéticus, a, um. Sin:
iam allectus designatusque; - camarlengo, cardiotónicus; cor éxcitans; cordis músculum
cardinalis camerárius; - canciller, cardinalis róborans; cordis vim róborans; cordis motum
cancellárius; - decano, subdecano, cardinalis vel motus augens.
decanus, subdecanus; - penitenciario mayor,
cardinalis poenitentiárius maior; - prefecto, cardiografía: cardiográphia sive -graphīa, ae
cardinalis praefectus; - secretario de Estado, f. Sin: cordis (vel cordis mótuum) descríptio.
cardinalis negótiis públicis praepósitus; - vi-
cario, cardinalis vicáriā potestate urbis cardiográfico: cardiográphicus, a, um. Sin:
antistes; - del orden presbiteral, diaconal, ad cardiográphiam áttinens.
cardinalis ordinis presbyteralis, diaconalis //
ser elegido -, romanā púrpurā (vel sacrā púr- cardiógrafo: (especialista en enfermedades
purā) decorari, honestari, donari; nombrar a del corazón) v. cardiólogo // (aparato que re-
uno -, áliquem cardinalem fácere; álicui sacrae gistra los movimientos del corazón) cardió-
púrpurae honorem (vel dignitatem) deferre. graphum, i n; cardiográphium, ii n. Sin:
instrumentum cordis mótibus metiendis.
cardenalato: cardinalatus, us m. Sin: cardi-
nalis dígnitas vel munus; romana vel sacra cardiograma: cardiogramma, ătis n. Sin:
púrpura. Uso: renunciar al -, sacrae púrpurae cordis mótuum (vel palpitationum) descríptio.
honore se abdicare.
cardiología: cardiológia sive -logīa, ae f.
cardenalicio: cardinalícius, a, um. Sin: ad Sin: doctrina de cordis natura et vítiis.
cardinales pértinens.
cardiológico: cardiológicus, a, um. Sin: ad
cardíaco: (perteneciente o relativo al corazón) cardiológiam spectans.
cardíacus, a, um. Sin: cordis (gen). Uso: enfer-
medad -, cordis morbus // (que padece del co- cardiólogo: cardiólogus, i m. Sin: cardioló-
razón) cordis morbo affectus vel laborans. giae peritus vel studiosus; médicus naturae
cordis peritus.
cardialgia: cardiálgia sive -algīa, ae f. Sin:
epigástrii dolor. cardioneurosis: cardioneurosis, is f.

cardiálgico: cardiálgicus, a, um. cardiopalmia: cardiopalmos, i m. Sin: nímia


(vel crebra, vel citata) cordis palpitátio.

188
cargo

cardiópata: adj cardiopáthicus, a, um. Sin: carditis: carditis, ĭdis f; cardites, is f. Sin:
corde laborans; cardiopathiā affectus; cordis cordis inflammátio; cordis músculi inflátio.
angore vexatus // sust vir vel homo cardiopá-
thicus; mulier cardiopáthica; qui vel quae car- cardo: cardus vel cárduus, i m.
diopathiā laborat.
carestía: (falta y escasez de cosas) cáritas,
cardiopatía: cardiopathīa sive cardiopáthia, atis f. Sin: rerum cáritas // (falta de comesti-
ae f. Sin: cordis dolor, angor, aegrotátio. bles) cáritas annonária vel annonae. Sin: vic-
tuálium cáritas; rerum edendarum penúria.
cardiopático, v. cardiópata.
carga: sárcina, ae f. Sin: onus (-ĕris n) //
cardiopericarditis: cardiopericardites, is f. (cantidad de electricidad contenida en un
Sin: cordis ac pericárdii inflammátio vel in- condensador) cumulátio, onis f. Uso: - com-
flátio; cor et pericárdium inflammata. pleta, cumulátio completa.

cardioplexia: cardioplégia sive -plegīa, ae f. cargable: (de electricidad) caricábilis vel


Sin: cordis parálysis (- is f). carricábilis, e.

cardioptosis: cardioptosis, is f. cargador: (portador) báiulus, i m. Sin: géru-


lus; saccárius // (estuche en el que se dispo-
cardiorrexia: cardiorrhexis, is f; car- nen proyectiles) globulorum capsa vel
diorhéxia sive cardiorhexīa, ae f. Sin: cordis cápsula.
lacerátio.
cargamento: onus, óneris n. Sin: sárcina;
cardiosclerosis: cardiosclerosis, is f. Sin: merces (-ium fpl).
cordis durítia vel duríties (- éi f).
cargar: onerare. Sin: onus impónere. Uso: -
cardiostenosis: cardiostenosis, is f. Sin: cor- una nave, merces in navem impónere ; - las
dis oris contráctio vel coartátio. acémilas, iumentis ónera impónere; - a uno
de cadenas, onerare áliquem catenis // (acu-
cardioterapia: cardiotherapīa sive -rápia, ae mular electricidad) caricare vel carricare.
f. Uso: - una batería, accumulatórium caricare
// Inform légere. Uso: la computadora carga
cardiotomía: cardiotómia sive -tomīa, ae f. un archivo, plica a computatro légitur // fig, -
Sin: cordis séctio. la mano, grávius (vel vehementer, vel violen-
ter) ágere cum áliquo.
cardiotómico: cardiotómicus, a, um. Sin: ad
cardiotómiam pértinens. cargo: (fig, dignidad, empleo, oficio) munus,
nĕris n. Sin: offícium; onus, óneris n. Uso: -
cardiotrofia: cardiotróphia sive -trophīa, ae interino, munus ad tempus delatum; asumir
f. su -, munus suum suscípere; dejar el -,
munus depónere; ab múnere se abdicare;
cardiovascular: cardiovascularis, e. Sin: ejercer un -, munus obire; múnere fungi; des-
cordis sanguinisque vasculorum (gen). empeñar un - interino, munus ad tempus sus-

189
carguero

tinere.
carillón: concentus mechánicus. Sin: cápsula
carguero: (buque de carga) navis onerária. cónsonans.

cariado: cariosus, a, um. cariocinesis: caryocinesis, is f.

cariar: cáriem effícere vel prodúcere. carioplasma: caryoplasma, ătis n.

caricatura: (pintura grotesca) grillus vel carisma: charisma, ătis n. Sin: donum; su-
gryllus, i m. Sin: ridícula vel ridiculária pic- pernum donum vel munus.
tura // (figura ridícula en que se deforman las
facciones de alguien) ridenda figura. Sin: ri- carismático: adj charismáticus, a, um. Uso:
dicularia (vel ridícula, vel depravata) alicúius dones -, dona charismática // sust charismáti-
imago; imago alicúius ridícule picta. Uso: ca- cus, i m.
ricaturas de Mahoma, ridículae imágines
Mahometi vel Macometi; hacer la - de uno, Cáritas: - Internacional, sodálitas, cui
áliquem ridícule píngere, effíngere; ridículam nomen “Cáritas Internationalis”.
alicúius imáginem adumbrare; áliquem ridí-
culum in modum effíngere vel compónere // carlanca: collare, is n. Sin: mellum, i n; mil-
(persona ridícula) ridículum caput. Sin: lus, i m.
homo ridendus // (obra de arte en que se ri-
diculiza una persona o cosa) depravata vel carlinga: (camarote del piloto en un avión)
ridícula imitátio. aëroplanigae (vel gubernatoris, vel rectoris)
capsus (-i m).
caricatural: ioculáriter figuratus.
carmelita: (religioso) (mónachus) carmelita
caricaturesco: ridiculárius, a, um. Sin: ridí- vel karmelita, ae m. Sin: carmelitis, ĭdis m;
culus; ridícule mirus. carmelites, is m; sodalis carmelites. Uso: -
descalzo, carmelita discalceatus vel excalce-
caricaturista: grillógraphus vel gryllógra- atus // (religiosa) (sanctimonialis) carmelitis
phus, i m. Sin: ridiculárius pictor; lépidus vel karmelitis, ĭdis f. Uso: - descalza, (sanc-
adumbrator vel descriptor; imitator ridiculá- timonialis) carmelitis discalceata; monasterio
rius vel lépidus; ridicularum imáginum pic- de religiosas carmelitas, carmelítidum vírgi-
tor; qui ridícule pingit vel effingit; qui num coenóbium // adj carmelitanus, a, um.
ridículum (vel depravatum) in modum effin- Sin: carmelíticus.
git.
Carmelo: (monte) Carmel indecl; Carmelus,
caricaturizar: áliquem ridícule píngere. Sin: i m.
alicúius imáginem in peius fíngere.
carmesí: adj carmosinus, a, um. Sin: cócci-
caridad: cáritas, atis f. Uso: obras de -, ópera nus, coccíneus // (tela) coccum, i n. Sin: pur-
caritatis. purissum // (polvo del color de la grana)
pulvis (-vĕris m) cóccinus.
caries: cáries, ēi f. Sin: déntium cáries, pu-
tredo (-dǐnis f), tabes (-is f). carnal: (opuesto a espiritual) carnalis, e.

190
carosis

córporis voluptátibus) imperare; mortificar la


carnalidad: carnálitas, atis f. -, dómitas habere libídines; ser esclavo de la
-, cupiditátibus vel córpori servire; voluptá-
carnauba: carnáuba, ae f. tibus córporis déditum esse; quien se aban-
dona a los placeres de la -, libidinosus.
carnaval: (tiempo) carnevárium, ii n. Sin:
dies carnispriviales vel praequadragesimales carneada: mactátio, onis f.
// (diversiones) Bacchanália, ium vel -iorum
npl. Sin: Saturnália, ium vel - iorum npl; carnear: mactare. Sin: concídere; cáedere;
tripúdia, iorum npl; oblectationes antequa- trucidare; iugulare.
dragesimales; pompae bacchanales, carnis-
priviales, praequadragesimales; tripúdii dies carnero: (animal) áries, ĕtis m. Uso: - cas-
ante quadragésimam. trado, vervex, ēcis m.

carnavalada: ridículum, i n. Sin: scurrilis carnet: (documento) diploma, ătis n. Sin: tés-
iocus; bacchátio; bacchanal, alis n; tripú- sera. Uso: - de conductor, diploma guberna-
dium. tionis; diploma autocinéticum; autoraedárii
diploma; lítterae vehiculares; diploma guber-
carne: (parte blanda del cuerpo) caro, carnis nandi autocinetum; diploma vehículo auto-
f. Uso: - viva, vivum, i n; vivae partes; echar, matário gubernando, regendo, ducendo;
cobrar carnes, carnes vel corpus fácere // charta licéntiae gubernatóriae; conseguir el -
(- comestible) caro, carnis f. Uso: - ahumada, de conductor, diploma gubernandi autocine-
caro fumo durata; - asada, assum, i n; caro tum adipisci // (documento de identidad) v.
assa; - cocida, - hervida, caro elixa; elixatura; documento // (librito de memoria que se
elixura; - congelada, caro congelata; - cruda, suele traer en el bolsillo) libellus, i m. Sin:
caro cruda; - fresca, caro recens; - gorda, pin- codicillus notarum; commentaríolum; codi-
guis caro; - magra, pulpa; - rancia, caro rán- cilli (-orum mpl).
cida; - algo rancia, caro subráncida; - salada,
- en salsa, caro iurulenta vel iussulenta; carnicería: laniena, ae f. Sin: carnária, ae f;
hecho de -, cárneus // - de buey o de vaca, laniárium; taberna laniária, macellária, car-
(caro) búbula ; - de cabrito, (caro) haedina; - nária // (fig, destrozo, matanza) strages, is f.
de carnero, (caro) vervecina; - de cerdo, Sin: caedes (-is f); trucidátio (-onis f); inter-
(caro) porcina vel suilla; - de cordero, (caro) nécio (-onis f). Uso: hacer una -, stragem fá-
agnina; - de gallina, (caro) gallinácea; - de cere vel édere.
jabalí, (caro) aprina vel aprínea; - de pato,
(caro) anatina; - de perro, (caro) canina; - de carnicero: lánius, ii m. Sin: macellárius.
pollo, v. pollo; - de ternera o de ternero, Uso: - caballar, equicida.
(caro) vitulina; alimentarse de -, carne vesci,
ali, vívere // (el cuerpo en contraposición al carola: chorea, ae f. Sin: saltátio.
espíritu) caro. Sin: corpus. Uso: de la - (rela-
tivo al placer de los sentidos en general) ve- carolingio: adj carolíngicus, a, um // sust Ca-
nérius vel venéreus, a, um; el ardor de la -, rolingus, i m.
corporis fax (o en pl faces); placer de la -,
voluptas córporis; cupíditas; dominar los pla- carosis: carosis, is f. Sin: veternus.
ceres de la -, córpori (vel cupiditátibus, vel

191
carótida

carótida: artéria carotis; artériae carótides certamen; - de caballos individual, o por


fpl. Uso: de la -, caróticus. equipos, cursus equorum singulorum, aut per
manípulos; - de 100 m, cursus centum metro-
carotina: carotenum, i n. rum (in longitúdinem); - de coches, autorae-
darum cursus; certamen autoraedariorum;
carozo: núcleus, i m. Sin: os (ossis n); lignum. autocinétici cursūs certamen; - de 10.000 m,
cursus decem mílium metrorum; - de fondo,
carpa: (pez) carpa, ae f. Sin: cýprinus // (gajo longíssimus cursus (velocitatis); - de medio
de uvas) botrus, i m. fondo, longior cursus (velocitatis); - de obs-
táculos, cursus (velocitatis) saepimentis op-
carpelo: carpelus, i m. pósitis; cursus (velocitatis) impedimentis
interpósitis percurrendus; - de relevo, cursus
carpeta: chartárium, ii n. Sin: chartaríolum; alternus; - sobre hielo, cursus super gláciem;
chartophylácium; chartarum capsella; theca - de tándem, certamen géminae bírotae //
chartácea. Uso: - de material plástico, theca hacer una -, cursum confícere; participar en
ex matéria artificiali facta. una - , in certamen descéndere; vencer en una
-, certamen víncere (genéricam víncere, pal-
carpintería: officina lignária. Sin: fábrica mam ferre) // (competencia en la producción
materiária; lignárii officina. de armas) - armamentista, rei militari augen-
dae conténtio. Sin: increscens armorum stú-
carpintero: lignárius vel ligneárius, ii m. Sin: dium; increscens apparatūs militaris stúdium;
tignárius; faber lignárius, tignárius, materiá- armorum apparandorum furor cursusque;
rius. furor cursusque ad béllica instrumenta appa-
randa // (estudios para ejercer una profesión)
carpo: carpus vel carpos, i m. currículum, i n. Sin: cursus, us m. Uso: - elec-
trónica, cursus electrónicus; - estudiantil,
carquiñol: latérculus, i m. studiorum currículum; currículum scholarum
// (profesión) cursus, us m. Sin: currículum.
carraca: (instrumento) crepitáculum, i n. Uso: - política, cursus políticus; cursus ho-
Sin: crótalum. Uso: - pequeña, crepitacillum. norum; al principio de la -, ineūnte currí-
culo; inítio currículi; hacer -, currículum
carranca, v. carlanca. fácere; célerem honorum cursum confícere //
(curso de la vida humana) cursus, us m. Sin:
carrascal: ilicetum, i n. Sin: prinorum nemus currículum; currículum vitae vel vivendi.
(-mǒris n); prínina silva.
carrerista: cursor, oris m. Uso: - veloz, citís-
carrera: (acción de correr) cursus, us m // simus cursor; - de bicicleta, birotárius ago-
(prueba de velocidad) cursus. Sin: certamen, nísticus.
mǐnis n. Uso: - a pie, pedester cursus; - ci-
clística, cursus birotarum; cyclísticum certa- carreta: plaustrum, i n. Sin: plostellum.
men; bírotae (vel birotale, vel birotárium, vel
birotulárium) certamen; - contra reloj, cur- carretada: vehes, is f. Sin: onus (óneris n)
sus contra horológium; excursus adversus carri.
horológium; - corta de velocidad, brevior
cursus velocitatis; - de caballos, equorum carrete: (cilindro) cylindrus, i m // (rollo de

192
carta

película) rótula, ae f // (bobina) orbículus.


carro: (vehículo) carrus, i m; carrum, i n. Sin:
carretera: strata, ae f. Sin: via strata; via au- currus, us m; plaustrum vel plostrum n. Uso:
tocinética; via cúrribus pérvia. Uso: - asfal- - blindado, autocinetum loricatum; auto-
tada, via asphalto íllita; via bitúmine currus loricatus; automatárius currus lorica-
constrata; - costanera, v. costanero; - apro- tus; - pequeño, plostellum; parvum
piada para camiones, via autocinetis onerá- plaustrum; - triunfal, currus triumphalis; - de
riis apta; v. calzada. combate, v. tanque; - de feriantes, v. trailer;
- de mano, plaustrum vel plostrum manuale;
carretero: (el que guía el carro) plaustrá- vehículum manuale; - de transporte, carrus
rius, ii m. Sin: carpentárius; carrucárius; ve- vectórius // (- de máquina de escribir) cárru-
hiculárius // (el que hace carros o carretas) lus, i m.
raedárius, ii m. Sin: ártifex vel faber carpen-
tárius; vehiculorum vel vehiculárius fabrica- carrocería: (caja de automóvil) capsus, i m.
tor; v. carrocero. Sin: plóxenum, plóxinum. Uso: coche con -
aerodinámica, autoraeda aërodynámico
carretilla: pabo, onis m. Sin: pabillus; carrí- capso // (taller, fábrica) ploxenária, ae f. Sin:
ola. officina autocinética.

carretillero: pabonárius, ii m. carrocero: (constructor de carruajes) car-


pentárius, ii m. Sin: raedárius; plostrárius;
carretista: curriculorum ductor. faber (-bri m) raedárius vel ploxenárius; pló-
xeni fabricator; fabricator vehiculárius; vehi-
carretón: plostellum. Sin: cárrulus; parvum culorum fabricator vel ártifex // (conductor
plaustrum. Uso: - del basurero, plostellum de carruajes) raedárius, ii m. Sin: vehiculá-
purgamentis averrendis. rius; vehiculorum ductor; v. carretero.

carril: (cada una de las barras de hierro por carromatero: plaustri (vel carri, vel serraci)
donde corren los coches del ferrocarril) ór- ductor.
bita, ae f. Sin: currículum; órbita ferrata; ré-
gula férrea vel ferríviae; rotalia, ium npl; - carromato: plaustrum, i n. Sin: carrus; serra-
único, trames unīus órbitae. cum vel sarracum; vectórius currus.

carrillito: búccula, ae f. carroza: carruca, ae f. Sin: petórritum, petó-


ritum; carpentum; pilentum; nóbile petórri-
carrillo: maxilla, ae f. tum; autoraeda nobilíssima. Uso: ir en -,
carrucā vehi; - ferroviaria, carruca ferriviá-
carrista: cúrruum cataphractorum vel lorica- ria.
torum ductor.
carruaje: raeda, ae f.
carrito: cárrulus, i m. Sin: plostellum. Uso: -
de mano, chiramáxium; manuale plostellum; carrucha: tróc(h)lea, ae f.
cárrulus manualis; - de mano para bultos,
plostellum manuale sarcinárium; - de niño, carta: epístula vel epístola, ae f. Sin: lítterae,
puerile vehículum; infantis cárrulus. arum fpl. Uso: - abierta, epístula aperta; -

193
cartabón

certificada, epístula certificata; epístula (rite)


commendata; epístula pública cautione missa cartel: (anuncio que se pega en sitio público)
vel perferenda; - comercial, epístula merca- affixum, i n. Sin: libellus; tábula; proscríptio
tória; - electrónica, epístula electrónica; - fa- (-onis f) ; affixa tábula; tábula núntiis propo-
miliares, epístulae familiares; lítterae ad nendis; tábula libellis affigendis. Uso: - pu-
familiares datae; - urgente, epístula citata; - blicitario, clamosa tabella; tábula
de condolencia, lítterae consolatóriae; - de fe- commendatícia; fólium commendatícium; -
licitación, epístula gratulatória; - de invita- de anuncios, proscripta, orum npl; nuntiorum
ción, epístula invitatória; - de pésame, - de libelli vel proscriptiones // (cuadro de papel
condolencia, lítterae consolatóriae; - de re- encartonado que sirve para la enseñanza) tá-
comendación, commendatíciae lítterae // bula, ae f. Uso: - ilustrados, tábulae imagíni-
papel de -, charta epistolaris // por -, ratione bus ornatae.
epistulari; per lítteras missas; - por expreso,
epístula accelerata; epístula raptim transmit- cártel: chartellum, i n. Sin: convéntio; páctio
tenda; próperae lítterae; - por Internet, epís- mercatória.
tula interretialis; - por vía aérea, aërívola
epístula // abrir una -, víncula epístulae rúm- cartelera: album, i n. Uso: - de espectáculos,
pere; cerrar una -, epístulam occlúdere; con- spectaculorum index vel libellus.
testar a una -, ad epístulam rescríbere; doblar
una -, epístulam complicare; echar una - en cartelero: affixorum (vel libellorum, vel nun-
el buzón, epístulam in cápsulam inícere; en- tiorum, vel publicorum nuntiorum) glutina-
tregar una -, epístulam trádere; enviar car- tor.
tas, epístulas dare vel míttere; esperar una -,
epístulam vel lítteras exspectare; llevar, hacer cartelito: chártula, ae f. Sin: scídula; pagella;
llegar una -, epístulam perferre; recibir car- nota; pittácium.
tas, epístulas accípere; terminar una -, finem
epístulae fácere; traer una - , epístulam af- cartelón: tábula, ae f. Sin: tabella; tábula
ferre // - de crédito, téssera nummária; - de praedicativa.
pago, v. recibo // (naipe de la baraja) v. naipe
// - de ciudadanía, diploma civitatis // - de los carteo: (intercambio de cartas) epistularum
derechos humanos, charta iurum hóminum // commércium cum áliquo vel inter áliquos.
- geográfica, tábula geográphica. Sin: epistolare collóquium; missae atque ac-
ceptae lítterae // (las mismas cartas, objeto
cartabón: (instrumento) norma, ae f. de la correspondencia) lítterae vel epístulae,
arum fpl. Uso: el - de Cicerón con Ático, lít-
cartapacio: (cuaderno de apuntes) adversá- terae Ciceronis ad Átticum (missae); el -
ria, orum npl; v. carpeta // (funda o bolsa entre Cicerón y Atico, Ciceronis et Áttici
para llevar cuadernos o libros a la escuela) epístulae missae et allatae; - ininterrumpido,
sácculus, i m. Sin: bulga; follis, is m; char- assidúitas litterarum; - secreto, secretae epís-
taríolum; chartophylácium; theca scriptória tulae.
vel chartária; theca scholaris; v. cartera.
cárter: cápsula (carteriana). Sin: arca.
cartearse: epistularum commércio cum áli-
quo uti. Sin: litterarum commércium cum áli- cartera: (valores o efectos comerciales de
quo habere; lítteras míttere et accípere. curso legal) permutationes, um fpl // (bolso)

194
cartujo

búlgula, ae f. Sin: sácculus. Uso: - de bolsillo, cartógrafo: chartógraphus, i m.


pascéolus; - escolar, capsa scholástica; cáp-
sula vel capsella scholaris ; - para guardar cartomancia: chartomantīa, ae f. Sin: divi-
papeles o documentos, chartárium; chartulá- nátio per lusórias chártulas; ex chartis lusóriis
rium; chartophylácium; cápsula chartária // divinátio; ars lusóriis chártulis divinandi.
(portamonedas) búlgula nummária. Sin:
zona; crumina; pascéolus. Uso: robo de car- cartomántico: chartomantes, is m. Sin: char-
teras, manticulátio; cállidus zonarum raptus; tarum lusoriarum divinator; ex lusóriis char-
zonarum séctio; robar carteras, cruminas de- tis divinator.
cérpere // (cubierta formada de dos hojas
rectangulares de cartón o piel, unidas por cartón: (papel muy fuerte y consistente)
uno de sus lados) díptycha vel díptyca, orum collema, ătis n. Sin: charta densata, durata,
npl. Uso: - de piel, díptycha alutā operta. crassa, spissa, spissior, múltiplex. Uso: -
crespo, spissa charta crispa; - ondulado,
carterista: sector zonárius. Sin: cruminíseca; charta undulata; - piedra, macerata charta; de
sacculárius; manticulárius. -, e collémate; e spissiore charta // (caja de -)
v. caja // (dibujo que se ejecuta antes de
cartero: tabellárius, ii m. Sin: epistolárius; hacer un cuadro) graphis, ĭdis f. Sin: gráphi-
públicus cursor vel tabellárius; viator cursua- dis vestígium; picturae exemplar.
lis.
cartuchera: cinctórium vel cíngulum capsu-
cartesianismo: philosóphia sive philosophīa larum. Sin: embolorum táenia; igniferarum
cartesiana. Sin: doctrina cartesiana. glándium theca; displodéntium tubulorum
fáscia.
cartesiano: adj cartesianus, a, um // sust car-
tesianus, i m. cartucho: (carga de arma de fuego) cápsula,
ae f. Sin: émbolus; túbulus; cápsula pýria vel
cartilagíneo: cartilagíneus, a, um. ignífera; túbulus displodens, explodens; cu-
cullus pýrius // (bolsa de papel fuerte o de
cartílago: cartílago, gĭnis f. cartulina) chartae involucrum. Sin: involu-
cre (-is n) chartáceum // (cucurucho) v. esta
cartilaginoso: cartilaginosus, a, um. voz.

cartilla: - de ahorros, v. libreta; - de suminis- cartuja: (convento de cartujos) cart(h)úsia,


tros, téssera annonária // (abecedario, silaba- ae f. Sin: monastérium cartusiense; cartusia-
rio) v. estas voces. num vel cartusianorum coenóbium // (orden
religiosa) cart(h)usianorum ordo. Sin: cartu-
cartita: epistólium, ii n. Sin: littérulae, arum siani, orum mpl.
fpl.
cartujano: cartusianus, a, um; cartusiensis,
cartografía: chartográphia sive -graphīa, ae e.
f.
cartujo: sust cart(h)usianus, i m. Sin: móna-
cartográfico: chartográphicus, a, um. chus vel sodalis cartusianus.Uso: paciencia
de -, summa patiéntia; incredíbilis quaedam

195
cartulina

patiéntia // adj, v. cartujano. cascabel: tintinnábulum, i n. Sin: crepitácu-


lum; sistrum. Uso: - pequeño. crepitacillum.
cartulina: - postal, v. tarjeta, postal.
cascabelear: tinnire. Sin: tintinnare.
casa: domus, us f. Uso: - Blanca, Domus Al-
bata; Aedes Albatae; - cinematográfica, ci- cascada: aquae vel aquarum deiectus (-us m).
nematográphica domus; - comercial, - de Sin: cataracta; aquae cadentes. Uso: cascadas
comercio, v. tienda; - consistorial, ayunta- del Anio, Anionis deiectus; cascadas del Nilo,
miento, cúria f; - editora, v. editorial; - infla- Nilus cadens; - del Rin, Rheni cataractae.
ble, domus inflábilis; - imperial, Domus
imperatoris; - natalicia, domus nativitatis; - cascanueces: nucifrangíbulum; v. rompenueces.
prefabricada, domus móbilis praestructa; -
privada, domus privata; - productora, domus cáscara: (cubierta, envoltura) tegumentum.
fabricatrix; - rectoral, cúria; - regular, domus Sin: tégumen vel tégimen, mǐnis n; tegimen-
regularis; - reinante, domus regnatrix; - reli- tum vel tegmentum. Uso: - de crustáceos,
giosa, domus religiosa; - rodante, v. roulotte; calyx, ycis f; - de fruta, cereales, huevos, pu-
- Rosada, Domus Rósea; volver a -, domum tamen, mĭnis n; cortex (tĭcis m); córium; - de
ire // - de arena, domus ex harena; - de legumbres, follículus; - de moluscos, testa.
campo, villa; víllula; domus rústica; - de co-
rreos, diribitórium; aedes tabelláriae; officina casco: (cuerpo de la nave) (navis) álveus;
postalis vel tabellária; - de Dios, templum; (navis) compago (-gĭnis f) vel compages (-is
domus Domini; sacra aedes; - del disco, socí- f) // (cuerpo del avión) v. fuselaje // (uña del
etas phonográphicis discis edendis; - de Ejer- pie de las caballerías) úngula, ae f // (tonel)
cicios Espirituales, ascetérium; domus vel v. esta voz // - secador del pelo, caláutica ca-
sedes Exercítiis Spirituálibus; sedes spiritua- pillorum siccífica, siccativa, siccatória // (co-
libus exercitatiónibus; domus excitandis ad bertura para proteger la cabeza) cassis, ĭdis
virtutem ánimis; - de empeños o de présta- f (de metal); gálea, ae f (de cuero). Uso: fabri-
mos, pigneratorum domus; - de locos, amén- cante de cascos, cassidárius // “- azules”,
tibus curandis domus; - de madera, domus “caerúleae cássides”; mílites, qui “cássides
trabária; - de prostitución, - de lenocinio, caerúleae” appellantur.
domus meretrícia; - de salud, valetudinárium.
caseificación: cásei efféctio.
casaca: sagum, i n. Sin: túnica vel vestis co-
saca; lacérnula; páenula. caseificio: ergastérium caseárium.

casa-cuna, v. brefotrofio. casería, caserío: casalis, is m. Sin: villa rús-


tica.
casadera, v. núbil.
casero: (que se hace en casa o pertenece a
casamata: cella tormentária. Sin: munitís- ella) domésticus, a, um Sin: familiaris, e //
sima cella; cella loricata tormentisque béllicis (que permanece mucho en su casa) qui vel
instructa. quae domi vivit vel sedet. Uso: mujer -, do-
míseda, ae f
casamiento: núptiae, arum fpl. Uso: - por lo
civil, núptiae civiles. caseta: (casa o albergue pequeño y aislado)

196
castañuela

cásula, ae f. Sin: domúncula; parva domus; desesperado, res insanábilis vel deplorata; -
cella; céllula; lóculus; loculamentum; quá- normal, res sólita; - particular, res peculiaris;
drula // (casilla donde se cambian de ropa los - piadoso, res miseranda; - Watergate, causa
bañistas) litórea cella. Sin: litoralis cella; do- watergatiana; en - de necesidad, in casu ne-
múncula vel céllula balineária. cessitatis // Med, - clínico, morbus clínice cu-
randus; - patológico, pathológicus morbus //
casete: capsella, ae f. Sin: cassetta; caseta // - de conciencia, quáestio moralis // hacer -
audio -, phonocapsella; phonocaseta; cápsula de uno, álicui crédere.
(vel táenia, vel theca) sonans vel sonígera;
capsella sonora, sonábilis, magnetophónica. caspa: furfur, ŭris m; generalmente en pl.
Uso: colección de casetes, casetotheca; serie
de casetes, séries phonocasetalis // - com- casquillo: orbículus, i m. Uso: - del taco de
pacto, phonocaseta compacta. billar, convexus córii orbículus.

casilla: (caseta) v. esta voz // (taquilla) tes- cassette, v. casete.


serária, ae f. Sin: tesserarum fórulus, lóculus,
pórtula; tesserária fenestella; v. boletería // cast: actorum actricumque index.
(división de un papel cuadriculado) aréola,
ae f // (división de un casillero) lóculus, i m // casta: genus, nĕris n. Sin: ordo; casta. Uso:
(escaque de un tablero de ajedrez, etc.) la - militar, genus militare; mílites (= los sol-
tessella, ae f // ( apartado postal) lóculus ta- dados).
bellárius; cursūs públici lóculus; rei tabellá-
riae loculamentum. castaña: castánea, ae f. Uso: - asadas, tosta-
das, castáneae assae, assatae, tostae; - coci-
casillero: loculamenta, orum npl. Sin: lóculi das, castáneae coctae, elixae, molles;
(-orum mpl). Uso: - postal, públici cursūs lo- vendedor, ra de - asadas, castanearum tosta-
culamenta. rum ínstitor, institória; tortilla de castañas,
placenta castanearum.
casimir, casimira: lanítium casmiriense. Sin:
lana casmiriensis. castañal, castañar o castañeda: castanetum,
i n. Sin: locus castáneis cónsitus.
casino: (club) conventículum, i n // (casa de
juego) aleatórium, ii n. Sin: domus vel ta- castañero, ra : castanearum vénditor, tostor,
berna aleatória. ínstitor; castanearum vénditrix, tostrix, insti-
tória.
casita: domúncula, ae f. Sin: parva domus //
(casa de campo, de labor) víllula, ae f. Sin: castañeta, v. castañuela.
rústica domúncula.
castaño: (árbol) castánea, ae f. Sin: fagus
casiterita: cassiteritum, i n. Sin: stannum castánea; castánea vesca // adj bádius, a, um.
oxydatum. Sin: brunus; castáneae colore; fuscus;
múrreus (de los cabellos); spadix, dīcis (de
caso: Gram casus, us m. Uso: construir con los caballos).
el - dativo, casu dativo adiúngere // (aconte-
cimiento, circunstancia) casus, us m. Uso: - castañuela: crótalum, i n. Sin: sistrum;

197
castellano

crusma (-ătis n); percussionalis orbículus. casuista: casuísta, ae m.


Uso: tocar las -, crotalissare; crótala pulsare;
tocador, tañedor de castañuelas, crotalorum casuística: doctrina casuística.
pulsator; tocadora de castañuelas, crotalís-
tria; crotalorum pulsatrix. casulla: cásula, ae f. Sin: planeta.

castellano: (idioma) lingua castellana vel his- catabolismo: catabolismus, i m.


pánica. Sin: sermo castellanus vel hispánicus.
cataclismo: cataclysmus, i m.
casticismo: casticismus, i m.
catacresis: catachresis, is f.
castigado: castigatus, a, um Sin: punitus.
catacumbas: catacumbae, arum fpl. Sin:
castillo: castellum, i n. Sin: castrum. Uso: - cryptae; hypogea (-orum npl); sacrae cryptae;
feudal, castellum feudale; arx privi iuris; - pe- cunículi sepulcrales; subterránea ambulacra.
queño, parvum castellum vel castrum; oppí- Uso: - de San Calixto, catacumbae callistia-
dulum // un - en el aire, ficta cogitatione nae.
imago.
catacústica: catacústica, ae f; catacústice, es
castizo: (del estilo o lenguaje) purus, a, um. f. Sin: catacústica disciplina; doctrina de
Sin: emendatus; limatus Uso: lenguaje -, echūs légibus.
sermo purus; pura orátio; - en el habla, ora-
tione limatus. catacústico: catacústicus. Sin: ad catacústi-
cam (vel ad catacústicen) áttinens.
castor: castor, ǒris m. Sin: fiber (-bri m).
Uso: de -, fibrinus vel fíbrius. catafalco: moles fúnebris. Sin: fúnebre
pegma (-ătis n); túmulus honorárius.
castradera: castratórium (ferramentum).
catalán: adj catalanus, catalónicus, cataláu-
castrismo: Castri fáctio (-onis f). nicus, a, um. Sin: cataloniensis vel catalau-
niensis, e // (habitante) Catalanus vel
castrista: Castri sectator m; Castri sectatrix f. Catalaunus, i m. Sin: Cataloniensis vel Cata-
launiensis, is mf // (idioma) lingua catalana;
casual: fortuītus, a, um. sermo cataláunicus.

casualidad: casus, us m. Sin: casus vel even- cataléctico: catalécticus, a, um.


tus (-us m) fortuītus.
catalejo: telescópium geminatum; v. anteojo
casualismo: philosóphia sive philosophīa (- de larga vista).
fortuíti.
catalepsia: catalepsis, is f.
casucha: cásula, ae f.
cataléptico: ( relativo a la catalepsia) cata-
casuismo: casuísmus, i m. lépticus, a, um. Sin: ad catalepsin spectans //
(atacado de catalepsia) catalépticus; cata-

198
catastro

lepsi laborans ; qui catalepsi laborat. cataplejía, v. cataplexía.

catálisis: catálysis, is f. Uso: provocar la -, cataplexía: catapléssia sive -plessīa; cataplé-


catálysin effícere. xia sive -plexīa, ae f.

catalítico: catalýticus, a, um. catarata: (cascada) cataracta, ae f; catarac-


tes, ae m // (opacidad del cristalino o de su
catalizador: catalyzatórium, ii n. Sin: cataly- membrana) cataracta, ae f. Sin: óculi cata-
zator; catálytrum, i n; catálysis effector; ele- racta; suffúsio; oculorum suffúsio;
mentum catálysin effíciens. hypóchyma, ătos n; hypóchysis, is f.

catalogable: in catálogum referendus, redi- cátaro: cátharus, i m.


gendus, ascribendus.
catarral: catarrhalis, e. Sin: pituitosus.
catalogación: catálogi vel catalogorum con-
féctio. catarro: catarrhus, i m. Sin: destillátio,
distillátio; pituīta. Uso: - crónico, diuturnus
catalogador: catálogi auctor vel confector. (vel diútinus, vel insanábilis) catarrhus;
- nasal, nárium destillátio; que padece -,
catalogar: (componer el catálogo de algo) catharro vel distillatione laborans; que
alicúius rei índicem confícere // (apuntar padece habitualmente -, v. catarroso; con-
algo en un catálogo) áliquid in elenchum re- traer, pescar un -, destillatione córripi vel
ferre. Sin: áliquid in catálogum redígere, áffici.
ascríbere, referre // (clasificar) digérere. Sin:
in classes distribúere. Uso: - los libros de una catarroso: catarrhosus. Sin: pituitosus; cre-
biblioteca, bibliothecam digérere. bris destillationibus vexatus vel affectus.

catálogo: catálogus, i m. Sin: elenchus; index catarsis: catharsis, is f. Sin: purificátio; pur-
(-dĭcis mf); libellus index; repertórium. Uso: gátio.
- comercial, praedicatórius elenchus; - gene-
ral, index omnium rerum; - ilustrado, catá- catártico: adj cathárticus, a, um; Med purga-
logus imagínibus exornatus, - de discos, tivus; purgatórius; purgandi vim habens;
discorum index. alvum purgans // (remedio) cathárticum, i n.
Sin: medicamen (-mĭnis n) purgativum.
cataloguista: catalogorum confector m; elen-
chorum confectrix f. catascopio: catascópium, ii n.

Cataluña: Cataláunia vel Catalónia, ae f. catastral: ad censórias tábulas públicas pér-


tinens.
catamarán: (embarcación de dos cascos
unidos) navígium bialveatum. Sin: navis catastro: tabulárium censuale. Sin: census, us
bialveata. m; públicae censūs tábulae. Uso: hacer el -,
censum habere vel ágere; públicas censūs tá-
cataplasma: cataplasma, ătis n; cataplasmus, bulas confícere vel descríbere; hacer un
i m. Sin: fomentátio; malagma (-ae f vel -ătis n). nuevo -, novas censūs tábulas descríbere;

199
catástrofe

censórias tábulas públicas renovare. urbis templum. Uso: - de Notre-Dame, cathe-


dralis beatae Mariae; plaza de la -, área ca-
catástrofe: (acontecimiento imprevisto y fu- thedralis.
nesto) calámitas, atis f. Sin: catástropha, ae f;
catástrophe, es (ac -en); exítium; ruīna; evér- catedrático: (profesor) doctor, oris m. Sin:
sio; clades. Uso: - ecológica, calámitas oeco- professor. Uso: - universitario, professor uni-
lógica // (desenlace del poema dramático) versitárius; studiorum universitatis doctor; -
catástropha vel catástrophe, es f. Sin: éxitus, en la Universidad de Praga, doctor in Pra-
us m; eventus, us m; fábulae epílogus. gensi studiorum Universitate // (tributo que
se pagaba al prelado) cathedráticum, i n.
catastrófico: calamitosus, a, um.
categoría: Filos categória sive -gorīa, ae f //
catecismo: catechismus, i m. Sin: christianae (cada uno de los grados de una carrera o
doctrinae elementa vel praecepta; christianae profesión) gradus, us m // (condición social
doctrinae summa. Uso: - universal, catechis- de una persona con respecto a otras) ordo,
mus mundanus vel universalis; - de la Iglesia dinis m. Sin: genus, nĕris n; classis, is f //
Católica, Catechismus Ecclésiae Cathólicae; (clase, serie en la clasificación científica)
compilar un -, catechismum compónere vel genus, nĕris n. Sin: classis; spécies; séries.
scríbere; christianae doctrinae summam in
brevi conspectu pónere; enseñar, dar clase de categóricamente: modo certo vel indubio.
-, catechismum docere; christianae doctrinae Sin: indubitate; absolute; simplíciter; simpli-
elementa álicui trádere. císsime. Uso: expresado -, simplíciter elatus.

catecumenado: catechumenatus, us m. categórico: categóricus, a, um. Uso: impera-


tivo -, imperativum categóricum; conscien-
catecúmeno, na: catechúmenus, i m; cate- tiae praescriptum // (claro, preciso) certus;
chúmena, ae f. Sin: christianae religionis can- indúbius; absolutus; definitivus.
didatus m, candidata f.
catenaria: catenária, ae f.
cátedra: (asiento elevado) cáthedra, ae f //
(empleo y ejercicio del catedrático; materia catequesis: catechesis, is f. Sin: christianae
que enseña un catedrático) cáthedra, ae f. doctrinae institútio vel tradítio.
Sin: munus docendi; magistérium. Uso: -
universitaria, cáthedra universitária; munus catequismo, v. catequesis.
públice docendi in universitate; - de teología,
cáthedra theológiae // (dignidad pontificia o catequista: catechista, ae m. Sin: catecheta,
episcopal) pontificalis dígnitas; pontificale ae m; catechesis (vel christianae doctrinae)
sólium. Uso: elevar a alguien a la - episco- institutor m, institutrix f; qui vel quae christia-
pal, ad pontificale sólium áliquem evéhere; nam doctrinam tradit álicui; magister vel ma-
áliquem pontificali dignitate decorare, or- gistra doctrinae christianae tradendae.
nare, honestare.
catequístico: catechísticus, a, um. Sin: cate-
catedral: cathedralis, is f. Sin: ecclésia vel chéticus; ad catechismum vel ad catechesim
aedes cathedralis; templum cathedrale; tem- áttinens. Uso: enseñanza -, catechética insti-
plum princeps, maius, máximum; princeps tútio.

200
causalidad

catequización: catechizatio, onis f. catoniano: adj catonianus, a, um. Sin: cato-


ninus; catónius.
catequizar: catechizare áliquem. Sin: Chris-
tianam doctrinam álicui trádere; in elementis catonismo: Catonis morum ostentátio. Sin:
christianae religionis erudire áliquem // fig, catonianae severitatis vel gravitatis imitátio.
curare vel conari persuadere álicui de áliqua
re. catonizar: Catonem imitari. Sin: Catonem
ágere; Catonis severitatem affectare.
catéter: cátheter, ēris (ac cathetērem vel ca-
thetēra) m. catóptrica: catóptrica, ae f; catóptrice, es f.
Sin: catóptrica rátio vel doctrina; disciplina
cateterismo: catheterismus, i m. Sin: cathe- de lucis repercussu, repercussione, repulsu.
terizátio; cathetēris introdúctio vel immíssio.
catóptrico: catóptricus, a, um.
cateto: cáthetus, i f. Sin: línea perpendicula-
ris. catre: léctulus, i m. Uso: - de tijera, - de
viento, léctulus versátilis vel plicátilis.
catetómetro: cathetómetrum, i n.
Caucasia: régio Caucásia.
catexis: cathexis, ĕos f.
caucho: gumma, ae f; gummis vel cummis
catimarón: línter géminis álveis suffulta. (-is; ac -im, abl -i vel -e, gen pl -ium) elástica.
Sin: dúplices scaphae contabulatae, copula- Sin: resina elástica.
tae, coniunctae.
caución: cautio, onis f. Uso: dar -, cautionem
catión: cation, onis vel cation, ontis m. interpónere, offerre, interpónere, exhibere,
praestare.
catódico: cathódicus, a, um. Uso: rayos -,
rádii cathódici. cauda: syrma, ătis n.

cátodo: cáthodos vel cáthodus, i f. caudatrémula: motacilla, ae f.

catolicidad: catholícitas, atis f. caudillo: dux, ducis m. Uso: el - de Libia Ga-


dafi, dux Lýbiae Gaddafi.
catolicismo: catholicismus, i m.
causa: causa, ae f. Uso: - eficiente, causa ef-
católico: adj cathólicus, a, um. Uso: mundo -, fíciens; causas - de beatificación y de cano-
cathólicus orbis; ecclésia cathólica; cathólici nización, causae beatificationis et
(-orum mpl); doctrina, fe, religión, verdad -, canonizationis; con conocimiento de -, de re
doctrina, fides, relígio, véritas cathólica // edoctus; por - políticas, ex causis políticis.
sust cathólicus, i m. Sin: fidelis cathólicus.
Uso: - practicante, cathólicae religionis cul- causal: causalis, e. Uso: conjunciones -, co-
tor exímius vel egrégius; ser -, fidem cathó- niunctiones causales.
licam profiteri.
causalidad: causálitas, atis f. Sin: causae

201
causticidad

áctio, rátio, vis; rátio effíciens. Uso: principio n; caviárium, ii n.


de -, causarum ordo (-dĭnis m) vel nexus (-us
m). cavidad del ojo: cávea óculi. Sin: orbis (-is
m).
causticidad: vis corrosiva f.
cayado: (palo de los pastores) pedum, i n //
cáustico: adj cáusticus, a, um. Sin: urens, (báculo pastoral del obispo) báculum, i n // -
adurens; fig mordax; dicax // sust cáusticum, que sirve para el hockey, hastile, is n.
i n. Sin: medicamentum cáusticum.
caza: venátio, onis f // fig consectátio, onis f
cauterio: (agente químico o mecánico que // - del tesoro, thesauri perquirendi ludus.
quema las carnes) cautérium, ii n. Sin: cau-
ter, ēris m // (llaga hecha artificialmente para cazabombardero: aëronavis insectória et
mantener una supuración) vulnus (-nĕris n) ballistária.
cautere factum.
cazador: adj venatórius, a, um // sust vena-
cauterización: cauterizátio, onis f. Sin: adús- tor, oris m. Uso: - furtivo, venator fraudulen-
tio; actus cauteriandi; adústio cautēre facta. tus // (soldado que hace el servicio de tropas
ligeras) veles, lĭtis m. Sin: miles léviter ar-
cauterizador o cauterizante: cautérians vel matus.
cauterizans, antis.
cazadora: venatrix, icis f // (especie de cha-
cauterizar: cauterizare. Sin: cauteriare; áli- queta) vestis venatória. Uso: - de piel, rheno,
quid cautério úrere, inúrere, adúrere. onis m; thorax pellitus vel pellíceus.

cavador, v. excavador. cazasubmarinos: (navícula) submergibílium


insectatrix. Sin: (navícula) subaquanearum
cavar: pastinare. Uso: - la tierra, terram pas- líntrium venatrix.
tinare.
cazatorpedero: navis venatória vel deletrix.
cavatina: sincínium, ii n. Sin: torpedinariarum návium venatrix; rates
(-is f) torpedináriis návibus depellendis vel
caveau: subterránea cella argentária. insectandis; lembus torpedinárias naves de-
pellens vel insectans; rates torpedinariarum
caverna: caverna, ae f. Sin: specus (-us m); návium insectatrix.
spelunca.
cazo: úrceus, i m. Sin: cáccabus.
cavernícola: adj cavernam vel cavernas ín-
colens // sust cavernícola, ae m. Sin: cavernae cebada: hórdeum, i n. Uso: dar - (echar
vel cavernarum íncola. pienso al ganado) cibária béstiis praebere.

cavia: cávia, ae f. Sin: cobáia; bestíola expe- cebadura: saginátio, onis f. Sin: fartura.
rimentalis.
cebar: (dar comida a los animales para au-
cavial o caviar: haviare, is n. Sin: caviale, is mentar su peso) saginare. Sin: fartire; in-

202
celador

escare // (poner en movimiento una máquina) cédride: líppia citriodora.


accéndere.
cedrino: cédrinus, a, um.
cebo: (alimento que se da a los animales
para engordarlos) cibus, i m // (porción de cédula: (documento personal) téssera, ae f.
materia explosiva) igniárium, ii n. Sin: Uso: - judicial, téssera iudicialis vel poenalis;
fomes (-mĭtis m) dirumpens; fomentum dis- - de identidad, charta identitatis; téssera agni-
plosionis. Uso: - fulminante, v. cápsula // tionalis; sýngraphi vel identitatis diploma;
(carnada) esca, ae f. Sin: cibus. Uso: atraer charta vel téssera probatória; téssera fidem
con -, cibo allícere; cazar o pescar con -, in- alicúius fáciens; tésserā identitatis testis //
escare // (fig, fomento de una pasión) fomes, (pedazo de papel escrito o para escribir en
mĭtis m. Sin: esca. Uso: - del mal, esca malo- él alguna cosa) scheda, ae f. Sin: scida; sché-
rum. dula, scídula. Uso: - de inscripción, schédula
inscriptionis.
cebolla: caepa vel cepa, ae f; caepe vel cepe,
is n. Uso: picar las -, cepas térere; vendedor cefalalgia: cephalálgia sive cephalalgīa, ae f.
de cebollas, v. cebollero // (bulbo) bulbus vel Sin: cephálgia; cephalárgia; dolor cápitis.
bolbus, i m. Uso: padecer -, cephalálgia vel cápite labo-
rare; que padece -, cephalálgicus; cephalár-
cebollar: caepina vel cepina, ae f. Sin: caepe- gicus.
tum vel cepetum, i n.
cefalálgico: cephalálgicus, a, um. Sin: ad ce-
cebollero: caepárius vel cepárius, ii m. phalálgiam spectans.

cebollita: (planta) cáepula vel cépula, ae f // cefalea: cephalaea vel cephalea, ae f. Sin:
(bulbo) búlbulus, i m. dolor cápitis inveteratus.

cebra: zebra, ae f. Uso: de -, zebrinus, a, um; cefálico: cephálicus.


paso de -, v. paso.
cefalología: cephalológia sive cephalologīa,
cebrado: virgatus, a, um. ae f.

cebú: bos vel taurus índicus. cefaloplexia: cephalopléssia sive cephalo-


plessīa; cephalopléxia sive cephaloplexīa, ce-
ceca: (casa donde se labra la moneda) mo- phaloplégia sive cephaloplegīa, ae f. Sin:
neta, ae f. Sin: officina monetária vel argen- colli musculorum parálysis (-is f; ac -in, abl
tária. Uso: director de la -, officinae monetali -i).
praepósitus.
Ceilán : Ceilónia vel Ceylónia, ae f; Ceilā-
cedazo, v. criba. num, i n; Ceylōnum, i n; v. Sri Lanka.

cedilla: (signo ortográfico) zetilla vel zétula, ceilanés: ceilanianus, a, um.


ae f. Sin: parva zeta // (la virgulilla de ese
signo) cáudula, ae f. Sin: caudilla; vírgula; celador, ra: (scholaris vel scholae) custos,
cáudula vel vírgula subscripta. odis mf. Sin: mónitor; curator; qui vel quae

203
celaduría

monet, curat, vígilat. celosía: persiana, ae f. Sin: (fenestrae) tran-


senna; clatri (-orum mpl). Uso: mirar como
celaduría: (cargo o empleo) custodis munus a través de una -, quasi per transennam aspí-
(-nĕris n) vel offícium // (oficina) custodis cere.
sedes (-is f).
celotomía, v. quelotomía.
celda: (de convento) céllula, ae f. Sin: sacra
céllula // (de cárcel) arca, ae f // (de un panal celtismo: vox céltica vel gállica.
de abejas) céllula, ae f.
célula: céllula, ae f. Uso: - fotoeléctrica,
celdilla: céllula, ae f. céllula photoëléctrica; - germinal, céllula
germinalis; - nerviosa, céllula nervalis; - se-
celebración: celebrátio, onis f. Uso: - euca- xual, céllula sexualis; - somática, céllula so-
rística, celebrátio eucharística. mática // fig partícula, ae f. Uso: - social,
partícula civitatis; - fundamental del Estado,
celebrante: - en la Misa, célebrans, antis m. primária partícula civitatis.

celebrar: celebrare. Uso: - Misa, Missam ce- celular: cellularis, e. Sin: cellaris. Uso: coche
lebrare; - un congreso, conventum celebrare, -, autocinetum captivis vehendis // (aparato
concelebrare, fácere. de telefonía celular) telephónulum gestábile.

celestina, v. alcahueta. celulitis: cellulitis, ĭdis f; cellulites, is f.

celíaca o celiaca: (enfermedad) coelíaca, ae celuloide: cellulóida, ae f; cellulóides, is f.


f. Sin: coelálgia sive coelalgīa; coelíacus
morbus; dolor abdóminis. celulosa: cellulosa, ae f. Sin: cellulosa tela
vel membrana.
celíaco o celiaco: adj coelíacus, a, um. Sin:
coelíaco morbo laborans; ad coelíacam pérti- celuloso: cellulosus, a, um.
nens // sust coelíacus, i m. Sin: qui coelíaco
morbo laborat. cementación: caementátio, onis f. Sin: litho-
collae íllitus (-us m), usus (-us m), usurpátio
celibato: caelibatus, us m. (-onis f).

célibe: caelebs, lĭbis. Sin: ágamus, i m. Uso: cementar: caementare. Sin: malthare; litho-
vida -, vita caelebs. collā vel caemento firmare, coagmentare,
constrúere, strúere // fig coagmentare; fir-
celo: ardor, oris m. Sin: stúdium; zelus. Uso: mare; solidare; conglutinare; copulare. Uso:
el - de la caridad, zelus caritatis. - las amistades, amicítias conglutinare; - la
paz, pacem coagmentare.
celofán: matéria cellophánica. Sin: (flexí-
bile) fólium perspícuum. Uso: envuelto en -, cementerio: coemetérium, ii n. Sin: necró-
(flexíbili) fólio perspícuo contectus. polis; sepulcretum; requietórium; defuncto-
rum sedes; locus sepulcralis vel sepulcrorum.
celoma: coeloma, ătos n.

204
centenario

cementista: ópifex lithocollaris. cenital: zenithalis vel senitalis, e. Sin: ad


zenith spectans; ad caeli fastígium (vel
cemento: lithocolla, ae f. Uso: - u hormigón ápicem) pértinens.
armado, calcestrum; lithocolla ferro vel chá-
libe conexa, durata, firmata; arenatum ferro ceniza: cinis, nĕris m. Uso: día o miércoles
duratum vel roboratum; coagmentum ferra- de -, féria quarta cínerum; sacrorum cínerum
tum vel duratum; construir en -armado, ferro dies (-ēi m); quitar la - (del cenicero), cíneres
duratā lithocollā exstrúere. excútere; reducido a cenizas, decineratus, a,
um.
cena: cena, ae f. Sin: cibus vespertinus; cena
vespertina; épulae vespertinae. Uso: - frugal, cenobial: coenobialis, e. Sin: ad coenóbium
ligera, cénula; - suculenta, cena exquisitíssi- áttinens.
mis épulis appósita; - de despedida, cena va-
ledictória; tomar la -, vespertinum cibum cenobio: coenóbium, ii n.
súmere.
cenobita: coenobita, ae m.
cenáculo: cenáculum, i n. Sin: triclínium //
(tertulia, peña) sodalícium, ii n. Sin: círculus; cenobítico: ad coenobitam spectans.
cenáculum.
cenotafio: cenotáphium, ii n. Sin: túmulus
cenador: tríchila, ae f. honorárius; túmulus vácuus.

cenar: cenare. Sin: cenam súmere. Uso: invi- cenozoico: caenozóicus, a, um. Sin: tertia-
tar a -, ad cenam invitare vel vocare; - en nus.
casa de uno, apud áliquem cenare; después
de -, post cenam; cenatus; sin -, incenatus. censo: census, us m. Uso: registro general
del -, rationárium; hacer el -, censum habere,
cendal: (vestidura sacerdotal) v. humeral. ágere, édere; censum censere; incluir en el -,
in censum referre vel deferre; - de contribu-
cenefa: ínstita, ae f. yentes, census aestimátio vel taxátio // rela-
tivo al -, censualis, e.
cenestesia: coenáesthesis, is f.
censura: censura, ae f. Uso: - eclesiástica,
cenestésico: ad coenáesthesin áttinens. censura ecclesiástica; - previa, censura práe-
via.
cenicero: cinerárium, ii n. Sin: vásculum vel
excípulum cinerárium; cíneris receptáculum; centavo: centésimus, i m.
catillus cinerárius. Uso: - lleno de colillas, ci-
nerárium ciccis repletum onustumque. centelleo: scintillátio, onis f.

cenicienta: ancíllula despecta. centenario, ria: (concerniente o relativo a la


centena) centenárius, a, um; saecularis, e //
cenit o cénit: zenith vel senit indecl. Sin: (que tiene cien años de edad) centum annos
caeli fastígium vel apex (ápicis m). natus vel nata; centum annorum senex (homo
vel múlier) . Uso: es más que -, centésimum

205
centeno

annum excessit // (tiempo de cien años) cen- parte central de la casa, interior pars áedium;
tennale, is. Sin: spátium centenárium // (fies- parte - del día, médium diēi; médius dies;
tas centenarias) saeculária, ium npl. Sin: parte - de la noche, média nox // (principal)
sollemnia saeculária; saeculares celebratio- primárius, a , um. Sin: principalis; praecí-
nes; saeculares fériae. Uso: celebrar el - de puus; potíssimus; summus. Uso: consejo -,
algo, alicúius rei saeculária celebrare; feste- primárium alicúius societatis consílium;
jar el - de uno, centésimum diem natalem ali- punto -, res praecípua; pars primária; los pun-
cúius ágere; en el - de la muerte de uno, tos - de los argumentos, summae rerum; es la
centésimo anno post mortem alicúius; en el -, cuestión -, summa quáestio est; id máxime
recurriendo el - de …, centésimo exeúnte (vel quáeritur // ( establecimiento -, casa -, oficina
exacto, vel revoluto) sáeculo ab …; exeūnte -) primária sedes. Sin: centralis, is f (sedes);
(vel exacto, vel revoluto) sáeculo a … officina principalis. Uso: - atómica, nuclear,
officina atómica; electrificina nuclearis; er-
centeno: sécale, is n. gastérium atómicum; atómicae machinationis
sedes; ergastérium energiae atómicae gignen-
centésima: centésima, ae f. dae; - eléctrica, electrificina; eléctrica offi-
cina; officina vel ergastérium eléctridi
centesimal: centesimalis, e. Uso: método -, gignendae; primária sedes eléctrica; sedes
rátio centesimalis. primária eléctridi generandae; primária eléc-
trici machinamenti (vel eléctricae machina-
centígrado: centígradus, a, um. Sin: in gra- tionis) sedes; - eléctrica eólica, electrificina
dus centum diductus; in gradus centum distri- pneumática; - eléctrica nuclear, electrificina
butus. nuclearis vel atómica; - hidroeléctrica, ergas-
térium hydroeléctricum; - telefónica, primá-
centigramo: centigramma, ătis n. Sin: cen- ria telephōni (vel telephōnii) sedes; telephonii
tésima grámmatis pars. diribitórium; translocutória officina; - tele-
gráfica, primária telégraphi (vel telegráphii)
centilitro: centílitrum sive centilītrum, i n; sedes; - térmica, officina thermática; caloris
centílitra, ae f. officina; - termonuclear, primária sedes elec-
troatómici machinamenti; sedes electroató-
centimano o centímano: centímanus, a , um. mico róbori generando; - de correos, primária
Sin: centum mánibus (práeditus); centum públici cursūs sedes; primárium públici cur-
manus habens. sūs diribitórium.

centímetro: centímetrum, i n. Uso: - cua- centralismo: centralismus, i m. Sin: conglo-


drado, cúbico, centímetrum quadratum, cú- bationis rátio. Uso: - romano, centralismus
bicum. romanus.

céntimo: terúncius, ii m. centralista: centralísticus, i m. Sin: conglo-


bationis fautor.
central: (adj, que se halla en el centro) cen-
tralis, e. Sin: centratus; in centro pósitus; in- centralita: primária cella telephónica. Sin:
terior; médius. Uso: acontecimiento -, telephónii vel telephoni mutábulum. Uso: te-
eventus (-us m) centralis; Europa -, média lefonista de una -, primáriae cellae telephóni-
Europa; núcleo central, núcleus centralis; cae addictus m vel addicta f.

206
centroderecha

centralización: conglobátio, onis f (en sen- in urbe; el - de Sicilia, umbilicus Sicíliae; en


tido material); ordinátio vel conformátio in el - de la escena, in meditúllio scaenae; en el
unum (en sentido metafórico). - del palacio, in médio áedium; colocar en el
-, áliquid in médio dispónere // (parte habi-
centralizador: ómnia sibi tríbuens vel attrí- tada) locus habitatus // (punto de reunión;
buens. Sin: ómnia ad se cónferens vel défe- lugar donde es más intensa la actividad)
rens; congregator; in unum conformator. sedes, is f. Sin: domicílium; domus; centrum.
Uso: - asistencial, domus hospitalis; - cine-
centralizar: (tomar para sí toda la auto- matográfico, rei cinematográphicae sedes;
ridad) ómnia ad se conferre. Sin: ómnia artis cinematográphicae sedes; - comercial,
sibi tribúere // (reunir varios objetos en un empórium; - deportivo, ludicrarum exercita-
centro único o hacerlos depender de un tionum sedes; - didáctico, sedes institutória;
poder central) in unum cógere, contráhere, - electoral, suffragiorum ferendorum primá-
conglobare. Sin: ad unum ordinare, confor- ria sedes; - electrónico, electrónica sedes; -
mare, conferre. experimental, sedes experimentis faciendis;
- industrial, centrum indústriae; - local del
centrar: collineare. apostolado de la oración, centrum locale
apostolatūs orationis; - meteorológico, sedes
céntrico: céntricus, a, um. rei meteorológicae; - político, sedes rerum
politicarum; - recreativo, sedes rei oblectató-
centrifugadora: máchina centrífuga. riae; - sociológico, centrum sociológicum; -
turístico, sedes peregrinatorum; centrum tu-
centrifugar: centrifugare. rísticum // - de atención y acogida para en-
fermos de SIDA, sedes curationis et
centrífugo: centrífugus, a, um. Sin: centrum hospitalitatis pro laborantibus morbo AIDS; -
vel médium fúgiens; médiam partem fúgiens. de ayuda a la vida, sedes vitae iuvandae;
Uso: fuerza -, vis centrífuga; vis centrum (vel institutum vitam tuens; - de cómputos, sedes
médium) fúgiens. computatória; - de compras, centrum emptó-
rium; - de entrenamiento, tirónibus exercen-
centrípeto: centrípetus, a, um. Sin: médium dis sedes; - de estudios, studiorum praecípua
áppetens; centrum (vel médium) petens; in sedes; - del imperio, impérii sedes vel domi-
médium petens. Uso: fuerza -, vis centrípeta; cílium; - de investigación, sedes naturae
vis a centro (vel a médio) avertens. rebus vestigandis vel investigandis; - de pro-
ducción, sedes ópibus gignendis // fig res
centrismo: centrismus, i m. Sin: mediarum praecípua vel primária. Sin: alicúius rei caput
pártium stúdium. ac véluti centrum; nodus. Uso: - nervioso;
nervorum quasi nodus; - de la discusión, dis-
centrista: centrista, ae m. Sin: e factione putationis quasi caput // Dep, - delantero, in-
média; moderatarum pártium sectator vel cursor.
fautor.
Centro América, v. América.
centro: Geom centrum, i n // (parte céntrica)
médium, ii n. Sin: meditúllium; umbilicus; centrocampistas Dep: ácies média.
pars média. Uso: el - de la ciudad, centrum
urbis; média urbs; en el - de la ciudad, média centroderecha Dep: pars média-déxtera;

207
centroizquierda

partes médiae-déxterae. Uso: de -, parti mé- cepo: pédica, ae f.


diae-déxterae addictus // (partido de -) fáctio
média-déxtera cequí: seccinus, i m. Sin: áureus; nummus
áureus. Uso: - de Venecia, áureus vénetus; áu-
centroizquierda Dep: partes médiae sinis- reus vénetus nummus.
trae fpl // (partido de -) fáctio média - sinis-
tra. cera: cera, ae f. Uso: persona que labra o
vende la -, v. cerero.
centuplicar: centuplicare.
cerámica: (arte de fabricar vasijas y otros
ceñidor: (faja) fáscia, ae f. Sin: zona, ae f // objetos de barro) figulina vel figlina, ae. Sin:
(cinto) v. esta voz. figulina ars // (conjunto de objetos así fabri-
cados) fictília, ium npl. Sin: vasa fictília;
ceño: supercílium, ii n // (fig, demostración vasa ex argilla // (vasija de -) figlinum, i n.
de enfado que se hace con el rostro) truces Sin: opus figulinum; vas fíctile.
óculi mpl. Sin: torva vel hórrida fácies.
cerámico: (artista dedicado a la cerámica)
ceolita: zeólithus sive zeólithos, i m. v. ceramista // (relativo a la cerámica) ad fi-
gulinam pértinens.
cepa: (parte del tronco de árbol o del tallo
de la planta que está dentro de tierra y unida ceramista: fígulus, i m; v. alfarero.
a las raíces) caudex, dĭcis m // (tronco de la
vid) vitis truncus vel stipes (-pĭtis m) // (toda cerato: ceratum, i n.
la vid) vitis, is f.
cerca: (cercado) saeptum, i n.
cepillar, v. acepillar.
cercopiteco: cercopithecus, i m.
cepillo: penículus, i m. Sin: penicillus; peni-
cillum. Uso: - de cabeza o para los cabellos, Cerdeña: Sardínia, ae f.
penículus comatórius; penículus capillis
mundandis vel expoliendis; - para los dien- cerebelo: cerebellum, i n.
tes, penicillum dentárium; penículus vel peni-
cillus dentárius; déntium penículus; cerebral: cerebralis, e. Uso: operación -, cé-
penículus déntibus detergendis, mundandis, rebri operátio.
confricandis; - para limpiar pelaje, strígilis,
is f; - para la ropa, penículus vestiárius; - cerebralismo: nímius intellectualitatis cultus
para las uñas, penicillus únguium vel úngui- (-us m).
bus detergendis; - para los zapatos, penículus
calceárius // (caja de madera u otra materia cerebralista: nímiae intellectualitatis cultor.
en que se introducen las limosnas) árcula, ae
f. Sin: cápsula, ae f // (instrumento de carpin- cerebriforme: cerebriformis, e.
tería) rúncina, ae f // - eléctrico aspirador,
scópulae púlveris hauritóriae vel haustóriae; cerebro: cérebrum, i n. Uso: - electrónico,
- para dar masajes, scópulae eléctricā vi per- cérebrum electrónicum.
fricantes.

208
cerraja

cerebroespinal: cerebrospinalis, e. cerero: cerárius, ii m.

ceremonia: (forma exterior y regular de un cereza: unas - traen o llevan consigo otras,
culto) caeremónia vel caerimónia, ae f. Sin: rem unam áltera séquitur.
sollémnia, ium npl; ritus (-us m); offícium.
Uso: - nupcial, nuptiarum sollémnia; maestro cerilla: (vela de cera que se arrolla en forma
de ceremonias, caeremoniárius, ii m; praefec- de librillo) glomus (glómeris n) filorum cera-
tus caerimoniarum; rítuum magister; magis- torum. Sin: cera flammífera; céreus ignes-
ter a caerimóniis // (acto para dar reverencia cens // (fósforo): ceréolus, i m. Sin:
y honor en el ámbito profano) offícium, ii n. sulphuratum; flammíferum; ceréolus sulphu-
Sin: sollemne (-is n); apparatus (-us m). Uso: ratus. Uso: caja de fósforos, flammiferorum
- oficial, sollemne públicum; maestro de ce- vel sulphuratorum theca; cereolorum capsella
remonias, officiorum magister // (cumplido, // (cera de los oídos) áurium sordes (-ium
ademán afectado de cortesía) affectata offi- fpl).
ciósitas. Sin: affectatum offícium. Uso: hacer
ceremonias, officiósius fácere vel ágere cum cerillero: (vendedor de cerillas o fósforos) v.
áliquo; sin ceremonias, líbere et familiáriter; fosforero // (estuche o caja para guardar fós-
nullo apparatu; ¡no hagas ceremonias!, mitte foros) v. cerilla, fósforo.
ambages!
cerio: cérium, ii n.
ceremonial: (conjunto de formalidades para
las funciones religiosas) caeremóniae, arum cernícalo: tinnúnculus, i m. Sin: tinnúnculus
fpl. Uso: según el -, ex caerimoniarum ór- falco (-onis m).
dine, ratione, normis // (conjunto de formali-
dades para los actos civiles públicos o cero: zerum, i n. Sin: zero indecl. Uso: bajo
solemnes) sollémnia , ium npl. Sin: ritus, -, infra (vel sub, vel subtus, vel subter) zerum;
uum mpl. Uso: - de corte, áulicae urbanitatis sobre -, supra zerum; cuarenta grados bajo -,
leges; áulica elegántia et disciplina; áulici quadraginta gradus sub zerum // fig, nihil.
ritus // (libro donde están escritas las cere- Uso: es un - a la izquierda, nequicquam est
monias que se deben observar) caeremonia- in tali hómine; níhili vel nullīus prétii est;
rum liber vel rátio. nullo número est; pro níhilo est.

ceremonialmente: officiose. ceroferario: ceroferárius, ii m. Sin: cerífo-


rus.
ceremoniático: officiorum nímius. Sin:
nímius offíciis; in praestandis offíciis nímius; ceroplástica: ceroplástica,ae f. Sin: ceroplás-
ad satietatem officiosus; urbanitatem plus tica ars.
nímio affectans.
ceroto: cerotum, i n.
ceremonioso: (que observa con puntualidad
las ceremonias) officiosus, a, um. Sin: obsé- cerradura: sera, ae f. Sin: claustrum, i n;
quii vel observántiae plenus; officiorum ple- claustra, orum npl. Uso: romper la -, seram
nus // (que gusta de ceremonias y vel claustra revéllere, effríngere, refríngere.
cumplimientos exagerados) v. ceremoniático.
cerraja: (cerradura) v. esta voz // (planta me-

209
cerrajero

dicinal) cicérbita, ae f. Sin: sonchus olerá- certificación: testificátio, onis f. Sin: testi-
ceus. mónium.

cerrajero: claustrárius, ii m. Sin: claustrárius certificada: epístula commendata, com-


faber vel ártifex; clavárius; clavicárius; missa, consignata, cauta. Sin: lítterae com-
clávium faber. mendatae; epístula sub cautione missa vel
mittenda; epístula pública cautione depósita.
cerrar: cláudere. Uso: ¡cierren los libros!,
cláudite libros! certificado: testimónium scriptum. Sin: do-
cumentum; diploma, attestatum. Uso: - de
cerro: (altura) túmulus, i m // (colina) v. esta buena conducta, probitatis documentum vel
voz. testimónium; públicum probitatis documen-
tum; lítterae testimoniales probitatis; - de
cerrojo: péssulus, i m. Sin: repágula, orum buen servicio, recti servítii testimónium; boni
npl (también en sing); claustra, orum npl offícii documentum; entregar un - , álicui do-
(también en sing). Uso: echar el - a la puerta, cumentum (vel testimónium) alicúius rei dare
óstio óbdere péssulum; aedes repágulis oc- vel impertire.
clúdere; quitar, retirar el -, repágula laxare;
péssulum removere. certificar: testificari. Sin: testari; attestari;
pro certo affirmare.
certamen: certamen, mĭnis n. Sin: certátio;
agon, onis (ac sing agona, pl agonas) m; con- cerumen: cerumen, mĭnis n. Sin: (áurium)
flictus, us m. Uso: - eliminatorio, certamen sordes, ium fpl.
exclusórium vel eliminatórium; - estivales,
invernales, aestiva, hiberna certámina; - in- cerusa: cerussa, ae f.
ternacional de danza escénica, certamen
ballationis scáenicae; - musical, concertátio cervecería: (fábrica de cerveza) officina cer-
música; - olímpicos, Olýmpia, orum npl; visiária vel cerevisiária. Sin: cervísiae vel
certámina Olýmpica, Olympíaca, Olýmpia; cervésiae officina; aedifícium cervésiae co-
Olýmpici conflictus; - de canciones, certa- quendae; ergastérium cervísiae coquendae;
men cantionum; - de oraciones, sacra precum brassatórium, braseatórium, braxatórium, ii
concertátio vel conténtio; - de piano, certa- n // (tienda donde se vende y se toma cerveza)
men clavicymbalistarum; certamen cla- cervisiária, ae f. Sin: taberna cervisiária, cer-
vicymbálicum; - de violín, certamen visária, cervesiária; cervísiae taberna; potória
violinistarum. cervísiae taberna; tentórium cervisiárium;
zythopólium, ii n.
certeza: certitudo, dǐnis f. Uso: - histórica,
históriae fides; - moral, opínio ex communi cervecero: (quien fabrica cerveza) cervisiá-
agendi ratione certa; - plena, omnino explo- rius, ii m. Sin: cervesárius; brassator; cerví-
rata véritas; sé con -, mihi certum (vel com- siae coctor // (dueño de una cervecería)
pertum, vel exploratum, vel persuasum) est; cervisiárius, ii m. Sin: cervísiae vénditor //
certo scio; áliquid pro certo hábeo; tengo la (relativo o perteneciente a la cerveza) cervi-
plena -, mihi exploratíssimum (vel persuasís- siárius, cervisárius, cervesiárius; ad cerví-
simum) est. siam spectans. Uso: industria -, téchnica
cervisiária.

210
chalet

cerveza: (de cebada) cer(e)vísia, ae f. Sin: ae f.


cervésia; cervēsa; zythum, i n; (de trigo)
cérea; célia, ae f. Uso: relativo a la -, cervisiá- cetáceo: sust cetus, i m. Sin: cetáceus; bélua
rius, a, um; - de exportación, cervisia expor- marina // adj cetáceus, a, um.
tatícia; fiestas de la -, dies festi cervisiárii;
sollémnia cervisiária; apurar copas de -, cer- cha: (soberano de Persia) Persarum impera-
vísiae pócula siccare; tomar una - helada, tor vel rex. Sin: Irániae gentis imperator vel
gélidam cervísiam sorbillare. rex.

cervical: cervicalis, e. chacal: canis áureus. Sin: thos, thois m; scia-


callus.
cesación: - de la actividad profesional y la-
boral, a professionis et laboris activitate ces- Chaco (El) : Phasianus, i m.
sátio.
chacó: pétasus militaris. Sin: galéricum mi-
cesante: dejar -, dimíttere. litare. Uso: - con plumas, galéricum militare
pennatum.
cesárea: séctio vel operátio caesárea.
chacra: práedium, ii n. Sin: fundus; ager.
cesarismo: caesarismus, i m.
cháchara: inanis sermo. Sin: afannae vel af-
cesaropapismo: caesaripapismus, i m. fániae, arum fpl; inanis verborum affluéntia
vel profluéntia.
cesio: cáesium, ii n.
Chad: Ciádia, ae f.
césped: caespes, pĭtis m. Uso: terreno cu-
bierto de -, virectum; cortar el -, cáespitem chadiano: adj ciadianus // sust Ciadianus, i
resecare; regar el -, cáespitem irrigare. m.

cesta: quasillus, i m; quasillum, i n. Sin: cis- chal: ricínium, ii n. Sin: amículus, pallíolum;
tella, cístula; fiscus. Uso: - de globo aerostá- amictórium. Uso: - de mujer, mulíebre ricí-
tico, cýmbula; córbula; - de pan, panárium; nium; - de seda, séricum ricínium
- de ropa, canistrum linteorum.
chalana: linter, tris m. Sin: ponto, onis m.
cestilla: fiscella, ae f; fiscellus, i m.
chalé: víllula, ae f. Uso: - suizo, víllula helvé-
cesto: cista, ae f. Sin: corbis (- is; abl -e vel tico more aedificata.
-i f); qualum (-i n.); qualus (-i m); sirpículus,
scirpículus, surpículus; (de mimbre, para flo- chaleco: colóbium, ii n. Sin: thorax, acis m;
res, fruta, etc.) cálathus (-i m). Uso: - de los thorácium; exómium. Uso: - de una serie de
desechos, sirpículus purgamentárius; - de los botones, thorax uno globulorum órdine; - de
papeles, scírpulus (-i m) chartarum; echar al dos series de botones, thorax binis globulorum
-, in cistam depónere. ordínibus; - de punto, thorax ácubus textus.

cestón: cóphinus, i m. Sin: scírpea vel sírpea, chalet, v. chalé.

211
chalupa

chalupa:(embarcación pequeña) scapha, ae gumentum, indumentum, involucrum; calce-


f. Sin: cymba; lembus // (canoa) scáphula; amentum additivum. Uso: - de goma, cúm-
lémbulus; cýmbula; lenúnculus, lintrículus. meum vel cumminosum calceamentum;
Uso: - salvavidas o de salvamento, scapha cúmmeum calceamenti involucrum, operi-
salvífica vel auxiliária; lembus adiunctus; mentum, tegumentum; cumminosa gállica.
scapha appósita vel succedánea.
changador: báiulus, i m. Sin: gérulus. Uso:
chamarilero: scrutárius, ii m. pagar al -, báiulo mercedem dare, réddere,
impertire.
chamarillero, v. chamarilero.
channel (Inform) canal: canalis, is m.
chambelán: cubiculárius, ii m. Sin: camerá-
rius; minister cubículi; cubículo praepósitus. chantaje: extórsio, onis f. Sin: captátio; cáp-
Uso: gran -, decúrio (-onis m) cubiculario- tio; minae, arum fpl.
rum; - honorario, cubiculárius ornamentá-
rius. chantajear: captatione vel vi pecúniam ex-
torquere. Sin: pecúniam minis captare.
champagne, v. champán.
chantajista: extortor, oris m; captatrix, icis f.
champán: (vino espumoso) campánicum, i Sin: captator; captor; minator; expilator.
n. Sin: vinum campánicum, campanense,
campaniense; vinum spumans campanense; chanza, v. broma.
vinum ex Campánia gállica.
chapa: (hoja o lámina de madera, metal,
champaña, v. champán. etc.) lámina, ae f. Sin: tabella; bráctea sive
bráttea. Uso: - esculpida, lámina insculpta; -
champú: (lavado de cabeza) capitilávium, ii provisoria, tabella ad tempus; - numerada,
n. Sin: cápitis lavátio, lótio, lotura; spumífera lámina númeris distincta, - puesta sobre la
lótio vel lavátio; lavátio frictioque cápitis; cá- puerta de entrada, tabella ad domūs ianuam
pitis lotura et perfricátio // (composición ja- appósita // - de automóvil, autoraedae tabella
bonosa que se utiliza para el lavado del pelo) vel insigne; de bronce, tabella áerea vel
saponatum, i n. aénea; - de cinc, lámina zíncea; - de hierro,
lámina férrea; - de metal, insigne metállicum;
chamuscar: ustulare. - de plomo, charta plúmbea.

chamusquina: (acción) nidor, ōris m; chapeado: láminis obductus, obtectus, oper-


(efecto) exustionis relíquiae. tus. Uso: muebles -, supellex lígneis obducta
láminis.
chanchullero: fraudator, oris m. Sin: cir-
cumscriptor. chapear: (cubrir o adornar con chapas de
madera, de plomo, de mármol) láminas ligni
chancleta: doméstica crépida. (vel plumbi, vel mármoris) obdúcere álicui
rei. Sin: láminas vel brácteas indúcere álicui
chanclo: supercálceus, i m. Sin: supercálcei, rei; indúcere áliquid láminis; obtégere áliquid
orum mpl; supercalceamentum; cálcei inte- láminis. Uso: - los muebles, lígneas láminas

212
Checoeslovaquia

supelléctili obdúcere. charlatán: embaucador, v. esta voz // (que


habla mucho y sin necesidad) blátero, onis
chapita: lamella, ae f. m. Sin: garrītor; homo loquax, gárrulus, ver-
bosus; adj loquax (-acis); gárrulus; verbosus
chapucear: neglegenter áliquid fácere. Sin: // (hablador indiscreto) fastidiose loquax.
incóndite (vel incomplete, vel inordinate, vel
incompósite) áliquid fácere. charmeuse (tela fina de seda artificial): séri-
cum carminosum.
chapucero: sust homo imperitus, ineptus,
ignarus, mínime útilis. Sin: homo múneris charnela: (bisagra) v. esta voz.
sui imperitus; inficetus vel incompósitus ex-
secutor // adj, hecho tosca y groseramente, charol: ceratura, ae f.
incónditus, a, um. Sin: incompósitus; in-
comptus. charretera: (adorno militar) insigne mili-
tare. Sin: (h)úmero insigne (-is n). Uso: ga-
chaqué, v. chaqueta. narse las -, úmeris insígnia cónsequi; tener o
llevar las -, úmeris insígnia gérere.
chaqueta: iacca, ae f. Sin : caracalla; thorax
(-acis m) manicatus; tunícula manicata. Uso: chárter: aëronavis conductícia.
- de punto, alícula e máculis; - de uniforme,
tunícula formalis. chartreuse: cartusianum, i n. Sin: liquor car-
tusianum; válida pótio cartusiensis.
chaquete: lusus (-us m) duódecim scripto-
rum. Uso: jugar al -, lúdere duódecim scrip- chasis, v. armadura.
tis.
chauvinismo, v. chovinismo.
chaquetilla: levis tunícula manicata. Sin:
pállula manicata. chauvinista, v. chovinista.

charada: aenigma, ătis n. Sin: aenigma Chechenia: Tsetsenia, ae f.


syllábicum; verborum ludus.
checheno, na: sust Tsetsenus, i m; Tsetsena,
charla: (acción de hablar mucho, sin sustan- ae f // adj tsetsénicus, a, um.
cia o fuera de propósito) loquácitas, atis f.
Sin: verbósitas; nugae, arum fpl; inanis check-in: - en hotel, v. recepción.
sermo; multa verba // (disertación) sermo,
onis m. Sin: sermocinátio. check-up: totíus córporis inspéctio.

charlar: (conversar, platicar) cum áliquo áli- checoeslovaco, v. checoslovaco.


quid (vel de áliqua re) fabulari (tr e intr dep).
Sin: cum áliquo de áliqua re sermonem con- checoslovaco: adj cecoslovakus sive ce-
ferre. Uso: - un poco, loqui áliquid // (hablar coslovachus, a, um // sust Cecoslovakus sive
mucho y sin ninguna utilidad) blaterare. Sin: Cecoslovachus, i m.
garrire; argutari; argutari verbis.
Checoeslovaquia, v. Checoslovaquia.

213
Checoslovaquia

Checoslovaquia: Cecoslovákia vel Ce- viária.


coslováchia, ae f. Sin: Bohemoslováchia.
chichón: tumor, oris m. Sin: tuber, ĕris n; tu-
chef: archícoquus, i m. Sin: archimagirus. bérculum; inflátio.

chelín: scellinus, i m. Uso: - inglés, scellinus chicle: mastix, ĭcis f. Sin: mástice, es f; gum-
británnicus vel anglus; libella británnica; - mis salivária; cummis masticábilis.
austríaco, scellinus austríacus.
chico: adulescéntulus, i m. Sin: puer. Uso: -
cheque: perscríptio, onis f. Sin: assignátio; de la calle, puer viárius; chicos de la calle,
mandatum nummárium; perscríptio num- pueri puellaeque viárii.
mária; pecúniae perscríptio; perscripta pecú-
nia; nummária chártula; chártula mensária; chicoria, v. achicoria.
nummáriae perscriptionis chártula. Uso: -
bancario, nummárium argentáriae manda- chifladura: (acción de chiflar) sibilátio, onis
tum; mandatum vel assignátio mensae num- f. Sin: sibilatus, us m // (coloq, locura,
máriae; - postal, sýngrapha cursualis; manía) inéptia, ae f ; más a menudo, inéptiae,
nummárium públici cursūs mandatum; num- arum fpl. Sin: ineptíola; inéptia peculiaris;
mária públici cursūs chártula vel scídula; - de manīa sive mánia f; insánia; deméntia.
viaje o viajero, perscríptio viatória; iter
faciéntium nummárium mandatum; - sin chií o chiita, v. shiita.
fondo, sýngrapha inanis; inane mandatum
nummárium; entregar un -, nummáriae per- Chile: Chília, ae f.
scriptionis chártulam trádere; girar, librar,
expedir un -, perscríbere argentum (vel pecú- chileno: adj chiliensis vel chilensis, e. Sin:
niam) de mensae scriptura; per scripturam chilianus // sust Chiliensis vel Chilensis, is m.
pecúniam sólvere; pagar con un -, per- Sin: Chilianus, i m.
scríbere vel rescríbere
chillador, chillón: clamator, oris m.
chequeo: inspéctio médica generalis. Sin: ac-
curata inspéctio médica. chimenea: (hogar o fogón) focus, i m. Sin:
fóculus; caminus; lar, laris m // (conducto
cherry: válida pótio cerasina. para dar salida al humo que resulta de la
combustión) fumárium, ii n. Sin: fumarío-
chevió: línteum ánglicum. lum. Uso: - de la Capilla Sixtina, fumárium
Cappellae Sixtinae.
chewing gum, v. chicle.
chimpancé: símia troglodýtica, troglódytis
Chiapas: Cívitas Foederata Chiapas nuncu- (-ǐdis), troglódytes (-ae).
pata.
China: Sinae, arum fpl. Sin: Sina sive China,
chic: exquisitus, a, um. Sin: expolitus; éle- ae f.
gans.
china: (tejido de seda de la China) crispum
chica: puella, ae f. Uso: - de la calle, puella Sinae.

214
chocolate

chinche: (insecto) cimex, mĭcis m. Uso: ii n. Sin: sal, salis m; argute (vel facete, vel
chinches de cama, címices lectulárii vel lec- lépide, vel salse) dictum; iocus; ridículum;
tuárii // (clavito metálico) clávulus muscá- en pl también facétiae; argútiae; sales, ium;
rius ioculária, orum n; ridiculária,orum n. Uso:
decir, soltar chistes, ioculari; ioculária fún-
chinela: crépida, ae f. dere // (burla o chanza) iocus, i m. Sin: iocu-
látio, onis f. Uso: en -, ioci causā; per iocum;
chinesco: (instrumento músico) campanulá- ioco; iocáliter.
rium, ii n.
chistoso: sust ioculator, oris m. Sin: homo io-
chino, na: adj sinensis, e. Sin: sinus; séricus cosus; facetiarum amator // adj argutus, a,
// sust Sinensis, is m. Sin: Sinus, i m; Ser, um. Sin: facetus; salsus; lépidus; iocosus; io-
Seris m. cabundus; dicax, acis; ioculárius; iocularis;
ioculatórius. Uso: costumbre -, mos (moris
chip (Inform), pequeño circuito electrónico: m) iocularis; mujer -, mulier iocosa; iocula-
talus, i m. Sin: ássula, ae f. Uso: integrated -, trix, icis f.
talus integratus.
chito: taxillus, i m.
Chipre: Cyprus, i f.
chivo: haedus, i m. Sin: hircus, i m // - expia-
chipriota: adj cýprius, a, um. Sin: cypríacus torio, hóstia succedánea. Uso: utilizar a los
// sust Cýprius, ii m. homosexuales como - expiatorio, homose-
xuálibus pro hostia succedánea uti.
chiquilla: puéllula, ae f. Sin: pusa; pusíola;
púpula. chocar: (encontrarse violentamente) collí-
dere cum + abl. Sin: illídere; concúrrere;
chiquillo: puérulus, i m. Sin: púsio, onis f; conflígere. Uso: - recíprocamente, collidi refl
puellus; púpulus; parvus puer. y pas; collídere inter se; dos trenes chocaron
frontalmente, duo trámina frontáliter collisa
chismorreo: sermúnculus, i m. Sin: sermún- sunt // (pelear, combatir) certare. Sin: dimi-
culi, orum mpl. care; cóngredi cum áliquo vel contra áliquem.

chismoso: adj malédicens, entis Sin: malé- chocarrero: (que tiene chocarrería) scurrilis,
dicus; nugax, acis; gárrulus // sust susurro, e // (aficionado a decir chocarrerías) scurra,
onis m. Sin: obtrectator; detractor; malédicax ae m.
(-acis m).
chocha: scólopax, acis m.
chispa: scintilla, ae f. Sin: favilla. Uso: -
eléctrica, eléctrica; sucínea vel succínea fa- chocolatada: chocolatícia, ae f.
villa.
chocolate: chocolata, ae f; chocolatum, i n.
chisquero: ellýchnium igníferum. Uso: saltó Sin: socolata; socolatum; theobroma, ătis n.
la chispa en el -, scintilla excitata est. Uso: ladrillo, tableta de -, chocolatae quadra;
tabella chocolatae; pastilla de -, chocolatae
chiste: (dicho agudo y gracioso) dictérium, quádrula; taza de -, chocolatae póculum; de

215
chocolateado

-, chocoláticus // bebida hecha con -, choco- gadores, lusorum collisus; hubo un - entre
lata, ae f. Sin: socolata; chocolatae pótio; so- dos naves, duae naves inter se conflixerunt
colatae sorbítio; theobrómatis liquamen. vel concurrerunt // (Méd conmoción) - mor-
tal, traumático, nervioso, letalis, traumáticus,
chocolateado: chocoláteus, a, um. Sin: soco- nervorum ictus (-us m).
láteus.
choricería: taberna botulária, salária, salsá-
chocolatera: (vasija para hacer o servir cho- ria, salsamentária, suária.
colate) chocolatárium vel socolatárium, ii n
(vásculum). Sin: vas chocolatíferum vel so- choricero: botulárius; salsamentárius; mer-
colatíferum; cúcuma (cucumella, cucúmula) cator botulárius, salsamentárius, salsárius,
chocolatária vel socolatária // (mujer que suárius; negótians vel negotiator botulárius ...
labra chocolate) chocolati vel socolati fabri-
catrix, icis f; (que lo vende) chocolati vel so- chorizo: tomácina, ae f. Sin: isícium, ii n.
colati vénditrix.
chorro: (golpe de agua que sale con fuerza)
chocolatería: (oficina, fábrica) chocolatária aquae eiectus (-us m) . Uso: por medio de un
vel socolatária, ae f. Sin: chocolatária officina chorro de aire comprimido, ope compressi
vel fábrica; chocolatifícium. áëris coniectūs.

chocolatero: (relativo al chocolate) choco- chova: monédula, ae f.


latárius vel socolatárius, a, um // (el que labra
chocolate) chocolátifex vel socolátifex, ficis chovinismo: sciovinismus, i m. Sin: exagge-
m // (el que lo vende) chocolatárius vel soco- ratus nationalismus; immódicus suae pátriae
latárius, ii m. Sin: chocolati vel socolati vén- amor.
ditor.
chovinista: sciovinista, ae mf. Sin: exagge-
chocolatín: chocolatilla vel socolatilla, ae f ; ratus nationalista.
chocolatillum vel socolatillum, i n. Sin: cho-
colatae vel socolatae quádrula; chocolati vel chubasco: ventus et imber.
socolati pastíllulus.
chuchería: (cosa de poca importancia) res
chofer o chófer: ductor, oris m. Sin: rector; frívola; en pl tricae, arum f // (dulce)
gubernator; moderator; vector; raedárius; au- cup(p)édia, ae f. Sin: cup(p)édium; v. golo-
toraedárius; autocinetista; autocinetistes, ae sina // (alimento corto y ligero, ordinariam
m; autorector; automoderator; autovector; au- apetitoso) cup(p)édiae, arum fpl.
tocineti vel autoraedae ductor, rector, guber-
nator. chuleta: (costilla de carnero, cerdo, etc.)
cóstula, ae f. Uso: - asada, cóstula assata; -
chopo, v. álamo. con jugo, carnis pórtio suco madens; - con
jugo de tomate, cóstula lycopérsici liquámine
choque: collísio vel allísio, onis f. Sin: colli- condita // (fig y coloq, bofetada) álapa, ae f.
sus, us m; concursus, us m. Uso: - de aviones,
de automóviles, de trenes, aëroplanorum, au- chupacirios: pietatis ostentator. Sin: peras-
toraedarum, tráminum collísio; - de dos ju- síduus ecclésiae frequentator; v. mojigato.

216
ciceronianismo

chupada: haustus, us m. Uso: dar unas bue- ciática: íschias, ădis (ac ischíada) f. Sin: is-
nas -, cállide haustus fumi súgere. chiádicus dolor; ischiádici dolores; ischiádica
pássio // enfermo de -, ischiádicus; ischíacus;
chupete: sugitórium, ii n. qui ischíade laborat.

churriguerismo: corruptae artis barocae spé- ciático: ischiádicus, a, um.


cimen (-mĭnis n).
ciato: cýathus, i m.
churro: (fruto de sartén) láganum (tubula-
tum). ciberespacio (Inform): cyberspátium, ii n.
Sin: spátium cybernéticum.
chusco: un tipo -, ridículus homo. Sin: lépi-
dum mirumque caput. cibernética: cybernética, ae f; cybernétice,
es f. Sin: informática; sciéntia (vel disciplina,
chusma: (conjunto de galeotes que servían vel ars) cybernética.
en las galeras reales) rémiges, um mpl. Sin:
classiárii, orum mpl // (gente soez) fex pópuli cibernético: cybernéticus, a, um.
vel plebis.
ciborio: (copa) cibórium, ii n // (baldaquín o
chutar Dep: follem vel pilam (pede) iácere, baldaquino) sacellum, i n.
pulsare, impíngere.
cicatriz: cicatrix, icis f.
cianhídrico: adj cyanhýdricus, a, um. Uso:
veneno -, venenum cyanhýdricum // sust cicatrización: cicatricatio, onis f. Sin: gluti-
cyanhýdricum, i n. Sin: ácidum prússicum. nátio vel conglutinátio.

ciánico: cyánicus, a, um. cicatrizado: cicatricatus, a, um. Sin: glutina-


tus vel conglutinatus; cicatrice obductus; ad
cianógeno: cyanógenum, i n; cyanogénium, cicatricem ductus, inductus, perductus.
ii n.
cicatrizar: cicatricare. Sin: cicatricem dú-
cianografía: cyanográphia sive -graphīa, ae f. cere, indúcere, perdúcere // cicatrizarse, ci-
catricari. Sin: ad cicatricem venire vel
cianosis: cyanosis, is f. Sin: livor; lívidus pervenire.
color.
cicerone: mystagogus, i m. Sin: monstrator;
cianótico: cyanóticus, a, um. Sin: lívidus; ex- públicus monstrator; monstrator urbis; urbis
sanguis; vepállidus; ad cyanosin pértinens // mystagogus; dux vel ductor locorum, itíneris,
(que padece cianosis) cyanosi laborans, ve- viae; comes, mĭtis mf. Uso: hacer de -, dúcere
xatus, affectus; qui vel quae cyanosi laborat. áliquem; ofrecerse como -, praebere se
ducem álicui; valerse de un -, ducem adhi-
cianuro: cyánidum, i n. Sin: sal (salis n) bere; uti duce.
cyanhýdricum; sal (salis m) cyanhýdricus.
Uso: - de potasio, hydrocyánicum. ciceronianismo: ciceronianismus, i m. Sin:
ciceroniana imitátio; Ciceronis imitandi stú-

217
cíclico

dium // (estilo ciceroniano) tulliana orationis cidrero: malus médica.


intégritas.
cidro: citrus, i f.
cíclico: cýclicus, a, um. Uso: orden -, ordo
cýclicus. cidronela: melissa officinalis.

ciclismo: cyclismus, i m. Sin: birotarismus; ciego: sust caecus, i m // adj caecus, a, um.
cyclismi exercítia, certámina, stúdium; bíro- Sin: óculis captus; óculis carens. Uso: - de
tae stúdium; ars birotária vel birotulária; nacimiento, caecígenus, a, um; - de un ojo,
exercitátio birotária; cyclística res; lúdicra áltero óculo captus; volver - a uno, áliquem
(-orum npl) cyclística; athletismus birotalis; caecare vel occaecare; volverse -, caecum
lúdicra (-orum npl) bírotae; lúdicra birotália, fíeri; óculos amíttere; óculis capi; caecitate
birotária, birotulária; cyclismi exercítia, cer- áffici.
támina, stúdium. Uso: practicar el -, rem
cyclísticam profiteri; birotuláriam artem cielo: caelum, i n // (aire, atmósfera) aër,
exercere. áëris m. Sin: caelum. Uso: - nublado, núbi-
lum; - sereno, serenum; a - abierto, a - des-
ciclista: adj, v. ciclístico // sust cyclista, ae cubierto, sub divo; sub Iove // (mansión de
mf. Sin: birotárius; birotulárius; cyclismi los bienaventurados) caelum, i n. Sin: reg-
exércitor, studiosus, peritus. num caelorum vel caeleste; beatorum sedes.
Uso: ir al -, abire ad caelestes vel ad súperos;
ciclístico: birotárius, a, um. Sin: birotulárius; caeléstibus annumerari; nacido más para el -
birotalis; cyclísticus. Uso: competencia -, que para la tierra, caelo potiusquam terrae
certamen cyclísticum; cyclistarum certátio natus // (fig, Dios, la Providencia) Deus, Dei
vel conténtio. (voc Deus) m. Sin: Dóminus; Dei vel divina
providéntia // (- raso) láquear, lacunar, aris n
ciclo: cyclus, i m. Sin: períodus, i f. Uso: - // fig elevar hasta el - a una persona o cosa,
solar, cyclus solaris; - vital, vitalis círculus; - ad caelum extóllere, ad astra ferre (vel láudi-
de estudios, studiorum cyclus. bus ferre, efferre, extóllere) áliquem vel áli-
quid; tocar el - con las manos, caelum dígito
ciclomotor: birótula motória. attíngere.

ciclón: turbo, bĭnis m. Sin: turbo venti; ven- ciempiés: centípeda, ae f. Sin: millípeda.
tūs turbo; ventorum vortex vel turbo.
ciencia: (lo que se sabe) sciéntia, ae f // (con-
ciclostil o ciclostilo: cyclóstilus, i m. Sin: po- junto de conocimientos) cognítio (-onis f)
lýgraphum; copiatrum; cyclostilógraphum. rerum // (teoría) doctrina, ae f. Sin: disci-
plina; sciéntia; ars. Uso: - aplicadas, discipli-
ciclotrón: cýclotron, onis n. Sin: cyclótro- nae naturales in usum traductae, vel úsui
num hábitae, vel usu exércitae; - atómica, sciéntia
de átomis; - auxiliares, artes disciplinaeque
cidra: cítreum, i n. Sin: cítreum malum; adiutrices; - divinas, divinae disciplinae; -
malum médicum. Uso: agua de -, pótio cí- económicas, artes oeconómicae; - exactas,
trea; aromatizar con -, suavitate cítreā con- disciplinae mathemáticae; exactarum rerum
dire. stúdium; - experimentales, doctrinae experi-

218
cierre

mento suffultae; disciplinae experiendo haus- sítio atque investigátio; libros -, libri scientí-
tae vel exquisitae; disciplinae experimentis fici; bonarum ártium libri; medios o recursos
nixae vel constantes; - ficción, commentícia -, adiumenta doctrinae; poco -, parum scien-
sciéntia futurorum; commentícia rerum futu- tíficus; progreso -, doctrinarum (vel discipli-
rarum sciéntia; - filosóficas, disciplinae phi- narum, vel bonarum ártium) progréssio,
losóphiae; doctrina vel disciplina de progressus, profectus, processus; sistema o
philosóphia; - físicas, artes machinales vel método -, rátio (-onis f); via ac rátio; ars et
téchnicae; - humanas, humanae disciplinae; via; alicúius rei vel disciplinae rátio; trabajo
disciplinae hóminem amplectentes; - libera- -, labor ad scientiarum normas redactus //
les, sciéntiae liberales; - mecánica, machi- sust scientíficus, i m. Sin: vir scientíficus;
namentorum leges vel doctrina; - militar, doctus vir; vir doctrinarum peritus vel inves-
rerum bellicarum sciéntia; - naturales, scién- tigator; rerum naturā peritus vir.
tiae vel disciplinae naturales; - náutica, nau-
ticarum rerum sciéntia; - ocultas, occultarum ciento: centum indecl. Uso: el 1 %, centé-
rerum disciplinae; - políticas, sciéntiae polí- sima (pars, partis f); interés del 1 %, centé-
ticae; - positiva, sciéntia positiva; - profanas, simae (partes); el 2 %, centésimae binae; el 3
profanae disciplinae; - sagradas, sacrae dis- %, centésimae ternae; el 4 %, centésimae
ciplinae; - social, sciéntia societatum; - supe- quaternae; el 5 %, centésimae quinae; el 10
riores, altiora disciplinarum stúdia; - %, decem centésimae partes (-ium fpl); dé-
teológicas, disciplinae theológiae; - univer- cima pars pro centum; décima pars e centum;
sal, doctrinae univérsitas; rerum ómnium decem e centum; centésimae denae vel denae
sciéntia; - de las finanzas, nummáriae rei dis- centésimae; alrededor del 25 % de los enfer-
ciplina; nummariorum negotiorum stúdium mos, círciter vicenae quinae centésimae ae-
// hombre de -, abundanti doctrina eruditus. grotorum; el 90 % de la población,
Sin: in stúdiis doctrinarum egrégius. nonagenae centésimae pópuli; el 100 %, álte-
rum tantum; con el interés del 100 %, centu-
científicamente: scientífice. Sin: scientiáli- plicato; cum centésimo; condonar el 90 % de
ter; scientífica ratione; ad sciéntiae rationem; la multa, novem partes multae (dat) detrá-
viā ac ratione; ratione quadam et órdine; eru- here; prestar dinero al 2 %, binis centésimis
dite. fenerari; rendir el - por uno, cum centésimo
fúndere (de terreno); vender ganando el - por
cientificidad: scientialis rátio. uno, centuplicato véndere; el número de na-
cimientos disminuyó en un 15 %, númerus
cientificismo: scientifismus, i m. Sin: nímia natorum quinis denis centésimis imminutus
scientialis propénsio. est.

científico: adj scientíficus, a, um. Sin: scien- cientopiés, v. ciempiés.


tialis, e; (de la ciencia o de las ciencias)
sciéntiae, doctrinae, artis; scientiarum, doc- cierre: clausura vel clusura, ae f. Sin: inter-
trinarum, ártium; (relativo a la ciencia) ad clúsio. Uso: - de fábricas, officinarum inter-
sciéntiam (vel ad doctrinam, vel ad artem) át- clúsio, praeclúsio, occlúsio, obserátio; -
tinens. Uso: estudios -, humanarum discipli- patronal, imperata óperum intermíssio // -
narum vel bonarum ártium stúdia; metálico, cataracta vel cataractes, ae f. Sin:
investigación -, sciéntiae pervestigátio; inqui- vertículae metállicae. Uso: - relámpago, - de
sítio scientialis; veri investigátio; veri inqui- cremallera, clausura fulmínea; clusura trácti-

219
cierzo

lis; fulmínea verticularum occlúsio; vestido cotinizado, hispánica nicotinā vácua; hispá-
con - de cremallera, vestis, quae metállicis nica nicotinae expers; - emboquillado, his-
vertículis fulmíneo modo occlúditur. pánica lígulā práeditus; - ruso, hispánica
fistulata vel rússica; cajetilla de cigarrillos,
cierzo, v. aquilón. hispanicarum cápsula vel cucullus // embo-
quillar el -, hispánicam in fístulam immíttere;
cifosis: cyphosis, is f. Sin: gibber, ĕris n. fumar un -, hispánicam súgere; hispánicam
succensam súgere; ex hispánica fumum vel
cifra: (número dígito) númerus, i m // (signo vapores haurire; liar un -, hispánicam con-
con que se representa este número) cifra, ae vólvere vel contorquere; llevar un - encen-
f. Sin: nota; númeri nota vel signum // (escri- dido en la boca, hispánicam in labris (vel in
tura secreta) cryptogramma, ătis n. Sin: ore) succensam gérere; ofrecer un -, hispáni-
scriptum furtivum; notae vel lítterae secretae, cam offerre vel praebere; tener el - encen-
secretiores, arcanae, occultae. Uso: la clave dido, hispánicam accensam (vel succensam)
de una -, occulta litterarum significátio; es- habere.
cribir en -, notare; per notas scríbere; secretis
notis scríbere; per compéndia scríbere; notis cigarro: sígarum vel cígarum, i n; sígarus vel
secretis uti // (abreviatura) nota compendiá- cígarus, i m. Sin: volumen tabaci vel tabáci-
ria // (suma) summa, ae f. Sin: pecúnia (can- num; tabaci stilus, fascículus, rótulus, baci-
tidad de dinero). Uso: una - enorme, ingens llum; tabacum tórtile vel convolutum. Uso: -
summa; ingens pecúnia (si se trata de di- habano, volumen habanum; - toscano, tabaci
nero). bacillum tuscum; anillo del -, cíngulum; caja
de cigarros, capsa sigarorum; capsella síga-
cifrado: per notas scriptus. Sin: ex pacto ris; fumar un -, sígarum (succensum) súgere;
scriptus. e sígaro fumum vel vapores haurire.

cifrar: arcanis notis scríbere. Sin: secretióri- cigüeña: - del pedal, ansa pedalis. Sin: vectis
bus notis exarare. Uso: mensaje cifrado, birotalis.
scriptum arcanis vel secretióribus notis exara-
tum. cigüeñal: (de un motor) asser (-ĕris m) anse-
rinus. Sin: arbúscula manibulata.
cigarrera: (petaca para llevar cigarros) v.
petaca // (petaca para llevar cigarrillos) cilicio: (saco o vestidura áspera) cilícium, ii
hispanicarum (vel convolvulorum, vel fasci- n. Sin: cilicina vestis vel túnica; cilicinum
culorum) theca. Sin: fistularum nicotianarum sagum; saccus cilicinus // (faja de cerdas o
theca. de cadenillas de hierro con puntas, que se
lleva a raíz de la carne por penitencia) cilí-
cigarrillo: hispánica, ae f. Sin: hispánula; cium, ii n. Sin: poenalis zona; paenitentiale
hispanilla; hispaníola; convolvellus; convól- cíngulum; zona férreis rigens cuspídibus.
vulus; fascículus; sigarellum; sigárula vel ci-
gárula; sigarella vel sigarilla; sigárulus vel cilindrada: amplitudo cylíndrica. Sin: mag-
cigárulus; convolvellus tabáceus; convólvu- nitudo modiolorum. Uso: - total, modiolorum
lus tabácinus; tabaci fístula vel cánnula ; fís- consummata magnitudo.
tula nicotiana; bacillum nicotianum. Uso: -
con filtro, hispánica colo praemunita; - desni- cilíndrico: cylíndricus, a, um. Sin: cylindra-

220
cinedrama

tus; instar cylindri; in cylindri formam; cylin- cinceladura: caelatura, ae f. Sin: caelamen,
dri formam habens. mĭnis n.

cilindro: Geom e Impr, cylindrus, i m. Sin: cincelar: caelare. Sin: scálpere; dentato scal-
(- de coche) modíolus, i m; (- de gramófono) pro scúlpere.
cylindrus. Uso: - compresor, cylindrus pres-
sórius. cincografía: zincográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: zincotýpia; cadmiográphia; cadmiotý-
címbalo: cýmbalum, i n; comúnmente en pl. pia; zincográphica ars; cadmiográphica ars.
Uso: tocador, ra de -, cymbalista, ae m;
cymbalístria, ae f; tocar el -, cymbalissare; cincotipia, v. cincografía.
cýmbala quátere vel percútere.
cine: (sala) cinematēum, i n. Sin: cinemato-
cimbrar: concamerare. Sin: arcu fulcire. graphēum. Uso: - al aire libre, cinematēum
subdiale; entrar al -, (in) cinematēum ín-
cimbrear, v. cimbrar. gredi, intrare, introire; estar en el -, in cine-
matēo esse, morari, manere; ir al -,
cimiento: substrúctio, onis f. Sin: fundamen- cinematēum adire, obire; in cinematēum ire,
tum; fundationes (-um fpl). Uso: - de piedra, inire; venire; in cinematēum se conferre; ci-
statumen (-mĭnis n); statuminátio; poner nematēum pétere; ir con frecuencia al -, cine-
los -, statuminare; fundamenta iácere. matēum frequentare; salir del -, cinematēum
égredi, exire, relínquere; ab vel de cinematēo
cimitarra: acínaces, is (ac -em vel -en) m. exire; cinematēo égredi, exire; ¿qué se pro-
Sin: rúmpia (-ae f); falcatus ensis. yecta hoy en el -?, quid hodie in cinemato-
graphēo exhibetur? // (técnica, arte,
cimógeno: zymógenus, a, um. industria) cínema, ătis n. Uso: - mudo, pellí-
culae mutae; amante del -, cinématis amator
cimología: zymológia sive -logīa, ae f. Sin: m, amatrix (-icis) f; enemigo, ga del -, ciné-
doctrina de fermentis. matis contemptor, osor m; cinématis con-
temptrix vel osrix (-icis) f; estudio de -, oecos
cimoscopio: zymoscópium, ii n. sive oecus cinematográphicus; programa de
-, cinématis programma; ver -, cínema vel ci-
cinc: zincum, i n. Sin: cádmia. Uso: óxido de némata spectare; spectáculum cinematográ-
-, spodos, i f; revestir de -, zinco áliquid ob- phicum vísere; v. cinematografía.
dúcere vel indúcere; álicui rei cádmiam ob-
dúcere; revestido de -, zinco vel cadmiā cineasta: (creador de cintas cinematográfi-
obductus. cas) cineasta, ae m. Sin: cinématis ártifex vel
cultor; pellicularum auctor; v. director (- ci-
cincel: caelum, i n. Sin: scalprum; dentatum nematográfico) // (el que se dedica a la cine-
scalprum. matografía) cinematográphicae artis cultor,
studiosus, peritus // (actor, actriz de cine)
cincelado: (pp de cincelar) caelatus, a, um // actor cinematográphicus m; actrix cinemato-
(cinceladura) v. esta voz. gráphica f.

cincelador: caelator, oris m. Sin: scalptor. cinedrama: cinematográphica fábula. Sin:

221
cinegética

cinematográphicum drama (-ătis n). fico, cinematēum pornográphicum; - sexua-


les, cinematea sexuália // (arte) cínema, ătis
cinegética: cynegética, ae f. Sin: cynegética n. Sin: cinematógraphum; res cinematográ-
ars; ars venandi vel venatória. phica. Uso: - sonoro, cinematógraphum vóci-
bus intersertum; cinematográphica vísio
cineísta, v. cineasta. vócibus copulata; - sonoro y hablado, cine-
matógraphum cánticis sermonibusque in-
cinemascope: cinemascope, es f; cinemascó- tersertum.
pium, ii n vel cinemascopēum, i n.
cinescopio: cinematoscópium, ii n. Sin:
cinemateca: cinetheca, ae f. Sin: cinemato- tubus imagíneus.
theca; (cinematographēi) pellicularum locu-
lamenta (-orum npl); taeniolarum cinesiatría, v. cinesiterapia.
(cinematographicarum) repositórium vel re-
ceptáculum. cinesiterapia: cinesitherapīa, ae f. Sin: gým-
nica curátio; gýmnicae curationes.
cinemática: cinemática, ae f. Sin: cinemática
disciplina, doctrina, sciéntia. cinética: cinética, ae f. Sin: cinética rátio,
doctrina, sciéntia, ars; rátio de velocitate vel
cinematografía: cinematográphia sive -gra- de motūs velocitate; stúdium motum attin-
phīa, ae f. Sin: cinematográphica ars vel res. gens.
Uso: - apta para la psicología de los niños,
cinematográphia puerorum ánimis consentá- cinético: cinéticus, a, um. Sin: motórius.
nea, - estereoscópica, cinematográphia ste-
reoscópica; dedicarse a la -, ad rem cinetoscopia: cinetoscópia, ae f.
cinematográphicam se applicare.
cinetoscopio: cinetoscópium, ii n.
cinematografiar: cinematographare. Sin:
pellículam gyrare; cinematográphicas imági- cingalés, v. ceilanés.
num séries confícere; cinematográphice réd-
dere, imprímere, descríbere. cíngulo: cíngulum, i n.

cinematográfico: cinematográphicus, a, um. cínicamente: cýnice. Sin: cýnico vel cynico-


Sin: cinemáticus. Uso: arte -, cinematográ- rum more; impudenter; procáciter; procacís-
phica ars; autor -, v. escenarista; cámara -, sime
v. cámara; cinta -, cinematográphica pellí-
cula, taenia, taeníola; espectáculo -, spectá- cínico: (concerniente o relativo al cinismo)
culum cinematográphicum; cinematográphica cýnicus, a, um // (desvergonzado) ímpudens,
vísio; producción -, v. producción; sala -, entis. Sin: impudīcus; procax (-acis) // (filó-
aula cinematographēi. sofo -) cýnicus, i m. Sin: cýnicae sectae phi-
lósophus.
cinematógrafo: (edificio) cinematēum, i n.
Sin: cinematographēum; cinematográphium; cinismo: cynismus, i m. Sin: cýnica institú-
theatrum cinemáticum vel cinematográphi- tio; cynicorum disciplina // (desvergüenza)
cum; cinematographēi aula. Uso: - pornográ- impudéntia, ae f. Sin: procácitas.

222
circulación

cinocéfalo: cynocéphalus, i m. cinturón: bálteus, i m; bálteum, i n. Sin: cín-


gulum; cíngulus; zona. Uso: - salvavidas, sa-
cinófilo: adj canum studiosus // sust canum lutis cíngulus; - de seguridad, cíngulum vel
amator vel cultor. cinctura securitatis; bálteus, bálteum securi-
tatis vel securitatis causā; zona securitatis;
cinofobia: cynophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: atarse, apretarse el - de seguridad, bálteo se-
(nímius) canum pavor vel timor. curitatis se alligare; cíngulo se munire; cín-
gulum securitatis sibi aptare; cláudere
cinta: táenia, ae f. Sin: taeníola; ínstita; lim- cíngulum securitatis.
bus; vitta; fascíola. Uso: - adhesiva, táenia
adhaesiva, adhaerens, glutinatória; - aisla- circo: (recinto circular y cubierto donde se
dora, aislante, táenia insulatória vel segrega- representan ejercicios ecuestres y acrobáti-
tiva; fascíola propagationi resistens; - cos) circus, i m. Uso: - ecuestre, circus eques-
dactilográfica o de máquina de escribir, táe- ter // (erosión de forma arqueada en un país
nia colorífica; dactylográphica taeníola; montañoso) circus, i m.
scriptóriae machínulae fascíola; - discográ-
fica, taeníola sonis edendis vel exprimendis; circuito: circúitus, us m. Uso: - cerrado, cir-
- glutinosa, táenia glutinosa; - magnética o cúitus occlusus; - eléctrico, circúitus eléctri-
magnetofónica, táenia magnética vel magne- cus; corto -, (eléctricus) circúitus curtus;
tophónica; fascíola magnetophónicā vi práe- (eléctrici) fluxūs interrúptio; súcini fluxūs
dita; - móvil, táenia móbilis; - perforada, occlúsio.
taeníola convenienter vel ordinate terebrata; -
sonora, táenia sonans vel sonígera; phonotáe- circulación: (movimiento de lo que circula)
nia; - transportadora, táenia transportatória circulátio, onis f. Sin: circúitus, us m; cursus ,
vel vectória; - vial, strata (-ae f); - de acero, us m. Uso: - sanguínea, sanguínea vel sán-
táenia chalybéia; - de asfalto, via bituminata guinis circulátio, circúitus, cursus; - del agua,
vel bitúmine constrata; - de color, táenia co- aquae circulátio; - del aire, perflatus (-us m)
lore intincta; táenia colorata vel colorífica; - // (transmisión, propagación) divulgátio, onis
de goma, táenia gummi contexta; vitta f. Uso: - mercantil, circulátio bonorum pro-
cummi íllita; - de video, capsella magneto- ductorum; - del dinero, rei nummáriae vel
phónica; velocidad de -, velócitas táeniae // nummorum usus (-us m); dinero en -, pecúnia
(tejido largo y angosto) vitta, ae f. Sin: táe- vel nummi in ómnium usu; aumentar la - del
nia; redimículum // (para el cabello) fáscia, dinero, magnam cópiam nummáriae rei effí-
ae f. Sin: ligamen, mĭnis n // (franja, orla) la- cere; entrar en -, in usu esse incípere, in fre-
cínia, ae f. Sin: limbus. quentem usum venire; estar en -, in usu esse;
úsui esse, in usu versari; poner en - un
cinto: cíngulum, i n. Sin: zona; cinctura; chisme, rumorem dispérgere vel differre (con
cinctus (-us m). Uso: - pequeño, cingillum; ac e inf); poner en - dinero, nummos édere;
zónula; - de cuero, zona coriácea; zónula alu- poner en - un folleto, libellum circumferre;
tácia vel alutácea; - de goma, cíngulum gúm- poner en - una noticia, núntium divulgare
meum. sive vulgare; sacar de la -, tóllere // (tránsito
por las vías urbanas) commeatus, us m. Uso:
cintura: (parte del cuerpo) médium corpus. - trabada, iter impeditum; - prohibida (señal
Sin: média córporis pars // (cinto o ceñidor) de tránsito), ne commees; - vial, commeátio
v. estas voces. viária; normas de -, leges vel praecepta com-

223
circulante

meandi. circunnavegar: circumnavigare.

circulante: circumlatus, a, um. Uso: biblio- circunscripción: circumscríptio, onis f. Uso:


teca -, bibliotheca circumlata. - eclesiástica, circumscríptio ecclesiástica.

circular: adj in orbem circumactus vel sinua- circunspección: verecúndia, ae f. Sin: cir-
tus. Sin: orbi vel círculo símilis; rotundus (re- cumspéctio; modéstia.
dondo) // (carta dirigida a muchos) epístula
formalis. Sin: lítterae passim missae; lítterae circunstancia: (condición concomitante)
circulares. adiuncta (-orum npl). Uso: - agravante, ate-
nuante, rerum adiuncta graviora, tenuiora;
circularmente: in orbem. conformarse a las - históricas y locales, se
ad témporum locorumque adiuncta confor-
circulatorio: circulatórius, a, um. Uso: sis- mare // (situación) tempus, ǒris n. Sin: con-
tema -, apparatus sánguini diffundendo; sán- dício. Uso: responder a las -, tempóribus
guinis circularis fluxus; sánguinis per venas assentire; témpori servire; según las -, ex
diffúsio. témpore; pro témpore; pro re; tomar una de-
liberación según las -, ad tempus consílium
círculo: (área contenida dentro de la circun- cápere; consílium pro témpore et pro re cá-
ferencia) círculus, i m. Sin: orbis (-is m); cir- pere // (ocasión) occásio, onis f. Sin: oppor-
cúitus (-us m). Uso: - ártico, círculus túnitas, atis f.
árcticus; el - central, círculus médius; fig, -
vicioso, círculus vitiosus; vitiosus verborum circunstancial: adiunctivus, a, um. Sin: tem-
circuítio // (sociedad, club) sodálitas, atis f. porárius. Uso: amistades -, amicítiae tempo-
Sin: sodalícium; coetus (-us m); consociátio; ráriae.
socíetas; congréssio; grex (gregis m). Uso: -
familiar, congréssio familiárium; - de juven- circunvolución: (vuelta o rodeo de alguna
tud católica, iúvenum catholicorum coetus, cosa) circuítio, onis f. Sin: orbis; sinus; cir-
sociétas, consociátio // (cenáculo) círculus, i cumvolútio // Anat, - cerebral, orbes cérebri;
m. Uso: - latino, círculus latinus; círculus la- circumvolútio cérebri cutis; - de las masas
tine loquendi; - de amigos, amicorum círcu- intestinales, intestinorum circumvolútio.
lus.
cirial: céreus, i m. Sin: luminare ; ceroferá-
circuminsesión: circuminséssio, onis f. rium, ii n.

circuncisión: circumcísio, onis f. cirílico: cyríllicus, a, um.

circunferencia: circumferéntia, ae f. Sin: cir- cirrosis: cirrhosis, is f. Uso: - hepática, cir-


cúitus; círculus; círcinus; circinatio; circum- rhosis hepática; iécoris inflammátio.
currens línea; línea rotundationis; línea in
gyrum ducta; línea in orbem reflexa. Uso: - ciruela: prunum, i n. Uso: - blanca, prunum
del círculo, circinátio círculi. céreum; ceréolum; - pequeña, prúnulum.

circunnavegación: périplus, i m. Sin: cir- ciruelo: prunus, i f. Uso: - silvestre, prunus


cumnavigátio. silvestris.

224
citar

cirugía: chirúrgia sive chirurgīa, ae f. Sin: ars f. Sin: mictualis vesicae inspéctio; urinae ve-
chirúrgica; chirúrgica medicina; medicina sicae inspéctio. Uso: hacer la -, urinae vesi-
vulnerária. Uso: - dental, chirúrgia odontoiá- cam introspícere.
trica; - plástica, chirúrgia plástica.
cistoscopio: cystoscópium, ii n. Sin: instru-
cirujano: chirurgus, i m. Sin: sector; vulne- mentum mictuali vesicae introspiciendae.
rárius; médicus vulnerárius.
cistotomía: cystotómia sive cystotomīa, ae f.
Cisjordania: Cisiordánia, ae f. Uso: de -, Sin: (mictualis) vesicae séctio.
cisiordánicus.
cita: (hora y lugar en que convienen encon-
cisma: schisma, ătis n. Sin: discídium; ab trarse dos personas) constitutum, i n. Sin:
unitate Ecclésiae seiúnctio, desiúnctio, sepa- condictum; tempus locusque (ad convenien-
rátio; ab Apostólica Sede (vel a Romano Pon- dum). Uso: lugar de la -, constitutus locus;
tífice) seiúnctio. locus ad conveniendum dictus; hora de la -,
constitutum tempus; acudir a una -, ad
cismático: schismáticus, a, um Sin: díssi- constitutum venire; venire ad condictum; áli-
dens; ab unitate Ecclésiae (vel ab Apostólica quem convenire; fijar una - con alguno,
Sede, vel a Romano Pontífice) seiunctus, di- constitutum fácere; tempus locumque
siunctus, separatus. constitúere vel praestitúere cum áliquo; pedir
una -, locum tempusque póscere; tener una -
cisne: cycnus, i m. Sin: olor. Uso: de -, con alguien, cum áliquo habere constitutum
cycnēus; olorinus; fig, canto del -, suprema // (pasaje textual que se reproduce de un
vox (alicúius). texto) locus, i m. Sin: locus allatus vel prola-
tus. Uso: - de Cicerón, Ciceronis locus; - po-
cisterciense: adj cisterciensis, e. Uso: Orden éticas, poëtarum loci.
-, Ordo Cisterciensis // sust Cisterciensis, is
m. citación: vocátio, onis f. Sin: in ius vocátio;
áctio vocandi in ius.
cisterna: cisterna, ae f. Sin: receptáculum
aquae plúviae. Uso: agua de -, aqua cister- citar: (avisar a uno señalándole día, hora y
nina vel collectiva. lugar para tratar de algún negocio) álicui vel
cum áliquo tempus et locum (colloquendi)
cístico: cýsticus, a, um. Uso: conducto -, ca- constitúere // (referir textualmente lo que otro
nalis cýsticus. ha dicho o escrito) verba (las palabras),
locum (el pasaje) alicúius afferre, proferre,
cistícula: fellis vesícula. Sin: cystis (-is f) referre; commemorare. Uso: - a Homero, Ho-
fellis. merum (vel illud Homeri) commemorare; - a
Platón, Platonis locum afferre; - un ejemplo,
cistiféllea: cystis féllea. Sin: fellis vesícula. exemplum pródere, prodúcere, propónere;
exemplo uti; - a uno como ejemplo, áliquem
cistitis: cystitis, ǐdis f. Sin: vesicae vel vesí- in exemplum indúcere; - una prueba, testi-
culae inflammátio; cystis inflátio. mónium proferre // (emplazar a uno ante un
juez) citare áliquem. Sin: in ius vocare; in
cistoscopía: cystoscópia sive cystoscopīa, ae iudícium arcéssere; ad iúdicem vocare. Uso:

225
cítara

- a uno como testigo, áliquem testem citare; de -, civitatem adipisci; pedir la - en otro Es-
citare áliquem in testimónium; testem citare tado, civitatem mutare; perder el derecho de
in áliquid. -, civitatem amíttere; quitar a uno el derecho
de -, civitatem álicui adímere; tener -, civita-
cítara: cíthara, ae f. Uso: tocar o tañer la -, tem habere.
citharizare.
ciudadano: adj cívicus, a, um // sust civis, is
citarista: citharista, ae m; citharístria, ae f. mf. Uso: - blanco, civis albícolor vel albi co-
loris; - negro, civis nigri coloris; - honorario
cítiso, v. codeso. de Berlín, honorárius civis Berolinensis; - del
mundo, civis orbis terrarum.
citofagía: cytophágia sive -phagīa, ae f.
civil: adj civilis, e // fig humanus, a, um. Sin:
citófono: citóphonum sive citophōnum, i n; excultus // sust civis, is m.
citophónium, ii n.
civilista: iuris civilis peritus. Sin: actor priva-
citología: cytológia sive -logīa, ae f. Sin: tarum causarum.
cellularum doctrina vel sciéntia.
civilización: civilizátio, onis f. Sin: civílitas;
citológico: cytológicus, a, um. civilis cultus (-us m); cultus humanus; ani-
morum cultura; humanitatis cultus; humanus
citoplasma: cytoplasma, ătis n. civilisque cultus; cultus atque humánitas.
Uso: la - actual, civilizátio hodierna; - consu-
citostoma: cytóstoma, atis n. mista, civilis cultus rerum consumendarum; -
cristiana, christiana humánitas; - griega y ro-
citrato: citratum, i n. Sin: sal cítricum; sal cí- mana, humanus cultus Graecorum et Roma-
tricus; sal citratum vel citratus. norum; - moderna, recentior civilis cultus; -
mundial, cunctorum hóminum cultus civilis;
cítrico: cítricus, a, um. Uso: ácido -, ácidum - occidental, humanitatis cultus occidentalis;
cítricum. - universal, cultus humanitasque géntium; -
del amor y de la vida, amoris vitaeque cultus;
city: média urbs. la causa de la -, civilis culturae humanitatis-
que causa.
ciudad: urbs, urbis f (- grande); óppidum, i n
(- de provincia); cívitas, atis f (conjunto de civilizado: civilizatus, a, um. Sin: cultus.
ciudadanos). Uso: - industrial, artificiosa
urbs; urbs indústria; - fantasma, urbis simu- civilizar: civilizare. Sin: urbanum fácere, ad
lacrum. humanitatem informare, conformare, excó-
lere; ad civiles mores revocare; humanum
Ciudad del Vaticano: Cívitas Vaticana. cultum indúcere; humano cultu excólere; in
humanum cultum civilemque dedúcere // ci-
ciudadanía: cívitas, atis f. Uso: - honoraria, vilizarse, ad humanitatem conformari, éxcoli,
cívitas honorária; conferir a uno la -, civita- informari. Sin: humaniorem fíeri; feritatem
tem álicui dare, impertire, impertiri, largiri; exúere.
áliquem civitate donare; obtener el derecho

226
clase

civilmente: civíliter; (urbanamente) urbane. clarión: creta, ae f. Sin: gýpseum bacillum


vel gráphium.
civismo: pátriae cáritas. Sin: civilis ánimus;
civile stúdium. clarisa: clarissa, ae f. Sin: claralis vel claren-
sis virgo; soror religiosa a Sancta Clara nun-
cizaña: (planta) zizánia, ae f; zizánia, orum cupata.
npl. Sin: lólium; herba nocens // fig, discór-
dia. Uso: sembrar -, discórdiam concitare; clarividencia: facultas longinqua perci-
discórdias excitare vel sérere (en medio del piendi. Sin: divinátio; vaticinátio // (penetra-
pueblo, in vulgus); dissensiones commovere ción, perspicacia) perspicácitas, atis f . Sin:
vel fácere. sagácitas; mentis acumen.

clac: tútulus plicábilis. clarividente: divinator, oris m. Sin: vaticina-


tor; vates // (perspicaz) vir sagacíssimae
clámide: chlamys, ĭdis f. Sin: paludamentum. mentis.

clan: stirps, stirpis f. Sin: genus; gens // (ca- claro (en un bosque): rárior silva.
marilla) impenetrábile sodalícium; inacces-
síbile consórtium; sodalícium profanos claroscuro: (conveniente distribución de la
excludens // (claque) v. esta voz. luz y de las sombras en un cuadro) apta lucis
et umbrae míxtio. Sin: lumen et umbra; lú-
clandestinidad: clandestínitas, atis f. Uso: minum umbrarumque rátio // (diseño o di-
vivir en la -, vitam clandestinam dégere. bujo que no tiene más que un color sobre la
superficie en que se pinta) monochrómaton,
clandestino: clandestinus, a, um. Sin: occul- i n. Sin: monochrómatos pictura; unícolor vel
tus; secretus. unīus coloris pictura.

claque: turba plausorum. Sin: turba plaudén- clase: (división de estudiantes) scholae clas-
tium. sis (-is f). Uso: - mixta, classis promíscua vel
communis; alumnos de las - superiores, dis-
clara: albumen, mĭnis n. Sin: album ovi. cípuli clássium superiorum // (aula) schola,
ae f // (lección) léctio, onis f. Sin: praeléctio;
claraboya: tecti fenestella. schola. Uso: - particulares, privatae scholae;
institútio subsidiária; - de latín, schola latina;
claretiano: adj claretianus, a, um. Uso: mi- horas de -, horae institutóriae; horas de - se-
sionero -, missionárius claretianus // sust cla- manales, scholae hebdomadales; en sus -, in
retianus, i m. Sin: sócius vel sodalis praelectiónibus suis; dar -, lectiones dare vel
claretianus. trádere; praelectiones habere; dar - particu-
lares, privatas scholas habere; ¡ven al frente
clarín: clarinum, i n. Sin: tuba clarísona. de la -!, veni ante classem! // (categoría de
ciudadanos) classis, is f. Sin: ordo; genus.
clarinete: (instrumento) clarínulum. Sin: Uso: - alta, classis superior; - dominante,
tíbia clarísona // (quien lo toca) clarinista, ae classis dóminans; - media, médius ordo;
m. média cívium classis; classis médiae condi-
cionis; hómines médiae fortunae; hómines

227
clásicamente

módice locuplētes; - obrera, ordo operárius clasicismo) clássicus, i m // (modelo en cual-


vel operariorum; proletária classis; plebs ope- quier literatura o arte) óptimus, a, um. Sin:
rária; - sociales, cívium órdines; civitatis praestantíssimus; politus probatusque. Uso:
classes; sociales coetus; individuo de la - lengua -, lingua óptima vel praestantíssima;
alta, áliquis ex strato superiore exoriundus // lingua polita probataque; escritores -,
concordia entre las - sociales, cívium órdi- praestantes scriptores vel auctores; scriptores
num consensus; consensus ómnium órdinum; óptimi; probati, boni; clásicos del género li-
cooperación de las - sociales, cívium órdi- terario, clássici géneris litterárii.
num adiutrix ópera; desigualdad de las - so-
ciales, clássium (vel cívium órdinum) clasificación: classificátio, onis f. Sin: gra-
inaequálitas, disparílitas, dispáritas; igual- dátio; ordo; descríptio vel discríptio; distri-
dad, equilibrio de las - sociales, clássium ae- bútio; seléctio; diribítio; in classes vel in
quálitas vel aequilíbritas; hombres de toda gradus distribútio; in órdines partítio; in gé-
clase, omnis géneris hómines; lucha de cla- nera disposítio. Uso: - general, ordo genera-
ses, órdinum inter ipsos dimicátio; civitatis lis; descríptio generalis; - social, classificátio
clássium inter ipsas dimicátio. socialis; classes (-ium fpl) sociales; - de la
correspondencia, epistularum diribítio; - de
clásicamente: clássice. Sin: clássico more; expedientes, pagellarum vel libellorum dis-
exemplo optimorum scriptorum. Uso: escri- tribútio, seléctio, diribítio; hacer una - de los
bir -, ad exemplar optimorum scriptorum concurrentes, petitores in gradus distribúere;
scríbere // (en sentido genérico) óptime; ele- pro dignitate áemulos dispónere; nuestro
ganter; probate. atleta ocupa el cuarto lugar en la - nacional,
noster athleta óccupat quartum locum in gra-
clasicismo: classicismus, i m. Sin: classico- datione nationali.
rum scriptorum rátio, stúdium, imitátio; clas-
sicorum artíficum rátio; more antiquorum clasificador: collectórium, ii n. Sin: scrínium
sentiendi vel scribendi rátio. vel loculamentum scriptis in lítteras digeren-
dis. Uso: - plástico, collectórium plásticum.
clasicista: adj classicísticus, a, um // sust
classicista, ae m. Sin: classicorum scriptorum clasificar: distribúere. Sin: in órdines distri-
aut classicorum artíficum studiosus, sectator, búere; descríbere vel discríbere; digérere; in
fautor, propugnator. órdines divídere; in génera dispónere. Uso: -
expedientes, pagellas vel libellos distribúere,
clásico: (concerniente o relativo a la litera- selígere, diríbere; pagellarum fascículos dis-
tura o al arte de la antigüedad griega y ro- tribúere.
mana, y a los que en los tiempos modernos
los han imitado) clássicus, a, um. Sin: clasismo: classismus, i m. Sin: clássium dis-
praestans; óptimus, doctus, élegans. Uso: es- párium stúdium; concertationes inter órdines;
critores -, scriptores clássici; praestantes lati- conflictationes inter classes.
nitatis scriptores; óptimi latinitatis auctores;
lenguas -, linguae clássicae vel antiquae; po- clasista: classista, ae m. Sin: concertator pro
esía -, poēsis (-is; ac -in f) clássica; literatura órdine (vel pro classe) cívium; clássium dis-
-, lítterae clássicae vel antiquae; también an- párium studiosus.
tiquae lítterae elegantes; mundo -, cultura -,
antíquitas docta et élegans // (partidario del claustro: peristylum monachale. Sin: pórti-

228
cleptómano

cus quadrilátera. tocar el -, clavicýmbalum pulsare.

claustrofobia: claustrophóbia sive -phobīa, clavicembalista: clavicymballista, ae m; cla-


ae f. Sin: claustri vel claustrorum pavor; clau- vicymballístria, ae f.
sorum locorum formīdo.
clavicímbalo, v. clavicémbalo.
cláusula: cláusula, ae f. Sin: terminátio. Uso:
- rítmicas, cláusulae vel terminationes nume- clavicímbano, v. clavicémbalo.
rosae; tipos de cláusulas, clausularum génera
vel formae. clavicordio: clavichórdium, ii n.

clausura: clausura, ae f. Sin: monachalis clavícula: clavícula, ae f.


clausura.
clavija: (taruguillo para ensamblajes o para
clavado: clavatus, a, um. Sin: confixus, a, tapar un agujero) paxillus, i m. Sin: épigrus;
um. Sin: clavi affixus. cunéolus; clávulus // (pieza en instrumentos
músicos) verticillus, i m // (pieza que se co-
clavadora: instrumentum clavis immittendis. necta a la base de un enchufe, para estable-
cer un contacto eléctrico) spina (-ae f)
clavar: clavare. Sin: confígere; clavis affí- contactūs.
gere.
clavo: clavus, i m. Uso: el que hace clavos y
clave: clavis, is f. Uso: - de violín, clavis vio- clavijas, clavárius, ii m; fábrica de clavos,
línica // (signos convenidos para escribir en clavorum officina; tienda de clavos, clavo-
cifra u otros distintos de los usuales) notae, rum taberna; surtido de clavos, clavorum
arum fpl. Sin: secretae (vel secretiores, vel ar- congéries // (capullo seco de la flor del cla-
canae, vel occultae) notae. Uso: explicación vero) caryophyllum vel garyophillum, i n.
de la -, secretarum notarum explicátio, expla-
nátio, interpretátio; - para explicar las ins- claxon: búcina, ae f. Sin: appropinquantis
cripciones, clavis ad explicandas (vel occurrentis, vel advenientis) autocineti
inscriptiones // (noticia o idea por la cual se vox; sonorus autocineti index.
hace comprensible algo que era enigmático)
via vel áditus (-us m) ad áliquid. Uso: dar la clemátide: clématis, ĭdis f; clematitis, ĭdis f.
- de un problema, áliquid explanare, expli-
care; encontrar la - de algo, áliquid intellé- clepsidra: clépsydra, ae f. Uso: el que hace o
gere; intelligendi viam invenire // (Arq, vende clepsidras, clepsydrárius, ii m.
piedra con que se cierra el arco o bóveda)
médium saxum. cleptomanía: cleptománia sive -manīa, ae f.
Sin: furácitas; furandi libido; ínsita furandi
clavel: dianthus, i m. Sin: caryophillum vel libido; ingénium furandi.
garyophyllon; dianthus caryophyllus.
cleptómano: cleptómanes, is m. Sin: furax,
clavero, v. giroflé ācis ; insanus fur; cleptomániā affectus vel la-
borans.
clavicémbalo: clavicýmbalum, i n. Uso:

229
clergyman

clergyman: sacerdotalis vestis laicorum more vel status (-us m). Uso: - áspero, caeli aspé-
confecta. ritas; - muy benigno, caelum mitíssimum, -
glacial, glaciale caelum; - malsano, aër pés-
clerical: adj clericalis, e // sust clericorum tilens ; - pesado, caeli grávitas; - sano, caeli
(vel ecclesiasticorum, vel cleri) fautor m vel salúbritas; salubre caelum; - tórrido, tórri-
fautrix f. dum caelum; - variado, caeli varíetas; el - del
mundo, clima mundanum; cambios de -, caeli
clericalismo: clericalismus, i m. Sin: favor statūs mutationes; - uno o dos grados más be-
in clerum; favor erga cléricos vel ecclesiásti- nigno según la escala Celsius, caelum uno
cos; in cléricos stúdium; stúdium favendi clé- duobusve grádibus celsianis mítius.
ricis.
climático: climáticus, a, um. Sin: caeli (gen);
clericalizar: clericalizare. ad clima áttinens.

clérigo: cléricus, i m. Uso: - Regulares de la climatología: climatológia sive -logīa, ae f.


Madre de Dios, Ordo Clericorum Regulá- Sin: clímatum stúdium.
rium a Matre Dei; - vago, cléricus vagus.
climatérico: climactéricus, a, um. Sin: scán-
clero: clerus, i m. Uso: - extranjero, clerus silis, e; scalaris, e. Uso: año -, climacter, ēris
alienígenus vel éxterus; - indígena, clerus in- m; tiempo -, v. climaterio.
dígena, indígenus, pátrius, domésticus; - re-
gular, clerus regularis; - secular, clerus climaterio: climactéricum tempus (-poris n)
saecularis // pequeño clero, pueri altari inser-
vientes vel ministrantes; puerorum altari mi- clímax: (gradación) gradátio, onis f. Sin:
nistrántium coetus. progréssio.

clíbano: (horno portátil) clíbanus, i m. clínica: clínica, ae f. Sin: nosocomīum; vale-


tudinárium; medicina. Uso: - dermatológica,
cliché: chalcotýpia sive -typīa, ae f // fig, ginecológica, odontológica …, clínica der-
exemplar, aris n. Sin: praestituta forma; spé- matológica, gynaecológica, odontoiátrica …;
cimen praestitutum. - particular, domus clínica vel therapéutica;
- privada, nosocomīum privatum; - psiquiá-
cliente: (protegido, da) cliens, entis mf (gen trica, valetudinarium vel nosocomīum
pl cliéntium vel clientum); clienta, ae f // psychiátricum // (parte práctica de la ense-
(comprador, ra) emptor, oris m; emptrix, icis ñanza de la medicina) clínica, ae f. Sin: clí-
f. nice, es f.

clientela: (conjunto de los clientes de una clínico: adj clínicus, a, um // sust clínicus, i
persona o de un establecimiento) clientela, m. Sin: médicus clínicus.
ae f // (personas que están bajo la protección
o tutela de otras) clientes, ium vel um mf // clip: (grapa para sujetar papeles) fíbula, ae f.
(los parroquianos) emptores, um m; emptri-
ces, um f. clipboard (Inform): latíbulum, i n.

clima: clima, ătis n. Sin: caelum; caeli natura clipper: (velero) velocíssima scapha velífera

230
coalición

// (avión) aëronavis transoceánica. cloroformizar: chlorofórmio sopire áliquem.

clisé, v. cliché. cloroformización: sopor per chlorofórmium


inductus.
clistel, clister o clisterio: clyster, ēris m. Sin:
clystérium; clysmus; enteroclysma (-ătis n); cloroformo: chlorofórmium, ii n. Sin: chlo-
alvi dúctio; clysteris iniéctio; alvi irrigátio; rofórmicum medicamentum.
intestinorum lavátio vel lótio. Uso: limpiar el
vientre con -, alvum clysterizare vel clyste- clorosis: chlorosis, is f.
riare; clystere alvum purgare.
cloruro: chlorurum, i n. Sin: sal chlorhý-
clisterizar: clysterizare. Sin: clysteriare // dricum; sal chlorhýdricus. Uso: - de cal, calx
clisterizarse, clystēre purgari. (calcis f) chlorata.

clítoris: clítoris, is (ac -in) vel ĭdis f. clown: ridiculárius, ii m. Sin: scurra; lúdius;
sánnius.
clon: clonum, i n; clon, onis m. Uso: una
computadora -, computatrum hýbridum. club: coetus, us m. Sin: sodalícium; sodáli-
tas; socíetas; consociátio; círculus. Uso: - de-
clonación: clonátio, onis f. Sin: clonizatio; portivo, sodalícium athléticum; sodálitas
clónesis; clónitus, us m; clonifactum, i n. corpóribus lúdicre exercendis; Rotary -, - de
los Rotarios, Rotariorum coetus; - de fútbol,
clonado: clonizatus, a, um. Sin: clonifactus. socíetas pedilúdii
Uso: oveja -, ovis clonizata.
clueca: gallina matrix. Sin: mater gallina;
clonar: clonare. Sin: clonifácere; clonizare; gallina íncubans vel quae íncubat (cuando
clonítui óperam dare. Uso: - fetos humanos, empolla); gallina nutrix (cuando cría los
fetus humanos clonare; licencia, permiso de pollitos).
-, licéntia vel permíssio clonizandi.
cluniacense: cluniacensis, e.
clorato: sal chlóricum; sal chlóricus.
coacción: conatus, us m. Uso: intentos de -
clorhidrato: chlori hydratum. psicológica, conatus ipsos ánimos coërcendi.

clorhídrico: chlorhýdricus, a, um. Sin: coactor, v. exactor.


hydrochlóricus.
coadjutor, coadyutor: coadiutor, oris m.
clórico: chlóricus, a, um.
coadyuvar: coadiuvare.
cloro: chlorum vel chloron, i n.
coagulación: coagulátio, onis f.
clorofila: chlorophylla, ae f. Sin: chlorophyl-
lum. coágulo: coágulum, i n. Sin: concrétio.

clorofórmico: chlorofórmicus, a, um. coalición: coalítio, onis f. Uso: convenio de

231
coaxial

-, contractum coalitionis; - gobernante, for- cobro, v. cobranza.


mada por democristianos y socialdemócra-
tas, coalítio administratrix, quae ex cocacola: cocacola, ae f. Uso: lata de -, me-
demócratis christianis et demócratis sociáli- tállina cocacolae pyxis (-ĭdis f).
bus constat.
cocaína: cocaīna, ae f. Sin: cocaīnum; coca
coaxial: eodem axe volúbilis. stupefáciens. Uso: traficante de -, cocaīni ne-
gotiator.
cobáltico: cobálticus, a, um.
cocainismo: cocainismus, i m.
cobalto: cobaltum, i n. Uso: color -, caerú-
leus color; cielo de -, caelum caerúleum vel cocainomanía: cocainománia sive cocaino-
serenum; - radiactivo, radiocobaltum; cobal- manīa, ae f. Sin: cocaīnae stúdium vel cupí-
tum radios educens. ditas; immódicus cocaīnae usus.

cobaya, v. cavia. cocainómano: cocaīni cúpidus.

cobertera: operimentum, i n. Sin: opércu- cocción: decóctio, onis f. Sin: coctura.


lum.
coche : (carruaje generalmente de cuatro
cobertizo: (techo voladizo) téctulum pénsile. ruedas) raeda, ae f. Sin: currus, us m. Uso: -
Sin: pénsilis subgrunda ; pénsile subgrún- cuna, currus púero vehendo; - fúnebre, currus
dium // (sitio cubierto, generalmente tosco y funestus // (automóvil) autocinetum, i n. Sin:
sencillo) receptáculum, i n. Sin: repositó- autoraeda; autocurrus; autovehículum; currus
rium; tegulatum. Uso: - para reparar las mie- automóbilis vel automatárius. Uso: - ambu-
ses de la lluvia, nubilárium. lancia, raeda circumforánea; - blindado, au-
toraeda cataphracta vel loricata; currus
cobertor: (cubrecama; frazada), v. estas aeratus automatárius; - bomba, autocinetum
voces. pyróbolo dolose instructum; - capilla, sa-
cellum automatárium; subrotatum sacellum
cobrador, ra: exactor, oris m; exactrix, icis automatárium; - “Dacia”, autocinetum fabri-
f. Uso: - de impuestos: apodecta, ae m; tribu- cationis, cui nomen “Dacia”; - descubierto,
torum exactor m vel exactrix f; pecúniae pú- autocinetum intectum; - eléctrico, autocine-
blicae coactor m vel coactrix f. tum eléctricum; - estacionado, autocinetum
statutum; - “Fiat” usado, autocinetum Fiat,
cobranza: (acción de cobrar) exáctio, onis f. álium ante habens possessorem; - fúnebre,
Uso: hacer las cobranzas, débitam pecúniam autocurrus fúnebris; - Mercedes Benz, auto-
exígere // (efecto de cobrar) pecúnia exacta, cinetum mercedónium; - nacional, currus
coacta, collecta. Sin: nummi accepti mpl. automatárius domésticus; - Opel, autocine-
tum opelianum; - parlante, autocinetum lo-
cobrar: accípere (pecúniam). quens; - particular, autocinetum privatum; -
patrullero, autocinetum circumspectórium; -
cobre: aes, aeris n. Uso: - rojo, cuprum; mina pensante, autocinetum cógitans; - pequeño,
de -, fodina aeris; fodinae aeráriae. autoráedula; - provisto de dos motores, auto-
cinetum bimotrale; autocinetum binorum

232
coco

motrorum; - Pullman, autoraeda pul(l)ma- tabernáculum automatáriis vehículis asser-


niana; - salón, carrus cómmode instructus; - vandis.
solar, autocinetum solare; - tope, currus in-
cursans vel concursans // - de alquiler, de cochero: raedárius, ii m. Uso: - de alquiler;
punto, de plaza, vehículum públicum vel cisiárius.
meritórium; raeda pública vel meritória; - de
auxilio, autocurrus instrumentárius; - de cochinilla: cochinilla, ae f.
carrera, autocinetum cursórium, currule,
currile; - de carrera de fórmula 1, autocine- cocido: sust elixura, ae f. Sin: caro elixa.
tum cursórium órdinis primi; - de mudanzas,
autovehículum ad res domicílii transferen- cociente: quotus, i m. Uso: - intelectual,
das; - de seis cilindros, autocinetum sex index intelligéntiae; quotiens (-entis n) in-
cylindrorum; - de varias cilindradas, autoci- telligéntiae; - intelectual, tres puntos inferior,
netum plurimodiolatum // fábrica de coches, quotiens intelligéntiae, tribus punctis infé-
ergastérium autocinéticum; viaje en -, iter au- rius.
tocinéticum; véctio vel vectátio autocinética
// bajar del -, ex autocineto descéndere vel cocina: (lugar donde se prepara la comida)
égredi; conducir un -, autocinetum guber- culina, ae f. Sin: coquina // (aparato para
nare, régere, dirígere; el - está parado, auto- cocer los alimentos) culina, ae f. Sin: focus.
cinetum manet immotum; ir, viajar en -, (in) Uso: - a gas, focus gásicus; culina gaso acta;
autocineto vehi vel vectari; subir al -, (in) au- - con horno eléctrico y termostato, culina
tocinetum inscéndere, ascéndere, conscén- fóculo eléctrico et thermóstato parata; - de
dere, escéndere, scándere; automatáriam campaña, authepsa campestris; - eléctrica,
raedam intrógredi; tomar un - de alquiler, focus eléctricus // (los manjares) culina.
vehículum públicum condúcere // (vagón) Sin: cibi, orum mpl // (arte de preparar los
carrus, i m; carrum , i n. Sin: currus (- us m); manjares) culina. Sin: coquina; condiendi
carruca. Uso: - cama, currus dormitórius; rátio. Uso: - china, Sinénsium coquinária ars;
cubículus cubitórius; carrus dormitórius; ars coquendi apud Sinenses; - económica,
carruca dormitória; dormitórius hamaxóstichi culina oeconómica; - popular, culina popu-
currus; dormitórius ferratae viae carrus; laris.
- comedor, - restaurant, carrus cenatórius;
currus escárius; carruca cenatória; - correo, cocinera: coqua, ae f. Sin: magīra.
currus tabellárius vel epistolaris; - de carga
o de mercancías, carrus onerárius vel cocinero: coquus vel cocus, i m. Sin:
sarcinárius. coctor; coffárius. Uso: - jefe, magīrus; archi-
magīrus.
cochecito: císium, ii n. Sin: plostellum; par-
vum vehículum. Uso: - de mano, chiramá- cocktail, v. cóctel.
xium; vehículum manuale; - de niño,
autoráedula; (infantis) plostellum. coco: (cocotero) cocus vel coccus, i f. Sin:
cocos nucífera // (fruto) cocum vel coccum, i
cochera: (lugar donde se guardan los co- n. Sin: coci nux // (bebida) coci pótio // (fan-
ches) área stativa. Sin: raedária vel raedarum tasma con que se mete miedo a los niños)
státio; autoraedarum státio; autovehiculorum lámia, ae f.
receptáculum; autocinetorum stábulum;

233
cocotero

cocotero, v. coco. míscua utriusque sexus educátio vel institú-


tio.
cóctel o coctel: cinnus, i m. Sin: própoma
(-ătis n); pótio cinni. Uso: - Martini, martiniana coeficiente: coëffíciens, entis m. Uso: - de
mixtura; - molotov, lagúncula molotoviana. expansión, coëffíciens dilatationis // Mat (nú-
merus) coëffíciens; index (-dĭcis m) effíciens.
coctelera, v. mezclador.
coepiscopado: coëpiscopatus, us m.
codal: cúbiti tégimen.
coepíscopo: coëpíscopus, i m.
codeso: cýtisus, i mf; cýtisum, i n.
coerción: coërcítio, onis f.
códice: codex, ĭcis m.
coercitivo: coërcitivus, a, um. Uso: medida -,
codificación: codificátio, onis f. Sin: in có- áctio coërcitiva.
dicem redáctio; composítio iuris.
coetáneo: coaetáneus, a, um.
código: (cuerpo de leyes dispuestas según un
plan sistemático) corpus iuris. Sin: leges coeterno: coaeternus, a, um.
(scriptae) // (recopilación de leyes, instruc-
ciones, estatutos) codex, dĭcis m. Uso: - civil, coexistencia: coëxsisténtia, ae f. Sin:
civílium legum codex, - de comercio o mer- coniuncta exsisténtia.
cantil, legum codex ad mercaturam pertinén-
tium; - de derecho canónico, Codex Iuris cofa: carchésium, ii n.
Canónici; - de derecho civil, codex iuris civi-
lis; - marítimo, codex náuticus; classicarum coffe break: (pausa, para tomar el café)
legum codex; legum codex ad classem spec- pausa cafeária; (descanso, para tomar el
tántium; - militar, militárium legum codex; café) intervallum cafeárium.
legum codex ad exércitum pertinéntium; -
penal, codex poenalis; poenálium legum cofia: (red para el pelo) caláutica, ae f //
codex, delictorum poenarumque codex // (re- (gorro) mitella, ae f.
glamento) codex, dĭcis m. Uso: - de la circu-
lación, - vial, codex viárius; lex viária; codex cofradía: sodálitas, atis f. Sin: sodalícium;
legum viariarum; - telegráfico, codex rei te- sacra sodálitas. Uso: - de la Doctrina Cris-
legráphicae // - genético, programma genéti- tiana, Sodálitas Doctrinae Christianae.
cum. Sin: notae genéticae // - postal, númerus
praepositivus. cofrecillo o cofrecito, v. cajita.

codirector: commoderator, oris m. cognoscible, v. conocible.

codorniz: coturnix, icis f. cogulla: cuculla, ae f. Sin: cucullus; cu-


cullum. Uso: vestido de -, cucullatus.
coedición: consociata vel communis edítio.
cohabitación: cohabitátio, onis f.
coeducación: coëducátio, onis f. Sin: pro-

234
colaborador

cohabitar: cohabitare. Uso: el que cohabita, coincidir: congrúere. Sin: convenire; conso-
cohabitator, oris m; la que cohabita, cohabi- nare.
tatrix, icis f.
coito: cóitus, us m. Uso: - heterosexual, ho-
cohesión: coháesio, onis f. Uso: - de los áto- mosexual, cóitus heterosexualis, homosexua-
mos, átomi inter se cohaerescentes // (fig, lis.
unión) animorum coniúnctio.
cojín: pulvillus, i m.
cohesor: túbulus undis electromagnéticis in-
dicandis. cojinete: (pieza en la que gira un eje) cubile,
is n. Uso: - de bolas, cubile sphaerularum.
cohete: (- pirotécnico) rádius, ii m. Sin: ignis
volans; volans rádius; rádius pýrius, lúcidus, col: brássica, ae f. Sin: caulis, is m. Uso: - fer-
micans; míssile pyrium. Uso: - de señala- mentada, brássica fermentata; caulis ácidus;
miento, rádius pýrius qui significationis - rizada, brássica crispa.
causā adhibetur; señal dada con un -, signifi-
cátio rádio pýrio facta; lanzar un -, rádium cola: (hilera de personas que esperan algo)
pýrium sublime expéllere; se levanta en el exspectántium ordo. Sin: séries, ēi f. Uso:
aire un -, rádius pyrius sublime fertur // hacer -, in órdine esse; en série stare vel
(arma de guerra o instrumento de investiga- adstare // (pasta de gelatina que sirve para
ción científica) míssile, is n. Sin: rocheta sive pegar) gluten, tĭnis n. Sin: glútinum; glus,
rucheta, ae f. Uso: - espacial, míssile spatio- glutis f. Uso: fabricante de -, glutinárius //
rum; - sonda o de reconocimiento, specillum; (extremidad posterior del cuerpo) cauda, ae f.
- soviético, soviéticum míssile; - teledirigido, Sin: penis, is m // (porción que en algunas
míssile telerectum vel teledirectum; - de ropas talares se prolonga por la parte poste-
largo alcance, rucheta longi spátii; lanzar co- rior y se lleva comúnmente arrastrando)
hetes a la luna, a los espacios interplaneta- cauda, ae f. Uso: llevar la -, tráhere caudam
rios, ad lunam, ad intermúndia missília // (- o cabellera de cometa) lúcida fax (facis
iácere; missílibus lunam, intermúndia pétere. f) // (- de pescado) ichthyocolla, ae f.

cohibente: instrumentum cóhibens. Sin: cor- colaboración: cooperátio, onis f. Sin: sócia
pus obstans. (vel sociata, vel consociata, vel mútua) ópera
in áliqua re; communis nisus (-us m). Uso: -
cohombro: cúcumis, mĕris m vel cúcumis, is internacional, mútua inter nationes ópera; -
( ac -im, abl. -i) m. política, sociata ópera ad rem políticam spec-
tans; en -, sociā óperā; consociatis víribus;
coiffeur: capillorum concinnator. libro escrito en -, liber sociatā aliquorum
óperā scriptus.
coima: illícitum pecúniae donum. Uso: so-
bornar con coimas, aere domare. colaboracionista: adiutor (-oris m) vel adiu-
trix (-icis f) contra pátriam.
coincidencia: conveniéntia, ae f. Uso: - de
hechos, conveniéntia rerum; - de ideas, con- colaborador, ra: laboris vel óperis sócius m,
veniéntia sententiarum. sócia f. Sin: sodalis (-is mf) óperis; laboris
consors (-sortis mf); synergus (-i m); adiutor

235
colaborar

m, adiutrix f (in áliqua re, ad áliquid); auxilia- gomapluma, cúlcita e gummi plúmea; - de
ris (-is mf); auxiliárius m; auxiliária f; labo- lana, cúlcita lánea; - de muelles, ínstitae,
rum párticeps (-cĭpis mf); collaborator, oris arum fpl; - de pluma, plumácium, ii n; cúlcita
m; collaboratrix, icis f. Uso: nuestro -, óperis plúmea.
nostri sócius.
colchonero, ra: culcitárius vel culcitrárius, ii
colaborar: cooperari. Sin: collaborare; cum m, culcitária vel culcitrária, ae f. Sin: culci-
áliquo óperam sociare vel navare; adiutricem tarum confector m, confectrix f.
óperam álicui praestare. Uso: - estrechamente
con alguien, arte (vel arcte) cum áliquo coo- colchoneta: culcítula vel culcitella, ae f. Sin:
perari. parva cúlcita.

colación: (refacción) v. lunch. colección: colléctio, onis f. Sin: collectus, us


m; res collectae; collecta, orum npl; collectá-
colada: (acción de colar) lavátio, onis f. Sin: nea, orum npl. Uso: - especiales, collectánea
detérsio; abstérsio // ropa -, abluta líntea. speciália; - jurídica, corpus iuris; - numismá-
tica, corpus nummorum; nummi collecti; - de
colador: colum, i n. Sin: colatórium; cri- cassettes, casetotheca; - de clásicos latinos,
brum. Uso: - de caldo, de pasta, de macarro- colléctio classicorum latinorum; - de cua-
nes, iuris, pastae, tubulatae pastae colum. dros, pinacotheca; - de documentos, docu-
mentárium; - de escritos, scripta collectánea;
colapez: ichthyocolla, ae f. Sin: gluten (-tĭnis - de inscripciones, corpus inscriptionum; - de
n) piscárium. leyes, legum corpus; - de libros, librorum sé-
ries; bibliotheca; - de piedras preciosas, the-
colapiscis, v. colapez. saurus gemmarum; - de poesías, thesaurus
cárminum vel poématum; - de sellos de
colapso: vírium debilitátio, extenuátio, de- correo, pittaciorum cursuálium colléctio; pit-
féctio. Uso: - cardíaco, cordis collápsio // tácia cursuália (vel cursória) collectánea; pit-
(fig, - moral) ánimi deféctio. tácia epistolária in órdinem redacta vel in
unum collecta; - de sentencias, dicta collec-
colateral: (adyacente por un lado) láteri hae- tánea; - de todas las herejías, ómnium fídei
rens (-entis). Sin: ex látere haerens // (pa- cathólicae errorum collectus // hacer - de
riente que no lo es por línea recta) ex látere cuadros, tábulas pictas collígere vel úndique
vel ex latéribus cognatus m, cognata f. Sin: coémere; hacer una - numismática, véteres
affinis mf; transverso cognationis gradu recentioresque nummos in órdinem redígere.
coniunctus. Uso: parentesco -, cognátio (ex
latéribus); affínitas. coleccionar: collígere.

colback: pellíceus (Russorum) píleus. Sin: coleccionista: studiosus (alicúius rei) collec-
cápitis tegumentum pellíceum. tor m; studiosa collectrix f. Sin: qui vel quae
studiose (áliquid) cólligit.
colcha, v. cubrecama.
colecta: (recaudación hecha por lo común
colchón: cúlcita vel cúlcitra, ae f. Uso: con un fin caritativo) stips (stipis f) collatícia.
- neumático, - de aire, cúlcita inflábilis; - de Sin: collecta; pecúnia collecta. Uso: hacer

236
colérico

una -, pecúniam vel stipem collígere, cógere, Sin: discípula; educanda; instituenda puella.
conferre // (oración de la misa que reza el sa-
cerdote antes de la epístola) collecta, ae f. colegialidad: collegialis rátio. Sin: collégii
consensus (-us m) vel vis.
colectividad: commúnitas, atis f. Sin: coetus
(-us m) hóminum. Uso: - judía, commúnitas colegialmente: commúniter. Sin: totíus
iudáica. collégii consensu.

colectivismo: collectivismus, i m. Uso: - colegiata, v. iglesia.


marxista, collectivismus marxianus; absoluta
rerum commúnio. colegio: (sociedad o corporación de perso-
nas de la misma dignidad o profesión) collé-
colectivista: bona publicandi fautor m, fau- gium, ii n. Sin: coetus, us m; socíetas; corpus.
trix f. Uso: Sacro - de Cardenales, Sacrum Cardi-
nálium Collégium; - episcopal, collégium
colectivización: bonorum aequátio (-onis f). episcopale; - de profesores, collégium docén-
Sin: collectiva rerum dispensátio. Uso: - de tium // - electoral, civitatis pars pópuli legatis
los medios de producción, indúctio collecti- creandis // (establecimiento educacional) co-
vae temperationis instrumentorum, quibus llégium, ii n. Sin: ephebēum; institutum; pae-
bona gignuntur. dagogīum. Uso: - eclesiástico, collégium
ecclesiásticum; - mixto, collégium mixtum;
colectivizar: publicare. Sin: in commune re- Pontificio Colegio Brasilero, Pontifícium
dígere. Uso: - los bienes privados, privata Collégium Brasilianum; - “Sagrado Cora-
bona in commune redígere; singulorum bona zón”, ephebēum ex Iesu Corde nomen tra-
commúnia fácere vel réddere. hens; - de internos, v. internado; - para
mujeres, puellarum collégium; puellis edu-
colectivo: adj collectivus, a, um // (pequeño candis institutum; puellare vel femíneum
ómnibus) coenautocinetum, i n. Sin: auto- paedagogīum; - para varones, puerorum
raeda longa. Uso: - escolar, coenautocinetum collégium // (edificio del colegio) domus
scholare; v. autobús. (-us f) vel aedes (-ium fpl) iuventuti insti-
tuendae.
colector: (recaudador) v. esta voz // (apa-
rato) collectórium, ii n // (alcantarilla) álveus colemia: choláemia, ae f.
collectícius.
coleópteros: coleóptera, orum npl.
colédoco: cholédochus, a, um. Uso: canal -,
ductus (-us m) cholédochus. cólera: (ira, enojo, enfado) ira, ae f. Sin: ira-
cúndia. Uso: montar en -, irasci; bile exardés-
colegial: (relativo a un colegio) collegialis, cere; iracúndiā exardéscere vel effervéscere
e. Sin: collegiárius; ad collégium pértinens. // (bilis) bilis, is f // (enfermedad) chólera, ae
Uso: reunión -, collégii coetus // (estudiante f. Sin: chólera morbus; asiáticus morbus.
en un colegio) collégii sodalis. Sin: ephebēi Uso: sufrir de -, chólerā laborare.
alumnus.
colérico: (que se deja llevar de la ira) iracun-
colegiala: collégii vel ephebēi alumna, ae f. dus. Sin: ad iram pronus vel proclivis; in iram

237
colesterina

praeceps // (relativo al cólera) choléricus. collar: (adorno femenil; insignia de algunas


Sin: ad chóleram pértinens // (enfermo de có- magistraturas, dignidades y órdenes de ca-
lera) chólerā affectus vel laborans. ballería) torques vel torquis, is mf. Sin:
collare, is n; línea. Uso: - de la Anunciada,
colesterina, v. colesterol. collare vel torquis ab Annuntiata; - de perlas,
torquis gemmatus vel gemmata; torquis bac-
colesterol : cholesterolum, i n. Sin: choles- catus vel baccata; línea margaritarum vel ex
terinum. margaritis ; - de una orden, torquis ornamen-
tárius vel honorárius // (aro que se ciñe al
coleta: con -, crinicaudatus, a, um. pescuezo de los animales domésticos)
collare, is n.
colgador: (colgadero) tendículae, arum fpl.
Sin: véstium sustentáculum; paenulárium. collera: (- de tiro o tracción) hélcium, ii n.

colgadura: palla, ae f. Sin: parastroma, ătis colmenar: apiárium, ii n. Sin: alveárium;


n. alveare, is n.

cólico: adj cólicus, a, um. Uso: que padece colmenero: apiárius, ii m.


cólicos, torminosus // sust cólica, ae f. Sin:
cólicus morbus; víscerum vel cólicus dolor; colobo: colóbium, ii n.
tórmina, um npl; chodapsus; íleus vel íleos, i
m. colocación: (acción de colocar) collocátio,
onis f // (empleo) munus, nĕris n // (situación)
coliflor: cauliflora, ae f. Sin: brássica cauli- condício, onis f. Uso: una excelente -, óptima
flora; brássica pompeiana; caulis flóridus. condício.

colilla: (resto del cigarro que se tira) ciccum, colofón: cólophon, onis m.
i n. Uso: colillas que humean, cicca fumántia.
Colombia: Columbia, ae f.
colillero: cicca cólligens.
colombiano: adj columbianus, a, um // sust
Coliseo: Colossēum, i n. Sin: Flávium am- Columbianus, i m.
phitheatrum.
colon: colum vel colon, i n. Sin: intestinum
colisión: collísio, onis f. Sin: allísio; collisus, crassum, láxius, plénius.
us m; concússio // fig conflictus, us m.
Colón: Cristóbal -, Christóphorus Columbus.
colitis: colites, is f. Sin: coli inflammátio;
crassi (vel latioris, vel laxioris, vel plenioris) colonia: (conjunto de personas que van de
intestini inflammátio. un lugar a otro para poblarlo o cultivarlo, o
para habitar en él) colónia, ae f // (territorio
collado: (cerro, colina) v. estas voces // (de- fuera de la nación que lo hizo suyo, y ordina-
presión suave por donde se puede pasar fá- riamente regido por leyes especiales) coló-
cilmente de un lado a otro de una sierra) nia, ae f. Sin: régio vel nátio subiecta;
clivus, i m. pópulus subiectus // - escolar, parvulorum vel

238
columnata

puerorum secessus (-us m). Uso: - veraniega, coloquial: colloquialis, e.


aestivus (parvulorum vel puerorum) secessus
(marítimus, montanus). coloquio: collóquium, ii n. Uso: - desintere-
sado, collóquium ad cómmoda non áttinens;
coloniaje: colónicae dicionis témpora (-um - diplomáticos, collóquia diplomática; reali-
npl) vel aetas (-atis f). zar - diplomáticos entre sí, collóquia diplo-
mática inter se ágere; - en la cumbre,
colonial: colonialis, e. Sin: colónicus; colo- collóquium fastigiosum; mediante coloquios,
niárius. Uso: comercio -, commércium cum collóquiis institutis.
colóniis; géneros -, merces colónicae; gue-
rras -, bella ad colónias acquirendas gesta vel color: color, oris m. Uso: - llamativo, color
bella quae ad colónias acquirendas geruntur; immódicus, immodestus; - al óleo, color ole-
imperio -, colóniae (las colonias); leyes -, árius; de variados -, versícolor, oris; versico-
leges colónicae; pueblo sujeto a régimen -, lórius, versicolorus.
pópulus alienae dicioni ( vel colónicae di-
cioni, vel colónicae dominationi) obnóxius; colorear: (dar color) colorare // (teñir) tín-
someter un pueblo a régimen -, in colónicum gere // fig, ornare. Sin: illuminare. Uso: - el
domínium ( vel in colónicam dominationem) estilo, verba píngere.
pópulum redígere; pópulum própriam coló-
niam constitúere vel sibi subícere. colorete: rubrīca, ae f. Sin: mínium; purpu-
rissum; fucus rubens vel purpúreus; rubor.
colonialismo: colonialismus, i m. Sin: régi- Uso: darse -, pintarse de -, purpurisso lábia
men (-mĭnis n) colónicum. Uso: época del -, fucare; purpúreo fuco lábia circumlínere.
colónicae dicionis vel dominationis aetas;
colonialismi témpora. colorido: colorum varíetas, pulchritudo, ve-
nustas. Uso: - falso, fucatus nitor; - natural,
colonialista: adj colonialismo favens // sust color verus; - sano, coloris bónitas; armonía
colonialista, ae mf. Sin: colonialismi fautor del -, commissura colorum // (fig, brillo del
m, fautrix f; rerum coloniarum peritus, stu- estilo) dicendi color. Sin: orationis ornatus
diosus; rerum coloniarum perita, studiosa. vel nitor.

colonización: (movimiento de población de colosal: colossēus, a, um. Sin: colóssicus; co-


un país a otro) colóniae vel colonorum de- lossus; ingens; enormis.
dúctio in áliquam regionem. Sin: colóniae in
áliqua regione constitútio vel collocátio // columna: (pilar) columna, ae f. Sin: pila, ae
(transformación de un país en un teritorio f. Uso: - de puente, pila póntilis // - vertebral,
dependiente de la metrópoli) pópuli redáctio columna vertebralis. Sin: vertebrarum séries
in própriam colóniam; v. colonial. vel spina; dorsi spina // Mil agmen, mĭnis n.
Uso: - motorizada, agmen cúrruum; - blin-
colonizar: colóniam dedúcere (in áliquam re- dada, agmen cúrruum loricatorum.
gionem) // (formar o establecer una colonia)
coloniam in áliqua regione cóndere vel columnata: pórticus, us f. Sin: peristýlium;
constitúere // (someter un pueblo a régimen columnarum ordo. Uso: - del Bernini, berni-
colonial) v. colonial. niana pórticus.

239
columnita

columnita: columella, ae f. praepósitus Legioni honoratorum; - de nave,


magister navis.
columpiar: (mecer en el columpio) oscillare.
Sin: oscillo movere vel impéllere áliquem // comandita: sociedad en -, socíetas mercató-
columpiarse, oscillari. Sin: oscillo moveri, ria sodálium sponsorum.
impelli, iactari; oscillo lúdere ; fig y coloq,
andar contoneándose, anadear, ánatum (vel comanditario: sócius commendatárius.
anátium, vel ánitum) more incédere.
comando: (grupo armado especializado en
columpio: (como instrumento) oscillum, i n; el combate de choque) manus (-us f) audax.
(como juego) oscillátio, onis f. Sin: audácior manípulus; impetuosa manus //
Mec gubernátio, onis f. Uso: - automático,
coluro: coluros vel colurus, i m. Uso: - de los gubernátio autómata vel automatária.
equinoccios, colurus aequinoctiorum; - de los
solsticios, colurus solstitiorum. comatoso: veternosus, a, um. Sin: sopitus;
intermóriens, intermórtuus, moribundus.
colutorio: collutórium, ii n. Uso: estado -, veternus, i m; coma, ătis n.

coma: (estado patológico) coma, ătis n. Sin: combate: próelium, ii n. Sin: certamen,
veternus; sopor; torpor; sopor gravis; morbo- mĭnis n. Uso: - singular, certamen singulare;
sus sopor; torpor letalis. Uso: entrar en -, ob- - naval, aéreo, próelium navale, aérium;
torpéscere; estar en -, torpēre veterno // dejar a uno fuera de - (en el boxeo) protrú-
(signo ortográfico) comma, ătis n. Sin: vír- dere áliquem extra certamen; protrusum áli-
gula. Uso: marcar las -, vírgulis distínguere. quem devíncere.

comadre: (madrina) commater, tris f. Sin: combés: stega, ae f. Sin: forus, i m; forum, i
pro matre // (partera) v. esta voz. n.

comadreja: mustela, ae f // (propio de o re- combinación: coniúnctio, onis f. Uso: Quím


lativo a la -) mustelinus, a, um. chémica míxtio.

comadrona, v. partera. combinada: Dep coniuncta exercitátio. Uso:


- nórdica, coniuncta exercitátio septemtrio-
comandancia: (cargo) praetoris munus nalis; exercitationes septemtrionales coniunc-
(-nĕris n) // (edificio) praetórium, ii n. tae.

comandante: praefectus, i m. Sin: praepó- combinado: (cóctel) v. esta voz // Dep, v. se-
situs; centúrio, onis m. Uso: - general, leccionado.
praefectus maior; - supremo del ejército,
imperator; - de artillería, praepósitus pyro- combinatorio: combinatórius, a, um. Uso:
ballistariis; - de aviación, aériae classis prae- método -, combinatória méthodus.
fectus; - de caballería, magister équitum;
- de los coraceros, praefectus équitum lori- combinar: compónere. Sin: coniúngere.
catorum; - de los guardacostas, praefectus Uso: - los colores, colores temperare.
classis praesidiáriae; - de la Legión de honor,

240
cómic

combustible: adj combustíbilis, e // sust comenzar: tr incípere. Sin: incohare vel in-
combustíbile, is n. Sin: materia combustíbi- choare. Uso: ¿por dónde comienzo?, unde in-
lis; materies (-ēi f) comburenda; ignis mate- cípiam? // intr inítium habere. Sin: oriri.
ria; alimentum ignis.
comerciable: mercábilis, e. Sin: vendíbilis.
comedia: comóedia, ae f. Sin: fábula. Uso:
- radial, radiofónica, fábula radiophónica; comercial: commercialis, e. Sin: mercató-
- televisiva, ludus televisíficus // - de carác- rius; negotiatórius; negotialis; ad mercaturam
ter, statária comóedia; - de enredo, comóedia spectans. Uso: ciudad -, urbs a mercatóribus
motória // componer comedias, comóedias celebrata.
fácere vel scríbere; desaprobar una -,
comóediam improbare; desechar una -, comerciante: mercator, oris m; mercatrix,
comóediam reícere; representar una -, icis f. Sin: mercans (-antis mf); mercaturam
comóediam vel fábulam ágere, exhibere; ad exercens. Uso: - al por mayor, negotiator; ne-
scaenam édere // de -, cómicus, a, um. gótians, - al por menor, al menudeo, ínstitor;
vénditor.
comediógrafo: comoediógraphus, i m. Sin:
comoediarum scriptor; cómicus. comercio: (acción de comerciar) commér-
cium, ii n. Sin: mercatura; negotiátio. Uso: -
comedor: (pieza destinada para comer) ce- exterior, commércium externum; mercatura
náculum, i n. Sin: cenátio; refectórium; epu- externa; - ilícito, - clandestino, commércium
latórium; triclínium; conclave epulare; oecus furtivum; - interior, mercatura vernácula; -
refectórius. Uso: - pequeño, cenatiúncula // intermediarios, mercatura intermédia; libre -,
(que come mucho) comestor vel comesor, líberum commércium; - mundial, commér-
oris m. cium mundanum // (tienda, almacén, estable-
cimiento comercial) v. tienda.
comendador: (caballero de una orden mili-
tar que tiene encomienda) commendator, oris comestible: esculentus, a, um. Sin: edūlis, e
m. Sin: eques (équitis m) commendator; tor- // comestibles, esculenta, orum npl. Sin: edú-
quatus eques; eques beneficiárius. Uso: - de lia, ium npl; cibaria, orum npl.
la Orden de Malta, Eques Melitensis benefi-
ciárius; - de la Orden de San Gregorio cometa: (juguete) áquilo, onis f. Sin: áquila
Magno, Torquatus Eques Ordinis Gregoriani. chartácea; aquilina ex levi charta figura. Uso:
remontar una -, aquilonem sublime ferre //
comentar: commentari. Sin: explanare; com- (astro errante) cometa vel cometes, ae f. Sin:
mentário illustrare; annotatiónibus instrúere. stella vel sidus (-dĕris n) cometes; stella cri-
Uso: - poemas, cármina commentari. nita; stella cincinnata.

comentario: commentárius, ii m (libro); cometido: munus, nĕris n. Sin: offícium.


commentárium, ii n (volumen) . Sin: com- Uso: desempeñar su -, múnere fungi; es co-
mentátio. Uso: breve -, commentaríolus; metido del juez, iúdicis est.
commentaríolum; memoríola.
cómic o comic: fábulae nubeculatae. Sin:
comentarista: commentator, oris m; com- nubeculati libelli; páginae cómice pictae.
mentatrix, icis f.

241
comicio

comicio: comítium, ii n. Uso: - parlamenta- comino: cuminum, i n.


rios, comítia parlamentária; resultado de los
-, éxitus comitiorum; celebrar - libres, líbera Comintern, v. Komintern.
celebrare comítia.
comisaría: (empleo o cargo de comisario)
cómico: (relativo a la comedia) cómicus, a, commissárii vel procuratoris munus, offí-
um // (divertido, gracioso) cómicus. Sin: ri- cium, ministérium // (oficina del comisario)
dendus; ridículus. Uso: actor -, cómicus; co- commissárii sedes // (territorio administrado
moedus; comoediarum actor; una aventura -, por un comisario) commissárii dício (-onis
ridícula res; poeta -, comoediarum scriptor //- f).
ambulantes, viri circenses.
comisario: commissárius, ii m. Sin: procura-
comida: (acción de comer) coméstio, onis f. tor; curator; (alicúius rei) praefectus. Uso: -
Sin: cibus, i m. Uso: - solemne, sollemnis de policía, de seguridad, de vigilancia, pú-
coméstio; - tranquila, compósitus cibus; - al blicae securitatis commissárius; públicae tu-
paso, cibus subitárius; - en frío, cibus siccus telae curator vel procurator; praefectus
// (alimento) cibus, i m. Sin: esca, ae f; victus vígilum vel publicorum // (inspector de poli-
(- us m). Uso: comidas farináceas, cibi fari- cía) inspector vígilum vel publicorum // (el
nácei; comidas de pescado, cibi piscárii; - que tiene podeer y facultad de otro para eje-
para gatos, félium cibus; tomar su -, cibum cutar alguna orden o entender en algún ne-
cápere // (reunión de personas para comer) gocio) curator, oris m. Sin: procurator.
cena, ae f. Uso: dar comidas, cenas fácere;
asistir a las -, cenas obire; invitar a comer, ad comisión: (conjunto de individuos para en-
cenam invitare; durante la -, inter cenam // tender en algún asunto) commíssio, onis f
(servicio, plato) mensa. Uso: - principal, (álicui rei faciendae, procurandae, adminis-
mensa principalis // - del mediodía, prán- trandae, provehendae). Sin: collégium; con-
dium, ii n; - de la noche, cena, ae f. sílium; círculus; delecti viri; delectorum
virorum collégium. Uso: - cardenalicia, Pa-
comienzo: inítium, ii n. Sin: princípium. trum Cardinálium Consílium; - especiales,
Uso: - de renglón, líneae inítium. círculi speciales; - Europea, Commíssio Eu-
ropaea; - Internacional, Consílium Interna-
comilona: comissátio, onis f. Sin: helluátio. tionale; Internationalis Commíssio; -
Internacional Auschwitziana, Commíssio In-
comillas: vírgulae, arum fpl. Sin: signum ci- ternationalis Auschwitziana; - Pontificia para
tationis; vírgulae dúplices; ápices, um mpl; …, Pontifícia Commíssio pro + abl ; - Ponti-
linéolae, arum fpl. Uso: entre -, inter signa ficia de asistencia, Pontifícium Consílium
citationis; palabras entre -, verba duabus calamitosis vel egentibus adiuvandis, rele-
astricta linéolis; colocar, encerrar algo entre -, vandis, allevandis; - Sueca para el premio
áliquid vírgulis (vel apícibus) interclúdere, Nobel, Consílium Nobelianum Suéticum; -
distínguere, interpúngere. de investigadores, commíssio investigatorum
// (orden que se da a una persona para que
cominería: cavillátio, onis f. ejecute algún encargo) mandatum, i n. Sin:
iussum; imperatum. Uso: dar - a uno, manda-
Cominform, v. Kominform. tum álicui dare ut + subj; cumplir una -, man-
datum éxsequi, confícere, effícere, perfícere

242
compañero

// (encargo) curátio, onis f. Sin: procurátio; tricto) Británnicae Communitatis Domínia;


negótium; mandatum (particularmente de Británnici Impérii Domínia; (en sentido lato)
encargo verbal). Uso: dar - a uno, curatio- Británnica Nationum commúnitas, socíetas,
nem álicui commíttere; negótium álicui dare consociátio.
ut + subj; commíttere, mandare álicui áliquid
faciendum; commíttere, mandare álicui ut vel cómoda: armaríolum, i n. Sin: armaríolum
ne + subj. loculatum vel múltiplex.

comisionado, da: curator, oris m; curatrix, comodoro: (oficial de marina que manda
icis f. Sin: qui pro áliquo negótium curat; una división naval de más de tres barcos)
quae pro áliquo negótium curat. classis vel classi praefectus.

comisionar, v. comisión (dar comisión). compact disc, CD: discus compactus. Sin:
orbículus compactus; phonodiscus compac-
comisionista: mandatorum confector vel per- tus.
fector.
compadre: cómpater, tris m // (coloq, amigo
comité: comitatus, us m. Sin: consílium; o conocido) compar, ăris m. Sin: amicus; só-
coetus (-us m); delecti, orum mpl, delectae, cius; sodalis.
arum fpl (de mujeres solas). Uso: - directivo
de una revista, consílium commentáriis mo- compaginación: paginarum digéstio vel
derandis; - ejecutivo, comitatus exsecutórius; distribútio.
consílium rei exsequendae; - honorario, co-
mitatus honorárius; honorárium consílium; compaginado: in paginas digestus (liber).
coetus honoris causā constitutus; - Olímpico
Internacional, ómnium nationum Consílium compaginador, ra: digestor (-oris m) pagi-
Olýmpiis celebrandis; ex ómnibus natiónibus narum; paginarum digestrix (-icis f).
Consílium Olýmpiis provehendis; - de bioé-
tica, comitatus pro bioéthica; reunión del -, compaginar: in páginas disponere // (fig,
consílii conventus vel congréssio; constituir, poner en buen orden) ordinare. Sin: instrú-
formar un -, consílium constitúere. ere; digérere.

comitiva: comitatus, us m. Sin: coetus (-us compañerismo: (vínculo que existe entre
m); manus (-us f); agmen (-mĭnis n); caterva; compañeros) condiscipulatus, us m // (armo-
cómites, um mpl. Uso: jefe de -, ductor itine- nía y buena correspondencia entre ellos) v.
rárius. camaradería.

cómitre: (hombre que ejerce su autoridad compañero: sodalis, is m. Sin: consodalis, is


con excesivo rigor o dureza) cruciator, oris m; sócius; comes, mĭtis m. Uso: - de colegio,
m. ephebēi sodalis (-is m) ; synephēbus, i m; -
de equipo (deportivo) , collusor (-oris m) só-
command (Inform), comando: iussum, i n. cius; aciēi sócius; - de escuela, condíscipulus,
Sin: mandatum. i m ; - de juego, collusor, oris m; - de oficina,
collega, ae m; - de trabajo, sócius laboris; -
Commonwealth of Nations: (en sentido es- de viaje, comes itíneris.

243
compañía

compañía: socíetas, atis f. Sin: sodálitas; partis f. Sin: provincia; circumscríptio admi-
consociátio; collégium. Uso: - aérea, socíetas nistrativa (división territorial); compartimen-
aéria vel aëronáutica; - Aérea Escandinava, tum; loculamentum; diaeta; lóculus (de un
Socíetas Aëronáutica Scandinava; - aérea mueble); locellus (de un casillero). Uso: - de
privada, consociátio aéria privata; - Pan primera clase, primae classis loculamentum;
American, Socíetas aëronáutica, cui nomen - de vagón, compartimentum vel diaeta
Pan American; - cinematográfica, sodálitas currus ferriviárii; - para fumadores, para no
cinematográphica; - comercial, socíetas mer- fumadores, compartimentum fumatorum,
catória vel negotiatória; - dramática, sodáli- non-fumatorum; loculamentum tabacum fu-
tas scáenica; comicorum vel scaenicorum mántibus, non-fumántibus; dividido en com-
socíetas; - industrial, socíetas industrialis; - partimentos, loculatus vel loculosus, a, um.
Internacional, Consílium Internationale; -
mercantil, mercatória socíetas; negotiatorum compartimiento, v. compartimento.
sodálitas // - de Jesús, Socíetas Iesu; - de na-
vegación, socíetas navigatória; - del Santí- compartir: tribúere (áliquid álicui). Sin: dis-
simo Sacramento, Sodálitas ab Augusto tribúere; divídere; largiri; partiri, dispertire.
Sacramento; - de seguros, socíetas cautióni- Uso: no - las ideas de uno, ab áliquo dissen-
bus praebendis; socíetas pro damnis sarcien- tire.
dis; - de transportes, vecturae socíetas //
(personas que acompañan a alguien) comita- compás: (instrumento) círcinus, i m. Uso:
tus, us m // (Mil, unidad táctica que forma abrir el -, círcinum didúcere; hacer girar el -,
parte de un batallón y está mandada por un círcinum circum vólvere; medir con el -, cír-
capitán) manípulus, i m. Uso: los soldados cino dimetiri áliquid // Mar, v. brújula //
de una -, manipulárii, iorum mpl; manipula- Mus, modus, i m. Sin: númerus; metrum; mú-
res, ium mpl. sicus pes. Uso: individuar una canción desde
los primeros -, a primis músicis pedibus quae
comparación: comparátio, onis f. Sin: collá- sit cantiúncula conícere; llevar el -, númerum
tio. Uso: - internacional de la enseñanza, in- (vel modum, vel metrum) dúcere; no llevar
ternationalis comparátio eruditionis. el -, a número aberrare

comparar: comparare. compasillo: númerus minor. Sin: metrum


minus; (músicus) pes minor.
comparativamente: comparative. Sin: com-
parate; per comparationem; in comparatione compatible: compatíbilis, e.
+ gen.
compatriota: compatriota, ae m. Sin: pa-
comparativo: adj comparativus, a, um // triota; meus, tuus, suus … civis (mi, tu, su …
sust comparativum, i n. -); (de nuestro país) nostras, atis m; (del país
de ustedes) vestras, atis m; popularis, is m.
comparsa: persona muta.
compendiador: breviator, oris m. Sin: qui in
compartimento: (acción de compartir) par- epítomen áliquid cogit; qui in compéndium
títio, onis f. Sin: divísio; distribútio; séctio // áliquid rédigit; qui epítome áliquid cir-
(cada parte en que se divide un territorio, cumscribit.
edificio, caja, vagón de viajeros, etc.) pars,

244
competir

compendiar: (reducir a compendio algún es- Sin: offícium; negótium; opus. Uso: esto es
crito) compendiare. Sin: epitomare; áliquid de mi -, hoc meum est; meum est hoc negó-
in epítomen cógere; epítome áliquid cir- tium; creer algo de su -, áliquid offícii sui dú-
cumscríbere; in compéndium áliquid redí- cere // (- del juez u otra autoridad) legítima
gere; áliquid breviare // (escribir, exponer, potestas. Sin: ius atque potestas; iuris vel iudí-
hablar … compendiosamente) summatim cii alicúius (rem esse). Uso: esto es de mi -,
(vel strictim, vel capitulatim, vel bréviter, vel hoc est facultatis meae; sin -, nullo iure; nulla
paucis, vel paucis verbis) scríbere, expónere, potestate; nulla auctoritate; nulla facultate //
dícere … // (contener en sí, resumir) com- (aptitud, idoneidad) perítia, ae f. Sin: artis
plecti. vel doctrinae praestántia; intellegéntia. Uso:
- específica, cognítio atque facultas; subtílior
compendio: (sumaria exposición escrita) intellegéntia; - técnica, ártium perítia; sin -,
breviárium, ii n. Sin: summárium; epítoma, inscienter; inscite, imperite.
ae f; epítome, es f // (sumaria exposición
oral) brevis exposítio. Sin: exposítio prae- competente: ( a quien compete o incumbe al-
cisa. Uso: en -, v. compendiosamente. guna cosa) cómpetens, entis. Sin: legítimus,
idóneus. Uso: juez -, iudex cómpetens; tribu-
compendiosamente: compendiose. Sin: bré- nal -, tribunal legítimum // (apto, idóneo)
viter; summatim. aptus (álicui rei, ad áliquid). Sin: idóneus
(álicui rei; ad vel in áliquid) // (debido) iustus,
compendioso: compendiosus, a, um. Sin: a, um. Sin: débitus // (proporcionado, ade-
brevis; pressus; praecisus; summatim expó- cuado) aequus, a, um.
situs (expuesto sumariamente) // (tratándose
de un escrito) in epítomen coactus; in com- competición: (acción de competir sobre todo
péndium redactus; epítome circumscriptus. en los deportes) certamen, mĭnis n. Sin: com-
petítio. Uso: - comercial, aemulátio mercató-
compensación: compensátio, onis f. Uso: - ria; certátio commercialis; mercatura áemula;
mensual por las ventajas suprimidas, com- - deportiva, lúdicra competítio; lúdicrum cer-
pensátio ménstrua pro cómmodis sublatis. tamen; certamen lusórium; - deportivas mix-
tas, iúvenum et puellarum mixta certámina; -
compensar: compensare. futbolística, certamen follis pedumque; - in-
ternacional, certamen internationale; inter-
competencia: (competición) competítio, onis nationalis competítio; - olímpicas, certámina
f. Sin: certamen; certátio; concertátio; con- Olýmpia; empezar la -, certamen inchoare //
téntio. Uso: hacerle - a uno en algo, fácere (competencia) v. esta voz.
contentionem cum áliquo de áliqua re; venire
álicui in contentionem // (emulación) aemu- competidor, ra : competītor, oris m; compe-
látio, onis f. Sin: certátio; competitorum ae- tītrix, icis f: Sin: petītor; certans; certator;
mulátio. Uso: - comercial, aemulátio concertator; agonistes, ae m; áemulus; aemu-
mercatória; certátio commercialis; mercatura lator. Uso: - olímpico, Olýmpicus sive Olym-
áemula ; - desenfrenada, immoderata vel ef- píacus certator.
frenata competitorum aemulátio; libre -, lí-
bera competitorum aemulátio; hacerle - a competir: certare. Sin: concertare; con-
uno, áliquem aemulari // (rivalidad) simul- cúrrere; conténdere áliqua re, vel cum áliquo,
tas, atis f // (incumbencia) munus, nĕris n. vel inter se.

245
compilation

compilation (Inform) traducción automática completas: Liturg, completórium, ii n. Sin:


de un programa: compilátio, onis f // (colec- postremae horáriae preces.
ción) collátio, onis f.
completo: (cabal) v. perfecto.
compile (Inform) traducir automáticamente
un programa: compilare. complexión: (consitución física del indivi-
duo) córporis afféctio (-onis f). Sin: córporis
compiler (Inform) compilador, recopilador: constitútio, temperátio, temperatura. Uso: -
compilatrum, i n. Sin: compilatórium. buena, bona constitútio; - débil, infirma cór-
poris constitútio; córporis imbecíllitas vel in-
complejo: adj complexus, a, um. Sin: múlti- fírmitas; - externa, córporis figura; - fuerte,
plex; permixtus. Uso: problemas -, complexa firma córporis afféctio; bene constitutum cor-
problémata // (Psicol, conjunto de ideas, pus; - grácil, gracílitas vel tenúitas córporis;
emociones y tendencias generalmente repri- ser de - enfermiza, infirma valetúdine esse.
midas) complexus, us m. Sin: consciéntia.
Uso: - de culpa, consciéntia de culpa; - de in- complicación: Med, implicátio, onis f. Uso:
ferioridad, inferioritatis complexus; inferio- - cardíacas, cordis implicationes; - de una
ris condicionis (vel status, vel gradus) enfermedad, morbi implicátio // (concurren-
complexus; consciéntia de inferiore condi- cia y encuentro de cosas diversas) rerum
cione (vel statu, vel gradu); - de superioridad, concursus (-us m) // (enredo) implicátio, onis
exsuperántiae vel praestántiae complexus; f. Sin: rerum implicátio. Uso: las - de la si-
tener - de inferioridad, se contemnendum ar- tuación familiar, implicátio rei familiaris //
bitrari // (conjunto de establecimientos fabri- (confusión, trastorno) confúsio, onis f. Sin:
les) complexus, us m. Sin: consociátio, onis perturbátio. Uso: graves - políticas, magna
f. Uso: - comercial alimentario, alimentárius rerum (politicarum) perturbátio // (dificultad)
complexus mercatórius; alimentária conso- difficultas, atis f. Sin: nodus, i m. Uso: resol-
ciátio mercatória; - técnico “Siemens”, con- ver una -, nodum expedire; la cosa presenta
sociátio téchnica “Siemens”; complexus una grave -, magnam res difficultatem affert
téchnicus “Siemens”, vel qui “Siemens” ap- // (estado de una cosa complicada) implicá-
pellatur. tio, onis f. Uso: la - de una máquina, máchi-
nae implicátio.
complemento: complementum, i n. Sin: sup-
plementum. complicado: (mezclado con otras cosas)
múltiplex, plĭcis. Uso: causa -, causa múlti-
complementariedad: complementaríetas, plex; enfermedad -, morbus múltiplex // (en-
atis f. marañado) contortus, a, um. Sin: perplexus;
tortuosus; implicatus, impeditus. Uso: cues-
complementario: complementárius, a, um. tión -, quáestio implicata; res impedita et
Sin: completórius; completivus. contorta; discusión -, impedita disceptátio;
reglas gramaticales -, implicatiores grammá-
complemento: complementum, i n. Sin: sup- ticae leges // (fig, difícil) diffícilis, e . Sin: ár-
plementum. duus. Uso: asunto -, árduum opus; res
diffícilis; la situación es -, res in angusto est.
completamente: complete. Sin: plane; péni-
tus; perfecte. cómplice: (que toma parte en el delito o cri-

246
comprensión

men de otro) complex, lǐcis. Sin: scéleris pár- cales) compósitor, oris m. Sin: modulator;
ticeps (-cĭpis), sócius, adiutor. músicus; qui modos facit. Uso: - muy hábil,
faciendis modis peritíssimus.
complicidad: socíetas scéleris. Sin: conso-
ciátio scéleris; facínoris consciéntia. Uso: compota: mala condīta npl. Sin: poma cocta
con la - de un amigo, amico cónscio (abl ab- npl; condimentum; liquamen (-mĭnis n); li-
soluto). quamen frúctuum; pomárium liquamen; sác-
charo concocta poma. Uso: - de higos,
compluvio: complúvium, ii n. pálatha, ae f; - de peras, liquamen de piris;
hacer -, condimentum fácere.
componedora: (máquina de componer) má-
china typothética. compra: émptio, onis f. Uso: contrato de -,
instrumentum emptionis; ir de compras, ire
componer: (producir obras musicales) com- obsonatum vel ad varias merces emendas; per
pónere. Sin: músicos modos fácere. Uso: - tabernas vagari; moderarse, refrenarse en las
melodías, melódias compónere. -, in rebus emendis se retinere.

comporta: (especie de canasta para trans- comprador, ra: emptor, oris m; emptrix, icis
portar la uva en la vendimia) cuba, ae f. Sin: f.
canasta; cóphinus.
comprar: émere. Uso: - al contado, praesén-
comportamiento: (modo de ser) vitae con- tibus nummis émere; pecuniā praesenti (vel
suetudo. Sin: facta, orum npl; mores et facta; numeratā) émere; - barato, émere bene,
mores, um mpl. Uso: - diario, cotidiana vitae parvo, mínimo; - caro, émere male vel magno
consuetudo; - habitual, natura, ae f // (modo pretio; - más caro, émere pluris; - a un precio
de portarse) vitae modus. Sin: rátio vitae vel razonable, émere salúbriter.
vivendi; agendi rátio; mores, um mpl. Uso: -
heroico, sese gerendi heróicus modus. compraventa: émptio et vendítio.

comportarse, v. portarse. comprensibilidad: comprehensibílitas, atis


f.
composición: (el componer) composítio,
onis f. Sin: conféctio; compositura; concin- comprensible: comprehensíbilis, e. Sin: fáci-
nátio // (creación literaria) scríptio, onis f. lis intellectu; fácilis ad intellegendum. Uso:
Sin: scriptum; scriptura; opus, óperis n // volver una cosa - para uno, áliquid ad intelle-
(creación musical) modi, orum mpl. Sin: nú- géntiam alicúius accommodare; es - que se
meri, orum mpl // (creación poética) carmen, haya equivocado, fácile intéllegi potest eum
mĭnis n // (mezcla) composítio, onis f. Sin: erravisse vel cur erráverit.
conféctio; mixtura; míxtio; permíxtio. Uso: -
de ungüentos, unguentorum composítio; - de comprensión: (acción de comprender) com-
un medicamento, medicamenti conféctio; - de prehénsio, onis f // (facultad, capacidad o
varias cosas, coagmentátio; - en justas pro- perspicacia para entender y penetrar las
porciones, temperátio; temperamentum. cosas) intellegéntia, ae f. Sin: captus (-us m);
percipiendi vis; facultas apprehendendi. Uso:
compositor: (que hace composiciones musi- justa - de una cosa, iustum alicúius rei iudí-

247
comprensivo

cium; recta alicúius rei aestimátio. compuerta: cataracta vel cataractes, ae f.


Sin: transenna volúbilis. Uso: - de desagüe,
comprensivo: (que contiene, comprende o de descarga, exonerationis cataracta; bajar
incluye) qui (quae, quod) multa in se compre- la -, cataractam deícere vel demíttere; subir
hendit vel complectitur // (tolerante) indul- la -, cataractam extóllere, subdúcere // (com-
gens, entis. Sin: clemens; benignus. porta) v. esta voz.

compresibilidad: compressibílitas, atis f. compuesta: flor -, v. flor.

compresible: compressíbilis, e. compuesto: (cuerpo que se compone de


otros de distinta naturaleza) mixtura, ae f.
compresión: compréssio, onis f. Uso: rela- Sin: matéria vel corpus múltiplex. Uso: - or-
ción de -, compressionis rátio; fase de -, com- gánico, composítio orgánica // (agregado de
pressionis vel a compressione gradus. varias cosas que componen un todo) concré-
tio, onis f. Uso: un - de estaño y cobre, stan-
compresor: (que comprime) premens, entis. num et aes mixta // Gram, verbum
Sin: cómprimens // (aparato que sirve para compósitum // estar - de, constare áliquā re;
comprimir) pressórium, ii n. Sin: prelum. constare ex vel de áliqua re.
Uso: cilindro -, compressórium, ii n; cylin-
drus pressórius. computación: ars computatória vel ordina-
tralis. Sin: disciplina computatória, ordina-
comprimido: compressus, a, um. Sin: pres- tralis, informática. Uso: relativo a la -,
sus sive depressus; constrictus. computatórius; computatralis; ordinatralis;
por -, ordinatráliter.
comprobante: testátio vel attestátio , onis f.
Sin: testificátio; testimónium; documentum. computabilidad: computabílitas, atis f.

comprometer: (exponer, poner en peligro) computadora o computador: computatória,


in grave discrimen addúcere. ae f; computatórium, ii n. Sin: computatrum;
ordinatrum; máchina computatoria vel cóm-
compromiso: (obligación contraída, em- putans; instrumentum computatórium. Uso:
peño) offícium, ii n. Sin: consílium; stúdium. de -, computatralis vel ordinatralis, e; - ana-
Uso: - político, políticum vel públicum offí- lógica, computatrum analógicum; - domés-
cium; - sociales, stúdia societati adiuvandae; tica, microcomputatrum; - electrónica,
avenirse entre sí (o con alguno) mediante - ordinatrum (vel elaboratórium, vel instru-
ambiguos, inter se (vel cum áliquo) ambiguis mentum) electrónicum; - personal (PC), or-
consíliis transígere; llevar a cabo su - de dinatrum domésticum vel personale; -
evangelizar, suam in evangelizatione adim- portátil, computatrum pugillare vel portábile;
plere actuositatem // (convenio entre litigan- ordinátrulum gestábile; mundo de la -, orbis
tes) compromissum, i n. Uso: hacer un - computatralis; encender, apagar la -, ordina-
acerca de algo, compromissum fácere de áli- trum accéndere, exstinguere; jugar con la -,
qua re; por -, ex compromisso // (desposo- ordinatro lúdere; meter, introducir algo en la
rios) v. esponsales // (palabra dada) v. -, ordinatro áliquid índere.
palabra.
computer (Inform): sust computatrum, i n.

248
comunión

Sin: ordinatrum, i n // adj computatralis. Sin: extraversus factum; - telefónica local, colló-
ordinatralis, e; v. computadora. quium locale; estar en - epistolar con uno,
cólloqui cum áliquo per lítteras; ponerse en -
computista: computator, oris m; computa- (telefónica) con uno, áliquem telephónio (vel
trix, icis f. per telephónium, vel telephónii ope) álloqui //
vía de -, iter, itíneris n. Uso: cortarle a uno
comulgante: eucharístiae susceptor m, sus- las -, áliquem itínere interclúdere; un muro
ceptrix f. corta las - por tierra, murus iter intércipit.

comulgar: acercarse a -, ad communionem comunidad: commúnitas, atis f. Sin: socíe-


eucharísticam accédere. tas; sodálitas; congregátio. Uso: - científica,
commúnitas scientífica; - eclesiales de base,
comuna: municípium, ii n. communitates ecclesiales básicae; - Econó-
mica Europea, Commúnitas Oeconómica
comunicabilidad: communicabílitas, atis f. Europaea; - internacional, commúnitas inter-
nationalis; - mundial, commúnitas universalis
comunicación: (acción y efecto de comuni- vel mundana; - política, cívitas vel nátio; -
car o comunicarse) communicátio, onis f. políticas económicamente desarrolladas, flo-
Sin: nuntius; notítia. Uso: - interurbana, te- rentiores res públicae; cívitates in re oeconó-
lelóquium; - social, communicátio socialis; - mica progressae; civitates in quibus res
telefónica, communicátio telephónica; tele- oeconómicae magis profecerunt; - políticas
phónicus núntius; collóquium telephónicum; subdesarrolladas, egentiores res públicae; -
- telegráfica, communicátio telegráphica; religiosa, commúnitas religiosa; - de Estados
núntius telegráphicus; capacidad de - verbal Independientes, Communitas Civitatum sui
y explícita, facultas communicationis verba- iuris; - de Taizé, consociátio tasiacensis vel
lis claraeque; medios de - social, instrumenta tasíaca; equilibrio entre las - políticas, mú-
communicationis socialis; llevar, traer una -, tuae civitatum necessitúdines ad aequilibri-
núntium afferre vel perferre; recibir una -, tatem conformatae; quaedam inter civitates
núntium accípere // (unión que se establece) aequabílitas; dirigir una -, communitatem
coniúnctio, onis f. Sin: colligamentum; colli- gubernare.
gátio; conéxio. Uso: - telefónica, coniúnctio
(vel conéxio, vel colligátio) telephónica; comunión: (participación en lo común) com-
colligamentum telephónicum; cortar la - (te- múnio, onis f. Sin: commúnitas; conspirátio.
lefónica), coniunctionem interclúdere; poner Uso: - de propósitos y obras, voluntatum
a uno en - (telefónica) con otro, áliquem cum operumque conspirátio // (acto de recibir la
áliquo coniúngere; ponerse en - (telefónica) Eucaristía) commúnio, onis f. Sin: synaxis,
con uno, se coniúngere cum áliquo; telephó- -is; sancta commúnio; sacra synaxis; commú-
nice communicare cum áliquo // (trato, co- nio sancti altaris; cena Domínica, cena Dei;
rrespondencia, conversación) commércium, (sanctíssimae) Eucharístiae percéptio, recép-
ii n. Sin: collóquium; sermo. Uso: - epistola- tio, súmptio. Uso: - diaria, semanal, men-
res, commércium epistularum; - epistolares sual, commúnio vel synaxis cotidiana,
entre asociados, epistolare inter socios com- hebdomadalis, ménstrua; - frecuente, crébrior
mércium; - telefónica, telephónicum colló- commúnio; - muy frecuente, crebérrima com-
quium; telephónicus sermo; - telefónica múnio vel synaxis; - general, omnium com-
interurbana o de larga distancia, collóquium múnio vel synaxis; ómnium conventus ad

249
comunismo

Eucharístiam percipiendam, recipiendam, su- concatenación o concatenamiento: catená-


mendam; communio ómnibus ministrata vel tio vel concatenátio, onis f.
distributa; - pascual, paschalis commúnio;
primera -, prima commúnio; prima Eucharís- concausa: concausa, ae f.
tiae percéptio; dar, distribuir la -, communio-
nem vel Eucharístiam ministrare, praebere, concausal: concausalis, e.
porrígere, impertire, largiri, distribúere;
hacer la - espiritual, votis (vel ánimi desidé- concavidad: concávitas, atis f.
rio) Eucharístiam súmere; recibir la -, com-
munionem percípere; Eucharístiae cóncavo: cóncavus, a, um.
sacramentum recípere; panem Eucharísticum
percípere; cenā Domínicā uti; cénam Dei concebible: cogitábilis, e.
édere; tomar la primera -, primam commu-
nionem recípere, accípere; primum sacram concebido: los recién -, recens concepti.
Eucharístiam súmere // Teol, - de los santos,
sanctorum commúnio. concejo: concílium, ii n. Uso: - federal, con-
cílium foederale.
comunismo: communismus, i m. Sin: (-
como doctrina) communismi vel communis- concelebración: concelebrátio, onis f.
tarum doctrina, praecepta, plácita; bonorum
aequandorum rátio vel doctrina; de aequandis concelebrar: concelebrare.
bonis doctrina; (- como facción, partido)
communismi fáctio; communistarum secta; concentración: (acción y efecto de concen-
bonorum aequátio; bonorum ómnium aequá- trar o concentrarse) conglobátio, onis f. Uso:
tio. Uso: - ruso, communismus rússicus; - de - urbana, sedes íncolis frequéntior; - de
rostro humano, communismus humanus vel nubes, conglobátio núbium // (acción y efecto
humánior. de reconcentrarse) ánimi inténtio.

comunista: adj communísticus, a, um. Sin: concentrar: (reunir en un centro o punto lo


coenonísticus; communismi vel communis- que estaba separado) áliquid in unum cógere
tarum (gen pl); ad communismum pértinens. vel conglobare. Sin: áliquid ad unum con-
Uso: gobierno -, res pública, in qua ómnium ferre vel deferre. Uso: - las tropas, in unum
bona aequata sunt; partido -, communismi locum cópias condúcere, contráhere, cógere
sectatores; communistarum fáctio vel pars // concentrarse (de tropas), se conglobare;
(partis f) vel partes (pártium) // sust commu- conglobari in unum // (reconcentrarse, abs-
nista, ae mf; communístria, ae f. Sin: coeno- traerse) v. reconcentrarse.
nista mf; communismi fautor, sectator,
studiosus, praeco; fautor aequationis bono- concéntrico: centro circumductus. Sin: qui
rum; bonis ómnibus aequandis favens; ae- (quae, quod) in commune centrum circumá-
quandorum bonorum studiosus vel fautor; gitur; qui idem centrum habet. Uso: círculos -
bolscevichus. , orbes circa eundem cárdinem sese vertentes.

comunitario: communitárius, a, um. Uso: concepción: concéptio, onis f. Sin: concep-


modalidad -, rátio communitária; vida -, vita tus, us m. Uso: Inmaculada -, Immaculata
communitária. Concéptio; sine labe concepta; labe omni

250
concienzudo

immunis; ab orígine Immaculata // fig conciencia: consciéntia, ae f. Uso: - buena,


cogitátio, onis f. Sin: cogitatum; cogitatus consciéntia bona; recta consciéntia; - colec-
(-us m); ánimi conceptus; opinátio; opínio; tiva, societatis consciéntia; - indecisa, incerta
doctrina; disciplina. Uso: - científica, nótio vel vaga consciéntia; - individual, privata
scientífica; nótio a sciéntiis profecta; - ética, consciéntia; - insensible, consciéntia hebes,
éthica doctrina; - ideológicas, opinationes hebescens, plúmbea; - laxa, relajada, cons-
ideológicae fpl; - política, rei públicae ciéntia fácilis, indulgens (in áliqua re); -
constituendae doctrina; de administranda re- moral, consciéntia moralis; - profesional, -
pública disciplina; - del amor, amoris disci- de la propia responsabilidad, próprii múneris
plina vel doctrina; - del mundo económico, consciéntia; - refleja, consciéntia reflexa; -
de rebus oeconómicis opínio. social, consciéntia socialis; - universal, uni-
versalis consciéntia; - del deber, offícii cons-
concepto: conceptus, us m. Sin: cogitatum; ciéntia; consciéntia múneris exsequendi; - del
cogitatus (-us m.); cogitátio; nótio; cognítio; yo, egóitas, atis f; consciéntia sui ipsíus;
senténtia; sensus (-us m.); sensum; mentis consciéntia mei ipsíus // ancho de -, cons-
sensum. Uso: - inicial, prima nótio. ciéntiā fácili vel indulgenti; en -, según -, ex
ánimo, ex fide; íntegra mente; salva cons-
conceptualismo: conceptualismus, i m. ciéntiā; ex ánimi senténtia; en el santuario de
la -, in interiore ánimi sacrário; en la - pú-
conceptualista: conceptualista, ae mf. blica, in consciéntia pública; estrecho de -,
severā consciéntiā; formación de la - moral,
concertador: modulator, oris m; modulatrix, moralis consciéntiae institútio; formación de
icis f. Sin: moderator; phonascus. Uso: maes- las -, méntium formátio; hombre sin -, homo
tro -, concentūs magister; symphoniacorum sine ulla religione; homo pravus vel pérditus;
vel canéntium magister. la voz de la -, consciéntiae vox; remordi-
miento de -, consciéntiae stímulus, angor,
concertar: (intr, concordar) concordare. cruciatus (-us m) // descargar uno la -, cons-
Uso: el atributo concierta con el sustantivo ciéntiam suam exonerare; obrar contra -, a
en género, número y caso, epítheton vel ap- recta consciéntia discédere; profundizar la -
pósitum (cum) substantivo concordat in gé- de sí mismo, in seipsum introspícere pénitus;
nere, número et casu; el verbo concierta con sentir remordimiento de -, morderi conscien-
el sujeto en número y persona, verbum su- tiā; consciéntiā malā angi vel excruciari; so-
biecto (vel cum subiecto) concordat in nú- focar la voz de la -, (ánimi) consciéntiam non
mero et persona. curare.

concertista: symphoníacus, i m. concienzudamente: (según conciencia) v.


conciencia // (con atención y cuidado) dili-
concesión: concéssio, onis f. Uso: hacer - po- genter; (con mucha atención o detenimiento)
líticas, concessiones políticas fácere. sancte; religiose; summā diligéntiā; diligenter
religioseque.
concha: (parte que cubre el cuerpo de mu-
chos moluscos y crustáceos) conchýlium, n. concienzudo: (que es de recta conciencia)
Sin: testa. Uso: fig, - del apuntador, cella iustus. Sin: probus; sanctus. Uso: - hasta el
suggestoris vel monitoris. escrúpulo, religiosus // (de cosa que se hace
a conciencia) accuratus // (de persona que es-

251
concierto

tudia o hace las cosas con atención y cui- conciudadano: concivis, is m.


dado) díligens, entis. Sin: curiosus (exacto,
por ej. en la investigación, ad investigan- cónclave: conclāve, is n. Sin: Patrum Cardi-
dum). nálium conclave; Purpuratorum Patrum con-
clave; Patrum Cardinálium comítium
concierto: concentus, us m. Sin: acroama, Romano Pontífici eligendo.
mătis n. Uso: - instrumental, concentus
instrumentalis; concentus músicis instrumen- conclavista: (sacro) conclavi addictus m.
tis datus; - musical, músicus (vel musicorum, Sin: Patrum Cardinálium (vel Purpuratorum
vel músicae) concentus vel symphónia; - po- Patrum) conclavi addictus.
lifónico, concentus polyphónicus; - radial,
symphónia per rádium transmissa; concentus conclusivo: conclusivus, a, um.
radiatus; - sinfónico, concentus symphónicus ;
- vocal, vocum concentus; - vocal e instru- concordar: (Gram, formar concordancia) v.
mental, vocum musicorumque instrumento- concertar.
rum concentus; - de cuerda y viento,
concentus nervorum tibiarumque; - de jazz, concordatario: pácticus, a, um.
concentus iázzicus; - de música contemporá-
nea, concentus contemporalis músicae; - de concordato: pactum, i n. Sin: páctio. Uso: -
órgano, órgani concentus; - para violín, vio- entre la Santa Sede e Italia, Pactum inter
linae concentus; concentus violínicus // dar Apostólicam Sedem et Italiam conventum.
un -, músicum concentum habere vel édere.
concretamente: definite.
conciliación: conciliátio, onis f .
concretar: effícere. Sin: perfícere; ad effec-
conciliador: conciliator, oris m. tum addúcere.

conciliar: adj conciliaris, e // tr, conciliare. concreto: cuestión -, finita vel definita quaes-
Sin: compónere. tio.

conciliarismo: conciliarismus, i m. concubina: concubina, ae f. Sin: paelex,


pelex, pellex, ĭcis f.
concilio: Concílium, ii n. Uso: - Ecuménico
Vaticano II, Oecoménicum Concílium Vati- concubinato: concubinatus, us m.
canum Secundum.
concupiscencia: concupiscéntia, ae f.
concinidad: concínnitas, atis f. Sin: concin-
nitudo, dǐnis f. concupiscible: concupiscíbilis, e.

concisamente: presse. Sin: summatim; capi- concurrente: v. concursante.


tulatim; presse; bréviter; paucis; presse brevi-
terque. concursante: petītor, oris m. Sin: competītor;
certans. Uso: (- en un concurso literario)
concisión: brévitas, atis f. Sin: breviloquén- scriptor áemulus; v. competidor.
tia.

252
condestablía

concurso: (competencia) certamen, mĭnis n. a muerte, cápitis damnatus.


Uso: - literario, litterarum certamen; - con
premios, certamen práemiis propósitis; - de condenar: damnare; condemnare. Uso: - al
belleza, certamen venustatis mulíebris // reo a veinticinco años de cárcel, reum ad vi-
anunciar un -, certamen indícere; presentarse ginti quinque annos cárceris damnare.
a un -, certamen inire; proponer un -, certa-
men propónere; tomar parte en un -, certa- condensabilidad: densabílitas, atis f.
men tentare; ad vel in certamen descéndere //
(oposición que se hace a algún cargo o dig- condensación: densátio, condensátio, onis f.
nidad) examen de + abl; públicum perícu- Sin: concrétio. Uso: - transitoria, condensá-
lum; pública probátio. Uso: ganar en un -, tio tránsiens.
públicum perículum felíciter fácere; presen-
tarse a los - públicos, in certámina deferre // condensador: densatórium vel condensató-
(muchedumbre de gente reunida en un lugar) rium, ii n. Sin: condensatrum.
concursus (-us m) in áliquem locum. Sin: fre-
quéntia. Uso: grandísimo - de gente, máxima condesa: (mujer que heredó u obtuvo un con-
vulgi frequéntia. dado) comes, mĭtis f. Sin: comitissa // (mujer
del conde) cómitis uxor.
condado: (territorio) comitatus, us m. Sin:
cómitis domínium; marchi (vel cómitis, vel condescendencia: obsequéntia, ae f. Sin: ob-
toparchae) régio // (dignidad) comitatus. Sin: séquium; indulgéntia; lénitas, lenitudo; fací-
cómitis dígnitas; toparchae munus // (potes- litas, ánimi facílitas. Uso: demasiada -, nímia
tad) comitatus. Sin: iura graphionis. obsequéntia; por -, obsequenter; indulgenter.

conde: comes, mĭtis m. Sin: comarchus; to- condescender: álicui (vel alicúius voluntati)
parcha, ae m; gráphio, onis m. Uso: - pala- óbsequi. Sin: álicui (vel alicúius voluntati)
tino, palatinus, i m. morem gérere; morigerari álicui. Uso: - a los
ruegos de alguno, précibus alicúius indul-
condecoración: (insignia de distinción) in- gere; - con las opiniones de alguno, álicui ad-
signe, is n. Sin: ornamentum; honorárium vel sentire; - consigo mismo, indulgere sibi.
honoríficum insigne; honoris insigne; hono-
ris documentum. Uso: - militar; militare in- condescendiente: condescendens. Sin: óbse-
signe vel ornamentum. quens; indulgens (álicui); comis (in vel erga
áliquem); fácilis (álicui); móbilis précibus.
condecorado: honoris insigni (pl insígnibus) Uso: - consigo mismo, sibi ipsi indulgens; ser
decoratus vel ornatus // (tratándose de con- - con alguno, indulgere álicui.
decoración militar) phaleratus. Sin: decora-
tus; militari insigni (pl militáribus insígnibus condestable: comestábilis, is m. Sin: comes
vel pháleris) decoratus; militaris virtutis stábilis; comes stábuli. Uso: Gran -, Comes-
causā phaleratus. tábilis Magnus.

condenación: condemnátio, onis f. Uso: - condestablesa: comestábilis (vel cómitis stá-


eterna, condemnátio sempiterna. bilis, vel cómitis stábuli) uxor.

condenado: condemnatus; damnatus. Uso: - condestablía: comestábilis dígnitas.

253
condición

condición: condício, onis f. Uso: - atlética, condón: condomum, i. Sin: penis integumen-
condício athlética; - económicas, condiciones tum, tegumentum, involucrum, opérculum.
oeconómicae; - meteorológicas, condiciones Uso: - para evitar el contagio de enfermeda-
meteorológicae; aëris status mutationesque; des venéreas, penis operculum contra vené-
- privilegiada, praestantíssima condício; - so- reos morbos praemúniens.
ciales, condiciones sociales; - del suelo, na-
tura soli vel terrae. condonación: condonátio, onis f. Sin: remís-
sio. Uso: - de las deudas, remíssio debitorum.
condicional: condicionalis, e. Sin: condició-
nibus astrictus (sujeto a condiciones). condrología: chondrológia sive -logīa, ae f.
Sin: de cartilagínibus disciplina, doctrina,
condicionalmente: condicionáliter. Sin: sciéntia.
cum condicione; sub condicione.
condrológico: chondrológicus, a, um. Sin: ad
condicionamiento: coërcítio, onis f. Sin: co- chondrológiam áttinens; ad disciplinam de
áctio; adáctio. cartilagínibus spectans.

condicionar: coërcere. Sin: áliquem condi- conducción: (acción y efecto de conducir)


ciónibus astríngere. dúctio vel condúctio, onis f. Sin: moderátio;
administrátio; curátio vel procurátio alicúius
cóndilo: cóndylos vel cóndylus, i m. rei. Uso: - radioasistida, moderátio radio-
phóno acta; confiar a alguien la - de la gue-
condimento: condimentum, i n. Uso: el que rra, bellum álicui commíttere // (conjunto de
hace o vende los condimentos, v. especiero. conductos dispuestos para el paso de algún
líquido o fluido) tubi, orum mpl.
condiscípula: condiscípula, ae f.
conducir: (guiar un vehículo automóvil) ré-
condiscípulo: condiscípulus, i m. gere. Sin: gubernare // conducirse, v. por-
tarse.
condition (Inform), condición: condício, onis
f. conducta: (porte o manera con que los hom-
bres gobiernan su vida y dirigen sus accio-
conditional (Inform) condicional: condicio- nes) vitae consuetudo. Sin: vitae institutum;
nalis, e. mores; facta; mores et facta. Uso: - arbitra-
ria, libido; buena -, morum próbitas; - edifi-
condolencia: (participación en el pesar cante, praeclarum virtutis exemplum vel
ajeno) aegritúdinis socíetas. Uso: expresiones spécimen; - indigna, indígnitas; - intachable,
de -, participati doloris declarátio vel signifi- sanctimónia; - íntegra, intégritas; - moral,
cátio // (pésame) v. esta voz. vitae rátio; vivendi rátio; - política, acta vel
consília (in re pública); - práctica, vitae áctio;
condominio: condomínium, ii n. Sin: com- - reprochable y escandalosa, vituperátio
posséssio. atque infámia; - virtuosa, virtus // tener
buena -, recte vívere. Sin: recte fácere; bene
condómino: compossessor, oris m. (vel recte, vel probe) ágere vel se gérere;
tener mala -, male vívere, male fácere; male

254
conferencia

ágere vel se gérere // (recua o carros que lle- us m; iunctura. Uso: - directa, connéxio di-
vaban la moneda que se transportaba de una recta; - internacional, conexus internationa-
parte a otra, y especialmente la que se lle- lis; - de la antena, conéxio antemnae;
vaba a la corte) iumenta sarcinária vel onerá- establecer una - eléctrica, traductum fácere.
ria; iumenta ac plaustra sarcinária.
confalón: vexillum, i n. Sin: signum.
conductismo, v. behaviorismo.
confalonier: vexillárius, ii m. Sin: vexíllifer,
conductividad: conductívitas, atis f. ĕri m; sígnifer, fĕri m.

conducto: (canal o tubo) fístula, ae f. Sin: confaloniero, v. confalonier.


tubus, i m; ductus, us m. Uso: - eléctrico, duc-
tus eléctricus vel electricitatis; - respiratorio,
spirandi vel spíritus meatus (-us m); tránsitus confederación: (unión de varios Estados)
(-us m) spíritus; ánimae canalis; - de aguas, confoederátio, onis f. Sin: civitates (-um fpl)
acueducto, ductus aquarum. foederatae. Uso: - de Serbia y Montenegro,
confoederátio Serbianorum et Nigrimontano-
conductor: (de carruaje en general) ductor, rum // (liga o asociación) socíetas, atis f. Sin:
oris m. Sin: rector; gubernator; vector; sodálitas; sodalícium.
vehiculárius. Uso: - de automóvil, raedárius;
autocinetista; - de perros (dog-sitter), canum confederado: foederatus vel confoederatus,
ductor; - de tranvía, electrivector; auriga a, um. Sin: consociatus; fóedere iunctus.
tramviae; - de tren, tráminis conductor //
Fis, sust conductórium, ii n; adj diffundens, confederativo: confoederalis, e.
entis. Uso: - eléctrico, conductórium
eléctricum; buen, mal - de calor, de electrici- conferencia: (entrevista) v. esta voz // (plá-
dad, bene, male diffundens calorem, eléctri- tica, disertación) dissertátio, onis f. Sin: acro-
dem. āsis, is (ac -in, abl -i) f; consultátio. Uso: -
radial, acroasis per radiophónicas undas há-
conductora: - de TV, nuntiatrix, icis f. bita; radiophónica commentátio vel dissertá-
tio; - de prensa, collóquium cum diariorum
conectador: commutamen, mĭnis n. scriptóribus // dar una -, acroasin fácere; dar
una - de prensa, diurnários congregatos edo-
conectar: (poner en contacto) conéctere (vel cere; diariorum scriptóribus congregatis áli-
coniúngere) áliquid álicui rei vel cum áliqua quid nuntiare // (reunión para tratar asuntos
re // (poner en contacto eléctrico) traductu de trascendencia o propios de una organiza-
facto (vel interpósito) coniúngere (áliquid áli- ción) conventus, us m. Sin: coetus, us m; con-
cui rei vel cum áliqua re). gréssio; consílium. Uso: - episcopales,
episcoporum conferéntiae; - episcopal lati-
conejera: cuniculorum cubile (-is n). Sin: cu- noamericana, coetus episcoporum Américae
niculorum loculamentum. Latinae; - Vicentinas, Coetus Vincentiani;
Collationes Vincentianae; - de consulta, con-
conejillo: - de Indias, cobáia, ae f. Sin: cávia. ventus consultationis; - por el desarme, con-
ventus apparátui militari imminuendo vel
conexión: con(n)éxio, onis f. Sin: conexus, reducendo; - por la paz, conventus (vel coe-

255
conferenciante

tus, vel consílium) paci instaurandae vel re- religiónibus; luchas -, bella religiosa; bella
dintegrandae; - organizada por ..., conventus religionum causā suscepta.
instructus a, ab + abl; participar en una -,
convéntui interesse. confesionario: v. confesonario // (tratado o
discurso en que se dan reglas para saber
conferenciante o conferencista: orator, oris confesar y confesarse) confessonárium, ii n.
m; oratrix, icis f. Sin: relator m; relatrix f. Sin: audiendi et exsequendi sacramentalem
confessionem méthodus.
conferenciar: (discutir ideas, proyectos, etc.)
ágere vel agitare cum áliquo de áliqua re. Sin: confeso: (que ha confesado su delito o culpa)
communicare cum áliquo de áliqua re; com- confessus. Uso: reo -, reus confessus // (judío
municare consília cum áliquo. convertido) Iudaeus conversus.

confesado: confessus, a, um. confesonario: confessionale, is n. Sin: sedes


(-is f) confessionalis; sedes confessiónibus
confesar: (declarar los pecados en confe- audiendis; confessionis auditórium; confes-
sión) confiteri. Sin: peccata rite confiteri; ad- sionis tribunal (-alis n); paeniténtiae sacra-
missa vel commissa rite accusare; peccata menti tribunal.
sua sacerdoti aperire // (escuchar las confe-
siones) confitentes vel paenitentes audire. confesor: confessárius, ii m. Sin: confessio-
Sin: confessiones audire, recípere, excípere. nárius; sacrae paeniténtiae administer; sacra-
menti paeniténtiae administer. Uso: -
confesión: (reconocimiento de un hecho) ordinario, extraordinario, confessor ordiná-
conféssio, onis f. Uso: extorsionar una - a al- rius, extraordinárius // (cristiano que profesa
guien, vi áliquem ad confitendum cógere; públicamente la fe de Jesucristo y por ella
hacer - de algo, áliquid confiteri // (credo re- está pronto a dar la vida; santo) confessor,
ligioso) conféssio, onis f. Sin: relígio; oris m. Sin: Christi confessor.
constituta relígio; sacra instituta npl; - cris-
tianas, confessiones christianae; - luterana, confeti: coriandra, orum npl; coriandri, orum
anglicana, sacra instituta lutherana, ánglica fpl. Sin: minutíssimi chartae orbículi.
// (declaración de los pecados en el tribunal
de la penitencia) conféssio, onis f (peccato- confiable: fidus, a, um. Sin: cui tuto confīdi
rum). Sin: admissorum (vel commissorum, potest; qui, quae, quod fidem meret vel mere-
vel peccatorum) conféssio. Uso: - auricular, tur.
confessio auricularis vel auriculária; - gene-
ral, generalis conféssio; totīus vitae peccato- confianza: fidúcia, ae f. Sin: confidéntia.
rum conféssio; - sacramental, conféssio Uso: puesto de -, locus fidúciae; solicitar un
sacramentalis; hacer una - general, univer- voto de -, suffrágium de fide sollicitare.
sae vitae acta sacerdoti confiteri; totīus vitae
commissorum confessionem rite perágere // - confiar: - con el mayor secreto, secretis
de San Pedro (en Roma), apostólicum sepul- instillare áuribus.
crum.
configuración: figurátio, onis f.
confesional: confessionalis, e Sin: religio-
sus, a, um. Uso: disputas -, contentiones de confinación, v. confinamiento.

256
confucianismo

confinado: relegatus, a , um. Sin: amandatus confitería: (oficina donde se hacen los dul-
vel amendatus; in exsílium relegatus; in pú- ces) officina dulciária vel cup(p)edinária //
blicae custódiae loco detentus. (tienda donde se venden) taberna dulciária
vel cupedinária // (pastelería) v. esta voz.
confinamiento: relegátio, onis f. Sin: aman-
dátio vel amendátio; ex(s)ílium. Uso: lugar confitero: dulciárius, ii m. Sin: cup(p)ediná-
de -, públicae custódiae locus. rius; v. pastelero.

confinar: (lindar) finítimum vel confiníti- conflicto: conflictátio, onis f. Sin: conflictus
mum esse. Sin: contérminum vel próximum (-us m). Uso: - mundial, conflictátio univer-
esse. Uso: - con un país, tángere, attíngere salis vel mundana; - nuclear, conflictus nu-
áliquam terram; finítimum esse terrae vel clearis; - socio-económico entre clases,
cum terra; adiacere álicui loco vel ad áliquem conflictátio oeconómica inter cívium órdines.
locum // (desterrar a uno) relegare. Sin:
amandare sive amendare; áliquem relegare in conformación: conformátio, onis f.
áliquem locum; in públicae custódiae locum
áliquem míttere. conformarse: (convenir una persona con
otra) conformare se ad alicúius voluntatem.
confirmación: sacra confirmátio. Sin: sa- Sin: se accommodare ad alicúius voluntatem;
crum chrisma (-ătis n). Uso: conferir la -, v. óbsequi voluntati alicúius.
confirmar; recibir la -, confirmationis sacra-
mentum accípere; almo chrísmate inungi; conformidad: confórmitas, atis f. Sin: con-
sacro chrísmate roborari, signari, obsignari. gruéntia; consénsio. Uso: - con el espíritu del
mundo, cum mundi sensu congruéntia.
confirmando: confirmandus, a, um. Sin:
sacra unctione roborandus. conformismo: conformismus, i m. Sin: con-
formitatis stúdium.
confirmar: confirmare. Sin: confirmationem
conferre; sacra unctione confirmare vel robo- conformista: conformista, ae mf. Sin: con-
rare; sacro chrísmate inúngere, signare, ob- formitatis studiosus; tempóribus insérviens.
signare.
confort: cómmodum, i n. Sin: commóditas;
confitado: candisatus, a, um. Uso: fruto -, cómmoda vitae; civilis usūs cómmoda; utili-
fructus candisatus. tatum cómmoda. Uso: el - moderno, hodierna
cómmoda; mejora del -, aucta cómmoda
confite: pastillum, i n; pastillus, i m. Sin: vitae; con todo -, ómnia cómmoda praestan-
crústulum; dulcíolum; pulchrale (-is n); sác- tur.
chari glándula; sácchari amýgdalum; amýg-
dalum sáccharo íllitum. confortación: confortátio, onis f.

confitera: (mujer que hace o vende dulces y confortador: confortator, oris m.


confituras) dulciária, ae f. Sin: cup(p)edinária
// (caja donde se guardan confites) dulciolo- confortativo: confortativus, a, um.
rum (vel bellariorum, vel pulchrálium) theca
vel cápsula. confucianismo: confucianismus, i m. Sin:

257
confutable

Confúcii doctrina vel cultus (-us m). conglomerado: conglomeratus, a, um.

confutable: qui (quae, quod) confutari (vel conglomerar: conglomerare.


refutari, vel refelli, vel coárgui) potest.
Congo: Congus, i m. Uso: República del -,
confutación: confutátio, onis f. Sin: refutá- Congi res pública; res pública congensis vel
tio; criminationis dissolútio; críminis dilútio. cóngica; de -, cóngicus vel congensis.

confutador: adj confūtans sive refūtans, congoja: cordólium, ii n. Sin: acerbíssimus


antis. Sin: refellens; coárguens // sust confu- angor vel dolor. Uso: morir de -, acerbíssimo
tator, oris m. Sin: refutator. angore cónfici.

confutar: confutare vel refutare. Sin: re- congoleño: congensis, e. Sin: cóngicus, a,
féllere; argúere, coargúere, redargúere. Uso: um.
- una acusación, criminationem dissólvere;
crimen dilúere; - las argumentaciones, argu- congolés, v. congoleño.
menta confutare; - objeciones, obiecta dilú-
ere; contra dicta dissólvere; - la deposición congregación: (conjunto de religiosos) con-
de los testigos, orationem téstium reféllere. gregátio, onis f. Sin: socíetas; sodálitas. Uso:
- religiosa, religiosa sodálitas; - salesiana,
confutatorio, v. confutador (adj). sodálitas salesiana; socíetas Sancti Francisci
Salésii; religiosa familia sodálium Sancti
congelación: congelátio vel gelátio, onis f. Francisci Salésii; entrar en una -, congrega-
Uso: - de los embriones, embryonum conge- tionem íngredi // (hermandad que forman al-
látio; punto de -, punctum gelationis. gunos devotos para ejercitarse en obras de
piedad) congregátio, onis f. Sin: collégium;
congelador: congelatórium, ii n. Sin: congla- coetus (-us m). Uso: - Mariana, Congregátio
ciatórium; capsa frigorífica; arca gelatória; Mariana; - de caridad, collégium rei subsi-
máchina refrigeratória. diáriae; coetus rei subsidiáriae administran-
dae; - de la doctrina cristiana, coetus vel
congelamiento, v. congelación. sodálitas christianae doctrinae tradendae //
(dicasterio de la Curia Romana) Congregá-
congelar: congelare vel gelare. Sin: congla- tio, onis f. Uso: - Consistorial, Congregátio
ciare. Consistorialis; - de Negocios Eclesiásticos
Extraordinarios, Congregátio pro negótiis
congestión: Méd sánguinis congestus (-us m) ecclesiásticis extraordináriis; - de Religiosos,
vel ímpetus (-us m) // (agolpamiento) stipá- Congregátio de sodálibus religiosis; Congre-
tio, onis f. Sin: concursátio. gátio religiosorum negótiis praepósita; - de
Seminarios y Universidades, Congregátio de
congestionar: stipare. Sin: replere; refercire. semináriis et universitátibus studiorum.

conglobar: conglobare. Sin: conglomerare; congregarse: congregari. Uso: se congrega-


agglomerare. ron varios miles de peregrinos, plura mília
peregrinatorum congregata sunt.
conglomeración: conglomerátio, onis f.

258
conmemoración

congresal, v. congresista. conjeturable: quem (quam, quod) coniecturā


ássequi (vel cónsequi) póssumus.
congresista: congressūs vel conventūs párti-
ceps. Sin : sodalis conventūs; congressioni conjeturador: coniector, oris m. Sin: coniec-
assistens; qui congréssui adest; qui convéntui tator.
ínterest; qui in congressu adest; qui in
conventu ínterest. conjetural: coniecturalis, e. Sin: coniectató-
rius; in coniectura pósitus.
congreso: (reunión) congressus, us m. Sin:
congréssio; conventus, us m; consessus, us conjeturalmente: coniecturáliter. Sin: per
m; concílium. Uso: - científico internacional, coniecturas.
conventus doctorum ómnium géntium; - eu-
carístico nacional, eucharísticus ex universa conjeturar: coniectare. Sin: coniecturare;
natione conventus vel congressus; - interna- conícere; coniecturam fácere; coniectando
cional, conventus internationalis, universalis, quáerere; coniecturam alicúius rei cápere ex
mundanus; ex ómnibus géntibus vel natióni- vel de áliqua re. Uso: - de lo futuro, de futuris
bus conventus; - nacional de letras clásicas, conícere; - por una carta, ex lítteris coniec-
congressus nationalis de lítteris clássicis; - de tare.
latín viviente, congressus de lingua latina
viva; conventus latini viventis; - de médicos, conjugación: coniugátio, onis f. Sin: decli-
medicorum conventus; - de meteorología, nátio; verborum flexura vel declinátio; rátio
conventus meteorológicus, - para el fomento verborum inflectendorum.
del latín, congréssio latinitati fovendae; con-
vocar un -, conventum ágere; reunirse en - conjugar: Gram declinare. Sin: fléctere; in-
en un lugar, in áliquem locum convenire // fléctere; verbum in témpora declinare; ver-
(cuerpo político deliberante) públicus coetus bum per témpora transdúcere.
légibus ferendis; - de diputados, legatorum
populárium coetus; - de senadores, senatus conjuntivitis: coniunctivitis, ĭdis f. Sin: lip-
(-us m); senatorum coetus // (edificio donde pitudo, dĭnis f. Uso: - granulosa, trachoma,
los legisladores celebran sus sesiones) publi- ătis n.
corum legatorum vel senatorum cúria.
conjuntivo: coniunctivus, a, um.
congrio: conger, gri m.
conjunto: - musical, consociátio instrumen-
cónico: cónicus, a, um. talis; - de concertistas jazz, symphoniacorum
iazénsium grex; - de jazz, grex músicus iazi-
conífera: conífera arbor. corum rhythmorum; - de música jazz, músici
more nigritarum Américae strepentes;
conjetura: coniectura, ae f. Sin: coniéctio; symphoníaci in (vel ad) nigritarum Américae
coniectátio; hypóthesis ; supposítio, opínio; númerum personantes.
opinátio; senténtia. Uso: - bien fundada, certa
coniectura; - falsas, male coniecta npl; - ima- conjura: coniurátio, onis f. Uso: - contra la
ginarias, senténtiae commentíciae vel fútiles; vida, coniurátio contra vitam.
por -, coniecturā; per coniecturam; coniectu-
ráliter; por simple -, levi coniecturā. conmemoración: commemorátio, onis f.

259
conmemorativo

conmemorativo: memorialis, e. consagración: (acción y efecto de consa-


grar) consecrátio, onis f. Sin: dedicátio // (ac-
conmilitón: commílito, onis m. Sin: armo- ción y efecto de consagrarse) devótio, onis f.
rum vel belli sócius.
consagrado: consecratus, a, um. Sin: sacra-
conmutador: adj commūtans vel mutans, tus; devotus // fig dicatus; dedicatus. Uso: vir-
antis // (aparato) mutatrum, i n. Sin: commu- gen - a Dios, sanctimonialis, is f;
tatórium; clavis mutatrix; epitónium (eléctri- sanctimonialis múlier; virgo Deo devota.
cum); v. interruptor.
consagrar: consecrare. Sin: sacrare. Uso: el
connacional: connationalis, e. o la que consagra, consecrator, oris m; con-
secratrix, icis f // fig dicare; addícere // consa-
connatural: connaturalis, e grarse, se in stúdium áliquod trádere. Uso: -
al cuidado de los enfermos, aegrotis sanandis
connaturalidad: connaturalis rátio vel studiosam dare óperam; - al estudio de las le-
forma. tras, se ad litterarum stúdium conferre; stúdio
litterarum pénitus se dédere.
connect (Inform), conectar: néctere vel co-
néctere. Sin: copulare; colligare; coniúngere. consagratorio: consecratórius, a, um.

connection (Inform) conexión: (entre ele- consanguinidad: sánguinis commúnio.


mentos de la computadora) ligamen, mĭnis n ;
(entre sistemas de la computadora vía net) consciente: cónscius, a, um. Uso: más -,
nexus vel conexus, us m; conéxio; copulátio; cónscior.
colligátio.
conscripto: adj conscriptus, a, um. Uso:
Connecticut: cívitas Connecticuténsium. padre -, pater conscriptus; conscriptus // (re-
cluta) v. esta voz.
cono: Mec, - difusor, infundíbulum áëri dis-
tribuendo. consecuencia: consequéntia, ae f. Sin: con-
sectárium; consecútio; sequela; quod inde
conocible: cognoscíbilis, e. conséquitur; éxitus, us m; eventus, us m. Uso:
consecuencias de un hecho, eventus qui se-
conocimiento: cognítio, onis f. Sin: cognos- quuntur vel consequuntur; por -, v. consi-
céntia. Uso: - sociológico, cognítio socioló- guientemente // (Lóg, ilación) consectárium,
gica; - teórico, cognítio theórica; - de la vida ii n. Sin: argumenti conclúsio.
democrática, cognoscéntia vitae democráti-
cae. consecuente: Filos cónsequens vel sequens,
entis Sin: consectáneus; consectárius.
conopeo: conopēum, i n; conópium, ii n. Sin:
Eucharístici tabernáculi velum; sacrae pýxi- consejera: (mujer del consejero) consiliárii
dis velum. uxor // (la que aconseja) consiliatrix, icis.
Sin: consultrix (-icis f); consílii auctrix //
conquistador: expugnator, oris m. (miembro de un consejo) consiliária, ae f.

260
conservatorio

consejero: (quien habitualmente aconseja) consenso: - popular, popularis voluntas.


consiliárius, ii m. Sin: consiliator; consultor;
auctor consílii vel consiliorum. Uso: - cien- consentimiento: consénsio, onis f. Sin: con-
tífico, scientíficus consiliárius; - espiritual, céntio. Uso: - de los estudiosos, studiosorum
consiliárius spiritalis; - privado, consiliárius consénsio; por - unánime, unánima concen-
íntimus; ser el - de uno, áliquem consíliis iu- tione.
vare; valerse de uno como -, uti áliquo consi-
liário // (quien da eventualmente un consejo) conserje: magister áedium m; magistra áe-
suasor, oris m. Uso: mal -, malus suasor // dium f. Sin: custos, odis mf
(miembro de un consejo) consiliárius, ii m.
Sin: assessor; allectus vel ascītus in consí- conserva: siempre puede traducirse con el
lium; minister, administer. Uso: - comunal, participio pretérito de cóndio; por ej, - de
consiliárius civitatis; curator rei municipalis; carne, caro condīta; - de fruta, poma condīta;
- de Estado, consiliárius a públicis negótiis; fructus condīti; - de legumbres, legúmina
in negótiis públicis consiliárius. condīta // otra forma de traducción, con: li-
quamen, mĭnis n; condimentum, i n; decoc-
consejo: (parecer o dictamen que se da o se tum, i n; por ej: - de fruta, frúctuum
toma) consílium, ii n. Uso: ¡es un buen -!, condimentum; - de tomate, lycopérsici (vel
bonum consílium! // (entidad, colegio) consí- de lycopérsicis) liquamen // más usos: con-
lium, ii n. Sin: collégium. Uso: - académico, servas de frutas o legumbres, sálgama, orum
collégium académicum; - administrativo, npl; condimenta, orum npl; carne en -, carnis
consílium rebus administrandis; - central, composítio; leche en -, lactis conditio; hacer
consílium centrale; - comunal, consílium mu- conservas, condimenta fácere.
nicipale vel consílium município adminis-
trando; - diocesano, consílium dioecesanum; conservador: sust conservator, oris m. Sin:
- directivo, praefectorum consílium (de un servator; conservativus, i m; rerum conser-
establecimiento); moderatorum consílium vandarum studiosus; laudator témporis acti //
(de un periódico); consílium epheméridi mo- adj conservativus, a, um. Sin: a rebus novis
derandae (de un diario); consílium commen- alienus; rerum conservandarum studiosus;
táriis moderandis (de una revista); - federal, priscorum morum studiosus.
consociationis consílium; - obrero, tribunatus
(-us m) opíficum; - de clase, consílium classi conservadora: conservatrix, īcis f.
moderandae; - de fábrica, operariorum legati
mpl; operariorum delecti curatores vel procu- conservadurismo: conservaturismus, i m.
ratores; - de Seguridad de las Naciones Uni- Sin: rerum servandarum stúdium; priscorum
das, Securitatis Consílium Nationum morum stúdium; de rebus conservandis doc-
Unitarum; - Superior de Investigaciones trina; témporis acti laudátio. Uso: - legal,
Científicas, Consílium Supérius Investigatio- moral, político, conservaturismus legalis,
num Scientificarum; - de ministros, consí- moralis, políticus.
lium administrorum (rei públicae
moderandae); supremum consílium públicae conservatorio: - de música, musicorum
rei administrandae, procurandae, moderan- schola. Sin: artis músicae ludus. Uso: alumno
dae; - de padres de alumnos, consílium pa- de -, musicorum scholae (vel ludi) frequen-
rentum; - de seguridad, consílium tator; qui musicorum scholam frequentat.
securitatis; consílium securitati tuendae.

261
conservería

conservería: condítio, onis f. Sin: conditura, desínere vel cádere.


ae f.
consorcio: socíetas, atis f. Sin: sodálitas;
conservero: salgamárius, ii m. consociátio; collégium. Uso: - agrario, agri-
colaris socíetas; - de ayuntamientos, conso-
consideración: (acción y efecto de conside- ciátio municipiorum; - bancario, collégium
rar) considerátio, onis f. Uso: - lingüística, nummulariorum; - de médicos, collégium
considerátio linguística // (respeto) reveréntia medicorum; - de sociedades, corporatae so-
álicui vel adversus áliquem. Sin: observántia cietates // (unión de los que viven juntos) con-
erga áliquem; obséquium in áliquem; con la sórtium, ii n. Sin: consórtio, onis f. Uso: el -
mayor -, summa cum reverentia; en - a (= humano, consórtio humana; humanum con-
con respecto a ), quod áttinet ad ...; en - a mí, sórtium; - de las naciones, nationum consór-
a ti, a él, meā, tuā, suā causā; sin ninguna -, tio // (unión conyugal) coniúgium, ii n.
nulla hábita ratione; inconsulte // estar lleno
de - hacia uno, alicúius observantíssimum conspiración: - del silencio (omertà), con-
esse; tener afecto y - hacia uno, áliquem re- sensus ac tacitúrnitas.
verentia et amore prósequi; tratar a uno con
mucha -, áliquem summā observántiā cólere. constant (Inform) constante: (valor)
constans, antis m.
consigna: - de equipajes, repositórium, ii n.
Sin: reconditórium; repositórium sarcinarum. constelación: constellátio, onis f. Sin: sig-
num; stellarum concúrsio.
consistorio: consistórium, ii n.
constipación, constipado: (resfriado)
consocio: consócius, ii m. constipátio, onis f. Sin: stipátio; gravedo,
dĭnis f; densátio // (catarro) v. esta voz // (- de
consola: cartíbulum, i n. vientre) ventris constipátio vel constríctio.

consomé: ius (iuris n) contractum. Sin: iús- constipar: constipare. Sin: stipare; conden-
culum densatum. sare; gravédinem fácere , afferre, concitare.
Uso: constipado, constipatus, stipatus; con-
consonancia: consonántia, ae f. Sin: conso- densatus; gravédine laborans, vexatus, affec-
nátio, onis f; consonantes soni. tus; estar constipado, gravédine laborare,
ópprimi, córripi, áffici // (acatarrar, acata-
consonante: adj cónsonans, antis. Sin: cón- rrarse) v. estas voces.
sonus; simíliter cadens vel désinens. Uso:
acordes -, soni inter se consonantes; concor- constitución: (estatuto, ordenamiento)
des soni // (letra -) cónsonans, antis f. Sin: constitútio, onis f. Uso: - Apostólica, Consti-
cónsona, ae f; cónsonans líttera; en pl tam- tútio Apostólica; - conciliar, constitútio con-
bién cónsona elementa. ciliaris; - dogmática sobre la Iglesia,
constitútio dogmática de Ecclésia; la - litúr-
consonar: (formar consonancia) consonare gica del concilio, constitútio litúrgica concí-
inter se, o simplem consonare. Sin: concínere lii; la - Véterum Sapiéntia, constitútio, cui est
// (aconsonantar; ser consonantes dos pala- inítium Véterum Sapiéntia // (complexión fí-
bras) consonare; genéricam simíliter sica del individuo) constitútio córporis // (ley

262
consultor

fundamental de una nación) constitútio, onis constructivo: constructivus, a, um. Uso: pre-
f. Sin: lex fundamentalis; primária lex; pri- sencia -, constructiva praeséntia.
mária rei públicae lex; rei públicae instituta;
charta civitatis constitutiva; formae civitatis constructor: adj structórius, a, um // sust
charta. Uso: la - argentina, argentina statuta; - structor sive constructor, oris m. Sin: aedifi-
europea, constitútio europaea; conforme con cator; vir structor. Uso: - de habitaciones, áe-
la -, cum primária rei públicae lege concors difex, fĭcis m; áedium faber; - de navíos,
vel cóngruens; rei públicae institutis convé- naupēgus, i m; constructores de la sociedad
niens; promulgar la -, primáriam rei públicae terrena, societatis terrestris conditores.
legem édere; redactar la -, príncipem civita-
tis legem cóndere. construir: constrúere. Sin: strúere; exstrúere.
Uso: - un puente, pontem fácere vel inícere //
constitucional: constitutionalis, e. Sin: legí- (Gram, arreglar, ordenar las palabras de una
timus; primáriae legis civitatis (gen); ad pri- frase) constrúere. Uso: - una frase, verba
máriam civitatis legem pértinens. Uso: compónere vel strúere; preposiciones que se
garantía -, cáutio formae civitatis // (propio construyen con dos casos, praepositiones
de la constitución de un individuo o pertene- quae possunt cum duobus cásibus coniungi.
ciente a ella) ad córporis constitutionem vel
conformationem áttinens. consuetudinario: (habitual) consuetudiná-
rius, a, um.
constitutivo: constitutivus, a, um. Uso: ele-
mento -, elementum constitutivum. cónsul: cónsul, ŭlis m. Sin: procurator; pú-
blicus procurator; legatus. Uso: - del Brasil,
constituyente: asamblea -, consílium formae Brasíliae procurator.
civitatis constituendae. Sin: consílium rei pú-
blicae stabiliendae vel constituendae. consulado: consulatus, us m. Sin: cónsulis
(vel procuratoris) dígnitas (dignidad de cón-
construcción: (acción y efecto de construir) sul); cónsulis munus vel offícium (cargo de
constrúctio, onis f. Sin: exstrúctio; aedificá- cónsul); cónsulis sedes (casa u oficina en que
tio; fabricátio. Uso: - subterránea, substrúc- despacha el cónsul). Uso: - de Turquía, sedes
tio; edificio en -, aedificátio; tipo de -, públici Túrciae procuratoris.
structura; fábrica; está en - una casa, domus
aedificatur // (obra construida) aedifícium, ii consulta: consultátio, onis f. Sin: consultum;
n. Sin: opus, óperis n; constrúctio. Uso: que consílium. Uso: - multilaterales, consultatio-
sirve para la -, strúctilis, e // (disposición de nes multilaterales; - psicológica, psycholó-
las palabras en la frase) structura, ae f. Sin: gica consultátio; - de médicos, medicorum
constrúctio; composítio vel structura verbo- consílium; - acerca de algo, consultátio de
rum; verborum conformátio; enuntiatorum áliqua re; participar de consultas, consulta-
structura. Uso: - elíptica, constrúctio ellíp- tiones participare.
tica; - especial, specialis constrúctio; - gerun-
dial, constrúctio gerundiva; en la - de consultor, ra: consultor vel consultator, oris
algunos verbos, in nonnullis verbis m; consultrix, icis f. Sin: consiliárius; consi-
construendis ; hacer la -, verba ordinare; la- liaris. Uso: - diocesanos, consultores dioe-
tinam orationem pátrii (vel vernáculi; por ej cesani; consultores de distinto género,
hispánici) sermonis ratione compónere. consultatores várii géneris.

263
consultorio

consultorio: consultórium, ii n. Uso: - matri- contable: (tenedor de libros) calculator, oris


moniales, cóniugum consultórium; - prema- m; v. tenedor de libros.
trimonial, collégium desponsorum
eximinatórium; desponsis experiendis insti- contacto: contactus, us m. Uso: - eléctrico,
tutum. radiofónico, contactus eléctricus, radiophó-
nicus // fig consuetudo, dĭnis f. Sin: necessi-
consumición: (acción de consumir) v. con- tudo; contactus. Uso: - estrecho, angustus
sumo // (lo que se consume en un estableci- contactus (cum + abl); contactos de la Igle-
miento público, café, bar, etc.) consúmptio sia con la humanidad, necessitúdines Ecclé-
vel insúmptio, onis f. Sin: insumptum; dis- siae cum humana societate; - inmanente de
péndium, ii. la Iglesia con la sociedad, Ecclésiae ínsita
cum humana societate consuetudo.
consumidor: consūmens, entis m.
contado (al): praesenti vel numeratā pecuniā.
consumismo: rerum consumendarum immo- Sin: praeséntibus vel numeratis nummis.
derátio.
contador, ra: adj computatórius, a, um //
consumista: consūmens, entis m vel con- (quien tiene por empleo llevar la contabili-
sumptor, oris m. Sin: rerum consumendarum dad) computator, oris m; computatrix, icis f.
immódicus. Sin: calculator; numerator vel dinumerator;
ratiocinator; rationárius; computista; tabulá-
consumo: consúmptio, onis f. Sin: insúmp- rius; actuárius. Uso: - público, revisor oeco-
tio; absúmptio; insuptum. Uso: - de electri- nómicus // (aparato que sirve para medir o
cidad, eléctrici fluxūs absúmptio; - de nafta, contar cualquier cosa) computatórium, ii n.
naphthae vel benzini consúmptio; artículos Sin: calculatórium; mensórium; metitórium;
de -, res consumptíbiles. index; taxámetrum; numerátrum; index men-
sórius; máchina calculatrix; instrumentum
consustanciación: consubstantiátio, onis f. fluxum (aquae, gásii, eléctridis) métiens;
instrumentum flúxui metiendo. Uso: - (eléc-
consustancial: consubstantialis, e. trico) de corriente, electrómetrum; - Geiger,
geigerianum instrumentum; geigerianus ap-
consustancialidad: consubstantiálitas, atis f. paratus (-us m).

contabilidad: (arte, ciencia, sistema) ratio- contaduría: (contabilidad) v. esta voz // (ofi-
cinátio, onis f. Sin: computandi vel ratioci- cio de contador) computatoris vel ratiocina-
nandi ars, doctrina, disciplina, sciéntia // toris offícium // (oficina del contador)
(parte de una administración encargada es- computatoris sedes. Sin: officina computató-
pecialmente de las cuentas) ratiocinatores, ria.
um mpl. Sin: rationárii; computatores; calcu-
latores // (las mismas cuentas) rationes, um contagio: contágio, onis f. Sin: contágium.
fpl. Sin: computationes; cálculi. Uso: escuela
de -, schola ratiónibus ediscendis ; libros de contagioso: contagiosus, a, um. Sin: contá-
-, tábulae, arum fpl; tábulae accepti et ex- gium áfferens; quod contagione vulgatur.
pensi; estudiar -, rationes díscere.
container, v. contenedor.

264
continuación

contaminación: contaminátio, onis f. Sin: lectionis continéntia.


pollútio; inquinamentum. Uso: - ambiental o
del ambiente, contaminátio circumiectorum; conterráneo: adj conterráneus, a, um // sust
- del aire, contaminátio áëris; áëris pollútio; conterráneus, i m. Sin: popularis, is m; mú-
aër pollutus; - de la naturaleza, pollútio natu- niceps, cĭpis mf. Uso: nuestros -, populares
rae; - del suelo, soli contaminátio. nostri; nostri (hómines); nostrates (-ium); las
-, mulieres populares vel eiusdem civitatis.
contaminado: contaminatus, a, um. Sin: in-
quinatus. contexto: (entorno lingüístico) contextus, us
m. Sin: orationis vel sermonis contextus; con-
contaminador: contaminator, oris m. texta orátio. Uso: el significado depende del
-, significatus ex contextu pendet // (entorno
contaminar: contaminare. Sin: inquinare; físico o de situación) contextus, us m. Sin:
coinquinare; infícere; pollúere. conexus, us m; rerum adiuncta (-orum npl);
rerum prospectus. Uso: - científico, conexus
contemplación: contemplátio, onis f. Sin: scientíficus; - cultural, culturália rerum
spectátio. Uso: - de las cosas celestiales, cae- adiuncta; en este -, hoc in conexu; hoc in
léstium rerum contemplátio. rerum prospectu.

contemplativo: adj contemplativus, a, um. continencia: continéntia, ae f. Sin: abstinén-


Sin: spectativus. Uso: vida -, vita contempla- tia, temperántia. Uso: - periódica, continéntia
tiva // sust contemplativus, i m. Sin: contem- certis témporis intervallis servanda.
plator m, contemplatrix f; spectator m,
spectatrix f; Teol caeléstium (vel supernarum) continental: continentalis, e. Uso: Grecia -,
rerum spectator m, spectatrix f. continentalis Graecia.

contemporaneidad: contemporálitas, atis f. continente: cóntinens, entis (abl -i) f. Sin:


Sin: coáevitas, atis f; simultas (-atis f) tém- terra cóntinens. Uso: - Blanco, Cóntinens
poris. Alba; - africano, cóntinens terrae Africanae.

contemporáneo: (del tiempo actual) con- contingencia: contingéntia, ae f. Sin: ácci-


temporáneus, a, um. Sin: contemporalis; co- dens, entis n; casus, us m.
aevus; aetatis nostrae vel huius aetatis. Uso:
física -, phýsice contemporánea // (de la contingente: (adj, que puede suceder o no
misma edad) aequalis, is mf. Sin: eiusdem ae- suceder) casu evéniens. Sin: forte contin-
tatis // (que ocurre al mismo tiempo) qui gens; fortuítus; in casu pósitus; non necessá-
(quae, quod) eodem témpore (vel simul) fit rius // sust casus, us m. Sin: quod casu
(vel factum est, etc.). cóntigit, évenit, áccidit; en pl también fortu-
íta, orum n // (parte que cada uno paga o
contenedor: (caja metálica) exceptórium, ii pone cuando son muchos los que contribuyen
n. Sin: exceptáculum; excípulum; conceptá- a un mismo fin) v. cuota.
culum.
continuación: continuátio, onis f. Sin: conti-
contenido: continéntia, ae f. Sin: res con- núitas; prosecútio. Uso: - de la doctrina so-
tenta. Uso: el - de una lección: scholae vel cial, doctrinae socialis continuátio; - de las

265
continuativo

hostilidades, prosecútio rerum hostílium. ros de -) merces (vel res) furtim (vel clam)
importatae vel exportatae // de -, furtim. Sin:
continuativo: continuativus, a, um. Sin: con- clam; clandestino; occulte; secreto.
tínuus; perpétuus; non intermissus.
contracarril: régula rectrix.
contorsión: contórtio, onis f. Sin: distórtio.
contracción: contráctio, onis f. Uso: - peris-
contraalmirante: contralmirálius, ii m. Sin: tálticas, peristálticae contractiones.
próximus a navarcho.
contracepción: contracéptio, onis f. Sin: viae
contraatacar: ímpetum contra fácere. Sin: concipiendae proli contráriae.
rursus instare.
contraceptivo, v. anticonceptivo.
contraataque: repugnátio, onis f. Sin: pro-
pugnátio; repúlsio; repulsus, us m; propulsá- contracorriente: in contrárium. Sin: contra
tio. aquam sive contra aquas; contrário amne; ad-
verso flúmine // fig contra morem // Electr
contrabajo: (instrumento) contrabassum, i n. fluxus eléctricus contrárius.
Sin: cíthara vel fídula máxima . Uso: apren-
der a tocar el -, cítharam máximam díscere; contractilidad: contractílitas, atis f.
enseñar a tocar el -, cítharam máximam do-
cere // (persona que toca este instrumento) contractual: contractualis, e.
fídicen (-cĭnis m) máximus // (voz más grave
que la del bajo ordinario) gravíssima vox // contradecir: óbloqui álicui. Sin: contra áli-
(cantor que tiene esta voz) gravíssimae vocis quem dícere.
cantor.
contraerse: cóntrahi.
contrabajón: antifagotus, i m.
contraespionaje: speculatorum explorátio.
contrabandear: merces furtim (vel clam) Sin: circa speculatores explorátio.
importare vel exportare. Sin: furtivas merces
invéhere vel evéhere. contrafuerte: fulcimentum, i n. Sin: antēris,
ĭdis f; antérides, um fpl; erisma, ae f; erisma,
contrabandista: (que practica el contra- ătis n.
bando) clandestinus importator m; clandes-
tina importatrix f. Sin: qui furtim (vel clam) contralmirante, v. contraalmirante.
mercaturam exercet; qui merces furtivas (vel
clandestinas) transfert // (que se dedica a la contralto: (voz media entre la de tiple y la de
defraudación de la renta de aduanas) portórii tenor) contralti vox. Sin: secunda vel média
vel vectigálium fraudator. vox; alter ab acuto sonus; áltera vox ab acuta
// (persona que tiene esa voz) contraltus, i m.
contrabando: furtiva (vel clandestina) im- Sin: secundae (vel médiae) vocis cantor m,
portátio vel exportátio. Sin: furtiva mércium cantrix (vel cantatrix) f.
translátio; vectigálium vel portórii fraudátio.
Uso: practicar el -, v. contrabandear // (géne- contramaestre: (persona que dirige a oficia-

266
contribución

les y obreros) opíficum moderator. Sin: óptio contraste: dissimilitudo, dĭnis f.


(-onis m) officinatorum // (oficial de mar, que
manda las maniobras bajo las órdenes del contrata: (contrato que se hace con el Go-
oficial de guerra) subpraefectus, i m. bierno, con una corporación o con un parti-
cular para ejecutar una obra material o
contramarcha: retrocéssio, onis f. Sin: re- prestar un servicio por precio o precios de-
trocessus, us m; iter retrógradum. terminados) óperis condúctio. Uso: - de tra-
bajos públicos, redemptura.
contraorden: iussi revocátio. Sin: contrá-
rium impérium. Uso: da una -, contrarium contratar: cum áliquo pactum fácere vel sti-
ímperat atque ante imperavit. pulare. Sin: pactionem vel obligationem sti-
pulare.
contraposición: contraposítio, onis f.
contratista: óperis susceptor. Uso: - de obras
contrapresión: Mec contrapréssio, onis f. públicas, redemptor.
Sin: repercussus, us m.
contrato: contractus, us m. Sin: pactum; pác-
contraproducente: in contrárium agens. Sin: tio; conventum; res contracta. Uso: - bilate-
in contráriam partem agens. ral, mútuus contractus; páctio mútua;
stipulátio inter duas partes contracta; - con-
contraproposición: propósitum disséntiens. sensual, contractus consensualis; - enfitéu-
Sin: diversum propósitum; condício contra tico, emphitéusis, is f; - escrito, sýngraphus,
allata; condício condicioni oppósita. i m; - multilateral, stipulátio inter plures par-
tes contracta; - unilateral, contractus unilate-
contraproyecto: consílium disséntiens. Sin: ralis // - de compra, emptionis contractus;
contrárium consílium. émptio; - de locación, locátio; de locando
ópere páctio; - de servicios, contractus famu-
contrapuntista: contrapuncti peritus. latus; - de trabajo, contractus conductionis;
- de venta, vendítio; venditionis contractus //
contrapunto: (concordancia armoniosa de estipular un - con uno, pactionem fácere cum
voces compuestas) contrapunctum, i n; con- áliquo; rem (vel negótium) cum áliquo con-
trapunctus, us m. Sin: harmónia cónsona // tráhere; rescindir un -, contractum rescín-
(arte de componer música para varias voces) dere, dissólvere; a contractu discédere vel
ars vel institútio contrapúnctica. Sin: ars me- recédere // según -, ex pacto. Sin: ex pacto et
lódias componendi. convento.

contrarreforma: contrareformátio, onis f. contratorpedero, v. cazatorpedero.


Sin: emendátio religionis reformatae.
contraventana: (puerta que interiormente
contrarrevolución: contrária revolútio. Sin: cierra sobre la vidriera) transenna, ae f. Uso:
nova rerum mutátio vel permutátio; (rerum) - rodante, transenna volúbilis; v. persiana.
evérsio retrógrada.
contribución: (acción y efecto de contribuir)
contraseña: nota, ae f. Sin: signum; indí- contribútio, onis f. Sin: collátio. Uso: - volun-
cium. taria, voluntária collátio; - en dinero, stipis

267
contrición

vel pecúniae collátio; dar su -, stipem con- convalecencia: convalescéntia, ae f.


ferre; rehusar su -, collationem recusare //
(cuota o cantidad que se paga para algún convalidación: confirmátio, onis f. Sin: pro-
fin) contributum, i n. Sin: collátio; pars im- bátio.
pensae // (carga que se impone a una persona
o comunidad) onus, óneris n ; (en dinero) tri- convección: convéctio, onis f.
butum, i n ; stipendium, ii n; pecúniae (-arum
fpl) imperatae. Uso: condonar una -, tribu- convención: (ajuste o concierto entre dos o
tum vel stipéndium remíttere; exigir una -, más personas o entidades) convéntio, onis f.
pecunias imperatas exígere; imponer una -, Uso: - bilateral, convéntio synallagmática;
tributum impónere; stipéndium vel pecúnias mútua convéntio; - Europea, Convéntio Eu-
imperare; pagar una -, tributum vel stipén- ropaea; - internacional, convéntio internatio-
dium péndere; no querer pagar una -, stipén- nalis; la - de Kyoto, convéntio kyotiana;
dium (vel de stipéndio; tributum vel de pactum kyotianum (clímatis servandi).
tributo) recusare // (impuesto pagado al Es-
tado) v. impuesto. convencional: (perteneciente al convenio o
pacto) ex conventione receptus // (que resulta
contrición: contrítio, onis f. o se establece en virtud de precedentes o de
costumbre) usitatus, a, um. Sin: translatícius;
control: (inspección) inspéctio, onis f. Sin: usu receptus.
recognítio; inquisítio; recénsio; examinátio;
examen // (regulación) moderamen, mĭnis n. convencionalismo: conventionalismus, i m.
Sin: moderátio; temperátio; ordinátio. Uso: - Sin: moris observántia; stúdium moris tráditi.
de la circulación, circulationis vel circuitio-
nis régimen et moderátio; - de natalidad, na- convenio: páctio, onis f. Uso: - internaciona-
tálium vel prolis temperátio, moderátio, les, pactiones internationales vel inter natio-
ordinátio; - de tono, toni moderamen; - de nes; pactiones quae inter pópulos conflantur;
volumen, volúminis index vel moderamen // - de coalición, v. coalición.
(mando o dispositivo de regulación) - remoto,
telemoderamen, mĭnis n. Sin: e longinquo conventículo: conventículum, i n. Sin: con-
gubernáculum; moderamen automáticum. ventiúncula.
Uso: con - remoto, telemoderatus, a, um.
convento: coenóbium, ii n. Sin: monasté-
controlar: inspícere. Sin: inspectare; re- rium; monachorum domicílium; sacra
cognóscere; examinare; exquírere // fig mo- domus. Uso: - franciscano, franciscale coe-
derari. nóbium.

controversial: controversiosus, a, um. Uso: conventual: adj conventualis, e. Sin: coeno-


declaración vaticana -, declarátio vaticana bialis; monasterialis; coenóbii vel monastérii
controversiosa. (gen) // (religioso que vive en convento) coe-
nobita, ae m ; (religioso franciscano) sodalis
controversista: disceptator, oris m. Sin: pe- franciscalis conventualis.
ritus controvérsiae.
convergencia: convergéntia, ae f.
controvertido, v. controversial.

268
convulsión

convergente: convergens, entis. convértere ; ad bonam frugem redire vel se


recípere. Uso: - religiosamente, ad Deum
converger, v. convergir. converti; - al cristianismo (o al catolicismo),
ad christianam (vel ad cathólicam) religio-
convergir: convérgere. Sin: concúrrere; con- nem converti; christianum fíeri; christianam
venire; conflúere. religionem amplecti.

converso, sa: conversus, i m; conversa, ae f. convexidad: convéxitas, atis f. Sin: convé-


xio.
conversación: collóquium, ii n. Sin: collo-
cútio; sermo, onis m. Uso: - radial, radio- convexo: convexus, a, um.
phónicum collóquium; - telefónica,
collocútio telephónica; alargar la -, sermo- convictor: convictor, oris m.
nem protráhere; hacer una -, collóquium ha-
bere; trabar -, sermonem sérere. convictorio: convictus, us m. Sin: ephe-
bēum; collégium.
conversar: cólloqui cum áliquo. Sin: sermo-
nem conferre (vel habere) cum áliquo. convite: convívium, ii n. Sin: sympósium, ii
n; compotátio, onis f.
conversión: convérsio, onis f. Uso: - moral,
morum emendátio; réditus ad bonam frugem; convival: convivalis sive convivialis, e.
- religiosa, ad Deum convérsio; ad Dei cul-
tum convérsio; - al cristianismo o al catoli- convivencia: convivéntia, ae f. Sin: convic-
cismo, ad christianam vel ad cathólicam tus, us m; convíctio; consórtio; contubér-
religionem convérsio. nium; consuetudo victūs; communis vitae
consuetudo. Uso: - humana, humanus vel hó-
converso, sa: adj conversus, a, um // sust minum convictus; humana vel hóminum con-
conversus, i m; conversa, ae f. sórtio; cívium coniúnctio; hóminum socíetas;
- prematrimonial, contubérnium ante matri-
convertibilidad: convertibílitas, atis f. mónium; relaciones de - humana, necessitú-
dinum rationes in societate; mútua
convertidor: Tecnol commutatórium, ii n. commércia in humano convictu; sectores de
Sin: máchina commutatória; mechanēma la -, humanae societatis partes; buena - con
mutatórium; v . transformador. Rusia, bona convivéntia cum Rússia.

convertir: (traer a la práctica de las buenas conviviente: contubernalis, is m.


costumbres) áliquem ad frugem bonam redú-
cere // (reducir a la verdadera religión al que convivificar: convivificare.
va errado) convértere. Sin: ad veram religio-
nem tradúcere. Uso: - al cristianismo, ad convivir: convívere. Sin: cohabitare; conver-
christianam religionem convértere vel addú- sari; contubérnio uti; unā cum áliquo vívere.
cere.
convoy: cúrruum agmen (-mĭnis n).
convertirse: (mudar de vida) mores emen-
dare. Sin: ad frugem bonam converti vel se convulsión: convúlsio, onis f. Sin: spasmus,

269
conyugal

i m; spasma, ătis n; nervorum vel membro- men, mĭnis n; culmen, mĭnis n; vertex, tĭcis
rum convúlsio; nervorum contráctio vel re- m; apex, ápĭcis m // (conjunto de las ramas y
tráctio; musculorum rigor. hojas que forma la parte superior del árbol)
(árboris) frondes (-ium fpl) // (parte hueca
conyugal: coniugalis, e. Sin: maritalis; co- del sombrero) (pétasi) apex, ápĭcis m.
niúgii (gen); cóniugum (gen).
cópano: cáupulus, caúpilus, caupillus, i m.
coñac: coníacum, i n. Sin: conacum sive có-
nacum; coniacense (vinum); pótio coniacen- coparticipación: comparticipátio, onis f.
sis; válida pótio coniacensis.
copartícipe: compárticeps, cĭpis.
cooperación: cooperátio, onis f. Sin: adiutrix
ópera; óperae collátio; concors áctio. Uso: - copernicano: copernicanus, a, um.
europea, internacional, cooperátio Europaea,
internationalis; - práctica, cooperátio prác- copero: pocillator, oris m. Sin: cellárius; qui
tica; - contra el terrorismo, cooperátio contra pócula ministrat; a cýatho vel a cýathis mi-
terrorismum; - para rechazar el terrorismo, nister. Uso: ser -, hacer el -, pócula minis-
cooperátio ad terrorismum arcendum; - de las trare
clases sociales, amica inter classes (vel inter
cívium órdines) conspirátio. copete: (cabello levantado sobre la frente)
cirrus, i m.
cooperador, ra: cooperator, oris m; coopera-
trix, icis f. Uso: - de la organización de ayuda copetudo: (que tiene copete) cirratus, a, um.
“Care”, cooperatrix organizationis auxiliaris
“Care”. copia: exemplar, aris n; exemplum, i n. Sin:
transcríptio. Uso: - a máquina, antígraphum;
cooperar: cooperari. Sin: adiuvare áliquem apógraphum vel apógraphon; copiatum; diá-
in áliqua re. Uso: - con uno, adiutricem ópe- graphum; copia; - autenticada, exemplar
ram navare (vel praestare) álicui. consignatum; - calcada, sacada a calco,
transcriptum vel transcusum exemplum; - fo-
cooperativa: socíetas cooperativa Sin: socí- tográfica, apógraphon photográphicum; -
etas vel consociátio adiutrix in áliqua re. Uso: hectográfica, hectográphicum (vel polygrá-
- de consumo, socíetas emptorum; associátio phicum) exemplar; - de una carta, litterarum
consuméntium; - de producción, associátio exemplum; exemplum epístulae; - de un cua-
productionis; cooperativas de solidaridad, dro, tábulae exemplar // (imitación servil)
consociationes solidaritatis. imitátio, onis f. Sin: similitudo.

coordinación: coordinátio, onis f. Sin: copiadora: (multicopista) copiatrum, i n.


nexus, us m; ordinátio; disposítio. Sin: máchina exscriptícia vel plurificatória;
tórcular (-aris n) litterarum exemplis facien-
copa: (vaso con pie para beber) cýathus, i m. dis.
Sin: hýalus, i m; calix, ĭcis m; scyphus, i m;
pátera; pyxis, idis f; póculum; cántharus; po- copiar: exscríbere. Sin: descríbere; copiare.
tórium; vas potórium // (parte superior del Uso: acción de -, descríptio; exscríptio; co-
árbol) (árboris) caput, cápitis n. Sin: cacu- piátio.

270
coral

copista: exscriptor, oris m. Sin: descriptor; miento.


exempli scriptor.
copto: adj cópticus, a, um. Uso: rito -, cópti-
copistería: taberna exscriptória. Sin: officina cus ritus // sust coptus, i m.
exemplorum.
copulativo: copulativus, a, um.
copita: pocillum, i n. Sin: calículus; póculum
minutum. copy (Inform) duplicar: copiare // (resultado
de copiar) exemplar, aris n.
copla: (composición poética breve) populare
epigramma (-ătis n) // (estrofa) stropha, ae f copyright: ius proprietatis libráriae.
// (versos) versus, ŭum mpl. Uso: escribir
versos, versus fácere; cármina scríbere // coqueta: adj ambitiosa. Sin: immódice se os-
(canción popular) popularis cantilena, canti- tentans; óculis venans (que caza con los
úncula, náenia. Uso: - alternas, populares ojos); ambitiose circumspectans (que mira en
cantilenae alternae; alternae náeniae; alterni torno con deseo de agradar) // sust ambitiosa
versus. mulier. Sin: immódica sui ostentatrix; óculis
venatrix; ambitiosa circumspectatrix.
copo: - de nieve, nivis pluma; floccus níveus
sive nivalis; - de algodón en rama, floccus, coquetear: immódice se ostentare. Uso: -
i m. con alguien, (mólliter) blandiri álicui; áli-
quem blandítiis vel blandimentis allícere, illí-
copón: pyxis, ĭdis f. Sin: cibórium // (copa cere, pellícere; áliquem impudenter allícere;
grande en que se guarda el Santísimo Sacra- áliquem muliébribus ártibus captare; - con la
mento) sacra pyxis. Sin: sacrum ciborium. mirada; óculis venari; ambitiose circumspec-
tare.
copra: copra, ae f.
coqueteo o coquetería: immódica sui osten-
coprocessor (Inform) coprocesador: proces- tátio. Sin: ambítio. Uso: la - femenina, mulí-
sórium, ii n (mathemáticum vel arithméti- ebres blandítiae (-arum fpl) vel artes (-ium
cum). fpl); - de miradas, petulántia oculorum.

coproducción: consociata efféctio. coqueto o coquetón: (gracioso, atractivo,


agradable) béllulus, a, um. Sin: pulchellus;
coprofagia: coprophágia sive -phagīa, ae f. venústulus; bellus. Uso: frases -, blanda (vel
móllia, vel alliciéntia) verba; miradas -, ar-
coprófago: copróphagus, a, um. guti óculi; blandientes óculi // (que procura
agradar a las mujeres) levis et mulierosus.
coprolalia: coprolália sive -lalīa, ae f. Sin:
turpilóquium; túrpiter loquendi libido vel lu- coracero: miles (-lĭtis m) vel eques (équitis
bido. m) loricatus, cataphractus, ferratus, clibaná-
rius.
coprorrea, v. diarrea.
coral: (animal) corállium vel corálium, ii n;
coprostasia: choprostasis, is f; v. estreñi- corallum, i n. Uso: de -, corállicus; corállinus.

271
coralino

Uso: isla de -, ínsula corállica // (composi- corcho: suber, ĕris n. Sin: cortex (-tĭcis mf).
ción musical) choralis, is m. Sin: chorale, is Uso: de -, subéreus, a, um; cortíceus; e vel ex
n; liber choralis // (relativo al coro) choralis, súbere; e vel ex córtice.
e. Uso: servicio -, chorale servítium.
cordada: scánsio (-onis f) gregalis. Sin: as-
coralino: corállicus vel corállinus, a, um. census (-us m) montanus colligatus; ascenso-
res montani colligati.
Corán: Coranum, i n; Coranus, i m. Sin: Al-
coranus; Koranum; koranum volumen; ma- cordados: chordata (animántia) npl.
hometanismi codex; islamismi lex.
cordel: funis, is mf Sin: restis, is (ac -im vel
coránico: coránicus, a, um. -em, abl -i vel -e) f.

coraza: lorica, ae f. Uso: revestido de -, lori- cordelito: funículus, i m. Sin: restícula; línea
catus; loricā munitus. vel línia ; linum.

corazón: cor, cordis n. Uso: - artificial, cor cordial: (afectuoso, amistoso) benévolus, a,
arte factum; - pequeño, v. corazoncillo; - de um. Sin: benévolens, entis; familiaris; since-
plástico y metal, cor e re plástica et metallo; rus // (bebida o poción confortante) pótio
con el - en la mano o en las manos, aperto (-onis f) corróborans. Sin: pótio recreandis
péctore; ex ánimo; lo tengo en el -, cordi est víribus apta.
mihi; cordi hábeo; mihi curae est; mihi in me-
dullis haeret; mihi in amóribus (vel in amore) cordialmente: ex ánimo.
est; mihi in delíciis est // (fig, centro de una
cosa) en el - de la ciudad, in urbis sinu; in cordillera: contínui vel perpétui montes. Sin:
média urbe; en el - de la noche, multā nocte, perpétua iuga; móntium séries (-ēi f). Uso: -
de multa nocte, concúbia nocte. de los Andes, Andes, ium fpl; Andes montes
contínui; Andium catenae vel concatenatio-
corazoncillo: córculum, i n (dim de cor); cor- nes.
cillum (dim de córculum).
cordimariano: adj cordimarianus, a, um //
corbata: focale, is n. Sin: fáscia collaris; sust cordimarianus, i m. Sin: sodalis cordi-
colli vitta vel fascíola; croata; fáscia croata. marianus; v. claretiano.
Uso: - sin nudo, fascíola subliganda.
cordón: funículus, i m. Sin: restícula. Uso: -
corbeta: Mar córbita, ae f. Sin: celox (-ōcis de zapato, corrígia, ae f; corrígium, ii n; liga-
f). men, mĭnis n; - eléctrico, funículus eléctri-
cus; - salvavidas, funis (-is m) salútifer; -
corchea: chroma, ătis n. Sin: chrómatis nota. umbilical, funículus vel cunículus umbilica-
lis; nervus umbilicaris.
corchero: subéreus, a, um. Sin: suberīnus.
Corea: Corea, Córea, Korea, ae f. Uso: - del
corchete: (signo ortográfico) parénthesis Norte, del Sur, Corea Septentrionalis, Meri-
quadra. Uso: encerrar algo entre corchetes, diana.
áliquid parenthésibus quadris interclúdere.

272
corología

coreano: adj coreanus, a, um // sust Corea- sus (-us m) angularis. Uso: marcar un -, emít-
nus, i m. tere ex oblíquo; proícere ex ángulo.

corego: chorāgus, i m. Sin: dux (ducis m) corneta: cornu (ordinariam tiene el gen y
chori. demás casos del sing como el nom). Uso: fa-
bricante de cornetas, cornuárius, ii m.
coreografía: choreográphia sive choreogra-
phīa, ae f. Sin: chorearum ars vel rátio; ars cornetín: (instrumento músico de llaves)
scáenicae saltationis. tuba pistillata.

coreográfico: choreográphicus, a, um. Sin: cornijal, v. manutergio.


scáenicus; ad choreográphiam pértinens; ad
scaénicam saltationem spectans. coro: (reunión de personas que ejecutan
danzas y cantos) chorus, i m. // (conjunto de
coreógrafo: choreógraphus, i m. Sin: chore- personas reunidas para cantar) cantorum vel
arum ártifex; scáenicae saltationis magister; canéntium chorus. Uso: director de -, chori
chorearum saltationum ártifex. magister; chorodidáscalus // (pieza musical
para varias voces) cánticum, i n. Sin: con-
corepíscopo: chorepíscopus, i m. Sin: centus, us m; chorus, i m. Uso: libro de -,
epíscopi vicárius. liber cánticus; cántuum liber // (composición
poética que sirve de letra a una pieza musical
corifeo: (el que guiaba el coro en las trage- concertada) chori carmen // (parte de la igle-
dias) coryphaeus, i m. Sin: phonascus; chori sia donde se cantan los oficios) chorus, i m.
dux vel princeps // (fig, el que es seguido de Sin: templi subsellárium. Uso: - de canónigos,
otros en una opinión, secta o partido) chori- canonicorum subsellárium; - de religiosas, vír-
phaeus, i m. Sin: antesignanus. ginum devotarum subsellárium; - de religio-
sos, sodálium religiosorum subsellárium.
corindón: corindónium, ii n.
corografía: chorográphia sive -graphīa, ae f.
corista: (persona que canta en un coro) chóri- Sin: regionis descríptio.
cus, i m. Sin: choricista, ae m; choréutes, ae m.
corográficamente: chorográphice. Sin: se-
coriza: córyza, ae f. Sin: pituíta; gravedo cundum chorográphiam.
(-dĭnis f); destillátio nárium.
corográfico: chorográphicus, a, um.
cornamusa: tíbia utriculária.
coroides: choróides, is f.
córnea: córnea, ae f. Sin: túnica córnea; óculi
tunícula vel membránula. Uso: - transpa- coroiditis: choroidites, is f. Sin: choróidis in-
rente, córnea perlúcida sive pellúcida. flammátio vel inflátio.

córner: recessus, us m // (ángulo de cancha) corola: corolla, ae f. Sin: floris corolla.


lusóriae paláestriae ángulus. Uso: echar la
pelota a -, in oblíquum avértere // (saque de corología: chorológia sive -logīa, ae f.
esquina, en el fútbol) iactus (-us m) vel mis-

273
corona

corona: (moneda) corona, ae f // (Astron, corporativismo: corporativismus, i m. Sin:


halo) corona, ae f. corporationum rátio; collégii, societatis, so-
dálium stúdium vel sensus (-us m); corpora-
coronación: (acto de coronar) coronátio, torum hóminum rátio vel disciplina;
onis f. Sin: stephanosis; actus coronandi; co- corporatorum opíficum socíetas vel coetus (-
ronae imposítio // (acto de coronarse un so- us m).
berano) coronae accéptio vel suscéptio. Sin:
pública impérii assúmptio. Uso: día de la - corporativo: corporativus, a, um. Sin: colle-
de un rey, dies quo rex diadema áccipit (vel gialis; ad corporationes pértinens; ad collégia
accípiet ...); dies quo rex solemni ritu inau- cívium áttinens; qui, quae, quod ad sodalícia
guratur (vel inaugurábitur...); día de la - del spectat; qui, quae, quod ad corporatos
Papa, dies quo Pontifex Máximus Summi hómines pértinet.
Pontificatus insigne sollemni ritu súscipit (vel
suscípiet ...). corporeidad: corporálitas, atis f. Sin: con-
crétio, onis f; córporis concrétio.
coronar: coronare. Sin: coronā vel diadé-
mate redimire; diadema (vel régium insigne) corpóreo: (que tiene cuerpo) corpóreus, a,
cápiti alicúius impónere, vel régiam trádere um. Sin: corporalis, corporatus // (pertene-
potestatem (si se trata de un soberano). ciente o relativo al cuerpo) v. corporal.

coronario: coronárius, a, um. Sin: cordalis, corpulencia: corpuléntia, ae f. Sin: obésitas;


e. córporis magnitudo; corpus amplum vel obe-
sum.
coronel: chiliarchus, i m. Sin: tribunus míli-
tum; praefectus cohortis; legionis tribunus Corpus Christi o Corpus: Córporis Christi
Uso: teniente -, chiliarchus vicárius. festum. Sin: sollémnia Sacramenti Augusti.

corpiño: thorácium, ii n. Sin: thorax, acis m; corral: (animálium) cohors, ortis f. Sin: saepes
stróphium; fáscia pectoralis. vel sepes, is f. Uso: - de bueyes, bovile, is n; -
de cerdos, suíle, is n; - de ovejas, ovile, is n.
corporación: corporátio, onis f. Sin: corpus,
pŏris n; coetus, us m; collégium; sodalícium; correa: córium, ii n; córius, ii m. Sin: lorum;
consociátio. Uso: jefe de una -, collégii ma- loramentum. Uso: - de transmisión, córium
gister vel princeps (-cĭpis m); corporaciones volúbile.
de ciudadanos, cívium córpora.
corrección: (acción de corregir) corréctio ,
corporal: (perteneciente o relativo al onis f. Sin: reprehénsio; animadvérsio; obiur-
cuerpo) corporalis, e. Sin: córporis vel cór- gátio // (calidad de lo que es correcto) ho-
porum (gen). Uso: pena, castigo -, córporis nesta rátio. Uso: - deportiva, honesta
vérbera (-um, npl) // (lienzo que se extiende decertandi rátio // (alteración o cambio que
en el altar para poner sobre él la hostia y el se hace en las obras escritas) emendátio,
cáliz) corporale, is n. Sin: corporale línteum; onis f. Sin: textūs emendátio.
sacrum línteum vel lintéolum; líneus pannus.
correccional: custodiárium, ii n. Sin: correc-
corporalmente: corporáliter. tória domus. Uso: - de menores, domus púe-

274
correría

ris custodiendis et educandis. en el mismo partido) eiusdem partis fautor.

correcto: rectus, a, um. Uso: ¡correcto!, rec- correo: (servicio público para el transporte
tum (est); recte!; ¿es esto -?, estne hoc rec- de las correspondencias) cursus (-us m) pú-
tum? blicus vehicularis, vehiculárius, cursualis, fis-
calis. Sin: res vehicularis, vehiculária,
corrector: (el que corrige) corrector, oris m. cursualis, tabellária. Uso: - aéreo, cursus aé-
Sin: emendator. Uso: - de pruebas de im- rius; - diplomático, públicus legatorum cur-
prenta, corrector; plagularum corrector; pa- sus; vehiculárius cursus ad públicos legatos
ginarum emendator. pértinens; Inform, - electrónico, cursus elec-
trónicus; lítterae electrónicae; - especial, es-
corredizo: convolutábilis, e. Uso: capote -, tafeta, anabásius, ii m; - militar, públicus
tectum convolutábile. cursus castrensis; buque -, tabellária navis;
despacho de -, ostíolum cursuale; empleado
corredor: (pasillo o pieza de paso larga y de -, officialis (-is m) cursórius; jefe de -, pú-
angosta) andron, onis m. Sin: mesáula; am- blici cursus praepósitus; rei tabelláriae prae-
bulacrum; ambulatiúncula; fauces, ium fpl; pósitus vel praefectus; vagón -, currus
tránsitus, us m. Uso: - subterráneo, cunícu- tabellárius; por -, cursu público vel fiscali;
lus, i m; - de la casa, fauces áedium // (com- por - aéreo, cursu aério; enviar, expedir por
petidor) cursor, oris m. Sin: petītor, oris m. -, áliquid cursu publico (vel vehiculari, vel
Uso: - de resistencia, qui longa spatia per- vehiculário, vel fiscali) míttere // (cartas o
currit // (balcón corrido) v. balcón // (el que pliegos de cualquier clase que se despachan
interviene por oficio en las compras y ventas o reciben) epístulae (-arum fpl) vel fasces
de ciertos artículos) procurator, oris m. Uso: (-ium mpl) // (oficina de correos) diribitó-
- de bolsa, collybista, ae m; nummulárius, ii rium, ii n. Sin: diribitórium cursuale; cursus
m; - de comercio, rebus mercandis procura- públici diribitórium; epistularum vel littera-
tor; - de mercaderías, ínstitor vel curator mér- rum diribitórium; públicum epistularum diri-
cium. bitórium; cursūs públici sedes; aedes
cursuales; officina cursualis. Uso: - central,
corregir: corrígere. Sin: emendare; polire vel praecípuum epistularum diribitórium // (men-
expolire. Uso: - un escrito, scriptum emen- sajero, estafeta) cursor, oris m. Uso: enviar
dare vel expolire; scriptum ad criticorum algo por -, áliquid cursori perferendum
severitatem exígere; scriptum ad criticorum commíttere; áliquid per cursorem míttere //
rationem emendare. (buzón) públici cursus cápsula vel capsella.
Uso: echar una carta al -, in públici cursus
corregüela: convólvulus, i m. cápsulam epístulam demíttere, immíttere,
inícere // a vuelta de -, statim; extemplo; e ves-
correlación: correlátio, onis f. Sin: conve- tígio.
niéntia; congruéntia; mútua relátio.
correría: concursátio, onis f. Sin: incúrsio;
correligionario: (que profesa la misma reli- excúrsio; excursus, us m. Uso: - de los enemi-
gión) consecráneus, i m. Sin: religionis só- gos, hóstium incúrsio; hacer una -, excursio-
cius; eiusdem religionis párticeps; eandem nem vel incursionem fácere; hacer una -
religionem habens // (que tiene la misma opi- entre los enemigos, incursionem in hostes
nión política, especialmente si está inscrito (vel in fines hóstium) fácere; impedir las co-

275
correspondencia

rrerías al enemigo, hostem ab incursiónibus duodevicésimo mensis currentis; moneda -,


prohibere. legalis pecúnia; precio -, pretium vulgatum
vel praesens // sust cursus, us m. Sin: fluen-
correspondencia: (conjunto de cartas que se tum, i n; aquae fluentes. Uso: contra -, ad-
despachan o reciben ) epístulae, arum fpl. verso flúmine vel amne; adversum in flumen;
Sin: lítterae, arum fpl; v. correo // (cartas que adversus amnis cursum; siguiendo la -, se-
se escriben dos o más personas una a otra) cundo flúmine // ( fig, curso, movimiento de
epistularum vel litterarum commércium (cum los sentimientos y de las tendencias) vulgata
áliquo, inter áliquos). Sin: commércium epis- vel communis opínio. Sin: multitúdinis iudí-
tolare; epistolare collóquium // (acción y cium. Uso: corrientes del pensamiento filo-
efecto de corresponder o corresponderse) sófico, philosóphiae, arum fpl; las varias - del
congruéntia, ae f. Sin: cohaeréntia; conve- pensamiento moderno, huius nostrae aetatis
niéntia alicúius rei cum áliqua re. váriae doctrinae; fuertes - culturales, econó-
micas y políticas, motus magni culturales, oe-
correspondiente: adj correspondens, entis. conómici, polítici; - literarias, quae de lítteris
Sin: cóngruens (álicui rei, cum áliqua re); eruditi viri séntiunt; - políticas, de re pública
convéniens (cum áliqua re, álicui rei, ad vel regenda opiniones; contra -, adversus com-
in áliquid, in áliqua re) // (miembro no nume- munes opiniones; adversus communem opi-
rario de una corporación, que por lo general nandi agendique rationem; dejarse llevar de
reside fuera de la sede de esta y colabora con la -, communi opinione ferri; témpori cédere
ella por correspondencia) sócius correspon- vel inservire; tempóribus servire; vulgarem
dens. Sin: epistularis sócius // (corresponsal) consuetúdinem sequi; ir contra -, multitudi-
v. esta voz. nis iudicio repugnare; communem opinionem
refutare; irse con o tras la -, aliorum opinioni
corresponsable: corresponsábilis, e. subscríbere; seguir la -, vulgatam opinionem
amplecti; multitúdinis iudícium sequi //
corresponsal: relator, oris m; relatrix, icis f. Electr, - eléctrica, vis eléctrica. Sin: eléctri-
Sin: correspondens, entis m; cooperator vel cus fluor; fluentum; fluentum eléctricum; flu-
collaborator, oris m; cooperatrix vel collabo- xus (-us m) eléctricus; sucíneus fluctus;
ratrix, icis f; áuceps (-cŭpis m) actorum; cap- sucínei fluctus vis. Uso: - alterna, fluxus al-
tator (-oris m) nuntiorum; ádvena scriba. ternus; - continua, fluentum contínuum; - hi-
Uso: - especial, relator specialis; - radiotele- droeléctrica, vis hidroëléctrica; - parásita o
visivo, relator radiotelevisíficus; Florencia de Foucault, fluentum verticosum; - termo-
Aubenas, - del diario “Libération”, Floren- eléctrica, vis thermoëléctrica; hilo de la -,
cia Aubenas, cooperatrix actorum diurnorum, filum fluenti eléctrici; impulsos de -, impul-
q. t. “Libération”. sus (mpl) fluenti eléctrici; toma de - , eléctri-
dis exceptáculum; dar la -, eléctricum
corrida de toros: tauromáchia sive tauroma- rívulum immíttere // estar al - de una cosa,
chīa, ae f. Sin: pugna cum tauris; taurorum áliquid scire vel cognóscere. Sin: áliquid no-
(in circo) agitátio. visse vel cognovisse; estar al - de todas las
publicaciones, quae quotídie typis eduntur
corriente: adj currens, entis. Uso: agua -, perspecta habere; poner a alguien al - de una
aqua viva vel prófluens; año -, annus vertens; cosa, certiorem fácere áliquem alicúius rei
cuenta -, quotidianae rationes; - mes, mensis vel de áliqua re // - de aire, áëris afflatus (-us
currens; el lunes, 18 del corriente, die Lunae, m). Sin: áër áffluens.

276
cortejo

corrillo: conventículum, i n. Sin: círculus; rium.


colléctio. Uso: reunirse en -, circulari; in
orbem coīre; orbem fácere vel collígere. cortacigarros: cultellus sectórius volúmi-
num. Sin: cultellus ad secanda volúminum
corrimiento: lapsus, us m. Uso: - de tierra, acúmina.
lapsus terrae.
cortadora: - de césped, v. cortacésped.
corro: corona, ae f. Uso: - de amigos, amico-
rum corona; v. corrillo. cortahielos, v. rompehielos.

corroborante: adj corróborans, antis // sust cortalápices: instrumentum cuspidárium.


medicamentum corróborans. Sin: scriptórii lápidis cuspidamentum.

corromper: - a alguien, corrúmpere áli- cortapapel o cortapapeles: chartíseca, ae f.


quem. Sin: áliquem ab offício detorquere; Sin: lígula vel língula; culter, tri m; ensícu-
áliquem e recto itínere abdúcere; áliquem lus, gladíolus, cultellus chartárius; gladíolum
transversum ágere, impéllere, rápere. chartárium; culter chartárius; cultellus librá-
rius; caesória vírgula; (máquina) chartae sec-
corrupción: (putrefacción) corrúptio, onis f. trix (-icis f).
Sin: tabes, is f // (- de costumbres) corrupti
mores; morum grávitas // (utilización de las cortaplumas: scalprum, i n. Sin: cultéllulus;
funciones y medios de aquellas en provecho, culter plicátilis; scalprum librárium; cálamo
económico o de otra índole, de sus gestores) acuendo novácula.
corruptela, ae f. Sin: corrúptio. Uso: - pecu-
niaria, corrúptio pecuniária // tentativa de -, cortapuros, v. cortacigarros.
ámbitus, us m.
cortar: secare. Sin: resecare; exsecare. Uso:
corsario: adj piráticus, a, um. Sin: praedató- - el pelo, capillos resecare; comam curtare vel
rius // sust, v. pirata. tondere; - la barba y el pelo, barbam comam-
que tondere.
corsé: fáscia, ae f. Sin: pectorale, is n; stró-
phium; mamillare; fáscia pectoralis; femí- corte: (superficie que forman los cantos de
neus thorax. un libro) séctio vel sectura foliorum. Uso: -
rojo, dorado, séctio (foliorum) rubra, aurata
corsetera: strophiária, ae f. Sin: quae stró- vel áurea // (filo) acies, ēi f // (residencia del
phia cónficit. soberano) aula, ae f. Sin: aula régia. Uso: la
- de Toscana, Aula Etrusca // Suprema Corte,
corsetero: strophiárius, ii m. Sin: qui stró- summum causis dirimendis concílium; iudí-
phia cónficit. cium postremae provocationis; v. tribunal // -
de vestido, texti segmen (-mĭnis n).
cortabolsas: crumeníseca, ae m. Sin: manti-
culárius; sector zonárius. cortejar: sectare vel sectari. Sin: assectare
vel assectari; álicui adulari.
cortacésped: herbisectrum, i n. Sin: máchina
herbisectória vel falcata; herbarum tonsó- cortejo: (requiebro o galanteo) assectátio,

277
cortesano

onis f. Sin: assidúitas; obséquium; cómitas; cortometraje: brevior pellícula. Sin: astríc-
amatória alléctio; amatóriae blandítiae fpl // tior taeníola; brevior cinematográphica pellí-
(personas de acompañamiento) comitatus, us cula.
m. Sin: pompa; agmen, mĭnis n; caterva; có-
mites. Uso: - fúnebre, pompa fúnebris; exse- corva: (parte de la pierna) poples, lĭtis m.
quiarum turba; funus, nĕris n ; exséquiae,
arum fpl; - de antorchas, taedífera pompa vel corveta: córbita, ae f. Sin: celox (- ōcis f).
multitudo; lampadariorum agmen.
corzo: musmo vel músimo, onis m. Sin: ca-
cortesano: (adj, perteneciente a la corte) áu- préolus.
licus, a, um // sust áulicus, i m. Sin: áulicus
homo; v. gentilhombre. cosaco: cosacus, i m.

corteza: cortex, tĭcis mf. “Cosa Nostra”: “Res Nostra”. Sin: consociá-
tio scelesta, quae dícitur “Res (vel Causa)
cortijo, v. alquería. Nostra”.

cortina: cortina, ae f. Sin: línteum; velum; cosecante: Geom cósecans, antis f.


plágula. Uso: - corrediza, velum vel línteum
volúbile; - metálica, cataracta; cratis (-is f) cosechadora: máchina messória tritória vel
metállica; - metálica plegadiza, convolutabí- trituratória. Uso: - automotriz, automatária
lia claustra npl; - transparente, plágula pers- messória tritória (máchina); autómatum mes-
pícua; - de cama, conopēum vel conópium; - sórium tritórium.
de teatro, aulaeum; bajar la - metálica, cata-
ractam abdúcere // - de bambú, vallum gra- coseno: (có)sinus , us m. Sin: arcus (có)sinus.
míneum; - de fuego, ignis vapor; - de hierro,
férrea saepta npl; férreum vallum; velum coser: máquina de -, máchina sartória vel sar-
férreum; - de humo, nébula vel nubécula; - de ciendi.
muelle, munīmen (-mĭnis n) vel munimen-
tum. cosilla o cosita: récula vel réscula, ae f.

cortinaje: vela, orum npl. Sin: plágulae; ve- cosmética: (ciencia y arte que trata de los
lámina. Uso: - corredizo, vela vel líntea volu- cosméticos) cósmesis, is f. Sin: cosmética, ae
bília; plágulae volúbiles; - corrido, vela vel f; cosmética ars, disciplina, doctrina, sciéntia;
líntea obducta; plágulae obductae; - desco- fucandi ars; ars conficiendi ornamentária me-
rrido, vela vel líntea reducta; plágulae reduc- dicámina, medicamenta, unguenta. Uso: - fa-
tae. cial, vultum fucandi ars; ars vultūs fucandi;
ars fáciem fucandi.
cortinilla: lintéolum, i n.
cosmético: adj cosméticus, a, um. Sin: ad
cortisona: cortisonum, i n. cósmesin vel ad cosméticam (vel ad cosméti-
cam artem) áttinens // sust cosméticum, i n.
cortocircuito: brevis circúitus (-us m). Sin: Sin: cosmetórium; medicamen vel medica-
circúitus curtus; contractus circúitus. mentum; fucus; unguentum; tectórium; cos-
méticum medicamentum. Uso: - para el

278
costar

rostro, medicamen vel medicamentum faciēi; cosmopolita: adj cosmopolíticus, a, um. Sin:
rostro ajado por los -, os medicámine attri- mundanus // sust cosmopolita, ae m. Sin:
tum; rostro cubierto de cosméticos, vultus mundi íncola; civis (-is mf) universi; totíus
medicamínibus interstinctus. mundi civis.

cosmetólogo: artis cosméticae peritus. Sin: cosmopolitismo: cosmopolitismus, i m. Sin:


faciēi cosmetes (-ae m), curator, medicator; doctrina cosmopolítica; fratérnitas humana;
fáciem medicandi peritus. totīus mundi amor.

cósmico: cósmicus, a, um. cosquillar, v. cosquillear.

cosmogonía: cosmogónia sive -gonīa, ae f. cosquillas: titillátio, onis f.


Sin: de mundi orígine doctrina, disciplina.
cosquillear: titillare. Sin: pellem léviter ti-
cosmografía: cosmográphia sive -graphīa, ae tillare.
f. Sin: mundi vel universi descríptio.
cosquilleo: titillátio, onis f; titillamentum, i
cosmográfico: cosmográphicus, a, um. Sin: n. Sin: burburismus, i m.
ad cosmográphiam spectans; ad mundi de-
scriptionem pértinens. costa: (orilla del mar y tierra que está cerca
de ella) litus, tŏris n. Sin: ora, ae f. Uso: -
cosmógrafo: cosmógraphus, i m. Sin: mundi Azul, Caerúlea Ora // (cantidad que se paga
vel universi descriptor; qui mundum vel uni- por una cosa) impensa, ae f. Sin: prétium;
versum describit; cosmográphiae (vel mundi sumptus, us m. Uso: a toda -, quacumque (vel
descriptionis, vel universi descriptionis) cul- quavis, vel omni) ratione vel contentione;
tor, studiosus, peritus. totis víribus , víribus ómnibus; summa ope; a
- de la vida, cápitis perículo; perseverar a
cosmología: cosmológia sive -logīa. Sin: uni- toda - en una cosa, in áliqua re quoquo pacto
versi mundi sciéntia. (vel quoquo modo) perseverare.

cosmológico: cosmológicus, a, um. Costa de Marfil: Litus (-tŏris n) Ebúrneum.


Sin: Éboris ora.
cosmometría: cosmométria sive -metrīa, ae
f. costado: (cada uno de los dos lados del
casco de un buque) latus, tĕris n.
cosmonauta: cosmonauta, ae m. Sin: astro-
nauta; cosminauta; spatiinauta. costanero: litoralis, e; litóreus, a , um. Sin: in
lítore pósitus. Uso: camino -, litoralis vel ma-
cosmonáutica: cosmonáutica, ae f. Sin: res rítima via; ciudad -, urbs litórea.
cosmonáutica; disciplina cosmonavalis.
costar: constare. Sin: stare vel esse con com-
cosmonáutico: cosmonáuticus, a, um. Sin: plem. de precio en abl, exceptuados los gen
cosmonavalis, e. tanti, quanti, pluris, minoris (tanto, cuanto,
más, menos). Uso: cada fascículo cuesta DM
cosmonave, v. astronave. 8,50, fascículus singularis constat octo semis

279
Costa Rica

marcis Germánicis; ¿cuánto cuesta esta cotiledón: cotyledon, ŏnis f.


casa?, quanti est haec domus? cuesta 40.000
liras, quadraginta mílibus libellarum est. cotilla, v. corsé.

Costa Rica: Res pública Orovitensis. Sin: cotización: aestimátio, onis f.


Costarica, ae f.
coto: (campo reservado de caza) saeptum ve-
costarricense : adj costaricensis, e // sust nationis. Sin: fines venatórii; privatus vena-
Costaricensis, is m. tionis locus.

costarriqueño, v. costarricense. cover girl: exterioris páginae puella.

coste: (cantidad que se paga por una cosa) v. cow boy: armentárius, ii m. Sin: pecuárius.
costa.
coxalgia: coxálgia sive coxalgīa, ae f. Sin:
costeleta, v. chuleta. coxae dolor vel dolores; coxendīcis inflam-
mátio; assidui coxae vel coxendīcis dolores.
costero, v. costanero.
coxálgico: coxálgicus, a, um.
costo: (lo que cuesta una cosa) alicúius rei
prétium. coyuntura: condício, onis f. Uso: - econó-
mica, oeconómica condício.
costumbre: mos, moris f. Uso: costumbres
inmorales, mores corrupti, pérditi, pessúm- coz: (patada) calx, calcis f. Sin: calcis ictus
dati; mores lapsi ad mollítiem; mores pro- (-us m). Uso: dar coces contra el aguijón, ad-
lapsi in vítia; - navideñas, mores sollémnia versus stímulum calcitrare; dar una - a uno,
natalícia Christi celebrandi; - tradicionales, áliquem calce cáedere, pétere, percútere, fe-
mores tranlatícii; consuetúdines translatíciae; rire; disparar, tirar coces, calcitrare; calces
según la - tradicional, more translatício. remíttere; recibir una -, calce caedi // (Mar,
cabo inferior del mastelero) pes (pedis m)
costurera: sartrix, icis f. Sin: sutrix; sarcina- mali.
trix; vestífica.
crakers: quádrulae, arum fpl.
costurero: sartor, oris m. Sin: sarcinator; vés-
tifex (-fĭcis m); vestíficus. craneoclasto: cranioclastum, i n. Sin: cranio-
clastes, ae m; instrumentum calvae vel calvá-
cotangente: Geom cotangens, entis f. riae confringendae.

coterráneo, v. conterráneo. craneografía: craniográphia sive -graphīa, ae


f. Sin: calvae vel calváriae descríptio.
coti: (tela) trilix, īcis f.
craneología: craniológia sive -logīa, ae f.
cotidianidad: cotidianae vitae rátio. Sin: doctrina (vel disciplina, vel sciéntia) de
calva vel calvária.
cotila: cótyla vel cótula, ae f.

280
crédito

craneológico: craniológicus, a, um. Sin: ad rerum ómnium procreator; Summus Cóndi-


calvam vel calváriam áttinens. tor.

craneólogo: craniólogus, i m. creatividad: vis creatrix vel effectiva. Sin:


ópera vel áctio creatrix. Uso: estímulo a la -,
craneomancia: craniomantīa, ae f. stimulus ad óperam creatricem praestandam.

craneometría: craniométria sive -metrīa, ae creativo: creativus, a, um.


f. Sin: calvae vel calváriae mensura.
crecimiento: incrementum, i n. Sin: auctus,
craneométrico: craniométricus, a, um. Sin: us m; accrétio. Uso: - demográfico, incre-
ad calvae vel calváriae mensuram spectans. mentum natorum; - demográfico acelerado,
maturata natorum incrementa; - facultativo,
craneómetro: creaniómetrum, i n. Sin: ins- incrementum in hóminis arbítrio pósitum; -
trumentum calvae vel calváriae metiendae. físico, córporis incrementum; - personal y co-
munitario, singulorum hóminum ac totīus
craneoscopia: cranioscópia sive -scopīa, ae humani géneris progréssio.
f. Sin: calvae vel calváriae inspéctio.
credencial: (adj, que acredita) testimónium
craneótomo: craniótomum, i n. Sin: instru- vel fidem fáciens // (carta credencial) lítterae
mentum calvae vel calváriae secandae. credentiales vel fiduciáriae. Sin: públicae lít-
terae; lítterae fidem habentes; lítterae alicú-
crash (Inform) colapsar: corrúere. Sin: ius rei fidem facientes; lítterae demandati vel
collabi; cádere. Uso: el sistema colapsó, créditi múneris testes.
systema córruit, collapsum est, cécidit //
(dicho de programas: hacer colapsar el sis- credibilidad: credibílitas, atis f. Sin: fides, ei
tema) dirúere áliquid. Sin: evértere áliquid. f; auctóritas; probabílitas. Uso: - histórica,
Uso: el programa ha hecho colapsar el sis- históriae fides; razón de -, fidei (vel auctori-
tema, systema a prográmmate dírutum vel tatis, vel probabilitatis) rátio; exceder toda -,
eversum est // (colapso) collápsio, onis f. omnem fidem excédere; poner en duda la -
de un hecho, in dúbium rem vocare.
crasis: (Gram, contracción) crasis, is f. Sin:
coniúnctio. Uso: - de dos sílabas, syllabarum crédito: (asenso) fides, ei f. Uso: dar - a al-
coniúnctio // (Med, mezcla normal de las guien, álicui crédere; dar - a algo, áliquid
partes que constituyen los líquidos del orga- crédere // (derecho que uno tiene a recibir di-
nismo) crasis, is. Sin: mixtura, ae f; umorum nero de otro) créditum, i n. Sin: pecúnia cré-
mixtura. dita; nomen non expunctum; débitum non
dissolutum. Uso: créditos a recibir, crédita
cráter: crater, ēris (ac sing cratēra, ac pl accipienda; carta de -, accreditivum, i n;
cratēras) m. abrir - a alguien, offerre álicui quod sumat
si opus sit; cobrar los -, nómina exígere; pe-
crátera: cratēra, ae f. cúniam (créditam) exígere; comprar a -, sua
fide, absenti pecúnia, émere; dar dinero a -,
creador, ra: creator, oris m; creatrix, icis f. pecúniam crédere; tomar dinero a -, pecú-
Sin: procreator; cónditor. Uso: - del mundo, niam mutuare, mútuam pecúniam súmere //

281
credo

(reputación de solvencia) fides, ei f. Uso: - cremallera: (barra con dientes que engra-
público, fides pública; vender a -, alicúius nan con un piñón) retinácula, orum npl. Sin:
fide véndere // (plazo para el pago) spátium machinamentum dentatum vel denticulatum.
ad solvendum. Uso: tres meses de -, trium Uso: ferrocarril de -, ferrívia dentata vel den-
ménsium spátium ad solvendum // (prestigio, ticulata // (cierre metálico y flexible que se
fama, confianza, estima) fama, ae f. Sin: aplica a una abertura longitudinal en pren-
existimátio; gratia; auctóritas; fides; fidúcia. das de vestir, bolsos, etc.) v. cierre relámpago
Uso: adquirir -, famam sibi acquírere; existi- // (en el microscopio) rechamus sive récha-
mationem collígere; mantener el -, fidem mus, i m.
suam tueri; no tener -, nullam fidem habere;
perder el -, fidem amíttere; quitar el - a uno, cremnofobia: cremnophóbia sive cremno-
fidem derogare álicui; tener -, gratiā valere; phobīa, ae f. Sin: praecipitiorum vel vorági-
gratiā et auctoritate valere. num pavor, horror, terror; cuiusvis praecípitis
(vel praerupti) loci pavor.
credo: (símbolo de la fe) fidei sýmbolum.
Uso: la fórmula del -, fórmula cathólicae cremor: cremor, ōris m. Uso: - tártaro, tartá-
fidei // (como oración) sýmbolum, i n. Sin: rici salis cremor.
conféssio fidei. Uso: recitar el -, sýmbolum
recensere // (doctrina) doctrina, ae f. Uso: - creolina: creolinum, i n.
político, quae áliquis de re pública sentit;
profesar el mismo - político, idem de re pú- creosota: creosotum, i n.
blica sentire.
crespo: crispus, a, um. Uso: de pelo -, cris-
creencia: (acción de creer) fides, ei f // (lo pus; algo -, críspulus.
que se cree) opínio, onis f. Uso: - ancestrales,
opiniones maiorum vel avorum; - firme, crespón: crispum textum (- i n) // (velo) cris-
magna opínio; semejante -, eiúsmodi opínio pum velum.
// (fe religiosa) Dei opínio; opínio de Deo;
opínio et relígio. Uso: - falsa, superstítio // cresta: (carnosidad que tienen sobre la ca-
(religión) relígio, onis f. Uso: - religiosas, beza algunas aves) crista, ae f // (cumbre de
Dei vel deorum cultus. las montañas) cacumen, mĭnis n.

creer: - en Dios, crédere in Deum. Sin: cré- crestomatía, v. antología.


dere Deo.
Creta: Creta, ae f; Crete, es f.
creíble: credíbilis, e. Sin: probábilis; veri sí-
milis; fácilis ad credendum; qui, quae, quod cretáceo: cretáceus, a, um.
fácile credi potest.
cretácico: cretárius, a, um.
crema: (confección cosmética) cremor, ōris
m; cremum, i n. Sin: lomentum; ceroma, ătis cretense: adj cretensis, e. Sin: créticus, a, um
n. Uso: - dental, v. pasta dentífrica; - depila- // sust Creténsis, is m.
toria, dropax, ăcis m.; - de afeitar, pasta ton-
sória; - para los zapatos, v. betún. crético: créticus, a, um. Uso: letras -, lítterae
créticae.

282
criptógrafo

cretinismo: cretinismus, i m. crímenes perpetrados contra la humanidad,


crímina contra humanitatem perpetrata; acu-
cretino: cretinus, i m. Sin: cretinismo labo- sado de crímenes de guerra, de belli crimí-
rans // fig ásinus; bardus; caudex (-dĭcis m); nibus accusatus.
hebes (-bĕtis; abl -ĕti).
criminalidad: criminálitas, atis f. Sin: delin-
cretona: cretónium, ii n. Sin: cretonianum, quéntia; immánitas. Uso: - juvenil, crimináli-
i n. tas iuvenilis; - organizada, criminálitas
ordinata; latronum consociátio; latrones con-
cría: (acción de criar a hombres y animales) sociati.
educátio, onis f. Sin: nutrítio; nutricátio. Uso:
- de animales, pástio; - de bovinos, cura criminalista: criminalista, ae mf. Sin: poe-
boum; - de cerdos, porculátio; - de niños, nu- nalista; advocatus criminalis; iuris criminalis
trícium // (animal mientras se está criando) peritus; publicarum vel criminálium causa-
pullus, i m // (niño mientras se está criando) rum peritus.
infans, antis m. Sin: puérulus; párvulus.
criminología: criminológia sive -logīa, ae f.
criada: fámula, ae f. Sin: ancilla; doméstica. Sin: críminum sciéntia.

criado: (persona que sirve a otra por sala- criollo: adj créolus, a, um. Sin: criollus; mix-
rio) fámulus, i m. Sin: domésticus; servus; tícius. Uso: lengua -, créola lingua // sust cré-
minister. olus, i m.

criador: nutritor, oris m. Uso: - de gusanos, cripta: (lugar subterráneo donde se ente-
bombycinator; bómbycum vel necydalorum rraba a los muertos) crypta, ae f. Uso: - vati-
cultor. canas, cryptae vaticanae // (piso subterráneo
destinado al culto en una iglesia) hypogēum,
criar: nutricari. i n.

criatura: (cosa creada) res creata. Uso: - críptico: (oscuro, enigmático) crýpticus, a,
animada, ánimans; ánimal; - racional, homo; um. Uso: sentido -, sensus crýpticus.
todas las -, rerum natura; natura // (niño de
poco tiempo) infantículus, i m; v. chiquillo. criptógama: planta cryptógama.

criba: cribrum, i n. Sin: vannus, i f. Uso: fa- criptogamia: cryptogámia sive -gamīa, ae f.
bricante de cribas, cribrárius, ii m; v. tamiz.
criptógamo: cryptógamus, a, um.
cribar: cribrare. Sin: per cribrum cérnere.
criptografía: cryptográphia sive -graphīa, ae
cric, v. gato. f. Sin: ars cryptográphica; rátio arcanis lítte-
ris scribendi.
cricket, v. críquet.
criptográfico: cryptográphicus, a, um.
crimen: crimen, mĭnis n. Uso: crímenes de
guerra del Japón, béllica crímina iapónica; criptógrafo: cryptógraphus, i m.

283
criptograma

criptograma: cryptogramma, ătis n. Sin: fur- nus, i m; catinum, i n // (cavidad en la parte


tivum scriptum; res cryptogrammática. inferior de los hornos para recibir el metal
fundido) cavum fusórium.
criptología: cryptológia sive -logīa, ae f.
crisolito o crisólito: chrysólithus, i m.
criptón: cryptum, i n.
crispación, crispadura, crispamiento o
criptorquidia: cryptorchídia, ae f. crispatura: crispitudo, dĭnis f. Sin: crispa fá-
cies.
criptórquido: cryptorchis, ĭdis.
cristal: crystallus, i m; crystallum, i n. Uso:
críquet: (juego de pelota inglés) lusus cric- objetos de -, v. cristalería; cristales de la ven-
cétius. Sin: ludus pilae et portae. tana, vitra fenestrae; fenestrália vitra.

crisantemo: chrysánthemon, i n. cristalería: (establecimiento donde se fabri-


can objetos de cristal) officina crystallino-
crisis: (cambio favorable o desfavorable, rum // (tienda donde se venden)
que sobreviene en una enfermedad) crisis, is crystallinorum taberna // (conjunto de estos
(ac - im) f // (momento decisivo y peligroso mismos objetos) crystállina, orum npl. Sin:
de un asunto) discrimen, mĭnis n. Sin: crisis. vasa crystállina.
Uso: - económica, difficultas annonae vel
nummária; - industrial, interceptus indústriae cristalino: adj crystállinus, a, um // (parte
cursus; - ministerial, summi rei publicae con- lenticular del ojo) túnica crystallóides. Sin:
sílii discrimen; civílium rectorum iactura; - lens crystállina; crystállinus, i m (humor).
mundial de la economía, mundana crisis oe-
conómiae; - política, rerum publicarum mu- cristalizable: crystallizábilis, e. Sin: in
tátio; - religiosa, religionis táedium vel crystallum (vel in crystallos, vel in crystalla)
fastídium; - social, rerum publicarum discri- densábilis vel congelábilis.
men; - de la escuela, crisis scholae; - de go-
bierno, rei públicae rectionis discrimen; cristalización: crystallizátio, onis f. Sin:
amenaza de una - de gobierno, rei públicae crystalli formátio; crystallorum densátio; in
rectionis mutandae vel immutandae commi- crystallum (vel in crystallos, vel in crystalla)
nátio; llevar a una - de gobierno, rei públicae densátio vel concrétio; in crystállinam for-
rectionem (administrationem, moderatio- mam vérsio, convérsio, mutátio, coagmentá-
nem) in discrimen addúcere. tio; concrétio crystalli instar.

crisma: chrisma, ătis n. cristalizado: crystallizatus, a, um. Sin: in


crystallum redactus vel versus; crystalli instar
crismal: chrismalis, e // concretus.

crismera: chrismárium, ii n. Sin: pyxídula cristalizar: crystallizare. Sin: in crystallum


oleária. (vel in crystallos, vel in crystalla) redígere,
redúcere, cógere, densare; in crystállinam
crisol: (vaso para fundir) vásculum fusó- formam vértere // (tomar forma cristalina) v.
rium. Sin: vásculum fundendis metallis; cati- cristalizarse.

284
crítica

cristalizarse: in crystallum verti, cogi , den- christiana lex; (como culto) cultus (-us m) vel
sari. Sin: in crystallos abire; in crystalla den- ritus (-us m) christianus. Uso: abandonar el -
sari, congelare, concréscere; instar crystalli , christianum esse desínere; abrazar el -,
concréscere vel congelare. christianum fíeri; profesar el -, christianam
religionem profiteri; renegar del -, christia-
cristaloeléctrico: crystalloëléctricus, a, um. nam religionem damnare.

cristalofísica: crystallophýsica, ae f; cristianizar: christianizare. Sin: christianum


crystallophýsice, es f. fácere vel réddere.

cristalogenia: crystallogénia sive -genīa, ae f. cristiano: adj christianus, a, um. Uso: ha-
Sin: crystallogenética doctrina, disciplina, cerse -, christianum fíeri; ser -, christianum
sciéntia. esse // sust christianus, i m. Sin: christícola;
christícolus; christifidelis; Christi cultor, sec-
cristalografía: crystallográphia sive -gra- tator, ássecla. Uso: los primeros -, primígeni
phīa, ae f. Sin: crystallorum rátio, stúdium. christifideles.

cristalográfico: crystallográphicus, a, um. Cristo: Christus, i m. Uso: portador de -,


chrístifer, ĕra, ĕrum
cristaloide: crystallóides, is n (corpus).
criterio: critérium, ii n. Sin: norma; rátio; ré-
cristalología: crystallológia sive -logīa, ae f. gula; iudicandi norma, rátio, facultas. Uso: -
distintivo, régula ad áliquid ab áliqua re dis-
cristalometría: crystallométria sive -metrīa, tinguendum; - filológico, iusta philológiae
ae f. rátio; - fundamentales, critéria fundamentá-
lia; - objetivos, normae obiectivae; - paleo-
cristalonomía: crystallonómia sive -nomīa, gráfico, palaeográphica rátio.
ae f.
crítica: (arte de juzgar de la bondad, verdad
cristiana: christiana, ae f. Sin: christifidelis; y belleza de las cosas) crítica, ae f; crítice, es
christícola; Christi cultrix vel sectatrix (-icis f; crítica, orum npl. Sin: ars vel res crítica.
f). Uso: - cronológica, crítica chronológica; - es-
tética, crítica aesthética; - filológica, crítica
cristianamente: christiane. Sin: christiano philológica; - histórica, crítica histórica; ars
(vel christianorum) more vel ritu; ad Christi crítica in rebus históricis (adhíbita); - litera-
praecepta; prout Christi doctrina póstulat; ut ria, crítica litterária; crítica in lítteris; - de la
decet christianum. moda, crítica modae // (cualquier juicio o
conjunto de juicios sobre una obra literaria,
cristiandad: christiánitas, atis f. Sin: chris- artística, etc. ) iudícium, ii n. Sin: existimá-
tiana ecclésia, res, socíetas, consórtio; chris- tio; senténtia; censura. Uso: - histórica,
tianorum coetus (-us m); christíades, um mf rerum gestarum iudícium; de rebus gestis
pl; christíadae, arum mf pl. senténtia; - inteligente, intéllegens iudícium;
- literaria, de lítteris iudícium; un libro de -
cristianismo: christianismus, i m. Sin: (como literaria, liber de aestimandis scriptóribus vel
doctrina) relígio christiana; Christi doctrina; liber quo de scriptóribus iudícia continentur //

285
críticamente

(personas que ejercen la crítica en los me- iudex, críticus; litteratus iudex; litterarum pe-
dios de difusión) crítici, orum mpl. Sin: exis- ritus; - de teatro, iudex scáenicus // adj críti-
timatores vel existimantes; iúdices; docti viri; cus, a, um. Sin: diffícilis vel impeditus
litterati; v. crítico // caer bajo la -, in existi- (dificultoso); periculosus (que puede ocasio-
mántium arbítrium venire; hacer la - de un nar crisis). Uso: en momentos críticos para
libro, censuram fácere de libro; someter a - el Estado, impeditis rei públicae temporibus.
los escritos de uno, censuram fácere de scrip-
tis alicúius // (restitución de los textos) resti- Croacia: Croátia, ae f.
tútio textūs vel documenti. Sin: crítica textūs
vel textualis; constitútio textūs; ars (véterum) croata: sust Croata, ae m // adj croatus,
exemplorum emendandorum; (véterum) croáticus, a, um.
exemplorum inter se comparatorum emendá-
tio; darse a la - textual, codícibus conferen- cromado: sust chrómii indúctio (-onis f) //
dis se dare // (censura de las acciones de adj chromo íllitus, óblitus, tectus, contectus.
alguien) reprehénsio, onis f. Sin: vituperátio;
improbátio. Uso: dar pie para la -, reprehen- cromar: chromo illínere, oblínere, tégere,
sionis ansam habere; dare tamquam ansas ad contégere.
reprehendendum; hacer una - maliciosa o de-
nigrante de alguno o de algo, áliquem vel áli- cromático: chromáticus, a, um. Uso: escala
quid malédico dente cárpere; hacer una - -, chroma, ătis n; teoría de la escala -, chro-
mordaz, áliquem vel áliquid adunco suspén- mátice, es f.
dere naso; incurrir en diversas -, in várias re-
prehensiones incúrrere; ser objeto de alguna cromatina: chromatina, ae f.
-, reprehensionis áliquid habere // (murmura-
ción) obtrectátio, onis f. cromatismo: chromatismus, i m.

críticamente: crítice. Sin: ad críticam ratio- cromatóforo: chromatóphorum, i n.


nem; ad artis críticae rationem; ad normam
críticae artis. cromo: (metal) chromum, i n. Sin: chromáti-
cum metallum // (estampa) v. cromolitografía.
criticar: (juzgar las cosas según las reglas
del arte) (di)iudicare. Sin: iudícium fácere cromolitografía: (arte de litografiar) chro-
vel adhibere de áliqua re // (censurar, vitupe- molithográphia sive -graphīa, ae f. Sin: chro-
rar) reprehéndere. Sin: alicúius rei censuram molithográphica ars // (estampa)
fácere; áliquid cárpere vel destríngere. Uso: - chromalithográphica imago.
mordazmente los escritos de alguien, scripta
alicúius nasute destríngere; - todo libremente, cromolitografiar: chromolithográphice im-
summa cum libertate cuncta notare vel cár- prímere áliquid // (ejercer el arte de la cro-
pere. molitografía) chromolithográphicam artem
exercere.
criticismo: criticismus, i m.
cromolitográfico: chromolithográphicus, a,
crítico: sust críticus, i m. Sin: iudex; existi- um. Sin: ad chromolithográphiam pértinens.
mator. Uso: - exigente, emunctae naris aesti-
mator; - literario, litterarum existimator, cromolitógrafo: chromolithógraphum, i m.

286
cronológico

Sin: chromolithográphiae peritus. cronicismo: (larga duración de una dolen-


cia) morbi vel infirmitatis diutúrnitas. Sin:
cromometría: chromométria sive -metrīa, ae diuturnus morbus // (estado crónico de un en-
f. fermo) diuturna vel perpétua infírmitas.

cromosfera: chromosphaera, ae f. crónico: adj chrónicus, a, um. Sin: diuturnus;


perpétuus. Uso: enfermedad -, infírmitas diu-
cromosoma: chromosoma, atis n. turna; que padece enfermedad -, infirmitate
perpétua affectus // (autor de una crónica)
cromosómico: chromosómicus, a, um. chronógraphus, i m. Sin: chronista, ae m; re-
lator. Uso: - televisivo, relator televisíficus.
cromotipia: (impresión en colores) chromotý-
pia sive -typīa, ae f // (obra realizada por -) cronofotografía: chronophotográphia sive
chromotýpica imago. Sin: imago colóribus -graphīa, ae f.
impressa.
cronografía: chronográphia sive -graphīa, ae
cromotipografía: (arte de imprimir en colo- f.
res) chromotypográphia sive -graphīa, ae f //
(obra hecha por este procedimiento) v. cro- cronográfico: chronográphicus, a, um. Sin:
motipia. ad chronográphiam áttinens.

crónica: (historia que sigue el orden de los cronógrafo: (el que profesa la cronografía)
tiempos) chrónica, orum npl. Sin: annales, qui chronográphicam artem exercet // (el que
ium mpl; annales libri; libri chronicales; com- es perito en cronografía) chronográphiae pe-
mentárii annorum. Uso: - ciudadana, acta ur- ritus // (aparato) chronógraphum, i n.
bana; rerum urbanarum acta; commentárius
rerum urbanarum; - contemporánea, chró- cronograma: chronogramma, ătis n. Uso:
nica contemporália; - diaria, acta diurna; es- témporum conspectus (-us m) vel tabella.
cribir una -, annales (acta, chrónica,
commentárium vel commentários) scríbere // cronología: chronológia sive -logīa, ae f //
(relación sobre temas de actualidad) recén- (serie de personas o sucesos históricos por
sio, onis f. Sin: relátio; relationes. Uso: - orden de fechas) chronográphia, ae f. Sin:
negra, cotidianae scélerum relationes; - po- témporum descríptio; annorum digéstio.
licial, relátio scélerum casuumque adverso-
rum; - semanal de ciencias y letras, cronológicamente: chronológice. Sin: tém-
hebdomadária scientiarum litterarumque re- poris vel témporum ordine servato; observato
cénsio; - televisiva, chrónica (-orum npl) te- cuiusque anni ordine.
levisiva; transmíssio chrónica televisiva //
(artículo de periódico en que se refieren no- cronológico: chronológicus, a, um. Sin:
ticias relativas a las cosas recientes) chró- témporis vel témporum (gen). Uso: orden -,
nica, orum npl. Sin: acta, orum npl; témporis vel témporum ordo; relatar en
commentárius (chrónicus); commentárii orden -, explicare órdines témporum; seguir
(chrónici). el orden -, témporis vel témporum ordinem
servare; témporis vel témporum servare gra-
cronicidad: diutúrnitas, atis f. dus; témpora servare vel conservare.

287
cronólogo

cronólogo: chronólogus, i m. Sin: chronoló- de su vida, decretória suae vitae momenta.


giae peritus; qui chronológiam exercet vel
profitetur. crucificar: (áliquem) crucifígere. Sin: cruci
fígere, affígere, suffígere; in crucem suffí-
cronometrar: tempus alicúius rei chronóme- gere, pónere, ágere, tóllere; in cruce fígere //
tro metiri. fig áliquem vexare, cruciare, excruciare. Sin:
contumeliose ágere cum áliquo; áliquem con-
cronometría: chronométria sive -metrīa, ae tumeliā affícere.
f. Sin: témporis mensurae cognítio vel nótio.
crucifijo: Christi crux. Sin: Crucifixi imago,
cronométrico: chronométricus, a, um. Sin: effígies, signum; Christi cruci (vel in crucem,
ad chronométriam vel ad témporis mensuram vel in cruce) fixi effígies; Christus cruci affi-
spectans. xus. Uso: un - de marfil, Christus cruci affi-
xus ex ébore fictus.
cronometrista: (constructor de cronómetros)
chronometrorum fabricator // (el que mide crucifixión: crucifíxio, onis f. Sin: cruci af-
con cronómetro el tiempo) témporis mensor. fíxio; de cruce suspéndium.
Sin: qui alicúius rei tempus metitur; qui chro-
nómetro alicúius rei tempus metitur. crucifixor: crucifixor, oris m.

cronómetro: chronómetrum, i n. cruciforme: cruciformis, e.

cronoscopia: chronoscópia sive -scopīa, ae f. crucigrama: crucigramma, ătis n. Sin: litte-


rarum tricae; verba decussata; lítterae decus-
cronoscopio: chronoscópium, ii n. satae vel implexae.

croquet: malleorum ludus. cruz: crux, crucis f. Uso: - gamada, crux ha-
mata; - Roja, Crux Rubra; Socíetas vel Ordo
crótalo: crótalon vel crótalum, i n. a Cruce Rubra; Institutum a Cruce Rubra;
miembro de la - Roja, minister Instituti a
cruce: (- de calles o caminos) cómpitum, i n. Cruce Rubra; - de San Andrés, crux decussata
Sin: decussis, is m; decussátio; interséctio; vel inclinata; en forma de -, crucifórmiter //
coniúnctio viarum. Uso: - de 2, 3, 4 calles o Filol, - de los intérpretes , locus ad intelle-
caminos, bívium, trívium, quadrívium; pa- gendum imperspícuus. Sin: desperatissimus
rarse en los -, ad cómpita consístere // (señal auctoris locus.
caminera) cave cómpitum // (Biol, cruza-
miento) permíxtio, onis f. Sin: genus (-nĕris cruzada: expedítio sacra. Sin: sacrum
n) mixtum. bellum; expedítio mílitum cruce signatorum;
sacrum bellum cruce signatorum; cruciata, ae
crucero: (barco) cómmeans vel speculatória f. Uso: hacer una -, sacrum bellum sub crucis
navis. Sin: prosúmia; stlata. Uso: - acora- signo suscípere // fig, - de oraciones, sacra
zado, loricata navis speculatória // (viaje) cir- precum conténtio; precatórium bellum; cru-
cumvéctio náutica. ciata precum; - por la moralidad, móribus
emendandis bellum.
crucial: decretórius, a, um. Uso: momentos -

288
cuadro

cruzado: crucígerus, i m. Sin: crúcifer, ĕri; cuadrar: (adaptarse) accommodatum vel


miles crucígerus; miles cruce signatus vel in- aptum esse ad + ac.
signitus; cruciatus, i m.
cuadratura: quadratura, ae f; quadrátio, onis
cruzamiento: Biol decussátio chromosomá- f. Sin: tetragonismus. Uso: fig, - del círculo,
tica. círculi quadratura; tetragonismus círculi;
adaequátio círculi ad quadratum; buscar la -
cruzar: - las piernas, crus cruri superpónere; del círculo, repugnántia quáerere.
- los brazos, brachia consérere vel decussare.
cuadriciclo: quadricyclus, i m. Sin: velocí-
cuadernillo: (conjunto de cinco pliegos de pedum (vel ocýpedum, vel volucrípedum)
papel) v. quinterno // (librillo para el rezo quattuor rotis instructum vel ornatum.
eclesiástico) v. añalejo.
cuadrienio: quadriénnium, ii n.
cuaderno: quaternio, onis m. Sin: libellus;
fascículus (chartarum); codicillus; commen- cuadrilla: (conjunto de personas para el des-
tárius; commentárium; pugillares, ium mpl; empeño de un oficio) manípulus, i m. Sin:
pugillária, ium npl; paginarum vel pagella- manus, us f; agmen, mĭnis n. Uso: - de auxi-
rum fascículus. Uso: - anillado, codicillus lio, agmen auxiliárium; auxiliária manus;
anularis; codicillum anulárium; - pequeño, opífices auxiliárii vel auxiliabundi; auxiliato-
commentaríolus; commentaríolum; - de res; auxiliárii; - de obreros, - de trabajadores,
apuntes, adversária, orum npl; codicillus no- operarum manus; operariorum manípulus.
tarum; - de bitácora, diárium náuticum; - de
dictado, dictata, orum npl. cuadrillizos: quadrigémini, orum mpl.

cuadra: (caballeriza) v. establo. cuadrimotor: adj quattuor motóriis instruc-


tus. Sin: quadrúplici machinatione ornatus;
cuadrado: (figura plana) quadratum vel qua- qui (quae, quod) quattuor motóriis vel qua-
drum, i n // (producto de una cantidad por sí drúplici machinatione movetur // sust aëro-
misma) quadratus númerus. Uso: elevar al - planum quattuor motóriis instructum.
un número, bis dúcere númerum; - de diez,
decem décies multiplicata // adj quadratus vel cuadrinomio: quadrinómium, ii n.
quadrus, a, um. Uso: diez km cuadrados,
decem milia pássuum in quadrum (vel in qua- cuadrivalente: quadrívalens, entis.
dratum) ducta; extraer la raíz -, quadratam
radicem extráhere. cuadrivio: quadrívium, ii n.

cuadrangular: quadrángulus, quadriángulus, cuadro: (pintura, dibujo) pictura, ae f. Sin:


a, um. Sin: quadrangularis, quadriangularis, tábula picta vel depicta // fig fácies, ēi f. Sin:
e. rerum fácies; condicionum status. Uso: - ge-
neral, rerum facies universalis; en el - del
cuadrángulo: adj quadrángulus vel qua- apostolado católico, in apostolatūs cathólici
driángulus, a, um. Sin: tetragōnus // sust qua- província // (grupo de jugadores) v. equipo //
drángulum vel quadriángulum, i n. Sin: (armazón cuadrangular de la bicicleta) com-
tetragōnum; quadriángula figura. pages, is f. Sin: quadrum , i n // (parte de un

289
cuadrúpedo

jardín labrada en forma de cuadro) área qua- doctrina; secta quakeriana.


dra vel quadrata; quadrus pulvinus (arriate) //
- clínico, morbi descríptio; - cronológico, cuáquero: quákerus, i m. Sin: quakerianae
témporum notátio vel ordo; - fiel, quaedam vitae rationis sectator.
quasi expressa imago; - político, política
adiuncta (-orum npl); - sinóptico, spécimen cuarentena: (tiempo de cuarenta días,
comparativum // - de honor, tabella honorá- meses, años) quadraginta dies, menses, anni.
ria; - de mandos, tábula instrumentorum. Sin: quadraginta dierum (vel ménsium, vel
annorum) spátium // (espacio de tiempo du-
cuadrúpedo: adj quádrupes, pĕdis. Sin: qua- rante el cual están privados de comunicación
drúpedans; quattuor pedes habens // sust quá- los que vienen de lugares infectos o sospe-
drupes, pĕdis m, f y n. Sin: quádrupes béstia. chosos de epidemia) quadraginta dierum se-
gregátio (-onis f). Sin: tempus (-pŏris n)
cuajo: (sustancia con que se cuaja) coágu- valetudini spectandae praestitutum; tempus
lum, i n. valetúdini probandae praefinitum. Uso: estar
en -, ad valetudinem spectandam detineri; va-
cuakerismo, v. cuaquerismo letudinis spectandae causā in statione reti-
neri; poner en -, aislar en -, (per) dies
cuákero, v. cuáquero. quadraginta áliquem segregare; tener en - por
razones sanitarias, valetudinis causā áliquem
cualificado: idóneis virtútibus práeditus. Sin: detinere vel remorari // fig y coloq, poner en
aptus vel idóneus ad (áliquod) munus explen- - una noticia, núntium in dúbium revocare.
dum. Sin: álicui núntio fidem abrogare.

cualitativo: qualitativus, a, um. cuaresma: quadragésima, ae f. Sin: quadra-


gesimale tempus; quadragenárii ieiúnii tem-
cuántico: quánticus, a, um. Sin: quod ad pus vel dies // (conjunto de sermones para los
quantorum doctrinam pértinet. domingos y ferias de -) quadragésimae ora-
tiones vel contiones; sacrae quadragesimales
cuantificable: numerábilis, e. Sin: mensurá- orationes; sacrae quadragenárii témporis ora-
bilis; númeris aestimábilis. tiones; sacrae orationes quadragenário tém-
pore hábitae.
cuantificación: numerátio, onis f. Sin: men-
surátio; ad números vel mensuras redáctio. cuaresmal: quadragenárius, a, um. Sin: qua-
dragesimalis, e. Uso: sermones -, v. cua-
cuantificador: numerator, oris m. resma.

cuantificar: númeris vel mensuris aestimare. cuartana: quartana, ae f. Sin: febris quar-
Sin: ad números vel mensuras redúcere. tana. Uso: padecer -, quartanam febrim vel
febrem habere.
cuantitativo: quantitativus, a, um.
cuartel: castra, orum npl. Sin: stativa, orum
cuanto, v. quantum. npl; castra stativa; mílitum státio; militare
contubérnium. Uso: - general, exércitūs prae-
cuaquerismo: quakerismus Sin: quakerorum tórium; cuarteles de invierno, hiberna vel hi-

290
cubierta

bernácula (-orum npl) ; castra hiberna; cuar- locatum; - de huéspedes, hospítium; hospitale
teles de verano, aestiva, orum npl; castra aes- cubículum; - de las reuniones, conclave con-
tiva; enseres del -, contubérnii mílitum gregationis; cuartos en planta baja, conclá-
supellex (supelléctilis f). via quae plano pede sunt.

cuarteta: tetrastíchium, ii n. Sin: tetrásti- cuarzo: quarzum, i n. Sin: quártium; quarzi-


chum minus. tes, ae m; quarzum crystallum; silex (-lĭcis m)
quarzíferus.
cuarteto: (combinación métrica de cuatro
versos endecasílabos o de arte mayor) tetrás- cuasicontrato: quasi-contractus (-us m).
tichum, i n. Sin: tetrástichum maius // (com-
posición para cantarse a cuatro voces cuaterna: quaterna, ae f. Sin: quatérnitas;
diferentes o para tocarse por cuatro instru- quatérnio sive quátrio, onis m.
mentos distintos entre sí) quadricínium, ii n //
(el conjunto de esas cuatro voces o instru- cuatrimotor: aëroplanum quattuor machina-
mentos) quádruplex melos (-i, n; pl mele; mentis vel machinatiónibus instructum.
también melum en ac m sing y melos en ac
m pl ); quádruplex symphónia; cantus (-us m) cuba: (recipiente) cupa, ae f. Uso: - de riego,
a quáttuor symphoníacis éditus; quáttuor cupa irrigatória; fabricante de cubas, cupá-
symphoníaci unā canentes; quáttuor fídium rius, ii m.
concentus. Uso: - de cuerda, quádruplex
melos árcubus effectum. Cuba (isla y Estado): Cuba, ae f.

cuartilla: (hoja de papel) charta pura. cubano: adj cubanus, a, um // sust Cubanus,
i m.
cuartito: parvum cubículum.
cubero, v. tonelero.
cuarto: (cada una de las cuatro partes en
que se divide un todo) quarta pars. Uso: tres cubeta: álveus, i m. Sin: lacus, us m; la-
-, tres quartae partes; - de hora, quadrans, bellum, i n // Fotogr, dolíolum, i n.
antis m; tres - de hora, horae dodrans (-antis
m); por un - de hora, per quadrantem horae; cubicaje: capácitas cúbica.
por tres - de hora, per dodrantem horae //
(tiempo que transcurre entre dos lunas nue- cúbico: cúbicus, a, um.
vas) - creciente, luna crescens; - menguante,
luna decrescens // (habitación, aposento) cubierta: (cosa que se pone encima de otra
conclave, is n. Sin: diaeta. Uso: - amoblado, para taparla o resguardarla) opertórium, ii
conclave supelléctile instructum; - blindado, n. Sin: operimentum; tegmen vel tégimen, té-
conclave loricatum; loricata cella; - de baño, gumen, mĭnis; tegumentum; integumentum;
balíneum vel bálneum; - de dormir, cubícu- opérculum; tectum; tectórium; involucrum;
lum; dormitórium; - de una sola cama, cubí- strágulum. Uso: - corrediza, tectum dúctile
culum unīus lecti; - de dos camas, cubículum vel tráctile; - de algodón, de tela, strágulum
duorum lectorum; - de dormir con baño, cu- línteum, xýlinum; - de cama, v. frazada; - de
bículum cum bálneo; - de estar, éxedra; exé- cuero, tegumentum e cório factum; - de
drium; zotheca; - de hotel, cubículum goma, cinctus (-us m) gúmmeus; - de libro,

291
cubierto

tegumentum, integumentum; página exterior cuchara: cóchlear, aris n; cochleare, is n.


// - de la cama, strágulum, i n. Sin: toral, ālis Sin: cochleárium; cochlearis, is m; lígula vel
n // - de neumático, cummis (-is f) rotae. Sin: língula. Uso: una - de miel, una lígula mellis.
gummi (indecl) rotae; cúmmeum rotae invo-
lucrum; gúmmea vel cúmmea rota; gúm- cucharita: cochlearíolum, i n. Sin: ténue vel
meum (rotarum) operimentum; coriáceum parvum cóchlear; lí(n)gula.
(rotarum) operimentum // (parte exterior de
la techumbre de un edificio) tectum, i n. Uso: cucharón: símpulum, i n. Sin: spáthula vel
- de dos aguas, tectum pectinatum // (puente spátula; rudícula.
del barco) tabulatum, i n. Sin: constratum;
stega, ae f; fori, orum mpl; estar sobre -, in cuchichear: susurrare. Sin: consusurrare; in-
stega ( in summa nave vel navi) consídere // sussurare; murmurare; mussitare.
(sobre) v. esta voz // (tapa) v. esta voz.
cuchillada: (golpe que se da con cuchillo)
cubierto: (techumbre que cubre y defiende cultri ictus (-us m) . Uso: recibir una -, cultro
de las inclemencias del tiempo) protectum, i pércuti // (herida que resulta de una -) cáesio,
n. Uso: - del andén, crepídinis protectum // onis f.
(utensilio de mesa) escárium instrumentum //
(servicio de mesa para cada persona) men- cuchillería: (oficio de cuchillero) cultrario-
sae supellex (-lectǐlis f); escária instrumenta. rum ars. Sin: cultrárii ars; ars cultrária // (ta-
ller donde se hacen cuchillos) cultrárii vel
cubil: cubile, is n. cultrariorum officina // (tienda donde se ven-
den) taberna cultrária // (sitio, barrio o calle
cubismo: cubismus, i m. Sin: cúbica pictura; donde están las tiendas de los cuchilleros)
cúbica pingendi rátio. cultrarioum vicus (-i m).

cubista: cubista, ae m. cuchillero: (el que hace cuchillos) cultrárius,


ii m. Sin: cultrorum faber, ópifex, confector //
cubo: (recipiente para sacar agua) sítulus, i (el que los vende) cultrorum vénditor.
m; sítula, ae f // (pieza central de la rueda,
donde encajan los rayos) modíolus, i m // cuchillo: culter, tri m. Uso: - pequeño,
(sólido limitado por seis cuadrados) cubus, i cultellus, i m; - muy pequeño, cultéllulus; -
m. quirúrgico, bisturí, scalprum, i n; - de cocina,
culter coquinaris; - de monte, de caza, culter
cubrecama: toral, is n. Sin: plágula; strágu- venatórius; - de zapatero, scalprum, i n; fa-
lum; strágula, ae f; operimentum vel cooperi- bricante de cuchillos, cultrárius, ii m; pasar
mentum. a -, occídere, necare, interfícere.

cucaña: palus cucáneus. Uso: - horizontal, cuchuchear, v. cuchichear.


palus cucáneus in (vel per) transversum //
(fig, ganga) res opportuníssima vel commo- cuclillo: Zool cucullus, cucūlus, cúculus, i m.
díssima.
cuco: (ave) v. cuclillo.
cucaracha: blatta, ae f.
cucurucho: cucullus, i m. Uso: - pequeño,

292
cuerda

cucúllio, onis m; cuculliúnculus; el contenido algo, alicúius rei rationem habere.


de un -, cuculli continéntia.
cuentagotas: vásculum (frasquito) guttis nu-
cuello: (parte del cuerpo) collum, i n. Uso: merandis. Sin: fístula (canuto, tubito) guttis
echar los brazos al - de uno, collum alicúius numerandis; vásculum vel fístula guttatim ef-
amplexu pétere; arrojarse al - de uno, in fundens.
collum alicúius invádere // (parte superior y
más angosta de una vasija) collum, i n // (tira cuentahilos: instrumentum filis numerandis.
de tela que en los vestidos corresponde al -)
collare, is n. Sin: colli amictus (-us m); colla- cuentakilómetros: tachýmetrum, i n. Sin:
ris fímbria; fáscia línea. Uso: - alto, collare hodómetrum; mensuralis chiliometrorum
altum; - doblado, collare inversum; - de pe- machínula; mensórius itíneris index; instru-
lliza, de pieles, collare pellītum vel pellí- mentum kiliómetris numerandis.
ceum.
cuentapasos: instrumentum pássibus eme-
cuenca: (territorio cuya aguas afluyen a un tiendis.
mismo río, lago o mar) álveus, i m. Sin:
sinus, us m. Uso: - hidrográfica, hydrográ- cuentarrevoluciones: instrumentum circui-
phicus sinus; - orográfica, orográphicus tionum enumerativum.
locus.
cuentista: (escritor que escribe cuentos) fa-
cuenta: (cálculo, cómputo) cómputus, i m. bulator, oris m. Sin: fabularum vel narratio-
Sin: computátio; rátio. Uso: - regresiva, in- num auctor; narratiuncularum scriptor.
versa computátio; - de entradas y salidas, ac-
ceptorum et datorum rátio; hacer las -, cuento: fábula, ae f. Sin: fabella; narratiún-
rationes (mathemáticas) confícere // - banca- cula; fábula ficta vel commentícia; levis
ria, pecúnia apud argentáriam depósita . Uso: narrátio. Uso: - de hadas, fabella puerilis;
- bloqueada, cómputus impeditus; abrir una cuentos para niños, pueriles fábulae; narra-
-, acceptum et expensum referre in códicem tiones delectandis púeris accommodatae; -
vel in tábulas // (factura) prétium, ii n. Sin: radiados para niños, fábulae puerorum ra-
index (-dĭcis m) prétii; pecúnia débita; rátio diophónicae.
nummária. Uso: pagar la -, pecúniam débi-
tam persólvere // - corriente, cómputus coti- cuerda: (ensambladura de hilos) funis, is m.
dianus vel currens. Sin: cotidianae Sin: restis (-is; ac -em vel -im; abl ordina-
computationes (-um fpl); rátio cotidiana; riam -e). Uso: - pequeña, chórdula; - de
schédula vel rátio mittendae pecúniae; sché- nudos, funis nudorum // (hilo para instru-
dula vel rátio mittendae accipiendaeque pe- mentos músicos) chorda, ae f. Sin: nervus, i
cuniae. Uso: - corriente postal, de giros m. Uso: estirar las -, chordas vel nervos in-
postales, computátio cursualis cotidiana pers- téndere; hacer preludios con las -, probar si
criptionum; cursórius cómputus cotidianus están templadas, praetentare póllice chordas;
assignationum; depositar en la - corriente, pulsar las -, nervos tángere vel percútere //
(pecúniam) referre in cotidianas computatio- fig, tocar la - sensible de uno, áliquem mo-
nes; rebasar su -, supérgredi computationum vere. Sin: áliquem vel alicúius ánimum tán-
continuarum praesídium; excédere modum gere // Anat, tendón, nervus, i m. Sin: tenon,
computationum curréntium // fig, tener en - ontis m. Uso: - vocal, plica vocalis // (cade-

293
cuerpo

nita en relojes de bolsillo o de sobremesa de culombio: culómbium, ii n.


antiguo sistema) machinátio, onis f. Uso: dar
- al reloj, horológium inténdere; horológio culpa: culpa, ae f. Uso: - colectiva, culpa
motum dare; horológii machinationem ágere; collectiva.
horológii machinationi motum dare.
culpable: adj nóxius, a, um // sust commis-
cuerpo: corpus, pŏris n. Uso: combatir - a -, sor, oris m.
cómminus pugnare // (conjunto de personas)
corpus. Sin: grex, gregis f. Uso: - diplomá- culteranismo: culteranismus, i m. Sin: gon-
tico, corpus legatorum; legati, orum mpl; - gorismus; sexcentésimus; inflatum dicendi
especiales, greges speciales; - político, cor- genus; exornátior vel exquisítior orátio; af-
pus políticum; - de baile, corpus diserte sal- fectátio; ampullae, arum fpl.
titántium vel saltántium; - de ejército,
exércitūs pars (partis f) // - de guardia, státio, culterano: (adj, perteneciente o relativo al
onis f. culteranismo) ad culteranismum áttinens //
(dicho del escritor que practicaba ese estilo
cuestión: quáestio, onis f. Uso: - nacional, literario) sexcentísticus, a, um. Sin: adj in-
quáestio nationalis; - social, quáestio socialis; flatus, túmidus, tumens, túrgidus, inflatus et
- sometida a deliberación, consultátio; v. tumens; sust sexcentísticus (inflatus ...) scrip-
consulta. tor vel auctor.

cuestionamiento: protestátio, onis f. culto: cultus, us m. Uso: - mariano, marialis


vel marianus cultus; - sagrado, sacer cultus;
cuestionario: quaestionárium, ii n. Sin: sacra, orum npl; caerimóniae, arum fpl; asis-
quaestiones, um fpl; quaestionum codex tir al -, sacris interesse; celebrar un - ecumé-
(-dĭcis m); index (-dĭcis m) quaestionárius; nico, cultum oecuménicum celebrare;
percontationum index; interrogationum ordo. promover el -, cultum álere ac fovere.

cuestor: quaestor, oris m. cultor, ra: cultor, oris m; cultrix, icis f.

cuestura: quaestura, ae f. cultura: (efecto de cultivar los conocimien-


tos humanos) doctrina, a f. Sin: erudítio. Uso:
cueza o cuezo: álveus, i m. - general, communes lítterae; - literaria y
científica, litterarum et scientiarum doctri-
cuidado: cura, ae f. Uso: - paliativos, curae nae; - universal, enciclopédica, ómnium
dolorem lenientes // ¡cuidado!, cave! vel cá- rerum sciéntia; - variada, vária erudítio;
veas! amor a la -, amor cognitionis; stúdium dis-
cendi; desprovisto de toda -, omnis omnino
culantrillo, v. adianto. eruditionis expers; extraño a toda -, stúdiis
rudis; rudis ártium // (civilización) cultus, us
culebrilla: (artificio pirotécnico) serpentina, m. Sin: cultura; humánitas; cultura humana;
ae f. humanus cultus; civilis cultus; ánimi vel in-
génii cultura. Uso: - contemporánea, hodier-
culinario: culinárius, a, um. Sin: coquiná- nus cultus; - democrática, democráticus
rius; coquinaris, e; coquinatórius. cultus; - ilustrada, cultus perféctior; - islá-

294
cúpula

mica, islámica ingeniorum cultura; - refi- (cumplido) v. esta voz.


nada, polítior humánitas; - del egoísmo, ego-
īsmi cultura; la - humana del lugar, localis cumplir: (ejecutar) - las órdenes de uno,
cultura humana ;- de la muerte, mortis cul- mandata vel imperata alicúius fácere, éxse-
tura; - de la vida, cultura vitae; pueblo des- qui, effícere, perfícere.
provisto de toda -, pópulus omnis cultūs et
humanitatis expers. cuneiforme: cuneiformis, e. Sin: cuneatus,
a, um.
cultural: culturalis, e. Uso: herencia -, heré-
ditas culturalis; identidad -, idéntitas cultura- cuneta: fossícula, ae f.
lis; propósitos -, propósita culturália.
cuña: cúneus, i m. Uso: - de hierro, ferri cú-
cúmel: pótio cuminina. Sin: liquor cumini- neus; - de madera, ligni cúneus; introducir
nus. una -, cúneum insérere vel inculcare.

cumpleaños: natalis, is m. Sin: dies natalis cuñada: cognata, ae f. Sin. sorória (uxoris vel
sive natalícius. Uso: ¡feliz -!, felix natalis mariti soror); frátria vel fratrissa (fratris
dies!; celebrar el 80º -, diem natalem octo- uxor); glos, gloris (mariti soror, fratris uxor).
gésimum celebrare.
cuñado: cognatus, i m. Sin: sorórius (sororis
cumplible: implébilis, e. maritus); levir, ǐri (uxoris frater, mariti fra-
ter).
cumplido: (acción obsequiosa o muestra de
urbanidad) offícium, ii n. Sin: obséquium; cuño: (troquel con que se sellan las monedas
officiosa vel honorífica verba; laus, laudis f; y las medallas) forma, ae f. Sin: typus, i m.
plausus, us m; gratulátio, onis f. Uso: con Uso: - para sellar monedas, typus monetárius
muchos -, officiosíssime; sin cumplidos, // (impresión o señal que deja el troquel) sig-
aperte; líbere, simplíciter; familiáriter; hacer num, i n. Sin: nota. Uso: - de monedas, typi
cumplidos a uno, álicui offícia praestare; áli- monetárii signum vel nota.
quem offíciis prósequi; no resistir a los -,
láudibus non resístere; ¡déjate de cumplidos!, cuota: pars, partis f. Sin: pórtio, onis f. Uso:
mitte ambages!; por -, officiose // (cortés, ur- - mensual, pénsio ménstrua; - de un gasto,
bano) officiosus, a, um. impensae pars vel pórtio; collátio; - de un
pago, pénsio; abonar la primera - al con-
cumplidor: adimpletor, oris m. tado, primam pensionem praesentem nume-
rare vel sólvere; pagar en diez -, decem
cumplimentar: collaudare. Sin: gratulari. pensiónibus uti.

cumplimentero: officiosus, a, um. Sin: offi- cupón: scídula vel schédula separábilis //
ciósior; blandiosus. (Com, documento o resguardo expedido se-
parándolo de la matriz de un libro) schédula
cumplimiento: (acción y efecto de cumplir) emptória.
exsecútio, onis f. Sin: efféctio; conféctio //
(perfección en el modo de obrar o de hacer cúpula: tholus, i m. Uso: - de una basílica,
algo) perféctio, onis f. Sin: adimplétio // tholus basilicaris; - de San Pedro, Petrianus

295
cura

tholus. causarum actor.

cura: (tratamiento) cura, ae f. Sin: therapīa. curio: cúrium, ii n.


Uso: - de uvas, ampelotherapīa; - para adel-
gazar, cura córporis extenuandi vel exone- curioso: ignara videndi vel audiendi cúpidus.
randi; cura emacrescendi // (sacerdote)
sacerdos, otis m. Sin: présbyter, ĕri m; sacer curruca: atricapilla, ae f. Sin: sílvia; sílvia
minister; ecclesiásticus. Uso: - de misa y olla, atricapilla.
sacerdos misellus vel sórdidus.
currutaco, v. petimetre.
curabilidad: curabílitas, atis f. Sin: sanabíli-
tas. cursillo: currículum, i n. Uso: - de formación
religiosa, religiosae institutionis currículum.
curación: curátio, onis f. Sin: sanátio, onis f.
Uso: - milagrosa, sanátio miraculosa; sanátio cursiva: (letra) líttera inclinata // (escritura)
miraculose facta. lítterae inclinatae; inclinatae litterarum for-
mae. Uso: en -, inclinatis lítteris; inclinatā lit-
curador: (el que cura a alguien) sanator, oris terarum formā.
m. Sin: médicus // (el que cura alguna cosa)
- de lienzos, fullo, onis m // (Der, persona curso: (serie de lecciones) cursus, us m. Sin:
elegida o nombrada para cuidar de los currículum; institútio; studiorum currículum;
bienes o negocios del menor) pupilli bono- institutionis cursus. Uso: - básico, institutó-
rum procurator; (el que hace las veces de -) rius cursus fundamentalis; - clásicos, huma-
subcurator. nísticos, cursus clássici, humanístici; -
cuatrimestral, semestral ..., quatrimestris, se-
curandero: empíricus, i m. Sin: empíricus mestris ... cursus; - facultativo, institútio lí-
médicus; artis medicinae simulator. bere selecta; - gratuitos, gratuítae
institutiones; - superiores, scholae altioris ór-
curasao: curasāum, i n. Sin: liquor cordis. dinis; - universitarios, cursus universitárii; -
vespertino, institútio postmeridiana // - de
curdo: adj corduenus, a, um // sust Curdus, i alemán, institútio linguae theodiscae; - de di-
m; Corduenus, i m. bujo, de español, de religión ..., delineationis,
linguae hispánicae, religionis ... cursus; - de
cureña: (carro sobre el que se monta el francés, institútio linguae francogállicae; -
cañón) carroballista, ae f. Sin: tormenti de historia, institútio histórica; - de latín,
béllici currus (-us m). Uso: montar un cañón institútio latina; institútio linguae latinae, -
sobre la -, carro ballistam impónere. de latín viviente, viventis latinitatis currícu-
lum; - de matemática, institútio mathemática;
curia: cúria, ae f. Uso: - arzobispal, dioce- - de verano, schola aestiva // verse obligado
sana, episcopal, romana, cúria archiepisco- a repetir el -, ánnuum studiorum currículum
palis, dioecesana, episcopalis, romana. iterare cogi // (carrera o dirección) cursus, us
m. Sin: currículum; decursus, us m; lustrátio.
curial: ( perteneciente a la curia) curialis, e. Uso: - del sol, lustrátio solis; - del tiempo,
Sin: ad cúriam spectans; forensis, e; iudicia- cursus témporum; el - de la vida, cursus
lis, e // sust curialis, is m. Sin: causídicus; vitae; el - de los sucesos, cursus rerum; con-

296
cyberspace

versiones rerum.

cursor (Inform) índice móvil: indícium, ii n.

curtidor: coriárius, ii m.

curtiduría: officina coriária. Sin: coriárii vel


coriarorum officina.

curtir: - pieles, córium vel cória subígere.


Sin: cória medicare; pelles subígere.

curva: (línea curva) curva, ae f. Sin: línea


curva // (vuelta, recodo) flexus, us m. Sin:
fléxio, onis f; flexura; anfractus, us m; flexus
itíneris; viae anfractus. Uso: - difícil, peli-
grosa, diffícilis, periculosus viae flexus; ca-
mino lleno de curvas, tortuosa (vel flexuosa,
vel sinuosa) via; tórtile iter // (señal cami-
nera) cave viae flexum.

curvatura: curvatura, ae f. Sin: curvamen,


mĭnis n.

curvilíneo: curvilíneus, a, um.

cuscús, v. alcuzcuz.

custodia: (vaso sagrado en que se expone el


Santísimo Sacramento) ostensórium, ii n.

cutáneo: cutáneus, a, um.

Cuzco: Cuscum, i n.

cyberspace Inform, v. ciberespacio.

297
D
dacnomanía: dacnománia sive -manīa, ae f. dactilología: dactylológia sive -logīa, ae f.
Sin: mordendi furor; insana mordendi libido Sin: ars dígitis loquendi.
(-dĭnis f).
dactilológico: dactylológicus, a, um. Sin: ad
dacriadenitis: dacryadenites, is f. Sin: glán- dactylológiam pértinens.
dulae lacrimantis inflammátio vel inflátio.
dactiloscopia: dactyloscópia sive -scopīa, ae
dactilar, v. digital. f. Sin: signatae vel impressae digitorum for-
mae inspéctio, examinátio, examen.
dactilógrafa: dactylógrapha, ae f. Sin: dacty-
loscriptrix, icis f; quae prelo manuali útitur. dactiloscópico: dactyloscópicus, a, um. Sin:
ad dactyloscópiam áttinens.
dactilografía: dactylográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: dactylográphica ars, institútio, perí- dadaísmo: dadaīsmus, i m. Sin: cubismus,
tia. Uso: aprender -, dactylográphiam dís- infantilismus.
cere; enseñar -, artem dactylográphicam
trádere. dadaísta: dadaīsta vel dadaīstes, ae m. Sin:
dadaīsmi fautor vel studiosus.
dactilografiado: dactyloscriptus, a, um. Sin:
máchinā scriptus. Uso: escrito -, dacty- dado: talus, i m. Sin: téssera. Uso: juego de
loscriptum, i n. los -, álea, ae f; lusus áleae; jugador de dados,
aleator; áleae lusor; jugar a los -, talis (vel
dactilografiar: dactylographare. Sin: dacty- tésseris, vel áleā) lúdere; jugar a los - con pa-
loscríbere; máchinā scríbere; machínulā sión, áleā studiosissime lúdere; áleae indul-
scriptória exarare; dactylógrapho scríbere; gere; tiro de los -, iactus talorum vel
manuali (vel dactylográphico, vel dactýlico) tesserarum; tirar los -, talos iácere; tésseras
prelo scríbere vel exscríbere; máchinā vel míttere.
machínulā dactylográphicā (vel dactýlicā)
scríbere. dador: - de trabajo, óperis conductor.

dactilográfico: dactylográphicus, a, um. Sin: daemon (Inform): daemon, ǒnis m.


ad dactylográphiam spectans.
Dahomey: Dahoméia, ae f. Sin: Berinum, i
dactilógrafo: dactylógraphus, i m. Sin: n. Uso: de -, dahomeianus; beninensis.
dactyloscriptor; qui manuali prelo útitur.
Uso: un buen -, dactylográphicae artis peritus Dakota: Dakota, ae f. Uso: - del Norte, del
vel callens; ser un excelente -, dactylográ- Sur, Dacota Septemtrionalis, Meridiana.
phica arte excéllere.
dalia: dáhlia, ae f.
dactilograma: dactylogramma, ătis n. Sin:
dígiti signum vel nota. Dalmacia: Dalmátia, ae f.

298
dasimétrico

dálmata: Dálmata, ae m. Dantis (gen). Sin: Dantis poëtae. Uso: poesía


-, póesis (is, ac -in f) Dantis // (que imita o
dalmática: (vestidura sagrada) dalmática, ae recuerda a Dante) Dantem ímitans vel sá-
f. Sin: dalmática vestis. piens. Uso: poesía -, póësis Dantem ímitans;
versus stilum (vel rationem dicendi) Dantis
daltoniano: daltónicus, a, um. Sin: achroma- imitantes // (terrorífico) terríficus, a, um.
tópticus; dyschromatópticus; achromatópsiā
vel dyschromatópsiā laborans, vexatus, affec- dantismo: dantismus, i m. Sin: Dantis stú-
tus. dium.

daltónico, v. daltoniano. dantista: dantista, ae m. Sin: Dantis studio-


sus vel cultor.
daltonismo: daltonismus, i m. Sin: achroma-
tópsia sive achromatopsīa; achromatopsis; danza: saltátio, onis f. Sin: ballátio; chorea.
dyschromatópsia sive dyschromatopsīa; dal- Uso: - macabra, mortuorum saltátio.
toniana oculorum infírmitas.
daño: damnum, i n. Sin: detrimentum; noxa.
dama: (mujer noble o de calidad) dómina, ae Uso: - materiales, damna materiália; reparar
f. Sin: matrona; illustris vel nóbilis fémina // un -, damnum resarcire; sin algún -, nullo ac-
(cada una de las señoras que acompañaban cepto detrimento.
y servían a la reina o a las princesas) aulae
matrona. Uso: - cortesana, v. meretriz // dar: (dictar) se da latín dos horas por se-
juego de damas, calculorum ludus (-i m). mana, lingua latina síngulis hebdómadis duas
Sin: latrunculorum lusus (-us m). Uso: jugar horas tráditur; (tocar) dan las 8, hora octava
a las -, cálculis vel latrúnculis lúdere. tinnit.

damajuana: magna lagoena. dársena: (parte resguardada artificialmente,


en aguas navegables) portus (-us m) interior
damasco: (albaricoque) v. esta voz // (tejido) // (arsenal, astillero) navale, is n; navália,
damascenum, i n. Sin: séricum damasce- ium npl.
num; pannus damascenus.
darviniano, na: darvinianus, a, um. Sin: ad
damisela: (señorita) v. esta voz // (dama cor- darvinismum spectans.
tesana) v. meretriz.
darvinismo: darvinismus, i m. Sin: darvi-
damnificado: laesus, a, um. Sin: detrimento niana doctrina. Uso: - social, darvinismus so-
vel iacturā affectus; iacturam passus. cialis.

danés: sust Danus, i m // adj dan(i)us, a, um. darvinista: darvinista, ae m; darvinístria, ae


Sin: danensis, e; dánicus. f. Sin: darvinismi vel darvinianae doctrinae
sectator, fautor, ássecla.
Dante: Dantes, is m. Uso: - Alighieri, Dantes
Al(l)aghérius vel Al(l)ighérius. dasimétrico: dasymétricus, a, um. Sin: ad
dasymétriam pértinens (relativo a la dasime-
dantesco: (propio o característico de Dante) tría); ad dasýmeturm áttinens (relativo al da-

299
dasimetría

símetro). léctica certátio; opinionum commutátio vel


collátio. Uso: - parlamentario, disputátio par-
dasimetría: dasymétria sive dasymetrīa, ae f. lamenti; - televisivo, disputátio televisiva;
Sin: ars áëris densitatis (vel crassitúdinis, vel disputátio per televisíficas undas transmissa.
spissitatis) metiendae.
debe: Econ débita, orum npl.
dasímetro: dasýmetrum, i n. Sin: instrumen-
tum áëris densitati metiendae. deber: (aquello a que está uno obligado) of-
fícium, ii n. Sin: munus, nĕris n. Uso: - his-
data: (fecha de carta o documento) dies, ēi tórico, moral, patriótico, offícium
mf. Uso: carta sin -, epístula sine die; poner históricum, morale, patrióticum; - profesio-
la -, diem in epístula ascríbere // (partida o nal, artis suae munus; - del amor universal,
partidas que en una cuenta componen el des- offícium caritatis universalis; - de la solida-
cargo de lo recibido) v. salida, salidas // (In- ridad, offícium mútuae necessitúdinis; - de
form) datos; elementos de información, data, la solidaridad entre las naciones, offícium
orum npl. coniunctionis inter pópulos // cumplir con su
-, offício fungi; offício suo satisfácere; offí-
data (Inform): data, orum npl. cium suum fácere, éxsequi, explere, servare,
praestare; múnere fungi; munus suum éxse-
database (Inform): (base de datos) datotheca, qui vel administrare; faltar a su -, no cumplir
ae f. Sin: datorum ordinatrum // (conjunto de con su -, deesse offício suo; offícium suum
datos) data, orum npl. Sin: plicae datorum. desérere; ab offício suo discédere; ser fiel a
su -, in offício esse; consideró su -, offícii
dataría: datária, ae f. Uso: - Apostólica, Da- duxit ; cumplo el - de informarte, débitum éx-
tária Apostólica. pleo offícium certiorem te faciendi // (ejerci-
cio que se encarga al alumno para hacerlo
datario, datárius, ii m. en casa) pensum, i n. Sin: pensum domésti-
cum; pensum (scriptum) scholare. Uso: - pu-
dátil: (fruto de la palmera) dáctylus, i m. Sin: nitivo, pensum poenale; devolver los deberes
caryota, ae f; palma, pálmula; palmae fructus corregidos, pensa correcta réddere.
(-us m).
debilidad: (falta de vigor) debílitas, atis f.
dativo: adj dativus, a, um // sust dativus, i m. Sin: imbecíllitas; infírmitas. Uso: - física,
Sin: casus dativus; casus dandi. Uso: doble -, córporis vel vírium imbecíllitas; valetúdinis
géminus dativus. infírmitas // (fig, falta de energía) imbecílli-
tas, infírmitas. Uso: - de ánimo, ánimi infír-
dato: datum, i n. Uso: - electrónicos infor- mitas, dissolútio, mollítia, imbecíllitas; - de
máticos, data electrónica ordinatrália. espíritu, infírmitas mentis.

day-hospital, v. hospital de día. debilitación: (acción de debilitar) debilitá-


tio, onis f. Sin: attenuátio; enervátio; hebetá-
deambulatorio: afán -, poriománia sive po- tio // (falta de vigor) v. debilidad.
riomanīa, ae f.
debilitamiehto, v. debilitación.
debate: disputátio, onis f. Sin: discússio; dia-

300
decenal

debilitar: enervare. Sin: hebetare; attenuare; n). Sin: seniorum primatus (-us m) vel locus
languefácere // debilitarse, enervari; relan- primus.
guéscere; evigéscere; devigéscere; vigorem
amíttere. decano: (el más antiguo de una comunidad,
cuerpo, junta, etc.) senior, oris m. Sin: natu
debug (Inform), corregir errores en un pro- máximus // (el que con título de - es nom-
grama: emendare. Sin: corrígere. brado para presidir una corporación o una
facultad universitaria) decanus, i m. Sin: se-
debugger (Inform), corrector de programa: nior. Uso: - de los párrocos, senior curionum
emendatrum, i n. Sin: emendatórium; correc- vel parochorum; curionum primus; - de los
tórium. profesores, professorum decanus vel primus;
- del Colegio de Cardenales, Cardinalis deca-
debugging (Inform), corrección: emendátio, nus; Patrum Cardinálium primus; Princeps
onis f. Sin: corréctio. Sacri Senatus; - del Sacro Colegio, Sacri
Collégii Decanus; - de una Facultad, Facul-
debut: prodúctio, onis f. Sin: prolúsio; tatis decanus; Facultati praepósitus; - de la
inítium, princípium; exórdium. Facultad de Filosofía, decanus académicae
Facultatis philosóphicae.
debutante: tiro, onis m.
decantar: (ponderar, engrandecer) iactare.
debutar: Teat produci. Sin: exordiri; inítium Sin: celebrare; láudibus extóllere // (trasegar
fácere. Uso: hacer -, áliquem prodúcere. un líquido sin que salga el poso) deliquare,
delicare.
década: decas, ădis f. Uso: a mediados de la
- del 80, mediante decénnio octavo. decapitar: decapitare. Sin: decollare; securi
percútere.
decadente: labens, entis. Sin: lánguens.
decarburación o descarburación: carboni
decadentismo: decadentismus, i m. detráctio.

decágono: decagōnus, i m; decagōnum, i n. decarburar o descarburar: carbónium (áli-


cui rei) detráhere.
decagrama: decagramma, ătis n.
decatleta: in decathlo certator.
decalitro: decalītrum, i n. Sin: decem litro-
rum mensura. decatlón: decathlum, i n.

decálogo: decálogus, i m. Sin: decem man- decauville: ferrívia agrestis. Sin: ferrívia de-
data vel praecepta. cauvilliana; via férrea angustior.

decámetro: decámetrum, i n. Sin: decem decena: (el número 10) decussis, is m // (can-
metra. Uso: - cuadrado, decámetrum quadra- tidad de diez) decas, ădis f. Sin: decúria, ae f.
tum.
decenal: decennis, e.
decanato: decani offícium vel munus (-nĕris

301
decenio

decenio: decénnium, ii n. proféssio; - Universal de los Derechos del


Hombre, Declarátio Universalis circa Iura
decepción: decéptio, onis f. Hóminis; rehusar toda -, omnem declaratio-
nem recusare.
decibel, v. decibelio.
declarativo: Gram declarativus, a, um.
decibelio: Fís decibéllium, ii n. Sin: décima
belliana. declinación: (caída, bajada) descensus, us m
// (Astron, distancia de un astro al ecuador
decigramo: decigrammum, i n. Sin: deci- celeste) recessus, us m // Gram declinátio,
gramma, ătis n; décima pars grámmatis. onis f. Sin: declinatus, us m; flexus, us m; nó-
minum flexura. Uso: - de una palabra, decli-
decilitro: decilītrum, i n. Sin: décima litri nátio vocábuli in casus.
pars.
declinar: (decaer, disminuir) declinare, (se)
décima: (cada una de las diez partes en que inclinare. Sin: defícere; recédere; (se) remít-
se divide un todo) décima, ae f. Sin: déci- tere; immínui. Uso: al - el día, vergente vel
mum; décima pars. Uso: - de segundo, dé- deficiente iam die; el sol declina, sol (se) in-
cima secundi pars // (composición poética clinat; la fiebre declina, febris (se) remittit;
que consta de diez versos octosílabos) decás- su gloria declina, eius gloria imminúitur //
thichon, i n // (diezmo) v. esta voz. Gram declinare. Uso: - nombres y verbos, nó-
mina declinare et verba.
decimal: (que tiene por base el número diez)
decimalis, e. Sin: decimárius; denárius. Uso: declinómetro: declinómetrum, i n. Sin: de-
número -, númerus decimalis; sistema mé- clinationis magnéticae index.
trico -, systema métricum decimale // (perte-
neciente al diezmo) decumanus vel decocción: decóctio, onis f. Sin: decoctum.
decimanus, a, um. Sin: decimalis.
decodificación o descodificación: mecha-
decimal (Inform): decimalis, e. nēma codícibus transferendis. Sin: instru-
mentum códicis commutatórium.
decímetro: decímetrum, i n. Sin: décima
metri pars. Uso: - cuadrado, cúbico, decíme- decolonizar: dicionem colonialem auferre.
trum quadratum, cúbicum. Sin: colónias dissólvere.

decimilímetro: decimillímetrum, i n. Sin: decoloración: decolorátio, onis f. Sin: coloris


millímetri décima pars. ablátio, adémptio, detráctio, subtráctio.

declamador: declamator, oris m. Sin: orator decolorante: adj decolōrans, antis // sust lí-
empháticus. quidum vel materia decolōrans.

declaración: declarátio, onis f. Uso: - de decoración: (acción de decorar) ornátio,


aduana, declarátio telonária; - del contenido, exornátio, onis f. Sin: exornandi actus //
rei contentae declarátio vel indicátio; - de in- (cosa que decora) ornamentum, i n. Sin: or-
gresos, de renta, fiscal, proféssio; censualis natus, us m.

302
definidor

decorado, v. decoración. subdúcere.

decorativo: decorativus, a, um. deducible: deducíbilis, e.

decretal: adj decretalis, e // sust lítterae de- deducir: (sustraer, rebajar) detráhere (áli-
cretales. Sin: decretalis epístula. quid de áliqua re).

decretalista: decretalista, ae m. Sin: decretá- defecación: alvi purgátio.


lium interpres, peritus, studiosus.
defecar: alvum purgare.
decretista: decretista, ae m.
defectible: defectíbilis, e.
decúbito: decúbitus, us m. Uso: - lateral, de-
cúbitus lateralis. defectivo: defectivus, a, um.

decuplicar: decuplare. Sin: décies multipli- defenestración: e fenestra deiéctio (-onis f) //


care. fig, deiéctio; amótio; remótio; deposítio; ex-
púlsio; de gradu vel de múnere deiéctio.
decurión: decúrio, onis m.
defenestrar: de vel e fenestra deícere // fig
decurso: decursus, us m. Uso: en el - de los depéllere; demovere; removere; de gradu vel
tiempos, decursu témporum. de múnere deícere.

dedal: digitale, is n. Sin: digitale instrumen- defensa: defénsio, onis f. Uso: - antiaérea,
tum, tegumentum, opérculum; dígiti muni- aëriarum incursionum defensores; defensores
mentum, tegumentum. aëronávium incursántium; - personal, sui de-
fénsio // (jugador, en el fútbol) defensor, oris
dedicación: Rel dedicátio, onis f. Sin: conse- m. Uso: - central, defensor médius vel cen-
crátio; sollemne, is n. tralis; la -, defensores, um mpl.

dedicarse: incúmbere. Uso: - a socorrer viu- defensor: adj defensórius, a, um // sust de-
das y huérfanos, incúmbere in auxílium ví- fensor, oris m. Uso: Dep, - de un título, de-
duis orphanisque ferendum. fensor títuli (athlétici).

dedicatorio: dedicatórius, a, um. deferencia: (fig, muestra de respeto o de


cortesía) officiosa observántia.
deducción: (Filos, forma de razonamiento)
argumentátio, onis f. Sin: ratiocinátio. Uso: - déficit: lacuna, ae f. Sin: rei nummáriae la-
conjetural, coniectura // (Lóg, nexo entre el cuna; nummária iactura. Uso: llenar un -, la-
consiguiente y las premisas) conexum, i n // cunam explere.
(conclusión de silogismo) conclúsio, onis f.
Sin: illátio // (acción de sacar o separar una definición: definítio vel finítio, onis f.
parte del todo) dedúctio, onis f. Sin: detrác-
tio. Uso: hacer - de dinero, pecúniam dedú- definidor: (que determina o manda) definī-
cere; pecúniae summam substráhere, tor, oris m.

303
definir

definir: definire. deífico: deíficus, a, um.

definitivo: terminalis, e. deípara: deípara, ae f. Sin: Dei Mater; Dei


Génetrix.
deflación: deflátio, onis f. Sin: nummária
contráctio vel coarctátio. deísmo: deísmus, i m.

deflacionista: deflationis fautor. deísta: deísta, ae m.

deflagrador: Mec incensórium, ii n. delación: delátio, onis f. Sin: delatura, ae f.

deflector: instrumentum deflectórium. delantal: cinctus, us m; cinctum, i n. Sin:


cinctórium; praecinctórium; cinctículus.
defoliación: defoliátio, onis f.
delantera: Dep oppugnatores, um mpl. Sin:
defoliante: defoliamentum, i n. assultores; assultorum agmen // (parte ante-
rior de una cosa) pars antica.
defoliar: defoliare.
delantero: Dep oppugnator, oris m. Sin: as-
deforme: deformis, e. sultor; incursor. Uso: - centro, médius assul-
tor; cursor centralis.
defraudador, ra: fraudator vel defraudator,
oris m; fraudatrix vel defraudatrix, icis f. delegación: (acción y efecto de delegar) le-
gátio vel delegátio, onis f. Sin: mandatum;
degenerar: (de persona) degenerare. Sin: múneris delegátio // (conjunto de delegados)
corrumpi // (de cosa) in peius verti. Sin: de- delegátio, onis f. Sin: delecti viri vel hómines
pravari. // (cargo de delegado) legati munus // (ofi-
cina del delegado) legati sedes // - Apostó-
deglución: deglútio, onis f. Sin: exháustio; lica, Delegátio Apostólica; - de hacienda,
actus deglutiendi. aerárii procurátio vel administrátio.

degradación: gradūs deiéctio. delegado: delegatus, i m. Sin: legatus. Uso: -


Apostólico, Delegatus Apostólicus; delega-
degradar: de gradu deícere // degradarse, se dos a las Organizaciones Internacionales,
abícere; corrumpi. viri legatorum múnere fungentes apud natio-
num Consília; delegados de varias naciones,
dehiscencia: dehiscéntia, ae f. Sin: patefáctio delegati plúrium nationum.
spontánea.
delegante: delegator, oris m. Sin: mandator;
deicida: deicīda, ae m qui délegat.

deificación: deificátio, onis f. delegar: delegare áliquid álicui. Sin: concré-


dere; commíttere; demandare.
deificar: deificare.
delete (Inform): delere; v. borrar.

304
demócrata

deliberativo: deliberativus, a, um. demagógico: demagógicus, a, um. Sin: po-


pularis; seditiosus. Uso: discurso -, cóntio se-
delincuente: effractárius, ii m; effractor, oris ditiosa; espíritu -, ingénium populare,
m. seditiosum; leyes -, leges turbulentae; orador
-, seditiosus plebis contionator; política -, po-
delineamiento: delineátio, onis f. Sin: desig- pularis rátio.
nátio; adumbrátio.
demagogo: demagogus, i m. Sin: plebis as-
delirante: delirus, a, um. sentator, fautor, turbator, seductor; vulgi ten-
tator; homo popularis, seditiosus,
delirar: delirare. turbulentus; homo rerum novarum cúpidus;
civis evertendarum rerum cúpidus; aurae po-
delirio: Med delírium, ii n. Sin: delirátio, pularis captator; rerum novarum molītor //
onis f (también en sentido fig). Uso: - de (sectario de la demagogia) popularis impérii
grandeza, cupíditas poténtiae. sectator. Sin: plebícola // (cabeza o caudillo
de una facción popular) popularis factionis
delito: delictum, i n. Sin: crimen; scelus. princeps (-cĭpis m). Sin: plebis dux vel ductor
Uso: - flagrante, manifestum atque deprehen- // (orador revolucionario) contionator, oris
sum scelus; sorprender a uno en flagrante -, m. Sin: popularis orator.
áliquem in manifesto delicto deprehéndere
vel comprehéndere. demarcación: demarcátio, onis f. Sin: fínium
descríptio; áctio terminandi. Uso: línea de -,
delivery order: mandatum subministrationis. términus, i m; confínium, ii n.
Sin: merces subministrandi mandatum.
demiurgo: demiurgus, i m. Sin: demarchus.
delta: delta indecl.
democracia: democrátia sive - cratīa, ae f.
deltaplano: anemoplanum, i n. Sin: aërona- Sin: populare régimen; civile impérium;
vis velífera vel velífica. rátio popularis. Uso: - liberal, democrátia li-
beralis; - parlamentaria, democrátia parla-
deltoides: adj triangularis, e. Sin: deltae sí- mentária vel parlamentaris; defender la -,
milis // sust deltóides, is m. causam popularem deféndere; profesar la -,
pópuli causam ágere; causam popularem sus-
demagogia: (dominación de la plebe) dema- cípere // (partido político) - cristiana, demo-
gógia sive -gogīa, ae f. Sin: pópuli impérium; crátia christiana // (Estado en que el pueblo
plebis régimen, domínium, dominátio, domi- ejerce la soberanía) popularis res pública.
natus (-us m); (seditiosa) dominátio popula- Sin: cívitas popularis.
ris; ínfimae plebis dominatus vel arbítrium //
(política que halaga las pasiones de la plebe) demócrata: adj popularis, e. Sin: civilis.
popularis rátio. Sin: agitationes (-um fpl) pó- Uso: ser -, populáriter ágere; volverse -, po-
puli. Uso: lo hizo por -, id fecit, ut plebi as- pularem fíeri // sust demócrata, ae m; demó-
sentaretur vel ad grátiam pópuli captandam. crates, is m. Sin: popularis, is m; homo
popularis; pópuli fautor. Uso: - cristiano, de-
demagógicamente: demagógice. Sin: popu- mócrates christianus; christianus democráti-
láriter; demagógico stúdio. cus; - excelente, demócrates excellens; -

305
democráticamente

liberal, demócrates liberalis; social -, demó- demolición: demolítio, onis f.


crates socialis; - socialista,v. social-demó-
crata; ser -, populáriter ágere; volverse demología: demológia sive -logīa, ae f.
demócrata, popularem fíeri.
demoníaco: daemoníacus, a, um.
democráticamente: democrátice. Sin: popu-
láriter; democrática ratione. demonio: (diablo) daemon, ŏnis m. Sin: dae-
mónium; diábolus. Uso: adorador del -, dae-
democrático: democráticus, a, um. Sin: po- monícola, ae m // (persona perversa)
pularis, e. Uso: característica de quien (o de scelestus vel nefárius homo. Sin: homo ne-
lo que) es -, índoles democrática; espíritu -, quam, nequíssimus, sceleratíssimus // (hom-
ingénium populare; gobierno -, potestas popu- bre o niño travieso) homo vel puer lascivus,
laris; partido -, fáctio popularis; régimen -, ré- irrequietus, inquietus, turbulentus.
gimen democráticum; reglas -, democrática
rátio; tendencia -, popularis impérii stúdium; demonolatría: daemonolatrīa, ae f. Sin: dáe-
tradición -, tradítio democrática. monum adorátio, cultio (-onis f), cultus (-us
m).
democratización: democratizátio, onis f.
Sin: rátio agendi populáriter. demora: commorátio, onis f; v. retraso

democratizar: democratizare. Sin: democrá- demoscopia: demoscópia sive -scopīa, ae f.


tiam indúcere.
demoscópico: demoscópicus, a, um. Uso: in-
democristiano: adj y sust demochristianus. vestigación - , indagátio demoscópica.
Sin: christianus democráticus // sust demó-
crata (-ae m) vel demócrates (-is m) christia- demostración: (acción de manifestar) decla-
nus. rátio, onis f. Sin: testificátio; significátio //
(efecto de manifestar) testimónium, ii n. Sin:
demodulación: demodulátio, onis f. Sin: ori- signum // (ostentación o manifestación pú-
ginárii vibrationis géneris restitútio. blica de fuerza, poder, etc.) demonstrátio,
onis f. Uso: se esperan demostraciones de los
demodulador: (instrumentum) demodulató- opositores, demonstrationes adversariorum
rium. exspectantur; v. manifestación // (razona-
miento mediante el cual se establece la ver-
demofobia: demophóbia sive -phobīa, ae f. dad de una proposición) demonstrátio, onis f.
Sin: argumentátio. Uso: - geométricas, ratio-
demografía: demográphia sive -graphīa, ae nes geométricae; lineales probationes.
f. Uso: - comparada, demográphia compa-
rata. demostrar: demonstrare. Sin: monstrare; os-
téndere; patefácere. Uso: - experimental-
demográfico: demográphicus, a, um. Uso: mente, experiendo probare vel osténdere;
cuestión -, demográphica quaestio; explosión experimento comprobare; v. manifestar.
-, demográphica explósio.
demostrativo: (que manifiesta) demonstra-
demógrafo: demógraphus, i m. tivus, a, um. Sin: epidícticus // (que prueba)

306
deontólogo

probans, antis. Sin: cómprobans. ordo vel séries; dentes, ium mpl. Uso: - pos-
tiza o artificial, dentatura artificialis; próthe-
demótico: demóticus, a, um. sis dentária; dentes ficti, fictícii, facti, empti.

dendrocronología: dendrochronológia sive dental: déntium gen pl // Ling dentalis, e.


-logīa, ae f.
dentario: dentárius, a, um.
dendrografía: dendrográphia sive -graphīa,
ae f. dentellado: denticulatus, a, um. Sin: serra-
tus.
dendrográfico: dendrográphicus, a, um.
dentición: dentítio, onis f.
dendrometría: dendrométria sive -metrīa, ae
f. Sin: árborum diménsio. denticulación: denticulátio, onis f.

denegación: (acción de rechazar una acusa- denticulado: denticulorum ordo vel séries.
ción) abnuéntia, ae f.
dentículo: dentículus, i m.
denigración: obtrectátio, onis f. Sin: crimi-
nátio. dentífrico: dentifrícium, ii n. Sin: mundi-
cina, ae f; pasta dentária vel dentrífica. Uso:
denigrante: obtrectator, oris m. Sin: crimi- pomo de -, túbulus pastae dentáriae.
nator.
dentina: dentinum, i n; dentina, ae f. Sin:
denigrar: (desacreditar, deslustrar la fama dentis ebur (-ŏris n).
de alguien) lacerare, láedere famam (vel
nomen) alicúius. Sin: obtrectare álicui; de- dentista: dentista, ae m. Sin: dentárius, ii m;
trectare áliquem // (injuriar, ultrajar) iniú- odontoiatrus; médicus dentárius vel déntium.
riam álicui fácere, inferre, afferre, impónere .
Sin: iniúriā áliquem affícere. denuncia: (acción y efecto de denunciar) de-
nuntiátio, onis f. Sin: delátio // (documento
denigratorio: calumniosus, a, um. en que consta) libellus, i m. Sin: libellus ali-
cúius rei index.
denominador: denominator, oris m. Sin:
pars divisória. denunciante: delator, oris m.

densidad: dénsitas, atis f. Sin: spissitudo. denunciar: - algo a alguien , deferre áliquid
Uso: - de población, dénsitas demográphica. ad áliquem.

densímetro: densímetrum, i n. Sin: densitatis deontología: deontológia sive -logīa, ae f.


index (-dĭcis m).
deontológico: deontológicus, a, um.
dentado: dentatus, a, um. Sin: denticulatus.
deontólogo: deontólogus, i m.
dentadura: dentatura, ae f. Sin: déntium

307
departamento

departamento: (apartamento) diaeta, ae f. commendans; - turístico, chártula periegé-


Uso: - de tres piezas y cocina, diaeta trium tica.
conclávium coquinaeque // (compartimento)
loculamentum, i n. Sin: sedes; státio; com- deponente: Gram deponens, entis.
partimentum. Uso: - de reanimación, státio
redanimationis; - de terapia intensiva, sedes deponer: depónere.
curationis valentíssimae; - para fumadores,
loculamentum tabaco indulgentibus // (divi- deportación: deportátio, onis f.
sión territorial) circumscríptio, onis f. Sin:
régio; província. deporte: (recreación, pasatiempo) reféctio,
onis f. Sin: recreátio; ánimi (animorum si el
depauperación: procedens indigéntia. Sin: sujeto es plural) remíssio, relaxátio; leva-
opum deminútio. mentum, levamen (-mĭnis n) // (placer, di-
versión) voluptas, atis f (placer); delectátio
depauperado: opuléntiā destitutus. Sin: ad vel oblectátio, onis f (el divertirse); delecta-
misériam redactus. mentum vel oblectamentum, i n (lo que di-
vierte). Uso: por -, delectationis causā; ánimi
depauperar: depauperare. Sin: ad inópiam causā // (ejercicio físico) córporis exercitátio.
redígere; alicúius opes deminúere. Uso: hacer, practicar -, corpus exercere;
exercitatione córporis exerceri // (actividad
dependiente: (empleado, especialmente de física ejercida como juego o competición)
comercio) mercatoris fámulus vel adiutor. ludus gýmnicus; gýmnicum vel lúdicrum cer-
tamen. Sin: gymnas, ădis f; gymnástica;
depilación: depilátio, onis f. Sin: evirátio pi- athlética; athlética ars; ars vel res gýmnica;
lorum; pilorum detráctio. lúdicra vel lusória exercitátio; lúdicra exer-
cendi; athléticae vel gýmnicae exercitationes;
depilado: depilatus, a, um. Sin: deglabratus; gymnásticum exercítium; ludus córpori exer-
vulsus. citando vel exercendo. Uso: - acuático, gým-
nicum aquátile; deportes de invierno,
depilador: depilator, oris m. Sin: dropacator; lúdicrae exercitationes hibernae; camiseta de
dropacista; alípilus, alipilárius (- de axilas). -, indúcula gymnástica; campo de -, ludorum
campus, stadium, palaestra; campus lúdicer
depilar: depilare. Sin: glabrare, deglabrare; vel lúdicrus; lusória palaestra; lusórium stá-
dropacare; psilothrare; pilos (álicui) véllere, dium; lúdicrae vel lusóriae exercitationis
evéllere, detráhere; v. rasura. campus; batir un récord en un -, alicúius
athléticae artis palmam ferre; practicar algún
depilatorio: adj depilatórius, a, um. Sin: -, athléticam vel gýmnadem exercere.
pilos evellens; ad pilos detrahendos vel
evellendos aptus // sust depilatórium, ii n. deportista: (persona aficionada a los depor-
Sin: psilothrum vel psilotrum; dropax, ăcis tes o entendida en ellos) athléticae studiosus;
m; unguentum pilis detrahendis aptum. athletismi fautor (m), fautrix (f). Sin: gymni-
corum ludorum studiosus; lusóriae córporis
dépliant: libellus éxplicans. Sin: suasória pli- exercitationis studiosus // (persona que por
cátilis charta; chártula suadendo accommo- afición o profesionalmente practica algún
data; - comercial, chártula mercem deporte) vir gýmnicus. Sin: ludi gýmnici cul-

308
derbi

tor (-oris m); cultrix (-icis f); athléticae vel rium.


athletismi cultor.
depreciación: depretiátio, onis f. Sin: vílitas;
deportivamente: gýmnice. Sin: gýmnico prétii deminútio, imminútio, minútio.
more; gýmnica ratione; agonistarum ritu.
depreciar: prétium deminúere, imminúere,
deportividad: índoles agonística. minúere. Sin: rem viliorem réddere.

deportivo: gýmnicus, a, um. Sin: gymnásti- depredador: depraedator, oris m.


cus; lusórius; lúdicer vel lúdicrus; ad lúdicra
vel lusória exercítia spectans. Uso: artículo depresión: (hundimiento) depréssio, onis f.
-, instrumentum athléticum; certamen -, lú- Sin: demíssio. Uso: - del terreno, locus de-
dicrum certamen; lúdicra conténtio; lúdicrae pressus vel iacens // (decaimiento de ánimo)
vel lusóriae exercitationis conténtio; club -, ánimi abiéctio, demíssio, contráctio, infrác-
exercitationum sodálitas; lúdicris exercitatió- tio, imminútio; depréssio ánimi. Sin: ánimus
nibus (vel exercítiis) favendis sodalícium; demissus, depressus, fractus // (declive eco-
ejercicios y manifestaciones -, exercitationes nómico) iacens res oeconómica.
et manifestationes lúdicrae; noticiario -, nún-
tii rei gýmnicae; traje -, vestis ad córporis depresivo: déprimens, entis. Sin: ánimum
exercitationes apta. frangens.

deposición: deposítio, onis f. depresor: deductórius, a, um. Uso: músculo


-, músculus deductórius; músculus demit-
depositante: depósitor, oris m. Sin: depositá- tendo aptus.
rius; deponens.
deprimido: depressus, a, um. Sin: demissus;
depositar: depónere. Sin: áliquid álicui cus- deiectus // fig abiectus, a, um. Sin: fractus;
todiendum vel servandum dare; ad tempus gravatus; vitam perosus vel detestans; vitae
trádere. fastidiosus.

depositario: depositárius, ii m. Sin: depósiti deprimirse: se vehementer abícere.


curator, administrator; temporárius possessor
vel detentor. depuración: depurátio, onis f. Sin: depurgá-
tio; mundátio.
depósito: depósitum, i n. Sin: depositórium;
conditórium, reconditórium; repositórium; depurador: instrumentum depurgativum.
receptáculum; conceptáculum. Uso: - de ben- Sin: apparatus mundatórius; máchina purí-
cina, receptáculum benzinae; benzinárium; - fica.
de equipajes, de bultos, repositórium vel de-
positórium sarcinarum; receptáculum sarci- depuratorio: purgatórius, a, um.
nárium; - de gas, gasárium; - de mercancías,
mércium apotheca; - de nafta, exceptórium deradenitis: deradenites, is f. Sin: colli glan-
naphthae vel ólei terrígeni; - de objetos per- dularum inflammátio vel inflátio.
didos, offícium depositárium; offícium rerum
inventarum; - de trigo, hórreum vel graná- derbi o derby (competición hípica o depor-

309
derecha

tiva) derbyanum (vel derbynum) certamen. nere cursum; suo cursu decédere; deerrare;
evagari // fig deerrare. Sin: itínere deerrare;
derecha: a la -, a mano -, ad dextram. Sin: deorbitare a via recta; e recto itínere decli-
(a) dextrā. Uso: hacia la -, dextrorsus vel nare, defléctere, excédere, aberrare.
dextrorsum; a la - del Danubio, dextrā Da-
núbio // individuo de extrema -, extremarum derivómetro: apoplanesímetrum, i n. Sin:
pártium dexterarum sectator. instrumentum declinationis mensurale.

derechamente: rectā. Sin: directo. dermatitis: dermatites, is f. Sin: cutis inflam-


mátio, inflátio, fervura.
derechista: sectator pártium dexterarum.
dermatógeno: dermatógenus, a, um.
derecho: - canónico, - eclesiástico, ius canó-
nicum; - civil, ius civile vel cívium; - crimi- dermatografía: dermatográphia sive -gra-
nal, ius criminale; - divino, ius divinum; - phīa, ae f.
hereditarios, iura hereditária; - hipotecario,
ius hypothecárium; pígnoris ius; - humanos, dermatógrafo: dermatógraphus, i m. Sin:
iura hóminis; humana iura; respetar los - hu- dermatográphiae peritus.
manos, iura humana revereri; - natural, ius
naturale; lex naturae vel naturalis; - público, dermatología: dermatológia sive -logīa, ae f.
ius públicum // - al descanso, ius requietis; - Sin: cutis morborum descríptio.
a la existencia, - a la vida, ius vitae; ius ad
vitam; - a un decoroso género de vida, ius in dermatológico: dermatológicus, a, um. Sin:
vitae dignum genus; - a la integridad física, ad dermatológiam spectans..
ius integritatis córporis; - a la libre investi-
gación de la verdad, ius veritatem líbere in- dermatólogo: dermatólogus, i m. Sin: mor-
vestigandi; - al trabajo, ius laborandi //- de borum pellis peritus.
almacenamiento, locationis prétium; - de an-
claje, vectigal stationis; prétium in portu con- dermatopatía: dermatopathīa sive -páthia, ae
sistendi; - de apelación, ius appellationis; - f.
de asilo, asyli ius; ius sacrum asyli; templi
immúnitas; - de asociación, ius societatem dermatosis: dermatosis, is f. Sin: cutis mor-
áliis cum áliis coīre; - de entrada, portórium, bus, vítium; pellis morbus.
ii n; - de existencia de Israel, ius exsisténtiae
Israhéliae; derechos del fisco, fiscália, ium dermatozoo: parasítica cutis bestíola.
npl; fiscália iura; - de gentes, ius géntium;
derechos de los nativos, iura autócthonum; - dermoideo: sustancia -, dermóides, is f; der-
de propiedad privada, privati domínii ius; - móidos, ĕos n.
de reunión, ius in unum locum se congre-
gandi; - de vida y muerte, necis et vitae licén- dernier cri: recentíssimus, a, um.
tia; vitae necisque potestas; - de voto, ius
suffrágii; derechos de cruzar volando, iura derogatorio : derogatórius, a, um.
transvolandi.
derrame: (lo que se sale y pierde de los lí-
deriva: ir a la -, flúctibus ferri. Sin: non te- quidos) spársio, onis f. Sin: effúsio; profúsio

310
desalentar

// (sesgo en el hueco de una puerta o ventana mere // desacreditarse, fidem amíttere.


que permite abrirla mejor) incisura, ae f.
desafinación: ábsona vel díssona vox. Sin:
derroche: prodigéntia, ae f. Sin: lárgitas díssona nota; díssonum quiddam.
nímia; profúsio.
desafinadamente: díssone. Sin: ábsone; ab-
derrota: profligátio, onis f (- militar, - en cer- surde.
támenes deportivos, etc.).
desafinar: absurde vel ábsone cánere. Sin:
derrotar: profligare. Sin: prostérnere; vín- ábsonum esse; díssonum quiddam cánere.
cere, superare. Uso: ser derrotado en un cer- Uso: que desafina, ábsonus; absurdus.
tamen deportivo, victus discédere.
desafío: (reto) provocátio, onis f. Uso: - de
derrotismo: rerum evertendarum stúdium. nuestro tiempo, provocátio aetatis nostrae; -
presentado a ..., provocátio in + ac // (rivali-
derrotista: rerum evertendarum studiosus. dad, competencia) certátio, onis f. Sin: con-
téntio.
derrumbamiento, v. desmoronamiento.
desaguisado: (hecho contra ley o razón)
derrumbarse: delabi, labi, collabi. Sin: erratum, i n. Sin: ímprobe (vel inconsiderate,
rúere, corrúere. vel inconsulte) factum.

derrumbe: collapsus, us m. Sin: deiectus, us desahogar: effúndere // desahogarse, ef-


m; terrae labes (-is f), lapsus, hiatus (-us m). fundi.

desabotonar: glóbulos dislaqueare. desahogo: - económico, módica prospéritas.


Sin: res satis prósperae. Uso: vivir con -, satis
desabrochar: exfibulare (desasir broches, vel módice dives sum.
hebillas). Sin: laxare (desasir broches, hebi-
llas, botones u otra cosa con que se ajusta la desahuciado: (despedido) e domo locata ex-
ropa); dislaqueare. pulsus, deturbatus, eiectus // (que no tiene po-
sibilidad de curación) desperatus, a, um. Sin:
desacidificación: aciditatis amíssio. pérditus; depósitus.

desacidificar: aciditate privare. desahuciar: (despedir a un inquilino) e


domo locata eícere, expéllere, deturbare, abí-
desacreditado: está -, fidem amisit. Sin: gere.
nulla ei fides est.
desahucio: e locata domo expúlsio, eiéctio,
desacreditador: detrectator, oris m. exáctio.

desacreditar: detrectare vel infamare áli- desalentar: ánimum alicúius frángere, per-
quem. Sin: famam (vel nomen, vel laudem) céllere // desalentarse, ánimo frangi. Sin:
alicúius detrectare, mínuere, deminúere; áli- ánimo cádere, concídere, defícere, demitti vel
quem vel áliquid per contemptionem deprí- se demíttere; ánimum abícere vel despondere.

311
desaliento

desaliento: ánimi abiéctio, deféctio, demís- desapasionado: sincerus aequusque. Sin:


sio. Sin: abiectus vel iacens ánimus. stúdio et ira vácuus.

desalojado: domo eiectus. Sin: ex locata desaprobado: improbatus, reprobatus, a um.


domo eiectus (- de una casa alquilada); ex Sin: reiectus.
locato práedio eiectus (- de un predio alqui-
lado). desaprobar: improbare; reprobare. Sin: reí-
cere; respúere.
desalojar: expéllere. Sin: péllere; eícere; de-
ícere (echar); exturbare, deturbare (hacer desarmable: solútilis, e.
salir a la fuerza); áliquem domo eícere; áli-
quem ex locata domo eícere (- de una casa desarmar: (desmontar) v. esta voz // (quitar
alquilada); áliquem ex locato práedio eícere las armas) exarmare, dearmare. Sin: armis
(- de un predio alquilado); áliquem locatione spoliare // (reducir las fuerzas militares de un
domūs privare (rescindir el contrato de al- Estado o su armamento) apparatum milita-
quiler de una casa); áliquem práedii loca- rem minúere // desarmarse, arma depónere.
tione privare (rescindir el contrato de Sin: ab armis discédere.
alquiler de un predio).
desarme: (acción de desarmar o quitar las
desalojo: eiéctio, onis f. Sin: exáctio ; expúl- armas) exarmátio, onis f. Sin: dearmátio;
sio; domo eiéctio; ex locata domo eiéctio (- disarmátio; armis spoliátio; armorum adémp-
de una casa alquilada); ex locato práedio tio. Uso: - nuclear, dearmátio nuclearis // (ac-
eiéctio (- de un predio alquilado). ción y efecto de desarmarse) ab armis
discéssio vel discessus (-us m) // (disolución
desamarrar: áncoram tóllere. Sin: ancorália del armamento) apparatus militaris dissolútio
sólvere; navem sólvere. // (reducción del armamento) apparatus mili-
taris imminútio. Uso: convenir en el - univer-
desanimar: alicúius ánimum frángere, afflí- sal y gradual, consentire (inter se, cum
gere, deícere, stérnere, prostérnere // desani- áliquo) de apparatu militari gradatim mi-
marse, ánimo defícere, cádere, concídere, nuendo.
succúmbere, frangi, demitti. Sin: ánimum vel
mentem demíttere, abícere, labefactare; desarrollo: progréssio, onis f; progressus, us
ánimo se demíttere. Uso: estoy desanimado, m. Sin: profectus, us m; incrementum. Uso: -
ánimo demisso fractoque sum; no hay que científico, doctrinarum progressus; - comer-
desanimarse, non est concidendum (vel suc- cial, mercaturae incrementum; - corporal,
cumbendum) ánimo; no se desanimen, ne córporis incrementum; - demográfico, auctus
concidatis ánimo. natorum númerus; - espiritual, mentis profec-
tus; - económico, oeconómica progréssio; rei
desánimo: exanimátio, onis f. Sin: ánimi de- oeconómicae incrementum; oeconomicarum
féctio, demíssio, abiéctio, contráctio; ánimus rerum incrementum; - integral de todo el
fractus et demissus. hombre, omnímodus profectus totīus hómi-
nis; - solidario de la humanidad, progréssio
desaparecido: amissus, a, um. Sin: non in- géneris humani mútuo peragenda; - técnico,
ventus. Uso: muchísimos turistas -, permulti ártium incrementum; - verdadero, auténtico,
turistae amissi. progréssio vera, genuina, veri nóminis // - de

312
descarnado

la civilización, civilis cultus progréssio; - de descalificación: (desacreditación) interdíc-


la personalidad, personae humanae incre- tio, onis f // (Dep, eliminación de una compe-
mentum // en vías de -, ad progressionem ni- tencia) a certámine amótio. Sin: inhabilitátio.
tens; sub- , minor progréssio; super-, nímia
vel immoderata progréssio. descalificar: (desacreditar, desautorizar o
incapacitar) interdícere // Dep, inhabilitare.
desatención: (falta de atención, distracción) Sin: a certámine amovere.
inconsiderántia, ae f.
descalzo: excalceatus vel excálceus, a, um.
desayunar, desayunarse: ientare vel iantare.
Sin: ientáculum súmere; prandículum (vel descanso: quies, ētis f. Sin: réquies. Uso: -
primum cibum) súmere. eterno, aeterna quies; - festivo, réquies per
dies festos; - semanal, ótium hebdomadale;
desayuno: ientáculum, i n. Sin: prandículum; día de -, dies feriatus; días de -, fériae, arum
primus cibus. Uso: tomar el -, v. desayunarse. fpl; hora de -, hora ad quietem data vel con-
cessa; lugar de -, ad quietem locus; - para el
desbandada: dispérsio. Sin: dissipátio; café, pausa cafeária; tomarse algunos días de
disiúnctio. Uso: - de tropa, copiárum dispérsio -, áliquot dies ad quietem sibi dare // (meseta
vel perturbátio; a la -, incompósite; effuse; de escalera) aréola, ae f.
nullo órdine, disperse et diffuse.
descaradamente: procáciter. Sin: impuden-
desbastar: asciare. Sin: dolare; ásciā dolare ter; proterve.
vel polire // fig erudire. Sin: imbúere.
descarado: procax, acis. Sin: protervus; ím-
desbloquear: impedimentum removere, re- pudens; ínsolens.
clúdere, reserare // fig liberare. Sin: difficul-
tate expedire. descarga: exonerátio, onis f. Sin: emíssio;
proiéctio; coniectus, us m; coniéctio. Uso: -
desbloqueo: impedimenti remótio vel cerrada, grando (-dǐnis f) telorum; - eléc-
exémptio // fig difficultatis amótio. trica, eléctrica emíssio; ictus eléctricus; vál-
vula de -, exonerationis válvula.
desbordamiento: exundátio, onis f.
descargado: exoneratus vel deoneratus, a,
desbordar: (salir de los bordes, derramarse) um. Sin: exinanitus.
e ripis éffluere, exundare, redundare.
descargador: (el que por oficio descarga
descafeinación: cafaeīni ablátio. Sin: cafaeī- mercancías) exonerator, oris m. Sin: báiulus;
nae amótio. saccárius; qui merces (vel ónera) exponit.

descalabro: súbitum patrimónii naufrágium. descargar: exonerare vel deonerare. Sin:


evacuare; exinanire; depónere; emíttere.
descalcificación: decalcificátio, onis f. Sin:
cálcei imminútio vel deminútio. descarnado: carne prope nudatus. Sin: ós-
seus.
descalcificar: cálcium auferre.

313
descaro

descaro: procácitas, atis f. Sin: impudéntia; descifrable: interpretábilis, e. Sin: explaná-


protérvitas. bilis.

descarriar: áliquem de via defléctere. Sin: desciframiento: notarum interpretátio, eno-


transversum ágere áliquem // fig áliquem a dátio, explanátio, explicátio.
recta via defléctere; áliquem e recto itínere
defléctere; áliquem a virtute defléctere; áli- descifrar: interpretari. Sin: declarare; notas
quem in vítia indúcere, addúcere, impéllere interpretari, enodare, explanare, explicare.
// descarriarse, deerrare. Sin: itínere Uso: - un epigrafe, inscriptionem declarare;
deerrare; defléctere viā; ex itínere defléctere; títulum interpretari.
e via excédere; declinare de via; fig aberrare;
a recto itínere aberrare; e recta via aberrare. descolonización: el proceso de -, conatus co-
loniarum demoliendarum.
descarrilamiento: (F. C., acción y efecto de
descarrilar) deviátio, onis f. Sin: exorbitátio; descolorar, decolorar o descolorir: decolo-
ex ferratae viae dúctibus digréssio vel digres- rare. Sin: colorem démere vel amovere.
sus (-us m); ex órbitis (vel e régulis férreis)
digréssio; e dúctibus ferratis digressus. Uso: descolorido: décolor, oris m. Sin: evanes-
- de un tren, hamaxóstici exorbitátio // (fig, cens, entis.
desviación, descarrío) deviátio, onis f. Sin: e
recto itínere digréssio, digressus, aberrátio. descombrar: erúdere. Sin: rudéribus pur-
gare.
descarrilar: deviare. Sin: exorbitare; defléc-
tere; ex ferratae viae dúctibus (vel órbitis) ex- descombro: egéstio, onis f. Sin: rúderum
cédere vel exsilire // fig e recto itínere egéstio.
aberrare, égredi, dígredi.
descompresión: compressionis deminútio,
descarrío: ab itínere deflexus (-us m) // fig, - imminútio, remíssio.
moral, a virtute deflexus. Sin: turbátio; per-
turbátio; conturbátio; ánimi turbátio. descomprimir: pressionem remíttere. Sin:
pressum relaxare, laxare, minúere.
descenso: descénsio, onis f. Uso: - deslizán-
dose con esquí, decúrsio nartatória; - libre, desconectar: (Electr, interrumpir o suprimir
descénsio líbera. el enlace o comunicación eléctrica entre dos
aparatos o con la línea general) disiúngere.
descentralización: decentrátio, onis f. Sin: Sin: cláudere, interrúmpere, intermíttere, sís-
dispertítio; distribútio; e médio amótio; e tere.
centro prolátio.
descongelación: regelátio, onis f. Sin: egeli-
descentralizador: qui (ministéria, múnera, dátio.
offícia) decentrat, dispertit, distríbuit.
descongelar: regelare. Sin: egelidare.
descentralizar: decentrare. Sin: dispertire;
distribúere; e centro amovere; de médio de- desconsideración: (inadvertencia) inconsi-
movere, e médio removere. derántia, ae f.

314
desde

descontaminación: decontaminátio, onis f. christianam fidem auferre; nomen christia-


num delere; a christiana re abalienare // des-
descontaminar: decontaminare. cristianizarse, christianam fidem amíttere.

descontar: de summa decédere vel detráhere. descuartizar: (dividir en cuartos) quadrifá-


Sin: decessionem de summa fácere; áliquid riam divídere. Sin: in quattuor partes divídere
de summa dedúcere; ex pecúnia deductionem // (coloq, cortar en pedazos) lacerare. Sin: in
fácere; pecúniae summam minúere vel immi- frusta secare.
núere.
descubrimiento: (el descubrir) invéntio,
descontentadizo: numquam contentus. Sin: onis f; (cosa descubierta) inventum, i n. Uso:
morosus; fastidiosus; diffícilis. - arquelógico, histórico, archaeológicum,
históricum inventum; el - de América, invén-
descorazonarse, v. desalentarse. tio Américae; antes, después del - de Amé-
rica, ante, post Américam inventam vel
descorchador, v. sacacorchos. repertam; el - de la energía atómica, reperta
vis atómica.
descostrado: erasus, a, um. Sin: calce detec-
tus, nudatus; tectório exutus; ópere tectório descubrir: (manifestar lo que estaba oculto
exutus. o destapar lo que estaba tapado) manifes-
tare. Sin: patefácere; detégere // (hallar lo
descotar, v. escotar que estaba ignorado) invenire. Sin: reperire
// (alcanzar a ver) dispícere // (fig, enterarse
descote, v. escote. de lo que se ignoraba) deprehéndere (v. gr.
fácinus, un delito); invenire (v. gr. coniuratio-
descoyuntar: luxare. nem, una conjuración) // descubrirse: (qui-
tarse el sombrero) caput aperire. Sin:
descrédito: infámia, ae f. Sin: famae minú- adaperire caput álicui (delante de uno).
tio; laudis imminútio; nóminis deminútio; af-
flicta vel nulla fides. descuento: dedúctio, onis f. Sin: detráctio;
decéssio; deminútio; minútio; remíssio; ex re
descreído: irreligiosus, a, um. Sin: ímpius; dedúctio; de summa detráctio vel decéssio; e
átheus; religionis expers. summa dedúctio; summae imminútio; prétii
deminútio, minútio, decéssio, dedúctio. Uso:
descripción: descríptio, onis f. Uso: - de un - especial, specialis prétii dedúctio; - del 3 %,
viaje, hodoëpóricum; descríptio itíneris. dedúctio ternarum centesimarum; conceder
el - del 10 %, deductionem décimae partis
descriptible: descriptíbilis, e. concédere; véndere mercem prétio decima
parte imminuto; sin -, sine deductione.
descriptivo: descriptivus, a, um.
descuido: incúria, ae f. Sin: neglegéntia ali-
descristianización: a christiana re alienátio. cúius rei.
Sin: nóminis christiani delétio.
desde: inde ex. Sin: abhinc + ac. Uso: - hace
descristianizar: christiana fide privare. Sin: veinte años, deīnde ex viginti annis; abhinc

315
desdoblamiento

viginti annos. dissoluti mores; libertad -, immoderata liber-


tas; petulancia -, effrenata petulántia.
desdoblamiento: bipartítio, onis f. Sin: in
duas partes divísio. Uso: fig, - de la persona- desenfrenar: effrenare. Sin: frena vel frenos
lidad, personalitatis dissociátio. remíttere, laxare, relaxare // desenfrenarse,
effrenari. Sin: effundi; remitti; se remíttere;
desdoblar: bipartire. se relaxare; se effúndere (in áliqua re).

desecación: exsiccátio, onis f. desengrasar: ádipem démere. Sin: pingué-


dinem levare.
desecamiento, v. desecación.
desenmascaramiento: personae démptio,
desecho: retrimentum, i n. Sin: eiectamen- detráctio, despoliátio // fig detéctio, onis f.
tum; purgamen, mĭnis n; purgamentum; reí- Sin: nudátio; denudátio.
cula merx. Uso: - industriales, eiectamenta
industriália; - nucleares, sordes nucleares; - desenmascarar: (quitar la máscara) álicui
venenosos, retrimenta venenosa; materiales personam démere, detráhere. Sin: cápiti (vel
de -, reiecta, orum npl; relíquiae, arum fpl. ex cápite) alicúius personam démere // (fig,
poner al desnudo) detégere vel retégere. Sin:
desembarazar: vacuefácere. Sin: vacuare. nudare; denudare. Uso: - el ánimo, los pro-
pósitos de uno, alicúius ánimum (vel consí-
desembargar: pigneratione exsólvere. Sin: lia) nudare, - una maniobra, dolum detégere
e pigneratione sólvere. // desenmascararse, personam depónere. Sin:
ánimum nudare; se detégere; omnem dissi-
desembocar: (desaguar un río, canal, etc.) mulationem abrúmpere.
inflúere in + ac. Sin: se effúndere; infundi in
+ ac // (tener salida a un lugar) ferri ad + ac. desenrollar: vólvere, devólvere, evólvere.

desembragar: disiúngere. desensibilización: sentiendi vigoris imminú-


tio.
desembrague: disiunctura, ae f. Sin: disiúnc-
tio. Uso: oprimir el pedal del -, pedale desensibilizador: Fotogr, photográphicae
disiunctionis prémere. expressionis adiumentum.

desempleo: óperis vacátio. Sin: involuntária desentrañar: (sacar las entrañas) exenterare
vel coacta cessátio ab ópere. // (averiguar, penetrar lo más dificultoso y re-
cóndito de algún asunto) perscrutari. Sin:
desenfoque: imago confusa. Sin: imago obs- rem pénitus indagare; in rem pénitus descén-
curata vel parum accurata. dere; rem ex omni parte considerare.

desenfrenado: effrenus vel effrenatus, a, um. desenvoltura: (desembarazo, desenfado)


Sin: dissolutus; effusus; immoderatus; im- alácritas secura. Sin: aperta ac secura simplí-
módicus; intémperans. Uso: alegría -, effusa citas. Uso: con -, aperte et cándide; aperte ac
laetítia; bebedor -, intémperans vel acérrimus líbere.
potor; caballo -, effrenus equus; costumbres -,

316
desfavorable

desenvuelto: expeditus, a, um. Sin: álacer, Uso: - económico, accepti et expensi inae-
cris, cre; promptus; liber et expeditus; fácilis qualitates; creditorum et debitorum inaequá-
et expeditus. Uso: - en el decir, fácilis et ex- litas; inaequalis vel inaequata acceptorum et
peditus ad dicendum; apertior in dicendo. expensarum rátio; - sociales, civílium clás-
sium inaequalitates vel dissimilitúdines; des-
deseo: (movimiento de la voluntad hacia el equilibrios entre los sectores productivos,
conocimiento o posesión de una cosa) optá- discrepántiae vel inaequalitates quae inter vá-
tio, onis f. Sin: cupíditas; stúdium; voluntas; rios rei oeconómicae campos intercedunt; eli-
mos, moris m. Uso: - de aprender, stúdium minar los - sociales, civílium clássium
discendi; conformarse, plegarse al - de uno, inaequalitates componere; reducir los -, dis-
se conformare ad voluntatem alicúius; alicú- crepántias imminúere // (trastorno de la per-
ius voluntati óbsequi; satisfacer el - de uno, sonalidad) perturbátio vel turbátio, onis f.
morem gérere álicui, morigerari álicui; satis-
facer los propios -, cupiditates satiare et ex- desertar: exércitum desérere. Sin: signa re-
plere; según el - de uno, ex (vel de) alicúius línquere.
voluntate; reprimir el - de algo, cupiditatem
alicúius rei comprímere // (lo que se desea) desertización: deserti propagátio. Sin: pro-
optatum, i n (generalm en pl). Sin: votum; id pagátio harenarum.
quod volo vel cupio. Uso: cumplir los - de
uno, alicúius optata éxsequi vel explere; fá- desertor: desertor, oris m.
cere quae áliquis optat vel vult; tener iguales
- y aversiones, idem velle et idem nolle // desesperadamente: desperanter.
(dicho de la suerte) corresponder a los - de
uno, optatis alicúius respondere; este es mi -, desesperar: ánimum despondere. Sin:
ita cúpio, volo, velim; hoc est in votis; es mi desperare. Uso: - de algo, desperare áliquid,
- que, cupio con ac e inf o con ut y subj; volo vel álicui rei, vel de áliqua re; - de sí mismo,
con el subj; frustrar los -, optata fállere; los - de su salvación, desperare sibi, saluti suae.
se realizan, evéniunt optata; prevenir los -,
vota praecúrrere; según el -, ex optato vel ex desfalcar: dedúcere. Sin: detráhere; subdú-
voto; tiene los mismos - que yo, éadem cupit cere; de summa áliquid dedúcere. Uso: - una
atque ego // (anhelo; apetencia del bien au- suma, decessionem de summa fácere; ex
sente o no poseído) desidérium, ii n; deside- pecúnia deductionem fácere; pecúniae sum-
rátio. Sin: anhélitus, us m; anhelátio. Uso: - mam minúere vel imminúere.
de los bienes eternos, bonorum aeternorum
desidérium; despertar en uno el - de algo, fá- desfalco: dedúctio, onis f. Sin: detráctio;
cere álicui desidérium alicúius rei; commo- démptio; subdúctio.
vere álicui desiderium alicúius rei; sentir - de
algo, desidério alicúius rei teneri; esse in desfasado: díssidens, entis. Sin: díscrepans.
desidério alicúius rei.
desfase: dissidéntia, ae f. Sin: discrepántia;
deseoso, sa: cúpidus vel appetītor; cúpida vel dissonántia; incongruéntia.
appetitrix.
desfavorable: (de persona) adversus, a, um.
desequilibrio: (falta de equilibrio) inaequá- Sin: infensus; alienus vel aversus ab áliquo;
litas, atis f. Sin: discrepántia; dissimilitudo. infestus álicui; inīquus álicui vel in áliquem //

317
desfile

(de cosa) alienus, a, um Sin: adversus; in- deshierba: herbarum malarum exstirpátio,
īquus; non aequus. Uso: en posición -, inīquo exémptio, detráctio, destrúctio.
vel alieno loco; viento -, ventus adversus.
deshollinador: caminorum purgator vel
desfile: (longus) ordo. Sin: agmen, mĭnis n; mundator. Sin: curator vel ópifex purgandis
pompa. Uso: - militar, pompa militaris; - de caminis.
modelos, hábitu novo indutarum (vel induto-
rum, si son varones) osténsio. deshumanización: dishumanizátio, onis f.
Sin: efferátio.
desflorar: (quitar el lustre) deflorare vel
praeflorare // (fig, desvirgar) deflorare. Sin: deshumanizar: dishumanizare. Sin: efferare;
devirginare; virginitate privare // (fig, tratar ferum (ferocem, immanem) réddere; áliquem
superficialmente un asunto) áliquid delibare. humanitate exúere, privare, spoliare.
Sin: áliquid bréviter tángere, attíngere,
praestríngere; áliquid summatim percípere. deshumedecedor: instrumentum áëri sic-
cando.
desfogar: - la ira contra uno, erúmpere (vel
evómere) iram in áliquem; - los dolores llo- desiderativo, v. optativo.
rando, dolores in lácrimas effúndere.
desierto: desertum, i n. Sin: deserta, orum
desfondar: rúmpere. Sin: dirúere; effríngere; npl; solitudo; vástitas; deserta loca, locorum
perfríngere. vástitas; deserta locorum vástitas.

desgrasar: máculas auferre. desigualdad: inaequálitas, atis f. Sin: inae-


quabílitas; differéntia inaequata.
desgreñado: incomptus, a, um. Sin: impe-
xus. Uso: cabellos -, incompti capilli; mujer desilusionado: in spe deceptus.
-, múlier incompta capillis; mulier crínibus
passis vel sparsis. desinencia: Gram, verborum éxitus (-us m).

deshabillé: doméstica vestis. Sin: cubiculare desinfección: disinféctio vel disinfectátio,


vestimentum. onis f. Sin: purgátio; expurgátio; ablútio, con-
tagionis purgátio. Uso: - con fumigaciones,
desherbar: exherbare. suffimentum, i n; suffítio, onis f; suffimen,
mĭnis n.
desheredado: ópibus destitutus.
desinfectante: adj disinfectans, antis. Sin:
deshidratación: dehydratátio, onis f. Sin: antisépticus; infectionem áuferens, contagio-
aquae detráctio, extráctio, subtráctio. nem detergens, ábluens, expellens // sust an-
tisépticum, i n. Sin: purgamen, mĭnis n;
deshidratador: aquae detractivus. purgamentum, i n; contagionis medicamen-
tum. Uso: solución -, medicata aqua conta-
deshidratar: aquam extráhere vel detráhere. gionem detergens; aqua contagionis
Sin: exsiccare. expultrix.

318
desmentir

desinfectar: disinfectare. Sin: purgare; ex- deslumbramiento: caecátio vel obcaecátio,


purgare; infectionem ablúere, depéllere. Uso: onis f. Sin: oculorum caligátio vel scintillátio
- con fumigaciones, suffire; morborum conta- // fig ánimi conturbátio.
giones suffimentis expéllere.
deslumbrante: coruscans, antis. Sin: corus-
desinflamar: disinflammare. Sin: inflamma- cus; óculos praestringens; oculorum áciem
tionem auferre, adímere, amovere, detráhere, praestringens. Uso: faros -, luminária praelú-
levare. cida.

desintegración: disintegrátio, onis f. Sin: deslumbrar: excaecare. Sin: óculos hebe-


dissolútio. Uso: - atómica, átomi dissolútio, tare, obtúndere, offuscare; óculos ( vel oculo-
disiúnctio, disiectus (-us m); átomi vis rum áciem, vel visum) perstríngere vel
discissa; - radiactiva, disintegrátio radioac- praestríngere.
tiva.
desmagnetizar: vim magnéticam excútere.
desintegrar: scíndere. Sin: disiúngere, dis-
sólvere. desmalladura: scissura, ae f.

desinterés: abstinéntia, ae f. Sin: continéntia; desmayado: ánimo relictus.


innocéntia. Uso: lo hizo con -, hoc fecit nulla
spe práemii (vel mercedis) ductus. desmayarse: linqui. Sin: ánimo linqui vel
relinqui. Uso: se desmayó, ánimo relictus est,
desinteresadamente: abstinenter. Sin: gratis; defecit, cóncidit; ánimus illi cóncidit vel de-
gratuíto; innocenter; liberáliter; sine ulla uti- fecit.
litate; neglecta utilitate; nullo cómmodo.
desmayo: deféctio, onis f. Sin: ánimi vel áni-
desinteresado: (de persona) ábstinens, entis. mae deféctio. Uso: sufrir un -, v. desmayarse;
Sin: ínnocens; haud lucrosus; non lucri cúpi- se recobró del -, ánimum recepit; ánimus illi
dus; suae utilitatis ímmemor; nulla mercedis rédiit.
spe ductus. Uso: ser -, esse abstinentem; suae
utilitatis immémorem esse; nihil de cómmo- desmentida: mendácii obiurgátio vel expro-
dis suis cogitare // (de cosa) gratuítus. Uso: brátio. Uso: dar una -, áliquem mendácii ar-
amor -, amor nullis causis sérviens. gúere, coargúere; álicui mendácium obícere;
recibir una -, mendácii árgui vel coárgui.
desktop (Inform), escritorio: tábula, ae f
(systématis). Sin: mensa. desmentir: (decir a uno que ha mentido) áli-
quem mendácii argúere vel coargúere // (refu-
desleír: dilúere. Uso: - los colores con el tar) refutare. Sin: reféllere; redargúere;
agua, colores aquā dilúere; colores desleídos, coargúere // (sostener o demostrar la false-
colores dilūti. dad de un dicho o hecho) infitiari. Sin: ne-
gare; no poder - , negare non posse //
deslenguado: ore vel linguā solutus. Sin: (desdecir) diffiteri. Uso: - el propio cristia-
parum verecundus in loquendo; ímpudens; nismo, diffiteri se christianum (esse) // (des-
impudīcus; inverecundus. mentirse) a seipso descíscere. Sin: a se
dissidēre vel defícere. Uso: nunca se desmin-

319
desmenuzar

tió, semper sibi cónstitit. animar) v. esta voz.

desmenuzar: in fragmenta secare. desmoronamiento: labīna, ae f. Sin: prolap-


sus, us m. Uso: - de tierra, terrae lapsus vel
desmilitarización: demilitarizátio, onis f. prolapsus (- us m); terrae labes (-is f).
Sin: ad usum civilem redúctio vel redáctio;
apparatūs béllici amótio. desmoronarse: labi dep intr.

desmilitarizar: (suprimir la organización o desmovilización: exércitūs (vel copiarum,


el carácter militar) ad usum civilem redúcere vel mílitum) dimíssio. Uso: ordenó la -, iussit
vel redígere // (desguarnecer de tropas o ins- mílites dimitti.
talaciones militares) apparatum béllicum au-
ferre vel removere. Sin: béllica instrumenta desmovilizar: exércitum (vel cópias, vel mí-
atque munitiones amovere. lites) dimíttere. Sin: exércitum missum fá-
cere; cópias missas fácere; mílites missos
desmitificar: mýthica ratione exúere. Sin: fácere.
mýthicis figmentis exúere.
desmultiplicador: machinamentum frequén-
desmología: desmológia sive -logīa, ae f. tiae minuendae. Sin: mechanema motiónibus
lentandis.
desmonetización: nummáriae poténtiae
adémptio. desnacionalización: denationalizátio, onis f.
Sin: charactēris nationalis privátio; morum
desmonetizar: pecuniáriam adímere vim. alicúius pópuli abrogátio.
Sin: poténtiam nummáriam démere.
desnacionalizar: (privar del carácter nacio-
desmontable: solútilis, e. nal) denationalizare. Sin: charactēre nationali
privare; mores alicúius pópuli abrogare //
desmontar: decompónere. Sin: sólvere; dis- (privatizar) ad privatum domínium redígere.
sólvere. Sin: a domínio Civitatis vindicare.

desmopatía: desmopathīa, ae f. desnaturalizado: depravatus, a, um. Sin:


corruptus; perversus; inhumanus.
desmoralización: morum corrúptio, depra-
vátio, právitas, pervérsitas. Sin: mores mali, desnaturalizar: (alterar las propiedades o
pravi, depérditi, deteriores // (desaliento) v. condiciones de una cosa) naturam alterare,
esta voz. demutare, mutare, permutare, depravare,
corrúmpere // (degradar una sustancia como
desmoralizado: (desalentado) spe destitutus. el alcohol o el aceite) denaturare // fig detor-
Sin: omni spe deiectus. Uso: estar profunda- quere. Sin: pervértere.
mente -, ánimo iacere.
desnicotinizado: nicotinā (nicotino, nico-
desmoralizar: (corromper las costumbres) tiano veneno, nicotiano viro, nicotiana vi) vá-
bonos mores depravare, corrúmpere, vitiare; cuus. Sin: nicotinae (nicotini, nicotiani
desmoralizarse, bonos mores exúere // (des- veneni, nicotiani viri, nicotianae róboris) ex-

320
despegar

pers. desorganización: dissolútio, onis f. Sin: so-


lútio; dissociátio; disturbátio; perturbátio.
desnicotinizar: nicotīnam (nicotinum, nico-
tianum venenum, nicotianum virus, nicotia- desorientado: incertus, a, um. Sin: turbatus;
nam vim) detráhere. Sin: nicotinam ... haerens, entis; háesitans, antis; dúbius; per-
extráhere vel elúere. plexus.

desnudo: (adj, sin ropa, sin vestido) nudus, despacho: (lugar donde se despachan nego-
a, um // (sin adorno, sin rebozo) nudus. Sin: cios) offícium, ii n. Sin: tractatórium; offí-
simplex, plĭcis. Uso: prosa -, nuda orátio // cium tractatórium // (aposento para el
(figura humana desnuda) nudum corpus. estudio) offícium, ii n. Sin: tractatórium; of-
fícium scriptórium. Uso: - del director, recto-
desnutrición: denutrítio, onis f. ris sedes vel tractatórium // (tienda) taberna,
ae f. Uso: - de bebidas, taberna potulentorum
desobturador: everrículum, i n. Sin: exter- // (lugar donde se venden determinados efec-
minatórium. tos) aula, ae f. Sin: oecus; tabérnula; ostío-
lum. Uso: - de boletos, aula vel ostíolum
desocupación: (falta de ocupación) caréntia tesserarum; oecus tésseris comparandis; - de
(vel vacátio) óperis. Sin: ab ópere vacátio; lotería, sórtium tabérnula // (comunicación)
ótium // (desempleo) coacta cessátio ab núntium, ii n; núntius, ii m. Uso: - radiotele-
ópere. Sin: coacta vacúitas laboris; invita gráfico, v. radiotelegrama; enviar un - ur-
óperis vacátio; ótium non voluntárium. gente, núntium citíssimum míttere álicui vel
ad áliquem.
desocupado: (sin ocupación, ocioso) ópere
carens. Sin: sine quaestu; óperum solutus; despectivamente: aspernanter. Sin: con-
otiosus; cessans. Uso: estar -, vacare; cessare temptibíliter.
// (desempleado, sin trabajo) homo
sine quaestu; ópere destitutus; invite vel despectivo: despectivus, a, um. Sin: contem-
coacte otiosus. Uso: estar -, óperis vacatio- nens.
nem pati.
despecho: (disgusto originado por un desen-
desodorante: adj odorans, antis // sust cap- gaño) indignátio, onis f. Sin: ira; dolor. Uso:
sella odorífera. Sin: foetōris (fetōris) delu- con -, contemptim (con menosprecio); áspere
mentum. (con aspereza); stomachose (con malo
humor, con indignación); iracunde (con ira).
desolación: desolátio, onis f.
despedir: (alejar de sí a uno prescindiendo
desollar: (quitar el pellejo) decoriare. Sin: de sus servicios) dimíttere vel míttere. Sin:
deglúbere; cório, pelle, cute exúere áliquem; missum fácere áliquem; exauctorare; munus
pellem, córium, cutem detráhere álicui. álicui abrogare vel adímere.

desorden: (confusión) confúsio, onis f. despegar: (alzarse del suelo o del agua un
avión) avolare vel evolare. Sin: extolli; ele-
desordenadamente: hablar, obrar -, confuse vari; ad caelum extolli; áethera pétere; áëra
ágere, loqui. cárpere. Uso: al -, in avolando // (separar)

321
despegue

disglutinare. horológium sístere.

despegue: (de avión, helicóptero, cohete, despertamiento: excitátio, onis f. Sin: exper-
etc.) avolátio, onis f. Sin: sublátio, elevátio, gefáctio; expergefáctio a somno.
elátio (in áërem vel in áëra). Uso: arranque
para el -, aëronavis cursus. despertar: (despertamiento) v. esta voz //
(cortar, interrumpir el sueño a alguien) áli-
despejado: expeditus, a, um. quem expergefácere vel expergificare. Sin:
áliquem a somno excitare vel suscitare // des-
despellejar: deglúbere. Sin: decoriare. Uso: pertarse, expergíscere. Sin: expergefíeri.
- perros y gatos, canes et cattos (vel feles)
deglúbere. despido: dimíssio vel míssio, onis f.

despensa: (lugar de la casa donde se guar- despierto: (vivo, despabilado) vivax, acis.
dan las cosas comestibles) promptuárium, ii Sin: vivus; expeditus; álacer; promptus et fá-
n. Sin: cellárium; cella; cella promptuária vel cilis. Uso: tipo -, vivaci ingénio práeditus.
penária. Uso: - subterránea, cellárium sub-
terráneum; - para carne, carnárium; - para despilfarro, v. derroche.
fruta, oporotheca, ae f; oporothece, es f; -
para vino, v. cantina. desplazamiento: - de aire, áëris recéssio.

despensero: cellárius, ii m. Sin: promus; peni desplumar: pennis spoliare.


procurator.
despolarización: depolarizátio, onis f.
desperezarse: pandiculari. Sin: membra dis-
téndere. despolarizador: adj depolarizans, antis //
sust eléctridi corroborandae inventum. Sin:
despersonalización: depersonalizátio, onis f. eléctricae deminutionis remédium vel impe-
Sin: personalitatis detráctio. dimentum.

despersonalizar: depersonalizare. Sin: índo- despolarizar: depolarizare.


lem personalem auferre.
despolitización: índolis políticae ablátio.
despertador: (persona que despierta) exper- Sin: políticae rationis adémptio.
gefactor, oris m. Sin: excitator; qui éxcitat,
expergefacit, expergíscitur, expergíficat // despolitizar: política ratione exúere.
(reloj -) excitatórium, ii n. Sin: suscitábulum;
evigilatórium; horológium horísonum; horo- despotismo: dominatus, us m; dominátio,
lógium excitatórium, expergefáciens, exper- onis f. Sin: tyrannis, ĭdis (ac -idem vel -ida)
gíficum; horológium cum tintinnábulo; f, dominatus ímpotens.
horológium tintinnábulo instructum. Uso:
predisponer el (timbre del) - a las siete, horo- despótico: tyránnicus, a, um. Sin: imperio-
lógium excitatórium praedispónere ad horam sus.
séptimam; suena el (timbre del) -, horoló-
gium ínsonat; detener, parar el timbre del -, despreciador: aspernator, oris m. Sin:

322
destinación

despector; despectator. prétio faciendum locare; tomar a -, opus


certo prétio condúcere vel redímere; opus fa-
desprendimiento: (derrumbamiento) v. des- ciendum ex condicto prétio condúcere vel re-
moronamiento. dímere; trabajar a -, opus fácere ex condicto
(prétio).
desproporción: disparílitas, atis f. Sin: inae-
quálitas; inconcinna pártium disposítio; in- destapador: extraháculum vel extráculum, i
convéniens pártium composítio vel disposítio; n (lagoenae).
non apta rerum (vel pártium) composítio.
destapadura: obstructi labri apértio.
desproporcionadamente: inordinate. Sin:
inconcinne vel inconcínniter; incompósite; destetar: ablactare.
incongruenter; inconvenienter // (de manera
desigual) inaequáliter; (excesivamente) nimis; destete: ablactátio, onis f.
immódice; immoderate; supra modum; (más
de lo justo) plus iusto vel aequo. destilación: destillátio, distillátio, stillátio,
onis f. Sin: stillatícia expréssio. Uso: - artifi-
desproporcionado: inconcinnus, a, um. Sin: cial, stillatícia alicúius rei expréssio artifício
inconvéniens; incóngruens; haud vel parum hábita; - de orujos, vinacearum stillátio.
convéniens // (desigual) inaequalis, e; (exce-
sivo) nímius; immoderatus; (más de lo justo destilado: adj destillatus, distillatus, stillatus,
o acostumbrado) iusto vel sólito maior; a, um // sust destillatum, i n.
maior quam par est.
destilador: destillator vel distillator, oris m.
desquiciar: cárdine convéllere. Uso: puerta
fácil de -, porta quae fácile potest cárdine destilar: destillare, distillare, stillare,
convelli. exstillare. Uso: - artificialmente, áliquid
artificio stillare.
desratización: múrium rattorum extermí-
nium, excídium, caedes (- is f). destilatorio: (local en que se hacen las des-
tilaciones) v. destilería // (alambique) cola-
desratizar: múribus rattis locum liberare. tórium, ii n. Sin: colum; liquatórium; guttus
vel gutus; fornácula stillatícia; clíbanus
dessert, v. postre. stillatícius; distillatórium vas; cucumella
distillatória; fornácula vel clíbanus ad
destacamento: praesídium, ii n. stillandum.

destajista: redemptor, oris m. Sin: manupre- destilería: destillária, ae f (officina). Sin: of-
tiárius, ii m. ficina stillatícia; officina suc(c)is destillandis
sive distillandis. Uso: - de orujos, officina vi-
destajo: a -, ex condicto (prétio); certo pré- náceis stillandis.
tio; obrero a -, v. destajista; trabajo dado a -,
alicúius rei locátio, trabajo tomado a -, re- destinación: destinátio, onis f. Sin: designá-
démptio; dar una obra a -, opus locare; lo- tio; determinátio; locus assignatus vel desig-
care opus ex condicto (prétio); opus certo natus.

323
destinatario

destinatario: destinatárius, ii m. Sin: recep- destructor: destructor, oris m.


turus; (is) cui áliquid míttitur.
desulfuración: desulphurátio, onis f.
destino: (hado, suerte) fatum, i n. Sin: sors,
sortis f; fortuna // (encadenamiento necesario desulfurante: desúlphurans, antis.
y desconocido de los acontecimientos) fatalis
vis. Sin: necéssitas; fatalis necéssitas. desulfurar: desulphurare.

destornillador: (instrumento que sirve para desvalorización: devalorátio, onis f. Sin: de-
destornillar y atornillar) cóchleae tortórium. pretiátio; valoris vel prétii deminútio; vílitas.
Sin: vérulae versator; ferrum vérulam tor- Uso: - del dinero, del trigo, nummorum, fru-
quens, vertens, volvens ( eíciens vel immit- menti vílitas; el dinero ha sufrido una -, víli-
tens); instrumentum cóchleam (vel clavum tas pecúniae facta est // (fig, disminución)
cochleatum) eíciens, excútiens, relaxans, minútio, deminútio, imminútio, onis f. Uso: -
éxtrahens; evellens (o bien immittens, im- de la estima, detrectátio; - de la fama, del
pellens, íngerens, ínserens). Uso: - eléctrico, buen nombre, famae vel nóminis minútio.
prelum cóchleis eléctrica vi eiciendis (vel in-
gerendis). desvalorizado: depretiatus, a, um. Sin: vile-
factus; pretio deminutus; abiectus; despectus.
destornillar: (deshacer las vueltas de un tor- Uso: el trigo está -, frumentum est in vilitate;
nillo para sacarlo) retorquere. Sin: cóchleam los predios están -, iacent prétia praediorum.
(vel clavum cochleatum) vólvere // destorni-
llarse (perder la cabeza, el juicio) inconside- desvalorizar: depretiare. Sin: pretio áliquid
rate loqui vel ágere. deminúere; rei valorem imminúere; rem vi-
liorem fácere.
destreza: artificiósitas, atis f. Uso: el culmen
de la -, culmen artificiositatis. desván: subteguláneum, i n. Sin: diaeta sub-
tegulánea; aedícula sub tecto vel sub tégulis;
destripamiento: exenterátio, onis f. Sin: spátium sub tégulis; celsior domūs pars sub
eviscerátio; exenterandi actus (-us m) vel tecto. Uso: vivir en un -, sub tégulis habitare;
áctio. fig, relegar al -, abícere; abscóndere.

destripar: exenterare vel exinterare. Sin: desvanecimiento, v. desmayo.


eviscerare.
desvergonzado, v. descarado.
destronamiento: dethronizátio, onis f. Sin:
de throno deiéctio, detrúsio, depúlsio // fig desvestirse: cabina para -, spoliárium, ii n.
spoliátio dignitatis. Sin: de gradu vel de statu Sin: apodytérium.
deiéctio.
desviación: deviátio, onis f. Sin: declinátio;
destronar: de throno deícere vel detrúdere. aberrátio; exorbitátio. Uso: - de la columna
Sin: sólio depéllere; regno péllere, expéllere, vertebral, curvatura spinae.
spoliare; regnum álicui adímere // fig áliquem
de gradu vel de statu deícere. desvío: devertículum vel divertículum, i n.

324
devaluación

desvitalización: (enervación) enervátio, onis determinación: determinátio, onis f.


f. Uso: - de un nervio, delétio nervi.
determinante: decretórius, a, um.
desvitalizar: (enervar) enervare. Uso: - un
nervio, nervum delere. determinativo: determinativus, a, um.

detalladamente: per síngulas partes. determinismo: determinismus, i m.

detalle: pars, partis f. Sin: síngula pars vel determinista: adj determinísticus, a, um //
res; res minuta. Uso: no descuidar ni los me- sust determinista, ae m. Sin: determinismi
nores -, ne minutissimas quidem rerum partí- fautor (-oris m) vel fautrix (-icis f).
culas neglégere.
detonación: displósio, onis f.
detallista: (comerciante que vende al por
menor) v. revendedor. detonador: apparatus (-us m) displosivus.

detective: vestigator vel investigator, oris m. detracción: detráctio, onis f.


Sin: indagator; críminum vestigator vel de-
tector. detractor: (adj, maldiciente, infamador) de-
tractivus, a, um // sust detractor, oris m. Sin:
detector: Electr detectórium, ii n. Uso: - que detrectator; obtrectator.
revela la presencia de las ondas hertzianas,
detectórium hertianum; detectórium magné- deuda: débitum, i n. Sin: alienum aes. Uso:
ticum. - contraída, aes alienum contractum; - ex-
terna, aes alienum; aes alienum, quod cum
detención: deténtio, onis f. Sin: reténtio. éxteris nationibus contractum est; Sri Lanka
tiene una - externa de 7, 7 mil millones de dó-
detener: (dicho de una autoridad: prender a lares, Srilanca aes alienum 7, 7 miliardorum
alguien) detinere. Sin: detentare; retinere; in dollariorum habet; Srilancae est aes alienum
custódia habere // detenerse (pararse, cesar 7, 7 miliardorum dollariorum; - hipotecarias,
en el movimiento o en la acción) subsístere. débita hypothecária; - pagables a corto
Uso: hay que detenerse, subsistendum est. plazo, a largo plazo, débita propinquo, lon-
ginquo solvenda; cargarse de deudas, grande
detenido: detentus, detentatus, retentus, a, aes alienum conflare; in aes alienum incídere;
um. condonar las -, débita pecuniária remíttere,
vel non iam repostulare; estar cargado, abru-
detentor: detentor, detentator, retentor, oris mado de deudas, aere alieno demersum (vel
m. Uso: los - de los medios de producción, oppressum, vel oberatum) esse.
detentores instrumentorum ad bona gig-
nenda. deudor: débitor, oris m. Uso: - hipotecario,
débitor hypothecárius.
detergente: adj detergens, entis // sust
smegma vel smigma (-ătis n) detergens. devaluación: devaluátio, onis f. Sin: minú-
tio; deminútio; imminútio; vílitas; decremen-
determinable: determinábilis, e. tum.

325
devaluar

devaluar: nummorum vim minúere, deminú- descanso, dies feriatus; dies vácuus; dies (ab)
ere, imminúere. omni ópere vácuus; - húmedo, dies úmidus; -
internacional de la mujer, dies internationalis
devanadera: súcula, ae f. Sin: álabrum; feminarum; - laborables, profesti dies (- no
rhombus; girgillus, gyrgillus; arcus ad filum festivos), dies negotiosi (- ocupados en nego-
glomerandum. Uso: hacer girar como la -, cios); - seco, sin humedad, dies sudus; - de
áliquem ut túrbinem ágere vel circumágere; abstinencia, de ayuno, dies abstinéntiae, ieiú-
gira como la -, véluti turbo ágitur vel circu- nii; - de los difuntos, dies ómnium fidélium
mágitur. defunctorum; - de fiesta, dies festus; - del jui-
cio, supremi divinique iudícii dies; - del mer-
devanar: glomerare. Sin: lanam (in orbem) cado, nundinárius dies; - de la semana, dies
glomerare // devanarse los sesos, mentem hebdomadalis, hebdómadae, septimanae,
torquere vel fatigare. septimanárius // al - siguiente, postrídie; pós-
tero die; en el - de ayer, hesterno die; en el -
devastación: vastátio vel devastátio, onis f. de hoy, hoc die; hodierno die; hasta el - de
hoy, usque ad hunc diem; usque ad hoc tem-
devastador: vastator vel devastator, oris m. pus (hasta el tiempo presente); para el - si-
guiente, in pósterum diem // ¡buenos -!
devolver: réddere. Sin: restitúere. Uso: - el (fórmula de saludo), bonum diem (tibi vel
orden y la seguridad, órdinem et securitatem vobis exopto, precor)! // orden del -, argu-
restitúere. menta in die tractanda.

devoniano: devonianus, a, um. Sin: devóni- diabetes: diabetes, ae m; diabetes, is (ac -in)
cus. m. Sin: diabetis vel diabetae morbus.

devorador, ra: devorator, oris m; devoratrix, diabético: (concerniente o relativo a la dia-


icis f. betes) diabéticus, a, um. Sin: ad diabetem
spectans // (que padece diabetes) diabéticus.
devotamente: (piadosamente) pie. Sin: rite; Sin: diabetae morbo laborans; qui diabetā la-
religiose // (con afición especial) studiose, borat.
devote.
diablo: diábolus, i m. Sin: daemónium; dae-
devoto: (que se dedica con fervor a la pie- mon, ŏnis m; satan indecl vel sátanas, ae m.
dad) pius, a, um. Uso: muy - de la Virgen Uso: vete al -, i in crucem!; abi in malam cru-
María, Mariae Virginis cultor studiosíssimus cem!
// (que mueve a devoción) pietatem ciens vel
éxcitans // (aficionado a una persona) studio- diabólicamente: diabólice // fig sceleste.
sus alicúius. Sin: déditus vel devotus álicui; Sin: nefárie.
pius in (erga, adversus) áliquem.
diabólico: diabólicus, a, um. Sin: diáboli
dexiografía: dextrata scríptio (-onis f). Sin: (gen) // fig sceleratus, scelestus. Sin: nefá-
scripturae dextrátio. rius; nequíssimus.

día: dies, diei mf (en pl solo m). Uso: - calu- diábolo: (juguete) diábolus, i m.
roso, dies cálidus; - muy caluroso, dies aes-
tuosus, férvidus; - feriado, - de asueto, - de diaclasa: diáclasis, is f. Sin: rupis fissura vel

326
dialectal

hiatus (-us m). diaforético: diaphoréticus, a, um. Sin: dia-


phorēsi laborans.
diaconado, v. diaconato.
diafragma: (Fotogr, lámina flexible)
diaconal: diaconalis, e; diacónicus, a, um. diaphragma, ătis n. Sin: diaphragma photo-
gráphicum // (Anat, músculo que separa el
diaconar: diáconi múneri éxsequi. Sin: dia- pecho del abdomen) diaphragma, ătis n. Sin:
cónico múnere fungi. discretórium; saeptum transversum // (tabi-
que transversal que separa los tubos de di-
diaconato: (oficio de diácono) diaconatus, us versos instrumentos y máquinas) dissaeptum,
m; diacónium, ii n. Sin: munus vel offícium i n. Sin: intersaeptum, i n.
diáconi // (dignidad de diácono) diaconatus,
us m. Sin: diacónia, ae f; dígnitas diáconi. diaglifo: scalptura, ae f.

diaconisa: diaconissa vel diácona, ae f. Sin: diagnosis: diagnōsis vel diágnosis, is f. Sin:
ministra ecclésiae. Uso: consagrar una -, diá- morbi diagnosis; morbi cognítio, recognítio,
conam consecrare. iudícium; cognítio signorum morbi; morbi
naturae iudícium vel cognítio; cognítio morbi
diácono: diáconus, i m; diacon, ŏnis m. Uso: eiusque causae.
cardenal -, cardinalis diáconus.
diagnosticar: diagnōsin (o en pl diagnoses)
diacrítico: diacríticus, a, um. fácere. Sin: morbi signa cognóscere.

diacronía: diachronīa, ae f. diagnóstico: signo -, signum morbi // sust res


quae (vel signum quod) ad diagnōsin spectat;
diacrónico: diachrónicus, a, um. hacer el - de una enfermedad, morbi signa
cognóscere.
diadema: diadema, ătis n. Uso: que lleva -,
diademalis, e; diadematus, a, um. diagonal: adj diagonalis, e. Sin: diagónicus,
a, um; diagónios, on // sust diagōnus, i m.
diádico: diádicus, a, um. Sin: diagonalis, is f; línea diagonalis.

diáfano: diáphanus, a, um. Sin: perlúcidus. diagonalmente: diagonali líneā. Sin: per
transversum.
diáfisis: diáphysis, is f.
diagrama: diagramma, ătis n.
diafonía: diaphónia sive diaphonīa, ae f. Sin:
dissonántia. dial: discus, i m.

diafónico: diaphónicus, a, um. Sin: discor- diálage: diállage, es f. Sin: consummátio,


dans; díssonus. onis f.

diaforesis: diaphorēsis, is f. Sin: sudoris dialectal: dialectalis, e. Sin: dialecti vel dia-
cópia; nímium sudoris proflúvium; sufrir de lectorum (gen); ad dialectum vel ad dialectos
-, diaphoresi (vel sudoris cópiā) laborare. pértinens; dialecti próprius.

327
dialectalismo

dialectalismo: vox vel locútio dialecti. Sin: ternos sermones sérere, consérere; collóquia
vox ad dialectum áttinens. con áliquo sérere. Uso: comenzar a -, sermo-
nem ordire cum áliquo // (escribir una cosa
dialéctica: dialéctica, ae f; dialéctice, es f. en forma de diálogo) scríbere áliquid in dis-
Sin: dialéctica, orum npl; dialéctica ars; dis- putatione ac diálogo. Sin: in disputationem
serendi ars, rátio, sciéntia, disciplina, doc- ac diálogum redígere.
trina; ars argumentandi; ars bene disserendi.
Uso: varios géneros de -, vária disserendi gé- dialogismo: dialogismus, i m. Sin: sermoci-
nera. nátio.

dialécticamente: dialéctice. Sin: dialectico- dialogístico: (perteneciente o relativo al diá-


rum more vel ratione. logo) dialogísticus, a, um. Sin: dialógicus; ad
diálogum spectans; ad sermones pértinens;
dialéctico: adj dialécticus, a, um. Uso: suti- diálogi (gen) // (escrito en diálogo) dialogís-
leza -, disserendi vel disputandi subtílitas // ticus, a, um. Sin: dialógice scriptus; in dispu-
sust dialécticus, i m. Sin: disputator. Uso: - tatione ac diálogo scriptus; in disputationem
consumado, homo in dialécticis versatíssi- ac diálogum redactus.
mus; hábil -, disserendi peritíssimus; - vigo-
roso, valens dialécticus. diálogo: (plática entre dos o más personas)
diálogus, i m. Sin: collóquium; collocútio;
dialecto: dialectus vel dialectos, i f. Sin: sermocinátio; alternus sermo; alterni sermo-
vulgi sermo (-onis m). Uso: hablar en - vé- nes; collóquium duorum vel plúrium inter se
neto, véneto sermone uti; vénete loqui. // (género de obra literaria) diálogus, i m.
Uso: - de obras dramáticas, divérbium vel
dialectología: dialectológia sive -logīa, ae f. devérbium; diálogus dramáticus vel scáeni-
Sin: dialectorum sciéntia. cus; (alterni) sermones; collóquia persona-
rum; en forma de -, alternis sermónibus.
dialectólogo: dialectólogus, i m.
dialoguista: dialogista, ae m. Sin: dialogo-
dialelo: diallelum vel diallelon, i n. Sin: vi- rum scriptor vel auctor.
tiosus verborum circúitus; vitiosus orationis
ámbitus; vitiosa verborum vel orationis cir- diamante: ádamas, antis m. Uso: - en bruto,
cuítio. ádamas rudis; ádamas nondum politus.

diálisis: Fís, Quím diálysis, is f // Ret diálysis. diámetro: diámetros, i f; diámetron, i n. Uso:
Sin: dissolútio; asíndeton. medio -, semidiámetros.

dialítico: dialýticus, a, um. Sin: ad diálysin diana: (Mil, punto central de un blanco de
áttinens. tiro) signum, i n.

dialogal, v. dialogístico. diapasón: diapāson indecl. Sin: tonárium;


soni vel vocis index; instrumentum vocis
dialogar: (hablar en diálogo) dialogizare. index.
Sin: cólloqui; confabulari; sermocinari; ser-
monem conferre cum áliquo de áliqua re; al- diapositiva: diapositiva, ae f . Sin: imago

328
dicción

diapositiva vel translúcida; imago photográ- diastasa: diástasis, is f. Sin: didúctio; distrác-
phica translúcida. tio.

diariero: diariorum vénditor. Sin: diurnorum diástilo: diástylos, on.


vel epheméridum ínstitor.
diatérmico: eléctrice calefáciens. Sin: eléc-
diario: diárium, ii n. Sin: ephémeris, ĭdis f; trica vi calefáciens.
ephemérides, um fpl; diurnum; diurna, orum
npl; acta (-orum npl) diurna; commentárii diatesis: diáthesis, is f.
diurni. Uso: - hablado, radial, diárium radio-
phónicum; núntium radiophónicum; núntius diatónico: diatónicus, a, um. Uso: escala -,
radiophónicus; diurna radiophónica; radio- diatónicus sonorum gradus; modulación -,
phónica diurnorum nuntiátio; facta diurna ra- diátonum, i n.
diophónice transmissa; ephémeris per rádium
édita; radiophónica diurnorum communicátio dibujante: - de chistes, v. caricaturista.
vel enuntiátio; radiophónicum diurnorum ac-
torum núntium; - ilustrado, diárium imagíni- dibujar: áliquid delineare. Sin: líneis descrí-
bus ornatum; - latino, diárium latinum; el - bere.
Le Figaro, ephémeris, cui index (vel títulus)
Le Figaro; - literario, litterarum acta; - local, dibujo: (representación de un objeto) deline-
loci ephémeris; - televisivo, acta diurna tele- átio, onis f. Sin: designátio; diagramma; diá-
visífica; el - vaticano L’Osservatore Romano, graphe, es f; forma; figura; lineamenta, orum;
diárium Vaticanum, cui L’Osservatore Ro- conformátio; descríptio; delineata imago; li-
mano est títulus // - del alma, ánimi arcanae nearis imago, descríptio, pictura; depicta
cogitationes sensusque; - de la mañana, de la forma vel spécies . Uso: - animados, figurae
tarde, matutina, vespertina diárii edítio; - de spirantes vel se moventes; imágines vivae et
navegación, diárium náuticum; liber náuti- spirantes; imagúnculae disneyanae; - ejecu-
cus; acta náutica diurna // (relación de los su- tado con la pluma, imago atramento deline-
cesos ocurridos de día en día) acta diurna. ata; - geométrico, forma geométrica;
Uso: - de Adolfo Hitler, acta diurna Adolfi lineamenta geométrica; - de lápiz, imago grá-
Hitler // Com, libro -, rationárium, ii n. Sin: phide delineata; - de la Vía Apia, Viae Appiae
adversária, orum npl; pecúniae calendárium; diagramma; dibujos de Mahoma, delineatio-
diurna administrátio; codex accepti et ex- nes Mahometi vel Macometi; - del templo,
pensi. diágraphe templi // (arte que enseña los pro-
cedimientos del -) gráphice, es f. Sin: ars de-
diarquía: dyárchia sive -archīa, ae f. lineandi; describendi ars; institútio artis
figurativae. Uso: clases de -, institútio deli-
diarrea: diarrhoea, ae f. Sin: dysentéria vel neandi.
dysenterīa; ventris fluor, fluxus (-us m), flú-
xio; alvi proflúvium. dicasterio: dicastérium, ii n. Sin: ministé-
rium; offícium. Uso: los - de la Sede Apostó-
diáspora: (diseminación de los judíos) lica, Apostólicae Sedis ministéria.
diáspora, ae f. Sin: Hebraei disperse degentes
// (por ext, dispersión de individuos huma- dicción: díctio, onis f.
nos) diáspora, ae f. Sin: dispérsio; dissipátio.

329
diccionario

diccionario: dictionárium, ii n. Sin: léxicon; al dictado) dictatum, i n; ordinariam en pl


vocabulárium; glossárium; verborum index. dictata, orum. Uso: escibir al -, dictata excí-
Uso: - enciclopédico, léxicon encýclion vel pere.
encyclopáedicum; - ilustrado, léxicon imagí-
nibus instructum vel auctum; - manual, léxi- dictador: tyrannus, i m. Sin: imperiosus vel
con manuale; - portátil, léxicon portátile; - imperiosíssimus dominator.
universal, léxicon universale; - de neologis-
mos, léxicon novorum vocabulorum. dictadura: dictatura, ae f. Sin: dominatus, us
m; ímpotens vel superba dominátio; tyrannis,
dicéfalo: dicéphalus, a, um. Sin: biceps, cípi- ĭdis (ac -ĭdem vel -ĭda) f. Uso: - comunista,
tis. dictatura communística; communistarum
dítio; - económica, oeconómicum impérium;
dicho: - mordaz, picante, acúleus, i m. Sin: dominatus oeconómicus; dominátio oeconó-
dictérium; scomma (-ătis n). Uso: proferir – mica; - fascista, fascale régimen (-mĭnis n);
mordaces contra alguno, dictéria dícere in - masónica, massónica dictatura, - del prole-
áliquem. tariado, operariorum dictatura vel dítio.

diciembre: December, bris m. Sin: mensis dictáfono: dictaphónium, ii n. Sin: dictaphō-


(-is m) December. num sive dictáphonum.

dicogamia: dichogámia sive -gamīa, ae f. dictatorial: dictatórius, a, um. Sin: imperio-


sus.
dicogámico: dichogámicus, a, um.
dicterio: convícium, ii n. Sin: probrum; con-
dicógamo: dichógamus, a, um. tumélia. Uso: lanzar dicterios contra al-
guien, convícia álicui ingérere; ingérere vel
dicotomía: dichotómia sive -tomīa, ae f. Sin: iactare probra in áliquem; contumélias iácere
dimidiátio; bipartítio. álicui vel in áliquem; affícere áliquem contu-
méliis.
dicotómico: dichotómicus, a, um.
didáctica: didáctica, ae f. Sin: docendi ars
dicroico: dichróicus, a, um. (artis f) vel rátio; ars didáctica vel docendi;
didascálica ars vel disciplina. Uso: - general,
dicroísmo: dichroísmus, i m. Sin: duplex didáctica generalis; - de las lenguas clásicas,
color. didáctica linguarum classicarum.

dicromático: dichromáticus, a, um. Sin: bí- didáctico: didácticus, a, um. Sin: didascáli-
color; bicolorus. cus.

dicromatismo: dichromatismus, i m. didascálico: didascálicus, a, um. Sin: ad do-


cendum aptus. Uso: poema -, poëma didas-
dicrotismo: dicrotismus, i m. Sin: duplex ve- cálicum.
narum vel arteriarum pulsus (-us m).
didimio: didýmium, ii n.
dictado: (acción de dictar) dictátio, onis f.
Sin: dictare (inf substantivado) // (lo escrito

330
diftérico

dielectricidad: dielectrícitas, atis f. márius, ii m. Sin: decimarum solutor // (el


que lo cobraba) decimarum exactor.
dieléctrico: dieléctricus, a, um.
diezmo: décuma vel décima, ae f; décumae
diente: dens, dentis m. Uso: - emplomado, vel décimae, arum fpl. Sin: décima régio
dens plumbatus vel ferruminatus; dens opér- fisco soluta (- que se pagaba al rey); décima
culo tectus vel occlusus; - emplomado con Ecclésiae soluta (- que pagaban los fieles a la
oro, dens auro ferruminatus; dens áureo opér- Iglesia). Uso: cobrar los -, décimas exígere;
culo tectus, obtectus, occlusus; dens áureā lá- imponer diezmos, décumas imperare vel im-
minā operculatus, tectus ...; limpiarse los -, pónere álicui; pagar los -, décimas dare vel
dentes elúere; obturar un -, cariosum dentem sólvere álicui.
obturare.
difamador: adj diffamans, antis Sin: malé-
diéresis: (pronunciación en sílabas distintas) dicus; maledīcens // sust detrectator. Sin: ca-
diáeresis, is f. Sin: diphthongi vel sýllabae di- lumniator.
vísio // (signo ortográfico) diáeresis, is f. Sin:
signum diacríticum. difamatorio: contumeliosus, a, um. Sin: ig-
nominiosus; probrosus.
diésel: (motor diésel) dieseliana vel diesélia
machinátio. diferencia: differéntia, ae f. Sin: dissimili-
tudo, dĭnis f. Uso: - culturales, differéntiae
diesi: diesis, is f. culturales; - sociales, dissimilitúdines socia-
les.
dieta: (régimen terapéutico en el comer y
beber, y por ext esta comida y bebida) diaeta, diferencial: adj differentialis, e. Uso: cálculo
ae f. Sin: victūs rátio, moderátio, temperátio; -, cálculus differentialis // (engranaje) ani-
moderatus victus. Uso: estar a -, diaetā cu- sócycla vel anisícycla, orum npl. Sin: machi-
rari; tenui victu uti // (asamblea política y le- namentum transmissionis; rotarum aequator.
gislativa) conventus, us m. Sin: públicus
conventus. Uso: celebrar una -, conventum diferir: differre. Uso: difiramos esto a una
ágere vel celebrare // (honorario devengado) fecha ulterior, hanc rem in áliud tempus dif-
viáticum, i n. Uso: - de asistencia, conventí- feramus.
cium.
dificultad: difficultas, atis f. Uso: - técnicas,
dietética: diaetética, ae f. difficultates téchnicae; encontrarse con una -,
in difficultatem incúrrere; ¿qué - hay?, quid
dietético: adj diaetéticus, a, um // sust diae- est negótii?; no hay -, nihil est negótii; sin -,
téticus, i m. fácile; sine ullo labore; nullo negótio.

dietista: diaetólogus, i m. Sin: médicus diae- difracción: diffráctio lúminis.


tae peritus.
difteria: diphtéria, ae f. Sin: diphtherites, is f;
diezmar: decimare vel addecimare. diphtheritis, ĭdis f; angina; synanche, es f.

diezmero: (el que pagaba el diezmo) deci- diftérico: diphthéricus, a, um. Sin: diphthe-

331
difusión

rite laborans. tubo -, tubus pépticus.

difusión: (acción y efecto de difundir) diffú- digesto: digesta, orum npl. Sin: pandectae,
sio, onis f. Uso: - de la religión, religionis dif- arum fpl.
fúsio.
digital: (relativo al dedo) digitalis, e. Uso:
difusor: adj diffusórius, a, um // sust diffu- impresión -, dígiti vel digitorum signum //
sórium, ii n. Sin: instrumentum diffusórium. (planta) digitalis, is f. Sin: digitellum vel di-
gitillum; digitalis purpúrea.
digerible, v. digestible.
digital (Inform): digitalis, e. Uso: nomencla-
digerir: (hacer la digestión) concóquere. tura -, nomenclatura digitalis.
Sin: digérere; cibum concóquere, digérere,
confícere, perfícere. Uso: difícil de -, diffíci- digitalina: digitellianus suc(c)us. Sin: digi-
lis concoctioni; alimento difícil de -, cibus tellianum medicamentum.
gravis; fácil de -, fácilis ad concoquendum;
fácilis concoctioni vel concoctu // (fig, sufrir, dignatario: homo dignitosus. Sin: amplíssi-
sobrellevar) pérpeti. Sin: ferre. mus (civitatis) vir; homo in dignitate collo-
catus vel constitutus; en pl también
digestibilidad: digestibílitas, atis f. Sin: con- dignitates, um.
coquibílitas.
dignidad: dígnitas, atis f. Uso: - humana,
digestible: digestibilis, e. Sin: digestu fácilis. dígnitas hóminis; - personal, personalis díg-
Uso: alimento -, cibus digestíbilis. nitas.

digestión: digéstio, onis f. Sin: concóctio; de- digresión: (a propósita oratione, ab re) di-
cóctio; cibi concóctio vel conféctio. Uso: - gréssio, digressus (-us m), egréssio. Sin: ex-
lenta, tarda concóctio; comida de fácil -, cúrsio; excessus, us m; declinátio (a
cibus fácilis ad concoquendum; dificultad de propósito). Uso: hacer una -, a propósito dí-
-, crúditas; que tiene dificultad de -, crudus; gredi, égredi, declinare; hacer frecuentes -, a
ayudar la -, concoctionem adiuvare; hacer la re saepe discédere.
-, cibos cóquere; hacer una buena -, cibum
cómmode concóquere; pulchre concóquere; diktat: imperiosum edictum. Sin: decretum
impedir la -, concoctionem impedire. tyránnicum; iussum árrogans.

digestivo: (adj, a propósito para ayudar la dilación: dilátio, onis f. Sin: mora. Uso:
digestión) digestivus, digestórius, a, um. Sin: larga -, longa mora; sin -, sine dilatione; sine
digerendo aptus; útilis concoctioni; conco- mora; nulla interpósita mora.
quendo útilis; concoctionem fovens; ad con-
coquendum aptus // (de las operaciones y dilatabilidad: dilatabílitas, atis f. Sin: facul-
partes del organismo que atañen a la diges- tas extensiva; facultas se dilatandi.
tión) pépticus, a, um. Sin: concoctionis vel
digestionis (gen); ad concoctionem (vel ad di- dilatable: dilatábilis, e. Sin: extensivus; pro-
gestionem) pértinens. Uso: aparato -, appara- ducíbilis.
tus pépticus; decoctionis órgana (-orum npl);

332
dinamarqués

dilatación: dilatátio, onis f. Sin: expánsio; dimension (Inform): tábula, ae f. Sin: matrix,
amplificátio; prolátio; exténsio. īcis f.

dilatativo: dilatatórius, a, um. dimensión: Fís, Geom diménsio, onis f. Sin:


mensura; magnitudo; amplitudo // fig rátio,
dilema: dilemma, ătis n. Sin: compléxio; an- onis f. Sin: quálitas; propríetas; facultas. Uso:
ceps senténtia; syllogismus cornutus. - cultural, rátio culturalis; - mundial, extén-
sio universalis; - personal del trabajo, rátio
diletante: (aficionado a las artes, especial- personalis laboris humani; - social, spécies
mente a la música) alicúius artis studiosus. socialis; la persona humana en todas sus di-
Sin: alicúius artis amator. Uso: - en filosofía, mensiones, ipsius hominis omnes facultates.
philosóphiae amator; - en letras, studiosus
litterarum // (que cultiva algún campo del diminutivo: deminutivum, i n. Sin: deminu-
saber o se interesa por él, como aficionado) tum nomen vel vocábulum; deminutorum nó-
voluptárius cultor. Sin: qui áliquam artem ad minum usus.
voluptatem tantum exercet; qui (in) áliqua re
delectatur; en sentido peyorativo, léviter im- dimisión: abdicátio, onis f. Sin: dimíssio; re-
butus; tiro, medíocris, rudis; (tamquam) hos- nuntiátio. Uso: - del gobierno, rei públicae
pes in áliqua re; qui áliquid léviter (vel rectionis (vel moderationis, vel administratio-
indocte, vel inscite) tractat; qui primóribus la- nis) abdicátio; hacer - de algo, remíttere vel
bris áliquid áttigit. depónere áliquid; presentar la - de un em-
pleo, áliquo múnere se abdicare; munus de-
diletantismo o dilettantismo: (afición a pónere; provocar la - del gobierno, ad rei
cualquiera de las artes) rátio voluptária. Sin: públicae rectionem abdicandam áliquem pro-
alicúius rei stúdium vel amor; ars ad volupta- vocare.
tem exércita. Uso: por -, voluptatis causā //
(conocimiento superficial) lévitas, atis f. Sin: dimisionario: abdicativus, a, um. Sin: renún-
mediócritas; alicúius artis leve stúdium; me- tians; renuntiator; munus demittens vel depo-
díocris sciéntia // (comportamiento de dile- nens.
tante) nímia quidquid agendi vel tractandi
facílitas; eorum rátio, qui res léviter (indocte, dimitir: múnere se abdicare.
inscite, quadam levitate) tractant.
dimorfismo: dimorphismus, i m. Sin: duplex
diligencia: (cuidado y actividad en ejecutar forma.
algo) diligéntia, ae f. Sin: cura, ae f; indústria,
ae f // (coche grande para el transporte de dimorfo: dimorphus, a, um. Sin: dúplicis for-
viajeros y mercancías) raeda, ae f. Sin: pú- mae; dúplici formā. Uso: cuerpo, metal -, dú-
blica raeda; vehículum conductícium. plicis formae (vel dúplici formā) corpus vel
metallum.
dilogía: (pieza dramática) dilógia sive -logīa,
ae f // (ambigüedad) ambíguum dictum. Sin: Dinamarca: Dánia, ae f.
anceps sermo.
dinamarqués: adj danus, a, um. Sin: dáni-
diluvial: diluvialis, e. cus. Uso: lengua -, Danorum lingua; lingua
dánica // sust Danus, i m.

333
dinámica

dinámica: dynámica, ae vel dynámice, es f. común europeo, communis pecúnia euro-


Sin: vírium doctrina; vírium motusque doc- paea; - nacional, pecúnia nationalis.
trina; doctrina de motu eiusque légibus. Uso:
- social, dynámica socialis; por una especie dinosaurio: dinosaurus, i m. Sin: tyranno-
de - interna, ob quasi interiorem dynámicam. saurus.

dinámico: (relativo a la dinámica) dynámi- diodo: dí(h)odus, i f. Sin: biceps tubus eléc-
cus, a, um. Sin: ad dynámicam áttinens; ad tricus.
motum spectans // (fig, activo, diligente, pre-
suroso) dynámicus. Sin: álacer; actuosus; dioptría: dióptria sive dioptrīa, ae f.
navus; sédulus; semper áliquid agens ac mo-
liens. dióptrico: dióptricus, a, um.

dinamismo: dynamismus, i m. Sin: vis dyná- diorama: diorama, ătis n. Sin: horama, ătis
mica // fig vis. Sin: dynamismus; alácritas, n; panorama; prospectus, us m; translucida-
atis f; voluntas actuosa; progressionis ímpe- rum imaguncularum vel imáginum horama.
tus; stúdium innovandi, progrediendi, profi-
ciendi. Uso: - excepcional, alácritas summa; diorita: diorites, is m.
- misionero, dynamismus missionárius; - de
amor, amoris vis. dióxido: dióxidum, i n. Uso: - de carbono,
dióxidum carbónei; carbóneum dioxydatum;
dinamita: dynamites, is f; dynamita, ae f; dý- emisiones de - de carbono, emissiones car-
namis, ītis f. Sin: dýnamis pulvérea. Uso: fá- bónei dioxydati.
brica de -, dynamíticum ergastérium.
diploma: diploma, ătis n. Sin: testimónium.
dinamitero: eversor vel subversor, oris m. Uso: - académico, diploma académicum; - de
bachillerato, testimónium maturitatis.
dinamo o dínamo: dýnamon vel dýnamum,
i n. Sin: máchina vim eléctricam áfferens vel diplomacia: diplomatīa vel diplomática, ae
inducens. f. Sin: diplomática ars, disciplina, doctrina;
rátio civilis vel diplomática; res diplomática;
dinamométrico: dynamométricus, a, um. legationum obeundarum disciplina, doctrina,
ars; rei públicae gerendae rátio et prudéntia
dinamómetro: dynamómetrum, i n. // fig prudéntia atque callíditas.

dinastía: dynastīa, ae f. Sin: família; domus; diplomado: diplómate donatus, exornatus,


gens; genus; progénies; stirps; domus regna- ornatus, instructus, práeditus.
trix; régia domus; regum séries, ordo, succés-
sio. Uso: la - de los carolingios, dynastīa diplomarse: diploma ássequi.
carolíngia; dynastīa Carolingorum.
diplomático: adj diplomáticus, a, um. Sin:
dinero: (dinero corriente) pecúnia, ae f. Uso: legatórius; legativus. Uso: carrera -, currícu-
- en efectivo, praesens pecúnia; ahorrar -, pe- lum in legationibus obeundis; cuerpo -, le-
cúniae compéndium fácere // (Econ, medio gati, orum mpl; misión -, legátio, onis f;
de cambio de curso legal) pecúnia. Uso: - ruptura de las relaciones -, legatorum revo-

334
director

cátio; por vía -, per públicos legatos; ratióni- lítteras álicui inscríbere; llevar una carta a
bus diplomáticis // fig cállidus, a, um. Sin: su -, ad eum, cui inscriptae sunt, lítteras afferre
versutus; prudens, entis // sust diplomáticus, // (camino o curso) cursus, us m. Sin: diréctio;
i m. Sin: legatus. via tenenda; iter propósitum vel susceptum.
Uso: - del viento, diréctio venti; en la misma
dipsomanía: dipsománia sive -manīa, ae f. -, in eandem directionem; fig, las cosas toman
Sin sitis ardor, rábies; bibendi avíditas vel cu- una mala -, res in peiorem partem mutantur
pido. // (acción de dirigir, administración) réctio,
onis f. Sin: administrátio; procurátio; cura.
dipsomaníaco o dipsomaniaco: adj dipso- Uso: - cinematográfica, cinematográphicae
mániā laborans // sust dipsómanes, is m. scaenae ars; cinematográphicae artis mode-
rátio; - escénica, scáenica ars; spectáculi ré-
dipsómano, v. dipsomaníaco. gimen; scáenicae artis moderátio; scaenarum
moderatoris vel artíficis ars; - de la radio o
díptico: díptychum, i n vel díptycha, orum televisión, moderamen radiophóniae vel tele-
npl. visionis // bajo la - de alguien, áliquo duce;
estar bajo la - de alguien, ab áliquo regi;
diptongo: diphthongus, i f. tener la - de algo, áliquid régere, adminis-
trare, gubernare, moderari; fig, - espiritual,
diputada: legata legislatrix. Sin: popularis moderátio spiritualis // (los directivos) mode-
legislatrix. ratores, um mpl. Sin: rectores; praefecti; prae-
pósiti; moderatorum collégium vel consílium.
diputado: orator popularis. Sin: legumlator Uso: la - general, primárium consílium; la - de
popularis; pópuli legatus; popularis legisla- un diario, epheméridi vel actis diurnis praepó-
tor; popularis legatus légibus ferendis; lectus siti // (sede) moderatoris vel moderatorum
vel delectus légibus ferendis. Uso: Cámara sedes; praefecti vel praefectorum sedes.
de los -, legatorum pópuli coetus vel concí-
lium; elegido - al Parlamento, inter popula- direct (Inform), directo: directus vel rectus,
res oratores allectus. a, um. Uso: Direct Client Connection (DCC),
Directus Cliéntium Conexus.
dique: moles, is f. Sin: munimentum; agger,
ĕris m; sáxea frena (- orum npl); sáxei freni directamente: directe.
(-orum mpl) // fig frenum; repágula, orum
npl. Uso: oponer un - (a un mal), refrenare; directiva: (norma, regla) norma, ae f. Sin:
compéscere; reprímere; frena inícere; freno régula; directiva (vis, norma); rátio directiva
cohibere, coërcere, continere. sive directória.

dirección: (señas que se ponen a una carta o directivo: adj directórius vel directivus, a ,
bulto) inscríptio,onis f. Sin: inscríptio cursua- um. Sin: dírigens, entis. Uso: consejo -, rec-
lis; domicílii inscríptio; index, dĭcis mf; do- torum collégium; norma -, agendi rátio.
micílium. Uso: - electrónica, telegráfica,
electrónica, telegráphica inscríptio; - postal, director: moderator, oris m. Sin: rector, di-
inscríptio cursualis; cambio de -, mutátio rector; praefectus; curator; gubernator; prae-
inscriptionis; cambiar de -, domicílium mu- ses, sĭdis m. Uso: - cinematográfico,
tare; escribir en un sobre la - de alguien, moderator cinematográphicus; pellicularum

335
directora

cinematographicarum moderator; - escénico, directorio: (junta directiva) directórium, ii n.


magister scaenae; scaenarum ártifex, fabrica- Sin: consílium directivum; rectorum consí-
tor, moderator, auctor; scáenicae artis mode- lium.
rator; - espiritual, director spiritualis;
director spíritūs; pietatis magister; sacrae dis- directory (Inform), directorio: (plicarum)
ciplinae magister; - general de una sociedad, index (-dĭcis m).
supremus societatis moderator; - técnico (de
un equipo de fútbol, etc.) praefectus, i m; se- directrices: (normas) normae, arum fpl //
lector manípuli // - de banco, argentáriae (orientaciones, sugerencias) consília, orum
praefectus; - de banda, musicorum dux vel npl. Sin: admonitiones, um fpl.
magister; - de cine, pellicularum moderator;
dispósitor pellicularis; director cinematográ- dirigente: adj dírigens, entis. Sin: regens,
phicus; cinematográphicae artis magister; - móderans // sust moderator, oris m. Sin: rec-
de colegio, praeses ephebēi; ephebēi mode- tor; praepósitus. Uso: - de una empresa, so-
rator; director scholaris; - de compañía dra- cietatis bonis gignendis magister; dirigentes
mática, philodramaticorum moderator, de empresas, officinarum praepósiti.
rector, regens, dux; - de coro, moderator
chori; chori canéntium magister; cantorum dirigible: adj regíbilis, e. Sin: gubernábilis //
coetūs magister; - de diario, epheméridis vel (globo dirigible) regíbile, is n. Sin: guberná-
epheméridum moderator; moderator diárii; - bile; dirigíbilis vel gubernábilis navis aéria;
de emisora, procurator stationis radiophóni- aërinavis dirigíbilis; follis vel aëronavis regí-
cae; - de estudios, studiorum director; - de es- bilis, gubernábilis, inflátilis; navígium regí-
cuela, moderator ludi; - de gimnasio, bile; aëroplanum follīnum; globus
gymnasiarca, ae m; director vel rector aërostáticus; v. zepelín. Uso: maniobrador de
gymnásii; - de hospital, valetudinárii rector; dirigibles, regibílium gubernator.
- de instituto, director vel rector instituti; - de
museo, musiarcus, i m; - de orquesta, magis- discado: - directo, transmíssio telephónica
ter orchestrae; symphoniacorum magister; directa. Sin: collóquium telephónicum direc-
symphoniacorum orchestrálium magister; - tum.
de revista, commentariorum moderator; - de
la revista Latinitas, praeses commentariorum discapacitado: adj praepeditus, a, um // sust
qui Latínitas inscribuntur; moderator com- homo praepeditus; v. disminuido.
mentariorum Latinitatis; - de seminario, di-
rector vel rector seminárii; - de teatro, theatri discernible: discerníbilis, e. Sin: di(g)nos-
gubernator; - de una firma o sociedad comer- cíbilis; notábilis; visíbilis.
cial , (negotiatóriae) societatis magister; - de
una obra, operis curator. discernimiento: discrétio, onis f. Sin: discri-
men, mĭnis n; iudícium; discernendi ácies, fa-
directora: rectrix, icis f. Sin: gubernatrix; cultas, vis.
moderatrix; quae regit (vel quae gubernat, vel
quae moderatur) áliquid; quae praeest álicui disciplina: (acción y efecto de disciplinar o
rei. disciplinarse) disciplina, ae f. Sin: vivendi
rátio; mores. Uso: - eclesiástica, disciplina
directorial: praesidalis vel praesidialis, e. ecclesiástica; - férrea, disciplina férrea; - mi-
Sin: rectorum (gen mpl). litar, disciplina militaris // (doctrina, instruc-

336
¡disculpe!

ción de una persona) doctrina, ae f. Sin: edu- Sin: ars discográphica.


cátio; institútio.
discográfico: discográphicus, a, um. Uso:
disciplinado: disciplinatus, a, um. Sin: mo- casa -, domus editória, quae phonodiscos in-
deratus; temperatus; bene moratus; disciplinā cīdit.
assuefactus, educatus, institutus.
discordia: discórdia, ae f. Sin: dissídium;
disc-jockey: órbium phonographicorum in- dissidéntia; dissensus, us m; conténtio, onis
troductor, explicator, exhíbitor. f.

disconveniencia: disconveniéntia, ae f. discoteca: (colección de discos) disci collec-


tánei // (local o mueble donde se guarda
disk (Inform), disco: discus, i m. Uso: - dicha colección) discotheca, ae f. Sin: disco-
image, disci simulacrum // (hard disk, disco rum theca vel custódia; órbium phonographi-
rígido) discus durus, rígidus, fixus // (floppy corum theca // (local donde se baila y
diskette) discus flexíbilis. Sin: dísculus // escucha música de discos) discotheca, ae f.
CD, discus compactus // (logical device, par- Sin: taberna discothecária. Uso: - bailable,
tition) volumen, mǐnis n. Sin : discus, i m // caupona saltatória; saltatória taberna; taberna
(floppy disk drive) statio disculorum. discothecária saltatória; - La Belle, disco-
theca, cui nomen “Venusta”.
disk drive (Inform): státio discorum vel dis-
culorum. discotequero: discothecárius, ii m.

diskette (Inform), v. disquete. discrasia: dyscrásia sive -crasīa, ae f.

disco: (- fonográfico) discus, i m. Sin: orbis, discriminación: discriminátio, onis f. Sin:


is m; phonodiscus; phonográphicus discus vel discrimen, mĭnis n. Uso: - racial, discriminá-
orbis; discus sonans, résonans, sonorus. Uso: tio phylética; phyléticum ódium; rábies éth-
- compacto, - digital, discus compactus; pho- nica; (inīquum) inter gentes discrimen;
nodiscus compactus; Inform, - duro, discus hóminum discrimen géneris causā; discrimi-
durus; - estereofónico, discus stereophónicus; naciones de todo tipo, omne genus discrími-
- magnético, discus magnéticus; - de gramó- num; discrímina omnis géneris.
fono, discus grammophónicus; aprender in-
glés con discos, ánglicā línguā discis discromasia: dyschromásia sive -masīa, ae f.
phonográphicis instítui; ánglicam línguam
discis phonográphicis díscere // (especie de discromático: dyschromáticus, a, um.
tejo que lanzan los atletas) discus, i m. Uso:
tiro, lanzamiento del -, iactus (us m) disci; discromatopsia: dyschromatópsia sive -opsīa,
disci coniéctio vel emíssio // - de señales, se- ae f.
máphorum, i n; semáphorus, i m; sémapher,
ĕri m; - de teléfono, discus, i m // - perforado, discromatoso: dyschromásiā laborans, affec-
perforatus discus // - invertebral, discus in- tus, vexatus.
vertebralis.
¡disculpe!, (mihi) ignoscas!
discografía: discográphia sive -graphīa, ae f.

337
discursito

discursito: oratiúncula, ae f. tad de tragar); nulla glutiendi facultas (im-


posibilidad de tragar).
discurso: oratio, onis f. Uso: - ampuloso, orá-
tio inflata, túmida, túrgida, adipata; - conme- disfágico: (concerniente o relativo a la disfa-
morativo, orátio memorialis; - hermético, gia) dysphágicus, a, um. Sin: ad dysphágiam
orátio hermética; - improvisado, extemporalis pértinens // (que padece disfagia) dysphágiā
orátio; súbita ac fortuīta orátio; - inaugural, laborans, affectus, vexatus.
orátio aditialis, initialis, auspicalis; prolúsio
académica; - políticos, orationes políticae; - disfasia: dysphásia sive -phasīa, ae f. Sin: lo-
televisivo, orátio televisífica; pronunciar un -, quendi difficultas; verba edendi difficultas.
orationem dícere, habere, recitare.
disfonía: dysphónia sive -phonīa, ae f.
discusión: discússio, onis f. Sin: disceptátio;
disputátio; controvérsia. Uso: - intrincada, disforia: dysphória sive -phorīa, ae f. Sin: an-
impedita disceptátio; - metódica, orátio viā xíetas, atis f; anxitudo, dĭnis f; aegritudo,
quadam et ratione hábita. dĭnis f.

discutible: disputábilis, e. Sin: controversus; disfrasia: dysphrásia sive -phrasīa, ae f. Sin:


dúbius; incertus; litigiosus. sermonis confúsio, obscúritas, incongruéntia;
sermo confusus, obscurus, incóngruens.
discutir: discútere áliquid. Sin: discútere,
disceptare, disputare, dissérere de áliqua re. disfraz: falsa rei adumbrátio // fig simulátio
Uso: cuestión discutida, res controversa. sive dissimulátio, onis f // (traje de máscara)
persona, ae f. Sin: larva.
disemia: dysháemia, ae f. Sin: sánguinis
corrúptio; sanguis corruptus. disfrazado: personatus, a, um. Sin: personā
tectus // fig dissimulatus, a, um. Sin: celatus.
diseminación: disseminátio, onis f.
disfunción: disfúnctio, onis f.
disentería: dysentéria sive -terīa, ae f. Sin:
tórmina, um npl. disgrafía: dysgráphia sive -graphīa, ae f. Sin:
litterarum oblívio.
disentérico: dysentéricus, a, um. Sin: tormi-
nosus. disgregación: disgregátio, onis f.

diseñar: delineare. dishidrosis: dishidrosis, is f.

disertación: dissertátio, onis f. Sin: com- disidencia: dissidéntia, ae f. Sin: dissénsio.


mentátio. Uso: - doctoral, dissertátio doctora-
lis; escribir una -, commentari (de re). disidente: díssidens, entis.

disertador: dissertator vel dissertor, oris m. disipación: dissipátio, onis f. Sin: effúsio;
dissolútio; dispérsio // fig effúsio ánimi.
disfagia: dysphágia sive -phagīa, ae f. Sin:
glutiendi vel deglutiendi difficultas (dificul- disipar: disiparse en la lujuria, en el ocio, en

338
disparador

los vicios, díffluere luxúriā, ótio, vítiis. disolubilidad: solubílitas, atis f.

dislalia: dyslalīa, ae f. Sin: vitiosa sonorum disoluble: dissolúbilis, e. Sin: solúbilis.


formátio; linguae haesitátio; pronuntiationis
perturbátio. disolución: dissolútio vel solútio, onis f. Uso:
- de la Cámara de Diputados, populárium le-
dislocación: dislocátio vel delocátio, onis f. gumlatorum coetūs vel collégii dimíssio; - de
Sin: luxátio; luxatura; luxus, us m. Uso: - de la Unión Soviética, dissolútio Unionis Sovié-
un miembro, luxatum membrum // Geol dis- ticae; - del matrimonio, matrimónii dissolú-
locátio, onis f. tio; nuptiarum dirémptio; - del parlamento,
dissolutio parlamenti; - del Senado, senato-
disminuido: minoratus, a, um. Sin: membris rum coetūs vel collégii dimíssio; - de una
captus; membris inválidus (mermado en sus asociación, de una sociedad, societatis dis-
capacidades físicas); imbecillus; mente cap- solútio vel dirémptio; - de un contrato, pac-
tus (mermado en sus capacidades mentales). tionis vel fóederis solútio, dissolútio,
rescíssio; - de una reunión, coetūs dimíssio.
disminuir: minorare. Sin: deminúere.
disolvente: dissolvens, entis. Sin: solvens;
dismnesia: dysmnesīa, ae f. Sin: memóriae dissolutivus; dissócians.
perturbátio, debilitátio, debílitas.
disolver: dissólvere. Sin: dimíttere; dirímere;
disnea: dyspnoea, ae f. Sin: spirandi difficul- rescíndere. Uso: - en pleno el gobierno del
tas; spíritus angústior. estado, totum régimen rei públicae (vel civi-
tatis) ex múnere dimíttere; - el matrimonio,
disneico: (que padece disnea) dyspnóicus, a, matrimónium dirímere vel dissólvere; - la
um // (perteneciente a la disnea) ad Cámara de Diputados, el Senado, populá-
dyspnoeam áttinens. rium legumlatorum, senatorum múneris
finem fácere vel decérnere; - una reunión,
Disneylandia o Disneyworld: Disneylándia, coetum vel conventum dimíttere.
ae f. Sin: urbs commentícia.
disonancia: (sonido o acorde desagradable)
disociabilidad: dissociabílitas, atis f. dissonántia, ae f. Sin: vox díssona vel voces
díssonae; díssonum (vel ábsonum, vel díscre-
disociable: dissociábilis,e. Sin: dissocialis; pans) quiddam; díscrepans quiddam in sonis
separábilis. vel in cantu (tratándose de voces) // (falta de
la conformidad o proporción que natural-
disociación: dissociátio, onis f. mente deben tener algunas cosas) inconcín-
nitas, atis f. Sin: discrepántia // fig animorum
disociado: dissociatus, a, um. Sin: disiunc- disiúnctio.
tus.
disonante: (que disuena) ábsonus, díssonus,
disociar: dissociare. Sin: scíndere; discín- a, um // (fig, que no es regular o discrepa)
dere; disiúngere; seiúngere; dissólvere; sepa- discors, cordis. Sin: díscrepans, antis.
rare.
disparador: Fotogr dimissórium, ii n.

339
disparar

disparar: (- armas de fuego) displódere. Sin: qua re) liberare, sólvere, exsólvere. Uso: - a
explódere; globum vel ictum emíttere. Uso: uno de decir algo, sínere áliquem áliquid non
- dos, tres … golpes, bis, ter … explódere, - dícere.
con ametralladora, ictus (vel ignitos glóbu-
los) mydróbolo emíttere; - con escopeta o dispensarse: omíttere vel praetermíttere áli-
fusil, sclopetare; ictum sclopeto míttere; ig- quid, con inf; si acompañado de negación,
nitum glóbulum sclopeto emíttere; - contra con quin + subj. Uso: - de hacer algo, (se)
alguien, ictum míttere in áliquem; plumbo abstinere ab áliqua re vel áliquid fácere; no
áliquem pétere; ígneis glándibus áliquem pé- puedo dispensarme de decir, fácere non pos-
tere; áliquem pétere igni et plumbo; - contra sum quin dicam.
sí mismo, ignívomis armis semet ipsum trans-
fígere vel transfódere // intr displodi. Uso: dispepsia: dyspépsia sive -pepsīa, ae f. Sin:
las armas disparan, arma disploduntur; dis- crúditas; cruditátio; diffícilis (cibi) concóctio;
paran los cañones, tormenta béllica displo- aegra digéstio.
duntur; ignívoma tormenta crépitant // fig, -
los últimos cartuchos, postrema experiri. dispéptico: (concerniente o relativo a la dis-
pepsia) ad dyspépsiam áttinens // (enfermo
disparate: (dicho disparatado) inéptiae, de dispepsia) dyspépticus. Sin: crudus;
arum fpl. Sin: inepte (vel stulte, vel absurde) dyspépsiā laborans, vexatus, affectus.
dictum; mendum, i n; menda, ae f; deliramen-
tum, i n. Uso: soltar disparates, ineptire; in- dispersivo: spársilis, e. Uso: poder -, disper-
éptias (vel menda, vel deliramenta) proferre; gendi facultas; dissipandi potestas.
pérperam loqui // (hecho disparatado) stulte
factum. Sin: error; erratum; lapsus, us m. displasia: dysplásia, ae f.
Uso: hacer disparates, errare; falli; labi.
display: (soporte publicitario) tábula visí-
disparo: ictus, us m. Sin: fragor, ōris m. Uso: fica. Sin: tabella dilúcida descriptória.
- de cañón, tormenti béllici ictus; - de fusil,
sclopetátio, - de morteretes, emíssio nitrati disponibilidad: (cualidad o condición de
púlveris. disponible) disponibílitas, atis f. Sin: potes-
tas; facultas. Uso: - a la adopción, prompta
dispensa: immúnitas, atis f. Sin: legis laxa- voluntas adoptationis; - de dinero, pecúniae
mentum; privilégium. Uso: la ley no admite disponibílitas; expedita pecúnia; - de tiempo,
-, lex nihil laxamenti habet. ótium; tempus vácuum; tener - de tiempo, vá-
cuum esse // (cantidad disponible) cópia, ae
dispensario: diribitórium médicum. Sin: mi- f. Sin: abundántia ; cópiae, arum fpl. Uso: -
nistérium médicum praesentáneum. de agua potable, cópiae aquarum potulenta-
rum; - de tiempo, ótii abundántia // (situación
dispensar: (conceder, distribuir) dispensare. del funcionario que temporalmente se en-
Sin: largiri. Uso: - dinero, dispensare pecú- cuentra sin destino) temporalis vacátio. Sin:
niam // (eximir a alguno de una cosa) alicú- subsidiária condício. Uso: poner en -, tempo-
ius rei ( vel ab áliqua re) immunem réddere; ralem vacationem álicui dare; ser puesto en -,
alicúius rei immunitatem dare vel impertire; temporalem vacationem accípere.
áliquem exsólvere áliqua re; áliquem ex áli-
qua re exímere; áliquem áliqua re ( vel ab áli- disponible: disponíbilis, e. Sin: paratus;

340
distrofia

promptus. especialmente la que divierte o entretiene)


exhilarátio, onis f.
disposición: (prescripción, precepto, norma)
praeceptum, i n. Sin: praescríptio; praes- distraerse: (distraer, esparcir el ánimo) de
criptum; institútio // (disponibilidad) dis- áliqua re levare mentem. Sin: álio divértere
ponibílitas, atis f. Sin: copia; facultas; mentem.
abundántia. Uso: estar a -, in promptu esse,
praesto esse álicui; tener a su -, in promptu distraído: (poco atento a lo que se hace o
habere. dice) incuriosus, a, um. Sin: óscitans, antis;
néglegens, entis // (desatento) non attentus.
disputador, ra: (quien disputa) disputator, Sin: aliena agens; mente sevocatus; (ánimus)
oris m ; disputatrix, icis f. alienus ab áliquo vel ab áliqua re. Uso: estar
-, non atténdere; ánimum non atténdere; áliud
disquería: discopólium, ii n. (vel álias res, vel aliena) ágere; ánimo ex-
cúrrere et vagari; hablar como un -, aliena
disquet, disquete, disquette: dísculus vel or- loqui.
bículus. Sin: microdiscus; parvus orbis. Uso:
- de computadora, computatri orbículus vel distribución: distribútio, onis f. Uso: - de
dísculus; dísculus ordinatralis; microdiscus premios, praemiorum assignátio; día de la -
vel orbículus computatórius. de premios, dies práemiis tribuendis; - de la
nafta, distribuendae naphthae rátio; - de la
disquetera: disculorum excípulum. producción, distribútio bonorum producto-
rum.
distanciador: instrumentum separativum.
distribuidor: (que distribuye) distributor,
distanciómetro: apostasiómetrum, i n. Sin: oris m. Sin: dispensator; diríbitor; largitor;
distántiae index (-dǐcis mf). diffusor; divisor; dispértiens, distríbuens, dí-
videns. Uso: - de una editorial, domūs editó-
distensión: disténtio, onis f // fig relaxátio; riae distributor; - de películas, pellicularum
ánimi remíssio. assignator, distributor, divisor // (máquina
agrícola para esparcir abonos) máchina dis-
dístico: dístichon, i n. tributória vel erogatória // Electr distributó-
rium, ii n // - automático, autómaton
distintivo: adj próprius, a, um. Sin: notábilis, distributórium. Sin: autómatum distributionis
e // sust insigne, is n. Sin: signum; nota. Uso: // Autom, - del encendido, distributórium ig-
- deportivo, insigne athléticum. nitionis.

distonía: dystónia sive dystonīa, ae f. distrito: districtus, us m. Sin: tractus, us m;


territórium; régio; província; iurisdictionis
distorsión: distórtio, onis f. fines, ium fpl. Uso: - judicial, districtus iudi-
cialis; del -, regionalis; districtualis; por -, re-
distracción: (falta de atención o aplicación) gionatim.
mentis evagátio. Sin: evagantis (vel vagan-
tis, vel peregrinantis) ánimi aberrátio vel avo- distrofia: dystróphia sive -trophīa, ae f. Sin:
cátio // (cosa que atrae la atención, denutricátio; vitiosum nutrimentum; mácies,

341
distrófico

ēi f; tabes, is f. divertir: voluptate afficere.

distrófico: dystróphicus, a, um // (concer- divertirse: voluptate áffici. Sin: indulgere


niente o relativo a la distrofia) ad dystró- otioso vitae cúrsui.
phiam spectans.
dividendo: Mat númerus dividendus //
disuadir: dissuadēre vel desuadēre. (Econ, parte de interés que corresponde a
cada acción) (distribuenda vel distributa,
disuria: dysúria sive -surīa, ae f. Sin: min- según los casos) pars, partis f. Sin: pórtio;
gendi difficultas. usura; usura pro portione distribuenda vel
distributa. Uso: - anual, ánnua usura pro por-
disúrico: (concerniente o relativo a la disu- tione distribuenda vel distributa.
ria) ad dysúriam vel ad mingendi difficulta-
tem pértinens // (que padece disuria) dividir: Mat divídere.
dysúricus. Sin: dysúriā (vel mingendi diffi-
cultate) laborans. divieso, v. forúnculo.

disyuntor: Electr disiunctórium, ii n. Divina Comedia: Divina Comóedia.

diteísmo: ditheísmus, i m. Sin: fides in duos divinatorio: divinatórius, a, um.


deos; manichaeísmus.
divinidad: (naturaleza divina) divínitas, atis
ditología: dittológia sive -logīa, ae f. f. Sin: déitas, atis f

diuresis: diurēsis, -is f. Sin: urinae proflú- divinización: divinizátio, onis f. Sin: apothe-
vium vel abundántia; nímia urinae secrétio. ōsis, is f.

diurético: adj diuréticus, a, um. Sin: mictó- divisa: (señal exterior) insigne, is n. Sin: sig-
rius; mictualis; urinam ciens, movens // sust num; ornatus, us m // (Econ, moneda extran-
diuréticum medicamentum. jera) éxtera moneta. Sin: éxteri títuli; éxterae
sýngraphae; éxterae gentis nummi // Heráld,
diván: léctulus, i m. Sin: lectícula, ae f; pul- géneris insigne // (fórmula breve que expresa
vinar, aris n; molle subséllium. Uso: - semi- la norma o regla de conducta) norma, ae f.
circular, sigma, ătis n. Sin: régula; dictum; senténtia.

divergente: Fís devergens, entis. divisible: divisíbilis, e.

divergir: devérgere. divisiblemente: divisibíliter.

diverso: (desemejante) absímilis, e (con dat); división: (división y efecto de dividir) divísio,
dissímilis (con gen o dat) // (diferente) diver- onis f. Sin: partítio; distribútio. Uso: - del tra-
sus ab + abl. Sin: álius ac vel atque. Uso: del bajo, divísio vel partítio laboris; óperum dis-
todo -, omnino diversus ab + abl; totus álius tribútio // (Mil, unidad militar) légio, onis f.
ac (vel atque, vel quam) áliqua res. Uso: - acorazada, légio a cúrribus loricatis.

342
doctor

divisionismo: divisionismus, i m. sustituir los diálogos de una banda sonora


original por su traducción en otro idioma)
divisor: Mat divisor, oris m. Sin: númerus di- duplicare. Sin: voces transmutare.
visor.
doble: (habitación) v. esta voz.
divo: (artista que goza de fama superlativa)
divus (vel divinus, vel praecellens, vel subli- doblez: plicatura, ae f. Sin: flexura; fléxio;
mis) ártifex vel artis magister // (destacado flexus, us m.
cantante de ópera) divus cantator.
docencia: docéntia, ae f. Sin: institútio, onis
divorciado: digressus, a, um (a cóniuge). f; doctrina; docendi rátio vel via.
Sin: divórtio digressus; seiunctus.
docente: magister, tri m. Sin: docens; doc-
divorciarse: divórtium (cum uxore vel cum tor; professor; públicus praeceptor. Uso: - de
marito) fácere. Sin: (dicho de varón) uxorem gimnasio, de liceo, magister gymnasialis,
e matrimónio dimíttere; (dicho de mujer) a lycealis; - universitario, universitatis studio-
viro discédere vel dígredi. rum doctor.

divorcio: divórtium, ii n. Uso: - absoluto o doceta: doceta, ae m.


vincular, divórtium absolutum.
docético: docéticus, a, um.
divorcista: divórtii fautor.
docetismo: docetismus, i m.
divulgación: divulgátio, onis f.
dócilmente: dócili ánimo vel mente.
divulgar: divulgare.
docimasia: docimásia sive -masīa, ae f.
divulgativo: vulgatórius, a, um.
docimástica, v. docimasia.
dobladillo: margo, gĭnis m. Sin: labrum; lim-
bus; lacínia; limbus vesti contrahendae. docimástico: docimásticus, a, um.

dobladura: márginis efféctio. docking: astronávium coniúnctio. Sin: cum


astronavi conexio.
doblaje: vocum transmutátio.
doctor: doctor, oris m. Uso: - honorario, doc-
doblar: (viā) devértere. Sin: fléctere vel de- tor honorarius; - en letras, litterarum doctor;
fléctere. Uso: - a la esquina, ad viae vel ad doctor lítteris tradendis; - en filología, doctor
áedium ángulum fléctere, - a la derecha, fléc- philológiae; - en leyes, iuris doctor vel peri-
tere ad déxteram; dextrorsum (dextrorsus, tus; - en medicina, doctor medicinae; artis
dextroversum) defléctere; - a la izquierda, médicae doctor // (teólogo de gran autori-
fléctere ad laevam; sinistrorsum (sinistrorsus, dad) doctor. Uso: - de la Iglesia, Ecclésiae
sinistroversus) defléctere // (aplicar una doctor; doctor sanctae Ecclésiae; decla-
sobre otra, dos partes de una cosa flexible) - rar a uno - de la Iglesia universal, áliquem
una carta, epístulam complicare // (Cinem, universalis Ecclésiae doctorem declarare //

343
doctora

(médico) médicus, i m. rae autovehiculares.

doctora: doctrix, icis f. Sin: múlier (-ĕris f) documental: pellícula documentária. Sin:
doctor // (médica) médica, ae f. documentum cinematográphicum.

doctorado: doctoratus, us m. Sin: láurea, ae documentalista: in documentis versatus, a,


f; doctoris gradus vel dígnitas. Uso: - honorí- um.
fico, doctoratus honoríficus; conseguir el -,
doctoratum ássequi; doctoris gradum adi- documento: documentum, i n. Sin: tábula;
pisci; ad doctoris gradum pervenire. lítterae, arum fpl. Uso: - comprobante, charta
probativa vel cómprobans; - públicos, tábulae
doctoral: doctoralis, e. Sin: doctórius. públicae; documentos de circulación, lítterae
commeatūs; - de identidad, téssera agnitio-
doctorando: doctorandus. Sin: doctor futu- nalis.
rus vel renuntiandus; doctoris gradum adep-
turus; doctoris dignitatem meriturus. dodecaedro: dodecahedrum, i n.

doctorar: áliquem doctorem fácere, renun- dodecafonía: dodecaphónia sive -phonīa, ae


tiare, creare. Sin: álicui doctoratum conferre; f.
álicui doctoris gradum tribúere; álicui docto-
ris dignitatem deferre; ad doctoris gradum dodecágono: dodecagōnum, i n.
áliquem promovere; in doctorum númerum
(vel album) áliquem cooptare, allégere, ascrí- dodecasílabo: dodecasýllabus, a, um. Sin:
bere; inter doctores áliquem referre, ascrí- duódecim syllabarum; duódecim constans
bere, ascíscere. sýllabis.

doctorarse: doctor fio vel renuntior. Sin: dogaresa: ducis uxor.


doctoratum mereri; doctoris gradum ássequi
vel cónsequi; doctoris dignitatem adipisci; ad dogma: (punto fundamental de doctrina)
doctoris gradum pervenire; doctoris título do- dogma, ătis n. Sin: (doctrinae) caput; prae-
nari; in doctorum númerum cooptari, allegi, ceptum; decretum; plácitum. Uso: los - filo-
ascribi. Uso: - en medicina, medicinae vel sóficos, decreta vel plácita philosophorum //
médici láuream mereri; se doctoró en zoolo- - teológico, dogma, atis n. Sin: christianae
gía, in disciplina zoológiae in doctores pro- doctrinae caput; cathólicae Ecclésiae véritas;
motus est. cathólicae fidei dogma; doctrinae caput Ec-
clésiae auctoritate statum vel decretum; defi-
doctrina: doctrina, ae f. Uso: - hermética, nir un -, dogma definire.
doctrina hermética, abscóndita, obscura; - he-
terodoxa, doctrina heterodoxa; - social cató- dogmática: dogmática, ae f. Sin: theológia
lica, cathólica doctrina socialis. dogmática; dógmatum doctrina.

doctrinal: doctrinalis, e. dogmáticamente: dogmátice // (conforme a


los dogmas) ad decretorum doctrinas // (afec-
documentación: documenta, orum npl. Sin: tando magisterio) arroganter // (afectando
lítterae, arum fpl. Uso: - del automotor, lítte- autoridad) imperiose.

344
dominicano

dogmático: (concerniente o relativo a los Dolorosa: Maria pérdolens. Sin: Pérdolens


dogmas) dogmáticus, a, um. Sin: ad dógmata Virgo Maria.
spectans; ad decretorum doctrinas pértinens.
Uso: teología -, theológia dogmática // (que doloroso: doloríficus, a, um.
profesa el dogmatismo) dogmatistes, ae m.
Sin: qui dogmática ratione útitur // (que sen- Dom: Dóminus, i m. Uso: El Rdo. P. Dom
tencia con arrogante seguridad) árrogans, Gregorio José, Reverendus Pater Dóminus
antis. Gregórius Ioseph.

dogmatismo: dogmatismus, i m. doma: domitura, ae f. Sin: dómitus, abl -u,


m.
dogmatista: dogmatista vel dogmatistes, ae
m. domador: dómitor, oris m.

dogmatizar: (enseñar los dogmas) dogmati- domadura, v. doma.


zare. Sin: dógmata enuntiare, trádere // (fig,
afirmar alguna cosa con presunción) arro- doméstico: (perteneciente a la casa) domés-
ganter affirmare. ticus, a, um. Uso: Iglesia -, Ecclésia domés-
tica // (perteneciente a la familia) familiaris,
dólar: dóllarum, i n; dollárium, ii n. Uso: - e // (criado que sirve en una casa) fámulus, i
americano, dollárium americanum; america- m. Sin: minister.
nus nummus; - Usa, Foederatarum (Améri-
cae) Civitatum dóllarum, dollárium, domiciliario: domésticus, a, um.
nummus.
domiciliarse: domicílium constitúere.
dolicocéfalo: dolic(h)océphalus, i m.
domicilio: domicílium, ii n. Uso: cambio de
dolmán: vestis dolmánia. -, domicílii translátio.

dolomía: Geol dolomīa, ae f. Sin: lapis do- dominación: dício, onis f. Uso: - veneciana,
lomíticus; rupes dolomiana vel dolomiensis. dício venetiana.

Dolomitas: Dolomitae, arum fpl; Dolomites, dominarse: temperare sibi.


um. Sin: montes dolomiani vel dolomienses.
domingo: domínica, ae f; domínicus, i m.
dolomítico: dolomianus, a, um. Sin: dolo- Sin: dies domínica; dies domínicus; dies
miensis, e. solis; féria prima.

dolor: dolor, oris m. Sin: maeror; angor; Dominica: (isla, Estado) Domínica, ae f.
malum. Uso: - de cabeza (jaqueca), cápitis
dolor; calmar el -, malum lenire; dolorem mi- Dominicana (República): Res pública Do-
núere, mulcere; causar -, dolorem fácere vel miniciana.
movere; malum álicui afferre; dolori esse; ex-
perimentar, sentir, tener -, dolere; dolorem dominicano: adj dominicianus, a, um // sust
cápere; in maerore versari. Dominicianus, i m.

345
dominico

dominico, ca: adj dominic(i)anus, a, um. ir a -, cúbitum ire; - a pierna suelta, dormire
Uso: padre -, pater dominic(i)anus // sust do- in utramvis aurem vel in utrumvis óculum.
minic(i)anus, i m; dominic(i)ana ae f. Sin:
sodalis dominic(i)anus; virgo dominic(i)ana. dormirse: (descuidarse, obrar con poca so-
licitud ante un peligro) indormire perículo.
dominio: (poder de usar y disponer) domí-
nium, ii n. Uso: - reservado, domínium reser- dormitar: semisomniare.
vatum // - de sí mismo, continéntia, ae f. Sin:
impérium vel potestas sui ipsīus; suarum dormitorio: dormitórium, ii n. Sin: cubícu-
rerum temperátio // (Estados miembros de la lum; cubículum dormitórium; diaeta dormi-
Commonwealth) Domínia, orum npl. Sin: tória. Uso: - de una cama, cubículum cum
Commúnitas Británnica Dominiorum. uno lecto; - común, commune cubículum
dormitórium; - público, pública diaeta dor-
dominó: ludus (-i m) vel lusus (-us m) dó- mitória.
mini. Uso: jugar al -, dómino lúdere.
dornajo: (especie de artesa) álveus, i m. Sin:
don: (dádiva) donum, i n. Uso: - de sí mismo lacus, us m.
a los hermanos, donum sui ipsīus pro frátri-
bus // (título honorífico) Dóminus, i m. dorso: tergum, i n. Sin: dorsum, i n. Uso: es-
crito al -, retro scriptus.
donatismo: donatismus, i m.
dosel: aulaeum, i n. Sin: conopēum; conó-
donatista: adj donatianus, a, um // sust do- pium.
natista, ae m. Sin: Donati ássecla ; donatismi
sectator. dosificación: dosis mensurátio. Sin: tempe-
rátio; mensurátio; modulátio.
donjuanesco: mulierárius, a, um.
dosificar: dosem dimetiri. Sin: temperare.
donjuanismo: mulíerum sectátio. Sin: con-
suetudo vel mos mulíeres sectandi. dosimetría: dosimétria sive -metrīa, ae f.

dopaje: excitátio drogária. dosimétrico: dosimétricus, a, um.

doping: usus agonísticus medicamenti stupe- dosímetro: dosímetrum, i n.


factivi.
dosis: dosis, is f. Sin: mensura; pars; pórtio;
dorada: (pez teleósteo) aurata, ae f. Sin: quántitas. Uso: - letal, dosis letalis.
orata.
dossier: documentorum chartophylácium, ii
dormición: dormítio, onis f. n. Sin: chartarum (vel schidularum, vel sche-
dularum, vel pagellarum) fascículus.
dormilona: (butaca para dormir la siesta)
cáthedra supina. dote: dos, dotis f. Sin: fig donum; facultas;
virtus. Uso: - estilísticas, scribendi vel di-
dormir: dormire intr. Sin: cubare intr. Uso: cendi virtutes; - espirituales, spirituales

346
drenar

dotes. dramática: ars dramática, scáenica, lúdicra.

download (Inform), trasvasar: extráhere vel dramático: dramáticus, a, um. Sin: scáeni-
prehéndere (áliquid ex rete sive ex reti). cus; fig trágicus; atrox (-ōcis). Uso: exponer
en forma -, ad rationem drámatis scríbere; ex
doxología: doxológia sive doxologīa, ae f. artis scáenicae légibus scríbere; rem ita ex-
pónere, non quasi narretur, sed quasi agatur.
draconiano: draconianus, a, um Sin: rígi-
dus; férreus. Uso: mandar en forma -, draco- dramatizar: dramatizare. Sin: drámatis for-
niano more imperare; dar o establecer leyes mam dare; ad actus scaenarum compónere //
-, draconiano more severissimas leges cón- (exagerar) tr exaggerare, amplificare; nimis
dere, fácere, ferre. augere; intr modum excédere.

draga: (máquina para limpiar de fango y dramaturgia: dramatúrgia sive -urgīa, ae f.


arena los puertos de mar, los ríos, etc.) Sin: ars scáenica.
everrículum, i n. Sin: máchina everrens vel
purgans // (barco que lleva esta máquina) dramatúrgico: dramatúrgicus, a, um.
ratis purgatrix. Sin: navis purgatória.
dramaturgista: dramaturgista, ae m.
dragado: excavátio, onis f. Sin: purgátio.
Uso: - de un puerto, canal..., portūs, canalis dramaturgo: dramaturgus, i m. Sin: dráma-
... excavátio. tis vel dramáticus scriptor, auctor; scriptor
scáenicus; conscriptor drámatum; fabularum
dragaminas: minarum everriatrix, icis f. Sin: scaenicarum scriptor vel auctor.
navis (vel pyróscapha) everriatrix; navis igni-
vomorum globulorum everriatrix. drástico: Med drásticus, a, um. Sin: acer;
fortis; praesens. Uso: medicamento -, drásti-
dragar: excavare. Sin: purgare; evérrere vel cum medicamentum; praesens remédium;
vérrere. medidas -, acriora consília; palabras -, drás-
tica verba // (que actúa rápida y violenta-
dragomán: interpres, prĕtis m. mente) acérrimus, a, um. Sin: véhemens.
Uso: obrar en forma -, acérrime ágere; por-
dragomanato: intérpretis munus (-nĕris n). tarse de una manera - con alguno, vehemen-
ter ágere cum áliquo.
dragón: (animal fabuloso; soldado que hace
el servicio alternativamente a pie o a caba- drenaje: (acción y efecto de dar salida a las
llo) draco, onis m. aguas) siccátio, onis f. Sin: purgátio; aquae
dedúctio, emíssio, derivátio // (tratándose de
drama: (obra teatral) fábula, ae f. Sin: pus o humores del cuerpo humano) puris (vel
drama, ătis n; fábula dramática, scáenica, the- (h)umoris) dedúctio vel emíssio.
atralis; ludus scáenicus, theatralis. Uso: - re-
ligioso, fábula religiosa // (suceso terrible) drenar: (dar salida a las aguas) siccare. Sin:
calámitas, atis f. Sin: acerbus (vel miserábilis, aquam dedúcere, emíttere, derivare // (hacer
vel tristis, vel gravis, vel funestíssimus) casus el desagüe de pus o humores del cuerpo) pus
(-us m). (vel (h)umorem) dedúcere vel emíttere.

347
drepanocitosis

drepanocitosis: drepanocytosis, ĕos f. Sin: comestibles) v. tienda.


anáemia drepanocýtica.
droguero: aromatárius, ii m. Sin: unguentá-
dril: trilícium, ii n. Sin: línteum trilix (-līcis). rius; pigmentárius; arómatum mercator vel
Uso: - para colchones, trilícium culcitarum; vénditor. Uso: laboratorio del -, aromatária
- burdo, pannus trilix. officina.

drink: pótio alcohólica. droguista, v. droguero.

driza: chalatórius funis (- is m). dromedario: dromedárius, ii m; dromas, ădis


m.
droga: (condimento) condimentum, i n. Sin:
aroma, ătis n (dat y abl pl arómatis) // (estu- dromómetro: dromómetrum, i n. Sin: velo-
pefaciente) drog(i)a, ae f. Sin: medicamen- citatis index; velocitati metiendae instrumen-
tum vel medicamen (-mĭnis n) stupefactivum; tum.
phármacum psychotrópicum; venenum stu-
pefactivum. dromoscopio: dromoscópium, ii n.

drogadicción: drogománia sive drogomanīa, drosera: drosera, ae f.


ae f. Sin: narcománia sive narcomanīa.
drosometría: drosométria sive -metrīa, ae f.
drogadicto: (adj y sust) drogománicus. Sin: Sin: roris mensura.
narcománicus; medicamento stupefactivo
utens. drosómetro: drosómetrum, i n. Sin: roris
index; rori metiendo instrumentum.
drogar: medicamentum stupefactivum (vel
drogam) álicui praebere. drososcopio: drososcópium, ii n.

drogmán, v. dragomán. drusa: drusa, ae f.

drogodependencia: medicamentis stupefac- dualidad: duálitas, atis f.


tivis (vel drogis) obnoxíetas.
dualismo: (sistema religioso o filosófico)
drogodependiente: adj y sust tóxico depen- dualismus, i m. Sin: dualismi doctrina //
dens. Sin: tóxicis indulgens; medicamentis (dualidad) v. esta voz.
stupefactivis (vel drogis) assuetus; sust toxi-
cómanes, is mf. dualista: dualista, ae m; dualístria, ae f.

droguería: (trato y comercio en drogas) mer- dualístico: dualísticus, a, um.


catura aromatária. Sin: commércium aroma-
tárium; mercatura vel commércium ducado: (cargo de duque) ducatus, us m. Sin:
arómatum // (tienda en que se venden drogas) ducis dígnitas, munus, nomen // (dominio de
aromatária, ae f. Sin: aromatopólium, ii n; ta- un duque) ducis domínium, dício, régio, terri-
berna arómatum; taberna aromatária, un- tórium // (moneda de oro) ducatus, us m.
guentária, pigmentária // (tienda de

348
duplicador

ducal: ducalis, e. Sin: ducis (gen). dulcamara: dulcamara, ae f.

duce: dux, ducis m. Uso: Mussolini, otrora - dulce: adj dulcis, e. Sin: suavis // sust dulce,
de Italia, Mussolini, quondam dux Italiae. is n; dúlcium, ii n; dúlcia, ium npl.

ducha: (aparato para ducharse) bálneum dulcera: (vaso para dulce) dulcis vel dúlcii
pénsile. Sin: tubus vel túbulus mammatus; vas // (mujer que hace o vende dulces) v. con-
bálneum aquae deiectu instructum // (aplica- fitera.
ción de agua en forma de chorro o de lluvia)
lavátio plúvia, pluvialis, ímpluens. Sin: lavá- dulcería, v. confitería.
tio aquae deiectu.
dulcero, v. confitero.
ducharse: lavatione plúvia (vel pluviali, vel
impluenti) uti vel frui. Sin: lavari aquae dulcificante: dúlcorans, antis.
deiectu; aquā perfundi; bálneo pénsili lavari,
se ablúere, pérlui, uti. dulía: dulīa, ae f. Sin: cultus dulīae; angelo-
rum sanctorumque cultus (-us m).
ductilidad: ductílitas, atis f.
dulleta: caracalla, ae f.; caracallis, is f.
duda: dubitátio, onis f. Sin: dúbium, ii n.
Uso: con -, dubitanter; sin -, sine dúbio, sine dulzura: dulcedo, dĭnis f. Sin: suávitas.
dubitatione; sin - alguna, sine ulla dubita-
tione; nulla interpósita dubitatione; disipar dumping: mércium vílitas. Sin: prétii demi-
una -, dubitationem tóllere, exímere, ex- nútio; rerum prétii imminútio; mala vel vilis
péllere; despertar dudas en uno, áliquem in vendítio.
dubitationem addúcere; dubitationem álicui
inferre; estar fuera de -, extra dubitationem duna: duna, ae f. Sin: (h)arenae cúmulus, tú-
esse; poner en -, in dúbium vocare; in dubi- mulus; cúmulus arenosus; collis arenosa;
tationem addúcere. moles arenosa. Uso: - movediza, duna móbi-
lis; migrans collis (h)arenáceus.
duela: lámina, ae f. Sin: tábula. Uso: - de
tonel, doliária tábula; - de cuba; cupae lá- dúo: Mús bicínium, ii n. Sin: duorum con-
mina. centus (-us m); cantus geminatus.

duelo: (combate entre dos adversarios) sin- duodenal: duodenalis, e. Sin: duodeni (gen);
gulare certamen // (dolor por la muerte de al- ad duodenum áttinens.
guien) luctus, us m. Uso: - doméstico,
privado, público, luctus domésticus, privatus, duodeno: duodenum, i n. Sin: intestinum
públicus // que causa -, luctuosus, a, um. Sin: duodenum.
funestus; lúgubris. Uso: día de -, dies lúgu-
bris. duplicación: duplicátio, onis f. Sin: geminá-
tio; conduplicátio.
duermevela: semisomnus sopor. Sin: semi-
somna quies; semisopita réquies. duplicador o duplicadora: polýgraphum, i
n.

349
duque

duque: dux, ducis m. Uso: Gran -, Magnus


Dux.

duquesa: (la que tiene un ducado) ducissa,


ae f. Sin: dux, ducis f; dómina dux // (mujer
del duque) ducis uxor.

duración: tempus, pŏris n. Sin: spátium, ii n;


témporis spátium vel tractus. Uso: larga -,
diutúrnitas; longínquitas; de corta -, caducus,
a, um; fugax, acis; de larga -, diuturnus vel
diútinus.

duramadre: dura mater. Sin: externa cérebri


membrana; meninx (-ingis f) fibrosa.

durante: in + abl; inter o per + ac; la duración


se expresa por ac simple y menos frecuente-
mente por abl simple; puede expresarse por
abl absoluto. Uso: - la batalla, in pugna; - la
cena, inter cenam; - sus estudios, inter stúdia
sua; - diez días, per decem dies; reinó - cinco
años, quinque annos regnavit; se luchó - tres
horas, pugnatum est tribus horis; durante mi
ausencia, me absente; - el consulado de Cice-
rón, Cicerone cónsule // - la noche, de nocte;
- el sueño, sub somno; - este tiempo, intérea;
- algún tiempo, aliquantisper.

durar: durare intr. Uso: - pocos minutos,


paucas minutas durare // (- mucho) perdurare
intr. Sin: manere vel permanere.

duraznero: pérsicus, i f. Sin: malus vel arbor


pérsica.

durazno: pérsicum, i n. Sin: malum pérsi-


cum; durácinum pérsicum.

dux: dux, ducis m; (magistrado supremo en


Venecia) Venetorum vel Venetiarum Dux.
Sin: Venetiarum Princeps; Sereníssimus Ve-
netorum Dux // (magistrado supremo en Gé-
nova) Génuae dux. Sin: Genuénsium dux.

350
E
ebanista: (h)ébeni faber, ópifex, ártifex. Sin: eclesiástico: adj ecclesiásticus, a, um. Sin:
ebenárius faber. ecclésiae (= de la Iglesia); ad ecclésiam spec-
tans; clericalis (clerical). Uso: ley -, ecclésiae
ébano: (h)ébenum, i, n; ébenus, i f. Uso: de -, lex; jerarquía -, ecclesiástica hierárchia sive
ebéneus vel ebéninus, a, um. hierarchīa; cometidos -, offícia ecclesiástica;
dignidad -, clericalis dígnitas; ministerio -,
ebay (Inform) : domus auctionária interretia- clericale ministérium; abrazar la carrera -,
lis. ecclesiásticam viam vitae íngredi; llevar el
hábito -, túnicā vel hábitu talari indutum esse;
ebullición: ebullítio, onis f. Sin: fervor. Uso: tomar el hábito -, túnicā talari índui; túnicam
punto de -, temperatura de -, punctum fervo- talarem indúere // sust ecclesiásticus, i m.
ris; entrar en - (un líquido), effervéscere; Sin: cléricus, i m; sacerdos, otis m.
estar en - bullire; bullare; v. efervescencia.
eclesiología: ecclesiológia sive -logīa, ae f.
eccema, v. eczema. Uso: - de comunión, ecclesiológia commu-
nionis.
eclampsia: eclámpsia sive eclampsīa, ae f.
Sin: spasmi; spásmata. eclesiológico: ecclesiológicus, a, um.

éclatant: miríficus, a, um. eclipse: eclipsis, is (ac -in) f. Sin: deféctio,


onis f; defectus, us m; obscurátio; delíquium
eclecticismo: eclecticismus, i m. Sin: ecléc- n. Uso: - lunar, eclipsis vel deféctio lunae; -
tica doctrina, disciplina, philosophia; eclec- solar, defectus vel delíquium solis; observar
ticorum doctrina; variarum doctrinarum el - solar, deficientem solem intueri; seguir
seléctio. las fases de un - de sol, solis deficientis artí-
culos observare // fig, - del sentido de Dios y
ecléctico: adj eclécticus, a, um. Uso: cultura del hombre, Dei sensus hominisque obscurá-
-, múltiplex variaque doctrina; vária atque tio.
úndique sumpta doctrina; ser -, ex váriis dis-
ciplinis excellentíssima quaeque libare // sust eclíptica: eclíptica línea. Sin: orbis vel círcu-
eclécticus, i m. Sin: variarum doctrinarum se- lus solstitialis.
lector.
eco: (como imitación de la voz) vocis imago
eclesial: ecclesialis, e. // (como repercusión del sonido) vox reper-
cussa. Sin: repulsus, us m. Uso: en ese punto
eclesialidad: ecclesiálitas, atis f. Uso: crite- se siente un - triple, ibi ter éadem vox réddi-
rios de -, critéria ecclesialitatis. tur; las rocas hacían -, saxa vocem redde-
bant; se oye el - de las cañadas, valles
eclesiásticamente: ecclesiástice. Sin: eccle- repercussae respondent.
siástico more.
ecocinesia: echocinésia sive -nesīa, ae f;

351
ecolalia

echocinēsis, -is f. pensátio; públicae pecúniae administrátio;


- de comunión y de participación, oeconómia
ecolalia: echolália sive -lalīa, ae f. communionis distributionisque bonorum;
- de libre mercado, oeconómia líberi
ecolalo: adj echoláliā affectus // sust qui mercatus; - de subsistencia, oeconómia sub-
echoláliā affícitur. sistentialis // ministro de -, (publicus) minis-
ter rei oeconómicae; tipo de -, rerum
ecología: oecológia sive -logīa, ae f. Sin: res oeconomicarum genus; cuidar la - domés-
oecológica. Uso: - humana, humana oecoló- tica, rem familiarem curare; descuidar la -
gia. doméstica, rem familiarem neglégere // (-
como ciencia) oeconómica disciplina; rerum
ecológico: oecológicus, a, um. Uso: calami- administrandarum rátio ac disciplina; oeco-
dad -, calámitas oecológica; cuestión -, oeco- nómica rátio ac disciplina // (ahorro) parsi-
lógica quáestio. mónia, ae f. Sin: compéndium, ii n. Uso:
hacer -, parsimóniam adhibere; nummis pár-
ecologista: oecologista, ae m. Sin: custos oe- cere; servire privato compéndio suo; hacer
cológiae; prásinus, i m. un poco de -, fácere áliquid compéndii // (fig,
armonía entre las diferentes partes de un
ecólogo: oecólogus, i m. Sin: investigator oe- todo) temperátio, onis f // (designio) - divina,
cológiae. Dei consílium.

ecometria: echométria sive -metrīa, ae f. económicamente: (con economía) parce.


Sin: frugáliter // (con respecto a la economía)
ecométrico: echométricus, a, um. Sin: ad quod áttinet ad res oeconómicas.
echométriam pértinens.
económico: (relativo a la economía) oeconó-
ecómetro: echómetrum, i n. micus, a, um. Sin: ad vectigálium pecuniae-
que disciplinam pértinens. Uso: ciencia -,
economato: (cargo) dispensatoris munus oeconómica disciplina; equilibrio -, rationum
(-nĕris n) // (despacho) oecónomi offícium. oeconomicarum aequilíbritas; iniciativas -
Sin: dispensatoris sedes (-is f). del Estado, oeconómica incepta quae a re pú-
blica suscipiuntur; iniciativas - de los indivi-
economía: (administración) oeconómia sive duos, oeconómica singulorum incepta; leyes
-nomīa, ae f. Sin: res oeconómica; res (rerum -, leges oeconómicae; monopolio -, rerum oe-
fpl) oeconómicae. Uso: - doméstica, rei do- conomicarum imperiosus dominatus (-us m);
mésticae administrátio; rerum domesticarum sistemas -, rerum oeconomicarum rationes;
cura; rei familiaris cura vel administrátio; - la situación -, res oeconómicae // (ahorra-
desarrolladas y subdesarrolladas, oeconómi- tivo, parsimonioso) parcus, a, um. Sin: oeco-
cae procurationes ditiores et egentiores; - nómicus. Uso: vida -, oeconómica vita; ser -,
mundial, oeconómia universalis; - nacional, frugáliter vívere // (poco costoso) mínimi
oeconómia popularis vel nationalis; - polí- sumptus (gen). Sin: mínimae impensae
tica, oeconómia política; ars públicae pecú- (gen); haud magnae impensae; qui, quae,
niae administrandae; - pública, cura aerárii; quod exigua impensa fit; qui, quae, quod
rerum publicarum administrátio; publicorum parvo (pretio) stat vel venit. Uso: de modo
bonorum administrátio; públici aerárii dis- económico, mínimo sumptu; ser -, parvi pré-

352
edematoso

tii esse; ser muy -, esse prétii mínimi. Sin: Aequatoriana Respública.

economista: oeconomista, ae m. Sin: oeco- ecuánime: aequánimus, a, um.


nómicus, i m; oeconómiae cultor vel peritus;
oeconomicarum rerum studiosus; aerárii ad- ecuánimemente: aequanímiter.
ministrandi peritus.
ecuanimidad: aequanímitas, atis f .
economizar: nummis párcere. Sin: parsimó-
niam adhibere; impensae párcere; alicúius rei ecuatorial: aequinoctialis, e. Sin: círculi ae-
compéndium fácere; alicúius rei compéndio quinoctialis (gen) ; ad círculum aequinoctia-
servire. lem áttinens // (telescopio o anteojo provisto
de montura -) máchina aequatórea.
ecónomo: (el que está encargado de la ad-
ministración y el gasto de una casa) oecóno- ecuatoriano: adj aequatorianus sive ae-
mus, i m. Sin: dispensator; rei familiaris quatórius, a, um // sust Aequatorianus, i m.
procurator // (el que se nombra en las religio-
nes para la administración de los bienes tem- ecumene: oecumene, es f.
porales) oecónomus, i m. Uso: - general,
provincial, local, oecónomus generalis, pro- ecuménico: oecuménicus, a, um. Sin: univer-
vincialis, localis // (el encargado de un bene- salis; universus; ex universa terrarum orbe.
ficio eclesiástico) curator rei beneficiáriae. Uso: Concilio - Vaticano II, Concílium Oe-
cuménicum Vaticanum II.
ecopraxia, v. ecocinesis.
ecumenismo: oecumenismus, i m. Sin: - de
ecstasy: éxtasis, is f. las obras, óperum oecumenismus.

ectasia: éctasis, -is f. Sin: dilatátio. eczema: eczema, ătis n. Sin: impetīgo, gĭnis
f. Uso: que sufre de -, impetiginosus.
ectásico: ectásicus, a, um. Sin: dilatatus.
edad: aetas, atis f. Uso: - canónica, aetas ca-
ectopia: ectópia sive -topīa, ae f. Sin: abnor- nónica; - contemporánea, haec aetas; prae-
mis posítio. sens aetas; aetas nostra; - media, medium
aevum; media aetas; - moderna, recens aetas;
ectópico: ectópicus, a, um. Uso: feto -, fetus recéntior aetas; tercera -, senectus, utis f; - de
ectópicus. oro, de plata, aetas áurea, argéntea; - del
bronce, aetas aénea; aetas chalcolíthica; - del
ecuación: aequátio, onis f. Uso: - matemá- hierro, aetas férrea.
tica, aequátio mathemática; la - de Einstein,
ratio mathemática, ab Einstéinio inventa. edelweiss: stella alpina. Sin: leontopódium
alpinum.
ecuador: (círculo máximo) equator, oris m.
Sin: círculus aequinoctialis; meridianus cír- edema: oedema, ătis n. Sin: pituitosus tumor.
culus. Uso: - pulmonar, pulmonum oedema.

Ecuador (República del): Aequatória, ae f. edematoso: oedematosus, a, um.

353
edén

edén: eden indecl. Sin: paradisus terrestris // edificio: aedifícium, ii n. Uso: - público, ae-
fig locus deliciarum. difícium públicum; - del Ministerio del Aire:
aedifícium supremae ab aéria classe (vel
edición: edítio, onis f. Uso: - anastática, edí- classi) administrationis; - de muchos pisos,
tio anastática; anastática libri edítio; - artís- aedifícium plúribus cum contignatiónibus.
tica, liber exímia arte éditus; - científica,
edítio scientífica; - corregida y ampliada, edilicia: aedilícia vel aedilítia, ae f. Sin: res
emendata et amplificata edítio; - crítica, edí- exstructória; fabricandi ars; ars exstruendi.
tio crítica; - escolar, edítio scholaris; libri in
usum tironum éditi; - especial, edítio specia- edilicio: aedilícius vel aedilítius, a, um. Sin:
lis; - fototípica, edítio phototípica; opus pho- aedilis, e; exstructórius.
totýpice expressum; nueva -, edítio nova;
primera -, prima edítio; - típica, edítio týpica; editar, v. publicar.
- de bolsillo, manual, edítio pugillaris vel pal-
malis // hacer una - crítica, librum secundum editor: adj editórius, a, um // sust éditor, oris
criticorum praecepta édere; la - está agotada, m. Sin: librárius vel librorum éditor: Uso: -
liber iam non prostat; ómnia exemplária di- responsable, éditor responsalis; - del diario,
véndita sunt. epheméridis éditor.

edificación: (acción y efecto de edificar) ae- editora: sust éditrix, icis f.


dificátio vel exaedificátio, onis f. Sin: fabri-
cátio; constrúctio, exstrúctio // fig aedificátio, editorial: adj editórius, a, um. Uso: actividad
onis f. Sin: bonum vel rectum exemplum; -, ars editória; indústria editória vel libraria //
probitatis vel virtutis exemplum. Uso: para - (artículo de fondo) prima diárii commentátio
propia, sui incitandi causā; para la -, ad (vel // (casa editora) éditrix, icis f. Sin: editória;
in) aedificationem. domus éditrix vel editória; domus libris eden-
dis; officina librária; aedes libráriae // (em-
edificado: fig bonis alicúius exemplis presa -) socíetas librária. Sin: socíetas libris
instructus. Sin: virtutis exemplis instructus, edendis.
permotus, excitatus.
edredón: (cobertor) plúmeum, i n. Sin: toral
edificante: (que incita a la virtud) ad virtu- (-alis n) plúmeum; cúlcita plúmea; stratum
tem éxcitans. Sin: pios sensus éxcitans; plúmeum.
exemplo praelucens; recti exempli (gen de
cualidad); qui, quae, quod exemplo est. Uso: educación: educátio, onis f. Sin: institútio.
de una manera -, sancte; pie. Uso: - cívica, disciplina político-socialis; -
escolar, educátio scholaris; - física, córporis
edificar: (fabricar, hacer un edificio o man- exercitátio (-onis f) vel cultus (-us m); - de la
darlo construir) aedificare. Sin: fabricare; sexualidad y del amor, educátio ad sexualita-
constrúere; exstrúere. Uso: - alrededor, cir- tem et ad amorem; recibir una buena -, bene
cumaedificare // (fig, incitar a la virtud con el educari // (cortesía) urbánitas, atis f.
ejemplo) aedificare. Sin: ad virtutem exci-
tare; álicui exemplo esse; bonis exemplis áli- educador, ra: educator, oris m; educatrix,
cui praelucēre; alicúius pios sensus excitare. icis f. Sin: praeceptor m; praeceptrix f.

354
egipcio

educanda: educanda, ae f. Sin: alumna; dis- efervescente: effervescens, entis. Sin: bul-
cípula; educanda puella; instituenda alumna. lans, antis.

educando: educandus, i m. Sin: alumnus; eficacia: efficácia, ae f. Sin: efficácitas. Uso:


educandus puer; instituendus alumnus. la - de la escuela, efficácitas scholae.

educado: educatus, a, um. Sin: bene mora- eficaz: éfficax, acis. Sin: effectivus.
tus; bonis móribus imbutus. Uso: bien -,
bene vel ingénue educatus; muy bien -, óp- eficazmente: efficáciter.
time institutus; mal -, male educatus vel mo-
ratus // (cortés) urbanus, a, um. Sin: comis et eficiencia: efficiéntia, ae f. Sin: efficácitas.
urbanus, comis atque humanus. Uso: criterios de -, efficiéntiae rátio; - eco-
nómica, rei oeconómicae felícitas.
educar: educare. Sin: institúere.
eficiente: effíciens, entis.
educativo: educativus, a, um. Sin: institutó-
rius; ad instituendum aptus. Uso: comunidad eficientemente: efficienter.
-, commúnitas educativa; método -, méthodus
educativa; obra -, ópera educativa; opus edu- efímero: caducus, a, um. Sin: fluxus; vólu-
cativum; tarea -, munus educativum. cer; periturus. Uso: alegrías -, volúcria gáu-
dia; bienes -, caduca bona; gloria -, fluxa
edulcoración: dulcificátio, onis f. Sin: dul- glória.
cédinis iniéctio.
eflorescencia: efflorescéntia, ae f. Sin: pustu-
edulcorar: dulcorare; indulcorare. látio; erúptio cutánea.

efectismo: ánimi commovendi stúdium efluencia: (calidad de efluente) effluéntia, ae


f. Sin: efflúxio; flúxio; fluxus (-us m) // (ema-
efectivo: adj effectivus, a, um // (sust, dinero nación) emanátio vel manátio, onis f. Sin: ef-
-) effectiva pecúnia. fúsio; exhalátio.

efecto: effectus, us m. Uso. - colateral, vis efusivo: effusivus, a, um.


(ac vim, abl vi, pl vires, vírium) adventícia;
effectus secundárius; sequela non intenta; - égida o egida: (piel de la cabra Amaltea,
especiales, speciales vel peculiares effectus; adornada con la cabeza de Medusa) aegis,
- invernadero, effectus caldáriae herbarum ĭdis (ac -ĭda) f // (fig, protección, defensa)
cellae; - práctico, effectus prácticus; - a pro- praesídium, ii n. Sin: auxílium; patrocínium;
fundidad, effectus penetralis. tutela. Uso: estar bajo la - de las leyes, legum
praesídio prótegi.
efectuar: efficere. Sin: ad effectum (vel ad
éxitum, vel ad rem) áliquid addúcere, egipcíaco o egipciaco, v. egipcio.
dedúcere, perdúcere.
egipcio: adj aegyptíacus vel aegýptius, a, um
efervescencia: effervescéntia, ae f. Sin: // sust Aegýptius, ii m.
ebullítio; aestuátio; v. ebullición.

355
Egipto

Egipto: Aegyptus, i f . Uso: ir a -, Aegyptum f. Sin: conféctio // (manera de realizar una


vel in Aegyptum ire; estar en -, Aegypti vel in idea) actum, i n. Sin: res; opus, óperis n // (-
Aegypto esse. musical) cantus vel concentus, us m // (supli-
cio de un reo de muerte) supplícium, ii n (sú-
egiptología: aegyptológia sive -logīa, ae f. mere de aliquo). Sin: nex, necis f.

egiptológico: aegyptológicus, a, um. ejecutar: (ajusticiar) v. esta voz.

egiptólogo:aegyptólogus, i m. ejecutivo: exsecutórius, a, um. Uso: poder -,


exsecutória potestas.
ego: Filos, ego indecl.
ejecutor: (realizador) actor, oris m.
egocéntrico: sui únice studiosus.
ejemplar: (copia) exemplar, aris n. Sin:
egocentrismo: egocentrismus, i m. Sin: ef- exemplum. Uso: - gratuito, exemplar gratuí-
frenatus (vel nímius, vel immódicus, vel im- tum; gratis exemplar; - de muestra, specími-
moderatus) sui ipsīus amor; nímium sui nis exemplum // (que da buen ejemplo)
ipsīus stúdium; immoderata sui elátio. hombre -, vir exempli recti; vir singularis
exempli; vida -, conducta -, vitae sánctitas vel
egoísmo: egoīsmus, i m. Sin: sui amor; ní- intégritas; morum sánctitas vel innocéntia;
mius vel immódicus amor sui; rerum suarum próbitas perspecta; ser -, áliis exemplo esse;
stúdium vel amor; nímius suorum commodo- áliis in exemplum praelucēre; áliis vitae in-
rum amor; própriae utilitatis cupíditas. tegritate praelucēre // (que sirve de escar-
miento) castigo -, supplícii exemplum. Uso:
egoísta: adj egoísticus, a, um. Uso: sociedad infligir a uno un castigo -, exemplum in áli-
-, egoística socíetas // sust egoísta, ae m. Sin: quem statúere, édere, fácere; exemplum sta-
sui ipsīus amans; sui studiosus; effrenate se túere in áliquem vel in áliquo.
(vel sui) amans; se ipse spectans; qui se tan-
tum intuetur; sui cómmodi studiosus; suarum ejemplificación: exemplorum adhibítio vel
rerum tantum studiosus; suae ipsius utilitati usurpátio.
sérviens. Uso: ¡qué -!, quam se ipse amans!;
ser -, ómnia suā causā ágere; suis tantum ejemplificar: exempla adhibere vel usurpare.
cómmodis servire. Sin: exemplis uti; exemplis patefácere, ex-
planare, descríbere.
egotismo: egotismus, i m. Sin: sui adorátio;
nímium sui ipsīus stúdium. ejemplo: (caso o hecho digno de ser imitado)
exemplum, i n. Uso: dar -, exemplum prae-
egotista: egotista, ae m. Sin: nímius sui ad- bere vel trádere; proponer como -, in exem-
mirator. plum propónere; recomendar algo como - a
los demás, céteris pro exemplo áliquid com-
eje: axis, is m // (Mec, árbol) axon, ŏnis m. mendare; seguir el - de uno, alicúius vestígia
Uso: - propulsor o impulsor, - de transmi- prémere; he aquí unos -, en nonnulla exempla
sión, axon impulsórius. // por -, exempli causā vel gratiā; verbi causā
vel gratiā.
ejecución: (acción de ejecutar) efféctio, onis

356
electora

ejercer: - un arte, la medicina, la elocuencia, elástico: elásticus, a, um. Sin: flexíbilis;


exercēre artem, medicinam, rhetóricen; - la mollis.
docencia en una universidad, in universitate
profiteri. elaterometría: elateriométria sive -metrīa, ae
f.
ejercicio: exercítium, ii n. Sin: exercitátio;
exercitamentum. Uso: - acrobáticos, petau- elaterométricamente: elateriométrice.
ristarum (vel funambulorum, vel catadromo-
rum) ludi; - atléticos, exercitationes elaterométrico: elateriométricus, a, um.
athléticae; - escolar, exercitátio scholaris;
exercítium scholare; - escolar punitivo, exer- elaterómetro: elateriómetrum, i n.
cítium poenale; - espirituales, exercítia spi-
rituália; spirituales vel sacrae exercitationes; eléboro: (h)elléborum, i n; (h)elléborus, i m.
piae ánimi exercitationes; - físicos, córporis
vel phýsicae exercitationes; firmandi córporis elección: (votación para elegir cargos) eléc-
exercítia; - gimnástico, gýmnica exercitátio; tio, onis f. Sin: comítia, orum npl. Uso: - an-
exercítium gýmnicum ; - prácticos, exercita- ticipadas, electiones praematurae; - libres,
menta práctica; hacer - físicos, se vel corpus eléctio líbera; electiones líberae; líbera comí-
exercēre; exercēri. tia; - parlamentarias, electiones parlamentá-
riae; comítia parlamentária; - políticas,
ejercitación: exercitátio, onis f. Sin: exerci- magistrátuum creátio; - presidenciales, comí-
tamentum. Uso: - conjuntas, exercitationes tia praesidentiália; - públicas, eléctio pública;
coniunctae; - internacional, exercitátio inter- elecciones para el Parlamento Europeo,
nationalis; - militares, exercitamenta militá- electiones ad Parlamentum Europaeum
ria; - prácticas, exercitationes prácticae. (spectantes); encargados de las -, curatores
electionum; llamar a elecciones, vocare po-
ejercitar: exercēre. Sin: instrúere; formare, pulum ad comítia; participar de las -, elec-
informare. Uso: - la virtud, virtutem cólere; tiones participare; comítiis interesse; realizar
virtuti studere; virtutem sequi // ejercitarse, elecciones, electiones habere vel exhibere; se
se exercēre. Sin: exercēri. realizaron - libres, electiones líberae hábitae
(vel exhíbitae) sunt.
ejército: exércitus, us m. Uso: - de tierra, de
mar y del aire, terrestris, navalis atque aérius electivo: electivus, a, um.
exércitus; grupo de ejércitos, exercítuum
ácies; del -, exercitualis, e; exércitūs (gen). elector: elector, oris m. Sin: suffragator; qui
suffrágiun fert // (cada uno de los príncipes
elaboración: elaborátio, onis f. Sin: conféc- alemanes que tenían derecho de elegir al em-
tio; efféctio. Uso: - electrónica de los datos, perador) elector, oris m. Sin: princeps elec-
electrónica rerum (vel datorum) pertractátio. tor. Uso: Gran -, Elector Magnus.

elástica: (camiseta) intérula, ae f // (chaleco) electora: electrix, icis f. Sin: suffragatrix, icis
v. esta voz. // (princesa alemana con derecho de elegir
al emperador) electrix, icis f. Uso: - de Sajo-
elasticidad: elastícitas, atis f. Sin: natura vel nia, electrix Saxóniae.
vis elástica // fig, (ingénii) flexibílitas, atis f.

357
electorado

electorado: electores, um mpl. eléctricam vim suffícere.

electoral: electoralis, e. Sin: comitialis; ad electrización: electrizatio, onis f. Sin: eléctri-


suffrágia áttinens. Uso: derecho -, ius electo- dis excitátio, indúctio, suscitátio.
rale; ius suffrágii; ley -, lex de suffrágiis fe-
rendis; pugnas, contiendas, disturbios -, electrizar: electrizare. Sin: electricitatem ex-
suffragiorum certámina, contentiones, turbae. citare, suscitare, indúcere; eléctricā vi imbú-
ere; álicui rei eléctridem incútere //
eléctricamente: eléctrice. Sin: eléctrine; sú- electrizarse, vi eléctrica (vel eléctride, vel
cine; eléctride; electricitate; electro; electri- electricitate) ímbui vel perfundi // (fig, exal-
citatis ope; eléctrica vi vel ope. tar, avivar, inflamar el ánimo) accéndere sive
incéndere. Sin: inflammare; commovere;
electricidad: electrícitas, atis f. Sin: electris, permovere; excitare. Uso: - a uno, ánimum
ĭdis f; electrum; vis (sin gen y dat) eléctrica; alicúius excitare et inflammare; - al audito-
fluentum eléctricum; fluor eléctridis. Uso: - rio, auditores commovere, inflammare, erí-
animal, electrícitas animalis; - negativa o re- gere.
sinosa, electris negativa; - positiva o vítrea,
electris positiva; - vegetal, plantarum vel ár- electroacústico: electroacústicus, a, um.
borum electrícitas; - de origen termonuclear,
electris ex vi atómica exquisita; toma de -, electroanálisis: análysis eléctrica.
eléctridis prehénsio; que funciona por medio
de la -, eléctrica vi motus vel actus. electrobiología: electrobiológia sive -logīa,
ae f.
electricista: electricista, ae f. Sin: electro-
téchnicus; electromechánicus; faber eléctri- electrobioscopia: electrobioscópia sive -sco-
cus vel electrotéchnicus; magister vel peritus pīa, ae f.
eléctricus; ártifex eléctridis ( vel electricarum
rerum) peritus. electrocardiografía: electrocardiográphia
sive -graphīa, ae f.
eléctrico: eléctricus, a, um. Sin: súcinus, su-
cineus; eléctrinus. Uso: central -, officina electrocardiógrafo: electrocardiógraphum, i
eléctrica; sedes eléctridi generandae; fluxūs n.
eléctrici diribitórium; corriente -, energía -,
fluxus (-us m) eléctricus; vis eléctrica; fluen- electrocardiograma: electrocardiogramma,
tum energéticum; descarga -, fluxūs eléctrici ătis n.
ictus (ictus m); luz -, lux eléctrica; tracción -,
tractória vis eléctrica; de tracción -, eléctricā electrochoque: electroconvúlsio, onis f. Sin:
vi incitatus. electropléxia sive electroplexīa; ictus (-us m)
eléctricus; electrotherápicus ictus; stímulus
electrificación: electrificátio, onis f. Sin: eléctricus; stímulus eléctrica vi concitatus vel
electricitatis vel eléctrici fluoris indúctio; excitatus.
eléctridis munítio.
electrocinética: electricorum flúxuum doc-
electrificar: eléctricā vi instrúere vel munire. trina, ars, rátio.
Sin: eléctrico instrumento instrúere; álicui rei

358
electrón

electrocutar: eléctrico fluxu vel ictu necare. eléctricus magnes.


Sin: fluxus eléctrici ictu necare // electrocu-
tarse, (ab, ex) eléctrico fluxu (vel ictu) perire. electrólisis: electrólysis, -is f. Sin: eléctrica
análysis.
electrodinámica: electrodynámica, ae f;
electrodynámice, es f. Sin: electrodynámica electrología: electrológia sive -logīa, ae f.
disciplina, doctrina, sciéntia. Sin: de eléctride (de electricitate, de eléctrica
vi) disciplina, doctrina, sciéntia.
electrodinámico: electrodynámicus, a, um.
Sin: ad electrodynámicam spectans. electrológico: electrológicus, a, um. Sin: ad
eléctridem áttinens.
electrodinamismo: electrodynamismus, i m.
electromagnético: electromagnéticus, a, um.
electrodinamómetro: electrodynamóme-
trum, i n. electromagnetismo: electromagnetismus, i
m. Sin: de electromagnética vi disciplina,
electrodo: eléctr(h)odus, i f. doctrina, sciéntia.

electrodoméstico: adj electrodomésticus, a, electromecánica: electromechánica, ae f.


um // sust electrodomésticum, i n (instrumen- Sin: electromachinalis disciplina vel ars.
tum, machinamentum). Sin: eléctricum
domūs uténsile (-is n) vel utensílium; instru- electromecánico: adj electromechánicus, a,
mentum domésticum eléctricum. um // sust electromechánicus, i m. Sin: faber
electromechánicus.
electroestático, v. electrostático.
electrometalurgia: electrometallúrgia sive
electrofisiología: electrophysiológia sive -lurgīa, ae f. Sin: metallúrgia eléctrica.
-logīa, ae f.
electrometría: electrométria sive -metrīa, ae
electrofisiológico: electrophysiológicus, a, f.
um. Sin: ad electrophysiológiam pértinens.
electrómetro: electrómetrum, i n.
electrófono: electrophōnum sive elec-
tróphonum electromotor: adj electromotórius, a, um.
Sin: eléctridem movens // sust electromotó-
electróforo: electróphorum, i n. rium, ii n. Sin: electromotrix (máchina); ma-
chinamentum motórium eléctricum.
electrogalvánico: electrogalvánicus, a, um.
electromotriz: adj electromotória; eléctride
electrógeno: adj electrógenus, a, um. Sin: acta. Uso: fuerza -, vis electromotória.
eléctridem (vel electricitatem, vel vim eléc-
tricam) génerans // sust electrógenum, i n. electrón: electron vel electro, ōnis m; elec-
Sin: electrógenes, is n; máchina electrógena. tronum, i n. Uso: descarga continua de elec-
trones, electronum contínuae emissiones;
electroimán: electromagnes, ētis m. Sin: impacto de electrones, electronum ictus.

359
electronic

electronic (Inform), v. electrónico. electrotécnico: electrotéchnicus, a, um. Sin:


ad electrotéchnicam pértinens.
electrónica: electrónica, ae f; electrónice, es
f. Sin: res electrónica; electrónica disciplina electroterapéutica, v. electroterapia.
vel ars.
electroterapia: electrotherapīa, ae f. Sin:
electrónicamente: electrónice. electrotherapéutica, ae f; electrotherapéu-
tice, es f; eléctricae curationes.
electrónico: electrónicus, a, um.
electroterápico: electrotherapéuticus, a, um.
electropositivo: electropositivus, a, um. Sin: electrotherápicus, ad electrotherapīam
áttinens.
electropuntura: púnctio vel punctura eléc-
trica. Sin: galvaniana púnctio. electrotermia: electrothérmia, ae f.

electroquímica: electrochímica vel -ché- electrotérmico: electrothérmicus, a, um.


mica, ae f; electrochémice, es f. Sin: electro- Uso: aparato -, instrumentum electrothérmi-
chímia vel -chémia , ae f; electrochímica vel cum.
-chémica disciplina, doctrina, sciéntia, ars.
electrotipia: electrotýpia sive -typīa, ae f.
electroquímico: adj electrochímicus vel Sin: electrotýpica impréssio vel incísio; elec-
-chémicus, a, um // sust electrochímicus vel trotýpica ars.
-chémicus, i m. Sin: electrochímicae vel
-chémicae peritus, professor, studiosus; ad elefancía: elephántia, ae f.
electrochímicam spectans.
elefancíaco o elefanciaco: elephantíacus, a,
electroscopia: electroscópia sive electrosco- um. Sin: elephánticus; elephantiosus; ad ele-
pīa, ae f. phantíasim spectans.

electroscopio o electróscopo: electroscó- elefantiasis: elephantíasis, is f. Sin: elephan-


pium, ii n. tiōsis, is f. Uso: enfermo de -, elephantíasi la-
borans.
electroshock, v. electrochoque.
elegible: eligíbilis, e.
electrosincrotón: electrosýnchroton, onis m.
elemento: elementum, i n. Sin: inítium; prin-
electrostática: electrostática, ae f; electros- cípium. Uso: - decorativos, appaginéculi,
tátice, es f. Sin: electrostática disciplina, doc- orum mpl; - fundamentales, primária cápita;
trina, sciéntia. - prefabricados, elementa praefabricata; pri-
meros -, primórdia (-orum npl), rudimenta
electrostático: electrostáticus, a, um. (-orum npl), gérmina (-um npl), sémina (-um
npl); - productivo, res ad bona edenda gene-
electrotecnia: electrotéchnica, ae f; electro- rata; - químico, elementum chímicum vel
téchnice, es f. Sin: electrotéchnica doctrina, chémicum; - sintético, elementum synthéti-
disciplina, ars. cum.

360
embalador

elenco: elenchus, i m. Sin: catálogus; index; Sin: pótio medicata; res réfovens vel corró-
sýllabus // (Dep, equipo, seleccionado) v. borans; pótio cor réfovens. Uso: - de larga
estas voces. vida, elixir vitale.

elevación: elátio, onis f. Uso: - espiritual, elocución: elocútio, onis f.


elátio ánimi; - de estilo, elátio orationis.
elogio: (alabanza de las buenas prendas y
elevalunas: levatrum (-i n) vitri fenestralis. méritos de una persona o cosa) laus, laudis f.
Sin: praecónium // (discurso en alabanza de
elevar: - una carta, epístulam míttere (álicui alguien o de algo) laudátio. Sin: panegýricus,
vel ad áliquem). i m; panegýrica orátio. Uso: - fúnebre, laudá-
tio fúnebris; fúnebris cóntio.
elfo: fabulosus génius. Sin: génius, quem Elf
dicunt. e-mail (Inform) mensaje electrónico: núntius
electrónicus. Sin: epístula electrónica; lítterae
elidir: Gram elídere. Sin: supprímere. electrónicae // (dirección electrónica) (mit-
tentis) inscríptio electrónica.
eliminación: eliminátio, onis f. Uso: - de los
desechos atómicos, eliminátio purgamenti ra- emancipación: emancipátio, onis f. Sin: ab
dioactivi. auctoritate vindicátio; a potestate liberátio.
Uso: - femenina, emancipátio feminarum.
eliminatoria: (prueba) certamen exclusó-
rium. embajada: (mensaje) núntius, ii m; núntium,
ii n. Sin: míssio; mandatum // (cargo) legátio,
elipse: Geom elixis, is f. onis f. Sin: legationis munus (-nĕris n) // (re-
sidencia) legátio, onis f. Sin: legati vel lega-
elipsis: Gram ellipsis, is f. Sin: detráctio; tionis sedes, domicílium, domus, aedifícium
vocis detráctio; omíssio vocis. Uso: hacer // (conjunto de los empleados) legati adiuto-
una -, detráhere verbum. res, cooperatores, synergi.

elípticamente: ellíptice. Sin: per ellipsim embajador: legatus, i m. Sin: orator. Uso: -
sive ellipsin. plenipotenciario, orator líberis cum manda-
tis; legatus cum mandatis; legatus cum pú-
elíptico: ellípticus, a, um. Sin: curtus; defec- blica auctoritate; legatus pública auctoritate
tivus, per ellipsim dictus. missus; - ante ..., orator ante (vel apud) + ac;
- de Rusia ante el gobierno de la República
elisión: elísio, onis f. Sin: detráctio; detrac- italiana, Rússiae orator apud moderatores
tus, us m (de una letra, lítterae; de una sílaba, Rei públicae Itálicae.
sýllabae).
embajadora: legata, ae f. Sin: oratrix, icis f
élite o elite: primores, um mpl. // (mujer del embajador) legati vel oratoris
uxor.
elitismo: elitismus, i m.
embalador: stipator, oris m. Sin: mércium
elixir o elíxir: elixir indecl n; elixirum, i n. collector vel compósitor.

361
embalaje

embalaje: involūcrum, i n. Sin: mércium in- embarco: conscénsio, onis f. Uso: ficha de -,
volucrum, tegumentum, colléctio, composí- scídula conscensionalis.
tio; mercis involucri composítio // (lo que
cuesta) prétium involucri mércium. embargo: (incautación de un navío) navis
reténtio vel prohibítio // (prohibición del co-
embalar: (merces) collígere vel compónere. mercio) commércii interclúsio // (prohibición
Sin: merces collígere, colligare, alligare, in- del transporte de armas) interdíctio armorum
vólvere, compónere, impónere. exportandorum.

embalsamador: cadáveris (vel cadáverum) embaucador: sust laqueator, oris m. Sin:


medicator vel condītor. trico, onis m; deceptor; fraudator; fraudis ma-
chinator; fallaciarum ártifex // adj dolosus, a,
embalsamamiento: mórtui conditura. Sin: um. Sin: fraudulentus; deceptórius; fallax;
(mortuorum) artificiosa medicátio. fallaciosus.

embalsamar: bálsamo illínere. Sin: odóribus embaucar: illaqueare. Sin: turlupinari.


condire; corpus condire; arte condire vel me-
dicare // (perfumar, aromatizar) odóribus im- emblema: emblema, ătis n (dat y abl pl -ati-
búere. Sin: gratum odorem diffúndere. bus sive -atis). Sin: insigne, is n; stemma, ătis
n // fig emblema; sýmbolum; signum; figura;
embalse: lacus, us m. Sin: castellum; lacus imago.
artificialis vel artificiosus; stagnum artificio-
sum; aquarum receptáculum; castellum emblemático: emblemáticus, a, um // fig
aquae públicae. symbólicus.

embanderado: vexillis ornatus vel exorna- embocadura: in os insértio, ingéstio, immís-


tus. sio // (desembocadura de un río) óstium, ii n.
Sin: áditus, us m; fauces, ium fpl; os, oris n.
embanderar: vexilla propónere vel exhibere.
Sin: vexillis ornare; vexilla iactare. embocar: (meter por la boca) (cibum) in os
ingérere, insérere, índere // (poner los labios
embarazo: gravíditas, atis f. en la boquilla) ori accommodare.

embarcación: (acción de embarcar) embolia: embólia sive embolīa, ae f. Sin: ar-


conscénsio, onis f. Sin: in navem conscénsio tériae obturátio; venae obstrúctio; sanguínei
// (barco) navígium, ii n. Uso: - pequeña de vasis obstrúctio.
vela, cymba velífera.
émbolo: (disco o pieza cilíndrica de metal)
embarcadero: appulsus, us m. Sin: conscen- émbolus, i m; émbolum, i n. Sin: fúndulus, i
sionis locus; portus, us m. m; pistillum, pistillus; fúndulus ambulátilis
vel recíprocus // (coágulo) émbolum, i n. Sin:
embarcar: in navem impónere; imponere sánguinis glóbulum; artériae vel venae obtu-
navi // (fig, meter, enredar a uno en un nego- ramentum.
cio) áliquem áliquo negótio témere implicare.
emboquillado: lígula, ae f. Uso: - de corcho,

362
embrutecer

lígula subérea; - de oro, lígula aurata. ae f. Sin: fetūs descríptio; doctrina de fetūs
formatione et incremento.
emboscadura: (acción) in silvis occultátio.
embriográfico: embryográphicus, a, um.
emboscar: in silvis ábdere // emboscarse, in Sin: ad embryográphiam pértinens.
silvis se ábdere.
embriógrafo: (aparato para obtener figuras
embotellado: lagoenā cónditus. Sin: lagoenis o dibujos del embrión) embryógraphum, i n //
recónditus, repósitus, servatus // (obstruido) (experto en embriografía) embryógraphus, i
obstructus, a, um. Sin: obturatus; obstrictus; m. Sin: embryográphiae peritus.
interclusus; clausus.
embriología: embryológia sive -logīa, ae f.
embotellamiento: in lagoena vel in lagoenis Sin: de germínibus doctrina; doctrina de ani-
condítio // (congestión de vehículos) obstrúc- mati gérminis incremento.
tio, onis f. Sin: constríctio; sáeptio; obséssio;
obsídio. embriológico: embryológicus, a, um. Sin: ad
embryológiam áttinens.
embotellar: in lagoena vel in lagoenis cón-
dere // (obstruir la circulación) obstrúere; embriólogo: embryólogus, i m. Sin: embryo-
obstríngere; obsídere; constríngere; interclú- lógiae callens, peritus, studiosus.
dere.
embrión: émbryo, onis m. Sin: fetus, us m;
embragar: coniúngere. germen, mĭnis n; germen animatum. Uso: -
humano, humanus émbryo; germen huma-
embrague: copulátio, onis f. Sin: vectes, ium num; - supernumerarios, supernumerária
mpl (= palancas). Uso: maniobrar bien el -, gérmina; - de un animal, animantis germen;
véctibus perite moderari. experimentos con embriones, experimenta
super embryones.
embrazadura: bráchio aptátio // (asa) ma-
núbrium, ii n. embrionario: embryonalis, e. Sin: fetalis.

embrazar: bráchio aptare. embrollado: intricatus, a, um. Sin: implica-


tus; involutus; incomptus; incompósitus; non
embridado: frenatus, a, um. Uso: caballo -, concinnus, non perspícuus (especialm del es-
equus frenatus. tilo).

embridar: frenare. Uso: - un caballo, equum embrollo: impedimentum, i n. Sin: difficul-


frenare vel infrenare; equo frenum inícere vel tas; nodus, i m.
adhibere.
embrutecer: depravare. Sin: omni humani-
embriogénesis: embryogénesis, is f. tate exúere; mutis animántibus aequare // em-
brutecerse, depravari. Sin: omnem
embriogénico: embryogénicus, a, um. humanitatem exúere, abícere; mutis animán-
tibus aequari.
embriografía: embryográphia sive -graphīa,

363
embrutecido

embrutecido: depravatus, a, um. Sin: omni emetina: Med emetina, ae f.


humanitae exutus; mutis animántibus aequa-
tus. emétrope: Opt sanus, a, um.

embrutecimiento: depravatio, onis f. Uso: - emetropía: emmetrópia sive -tropīa, ae f.


del ánimo, de las costumbres, depravátio Sin: emmetrópsia; rectus visus, recta rerum
ánimi, morum. vísio; sanus videndi sensus; recta videndi fa-
cultas; normalis oculorum ácies.
embudo: infundíbulum, infudíbulum, in-
fidíbulum, i n. emetrópico: emmetrópicus, a, u,m. Sin: ad
emmetrópiam áttinens.
embutido: farcīmen, mĭnis n. Sin: fartura, ae
f.; isícium vel insícium; lucánica; bótulus; emigración: emigrátio vel demigrátio, onis f.
tuccetum. Uso: - de hígado, bótulus iecoralis; Sin: migrátio; transmigrátio. Uso: - laboral,
trozo de -, segmentum farcíminis; el que hace migrátio ad laborem.
o vende embutidos, botulárius, ii m.
emigrante: adj émigrans vel démigrans,
emenagogo: emmenagogus, a, um. Uso: re- antis. Sin : migrans ; tránsmigrans. Uso :
medio -, emmenagogum remédium vel medi- obreros -, operárii domo emigrantes // sust
camentum. migrator, oris m. Sin: transmigrator. Uso: -
permanente, migrator perpétuus.
emenagografía: emmenagográphia sive
-graphīa, ae f. emigrar: (domo) emigrare, demigrare. Sin:
migrare, transmigrare.
emenagográfico: emmenagográphicus, a,
um. emigratorio: migratórius, a, um.

emenagógrafo: emmenagógraphus, i m. eminencia: (altura o elevación del terreno)


locus éditus. Sin: altitudo, dǐnis f (altura); tú-
emenagología: emmenagológia sive -logīa, mulus (elevación, cerro); fastígium terrae
ae f. (elevación del terreno) // (fig, excelencia, su-
blimidad de una dote del alma) praestántia,
emenalogía, v. emenagología. ae f. Sin: excelléntia; eminéntia // (título de
honor de los cardenales) eminentíssimus vir
emergencia: (acción y efecto de emerger) (en aposición). Sin: eminentíssimus Prin-
emersus, us m // (ocurrencia, accidente que ceps. Uso: ¡-!, Tu, vir Eminentíssime! // (per-
sobreviene) eventus, us m. Sin: casus, us m. sona eminente) vir éminens (en algo, áliqua
re), excellens (en algo, in áliqua re; entre
emérito: eméritus, a, um. Uso: profesor -, todos, inter omnes), praestans (en algo, áli-
professor eméritus. qua re).

emético: adj eméticus, a, um. Sin: vomitó- emir: emirus, i m. Sin: phylarchus; Arabum
rius; vomitionem cóncitans vel movens // sust phylarchus.
eméticum, i n (medicamentum, remédium);
vomitórium. emirato: phylárchia sive phylarchīa, ae f.

364
empaquetado

Uso: - Arabes Unidos, Foederatae Phylár- ligandis, vel convasandis).


chiae Arábicae.
empacar: (áliquid) obvólvere, ligare, conva-
emisario: (río -) emissárium, ii n // (agente sare.
secreto) emissárius, ii m.
empadronamiento: oficina de -, anágraphe,
emisión: (acción y efecto de emitir) emíssio, es f.
onis f. Uso: emisiones de dióxido de carbono,
emissiones carbónei dioxydati // (difusión empadronar: in códicem referre; in regesta
por radio o televisión) emíssio, transmíssio, transferre.
onis f. Uso: - estereofónica, emíssio stereo-
phónica; - radial, radiofónica, emíssio vel empajar: (cubrir con paja) téxtili páleā cín-
transmíssio radiophónica; radiodiffúsio; dif- gere, instrúere, operire (áliquid) // (rellenar
fúsio radiátilis; - televisiva, emíssio televisí- con paja) páleā sarcire.
fica; - de arte, emíssio de arte; - de culinaria,
de arte culinária emíssio; - de cultura, emís- empalizada: vallum, i n. Uso: levantar una -,
sio cultus humanitatisque; - españolas de vallum exstrúere vel dúcere.
Radio Vaticana, hispánicae emissiones ex
Statione Radiophónica Vaticana. empalme: - de trenes, (ferriviarum índicum)
coincidéntia vel congruéntia // (lugar donde
emisor: (persona) emissor, oris m. Sin: emit- se encuentran dos caminos) ramus, i m. Sin:
tens, entis mf // (aparato) emissórium, ii n. itínerum divórtium.
Sin: emissórium instrumentum. Uso: - de
radio, radiophōnum emissórium vel emit- empantanar: (llenar de agua un terreno de-
tens; - de televisión, (instrumentum) emissó- jándolo hecho un pantano) paludem fácere.
rium televisíficum. Sin: oblimare; limo replere // empantanarse,
se mérgere.
emisora: (estación -) státio emissória, emis-
siva, transmissória, emittens, transmittens. empañar: obscurare. Sin: excaecare.
Sin: státio emissionis. Uso: - de frecuencia
modulada, státio emissória frequéntiae mo- empapar: mollire. Sin: imbúere; madefá-
dulatae; - de radio, státio radiophónica; státio cere; macerare // empaparse, mádidum fieri;
radiophónica emissória; - de televisión, státio macerari.
televisífica; státio televisífica emissória.
empapelar: (envolver en papel) chartā vel
emitir: (lanzar ondas luminosas, eléctricas, chartis amicire.
etc.) emíttere.
empaque: (acción de empacar) chartā ami-
emoción: ánimi motus (-us m) vel commótio ciendi áctio.
(-onis f). Uso: con gran -, magna ánimi com-
motione. empaquetador: in fascículum vel in fascícu-
los collector.
emoliente: mitigatórius, a, um.
empaquetado, empaquetadura o empa-
empacador: ópifex rebus obvolvendis (vel quetamiento: (acción) constringendarum

365
empaquetar

sarcinarum actus (-us m) // (ocupación) invo- empedrar: lápide (sílice, saxo) stérnere.
lucrorum faciendorum munus (-nĕris n).
empegar: ceroto vel cerato tégere.
empaquetar: sarcínulas obvólvere. Sin: par-
vis involūcris obvólvere, constríngere; mer- empelazgarse: implicari. Sin: se inconside-
ces in cistam (cistas) impónere; merces in rate conícere; se témere compíngere.
fasces (fascículos) colligare.
empella: obstrágulum, i n.
emparedado: (bocadillo) panicellus fartus.
Sin: quadrátula farta. empeño: (intento, empresa) negótium, ii n.
Sin: offícium; munus (-nĕris n) // (obliga-
emparentarse: (en sentido propio y metafó- ción) obligátio, onis f // (tesón y constancia)
rico) cognatione coniungi. conténtio, onis f. Sin: sedúlitas.

emparrado: pérgula, ae f; pergulanum, i n. empeoramiento: in peius rúere.


Uso: - enrejado, protectum pergulanum.
emperatriz: imperatrix, icis f. Uso: - de Aus-
emparrillar: in craticula assare. tria, Austriae imperatrix.

empastar: (cubrir de pasta) farinam subí- empiema: empyhaema, ătis n.


gere, pínsere, dépsere // Pint, aquā colores
dilúere vel temperare // (dicho de un diente o empíricamente: empírice. Sin: experimento
muela, rellenar con pasta el hueco producido sive experimentis; usu (por sola la práctica);
por la caries) foramen dentis cariosi explere, experiendo (experimentando); sine ulla arte
implere, oblínere. aut ratione (sin criterio científico).

empatar: aequare vel exaequare // (en una empírico: (perteneciente o relativo al empi-
competición deportiva) aequato certámine rismo) empíricus, a, um // (basado en la ex-
vel aequatā pugnā discédere. periencia, sin teoría ni razonamiento)
experimento collectus. Sin: experimentis
empate: aequátio, onis f. Sin: aequálitas // cógnitus; qui, quae, quod experimentis
(en una competición deportiva) aequum vel constat; ex rerum usu sumptus vel depromp-
aequatum certamen. Sin: aequata pugna. tus. Uso: doctrinas -, empírica, orum npl;
tener un conocimiento - de algo, áliquid usu
empavesada: plúteus, i m. Sin: lorīca, ae f. cógnitum habere; encontró un método - para
resolver la cuestión, experimento invenit,
empavesar: navem loricā munire. Sin: plú- qua ratione res explicari possit // (partidario
teo navem instrúere. del empirismo filosófico) empíricus, i m //
(médico que ejerce por experiencia y sin es-
empedrado: pavimentum, i n. Sin: stratum; tudios) empíricus, i m. Sin: médicus empíri-
stratura; pavimentum lapídeum, sáxeum, silí- cus; qui solis experimentis medetur.
ceum; solum lápide (vel saxo, vel sílice) stra-
tum, constratum, munitum // pp empirismo: (método empírico) rátio cogi-
pavimentatus, a, um. Sin: lápide (saxo, sílice) tandi (de pensamiento) vel agendi (de acción)
stratus. ex usu rerum deprompta // (medicina empí-

366
empresa

rica) empírica, ae f; empírice, es f. Sin: em- quaestu carens // buscarle, conseguirle - a


piricorum curandi rátio // (filosofía empírica) uno, álicui munus (vel ministérium) quáerere
empirismus, i m. Sin: empiricorum méthodus vel comparare; desempeñar un -, múnere vel
(- i f), doctrina // (Psicol, teoría de que todo ministério fungi; privar a uno de su -, áli-
conocimiento deriva de la experiencia) doc- quem offício et múnere removere; ex offício
trina eorum qui experimentis tantum confi- amovere; suspender a uno del -, múnere áli-
dunt; doctrina quae experimentis tota constat. quem ad tempus privare.

emplastadura o emplastamiento: emplas- emplomado: plumbatus, a, um. Sin: plumbo


trátio, onis f. Sin: illítio, onis f; contaminátio; obturatus vel obductus.
inquinamentum; pollútio.
emplomadura: plumbatura, ae f. Sin: plúm-
emplastar: oblínere. Sin: oblinire; inquinare; bea ferruminátio.
contaminare; emplastris vel cataplasmis in-
terstínguere. emplomar: plumbare. Sin: ferruminare;
plumbo conglutinare, ferruminare, iúngere,
emplasto: (preparado farmacéutico) emplas- devincire.
tum, i n. Sin: emplastrum; cataplasma, ătis n;
malagma, ae f; malagma, ătis n (dat y abl pl empobrecer: ad paupertatem redígere. Sin:
malagmatis) // (parche, pegote) v. parche. pauperéscere.

empleada: (de oficina) officialis, is f // (de empobrecimiento: in paupertatem deiéctio


tienda, etc.) ministra, administra. Sin: cura- vel detrúsio. Sin: egestas; paupéries.
trix; adiutrix, icis f. Uso: - doméstica, minis-
tra doméstica; ancilla, fámula ; - de comercio, empolvado: (con polvos de tocador) cýprio
mercatoris adiutrix. púlvere ornatus.

empleado: (de oficina) officialis, is m. Uso: empolvar: pulverare. Sin: púlvere affícere
- estatales, administri statales; officiales pú- vel maculare // empolvarse (con polvos de to-
blica administrantes; - público, públicus offi- cador) cýprio púlvere se ornare.
cialis vel administer; - de correos, officialis
cursórius vel tabellárius // (de tienda, etc.) empresa: (cosa que se emprende) inceptum,
minister, administer; curator. Uso: - de co- i n; opus, óperis n // (sociedad comercial o
mercio, mercatoris adiutor; negotiatoris ad- industrial) socíetas bonis gignendis, procre-
minister; - de la estación, stationárius, ii m // andis, pariendis. Uso: - agrícola, rústica so-
ser un -, esse in óperis; múnere fungi. cíetas; - autónoma, domus effectória sui iuris;
- familiares, res oeconómicae familiares; - in-
empleador: operarum (vel operariorum, vel dustrial, socíetas industrialis; opus mercató-
opíficum, vel artíficum) conductor. rium; domus vel socíetas effectória; -
mediana, socíetas médii órdinis; - produc-
empleo: offícium, ii n. Sin: quaestus, us m; tora, socíetas bonis gignendis magni vel
ministérium; occupátio; munus, nĕris n. Uso: médii órdinis; - textil, socíetas textílibus gig-
- civiles y militares, magistratus et impéria; - nendis; - de dimensiones familiares, socíetas
interino, munus (vel ministérium, vel offí- familiaris órdinis; - de grandes proporciones ,
cium) ad tempus delatum; sin -, sine quaestu; socíetas altioris órdinis; - de video juegos, of-

367
empresario

ficina ludis televisíficis gignendis. vel cumulare.

empresario: conductor, oris m. Sin: redemp- encabalgamiento: lígnea compāges ad tor-


tor; susceptor; ergólabus; conductor óperis, menta béllica sustinenda.
óperae, operarum; redemptor óperum. Uso: -
de pompas fúnebres, libitinárius; - de teatro, encadenamiento: concatenátio, onis f. Sin:
choragus; dóminus vel dux gregis. nexus, us m. Uso: - de causas naturales, na-
turálium causarum nexus.
empuñadura: cápulus, i m. Sin: manícula.
Uso: - de la espada, gládii cápulus. encadenar: catenare. Sin: vincire; catenis
onerare vel alligare. Uso: - juntamente, con-
emulsión: emúlsio, onis f. Sin: emulsum me- catenare.
dicamentum; mixtura oleosa.
encaje: dentículus, i m. Sin: opus denticula-
emulsionar: emulsionare. Sin: in emulsio- tum, hamatum, reticulatum, spiculatum; téx-
nem (vel in emulsum medicamentum) con- tile (-is n) pinnatum; retículum denticulatum;
vértere. reticulatus textus. Uso: - de aguja, opus acu
denticulatum; - bordado, opus acu pictum ac
enagua o enaguas: indúcula, ae f. Sin: túnica denticulatum ( vel pinnatum).
interior.
encajonamiento: disposítio in arca facta.
enajenación: alienátio, abalienátio, onis f.
Sin: aliénitas; deféctio; mentis alienátio vel encajonar: in arca cóndere.
aliénitas.
encallar: (dar la embarcación en la arena sin
enajenar: alienare, abalienare. poder salirse de ella) sídere. Sin: vado vel
in vadum illīdi; litóribus vel in lítora illīdi.
enálage: enállage, es f; enallaxis, is f. Uso: hacer - una nave, navem in vadum im-
píngere; impíngere navem litóribus vel in lí-
enana: nana, ae f. Sin: pumílio, ōnis f // tora; quedar encallado, haerere // (fig, no
(mujer de baja estatura) pusilla vel párvula poder salir adelante en un negocio o em-
múlier; despect, frustum (-i n) mulíeris. presa) haerere. Sin: conquiéscere; haesitare;
ánimo pendēre. Uso: el asunto está enca-
enano: adj pusillus, a, um // sust nanus, i m. llado, res vel negótium haeret; me encuentro
Sin: pumílio; púmilus. Uso: - de jardín, encallado, háereo quid fáciam; ánimi vel
nanus hórticus // (hombre de baja estatura) ánimo péndeo; in pendenti sum.
pusillus vel párvulus homo; despect, homún-
cio, onis m; homullus; homúnculus; frustum encallecer: (criar callos) occalléscere. Sin:
(-i n) hóminis. callum obdúcere // (endurecerse la carne a
manera de callos) obduréscere, obdurare, in-
enarbolar: propónere. Uso: - las banderas a duréscere // (fig, endurecerse con la costum-
media asta, en señal de duelo, vexilla, públici bre en los trabajos o en los vicios)
luctus causā, in médiis palis propónere. occalléscere. Sin: callum obdúcere; durari vel
se durare. Uso: - contra el dolor, callum ob-
enarenar: arenā obrúere. Sin: arenam afferre dúcere dolori.

368
enccargo

encallecido: callosus, a, um // fig occallatus, encanto: (atractivos físicos de una persona)


a , um. Sin: duratus. Uso: - en los vicios, ví- allíciens venustas (-atis f). Sin: venustas et
tiis occallatus. pulchritudo córporis.

encaminamiento: in iter indúctio. encañizada: cálami complexi vel innexi.

encaminar: viam patefácere. Sin: in viam in- encañizar: cálamis obtégere vel cláudere.
dúcere.
encaparse: se convólvere páenulā. Sin: tegi
encanalado: canali deductus. Sin: in vel cóntegi páenulā; páenulam indúere.
canalem immissus.
encapotado: paenulatus, a, um.
encanalar: aquam in canalem immíttere.
Sin: aquam canali dedúcere. encapotar: páenulā invólvere.

encandilamiento: (acción) coruscamen, encapricharse: (cobrar o tener capricho por


mĭnis n; coruscátio, onis f // (efecto) obcaecá- una persona o cosa) áliquem vel áliquid ada-
tio, caecátio, onis f. Sin: oculorum caligátio, mare.
caligo (-gǐnis f), scintillátio.
encapsular: in cápsulam introdúcere.
encanillado: involútio, onis f.
encapuchado: cucullatus, a, um. Sin: cucullo
encantador: incantator, oris m. Sin: qui, opertus.
quae, quod fáscinat // (extraordinariamente
bello) venustate (ad se) allíciens. Sin: áf- encapuchar: cucullo invólvere.
fluens venustate.
encarcelación o encarcelamiento: incarce-
encantamiento: (acción) incantátio, onis f. rátio, onis f. Sin: in custódiam inclúsio.
Sin: fascinátio; cántio; incantamentum //
(efecto) fáscinum, i n; si con filtro mágico, encarcelador: incarcerator, oris m.
venefícium, ii n // (fórmula mágica) carmen,
mĭnis n. encarcelar: incarcerare. Sin: in cárcerem
(vel in custódiam, vel in víncula) conícere, in-
encantar: incantare. Sin: fascinare vel effas- clúdere, míttere.
cinare // (fig, embelesar) allícere. Sin: attrá-
here; rápere; ad se rápere; devincire; delenire encargado: curator vel procurator, oris m.
vel delinire; ánimum a córpore abstráhere; Sin: praefectus. Uso: - de negocios ad ínte-
mentem a córpore sevocare // (causar placer) rim, ínterim curam agens ad negótia.
voluptate perfúndere. Sin: suáviter permul-
cēre; suavíssime affícere. Uso: estar encan- encargo: mandatum, i n; mandatus, us m.
tado por alguna cosa, incredibíliter delectari Sin: iussum, i n; iussus, us m. Uso: por -, ali-
áliqua re // (cautivar la atención de uno) ali- cúius mandato vel mandatu; alicúius iussu;
cúius mentem allícere. Sin: alicúius ánimum cumplir encargos, mandata éxsequi, fácere,
vehementer retinere. effícere; dar encargos, mandata álicui dare,
trádere, crédere; recibir encargos, mandata

369
encarnación

ab áliquo accípere, recípere, suscípere. -, igniárium porrígere; alcánzame el -, igniá-


rium cedo; este - no funciona, igniárium ces-
encarnación: incarnátio, onis f. Sin: huma- sat // (el que enciende los faroles públicos)
nae naturae assúmptio // fig typus, i m; exem- lanternarum accensor vel incensor.
plar, aris n.
encender: accéndere. Uso: - la luz, lumen ac-
encarnarse: (tomar carne humana) incar- céndere; - la radio, radiophōnum accéndere;
nari. Sin: humanam naturam assúmere; caro fácil de -, fácile accensíbilis.
fio.
encendido: Autom ignítio, onis f. Sin: accén-
encartonar: in chartáceum amictum immít- sio. Uso: - retardado, accénsio retardata;
tere. llave del -, clavícula ignitionis; sistema de -,
rátio accensionis.
encasillar: in lóculis dispónere.
encerado: adj ceratus vel inceratus, a, um //
encáustico: encáusticus vel encáustus, a, um. sust, v. pizarrón.
Sin: pictus colóribus ustis.
enceramiento: ceratura, ae f.
encausto: (Pint, adustión o combustión) en-
cáustum, i n. Uso: pintura al -, encáustum; encerrar: cláudere. Sin: inclúdere. Uso: - en
encáustica, ae f ; pictura encáustica; encáus- un lugar, cláudere in áliquem locum vel in
ticum opus; pintar al -, encáusto píngere // áliquo loco; - en una cosa, inclúdere (in) áli-
(tinta roja con que escribían los emperado- qua re; - en la cárcel; meter en la -, in cárce-
res) encáustum (sacrum) vel encáutum. rem conícere; encerrarse en casa, se domi
tenere.
encefálico: encephálicus, a, um.
enchapado: ars láminas obducendi álicui rei.
encefalitis: encephalites, is f; encephalitis,
ĭdis f. Sin: cérebri inflátio; encéphali inflam- enchapar: láminas álicui rei obdúcere.
mátio.
enchufe: Electr pinna, ae f. Sin: spina; claví-
encéfalo: encéphalon vel encéphalum, i n; cula; spina eléctrica; spina conexiva; spina
encéphalus, i m. contactūs. Uso: - hembra, cápsula matrix;
caja de -, capsa contactūs; cápsula prensória;
encefalografía: encephalográphia sive ence- loculamentum eléctricum.
phalographīa, ae f.
encíclica: encýclica, ae f. Sin: encýclia, orum
encefalograma: encephalogramma, ătis n. npl; epístula encýclica, ae f; lítterae (-arum
fpl) encýclicae. Uso: la - Pacem in terris, En-
encendedor: (aparatito para encender ciga- cýclicae Lítterae Pacem in terris; Litterae
rros, etc.) ignitábulum, i n. Sin: igniárium; Encýclicae a verbis incipientes Pacem in te-
igniária machínula; machínula ignífera vel rris; la - Populorum progressio, Encýclicae
igníparens; mechanema incensórium. Uso: - Lítterae, quibus inítium (vel exórdium) Po-
de cigarrillos, ignitábulum vel incendíbulum pulorum Progréssio; la - Ecclésiam suam,
nicotianum; tabaci incendíbulum; alargar el Lítterae Encýclicae, quae initium a verbis Ec-

370
encuadernado

clésiam suam ducunt. conferir a uno la -, équitis torquati dignitate


áliquem insignire, decorare, ornare, hones-
enciclopedia: encyclopaedīa, ae f. Sin: encý- tare.
clios disciplina; omnium rerum doctrina; uni-
versae doctrinae orbis; ómnium rerum encondroma: enchondroma, ătis n.
sciéntia ; disciplinarum universarum summa
vel compéndium; ómnium ártium disciplina- encontrar: invenire // (- después de buscar)
rumque descríptio; disciplinarum ómnium reperire // (descubrir) reperire // (sorprender)
compléxio, summa, descríptio, orbis; doctri- deprehéndere; (- inopinadamente) offéndere
narum ómnium corpus // (diccionario enci- // encontrarse (hallarse), esse. Sin: versari.
clopédico) léxicon encýclion vel Uso: - en un estado, se habere (bien, bene;
encyclopáedicum. Uso: - jurídica, encyclo- bastante bien, satis bene; mal, male); - con
páedia iurídica; corpus (-pŏris n) iuris; omnis alguien, álicui occúrrere ; óbviam álicui ve-
iuris corpus. nire; in áliquem incídere.

enciclopédico: encyclopáedicus, a, um. Uso: encorvado: curvatus vel incurvatus, a, um.


hombre -, vir omni doctrina ornatus; cultor
ómnium (ártium et) disciplinarum; vir erudi- encorvadura o encorvamiento: curvátio vel
tissimus; obra -, opus (óperis n) omnes disci- incurvátio, onis f. Sin: curvamen (-mĭnis n);
plinas complectens, tener una cultura -, curvedo (-dĭnis f).
omnem nosse disciplinam.
encorvar: curvare vel incurvare.
enciclopedismo: encyclopaedismus, i m.
encostrar: crustā obdúcere.
enciclopedista: encyclopaedista, ae m.
encuadernación: (acción de encuadernar)
enclavado: inclusus, a, um. Uso: sitio - den- glutinátio vel conglutinátio, onis f. Sin: li-
tro del área de otro, territórium in aliena terra brorum compáctio vel concinnátio // (la ma-
inclusum. nera como está encuadernado un libro)
ligatura, ae f. Uso: - a la francesa, ligatura
enclítico: enclíticus, a, um. fráncica; - a la rústica, tegumentum rústicum
vel rusticanum; libellus consutus; liber in-
encoladura o encolamiento: glutinátio, con- compactus // (forro o cubierta que se pone a
glutinátio, onis f // (efecto de encolar) gluti- los libros) librorum vel libri tegumentum, in-
namentum, i n. tegumentum, tegimentum, involūcrum. Uso:
- en cuero, integumentum alutácium; tegu-
encolar: glutinare; conglutinare; agglutinare. mentum e cório factum; - en pergamino, te-
gumentum membráneum; - en piel, pellícium
encomendarse: - a uno por algo, áliquem tegumentum; tegumentum ex pelle factum; -
adhortari de áliqua re. en plástico, tegumentum plásticum; - en tela,
tegmentum línteo contectum // (taller donde
encomienda: (dignidad dotada de renta que se encuaderna) officina vel taberna glutinató-
se otorgaba a algunos caballeros en las órde- ria.
nes militares) commenda, ae f. Sin: équitis
torquati munus (-nĕris n) vel dígnitas. Uso: encuadernado: glutinatus, conglutinatus, a,

371
encuadernador

um. Uso: ejemplar -, exemplar ligatum; libro sio.


- en cuero, en pergamino, en piel, en tela,
liber cório, membranā, pelle, línteo tectus, encuesta: demoscopīa, ae f. Sin: quáestio; in-
contectus, instructus, munitus, compactus. quisítio; investigátio; indagátio.

encuadernador: glutinator vel conglutinator, encuestador: percontator, oris m.


oris m. Sin: compactor; bibliopēgus, i m; bi-
bliopēga, ae m; religator; librorum vel librá- encurtidos: macerata aceto edúlia (-orum
rius glutinator, compactor, religator, npl).
concinnator.
endecágono: adj hendecagōnus, a, um // sust
encuadernar: glutinare vel conglutinare. hendecagōnum, i n.
Sin: colligare; religare; contégere. Uso: - un
libro en tela, en cuero, en pergamino, línteo endecasílabo: hendecasýllabus, i m.
vel téxtili, cório, membranā librum tégere,
contégere, concinnare, compíngere, munire, endemia: endémia sive endemīa, ae f. Sin:
vestire; máquina de encuadernar, máchina morbus endémicus.
compactória vel bibliopéctica; - en (o a la)
rústica, (librum) filo compíngere crassiore- endémico: endémicus, a, um. Uso: enferme-
que chartā tégere. dades -, morbi doméstici.

encuadramiento (encerrar en un marco o endemismo: endemismus, i m.


cuadro) in forma inclúsio // (distribuir) distri-
bútio, onis f. Sin: definítio // (incluir en un endemoniado: (poseído del demonio) indae-
esquema u organización) inclúsio (-onis f ) moniatus. Sin: maligno spíritu obsessus; a
in + abl. daemónio (vel a dáemone) obsessus. Uso:
estar -, maligno spíritu obsideri // (fig, muy
encuadrar: (encerrar en un marco o cuadro) perverso) daemoníacus. Sin: perversíssimus;
inquadrare vel quadrare. Sin: marginare; scelestíssimus; sceleratíssimus; lymphatus,
márgine inclúdere; in forma inclúdere; tá- lympháticus.
bulā marginatā inclúdere; áliquid márgine
munire // (incluir) inclúdere. endeudado: débitor, oris m. Sin: debens;
aere alieno óbrutus, oppressus, demersus.
encuadre: (Fotogr, enfoque de la imagen)
imáginis circumscríptio. endeudarse: debitorem fíeri. Sin: mutuari;
aes alienum fácere.
encubridor: receptator, ōris m. Sin: scéleris
vel scélerum sócius; flagítii vel flagitiorum endiablado: daemoníacus, a, um.
fautor.
endíadis: hendíadys, is f.
encubridora: receptatrix vel receptrix, īcis f.
Sin: scéleris vel scélerum sócia; flagítii vel endibia, v. achicoria.
flagitiorum fautrix.
endilgador: qui culpam in álterum (vel in
encuentro: - conyugal, coniugalis congrés- álium) exónerat.

372
enebral

endiómetro: endiómetrum, i n. terna) úteri inflammátio.

endocardíaco: endocardíacus, a, um. endonefritis: endonephrites, tĭdis f. Sin: inte-


rioris renum membranae inflammátio.
endocardio: endocárdium, ii n. Sin: interior
cordis membrana. endosar: sýngrapham (vel mandatum num-
márium, vel scídulam nummáriam) álicui
endocardítico: endocardíticus, a, um. transferre, transmíttere, tradúcere, cédere.
Sin: sýngrapham transferendam obsignare;
endocarditis: endocardites, is f. Sin: interior sýngrapham obsignando álicui inscríbere;
cordis inflammátio; interioris membranae versuram fácere.
cordis inflammátio.
endosatario: versurā fruens.
endocarpio: endocarpus vel endocarpos, i m.
Sin: interior fructūs membrana; interior endoscopia: endoscópia sive -scopīa, ae f.
fructūs pars.
endoscopio: endoscópium, ii n.
endócrino: endócrinus, a, um. Sin: intus se-
cernens. Uso: glándula -, glándula endócrina. endosmométrico: endosmométricus, a, um.

endocrinología: endocrinológia sive -logīa, endosmometría: endosmométria sive -me-


ae f. Sin: disciplina vel doctrina de glándulis trīa, ae f.
endócrinis.
endosmómetro: endosmómetrum, i n.
endocrinólogo: endocrinólogus, i m.
endósmosis: endósmosis, -is f.
endodermo: endoderma, ătis n.
endosmótico: endosmóticus, a, um. Sin: ad
endogamia: endogámia sive -gamīa, ae f. endósmosin spectans.
Sin: homoeogámia.
endoso: obsignatae sýngraphae translátio.
endogámico: endogámicus, a, um. Sin: ho- Sin: versura, ae f.
moeogámicus.
endospermo: intérius semen.
endogénesis: endogénesis, -is f. Sin: interna
generátio vel génesis; íntimus ortus (-us m). endotelio: endothélium, ii n.

endogenético: intus génitus. endotérmico: endothérmicus, a, um.

endógeno: endógenus, a, um. Sin: intus endovenoso: in venas infusus vel iniectus.
ortus.
endulzar: edulcare. Sin: dulcorare.
endolinfa: endolympha, ae f.
enebral: iuniperorum dumetum. Sin: iuní-
endometritis: endometrites, is f. Sin: (in- peri, orum fpl.

373
enebrina

enebrina: iuníperi baca, ae f. Sin: iunípera Sin: puer indulgéntiā depravatus.


baca.
enfant prodige: miríficus vel mirábilis puer;
enebro: iuníperus, i f. Uso: del -, iuníperus, a, mirífica vel mirábilis puella.
um.
enfant terrible: puer timendus, metuendus,
enemistad: inimicítia, ae f. Uso: por - perso- molestus, importunus.
nales, propter inimicítias personales; tener -
con alguien, inimicítias gérere (vel exercere) énfasis: émphasis, -is (ac -im vel -in; abl -i).
cum áliquo. Sin: elocútio emphática; elóquii vis; verbo-
rum vel orationis gránditas, magnificéntia,
eneolítico: aeneolíthicus, a, um. maiestas. Uso: decir con gran -, magna ém-
phasi dícere // (en mal sentido) inflatum, tú-
energética: energética, ae f. Sin: energética midum dicendi (vel orationis) genus;
sciéntia, disciplina, doctrina; energīae ampullae orationis; sermo túmidus vel tumí-
sciéntia. dior.

energético: energéticus, a, um. enfáticamente: emphátice. Sin: ardenter;


elate; cum émphasi; per émphasim // (en mal
energetismo: (energética) v. esta voz // sentido) inflate vel inflátius; túmide.
(Filos, dinamismo radical) energetismus, i m.
enfático: empháticus, a, um. Sin: ardens; ple-
energía: energīa sive enérgia, ae f. Sin: vis. nus vi in dicendo // (en mal sentido) inflatus
Uso: - atómica, nuclear, energia atómica; vis vel inflatior; túmidus vel tumídior; túrgidus.
nuclearis; - cinética, vis cinética; vis motūs,
vis celeritatis; celeritatis impulsus; - eléc- enfermedad: morbus, i m. Uso: - contagiosa,
trica, energia eléctrica; fluentum eléctricum; morbus contagiosus; - crónica, morbus diu-
eléctrica vel eléctrina vis; eléctridis vis vel turnus; - endémica, morbus endémicus; - epi-
virtus; sucínea vis; - electroquímica, energia démica, morbus epidémicus; - infantiles,
electrochémica vel electrochímica; - motora, puerorum morbi; - infecciosa, morbus tabífi-
vis motória; - neumática, energia pneumá- cus; - profesionales, artíficum morbi.
tica; - química, energia chémica; - radiac-
tiva, vis rádians; - solar, energia solis; - enfermera: infirmária, ae f. Sin: aegri vel ae-
térmica, energia (vel vis) thérmica. grorum ministra; curatrix aegrotorum; nosó-
coma (- de hospital).
energúmeno: (poseído del demonio) energú-
menus, i m // fig homo furens, furiosus, enfermería: aegrotántium cubícula (piezas
lymphatus, lympháticus; homo furore correp- para enfermos). Sin: infirmorum sedes; va-
tus. Uso: parecía un -, tamquam fúrere vide- letudinárium, ii n (hospital en general).
batur.
enfermero: infirmárius, ii m. Sin: valetudi-
enero: Ianuárius (mensis, is m). nárius; aegrorum minister; infirmorum cura-
tor; nosócomus (- de hospital).
enervado: enervis, e.
enfermizo: aegrotícius, a, um. Sin: imbe-
enfant gaté: puer delicatus vel fastidiosus.

374
engomar

cíllior; valetúdine infírmior. enfrascar: vinum cóndere in lagoenas. Sin:


(vinum) in flascis cóndere, recóndere, repó-
enfermo: aeger, aegra, aegrum; aegrotus, a, nere; in oenóphora vinum infúndere, immít-
um; aegrotans, antis. Uso: - grave, aeger tere, ingérere.
morbo gravi; - incurables, aegrotantes insa-
nábiles; insanabíliter aegrotantes; - mental, enfriamiento: frigidátio vel infrigidátio, onis
mente aeger; - terminales, aegrotantes mo- f. Sin: refrigerátio; refrigescéntia; perfríctio.
rientes; estar -, aegrotare; aegrotus sum.
enfriar: frigidare. Sin: refrigerare. Uso: me
enfervorizar: excitare. Sin: accéndere, in- enfrié, perfrictionem (mihi) contraxi.
céndere // enfervorizarse, ardéscere. Sin: fer-
véscere; incendi. enganche: (pieza o aparato dispuesto para
enganchar) uncus, i m // (acción de engan-
enfeudado: infeudatus, a, um. Sin: feudali char una cosa) v. acoplamiento.
vínculo obligatus.
engañador: fraudator, oris m. Sin: deceptor,
enfeudar: infeudare. Sin: feudo investire; oris m.
vínculo feudali obligare; óppidum vel regio-
nem lege vectigali álicui attribúere. engaño: (falacia) dolus, i m. Sin: fraus, frau-
dis f; fallácia, ae f; decéptio, onis f. Uso: con
enfisema: emphysema, ătis n. Uso: - pulmo- -, per dolum // (mentira) mendácium, ii n //
nar, pulmonum emphysema; pulmonum in- (error) error, oris m // - de los ojos, ludíbrium
flátio; pulmonum alveolorum dilatátio. oculorum; reconocer su -, errorem suum ag-
nóscere; deshacer un -, errorem aperire.
enfiteusis: emphyteusis, is f. Sin: ius emphy-
téuticum. Uso: dar en -, áliquid iure emphy- engañoso: dolosus, a, um. Sin: fallax, acis.
téutico attribúere.
engastadura: inclúsio, onis f. Sin: insértio.
enfiteuta: emphytéuta, ae m.
engaste: pala, ae f. Sin: funda.
enfitéutico: emphytéuticus, a, um.
englobar: complecti.
enflaquecer: macréscere, emacréscere. Sin:
macéscere; graciléscere. engolfarse: se immérgere. Sin: se ingurgitare
// (fig, meterse mucho en una cosa, entre-
enflaquecimiento: córporis attenuátio, exte- garse a ella por completo) - en los estudios,
nuátio, tenuátio. Sin: mácies, ēi f. ábdere se lítteris vel in lítteras; haerere libris
vel in libris; haerere lítteris vel in lítteris; doc-
enfocar: Fotogr in foco óptico pónere. Sin: trinae stúdiis se dare vel se dédere; - en los
focussare. placeres, in voluptátibus volutare; - en los vi-
cios, in vítia se ingurgitare; ingurgitare se in
enfrascamiento: in oenóphorum (vel in oe- vitiorum volutabrum; in vitiorum caeno (vel
nóphora) vini infúsio. Sin: (vini) in phlascam volutabro) iácere.
(vel in phlascas) immíssio; (vini) in lagoenis
(vel in oenóphoris, vel in phlascis) conditura. engomar: gummi (vel cummi, vel commi)

375
engordar

illínere. vestire.

engordar: tr pinguefácere. Sin: saginare. enguijarrar: gláreā substrúere vel obrúere.


Uso: hacer -, obesare // intr pinguéscere; pin-
guis fio. Uso: empiezo a -, pinguis esse coepi enguirnaldar: sertis ornare. Sin: redimire.
vel incípio.
engullir, v. tragar.
engranaje: (efecto de engranar) denticulátio,
onis f. Sin: increnátio; denticulorum implicá- enharinar: farinam álicui vel álicui rei aspér-
tio; rotarum denticulorum implicátio. Uso: - gere. Sin: áliquem vel áliquid farinā aspér-
diferencial: denticulátio differentialis // (con- gere, conspérgere.
junto de las piezas que engranan) machina-
mentum denticulatum vel dentatum. Sin: enigma: aenigma, ătis n (dat abl pl -atis vel
máchina denticulata; dentes vel dentículi mpl. -átibus). Sin: ambages, um fpl; griphus, i m.
Uso: - diferencial, anisócycla, orum npl // fig, Uso: adivinar un -, aenigma sólvere; amba-
- burocrático, administrativa machinátio vel ges aperire.
máchina.
enigmáticamente: aenigmátice. Sin: ambí-
engranar: dentículis implicari. Sin: rotarum gue; obscure vel obscúrius; perplexe; per am-
dentículis implicari. bages.

engrapadora, v. abrochadora. enigmático: aenigmáticus, a, um. Sin: obs-


curus, perobscurus; ambíguus; perplexus; ar-
engrasación: únctio, onis f. Uso: - de coche, canus. Uso: cuestión -, quáestio ambígua,
(autocineti) ádipe únctio // (lubrificación) lu- obscura, perplexa; palabras -, ambages, um
bricátio, onis f. fpl; ambígua verba; respuesta -, perplexum
responsum.
engrasador: adj unctórius, a, um ; sust unc-
tor, oris m // (lubrificante) adj lubrificatórius, enigmatista: aenigmatista vel aenigmatistes,
a, um; sust lubrificatórium, ii n. ae m. Sin: qui aenígmata solvit vel proponit;
qui obscure lóquitur.
engrase: (engrasación) v. esta voz // (lubrifi-
cación) lubricátio, onis f. enjabonadura: sapone lótio, lotura, lavátio,
ablútio.
engripado: pituitosus, a, um. Sin: pituítā la-
borans; contagione gríppica vexatus. enjabonar: saponare vel persaponare. Sin:
sapone úngere vel lavare. Uso: - el cuerpo,
engrosamiento: crassátio, onis f; crassamen- corpus sapone illínere; - las manos, manus
tum, i n. Sin: incrementum. sapone confricare.

engrudar, v. encolar. enjalbegado, v. enjalbegadura.

engrudo: glútinum, i n. Sin: gluten, tĭnis n. enjalbegador: dealbator vel albator, oris m.
Sin: albárius; albinus; tector.
enguantar: (manum) digitábulis tégere vel

376
enotecnia

enjalbegadura: dealbátio, onis f. Sin : ce- enmascararse: personam súmere. Sin: per-
russae indúctio, illítio, circumlítio. sonam sibi aptare // fig se assimulare; fíngere;
osténdere; mentiri.
enjalbegar: dealbare // (fig, afeitar) fáciem
fucare. Sin: fáciem pigmentis illinire. enmienda: (satisfacción y pago del daño
hecho) satisfáctio, onis f.
enjaular: cáveā (in cávea, in cáveam) in-
clúdere. Sin: in cávea cóndere; in claustrum ennegrecer: nigrificare. Sin: fuscare; subni-
inclúdere. gréscere; nigrum vel fuscum colorem álicui
rei indúcere.
enjoyar: gemmis ornare vel consérere.
enofilia: oenophília, ae f. Sin: vini amor.
enjuagar: abstérgere. Sin: elúere; perlúere;
collúere; ablúere. enófilo: oenóphilus, i m. Sin: vini amator,
cultor, studiosus.
enjugamanos, v. toalla.
enofobia: oenophóbia sive -phobīa, ae f. Sin:
enladrillado: pavimentum testáceum. vini horror.

enladrillar: (pictis) latérculis constérnere. enofóbico: ad oenophóbiam pértinens.

enlucir: illínere. Sin: incrustare. enófobo: oenóphobus. Sin: oenophóbiā af-


fectus; vinífugax, acis; vinífugus.
enlutar: nigro insigni ornare. Sin: nigrā notā
ornare (vexillum). enóforo: (entre los antiguos, vasija destinada
al vino) oenóphorum, i n.
enmarcar: (in) forma inclúdere. Sin: margi-
nare. Uso: - un cuadro, tábulam (in) forma enología: oenológia sive -logīa, ae f. Sin: vini
inclúdere; tábulam marginare; cuadro enmar- conficiendi et conservandi doctrina, sciéntia,
cado, tábula marginata. disciplina; vinorum perítia.

enmascarado: adj personatus, a, um // sust enológico: oenológicus, a, um. Sin: ad oeno-


personatus homo. lógiam áttinens.

enmascaramiento: personae súmptio. Sin: enólogo: oenólogus, i m. Sin: oenológiae stu-


vestis mutátio // fig dissimulátio, onis f. diosus; vinorum peritus, doctor, cultor; vini
conficiendi et conservandi peritus.
enmascarar: (en sentido propio) personam
accommodare (aptare, applicare, impónere) enometría: oenométria sive -metrīa, ae f.
álicui. Sin: personam alicúius cápiti impó-
nere vel adícere // (en sentido fig) tégere; ob- enométrico: oenométricus, a, um.
tégere; occultare; dissimulare; praetéxere.
Uso: - con la expresión del rostro lo que uno enómetro: oenómetrum, i n.
piensa, fronte occultare senténtiam.
enotecnia: oenotéchnica, ae f. Sin: ars vinum

377
enredo

faciendi. ensayador: explorator, oris m. Sin: examina-


tor; spectator; qui probat.
enredo: (nudo o intriga del poema épico o
dramático o de la novela) nodus, i m. Sin: ensayar: tr probare. Sin: experiri; explorare;
complexus vel nexus argumentorum. experimento spectari // intr se exercere.

enrejado: (conjunto de rejas) retículum, i n. ensayismo: ars opusculorum altiore doctrina


Sin: saepimentum cratícium; opus reticula- conscriptorum vel conscribendorum.
tum; cancellatum vel clatratum opus; clathri
vel clatri, orum mpl; cancelli, orum mpl // (pp ensayista: opúsculi altioris doctrinae scrip-
de enrejar) cancellatus, a, um. Sin: cancello- tor.
sus; cancellis instructus, munitus // (celosía)
transenna, ae f // (emparrillado) cratis vel cra- ensayístico: ad artem opusculorum altiore
tes, is f. doctrinā conscriptorum áttinens.

enrocar: arroccare. ensayo: (examen, prueba de una cosa) expe-


rimentum, i n // (escrito breve destinado a un
enroque: arroccátio, onis f. Uso: realizar el -, periódico o publicado por él, o formando
v. enrocar. libro con otros del mismo género) opúscu-
lum, i n. Sin: libellus // (Quím, operación
ensabanar: línteis vel linteamínibus invól- química que se efectúa para determinar la
vere. composición de los minerales) probátio, onis
f. Sin: spectátio // (Quím, análisis rápido de
ensacado: in cúlleo cónditus. Sin: in cúlleum un producto comercial para averiguar su
insutus. grado de pureza) inspéctio, onis f.

ensacar: in cúlleum insúere. Sin: in cúlleo ensenada: lítoris flexus (-us m).
cóndere; in follem vel in folles confercire.
enseñanza: (acción y efecto de enseñar)
ensalada: acetária, orum npl. Sin: ólera, um institútio, onis f. Sin: erudítio. Uso: - activa
npl; herbae, arum fpl. Uso: - rusa, mixtura del latín, activa linguae latinae institútio; -
russa; ólerum mixtura russa; acetária ovis escolar, institútio scholaris; - facultativa,
commixta Russorum more; - de frutas, poma institútio facultativa; - metódica, docendi
concisa commixtaque in liquámine. rátio et via; rátio ac doctrina; - religiosa,
institútio religionis vel religiosa; - de la doc-
ensaladera: vas óleri condiendo. Sin: trina cristiana, christianae doctrinae tradítio;
scáphium vel scápium lactucárium. Uso: - de - de lenguas por radio, linguarum institútio
plata, scáphium lactucárium ex argento. radiophónica; - del latín, institútio latina; lin-
guae latinae institútio // (conjunto de conoci-
ensambladura o ensamble: commissura, ae mientos) - primaria, primera -, institútio
f. Sin: coniúnctio; coagmentátio; iunctura. elementária, primária; - media, - secundaria,
segunda -, institútio secundária vel secundi
ensañamiento: veheméntia, ae f. Sin: saeví- órdinis; - superior, institútio superior.
tia; immánitas. Uso: - terapéutico, vehemén-
tia therapéutica. enseres: instrumenta, orum npl. Uso: - de es-

378
entintar

cuela, instrumenta vel utensília scholástica; fortitudo; ánimi robur.


- de oficina, instrumenta offícii.
entérico: entéricus, a, um. Sin: intestinorum
ensillar: equum stérnere. Sin: equo sellam (gen).
impónere; inícere equo ephíppium.
enteritis: enterites, -is vel -ĭdis f. Sin: tenes-
entablación: contabulátio vel tabulátio, onis mus vel tenesmos, i m; intestini vel intestino-
f. Sin: contignátio. rum inflammátio.

entablado: tabulatum, i n. Sin: coassátio vel enterocele: enterocele, es f. Sin: intestinorum


coaxatio; coassamentum. hérnia.

entabladura, v. entablación. enterocélico: enterocélicus, a, um. Sin: qui


enterocele laborat.
entallador: scalptor, oris m. Sin: caelator;
sculptor. enterocelitis: enterocelites, is f. Sin: ténuis
intestini colique inflammátio; ténuis crassi-
entalladura: scalptura, ae f. Sin: sculptura. que intestini inflammátio.

entarimado, v. entablado. enteroflogía o enteroflogosis: enterophlogo-


sis, -is f. Sin: intestinorum inflammátio.
entarimar: contignare. Sin: tabulatum strú-
ere. enteropatía o enterosis: enteropathīa, ae f.

ente: res, rei f. Sin: ens, entis n. Uso: - Su- enterostenosis: enterostenosis, -is f .
premo, supremum vel supernum Numen;
summus Deus // (asociación) coetus, us m. enterotomía: enterotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: consociátio // (institución) institutum, i Sin: intestinorum séctio.
n.
enterotómico: enterotómicus, a, um. Sin: ad
entelequia: enteléchia sive entelechīa, ae f. enterotómiam áttinens.

entendedor: peritus, i m. Sin: intéllegens enterótomo: enterótomum, i n.


rerum aestimator.
entidad, v. ente.
entenderse: - con alguien, consentire cum
áliquo. entierro: funus, nĕris n. Sin: funerátio; exsé-
quiae, arum fpl; fúnebris elátio.
entendido: doctus. Sin: eruditus.
entimema: enthymema, ătis n. Sin: commen-
enterectasia: enterectásia, ae f. Sin: intesti- tum; commentátio.
norum inflátio.
entintar: (manchar) atramento foedare //
entereza: (integridad) intégritas, atis f // (fig, (cubrir con tinta) atramento oblínere vel
constancia, fortaleza) constántia, ae f. Sin: instrúere.

379
entoldado

entoldado: (toldo o conjunto de toldos colo- entrampar: in fóveam conícere. Sin: láqueo
cados y extendidos para resguardar del sol) captare // fig áliquem decípere, delúdere.
tentórium, ii n. Sin: velárium; vela, orum npl.
entrecano: semicanus, a, um. Sin: canes-
entomología: entomológia sive -logīa, ae f. cens; albescens.
Sin: de insectis disciplina, doctrina, sciéntia.
entredecir: (prohibir la comunicación con)
entomológico: entomológicus, a, um. Sin: ad interdícere. Sin: prohibere; vetare; praeclú-
entomológiam spectans. dere vel interdícere áliquid álicui; interdícere
álicui áliqua re // (poner en entredicho) v. en-
entomologista o entomólogo: entomólogus, tredicho.
i m. Sin: entomológiae peritus, cultor; insec-
torum studiosus. entredicho: (pp de entredecir) interdictus.
Sin: prohíbitus; praeclusus; vétitus // (puesto
entonación: praecéntio, onis f. Sin: modus en -) cui interdictum est áliqua re // (casti-
vel sonus vocis. gado con - eclesiástico) interdictus. Uso: per-
sonalmente -, personáliter interdictus //
entonar: praecínere. Sin: insonare. Uso: - un (prohibición de hacer o decir alguna cosa)
canto, cánticum impónere; - un salmo, impó- interdíctio, onis f; interdictum, i n. Sin: pro-
nere psalmum. hibítio; vétitum // (censura o pena eclesiás-
tica) interdictum, i n. Sin: sacrorum
entontecer: (poner tonto) obtúndere. Sin: hé- interdíctio; sacrificiorum interdíctio. Uso: -
betem fácere; ad hebetúdinem redígere; men- personal, local, general, particular, interdic-
tem (alicúius) hebetare, exinanire, extenuare tum personale, locale, generale, particulare;
// (volverse tonto) hebéscere. Sin: mente he- - de una comunidad, interdictum in commu-
betari vel privari; hebes fio. nitatem; - de entrar en la iglesia, interdictum
ab ingressu ecclésiae; castigar con - una ciu-
entorpecimiento: torpedo, dĭnis f. dad, un templo, urbem vel civitatem, tem-
plum interdictione sacrorum punire; incurrir
entrada: (sitio por donde se entra) áditus en -, in interdictum incúrrere; infligir el - a
(-us m) in (vel ad) áliquem locum // (princi- uno, álicui sacrifíciis interdícere; lanzar un -
pios de una comida) promulsis, ĭdis f. Sin: contra, interdictum ferre in + ac; quitar o le-
antecénium; gustátio; gustatórium // (billete vantar el -, interdictum tóllere; sacrorum ius
que sirve para entrar en un teatro u otro sitio restitúere.
donde se dan espectáculos) téssera, ae f. Sin:
tessérula; téssera vel tessérula aditialis; tés- entredós: (tira bordada o de encaje que se
sera ingressūs. Uso: - libre, áditus patet; - tru- cose entre dos telas) paragáuda, ae f; para-
cha, tessérula adulterata; - para el partido de gáudis, is f.
esta tarde, téssera pro certámine vésperi
spectando; reservar la -, tésseram aditialem entrega: Impr fascículus, i m. Sin: artículus
praenotare // (vestíbulo) átrium, ii n. pártibus éditus. Uso: publicar por entregas,
per intervalla édere // (acción de entregar)
entramado: compactura, ae f. Sin: compác- tradítio, onis f. Uso: la - de una plaza fuerte,
tio; compāges, is f; compositura // fig, - de dedítio óppidi.
complicidades, conspirationis iunctura.

380
envasado

entregar: trádere. Sin: dare; dédere. Uso: - a (diálogo entre un representante de los medios
los sospechosos de crímenes de guerra al tri- de difusión y una personalidad) collóquium,
bunal de La Haya, de crimínibus belli sus- ii n. Sin: interrogatórium; interrogátio; per-
pectos in tribūnal haagense trádere // contátio; collóquium percontativum, interro-
entregarse, se trádere. Sin: se dare; se dédere. gatórium. Uso: - radial, radiophónica
Uso: - a la melancolía, a los placeres, al percontátio; radiophónicus congressus.
ocio, a los vicios, indulgere vel se dédere an-
góribus, voluptátibus, ignáviae, vítiis; - (ren- entrevistador: percontator, oris m.
dirse) a alguien, se trádere álicui vel ad
áliquem; - espontáneamente al tribunal, suā entrevistar: (en el periodismo) percontari
sponte tribunali se trádere // (confiar, enco- (áliquem de áliqua re, áliquid ab vel ex áli-
mendar) mandare. Sin: commíttere. quo, áliquem áliquid). Sin: adire (vel vísere,
vel convenire) áliquem ad percontandum;
entremés: promulsis, ĭdis f. Sin: gustatiún- conventum vel divérbium habere cum áliquo
cula; gustátio; oblectamenta, orum npl. // entrevistarse, cólloqui (vel convenire, vel
cóngredi) cum áliquo.
entremetimiento: interventus , us m. Sin:
interposítio; intercéssio. entronización: inthronizátio, onis f.

entrenador: exércitor, oris m. Sin: exercita- entronizar: inthronizare. Sin: in throno


tor; instructor; magister, tri m. Uso: - de un pónere; in sólio collocare.
equipo, exercitator gregis vel turmae; - de fut-
bolistas, pedilusorum exércitor. entusiasmo: (exaltación del ánimo) fervor,
oris m. Sin: ánimi ardor, inflammátio, permó-
entrenamiento: (acción y efecto de entrenar tio, alácritas; mentis ardor, incitátio; stúdium;
o entrenarse) institútio, onis f. Sin: erudítio. enthusiasmus. Uso: propenso al -, ad ánimi
Uso: - de animales, domitura, ae f // (prepa- ardorem proclívior // (exaltación emocional
ración para un deporte o una competición) provocada por un sentimiento de admira-
exercitátio, onis f (en algo, in áliqua re vel ción) el - de los espectadores, spectántium
alicúius rei). hóminum stúdium; stántium frémitus et stú-
dium; el - de los hinchas, fautorum clamor;
entrenar: (ejercitar) exercere áliquem (in) clamosae ovationes.
áliqua re vel ad áliquid // entrenarse, exer-
ceri; se exercere vel se exercitare (áliqua re entusiasta: ardens, entis. Sin: fervens; in-
vel in áliqua re). Uso: - en la carrera y en la flammatus; stúdio incensus.
lucha, exerceri currendo et luctando.
enunciar: enuntiare.
entrevista: (reunión concertada) colló-
quium, allóquium, ii n. Sin: collocútio, onis enuresia o enuresis: enuresis, is f. Sin: uri-
f. Uso: - psicológica, explorátio vel investi- nae incontinéntia. Uso: - nocturna, nocturna
gátio psychológica; hacer una -, in alicúius urinae incontinéntia.
collóquium venire; venire in collocutionem
cum áliquo; mantener una larga - sobre un envasado: (in vas) infusus. Sin: immissus;
asunto, cólloqui inter se multum de áliqua re; ingestus. Uso: cerveza -, cervésia lagoenária.
pedir una -, collóquium alicúius pétere //

381
envasador

envasador: (que envasa) infusor, oris m. envoltura: involūcrum, i n; involucre, is n.


Uso: máquina -, máchina infusória // (sust, Uso: - gaseosa, involucrum gásicum; - de los
embudo grande) infundíbulum, i n. electrones, involucrum electronum.

envasar: (in vas) infúndere. Sin: immíttere; envolver: convólvere. Sin: complicare.
ingérere.
envuelto: convolutus, a, um. Sin: complica-
envase: (acción y efecto de envasar) (in vas) tus.
infúsio. Sin: immíssio; ingéstio. Uso: - en
tonel, in cupa vel dólio condítio, reposítio. enyesadura: gypsátio, onis f. Sin: gypsi in-
dúctio.
envejecer: assenéscere.
enyesar: gypsare. Sin: gypso crustare, in-
envenenamiento: venenátio, onis f. Sin: ve- crustare, illínere.
nefícium, ii n. Uso: - por gas, venenátio ga-
salis. enzima: Quím énzyma, ae f; énzymum, i n.
Sin: solúbile fermentum. Uso: - del jugo gás-
envenenar: (volver venenoso) veneno conta- trico, pepsina, ae f ; - del jugo pancreático,
minare vel inquinare // (matar) venenare. tripsina, ae f.
Sin: veneno interfícere // envenenarse, vene-
num súmere; veneno mortem sibi conscís- enzimático: enzymáticus, a, um.
cere.
enzimología: enzymológia sive -logīa, ae f.
envergadura: (de avión) tensura, ae; ténsio,
onis f. eocénico: eocáenicus, a, um.

envilecer: dedécoris labe áliquem affícere. eoceno: Geol adj eocáenicus, a, um. Uso: te-
Sin: turpitudinis máculā (vel notā) áliquem rreno -, eocáenica terra // sust eocaene, is, n;
affícere; dedécoris (vel turpitúdinis) notam eocaene, es f. Sin: aetas eocáenica.
álicui inúrere // envilecerse, dedécoris labe se
infícere. Sin: turpitúdinis máculā (vel notā) epacta: epactae, arum fpl. Sin: dies epactae;
se infícere; dedécoris (vel turpitúdinis) notam ánnuae adiectiones lunares.
sibi inúrere.
epagógico: epagógicus, a, um.
envío: míssio, onis f. Uso: gastos de -, expen-
sae missionis; - contra reembolso, v. reem- epágogue: Filos epagōge, es f. Sin: indúctio;
bolso. inductionis ratiocinátio; ratiocinátio per in-
ductionem.
envión: (carrera para el salto) impulsus, us
m. Sin: ímpetus, us m. Uso: tomar -, ímpetum epanadiplosis: Ret epanalepsis, is f. Sin: re-
cápere; tomado el -, ímpetu capto. petítio senténtiae vel verbi.

envoltorio: involūcrum, i n. Uso: - plástico, epanalepsis, v. epanadiplosis.


involucrum plásticum.
eparca: eparchus, i m.

382
epigrafista

eparquía: epárchia sive eparchīa, ae f. epífisis: (pequeño órgano nervioso y glandu-


lar situado en el encéfalo) epíphysis, is f //
epéntesis: epénthesis, is f. Sin: adiéctio lítte- (parte terminal de los huesos largos) epíphy-
rae vel sýllabae. sis, is f. Sin: ossis caput.

epexégesis: epexégesis, is f. Sin: interpretá- epifisitis: epiphysites, is f.


tio; explicátio.
epifonema: epiphonema, ătis n. Sin: excla-
epicardio: epicárdium, ii n. Sin: cordis invo- mátio; acclamátio.
lūcrum.
epifragma: epiphragma, ătis n.
epicarpio: epicarpus vel epicarpos, i m. Sin:
exterior frúctuum pars vel membránula. epigástrico: epigástricus, a, um.

epicentro: epicentrum, i n. Uso: - de un te- epigastrio: epigástrium, ii n.


rremoto, terrae motūs epicentrum.
epigénesis: epigénesis, is f.
epicrasis: epícrasis, -is f. Sin: lenis curátio;
mitigata curandi rátio. epigenético: epigenéticus, a, um. Sin: epigé-
nesi ortus.
epicrástico: epicráticus, a, um. Sin: lenis, e.
epigenia, v. epigénesis.
epicureísmo: epicureísmus, i m. Sin: Epicuri
doctrina. epiglotis: epiglottis vel epiglossis, ĭdis f. Sin:
artériae ásperae opérculum.
epicúreo: epicurēus.
epiglotitis: epiglottites vel epiglossites, is f.
epidemia: epidémia sive epidemīa, ae f. Sin: Sin: epiglóttidis inflammátio.
pestiléntia epidémica; lues (-is f) epidēma.
epígono: epígonus, i m. Sin: sectator, assec-
epidémicamente: epidémice. Sin: epidémica tator.
contagione.
epígrafe: epígraphe, es f; epígrapha, ae f; epi-
epidémico: epidémicus vel epidēmus, a, um; gramma, ătis n (gen pl -maton; dat y abl pl
epidemialis, e. Sin: contagiosus; pestíferus. -mătis). Sin: títulus; elógium; inscríptio. Uso:
- sepulcral, v. epitafio.
Epifanía: Epiphánia sive -phanīa, ae f. Sin:
Epiphánia, orum npl; Epiphániae, arum fpl; epigrafía: epigráphia sive -graphīa, ae f. Sin:
dies Epiphaniorum. Uso: fiesta de -, festum res epigráphica; inscriptionum ars vel doc-
Epiphániae; festum “Epiphániae Dómini”; trina; titulorum vel epigrámmaton stúdium.
Theophánia sive Theophanīa, ae f, vel Theo-
phánia, orum npl. epigráfico: epigráphicus, a, um.

epifenómeno: epiphaenómenon, i n. epigrafista: (versado en epigrafía) epigra-


phista vel epigraphistes, ae m. Sin: epigram-

383
epigramatario

matista; epigrammista; inscriptionum studio- tularum liber.


sus vel peritus.
epistológrafo: epistularum auctor vel scrip-
epigramatario: epigrammatárius, ii m. Sin: tor.
epigrapharum scriptor; epigrámmaton auctor.
epístrofe: epístrophe, es f. Sin: convérsio.
epilepsia: epilépsia sive -lepsīa, ae f; epilep-
sis, -is f. Sin: morbus comitialis, caducus, epistrófico: epistróphicus, a, um.
maior, sónticus, sacer.
epitafio: epitáphium, ii n. Sin: elógium; fú-
epiléptico: epilépticus. Sin: comitialis; neris títulus; títulus sepulcri; títulus supre-
morbo comitiali (caduco, maiore, sóntico, mus.
sacro) laborans.
epitalamio: epithalámium, ii n. Sin: carmen
epinicio: epinícion vel epinícium, ii n. Sin: nuptiale.
epinícium carmen.
epitelial: epithélii (= del epitelio). Sin: ad
epiquerema: epicherema vel epichirema, ătis epithélium spectans.
n. Sin: syllogismi demonstrátio vel probátio.
epitelio: epithélium, ii n.
episcopado: episcopatus, us m. Sin: epíscopi
dígnitas, munus, auctóritas, offícium, gradus, epitelioma: epithelioma, ătis n.
ordo // (conjunto de obispos) episcopatus, us
m. Sin: epíscopi, orum mpl. epitomadamente: in epítomae (vel in epíto-
mes) spéciem.
episcopio: (palacio episcopal) episcópium,
ii n. epitomador: epitomator, oris m. Sin: brevia-
tor.
episodio: episódium, ii n. Sin: narratiúncula;
embólium; peculiare factum // (digresión) di- epitomar: epitomare. Sin: in epítomam redí-
gréssio, onis f; digressus, us m. Sin: excursus, gere.
us m.
epítome: epítome, es f; epítoma, ae f.
epistaxis: epistaxis, is f. Sin: haemorrhágia
sive haemorrhagīa ex náribus. epizootia: epizoótia sive -zootīa, ae f. Sin:
animálium pestis, contágio; lues (-is f) epizo-
epistemología: epistemológia sive -logīa, ae ótica // (glosopeda o fiebre aftosa) v. aftosa.
f.
época: aetas, atis f. Sin: aevum, i n ; tempus,
epistemológico: epistemológicus, a, um. pŏris n; témpora, um npl; épocha, ae f. Uso:
- arcaica, clásica, humanística, aetas ar-
epistolar: epistolaris vel epistularis, e; epis- cháica, clássica, humanística; - moderna,
tolárius, a, um. haec (vel nostra, vel recens) aetas; nueva - po-
lítica, novum aevum políticum; - de oro,
epistolario: collectae epístulae fpl. Sin: epis- áurea, quae dícitur, aetas; - del Renacimiento,

384
equipamiento

tempus Renascéntiae; en nuestra -, hac ae- aequilíbrium terroris; combinar en justo -,


tate. temperare (por ej, sonidos agudos con bajos,
acuta cum grávibus) // (fig, ecuanimidad) ae-
epopeya: (poema extenso, de asunto heroico) quálitas, atis f. Sin: aequilíbritas; ánimi mo-
epos indecl. Sin: epopaea, ae f; poëma (-ătis; derátio et áequitas. Uso: - del alma, áequus
dat y abl pl -tibus vel -tis n) vel carmen ánimus; áequa mens; - de juicio, iudícii ae-
(-mǐnis n) épicum, heróicum vel herōum // quilíbritas // (fig, mesura) modus, i m.
(serie de sucesos heroicos) fórtia facta
(-orum npl). Sin: res (rerum fpl) memoriā equilibrismo: petaurística (vel petauristae,
dignae; heróica, orum npl; egrégia vel vel petauristarum) ars. Sin: funámbuli vel fu-
pulchra facta. nambulorum ars.

equidistancia: aequidilatátio, onis f. Sin: par equilibrista: petaurista vel petauristes, ae m.


vel aequum intervallum. Sin: petauristárius; funámbulus; qui per ex-
tentum funem it.
equidistante: aequidistans, antis.
equimosis: ecchymōsis, is f. Sin: vibex vel
equidna: echidna, ae f. vibix, īcis f; sugillátio; livor; sánguinis effú-
sio.
equilibrado: libratus, aequilibratus, a, um;
aequilībris, e // fig aequus; aequábilis; mode- equinoccial: aequinoctialis, e. Uso: círculo,
ratus; temperatus; constans; cordatus; pru- línea -, círculus, línea aequinoctialis.
dens; sápiens. Uso: criterio -, áequitas;
discurso -, orátio constans; espíritu - , aequus equinoccio: aequinóctium, ii n.
ánimus; porte -, aequabílitas.
equinococo: echinococcus vel echinococcos,
equilibrar: aequare // equilibrarse, librari. i m.

equilibrio: aequilíbrium, ii n. Uso: - estable, equinococosis: echinococcosis, -is f.


aequilíbrium stábile vel constans; estar en -,
librari; libramento stare; librari póndere; suis equinodermo: adj echinodermáticus, a, um
pondéribus librari; guardar, mantener el -, // sust echinoderma, ătis n.
librare corpus; perder el -, labi; cádere; ae-
quilibritatem amíttere; poner en -, librare // equinoftalmía: echinophthalmīa, ae f. Sin:
(fig, combinación ajustada de fuerzas o ele- palpebrarum inflátio vel inflammátio.
mentos) aequábilis compensátio. Sin: aequi-
líbritas; aequálitas (in áliqua re); equipaje: onus, óneris n. Sin: sárcina (-ae f)
aequilíbrium. Uso: - ecológico, aequilíbritas vel sárcinae (-arum fpl); impedimentum vel
oecológica; - económico, aequabílitas oeco- impedimenta. Uso: - de mano, manualis sár-
nómica; rerum oeconomicarum aequabílitas; cina vel sarcínula; compartimiento, depósito
- físico y psíquico, córporis animique aequi- de equipajes, sarcinárium; repositórium; re-
líbritas; - social, cívium aequabílitas vel ae- ceptáculum sarcinarum vel sarcinárium
quilíbritas; - de las fuerzas, vírium
aequilíbritas; aequilíbrium vírium; - de los equipamiento: instrumenta, orum npl.
poderes, - político, poténtia par; - del terror,

385
equipo

equipo: (grupo de personas) cohors, ortis f. era: (extenso período histórico) aetas, atis f.
Sin: grex, gregis m; turma, ae f. Uso: - móvil Sin: aevum, i n; aera, ae f. Uso: - atómica,
de policía, promptíssima biocolytarum atómica aetas; aevum atómicum; - bizantina,
manus vel turma; securitatis custodum aera byzantina; - cenozoica, terciaria, aetas
promptíssimum agmen // (en ciertos depor- caenozóica, tertiana; - colonial, colónicae di-
tes, cada uno de los grupos que se disputan el cionis aetas; - cristiana, christiana aetas; aera
triunfo) - de jugadores, lusorum manípulus christiana; - electrónica, aetas electrónica; -
vel manus (-us f); manípulus lusórius; luso- fascista, fascalis aetas; fascálium aevum;
rum agmen vel ácies; compañero de -, collu- fascalis nóminis aetas; lictórii nóminis aetas;
sor sócius; - de fútbol, pedilusorum agmen; en el año I, II, III ... de la - fascista, anno a
follilusorum turma; el - argentino, turma ar- fáscibus restitutis (vel renovatis) I, II, III ...;
gentina; el - campeón, agmen óptimum; el - - mesiánica, messiánica aetas; - mesozoica,
contrario, adversi lusores; - vencedor, supe- aetas mesozóica; antes de la - cristiana, ante
ratrix manus; manípulus lusória laude insig- Christum natum (ante Chr. n.); de la - cris-
nis; el - de Liverpool, caterva liverpulensis; tiana, post Christum natum (post Chr. n.); -
manus liverpulana; el - turinés “Iuventus”, de los zepelines, aera zeppelínica // (espacio
grex taurinensis, cui nomen latinum “Iuven- de tierra donde se trillan las mieses) área, ae
tus”; su - favorito, turma quam díligit // (ropa f // (- de huerta) v. arriate.
con que se equipa un equipo deportivo) or-
natus vel apparatus, us m. Uso: - de buzo, ap- erario: (tesoro público) aerárium, ii n. Sin:
paratus urinatoris; - de deporte, ornatus aerárium públicum; pecúnia pública // (lugar
athléticus; - de esquí, apparatus nartatórius. donde se guarda) aerárium, ii n. Sin: aerárii
locus.
equipolencia: aequipolléntia, ae f. Sin: ae-
quivaléntia; aequipollens rátio. erase (Inform), borrar, suprimir: delere. Sin:
erádere.
equipolente: aequipollens, entis. Sin: idem
valens. eremita, v. ermitaño.

equirias: equíria, -ium vel -orum npl. eremítico: eremíticus, a, um. Sin: solitárius.

equitación: (arte de montar a caballo) equi- eremitorio: erēmus, i mf. Sin: secessus, us
tandi ars vel disciplina // (acción y efecto de m; recessus, us m; solitudo; locus solitárius;
montar a caballo) equitátio, onis f. Sin: equi ascetérium.
vectátio; equitare (inf sustantivado). Uso: afi-
cionado a la -, equitandi studiosus; maestro eretismo: erethismus, i m.
de -, equitandi magister; enseñar a uno la -,
áliquem equo docere. ergógrafo: ergógraphum, i n.

equivalencia, v. equipolencia. ergómetro: ergómetrum, i n.

equivaler: aequipollēre. ergotismo: ergotismus, i m.

equívoco, aequívocus, a, um. erica: erīca, ae f; erīce, es f.

386
erudito

ericáceo: ericáceus, a, um. mis religionem extráhere.

erisipela: erysípelas, atis n. errante: (que anda de una parte a otra sin
fijarse en ningún sitio) errans, erráticus, erra-
erística: erística, ae f. Sin: erística disputátio, bundus.
ratiocinátio; captiosa, orum npl; captiosa ra-
tiocinandi rátio. errata: mendum typográphicum; typográ-
phica menda (-ae f). Sin: typógraphi (vel im-
eritema: erythema, ătis n. Sin: cutis rubor. pressoris, vel typothetae) menda vel
Uso: - solar, erythema solare. mendum.

Eritrea: Erythraea, ae f. erróneo: erróneus, a, um.

eritreo: adj erythraeus, a, um. Uso: mar -, error: (concepto equivocado o juicio falso;
pélagus erythraeum; Erythraeum mare // sust acción desacertada o equivocada) error, oris
Erythraeus, i m. m. Sin: erratum. Uso: - de imprenta, erratum
typográphicum; - de máquina, mendum
eritrocito: erythrócytum, i n. dactylográphicum; lleno de errores, mendis
scatens; por -, errore; per errorem; salvo -,
erizo: (mamífero insectívoro) hystrix vel nisi fallor; nisi quid me fallit; caer en -,
histrix, ĭcis f. Uso: (fig, cáscara gruesa y co- errare; in errorem rapi; cometer un -, errare,
rreosa de fruta) follículum armatum et spi- peccare; corregir los - de un escrito, scriptum
nosum. emendare; corregirse de los propios -, errores
depónere; ab erróribus discédere; escribir
ermitaño: eremita vel anachoreta, ae m. Sin: con muchos -, mendose scríbere; inducir a -,
solitúdinis íncola; homo solitárius. áliquem in errorem indúcere; liberar a uno
del -, álicui errorem démere; señalar un -,
ermitorio, v. eremitorio. mendum indicare // (cosa hecha errada-
mente) mendum, i n; menda, ae f. Uso: - de
erótico: eróticus, a, um. Sin: amatórius. Uso: ortografía, scripturae mendum; - de métrica,
poesía -, amatória poēsis (- is f; ac -in); prosódica menda; - de imprenta, v. errata; se-
poëma eróticum. ñalar un -, mendum indicare; ¡es un -!, hoc
est mendum!
erotismo: erotismus, i m. Sin: eróticus mor-
bus vel furor; erótica voluptas vel delectátio. eructación, v. eructo.

erotomanía: erotománia sive erotomanīa, ae eructar: ructare.


f. Sin: amatória deméntia, insánia; libídinis
insánia, furor, deméntia. eructo: ructus, us m. Sin: ructátio, onis f; ruc-
tamen, mĭnis n.
erotómano: erotomániā vexatus.
erudición: erudítio, onis f. Uso: - humanís-
erradicar: exstirpare. Sin: e radícibus tica, erudítio humanística.
evéllere. Uso: - el sentimiento religioso, reli-
gionem ex ánimis radícitus evéllere; ex áni- erudito: eruditus. Uso: - a la violeta, littério,

387
erupción

onis m. les) diagramma, ătis n. Sin: modulátio diató-


nica; sonorum gradátio, scánsio, gradus (-
erupción: erúptio, onis f. Uso: - cutánea, im- uum mpl); septem discrímina vocum. Uso: -
petīgo, gĭnis f. cromática, dimidiati sonorum gradus // - sís-
mica, terrae mótuum gradus (-uum mpl); -
ESA: Procurátio Spatialis Europaea. termométrica, - de temperaturas, gradus (-
uum mpl) thermómetri // (paraje o puerto
esbozar: adumbrare. donde toca de ordinario una embarcación o
avión) návium vel aëronávium státio (- onis
esbozo: adumbrátio, onis f. Sin: imago f). Uso: hacer - en Barcelona, Barcinone sta-
adumbrata; lineamenta, orum npl. tionem fácere; Barcinonem appéllere vel ap-
pelli // (línea recta dividida en cierto número
escabechar: in múria (vel in salsamento) de partes iguales, en proporción con las uni-
cóndere. Sin: múriā (vel salsamento) condire, dades de medida) mensura, ae f. Sin: módu-
durare, conservare, asservare. lus. Uso: mapa con la - de 1:100.000, tábula
in qua regionum spátia cénties milies sunt
escabeche: (salsa o adobo para conservar y contracta vel ad cénties millésimam partem
hacer sabrosos los pescados y otros alimen- sunt redacta // fig, en gran -, ample, amplís-
tos) múria, ae f. Sin: salsamentum // (pescado sime; multum, plúrimum; longe lateque (a lo
escabechado) durati múriā pisces. largo y a lo ancho, por todas partes) // - Mer-
calli, mercalliana metiendi (terrae motūs)
escabel: (tarima pequeña para que descan- rátio; - de Richter, richteriana metiendi rátio
sen los pies del que se sienta) scamellum vel vel mensura; el terremoto alcanzó 8 grados
scamillum, i n. Sin: scabellum; pedum recu- en la - de Richter, terrae motus octavum gra-
batórium; apponendis pédibus scabellum. dum richterianae metiendi rationis (vel se-
cundum richterianam metiendi rationem)
escabullirse: se apoculare; apoculari. Sin: consecutus est.
fig, clam dígredi, se subdúcere, se abrípere;
raptim furtimque abire. escalador, ra: (deportista que practica la es-
calada) ascensor, oris m; ascenstrix, icis f.
escafandra: scaphandrum, i n; scaphán- Sin: scandens.
drium, ii n; scaphandrus, i m. Sin: urinatoris
tégimen (-mĭnis n); apparatus (-us m) uri- escálamo: scalmus, i m.
natórius. Uso: - para viajes espaciales, sca-
phandrum siderálibus itinéribus aptum. escalar: ascéndere vel conscéndere. Sin:
scándere. Uso: - los Alpes, Alpes scándere.
escala: (sucesión ordenada, graduación) gra-
dus, us m. Uso: - social, clássium sociálium escalera: scalae, arum fpl. Sin: gráduum sé-
gradátio; várii gradus (-uum mpl) vel órdi- ries. Uso: - excusada o falsa, scalae secre-
nes; el más alto peldaño de la - social, am- tiore ámbitu; - móvil, rodante, mecánica,
plíssimus dignitatis gradus; alcanzar un scalae volúbiles, móbiles,versátiles, automa-
peldaño más alto en la - social, altiorem gra- táriae; ambulacra volubília vel mobília; - por-
dum dignitatis cónsequi vel ascéndere; - de tátil, de mano, scalae portátiles, manuales; -
colores, colorum gradátio vel gradus (-uum de avión, scalae aëronavis; - de caracol, de
mpl) // (Mús, serie de las siete notas musica- husillo, cóc(h)lea, ae f; scalae cochleatae; -

388
escandinavo

de cuerda, scalae funales; scalae restículis escandalizar: mali vel péssimi exempli esse
confectae; - de seguridad, scalae securitatis álicui. Sin: malo (vel péssimo) exemplo esse
causā dispósitae; - de servicio, scalae famu- álicui; offensioni vel offendículo esse álicui;
lares, postīcae, postérulae; - de tijera o offéndere áliquem áliqua re; in áliquo vel in
doble, scalae dúplices; por escaleras de cara- áliqua re offéndere (intr); in offensionem ali-
col, per cóchleas; espacio o hueco en que se cúius incúrrere, cádere; exemplo álicui no-
forma la - de un edificio, v. caja; fabricante cere; (en sentido religioso) scandalizare //
de escaleras, scalárius, ii m; bajar las -, (per) escandalizarse por algo, áliqua re offendi.
scalas descéndere; subir las -, (per) scalas as-
céndere. escándalo: (acción o palabra que es causa
de que uno obre mal o piense mal de otro)
escalerilla: scálulae, arum fpl. Sin: breves offénsio, onis f. Sin: infámia; fácinus, nŏris
angustaeque scalae. n; flagítium; scándalum; res insignis infá-
miae; res mali (vel péssimi) exempli; malum
escalinata: scalária, ium npl. Sin: scalae, (vel péssimum, vel pravum) exemplum. Uso:
arum fpl; gradus, uum mpl; gráduum ordo; uno de los mayores - jurídicos, unum ex má-
scalarum gradus (-uum mpl). ximis scándalis rei iurídicae; con gran - de
todos, magna cum offensione ómnium; pie-
escalmo, v. escálamo. dra de -, lapis (-ĭdis m) offensionis; ¡qué -!,
fácinus indignum! // (fig, alboroto, ruido
escalofrío: tremor álgidus vel gélidus. grande) turba, ae f. Sin: tumultus, us m; con-
citátio; strépitus, us m; iúrgium, ii n. Uso:
escalón: (scalarum) gradus, us m. armar un -, strépere; strépitum édere vel fá-
cere; armar escándalos, turbas effícere vel
escalonamiento: intervallandi rátio. Sin: op- dare; tragóedias ágere, movere, excitare ;
portuna disposítio; ordo distributivus; methó- armar un - contra uno, in áliquem vehemen-
dica distribútio. ter increpare vel ínvehi; armar - por una no-
nada, in re levi tumultum fácere; excitare
escalonar: intervallare. Sin: per gradus dis- fluctum in símpulo // (fig, asombro, admira-
pónere; ordinatim distribúere. ción) stupor, oris m. Sin: admirátio. Uso. sus-
citar -, admirationem habere vel movere.
escama: squama, ae f.
escandalosamente: túrpiter. Sin: procáciter;
escamar: (quitar las escamas) desquamare. inverecunde; flagitiose; malo (vel péssimo)
exemplo.
escamotear: auferre. Sin: clam asportare; in-
tervértere; subtráhere. escandaloso: turpis, e. Sin: flagitiosus; foe-
dus; mali (vel péssimi) exempli; malum (vel
escanciador, ra: pocillator, oris m; pocilla- péssimum) exemplum praebens.
trix, icis f. Sin: pincerna, ae m.
Escandinavia: Scandinávia, ae f. Sin: Scán-
escanda: far, farris n. dia.

escandalizador: mali exempli auctor. Sin: escandinavo: adj scandinavus vel scandiná-
scándalum praebens. vius. Sin: scándius // sust Scandinavus, i m;

389
escandir

Scandinávius, ii m. Sin: Scándius, ii m. vaporum.

escandir: scándere. Sin: versus metiri; pédi- escápula: Anat scápula, ae f.


bus vel per pedes versus metiri.
escapular: (perteneciente o relativo a la es-
escansión: scánsio, onis f. Sin: (pédibus vel cápula) scapularis, e. Sin: scápulae (gen); ad
per pedes) vérsuum mensurátio; syllabarum scápulam pértinens.
enumerátio.
escapulario: (objeto de piedad) scapulare, is
escaño: (banco) scamnum, i n. Uso: - de ma- n. Sin: scapulárium; insigne, is n. Uso: - de la
dera, scamnum lígneum. Virgen del Carmen, scapulare vel insigne Vír-
ginis Carmelítidis.
escapada: (visita muy breve) excúrsio, onis
f. Sin: devérsio; excursus, us m; brevis excúr- escaque: (cada una de las casillas del ta-
sio vel excursus. Uso: hacer una - a casa, al blero de ajedrez o damas) tessella, ae f. Sin:
campo, a la ciudad, excúrrere (vel evolare) plágula; aréola // (cuadrito o casilla que re-
domum, rus, in urbem; hacer una - a casa de sulta de las divisiones del escudo) gentilícia
alguien, adire áliquem; excúrrere (vel evo- tessella.
lare) ad áliquem.
escara: eschara, ae f. Sin: crusta.
escaparate: (especie de alacena o armario
con cristales para poner imágenes, loza, etc.) escarabajo: scarabaeus vel scarabēus, i m.
armárium vel repositórium vítreum. Sin: vi-
tratum loculamentum; fenestra tabernária; v. escaramuza: (combate ligero) procursátio
vitrina // (hueco cerrado con cristales, en la vel concursátio, onis f. Sin: procursus, us m;
fachada de una tienda, que sirve para expo- leve vel párvulum próelium; minutum certa-
ner muestras de las mercancías vendidas en men; levis pugna. Uso: trabar una -, leve
ella) vitrária, ae f. Sin: vitrata ostentátio; pro- próelium consérere vel inire // (fig, riña o
positarum mércium speculária (-ium vel discusión poco violenta) levis conténtio vel
-orum npl); expositórium vítreum; monstrati- rixa. Sin: medíocris certátio; parvi momenti
vus plúteus; monstrativum plúteum. dissénsio; disputatiúncula.

escapatoria: devertículum, i n. Sin: effú- escaramuzador: procursator, oris m.


gium; suffúgium; perículi remédium // fig de-
vertículum, i n. Sin: effúgium; anfractus, us escaramuzar: procursare; procursare in hos-
m; ambages, is f. Uso: escapatorias del dere- tem. Sin: minutis próeliis pugnare; lévia cer-
cho, iuris anfractus; buscar escapatorias, re- támina consérere; párvulis próeliis
currir a escapatorias, tergiversari; conténdere // fig cum áliquo de áliqua re con-
devertícula (vel anfractus, vel ambages, vel téndere. Sin: altercari; verbis decertare.
devertícula et anfractus, vel devertícula et fle-
xiones) quáerere vel exquírere. escarapela: insigne, is n. Sin: lintéolum.

escape: (fuga de gas) gásii emíssio // (dispo- escarbadientes: dentiscálpium, ii n.


sitivo que permite la expulsión de los gases
de la combustión de un motor) emissárium escarbar: (dicho de pollos) fricare terram.

390
escenografía

Sin: terram pédibus rádere; solum únguibus escatológico: eschatológicus, a, um.


scálpere vel rádere; crúribus scálpere terram
// (fig, inquirir curiosamente) áliquid scrutari. escena: (parte del teatro donde actúan los
Sin: exquírere sive inquírere; indagare; per- actores) proscáenium, ii n. Sin: púlpitum //
vestigare. (cada parte de una obra dramática) scaena,
ae f. Sin: fábulae scáenicae pars // (fig, arte
escarcha: pruīna, ae f. Sin: gélidum; gelu. de la interpretación teatral) scáenica ars.
Uso: cubierto de -, pruinosus; pruīnis óbru- Sin: theatrum // (fig, actividad, vida humana)
tus. scaena, ae f. Uso: entrar en la - política, scae-
nam políticam íngredi.
escarda: runcátio, onis f. Sin: purgátio.
escenario: (lugar del teatro) scaenárium, ii
escardadura, v. escarda. n. Sin: scaena, ae f; púlpitum; proscáenium
sive proscénium; scaenae, arum; scaenae ta-
escardar: (terram) sarire vel sarrire. Sin: bulatum. Uso: aparecer en el -, salir al -, (in)
runcare; purgare. scaenam prodire; salir, retirarse del -, a (vel
ex, vel de) scaena abire; de scaena decédere;
escardillar, v. escardar. scaenam relínquere // (caracterización del es-
cenario) scáenicus apparatus (-us m). Sin:
escardillo: sárculum, i n; sárculus, i m. scaenae ornatus. Uso: armar el -, scáenicum
apparatum instrúere; cambiar el -, scáenicum
escarlata: (de color -) coccíneus vel cócci- apparatum mutare, commutare; mutare spé-
nus, a, um. Uso: color -, cóccinum; coccum; ciem ornationis // fig, - de francachelas, libí-
color coccíneus // (tela o paño de color -) dinum deversórium vel diversórium; - de la
coccum, i n. Uso: que va vestido de -, cocci- guerra civil, civilis belli arena vel harena; en
natus. el - del mundo, in theatro orbis terrarum; en
mi -, in arena mea.
escarlatina: (enfermedad febril) scarlatina,
ae f. Sin: febris rubra vel purpúrea // (tela de escenarista: Cinem auctor cinematográphi-
lana de color carmesí) v. carmesí. cus.

escarpa: (declive del terreno) declívitas, atis escénico: scáenicus. Sin: scaenalis, e; scae-
f. nárius.

escarpín: calcéolus, i m. Sin: diábathrum. escenificación: in actus dedúctio. Sin: fábu-


lae ad scaenas dedúctio.
escatimar: parvéscere. Sin: nímium parce fá-
cere (rem); avare vel sórdide uti (re); sórdide escenificar: in actus dedúcere. Sin: scáenicae
se gérere; tenacem (vel sórdidum, vel illibe- actioni aptare; in scaenas distribúere.
ralem) esse. Uso: - la comida, defraudare (se,
áliquem) victu vel cibo; - los gastos, sumptus escenografía: (arte de proyectar o realizar
circumcídere; circumcídere omnem impen- decoraciones escénicas) scaenográphia sive
sam. scaenographīa, ae f. Sin: scáenica vel scaená-
ria ars; pingendarum scaenarum ars; theatrá-
escatologia: eschatológia sive -logīa, ae f. lium apparátuum ars // (conjunto de

391
escenográficamente

decorados en la representación escénica) um. Sin: ad servitutis institutum spectans //


scaenográphia, ae f. Sin: scáenicus vel thea- sust venalícius, venaliciárius, ii m. Sin: mer-
tralis apparatus (-us m); ornatus scaenae; cator venalícius vel venaliciárius; servitutis
scaenarum pictura, exornátio, apparatus. fautor; servorum (vel mancipiorum vel man-
cupiorum) mercator, negotiator, vénditor;
escenográficamente: scaenográphice. servitutis instituti fautor vel propugnator.

escenográfico: scaenográphicus, a, um. Sin: esclavo: servus, i m. Sin: mancípium vel


ad scaenográphiam pértinens; ad scaenas át- mancúpium. Uso: mercado de esclavos, ve-
tinens. naliciária, ae f; venalícium, ii n; negotiátio
venaliciária; mancipiorum (vel mancupio-
escenógrafo: scaenógraphus, i m. Sin: rum, vel servorum) nundinátio, negotiátio,
scáenicus exornator, instructor; scaenarum mercatura; ejercer el comercio de esclavos,
ártifex, pictor, moderator, auctor, fabricator; venaliciáriam exercere; hacer comercio de
scaenárius ártifex; pictor scaenárius; the- esclavos, mancipiorum mercaturam (vel nun-
atralis apparatūs procurator vel rector. dinationem, vel negotiationem) fácere.

escepticismo: (doctrina epistemológica) esclerénquima: schlerénchyma, ătis n.


scepticismus, i m. Sin: scepticorum doctrina,
philosóphia, rátio; Pyrrhonis doctrina; de escleritis, v. esclerotis.
cognitiónibus omnibus dubitátio; omnem ve-
ritatem desperántium doctrina // (cualidad de escleroma: (enurecimiento de la piel en re-
escéptico) scéptica rátio. Sin: dubitátio; de cién nacidos) scleroma, ătis n // (esclerosis)
rebus ómnibus dubitátio; de ómnibus dubi- v. esta voz.
tántium rátio; ambigendi stúdium; semper
ambigendi stúdium vel voluntas; incredúli- esclerométrico: sclerométricus, a, um. Sin:
tas; incrédulus ánimus; diffidéntia. Uso: con ad sclerómetrum pértinens.
-, dubitanter; scepticorum more; pyrrhoneo-
rum more; recibió la noticia con -, rem dubi- esclerómetro: sclerómetrum, i n.
tanter accepit.
esclerosis: sclerosis, is f. Sin: durítia, ae f;
escéptico: (que profesa el escepticismo) duríties, ēi f; duramentum; texturarum durí-
scépticus. Sin: in ómnibus dúbitans; de cog- tia. Uso: - coronaria, tuberosa, sclerosis co-
nitiónibus ómnibus dúbitans; de (vel in) rebus ronária, tuberosa.
ómnibus incrédulus; omnem veritatem
despērans; veritatis absolutae improbator; escleroso: adj scleróticus, a, um. Sin: durus;
certae conclusionis aspernator. Uso: es un -, durescens // sust sclerosi laborans vel vexatus.
de ómnibus rebus dúbitat // (fig, que no cree
o afecta no creer en determinadas cosas) in- esclerótica: sclerótica, ae f. Sin: sclerótica
crédulus. Sin: ad credendum segnis. membrana vel membránula; óculi túnica vel
tunícula.
esclavina: chlamis vel clamis, ĭdis f. Sin:
pallíolum. esclerótico: scleróticus, a, um. Sin: ad scle-
róticam áttinens.
esclavista: adj venalícius vel venaliciárius, a,

392
escoplear

escleroticotomía: scleroticotómia sive escolástico: (adj, relativo a la escolástica)


-tomīa, ae f. Sin: sclerotómia; scleróticae scholásticus, a, um. Uso: disputa -, contro-
(scleróticae membranae vel membránulae; vérsia scholástica; escritor -, scriptor scho-
oculorum túnicae vel tunículae) incísio. lásticus; filosofía -, philosóphia scholástica;
filósofo o teólogo que sigue la escolástica,
esclerotitis: scleróticae (vel oculorum túni- scholásticus, i m // (relativo a las escuelas)
cae) inflammátio vel inflátio. scholásticus, a, um. Sin: scholarum (gen pl).
Uso: disciplina -, disciplina scholástica.
esclerotomía, v. escleroticotomía.
escoliador, v. escoliasta.
esclusa: claustrum, i n. Sin: cataracta, ae f;
cataractes, ae (ac -en) m. escoliasta: scholiastes, ae m. Sin: interpres,
ĕtis; explicator.
escoba: scopae, arum fpl. Sin: everrículum, i
n. escoliosis: scoliosis, is f. Sin: spinae dorsi
curvátio vel cúrvitas.
escobilla: (cepillo para limpiar) scópula, ae
f; scópulae, arum fpl // Electr, electricitatis escolopendra: scolopendra, ae f.
demptrum (-i n). Sin: pantógraphum.
escombros: rúdera, um npl. Sin: coacervus
escobillón: (cepillo para barrer el suelo) v. fragmentorum; relíquiae.
escobilla.
esconder: occultare. Sin: celare; cóndere.
escocés: adj scóticus, a, um // sust Scotus, i Uso: el que esconde, abscónditor, oris m // es-
m. conderse: se ábdere (in + ac; in + abl; post +
ac). Sin: occultari vel se occultare (abl; in +
Escocia: Scótia, ae f. abl; post + ac); se recóndere (in + ac.); ócculi
vel se occúlere (in + ac). Uso: - en los bos-
escofina: scóbina, ae f. Sin: rádula. ques, in silvas se ábdere, se abstrúdere, se oc-
cúlere; estar escondido, latere; permanecer
escolapio: scholarum piarum sodalis (-is m). escondido, latitare // (acción de -) abscondí-
Sin: e scholis piis sodalis; sodalis calasanc- tio, onis f .
tianus.
escondite: (juego) lusória sui occultátio. Sin:
escolar: adj scholaris, e. Sin: scholae (gen); lúdicra latebrarum petítio.
discípuli próprius; ad discípulum spectans.
Uso: año -, annus scholaris // sust scholaris, escopeta: sclopetum, i n. Sin: manuballista;
is m. Sin: scholásticus; discípulus; auditor. manuballista ignívoma. Uso: - de dos caño-
nes recortados, manuballista cum géminis
escolaridad: - obligatoria, frequentátio scho- tubis truncis; - para cazar, manuballista ve-
larum coactiva. natória; cañón de -, (manuballistae) tubus.

escolástica: (escolasticismo) scholástica, ae escopetazo: iactus sclopetárius.


f. Sin: philosóphia vel theológia scholástica,
vel scholarum. escoplear: (hacer corte con escoplo) scál-

393
escoplo

pere. Sin: incídere // (hacer agujero con es- que se presenta escotada por atrás, múlier
coplo) (scalpro) forare, perforare, pertúndere. tergo (vel dorso) retecto (vel nudo, vel nu-
dato) incedens vel ámbulans.
escoplo: scalprum, i n.
escote: vestis collum ac pectus, vel médium
escorbútico: scorbúticus, a, um. Sin: stomá- corpus, vel tergum (vel dorsum) rétegens;
cace correptus; scorbuto affectus vel labo- collum ac pectus (...) nudatum; anterior vestis
rans. ámbitus apertus (- por delante), postérior
vestis ámbitus apertus (- por la espalda) //
escorbuto: scórbutus, i m; scórbutum, i n. (parte proporcional que cabe a cada uno por
Sin: stomácace, es f; scelotyrbe, es f. razón del gasto hecho en común) collecta, ae
f. Sin: sýmbola, ae f. Uso: pagar el -, collec-
escoria: retrimentum, i n. tam dare; hacer pagar el -, sýmbolam exígere
ab áliquo.
escorpión: scórpio, onis m.
escotilla: ostíolum, i n. Sin: valvae, arum fpl;
Escorpión: Scórpio, onis m. constrati ostíolum.

escorzo: obliqua imago. Sin: catágrapha, escotillón: (puerta cerradiza en el suelo) os-
orum npl. Uso: en -, in obliquo atque ex tíolum pénsile vel versátile. Sin: ianua pénsi-
transverso. lis vel versátilis; valvatum pavimenti foramen
(-mĭnis n); valvata tabulati forícula.
escota: (cabo con que se atiesan las velas)
pes, pedis m. escribanía: (oficio de los escribanos) scribae
munus vel offícium // (oficina del escribano)
escotadura: vestimenti apértio. Uso: - exce- scriptórium, ii n. Sin: offícium scriptórium;
siva, (anterior vel posterior) vestis ámbitus scribae offícium; scriptória mensa; tábula lit-
apertus nimis. terária.

escotar: retégere. Sin: nudare (collum ac escribano: scriba, ae m. Sin: scriptor.


pectus, el cuello y el pecho; médium corpus,
la cintura; tergum vel dorsum, la espalda). escribir: - a máquina, dactylográphico vel
Uso: - un vestido (por la parte del cuello y dactýlico prelo scríbere; machínulā scriptóriā
del pecho, de la cintura, de la espalda) vestis exarare. Uso: - a menudo, frequenter scrí-
collum ac pectus, médium corpus, tergum vel bere; - con garabatos, conscribillare; - de
dorsum retégere; vestido escotado, vestis prisa, raptim vel properanter scríbere; escribí
quae collum ac pectus (...) rétegit; vestis más de lo que debía, plura scripsi quam
collum ac pectus (...) rétegens; mujer esco- débui.
tada por delante, múlier nudo collo pectore-
que; múlier collo pectoreque retecto vel escrito: scriptum, i n. Sin: scriptura, ae f.
medio córpore nudato; mujer escotada por Uso: por -, scripto.
atrás, múlier tergo retecto (nudo, nudato);
mujer que se presenta escotada por delante, escritor: (persona que escribe) scriptor, oris
múlier collo pectoreque retecto vel médio m. Sin: qui scribit // (autor de obras escritas
córpore nudato incedens vel ámbulans; mujer o impresas) scriptor, oris m. Sin: auctor. Uso:

394
escrupuloso

- latino, latinitatis auctor; - refinado, scriptor hecho) scripturā condúcere. Sin: sýngraphā
politíssimus; - de agricultura, rerum rustica- obstríngere // (contratar a un artista, espe-
rum scriptor; - de historia, rerum scriptor; cialmente de teatro) ascríbere vel conscrí-
rerum gestarum scriptor; - del Renacimiento, bere. Sin: scripturā condúcere.
renascéntium litterarum scriptor; los - de en-
tonces, témporum illorum scriptores; los - escriturista: scripturista, ae m. Sin: Sacra-
posteriores, scriptores aetate posteriores vel rum Scripturarum peritus; Sacrorum Libro-
inferiores; scriptores inferioris aetatis; ser -, rum sciens.
scríbere; volverse -, ad scribendum vel ad
scribendi stúdium se conferre; ánimum ad escrófula, escrofulismo, escrofulosis: scró-
scribendum appéllere, applicare; se ad scri- fula, ae f; scrófulae, arum. Sin: struma, ae f.
bendum applicare.
escrofuloso: scrofulosus. Sin: strumosus;
escritora: scriptrix, īcis f. Sin: quae scribit. scrófulis plenus; scrófulis laborans vel affec-
tus.
escritorio: (despacho) scriptórium, ii n. Sin:
conclave scriptórium; graphēum; offícium escrúpulo: scrúpulus vel scrípulus, i m. Sin:
tractatórium // (mueble) mensa scriptória. scrúpulus et dubitatio. Uso: - de conciencia,
Uso: - pequeño, ménsula scriptória. relígio, onis f; con mucho -, v. escrupulosa-
mente; por exceso de escrúpulos, nímia reli-
escritorzuelo: scriptor ineptus vel ineptíssi- gione; sin -, sine scrúpulo; sine ulla
mus. religione; hombre lleno de escrúpulos, reli-
giosíssimus homo; hombre sin escrúpulos,
escritura: (acción de escribir) scríptio, onis homo nulla religione astrictus // hacer venir
f. Sin: scriptura // (forma o arte de escribir) los escrúpulos a uno, scrúpulum vel religio-
rátio vel modus scribendi. Sin: scripturae nem álicui inícere; álicui religionem afferre;
genus; lítterae, arum fpl; litteratura, ae f // (es- librar a uno de los -, álicui scrúpulos ex
crito) scriptum, i n. Sin: scríptio; scriptura. ánimo evéllere; scrúpulos exímere álicui; me
Uso: error de -, scripturae mendum // (obra queda un solo -, mihi unus scrúpulus restat;
escrita) scriptum, i n. Sin: liber, bri m. Uso: tener -, religioni habere; tengo - de hacer
Sagrada -, Sacra Scriptura; Biblia, orum npl; esto, religioni hábeo hoc fácere; no tener -,
Sacrae Scripturae, Lítterae, Páginae; divinae no hacer - de ..., non habere religioni; no
lítterae; divini libri; lítterae sanctae // (sis- tiene -, nullo tenetur scrúpulo.
tema de signos utilizado para escribir) scrip-
tura. Uso: - cuneiforme, demótica, hierática, escrupulosamente: scrupulose. Sin: reli-
jeroglífica, glagolítica, lineal, scriptura cu- giose, religiosíssime; diligenter, diligentís-
neiformis, demótica, hierática, hieroglýphica, sime; exacte, exactíssime; accurate,
glagolítica, linearis; - taquigráfica, steno- accuratíssime.
gramma, ătis n.
escrupuloso: scrupulosus. Sin: religiosus.
escrituración: auctoramentum, i n. Sin: Uso: ser -, assiduā scrupulorum moléstiā agi-
ascríptio; conscríptio; scríptio; condúctio. tari; consciéntiae angore sollicitari; ser muy -,
religione terreri; officiorum religione terreri //
escriturar: (hacer constar con escritura pú- (fig, exacto, minucioso) scrupulosus. Sin: reli-
blica y en forma legal un otorgamiento o un giosus; díligens; accuratus. Uso: diligencia -,

395
escrutador

summa vel accuratíssima diligéntia; escritor gere. Sin: munire; tutari.


muy -, religiosíssimus auctor.
escudete: (objeto semejante a un escudo pe-
escrutador: (que examina con cuidado algo) queño) scútulum, i n.
scrutator, oris m. Sin: indagator; investigator;
explorator // (el que en las elecciones cuenta escudilla: scutella, ae f. Sin: scútula; ca-
y computa los votos) (suffragiorum) diríbitor, mella; cótula vel cótyla; catillus vel catillum;
oris m. Sin: (suffragiorum) computator. catínulus; gábata.

escrutar: suffrágia computare. Sin: rationem escudillar: (echar en escudillas) in scutellas


suffragiorum dúcere vel habere. distribúere vel fúndere // (fig, contar lo que
se sabe; no guardar secreto) exprómere. Sin:
escrutinio: (examen y averiguación exacta) aperte dícere; in médium proferre; ante pedes
scrutínium, ii n. Sin: scrutinátio // (votación effúndere.
o elección) suffrágium, ii n. Uso: - secreto,
tácita suffrágia; con - secreto, occultis suffrá- escudo: (arma defensiva) scutum, i n
giis // (reconocimiento y cómputo de los (grande, rectangular); clípeus, i m, clípeum,
votos) diribítio, onis f. Sin: diribítio suffra- i n (pequeño, ovalado); parma, ae f (pequeño,
giorum; suffragiorum rátio vel computátio. redondo); pelta, ae f (pequeño, en forma de
Uso: hacer el -, diríbere; suffrágia diríbere, media luna); cetra, ae f (pequeño, en forma
computare; suffragiorum rationem habere. de cítara). Uso: armado o provisto de -, scu-
tatus; clipeatus, parmatus, peltatus, cetratus;
escuadra: (cuadrilla de personas) v. cuadri- scuto, clípeo, parmā, peltā, cetrā tectus // (-
lla // (corto número de soldados) agmen, de armas, blasón) insigne, is n. Sin: stemma,
mĭnis n. Sin: manus, us f; parva manus; ma- ătis n; gentilícium insigne // (moneda anti-
nípulus; praesídium, ii n. Uso: - volante, gua) scutatum, i n. Sin: (scutatus) nummus.
praesídium promptum // (conjunto de bu- Uso: - de plata, nummus argénteus.
ques) classis, is f // (instrumento) norma, ae f.
Uso: - de box, norma búxea. escuela: schola, ae f. Sin: ludus; discendi
ludus. Uso: - de párvulos, infántium ludus;
escuadrilla: (de buques) classícula, ae f. Sin: ludus parvorum puerorum; - primaria, ludus
návium turma // (de aviones) classícula aéria. litterárius vel elementárius; schola litterária;
Sin: aviárius manípulus; velivolorum turma. schola fundamentalis; scola elementária; ele-
Uso: - de bombardeo, cohortícula ignífera vel mentorum (vel primordiorum, vel rudimen-
incendiária. torum) ludus; - secundaria, schola media;
schola médii vel secundi órdinis; médii órdi-
escuadrón: turma, ae f. Uso: - de coraceros, nis ludus; - normal, schola magistris confor-
loricatorum turma. mandis; schola ludi magistris instituendis vel
efformandis; schola magistris elementárii
escucha: audiéntia, ae f. Sin: audítio. Uso: - ludi formandis; - superior, schola superior;
atenta, díligens audítio; - de la palabra de altior schola; schola maiorum disciplinarum;
Dios, audítio verbi Dei. ingenuarum litterarum vel disciplinarum
ludus // - católica, schola cathólica; - clásica,
escudar: (amparar con el escudo) scutare // schola clássica; - confesional, schola confes-
(fig, resguardar o proteger) tégere vel proté- sionalis; - estatal, pública schola; pública ci-

396
escúter

vitatis schola (= schola pública gestionis of- scholam itare; frecuentar una - de latín, scho-
ficialis); - experimental, schola experimenti lam linguae latinae obire; ir a la -, in ludum
grátiā cóndita; - humanista, schola humanis- vel in scholam ire // (edificio escolar) ludi
tica; - industrial, institutum indústriae árti- vel scholae aedifícium, sedes, domicílium.
bus docendis; schola quā artes quaestuosae
docentur; - internacional, schola inter gentes esculpir: scúlpere, inscúlpere. Sin: fíngere;
instituta; - militar, ludus militaris; - mixta, effíngere. Uso: imagen, figura esculpida,
schola promíscua vel communis; - privada, imago sculpta; simulacrum sculptum; esta-
schola privata (= schola pública gestionis pri- tuas esculpidas por uno, signa ab áliquo facta
vatae, si es oficialmente reconocida); - pú- vel expressa; - algo en bronce, áliquid aere
blica, schola pública; - técnica, schola ártium fíngere; - algo en cera, áliquid e cera fíngere;
technicorum; schola artibus exercendis; - ves- - en mármol, signum e mármore formare; es-
pertina, schola vespertina // - de artes y ofi- tatua esculpida en mármol, signum marmó-
cios, schola quā artes et artifícia docentur; - reum , vel e mármore effectum // fig, - algo
de baile, ludus saltatórius; saltationis ludus; - en la mente, áliquid áltius (vel pénitus) in
de comercio, rerum mercandarum schola; ánimo fígere; esto se halla esculpido en mi
schola de rebus mercandis; schola commér- mente, hoc ínsidet in memória mea; huius rei
cio ordinando moderandoque; - de conduc- memória mihi in mente haeret vel fixa est.
ción de automotores, schola autocinética;
autoraedae gubernandae schola; - de corte, escultismo: puerorum exploratorum motus
schola panno secando ad vestes; - de dibujo, (-us m).
schola diágraphes, vel gráphices, vel deline-
ationis; - de enfermería, schola aegrorum mi- escultista: adj ad motum exploratorum pérti-
nistris instituendis; - de gimnasia, nens // sust adulescens explorator m; adules-
gymnásium; - de latín, schola linguae latinae; cens exploratrix f. Sin: sodalis explorator;
- de música, ludus músicus; - de niñas, schola sodalis exploratrix.
ad puellas erudiendas destinata; - de pintura,
pictorum schola; - de poesía, poëtarum escultor: sculptor, oris m. Sin: fictor. Uso: -
schola vel disciplina; tipo de -, scholarum de estatuas, statuárius; statuarum ártifex; qui
genus vel ordo // (fig, que alecciona o da statuas fingit.
ejemplo) - de corrupción, nequítiae officina;
la - de la experiencia, usus, us m; - de impru- escultura: (arte de esculpir o tallar) sculp-
dencia, imprudéntiae ludus; en la - de la na- tura, ae f. Sin: ars sculptória vel statuária; ars
turaleza, naturā magistrā; en la - de la sculptoris, sculpendi, fingendi, effingendi //
pobreza, paupertate magistrā // alumnos de (obra del escultor) sculptura, ae f. Sin: opus
las - primarias, discípuli (vel alumni, vel sculptoris vel insculptum. Uso: - en madera,
púeri) elementárii; alumnos de las - medias, tectónica sculptura; lígneo sculptura.
médii órdinis discípuli; alumnos que frecuen-
tan - superiores, discípuli scholas altiores escupidera: sputorum vas (vasis n) vel vás-
obeuntes // abrir una -, ludum vel scholam culum. Sin: cápsula vel capsella inspuendo;
aperire; cursar la - primaria, in litterárium sputis excipiendis cápsula.
ludum itare; cursar la - media, médii órdinis
scholam celebrare; cursar - superiores, altio- escúter: autobirótula, ae f. Sin: birótula auto-
res scholas obire; scholas maiorum discipli- matária; automotória bicýclula; parva vel mi-
narum obire; frecuentar la -, in ludum vel in nuta bírota automatária; v. motocicleta.

397
esdrújulo

esdrújulo: (de vocablo) proparoxýtonus, a, esenios: esseni, orum mpl.


um. Sin: antepaenúltimam sýllabam ácuens;
(de verso) hypérmeter, tra, trum. esfera: - de reloj, horológii frons, discus; ho-
rarum index; numeralis orbículus // (fig, ám-
esencia: (lo que constituye la naturaleza de bito; espacio a que se extiende o alcanza la
una cosa) esséntia, ae f. Sin: natura; natura acción o el influjo de algo) sphaera, ae f. Sin:
et vis. Uso: la - divina, natura divina; la - de província. Uso: - concreta de derechos, certa
algo, quod est áliquid (en expresión interro- definitaque iuris província; - personal,
gativa, quid vel quale sit áliquid) // (la parte sphaera personalis; la - del espíritu, spíritūs
más importante en una cosa) vis. Sin: quod sphaera.
praecípuum (vel máximum) est in áliqua re.
Uso: la - de la amistad, ipsa amicítia; la - de esférico: (Dep, balón en el juego de fútbol) v.
la cosa, res ipsa; en su -, génere ipso; per se balón.
ipsum; indagar la - de las cosas, quale quid-
que sit perspícere // (extracto) sucus, i m. Sin: esferoidal: sphaeroidalis, e. Sin: sphaeróidis
expressus sucus; liquor, oris m; liquor tenuís- instar.
simus. Uso: - perfumada, unguentum; odor; -
de sésamo, sucus ex sésama (vel ex sésamo) esferoide: sphaeróides, is f. Sin: globus
expressus; - de rosas, sucus rosae. sphaerae símilis.

esencial: (de la esencia de una cosa) essen- esfigmófono: sphygmóphonum sive -phōnum,
tialis, e. Sin: ad esséntiam vel ad rem ipsam i n.
pértinens; in alicúius rei natura pósitus; cum
re ipsa coniunctus // (necesario, imprescindi- esfigmografía: sphygmográphia sive -gra-
ble) necessárius, a, um. Uso: esto es lo - para phīa, ae f. Sin: cordis púlsuum rátio.
mí, hoc mihi máxime necessaríum est //
(principal) primus, a, um. Sin: praecípuus; esfigmográfico: sphygmográphicus, a, um.
princeps; potíssimus; máximi momenti vel Sin: ad shygmográphiam spectans.
máximo momento; caput. Uso: condición -,
condício prima; rei summa; res máximi mo- esfigmógrafo: sphygmógraphum, i n;
menti; lo -, el punto capital, caput, cápitis n; sphygmográphium, ii n. Sin: cordis púlsuum
summa, ae f; res summa vel prima; quod est calculatórium vel máchina calculatrix.
primum vel potíssimum; ser un elemento -
para ..., máximo momento esse ad + ac; lo - esfigmograma: sphygmogramma, ătis n.
es que ..., primum ac potíssimum ómnium est
(+ inf, vel ac + inf); totum in eo est ut (+ esfigmología: sphygmológia sive sphygmo-
subj); hay que ver dónde está lo -, videndum logīa, ae f.
est ubi sit rei summa; lo - para el orador es
..., caput oratoris est ut (+ subj); lo - para una esfigmólogo: sphygmólogus, i m.
vida feliz, caput ad beate vivendum; decir lo
-, cápita rerum expedire. esfigmomanometría: sphygmomanométria
sive -metrīa, ae f.
esencialmente: essentiáliter. Sin: re ipsa;
ipsā rei naturā; secundum esséntiam. esfigmomanómetro: sphygmomanómetrum,
i n.

398
esmaltado

esfigmometría: sphygmométria sive -metrīa, nista, ae m; battuator; armorum doctor; artis


ae f. gladiatóriae magister; normas de la -, gladia-
tóriae artis dictata vel leges // adiestrarse en
esfigmómetro: sphygmómetrum, i n. Sin: la -, gládiis exerceri; gladiatória arte exerceri;
aemodynamómetrum; instrumentum sángui- aprender la -, gladiatóriam artem díscere; en-
nis préssui metiendo; instrumentum sángui- señar a uno la -, áliquem armis docere; áli-
nis pressioni metiendae. quem gladiatóriam artem docere; practicar
la -, armis lúdere; hastis concertare; arte gla-
esfigmoscopia: sphygmoscópia sive -scopīa, diatória lúdere vel concertare.
ae f.
esgrimidor: gladiator, oris m. Sin: gladiató-
esfigmoscópico: sphygmoscópicus, a, um. riae artis lusor; artis gladiatóriae peritus vel
peritíssimus.
esfigmoscopio: sphygmoscópium, ii n.
esgrimir: battúere vel batúere. Sin: armis uti
esfuerzo: nisus, us m. Uso: - colectivo, sócia vel certare.
compositaque ópera; común - ético, moralis
communis nisus; aunar los -, labores simul esgrimista, v. esgrimidor.
suscípere.
eslabón: (hierro con que se saca fuego del
esfumar: (rebajar los tonos) - los colores, pedernal) igniárium, ii n. Sin: ignitábulum.
colores dilúere, extenuare, stínguere, velare
// esfumarse (en sentido fig) evanéscere. Sin: eslalon, v. slalom.
defervéscere; deflagrare; detuméscere. Uso:
se esfumó su ira, illius ira defervit vel defér- eslavista: rerum slavicarum studiosus vel pe-
buit; se esfuman los odios, ódia detumescunt. ritus.

esgrafiado: (obra hecha con el grafio) pic- eslavo: adj slavus, slávicus, a, um // sust
tura insculpta. Sin: linearis pictura insculpta; Slavus, i m.
gráphica pictura vel imago; figura gráphio
inscripta vel exarata. eslovaco: adj slovakus, slovacus, slovachus,
a, um. Uso: República -, Respública Slovaca
esgrafiar: picturam inscúlpere. Sin: figuram // sust Slovacus vel Slovakus, i m.
gráphio inscríbere vel exarare.
Eslovaquia: Slovákia, Slovácia, Slováchia,
esgrima: (arte de manejar la espada, el sable ae f.
y otras armas blancas) gladiatura, ae f. Sin:
ars battuendi vel batuendi; ars gládii; armo- Eslovenia: Slovénia, ae f.
rum ars; ars gladiatória; ars digladiandi. Uso:
certamen de -, gladiatórium certamen; certa- esloveno: adj slovenus, slovénius, slovénicus
men digladiandi; escuela de -, gladiatórius // sust Slovenus, i m.
ludus; - con florete, con espada, con sable,
certamen digladiandi rúdibus ferreis, adhíbito esmaltado: malthatus, a, um. Sin: malthā
gládio, adhíbito ense falcato; espectáculo de pictus, tectus; nitenti crustā inductus. Uso: -
-, spectáculum gladiatórium; maestro de -, la- al encausto, encáusto pictus; obra esmaltada

399
esmaltar

al -, encáustum; encáusticum opus // fig áli- esofagoscopio: oesophagoscópium, ii n.


qua re distinctus vel ornatus. Uso: - de flores,
flóribus distinctus. esofagotomía: oesophagotómia sive -tomīa,
ae f. Sin: oesóphagi vel gulae séctio.
esmaltar: malthare. Sin: malthā vel encáusto
píngere; nitentem crustam álicui rei indúcere; esotérico: esotéricus, a, um. Sin: secrétior.
nitenti crustā áliquid indúcere; rem malthā té- Uso: doctrina -, doctrina esotérica, arcana,
gere, contégere, obdúcere. Uso: - al encausto, secrétior.
encáusto píngere // fig áliqua re distínguere
vel ornare. esoterismo: esoterismus, i m. Sin: esotéricae
rationis stúdium.
esmalte: maltha, ae f. Sin: encáustum; crusta
nitens. Uso: - blanco, crusta alba; - vítreo, espaciador: Tecnol, spatiorum vectis (-is m).
crusta vítrea; vitrum metállicum; - de los Sin: machinátio lineatória; instrumentum lít-
dientes, cándida crusta déntium; candor dén- teris lineandis.
tium (la blanca superficie de los dientes);
déntium cortex (-tĭcis mf); - para las uñas, de espacial: spatialis, e. Sin: spátii (gen); side-
uñas, únguibus vel únguium maltha. ralis; cósmicus. Uso: cápsula -, capsa spatia-
lis; guerra -, bellum siderale; laboratorio -,
esmeralda: smaragdus, i mf. officina sideralis; nave -, navis spatialis vel
cósmica; navegación -, astronavigátio; pro-
esmeril: smyris, ĭdis m. gramas -, prográmmata spatiália; traje o ves-
tido -, escafandra -, vestis astronáutica; vuelo
esmerilar: smýride polire vel expolire. -, volatus spatialis.

esmoquin, v. smoking. espacio: spátium, ii n. Uso: - aéreo, spátium


aérium; - cósmico, sideral, spátium cósmi-
esnob: tróssulus, i m. Sin: novissimorum cum, siderale; vácuum vel inane spátium; -
morum affectator, sectator; homo affectatus, de tiempo, témporis spátium; alcanzar los
vel nímium novitatis studiosus, vel nimis cuerpos celestes en el -, tángere córpora si-
elegántiae studiosus. dérea ; conquistar el - a bordo de astronaves,
caelum scaphis praepétibus scándere; explo-
esnobismo: snobismus, i m. Sin: mos trossu- rar el -, caeléstia loca investigare; lanzar al
lorum; fictae praestántiae affectátio; novo- -, áliquid procul in caelum emíttere, vel in
rum morum imitandi cupíditas. áëris spátia conícere; áliquid in áethera tor-
quere; áliquid ad intermúndia míttere; volar
esofagitis: oesophagites, is f. Sin: oesóphagi por el -, per inane ire vel rúere; per vácuum
inflammátio vel inflátio. spátium súbvehi; por - de una hora, per horae
spátium; por - de tres días, trium dierum spa-
esófago: oesóphagos, i m. Sin: fauces, ium tio; comprar espacios en diarios y canales de
fpl; stómachus; gula. televisión, spátia in diáriis necnon in emis-
siónibus televisíficis condúcere.
esofagoscopia: oesophagoscópia sive -sco-
pīa, ae f. espada: ensis, is m. Uso: - de dos filos, rom-
phaea; rúmpia.

400
especializado

espadaña: (campanario) turrícula campaná- espartaquista: spartacista, ae m.


ria // (planta) phasgánion vel phasgánium, ii
n. esparvel o esparver, v. gavilán.

espalda: tergus, gŏris n. Uso: - de carnero, espasmo: spasmus, i m; spasma, ătis n. Sin:
armus vervecinus; volver las - (= huir), terga convúlsio; membrorum vel nervorum convúl-
vértere; volver las - a uno, álicui terga obvér- sio; cruciatus, us m.
tere.
espasmódico: spásticus, a, um. Sin: convul-
espaldar: dorsum, i n. Sin: tergum, i n; ter- sus; crúcians, excrúcians; cruciatus, excru-
gus, gŏris n. ciatus.

espantajo: terrículum, terriculamentum, i n. espástico: spásticus, a, um.


Sin: ávium formido (-dĭnis f); pásserum
terrículum. espátula: rudis, is f.

espantamoscas: muscárium,ii n. especería, v. especiería.

espantapájaros, v. espantajo. especia: aroma, ătis n.

España: Hispánia, ae f. especialidad: (rama de una ciencia, arte o


actividad) specialis doctrinae província vel
español: adj hispanus vel hispánicus, a, um; campus // (particularidad, singularidad) spe-
hispaniensis, e. Uso: lengua -, lingua hispana, ciálitas, atis f. Sin: singuláritas; peculiáritas;
hispánica, hispaniensis; sermo hispanus; lite- singularis perítia. Uso: - de la escuela sale-
ratura -, lítterae hispánicae // sust, Hispanus, siana, speciálitas scholae salesianae // Dep
i m. peculiaris ludus. Uso: - nórdicas, peculiares
ludi septemtrionales // (medicamento) - far-
españolismo: hispanismus, i m. Sin: vox his- macéutica, medicamentum peculiare.
pánica vel hispana (vocablo propio de la len-
gua española); locútio hispánica; idiotismus especialista: adj alicúius rei peritíssimus;
hispánicus (giro propio de la lengua espa- versatíssimus in áliqua re; speciali stúdio ex-
ñola). cultus; speciali stúdio déditus; in speciali dis-
ciplina versatus, singulari perítia práeditus //
españolizarse: Hispanorum mores imitari. sust specialista, ae m // (médico que se dedica
a una clase especial de enfermedades) v. mé-
esparadrapo: ceratum vel cerotum, i n. Sin: dico.
emplastrum adhaesivum.
especialización: specializátio, onis f. Sin:
esparaván: (gavilán) v. esta voz. // (tumor (acción) alicúius rei singulare stúdium;
óseo) - de garbancuelo, pústulae equorum. (efecto) alicúius rei peculiaris perítia.

esparavel: (red) iáculum, i n. especializado: singulari perítia práeditus.


Sin: alicúius rei peritíssimus.
espárrago: aspáragus, i m.

401
especializar

especializar: specializare. Sin: speciale stú- espectro: Fís spectrum, i n // (fantasma)


dium alicúius rei amplecti // especializarse, spectrum, i n; phantasma; larva; umbra; si-
speciali stúdio se excólere; in áliqua re parti- mulacrum // (- horrible) terrículum, i n. Sin:
culatim versari; alicúius rei stúdium potíssi- imago terríbilis; atrox imago; aspectu trux fi-
mum cólere. gura. Uso: el - de la muerte, atrox imago
mortis.
especialmente: máxime. Sin: praecípue;
praesertim; speciáliter. Uso: más -, speciá- espectrografía: spectrográphia sive -graphīa ,
lius. ae f.

especie: spécies, ēi f. Uso: formación de las espectrógrafo: spectrógraphum, i n; spectro-


-, formátio specierum. gráphium, ii n.

especiería: taberna condimentária. espectrograma: spectrogramma, ătis n. Sin:


imago spectrográphica.
especiero: condimentárius, ii m.
espectrometría: spectrométria sive -metrīa,
especificación: specificátio, onis f. Sin: de- ae f.
signátio; explicátio.
espectrométrico: spectrométricus, a, um.
específico: specíficus, a, um. Uso: vocación
-, specífica vocátio. espectroscopia: spectroscópia sive -scopīa,
ae f.
espectáculo: spectáculum, i n. Sin: specta-
men, mĭnis n. Uso: - cinematográfico, piro- espectroscópico: spectroscópicus, a, um.
técnico, teatral, televisivo, spectáculum
cinematográphicum, pyrotéchnicum, thea- espectroscopio: spectroscópium, ii n.
trale, televisíficum; - de acrobacia o acroba-
tismo, funambulorum (vel petauristarum, vel especulación: speculátio, onis f; speculatus,
catadromorum) spectáculum; espectáculos us m // (examen o meditación) contemplátio,
de diferentes clases, miscella spectácula; dar onis f. Sin: cogitátio // (investigación) inves-
un -, spectáculum exhibere; mirar un -, spec- tigátio, onis f. Sin: indagátio; explorátio //
tamen contueri. (operación comercial con ánimo de lucro)
negotiátio, onis f. Sin: quaestus, us m; avídi-
espectador: spectator, oris m. Sin: spectans, tas; negotiationis stúdium; quaestūs avíditas.
antis; stans; sessor. Uso: la masa de los -,
spectántium consessus (-us m); los - animan especulador: speculator, oris m. Sin: quaes-
a los jugadores, spectatores lusorum ánimos tūs speculator; homo quaestuosus vel quaes-
érigunt vel confirmant. tuosíssimus; (immódico) quáestui sérviens;
qui quaestu dúcitur // fig lucrans, antis. Sin:
espectral: (que se refiere a los espectros o lucrípeta; quaestuosus; dardanárius. Uso: -
fantasmas) larvalis, e // (Fís, que se refiere al político, ex re pública lucrum vel lucra fá-
espectro solar) spectri (gen); ad spectrum ciens; rem públicam ad suum lucrum révo-
pértinens. cans; qui rem públicam ad suum lucrum
révocat; - en el precio de los víveres, ex anno-

402
espía

nae caritate lucrans; nímium ex annonae ca- giae cultor, studiosus, peritus, doctor; spelae-
ritate quaestum vel lucrum fáciens. lorum naturae peritus.

especular: (meditar, raciocinar) speculari. esperantista: esperantista, ae m. Sin: zamen-


Sin: contemplari, contemplare; indagare; ex- hofianae linguae fautor vel studiosus // (rela-
plorare; meditari áliquid vel de áliqua re // tivo al esperanto) esperánticus, a, um.
(procurar provecho o ganancia por cual-
quier medio) quaestum pérsequi, fácere, esperanto: esperantus, i m. Sin: sermo vel
spectare. Sin: quáestui servire; quaestum fá- lingua esperanto (indecl); lingua esperántica
cere ex áliqua re (ganar sobre algo). Uso: - vel zamenhofiana; lingua, quae esperanto ap-
en el precio de los víveres, annonae caritatem pellatur.
quáestui habere; ex annonae caritate quaes-
tum fácere; constitúere sibi quaestus immódi- esperanza: spes, spei f. Uso: - débil, destello
cos ex annonae caritate; pópuli inópiam de -, spécula, ae f; exígua spes; perder la -,
quáestui habere; ex pópuli inópia quaestum spem abícere.
fácere; - sobre la ignorancia de uno, ex alicú-
ius errore quaestum fácere; - sobre las des- esperma: sperma, ătis n. Sin: semen, mĭnis
gracias ajenas, alicúius calamitátibus n.
insidiari; - sobre todo, ex ómnibus quaestum
exercere. espermático: spermáticus, a, um. Sin: semi-
nalis, e; ad humanum semen áttinens; humani
especulativo: speculativus, a, um. Sin: con- séminis (gen).
templativus; in contemplatione pósitus.
espermatorrea: spermatorrhoea, ae f. Sin:
espejarse: (mirarse al espejo) se in spéculo involuntária vel invita séminis eiéctio.
intueri vel contemplari // fig exemplum sibi
súmere ex áliquo; áliquem (vel áliquid) in espermatozoide: spermatozóides, is n; sper-
exemplum intueri vel súmere. matozóidum, i n.

espejismo: oculorum mendácium // fig falsa espermatozoo: spermatozoum, i n. Sin: vi-


spécies. Sin: imago vana. tale spérmatis vel séminis elementum.

espejito: specillum, i n. espesor: crassitudo, dĭnis f. Uso: - de pare-


des, muro, columna ..., crassitudo paríetum,
espejo: spéculum, i n. Uso: Autom, - retrovi- muri, columnae ...; medir el - de una chapa,
sor, spéculum retrovisivum; - de cuerpo en- crassitudinem láminae metiri.
tero, amplum spéculum; - de pared,
spéculum parietárium. espesura: (paraje muy poblado de árboles)
densa silva // (vegetación densa) crista, ae f.
espeleología: spelaelógia sive -logīa, ae f. Uso: - de hierbas, montón de hierbas, herba-
Sin: cavernarum vel de cavernis doctrina; rum crista; - de hojas, penacho de hojas,
speluncarum disciplina; sciéntia spelaeló- crista foliorum.
gica; de spelaelorum natura ars.
espía: (agente secreto) explorator, oris m.
espeleólogo: spelaeólogus, i m. Sin: spelaeló- Sin: speculator; emissárius; index, dĭcis mf;

403
espiar

explorator clandestinus. Uso: - industrial, espiral: adj spiralis, e // sust spira, ae f. Uso:
speculator officinarum // (en sentido vulgar) en -, in spiram; in anfractum; cochleatim //
delator, oris m. (muelle en - de un reloj) spira vel spírula. Sin:
elatérium, ii n; elatérium spirale.
espiar: speculari. Sin: explorare; (clam) ob-
servare; rimari. espiritismo: spiritismus, i m. Sin: communi-
cátio cum spirítibus; spirítuum (vel mortuo-
espigar: spicas légere. Sin: omissas spicas rum, vel mánium) evocátio vel consultátio;
collégere // (buscar, rebuscar) decérpere. mortuorum evocandorum ars, rátio, stúdium.

espigueo: (acción de espigar) spicilégium, ii espiritista: spiritista, ae m. Sin: spirítuum


n. (vel mortuorum, vel mánium) evocator, con-
sultor, consultator; spiritismi fautor // adj ad
espiguilla: herba spicosa. spiritismum spectans.

espinaca: spinaca vel spinácia, ae f. espíritu: (soplo vital) spíritus, us m. Sin:


ánima, ae f. Uso: - vitales, spíritus vitales;
espineta: clavicýmbalum, i n. Sin: spinettia- vires vitales; exhalar el -, ánimam efflare //
num clavicýmbalum. (sustancia incorpórea) spíritus. Sin: ánimus;
mens. Uso: Dios es puro -, Deus mens est
espinillera: (pieza que preserva la espinilla) sine córpore; el - Santo, Spíritus Sanctus //
tibiale vel crurale operimentum, tégimen (fantasma, espectro) larva, ae f. Sin: umbra;
(-mĭnis n), tegimentum, tegumentum. (vanum) simulacrum // (alma como sede de
la inteligencia y del sentimiento) ánimus, i m.
espinillo: spinífera, ae f. Sin: mens; spíritus. Uso: - crítico, ánimus crí-
ticus; - democrático y humanístico, democrá-
espino: - albar, blanco, leucantha, ae f. Sin: tiae et humanismi spíritus; - evangélico,
alba spina. spíritus evangélii; - humano, hóminum mens;
- de independencia, liberiores spíritus mpl;
espinochar: panículas mundare vel deglú- actividad del -, mentis agitátio; cultivar el -,
bere. ánimum vel mentem excólere; levantar el -
abatido, afflictum ánimum erígere // (vivaci-
espinoso: aculeatus, a, um. Sin: spinosus; dad de ingenio) ingénii acumen (-mĭnis n).
spinis instructus vel munitus. Uso: presencia de -, ánimi celéritas; ánimi
praeséntia; tener presencia de -, ánimo prae-
espintariscopio: spinthariscópium, ii n. senti esse, praesenti ánimo uti; tener poca
presencia de -, parvā esse ánimi praeséntiā //
espinterómetro: spintherómetrum, i n. (sagacidad, agudeza) argútiae, arum fpl //
(tendencia propia y característica) el - de los
espinteroscopio: spintheriscópium, ii n. tiempos, mores, um mpl. Uso: el - de nuestros
tiempos, rátio atque inclinátio témporum;
espionaje: speculátio, onis f. Sin: occulta ex- nostra témpora ac mores // (carácter íntimo,
plorátio. Uso: red de -, emissariorum conso- esencia o sustancia de una cosa) spíritus, us
ciátio. m. Sin: sensus, us m. Uso: - cristiano, chris-
tianae vitae sensus; el - de la ley, voluntas et

404
esplenectomía

senténtia legis; legis rátio ac senténtia; legis ris immúnitas.


voluntas vel rátio; el - del mundo, mundi sen-
sus; según el - de San Francisco, secundum espiritualismo: spiritualismus, i m. Sin: pie-
Sancti Francisci spíritum; vivir según el - del tatis cultus; religionis sensus; animorum doc-
mundo, vívere ad huius mundi sensum // trina; doctrina quae ómnia ex incorpóreis
(amor de, empeño por) stúdium, ii n. Uso: - pendēre vel gigni docet.
de abnegación, sui abnegandi stúdium; - de
concordia y de paz, concórdiae pacisque stú- espiritualista: adj ad spiritualismum áttinens
dium; - de conservación, sui conservandi stú- // sust spiritualista, ae m. Sin: spiritualismi
dium; - de contradicción, concertationis fautor vel sectator.
stúdium; contendendi stúdium; - de inicia-
tiva, indústria, ae f; indústriae stúdium; in- espiritualización: spiritualizátio, onis f.
dústriae navitatisque stúdium; - de libertad,
libertatis stúdium; - de oración, de piedad, espiritualizado: spiritualizatus, a, um. Sin:
precationis vel pietatis stúdium; - de recon- spiritualis factus vel effectus.
ciliación y de mutuo respeto, spíritus recon-
ciliationis atque mútui respectūs. espiritualizar: (hacer espiritual a una per-
sona o cosa) spiritualizare. Sin: áliquem spi-
espiritual: ánimi (gen). Sin: ad ánimum pér- ritualem (vel áliquid spirituale) fácere vel
tinens. Uso: bienes -, bona ánimi; gozo -, réddere // (abstraer de lo corpóreo) a córpore
ánimi voluptas, oblectátio, oblectamentum; abstráhere. Sin: ab omni matériae concre-
necesidad -, ánimi necéssitas; salud -, animi tione segregare. Uso: - todo, ad mentis ratio-
salus // (incorpóreo) incorporalis, e. Sin: in- nes ómnia conformare; (en sentido religioso)
corpóreus; córpore carens; córporis expers // ad religionis pietatisque rationes convértere
(sagrado) sacer, sacra, sacrum. Uso: potestad ómnia.
-, sacra potestas; sacrorum iurisdíctio; sacra-
rum rerum moderátio // (religioso) religiosus, espiritualmente: spirituáliter vel spiritáliter.
a, um. Sin: pius; spiritualis; religionis pieta- Sin: incorporáliter; secundum spíritum; sub
tisque cultor. Uso: director, padre -, director lúmine spíritus.
spíritūs; magister spíritūs vel pietatis; cons-
ciéntiae moderator; ejercicios -, spirituales espirómetro: spirómetrum, i n.
exercitationes; spirituália exercítia; vida -, pí-
etas; desarrollar las dotes -, spirituales dotes espiroqueta: spirochaeta, ae f; spirochaete,
explicare; hacer ejercicios -, spirituálibus es f.
exercítiis vacare; piis ánimi exercitatiónibus
vacare. esplacnografía: splanchnográphia sive -gra-
phīa, ae f.
espiritualidad: (religiosidad) spirituálitas vel
spiritálitas, atis f. Sin: píetas; relígio; pietatis esplacnología: splanchnológia sive -logīa, ae f.
cultus, sensus, stúdium; religionis stúdium
vel sensus; divini afflatūs sensus vel stúdium. esplenalgia: splenálgia sive -algīa, ae f. Sin:
Uso: - franciscana, spiritálitas franciscana vel splenis vel lienis dolor, dolores.
franciscalis; cultivar de lleno la -, ad pietatis
cultum se totum dédere // (incorporeidad) esplenectomía: splenectómia sive -tomīa, ae
spirituálitas. Sin: incorporalis natura; córpo- f. Sin: splenis vel lienis detráctio.

405
esplénico

esplénico: splenéticus vel spleníticus, a, um. (vel vertebrarum) inflammátio vel inflátio.
Sin: splénicus; spleníacus; ad splenem vel ad
lienem spectans. espondilosis: spondylosis, is f.

esplenitis: splenites, is f ; splenitis, -ĭdis f. esponsales: sponsália, -ium vel -orum npl.
Sin: lienis inflammátio vel inflátio. Uso: en- Sin: desponsátio; despónsio. Uso: celebrar
fermo de -, lienosus; qui liene turgente labo- los -, sponsália celebrare vel fácere.
rat.
esponsalicio: sponsalícius, a, um. Sin: spon-
esplenología: splenológia sive -logīa, ae f. salis, e; ad sponsália pértinens.

esplenomegalia: splenomegália sive -galīa, espora: spora, ae f. Sin: semen, mĭnis n; mi-
ae f. Sin: splenis vel lienis dilatátio. nutíssimum semen.

esplenopatía: splenopathīa, ae f, v. esplenal- esporádico: sporádicus, a, um. Sin: ínfre-


gia. quens, ínsolens, rarus, non contínuus ; passim
hábitus; passim datus vel acceptus; singilla-
espliego: lavándula spica. Sin: lavándula of- tim hábitus, datus, acceptus.
ficinalis.
esporangio: sporángium vel sporángion, ii n.
esplín: melanchólia sive -cholīa, ae f. Sin: Sin: sporae involūcrum.
táedium et displicéntia; tristítia gravitasque
mentis; angores. Uso: que sufre de -, melan- esportilla: spórtula, ae f.
chólicus; táedio et displicéntiā affectus; sufrir
de -, melanchóliā laborare. esportillero, v. changador.

espodio: spodos, i f. esposar: mánicas álicui inícere vel collígere.


Sin: mánicis restríngere alicúius manus; áli-
espolear: (picar con la espuela al caballo) quem mánicis occupare.
equum calcáribus concitare. Sin: equo calcá-
ria súbdere // (fig, estimular) calcária álicui esposas: mánicae, arum fpl.
admovere vel adhibere; álicui stímulos admo-
vere vel adhibere, adícere; áliquem stimulare esprit: ingénii vigor (-oris m).
vel incitare.
espuela: calcar, āris n // (fig, estímulo, incita-
espoleta: (Arm, detonador de bomba, gra- tivo) stímulus, i m. Sin: incitamentum; acú-
nada, torpedo, etc.) radíolus vel túbulus ex- leus.
plodens, displodens. Uso: - de percusión,
radíolus percussu explodens; - de tiempo, tú- espuerta: sporta, ae f. Uso: - pequeña, v. es-
bulus certo témpore explodens. portilla.

espolón: (de aves) rádius, ii m; (de naves) espuma: spuma, ae f. Uso: sacar -, spumam
rostrum, i n. elícere.

espondilitis: spondylites, is f. Sin: vértebrae espumadera: trua, ae f. Uso: - pequeña,

406
esquila

trulla vel truella, ae f. esquematizar: compendiose expónere. Sin:


capitulatim tractare; res praecípuas tractare.
espumante: spumans, antis. Sin: spúmeus;
spumosus; spumescens; spúmiger; spúmifer. esquí: (especie de patín) narta, ae f. Sin:
Uso: vino -, vinum vel merum spumans; fér- sólea nivalis, oblonga, lábilis, lígnea; longa
vidum spumis vinum. ex ligno sólea; oblonga ligni sólea; oblonga
sólea prolabens; pegma (-ătis n) nárticum;
espurio: (bastardo) v. esta voz // (fig, falso, norvégica, ae f. Uso: ponerse los -, nartas vel
adulterado) spúrius, a, um. Uso: verso -, spú- oblongas sóleas aptare pédibus; quitarse los -,
rius versus; versus dúbiae fīdei. nartas vel oblongas sóleas depónere // (de-
porte) nartátio, onis f. Sin: ars nartatória; nar-
esqueje: thallídium, ii n. tatórius cursus (-us m); lúdicra exercitátio
nartatoria; per nives labendi ars. Uso: botas
esqueleto: (armazón del cuerpo de los verte- para esquíes, cáligae nartatóriae; carrera de
brados) scéletus, i m ; scéleton, i n. Uso: - - en colinas arenosas, nartátio in cóllibus are-
ambulante, scéletus ámbulans // (armadura nosis; competición de -, nartarum certamen,
o armazón destinado a sostener alguna cosa) certátio; conténtio; concertátio prolabéntium;
v. armadura. equipo de -, apparatus nartatórius; - acuático,
narta aquátilis; pista de -, iter nárticum; asis-
esquema: (representación de una cosa aten- tir a una competición de -, prolabéntium (per
diendo solo a sus líneas o caracteres más sig- nives, per gláciem, per undas) contentionem
nificativos) schema, ătis n; schema, ae f. Sin: cérnere; practicar el - acuático, oblongis só-
adumbrátio; lineamenta npl; alicúius rei prae- leis per summas undas prolabi.
cípua lineamenta; alicúius rei adumbrátio vel
descríptio. Uso: - de un cuento, praecípua esquiador: nartator, oris m. Sin: nartae lusor;
narratiúnculae lineamenta ; - de una obra, nartis prolabens; nartis se exercens; nartis
óperis lineamenta; trazar el - de algo, alicú- contendens; nartarum peritus; decursor niva-
ius rei primas líneas dúcere; áliquid adum- lis ( - sobre la nieve). Uso: - en la nieve o en
brare; áliquid primis líneis designare. el hielo, per nives vel per gláciem prolapsor;
labílibus sóleis per nivem vel per gláciem
esquemáticamente: schemátice. Sin: adum- decurrens ; - acuático, aquátilis nartae lusor.
bratim (en bosquejo); summatim; bréviter;
paucis verbis. esquiar: nartare. Sin: nartis prolābi; oblongis
sóleis prolabi; nartis uti. Uso: - sobre la
esquemático: schemáticus, a, um. Sin: nieve, per nives prolabi, decúrrere; per món-
adumbratus; delineatus, primis líneis desig- tium nives prolabi; per iter nivale prolabi; -
natus. sobre el agua, per undas prolabi.

esquematismo: schematismus, i m. Sin: esquicio, v. bosquejo.


adumbrata rátio.
esquife: (barco pequeño) scapha, ae f. Sin:
esquematización: compendiária exposítio. cymba; lembus; linter (-tris f).
Sin: in compéndium redáctio; rerum praeci-
puarum tractátio. esquila: (cencerro pequeño) tintinnábulum,
i n.

407
esquimal

esquimal: adj esquimensis vel aesquimen- rum; thermae, arum; - de enseñanza, studio-
sis, e // sust Esquimensis vel Aesquimensis, rum sedes; scholae domicílium; - de plutonio,
is m. plutoniana fábrica; - de una colonia, colóniae
constitútio, conditio, dedúctio.
esquirol: operistítium recusans vel repúdians
(-antis). Sin: operistítii refragator; qui ópe- establishment: dominatum retinentes (-ium
ram intermíttere recusat. mpl).

esquisto: schistos vel schistus, i m. Sin: establo: stábulum, i n // (cochera o estable-


schistos lapis (-ĭdis m); séctilis vel físsilis cimiento de coches de alquiler) v. cochera.
lapis.
estaca: paxillus, i m. Sin: stipes, pĭtis m.
esquistoso: schistos, a, on (vel -um). Sin:
schistosus; séctilis, e; físsilis, e. estación: (sitio donde habitualmente hacen
parada los vehículos) státio, onis f. Uso: -
esquivar: - a uno, áliquem vitare, evitare, de- terminal, státio terminalis vel finalis // (sitio
vitare. donde habitualmente hacen parada los tre-
nes) ferríviae státio. Sin: státio ferriviária;
esquizofrenia: schizophrénia, ae f; schi- státio viae ferratae; hamaxostichorum státio.
zophrénesis sive -phrenēsis, is f. Sin: mentis Uso: - central, státio centralis vel principalis;
ablienátio. hamaxostichorum státio máxima; - secunda-
ria, státio secundária; - terminal, transitoria,
esquizofrénico: schizophrénicus vel schi- státio terminalis, transitória; jefe de -, statio-
zophrenéticus, a, um. Sin: schizophréniā af- nis praefectus; praepósitus stationi ferriviá-
fectus, laborans; ad schizophréniam áttinens. riae // - balnearia, státio balnearis, balneária;
thermae, arum fpl; - climática, mánsio salu-
esquizoide: adj schizophréniae símilis, e // bris valetúdini; - cosmonáutica, státio cosmo-
sust schizóides, ae m. náutica; - emisora, transmisora , státio
emissória, emittens, transmittens; - espacial u
esquizomiceto: schizomyces, etos m. orbital, státio sideralis; - meteorológica, stá-
tio meteorológica; státio scrutando caelo; -
estabilidad: stábilitas, atis f. Uso: - econó- militar, státio militaris; - misional, státio mis-
mica, stabílitas oeconómica. sionalis; - receptora, státio receptória vel re-
cípiens; - termal, státio thermarum; -
estable: stábilis, e. Sin: durábilis, e; diutur- terrestre, státio terrestris // - de radio, státio
nus. radiophónica; sedes radiophónica; státio
núntiis radiophónicis emittendis; - de servi-
establecerse: consístere vel consídere in áli- cio, státio vel taberna benzinária; státio ben-
quo loco. Sin: sedem collocare, consídere, zini venditoris; státio autocinetorum úsibus
pónere. destinata; mozo de - de servicio, benzinárius;
- de subterráneo, státio ferríviae subterrá-
establecimiento: - atómico, officina atómica; neae; - de telégrafo, státio telegráphica; - de
- comercial, v. tienda; - industrial, officina, televisión, státio televisífica, televisória, te-
ae f ; fábrica, ae f ; ergastérium; indústriae levisualis; státio imagínibus televisíficis
quaestuosae sedes; - termal, sedes therma- emittendis; - de tránsito, státio transitória //

408
estado

(visita a Iglesias o altares, especialmente en pública exercitatus.


Semana Santa) supplícia stativa npl. Sin:
supplicátio stativa ad + ac. estadística: (estudio numérico de hechos mo-
rales y físicos del mundo) statística, ae f; sta-
estacionamiento: (lugar o recinto reservado tístice, es f. Sin: rátio; rationária vel
para estacionar vehículos; lugar donde numerária ars; rationalis doctrina; rationum
puede estacionarse un vehículo) státio, onis f. sciéntia; rationariorum doctrina; doctrina de
Sin: commorátio; área stativa; státio autorae- conficiendis rationáriis; numerorum rátio.
darum. Uso: - demográfica, económica, aplicada,
statística vel rátio demográphica, oeconó-
estacionar: in statione (autoraedam) compó- mica, applicata; hacer la - de algo, alicúius
nere, constitúere, statúere. rei rationem subdúcere; áliquid recensere //
(cuadro, tabla, prospecto estadístico) ratio-
estacionario: stativus, a, um. Sin: immotus; nárium, ii n. Uso: cálculos -, rationes statís-
immutábilis. ticae; datos -, data statística; desproporción
de las -, numerorum inaequálitas; según la -
estadía: (estancia) v. esta voz. de los médicos, secundum rationárium medi-
corum // (censo o recuento) census, us m.
estadio: (lugar destinado a la práctica del de- Sin: rationárium.
porte) stádium, ii n. Sin: campus; harena; lu-
dorum campus; área ludi; certáminis área; estadísticamente: statístice. Sin: rationárie;
athleticarum ártium campus; lúdicrae exercita- ratione statística.
tionis campus. Uso: - de fútbol, stádium pedi-
follis; stádium pedeludiárium; campus folle estadístico: (relativo a la estadística) statís-
pedibusque ludentium; - de hielo, para patinar ticus, a, um. Sin: rationárius; ad statísticam
sobre hielo, stádium glaciale; área glácie con- spectans. Uso: investigaciones -, statísticae
tecta vel durata; el - de San Siro, stádium, quod investigationes // (persona que profesa la es-
a Sancto Syro nuncupatur; correr en el -, stá- tadística) statísticus, i m. Sin: statísticae pe-
dium cúrrere; corredor en el -, stadiódromos, ritus; rei statísticae computator.
i m // (fase o período relativamente corto) gra-
dus, us m. Sin: tempus, pŏris n; momentum. estado: (entidad política) cívitas, atis f. Sin:
Uso: los - de la vida, aetatis gradus; vitae tém- res pública; gens, gentis f. Uso: - colonial,
pora; - decisivo, discrimen, mĭnis n; - final, gens in colóniae condicionem redacta; - de-
éxitus, us m // (Med, período, dicho especial- mocrático, popularis res pública; cívitas po-
mente de cada uno de los tiempos de un ac- pularis vel democrática; - Federal, Cívitas
ceso de fiebre intermitente) momentum, i n. Foederata; - humano, cívitas humana; - ideal,
cívitas óptima; res pública perfectíssima; - in-
estadista: (hombre versado en negocios de dustriales, civitates industriales; - soberano,
Estado o en materias políticas) vir rerum ci- res pública líbera; sui iuris cívitas; cívitas
vílium peritus, prudens, sciens. Sin: vir ad- summo cum império; - tirano, tyránnica cívi-
ministrandae vel regendae civitatis peritus; tas // - de derecho, res pública in iure innixa;
vir rebus públicis administrandis peritus; cí- res pública constitutionalis; cívitas statūs iu-
vium vel civitatis ductor; vir rei públicae ge- rídici vel legalis; - de la civilización, status
rendae scientíssimus; rei públicae cultūs civilis; asuntos de -, pública negótia;
moderandae vir prudens vel sciens; vir in re constitución de los - según los principios

409
Estado Mayor

cristianos, christiana civitatum constitútio; rica, Civitates Foederatae Américae Septen-


gobierno del -, civitatis régimen; intereses trionalis.
del -, pública cómmoda; jefe de -, civitatis
rector vel moderator; supremus civitatis rec- estadounidense: adj Foederatarum Américae
tor; summus civitatis moderator; razones de Septentrionalis Civitatum (gen). Sin: ad
-, rei públicae rationes; religión del -, sacra Foederatas Américae Septentrionalis Civita-
(-orum npl) pública; secretario de -, públicis tes pértinens // sust Foederatarum Américae
negótiis praefectus; a expensas del -, pecuniā Septentrionalis Civitatum civis.
públicā; sumptu público // (situación en que
está una persona o cosa) status, us m. Uso: - estafador: fraudator, oris m. Sin: cir-
científico de los chinos, status scientíficus Si- cumscriptor; mango, onis m; homo mendax,
narum; - civil, status (-us m) civilis; - oficial, fallax, falsus.
status vel condício officialis; conceder - ofi-
cial a algo, álicui rei statum (vel condicio- estafeta: (oficina del servicio de correos,
nem) officialem concédere; - político de las particularmente cada sucursal de la central)
mujeres, status políticus mulíerum; el propio tabellariorum officina, domus, státio // (co-
- social, status suus socialis; - de ánimo, rreo ordinario) cursor, oris m.
ánimi hábitus, afféctio, sensus; mens; volun-
tas; ánimi inclinátio; - de colonia, colóniae estafilococo: staphylococcos vel staphylo-
condício; reducir un pueblo al - de colonia, coccus, i m.
gentem in colóniae condicionem redígere; -
de demencia, deméntiae status; - de emergen- estafiloma: staphyloma, ătis n.
cia, perículum vel discrimen públicum; perí-
culum civitatis; status necessitatis; se declaró estajanovismo: stachanovismus, i m.
- de emergencia, status necessitatis edictus
est; oficina de - civil, registro civil, civica- estajanovista: stachanovista, ae m.
rum rerum officina; incolarum civitatis re-
rumque familiárium tabulárium; - de familia, estajanovizar: stachanovizare.
famíliae condício vel index; - de guerra,
bellum, i n; - de insolvencia, nulla solvendi estalactita: stalactis, itis f; stalactites, ae m.
cópia; - de salud, valetudo, dĭnis f; - de sitio,
obsessae urbis status; - del tiempo, tempestas, estalagmita: stalagmis, ítidis f; stalagmites,
atis f. ae m.

Estado Mayor: militare impérium. Sin: estaliniano: stalinianus, a, um.


summus vel summorum ducum coetus (-us
m); summum exércitūs consílium; copiarum estalinismo: stalinismus, i m.
próceres; exércitūs primores. Uso: sede del -
-, praetórium. estalinista: adj stalinianus, a, um. Sin: ad sta-
linismum áttinens // sust stalinista, ae m. Sin:
Estados Unidos: Foederatae Civitates. Sin: stalinismi fautor.
Civitates Unitae. Uso: - - de Brasil, Foedera-
tae Brasíliae Civitates; - - de México, Foede- estambre: (órgano sexual masculino de las
ratae Méxici Civitates; - - de América, plantas fanerógamas) stamen, mĭnis n //
Civitates Américae Unitae, - - de Norte Amé- (hebra larga del vellón de lana; lana torcida

410
estañar

y esponjada) stamen, mĭnis n. Sin: filum; estandarización: rerum ad módulum confec-


linum; línea; stamen filatum; filum lanae pec- tarum séries, ēi f. Sin: fabricátio rerum secun-
tinatae. Uso: hilar el - de la vida, fatália nere dum sériem; ad praestitutum exemplar
stámina. disposítio, conformátio; normaturae indúctio.

estampido: fragor, ōris m. estandarizado: ad módulum confectus. Sin:


ad exemplar factus vel fabricatus.
estampilla: (sello de correos) pittácium cur-
suale, cursórium, epistulare vel epistolare, estandarizar: ad módulum confícere. Sin:
vehiculárium. Sin: tessérula epistolaris; ve- sériem rerum ad exemplar fabricare; ad
hiculárium insigne. Uso: - fiscal, pittácium praestitutum exemplar redúcere; ad unum
públicum vel fiscale; - sellada, pittácium sig- exemplar (con)formare; ad praestitutum
natum; - sin sellar, pittácium íntegrum; co- exemplar redúcere vel restitúere. Uso: - mer-
lección de estampillas, corpus pittaciorum caderías, merces ad specímina confícere vel
cursuálium; serie de estampillas, tesserula- ad exempla dispónere
rum cursuálium séries; pegar las - al sobre, v.
estampillar // (especie de sello que contiene estanque: cisterna, ae f. Sin: conceptáculum;
en facsímil la firma y rúbrica de una per- excípulum; castellum; dividículum; stagnum;
sona, o bien un letrero para estampar en lacus, us m; palus, udis f.
ciertos documentos) sigillum, i n. Sin: signa-
tórium (cúmmeum vel férreum, de goma o de estanquero, v. tabaquero.
hierro); sigillum (e cummi vel e ferro).
estante: (mueble con anaqueles) armárium,
estampillado: sigillum appósitum. Sin: typi ii n. Sin: loculamentum; plúteus; nidus; fó-
impréssio. rulus; pegma, ătis n; pegma librorum; reposi-
tórium librorum. Uso: - desarmable, fórulus
estampillar: pittácium cursuale affígere. Sin: dissociábilis // (anaquel) tabulatum, i n. Sin:
pittácia cursuália involūcro epístulae aggluti- lóculus.
nare, applicare; epístulam pittácio vehiculá-
rio munire. estantería: (juego de estantes) loculamenta,
orum npl. Sin: plútei; fóruli; pégmata; plute-
estampita: imagúncula, ae f. orum séries; loculamentorum continuátio //
(juego de anaqueles) tabulata. Sin: lóculi.
estancado: estar - o encharcado, stagnare.
estañador: stagnator vel stannator, oris m.
estancia: (hacienda o finca de campo) v. Sin: qui stagno vel stanno obducit.
granja // (mansión, habitación en un lugar)
mánsio, onis f. Sin: commorátio. estañadura: (acción y efecto de cubrir o
bañar una cosa con estaño) stagnatura vel
estanco: (sitio donde se vende tabaco) v. ta- stannatura, ae f // (acción y efecto de soldar
baquería. una cosa con otra) v. soldadura.

estándar: exemplar, aris n. Sin: módulus, i m. estañar: (cubrir con estaño) stagnare vel
stannare. Sin: stagno vel stanno áliquid ob-
estandardización, v. estandarización. dúcere // (soldar un cosa con otra) v. soldar.

411
estañero

estañero: plumbárius, ii m. Sin: ártifex plum- mutatus; firmus.


bárius.
estatificación, v. estatización.
estaño: stagnum vel stannum, i n. Sin:
plumbum album vel cándidum. Uso: de -, estatismo: (estatización) v. esta voz.
stágneus vel stánneus; cubrir de -, álicui rei
stagnum (vel plumbum album) illínere, ob- estatización: (tendencia a exaltar la plenitud
dúcere, indúcere; cubierto de -, stagno vel del poder del Estado) rerum ómnium sub ci-
stanno obductus, íllitus; papel de -, stagni vel vitatis potestate redáctio. Sin: rerum ómnium
stanni lamella, bráctea, charta. in rei públicae impérium redáctio; ómnia in
civitatis potestatem redacta; ómnia in rei pú-
estaquilla: axículus, i m. blicae impérium redacta.

estar: - por alguno, a favor de alguno, stare estatizar: áliquid in rei públicae potestate pó-
álicui, ab áliquo, cum áliquo, pro áliquo; - a nere. Sin: áliquid in civitatis potestatem re-
favor de algo, stare pro áliqua re; ¿cómo dígere; áliquid in rei públicae impérium
estás?, quomodo te habes?; ut vales?; estoy redígere; áliquid civitatis potestati tribúere
poco bien, minus váleo; v. salud; estoy muy vel demandare; áliquid rei públicae império
contento, valde vehementerque gáudeo. tribúere vel demandare.

estarcido: bráctea, ae f. Uso: - mimeográfico, estatocisto: statocystis, is f. Sin: statólithos


bráctea mimeográphica. vel statólithus, i m.

estasis: stasis, is f. Sin: cessátio; intermíssio; estatolatría: civitatis vel rei públicae adorá-
interrúptio. Uso: - de sangre, sánguinis tio. Sin: divinus quasi cultus rei públicae (vel
restínctio. civili império) tributus.

estatal: públicus, a, um. Sin: civitatis (del Es- estatoscopio: statoscópium, ii n.


tado). Uso: empleado -, públicus minister.
estatua: státua, ae f. Sin: simulacrum; sig-
estatalización: in públicum redáctio. Sin: num. Uso: - pequeña, v. estatuita; levantar
bonorum assignátio civitati facta. una -, státuam statúere.

estatalizar: in públicum redígere vel referre. estatuario: ad státuas spectans.


Sin: bona civitati assignare.
estatuita: icúncula, ae f. Sin: imagúncula; si-
estática: stática, ae f; státice, es f. Sin: stática gillum; statículum; statúnculum; pusillum si-
rátio, doctrina, disciplina; stática córporum mulacrum.
doctrina; rátio de córporum aequilibritate;
sciéntia de córporum libratione. Uso: leyes estatus: status vivendi.
de la -, státices leges; státicae doctrinae leges;
leges de córporum aequilibritate; - social, estatuto: (norma legal básica para el go-
stática socialis. bierno de un organismo público o privado)
statuta, orum npl. Uso: - del Consejo Euro-
estático: státicus, a, um. Sin: stábilis, e; im- peo, Statuta Consílii Europae; - (Constitu-

412
estereofotograma

ción) de un Estado, rei públicae constitútio peritus.


vel instituta (-orum npl); - de una sociedad,
normae (-arum fpl) statutae; statuta societa- estenograma: stenogramma, ătis n.
tis.
estenosis: stenosis, -is f.
Este: (punto cardinal) oriens, entis m. Uso:
Europa del -, Europa ad orientem solem ver- estenotipia: stenotýpia, ae f.
gens.
estentóreo: stentóreus, a, um.
esteárico: sebáceus, a, um. Sin: sebosus; ste-
áricus Uso: velas -, candelae sebáceae. estepa: tescum, i n; tesca vel tesqua, orum
npl. Sin: stépia, ae f ; loca deserta; loca tesca;
estearina: stearina, ae f. Sin: sebum vel inculta vástitas; inculti soli vástitas.
sevum. Uso: de -, sebáceus; céreus; vela de -,
candela sebácea; candela ex stearina con- estequiométrico: stoechiométricus, a, um.
fecta; hacer velas de -, candelas sebare vel
sevare. estera: stórea, ae f. Sin: teges, gĕtis f; stra-
tum. Uso: - de junco, matta, ae f; - de paja,
esteatoma: steatoma, ătis n. segestre, is n; segéstria, ae f ; - pequeña, te-
getícula.
esteganografía: steganográphia sive -gra-
phīa, ae f. Sin: ars scribendi per notas. estercolero: sterculinum, i n; sterculínium, ii
n; sterquilínium, ii n.
estenocardia: stenocárdia sive -cardīa, ae f.
Sin: angina péctoris. estéreo, v. estereofónico.

estenografía: stenográphia sive -graphīa, ae estereocomparador: stereocomparator, oris


f. Sin: tachygráphia; brachygráphia. m.

estenografiar: stenographare. Sin: tachygra- estéreo-electrofónico: stereoëlectrophóni-


phare; stenográphice vel tachygráphice scrí- cus, a, um.
bere; actuário modo (vel actuária ratione, vel
actuária arte) scríbere; stenográphica vel estereofonía: stereophónia sive -phonīa, ae f.
tachygráphica arte (vel ratione) scríbere; Uso: - radial, stereophónia radiophónica; por
notis excípere; compendiose scríbere. -, stereophónice.

estenográficamente: stenográphice. estereofónico: stereophónicus, a, um. Uso:


aparato -, apparatus stereophónicus.
estenográfico: stenográphicus, a, um. Sin:
tachygráphiae (gen). Uso: signos -, notae, estereofotografía: stereophotográphia sive
arum fpl; texto -, dicta (o, según el sentido, -graphīa, ae f.
dictata) notis excepta.
estereofotograma: stereophotogramma, ătis
estenógrafo: stenógraphus, i m. Sin: tachý- n.
graphus; actuárius; notárius; stenográphiae

413
estereografía

estereografía: stereográphia sive -graphīa, ae estereotipo: stereótypus, i m. Sin: stereótypa


f. Sin: solidorum descríptio in plano adum- lámina.
brata; solidorum figura in plano descripta.
estereotomía: stereotómia sive -tomīa, ae f.
estereográfico: stereográphicus, a, um. Sin: de secandis sólidis doctrina.

estereógrafo: stereógraphus, i m. Sin: ste- estéril: stérilis, e.


reográphiae cultor, studiosus, peritus.
esterilidad: sterílitas, atis f. Sin: infecúndi-
estereograma: stereogramma, ătis n. tas.

estereometría: stereométria sive -metrīa, ae esterilización: (con respecto a los órganos


f. Sin: rátio vel doctrina de sólidis metiendis; sexuales) sterilizátio, onis f. Sin: genitálium
rátio metiendi sólida. privátio; poténtiae genitalis privátio; sterili-
tatis indúctio // (privación, inmunidad de gér-
estereométrico: stereométricus, a, um. Sin: menes patógenos) microbiorum (vel
ad stereométriam pértinens. bacillorum, vel malorum gérminum) privátio,
purgátio, purgatura, immúnitas.
estereómetro: stereómetrum, i n.
esterilizado: sterilizatus, a, um. Sin: immu-
estereoscopia: stereoscópia sive -scopīa, ae nis factus, effectus, rédditus; a micróbiis (vel
f. a bacillis, vel a malis germínibus) liberatus,
purgatus, immunis; microbiorum (bacillo-
estereoscópico: stereoscópicus, a, um. rum, malorum gérminum) immunis; micró-
biis (bacillis, malis germínibus) immunis
estereoscopio: stereoscópium, ii n. effectus.

estereóscopo, v. estereoscopio. esterilizador: sterilitatem áfferens.

estereotipado: stereótypus, a, um. Sin: ste- esterilizante, v. esterilizador.


reótypis vel stereotýpicis formis impressus //
(fig, fijo, inmutable) fixus; immutábilis; sem- esterilizar: sterilizare. Sin: stérilem vel im-
per idem (éadem, idem); suetus. Uso: una munem réddere // (hacer infecundo y estéril)
sonrisa -, suetus atque inanis risus (-us m). stérilem réddere; infecundum effícere; steri-
litate affícere // (destruir los gérmenes pató-
estereotipar: stereótypis imprímere. Sin: genos) a micróbiis (vel a bacillis, vel a malis
formis litterarum fixis imprímere. germínibus) liberare, purgare, immunem réd-
dere; micróbiis (bacillis, malis germínibus)
estereotipia: (arte de estereotipar) sterotýpia exímere, privare, immunem réddere; micro-
sive -typīa, ae f. Sin: ars stereótypis (formis) biorum (bacillorum, malorum gérminum)
imprimendi. immunem réddere. Uso: - agua, aire, instru-
mentos quirúrgicos, etc., a micróbiis aquam,
estereotípico: stereótypus vel stereotýpicus. áëra, ferramenta (vel machinamenta) chirúr-
Sin: fixus; ad stereotýpiam áttinens. gica, etc. liberare.

414
estético

esterilla eléctrica: stórea eléctrica. Sin: teges estesioneurosis: aesthesioneurosis, -is f.


(-ĕtis f) vel cratis (-is f) eléctrica.
estesionosis: aesthesionosis, -is f.
esterlina: sterlinga, ae f; sterlingus, i m. Sin:
nummus británnicus; libella ánglica; áureus esteta: pulchri studiosus (-i m). Sin: pulchri-
británnicus nummus; libra sterlíngica. túdinis intéllegens, entis; pulchritudinis (vel
venustatis, vel elegántiae) cultor.
esternón: sternon vel sternum, i n. Sin: os
péctoris vel pectorale. estética: aesthética, ae f. Sin: aesthética doc-
trina, ars, rátio; aesthética res; aesthética,
estero: (terreno pantanoso) stagnum, i n. orum npl ; pulchritúdinis doctrina; doctrina
Sin: lacus, us m; lacuna, ae f // (estuario) aes- elegántiae vel venustatis. Uso: maestro de -,
tuárium, ii n. elegántiae magister; qui de elegántia práeci-
pit.
estesiofisiología: aesthesiophysiológia sive
-logīa, ae f. Sin: sénsuum physiológia. estéticamente: (según los preceptos de la es-
tética) ad aesthéticam normam. Sin: ex arte;
estesiogénico, v. estesiógeno. ex artis praeceptis // (con arte) arte. Sin: ele-
ganti artifício // (de manera bella, elegante)
estesiógeno: aesthesiógenus, a, um. eleganter; venuste; pulchre; speciose.

estesiografía: aesthesiográphia sive -graphīa, esteticismo: aestheticismus, i m. Sin:


ae f. Sin: sénsuum descríptio. pulchritúdinis nímius cultus (-us m); venusta-
tis vel elegantiarum nímium stúdium; ní-
estesiología: aesthesiológia sive -logīa, ae f. mium aesthéticae stúdium; rátio crítica ad
Sin: doctrina sensibilitatis; de sénsibus dis- aesthéticam tantum spectans.
ciplina; rátio de sentiendi facultate; ars de
sénsuum facultátibus. esteticista: (relativo al esteticismo) ad aes-
théticam pértinens // (persona que practica
estesiomanía: aesthesiománia sive -manīa, la cosmética) ornator, oris m. Sin: cosmetes,
ae f. ae m.

estesiometría: (rama de la psicofísica) aes- estético: (perteneciente o relativo a la esté-


thesiométria sive -metrīa, ae f. Sin: disciplina tica) ad aesthéticam áttinens // (perteneciente
(vel doctrina, vel sciéntia) de tactūs mensura, o relativo a la percepción o apreciación de
vel de tactūs facultatis mensura // (medida de la belleza) aesthéticus, a, um. Uso: preceptos,
la sensibilidad de la piel por medio del este- cánones -, aesthéticae leges, normae, praes-
siómetro) tactūs mensura (-ae f). Sin: tactūs cripta, praecepta; placer -, ánimi oblectátio;
facultatis mensura. sentido, criterio -, élegans iudícium;
pulchritúdinis iudícium; venustatis vel ele-
estesiómetro: aesthesiómetrum, i n. Sin: sen- gántiae sensus; él carece de sentido -, pul-
sibilitatis index; instrumentum táctui me- chritúdinem non intéllegit; juzgar un libro
tiendo; instrumentum metiendae tactūs según un criterio -, libri elegántiam venusta-
facultati. temque iudicare // (artístico, de aspecto bello
y elegante) élegans, concinnus, expolitus //

415
estetismo

(persona dedicada al estudio de la estetica) estigmático: stigmáticus, a, um.


aesthéticae cultor vel studiosus.
estilete: (puñal) púgio, onis m. Sin: sica, ae f
estetismo, v. esteticismo. // (punzón pequeño) stilus vel stylus, i m. Sin:
stílulus, i m; gráphium, ii n.
estetofonómetro: stethophonómetrum, i n.
estilismo: nímia stili diligéntia vel cura.
estetogoniómetro: stethogoniómetrum, i n.
estilista: scriptor élegans. Sin: elegantis stili
estetografía: stethográphia sive -graphīa, ae cultor. Uso: eximio -, elegantíssimus scriptor;
f. summus dicendi vel scribendi ártifex.

estetógrafo: stethógraphum, i n. estilística: stilística, ae f. Sin: elocutória; ora-


tória; rhetórica ; stili sciéntia, ars stili vel di-
estetometría: stethométria sive -metrīa, ae f. cendi; elocutionis ars, rátio, praecepta; bene
dicendi vel scribendi praecepta. Uso: normas
estetoscopía: stethoscópia sive -scopīa, ae f. de -, praecepta de dicendi génere; bene di-
cendi praecepta.
estetoscópico: stethoscópicus, a, um.
estilístico: rhetóricus, a, um. Sin: elocutórius;
estetoscopio o estetoscopo: stethoscópium, oratórius; orationis, elocutionis (gen); ad
ii n. Uso: - electrónico, stethoscópium elec- stilum spectans; ad scribendi genus pértinens.
trónicum. Uso: desde el punto de vista -, si orationem
spectes (= si consideras el estilo).
esteva: stiva, ae f. Sin: manícula, ae f; cápu-
lus, i m; buris, is f; bura, ae f. Uso: - del estilo: (manera de escribir o hablar) dicendi
arado, aratri manícula. vel scribendi genus (-nĕris n). Sin: orationis
forma vel genus; dicendi vel scribendi ars;
estibio: stíbium, ii n; stibi, is n. eloquendi vel elocutionis genus; stilus, i m.
Uso: - ampuloso, túmidum (vel inflatum, vel
estiércol: stercus, cŏris n. Sin: fimus, i m. túrgidum) scribendi genus; - castizo, orátio
pura; - comercial, mercatorum dicendi genus;
estigma: (marca o señal en el cuerpo a con- - correcto, limatum dicendi genus; - desali-
secuencia de un proceso patológico) stigma, ñado, incónditum dicendi genus; - dulce, orá-
ătis n. Sin: signum // (marca impuesta con tio mollis et ténera; - elevado, orátio elata; -
hierro candente) inústio, onis f. Sin: signum epistolar, epistolare genus; - florido, flóri-
// (fig, señal de infamia, de deshonra, de ba- dum dicendi genus; - forense, forense dicendi
jeza moral) nota, ae f. Sin: mácula; ignomí- genus; - hinchado, inflatum orationis genus;
nia; infámia // (marcas parecidas a las de las - humilde, orátio húmilis; - impetuoso, orátio
llagas de Cristo) sacra vúlnera (-um npl). véhemens; - llano, orátio plana; - oratorio,
Sin: stígmata, um npl ; sacrae plagae; sacra oratórium dicendi genus; - poético, poéticus
clavorum vestígia. Uso: imprimir milagrosa- sermo; - prosaico, soluta orátio (- en prosa);
mente los - de Cristo, sacra vúlnera (vel sa- orátio crassa vel stilus crassus (- vulgar, falto
cras plagas) álicui inúrere; sacris clavorum de elevación); - sencillo, tenue dicendi genus;
vestígiis áliquem insignire, ornare, exornare. - sobrio y conciso, genus dicendi astrictum et

416
estomático

contractum; scribendi genus concisum; - su- estiptiquez, v. estreñimiento.


blime, sublime vel magníficum dicendi
genus; orátio grandis; - terso, purum genus estíptico, v. estreñido.
dicendi; limatum dicendi genus; límpidum
dicendi genus; - más terso, limátius dicendi estipulación: stipulátio, onis f.
genus; - del siglo XVII (en literatura), sép-
timi décimi sáeculi lítterae // (modo, forma) - estocástico: stochásticus, a, um.
de vida, vitae rátio; vivendi vel agendi rátio //
(uso, costumbre) mos, moris m. Sin: consue- estofado: caro (carnis f) condīta. Sin: búbula
tudo // (manera peculiar de ejecutar una lardo vinoque condīta; extyphāta, ae f (so-
obra) stilus, i m. Sin: rátio; genus; structurae brent caro). Uso: - de ternero, de liebre, exty-
genus. Uso: - arquitectónico, aedificandi phata vitulina, leporina.
rátio vel genus; al - de Lucano, stilo Lucani;
al - de ese tiempo, stilo illius témporis; - del estoicamente: (a manera de los estoicos)
siglo XVII, séptimi décimi sáeculi ampullae stóice. Sin: stoicorum more vel ritu // (con es-
(-arum fpl); en - gótico, structurae génere gó- toicismo) fórtiter vel fortíssime. Sin: constan-
thico; - románico, genus románicum; romá- ter; constanti ánimo.
nica architectandi rátio; en - románico,
románico structurae génere; ad románici gé- estoicismo: stoicismus, i m. Sin: stóica, ae f;
neris rationes aedificatus. stóica, orum npl; stóica vel stoicorum doc-
trina, philosóphia, disciplina, rátio, schola //
estilográfica: stilógraphum, i n ; stilográ- (fig, fortaleza o dominio sobre la propia sen-
phium, ii n. Sin: cálamus stilográphicus; grá- sibilidad) fortitudo, dǐnis f. Sin: ánimi fírmi-
phium replébile; gráphium atramento tas vel constántia; firmus vel constans
instructum; stilus atramento instructus. ánimus.

estilográfico: stilográphicus, a, um. estoico: stóicus. Sin: fortis; intrépidus; cons-


tans.
estimación: (aprecio, aceptación) aestimátio
vel existimátio, onis f. Uso: adquirir -, exis- estola: stola, ae f.
timationem collígere; demostrar - por al-
guien, honoríficum esse in áliquem; expresar estomacal: (relativo al estómago) stómachi
a uno la propia -, áliquem honoríficis verbis (gen). Sin: ad stómachum áttinens // (que
prósequi; gozar de la - de alguno, ab áliquo aprovecha al estómago) stómacho útilis vel
magni existimari; magni apud áliquem esse; perútilis, e // (que tonifica el estómago y fa-
haber adquirido la - de alguien, existima- vorece la digestión) stómachum stímulans vel
tione florere apud áliquem. corróborans. Sin: stómachi vim ácuens; di-
gestíbilis, e; pépticus // ( medicamento -) sto-
estimulador: instrumentum stimulatórium. mátice, es f.

estimulante: adj stímulans vel instímulans, estomalgia: stomálgia sive -algīa, ae f. Sin:
antis. Sin: éxcitans // sust irritamentum, i n ; oris dolor vel dolores.
irritamen, mĭnis n. Sin: concitamentum.
Uso: ser un - para el estómago, stómachum estomático: (concerniente a la boca) stomá-
excitare. ticus, a, um. Sin: oris (gen); ad os spectans.

417
estomatitis

estomatitis: stomatitis, is f. Sin: oris inflam- Uso: subir al -, suggestum ascéndere,


mátio, inflátio; oris membranarum inflátio. conscéndere; (in) suggestum scándere.

estomatología: stomatológia sive -logīa, ae estrangulación: strangulátio, onis f; strangu-


f. Sin: dentária sciéntia vel ars; de oris natura latus, us m.
doctrina, disciplina; de oris morbis rátio.
estrangulado: strangulatus, a, um.
estomatológico: stomatológicus, a, um. Sin:
ad stomatológiam pértinens. Uso: examen -, estrangulador: adj strángulans, antis // sust
inspéctio stomatológica; tratamiento -, cura strangulator, oris m.
vel curátio stomatológica.
estrangular: strangulare.
estomatólogo: stomatólogus, i m. Sin: sto-
matológiae peritus; vir dentáriae artis (vel estranguria: strangúria sive -gurīa, ae f. Sin:
sciéntiae, vel doctrinae, vel disciplinae) peri- urinae difficultas; urinae tórmina (-um npl)
tus. vel stillicídia (-orum npl).

estomatoscopio: stomatoscópium, ii n. estrás: lapis strassianus.

Estonia: Estónia vel Aestónia, ae f. estratagema: strategēma, ătis (gen pl


-măton) n. Sin: cállidum consílium; versútia,
estonio: (natural de Estonia) Estoniensis, is; ae f ; astus, us m. Uso: - militar, militaris
Estonus, i; Eston, onis; Aestonus, i m // adj astus.
estoniensis, e; estónicus; Estóniae (gen). Sin:
ad Estóniam áttinens // (lengua hablada por estratega o estratego: strategus, i m. Sin: vir
los estonios) lingua estónica. rei militaris peritus.

estopa: stuppa, ae f. Uso: tapar con -, stuppā estrategia: stratégia sive -tegīa, ae f. Sin:
obturare. stratégica ars, doctrina, disciplina, rátio,
sciéntia; strategi vel summi strategi disci-
estor: cortina, ae f. plina; imperatória ars; belli rátio; doctrina
béllica, rei militaris sciéntia. Uso: las reglas
estornino: sturnus, i m. de la -, praecepta imperatória.

estornudar: sternutare. estratégicamente: ex béllicae artis praecep-


tis.
estrabismo: strabismus, i m. Sin: oculorum
distórtio vel právitas. Uso: adolecer de -, estratégico: (concerniente a la estrategia)
strabismo (vel oculorum distortione, vel stratégicus, a, um. Sin: imperatórius; ad
oculorum pravitate) laborare; afecto de -, stratégiam (vel ad strategum) spectans; ad rei
strabo, ōnis m; strabus, i m. militaris sciéntiam pértinens. Uso: plan -,
belli gerendi rátio; punto -, locus idóneus;
estradivario: fidícula violina stradivariana. por razones -, propter belli rationem; según
las reglas -, v. estratégicamente; hacer un
estrado: suggestus, us m; suggestum, i n. movimiento - de tropas, copias peropportune

418
estrés

movere vel dispónere; tomar una medida - ble, dextrum sidus (-dĕris n); he nacido bajo
(astuta), cállidum consílium cápere vel inire buena -, amico sídere ortus sum; felíciter
// (conocedor del arte de la estrategia) rei mihi natus sum; nacido con mala -, malo
militaris peritus. astro natus, vel sinistro fato génitus // fig,
hacer ver las -, acérrimo dolore áliquem af-
estratificación: stratificátio, onis f. Sin: fícere; poner a uno en las -, áliquem stellis
strúctio (-onis f) vel structura tabulatorum insérere; astris inferre vel áddere; in astra
instar. edúcere; ad astra vel ad sídera ferre, míttere,
tóllere; summis vel máximis láudibus efferre;
estratificar: tabulatim exstrúere vel strúere. summis láudibus ad caelum efferre; ad cae-
lum extóllere láudibus; ver uno las -, doloris
estratigrafía: stratográphia sive -graphīa, ae vi violenter áffici // (fig, persona que sobre-
f. sale extraordinariamente) áliqua re ex-
cellens, éminens, praecellens, praestans. Uso:
estratigráficamente: stratográphice. - cinematográfica, actrix illa cinematográ-
phica celebérrima.
estratigráfico: stratográphicus, a, um. Sin:
ad stratográphiam áttinens. estrena: (regalo que se da en señal de felici-
dad o en recompensa de un servicio) strena,
estratígrafo: stratógraphus, i m. ae f. Sin: donum. Uso: dar, recibir una -, stre-
nam dare, accípere.
estrato: stratum, i n. Sin: ordo, dĭnis m. Uso:
estratos sociales superiores, sociália strata estreñido: (que padece estreñimiento) stýpti-
superiora; estratos de la opinión pública, pú- cus, a, um. Sin: alvo adstrictus; alvo adstricta
blicae opinionis órdines. (obstructa, restricta, compressa, dura) labo-
rans; alvi durítiā (vel durítie) affectus; astríc-
estratósfera o estratosfera: stratosphaera, tior alvo // (fig, avaro, mezquino) sórdidus.
ae f. Sin: aethéreum spátium.
estreñimiento: alvi duríties (-ēi f). Sin: alvus
estratosférico: stratospháericus, a, um. Sin: (-i f) adstricta, obstructa, restricta, compressa,
ad stratosphaeram spectans. dura; venter adstrictus ... Uso: mitigar el -,
(alvi vel ventris) durítiam lenire, emollire,
estrecho: Geogr fretum, i n. Uso: - de Gi- mitigare; provocar -, alvum vel ventrem
braltar, Fretum Gaditanum. astríngere, restríngere, comprímere; sanar el -,
durítiem sanare vel purgare; sufrir de -, diffi-
estrella: stella, ae f. Sin: astrum, i n; sidus, cíliter (difficulter, difficíllime) excérnere; su-
dĕris n; en pl, también ignes aethérei, aethé- perar el -, alvum movere.
rii, sidérei; caelestes faces. Uso: - ensorti-
jada, stella cincinnata; - errante, stella errans, estreptococo: streptococcos vel streptococ-
errática, vaga, vagans; - fija, stella inerrans, cus, i m.
haerens, affixa caelo, immóbilis, perennis; -
fugaz, stella tránsvolans; - polar, stella ad estreptomicina: streptomycina, ae f; strep-
septentriones vergens; - con cabellera, stella tomycinum, i n.
crinita vel comans; lluvia de estrellas, stella-
rum plúvia // (fig, suerte, destino) - favora- estrés: conténtio enervans. Sin: conténtio ví-

419
estresante

rium; nímia conténtio ánimi. estro: (estímulo) mentis incitátio et motus //


(ardor) ánimi ardor. Sin: ingénii fervor vel
estresante: vírium contentione enervans. aestus (-us m); íntima ánimi permótio // (ins-
piración) spíritus, us m. Sin: instinctus, us m;
estría: (cada una de las rayas en hueco que oestrus, i m. Uso: - poético: spíritus poéticus;
suelen tener algunos cuerpos) stria, ae f. poéticus afflatus (-us m) vel aestus (-us m);
poëtárum afflatus; poéticae mentis afflatus;
estriación: Zool striatura, ae f. poëtandi vena; poética virtus vel facultas.

estriado: striatus, a, um. Sin: striis ornatus estrobo: struppus, i m.


vel excavatus.
estrobofotógrafo: strobophotógraphus, i m.
estriar: (alterar una superficie formando en
ella estrías) striare. Sin: strias fácere; in strias estroboscopia: stroboscópia sive -scopīa, ae
excavare; striis exornare. f.

estriberón: fulcrum próminens. estroboscopio: stroboscópium, ii n. Sin:


instrumentum stroboscópicum.
estribillo: (verso o versos que se repiten) in-
tercalaris versus sing ; versus intercalárii pl. estrofanto: strophantus híspida. Uso: medi-
Sin: rédiens versus vel stropha, ae f // (pala- cina hecha con -, medicamentum ex stro-
bra o expresión que alguna persona emplea phanto híspida.
por hábito vicioso con demasiada frecuen-
cia) verbum intercalare vel intercalárium; lo- estrógeno: oestrógenum, i n. Sin: medica-
cútio intercalaris vel intercalária // (cantilena) mentum oestrógenum.
cantilena, ae f. Sin: cantículum; cantiúncula,
ae f. Uso: repetir siempre el mismo -, eandem estroncio: stróntium, ii n.
cantilenam cánere; eandem semper recantare
cantilenam. estropajo: scópula (-ae f) spártea. Sin: spár-
teum penículum // fig nullīus prétii res. Sin:
estribo: (especie de escalón para subir y contemptíbilis res.
bajar del caballo) stápia, ae f . Sin: stápeda,
ae f; stapes, ĕdis f; stapha; stáphium; mitiscus, estructura: structura, ae f. Sin: forma; com-
i m. Uso: fig, perder uno los -, de mente déici; pago, gĭnis f; compages, is f. Uso: - edilicia,
patiéntiam abrúmpere (impacientarse); ira aedificialis structura; la - de la Iglesia, struc-
exardéscere (irritarse); hacer perder los - a tura Ecclésiae; - fundamentales de la Iglesia,
alguien, de mente áliquem deturbare // (ma- necessária Ecclésiae forma; - gramaticales,
cizo, contrafuerte) sustentáculum, i n // (uno structurae grammaticales; - prefabricada,
de los huesos del oído interno) stapes, ĕdis m. domus praestructa; - rítmica de los versos,
rhýthmica vérsuum structura, - sanitarias,
estribor: déxterum vel dextrum (navis) latus ministéria valetúdinis; - social, compago so-
(-tĕris n). cialis; structura societatis; - de pecado, pec-
cati institutum; structura peccati // géneros de
estricnina: strychnina, ae f; strychninum, i -: románica, gótica, barroco, rococó, rena-
n. centista, gálico imperial, structurae génera:

420
estudio

románicum, góthicum, barocum, conchatum, media, médiae scholae alumnus vel discípu-
renascentiale, gállicum imperiale. lus; - de liceo, alumnus in Lycaeo; - univer-
sitario, academīae (vel universitatis, vel
estructuración: structurae disposítio. athenaei) alumnus; académicus alumnus; - de
derecho, filología, filosofía, matemática,
estructural: structuralis, e. Sin: ad struc- música, psicología, teología ..., iuris, philoló-
turam pértinens. giae (philológicae disciplinae), philosóphiae,
mathemáticae (vel mathematicorum, vel ma-
estructuralismo: structuralismus, i m. Sin: théseos), músicae (vel musicorum, vel modo-
linguística functionalis. rum musicorum, vel harmónices),
psychológiae, theológiae ... studiosus vel au-
estructuralista: adj structuralis, e. Sin: ad ditor; - de letras, adulescens vel iúvenis lit-
structuralismum áttinens // sust structuralismi terarum stúdio déditus; celestial patrono de
peritus, sectator, cultor. los -, caelestis patronus studiosae adulescén-
tiae ( vel iuventutis) ; los -, studentes, ium;
estructurar: secundum structuram dispó- alumni; scholares, ium; scholástici; discen-
nere. tes, ium m; qui discunt.

estuario: aestuárium, ii n. estudiantil: scholaris, e. Sin: scholásticus;


schólicus; discipulorum (gen).
estucado: incrustátio, onis f. Sin: gypsum;
tectura, tectórium. estudiar: studere + dat. Sin: vacare + dat;
stúdiis se dare. Uso: - latín y griego, lítteris
estucador: gypsoplastes, ae m. Sin: gypsá- latinis et graecis studere; - teología, theoló-
rius plastes; crustárius; tector. giae studere pernoscendae.

estucar: gypsare. Sin: crustare, incrustare; estudio: (aplicación del espíritu para com-
tectório exornare, polire, illínere, cláudere, prender o profundizar; conocimientos que se
indúcere, munire, tégere. adquieren estudiando) stúdium, ii n. Uso: -
científicos, doctrinarum vel disciplinarum
estuche: theca, ae f. Uso: - plástico, theca stúdia, - clásicos, studia clássica; - eclesiás-
plástica; - de afeitar, theca rasória; - para ticos, stúdia ecclesiástica; - filológicos, stúdia
guardar agujas, ácuum theca; - para lapice- philológica; - humanísticos, stúdia humana,
ras, theca calamária; - para lápices, theca spirituália, humanitatis; - secundarios, stúdia
graphiária; - para lapiceras o lápices, gra- secundi órdinis; - técnicos, technicorum stú-
phiárium; - de viaje, v. neceser. dia // (aposento donde trabajan ciertas per-
sonas) stúdium, ii n. Sin: cubículum;
estuco: gypsum, i n. Uso: revestimiento de -, tablinum; stúdii conclave (-is n); studiorum
tectura; tectórium; tectórium opus; recubrir zotheca, ae f. Uso: - de un artista, officina; -
con -, tectorio polire vel munire. cinematográfico, stúdium cinematográphi-
cum; - fotográfico, taberna photográphica //
estudiante: studens, entis mf. Sin: alumnus empezar los -, stúdia inire; proseguir los -,
m; alumna f; discípulus; discípula; scholaris, stúdia prósequi; terminar los -, stúdia perá-
is mf; scholásticus, scholástica; discens, ad- gere.
discens mf; auditor m. Uso: - de escuela

421
estudioso

estudioso: studiosus, a, um. Sin: stúdiis dédi- esvástica: crux (crucis f) hamata.
tus. Uso: círculo de estudiosos, studiosorum
círculus. E.T.A. (organización vasca revolucionaria):
grex vascónicus ETA appellatus. Sin: vascó-
estufa: lacónicum, i n. Sin: instrumentum ca- nica consociátio, quae est ETA.
lefactórium; fornax, acis f; hypocaustum.
Uso: - eléctrica, lacónicum eléctricum; - pe- etapa: (lugar donde se detiene un equipo de
queña, laconículum; fornácula, ae f; - eléc- ciclistas, etc.) státio, onis f. Sin: mánsio;
trica con resistencia, fornácula rheóphoro mora; morátio // (pugna o competición de ve-
práedita; - de carbón, lacónicum anthráci- locidad) excursus, us m. Uso: - contra reloj,
num; lacónicum anthracitā alendum; - de excursus adverso horológio; excursus contra
leña, lacónicum lignis comburendis; lacóni- horológium // (trayecto) iter, itíneris n.
cum lignis alendum // codo de la -, tubus
vermiculatus. éter: (esfera aparente que rodea la Tierra)
caelum, i n. Sin: inane, is n // (Fís, fluido
estufilla: (manguito para abrigar las manos) sutil) aether, ĕris (ac -ĕra) m. Sin: aër, áëris
v. manguito // (braserillo para los pies) fó- (ac áërem vel áëra) m // (Quím, líquido muy
culus, i m. Sin: excípula (-ae f) vel excípulum volátil) aether, ĕris m. Uso: - etílico, sulfú-
(-i n ) pédibus fovendis vel calefaciendis. rico, aether aethýlicus, sulphúricus.

estupefaciente: adj stupefáciens vel obstu- etéreo: (perteneciente al éter) aethérius, a,


pefáciens, entis. Sin: mirus; miríficus // sust um. Sin: áetheris (gen); ad áethera spectans.
stupefáciens, entis n. Sin: soporíferum, i n; Uso: onda -, áetheris unda // (poét, pertene-
medicamentum stupefactivum, somníferum, ciente al cielo) caelestis, e.
soporíferum.
eterismo: aetherismus, i m. Sin: toxicátio.
estupidez: (torpeza notable en comprender
las cosas) stupíditas, atis f. Sin: stupor ánimi; eterización: aetherizátio, onis f. Sin: anaes-
insúlsitas; stultítia // (dicho propio de un es- thésia aethérica.
túpido) stulte dictum. Sin: stultum dictum //
(hecho propio de un estúpido) stulte vel in- eterizar: aetherizare. Sin: (Quím, reducir al
epte factum. Sin: stultum factum; stultum estado de éter) in áethera redígere, vértere,
fácinus (-nĕris n); res (rei f) stulta. convértere; (Med, adormecer con el éter) áe-
there sensus alienare.
estúpido: stúpidus. Sin: stultus; fátuus; hebes
(-ĕtis; abl -ĕti); truncus; ineptus; insulsus. eternal: aeternalis, e. Sin: aeternábilis.

estuprador: stuprator, oris m. Sin: fututor; eternamente: aeternáliter. Sin: aeterno.


qui fútuit. Uso: - de niñas, parvularum fututor.
eternit: aeternirtes, ae m. Sin: amiántina vel
estupro: stuprum, i n. durábilis tégula.

estuquista, v. estucador. eternizar: aeternare.

esturión: acupenser vel acipenser, ĕris n. eteromanía: aetherománia sive -manīa, ae f.

422
etites

Sin: áetheris aethílici súmptio voluptária. desde el punto de vista -, iuxta etymológiam;
ad originationem quod áttinet.
ética: éthica, ae f; éthice, es f. Sin: philosó-
phia moralis; de móribus disciplina. Uso: - etimologista: etymólogus, i m; etymologista,
social, éthica socialis; con arreglo a la -, ex ae m. Sin: etymológiae cultor, peritus, studio-
móribus; ex éthicae praeceptis. sus; etymológiae callens, cállidus; nóminum
enodandorum peritus, studiosus; in enodan-
etileno: aethylene, es f; aethylenum, i n. dis origínibus peritus.

etílico: aethýlicus, a, um. etimologizar: etymológiam investigare. Sin:


oríginem nóminum (vel vocum, vel vocabu-
etilismo: aethylismus, i m. Sin: vinoléntia; v. lorum, vel verborum) inquírere; studiose ex-
alcoholismo. quírere unde nómina (vocábula, verba) sint
ducta vel unde voces sint ductae.
etilo: aethyle, es f; aethylis, is m.
etimólogo, v. etimologista.
etimología: (ciencia que estudia el origen de
las palabras) etymológia sive -logīa, ae f // etiología: (Filos, estudio de las causas de un
(origen particular de una palabra; razón de orden determinado de efectos) aetiológia sive
su significación y forma) étymum vel éty- -logīa, ae f. Sin: causarum inquisítio; rerum
mon, i n. Sin: vis, origo (-gĭnis f), enodátio, causarum stúdium // (Med, parte de la medi-
explicátio, interpretátio nóminis; nóminis ori- cina que tiene por objeto el estudio de las
ginátio; verbi vel verborum origo; vocis (vel causas de las enfermedades) aetiológia, ae f.
nóminis, vel vocábuli) origo; etymológia Sin: morbi causarum inquisítio; doctrina de
vocis; verbi vis. Uso: - popular, sin base morborum causis.
científica, originátio ad pópuli sensus accom-
modata, non a litteratorum profecta officinis; etiológico: aetiológicus, a, um.
según la -, secundum etymológiam; averi-
guar la -, appellationis étymon éxsequi; bus- etíope: adj aethiópicus, a, um // sust
car la - de las palabras, oríginem nóminum Áethiops, pis m. Sin: Aethíopus, i m.
(vel vocum, vel verborum) scrutari vel exquí-
rere; dar la - de un vocablo, nomen vel ver- Etiopía: Aethiópia, ae f.
bum explicare unde ductum sit; vocem
explicare unde ducta sit; nomen (vel vocem, etiqueta: (marca, señal o marbete) nota, ae f.
vel verbum) enodare; establecer la -, verbo- Sin: pittácium. Uso: - engomada, agglutina-
rum oríginem explicare. tória schédula // (ceremonial que se observa
en los palacios y en actos públicos solemnes)
etimológicamente: etymológice. Sin: ex orí- v. ceremonial // (ceremonia en la manera de
gine vel (si se trata del significado) ex vi nó- tratarse) officiósitas, atis f. Sin: morum ele-
minis, vocis, verbi. gántia; probatus mos et usus; según la -, ex
more; sin -, simpliciter; nullo apparatu; con-
etimológico: etymológicus, a, um. Sin: ad ducirse con arreglo a la -, ut probatus usus,
nóminis (vel vocis, vel verbi) oríginem pérti- probatusque mos postulat, se gérere.
nens (si se trata del origen); ad nóminis vim
áttinens (si se trata del significado). Uso: etites: aëtites, is m. Sin: ferrum oxydatum.

423
etimoides

etmoides: ethmóides, is n. Sin: nárium mea- eufemismo: euphemismus, i m. Sin: verbi vel
tus (-us m). verborum mitigátio; dictionis vel locutionis
mitigátio; mitigata díctio, locútio; mitigata
étnico: éthnicus, a, um. verba; verba lénia; verbi lénitas. Uso: em-
plear un -, lenitate verbi rei tristítiam miti-
etnografía: ethnográphia sive -graphīa, ae f. gare; trístia dícere melióribus (vel mitigatis)
Sin: descríptio morum géntium. verbis; para usar un -, ut léviter (vel levís-
sime) dicam.
etnográfico: ethnográphicus, a, um.
eufonía: euphónia sive -phonīa, ae f. Sin: so-
etnógrafo: ethnógraphus, i m. Sin: ethnográ- nóritas, vocálitas; soni vel vocis suávitas;
phiae cultor, peritus, studiosus. suavis dulcisque sonus.

etnología: ethnológia sive -logīa, ae f. Sin: eufónico: euphónicus, a, um. Sin: vocalis;
doctrina de géntium natura (vel índole) et suavis; bene sonans.
móribus.
euforia: euphória sive -phorīa, ae f. Sin:
etnológico: ethnológicus, a, um. ánimi elátio, serénitas, hiláritas, iucúnditas;
ánimus serenus, hílaris, hílarus, iucundus,
etnólogo: ethnólogus, i m. Sin: ethnológiae laetus; mens laeta . Uso: - en el hablar, eló-
cultor, peritus, studiosus. quii (vel loquendi) hiláritas vel iucúnditas.

etología: ethológia sive -logīa, ae f. eufórico: euphóricus, a, um. Uso: soy -, eu-
phóricus sum; ánimo elato (vel sereno, vel hí-
etológico: ethológicus, a, um. lari vel hílaro, vel iucundo, vel laeto) sum.

etólogo: ethólogus, i m. eugenesia o eugenética: eugénia sive -genīa;


eugénica vel eugenética, ae f. Sin: eugenética
etruscología: doctrina rerum etruscarum. disciplina; doctrina de sana súbole procre-
anda; rátio vel exquisítio bonae oríginis.
eucaristía: eucharístia sive -ristīa, ae f. Sin:
sacra synaxis (-is vel -ĕos); augustum altaris eugenésico: eugenéticus. Sin: felíciter géni-
sacramentum; sacramentum Córporis Dó- tus; ad eugéniam spectans; ad sanam ac fe-
mini. Uso: celebrar, concelebrar la -, eucha- licem procreationem pértinens.
rístiam celebrare, concelebrare.
eugénesis, v. eugenesia.
eucarístico: eucharísticus, a, um.
eugenismo: eugenismus, i m.
eudemonismo: eudaemonismus, i m. Sin:
eudaemonológia sive -logīa. eupepsia: eupepsis, -is f; eupépsia sive -pep-
sīa, ae f. Sin: bona digéstio; fácilis digéstio
eudemonístico: eudaemonísticus, a, um. vel concóctio.

eudiómetro: eudiómetrum, i n. eupéptico: adj eupépticus, a, um. Sin: diges-


tórius; ad digerendum aptus // sust remédium

424
evangeliario

ad cibum concoquendum aptum. eurovisión: eurovísio, onis f. Sin: televísio


in Europa; horama (-ătis n) europaeum; tele-
eurasiático: eurasiáticus vel eurasianus, a, orasis vel telehorasis (-is f) per Europam.
um.
eutanasia: euthanásia sive -nasīa, ae f. Uso:
Euratom: communis rerum atomicarum - encubierta y subrepticia, practicada abier-
mercatus, qui Euratom audit. Sin: Euratom, tamente o incluso legalizada, euthanásia,
ut aiunt; europaea de vi atómica commúnitas; tecta quidem et prorepens aut quae palam pe-
europaea de adhibenda vi atómica commúni- rágitur vel iure étiam ipso permíttitur.
tas.
eutimia: euthýmia sive -thymīa, ae f. Sin: se-
euritmia: eurýthmia sive -rythmīa, ae f. Sin: rena doloris tolerántia; tranquilla angorum to-
concínnitas, atis f; concinnitudo, dĭnis f; apta lerántia.
disposítio.
eutrapelia: eutrapélia, ae f. Sin: iucúnditas,
eurítmico: eurýthmicus, a, um. affabílitas, hiláritas, cómitas, atis f.

euro: (unidad monetaria común a los Esta- evacuación: evacuátio, onis f. Sin: egéstio;
dos de la Unión Europea) euro, onis m; euro- exinanítio; exonerátio. Uso: tapón de - (en
nus, i m. Sin: euronummus; moneta vel los motores), valva evacuationis.
pecúnia eurónica; nummus vel númmulus
eurónicus; europecúnia; euromoneta. Uso: evacuar: evacuare. Sin: vacuefácere. Uso:
relativo al -, eurónicus; partidario del -, eu- miles de personas fueron evacuadas, mília
ronus, i m; fautor euronis; adversario del -, hóminum evacuati sunt.
antieuronus, i m; adversárius euronis.
evadir: vitare, evitare, devitare. Sin: decli-
eurocheque: assignátio europaea. nare áliquid vel ab áliqua re; effúgere áliquid
vel ab (vel ex ) áliqua re; defúgere; elúdere //
Europa: Europa, ae f. Uso: - Central, Orien- evadirse, evádere. Sin: aufúgere, effúgere de
tal, Europa Centralis, Orientalis. (vel ex, vel ab) + abl.

europeísmo: (predilección por las cosas de evaluable: evaluábilis, e. Sin: aestimábilis.


Europa) europaeismus, i m // (carácter euro-
peo) mens (mentis f) europaea. evaluación: evaluátio, onis f. Sin: aestimátio.
Uso: Centro de -, institutum, quod est Cen-
europeísta: europaeista, ae m. Sin: coniunc- trum Evaluationis; - global, evaluátio globa-
tionis europensis fautor. lis.

europeizar: europaeizare. Sin: europaeum evaluador: adj evaluatórius, a, um. Sin: aes-
cultum indúcere; ad Europaeorum cultum re- timatórius // sust evaluator, oris m. Sin: aes-
dígere. timator.

europeo: adj europaeus, a, um; europensis, evaluar: evaluare. Sin: aestimare.


e.
evangeliario: evangeliárium, ii n. Sin: evan-

425
evangélico

gélia, orum npl; liber evangeliorum. sio.

evangélico: (relativo al evangelio) ad evan- evasiva: effúgium, ii n. Sin: tergiversátio;


gélia pértinens. Sin: ad doctrinam christia- pseudóthyrum.
nam áttinens // (relativo a las Iglesias
surgidas de la Reforma) evangélicus, a, um // evasivamente: evasive. Sin: ambígue; dúbie;
(miembro de dichas Iglesias) evangélicus, i eludendo.
m.
evasivo: evasivus, a, um. Sin: ambíguus; in-
evangelio: evangélium, ii n. Sin: doctrina certus; eludens; elusivus; rem non attingens.
christiana. Uso: responder de una manera -, incertis
responsis áliquem implicare.
evangelista: evangelista, ae m. Sin: evangélii
scriptor. evemerismo: euhemerismus, i m. Sin: euhe-
meriana vel evemeriana doctrina; euheme-
evangelización: evangelizátio, onis f. Sin: riana vel evemeriana mythológiae
evangélii praedicátio. Uso: nueva -, nova interpretandae rátio.
evangelizátio.
evento: (suceso importante y programado)
evangelizador: evangelizator, oris m. Sin: eventus, us m. Uso: - histórico, eventus his-
evangélii predicator vel praeco (-onis f). tóricus.

evangelizar: evangelizare. Sin: (predicar el eventualmente: forte. Sin: si forte; casu; for-
evangelio) evangélium praedicare; Christum tuíto; si occásio vénerit; si necesse erit.
praedicare; (enseñar el evangelio) áliquem
evangélium docere. Uso: - a los pueblos, evidencia: evidéntia, ae f. Sin: perspiciéntia
Christiana doctrinā gentes excólere; evangélii rerum; illustrátio; perspicúitas.
luce pópulos illustrare.
evitabilidad: evitabílitas, atis f.
evaporación: vaporátio vel evaporátio, onis
f. Sin: exhalátio; respirátio. Uso: la - de las evitable: evitábilis, e.
aguas, vaporátio aquarum; aquarum respirá-
tio. evocación: evocátio, onis f.

evaporar: (convertir un cuerpo líquido o só- evocativo: evocativus, a, um.


lido en vapor) in vaporem (vel in vapores)
convértere vel sólvere // (intr, convertirse en evocatorio: evocatórius, a, um.
vapor) vaporare, evaporare; in vaporem (vel
vapores) converti, solvi, abire // (fig, disi- evolución: (desarrollo) evolútio, onis f. Sin:
parse, desvanecerse) vanéscere vel evanés- cursus vel decursus, us m; progressus, us m;
cere. progréssio, onis f; incrementum, i n. Uso: -
democrática, evolútio democrática; - demo-
evaporatorio: evaporatórius vel evaporati- gráfica, cursus demográphicus; - económica,
vus, a, um. cursus oeconómicus; - social, evolútio socia-
lis; cursus progredientis societatis; - de las
evasión: evásio, onis f. Sin: effúgium; eláp-

426
examen

especies, evolútio phylogenética // (varia- inflátius commemorare; ensalzarse -, se ef-


ción) mutátio, onis f. Uso: - fonética, mutátio ferre insolenter.
phonética.
exagerado: (en el lenguaje) inflatus, a, um.
evolucionismo: evolutionismus, i m. Sin: Sin: elatus atque exaggeratus. Uso: eres -,
rátio evolutionis; doctrina evolutionalis. rem verbis exággeras // (excesivo) nímius, a,
um. Sin: immódicus; immoderatus; immo-
evolucionista: evolutionista, ae m. Sin: dar- destus; intémperans, intemperatus; effusus
vinismi fautor; fautor rationis evolutionis; (respecto de sentimientos); profusus, ínsolens
darvinianae doctrinae sectator, assectator, (respecto de gastos). Uso: alabanzas -, effu-
fautor. síssimae laudationes; alegría -, laetítia ef-
fusa; gastos -, sumptus effusi; - en los gastos,
evolutivo: evolutivus, a, um. Sin: ad evolu- ínsolens in pecúnia.
tionem spectans.
exagerar: (encarecer) áliquid exaggerare
exabrupto: inéptiae, arum fpl. Sin: stulte dic- (verbis). Sin: áliquid augere; áliquid augere
tum. Uso: soltar un -, áliquid stulte dícere; verbis ; áliquid extóllere; áliquid in maius ex-
soltar exabruptos, ineptire; ineptias proferre. tóllere; áliquid praeter modum extóllere //
(dar proporciones excesivas a una cosa) áli-
exactitud: exactitudo, dĭnis f. Sin: diligéntia, quid nimis augere. Sin: nimis magnum fácere
ae f; accurátio; perféctio. Uso: - de la pronun- áliquid // (propasarse) in áliqua re modum
ciación, exactitudo pronuntiationis; con -, excédere. Sin: finem et modum transire; ní-
adamussim; accurate; diligenter; perfecte; mium esse in áliqua re. Uso: - en los gastos,
con - absoluta, summā curā. sumptu extra modum excédere; - en el ha-
blar, verbis extra fines égredi; nímium dí-
exactor: exactor, oris m. Sin: apodecta, ae m ; cere; (faltando a la verdad) veritatem égredi;
coactor; collectárius; vectigálium curator; plus dícere quam pátitur véritas; in falsum
pórtitor (aduanero de un puerto). augere áliquid; ¡no hay que -!, ne quid
nimis!; toma, pero sin -, módice bibe.
exageración: (acción y efecto de exagerar)
exaggerátio, onis f. Sin: elátio; superlátio; exaltación: - de la Santa Cruz, Exaltátio
amplificátio // (cosa que traspasa los límites Sanctae Crucis.
de lo justo, verdadero o razonable) nímium,
ii n (exceso). Sin: immoderátio, immodéstia, ex alumno: hesternus alumnus. Sin: prístinus
intemperántia (inmoderación); effúsio (ex- discípulus; quondam alumnus; quondam dis-
ceso en los gastos, en los sentimientos); pro- ciplinae alicúius alumnus. Uso: mi -, quon-
fúsio (exceso en los gastos). Uso: toda - es dam disciplinae meae alumnus.
viciosa, vítium est quod nímium est; sería
una - decir que..., nimis violentum est dícere examen: (investigación, indagación) inves-
(con ac e inf). tigátio, onis f. Sin: inquisítio; inspéctio; scru-
tátio; perscrutátio; explorátio; recognítio;
exageradamente: nimis. Sin: immoderate; discússio; examen, mĭnis n. Uso: - clínico,
immódice; immodeste; intemperanter; prae- médico, clínica, médica inspéctio; - de con-
ter modum; (en el hablar) insolenter; inflá- ciencia, examen consciéntiae; recognítio vel
tius. Uso: conmemorar - a alguien, áliquem inquisítio sui; discússio consciéntiae; hacer

427
examinador

el - de conciencia, censuram sui ipsīus ágere, xión) considerátio, onis f. Sin: recognítio.
gérere; consciéntiam excútere; perscrutari se; Uso: libre - de la doctrina cristiana, de la Sa-
in se ipsum inquírere; interrogare ánimum grada Escritura, líberum de christiana doc-
suum; in suam mentem introspícere; excútere trina iudícium; en el contexto simplem
se; ánimum excútere; - de los registros, ins- líberum iudícium; líbera sacrarum scriptura-
péctio tabularum // (prueba que se hace de la rum interpretátio; en el contexto simplem lí-
idoneidad de una persona para el ejercicio bera interpretátio; después de un atento -, re
y profesión de una facultad, oficio o ministe- perspecta; después de un maduro -, re diu
rio, o para comprobar o demostrar el apro- multumque ponderata // (deliberación, con-
vechamiento en los estudios) examen, mĭnis sulta) deliberátio, onis f. Sin: disputátio;
n. Sin: probátio, onis f; perículum; experi- quaestio. Uso: el asunto requiere un largo -,
mentum. Uso: - escrito, examen scriptum; res habet multam deliberationem; pienso que
examen scripto vel per lítteras faciendum, ha- hay que hacer un más amplio - de la cues-
bendum (antes de rendirlo); perículum tión, ego ámplius deliberandum cénseo; so-
scripto vel per lítteras factum, hábitum (des- meter algo a -, in quaestionem vocare áliquid
pués de rendirlo); - oral, examen orale; exa- // (interrogatorio) interrogátio, onis f. Uso: -
men ore vel viva voce faciéndum, habendum de testigos, téstium interrogátio; hacer el - de
(antes de rendirlo); perículum ore vel viva los testigos, testes interrogare.
voce factum, hábitum (después de rendirlo);
- práctico, prácticum experimentum; - teó- examinador: (persona que examina) investi-
rico, theóricum examen; arancel de -, tribu- gator, oris m. Sin: explorator; indagator; (que
tum pro perículo subeundo; - de literatura, averigua interrogando) quaesitor; inquisitor;
de matemática, de historia, etc., examen de fig appensor, oris (el que pesa) // (- escolar)
lítteris, de mathemáticis, de historia, etc.; pe- examinator, oris m. Sin: exquisitor; probatio-
rículum in (vel de) lítteris, in (vel de) mathe- nis árbiter (-tri m) vel iudex (-dĭcis m); qui
máticis, in (vel de) história, etc.; mesa de -, explorat vel exquirit quid alumni sciant (vel
examinatores, um mpl. Sin: probationis árbi- didícerint). Uso: - sinodal, examinator vel
tri vel iúdices // aprobar, pasar un -, examen iudex synodalis; iudex administris sacrorum
superare; probari; perículum (in vel de litte- probandis.
ris, etc.) superare, evíncere, eluctari; aprobar
el - público (o de Estado), exámine público examinando: examinandus, a, um. Sin: petī-
probari; desaprobar el -, perículum non su- tor; candidatus.
perare; rendir -, perículum fácere, subire;
examen subire; exámine explorari; rendir - examinar: (investigar, indagar) investigare.
de algo, de alguna materia, periclitari de (vel Sin: explorare; indagare; examinare; perpén-
in) áliqua re; perículum fácere in áliqua dis- dere; péndere. Uso: - la propia conciencia,
ciplina; he de rendir un -, examen mihi su- consciéntiam perscrutari; todo juez corrupto
beundum est; rendir - de conducción, examina mal la verdad, male verum exámi-
probationem vehendi autocinéticam subire; nat omnis corruptus iudex // (- interrogando)
rendir - de todas las materias, disciplinarum quáerere (áliquid; de áliqua re). Sin: inquí-
ómnium perículum fácere; repetir el -, perí- rere (de áliqua re); experiri interrogando.
culum íterum fácere; tomar -, examinare; Uso: - el ánimo, la índole, el juicio, la cien-
exámine áliquem explorare; explorare, exquí- cia, la pericia de uno, alicúius ánimum, ín-
rere quid áliquis sciat vel didícerit; alicúius dolem, iudícium, sciéntiam, perítiam
doctrinam temptare // (consideración, refle- interrogando experiri; - a los testigos, testes

428
exceptuación

interrogare // (revisar, inspeccionar) probare. rium mechánicum; chamulcus fossórius.


Sin: spectare; recensere (áliquid) ; cognós-
cere (áliquid vel de áliqua re); temptare. Uso: exceder: - el peso, praeponderare. Uso: - el
- el código, códicem recognóscere; - la mo- peso en cinco kilos, quinque chil(i)ográm-
neda, la virtud, pecúniam, virtutem probare; mata praeponderare.
- las actas, de actis cognóscere // (observar
con ojo crítico) observare. Sin: inspícere. excelencia: (título honorífico) Excelléntia, ae
Uso: - todas las partes del cuerpo, omnes f. Uso: ¿Vuestra - viene solo?, Excelléntia tua
partes córporis inspícere // (considerar, pon- sola venit? // (superior calidad o bondad) ex-
derar) considerare (áliquid vel de áliqua re). celléntia, ae f. Sin: praestántia (en algo, alicú-
Sin: ponderare; perpéndere. Uso: - el pro y el ius rei). Uso: por -, per excelléntiam vel per
contra de algo, in utramque partem áliquid eminéntiam.
perpéndere // (tratar, discutir, deliberar) con-
súlere (áliquid, de áliqua re); deliberare (de excéntrica: (pieza que gira alrededor de un
áliqua re); agitare (áliquid, de áliqua re); dis- punto que no es su centro de figura) excen-
putare; dissérere (áliquid, de áliqua re) // trum, i n. Sin: cámmia.
(tomar examen) v. examen.
excentricidad: (estar fuera del centro) a
exantema: exanthēma, ătis n. Sin: exánthe- médio abhorrere // (extravagancia) excentrí-
sis; pustulátio; cutis efflorescéntia. citas vel eccentrícitas, atis f. Sin: insoléntia;
morósitas; (dicho excéntrico) témere vel in-
exantemático: exanthemáticus, a, um. solenter dictum; (hecho excéntrico) témere
vel insolenter factum. Uso: - de carácter, in-
exarca: exarchus, i m. génii insoléntia.

exarcado: exárchia sive -archīa, ae f; (cargo excéntrico: (de carácter raro, extravagante)
del exarca) exarchi munus (-nĕris n); (digni- ínsolens, entis. Sin: morosus; cerebrosus.
dad de exarca) exarchi dígnitas; (territorio Uso: conducta -, agendi rátio insólita (vel
del exarca) praefectura, ae f; exarchi territó- nova atque mira, vel tortuosa et ínsolens);
rium. hombre -, cerebrosus homo; ser -, praeter
communem morem consuetudinemque ví-
excavación: excavátio, onis f. Sin: fóssio; ef- vere vel ágere // (que está lejos del centro) lo-
fóssio; fossura. Uso: director de las -, fossio- calidad -, locus suburbanus; barrio -,
num magister vel praefectus; director general subúrbium, ii n // (Geom, que está fuera del
de las -, fossionum summus moderator; ma- centro) e medio excedens. Sin: eccentros
terial de -, relíquiae effossae; trabajo de -, (mf), on (n), gen -i.
fossionis ópera ; hacer excavaciones, exca-
vationes dúcere, perágere; fossiones fácere. excepcional: exceptionalis, e. Sin: extraordi-
nárius; insólitus; singularis.
excavador: adj excavans, antis. Sin: fódiens
// sust excavator, oris m. Sin: fossor // (apa- excepcionalmente: exceptionáliter. Sin: per
rato que sirve para excavar) v. excavadora. exceptionem; extraordinárie; singuláriter.

excavadora: excavatórium, ii n. Sin: má- exceptuación: excéptio, onis f. Sin: exclúsio.


china effódiens, fossória, excavans; fossó-

429
excerpta

excerpta o excerta: excerpta, orum npl. mare vel anathematizare; a sacris exclúdere;
de Ecclésia eícere; e fidélium consortione ex-
exceso: nímium, ii n. Uso: - de velocidad, péllere; Ecclésiae communione áliquem pri-
nímia celéritas. vare; sacrorum communione áliquem
privare; sacrorum communionem adímere
excitador: excitatórium, ii n. Sin: - eléctrico, álicui vel ab áliquo; a sacrorum communione
eléctricum excitatórium. áliquem prohibere.

excitar: excitare. Sin: acúere, exacúere; sti- excomunión: excommunicátio, onis f. Sin:
mulare. Uso: - el apetito paseando, obsonare anathemátio; a sacris exclúsio; a fidélium
ambulando famem. consortione expúlsio; Ecclésiae communio-
nis privátio; a fidélium communione reiéctio;
exclamación: exclamátio, onis f. sacrorum communionis adémptio vel privá-
tio. Uso: absolver de la -, ab excommunica-
exclamativo: exclamativus, a, um. tione áliquem absólvere; excommunicationis
poenā liberare; áliquem in sacrorum commu-
exclaustración: exclaustrátio, onis f. nionem recípere vel restitúere; imponer la -,
v. excomulgar; incurrir en -, in excommuni-
exclaustrado: exclaustratus, a, um. cationem incúrrere.

exclusivamente: exclusive. excretorio: excretórius, a, um.

exclusividad: exclusívitas, atis f. Sin: singu- excursión: (viaje por lo común corto) excúr-
láritas; ius exclusivum. sio, onis f. Sin: peregrinátio; peragrátio; iter,
itíneris; excursus, us m; decúrsio. Uso: - na-
exclusivismo: exclusivismus, i m. Sin: ex- vales, excursiones navales; - de recreo, de-
clusória rátio. lectábilis peregrinátio; hacer una - al campo,
rusticanum iter perágere; in rus decúrrere.
exclusivista: exclusivista, ae m. Sin: exclusó-
riae rationis studiosus; ad exclusivismum excursionismo: excursionum stúdium. Sin:
pértinens. peragrandi rátio.

exclusivo: exclusivus, a, um. Sin: exclusó- excursionista: peragrator, oris m. Sin: excur-
rius; próprius; singularis. sor; peragrationum studiosus.

excomulgado: excommunicatus. Sin: Ecclé- excusa: (acción de excusar o excusarse) ex-


siae communionis expers; communione fidé- cusátio, onis f. Uso: nota de -, excusátio
lium privatus; a fidélium consortione scripta // (justificación) satisfáctio, onis f.
expulsus; sacris exclusus vel remotus; (a) sa- Sin: purgátio // (pretexto) praescríptio, onis
cris prohíbitus; sacrorum communione ca- f. Sin: nomen, mĭnis n // (motivo) títulus, i m.
rens, expers, prohíbitus. Uso: - vitando, Sin: causa. Uso: aducir una -, causam inter-
excommunicatus vitandus // fig, e factione pónere; aducir una - legítima, excusatione
expulsus. Sin: a societate exclusus. idónea uti ; alegar como - la edad, excusare
aetatem; dar o alegar su edad como -, aeta-
excomulgar: excommunicare. Sin: anathe- tem afferre; hallar una - adecuada, causam

430
exigencia

idóneam nancisci; no admitir la - de alguien, del Estado a los agentes extranjeros para que
causam alicúius neglégere; proporcionar una puedan ejercer las funciones propias de su
- a alguien, excusationem álicui dare; con la cargo) plácitum, i n. Uso: - real, regale plá-
- de ..., per spéciem + gen; per causam + gen. citum.

excusado: latrina, ae f (defluente aquā ins- exequial: exsequialis, e.


tructa vel ditata). Sin: latrinum, i n; secessus,
us m; postīcum; cella íntima vel secreta exequias: exséquiae, arum fpl. Sin: funus,
(aquae proflúvio instructa vel ditata); loca nĕris n; iusta, orum npl; suprema, orum npl;
(-orum npl) secreta. Uso: taza de -, latrinae exsequiale sacrum; iusta funébria vel exse-
vas (vasis n); vas séssile. quiália. Uso: asistir a las - de alguien, exsé-
quias fúneris alicúius prósequi; celebrar las -
excusar: excusare áliquem álicui vel apud de alguno, alicúius exséquias ágere, cele-
áliquem // excusarse, se excusare álicui vel brare, fácere, réddere.
apud áliquem de áliqua re, vel in áliqua re,
vel quod + indic vel subj, vel ac + inf. Uso: - exergo: exergon vel exergum, i n.
formalmente, formáliter se excusare; - ofi-
cialmente por algo, officiáliter se excusare exfoliador, v. bloc.
pro áliqua re.
exhibición: (acción de mostrar) exhibítio,
execute (Inform), poner en movimiento, onis f. Sin: osténsio. Uso: - deportivas, lúdi-
poner en marcha: run. Sin: péllere; v. run. cra spectácula; - gimnástica, gýmnicum cer-
tamen; gýmnica exhibítio.
exegesis o exégesis: exegēsis, is f. Sin: exe-
gétice, es f; hermenéutica, ae f ; explicátio; exhibicionismo: ostentátio, onis f. Sin: os-
intrepretátio; explanátio. Uso: hacer la -, ex- tentamen, mĭnis n; iactántia; sui ostentandi
plicare; explanare; interpretari. stúdium; nímia sui ostentátio; se palam pro-
ferendi stúdium // (perversión sexual) exhibi-
exegeta o exégeta: exegēta, ae m. Sin: inter- tionismus, i m (córporis).
pres, ĕtis m; explanator; explicator; exegēsis
professor. exhibicionista: ostentator, oris m. Sin: iacta-
tor; sui ostentandi studiosus; se palam profe-
exegético: exegéticus, a, um. Sin: explanató- rendi studiosus.
rius; interpretatórius; ad interpretationem át-
tinens. exhibir: exhibere. Sin: ostentare; osténdere;
praebere; proferre; propónere // exhibirse, se
exención: - del servicio militar, (milítiae) va- ostentare.
cátio, onis f; - de impuestos, de obligaciones,
immúnitas. exhortativo: adhortativus, exhortativus, hor-
tativus, a, um. Sin: monitórius; suasórius.
exequátur: (pase que da la autoridad civil
de un Estado a las bulas o rescriptos pontifi- exhortatorio, v. exhortativo.
cios) exsecútio, onis f. Sin: litterarum aposto-
licarum exsecútio; Apostólicae Sedis decreti exigencia: (pretensión) postulatum, i n; pos-
exsecútio // (autorización que otorga el Jefe tulátio, onis f // (necesidad) necéssitas, atis f.

431
exigir

Sin: res (rei f) necessária. Uso: ceder a las - exógeno: exógenus, a, um. Sin: foris ortus.
experimentales, experimenta admíttere.
exónfalo: exómphalus vel exómphalos, i m.
exigir: exígere áliquid ab áliquo. Sin: impe- Sin: umbilīci hérnia.
rare áliquid álicui.
exorcismo: exorcismus, i m. Sin: dáemonum
eximido: immunis, e. Uso: - del servicio mi- expúlsio.
litar, vacans, antis; immunis milítiā.
exorcista: exorcista, ae m. Sin: dáemonum
eximir: exímere. Sin: liberare. Uso: - a al- expulsor.
guien del servicio militar, álicui milítiae va-
cationem dare. exorcistado: exorcistatus, us m. Sin: exorcis-
térium; exorcistae munus, offícium, ordo.
existencia: exsisténtia, ae f. Uso: demostrar
la - de Dios, Deum esse probare; negar la - exorcizar: exorcizare. Sin: dáemones ex-
de Dios, Deum esse negare. péllere, repéllere, deprecari.

existencial: exsistentialis, e. exosmómetro: exosmómetrum, i n.

existencialismo: exsistentialismus, i m. exósmosis: exósmosis, -is f.

existencialista: exsistentialista, ae m. Sin: exóstosis: (bulto leñoso que se forma en el


exsistentialismi sectator vel fautor; philóso- tallo y en las ramas de algunos árboles)
phus, qui exsistentialismi doctrinam ampléc- exóstosis, is f // (cierto tumor óseo) exóstosis,
titur. is f. Sin: eminéntia vel excrescéntia óssea; os
excrescens.
existencialmente: exsistentiáliter. Sin: ad ex-
sisténtiam quod áttinet. exotérico: exotéricus, a, um.

exocarpio, v. exocarpo. exoterismo: exoterismus, i m. Sin: rátio exo-


térica; doctrina exotérica; doctrina públice
exocarpo: exocarpus, i m. Sin: exterior frúc- trádita vel impertita.
tuum pars.
exotérmico: exothérmicus, a, um.
exocrino: exócrinus, a, um. Sin: extra secer-
nens. Uso: glándula -, glándula exócrina. exótico: exóticus, a, um. Sin: peregrinus; ex-
ternus; adventícius; advectícius (importado).
exoftalmia o exoftalmía: exophthálmia sive Uso: doctrina -, doctrina adventícia; lenguaje
-thalmīa, ae f; exophthalmus, i m. -, exóticus sermo; locución -, peregrina locú-
tio; vocablo -, exóticum verbum.
exoftalmómetro: exophthalmómetrum, i n.
exotismo: peregrínitas, atis f. Sin: rerum exo-
exoftalmos, v. exoftalmia. ticarum stúdium.

exogenético, v. exógeno. expansión: (Fís, acción de extenderse o dila-

432
experiencia

tarse) diffúsio, onis f. Sin: propagátio, onis f tularum // (viaje o marcha) expedítio, onis f.
// (fig, propagación) propagátio. Uso: - polí- Sin: peregrinátio. Uso: - al planeta Marte,
tica, fínium vel impérii propagátio; necesidad expedítio in stellam errantem Martem.
de - política, necéssitas fines producendi,
proferendi, propagandi; impérii propagandi expedidor: expeditor, oris m; expeditioná-
necéssitas // (fig, manifestación efusiva de rius, ii m. Sin: mittens // (empresario de
un afecto o pensamiento) - del ánimo, ánimi transportes) rei mittendae procurator; mis-
diffúsio vel effúsio. Sin: effusus ánimus. sionum procurator; - de mercadería, mitten-
dae mercis procurator; mércibus mittendis
expansionismo: expansionismus, i m. Sin: procurator; - público, del Estado, bastagárius,
expansionis cupíditas, stúdium; fines dila- ii m.
tandi stúdium; impérii propagandi stúdium.
expediente: (conjunto de papeles referentes
expansionista: expansionista, ae m. a un asunto): fascículus, i m. Sin: libellus;
instrumentum; insertum, i n ; inserta, orum
expansivo: expansivus, a, um. Sin: se expan- npl; tabellae, arum fpl; fascículus insertus;
dens (-entis) // (de persona) apertus, a, um. pagellarum fascículus; documentorum séries;
Sin: sincerus. tabularum vel instrumentorum corpus. Uso:
- de una causa, litis instrumentum.
expatriado: exsul, ŭlis mf (patriā, domo).
Sin: prófugus; extorris, e. expedir: (mandar, remitir) míttere. Sin: ex-
pedire.
expectación: (intensidad con que se espera
una cosa) exspectátio, onis f // (fiesta en expeditivo: celer, ĕris, ĕre. Sin: festinus; pa-
honor de la Virgen) Exspectátio partūs Bea- ratus; promptus.
tae Mariae Vírginis.
expendedor, ra: distractor, oris m; distrac-
expectativa: (posibilidad razonable de que trix, icis f. Sin: vénditor vel venditator, oris
algo suceda) exspectátio, onis f. Uso: - eco- m. Uso: - clandestino, vénditor clandestinus.
nómica positiva, exspectátio oeconómica po-
sitiva; conforme a la -, pro exspectatione. expensas: a sus -, suis súmptibus; a - del es-
tado, público sumptu.
expectoración: exscreátio, onis f.; exscreatus
vel screatus, us m. experiencia: experiéntia, ae f. Sin: experi-
mentum; usus, us m. Uso: - connatural, expe-
expectorante: exscreativum, i n. Sin: medi- rimentum naturae consentáneum; la - diaria,
camentum exscreationi adiuvandae; ad usus cotidianus vel quotidianus; larga -,
exscreandum aptum remédium. longa experiéntia; longinqui témporis usus;
- política, usus rei públicae; - precoz, rerum
expectorar: screare vel exscreare. Sin: experiéntia velox; - de las cosas del mundo,
exspectorare; exspúere. rerum saeculárium usus; los frutos de la -,
notiones ex usu partae; individuo de gran ,
expedición: (cosa a expedir) merces mit- homo prudentíssimus; homo usu práeditus;
tenda // (acción de expedir) míssio, onis f . homo multarum rerum usum habens // adqui-
Sin: expedítio. Uso: - de cartas, míssio epis- rir - en algo, áliquid experiri; usum alicúius

433
experimentación

rei experiri; haber hecho - de algo, rem ex- explicación: explicátio, onis f. Sin: explaná-
pertam habere; saber algo por -, áliquid usu tio, onis f.
compertum habere; aliquid usu cógnitum ha-
bere; tener poca -, usu non satis esse; tener explicar: explicare. Uso: ¿quién sabe - esto?,
gran - en algo, in áliqua re usum habere. quis hoc exprímere scit?

experimentación: experimentátio, onis f. explicativo: explanatórius, a, um. Sin: ad


explicandum aptus. Uso: nota -, commentá-
experimental: experimentalis, e. Sin: expe- rium, ii n.
rimento probatus; experientiā innixus; in ex-
perimentis pósitus (que se funda en la explícitamente: expresse. Sin: aperte; clare;
experiencia); experimentis cógnitus (cono- manifeste; expressis verbis (con palabras ex-
cido por experiencia); qui, quae, quod expe- plícitas); nullis ambágibus (sin ambages).
rimentis constat; qui, quae, quod experiendo Uso: prohibir -, planíssime vetare.
(vel experimentis) attíngitur, dignóscitur,
cognóscitur, comprobatur. Uso: ciencias -, exploración: explorátio, onis f. Uso: la - de
sciéntiae vel doctrinae experimentis nixae; las ruinas de Troya, explorátio ruinarum
sciéntiae positivae; dato -, experimenti indí- Troianarum.
cium; medicina -, medicina experimentis
constans vel nixa. explorador: explorator, oris m. Sin: indaga-
tor; speculator; investigator // (escultista) v.
experimentalmente: experiendo vel expe- esta voz.
riundo. Sin: experimento vel experimentis;
usu (por la experiencia o práctica). Uso: se explosión: explósio vel displōsio, onis f. Sin:
aprende -, experiendo vel experimentis dís- dirúptio; erúptio; prorúptio. Uso: - atómica,
citur. atómica dirúptio; - gigantesca, displósio gi-
gantēa vel ingens; - mortífera, mortífera ex-
experimento: experimentum, i n. Uso: - ató- plósio; explosiones de bombas, bombarum
micos, nucleares, experimenta atómica; ato- vel pyrobolorum displosiones ; - de gas, dis-
micorum instrumentorum experimenta; - plósio gasalis vel gasi; fase de -, displosionis
científicos, technicorum experimenta; - tele- gradus (- us m) // fig effúsio, onis f. Sin: erúp-
visivos, experimenta televisífica; - de psico- tio. Uso: - de alegría, effúsio ánimi in laetítia;
logía, experimentum psychológicum. - de vicios, erúptio vitiorum.

experto: peritus, a, um. Sin: exercitatus; ex- explosivo: adj explosivus, a, um. Sin: displo-
pertus; callens; sciens; versatus. Uso: hombre sivus; displōdens; dirumpens // sust matéria
-, peritus vir; ser -, callere; novisse; scire. displodens vel displosiva. Sin: pulvis (-vĕris
m) pýrius vel displosivus.
expiación: (acción) expiátio, onis f // (efecto)
piáculum, i n. Uso: - de los crímenes, expiá- explotación: abusus, us m. Uso: las diversas
tio scélerum; sacrificios de -, piaculária, formas de -, abusūs várii modi.
orum npl; en -, piáculi causā.
explotador: expilator, oris m. Sin: qui ní-
expiatorio: piacularis, e. Sin: lustralis. Uso: mium ex aliena ópera quaestum vel lucrum
cabrón -, piacularis víctima. facit.

434
expresión

explotar: (sacar utilidad) fructum cárpere pública de artículos de industria, ciencias o


vel prómere. Uso: - bosques, silvas cáedere; artes) exposítio, onis f. Sin: exhibítio; ostén-
- un campo, agrum cólere vel excólere; - una sio; pública ostentátio. Uso: - mercantil, mer-
mina, fodinam exercere // (abusar) áliquem ces venales propósitae; - misionera, exposítio
emúngere. Sin: nímium quaestum ex alicúius missionalis vel missionária; - mundial, exhi-
ópera fácere; alicúius óperā laboreque abuti. bítio mundana; - universal, internacional, ex-
Uso: - robando, furtis quaestum fácere; - al posítio universalis, internationalis // - de
Estado, quáestui habere rem públicam; - la aparatos de radio y televisión, exposítio
amistad, la familiaridad, amicítiā, familiari- instrumentorum radiophonicorum ac televi-
tate abuti; - la ignorancia del pueblo, ex ple- sificorum; - de arte total, universae vel totalis
bis ignorántia quaestum fácere; - la miseria artis pública ostentátio; - de cuadros, tábulae
de los pobres, inópiā miserorum abuti; - la propósitae; - de la prensa católica, exposítio
sangre de los pobres, páuperum óperam san- catholicarum scriptionum; librorum epheme-
guinemque quáestui habere. ridumque de re católica expositio; - de retra-
tos, exhibítio imáginum; hacer una - de
exponencial: exponentialis, e.. cuadros, pictas tábulas ad spectandum pro-
pónere; tábulas própalam collocare.
exponente: Mat index, dĭcis m.
expósita: (infans vel puella) expósita, dere-
exponer: Fotogr expónere luci. licta, proiectícia.

exportación: (acción de exportar) exportá- expósito: (infans vel puer) expósitus, derelic-
tio, onis f. Sin: evéctio // (lo que se exporta) tus, proiectícius. Uso: casa de expósitos, bre-
id quod exportatur; ea quae exportantur. Uso: photrophēum, i n; brephotrophīum, ii n;
cerveza de -, cervésia exportatícia // (con- hospítium infántibus alendis.
junto de cosas exportadas) res (rerum) ex-
portatae. Sin: merces (-ium fpl) exportatae. expositor: (persona que expone o interpreta)
expósitor, oris m // (persona que presenta sus
exportado: exportatus, a, um. Sin: evectus. productos u obras en una exposición pública)
tabernáculi exhibitórii custos (-odis m) vel
exportador: adj exportans, antis. Sin: éve- appáritor (-oris m). Sin: tabernáculo exhibitó-
hens, entis // sust exportator, oris m. Sin: rio addictus.
evector; eductor.
expresamente: (claramente) v. explícita-
exportar: exportare. Sin: efferre; evéhere. mente // (ex profeso, con particular intento)
consulto. Sin: déditā óperā.
exposición: (acción y efecto de exponer) ex-
posítio, onis f. Sin: exhibítio. Uso: - de cua- expresión: (manifestación) expréssio, onis f.
dros, exhibítio imáginum; - del Santísimo Sin: declarátio; manifestátio; descríptio; re-
Sacramento, pública Sacramenti Augusti praesentátio. Uso: - ajenas a la auténtica re-
adorátio; hacer la - del Santísimo, Sacramen- alidad de la religión católica, religiosae vitae
tum Augustum pópulo supplicationis causā rationes a germana religione cathólica alie-
propónere // (fig, narración) narrátio vel nae; expresiones de la comunión eclesial, ex-
enarrátio, onis f. Sin: descríptio; explanátio pressiones communionis ecclesialis //
// - fotográfica, exposítio luci // (presentación (palabra) dicta, orum npl. Sin: verba; vocá-

435
expresionismo

bula; copulata verba; coniunctae vel copula- expropiación: expropriátio, onis f. Sin:
tae voces. Uso: - metafóricas, verba translata adémptio; spoliátio; deiéctio; proprietatis pri-
// (locución) díctio, onis f. Sin: enuntiátio; lo- vátio; bonorum adémptio. Uso: - de un fundo,
cútio; phrasis. Uso: - elíptica, curta senténtia; deiéctio de fundi possessione; deiéctio de
enuntiátio ellíptica; - idiomática, peculiaris solo, de possessione fundi; - por pública uti-
locútio // - algebraica, algébrica expréssio, lidad, vindicátio alicúius rei ex rei públicae
rátio, repraesentátio; - de alegría, effusa lae- utilitate facta.
títia // (vivacidad de -) vigor, oris m vel vis
(ac vim; abl vi; pl vires, vírium, víribus) f. expropiar: expropriare. Sin: álicui proprie-
tatem adímere, abrípere, auferre, démere; áli-
expresionismo: expressionismus, i m. Uso: - quem proprietate privare; áliquem
alemán, expressionismus theodiscus vel ger- possessione spoliare; spoliare áliquem áliqua
mánicus. re; áliquem de possessione alicúius rei deí-
cere; áliquem possessiónibus (vel bonis) de-
expresionista: expressionista, ae m. Sin: ex- ícere, deturbare, depéllere, expéllere;
pressionismi sectator. adímere áliquid ab áliquo; adímere áliquid
álicui. Uso: - por pública utilidad, ex rei pú-
expresivamente: expressive. Sin: aperte; blicae utilitate vindicare áliquid.
plane; significanter.
expulsión: expúlsio, onis f. Sin: depúlsio;
expresivo: (referido a cosas) éxprimens, eiéctio; exáctio.
entis. Sin: signíficans; declarans. Uso: ade-
mán -, gestus rem et senténtiam éxprimens; expurgado: (de autor o libro) emendatus, a,
ojos -, óculi loquaces; rostro -, vultus argutus um. Sin: expunctus.
// (referido a expresiones) signíficans, antis;
vívidus; vivus. Uso: palabras - , verba signi- expurgar: expurgare, purgare. Sin: emen-
ficántia; palabras más -, verba plus efficién- dare, corrígere; resecare vel expúngere. Uso:
tia // (referido a conceptos) fortis, e. Sin: hay que - el lenguaje, expurgandus est sermo.
gravis. Uso: discurso-, orátio gravis; senten-
cia -, senténtia fortis. exquisitez: (de comidas) suávitas, atis f; de-
líciae, arum fpl; (de ánimo) nobílitas (-atis f)
expreso: (correo extraordinario) epístula ingénita; (de maneras) elegántia, ae f; (de es-
praepes (-ĕtis). Sin: próperae lítterae (-arum tilo) scribendi lenocínium.
fpl). Uso: por -, citíssimo cursu // (tren rá-
pido) tramen (-mĭnis n) celérrimum. Sin: ha- ex rey: quondam rex. Sin: rex sólio deturba-
maxóstichus citíssimus. tus; rex dignitate auctoritateque spoliatus,
exspoliatus, despoliatus; qui rex fuit vel fúe-
exprimidera, exprimidero o exprimidor: rat.
pressórium, ii n. Sin: máchina éxprimens.
Uso: - eléctrica, eléctricum pressórium; - de extasiarse: (arrobarse, caer en éxtasis) v. éx-
agrios, citreorum pressórium; máchina cítreis tasis // (maravillarse, embelesarse) alicúius
exprimendis. rei admiratione, gáudio, laetítiā, voluptate
perfundi. Sin: summa alicúius admiratione
ex profeso: ex professo. Sin: consílio; indús- (...) áffici; singulari admiratione (...) efferri.
triā; de vel ex indústria.

436
extradición

éxtasis: (arrobamiento del alma que se siente (ad) extra prolátio.


transportada fuera del cuerpo) éxtasis, is f.
Sin: mentis recessus (-us m); ánimi abaliená- exteriorizar: manifestare. Sin: extra pro-
tio; ánimus a córpore abstractus; mens a sén- ferre.
sibus (vel a córpore) revocata; secessus
mentis atque ánimi a córpore; mentis animi- exterminador, ra: exterminator, oris m; ex-
que in Deum raptus (-us m). Uso: caer en -, terminatrix, icis f.
tener -, divino spíritu inflari vel tangi; abalie-
nato a rebus ómnibus ánimo in Deum rapi; a exterminio: excídium, ii n. Uso: campo de -,
sénsibus ábstrahi ac seráphicis liquéscere ar- campus excídii.
dóribus // (estado del alma enteramente em-
bargada por un intenso sentimiento de extintor: exstinctórius, a, um // (sujeto -)
admiración, alegría, etc.) summa admirátio exstinctor, oris m // (aparato -) exstinctórium,
(- de admiración); summa voluptas (- de pla- ii n. Sin: instrumentum exstinctórium; appa-
cer). ratus exstinctórius.

extemporáneo: extemporáneus, a, um. Sin: extirpador: Agr máchina exstirpatória.


extemporalis, e.
extra, v. comparsa.
extensible: extensíbilis, e.
extra-atmosférico: extra-atmospháericus, a,
extensión: (acción y efecto de extender o ex- um.
tenderse; capacidad para ocupar una parte
del espacio) exténsio, onis f. Sin: amplificá- extracción: evúlsio, onis f. Sin: edúctio. Uso:
tio; dilatátio; latitudo. Uso: la - de las fre- - dentaria, evúlsio dentis; - social, genus,
cuencias radiales, frequentiarum nĕris n; stirps, stirpis f.
radiophonicarum extensiones.
extracto: (resumen sustancial de un escrito)
extensivamente: extensive. epítome, es f. Sin: summárium; breviárium;
excerpta, orum npl. Uso: hacer un - de algo,
extensivo: extensivus, a, um. áliquid breviare, cógere, contráhere, strín-
gere, astríngere, constríngere, perstríngere;
extensor: adj extensórius, a, um. Sin: expan- áliquid in epítomen (vel in angustum) cógere;
sórius. Uso: músculo -, músculus extensórius epítome áliquid circumscríbere; breviárium
// (aparato de gimnasia) musculorum exten- alicúius rei perágere // (producto obtenido
sórium. Sin: instrumentum expansórium. por evaporación de un zumo o de una disolu-
ción de sustancias vegetales o animales) ex-
extensómetro: extensómetrum, i n. tractum, i n. Sin: liquor; sucus expressus.
Uso: - de carne, iuruléntia, ae f ; - de sésamo,
extenuación: (enflaquecimiento) mácies, ēi sucus ex sésamo (vel ex sísamo, vel ex sé-
f // (debilitación extremada de las fuerzas) sama) expressus o simplem sucus ex sésamo.
defatigátio, onis f. Sin: languor; lassitudo,
dĭnis f. extradición: tradítio expostulata. Uso: - de
los reos, reorum tradítio; derecho de -, ius
exteriorización: manifestátio, onis f. Sin: tradendi reos; pedir, exigir o reclamar la - de

437
extraditar

alguno, alicúius traditionem pétere, exígere; extrapolación: Mat extrapolátio, onis f.


no tener el derecho de -, iure non pollere tra-
dendi reos. extrapolar: Mat extrapolare.

extraditar: réddere. Sin: trádere expostula- extraterrestre: adj extraterrester, tris, tre; ex-
tum (reum); trádere expostulatam (ream). traterrestris, e. Sin : alienígenus stellaris //
sust extraterrestris íncola (-ae f). Sin: aliení-
extraescolar: extrascholaris, e. gena (-ae m) stellaris.

extraeuropeo: extraeuropaeus, a, um. Sin: extraterritorial: extraterritorialis, e. Sin: di-


haud europaeus; extra Europam pósitus vel cione aliena immunis; pública territórii po-
situs. testate immunis; a pública territórii
auctoritate immunis. Uso: regiones españo-
extrajudicial: extraiudicialis, e. las -, hispánicae regiones extraterritoriales.

extralegal: extralegalis, e. extraterritorialidad: extraterritoriálitas, atis


f. Sin: alienae dicionis immúnitas; públicae
extranjerismo: (afición desmedida a cos- territórii potestatis immúnitas. Uso: derecho
tumbres extranjeras) immódicum consuetú- de -, (públicae) immunitatis ius; ius immuni-
dinis externae stúdium. Sin: immódicum tatis dicionis alienae; gozar del derecho de -,
morum extraneorum stúdium // (voz, frase o públicae immunitatis iure frui.
giro de un idioma empleados en otro) vox ex-
terna. extrauterino: extrauterinus, a, um.

extranjero: (natural de una nación con res- extravagancia: insoléntia, ae f. Sin: nóvitas
pecto a los naturales de cualquier otra) ád- // (discurso extravagante) inepte vel stulte
vena, ae mf. Sin: alienígena, ae m; dictum (-i n). Sin: deliramentum. Uso: decir
peregrinus, i m; externus vel extráneus, i m. extravagancias, ineptire; delirare; fatuari; de-
Uso: los -, externi, orum mpl; hostilidad para liramenta loqui // (acción extravagante) in-
con los -, hostílitas erga extráneos // (que es epte vel stulte factum. Uso: hacer
o que viene de país extranjero): exter vel éx- extravagancias, ineptire; desípere; inepte fá-
terus, a, um. Sin: externus; extráneus; pere- cere.
grinus; alienígenus; allophylus. Uso:
costumbres -, externa, orum npl // (país ex- extravagante: (que hace o dice fuera del
tranjero) externa gens; éxterae nationes vel orden regular) ínsolens, entis. Sin: insólitus;
terrae. Uso: en el -, in externis locis; viaje al absurdus; a normis abhorrens // (ridículo) ri-
-, peregrinátio ; habitar en el -, péregre vel in dículus, a, um. Sin: ridendus vel irridendus //
éxtera regione habitare; ir al -, péregre exire (que obra con extravagancia) morosus, a,
vel proficisci; volver del -, péregre redire. um. Sin: cerebrosus; fátuus; stultus; insí-
piens.
extraordinario: extraordinárius, a, um. Sin:
incredíbilis; inauditus; singularis; insignis; extraviado: (apartado del camino) dévius, a,
admirábilis, mirábilis; mirus. um. Sin: deflexus; de via deductus; viā
deceptus; a recto itínere aversus, deductus,
extraparlamentario: extraparlamentárius. abstractus // fig pérditus, a, um. Sin: corrup-

438
eyectable

tus; pravus. Uso: una muchacha -, corrupta eyectable: eiectábilis, e.


virgo; muchachos -, pérditi adulescentes.

extraviar: (hacer perder el camino) áliquem


e recto itínere dedúcere, abstráhere, avértere,
abdúcere // fig áliquem corrúmpere. Sin:
transversum ágere áliquem. Uso: - a una mu-
chacha, vírginem corrúmpere vel vitiare //
(inducir a error) áliquem in errorem indú-
cere.

extraviarse: (descarriarse) deerrare. Sin: ití-


nere deerrare; ex via excédere vel decédere;
declinare de via; ex itínere defléctere; e recto
itínere aberrare; e recta via aberrare, decli-
nare, defléctere // fig corrumpi. Sin: deferri;
ad pravitatem venire; in detérius mutari.

extravío: errátio, onis f. Sin: erratum; erratus,


us m; error. Uso: - intelectual, error; error
mentis; - moral, errátio; error; ánimi depravá-
tio.

extremaunción: extrema únctio (-onis f).


Uso: administrar la -, sacro óleo inúngere
áliquem.

extremismo: extremismus, i m. Sin: doctrina


vel fáctio extrema; doctrina extremarum pár-
tium.

extremista: extremista, ae m. Sin: partis ex-


tremae fautor, sectator; extremarum pártium
ássecla. Uso: - musulmanes, extremistae mu-
sulmani.

extremo: (punto último a que puede llegar


algo) punctum extremum.

exulcerativo: exulceratórius, a, um.

exvoto: (don votivo) donárium, ii n // (cuadro


votivo) tábula, ae f. Sin: tabella votiva vel ex
voto.

439
F
fábrica: fábrica, ae f. Sin: officīna; ergasté- constrúctio; aedificátio. Uso: - en serie, fa-
rium; domus fabricatória; machinária domus. bricátio serialis; - de edificios, fabricátio ae-
Uso: - metalúrgica, fábrica metallorum; - dificiorum; tanques de - rusa, currus
química, fábrica chémica; - textil, de tejidos, cataphracti a Russis fabricati; relativo a la -,
textrinum, i n; opifícium téxtile; - de acero, fabricatórius.
chalybéia, ae f; officina ferrária; chálybis of-
ficina vel fornax; ergastérium chalybárium; - fabricador: (que inventa o dispone una cosa
de algodón, officina xýlina; - de anteojos, no material) machinator, oris m. Sin: molītor;
perspicillorum officina; - de armas, armorum auctor.
fábrica; - de artículos de punto, lanifícium;
tunicularum officina; - de automóviles (auto- fabricante: fábricans, antis. Sin: fabricator;
motores, coches), ergastérium cinéticum; au- ártifex; faber; ópifex. Uso: - de armas, armo-
toraedarum (vel autocinetorum, vel rum faber ; - de fósforos, mercis sulphuratae
automobílium) fábrica vel officina; - de auto- ópifex; - de ladrillos, laterárius, ii m; - de se-
motores Fiat, socíetas autocinetorum effec- llos, sigillárius, ii m; sigillator, oris m; - de
trix, cui nomen Fiat; - de coches “Opel”, tejidos, textor, ōris m; - de vidrios, vitrárius,
officina autocinética “Opel”; - de coches po- ii m; faber vitrárius.
pulares (“VW”), officina autocinetorum po-
pulárium (“VW”); - de azúcar, sácchari fabricar: (construir un edificio, un muro,
officina; - de bicicletas, officina cyclística, etc.) fabricari vel fabricare. Sin: aedificare,
birotária, birotulária, birotalis; officina biro- exaedificare; constrúere, exstrúere // (fig,
tarum; - de cerveza, cervísiae officina vel fá- hacer o construir una cosa inmaterial) strú-
brica; ergastérium cervísiae coquendae; - de ere. Sin: fíngere; machinari; moliri; excogi-
computadoras, officina ordinatrorum; - de tare; architectari. Uso: - una mentira,
dulces, cuppedinaria officina; - de electrici- mendácium strúere.
dad, electrificīna; - de gas, fábrica gasi vel
gásii; officina gásica vel gasária; - de lanas, fábula: fábula vel fabella, ae f. Sin: apólo-
lanária, ae f ; officina lanária; - de material gus.
plástico, officina rerum plasticarum; - de
muebles, supelléctilis officina; - de papel, fabulista: fabulator, oris m. Sin: fabularum
chartária officina; - de plutonio, plutónii of- (vel fabellarum, vel apologorum) scriptor vel
ficina; - de pólvora, púlveris pýrii officina; - conscriptor.
de porcelana, fábrica porcellánica; - de saté-
lites artificiales, satéllitum artificiálium (vel fabuloso: fabularis, e; fabulosus, a, um.
artificiosorum) officina; - de seda, officina
bombýcina vel sérica; - de soda, nitrifícium, facción: consociátio, onis f. Uso: - “Hamas”,
ii n. consociátio “Hamas”; - islámica “Hamas”,
consociátio islamística, quae appellatur
fabricable: fabricábilis, e “Hamas”; - terrorista, consociátio terrorís-
tica.
fabricación: fabricátio, onis f. Sin: conféctio;

440
fagocitosis

fachada: (parte exterior de un edificio) tura; conféctio. Uso: precio de -, manupré-


frons, frontis f. Sin: frontispícium; aedifícii tium // - comercial, rátio, onis f. Sin: nomen
frons; pars antīca // (fig, portada de un libro) (-mĭnis n); sýngrapha sumptuária; rátio num-
libri fácies. mária; (scídula) prétii index (-dĭcis mf); ra-
tionis pecúnia; expensarum index, ordo, nota,
rátio. Uso: pagar una -, nomen (vel rationis
facilidad: facílitas, atis f. Uso: - de expresión, pecúniam) sólvere, dissólvere, persólvere.
fluens orátio; orationis facílitas; commóditas
orationis; - de improvisación, extemporalis facturar: (extender las facturas) perscríbere.
facílitas; - de palabra, facílitas sermonis. Sin: in rationem referre; in notam expen-
sarum referre.
facilitar: facilitare. Sin: faciliorem réddere;
alleviare. facultad: (potencia física o moral) facultas,
atis f. Sin: potestas; vis. Uso: - generativas,
facineroso: facinorosus vel facinerosus, a, genitales vires; - visiva, cernendi facultas; -
um. Sin: flagitiosus; inīquus; sceleratus; sce- del ánimo, ingénii vel ánimi facultas // (en las
lestus. universidades, cuerpo de docentes de una
ciencia) facultas, atis f. Sin: academīa; acadé-
facócero, v. facóquero. mica facultas; magistérium. Uso: - católica,
facultas cathólica; - de ciencias políticas, fa-
facóquero: phacochoerus, i m. cultas doctrinae políticae; magistérium de re
política; magistérium doctrinae políticae tra-
facsímil: exemplar, aris n. Sin: exemplum; dendae; - de ciencias puras y aplicadas, ma-
exemplum simíllime expressum; lítterae assi- gistérium tradendis doctrinis theoréticis et
mulatae; facsímile, is n. rerum úsui adhíbitis; - de derecho, magisté-
rium iuris disciplinae tradendae; - de derecho
factor: (empleado de ferrocarril que cuida canónico, facultas iuris canónici; - de filoso-
de la recepción, entrega o expedición de las fía, facultas philosóphiae; académica facul-
mercancías y equipajes) expedītor, oris m // tas philosóphica; - de letras, magistérium
Mat factor, oris m. lítteris tradendis; - de medicina, facultas me-
dicinae; - de pedagogía, facultas paedagó-
factótum: (sujeto que desempeña en una giae; magistérium educationi tradendae; - de
casa o dependencia todos los menesteres) ali- teología, facultas theológiae.
cúius topanta (n indecl). Sin: factótum in-
decl; rerum ómnium actor; qui facit totum // faena: (matar reses y descuartizarlas) mac-
(coloq, persona entremetida, que oficiosa- tátio, onis f; mactatus, us m. Sin: laniátio, la-
mente se presta a todo género de servicios) niamentum; caedes; occísio; nex (necis f);
ómnibus se immiscens negótiis; ardálio vel trucidátio.
ardélio, onis m; factitator // (persona de plena
confianza de otra y que en nombre de esta faenar: mactare. Sin: laniare; cáedere; occí-
despacha sus principales negocios) ómnium dere; necare; trucidare; iugulare.
alicúius negotiorum curator. Sin: ómnium
rerum alicúius transactor et minister. fagocito: phagócytum sive -gocytum, i n.

factura: (hechura) factura, ae f. Sin: confec- fagocitosis: phagocytosis, -is f.

441
fagot

fagot: fagotum, i n; fagotus, i m. Sin: magna falleba: péssulus, i m.


tíbia.
falo: phallus, i m.
faisán: phasianus, i m; phasiana, ae f. Sin:
phasiana avis. falsario: falsárius, ii m. Sin: adulterator.

faja: fáscia, ae f. Sin: táenia. Uso: - usada falsarregla: (instrumento que se compone de
para llevar el dinero, zona; el que hace fajas dos reglas movibles alrededor de un eje) ré-
de tal tipo, zonárius // (cinturón) cíngulum; gulae móbiles // (falsilla) v. esta voz.
vitta.
falsete: falsa vócula. Sin: tínnula vox; vox
fakir, v. faquir. arte acútior.

falcidia: detráctio, onis f. falsetista: cantor falsam vóculam (vel tínnu-


lam vocem) edens.
falda: (ropa talar de la cintura abajo) cás-
tula, ae f. Sin: gonna vel gunna; súpparum; falsificación: falsificátio, onis f. Sin: simu-
limus; lacínia; hypozónium; túnica inferior. látio; falsátio; falsimónia; falsimónium; adul-
Uso: - clara, oscura, gunna clara, obscura; - terátio; contaminátio.
con pliegues, cástula plicata; limus plicatus
// (regazo) sinus, us m. Sin: grémium // (fig, falsificado: adulterinus, a, um. Sin: falsifica-
parte inferior de un monte o sierra) radix, tus, falsatus; falsus; simulatus; fictus; corrup-
icis f; radices, um fpl. Uso: detenerse en la - tus; vitiatus.
de un monte, sub monte consístere; in montis
radice (vel radícibus) consístere. falsificar: falsificare. Sin: falsare; adulterare;
imitari; corrúmpere; depravare. Uso: - el di-
faldistorio: faldistórium, ii n. Sin: pontificale nero, nummos adulterare; - la firma de uno,
vel episcopale subséllium. alicúius nomen (vel subscriptionem, vel nó-
minis subscriptionem) simulare; - los resulta-
falena: phalaena, ae f. Sin: nocturnus papílio dos de las investigaciones, effectus
(-onis m). investigationum falsificare.

falible: fallíbilis, e. Sin: qui, quae, quod falli falsilla: régula lineata. Sin: suppósita linea-
potest. rum vestígia; translúcidae scribendi líneae;
lineata exemplarisque página.
fálico: phállicus, a, um.
falta: (acto contrario al deber u obligación)
falla: defectus, us m; deféctio, onis f. Sin: ví- culpa, ae f. Sin: noxa. Uso: cometer una -,
tium; lacuna. Uso: - eléctrica, defectus elec- culpam vel noxam admíttere // (infracción
tricitatis; - mecánica, defectus machinalis; voluntaria de la ley) legis violátio. Uso: co-
fallas en la seguridad de los sistemas, lacu- meter una -, legem violare, non servare, non
nae securitatis systématum. observare; contra legem fácere, commíttere;
poenáliter ágere; no hubo -, nihil contra
fallar: (dejar de funcionar bien) defectum legem commissum // (error) mendum, i n //
habere. (escasez) inópia, ae f Sin: penúria // (priva-

442
fantaseo

ción) privátio, onis f. Sin: adémptio; detrác- fanerogamia: phanerogámia sive -gamīa, ae
tio. f.

falúa: cymba, ae f. fanerógamo: phanerógamus, a, um.

falucho: phaselus, i m. Sin: lembus; navis fanfarria: (baladronada) v. fanfarronería //


cursória. (banda militar de música) mílites aeneatores
mpl.
fama: fama, ae f. Uso: - de santidad, sancti-
tatis fama; de - mundial, per orbem claríssi- fanfarrón: adj gloriosus, a , um. Sin: vanílo-
mus. quus // sust homo gloriosus; sálaco, onis m;
iactator; ostentator; sui ipsīus iactator vel lau-
familia: familia, ae f. Uso: - bien constituida, dator. Uso: ser -, de se gloriósius praedicare;
família bene ordinata; - imperial, família im- se iactare gloriósius et insoléntius.
peratória; - nuclear, família restricta; - nu-
merosa, família fecunda; família crebrae fanfarronada: (dicho propio de fanfarrón)
prolis; família multorum filiorum; - real, gloriose dictum // (hecho propio de fanfa-
régia domus; família régia; - religiosa, reli- rrón) gloriose factum.
giosa família; Sagrada -, Sacra Domus; Na-
zarethana Domus. fanfarronear: gloriari. Sin: se efferre vel iac-
tare; arroganter (vel iactanter, vel insolenter,
fan (admirador entusiasta): admirator stu- vel superbe) se gérere; gloriósius de se prae-
diosíssimus; nímius admirator. dicare; gloriósius vel magnificéntius loqui; se
magnífice iactare et ostentare.
fanal, v. farol.
fanfarronería: gloriátio. Sin: iactátio, iac-
fanáticamente: fanátice. Sin: furenter; fu- tántia; sui iactántia; vaniloquéntia; venditá-
riose. tio; ostentátio; inanis iactántia; gloriosa
venditátio; pútida ostentátio; venditátio atque
fanático: fanáticus, a, um. Sin: furens, entis; ostentátio.
furiosus. Uso: ser -, inflammato ánimo esse.
fanta-ciencia: sciéntia fabularis. Sin: narrá-
fanatismo: fanatismus, i m. Sin: delirátio; tio phantástica; phantasciéntia.
furor; fanáticum stúdium; fanáticus ardor,
aestus (-us m), furor; ánimus inflammatus vel FAO (Food and Agricultural Organization):
fanáticus. Unitarum Nationum Institutum alimóniae
atque agriculturae provehendis; ministérium
fanatizador: fanático stúdio áliquem éxci- alimentis et agrorum culturae praepósitum.
tans, inflammans, compellens.
fantasear: inánia cogitare. Sin: nugas medi-
fanatizar: fanático stúdio áliquem excitare, tari; ánimo vagari, aberrare, deerrare, errare;
inflammare, compéllere. phantásiā discúrrere, machinari, moliri.

fanerógamas: phanerógamae, arum fpl. fantaseo: (sueño de la fantasía totalmente


irrealizable) imaginária, orum npl. Sin: ima-

443
fantasía

ginátio; fíctio; phantásia; nugae, arum fpl; in- FAQ (Inform) acróstico de: Frequenter Alla-
éptiae, arum fpl; inanes imágines; fictae co- tae Quaestiones.
gitatione imágines; inanes mentis spécies;
sómnia; res fictae vel commentíciae. faquín, v. changador.

fantasía: (imaginación) phantásia sive -tasīa, faquir: fakirus vel fachirus, i m.


ae f. Sin: imaginátio; phantástica imaginátio;
cogitationis (vel cogitandi, vel imaginandi) faradio: farádium, ii n; fáradum, i n.
vis // (imagen formada por la fantasía) ficta
imago. Sin: mentis spécies; res cogitatione faralá: limbus, i m. Sin: lacínia.
ficta vel depicta // (ficción, cuento) mentis in-
ventum. Sin: commentum; res commentícia; fardo: fascis, is f. Sin: moles, is f (mércium);
ficta et commentícia fábula. sárcina circumligata.

fantasioso: (vanidoso, presuntuoso) glorio- farfullar: incerte loqui. Sin: mussare, mussi-
sus, a, um. Sin: levis; vanus; inflatus; prae- tare.
sumptuosus vel praesumptiosus // (que tiene
mucha imaginación) phantásticus, a, um. faringe: pharynx, ngis f. Sin: fauces, ium fpl;
Sin: imaginosus. gula; guttur, ŭris n.

fantasma: (espectro, aparición fantástica) faringismo: pharyngismus, i m. Sin: muscu-


spectrum, i n. Sin: larva; umbra // (quimera, lorum pharyngis contráctio.
apariencia) umbra inanis. Sin: vana imago;
commentum // (en la terminología escolás- faringitis: pharyngitis, ĭdis f. Sin: pharyngis
tica, imagen sensible, individual y concreta (fáucium, gulae, gútturis) inflammátio vel in-
de las cosas) imago, gĭnis f. Sin: spécies, ēi f. flátio.

fantasmagoría: (ilusión de los sentidos) faringoespasmo, v. faringospasmo.


phantasmagorīa, ae f. Sin: phantástica vísio
// (figuración vana de la inteligencia) phan- faringología: pharyngológia sive -logīa, ae f.
tasmática illúsio.
faringoscopia: pharyngoscópia sive -scopīa,
fantasmagórico: phantasmagóricus, a, um. ae f.
Sin: phantasmáticus.
faringoscopio: pharyngoscópium, ii n.
fantasmal: phantasmáticus, a, um.
faringospasmo: pharyingospasmus, i m.
fantásticamente: phantástice. Sin: ficte;
mente et cogitatione. faringostenosis: pharyngostenosis, -is f.

fantástico: phantásticus, a, um. Sin: com- faringoterapia: pharyngotherapīa, ae f. Sin:


mentícius; imaginárius. Uso: historias -, his- pharyngoiatrīa; pharyngis curátio.
tóriae commentíciae.
faringotomía: pharyngotómia sive -tomīa, ae
fantoscopio: phantascópium, ii n. f.

444
farmacomanía

faringotómico: pharyngotómicus, a, um. camentorum // (receta) médici praescriptum


Sin: ad pharyngotómiam spectans. (praescríptio, praeceptum, iussum); praes-
criptum médicum; praescríptio médica.
faringótomo: pharyngótomum, i n.
farmacodinamia: pharmacodynámice, es vel
farisaico: pharisáicus, a, um. Sin: phari- pharmacodynámica, ae f. Sin: pharmacody-
saeus; pharisaeorum (gen pl) // (hipócrita) námica disciplina, doctrina, sciéntia; doctrina
fallax, acis (gen pl fallácium vel fallacum). de medicamentorum vi.
Sin: mendax; simulator; simulationis amans.
farmacodinámico: pharmacodynámicus, a,
fariseísmo: pharisaeismus, i m. Sin: phari- um.
saeorum doctrina vel disciplina // (hipocrisía)
hypócrisis, is f. Sin: fucata religionis spécies. farmacoendocrinología: pharmacoendocri-
nológia sive -logīa, ae f.
farmaceuta, v. farmacéutico.
farmacofilia: pharmacophília sive -philīa, ae
farmacéutico: adj pharmacéuticus, a, um. f. Sin: medicamentorum stúdium; nímia vo-
Sin: medicamentárius. Uso: arte -, (ars) me- luntatis ad medicamenta inclinátio.
dicamentária, ae f // (el que profesa la far-
macia) medicamentárius, ii m. Sin: (rei) farmacofobia: pharmacophóbia sive -pho-
medicamentáriae doctor // (el que ejerce la bīa, ae f. Sin: medicamentorum horror, pavor,
farmacia) medicamentárius, ii m. Sin: phar- terror, metus.
macopōla, ae m. Uso: - de medicinas atómi-
cas, pharmacopola atómicus. farmacognosia: (conocimiento de las sus-
tancias curativas) pharmacognósia sive -gno-
farmacia: (ciencia) pharmacológia sive - sīa, ae f. Sin: medicamentorum (naturálium)
logīa, ae f. Sin: pharmacéutica, ae f (sciéntia); cognítio // (farmacografía) v. esta voz.
medicamentorum (medicamentária, de medi-
camentis) disciplina, doctrina, sciéntia // farmacografía: pharmacográphia sive -gra-
(profesión de esta ciencia) medicamentária, phīa, ae f. Sin: singulorum medicamentorum
ae f. Sin: medicamentária (medicamentáriae, descríptio.
medicamentárii) ars, munus (-nĕris n), pro-
féssio // (laboratorio del farmacéutico) offi- farmacología: pharmacológia sive -logīa, ae
cina medicamentárii vel medicamentária // f; v. farmacia.
(despacho del farmacéutico) pharmácia, ae f.
Sin: pharmacopólium; pharmacotheca; me- farmacológicamente: pharmacológice.
dicamentária; medicamentárii vel pharmaco-
pōlae taberna; medicamentária vel farmacológico: pharmacológicus, a, um.
medicamentorum taberna.
farmacólogo: pharmacólogus, i m. Sin: me-
fármaco: medicamentum, i n; medicamen, dicamentorum peritus.
mĭnis n; phármacum, i n.
farmacomanía: pharmacománia sive -
farmacocresia: (instrucción para la prepa- manīa, ae f. Sin: insanum medicamentorum
ración de medicamentos) composítio medi- stúdium; insana medicamentorum cupido.

445
farmacopea

farmacopea: (arte de preparar los medica- farol: lanterna vel laterna, ae f. Sin: fax, facis
mentos) pharmacopaea, ae f. Sin: pharmaco- f; lampas, ădis f; lucerna; fácula; lumen,
rum tractátio vel index (-dĭcis mf); mĭnis n. Uso: - delantero (de bicicleta),
medicamentorum doctrina // (libro en que se lumen antīcum vel antérius; - trasero (de bi-
encuentran las recetas de las sustancias me- cicleta), lumen postīcum vel postérius; - de
dicinales que más comúnmente se usan) gas, lampas gasária; faroles de posición (en
pharmacorum vel medicamentorum liber. un vehículo) lucérnulae, arum fpl; depósito
Sin: corpus (-pŏris n) medicamentorum. de faroles, receptáculum lucernarum, lanter-
narum, lúminum.
farmacopedia: pharmacopáedia sive -pae-
dīa, ae f. Sin: doctrina de medicamentis con- farola: lanterna vel laterna, ae f.
ficiendis.
farolero: (el que hace faroles o los vende)
farmacopoesis, v. farmacopoyesis. lanternárius, ii m // (el que cuida de los faro-
les) lanternárius, ii m. Sin: lucernarum custos
farmacopola, v. farmacéutico. // (vano, ostentoso) ostentator, oris m. Sin:
iactator.
farmacopólico, v. farmacéutico.
farolito: lucérnula, ae f. Sin: lumen parvum;
farmacoposia: medicamenti súmptio. parva lucerna.

farmacopoyesis: medicamentorum conféctio fárrago: farrāgo, gĭnis f. Sin: congéries, ēi f.


(-onis f).
farragoso: confusus (confuso), incompósitus
farmacopsicología: pharmacopsychológia (desordenado).
sive -logīa, ae f.
farsa, v. sainete.
farmacopsiquiatría: pharmacopsychiatrīa,
ae f. fas: por - o por nefas, iure vel iniuriā. Sin:
hac vel illa ratione (vel viā).
farmacoquímica: pharmacochímia sive -chi-
mīa; pharmacochémia sive -chemīa, ae f. fascal: (hacina) v. esta voz.

farmacotecnia: pharmacotéchnice, es f. fascículo: fascículus, i m.

farmacoterapia: pharmacotherapīa, ae f. fascinación: fascinátio vel effascinátio, onis


f. Sin: fáscinum; incantátio; incantamentum.
faro: (torre alta en las costas, con luz en su
parte superior, para que sirva de señal a los fascinar: (atraer irresistiblemente) fascinare
navegantes) pharus, i f // (fanal, farol con po- vel effascinare. Sin: allícere vel illícere;
tente reverbero) pharus, i f // (foco delantero pellícere // (engañar, alucinar, ofuscar) decí-
de automóvil) (eléctrica) fax, facis f; lumen, pere. Sin: cápere; delúdere; sedúcere; illí-
mĭnis f. Uso: - anterior, lumen antérius; apa- cere; obcaecare.
gar los -, lúmina exstínguere.
fascismo: fascismus, i m. Sin: fascistarum

446
fe

fáctio, doctrina, systema (-ătis n); fascistarum tor, fautor; ómnia fato fíeri opinans.
impérium vel régimen.
fatuidad: fatúitas, atis f. Sin: insipiéntia; sto-
fascista: adj fascalis, e. Sin: lictórii (gen); e líditas; stultítia.
factione lictória; ad fascismum pértinens.
Uso: era -, fascalis (vel lictórii) nóminis fatuo: fátuus. Sin: hebes, ĕtis; insípiens; stó-
aetas; partido -, fáctio lictória vel fascalis; lidus; stultus; stúpidus; obtusus.
fascalium pars vel fáctio; régimen -, fascale
régimen // sust fascista, ae m. Sin: sodalis fauna: (conjunto de especies animales)
fascalis; novus lictor. Uso: los -, fascalis (vel fauna, ae f. Sin: animália, ium npl.
lictórii) regíminis ásseclae.
favor: por -, quaeso. Sin: amabo; amabo te.
fase: (cada una de las diversas apariencias o
figuras con que se dejan ver la luna y algu- favoritismo: (- personal) favor in áliquem
nos planetas) phasis, -is vel -ĭdis (ac -im; abl immódicus, immoderatus, nímius; nímia in
-i) f. Sin: artículus, i m (período); varíetas (vel erga) áliquem grátia; nímium erga áli-
(mudanza). Uso: las - de la luna, phases lu- quem stúdium; personarum accéptio. Uso:
nares; lunae artículi; lunae lúminum varíetas; pecar de -, usar - con uno, álicui nímiā grátiā
seguir las - del eclipse de sol, solis deficientis favere, studere, indulgere; álicui potíssime
artículos observare // (fig, cada uno de los di- (vel potíssimum) favere // (- partidario) in ci-
versos aspectos sucesivos que presenta un vilem suam partem (vel in factionem suam)
asunto) gradus, us m. Sin: phasis; tempus; stúdium.
momentum; condício; status, us m. Uso: - ac-
tiva, activus gradus; - de aspiración, gradus fax: (aparato) telecopiatrum, i n. Sin: teleco-
inspirationis; gradus vel phasis ab inspira- piale, is n (instrumentum); telecopialis, is f
tione; - de comprobación, phasis comproba- (máchina) // (documento) telecópia, ae f. Sin:
tionis; - de compresión, gradus compressionis epístula telecopialis. Uso: transmitir por -, te-
vel a compressione; - de descarga, gradus lecopiare; por -, per telecopiatrum, vel per te-
exonerationis vel ab exoneratione; - de explo- lecopiale, vel per telecopialem; relativo al -,
sión, gradus displosionis vel a displosione; telecopialis, e.
fases de la vida, vitae vices vel témpora.
FBI (Federal Bureau of Investigation): Offí-
fasímetro: phasímetrum, i n. Sin: instrumen- cium Foederatum (vel Foederatorum) Vesti-
tum eléctricum phásibus dimetiendis. gatórium. Sin: Offícium Foederatorum
Vestigatorum; Foederale Investigationis Cor-
fastidiarse: me fastidio de alguien o algo, me pus; Officium Investigatórium Foederatarum
distaedet alicúius vel alicúius rei. Civitatum, vulgo FBI appellatum.

fatalidad: fatálitas, atis f. Sin: fatum; fati ne- fe: fides, ei f. Uso: buena -, bona fides; de
céssitas; sensus fatalis necessitatis. buena -, (ex) bona fide; mala -, malítia, ae f;
nequítia; perfídia; fallácia; dar - a uno, álicui
fatalismo: fatalismus, i m. Sin: fatalistarum fidem habere, tribúere, adiúngere, arrogare;
doctrina. faltar a la - prometida, fidem láedere, fállere,
pródere, frángere, violare; guardar la - pro-
fatalista: fatalista, ae m. Sin: fatalismi secta- metida, fidem servare vel conservare; obrar

447
febrero

de mala -, malitiose ágere; perfídiā uti. ráticus, a, um. Uso: ejército -, exércitus foe-
deralis.
febrero: Februárius (mensis, is m).
federalismo: foederalismus, i m. Sin: rátio
febrífugo: adj febrífugus, a, um // sust febrí- foederática; sociandarum civitatum doctrina.
fugum, i n; febrifúgium, ii n (medicamen-
tum). federalista: adj foederalísticus, a, um. Sin:
ad foederalismum áttinens // sust foedera-
febril: febrilis, e. Sin: febriculosus, a, um. lista, ae m. Sin: foederalismi fautor.

fecha: dies, diēi mf. Sin: data (epístula); federar: foederare.


datum, i n; témporis ascríptio; annotátio tém-
poris. Uso: - y firma, dies et subscríptio. federativo: foederativus, a, um.

fechador (utensilio para estampar fechas) felicitar: (expresar el deseo de que una per-
rotábiles dierum typi // (matasellos) v. esta sona sea venturosa) álicui ómnia laeta expós-
voz. cere.

fechar: diem ascríbere, inscríbere, áddere, felmariscal: summus marescalcus.


appónere.
felpudo: tapete, is n.
fecundación: fecundátio, onis f. Sin: concép-
tio. Uso: - artificial, fecundátio artificiosa; femenino: femininus, a, um. Sin: mulíebris,
seminátio vel praegnátio arte effecta; - in e.
vitro, fecundátio in vitro.
femineidad: muliébritas, atis f. Sin: natura
fecundador: fecundator, oris m. feminina; quod mulíeris est.

fecundidad: fecúnditas, atis f. Sin: fertílitas. feminidad, v. femineidad.


Uso: - racionalizada, fecúnditas rationi con-
sentánea. feminismo: feminismus, i m. Sin: féminae
emancipátio; féminae in libertatem vindicá-
tio.
federación: foederátio, onis f. Sin: consociá-
tio; sodálitas; socíetas; foederati mpl. Uso: - feminista: feminista, ae mf ; feminístria, ae
internacional, foederátio internationalis; - f. Sin: feminismi fautor (-oris m) vel fautrix (-
nacional de fútbol, pedilúdii foederátio na- icis f).
tionalis; - de los docentes, foederátio docén-
tium // (conjunto de Estados federales) - fengofobia: phengophóbia sive -phobīa, ae f.
Helvética, Foederátio Helvética; - de los Es- Sin: fulgentis lucis horror, pavor; splendén-
tados Unidos de Norte América, Foederátio tium rerum horror.
Státuum Unitorum (vel Civitatum Unitarum)
Américae Septemtrionalis. fenol: phenolum vel phoenolum, i n. Sin:
ácidum pháenicum.
federal: foederalis, e; foederatus vel foede-

448
ferroviario

fenología: phaenológia sive -logīa, ae f. túrg, cualquiera de los días de la semana ex-
cepto sábado y domingo) féria, ae f. Uso:
fenomenal: phaenomenalis, e // fig immanis; féria secunda (lunes), féria tértia (martes),
inauditus; miríficus; portentosus; prodigio- etc.
sus; monstruosus.
feriado: adj feriatus, a, um. Uso: día -, dies
fenoménico: phaenoménicus, a, um. feriatus; dies vácuus; - nacionales, fériae
(-arum fpl) nationis; hoy es - (escolar), hodie
fenomenismo: phaenomenismus, i m. vacamus scholā.

fenómeno: (toda apariencia o manifesta- ferial: (perteneciente a las ferias o días de la


ción) phaenómenon, i n // (acontecimiento o semana) ferialis, e. Sin: non festus; profestus
proceso natural) res, rei f. Sin: eventus; fac- // (perteneciente a feria o mercado) ad exhi-
tum; phaenómenon. Uso: - actual, huius ae- bitionem vel ad mercatum spectans.
tatis res; - civil, phaenómenon civile; -
eléctrico, phaenómenon eléctricum; - huma- fermentación: fermentátio, onis f. Sin: fer-
nos, eventus humani; - político, res política; vor; aestuátio; aestus, us m.
factum políticum; - social, phaenómenon vel
factum sociale; mirar con interés los - espi- fermento: fermentum, i n // fig aestuátio,
rituales, stúdium ad res spirituales conferre onis f. Sin: aestus, us m.
// (cosa extraordinaria y sorprendente) por-
tentum, i n. Sin: prodígium; ostentum; mons- fernet: fernetum, i n.
trum.
ferreruelo: pallíolum, i n.
fenomenología: phaenomenológia sive -
logīa, ae f. ferrocarril: (camino con dos rieles parale-
los) ferrívia, ae f. Sin: via ferrata vel férrea;
fenotípico: phaenotípicus, a, um. ferratus trames (-mĭtis m); via férreis áxibus
munita. Uso: - aéreo o colgante, ferrívia pén-
fenotipo: phaenótypus, i m. silis; - funicular, trames funalis; funalis
currus; currus rudéntibus subvectus; - metro-
féretro: féretrum, i n. Sin: cápulus; sandá- politano, ferrívia metropolitana; - subterrá-
pila; fúneris arca. neo, ferrívia subterránea vel inferna; -
urbano, ferrívia urbana; - de cremallera,
feria: (descanso y suspensión del trabajo) ferrívia denticulata vel dentata; - en acero,
féria, ae f. Uso: - escolares, scholarum via chalybéia; viaje en -, iter viā ferratā; iter
fériae; - veraniegas, fériae aestivae; disfrutar quod ferriviā fit; viajar en -, ferríviā iter
de las -, feriari; otiari // (día feriado) v. ágere, perágere, fácere // (tren) v. esta voz.
feriado // (mercado donde se exhiben
productos de un ramo industrial o comercial) ferroviario: adj ferriviárius, a, um. Sin: ferrí-
exhibítio, onis f. Sin: mercatus, us m; viae, viae ferratae vel férreae (gen); ad ferrí-
núndinae, arum fpl. Uso: - internacional, viam (vel ad viam ferratam, vel ad viam
exhibítio internationalis; - del libro, merca- férream) pértinens. Uso: accidente -, ferriviá-
tus librárius; núndinae librorum; - de rius casus (-us m); administración -, ferríviae
muestras, mercatus specíminum // (Li- (vel ferriviarum) administrátio (acción y

449
ferry

efecto de administrar); ferríviae (vel ferrivia- forma de ondas o puntos) lacínia, ae f. Sin:
rum) curatores vel praepósiti; qui rem ferri- punctum sertum vel lingulatum // (Arq,
viáriam administrant (personas encargadas adorno a manera de -) encarpa, orum npl.
de la administración); estación -, státio ferri-
viária; horario -, ferriviarum index (-dĭcis fetiche: idōlum, i n. Sin: deus factícius; fac-
mf); horárium ferriviárium; línea -, ferriviá- tícium numen (-mĭnis n).
rium iter; red -, ferríviae, arum fpl; viae
ferratae vel férreae; una densa red -, multae fetichismo: (culto de los fetiches) feticismus,
ferríviae; tráfico -, commeatus ferriviárius // i m. Sin: idololatrīa, ae f ; factícii núminis
(empleado del ferrocarril) minister ferriviá- adorátio; vana superstítio; facticiorum deo-
rius. Sin: ferríviae minister; ferríviae addic- rum cultus (-us m); falsorum núminum relí-
tus; ferríviae ministério addictus; officialis gio vel adorátio // (fig, idolatría, veneración
ferriviárius; ferríviae ópifex (-fĭcis m, si se excesiva) immoderatus cultus; caeca adorá-
trata de un simple obrero). tio.

ferry o ferryboat: navis traiectória. Sin: fetichista: idolólatres, ae m. Sin: idōli ado-
traiectícium navígium; navis hamaxóstichum rator; factícii núminis adorator // fig immo-
tránsvehens; navis ferríviae currus tránsve- deratus (vel immódicus, vel nímius) cultor.
hens.
feto: fetus, us m. Sin: conceptus, us m; par-
fervorín: hortatiúncula, ae f. Sin: exhortató- tus, us (dat y abl pl -ubus) m. Uso: - humano,
ria vel férvida oratiúncula; hortátio. fetus humanus; infantículus conceptus; - no
nacido, fetus nondum natus.
festejar: celebrare. Sin: honorare.
feudal: feudalis, e.
festejo: sollémnia, ium npl. Sin: festívitas.
Uso: - oficiales, festivitates officiales. feudalidad: feudálitas, atis f. Sin: feudalis
rátio vel constitútio; feudalis compāges (-is f)
festín: convívium, ii n. Sin: festum; comis- sive compago (-gǐnis f).
sátio; magna cena.
feudalismo: feudalismus, i m. Sin: feudale
festival: festivália, ium npl. Sin: lúdicrum; régimen (-mǐnis n).
spectáculum; festivum spectáculum; lusórius
conventus; lúdicer coetus; popularis recreá- feudatario: feudatárius, ii m. Sin: dynastes,
tio. Uso: - musical, músicum spectáculum; ae m; feudi dóminus; feudi frúitor; territórii
músicum festivumque spectáculum; - de beneficiárius. Uso: súbdito del -, cliens, entis
cine, festivália cinematográphica. m.

festivo: festivus, a, um. feudo: feudum, i n. Sin: benefícium territo-


riale; territórium beneficiárium. Uso: dar
festón: (guirnalda de flores, frutos y hojas) algo en - a alguien, áliquid álicui beneficiário
sertum (-i n) vel serta (-orum npl). Sin: pan- nómine attribúere; obtener un -, locum vel re-
cárpium sertum vel ornamentum; pancárpia gionem beneficiário nómine obtinere.
corona. Uso: de -, pancarpíneus, pancárpius,
pancarpus, a, um // (bordado de cadeneta en fez: píleus arábicus.

450
fideicomiso

fiado: vender a -, mercem solutione dilata fibroma: fibroma, ătis n. Sin: fibratus tumor.
véndere.
fibrosidad: fibrata constitútio.
fiador: sponsor, ōris m. Sin: fideiussor; in-
tercessor. Uso: salir -, spondere; fideiubere. fibroso: fibratus, a, um. Sin: e fibris compó-
situs vel constans.
fiambre: promulsis, ĭdis f. Sin: salacaccábia,
orum npl; coctum aut assum frígidum; frí- ficción: fíctio, onis f. Uso: - científica, v.
gida, orum npl; antecénium; antepastum; ciencia (ciencia ficción).
cenae inítium; gustátio.
ficha: (papeleta) scheda vel schida; sceda vel
fiambrera: (recipiente para llevar fiambres) scida, ae f. Sin: schédula vel schídula, scé-
theca frígidis servandis. Sin: pyxis frigidária dula vel scídula; téssera; tessérula. Uso: - clí-
// (fresquera) v. esta voz // (la que fabrica o nica, scheda clínica; - electoral, scheda
vende fiambres) frigidária, ae f. Sin: frigido- comitialis; tabella suffrágio ferendo; - mag-
rum confectrix (si solo fabrica); frigidorum nética, scheda magnética; - mecanográfica,
vénditrix (si solo los vende). scheda mecanográphica; - perforada, scheda
perforata; - de asistencia, conventícium, ii n;
fiambrería: (oficina donde se fabrican fiam- - de inscripción, scheda vel schédula inscrip-
bres) frigidorum officina // (tienda donde se tionis // (pieza que sirve para señalar los
venden) frigidorum taberna. tantos en el juego) scrúpulus, i m // (pieza del
dominó) v. dado // (pieza del ajedrez) latrún-
fiambrero: (el que fabrica o vende fiambres) culus, i m.
frigidárius, ii m. Sin: frigidorum confector (si
solo los fabrica); frigidorum vénditor (si solo fichado: in tésseras relatus. Sin: tésseris
los vende). mandatus; in tabellis annotatus vel ordinatus:

fianza: fideiússio. Sin: spónsio pecuniária. fichador: in tésseras relator. Sin: tesserarum
Uso: - bancaria, fideiússio mensária; argen- conscriptor; tabellarum ordinator.
táriae domus cáutio; dar - por uno, fideiubere
pro áliquo. fichaje: in tésseras relátio. Sin: tabellária an-
notátio vel ordinátio.
fibra: fibra, ae f. Uso: - musculares, fibrae
musculares; - sintética, fibra synthética. fichar: in schédulas vel scidulas dispónere.
Sin: in tésseras referre; tésseris mandare; in
fibrilación: fibrillátio, onis f. Sin: gravíssima tabellis annotare vel ordinare.
cordis inaequálitas vel inconstántia; cor inae-
quabilíssime pálpitans. fichero: (caja donde se clasifican las fichas)
chartotheca, ae f. Sin: scrínium, schedárium;
fibrina: fibrina, ae f. schedarum vel scidarum loculamentum, ar-
márium, repositórium, scrínium, theca //
fibrinoso: fibrinosus, a, um. Sin: fibrinā (conjunto de fichas) schedarum series, ordo,
abundans; fibrinam habens vel cóntinens. congéries. Uso: - de tarjetas, chartotheca.

fibrocemento: aeternites, is f. fideicomiso: fideicommissum, i n.

451
fidedigno

fidedigno: fide dignus. lebrar una -, diem festum ágere.

fidelidad: fidélitas, atis f. Uso: alta -, summa fifty-fifty: lucri dimidiátio. Sin: lucrum dimi-
fidélitas. diatum; aequíssima partítio.

fideos: vermículi, orum mpl. Sin: pasta ver- figón, v. taberna.


miculata; farinácei vermículi; longa pastae
segmenta (-orum npl); segmentícula (-orum figonero, v. tabernero.
npl) pastae; oblonga vermiculatae (vel tubu-
latae) pastae segmenta. Uso: - con jugo de to- figura: figura, ae f. Uso: - geométricas, geo-
mate y queso, pasta vermiculata lycopérsici métricae figurae vel formae; - retóricas, sen-
liquámine caseoque condīta. tentiarum figurae.

fiduciario: fiduciárius, a, um. Sin: fidúciā figuradamente: figuráliter. Sin: figurate;


nisus. metaphórice; translate; translative.

fiebre: febris, is f. Uso: - endémica, febris en- figurado: figuratus, a, um. Sin: figurativus;
démica; - del heno, febris aestiva; rhinitis translatus, translativus; metaphóricus;
(-ĭdis f) pollinosa; - del oro, auri fames; tener symbólicus.
-, febri correptum esse.
figurativo: imitativus, a, um. Sin: imáginem
fiel: (aguja de la balanza) v. aguja // (cre- ímitans vel éxprimens.
yente) fidelis, is m // (cristiano) fidelis, is m;
christianus. Sin: christifidelis. figurero: imaguncularum (vel statunculo-
rum, vel staticulorum) vénditor.
field (cancha, campo de juego), v. campo.
figurilla: imagúncula, ae f. Sin: statúnculum;
fieltro: (especie de paño no tejido) feltrum, i statículum.
n. Sin: coáctile, is n; coactília, ium npl;
coacta, orum npl; pannus coáctilis; coactum figurín: vestis adumbrátio, descríptio, spéci-
villum; pannus ex lana coacta vel stipata; fi- men. Sin: exemplar vestis.
brīnum, i n. Uso: hecho de -, coáctilis, e; fi-
brīnus, a, um; obrero que prepara el -, fijacarteles, v. cartelero.
lanárius coactor; coactiliárius, ii m.
fijador: (fijapelo) liquor figens, fixórius, fi-
fiesta: festum, i n; festa, orum npl. Sin: dies xatórius, alligatórius // (fijador de carteles)
festus vel dies festa; dies festi; festívitas; v. cartelero.
sollemnitas; sollémnia, ium npl. Uso: -
mayor, festum maius; - movibles, festa fijar: fígere vel defígere. Uso: - el pelo,
mobília; sollémnia conceptiva; fériae con- comam liquore figente oblínere vel aspér-
ceptivae sollemnes; - nacional, dies festus gere; - un cartel en lugar público, tábulam fí-
nationalis; - navideñas, sollémnia natalícia; - gere in público.
pública, festum públicum; - de invierno, hie-
male festum; - del carnaval, bacchanálium fijatopes: - del tabulador, calculatoris deci-
festum; - del Rosario, festum a Rosário; ce- mani retináculum.

452
filigrana

fila: séries, ēi f. Sin: ordo, dĭnis m. Uso: en latéliam spectans; ad pittácia pértinens. Uso:
larga -, porrecto órdine; en - india, unus post colección -, corpus philatélicum; pittaciorum
álium; hacer -, per órdinem singillatim accé- corpus; pittácia in ordinem redacta.
dere; poner en -, ordinare; órdine pónere; in
órdinem dispónere. filatelista: philatelista vel philatelistes, ae m.
Sin: pittaciorum peritus vel studiosus; pitta-
filacteria: (pedazo de piel o pergamino con ciorum collector; qui pittácia cólligit. Uso: -
pasajes de la Escritura) phylactérium, ii n // fanático, philatelista phanáticus.
(amuleto usado antiguamente) v. amuleto.
filaucía: philáutīa, ae f.
filamento: (cuerpo filiforme, flexible o rí-
gido) fibrae, arum fpl // (hilillo metálico de filautero: philauta, ae m.
una bombilla eléctrica) ellýchnium, ii n.
filautía, v. filaucía.
filantropía: philanthrópia sive -thropīa, ae f.
Sin: humánitas. file (Inform), archivo: scapus, i m. Sin: plica,
ae f.
filantrópico: philanthrópicus, a, um. Sin: hu-
manus; benignus; civilis; ad philanthrópiam filete: (bistec) carnis lamínula (-ae f).
áttinens.
filetear: tórulo ornare.
filántropo: philánthropus, i m. Sin: philan-
thrópiae cultor, sectator, assectator; vir filiación: filiátio, onis f; filíetas, atis f. Uso:
hóminum amans vel amantíssimus; vir anotar la -, filiationem enotare // (señas per-
hóminum studiosus vel studiosíssimus; vir sonales de un individuo) filiationis notae
homínibus amicus. (-arum fpl) // (fig, dependencia, ilación)
origo, gĭnis f; ortus, us m; proféctio. Uso: la
filarmonía: philharmónice, es f; philharmó- - de las ideas, idearum vel notionum origo.
nica, ae, f. Sin: músicae artis stúdium.
filial: (sucursal) sedes (-is f) additícia vel au-
filarmónica: (acordeón) v. esta voz. xiliária // (concerniente o relativo al hijo) fi-
lialis, e. Sin: fílii (= del hijo) vel liberorum
filarmónico: philharmónicus, a, um. Sin: (= de los hijos). Uso: amor -, amor filialis;
musicorum studiosus; músicae vel músices píetas in (vel erga) patrem (vel in matrem,
studiosus. Uso: orquesta -, symphoníaca so- vel in parentes).
dálitas; symphoniacorum agmen, manus, ma-
nípulus; sociedad -, sodálitas músicae arti (o filialmente: fílii ánimo. Sin: ut fílium adde-
simplem músicae) provehendae; músicae stu- cet; pie.
diosorum sodálitas.
filigrana: (obra delicada formada con hilos
filatelia: philatélia sive -telīa ; philatélica, ae de oro o plata) filigrana, orum npl. Sin: filum
f (ars). Sin: pittaciorum ars, doctrina, disci- áureum vel argénteum; ornamentum ex auro
plina, sciéntia. vel argento; opus auri vel argenti in fila ducti;
ornamentum ex áureis vel argénteis filis.
filatélico: philatélicus, a, um. Sin: ad phi- Uso: hebilla, pendientes, diadema de -, fí-

453
Filipinas

bula, inaures, diadema ex filigranis; trabajar cae. Sin: pellicularum stúdium.


en -, operari filigranis // (marca transparente
hecha en el papel al fabricarlo) signum filmoteca: pellicularum (cinematographica-
translúcidum. rum) theca, capsa, capsella, árcula, locula-
mentum.
Filipinas: Philippinae vel Philippianae Insu-
lae. filobús: filoraeda, ae f. Sin: filoviárius
currus; filoviária raeda. Uso: tomar el -, filo-
filipino: adj philippinus, a, um; philippinen- raedam conscéndere.
sis, e // sust Philippinus, i m; Philippinensis,
is m. filogenético: phylogenéticus, a, um.

film, v. filme. filogenia: phylogénesis, is f.

filmable: aptus pellículae (cinematográphi- filología: philológia sive -logīa, ae f. Sin: phi-
cae). Sin: aptus (vel appósitus, vel accommo- lóloga sive philológica doctrina, disciplina,
datus) ad pellículam. ars, sciéntia; res philóloga. Uso: - clásica,
philológia clássica; antiquarum litterarum
filmador: pellículas ímprimens. Sin: pellícu- stúdia vel sciéntia; - comparada, comparátio
las cinematográphicas ímprimens; pellicula- linguística; - medieval, semítica, philológia
rum ártifex vel operárius. mediaevalis, semitica; - moderna, recens phi-
lológia.
filmadora: cinephotomáchina, ae f. Sin: má-
china cinematográphica; máchina imprimen- filológico: philológicus, a, um.
dis pellículis (cinematográphicis).
filólogo: philólogus, i m. Sin: philológiae
filmar: filmare. Sin: cinematographare; cultor, studiosus, peritus.
pellículam imprímere vel dedúcere; imágines
cinematográphicas cápere, exprímere; cine- filoneísmo: philoneísmus, i m. Sin: novitatis
matográphice imprímere, réddere, referre. amor, cupíditas, stúdium; rerum novarum
amor.
filme: pellícula, ae f. Sin: pellícula (vel táe-
nia, vel taeníola) cinematográphica; visífica filosofía: philosóphia sive -sophīa, ae f. Uso:
pellícula; horama, ătis n. Uso: producir fil- - empírica, v. empirismo; - escolástica, philo-
mes, pellículas compónere, édere, fíngere vel sóphia scholástica ; - hermética, philosóphia
effíngere. hermética, abscóndita, obscura.

filmina: (serie de diapositivas) diapositiva- filotaxis: phyllotaxis, is f.


rum séries. Sin: imagúnculae móbiles // (mi-
crofilm) artata pellícula. filotecnia: philotéchnia, ae f; philotéchnice,
es f. Sin: ártium amor vel stúdium.
filmografía: pellicularum cinematographica-
rum relátio vel descríptio. filotécnico: philotéchnicus, a, um.

filmología: disciplina artis cinematográphi- filovía: filoraeda, ae f. Sin: filovehículum;

454
finés

filovectura (pública vel urbana); currus (-us mum.


m) filoviárius; funalis traiéctio.
finalidad, v. fin.
filoxera: phyllóxera vel phyllóxere, ae f.
finalismo: finalismus, i m. Sin: teleológia
filtración: philtrátio vel filtrátio, onis f. Sin: sive -logīa; doctrina finalística vel de fínibus.
eliquátio, percolátio; philtrandi (vel filtrandi)
actus vel effectus. finalista: (partidario de las doctrinas de las
causas finales) finalista, ae m. Sin: qui censet
filtrar: tr philtrare vel filtrare. Sin: colare, ómnia ad certum finem spectare // (jugador
percolare; eliquare, liquare; saccare // intr fil- que llega a disputar el campeonato en la
trarse, efflúere, perflúere; manare, perma- prueba final) selectus athleta. Sin: qui in cer-
nare; stillare; perferri. Uso: se ha filtrado la tamen últimum (vel postremum, vel extre-
noticia de que ..., fama manat, fama perfertur mum) descendit; qui certámina exclusória
... vicit. Uso: equipo -, selecta caterva.

filtro: (cuerpo a través del cual se hace financiación: pecúniae procurátio, suppedi-
pasar un líquido) colum, i n. Sin: colandi tátio, commodátio, destinátio.
instrumentum. Uso: - de cigarrillos,
philtrum; nicotianae fístulae colum; financiar: pecúniam suppeditare, commo-
hispánulae vel hispánicae colum; convolvelli dare, procurare, destinare (álicui, ad áliquid).
colum; transfusórium (vas); - del aire, colum Sin: nummos suppeditare (álicui rei); pecú-
áëri purgando // (poción a la que se atribuyen niā iuvare (áliquem); sumptum praebere;
poderes mágicos) philtrum, i n. Sin: amató- sumptus conferre, dare, tribúere, subminis-
rium; amatórium póculum; póculum amoris; trare.
medicamentum amatórium; amoris venefí-
cium. financiero: adj nummárius, a, um. Sin: pe-
cuniárius. Uso: recursos -, pecuniarum subsí-
fin: (término) finis, is f. Sin: éxitus, us m; dia; situación - difícil, difficultas rei
pars (partis f) extrema. Uso: - del mundo, úl- nummáriae // sust nummárius vel nummulá-
timum exítium; rerum ómnium exítium; rius, ii m.
terrarum caelique exítium; excídium totīus
orbis terrarum; - de semana, extremae septi- finanzas: res vel rátio nummária. Uso: - del
manae fériae; extrema hebdómadis pars; en Estado, civitatis réditus (-uum mpl); aerá-
el - de semana, hebdómade exeūnte; a fines rium.
del siglo pasado, exeūnte praetérito sáeculo //
(objeto o motivo con que se ejecuta algo) finca: (propiedad inmueble) práedium, ii n.
finis, is f. Sin: consílium; propósitum; sco- Sin: fundus. Uso: - pequeña, praedíolum;
pus, i m. Uso: a tal fin, ad hunc scopum (as- possessiúncula // (establecimiento agrícola)
sequendum); alcanzar un -, propósitum rústicum práedium; ager, agri m. Sin: possés-
ássequi; proponerse un -, finem sibi propó- sio rústica. Uso: - pequeña, agellus, i m; rús-
nere. ticum praedíolum.

final: (término de una competición depor- finés, v. finlandés.


tiva) certamen últimum, postremum, extre-

455
fingir

fingir: simulare áliquid. Uso: - amistad, ami- nans, antis // sust subscriptor, oris m. Sin: ob-
cítiam simulare; finge partir, símulat se pro- signator vel signator. Uso: el - de esta carta,
ficisci. huius epístulae subscriptor.

finiquito: (remate o saldo de una cuenta) firmar: subscríbere. Sin: subsignare; ob-
exaequátio rationum. Sin: débitae pecúniae signare; nomen suum annotare, inscríbere,
solútio // (certificación de su ajuste) ápocha, subscríbere, subsignare. Uso: - en blanco,
ae f (solutae pecúniae). Sin: testimónium vel chartam puram subscríbere; - un escrito,
testificátio solutae pecúniae scripto nomen subscríbere; scriptum subscrí-
bere; quien firma paga, obsignatori solven-
finlandés: fínnicus, a, um. Sin: finlándicus // dum est; solvet qui obsignavit vel
sust Finnus, i m. obsignáverit.

Finlandia: Fínnia, ae f. Sin: Finlándia. firmatario, v. firmante.

finta: Esgr captátio, onis f // fig fíctio, onis f. firme: (capa de guijo o piedra machacada)
Sin: simulátio; fallácia. Uso: hacer -, fíngere; substrúctio glareosa vel sáxea. Sin: inferior
simulare; conatum simulare; áliud osténdere stratura; inférius pavimentum.
quam pétere.
first-lady: princeps dómina.
finura: subtílitas, atis f. Uso: - excesiva,
nímia subtílitas; - de sentimientos, sententia- fiscal: adj fiscalis, e // (el que representa y
rum subtílitas. ejerce el ministerio público en los tribunales)
administer públicus. Sin: actor públicus; ac-
fiordo: sinus (-us m) perangustus. Sin: ínti- cusator públicus. Uso: el - de Turín, actor pú-
mus sinus perangustus; maris angiportus (-us blicus taurinensis; - superior, supérior actor
m) vel angiportum. públicus // (perteneciente o relativo al fisco)
fiscalis, e. Sin: públicus; ad fiscum pértinens.
firma: (nombre de una persona que pone al Uso: fraude -, fiscalis fraus // (perteneciente
pie de un escrito; acción y efecto de firmar) o relativo al oficio de fiscal) actoris públici
subscríptio, onis f. Sin: subsignátio; obsigná- próprius; ad actoris públici munus áttinens.
tio; consignátio; inscríptio; nomen (mĭnis n)
subscriptum, inscriptum; nóminis consigná- fisco: fiscus, i m. Sin: aerárium; pecúnia pú-
tio, inscríptio, subscríptio, subsignátio // blica.
(nombre comercial, empresa o estableci-
miento mercantil) socíetas, atis f. Sin: domus; física: phýsice, es (ac -en) f; phýsica, ae f;
nomen; rátio; quaestuosa socíetas vel conso- phýsica, orum npl. Sin: phýsica disciplina,
ciátio; negotiatória socíetas; domus commer- doctrina, sciéntia; rátio de rerum natura.
cialis. Uso: - atómica, nuclear, phýsica atómica, nu-
clearis; - mecánica, phýsica mechánica; - so-
firmado: (suo nómine) signatus vel subscrip- cial, phýsica socialis.
tus, a, um. Sin: nominatim subsignatus;
manu sua inscriptus. físicamente: (de manera física) phýsice //
(según las leyes de la física) phýsica ratione
firmante: adj subscribens, entis. Sin: obsig- // (relativamente al cuerpo) córpore; quod ad

456
fisionomista

corpus spectat. Uso: - está bien, córpore fisiográfico: physiográphicus, a, um. Sin: ad
valet. physiográphiam vel ad naturae descriptionem
áttinens.
físico: (adj, perteneciente a la física) phýsi-
cus, a, um // (relativo a la naturaleza) natu- fisiógrafo: physiógraphus, i m. Sin: physio-
ralis, e. Sin: naturae (gen). Uso: el mundo -, gráphiae peritus, cultor, studiosus.
rerum natura; fenómenos -, res naturales //
(perteneciente a la constitución y naturaleza fisiólisis: physiólysis, -is f.
corpórea) corpóreus, a, um. Sin: naturae vel
córporis. Uso: beldad -, córporis pulchritudo; fisiología: physiológia sive -logīa, ae f. Sin:
defecto -, vítium naturae vel córporis // ( el de animántium natura doctrina, disciplina,
que profesa la física) phýsicus, i m. Sin: phý- sciéntia.
sicae vel physicorum cultor, studiosus, peri-
tus; naturae indagator // (exterior de una fisiológico: physiológicus, a, um. Sin: ad
persona) spécies, ēi f. Sin: aspectus (-us m); physiológiam spectans.
figura; forma; fácies (semblante) // (constitu-
ción y naturaleza corpórea de una persona) fisiologismo: physiologismus, i m.
corpus, pŏris n. Uso: - atlético, athletae cor-
pus; tiene un - atlético, athletae corpus est ei. fisiologista, v. fisiólogo.

fisiocracia: physiocrátia sive -cratīa, ae f. fisiólogo: physiólogus, i m. Sin: physiológiae


cultor vel studiosus.
fisiócrata: physiocrátiae sectator.
fisión: físsio, onis f. Uso: - atómica, nuclear,
fisiocrático: physiocráticus, a, um. Sin: ad átomi vel atomorum físsio; físsio atómica vel
physiocrátiam (vel ad physiocrátiae sectato- nuclearis.
res) pértinens.
fisionomía: physiognómia sive -gnomīa, ae
fisiognómica: physiognómica, ae f. Sin: f. Sin: aspectus, us m; os, oris n; vultus, us m;
physiognómica ars; ars cognoscendi ánimum fácies, ēi f; lineamenta, orum npl; oris vel
ex vultūs lineamentis. vultus lineamenta // fig, - estilística, genus di-
cendi; - moral e intelectual, forma ánimi et
fisiognosis: (conocimiento de la naturaleza) ingénii; la - de la batalla, pugnae forma vel
physiognosis, -is f. Sin: naturae rerum cog- fácies; la - de la época, forma témporum; la
nítio; rerum naturae doctrina, disciplina, - de los lugares, natura locorum.
sciéntia; stúdium de rerum natura; naturae
cognítio // (determinación del carácter de fisionomista: (que se dedica a hacer estudio
una persona por sus rasgos fisonómicos) de la fisonomía) physiognomon, ŏnis m. Sin:
ánimi cognítio ex vultūs lineamentis o sim- metopóscopos, i m; vúltuum peritus. Uso: ser
plem ex vultu // (diagnóstico por la expresión -, ex vúltibus hóminum mores collígere; ex
de la cara) morbi cognítio ex vultūs linea- vultu ánimum cognóscere // (que tiene facili-
mentis vel ex vultu. dad natural para recordar y distinguir a las
personas por su fisionomía) qui hómines fá-
fisiografía: physiográphia sive -graphīa, ae f. cile ex eorum aspectu vel lineamentis dignos-
Sin: (rerum) naturae descríptio. cit.

457
fisioterapia

fisioterapia: physiotherapīa, ae f. Sin: medi- peritus, cultor, studiosus.


cátio phýsica.
fitonomia: phytonómia sive -nomīa, ae f.
fisonomía, v. fisionomía Sin: legum de plantis stúdium.

fisonomista, v. fisionomista. fitopatía: phytopathīa, ae f.

fitobiología: phytobiológia sive -logīa, ae f. fitopatógeno: phytopathógenus, a, um.

fitobiológico: phytobiológicus, a, um. Sin: fitopatología: phytopathológia sive -logīa, ae


ad phytobiológiam pértinens. f. Sin: árborum earumque morborum descríp-
tio, investigátio, pervestigátio; de viréntium
fitófago: phytóphagus, a, um. (vel árborum, vel herbarum arborumque)
morbis disciplina, sciéntia, rátio.
fitofisiología: phytophysiológia sive -logīa,
ae f. fitoquímica: phytochímica vel phytoché-
mica, phytochímia vel phytochémia; phyto-
fitogénico: phytogénicus, a, um. chémice, es f. Sin: phytochímica doctrina,
disciplina, sciéntia, rátio.
fitogeografía: phytogeográphia sive -gra-
phīa, ae f. Sin: árborum locorumque descríp- fitoterapia: phytotherapīa, ae f; phytothera-
tio, doctrina, disciplina, sciéntia, rátio; péutice, es f.
stúdium de viréntium (vel de herbarum arbo-
rumque) locis. fitotomía: phytotómia sive -tomīa, ae f.

fitografía: phytográphia sive -graphīa, ae f. fitotómico: phytotómicus, a, um.


Sin: árborum descríptio; herbarum arborum-
que descríptio. fitotomista: phytotómiae peritus, cultor, stu-
diosus.
fitográfico: phytográphicus, a, um. Sin: ad
phytográphiam áttinens. flagelación: flagellátio, onis f.

fitógrafo: phytógraphus, i m. Sin: phytográ- flagelo: (azote) flagellum, i n. Sin: flagrum


phiae cultor, studiosus, peritus. // (calamidad) calámitas, atis f. Sin: perní-
cies, ēi f; pestis, is f.
fitología: phytológia sive -logīa, ae f. Sin: de
viréntibus (vel de arbóribus, vel de herbis ar- flagrante: en -, in manifesto ac deprehenso
boribusque) doctrina, disciplina, sciéntia. scélere. Uso: agarrar en -, áliquem in ipso
facínore deprehéndere; manifesto tenere; sor-
fitológico: phytológicus, a, um. Sin: ad prendido en -, manifestárius, a, um.
phytológiam spectans.
flamenco: (adj, de Flandes) flándricus vel
fitologista, v. fitólogo. flandrus, a, um; flandrensis, e // (natural de
Flandes) Flandrus, i m // (lengua -) lingua
fitólogo: phytólogus, i m. Sin: phytológiae flándrica; flandrensis lingua vel sermo //

458
flecha

(ave) phoenicópterus ruber. flebitis: phlebites, is f; phlebitis, -ĭdis vel


-īdos f. Sin: venarum inflammátio vel inflátio.
flanco: (cada una de las dos partes laterales
de un cuerpo) latus, láteris n // (costado de fleboclisis: phleboclīsis, -is f. Sin: venarum
un buque o de un cuerpo de tropas) latus n; lótio vel lavátio.
(de ejército o de flota) cornu, us m.
flebografía: phlebográphia sive -graphīa, ae
Flandres: Flándria, ae f. f. Sin: venarum descríptio.

flash: (Fotogr, destello luminoso) fulgor flebógrafo: phlebógraphus, i m. Sin: phlebo-


(-ōris m) photográphicus. Sin: subitánea lux gráphiae peritus, cultor, studiosus.
fúlgurans; fulgur (-ŭris n) magnésio éxcitum;
scintíllula vel flámmula magnesio éxcita, ex- flebograma: plebogramma, ătis n. Sin: ve-
citata, elícita. Uso: disparar un -, fulgur mag- narum pulsūs descríptio.
nésii ope excitare // (información transmitida
rápidamente, de forma concisa) núntius fúl- flebología: phlebológia sive -logīa, ae f. Sin:
minans. Sin: brevis relátio stupefáciens. venarum disciplina, sciéntia, rátio; de venis
doctrina.
flato: (ventris) flatus, us m. Sin: flamen
(mĭnis n); ventus, i m. flebológico: phlebológicus, a, um. Sin: ad
phlebológiam vel ad doctrinam de venis pér-
flatulencia: flatuléntia, ae f. tinens.

flatulento: (que causa flatos) inflans, antis. fleborragia: phleborrhágia sive -rhagīa, ae f.
Sin: magnam habens inflationem; inflatio-
nem páriens vel fáciens // (que los padece) fleborrexia, v. fleborragia.
inflatione laborans. Sin: flátibus laborans.
flebosclerosis: phlebosclerōsis, -is f. Sin: ve-
flauta: tíbia, ae f. Sin: fístula. Uso: - trans- narum durítia (-ae f) vel duríties (-éi f); venae
versal, tíbia transversa; tocar la -, tíbiā cá- (-arum fpl) durae vel duratae.
nere.
flebostenosis: phlebostenosis, is f.
flautado: tibīnus, a, um. Sin: tíbiis símilis
(sonus). flebotomía: phlebotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: venae incísio; sánguinis detráctio.
flauteado, v. flautado.
flebotomiano: phlebótomus, i m. Sin: phle-
flautista: (varón) tibīcen, cĭnis m. Sin: fistu- botómiae peritus.
lator // (mujer) tibícina, ae f.
flebotomista, v. flebotomiano.
flebectasia: phlebéctasis, -is f. Sin: venae
sive venarum dilatátio. flebótomo: phlebótomum, i n.

flebectomía: phlebectómia sive -tomīa, ae f. flecha: (señal de tránsito o caminera) sagít-


Sin: venae séctio. tula, ae f. Sin: index (-dĭcis m) directionis.

459
flechazo

flechazo: (disparo de flecha) sagittae coniec- mollis iuncus; mimbre -, lentum vimen
tus (-us m), coniéctio, emíssio (-onis f) // (-mĭnis n); olmo -, fléxilis ulmus (-i f) // fig
(golpe de flecha) sagittae ictus (-us m). mollis, e (dúctil); tractábilis (manejable);
fácilis (maleable); flexíbilis; dócilis. Uso:
flegmasía: phlegmásia sive -masīa, ae f. Sin: ánimo -, mollis vel tractábilis ánimus; cabe-
inflammátio. llos -, capilli dóciles vel molles; tempera-
mento, carácter -, tractábile vel fácile
flema: (mucosidad que se arroja por la boca) ingénium; voz -, tractábilis vel flexíbilis vox.
pituíta, ae f. Sin: phlegma, ătis n // (tardanza,
lentitud en las operaciones) lentitudo, dĭnis flexión: fléxio vel infléxio, onis f; flexus vel
f. Sin: veternus, i m; cunctátio; lenta índoles; inflexus, us m // Gram flexura, ae f.
lentus ánimus; ánimi lentitudo. Uso: la pro-
verbial - inglesa, lenta Britannorum índoles flexo: brácchium eléctricum flexíbile.
némini non cógnita // (serenidad, impasibi-
lidad) tranquíllitas, atis f. Sin: constans ánimi flictenia: phlyctaena, ae f. Sin: cutis vesícula
tranquíllitas. vel búllula.

flemático: (relativo a la flema) pituitosus, a, flirt, v. flirteo.


um. Sin: phlegmáticus // (tardo y lento en sus
acciones) lentus, a, um. Sin: tardus; cunctator flirtear: lusórie amare. Sin: amando lúdere.
// (sereno, impasible) tranquillus, a, um. Sin:
plácidus; sedatus. Uso: ser -, tranquillo flirteo: amor levis. Sin: lusus (-us m) cum
ánimo esse. blandítiis.

flemón: phlégmone, es f; phlegmon, ŏnis m. flogístico: phlogísticus vel phlegísticus, a,


um.
flequillo: ántiae, arum fpl. Sin: capilli ante-
pénduli. flogosis: (inflamación) phlogōsis, -is f. Sin:
inflammatio; inflátio; levis inflammátio //
fletamento: (acción de fletar) condúctio, (erisipela) v. esta voz.
onis f.
flor: flos, floris m. Uso: - aclamídea, flos
flete: (precio de transporte de mercancías) aclamydeus; - compuesta, flos compósitus; -
vectura, ae f. Sin: locationis prétium. Uso: diploclamídea, flos diploclamydeus; - haplo-
dar a -, locare vel elocare; tomar a -, condú- clamídea, flos haploclamydeus; - zigomorfa,
cere // (precio del transporte por mar) nau- flos zygomorphus; - de lis, iunior rosa;
lum, i n // (carga que se transporta) merx amaryllis, ĭdis f // fig, - de la edad, vitae flos;
(mercis f) vecturalis. - de la harina, farinae pollen (-ĭnis n) vel
pollis (-ĭnis mf); a - de agua, ad superfíciem
flexibilidad: flexibílitas, atis f. Sin: molli- aquae vel ad summam aquam; a - de labios,
tudo (-dĭnis f); facílitas. Uso: - de la voz, primóribus labris vel lábiis; primis labris;
mollitudo vocis. a - de tierra, summo solo.

flexible: flexíbilis vel fléxilis, e. Sin: mollis; flora: flora, ae f. Sin: satorum univérsitas.
lentus. Uso: abedul -, flexíbilis betulla; junco -,

460
fluvial

floral: floralis vel florealis, e; flóreus, a, um. flotante: flúitans, antis. Sin: fluitando aptus;
Sin: florum (gen pl). submersioni resistens.

florecilla: flósculus, i m; flóscula, ae f // (en flotar: fluitare. Sin: fluctuare; innatare; in-
sentido espiritual) flósculus spiritalis. nare; supernatare; in summo consístere.

florecimiento: efflorescéntia, ae f. flote: a -, summa in aqua. Sin: ad superfíciem


aquae.
florero: vas florale vel floríferum. Sin: vas
florum. flotilla: classícula, ae f.

florestero: saltuárius, a, um. fluidez: fluíditas, atis f. Sin: fluéntia // fig


fluéntia. Uso: - de estilo, fluéntia loquendi.
floretista: ense rudi báttuens, entis.
fluido: flúidum, i n. Sin: fluentum. Uso: -
florete: rudis, is f. Sin: dolo vel dolon, ōnis eléctrico, vis eléctrica; - eléctrico de mayor o
m; hasta praepilata. menor intensidad, flúidum eléctricum maio-
ris minorisve intensitatis.
floricultor: florum cultor, oris m.
flujo: (movimiento de los fluidos) fluxus, us
floricultura: florum cultura, ae f. m. Sin: proflúvium // (movimiento de ascenso
de la marea) maris cursus (-us m) vel acces-
florilegio: florilégium, ii n. Sin: selecti vel sus (-us m). Sin: aestūs accessus. Uso: - y re-
excerpti flores. Uso: - latino, selecti latinitatis flujo, maris cursus et recursus; aestūs
(vel latini sermonis) flores. accessus et recessus vel decessus (-us m) ; du-
rante el - de la marea, accedente aestu (abl
florín: florenus sive florinus, i m. Sin: floren- absoluto).
tinus nummus. Uso: - austríaco, holandés,
húngaro, austríacus, batāvus, hungáricus flúor: fluor, ōris m.
nummus.
fluorescencia: fluorescéntia, ae f.
florista: (que vende flores) florum vénditor
m; vénditrix, icis f // (que fabrica flores arti- fluorescente: fluorescens, entis.
ficiales) fictorum florum ártifex (-fĭcis mf).
fluorhídrico: fluorhýdricus, a, um.
flósculo: flósculus, i m.
fluorina, fluorita: fluorites, is m.
flota: (conjunto de navíos) classis, is f. Uso:
- mercante, classis mercatória vel negotiató- fluoroscopía: radioscópicum examen.
ria // (conjunto de aparatos de aviación) aë-
ronávium classis. Sin: classis aëronáutica. fluoruro: fluorhýdricus sal.

flotador: sust natábile, is n. fluvial: fluminalis, e. Sin: fluviátilis; fluviá-


ticus.
flotamiento: fluitátio, onis f.

461
fobia

fobia: phóbia sive phobīa, ae f. Sin: horror; folliculorum inflammátio.


timor.
folículo: follículus, i m.
foca: phoca, ae f. Sin: vítulus marinus.
folklore, v. folclore.
focímetro: focímetrum vel focómetrum, i n.
folklórico, v. folclórico.
foco: (lamparita eléctrica) v. bombilla // (-
de lente; - de elipse) focus, i m. Uso: ajustar folklorista, v. folclorista.
el -, focussare // (fig, centro activo de ciertas
cosas) fons, fontis m. Sin: caput, cápitis n. folleto: libéllus, i m.
Uso: - de contrastes, simultatum fons vel
caput. fomentar: promovere.

focómetro, v. focímetro. fomento: (medicamento) fomentum, i n.


Uso: aplicar fomentos, adhibere fomenta;
fogón: focus, i m. Sin: fornax, acis f. preparar fomentos, parare fomenta.

fogonero: fornacator, oris m. Sin: fornacá- fonación: phonátio, onis f. Sin: sonorum for-
rius; focárius. mátio; vocis formandae rátio; vocis phaenó-
mena.
folclor, v. folclore.
fonda: deversórium, ii n. Uso: - de estación,
folclore: (conjunto de las tradiciones, creen- stationis caupona.
cias y costumbres de las clases populares)
gentilícii mores; peculiares pópuli mores // fondear: (anclar) áncoram iácere, fígere, pó-
(ciencia que estudia esas materias) demoló- nere. Sin: ad áncoram deligare.
gia, ae f. Sin: demográphia; ethnográphia;
laográphia; sciéntia rerum populárium. fondillos: (bracarum) fundus, i m.

folclórico: demológicus, a, um. Sin: ethno- fondista: cauponárius, ii m; caupo, ōnis m.


gráphicus; ad laográphiam áttinens; ad genti- Sin: popinárius.
lícios mores spectans.
fondo: (parte inferior de una cosa) fundus, i
folclorista: laógraphus vel laólogus, i m. Sin: m. Sin: recessus, us m; pars extrema. Uso: -
demólogus; gentiliciorum morum studiosus, de la botella, lagoenae fundus; ima lagoena //
cultor, peritus. (capital, caudal) aerárium, ii n. Uso: - mone-
tario internacional, nummária rátio (vel
folder (Inform), carpeta, cuadernillo: index, institutum nummárium) orbis terrarum; -
dĭcis mf . Sin: scrínium, ii n; coopérculum, i mundial, universale vel mundanum aerárium;
n. - públicos, aerárium // (dinero disponible) pe-
cúnia, ae f. Sin: súmptuum pecúnia; necessá-
folicular: follicularis, e. ria pecúnia. Uso: - de reserva, pecúnia in
subsídium servata; - secretos, secreta pecú-
foliculitis: folliculitis, ĭdis f. Sin: pilorum niae summa; reclamar los -, súmptuum pe-

462
fonológico

cúniam expétere; retirar los -, pecuniam fonocardiografía: phonocardiográphia sive


praecípere // Dep, carrera de -, longus cursus -graphīa, ae f.
campester.
fonocardiograma: phonocardiogramma, ătis
fonema: phonema, ătis n. n.

fonemático: phonemáticus, a, um. fonoelectróscopo o fonoelectroscopio: pho-


noëlectroscópium, ii n.
fonendoscopio: phonendoscópium, ii n.
fonofobia: phonophóbia sive -phobīa, ae f.
fonética: phonética, ae f; phonétice, es f. Sin: Sin: sonorum rumorumque horror, pavor,
sonorum doctrina; vocum (vel soni, vel sono- terror, metus, timor; rumoris (vel strépitus,
rum) disciplina; phonética ars. vel clamoris) horror.

fonéticamente: phonétice. Sin: ad leges pho- fonófono: phonóphonum sive -nophōnum, i n.


néticas.
fonóforo: phonóphorum, i n.
fonético: phonéticus, a, um. Sin: soni vel so-
norum (gen); vocis vel vocum (gen); phona- fonogenógrafo: phonogenógraphum, i n.
tionis (gen); vocalis, e; ad voces vel ad sonos
pértinens. Uso: transcripción -, transcríptio fonografía: phonográphia sive -graphīa, ae f.
vel translátio phonética. Sin: vocum scriptura; sonorum impréssio;
vócibus describendis rátio; sonos scribendi
fonetismo: phonetismus, i m. rátio.

fonetista: phonetista, ae m. fonográfico: phonográphicus, a, um. Sin:


grammophónicus; vocalis; sonans; sónifer;
foniatría: phoniatrīa, ae f. Sin: vocis curátio. ad phonográphiam spectans.

fónica: phónica, ae f. Sin: phónica ars (artis fonógrafo: phonógraphum, i n; phono-


f). gráphium, ii n. Sin: grammóphonum. Uso: -
pequeño, phonográphicum scriníolum; gram-
fónico: phónicus, a, um. Sin: phonéticus; ad mophónium portátile.
vocem vel ad sonum áttinens.
fonograma: phonogramma, ătis n.
fonocámptica: phonocámptica, ae f. Sin:
phonocámptica doctrina, disciplina, sciéntia, fonolita: phonolīthes, is m.
rátio; doctrina de sonorum repercussione.
fonología: phonológia sive -logīa, ae f. Sin:
fonocámptico: phonocámpticus, a, um. Sin: vocum vel sonorum disciplina, sciéntia, rátio;
sonos repercútiens. de vócibus doctrina.

fonocaptor: phonóphoron vel phonóphorum, fonológico: phonológicus, a, um. Sin: ad


i n. phonológiam (vel ad vocum, vel ad sonorum
doctrinam) pértinens.

463
fonologización

fonologización: phonologizátio, onis f. Sin: forjar: (fabricar y formar) strúere. Sin: fín-
commutátio phonológica. gere. Uso: - una palabra, strúere verbum; -
un ardid, fíngere falláciam vel fábricam // fig,
fonólogo: phonólogus, i m. Sin: phonológiae forjarse inquietudes, strúere sibi sollicitúdi-
peritus, cultor, studiosus. nem; forjarse miedos, fíngere sibi metum.

fonometría: (arte de medir y regular los so- forma: forma, ae f. Uso: - elíptica, forma
nidos) phonométria sive -metrīa, ae f. Sin: so- ellíptica; - de gobierno, civitatis forma; rei
norum ménsio (-onis f) vel mensura; ars públicae modus (-i m); estar en plena -, óp-
sonorum intentiones metiendi // (rama de la timo córporis hábitu esse.
lingüística que analiza los fonemas lingüísti-
cos distintivos por vía fonética) phonométria, formación: formátio vel conformátio, onis f.
ae f. Sin: doctrina quae ratione phonética lin- Sin: institútio. Uso: - específica, peculiaris
guae phonémata distinctiva éxplicat. ánimi conformátio; - espiritual, formátio spi-
ritualis; - humanística, litterarum cognítio et
fonómetro: phonómetrum, i n. Sin: soni in- perítia; - permanente, institútio continua; - a
tentionis index (-dĭcis mf); instrumentum la castidad, formátio ad castitatem; institutos
sono metiendo. de -, instituta formativa.

fonopatía: phonopáthia sive phonopathīa, ae formador: formator, oris m. Sin: institutor;


f. praeceptor.

fonóporo: phonóporum, i n. formalidad: formálitas, atis f. Sin: fórmula;


ritus, us m; mos, moris m. Uso: formalidades,
fonopsia: phonópsia sive phonopsīa, ae f. offícia, orum npl; observar las -, ómnia iusta
perfícere; se trata de una simple -, hoc ad
fonoscopio: phonoscópium, ii n. spéciem tantum áttinet.

fonosimbólico: phonosymbólicus, a, um. formalismo: formalismus, i m. Sin: legis (vel


Sin: ex sono naturali formatus. normae, vel praecepti) rígida observántia;
nímia observántia.
font (Inform), fuente: typus, i m.
formalista: adj fastidiosus, a, um. Sin: púti-
fontanero, v. plomero. dus; formularum nimis studiosus vel obser-
vans // sust formalista, ae m. Sin:
football, v. fútbol. formulárius; formulismi sectator; fastidiosus
observator.
footing: ambulandi currendique exercitátio.
formalizar: formalem vel formale réddere.
forestación: silvae plantátio vel sátio.
formalmente: formáliter. Sin: expresse, ex-
forestal: silvester, tris, tre; silvestris, tre. Sin: pressim; aperte; plane; significanter.
saltuensis, e. Uso: escuela -, schola silvis co-
lendis; guarda -, forestárius; saltuárius; sil- formar: formare, conformare, informare.
varum custos; leyes -, leges de silvis tuendis.

464
fosforescencia

format (Inform): (representación de datos) forro: fódera, ae f // (tela interior con que ser
forma, ae f. Sin: composítio //(organizar refuerza un vestido) pannus subsútilis. Sin:
datos) formare vel conformare // (formatear subtegmen vel subtemen, mĭnis n; subsumen-
un disco) formare. tum; subsutura; subsutum; subsutus pannus
// (cubierta que se pone a un libro para pro-
formativo: formativus, a, um. Sin: institutó- tegerlo) camísia, ae f.
rius. Uso: obra -, opus formativum; ópera
formativa. fortaleza: (fuerza y vigor) robur, ŏris n. Sin:
fírmitas; firmitudo. Uso: - de ánimo, robur
Formosa: Formosa, ae f. Sin: Taivánia vel ánimi; ánimi fírmitas // (una de las virtudes
Taiwánia, ae f; ínsula Formosa. Uso: de -, adj cardinales, uno de los siete dones del Espí-
formosanus, taivanianus, a, um; sust Formo- ritu Santo) fortitudo, dĭnis f // (recinto forti-
sanus vel Taivanianus, i m. ficado) arx, arcis f (ciudadela). Sin:
castellum (castillo) // - volante, arx (arcis f )
fórmula: fórmula, ae f. Uso: - científicas, volans.
scientiarum fórmulae; - matemática, quí-
mica, fórmula mathemática, chímica // (mo- forúnculo: forúnculus vel furúnculus, i m.
delo de acto jurídico) iudícium, ii n. Uso: -
resolutoria, iudícium ad solvendas quaestio- forzamiento: - de una cerradura, effractura,
nes aptum vel cóngruum. ae f. Sin: reserátio dolosa; claustri revúlsio.

formular: formulare. Uso: - en términos con- forzar: cógere. Sin: compéllere.


cretos, (áliquid) in definitam formam vel fó-
mulam redígere. fosfato: phosphatum, i n. Sin: sal phosphóri-
cus; sal phosphóricum vel phosphóreum.
formulario: formulárium, ii n. Sin: spéci-
men, mĭnis n; exemplar, aris n; typus; formu- fosfaturía: phosphatúria, ae f. Sin: urīna
larum libellus; exemplar typis descriptum. sálibus phosphóricis (vel phosphóreis) in-
Uso: - para pedido, fórmula postulatória. fecta.

foro: Teat postscáenium, ii n. fosforera: (la que vende fósforos) sul-


phurária, ae f. Sin: sulphuratorum (vel flam-
forraje: pábulum, i n. Uso: ir, salir por -, ir miferorum) vénditrix // (estuche para
a hacer provisión de -, pabulari; pabulatum guardar fósforos) sulphuratorum (vel flam-
vel ad pabulandum ire, égredi. miferorum) theca vel capsella.

forrajear, v. forraje. fosforero: (vendedor de fósforos) sulphurá-


rius, ii m. Sin: sulphuratorum (vel flammife-
forrar: contégere, intégere, tégere. Sin: in- rorum) vénditor. Uso: - ambulante,
vólvere; operire; fóderā subsúere vel conté- sulphuratorum vel mercis sulphuratae ínsti-
gere. Uso: - un libro, chartā librum intégere; tor.
- un vestido, vestimentum panno subsútili
munire; vestem subtégmine ornare; vestem fosforescencia: (luminescencia) phosphores-
subtégmine subsúere vel munire. céntia, ae f. Sin: lumen, mĭnis n; splendor
lucis (o simplem splendor) in umbra, in um-

465
fosforescente

bris, in ténebris // (propiedad de algunos só- fóssilis, e. Sin: fossícius. Uso: carbón -,
lidos y aun de algunos gases de emitir radia- carbo fóssilis; concha -, concha vel cónchula
ciones luminosas) vis radiandi, vel ténuem fossícia // (fig y coloq, viejo, anticuado) ve-
exerendi lucem, vel ténuem exerendi splen- tustus, a, um. Sin: obsoletus vel exoletus.
dorem in umbra, in umbris, in ténebris, per
umbram, per umbram noctemque, nocte, de fosilífero: fossílifer, a, um. Sin: fossília fe-
nocte // (luminosidad del mar debida a orga- rens vel gerens.
nismos) mare per obscuram noctem vermícu-
lis rádians, splendescens, micans. fosilización: obdurátio, onis f. Sin: concrétio;
in fóssile convérsio // fig immutabílitas, atis
fosforescente: phosphorescens, entis. Sin: f. Sin: retrógradi condício.
phosphóreum lumen emittens; luce phos-
phórea rádians, splendens; per noctem (vel fosilizado: in fóssile conversus, a, um // fig
per umbram, vel per umbram noctemque, vel fixus; obsoletus (de cosas); iners (-ertis), re-
in umbra, vel in umbris, vel in ténebris) rádi- trógradus (de personas).
ans, splendens, splendescens, micans.
fosilizar: fóssile fácere vel réddere // fosili-
fosfórico: (concerniente o relativo al fósforo) zarse, (de cosas) fóssile fíeri; duréscere, ob-
phosphóricus vel phosphóreus, a, um. Sin: duréscere; durare; lapidéscere; véluti petra
ad phósphorum spectans // (díc. de un ácido duréscere; quasi lapis obduréscere, durare,
compuesto de fósforo, oxígeno e hidrógeno) durari; (de personas) consenéscere; obsolés-
phosphóreus vel phosphóricus. cere vel exoléscere; inertem fíeri.

fósforo: (metaloide combustible y que luce foso: fossa, ae f. Uso: cavar un -, fossam dú-
en la oscuridad) phósphorum, i n; phóspho- cere vel fódere.
rus, i m. Sin: lucíferum elementum; lucífera
matéries (-ēi f) // (trozo de cerilla, madera o fotalgia: photalgia sive -algīa, ae f.
cartón, con cabeza de fósforo, que sirve para
encender) sulphuratum, i n. Sin: flammífe- foto, v. fotografía, fotografiar.
rum, i n; (- de cera) cerinum, i n; ceréolus, i
m; ceréolus flámmifer; ceréolus sulphuratus; fotocalco: (calco obtenido mediante la foto-
ceréolus súlphure íllitus; (- de madera) ra- grafía) photochalcográphica imago. Sin:
mentum sulphuratum, igníferum, flammífe- imago photográphice expressa // (procedi-
rum; lígneum sulphuratum; lignéolum miento para sacar el calco de una fotografía)
flammíferum; flammífera ássula; (- de papel) photochalcográphia, ae f. Sin: photochalco-
chartáceum sulphuratum vel flammíferum. gráphica ars.
Uso: caja de fósforos, sulphuratorum theca;
theca sulphuratis asservandis; theca ramentis fotocélula: photocéllula, ae f.
sulphuratis asservandis; vendedor de fósfo-
ros, v. fosforero. fotocerámica: photocerámica, ae f. Sin: ars
(artis f) operā figulinā photográphice ornandi.
fosfuro: phosphurum, i n.
fotocomponedora: máchina luce vel photo-
fósil: sust fóssile, is n. Sin: res fóssilis; obiec- gráphice compositiva.
tum fóssile. Uso: los -, fossília, ium npl // adj

466
fotogénico

fotocomposición: photográphica typorum fotoeléctrico: photoëléctricus, a, um. Uso:


composítio. célula -, céllula photoëléctrica.

fotocopia: photocópia, ae f. Sin: página pho- fotoelectrófono: photoëlectróphonum sive


tocopiata; photográphicum exemplar; exem- -trophōnum, i n; photoëlectrophónium, ii n.
plar photográphice éditum, rédditum,
expressum, exscriptum, pictum, depictum; fotoelectrógrafo: photoëlectrógraphum, i n.
exemplar luce expressum; copia lucis ope
impressa. fotoelectrón: photoëlectron, ōnis m.

fotocopiadora: photocopiatórium, ii n. Sin: fotófilo: photóphilus, a, um. Sin: lucis


photocopiatrum; máchina photocopiatória. amans.

fotocopiar: photocopiare. Sin: photográ- fotofobia: photophóbia sive -phobīa, ae f.


phice exscríbere, exprímere; exemplar pho- Sin: lucis horror, pavor, terror, metus, timor;
tográphice édere vel réddere. lucis táedium.

fotocromático: photochromáticus, a, um. fotófobo: photóphobus. Sin: lucífugus; lucí-


Sin: ad photochrómiam pértinens. fugax, acis; lucis osor vel perosus; lucem fú-
giens.
fotocromía: photochrómia sive -chromīa, ae
f. Sin: photochromática ars. fotofoboftalmia: photophobophthálmia sive
-phthalmīa, ae f. Sin: nictalopīa.
fotocromo: photochromática imago.
fotófono: photóphonum sive photophōnum,
fotocromotipografía: photochromotypográ- i n; photophónium, ii n.
phia sive -graphīa, ae f. Sin: photochromoty-
pográphica ars. fotóforo: photóphorum, i n.

fotocromotipográfico: photochromotypo- fotogalvanografía, v. galvanoplastia.


gráphicus, a, um. Sin: ad photochromotypo-
gráphiam áttinens. fotogasteroscopio: photogasteroscópium, ii
n.
fotocronógrafo: photochronógraphum, i n.
fotogastroscopio, v. fotogasteroscopio.
fotocronoscopia: photochronoscópia sive
-scopīa, ae f. fotogénesis: photogénesis, -is f. Sin: lucis ge-
nerátio, procreátio, emíssio.
fotodinámico: photodynámicus, a, um.
fotogénico: (que promueve o favorece la ac-
fotodinia, v. fotalgia. ción química de la luz) photogénicus, a, um
// (que tiene buenas condiciones para ser re-
fotoelectricidad: photoëlectrícitas, atis f. producido por la fotografía) cuius imago na-
Sin: photoëlectris, ĭdis f; photoëléctrica vis turali quadam venustate exprímitur. Uso: ser
vel facultas. -, naturali quadam venustate éxprimi.

467
fotógeno

fotógeno: (adj, que produce luz) photógenus, fotografiar: (ejercer el arte de la fotografía)
a, um. photográphiam (vel photográphicam artem)
exercere // (sacar fotos) photographare. Sin:
fotograbado: (procedimiento de grabar un photographémata fácere // (sacar una foto)
clisé fotográfico sobre planchas de zinc, áliquem vel áliquid photographare. Sin: (ali-
cobre, etc) photográphica incísio. Sin: luce cúius vel alicúius rei) photográphiam vel pho-
(vel lucis ope) incísio; brácteae photográphi- tographema fácere; imáginem photográphice
cae incísio; ars photográphice incidendi vel imprímere, exprímere, réddere, píngere, de-
excudendi // (arte de estampar estas plan- píngere; imáginem luce (vel lucis ope, vel
chas por acción química de la luz) ars photo- lucis óperā) imprímere; imáginem imprímere
gráphice imprimendi. Sin: ars incisas // (fig, describir minuciosamente) áliquid
brácteas luce (vel lucis ope) reddendi vel ex- summā diligéntiā descríbere vel narrare.
primendi // (lámina grabada o estampada
por este procedimiento) imago photográphice fotográficamente: photográphice. Sin: lucis
(vel luce) incisa, excusa, impressa. impressione.

fotograbador: photoincisor vel photoimpres- fotográfico: photográphicus, a, um. Sin:


sor, oris m. Sin: luce (vel lucis ope) incisor photográphice vel luce (vel lucis ope, vel
vel impressor. lucis óperā) impressus, expressus, rédditus,
pictus, depictus; ad photográphiam spectans.
fotograbar: photográphice incídere vel im- Uso: album -, album photográphicum; apa-
prímere. Sin: luce (vel lucis ope) incídere vel rato -, máchina photográphica; estudio -,
imprímere. photográphium; stúdium photográphicum;
película -, pellícula photográphica; placa -,
fotografía: (arte) photográphia sive -graphīa, vitrum photográphicum; bráctea (vel bráttea)
ae f. Sin: ars photográphica; ars imágines vel lámina photográphica; tarjeta -, chártula
luce (vel lucis ope, vel lucis óperā) expri- photográphica.
mendi; ars imágines photográphice expri-
mendi // (estampa obtenida) photográphia, ae fotógrafo: photógraphus, i m. Sin: ártifex
f. Sin: photographema, ătis n; imago photo- imagínibus luce imprimendis, exprimendis,
gráphica; imago photográphice (vel luce, vel reddendis, pingendis, depingendis.
lucis ope) expressa, impressa, picta, depicta;
imago obiectu lucis expressa. Uso: - infra- fotograma: photogramma, ătis n.
rroja, photográphia infrarubra; - en colores,
photográphia colórea; imago lucis ope váriis fotogrametría: photogrammétria sive -me-
picta (vel efficta) colóribus; sacar fotos, v. fo- trīa, ae f. Sin: photográphica soli diménsio.
tografiar; sacar una -, (alicúius vel alicúius
rei) photográphiam vel photographema fá- fotoincisión: photoincísio, onis f. Sin: lucis
cere; (alicúius vel alicúius rei) imáginem luce ope incísio.
elícere, exprímere, imprímere // (taller en que
se ejerce el arte fotográfico) officina photo- fotólisis: photólysis, is f. Sin: lucis ope disso-
gráphica. Sin: officina imagínibus luce (vel lútio.
lucis ope, vel lucis óperā) exprimendis, im-
primendis, pingendis, depingendis. fotolitografía: (arte) photolithográphia sive -
graphīa, ae f Sin: photolithográphica ars //

468
fototelegrafía

(estampa obtenida por medio de este arte) composítio. Sin: imago photográphice
photolithográphica imago. coniuncta vel tessellata.

fotolitografiar: photolithographare. Sin: fotón: photo vel photon, ōnis m.


photolithográphice imprímere
fotonosis: photonosis, -is f.
fotolitográficamente: photolithográphice.
fotonovela: photográphica fábula.
fotolitográfico: photolithográphicus, a, um.
Sin: ad photolithográphiam pértinens. fotopatía: photopáthia sive photopathīa, ae f

fotología: photológia sive -logīa, ae f. fotopsia: photópsia sive -topsīa, ae f.

fotomagnético: photomagnéticus, a, um. fotóptico: photópticus, a, um. Sin: ad pho-


tópsiam spectans.
fotomagnetismo: photomagnetismus, i m.
Sin: photomagnética vis. fotoptometría: photoptométria sive -metrīa,
ae f.
fotomecánico: photomechánicus, a, um. Sin:
photomachinalis, e. Uso: impresión -, edítio fotoptómetro: photoptómetrum, i n.
photomechánica.
fotoquímica: photochímica vel photoché-
fotometría: photométria sive -metrīa, ae f. mica, photochímia sive -chimīa, photochémia
Sin: photométrica vel de lucis mensura doc- sive -chemīa, ae f. Sin: photochímica doc-
trina, disciplina, sciéntia, rátio. trina, disciplina, sciéntia, rátio.

fotométrico: photométricus, a, um. Sin: ad fotoquímico: photochímicus, a, um.


photométriam áttinens.
fotorreportaje: photográphica relátio.
fotómetro: photómetrum, i n. Sin: lucis
index (-dĭcis mf); instrumentum photométri- fotorrepórter (reportero gráfico): relator
cum; instrumentum lucis intentioni metien- photográphicus.
dae.
fotoscopio: photoscópium, ii n.
fotomicrografía: photomicrográphia sive
-graphīa, ae f. Sin: photomicrográphica ars. fotosensible: actinosensitivus, a, um.

fotomicroscopia: (fotografía de un objeto fotósfera o fotosfera: photosphaera, ae f.


microscópico) photomicroscópia sive -sco-
pīa, ae f // (fotografía de muy pequeño ta- fotosíntesis: photosýnthesis, is (ac -in) f.
maño) microscópica photográphia.
fototeca: phototheca, ae f.
fotomicroscopio: photomicroscópium, ii n.
fototelegrafía: phototelegráphia sive -graphīa,
fotomontaje: photográphicarum imáginum ae f. Sin: phototelegráphica transmíssio.

469
fototerapia

fototerapia: (método) phototherapīa, ae f. gus, i m. Sin: homo dírutus.


Sin: phototherapéutice, es f // (curación) so-
laris curátio; solares curationes. fracaso: (acción y efecto de fracasar): re-
pulsa, ae f. Sin: offénsio; frustrátio // (fig, su-
fototerápico: phototherápicus, a, um. Sin: ceso lastimoso e inopinado) calámitas, atis f.
phototherapéuticus; ad phototherapīam pér- Sin: infortúnium; adversus casus (-us m) ;
tinens. improsper eventus (-us m); éxitus (-us m) tris-
tis; adversa fortuna; infēlix experimentum;
fototermómetro: photothermómetrum, i n. res (rei f) male gesta.

fototermoterapia: photothermotherapīa, ae f. fracción: (división de una cosa) fráctio, onis


f. Uso: - del pan (eucarístico), fráctio panis.
fototipia: (procedimiento) phototýpia sive - // (parte, porción de un objeto dividido) pars,
typīa, ae f Sin: phototýpica ars (artis f) // (lá- partis f. Sin: pórtio (-onis f) // (Mat, número
mina estampada) phototýpica imago. Sin: quebrado) fráctio; fractus númerus.
imago luce typisque impressa vel expressa.
Uso: estampar fototipias, imágines luce fraccionable: partiábilis, e. Sin: divisíbilis;
typisque imprímere, exprímere, réddere, re- divíduus.
ferre, édere.
fraccionamiento: partítio, onis f. Sin: diví-
fototípico: phototýpicus, a, um. Sin: pho- sio; distribútio; didúctio.
totýpice expressus; ad phototýpiam áttinens.
fraccionar: partire vel partiri. Sin: divídere;
fototipografía: phototypográphia sive -gra- didúcere.
phīa, ae f.
fraccionario: fractionárius, a, um. Sin: frac-
fototipográfico: phototypográphicus, a, um. tus.

fototropismo: phototropismus, i m. Sin: ad fractura: fractura, ae f.


lucem convérsio vel propénsio.
fragante, v. flagrante.
foulard, v. fular.
fragata: navis béllica minor. Sin: libúrnica;
fox terrier: canis vúlpium vestigator. liburna.

foyer: theatrale vel theatri vestíbulum. frágil: (quebradizo, que se rompe con facili-
dad) frágilis, e // (caduco y perecedero) frá-
frac: tunícula caudata, hirundínea, hirundi- gilis. Sin: caducus; fluxus // (que cae
nina, bífida. Sin: vestis vel sýnthesis caudata; fácilmente en el pecado) frágilis, e. Sin: dé-
thorax caudatus. Uso: vestido con el -, tuní- bilis; imbecillus; infirmus // (en leyenda de
culā caudatā vestitus. advertencia) cave, frágile est (cuidado, es
material frágil).
fracasado: adj ignobilis, e. Sin: contemptus
(desacreditado); dírutus (arruinado); poét fragilidad: (calidad de frágil o quebradizo)
náufragus; vitae vórtice raptus // sust náufra- fragílitas, atis f // (facilidad que se tiene de

470
francotirador

caer en lo malo) fragílitas. Sin: imbecíllitas; franciscalis, e // sust franciscanus, i m. Sin:


debílitas; infírmitas. Uso: - humana, humani franciscalis, is m; frater franciscanus; sodalis
géneris imbecíllitas et fragílitas. franciscalis. Uso: - conventual, franciscalis
conventualis.
fragmentación: fragmentátio, onis f.
francmasón: francomurárius, ii m.
fragmentario: (compuesto de fragmentos)
fragmentárius, a, um. Sin: fragmentícius // francmasonería: francomurariorum sodalí-
(incompleto, no acabado) truncus, a, um. cium vel secta. Sin: lucífugum francomura-
Sin: mancus; non absolutus. riorum sodalícium.

fragua: (fogón) caminus, i m. Sin: fornax, francmasónico: francomurárius, a, um.


acis f; furnus, i m // (taller) officina ferrária.
franco: (unidad monetaria de Francia, Bél-
fraile: (religiosi órdinis) sodalis, is m. Sin: gica, Luxemburgo, Suiza) francus, i m
frater, tris m. Uso: los - franciscanos, Sancti (gállicus, bélgicus, luxemburgensis, helvéti-
Francisci fratres; fratres órdinis Sancti Fran- cus). Sin: nummus gállicus ....; libella gállica,
cisci. bélgica, luxemburgensis, helvética // (indivi-
duo de pueblos antiguos de la Germania in-
frambuesa: rubus, i m; rubum, i n. Sin: ferior) Francus vel Fráncicus, i m // (adj,
rubus idaeus; fragum idaeum. relativo a dichos pueblos) francus, fráncicus,
a, um. Sin: ad Francos vel ad Fráncicos spec-
francachela, v. comilona. tans // (desembarazado, libre) liber, ĕra ,
ĕrum. Sin: securus // (exento) immunis, e.
francés: adj gállicus, a, um. Sin: franco- Sin: liber. Uso: puerto -, portus liber vel im-
gállicus; francogallus, fráncicus. Uso: lengua -, munis; - de porte, liber ab expensis cursuáli-
lingua gállica; gállicus sermo; francogálli- bus; vecturae prétio immunis // (leal, sincero)
cum, i n; literatura -, lítterae francogállicae sincerus, a, um. Sin: apertus; ingénuus; cán-
// sust Gallus, i m. Sin: Francogallus; Fran- didus.
cus.
francófilo: adj gallóphilus, a, um. Sin:
francesismo: gallicismus, i m. Sin: gállica Gallorum studiosus // sust gallóphilus, i m.
locútio; francogallorum verbum. Sin: Gallorum fautor.

francesista: gállici sermonis studiosus. Sin: francófobo: adj gallóphobus, a, um. Sin:
gállicis lítteris doctus. Gallorum inimicus // sust gallóphobus, i m.
Sin: Gallorum inimicus.
Francia: Gállia, ae f. Sin: Francogállia; Frán-
cia, ae f. francófono: adj francóphonus, a, um. Sin:
gállice loquens // sust francóphonus, i m. Sin:
francio: fráncium, ii n. gállice loquens; qui gállice lóquitur.

franciscana: franciscalis virgo. francolín: áttagen, ēnis m; attagena, ae f.

franciscano: adj franciscanus, a, um. Sin: francotirador: voluntárius pugnator.

471
franela

franela: lánula, ae f. Sin: lánea tela; ténuis dícere vel scríbere.


lana.
fraseología: (conjunto de frases hechas, lo-
franja: tractus, us m. Uso: - de Gaza, tractus cuciones, modismos, refranes) phraseológia
Gazae. sive -logīa, ae f. Sin: phrásium colléctio; pe-
culiares locutiones; locutiones selectae; locu-
franquear: (pagar el porte de cualquier ob- tiones in órdinem redactae.
jeto que se remite por correo) pittácium vel
pittácia epístulae mittendae sólvere. Sin: pré- frasquete, v. frasquito.
tium (litterarum) sólvere; prétium epístulae
mittendae sólvere. frasquito: lagúncula, ae f. Sin: ampúllula.
Uso: - de perfume, olfactoríolum n; unguen-
franqueo: epístulae perferendae prétium. tária, ae f ; myrothécium, ii n; ampulla vel
Sin: cursus (-us m) stipulatus. Uso: poner el concha odorum; ampulla unguentária; - de
-, epístulae pittácium applicare; epístulam goma de pegar, ampúllula gummosi glútinis;
pittácio instrúere. - de plástico, lagúncula e re plástica; - de
tinta, ampúllula atramentária.
franqueza: (sinceridad, ingenuidad) simplí-
citas, atis f. Sin: ingenúitas. Uso: con -, fraternalmente: fraterne. Sin: fraterno
aperte, líbere, sincere, simplíciter, ingénue, ánimo vel amore; fraterna dilectione.
cándide.
fraternidad: fratérnitas, atis f. Sin: germáni-
franquicia: immúnitas, atis f. Sin: privilé- tas; fraternus amor; necessitudo fraterna.
gium. Uso: - postal, cursualis vel vehicularis Uso: - universal, fraterna ómnium necessi-
prétii immúnitas; gratuíta epistularum míssio. tudo; communis totīus géneris hóminum con-
ciliátio et consociátio.
fraque, v. frac.
fraternizar: fraterne fácere vel vívere. Sin:
frasario: (colección de frases) locutiones áliquo fraterne uti ; fraterne iungi cum áliquo;
collectae vel excerptae fpl // (fraseología) v. fraterno amore álicui esse coniunctum ; fra-
esta voz. ternam amicítiam inire.

frasco: (botella alta y angosta) phlasco vel fraterno: fraternus, a, um. Sin: fratris (gen).
flasco, ōnis m; phlasca vel flasca, ae f. Sin:
guttus vel gutus; lagoena; ampulla. Uso: - de fraude: fraus, fraudis f. Sin: - electoral, ám-
vino, oenóphorum, i n; - cuentagotas, phlasco bitus (-us m) suffragiorum; - fiscal, fiscalis
minutatim (stillatim, guttatim) liquorem fraus.
fundens vel effundens.
fray: frater. Uso: - Cristóbal, frater Christó-
frase: phrasis, is f. Sin: locútio vel elocútio, phorus; frailes menores capuchinos, fratres
onis f; díctio; verba coniuncta. Uso: - hecha, minores capuccini; franciscales capulati.
trita vel detrita locútio; verba commúnia et
trita. frazada: strágula, ae f; strágulum, i n. Sin:
lodix, dīcis f; stratum, instratum; opertórium;
frasear: verbis coniunctis uti. Sin: eleganter vestis strágula. Uso: - acolchada, strágulum

472
freniatría

fartum; - calefactora, strágulum calefactó- freidora: olla frixória.


rium; - eléctrica automática, lodix autómato
sucinoque calore tepefacta; - de lana, de plu- freiduría: taberna frixória.
mas, opertórium láneum, plúmeum; sacudir
las -, strágula concútere. frenada, v. frenazo.

freática: agua -, aqua phreática vel phreátia; frenado: frenátio, onis f. Uso: - automático,
aqua putealis vel puteana; aqua ex imo solo automática frenátio.
scatens vel prófluens.
frenar: (detener o aminorar con el freno el
frecuencia: Fís frequéntia, ae f. Uso: alta -, movimiento de las ruedas) frenare. Sin: suf-
alta vel áltior frequéntia (eléctrica); maior, flaminare; sufflámine uti; sufflamen adhi-
áuctior, elevata vel elevátior frequéntia ; baja bere; rotas sufflaminare // (fig, enfrenar,
-, minor (vel minutior, vel depréssior, vel de- refrenar) frenare vel infrenare. Sin: moderari;
pressa) frequéntia (eléctrica); - modulada, coërcere; reprímere; compéscere; domare.
frequéntia modulata // (repetición frecuente)
crébritas, atis f. Sin: assidúitas. Uso: - plu- frenastenia: phrenasthénia sive -sthenīa, ae
vial, pluviarum crébritas; - de los sacramen- f. Sin: mentis imbecíllitas, infírmitas, hebe-
tos, frequens sacramentorum usus (-us m) vel tátio.
percéptio (-onis f); crébrior sacramentorum
frequentátio. frenazo: sufflaminandi áctio.

frecuentación: frequentátio, onis f. frenesí: (delirio furioso) phrénesis sive phre-


nēsis, is f; phrenītis, ĭdis (ac -im) f. Sin: insá-
frecuentar: (concurrir a menudo a algún nia; furor; febricitántium insánia // (fig,
lugar) frequentare, celebrare áliquem locum. violenta exaltación y perturbación del
Sin: crebro adire vel pétere áliquem locum. ánimo) phrénesis, is f. Sin: mentis insánia vel
Uso: - una casa, una escuela, un templo, furor; cupīdo; cupíditas; mánia sive manīa.
domum, scholam, templum frequentare //
(tratar con frecuencia a alguien) áliquo fa- frenéticamente: phrenétice. Sin: furenter;
miliáriter uti; frequentem vel multum esse furiose; insane.
cum áliquo // (repetir un acto a menudo) - los
sacramentos, frequenter (saepe vel sáepius; frenético: (poseído de frenesí) phreníticus, a,
crebro vel crébrius) ad sacramenta accédere; um. Sin: phrenítide laborans; insanus; vesa-
frequenter sacramenta accípere, excípere, nus // (fig, furioso, rabioso) phrenéticus. Sin:
percípere, recípere; frequenter sacramentis furens; furibundus; effrenatus; concitatus; vé-
uti. hemens; mentis insániā affectus.

freezer: congelatórium, ii n. Sin: capsa (vel freniatra: phreniatrus, i m. Sin: phreniatrīae


cápsula, vel capsella) frigorífica vel frigorí- peritus, cultor, studiosus; insanorum médi-
fera // (- de amplia capacidad) cella frigorí- cus.
fica.
freniatría: (estudio de las enfermedades
fregadero: labellum, i n. Sin: trua. mentales) phreniatrīa, ae f. Sin: de phrenopá-
thicis curandis doctrina, disciplina, sciéntia //

473
freno

(medicación de las enfermedades mentales) frenopatología: phrenopathológia sive


infirmae mentis curátio. Sin: phrenopathico- -logīa, ae f. Sin: de mentis morbis (vel vítiis)
rum curátio. doctrina, disciplina, sciéntia, rátio.

freno: frenum, i n (pl frena, orum n vel freni, frente: (parte anterior) frons, frontis f. Uso:
orum m). Uso: reprimir con el - tenso a un - de batalla, prima ácies (-ēi f); prima exérci-
caballo, equum arctato compéscere freno; tus ácies; frentes de los edificios, frontes ae-
sacar el - a un caballo, frenum equo detrá- dificiorum; en -, ex adverso; in adverso;
here; tascar, morder el -, frenum mándere, exadversum sive exadversus; texto latino con
mordēre // (- de carro o vehículo automóvil) versión italiana en -, latinum óperis exem-
frenum, i n. Sin: sufflamen, mĭnis n. Uso: - plum, cuius in adversa página itálica inter-
hidráulico, sufflamen hydráulicum; - neumá- pretátio praebetur.
tico o de aire comprimido, frenum pneumáti-
cum; - de discos, frenum discale; - de fresa: (fruto y planta) fragum, i n // (herra-
emergencia, frenum perículi; frenum necessi- mienta giratoria cortante) rota sectória. Sin:
tatis súbitae; - de mano, frenum vel suffla- máchina rotalis sectória.
men manuale; - de pedal, sufflamen pédibus
actum; - sobre las cuatro ruedas, frena (npl) fresadora: máchina excusória.
quattuor rotarum // los - están rotos, sufflá-
mina sunt disiecta; los - no funcionan, sufflá- fresco: (cuadro) pictura muralis vel parietá-
mina suo non funguntur ministério; soltar el ria. Sin: opus udo íllitum; pictura udo in-
- de mano, sufflamen manuale laxare // fabri- ducta; pictura in recenti calce; tábula picta
cante de frenos, frenárius, ii m. udo íllitis colóribus. Uso: pintar al -, udo co-
lores illínere.
frenocomio: phrenocomīum, ii n. Sin: phre-
nopathicorum valetudinárium. frescor: (fresco) refrigerátio, onis f. Sin: re-
frigérium; amábile frigus (-ŏris n) // (fres-
frenología: phrenológia sive -logīa, ae f. cura) v. esta voz.

frenológicamente: phrenológice. frescura: (cualidad de fresco) v. fresco // (lo-


zanía, claridad, amenidad) - natural, natura-
frenológico: phrenológicus, a, um. Sin: phre- lis nitor; - de colorido, nítidus (vel vívidus,
níticus; psychiátricus; neurológicus. vel flóridus) color; - de estilo, flóridum di-
cendi genus; - de frase, flórida díctio; - de
frenologista o frenólogo: phrenólogus, i m. imágenes, de metáforas, nítidae ac flóridae
Sin: phrenológiae peritus, cultor, studiosus. imágines, translationes; - de pensamientos,
flóridae senténtiae // (chanza, dicho picante)
frenópata: phrenopathólogus, i m. Sin: phre- v. dicho.
nopathológiae peritus, cultor, studiosus.
fresquera: frigidárium, ii n.
frenopatía: (parte de la medicina que estu-
dia las enfermedades mentales) v. frenopato- fresquista: pictor parietárius. Sin: tector, oris
logía // (nombre genérico de las m.
enfermedades mentales) phrenopathīa, ae f.
freudiano: adj freudianus, a, um // sust freu-

474
frontis

dianus, i m. Sin: Freud sectator. fritada: fricta vel frixéola, orum npl. Sin:
frictura vel frixura, ae f; esca fricta vel frixa;
freudismo: freudismus, i m. Sin: freudiana fricta obsónia (-orum npl). Uso: - de huevo
doctrina; psychanálisis ad mentem Sigis- batido, v. tortilla.
mundi Freud.
frito: frictum, i n. Sin: frixa, orum; esculenta
fricación, v. fricción. frixa npl.

fricandó: vitulina lárido farta vel vitulinum fritura, v. fritada.


lárido fartum.
Friul o Friuli: Régio (-onis f) Foroiuliensis.
fricar, v. frotar.
friulano: adj foroiuliensis, e // sust Foroiu-
fricasé: caro comminuta decocta. liensis, is m.

fricativa: (consonante -) cónsona fricativa. frondosidad: frondósitas, atis f. Sin: luxúria;


luxúries (-ēi f) ; fróndium exuberántia; luxú-
fricativo: fricatórius, a, um. ria foliorum // fig luxúria, ae vel luxúries, ēi
f. Sin: ubertas; redundántia.
fricción: fríctio, onis f. Sin: fricátio; confri-
cátio // Mec frigmen, mĭnis n. frondoso: frondosus, a, um. Sin: fróndeus;
fróndifer vel frúndifer, fĕra, fĕrum; foliosus
friccionar, v. frotar. vel foliósior; fróndibus abundans.

frigidaire, v. frigorífero. frontal: adj frontalis, e // (paramento con que


se adorna la parte delantera de la mesa de
frigidario, v. frigorífero. altar) antipéndium, ii n. Sin: pállium altaris.

frigorífero : adj refrigeratórius, a, um. Sin: frontalera: frontália, ium npl.


frigoríficus; frigidárius. Uso: cámara -, má-
china refrigeratória // sust frigidárium, ii n. frontalmente: frontáliter.
Sin: refrigeratórium; frigidária, ae f; armá-
rium frigidárium; capsa frigorífica; cella fri- frontera: (confin de un Estado) fines, ium
gorífera vel frigidária. mpl. Sin: limes, mĭtis m. Uso: - argentina,
extrema Argentina; de -, limitáneus // (fronta-
frigorífico, v. frigorífero. lera) v. esta voz.

frijol, v. poroto. fronterizo: (que está en la frontera) limitá-


neus, a, um // (que está en frente de otra
friolento o friolero: alsiosus vel álsius. Sin: cosa) ex adverso pósitus vel stans. Sin: qui
frígoris vel algōris impátiens. (quae, quod) ex adverso (vel contra) stat vel
est.
frisa: (tela de lana) frísium, ii n. Sin: fré-
gium. frontis: (fachada o parte anterior de una fá-
brica o de otra cosa) frons, frontis f. Sin: pars

475
frontispicio

antīca. ftiriasis: phthiríasis, is f. Sin: morbus pedi-


cularis.
frontispicio: (fachada o parte anterior de un
edificio) frons, frontis f. Sin: pars antīca // fucsia: fúchsia, ae f.
(Arq, frontón, remate de la fachada) v. fron-
tón // (fachada o portada de un libro) v. por- fuego: ignis, is m. Uso: - artificiales, ignes
tada. (-ium mpl) artificiosi, pyrotéchnici, benga-
lenses, festivi; ignes míssiles; ignes arte facti;
frontón: (en el juego de la pelota, pared ignes festi; ignes ad pópuli laetítiam; spectá-
principal contra la cual se lanza la pelota) in culum pyrotéchnicum vel spectácula pyro-
sphaeristério frons // (edificio o sitio dis- téchnica; ópera pyrotéchnica; missília
puesto para este juego) phaeristérium, ii n // pyrotéchnica vel pýria; - expiatorio, ignis
Arq fastígium; týmpanum, i n. piacularis; - fatuo, fátuus ignis; - olímpico,
ignis olýmpicus; - de paja, ignes ab arescén-
frotadura o frotamiento: fricátio, onis f. tibus gramínibus; flamma de stípula // fig,
Sin: confricamentum; confricátio; fricatus, us esta furia no será más que - de paja, cito ab
m; attritus, us m. eo abscedet ira; hacer - (disparar), tela férrea
míttere // (hogar) focus, i m // (hornilla) v.
frotar: fricare, perfricare, defricare, infricare. esta voz.
Uso: frotarse la cara, fáciem sibi confricare;
frotarse los dientes, déntium confricamentis fuel o fuel-oil: petróleum viscosum.
uti.
fuelle: follis, is m. Sin: máchina vaporífera.
fructuoso: fructuosus, a, um. Sin: fecundus;
ferax; fértilis // fig útilis; lucrosus; profíciens. fuente: (plato grande que se usa para servir
las viandas) férculum, i n. Sin: lanx, lancis f;
frustración: frustrátio, onis f. Sin: decéptio. paropsis, ĭdis f; vas escárium. Uso: - para la
entrada, promulsidare férculum; poner en la
fruta: poma, orum npl. Sin: mala, orum npl; -, in lance pónere vel impónere // (manantial)
fructus, uum mpl. Uso: - caída, poma caduca; fons, fontis m. Sin: fontana, ae f // (aparato o
- seca, fructus áridi; - en almíbar, en con- artificio con que se hace salir el agua en los
serva, fructus condīti. jardines, plazas, etc.) silanus, i m. Sin: fons,
fontis m. Uso: las - de la Plaza San Pedro,
frutal: (dicho de un árbol que lleva fruta) po- Petriani fori fontes // - bautismal, fons sacer
míferus, a, um; pómifer, fĕra, fĕrum. Sin: po- vel sanctus // (origen) fons, fontis m. Sin:
mosus; fructuárius, fructuosus, frúctifer. caput; origo (-gĭnis f).

frutera: lanx (lancis f) pomária vel fructuá- fuera: - de juego, v. offside // - de sí, alienata
ria. Sin: frúctuum týmpanum. mente. Sin: amens, entis. Uso: estar uno - de
sí, non esse apud se; sui cómpotem non esse;
frutero: (vendedor de fruta) pomárius, ii m. mentis non esse cómpotem; sui oblitum esse;
Sin: pomorum vénditor // (recipiente para estar - de sí de alegría, laetítiā vel gáudio ex-
poner fruta) v. frutera. sultare; laetítiā efferri; estar - de sí de estu-
por, stupore attónitum esse; obstupéscere;
fruticultura: cultura pomária. estar - de sí de ira, prae iracúndia non esse

476
fumífero

apud se; estar - de sí de miedo, metu exani- num) fumum háuriens vel sugens; tabaci
matum esse; amentem esse metu vel terrore. fumum sugens; tabaco indulgens. Uso: - em-
pedernido, fumator pértinax, cóntumax, obs-
fuerza: vis (ac vim; abl vi; pl vires, vírium, tinatus, perpétuus; - incorregible, fumator
víribus). Sin: robur, bŏris n; vigor; virtus; fa- insanábilis; se vanagloriaba de ser un estu-
cultas; opes (opum fpl); poténtia. Uso: - ar- pendo -, magnum se esse fumi haustorem
madas, cópiae, arum fpl; - mecánica, vis praedicabat // no -, non fumator. Sin: fumo
mechánica; - militar, vis militaris; - motriz, alienus; aversus a fumo. Uso: departamento
motória vis; - naturales, naturae vel natura- para fumadores (en el tren ...), loculamentum
les vires; vires rerum; evolución de incons- tabaco indulgéntibus; locales separados para
cientes - naturales, caecus naturálium vírium fumadores, oeci fumatorum separati.
cursus; - productivas, vires productivae;
fuerzas para la paz, cópiae (nationum) paci fumar: fumare. Sin: fumicare; fumum (ta-
tuendae; usar la -, vi rem gérere. baci) haurire, súgere; tabacum súgere; nico-
tianum fumum haurire; vaporatum tabacum
fuga: Mús fuga, ae f // Dep accelerátio, onis súgere; dúcere fumum tabaci; dare óperam
f. Sin: procursus (-us m) rápidus vel citatus. fumo tabaci. Uso: el -, fumátio vel fumicátio;
Uso: - final de los ciclistas, extrema birota- por -, propter fumicationem; cigarros a
riorum accelerátio vel celéritas. medio -, volúmina media tantum absumpta;
- un cigarrillo, fumare hispánicam; - cigarri-
fuina, v. garduña. llos en cantidad, plúrimas hispánicas fumare;
- deliciosamente, odoratum fumum léniter
fular: (tela fina de seda) tela sérica // /(pa- dulcissimeque súgere; - como una chimenea,
ñuelo de seda para el cuello) (séricum) ricí- ut caminus fumum súgere et emíttere; - con
nium, ii n. Sin: séricum focale; stríscia estilo, eleganter fumo indulgere; eleganter
sérica. súgere et emíttere fumum; - en pipa, fumisú-
gio uti tabaco; tabaco indulgere fumaríolo;
fúlica: fúlica, ae f; fulix, ĭcis f. fumo mucho, con excesiva fruición, totus in
fumo tabaci sum; muertes que se siguen al -,
full time: cargo -, munus (-nĕris n) pleni tém- mortes e fumicatione secutae; tengo la pa-
poris; profesión -, proféssio plenária. sión de -, nímio tabaci stúdio incendor, abrí-
pior, ducor; tabaco plane captus sum; tabaci
fulminante: adj fúlminans, antis // (cápsula nimis sum studiosus; tabaci stúdio téneor;
o pistón del arma de fuego) opérculum fúl- summa cupiditate in tabacum feror vel incen-
minans vel fulmíneum. dor; prohibición de -, interdíctio fumandi;
¡terminantemente prohibido -!, gráviter inter-
fulmíneo: fulmíneus, a, um. dícitur ne quis tabaco utatur vel tabaco indúl-
geat!; ya no está permitido -, fumare non iam
fumada: fumi gustátio vel haustus (-us m). lícitum.

fumadero: fumárium, ii n. fumarada: (emisión de humo) fúmea co-


lumna.
fumador, ra : fumator, oris m; fumatrix, icis
f. Sin: fumans, antis; fumi haustor m vel fumífero: fúmifer, fĕra, fĕrum. Sin: fumífi-
haustrix f; nicotiani fumi haustor; (nicotia- cus; fumosus.

477
fumigación

fumigación: fumifigátio, onis f. Sin: fumí- - de un órgano, morbus ad alicúius membri


gium; suffimentum; suffítio; suffitus (-us m). perfunctionem spectans // Ling, análisis -,
análysis functionalis; lingüística -, linguística
fumigador: fumigator, oris m. functionalis // (práctico, apropiado) útilis, e.
Sin: aptus; idóneus; convéniens.
fumigar: fumigare. Sin: fumificare; suffire,
subfire; suffimentare. funcionalidad: facultas, atis f. Sin: agendi
facultas; virtus agendi vel operandi; facultas
funámbulo: funámbulus, i m. Sin: petaurista apte exercendi; próprio múnere fungendi vis;
sive petauristes (-ae m); catádromus. próprium munus obeundi facultas; proprium
finem assequendi facultas; habílitas ad pro-
función: (acción propia de un órgano o apa- pósitum.
rato de los seres vivos, máquinas o instru-
mentos) fúnctio, onis f. Sin: áctio; processus, funcionalismo: functionalismus, i m. Sin:
us m; vis. Uso: - biológicas, biológici proces- philosóphia de functiónibus. Uso: - socioló-
sus; las - corporales, naturales córporis ac- gico, sociológia functionalis.
tiones; - generativas, maritale commércium //
(ejercicio de un empleo) munus, nĕris n. Sin: funcionalista: functionalista, ae m.
offícium; ministérium; opus, óperis n; execú-
tio vel fúnctio múneris. Uso: - social de la funcionamiento: fúnctio vel perfúnctio, onis
propiedad, sociale possessionis munus; - de f. Sin: operátio; áctio; agendi rátio, modus.
la ley civil, legis civilis munus; el ejercicio Uso: le explicó el - de la máquina, ei ostendit
de su -, múneris sui fúnctio; en el ejercicio quómodo máchina moveretur.
de las - públicas y profesionales, in públicis
negótiis artibusque sustinendis; cumplir una funcionar: (ejecutar una persona, máquina,
- educativa, educationis múnere fungi; des- etc., las funciones que le son propias) suo mi-
empeñar funciones, múnera exercere // (co- nistério vel múnere fungi. Sin: moveri; ope-
metido) partes, ium fpl. Uso: la - del orador rari; in effectu vel in actu esse Uso: no -,
es persuadir ..., hae sunt oratoris partes, ut cessare // (ir bien una persona o cosa) effec-
persuádeat ... // (espectáculo) spectáculum, i tum vel éxitum ássequi.
n. Uso: asistir a una - de teatro, fábulam
spectare // (acto solemne, especialmente el funcionario: functionárius, ii m. Sin: minis-
religioso) ritus, us m. Sin: sacrum; sollemne; ter, stri m; praefectus; praepósitus. Uso: - pú-
sacer ritus; sacra fúnctio; caerimónia; religio- blico, magistratus, us m; administer públicus;
nis caerimónia, caeremónia sacra; res divina ; officialis, is m; praeses, sĭdis m.
fúnctio ecclesiástica. Uso: asistir a una - re-
ligiosa, rei divinae interesse; celebrar una - funda: - de almohada, pulvini tégimen
religiosa, sacro operari; durante la - reli- (-mĭnis n), tegimentum, tegumentum, tegmen-
giosa, inter opus divinum. tum, tegmen (-mĭnis n). Sin: cervicalis
tégimen vel involucrum.
funcional: (relativo a las funciones del
cuerpo) functionalis, e. Sin: ad áliquam func- fundación: (persona jurídica dedicada a la
tionem pértinens; qui (quae, quod) ad áli- beneficencia, ciencia, etc.) opus fundatum.
quam functionem áttinet. Uso: enfermedad -, Uso: la - “Latínitas”, Opus Fundatum “Latí-
morbus functionalis; desorden o enfermedad nitas” // (acción y efecto de edificar material-

478
fusil

mente) aedificátio. Sin: exstrúctio // (erec- fácere // fundirse, liquéscere.


ción, establecimiento) constitútio, onis f. Sin:
institútio // (cimientos) fundamenta, orum funerales: (oficio religioso que se hace por
npl. los difuntos) exsequiae, arum fpl. Sin: funus,
nĕris n; funébria, ium npl; funeralis caerimó-
fundador: cónditor, oris m. Sin: fundator; nia // (entierro que se hace con mucha solem-
constitutor, auctor. Uso: los - de Ordenes, Or- nidad) fúneris vel exsequiarum pompa.
dinum fundatores; - de una sociedad , socie-
tatis cónditor. funeraria: libitīna, ae f. Uso: tener a su
cargo una funeraria, libitinam exercere.
fundadora: cónditrix, icis f. Sin: auctrix; pa-
rens, entis. Uso: - de un Instituto Religioso, funicular: adj funalis, e // sust funívia, ae f.
Instituti Religiosi cónditrix; legífera mater Sin: tramen (-mĭnis n) funale; currus funalis;
vel parens. via funalis; ferrívia montana. Uso: - aéreo,
telephérica aéria; ferrocarril -, currus funalis;
fundamental: praecípuus, a, um. Sin: primá- vehículum funale; - con pequeñas cabinas
rius; fundamentalis. Uso: noción -, prima para dos de forma oval, ovata vehícula funá-
nótio; principio -, alicúius rei caput (pĭtis n). lia; ir en -, funali trámine uti; curru funali
vehi.
fundamentalismo: fundamentalismus, i m.
funículo: funículus, i m.
fundamentalista: adj fundamentalísticus, a,
um // sust fundamentalista, ae m. Uso: - islá- furgón: (vehículo para el transporte de mer-
mico, musulmán, islamista, ae m; fundamen- cancías) currus sarcinárius vel onerárius. Sin:
talis islamismi propugnator vel assertor. plaustrum sarcinárium vel onerárium // (auto-
móvil) autoplaustrum, i n; parvum autocine-
fundamentalmente: fundamentáliter. tum onerárium vel sarcinárium // (vagón de
equipajes en un tren) v. vagón.
fundición: (acción y efecto de fundir o fun-
dirse) fúsio, onis f. Sin: fusura; conflatura, fusa: bischrōma, ae f; bischrōma, ătis n.
flatura // (fábrica en que se funden metales)
fusórium, ii n. Sin: conflatórium; conflatória fuselaje: (aëroplani) testudo, dĭnis f. Sin:
fornax; fusórius vel conflatórius furnus; offi- (aëroplani) umbilīcus, cymba, lémbulus, le-
cina fusória; aerária fornax, fábrica, officina; núnculus, lembúnculus.
officina metallis liquefaciendis. Uso: - de
acero, chálybis conflatórium; conflatória fusibilidad: fusibílitas, atis f.
chálybis fornax.
fusible: (que puede fundirse) fúsilis, e; fusí-
fundido: conflátilis, e. cius, a, um. Sin: liquábilis // (hilo fusible de
instalación eléctrica) fúsile, is n. Sin: nexus
fundidor: fusor, oris m. Sin: flator; flaturá- (-us m) fusíbilis vel tutórius; filum fúsile.
rius; fusurárius; faber aerárius. Uso: - de oro,
auricoctor. fusil: manuballista, ae f. Sin: pyroballista;
manuballista ignívoma; ignífera ballista;
fundir: fúndere. Sin: conflare; liquare; lique- sclopetum; fístula pýria. Uso: apuntar el -,

479
fusilamiento

manuballistam inténdere; ignívomum túbu- dia, ae f. Sin: consénsio; consensus, us m;


lum inténdere. conspirátio.

fusilamiento: alicúius sclopetátio, onis f. fusta: (látigo) v. esta voz // (buque ligero de
Sin: ex manuballista internécio; per pyro- remos con uno o dos palos) celox, ōcis f.
ballistam interféctio; interféctio ex sclopeto;
interféctio glandis emissione. Uso: condenar fustán: fustáneum, i n.
al -, áliquem manuballistā necandum (vel in-
terficiendum, vel prosternendum) decérnere; fustaño, v. fustán.
áliquem sclopeto vel per sclopetum necari
(vel intérfici, vel prosterni, vel transfodi) iu- fútbol: pedilúdium, ii n. Sin: pedifóllium;
bere; áliquem plumbo (vel glande, vel plúm- follilúdium; harpasti ludus; ludus follis pe-
bea glande) necari iubere; áliquem glandis dumque; follis calciumque ludus; sphaero-
(vel plúmbeae glandis) emissione necari iu- máchia sive -machīa. Uso: apasionado del -,
bere. studiosíssimus follilúdii certáminum; pelota
de -, pedifollis, is m; jugar al -, pedifolle lú-
fusilar: áliquem sclopetare. Sin: manu- dere; folle, calce, harpasto lúdere; folle et
ballista necare; pyroballista occídere; sclo- cálcibus lúdere.
peto interfícere, prostérnere; plumbo (glande,
plúmbea glande, glande metállica) necare, futbolista: pedilusor, oris m. Sin: follilusor;
perfódere, transfódere; fístula pyria interfí- lusor pedifollis; sphaerista, ae m; pedisphae-
cere, concídere, interímere; glande metállica rista; podosphaerista; pilícrepus; folle pedi-
perfódere. Uso: fusilado, manuballistā neca- busque ludens.
tus vel perfossus.
futbolístico: pedilusórius, a, um. Sin:
fusilazo: sclopetátio, onis f. Sin: manuballis- follilusórius; follicularis; ad pedilúdium (vel
tae (vel pyroballistae, vel sclopeti, vel fístulae ad pedifóllium, vel ad follilúdium) áttinens.
pýriae) ictus (-us m), coniectus, emíssio; (de- Uso: sociedad -, pedilúdii (vel pedifóllii, vel
tonación) pyroballistae explósio, fragor, stré- follilúdii) socíetas.
pitus (-us m).
futurismo: futurismus, i m. Sin: novae futu-
fusilero: (concerniente o relativo al fusil) raeque artis conquisítio; nímium vel immó-
manuballistárius, a, um. Sin: pyroballistárius; dicum futuri stúdium.
sclopetárius; ad manuballistam pértinens //
(soldado de infantería armado de fusil) ma- futurista: (partidario del futurismo) futu-
nuballistárius, ii m. Sin: pyroballistárius; rista, ae m. Sin: futuri affectator, cúpidus,
sclopetárius; miles manuballistā ( vel pyro- ávidus; novae futuraeque artis inquisitor, stu-
ballistā, vel sclopeto) instructus. diosus; futuri nimis vel immódice studiosus
// (perteneciente o relativo al futurismo) futu-
fusión: (efecto de fundir o fundirse) fúsio, rísticus, a, um. Sin: ad futurismum spectans.
onis f. Sin: fusura; conflatura. Uso: - termo-
nuclear, fúsio thermonuclearis // (unión) co- futuro: adj futurus, a, um. Sin: pósterus //
niúnctio, onis f. Sin: copulátio. Uso: - de sust futurum, i n; futura, orum npl. Sin: tem-
partidos, de facciones, pártium, factionum pus (-pŏris n) futurum vel pósterum; futura
coítio vel coniúnctio // (fig, armonía) concór- aetas. Uso: el coche del -, futurae aetatis au-

480
futurólogo

toraeda; en el -, in futuro; in futurum.

futurólogo: futurólogus, i m.

481
G
gabán: lacerna, ae f. Uso: - de piel, pellīta la- gacetillero, v. reportero.
cerna; v. sobretodo.
gachas: puls, pultis f. Sin: pulmentum; pul-
gabardina: (tela de tejido diagonal) gabardi- mentárium. Uso: - de castañas, castanearum
num, i n. Sin: gabardinum téxtile; téxtile puls, pulmentum, pulmentárium.
transversum; diagonale téxtile // (sobretodo
hecho con esa tela) gabardínea, ae f. Sin: la- gafas, v. anteojos.
cerna gabardínea.
gaffe, v. metida de pata.
gabarra: ratis, is f. Sin: ratis ad traiciendum
comparata. gaita: utrículus, i m. Sin: utrículus résonans;
tíbia utrículo infixa vel inserta. Uso: tocar la
gabela: (tributo, impuesto) v. estas voces. -, utrículo cánere; tíbiā utrículo insertā cá-
nere.
gabinete: (aposento menor que la sala, para
estar o trabajar) cubículum, i n. Sin: sedes, gaitero: utriculárius, ii m. Sin: ascaules, ae
is f; zotheca vel zothécula, ae f; conclāve, is m; córnicen (-cĭnis m); útricen (-cĭnis m).
n. Uso: - de física, conclave rerum physica-
rum; - de química, conclave rerum chemica- galactagogo: galactagogus, a, um.
rum; cubículum vel cella chémicae (arti)
excolendae // (cuerpo de ministros del Es- galáctico: galácticus, a, um.
tado) consistórium, ii n. Sin: ministrorum
consílium; supremum consílium regni vel rei galactóforo: adj galactóphorus, a, um // sust
públicae; supremum rei públicae gubernan- galactóphorum, i n.
dae consílium; administrorum praesídium.
Uso: - del soberano, consílium vel consistó- galactógeno: galactógenus, a, um. Sin: lac
rium príncipis; jefe de -, v. ministro. gignens.

gablete: fastígium, ii n. galactografía: galactográphia sive -graphīa,


ae f.
Gabón: Gabon, onis n.
galactología: galactológia sive -logīa, ae f.
gabonés: adj gabonensis, e // sust Gabonen-
sis, is m. galactómetro: galactómetrum, i n. Sin:
instrumentum lactis densitati metiendae.
gacela: dorcas, ădis f.
galactopoyesis: galactopoiēsis, -is f. Sin: lac-
gaceta: (periódico) ephémeris, ĭdis f. Sin: tis procreátio vel generátio.
acta, orum npl; acta diurna; diurna, orum npl;
diárium; commentárii diurni. galactopoyético: galactopoiéticus, a, um.
Sin: lac gignens vel effíciens.

482
gallineta

galacturia: galactúria sive -turīa, ae f. Sin: Gales: Cámbria, ae f. Sin: Vállia, ae f.


urina láctea; lácteae urinae secrétio vel emís-
sio; emíssio urinae lácteo colore. galés: adj cambriensis, e. Sin: valliensis, e //
sust Cambriensis, is m. Sin: Valliensis, is m.
galalita: galalīthus, i m; galalīthes, is f.
galgo: vértagus, i m.
galantería: (cualidad de galante) officiósi-
tas, atis f. Sin: amabílitas; urbánitas // (-
hacia las mujeres) blandítiae (-arum fpl) galicanismo: gallicanismus, i m.
amatóriae.
galicano: gallicanus, a, um.
galantina: pullus fartus lentoque igne elixus.
Galicia: Calláecia vel Galláecia, ae f. Uso: de -,
galaxia: galáxias, ae m. Sin: (por antonoma- callaecus vel gallaecus, a, um; natural de -,
sia) via láctea; orbis lácteus. Callaecus vel Gallaecus, i m.

galena: galena, ae f. galicinio: gallicínium, ii n.

galeón: ingens béllica navis velígera. galicismo: gallicismus, i m. Sin: gállica vox
vel gállicum verbum (si se trata de vocablo);
galeote: remex, mĭgis m. gállica locútio vel díctio (si se trata de giro).

galera: (barco) actuária, ae f. Sin: navis ac- galio: gállium, ii n.


tuária; gálea // (carro grande de cuatro rue-
das) plaustrum maius // (carreta) v. esta voz gallardete: vexillum, i n. Sin: insigne; sig-
// (sombrero de copa) v. sombrero // Impr num; súpparum; cántabrum.
forma, ae f.
gallego: adj callaecus vel gallaecus, a, um //
galería: (pieza larga y espaciosa) xystus, i (natural de Galicia) Callaecus vel Gallaecus,
m; xystum, i n. Sin: maenianum // (corredor, i m // (lengua románica de Galicia) lingua
con columnas) pórticus, us m; (corredor cu- callaeca, callaeciana, callaeciensis; lingua ga-
bierto) ambulátio; ambulátio tecta; (corredor llaeca etc.
descubierto) ambulacrum // (colección de
cuadros) pinacotheca, ae f; pinacothece, es f galleta: (pan de color moreno amarillento)
// (balcón de la popa del barco) pérgula, ae f panis náuticus. Sin: panículus, panicellus te-
// (camino subterráneo) cunículus, i m. Sin: nuis.
concameratus cunículus. Uso: - subterránea,
specus (-us m); cunículus subterráneus; trán- gallina: gallina, ae f. Uso: - ciega (juego),
situs (-us m) subterráneus; - para coches, ludus (puerilis) absconsórius.
specus autocinéticus; - de una mina de antra-
cita, cávea anthrácina; - de una mina de car- gallinero: gallinárium, ii n. Sin: cubile galli-
bón, cávea carbonária; - de una mina de oro, narum // (persona que trata en gallinas)
arrúgia, ae f; cavar una -, cunículum fódere gallinárius, ii m.
// (paraíso del teatro) cávea, ae f. Sin: cávea
summa vel última. gallineta: (fúlica, chocha) v. estas voces.

483
gallito

gallito: gállulus, i m. Sin: pullus gallináceus


mas (maris m). galvanocaustia: galvanocáustica, ae f. Sin:
galvanocáustica ars.
gallocresta: sálvia, ae f. Sin: horminum, i n.
galvanocauterio: galvanocautérium, ii n.
galocha: gállica, ae f. Sin: electrocautérium; eléctricus cauter (-ēris
m).
galón: (cinta) limbus, i m. Sin: taeníola; fas-
cíola; ornatus, us m; ornatura, ae f // (distin- galvanocromía: galvanochrómia sive -chro-
tivo de los grados) insigne, is n. Sin: mīa, ae f. Sin: electrochrómia sive -chromīa..
ornamentum; phálerae, arum fpl. Uso: que
lleva galones, insígnibus decoratus // (me- galvanografía: galvanográphia sive -graphīa,
dida) gallo, onis m. ae f.

galopada: quádrupes (-ĕdis) vel quadrúpedus galvanomagnetismo: galvanomagnetismus,


cursus (-us m). Sin: quadrúpedans cursátio i m. Sin: galvanomagnética vel electromag-
vel cursitátio. nética vis.

galope: quádrupes gressus (-us m). Sin: qua- galvanometría: galvanométria sive -metrīa,
drúpedus gradus (-us m). ae f.

galopillo, v. pinche. galvanómetro: galvanómetrum, i n. Sin:


electrómetrum; instrumentum eléctrici fluxūs
galopín: (galopillo) v. pinche. mensórium, metatórium, mensurale.

galpón: amplum tabernáculum. Sin: nubilá- galvanoplastia: galvanoplástica, ae f. Sin:


rium; receptáculum; repositórium; tectum. electroplástica; electroplástica ars; electro-
chémica plasmátio.
galvánico: galvánicus, a, um. Sin: galvania-
nus. galvanoplástico: galvanoplásticus, a, um.
Uso: impresión -, galvanoplástica incísio vel
galvanismo: galvanismus, i m. impréssio; electroplástica vel electrotýpica
incisio vel impréssio; reproducción -, galva-
galvanización: galvanizátio, onis f. Sin: eléc- noplástica (vel electroplástica, vel electrotý-
trica stimulátio; eléctricus stímulus; (dar un pica) imago; galvanoplásticum (vel
baño de zinc fundido) zinci indúctio vel stra- electroplásticum, vel electrotýpicum) exem-
tura. plum.

galvanizar: (aplicar el galvanismo a un ani- galvanopuntura: galvanopúnctio, onis f.


mal u objeto) galvanizare. Sin: eléctrice vel
eléctrica vi stimulare // (dar un baño de zinc) galvanoquímico: galvanochémicus, a, um.
áliquid zinco illínere vel obdúcere. Sin: álicui
rei zincum indúcere vel superpónere // (fig, galvanoscopia: galvanoscópia sive -scopīa,
excitar, comunicar energía pasajera) exci- ae f. Sin: electroscópia sive -scopīa.
tare. Sin: permovere; commovere; erígere.

484
gansterismo

galvanoscopio: galvanoscópium, ii n. Sin: primum locum tenere. Uso: el equipo A gana


electroscópium. por cinco goles a cero, manípulus A primum
locum tenet quinque portis comparatis ad
galvanoterapia: galvanotherapīa, ae f. Sin: zero, vel V punctis comparatis ad nullum //
electrotherapīa. (conseguir tras una lucha) ássequi, cónsequi.
Sin: merere, demerere (práemia ...).
galvanotermia: galvanothérmia, ae f.
ganchillo: uncínulus, i m. Sin: hámulus.
galvanotipia: galvanotýpia sive -typīa, ae f.
Sin: electrotýpīa sive -typīa. gancho: uncus, i m. Sin: uncinus; fíbula.
Uso: - de donde cuelga el platillo de una ba-
gama: (escala musical) diagramma, ătis n. lanza, ansa, ae f; - para colgar la carne, car-
Sin: sonorum gradus mpl // (escala de colo- nárium, ii n; fijar algo con - móviles, áliquid
res) colorum gradátio. Sin: chromátici gradus uncis fugitivis impíngere.
// fig varíetas, atis f. Sin: multiplícitas.
gang: praedatória manus (-us f).
Gambia: Gámbia, ae f.
ganga: (cosa que se adquiere a poca costa)
gambiano: adj gambianus, a, um // sust aucúpium, ii n.
Gambianus, i m.
ganglio: gánglion vel gánglium, ii n. Sin:
gambito: (en el juego de ajedrez) gambitum, nodus; nodus nervorum.
i n.
ganglioma: ganglioma, ătis n.
gamella: (recipiente o artesa grande) álveus,
i m. Sin: arca. gangrena: gangraena, ae f. Sin: ulcus (-cĕris
n); úlceris tabes (-is f); ulcus corrōdens. Uso:
gameto: gametus, i m; gametes, is m; games, - de los huesos, tábida óssium cáries // fig, -
ētis m. Sin: generativa céllula. del Estado, rei públicae ulcus vel pestis.

gamón, v. asfódelo. gangrenoso: tábidus, a, um. Sin: canceráti-


cus.
gamuza: (especie de antílope) rupícapra, ae
f // (piel de la -) rupícaprae pellis // (paño gángster, v. gánster.
afelpado o de lana) pannus villosus.
gangsterismo, v. gansterismo.
gamuzado: pellis rupicaprinae símilis.
ganso: anser, ĕris m. Uso: - cebado, anser ál-
ganancia: quaestus, us m. Sin: lucrum. Uso: tilis; - relleno, anser fartus.
- neta, lucrum merum.
gánster: praedo (-onis m) gregalis. Sin: gre-
ganapán: (hombre que se gana la vida trans- galis latro; rapinator; manuballistulárius.
portando bultos) v. changador.
gansterismo: latrocinátio, onis f. Sin: latrocí-
ganar: (aventajar, exceder a uno en algo) nia, orum npl; rapinationes, rapinae; praeda-

485
ganzúa

tiones; praedatória áctio. tio; tutela promissa; tutelae vel protectionis


promíssio. Uso: garantías acerca de las con-
ganzúa: clavis adulterina vel grimaldiana. diciones de salud y de vida de los obreros,
cautiones circa statum valetúdinis et vitae
garabatear: (garrapatear, escribir mal) male opíficum; - de diez mil dólares, cáutio decem
efformatas lítteras dúcere. Sin: informes lít- mílium dollariorum; abrogar momentánea-
teras dúcere; atramento chartas foedare, infí- mente las - constitucionales, cautiones for-
cere, maculare // (fig, andar con rodeos, mae Civitatis ad tempus abrogare; dar,
tergiversar) circumire. Sin: tergiversari; am- prestar -, satisdare (vel satis dare) álicui de
bágibus uti; - algo en papeles, áliquid chartis áliqua re; satisdationem offerre, praestare, in-
illínere. terpónere; exigir -, satis exígere ab áliquo; re-
cibir -, satis accípere ab áliquo; dando -,
garabato: (gancho) uncus, i m // (garrapato) mediante -, satísdato; el que presta una -, sa-
inexplicábile signum. Sin: ininterpretábilis tísdator // (responsabilidad asumida) offícii
nota; informes (vel rudes, vel inconcinnae, suscéptio. Sin: múneris súmptio; sponsum;
vel foedae) lítterae. promissum; pollicitátio // (fianza, prenda)
pignus, pígnoris vel pígneris n. Sin: arra;
garaje: (cochera) receptáculum, i n. Sin: árrabo (-ōnis m); fidúcia; secúritas; chrema-
stábulum; custodiárium; conditórium; recep- tógraphum // (cosa que asegura y protege
tórium; autoreceptáculum; autorepositórium; contra algún riesgo o necesidad) praesídium,
stábulum autocinéticum; autoraedae vel au- ii n. Uso: ser una - para alguno, álicui prae-
toraedarum receptáculum, custodiárium, stá- sídio esse.
bulum; autovehículi vel autovehiculorum
receptáculum; automóbilis vel automobílium garantir, v. garantizar.
receptáculum; autocineti vel autocinetorum
receptáculum; receptáculum autocinéticum; garantizado: satis exploratus. Sin: probatus;
receptáculum cúrruum automatariorum; stá- spectatus.
bulum cúrruum semovéntium; aedes vel
aedis (-is f) vehículis automatáriis asservan- garantizador: fideiussórius, ii m.
dis. Uso: - subterráneo, subterráneum recep-
táculum automatariorum; stábulum garantizar: (responder del valor de una
autocinetorum subterráneum // (taller de re- cosa) alicúius rei bonitatem vel integritatem
paración de vehículos) officina vehículis sar- testari // (asegurar) assérere. Sin: certificare;
ciendis. asseverare, declarare.

garajista: autoraedarum (vel autocinetorum, garbanzo: cicer, ĕris n.


vel autovehiculorum) custos (-odis m).
garçonnière: (cuarto de soltero) caelibalis
garante: sponsor, oris m. Sin: fidedictor; fi- diaeta. Sin: parva cáelibis diaeta.
depromissor; fideiussor; pollicitator; vas,
vadis m. Uso: salir -, fidepromíttere; fidem gardenia: gardénia, ae f.
dare.
garden-party (reunión social en un jardín):
garantía: (acción y efecto de afianzar lo es- hortense conventículum. Sin: hortensis con-
tipulado) spónsio, onis f. Sin: satisdátio; cáu- gréssio, compotátio, merenda.

486
gas

garduña: (mamífero carnicero) fóina, ae f. garitos) aleator, oris m. Sin: domūs aleatóriae
Sin: mustela fóina. frequentator; homo in domo aleatória fre-
quens vel assíduus.
garete, v. deriva.
garito: (casa de juego) aleatórium. Sin: ale-
garfio: uncus, i m. Sin: ferrum uncinatum, atórium conclāve; domus aleatória; clandes-
aduncum, coniunctivum; asser falcatus; hár- tina áleae domus. Uso: frecuentar el garito,
pago, ōnis m. aleatórium (vel domum aleatóriam) frequen-
tare.
garganta: (fig, cualquier estrechura entre
montes, ríos u otros parajes) fauces angus- garnacha: (especie de vino) vinum subfla-
tae. vum.

gargantear: (dicho de pájaros) garrire. Sin: garra: unguis, is m. Sin: fálcula; branca (- de
fritinnire; minurire // Mús vibrissare. Sin: las fieras). Uso: fig, caer en las - de alguien,
garrulare; vocem fléctere; vocem in cantando in manus alicúius venire; arrancar algo de
crispare; trémulo vocem infléctere cantu. las - de alguien, áliquid e manibus (vel e fáu-
cibus) alicúius erípere.
gargantilla, v. collar.
garrafa: bómbula, ae f. Sin: orca; úrceus vel
gárgara: gargarizátio, onis f. Sin: gargaris- úrceum, urcéolus; capsa, cápsula. Uso: - de
mus, i m. Uso: hacer gárgaras, gargarizatio- oxígeno, bómbula oxýgeni; - de aceite, orca
nes fácere. oleária; - de metal, cápsula ex metallo; me-
tállica capsa; - para gas, úrceus gasárius; vas
gargarear, v. gargarizar. gasárium.

gargarismo: (acción de gargarizar) v. gár- garrote: fustis, is m. Sin: báculum, i n.


gara // (medicamento líquido para gargari-
zar) gargarisma, ătis n. garrucha, v. carrucha, polea.

gargarizar: gargarizare. Sin: gargarizatio- garza: pica, ae f. Sin: pica caudata. Uso: -
nem fácere. real, árdea, ae f.

garguero: fauces, ium fpl. gas: gasum, i n; gásium, ii n. Uso: - asfi-


xiante, gásium suffōcans; - butano, gasum
garita: (atalaya) spécula, ae f // (casilla que butanum; - cianhídrico, gásium cyanhýdri-
se destina para abrigo de centinelas, vigilan- cum; - lacrimógeno, gasum lacrimíferum, la-
tes, guardafrenos, etc.) custodiárium, ii n. crimatórium, lacrimógenum; lacrimosum
Sin: vigiliárium; excubialis cásula; excubiale venenum; vapor lácrimas éxcitans; - mortal,
custodiárium; excubiale téctulum; stationárii gasum letale vel letíferum; - natural, gásium
cásula // (quiosco del portero, en algunas terrígenum; - nervino, gásium nervinum; -
casas) atriensis cella. Sin: speculatória iani- oil, v. gasoil; - tóxico, venenum flábile; - ve-
toris vel ostiárii cella. nenoso, gásium venenosum; fumus veneno-
sus; - de cocina, gásium coquinárium;
garitero: (el que con frecuencia juega en los exhalación de -, gásicus vapor (-oris m); fá-

487
gasa

brica de -, officina gásica. vel parare.

gasa: turunda, ae f. Sin: ténue téxtile; lem- gasolinera: (lancha automóvil con motor de
niscus; linamentum; penicillum; fáscia medi- gasolina) v. motolancha // (depósito de ga-
camentosa; téxtile medicamentárium vel solina para la venta al público) gas(i)oliná-
medicamentosum. rium, ii n. Sin: benzinárium; naphtárium;
gas(i)olinae (vel benzinae, vel naphthae) re-
gaseiforme: gasiformis, e. Sin: aëriformis; ceptáculum vel repositórium // (puesto de ga-
aériam formam habens. solina para la venta al público) gasolinária,
ae f (taberna). Sin: benzinária, naphthária (ta-
gaseoducto, v. gasoducto. berna).

gaseosa: gaseosa (vel gasiosa) aqua vel pótio. gasométrico: gas(i)ométricus, a, um.
Sin: aqua vaporosa; vaporalis vel carbónica
pótio; aqua vel pótio effervescens. Uso: - de gasómetro: (sitio y edificio) gas(i)ómetrum,
limón, cítrina pótio. i n. Sin: opifícium gásicum // (instrumento
para medir el gas) gas(i)ómetrum, i n.
gaseoso: gaseosus sive gasiosus, a , um. Sin:
vaporosus // (que contiene gas) gásium vel gastador: (soldado) miles fáber.
vaporem cóntinens, habens.
gasteroscopio, v. gastroscopio.
gasificar: gasificare. Sin: gasiforme vel gase-
osum fácere. gasto: sumptus, us m. Sin: impensa; impén-
dium; expensa; expensum. Uso: gastos de
gasista: gasárius vel gasiárius, ii m. Sin: correo, expensae cursuales; gastos de envío,
faber vel ópifex gasárius; gásii doméstici dis- missionis impensae vel expensae; gastos de
tributor. hoteles, deversoriorum expensae; gastos de
transporte, expensum itíneris.
gasoducto: gasiductus, us m; gásii ductus.
Sin: ductus gasalis. gastralgia: gast(e)ralgia sive -algīa, ae f. Sin:
stómachi dolor vel spasmus.
gasógeno: (aparato destinado para obtener
gases): gasigeneratórium, ii n. Sin: apparatus gastrectasia: gast(e)rectásia sive -tasīa, ae f;
gásii generator; gasógenum instrumentum // gasteréctasis, -is f. Sin: gastroëctásia sive
(mezcla de bencina y alcohol que se usa para -tasīa; gastroéctasis; stómachi dilatátio vel
el alumbrado y para quitar manchas) inflátio.
gas(i)ógenum, i n; gas(i)ogénium, ii n.
gastrectomía: gastrectómia sive -tomīa, ae f.
gasoil: gasóleum vel gasióleum, i n. Sin: gá- Sin: reséctio (-onis f) ventrículi.
sium oleosum.
gastrelcosis: gasterhélcia sive -helcīa, ae f.
gasóleo, v. gasoil. Sin: gastrohélcia; stómachi ulcus (-cĕris n)
vel ulcerátio.
gasolina: gasolina vel gasiolina, ae f; gasio-
linum, i n. Uso: cargar -, gasolinam émere gastricismo: gastricismus, i m. Sin: gástricus

488
gato

morbus. gastrorragia: gastrorrhágia sive -rhagīa, ae


f. Sin: sánguinis e stómacho proflúvium vel
gástrico: gástricus, a, um. Sin: stómachi fluxus (-us m), flúxio vel flúctio (-onis f).
(gen); ad stómachum pértinens.
gastroscopia: gastroscopia sive -scopīa, ae f.
gastritis: gastrites, is f; gastritis, ĭdis f. Sin: Sin: stómachi inspéctio vel explorátio.
stómachi inflammátio vel inflátio.
gastroscopio: gastroscópium, ii n. Sin:
gastrocele. gastrocele, es f. Sin: stómachi instrumentum stómacho inspiciendo vel ex-
hérnia. plorando.

gastroenteritis: gastroënterites, is f. Sin: stó- gastrospasmo: gastrospasmus, i m. Sin: stó-


machi et intestinorum inflammátio vel inflá- machi spasmus (-i m) vel spasma (-ătis n);
tio; alvi inflammátio. stómachi cruciatus (-us m).

gastroenterocolitis: gastroënterocolites, is f. gastrotomía: gastrotómia sive -tomīa, ae f.


Sin: stómachi latiorisque intestini inflammá- Sin: stómachi séctio vel cáesio (-onis f). Uso:
tio. hacer la -, stómachum secare.

gastroenterotomía: gastroënterotómia sive gastrótomo: gastrótomum, i n.


-tomīa, ae f.
gata: catta, ae f.
gastroestenosis: gastrostenōsis, -is f.
gâteau: placenta farta.
gastrointestinal: gastroëntéricus, a, um.
gatera: (agujero en pared, tejado o puerta
gastronomía: (arte de preparar una buena para que puedan pasar los gatos) cattaríola,
comida) gastronómia sive -nomīa, ae f. Sin: ae f. Sin: cattorum vel félium foramen
ars vel res coquinária; ars vel res culinária; (-mĭnis n), áditus (-us m), tránsitus (-us m).
artis coquináriae normae vel leges.
gatesco: felinus vel felíneus, a, um. Uso: ojos
gastronómico: gastronómicus, a, um. Sin: -, felínei óculi.
coquinárius vel coquinaris; culinárius; ad
artem coquináriam áttinens. gatillo: (en las armas de fuego) lígula, ae f.
Sin: retináculum; malléolus; rostrum; cátu-
gastrónomo: (persona inteligente en el arte lus. Uso: apretar el -, concútere vel addúcere
de la gastronomía) gastrónomus, i m. Sin: lígulam // (instrumento de hierro a modo de
gastronómiae cultor vel studiosus; coquiná- alicates para extraer muelas y dientes) for-
riae artis peritus // (aficionado a comer rega- ceps, cĭpis f. Sin: forfex (-fĭcis mf) dentárius
ladamente) homo subtilioris palati. Sin: vel dentária; denthárpaga, ae f.
homo unctā mensā.
gato: (pequeño mamífero) cattus, i m. Sin:
gastroptosis: gastroptōsis, -is f. Sin: stóma- feles (-is f); aelurus. Uso: - de algalia, felis
chi remíssio. párdalis vel marmorata; cattopardus, i m;
como los -, félium modo; fig, hay - ence-

489
gaucho

rrado, intus insídiae sunt; intus est equus geisha: iapónica saltatrix (-icis f). Sin: delec-
Troianus; fig, dar - por liebre, áliquem tatrix; oblectatrix.
fállere, decípere, in errorem indúcere; áli-
quem verbis circumdúcere; fig, ser como pe- gelatina: gelatina, ae f; gelatinum, i n. Sin:
rros y gatos, perpetuas inter se simultates ius (iuris n) vel iúsculum concretum. Uso: -
exercere // (aparato que permite levantar de fruta, iúsculum e fructibus concretum.
grandes pesos a poca altura) elevatrum sive
levatrum, i n (currūs). Sin: érgata, ae m; gelatinoso: gelatinosus, a, um. Sin: concres-
tróchlea, ae f; vectis, is m; martinellum, i n; cens, entis.
levationis vel erectionis adiumentum.
gemelo: adj gemellus, a, um. Sin: géminus;
gaucho: armentárius Américae meridianae. gemellaris. Uso: hermanos -, gémini, orum
mpl; gémini fratres; fratres gemelli; gémini
gauss: gaussiana mensura. uniovulares // pl, juego de botones iguales
que se ponen en los puños de la camisa, gé-
gaveta: (tina pequeña) gábata, ae f. Sin: scu- minae fíbulae. Sin: malléoli (-orum mpl);
tella; camella; militaris scutella. glóbuli gémini; glóbuli manuleorum // pl,
doble anteojo, perspicília, ium npl. Sin: ge-
gavia: (cofa) cávea, ae f. Uso: - de vigía, spe- minatum specillum; duplex perspicillum; gé-
culatória cávea; speculatórium carchésium. mina specilla. Uso: gemelos de teatro,
perspicilla vel perspicília theatralia; binócu-
gavilán: accípiter, tris m. lus theatralis; gemelos prismáticos, perspi-
cilla prismática; gemelos de campo,
gaviota: gávia, ae f. Sin: larus, i m. binóculus; géminum telescópium; telescó-
pium geminatum.
gavota: (antigua danza francesa) saltátio
gállica. Géminis: Gémini, orum mpl. Uso: cápsula
espacial “Géminis XII”, spatialis cella (vel
Gaza: Gaza, ae f. Uso: la región de -, régio cápsula, vel capsa) “Gemini XII” appellata.
Gazae.
gemir: gémere, ingémere, ingemíscere (áli-
gazmoñería: (afectación de devoción) pieta- qua re, in áliqua re, álicui rei).
tis spécies (-ēi f). Sin: religionis ostentátio vel
simulátio // (afectación de modestia) pudicí- gen o gene: genum, i n; gen indecl. Uso: - de
tiae simulátio. Sin: verecúndiae affectátio; la dislexia, genum dysléxiae.
pudicítia simulata; verecúndia ostentata.
genciana: gentiana, ae f.
gazmoño, ña: (que afecta devoción) religio-
nis ostentator vel simulator (-oris m); religio- gendarme: vigil, ĭlis m. Sin: custos (-odis
nis ostentatrix vel simulatrix (-icis f). m); biocolyta, ae m; excúbitor; satelles (-
lĭtis); armatus, i m; custos públicus; custos
gaznate: (garguero) v. esta voz. públicae securitatis; miles a pública tutela;
miles a pública securitate. Uso: - pontificios,
géiser, geiser o geyser: geyseriana scaturīgo Civitatis Vaticanae excubitores; Pontifíciae
(-gǐnis f). Sin: salientes aquae cálidae. excúbiae; Pontifícia vígilum cohors; Pontifí-

490
generalización

cia a pública tutela cohors. generador: (aparato o máquina) generató-


rium, ii n. Sin: máchina generatória; genera-
gendarmería: (cuerpo militar) vígiles, um trum, i n. Uso: - eléctrico, generatórium
mpl. Sin: custodes; biocolytae; mílites a pú- eléctricum.
blica tutela; mílites a pública securitate //
(cuartel o puesto de gendarmes) vígilum (vel general: adj generalis, e. Sin: universus;
custodum, vel custodum publicorum) contu- communis // en -, generatim. Sin: generáli-
bérnium vel státio. ter; universe; in universum; plerumque. Uso:
hablar en -, generatim atque universe loqui;
genealogía: genealógia sive -logīa, ae f. Sin: generatim loqui de áliqua re // (jefe superior
propáginum ordo vel séries; origo famíliae en la milicia) dux, ducis m. Sin: ductor; prae-
vel familiarum; géneris stúdium; oríginis fectus exércitūs; generalis, is m. Uso: - de la
descríptio; (en sentido concreto) propago, armada, praefectus maior classis; - de divi-
gĭnis f; stirps, stirpis f; gens, gentis f; progé- sión, praefectus legionis; divisionis militaris
nies, ēi f; sanguis, guĭnis m; prosápia; gentí- dux; - de brigada, praefectus vel dux cohortis
litas. miliáriae; brigatae ductor // (prelado superior
de una orden religiosa) praepósitus generalis.
genealógico: genealógicus, a, um. Sin: ad ge- Sin: moderator supremus vel generalis; sum-
nealógiam spectans. Uso: árbol -, stemma, mus magister (-stri m).
ătis n.
generalato: (Mil, empleo de general) ducis
genealogista: geneálogus, i m. Sin: descrip- munus (-nĕris n); (grado de general) ducis
tor vel investigator propáginum, prosápiae, ordo (-dǐnis m) // (conjunto de los generales
gentilitatis, géneris, stirpis. de uno o varios ejércitos) exércitūs (vel exer-
cítuum) duces (ducum) mpl // (oficio o minis-
generación: (acción y efecto de engendrar) terio del general de órdenes religiosas)
procreátio, onis f. Sin: ortus, us m; generátio. generalis (vel summi moderatoris) munus
Uso: - espontánea, generátio spontánea; a vi- (-nĕris n).
vente nullo orta generátio vel procreátio // (fi-
liación o descendencia de padres a hijos) generalidad: (calidad de general) generáli-
súboles, is f. Sin: progénies, ēi f; stirps, stirpis tas, atis f. Sin: universálitas; univérsitas. Uso:
f. Uso: hasta la tercera -, (usque) ad (vel in) la - de una idea, notionis commúnitas; nótio
tértiam stirpem // (casta, género o especie) communis; nótio late patens // (el mayor nú-
genus, nĕris n. Uso: la - humana, genus hu- mero) plúrimi; máxima pars. Uso: la - del gé-
manum; hóminum genus // (conjunto de nero humano, humani géneris univérsitas;
todos los vivientes coetáneos) aetas, atis f. máxima pars géntium; la - de los ciudadanos,
Sin: sáeculum. Uso: la - anterior, aetas su- plerique cives; máxima pars cívium; en la -
périor; de una - anterior, sáeculo prior; la - de los casos, plerumque // (vaguedad, impre-
presente, haec aetas, praesens aetas; huius ae- cisión) res vel quáestio vaga; indefinita ratio-
tatis hómines; hómines qui nunc sunt; la - ve- cinátio. Uso: generalidades, loci communes.
nidera, futura aetas; proles futurorum
hóminum; las - venideras, pósteri (-orum generalísimo: summus praefectus milítiae.
mpl); postéritas; futura sáecula; mi -, mea Sin: dux summus exercítuum.
aetas; muchas -, multa sáecula hóminum.
generalización: generalizátio, onis f. Sin: ad

491
generalizado

universa accommodátio; rerum dilatátio. plina, vel res) genética. Uso: la - moderna,
sciéntia genética recentioris témporis; - mole-
generalizado: vulgatus, a, um. Sin: látius pa- cular, genétice molecularis.
tens.
geneticista, v. genetista.
generalizar: (volver general) generalizare.
Sin: divulgare; áliquid commune réddere // genético: genéticus, a, um. Uso: patrimonio
(considerar y tratar de manera general cual- -, patrimónium genéticum.
quier punto o cuestión) generalizare. Sin:
universe dícere; generatim complecti; látius genetista: genétices (vel doctrinae genéti-
exténdere; generáliter definire // generali- cae) studiosus. Sin: (rei) genéticae peritus.
zarse, increb(r)éscere. Uso: el uso se ha ge-
neralizado, consuetudo incrébuit. geniecillo: homo vel múlier diffícilis.

generalmente: generáliter. Sin: universe; ge- genio: (grande ingenio, fuerza intelectual ex-
neratim; plerumque. traordinaria) magnum ingénium. Sin: ingé-
nium praestans vel praestantíssimum; mens
generator (Inform), generador (un pro- paene divina // (sujeto dotado de dicha facul-
grama): generatrum, i n. Sin: generatórium. tad) vir (viri m) summi ingénii. Sin: vir
magno (vel praestantíssimo) ingénio práedi-
genérico: genéricus, a, um. tus. Uso: - de la computadora, peritíssimus
in computatris adhibendis; - de los musicales,
género: (clase, orden en que se consideran summum músici drámatis ingénium; óptimus
comprendidas diferentes cosas) genus, nĕris ómnium in drámatum província // (deidad
n. Uso: - didáctico, didascálico, dramático, pagana) génius, ii m.
épico, epistolar, filosófico, histórico, lírico,
literario, narrativo, oratorio, pastoral, poé- genital: adj genitalis, e. Uso: aparato -, geni-
tico, profano, genus didácticum (vel aptum tale, is n // los -, genitália, ium npl. Sin: partes
ad docendum), didascálicum, dramáticum genitales. Uso: los - del varón, virília, ium
(vel scáenicum), épicum, epistolare (vel epis- npl; los - de la mujer, féminal, ālis n.
tularum próprium), philosóphicum, históri-
cum, lýricum (vel lyricorum cárminum, vel genitivo: adj genetivus vel genitivus, a, um
lýricae póësis), litterarum (vel scribendi, vel // sust casus (-us m) genetivus. Uso: - parti-
scriptionis, vel scripturae), narrativum (vel tivo, genetivus partitionis.
narrationis), oratórium, pastorale, poéticum,
profanum // (mercancía) merx, mercis f. Uso: genízaro: miles ianitiárius.
- alimenticios, esculentae merces // (tela, te-
jido) pannus, i m. Uso: - grueso, pannus gros- genocidio: genocídium, ii n. Sin: internécio,
sus. onis f. Uso: - de los judíos, genocídium iu-
daeorum.
generosidad: magnanímitas, atis f. Sin: libe-
rálitas; ánimi magnitudo vel excélsitas. genoma: genoma, ătis n.

genética: genética, ae f; genétice, es f. Sin: genotípico: genotýpicus, a, um.


genesiológia sive -logīa; doctrina (vel disci-

492
geografía

genotipo: genótypus, i m. geodesímetro: geodaesímetrum, i n.

gentilhombre: (noble que servía en casa de geodesta: (profesor de geodesia) geodáesiae


los reyes) nóbilis vir vel homo. Sin: áulicus; professor // (el que se ejercita habitualmente
decúrio cubiculárius. Uso: - de la corte real, en ella) geodaetes, ae m. Sin: terrae mensor;
ex nóbili regis aula // (hidalgo) humaníssi- geodáesiae studiosus vel peritus.
mus vir. Sin: nóbilis, is m; nóbilis vir; ingé-
nuus homo. geodético, v. geodésico.

gentilicio: (perteneciente o relativo al linaje geodinámica: geodynámica, ae f; geodyná-


o familia) gentilícius, a, um. Uso: nombre -, mice, es f. Sin: dynámica terrestris; geodyná-
nomen gentilícium. mica doctrina, disciplina, sciéntia.

gentilidad: gentílitas, atis f. Sin: paganis- geodinámico: geodynámicus, a, um. Sin: ad


mus; idolorum cultus (-us m). geodynámicam áttinens.

gentío: multitudo stipata. Sin: stipátio tumul- geofagia: geophágia sive -phagīa, ae f.
tuosa.
geófago: adj geóphagus, a, um // sust
gentleman, v. gentilhombre. geóphagus, i m.

gentualla: plebécula, ae f. Sin: popellus, i m. geofísica: geophýsica, ae f; geophýsice, es f.


Sin: geophýsica doctrina, disciplina, scién-
gentuza, v. gentualla. tia.

geocéntrico: geocéntricus, a, um. Sin: mé- geofísico: geophýsicus, i m.


diam terram circúmiens; qui (quae, quod)
médiam terram círcumit. geogenia: geogónia sive -gonīa, ae f. Sin:
doctrina (vel disciplina, vel sciéntia) de terrae
geocentrismo: geocentrismus, i m. orígine.

geocíclico: geocýclicus, a, um. geogénico: geogónicus, a, um. Sin: ad geo-


góniam spectans.
geoda: geodes, is n.
geognosia: geognósia sive -gnosīa, ae f. Sin:
geodesia: geodáesia, ae f. Sin: terrae metien- de terrae sedimínibus doctrina, disciplina,
dae doctrina, disciplina, sciéntia; de terra me- sciéntia.
tienda (vel de terrae mensura) doctrina.
geogonía, v. geogenia.
geodésico: geodáeticus, a, um. Sin: ad geo-
dáesiam pértinens. geogónico, v. geogénico.

geodesimetría: geodaesimétria sive -metrīa, geografía: geográphia sive -graphīa, ae f.


ae f. Sin: terrarum descríptio; terrarum orbis des-
críptio.

493
geográfico

geográfico: geográphicus, a, um. Sin: ad geopolítica: geopolítica, ae f.


geográphiam pértinens.
geopolíticamente: geopolítice.
geógrafo: geógraphus, i m. Sin: geográphiae
cultor, studiosus, peritus. geopolítico: geopolíticus, a, um.

geoide: geóides, is m. geoquímica: geochémica vel geochímica, ae


f; geochémice vel geochímice, es f. Sin: geo-
geología: geológia sive -logīa, ae f. Sin: chémia sive -chemīa; geochímia sive -chimīa;
terrae conformationis doctrina, disciplina, geochímica doctrina, disciplina, sciéntia.
sciéntia.
Georgia: Geórgia, ae f.
geológico: geológicus, a, um. Sin: ad geoló-
giam áttinens. georgiano: adj georgianus, a, um // sust
Georgianus, i m.
geólogo: geólogus, i m. Sin: geológiae cultor
vel studiosus. geosfera: geosphaera, ae f.

geomagnético: geomagnéticus, a, um. geostática: geostática, ae f. Sin: geostática


doctrina, disciplina, sciéntia; doctrina de cór-
geomancia o geomancía: geomántia sive porum aequilibritate.
-mantīa, ae f.
geotermia: (calor interno de la Tierra) geo-
geomántico: adj geománticus, a, um. Sin: ad thérmia, ae f. Sin: terrestris calor // (parte de
geomántiam spectans // sust geomantis vel la geología, que estudia la temperatura del
geomantes, is m. Sin: geomántiae arte fatídi- globo terrestre y demás fenómenos térmicos
cus, faticanus, fatíloquus, haríolus. interiores) geothérmica, ae f. Sin: geothér-
mica disciplina, sciéntia, rátio; doctrina de
geómetra: geómetres, ae m. Sin: geométriae terrestris caloris varietate vel vícibus.
cultor, peritus vel peritíssimus.
geotérmico: geothérmicus, a, um. Sin: ad
geometría: geométria sive -metrīa, ae f; geo- geothérmiam vel ad geothérmicam pértinens.
métrice, es f; geométrica, orum npl. Sin:
rátio geométrica. Uso: - analítica, descrip- geotropismo: geotropismus, i m.
tiva, en el espacio, euclidiana, logarítmica,
plana, geométria analýtica, descriptiva, spa- geranio: geránium vel geránion, ii n. Sin:
tialis (vel spátii), euclidiana, logaríthmica, pelargónium odoratíssimum.
plana; conocer la -, geométrica didicisse; re-
solver un problema de -, geométricum quid- gerente: procurator, oris m. Sin: curator; ad-
dam explicare. ministrator; negotiorum gestor vel curator.

geométricamente: geométrice. geriatra: geriatrus, i m.

geométrico: geométricus, a, um. geriatría: geriatrīa, ae f. Sin: senectutis me-


dicina.

494
gimnasia

geriátrico: gerocómium sive -comīum, ii n. gestaltismo, v. estructuralismo.


Sin: gerontocómium sive -comīum; gerotró-
phium; senum hospítium. gestatorio: gestatórius, a, um. Uso: silla -,
sella gestatória.
gerifalte: (halcón de gran tamaño) búteo,
onis m. Sin: áesalon, onis f. gesticulación: gesticulátio, onis f. Sin: ges-
tus, us m.
germanio: germánium, ii n.
gesticulador, ra : gesticulator, oris m; gesti-
germanismo: germanismus, i m. culatrix, cis f. Sin: gesticulárius m; gesticu-
lária f.
germanista: germanista, ae m. Sin: germani-
carum litterarum studiosus; sermonis vel iuris gesticular: gesticulari. Sin: gestum ágere, fá-
germánici peritus. cere, pónere; gestu demonstrare, significare,
uti.
germinal: germinalis, e.
geyser , v. géiser.
germinar: germinare. Sin: egerminare, con-
germinare, progerminare; germináscere; pul- Ghana: Gana, ae f.
lulare; gérmina fúndere, effúndere, párere,
spárgere. ghanés: adj ganensis, e // sust Ganensis, is
m.
germinativo: germinativus, a, um. Sin: ger-
minatórius. ghetto, v. gueto.

gerontocomio, v. geriátrico. gibosidad: gibbósitas, atis f.

gerontocracia: gerontocrátia sive -cratīa, ae giga: parva cíthara.


f. Sin: senum dominátio.
gigantesco: gigantēus, a, um. Sin: immanis,
gerontoiatría: gerontoiatrīa, ae f. Sin: e; ingens, entis; immensus. Uso: mole -,
senum cura. moles gigantēa; obra -, opus gigantēum.

gerontología: gerontológia sive -logīa, ae f. gigantismo: abnormis magnitudo.


Sin: morborum senílium stúdium.
gilbert: mensura gilbertiana.
gerontólogo: gerontólogus, i m.
gimnasia: (arte de desarrollar y fortalecer el
gerundio: gerúndium, ii n. Uso: - simple, ge- cuerpo) gymnástica, ae f; gymnástice, es f.
rúndium simplex vel praesens; - compuesto, Sin: paláestrica; ars gýmnica, gymnástica,
gerúndium compósitum vel praetéritum. paláestrica, exercitatrix. Uso: - especial,
gymnástica specialis; - sueca, respiratoria,
gerundivo: adj gerundivus, a, um // sust militar, educativa ..., exercitátio suécica, spi-
gerundivum, i n. Sin: gerundivus modus. rábilis vel spirandi, militaris vel militária,
institutória vel ad corpus colendum ... ; - con

495
gimnasio

aparatos, gymnástica instrumentalis; paralelas, en las anillas, certamen gýmni-


gymnástica quae apparátibus exercetur; - sin cum inter viros (vel mulíeres) tigno adhíbito,
aparatos, gymnástica quae sine apparátibus tignis parallelis adhíbitis, ánulis adhíbitis;
exercetur; gymnástica quae in solo fit; - de competición - en el caballo con arzones, cer-
cámara, cubicularis exercitátio; maestro, tamen gýmnicum inter viros vel inter mulíe-
profesor de -, paláestricus praeceptor, magis- res equo lígneo manúbriis instructo;
ter, doctor; paláestricae artis praeceptor // ejercicios -, córporis exercitationes; gýmni-
apasionarse por la -, lúdicras exercendi con- cae exercitationes; gýmnicus usus; paláestrici
suetúdines adamare; aplicarse o dedicarse a motus; ludi gýmnici, gymnástici, paláestrici;
la -, palaestrae óperam dare; ad (vel in) cor- firmandi córpora exercítia vel stúdia; exhibi-
poris exercitationem se conferre; córporis ción -, gýmnicum spectáculum.
exercitationi se dédere vel se trádere; apren-
der -, palaestram díscere // fig, - mental, exer- gin, v. ginebra.
citátio ingénii. Sin: mentis agitátio. Uso:
hacer - mental, exercere ingénium (o, según ginebra: (válida) pótio iunípera. Sin: aqua
el sentido, memóriam). vitae (vel aqua ardens) iunípera.

gimnasio: (lugar destinado a ejercicios gim- gineceo: gynaecēum, i n; gynaecīum, ii n.


násticos) gymnásium, ii n. Sin: palaestra, ae Sin: conclāve mulíerum.
f; aula athlética vel gymnástica. Uso: jefe, di-
rector del -, gymnasiarchus, i m ; gymnasiar- ginecocracia: gynaecocrátia sive -cratīa, ae
cha vel gymnasiarches, ae m; frecuentar el -, f. Sin: mulíerum dominátio.
gymnásium frequentare; in palaestram itare
// (centro de enseñanza media) gymnasium, ii ginecofobia: gynaecophóbia sive -phobīa, ae
n. Uso: - clásico, gymnásium clássicum; f. Sin: mulíeris vel mulíerum pavor, terror,
alumnos del -, gymnásii alumni vel discípuli; metus, timor (miedo morboso a las mujeres);
scholares gymnásium frequentantes; director mulíeris vel mulíerum horror, táedium,
del -, gymnásii rector, moderator, praeses ódium (aversión morbosa a las mujeres).
(-sĭdis m); profesor de -, gymnásii professor.
ginecografía: gynaecográphia sive -graphīa,
gimnasta: palaestrita, ae m. Sin: paláestricus; ae f.
gymnastes, ae m; gymnásticus; gýmnicus.
ginecóloga: gynaecóloga, ae f. Sin: mulíe-
gimnástica, v. gimnasia. rum médica.

gimnástico: gýmnicus, a, um. Sin: gymnás- ginecología: gynaecológia sive -logīa, ae f.


ticus; paláestricus. Uso: competición -, gým-
nicum vel paláestricum certamen; certátio ginecológico: gynaecológicus, a,um.
córporum; competición - masculina, feme-
nina, gýmnicum certamen inter viros, inter ginecólogo: gynaecólogus, i m. Sin: mulíe-
mulíeres; competición - individual, gýmni- rum médicus.
cum certamen inter viros síngulos vel inter
mulíeres síngulas; competición - por equipos, gipsífero: gýpsifer, fĕra, fĕrum.
certamen inter viros vel inter mulíeres per
manípulos; competición - en la barra, en las gipso: gypsum, i n.

496
glaucoma

gipsófilo: gypsóphilus, a, um. Sin: dianthus caryophyllus.

gipsografía: (procedimiento de estampación girómetro: gyrómetrum, i n. Sin: celeritatis


en yeso) gypsográphia sive -graphīa, ae f // orbis index (-dĭcis mf).
(estampa que se obtiene por este procedi-
miento) gypsográphica imago; imago gypso- giroscopio: gyroscópium, ii n.
gráphice impressa; exemplar e gypso factum.
girostático: gyrostáticus, a, um.
gipsómetro: gypsómetrum, i n.
giróstato: gyróstatum, i n.
gira: lustrátio, onis f.
gis: creta, ae f.
giralda, v. veleta.
gitano: zíngarus vel cíngarus, i m. Sin: tziga-
girándula: rota ignívoma. Sin: pegma igní- nus; hamaxóbius; nomas, ădis; homo erra-
vomum; ígneus turbo (-binis m). Uso: - en- bundus; en pl también vagae gentes; nullam
cendidas, ígneae rotae; ígnea pégmata; se certam sedem habentes // (fig, errante y sin
encienden las -, pégmata incenduntur. domicilio fijo) v. bohemio.

girar: - a la derecha, a la izquierda, dextror- glaciar: glaciárium, ii n. Sin: glaciata moles


sus ( vel dextrorsum, dextroversum), sinis- vel massa; glaciatae moles (-ium fpl) vel mas-
trorsus (vel sinistrorsum, sinistroversus) se sae; glaciatus acervus vel cúmulus. Uso: - pe-
vértere // (moverse alrededor o circular- renne, glaciárium perenne, perpes (-ĕtis),
mente) flecti in gyrum. Sin: gyros dare; in perpétuum.
gyros ire.
glaciología: glacilógia sive -logīa, ae f.
girasol: heliotrópium, ii n. Sin: helianthus
(-i m); solséquium; solago, gĭnis f; herba glaciológico: glacilógicus, a, um.
(-ae f) solstitialis vel solaris.
glaciólogo: glacílogus, i m.
giratorio: volúbilis, e. Sin: versátilis; versá-
bilis; gyratórius. glagolítico: glagolíticus, a, um.

giro: (letra, libranza de comercio) téssera glándula: glándula, ae f. Uso: - adrenal o su-
nummária. Sin: nummária chártula, scheda, prarrenal, lacrimal, pancreática, pineal, sa-
schédula, scídula. Uso: - postal, mandatum lival, tiroidea, glándula suprarenalis,
cursuale, cursórium, tabellárium, fiscale; lacrimalis, pancreática, pinealis, salivalis,
cursualis téssera; nummária scídula públici thyroidēa.
cursus; nummárium públici cursus manda-
tum; por - postal, cursuali usurpata schédula glanduloso: glandulosus, a, um. Sin: glándu-
// (estructura especial de la frase) díctio, onis lae vel glandularum (gen).
f // (movimiento circular) gyrus, i m. Sin:
circúitus, us m, ámbitus, us m. glasnost: perspicúitas, atis f.

giroflé: caryophyllon vel caryophyllum, i n. glaucoma: glaucoma, ătis n.

497
glicemia

glicemia: glycháemia sive glychaemīa, ae f. globulina: globulina, ae f.

glicerina: glycerina, ae f; glycerinum, i n. glóbulo: glóbulus, i m. Uso: - blanco, rojo,


Sin: óleum glycerinum. glóbulus albus, ruber.

glicerofosfato: glycerophosphatum, i n. gloria: glória, ae f. Sin: laus, laudis f // (cán-


tico religioso que empieza por las palabras
glicina: glycen, cĭnis n. Sin: glýcine multi- “Gloria a Dios en las alturas“) carmen glo-
flora vel fruticosa; wistaria vel vistária sinen- ria.
sis. Uso: racimo de -, vistáriae sinensis
corymbus (-i m). glorieta: tríchila, ae f. Sin: tríchilae, arum fpl;
pérgulae, arum fpl.
glicogénesis: glycogénesis, -is f.
glorificación: glorificátio, onis f. Sin: clarifi-
glicógeno: adj glycógenus, a, um // sust gly- cátio.
cógenum, i n.
glorificar: glorificare. Sin: clarificare.
glicosa, v. glucosa.
glosa: glossa, ae f. Sin: explanátio; interpre-
glicosómetro: glycos(i)ómetrum, i n. tátio; annotátio.

glicosuria: glycosúria sive -surīa, ae f. Sin: glosador: explanator, oris m. Sin: interpres,
glucosúria sive -surīa, ae f. ĕtis m; interpretator; annotator.

glíptica: glýptica, ae f. Sin: glýptica ars. glosalgia: glossálgia sive -algīa, ae f. Sin: lin-
guae dolor.
gliptografía: glyptográphia sive -graphīa, ae
f. glosar: explanare. Sin: interpretari; annota-
tionem appónere.
gliptología: glyptológia sive -logīa, ae f.
glosario: glossárium, ii n.
gliptoteca: glyptotheca, ae f.
glosema: glossema, ătis n. Sin: vox obsoleta,
global: ínteger, gra, grum. Sin: communis; rara, peregrina, explicatione índigens.
generalis.
glosemática: glossemática, ae f.
globalización: globalizátio, onis f. Sin: glo-
balismus. glosista, v. glosador.

globo: globus, i m. Sin: follis, is m. Uso: - glosología: glossológia sive -logīa, glottoló-
aerostático, globus vel follis aérius, aërostáti- gia sive -logīa, ae f. Sin: linguarum doctrina
cus, aëróstatus; follis volátilis; - dirigible, fol- vel stúdium. Uso: el que estudia la -, glottó-
lis dúctilis; v. zepelín // - terráqueo o logus.
terrestre, globus terráqueus // - de juguete o
adorno. follículus, i m. Sin: glóbulus. glosopeda, v. aftosa.

498
gobernar

glosoplejía: glossoplégia sive -plegīa, ae f. gnomónica: gnomónica, ae f; gnomónice, es f.


Sin: linguae parálysis, -is f; linguae nervorum
resolútio. gnomónico: gnomónicus, a, um.

glotología, glottológia sive -logīa, v. gloso- gnomonista: gnomónicus, i m.


logía.
gnoseología: gnoseológia sive -logīa, ae f.
glotológico: glottológicus, a, um. Sin: ad Sin: doctrina de cognoscendi facultate, orí-
glottológiam áttinens. gine ac natura.

glotólogo: glottólogus, i m. gnoseológico: gnoseológicus, a, um.

glotón: adj vorax, acis. Sin: gulosus; gulae gnosticismo: gnosticismus, i m. Sin: gnosti-
vel ventri déditus // sust hélluo, onis m. Sin: corum doctrina vel háeresis (- is f).
gulo, onis m; gáneo, onis m; homo edax;
lurco, onis m; gúmia, ae m; abligurrītor. Uso: gnóstico: adj gnósticus, a, um // sust gnósti-
ser -, ligurrire; ventri déditum esse // (animal cus, i m.
ártico) gulo borealis.
goal, v. gol.
glotonería: helluátio, onis f.
gobernación: praefectura, ae f. Sin: praefecti
glucemia, v. glicemia. vel gubernatoris dígnitas, munus; gubernato-
ratus, us m. Uso: sede de la -, aedes (-ium fpl)
glucógeno, v. glicógeno. praefecturae; gubernatoris sedes (-is f); - de
la Ciudad del Vaticano, Vaticanae Civitatis
glucometría: glycométria sive -metrīa, ae f. Praefectura (el cargo); Sedes vel Palátium
Praefecturae Vaticanae Civitatis (la sede).
glucómetro: glucómetrum, i n.
gobernador: (jefe superior de una provincia
glucosa: glucósium, ii n. Sin: glycosum, i n; o territorio) praefectus, i m. Sin: gubernator;
glycósium, ii n; sáccharum amyláceum. rector; moderator; procurator; praeses (-sĭdis
f). Uso: - de una provincia, provínciae prae-
glucosuria, v. glicosuria. fectus vel gubernator.

gluten: gluten, tĭnis n; glútinum, i n. gobernanta: domūs moderatrix (-icis f). Sin:
rerum domesticarum praeses (-sĭdis f).
glutinoso: glutinosus, a, um. Sin: viscosus.
gobernante: (el que gobierna la cosa pú-
glutinosidad: glutinósitas, atis f. Sin: viscó- blica) rei públicae moderator, praefectus, gu-
sitas; vis glutinativa vel glutinosa. bernator, rector. Sin: civitatis rector; nationis
moderator. Uso: los -, rerum publicarum rec-
gnómico: gnómicus, a, um. tores.

gnomon: gnomon, ōnis m. gobernar: - un Estado, civitatem (vel rem


públicam) régere vel moderari; públicae rei

499
gobierna

praesse; clavum rei públicae tenere; rei pú- summam impérii in civitate óbtinent; qui cla-
blicae gubernácula tractare vel moderari. vum rei públicae tenent // jefe de -, prae-
pósitus regímini // sede del -, sedes (-is f)
gobierna, v. veleta. regíminis. Sin: aedifícium regíminis.

gobierno: (acción de gobernar) administrá- gobio: góbius, ii m; góbio, onis m.


tio, onis f Sin: gubernátio; procurátio; mo-
derátio // (- de un Estado) impérium, ii n. godo: adj góthicus, a, um // sust Gothus, i m.
Sin: summa impérii; rei públicae réctio, ad-
ministrátio, procurátio, moderamen (-mĭnis gol: rete, is n. Sin: porta; meta; iactus (-us m)
n) // (constitución política; forma de go- válidus. Uso: hacer o meter -, follem in rete
bierno) constitútio, onis f. Sin: régimen (vel in portam) impéllere, compéllere, impín-
(-mĭnis n); rei públicae vel civitatis temperá- gere, ingérere, immíttere, inferre; rete vio-
tio, forma, genus (-nĕris n); rei públicae lare; invádere metam; iactum válidum
gubernandae (vel moderandae) rátio. Uso: - cónsequi vel adipisci; no fue -, iactus non fuit
absoluto, dominátio; - aristocrático, impé- válidus; Madrid-Barcelona: 4 a 3, Matriten-
rium aristocráticum; optimátium (vel optima- ses - Barcinonenses 4 : 3; Matritenses adver-
tum) dominatus (-us m) vel arbítrium; - civil, sus Barcinonenses (sobrent pugnantes)
militar, eclesiástico, impérium civile, mili- quattuor ad tria, vel quattuor prae tribus (so-
tare, ecclesiásticum; - comunista de Corea brent tulerunt vel reportaverun puncta).
del Norte, régimen communísticum Corēae
Septentrionalis; - constituido, res pública gola: (embocadura estrecha de un puerto o
constituta; - demagógico, multitudinis domi- río) óstium, ii n.
natus vel impérium; - democrático, impé-
rium democráticum, populare, pópuli; cívitas goleta: lembus, i m. Sin: navícula; myóparo,
(vel rátio, vel res pública) popularis; - despó- onis f.
tico, impérium despóticum; - español, régi-
men hispánicum; - federal de Alemania, golf: (juego nacional escocés) pilamálleus, i
Germániae régimen foederale; - monárquico, m. Sin: pagánica, ae f; pilae malleique ludus;
impérium monárchicum; dominatus régius; follis fustisque ludus. Uso: jugar al -, pila-
regale genus civitatis; genus régiae civitatis; málleo vel pagánicā lúdere.
- oligárquico, oligárchicus dominatus; pau-
corum impérium, dominátio, poténtia; - per- golfillo, v. pilluelo.
sonal, singulare impérium; - provisional,
régimen temporárium; - republicano, res pú- golfista: pilamalleator, oris m. Sin: pilamállei
blica; - tiránico, unīus dominatus; - de Gran lusor; follis fustisque lusor.
Bretaña, administrátio británnica, - del
Japón, régimen Iapóniae vel iapónicum; golfo: (parte del mar que penetra en la tie-
cambio de -, commutátio rei públicae // (con- rra) sinus, us m. Sin: incurvum litus (-tŏris
junto de los ministros superiores de un Es- n). Uso: - Pérsico, Sinus Pérsicus; - de Mé-
tado) gubernatores, um mpl. Sin: rei xico, Sinus Mexicanus // (pilluelo) v. esta
públicae moderatores vel rectores; summi rei voz.
públicae moderatores; qui rei públicae prae-
sunt; qui rei públicae (vel rem públicam) mo- goliardesco: goliárdicus, a, um. Sin: goliar-
derantur; qui civitatis impérium óbtinent; qui dorum (gen). Uso: poesías -, cármina goliar-

500
góndola

dorum. elásticum; fléxilis gummis vel fléxile


gummi; - vulcanizada, gummis vulcanizata;
goliardo: (dado a la gula y a la vida desor- - de borrar, gummis vel cummis delétilis;
denada) dissolutus, a, um. Sin: luxuriosus // gummi vel cummi delétile; - de mascar, v.
(En la Edad Media, estudiante o clérigo va- chicle // de -, gúmmeus vel cúmmeus; e
gabundo que llevaba vida irregular) goliar- cummi // (pneumático) pneumática gummis
dus, i m. Sin: scholásticus vel cléricus vagus, vel cummis; pneumáticum gummi vel cummi
vagans, errans, errabundus, erróneus. (indecl).

golilla: (pañuelo alrededor del cuello) focale, gomapluma: gummis (vel cummis) plúmea;
is n. gummis pluma (-ae f). Sin: cummis levis vel
mollíssima; cummi (indecl) leve vel mollíssi-
gollería, v. golosina. mum. Uso: de -, e gummi plúmea; e cummi
(indecl) plúmeo.
golosina: cuppédia, ae f vel cuppédium, ii n;
en pl, platos exquisitos. Sin: crustum; crús- gomar: gummi (vel cummi) illínere vel ún-
tulum; placenta; esca (vel daps, dapis f) con- gere.
quisita vel exquisita; cibus exquisitus vel
suavíssimus. Uso: vendedor de golosinas, gomina, v. fijador.
cuppedinárius, ii m.
gomista: gúmmium vel cúmmium vénditor.
golpe: (encuentro repentino y violento de dos
cuerpos) ictus, us m. Sin: percússio, onis f; gomosidad: gumminosa vel cumminosa na-
plaga, ae f. Uso: (en el juego del tenis) - de- tura. Sin: gúmmea fácies; cummatus humor.
recho, ictus directus; - revés, ictus inversus //
(actuación violenta y rápida) ictus. Sin: ím- gomoso: (de la naturaleza de la goma) gum-
petus, us m. Uso: - terrorista, ictus terrorísti- mosus vel cummosus, a, um. Sin: cúmmeus;
cus; - de estado, subitánea convérsio rerum; cumminosus; glutinosus; viscosus // (petime-
publicarum rerum repentina (vel violenta) tre) v. esta voz.
mutátio; - militar, rerum mutátio a viris mili-
táribus violenter effecta // - bajo, ictus infe- gónada: gonas, ădis f. Sin: glándula genita-
rior; de -, súbito; de un -, semel; - de gracia, lis.
ictus letalis; - de mano, insídiae, arum fpl;
dar un - de estado, rem públicam vi mutare. gonagra: gonagra, ae f. Uso: sufrir de -, gé-
nibus laborare.
golpear: - la puerta, óstium pulsare; golpe-
arse el pecho, percútere pectus. gonalgia: gonálgia sive -algīa, ae f. Sin: gé-
nuum dolores.
goma: gummis, is (ac -im; abl -i vel -e; gen
pl -ium) f; gummi indecl; cummis, is f; gonartritis: gonarthritis, ĭdis f.
cummi indecl. Sin: gumma, ae f; gumen vel
gummen, mĭnis n; gluten, tĭnis n; glútinum. góndola: (barco chato de remos) véneta
Uso: - arábiga, gummis arábica; - artificial, cymba vel cýmbula. Sin: véneta linter (-tris
sintética, cummis artificialis; cummis arte f), navícula, navicella; vénetus thalamegus;
(vel artifício) compósita; - elástica, gummi navis cubiculata.

501
gondolero

gondolero: naviculárius, ii m. Sin: cymbae gordiano: gordianus, a, um. Uso: nudo -,


vel cýmbulae gubernator; magister thala- gordianus nodus; iugum Górdii // (fig, cual-
megi; magister navis cubiculatae quier nudo muy enredado o difícil de des-
atar) inexplicábilis láqueus vel nodus // (fig,
gonfalón: vexillum, i n. Sin: signum. dificultad insoluble) res difficíllima, inexpli-
cábilis, inextricábilis, insolúbilis. Sin: nodus
gonfalonier, v. confalonier. diffícilis.

gonfaloniero, v. confalonier. gordo: adj pinguis, e. Sin: adípeus; obesus //


sust homo pinguis.
gong: cýmbalum aéneum. Sin: discus áereus;
cýmbalum vel péndulum asiáticum; gongum. gorgojo: curcúlio, onis m.

gongorino: adj inflatus, a, um. Sin: túmidus gorgonzola: cáseus argentiensis.


// sust inflatus vel túmidus scriptor.
gorgoritear, v. gorjear.
gongorismo: gongorismus, i m. Sin: sexcen-
tismus, i m ; rátio dicendi gongoriana vel gorgorito, v. gorjeo.
Góngorae própria; inflatum dicendi genus
sáeculi séptimi décimi // (imitación de Gón- gorguera: (adorno de lienzo alechugado,
gora) pretiosismus, i m. Sin: gongorianum para el cuello) limbus, i m.
lenocínium; gongoriana affectátio; inflatum
dicendi genus. gorjear: cantilare. Sin: vibrissare; vibrare;
tinnire; fritinnire, minurrire, tinnitare; ga-
gongorista: gongorista, ae m. Sin: Góngorae rrire; vibrato cantu auras ferire; (de cantan-
studiosus; gongorismi peritus; sexcentísticus tes) cantilare; vocem vel cantum fléctere,
scriptor vel auctor. infléctere, vibrare; vocem in cantando cris-
pare; trémulo vocem infléctere cantu.
goniógrafo: goniógraphum, i n.
gorjeo: gárrulus cantus (-us m). Sin: ( de
goniometría: goniométria sive -metrīa, ae f. aves) intortus vel vibrans sonus; tinnitus, us
Sin: goniométrica disciplina, sciéntia; me- m; garritus, us m; (de cantantes) tínnula vox;
tiendis ángulis doctrina; de metiendis ángulis vocis modulátio; cantus vel vocis flexiones.
ars.
gorra: píleus, i m; píleum, i n (para hom-
goniómetro: goniómetrum, i n. Sin: instru- bres); mitella, ae f (para mujeres). Sin: capí-
mentum ángulis metiendis. tulum, i n; cápitis tégimen (-mĭnis n). Uso: -
de lana, láneus apex (ápĭcis m); - de pelo, de
gonococo: gonococcus, i m. piel, con pelo, píleus vel pétasus pellíceus;
galerus vel galerum; - de plato, píleus planus;
gonorrea: gonorrhoea, ae f. Sin: genitalis sé- - con visera, galerus, i m vel galerum, i n;
minis profúsio; purulenta urethrae inflammá- píleus cum proiectura // cubierto con la -, con
tio. la - puesta, galeritus, a, um.

Google, v. buscador. gorrero: (que hace gorras) galérifex, fĭcis m.

502
grada

Sin: pileorum ártifex; galerorum ópifex // gráphia.


(que vende gorras) pileorum vel galerorum
vénditor. grabado: (arte de grabar) v. grabación //
(obra grabada) caelatura, ae f, caelamen,
gorrita o gorrito: piléolus, i m. Sin: galerí- mĭnis n, caelatum opus (con cincel); scalp-
culum, i n. tura vel sculptura (con buril). Sin: imago im-
pressa vel expressa. Uso: - en cobre, imago
gorro: píleus, i m; píleum, i n. Sin: apex, ápi- chalcográphica; imago aere insculpto im-
cis m. Uso: - catalán, píleus cataloniensis; - pressa; - en colores, imago colóribus ornata.
frigio, apex phrýgius; - vasco, píleus vascó-
nicus; - de dormir, píleum nocturnum. grabador: (persona que profesa el arte del
grabado) incisor, oris m. Sin: scalptor sive
gota: Med arthritis, ĭdis f. Uso: - de las sculptor (con buril); caelator (con cincel) //
manos, chiragra, ae f; - en los pie s, podagra, (magnetófono) magnetóphonum sive -tophō-
ae f. num, i n; magnetophónium. Sin: instrumen-
tum magnetophónicum; capsella magnética;
gotera: (sitio en que cae el agua de los teja- máchina echóica; instrumentum sonis
dos) v. alero. perscribendis; - de cassettes, casetóphonum
sive -tophōnum..
gotero, v. cuentagotas.
grabadura, v. grabación.
gótico: góthicus, a, um. Uso: arte -, ars gó-
thica; caracteres -, lítterae góthicae; escritura grabar: incídere Sin: imprímere; inscríbere;
-, scriptura góthica; iglesia -, gothica ecclé- caelare (con cincel); scálpere, scúlpere,
sia, lengua -, lingua góthica; sermo góthicus. inscúlpere (con buril). Uso: - levemente, sca-
rifare, scarificare; - en un disco, áliquid in
gotoso: adj guttosus, a, um. Sin: arthríticus; disco incídere; áliquid in phonográphico orbe
articulárius; guttā laborans // sust homo (vel in disco) imprímere; - un discurso, ora-
arthrítide (articulorum vel ártuum inflamma- tionem magnetóphono (vel magnetophónice)
tione) laborans; homo articulari vítio affec- excípere, recípere, suscípere, inscríbere //
tus; qui articulari vítio affícitur. (fig, fijar hondamente) inscúlpere. Sin: fí-
gere, inscríbere (in ánimo, in mente).
gourmet, v. gastrónomo.
gracia: la - de Dios, divina grátia. Uso: ac-
gozo: - intelectual, ánimi voluptas vel oblec- ción de gracias, gratiarum áctio; por - obte-
tamentum. nida, voti sui compos factus; dar gracias por
algo, grates ágere; grátias (máximas) ágere
grabación: incísio, onis f. Sin: incisus, us m; álicui pro áliqua re; ¡gracias!, grátias tibi (vel
incisura; inscríptio; excéptio; suscéptio; cae- vobis)!; grátias (tibi vel vobis ago); ¡muchas
latura (con cincel); scalptura vel sculptura -!, grátias plúrimas (tibi vel vobis ago)!
(con buril); caelandi ars. Uso: - digital, incí-
sio digitalis; - fonográfica, magnetophónica gracioso: (chistoso) lépidus, a, um. Sin: fes-
incísio; - de un disco, (phonográphici) orbis tivus; iucundus.
incísio; - en madera, xylográphia; - sobre
cobre, chalcográphia; - sobre piedra, litho- grada: (peldaño) gradus, us m. Sin: scalarum

503
gradación

gradus // (cada uno de los bancos escalona- parentesco con uno, nullo gradu áliquem
dos de un anfiteatro) cáveae subséllium // contíngere // (cada uno de los diversos esta-
(especie de rastro) crates vel cratis (-is f) dos, valores o calidades que, en relación de
(dentata). Sin: (h)irpex, pĭcis m; occa; ras- mayor a menor, puede tener algo) gradus, us
trum. m. Uso: - de latitud, de longitud, gradus lati-
túdinis, longitúdinis; intensidad de siete -
gradación: gradátio, onis f. Sin: gradus, uum según la escala de Richter, vis septem grá-
mpl; (serie) index (-dĭcis mf) gradatus vel duum richterianorum // (cada una de las 360
gradata; per gradus distribútio. Uso: - de so- partes iguales en que puede dividirse la cir-
nidos, sonorum gradus; gradaciones y des- cunferencia) gradus, us m // (manera de sig-
arrollos sucesivos, gradus processusque. nificar la intensidad relativa de los
calificativos) gradus, us m. Uso: - positivo,
gradería: gráduum ordo, disposítio, séries. comparativo, superlativo, gradus positivus,
Sin: gradus, uum mpl; scalae, arum fpl. Uso: comparativus, superlativus // (título y honor
dispuesto en -, gradatus, a, um; graderías del que se da en las universidades al que se gra-
estadio, stádii gradus (-uum mpl), gradatio- dúa en una facultad o ciencia) gradus, us m.
nes, cúnei. Sin: títulus; gradus académicus; dígnitas et
nomen. Uso: - de doctor, doctoris gradus;
grado: (peldaño, escalón) gradus, us m. Sin: doctoris dígnitas ac nomen; conseguir el - de
ascensus, us m. Uso: es talentoso en alto -, doctor en letras, ad litterarum doctoris dig-
summo ingénio práeditus est; hay muchos - nitatem pervenire; litterarum doctoris gra-
en la virtud, in virtute multi sunt ascensus; dum ássequi vel obtinere // (en la carrera
alcanzar el más alto - de la virtud, virtutis militar) gradus, us m. Sin: ordo, dĭnis m. Uso:
praestántiam cónsequi; llegar al más alto - los - inferiores y superiores, inferiores et su-
de perfección, de desarrollo (de una capaci- periores gradus; ascender de -, amplioris ór-
dad), ad summum pervenire; llevar una obra dinis fíeri; tiene el mismo - en el ejército,
al más alto - de perfección, óperi fastígium eundem órdinem in exércitu ducit // (volun-
impónere; por grados, gradatim; subir a un - tad, gusto) comprobátio, onis f. Uso: de - o
más elevado, ascéndere altiorem gradum; al- por fuerza, velis nolis; de buen -, libenter; li-
tiorem (dignitatis) gradum cónsequi // (cada benti ánimo; libens, entis (si se trata de dos o
una de las divisiones del termómetro) gradus, más, libentes); de mal -, invitus (si se trata
us m. Uso: - de temperatura, temperaturae de dos o más, inviti); coactus (tratándose de
vel temperationis gradus; - de Celsius, - cen- dos o más, coacti).
tígrado, gradus celsianus; 40 - de calor, qua-
draginta gradus celsiani caloris; 60 - bajo graduable: graduábilis, e. Sin: in gradus dis-
cero, sexaginta gradus sub (vel subter, vel cernendus, distribuendus, distinguendus.
infra) zerum vel sub zerum númerum; de
cinco - en la escala de Richter, quinque grá- graduación: (división en grados) graduátio
duum scalae richterianae // (en la masonería) vel gradátio, onis f. Sin: per gradus distínctio,
grados inferiores, gradus inferiores; - supre- disposítio // (colación de grados académicos)
mos, gradus supremi; masón de 30 -, masso gráduum (academicorum) collátio (-onis f).
(-onis m) sublimis gradus tricésimi //
(proximidad entre parientes) affinitatis gra- graduado: (dividido en grados) grádilis, e.
dus. Sin: gradus cognationis; vínculum pro- Sin: gradatus; in gradus diductus, distinctus;
pinquitatis. Uso: no tener ningún - de per gradus divisus, distinctus, distributus //

504
grajo

(que posee título académico) gradu (acadé- randi modus. Uso: - exacta, recta scribendi
mico) ornatus vel exornatus, decoratus, práe- rátio; emendatus scribendi mos; diversidad
ditus, potitus. Uso: - en filosofía, in de grafías, litterarum varíetas; scribendi dis-
philosóphia doctoris gradu ornatus; in philo- similitudo.
sóphia doctor renuntiatus.
gráfico: (adj, perteneciente o relativo a la es-
gradual: gradualis vel gradalis, e. Uso: sal- critura) gráphicus, a, um. Sin: ad scripta
mos -, graduales psalmi; cántica gráduum vel spectans; ad scribendum pértinens; scribendi
ascensionum. (gen); (aplicado a las descripciones, opera-
ciones y demostraciones que se representan
gradualmente: modo graduali. Sin: grada- por medio de figuras) gráphicus // (represen-
tim; per gradus; pedetemptim vel pedeten- tación por medio de líneas) descríptio, onis f.
tim. Sin: lineamenta, orum npl; imago gráphica;
tábula.
graduando: gradu (académico) decorandus,
ornandus, honestandus, donandus. Sin: (aca- grafio: gráphium, ii n.
démicum) gradum adepturus. Uso: - en filo-
sofía, teología, medicina..., philósophus, grafito: (mineral) graphites, ae m; graphites,
theólogus, médicus (público diplómate) re- is m. Sin: graphitum, i n // (escrito o dibujo)
nuntiandus; - de bachiller, de licenciado, de gráphio scriptum; inscríptio scariphata;
doctor, baccaláureus, licentiatus, doctor re- inscríptio gráphio incisa; scríptio vel figura
nuntiandus vel futurus. gráphio exarata.

graduar: (conceder un título universitario) grafófono: graphóphonum sive -phophōnum,


títulum (baccalaureatūs, de bachiller; licén- i n; graphophónium, ii n.
tiae, de licenciado; doctoratūs vel láureae, de
doctor) conferre. Sin: ad gradum promovere. grafología: graphológia sive -logīa, ae f.
Uso: - de bachiller, de licenciado, de doctor,
baccaláureum, licentiatum, doctorem renun- grafólogo: graphólogus, i m.
tiare // (en las carreras militares, conceder
algún grado) áliquem órdinem deferre álicui grafomanía: graphománia sive -manīa, ae f.
// (dividir y ordenar una cosa en una serie de Sin: scribendi libido; scribendi cacoëthes (-is
grados o estados correlativos) per gradus n); nímium scribendi stúdium.
(vel gradatim) divídere, distínguere, distribú-
ere, dispónere. Sin: in gradus didúcere. grafomaníaco, v. grafómano.

graduarse: títulum (baccalaureatūs, de ba- grafómano: graphomániā affectus vel labo-


chiller; licéntiae, de licenciado; doctoratūs rans.
vel láureae, de doctor) adipisci. Sin: áliquem
gradum ássequi, cónsequi, adipisci, obtinere; grafometría: graphométria sive -metrīa, ae f.
gradu vel título donari. Uso: - de doctor, doc-
toris gradum (vel títulum) adipisci; doctoris grafómetro: graphómetrum, i n.
título donari; doctorem fíeri.
grajo: gráculus, i m.
grafía: scriptura, ae f. Sin: scribendi vel exa-

505
grama

grama: gramen, mĭnis n. Sin: agropyrum. nualis vel manuária; manuale pyróbolum //
(fruto del granado) granatum, i n.
gramaje: grávitas, atis f. Sin: grammatura,
ae f; pondus per grámmata. Granada: (Estado insular) Granata, ae f.
Sin: Insula Granata. Uso: de - , adj granaden-
gramática: (arte de hablar y escribir correc- sis, e; sust Granadensis, is m.
tamente una lengua) grammática, ae f. Sin:
ars grammática vel grammáticae. Uso: - es- granadero: (soldado encargado de lanzar
tructural, grammática structuralis; conforme granadas) pyrobolárius, ii m. Sin: ballistárius
a las reglas de la -, secundum praecepta (vel // (soldado de elevada estatura) prócerae sta-
leges) grammaticorum; iuxta leges dicendi; turae miles (-lĭtis m).
error de -, vítium sermonis; maestro de -, ma-
gister grammáticus; regla de -, lex dicendi; granadina: granatina, ae f. Sin: granatina
dar clase de -, grammáticam docere // (libro pótio (-onis f); sucus e malo granato.
que contiene reglas de la -) liber grammáti-
cus vel grammaticalis. Sin: liber ad rem Gran Bretaña: Magna Británnia. Uso: de - ,
grammáticam áttinens. británnicus, a, um; natural de - , Británnicus,
i m.
gramatical: grammáticus, a, um. Uso: estu-
dios -, grammática, orum npl; reglas de -, grande: (de grandeza material) magnus, a,
praecepta vel leges grammaticorum; leges di- um. Sin: grandis (de gran mole); procerus (de
cendi. gran estatura); amplus (de gran extensión).
Uso: extraordinariamente -, ingens, entis;
gramático: adj grammáticus, a, um // (el en- magnitúdine invisitata; igualmente -, pari
tendido en gramática) grammáticus, i m. magnitúdine (abl de cualidad); par, paris;
Uso: ser un -, rei grammáticae peritum esse; monstruosamente -, immanis, e; tan -, tantus;
grammaticam profiteri. cuan -, quantus; dos veces más -, duplo
maior; áltero tanto maior; muchas veces más
gramo: (unidad de peso) grammum, i n; -, multis pártibus maior // (prócer, magnate)
gramma, -ătis n. Sin: scrípulum, scriplum; vir magnus. Uso: los siete -, septem viri
scríptulum n vel scríptulus m // fig granum, magni.
i n. Sin: gránulum.
granero: granárium, ii n. Sin: hórreum.
gramófono: grammóphonum sive -mophō-
num, i n; grammophónium, ii n. Uso: - por- granilloso: gráneus, a, um; granosus, a, um.
tátil, grammóphonum portátile vel portábile; Sin: nodosus; tuberosus; nodis differtus.
de -, grammophónicus.
granítico: graníticus, a, um // fig lapídeus, a,
gramola, v. radiola. um. Sin: duríssimus; perdurans.

grampa, v. grapa. granito: granites, ae m; granites, is m. Sin:


granites lapis (-ĭdis m); lapis granosus vel
granada: (proyectil) granata, ae f. Sin: pyró- granatus; petra granata; saxum granata. Uso:
bolus granatus; pyróbolum granatum. Uso: - de -, graníticus; granitis (gen); lápidis grani-
de mano, granata manu missa; granata ma- tis, granosi, granati; e granite (ex lápide gra-

506
gravedad

nite; ex lápide granoso vel granato) factum // vinum adustum vel sublimatum. Uso: una co-
fig, de - (firme, constante, tenaz) firmus, a, pita de -, vitalis aquae sorbítio vel haustus //
um. Sin: constans; tenax, persevērans // fig, (gancho de hierro u otro metal que sirve para
de - (duro, rígido, cruel) durus, a, um. Sin: unir o sujetar dos piezas) uncinus, i m. Sin:
rígidus; acerbus; severus; lapídeus; silíceus. fíbula (broche). Uso: - pequeña de metal, de
Uso: corazón de -, cor graníticum; cor sílice hierro, uncínulus metállicus, férreus; - de pa-
concretum; tener un corazón de -, cor graní- peles, chartarum fibícula; sujetar páginas
ticum habere; pectus silíceum habere. con grapas, páginas fibulare vel infibulare.

granizada: grando copiosa. Sin: copiosa plú- grapadora: uncinatórium, ii n.


via glacialis // (bebida) nivata (vel gélida)
sorbítio granosa. Sin: gélidum dulce grano- grasera: uncti stillantis collectáculum vel re-
sum. ceptáculum. Sin: alvéolus gratículae subiec-
tus.
granizo: grando, dǐnis f. Sin: plúvia glacialis.
gratificación: (recompensa pecuniaria de un
granja: villa, ae f. Sin: fundus; práedium; servicio eventual) salárium speciale. Sin:
rústicum práedium; vicus. práemium extraordinárium.

granjero: víllicus, i m. Sin: villae rústicae gratis: gratis. Sin: gratuíto; sine mercede;
praepósitus. sine salário.

Gran Lama: Dalailama, ae m. gratitud: gratitudo, dĭnis f. Sin: gratus áni-


mus; grata voluntas; grata benefícii (vel bene-
gran maestre: magnus magister. ficiorum) memória; memor beneficiorum
ánimus.
grano: - de maíz, zeae granum // Med tubér-
culum, i n. Sin: excrescéntia, ium npl. gratuidad: gratuítas, atis f.

granulación: granulátio, onis f. Sin: ad (vel gratuito: gratuítus, a, um. Sin: gratis datus,
in) grana redáctio. donatus, factus.

granulado: granulatus, a, um. grava: ruderátio, onis f; rudus, dĕris n.

granular: adj granosus, a, um // tr, in (vel gravamen: (carga impuesta sobre un inmue-
ad) grana adígere vel commutare. ble o sobre un caudal) onus, óneris n.

granuloso, v. granilloso. gravedad: (carácter de un sonido musical


relativamente bajo) grávitas, atis f. Uso: - del
granza: acus, acĕris n. sonido, grávitas soni // (seriedad, formali-
dad) grávitas, atis f. Uso: - de la enfermedad,
grapa: (bebida alcohólica) aqua vitalis vel grávitas morbi; - de la guerra, grávitas belli;
fervens. Sin: sucus e racemis expressus; vá- - unida a gentileza, grávitas comitate condīta
lidus liquor vitígenus; stillatícius sucus vití- // (peso de los cuerpos) córporum grávitas.
genus; acrior liquor ex racemis expressus; Sin: pondus, dĕris n // (manifestación terres-

507
gravitación

tre de la atracción universal) vis attractiva. sodalícium; consórtio; consórtium. Uso: -


Uso: fuerza de - de Júpiter, vis Iovis attrac- obrero, opíficum consociátio; - de barqueros,
tiva; ley de -, gravitatis lex; fig, ser el centro corporati lenunculárii; - de carpinteros, so-
de - de una cosa, quasi pondus alicúius rei dalícium fabrum (vel fabrorum) lignariorum
esse. vel tignariorum, - de comerciantes, mercato-
rum collégium; - de pescadores, corpus pis-
gravitación: (efecto de la atracción univer- catorum.
sal de unos cuerpos sobre otros y origen de la
gravedad) gravitátio, onis f. Sin: vis gravita- griego: graecus, a, um. Uso: - cristiano (len-
tis; vis et grávitas; nutus, us m; pondus, dĕris gua), gráecitas christiana; - ortodoxo (quien
n; gravitatis conténtio; nutus et pondus; grá- profesa la doctrina de la Iglesia ortodoxa
vitas et pondus. Uso: ley de la - universal, lex griega), Ecclésiae graecae orthodoxae soda-
gravitationis universalis. lis.

gravitar: gravitate vel nutu moveri, ferri. grieta: fissura, ae f. Sin: rima; hiatus, us m.
Sin: gravitate et póndere moveri, ferri. Uso: - de glaciar, glaciatae molis hiatus.

greba: ócrea, ae f. grifo: epitónium vel epitónion, ii n. Sin: epis-


tómium; mamilla. Uso: - doble, bina epitó-
grecismo: (palabra o locución) graecismus, nia.
i m. Sin: hellenismus; graecánicum nomen
vel vocábulum; vox graeca. grifón: gripus, i m.

grecizante: graecánicus, a, um. grilla: (hembra del grillo) grilli vel grylli fé-
mina . Uso: ¡esa es - !, nugas dicis!; ineptis!
grecizar: graecizare. Sin: graecari, pergrae-
cari, congraecari; Graecos imitari. grillo: grillus vel gryllus, i m.

gredal: adj cretáceus; cretosus; créteus // sust grillroom: taberna cárnium cratículā assata-
cretifodīna, ae f. rum.

Greenpeace: sodálitas oecológica Green- griñón: (toca de monjas) redimículum, i n.


peace. Sin: sodálitas, ánglico nómine Green-
peace appellata; Pax víridis. Uso: seguidor gripe: grippa, ae f. Sin: influéntia; pituíta, ae
de la asociación -, sectator “Pacis víridis”. f; grippae morbus; morbus gríppicus; contá-
gio (-onis f) gríppica. Uso: - aviar, grippa
gregario: soldado -, miles (-lĭtis m) gregá- avicularis; influéntia ávium; tener -, estar
rius. con -, grippā laborare; influéntiā áffici.

gregoriano: gregorianus, a, um. Uso: calen- grisáceo: griséolus, a, um. Sin: cineráceus;
dario -, calendárium gregorianum; canto -, subfuscus; nigralbus; ex albo et fusco mix-
cantus gregorianus; planus canendi modus. tus.

gremio: corporátio, onis f. Sin: corpus; grisín: grisinus, i m. Sin: panicillus; bacillum
collégium; consociátio; socíetas; sodálitas; paníceum vel panis; pastillus tubulatus.

508
guante

grisú: hydrógenum carburatum vel subterrá- globus; manípulus; turma; consociátio (- so-
neum. Sin: gásium subterráneum. Uso: ex- cial); - deportivos, coetus ludicrorum certá-
plosión de -, gásii subterránei displósio. minum; - electrógeno, machinamentum
electrógenum; machinamentum eléctridem
grito: clamor, oris m. Sin: vox, vocis f; voci- (vel electricitatem, vel vim eléctricam) éxci-
ferátio. Uso: - de dolor, eiulatus, us m // fig, tans vel génerans; - de extremistas, grex ex-
el último - (= la última moda), últimum ele- tremistarum; - familiar, globus familiaris; -
gántiae. Sin: clamor supremus. fotográfico, nonnulli photográphice expressi
mpl; - homogéneos de fieles, fideles eiusdem
Groenlandia: Groënlándia vel Grolándia, ae órdinis et condicionis; - internacionales de
f. Sin: Grónia; Víridis Régio,Tellus (-ūris f), auxiliadores, internationales coetus auxilia-
Terra; Prasínia. torum; - palestino “Hamas” , Palaestinorum
consociátio, quae est “Hamas”; - parlamenta-
groenlandés o groelandés: adj groënlan- rio, pars legatorum populárium; - sanguíneo,
diensis, e. Sin: groënlándicus; Terrae Víridis sánguinis genus (-nĕris n); - de trabajo, coe-
(gen) // sust Groënlandiensis, is m. tus (-us m) operatórius.

grog: (válida) pótio grogiana. grupúsculo: glóbulus, i m. Sin: ténues partes


fpl.
grosella: ribes indecl n. Sin: ribes rubrum.
gruta: specus, us m. Sin: spelunca. Uso: - de
grosularia: grossulária, ae f. Lourdes, lapurdensis specus (apparitionis).

grotescamente: ridícule. Sin: hórride; incon- guadaña: falx (falcis, gen pl -ium f). Uso : -
cinne; inepte. para cortar el heno, falx faenária vel fenária ;
fabricante de guadañas, falcárius, ii m; v.
grotesco: (ridículo y extravagante) ridículus, hoz.
a, um. Sin: ridícule mirus // (irregular, gro-
sero y de mal gusto) inconcinnus, a, um. Sin: guadañero: faeníseca vel feníseca, ae m; fáe-
ridículus; ineptus; ínsolens; insulsus. nisex vel fénisex, -sĕcis vel -sĭcis m.

grúa: (máquina que sirve para levantar guano: guanum, i n; guana, ae f.


pesos y transportarlos) tolleno vel tolenno,
onis m. Sin: tróchlea; machinatio moli ele- guante: digitábulum, i n. Sin: chirotheca;
vandae // (máquina militar antigua usada en mánicae, arum fpl. Uso: - de boxeo, de es-
el ataque de las plazas) grus, gruis mf. Sin: grima, caestus, uum mpl; digitábula e cório;
demolītor (-oris m); corvus demolītor. - de goma, digitábulum vel chirotheca e
cummi (vel gummi); par de guantes, par
grulla: (ave zancuda) grus, gruis mf; gruis, (paris n) digitabulorum; bina digitábula; po-
is f // (antigua máquina de guerra) v. grúa. nerse, calzarse los -, digitábula indúere; qui-
tarse, sacarse los -, digitábula exúere vel
grupera, v. baticola. pónere // (fig, arrojar, echar el - a uno) pro-
vocare, lacéssere ad pugnam vel ad certamen;
grupo: coetus, us m. Sin: globus; conventus, recoger el -, ex provocatione pugnare.
us m. Uso: - de personas, hóminum grex vel

509
guantera

guantera: digitabulária theca. guardafango, v. guardabarros.

guantería: (taller) digitabulorm officina // guardafrenos: frenorum custos (-odis m).


(tienda) digitabulorum taberna. Sin: frenator.

guantero: (el que hace guantes) digitabulá- guardalmacén: custos (mércium) receptá-
rius, ii m. Sin: digitabulorum vel chiroteca- culi.
rum ópifex (-fĭcis m); qui digitábula facit //
(el que los vende) digitabulorum vénditor vel guardalodos, v. guardabarros.
mercator.
guardameta: metae vel portae custos. Sin:
guarda: (persona) custos, odis m. Sin: de- iánitor; portárius.
fensor; protector; servator; túitor. Uso: - fo-
restal, silvarum custos; - de caza, (públicus) guardapolvo: (especie de abrigo de tela li-
venationis custos; - de frontera, miles limitá- gera) cinctus, us m. Sin: cinctículus, i m; epi-
neus // (acción de guardar, conservar o de- tógium pulverárium vel pulvéreum; vestitus
fender) tutela, ae f. Sin: conservátio; scholaris.
praesídium.
guardarropa: (armario para la ropa) vestiá-
guardabarrera: curator valli. Sin: ferriviá- rium, ii n Sin: armárium; vestiária arca // (su-
rius custos (-odis m). jeto destinado para cuidar de la oficina en
que se guardan las ropas) vestíspicus, i m.
guardabarros: luticípulum, i n. Sin: plúteus Sin: vestíplicus; véstiplex (-plǐcis m); vés-
vel plúteum; plutéolus vel plutéolum; luti plú- tium custos; adiutor a veste, servus véstium
teus vel plutéolus; tábula contra lutum. custos; adiutor a veste; fámulus a supelléc-
tile.
guardabosque: (públicus) saltuárius, ii m.
Sin: silvarum custos (-odis m); custos silves- guardasellos: públicus obsignator. Sin:
tris. sphrágidum custos.

guardabrisa, v. parabrisas. guardavía: custos (-odis m) viae ferratae vel


férreae. Sin: viae custos.
guardacantón: (cada uno de los postes de
piedra que se colocan a ambos lados de los guardería: - de párvulos, infántium asylum.
caminos, para evitar que los carruajes se sal-
gan de ellos) columella (protectória) (in már- guardia: (defensa, custodia, vigilancia en
gine viae). Sin: términus (-i m) lapídeus; general) tutela, ae f. Sin: praesídium; custó-
lapis (-ĭdis m) ab (vel in) látere viae. dia; cura; vigilántia. Uso: estar bajo la - de
uno, in alicúius tutela esse; estar de - a algo,
guardacostas: miles litóreus. Sin: custos lí- asservare vel custodire áliquid; praesídio esse
toris; orárius vigil; lítoris túitor. álicui rei; estar en -, vigil sum; caute ágere;
cautionem adhibere // (custodia, vigilancia
guardaespaldas: stipator, oris m. Sin: córpo- de soldados, de destacamentos militares)
ris custos, protector, stipator; válidus protec- custódia, ae f. Sin: statores vel stativi mílites;
tor. vigíliae (-arum fpl) (de noche); excúbiae

510
guerra

(-arum fpl) (de día y de noche). Uso: - cami- instrúere.


nera, mílites viatórii; - campestre, agrorum
custodes; - carcelera, de prisiones, cárceris guarnición: (lo que se pone para adornar al-
custodes; - costanera, mílites lítoris custodes; gunas cosas) ornamentum, i n // (engaste)
mílites custódiae (vel tutelae) lítoris addicti; pala, ae f // (tropa que defiende una plaza)
- fronteriza, custodes fínium; limitánei míli- praesídium stativum. Sin: praesidiárii vel sta-
tes; - marina, classiárii mílites; - municipal, tionarii mílites; custodes; custódia; defenso-
custodes municipales vel públici; vígiles civi- res. Uso: pequeña -, praesidíolum; dejar una
tatis; civitatis custodes; excúbiae urbanae; - -, praesídium relínquere; disponer guarnicio-
Noble, Pontíficis cohors (-ortis f) nobílium; nes en varios lugares, praesídia dispónere;
custodum córporis nobílium cohors; cohors estar de -, in praesídio esse; in praesídio
nobílium custodum córporis Pontíficis; - Pa- collocatum esse; poner una -, (in óppido)
latina, Custódia vel Cohors palatina; Palatina praesídium pónere, collocare, constitúere;
cohors honorária; Palatini mílites honorárii; - (urbi) praesídium impónere; reforzar la -,
real, del rey, cohors régia; - Suiza, Pontifícia praesídium confirmare; praesídium maióri-
Cohors Helvética; pontifícia Helvetiorum co- bus cópiis firmare; sacar la -, praesídium (ex
hors; praetoriana Helvetiorum cohors; ponti- urbe) dedúcere vel abdúcere // (arreos de ca-
ficales praetoriani; - de corps, stipatores, ballo) arma vel ornamenta equéstria. Sin:
satéllites; custodes córporis; protectores láte- stramenta, orum npl.
ris; cuerpo de -, vígilans praesídium; - de Fi-
nanzas, mílites aeráriae rei tuendae; montar guarnicionar: munire. Sin: circumfirmare.
la -, excúbias suscípere // (puesto de -) státio,
onis f. Sin: mílitum státio; statiúncula míli- guarnicionería: (sitio donde se hacen guar-
tum. Uso: estar de -, stationem ágere; in sta- niciones para las caballerías) officina ephip-
tiónibus esse; stationárius miles sum // piária // (sitio donde se venden) ephippiárii
(agente de policía, de seguridad o de orden taberna.
público) - civil, v. gendarme; - forestal, sal-
tuárius, ii m; silvarum custos vel túitor; - mu- guarnicionero: ephippiárius, ii m.
nicipal, custos municipalis; - urbano, vigil
urbanus; - Noble, nóbilis custos córporis Pon- guata: bombácium, ii n.
tíficis; protector sacri láteris Pontíficis; - Pa-
latino, Palatinus miles honorárius; - real, Guatemala: Guatimala vel Guatimália, ae f.
appáritor; - suizo, helvétius miles ( vel excú-
bitor); - de corps, satelles, -lǐtis m; protector; guatemalteco: adj guatimalensis, e // sust
stipator; stipator córporis // (cautela, precau- Guatimalensis, is m.
ción) cautela, ae f. Sin: cautio, onis f. Uso:
estar en - contra alguien o algo, cavere áli- gubernamental o gubernativo: guberna-
quem vel ab áliquo, áliquid vel ab áliqua re. tivus, a, um. Sin: gubernatórius.

guardián: custos, odis m. Uso: el que hace güelfo: adj guelfus vel guelphus, a, um // sust
las veces del -, sustituto del -, subcustos, odis guelfus vel guelphus, i. Sin: papae propugna-
m. tor vel fautor.

guarnecer: (poner guarnición) v. guarnición guerra: bellum, i n. Uso: - atómica, bellum


// (adornar) ornare, exornare // (equipar) atómicum; bellum atómicis pyróbolis ges-

511
guerrera

tum; - civil, bellum domésticum, intestinum, bellator, miles, ármiger. Uso: - islámico, tec-
civile; - civil de exterminio, internecivum tus bellator islámicus.
bellum civile vel intestinum; - europea,
bellum Europaeum; - fría, bellum frígidum; gueto: (barrio judío) (clausus) Iudaeorum
bellum incruentum; bellum non armis bella- vicus (-i m).
tum; pax símilis bello; terror belli ómnibus
impendens; - mundial, bellum mundanum, guía: (manubrio) v. esta voz // (mango que
mundiale, universale, pancósmium; bellum sirve para guiar y frenar el aro) clavis, is f //
totīus orbis; bellum ómnium géntium; pri- (libro de indicaciones) libellus, i m. Sin: en-
mera - mundial, prius vel primum bellum chiridion, ii n; index, -dĭcis mf. Uso: - telefó-
mundanum; segunda - mundial, postérius vel nica, index vel catálogus telephónicus; index
alterum bellum pancósmium; secundum numerorum telephonicorum vel telephono-
bellum mundanum; secundum totīus orbis rum; - turística, libellus periegéticus; enchi-
bellum; - relámpago, bellum celérrimum; ridion peregrinántium; hodoëpóricon, i n;
bellum fúlminis more; bellum fulmíneum; descríptio itíneris; - de lugares, libellus (-i m)
- santa, bellum sanctum; islámicum bellum locorum dux (ducis m); itinerárium; la - de
sacrum; - total, bellum totale; - verdadera, Madrid, itinerárium Matritense vel urbis Ma-
veri nóminis bellum // - contra los terroris- triti; - de trenes, index tráminum // (el que
tas, bellum contra terroristas; - de indepen- acompaña a otro para enseñarle el camino)
dencia, bellum restituendae pátriae; bellum dux, ducis m. Sin: dux viae, itíneris, viarum
liberandae pátriae; - de liberación, bellum li- atque itínerum, locorum; praemonstrator; mi-
berationis; - de posiciones o de trincheras, nistrator. Uso: - diplomado, ministrator
bellum stativum; - de religión, bellum reli- diplómate donatus; - alpino, ductor itínerum
gionis causā susceptum // partidario de la -, alpicorum // (fig, persona que enseña y dirige
belli instigator, incitator, excitator, fautor, a otra para hacer o lograr lo que se propone)
suasor, provocator, suscitator. dux, ducis m. Sin: magister, tri m; rector, oris
m. Uso: - espiritual, spiritualis dux.
guerrera: (chaqueta ordinaria que llevan los
militares cuando trabajan o están en el guijo: grana lapídea. Sin: comminuti lápides
frente) túnica campestris. mpl; glárea, ae f.

guerrero: belligerator, oris m. guillotina: (máquina inventada para decapi-


tar a reos de muerte) guillotina, ae f. Sin: má-
guerrilla: bellum tectum, clandestinum, con- china decollatória; guillotiniana máchina;
cursatórium, incompósitum, inordinatum, dis- securis (-is f) letalis vel mortífera. Uso: cu-
persum, dolosum, fraudulentum, non chilla de la -, guillotinae securis; ferrum
legítimum; bellum dolis insidiisque gestum. damnatis decollandis; suplicio de la -, guillo-
Sin: concursátio; excúrsio; insídiae (-arum fpl); tinianum supplícium; ajusticiar, ejecutar con
velitationes, um fpl. Uso: pelear en guerrillas, la -, v. guillotinar // (máquina de cortar
concúrrere; clandestinum bellum gérere; ex papel) guillotina. Sin: securis delābens;
occulto insidiari et dispersos circumvenire. instrumentum sectórium.

guerrillero: excursor, oris m. Sin: concursa- guillotinar: (decapitar con la guillotina) se-
tor; procursator; bellator tectus, solutus, clan- curi mortífera occídere. Sin: áliquem guillo-
destinus; clandestinus miles; non legítimus tinianā máchinā pléctere, necare; áliquem

512
Guyana

guillotiniano supplício necare; alicúius caput guioncito: interductus (-us m) linearis.


máchinā detruncare; guillotinae securi alicú-
ius (vel álicui) caput praecídere, secare; guirnalda: sertum, i n; serta, orum npl. Sin:
guillotinianā máchinā supplícium súmere de corona. Uso: - pequeña, corolla.
áliquo; condenar a la -, guillotiniano supplí-
cio áliquem multare // (Impr, cortar papel guisado: caro minutatim dissecta.
con la -) (chartam) guillotinā secare.
guisante: pisum, i n.
guinda: amarenum, i n. Sin: subamarum cé-
rasum; pruni cérasi fructus. Uso: jarabe guiso: elixatura, ae f. Sin: minūtal, ālis n.
hecho con zumo de guindas, liquamen Uso: - de carne, caro (carnis f) elixa; - bien
(-mĭnis n) amarénicum; - garrafal, cérasum sazonado, condītum ius; mezclar el - con el
marascum; vino de guindas garrafales, ma- asado, elixa assis miscere.
rascum, i n.
guitarra: cíthara hispánica vel hispana. Sin:
guindo: - griego, garrafal, cérasus marasca. fídula hispánica. Uso: - eléctrica, eléctrica cí-
thara; tocar la -, citharizare; cítharā cánere.
Guinea: Guinea, ae f. Uso: República de -,
Res pública Guineana; - española, portu- guitarrista: (varón) citharista, ae m; cithári-
guesa, Guinea Hispánica, Lusitana. cen, cĭnis m; (mujer) citharístria, ae f. Sin: cí-
tharae hispánicae pulsator m vel pulsatrix f.
guineano: adj guineanus, a, um // sust
Guineanus, i m. gulag: gulágia régio. Sin: campus captivis
custodiendis.
Guinness de los récords: principátuum liber.
Uso: entró en el -, in principátuum librum gulasch: gulásium, ii n.
eius nomen relatum est.
gusano: vermis, is m // - de seda, bombyx,
guiñada, guiñadura o guiño: nictátio, onis f. ycis m.
Sin: nictus, us m // (señal de dirección) di-
rectionis signáculum. Uso: pon el guiño a la gustable: appetíbilis, e.
izquierda, directionis signáculum sinistrorsus
pone. gustativo: gustatórius, a, um.

guiñar: álicui nictare vel nictari // guiñarse, gusto: gustus, us m. Uso: - personal, gustus
significare inter se. Sin: furtim inter se aspí- personalis; - del tiempo, gustus témporis.
cere.
gutapercha: cummis vel gummis malae-
guión: (texto) argumentum, i n. Sin: libellus siana.
textualis. Uso: - cinematográfico, libellus
textualis cinemáticus; - de una obra teatral, gutural: gutturalis, e.
ludi scáenici argumentum // (signo ortográ-
fico) linéola, ae f. Sin: linéola coniunctiva; Guyana: Guiana, ae f. Uso: de -, guianensis,
parva línea; línea paraethética // Mús musi- e; natural de -, Guianensis, is m.
calis nota sequentem vocem índicans.

513
H
habano: (cigarro) (volumen) habanum. Sin: conclave lecti sínguli; conclave unīus lecti; -
habanus (convólvulus); nicotianum bacillum doble, conclave binorum (vel duorum) lecto-
habanum vel habanense; tabacum haba- rum; - con (o sin) ducha, conclave cum (vel
nense. sine) lavacro plúvio; - para húespedes, hos-
pitáculum; hospítium; hospitale cubículum;
habilidad: perítia, ae f. Sin: dextéritas. Uso: precio de la -, prétium habitationis.
- crítica, críticae artis perítia.
habitáculo: habitáculum, i n.
habilitación: habilitátio, onis f. Sin: facultas;
ius, iuris n; potestas; habílitas; capácitas. habitado: habitatus, a, um.
Uso: - académica, - para la enseñanza, ha-
bilitátio académica; ius vel facultas docendi; habitante: íncola, ae mf. Uso: - de una aldea,
conseguir la -, ássequi facultatem docendi; vicanus, i m; paganus, i m; - de una ciudad,
rendir los exámenes de -, periclitari ad asse- de un Estado, civis, is mf; - de una provincia,
quendam facultatem docendi. provincialis, is mf; - de un valle, vallícola, ae
m; los - del cielo, caelícolae, -arum vel -ŏlum
habilitado: habilitatus, a, um. Sin: habilis; m; cáelites, um m; caelestes, ium m.
habilitatione práeditus. Uso: - para la ense-
ñanza, pública docendi facultate práeditus. hábitat: naturalis sedes (-is f). Sin: naturale
domicílium.
habilitar: habilitare. Sin: hábilem (vel
aptum, vel idóneum) réddere; facultatem ali- habitual: sólitus, a, um. Sin: consuetus, usi-
cúius rei tribúere vel concédere; ius artis tatus.
exercendi álicui dare; iure múneris gerendi
(vel exercendi) donare áliquem; ad áliquod habitué: frequentator, oris m.
munus fungendum áliquem idóneum réddere.
Uso: - para el ejercicio profesional, ius alicú- hablar: loqui. Uso: - alemán, castellano,
ius múneris exercendi (vel alicúius artis pro- francés, griego, inglés, italiano, latín, portu-
fitendi) concédere; - para la docencia, ius gués, ruso, theodisce, hispánice, gállice,
docendi álicui concédere. graece, ánglice, itálice, latine, lusitane, rús-
sice (vel sarmátice) loqui; theodiscā, hispá-
habitabilidad: condício habitábilis. Sin: fa- nicā, gállicā, graecā, ánglicā, itálicā, latinā,
cultas habitandi. lusitanā, rússicā (vel sarmáticā) linguā loqui
vel uti; - para sus adentros, secum loqui; ha-
habitable: habitábilis, e. Sin: qui habitari po- blas bien latín, bene vel expedite latine ló-
test. queris; ¡habla con claridad!, lóquere clara
voce!; lóquere distincte!; ¡habla más fuerte,
habitación: (sitio donde se habita) habitátio, por favor!, lóquere maiore voce, quaeso!
onis f. Sin: habitáculum; domus, us f // (cual-
quiera de las piezas de una casa) cubículum, hacha: (herramienta) áscia, ae f. Sin: securis,
i n. Sin: conclave, is n. Uso: - individual, is f. Uso: - de dos cortes, de doble filo, bipen-

514
haragán

nis, is f; ferrum bipenne // (vela) céreus, i m. halo: (círculo luminoso que rodea a veces el
Sol y la Luna) halo, ōnis f. Sin: halos (gen y
hacheta: ascíola, ae f. ac halo); círculus, nimbus, corona (v. gr.
lunae) // (aureola) auréola, ae f. Sin: fúlgi-
hachís: hasisum, i n. Sin: sucus (-i m) can- dum lumen // (brillo que da la fama o el pres-
nábinus; índicum soporíferum (-i n). tigio) splendor, oris m. Uso: el - de la gloria,
de la virtud, de la santidad, splendor glóriae,
hacienda: (finca agrícola) práedium, ii n. virtutis, sanctitatis.
Sin: fundus; villa rústica // (bienes, riquezas
que uno tiene) bona, orum npl. Sin: divítiae; halterofilia: sublátio pónderum.
opes, um fpl; fortunae; res familiaris; faculta-
tes // - pública, civitatis réditus (-uum mpl). hamaca: hamaca, ae f. Sin: baiónula; léctu-
Sin: (públicum) aerárium. lus vel grabátulus pénsilis, suspensus; cubile
pénsile vel suspensum; matta pénsilis; stórea
hacimiento: congestus, us m. Sin: congéries, pénsilis vel suspensa.
ēi f.
hamburguesa: isícium hamburgense. Sin:
hacina: manipulorum cúmulus. pulpamen (-mĭnis n) hambúrgicum.

hacker (Inform) pirata informático: frauda- handball: follis manualis.


tor interretialis, internetalis, ordinatralis.
handicap: aequábile certamen. Sin: certamen
hada: diva, ae f. Sin: saga; maga. compensatum vel accommodatum // (fig, des-
ventaja) impedimentum, i n. Sin: incómmo-
hagiografía: hagiográphia sive -graphīa, ae dum. Uso: competir en -, ímpari certámine
f. Sin: ars vel disciplina hagiográphica // conténdere.
(vidas de los santos) hagiográphica, orum
npl. hangar: receptáculum (vel repositórium, vel
tectum) aëroplanorum vel aëronávium.
hagiográfico: hagiográphicus, a, um.
hápax: semel dictum vel adhíbitum. Sin:
hagiógrafo: hagiógraphus, i m. unum exemplum; únicum.

Haití: Haitīa, ae f. Sin: Cívitas Haitiana. haplografía: haplográphia sive -graphīa, ae f.


Sin: verba omissa; mendum haplográphicum.
haitiano: adj haitianus, a, um // sust
Haitianus, i m. haplología: haplológia sive -logīa, ae f.

halconería: ars falconária. Sin: ars venandi happening: extemporalis áctio. Sin: áctio
cum ávibus. enormis; inordinatum spectáculum; scáeni-
cum improvisum.
hall: átrium, ii n. Sin: vestíbulum. Uso: - de
hotel, amplum deversórii átrium; amplus de- haragán: piger, gra, grum. Sin: desidiosus;
versórii áditus (-us m); v. atrio, vestíbulo. ignavus; segnis; laboris fúgiens.

515
harakiri

harakiri o haraquiri: harakírium, ii n. Sin: haz: manípulus, i m. Sin: merges, gĭtis f.


ventris lacerátio; voluntária scíssio ventris;
mors iapónico more sibi conscīta. Uso: prac- hazmerreír: ridículus homúncio (-onis m).
ticar el -, ventrem sibi confódere, transfó-
dere, transverberare; mortem iapónico more heavy-metal: música rationis dúriter metálli-
sibi conscíscere. cae.

hard rock: grávior música metállica. hebefrenia: hebephrénia, ae f; hebephrenēsis


sive -phrénesis, is f. Sin: hebephrenites, -tǐdis
hardware (Inform), elementos físicos que f; pubertatis phrenēsis f. Uso: que padece -,
componen la instalación: armatura, ae f hebephrénicus; hebephréniā laborans vel af-
(electrónica). Sin: supellex, -léctilis f. fectus.

harem o harén: (lugar) gynaecēum, i n; hebilla, v. broche.


gynaecīum, ii n. Sin: grex. Uso: - árabe,
turco, islámico, Arabum, Turcarum, Islami- hebra: (porción de hilo que se pone en la
tarum gynaecēum // (conjunto de mujeres) aguja para coser) ácia, ae f. Sin: fili pórtio;
pélicum vel páelicum grex; pélices vel páeli- síngula fili pórtio.
ces, um fpl.
hebraico, v. hebreo (adj).
harina: farina, ae f. Uso: - de trigo candeal,
silīgo, gĭnis f; farina siligínea vel siliginácea. hebraísmo: (profesión de la ley antigua o de
Moisés) hebraismus, i m. Sin: iudaismus; re-
harmonio, v. armonio. lígio hebráica vel iudáica; Iudaeorum mores
(-um mpl = las costumbres hebreas) // (giro o
harpa, v. arpa. modo de hablar propio de la lengua hebrea)
hebraismus, i m. Sin: vox (vel locútio, vel
hartarse: - de comer, replere se cibo; - de díctio) hebráica; verbum hebráicum.
beber, replere se potu, - de vino, replere se
vino. hebreo: adj hebráicus vel hebraeus, a , um.
Uso: voces -, voces hebráicae // sust, israe-
hartazgo: satúritas, atis f. Uso: - de pasteles, lita, judío, Iudaeus, i , m. Sin: Hebraeus, i m
crustulorum satúritas. // (lengua de los hebreos) lingua hebraea vel
hebráica. Sin: sermo hebraeus vel hebráicus.
haschich o hasish, v. hachís.
hechicera, v. bruja
hasta: ¡ - luego!, vale!; te útinam mox revi-
sam!; inter nos revideamus!; ¡- la vista!, hechicería, v. brujería.
vale!; ¡- mañana!, in crástinum!; in póste-
rum!; ¡- pronto!, mox te (vel vos) videbo!. hechicero, v. brujo.

Hawai o Hawaii: ínsulae Havaianae (vel hechizar: fascinare. Sin: magna admiratione
Hawaianae). Uso: de -, havaianus vel hawa- affícere.
ianus, a, um; natural de -, Havaianus vel
Hawaianus, i m. hechizo: fáscinum, i n. Sin: fascinátio.

516
heladero

spectans; voluptatum cupíditas.


hechura: (acción y efecto de hacer) formátio
vel conformátio, onis f. Sin: conditura, ae f; hedonista: adj hedonísticus, a, um. Sin: he-
tractátio; plasmátio. dónicus; voluptuárius; voluptátibus (omnino)
déditus; voluptatum cúpidus // (pertene-
hectárea: hectárea, ae f; hectárium, ii n. Sin: ciente o relativo al hedonismo) ad hedonis-
hecatontárea, ae f; hecatómetrum quadratum; mum pértinens // (partidario del hedonismo)
decem milia metra quadrata; centum áreae. hedonista, ae m. Sin: hedónicus.
Uso: cuarenta-, quadraginta hectáreae vel
hectária; miles de hectáreas de bosques y fru- hegelianismo: hegelianismus, i m. Sin: he-
tales, mília hectarearum ex silvis fructetis- geliana philosóphia; hegeliana rátio discipli-
que. naque.

héctico, v. hético. hegeliano: adj hegelianus, a, um // sust


Hegélii sectator; hegelianus philósophus.
hectográfico: hectográphicus, a, um. Sin:
polygráphicus. hegemonía: hegemónia sive -monīa, ae f.
Sin: impérium; principatus, us m; supremus
hectógrafo: hectógraphum, i n; hectográ- principatus, dominatus (-us m); supremum
phium, ii n. Sin: polýgraphum, i n; polygrá- impérium; summa impérii; pótior alicúius
phium, ii n; polygráphicum vel dominatus vel potentatus (-us m). Uso: - in-
hectográphicum instrumentum; máchina hec- glesa en Europa, Angliae in universa Europa
tográphica. Uso: sacar copias con el -, hectó- dominatus; - sobre el mar, impérium maríti-
grapho (vel hectógraphi ope) exemplária mum; supremum maris impérium; supremus
édere; per polýgraphum vel per polygrá- maris dominatus.
phium exemplária édere.
hegemónico: hegemónicus, a, um. Sin: ad
hectogramo: hecatogrammum, i n. Sin: he- hegemóniam áttinens.
catogramma vel hectogramma, ătis n ; cen-
tum grámmata (-um npl) vel scrípula (-orum hégira o héjira: hégira vel hégyra, ae f. Sin:
npl). mahometanorum aera, aevum, aetas, saecu-
lorum ordo; arábica aera; mahometanorum
hectolitro: hecatólitrum, i n. Sin: hectóli- aetatis inítium.
trum; centum litra (-orum npl).
helada: gelicídium, ii n. Sin: gelum, i n;
hectómetro: hecatómetrum vel hectóme- gelus, i m ; glácies, ēi f.
trum, i n. Sin: centum metra. Uso: - cua-
drado, hecatómetrum quadratum; decem heladera: frigidárium, ii n. Sin: armárium
mília metrorum quadratorum. frigidárium; arca gelúfica.

hectovatio: hecatovátium, ii n. Sin: hecanto- heladería: taberna refrigeratória. Sin: geli-


vatt indecl; centum vatt; hecatowattum. darum sorbitionum taberna; potionum geli-
darum (vel gelatarum) taberna.
hedonismo: hedonismus, i m. Sin: hedoni-
corum rátio; doctrina ómnia ad voluptatem heladero: caupo (-onis m) refrigeratórius.

517
helado

Sin: sorbitionum gelatarum (vel gelidarum, helenístico: hellenísticus, a, um. Sin: helládi-
vel nivatarum) vénditor. cus; alexandrinus; alexandrinae aetatis. Uso:
autor -, alexandrinus scriptor; estilo -, ale-
helado: adj gelatus vel congelatus, a, um. xandrinum scribendi genus; alexandrina
Sin: glaciatus; gélidus; gelu concretus vel scribendi ars; período -, hellenística témpora.
constrictus. Uso: estar -, frígore cónfici; frí-
gore rigere vel torpéscere // (refresco o sor- helenizar: graecizare. Sin: mores Graecorum
bete de fruta, huevo, etc. en cierto grado de introdúcere.
congelación) gelatum, i n. Sin: pótio gelata,
nivata; gelata (vel gélida) sorbítio, sorbitiún- hélice: helix, ĭcis f. Sin: hélica; spira.
cula; sorbítio gelu concreta; sorbillum (vel
sorbítium) gelatum, nivatum, glaciatum; sor- helicóptero: helicópterum, i n. Uso: piloto de
billum gelu concretum. Uso: - de limón (de -, helicópteri gubernator.
fresas, etc.), pótio gelata cum citrorum (fra-
gorum vel fragularum, etc.) sucis; - de nata, helio: hélium, ii n.
nívea floris lactis sorbítio // (golosina o pos-
tre helado) gelatum, i n. Sin: cuppédia gelata; heliocéntrico: heliocéntricus, a, um. Sin: ad
cuppédium gelatum; gélidum dulce; dulcícu- heliocentrismum spectans.
lum gelu concretum; glácies edíbilis. Uso: -
de durazno, de limón, de fresas, gelatum e heliocentrismo: heliocentrismus, i m.
pérsico, e cítreo, e frago; lamer un -, cuppé-
dium gelatum ligurrire vel ligurire // aparato heliocromía: heliochrómia sive -chromīa, ae
para preparar helados, gelatária, ae f. Sin: f.
máchina gelatária, gelúfica, refrigeratória //
fabricante de helados, gelatorum confector heliograbado: (procedimiento) ars imágines
vel fabricator (-oris m); vendedor de helados, heliográphice imprimendi vel incidendi // (es-
gelatorum vénditor. tampa obtenida) imago heliográphice im-
pressa vel incisa.
helar: (congelar) glaciare vel conglaciare.
Sin: congelare // (fig, poner o dejar a uno heliografía: (descripción del sol) heliográ-
pasmado) obstupefácere. Sin: durare, phia sive -graphīa, ae f. Sin: solis descríptio
constríngere ánimum alicúius; - de espanto a // (fotografía de este astro) solis photográ-
alguien, horrore perfúndere áliquem; áliquem phia. Sin: photográphica solis imago // (arte
pavore defígere. de fijar la imagen luminosa) heliográphia, ae
f. Sin: ars (artis f) heliográphicae imáginis
helarse: (congelarse) glaciari. Sin: congelari imprimendae, exprimendae, pingendae; ars
// (ponerse una persona o cosa sumamente heliográphicam imáginem imprimendi, ex-
fría o yerta) frigéscere. Sin: frígore astringi // primendi, pingendi // (sistema de transmisión
(echarse a perder los vegetales por causa de de señales por medio del heliógrafo) helio-
la congelación) aduri. Sin: comburi; deuri. gráphia, ae f. Sin: ars signa heliógrapho mit-
tendi, transmittendi; heliographicorum
helecho: filix vel felix, ǐcis f; filex, lĭcis f. signorum ars.

helenismo: hellenismus, i m. Sin: verbum heliógrafo: heliógraphum, i n; heliográphium,


(-i n) ex graeco translatum. ii n.

518
hematopoiesis

modynámice, es f. Sin: haemadynámica dis-


heliograma: heliogramma, ătis n. ciplina, doctrina, sciéntia.

heliometría: heliométria sive -metrīa, ae f. hemadinamometría: haemadynamométria


sive -metrīa, ae f.
heliómetro: heliómetrum, i n.
hemadinamómetro: haemadynamómetrum,
helioscopia: helioscópia sive -scopīa, ae f. i n. Sin: instrumentum sánguinis pressioni
metiendae; instrumentum sánguinis préssui
helioscopio: helioscópium, ii n. metiendo.

helióstato: instrumentum heliostáticum. hemadromógrafo: haemadromógraphum, i


n.
helioterapia: heliotherapīa, ae f. Sin: helio-
therapéutica, ae f; heliotherapéutice, es f.; he- hemalopía: haemalópia sive -lopīa, ae f . Sin:
liotherapéutica curátio; solaris curátio; haemalópsia sive -lopsīa, ae f.
curátio solis calore adhíbito.
hemartrosis: haemarthrosis, -is f.
heliotipia: heliotýpia sive -typīa, ae f. Sin:
heliotýpica ars; ars colores luce solari impri- hematemesis: haematémesis, -is f. Sin: sán-
mendi. guinis (vel sanguíneus) vómitus (-us m); sán-
guinis (vel sanguínea) vomítio (-onis f).
heliotrópico: heliotrópicus, a, um.
hemático: haemáticus, a, um. Sin: sanguí-
heliotropismo: heliotropismus, i m. neus; sánguinis (gen).

heliotropo: (girasol) v. esta voz // (ágata de hematíe: ruber sánguinis glóbulus.


color verde oscuro) heliotrópion vel helio-
trópium, ii n. hematofobia: haematophóbia sive -phobīa,
ae f. Sin: sánguinis horror, pavor, terror.
helipuerto: portus helicoptéricus. Sin: aëro-
portus helicopterorum. hematógeno: (adj, que produce sangre) hae-
matógenus, a, um. Sin: haemotopoiéticus;
helminto: helmins, hélminthos f. Sin: ver- sánguinem génerans vel gignens // (produ-
mis, is m; lumbrīcus, i m. cido en la sangre) in sánguine effectus // (de-
rivado de la sangre) e (vel a) sánguine ortus.
helmintología: helminthológia sive logīa, ae
f. Sin: vérmium descríptio. hematología: haematológia sive -logīa, ae f.
Sin: de sánguine doctrina; de sánguinis na-
helmintológico: helminthológicus, a, um. tura disciplina.

helmintólogo: helminthólogus, i m. hematoma: haematoma, ătis n.

hemadinámica: haemadynámica vel hae- hematopoiesis: (formación o producción de


modynámica, ae f; haemadynámice vel hae- sangre) haematopoiēsis, -is f. Sin: sánguinis

519
hematopoyético

generátio // (hematosis) v. esta voz. hemisférico: hemispháericus, a, um.

hematopoyético: haematopoiéticus, a, um. hemisferio: hemispháerium, ii n; hemisphaera,


ae f. Sin: semiorbis, is m; círculi, orum mpl.
hematosis: haematosis, -is f. Uso: - septentrional, círculi qui ad septem-
triones vergunt.
hematuria: aematúria sive -turīa, ae f. Sin:
sanguíneae urinae emíssio vel eiéctio. hemistiquio: hemistíchium, ii n. Sin: dimi-
diatus versus (-us m).
¡heme aquí!: en adsum!
hemofilia: haemophília sive -philīa, ae f.
hemeralopía: hemeralópia sive -lopīa. Sin:
hemeralópsia sive -lopsīa, ae f. hemoftalmia: haemophthálmia sive -phthal-
mīa, ae f.
hemeroteca: hemerotheca, ae f. Sin: ephe-
merotheca; ephemeridotheca. hemoglobina: haemoglobinum, i n; haemo-
globina, ae f.
hemiciclo: (semicírculo) v. esta voz // (salón
de forma circular, con gradas) hemicýclium, hemólisis: haemólysis, -is f. Sin: sánguinis
ii n. Sin: semicircularis vel semicirculata solútio.
sedes; semicirculare (vel semicirculatum, vel
lunatum) auditórium. hemoptísico: haemoptóicus vel haemoptýi-
cus, a, um. Sin: haemophthísicus; sánguinem
hemicránea: hemicránia sive -cranīa, ae f; éxscreans vel vomens; haemóptysi laborans;
hemicránium, ii n. sánguine, tabe corrupto, laborans.

hemiope: hémiops, opis. Sin: hemiópiā (vel hemoptisis: haemóptysis sive -moptysis, is f.
hemiópsiā) laborans. Sin: haemóptois, ĭdis f; sánguinis vómitus
(-us m) sive vomítio; sánguinis exsecrátio,
hemiopía: hemiópia sive -opīa, ae f. Sin: he- exspuítio, eiéctio.
miópsia sive -opsīa, ae f. Sin: semicáecitas,
atis f; dimidiata rerum vísio. hemorragia: haemorrhágia sive -rhagīa, ae f.
Sin: sánguinis fluxus (-us m), flúxio, flúctio,
hemiópico: ad hemiópiam (vel ad hemióp- effúsio, proflúvium. Uso: detener la -, hae-
siam) pértinens. morrhágiam sístere.

hemiplejía o hemiplejia: hemiplégia sive hemorroide: haemórrhois, ĭdis f; haemor-


-plegīa, ae f. Sin: hemipléxia sive plexīa, ae f; rhóida, ae f. Sin: inflátio venarum.
dimidiata parálysis; dimidiata apoplexis vel
apopléxia; dimidiata nervorum resolútio. hemostasia o hemostasis: haemóstasis, -is f.
Sin: sanguinationis remédium; medicina hae-
hemipléjico: (concerniente o relativo a la morrhágiam sistens.
hemiplejía) ad hemiplégiam (vel ad hemiplé-
xiam) áttinens // (que padece hemiplejía) he- hemostático: adj haemostáticus, a, um // sust
miplégiā laborans vel affectus. haemostáticum remédium vel medicamen-

520
herejía

tum. herbicida: herbicīdum, i n. Sin: herbicidale,


is n; venenum herbicidale; venenum herba-
hemoteca: haemotheca, ae f. Sin: sánguinis rum delétile; medicamentum herbis internecī-
custódia. vum.

hemotoxia: sánguinis corrúptio. herbolario: (el que se dedica a recoger hier-


bas para venderlas) herbarum medicarum
henificadora: máquina -, feniversórium, ii n. collector (-oris m) // (el que vende hierbas
Sin: máchina versífena. medicinales) herbárius, ii m. Sin: herbarum
vénditor; herbarum medicarum vénditor //
henil: tugúrium faenile. (tienda donde se venden hierbas medicina-
les) herbária, ae f. Sin: herbária taberna; her-
hepático: (que padece del hígado) hepatiá- barum medicarum taberna // (herbario,
rius, a, um. Sin: iecinerosus, iecinorosus; ie- colección de plantas) herbarum medicarum
corosus; iecoralis; iecoríticus // (relativo al colléctio.
hígado) hepáticus, a, um. Sin: hepatiárius;
hepatárius; ad hepar (-ătis n) áttinens. herboristería, v. herbolario (tienda).

hepatitis: hepatitis, ĭdis f. Sin: hepatopathīa; herboso: hérbidus, a, um.


morbus hepatárius vel hepatiárius; hépatis
morbus; morbus iecínoris; iécoris inflammá- herciano: hertzianus vel hertianus, a, um.
tio. Sin: electromagnéticus. Uso: onda -, hertiana
vel electromagnética unda.
heptacordo: (instrumento músico de siete
cuerdas) heptachordum, i n; heptachordus vel hercio: hertziana vel hertiana mensura. Sin:
heptachordos, i m. crebritatis mensura.

heptaedro: heptahedron vel heptahedrum, i heredero: heres, edis mf. Uso: - principal,
n. primus heres; - testamentario, heres ex testa-
mento; - universal, heres ex asse; heres bo-
heptágono: adj heptagōnus, a, um // sust norum ómnium; - del trono, régiae potestatis
heptagōnon vel heptagōnum, i n. heres; rex destinatus // ser - de alguno, here-
dem esse álicui vel alicúius; dejar a uno - de
heptodo: hépthodos vel hépthodus, i f. algo, áliquid hereditate relínquere álicui;
nombrar a uno - en el testamento, áliquem
heráldica: heráldica, ae f. Sin: ars heráldica; heredem institúere, scríbere, nuncupare, fá-
stémmatum rátio. cere.

heráldico: heráldicus, a, um. hereje: adj haeréticus, a, um. Sin: alienus a


sincera religionis doctrina // sust (homo) hae-
herbario: (relativo a las hierbas) herbárius, réticus, i m.
a, um. Sin: ad herbas spectans // (botánico)
herbárius, ii m // (colección de plantas secas herejía: (doctrina condenada por la Iglesia)
para el estudio) herbárium, ii n. Sin: botáni- háeresis, -is (ac -im, abl -i) f. Sin: fídei
cum, i n. cathólicae error; opínio a vera religione

521
herencia

aberrans; díssidens de religione opínio; falsa hermenéutico: hermenéuticus, a, um. Sin:


in fide opínio // (fig, opinión absurda) prava qui (quae, quod) ad artem interpretandi pér-
opínio. Sin: gravis error. tinet.

herencia: heréditas, atis f. Uso: - cultural herméticamente: hermétice. Sin: arte, arcte;
mundial, culturalis heréditas mundana; entre- obsignate. Uso: cerrar -, artíssime cláudere.
gar algo por -, áliquid hereditate trádere.
hermético: (perfectamente cerrado) hermé-
hermafrodismo o hermafroditismo: her- ticus, a, um. Sin: obturatus; obstructus; artís-
maphrodismus, i m; hermaphroditismus. sime clausus // (fig, impenetrable, cerrado)
herméticus. Sin: obscurus; abscónditus. Uso:
hermafrodita: hermaphrodītus, i m. Sin: sé- discurso -, orátio hermética; literatura -, lit-
mimas (-aris m). teratura hermética.

hermana: (religiosa) soror, oris f. Sin: móna- hermetismo: hermetismus, i m. Sin: obscúri-
cha, ae f; virgo, gĭnis f; virgo sacrata; soror tas.
sanctimonialis.Uso: - enfermera, soror infir-
mária; - Misioneras de la Sagrada Familia, hernia: hérnia, ae f. Uso: - abdominal, v. en-
Sorores Missionáriae a Sancta Família. terocele; - estrangulada, hérnia implícita; -
de corazón, v. cardiocele.
hermanamiento: gemellógia sive -logīa, ae
f. Sin: gemellaris coniúnctio. herniario: hernialis, e.

hermanar: fraterno vínculo coniúngere. Sin: hernioso: herniosus, a, um.


fraterna necessitúdine (vel caritate) coniún-
gere; amicítiā coniúngere. herniotomía: herniotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: hérniae séctio.
hermanarse: amicítiā inter se coniungi. Sin:
fraterno amore se coniúngere; - con uno, se heroicamente: fortíssime. Sin: fortíssimo
cum áliquo (vel álicui) coniúngere. ánimo; herōum more; ut herōas (vel herōës)
decet.
hermandad: (parentesco entre dos herma-
nos) germánitas, atis f // (fig, amistad íntima; heroico: (propio de héroe) heróicus, a, um.
unión de voluntades) fraterna necessitudo Sin: fortíssimus; fortis ac strénuus. Uso: ac-
(-dĭnis f) // (cofradía) v. esta voz. ción, empresa -, res praeclare gesta; forte fac-
tum; fácinus praeclaríssimum; en pl también
hermano: frater, tris m. Uso: - siameses, fra- heróica, orum npl; madres -, heróicae matres
tres gémini siamenses // (religioso) frater, tris // (mítico) heróicus, a, um. Uso: personajes -,
m. Uso: - clérigo, frater cléricus; - lego, frater heróicae personae; tiempos -, heróica tém-
laicus. pora; aetates heróicae; a la -, heróice //
(épico) heróicus, a, um. Sin: herōus; épicus.
hermenéutica: hermenéutica, ae f; herme- Uso: poesia -, heróicum carmen; poema -,
néutice, es f. Sin: hermenéutica disciplina, poëma épicum; herōum carmen; verso -, ver-
ars; interpretandi vel explanandi rátio. sus heróicus // (muy poderoso y eficaz) prae-
sentíssimus, a, um. Uso: medicamento -,

522
heterogéneo

remédium vel medicamentum praesentíssi- herrero: ferrífaber, bri m. Sin: faber ferrá-
mum. rius.

eroicómico: heróico-cómicus, a, um. Sin: et hertz, v. hercio.


heróicus et cómicus. Uso: poesía -, heróicum
carmen in ridículum versum; poema -, herói- hertziano, v. herciano.
cum poëma cómice compósitum.
hervidor: fervefactórium, ii n. Sin: fervefac-
heroína: (estupefaciente) heroīnum, i n; he- tor (apparatus); caccábulus fervefáciens.
roīna, ae f. Sin: medicamentum heroīnum.
Uso: tráfico de -, heroini commércium // (de hervor: exaestuátio, onis f. Sin: fervor; aes-
la mitología, semidiosa) herōis, ĭdis f (ac sing tus, us m; ardor.
-ǐda, ac pl -ǐdas) // (mujer de gran heroísmo)
fortíssima fémina. Sin: virago, gĭnis f // (fig, Herzegovina: Herzegovīna, ae f. Sin: Herze-
mujer protagonista de una obra literaria) góvia; Arcegovīna. Uso: de -, herzegovīnus,
prior (entre dos) vel prima (entre más de dos) a, um; herzegoviensis, e; arcegovinensis.
persona.
hetairismo: hetaerismus, i m.
heroísmo: heroīsmus, i m. Sin: heroícitas;
virtus heróica; heróica vis; singularis virtus; heterocigoto: heteroxygotum, i n.
incredíbilis ánimi fortitudo vel magnitudo
(-dĭnis f). Uso: - cotidiano, rerum cotidiana- heteróclito: abnormis vel enormis, e. Sin:
rum heróica virtus. exlex, ēgis mf.

herpe o herpes: herpes, -ētis vel -ĕtis m. Sin: heterodina o heterodino: heterodýnamis,
ulcus (-cĕris n) serpens. -is f.

herpético: herpéticus, a, um. heterodoxia: heterodóxia sive -doxīa, ae f.

herpetología: herpetológia sive -logīa, ae f. heterodoxo: heterodoxus, a, um.


Sin: de serpéntibus doctrina; serpéntium
descríptio vel stúdium. heteroftalmía: heterophthálmia sive -phthal-
mīa, ae f.
herrada: (cubo de madera) álveus, i m. Sin:
lacus, us m. heteroftalmo: heterophthalmus, a, um.

herrador: faber (-bri m) ferrárius. Sin: faber heterogameto: anisogames, ētis f.


ferrárius iumentis calceandis.
heterogeneidad: heterogenéitas, atis f. Sin:
herradura: férrea sólea. dissimilitudo; géneris divérsitas; genus diver-
sum; natura diversa.
herramienta: ferramentum, i n.
heterogéneo: heterogéneus, a, um. Sin: dis-
herrería: (taller) officina ferrária // (tienda) símilis vel absímilis, e; diversi géneris.
taberna ferrária.

523
heterogenia

heterogenia: heterogénesis, -is f. Sin: diversa hiades: hýades, um fpl. Sin: hýades stellae.
génesis.
hialino: adj hyálinus, a, um. Sin: vítreus; vi-
heteromorfismo: heteromorphismus, i m. tréolus; pellúcidus; translúcidus. Uso:
Sin: facultas diversas suscipiendi formas. cuarzo -, hyálinum, i n.

heteromorfo: heteromorphus, a, um. Sin: di- hialita: hyalītes, ae m.


versas suscípiens formas.
hialitis: hyalitis, ĭdis f.
heteronomía: heteronómia sive -nomīa, ae f.
hialografía: (arte de grabar el cristal) hya-
heterónomo: heterónomus, i m. lográphia sive -graphīa, ae f. Sin: hyalográ-
phica ars; ars pingendi vitrum vel crystallum
heterotaxia: heterotaxis, -is f. // (pintura sobre placa de vidrio o cristal)
pictura in vitro vel in crystallo. Sin: pictum
hético: hécticus, a, um. Uso: fiebre -, héctica vitrum vel crystallum.
febris.
hialógrafo: hyalógraphum, i n.
heurística: heurística, ae f. Sin: heurística
rátio vel disciplina. hialoideo: vitro vel crystallo símilis, e.

heurístico: heurísticus, a, um. Sin: heurísti- hialoides: hyalóides, is m. Sin: hyálina (vel
cae (gen); ad heurísticam áttinens. translúcida) óculi membrana vel membrá-
nula.
hexadecimal (Inform): hexadecimalis, e. Sin:
sedecimalis, e. hialotecnia: ars vitrária. Sin: ars vitra fa-
ciendi.
hexaedro: hexahedron vel hexahedrum, i n.
hialurgia: hyalúrgia sive -lurgīa, ae f. Sin: ars
hexagonal: hexagonalis, e; exagónius, a, um. conficiendi vitrum; ars conflandi crystallum;
Sin: sexángulus. ars vitri vel crystalli conficiendi, conflandi.

hexágono: hexagōnum, i n; hexagónium, ii hialúrgico: hyalúrgicus, a, um. Sin: ad


n. Sin: sexángulum. Uso: figura de un -, hyalúrgiam spectans.
sexángula figura.
hiato: hiatus, us m. Sin: (duarum) vocálium
hexástilo: hexastylos, on; hexastylus, a, um. concursus (-us m).
Sin: senas habens columnas; senis ornatus
columnis. Uso: pórtico -, pórticus (-us f) hibernación: (estado letárgico) veternus, i
hexastylos vel hexastyla, senas habens co- m. Sin: lethargus; sopor hibernus // (método
lumnas, senis ornata columnis. terapéutico) temperaturae (córporis) deminú-
tio artificiosa. Uso: someter a -, (aegrorum)
hez: faex, faecis f (en sentido propio y figu- córpora frígore durare.
rado). Uso: - del pueblo, faex pópuli; - de la
sociedad, sordidíssimi hómines. hibisco, v. malvavisco.

524
hidrodinámico

hibridación: hybridátio, onis f. Sin: hybridi- peritus.


sátio; génerum mixtura.
hidria: hýdria, ae f. Sin: sítula; hama.
hibridismo: hybridismus, i m. Sin: genus
(-nĕris n) mixtum. hídrico: hýdricus, a, um. Sin: aquae vel
aquarum (gen).
híbrido: hybrídicus, a, um. Sin: ex diverso
génere natus. Uso: nombre -, nomen hybrídi- hidroácido: ácidum hydrogénii.
cum.
hidroavión: hydroplanum, i n. Sin: hydroaë-
hidalgo: adj nóbilis, e // sust vir (homo) claro roplanum; hydrovelívolum; volátilis navis,
génere; vir illustri sánguine vel stirpe. volátile navígium. Uso: - torpedero, hydro-
planum siluros mittens; hydroplanum ad ig-
hidrargirismo: hydrargyrismus, i m. Sin: nívoma missília iactanda aptum.
hydrargyrōsis, is; mercurialismus; aegritudo
ex mercúrio; morbus ex hydrárgyro. hidrobiología: hydrobiológia sive -logīa, ae
f.
hidrargirio o hidrargiro: hydrárgyrus, i m.
Sin: argentum vivum. hidrobiológico: hydrobiológicus, a, um.

hidrarto: hydrarthrum vel hydrarthron, i n. hidrocarbonato: hydrocarbonatum, i n.


Sin: artus hydrópicus.
hidrocarburo: hydrocarburum, i n. Sin:
hidrartrosis: hydrarthrōsis, is f. Sin: arthro- hydrocarbóneum; hydrogenanthrax, acis m.
sis hydrópica.
hidrocefalia: hydrocephalaea, ae f. Sin:
hidratación: hydratátio, onis f. hydrocephálica afféctio; hydrocephálicus
morbus.
hidratar: (combinar un cuerpo con el agua)
hydratare. Sin: aquā temperare; hydratum fá- hidrocéfalo: hydrocéphalus vel hydrocephá-
cere, effícere, gígnere, elaborare. licus, a, um. Sin: hydrocephalaeā affectus; ad
hydrocephalaeam pértinens.
hidrato: hydratum, i n.
hidrocele: hydrocēle, es f.
hidráulica: (parte de la mecánica, que estu-
dia el equilibrio y el movimiento de los flui- hidroclorato: hydrochloratum, i n.
dos) hydráulica, ae f. Sin: hydráulica
doctrina, disciplina, sciéntia // (arte de con- hidroclórico: hydrochlóricus, a, um.
ducir, contener, elevar y aprovechar las
aguas corrientes) hydráulica, ae f. Sin: ars hidrodinámica: hydrodynámica, ae f;
(artis f) hydráulica. hydrodynámice, es f. Sin: sciéntia hydrody-
námica; doctrina de aquarum mótibus; disci-
hidráulico: adj hydráulicus, a, um // (per- plina aquarum metiendis mótibus.
sona que se dedica a la hidráulica) hydráu-
licus, i m. Sin: aquárius; artis hydráulicae hidrodinámico: hydrodynámicus, a, um.

525
hidroeléctrico

hidroeléctrico: hydroëléctricus, a, um. hidrogenar: hydrógeno vel hydrogénio tem-


perare.
hidroelectrización: hydroëlectrizatio, onis f.
hidrógeno: hydrógenum, i n; hydrogénium,
hidrófilo: hydróphilus, a, um. Sin: bíbulus. ii n. Uso: - pesado, hydrogénium pondero-
sum; bomba de -, bomba hydrogénica.
hidrofitografía: hydrophytográphia sive
-graphīa, ae f. Sin: aquaticarum vel aquige- hidrogeología: hydrogeológia sive -logīa, ae
narum plantarum descríptio; descríptio f.
plantarum in aqua vivéntium.
hidrognosia: hydrognósia sive -gnosīa, ae f.
hidrofobia: (horror al agua y en general a
los líquidos) hydrophóbia sive -phobīa, ae f. hidrografía: hydrográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: phobodipsos, i f; aquae formido (-dĭnis f) Sin: aquarum descríptio; aquarum vel de
vel pavor (-oris m); táedium potūs; aquae po- aquis doctrina, disciplina, sciéntia.
tūsque omnis ódium // (rabia) rabies, ēi f.
hidrográfico: hydrográphicus, a, um. Sin:
hidrófobo: (adj, que tiene horror al agua) aquarum (gen).
hydróphobus vel hydrophóbicus, a, um. Sin:
aquífugax (-acis); aquífugus; aquae horrore hidrógrafo: hydrógraphus, i m.
(pavore, terrore, metu, timore, táedio, ódio)
oppressus vel cruciatus. Uso: ser -, aquae hidrohemia: hydroháemia sive -haemīa, ae
horrore vel táedio ópprimi, cruciari; (morbi f.
causā) aquam horrere, abhorrere, pavéscere,
expavéscere, timere, odisse, aversari // (ra- hidrólisis o hidrolisis: hydrólisis, -is f. Sin:
bioso) rabiosus vel rábidus, a, um. Uso: perro solútio per aquam.
-, canis rábidus; ser - (rabioso), rabiosum vel
rábidum esse; volverse - (rabioso), rabiosum hidrolita: pulvis (-vĕris m) hydrolíthinus.
vel rábidum fíeri.
hidrolítico: hydrolýticus, a, um. Sin: ad
hidrófono: hydróphonum sive hydrophō- hydrólysin áttinens.
num, i n; hydrophónium, ii n.
hidrología: hydrológia sive -logīa, ae f. Sin:
hidróforo: hydróphorus, a, um. aquarum vel de aquis doctrina, disciplina,
sciéntia.
hidrofosfato: hydrophosphatum, i n.
hidrológico: hydrológicus, a, um. Sin: ad
hidroftalmia: hydrophthálmia sive -phthal- hydrológiam spectans.
mīa, ae f. Uso: el que padece -, hydrophthal-
mus, i m. hidrólogo: adj hydrólogus, a, um // sust
hydrólogus, i m. Sin: hydrológiae peritus,
hidrófugo: hydrófugus, a, um. Sin: hydroëx- cultor, studiosus.
pulsórius; umores súpprimens; qui (quae,
quod) umores súpprimit. hidromancia o hidromancía: hydromantīa,
ae f. Sin: divinátio ex aqua.

526
hieráticamente

hidromanía: hydrománia sive -manīa, ae f. speculatórium; speculatórium aquarum


instrumentum.
hidromántico: hydrománticus, a, um. Sin:
ad hydromantīam (ad divinationem ex aqua) hidrosfera: hydrosphaera, ae f. Sin: aquarum
pértinens. globus; líquidum terrae involūcrum.

hidromecánico: hydromechánicus, a, um. hidroski: oblongae sóleae aquátiles. Sin: so-


leáriae ássulae aquátiles.
hidromel o hidromiel: hydrómeli, ĭtis n; hý-
dromel, ellis n. Sin: mulsum; aqua mulsa. hidrosoluble: hydrosolúbilis, e. Sin: in aqua
solúbilis.
hidrómetra: hydrometra, ae m; hydrometres,
ae m. Sin: hydrométriae cultor, peritus, stu- hidrostática: hydrostática, ae f; hydrostátice,
diosus. es f. Sin: hydrostática disciplina, sciéntia, ars;
de liquorum (vel umorum) libramento doc-
hidrometría: hydrométria sive -metrīa, ae f. trina.
Sin: aquae metiendae doctrina, disciplina,
sciéntia, ars. hidrostáticamente: hydrostátice. Sin: secun-
dum hydrostáticam vel hydrostáticen.
hidrométrico: hydrométricus, a, um. Sin: ad
hydrométriam áttinens. hidrostático: hydrostáticus, a, um. Sin: ad
hydrostáticam spectans.
hidrómetro: hydrómetrum, i n. Sin: aquae
metiendae index (-dĭcis mf); aquae libramenti hidrotecnia: hydrotéchnica, ae f. Sin:
index. hydráulica doctrina, ars; hydráulicae artis
disciplina.
hidrometrógrafo: hydrometrógraphum, i n.
hidroterapia: hydrotherapīa, ae f. Sin: de
hidroneumático: hydropneumáticus, a, um. aquarum curatione ars, disciplina; curátio
aqualis; aquarum curationes.
hidropesía: hydrópisis, is f. Sin: hydropis-
mus; hydrops, ōpis (ac -em, vel -en, vel -a) hidroterápico: hydrotherápicus vel hydro-
m. therapéuticus, a, um.

hidrópico: adj hydrópicus, a, um. Sin: hidrotermal: hydrothermalis, e.


hydrópisi laborans vel affectus // sust hydró-
picus, i m. Sin: qui hydrōpe laborat. hidróxido: hydróxydum, i n.

hidroplano: hydroplanum, i n. Sin: naví- hiedra: hédera, ae f.


gium volátile; volátilis (vel volans, vel alí-
gera) navis. hiena: hyaena, ae f.

hidroscopia: hydroscópia sive -scopīa, ae f. hieráticamente: hierátice. Sin: gráviter;


sollemniter; hierático hábitu, incessu, more.
hidroscopio: hydroscópium, ii n. Sin: maris

527
hierático

hierático: hieráticus, a, um // fig gravis; higiénicamente: hygiénice. Sin: salúbriter;


sollemnis. salutáriter; secundum normas hygiénicas.

hierba: herba, ae f. Uso: - aromáticas, herbae higiénico: hygiénicus, a, um. Sin: saluber vel
aromáticae; herbae suavis odoris; mala -, salubris; salutaris; emundatus vel mundatus.
herba mala, nociva, damnosa; fig homo
malus; - medicinal, herba salutífera; infusión higienista: hygienista, ae m. Sin: valetúdini
de - medicinales, aqua herbis salutíferis me- déditus; salubritatis studiosus vel cultor.
dicata.
higo: ficus, -us vel -i f. Uso: - chumbo, ficus
hierro: ferrum, i n. Uso: - batido o forjado, índicus; - seco, cárica, ae f; ficus árida; en pl
ferrum procusum; obrero que trabaja el hie- también cáuneae, arum f // (fig, no dársele a
rro, ferrariárius, ii m. uno un -) flocci áliquid fácere // (excrecencia
alrededor del ano) verrúcula, ae f.
hietometría, v. pluviometría.
higrógrafo: hygrógraphum, i n.
hietómetro, v. pluviómetro.
higrología: hygrológia sive -logīa, ae f.
high fidelity: summa vel máxima accuratione
confectus, a, um. higrológico: hygrológicus, a, um.

high life: lautítia, ae f. Sin: élegans vita; lauta higrólogo: hygrólogus, i m. Sin: hygrológiae
vivendi rátio. peritus, cultor, studiosus.

high school: americanum lycaeum. Sin: pro- higrometría: hygrométria sive -metrīa, ae f.
véctior (vel progréssior, vel superior) schola. Sin: doctrina, disciplina, sciéntia de áëris
umore; rátio áëris metiendo umori; umiditatis
higiene: (parte de la medicina) hygiēne, es f. mensura.
Sin: hygiénica doctrina; valetúdinis tuendae
sciéntia vel ars; sanitatis stúdium // (conjunto higrométrico: hygrométricus, a, um. Sin: ad
de reglas y prácticas relativas al manteni- hygrométriam pértinens (relativo a la higro-
miento de la salud) hygiēne, es f. Sin: res metría); ad hygrómetrum áttinens (relativo al
hygiénica vel sanitária. Uso: - mental, higrómetro).
hygiene mentalis; - pública, salus (-utis f) pú-
blica; reglas de -, hygiénica praecepta; reglas higrómetro: hygrómetrum vel hygrómetron,
de - personal, praecepta de valetúdine tuenda i n. Sin: umiditatis index (-dĭcis mf); instru-
// (limpieza, aseo personal) córporis mundí- mentum áëris metiendo umori.
ties (-ēi f) // (cuidado del cuerpo) córporis
cura (-ae f). Uso: - de la boca, de los ojos, higroscopia: hygroscopia sive -scopīa, ae f.
de la piel, hygiene oralis, ocularis, cutánea; Sin: umiditatis observátio.
cuidar la -, corpus curare; valetúdini servire
// (limpieza, aseo de las viviendas) salúbritas, higroscópico: hygroscópicus, a, um.
atis f. Uso: cuidar la - de la casa, domūs sa-
lubritatem tueri. higroscopio: hygroscópium, ii n.

528
hincha

higuera: arbor ficūs vel fici. Sin: arbor ficúl- // (lugar donde se hila) v. hilandería.
nea.
hilo: filum, i n. Uso: - eléctrico, filum eléctri-
hija: filia, ae f. Uso: Hijas de la caridad, cum; funículus eléctricus; ahéneum vel aé-
Puellae a caritate; Hijas de María, Puellae neum filum eléctridem ferens; - metálico,
Mariae Vírgini sacrae vel devotae; Puellae filum metállicum; - telefónico, filum telephó-
mariales; Hijas de María Auxiliadora, Fíliae nicum; del otro extremo del -, ex áltero ahé-
Mariae Auxiliatricis. neo extremo filo; - de algodón, gossýpii vel
xýlini filum; - de caña de pescar, línea, ae f;
hijastro, tra: privignus, i m; privigna, ae f. - de la corriente eléctrica, filum fluenti eléc-
trici; - de lana, lanae vel láneum filum; - de
hijo: fílius, ii m. Uso: - (= descendiente) de lino, lini vel línteum filum; - de nailon, filum
ladrón, rapácida vel rapácides, ae m; - del nailónicum; - de seda, filum bombýcinum;
hombre (Cristo), Filius hóminis. sin hilos, sine filis; nullis filis // (chorro muy
delgado y sutil de un líquido) filum, i n. Uso:
hijuela: (pedazo de lienzo que cubre la hos- - de agua, filum profluentis aquae // (conti-
tia sobre la patena hasta el momento del nuación o serie del discurso) orationis filum.
ofertorio) pállula, ae f. Sin: anímula, ae f. Sin: argumentandi filum. Uso: - conductor
de la presente reflexión, harum cogitationum
hilado: netus, us m. Sin: nema, ătis n; fila- propósitum; cortar el - del discurso, oratio-
men, mĭnis n; filatum; nemen, mĭnis n, sta- nem praecídere; perder el -, a propósito de-
men, mĭnis n; subtemen, mĭnis n. fléctere; longe a propósito deflectere; lóngius
abire; retomemos el -, ad propósitum rever-
hilador, ra: (persona) filator, oris m; filatrix tamur; ad id revertamur, unde devértimus; ad
vel netrix, icis f. Sin: filíficus m; filífica f ; id redeamus, unde digressi sumus; según el -
qui, quae stámina (lanam, linum, etc.) net; se- conductor, secundum directórias normas //
ricárius (- de seda); laníficus (- de lana); liní- fig, pender de un -, tenui filo pendere; ádmo-
ficus (- de lino) // hiladora (máquina usada dum ténui filo suspensum esse.
para hilar) máchina netória.
hilozoísmo: hylozoīsmus, i m.
hilandera: filifícii operária. Sin: filandária.
himno: hymnus, i m; hymnum, i n. Sin: cánti-
hilandería: (arte de hilar) stámina nendi ars cum; carmen; cantus, us m. Uso: - internacio-
// (fábrica de hilados) filifícium, ii n. Sin: fi- nal, hymnus internationalis; communis
landa, ae f ; stáminum officina; officina in natiónibus hymnus; - nacional, cánticum natio-
qua stámina nentur; filis deducendis officina; nale; nationis carmen; pátrium hymnum; can-
deducendo stámini officina. Uso: - de lana, tar (en conjunto) el - nacional, pátrium
lanifícium, officina lanária; - de lino, officina hymnum concínere; nationis carmen decantare.
linteária vel linária; - de seda, officina seri-
cária vel bombýcina; sericorum vel bomby- hincha: (partidario entusiasta de un equipo
cinorum officina; dueño de una -, filifícii deportivo) thyphosus, i m. Sin: áestuans,
dóminus. antis m; aestuosus spectator; qui aestuanti
péctore vel corde ludum (vel ludos) spectat;
hilandero: (persona que tiene por oficio cuiusdam manūs sectator vel ássecla. Uso: la
hilar) filifícii operárius. Sin: filandárius, ii m muchedumbre de los -, fautorum multitudo;

529
hinchada

ser un -, stúdiis ludi inflammari; ser - de un Sin: transgréssio; verborum transgréssio vel
equipo, álicui manípulo (vel ágmini) lusório traiéctio.
(vel álicui aciéi lusóriae) favere // fig assen-
tator, oris m. Sin: fautor; favens. hipérbola: hypérbola, ae f.

hinchada: thyphosorum (vel aestuántium) hipérbole: hypérbole, es f. Sin: superlátio


turba, multitudo, númerus. Sin: fautores; aes- sive supralátio.
tuosi, aestuosíssimi.
hiperbólicamente: hyperbólice. Sin: super-
hinchazón: tumor, oris m. Sin: tumíditas, atis latis verbis; praeter modum; ultra fidem;
f // (fig, vicio del estilo o lenguaje hinchado) supra quam fíeri possit.
tumor verborum.
hiperbólico: hyperbólicus, a, um. Sin: super-
Hindostán: Hindostánia vel Hindustánia, ae latus; veritatem excedens; nímius. Uso: ex-
f. Uso: de -, hindostanus vel hindustanus, a, presiones -, superlata verba.
um; natural de -, Hindostanus vel Hindusta-
nus, i m. hiperbóreo: hyperbóreus, a, um.

hindú: (indio) adj índicus, a, um; sust Indus, hiperbulia: hyperbulia sive -bulīa, ae f. Sin:
i m // (el que profesa el hinduismo) hinduísmi nímia voluntas; voluntatis excessus (-us m).
sectator. Sin: qui hinduísmum profitetur.
hiperclorhidria: hyperchlorhydrīa, ae f.
hinduismo: hinduísmus, i m.
hiperclorhídrico: hyperchlorhýdricus, a,
hiniesta, v. retama. um.

hinojo: fenículum, i n. Sin: márathrum. hipercrítica: hypercriticismus, i m. Sin: im-


moderata crítica; censura severíssima,
hinterland: intérior régio vel terra. acérrima, nímia; iudícium severíssimum.

hipálage: hypállage, es f. hipercrítico: adj hypercríticus, a, um. Sin:


nimis severus; sevérior, severius // sust im-
hipalgesia: hypoalgésia, ae f; hypoálgesis, moderatus críticus (-i m); nimis severus iudex
-is f. (-dĭcis m).

hiperacidez: nímia acíditas (-atis f). Sin: hiperdulía: hyperdulīa, ae f.


acritudo máxima.
hiperestesia: hyperaesthésia sive -sthesīa, ae
hiperácido: nimis ácidus, acer, acerbus. f. Sin: nímia sensus (vel sénsuum) concitátio
vel permótio.
hiperacusia o hiperacusis: hyperacúsia sive
-cusīa, ae f. Sin: nímius auditus (-us m); hiperhemia: hyperháemia sive -haemīa, ae f.
nímia audiendi facultas. Sin: nimis sánguinis congestus (-us m); nímia
sánguinis confluéntia.
hipérbato o hipérbaton: hypérbaton, i n.

530
hipnotista

hiperhidrosis: hyperhydrōsis, -is f. Sin: hipertrofia: hypertróphia sive -trophīa, ae f.


nímia sudátio; nímium sudoris proflúvium. Sin: hypertróphiae morbus.

hipermetría: hypermétria sive -metrīa, ae f. hipertrófico: hypertróphicus, a, um. Sin:


hypertróphiā laborans vel affectus.
hipermétrope: hypérmetrops, ǒpis; hyper-
metrópticus, a, um. Sin: hypermetropiā (sive hipiatra: hippiatrus, i m.
hypermetrópsiā) laborans vel affectus.
hipiatría: hippiatrīa, ae f.
hipermetropía: hypermetropīa sive hyper-
metrópsia, ae f. hipiátrica: hyppiátrica, ae f. Sin: hippiátrica
ars (artis f).
hipermiope: hypermyops, ōpis. Sin:
hypermyópiā laborans vel affectus. hipiátrico: hippiátricus, a, um. Sin: ad hip-
piátricam spectans.
hipermiopía: hypermiópia sive -miopīa, ae
f. hípica: equitátio, onis f.

hipernutrición: hypernutrítio, onis f. Sin: hípico: híppicus, a, um. Sin: equárius (rela-
copiósior nutrítio. tivo a los caballos); equester, tris, tre; equi-
nus (relativo a la hípica). Uso: concurso -,
hiperplasia: hypérplasis, -is f; hyperplasīa, certamen equestre; cursus equorum; equíria,
ae f. Sin: hypertróphia congénita. -ium vel -orum npl.

hipersensibilidad: hypersensibílitas, atis f. hipismo: (conjunto de conocimientos relati-


Sin: nímia sentiendi vis; natura nimis patíbi- vos a la cría y educación del caballo) híp-
lis. pice, es f. Sin: equitátio; equitandi ars //
(deporte hípico) equestres exercitationes, v.
hipersensible: hypersensíbilis, e. Sin: te- hípico (concurso).
nérrimus; ánimo tenérrimo; qui facíllime
commovetur. hipnosis: hypnōsis, -is f. Sin: somnus hypnó-
ticus; sopor artificiose inductus.
hipertensión: hyperténsio, onis f. Sin: fre-
quéntior sánguinis fluxus (-us m); nímius hipnoterapia: hypnotherapīa, ae f.
sánguinis pressus (-us m).
hipnótico: hypnóticus, a, um. Sin: ad hypno-
hipertenso: hypertensione laborans vel affec- sim pértinens // sust soporíferum (vel somní-
tus. ferum, vel somníficum) medicamentum.

hipertexto (Inform): hypertextus, us m; v. hy- hipnotismo: hypnotismus, i m. Sin: ars (artis


pertext. f) áliquem sopiendi vel soporandi; ars hipnó-
tica sopiendi; rátio soporem hypnótice indi-
hipertiroidismo: hyperthyroidismus, i m. cendi vel infundendi.

hipertonía: hypertónia sive -tonīa, ae f. hipnotista: (persona que profesa el hipno-

531
hipnotizable

tismo) hypnotista, ae m. Sin: hypnotismi pe- hipocentro: hypocentrum, i n.


ritus, cultor, studiosus // (persona que de-
fiende el hipnotismo) hypnotista, ae m. Sin: hipoclorhidria: hypochlorhýdria sive -rhydrīa,
hypnotismi fautor vel defensor // (persona ae f.
que escribe sobre el hipnotismo) hipnotista,
ae m. Sin: qui (vel quae) de hypnotismo scri- hipocondría: hypochondrīa, ae f. Sin: afféc-
bit. tio (-onis f) hypochondríaca; morbus hypo-
condríacus; melancholīa; melanchólicus
hipnotizable: hypnotizábilis, e. Sin: sopíbi- umor; atra bilis (-is f).
lis, e; hypnótico artifício soporábilis; arte
quadam sopíbilis. hipocondríaco: (concerniente o relativo a la
hipocondría) hypochondríacus, a, um. Sin:
hipnotización: hypnotizátio, onis f. melanchólicus; hypochondríaco morbo labo-
rans vel affectus.
hipnotizador: hypnotizator, oris m. Sin:
hypnotizans, antis; sómnifer, sopórifer; hipocóndrico: (concerniente o relativo a los
hypnotismi ártifex vel effector // fig fascina- hipocondrios) hypochóndricus, a, um // (con-
tor, oris m. Sin: incantator; magnétizans, cerniente o relativo a la hipocondría) v. hipo-
antis. condríaco.

hipnotizar: hypnotizare. Sin: sopire; hypnó- hipocondrio: hypochóndrium, ii n; hypo-


tice sopire; hypnótica arte sopire; hypnótico chóndria, orum npl.
artifício áliquem sopire vel soporare // fig
allícere; fascinare; rápere; visu fascinare. hipocorístico: hypocorísticus, a, um. Uso:
geminación -, geminátio hypocorística.
hipoacidez, v. hipoclorhidria.
hipocresía: hypócrisis, is f. Sin: probitatis vel
hipoacusia: hypoacúsia sive -cusīa, ae f. Sin: virtutis simulátio, dissimulátio; fucata virtutis
auditūs debilitátio, hebetátio; debilitatus vel spécies (-ēi f).
hebes auditus (-us m); hebes audiendi sensus
(-us m). hipócrita: hypócrita, ae m; hypócritus, i m.
Sin: simulator, dissimulator; virtutis vel pro-
hipoalimentación: alitura non suffíciens. bitatis simulator; religionis simulator.
Sin: alimónia nimis módica; alimónium
nimis módicum; victus vel cibus non suffi- hipodérmico: hypodérmicus, a, um. Sin:
ciens. subcutáneus; intercus, ŭtis.

hipobulia: hypobulīa, ae f. Sin: voluntatis hipodermis: hypoderma, ătis n.


imbecíllitas vel infírmitas.
hipodermoclisis: hypodermoclysis, is f.
hipocampo: hippocampus, i m.
hipodromía: hippodrómia, ae f.
hipocardia: hypocárdia, ae f.
hipodrómico: hippodrómicus, a, um.
hipocastanáceo: sust hippocástanum, i n.

532
hipotecario

hipódromo: hippódromos vel hippódromus, hipopepsia: hypopépsia, ae f.


i m. Sin: currículum; equorum stádium vel
circus. hipopótamo: hippopótamus, i m. Sin: equus
fluviátilis.
hipófisis: hypóphysis, -is f. Sin: glándula pi-
tuitária vel pituitosa. hipóstasis: hypóstasis, -is f. Sin: substántia.

hipogástrico: hypogástricus, a, um. Sin: ad hipostático: hypostáticus, a, um.


hypogástrium áttinens.
hipotaxis: hypotaxis, is f. Sin: subordinátio,
hipogastrio: hypogástrium, ii n. Sin: imus onis f.
venter.
hipoteca: hypotheca, ae f. Sin: pignus, -ŏris
hipogeo: (sepulcro subterráneo de los anti- sive -ĕris n. Uso: fincas rústicas libres de -,
guos) hypogēum vel hypogaeum , i n // (ca- práedia soluta; fincas rústicas sujetas a -,
pilla o edificio subterráneo) hypogēum, i n. práedia hypothecae obnóxia; dar como - un
Sin: subterráneum; crypta; locus sub terra ex- predio, pígnori vel hypothecae dare práe-
cavatus. dium; liberar una casa de -, absólvere
domum ex pígnore; liberar una finca rústica
hipoglicemia o hipoglucemia: hypoglycháe- de -, fundum álii obligatum liberare; recibir
mia sive -chaemīa, ae f. como - un predio, práedium pígnori accípere.

hipogrifo: hyppogryphus vel hyppogryphos, hipotecable: pignerábilis vel pignorábilis, e


i m. Sin: pégasus vel pégasos, i m. Sin: ad pignerationem (vel ad pignorationem)
aptus.
hipohidrosis: hypohydrōsis, -is f. Sin: mó-
dica sudátio; módica sudationis vis. hipotecado: pigneratus vel pignoratus, a, um.
Sin: obligatus; pigneratícius vel pignoratí-
hipoliposis: hypolipōsis, -is f. cius; oppósitus; hypothecae datus. Uso: no -,
solutus.
hipología: hippológia sive -logīa, ae f. Sin:
de equis doctrina. hipotecar: (asegurar con hipoteca) pigne-
rare vel pignerari; pignorare vel pignorari.
hipomancia: hippomantīa, ae f. Sin: pígnori dare vel oppónere áliquid; hypo-
thecae dare // (someter a la hipoteca) obli-
hipómanes: hippómanes, is n. gare. Sin: pígnori obligare; hypothecā
gravare; obligare áliquid hypothecae nómine.
hipomántica: hippomántica, ae f.
hipotecariamente: pígnoris iure.
hipomántico: adj hippománticus, a, um. Sin:
ad hippomantīam spectans // (persona que hipotecario: hypothecárius, ii m. Sin: pigne-
practica la hipomancia) hippománticus, i m. ratícius vel pignoratícius; ad pignus pérti-
nens; ad hypothecam áttinens. Uso: acreedor
hipometropía: hypometropīa sive -trópia, ae -, hypothecárius (pigneratícius, vel pignoratí-
f. Sin: hypometrópsia sive -tropsīa. cius) créditor.

533
hipotensión

hipotensión: hypoténsio, onis f. Sin: hypo- plina, sciéntia; altitúdinis (vel altitúdinum)
tonīa; mínima pressura. mensura.

hipotenso: hypotoniā affectus. Sin: ex hypo- hipsométricamente: hypsométrice.


tonīa laborans.
hipsométrico: hypsométricus, a, um. Sin: ad
hipotenusa: hypotenusa, ae f. hypsométriam (vel ad doctrinam de altitúdine
metienda) spectans.
hipotermia: hypothérmia, ae f. Sin: caloris
deminútio (-onis f); caloris defectus (-us m). hisopo: (planta) hyssopum, i n; hissopus, i f
// (utensilio para asperjar con agua bendita)
hipótesis: hypóthesis, is (ac -im) f. Sin: sup- aspergillum, i n.
posítio; coniectura; opínio; opinátio; fíctio;
casus fictus; opinatus, us m. Uso: - fantástica, hispanidad: (carácter genérico de todos los
commentícium quiddam; vanas -, senténtiae pueblos de lengua y cultura hispánica) his-
commentíciae vel fútiles; enunciar una -, pánitas, atis f. Sin: hispanus mos (moris m)
hypóthesim enuntiare; hacer una -, conícere; vel hábitus (-us m); hispánica consuetudo;
coniectare; fíngere; putare; hacer una - hispánici vel Hispanorum mores // (conjunto
acerca de algo, de áliqua re coniectare; co- de los pueblos hispanos) hispánicum impé-
niecturam fácere de áliqua re; hacer una - a rium.
base de algo, coniecturam fácere ex áliqua
re; coniecturam alicúius rei cápere ex (vel de) hispanismo: (estudio de la cultura hispá-
áliqua re; fundarse en una -, coniecturā niti; nica) hispanismus, i m // (palabra o giro es-
tu - es inadmisible, id quod assumis concedi pañoles) hispánicum verbum; hispánica
nullo modo potest. locútio.

hipotéticamente: hypothétice. Sin: condicio- Hispano-Olivetti: Hispano-Olivettina, ae f.


náliter; per hypóthesim; coniectura. Uso: ex-
presado -, hypothétice elatus. histerectomía: hysterectómia sive -tomīa, ae
f. Sin: uterectómia; exstirpátio úteri.
hipotético: hypothéticus, a, um. Sin: condi-
cionalis; coniectualis; coniecturalis; possíbi- histeria: hystéria, ae f. Sin: hystérica pássio.
lis; opinábilis (opinable), commentícius
(imaginario), coniectus (fundado en hipóte- histérico: (relativo al útero) ad úterum pérti-
sis). nens. Sin: úteri (gen) // (relativo al histe-
rismo) hystéricus, a, um. Sin: furiosus.
hipotiposis: hypotypōsis, ĕos f. Sin: evidén-
tia; subiéctio sub aspectum vel sub óculos. histerismo: hysterismus, i m. Sin: hystéricus
furor (-oris m).
hipotonía: hypotonīa, ae f.
histeritis: hysterites, is f. Sin: vulvae inflam-
hipotrofia: hypotróphia sive -trophīa, ae f. mátio.

hipsometría: hypsométria sive -metrīa, ae f. histeroscopio: hysteroscópium, ii n.


Sin: altitúdinis metiendae doctrina, disci-

534
hodómetro

histerotocotomia, v. histerotomía. historieta: historíola, ae f. Sin: narratiúncula;


fabella. Uso: - gráfica, cómic, narratiúncula
histerotomía: hysterotómia sive -tomīa, ae f. fumosa collustrata; fabella fumífera, fumí-
Sin: úteri séctio. fica, fumógina, fumogínea, fumolenta, nube-
culata; nubeculatae imágines; nubeculatus
histología: histológia sive -logīa, ae f. Sin: de libellus; - jocosa, iocosa historíola; narrati-
córporum contéxtibus doctrina, disciplina, úncula faceta; ridícula fabella; libellus có-
sciéntia. mice depictus.

histológico: histológicus, a, um. Sin: ad his- historiografía: historiográphia sive -graphīa,


tológiam áttinens. ae f.

histólogo: histólogus, i m. Sin: histológiae historiográfico: historiográphicus, a, um.


peritus vel studiosus.
historiógrafo: historiógraphus, i m.
histopatología: histopathológia sive -logīa,
ae f. historiología: historiológia sive -logīa, ae f.

historia: história, ae f. Uso: - contemporá- historiosofía: historiosóphia sive -sophīa, ae


nea, história contemporánea; - legendaria, f. Sin: stúdium principiorum históriae.
história fabularis; - medieval, médii aevi his-
tória; - de las religiones, história religionum; Hitler: Adolfo Hítler, Adolfus Hítler(us).
- en verso, história númeris constricta; histó-
ria vérsibus scripta. hitleriano: adj hitlerianus, a, um // sust
Adolfi Hítler(i) fautor vel sectator.
historiado: imagíneus, a, um. Sin: imagíni-
bus distinctus, ornatus; picturis decoratus, hitlerismo: hitlerismus vel hitlerianismus, i
exornatus. m.

historiador: históricus, i m. Sin: rerum (vel hobby: oblectátio, onis f. Sin: delicíolae,
rerum gestarum, vel historiarum) scriptor. arum fpl; oblectamenta, orum npl; praeoptata
Uso: - antiguo, históricus vetus vel antiquus; subsiciva occupátio.
- moderno, históricus recentioris aetatis.
hockey: pilamálleus, i m. Sin: alsulégia, ae f;
historiar: (representar un suceso histórico o ludus hoccéius; pilae malleique ludus; ludus
fabuloso en cuadros, estampas o tapices) pilae hastili vel hastā percussae. Uso: - en un
imagínibus ornare vel distínguere. Sin: figu- campo de hierba, pilamálleus pratensis; -
ris decorare; picturis exornare. sobre hielo, - sobre patines, pilamálleus
super gláciem; alsulégia glacialis; jugador de
historicidad: historícitas, atis f. - sobre hielo, alsulegiárius, ii m; partido de -,
pilamállei certamen (-mĭnis n).
historicismo: historicismus, i m.
hodómetro: itíneris mensórius (vel mensó-
histórico: históricus, a, um. ria) index (-dĭcis mf).

535
hogar

hogar: (sitio donde se enciende lumbre) verborum vel vocabulorum índicem volutare;
focus vel fóculus, i m. Sin: caminus; lar, laris - un libro, librum evólvere …; percúrrere
m. Uso: estar sentado junto al -, ad focum se- libri páginas.
dere // (fig, casa privada, familia) lar, laris m.
Sin: domus (-us f); domicílium. Uso: - do- ¡hola!: salve (vel salvete)! Sin: salvus vel
méstico, lar familiaris; dejar el - doméstico, salva sis! salvi vel salvae sitis!; ave vel avete!
larem desérere; larem familiarem suum relín- heus!, heus tu!; eho!, éhodum!; ohe!
quere; volver al propio -, ad larem suum re-
verti vel redire. Holanda: Hollándia, ae f. Sin: Nederlándia.

hogaza: placenta, ae f. Sin: libum; focácia; holandés: adj hollandus, a , um. Sin: neder-
focácium; focácius. landus ; hollandiensis, nederlandiensis, ne-
derlándicus // sust Hollandus, i m. Sin:
hoja: (parte terminal de los vegetales) fó- Nederlandus, i m ; Hollandiensis, is m; Ne-
lium, ii n // (pétalo) (floris) fólium, ii n // (cu- derlandiensis, is m; Nederlándicus, i m //
chilla) lámina, ae f. Uso: - de navaja, (idioma -) nederlándica vel hollándica lingua.
nováculae lámina; - de afeitar, lámina (vel Uso: hablar en -, nederlándice loqui.
lamella, vel laméllula) rasória vel tonsória //
(lámina delgada de metal, madera u otra ma- holgazán: homo deses (désidis), desidiosus,
teria) lámina, ae f. Sin: bráctea sive bráttea. iners (-ertis), otiosus, piger, ignavus.
Uso: - metálica, charta, ae f; - de plata, lá-
mina argéntea; - de plomo, charta plúmbea; holocausto: (sacrificio religioso) holocaus-
aplicar una - de oro a algo, brácteā áureā áli- tum, i n. Sin: holocautoma, ătis n // (gran ma-
quid sublínere // (- de papel) página, ae f. tanza de seres humanos) occídio, onis f.
Sin: charta; plágula; chartae plágula. Uso: -
volantes, volitantes páginae // - de puerta, holocristalino: holocrystállinus, a, um.
valva, ae f vel valvae, arum. Sin: valvata foris
// fig, temblar como la - en el árbol, toto cór- holoédrico: holohédricus, a, um.
pore trémere; totum trémere et horrere; no se
mueve la - en el árbol sin la voluntad del holoedro: holohedrum, i n.
Señor, ómnia Dei nutu ac potestate adminis-
trantur. holofrástico: holophrásticus, a, um.

hojalata: lámina vel lamella, -ae f (férrea). holografía: imago (-gĭnis f) holográphica.
Sin: bráctea vel bráttea (férrea); férrea lámina
stagno (vel stanno) obducta. holográfico: holográphicus, a, um.

hojalatero: bracteárius, ii m. Sin: plumbá- hológrafo: adj hológraphus, a, um. Uso: tes-
rius, ii m; ártifex (-fĭcis m) plumbárius; stag- tamento -, testamentum própria manu scrip-
nator vel stannator. tum.

hojaldre: artoláganus, i m. hombre: homo, mĭnis m; vir, viri m. Uso: -


armado, vir armatus; - blancos, hómines albi
hojear: - un diccionario, léxicon evólvere, coloris vel albicolores; - estudioso, vir stu-
pervólvere, pervolutare, revólvere, versare; diosus; - extraordinario, homo extraordiná-

536
homogéneamente

rius; - fornido, membrudo, homo compacto homepage (Inform): página doméstica.


et robusto córpore; - inútil, inútilis homo; -
jaranero, homo laeticulosus; - letrado, vir homérico: homéricus, a, um. Sin: ad Home-
doctus vel litteratus; vir multis lítteris; - ne- rum spectans. Uso: estilo -, stilus homéricus;
gros, nigritae, arum m; hómines nigri coloris cuestión -, quáestio homérica.
vel atri coloris; - singular (excelente), homo
(ingénio atque ánimo) singularis; - solitario, homicida: homicida, ae m. Sin: interfector,
homo solus vel solitárius, segrex (-grĕgis) // oris m; interfectrix, icis f. Uso: - contratado,
- de bien, vir probus et ínteger; spectatae in- homicida conductícius.
tegritatis vir; - de Estado, vir rei públicae re-
gendae scientíssimus; - de negocios, homilética: homilética, ae f.
pragmatéuta, ae m; homo negotiosus; - de
nieve, simulacrum nivale; - de paja, homo homilético: homiléticus, a, um.
stramíneus; un pobre -, homo bessalis (vel
besalis); baro (-onis m) insulsíssimus; homo homilía: homília, ae f. Sin: praedicátio; cón-
trium caunearum; - que se ha levantado por tio sacra; sacra orátio, sermocinátio. Uso: -
sus propios esfuerzos, homo suo Marte ela- cíclicas: de adviento, navideñas, cuaresma-
tus. les, pascuales, pentecostales, homíliae cýcli-
cae: adventuales, natalíciae,
hombrera: (adorno en la parte correspon- quadragesimales, paschales, pentecostales; -
diente al hombro) insigne umerale. radiada, homília radiophónica; hacer la -,
homíliam habere vel proferre.
hombría de bien, v. probidad.
homiliario: homiliárius, ii m; homiliárium, ii
hombro: úmerus, i m . Uso: llevar algo a n. Sin: homiliarum liber vel volumen.
hombros, úmeris sublevatum áliquid véhere.
homocromía: homochrómia sive -chromīa,
homeogénesis: homoeogénesis, is f. ae f.

homeografía: homoeográphia sive -graphīa, homocromático u homocromo: homochro-


ae f. máticus, a, um.

homeógrafo: homoeógraphum, i n. homofilia: homophília sive -philīa, ae f.

homeópata: médicus homoeopáthicus. Sin: homofonía: (calidad de homófono) homo-


homoeopathiae peritus; homoeopáthicae the- phonia sive -phonīa, ae f. Sin: consonántia //
rapiae sectator; curationis homoeopáthicae (conjunto de voces o sonidos simultáneos que
fautor vel sectator. cantan al unísono) concentus, us m.

homeopatía: homoeopathīa, ae f. Sin: ho- homófono: homóphonus vel homophónicus,


moeopáthica curandi rátio. a, um. Sin: cónsonus, cónsonans; cóncinens;
eiusdem vel unīus soni.
homeopáticamente: homoeopáthice.
homogéneamente: homogénea ratione. Sin:
homeopático: homoeopáthicus, a, um. modo homogéneo; unā eademque naturā; pá-

537
homogeneidad

riter. homúnculo: homullus, i m.

homogeneidad: homogenéitas, atis f. Sin: Honduras: Hondúria, ae f; Hondurae, arum


cohaeréntia; congruéntia; pártium congruén- fpl.
tia, composítio; éadem (pártium) composí-
tio; pártium inter se cohaeréntium concórdia, hondureño: adj honduriensis, e; honduria-
concínnitas; homogénea natura, rátio; idem nus, a, um // sust Honduriensis, is m; Hondu-
genus (-nĕris n); eiusdem esse naturae; ean- rianus, i m.
dem naturam habere // fig affínitas; simili-
tudo; analógia; congruéntia. hongo: (vegetal) fungus, i m. Sin: myces, etis
m (ac pl -etas); myceta, ae f. Uso: - atómico,
homogeneizar: homogéneum réddere, fá- fungus atómicus; - comestible, boletus, i m; -
cere, effícere. Sin: parem réddere; símilem venenoso, fungus venenosus // (sombrero)
réddere; eadem naturā ornare. Uso: alimento galerus durus vel rígidus.
homogeneizado, alimentum homogéneum
rédditum. honorabilidad: honorabílitas, atis f. Sin: ho-
nestas; dígnitas; sanctimónia.
homogéneo: homogéneus, a, um. Sin: cón-
gener, ĕris; eiusdem géneris; eiusdem natu- honorable: honorábilis, e. Sin: honore dig-
rae; eodem génere constans; cognatus; nus.
símilis. Uso: colores -, homogénei colores;
moléculas -, moléculae homogéneae; socie- honorario: adj honorárius, a, um. Sin: orna-
dades -, societates homogéneae. mentárius. Uso: canónigo -, canónicus hono-
rárius vel ornamentárius // (estipendio,
homógrafo: homógraphus, a, um. Sin: iis- remuneración) honorárium, ii n. Sin: salá-
dem lítteris scriptus. rium, ii n.

homonimia: homonýmia sive -nymīa, ae f. hopa: (especie de vestidura) abolla, ae f.

homónimo: homónymus, a, um. Sin: cognó- hora: hōra, ae f. Uso: un cuarto de -, qua-
minis, e; eiusdem nóminis; idem nomen ha- drans, antis m; media -, semihora; semis in-
bens; eodem nómine vel eadem appellatione decl.; hora dimídia; dimídium horae
(abl de cualidad). Uso: ciudades -, cognómi- spátium; tres cuartos de -, dodrans, antis m;
nes urbes; es su -, eodem atque ipse (vel quo - y media, sesquihora; media - después, se-
ipse) nómine appellatur. mihora post; tres - después, tribus horis post;
durante tres -, per tres horas; por -, horalis, e;
homosexual: adj homosexualis, e. Uso: in- unā quaque horā; síngulis horis; in síngulas
clinación -, inclinátio vel proclívitas homo- horas; por media -, per dimídiam horae par-
sexualis; reprimir la inclinación -, tem; per semihoram; por un cuarto de -, per
inclinationem homosexualem compéscere // quadrantem horae; a las 6.15 de la mañana,
sust homosexualis, is m. Sin: paedicator; so- hora sexta et quadrante ante merídiem (a.
domita, ae m; vir homosexualis. m.); a las 7.45 a.m., antemeridiana hora sép-
tima et dodrante; alrededor de las 8 de la
homosexualidad: homosexuálitas, atis f. tarde, círciter horam octavam postmeridia-
Sin: paedicátio; sodómia sive -domīa. nam vel post merídiem (p.m.); a las 16.30 del

538
horca

martes, diei Martis hora sexta décima et di- quíndecim minutis.


mídia; a las 12, meridiano témpore; hora Son las 8.50: Est hora octava et quinquaginta
duodécima; media - antes de medianoche, se- minuta (vel minutae); est hora octava cum
mihora ante mediam noctem // horas canó- quinquaginta minutis; est hora octava et mi-
nicas, horae canónicae; - legal, hora legítima; nuta quinquagésima.
hora lege statuta; - local, hora loci própria; Son las 9 menos diez: Est hora nona demptis
loci tempus; tempus locale; - pico, - punta, decem minutis.
tempus vel hora máximae frequéntiae; - se- Son las 8.55: Est hora octava et quinquaginta
manales, horae hebdomadales; - solar, hora quinque minuta (vel minutae); est hora oc-
solaris; servicio por -, horale ministérium; a tava cum quinquaginta quinque minutis.
la - convenida, compósitā horā; - de clase, Son las 9 menos 5: est hora nona demptis
hora institutória; indicar la -, horam indicare; quinque minutis.
pagar por -, horalem mercedem dare; pre- Faltan 5 minutos para las 9, quinque minuta
guntar la -, horam interrogare vel inquírere. (vel minutae) ad horam nonam desunt.

¿Qué - es?, quota hora est?, quota est hora? Se puede contestar abreviando; por ej., para
He aquí un modelo de respuestas para el las 8.05: octava et quinque; octava cum quin-
lapso de una hora, de 8 a 9 a. m. que, octava et quinta.
Son las 8: Est hora octava (a.m. = ante merí-
diem). horadación: terebrátio, onis f.
Son las 8.05: Est hora octava et quinque mi-
nuta (vel minutae); est hora octava cum quin- horadado: terebratus vel perterebratus, a,
que minutis; est hora octava et minuta quinta. um. Sin: perforatus; pertusus.
Son las 8.15: Est hora octava cum quadrante;
est hora octava et quíndecim minuta (vel mi- horadador, ra: terebrator, oris m; terebratrix,
nutae); est hora octava cum quíndecim minu- icis f.
tis; est hora octava et minuta quinta décima.
Son las 8.30: Est hora octava et dimidia; est horadar: terebrare vel perterebrare. Sin: per-
hora octava cum dimidio; est hora octava forare; pertúndere.
semis; est hora octava et triginta minuta (vel
minutae); est hora octava cum triginta minu- horario: adj horárius, a, um. Uso: señal -,
tis; est hora octava et minuta tricésima. horae significátio // sust horárium, ii n. Sin:
Son las 8.35: Est hora octava et triginta quin- horarum index (-dĭcis mf), ordo, rátio. Uso: -
que minuta (vel minutae); est hora octava escolar, horárium scholare; - ferroviario, ho-
cum triginta quinque minutis; est hora octava rárium ferriviale; hamaxostichorum index; -
et minuta tricésima quinta. de apertura de una tienda, tabernae aperien-
Son las 9 menos 25: Est hora nona demptis dae hora statuta; - de consulta, tempus con-
viginti quinque minutis. sultationis; - de oficina, offícii fungendi
Son las 8.45: Est hora octava cum dodrante; horárium; - de trabajo, tempus laborandi; a -,
est hora octava et quadraginta quinque mi- horā statutā; ad horam; témpore; in témpore.
nuta; est hora octava cum quadraginta quin-
que minutis; est hora octava et minuta horca: furca, ae f. Sin: patíbulum. Uso: su-
quadragésima quinta. plicio de la -, supplícium suspéndii; colgar
Son las 9 menos cuarto: Est hora nona de la -, in furcam suspéndere vel tóllere; fur-
dempto quadrante; est hora nona demptis cae subícere; condenar a la -, in furcam

539
horchata

damnare. turalis; quasi orbis litterarum; el - intelectual,


ingénii términi; el - de la ciencia, sciéntiae
horchata: hordeáceum mulsum (-i n). fines (-ium mpl); - de luces y sombras,
conspectus luce umbrāque pervasus; algo
horizontal: horizontalis, e. Sin: libratus; rec- ofrece amplios -, áliquid theatrum magnum
tus, directus; aequus; ad libellam aequus; ad habet; ensanchar el - de algo, fines alicúius
libram iacens. Uso: columna -, columna ad rei proferre; términos alicúius rei promovere;
libram iacens; línea -, línea horizontalis; línea esto sale de mi -, hoc non cápio; hoc áltius
recta vel directa; posición -, posítio horizon- est ánimo meo.
talis; en sentido -, ad libellam vel ad libram;
colocar en posición -, ad libellam vel ad li- horma: (molde o forma en que se fabrica
bram dirígere. una cosa) forma, ae f. Uso: - para zapatos,
forma vel fórmula (-ae f) cálcei; poner los za-
horizontalmente: horizontáliter. Sin: recte; patos en la -, in forma cálceos repónere.
directe; positione horizontali; plano situ; ad
libellam; ad libram; ad libramentum. hormigón: lithocolla, ae f. Sin: caementum;
calcistrúctium; calcestrum, i n; calcestris, is f;
horizonte: (línea que limita la superficie te- rudus, dĕris n. Uso: columnas construidas
rrestre a que alcanza la vista del observador, en -, columnae calcestri structae; - armado,
y en la cual parece que se junta el cielo con caementum (vel coagmentum) armatum vel
la tierra) hórizon, ontis m. Sin: última caeli ferratum; lithocolla ferro durata vel conexa;
pars; extrema caeli régio; extremus caeli arenatum ferro duratum; rudus lithocollā
limes (-mĭtis m); fíniens círculus vel orbis concretum; varios miles de metros cúbicos
(-is m); aspectus, conspectus, prospectus, us de -. plura mília metrorum cubicorum cal-
m. Uso: hasta el más lejano -, quo longíssime cestri // - hidráulico, concretum hydráulicum.
óculi conspectum ferunt; - inconmensura- Sin: calx (calcis f) hydráulica. Uso: trabajo
bles, immensi fines; aparecer en el -, esse in en - hidráulico, opus calce hydráulica struc-
prospectu; confundirse con el -, in prospectūs tum; v. argamasa.
longinquitatem abire; desaparecer del -, e
conspectu abire vel auferri; desde allí se goza hormigonar: coagmento ferrato exstrúere
un vasto -, inde longe ac late prospectus est; vel constrúere.
otear el -, prospectum pétere; tener ante sí un
vasto -, multum prospícere; late vel longe hormiguear: (experimentar hormigueo)
prospectare, prospícere // (Astron, gran cír- borrire vel burrire // (fig, bullir, estar en mo-
culo de la esfera celeste formado, en un lugar vimiento una muchedumbre) moveri; agitari
dado, por la intersección de esta esfera y del (de personas o animales); concursare (de
plano horizontal) caelum, i n. Uso: un punto personas) // (abundar) abundare, redundare
del -, pars caeli; un - cargado de nubes, cae- (con el abl); plenum (vel pleníssimum, vel re-
lum nebulosum; un - despejado, apertum cae- fertum) esse (con el gen o abl). Uso: hormi-
lum; un - dilatado, patens caelum // (fig, guean las faltas en este libro, hic liber
conjunto de posibilidades o perspectivas que refertus (vel plenus) est erratis; hic liber erra-
se ofrecen en un asunto o materia) orbis; torum plenus est // (experimentar alguna
campus; conspectus, prospectus (-us m); parte del cuerpo una sensación más o menos
fines (-ium mpl); términi (-orum mpl); thea- molesta, comparable a la que resultaría si
trum; scaena. Uso: - cultural, prospectus cul- por ella bulleran o corrieran hormigas) for-

540
hortense

micare intr. hornillo: (utensilio o recipiente donde se


hace fuego) fóculus, i m. Sin: focus; forná-
hormigueo: formicátio, onis f. Sin: formicu- culus; fornácula; discus coctórius. Uso: -
látio; concursátio, onis f; celébritas, atis f; eléctrico, fornácula vel authepsa eléctrica; -
frequéntia. Uso: un - de gente, multitúdinis de camping, fóculus móbilis; fóculus cam-
formicátio; hóminum concursus (-us m) // pester sive campestris; - de gas, fornácula ga-
Med formicátio, onis f. sária; fornáculus gásio altus vel actus.

hormiguero: (lugar donde se crían las horno: (obra de albañilería que sirve para
hormigas) formicarum cunículus (-i m) vel cocer diferentes sustancias) furnus, i m. Sin:
cunículi. Sin: formicarum caverna vel tectum fornax, acis f. Uso: alto -, conflatórium; fur-
// (lugar donde hay mucha gente apiñada y nus conflatórius; furnus fusórius; fornax ae-
en movimiento) locus frequens vel céleber. rária; fornax alta; metallorum fornax; furnus
Sin: loci celébritas (-atis f); locus tumultuo- cameratus; - crematorio, ustrinum, i n vel
sus. ustrina, ae f; - eléctrico, furnus eléctricus;
poner en el - por 30 minutos, in furno insé-
hormón u hormona: hormo vel hormon, rere 30 témporis momenta // (parte del fogón
onis m; hormonum, i n. Uso: - del creci- de la cocina que sirve para asar las viandas)
miento, hormon crescéntiae. fóculus, i m. Uso: - eléctrico, fóculus eléctri-
cus; - de microondas, furnus brévibus actus
hormonal: hormónicus, a, um. Sin: ad hor- undis.
mones pértinens.
horoscopio: horoscópium, ii n.
hormónico, v. hormonal.
horóscopo: horóscopus, i m // (predicción)
hornacina: lóculus, i m. divinátio, onis f.

hornera: (mujer del hornero) pistoris uxor horquilla: (alfiler doblado que sirve para su-
(-oris f). Sin: furnáriam exercentis uxor // jetar el cabello) fíbula, ae f. Sin: furcilla cri-
(mujer que tiene por oficio cocer pan) pistrix, nalis; crinalis fúrcula; mulíebris fúrcula; acus
icis f. (-us f) crinalis vel comatoria // (pieza de la
bicicleta en que entra la rueda delantera)
hornería: furnária, ae f. fúrcula, ae f // (bieldo u horca de agricultura)
fúrcula sive furcilla, ae f. Sin: fuscina; fuscí-
hornero: (persona que cuece pan en el nula // - para tender la red, ames, ámitis m.
horno) pistor, oris m. Sin: furnárius. Uso: ofi-
cio de -, furnária; tienda de -, pistrina; ejer- horse power, v. caballo.
cer el oficio de -, furnáriam exercere //
(pájaro) furnária, ae f. hortelano, na: hortorum cultor (-oris m);
hortorum cultrix (-icis f). Sin: hortulanus m;
hornilla: (cada uno de los huecos abiertos hortulana f; hólitor vel ólitor m.
en el hogar donde se enciende la lumbre) fó-
culus, i m; fóculum, i n. Sin: loculamentum; hortense: hortensis, e. Sin: horténsius; hortu-
aedícula. lanus.

541
hortensia

hortensia: horténsia, ae f. Sin: hydrángea convalescéntium; - para forasteros,


horténsia. xenodochīum vel xenodochēum; llevar a uno
al -, áliquem in valetudinárium dedúcere.
hortícola, v. hortense.
hospitalario: nosocomialis, e. Sin: valetudi-
horticultor: ólitor, oris m. Sin: hortorum cul- nariorum (gen); ad valetudinária áttinens.
tor.
hospitalero, ra: nosócomus, i m; nosócoma,
horticultura: horticultura, ae f. Sin: horto- ae f. Sin: nosocomialis fámulus vel fámula;
rum cultura vel cultus (-us m). aegrorum minister vel ministra.

hosanna: hosanna indecl. Uso: cantar ho- hospitalizado: in valetudinário decumbens


sannas, hosanna cánere. (-entis).

hospedar: hospítio recípere, excípere, accí- hospitalizar: in valetudinárium dedúcere.


pere. Sin: recípere; excípere; receptare; re- Sin: valetudinário áliquem curandum trádere.
ceptum dare.
hostería: caupona, ae f.
hospedarse: - en casa de uno, deversari apud
áliquem; domi vel in domo alicúius deversari. hostess, v. azafata.

hospedería: hospítium, ii n. Sin: deversó- hostia: Rel hóstia, ae f. Sin: partícula, ae f;


rium; hospítium públicum. Uso: - para foras- panis (-is m) eucharísticus. Uso: - consagra-
teros, xenodochīum vel xenodochēum das, hostiae consecratae.

hospicio: hospítium, ii n. Sin: receptórium, hostiario: (caja en que se guardan hostias no


ii n; sanativa custódia. Uso: pequeño -, hos- consagradas) hostiárium, ii n. Sin: hostiarum
pitíolum; - de los ancianos, gerontocomīum; theca vel cápsula // (molde en que se hacen)
gerontotrophīum; - de los pobres, ptochodo- hostórium, ii n.
chīum; - para mendigos, hospítium egén-
tium; - para niñas huérfanas, domus hotel: deversórium, ii n. Sin: devertículum;
puellarum orbatarum; - para viejos indigen- caupona; taberna deversória vel meritória;
tes, aedes (-ium fpl) hospitales sénibus ege- xenodochīum; pandochīum. Uso: - acogedor,
nis. deversórium hospitale; - Continental, Dever-
sórium ómnium continéntium; - giratorio o
hospital: valetudinárium, ii n. Sin: noso- rotable, vérsile vel rotábile deversórium;
comīum; infirmorum hospítium; infirmorum Grand -, Magnum Deversórium; - modesto,
hospitalis domus (-us f). Uso: - civil, vale- deversoríolum; - de campo, rústica caupó-
tudinárium civile; públicum infirmorum hos- nula; - de cuatro estrellas, deversórium quat-
pítium; - psiquiátrico, valetudinárium tuor asteriscis insignitum; - de lujo,
psychiátricum; - de ancianos, geronto- deversórium elegántius; el - más a propósito,
comīum; hospítium senum aegrotorum; - de peropportunum deversórium; botones del -,
campo, valetudinárium campestre; - de día, fámulus domésticus; conserje del -, adminis-
valetudinárium diurnum; ambulatória cura- trator (-oris m) deversórii; empleado de -, de-
tionis sedes; - para convalecientes, domus versórii minister; recepción del -, ostíolum

542
huevo

inscriptionis. de los sueldos, operistítium pro paritate mer-


cedum; emprender una - de hambre, inédiam
hotelero: (persona que posee o dirige un voluntáriam suscípere; estar en -, hacer -, ab
hotel) deversórii dóminus. ópere cessare; opus intermíttere vel desérere;
opus vel munus detrectare; ópere se sólvere
hot pants: brevíssimae bracae femíneae fpl. ex compósito vel ex condicto; óperas ex con-
dicto desérere vel intermíttere; ex condicto a
hoy: (en el día presente) hódie. Uso: - mismo, labore (ab opéribus) abstinere; ad laboris ces-
hoc ipso die // (en el tiempo presente; - día, - sationem descéndere.
en día) nunc. Sin: hac aetate; his tempóribus
// de - a mañana, brevi témpore; cito; de - en huelguista: óperis cessator, desertor, inter-
adelante, ex hoc die; posthac; en el día de -, missor (ex condicto). Sin: operistítii párti-
hodierno die; hasta -, hasta el día de -, usque ceps; operistítium partícipans; ab ópere
ad hunc diem; usque ad hodiernum diem; desertor.
usque ad hoc tempus; - por -, in praesens;
nunc quidem; nunc certe (= por ahora) // de huelguístico: ad operistítium spectans.
- (= del tiempo presente) hodiernus, a, um.
Sin: nostrae vel huius aetatis. huella: impréssio, onis f. Sin: vestígium;
nota; signum; stigma. Uso: - digital o dacti-
hoyo: scrobículus, i m. Uso: juego de los -, lar, impréssio digitalis.
scrobiculorum ludus // - de viruela, variola-
rum cicatrix (icis f). Sin: mala pústula cicatri- huerto: hortus, i m.
cata vel cicatrice obducta.
hueso: (parte dura de algunas frutas) os,
hoyuelo: fóssula, ae f. ossis n.

hoz: falx (falcis, gen pl -ium f). Uso: - de se- huésped: hospes, pĭtis m; hóspita, ae f. Uso:
gador, falx messória; la - y el martillo, falx et - animal, ánimal hospitale; - honorario, hos-
málleus. pes honorárius.

huélfago: (respiración fatigosa de algunos huevera: (utensilio que sirve para comer
animales) vúlsio, onis f. Uso: que padece -, huevos pasados por agua) ovi vel ovárium
vulsus, a, um. pocillum. Sin: calículus ovárius.

huelga: (paro) operistítium, ii n. Sin: cessá- huevo: ovum, i n. Uso: - asado, ovum assum;
tio, intermíssio, desértio óperis; cessátio opí- - batido, ovum agitatum; ovum rudículā agi-
ficum; ab ópere cessátio; in ópere cessátio; tatum; - duro, ovum duratum, induratum,
óperis cessátio ex condicto vel ex compósito; concretum; - fresco, ovum recens; - frito o es-
voluntária opíficum cessátio; céssio a labore trellado, ovum frictum; - fritos en aceite, ova
e condicto; intermíssio óperum; detrectátio fricta ex óleo; - pasado por agua: ovum
operandi. Uso: - general, operistítium gene- molle, elixum, sórbile; huevos al plato, ova
rale; operarum (vel operariorum, vel opífi- in catino tosta; huevos en salsa de manteca,
cum) ómnium ab ópere cessátio; - política, ova butýreo iure immersa; yemas de - derre-
operarum secéssio factiosa; - de hambre, con- tidas en salsa, ovi lútea in iure liquata; - en
sílium inédiā vitam finiendi; - por la paridad tortilla, ovum mixtum // fig, buscar el pelo

543
hugonote

en el -, nodum in scirpo quáerere (= buscar el humanista: humanista, ae m. Sin: vir huma-


nudo en el junco). nitatis studiosus; ártium liberálium cultor vel
studiosus; studiorum humanitatis cultor; ár-
hugonote: adj huguenotus, a, um // sust tium humanitatis studiosus; humanarum vel
huguenotus, i m. humaniorum litterarum cultor; elegantiarum
litterarum cultor; stúdiis humanitatis et litte-
huguenotismo: huguenotismus, i m. Sin: hu- rarum déditus. Uso: humanistas ciceronia-
guenotorum doctrina vel secta. nos, humanistae ciceroniani; es un profundo
-, totus est in humanitatis lítteris, disciplinis,
hule: inceratum línteum. ártibus; papa -, humanista póntifex // (en sen-
tido estricto) latinitatis cultor, qui ab humani-
hulla: carbo (-onis m) fóssilis vel fossícius. tate appellatur. Sin: scriptor qui humanitatis
stúdia profitebatur. Uso: los -, qui ab huma-
humanado: humanatus, inhumanatus, a, um. nitate nomen acceperunt; viri quasi renata
Sin: homo factus; caro factus. stúdia humanitatis professi.

humanarse: (dicho únicamente del Verbo humanístico: humanísticus, a, um. Sin: ad


Divino) hóminem fíeri (homo fio). humanismum (ad stúdia humanitatis, ad in-
genua stúdia et artes) pértinens; ad humanas
humanidad: (naturaleza humana) humáni- lítteras áttinens. Uso: educación -, educátio
tas, atis f. Sin: humana natura; hóminis vel humanística; erudición -, eruditio humanís-
hóminum natura // (género humano) huma- tica; formación -, humanística institútio.
num vel hóminum genus (-nĕris n) // (con-
junto de todos los hombres) hómines, um humanitario: ad humanos sensus inclinis.
mpl. Sin: humana gens, socíetas, commúni- Sin: ad benevoléntiam propensus; homínibus
tas, consórtio; universa hóminum consórtio; amicus. Uso: sentimientos -, humánitas.
universa humana consociátio.
humanitarismo: ad humanos sensus proclí-
humanidades: bonae lítterae; artes liberales, vitas vel inclinátio. Sin: ad benevoléntiam
bonae, ingénuae, honestae; artes óptimae; in- propénsio.
génuae disciplinae; humaniores lítterae; lit-
terarum antiquarum stúdium. humanización: humanizátio, onis f. Sin: ad
humanitatem informátio.
humanismo: humanismus, i m. Sin: stúdia
(-orum npl) humanitatis; artes bonae, óptimae, humanizar: humanizare. Sin: humanum ef-
liberales; ingénua stúdia atque artes. Uso: - fícere; ad humanitatem informare.
secular y religioso, humanismus saecularis et
religiosus; un nuevo -, novus humanismus; humear: fumare.
un - verdadero, vera humanitatis spécies //
- del Renacimiento, aetas quae ab humanitate humedad: (h)umíditas, atis f. Sin: ulīgo,
appellatur; aetas redintegratorum studiorum gĭnis f; uvíditas; aër húmidus.
antiquitatis; (en sentido concreto) renovatae
lítterae; renovatae liberales artes; renovata humedecedor: humificatórium, ii n. Sin:
(vel renata, vel revocata) humanitatis stúdia. máchina humíficans.

544
hypertext

humeral: (paño blanco que se pone sobre los humorístico: (h)umorísticus, a, um. Sin: io-
hombros el sacerdote para tomar la hostia o cosus; festivus; salsus. Uso: diario -, iocosa
el copón) (h)umerale, is n. Sin: superhume- vel lépida ephémeris (-ĭdis f); discurso -, fes-
rale; superhumerale velum; anaboládium // tivus sermo; festiva orátio; escritor -, festivus
adj humeralis, e. Sin: ad (h)úmerum spec- vel lépidus scriptor; librito -, salsus libellus.
tans.
humour: festívitas, atis f. Sin: argútiae vel fa-
humero: (cañón de chimenea) fístula fumá- cétiae, arum fpl; urbani vel británnici sales
ria. mpl.

humo: fumus, i m. Uso: - del tabaco, fumus hundimiento: demérsio, onis f.


tabácinus; entre bocanadas de -, inter fumi
nubéculas ex ore prolatas; aspirar el -, húngaro: adj húngarus vel hungáricus, a,
fumum aspirare; echar, sacar - por la boca, um. Sin: pannónius // sust Húngarus, i m.
por la nariz, por los ojos, per labra, per nares, Sin: Pannónius, ii m.
per óculos fumum réddere, emíttere, referre;
simula que saca - por los ojos, fumum per Hungría: Hungária, ae f. Sin: Pannónia.
óculos referre símulat; tragar el -, fumum
absorbēre; el aire casi no era respirable (por huno: adj (h)unnus vel húnnicus, a, um //
el -), aër spirábilis fere non erat (ex fumo); sust (H)unnus, i m.
¿le molesta a Ud. el -?, gravisne sum tibi hoc
tabaci fumo?; estne fumus tibi incómmodo?; hurón: viverra, ae f. Sin: furúnculus.
hoc fumo nolim te moléstiā affícere; hoc
fumo nolim tibi moléstiam párere. hurto: - de ganado o bestias, v. abigeato.

humor: umor, oris m. Uso: - acuoso, umor húsar: hússarus, i m.


áqueus; - vítreo, umor vítreus.
husita: adj hussianus, a, um // sust hussita,
humorismo: (h)umorismus, i m. Sin: festívi- ae m. Sin: hussianae háeresis fautor vel sec-
tas, atis f; lepos, ōris m; grátia; iucúnditas; tator.
leporis ingénium; urbanitatis lepos; innatus
leporis sensus. Uso: - alegre, festivus lo- husitismo: hussianismus vel hussitismus, i
quendi vel scribendi modus; - chabacano, m. Sin: hussiana háeresis; hussiana doctrina.
scurrilis lepos; - gentil y suave, humanus ac
suavis lepos. husmear: odorari.

humorista: adj lépidus, a, um. Sin: facetus; huso horario: círculus vel línea temporalis.
festivus; iocosus; iocundus vel iucundus; fa-
cetiarum plenus // sust (h)umorista, ae m. hypertext (Inform): sust hypertextus, us m //
Sin: cavillator; festivus vel facetus homo. adj hypertextualis, e.

humorísticamente: humorístice. Sin: fes-


tive; facete; salse; per ridículum. Uso: hablar
-, per ridículum dícere.

545
I
IAEA: Ordo internationalis ab energīa ató- iconoclasta vel iconoclastes, ae m. Sin: ico-
mica. nómachus; sacrarum imáginum eversor, frac-
tor, persecutor; qui sanctas imágines delet,
Iberoamérica, v. América. evertit, cónterit.

icástico: icásticus, a, um. Sin: vívidus; nítide iconodulía: iconodulīa, ae f. Sin: imáginum
réferens. venerátio.

ice-ax (pico de alpinista): alpinistae dolābra iconófilo: iconóphilus, a, um.


(-ae f).
iconografía: (descripción de pinturas, esta-
iceberg: glaciata moles (-is f). Sin: natans tuas o monumentos, y especialmente de los
moles glaciata; glacialis mons vagans vel antiguos) iconográphia sive -graphīa, ae f.
natans; glaciata moles flúctuans. Sin: imáginum descríptio; de imagínibus
tractatus (-us m) // (colección de imágenes o
iceboat: navis glacífraga. retratos) corpus (-pŏris n) vel collectus (-us
m) imáginum. Sin: imágines collectáneae.
ice hockey, v. hockey (- sobre hielo).
iconográfico: iconográphicus, a, um.
icnografía: ichnográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: lineamenta, orum npl; forma, figura. iconólatra: iconólatra vel iconólatres, ae m.
Sin: imáginum adorator vel cultor.
icnográfico: ichnográphicus, a, um.
iconolatría: iconolatrīa, ae f. Sin: imáginum
icnógrafo: ichnógraphus, i m. adorátio.

icnograma: ichnogramma, ătis n. iconología: iconológia sive -logīa, ae f. Sin:


imáginum interpretátio; imáginum doctrina,
icnología: ichnológia sive -logīa, ae f. disciplina, sciéntia.

icon: (Inform) icon, ŏnis f. iconológico: iconológicus, a, um. Sin: ad


imáginem pértinens; imáginis (gen).
icono o ícono: (imagen) icon, ŏnis f. Sin: sig-
num, i n. Uso: la catedral gótica sobresale iconólogo: iconólogus, i m. Sin: imaginum
como - singular de la ciudad de Colonia, gó- interpres, ĕtis m; iconológiae studiosus.
thica ecclésia cathedralis tamquam signum
singulare exstat urbis Coloniensis // (imagen iconómaco, v. iconoclasta.
sagrada) ícona, ae f. Sin: imago sacra, sa-
crata, sancta; pictura icónica. iconomanía: iconománia sive -manīa, ae f.

iconoclasta: adj iconoclásticus, a, um // sust iconomaníaco: iconomániā laborans vel af-

546
idealista

fectus. cogitatum. Uso: - genial, luminosa, sollers


consilium; - ingeniosa, cállidum inventum //
iconómetro: iconómetrum, i n. (opinión, apreciación) opínio, onis f. Sin:
senténtia; existimátio. Uso: según mi -, ut
iconoscopio: iconoscópium, ii n. mea opínio fert; meā senténtiā // (esquema,
proyecto) lineamenta, orum npl. Sin: rei
iconostasio: iconóstasis, -is f. adumbrátio vel descríptio

iconoteca: iconotheca, ae f. ida: itus, us m. Uso: - y vuelta, itus et rédi-


tus.
ictericia: ícterus, i m. Sin: aurugo vel aurigo
(-gĭnis f); ícteri morbus; arcuatus (vel arqua- ideal: (adj, no real) commentícius, a, um //
tus) morbus; morbus régius; fellis suffúsio; (que posee la perfección extrema) idealis, e.
bilis suffúsio; suffusa bilis. Sin: perfectus, perfectíssimus; absolutus; óp-
timus; summus // sust spécies, ēi f. Sin:
ictérico: ictéricus. Sin: bile suffusus; fellis forma; species et forma alicúius rei; óptima
suffusione (vel morbo régio) laborans vel af- (vel perfecta, vel exímia, vel praeclara) alicú-
fectus. ius rei forma vel spécies; spécies exímia; per-
féctio atque absolútio. Uso: - de belleza,
íctico: íchthycus, a, um. Sin: píscium (gen perfecta vel exímia pulchritúdinis spécies; el
pl); ad pisces áttinens. - de la elocuencia, perfectae eloquéntiae spé-
cies, forma, norma; - de plenitud cristiana,
ictiología: ichthyológia sive -logīa, ae f. Sin: christianae perfectionis imago; - de vida, per-
de píscibus doctrina, disciplina, sciéntia. fecte vivendi rátio; - de vida feliz, beatae
vitae spécies ac forma; los -, alta et praeclara;
ictiológico: ichthyológicus, a, um. Sin: ad los - de libertad, de paz y de justicia, splén-
ichthyológiam spectans. didae illae libertatis et pacis et iustítiae for-
mae; concebir un - de perfección, absolutum
ictiólogo: ichthyólogus, i m. Sin: ichthyoló- ac perfectum áliquid ánimo effíngere; propo-
giae peritus, cultor, studiosus. nerse un - perfecto en el pensar y en el obrar,
perfectíssimam sibi cogitandi agendique ra-
ictiosauro: ichthyosaurus, i m. tionem propónere.

ictus: ictus, us m. idealidad: perféctio, onis f. Sin: óptimum;


forma perfecta; exemplaris dígnitas; summa
idea: (representación mental de una cosa) exempli perféctio.
ídea, ae f. Sin: cogitátio; cogitatum f // (con-
cepción elemental, noción) nótio, onis f. Sin: idealismo: idealismus, i m. Sin: spécies;
mentis nótio; conceptus, us m. Uso: - innata, forma. Uso: - filosófico, lingüístico, idealis-
innata vel ínsita nótio; nótio in ánimis infor- mus philosóphicus, linguísticus.
mata vel ínsita; - tradicional, ídea traditiona-
lis; asociación de ideas, notionum nexus (-us idealista: (que profesa el idealismo) idea-
m) // (propósito) consílium, ii n. Uso: - do- lista, ae m. Sin: idealismi ássecla (-ae m), fau-
minante, praecípuum consílium // (ocurren- tor, professor, sectator // (que idealiza, que se
cia, hallazgo) inventum, i n. Sin: consílium; deja guiar más por ideales que por conside-

547
idealizado

raciones prácticas) homo utilitati non insér- identificable: identificábilis, e. Sin: certe re-
viens. Sin: ab usu vitae abstractus vel aver- cognoscíbilis; clare cogitábilis.
sus; poëta // (soñador) inanis somniator //
(que va tras un ideal) homo sublimis vel identificación: identificátio, onis f. Sin: certa
magnánimus. agnítio vel recognítio.

idealizado: perfectus, a, um. Sin: absolutus; identificarse: - con alguien, alicúius vitae
cumulatus; expletus; óptimus. formas indúere; cum áliquo unum fíeri atque
eundem.
idealizar: (formarse un concepto ideal de
algo) speciem rei ánimo cérnere. Sin: perfec- identikit: sontis adumbrata imago. Uso: - del
tam rei formam concípere, percípere, fíngere, asesino, occisoris adumbrata imago.
ánimo effíngere; áliquid omni ex parte per-
fectum ánimo sibi fíngere; absolutum et per- ideografía: ideográphia sive -graphīa, ae f.
fectum ánimo áliquid fíngere; cogitatione et Sin: cogitationum descríptio; gráphica idea-
mente áliquid perfectíssimum (vel óptimum, rum expréssio.
vel pulchérrimum) fácere; perfectam imági-
nem (vel formam) alicúius rei effíngere; in ideográfico: ideográphicus, a, um. Uso: es-
púlchrius interpretari. Uso: idealizarlo todo, critura -, lítterae ideográphicae.
óptima ac pulchérrima ánimo sibi ómnia fín-
gere // (añadir a algo una belleza superior a ideograma: ideogramma, ătis n.
la verdadera) álicui rei decorem áddere supra
verum. Uso: - la imagen de uno, quam pul- ideología: (ciencia de las ideas) ideológia
chérrimam fácere alicúius imáginem. sive -logīa, ae f. Sin: doctrina de mentis no-
tiónibus // (sistema doctrinal) ideológia; doc-
idealización: in púlchrius interpretátio. trina; doctrinae rátio; opinátio ideológica;
forma cogitandi. Uso: - atea, comunista, so-
idealmente: (en la idea) ideáliter. Sin: mente cialista, ideológia atheística, socialística,
tantum; cogitatione et mente (opuesto a re, communística ; - falsa, vana, falsae, inanis
reapse, realmente); sola notione; in ídea; in doctrinae rátio; - de la utilidad, ideológia uti-
imágine; ánimo; cogitatione; mente // (de litatis.
modo ideal, muy bien) óptime. Sin: perfecte;
explete; pulchérrime; praeclare. ideológicamente: ideológice. Sin: ex notione
rei.
idear: (trazar, inventar) excogitare. Sin:
ánimo fabricari vel effíngere. ideológico: ideológicus, a, um. Sin: ad men-
tis notiones pértinens.
identidad: (cuálidad de idéntico) idéntitas,
atis f. Sin: propríetas. Uso: cédula de -, tés- ideólogo: ideólogus, i m.
sera identitatis; - cultural, idéntitas culturalis;
- personal, idéntitas personalis; sentido de la idílicamente: suáviter ac simplíciter.
propia -, sensus própriae identitatis; - de
miras y acción, idem ómnibus consílium, ea- idílico: (relativo al idilio) idýllicus sive idyl-
demque agendi rátio // (Mat, igualdad) ae- líacus, a, um. Sin: bucólicus; ad idýllium át-
quálitas, atis f. tinens // (pastoril) pastorale. Uso: vida -,

548
ídolo

pastoralis vita // (sumamente placentero o lengua) idiotismus, i m. Sin: locútio, onis f;


agradable) amoenus quietusque; suavíssimae idioma, ătis n; propríetas, atis f; peculiaris
simplicitatis plenus // (amoroso) amatórius, sermonis propríetas; peculiaris alicúius lin-
a, um. guae díctio. Uso: es un - de la lengua latina,
haec est peculiaris latinae linguae díctio //
idilio: (pequeño poema de asunto bucólico y (ignorancia) ignorántia, ae f // (idiotez) v.
amoroso) idýllium, ii n. Sin: carmen (-mĭnis esta voz.
n) vel poëma (-atis n) bucólicum; pastorale
carmen // (coloquio amoroso) sermo amató- idólatra: (que adora ídolos o dioses falsos)
rius vel amoris plenus. Sin: collóquium ama- idolólatra vel idolólatres, ae m; idolólatris,
tórium // (relaciones entre enamorados) ĭdis f. Sin: idolorum vel simulacrorum cultor
amátio, onis f. (-oris m), cultrix (-icis f) // (que ama excesi-
vamente una persona o cosa) férvidus vel ní-
idioeléctrico: idioëléctricus, a, um. mius amator. Sin: qui pérdite amat.

idioma: (modo particular de hablar) idioma, idolatrar: (adorar ídolos) idōla cólere, ado-
ătis n. Sin: peculiaris díctio; mos próprius di- rare, honorare, vereri. Sin: deorum simulacra
cendi; dialectos vel dialectus, i f // (lengua) cólere, venerari, adorare; idolis servire //
lingua, ae f. Sin: sermo (-onis). Uso: - extran- (profesar una especie de culto por alguien o
jero, sermo extráneus; - francés, idioma gálli- algo) tamquam deum cólere; ut idolum ad-
cum; - nacional, sermo pátrius; - oficial, mirari, cólere, dilígere, venerari; tamquam
lingua officialis; sermo públicus; - universal, vel ut deum cólere; áliquem pro deo venerari;
sermo universalis. cultu paene divino áliquem prósequi; quasi
divino cultu áliquem cólere vel venerari //
idiomático: idiomáticus, a, um. (amar excesivamente) áliquem (vel áliquid)
adamare. Sin: pérdite amare; deperire amore
idiosincrasia: (temperamento o manera de alicúius; áliquem ardenti amore venerari; áli-
ser que caracteriza a un individuo o colecti- quem in delíciis habere; áliquem ferre in ócu-
vidad) idiosynchrásia sive -chrasīa, ae f. Sin: lis; áliquem in sinu gestare.
natura; índoles, is f; ingénium // Med própria
córporis afféctio vel constitútio. idolatría: (adoración de los ídolos y falsas
divinidades) idololatrīa sive idolatrīa, ae f.
idiota: (que padece de idiotez) hebes, ĕtis Sin: idolorum cultus; simulacrorum adorátio
(abl -ĕti). Sin: idióticus; stultus; stúpidus; in- vel cultus // (fig, amor excesivo y vehemente)
sípiens // sust idiota vel idiotes, ae m. Sin: amor véhemens. Sin: pérditus vel nímius
homo hebes, stultus, stúpidus // (ignorante, amor (alicúius, alicúius rei). Uso: - del poder,
falto de instrucción) (homo) indoctus; ineru- idololatria erga potestatem // (fig, obsequio
ditus, illitteratus, rudis. excesivo) nímia (alicúius, alicúius rei) vene-
rátio. Sin: obséquium immoderatum.
idiotez: (falta de desarrollo mental) rustíci-
tas, atis f. Sin: mentis imbecíllitas; ingénium idolátrico: idololátricus vel idolátricus, a,
hebes; aspéritas agrestis // (fig, falta de inte- um.
ligencia) v. estupidez.
ídolo: (figura de una falsa deidad a que se
idiotismo: (modo de hablar propio de una tributa adoración) idōlum, i n; idólium, ii n.

549
idoneidad

Sin: ficti vel falsi dei simulacrum; fictus vel nare; entrar en la -, ecclésiam intrare vel ín-
commentícius deus // (fig, persona o cosa ex- gredi; frecuentar la -, ecclésiam frequentare;
cesivamente amada) delíciae, arum fpl. Sin: ir a la -, ad (vel in) ecclésiam ire; llenar la -,
delicíolae, arum fpl; amor. Uso: es mi -, est ecclésiam replere vel implere; salir de la -,
mihi únice in delíciis; eum prae ómnibus in de ecclésia égredi vel exire; ab ecclésia exire.
óculis fero; is unus mihi ómnia est; soy el - de
alguien, áliquis me summo amore proséqui- iglú o igloo: casa glácie instructa.
tur; hábeor ab áliquo in delíciis; in delíciis
sum álicui. ignición: ignítio, onis f.

idoneidad: idonéitas, atis f Sin: hábilitas; fa- ignitrón: fístula thermoiónica. Sin: sipho
cultas. (-ōnis m) thermoiónicus.

iglesia: (sociedad de los cristianos) Ecclésia, igualdad: aequálitas, atis f. Sin: áequitas; ae-
ae f. Uso: - militante, Ecclesia mílitans, labo- quabílitas. Uso: - de ánimo, áequitas ánimi; -
rans; - purgante, Ecclésia purgans; Ecclésia de bienes, bonorum aequátio; - de condicio-
labes éxpians; - triunfante, Ecclésia trium- nes, condicionum áequitas; - de derecho, ae-
phans; Ecclésia in caelo triumphans; - comu- quátio iuris; - de sentimientos, ánimi
nitaria, Ecclésia quae communitatis índolem aequálitas; - de las mujeres y de los hombres,
praefert; - heterodoxa, Ecclésia heterodoxa; - aqeuálitas feminarum et virorum; - ante la ley
jerárquica, Ecclésia quae secundum Hierár- y los derechos civiles, aequálitas vel aequa-
chiae gradus (vel órdines) dispónitur; - local, bílitas officiorum et iúrium.
Ecclésia localis; - naciente, - primitiva, Ec-
clésia nascens, exóriens; Ecclésia origínibus ilación: (acción y efecto de inferir una cosa
próxima; - Oriental y Occidental, Ecclésia de otra) consequéntia, ae f. Sin: conclúsio //
Orientalis et Occidentalis; - popular, Ecclésia (Filos, nexo entre el consiguiente y las premi-
popularis; - posconciliar, Ecclésia postcon- sas) illátio, onis f.
ciliaris; - del silencio, Ecclésia siléntii; Ec-
clésia elinguis réddita vel redacta; Ecclésia ilativo: illativus, a, um.
ad siléntium coacta; Ecclésia quae a siléntio
nomen áccipit // (templo cristiano) ecclésia, ilegal: illegalis, e. Sin: illícitus; non legíti-
ae f. Sin: templum; aedes, is f. Uso: - legíti- mus.
mamente bendecida o dedicada, ecclésia le-
gítime benedicta vel dedicata; aedes rite ilegalidad: illegálitas, atis f. Sin: iniustítia;
expiata; - catedral o catedralicia, ecclésia ca- iniúria.
thedralis vel episcopalis; templum maius;
aedes princeps; - colegial, ecclésia collegiata; ilegalmente: illegáliter.
- conventual, ecclésia conventualis; - matriz,
ecclésia matrix; - metropolitana, ecclésia me- ilegible: illegíbilis, e. Sin: obscurus; incom-
tropolitana; - parroquial, ecclésia paroecialis; prehensíbilis; corruptus; parum clarus vel
curiale templum; aedes curialis; - pequeña, perspícuus.
ecclesíola, ae f; - puesta en entredicho, aedes
iure sacrorum privata // cerrar la -, ecclé- ilegitimidad: illegitímitas, atis f. Sin: iniustí-
siam cláudere; consagrar una -, templum rite tia; res iniusta, vel non legítima, vel contra
consecrare; engalanar una -, templum exor- legem, vel légibus vétita.

550
ilustre

ilegítimo: (no legítimo) illegítimus, a,um. error, oris m. Sin: mentis error; fallácia; falsa
Sin: non legítimus; légibus vétitus // (falso) vel vana imago; falsa spécies; simulacrum.
falsus, a, um // (espurio) spúrius, a, um // Uso: - infantil, illúsio infantilis; - óptica, ocu-
(adulterino) adulterinus, a, um. lorum decéptio; ludíbrium oculorum; hacerse
ilusiones, falli vel se fállere; falsas sibi imá-
ilíaco: coxalis, e. gines fíngere; in fraudem delābi; librarse de
una -, sibi errorem extorquere; ser víctima de
ilimitado: illimitatus, a, um. Sin: immensus; una -, in errore versari // (esperanza quimé-
infinitus; quoslibet praetergrediens fines vel rica) spes inanis, vana, vácua, fallax, írrita.
términos. Uso: libertad -, libertas illimitata; Uso: forjarse ilusiones, vana vel inánia spe-
poder -, summum impérium; ius infinitum; rare; spes inanes páscere // (Ling, ironía viva
infinita potestas; infinitum impérium. y picante) illúsio, onis f.

ilógico: illógicus, a, um. Sin: non lógicus; ilusionismo: prestígiae, arum fpl.
non rationalis; non consectárius; non consec-
táneus; haud cónsequens; rationi contrárius. ilusionista: praestigiator, oris m.

ilogismo: inconsequéntia, ae f. Sin: rationi ilusorio: illusórius, a, um. Sin: fallax; falsus;
repugnántia. inanis; írritus; vácuus. Uso: gozo -, falsum
gáudium.
iluminación: illuminátio , onis f. Sin: lumi-
nátio; illustrátio // (conjunto de luces) lúmina, ilustración: illustrátio, onis f // (movimiento
um npl // fig illuminátio. intelectual europeo) sáecula vel témpora eru-
dita; aetas exculta // (grabado, estampa) v.
iluminado: illuminatus, a, um. estas voces.

iluminar: illuminare; luminare; colluminare. ilustrado: (docto, instruido) doctus, a, um.


Sin: collucere; illustrare; lumen adhibere, af- Sin: eruditus // (adornado con grabados,
ferre, dare. Uso: - un libro, librum imagún- imágenes, etc.) (imagínibus) ornatus, exorna-
culis belle illustrare; librum imagínibus tus, auctus; depictus // (aclarado) explanatus,
exornare. a, um. Sin: illustratus; enarratus.

iluminativo: illuminativus, a, um. Sin: illú- ilustrar: illustrare. Sin: collustrare // (aclarar
minans; illucescens; illustrans; claríficus. un punto o materia) explanare. Sin: illustrare,
enarrare, illuminare // (incluir láminas o gra-
iluminismo: illuminismus, i m. Sin: illumi- bados) - un libro, librum figuris distínguere,
nationis doctrina, disciplina; lúminum aetas exornare, ornare; pictas effígies áddere libro
(-atis f). // fig, hacer ilustre a una persona o cosa, no-
bilitare. Sin: celebrare; illustrare.
iluminista: illuminista, ae m. Sin: illumi-
nismi fautor, sectator, professor. ilustrativo: explanatórius, a, um. Sin: expli-
catórius; interpretatórius.
ilusión: (concepto, imagen o representación
sin verdadera realidad que procede de la ilustre: illustris, e. Sin: céleber; clarus, prae-
imaginación o del engaño de los sentidos) clarus; conspícuus; egrégius; exímius; insig-

551
imagen

nis; famā ingens; famigeratus, famigerábilis. impacto: ictus, us m. Sin: impáctio, onis f.
Uso: volver -, illustrare; volverse -, illustrari.
impagable: (que no se puede pagar) insolú-
imagen: imago, gĭnis f. Sin: effígies, ēi f; bilis, e.
icon, ǒnis f; simulacrum. Uso: - geométrica,
óptica, televisiva, imago geométrica, óptica, impalpable: intáctilis, e. Sin: non palpábilis;
televisífica; - sagrada, sacra imago; - de la tenuíssimus; inanis; levis.
voz (eco), vocis imago.
imparcial: (que juzga o procede con impar-
imaginar: imaginari. Sin: effíngere, fíngere; cialidad) áequus, a, um. Sin: aequábilis; ius-
excogitare; suppónere; opinari; mente effín- tus; ínteger; médius; médium se gerens. Uso:
gere, concípere; cogitatione fíngere, depín- mantenerse -, íntegrum se servare; aequita-
gere // imaginarse, sibi áliquid mente tem servare; ser -, médium esse; médio esse
effíngere vel ánimo fíngere. ánimo; médium se gérere // (que incluye im-
parcialidad) áequus, a, um. Sin: aequábilis //
imaginario: imaginárius, a, um. Sin: com- (que no se adhiere a ningún partido) neutri
mentícius; fictus; excogitatus; putatus. parti favens; nulli parti obnóxius. Uso: ser -,
neutri favere.
imaginativa: imaginandi facultas.
imparcialidad: impartiálitas, atis f. Sin: áe-
imaginativo: imaginativus, a, um. Sin: ad quitas; aequanímitas; aequabílitas; intégritas;
cogitandum acutus. mens íntegra; iudícium íntegrum vel
incorruptum.
imán: (óxido natural) magnetites, is f; mag-
netita, ae f // (barra de acero) magnes, ētis impasibilidad: impassibílitas, atis f. Sin: im-
(ac -eta). Sin: magnes lapis (-ĭdis m). perturbátio; constántia; fírmitas. Uso: - del
ánimo, ánimus ab omni perturbatione liber;
imanar, v. imantar. - del cuerpo, corpus ab omni perturbatione lí-
berum.
imantado: magnetis vi práeditus. Sin: vi
magnética infectus vel imbutus. impasible: (incapaz de sufrir; insensible) im-
patíbilis vel impetíbilis, e. Sin: non (vel haud)
imantar: magnética vi (vel virtute) allícere, patíbilis; pati néscius; patiendi expers // (im-
imbúere, infícere. perturbable) impassíbilis, e. Sin: impertur-
batus; impertérritus; omni perturbatione liber,
imbatido: invictus, a, um. Uso: permanecer vácuus; immotus; inconcussus. Uso: aire -,
-, invictum manere. os durum; quedar -, vultum non mutare; ean-
dem semper fáciem servare; ser -, omni per-
imborrable, v. indeleble. turbatione ánimi carere; vultu constanti
esse.
imitar: imitari. Sin: aemulari; effíngere; as-
simulare, simulare; sectari; exempla sequi; impasiblemente: impassibíliter. Sin: imper-
vestígia calcare vel pérsequi; vestígiis inhae- turbate; impertérrite; impávide; vultu
rere. Uso: ser imitado, imitatione éxprimi. constanti, imperturbato, immoto; immota
mente; immoto ánimo. Uso: ver -, siccis ócu-

552
imperio

lis cérnere. Sin: acus tutória, tecta, tuta.

impasse: desperata res. Sin: difficultas. imperial: imperialis, e. Sin: imperatórius.


Uso: casa -, domus imperatória; palacio -,
impecabilidad: impeccabílitas, atis f. Sin: palátium caesáreum; poder -, potestas impe-
impeccántia. ratória vel caesárea.

impecable: (incapaz de pecar) impeccábilis, imperialismo: (sistema y doctrina de los im-


e. Sin: irreprehensíbilis. perialistas) imperialismus, i m. Sin: cupīdo
impérii; nímium impérii stúdium; pópulos
impedimento: impedimentum, i n. Uso: re- subiugandi libīdo; imperandi vel dominandi
mover los - del mercado internacional, im- avíditas; imperandi ambítio vel cupíditas; li-
pedimenta mercaturae internationalis bido dominandi; cupido imperandi vel do-
amovere. minandi; stúdium vel cupido proferendi
(augendi, propagandi, amplificandi) impérii.
impelente: urgens, entis. Sin: premens; com- Uso: - internacional, imperialismus interna-
pellens. tionalis // (régimen imperial) imperialismus,
i m. Sin: imperiosus dominatus (-us m); im-
impenitencia: impaeniténtia, ae f. Sin: in periosa dominátio.
peccato vel in peccando obstinátio, pervicá-
cia, pertinácia; ánimus in peccato offirmatus; imperialista: (partidario de extender la do-
occallatus peccatis ánimus. minación de un estado sobre otro u otros por
medio de la fuerza) imperialista, ae m. Sin:
impenitente: impáenitens, entis. Sin: in malo imperialismi cúpidus, ávidus, studiosus, fau-
(vel in peccato) offirmatus; quem peccati tor; impérii fautor, cúpidus, cupidíssimus;
non páenitet. impérii amplificandi (dilatandi, propagandi)
cúpidus, ávidus, fautor // (quien practica una
impensadamente: inopinanter, inopinate, in- política -) principatūs ávidus; dominandi cú-
opinato, necopinato. Sin: praeter opinionem; pidus; imperiosi dominatus fautor // adj im-
inconsiderate; témere; inconsulto. periosus, imperiosíssimus, a, um. Uso: afán
-, imperiosíssima cupíditas; dictadura -, im-
impensado: inopinatus, a, um. Sin: inexspec- periosa dictatura; dominación -, imperiosíssi-
tatus. mus dominatus; voluntad -, imperiosíssima
voluntas // (perteneciente o relativo al impe-
imperativo: adj imperativus, a, um // sust rialismo) ad principatum vel ad imperiosum
modus imperativus // - categórico, imperati- dominatum spectans.
vum categóricum; offícii necéssitas.
imperialmente: imperiáliter. Sin: more im-
imperceptible: imperceptíbilis, e. Sin: levís- periali.
simus; tenuíssimus. Uso: - movimiento de los
labios, levíssimus labiorum motus. imperio: impérium, ii n. Uso: bajo el - de
Diocleciano, Diocletiano imperitante. Uso:
imperdible: (que no puede perderse) inamis- Santo -, Sanctum Impérium (Romanogermá-
síbilis, e // (alfiler de seguridad que forma nicum); en tiempo del Tercer -, témpore Tértii
una especie de broche) acus (-us f) fibulata. Impérii.

553
imperiosamente

imperiosamente: imperiose. Sin: cum impé- de impétigo) impetígine affectus vel laborans.
rio; imperiosi dómini more // fig arroganter.
Sin: elate; superbe. impétigo: impetīgo, gĭnis f.

imperioso: imperiosus, a, um. Sin: árrogans; implacable: implacábilis, e. Sin: inexpiábi-


elatus; ínsolens. lis. Uso: odio -, odium implacábile vel inex-
piábile.
impermeabilidad: immeabílitas, atis f.
implantar: institúere. Sin: constitúere; cón-
impermeabilización: immeábilem reddens dere.
intínctio. Sin: illítio immeabilitatem gignens.
implementar: effícere. Sin: ad effectum
impermeabilizar: immeábilem réddere vel perdúcere vel addúcere.
effícere.
implemento: instrumentum, i n. Uso: - agrí-
impermeable: (impenetrable al agua o a cola, instrumentum agreste vel agri.
otro líquido) impermeábilis, e. Sin: immeábi-
lis; intransmeábilis; impenetrábilis; impér- implicar: implicare. Sin: immiscere; invól-
vius; aquae impenetrábilis; non meábilis // vere; illigare; partícipem fácere (áliquem ali-
(sobretodo de tela impermeable) pluviale, is cúius rei); in (alicúius rei) societatem
n. Sin: vestis implúvia; immeábilis (vel non ascíscere.
meábilis) páenula vel lacerna; ímbribus im-
pérvia páenula vel lacerna; segestria, ae f. impluvio: implúvium, ii n.

imperscriptible: impraescriptíbilis, e. Sin: impolíticamente: impolítice. Sin: impolítica


qui (quae, quod) preaescribi non potest. ratione // (imprudentemente) imprudenter.
Sin: incivíliter; inurbane.
imperscrutable: inscrutábilis, e. Sin: im-
perscrutábilis; arcanus; incredíbilis; supra hu- impolítico: impolíticus vel non políticus.
manae mentis captum. Sin: a política abhorrens vel alienus // (im-
prudente) imprudens, entis. Sin: incivilis; in-
impersonal: impersonalis, e. Sin: imperso- urbanus; incállidus; a civili prudéntia alienus.
nativus. Uso: verbos -, verba impersonalia;
modo -, impersonalis modus (verborum). imponderabilidad: imponderabílitas, atis f.

impersonalidad: impersonálitas, atis f. imponderable: (que no puede pesarse, me-


dirse o precisarse) imponderábilis, e. Sin:
impersonalmente: impersonáliter. nullius pónderis; sine póndere; pónderis vel
momenti carens (-entis), expers (-ertis); qui
imperturbabilidad: imperturbátio, onis f. (quae, quod) expendi non potest. Uso: los -,
Sin: impassibílitas; aequálitas; tranquíllitas; imponderabília, ium npl; mínima momenta
v. ataraxia. (-orum npl).

impetiginoso: (concerniente o relativo al im- imponible: imponíbilis, e. Sin: obligationi


pétigo) impetiginosus, a, um // (que padece obnóxius.

554
impregnar

importación: (acción de importar) importá- imposibilidad: impossibílitas, atis f. Sin:


tio, onis f. Sin: invéctio, onis f // (cosas im- nulla potestas, facultas; quod fíeri non potest.
portadas) importatícia, orum npl. Sin:
merces (-ium fpl) adventíciae; res quae im- imposibilitado: impeditus, a, um. Sin: prae-
portantur; id quod importatur. peditus.

importado: importatus, a, um. Sin: invectus; imposible: impossíbilis, e. Sin: qui, quae,
illatus. quod fíeri non potest. Uso: es - que, nullo
pacto fieri potest ut ...; fíeri non potest ut ...
importador, ra: importator, oris m; importa-
trix, icis f. Sin: invector m; invectrix f. impostergable: indifferíbilis, e. Sin: dilatio-
nis impátiens; dilationem non patiens; qui
importancia: (lo que hace que una cosa sea (quae, quod) differri non potest; qui (quae,
considerable) momentum, i n. Sin: grávitas; quod) dilationem non récipit vel non pátitur.
pondus; vis; praestántia. Uso: - creciente,
momentum augescens; cosa de cierta -, res impostergablemente: nulla dilatione, prola-
alicúius momenti; cosa de grande -, res tione, prorogatione. Sin: sine dilatione; sine
magni momenti vel pónderis; cosa de má- ulla dilatione.
xima -, res máximi momenti; res summae
gravitatis; cosa de poca, mínima, ninguna -, impostor, ra: impostor, oris m; impostrix,
res parvi (vel levi), mínimi, nullīus momenti; icis f. Sin: deceptor, oris m; simulator, oris m;
- de un asunto, rei magnitudo; dar demasiada sycophanta vel sucophanta, ae m // adj fal-
- a algo, áliquid verbis nimis exaggerare; dar lax; falsídicus; falsíloquus.
mucha - a algo, álicui rei magnam vim (gra-
vitatem, praestántiam) tribúere // (autoridad, impracticabilidad: inviabílitas, atis f. Sin:
influencia) grávitas, atis f. Sin: auctóritas. inaccessibílitas; impenetrabílitas.
Uso: de (gran) -, magnus; de menor -, minor,
lévior; darse -, darse aires de gran -, ómnia impracticable: impérvius, a, um. Sin: ínvius;
contemptim gravique supercilio ágere; ser inaccessíbilis; inviábilis; áditu clausus. Uso:
persona de -, plúrimum pollere; summa auc- lugares -, loca impedita npl.
toritate (vel praestántiā) pollere; auctoritate
et gratiā valere. imprecación: (en sentido abstracto) exsecrá-
tio, onis f (alicúius rei) // (en sentido con-
importante: (que importa, considerable) creto) exsecramentum, i n. Sin: maledictum;
gravis, e. Sin: magnus. Uso: más -, pótior; dirae fpl vel dira npl. Uso: lanzar impreca-
muy -, máximus vel gravíssimus; ser -, valere ciones contra alguien, álicui diras vel dira
// (que tiene importancia o autoridad) gravis, precari vel imprecari; áliquem exsecrari vel
e. Sin: multae auctoritatis. devovere.

importar: importare. Sin: invéhere; introdú- impregnación: perfúsio, onis f.


cere.
impregnar: (áliqua re) imbúere. Sin: perfún-
importe: summa, ae f. Sin: prétii summa; dere; impraegnare; praegnantem fácere // im-
sumptus, us m. pregnarse de gramática, de música, de varios
errores, ímbui grammáticā, músicā, váriis

555
imprenta

erróribus. impresionable: mollis, e. Sin: qui (quae,


quod) fácile commovetur. Uso: ser -,
imprenta: (el arte de imprimir) ars typográ- facíllime commoveri.
phica. Sin: ars impressória vel librária; ars
gutenbergia(na) // (establecimiento donde se impresionante: ánimum cómmovens vel
imprime) typographēum, i n; typographéium, pérmovens.
ii n. Sin: officina typográphica vel librária;
domus preli; domus preli typográphici // (im- impresionar: commovere; movere; permo-
presión) impréssio, onis f. Uso: caracteres de vere. Sin: excitare; affícere; ánimum alicúius
-, typi, orum mpl; characteres, um mpl; litte- tángere, mollire, movere // impresionarse,
rarum notae vel formae; error de -, mendum (ácriter) commoveri // (- placas fotográficas)
typográphicum; pruebas de -, typorum colluminare. Sin: luce imprímere.
exemplária vel experimenta npl; fólia pro-
banda; páginae emendandae; relativo a la -, impresionismo: impressionismus, i m.
impressórius; dar a la -, typis imprímere vel
édere // (fig, lo que se publica impreso) impresionista: impressionista, ae mf. Sin:
scripta édita. Sin: scripta typis impressa. impressionismi studiosus, ássecla, fautor //
(relativo al impresionismo) impressionísti-
imprescindible: impraescindíbilis, e. Sin: cus, a, um; ad impressionismum pértinens.
qui (quae, quod) praetermitti non potest;
quod omitti non potest; a quo recédere non impreso: adj typis impressus, a, um. Sin:
póssumus. typis éditus, scriptus, exaratus // sust res typis
impressa. Sin: scriptum typis éditum, exara-
imprescriptible: impraescriptíbilis, e. Sin: tum, consignatum, mandatum; scriptum
qui (quae, quod) praescribi (vel vetustate in- praelo (prelo) éditum vel excusum. Uso: obra
firmari) non potest; praescriptioni non obnó- impresa, opus scriptóriā máchinā impressum;
xius. impresos, typis édita, vel scripta, vel im-
pressa.
impresión: (acción y efecto de imprimir) im-
préssio, onis f. Sin: typorum impréssio; v. impresor: (tipógrafo) impressor, oris m. Sin:
edición. Uso: belleza de -, typorum venustas typógraphus; ártifex librárius; librorum ópi-
// (obra impresa) liber typis impressus vel fex vel ártifex; librárius officinator; excusor;
exscriptus; opus typis exscriptum // (marca typotheta, ae m; typográphicae (vel libráriae)
que una cosa deja en otra) signum, i n. Sin: officinae ópifex. Uso: - de moneda, excusor
nota; impréssio; incísio. Uso: - dactilar o di- argentárius; relativo al -, excusórius // (dueño
gital, digitalis impréssio vel incísio; signum de una imprenta) typográphicae (vel librá-
dígiti (vel digitorum); dactylogramma, ătis riae) officinae dóminus vel possessor.
(dat y abl pl -is) n; impresiones en el ánimo,
ánimi impressiones // (fig, movimiento que impresora: impressórium, ii n. Sin. máchina
las cosas causan en el ánimo) (ánimi) com- impressória. Uso: - de computadora, instru-
mótio, onis f. Uso: - suave, terrible, suavis, mentum pressórium elaboratórii electrónici.
terríbilis ánimi commótio.
imprevisible: impraevisíbilis, e. Sin: non
impresionabilidad: mollítia, ae f; mollíties, ante visíbilis; qui (quae, quod) praevideri non
ēi f. Sin: ánimi mollítia; facílitas; flexibílitas. potest.

556
impuesto

imprevisto: inopinatus; necopinatus, a, um. inenuntiábilis; ineloquílibis; impossíbilis


Sin: inexpectatus; haud exspectatus; inspera- dictu.
tus; non praevisus.
improrrogable: improrogábilis, e ; non pro-
imprimátur: vénia typis imprimendi. rogábilis. Sin: (qui, quae, quod) prorogari
(vel differri) nequit.
imprimir: (estampar o dejar huella por
medio de la presión) imprímere. Sin: inscúl- improrrogablemente: improrogabíliter. Sin:
pere; inscríbere (áliquid in áliqua re) // (dar a sine dilatione vel prorogatione; nulla dila-
la prensa los escritos para su publicación) tione vel prorogatione.
typis mandare. Sin: prelo subícere vel súb-
dere // (publicar, editar) (librum) imprímere. improvisación: extemporálitas, atis f // (obra
Sin: excúdere; typis vel prelo imprímere, cú- improvisada) súbita vel repentina áctio; res
dere, excúdere, édere, exarare, gutenbérgia improvisa, subitária, inopinata; factum súbi-
arte exarare. Uso: página impresa, página tum // (discurso improvisado) súbita vel ex-
typis impressa // (fig, fijar algún afecto, idea, temporalis orátio. Sin: subitária díctio.
etc.) infígere (áliquid in áliqua re, vel álicui).
Sin: inculcare áliquid; in ánimum imprímere. improvisado: improvisus, a, um. Sin: extem-
Uso: impreso en la memoria, in memoria pó- poralis; subitárius; repentinus ac fortuītus.
situs atque infixus; impreso en la misma na-
turaleza, in ipsa natura infixus; quedar improvisador: (que improvisa) extempora-
impreso en el ánimo, in ánimo insídere // (co- lis, e. Sin: extemporáneus; ex témpore agens;
municar) - un movimiento a algo, áliquid im- ad extemporalitatem fácilis vel promptus.
péllere. Uso: quien compone de repente versos, qui
versus ex témpore facit vel fundit; quien com-
improcedencia: vánitas, atis f. Sin: lévitas; pone de repente discursos, ex témpore dicens
inánitas; futílitas; vacúitas // (falta de dere- (-entis); súbito dicens; dictor extemporalis,
cho) repugnántia contra quaestionem iudiciá- subitárius.
riam.
improvisar: (hacer una cosa de pronto, sin
improcedente: vanus, a, um. Sin: fútilis; estudio ni preparación) súbito ágere vel fá-
inanis; carens fundamento; fútili fundamento cere // (hacer de ese modo discursos, poesías,
innisus // (no conforme a derecho) quaestioni etc) súbito dícere vel loqui. Sin: ex improviso
iudiciáriae repugnans. vel ex témpore dícere. Uso: - versos, poemas,
versus, cármina extemporáliter (vel ex tém-
improductividad: infructuósitas, atis f. Sin: pore, vel ex improviso) fúndere, pángere,
infecúnditas; sterílitas; inánitas; nulla frúc- scríbere // (preparar en poco tiempo algo)
tuum efféctio. Uso: - económica, sterílitas oe- áliquid ex témpore parare. Uso: - un al-
conómica. muerzo, un banquete, extemporale prándium,
convívium expedire; - una fiesta, festivum
improductivo: infecundus, a, um. Sin: in- festinare diem.
fructuosus, inanis, stérilis; frúctibus carens;
non fructíficans; oeconómice stérilis. impuesto: vectīgal, alis n. Sin: tributum;
taxa. Uso: - adicional, accéssio (-onis f); - au-
impronunciable: impronuntiábilis, e. Sin: tomotor, vectigal autocinéticum; - comple-

557
impugnable

mentario, completivum tributum; - directo, f; infitiator m; infitiatrix f.


tributum; tributum directum; - eclesiástico,
vectigal vel ánnuum tributum ecclesiásticum; impugnante: impugnans, antis. Sin: impug-
- extraordinario, indíctio (-onis f); - fijo, sti- natórius.
péndium; - indirecto, vectigal; tributum indi-
rectum; - personal, tributum viritim impulsividad: impulsívitas, atis f. Sin: im-
impósitum; tributum in cápita síngula; - pú- púlsio; impulsus, us m; veheméntia incon-
blicos, pública, orum npl; - suplementario, sulta. Uso: por -, impulsione.
additícium tributum; - telefónico, taxa tele-
phónica; - unitario, taxa unitária vel elemen- impulsivo: impulsivus, a, um. Sin: dévius;
tária // - de estadía, commorationis taxa; - de inconsultus.
ingreso, áditūs taxa; - del timbre, pro público
sigillo taxa; - en dinero, stipéndium; - sobre impulso: (acción y efecto de impeler o im-
los bienes heredados, - sobre herencias, - pulsar) impulsus, us m. Sin: impúlsio, onis f;
sobre las sucesiones, tributum ex hereditate; appulsus, us m; incitátio, mótio, permótio,
- sobre inmuebles, tributum; - sobre los pas- onis f. Uso: - eléctrico, eléctricus ictus (-us
tos públicos, vectigal ex scriptura; - sobre la m); - misionero, impulsus missionalis; dar - a
renta, ex provéntibus vectigal // cobrador, re- algo, álicui rei favere; áliquid impéllere vel
caudador de impuestos, apodecta, ae m; tri- promovere; sentir el - de algo, áliqua re mo-
butorum procurator vel exactor; exención de veri vel impelli // (instigación, sugestión) im-
los -, tributorum immúnitas; exento de -, (tri- pulsus, us m. Sin: impúlsio (ad áliquid);
butorum) immunis vel expers (-ertis); vácuus instinctus (-us m); stímulus. Uso: por - de al-
a tributis; oficina de -, offícium fiscale; sujeto guien, impulsu (vel instinctu) alicúius; por mi
a -, tributárius vel vectigalis // cobrar, recau- -, impulso meo; por propio -, ultro; meā, tuā,
dar, exigir, hacer pagar los -, tributa (vectigá- suā, etc., sponte // Mec pressura, ae f.
lia, stipéndia) exígere; disminuir, rebajar los
-, tributa temperare; establecer un - anual, impulsor: impulsor, oris m.
pecúniam in síngulos annos imperare; eximir
a uno de un -, tributo (vectigali, stipéndio) imputabilidad: imputabílitas, atis f.
áliquem liberare; pagar un -, tributum pén-
dere, ferre, conferre; vectigal sólvere, pén- inabordabilidad: inaccessibílitas, atis f.
dere, pensitare; suprimir un -, vectigal
abrogare. inabordable: inaccessíbilis, e. Sin: inadíbi-
lis; ínvius; impérvius; áditu carens vel diffíci-
impugnable: impugnábilis, e. Sin: confutan- lis.
dus; improbandus; reprobandus; qui (quae,
quod) impugnari potest. inabrogable: inabrogábilis, e. Sin: irrevocá-
bilis; abrogationem non pátiens; qui (quae,
impugnación: impugnátio, onis f. quod) abrogari non potest.

impugnado: impugnatus vel oppugnatus, a, inaccesibilidad, v. inabordabilidad.


um. Sin: repulsus; negatus; recusatus.
inaccesible, v. inabordable.
impugnador, ra: impugnator, oris m; impug-
natrix, icis f. Sin: oppugnator m; oppugnatrix inacción: inértia, ae f.

558
inaugurado

inaceptable: inacceptábilis vel inacceptíbilis. stábilis.


Sin: reiciendus; exprobandus.
inamovilidad: inamovibílitas, atis f. Sin: per-
inaceptablemente: inacceptabíliter. petúitas (-atis f).

inactividad: inactuósitas, atis f. inanimado: inanimatus, a, um. Sin: ináni-


mus; inánimis, e; ánimā carens. Uso: los
inactivo: inactivus, a, um. Sin: inactuosus. seres - y los animados, inánima et animata.

inadaptabilidad: inaptabílitas, atis f. Sin: in- inapagable: inexplébilis, e. Sin: insatiábilis.


conveniéntia.
inapelable: inappellábilis, e. Sin: appella-
inadaptable: inaptábilis, e. Sin: inconvé- tione remota; sine provocatione; haud provo-
niens, entis. cábilis vel provocandus.

inadaptado: non idóneus. Sin: non aptus. inapetencia: inappeténtia, ae f. Sin: cibi fas-
tídium vel satíetas.
inadecuado: inadaequatus vel non adaequa-
tus, a, um. Sin: haud cóngruens; impar; non inaplicabilidad: inapplicabílitas, atis f.
respondens.
inaplicable: inapplicábilis, e. Sin: non appli-
inadvertencia: inconsiderántia, ae f. Sin: ne- cábilis; non aptus ; non idóneus.
glegéntia; incúria. Uso: por -, inconsiderate;
inconsulte; témere; imprudenter; per impru- inapreciable: inaestimábilis, e.
déntiam; por pura -, témere ac nulla ratione;
témere ac nullo consílio; casu et témere; té- inaprensible: inapprehensíbilis, e. Sin: non
mere ac fortuíto; inconsulte ac témere. apprehensíbilis; apprehensu diffícilis // (fig
que no se puede captar por demasiado sutil)
inadvertidamente: (por inadvertencia) v. in- inintelligíbilis, e. Sin: incomprehensíbilis.
advertencia // (descuidadamente) neglegen-
ter. Sin: incurate; incuriose. inasible: imprensíbilis, e. Sin: effúgiens;
evanescens; qui (quae, quod) comprehendi (=
inafectado: inaffectatus, a, um. ser agarrado) vel intéllegi (= ser compren-
dido) non potest.
inagotable: inexhauríbilis, e.
inaudito: (nunca oído) inauditus, a, um. Sin:
inajenable o inalienable: inalienábilis, e. novus; inauditus ac novus // (fig, monstruoso,
Sin: alienationi non obnóxius; qui (quae, extremadamente vituperable) infandus, a,
quod) abalienari nequit vel non potest. um. Sin: nefandus; exsecrandus.

inalámbrico: sine filo vel filis. inauguración: inaugurátio, onis f. Sin: ins-
taurátio; inítium; princípium; dedicátio.
inalienabilidad: inalienabílitas, atis f.
inaugurado: inauguratus, a, um. Sin: auspi-
inamovible: inamovíbilis, e. Sin: perpétuus; catus; ínitus, inceptus; instauratus.

559
inaugural

inaugural: inauguralis, e. Sin: aditialis; in- dare // (fig, lisonjear) adulari áliquem vel áli-
augurativus; auspicalis. Uso: sesión -, aus- cui. Sin: assentari vel blandiri álicui; áliquem
picalis séssio. nimis laudare; áliquem láudibus extóllere;
áliquem ad caelum efferre; áliquem ad astra
inaugurar: inaugurare. Sin: auspicari; incho- (vel ad sídera) tóllere.
are, inire, initiare, incípere; instaurare; dedi-
care. Uso: inauguró la sesión parlamentaria, incensario: turíbulum, i n. Sin: incensórium;
sessionem parlamenti inauguravit. acerra; thymiatérium; turárium vas. Uso: agi-
tar el -, turíbulum concútere; golpe doble de
inauténtico: inauthénticus, a, um. -, turíbuli ductus (-us m) cum dúplici ictu;
golpe sencillo de -, turíbuli ductus cum sím-
inaveriguable: non indagábilis, e. Sin: non plici (vel único) ictu.
confirmábilis; incertus; non certus.
incertidumbre: Fís, principio de -, rátio in-
incansable: indefessus, a, um. Sin: indefati- determinationis.
gábilis; indefatigatus.
incidental: Der íncidens, entis. Sin: interiec-
incapacidad: incapácitas, atis f. Sin: inhabí- tus, interpósitus, interlocutórius, a, um. Uso:
litas; ineptitudo; imperítia. proposición -, interiectio (-onis f).

incapacitado: íncapax, acis. Sin: inhábilis; incidentalmente o incidentemente: inciden-


ineptus; haud capax; non idóneus. táliter. Sin: óbiter; accessórie; casu; forte;
fortuíto; data occasione.
incendiario: incendiárius, a, um.
incienso: incensum, i n. Sin: tus, turis n;
incendio: incéndium, ii n. Uso: - intencional, thymiama, ătis n. Uso: altar del -, altare in-
incéndium consulto conflatum vel effectum. censi vel thymiámatis.

incensación: turificátio, onis f. Sin: turis in- incisivo: incisórius, a, um.


cénsio, suffimen (-mĭnis n), suffimentum;
thymiámatis combústio, suffimentum; turis inciso: Gram incisum, i n. Sin: interiéctio;
honor álicui tributus // (fig, adulación) adulá- interpósita enuntiátio.
tio, onis f. Sin: assentátio; laus assentatrix,
ficta, immoderata. incivil: incivilis, e. Sin: incultus; rústicus;
rudis; inhumanus; inurbanus.
incensada: (cada uno de los movimientos del
incensario en el acto de incensar) turíbuli incivilidad: incivílitas, atis f. Sin: rustícitas;
ictus (-us m) // (fig, adulación, lisonja) v. in- inhumánitas; inurbánitas.
censación.
incivilizado, v. incivil.
incensar: turificare; turificari. Sin: incensum
adolere álicui vel álicui rei; tus dare (vel of- inclasificable: enormis, e. Sin: descriptioni
ferre) álicui vel álicui rei; turis honorem áli- abhorrens; a descriptione abhorrens.
cui (vel álicui rei) tribúere; ture áliquem (vel
áliquid) suffire. Uso: - el altar, arae incensum inclinación: (acción y efecto de inclinar o in-

560
incompetente

clinarse) inclinátio, onis f // (fig, disposición, nómine iter fácere.


tendencia natural a alguna cosa) propénsio
vel inclinátio ad + ac. Sin: ánimi vel volunta- incoherencia: inconsequéntia, ae f. Sin: ín-
tis inclinátio ad + ac; stúdium alicúius rei. congruens iudícium vel senténtia.
Uso: - buena, mala, bona, mala índoles; - a la
elocuencia, índoles ad dicendum; - a los es- incoloro: íncolor, oris Sin: coloris expers;
tudios, propénsio ad doctrinae stúdium; - a colore destitutus.
los estudios literarios, propénsio ad littera-
rum stúdium; - natural a la virtud, ad virtu- incombustibilidad: incombustibílitas, atis f.
tem índoles // tener - a algo, stúdio alicúius
rei teneri; ad áliquid propensum (vel procli- incombustible: incombustíbilis, e. Sin: ígni-
vem) esse; no tener ninguna - a una cosa, bus vel flammis inviolábilis; flammae vel igni
ánimo alieno (vel averso) esse ab áliqua re. non obnóxius; igni vel ígnibus impérvius; us-
tionis expers; ab ustione immunis; qui (quae,
inclusa: brephotrophīum, ii n; brephotro- quod) uri non potest (vel póterat, etc.); qui
phēum, i n. Sin: domus infántium exposito- (quae, quod) ignem non cóncipit. Uso: ser -,
rum. ígnibus non absumi, non cónfici; igni resís-
tere.
inclusero, v. expósito.
incompatibilidad: incompatibílitas, atis f.
inclusivo: comprehensivus, a, um. Sin: inclu- Sin: repugnántia; discrepántia; dissénsio.
dens; comprehendens. Uso: - de cosas, de naturaleza, de carácter,
repugnántia rerum, naturae, ingénii; - entre
incoativo: incohativus, a, um. algunos sobre algo, dissénsio inter áliquos de
áliqua re.
incoercible: incoërcíbilis, e. Sin: irrefrenábi-
lis; incohíbilis; infrenis; effrenis; effrenus; incompatible: incompatíbilis,e. Sin: díscre-
infrenus; coërcitionis impatiens. pans; incóngruens; inconvéniens; pugnans;
repugnans álicui rei; repugnans contra áli-
incógnita: Mat incógnitum, i n // fig áliquid quid; abhorrens (ab) áliqua re; abhorrens áli-
incógnitum. Sin: res incógnita, dúbia, incerta. cui rei. Uso: cosas -, inter se repugnántia,
Uso: es una -, áliquid non apparet vel non contrária; res inter se abhorrentes; ser -, re-
constat (no se ve); áliquid intéllegi non potest pugnare, dissentire; ser del todo - con algo,
(no se puede entender); áliquid próspici vel máxime repugnare álicui rei.
praevideri non potest (no se puede prever).
incompetencia: (falta de aptitud para algo)
incógnito: incógnitus, a, um. Sin: ignotus; insciéntia, ae f. Sin: inscítia; imperítia (alicú-
ignoratus; ábditus; latens, entis. Uso: de -, ius rei) // (falta de jurisdicción) nullum ius;
ómnibus ignotus; nullo sciente; dejar el -, nulla potestas, auctóritas, facultas, iurisdíctio
(álicui) quis (vel quae ...) sim (sis, sit ...) ape- (in áliqua re, contra áliquem, contra áliquid);
rire vel detégere; palam iam quis (vel quae ...) iurisdictionis defectus (-us m); nullum ius iu-
sim (sis, sit ...) ferre; guardar el -, dissimulare dicandi vel cognoscendi de áliqua re. Uso: -
quis (vel quae ...) sim (sis, sit ...); dissimulare de un juez, nulla iúdicis legítima potestas.
nomen (meum, tuum ...); viajar de -, áliquam
regionem nullo sciente pervagari; sub alieno incompetente: (falto de aptitud para algo)

561
incompleto

imperitus vel ignarus (alicúius rei); non in- incondicionado: non condicionatus. Sin:
téllegens (in áliqua re vel alicúius rei); rudis sine condicione; condicionum expers.
(ad áliquid, in áliqua re, áliqua re, alicúius
rei) // (falto de jurisdicción) non legítimus. incondicional: absolutus, a, um. Sin: sine
Sin: iuris (vel facultatis, vel potestatis) ex- ulla condicione. Uso: donación -, vera et ab-
pers ; non aptus ad statuendum de áliqua re. soluta donátio; respeto -, sine ulla condicione
Uso: ser - acerca de algo, potestatem vel ius reveréntia.
non habere áliquid faciendi.
incondicionalmente: absolute. Sin: sine ulla
incompleto: incompletus, a, um Sin: imper- condicione; pure et simplíciter.
fectus; mútilus; truncus.
inconfesable: infandus, a, um. Sin: nefandus;
incomprendido: (no comprendido) incom- tacendus; non revelandus.
prehensus, a, um. Sin: haud comprehensus;
non intellectus; obscurus; occultus // (de per- inconfundible: inconfundíbilis, e. Sin: sin-
sona cuyo mérito no ha sido apreciado) non gularis.
satis probatus. Sin: minoris hábitus.
incongruencia: incongruéntia, ae f. Sin: in-
incomprensible: incomprehensíbilis, e. Sin: cohaeréntia; inconveniéntia; disconveniéntia;
inaccessíbilis; inintelligíbilis. inconsequéntia.

incomprensión: (falta de comprensión) in- incongruo: incóngruus, a, um. Sin: incón-


tellegendi imperítia // (falsa interpretación) gruens; inconvéniens; inconsentáneus; incón-
prava interpretátio // (fig, inquina) invídia, ae sequens.
f . Sin: nulla indulgéntia.
inconmensurabilidad: immensurabílitas,
incomunicabilidad: incommunicabílitas, atis f.
atis f. Sin: nulla communicátio.
inconmensurable: immensurábilis, e. Sin:
incomunicable. incommunicábilis, e. immensus.

incomunicación: incommunicátio, onis f. inconsciencia: (estado en que el individuo no


se da cuenta del alcance de sus palabras o
incomunicado: estar - (en segregación celu- acciones) insciéntia, ae f. Sin: inscítia;
lar) in cella ab ómnibus segregatum detineri; nesciéntia; ignorátio; ignorántia // (falta de
in vínculis vel in custódia detineri segrega- conciencia) inconsciéntia, ae f // (dicho o
tum ab ómnibus. hecho irreflexivos, imprudentes) inconside-
rántia, ae f. Sin: inconsiderátio; imprudéntia;
inconciliable: inconciliábilis, e. Sin: incom- teméritas.
patíbilis; insociábilis; inconvéniens. Uso: ser
-, non cohaerere; non congrúere; discordare; inconsciente: (no consciente) incónscius, a,
repugnare. um Sin: ínsciens; ínscius; néscius; haud ani-
madvertens, séntiens, intéllegens; ignarus //
inconcluso: inconfectus, a, um. Sin: infectus; (irreflexivo) inconsideratus, a, um. Sin: in-
imperfectus. consultus; ímprudens; incautus // (en psicoa-

562
incorrección

nálisis) adj subliminaris; irrationalis; extra incontrolable: irregíbilis, e. Sin: irrefrenábi-


consciéntiam; infra consciéntiae limen; sust lis.
incónscium, ii n; recóndita ánimi pars; ánimi
profundum vel secretum; imus ánimus. incontrolado: infrenatus, a, um. Sin: incon-
sideratus; incogitatus; impetuosus.
inconscientemente: incónscie. Sin: inscien-
ter; ínscie; nulla consciéntia. incontrovertible: incontradicíbilis, e. Sin:
irrefutábilis; indubitábilis; indúbius.
inconsideración: inconsiderátio, onis f. Sin:
inconsiderántia; imprudéntia; teméritas. inconveniencia: (desconveniencia) inconve-
niéntia, ae f. Sin: disconveniéntia; incon-
inconsideradamente: inconsiderate. Sin: in- gruéntia // (despropósito) importune (vel
consulte; imprudenter; incaute; témere. rústice, vel indecore) dictum vel factum.

inconsiderado: inconsideratus, a, um. Sin: inconveniente: adj inconvéniens, entis. Sin :


inconsultus; imprūdens; incautus; temerárius. disconvéniens; inconsentáneus; incónse-
quens; incóngruus // (impedimento) impedi-
inconsistencia: lévitas, atis f. Sin: inánitas. mentum, i n. Sin: obstáculum; offendículum
// (daño) damnum, i n. Sin: nocumentum;
inconsistente: inanis, e. Sin: nugatórius; nu- detrimentum.
galis; ténuis; nullīus momenti.
incorporación: incorporátio, onis f. Sin: in-
inconstitucional: inconstitutionalis, e. Sin: sértio; aggregátio. Uso: - de Bulgaria y Ru-
non legítimus; constitutioni incóngruens, in- menia a la Unión Europea, adiúnctio
consentáneus; contrárius; formae civitatis re- Bulgáriae et Dacoromániae ad Unionem Eu-
pugnans; primáriae (rei públicae) legi ropaeam.
discors; cum primária (rei públicae) lege dis-
cors vel díscrepans; institutis vel formae rei incorporado: incorporatus, a, um. Sin: ascī-
públicae non convéniens. tus; cooptatus.

inconstitucionalidad: inconstitutionálitas, incorporar: incorporare. Sin: insérere; ag-


atis f. Sin: constitutioni contraríetas; a cons- gregare; associare; unire.
titutione discrepántia; formae civitatis repug-
nántia. incorporeidad: incorporálitas, atis f. Sin:
spiritalis natura vel substántia.
inconsulto: inconsultus, a, um. Sin: impru-
dens; inconsideratus; incautus; incogitatus; incorpóreo: incorpóreus, a, um. Sin: incor-
praeceps (-cípitis). poralis; immaterialis; spiritualis; córpore ex-
pers vel vacans; sine córpore; nullo cum
incontable: innumerábilis, e. Sin: haud com- córpore. Uso: ser -, sine córpore esse; cór-
putábilis. pore carere vel vacare; córpore expertum
esse.
incontenible: incohíbilis, e. Sin: intemperá-
bilis; haud moderábilis. incorrección: mendósitas, atis f. Sin: men-
dum; menda. Uso: - gramatical, sermonis ví-

563
incorrecto

tium; soloecismus. incubación: incubátio, onis f. Sin: incúbitus,


us m; pullátio, onis f; fotus, us m. Uso: - ar-
incorrecto: mendosus, a, um. Uso: costum- tificial, artificiosa incubátio; - de una enfer-
bres -, mendosi mores. medad, morbi incubátio; morbus conceptus;
morbi maturescéntia; occultus morbi pro-
incorregible: incorrigíbilis, e. Sin: inemen- gressus; morbus nondum manifestus.
dábilis; non emendábilis; emendationis ex-
pers; cui desperata est emendátio. incubador: incubitórius, a, um.

incorrupción: incorrúptio, onis f. Sin: inté- incubadora: incubatrix, icis f. Sin: incuba-
gritas. tionis cella; artificiosae incubationis appara-
tus.
incorruptamente: incorrupte.
incubar: (ova) incubare.
incorruptibilidad: incorruptibílitas, atis f.
Sin: incorruptum manere; non corrumpi // inculto: (de lugares) incultus, a, um. Uso: ser
fig intégritas; innocéntia. -, cultu vacare // (de personas) incultus. Sin:
indoctus; rudis // (de estilo) incomptus, a,
incorruptible: incorruptíbilis, e. Sin: qui um. Sin: hórridus.
(quae, quod) corrumpi nequit; qui corrumpi
non potest // (fig, que no se puede o es muy incultura: inhumánitas, atis f. Sin: incultus,
difícil de pervertir) ínteger, gra, grum. Sin: us m; rustícitas; rúditas; doctrinae caréntia.
sanctíssimus. Uso: juez -, iudex sanctíssimus.
inculturación: inculturátio, onis f. Sin: alie-
incorrupto: (que está sin corromperse) in- nae culturae adéptio, assúmptio; alterīus cul-
corruptus, a, um // (fig, no dañado ni perver- tus adéptio; in mores accommodátio, in
tido) ínteger, gra, grum. Sin: ínnocens; cultum insértio.
intactus; illibatus.
inculturar: inculturationem perágere.
incredulidad: incredúlitas, atis f. Sin: impí-
etas. incumbencia: munus, nĕris n. Sin: offícium;
negótium.
incrédulo: incrédulus, a, um. Sin: non cré-
dulus; scépticus; ímpius. incumplido: incompletus, a, um. Sin: infec-
tus; haud solutus; nondum absolutus.
increíble: incredíbilis, e. Sin: inenarrábilis;
extra fidem; fidem excedens vel súperans. incumplimiento: inobservántia, ae f. Sin:
promissi desértio; a promissione deféctio.
increíblemente: incredibíliter.
incunable: incunábulum, i n. Sin: incunábula
incremento: incrementum, i n. Uso: - demo- typográphica npl; typográphicae artis primór-
gráfico, incrementum demográphicum, natá- dia npl.
lium, natorum; densatus cívium (vel
incolarum) númerus; - económico, rei oeco- incurable: incurábilis, e. Sin: insanábilis;
nómicae incrementum. immedicábilis; non sanábilis.

564
independencia

incursión: incúrsio, onis f. Sin: incursus, us indefinido: indefinitus, a, um.


m; irrúptio. Uso: - aérea, aérius vel aéreus
incursus; incúrsio aéria; incúrsio aëroplano- indeformable: indeformábilis, e. Sin: inde-
rum; - aéreas de aviones enemigos, incursus pravábilis.
aérii aëroplanorum hostílium; - fulmínea, in-
cúrsio fulmínea; - terroristas, incursiones tro- indehiscente: indehescens, entis.
mocratarum more; hacer incursiones en
territorio enemigo, incursiones (vel incursus, indeleble: indelébilis, e.
vel irruptiones) fácere in fines hóstium.
indelegable: indelegábilis, e.
indagación: indagátio, onis f. Sin: indago,
gĭnis f; investigátio; pervestigátio; inquisítio. indelicadeza: inurbánitas, atis f. Sin: illiberá-
litas; nulla reveréntia.
indebido: (no obligatorio ni exigible) indébi-
tus, a, um. Sin: imméritus; gratuíto concessus indelicado: inurbanus, a, um. Sin: illiberalis;
// (ilícito) illícitus, a, um. Sin: non legítimus. parum réverens.

indeclinable: Gram indeclinábilis, e. indemnidad: indémnitas, atis f.

indefectibilidad: indefectibílitas, atis f. Sin: indemnización: indemnátio, onis f. Sin:


íntegra perpetúitas vel perénnitas; indeficién- damni compensátio; solútio compensativa.
tia; aeternum (vel perpétuum, vel certum)
esse. indemnizar: damnum compensare, sarcire,
resarcire, sólvere.
indefectible: (que no puede dejar de ser) in-
defectíbilis, e. Sin: indefíciens; numquam de- indemostrable: indemostrábilis, e.
fíciens; numquam defuturus; indésinens;
intérminus; inexstinguíbilis; perennis; incon- independencia: independéntia, ae f. Sin: li-
sumptíbilis; non periturus; numquam casurus bertas; nulla obnoxíetas. Uso: - civil, civilis
// (que no puede faltar) certus, a, um. Uso: libertas; - nacional, independéntia nationalis;
plazo -, certa dies. - política, in re pública administranda sui
iuris esse; - de carácter, - de espíritu, libertas
indefectiblemente: (de modo que no puede ingénii; liber ánimus; líbera voluntas; - de
dejar de ser) indeficienter. Sin: indesinenter; juicio, suo iudício uti; - de la justicia, iuris-
perpétuo; in perpétuum; sine intermissione; díctio líbera; - de lenguaje, summa libertas in
sine fine // (de modo que no puede faltar) oratione // declaración de -, declarátio inde-
certe; certo. Sin: procul dúbio; haud dúbie; pendéntiae; espíritu de -, oboediendi fasti-
indubitabíliter. Uso: vendrá -, certo (vel haud dium; cuiusvis disciplinae recusátio; guerra
dúbie) veniet. de -, bellum pro libertate tuenda (si se trata
de mantenerla) vel recuperanda (si se trata
indefendible: indefensíbilis. Sin: non defen- de recobrarla); - del País Vasco o Euskadi,
síbilis. independéntia Vascóniae // conseguir, con-
quistar su -, se in libertatem vindicare; parare
indefinible: indefiníbilis, e. sibi libertatem; conseguir la - de alguien, áli-
quem in libertatem vindicare; conservar la -,

565
independentismo

servare libertatem; defender la -, libertatem indestructibilidad: inexstinguibílitas, atis f.


deféndere vel tueri; gozar de -, esse sui iuris, Sin: indefectibílitas; immortálitas; condício
sui iudícii, sui arbítrii; líbere se gérere; ha- indelébilis.
blar con -, ore líbero loqui; no tener -, iuris
alicúius esse; alicúius iuri esse obnóxium; indestructible: indelébilis, e. Sin: perennis.
perder la -, álicui obnóxium fíeri; quitar la -
a alguien, álicui libertatem erípere; reclamar indeterminable: indeterminábilis, e.
plena -, plenam independéntiam flagitare;
tener -, sui iuris esse; suo (próprio) iure ví- indeterminación: indeterminátio, onis f. Sin:
vere. indefinítio; haesitátio; titubátio; fluctuátio;
dubitátio.
independentismo: stúdium obnoxietatis abo-
lendae vel auferendae. Sin: stúdium suis iúri- indeterminado: indeterminatus, a, um. Sin:
bus vivendi. indefinitus.

independiente: non obnóxius. Sin: liber; sui indeterminismo: indeterminismus, i m. Sin:


iuris (gen). acrísia.

independientemente: independenter (ab áli- indeterminista: indeterminista, ae m.


qua re). Sin: líbere; solute; per se; per se
ipsum; ad suum arbítrium. Uso: - del deber, India: India, ae f.
misso offício; - de esta circunstancia, citra
hunc casum; - de la utilidad, separata utili- indiana: índica, ae f. Sin: tela índica; linum
tate; proceder - de algo, neglégere, omíttere, índicum; téxtile vel textum índicum.
praetermíttere áliquid; la virtud debe ser
apreciada - de la fortuna, per se virtus sine indianismo: (modismo) indismus, i m. Sin:
fortuna ponderanda est; valuar algo - de toda locútio índica // (ciencia de la lengua y civi-
otra consideración, áliquid per se ipsum aes- lización indias) indiológia sive -logīa, ae f.
timare.
indianista: indiólogus, i m.
independista: sust fautor obnoxietatis abo-
lendae vel auferendae. Sin: fautor suis iúribus indiano: índicus, a, um. Sin: indus; india-
vivendi facultatis // adj próprius stúdii obno- nus.
xietatis auferendae.
indicador: index, dĭcis mf. Sin: indículus;
inderogable: inderogábilis, e. Sin: irrevocá- signum. Uso: - de camino, signum viárium;
bilis. Tecnol, - del color de la cinta, clavícula colo-
ris táeniae; - de espacios, spatiorum indícu-
indescifrable: ininterpretábilis, e. Sin: inex- lus; - de funcionamiento, index operationis;
planábilis; inexplicábilis; inintelligíbilis. - de incendios, index incendiorum // adj ag-
nitionalis, e. Uso: cartelito -, schédula agni-
indescriptible: inenarrábilis, e. Sin: indicí- tionalis; dato -, elementum agnitionale.
bilis; ineffábilis; supra quam dici vel enarrari
potest. indicativo: adj indicativus, a, um. Sin: indica-
tórius // sust Ling, modus (-i m) indicativus.

566
indigesto

índice: index, dĭcis mf. Uso: - alfabético, mine // (con indiferencia) indifferenter. Sin:
index alphabéticus; index in lítteram vel in neglegenter // (con frialdad) frígide.
lítteras digestus; index litterarum órdine ex-
plicatus; - analítico, general, sistemático, indiferentismo: indifferentismus, i m. Sin:
index analýticus, generalis, systemáticus; - lentitudo ánimi indifferentis. Uso: - político,
bibliográfico, index librorum qui inspecti religioso, indifferentismus políticus, religio-
sunt; - onomástico, nóminum index; - de au- sus.
diencia (de Radio/TV), index audiéntium; -
de materias, index rerum (quae pertractan- indiferentista: indifferentista, ae m. Sin: in-
tur); - de voces, de vocablos, nominum vel differentismi fautor vel sectator.
vocabulorum index.
indígena: adj indígenus, a, um; indígena, ae
índico, v. indiano. mf y n. Sin: vernáculus; nostras, atis mf y n.
Uso: bebida -, indígena pótio; buey -, bos in-
indiferencia: (frialdad, insensibilidad) len- dígenus; clero -, clerus indígena vel indíge-
titudo, dĭnis f. Sin: ánimus frígidus vel durus nus; clerus ex indígenis delectus; gallinas -,
// (incuria) neglegéntia, ae f. Sin: incúria. gallinae nostrates vel vernáculi géneris; len-
Uso: - religiosa, neglegéntia religionis vel gua -, sermo vernáculus; palabras -, verba
divini cultus; ad quámlibet religionis formam nostrátia; vino -, indígena vinum // sust indí-
se aeque habere, vel se aeque movere. gena, ae mf; indígenus, i m. Sin: aborigo,
gĭnis m; autóchthonus; autochthon, ŏnis m.
indiferenciado: indiscretus, a, um. Uso: poblaciones -, aborígines vel aboríge-
nes, um mpl; productos -, doméstica, orum
indiferente: (que no presenta motivo de pre- npl.
ferencia) indífferens, entis. Uso: sílaba -,
sýllaba indífferens // (no determinado por sí indigerible: (que no se puede digerir) indige-
a una cosa más que a otra) indífferens. Uso: ríbilis, e // (de muy difícil digestión) diffícilis
- acerca de la comida, indífferens circa vic- concoctu // fig intolerábilis, e.
tum; ser, mantenerse -, in neutram partem
moveri vel inclinari // (despreocupado) incu- indigestible: indigestíbilis, e; v. indigerible.
riosus, a, um (alicúius rei, áliqua re, in áliqua
re). Sin: néglegens (alicúius rei, in áliqua re, indigestión: indigéstio, onis f. Sin: indiges-
in áliquem, in áliquid). Uso: - a los valores tus, us m; crúditas; cruditátio; mala concóc-
espirituales, bonorum ánimi incuriosus; - tio. Uso: morir de -, cruditate mori; tengo una
ante las vicisitudes del mundo, incuriosus vi- -, est mihi stómachus vitiatus.
cissitúdinum humanarum; - en materia de
religión, circa religionem néglegens // (que indigesto: (difícil de digerir) diffícilis ad
por nada se conmueve) frígidus, a, um // (sin concoquendum. Sin: gravis // (que está sin
interés) me, te, le ... es -, meā, tuā, suā ... nihil digerir) indigestus, a, um. Sin: inconfectus;
ínterest; nihil omnino curare de + abl; áliquid crudus; non concoctus // (fig, confuso, desor-
parum (vel mínime, vel nihil) curare. Uso: denado) indigestus. Sin: confusus; perturba-
eso me es -, nihil ad me; nihil ad me áttinet. tus; sine órdine // (áspero, difícil en el trato)
molestus, a, um. Sin: incómmodus; importu-
indiferentemente: (indistintamente) indiffe- nus.
renter. Sin: indiscriminatim; nullo discrí-

567
indignación

indignación: indignátio, onis f. Sin: ira, ae f. indiscutiblemente: indiscussibíliter. Sin: in-


Uso: ver con -, iniquo ánimo ferre. disputabíliter; indubitabíliter; indubitanter;
indubitate; indubitato; procul dúbio; sine
indignado: iratus, a, um (contra alguien, áli- dúbio; sine controvérsia; nulla contentione.
cui; de algo, de áliqua re). Uso: estar -, sto-
machari (contra alguien, álicui). indiscutido: indiscussus, a, um. Sin: non dis-
cussus; indisputábilis; irrefutábilis; certíssi-
indignar: indignationem movere álicui // in- mus.
dignarse, irasci (contra alguien, álicui; por
algo, de áliqua re; de que, quod + indic o indisolubilidad: indissolubílitas, atis f. Sin:
subj). Sin: indignari (por algo, áliquid vel de perpetúitas; perénnitas; dissolvi non posse;
áliqua re); suscensēre intr (contra alguien, indissolúbilis vel inexplicábilis nexus (-us m)
álicui). vel nodus (-i m). Uso: - del matrimonio, per-
petúitas matrimónii; indissolúbile matrimónii
indio: (adj, de la India) índicus vel indus, a, vínculum.
um ; (- de América) indianus, a, um // sust In-
dianus, i m. Sin: Indianus vel Indus Ameri- indisoluble: indissolúbilis, e. Sin: insolúbi-
canus; autochton Americanus // (metal) lis; indissociábilis; non dissolúbilis; haud so-
índium, ii n. lúbilis.

indirect (Inform), indirecto: indirectus, a, um. indisolublemente: indissolubíliter. Sin: in-


solubíliter; inexplicábili nexu vel nodo.
indirectamente: indirecte. Sin: per indirec-
tum; modo non directo. indispensabilidad: indispensabílitas, atis f.
Sin: necéssitas.
indisciplina: indisciplinátio, onis f. Sin: nulla
disciplina; inordinátio. indispensable: indispensábilis, e. Sin: per-
necessárius. Uso: es - que, necesse est ut +
indisciplinado: indisciplinatus, a, um. Sin: ac e inf.
indócilis; effrenatus; effrenus; immodestus;
disciplinae impatiens; nulla disciplina coér- indisponible: impromptus, a, um. Sin: impa-
citus. ratus; non paratus; non in promptu.

indiscriminadamente: indiscriminatim. Sin: indisposición: (falta de disposición) ánimus


indiscrete. alienus. Sin: voluntas aliena; malevoléntia //
(desazón o quebranto leve de la salud) vale-
indiscriminado: indiscriminatus, a, um. tudo, dĭnis f. Sin: incómmoda (vel adversa,
vel infirma) valetudo; incómmodum; brevis
indiscutible: indiscussíbilis, e. Sin: indispu- aegrotátio vel aegritudo (-dĭnis f). Uso: - im-
tábilis; indubitábilis; indúbius; irrefutábilis. provisa, (córporis) offénsio; por -, propter va-
Uso: ser -, dubitandum non esse (de áliqua letúdinem; valetúdine impeditus // alegar -,
re); sine controvérsia esse; in controvérsiam valetúdinem excusare; ser atacado de una -,
vocari non posse; es una verdad -, véritas est valetúdine vel incómmoda (adversa, infirma)
de qua nulla controvérsia fíeri potest. valetúdine áffici, córripi, tentari; tener una -,
léviter aegrotare; tener una ligera -, perlévi-

568
indulgencia

ter commoveri. Indochina: Indosinae, arum fpl. Sin: paenín-


sula Indosinensis.
indispuesto: (que se siente algo enfermo) lé-
viter aegrotans. indochino: adj indosinensis, e,

indistinguible: indiscriminábilis, e. Sin: in- indoeuropeo: adj indoeuropaeus, a, um //


distinctus. sust Indoeuropaeus, i m.

individuación: individuátio, onis f. Sin: de- indogermánico: indogermánicus, a, um.


terminátio; singularizátio; singularis definí-
tio. indogermano: Indogermanus, i m.

individual: (perteneciente o relativo al indi- índole, v. temperamento.


viduo) individualis, e. Uso: exigencia -, indi-
vidualis exigéntia // (propio y característico indoloro: indolórius, a, um.
de alguien o algo) próprius.
Indonesia: (archipiélago) Indonésia, ae f //
individualidad: individuálitas, atis f. Sin: (Estado) Indonésia. Sin: Cívitas Indonésia;
singuláritas; própria natura // (originalidad) Foederatae Indonésiae Civitates.
propríetas ingénii.
indonesio: adj indonesianus, a, um // sust In-
individualismo: (doctrina filosófica) indivi- donesianus, i m.
dualismus, i m // (egoísmo) sui cómmodi stú-
dium. Sin: effrenatus amor sui. Indostán: Hindustánia, ae f.

individualista: sust individualista, ae mf. indostanés o indostano: adj hindustanus, a,


Sin: individualismi fautor (partidario del in- um // sust Hindustanus, i m.
dividualismo); sui cómmodi effrenatus fautor
(propenso al individualismo) // adj individua- inducción: (modo de razonar) indúctio, onis
lísticus, a, um. Sin: sui cómmodi studiosus. f. Sin: illátio. Uso: por -, per inductionem //
(acción y efecto de inducir) indúctio.
individualmente: singillatim. Sin: singula-
tim; viritim; per síngula cápita. inducido: Fís sucíneum vel eléctricum glo-
meramen (-mĭnis n).
individuar: individuare // fig síngula defi-
nire; nominatim circumscríbere; singillatim inductivo: inductivus, a, um.
designare; viritim deprehendere.
indulgencia: (facilidad en perdonar o disi-
individuo: adj indivíduus, a, um. Sin: singu- mular las culpas) indulgéntia, ae f. Sin: cle-
laris; indivisíbilis // sust indivíduum, i n. Sin: méntia; lénitas; lenitudo; ánimi lenitudo.
homo síngulus; singularis homo; persona in- Uso: - con alguno, in áliquem indulgéntia;
divídua; síngula persona. Uso: un - cual- demasiada - para con alguien, nímia lenitudo
quiera, unus quílibet. in áliquem; tener -, indulgēre álicui; indul-
genter áliquem habere; indulgéntiā tractare
indivisibilidad: indivisibílitas, atis f. áliquem // (facilidad en conceder gracias) fa-

569
indulgentemente

cílitas, atis f. Sin: ánimi facílitas // (remisión tallúrgica; - nacientes, nascéntia operosa ar-
que hace la Iglesia de las penas debidas por tifícia; - textil, indústria téxtilis // - de las bi-
los pecados) indulgéntia. Sin: poenae remís- cicletas, birotarum fabricátio vel ars; - de los
sio; indulgéntia ecclesiástica. Uso: - parcial, servicios, machinalis indústria ad ministéria
indulgéntia partialis; - plenaria, indulgéntia spectans; - del vidrio, vitrária ars; introduc-
plenária; cuiusvis vel omnis poenae remíssio; ción de la -, artes et artifícia invéhere; pro-
conceder - plenaria en las condiciones acos- gresar en las -, in quaestuosa indústria (vel
tumbradas, indulgéntiam plenáriam concé- in quaestuosis ártibus) progressum fácere vel
dere suetis (vel statis) condiciónibus; ganar, habere // (instalación destinada a dichas ope-
lucrar - plenaria, indulgéntiam plenáriam ac- raciones) fábrica, ae f. Sin: officina. Uso: -
quírere, cónsequi, ássequi. del hierro, fábrica ferri, férrea, ferrária; - de
armas, officina armorum; - del bronce, de la
indulgentemente: indulgenter. Sin: clemen- madera, fábrica aerária, materiária.
ter; léniter; remisse; benigne.
industrial: (persona que vive del ejercicio
indultar: (perdonar a uno una pena) álicui de una industria o es propietario de ella) fa-
ignóscere. Sin: álicui crimen condonare; áli- bricator, oris m. Sin: ártifex; ártifex operosus;
cui gratiam delicti fácere; poenam álicui re- ártibus déditus; praepósitus industrialis; er-
míttere vel condonare. gólabus machinalis indústriae. Uso: los -, hó-
mines quaestuosae indústriae (vel quaestuosis
indulto: (gracia o privilegio extraordinario ártibus) addicti // (relativo a la industria) ma-
concedido a uno) indultum, i n. Sin: concés- chinárius, a, um Sin: industrialis; quaestuo-
sio. Uso: - apostólico, indultum apostólicum; sae artis (gen); ad artes pértinens; ad
Sedis Apostólicae indultum // (remisión de la quaestuosam indústriam áttinens. Uso: arte -,
totalidad o parte de una pena) vénia, ae f. quaestuosae indústriae ars; centro -, urbs of-
Sin: remíssio poenae. Uso: conceder el -, vé- ficinis (vel quaestuosis indústriis) áffluens;
niam dare; poenam remíttere; ignóscere áli- era -, aetas industrialis; escuela -, schola in-
cui. dustrialis; schola quā artes quaestuosae do-
centur; estructuras -, machinales structurae;
industria: (maña y destreza o artificio para naciones -, civitates industriales; la clase de
hacer algo) sollértia, ae f. Sin: indústria; dex- los -, fabricatorum ordo vel classis; cívium
téritas; callíditas; sagácitas // (profesión, ofi- classis indústriae quaestuosae addicta; cí-
cio) ars, artis f. Sin: artifícium. Uso: ejercer vium ordo quaestuosis ártibus addictus; la
una -, artem fácere vel factitare // (conjunto época - moderna, nostra haec machinária
de operaciones materiales ejecutadas para mercansque aetas; profesión -, ars quae (vel
la obtención, transformación o transporte de offícium quod) quaestus causā exercetur;
productos naturales) indústria, ae f. Sin: res progreso -, progressus industrialis; in quaes-
industrialis; ars, artis f; artifícium; fabricátio; tuosa indústria (vel in quaestuosis artibus)
indústria quaestuosa; artes quaestuosae, ope- progressus.
rosae, industriales. Uso: - y comercio, artes
quae quaestus causā tractantur; - concurren- industrialismo: industrialismus, i m. Sin:
tes, operosa artifícia vel artes operosae quae doctrina de indústriae principatu; aetas ópe-
inter se aemulantur; - doméstica, indústria rum industriálium; indústriae dominatus (-us
doméstica; - mecánica, indústria mechánica m); machinalis indústriae dispensátio.
vel machinalis; - metalúrgica, industria me-

570
infalible

industrialista: industrialista, ae m. ineptitud: ineptitudo, inis f. Sin: inéptia; im-


perítia; inscítia.
industrialización: (introducción de la indus-
tria) industrializátio, onis f. Sin: quaestuosae inepto: ineptus, a, um. Sin: imperitus;
indústriae invéctio; indúctio indústriae ma- ínscius; non aptus.
chinalis // (fomento y aumento de la indus-
tria) industrializátio. Sin: artificiorum inerrancia: errorum immúnitas.
incrementum; quaestuosae indústriae incre-
mentum; ártium et artificiorum provectus vel inescrutable: inscrutábilis, e. Sin: im-
profectus (-us m). Uso: la moderna -, hodier- perscrutábilis; non vestigábilis.
num quaestuosae indústriae incrementum;
una brusca -, nimis properatus ártium et arti- inexpiable: inexpiábilis, e. Sin: non expiábi-
ficiorum proventus; fomentar la - de una na- lis.
ción, nationem ad quaestuosae indústriae
incrementum provéhere vel addúcere. inexplicable: inexplicábilis, e. Sin: inextri-
cábilis; obscurus; occultus.
industrializar: (introducir la industria)
quaestuosam vel machinalem indústriam inexplicablemente: inexplicabíliter. Sin:
(quaestuosas vel machinales indústrias) invé- néscio quo modo (= no sé cómo); confuse; in-
here vel indúcere. Uso: naciones altamente -, volute; occulte; secreto (= secretamente); ar-
civitates machinali indústriā máxime progres- cano (= misteriosamente).
sae; nationes quaestuosā indústriā provectís-
simae; países que se van industrializando, inextinguible: (no extinguible) inexstinguí-
regiones ad artes operosas (vel ad operosa ar- bilis, e. Sin: non exstinguíbilis; indelébilis;
tifícia) spectantes // (fomentar y aumentar la qui exstingui nequit vel non potest // (que no
industria) quaestuosam indústriam fovere, puede contenerse) effrenatus, a, um. Sin:
augere, amplificare. irrefrenábilis; qui coërceri non potest. Uso:
risa -, magnus vel cachinnábilis risus.
inédito: inéditus, a, um. Sin: nondum éditus
vel vulgatus; nondum in lucem datus vel édi- infalibilidad: infallibílitas, atis f. Sin: erroris
tus; nondum foras datus. Uso: escritos -, immúnitas, vacúitas; errare non posse. Uso: -
scripta nondum vulgata. pontificia, infallibílitas papalis; proclamar la
- del Sumo Pontífice, Pontíficem Máximum
inefabilidad: ineffabílitas, atis f. falli néscium pronuntiare.

inefable: ineffabilis, e. Sin: indicíbilis; in- infalible: (que no puede engañar) fállere
enarrábilis; haud effábilis. néscius. Sin: inerrans; numquam fallens; non
fallax; qui errare non potest; qui ab omni er-
inefablemente: ineffabíliter. Sin: inenarrabí- rore liber est; qui ab omni errandi perículo
liter. vácuus est. Uso: verdades -, res numquam
fallentes; razonamiento -, rátio haud fallax //
ineficiencia: inefficiéntia, ae f. (que no puede engañarse) qui numquam
fállitur. Sin: falli néscius; in quem error non
inelegible: ineligíbilis, e. Sin: non eligíbilis. cadit // (seguro, cierto) certus, a, um. Sin: in-
dubitatus; indúbius.

571
infaliblemente

infaliblemente: infallibíliter. Sin: procul fecciones de vario género, infectiones várii


dúbio; sine dúbio; certe vel certo. géneris.

infalsificable: incorruptíbilis, e. infeccioso: (que causa infección) tábidus,


a, um Sin: contagiosus tabíficus; péstilens,
infamante: ignominiosus, a, um. Sin: contu- entis // (que se difunde con la infección) con-
meliosus; probrosus; malédicus; maledicens. tagione vulgatus. Uso: enfermedad -, contá-
gio, onis f.
infamar: infamare (áliquem). Sin: infámiam
inferre (álicui); infámiā aspérgere (áliquem); infectivo, v. infeccioso.
infamem fácere (áliquem).
inferioridad: inférior condício, locus, gra-
infante: (hijo legítimo del rey que no era in- dus. Sin: humílitas, atis f.
mediato sucesor del reino) e domo régia prin-
ceps. Sin: fílius regis vel régius; puer (vel inferiormente: inférius. Sin: infra; inferne.
iúvenis) régius; adulescens (vel iúvenis) régii
sánguinis; adulescens (vel iúvenis) régio sé- infernal: infernalis, e. Sin: infernus; ínferus
mine ortus. // fig diabólicus; tenebrosus; vaférrimus.

infantería: peditatus, us m. Sin: pédites, um infestación: infestátio, onis f. Sin: moléstia;


mpl. Uso: militar en la -, stipéndia pédibus vexátio; persecútio.
fácere.
infestar: (apestar) infestare // (causar estra-
infanticidio: infanticídium, ii n. gos con hostilidades) vastare. Sin: populare;
depopulare.
infarto: infarctus vel infartus, us m. Uso: -
cardíaco, infarctus cordis; cordis incómmo- infiel: (que no profesa la fe considerada
dum; - de miocardio, infartus myocárdii; como verdadera) infidelis, e // los -, infide-
murió de - cardíaco, e cordis incommodo les.
mórtuus est.
infiernillo: fóculus aethanólicus.
infatigable: infatigábilis, e. Sin: indefatigá-
bilis; infatigatus; indefatigatus. infierno: infernus, i m. Sin: ínferi, orum
mpl; inferna, orum npl; locus infernus; dam-
infatigablemente: infatigabíliter. Sin: inde- nationis sedes; sceleratorum sedes fpl; locus
fatigabíliter; indefesse; indefessim. tormentorum. Uso: arrancar almas al -, e su-
perbo Sátanae dominatu in Dei filiorum li-
infatuación: infatuátio, onis f. Sin: flagrán- bertatem vindicare.
tia; aestuátio; elátio; incénsio.
infiltración: manátio, onis f. Sin: permeátio;
infatuado: infatuatus, a, um. Sin: áestuans; percolátio; penetrátio.
flagrans; elatus.
infinidad: (calidad de infinito) infínitas, atis
infección: contágio, onis f. Sin: contaminá- f. Sin: infinítio. Uso: - del espacio, imménsi-
tio; contactus, us m; morbi contágio. Uso: in- tas; - del tiempo, aetérnitas; - del número, in-

572
influencia

numerabílitas // (fig, gran muchedumbre) in- inflacionario o inflacionista: (perteneciente


gens vel immensus númerus. Sin: immensa o relativo a la inflación) ad nummorum in-
(vel infinita, vel innumerábilis) multitudo. flationem pértinens; (que es causa de infla-
Uso: me tienen ocupado una - de asuntos, ción) inflationem fovens.
plúrimis negótiis distíneor; pretende que hay
una - de mundos, ait innumerábiles esse mun- inflador: sufflatórium, ii n. Sin: conflató-
dos; - de veces, sescénties; míllies, persaepe. rium; ántlia pneumática.

infinitesimal: infinitesimalis, e. Sin: infini- inflamable: inflammábilis, e. Sin: fácilis ad


tus; mínimus; in infinitum deductus vel exardescendum; igni concipiendo aptus vel
productus. Uso: cálculo -, cálculus infinite- idóneus.
simalis; rátio in infinitum producta; mathe-
máticae computationes in infinitum inflamación: inflammátio, onis f. Uso: - de
productae; dividido en partes -, in infinitum los pulmones, inflammátio pulmonum.
divisus; partes -, partes in infinitum divi-
sae. inflamar: inflammare // inflamarse, inflam-
mari.
infinitivo: adj infinitivus, a, um. Sin: infini-
tus. Uso: - histórico, infinitivus históricus, inflamatorio: inflammatórius, a, um.
descriptivus, narrativus // (modo -) infiniti-
vum, i n. Sin: infinitum; modus infinitus, in- inflar: inflare. Sin: sufflare; tumefácere.
finitivus, indefinitus.
inflexión: infléxio, onis f. Sin: fléxio; fle-
infinito: (que no tiene ni puede tener fin) in- xura; flexus vel inflexus, us m Uso: - de la
finitus, a, um. Sin: fine carens; sine fine // voz, vocis fléxio vel flexus.
(que no tiene límites) immensus, a, um //
(muy extenso) máximus, a, um. Sin: ingens // inflorescencia: (forma de agruparse las flo-
(muy duradero) perpétuus, a, um. Sin: infi- res en una planta) inflorescéntia, ae f // (con-
nitus; aeternus // hasta lo -, in infinitum vel in junto de estas flores) flores, um mpl.
immensum; multiplicar hasta lo -, rem in im-
mensum amplificare. influencia: (acción y efecto de influir) afféc-
tio, onis f. Sin: effectus, us m; tactus, us m;
inflación: (acción y efecto de inflar) inflátio, vis. Uso: - del cielo, afféctio caeli, vis caeles-
onis f // (alza general de los precios y au- tis; - del sol, de la luna, solis, lunae tactus vel
mento de la circulación monetaria) inflátio, effectus; - de los astros, afféctio vel vis astro-
onis f. Uso: - monetaria, inflátio pecuniária, rum; - benéfica, vis et utílitas; - dañosa, vis
monetalis; pecúniae inflátio; nummorum in- nóxia; - perniciosa, perniciosus afflatus (-us
flátio; rei nummáriae nimíetas; nímius rei m); ejercer una - dañosa, nocere; obesse;
nummáriae auctus (-us m); pecúniae vílitas; ejercer una - útil sobre alguien o alguna
vilescentis pecúniae nimíetas; padecer -, vi- cosa, prodesse álicui, álicui rei vel ad áliquid;
litate nummorum laborare // (fig, excesiva iuvare vel adiuvare áliquem vel áliquid; estar
emisión de billetes en remplazo de moneda) bajo la - de algo, áliqua re moveri, regi, duci
charta nummária nímia ac vilescens; chartae et regi; tener -, valere ad áliquid (faciendum);
nummáriae nímiae ac vilescentis edítio. vim habere vel afferre ad áliquid; no tener
ninguna -, nihil valere in áliqua re // (ha-

573
influenza

blando del influjo de un escritor o forma li- informatórium; sedes núntiis exquirendis //
teraria) imitátio, onis f. Uso: en Tácito se ob- dar informaciones, certiorem fácere; nun-
serva fácilmente la - de los modelos griegos, tiare; notítias dare, trádere, afferre, praebere,
in Tácito Graecorum exemplárium imitátio suppeditare; sacar, recabar informaciones,
fácile perspícitur // (autoridad) auctóritas, informationes capéssere; notítias exquírere,
atis f. Uso: tener -, auctoritatem habere; esse requírere, súmere, indagare, investigare; reci-
magna auctoritate // (poder) poténtia, ae f. bir informaciones, certiorem fíeri; cognós-
Uso: - como senador, senatória poténtia; por cere, novisse, díscere, edíscere, edoceri;
mi - personal, poténtiā mea; tener -, plúri- informationes accípere; habere cógnitum vel
mum pollere; conseguir -, poténtiam cónse- compertum // (averiguación juridica y legal)
qui // (valimiento) grátia. Uso: tener -, valere; quáestio, onis f. Uso: - de testigos, téstium
grátiā florere vel valere; no tener ninguna -, interrogátio; - sumaria, compendiária inqui-
nihil grátiā valere vel posse // (importancia) sítio.
momentum, i n // (gracia e inspiración que
Dios envía interiormente a las almas) inspi- informado: edoctus, a, um. Sin: certior fac-
rátio, onis f. Sin: grátia. tus.

influenza, v. gripe. informador: informator, oris m. Sin: nuntia-


tor; relator; núntius.
influjo: (acción y efecto de influir) influxus,
us m. Sin: inflúxio, impúlsio; impulsus, us m; informal: informalis, e.
afflatus, us m; vis (sin gen y dat); efficácia;
efficácitas; efficiéntia; v. influencia. Uso: informar: (enterar) nuntiare. Sin: certiorem
ejercer un grandísimo -, máximum pondus fácere áliquem de áliqua re.
habere; estar bajo el - de alguien, ab áliquo
moveri ac duci; sentir profundamente el - del informática: informática, ae f. Sin: disci-
cristianismo, christianam fidem pénitus com- plina informática vel informatória; ars com-
bíbere // (fig, inspiración, impulso) instinc- putatória. Uso: historia de la -, história
tus (-us m) vel afflatus divinus // (flujo de la ordinatralis; peritos en -, periti rei ordinatra-
marea) v. flujo. lis.

información: (acción y efecto de informar) informático: informáticus, a, um. Sin: com-


informátio, onis f. Sin: nuntiátio; relátio; nún- putatralis, e; ordinatralis, e. Uso: gusano -,
tium; núntius; núntia (-orum npl); notítia. vermis (-is m) ordinatralis; sistema -, systema
Uso: - bursátil, de re nummária communicá- ordinatrale.
tio vel enuntiátio; - deportiva, lúdicra, orum
npl; gýmnica, orum npl; de ludis relátio; - ex- informativo: (que informa) informativus, a,
tranjera, exterarum géntium núntia; - inter- um. Sin: informatórius; nuntiatórius.
nacional, informátio internationalis; - local,
nostrae res (rerum fpl); - meteorológica, nún- informe: (noticia que se da) notítia, ae f //
tius meteorológicus; - nacional, pátriae nún- (acción y efecto de informar) informátio, onis
tia; ex universa natione núntia; - radial, f. Sin: relátio; núntius. Uso: - administrativo,
televisiva, núntium radiophónicum, televisí- rátio rerum administrandarum; - escrito, oral,
ficum; medios de -, instrumenta informatio- relátio scripta, oralis; - diplomáticos, jurídi-
nis; oficina de informaciones, offícium cos, privados, públicos, relationes diplomáti-

574
ingreso

cae, iurídicae, privatae, públicae; - meteoro- rum doctrina; doctorum machinariorum rátio.
lógico, núntius meteorológicus; núntius de Uso: - civil, sciéntia aedificatorum.
áëris statu mutationibusque; - supletorio, co-
rrelatum, i n; - del médico, médici relátio // ingeniero: ingeniárius, ii m. Sin: machinator;
dar un - , edocere. Sin: admonere; commo- machinárius; doctor machinalis vel machiná-
nere; monere; dar, pedir, exigir un - adminis- rius; peritus machinárius. Uso: - civil, doctor
trativo, rationem rerum administrandarum aedilis; - electricista, electroingeniárius;
réddere, expóscere, exígere // (exposición ingeniárius electricitatis; - militar, miles
oral ante el tribunal) informátio oralis. munitor; - de minas, doctor machinárius
metallis extrahendis; cuerpo militar de inge-
infracción: infráctio, onis f. Sin: transgrés- nieros, militárium machinatorum (vel machi-
sio; violátio. Uso: - de tránsito, delictum via- nariorum, fabrûm vel fabrorum) corpus
tórium. (-pŏris n).

infractor: violator, oris m. Sin: legírupa, ae ingenio: (fábrica de azúcar) saccharifícium,


m; qui legem rumpit. Uso: - de tránsito, pec- ii n.
cator viatórius vel viárius; neglector regula-
rum viariarum. ingeniosamente: ingeniose. Sin: acute;
sollerter.
infraestructura: substrúctio, onis f. Uso: -
económica, substrúctio oeconómica. ingerencia, v. injerencia.

infraganti o in fraganti, v. delito. Inglaterra: Anglia, ae f. Sin: Britannia.

infrangible: infrangíbilis, e. Sin: infrágilis; inglés: adj ánglicus, a, um. Sin: británnicus.
non frágilis; non fractus; numquam fractus. Uso: literatura -, lítterae ánglicae // sust An-
glus, i m. Sin: Britannus // (lengua inglesa)
infrascripto: infra scriptus vel infrascriptus, ánglicum, i n. Sin: ánglica vel Anglorum lin-
a, um. Sin: subscriptus. gua; ánglicus vel Anglorum sermo. Uso: ha-
blar -, ánglice loqui; Anglorum linguā (vel
infrecuencia: infrequéntia, ae f. Sin: ráritas. sermone) loqui.

infusión: infúsio, onis f // (producto obtenido ingobernable: irregíbilis, e. Sin: non guber-
por -) (p)tísana, ae f. Sin: decoctum; pótio. nábilis.
Uso: - de genciana, pótio gentianina.
ingratitud: ingratitudo, dĭnis f. Sin: ingratus
infuso: infusus, a, um. Sin: índitus. Uso: ánimus; ingrata voluntas; ímmemor benefi-
ciencia -, sciéntia infusa vel índita; ínsita ciorum ánimus.
menti doctrina.
ingrato: ingratus, a, um. Sin: ingratíficus;
infusorio: adj infusórius, a, um // sust ánimal ímmemor benefícii vel beneficiorum.
infusórium. Sin: bestíola infusória.
ingravidez: agrávitas, atis f.
ingeniería: ars (vel disciplina, vel sciéntia)
machinalis. Sin: machinariorum vel artificio- ingreso: (caudal que entra en poder de uno)

575
inhabilitación

réditus, us m. Sin: quaestus (-us m). mystes, ae m; ad sacra admissus; sacris as-
suefactus. Uso: lenguaje de iniciados, mysta-
inhabilitación: inhabilitátio, onis f. rum sermo.

inhabilitar: inhábilem fácere. iniciador: adj incohativus vel inchoativus, a,


um. Uso: verbo -, incohativum verbum // sust
inhabitable: inhabitábilis, e. Uso: satélite -, initiator, oris m. Sin: incohator vel inchoator;
satelles (-lĭtis mf) inhabitábilis. inceptor.

inhabitación: inhabitátio, onis f. inicial: initialis, e. Sin: primordialis.

inhabitado: inhabitatus, a, um. Sin: desertus; iniciar: (álicui rei) initiare. Sin: incípere; in-
habitatóribus vácuus. choare; inítium cápere, fácere, súmere. Uso:
- al estudio del griego, graecis lítteris initiare;
inhalación: (Med, acción de aspirar un - una magistratura, magistratum inire vel ín-
vapor) vaporis vel fumi haustus (-us m). Uso: gredi; cuando inicia la adolescencia, ineunte
hacer inhalaciones, v. inhalar // (soplar adulescéntiā // iniciarse, initiari. Uso: - al sa-
sobre o en) inhalátio, onis f. Sin: inhalatus, cerdocio, sacerdótio initiari; iniciarse en los
us m. estudios, en las letras, stúdiis, lítteris initiari.

inhalador: inhalatórium, ii n. Sin: vaporis iniciativa: (idea que sirve para iniciar una
(vel fumi) effusórium; médici áëris effusó- acción) consílium, ii n. Sin: propósitum; im-
rium. pulsus, us m; propósitum susceptum // (ac-
ción del que propone o hace una cosa por
inhalar: inhalare. Sin: inspirare; afflare. Uso: primera vez) inceptum, i n. Uso: - individual,
- éter, áethera absorbēre. inceptum unīus cuiusque vel cuiusvis; - indi-
viduales, quae a síngulis suscipiuntur in-
inherencia: coniúnctio, onis f. Sin: con- cepta; libre -, líbera consília inceptaque npl;
gruéntia. - privada, privata singulorum áctio; privatum
singulorum inceptum; - propia, inceptum suā
inhibición: inhibítio, onis f. Sin: vétitum; sponte ínitum; tomar una -, inítium fácere
interdictum. alicúius rei // (capacidad de emprender, in-
ventar, etc.) indústria, ae f. Sin: návitas;
inhibitorio: inhibitórius, a, um. sollértia; ingénium; celéritas ingénii; ánimus
promptus; libertas in agendo. Uso: - privada,
inhumación: inhumátio, onis f. privata singulorum indústria, návitas; priva-
torum libertas in agendo; por propia -, meā,
iniciación: initiátio, onis f. Uso: - sexual, tuā, suā sponte; hombre de pronta - para ...,
initiátio sexualis; - en la práctica de un culto, homo semper promptus paratusque ad ...;
in sacra introdúctio; - en las reglas de una lleno de -, indústrius; ingeniosus, sollers (-
sociedad, introdúctio; admíssio; recéptio. ertis) // (acción de adelantarse a los demás
en hablar u obrar) tomar la -, alicúius rei vel
iniciado: adj initiatus, a, um. Sin: admissus; consílii príncipem esse // (derecho de hacer
receptus; (empezado) coeptus // (miembro de una propuesta; acto de ejercerlo) auctóritas,
una sociedad secreta) initiatus, i m. Sin: atis f. Sin: consílium. Uso: por - de alguno,

576
inmensurable

auctoritate alicúius; auctore áliquo; por mi -, injustificable: inexcusábilis, e. Sin: haud ex-
me auctore; por - de él, eo auctore; por - pri- cusábilis.
vada, privato consílio; tomar la - para algo,
auctorem esse alicúius rei, ad áliquid, ut ...; injustificado: non iustificatus. Sin: non ex-
quien toma una -, alicúius rei auctor; impul- cusatus; non probatus; illegítimus.
sor; suasor; por - mía, tuya, de él, meā, tuā,
suā voluntate; que ha tomado la - de la resti- inmaculado: immaculatus, a, um. Sin: in-
tución, auctor in restituendo. contaminatus; illibatus. Uso: la Inmaculada,
Virgo quavis labe intacta; Virgo cuiusvis
inicio, v. comienzo. labis vel primae labis expers; Virgo sine labe
originali concepta; Inmaculada Concepción
inigualable: singularis, e. Sin: únicus; máxi- de María, Immaculata Mariae Virginis Con-
mus vel summus; incomparábilis; nulli com- céptio.
parandus (dicho de personas).
inmadurez: immatúritas, atis f. Sin: acérbi-
inimaginable: incogitábilis, e. Sin: inexco- tas; imperítia.
gitábilis; non imaginábilis.
inmaduro: immaturus, a, um. Sin: acerbus;
ininteligible: inintelligíbilis, e. Sin: incom- crudus; nondum maturus.
prehensíbilis; non intelligíbilis.
inmanencia: immanéntia, ae f.
injerencia: ingeréntia, ae f. Sin: interposítio;
interventus, us m. Uso: - de uno, interpósita inmanentismo: immanentismus, i m.
alicúius auctóritas vel ópera; interpósitum ali-
cúius consílium. inmanentista: immanentista, ae mf. Sin: im-
manentismi sectator.
injerirse: consílium (vel auctoritatem, vel
óperam) interpónere in áliqua re vel in inmaterial: immaterialis, e. Sin: incorpora-
áliquid. lis; incorpóreus; non materialis.

injertar: insérere. Sin: emplastrare. inmaterialidad: immateriálitas, atis f. Sin:


incorporálitas.
injerto: insítio, onis f. Sin: emplastrum;
(rama) súrculus; propago, gĭnis f // (opera- inmediación: proxímitas, atis f. Sin: nullīus
ción quirúrgica) implantátio; transplantátio. morae interposítio; témporis proxímitas.

injuriar: insultare áliquem, in áliquem, áli- inmediato: immediatus, a, um. Sin: próxi-
cui. Sin: contuméliam (vel contumélias) in mus.
áliquem inícere; contuméliā (vel contuméliis)
áliquem affícere; contuméliam (vel contumé- inmensidad: imménsitas, atis f. Sin: immen-
lias) álicui dícere, fácere, impónere // ser in- sum; infínitas. Uso: - del espacio, immensum
juriado, contuméliā (vel contuméliis) áffici. sidéreum.

injustamente: iniuste. Sin: iniúrie; per iniú- inmensurable, v. inconmensurable.


riam; immérito; inique.

577
inmersión

inmersión: immérsio, onis f. Sin: demérsio. ánimi.


Uso: línea máxima de - (en las naves), im-
mersionis vel demersionis limes (-mĭtis m). inmovilismo: inértia, ae f. Sin: desídia.

inmigración: immigrátio, onis f. Sin: migrá- inmovilización: motūs impedítio.


tio; adventus, us m. Uso: - ilegal, immigrátio
illegalis. inmovilizado: impeditus, a, um. Sin: reten-
tus; cohíbitus; immóbilis; immóbilis factus //
inmigrado: ádvena, ae m. Sin: alienígena. fig iners; otiosus.

inmigrante: immigrator, oris m. Sin: ímmi- inmovilizar: retinere. Sin: continere; cohi-
grans, antis; ádvena. Uso: - legal, ímmigrans bere; immóbilem fácere, retinere, tenere.
legalis vel legítimus; - ilegal, immigrator ille- Uso: - un capital, pecúniam otiosam tenere.
galis vel illegítimus.
inmunidad: immúnitas, atis f. Sin: exémptio;
inmigrar: immigrare (in áliquem locum). vacátio. Uso: - personal, local, real, immúni-
Sin: migrare. tas personalis, localis, realis.

inmiscuirse: immisceri vel se immiscere áli- inmunitario: immunitárius, a, um.


cui rei. Sin: implicari vel se implicare áliqua
re. inmunización: morborum parta immúnitas.

inmoral: immoralis, e. Sin: inhonestus; tur- inmunizar: immunem réddere.


pis.
inmunología: immunológia sive -logīa, ae f.
inmoralidad: immorálitas, atis f. Sin: pérditi
mores mpl; morum corrúptio, depravátio, inmunológico: immunológicus, a, um.
právitas, pervérsitas, inhonestas.
inmunólogo: immunólogus, i m. Sin: mor-
inmoralismo: morálium recusátio legum. borum immunitatis doctor.

inmortalizar: aeternare. Sin: immortalitatem inmutabilidad: immutabílitas, atis f. Sin:


álicui donare; immortalitate áliquem donare; stabílitas // fig constántia, ae f. Sin: fírmitas.
áliquem immortalitati commendare vel con-
secrare; áliquem immortalitatis glóriā affí- inmutable: immutábilis, e. Sin: incommutá-
cere; áliquid immortalitati trádere // bilis; firmus; constans; haud mutábilis; sem-
inmortalizarse, immortalitatem sibi párere. per idem; mutari néscius.
Sin: immortalem cónsequi glóriam.
innatismo: innatismus, i m.
inmóvil: (que no se mueve) immóbilis, e.
Sin: immotus; stábilis // (fig, firme, invaria- innato: innatus, a, um. Sin: ingénitus; con-
ble) v. inmutable. génitus, ínsitus, nativus, naturalis, naturā ín-
ditus.
inmovilidad: immobílitas, atis f. Sin: stabíli-
tas // fig constántia; fírmitas; immobílitas innominado: innominatus, a, um. Sin: non

578
insalivación

nominatus. ductíciae íncola vel habitator. Uso: - de vi-


vienda, aédium conductor vel inquilinus.
innovación: innovátio, onis f. Sin: renovátio;
novátio; novamen (-mĭnis n); novatus, us m. inquinamento: inquinamentum, i n. Sin:
Uso: - litúrgicas, innovationes litúrgicae; - contaminátio; inquinátio; pollútio.
tecnológicas, novitates téchnicae.
inquinar: inquinare. Sin: contaminare;
innovador: adj innovatórius, a, um // sust in- pollúere; infícere.
novator, oris m. Sin: novator; instaurator; re-
formator. inquiridor: quaesitor, oris m. Sin: inquisitor.

inocentada: ludificátio, onis f. inquirir: inquírere. Sin: conquírere; exquí-


rere; quáerere; indagare; investigare; perves-
inocular: inoculare // fig ingérere. Sin: insé- tigare.
rere; infúndere; immíttere.
inquisición: (acción de inquirir o investigar)
inodoro: (recipiente para excrementos) sella, inquisítio, onis f. Sin: quáestio; investigátio,
ae f. Sin: sella familiárica vel pertusa. pervestigátio; indagátio // (tribunal eclesiás-
tico) inquisítio, onis f. Uso: Sagrada -, sa-
inolvidable: quem (quam, quod) oblivisci crum iúdicum consílium contra háeresim.
non póssumus. Sin : memoriā dignus; cuius
memória erit sempiterna; indelébilis; non inquisidor: (investigador) inquisitor, oris m.
oblitterábilis. Sin: inquirens, entis; investigator, pervesti-
gator; quaesitor; explorator // (juez de la in-
inoperable: insecábilis, e. Sin: chirúrgiā vel quisición) inquisitor, oris m. Sin: intra
chirúrgice non curábilis. iúdices contra háeresim cooptatus vel adlec-
tus.
inorgánico: inorgánicus vel anorgánicus, a,
um. Sin: inanimatus; inánimus; inanimalis // inquisitivo: inquisitivus, a, um. Sin: veritatis
(falto de la conveniente ordenación de las studiosus. Uso: dialéctica -, dialéctica inqui-
partes) incompósitus, a, um. Sin: incónditus; sitiva.
incóngruens; dissipatus.
inquisitorio: inquisitórius, a, um.
inoxidable: inoxydábilis, e. Sin: non oxydá-
bilis. insaciabilidad: insatiabílitas, atis f. Sin: insa-
tíetas.
input (Inform): (entrar datos) data indúcere
// (entrada de datos) ínitus, us m. Uso: - y insaciable: insatiábilis, e. Sin: insaturábilis;
output, (datorum) ínitus exitusque. inexplébilis; nihil satis habens; in nulla re ac-
quiescens.
inquilinato: inquilinatus, a, um. Sin: inqui-
lini habitátio, condício, status (-us m). insacular: in cápsulam (vel in pýxidem, vel
in alvéolum) inícere.
inquilino: inquilinus, i m. Sin: locatárius;
conductor; áedium conductor; domus con- insalivación: insalivátio, onis f. Sin: salivária

579
insalivar

subáctio; ope salivae mollítio, (h)umectátio. piritual, in rebus spirituálibus plúmbeus; -


frente al dolor, índolens, entis; ser - a algo,
insalivar: salivā (h)umectare. Sin: salivā ma- áliquid non sentire; non tangi vel moveri áli-
defácere, illínere, úngere, inúngere, mollire, qua re; volver -, hebetare; obtúndere, retún-
(h)umectare, (h)umefácere. dere; volverse -, occalléscere, obstupéscere;
hebetéscere; percalléscere // (imperceptible)
inscripción: inscríptio, onis f. Sin: - mural, non apparens. Uso: pérdidas -, non apparén-
parietal, inscríptio muralis, parietalis; v. gra- tia damna; hacer progresos -, paene nihil pro-
fito. fícere.

insecticida: adj insecticidalis, e. Sin: insectis insensiblemente: sensim. Sin: paulatim; gra-
(vel bestíolis) internecivus vel internicivus // datim; sensim sine sensu.
sust insecticídium, ii n. Sin: insecticidale, is
n; insecticida, ae mf (pulvis, liquor); vene- inseparable: inseparábilis, e. Sin: indissociá-
num insecticidale; venenum insectis interne- bilis; indissolúbilis; indivisíbilis.
civum. Uso: - contra las moscas, venenum
muscis internecivum. inseparablemente: inseparabíliter. Sin: in-
dissolubíliter; indissociabíliter; indivisibíli-
insectívoro: adj insectívorus, a, um. Sin: in- ter; indivisim.
sectorum vorax. Uso: planta -, planta insec-
tívora // sust ánimal quod insectis páscitur vel inserción: insértio, onis f. Sin: insertátio.
véscitur. Uso: - en la sociedad, insértio in societatem.

insecto: insectum, i n. Sin: bestíola; insectum insignia: (distintivo, divisa honorífica) in-
ánimal; mínima bestíola. signe, is n. Sin: decus; ornamentum. Uso:
Mil, - del arma o del cuerpo, insigne militare
insensibilidad: (falta de sensibilidad) insen- // (imagen o medalla de un grupo) stemma,
sibílitas, atis f. Sin: torpor; stupor (córporis, ătis n. Sin: signum // (bandera, estandarte)
in córpore); lentitudo; nihil sentire. Uso: ha- vexillum, i n.
llarse en un estado de -, obduruisse; torpere;
stupere; rigere // (dureza de corazón) durítia insinuación: (acción y efecto de insinuar o
sive duríties (ánimi). Sin: inhumánitas; hebe- insinuarse) insinuátio, onis f // (exordio) insi-
tátio ánimi; plúmbeum cor; plúmbeus (vel nuátio // (cosa que se da a comprender sin
lentus, vel obcallatus) ánimus; ánimus durus decirla claramente) obliqua senténtia u orá-
vel lentus. Uso: - frente al dolor, indoléntia. tio. Sin: obliqua verba. Uso: - ambiguas, am-
bigua verba; hacerle a uno secretamente una
insensible: (que carece de facultad sensitiva - falsa, fictum áliquid ad aures (vel in aures)
o que no tiene sentido) insensíbilis, e. Sin: in- alicúius insusurrare; hacer insinuaciones en
sénsilis; haud vel non patíbilis; sensu (vel perjuicio de uno, occulte (vel obscure, vel
sénsibus) carens vel expers; nihil sentiens. perplexe) dícere de áliquo; áliquem oblique
Uso: ser -, sensu carere; esse sine sensu; sén- perstríngere.
sibus alienatum esse // (que no siente las
cosas que causan dolor y pena o mueven a insinuante: insínuans, antis. Sin: blándiens,
lástima) inhumanus, a, um. Sin: durus; blandus; blandífluus; blandíloquus; suadens.
férreus; plúmbeus; tórpidus. Uso: - en lo es- Uso: elocuencia -, blandiloquéntia; blandiló-

580
insospechado

quium; olor -, blandífluus odor; palabras -, bilis, e. Sin: indissolúbilis; non solúbilis //
suadéntia verba. (que no se puede resolver o explicar) inex-
plicábilis, e. Sin: inextricábilis; inenodábilis;
insinuar: (dar a entender algo indicándolo insolúbilis; obscurus.
ligeramente) insinuare. Sin: inícere; insérere;
álicui áliquid significare; obscure iácere; insoluto: insolutus, a, um.
iácere de áliqua re // fig inspirare. Sin:
instillare; suadere // insinuarse, insinuari. insolvencia: nulla solvendi facultas, potestas,
Sin: se insinuare; sérpere; illabi. Uso: - en el cópia. Sin: neglecta solútio; in solvendo dé-
ánimo de una persona, se insinuare álicui; bito neglegéntia.
grátiam alicúius sibi conciliare; - en la intimi-
dad de alguno, insinuare se in familiaritatem insolvente: adj non solvens (-entis). Sin: in
alicúius; in alicúius familiaritatem pénitus in- solvendo néglegens; ad solvendum non idó-
trare; insinuare se vel immérgere se in con- neus. Uso: ser -, solvendo (vel ad solvendum)
suetúdinem alicúius. non esse // sust qui solvendo (vel ad solven-
dum) non est. Sin: debitorum fraudator; débi-
insociabilidad: insociabílitas, atis f. Sin: in- tor inhábilis vel non idóneus.
sociálitas; incivílitas; solitúdinis amor; solitá-
riae vitae cupido. insomne: insomnis, e. Sin: sine somno; vigil.
Uso: pasar las noches -, insomnes dúcere
insociable o insocial: insocialis, e. Sin: so- noctes.
cietate alienus; agrestis; rústicus; incultus.
insomnio: insómnium, ii n sive insómnia,
insolación: (acción y efecto de insolar) inso- ae f. Sin: insomníetas; insómniae morbus;
látio, onis f // (malestar o enfermedad por privátio somni. Uso: que padece -, insomnio-
una exposición excesiva a los rayos solares) sus; insómniae morbo laborans vel affectus;
solatum, i n. Sin: solis ictus (-us m); thermo- no sufrir -, insómniis carere; padecer -, in-
plégia. Uso: atacado de -, solatus, a, um; sole sómniis fatigari.
ictus vel correptus.
insondable: inexplorábilis, e. Sin: impene-
insolar: (poner al sol) insolare. Sin: ad solem trábilis; inexplicábilis.
expándere vel siccare // insolarse, sole
córripi. insonoro: sono carens. Sin: sine sono.

insoldable: non coaptábilis. Sin: non coag- insoportable: intolerábilis, e. Sin: intoleran-
mentábilis ; non glutinábilis. dus; impatíbilis; non tolerábilis; qui, quae,
quod ferri non potest // (dicho del carácter
insólito: insólitus, a, um. Sin: inusitatus. de una persona) morosus, a, um. Sin: diffici-
lis; impatiens; importunus.
insolubilidad: (no poder disolverse) insolu-
bílitas, atis f. Sin: indissolubílitas // (no poder insospechable: insuspicábilis, e. Sin: non
resolverse o explicarse) inexplicabílitas. Sin: suspiciosus; suspicionis immunis; suspicioni
insolubílitas; obscúritas. haud obnóxius.

insoluble: (que no se puede disolver) insolú- insospechado: non suspectus. Sin: suspicio-

581
inspección

nis expers vel immunis; suspicione vácuus; brenaturales, superni afflatus; supernae
in quo nulla subest suspício // (inesperado) ánimi impulsiones; supernae admonitiones;
inexspectatus, a, um. Sin: inopinatus. por - divina, divínitus; Dei mónitu vel im-
pulsu; corresponder a las - del Espíritu
inspección: inspéctio, onis f. Sin: inspectá- Santo, Spíritus Sancti vócibus atque impul-
tio; scrutátio; perscrutátio; examinátio; ex- siónibus óbsequi // (cosa inspirada) cogitá-
plorátio; inquisítio; investigátio. Uso: - fiscal, tio, onis f; cogitatum, i n. Sin: consílium;
inspéctio fiscalis vel pública; - de los boletos, mens; mónitus, us m; admonítio. Uso: por -
syngraphorum inspéctio. de alguien, áliquo monente vel auctore; alicú-
ius impulsu (v. gr. impulso meo, por mi -);
inspeccionar: explorare. Sin: inspícere; por - de la pasión, impulsu libídinum; se-
inspectare; investigare; examinare; inquírere; cundar la propia -, suo consílio uti.
inspectoris múnere fungi; inspectoris munus
ágere, perágere, obire. inspirado: inspiratus, a, um. Sin: afflatus; in-
flatus; instinctus; mente incitatus, concitatus.
inspector: inspector, oris m. Sin: inspectator; Uso: divinamente -, divino spíritu instinctus;
exactor; ex auctoritate inspector. Uso: - esco- escritor divinamente -, scriptor divino afflatu
lar, - de enseñanza, studiorum moderator vel permotus; scriptor divino Spíritu afflatus, tac-
exactor; públicus studiorum curator; publica- tus, permotus; scriptor Dei númine afflatus;
rum scholarum inspector; - general, inspector scriptor divino instinctu afflatus ac permotus.
generalis; - revisor de boletos, tesserarum
inspector; - de caminos, curator viarum; - de inspirador: inspirator, oris m. Sin: infusor;
obras públicas, curator óperum publicorum; afflator.
cargo de -, inspectoris munus, offícium.
instalación: (acción de instalar) installátio,
inspectoría: (casa, despacho u oficina del onis f. Sin: collocátio, onis f. Uso: - de luz
inspector) inspectoris sedes. eléctrica, lucis eléctricae collocátio; lucis ad-
dúctio vel condúctio // (cosas instaladas)
inspiración: (entusiasmo creador, numen instructus, apparatus, contextus, ornatus, us
poético) inspirátio, onis f. Sin: inspiramen, m; textura. Uso: - eléctrica, ductus (-us m)
mĭnis n; spíritus, afflatus, us m; afflamen; in- eléctricus; eléctricus contextus, lucis eléctri-
flammátio (ánimi); oestrus, i m. Uso: - lite- cae textura; eléctricae lucis ductus; lucis duc-
raria, inspirátio litterária; - poética, tus eléctride actae; - hidráulica, hydráulicus
inspirátio poética // (inspiración innata) in- apparatus; hidráulicae artis apparatus; - ra-
génium, ii n. Sin: ímpetus (ingénii), vis, diofónica, radiophónicus apparatus; - telefó-
calor. Uso: dar, quitar fuerza a la -, ingénio nica, apparatus vel instructus telephónicus.
vires dare, rápere; decae la -, ingénium cadit
vel éxcidit; frenar la -, frenare ímpetum; obe- instalado: estar -, sedem habere.
decer a la -, ingénio servire; retardar la -, ím-
petum morari // (movimiento sobrenatural instalar: (colocar) collocare. Sin: installare;
que comunica Dios a la criatura) inspirátio, in suo loco pónere // (poner en posesión de
onis f. Sin: afflatus, inflatus, instinctus, us m; una sede) in sede pónere, locare, collocare //
impúlsio; incitátio; admonítio. Uso: - divina, (poner en posesión de un cargo) installare.
divinus afflatus; instinctus afflatusque divi- Sin: in múnere constitúere; immíttere in pos-
nus; divina mentis incitátio et permótio; - so- sessionem múneris vel offícii. Uso: la instaló

582
instituto

como primera ministra, administrorum práe- instintivamente: instinctu. Sin: naturáliter;


sidem primáriam eam installavit // instalarse, sponte.
(en una sede) se in sede collocare; (en un
cargo) sui offícii possessionem cápere vel sú- instinto: instinctus, us m. Sin: impulsus in-
mere // (domiciliarse) sedem fígere, pónere, natus; motus naturalis. Uso: - de conserva-
collocare. ción, instinctus sui conservationis.

install (Inform), instalar, colocar: collocare. institución: (acto) institútio vel constitútio,
Sin: institúere; instrúere. onis f. Sin: eréctio; fundátio // (efecto) insti-
tutum, i n vel institútio, onis f. Uso: - civil,
instancia: (memorial, solicitud) rogátio, onis institutum civile; - culturales, instituta hu-
f. Sin: postulátio; flagitátio; petítio; expostu- mano cúltui provehendo; - escolar, institútio
látio; postulatum; efflagitatus, us m. Uso: a scholaris vel scholae; - internacionales,
mi -, efflagitatu meo. instituta internationália; instituta cunctis génti-
bus commúnia; - sociales, institutiones sociales,
instantánea: Fotogr instantánea, ae f (pho- instituciones con finalidades políticas, instituta
tográphia). Sin: photográphica imago ílico civitatis temperationem contingéntia.
(vel extemplo) expressa; extemporalis imago
photográphica. institucional: institutionalis, e. Sin: consti-
tutórius; ad institutionem vel constitutionem
instantáneo: súbitus, a, um. Sin: subitáneus; (rei públicae) spectans.
praesens; praesentáneus; repentinus. Uso: ve-
neno de efecto -, praesentáneum venenum. institucionalizar: vim iurídicam tribúere.
Sin: vi iurídica donare.
instante: punctum témporis. Sin: témporis
momentum, vestígium, spiramentum. Uso: instituto: (establecimiento de enseñanza, de
en un -, témporis momento vel puncto; en ese investigaciones científicas, etc.) institutum, i
preciso -, illo ipso témporis vestígio; en n. Uso: - fisiológico, institutum physiológi-
pocos -, paucis témporis spiramentis. cum; - Internacional de Energía Atómica, In-
ternationalis Institútio Energīae Atómicae, -
instigación: instigátio, onis f. Sin: incitátio; pontificio de latín superior, papale institutum
sollicitátio. altioris latinitatis; - técnico, technicarum ár-
tium schola; - teológico, seminárium theoló-
instigador: instigator, oris m. Sin: incitator; gicum; - de crédito, institutum pecúniae
stimulator, instimulator; cóncitor, concitator; credendae; - de educación física, phýsicae
impulsor; turbator; auctor. Uso: - oculto, auc- educationis institutum; - de Estudios Roma-
tor clandestinus; - de la sedición, seditionis nos, Institutum Romanis Stúdiis Provehen-
instimulator; - del pueblo, de la turba, pópuli, dis; - de geofísica matemática, institutum
turbae concitator. geophýsicae mathemáticae; - de Pedagogía
y Ciencias Religiosas, Institutum Paedago-
instigadora: instigatrix, icis f. Sin: turbatrix; gíae ac Disciplinarum Religiosarum // (ente,
perturbatrix. asociación) institutum. Uso: - de las Hijas de
María Auxiliadora, Institutum Filiarum Ma-
instintivo: instinctivus, a, um. Sin: naturalis; riae Auxiliatricis; institutos de vida consa-
ingénitus; ínsitus; innatus. grada, instituta vitae consecratae.

583
institutor

institutor: institutor, oris m. Sin: praeceptor; músicis instrumentis datus // (conjunto de


custos; praefectus; paedagogus. instrumentos destinados a determinado fin)
supellex (supelléctilis f) instrumentalis.
institutriz: institutrix, icis f. Sin: paedagoga;
magistra; puerorum custos. instrumentalización: Mús componendi ars.
Sin: compositionis modus vel rátio.
instrucción: (conjunto de reglas o normas)
instrúctio, onis f. Sin: praecéptio; praescríp- instrumentar: Mús instrumentorum partes
tio; mandatum; ordinátio. Uso: - pastoral, compónere.
instrúctio pastoralis; - pontificia, instrúctio
pontificia vel papalis; - secretas, occulta instrumento: (objeto que se utiliza para fa-
mandata (-orum npl); según las -, secundum cilitar trabajos o para producir algún efecto)
instructiones; ad normam instructionum // instrumentum, i n. Sin: machinamentum; me-
(acción de instruir o instruirse) instrúctio. chanēma, atis n; máchina. Uso: - electrónico,
Sin: institútio; erudítio. Uso: - catequística, mechanema electrónicum; - médicos, téch-
catechética instrúctio; - escolar, erudítio nica instrumenta medicinália; - músico,
scholaris; - primaria, institútio (vel doctrina, instrumentum músicum // instrumentos de
vel disciplina) puerilis; institútio primordio- análisis químicos, instrumenta, quibus res
rum, elementorum, rudimentorum; - prima- ope artis chímicae inquiruntur; - de hierro,
ria de las niñas, primordiorum puellaris herramienta, ferramentum; fabricante de ins-
institútio; recibir una - básica, instítui ad trumentos, ferramentárius, ii m; instrumentos
praecípuas communesque disciplinas // (in- de observaciones meteorológicas, instru-
formación judicial; conocimiento de una menta, quibus áëris status mutationesque no-
causa) cognítio, onis f. Sin: cognítio causae; tantur; - para escuchar, instrumentum
causae inquisítio, ordinátio; cognítio alicúius auscultatórium // Mús, - músico, músicum
rei vel de áliqua re. Uso: sin -, incógnita instrumentum; - de arco, instrumentum mú-
causa; hacer la - de un asunto, causam cog- sicum arcu tractatum; - de cuerda, fides, ium
nóscere. fpl; - de percusión, cýmbalum; crótalum;
týmpanum; - de viento, tíbia; tuba; búcina;
instruction (Inform), instrucción, orden: ius- instrumentum inflátile; conjunto de instru-
sum, i n. mentos de percusión (en una banda u or-
questa) tintinnábula, orum npl; tocar un -,
instructivo: instructivus, a, um. Sin: instruc- instrumento cánere; tocar un - de arco,
tórius; útilis ad discendum. instrumentum músicum arcu tractare; tocar
un - de cuerda, fídibus cánere.
instructor: instructor, oris m. Sin: exercita-
tor; praeceptor, magister. Uso: juez -, inquisi- insubordinación: intemperántia, ae f. Sin :
tor; auditor. inobsequéntia; inoboediéntia; indisciplina;
contumácia; disciplinae recusátio; nulla dis-
instrumental: adj instrumentalis, e. Sin: ciplina.
instrumentárius; ad instrumentum pértinens;
instrumenti offício fungens. Uso: Filos, insubordinado: inóbsequens, entis. Sin: in-
causa -, causa secunda instrumentalis; con- dócilis; indisciplinatus; non obóediens; nullā
cierto -, instrumentalis concentus (-us m); disciplinā coércitus.
symphónia; música -, cantus vel concentus

584
intelectualidad

insubsistencia: inánitas, atis f. Sin: núllitas; tactus, us m.


vánitas.
intangible: intangíbilis, e. Sin: inviolábilis;
insubsistente: inanis, e. Sin: insubsistens; non tangíbilis.
nullus; non exsistens; vanus; fictus; commen-
tícius. integer (Inform), íntegro: adj ínteger, gra,
grum // sust (valor) ínteger, gri m.
insuficiencia: insufficiéntia, ae f. Sin: defec-
tus, us m; deféctio; exigúitas; páucitas; tenú- integración: (acción y efecto de integrar o
itas. integrarse) integrátio, onis f. Sin: redintegrá-
tio; complétio; complementum; supplemen-
insuficiente : insuffíciens, entis. Sin: non tum // (proceso de unificación) coniúnctio,
suffíciens; exíguus; non (vel haud) satis. onis f // (fusión de empresas) aptus nexus et
cooperátio.
insulina: insulinum, i n; insulina, ae f. Sin:
insulinum medicamentum. integral: integralis, e. Sin: totalis. Uso: cál-
culo -, cálculus integralis; formación -, for-
insulsez: (calidad de insulso) insúlsitas, atis mátio integralis; pan -, autópyros, i m.
f. Sin: inéptia; stultítia; nugácitas // (dicho in-
sulso) insulse dictum. integralismo: integralismus, i m.

insulso: insulsus, a, um. integralista: integralista, ae mf. Sin: integra-


lismi fautor vel fautrix.
insulto: insultátio, onis f; insultus, us m. Sin:
offénsio; contumélia; iniúria. integralmente: integráliter. Sin: íntegre;
plene; omnino.
insuperable: insuperábilis, e. Sin: inexsupe-
rábilis; invincíbilis; invictus. intelectivo: intellectivus, a, um.

insurrección: insurréctio, onis f. Sin: sedítio; intelectual: (concerniente o relativo al en-


rebéllio; tumultus, us; motus, us. tendimiento) intellectualis, e. Sin: rationalis;
intelligéntiae vel mentis (gen). Uso: actividad
insurreccional: seditiosus, a, um. Sin: tu- -, mentis ópera ac labor // (espiritual o sin
multuosus; turbulentus; túrbidus; rebellis. cuerpo) spiritualis, e. Sin: ánimi (gen). Uso:
facultades -, ánimi facultates; gozo -, ánimi
insustituible: insubstituíbilis, e. Sin: perne- voluptas vel oblectátio; sustancias -, substán-
cessárius; sine quo nemo (vel nihil) substítui tiae intellectuales // sust intellectualis, is m.
potest. Uso: elemento -, elementum insubsti- Sin: homo intellectualis; excultus homo; vir
tuíbile; rol -, pars pernecessária. doctus vel eruditus; intéllegens homo; vir in-
génio praestans; vir omni doctrina práeditus
intachable: integérrimus, a, um. Sin: incen- vel praestans. Uso: los -, docti, orum mpl; qui
surábilis; irreprehensíbilis; inculpábilis; notā stúdia colunt; - católicos, docti cathólici.
immunis.
intelectualidad: (entendimiento, mente) in-
intangibilidad: intangibílitas, atis f. Sin: in- tellectuálitas, atis f. Sin: ingénium; mentis

585
intelectualismo

ácies // (fig, conjunto de personas cultas de patefácere; aperire consílium suum; desechar
un país o región, etc.) exculti hómines. Sin: la - de hacer una cosa, áliquid faciendi con-
viri docti vel eruditi . sílium abícere; ejecutar sus -, cogitata vel
consília perfícere; explorar la - de alguno, de
intelectualismo: intellectualismus, i m. alicúius voluntate explorare; ignorar la - de
alguno, ignorare alicúius consílium; no igno-
intelectualista: intellectualista, ae m. rar la - de alguno, haud ignarum esse alicú-
ius consílii; interpretar bien la - de alguno,
intelectualmente: intellectuáliter. Sin: bene voluntatem alicúius interpretari; juzgar
mente; ánimo; cogitatione. sin motivo suficiente de la - de alguno, men-
tem (vel consílium, vel propósitum) alicúius
inteligibilidad: intelligibílitas, atis f. Sin: témere (vel temerário ausu) iudicare; tengo -
perspicúitas; facílitas intellectu. de hacer algo, hábeo in ánimo (vel est mihi in
ánimo) áliquid fácere; est mihi ánimus áli-
inteligible: intelligíbilis, e. Sin: perceptíbilis; quid fácere vel áliquid faciendi; tener la
apprehensíbilis; perspícuus; planus; fácilis ad misma -, eadem mente esse; no tener la
intellegendum. misma -, non idem velle; tener otra -, álio
spectare; tener - hostiles contra alguien, con-
intención: (determinación de la voluntad en tra áliquem sentire.
orden a un fin) voluntas, atis f. Sin: ánimus;
mens; consílium; cogitatum; propósitum. intencionado: animatus, a, um. Sin: paratus
Uso: - buena, voluntas bona vel recta; consí- ad. Uso: estar bien - para con alguno, bene
lium bonum vel rectum; - mala, pérfida, con- affectum (vel animatum) esse in (vel erga, vel
sílium malum, pérfidum; con buena -, bona adversus) áliquem; benévolo ánimo esse erga
voluntate; bono consílio vel ánimo; con - hos- áliquem; esse bona voluntate erga áliquem;
tiles, infense; infesto ánimo; con - subversi- estar mal - con alguno, male affectum esse
vas, seditiose; con la - de, eo consílio, ea in áliquem; alieno vel malévolo ánimo esse
mente, eo ánimo ut ...; ¿con qué -?, qua erga áliquem.
mente, quo ánimo, quo consílio?; de primera
-, primo ictu; inítio; ab inítio; según la - de intencional: cogitatus, a, um. Sin: meditatus;
alguno, ad mentem alicúius; sin -, mente a re consideratus; perpensus; voluntárius; quod
aliena; sin mala -, mente a malo aliena; sin - consulto fit; Filos intentionalis,e.
de hacer algo, nullo hábito (vel suscepto, vel
ínito) consílio áliquid faciendi; sin - de hacer intencionalmente: consulto. Sin: cogitate;
daño, mente a patrando malo aliena; sin - de consílio; mente; propósito. Uso: lo hizo -, id
ofender a alguno, nullo hábito consílio áli- consulto cogitateque fecit; lo hizo - para ...,
quem offendendi; nulla hábita voluntate áli- eo consílio ( vel eo propósito, vel ea mente)
quem vituperandi // ¿cuál es tu -?, quid tibi id fecit ut ...
vis?; quae tua mens?; quid spectas? quo spec-
tas?; ¿cuál es su -? quid agitat vel cógitat?; intendencia: (dirección, cuidado y gobierno
quid iste sibi vult?; mi - es esta, mens mea de una cosa) cura, ae f. Sin: curátio; procurá-
haec est; las - del enemigo son claras, hós- tio; praefectura; dispensátio.
tium consília patent; cambiar de -, mutare
voluntatem; dar a conocer a alguno sus -, intendente: (el encargado de dirigir una
quid sui consílii sit álicui osténdere; cogitata casa, finca, etc.) procurator, oris m // (jefe su-

586
interdependiente

perior) praefectus, i m. Sin: procurator; dis- intercambio: recíproca permutátio. Sin:


pensator. Uso: - municipal, urbis sýndicus; mútua rerum commutátio. Uso: - de ideas
municípii moderator, curator, administrator; acerca de un argumento importante, alterni
burgimagister, tri. sermones de gravi quadam re; economía de -,
negotiandarum rerum rátio et disciplina.
intensidad: inténsitas, atis f. Sin: inténtio; in-
ténsio; conténtio; grávitas; aestus, us m; vis; interceder: deprecari pro áliquo. Sin: rogare
veheméntia. Uso: - de voz, inténtio vocis; - pro áliquo; álicui adesse ad áliquid impetran-
de olores, odorum grávitas vel veheméntia; - dum; deprecatorem adesse álicui; suffragari
de sabor, veheméntia saporis. álicui.

intensificar: inténdere. Sin: amplificare; au- intercelular: intercellularis, e. Sin: inter


gere, adaugere; roborare; robur (vel vim, vel céllulas pósitus.
vires) dare, áddere, ministrare.
interceptar: intercípere. Sin: interclúdere;
intensivamente: intensive vel intentive. Sin: intersaepire; auferre; surrípere.
intente.
interceptor: interceptórius, a, um. Uso:
intensivo: intensivus vel intentivus, a, um. avión -, aëronavis interceptória.
Sin: intentus. Uso: Gram, adverbios -, inten-
tiva advérbia; Agr, cultivo -, cultura intensiva; intercesión: intercéssio, onis f. Sin: deprecá-
curso -, schola intentiva; tratamiento -, curá- tio; preces; suffrágia. Uso: por - de alguien,
tio efficácior. áliquo deprecatore, deprecante, rogante; pré-
cibus alicúius.
intento: (propósito) propósitum, i n. Sin:
consílium; voluntas. Uso: - preciso, propósi- intercesor: intercessor, oris m. Sin: depreca-
tum susceptumque consílium; de -, consulto tor vel precator; mediator; propitiator.
// (cosa intentada) conamen, mĭnis n. Sin:
conatum, i n; conatus, us m. Uso: intentos de interconfesional: interconfessionalis, e. Sin:
reforma, conámina reformationis // (experi- ad plures statutas religiones áttinens.
mento) experimentum, i n. Uso: hacer toda
clase de intentos, ómnia experiri. intercontinental: intercontinentalis, e. Sin:
mundanus; pancósmius; ad plures continen-
interacción: áctio recíproca // Biol interáctio, tes spectans.
onis f.
intercostal: intercostalis, e.
interatómico: interatómicus, a, um. Sin:
inter átomos pósitus. intercutáneo: intercus, cŭtis m.

intercalar: intercalaris, e. Uso: palabra -, in- interdependencia: interdependéntia, ae f.


tercalare verbum; verso -, intercalaris versus. Sin: mútua vel recíproca obnoxíetas; mútua
copulátio vel coniúnctio (vel coniúnxio).
intercambiable: intermutábilis, e. Sin: recí-
proce mutábilis. interdependiente: interdependens, entis.

587
interdiocesano

interdiocesano: interdioecesanus, a, um. réddere; áliquid adiecto fénore réddere;


tomar dinero a -, pecúniam súmere fénore;
interdisciplinar o interdisciplinario: inter- tomar dinero al 5 por ciento, pecúniam sú-
disciplinaris, e. mere (vel mutuari) quinis centésimis // (fig,
inclinación del ánimo) stúdium, ii n. Sin:
interés: (provecho, utilidad, ganancia) cóm- ánimi atténtio; voluntas; cupíditas; affectus,
modum, i n. Sin: utílitas; emolumentum; us m; cura. Uso: - culturales, stúdia doctri-
usus, us m; fructus, us m; lucrum; id quod ín- nae; con muchísimo, mucho, escaso -,
terest. Uso: - egoísta, suum ipsīus cómmo- summo, magno, medíocri stúdio.
dum; - existenciales, potíssima vitae
cómmoda // (lucro producido por el capital interesadamente: utilitatis causā. Sin: utili-
monetario) fenus vel faenus, nŏris n. Sin: tatis suae grátiā; lucri causā; meā, tuā, suā,
usura; impéndium. Uso: - a pagar, usurae alicúius causā.
solvendae; - compuesto, fenus renovatum;
anatocismus; - elevado, grave fenus; - exor- interesado: (guiado principalmente por el
bitante, fenus iniquíssimum; usura gravís- interés) quaestuosus, a, um. Sin: lucri ávidus
sima; - mensual, usura ménstrua; - pequeño, vel cúpidus; rebus suis intentus; utilitati suae
fenúsculum, i n; - razonable, fenus tolerábile; insérviens; ómnia ad utilitatem réferens //
- simple, perpétuum fenus; - del capital, cá- (que tiene interés en una cosa) alicúius rei
pitum usurae; - del 1 por ciento, centésimae studiosus. Sin: cuius ínterest.
(usurae ánnuae); - del 2, 3, 4, 5, etc. por
ciento, binae, ternae (vel trinae), quaternae, interesar: (cautivar la atención y el ánimo)
quinae, etc. centésimae; sin -, sine fénore; ánimos, mentes, hómines ad (vel in) se con-
gratis; gratuíto // agregar los - al capital, ca- vértere // interesarse por algo, álicui rei stu-
pitalizar los -, usuras perscríbere; defalcar dere; aspirare ad áliquid, ánimum atténdere
los - del capital, cápiti mercedes exsecare; ad áliquid; interesarse por alguien, consúlere
dar, prestar dinero a -, pecúniam álicui fé- álicui.
nore (vel fénori) dare; pecúniam apud áli-
quem occupare fénore; pecúniam fénore (vel interestelar: interstellaris, e. Sin: intersidera-
usurā) mutuari; pecúniam fénore collocare; lis; sideralis; cósmicus; inter stellas pósitus.
hallarse abrumado por los -, óbrutum fénore
esse; los - absorben el capital, mergunt sor- interferencia: interferéntia, ae f. Sin: inte-
tem usurae; los - forman un capital, sors fit riectus, us m; interiéctio; interposítio; con-
ex usura; pagar los -, usuras péndere, sól- cursus, us m; concúrsio.
vere, praestare; impéndia tribúere; pagar los
- de la deuda externa, usuras aeris alieni sól- interferir: (interponerse o mezclarse) inter-
vere; pagar por el dinero tomado a préstamo ferri. Sin: se interpónere, insérere, admiscere,
el - del 5 por ciento, quinas (vel quinque) immiscere; concúrrere.
centésimas fénoris partes péndere; no perder
los -, usuras conservare; prestar dinero al 1 interfoliar: interfoliare. Sin: inter fólia insé-
por ciento, centésimis fenerari; prestar al 2, rere; fóliis intermíttere.
3, 4, 5, etc. por ciento, binis, ternis (vel tri-
nis), quaternis, quinis, etc. centésimis fene- interfono: citophónium, ii n; citóphonum
rari; recibir el -, usuram (ab áliquo) accípere; sive citophōnum, i n. Sin: intérphonum sive
restituir algo con los -, áliquid cumulatum interphōnum; interphónium.

588
internacional

ínterin: en el -, ínterim; intérea. interlocutora: interlocutrix, icis f.

interinamente: ínterim. Sin: ad tempus. interlocutorio: interlocutórius, a, um.

interinato: (interinidad) interinatus, us m. interludio: interlúdium, ii n. Uso: - musical,


Sin: temporálitas // (cargo o empleo interino) orquestal, musicale, orchestrale interlúdium.
fiduciária ópera.
intermediario: adj sequester, tra, trum; se-
interino: interinalis, e. Sin: temporárius; questris, tris, tre // sust mediator, oris m. Sin:
temporalis; fiduciárius; ad tempus áliquod; sequestris, is m; sequester, tri m; parárius;
ad tempus (vel ínterim) delectus vel lectus proxeneta vel proxenetes, ae m; cócio, cótio,
(elegido interinamente), delatus vel datus cóctio, onis m. Uso: hacer de -, cocionari.
(conferido interinamente), acceptus (recibido
interinamente). Uso: tener el mando - del intermedio: adj intermédius, a, um // sust in-
ejército, fiduciáriam óperam obtinere. termédium, ii n. Sin: intervallum; tempus
(-pŏris n) vel spátium interiectum, interpósi-
interior: adj interior, interius. Sin: internus; tum; exódium; embólium. Uso: - escénico,
intestinus; íntimus // (parte - de algo) interior exódium scáenicum; - pantomímico, em-
pars. Sin: interiora, um npl // (intimidad, in- bólium // (música que se ejecuta durante el
terioridad) ver en el - de las conciencias, in- entreacto) interlúdium, ii n. Sin: exódium vel
térius mentes inspícere; vida -, vita intérior // embólium músicum. Uso: a manera de -, ins-
(en contraposición a lo extranjero) res do- tar embólii.
mésticae vel civitatis. Sin: interna, orum npl.
interministerial: interministerialis, e. Sin: ad
interioridad: interióritas, atis f. Sin: intérni- plures administros pértinens.
tas; vita intérior.
intermitencia: intermíssio, onis f; intermis-
interlínea: (espacio entre dos líneas de un sus, us m. Sin: intervallátio.
escrito) intervallum, i n; intervallum inter lí-
neas // (Impr, regleta) lamella, ae f. intermitente: adj intermittens, entis. Sin: in-
tervallatus; intercapedinatus; periódicus; non
interlineal: interscriptus, a, um. Sin: inter- contínuus // sust mechanema (-ătis n) inter-
pósitus; interiectus; interscriptus inter líneas vallans.
páginae.
intermolecular: intermolecularis, e. Sin:
interlinear: interscríbere. Sin: inter líneas inter matériae partículas exsistens vel agens.
scríbere.
internacional: internationalis, e. Sin: pan-
interlocutor: collocutor, oris m. Sin: sermó- cósmius; mundanus; ómnium géntium vel na-
cinans; collóquii párticeps; qui collóquitur; tionum; inter omnes gentes; ad omnes
qui cum áltero lóquitur; en pl, qui sermonem nationes áttinens; ómnium géntium commu-
ínvicem cónferunt; qui inter se colloquuntur. nis. Uso: comercio -, negotiátio internationa-
Uso: - atento y abierto, collocutor attentus lis; derecho - , ius internationale;
apertusque. instituciones -, institutiones ómnium gén-
tium; jurado -, arbitratus (-us m) internationa-

589
internacionalidad

lis; reuniones -, internationales congressio- internet (Inform): interrete, is (abl -i) n. Sin:
nes; ser -, nullis fínibus, nullis natiónibus internetum; interretículum; rete internatio-
contineri; nullis términis circumscribi; ex nale; interrete internationale; intextus (-us m)
ómnibus natiónibus esse; tribunal - de La internationalis instrumentorum computato-
Haya, Tribunal pérmanens iustítiae interna- riorum. Uso: de -, relativo a -, interretialis, e;
tionalis Hagae. internetalis; por -, interretiáliter; internetáli-
ter; ordinatráliter; incluir en - libros de bi-
internacionalidad: internationálitas, atis f. bliotecas, libros bibliothecarum in interrete
Sin: rátio vel condício internationalis. Uso: - recípere vel inclúdere.
del derecho, ius universale vel géntium.
internista: internista, ae m. Sin: médicus in-
internacionalismo: internationalismus, i m. teriorum; morborum internorum médicus.
Sin: promótio cooperationis internationalis;
nationum consociationis stúdium. Uso: - fi- interno: (alumno que come y duerme en el
nanciero, rei nummáriae internationalismus. colegio) ephebēi alumnus.

internacionalista: adj ad nationum conso- internuncio: (ministro pontificio que hace


ciationem spectans. Sin: ad cooperationem veces de nuncio) internúntius, ii m. Uso: -
internationalem pértinens; géntium consocia- apostólico, apostólicus internúntius; come-
tioni aspirans vel favens // sust internationa- tido del -, internúntii munus; residencia del -,
lista, ae m. Sin: internationalismi fautor, internúntii sedes.
sectator, studiosus, propugnator; géntium
confoederationis studiosus. interparlamentario: interparlamentaris, e.
Sin: ad utramque coetus oratorum populá-
internacionalización: (acción) rationis inter- rium partem áttinens.
nationalis indúctio // (efecto) rationis inter-
nationalis effectus (-us m). interparroquial: interparoecialis, e.

internacionalizar: internationalem réddere. interpelación: interpellátio, onis f. Sin: in-


terrogátio; rogátio; rogamentum; rogatum;
internacionalmente: internationáliter. percontátio. Uso: contestar a las -, ad in-
terrogata respondere; hacer una -, perconta-
internado: (conjunto de alumnos y lugar tionem fácere.
donde habitan) internatus, us m. Sin: convic-
tus, us; collégium; ephebēum; paedagogīum; interpelar: (dirigir la palabra a uno para
convictus pro alumnis internis. Uso: dirigir pedir algo) interpellare. Sin: précibus pétere
un - privado, ephebēum privatum dirígere // vel flagitare // (exigir a uno explicaciones
(establecimiento) aedes scholasticorum inter- sobre un hecho) interpellare áliquem. Sin: in-
norum // (estado y régimen) mánsio temporá- terrogare áliquem áliquid vel de áliqua re; áli-
ria in instituto. quid ab (vel de, vel ex) áliquo quáerere;
áliquid ab (vel ex) áliquo percontari; áliquid
internar: dúcere áliquem intus; introdúcere ex áliquo sciscitari.
áliquem in + ac; in interiorem partem immít-
tere // internarse, in interiora se recípere. Sin: interpersonal: interpersonalis, e. Uso: comu-
pénitus intrare vel penetrare. nión -, interpersonalis commúnio.

590
interrupt

interplanetario: interplanetaris, e; interpla- favorablemente, male interpretari; - sueños,


netárius, a, um. Uso: viaje -, iter (itíneris n) sómnia interpretari.
interplanetárium.
interpretate (Inform), interpretar: interpre-
interpol: (Comisión Internacional de Policía tari.
Criminal) públicae securitatis custodes inter-
nationales. Sin: biocolytae internationales; interpretation (Inform), interpretación: inter-
mílites a pública securitate internationali; ad- pretátio, onis f.
ministrátio públicae securitatis internationa-
lis; administrátio biocolýtica internationalis. interpretativo: interpretatórius, a, um. Sin:
explanatórius, explanativus, explanans; intér-
interpolación: (acción de interpolar) inter- pretans.
polátio, onis f. Sin: interpolamentum; insér-
tio; interposítio; interclúsio; verborum intérprete: interpres, ĕtis m. Sin: explanator.
interposítio // (pasaje interpolado) locus sub-
ditivus, subditícius, interiectus, interpolatus. interpreter (Inform), intérprete (un pro-
Uso: individuar, especificar la -, interiecta grama): interpretatrum, i n. Sin: interpreta-
scite distínguere. tórium, ii n.

interpoladamente: interpolando. Sin: per in- interregional: interregionalis, e.


terpolationes.
interrelación: obnoxíetas mútua.
interpolador: interpolator, oris m. Sin: qui
intérpolat. interrogativo: Gram interrogativus, a, um.
Sin: percontativus; ad interrogationem spec-
interpoladora: interpolatrix, icis f. Sin: quae tans.
intérpolat.
interrogatorio: interrogátio, onis f. Sin:
interpolar: (poner una cosa entre otras) in- quáestio; percontátio. Uso: en el primer - de
terpolare. Sin: intersérere; interícere, interpó- los jueces, in prima interrogatione iúdicum.
nere // (intercalar algunas palabras o frases
en el texto de un manuscrito antiguo, o en interrumpir: interrúmpere. Sin: intercídere;
obras y escritos ajenos) interpolare. Sin: ver- intermíttere; interpellare; interfari. Uso: - a
bis scriptum vel librum adulterare, corrúm- uno que habla, interfari áliquem; alicúius ser-
pere, vitiare; scriptum alienis interiectis monem incídere, abrúmpere; intercípere mé-
verbis corrúmpere. dium sermonem alicúius; interpellare
áliquem loquentem.
interpretación: interpretátio, onis f. Sin: ex-
planátio. Uso: - de una obra, interpretátio; interrupción: interrúptio, onis f. Sin: inter-
enarrátio; exposítio; hermeneuma, ătis n; - míssio; intermissus, us m; intercapedo, dĭnis
exacta, inhaerens senténtiae explanátio. f; cessátio. Uso: - de la fiebre, intermíssio fe-
bris; la - enfría las amistades, intercapedo
interpretar: interpretari. Sin: explanare. amicítias levat.
Uso: - benignamente, favorablemente, in mi-
tiorem partem áliquid interpretari; - mal, des- interrupt (Inform), interrupción: interrúptio,

591
interruptor

onis f. manus publicorum custodum nationálium


própere interveniéntium; sin la - de alguno,
interruptor: Electr clavícula (eléctrica) Sin: sine auxílio alicúius; non interveniente áliquo
epitónium (eléctricum); interruptórium; in- // (operación quirúrgica) v. operación.
terceptor; clavis lucis; clavis eléctrica, accen-
siva; interruptrix (-icis f) clavícula; capsa intervenir: (tomar parte en un asunto) inter-
contactūs eléctrici. Uso: - automático, epitó- venire álicui rei. Sin: interesse + dat o abl;
nium automáticum vel autómatum; dar adesse + dat; se interpónere + dat; se intro-
vuelta, girar el -, epitónium vólvere, versare; míttere in + ac o in + abl. Uso: - en un diá-
clavículam vértere vel torquere. logo, intérloqui; no -, (se) abstinere; - en la
guerra, bellum participare; - en política, in
intersección: interséctio, onis f. Sin: decus- rebus públicis versari // (interponer uno su
sátio. autoridad) auctoritatem suam interpónere in
áliqua re // (interceder o mediar por alguien)
intersindical: intersyndicalis, e. Sin: ad plu- intercédere pro áliquo // (sobrevenir, ocurrir)
res syndicatus pértinens; ad plura opíficum supervenire. Sin: evenire; accídere; contín-
collégia áttinens. gere // (Med, hacer una operación quirúr-
gica) v. operación.
intersticio: (hendidura o espacio que media
entre dos cuerpos o entre dos partes de un intervertebral: intervertebralis, e.
mismo cuerpo) interstítium, ii n; interstítio,
onis f // (intervalo) v. esta voz. interviú o interview, v. entrevista.

interurbano: interurbanus, a, um. Sin: várias intestado: (que muere sin hacer testamento
cólligens urbes. válido) intestatus, a, um.

intervalo: intervallum, i n. Sin: interstítium; intestino: intestinum, i n. Uso: - ciego, intes-


intermíssio; intercapedo, dĭnis f; spátium. tinum caecum; - delgado, ténue intestinum;
Uso: - lúcido o claro, dilúcidum intervallum; - grueso, colon vel colum, i n; intestinum
a - iguales, aequálibus intervallis; - de crassum, láxius, plénius.
tiempo, témporis intervallum vel spátium; -
entre los dos tiempos de un partido, tempus intimación: intimátio, onis f. Sin: condíctio;
ótii. edíctio; indíctio; denuntiátio; imposítio.

intervención: (acción de intervenir) inter- intimar: intimare. Sin: condícere; edícere;


véntio, onis f. Uso: - militar, intervéntio mi- indícere; denuntiare; impónere; império ad
litaris; - oratoria, interpósita orátio; - de uno opus arcéssere; ad munus explendum citare
para recomendar, aconsejar ..., interpósita vel vocare.
alicúius auctóritas; interpósitum alicúius con-
sílium; - en un discurso, sermonis communi- intimidación: minátio vel comminátio, onis
cátio (inter praesentes); - en favor de alguien, f. Sin: metūs incússio vel illátio; timor incus-
intercéssio; formas de - sobre los embriones sus; minae, arum fpl.
humanos, formae incursionum in embryones
humanos; gracias a su -, eo intercedente; intimidad: intímitas, atis f. Sin: consuetudo;
grupo de - de la gendarmería nacional, íntima familiáritas. Uso: crecer en la - con

592
inundación

Jesucristo, crescere in intimitatem cum Iesu tolerántia; impatiéntia; importúnitas; ánimus


Christo. diffícilis, immoderatus, morosus.

intimidar: terrere. Sin: pavefácere; timorem intratable: intractábilis, e. Sin: intólerans;


(vel metum, vel formídinem, vel terrorem) af- morosus; fastidiosus; asper; impátiens.
ferre, inferre, inícere; timore affícere, im-
plere, percéllere; minas iactare. intrauterino: intrauterinus, a, um. Uso: dis-
positivos -, instrumenta intrauterina.
intimismo: internitatem exprimendi stúdium.
intrincado: implexus, a, um. Sin: involutus;
intimista: ánimi motuum repraesentator. contortus; impeditus; obscurus.

intolerancia: intolerántia, ae f. Sin: impa- introducción: introdúctio vel indúctio, onis


tiéntia; importúnitas. Uso: - filosófica, polí- f. Sin: exórdium; inítium; princípium; (de
tica, religiosa, aliorum opinionum de libro) proóemium, ii n.
philosóphia, de re pública, de religione into-
lerántia (vel impatiéntia, vel fastídium). introductivo: introductórius, a, um. Sin: in-
troitórius. Uso: proemio -, proóemium intro-
intolerante: intólerans, antis. Sin: impátiens. ductórium.
Uso: ser - en materia filosófica, política, re-
ligiosa, aliorum opinionum de philosóphia, introductor, ra: introductor, oris m; intro-
de re pública, de religione omnino renúere ac ductrix, icis f. Sin: instructor; initiator. Uso:
fastidire. - a la lógica, introductor ad lógicam.

intoxicación: intoxicátio, onis f. Sin: inféc- introito: (entrada o principio de un escrito o


tio; venenosa condício. Uso: - alcohólica, in- de una oración) intróitus, us m. Sin: exór-
toxicátio alcohólica; - de nicotina, inféctio ex dium; princípium; inítium.
nicotina.
introspección: introspéctio, onis f; introspec-
intoxicar: intoxicare. Sin: venenare; tóxicum tus, us m. Sin: interior inspéctio vel inspectus
(vel venenum) exhibere vel praebere. (-us m); sui examen, inspéctio, spectátio, re-
cognítio.
intracelular: intracellularis, e.
introspectivo: introspectivus, a, um.
intramundano: intramundanus, a, um. Uso:
situación -, condício intramundana. introversión: introvérsio, onis f. Sin: in-
trospéctio.
intramuscular: intramuscularis, e.
intuitivo: intuitivus, a, um. Sin: pérspicax.
intransitable: intransíbilis, e. Sin: impér- Uso: visión -, vísio intuitiva.
vius.
inundación: inundátio, onis f. Sin: elúvio,
intraspasable: intransgressíbilis, e. onis f; elúvies, ēi f; immanis elúvio. Uso: -
anuales, ánnuae inundationes; ser devastado
intratabilidad: intractabílitas, atis f. Sin: in- por la -, eluvione vastari // - de basura, sór-

593
inútil

dium elúvies. inventario: inventárium, ii n. Sin:


repertórium; index, dĭcis mf; rationárium;
inútil: inútilis, e (ad áliquid vel álicui rei). breviárium. Uso: módulo de -, forma reper-
Sin: inanis; írritus; vanus; non útilis; effectu tórii.
carens. Uso : resultar inútil, vano, in (vel ad)
írritum cádere. inventiva: facultas inveniendi vel inventio-
nis. Uso: falta de -, ingénii ieiúnitas; inven-
invalidez: invalíditas, atis f. Sin: invaletudo, tionis inópia vel ieiúnitas; mucha -,
dĭnis f; invaléntia, ae f. inventionis cópia; tener -, ad excogitandum
ingeniosum (vel acutum) esse; acutum et cé-
invasión: invásio, onis f. Sin: irrúptio; incúr- lerem esse ad excogitandum.
sio. Uso: - barbárica, invásio barbárica; - ex-
tranjera, éxterae gentis incursus (-us m); inventivo: ad excogitandum acutus. Uso: es-
hacer una - en un lugar, irruptionem fácere píritu -, ingénium ad inveniendum acutum.
in áliquem locum; irrúmpere in áliquem
locum; invádere áliquem locum vel in áli- invento: inventum vel adinventum, i n; in-
quem locum. ventus, us m. Sin: res inventa; invéntio vel
adinvéntio; repértio; repertus. Uso: los - ac-
invasor: adj invadens, entis. Sin: irrumpens; tuales, huius témporis inventa; - milanés, me-
qui (quae, quod) invadit // sust invasor, oris diolanense inventum; nuevo -, nova invéntio;
m. Sin: aggressor; occupator. - técnico, téchnicum inventum; inventos de
la aerostática, inventa aërostática; inventos
invectiva: contumélia, ae f. Sin: obiurgátio; de la técnica, technicorum inventa.
increpátio; convícium; probrum. Uso: lanzar
invectivas contra alguno, ínvehi in áliquem; inventor: inventor, oris m. Sin: repertor; ex-
maledictis áliquem insectari. cogitator; creator; qui ínvenit vel répperit áli-
quid.
invención: (acción de inventar) invéntio,
onis f. Sin: repértio. Uso: carente de -, tardus inventora: inventrix, icis f. Sin: quae ínvenit
in excogitando // (cosa inventada) inventum, vel répperit.
i n; inventus, us m. Sin: res inventa; repertus,
us m; excogitatus, us m; excogitatum. Uso: - invernáculo, invernadero: invernáculum, i
útiles, utíliter inventa (-orum npl); - debidas n. Sin: caldária, ae f; caldárium, ii n; hiberná-
al acaso, ea, quae casu inventa sunt // (fic- culum; caldária cella; tepidária saepta npl;
ción, engaño) fíctio vel confíctio, onis f. Sin: cella tepidária; caldária florum cella; calefac-
res ficta. Uso: - fraudulenta, fraus, fraudis f; tum florum saeptum; arbustiva cella; herba-
machinátio // (hallazgo) invéntio. Uso: - de rum cella vel aedes (aedis f); vítrea ólerum
la Santa Cruz, Invéntio Sanctae Crucis // cella.
(parte de la retórica) invéntio.
invernadero: (sitio a propósito para pasar
inventar: invenire vel adinvenire. Sin: exco- el invierno) hiberna sedes (sedis f; gen pl
gitare. -um vel -ium) vel státio // (paraje donde
pastan los ganados en invierno) hiberna
inventariar: recensere. Sin: in inventárium páscua (-ae f) // (invernáculo) v. esta voz.
referre; índicem rerum digérere.

594
invisibilidad

inversión: (colocación de caudales) pecú- concéssio múneris vel potestatis; míssio in


niae collocátio vel occupátio. Sin: pecúnia potestatis (vel múneris) possessionem Uso:
collocata. Uso: - destinadas a la producción derecho de -, inaugurandi ius; ejercer el de-
de armas, opes et pecuniarum collocationes recho de -, inaugurandi ius usurpare // (pose-
ad edenda arma destinatae; - privadas y pú- sión de ciertos cargos o dignidades)
blicas, pecúniae privatim et públice colloca- investitura, ae f. Sin: benefícii vel múneris
tae; coordinar las -, pecúnias (in efficienda posséssio.
ópera) apte et órdine collocare // Ling invér-
sio, onis f // (acción y efecto de invertir) in- investigación: investigátio, onis f. Sin: per-
vérsio, onis f. Sin: convérsio. Uso: - de la vestigátio; indagátio; inquisítio; recognítio.
marcha, cursūs convérsio; - sexual, sexūs in- Uso: - científica, investigátio scientífica; in-
vérsio // (homosexualidad) homosexuálitas, quisítio scientialis; doctrinarum pervestigá-
atis f // - meteorológica, enormis caeli cale- tio; - filológicas, inquisitiones philólogae vel
fáctio. philológicae; - nucleares, investigationes nu-
cleares vel atómicae // (- como método) ac-
inversivo: inversivus, a, um. curatíssima (vel diligentíssima, vel docta, vel
elaborata) investigátio vel indagátio.
inversor: pecúniae collocator. Sin: práestitor
pecuniarum. Uso: - extranjeros, praestitores investigador: vestigator vel investigator, oris
pecuniarum peregrini. m. Sin: inquisitor; indagator. Uso: - cientí-
fico, scientíficus investigator vel indagator;
invertebrado: adj invertebratus, a, um. Sin: - privado, investigator privatus; - universita-
non vertebratus; vértebris carens; vertebra- rio, investigator académicus; inquisitor uni-
rum expers // sust invertebratum ánimal vel versitatis; grupo de investigadores, grex
ánimans. (gregis m) investigatórius.

invertido: adj homosexualis, e // sust sodo- investigadora: vestigatrix vel investigatrix,


mita, ae m. icis f. Sin: indagatrix.

invertir: (emplear los caudales o colocarlos investir: dignitatem vel munus álicui dare,
en aplicaciones productivas) collocare. Uso: crédere, concrédere, demandare, trádere. Sin:
- dinero en acciones empresariales, sýngra- domínium vel impérium álicui dare, trádere,
phas pecúniae in administratiónibus collo- assignare, attribúere, mandare, deferre; dig-
care; - dinero en algo, pecúniam in áliqua re nitati vel múneri áliquem praefícere.
collocare, occupare, pónere, impéndere; - el
dinero en fincas, pecúniam in práediis pónere invierno: hiems, híemis f. Uso: - nuclear,
vel collocare; - el dinero en la compra de fin- hiems nuclearis.
cas, collocare pecúnias in emptiones praedio-
rum; - el dinero en préstamos seguros, inviolabilidad: inviolabílitas, atis f. Sin: in-
nummos (vel pecúniam) expéndere nómini- violábilis índoles.
bus certis.
inviolable: inviolábilis, e. Sin: non violábilis.
investidura: (acción y efecto de conferir un Uso: derechos -, iura inviolabília.
cargo importante) dignitatis vel múneris
dátio, assignátio, attribútio, immíssio. Sin: invisibilidad: invisibílitas, atis f. Sin: facul-

595
invisible

tas sui occultandi; in occulto esse. inyector: (aparato) iniectórium, ii n. Sin: in-
iectionale, is n.
invisible: invisíbilis, e. Sin: non visíbilis,
aspectábilis, perspicíbilis; abscónditus; re- iodo, v. yodo.
cónditus; sub óculos vel sub aspectum non
cadens. Uso: es -, non apparet. iodoformo, v. yodoformo.

invisiblemente: invisibíliter. Sin: clam; la- ion: ion, ionis m. Uso: migración de iones,
tenter; occulte; secreto. migrátio ionum; producir iones, iones effí-
cere vel conflare; suministar iones, iones im-
invitación: invitátio, onis f. Sin: invitatus, us míttere in áliquid.
m. Uso: a - tuya, a te invitatus; por -, invitatu;
sin - de mi parte, invocatu meo; aceptar una ionización: ionizátio, onis f.
-, se venturum esse promíttere; (para una co-
mida) ad cenam promíttere; hacer una -, in- ionizar: iones excitare vel conflare. Sin: in
vitare; vocare; (para una comida) ad cenam iones convértere.
vocare; recibir una -, invitari; rehusar una -,
abnúere; (para una comida) ad cenam renun- ionógeno: ionógenus, a, um.
tiare // fig hortamentum, i n. Uso: - a la rec-
titud de pensamiento y acción, hortamentum ionómetro: ionómetrum, i n.
ad honeste cogitandum et agendum.
ionosfera: ionosphaera, ae f.
invocar: (llamar a uno en su favor) invocare.
Sin: appellare; implorare. Uso: - a voces, in- iperita, v. yperita.
clamare áliquem ut ...; - el testimonio de al-
guien, testari áliquem; testem fácere áliquem. ir: ire. Uso: - a ver, acudir a, adire. Uso: - al
médico, médicum adire.
inyección: (acción y efecto de inyectar) in-
iéctio, onis f; iniectus, us m. Sin: infúsio Uso: ir y venir: concursátio, onis f.
- endovenosa, iniectio in venas, intra venas;
- hipodérmica o subcutánea, iniectus hypo- ira: ira, ae f. Uso: violenta manifestación de
dérmicus, intercutáneus, subcutáneus, inter- -, irae effúsio.
cus (-cŭtis); - intramuscular, iniéctio
intramuscularis vel intra músculos; poner IRA (abrev de Irish Republican Army, Ejér-
una -, iniectionem subministrare; medica- cito Republicano Irlandés): Corpus Hibér-
mentum álicui infúndere // (líquido inyec- niae liberandae.
tado) liquor iniectórius. Sin: infúsio; iniéctio.
Uso: - letal, mortífera, iniéctio letalis, letí- Irak o Iraq: Iráquia, ae f. Sin: Iráchia. Uso:
fera, mortífera; - venenosa, iniéctio vene- República de -, Res pública Iraquiana; Ira-
nosa, venéfica; - de morfina, iniéctio quiana Natio.
mórphica; - de veneno mortal, iniéctio veneni
mortíferi. Irán: Iránia, ae f.

inyectar: infúndere. Sin: inícere; syringā in- iraní: adj iránicus vel iranianus, a, um // sust
fúndere; fístulā inícere. Iranianus, i m.

596
irreconciliable

iraquí: adj iraquianus, a, um // sust Iraquia- irónico: irónicus, a, um. Sin: iocosus; fictus;
nus, i m. simulatus; dissimulatus; irrisionem dissímu-
lans; ad ironīam spectans.
irascibilidad: irascibílitas, atis f. Sin: iracún-
dia; facílitas ad irascendum. ironizar: irónice dícere vel exprímere. Sin:
ad ironīam vértere; cavillari.
irascible: irascíbilis, e. Sin: iracundus; moro-
sus; cerebrosus. irracionabilidad: irrationabílitas, atis f. Sin:
absúrditas; incongruéntia.
IRC (Inform): IRC indecl (abrev de “In-
terretiáliter Relatum Collóquium”). irracionable: irrationábilis, e. Sin: absurdus;
contra rationem.
iridio: irídium, ii n.
irracionablemente: irrationabíliter. Sin: ab-
iridiscente: íridis colóribus splendens vel ful- surde; sine ratione.
gens.
irracional: (que carece de razón) irrationalis,
iris: iris, -is vel -ĭdis f. Sin: iris óculi. Uso: e. Sin: ratione carens; rationis expers, sine
arco -, plúvius arcus (-us m); arcus caelestis, ratione. Uso: animal -, ánimal irrationale //
sidéreus, ímbrifer, purpúreus. (opuesto a la razón o que va fuera de ella)
rationi non consentáneus. Sin: díssidens a ra-
irisado: irícolor, oris. tione; a ratione aversus; insípiens.

Irlanda: Hibérnia, ae f. irracionalidad: irrationálitas, atis f. Sin: in-


sipiéntia.
irlandés: adj hibérnius, a, um // sust Hiber-
nus, i m. irracionalismo: irrationalismus, i m.

ironía: (burla fina y disimulada) ironīa, ae f. irracionalmente: irrationáliter.


Sin: dissimulátio; dissimulántia; urbana dis-
simulátio. Uso: con -, v. irónicamente; sin -, irradiación: irradiátio vel radiátio, onis f.
sine ulla ironīa; decir algo con -, áliquid si- Sin: radiorum emíssio. Uso: una - constante,
mulate dícere; hablar con - sobre algo, dissi- pérmanens quaedam irradiátio.
mulanter loqui de áliqua re // (figura retórica
consistente en dar a entender lo contrario de irradiar: irradiare vel radiare. Sin: emíttere;
lo que se dice) ironīa. Sin: invérsio; dissimu- diffúndere.
lántia; dissimulátio; verborum invérsio; in-
versa orátio; ludificátio veri. irreal: irrealis, e. Sin: non realis; fictus; com-
mentícius; imaginárius; non verus.
irónicamente: (burlescamente) irónice. Sin:
cum ironīa; per ironīam; modo irónico; io- irrealidad: irreálitas, atis f. Sin: realitatis ca-
cose; per ludum // (disimuladamente) simu- réntia; nulla véritas; ficta res.
late. Sin: dissimulanter; ficte. Uso: hablar -,
dissimulanter loqui; habla siempre -, semper irreconciliable: irreconciliábilis, e. Sin: in-
contrária dicit ac intéllegi vult. conciliábilis; implacábilis.

597
irrecuperable

irrecuperable: irrecuperábilis, e. Sin: non irregularidad: irreguláritas, atis f. Sin: ano-


recuperábilis; irreparábilis. mália; enórmitas; inaequálitas; inaequabíli-
tas.
irrecusable: irrecusábilis, e. Sin: insolúbilis;
certíssimus ; qui (quae, quod) refelli vel in- irregularmente: irreguláriter. Sin: contra ré-
firmari non potest. gulam; contra legem.

irredentismo: irredemptismus, i m. Sin: pá- irreligiosidad: irreligiósitas, atis f. Sin: (erga


triae integrandae stúdium; stúdium pátriae in- Deum) impíetas; religiositatis defectus (-us
tegritatis; stúdium recuperandi pátrios fines; m).
desidérium se ab éxtera servitute redimendi.
irreligioso: irreligiosus, a, um. Sin: ímpius;
irredentista: irredemptista, ae mf. Sin: pá- religionis expers. Uso: ser -, religionem re-
triae integrandae (vel pátriae integritatis) stu- núere, respúere, detrectare.
diosus, fautor, assertor, defensor; studiosus
recuperandi pátrios fines. irremediable: irremediábilis, e. Sin: insaná-
bilis; inevitábilis; irreparábilis.
irredento: irredemptus, a, um. Sin: non (vel
nondum) redemptus; externae dominationi irremisible: irremissíbilis, e. Sin: inexpiábi-
subiectus; éxtero dominátui obnóxius; (de te- lis; irremediábilis.
rritorio) nondum in libertatem vindicatus.
irremisiblemente: irremissibíliter. Sin: irre-
irreducible o irreductible: irreducíbilis, e. misse; irremediabíliter.
Sin: non reducíbilis.
irrenunciable: irrenuntiábilis, e. Uso: obli-
irreflexión: inconsiderántia, ae f. Sin: incogi- gación -, obligátio irrenuntiábilis.
tántia; inconsiderátio; inconsulta rátio.
irrepetibilidad: irrepetibílitas, atis f.
irreflexivo: inconsideratus, a, um. Sin: in-
consíderans; inconsultus; imprūdens. irrepetible: irrepetíbilis, e. Sin: non iterábi-
lis.
irreformable: irreformábilis, e. Sin: incorri-
gíbilis; inemendábilis. irreprensible: irreprehensíbilis, e. Sin: in-
culpábilis; immaculatus; a reprehensione vá-
irrefrenable: irrefrenábilis, e. Sin: effrenus; cuus.
effrenatus; indomábilis; indómitus; non co-
ércitus; qui (quae, quod) coërceri non potest. irresistible: irresistíbilis, e. Sin: ineluctábilis;
inevitábilis; cui resisti non potest.
irrefutable: irrefutábilis, e. Sin: irrefragábi-
lis; incontroversus; non refutábilis; haud con- irresistiblemente: irresistibíliter. Sin: ineluc-
futábilis. tabíliter; insuperabíliter; invincibíliter.

irregular: irregularis, e. Sin: inaequalis; in- irresoluble: irresolúbilis, e. Sin: insolúbilis;


aequábilis; anómalus; abnormis; enormis; indissolúbilis.
non regularis.

598
islamita

irresolublemente: irresolubíliter. Sin: inso- lis; ad irrigandum aptus.


lubíliter.
irrigación: irrigátio, onis f.
irresoluto: (que no ha sido resuelto) insolu-
tus, a, um. Sin: non absolutus; non persolu- irrigar: irrigare vel rigare. Sin: aquā spár-
tus; non enodatus; non enucleatus // (que gere.
carece de resolución) incertus, a, um. Sin:
cunctabundus; tardus ad decernendum; irrisión: irrísio, onis f. Sin: derísio; irrisus,
ánimo flúctuans. derisus, us m.

irrespirable: irrespirábilis, e. Sin: non (vel irrisorio: ridendus vel irridendus, a, um.
haud) respirábilis. Sin: ridículus; risíbilis // (irrisoriamente exi-
guo) perexíguus, a, um; mínimus. Uso: tan -,
irresponsabilidad: irresponsabílitas, atis f. tántulus; tantillus.
Sin: nulla responsálitas; responsálitas defec-
tiva. irritación: (el irritar) irritátio, onis f // (el
estar irritado) indignátio, onis f. Sin: ira; stó-
irresponsable: irresponsábilis, e. Sin: irres- machus.
ponsalis.
irritar: irritare. Sin: exasperare; exacerbare //
irresponsablemente: irresponsabíliter. Med exasperare // irritarse, irasci (contra al-
guien, álicui).
irrevelable: irrevelábilis, e. Sin: non revelá-
bilis; haud vulgandus; haud patefaciendus; irrompible: infrángilis, e. Sin: non frágilis.
haud communicandus; haud proferendus.
iscofonía: ischophónia sive -phonīa, ae f. Sin:
irreverencia: irreveréntia, ae f. Sin: reverén- ischophonesis, -is f.
tiae defectus (-us m); nullum obsequium.
islámico: adj islámicus, a, um. Sin: islamíti-
irreverente: haud óbsequens. Sin: non réve- cus; mahometanus; ad islamismum vel ad
rens; ímpius. mahometanismum pértinens. Uso: ley -, lex
islámica; nación no -, res pública non-islá-
irreversibilidad: irreversibílitas, atis f. mica // sust islamita, ae m.

irreversible: irreversíbilis, e. Sin: irrevertí- islamismo: islamismus, i m. Sin: mahometa-


bilis. nismus; relígio islámica vel mahometana;
Arabum vel Arábica fides; mahometana doc-
irrevocabilidad: irrevocabílitas, atis f. trina; Mahometi doctrina; doctrina islámica
vel muslímica // (mundo musulmán) maho-
irrevocable: irrevocábilis, e. Sin: irrevocan- metanorum univérsitas f. Sin: universi maho-
dus; firmus; non revocábilis. metani.

irrevocablemente: irrevocabíliter. islamita: adj islamíticus, a, um // sust isla-


mita, ae mf.
irrigable: irríguus, a, um. Sin: irrigatu fáci-

599
islamizar

islamizar: islamismum indúcere. Sin: ad is- isodinamia: isodýnamis, is f.


lámicam fidem convértere; islámicis móribus
accommodare; mahometanam fidem sequi isodinámico: isodynámicus, a, um.
cógere; mahometanae disciplinae insérere.
isogámeto: isógames, ētis m.
islandés: adj islandiensis, e. Sin: islándicus
// sust Islandiensis, is m. isogamia: isogámia sive -gamīa, ae f.

Islandia: Islándia, ae f. isoglosa: isoglossa vel -glotta,ae f.

islándico, v. islandés. isógono: isogōnus, a, um. Sin: aequales án-


gulos habens.
Islas Canarias: Insulae Fortunatae vel Caná-
riae. isomerismo: isomerismus, i m. Sin: isoméria
sive -merīa, ae f.
ismaelita: ismaëlita, ae m. Sin: ismaëlíticae
sectae ássecla vel cultor. isomerizar: isomerizare.

isobara o isóbara: línea isóbara vel isobárica. isometría: isométria sive -metrīa, ae f.

isobárico: isóbarus, a, um. Sin: isobáricus. isométrico: isométricus, a, um.

isobaro o isóbaro, v. isobárico. isometropía: isometrópsia sive -tropsīa, ae f.

isobarométrico: isobarométricus, a, um. isomorfismo: isomorphismus, i m. Sin:


propénsio ad eandem formam.
isobata o isóbata: línea isóbatha.
isomorfo: isomorphus, a, um. Sin: eiusdem
isobático: isóbathus, a, um. formae; eadem formā; eandem formam
habens.
isoclinal: isoclinalis, e.
isonomía: isonómia sive -nomīa, ae f.
isocolon: isocolum, i n.
isónomo: isónomus, a, um.
isocromático: isochromáticus, a, um.
isoperímetro: isoperímetrus, a, um.
isocrónico: isochrónicus, a, um; v. isócrono.
isoquimena o isoquímena: línea isochí-
isocronismo: isochronismus, i m. Sin: idem mena.
témporis spátium.
isoquimeno o isoquímeno: isochímenus, a,
isócrono: isóchronus, a, um. Sin: isochróni- um.
cus; eodem témporis intervallo actus vel há-
bitus. Uso: sílabas -, isóchronae sýllabae. isósceles: adj isóscelus, a, um. Sin: duorum
aequálium láterum // sust isósceles, is m.

600
italianohablante

isosilábico: isosyllábicus vel isosýllabus, a, israelita: Israëlīta vel Israëlītes, ae m; Is-


um. raëlītis, ĭdis f.

isotelo: isoteles, is m. israelítico: israëlíticus, a, um.

isoterma: isotherma, ae f. Sin: línea isothér- ístmico: ísthmius vel ísthmicus, a, um.
mica.
istmo: isthmus vel isthmos, i m. Sin: angús-
isotérmico: isothérmicus, a, um. Sin: eun- tiae ac fauces.
dem calorem habens; eodem calore fruens.
Istria: Hístria, ae f.
isotermo, v. isotérmico.
Italia: Itália,ae f.
isótero: isótherus, a, um. Uso: línea -, línea
isóthera. italianamente: itálice. Sin: Italorum more
vel ritu.
isotópico: isotópicus vel isótopus, a, um. Sin:
ad isótopos áttinens. italianismo: italianismus, i m. Sin: italicis-
mus.
isotopo o isótopo: isótopos vel isótopus, i m;
isotópium, ii n. italianista: italianista, ae mf.

isotropía: isotrópia sive -tropīa, ae f. italianización: italianizátio, onis f. Sin: itali-


corum morum indúctio; itálicis móribus ac-
isotrópico: isotrópicus, a, um. Sin: ad isotró- commodátio.
piam spectans.
italianizar: italianizare. Sin: itálicum réd-
isótropo: isótropus, a, um. dere; mores itálicos indúcere; ad itálicos
mores conformare, accommodare; itálicis
isquemia: ischáemia, ae f. Sin: sánguinis re- móribus accommodare. Uso: palabra italia-
téntio vel status (-us m). nizada, verbum itálice rédditum, translatum,
expressum, assimilatum.
isquémico: ischáemicus, a , um.
italiano: adj itálicus vel ítalus, a, um. Uso:
isquialgia: ischiálgia sive -algīa, ae f. Sin: ís- lengua -, itálicum, i n; itálica lingua; litera-
chias, ădis (ac -ăda) f; ischiádici dolores. tura -, lítterae itálicae // sust Italus, i m.

Israel: (país, Estado) Isra(h)élia, ae f; Israël, italianófilo: Italorum fautor, laudator, proba-
ëlis m. Uso: Estado de -, Cívitas Israeliana, tor, dilector.
Israélica, Israëlítica.
italianófobo: Italorum osor vel detrectator.
israelí: adj isra(h)elianus. Sin: israélicus; is-
raëlíticus. Uso: compañía -, socíetas israëliana; italianohablante: itálice loquens. Sin: itáli-
la guerra árabe-israelí, bellum arábicum et is- cam linguam ádhibens.
raélicum // sust Isra(h)elianus,i m.

601
ítalo-americano

ítalo-americano: adj ítalus-americanus //


sust Italus-Americanus, i m.

iteración: iterátio, onis f. Sin: repetítio; ge-


minátio.

iterativo: iterativus, a, um.

itinerario: (ruta que se sigue) iter, itíneris n


// (descripción de un camino) itíneris rátio vel
descríptio // (guía, lista de datos referentes a
un viaje) itinerárium, ii n.

IVA (abrev de Impuesto sobre el Valor Aña-


dido): fiscale prétii additamentum.

izamiento: levátio, onis f. Sin: sublátio. Uso:


- de la bandera, vexilli levátio; signi sublátio.

izar: levare vel elevare. Sin: tóllere vel at-


tóllere. Uso: - la bandera, vexillum vel sig-
num elevare, tóllere, propónere; vexillum in
summum palum attóllere.

izquierda: (la mano -) laeva, ae f. Sin: sinis-


tra. Uso: a la -, a mano -, laevā, ad laevam;
hacia la -, sinistrorsum vel sinistrorsus // Pol
partes sinistrae. Uso: extrema -, extremae
partes sinistrae.

izquierdista: extremae partis sinistrae (vel


extremarum pártium sinistrarum) fautor, sec-
tator, studiosus.

602
J
jabalí: aper, apri m. Uso: de -, aprinus sive jacobinismo: iacobinismus, i m. Sin: iacobi-
apríneus. norum fáctio.

jabalina: iáculum, i n. Sin: hasta; hastile; jacobino: adj iacobinus, a, um. Sin: ad iaco-
míssile; pilum; telum; telum iaculábile. Uso: binismum pértinens // fig seditiosus; facino-
lanzamiento de la -, iaculátio; teli iaculátio, rosus; demagogus // sust iacobinus, i m. Sin:
coniéctio, emíssio, iactus (-us m). iacobinismi sectator.

jabón: sapo, ōnis m. Sin: smegma vel jacobita: iacobita, ae m. Sin: Iacobi Baradaei
smigma, ătis n. Uso: - de afeitar, sapo tonsó- Syri discípulus vel sectator.
rius; - de tocador, lomentum, i; odoratus
sapo; pastilla de -, saponis pila; hacer es- jaculatoria: precatiúncula, ae f. Sin: iacula-
puma con -, spumam sapone parare. tória prex (precis f) vel precátio; prex brevis.

jabonada, jabonado o jabonadura: (acción jade: petra nephrítica.


y efecto de jabonar) sapone ablútio, lavátio,
lotura, lótio // (espuma que se forma al jabo- jadeante: anhelosus, a, um. Sin: anhelabun-
nar) saponatum, i n. Sin: saponis spuma. dus; anhelus.

jabonar: (áliquid) sapone línere, collínere, jadear: anhelare.


illínere, oblínere, úngere. Sin: (áliquid) sa-
pone lavare, detérgere, mundare, purgare; jadeo: anhelátio, onis f. Sin: anhélitus, us m.
(álicui rei) saponem attérere. Uso: - manos,
pies, cuello, saponem mánibus, pédibus, jaguar: iaguarus, i m; iaguara, ae f.
collo attérere.
jalbegador, v. enjalbegador.
jabonera: theca saponária.
jalbegar, v. enjalbegar.
jabonero: adj saponárius, a, um // sust sapo-
nárius, ii m. Sin: saponis (vel smégmatis, vel jalbegue: lorica, ae f // (fig, afeite) v. esta
lomenti) confector (el que fabrica jabón); sa- voz.
ponis ínstitor vel vénditor (el que lo vende).
jalea: gelatinum, i n; gelatina, ae f. Sin: ius
jaboneta: sapónula, ae f. Sin: saponis tabella. concretum.

jabonete, v. jaboneta. jalifa, v. califa.

jacaré: crocodilus, i m. jalifato, v. califato.

jacinto: hyacinthus, i m. jalón: paxillus, i m. Sin: pértica mensória.

603
jalonar

jalonar: metiri, vel metari, vel dimetiri. Sin: jarabe: syrupus, i m. Sin: mulsum; sucus; li-
pérticā metiri; índicem pónere; paxillos quamen, mĭnis n. Uso: - de peras, de cerezas,
collocare. de duraznos, pirorum, cerasorum, malorum
persicorum liquamen; - para la tos, sucus
Jamaica: Iamáica, ae f. tussicularis.

Jamaicano: adj iamaicanus, a, um // sust Ia- jarcia o jarcias: (cabos de un buque) ruden-
maicanus, i m. tes, ium mpl. Sin: habenae, arum fpl.

jamba: (de puerta) postis, is m. jardín: viridárium, ii n. Sin: hortus, i m;


tópia, iorum npl. Uso: - artificiales, tópia,
jamón: perna, ae f. Sin: pétaso vel petásio, orum npl; - botánico, hortus botánicus vel
onis m. Uso: - ahumado, fumosa perna; pe- herbárius; - pénsiles (sobre terrados o azo-
dazo, porción de -, pernae segmentum vel teas) horti pénsiles; - zoológico, zoológicus
frustum; tajada de -, pernae lacínia; el que hortus; zoológica villa; viridárium zoológi-
hace jamones, pernárius, ii m. cum; (públicum) therotrophīum; hortus ani-
mántium; hortus animálibus spectandis; - de
jansenismo: iansenismus, i m. Sin: Iansénii infantes o de la infancia, nepiagogīum; pue-
doctrina. rorum ludus; ludus puerítiae; asylum vel vi-
ridárium infántium; institutum pro púeris
jansenista: (relativo al jansenismo) iansenís- custodiendis // (mancha en las esmeraldas)
ticus, a, um. Sin: iansenianus; ad iansenis- mácula, ae f. Sin: vena // (lugar ameno) locus
mum áttinens // (partidario del jansenismo) amoenus; terra ferax vel laeta; en pl amoeni-
iansenista, ae m. Sin: Iansénii vel iansenismi tates, um f // (lugar encantador, exquisito en
sectator. su clase) flos, floris m. Sin: óculus, i m. Uso:
Italia es el - de Europa, Europae flos (ócu-
Japón: Iapónia, ae f. Sin: Iapo, ōnis m. lus), Itália; ómnium Europae regionum pul-
chérrima est Itália // (retrete o letrina,
japonés: adj iapónius, a, um. Sin: iapónicus; especialmente en los buques) v. excusado.
iaponensis vel iaponiensis, e // (habitante de
Japón) Iapon(i)ensis, is m. Sin: Iapónius, ii jardincito: hórtulus, i m.
m; Iapon, ōnis m // (lengua -) iaponensis lin-
gua; iapónius sermo; en -, iapónice. jardinera: (la que cuida de un jardín) horti
cultrix (-icis f) // (mujer del jardinero) topiárii
jaque: - mate, cálculus íncitus. Sin: alligatus uxor.
cálculus. Uso: dar - mate (al rey, al adversa-
rio) (regem, adversárium) ad íncitas (vel ad jardinería: topiárium, ii n. Sin: topiária, ae f;
íncita) redígere vel adígere. topiária ars; hortorum cultura vel cultus (-us
m). Uso: ocuparse en -, topiárium vel topiá-
jaqueca: encephalálgia sive -algīa, ae f. Sin: riam fácere.
hemicráneum; hemicránia; recurrens vel re-
cidivus dolor cápitis. jardinero: viridárius, ii m. Sin: topiárius;
horti vel viridárii cultor, curator, custos.
jaquetilla: tunícula, ae f.
jarra: (aguamanil) aqualis, is m. Sin: aqui-

604
jerárquico

manīle, is n vel aquaemanāle, is n (para las militar interino, dux ad tempus lectus vel
manos y para poner en la mesa); vas aquá- delectus; - de contabilidad, praefectus com-
rium; pol(l)ubrum. putationum; - de estación, rector stationis;
stationis praefectus; - de Estado, civitatis
jarrero: urceorum fabricator. princeps; nationis praeses; rei públicae rec-
tor; - de Gobierno, praepósitus regíminis; los
jarrete: poples, lĭtis m. jefes de naciones, príncipes nationum; - de
obreros, v. capataz; - de oficina, officiálium
jarretera: periscélium, ii n. Sin: períscelis, primus; officialis primárius; - de personal,
ĭdis f; stroppus vel struppus, i m; lígula ministrorum vel officiálium moderator; - de
astrictória. taller, óptio (-onis m) officinatorum; - de una
cuadrilla de obreros, manípuli opíficum (vel
jarrito: urcéolus, i m. Sin: capedúncula, ae operariorum, vel fabrorum) praefectus; - de
f. una escuela (doctrina, principios y sistema)
alicúius doctrinae princeps, caput, auctor; -
jarro: úrceus, i m; úrceum, i n. Sin: hýdria; de una junta de investigadores, praepósitus
urna. Uso: - de flores, florum testa. investigatórii coetūs.

jaspe: iaspis, ĭdis f. jerarca: (superior y principal en la jerarquía


eclesiástica) hierarcha, ae m. Sin: sacer prin-
jaula: parva cávea. ceps // por ext, persona que ejerce autoridad
en grado superior) praeses, sĭdis m. Sin: an-
jauría: turba canum. tistes, stĭtis m; praepósitus.

Java: Iava, ae f. jerarquía: hierárchia sive -archīa, ae f. Sin:


dignitatis vel dignitatum ordo (-dĭnis m), dig-
javanés: adj iavensis, e // sust Iavensis, is m. nitatum gradus (-us m). Uso: - angélica, an-
gelorum ordo; - apostólica, hierárchia
jazmín: iasminum, i n. apostólica; - civil, hierárchia civilis; - ecle-
siástica, hierárchia ecclesiástica; sacra hie-
jazz: música iássica, iázica, iazensis. Sin: iá- rárchia; sacrae auctoritatis ordo; sacra
zici modi músici. Uso: músico de -, iassíacus, potestas vel auctóritas; ecclesiásticus ordo; -
i m; iássicus vel iázicus, vel iazensis) músi- militar, hierárchia militaris; - de valores, rec-
cus. tus vel iustus bonorum ordo.

jazz-band: orchestra iássica vel iazensis. jerárquicamente: hierárchice. Sin: hierár-


chico órdine; officiorum órdine; ex dignitatis
jeans, v. blue jeans. órdine.

jeep: currus vel carrus (-us m) gépicus. Sin: jerárquico: hierárchicus, a, um. Sin: ad dig-
automatárium petór(r)itum nitatis (vel ad dignitatum, vel ad honorum)
gradus spectans. Uso: grados -, hierárchici
jefe: praefectus, i m. Sin: praeses (-sĭdis mf); gradus; gradus dignitatis; honorum gradus
praepósitus; ductor; moderator; curator; an- (en la carrera civil); milítiae gradus (en la
tistes, stĭtis; princeps, cĭpis; magister. Uso: - carrera militar); orden -, dignitatis ordo; el

605
jerga

más alto grado -, summum dignitatis (vel jersey: téxtile láneum. Sin: strictória lánea;
auctoritatis) fastígium; summus dignitatis thorax (-ācis; ac -acem vel -aca m) láneus;
gradus; en orden -, ut quisque gradu séquitur; mácula; v. pulóver. Uso: - de la combativi-
por vía -, ad hierárchiae trámitem; siguiendo dad, mácula pugnacitatis.
el orden -, per gradus.
Jerusalén: Hierúsalem vel Ierúsalem indecl.
jerga: (lenguaje especial y familiar que usan Sin: Hierosólyma, ae f; Hierosólyma, orum
entre sí los individuos de ciertas profesiones npl.
u oficios) peculiaris sermo (puerorum, fabro-
rum, etc., de los niños, de los artesanos, etc.). jesuita: iesuīta, ae m. Sin: Societatis Iesu so-
Sin: sermo próprius, perplexus, gregárius // dalis; e societate Iesu sodalis.
(jerigonza) v. esta voz.
jesuítico: iesuíticus, a, um.
jergal: ad gregárium sermonem pértinens.
jet: (avión a reacción) aëronavis inversa (vel
jergón: cúlcita stramínea vel stramentícia. contrária) vi propulsa. Sin: aëroplanum áëris
Sin: torus stramíneus; torus e stramento vel haustórium; aëronavígium inversa (vel con-
ex strámine. trária) vi propulsum; aëronavis pyraulociné-
tica; aëroplanum vel aëronavígium
jerigonza: (lenguaje familiar que usan para pyraulocinéticum; aëronavis celérrima; aëro-
sí ciertos individuos de ciertos oficios) v. navígium celérrimum.
jerga // (fig y familiar, lenguaje de mal gusto
difícil de entender) sermo inquinatus. Sin: jícara: (taza pequeña de loza o porcelana)
obscurus (vel recónditus, vel arcanus) sermo; pocillum, i n.
obscura loquendi rátio. Uso: hablar en -, re-
cóndito sermone inter se loqui. jilguero, v. cardelina.

jeringa: syringa, ae f. Sin: syringias, ae f (ac jira: (banquete o merienda campestre) v. pic-
syringian); syrinx, syringis (ac syringa) f; fís- nic // (excursión de un grupo de personas)
tula; clyster sive cluster, ĕris m. Uso: - para lustrátio, onis f. Uso: hacer una -, circumire;
inyecciones subcutáneas, intércutis iniectio- hacer una - por Egipto, Aegyptum lustrare;
nis syringa; intércutis iniectūs syringias; hacer una - por la provincia, obire provín-
syringa intercútibus iniectiónibus faciendis. ciam.

jeringar: syringam vel fístulam immíttere. jirafa: girafa, ae f. Sin: camelopardus; came-
Sin: clystērem inícere. lopárdalus; camelopárdalis, is m // (Cinem,
TV) microphónium prolatum.
jeringuilla: clystérculus vel clustérculus.
jirón: (faja) fascíola, ae f.
jeroglífico: adj hieroglýphicus, a, um. Sin:
hierográphicus // sust hieroglíphicum vel jocoserio, v. tragicómico.
hierográphicum signum. Sin: hieroglýphica
vel hierográphica nota, líttera // (fig, escritura jocoso: iocosus, a, um. Sin: lépidus; facetus.
difícil de leer o de comprender) parum clarae
lítterae. Sin: obscurae lítterae. jofaina: catinus, i m; catinum, i n. Sin: pel-

606
jubilar

vis, is (ac pelvim; abl pelvi vel pelve) f; vas, lium mercatura. Uso: ejercer la -, gemmas
vasis n; vasum; truellum; trúlleum vel véndere vel venditare.
trúlleus.
joyero: (el que vende joyas) gemmárius, ii m
jogging: cursus pedester. // (el que hace joyas) gemmati óperis ártifex
(-fĭcis m) // (caja para joyas) dactyliotheca,
Jordania: Iordánia, ae f. ae f. Sin: gemmarum scriníolum; úrnula mo-
nílium.
jordano: adj iordánicus, a, um. Sin: iorda-
niensis // sust Iordanus, i m. joyo, v. cizaña.

jornada: dies, diei mf. Uso: - Mundial de la joystick (Inform), palanca de control, mando:
Juventud, Dies Mundialis Iuventutis; Dies Iu- vectis, is m.
ventutis Mundanae; - Mundial del Enfermo,
Dies Mundialis Aegrotis dicatus; - por la Juan: Iohannes vel Ioannes, is m. Uso: - de la
Vida, Dies Vitae. Cruz, Iohannes a Cruce; Juan XXIII, Iohan-
nes Vicésimus Tertius.
jornal: (salario diario) merces (-edis f)
diurna. Uso: trabajar a -, diurna mercede Juana: Iohanna, ae f. Uso: - de Arco, Io-
conduci. hanna Arcensis vel Aurelianensis.

jornalero: mercenárius diurnus. Sin: con- jubilación: (acción de jubilar o jubilarse) iu-
ductícius diurnus; operárius in diem conduc- bilátio, onis f. Sin: honesta vel iusta míssio;
tus; ópifex diurna mercede conductus. múnerum (vel e munéribus) vacátio; a mú-
nere liberátio, quies, réquies (-etis; ac
joven: iúvenis, is m; iuvenca, ae f. -quiem/quietem; abl -quie/quiete) f // (renta
que disfruta la persona jubilada) pénsio, onis
jovial: hílaris, e. Sin: festivus; iucundus; lé- f. Sin: pénsio socialis. Uso: derecho a la -,
pidus et festivus. pensionis socialis ius.

joya: (objeto pequeño de metal precioso) jubilado: adj jubilatus, a, um. Sin: rudiárius;
gemma, ae f; en pl también monília, ium n. rude donatus; (stipendia) eméritus; múnere
Uso: adornado de joyas, gemmatus // (fig, perfunctus; suo múnere (honeste) solutus vel
relativo a cosa o persona de mucho valor) exsolutus; pensione fruens; públice munéri-
perfectus, a, um. Sin: úndique perfectus; (de bus solutus et altus. Uso: estar -, públice mu-
cosa) ómnibus númeris absolutus; (de per- néribus solvi et ali // sust rudiárius, ii m.
sona) óptimus; spectatíssimus; (de cosa o
persona) exímius; divinus; singularis; divi- jubilar: áliquem suo múnere (v. gr. docendi)
nus et singularis. Uso: una - de mujer, fémina sólvere. Sin: munéribus exsólvere áliquem;
óptima vel spectatíssima. áliquem rude donare; rudem dare (vel do-
nare) álicui; álicui rudem indulgere // jubi-
joyería: (tienda) gemmária vel monílium ta- larse (conseguir la jubilación) rudem
berna. Sin: taberna gemmárii // (taller) gem- accípere. Sin: rude donari; múnere solvi vel
marum officina; monílium ergastérium // exsolvi; múnere propter aetatem exsolvi;
(comercio de joyas) gemmarum vel moní- munus ob statutam aetatem depónere; in

607
jubileo

ótium recédere. jueves: dies Iovis. Sin: féria quinta.

jubileo: (año santo) iubilaeum, i n; iubilaeus, juez: iudex, dĭcis m. Sin: existimator, oris m.
i m. Sin: annus iubilaeus vel iubilaei; annus Uso: - comisionado, miembro de comisión ju-
sacer vel sanctus. Uso: - centenario, iubi- dicial, cógnitor; - examinador (en el ámbito
laeum centenárium; sollémnia (-ium npl) sae- académico), iudex periculorum scholárium;
culária; - extraordinario, universal, iubilaeum - prosinodal, iudex prosynodalis; - ad quem,
extraordinárium, universale // (fig y coloq, - de alzadas o de apelaciones, cógnitor iudi-
bodas de plata o de oro de una persona; con- ciorum (publicorum); - de paz, irenarches
memoración de una institución, reinado, etc.) sive irenarcha, ae m // (- en deportes) iudex
iubilaeum, i n. Uso: - episcopal, iubilaeum vel árbiter (-tri m). Uso: jueces del campo, iú-
episcopale; annus a suscepto episcopatu (vel dices campi; - de línea (linesman), iudex li-
a suscepta episcopali dignitate) XXV vel L; - neárius vel líneae; fínium iudex; campi
sacerdotal, iubilaeum sacerdotale; annus ab límitum inspector; lateralis túitor; árbitri
ínito sacerdótio XXV vel L; - papal, iubi- adiutor; - de puerta, iudex portae; iudex iac-
laeum pontificale. tus válidi.

jubón: ságulum, i n. jugada: lúsio, onis f. Sin: lusus, us m. Uso:


hermosa -, bella lúsio; - inteligente, sápiens
judía: phaselus, i m. Sin: phaséolus, i m. vel gnara lúsio; mala -, exígua lúsio; detener
la -, lusum coërcere.
judo, v. yudo.
jugador: lusor, oris m. Sin: collusor; ludens,
juego: ludus, i m. Sin: lúsio, onis f; lusus, us entis mf. Uso: - aficionados, ad voluptatem
m; lusitátio; lúdicrum; res lúdicra. Uso: - (vel voluptatis causā) lusores; buen -, dexter
electrónicos, ludi electrónici vel magne- vel indústrius lusor; excelente -, óptimus
toscópici; - olímpicos, olýmpia, orum npl; lusor; - extranjero, alienígena lusor; - lesio-
olýmpia certámina vel sollemnia; ludi olým- nado, lusor vulneratus vel laesione affectus;
pia; ludi olýmpici vel olympíaci; olýmpici mal -, malus vel imperitus lusor; - profesiona-
agones; olýmpii, orum mpl; - olímpicos in- les, lusores professionales; - tramposo, insi-
vernales, olympíaci ludi hiemales; - de aje- diosus lusor; - de golf, ad scrobículos lusor; -
drez, latrunculorum ludus; - de azar, de de hockey, pilā bacilloque repando ludens; -
suerte, álea, ae f; ludus aleatórius vel teme- de pelota, pilícrepus; lusor pilae; - de tenis,
rárius; lusus áleae; - de cartas o de naipes, taeniludens; sustituir a un - por otro, suffí-
chartularum ludus; - de dados, ludus talárius; cere vel subrogare lusorem.
- de manos, praestígiae, arum fpl; - de pala-
bras, amphibológia sive -logīa; ambages, um jugar: lúdere. Sin: ludum lúdere; ludo ópe-
fpl; litterarum mutátio; - de pelota, lúsio ram dare. Uso: - a juegos de azar, lúdere
pilae; - de pelota a la pared, pila e paríete re- áleā; áleam exercere; áleam lúdere; - a los
percussa // perteneciente a los -, agonothéti- dados, talis vel tésseris lúdere; - a la gallina
cus; por -, per lusum; vencedor en los - ciega, lúdere muscam aéneam; lúdere myin-
olímpicos, olympionices, ae m; vencer en los dam; - al fútbol, v. fútbol; - al golf, ad scro-
- olímpicos, olýmpia víncere; el - se anima, bículos lúdere; - al hockey, bacillis repandis
cobra interés, ludus incitatur; el - se enfría, ac pilā lúdere; - a la pelota, pilā lúdere; - a
pierde interés, ludus frigescit, friget, déficit. pares o nones, lúdere par impar; - al tenis,

608
juntar

taenilúdere // - bien, recte (vel probe, vel crepundiorum taberna.


belle, vel rite) lúdere; - con alguno, cum áli-
quo collúdere; - con frecuencia, lusitare; - juicio: iudícium, ii n. Uso: - final, iudícium
con los de su edad, páribus collúdere; - día y diēi novíssimi; extremum Christi iudícium; -
noche, dies noctesque ludo dúcere; totos dies sumario, promptum iudícium.
et noctes lúdere; - el todo por el todo, rem in
summum perículum dedúcere; perículum jukebox: phonógraphum americanum vel
summae rerum fácere; universo perículo públicum.
summam rerum commíttere; - limpio, legí-
time lúdere; - mal, male (vel inepte, vel julio: (mes) Iúlius, ii m. Sin: mensis Iúlius //
secus) lúdere; - muy bien, perbelle vel prae- Fis iulium, ii n. Sin: iouliensis eléctridis
clare lúdere; - por dinero, lúdere in pecú- mensura; iouliensis módulus.
niam; - toda la noche, ludum nocti aequare.
jumbo: capacíssima navis vel aëronavis. Sin:
jugarreta: inepta lúsio. aëronavis Jumbo appellata.

juglar: (en la edad media, el que se ganaba jump (Inform): (saltar) salire // (salto) saltus,
la vida recitando versos y tocando música) us m.
iocularis, is m. Sin: ioculator; iocularis can-
tor, poëta, citharoedus // (titiritero, jugador jungla: Bot iungla, ae f. Sin: iúngala; silvosa
de manos) v. prestidigitador. régio; deserta silva; densa et áspera silva.
Uso: - tropical, silva trópica dénsior.
jugo: sucus vel succus, i m. Sin: sucus ex-
pressus. Uso: - gástrico, pancreático, sucus junk-mail, v. spam.
gástricus, pancreáticus; - de fruta, pomorum
sucus; sucus e fructu expressus; - de limón, junta: collégium, ii n. Sin: coetus, us m; con-
limónea pótio; sucus cítreus vel cítrinus; - de sílium; moderatorum vel curatorum collé-
naranja, aurantiata (pótio); sucus aráncinus gium. Uso: - administrativa, consílium
vel malosinensis; - de tomate, lycopérsici li- administrativum; coetus (-us m) administra-
quamen (-mĭnis n). torum; - central, coetus primárius; consílium
primárium; - central de la Acción Católica,
juguete: lúdicrum, i n. Sin: crepúndia, orum Consílium primárium Actionis Cathólicae
npl; puerile lúdicrum; oblectamentum puero- Societati moderandae; - científica, coetus
rum; ióculi, orum npl. Uso: divertirse, entre- scientíficus; “- Militar” (en la Argentina),
tenerse con juguetes, crepúndiis delectari, Consílium Militare, regendae Nationi prae-
oblectari, lúdere. pósitum; - municipal, consílium municipale;
municípii administratorum coetus; - parro-
juguetear: luxuriare. Sin: pueríliter lúdere. quial, consílium paroeciale vel parochiale; -
provincial, consílium provinciale.
jugueteo: delectátio, onis f. Sin: oblectátio,
oblectamen (-mĭnis n), oblectamentum; re- juntar: áliquid conéctere álicui rei. Sin: co-
creátio; iocus. pulare, colligare, coniúngere áliquid cum áli-
qua re vel álicui rei; adiúngere áliquid álicui
juguetería: (comercio de juguetes) crepun- rei vel ad áliquid // juntarse, se commíttere;
diorum mercatura // (tienda donde se venden) committi; conecti inter se; coniungi; se

609
juntura

coniúngere; congregari; se congregare. justificación: iustificátio, onis f. Sin: excu-


sátio; purgátio; defénsio; probátio.
juntura, v. ensambladura.
justificativo: iustificatórius, a, um. Sin: ex-
jurado: (tribunal) delecti iúdices. Sin: iura- cusatórius; excusans; probatórius; probati-
torum corpus, consílium, coetus (-us m) ; vus.
iúdicum collégium; árbitri. Uso: - de honor,
selecti árbitri dignitatis // (individuo de dicho justillo: thorácium, ii n.
tribunal) iuratus iudex // (conjunto de exami-
nadores de un certamen) consílium práemiis juventud: iuventus, utis f. Sin: - femenina,
attribuendis. Sin: iúdices (praemiorum). iuventus feminina; - quemada (gastada), iú-
venes vítiis adusti; - socialista obrera, socia-
juramento: iuramentum vel adiuramentum, i lística iuventus operária; - subdesarrollada,
n. Sin: iusiurandum. Uso: prestar -, (coram iuventus parum provecta vel progressa; iúve-
áliquo) iuramentum praestare; ius iurandum nes parum provecti vel progressi.
dare.

jurar: iurare. Uso: - en falso, falsum iurare;


acción de -, adiurátio.

jurásico: iurássicus, a, um.

jurídico: iurídicus, a, um. Sin: iuridicialis,e.

jurista: iuris peritus. Sin: iurisprudens, entis;


iuris studiosus, consultus, interpres.

justa: (pelea o combate singular, a caballo y


con lanza) hastilúdium, ii n. Sin: equestre
certamen; équitum certátio, decertátio, dimi-
cátio // (fig, competición o certamen en un
ramo del saber) certamen, mĭnis n.

justar: hastis concertare vel concúrrere. Sin:


armis lúdere; lúdicram pugnam fácere; equí-
tibus certare; equestre certamen inire.

justicia: iustítia, ae f. Sin: ius; iustum; áequi-


tas; áequum; rectum. Uso: - militar, castren-
sis iurisdíctio; - original, iustítia originalis;
status innocéntiae; - social, iustítia socialis;
administrar -, ius réddere, vel dícere; iudí-
cium exercere; obtener -, ius suum adipisci;
recurrir a la -, ius pétere vel postulare; in ius
ire.

610
K
kaki, v. caqui. chil(i)ogramma, ătis n. Uso: cien kg, centum
chilogramma; mil -, mille chilogramma;
kamikaze: interemptor sui. Sin: voluntárius mille póndium (-ii n); tunna vel tonna
sui interemptor. (tonelada)

kan, khan o jan: caganus, i m. kilohertz, v. kilociclo.

Kant: Kántius, ii m. kilolitro: chil(i)olitrum, i n.

kantiano: adj kantianus, a, um // sust kan- kilometraje: chil(i)ometrorum mensura.


tista, ae mf. Sin: Kántii sectator.
kilométrico: chil(i)ométricus, a, um.
kantismo: kantismus, i m. Sin: Kántii
doctrina; philosóphia kantiana. kilómetro: chil(i)ómetrum, i n. Sin: mille
metra. Uso: - cuadrado, chil(i)ómetrum qua-
kárate o karate: lucta carática. Sin: oppug- dratum; 40 km de longitud, 40 chil(i)ómetra
nátio inermis iapónica. in longitúdinem; velocidad hasta 140 km por
hora, velócitas usque ad centum quadraginta
kayak, v. canoa. chil(i)ómetra horália; dista un km y medio de
..., a (vel ab) ... chil(i)ómetro sesquiáltero
keniata: adj kenianus, a, um // sust Keni- distat; estar a unos 20 km de ..., a (vel ab) ...
anus, i m. círciter viginti chil(i)ómetra abesse; el trecho
es largo unos 8 km, spátium círciter octo
Kenya: Kénia, ae f. Sin: Cívitas Keniana. chil(i)ómetra longum est.

key (Inform), llave: clavis, is f. kilovatio: chil(i)owattium; chil(i)ovátt(i)um,


ii n. Sin: mille vatt; kil(i)ovattiana mensura;
keyboard (Inform), teclado: claviatura, ae f. wattianae vel vattianae (wattenses vel vat-
Sin: malleolorum ordo vel series. tenses) eléctridis mensurae.

KGB: sodálitas, lítteris compendiáriis KGB kilovatio-hora: kiliovattihora, ae f. Sin:


insignis. mille horae vattianae.

kill (Inform), forzar la terminación: occídere. kimono: kimonum, i n.

kilociclo: chil(i)ocyclus vel chil(i)ocyclos, i kindergarten, v. jardín (- de infantes).


m.
kiosco, v. quiosco.
kilográmetro: chil(i)ográmmetrum, i n.
Kirguizistán: Kirg(h)izistánia, ae f.
kilogramo: chil(i)ogrammum, i, n;

611
Kirsch

Kirsch: cerasinum, i n. Sin: aqua cerasina vel communistarum ex ómnibus natiónibus con-
cerasorum. sílium.

kivi, v. kiwi. Kosovo: Kosóvia, ae f.

kiwi: (fruto) kívium, ii n. Sin: grossulária si- kremlin: (sede de los órganos supremos de
nensis. la U.R.S.S.) Cremlinum, i n; Cremlinus, i m.
Sin: urbis Móscuae arx; Russiarum Republi-
knock-out: (golpe que pone fuera de com- carum sedes // (antigua residencia de los
bate) ictus últimus. Uso: que recibió o sufrió zares) imperatória Móscuae domus. Sin:
un -, ictu último confectus; protrusus; quedar Rússiae imperatorum régia.
-, protrusum esse.
kumel, v. cúmel.
koljós o koljoz: colchósicum práedium. Sin:
fundus pública auctoritate excolendus vel ex- Kurdistán: Corduena, ae f.
cultus; práedium pública auctoritate adminis-
trandum. kurdo, v. curdo.

Kominform: ex communistarum factiónibus Kuwayt o Kuwait: Cuváitum, i n; Cuvaitia,


informationum sedes. ae f. Sin: Phylárchia Cuvaitensis.

Komintern: ómnium communistarum foede- kuwaytí o kuwaití : adj cuvaitensis, e. Sin:


rátio (-onis f). Sin: ómnium supremum com- cuvaitianus, a, um // sust Cuvaitensis, is m ;
munistarum consílium; supremum Cuvaitianus, i m.

612
L
lábaro: lábarum, i n. Sin: signum, vexillum micum; officina chímica, - de idiomas, offi-
militare; (estandarte que usaban los empera- cina vel laboratórium linguarum; officina lo-
dores romanos desde el tiempo de Constan- quelaris; - en que se fabrican armas,
tino) vexillum cruce insignitum; vexillum armorum officina.
Christi nómine insignitum.
laboriosidad: laboriósitas, atis f. Sin: operó-
laberinto: (edificio compuesto de gran nú- sitas; sedúlitas; sollértia.
mero de compartimentos) labyrinthos vel
labyrinthus, i m. Sin: aedes váriis et tortuosis laborismo: laborismus, i m. Sin: fáctio ope-
anfractibus distinctae // (caminos que se en- rária, operarum, operariorum; fáctio opera-
trecruzan) fallaces viae. Sin: (variarum) am- riorum studiosa; Britannorum fáctio operária.
bāges (-is f) viarum // (parte del oído interno)
labyrinthus, i m // (complicación inextrica- laborista: laborista, ae mf. Sin: factionis ope-
ble) nodus, i m. Sin: anfractus, us m; lá- ráriae sectator; operariorum órdinis studio-
queus; difficultas; error; ambages. sus; sodalis políticae factionis operariorum.

labial: labialis, e. Uso: letra -, líttera labia- laborterapia: ergotherapīa, ae f. Sin: ergo-
lis. therapéutica, ae f.

labiodental: labiodentalis, e. labradío o labrantío: arábilis, e. Sin: arató-


rius; aratro aptus; sationalis.
laborable: (que se puede laborar o trabajar)
profestus (no festivo); negotiosus (ocupado labrusca: labrusca, ae f.
en negocios); operosus. Uso: campo -, cam-
pus arábilis; días -, profesti dies; horas -, laca: (sustancia aluminosa) lacca, ae f. Uso:
horae operosae. pintar de -, laccā oblínere vel obdurare // (fi-
jador) v. esta voz.
laboral: operárius, a, um. Uso: semana -,
septimana operária. lacayo: lacaius, ii m. Sin: pedísequus, i m;
anteámbulo, onis m; cursor; fámulus; sérvu-
laboratorio: laboratórium, ii n. Sin: officina; lus // fig ássecla; sectator; assentator; adula-
opifícium. Uso: - atómico, officina (generató- tor.
ria) atómica; - bacteriológico, biológico, bac-
teriológica, biológica officina; - científico, lacónicamente: lacónice. Sin: concise;
officina naturae investigandae; - farmacéu- presse; lacónica brevitate.
tico, - médico, laboratórium pharmacéuti-
cum; medicamentorum officina; - lacónico: lacónicus, a, um. Sin: brevílo-
fotográfico, officina photográphica; - mecá- quens, entis; compressus. Uso: estilo -, stilus
nico, machinalis officina; - móvil, laborató- lacónicus.
rium móbile; - pirotécnico, laboratórium
pyrotéchnicum; - químico, laboratórium chí- laconismo: laconismus, i m. Sin: laconícitas;

613
lacre

breviloquéntia, ae f; compréssio; brévitas; la- coctiliárius, ii m.


cónica brévitas vel concísio; contráctio di-
cendi. Uso: - telegráfico, telegráphica ladrillo: later, ĕris n. Uso: fábrica de ladri-
breviloquéntia. llos, laterária, ae f; fabricante de ladrillos, v.
ladrillero; fabricar ladrillos, láteres dúcere;
lacre: cera sigillaris, signatória, hispánica. máquina para fabricar ladrillos, laterária
Sin: pix (picis f) signatória. máchina.

lacrimal: lacrimalis, e. lady: ánglica múlier conspícua. Sin: dómina


spectatae nobilitatis.
lacrimatorio: lacrimatórius, a, um. Sin: ad
lacrimationem áttinens. lagar: (estanque pequeño donde se pisa la
uva para hacer vino) tórcular, aris n. Sin: cal-
lacrimógeno: lacrimógenus, a, um. Sin: la- catórium; vinárius lacus // (prensa para es-
crimosus; lácrimas éxcitans, éxciens, gig- trujar uva) prelum, i n. Sin: tórcular. Uso: -
nens. eléctrico, eléctricum tórcular; eléctricum pre-
lum vinárium.
lactancia: lactátio, onis f. Sin: lactatus, us m.
lagarto: langa, ae f. Sin: langúrium; lacerta
lácteo: lácteus, a, um. Sin: lácticus; lactárius. víridis.

lacticinio: (leche) lac, lactis n // (cualquier lago: lacus, us m. Uso: - artificial, lacus
manjar compuesto de leche) lacticínium, ii n. strúctilis.
Sin: lactícinum; lactárium; lactárium opus;
en pl también lacténtia, ium n; caséoli, orum lagoftalmía: lagophthálmia sive -thalmīa, ae
m. f.

láctico, v. lácteo. lagoftálmico: lagophthálmicus, a, um. Sin:


ad lagophthálmiam spectans.
lacustre: lacustris, e. Sin: lacunalis.
lagoftalmo: lagothphalmus, a, um.
ladino: adj ladinus, a, um. Sin: románicus;
r(h)aetoromanus // (dialecto romano) r(h)ae- lagópedo, v. lagópodo.
toromanus, i m. Sin: lingua ladina; lingua
r(h)aetorománica. lagópodo: lagōpus, ŏdis m.

ladrillado: pavimentum stratum. Sin: lacte- lágrima: lacrima, ae f. Uso: torrente de lá-
rícium pavimentum; pavimentum latérculis grimas, imber, bris m; lacrimarum imber;
factum. abandonarse a las -, trádere se lácrimis;
arrancar lágrimas, lácrimas cíere, movere,
ladrillar: (solum, pavimentum) látere stér- commovere, concitare; contener, refrenar, re-
nere, munire, tégere. Sin: latérculis stérnere. primir las -, lácrimas tenere, retinere, cohi-
bere, compéscere, reprímere; lácrimis
ladrillero: (persona que tiene por oficio temperare; derramar, verter lágrimas, lácri-
hacer o vender ladrillos) laterárius, ii m. Sin: mas effúndere, profúndere, emíttere, demít-

614
lámpara

tere; derramar un torrente de lágrimas, vim laicizar: (de religioso o eclesiástico) ad lai-
lacrimarum profúndere; deshacerse en lágri- corum órdinem redígere. Sin: ad laicorum
mas, collacrimare; lácrimis cónfici; in lácri- statum redúcere // (de leyes, costumbres, ins-
mas effundi; lácrimis perfundi. tituciones) ad laicorum mores redúcere vel
revocare. Sin: ad laicorum instituta redúcere;
lagrimal, v. lacrimal. ad laicorum nutum (vel iussa, vel praescripta)
redúcere vel redígere.
laguna: lacuna, ae f. Sin: stagnum; palus,
udis f; lama. laico: adj laicus, a, um. Sin: laicalis; saecula-
ris // sust laicus, i m. Sin: saecularis homo.
lagunoso: lacunosus, a, um. Sin: lacunaris, Uso: los -, laici, orum mpl; laicorum ordo.
e; plenus lacunarum vel lacunis.
laja: (lancha, piedra plana) v. lastra.
laicado: (conjunto de los fieles no clérigos)
laicatus, us m. Sin: laici, orum mpl; hómines lama: (sacerdote budista) lama, ae m. Sin:
saeculares; laicorum ordo // (condición) lai- sacerdos tibetanus; sacerdos lama.
catus, us m. Sin: laicorum status (-us m); lai-
calis condício. lamarquismo, v. transformismo.

laical: laicalis, e. Sin: laicus; saecularis; pro- lamasería: monastérium Tibetanorum. Sin:
fanus; ad laicorum órdinem (vel statum) pér- monachorum tibetanorum monastérium.
tinens; ad laicorum mores (vel principia, vel
instituta, vel praescripta) áttinens; laicorum lambrusco: acre vinum aemilianum. Sin:
princípiis (vel institutis, vel praescriptis) ob- vinum alexandrinum spumescens.
nóxius; laicorum princípiis (vel institutióni-
bus, vel móribus) conformatus. Uso: estado -, lamentable: (que merece lamentarse) paeni-
status laicalis; reducir al estado -, ad statum tendus, a, um. Uso: - frutos se derivan de ...,
laicalem redígere. paenitendi fructus oriuntur ex + abl.

laicidad: láicitas, atis f. Sin: condício vel ín- lameplatos: patinárius, ii m. Sin: lurco,
doles laicalis; laicorum condício. hélluo, gulo, onis m; homo edacíssimus.

laicismo: laicismus, i m. Sin: laicorum prin- lámina: (plancha delgada de metal) lámina,
cípia, praescripta, instituta. ae f. Sin: bráctea. Uso: - pequeña, lamella;
lámina tenuata, extenuata; ténuis lámina; -
laicista: (partidario del laicismo) laicismi muy pequeña, muy delgada, laméllula; - de
sectator. Sin: órdinis saecularis fautor // (per- estaño, de acero, lamina ex stanno, ex
teneciente o relativo al laicismo) ad laicis- chálybe; - de mármol, crusta mármoris; - fle-
mum spectans. xible de micrófono, bráctea vibrans.

laicización: réditus ad laicorum statum, vel lampadario: (candelabro grande) lampadá-


ad laicorum órdinem, vel ad laicorum iussa rium, ii n // (farola) v. farol, linterna.
ac praescripta. Sin: in laicalem condicionem
(vel statum) redáctio. lámpara: lampas, ădis f (ac sing lámpadem
sive lámpada; ac pl lámpades vel lámpadas).

615
lamparero

Sin: lámpada, ae f; lychnus, i m. Uso: - apli- lanceta: lancéola, ae f. Sin: pugiúnculus;


cada al yelmo, lucerna aptata cássidi; - eléc- scalpellum.
trica, lampas eléctrica; globus eléctricus;
lampas vi eléctrica acta; lychnus eléctride lancha: (bote, embarcación pequeña) cymba,
actus vel accensus; - eléctrica colgante, pén- ae f. Sin: scapha; actuaríolum n vel actuaríola
silis lychnus, eléctrica vi actus; - encendida, f; lembus; linter, tris f. Uso: - automóvil, -
lucerna ardens; - fluorescente, lampas fluo- motora, - de motor, autoscafo, autóscaphus, i
rescens; - neón, lampas lucíflua; - portátil, m; autóscapha, ae f; cymba ( vel scapha, vel
lanterna // - de aceite, lucerna, ae f; lychnus actuaríola, vel linter) automatária; actuarío-
óleo álitus; lucerna petróleo álita; fabricante lum automatárium; - neumática, scapha cúm-
de lámparas de aceite, lucernárius; - de Ala- mea vel inflátilis; linter gummi conflata; -
dino, Aladini lampas; - de estudio, lampas lu- pirata, paro vel myóparo, onis m; parúnculus;
cubratória; - de gas, lampas gásica; - de - de pedal, scapha pedalícia; - de remo,
petróleo, lampas vel lucerna petroleária; lam- cymba remígera; - de socorro, de salva-
pas petróleo acta, álita, alta; lampas petróleo mento, scapha salvífica; linter auxiliaris.
enutrita; - de pie, lampas stativa; encender la
-, lucernam accéndere. lanchero: scaphárius, ii m.

lamparero: (el que hace lámparas) lámpa- landa: régio deserta. Sin: planíties inculta;
dum fabricator (-oris m) // (el que las vende) exterminata tellus (-uris f).
lámpadum ínstitor vel vénditor // (el que tiene
cuidado de ellas) lampadárius, ii m. landgrave: landgrávius, ii m.

lamparilla o lamparita: lýchnion, ii n. Sin: landgraviato: landgraviatus, us m. Sin: land-


lampádula; lampádium. Uso: - colgante, lam- grávii dígnitas, munus, territórium, iurisdíc-
pádula pendens; lampádium pénsile; - eléc- tio, sedes (según los varios significados).
trica, glóbulus eléctricus; - de alcohol,
fóculus aethanólicus; - de cama, de noche, de landó: landávium, ii n. Sin: petóritum vel pe-
dormitorio, lampádium lectuale; lýchnion cu- tórritum, i n.
biculare; - para leer, lampádium lectórium.
lanería: lanária taberna.
lampazo: (utensilio para fregar el suelo) v.
estropajo. lanero: adj lanárius, a, um. Sin: ad lanam
pértinens // sust lanárius, ii m. Sin: lanárius
lampírido: lámpyris, ĭdis f. Uso: noctilūca, negotiator, negótians; textílium lanariorum
ae f. negotiator // (almacén destinado a guardar
lana) receptáculum lanárium.
lana: lana, ae f. Uso: láneus; lanárius; - sin-
tética, lana synthética; artículos de -, textília langosta: (insecto herbívoro) locusta, ae f //
lanária; vestes ex lana; fábrica de -, lanoli- (crustáceo) locusta marina.
num; obra de -, lana; obrera de -, lanífica;
ópifex lanária; taller de lanas, officina laná- lanificación o lanificio: (arte de labrar la
ria; trabajo de las lanas, lanifícium; el que lana) lanifícium, ii n. Sin: lanae ars; ars laní-
trabaja la -, laníficus; lanárius; ópifex laná- fica // (obra de lana) lana, ae f.
rius.

616
lapicero

lanolina: lanolinum, i n. lanzaminas: instrumentum globos ignívo-


mos eíciens.
lansquenete: miles lanceatus. Sin: miles
mercen(n)árius lanceatus. lanzamisiles: navis missília eiáculans. Sin:
máchina missílium propulsória.
lanza: (arma ofensiva de asta larga y hierro
agudo) láncea, ae f. Sin: hasta. Uso: con la - lanzatorpedos: tubus silurívomus. Sin:
en ristre, elatā vel infestā hastā // (soldado, instrumentum siluros emittens; instrumentum
jinete armado de -) hastatus, i m. Sin: hasta- silurorum propulsórium vel expulsórium;
tus miles (soldado de a pie); hastatus eques máchina silurorum propulsória; apparatus si-
(jinete) // (palo largo, unido al tiro delantero luros propellens.
del carro) temo, ōnis m // (tubo metálico que
termina en una manga de riego) fístula, ae f. lanzazo, v. lanzada.

lanzacohetes: tormentum vel máchina rádios Laos: Laósium, ii n. Sin: Laósia, ae f.


pýrios emittens.
laosiano: adj laosianus, a, um. Sin: laosien-
lanzada: (golpe que se da con la lanza) lán- sis, e // sust Laosianus, i m.
ceae vel hastae ictus (-us m) // (herida que
con ella se hace) lánceae plaga vel vulnus laparascopia: laparoscópia vel laparescópia;
(-nĕris n). laparoscopīa vel laparescopīa, ae f. Sin:
ventris vel abdóminis inspéctio; interna
lanzadera: - espacial, v. transbordador. ventris inspéctio. Uso: hacer la -, ventrem
introspícere.
lanzagranadas: instrumentum pyróbolos
terrestres eiáculans. Sin: máchina pyrobolo- laparoscopio: laparoscópium vel laparescó-
rum terréstrium expulsória vel propulsória. pium , ii n.

lanzallamas: máchina flammívoma vel flam- laparotomía: laparotómia vel laparetómia;


mífera. Sin: instrumentum ignem évomens; laparotomīa vel laparetomīa, ae f. Sin: ventris
instrumentum ígnium vomitórium vel eiectó- séctio; abdóminis praecisura, scíssio, séctio.
rium. Uso: hacer la -, ventrem secare; someterse a
una -, laparotómiae se subícere.
lanzamiento: (acción de lanzar) iactus, us m.
Sin: iaculatus, us m; iniectus, us m; emíssio, laparótomo: laparótomum vel laparétomum,
onis f; emissus, us m. Uso: - lateral (en el i n.
fútbol), iniectus lateralis; - del disco, iactus
disci; - de la jabalina, teli iactus; iáculi emís- lapicera: (mango de la pluma de escribir)
sio; iaculátio hastae; - del martillo, iactus cálamus, i m. Sin: stilus; cálamus scriptórius
mállei; - de la pesa, pónderis iactus; iactus vel chartárius. Uso: - fuente, cálamus stilo-
globi férrei // (como deportes) - del disco, cer- gráphicus; v. estilográfica; - sencilla, cála-
tamen disci; - de la jabalina, certamen teli vel mus chartárius simplex; tomar la - en la
iáculi; - del martillo, certamen mállei iaciendi; mano, cálamum súmere; stilum prehéndere.
- de la pesa, certamen pónderis iaciendi.
lapicero: (instrumento en que se pone el

617
lapislázuli

lápiz) gráphidis vel haematitae theca // (lápiz) phica.


haematites, ae f. Sin: lapis (-ĭdis m) scriptó-
rius; v. lápiz // (portaplumas) pennígerum, i larguero: (cada uno de los dos palos o ba-
n. rrotes que se ponen a lo largo de una obra
de carpintería) scapus, i m // (poste transver-
lapislázuli: lapis caerúleus. Sin: lapislázu- sal de la meta, en el fútbol) v. poste.
lus ; cyáneus.
lárice: larix, ĭcis f.
lápiz: gráphium, ii n. Sin: graphis, -ĭdis; hae-
matites, ae f; plumbum; plumbatum; plum- laringe: larynx, laryngis f. Sin: spirandi mea-
batus stilus; lapis scriptórius. Uso: - bicolor, tus (-us m); artéria áspera.
haematites bícolor; - encarnado, - rojo, ru-
brīca, ae f; gráphium rubrum; cérula miniata; laringectomía: laryngectomīa sive -tómia;
- tinta, lapis atramentárius // - de color, stilus laryngoëctomīa sive -tómia , ae f. Sin: laryn-
pigmentárius; - de color azul, negro, verde, gis (vel artériae ásperae) séctio.
gráphium caerúleum, nigrum, víride; - de
plomo, - plomo, plumbum, i n; plumbāgo, laringitis: laryngitis, ĭdis f. Sin: laryngis
gĭnis f // escribir con -, scriptório lápide exa- morbus; artériae ásperae inflammátio vel
rare; pintarse los labios, los ojos, las cejas morbus.
con - de maquillaje, labia (vel labra, vel
labella), óculos, supercília fucare (vel fuco laringófono: laryngóphonum, i n.
illínere, vel fuco tíngere).
laringografía: laryngográphia sive -graphīa,
Laponia: Lappónia, ae f. ae f. Sin: laryngis (vel artériae ásperae)
descríptio.
lapón: adj lappónicus, a, um. Sin: lapponen-
sis // sust Lappo, ōnis m // (perteneciente o laringográfico: laryngográphicus, a, um.
relativo a Laponia) ad Lappóniam áttinens // Sin: ad laryngográphiam spectans.
(lengua hablada por los lapones) lappónicus
sermo. laringógrafo: laryngógraphum, i n.

lardo: lardum sive láridum, i n. Sin: succídia, laringología: laryngológia sive -logīa, ae f.
ae f. Uso: pedazo de -, lardárium; lardi frus- Sin: laryngoiatrīa; artériae ásperae medicina
tum. vel cura.

largo: longus, a, um. Sin: productus; proli- laringológico: laryngológicus, a, um. Sin: ad
xus. Uso: letra, vocal, sílaba -, líttera, voca- laryngológiam pértinens.
lis, sýllaba producta vel longa; a lo -,
secundum; por ej., a lo - del mar, del río, etc., laringólogo: (persona versada en laringolo-
secundum mare, flumen, etc. // (longitud) gía) laryngólogus, i m. Sin: laryngológiae pe-
longitudo, dĭnis f. Uso: la nave tiene trescien- ritus vel cultor // (médico especialista en
tos cincuenta y un metros de -, navis longi- enfermedades de la laringe) laryngoiatros
túdinem trecentorum unius metrorum habet. vel laringoiatrus, i m. Sin: laryngis (vel arté-
riae ásperae) médicus.
largometraje: lóngior táenia cinematográ-

618
latín

laringorragia: laryngorrhágia sive -rhagīa, exonerare navem.


ae f.
lastrón: tábula, ae f. Sin: grandis quadratus
laringorrágico: laryngorrhágicus, a, um. (lapis); grande quadratum (saxum). Uso: - de
piedra, saxum.
laringoscopía o laringoscopia: laryngoscó-
pia sive -scopīa, ae f. Sin: laryngis vel arté- lata: hoja de -, v. hojalata // (envase hecho
riae ásperae inspéctio. Uso: hacer la -, de hojalata) vas vel vásculum metállicum.
laryngem vel artériam ásperam introspícere. Uso: - de cerveza, vas metállicum cervísiam
cóntinens.
laringoscópico: laryngoscópicus, a, um. Sin:
ad laryngoscópiam áttinens (relativo a la la- lateranense: lateranensis, e.
ringoscopía); ad laryngoscópium spectans
(relativo al laringoscopio). latido: (movimiento de contracción y dilata-
ción del corazón) palpitátio, onis f. Sin: pal-
laringoscopio: laryngoscópium, ii n. Sin: pitátio cordis; cordis pulsus (-us m).
laryngis instrumentum exploratórium.
latifundio: latifúndium, ii n. Sin: latus fun-
laringostenosis: laryngostenōsis, -is f. dus; amplíssimus fundus; patentíssimum
práedium; ampla agri posséssio.
laringotomía: laryngotomīa sive -tómia, ae
f. Sin: laryngis divisura. latifundista: latifúndii vel latifundiorum dó-
minus, erus, herus, possessor. Sin: homo
laringotómico: laryngotómicus , a, um. Sin: bene praediatus, vel óptime praediatus, vel
ad laryngotomīam pértinens. fundis praedives.

laringótomo: laryngótomum, i n. látigo: virga, ae f. Sin: férula; scútica.

lasaña: (plato de origen italiano) láganum, i latín: latinum, i n. Sin: latinus sermo; latina
n. Sin: pasta segmentata. lingua; latínitas. Uso: - actual, latínitas ho-
dierna; - bárbaro, clásico, cristiano, eclesiás-
láser: (dispositivo electrónico) laser indecl. tico, latínitas bárbara, clássica, christiana,
Sin: instrumentum laséricum // rayo -, rádius ecclesiástica; - elegante, sermonis latini ele-
laséricus; haz de -, rádii lasérici. gántia; elegántia verborum latinorum; - lite-
rario, lingua latina litterária; - litúrgico,
lastra: (lancha, piedra) lámina lapídea. Sin: latínitas litúrgica; - macarrónico, latínitas
oblongus et grácilis lapis (-ĭdis m) // (bote) macarónica vel culinaria; folenghiana lingua;
cymba, ae f. Sin: scapha. bárbara ac faceta latínitas; sermo macaróni-
cus; - medieval, latínitas (vel lingua latina)
lastrar: (poner el lastre a la embarcación) mediaevalis; médii aevi latínitas; - moderno,
saburrare. Sin: navem arenā saburrare; latínitas moderna; - postclásico, latinus
navem saburrā onerare vel gravare. sermo postclássicus; - viviente, latínitas viva;
vivens latínitas; latinum vivens; lingua latina
lastre: saburra vel sabura, ae f. Sin: sábulum. viva; sermo latinus vivus; - vulgar, lingua la-
Uso: poner el -, v. lastrar; echar el -, saburrā tina vulgaris; sermo latinus vulgaris // en -,

619
latinajo

latine ; aprender el -, latine díscere; enseñar latinista: latinista, ae m. Sin: latinitatis cultor
el - a alguien, áliquem latine docere; escribir vel scriptor; in latinitate peritus; amator lati-
en -, latine scríbere; hablar -, latine loqui; nitatis; sermonis latini studiosus, peritus,
hablar bien el -, bene (vel pérbene) latine sciens; amans linguae latinae; litterarum lati-
loqui; hablar mal, chapurrear el -, male (vel narum callens; vir latinis lítteris doctus; la-
inquinate) latine loqui; hablar mediocre- tine doctus; latine scribendi peritus; latine
mente el -, non péssime latine loqui; hablar diligenter loquens. Uso: los - modernos, qui
en - castizo, pure et latine loqui; hablar en - nunc latine scribunt; un buen -, bene latine
macarrónico, bárbaro ac faceto modo latine doctus, sciens, loquens; eruditus latinitatis
loqui; folenghianā linguā uti; olvidar el -, cultor; bonus latinitatis auctor; un óptimo -,
latine oblivisci; saber -, latine scire; latinam vir latine doctíssimus.
linguam scire, didicisse; ser contrario al uso
del -, a consuetúdine sermonis latini latinizado: latinizatus, a, um.
abhorrere; traducir al -, latine réddere vel
transferre; in latinum vértere, convértere, latinizar: (dar forma latina a voces de otra
transferre; - traducir del castellano al -, ex lengua) latinizare. Sin: latinare; formam lati-
(vel de) hispano sermone in latinum vértere. nam verbis (vel vócibus, vel vocábulis) indú-
ere; latinum fácere verbum; latinam fácere
latinajo: (latín malo) sermo latinus importu- vocem; ad latinas aures accommodare. Uso:
nus, fastidíbilis, imperceptus, incomprehen- - el nombre y apellido, nomen et cognomen
sus, fastidienter acceptus // (despectivamente, latinitate donare // (dar carácter, aspecto la-
voz o frase latina empleada en escrito o dis- tino, por ej. a un discurso) more latino con-
curso español) latine dicendi modus hórri- formare vel fíngere (v. gr. orationem) //
dus; hórridum vel horrídius verbum latinum; (educar según las costumbres latinas) ad
hórrida vel horridiora vocábula latina. mores latinos informare // (introducir la cul-
tura latina) latinae (vel Latinorum) humani-
latinar: (hablar o escribir en latín) latine tatis partícipem fácere // (adoptar una
loqui vel scríbere // (emplear con frecuencia costumbre o costumbres al modo de vivir de
voces o frases latinas) latinis verbis uti. Sin: los latinos) latinos mores indúcere, introdú-
Latinorum consuetúdinem loquendi imitari. cere; latinos mores sequi; consuetúdine uti la-
tina; cultum latinum accípere, amplecti,
latinidad: (condición o carácter de lo latino) súmere.
latínitas, atis f // (lengua latina) v. latín //
(tradición cultural latina) latinae lítterae fpl. latin lover: mulierárius latinus. Sin: mulier-
Uso: - clásica, latínitas clássica // (conjunto cularis (vel mulierosus, vel femellárius) lati-
de los pueblos latinos) latini pópuli; genus la- nus; latinus feminarum captor.
tinum.
latino: latinus, a, um. Sin: latiniensis. Uso:
latinismo: latinismus, i m. Sin: locútio latina; derecho -, latínitas, atis f; ius (iuris n) Látii.
verbum latinum usurpatum vel aptatum; ver-
bum (vel vox, vel vocábulum) latinitatem sa- latitud: latitudo, dĭnis f. Uso: grado de -, gra-
piens; locútio latinitatem rédolens. Uso: esta dus (-us m) latitudinis.
palabra es un -, hoc verbum latinitatem sapit
vel rédolet; hoc verbum latinitate rédolet. latomias: latómiae vel lautúmiae, arum fpl.

620
lavadura

latón: orichalcum vel aurichalcum, i n. Uso: vulcani vómitus (-us m) vel ructamen (-mĭnis
de -, aurichalcus vel orichalcárius, a, um. n); saxa liquefacta; vulcani labes (-is f); ig-
nita matéria fluens. Uso: de -, lávicus; co-
latréutico: latréuticus, a, um. Sin: ad divi- rriente de -, rivus vel amnis ígneus; rivus
num cultum áttinens. vulcánius.

latría: latrīa, ae f. Sin: Dei cultus; cultus Deo lavable: lavábilis, e. Sin: lotionis patiens; qui
débitus. (quae, quod) lavari potest.

laúd: lyra, ae f. Sin: cíthara; testudo, dĭnis f. lavabo: (pila provista de grifos y accesorios
Uso: tocar el -, testúdine cánere. para lavarse) lavabrum, i n. Sin: labrum; la-
bellum; mallúvium; aqualis, is m; aquaema-
láudano: ládanum vel lédanum, i n. Sin: lá- nale, is n; aquimanale; aquimanile;
danum medicamentum; medicamentum leni- aquiminale; aquiminárium // (cuarto para la
tivum. limpieza y aseo de una persona) lavacrum, i
n. Sin: lavatórium; bálneum // (fragmento del
laudativo: laudativus, a, um. Sin: laudató- salmo 26 que se dice en el ofertorio de la
rius. misa) lavabo indecl.

laudemio: laudémium vel laudímium, ii n. lavacoches: autocinetorum lavator.

laudo: arbítrium, ii n. lavada, v. lavadura.

laureado: laureatus, a, um. lavadero: (lugar en que se lava) fullónica, ae


f. Sin: lavatórium; officina lavatória; céllula
laureando: láureā donandus, decorandus, lavatória.
honestandus, ornandus. Sin: ad láuream can-
didatus. lavado: lavátio, onis f. Sin: elútio; lótio; lo-
tura. Uso: - de coche, autocineti lavátio; - de
laurear: (coronar con laurel) láureā coro- ropa, linteorum lavátio // fig, - del cerebro,
nare. Sin: láureā coronā donare. lavátio cérebri. Sin: coërcítio mentis; coacta
opinionum mutátio // fig, - de dinero sucio,
laurel: (árbol) laurus, i f. Uso: corona de -, pecúniae male partae collocátio.
corona láurea; coronado de -, laureatus //
(victoria, triunfo, gloria) victória, ae f. Sin: lavadora: (máquina para lavar la ropa) lotó-
triumphus; laus, glória. Uso: cargarse de lau- ria, ae f. Sin: máchina lavatória, elutória, lo-
reles, magnam glóriam adipisci; cosechar tória, eluacra; lavatórium eléctricum;
laureles por todas partes, ómnium úndique máchina linteorum lavatória; máchina línteis
laudem collígere; dormirse en los laureles, lavandis. Uso: - automática, lavatórium au-
partā gloriā velut repósito frui honore; in vic- tómatum; autómatum (automatárium, auto-
tória recúmbere; ganar laureles, glóriam adi- máticum) labellum fullónicum; - de vajilla
pisci; laudem sibi párere. automática, labrum autómatum vasis escá-
riis.
lava: lava, ae f. Sin: massa lávica vel vulcá-
nia; magma (-ătis n) labens; magma flúidum; lavadura: (acción de lavar) lavátio, onis f.

621
lavamanos

Sin: lavamentum; ablútio; elútio; lótio; lo- lavatorio: (acción de lavar o lavarse) lavá-
tura; lotus, us m // (lavazas, agua sucia) v. la- tio, onis f. Sin: lótio, onis f // (ceremonia li-
vazas. túrgica) lavatórium, ii n // (cuarto de aseo)
v. lavabo // (excusado) v. esta voz.
lavamanos: aquinárium, ii n. Sin: labellum;
aquimanile, aquiminale, aquaemanale; lavavajillas, v. lavaplatos.
trúlleum n vel trúlleus m; v. lavabo.
lavazas: aqua eluacra.
lavanda, v. lavándula.
lávico: lávicus, a, um. Sin: lavae (gen); mág-
lavandera: (pannorum) lotária, ae f. Sin: matis labentis vel flúidi (gen).
(pannorum) lavatrix vel purgatrix (-icis f).
Uso: - planchadora, lotária vestiumque com- laxante: medicamentum laxativum vel pur-
planatrix. gatórium.

lavandería: lavatórium, ii n. Sin: fullónium, laxativo: adj laxativus, a, um // sust lenimen-


ii n; fullónica, ae f; officina lavatória; lava- tum.
tória diaeta; taberna vestimentis lavandis.
Uso: - a vapor, (taberna) fullónica vapore laxidad, v. laxitud.
acta.
laxismo: laxismus, i m (in re morali). Sin: in
lavandero: lotor, oris m. Sin: lavator; fullo, instruendis móribus laxitudo (-dĭnis f) // fig
onis m; nacca, ae m. nímia indulgéntia vel tolerántia.

lavándula: lavándula vel levándula, ae f. Sin: laxista: laxista, ae mf. Sin: laxismi fautor vel
cásia, ae f. sectator // fig nimis indulgens. Sin: ad ní-
miam tolerántiam inclinis.
lavapavimentos: eléctricum pavimentorum
everrículum. laxitud: laxitudo, dĭnis f. Sin: láxitas; laxa-
mentum.
lavaplatos: (máquina para lavar los platos)
máchina elutória. Sin: máchina vasis lavan- laya: (pala con mango para remover la tie-
dis; máchina escáriis lavandis; máchina es- rra) pala, ae f. Sin: bipálium.
cariorum lavatória; vasorum máchina
lavatória; máchina lavandis vasis escáriis // lazada: (nudo hecho de manera que tirando
(quien por oficio lava platos) escariorum la- de los cabos se desata con facilidad) nodus
vator. Sin: patinarum lotor vel purgator laxus . Uso: - doble, nodus laxus géminus //
(lazo, atadura o nudo de cintas o cosa seme-
lavar: lavare // lavarse, lavari. Sin: pérlui; jante) v. lazo.
corpus vel se ablúere.
lazareto: (establecimiento sanitario para
lavarropa o lavarropas, v. lavadora. aislar a los infectados o sospechosos de en-
fermedades contagiosas) valetudinárium, ii
lavativa, v. clister. n (contagiosis morbis curandis). Sin: conta-
giosorum valetudinárium; saeptum contagio-

622
lectorado

sis continendis. Uso: llevar al -, in valetudi- severitatis exemplum in áliquem édere; apro-
nárium dedúcere // (hospital de leprosos) va- vecharse de la - de uno, documentum vel
letudinárium leprosis excipiendis exemplum cápere ex áliquo.
curandisque.
leccionario: lectionárium, ii n. Sin: perico-
lazarista: vincentianus sodalis (-is m). parum volumen (-mĭnis n).

lazo: (nudo hecho con arte) nodus, i m // leche: lac, lactis n. Uso: - caliente, lac cale-
(atadura o nudo que puede desatarse con fa- factum; - coagulada, lac coagulatum; - con-
cilidad) v. lazada // (cuerda o trenza con la densada, lac condensatum, spissatum,
lazada corrediza) láqueus míssilis vel móbi- densatum; - descremada, - desnatada, lac
lis // (fig, ardid, asechanza) láqueus, i m. despumatum; - fría, lac frígidum // - de
Sin: insídiae, arum fpl; fóvea, ae f. mujer, lac mulíebre; lac humanum; - de vaca,
de oveja, de cabra, vaccinum, ovinum, capri-
lebrato: lepúsculus, i m. Sin: pullus lepori- num lac; - en polvo, lac pulveratum.
nus.
lechera: (mujer que vende leche) lactária, ae
leader, v. líder. f // (vasija) urcéolus lactárius. Sin: excípulum
lactárium.
leasing: locátio in emptionem convertíbilis.
Sin: locátio emptionem admittens. lechería: taberna lactária.

lección: (enseñanza que de una vez da un do- lechero: adj lactárius, a, um // sust lactárius,
cente a sus discípulos) schola, ae f. Sin: léctio ii m. Sin: lactis vénditor vel ínstitor.
vel praeléctio, onis f. Uso: - en latín, praeléc-
tio latina; - escuchada, audítio, onis f; dar lechetrezna: euphórbia helioscópia.
una -, scholam habere; frecuentar las - de
uno, ad alicúius scholas venire; scholis alicú- lechón: (cochinillo de leche) pórculus, i m.
ius interesse; alicúius scholas frequentare;
audire áliquem; auditorem esse alicúius; - in- lechuga: lactuca, ae f.
augural, praeléctio aditialis // (todo lo que en
cada vez señala el maestro a los discípulos lechuguino: amásius, ii m. Sin: amasiúncu-
para que lo estudien) pensum, i n. Sin: léctio. lus; delicíolum; mollis homo; v. petimetre.
Uso: - para aprender, (e)discenda npl; apren-
der la -, lectionem díscere // (forma particu- lector: (quien lee habitualmente o por oficio)
lar de un texto) léctio, onis f. Sin: códicis lector, oris m; anagnostes, ae m; (quien lee
scriptura. Uso: - adulterada, locus depravatus ocasionalmente) legens; qui legit; (aficio-
vel corruptus // (enseñanza moral) institú- nado a la lectura) vir librorum studiosus //
tio, onis f. Sin: praeceptum. Uso: lecciones (Inform, dispositivo electrónico) apparatus
de moral, praecepta offícii // (amonestación, legens.
advertencia) admonítio, onis f // (ejemplo que
nos sirve de experiencia y nos enseña a con- lectora: lectrix, icis f ; legens; quae legit;
ducirnos) exemplum, i n. Sin: documentum. mulier librorum studiosa.
Uso: servirle de - a uno, álicui documento vel
exemplo esse; dar a alguien una - ejemplar, lectorado: (orden de lector) lectoratus, us m

623
lectoralía

// (cargo de lector) lectoris offícium vel díg- legalidad: (calidad de legal) legálitas, atis f.
nitas. Sin: legitímitas; legalis hábitus (-us m); legí-
tima forma // (régimen jurídico-político)
lectoralía: praebenda theologalis. leges, um fpl. Sin: ius; legum summa; con-
veniéntia cum légibus. Uso: permanecer en
lectura: (acción de leer) léctio, onis f. Sin: la -, leges observare; salir de la -, leges per-
actus legendi. Uso: - corriente, currens vel fríngere vel violare; ágere contra legem; fines
velox léctio; - en voz alta, recitátio; - latinas, legis praeterire.
lectiones latinae // afición a la -, legendi stú-
dium. legalismo: íntegra legum observátio. Sin: rí-
gida légibus obtemperátio; inflexíbilis iuris
leer: légere. Uso: - en voz alta, recitare. conservátio.

legación: (cargo de legado) legátio, onis f. legalista: adj plane vel absolute legítimus.
Sin: legationis munus vel offícium. Uso: Sin: légibus rígide obtémperans; leges ínte-
cumplir una -, legationem gérere, obire, perá- gre observans // sust ínteger legum observa-
gere; emprender, aceptar una -, legationem tor. Sin: rígidus légibus oboeditor; inflexíbilis
suscípere, súmere; mandar una -, legationem iuris observator.
míttere; rehusar una -, legationem recusare
// (personal que el legado tiene a sus órde- legalización: authenticátio, onis f. Sin: con-
nes) legátio, onis f. Sin: legati, orum mpl; firmátio; ratihabítio; (legalis) testificátio;
communis legátio. Uso: - de Italia en Varso- fídei públicae obsignátio; authénticae formae
via, Itálica legátio Varsáviae // (sede de la -) comprobátio; públice adiecta fides.
legationis sedes.
legalizar: authenticare. Sin: confirmare,
legado: (persona que una suprema potestad comprobare; authénticum declarare; ratum
eclesiástica o civil envía a otra para tratar fácere, dúcere, habere.
un negocio) legatus, i m. Uso: - del soberano
pontífice, legatus pontifícius // (manda o don legalmente: legáliter. Sin: legítime; iure; ad
que se hace por testamento) legatum, i n. Sin: normam legis; secundum legem.
pecúnia legata. Uso: anular el - de uno, lega-
tum alicúius írritum fácere; caducar un -, le- legañoso: lippus, a, um.
gatum caducum vel írritum fíeri; dejar a uno
un -, legatum álicui dare; dejar a uno como - legar: (dejar a alguien alguna manda en el tes-
el usufructo de todos los bienes, usum fruc- tamento) legatum álicui scríbere vel ascríbere.
tum (vel usum et fructum, vel usum fructum- Sin: (testamento) legare; testamento relín-
que) ómnium bonorum legare álicui; duplicar quere. Uso: - dinero a uno, pecúniam álicui
un -, legatum duplicare; pagar un -, legatum legare // (enviar a uno como legado) áliquem
exsólvere; pedir un - a alguien, ab áliquo le- legare.
gatum pétere, póscere, postulare; quitar a
uno un -, legatum álicui adímere. legendario: (concerniente o relativo a las le-
yendas) fabulosus, a, um. Sin: fabularis, e;
legajo: pagellarum fascículus. Sin: scidula- mirus; ad fábulam spectans. Uso: libros -,
rum vel schedularum fascículus. libri fabulosi // (libro de vidas de santos) liber
legendarum. Sin: liber qui est de rebus ab ho-

624
lengua

mínibus sanctis gestis. leguleyo: leguléius, i m. Sin: causídicus.

legible: legíbilis, e. Sin: lectu fácilis. Uso: legumbre: olus, ĕris n.


¡escribe, por favor, de manera legible!,
scribe, quaeso, legibíliter! Leitmotiv: (Mús, tema musical dominante o
recurrente ) melos (nom y ac en sing; pl.
legión: légio, onis f. Uso: - extranjera, légio mele) perductórium. Sin: symphóniae thema
(mílitum) exterorum. (-ătis n) // (fig, motivo central o asunto que
se repite) iteratum propositionis (vel théma-
legislación: (ciencia de las leyes) legislátio, tis) caput.
onis f // (conjunto o cuerpo de leyes) leges,
um fpl; legislátio. Uso: - civil, legislátio civi- lejía: lixívia, ae f; lixívium, ii n.
lis; - injustas, iniquae legum lationes.
lema: (letra que se pone a los emblemas,
legislador: legislator, oris m. Sin: legumla- armas, empresas, etc. ) títulus, i m // (frase
tor; legum auctor, cónditor, inventor. que por contraseña se escribe en los pliegos
cerrados de oposiciones y certámenes) sen-
legislatura: (conjunto de los órganos legisla- tentíola, ae f. Uso: contraseñar un artículo
tivos) legumlatores, um mpl // (tiempo du- con un - , commentationem áliqua sententíolā
rante el cual funcionan los órganos notare // (tema, proposición o texto que se
legislativos) legislationis spátium. toma por asunto de un discurso) lemma, ătis
n // (fórmula breve que expresa la norma o
legitimación: legitimátio, onis f. Sin: confir- regla de conducta) dictum, i n. Sin: senténtia.
mátio; ratihabítio; testimónium vel documen-
tum fidei. lencera: linteária, ae f.

legitimar: (convertir algo en legítimo) legi- lencería: líntea, orum npl.


timare. Sin: ratum fácere; confirmare // (pro-
bar o justificar la verdad de alguien o algo lencero: linteárius, ii m.
conforme a las leyes) probum demonstrare
vel osténdere // (hacer legítimo al hijo que no lengua: lingua, ae f. Sin: sermo, onis m. Uso:
lo era) natálibus restitúere. Sin: nothum le- - actual, lingua hodierna; lingua praesens;
gítime natum pronuntiare. huius témporis lingua; nostri témporis lingua;
lingua recens vel recéntior; recéntior sermo;
legitimario: heres legítimus. - alemana, francesa, griega, inglesa, ita-
liana, latina, lingua theodisca, francogállica,
legitimidad: legitímitas, atis f. Sin: ius (iuris graeca, ánglica, itálica, latina; - artificial, lin-
n); iustítia; cum légibus conveniéntia. gua artificialis, factícia, fictícia; sermo arti-
ficiosus vel commentícius; - áulica, lingua
legitimismo: legitimismus, i m. Sin: legítimi áulica; - clásicas, clássicae linguae; - colo-
regíminis rátio. quial, lingua colloquialis; - criolla, créola lin-
gua; - extranjera, lingua extránea vel
legitimista: legítimi regíminis fautor. peregrina; - franca, lingua vehicularis; -
franca formada a base de palabras inglesas,
legua: léuga vel léuca, ae f. pidgin English, lingua piginánglica; - inter-

625
lenguado

nacional, lingua internationalis; - materna, lengüeta: língula sive lígula, ae f // (tira de


nativus sermo; nativa lingua; - moderna, lin- piel que tienen los zapatos en el cierre bajo
gua recens vel recéntior; recentis témporis los cordones) obstráguli fulcīmen, mĭnis n.
lingua; recentior sermo; - muerta, lingua
mortua; sermo iam non usitatus; lingua iam Lenin o Lenín: Leninus, i m.
non usitata; - nacional, lingua nationalis;
sermo pátrius; pátria lingua; - nativa, lingua leninismo: leninismus, i m. Sin: leniniana
nativa; - oficial, lingua officialis; - optativa, doctrina; plácita (-orum npl) leniniana. Uso:
lingua optionalis; - romance, lingua romá- profesar el -, leniniana plácita sequi.
nica; segunda -, secunda lingua; - universal,
lingua universalis; hóminum communis leninista: adj leninianus, a, um // sust leni-
sermo; - usual, sermo usitatus; - vernácula, nianus, i m. Sin: Lenini sectator; leninianae
sermo vernáculus; lingua vernácula; - viva, doctrinae defensor vel fautor.
lingua viva vel vigens; sermo vigens atque
usitatus; lingua vigens atque usitata; - vulgar lenitivo: adj lenitivus, a, um. Sin: delenífi-
(la que se habla en cada país o nación) lin- cus; delenitórius; léniens; mítigans; sedans //
gua vulgaris, vulgaris sermo // uso vivo de la -, sust lenimentum, i n. Sin: fomentum; leva-
linguae usus vivus; el uso de la - vernácula, men (-mĭnis n), levamentum; remédium do-
usus linguae vernáculae; en la - vernácula, loris; remédium analgéticum; medicamentum
vernácule; vernáculo sermone; soltura de -, dolóribus minuendis.
linguae solútio; emplear la - vernácula, lin-
guā vernáculā uti; escribir en la - materna, lente: lens, lentis f (ac lentem vel lentim, abl
nativā linguā scríbere; refrenar su -, linguam lente vel lenti). Sin: lens vítrea; vitrum specu-
continere, tenere, moderari; tener una cosa latórium; lenticulare vitrum; vitrum lenticu-
en la punta de la -, rem in primóribus lábiis lari formā. Uso: - cóncava, convexa,
habere; no tener uno pelos en la -, audacter bicóncava, biconvexa, lens cóncava, con-
dícere vel loqui // fig, mala - (persona mur- vexa, bicóncava, biconvexa; - planocóncava,
muradora o maldiciente), homo malae lin- planoconvexa, lens plana cóncava, plana
guae; homo immoderatae linguae. convexa; - convergente, divergente, lens con-
vergens, devergens; - menisco convergente,
lenguado: sólea, ae f. lens cóncava convexa, - menisco divergente,
lens convexa cóncava; - electrónica, óptica,
lenguaje: (lengua) lingua, ae f // (manera de telescópica, lens electrónica, óptica, telescó-
expresarse) orátio, onis f. Sin: sermo; locútio. pica; - de aumento, lens amplificatrix vel am-
Uso: - corporal, sermo corporalis; - correcto, plificatória; vitrum imágines amplíficans;
puro, sermo ínteger vel incorruptus; - culto, perspicillum rebus vel obiectis amplificandis;
sermo urbanus; - familiar, coloquial, sermo - de contacto, lens (lentis f) insertícia; lens
cot(t)idianus; quotidiana locútio; - inco- ocularis adhaesiva // lentes m pl, v. anteojos.
rrecto, sermo mendosus vel inquinatus; - téc-
nico, sermo téchnicus; - terso, tornata orátio; lenticular: lenticularis, e. Sin: ad conspicilli
- de cocina, sermo culinárius vel coquinárius formam.
// (estilo) stilus, i m. Sin: dicendi genus; rátio
loquendi. Uso: - ampuloso, túmidum (vel in- lentisco: lentiscus, i m.
flatum, vel túrgidum) dicendi genus.
lentitud: lentitudo, dĭnis f. Sin: tárditas, atis f.

626
letra

leña: ir, salir por -, ir a hacer provisión de -, letanía: litanīa, ae f; litanīae, arum fpl. Sin:
égredi lignatum vel ad lignandum. supplicátio litánica; preces litánicae. Uso: le-
tanías de la Virgen o lauretanas, litaniae lau-
leñador: lignator, oris m. Sin: lignicida, ae retanae; preces vel supplicationes lauretanae;
m. letanías del Sagrado Corazón, litaniae de Sa-
cratíssimo Corde Iesu; letanías del Santo
león: leo, onis m. Uso: - marino, trichecus, i Nombre de Jesús, litaniae de Sanctissimo
m. Nómine Iesu; letanías de la Preciosísima
Sangre, litaniae de Pretiosissimo Sánguine;
leonera: (aposento desarreglado) cella scru- letanías de San José, litaniae de Sancto Io-
torum. seph; supplicationes Vírginis Sponso; leta-
nías de todos los santos, litaniae sanctorum.
lepidóptero: lepidópterum, i n.
letargia , v. letargo.
lepra: lepra, ae f; leprae, arum fpl.
letárgico: lethárgicus, a, um. Sin: veterno-
leprosería: leprosorum hospítium vel valetu- sus.
dinárium. Sin: nosocomīum leprosis segre-
gandis. letargo: lethárgia sive lethargīa, ae f; lethar-
gus, i m. Sin: veternus, i m. Uso: que padece
leproso: leprosus, i m. -, atacado de -, v. letárgico.

leptismo: leptismus, i m. Sin: macies, ēi f; letón: adj lettónicus vel lethónius, a, um //


corpus extenuatum. sust Letton, ŏnis, m.

leptoclasa: Geol leptoclasis, -is f. Sin: fis- Letonia: Lettónia vel Lethónia, ae f.
sura.
letra: (signo gráfico) líttera, ae f. Sin: ele-
lesbiana: tribas, ădis f. Sin: fémina homó- mentum; lítterae forma; typus (tipo). Uso: -
phila. capital, capitalis líttera ; - cursiva, inclinata
líttera vel nota; - equivocada, typográphicum
lesbiano, v. lesbio. mendum vel erratum; - gótica, líttera vel nota
góthica; - mayúscula, líttera maiúscula, gran-
lesbio: (perteneciente o relativo al lesbia- dis, grándior; - minúscula, minuta vel minús-
nismo) tríbadis próprius. Sin: féminae homó- cula líttera; - negrita, crássior líttera; -
philae próprius; tríbadum (gen pl). numerales, lítterae numerales; - redonda o
redondilla, recta líttera; - uncial, uncialis lít-
lesión: láesio, onis f. Sin: vulnerátio. tera; con - mayúsculas, grándibus lítteris; lít-
teris maiúsculis; con - minúsculas, minutis
leso: laesus, a, um. Uso: crimen de - majes- lítteris // (conjunto de las palabras puestas
tad, crimen laesae maiestatis; perduéllio en música para que se canten) verba, orum
(-onis f). npl. Sin: textus, us m. Uso: - jocosa, verba
lúdicra; - seria, verba séria; - de un oratorio,
Lesotho: Lesothum, i n. carmen oratórium; componer la -, verba com-
pónere // - de cambio, sýngrapha, ae f. Sin:

627
letrado

sýngrapha nummulária vel argentária. Uso: - leucocitosis: leucocytosis,-is f. Sin: immó-


de cambio endosada, sýngrapha álteri dica leucocytorum multiplicátio.
inscripta; firmar una -, sýngrapham (nummu-
láriam) conscríbere; pagar una - de cambio, leucoma: leucoma, ătis n. Sin: alba óculi la-
pecúniam per sýngrapham sólvere; protestar bécula vel gutta.
una - de cambio, sýngrapham non solutam
denuntiare; armar pleito por una - de cam- leuconiquia: leuconychīa f. Sin: alba unguis
bio, ágere ex sýngrapha; asignar dinero a labécula.
uno mediante una - de cambio, álicui pecú-
niam per sýngrapham crédere; exigir en leucorrea: leuchorrhoea vel leucorrhea, ae f.
fuerza de una - de cambio, postulare áliquid Sin: album feminarum (vel mulíerum) pro-
ex sýngrapha; firmar las - de cambio que se flúvium.
han de traspasar a otros bancos, sýngraphas
ad álias argentárias transferendas obsignare leva: (recluta de soldados) dilectus, us m //
// - credenciales, lítterae créditi múneris tes- (espeque o palanca) vectis, is m. Sin: vec-
tes; - patentes, patentes lítterae. Sin: públi- tícula. Uso: - de cambio, velocitatis commu-
cum rescriptum // bellas o buenas -, literatura tator, vectícula, vectis.
vel litteratura, ae f. Sin: lítterae, arum fpl; lit-
terarum sciéntia; disciplinae litterarum; hu- levadizo: subductárius, a, um. Sin: levábilis.
manitatis stúdia. Uso: puente -, pons elevábilis, móbilis, versá-
tilis.
letrado: (sabio, docto o instruido) litteratus,
a, um. Sin: doctus; eruditus // sust homo lit- levantacoches, v. gato.
teratus. Sin: doctus vir // (abogado, doctor o
licenciado en derecho) iuris peritus vel con- levantador: sublator, oris m. Uso: - de pesos,
sultus. pónderis vel pónderum sublator.

letrero: index, dĭcis mf. Sin: tábula nuntio- levantamiento: sublátio, onis f. Sin: elátio;
rum. sublevátio. Uso: - de pesas, pónderum sublá-
tio vel sublevátio; (como competición) certa-
letrina: latrina, ae f. Sin: lavatrina. Uso: - pú- men pónderis levandi.
blicas, fórica, ae f; fóricae, arum fpl.
levantar: - el ánimo, ánimum extóllere, erí-
leucemia: leucháemia sive -chaemīa,ae f. gere, levare; - el vaso, póculum tóllere; - en
hombros, áliquid (h)úmeris tóllere; - las
leucémico: (concerniente o relativo a la leu- manos al cielo, attóllere manus ad caelum; -
cemia) leucháemicus, a, um. Sin: ad leucháe- nubes de polvo, púlveris nubes (vel nimbos)
miam pértinens // (afecto de leucemia) excitare vel movere; - los ojos, erígere ócu-
leucháemicus. Sin: leucháemiā laborans vel los; - las suertes de la patria, pátriam afflic-
affectus. tam erígere; - una estatua a uno, álicui
statuam pónere, statúere, constitúere.
leucocito: leucocytum, i n; leucocytus, i m.
Sin: albi sánguinis glóbulus; alba sánguinis levantavidrios, v. elevalunas.
céllula.
levantino: orientalis, e. Sin: ex oriente pro-

628
Líbano

véniens sive véniens; ad auroram áttinens. nis; lex abortionum concedendarum; - adua-
neras, leges quae portórium respíciunt; - ci-
levita: (israelita dedicado al servicio del viles: aduaneras, fiscales, las que regulan los
templo) levita vel levites, ae m // (diácono) impuestos, la disciplina de los vehículos pú-
diáconus, i m; diacon, ŏnis m. Sin: levita vel blicos, la circulación y cosas semejantes, ci-
levites, ae m // (vestidura masculina de eti- viles leges, quae portórium, fiscum,
queta) praefectícia , ae f (vestis). Sin: vestis vectigália, publicorum vehiculorum discipli-
forensis; vestitus (-us m) forensis; forénsia, nam, ambulántium itum et réditum et ália
ium npl; lacerna vel sýnthesis praefectória. huiúsmodi respíciunt; - criminal, empírica,
Uso: salió con -, vestitu forensi egressus est. natural, sociológica, lex criminalis, empírica,
naturalis, sociológica; - de libertad religiosa,
levitación: levitátio,onis f. Sin: elevátio pro- lex de libertate religiosa; - del más fuerte, ius
digialis; elevátio praeter naturam. fortíssimi cuiusque.

levítico: levíticus, a, um. Sin: levitis, ĭdis // leyenda: (narración o relato de sucesos fa-
(tercer libro del Pentateuco) Levíticus, i m. bulosos) fábula, ae f. Sin: fábula commentí-
cia; fabella popularis. Uso: - fabulosa, fábula
levulosa: fructuosum, i n. ficta; - maravillosa, fábula ac miráculum; -
poética, poética fábula; la - de Eneas, fábulae
léxico: adj lexicalis, e. Sin: ad léxicon spec- quae (vel ea quae) de Aenea traduntur; las -
tans // sust léxicon vel léxicum, i n. Sin: vo- de la mitología, história fabularis; según la -,
cabulorum index, thesaurus, summa. Uso: - sicut (est) in fábulis; ut est in fábulis // (his-
electrónico, etimológico, informático, léxi- toria o relación de la vida de uno o más san-
con electrónicum, etymológicum, ordina- tos) legenda, ae f ; legenda, orum npl. Sin:
trale; - ilustrado, léxicon imagínibus auctum; vita hominis sancti; res (rerum fpl) ab hómine
compilar un -, léxicon cóndere vel confícere. sancto gestae; vitae hóminum sanctorum; res
ab homínibus sanctis gestae. Uso: la - Aurea,
lexicografía: lexicográphia sive -graphīa, ae Legenda Aurea; libro de leyendas, liber le-
f. Sin: ars léxica conficiendi. gendarum; liber qui est de rebus ab homíni-
bus sanctis gestis // (explicación que
lexicográfico: lexicográphicus, a, um. Sin: acompaña a un plano, mapa, cuadro o gra-
ad léxica conficienda pértinens. bado) títulus, i m. Sin: inscríptio; inscriptura.
Uso: poner una - a una estatua, státuam
lexicógrafo: lexicógraphus, i m. Sin: léxici inscríbere.
scriptor vel cónditor.
lezna: súbula, ae f.
lexicología: lexicológia sive -logīa, ae f.
liador : - de tabaco, v. arrollador.
lexicológico: lexicológicus, a, um. Sin: ad le-
xicológiam áttinens. liana, v. bejuco.

lexicólogo: lexicólogus, i m. Sin: lexicoló- libanés: adj libanensis, e; líbanus, a, um //


giae peritus. sust Libanensis, is m.

ley: lex, legis f. Uso: - abortiva, lex abortio- Líbano (Estado del Oriente Medio): Líba-

629
libélula

nus, i m. Sin : Res Publica Libanensis. libertario: libertárius, ii m. Sin: anárchicus;


nihilista; nímiae libertatis fautor vel studio-
libélula: libéllula, ae f. sus.

liberal: (que obra con liberalidad) liberalis, libertinaje: (desenfreno en las obras o en las
e. Sin: largus; largītor. Uso: ser -, largiri; lar- palabras) dissolútio, onis f. Sin: licéntia, in-
gitate uti in áliqua re, erga áliquem; ser muy temperántia; immodéstia; impudicítia; licén-
-, magna esse liberalitate // (partidario de la tia libidoque; libertas effrenata, máxima,
libertad política en los Estados) liberalis, e. nímia, procax; morum solútio; soluti vel dis-
Sin: liberalista, ae m; liberalismi fautor. soluti mores. Uso: - sexual, licéntia sexua-
lis.
liberalismo: liberalismus, i m. Sin: civilis li-
bertatis stúdium. Uso: - desenfrenado, effre- libertino: (entregado al libertinaje) intémpe-
nus liberalismus; - económico, liberalismus rans, antis. Sin: immodestus; impudīcus; dis-
oeconómicus. solutus; voluptati déditus // sust asotus, i m;
lastaurus, i m; dissolutus homo.
liberalización: plenioris libertatis concéssio.
Libia: Líbya, ae f; Líbye, es f.
Liberia: Libéria, ae f.
líbico, ca o libio, bia: adj líbycus, a, um. Sin:
liberiano: adj liberianus, a, um // sust Liberi- libys, yos; libystīnus // sust Libys, yos (pl
anus, i m. Líbyes, um) m; Libyssa, ae f; Libystis, ĭdis f.

líbero: Dep lusor (-oris m) liber. libidinoso: libidinosus, a, um. Sin: lascivus;
luxuriosus; licentiosus.
libertad: libertas, atis f. Uso: - civil, civis li-
bertas; - condicional, libertas custodita; - fun- libra: (medida de capacidad) lībra, ae f. Sin:
damentales, libertates fundamentales; - librale pondus. Uso: de una -, libralis, e;
ilimitada, libertas illimitata; - personal, pri- media -, semilibra vel selibra; una - y media,
vati hóminis libertas; - política, libertas polí- tres selibrae // (moneda) - esterlina, libella
tica; - provisional, libertas temporária; - británnica vel ánglica. Sin: libra sterlíngica;
religiosa, libertas religionis; libertas reli- nummorum sterlingicorum libra.
giosa; - religiosa y de conciencia, libertas re-
ligionis et conscientiarum; - sociales, libramiento: (acción de librar) liberátio,
libertates sociales // - de los ciudadanos, onis f // (libranza) v. esta voz.
communis libertas; - de coligarse, libertas
coalitionis; - de conciencia, facultas credendi librancista: (el que recibe una libranza) sýn-
quod cuique libet; - de enseñanza, libertas graphā (vel tésserā nummáriā) donatus; (el
docendi; - de imprenta, libertas rei pressó- que tiene una o más libranzas a su favor)
riae; libertas quidvis typis edendi; - de pala- sýngraphā vel sýngraphis instructus, práedi-
bra, quidvis loquendi facultas vel licéntia; - tus.
de pensamiento, quídlibet sentiendi facultas;
- de residencia, potestas domicílii eligendi; - libranza: (orden de pago) sýngrapha, ae f;
de trabajo, libertas opifícii. sýngraphus, i m. Sin: téssera nummária.

630
libro

library (Inform), colección de funciones com- putus conditórius; - de la caja de ahorros, li-
plejas: bibliotheca, ae f. Sin: librária, ae f (ta- bellus aerárii.
berna) . Uso: shared - , bibliotheca mútua.
libreto: libellus drámatis músici. Sin: melo-
libre: (exento, dispensado) liber, bĕra, drámatis textus (-us m); fábulae libellus.
bĕrum. Sin: immunis, e. Uso: - de todo gasto,
liber ab omni sumptu; - de todo tributo, ab librillo: chartae tabácinae libellus.
omni ónere immunis.
librito: (libro pequeño) libellus, i m. Sin: par-
librea: (traje que llevan los criados de una vus liber. Uso: - de bolsillo, libellus sinualis,
casa importante) schema, ătis n vel schema, manualis, palmalis // (cuadernito de papel
ae f. Sin: vestis vel sýnthesis famularis. para fumar) v. librillo.

librepensador: liber suarum cogitationum libro: liber, bri m. Sin: opus; scriptum; volu-
auctor vel iudex. Sin: qui in religione suus men, mĭnis n. Uso: - best seller en 1961,
est; qui affirmat se esse religionis arbitráriae. liber, qui anno MCMLXI latissime divéndi-
tus est; - cristianos y paganos, eclesiásticos y
librera: (mujer que tiene por oficio vender seculares, religiosos y profanos, libri chris-
libros) librária, ae f // (esposa del librero) li- tiani et pagánici, ecclesiástici et saeculares,
brárii vel bibliopōlae uxor. religiosi et profani; - diario, - mayor, codex
(-dĭcis m) maior; codex maior rationum; li-
librería: (tienda donde se venden libros) li- bellus rationum; - digitales, libri modo digi-
brária, ae f. Sin: bibliopólium; taberna librá- tali transcripti; - educativo, bonus liber; liber
ria. Uso: - Herder, domus librária “Herder”; ad bene instituendum aptus; - escolares,
- Editorial Vaticana, Officina Librária Vati- scholares libri; - espirituales, libri quibus
cana; Librária Editória Vaticana; - de lance, - ánimi excoluntur; - fundamental del Orden
de ocasión, véterum librorum taberna // (bi- de las Naciones Unidas, liber fundamentalis
blioteca) bibliotheca, ae f. Uso: - privada, do- Ordinis Nationum Unitarum, - ilustrado, - de
méstica bibliotheca // (armario, estante para estampas, liber imagínibus distinctus, orna-
libros) librárium, ii n. tus, exornatus ; - impresos, libri impressi;
libri typis confecti; - manuscritos, libri manu
librero: librárius, ii m. Sin: bibliopōla, ae m; scripti vel confecti; - prohibidos, libri impro-
librorum vénditor, negotiator; negotiator li- batae lectionis // - con derecho de autor,
brárius. Uso: - ambulante, bibliopola circum- liber sub tutela iuris impressórii; - de a bordo,
foráneus; - editor, librorum redemptor; - de diárium náuticum; - de aventuras, de cásibus
lance, - de ocasión, libéllio, onis m; - de vicibusque liber; - de bolsillo, liber palmalis,
viejo, v. anticuario. sinualis, manualis; - de caja, pecúniae diá-
rium; - de cantos, liber cantualis; libros de
libresco: librárius, a, um. Sin: ex libris com- consulta, libri consulendi; - de cuentas, v. re-
paratus, sumptus, haustus. gistro de cuentas; - de cuentos, liber com-
mentícius; - de lectura, liber lectionis; libros
libreta: (cuadernito de anotaciones o apun- de préstamo, libri mútuo dandi; libros para
tes) libellus, i m. Sin: commentaríolum; par- uso escolar, libri in usum scholarum //
vus liber. Uso: - de ahorros, libellus ¡abran los -!, aperite (vel evólvite)
parsimóniae; libellus ad parsimóniam; cóm- libros!;¡cierren los -!, cláudite (vel compli-

631
licantropía

cate) libros!; querría sacar un - (de prés- licenciar: (dar permiso) licéntiam permíttere
tamo), velim librum mútuum accípere; pasar (con el gen del gerundio o con ut y subj). Sin:
al - mayor, in códicem maiorem rationum re- licéntiam álicui dare ut + subj; cópiam vel po-
ferre. testatem fácere; libertatem dare ut + subj //
(dar licencia a soldados o funcionarios) mít-
licantropía: (transformación de un hombre tere. Sin: dimíttere; exauctorare; áliquem
en lobo) lycanthropīa, ae f. Sin: in lupum missum fácere; discedendi álicui facultatem
convérsio // (trastorno mental) lycanthropia. dare; míttere in commeatum; commeatum vel
Sin: rábies lupina; insánia lycanthrópica. missionem dare álicui; vacationem (v. gr. mi-
lítiae) dare álicui (- temporáneamente); rude
licántropo: lycánthropus, i m. Sin: donare áliquem (- definitivamente). Uso: - al
lycanthropiā laborans vel affectus. ejército, dimíttere exércitum vel mílites //
(conferir la licencia universitaria) licéntiam
liceísta: lycēi vel lycīi discípulus, alumnus, álicui tribúere. Sin: licéntiā áliquem ornare.
scholaris.
licenciarse: (conseguir la licenciatura), v. li-
licencia: (facultad o permiso para hacer cenciatura.
algo) licéntia, ae f. Sin: potestas, facultas, atis
f; permissus, us m. Uso: - de conducir, licén- licenciatura: (grado de licenciado) licéntia,
tia gubernatória vel gubernationis; licéntia ae f. Uso: conseguir la -, licéntiam adipisci.
vehículum gubernandi; - de enseñar, licéntia
docendi; quitar a uno la - de enseñar, álicui licencioso: licentiosus, a, um. Sin: dissolu-
licéntiam docendi detráhere; - para llevar tus; impudīcus; morum licéntiae déditus; (de
armas, licéntia armorum utendorum; con - dichos o escritos) lascivus; obscenus. Uso:
de los Superiores, cum facultate Superiorum; vida -, vita et licéntia.
Superiorum permissu // (permiso concedido
a un militar para ausentarse de su cuerpo) liceo: lycēum vel lycīum. Uso: - científico,
commeatus, us m. Sin: dimíssio. Uso: - ab- lyceum scientíficum; lycium a doctrinis; -
soluta, míssio, onis f; darle a uno una -, áli- clásico, lyceum clássicum; lycium ab huma-
cui commeatum dare; estar de -, in nitate; lycium, antiquitatis lítteris perdiscen-
commeatu esse; commeatum accepisse vel dis; - musical, lyceum musicale; - Hugo
habere; mandar en - a uno, áliquem in com- Fóscolo, Lyceum Hugonis Fóscolo título;
meatum míttere; pedir -, commeatum pétere; Lyceum ab Hugone Fóscolo (appellatum);
tomarse una -, commeatum súmere // (exen- de -, lycealis, e vel lycéius; ad lyceum spec-
ción de un servicio) commeatus, us m. Sin: tans.
vacátio. Uso: disfrutar de -, uti vacatione //
(abusiva libertad en obrar o decir) licéntia. licitación: licitátio, onis f. Uso: - pública,
Sin: intemperántia; morum licéntia; verbo- áuctio pública.
rum licéntia // (grado de licenciatura) licén-
tia, ae f. Sin: docendi facultas // - poética, licopodio: lycopódium, ii n.
licéntia poética.
licor: (cuerpo líquido) liquor, oris m // (be-
licenciado: licentiatus, i m. Sin: licéntiā do- bida alcohólica) liquor. Sin: alcohólicus
natus, potitus; láuream vel licéntiam adeptus; potus vel liquor; válida vel validíssima pótio.
docendi facultate práeditus. Uso: - fuerte, liquor fortis; - de genciana, vá-

632
limador

lida pótio gentianina; - de nueces, liquor nú- lientérico: (perteneciente o relativo a la lien-
ceus. tería) ad lientériam pértinens // (que la pa-
dece) lientéricus, a, um.
licorexia: lycoréxia, ae f. Sin: intolerábilis
fames (-is f). lienzo: (tela) línteum, i n. Uso: de -, línteus //
(pared de un edificio, o trozo de muralla de
licorista: liquorárius, ii m. Sin: (el que hace una fortificación) murus, i m.
licores) liquorum confector; válidae potionis
effector; dúlcium potionum confector; (el que liga: (banda de tejido elástico, para asegurar
vende licores) liquorum vénditor, ínstitor, las medias o los calcetines) períscelis, ĭdis f;
propōla; válidae potionis vénditor. periscélium, ii n // (aleación, mezcla) mix-
tura, ae f. Sin: commixtura; temperatura //
licoroso: liquorosus, a, um. Sin: válidae po- (confederación que hacen entre sí los prínci-
tionis vel potioni símilis. pes o Estados) foedus, dĕris n. Sin: foederá-
tio; confoederátio; consociátio // (agrupación
licuable: liquábilis, e. o concierto de individuos o colectividades)
sodalícium, ii n. Sin: conspirátio; hetáeria.
licuadora: liquatórium, ii n. Sin: liquefactó-
rium. ligación, ligada o ligadura: religátio vel li-
gátio, onis f. Sin: ligatura; vínctio.
licuefacción: liquefáctio, onis f. Sin: liquátio;
conflatura; conflátio; fúsio. Uso: - de la lignita o lignito: lignites, ae f.
nieve, de la cera, nivis, cerae tabes; - de un
metal, alicúius metalli fúsio, fusura, confla- lija: (pez marino) squalus, i m.
tura.
lila: (arbusto) syringa, ae f. Sin: syringa vul-
líder ductor, oris m. Sin: dux, ducis m; caput, garis.
pĭtis n; partis auctor; factionis princeps; pár-
tium dominator vel princeps; qui factioni Liliput: regnum pumilionum. Sin: fabulosa
praeest. Uso: - de los comunistas, communis- liliputianorum cívitas.
tarum ductor vel caput; - de la democracia
cristiana, democrátiae christianae ductor; - liliputiense: pumílio, onis m. Sin: córpore
de los republicanos, eorum caput, quibus a re brevis // fig, adj brevíssimus, a, um. Sin: mi-
pública nomen // (el que va a la cabeza de nutíssimus.
una competencia deportiva) temporárius cer-
táminis victor; principatum temporárie (vel lima: (instrumento para desgastar y pulir)
temporáliter) óbtinens. lima, ae f. Uso: fabricante de limas, limárius,
ii m; limarum ártifex // (fig, corrección, en-
liderazgo: dominátio, onis f. Sin: dominatus, mienda) censura, ae f. Sin: corréctio; emen-
us m; principatus, us m; factionis réctio vel dátio; expolítio.
gubernátio.
limado: limatus, a, um. Sin: politus. Uso: no -,
lientera o lientería: lientéria, ae f. Sin: lévi- impolitus; rudis.
tas intestinorum.
limador: limator, oris m. Sin: qui limat.

633
limadura

limadura: (acción y efecto de limar) limátio, limonada: limonata, ae f. Sin: citrónea; ci-
onis f // (partecillas muy menudas que con la trónea pótio; limonata cítrina; cítrea vel cí-
lima se arrancan de alguna pieza de metal o trina pótio; posca citronata. Uso: -
de materia semejante) limatura, ae f. efervescente, limonata fervescens, efferves-
cens, effervens; - gasificada, limonata aëró-
limar: (pulir, desbastar con la lima) limare. phora.
Sin: limā polire áliquid // (pulir una obra) li-
mare. Sin: expolire, perpolire; limā pérsequi. limonero: citrus, i f. Sin: malus médica vel
assýria; limonis arbor; citrus limonum.
limbo: limbus, i m.
limosna: (lo que se da gratuitamente para
limitación: - de velocidad (señal de tránsito), socorrer una necesidad) stips, stipis f. Uso:
moderare (vel mínue, vel demínue, vel im- alargar la mano para recibir una -, manum
mínue) celeritatem. ad stipem porrígere; dar una -, stipem dare
vel porrígere (mendico); juntar la - en la igle-
limitativo: restrictivus, a, um. Sin: coarctans; sia, in templo stipem cógere vel collígere;
coangustans; in angustum deducens vel rédi- pedir -, mendigar, mendicare vel emendicare
gens. stipem ab áliquo; pedir una -, ab áliquo sti-
pem pétere vel rogare; áliquem stipem ro-
límite: limes, mĭtis m. Sin: términus; finis; gare; repartir limosnas, stipem spárgere vel
fines, ium fpl. Uso: - transversal, limes trans- largiri; vivir de -, mendicato cibo vitam sus-
versus; fijar un -, finem impónere vel statúere tentare; mendicando vívere; mendicantem ví-
// fig, sin -, sine fine; dempto fine; absque li- vere; stipe precária victitare // (en el uso
mítibus; límites de la naturaleza, naturae eclesiástico) eleemósyna, ae f. Uso: relativo
fines; dentro de los - de su jurisdicción, intra a la -, eleemosynárius; ad eleemósynam átti-
límites suae iurisdictionis; alcanzar los - de nens; dar limosnas, eleemósynas fácere;
edad, praescriptos aetatis límites attíngere. pedir -, eleemósynam pétere.

limítrofe: limítrophus, a, um. Sin: finítimus. limosnear: mendicare; v. mendigar.

limnología: (estudio científico de los lagos y limosnero: (que da limosna con frecuencia)
lagunas) limnológia sive -logīa; limnelógia, largus vel liberalis erga páuperes // (pordio-
ae f. Sin: de lácubus doctrina, disciplina, sero, mendigo) mendīcus, i m. Sin: mendī-
sciéntia. cans // (encargado de recoger y repartir
limosnas) eleemosynárius, ii m. Sin: elee-
limnómetro: limnómetrum vel limnéme- mosynator; a largitiónibus // (el que en los
trum, i n. palacios de reyes, prelados, etc., reparte las
limosnas) magister largitionum. Sin: a largi-
limo: limus, i m. Sin: lutum; c(a)enum. tiónibus. Uso: - del rey, eleemosynárius ré-
gius vel regis; magister largitionum (vel a
limón: (fruto del limonero) limo, onis m. Sin: largitiónibus) regis; - del papa, eleemosyná-
limónium; cítreum; limóneum pomum; rius pontifícius vel Summi Pontíficis; magis-
malum cítreum; malum médicum vel assý- ter largitionum (vel a largitiónibus) Romani
rium. Uso: jugo, zumo de -, mali cítrei sucus. Pontíficis.

634
línea

limpiabotas, v. lustrabotas. Uso: ser linchado, ímpetu pópuli (vel turbae)


interire, intérfici; ab indignanti turba (vel pó-
limpiachimeneas: (re)purgator camini. pulo) interire vel intérfici.

limpiadientes: dentiscálpium, ii n. línea: línea, ae f. Uso: - equinoccial, aequi-


noctialis línea; - espiral, línea spiralis vel tor-
limpiamanos: manutérgium, ii n. tuosa; - genealógica, gentilícia línea; -
gótica, línea góthica; - isobárica, v. isobara;
limpiaparabrisas: vitritérgium, ii n. Sin: vi- - peatonales, líneae tránsitus péditum; trán-
tritersórium; crystallorum mundatórium; pe- situs zebrinus; - recta, línea recta; - transver-
nicillus rotans. sal, línea transversa // - de confín, confínium,
ii n; en - ascendiente, ex superiore línea; en
limpiapipas: fumaríoli (vel fumisúgii) mun- - colateral, ex transversa línea; en - descen-
datórium. Uso: apretador del -, prelum, i n; diente, ex inferiore línea; en - perpendicular,
rascador del -, rádula, ae f; vaciador del -, ad líneam; en - recta, rectā; in directum; ex
expulsor, oris m. directa línea; trazar una -, líneam dúcere //
Dep, - de partida, itíneris inítium; (en el
limpiar: nitidare. campo de fútbol) - central, línea média vel
centralis; - laterales, líneae laterales; (en el
limpidez: nitor, oris m. Sin: perspicúitas. tenis) - lateral para dobles, línea lateralis ludi
Uso: - de estilo, de lenguaje, orationis nitor dúplicis; - lateral para singles, línea lateralis
vel perspicúitas. certáminis singularis; - media, línea mediana;
- del centro, línea servítii; línea primi missūs;
límpido: límpidus, a, um. Sin: nítidus; dilúci- línea missionis // (formación de jugadores en
dus; perspícuus; purus; líquidus. Uso: estilo -, el fútbol) la - defensiva, manípulus trium de-
límpidum dicendi genus. fensorum; la - media (volantes), ácies média;
cursorum ácies; - de ataque, v. delantera //
limpieza: (acción) expolítio, onis f. Sin: pur- (renglón) linéola, ae f. Uso: ya en sus prime-
gátio. Uso: - étnica, purgátio éthnica // ras -, a primis ipsis linéolis; v. renglón // (vía
(efecto, cualidad) mundítia, ae f vel mundí- aérea) aërilínea, ae f. Sin: trames aérius; aé-
ties, ēi f. Uso: - urbana, cívica mundítia. rium iter; iter aëronáuticum; aërinávium sive
aëronávium iter; velivolorum iter // (vía fé-
limusina: limusina, ae f. rrea) tramen ferriviárium. Sin: limes (-mĭtis
m) ferratus; ferriviária línea; viae ferratae
linchamiento: praesens supplícium. Sin: línea vel decursus (-us m) // (vía marítima)
praesens poena; interféctio lynchiana; ímpe- marítimum iter // (- eléctrica) funículus eléc-
tus (-us m) pópuli. tricus. Sin: electriductus (-us m); filum elec-
tríficum vel eléctricum // (- telefónica) línea
linchar: praesenti supplício vel praesenti telephónica. Sin: filum telephónicum; ductus
poenā affícere, necare, fléctere. Sin: (-us m) vel traductus telephónicus; aérium
lynchiano more (vel ritu lynchiano) necare, filum telephónicum; telephónica conexio //
trucidare, interfícere; tumultuárie (vel tumul- fig rátio, onis f. Sin: lineamentum. Uso: - po-
tuose) supplício affícere áliquem; tumultuá- lítica, rátio rei públicae gerendae; - de con-
rie poenam cápere de áliquo; tumultuárie ducta, forma vivendi; vitae institutum;
supplícium de áliquo (vel ex áliquo) súmere. vivendi vel agendi rátio; trazar las - maestras

635
lineal

del mundo actual, lineamenta adumbrare linker (Inform): consolidatrum, i n. Sin: con-
praecípua mundi, qui nunc est // - divisoria solidatórium.
(en autopistas), crepīdo (-dĭnis f) dissáepiens;
- divisoria de aguas, v. vertiente. linking (Inform): consolidátio, onis f. Uso:
dynamic -, consolidátio dynámica; static -,
lineal: linealis vel linearis, e. Sin: lineárius, a, consolidátio stática.
um; ex líneis constans. Uso: dibujo -, pictura
linearis. lino: linum, i n. Uso: - fino, cárbasus, i f sive
cárbasa, orum npl; de -, línteus; tela de -, lín-
linesman, v. juez (- de línea). teum; el que teje lienzos, telas (de lino), lin-
teárius, ii m.
linfático: lympháticus, a, um; v. anémico, es-
crofuloso // (fig, abúlico, flemático) v. estas linóleo: linóleum, i n. Sin: linóleum stratum.
voces.
linón: línteum subtile.
linfatismo: lymphatismus, i m. Sin: diáthesis
(-is f) lymphática; v. anemia, escrofulismo. linotipia: (máquina que compone y funde
mecánicamente los caracteres tipográficos
linfoma: lymphoma, ătis n. por líneas) lineotýpicum prelum vel praelum
// (arte de componer con dicha máquina) ars
lingote: (trozo o barra de metal en bruto) lineotýpica. Sin: imprimendi modus lineo-
tálea, ae f. Sin: língula; later, ĕris m. Uso: - týpicus; lineotýpica composítio; linearis lit-
de cobre, aes (aeris n) grave vel regulare; - de terarum composítio.
hierro, ferri língula; tálea férrea; - de plata,
later argénteus; argentum grave, infectum, linotípico: lineotýpicus, a, um. Uso: impre-
non signatum; - de oro, palacra, palacrana, sión -, lineotýpica impréssio; lineáribus litte-
palacurna; later auri vel áureus; tálea áurea; rarum formis (vel typis) impréssio.
rude auri pondus (-dĕris n).
linotipista: lineotypista, ae m; lineotypístria,
lingüista: glottólogus, i m. Sin: linguarum ae f. Sin: lineotýpici preli ópifex (-fĭcis mf);
studiosus vel peritus; vir linguis doctus; glot- linearis litterarum compositionis peritus vel
tológiae cultor. perita.

lingüística: linguística, ae f. Sin: linguae vel linotipo: (máquina) lineotýpicum prelum //


linguarum sciéntia, doctrina, perítia; glotto- (plancha o forma tipográfica obtenida con la
lógica disciplina. linotipia) linearis litterarum forma.

lingüístico: linguísticus, a, um. Sin: glotto- linterna: lanterna vel laterna, ae f. Sin: lan-
lógicus; ad linguísticam spectans; (gen) lin- terna gestábilis; eléctricum lampádium ges-
guae vel linguarum. Uso: desde el punto de tábile. Uso: - mágica, laterna mágica.
vista -, quod ad linguam pértinet.
linternita: lucérnula, ae f. Sin: parvum
link (Inform), conexión, enlace: sust coniúnc- lumen.
tio, onis f. Sin: vínculum, i n; ligamen, mĭnis
n // tr consolidare. liofilización: lyophilizátio, onis f.

636
lista

lipasa: lipasis, -is f. lírica: lýrica, ae f vel lýrica, orum npl. Sin:
lyricorum cármina.
lipemanía: lypemánia sive -manīa, ae f. Sin:
atra bilis vel atrabīlis, is f. lírico: lýricus, a, um. Sin: mélicus.

lipemaníaco: lypemániā (vel atrabīli) labo- lirio: lílium, ii n. Uso: - de los valles, v. mu-
rans vel affectus. guete.

lipemia: lipáemia sive -paemīa; lipháemia lirismo: lyrismus, i m. Sin: ánimi afféctio;
sive -phaemīa. spíritus (-us m) vel ímpetus (-us m) divinus;
instinctus (-us m) afflatusque lýricus; aestus
lipoma: lipoma, ătis n. Sin: adipoma. (-us m) vel fervor lýricus ingénii.

lipotimia: lipothýmia sive -thymīa, ae f. Sin: lisérgico: lysérgicus, a, um.


ánimae deféctio.
list (Inform), lista: (estructura de datos) ca-
liquen: lichen, ēnis m; lichēna, ae f. tena, ae f.

liquidación: mércium divendítio. Sin: diven- lista: (catálogo) index, dĭcis m. Sin: album;
dítio totalis; vendítio ex necessitate. Uso: - descríptio; númerus vel númeri mpl; tábula
de saldos o por fin de temporada, vendítio vel tábulae; rátio. Uso: - civil, fiscus; - elec-
rerum reliquarum. toral, tábulae, arum fpl; fig, - negra, (secre-
tus) invisorum (vel odiosorum, vel
liquidar: (hacer líquido algo sólido o gase- vitandorum) libellus; - de contribuyentes,
oso) liquare. Sin: liquefácere // (saldar, pagar censuales libri; - de empleados, publicorum
enteramente) - las deudas, nómina sólvere, ministrorum index; - de gastos, rátio, onis f ;
dissólvere, persólvere, expedire // (vender - de libros, librorum index; - de vinos, vino-
mercancías en liquidación) merces divéndere rum charta; - de los esclavos, descríptio ser-
// (poner término a algo) - un negocio, negó- vorum; - de los filósofos, philosophorum
tium expedire. index; - de los jueces, album iúdicum; - de
los presos, rátio cárceris; - de los senadores,
líquido: adj líquidus, a, um // sust liquor, oris album senatórium; - de los soldados, mílitum
m. Uso: - orgánico, liquor orgánicus. númerus vel númeri; - de una comida, v.
menú // (recuento en alta voz que se hace de
lira: (moneda italiana) lira, ae f. Sin: libella; las personas que deben estar en un lugar) ca-
lira vel libella itálica; itálicus denárius // (ins- tálogus, i m. Uso: pasar -, nómina pronun-
trumento músico) lyra, ae f. Sin: fides, ium tiare; catálogum recitare // borrar a uno de la
fpl. Uso: aprender a tocar la -, fídibus dís- -, erádere vel erípere áliquem albo; estar en
cere; enseñar a uno a tocar la -, áliquem do- la -, in albo vel in númeris esse; poner a uno
cere fídibus; saber tocar la -, fídibus scire; en la -, alicúius nomen in índicem (vel in tá-
tocar la -, lyrā (vel fídibus) cánere // (genio bulas, vel in números) referre; nomen alicú-
poético, estro) spíritus poéticus. Sin: ingénii ius in albo ascríbere; alicúius nomen albo
vena // (constelación septentrional) Lyra, ae ascríbere; míttere áliquem in album; áliquem
f. Sin: fidícula. referre in album // (tira, de papel) (chartae)
scídula, ae f. Sin: (chartae) resegma, ătis n;

637
listín

(tira, de género) fascíola vel fáscia, ae f // tica; historia de la -, litterarum história; perí-
(raya de color en una tela o tejido) virga, ae odos de la -, litterarum aetates; tratar de - en
f. forma histórica, de lítteris, explicatis ordíni-
bus témporum, ágere // (conjunto de la pro-
listín: index, dĭcis m. Sin: ordo scriptus. ducción literaria) litteratura, ae f. Sin:
lítterae, arum fpl; litterarum monumenta.
listing, v. program. Uso: - cristiana, christianae lítterae; - cris-
tiana antigua, christianae antiquitatis lítterae;
listo: (hábil, mañoso, sagaz) hábilis, e; peri- - griega cristiana, christiana gráecitas; - in-
tus, a, um; (diligente) díligens, entis; (pronto, fantil, scriptiones púeris destinatae; ópera
expedito, dispuesto) expeditus. puerorum índoli accommodata; - latina, Ro-
manorum lítterae; latinae lítterae; - latina
listón: (tabla angosta y larga) assérculum, i cristiana, christiana latínitas; christianae lati-
n; assérculus, i m. nitatis lítterae; christianorum lítterae latinae;
- moderna, litteratura moderna; - popular, lit-
lisura: lévitas, atis f. Sin: levor, ōris m. teratura popularis; - de ficción científica, lit-
teratura fictionis scientíficae; - de pacotilla,
litántrax: lithanthrax, ăcis m. litteratura sórdida; libri sórdidi.

litargírico: lithargýricus, a, um. Sin: ad litiasis: lithíasis, is f. Sin: calculosis; calculo-


lithargýrium áttinens. rum morbus; ex cálculis labor; vesicae calcu-
lorum morbus.
litargirio: lithargýrium, ii n.
litio: líthium, ii n. Sin: líthium elementum.
literal: litteralis, e. Sin: ad verbum; ad ver-
bum factus vel expressus. litoclasa: lithoclāsis, -is f. Sin: rúpium frác-
tio.
literalmente: ad verbum. Sin: ad lítteram.
Uso: traducir -, ad verbum exprímere; trans- litocromatografía, v. litocromía.
cribir -, ad lítteram transcríbere.
litocromía: lithochrómia sive -chromīa, ae f.
literario: litterárius, a, um. Sin: litterarum vel Sin: chromolithográphia sive -graphīa.
disciplinarum (gen). Uso: cultura -, lítterae,
arum fpl; documento -, documentum litterá- litocrómico: lithochrómicus, a, um. Sin: ad
rium; estudios -, stúdia litterarum; lítterae, lithochrómiam spectans.
arum fpl.
litocromista: lithochromista, ae m.
literato: adj litteratus, a, um. Sin: doctus //
sust litteratus vir vel homo. Sin: vir lítteris litófono: lithóphonum sive -phōnum, i n.
déditus; vir litterarum studiosus; vir lítteris
doctus vel eruditus. litofotografía: lithophotográphia sive -gra-
phīa, ae f; v. fotolitografía.
literatura: (conocimiento de las obras y las
reglas literarias) litteratura, ae f. Sin: lítterae, litofotografiar, v. fotolitografiar.
arum fpl. Uso: - hermética, litteratura hermé-

638
liturgia

litofotográficamente, v. fotolitográfica- Sin: ora marítima.


mente.
litoscopio: lithoscópium, ii n.
litofotográfico, v. fotolitográfico.
litosfera: lithosphaera, ae f. Sin: sólidum
litogenesia: lithogenética, ae f. Sin: lithoge- terrae involūcrum.
nética disciplina, sciéntia, rátio; de lápidum
orígine doctrina. litote: lítotes sive litōtes, is f.

litogénesis: lithogénesis, -is f. litotomía: lithotómia sive -tomīa, ae f.

litografía: (arte de dibujar o grabar en pie- litotómico: lithotómicus, a, um.


dra una imagen, escrito, etc., para reprodu-
cirlo después) lithográphia sive -graphīa, ae f. litotomista: lithotómiae peritus.
Sin: lithográphica ars // (cada una de las re-
producciones obtenidas por el procedimiento litotricia, v. litotripsia.
litográfico) lithográphica imago. Sin: imago
lithográphice impressa // (oficina en que se litotripsia: lithotrípsia sive -tripsīa, ae f. Sin:
ejerce el arte litográfico) lithográphica offi- calculorum tritura, comminútio, concísio; ve-
cina. sicae calculorum tritura.

litografiar: lithográphice imprímere vel pín- litotríptico: lithotrípticus, a, um.


gere.
litotrítico, v. litotríptico.
litográficamente: lithográphice.
litotritor: lithotriptórium, ii n. Sin: instru-
litográfico: lithográphicus, a, um. Sin: ad mentum cálculis conterendis, comminuendis,
lithográphiam (vel ad lithográphicam artem) concidendis; instrumentum vesicae cálculis
pértinens. conterendis.

litógrafo: lithógraphus, i m. Sin: lithográ- litro: litrum, i n; litra, ae f. Uso: medio -, se-
phiae peritus vel cultor. milītra sive semilītrum.

litología: lithológia sive -logīa, ae f. Sin: de Lituania: Lituánia, ae f.


lapídibus doctrina, disciplina, sciéntia.
lituano: adj lituanus, a, um // sust Lituanus,
litológico: lithológicus, a, um. Sin: ad litho- i m.
lógiam (vel ad doctrinam de lapídibus) átti-
nens. liturgia: (conjunto de ritos y oraciones; ri-
tual aprobado por la Iglesia) litúrgia sive -
litólogo: lithólogus, i m. Sin: lithológiae cul- turgīa, ae f. Sin: sacra vel divina litúrgia; sacri
tor (el que profesa la litología), peritus (el vel públici ritus; sacrae vel públicae caerimó-
que tiene en ella especiales conocimientos). niae. Uso: celebrar la - de las Horas, Litúr-
giam Horarum celebrare // (estudio teórico o
litoral: (costa de un mar) marítima régio. histórico de los ritos) de sacris rítibus rátio

639
litúrgico

vel disciplina ; de sacris caerimóniis doctrina. llanta: (cerco de la rueda) canthus, i m. Sin:
círculus; orbis (-is m); rotae orbis. Uso: -
litúrgico: litúrgicus, a, um. Sin: ritualis, e; ad para la nieve, canthus hiemalis; - de hierro,
ritus sacros spectans. Uso: acción -, áctio li- círculus férreus.
túrgica; asamblea -, coetus (-us m) litúrgicus;
celebración -, celebrátio litúrgica; renova- llanto: deshacerse en -, in lácrimas effundi;
ción -, renovátio litúrgica. lácrimas profúndere; fatíscere vel fatisci in
lácrimas.
liturgista: liturgista, ae m. Sin: litúrgiae stu-
diosus; peritus rei litúrgicae; disciplinae li- llanura: planíties, ēi f. Uso: - baja, iacéntia
túrgicae professor, magister. loca npl; demissa loca.

living-room, v. sala ( - de estar). llapa, v. yapa.

llama: (animal) anchénia lama. llave: clavis, is f. Uso: - falsa, clavis lacónia,
adúltera, adulterina; - inglesa, clavis ánglica;
llamada: advocátio, onis f. Sin: appellátio // - de encendido, clavis ignitioni incitandae; -
(toque para que la tropa entre en formación) de seguridad, clavis securitatis; - de un grifo,
(e)vocátio, onis f. Sin: convocátio; appellátio epistómium; el que fabrica llaves, clavicá-
// - telefónica, telephonema, ătis n (dat y abl rius, ii m // estar bajo -, esse sub clavi; guar-
pl -is). Sin: telephónica advocátio, evocátio, dar bajo -, sub clauso habere; ofrecer las - de
appellátio, compellátio; - de larga distancia o la ciudad, claves urbis (in argumentum delati
interurbana, telelóquium. impérii) deferre // (- musical) index, dĭcis m
// (corchete) uncus, i m. Sin: parénthesis un-
llamador: (persona que llama) appellator, cinata. Uso: colocar, encerrar algo entre lla-
oris m. Sin: convocator // (aldaba) pulsábu- ves, áliquid parenthésibus uncinatis
lum, i n. Sin: malléolus; pistillus. Uso: - pe- interclúdere //(en ciertas clases de lucha,
queño, parvus malléolus // (botón del timbre presa en el cuerpo o miembro del adversario)
eléctrico) pressoríolum, i n. Sin: malléolus; prehénsio, onis f // Electr, spina (-ae f) con-
glóbulus; tintinnábuli glóbulus vel pulsábu- tactūs.
lum; malléolus eléctrica vi actus. Uso: apre-
tar el -, parvum malléolum comprímere vel llavecita: clavícula, ae f.
dígito prémere; apriete el -, glóbulum ímpri-
mas, premas, ímprime, preme. llavero: (persona) claviculárius, ii m // (uten-
silio) claviculárium, ii n. Sin: clávium retiná-
llamamiento: arcessítio, onis f. Sin: arcessī- culum.
tus (solo abl -u). Uso: por tu -, tuo arcessitu.
llegar: - en avión, en tren, en nave, aero-
llamar: vocare. Sin: appellare. Uso: ¿cómo plāno, trámine, nave ádvehi; - el primero (en
te llamas?, quod est tibi nomen?; quis (m) vel una competencia), metam primum appétere.
quae (f) vocaris?; el que llama, advocator.
llenarse: (hartarse de comer o beber) v. har-
llana: (paleta con que extienden el yeso los tarse.
albañiles) trulla, ae f.
llevar: ferre. Sin: afferre; deferre; inferre; ad-

640
locomotora

dúcere; gérere; portare, véhere. Uso: - un mientos como cines, teatros, restaurantes,
asunto ante alguien, rem ad áliquem deferre; etc.) v. vestíbulo.
- la guerra, bellum inferre con dat o in y ac;
- a mal, aegre ferre; el que lleva, adductor, lobo: lupus, i m. Uso: - ártico, lupus árcticus.
oris m; el que lleva de un lugar a otro, cir-
cumductor, oris m; - sobre los hombros, locación, v. arrendamiento, 1ª acepción.
(h)úmeris sustinere; - un vestido, indutum
esse veste. local: adj localis, e // sust oecus, i m. Sin:
diaeta, ae f; sedes, is f; conclāve, is n; locus,
llorado: no -, indeploratus, a, um. Sin: inde- i m. Uso: - nocturno, devertículum noctur-
fletus. num; - públicos, oeci públici.

llorar: flere, deflere. Sin: lacrimare, illacri- localidad: sedes, is f. Uso: - numerada, sedes
mare, illacrimari. Uso: - a lágrima viva, vim número notata.
lacrimarum profúndere; effundi in lácrimas.
localismo: (excesiva preocupación de uno
llover: plúere. Uso: llueve a cántaros, a por el lugar en que ha nacido; afición al ca-
mares, urceatim pluit; torrentis modo imber rácter local) oppidana iactátio.
effúnditur; deja de -, imber désinit vel remit-
tit; empieza a -, plúere íncipit; está por -, localización: loci definítio, inquisítio, coartá-
imber ímminet. tio sive coarctátio.

Lloyd: socíetas marítima, quae vocatur localizar: (fijar, encerrar en límites determi-
Lloyd . Sin: socíetas marítima Lloyd (ap- nados) loci situm definire vel circumscríbere
pellata). // (averiguar el lugar) loci situm inquírere //
(determinar o señalar el emplazamiento que
lluvia: plúvia, ae f. Sin: imber, bris m. Uso: - debe tener algo) locum coartare.
abundante, plúvia copiosa; magnus imber; -
ácida, plúvia ácida; - deshecha, torrencial, locativo: adj locativus, a, um // caso -, loca-
imber máximus vel effusus; - de balas, imber tivus, i m.
plúmbeus; imber glándium; imber plumbo-
rum vel plumbearum; plúmbea grando (-dĭnis loción: lótio, onis f. Sin: lavátio; lotura. Uso:
f); - de lágrimas, imber vel vis lacrimarum. - para después del afeitado, linimentum con-
fectae rasurae.
lluvioso: pluviosus, a, um. Sin: pluvialis, e;
plúvius. locomoción: locomótio, onis f. Sin: véctio;
vectura; facultas se movendi. Uso: medios de
load (Inform): (pasar datos de un disco a la -, vehícula, orum npl; vecturae, arum fpl.
memoria) légere // (mover datos de la memo-
ria a un registro) movere. locomotor: motórius, a, um. Sin: ad moven-
dum aptus.
lobby: (grupo de personas influyentes, orga-
nizado para presionar en favor de determi- locomotora: tractórium, ii n. Sin: currus vec-
nados intereses) círculus fautorum // tórius vel tractórius; máchina vectória vel
(vestíbulo de un hotel o de otros estableci- tractória; currus ferriviárius tractórius. Uso:

641
locomóvil

- Diesel, máchina vectória diseliana; - eléc- “P2”.


trica, vectória vel tractória máchina eléctrica;
- de maniobras, vectória máchina selectória; lógica: lógica, ae f; lógice, es f; lógicum, i n;
- de vapor, movida por vapor, vaporítraha, ae lógica, orum npl. Sin: disciplina lógica. Uso:
f; vectória máchina vaporária. - matemática, simbólica, lógica mathemática,
symbólica; - moderna, nova lógica; lógica re-
locomóvil: adj móbilis, e. Sin: qui, quae, cens.
quod moveri potest // sust máchina móbilis.
Sin: machinamentum móbile. lógicamente: (según las reglas de la lógica)
lógice. Sin: ratione; recta ratione; recte, dia-
locución: locútio, onis f. Uso: - divina, locú- léctice; subtíliter (con rigor lógico); contexte
tio divina; - elíptica, locútio ellíptica; - me- (con ilación).
tonímica, locútio metonýmica.
lógico: lógicus, a, um. Sin: ad lógicam disci-
locura: vesánia, ae f. Uso: - vacuna, vesánia plinam pértinens. Uso: es - que ..., cónse-
vaccīna vel bovīna. quens est (con inf o ut y subj); inde séquitur
vel conséquitur ut etc.
locutor: annuntiator vel nuntiator, oris m.
Sin: núntius; locutor; praeco (-onis m); rela- login, log-in (Inform), entrar en una red o
tor. Uso: - principal, locutor principalis; - de cadena: tr inire.
radio, locutor vel relator radiophónicus; ra-
diophónicus praeco; núntius vel nuntiator ra- logística: (ciencia del cálculo y de los núme-
diophónicus; - de televisión, núntius (vel ros) logística rátio, ars, disciplina // (arte de
locutor, vel relator) televisíficus vel televi- situar las tropas en el terreno, alojarlas, ali-
sualis; televisíficae máchinae núntius. mentarlas, etc. y atender a su transporte)
rátio apparandi instruendique exércitūs //
locutora: annuntiatrix vel nuntiatrix, icis f. (ciencia del estado mayor) v. estrategia //
Sin: núntia; locutrix. Uso: - de radio, de tele- (lógica matemática o simbólica) v. lógica.
visión, núntia radiophónica, televisífica.
logístico: logísticus, a, um.
locutorio: locutórium vel allocutórium, ii n.
Uso: - telefónico, v. cabina. logoclonía: logoclonīa, ae f. Sin: sermonis
confúsio.
lodo: lutum, i n. Sin: aqua lutulenta.
logógrafo: logógraphus, i m.
logarítmico: logaríthmicus, a, um.
logogrifo: logogrīphus, i m.
logaritmo: logarithmus vel logarithmos, i m.
logomaquia: logomáchia sive -machīa, ae f.
logia: (local donde se celebran asambleas Sin: verbosa pugna; concertátio verborum.
de francmasones) francomurariorum sedes
vel lóbium // (conjunto de individuos logorrea: logorrhea, ae f. Sin: profluéntia lo-
francmasones) fratérnitas (vel socíetas, vel quendi.
lóbia) francomurária vel massónica. Uso: la -
masónica “P2”, socíetas francomurária logout, log-out (Inform), salir de una red o

642
lubricar

cadena: tr exire. sortítio; sortítio chartária; aleatória scheda-


rum sortítio. Uso: - pública, nacional, pú-
lombriz: lumbrīcus, i m. Sin: vermículus; blica álea; ludus fisci aleatórii; billetes de la
vermis, is f. Uso: - intestinal, vermis intesti- -, sortes, ium fpl; schedae vel schédulae ale-
nalis. atóriae; extracción de la -, sortítio, onis f;
ganar en la -, caerle o tocarle a uno la -, sór-
lona: (tela fuerte de algodón) tela xýlina // tium áleā quaestum fácere; ex sórtium álea
(tela fuerte de cáñamo) v. cañamazo. lucrum fácere; hacer una -, aleatóriam sche-
dularum sortitionem habere; sórtium áleam
longaniza: lucánica, ae f; lucánicum, i n. Sin: habere; hacer una - de beneficencia, aleató-
bótulus, i m. riam schedularum sortitionem habere bene-
ficéntiae causā; áleam sórtium habere (vel
longitud: longitudo, dǐnis f. Uso: Radio, édere) beneficéntiae causā; jugar a la -, áleā
grado de -, gradus (-us m) longitúdinis; - de lúdere; sórtium áleā lúdere; sórtium áleam
onda, undulationis amplitudo. temptare; no ganar en la -, nummos in sór-
tium álea pérdere; ser afortunado en la -,
loop (Inform), estructura de programa: ám- prósperā sórtium áleā uti; sórtibus felícibus
bitus, us m. vel prósperis uti; tuve suerte en el juego de la
-, sórtium áleā ludens, prósperā (vel secundā)
lord: nóbilis vir. Uso: nóbilis Británniae (vel fortunā frúitus (vel fructus) sum; no tuve
Angliae) vir. suerte, adversā fortunā frúitus sum // (juego
casero semejante a la -) - casera, - de familia,
lordosis: lordosis, is f. numerorum álea; aleatórius ludus domésti-
cus. Uso: cartón numerado de la - de familia,
loro: psíttacus, i m. Uso: como -, psittacorum scheda vel schédula aleatória // (lugar en que
more; repetir algo como un -, áliquid recí- se despachan los billetes de -) fiscus aleató-
nere. rius.

losa: (piedra plana que sirve para varios lotero: fisci aleatórii exactor.
usos) lapis, ĭdis m. Sin: saxum; lámina lapí-
dea. Uso: - sepulcral, sepulcralis lapis; - de loza: (conjunto de objetos de -) v. vajilla.
mármol, marmórea lámina // (- para pavi-
mento o mampostería) saxum quadratum. lozanear (las plantas, los prados): pubés-
Sin: quadratus lapis. Uso: - grande, ingens cere.
saxum quadratum // (sepulcro) sepulcrum, i
n. Sin: monumentum (sepulcri). lubricación: lubricátio, onis f.

lotear: fundum dispertire. Sin: práedium in lubricante: adj lubríficus, a, um // sust axún-
portiúnculas divídere. gia, ae f. Sin: óleum axungiale, lubríficum,
lúbricans; unguentum lubricativum. Uso: de-
loteo: fundi partítio. Sin: divísio fundi in pósito del - (en un motor), cupa, ae f.
portiúnculas.
lubricar: lubrificare. Sin: axúngiā (óleo lu-
lotería: (especie de rifa) sortítio, onis f. Sin: brífico) oblínere.
sórtium álea; schedarum vel schedularum

643
lubrificación

lubrificación, v. lubricación el segundo - a Noruega, secundatus Norvé-


giae datus est // (trozo, pasaje) locus, i m.
lubrificante, v. lubricante Uso: - paralelos, loci símiles.

lubrificar, v. lubricar. lugarteniente: legatus, i m. Sin: vicárius.

lucha: luctátio, onis f. Sin: lucta; luctamen luis: ludovicus áureus.


(-mĭnis n). Uso: - grecorromana, lucta
graeca-romana; - libre, luctátio líbera; luctá- luisa, v. vincapervinca.
tio nullā normā; luctátio sine normis; luctátio
exlex (-lēgis); - política, conténtio civilis; - lujo: luxus, us m. Sin: luxúria; fastus; lautí-
de clases, conténtio órdinum; órdinum dimi- tia; magnificéntia. Uso: con gran -, magnā
cátio; clássium pugna; inter classes luctátio; luxúriā.
clássium oppósita disceptátio; conténtio
clássium sociálium. lujoso: luxuriosus, a, um. Sin: lautus; sump-
tuosus; magníficus.
luchador: luctator, oris m. Sin: decertator.
lula, v. calamar.
luchana: barba reducta.
lumbrera: (cuerpo luminoso) luminare, is n
lucidez: lucíditas, atis f. Uso: conservar la // (fig, persona insigne) lumen, mĭnis n. Uso:
plena -, lúcidam sibi plene servare mentem. - de elocuencia, lumen eloquéntiae; dicendi
lumen; - de sabiduría, de virtud, sapiéntiae,
luciérnaga: cicindela, ae f . Sin: noctíluca; virtutis lumen; las - del arte, lúmina artis.
lámpyris, ĭdis f. Uso: - pequeña, lampyridi-
úncula. luminar, v. lumbrera.

lucro: lucrum, i n. Uso: - cesante, lucrum luminosidad: luminósitas, atis f. Sin: clári-
cessans. tas; lucíditas; luculéntia.

ludibrio: ludíbrium, ii n; v. mofa. luminoso: luminosus, a, um. Sin: lucens


(-entis); lúcidus; luculentus; clarus.
ludión: ludio (-onis m) cartesianus.
luna: luna, ae f. Uso: - creciente, luna cres-
Lufthansa: Socíetas Anseática. Sin: socíetas cens vel adulescens (-entis); - llena, luna
aëronáutica germánica; Aëronáutica Socíetas plena vel rotunda; media -, luna dimídia sive
Lufthansa appellata. dimidiata; semilūna vel luna semiplena; -
menguante, luna decrescens, senescens,
lugar: locus, i m ( en pl loca, orum n). Uso: minor; - nueva, luna nova vel prima // media
- libres, desocupados, loca vácua; - memo- - (en el sentido fig de islamismo, imperio
rial, locus memorialis; el segundo -, secun- turco), falcata luna. Sin: dimídia luna. Uso: el
datus, us m; en este -, hoc loco, hic; en ese -, emblema de la media -, falcatae lunae ve-
eo loco, illic; en primer -, primo loco; - de xillum // fig, - de miel, mellītum nuptiarum
prostitución, v. prostíbulo; ¡vuelve a tu -!, tempus; primae coniúgii suavitates.
redi, quaeso, ad locum tuum!; fue asignado

644
luz

lunación: lunátio, onis f. Sin: circúitus luna- lustrar: nitidare. Uso: - los zapatos, cálceos
ris; lunae gyrus (-i m). Uso: - astronómicas nitidare, expolire; cretā sutóriā (vel melanté-
de 1968, lunationes astronómicae anni (vel riā, vel atramento sutório, vel liquámine sutó-
anno) 1968. rio) cálceos línere, circumlínere, úngere,
perúngere.
lunar: lunaris, e. Sin: lunae (gen). Uso: pai-
saje -, lunaris locorum prospectus (-us m) ; luteranismo: (doctrina de Martín Lutero,
superficie -, fácies lunaris; el variar de la luz confesión luterana) lutheranismus vel luthe-
-, lunae lúminum varíetas. rismus, i m. Sin: doctrina lutherana; plácita
Lutheri; religio lutherana // (comunidad de
lunario: (perteneciente o relativo a las luna- los que viven en la confesión luterana) luthe-
ciones) ad lunationes áttinens // (almanaque rani, orum mpl. Sin: Lutheri ásseclae; luthe-
o calendario) v. estas voces. ranismi sectatores.

lunático: lunáticus, a, um. luterano: adj lutheranus, a, um // sust luthe-


ranus, i m. Sin: Lutheri ássecla; lutheranismi
lunch: prandículum, i n. Sin: prandíolum; sectator.
ientáculum vel iantáculum; cénula; merenda;
gustátio. luto: (duelo exterior causado por la muerte
de una persona) luctus, us m. Uso: - público,
lunes: dies lunae. Sin: féria secunda. Uso: luctus públicus; - por el hijo, luctus fílii (gen
todos los -, cada -, síngulis diebus lunae. objetivo); día de -, dies luctuosus; estar de -,
in luctu esse // (vestido negro que se usa por
lunfardo, v. caló. la muerte de uno) vestis lúgubris. Uso: vestir
de -, vestem lúgubrem súmere; quitarse el -,
Lunik: Lunare Míssile. lúgubrem vestem depónere; luctum depó-
nere.
lupa: specillum, i n. Sin: perspicillum;
perspicillum vel conspicillum amplificató- luxación: luxátio, onis f. Sin: luxatura; dias-
rium; lens amplificatória vel amplificatrix; tróphia sive -trophīa.
megaloscópium.
Luxemburgo: Luxemburgum, i n. Sin: Lu-
lupanar, v. prostíbulo. cemburgum; Luciliburgum.

lúpulo: lupus, i m. Sin: lupus salictárius; hú- luxemburgués: adj luxemburgensis, e. Sin:
mulus lúpulus. luciliburgensis, e; Luxemburgi, Lucemburgi,
Luciliburgi (gen) // sust Luxemburgensis, is
lupus: lupus, i m. mf. Sin:Luxemburgi íncola.

lurte, v. alud. luz: lux, lucis f. Sin: lumen, mĭnis n. Uso: -


eléctrica, lux eléctrica, lumen eléctricum vel
lustrabotas: calceorum polītor, mundator, súcinum; apagar la -, lumen (eléctricum) vel
expurgator. Uso: - eléctrico, eléctricum cal- lucem (eléctricam) exstínguere; encender la
ceamenti politórium; eléctricum instrumen- -, lumen (eléctricum) vel lucem (eléctricam)
tum calceorum poliendorum. accéndere, excitare, expedire, ciēre; - de Ben-

645
gala, fax (facis f) bengalensis vel bengálica;
ignis bengalensis vel bengálicus // (de auto-
motor) - cortas, lux candens; - largas, lux
praecandens vel plena; - (trasera) derecha, -
izquierda, lámpyris (-ĭdis f) déxtera (vel dex-
tra), sinistra // dar a - (publicar una obra) in
lucem proferre.

646
M
macaco: macacus, i m. maceta: (tiesto) testa floralis; testa florum;
testa flóribus excolendis; testum florale vel
macarronea: macaronea, ae f. florum; florígerum vas; vas flóribus servan-
dis.
macarrones: macarones, um mpl. Sin: pas-
tilli, funículi, orum m; tubulati pastilli; pasta mach: machiana mensura.
tubulata vel segmentata; túbuli farinácei; fa-
rina subacta et tubulata. Uso: - con jugo, tu- machete: (cuchillo grande que sirve para
bulata pasta suco condīta; - con jugo de desmontar, cortar la caña de azúcar y otros
tomate, tubulata pasta lycopérsici liquámine usos) culter (-tri m) silváticus. Sin: oblongus
condīta; - con queso, pasta tubulata cáseo culter silváticus vel peracutus.
conspersa; - con salsa, pasta tubulata iure
íllita. machismo: virile supercílium. Sin: ostentata
virílitas; virilitatis celebrátio; nímius virilita-
macarrónico: macarónicus vel macarróni- tis cultus; masculini principatūs defénsio.
cus, a, um. Sin: folenghianus, folengianus;
bárbarus; semilatinus; culinárius. Uso: latín machista: sust virilitatis propugnator vel ce-
-, latínitas macarónica; lingua folenghiana. lebrator. Sin: masculini dominatūs propugna-
tor // adj virilitatem extollens. Sin:
macedón, macedónico o macedonio: adj masculinum dominatum propugnans vel céle-
macedónicus, macedónius; macedoniensis, e brans; iactanter virilis; masculinae protérviae
// sust Mácedo, ŏnis m. Sin: Macedónius, ii (gen).
m.
macillo, v. mazuelo.
macedonia: (ensalada de frutas) poma con-
ditiva npl. Sin: conditiciorum pomorum macrobiótico: macrobióticus, a, um.
commíxtio; poma sáccharo citreoque condīta.
macrocefalia: macrocephália sive -phalīa, ae
Macedonia: Macedónia, ae f. f. Sin: nímium calvae incrementum.

maceración o maceramiento: macerátio, macrocéfalo: adj macrocéphalus, a, um. Sin:


onis f. Sin: subáctio. macrocepháliā affectus; nímio calvae incre-
mento laborans vel affectus; ad macrocephá-
macerar: macerare. Sin: subígere; tabefá- liam vel ad macrocéphalum spectans // sust
cere; emollire // fig afflígere; cruciare; ener- macrocéphalus, i m. Sin: qui nímio calvae in-
vare // macerarse, languéscere; macéscere; cremento laborat.
tabéscere; macerari; se macerare; excruciari;
se excruciare; castigari; corpus cruciare vel macroclima: macroclima, ătis n.
torquere.
macrocosmo o macrocosmos: macrocos-
macero: clavator, oris m. mus, i m. Sin: megacosmus; universum;

647
macroftalmo

mundus universus. téria (vel e Madera) ínsula provéniens.

macroftalmo: macrophthalmus, a, um. madera: lignum, i n. Uso: - de construcción,


matéria, ae f.
macrogameto: macrogamētes, is m.
madrás: téxtile madrasianum. Sin: textura
macrogloso: macroglossa, ae f. madrasiana.

macromelia: macromélia sive -melīa, ae f. madrastra: noverca, ae f. Sin: matrigna; ma-


Sin: nímia alicúius membri longitudo (exce- trastra. Uso: de -, novercalis, e; odios de -,
siva longitud de un miembro); nímium alicú- novercália ódia; ojos de -, novercales óculi.
ius membri incrementum (excesivo
desarrollo de un miembro). madre: mater, tris f. Uso: lengua -, lingua pa-
rens; la - patria, mater pátria; maior pátria;
macromolécula: macromolécula, ae f. Sin: metrópolis; mátria, ae f; la - Tierra, Terra
plúrium atomorum molécula. Mater; parens ómnium terra; terra communis
ómnium nostrum parens; communis mater
macropodia: macropódia, ae f. Sin: nímium ómnium mortálium; - de Dios, Dei Mater;
pedum incrementum vel nímia pedum cras- Dei Genetrix; Dei Parens; Deípara, ae;
situdo, magnitudo (desarrollo o tamaño ex- Theótocos vel Theotōcos, i f // ¡- mía!,
cesivo de los pies). papae! Sin: babae!

macropsia: macrópsia sive -cropsīa, ae f. madreperla: matripérnula, ae f (gen matris


Sin: megalópsia sive -lopsīa. pérnulae). Sin: unionum vel margaritarum
concha (-ae f); concha margaritífera.
macroquilla: macrochília, ae f.
madrépora: madrépora, ae f. Sin: corállium
macroquiria: macrochíria, ae f. multíforum.

macroscópico: macroscópicus, a, um. madrepórico: madrepóricus, a, um. Sin: ad


madréporam pértinens.
macroscopio: macroscópium, ii n.
madreselva: matrisilva, a f. Sin: caprifólium;
macuba: macubanum vel macubīnum tabacum. lonicera, ae f.

maculatura: maculatura, ae f. madrigal: matricale vel madrigale, is n. Sin:


carmen (-mĭnis n) matricale; ténerum car-
Madagascar: Madagascária, ae f. Uso: de -, men.
v. malgache.
madrigalista: cárminum matricálium cantor
Madeira o Madera: Matéria, ae f. Sin: Ma- (-oris m) vel cantrix (-īcis f).
dera, ae f. Uso: de -, Materinus, a, um // (vino
que se obtiene en la isla de -) vinum materi- madriguera: cubile, is n. Sin: cavum // fig
num sive maderanum. Sin: vinum in Matéria latíbulum, i n; recessus, us m.
(vel in Madera) ínsula cultum; vinum e Ma-

648
magia

madrina: matrina, ae f. Uso: - de bautismo, maestría: callíditas, atis f. Sin: magna perí-
lustralis vel lústrica sponstrix (-īcis f); lustra- tia; sollers indústria; praeclara ars; mirum ar-
lis (vel lústricae) generationis parens; mater a tifícium.
baptísmate; a lustrali (vel a lústrica) genera-
tione parens; - de bodas, prónuba vel pa- maestro: magister, tri m. Uso: - de primera
ranympha, ae f. enseñanza, ludi magister; litterator; elemen-
tárii ludi magister; rudimentista, ae m; - de
madroño: (el arbusto) árbutus, i f // (el fruto) armas, - de esgrima, artis gladiatóriae magis-
árbutum, i n. ter vel doctor; lanista, ae; - de baile, saltandi
magister; - de canto, - de capilla, phonascus;
maduración: maturátio, onis f. Sin: matúri- magister chori canéntium; cantorum coetūs
tas, atis f. Uso: - personal, personalis maturá- magister; - de ceremonias, caerimoniárius vel
tio; - psicológica e histórica, hóminum caeremoniārius; praefectus (vel magister vel
temporumque progressiones; alcanzar su -, antistes,-stĭtis m) caerimoniarum vel caere-
ad maturitatem pervenire; maturitatem adi- moniarum; - de música, magister músicae; -
pisci; maturéscere; maturari; llevar a -, ad de novicios, magister noviciorum vel novitio-
maturitatem perdúcere; maturare (tr). rum; - de obras, officinator, oris m; structo-
rum vel caementariorum magister;
madurez: matúritas, atis f. Sin: maturátio. redemptor; conductor; - de retórica, rhetor;
Uso: - perfecta, quaedam quasi matúritas et - del Sacro Palacio, Magister (vel Praefectus)
perféctio; - de los años, de los tiempos, aeta- Sacri Palátii Apostólici; - en artes, liberálium
tis, témporum matúritas. ártium doctor.

maestra: magistra, ae f. Sin: praeceptrix mafia: máfia, ae f. Sin: sodalícium mafio-


(-īcis f). Uso: - de primera enseñanza, ludi sum; ímproba fáctio; perditorum hóminum
magistra; elementárii ludi magistra; rudimen- fáctio (-onis f) ; sodálitas scelestorum,
tístria. “mafia” vulgo appellata. Uso: - legal, mafia
legalis; “il capo di tutti i capi della mafia”,
maestral: adj caurinus, a, um // sust magis- caput cápitum máfiae.
tralis, is m. Sin: Caurus vel Corus, i m; círcius
vel cércius, ii m. mafioso: adj mafiosus, a, um. Sin: mafianus
// sust mafiosus, i m. Sin: gregalis mafianus;
maestranza: (conjunto de operarios) fabro- factiosus vel pérditus homo.
rum (vel artíficum, vel opíficum, vel opera-
riorum) collégium vel coetus (-us m); maga: maga, ae f. Sin: saga.
operárii; opífices.
magia: magīa, ae f. Sin: mágice (-es f); má-
maestre: magister, tri m. Uso: gran - de los gica, orum npl; mágica ars; disciplina má-
masones, magnus magister massonum (vel gica. Uso: - negra, ars mágica maléfica; -
francomurariorum). oratoria, magia oratória; - sexual, magia se-
xualis; - subversiva, magia subversiva vel se-
maestresala: architriclinus, i m. Sin: tricli- ditiosa // fig fascinátio, onis f. Sin:
nárius; mensarum structor; instructor conví- incantamentum. Uso: - de la voz, allíciens
vii. vocis suávitas; - del estilo, allíciens scribendi
suávitas.

649
mágico

mágico: mágicus, a, um. Sin: magus // fig magnético: magnéticus, a, um. Sin: magné-
mirus; miríficus; mirábilis; mirandus; singu- tica vi práeditus vel instructus. Uso: aguja -,
laris; incredíbilis; divinus. pýxidis náuticae acus (-us m).

magisterio: (enseñanza) magistérium, ii n. magnetismo: magnetismus, i m. Sin: mag-


Sin: institútio; praecéptio. Uso: - pontificio, nética vis vel virtus. Uso: - animal, magne-
Pontíficum Magistérium // (cargo de maes- tismus animalis; - terrestre, magnetismus
tro) munus (-nĕris n) docendi. Sin: magistri terrestris; dotado de -, v. magnético.
munus // (conjunto de maestros) magistri,
orum mpl. magnetita: magnetītes, is f vel magnetites, ae
m. Sin: siderītes, ae m.
magistral: magistralis, e. Sin: fig excellens;
exímius; praeclarus; óptimus. magnetizable: ad vim magnéticam conci-
piendam aptus vel idóneus.
magistratura: magistratus, us m. Sin: iudi-
catus // (conjunto de los magistrados) ordo magnetización: magnetizátio, onis f. Sin:
magistrátuum; magistrátuum collégium. magnéticae poténtiae indúctio; vírium mag-
neticarum indúctio vel incússio.
magma: magma, ătis n. Sin: magma terres-
tre; férvida sílicum massa. magnetizado: magnetis vim habens. Sin:
magnetis vi práeditus.
Magna Charta: lex princeps. Sin: primária
lex. magnetizador: magnetizator, oris m.

magnate: magnatus, i m. Sin: magnas, atis magnetizar: magnetizare. Sin: magnéticam


m; princeps, cĭpis m; procer, ĕris m; unus e vim incútere, ingérere, inflúere; magnética vi
primóribus civitatis. Uso: los -, primōres, um; imbúere // fig fascinare áliquem; áliquem ad
próceres, um; optimates, -ium vel -um; mag- se allícere; áliquem mira quadam vi allícere,
nates, um. excitare, permovere.

magnesia: magnésia, ae f. Sin: magnésium magnetofón o magnetófono: magnetópho-


oxydatum; óxydum magnésii. num sive -tophōnum, i n; magnetophónium,
ii n. Sin: máchina echóica. Uso: - estereofó-
magnesiano: magnesíacus, a, um. Sin: nico, magnetóphonum stereophónicum; en-
magnésium cóntinens. cender, apagar el -, magnetóphonum
accéndere, exstínguere; - muy sensible, mag-
magnesio: magnésium, ii n. netóphonum máxime sensíbile.

magnesita: magnesītes, is m; magnesītes, ae magnetogenia: magnetogénia, ae f.


m. Sin: magnésium carbónicum ; spuma
maris. magnetógeno: magnetógenus, a, um.

magnetic (Inform): magnéticus, a, um. magnetógrafo: magnetógraphum, i n.

magnéticamente: magnétice. magnetología: magnetológia sive -logīa, ae f.

650
majestad

magnetológico: magnetológicus, a, um. Sin: lígio vel doctrina; relígio Mahometi; relígio a
ad magnetológiam áttinens. Mahometo cóndita.

magnetómetro: magnetómetrum, i n. mahón: xýlinum aegýptium.

magnetoscopio: magnetoscópium, ii n. Uso: maicena: minutíssima zeae farina.


encender, apagar el -, magnetoscópium ac-
céndere, exstínguere. mail, v. e-mail.

magnetotecnia: magnetotéchnica, ae f; mag- mailing list (Inform): grex, gregis m (Inter-


netotéchnice, es f. Sin: magnetotéchnica doc- neti). Uso: mailing list owner, moderator
trina, disciplina, sciéntia. (-oris m) gregis.

magnetotécnico: magnetotéchnicus, a, um. maillot: mácula víridis.


Sin: ad magnetotéchnicam (ad magnetotéch-
nicen, ad magnetotéchnicam doctrinam) mainframe: apparatus praegrandis.
spectans.
maitines: matutinum, i n. Sin: horáriae
magnetoterapia: magnetotherapīa, ae f. preces matutinae.

magnetotropismo: magnetotropismus, i m. maître : dóminus, i m. Sin : magister, tri m.


Uso : - d’hotel: magister deversórii.
magnolia: magnólia, ae f. Sin: magnólia
grandíflora. maîtresse: magistra, ae f. Sin: dómina.

mago: (miembro de la casta sacerdotal en la maíz: mais vel mays indecl n. Sin : máiza vel
religión zoroástrica) magus, i m. Sin: Persa- máisa, ae f; mays, maydis vel maidis f; zea, ae
rum sacerdos // (persona versada en la magia f; zea (-ae f) mais (indecl); zea frumentum;
o que la practica) magus, i m. Sin: mágicae granum turcum; tríticum túrcicum. Uso:
artis peritus; mágica arte pollens vel potens - tostado, zea tosta vel fricta; rosetas, flores o
// fig magníficus homo. Sin: habilíssimus ár- palomitas de -, zeae grana inflata, tosta, fricta
tifex // (astrólogo) v. esta voz. // (grano de esta planta) v. grano.

Mahoma: Mahometus, i m. Sin: Macome- majadería, v. tontería.


tus, i m; Mahometes vel Mahumetes, is m.
majadero, v. tonto.
mahometano: adj mahometanus, a, um. Sin:
macometanus, mahumetanus; musulmanus; majestad: (grandeza, superioridad y autori-
Mahometi (gen); ad Mahomam pértinens // dad sobre otros) maiestas, atis f. Uso: delito
sust mahometanus, i m. Sin: mahumetanus de lesa -, v. delito; reo de lesa -, v. reo // (tí-
vel macometanus, i m; Mahometi sectator, ás- tulo) maiestas. Uso: Su - (dicho a un rey),
secla, cultor; Macometi doctrinae sectator. Maiestas tua, vel Vestra Maiestas; Su - (dicho
de un rey), Maiestas Sua // su - el dinero, re-
mahometismo: mahometismus, mahometa- gina pecúnia.
nismus, macometismus. Sin: mahometana re-

651
make-up

make-up, v. maquillaje, afeite. (-onis f); palustre contágium. Uso: contraer


la -, in palustrem morbum cádere vel delābi;
mal: malum, i n. Uso: - caduco, morbus co- curar de la -, ex palustri morbo evádere vel
mitialis vel caducus; morbus sacer; epilépsia; convaléscere; estar enfermo de -, palustri
- real, malum, quod revera est; - de mar, v. morbo implicari; padecer -, consumirse de -,
mareo; - de ojo, fáscinum, i n; venefícium; morir de -, palustri morbo (palustri febri vel
fascinátio; mal de párkinson, v. parkinso- febre; palustri contágio vel contagione) labo-
nismo; - de piedra, ex cálculis labor; v. litia- rare, absumi (vel cónfici), mori.
sis; producir - de ojo, fascinare.
Malasia o Malaysia : Maláesia vel Maláisia,
Malabar: Malabária, ae f. ae f. Uso: Federación de -, Cívitas Foederata
Malaesiana.
malabar: (natural de Malabar) Malabarien-
sis, is m // (perteneciente o relativo a Mala- malasio: adj malaesianus, a, um // sust Ma-
bar) malabariensis, e. Sin: ad Malabáriam laesianus, i m.
áttinens.
Malawi (ant. Nyasalandia): Malávium, ii n;
Malaca: Malacca, Malaca, Malacha, ae . Malávia, ae f.
Uso: Estrecho de -, Malaccae Fretum (-i n) ;
Malacensis Fretus (-us m); Península de -, malawiano: adj malaviensis, e // sust Mala-
Malacensis (sive Malachensis) Paenínsula. viensis, is m.

malacia: avíditas edendi cibos acres. malbaratador: adj pródigus, a, um. Sin: dís-
sipans, antis // sust dissipator, oris m. Sin: ef-
Málaga: (ciudad de España) Málaca, ae f. fusor, profligator, profusor, oris m. Sin: homo
Uso: de -, malacitanus, a, um; malacensis, e. pródigus; qui díssipat.

málaga: (vino dulce que se elabora con la maldiciente: adj malédicus, a, um. Sin: ma-
uva de la tierra de Málaga) vinum malacita- ledīcens; ore (vel linguā) solutus, dissolutus,
num vel malacense. effrenatus, ímpudens; mordax. Uso: ser muy
-, solutíssimae linguae esse // sust malédicax
malagueña: (aire popular propio y caracte- vel male dicax, acis m. Sin: obtrectator; ma-
rístico de la ciudad de Málaga) cantiúncula lédica lingua.
malacitana.
maldición: (imprecación) v. esta voz // fig
malandrín: latro, onis m. Sin: grassator; pestis, is f; pernícies, ēi f (de personas o
praedo; fur, is m, fúrcifer, fĕri m; homo sce- cosas); calámitas, atis f (de cosas). Uso: ¡-!
leratus vel iníquus. malum!; male sit (v. gr. tibi)!

malaquita: molochitis, ĭdis f; molochites, is maleabilidad: malleabílitas, atis f. Sin: trac-


f. Sin: malachita, ae f; malachites, is f. tabílitas, atis f.

malaria: malária, ae f. Sin: malus aër (áëris; maleable: malleábilis, e. Sin: dúctilis, e;
ac áërem vel áëra); morbus paluster vel málleo óbsequens. Uso: ser -, málleo (vel
palustris; febris palustris; palustris contágio málleis) óbsequi // fig flexíbilis, e. Sin: flé-

652
mamadera

xilis; tractábilis. Malta: Mélita, ae vel Mélite, es f. Uso: isla


de -, ínsula Melitensis; Mélita ínsula.
malecón: moles, is f. Sin: agger (-ĕris m);
munítio (-onis f); moles oppósita flúctibus. maltear: maltificare.

maleta: vídulus, i m. Sin: bulga; averta; sác- maltés: adj melitensis, e // sust Melitensis, is
culus; sácculus viatórius; cista itinerária vel m.
viática. Uso: - de cuero, cista scórtea; hacer
uno la -, viáticum parare; res ad iter neces- maltratar: male (vel acerbe, vel áspere) trac-
sárias parare (disponer lo necesario para un tare. Sin: vexare; cruciare; male mulcare;
viaje); sárcinas (vel vasa) collígere (prepa- péssime cum áliquo ágere.
rarse para irse de alguna parte, o dejar
algún cargo o empleo). maltusianismo: malthusianismus, i m. Sin:
malthusiana (vel Malthúsii) doctrina, princí-
maletero: (el que hace maletas) vidulorum pia, praecepta.
(vel bulgarum, vel perarum) ópifex (-fĭcis m)
// (el que las vende) vidulorum vénditor vel maltusiano: adj malthusianus, a, um // sust
propōla // (botones) v. esta voz. malthusianus, i m. Sin: malthusianismi sec-
tator; Malthúsii ássecla.
maletín: crumīna, ae f. Sin: cista manualis;
cistella itinerária vel viática. malva: malva, ae f. Uso: de color -, molóchi-
nus.
malformación: defórmitas, atis f. Sin: dis-
tórtio; enórmitas. malvasía: malvasiense, is n. Sin: vinum
monembasianum vel monobasianum.
malgache: adj madagascariensis, e // sust
Madagascariensis, is m. malvavisco: althaea, ae f. Sin: hibiscum, i n.

Malí o Mali: Mália, ae f. malversación: peculatus, us m. Sin: intervér-


sio; pecúniae públicae intercéptio.
malí: adj malianus, a, um // sust Malianus, i
m. malversador: peculator, oris m. Sin: inter-
versor; públicae pecúniae praedator, frauda-
malintencionado: malévolus, a, um. Sin: tor, interceptor.
malévolens; infensus; male animatus vel af-
fectus. malversar: peculari. Sin: intervértere; inter-
cípere; peculatum fácere vel patrare; públi-
malla: - de red, mácula, ae f // - metálica, cam pecúniam avértere.
saeptum reticulatum. Sin: rete férreum;
férreum retículum // (prenda para bañarse) Malvinas (Islas): Insulae Maclovienses.
v. bañador, calzoncillos.
mama: mamma, ae f. Sin: mamilla, mam-
malta: maltus, i m. Sin: hórdeum thallitum. milla, mámmula; uber, ĕris n.
Uso: cerveza de -, cervísia maltosa.
mamadera: sugitórium, ii n.

653
mamar

mamar: úbera súgere vel ebíbere; dar de -, mancebía, v. casa (- de prostitución).


mammare; mammas vel úbera praebere, dare,
admovere. mancera, v. esteva.

mambla: (montecillo redondo) acuminatus mancha: mácula, ae f. Sin: commaculátio;


collis // (túmulo) túmulus, i m. labes, is f; sordes, is f. Uso: lleno de manchas,
maculosus, maculentus, maculatus // fig má-
mambo: saltátio haitiana. cula, ae f. Sin: labes; dédecus, cŏris n; igno-
mínia; turpitudo; vítium. Uso: hombre sin -,
mameluco: (individuo de una milicia privile- vir ínteger castusque.
giada de Egipto) aegyptíacus miles (-lĭtis m)
// (hombre torpe y tonto) stipes, pĭtis m. Sin: manchita: macella, ae f. Sin: labécula; má-
caudex, dĭcis m; homo stultus, stólidus, stú- cula parva.
pidus, fátuus, bardus // (calzones bombachos)
v. pantalón // (mono, traje de faena) amictus, mandadero, v. ordenanza.
us m. Sin: operariorum amictus.
mandar: - interinamente, impérium ínterim
mamífero: adj mámmifer, ĕra, ĕrum. Sin: tractare.
mammalis; mammis práeditus vel instructus
// sust mammíferum, i n. Sin: ánimal mam- mandarín: Sinarum princeps (-cĭpis m). Sin:
male vel mammans; bélua (vel béllua) mam- sinensis magistratus vel purpuratus; régius
malis vel mammans. minister sinensis.

mamografía: mammográphia sive -graphīa, mandarina: naranja -, mandarinum, i n. Sin:


ae f. Sin: mastográphia; radiológica mammae cítreum nóbile.
investigátio vel inspéctio.
mandarinato: sinensis magistratus (-us m).
mampara, v. biombo. Sin: príncipum sinénsium potestas vel impé-
rium.
mamut: mamuthum, i n. Sin: élephas (-antis
m) vel elephantus primigénius. mandarinero o mandarino: mandarinus, i f.
Sin: citrus nóbilis.
manada: manípulus, i m.
mandarinismo: opprimendi consuetudo.
management: administrátio, onis f. Sin: gu- Sin: insoléntia; arrogántia.
bernátio; régimen.
mandato: - de pago (cheque), mandatum
mánager: (persona que planifica, controla y nummárium.
dirige un determinado tipo de organización
económica) moderator (-oris m) societatis mandioca: mandiōca, ae f. Sin: manioca,
bonis gignendis // (persona que se encarga manihoca, mandioga, ae f.
de la dirección de los intereses económicos
de un deportista, cantante, un conjunto mu- mando : (autoridad) auctóritas, atis f. Sin:
sical, etc.) procurator, oris m (artíficum, can- potestas; dígnitas. Uso: - interino: impérium
torum ...) fiduciárium // (Mec, dispositivo) moderamen,

654
maníaco

mĭnis n; v. regulador. Uso: - a distancia, te- brazo) mánica, ae f. Uso: - larga, mánica
lemoderamen, mĭnis n; e longinquo diréctio; longa; - demasiado cortas, mánicae nimis
guiar o conducir por medio de un - a distan- curtae // (tubo largo de lona o de cuero) túbu-
cia, telemoderari; - electrónico, moderamen lus, i m // (red de forma cónica que se man-
electrónicum. tiene abierta con un aro que le sirve de boca)
máculae, arum fpl. Sin: retículum.
mandolín o mandolina: mandolinum, i n.
Sin: fidícula vellicata; fidículae mandolinia- mangana: mánganum, i n.
nae. Uso: tocar el -, fídibus mandolini cá-
nere. manganeso: manganense, is n. Sin: mangá-
nium, ii n.
mandrágora: mandrágoras, ae f.
mangánico: mangánicus, a, um.
mandril: mandrillus, i m. Sin: mormon, onis
m; cynocéphalus mormon; símia cynocé- manguera: uter, utris m. Uso: - de jardín,
phala africana. uter hórticus.

manecilla: (saetilla del reloj) horarum index manguilla, v. manguito.


(-dĭcis mf) // (signo de figura de mano puesto
en los escritos para llamar la atención) ma- manguito: (abrigo que llevan las señoras
nícula, ae f. para cubrirse las manos) manúleus, i m. Sin:
manícium vel manúcium; pellícea (vel
manejable: (de cosa) hábilis, e. Sin: flexíbi- pellīta, vel villosa) mánica // (media manga
lis; dúctilis; mollis // (de persona) tractábilis. que cubre desde el codo hasta la muñeca)
Sin: dócilis; fácilis. brevis mánica. Sin: mánica superpósita;
mánicae tegumentum.
manejo: (acción y efecto de manejar o mane-
jarse) tractátio, onis f. Sin: usus, us m // (arte mango: (árbol de las regiones tropicales)
de manejar los caballos) equitátio, onis f; mangífera índica; (fruto) mangus, i m // (em-
equi moderátio // (dirección y gobierno de un puñadura de la espada o del cetro) cápulus,
negocio) negótium, ii n. Sin: negotiátio; i m // (asidero de instrumento o utensilio)
negótii géstio // (maquinación, intriga) tricae, manúbrium, ii n // (esteva) cápulus, i m. Sin:
arum fpl. Sin: machinátio. manícula, ae f; stiva; buris (-is f); (asa) ansa,
ae f.
manera: modus, i m. Sin: rátio. Uso: - de
obrar, modus agendi; de esta -, hunc in mangote: (media manga) v. manguito //
modum; comportarse a la - de alguien, in (manga ancha y larga) ampla mánica.
(vel ad) modum alicúius (vel alicúius more)
se gérere; medir las cosas divinas a la - hu- maní: árachis, ĭdis f.
mana, humano módulo metiri divina; huma-
nae mentis módulo metiri divina; vivo a mi -, manía: manīa sive mánia, ae f. Sin: furor; in-
vivo meo modo vel more; de diversas -, di- sánia; deméntia; insana cupīdo (-dǐnis f).
versímode.
maníaco: maníacus, a, um. Sin: furiosus;
manga: (parte del vestido en que se mete el lympháticus.

655
manicomio

manicomio: manicómium, ii n. Sin: amén- tiare; expónere, declarare; osténdere; patefá-


tium valetudinárium; deméntium hospítium; cere; aperire // manifestarse (tomar parte en
custódia psychiátrica; hospítium améntibus una manifestación pública) demonstrare.
recipiendis vel excipiendis. Sin: públice declarare vel reclamare; tumul-
tuari. Uso: muchedumbres de personas se
manicura: (cuidado de las manos y especial- manifestaron a causa de elecciones falsifica-
mente de las uñas) mánuum vel únguium das, multitúdines hóminum propter electio-
cura vel expolítio // (mujer que cuida y embe- nes falsificatas demonstraverunt.
llece las manos, especialmente las uñas) má-
nuum vel únguium curatrix, politrix. manifiesto: (aviso público) libellus, i m. Sin:
públicus libellus; núntius públicus;
manicuro: mánuum vel únguium curator, po- núntius palam propósitus; núntium; títulus;
lītor, expolitor. tabella. Uso: - publicitario, praecónium;
inscriptum praecónium; - de los festejos, fes-
manierismo: manierismus, i m. Sin: imitató- torum dierum núntius // (evidente, cierto)
ria scribendi rátio; sollícita imitátio // fig af- manifestus, a, um. Sin: clarus; apertus; cer-
fectátio, onis f. Sin: nímium stúdium; nímia tus; évidens.
cura; artificiosa diligéntia.
manija: manúbrium, ii n. Sin: cápulus vel cá-
manierista: (perteneciente o relativo al ma- pulum. Uso: - de automóvil, versátile manú-
nierismo) ad manierismum pértinens // (que brium; - para el papel secante, siccatórium.
cultiva el manierismo) manierismi cultor vel
sectator // fig, adj affectatus, a, um. Sin: fu- manillar, v. manubrio.
catus; pútidus; perpolitus; sust ártifex affec-
tatus. maniobra: (artificio y manejo con que al-
guien interviene en un negocio) administrá-
manifestación: (acción y efecto de manifes- tio, onis f. Sin: gubernátio; usus, us m;
tar o manifestarse) manifestátio, onis f. Sin: régimen, mĭnis n; artes, ium fpl; rátio, onis f.
declarátio; publicátio; osténsio; exposítio; Uso: hacer una falsa -, áliquid intempestive
significátio // (reunión pública para reclamar ágere; hacer falsas -, male consúlere rebus
algo o protestar por algo) manifestátio, onis suis // (evolución o ejercicio de la tropa)
f. Sin: demonstrátio; públicus concursus (-us exercítium, ii n. Sin: exercitátio; decursus, us
m), conventus (-us m); cóntio; tumultus (-us m; decúrsio; decúrsio campestris; béllica
m). Uso: se realizan manifestaciones con vio- exercitátio. Uso: dirigir una -, campestrem
lencia, demonstrationes violenter exhibentur. decursionem moderari; hacer ejecutar una -
militar, mílites in decursionem edúcere; pre-
manifestante: (adj, que toma parte en una senciar una - militar, decúrsui mílitum
manifestación pública) manifestans, antis. interesse // (simulacro de combate) simula-
Sin: demonstrans; tumúltuans // sust mani- crum vel imago pugnae. Sin: certamen lúdi-
festator, oris m. Sin: demonstrans, antis m; crum; simulacrum pugnae lúdicrum. Uso: -
vir tumultuosus vel seditiosus. Uso: los -, ma- naval, simulacrum navalis pugnae; ejecutar
nifestantes vel demonstrantes. una -, simulacrum vel imáginem pugnae
ciēre; certamen lúdicrum commíttere // (arte
manifestar: (declarar, dar a conocer) mani- de gobernar la embarcación) navis adminis-
festare. Sin: monstrare, demonstrare; enun- trátio, régimen, usus. Sin: nauticarum rerum

656
mano

usus // (faena y operación que se hace a Sin: confector // fig machinator, oris m. Sin:
bordo de los buques con su aparejo, velas, molītor; adulterator; plasmator infīdus; péssi-
anclas, etc.) artifícia, orum npl. Sin: náutica mus tractator // (aparato) instrumentum
ministéria npl. Uso: la - de los remos, remi- manu agitandum . Uso: - telegráfico, plec-
gátio; la - de las velas, velificátio; ejecutar trum telegráphicum; - Morse, plectrum Mor-
las -, armamenta compónere; ordenar las -, sianum; plectrum a Morse dictum.
iubere armamenta collocari vel aptari // (ma-
quinación, intriga) artifícium, ii n. Sin: ma- manipular: compónere. Sin: confícere; con-
chinátio; máchina, ae f vel máchinae, arum flare // fig machinari. Sin: moliri; strúere;
fpl; malae artes; perplexa rátio. Uso: - oculta, mala fide plasmare; suis cómmodis aptare vel
artes occultae; clandestina consília, con una accommodare; ad suam utilitatem convértere.
- engañosa, per dolum; dolose.
manípulo: (división del ejército romano bajo
maniobrabilidad: agílitas, atis f // fig ductí- la república) manípulus, i m. Uso: por maní-
litas, atis f. Sin: ad cedendum proclívitas; pulos, per manípulos; manipulatim // (orna-
alienae voluntati obnoxíetas. mento sagrado) manípulus, i m. Sin:
manipulare indumentum; ornatus (-us m) ma-
maniobrable: moderábilis, e. Sin: hábilis; nipularis.
ágilis; versábilis; dúctilis; facíllime guberná-
bilis; gubernatu facíllimus // fig tractábilis, e. maniqueísmo: manichaeismus, i m. Sin: ma-
Sin: facíllime suadíbilis vel cedens. nichaeorum doctrina, háeresis, secta.

maniobrar: moderari. Sin: ágere; gubernare; maniqueo: adj manichaeus, a, um. Sin: ad
movere; exercere; exercitare // (disponer, manichaeismum áttinens; manichaeismum
hacer mover tropas) movere. Sin: dispónere. rédolens (que manifiesta maniqueísmo) //
Uso: el general maniobró hábilmente, dux sust manichaeus, i m. Sin: manichaeismi sec-
perite cópias movit // (- una máquina) mo- tator vel ássecla.
vere. Sin: administrare // fig occulte vel
cállide dirígere. Sin: ad suam voluntatem maniquí: (armazón) sustentáculum véstium
fléctere. // (figura movible) exemplar fictícium; cor-
póreum simulacrum imitativum // (persona
maniobrero: moderator, oris m. Sin: guber- encargada de exhibir modelos de ropa) indū-
nator; rector; regens // fig machinator, oris m. tor, oris m; indūtrix, icis f. Sin: véstium indu-
Sin: cállidus moderator; machinator tectus ; tor m; véstium indutrix f; véstium monstrator
molītor vaférrimus. vel ostentator m; véstium monstratrix vel os-
tentatrix f.
manipulación: manipulátio, onis f. Sin:
adulterátio; péssima tractátio; suis cómmodis manivela: manúbrium, ii n. Sin: cupa; vec-
aptátio; ad suam utilitatem convérsio. tícula; vectis (-is m) versórius. Uso: pernio
de -, vectículae cardo (-dĭnis m).
manipulado: compósitus, a, um. Sin: confla-
tus; elaboratus // fig mala fide plasmatus. Sin: mano: manus, us f. Uso: - derecha, manus
suis cómmodis aptatus vel accommodatus. dextra vel déxtera; - izquierda, manus sinistra
vel laeva; con las - entrelazadas, mánibus
manipulador: (persona) compósitor, oris m. implexis vel consertis; dar la -, manum

657
manojo

porrígere; darse la mano (en señal de amis- mantecoso: butyro pinguis vel plenus.
tad), iúngere dextras; iúngere amice dextras;
dextram dextrae commíttere; estar en manos mantel: mantile vel mantele, is n; mantelum,
de uno, in mánibus alicúius esse; levantar la i n; mantélium, ii n. Sin: tricliniare línteum;
-, manum tóllere; tener a mano, ad manum mensae velamen (-mĭnis n). Uso: - del altar,
habere // - de obra: (precio) manuprétium vel altaris línteum; sacrae mensae línteum; con-
maniprétium, ii n. Sin: óperis remunerátio vel junto de manteles y servilletas para la mesa,
merces (-ēdis f). Uso: pagar la - de obra, ma- líntea convivália npl; tender el - sobre la
nuprétium dare //- de obra: (conjunto de asa- mesa, mantili (vel manteli, vel mantelo, vel
lariados) operariorum summa. Sin: universi mantélio) mensam stérnere.
operárii mpl. Uso: - de obra disponible, v.
mercado (- laboral) // (conjunto de veinti- manteleta: pallíolum; pállula; epitógium; te-
cinco hojas de papel) viginti quinque chartae gillum. Sin: alícula, ae f.
(vel chartarum) fascículus.
manteo: pállium, ii n.
manojo: manípulus, i m. Uso: por manojos,
manipulatim; atar los -, manípulos vincire. mantequera: (vasija en que se sirve la man-
tequilla) sinum, i n; sinus, us m.
manometría: manométria sive -metrīa, ae f.
mantequero: (el que hace la manteca) butyri
manométrico: manométricus, a, um. Sin: ad ópifex (-fĭcis m) // (el que la vende) butyri
manométriam spectans. ínstitor.

manómetro: manómetrum, i n. mantilla: calvática, ae f. Sin: hispánicum


amictórium.
manopla: (guante sin separaciones para los
dedos, salvo el pulgar) manūs operimentum mantis: mantis, ĭdis mf. Sin : mantis reli-
vel tégimen (-mĭnis n). Sin: chirotheca (sine giosa.
dígitis).
mantisa: pars logarithmi decimalis. Sin: pars
manoscopio: manoscópium, ii n. decimalis addenda.

manóscopo, v. manoscopio. manto: (especie de mantilla grande, que


usan las señoras) amículum, i n.
manta: strágulum, i n. Sin: vestis strágula.
Uso: - de cama, v. frazada; - de viaje, mantón: tegillum, i n.
pállium, ii n.
manuable : manualis, e. Sin: manuárius;
manteca: butyrum, i n. Uso: - de cerdo, láridi manu agitábilis, agitandus, movendus. Uso:
liquamen (-mĭnis n); láridum liquefactum; libro -, liber manualis.
adeps (ádipis mf) suillus vel suilla; - maître
d’ hôtel, butyrum “promus” (dictum). manual: (manuable, manejable) v. manuable
//(que se ejecuta con las manos) manualis, e.
mantecado: praemollis gélida sorbítio. Sin: qui, quae, quod manu fit. Uso: trabajo -,
opus (ópĕris n) manuale; labor mánuum //

658
mapamundi

(libro) manuale, is n. Sin: breviárium; sum- vel reparationes) necessáriae fpl.


márium; epítome, es f vel epítoma, ae f; en-
chiridion vel enchirídium, ii n; brevis liber; manutergio: manutérgium, ii n.
liber manualis, elementárius, explanatórius;
isagógicus commentárius (-ii m) vel isagógi- manzana: (fruto del manzano) malum, i n //
cum commentárium (-ii n). (espacio urbano, delimitado por calles por
todos sus lados) ínsula, ae f.
manualmente: manu vel mánibus.
manzanal: maletum, i n.
manubrio: (empuñadura, manija) manú-
brium, ii n. Sin: cápulus, i m // (manillar de manzanar, v. manzanal.
la bicicleta) versátile (vel volúbile, vel ma-
nuale) manúbrium. Sin: clavus bicornis // manzanilla: ánthemis, ĭdis f.
(volante del automóvil) manúbrium, ii n. Sin:
gubernáculum; rota moderatrix; v. volante. manzano: malus, i f.

manufactura: (obra hecha a mano) manu- mañana: cras. Sin: die crástino. Uso: para -,
factum, i n. Sin: opus manu factum, confec- in diem crástinum; pasado -, peréndie; perén-
tum, formatum; res manu facta // (obra hecha dino die; postrídie huius diei; para pasado -,
con auxilio de máquina) opus fabrile. Sin: res in peréndium; in peréndinum diem; - por la -
fabrilis // (lugar donde se fabrica) fábrica, ae , cras mane; - por la tarde, cras vésperi.
f. Sin: officina. Uso: - de armas, fábrica ar-
morum. maoísmo: (doctrina) maotsetungana doctrina
vel rátio. Sin: maotsetungana instituta vel
manufacturación: fabricátio, onis f. plácita npl // (régimen) maotsetunganum ré-
gimen (-mĭnis n).
manufacturado: manu factus, confectus,
formatus. maoísta: adj maotsetunganus, a, um. Sin: ad
maotsetunganam doctrinam pértinens // sust
manufacturar: fabricari vel fabricare. maotsetunganae doctrinae fautor , sequax,
studiosus. Sin: maotsetunganorum instituto-
manufacturing: fabricátio, onis f. Sin: fabri- rum fautor.
catórium opus.
mapa: tábula (vel charta, vel forma) geográ-
manuscrito: adj manu scriptus. Sin: chiro- phica. Sin: topográphica tábula; topográphica
graphárius // (papel o libro escrito a mano) locorum descríptio; geográphicum dia-
manuscriptum, i n. Sin: manuscriptum vel gramma (-ătis n). Uso: - ferroviario, charta
manu scriptum; chirógraphum; liber manu tráminum; - vial, tábula viária; mapas en co-
scriptus; libellus manu exaratus; idiógraphus lores, geográphicae tábulae colóribus illus-
liber; lítterae autógraphae // (en paleografía) tratae.
codex (-dĭcis m) manu scriptus.
mapamundi: mappa (-ae f) mundi. Sin: orbis
manutención: tutela, ae f. Sin: conservátio; terrarum descríptio; (en un papel plano) tá-
tractátio conservativa; efficiéntiae cura; po- bula orbem terrarum describens; tábula totīus
téntiae tuítio; refectiones (vel restitutiones, orbis descriptionem cóntinens; terrarum orbis

659
maqueta

(-is m) in tábula depictus; (en una esfera) maquillar: fucare. Sin: fuco illínere vel tín-
terrarum orbis in sphaera depictus; sphaera gere; medicare fáciem (vel vultum, vel os), el
geográphica; spháerica vel sphaeralis terra- rostro vel unguículos, las uñas // maquillarse,
rum imago. Uso: - en relieve, globus terrarum se fucare. Sin: se fuco illínere vel tíngere
próstypis descriptus.
máquina: máchina, ae f. Sin: machinamen-
maqueta, v. boceto, esbozo. tum; machinátio. Uso: - afeitadora, novácula
machinalis; - automática, máchina autómata;
maqui o maquis: tectus libertatis gállicae - calculadora, máchina calculatória vel com-
propugnator. putandis númeris; - cibernéticas, máchinae
cybernéticae; machinamenta cybernética;
maquiavélico: adj machiavéllicus vel ma- máchinae machinarum gubernatrices vel mo-
chiavélicus, a, um. Sin: ad machiavellismum deratrices; - eléctrica, máchina eléctrica; má-
áttinens (perteneciente o relativo al maquia- china eléctride acta; máchina vi eléctrica
velismo); machiavellianam doctrinam rédo- acta; - electrónica, máchina electrónica; -
lens (que sabe a maquiavelismo) // (fig, que electrostática, máchina electrostática; - ex-
actúa con astucia y doblez) cállidus, a, um. ploradora, speculatrix máchina; - fotográ-
Sin: astutus; dolosus; vafer, vafra, vafrum // fica, máchina (vel machínula) photográphica;
(el que sigue las doctrinas del maquiave- - heladora, máchina gelúfica; - hidráulica,
lismo) doctrinae machiavellianae sectator, máchina hydráulica; - incubadora, máchina
fautor, assertor. incubatória; - magnetoeléctrica, máchina
magnetoëléctrica; - sumadora, máchina ad-
maquiavelismo: machiavellismus, i m. Sin: ditionalis; - taladradora, v. taladradora; - tri-
machiavelliana vel (Nicolai) Machiavelli lladora, máchina trituratória vel tritória // -
doctrina; Machiavelli de rebus políticis doc- de cocinar, máchina coquinatória; - de coser,
trina; Machiavelli in rebus políticis agendi consutórium; consutória máchina; máchina
rátio; in rebus políticis agendi rátio a Machia- sartória vel sartrix; sartoris máchina; máchina
vello commendata // (fig, modo de proceder suens vel cónsuens; máchina suendi vel con-
con astucia, doblez y perfidia) callíditas, atis suendi ; - de coser zapatos, máchina sutoria;
f. Sin: astútia; versútia; dolus; malítia. Uso: - sutoris máchina; - de coser grapas, v. abro-
político, regíminis callíditas; rátio dolose rem chadora; - de envolver, máchina involutória;
públicam gerendi. - de escribir, dactylógraphum, i n; dactylo-
gráphium; máchina vel machínula scriptória,
maquiavelista: adj machiavellismo adhae- dactylográphica, dactýlica; - de escribir blin-
rens // sust machiavellismi sectator. dada, dactylógraphum cataphractum vel lo-
ricatum; - de escribir eléctrica,
maquillador: fucationum ártifex. dactylógraphum electride actum; máchina
scriptória eléctride acta; - de escribir Olivetti,
maquillaje: fucátio, onis f. Sin: cósmesis, -is dactylógraphum olivettianum; máchina
(ac -in); cosmetórium, ii n; tinctura; faciēi scriptória olivettiana; - de escribir portátil,
(vel vultus, vel oris) vel unguiculorum fucá- dactylógraphum manuale vel portábile; - de
tio; faciēi vel unguiculorum medicátio, cul- escribir de oficina, dactylógraphum offícii; -
tus; cosmetórii indúctio; pigmenti illítio // de grapas, uncinatórium, ii n; máchina unci-
(fig, engaño, artificio) - de las palabras, ver- nandis chartis; - de lavar, máchina lavatória;
borum fucátio. - de rasurar, machínula rasória; - de rasurar

660
marcaje

eléctrica, rádula vel novácula eléctrica; ma- marasmo: marasmus, i m. Sin: tabes, is f; ta-
chínula rasória eléctrica; - de vapor, vapora- bitudo, dĭnis f; consúmptio; cachéxia. Uso: -
lis vel vaporária máchina; máchina vapore senil, marasmus senilis.
impulsa vel acta // escribir a -, dactylogra-
phare. Sin: máchinā scríbere. maratón: cursus marathónius. Sin: marathó-
nium certamen vel currículum; certamen cur-
maquinal: (perteneciente o relativo a los sórium marathónium. Uso: - olímpico,
movimientos y efectos de la máquina) machi- marathónius cursus olýmpicus, olýmpius,
nalis, e. Sin: mechánicus; machinárius // (fig, olympíacus; el que participa en un -, mara-
ejecutado sin deliberación) sine consílio ac thónii vel longíssimi currículi certator.
mente. Sin: sine consílio ac ratione factus; ex
consuetúdine sine consílio factus. maratoniano: marathónius, a, um.

maquinalmente: machináliter. Sin: mechá- marbete: insigne, is n. Sin: nota; títulus; tés-
nice // (fig, indeliberadamente) involuntárie. sera; praescríptio.
Sin: indeliberate; sine voluntate; sine mente
ac ratione. marca: insigne, is n. Sin: signum; nota. Uso:
- comercial o de fábrica, signum legítimum;
maquinaria: machinamenta, orum npl. Sin: domūs insigne; ergastérii vel officinae nota; -
instrumenta, orum npl; machinarum corpus digital, v. dactilograma; - registrada, insigne
(-pŏris n) , apparatus (-us m), instructura. públice inscriptum; nota públice inscripta;
vino de óptima -, vinum óptimae notae //
maquinista: machinator, oris m. Sin: machi- (Dep, el mejor resultado técnico) culmen,
nárius; máchinae ductor, rector, moderator. mĭnis n. Sin: primatus, us m. Uso: apareció
Uso: - del tren, machinator vel ductor trámi- una nueva - mundial, novum culmen munda-
nis. num ortum est.

maquinita: machínula, ae f. Sin: machilla. marcación: notae impréssio, onis f. Sin:


Uso: - de afeitar, rádula; machínula rasória; distínctio.
- de cortar el pelo, tonsórium, ii n; machínula
tonsória; - para hacer o liar cigarrillos, ma- marcado: Dep impeditus, a, um. Uso: no -,
chínula convolvendis hispánicis. non impeditus.

maquis, v. maqui. marcador: (rotulador) v. esta voz // (persona


que marca) signator, oris m. Sin: notarum vel
mar: mare, is n. Uso: - Adriático, Hadriáti- signorum impressor; notationum effector,
cum (mare); - ártico, mare árticum; - Caribe, exactor, mensor // (futbolista que hace gol)
- de las Antillas, Caríbicum mare; Antilla- follis in portam impulsor. Sin: adversariorum
rum mare; - Glacial, mare Glaciale; - Medi- retis violator vel expugnator // (tablero)
terráneo, Mediterráneum mare; mare index, dĭcis mf. Sin: tabella; tábula; tabella
Internum; - Muerto, Mórtuum Mare. inscriptória.

marabú: (ave) cicónia gutturosa. Sin: cicó- marcaje: (en deportes) adversárii custódia.
nia gútture túmido // (adorno hecho de su Sin: adhaerendi rátio.
pluma) cicóniae gutturosae pluma.

661
marcapasos

marcapasos: - cardíaco, impulsórium cardí- fácere incípere; estar en -, iter fácere; estar a
acum. dos días de -, abesse iter duorum dierum; im-
pedir la - a alguien, itínere áliquem prohi-
marcar: (poner una marca) signare. Sin: no- bere; interrumpir la -, iter intermíttere
tare; notā distínguere; notam (álicui rei) im- (suspenderla); iter omíttere vel supprímere
prímere // (meter un gol) rete violare. Sin: (abandonarla); proseguir la -, pérgere in ití-
follem in portam ingérere vel impéllere // nere, iter pérgere vel continuare; iter non in-
(conseguir un tanto) punctum ferre. Sin: termíttere; reanudar la -, rursus se in viam
punctum sibi comparare // (en algunos de- dare // (ejercicio atlético) certamen ambula-
portes, contrarrestar el juego de su contrario tórium. Sin: certátio ambulatória; ambulátio
por medio de una vigilancia severa) adver- certatória; ambulátio agonística // (desplaza-
sárium prémere vel impedire. miento de un conjunto de personas con un fin
determinado) ambulátio, onis f. Sin: pompa.
marcha: (modo de caminar) gressus, us m. Uso: - de protesta, refragatória pompa; recla-
Sin: gradus, us m. Uso: con - veloz, citato vel mátio ambulatória; ambulatória dissensionis
pleno gradu; própere; apresurar la -, gressum patefáctio // (expedición) expedítio, onis f.
maturare; gradum áddere (sobrent grádui) // Sin: milítia. Uso: la - sobre Roma, expedítio
(acción de marchar) Mil iter, itíneris n. Uso: vel milítia adversus Romam // (fig, curso,
- apresurada, citato ágmine iter; - de longi- desarrollo) cursus, us m. Uso: la - de las
tud superior a la normal, magnum iter ; - mi- ideas, cursus sententiarum, opinionum, doc-
litar, iter militare; - regular de un día (6-7 trinarum; la - de los acontecimientos, cursus
horas), iustum iter; tropas, columna en -, rerum; la - del tiempo, procedens tempus //
agmen, mĭnis n; a largas -, citato ágmine; du- (pieza musical cuyo ritmo marcado evoca el
rante la marcha, in ágmine; cerrar la -, paso de un hombre o de un grupo en marcha)
agmen cláudere vel cógere; detener la -, concentus (-us m) ad gressum compósitus.
agmen constitúere; guiar la -, agmen dúcere Sin: aeneatorum concentus; tubarum cantus;
// (ejercicio militar) ambulátio, onis f. Uso: agminalis concentus. Uso: - fúnebre, fúnebris
adiestrar en la - a los soldados, mílites edu- concentus ad gresssum compósitus; - real, re-
care ambulatum; ejercitar con marchas a los galis concentus ad gressum compósitus; eje-
soldados, mílites ambulando exercere; ejerci- cutar una -, concentum ad gressum
tar en la - a los soldados, mílites in ambu- compósitum dare // (toque de caja o clarín
lando exercere // Mil y en general, - para que marche la tropa o para hacer los
ininterrumpida, contínuum iter; a - forzadas, honores supremos militares) týmpani cantus,
magnis vel máximis itinéribus; durante la -, us m (de caja); tubae (vel clássici, vel búci-
in itínere; iter fáciens; sobre la - (de prisa), nae) cantus (de clarín); incitati modi, orum
festinanter, festinato, properanter, properato; mpl // (grado de celeridad en el andar de un
sobre la - (inmediatamente, en el acto) sta- buque, locomotora, etc.) cursus, us m. Sin:
tim, ílico vel íllico, cito, confestim, extemplo; motus, us m; velocitatis gradus. Uso: tener
abrir la -, primo ire; apresurar la -, iter ac- una - regular (funcionar bien), in effectu
celerare, inténdere, maturare; cortar la - a al- esse; bene cúrrere vel moveri // (actividad o
guien, itínere áliquem interclúdere; dirigir la funcionamiento de un mecanismo) motus, us
- hacia alguna parte, iter áliquo facere, con- m. Uso: poner en - el motor, machinamen-
ferre, convértere, inténdere; áliquo contén- tum excitare, incitare, expedire, ciēre // (me-
dere; emprender la - hacia alguna parte, canismo para el cambio de velocidades en un
áliquo versus iter íngredi, inire, incípere; iter vehículo) copulátio, onis f. Sin: commutátio

662
mareógrafo

// - atrás (acción de retroceder un vehículo marconígrafo: marconígraphum, i n; v. ra-


automóvil) regréssio, onis f vel regressus, us diotelégrafo.
m. Sin: retrocéssio; retrocessus (-us m); re-
trogradátio; retrogressus (-us m). Uso: dar - marconigrama: marconigramma, ătis n. Sin:
atrás, retrocédere; retrógradi; recédere; intro- aérium núntium; núntium radiophónice mis-
ducir, meter la - atrás, insérere retrogressum; sum; v. radiograma, radiotelegrama.
mecanismo para la - atrás, mechanema re-
gressioni aptum; árbol de la - atrás, arbús- marea: aestus, us m. Sin: aestus marítimus.
cula (-ae f) retrocessūs. Uso: - ascendente, v. flujo; - descendente, v.
reflujo; las grandes -, magni aestus; la - sube,
marchamar: stigma inscríbere + dat. Sin: baja, aestus crescit, decedit; bajando la -, mi-
signum imprímere + dat; v. sellar. nuente aestu.

marchamo: stigma, ătis n. Sin: signum, i n. marear: ad náusam concitare vel movere.
Sin: stómachum movere. Uso: casi marea, ad
marciano: (adj, perteneciente o relativo al náuseam fere movet; este aroma me marea,
planeta Marte) martianus, a, um. Sin: már- hic odor fastídium mihi affert // marearse,
tius; stellae Martis (gen) // (supuesto habi- nauseare vel nausiare. Sin: náuseā commo-
tante del planeta Marte) stellae Martis veri; náuseā áffici vel cónfici. Uso: - viajando
íncola. Sin: alienígenus stellaris; extraterres- en avión, volans in áëre nauseare.
tris íncola.
marejada: maris perturbátio vel elátio.
marco: (unidad monetaria alemana) marca,
ae f. Sin: marca germánica; nummus vel maremoto: marimotus, us m; maris vel aquae
numus Germánicus // (pieza que rodea, ciñe motus. Sin: subaquánea perturbátio; vasta
o guarnece algunas cosas, y aquella en maris concússio; profundi maris aestus (-us
donde se encaja una puerta, ventana, pin- m) vel concussus (-us m); maris furentíssimus
tura, etc.) saeptum vel septum, i n. Sin: aestus.
forma; tábula marginata. Uso: pintura ence-
rrada en un -, pictura (vel picta imago) septo mareo: (efecto de marearse) náusea vel náu-
clausa; pictura (in) forma inclusa; poner el - sia, ae f. Sin: naupathīa vel pelagismus (con
a un cuadro, picturam tábulā marginata in- el movimiento de la embarcación). Uso: - en
clúdere. el avión, náusea aéria; sentir -, sufrir de -,
nauseare; que padece -, sujeto a -, nausea-
marconigrafía: marconigráphia sive -gra- bundus; el que padece -, nauseator, oris m //
phīa, ae f; v. radiotelegrafía. (incomodidad, molestia) incommóditas, atis
f. Sin: moléstia // (enfado) fastídium, ii n.
marconigráfico: marconigráphicus, a, um; v. Sin: táedium; náusea // (ajetreo) quassátio,
radiotelegrafista. onis f. Sin: iactátio; iactatus, us m // (agita-
ción) ánimi concitátio, commótio, permótio,
marconigrafista: marconigraphista, ae m; iactátio; ánimi motus.
marconigraphístria, ae f. Sin: marconigrám-
matis addictus vel addicta; v. radiotelegra- mareógrafo: maris aestūs index, dĭcis mf.
fista. Sin: áestuum marinorum index.

663
mareta

mareta: levior maris fluctuátio. nere // (dejar márgenes) marginare // fig se-
gregare. Sin: a vita sociali exclúdere; in ex-
marfil: ebur, éboris n. Uso: de -, ebúrneus; tremam societatem detrúdere.
ex ébore (factus, a, um); el que trabaja el -,
eborárius, ii m; faber eborárius // (parte dura margrave: margrávius, ii m. Sin: marchíco-
de los dientes cubierta por el esmalte) mes, ĭtis m.
substántia adamántina vel adamantēa.
margraviato: (dignidad, oficio) margravia-
margarina: margarina, ae f vel margarinum, tus, us m. Sin: margrávii dígnitas vel munus
i n. Sin: butyrum margarinum. // (jurisdicción) margrávii iurisdíctio vel
territórium.
margarita: (perla) margarita, ae f vel marga-
ritum, i n // (planta, flor) bellis, ĭdis f. María: Maria, ae f. Uso: - Santísima, Maria
Sanctíssima; la Virgen -, Beata Maria Virgo;
margen: margo, gĭnis mf // - del río, ripa, ae Dei Mater; Deípara; Sancta (vel Augusta, vel
f // que tiene margen, marginatus, a, um // fig, Alma) Dei Génetrix vel Génitrix, icis; - Auxi-
ocasión, motivo, occásio, onis f. Sin: ansa, ae liadora, Maria Auxilium Christianorum;
f. Uso: dar - para algo, ansam praebere; spá- Maria Auxiliatrix vel Adiutrix; mes de -,
tium dare. mensis marialis.

marginación: exclúsio a sociali vita. mariano: marialis, e. Sin: marianus; Mariae


dicatus vel consecratus.
marginado: ségregus, a, um. Sin: segrex,
grĕgis; a vita sociali exclusus; ad ínfimam marihuana, marijuana, mariguana: mari-
plebem redactus; ad extremam societatem huana, mariguana, marijuana, ae f.
detrusus. Uso: sentirse socialmente -, in ex-
tremam societatem sentire se detrusum // marina: (fuerzas navales) classis, is f. Uso: -
sust homo ségregus vel segrex; qui in margí- mercante, actuáriae naves fpl.
nibus humanae societatis est.
marinar: (poner en escabeche) v. escabe-
marginador: márginis vel márginum retiná- char.
culum. Uso: - derecho, retináculum márginis
déxteri vel dextri; - izquierdo, retináculum marine: manuballistárius clássicus. Sin:
márginis sinistri vel laevi. classiárius americanus; classiárius Foedera-
tarum Civitatum Américae Septentrionalis.
marginal: (perteneciente o relativo al mar-
gen) marginalis, e // (de importancia secun- marinera: (prenda de vestir) náutica vestis.
daria o escasa) secundárius, a, um. Sin: levis Sin: nautalis hábitus.
(vel levioris, vel minoris) momenti // (que
está al margen) in márgine situs vel pósitus. marinero: nauta, ae m. Sin: classiárius.

marginalidad: status (-us m) marginalis. marinismo: marinismus, i m. Sin: mariniana


Uso: condición de -, declívior status. scribendi rátio; affectátio in scribendo.

marginar: (apostillar) notas márgini appó- mariología: mariológia sive -logīa, ae f. Sin:

664
marroquí

marianarum quaestionum sciéntia. marmota: mus (muris m) alpinus // (persona


que duerme mucho) dormītor, oris. Sin: som-
mariólogo: mariólogus, i m. Sin: mariana- niculosus homo.
rum quaestionum peritus.
maroma, v. cabo.
marioneta: neurospaston, i n. Sin: púpulus.
maronita: adj maroníticus, a, um // sust ma-
mariposa: papílio, onis m. Sin: - pequeña, ronita, ae m. Sin: christianus libanensis.
papiliúnculus.
marqués: marchio, onis m. Sin: demarchus.
mariscal: marescallus vel mareschallus, i m.
Sin: milítiae magister. Uso: - de campo, sum- marquesa: (la que tiene un marquesado)
mus milítiae magister; summus strategus. marchionissa, ae f // (mujer del marqués)
marchionis uxor.
mariscala: marescalli uxor.
marquesado: (título o dignidad de marqués)
marisco: conchýlium, ii n. marchionatus, us m. Sin: marchionis dígni-
tas; demarchi munus (-nĕris n) // (jurisdic-
marisma: palústria, ium npl. Sin: stagnosum ción) marchionis régio vel dício, onis f.
litus (-tŏris n); ora palustris; palus (-ūdis f) li-
tórea; locus paluster vel palustris. marquesina: (especie de alero o protección)
pénsilis subgrunda (-ae f) vel subgrundátio
marismeño: stagnosus, a, um. Sin: paluster (-onis f); pénsile subgrúndium; tectoríolum
sive palustris; ad stagnosum litus spectans. pénsile // (cobertizo) próthyrum, i n. Sin:
tectum exsertum, proiectum; tegimentum vel
marital: maritalis, e receptáculum columnatum. Uso: - de crista-
les, próthyrum vítreum.
marketing: rátio vel provísio negotiatória.
Sin: mercis vendendae promótio vel provéc- marquetería: obra de -, intestīnum opus.
tio; meditata mércium diffúsio. Uso: obrero en -, intestinárius, ii m.

marmita: olla, ae f. Sin: cáccabus. Uso: - ca- marquisette: tela marchionissalis.


talítica, olla catalýtica; - silenciadora, óllula
silentiária. marrajo: (tiburón) v. esta voz.

mármol: marmor, ŏris n. Uso: - con vetas marrasquino: sucus cerásinus. Sin: dalmáti-
multicolores, marmor varietate macularum cus liquor; subamari cérasi liquor.
conspícuum; de -, marmóreus; revestir de -,
marmorare. marro: ludus velitaris.

marmolista: (artífice que trabaja en mármo- marrón: (color castaño) castanearum color
les) marmorárius, ii m // (que los vende) már- // (de color castaño) castanearum colore (abl
moris vénditor vel tractator. de cualidad).

marmosete, v. viñeta. marroquí: adj marokiensis, e. Sin: marokia-

665
marroquín

nus; marochiensis; marochinus; marochia- martillador o martilleador: malleator, oris


nus; maroccanus // sust Marokianus, Maro- m. Sin: mállei tractator; percussor; pulsator.
chianus, Maroccanus, Marochinus, i m //
(tafilete) v. esta voz. martillar: (batir y dar golpes con el marti-
llo) málleo túndere vel cúdere. // (fig, oprimir,
marroquín, v. marroquí. atormentar) vexare. Sin: púngere; pérsequi;
percútere; pulsare; instanter lacéssere.
marrubio: marrúbium vulgare.
martilleo: pulsus vel percússio mállei. Sin:
Marruecos: Maróchium, ii vel Maroccum, i percússio vel túnsio málleo facta.
n. Uso: de -, v. marroquí.
martillo: (herramienta que sirve para gol-
marsala: vinum marsalense vel lilybaeta- pear) málleus, i m. Sin: marcus. Uso: - pe-
num. queño, malléolus; márculus; tudícula, ae f; -
eléctrico, málleus eléctricus; málleus súcino
Marsella: Massília, ae f. fluctu actus; el que trabaja a -, malleator //
(huesecillo del oído interno) málleus, i m.
marsellés: adj massiliensis, e // sust Massi-
liensis, is m. martinete: (máquina que sirve para clavar
estacas o pilotes) festuca vel fistuca, ae f //
marsellesa: massiliense, is n . Sin: carmen (macillo) pínnula, ae f // (mazo, generalmente
massiliense; Gallorum carmen pátrium. de gran peso, para batir algunos metales,
etc.) ponderosior málleus.
marsupial: adj marsupialis, e // sust marsu-
pialis, is mf vel marsupiale, is n. Sin: ánimal martingala: (artificio o astucia para enga-
marsupiale; bélua vel béllua marsupialis; en ñar a alguien o para otro fin) dolus, i m //
pl marsupiales, ium m vel marsupiália, ium (lance en el juego del monte) lusórii damni
n. duplicátio. Sin: pignus (-nŏris vel -nĕris n)
múltiplex.
marta: meles vel melis, is f. Uso: de -, melī-
nus, a, um. mártir: martyr, ўris mf. Uso: morir -, martý-
rium consummare vel complere.
martagón: (planta) martagon, i n.
martirio: (tormento o muerte padecidos por
Marte: (dios de la guerra) Mars, Martis m. la fe) martýrium, ii n. Uso: padecer el -, mar-
Sin: deus bellator. Uso: de -, mártius, martia- týrio áffici; martýrium ferre // (fig, cualquier
lis , martianus // (planeta) stella Martis. Uso: sufrimiento grande) tormentum, i n. Sin: cru-
de -, mártius; el esplendor del planeta -, ful- ciatus, us m; máximus dolor. Uso: padecer
gor mártius. un -, cruciari; torqueri; tormento áffici; má-
ximo dolore áffici.
martes: féria tértia. Sin: dies Martis.
martirizado: martýrio affectus.
martillada o martillazo: mállei ictus, us m.
Sin: ictus málleo vibratus vel inflictus. martirizar: martyrizare. Sin: martýrio affí-
cere, interfícere, necare // fig cruciare. Sin:

666
máscara

excruciare vel discruciare. masaje: chirápsia, ae f. Sin: perfricátio; fricá-


tio; fríctio; malaxátio, onis f. Uso: - suave,
martirologio: martyrológium, ii n. Sin: fríctio lenis; - con aceite, perfricátio cum
mártyrum index, dĭcis mf. óleo; salón de masajes, taberna tractatória;
aplicar, hacer masajes, malaxare; fricare;
marxiano (relativo a Carlos Marx): marxia- tractare.
nus, a, um. Sin: a Cárolo Marx excogitatus
vel definitus; ad Cároli Marx doctrinam pér- masajista: fricator, oris m; fricatrix, icis f.
tinens. Sin: tractator, tractatrix; alipta vel aliptes, ae
m; iatraliptes, ae m.
marxismo: marxismus, i m. Sin: marxiana
doctrina; Márxii plácita (-orum npl) vel com- mascar: mándere. Uso: - tabaco, nicotiana
menta (-orum npl). fólia mándere vel súgere.

marxista: adj marxianus, a, um. Sin: marxís- máscara: (figura de cartón pintado que se
ticus; ad bona assequenda áttinens. Uso: doc- pone uno sobre el rostro para disfrazarse)
trina -, doctrina marxística // sust marxista, persona, ae f. Sin: larva. Uso: - de carnaval,
ae m. Sin: Cároli Marx sectator vel ássecla; indumentum oris; - de teatro, persona; per-
ássecla doctrinae marxianae; sectator placi- sona cómica (de comedia); persona trágica
torum marxisticorum; bonorum aequando- (de tragedia); con -, personatus; ponerse la -,
rum fautor. personam indúere, personā caput tégere; per-
sonam cápiti adícere; personam sibi accom-
marzo: Mártius, ii m. Sin: mensis Mártius. modare vel sibi aptare; quitarse la -,
Uso: de -, Mártius, a, um. personam depónere (también en sentido figu-
rado); quitarle a uno la -, desenmascararlo,
más: a lo -, summum vel máximum; - y -, álicui personam démere; alicúius cápiti per-
plus plusque; - o menos, plus minus; plus mi- sonam detráhere (también en sentido figu-
nusve; por - de cincuenta días, per plus quin- rado) // (traje extravagante con que se
quaginta dies // (signo de la adición) disfraza uno) aliena vestis, is f. Sin: alienus
additionis signum vel index (-dĭcis mf). hábitus vel vestitus, us m; insólita vel inusi-
tata vestis. Uso: ponerse la -, alienam vestem
masa: (magnitud física) massa, ae f. Uso: - indúere; quitarse la -, alienam vestem exúere
crítica, massa vel moles (-is f) crítica // (mu- vel depónere // (careta de colmenero o de es-
chedumbre o conjunto numeroso de perso- grima) persona, ae f // (careta que se usa
nas) multitudo, dĭnis f. Sin: magna multitudo. para impedir la entrada de gases nocivos en
Uso: la - de la población civil, magna cívium las vías respiratorias) persona, ae f. Sin: cas-
multitudo; penetrar en las - populares, ad po- sis, ĭdis f; masca, ae f. Uso: - antigás, masca
pulárium multitúdines propius accédere. antigasalis; persona contra letíferos flatus
praemúniens; cápitis integumentum adversus
masacrar: trucidare. Sin: mactare; cáedere; letíferos flatus ; - respiratoria, cassis du-
promíscue interfícere; efferate necare. cendo spirítui; cassis ad spirandum apta //
(persona enmascarada) homo personatus.
masacre: trucidátio, onis f. Sin: caedes, is f; Sin: homo personā tectus; qui personam
mactátio; mactatus, us m. gerit; homo aliena (vel insólita, vel inusitata)
veste tectus; qui alienam (vel insólitam, vel

667
mascarada

inusitatam) vestem gerit (si lleva traje extra- masculinización: virilis hábitus súmptio
vagante) // (fig, pretexto, disfraz) praetextum, (-onis f). Sin: virílium proprietatum súmptio;
i n; praetextus, us m. Sin: species, ēi f; virilitatis adulteratae comparátio.
nomen, mĭnis n. Uso: la - de la hipocresía,
integumenta dissimulationis; ocultarse tras masculinizar: virilem fácere vel réddere.
la - de la ficción, involūcris simulationis tegi; Sin: ad virilem morem convértere.
quitar a uno la -, detégere áliquem; evólvere
áliquem integumentis dissimulationis nuda- mascullar, v. farfullar.
reque; quitarse uno la -, simulationem
abrúmpere, depónere; abrúmpere omnem máser o maser: instrumentum maséricum.
dissimulationem; se detégere; se aperire; nu- Sin: instrumentum úndulis amplificandis.
dare ánimum; patefácere se totum (álicui);
tomar la - de la virtud, virtutis spéciem vel masificación: ad gregem redáctio (-onis f).
simulationem indúere. Sin: nímia aequátio.

mascarada: (festín de personas enmascara- masificar: ad gregem redígere. Sin: nímium


das) festum (vel dies festus) personatorum // aequare; vulgarem fácere.
(sarao de personas enmascaradas) persona-
torum congressus vel conventus (-us m) // masilla: glútinum, i n. Sin: ferrumen, mĭnis
(comparsa de máscaras) personati, orum n.
mpl. Sin: personati hómines; personatorum
caterva, multitudo, turba; personata pompa; masón: masso, onis m. Sin: francomurárius;
personatorum spectáculum // fig ridícula si- liber structor. Uso: - comunista, masso com-
mulátio (-onis f). Sin: immérita pompa. munísticus; v. francmasón.

mascarilla: (máscara que solo cubre la parte masonería: secta massónica. Sin: massónica
superior del rostro) os, oris n. Sin: parvum fáctio; consociátio massonum; fratérnitas
oris tégimen (-mĭnis n). Uso: con -, ore invo- massónica; fratérnitas factionis massónicae;
luto // (vaciado de yeso sacado sobre el ros- francomurariorum secta; francosocíetas
tro de una persona) os e gypso expressum. massónica; v. francmasonería.
Sin: vultus e gypso expressus.
masónico: massónicus, a, um. Sin: franco-
mascarón: (cara disforme o fantástica que murárius; v. francmasónico.
se usa como adorno en ciertas obras de ar-
quitectura) os deformatum. Sin: turpata oris masoquismo: masochismus, i m. Sin: algo-
lineamenta; turpis persona. Uso: - de proa, lágnia sive -lagnīa, ae f; algophília, ae f; ma-
rostrum, i n. sochianus libídinis furor.

mascota: (persona, animal o cosa que sirve masoquista: (perteneciente o relativo al ma-
de talismán, que trae buena suerte) amule- soquismo) masochianus, a, um. Sin: ad ma-
tum, i n. Sin: fortunae pignus (-nŏris n) // sochismum spectans // sust masochista, ae m.
(animal de compañía) ánimal assectans. Sin: homo masochiana perversitate affectus;
vir masochiana libídine afflictus // fig homo
masculinidad: masculínitas, atis f. Sin: virí- dolorum cúpidus.
litas; mos (moris m) masculinus vel virilis.

668
matasellar

masora: masora, ae f. Sin: rabbínica vel ma- dis (gen).


sorética philológia; rabbínicum Bibliorum
stúdium. mastoides: mastóides, is n.

masoreta: masoreta, ae m. Sin: philólogus mastoiditis: mastoidītes, is f. Sin: mastóidis


masoréticus; rabbi indecl, Bibliorum studio- inflammátio.
sus.
mastología: mastológia sive -logīa, ae f.
masorético: masoréticus vel masoréthicus, a,
um. mastológico: mastológicus vel mastólogus,
a, um.
masoterapia: maxotherapīa, ae f. Sin: mala-
xotherapīa. mastologista: mastólogus, i m.

mass media: instrumenta communicationis mastranzo: méntula, ae f.


socialis. Sin: subsídia multicommunicativa.
masturbación: masturbátio, onis f.
mastalgia: mastálgia sive -talgīa, ae f. Sin:
mammae vel mamillae dolor. masturbador: masturbator, oris m.

mastelcosis: mastelcosis vel masthelcosis, -is masturbarse: masturbari. Sin: praeputiare.


f.
matacandelas, v. apagador.
masticar: mándere.
matadero: laniena, ae f. Sin: laniárium; locus
masticatorio: adj masticatórius, a, um // (lo animálium (vel animántium) mactationis.
que se mastica con fin medicinal) masticató-
rium, ii n. matador: mactator, oris m.

mastín: mastinus, i m. Sin: molossus, i m. matafuego: (instrumento) exstinctórium, ii n


// (oficial destinado a apagar los incendios)
mástique: mastícula, ae f. Sin: mástiche, es f. v. bombero.

mastitis: mastitis, ĭdis f. Sin: mammae vel matanza: (mortandad de personas ejecutada
mamillae inflammátio. en una batalla, asalto, etc) interféctio, onis f.
Sin: strages, is f; caedes, is f. Uso: la - de los
mastodonte: mástodon, ontis m; mástodus, armenios y los kurdos, interféctio Armenio-
dontis m. Sin: élephas primigénius // fig rum ac Curdorum // (acción de matar los cer-
homo pergrandis. Sin: homo immani córporis dos y de preparar su carne) mactátio, onis f
magnitúdine.
matar: mactare. Sin: cáedere; occídere; in-
mastodóntico: mastodónticus, a, um. Sin: in- terfícere; necare.
gens; enormis, abnormis, immanis.
matasellar: signum imprímere. Sin: sigillo
mastoideo: mastoidēus, a, um. Sin: mastói- cursuali notare áliquid.

669
matasellos

matasellos: sigillum cursuale. materialidad: materiálitas, atis f. Sin: corpo-


rálitas; natura concreta; corpórea natura;
matasiete: homo gloriosus. rerum vel córporum concrétio; vis concreta.

match: lusórium vel athléticum certamen materialismo: materialismus, i m. Uso: -


(-mĭnis n). práctico, materialismus prácticus.

matemática: mathemática, ae f; mathemá- materialista: adj materialísticus, a, um. Uso:


tice, es f. Sin: mathemática, orum npl; ma- explicación - de la historia, materialística
themática ars, disciplina, doctrina. Uso: históriae explicátio // sust materialista, ae m.
estudiar -, mathemáticae (vel mathemáticis) Sin: unīus matériae assertor; qui ad corpus
studere. ómnia refert; qui corpóream esse ánimi natu-
ram contendit vel affirmat.
matemático: adj mathemáticus, a, um // sust
mathemáticus, i m. Sin: mathemáticae (vel materialización: materializátio, onis f. Sin:
mathemátices) peritus vel cultor. reificátio.

matematismo: mathematicismus, i m. materializar: materializare. Sin: reificare; ad


matériam referre; ad matériam redígere vel
mateología: mataeológia sive -logīa, ae f. redúcere; matériae addícere vel subícere; ad
Sin: inanis doctrina; doctrina vácua et inanis. rerum concretionem referre; corpóreum esse
(áliquid) existimare // materializarse, mate-
mateólogo: mataeólogus, i m. rialem fíeri.

materia: (cosa física) materia, ae f; matéries, maternalmente: materne. Sin: in modum


ēi f. Uso: - bruta, matéria bruta; - incendiaria, matris; materna caritate; materno ánimo.
matéria incendiária; - nutritiva, nutrimentum,
i n; - prima o primera -, - en rama, res; ma- maternidad: (estado o cualidad de madre)
téria; infecta matéria; matéria rerum; matéria matérnitas, atis f. Sin: matris munus vel offí-
rudis; infecta vel imperfecta rerum matéria cium. Uso: las alegrías de la -, gáudia quibus
// (disciplina científica) v. asignatura. matres afficiuntur; fiesta de la - de la Santí-
sima Virgen, festum Maternitatis Beatae Ma-
material: adj materialis, e. Sin: corpóreus. riae Vírginis // (hospital donde se atiende a
Uso: bienes -, bona externa; placeres -, vo- las parturientas) maiocomīum, ii n.
luptates, um fpl // sust matéria, ae f. Sin: res;
rerum matéria. Uso: - biológico, biológica materno: maternus, a, um. Sin: matris (gen).
matéria; - explosivo, matéria displosiva; - in-
combustible, flammis inviolábilis matéria; - matiné: (espectáculo que tiene lugar en las
pirotécnico, matéria pyrotéchnica; - radiac- primeras horas de la tarde) spectáculum
tivo, res rádios elicientes; - de carpintería, prima vésperi (horā) vel primo véspere.
matéria; - de desecho de la fisión atómica,
matériae a disiecta átomo detractae; indivi- matiz: (combinación de colores mezclados
duorum vel atomorum disiectūs resídua; - de con proporción) hármoge, es f. Sin: colorum
plástico, ex matéria plástica (vel plasta) fac- commissura; colorum commissurae et tránsi-
tus. tus // (cada una de las gradaciones que

670
Mauritania

puede recibir un color sin perder el nombre vel in matrīce inscríbere; in albo ascríbere; in
que lo distingue de los demás) varíetas, atis f. album vel in tábulas referre; in matrículae ór-
Sin: differéntia; dífferens coloris spécies (-ēi dinem referre.
f). Uso: hasta en el blanco se advierten mu-
chos -, in candore ipso magna differéntia est; matrimonial: conubialis, e. Uso: guardar di-
colores de diversos -, várii colores // (grado ligentemente la fidelidad -, fidelitatem conu-
de intensidad que se puede dar a un sonido bialem strénue servare.
en la ejecución de una partitura) cantūs vel
vocis fléxio (-onis f) // (matices en el sentido matrimonio: matrimónium, ii n. Sin: connú-
fig. de rasgos que caracterizan una obra lite- bium vel conúbium; coniúgium; núptiae,
raria) notae, arum fpl // (matices en el sen- arum fpl. Uso: - civil, matrimónium civile;
tido fig. de aspectos) modi, orum mpl. Sin: conúbium officiáliter (vel civíliter) coniunc-
figurae, arum fpl. Uso: los - de la opinión pú- tum; - entre homosexuales, coniúgium vel co-
blica, públicae opinionis modi; hóminum núbium inter viros homosexuales; - por la
opinionis figurae. Iglesia, conúbium ritu ecclesiástico coniunc-
tum; relativo al -, conubialis; asistir a un -,
matorral: dumetum, i n. Uso: - espeso, vas- núptiis interesse; celebrar un segundo -, se-
picetum. cundum matrimónium inire; contraer - (el
varón), áliquam uxorem dúcere; áliquam in
matraca: crepitáculum, i n. Sin: crótalum; matrimónium dúcere; contraer - (la mujer),
sistrum. álicui núbere; contraer - por el civil, matri-
mónium ritu civili iúngere; dar su hija en -,
matriarcado: matriarchatus, us m. Sin: ma- fíliam (álicui) in matrimónium dare; pedir en
tris dominatus (-us m), dominátio, domínium; -, uxorem sibi póscere; prometer su hija en -,
matriarchalis dígnitas; mulíerum dominátio. fíliam (álicui) despondēre // ( marido y
mujer) cóniuges, um mpl.
matriarcal: matriarchalis, e.
matriz: (útero) matrix, īcis f. Sin: úterus, i m;
matricial: matriculárius, a, um. alvus, i f; volva vel vulva, ae f // fig fons pri-
mus // (molde) forma, ae f // (estarcido) v.
matrícula: (lista, catálogo) matrícula, ae f. esta voz // (parte de libro o talonario que
Sin: matrix, īcis f; album; index, dĭcis mf. queda encuadernada al cortar o separar los
Uso: - de vehículo, v. patente // (conjunto de talones, cheques, títulos, etc., que la forman)
estudiantes que se han matriculado) acadé- matrícula, ae f // iglesia, lengua -, ecclésia,
mici tirones. lingua matrix.

matriculación: matriculátio vel immatricu- matronímico: matronímicus, a, um. Sin: ex


látio, onis f. Sin: perscríptio; nóminis matris nómine ortus.
perscríptio; in tábulas vel in album relátio.
matutino: matutinus, a, um.
matriculado: in matrículam relatus. Sin: in
matrīce inscriptus; in album vel in tábulas re- maullar: felire.
latus; in albo ascriptus.
Mauritania: Mauritánia, ae f.
matricular: immatriculare. Sin: in matrícula

671
mauritano

mauritano: adj mauritánicus, a, um. Sin: mayor: (comandante) centúrio maior. Sin:
maurus // sust Mauritánus, i m. Sin: Maurus, centúrio primorum órdinum // - de edad,
i m. maior aetate. Sin: sui iuris; suae potestatis;
emancipatus // libro -, liber rationum // co-
mausoleo: mausolēum, i n. Uso: - leniniano, mercio al por -, magna mercatura; mercatura
mausolēum Leninianum. magnárii; precio al por -, prétium magnárii
vel magnárium.
maxifalda: máximum hypozónium, ii n.
mayordomía: - de casa o palacio, praefec-
maxilar: menti (gen). Sin: ad mentum pérti- tura domūs vel palátii; - de una estancia,
nens. villicátio vel vilicátio, onis f; víllici vel vílici
munus (-nĕris n).
maximalismo: maximalismus, i m. Sin: ín-
tegri propósiti vindicátio vel propugnátio. mayordomo: diaetarchus, i m; diaetarcha, ae
m. Sin: praefectus aulae vel palátii; praepósi-
maximalista: sust maximalista, ae m. Sin: tus domui; ministrorum vel famulorum ma-
íntegri propósiti vindicator, propugnator, gister; ministris vel fámulis praepósitus;
consectator // adj ad summum tendens. Sin: magister officiorum. Uso: - de una estancia,
médiis consíliis contrárius; moderationis im- víllicus vel vílicus, i m ; - de Su Santidad,
pátiens; ad íntegrum propósitum tuendum át- praefectus sacri palátii; pontificalis domūs
tinens. praefectus; - de un soberano, diaetarchus
domūs augustae.
maya: (indio) Maia, ae m. Sin: Maianus, i m
// (planta) bellis, ĭdis f. mayoría: (parte mayor de los individuos que
componen una nación, ciudad o cuerpo; el
mayal: (instrumento) pértica, ae f. mayor número, la mayor parte) maióritas,
atis f. Sin: maior pars (partis f); maior núme-
mayestático: maiestáticus, a, um. Sin: rus; pars multa; máxima pars; plures, ium pl;
maiestativus; maiestatem ínnuens; maiestatis plerīque; plures ex número (por ej, iúdicum,
próprius. Uso: vuelo casi -, volatus (-us m) de los jueces). Uso: - absoluta, maióritas ab-
quasi maiestáticus. soluta; pars absolute maior; - relativa, maió-
ritas relativa; maior relative númerus;
mayéutica: (obstetricia) maiéutice, es f. Sin: mayorías de opinión, maiores partes opinio-
ars obstetrícia // (método socrático) maiéu- num; - de votos, maióritas votorum; con
tica, ae f; maiéutice, es f. Sin: maiéutica ars, gran - de sufragios, magna maioritate suffra-
rátio, disciplina. giorum; convicciones de la -, maioris partis
opinationes; ser elegido por - absoluta, ab-
mayo: Maius, ii m. Sin: mensis (-is m) soluta maioritate éligi; tener - en el parla-
Maius. mento, in parlamento maioritatem tenere.

mayólica: maiólica, ae f. Sin: albus lapis mayoridad: maiorénnitas, atis f.


(-ĭdis m) calcáreus.
mayorista: magnárius, ii m. Sin: negotiator;
mayonesa: ius (iuris n) magonianum. Sin: li- magnárius negotiator.
quamen (-mĭnis n) magónicum.

672
mecanizar

mayoritario: maioris partis (gen). Sin: plú- machinátio, onis f. Sin: machinamentum; ór-
rium (gen); ad maiorem partem spectans. ganum.

mayúsculo: maiúsculus, a, um. Sin: grandis, mecánicamente: mechánice. Sin: arte ma-
e // fig máximus, a, um. Sin: enormis, e; gran- chinali; machinatione quadam. Uso: movido
dis. -, arte machinali actus, motus, permotus.

maza: (utensilio usado para machacar, api- mecanicismo: mechanicismus, i m.


sonar, etc.) málleus, i m. Sin: mattéola; clava
// (bastón en forma de maza, usado como in- mecánico: (adj, relativo a la mecánica) me-
signia) clava, ae f. chánicus, a, um. Sin: machinalis, e. Uso: es-
tudios -, stúdia mechánica; trabajo -,
mazapán: (pasta) amygdálina (vel amygdá- mechánicus labor // (que funciona por un me-
lea) pasta albúmine condīta. canismo o máquina) mechánicus. Uso:
miembros -, membra mechánica // (el que
mazo: (martillo grande de madera) málleus, profesa la mecánica) mechánicus, i m. Sin:
i m. Sin: marcus, i m. machinator; machinárius; ópifex (-fĭcis m)
vel faber (-bri m) mechánicus; mechánicus
mazorca: (espiga densa y apretada de cier- operator. Uso: - dentista, ópifex dentárius.
tas plantas gramíneas, como el maíz) paní-
cula vel pannícula, ae f. Sin: panúncula vel mecanismo: mechanismus, i m. Sin: má-
pannúncula. china; machinátio; machinamentum; mecha-
nēma vel mechanisma, ătis n. Uso: -
mazuelo: malléolus, i m. eléctrico cinematográfico, eléctricum mecha-
nēma cinemáticum; - electrónico, mecha-
mazurca: saltátio polónica. nema electrónicum; - de encendido,
mechanema incensórium // fig rátio, onis f.
mazut, v. fuel-oil. Sin: via; machinátio; mechanismus; machi-
nalis rátio. Uso: - comerciales, rationes mer-
meandro: maeandrus, i m. catóriae; - económicos, machinationes
oeconómicae; - financieros y monetarios, ra-
meato: (conducto, canal u orificio) meatus, tiones nummáriae et pecuniáriae; - letal, me-
us m. Uso: - acústico, meatus acústicus. chanismus létifer; - productivos, rationes
effectrices; se ha transformado en un - con-
Meca (La): Mecca, ae f. Sin: Mecha; Maco- traproducente, conversum dénique in machi-
raba. Uso: de la -, Meccensis vel Mechensis, namentum est quod contrária effecit.
e.
mecanización: machinizátio, onis f. Sin:
mecánica: (ciencia) mechánica, ae f. Sin: machinarum indúctio; machinalis operátio;
mechánica vel machinalis disciplina, sciéntia; máchinis óperum efféctio.
machinalis vel mechánica rátio ac disciplina;
machinamentorum doctrina // (técnica) me- mecanizado: machinizatus, a, um. Sin: má-
chánica ars (artis f). Uso: darse a la -, mechá- chinis instructus; machinis effectus.
nicae arti se dare // (aparato o resorte interior
que da movimiento a un ingenio o artefacto) mecanizar: machinizare. Sin: máchinis

673
mecanógrafa

instrúere (proveer de máquinas); áliquid má- rius; ígnifer funículus. Uso: - eléctrica, funí-
chinis vel machinamentis effícere (realizar culus incendiárius eléctricus; encender la -,
algo por medio de máquinas). Uso: - la in- funem incendiárium succéndere.
dustria nacional, nationalem indústriam ma-
chinalem fácere vel réddere. mechero: (boquilla de los aparatos de alum-
brado) fístula gasária // (encendedor de bol-
mecanógrafa: mechanógrapha, ae f; v. dac- sillo) ignitábulum, i n. Sin: igniárium; v.
tilógrafa. encendedor.

mecanografía: mechanográphia sive -gra- mecografía: mecográphia sive -graphīa, ae f.


phīa, ae f; v. dactilografía.
mecómetro: mecómetrum, i n.
mecanografiado: máchinā scriptus.
mecónico: mecónicus, a, um.
mecanografiar: mecanographare; v. dactilo-
grafiar. meconio: mecónium, ii n.

mecanográfico: mechanográphicus, a, um. medalla: (pieza de metal batida o acuñada)


nomisma vel numisma, ătis n. Sin: nummus,
mecanografista, v. mecanógrafo. i m. Uso: - de oro, de plata, de bronce, no-
misma áureum, argénteum, áereum vel aé-
mecanógrafo: mechanógraphus, i m. Sin: neum // (distinción honorífica) honorárium
machinárius scriba; v. dactilógrafo. nomisma (ătis n). Sin: honoríficum insigne
(is n). Uso: - conmemorativa, nomisma me-
mecanograma: mechanogramma, ătis n. moriale; nummus memóriā alicúius rei
Sin: página dactylógrapho scripta, exscripta, inscriptus; - de oro al mérito, nummus áureus
exarata; fólium dactylógrapho scriptum, honoris causā; nummus in honorem ex auro
exscriptum, exaratum. cusus; - al valor civil, civile decus (cŏris n);
nomisma cívicae virtutis causā datum; - al
mecanoterapia: mechanotherapīa, ae f. valor militar, militare decus; nomisma mili-
taris virtutis causā tributum; conferir, otor-
mecedora: (silla) sella oscillatória. gar una - de plata a uno, nummum
argénteum álicui deferre; hacerse con la - de
mecenas: maecenas, atis m. Sin: patronus; oro, ganar la - de oro, áureum nomisma (vel
litterarum vel artium patronus, adiutor, fautor, nummum) ássequi, cónsequi, obtinere, repor-
protector; doctorum hóminum patronus. Uso: tare, merere, demerere.
un - munífico, munificentísimo, patronus mu-
níficus, munificentíssimus. medallita: nomismátulum, i n. Sin: nomis-
mátium, ii; parvum nomisma.
mecenazgo: litterarum vel ártium patrocí-
nium. Sin: doctorum hóminum patrocínium; medallón: emblema, ătis n. Sin: magnum no-
liberálitas maecenatiana; maecenatianum pa- misma (-ătis n).
trocínium.
médano, v. duna.
mecha: ellýchnium, ii n. Sin: funis incendiá-

674
medida

media: (prenda) tibiale, is n. Sin: crurale, is médica: médica, ae f. Sin: médica mulier.
n; cáliga, ae f. Uso: medias de nailon (nylon,
nilón) nailonénsia vel naelónica tibiália; me- medicamento: medicamentum, i n. Sin: me-
dias de seda, tibiália bombýcina; ponerse las dicamen, mĭnis n; medicina; phármacum; re-
-, tibiália sibi indúcere // - aritmética, quán- médium. Uso: - emoliente, medicamentum
titas média. mitigatórium; - por vía bucal, medicamen-
tum ore sumendum.
mediación: mediátio, onis f. Sin: intercéssio;
intercessus, us m; interposítio. medicamentoso: medicamentosus, a, um.
Sin: medicinalis, e; vim medendi habens.
mediador: adj sequester, tra, trum; sequester,
tris, tre // sust mediator, oris m. Sin: interces- medicar: medicare; medicari. Sin: mederi;
sor; sequester, tri m vel sequestris, is m; con- morbum curare vel levare; morbo occúrrere.
ciliator; deprecator.
medicastro: medicaster, tri m. Sin: médicus
mediadora: mediatrix, icis f. Sin: sequestra, imperitus, ineptus, inútilis.
ae f; conciliatrix, icis f.
medicina: (ciencia y arte) medicina, ae f.
mediados: - del siglo sexto, médium sáecu- Sin: sciéntia vel ars médica, medicinalis, me-
lum sextum. dendi. Uso: - deportiva, medicina paláestrica;
- experimental, medicina experimentalis; -
media luna: (adorno) lúnula, ae f // (símbolo preventiva, medicina ad praecavendumn
de los musulmanes) luna dimídia vel dimi- apta; - sedativa, medicina mitigatória // (me-
diata. dicamento) v. esta voz.

mediana: línea mediana. medicinal: medicinalis, e. Sin: médicus; me-


dicamentosus.
medianera: (que media e intercede) media-
trix, icis f. Uso: medianera de todas las gra- medición: mensura, ae f. Uso: - meteoroló-
cias, omnis grátiae (vel ómnium gratiarum) gicas, mensurae meteorológicae.
mediatrix.
médico: médicus, i m. Uso: - auxiliar, médi-
medianería: (pared común a dos casas con- cus ássidens, auxiliárius, auxiliaris; - ciru-
tiguas) intergéries, ēi f. Sin: páries (-ĕtis m) jano, chirurgus, i m; médicus vulnerárius; -
intergerivus vel médius. empírico, empíricus, i m; - oculista, médicus
oculárius; médicus ab óculis; - principal o di-
medianero: (que media e intercede) media- rector de un hospital, primus médicus; prin-
tor, oris m // (aparcero, mediero, labrador ceps medicorum; médicus primárius; - de
que trabaja a medias con otro en una finca) cabecera, assíduus aegroto médicus; - de
v. aparcero. consulta, consultus médicus; - de oídos, mé-
dicus auriculárius; ir al -, médicum adire.
medianoche: média nox. Uso: a -, média
nocte; concúbia nocte; a - en punto, ad um- medida: (acción y efecto de medir) mensura,
bilīcum noctis. ae f. Uso: - “curie”, mensura curiana; módu-
lus curianus; - eléctricas, eléctricae mensu-

675
medidor

rae; - lineales, mensurae lineares; - de líqui- subsídia et vias indicare // (mitad) dimídium,
dos, liquidorum mensura, - de longitud, men- ii n. Sin: dimídia pars // (moderación entre
sura longitúdinis; - de masa, mensura los extremos) mediócritas, atis f. Sin: mode-
massae; - de pesos, pónderum mensura; - de rátio; modus; médium. Uso: guardar el justo
tiempo, mensura témporis // (disposición, -, médium quiddam tenere; mediocritatem te-
prevención) consílium, ii n. Sin: áctio, onis f. nere // (médium) v. esta voz // (espacio físico)
Uso: - compulsiva, áctio coërcitiva; - conve- natura, ae f. Uso: - ambiente, circumiecta na-
nientes, accommodata rei consília. tura; v. ambiente // (en el fútbol y otros de-
portes, cada uno de los jugadores de la línea
medidor: (persona) mensor, oris m. Sin: media) cursor vel lusor médius. Uso: - cen-
mensurator; metītor // (contador de gas o tral, cursor médius céntricus vel centralis; -
agua) v. contador. derecho, cursor médius dextrae partis; -
zurdo, cursor médius sinistrae vel laevae par-
medieval: mediaevalis, e. Sin: médiae aeta- tis; - volantes, citatíssimi cursores // (sector,
tis; médii aevi (gen). círculo o ambiente social) v. ambiente // (adj,
igual a la mitad de una cosa) dimídius, a,
medievalismo: mediaevalismus, i m. Sin: um. Sin: dimidiatus; semi indecl, en compo-
médiae aetatis stúdium et admirátio sición con substantivos y adjetivos. Uso: -
luna, dimídia luna; - mes, dimidiatus mensis;
medievalista: mediaevalista, ae m. Sin: mé- - hora, semihōra; - pie, sémipes, pĕdis m //
diae aetatis peritus vel studiosus. (adj, que está igualmente lejos de los extre-
mos) médius, a, um // (adv, no del todo) semi
medievo: médium aevum. Sin: média aetas indecl. Uso: - abierto, semiapertus; - borra-
(-atis f). cho, semigravis; - crudo, semicrudus; - de-
rruido, semírutus; - desnudo, seminudus; -
medio: (cosa que puede servir para un de- dormido, semisomnus, a, um; semisomnis, e;
terminado fin) subsídium, ii n. Sin: instru- - muerto, semimórtuus, séminex (-nĕcis), se-
mentum; adiumentum; rátio. Uso: - miánimis, e sive semiánimus, a, um ; - que-
audiovisuales, instrumenta audiovisiva vel mado, semiambustus, semicrematus; -
audivisífica; - clásicos, subsídia conventio- rapado, semirasus; - salvaje, semibárbarus.
nália; - divinos, instrumenta divina; - lícitos,
lícitae rationes (vel subsídia); - ordinarios, mediodía: (mitad del día) merídies, ēi f. Uso:
res usitatae; - radiales y televisivos, radiophó- antes del -, ante merídiem; témpore anteme-
nicae et televisíficae transmissiones; - tera- ridiano; cerca del -, círciter merídiem; des-
péuticos, medendi rationes; - de pués del -, post merídiem; témpore
comunicación, instrumentum communicatio- postmeridiano; al - en punto, ad umbilīcum
nis; núntiis vulgandis instrumentum; - de co- diei // (sur) v. esta voz.
municación interactivo, communicatórium
instrumentum interactivum; medios de comu- medioeval, v. medieval.
nicación modernos, instrumenta communica-
tiva moderna; medios de comunicación medioevo, v. medievo.
social, subsídia communicationis socialis;
medios de producción, média (-orum npl) mediopensionista: qui dimídiam pensionem
productionis; instrumenta bonis gignendis; - solvit.
de transporte, vehículum; determinar los -,

676
megavatio

medir: mensurare. Sin: metiri. megalítico: megalíthicus, a, um. Uso: monu-


mentos -, megalíthica monumenta.
meditación: meditátio, onis f. Sin: commen-
tátio. Uso: libro de meditaciones, commen- megalito: megálithus, i m.
tationum liber.
megalocardia: megalocárdia sive -cardīa, ae
mediterráneo: mediterráneus, a, um. Uso: f.
región -, regio mediterránea.
megalocefalia: megalocephália sive -phalīa,
Mediterráneo (Mar): Mare Mediterráneum. ae f.
Sin: mare internum vel intestinum. Uso: mar
- oriental, orientale mare internum. megalocéfalo: adj megalocéphalus vel me-
galocephálicus, a, um // sust megalocépha-
médium: médium, ii n. Sin: mánium evoca- lus, i m. Sin: cápito, onis m.
tor; mortuorum vel umbrarum consultor.
megalomanía: (manía o delirio de grande-
médula o medula: medulla, ae f. Uso: - espi- zas) megalománia sive -manīa, ae f. Sin: ef-
nal, spinalis medulla. frenata glóriae appeténtia; rerum magnarum
libido; immoderatum rerum magnarum stú-
medusa: medusa, ae f. dium // (estimación excesiva, morbosa, de
uno mismo) megalopsychīa, ae f. Sin: nímia
meeting, v. mitin. sui opínio; elatus ánimus; elatus sui ipsīus
sensus, us; elata sui ipsīus consciéntia.
Mefistófeles: Mephistópheles, is m.
megalómano: adj megalománicus, a, um.
mefistofélico: (perteneciente o relativo a Sin: maiora concupiscens; nihil ánimo nisi
Mefistófeles) mephistophélicus, a, um // (dia- grande concípiens // sust megalómanes, is m.
bólico, perverso) diabólicus, a, um. Sin: sa- Uso: ser un -, magna insane appétere; grándia
tánicus; perversus. effrenate concupíscere.

mefítico: mephíticus, a, um. megalópolis: megalópolis, is (gen pl -pó-


leon) f. Sin: permagna urbs (urbis f).
megabyte: décies centena mília multiplorum.
megalopsia: megalópsia sive -lopsīa, ae f.
megaciclo: megacyclus, i m. Sin: megahért-
zium, ii n. Uso: 90 -, nonaginta megahértzia megaterio: megathérium, ii n. Sin: mammí-
vel megacycli. ferum fóssile.

megadina: megadyne, es f. megatón: megatónium, ii n. Sin: mégaton in-


decl.
megáfono: megáphonum sive -phōnum, i n;
megaphónium, ii n. Sin: altísona tuba; vocis megatonelada, v. megatón.
amplificator.
megavatio: megaváttium, ii n. Sin: mensura
megahertz: megahértzium, ii n. megavattiana.

677
megavoltio

megavoltio: megavóltium, ii n. Sin: mega- melena: capillamentum, i n. Sin: caesáries,


voltiana mensura. ēi f; capillus promissus; coma promissa. Uso:
- enmarañada, capillamentum perturbatum.
meiosis: meiosis, is f.
melindre: (fruta de sartén) láganum, i n //
mejana: parva ínsula. (afectación de finura y delicadeza) delicatís-
simum fastídium.
mejicano: adj mexicanus, a, um // sust Me-
xicanus, i m. melindrosamente: delicátule. Sin: pútide.
Uso: hablar -, pútide loqui, dícere; nimis ex-
Méjico: (república y distrito federal) Méxi- quisite loqui.
cum, i n // (capital de la república y del dis-
trito federal) Mexicópolis, is f. melindroso: delicátulus, a, um. Sin: delica-
tus; dulcículus; pútidus vel putídulus; mollis;
mejora: meliorátio, onis f. Sin: in mélius mellitus; exquisitus. Uso: estilo -, pútida orá-
mutátio vel commutátio. tio; palabras -, mellita verba; el hablar -,
blandiloquéntia, ae f; - en el hablar, blandílo-
mejorar: meliorare. Sin: tr meliorem fácere, quens, entis; blandídicus; blandiloquéntulus;
effícere, réddere; in mélius mutare; intr me- in dicendo mólliter politus; hacerse el -,
liorari; meliorem esse vel fíeri; in melius in- pútide molliterque se gérere // (descontenta-
clinari. Uso: - (tr) los servicios públicos, dizo) v. esta voz.
ministéria pública meliorare, mejoró (intr)
mucho la red vial, rete viale multum meliora- melisa: apiastrum, i n.
tum est.
melocotón: pérsicum, i n; v. durazno.
melancolía: melanchólia sive -cholīa, ae f.
Sin: maestítia; tristítia; maeror, oris m; áni- melocotonar: persicetum, i n. Sin: locus pér-
mus maerens vel melanchólicus; ánimi aegri- sicis arbóribus cónsitus.
tudo vel maestítia.
melocotonero, v. duraznero.
melancólico: melanchólicus, a, um. Sin: tris-
tis, e; subtristis; maestus. Uso: de carácter -, melodía: (serie de sonidos sucesivos que ha-
tristítiā quadam perpétua et maerore affectus. lagan el oído) melódia sive -lodīa, ae f. Sin:
modus; modus músicus; modulátio; modi vel
melanina: melaninum, i n. Sin: nigrum pig- móduli, orum; modulamen, mĭnis n; músi-
mentum. cum modulamen; númeri, orum mpl. Uso: -
bailable, melódia saltationis; melódia saltató-
melanosis: melanosis, is f. Sin: nigríties ria vel sáltica; - suaves, suaves modulationes;
cutis. cantar - llorosas, flebílibus modis concínere;
componer la - (del drama lírico), modos fá-
melanuria: melanúria, ae f. cere; entonar melodías, modos dare vel édere
// (dulzura y suavidad de la voz o del sonido
melanúrico: melanúricus, a, um. de un instrumento) suávitas, atis f // (tonada)
cantilena, ae f // (fig, serie de palabras agra-
melaza: melláceum, i n. dables al oído) suávitas, atis f. Uso: la - de

678
memorial

los versos, vérsuum suávitas. melopeya: melopóeia, ae f. Sin: cantūs com-


posítio; modulationis rátio.
melódicamente: melódice. Sin: modulate;
numerose. Uso: cantar -, modulate cánere. membrana: membrana, ae f. Sin: túnica; tu-
nícula. Uso: - mucosa, túnica mucosa; de -,
melódico: (concerniente o relativo a la melo- membranáceus vel membranácius.
día) melódiae, vel modorum, vel modulorum
(gen de pertenencia); ad melódiam (vel ad membrete: inscríptio, onis f.
modos, vel ad módulos) pértinens // (que
tiene melodía) melódicus, a, um. Sin: méli- membrillate: cydonites, ae mf.
cus; modulatus; numerosus.
membrillero: (membrillo) v. esta voz // (ar-
melodiosamente: melodiose. Sin: modulate; busto rosáceo) cydónia, ae f. Sin: cydónia
canore; suáviter; modulate suaviterque. arbor; arbor cydóniae.

melodioso: melodiosus, a, um. Sin: melōdus; membrillo: (arbusto) cydónia vel cotónia, ae
modulatus; canorus; dulcis; suavis; suáviter f. Sin: cydónius, ii f // (fruto de este arbusto)
vel dulcíssime modulatus. Uso: ser -, bene cydónium, ii n; cydóneum, i n. Sin: malum
sonare. cydóniae; cydónium malum.

melodrama: melodrama, ătis n. Sin: drama memorándum: memorandum, i n. Sin: li-


(-ătis n) músicum, mélicum, lýricum; fábula bellus, i m; libellus memorialis; commentá-
modulata vel mélica; ópera música. rius, commentaríolus.

melodramático: (perteneciente o relativo al memoria: memória, ae f. Uso: buena -, me-


melodrama) melodrámatis; fábulae modula- mória bona; - flaca, memória infirmior; -
tae vel mélicae (gen de pertenencia); ad me- lenta, memória lenta; - tenaz, memória tenax
lodrama (vel ad fábulam modulatam, // de -, memóriter // aprender una cosa de -,
mélicam) áttinens // (que participa de las encomendar una cosa a la -, áliquid memó-
cualidades del melodrama) melodramáticus, riae mandare; áliquid memóriā complecti;
a, um // (fig, exageradamente patético) nimis memóriā áliquid comprehéndere; cultivar,
vel summe pathéticus // (fig, enfático) infla- ejercitar la -, memóriam cólere, exercere,
tus, a, um. Sin: inflátior; túmidus. agitare; guardar algo en la -, habere in me-
mória; memóriā continere vel custodire;
melolonta: melolontha, ae f; melolonthe, es f. saber de -, memóriā tenere // en - de alguien,
ob (vel in) memóriam alicúius; memóriae ali-
melomanía: melománia sive -manīa, ae f. cúius; para eterna - de algo, ad perpétuam
Sin: immódicum músices stúdium. rei memóriam // (Fís, dispositivo físico, ge-
neralmente electrónico, en que se almacenan
melómano: melómanes, is m. Sin: melomá- datos e instrucciones para recuperarlos y uti-
niā affectus vel laborans; fanáticus músices lizarlos posteriormente) memóriae hórreum
fautor; rei músicae nimis studiosus. vel conditórium.

melón: melo, onis m. Sin: melópepo, ōnis m. memorial: memoriale, is n. Sin: liber vel li-
bellus memorialis; commentárii, orum mpl.

679
memorialista

memorialista: memorialista, ae m. Sin: me- ĭdis f; lúnula.


moriálium scriptor; rerum scriptor; commen-
tárii vel commentariorum scriptor. menología: menológia sive -logīa, ae f.

memorización: memorátio, onis f. menologio: menológium, ii n.

memorizar: memóriae mandare. menonita: mennonista, ae m.

memory (Inform), memoria: memória, ae f. menopausia: menopausa, ae f. Sin: meno-


pausis, is f; menstruorum cessátio; menstrua-
mención: méntio, onis f. Uso: recibir una - rum purgationum cessátio.
honorífica, honorífica mentione decorari vel
condecorari. menor: (persona que tiene menos edad que
otra) minor, oris m. Uso: - de edad, minoren-
mendeliano: Mendélii doctrinae fautor, as- nis, is m; minore aetate; minor annis // (reli-
sertor, defensor, sectator. gioso de la Orden de San Francisco) frater
minor // al por -, minutim.
mendelismo: mendeliana genética doctrina.
Sin: doctrina genética ad mentem Mendélii. menos: lo -, mínimum, i n; más o -, plus
minus; al -, a lo -, por lo -, mínimum; mí-
mendicante: adj mendicus, a, um. Sin: mén- nime; saltem; lo - posible, quam mínime.
dicans; mendicabundus // sust mendicus, i m.
mensaje: núntius, ii m; núntium, ii n. Uso: -
mendicidad: mendícitas, atis f. Sin: mendi- cifrado, per notas núntius; - radiofónico, nún-
cátio. tium radiophónicum; - secreto, núntius re-
cónditus; - telefónico, núntium telephónicum;
mendigante, v. mendicante. - telegráfico, núntius telegráphicus; descifrar
un -, núntium detégere.
mendigar: mendicare; mendicari. Sin:
stipem collígere; cibum rogare; victum osti- mensajería: (carruaje que para servicio pú-
atim quaeritare. blico hace viajes periódicos a puntos deter-
minados) públicus cursus. Sin: cursus
mendigo: mendicus, i m. Sin: méndicans; vehicularis; cursorum munus (-nĕris n) //
mendicábulum, i n. (empresa o sociedad que los tiene estableci-
dos) socíetas mércibus tabellisque dispertien-
meninge: meninx, ingis f. Sin: cérebri mem- dis. Sin: socíetas dispertiendis diáriis et
brana. commentáriis periódicis.

meningitis: meningitis, ĭdis f. Sin: meningis menstruación: (acción de menstruar) mens-


inflammátio; cérebri membranarum inflam- truátio, onis f // (menstruo de las mujeres)
mátio vel inflátio. ménstrua, orum npl.

menisco: (vidrio) lens (lentis f) cóncava et menstrual: menstrualis, e.


convexa. Sin: lens convergens et devergens
// (Anat, cartílago) meniscus, i m. Sin: menis, menstruante: ménstruans, antis.

680
mercado

menstruar: ménstrua cíere vel péllere. mentol: mentolum, i n. Sin: álcohol (-ōlis m
y n) menta expressus vel expressum.
mensual: (que sucede o se repite cada mes)
ménstruus, a, um. Sin: menstrualis, e // (que menú: index (-dĭcis m) vel ordo (-dĭnis m)
dura un mes) ménstruus. Sin: unīus mensis // cenae, ciborum, escarum, epularum, ferculo-
(peón, obrero a quien se paga por mes) ope- rum.
rárius cui ménstrua pecúnia (vel ménstrua
merces; vel ménstruum stipéndium, prétium, mercachifle: circulator, oris m. Sin: círcitor;
salárium) sólvitur. circúitor (vel circúmitor, vel circumforáneus)
ínstitor.
mensualidad: (sueldo o salario de un mes)
ménstruum, i n. Sin: ménstruum stipéndium mercader: mercator, oris m. Uso: - ambu-
vel salárium; ménstrua merces vel pecúnia; lante, circulator; propōla (ae m) circumforá-
stips (-stipis f) vel solútio ménstrua; unīus neus; vagus mercator; - de esclavos,
mensis aes (aeris n). venalícius vel venaliciárius, ii m; servorum
mercator vel negotiator.
mensualmente: (todos los meses) ómnibus
ménsibus // (cada mes) síngulis ménsibus; in mercado: (lugar o edificio público destinado
síngulos menses // (cada treinta días) tricé- a comprar, vender o permutar géneros y mer-
simo quoque die. cancías) mercatus, us m. Sin: núndinae, arum
fpl; macellum; forum nundinarum; rerum ve-
ménsula: ancon, ōnis (ac -ona m). nálium domus (-us f); amplior taberna; mul-
tigéneris taberna. Uso: - al aire libre,
mensura: mensura, ae f. mercatus sub divo; día de -, núndinae, arum
fpl; dies mercurialis // (conjunto de operacio-
mensurabilidad: mensurabílitas, atis f. nes comerciales) mercatus, us m. Sin: mer-
catura; nundinátio. Uso: - clandestino o
menta: menta vel mentha, ae f. Uso: pastilla negro, commércium clandestinum, furtivum,
de -, pastillus e sáccharo et menta confectus. vétitum; mercatura clandestina, furtiva, vé-
tita; annona excandefacta vel incensa; -
mental: mentalis, e. Sin: mentis (de la común, communis mercatus; mercatus con-
mente). sociatus; - internacional, mercatura interna-
tionalis; - laboral, mercatus laboris; - libre,
mentalidad: mentálitas, atis f. Sin: mens, mercatus liber; liber mercaturae usus (-us m);
mentis f; ingénium; mentis hábitus (-us m) líbera negotiátio; oeconómicus mercatus
vel habitudo (-dĭnis f); hábitus ánimi; ánimi liber; - de los libros, mercatura librorum //
inclinátio; sentiendi rátio; mens animusque. comprar, vender a precio de - negro, prétio
Uso: - hedonista, mens hedonística; mentis immódico (immoderato, iniquo, iniquíssimo)
affectus, qui ad voluptatem propendet vel émere, véndere; ejercer el - negro, prétio im-
propendit; - de este mundo, huius sáeculi módico mercari; permitir el - negro, anno-
mens; - de permisivismo sexual, mentis hábi- nam excandefactam permíttere vel tolerare;
tus pro licéntia sexuali. ser víctima del - negro, annonā excandefactā
vexari // (salida económica) commércium, ii
mentalmente: mente. Sin: ánimo; cogita- n. Uso: - internacional financiador, pecunia-
tione; péctore; tácite secum. rum commércium inter Civitates // (ámbito

681
mercantil

que comprende a los productores y consumi- mercurio: (metal) hydrargýrium, ii n. Sin:


dores) mercatus, us m. Uso: - común euro- hydrárgyrus vel hydrárgyros, i m; argentum
peo, mercatus communis europaeus; vivum // (planeta) Mercúrius, ii m. Sin: Mer-
consociatus Europae mercatus; Commúnitas cúrii stella.
Europaea Mercatūs; Europaea rerum mercan-
darum commúnitas. merendar: (tomar la merienda) merendare.
Sin: merendam cápere // (comer en la me-
mercantil: mercatórius, a, um. Sin: negotia- rienda) in merenda édere vel ad merendan-
tórius; mercatoris, negotiatoris vel mercato- dum édere (v. gr. pernam, jamón).
rum, negotiatorum (gen). Uso: navío -, navis
mercatória vel negotiatória. merendita: meréndula, ae f. Sin: parva me-
renda.
mercantilismo: (espíritu mercantil) mer-
candi stúdium. Sin: mercandi (vel quaestūs, merengue: placenta ovicata.
vel lucri) cupíditas; usus (-us m) vel mos
(moris m) mercatorum, negotiatorum. Uso: meretricio: (perteneciente o relativo a las
por -, lucri causā; obrar por puro -, quaestu meretrices) meretrícius, a, um // (trato carnal
et lucro duci // (sistema económico) mercan- con una meretriz) meretrícium, ii n.
tilismus, i m.
meretriz: méretrix, icis (gen pl -tricum vel
merced: (arbitrio) dício, onis f. Sin: arbí- -trícium f). Sin: scortum, i n; lupa, ae f. Uso:
trium; nutus, us m; potestas. Uso: estar a ejercer el oficio de -, meretricari.
la -, in dicione esse; in dicionem esse; sub di-
cione esse. mericismo: merychismus, i m.

mercedario: (religioso de la Orden de la meridiana: (siesta hecha después de comer)


Merced) mercedárius, ii m. Sin: mercedó- v. siesta.
nius; sodalis mercedónius; sodalis marialis
mercedónius captivis redimendis. meridiano: adj meridianus, a, um // sust me-
ridianum, i n. Sin: círculus meridianus; cír-
mercenario: adj mercenárius vel mercenná- culus meridianus terrestris.
rius, a, um. Sin: stipendiárius; conductícius;
mercede conductus. Uso: un ejército -, exér- meridión: merídies, ēi f.
citus conductícius // (jornalero que trabaja
por estipendio o jornal) mercenárius vel mer- meridional: meridianus, a, um. Uso: Austra-
cennárius, ii m // (soldado que sirve por di- lia -, Austrália meridiana.
nero a un gobierno extranjero) stipendiárius,
ii m. Sin: miles mercenárius. merienda: (comida ligera antes de la cena)
merenda, ae f. Sin: antecénium, ii n; cénula,
mercería: (conjunto de artículos menudos y ae f. Uso: tomar la -, v. merendar.
de poco valor) merces (-ium fpl) minutae //
(tienda en que se venden) institoris taberna, meristema: merístema, ătis n. Uso: concer-
ae f. niente o relativo al -, meristemáticus.

mercero: mércium negotiator vel vénditor. meristemo, v. meristema.

682
mesita

mérito: méritum vel proméritum, i n. Sin: mensa vel tábula lusória; - de noche, mensa
laus; virtus. Uso: según el -, pro méritis; sin cubicularis vel cubiculária // levantar la -,
-, nullo mérito. mensam tóllere vel removere; poner la -,
mensam stérnere, instrúere, apparare, compa-
meritocracia: meritocrátia sive -cratīa, ae f. rare, appónere; poner las cartas sobre la -,
Sin: omnímoda mériti mensura. detectis lúdere chartis; fig aperte loqui; palam
ágere; sentarse a la -, mensae accúmbere; ad
meritocrático: meritocráticus, a, um. Sin: ad mensam sedere; servir a la -, ministrare // (en
omnímodam mériti mensuram spectans. las asambleas políticas y otras corporacio-
nes, conjunto de las personas que las dirigen)
merlot: vinum rubrum burdigalense. delecti, orum mpl. Sin: consílium.

merluza: asellus, i m. Sin: merlúcius vel mescolanza, v. mezcolanza.


merlúccius, ii m; salpa, ae f; asellus marinus;
gadus merlúcius. Uso: - a la catalana, asellus mesencefálico: mesencephálicus, a, um. Sin:
cataláunico more; - a la vinagreta, asellus ad mesencéphalum pértinens.
frictus acetoque perfusus.
mesencéfalo: mesencéphalus, i m.
merma: deminútio, onis f.
mesénquima: mesénchyma, ătis n.
mermelada: marmelada vel marmelata, ae f.
Sin: condimentum; poma vel mala (-orum mesentérico: mesentéricus, a, um.
npl) condīta, conditánea, decocta; pulpa po-
mária; frúctuum liquamen (-mĭnis n); ius mesenterio: mesentérium, ii n.
(iuris n) pomárium concretum; frúctuum
composítio, condítio, conditura, confectura. mesenteritis: mesenterites, is f. Sin: mesen-
Uso: - de membrillo, cydoniatum, i n; hacer térii inflammátio vel inflátio.
una - de peras, liquamen de piris fácere.
meseta: (altiplanicie) alta planíties, ēi f; v.
mes: mensis, is m. Uso: cada -, síngulis mén- altiplanicie // (porción de piso horizontal en
sibus; a comienzos de -, mense ineunte; a me- que termina un tramo de escalera) aréola, ae
diados de -, médio mense; a fines de -, mense f.
exeunte vel vergente.
mesiánico: messiánicus, a, um. Uso: tiempo
mesa: mensa, ae f. Uso: - electoral, sedes co- -, tempus messiánicum.
mitialis; - examinadora, magistrorum (arbi-
trorum, iúdicum) collégium; - plegadiza, mesianismo: messianismus, i m. Sin: Mes-
mensa plicátilis; - puesta, mensa instructa; - sīae exspectátio.
redonda, mensa rotunda; - con un solo pie,
monopódium; sobre -, post cenam; inter Mesías: Messīas, ae m // fig renovationis
scyphos; vajilla de -, escária (vel cibária, vel mirus auctor.
mensália) vasa; vianda que se sirve en la -,
daps, dapis f; mensa // - de carnicero, laniona mesita: ménsula, ae f. Sin: discus, i m. Uso:
mensa; - de comedor, escária mensa; - de - redonda, orbiculata ménsula; - de noche, ar-
juego, álveus vel alvéolus; ábacus; forus; maríolum; ménsula cubiculária (vel cubicu-

683
mesmerismo

laris), lectuária, nocturna. - del viaje, locus petītus; terra petīta; Roma
es mi -, Romam peto.
mesmerismo: mesmerismus, i m. Sin: Mes-
mérii doctrina. metábasis: metábasis, is f.

mesocarpio: mesocarpus vel mesacarpos, i metabólico: metabólicus, a, um. Sin: ad me-


m. Sin: média fructūs pars. tabolismum áttinens.

mesogástrico: mesogástricus, a, um. metabolismo: metabolismus, i m. Sin: nutri-


cationis rátio. Uso: - basal, metabolismus ba-
mesogastrio: mesogástrium, ii n. salis.

mesología: mesológia sive -logīa, ae f. metacarpo: Anat metacarpus, i m; metacár-


pium, ii n. Sin: média manus (-us f); prima
mesón: (establecimiento público donde se da palmae pars (partis f).
hospedaje y se sirven comidas) deversórium,
ii n. Sin: caupona // (partícula fugaz de ra- metacismo: metacismus, i m.
diación cósmica) meson, onis n.
metacrónico: metachrónicus, a, um.
mesonero: caupo, onis m.
metacronismo: metachronismus, i m.
mesozoico: mesozóicus, a, um.
metafísica: metaphýsica, ae f; metaphýsica,
mestas: aquae mixtae. orum npl. Sin: metaphýsica disciplina, scién-
tia, doctrina.
mestizo: adj mixtícius vel mistícius. Sin:
mixtus vel mistus; sánguine vel génere mix- metafísicamente: metaphýsice.
tus // sust mixtícius vel mistícius, ii m. Sin:
mixtus vel mistus, i m; homo mixtícius vel metafísico: (concerniente o relativo a la me-
mixtus. tafísica) metaphýsicus, a, um. Sin: ad meta-
phýsicam spectans // (obscuro y difícil de
meta: (término señalado a una carrera) comprender) abstrusus, a, um. Sin: recóndi-
meta, ae f. Sin: calx, calcis f; constituta meta. tus; recónditus abstrususque // sust metaphý-
Uso: llegar a la -, ad calcem pervenire // (en sicus, i m. Sin: metaphýsicus philósophus.
fútbol y otros juegos, portería) meta vel
porta, ae f. Sin: ostiárii vel ianitoris cella. metafonía: metaphónia sive -phonīa, ae f.
Uso: jugador que defiende la portería, iáni-
tor, oris m; portárius, ii m // (fin a que se di- metáfora: metáphora, ae f. Sin: translátio,
rigen las acciones o deseos de alguien) onis f; translatum verbum ; verbi translátio;
propósitum, i n. Sin: meta; consílium. Uso: - translata verbi significátio. Uso: - atrevidas,
fundamental, meta fundamentalis; alcanzar acres imágines; fuera de -, nihil translatis ver-
la -, metam contíngere, attíngere; propósitum bis.
ássequi; haber alcanzado la -, metam vel pro-
pósitum tenere; aspirar a una -, áliquid sequi, metafóricamente: metaphórice. Sin: per me-
pétere, sibi propónere; ad áliquid spectare // táphoram; metaphórico sermone; translata

684
metaloterápico

verbi significatione. a algo).

metafórico: metaphóricus, a, um. Sin: trans- metalocromía: metallochrómia sive -chro-


latus. mīa, ae f. Sin: galvanochrómia sive -chromīa;
ars colorandis metallis.
metaforizar: translatione vel translatiónibus
uti. metalocrómico: metallochrómicus, a, um.

metafragma: metaphragma, ătis n. metalocromista: metallochromista, ae m.


Sin: metallochrómiae peritus.
metagénesis: metagénesis, is f. Sin: alternata
generátio. metalofobia: metallophóbia sive -phobīa, ae
f. Sin: metalli vel metallorum horror, pavor,
metagenésico: metagenéticus, a, um. Sin: ad terror, metus, timor.
metagénesin pértinens.
metalofonía: metallophónia sive -phonīa, ae
metal: metallum, i n. Uso: - alcalinos, f.
metalla alcálina vel alcálica; detector de me-
tales, instrumentum metallum détegens. metalografía: metallográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: metallorum (vel de metallis) doc-
metalengua, v. metalenguaje. trina, disciplina, sciéntia; metallorum
descríptio.
metalenguaje: metalingua, ae f. Sin: systema
symbolorum et signorum doctrinae metalin- metalográfico: metallográphicus, a, um. Sin:
guísticae. ad metallográphiam (vel ad metallorum doc-
trinam) pértinens.
metalepsis: metalepsis, is f.
metalógrafo: metallógraphus, i m. Sin: me-
metálico: metállicus vel metállinus, a, um. tallográphiae (vel de metallis doctrinae) peri-
Sin: ex metallo; e metallo factus vel constans. tus, cultor, studiosus.

metalingüística: metalinguística, ae f. Sin: metaloide: metallóides, is n.


metalinguística doctrina.
metaloscopia: metalloscópia sive -scopīa, ae
metalingüístico: metalinguísticus, a, um. f.

metalización: metallizátio, onis f. metaloscópico: metalloscópicus, a, um. Sin:


ad metalloscópiam áttinens.
metalizado: metallizatus, a, um. Sin: metallo
obductus. metaloterapia: metallotherapīa, ae f. Sin: per
metalla curátio.
metalizar: metallizare. Sin: metallo obdú-
cere áliquid; léviter metallo tégere áliquid metaloterápico: metallotherápicus, a, um.
(cubrir algo con una capa de metal); metalli Sin: ad metallotherapīam (vel ad curationem
spéciem áddere álicui rei (dar brillo metálico per metalla) spectans.

685
metalurgia

metalurgia: metallúrgia sive -lurgīa, ae f. metaplásico: metaplásicus, a, um. Sin: ad


Sin: metállica, ae f; sciéntia metallúrgica; metáplasin pértinens.
metallorum disciplina; ars metállica.
metaplasmo: metaplasma, ătis n; metaplas-
metalúrgica, v. metalurgia. mus vel metaplasmos, i m.

metalúrgicamente: metallúrgice. metapsíquica: metapsýchica, ae f. Sin: me-


tapsýchica doctrina, disciplina, sciéntia.
metalúrgico: (concerniente a la metalurgia)
metallúrgicus, a, um. Sin: ad metallúrgiam metapsíquico: metapsýchicus, a, um. Sin: ad
(vel ad metállicam) pértinens. Uso: obreros -, metapsýchicam áttinens.
metallorum opífices, operárii, óperae // (el
que profesa la metalurgia) metallúrgicus, i metapsiquista: metapsychista, ae m.
m. Sin: metállicus; metállicae (vel metallo-
rum) ártifex; metállicae artis peritus vel cul- metástasis: metástasis, -is f. Sin: morbi sedis
tor. mutátio vel translátio.

metalurgista: artis metallúrgicae peritus. metastático: metastáticus, a, um.

metamórfico: metamórphicus, a, um. Sin: metatarso: metatarsos vel metatarsus, i m.


mutationi naturae obnóxius vel subiectus.
metátesis: metáthesis, is f. Sin: translátio; lit-
metamorfismo: metamorphismus, i m. Sin: terarum translátio.
lenta immutátio naturae.
metempírico: metempíricus, a, um. Sin:
metamorfopsia: metamorphópsia, ae f. omnem experiéntiam exsúperans, evincens;
omne experimentum exsúperans; experiundi
metamorfosis: (transformación de una cosa facultates exsúperans.
en otra; cambio de forma o estructura en la
evolución de los organismos) metamorpho- metempsicosis o metempsícosis: me-
sis, is f. Sin: transformátio; formae mutátio, tempsychōsis, is f. Sin: animarum migrátio.
immutátio, convérsio; convérsio in áliam for-
mam; tránsitus (-us m) in áliam figuram // metensomatosis: metensomatōsis, is f.
(fig, mudanza que hace una persona o cosa
de un estado a otro) mutátio, onis f. Sin: im- meteórico: meteóricus, a, um.
mutátio; convérsio.
meteorismo: (abultamiento del vientre) me-
metano: methanum, i n. Sin: gásium palus- teorismus, i m. Sin: stómachi vel intestini in-
tre; gásium palustre methanum. flátio; intestinorum turgor.

metanoducto: methaniductus, us m. meteorito: meteoritus, i m; meteorites, ae m.


Sin: meteorolithus, i m; aërolithos sive aëro-
metanol: methanolum, i n. lithus, i m; bolis, ĭdis f; lapis (- ĭdis m) aérius
(vel aéreus) vel cósmicus; caelestis fax (facis
metaplasia: metáplasis, is f. f); stella tránsvolans; sidus (-dĕris n) volans

686
método

vel decíduum; lapis (e) caelo delapsus; meteoroscopia: meteoroscópia sive -scopīa,
stellarum ignitum fragmentum. ae f.

meteoro: meteoron vel meteorum, i n. Sin: meteoroscópico: meteoroscópicus, a, um.


visum (-i n) caeleste. Sin: ad meteoroscópiam spectans.

meteorofobia: meteorophóbia sive -phobīa, meteoroscopio: meteoroscópium, ii n.


ae f.
metida de pata: áctio incauta et incállida.
meteorognomia: meteorognome, es f.
metílico: methýlicus, a, um. Uso: álcohol -,
meteorognómico: meteorognómicus, a, um. álcohol (-ōlis m y n) methýlicus vel methýli-
Sin: ad meteorognomen spectans. cum.

meteorognosia: meteorognósia sive -gnosīa, metilo: methylum, i n; methyle, is n.


ae f.
metódicamente: methódice. Sin: ordinate;
meteorografía: meteorográphia sive -gra- ordinatim; ratione; cum méthodo; ex órdine;
phīa, ae f. Sin: meteororum descríptio. certa ratione; ratione et órdine; via et ratione;
via et arte.
meteorográfico: meteorográphicus, a, um.
Sin: ad meteorográphiam (vel ad meteororum metódico: (hecho con método) methódicus,
descriptionem) pértinens. a, um. Sin: ratione hábitus, factus, compósi-
tus, institutus; via et ratione hábitus, compó-
meteorología: meteorológia sive -logīa, ae f. situs. Uso: discusión -, orátio viā quadam et
Sin: sciéntia vel disciplina meteorológica. ratione hábita; enseñanza -, docendi rátio et
via; praecepta ratione et viā trádita (enseñan-
meteorológico: meteorológicus, a, um. Uso: zas impartidas con método); exposición -,
estación -, státio meteorológica. disserendi rátio // (persona que procede con
gran orden) ratione et viā se gerens; qui (vel
meteorologista, v. meteorólogo. quae) via et ratione facit // (sistemático)
eodem semper more vivens; eādem semper
meteorólogo: meteorólogus, i m. Sin: mete- ratione agens.
orológiae cultor vel studiosus (el que profesa
la meteorología); meteorológiae peritus, nú- metodismo: methodismus, i m.
bium observandarum peritus (el que tiene es-
peciales conocimientos en meteorología). metodista: methodista, ae mf // (concerniente
al metodismo) ad methodismum pértinens.
meteoromancia: meteoromantīa, ae f.
método: méthodus, i f. Sin: rátio; via; habi-
meteoromántico: adj meteorománticus, a, tus, us m; usus, us m; agendi rátio; rátio et
um. Sin: ad meteoromantīam áttinens // sust via. Uso: - analítico-gramatical, analýtico-
meteoromantes, is m. grammaticalis rátio; - aséptico, rátio inquina-
menta praepediendi vel impediendi; -
meteoropatía: meteoropathīa, ae f. Assimil, rátio Assimil; - audiovisuales, ins-

687
metodología

trumenta audiovisiva vel audiovisífica; - bu- metonímico: metonýmicus, a, um. Sin: mu-
rocrático, publicorum officiálium hábitus, tatus; immutatus; per metonýmiam dictus;
usus, agendi rátio // - científico, ars et rátio; quod est próprium metonýmiae; quod meto-
interioris doctrinae rátio; via eruditíssima; - nýmiam constituit.
crítico, críticae artis rátio; criticorum rátio; -
didáctico, docendi rátio, via, modus; ars do- metonomasia: metonomásia sive -masīa, ae
cendi; didáctica méthodus; instituendi modus f.
vel genus (-nĕris n); - educativo, instituendi
púeros rátio; - experimental, méthodus expe- métopa: métopa, ae f.
rimentalis; - filológico, grammaticorum criti-
corumque via ac rátio; - histórico, méthodus metralla: pyróbola, orum npl. Sin: mydri,
histórica; - inductivo, méthodus inductiva; - orum mpl; missília, ium npl; bólides (-um pl
Kneipp, via curandi kneippiana; curátio de bolis, ĭdis f); pilae igníferae; globi plúmbei
kneippiana; - modernos, recentiorum témpo- ac férrei; pýria vel pyrotéchnica grando
rum rationes; - Natura, naturae rátio; - natu- (-dĭnis f); missília ignífera, ignívoma, incen-
ral, méthodus naturalis; méthodus quam diária, férrea; glóbuli igníferi, ignívomi, in-
naturalem appellant; - naturales de regula- cendiárii, férrei; glandes igníferae,
ción de la fertilidad, naturales rationes fecun- ignívomae, incendiáriae, férreae.
ditatis moderandae; naturales fertilitatis
moderandae modi; - nuevo, nova méthodus; metrallar, v. ametrallar.
- pedagógico, rátio educandi; - radial, rátio
radiophónica; - sociológico, méthodus socio- metrallazo: ballistátio, onis f. Sin: pyro-
lógica; - Structural Approach, méthodus ballistátio; pyrobolátio; mydrobolátio; ballis-
Structural Approach dicta; - técnico, téchnica tae (pyroballistae, pyróboli, mydróboli) ictus
méthodus; technicorum rátio; - vital, viva (-us m), coniectus (-us m) vel emíssio (dis-
méthodus // - de combate, rátio proeliandi; - paro); ballistae sonus, i m vel fragor, oris m
de componer una obra, óperis peragendi via; (detonación).
- de educación, instituendi modus ac rátio; -
de enseñanza, rátio docendi; méthodus insti- métrica: métrica, ae f. Sin: metrológia sive
tutória; docendi rátio ac disciplina; - de en- -logīa; ars vel res métrica; métricae leges;
señanza del latín, linguae latinae docendae doctrina métrica. Uso: innovaciones -, res
rátio; - de investigación, investigandi rátio; métricae novae; - latina, ars métrica latina;
rátio pervestigationis; nuevos - de enseñanza, licencia -, metiendi versus licéntia; - de los
novae docendi viae; - de vida, vitae rátio poetas líricos, lyricorum ars métrica; regla
de -, métrica lex; régula artis métricae; versi-
metodología: methodológia sive -logīa, ae f. ficationis lex.
Sin: méthodi (vel de méthodo) doctrina, dis-
ciplina, sciéntia. métricamente: métrice. Sin: métrica ra-
tione.
metodológico: methodológicus, a, um. Sin:
ad methodológiam áttinens. métrico: métricus, a, um.

metonimia: metonýmia sive -nymīa, ae f. metritis: metritis, ĭdis f.


Sin: transnominátio; denominátio; immutá-
tio; mutata verba (-orum npl). metro: (unidad de longitud, superficie o vo-

688
micelio

lumen; cantidad de algo) metrum, i n. Uso: - tio, permíxtio, admíxtio, onis f. Sin: mixtura;
cuadrado, cúbico, metrum quadratum, cúbi- composítio. Uso: - confusa, v. mezcolanza; -
cum; medio -, semímetrum; - y medio, ses- detonante o explosiva, gasum displodens vel
químetrum; sesquiálterum metrum; alto displosivum; - de plomo y estaño, aes ac stan-
cuatro - y medio, quattuor semis metra altus; num mixta; una - de varias cosas, váriae res
cinco - más ancho, quinque metris látior // mixtae; una - de opiniones, varíetas opinio-
(instrumento que se emplea para medir) me- num // Mec mixtura áëris benzinique // (ar-
trum, i n. Sin: mensura (-ae f) métrica // (me- gamasa) arenatum, i n.
dida del verso) metrum, i n. Uso: - poéticos,
númeri ac modi // (apócope de metropoli- mezclador: mixtárius vel mistárius, ii m. Sin:
tano, ferrocarril) v. metropolitano. commixtor vel commistor.

metrología: metrológia sive -logīa, ae f. mezcladora: (aparato o máquina) mixtárium


vel mistárium, ii n (instrumentum). Sin: má-
metromanía: metrománia sive -manīa, ae f. china mixtária, mixtória, miscens, permis-
cens.
metrómetro, v. metrónomo.
mezcladura, mezclamiento, v. mezcla.
metronómico: metronómicus vel metromé-
tricus, a, um. mezcolanza: collúvio, onis f; collúvies, ēi f.
Sin: confúsio.
metrónomo: metrónomum, i n.
mezquita: mesquīta, ae f. Sin: meschita;
metrópoli: (ciudad principal, cabeza de pro- mosquita; moschea; oratórium muslímicum.
vincia o Estado) metrópolis, -is f. Sin: urbs Uso: - musulmana, mesquita muslímica.
princeps vel caput; urbs provínciae caput;
urbs rei públicae (vel civitatis) princeps // (la mialgia: myálgia sive -algīa, ae f. Sin: mus-
nación respecto de sus colonias) genitale culorum dolor vel dolores.
solum, i n. Sin: solum pátriae; solum natale.
miasma: miasma, ătis n. Sin: péstilens vel
metropolitano: (ferrocarril subterráneo que péstifer afflatus (-us) m.
circula por las grandes ciudades) ferrívia
subterránea; hamaxóstichus subterráneus; mica: pheugytes, ae m. Sin: pheugytes lapis,
tramen subterráneum // (ferrocarril elevado) ĭdis; lapis specularis.
ferrívia aéria vel aérea; (tren elevado) aéreum
vel aérium tramen (-mĭnis n) // (arzobispo) micado: (emperador de Japón) Iapóniae im-
metropolites vel metropolita, ae m. Sin: perator.
archiepíscopus.
micelial, v. micélico.
México, v. Mejico.
micélico: mycélicus, a, um. Sin: ad my-
meyosis, v. meiosis. célium spectans.

mezcla: (acción de mezclar) mixtura, ae f // micelio: mycélium, ii n.


(resultado de varias cosas mezcladas) míx-

689
micetografía

micetografía: mycetográphia sive -graphīa, microbiofobia: microbiophóbia sive -phobīa,


ae f. Sin: fungorum descríptio. ae f. Sin: microbiorum horror, pavor, terror,
metus, timor.
micetógrafo: mycetógraphus, i m. Sin:
mycetográphiae cultor vel studiosus (el que microbiología: microbiológia sive -logīa, ae
se ocupa en micetografía); mycetográphiae f. Sin: microbiorum vel de micróbiis doctrina,
peritus (el que es versado en micetografía). disciplina, sciéntia.

micetología: mycetológia sive -logīa, ae f. microbiológico: microbiológicus, a, um. Sin:


ad microbiológiam áttinens.
micetológico: mycetológicus, a, um. Sin: ad
mycetológiam pértinens. microbiólogo: microbiólogus, i m. Sin: mi-
crobiológiae studiosus, cultor, peritus.
micetólogo: mycetólogus, i m. Sin: myceto-
lógiae cultor vel studiosus. microbioscopio: microbioscópium, ii n.

micetosis, v. micosis. microcefalía: microcephália sive -cephalīa,


ae f. Sin: cápitis exigúitas
micología: mycológia sive -logīa, ae f.
microcéfalo: adj microcéphalus, a, um // sust
micológico: mycológicus, a, um. Sin: ad microcéphalus, i m. Sin: homo exiguo cápite.
mycológiam áttinens.
microciclo: micrócyclus, i m.
micologista, v. micólogo.
microcircuito: minútulus circúitus (-us m)
micólogo: mycólogus, i m. Sin: mycológiae eléctricus.
cultor; fungorum studiosus; fungorum natu-
rae investigator vel inquisitor (el que se de- microcirugía: microchirúrgia sive -chirurgīa,
dica al estudio de la micología); mycológiae ae f.
peritus (el que tiene especiales conocimientos
en micología). microcitemia: microcytháemia, ae f.

micosis: mycosis, -is f. Sin: fungorum in cór- microclima: microclima, ătis n.


pore formátio.
micrococo: micrococcus vel micrococcos, i
microbacteria: microbactérium, ii n. Sin: m; micrococcum, i n.
microbacillum.
microcomputadora: microcomputatrum, i n.
micróbico: micróbicus, a, um. Sin: ad micró- Sin: computátrulum; ordinátrulum.
bia pértinens.
microcosmo: microcosmus, i m. Sin: minor
microbio: micróbium, ii n. Sin: microrganis- mundus.
mus unicellularis. Uso: cultivar microbios en
vidrio, micróbia in vasis vítreis cólere. microelemento: microëlementum, i n.

690
microprocesador

microficha: microchártula, ae f. micrografía: micrográphia sive -graphīa, ae


f. Sin: exiguarum rerum descríptio.
microfilm o microfilme: micropellícula, ae
f. Sin: microtaeníola; photográphica pellí- micrográfico: micrográphicus, a, um. Sin:
cula; imáginum taeníola. Uso: microfilmes de ad micrográphiam (vel ad exiguarum rerum
códices, photográphica códicum pellícula vel descriptionem) pértinens.
taeníola.
micrógrafo: micrógraphus, i m. Sin: micro-
microfilmar: pellículis vel taeníolis photo- gráphiae cultor vel studiosus (el que profesa
gráphicis áliquid artare. la micrografía); micrográphiae peritus (el
que tiene especiales conocimientos en micro-
microfítico: microphýticus, a, um. grafía).

micrófito: micróphytum, i n. micrografófono: micrographóphonum sive


-graphophōnum, i n.
microfonía: microphónia sive -phonīa, ae f.
micrograma: microgramma, ătis n.
microfónico: microphónicus, a, um.
micrométrico: micrométricus, a, um.
micrófono: micróphonum sive microphō-
num, i n; microphónium, ii n. Sin: microphó- micrómetro: micrómetrum, i n. Sin: instru-
nicus apparatus (-us m); microphónicum mentum minutíssimis metiendis rebus.
instrumentum. Uso: - dinámico, direccional,
micróphonum dynámicum, directórium; mi- micromiceto: micromyceta, ae m.
crófonos de radio España, microphónia ra-
diodiffusionis Hispániae; acercarse al -, ad micromilímetro: micromillímetrum, i n.
microphónium accédere; arrimar el -, micro-
phónium ori admovere; hablar por -, per mi- micromotor: micromotórium, ii n (machina-
crophónium verba fácere; regular el -, mentum). Sin: parvum (vel pusillum, vel mi-
micróphonum aptare; servirse del -, micro- nutum) motórium.
phónico instrumento uti.
microonda: microunda. Sin: minutíssima
microfonógrafo: microphonógraphum, i n. unda eléctrica.

microfotografía: microphotográphia sive microondas: furnus brévibus actus undis.


-graphīa, ae f. Sin: microphotographema, ătis
n; microscópica imago photográphica. microorganismo: microorganismus, i m.
Sin: minutíssimum corpus orgánicum.
microfotográfico: microphotográphicus, a,
um. Sin: ad microphotográphiam spectans. micropelícula, v. microfilm.

microftalmia: microphthálmia, ae f. microprocesador: microprocessórium, ii n


(mechanema); micromechanema, ătis n; mí-
microgameto: microgamētes, is m. nimum mechanema electrónicum.

691
microprogramación

microprogramación: microprogrammátio, del hombre o de los animales articuladas con


onis f. el tronco) membrum, i n. Sin: artus, us m.
Uso: - viril, membrum, i n; penis, is m; muto,
micropsia: micrópsia sive micropsīa, ae f. onis m; méntula, ae f; pars virilis; temblar en
todos los -, ártubus ómnibus contremíscere //
micropsiquia: micropsychīa, ae f. Sin: ánimi (parte de un todo) membrum, i n. Sin: pars,
demíssio ; ánimus diffīdens vel demissus. partis f. Uso: - de un período, membrum; in-
cisum vel incísio; nosotros somos miembros
micropsíquico: micropsýchicus, a, um. de un gran cuerpo, membra sumus córporis
magni; - por -, membratim; articulatim // (in-
microscopia o microscopía: microscópia dividuo que forma parte de una comunidad
sive -scopīa, ae f. o cuerpo moral) sócius, ii m. Sin: membrum;
consociatus, i m; sodalis, is m; ássecla. Uso:
microscópico: microscópicus, a, um. Sin: - perpetuo, sodalis perpétuus; - de la Asam-
perpusillus; mínimus; minutus. blea de las Naciones Unidas, Unitarum Na-
tionum Coetus párticeps (-cĭpis m); - de la
microscopio: microscópium, ii n. Uso: - comisión, consílii membrum; - del Consejo
electrónico, microscópium electrónicum. de Seguridad de las Naciones Unidas, Con-
sílii Securitatis Nationum Unitarum; - de la
microsegundo: microsecunda, ae f. misma corporación, homo eiusdem córporis,
sodalitatis, sodalícii; - de la masonería, pár-
microsurco: (sistema de grabación de discos ticeps societatis (vel sectae) massónicae; - del
gramofónicos) minutis sulcis incísio ( -onis Opus Dei, sodalis “Operis Dei”; - de las Na-
f) // (disco grabado con tal sistema) micro- ciones Unidas, sodalis Nationum Unitarum;
sulcus, i m. Sin: discus (sonans) sulcorum - de la Real Academia Española, Regalis
minutorum; discus minutis sulcis incisus; mi- Academīae Hispánicae sodalis; - de la Unión
nutorum sulcorum orbis (-is m) incisus. Europea, sodalis Unionis Europaeae; - de
una asociación, societatis ássecla; los - de
microteléfono: microteléphonum (vel mi- una familia, domus, us f; familiares, ium;
croteléphonon) sive -telephōnum, i n; mi- todos los - de la familia, tota domus; - de un
crotelephónium ii n. partido, vir factionis; qui alicúius partes sé-
quitur; - del senado, senator, oris m; vir vel
micrótomo: micrótomon, i n. Sin: instru- homo senatórius; no es - de ningún partido,
mentum minutíssimis secandis rebus. nullius partis est; ser - de aquel partido, illa-
rum pártium esse // (cada una de las partes
mielastenia: myelasthenīa, ae f. principales de un edificio) ala, ae f.

mielatrofia: myelatróphia sive -trophīa, ae f. miércoles: féria quarta. Sin: dies Mercúrii.

mielitis: myelītes, is f. Sin: medullae inflam- mijo: mílium, ii n.


mátio vel inflátio.
mikado, v. micado.
mieloma: myeloma, ătis n.
milenio: millénnium, ii n. Sin: mille anni;
miembro: (cualquiera de las extremidades mille annorum spátium. Uso: varios -, plura

692
mimetzación

mília (vel míllia, ium npl) annorum. dollariorum. Uso: varios centenares de - de
marcos alemanes, complures centeni milio-
milésima: millésima pars. nes marcarum Germanicarum; se necesitan
sesenta - de libras esterlinas, opus est sexa-
milésimo: millésimus, a, um. ginta miliónibus libellarum Britannicarum //
(número muy grande indeterminado) ses-
miliamperio: milliampérium, ii n. Sin: centa mília. Sin: sescénties (sescéntiens); mí-
millésima pars ampérii. lies. Uso: un - de mundos, sescenta mília
mundorum; millones y millones de seres hu-
miligramo: milligrammum, i n. manos, innumerábiles hómines; complura
centena mília hóminum.
milímetro: millímetrum, i n. Uso: - cua-
drado, cúbico, millímetrum quadratum, cú- millonario: milionárius, ii m. Sin: praedives
bicum. homo.

militar: adj militaris, e. Sin: militárius; cas- millonésimo: milionésimus, a, um.


trensis. Uso: disciplina -, militaris disciplina;
servicio -, servítium militare; militare vel mi- mimbre: vimen, mĭnis n. Uso: el que hace
lítiae munus (-nĕris n) // sust miles, lĭtis m. objetos de -, viminárius, ii m.
Sin: militaris, is m; persona militaris; homo
vel vir militaris; militárius, ii m. Uso: los -, mimeoclisador, v. mimeógrafo.
mílites, um mpl; militares, ium mpl.
mimeografía: mimeográphia sive -graphīa,
militarismo: militarismus, i m. Sin: armo- ae f. Sin: mimeográphica ars.
rum stúdium; nímium rei militaris stúdium;
nímium militaris apparatus stúdium. mimeografiado: mimeográphice éditus.

millón: (mil millares) mílio vel míllio, onis mimeografiar: mimeográphice édere vel
m. Sin: décies (déciens) centena mília (-ium descríbere. Sin: mimeógrapho (vel per mime-
npl); décies centum mília; mílies (míliens, ógraphum, vel mimeógraphi ope) édere.
míllies, mílliens) mille; millena mília. Uso:
un - y cien mil peregrinos, unus milio et cen- mimeográfico: mimeográphicus, a, um.
tum mília peregrinatorum; un - y medio, unus
semis milio; dos, tres, cuatro ... -, duo, tres, mimeógrafo: mimeógraphum, i n. Sin: ap-
quattuor ... miliones vel milliones; vícies (ví- paratus (-us m) mimeográphicus; polýgra-
ciens), trícies (tríciens), quadrágies (quadrá- phum, i n; polygráphium, ii n;
giens) ... centena mília; vícies, trícies, polygráphicum instrumentum; máchina mul-
quadrágies ... centum milia; un - de veces, dé- tiplicatória.
cies cénties mílies; cien - , cénties centena
mília; mil -, miliardum, i n; décies mílies cen- mimético: miméticus, a, um. Sin: imitativus.
tena mília; casi dos - de km cuadrados, duo
fere miliones chiliometrorum quadratorum; mimetismo: mimetismus, i m. Sin: mímesis,
los - de refugiados, perfugarum centena dé- is f; imitátio, onis f; ingénita imitátio.
cies mília // costa de dos o tres - de dólares,
sumptus (-us m) duorum triumve milionum mimetización, v. mimetismo.

693
mimetizar

mimetizar: (imitar) mimetizare // mimeti- en la tierra para extraer metales o minerales)


zarse, mimetizari (en sentido propio y figu- cunículus, i m. Sin: cávea, ae f, suffóssio,
rado). onis f; arrúgia, ae f //(artificio explosivo)
mina, ae f. Sin: ignívomus globus; globus íg-
mímica: mímica, ae f. Sin: ars mímica; ges- nifer vel incendiárius. Uso: - antitanque tele-
ticulátio; stúdium gesticulandi. dirigida, ignívomus globus currífragus ac
telemoderatus; - magnética, mina magnética;
mimografía: (tratado sobre la mímica o los - marina, mina marina; - submarina, mina
mimos) mimográphia sive -graphīa, ae f // subaquánea; globus ígnifer subaquáneus; -
(arte de reproducir escritos, dibujos me- subterránea, mina subterránea; globus igní-
diante el mimeógrafo) v. mimeografía. vomus subterráneus; - terrestre, mina terres-
tris // colocar minas, minas collocare vel
mimógrafo: mimógraphus, i m. Sin: mimo- dispónere; desactivar minas, minas frustrari;
rum scriptor. encender minas, minas accéndere vel incén-
dere; preparar minas, minas instrúere vel pa-
mimosa: mimosa, ae f. Uso: - púdica o ver- rare; sacar minas, minas subdúcere vel
gonzosa, mimosa pudīca vel sénsilis. subtráhere // (galería subterránea hecha
para hacer saltar, por medio de la pólvora,
mina: (lugar subterráneo de donde se ex- una roca, una fortaleza, etc.) cunículus, i m.
traen los metales o minerales) fodīna, ae f. Sin: foramen, mĭnis n. Uso: - explosiva, cu-
Sin: metalli vena; (por sinécdoque) me- nículus incendiárius (ignívomus, pýrio púl-
tallum, i n vel metalla, orum npl. Uso: - na- vere repletus), foramen incendiárium
tural, fodīna naturalis; - de bronce, aerária, (ignívomum, pýrio púlvere repletum); pren-
ae f; aeris fodīna; metallum vel metalla aeris; der, pegar fuego a una -, cunículum (vel fo-
metallum aerárium, aéneum, ahéneum; me- ramen pýrio púlvere repletum) succéndere //
talla aerária, aénea, ahénea; - de carbón, car- (torpedo) globus incendiárius, ígnifer, igní-
bonária; carbonifodīna; carbonis vel vomus (fijo); incendiárius globus natans (flo-
carbonária fodīna; metallum carbonárium vel tante); incendiárius globus vagans (de
metalla carbonária; metallum vel metalla corriente o a la ronza) // (fig, persona o cosa
carbonis; - de hierro, ferrária, ae f; ferrifo- que abunda en cosas dignas de aprecio, o de
dīna, ae f ; metallum vel metalla ferri; que puede sacarse algún provecho o utilidad)
metallum ferrárium; metalla ferrária; - de cópia, ae f. Sin: thesaurus, i m. Uso: - de ar-
metal, metallifodīna; - de oro, aurária, ae f; gumentos, argumentorum thesaurus; - de
aurifodīna vel auri fodīna; metallum vel me- ejemplos, exemplorum cópia.
talla auri; metallum aurárium; metalla au-
rária; - de plata, argentária, ae f; minar: (colocar minas) ignívomos globos
argentifodīna; metallum vel metalla argenti; (subterráneos vel subaquáneos, subterráneas
metallum argentárium; metalla argentária; - o submarinas) cóndere // (hacer minas ca-
de sal, salis fodīna // abandonar una -, me- vando la tierra y poniendo artificios explosi-
tallum vel metalla intermíttere (por algún vos para derribar muros, edificios, etc.)
tiempo), destitúere (para siempre); abrir una cunículos re displodente práeditos ágere.
-, metallum vel metalla institúere; explotar
una -, metallum vel metalla exercere; volver minarete: minaretum, i n.
a explotar una -, metallum intermissum vel
metalla intermissa recólere // (cavidad hecha mineral: adj mineralis, e. Sin: metállicus.

694
ministerio

Uso: aceite -, minerale óleum // sust mine- minifalda: tunícula (vestícula, indúcula, tú-
rale, is n. Sin: metallum. nica, gunna, cástula) mínima. Sin: gunna su-
pérbrevis; hypozónium mínimum.
mineralogía: mineralógia sive -logīa, ae f.
Sin: metallorum doctrina, descríptio, scién- minigolf: pilamálleus minutus.
tia.
minimalismo: minimalismus, i m.
mineralógico: mineralógicus, a, um. Sin: ad
minerálium (vel ad metallorum) doctrinam minimalista: minimalista, ae m.
áttinens.
minimizar: extenuare. Sin: ad mínimum re-
mineralogista: mineralógiae investigator. dígere; mínimi fácere.
Sin: metallorum doctrinae peritus.
mínimo: mínimus, a, um. Uso: como mí-
minero: fossor, oris m. Sin: metallárius, ii m; nimo, mínimum; los que carecen del - vital,
metállicus. Uso: - de carbón, fossor carboná- qui mínimo subsídio carent ad vitam necessá-
rius; - de metal, metallifossor vel fossor me- rio.
tállicus.
minio: mínium, ii n. Uso: pintar, untar con -,
minestrone: sorbítio compósita. miniare; mínio colorare.

miniar: miniare. Sin: minutíssime píngere; miniordenador, v. minicomputadora.


subtílibus punctis píngere vel depíngere; sub-
tili penicillo punctim píngere. Uso: - un libro, ministerial: ministerialis, e. Uso: señorío -,
minutis picturis librum ornare. dominátio ministerialis.

miniatura: (letra floreada, trazada con ministerio: (cargo, empleo, oficio u ocupa-
minio en los antiguos manusritos) rubrīca, ae ción) ministérium, ii n. Sin: munus, -nĕris n.
f // (pintura de pequeñas dimensiones) mi- Uso: - pastoral, ministérium pastorale; cura
nuta vel minutíssima pictura. Sin: imago pastoralis; - sacerdotal, ministérium sacerdo-
picta mínima; pictura minútulis punctis labo- tale; dejar el - sacerdotal, munus sacerdotale
rata. Uso: en -, minúsculus; pusillus; una depónere // (empleo de ministro) ministri vel
Roma en -, pusilla Roma; la casa es un Es- administri (públici) munus // (cada uno de los
tado en -, domus pusilla res pública est // departamentos en que se divide la goberna-
(cosa menuda, de escaso tamaño) res minuta, ción del Estado) ministérium, ii n; públicum
parva, pusilla. ministérium. Uso: - europeo, ministérium
europaeum; - de la agricultura, ministérium
miniaturista: minutarum imáginum pictor. agriculturae; - de la comunicación, ministé-
Sin: minutissimarum picturarum ártifex rium communicationis; - de cultura y educa-
(-fĭcis m). ción, ministérium cultūs atque educationis;
ministérium cultus reique culturalis; - de la
minicomputadora: computatrum vel ordina- defensa, ministérium públicum rei defensio-
trum minutum. Sin: parvum instrumentum nalis; - de la pública instrucción, ministé-
computatórium. rium institutionis públicae; ministérium a
pública institutione; ministérium públicum

695
ministra

rei institutóriae; administrátio institutionis ministro: (persona que ejerce algún oficio,
públicae, - del interior, ministérium rerum empleo o ministerio) administer vel minister,
domesticarum; ministérium administrationis tri m. Sin: ministrator vel administrator.
internae; - de la salud, ministérium valetúdi- Uso: - de justicia, iudex, dĭcis m; praetor, oris
nis; ministerios de la Santa Sede, ministéria m // (persona que dirige cada uno de los de-
Sanctae Sedis; - de transportes, sedes admi- partamentos ministeriales en que se divide la
nistri transvectioni (vel vehiculationi, vel rei gobernación del Estado) administer públi-
vehiculáriae) praepósiti // (edificio en que se cus. Sin: reipúblicae administer; civitatis
hallan las oficinas de cada departamento mi- moderator. Uso: - de la agricultura, adminis-
nisterial) sedes administri (públici). Uso: - ter rei agráriae; del comercio exterior, mi-
de agricultura, sedes administri agriculturae nister commércii éxteri; - de cultura,
praepósiti; - de asuntos exteriores, sedes ad- administer públicus rei culturalis; administer
ministri éxteris negótiis praepósiti; - de asun- públicus cultūs civilis; administer cultūs rei-
tos sociales, sedes administri negótiis que institutóriae; - de defensa, minister de-
sociálibus praepósiti; - del comercio exterior, fensionis; públicus administer a defensione;
sedes administri commércio cum éxteris re- administer civitati defendendae praepósitus;
giónibus praepósiti; - de comunicaciones, administer públicus defensionis militaris vel
sedes administri communicationi sociali rei defensionalis; - de la ecología, administer
praepósiti; - de economía, de las finanzas, públicus rei oecológicae; - de economía, de
sedes administri rei nummáriae públicae hacienda, rei nummáriae administer; público
praepósiti; - del exterior, sedes administri éx- aerário administrando praefectus; - de la eco-
teris negótiis praepósiti; - de la industria y el nomía y la tecnología, administer oeconó-
comercio, sedes administri indústriae et com- miae technologiaeque; - de instrucción
mércio praepósiti; - de la pública instrucción, pública, minister públicae instructionis; - del
sedes administri públicae institutioni praepó- interior, minister a rebus interióribus; - de
siti; - del interior, sedes administri negótiis justicia, administer iustítiae; administer a
domésticis (vel rebus internis) praepósiti; - de rebus iudiciáriis; - de relaciones exteriores,
justicia, sedes administri rei iudiciáriae prae- administer ab éxteris negótiis; administer
pósiti; - de la marina mercante, sedes admi- rerum exterarum; minister negotiorum exte-
nistri rei marítimae mercatóriae praepósiti; - rorum; administer públicus rationum extera-
de la salud, sedes administri saluti públicae rum vel externarum; praepósitus éxteris
praepósiti; - del tesoro, sedes administri the- negótiis; - de salud pública, administer a sa-
sauriárii; - para el ambiente, sedes administri nitate pública; - del trabajo, administer óperi
rei ambitali praepósiti; - para el turismo y el accurando; - de transportes, administer pú-
espectáculo, sedes administri rei periegéticae blicus rei vehiculáriae // - plenipotenciario,
et spectáculis praepósiti. orator líberis cum mandatis; primer -, jefe de
gabinete, administer primárius; princeps mi-
ministra: administra pública. Uso: - del exte- nister; princeps administrorum; administro-
rior, ministra a rebus éxteris; - de relaciones rum práesidens; praeses consílii
exteriores de los Estados Unidos, administra administrorum; - sin cartera, administer sine
rerum exterarum Confoederatarum chartophylácio; consejo de ministros, consí-
Civitatum Americanarum. lium administrorum.

ministrante: ministrans, antis m. Sin: ca- minoico: minóicus, a, um.


millus christianus.

696
miología

minoración: minorátio, onis f. Sin: deminú- (-dĭcis m) minutarum vel minutalis.


tio; imminútio; inferior condício; naturae im-
pedimentum; ínsitum obstáculum; minuto: (témporis) minutum, i n. Sin: mi-
abnórmitas. nuta, ae f; (horae) momentum. Uso: - de si-
lencio, minuta taciturnitatis; observar un - de
minoría: minóritas, atis f. Sin: minor pars. silencio, unam minutam taciturnitatis servare
Uso: - étnica, minor pars allóphyla; - lingüís- sive observare; sexagésima parte de un - de
tica, minóritas linguística; minoría de alguna tiempo, o sea segundo, secundum; punctum
nación, pars minor alicúius nationis; cives (témporis); emplear 50’ y 1’‘, L (quinqua-
stirpis número inferioris; cives número pau- ginta) momenta unumque (témporis) punc-
ciores (en pl, también gentes pauciores nú- tum insúmere; recorrer 100 m en menos de
mero). 10’‘, C (centum) metra celérius quam decem
punctis emetiri; recorrer 50 km en 4 horas,
minorista: ínstitor, oris m. Sin: caupo, onis 30’y 32’‘, viam L (quinquaginta) chilometro-
m. rum quattuor horis, XXX (triginta) momen-
tis, XXXII (duo et triginta) punctis confícere.
minué: minútula saltátio. Sin: statículus, i m;
saltátio gradu lénior. miocardíaco: myocardíacus, a, um. Sin:
myocárdii vel cordis músculi (gen).
minuendo: númerus deminuendus.
miocardio: myocárdium, ii n. Sin: cordis
minuete, v. minué. músculus.

minueto, v. minué. miocardiógrafo: myocardiógraphum, i n.

minúscula: líttera minuta vel minútior. miocardiograma: myocardiogramma, ătis n.

minúsculo: minúsculus, a, um. Sin: pusillus. miocardítico: myocardíticus, a, um.


Uso: letra -, v. minúscula.
miocarditis: myocardītes, is f; myocardītis,
minusvalidez: impedítio, onis f. Uso: graves ĭdis f. Sin: myocárdii (vel cordis músculi) in-
formas de -, graves impeditiones; v. minora- flammátio.
ción.
mioceno: adj miocáenicus, a, um // sust mio-
minusválido: (en lo físico) membris im- caene, is n.
peditus vel captus. Sin: sáucius; laesus // (en
lo psíquico) mente captus. Sin: non compos miografía: myográphia sive -graphīa, ae f.
mentis; inhábilis; naturā impeditus. Sin: musculorum descríptio.

minuta: prima scríptio (-onis f). Sin: exem- miógrafo: myógraphum, i n.


plum // (lista de los platos de una comida, o
que pueden servirse en un restaurante, etc.) miograma: myogramma, ătis n.
v. menú.
miología: myológia sive -logīa, ae f.
minutero: minutárium, ii n. Sin: index

697
miológico

miológico: myológicus, a, um. Sin: ad myo- áliud intendit.


lógiam pértinens.
mirada: obtutus, us m. Sin: prospectus, us m.
miólogo: myólogus, i m. Sin: myológiae pe- Uso: - alrededor, en torno, circumspectus, us
ritus vel peritíssimus. m; actus circumspiciendi; circumspectus in
omnes partes; dirigir la -, obtutum fígere.
mioma: myoma, ătis n.
mirador: (que mira) aspíciens, entis (adj);
miope: adj myops, ōpis. Sin: myópiā labo- aspector, oris m (sust) // (galería o pabellón
rans; lusciosus; luscitiosus. Uso: ojos -, óculi desde donde se descubre una vista hermosa)
hébetes // fig hebes, ĕtis. Sin: retusus vel re- apopsis, is f (abl -i); apopsis, ĭdis f. Sin: locus
tunsus; parum acutus vel intéllegens // sust ex quo prospectatur // (balcón cerrado con
myops, ōpis m. Sin: qui óculis non satis cristales y cubierto) maenianum, i n.
próspicit; cuius óculi non longe conspectum
ferunt. Uso: alguien se vuelve -, ácies oculo- mirar: aspícere. Sin: intueri. Uso: - con bue-
rum alicúius hebescit; óculi alicúius hebes- nos ojos, óculis aspícere aequis; - con malos
cunt; ser -, óculis non satis prospícere; non ojos, despícere; torvis óculis aspícere; ánimo
longe videre // fig non longe videre; parum haud aequo intueri; - fijamente, defixis óculis
videre vel intellégere. intueri.

miopía: myópia sive myopīa, ae f. Sin: luscí- miríada: mýrias, ădis f. Sin: decem mília;
tio; óculi hébetes; óculi non satis prospi- dena mília.
cientes; óculi non longe conspectum ferentes
// fig ingénium parum acutum. Sin: ingénium miriagramo: myriogrammum, i n.
hebes vel retusum, vel retunsum.
mirialitro: myriólitrum, i n.
miosis: myōsis, is f. Sin: pupillae contráctio.
miriámetro: myriómetrum, i n. Uso: - cua-
miosota: myosōtis, ĭdis f. Sin: myosōta, ae f; drado, myriómetrum quadratum (=
myosōton, i n. 100.000.000 m2, mílies centena mília metro-
rum quadratorum).
miosotis, v. miosota.
miriápodo: myriapus, ŏdis m. Sin: millépeda
mioterapia: myotherapīa, ae f. Sin: muscu- vel centípeda, ae f.
lorum curátio.
mirilla: lamella collíneans.
mira: (señal fija hacia la cual se dirigen vi-
suales) scopus, i m. Sin: meta; diréctio. Uso: miriópodo, v. miriápodo.
dirigir la -, tomar el punto de -, speculari;
estar a la -, andar a la -, quedar a la -, áli- mirística: myrística, ae f.
quid speculari // (intención) propósitum, i n.
Uso: poner la - en una cosa, rem sibi propó- mirlo: mérula, ae f; mérulus, i m.
nere; in áliquid inténdere; no tener ninguna -
política o temporal, nulla cómmoda política mirón (voyeur): contemplator libidinosus.
vel temporália affectare; no tiene otra -, nihil Sin: obscena observandi cúpidus; ad obscena

698
miscible

spectanda propensus. audire; durante la -, inter missam; ir a -, ad


missam venire; ad missam intrare; llegar
mirra: myrrha, ae f. Sin: murra vel murrha, tarde a -, tárdius intrare ad missam; partici-
ae f. Uso: de -, v. mirrado. par en la -, missam (vel missae sacrifícium)
participare; perder la -, sacro non interesse;
mirrado: myrrhatus, murratus. Sin: mýr- salir de la -, de missa discédere vel égredi.
rheus, múrreus, mýrrhinus vel múrrinus.
misacantano: sacerdos novénsilis. Sin:
misa: missa, ae f. Sin: eucharístia, ae f; sa- neomystes, ae m; novénsilis sacer administer.
crum, i n; sacrifícium, ii n; sacrum missae;
missae sacrifícium; eucharísticum sacrifí- misal: missale, is n. Sin: missale litúrgicum;
cium; sacra eucharístia; sancta missa. Uso: - liber sacrificalis vel sacrificialis; liber sacro-
cantada, missa in cantu; sacrum sollemne; rum. Uso: - Romano, Ambrosiano ..., Mis-
sacrum sollemni ritu factum, peractum, cele- sale Romanum, Ambrosianum ...
bratum; - conventual, missa conventualis; -
exequial, missa exsequialis; - cotidiana, misantropía: misanthrópia sive -thropīa, ae f.
missa quotidiana; - dominical, missa domi- Sin: societatis evitátio; hóminum declinátio;
nicalis; dominicalis eucharístia; - fúnebre, hóminum (vel géneris humani) ódium.
missa funebralis; - gregorianas, missae gre-
gorianae; - negra, daemoníaca imitátio mis- misantrópico: misanthrópicus, a, um. Sin:
sae; - pontifical, missa pontificalis; sacrum hóminum fugax; hóminum societatem fú-
pontificali ritu peractum (celebrada) vel pe- giens.
ragendum (a celebrarse); - privada o rezada,
missa lecta; - satánica, missa satánica; - so- misántropo: misánthropus, i m. Sin: qui hó-
lemne, missa sollemnis; missa sollémniter ce- minum societatem fugit.
lebrata; - vespertina, missa vespertina; -
votiva, missa votiva; - votiva de la Santísima miscelánea: (mezcla, unión de unas cosas
Trinidad, Missa votiva Sanctíssimae Trinita- con otras) miscellánea, orum npl. Sin: sátura,
tis // - de cuerpo presente, missa exsequialis; ae f // (obra o escrito en que se tratan muchas
missae sacrifícium exsequiale; - de difuntos, materias inconexas y mezcladas) miscellá-
missa de réquiem, missa defunctorum, missa nea, ae f ; miscellánea, orum npl. Sin: collec-
de requie; missa pro defunctis; sacrum in ex- tánea, orum npl; silva, ae f; scripta
piationem; - del Espíritu Santo, missa Spíri- miscellánea vel collectánea; multa et vária
tus Sancti; - en acción de gracias, missa scripta; scripta inordinata (escritos desorde-
(votiva) pro gratiarum actione; - en el aniver- nados); scripta incompósita (escritos desor-
sario, missa in anniversário; - en latín, missa denados, toscos); scripta incompta (escritos
latina; missa latine celebrata // asistir a -, toscos).
missae interesse; ayudar a -, altaris ministé-
rio fungi; sacerdoti sacrificanti (vel sacris misceláneo: miscelláneus, a, um. Sin: mis-
operanti) ministrare vel inservire; cantar -, cellus; mixtus. Uso: libro, código -, liber,
missam cantare; celebrar -, decir -, sacrum codex miscelláneus.
fácere vel perágere; sacrifícium vel sacrum
missae celebrare; missam ágere vel celebrare; miscibilidad: temperabílitas, atis f.
(sacram) eucharístiam celebrare; sacris fácere
vel operari; escuchar -, missam auscultare vel miscible: temperábilis, e. Uso: - con agua,

699
misil

aquā temperábilis. tor; divini verbi sator. Uso: - apostólico,


christianae doctrinae praeco apostólico mú-
misil o mísil: míssile, is n (en pl missília vel nere.
arma missília). Sin: rucheta vel rocheta, ae f;
telum míssile vel missíbile; míssile béllicum; misogamia: misogámia sive -gamīa, ae f.
béllicus globus míssilis vel missíbilis. Uso: - Sin: nuptiarum ódium.
“scud”, rucheta scútica; - intercontinentales,
interplanetarios, missília intercontinentália, misógamo: adj misógamus, a, um // sust mi-
interplanetária; - nuclear, míssile nucleare; - sógamus, i m. Sin: nuptiarum osor.
con cabeza nuclear, rucheta cum displosivo
cápite nucleari. misoginia: misogýnia, ae f. Sin: mulíerum
ódium.
misión: (acción de enviar) míssio, onis f.
Uso: - de legados, legatorum míssio // (poder misógino: adj misógynus, a, um. Sin: in mu-
que se da a un enviado para que haga alguna líeres malévolus // sust misógynus, i m. Sin:
cosa; - diplomática) legátio, onis f // (viaje de mulíerum osor.
estudio, de exploración) peregrinátio, onis f;
(por mar) navigátio // (cometido) munus, misterio: mystérium, ii n. Sin: arcanum.
nĕris n. Uso: la - propia de Grecia, de Roma, Uso: - del dolor, doloris arcanum.
Gráeciae, Romae próprium munus; cumplir
la propia -, suo múnere fungi // (encargo) misterioso: mysteriosus, a, um. Sin: mýsti-
mandatum, i n; mandatus, us m. Uso: dar a cus; arcanus; secretus.
uno la - de..., álicui mandare ut + subj //
(serie de sermones que predican los misione- mística: mýstica, ae f. Sin: mýstica disci-
ros) míssio, onis f. Sin: sacrae ad pópulum plina, sciéntia, rátio; rei mýsticae (vel de re
contiones // (viaje que hacen los predicado- mýstica) doctrina. Uso: una - exagerada del
res evangélicos para difundir la religión) ex- trabajo, plus aequo mýstica quaedam de la-
pedítio, onis f. Sin: legátio; sacra expedítio; bore rátio; alcanzar las cumbres de la -, mýs-
legátio de propaganda fide vel ad propagan- ticae cúlmina attíngere.
dam fidem.
místicamente: (de un modo místico) mýstice.
misional: missionalis, e; v. misionero. Sin: sensu mýstico // (misteriosamente) ar-
cane. Sin: occulte.
misionero: adj missionárius, a, um. Sin: mis-
sionalis, e. Uso: asociación -, consociátio misticismo: (doctrina mística) v. mística //
missionária; caridad -, cáritas missionalis; (estado de la persona que se dedica mucho a
celo -, zelus missionárius; estación -, státio Dios o a las cosas espirituales) mysticismus,
missionalis; obra -, opus missionale vel mis- i m. Sin: mýsticum stúdium // (estado ex-
sionárium; viaje -, iter missionale; vocación traordinario de unión inefable con Dios por
-, vocátio missionária // sust missionárius, ii el amor) status (-us m) mýsticus. Sin: mýs-
m. Sin: missionalis, is m; sacer missionalis; tica condício.
Evangélii praeco (-onis m); Christi núntius;
christianae religionis (vel christianae verita- místico: (que incluye misterio o razón
tis) núntius, praeco, propagator; sacerdos ad oculta) mýsticus, a, um. Sin: arcanus; secre-
propagandam fidem legatus; fidei praedica- tus; recónditus; occultus; ábditus // (concer-

700
mnemónica

niente o relativo a la mística) mýsticus,a, um. tos, ánimos, tumultum.


Sin: ad mýsticam doctrinam áttinens // (el
que se dedica mucho a Dios o a las cosas es- mitin: conventus, us m. Sin: coetus, us m; co-
pirituales) mýsticus, i m. Sin: homo vel vir mítium; concursátio.
mýsticus; homo vel vir stúdio mýstico dédi-
tus, vel mýsticis disciplinis addictus, vel mýs- mito: mythus vel mythos, i m. Sin: fábula.
ticis disciplinis initiatus ; divinarum rerum
contemplator vel scrutator // (el que escribe o mitografía: mythográphia vel -graphīa, ae f.
trata de mística) homo vel vir rei mýsticae Sin: fabularum doctrina.
(vel mýsticae doctrinae, vel theológiae mýs-
ticae) studiosus. mitógrafo: mythógraphus, i. Sin: fabularum
scriptor.
mistificador: adj fallax, acis. Sin: fraudulen-
tus; ludificatórius // sust fraudator, oris m. mitología: (ciencia de los mitos) mythológia
Sin: ludificator; adulterator. sive -logīa, ae f // (historia fabulosa de los
dioses, semidioses y héroes de la antigüedad)
mistificar: fállere. Sin: decípere; ludificare; história fabularis vel fabulosa. Sin: fábulae,
adulterare. arum fpl; antiquae fábulae; deorum homi-
numque fábulae. Uso: - romana, antiquae
mistral: caurus narbonensis. Romani pópuli fábulae.

mistura, v. mixtura. mitológico: mythológicus, a, um. Sin: fabu-


laris, e; fabulosus.
mitad: dimídium, ii n. Uso: a - de precio, di-
midiato prétio; en la - de la cuesta, in médio mitólogo: mythólogus, i m.
clivo; en la - de la página, in média página;
en la - del verano, média aestate. mitomanía: mythománia sive -manīa, ae f.

mítico: mýthicus, a, um. Sin: fabulosus; fa- mitómano: mythómanes, is m. Sin: mytho-
bularis, e. mániā laborans; ad mythomániam proclivis.

mitificar: in fábulam tradúcere, extóllere, mitón: manúcium, ii n.


erígere (áliquid vel áliquem).
mitra: mitra, ae f. Uso: - pequeña, mitella.
mitigación: laxamentum, i n. Uso: - de la ley,
legis laxamentum. mitral: mitrae símilis.

mitigador, mitigante: mitigatórius, a, um. mitridatismo: immúnitas vel indémnitas a


Sin: mitigativus. venenis. Sin: assuetudo ad venena.

mitigar: mitigare. Sin: sedare. Uso: - la fie- mixto: mixtus, a, um.


bre, la ira, el dolor, la severidad, febrim,
iram, dolorem, severitatem mitigare; - los mixtura: mixtura, ae f.
oleajes, la tempestad, los vientos, los ánimos,
el tumulto, sedare fluctus, tempestatem, ven- mnemónica: mnemónica, ae f. Sin: mnemó-

701
mnemónico

nica, orum npl; disciplina vel ars memóriae. tíssimus; artículos de -, merces delicatae fpl;
res elegantiores fpl; - en el vestir, vestis hábi-
mnemónico: mnemónicus, a, um. Sin: me- tus; nueva - en el vestir, nova vestimenta;
morialis, e; ad memóriae artem spectans. novus véstium mos; vestido a la -, nove ves-
titus // poeta de -, poëta nunc ( vel tunc) má-
mnemotecnia, mnemotécnica, v. mnemó- xime vigens vel placens; la - de hacer algo,
nica. mos alicúius rei faciendae; ser - o de -, estar
de -, vigere vel placere; moris (vel in more)
moaré: tela interundata. esse; morem retinere; introducir - extranje-
ras, peregrinos mores indúcere vel inferre;
mobiliario: adj móbilis, e. Sin: movens. seguir la -, aliorum hábitum imitari; volverse
Uso: efectos, objetos, enseres -, mobília, ium de -, in morem vértere; fuera de -, desuetus;
npl; movéntia, ium npl; res moventes vel obsolétior; iam non in more; pasar o pasarse
móbiles; res quae moveri possunt // (moblaje) de -, obsoléscere, exsoléscere.
v. esta voz.
modal: modalis, e.
moblaje: supellex, léctilis f (abl -e sive -i).
Sin: ornamentum, i n; ornamenta, orum npl; modalidad: rátio, onis f. Sin: condício.
instrumentum. Uso: - de una casa, supellex
doméstica; instrumentum domésticum; modelable: formábilis, e. Sin: quod formari
domūs ornamentum potest.

moca: (variedad de café) faba mocana // (in- modelado: (acción) fíctio, onis f. Sin: com-
fusión de café) pótio cafaeária mocana. posítio; formátio // (efecto) fictura, ae f.

mochila: mántica, ae f. Sin: sárcina; impedi- modelador: fictor, oris m. Sin: formator.
mentum; bulga; saccipérium dorsuale; saccus
úmeris suspendendus. Uso: llevar la -, sárci- modelar: formare. Sin: fíngere; accommo-
nam gestare; ponerse la -, sárcinam ad dor- dare.
sum accommodare; quitarse la -, sárcinam
pónere vel depónere. modelista: minutorum specíminum rerum ef-
fector.
mochuelo: (ave rapaz nocturna) úlula, ae f.
modelo: (representación en pequeña escala)
moco: mucus, i m. Sin: pituíta. Uso: - de forma, ae f. Sin: exemplar; modus. Uso: - pe-
pavo (planta), amarantus caudatus. queño, formella; parva forma; - de una má-
quina, exemplar máchinae; - de una nave,
moda: (uso, modo o costumbre que está en modus navis // (figura de barro, yeso o cera
boga durante algún tiempo o en un determi- que después se ha de reproducir en madera,
nado país) moda, ae f. Sin: consuetudo, dĭnis mármol o metal) exemplar, aris n. Uso: - de
f; mos, moris m; usus, us m; hábitus, us m; arcilla, proplasma, ătis n; - de cera, exemplar
mos et consuetudo; cultus modus. Uso: - del e cera factum; - de yeso, exemplar e gypso
país, cultus modus domésticus; - extranjera, factum // (vestido con características únicas,
cultus modus peregrinus; - femenina, mundus creado por determinado modista) vestis (-is
mulíebris; - nueva, hábitus novus; mos recen- f) exemplaris vel singularis // (persona o cosa

702
moderno

digna de ser imitada) exemplar, aris n. Sin: rator.


exemplum; spécimen, mĭnis n. Uso: - eterno,
exemplar aeternum; - ideal, cogitata spécies; modernamente: moderne. Sin: moderna ra-
- perfecto de beldad femenina, excellens mu- tione; hodierno more.
líebris formae pulchritudo; - de integridad,
exemplum innocéntiae; - de prudencia, pru- modernidad: (calidad de moderno) modér-
déntiae spécimen; - en su género, omni ex nitas, atis f. Sin: nóvitas; moderna rátio //
parte in suo génere perfectus; una esposa -, (nuevos modos de vivir y pensar) hodierna
uxor raríssimi (vel singularis) exempli; un consuetudo; novi mores; recéntior cogitandi
obrero -, óptimus ópifex // delinear el - ideal agendique modus // (época actual) haec
del orador, summum oratorem fíngere; ora- aetas. Sin: haec témpora.
torem exprímere; escoger a uno como -, de-
lígere áliquem ad imitandum; proponer un - modernismo: modernismus, i m. Uso: - filo-
a imitar, propónere álicui exemplar ad imi- sófico, histórico, bíblico, modernismus philo-
tandum; servir de -, exemplo esse; tomar a sóphicus, históricus, bíblicus; - literario,
uno como -, áliquem sibi propónere ad imi- litterarum modernismus; modernismus in lít-
tandum; áliquem sibi exemplum propónere; teris.
tomar a uno como - en algo, súmere ab áli-
quo (vel cápere de áliquo) exemplum alicú- modernista: adj modernísticus, a, um // sust
ius rei // (hombre o mujer que posa para modernista, ae m. Sin: modernismi sectator
pintor, escultor o fotógrafo) exemplar, aris n; vel fautor.
homo pictóri (statuário, photógrapho) pro-
pósitus; homo exemplaris causā pictori (sta- modernización: innovátio, onis f. Sin: ad
tuário, photógrapho) propósitus; múlier novum exemplar composítio; ad nova exem-
pictori (statuário, photógrapho) propósita; pla composítio; ad novam formam redúctio;
múlier exempli imitandi grátiā pictori (sta- ad nostrae aetatis morem redúctio; accommo-
tuário, photógrapho) propósita. Uso: - vivo, dátio ad praeséntia.
nudum exemplar // (joven que exhibe los nue-
vos modelos de costura) adulescens vel modernizador: novator vel innovator, oris
puella exemplum novum éxhibens; indutor, m. Sin: ad praeséntia accommodator.
oris m; indutrix, icis f; desfile de modelos, no-
vorum exemplorum (vel exemplárium) trans- modernizar: novare vel innovare. Sin: ad
véctio, procéssio; adulescéntium nove novam formam redígere vel redúcere; ad
vestitorum vel puellarum nove vestitarum novum exemplar compónere; ad nova exem-
transvéctio, procéssio. pla compónere; ad nostrae aetatis morem (vel
rationem) redígere; ad praeséntia accommo-
modem (Inform), contracción de “modula- dare, novare, interpolare.
dor-demodulador”: transmodulatrum, i n.
Sin: transmodulatórium. moderno: modernus, a, um. Sin: hodiernus;
novus; recens; recéntior; recentíssimus; nu-
moderado: moderatus, a, um. Sin: tempera- pérrimus; novellus; praesentáneus; nunc usi-
tus. Uso: - en política, in re pública modera- tatus; huius (vel praesentis, vel nostrae)
tus vel temperatus. aetatis; huius (vel nostri) témporis; nostri
témporis próprius; nostrorum témporum vel
moderador: moderator, oris m. Sin: tempe- dierum; nostri sáeculi; hodiernae vitae; qui

703
modificador

nunc (vel nostro témpore) est. Uso: los hom- sor; aculeatus vel acerbus irrisor.
bres -, hómines moderni vel hodierni; la vida
-, vita moderna; tiempos -, témpora moderna mofarse: - de uno, áliquem ludíbrio habere;
vel hodierna; uso eclesiástico - del latín, mo- sugillare vel suggillare áliquem; - de algo, su-
dernus usus ecclesiásticus latinitatis. gillare áliquid; - de todo, ómnia in ludíbrium
vértere; v. burlarse.
modificador: mutator, oris m. Sin: commu-
tator; transformator; qui immūtat. mogólico, v. mongólico.

modismo: (expresión privativa de una len- mogote: (montículo) acuminatus collis (is m)
gua) peculiaris modus dicendi // (idiotismo) // (hacina de forma piramidal) acuminatus
v. esta voz. méssium cúmulus.

modista: (persona que tiene por oficio hacer mohair: téxtile muhaiarense.
prendas de vestir) vestíficus, i m; vestífica,
ae f. Sin: novorum véstium effector (-oris m) Mohammed, v. Mahoma.
vel effectrix (-icis f).
moharra: cuspis, ĭdis f.
modisto, v. modista.
moho: (hongo muy pequeño que se cría en la
modo: modus, i m. Uso: - de expresarse, di- superficie de los cuerpos orgánicos) mucor,
cendi vel scribendi modus, forma; sententia- ōris m // (capa que se forma en la superficie
rum orationisque forma; - de vivir, modus de un cuerpo metálico por alteración quí-
vivendi. mica de su materia) robigo vel rubigo, gĭnis
f (- de los metales); ferrugo, gĭnis f (- del hie-
modulación: modulátio, onis f. Sin: vocis rro); aerugo, gĭnis f (- del cobre). Uso: cu-
fléxio; sonoritatis fléxio. Uso: - de frecuen- bierto de -, robiginosus; robígine obductus.
cia, frequéntiae modulátio.
moiré: undulatus, a, um.
modulador: adj modulatórius, a, um // sust
modulator, oris m // (dispositivo que realiza mojigatería: (disimulación) simulátio, onis
la operación de modulación) modulatórium, f. Sin: fallácia; fíctio; hypócrisis, is f // (bea-
ii n. Sin: instrumentum modulatórium. tería) pietatis simulátio vel spécies; pietatis
erga Deum simulátio; religionis ostentátio;
modular: modulari. pervicácia religionis.

módulo: (aparato) módulus, i m. Uso: - es- mojigato: (disimulado) simulator, ōris m.


pacial Huygens, módulus spatialis Huygens. Sin: fallax; fictor; hypócrita vel hypócrites,
ae m // (beato) virtutis simulator; religionis
mofa: sugillátio vel suggillátio (alicúius, ostentator vel simulator; homo religionis pér-
contra alguno). Uso: - amarga, mordaz, vicax.
amara suggillátio; aculeata vel acerba ludifi-
cátio. mojón: (señal que se coloca en un camino
para que sirva de guía) signum viárium.
mofador: cavillator, oris m. Sin: derisor; irri-

704
mollear

moka, v. moca. dere, onerare, incursare, cáedere.

mol, v. molécula-gramo. molibdenita: molybdaenites, is f; molybdae-


nites, ae m.
molar: (adj, de la pieza dentaria lateral) mo-
laris, e. Sin: ad dentem molarem pértinens // molibdeno: molybdaenus vel molybdaenos,
sust dens (dentis m) molaris, molárius, ma- i m; molybdaena, ae f; molybdaenum, i n.
xillaris.
molinero: molinárius, ii m. Sin: mólitor,
Moldavia: Moldávia, ae f. oris m; pistor; pistrinárius. Uso: de -, pisto-
ralis, e.
molde: (objeto hueco preparado de modo
que dé su forma a la materia que se introduce molinillo: (instrumento pequeño que sirve
en él) forma, ae f. Uso: - de boj, búxea forma; para moler) pistrilla, ae f. Sin: pistillum; mo-
cera vaciada en un - de yeso, cera in formam línula; rudis, is f; mixtárius. Uso: - de café,
gypsi infusa // (conjunto de letras o forma ya machínula (vel pistrilla, vel molínula) cafeá-
dispuesta para imprimir) forma multiplicá- ria vel molendo cafēo; pistrilla arábicis mo-
bilis. Sin: exemplum multiplicábile lendis fabis; - de pimienta, mola piperária;
machínula píperis molaris; pistrilla molendo
moldeador: formator vel conformator, oris píperi; - para triturar la carne, tritábulum vel
m. Sin: fictor; plasmator; plastes, ae m. Uso: tritórium carnis; máchina concisória (carnis);
el que hace molduras de yeso, gypsoplastes instrumentum carni conterendae; encender,
vel gypsoplasta, ae m. apagar el - (eléctrico) de café, (eléctricam)
molínulam cafeáriam accéndere, exstínguere.
moldura: torus, i m. Sin: crepīdo, dĭnis f;
crusta. molino: (máquina) pistrīnum, i n. Sin: molī-
num, i n ; molīna, ae f; moletrīna, ae f. Uso:
moldurar: toris ornare. - eléctrico, pistrinum eléctricum; - de aceite,
de aceituna, v. almazara; - de agua, aquimo-
molécula: molécula, ae f. lina, aquímola, hydráleta vel hydráletes, ae;
pistrinum aquárium vel hydráulicum; - de
molécula-gramo: grammimolécula, ae f. vapor, mola vapórea; pistrinum vaporárium;
- de viento, ventímola, ae f; ventimolīna ; pis-
molecular: molecularis, e. Sin: ad molécu- trinum ventilatum // (casa o edificio en que
lam áttinens. hay un molino) molendinum, i n. Sin: molae,
arum fpl. Uso: fig, llevar el agua a su -,
moledor: mólitor, oris m. Sin: molendiná- ómnia ad suam utilitatem referre; cada cual
rius; pistrinárius. lleva el agua a su -, sibi quisque ruri metit; ad
suum quisque cómmodum refert quaecum-
moledura o molienda: molitura, ae f. Sin: que agit // (persona sumamente inquieta y
contrítio; commolendi actus. bulliciosa) irrequietus homo. Sin: ardálio,
onis m.
moler: mólere vel emólere. Sin: molare;
frángere; contérere; térere. Uso: - a uno a pu- mollear: (ceder una cosa a la fuerza o pre-
ñetazos, pugnis áliquem contúndere, obtún- sión) cédere (por ej, prementi córpori) // (do-

705
mollete

blarse por su blandura) flecti, inflecti. Sin: tans.


torqueri.
monacato: monachatus, us m.
mollete: (panecillo) orbículus panis. Sin:
pastillum ovatum; pastillus ovatus. monacillo, v. monaguillo.

molotov: ampulla molotoviana. Mónaco (estado): Monoecus, i m. Uso: de -,


monoecensis, e
molusco: ánimal molluscum vel molle. Sin:
ánimal óssibus carens. mónada: monas, ădis f. Sin: únitas; singulá-
ritas.
momentáneamente: momentáliter. Sin: ad
(vel in) praesens; in praesenti; in praesens monadología: monadológia sive -logīa, ae f.
tempus. Sin: doctrina de monádibus vel de unitátibus.

momentáneo: momentáneus, a, um. Sin: monaguilla: puella ministra altaris. Sin:


momentárius; temporáneus, a, um; brevis; puella Missae insérviens.
brevíssimus; exígui témporis (gen de cuali-
dad). monaguillo: clerículus, i m. Sin: puer (vel
parvus) minister altaris; puer Missae insér-
momento: témporis momentum. Uso: a úl- viens; puer sacerdoti fámulans; puer sacris
timo -, último momento; en el - oportuno, ministrans; camillus christianus.
témpore opportuno; en un -, momento tém-
poris; por el -, in praeséntia; por un -, paulis- monaquismo: monachismus, i m.
per; diferir para otro -, in áliud tempus
áliquid differre. monarca: monarcha, ae m; monarchus, i m.

momia: cadaver medicatum, duratum, con- monarquía: monárchia sive monarchīa, ae f.


dītum. Sin: mórtui corpus medicatum. Sin: singularis principatus vel dominatus
(-us); singulare impérium; unīus dominatus.
momificación: córporum medicátio. Sin: ca- Uso: - absoluta, monárchia absoluta; - cons-
dáverum conditura. titucional, monárchia temperata vel constitu-
tionalis; regnum rei públicae institutis
momificar: mórtuum arte medicare. Sin: convéniens.
exanimatum corpus medicare; córpora (odó-
ribus) condire, medicare, curare. monárquico: adj monárchicus, a, um. Sin:
monárchiae favens // sust monárchiae fautor.
mona: (simia) símia, ae f. Uso: fig, aunque
la - se vista de seda, - se queda, símia semper monasterio: monastérium, ii n. Sin: coenó-
símia etiamsi áurea gestit insígnia; dormir la bium; ascetérion vel ascetérium; monacho-
-, edormire crápulam. rum (vel monacharum) coenóbium vel
domicílium.
monacal: monachalis, e. Sin: monásticus;
monáchicus; mónachus; monachorum vel monástico: monásticus, a, um. Sin: monaste-
monacharum (gen pl); ad mónachos spec- rialis; monachalis; monáchicus; coenobialis;

706
monja

monastérii (gen). nummárius. Uso: sistema -, rátio aerária.

mondadientes, v. escarbadientes. mongol: adj mongólicus vel mongúlicus, a,


um // sust Móngolus vel Móngulus, i m.
mondadora: obrera - de arroz, oryzae runca-
trix vel purgatrix (-icis f). Sin: múlier oryzae mongolfiera, v. aeróstato.
purgandae addicta.
Mongolia: Mongólia vel Mongúlia, ae f.
mondadura: (acción y efecto de mondar) de-
corticátio, onis f. Sin: córticis detráctio. mongólico: (adj y sust, de Mongolia) v. mon-
gol // (que padece mongolismo) mongolismo
mondar: (quitar la cáscara) deglúbere. Uso: affectus vel afflictus.
lugar donde se monda, decorticatórium; pur-
gatórium. mongolismo: mongolismus, i m.

moneda: (pieza de metal acuñada para ser- mongoloide: géneri mongólico símilis, e.
vir en las transacciones) nummus vel numus,
i m. Sin: moneta, ae f. Uso: - de oro, de plata, monigote: (muñeco o figura grotesca) neu-
de bronce, numus áureus, argénteus, aéneus // rospaston, i n. Sin: larva, ae f; púpulus, i m;
(dinero) res nummária. Sin: pecúnia; nummi, móbile lignum // (persona insignificante y de
orum mpl. Uso: papel -, chartácea pecúnia; poco carácter) truncus, i m. Sin: caudex,
valor de la -, pecúniae vis; nummorum vis; dĭcis m; stipes, pĭtis m.
nummi prétium; pagar en - italiana, nummis
itálicis (vel Itáliae nummis, vel libellis itáli- monismo: monismus, i m.
cis) péndere vel sólvere; pagar en libras es-
terlinas, nummis ánglicis (vel libellis monista: adj monísticus, a, um. Sin: mo-
ánglicis) péndere // fig, pagar en la misma -, nismo favens; ad monismum pértinens // sust
par pari referre; par pro pari referre; pari res- monista, ae m. Sin: monismi sectator.
pondere; par pari respondere; pária páribus
respondere. monitor: (persona encargada de enseñar la
práctica de alguna disciplina) mónitor, oris
monedero: (bolsa o cartera donde se lleva m // (dispositivo electrónico) monitórium, ii
el dinero en metálico) marsúpium vel mar- n. Sin: monitúrium; monitórium electróni-
súppium, ii n. Sin: crumīna, ae f; theca num- cum; machinamentum vel instrumentum mo-
mária; nummorum sácculus. Uso: - lleno, nitórium; machínula monitória.
marsúpium bene nummatum; marsúpium
plenum ássium // (el que acuña la moneda) monitor (Inform) monitórium, ii n. Sin:
monetárius, ii m. Sin: ópifex monetae; mo- album visíficum; tábula dilúcida descriptória;
netae cusor. Uso: - falso, paracharactes, ae m; machinamentum visíficum descriptórium.
monetae adulterator; monetárius adulter.
monitorio: monitórius, a, um.
monegasco: adj monoecensis, e; sust Mo-
noecensis, is m. monja: mónacha, ae f (dat y abl pl -ábus).
Sin: monialis, is f; sanctimonialis; nonna, ae
monetario: monetalis, e. Sin: monetárius; f (dat y abl pl -abus); nonna coenobialis;

707
monje

virgo monialis. Uso: - conversa, ancilla sanc- sincínium; cántio solitária; cantus homophó-
timonialis; convento de monjas, coenóbium nicus.
monacharum; hacerse -, mónacha fio; cúltui
divino sacrari; se cúltui divino sacrare. monódico: monódicus, a, um.

monje: mónachus, i m. Sin: coenobita, ae m; monofásico: monophasis (gen). Sin: unīus


nonnus, i m. Uso: hacerse -, mónachus fio // phasis (gen).
fig, el hábito no hace al -, barba non facit phi-
lósophum; non omnes qui habent cítharam monofisismo: monophysismus, i m. Sin:
citharoedi. doctrina eutychiana.

mono: (traje de faena, de una pieza) tuta, ae monofisita: monophysīta, ae m. Sin: euty-
f. Sin: indutórium, ii n; túnica bracata; indu- chianus.
mentum bracatum // (simio) símius, ii m.
monofisitismo, v. monofisismo.
monoaural, v. monofónico.
monofónico: monophónicus, a, um.
monobásico: monobásicus, a, um.
monogamia: monogámia sive -gamīa, ae f.
monocigótico: monozygóticus, a, um. Uso: observar la -, unam uxorem habere
(dicho de una persona), síngulas uxores ha-
monocigoto: monozygotum, i n. bere (dicho de varias personas).

monocotiledón: adj unīus cotylédonis (gen) monogámico: monogámicus, a, um. Sin: ad


// sust monocotyledon, ŏnis f. monogámiam áttinens.

monocotiledóneas: monocotylédones, um f. monogamista: adj monogamísticus, a, um.


Sin: monogámiae favens, entis // sust mono-
monocotiledóneo, v. monocotiledón. gamista, ae m. Sin: monogámiae fautor.

monocromasia: monochromatismus, i m. monógamo: (casado con una sola mujer)


Sin: colorum únitas. monógamus, i m. Sin: qui unam uxorem
habet. Uso: son monógamos, síngulas uxores
monocromático: monochromáticus, a, um. habent.
Sin: monochromus; monochrómatus; unico-
lorus; unícolor, oris; unīus coloris (gen). monogénesis: monogénesis, -is f.

monóculo: (que tiene un solo ojo) monócu- monogenia, v. monogénesis.


lus, i m // (lente para un solo ojo) monospe-
cillum, i n. Sin: monóculum, i n. monografía: monográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: de re peculiari scriptum; libellus de áli-
monocultivo: unīus plantarum géneris cul- qua (vel de síngula) re; investigátio monográ-
tura. phica; como ejercicio académico, también
scripta exercitátio. Uso: - histórica, unīus
monodia: monódia, ae f. Sin: monódium; facti história; escribir la historia romana por

708
monoteísmo

monografías, res gestas pópuli Romani carp- tórium habens; uno machinamento motus;
tim perscríbere. unimotralis, e // sust monomotórium, ii n.
Sin: unimotórium; unimotrum.
monográfico: monográphicus, a, um. Uso:
método -, méthodus monográphica. monopatín: monopedírota, ae f. Sin: áxula
rotalis gubernábilis.
monografista: monographīae auctor, oris m.
Sin: rerum peculiárium scriptor vel studio- monoplano: monóplanum sive -plānum, i n.
sus. Sin: aërinavis vel aëronavis unum planum
habens.
monograma: monogramma, ătis n. Uso: el -
de Cristo, Christi (vel christianum) mono- monopolio: monopólium, ii n. Sin: unīus
gramma. vendítio. Uso: - de la administración y uso
de los medios de producción, una auctóritas
monolingüe: unīus sermonis (gen). administrandi instrumenta bonorum effectio-
nis iisque utendi; - de la enseñanza, mono-
monolítico: monolýthicus vel monólythus, a, pólium instructionis.
um.
monopolista: (monopolístico) v. esta voz //
monolito: monólythus, i m. Sin: monólythus (persona que ejerce monopolio) v. monopoli-
lapis, ĭdis m (piedra monolítica); columna zador.
monólytha (columna monolítica); monóly-
thum monumentum (monumento monolí- monopolístico: monopolísticus, a, um. Sin:
tico). ad monopólium spectans.

monólogo: monólogus, i m. monopolización: monopolizátio, onis f. Sin:


in monopólium redáctio.
monomanía: monománia sive -manīa, ae f.
monopolizador: monopōles, is m; monopōla,
monomaniaco o monomaníaco: adj mono- ae m.
maníacus, a, um. Sin: monomániā laborans
vel affectus // sust monómanes, is m. monopolizar: monopolizare. Sin: monopólium
exercere; in monopólium redígere;
monometalismo: monometallismus, i m. privilégium (alicúius rei vendendae)
excípere.
monometalista: monometallista, ae m. Sin:
mometallismi fautor vel sectator. monosilábico: monosýllabus, a, um. Sin:
unīus sýllabae (gen).
monométrico: monométricus, a, um. Sin:
unīus metri vel mensurae. monosílabo: monosýllabum, i n. Sin: unīus
sýllabae vox vel verbum.
monomio: monómium, ii n.
monoteísmo: monotheīsmus, i m. Sin: unīus
monomotor: adj monomotórius, a, um. Sin: dei cultus (-us m) vel relígio.
unimotórius; unius motórii (gen); unum mo-

709
monoteísta

monoteísta: adj monotheísticus, a, um. Sin: par a viandas, escárium vel escarum aná-
ad unīus dei cultum pértinens // sust mono- bathrum.
theīsta, ae m. Sin: unīus dei cultor.
montado: - sobre ruedas, subrotatus, a, um.
monotipia: (máquina) v. monotipo // (arte)
monotypīa, ae f. Sin: composítio per síngulas montaje: instrúctio, onis f. Sin: composítio;
lítteras; singularum litterarum composítio. coniúnctio; máchinae vel machinarum
instrúctio; (en el cine) pellículae cinemato-
monotipista: monotypista, ae m. Sin: mo- gráphicae composítio.
nótypus, i m.
montante: (espadón grande que se esgrime a
monotipo: monótypum, i n. Sin: monotýpi- dos manos) romphaea vel rhomphaea, ae f.
cum prelum; máchina monotýpica. Sin: ingens gládius vel ensis (-is m) // (listón
o columna pequeña) scapus (-i m) vel asser
monotonía: monotónia sive -tonīa, ae f. Sin: (-ĕris m) cardinalis.
unīus modi tenor; nulla varíetas; varietatis ca-
réntia. Uso: con -, sine varietate; eodem sem- montaña: mons, montis m. Uso: - rusa,
per tenore; uno tenore; sine ulla varietate; currículum retroflexum; montes rússici.
nulla varietate; simíliter atque uno modo.
montañero: studiosus móntium lustrator.
monótono: monótonus, a, um. Sin: unísonus Sin: scandendi montes ávidus vel cúpidus;
vel unum tenorem servans (de la voz); ae- montanis lustratiónibus affectus.
qualis, e; sine ulla varietate; nulla varietate;
semper idem (éadem, idem); simíliter atque montañismo: stúdium móntium scansionum.
uno modo. Uso: discurso -, orátio nulla va- Sin: móntium ascendendorum stúdium; mon-
rietate práedita vel delectans; vida -, éadem tanae excursiones vel exercitationes. Uso:
semper vita; voz -, vox languens. hacer -, montes lustrare; móntium ascensus
factitare.
monovalente: monóvalens, entis. Sin: mo-
nobásicus. montar: (subir sobre un animal o a un vehí-
culo) ascéndere. Sin: inscéndere, conscén-
monseñor: (título que se da a los prelados) dere. Uso: - a caballo, (in) equum ascéndere
dóminus vel domnus, i m. Sin: meus dóminus // (cabalgar) equitare. Sin: equo vehi, ferri,
// (título de honor que concede el Papa a de- vectari; in equo ire; equum ágere, régere, im-
terminados eclesiásticos) cappellanus hono- péllere // (armar o poner en su lugar las pie-
rárius, vel praelatus honorárius, Summi zas de cualquier aparato o máquina)
Pontíficis. dispónere. Sin: collocare.

monstruo: monstrum, i n // fig (persona muy monte: mons, montis m. Uso: echarse al -,
mala) monstrum, i n. Sin: monstrum hómi- in silvis latitare // - de piedad, mutuária (vel
nis; homo diritate taetérrimus; (persona muy mutuatícia, vel mutuática) páuperum mensa.
fea) foedíssimum monstrum; homo pravae Sin: mutuária mensa in subsídium miserorum
foeditatis. vel egéntium; mutuária mensa a pietate.

montacarga: anábathrum onerárium. Uso: - montecillo: montículus, i m.

710
moralista

montenegrino: adj nigromontanus, a, um; moqueta: tapete pro pavimento stratum.


sust Nigromontanus, i m.
mora: (fruto de la morera) morum, i n. Uso:
Montenegro: Nigromóntium, ii n. - silvestre, rubum // (tardanza) mora, ae f.
Sin: dilátio, ségnitas.
montería: (arte de cazar) ars venatória //
(caza de jabalíes, venados y otros animales moral: adj moralis, e. Sin: éthicus. Uso: con-
de caza mayor) venátio, onis f. Sin: venátio ducta -, recta agendi rátio; enseñanza -, offi-
atque insectátio. ciorum praecepta; hombre -, homo bonus,
honestus, ínteger, probus, bene moratus; li-
montero: (persona que busca y persigue la bertad -, ánimi libertas; obligación -, offícii
caza en el monte) explorator, oris m. Sin: necéssitas; preceptos -, praecepta morália;
vestigator; indagator; pressor. morales praeceptiones; regla -, régula
morum; sentimiento -, consciéntia offícii //
montículo, v. montecillo. (ciencia que enseña las reglas que deben se-
guirse para hacer el bien y evitar el mal)
montón: congéries, ēi f Sin: congestus, us éthica, ae f; éthice, es f. Sin: morum vel mo-
m. Uso: - de cadáveres, congéries cadáve- ralis disciplina. Uso: - conyugal, doctrina co-
rum; - de piedras, lápidum congestus; a mon- niugalis; doctrina de coniúgii móribus
tones, copiosíssime; satis superque. dirigendis; - individual, éthica individualis //
(estado de ánimo) ánimus, i m. Uso: levantar
montura: (cabalgadura, bestia para cabal- la - de uno, iacentem alicúius ánimum erí-
gar) sellare iumentum, i n. Sin: iumentum gere, refícere, augere; levantar la - de las tro-
sellárium (v. gr., ásinus, mulus, equus, came- pas, milítibus ánimos áddere // (moralidad)
lus) // (silla de montar) ephíppium, ii n. Sin: v. esta voz.
fultura // (arreos de caballerías) iumentorum
phálerae (-arum fpl) vel ornatus (-orum mpl). moralidad: morálitas, atis f. Sin: mores;
morum condício; honestas; intégritas; próbi-
monumental: monumentalis, e. Sin: monu- tas. Uso: - privada, privati mores; mores do-
mentárius. méstici vel íntimi; - pública, públici mores;
mores pópuli vel civitatis; - de los ciudada-
monumentalidad: magnificéntia, ae f. Sin: nos, morálitas cívium; norma de -, recte
magnitudo, dĭnis f; ampla moles. agendi rátio ac norma; bene vivendi rátio.

monumento: monumentum, i n. Uso: - se- moralismo: moralismus, i m.


pulcral, monumentum sepulcrale; - del holo-
causto, monumentum holocausti; construir moralista: moralista, ae m // (autor de obras
un - en honor de alguien, fácere álicui mo- de moral) de móribus scriptor // (profesor de
numentum. moral) moralis disciplinae magister vel doc-
tor. Sin: moralis sciéntiae professor // (per-
monzón: híppalus, i m. Sin: ventus monsó- sona que estudia moral) moralis disciplinae
nius. cultor // (maestro de moral) magister virtutis
vel morum; vivendi (vel recte vivendi) prae-
moquero: mucínnium vel mucínium, ii n. ceptor // fig vitiorum insectator. Sin: morum
Sin: lintéolum. castigator, emendator, reprehensor.

711
moralización

moralización: morum corréctio (-onis f). mordaz: mordax, acis. Sin: dicax; acerbus;
Sin: corruptorum morum emendátio. asper; amarus. Uso: ser -, aculeata usurpare
verba.
moralizador: mónitor ad virtutem. Sin:
corruptorum morum emendator. mordaza: (instrumento que se pone en la
boca para impedir el hablar) oris obturamen-
moralizar: (reformar las malas costumbres tum. Sin: pannus ad os claudendum. Uso:
enseñando las buenas) mores corrígere vel poner -, álicui in os pannos farcire; fig alicú-
emendare; mores fíngere, formare, infor- ius os obturare; álicui os opprímere; alicúius
mare; mores recte conformare // (discurrir linguam comprímere // (aparato usado para
sobre moral) de móribus disputare, dissérere, apretar) búccula, ae f. Uso: - del freno, freni
dissertare. búccula.

moralmente: moráliter. Sin: morali ratione; mordazmente: mordáciter. Sin: acerbe; ácri-
sensu morali; ad régulam morum; secundum ter; áspere; amare.
praecepta morália. Uso: obligar -, ex ánimi
consciéntia obligare. moreno: fuscus, a, um. Sin: subniger, gra,
grum. Uso: oso -, ursus subnigro pilo.
moratoria: dilátio, onis f. Sin: prolátio; pro-
crastinátio. morfema: morphema, ătis n.

morbidez: (calidad de mórbido) v. morbosi- morfina: morphinum, i n; morphina, ae f.


dad // (calidad de blando, muelle, delicado, Sin: mórphium, ii n; venenum somníferum.
suave) mollitudo, dĭnis f. Sin: mollítia; mollí-
ties; tenéritas. Uso: - de la lana, de la carne, morfínico: morphínicus, a, um. Sin: mor-
mollítia lanae, carnis; - de las manos, molli- phini vel morphinae (gen); ad morphinum
tudo mánuum. vel ad morphinam áttinens.

morbífico: morbíficus, a, um. morfinismo: morphinismus, i m.

morbosidad: morbósitas, atis f. Sin: immo- morfinomanía: morphinománia sive -manīa,


derátio; effrenátio; intemperántia; morbosa ae f. Sin: morphini sumendi insánia, furor,
afféctio, condício; status (-us m) morbosus; concupiscéntia; morphini insánia vel demén-
túrbidus ánimi hábitus (- us m). tia; morphini effrenata cupido; morphini abu-
sus (-us m).
morboso: morbosus, a, um. Sin: mórbidus;
pathológicus // fig immódicus, a, um. Sin: morfinómano: morphinómanes, is m. Sin:
immoderatus; abnormis; anormalis. morphinae studiosíssimus; morphinomániā
laborans vel affectus; morphino obnóxius;
morcilla: bótulus, i m. Sin: botellus; sanguí- morphini sumptioni déditus vel deditíssimus.
culus.
morfología: morphológia sive -logīa, ae f.
mordacidad: mordácitas, atis f. Sin: dicáci- Sin: formaevel formarum descríptio. Uso: -
tas; acérbitas; aspéritas; amaritudo. griega, graeci sermonis morphológia; - la-
tina, latinitatis morphológia.

712
mortificación

morfológico: morphológicus, a, um. morral: retículum, i n. Sin: pera. Uso: - pe-


queño, pérula.
morganático: morganáticus, a, um. Uso: ma-
trimonio -, matrimónium morganáticum. morrena: saxorum terraeque aggestus (-us
m).
morgue: cella fúnebris. Sin: cella lúgubris;
cella corpóribus defunctorum excipiendis; morrión: (especie de gorro militar) v. chacó.
cadáverum (vel córporum mortuorum) repo-
sitórium. morse: (alfabeto) alphabetum morsianum.

morillo: ferrum focárium. Sin: férreum fulci- mortadela: murtatum vel myrtatum, i n. Sin:
mentum. tomáculum; tomácina; murtatum fárcimen
(-mĭnis n).
morir: mori dep intr. Sin: e vita discédere,
excédere, migrare; vitā fungi vel defungi; mortaja: sudárium, ii n. Sin: línteum; fúne-
vitam finire; últimum spíritum réddere. Uso: bre línteum.
- de pulmonía, pneumóniā correptus vitā
functus est; murió a los 82 años, octogési- mortal: mortalis, e. Sin: mortíferus; mórtifer;
mum secundum annum agens vitā functus mortíficus; letalis; létifer. Uso: pecado -, pec-
est. catum mortale.

morisco: arábicus, a, um. mortalidad: (calidad de mortal) mortálitas,


atis f. Sin: vitae mortalis condício // (casos
mormón: mormo vel mormon, onis m. Sin: de muerte) mortuorum númerus.
mormonianus.
morterete: mortaríolum, i n. Sin: exíguum
mormónico: mormónicus, a, um. mortárium.

mormonismo: mormonismus, i m. mortero: (utensilio para machacar) mortá-


rium, ii n. Sin: pila. Uso: mano de -, pis-
moro: (de la antigua Mauritania) Maurus, i tillum, i n; moler en el -, in mortário térere //
m // (maometano) v. esta voz. (argamasa) arenatum, i n. Sin: calcestrum, i
n // (pieza de artillería) mortárium. Sin: mor-
morosidad: (ir u obrar con lentitud) moró- tárium béllicum vel ignívomum; instrumen-
sitas, atis f. Sin: dilátio; tárditas // (retrasarse tum pyróbolos emittens; máchina
en un pago) tárditas, prolátio, procrastinátio pyrobolorum expulsória; instrumentum pyro-
in solvendo; lentum esse in solvendo. bolorum expulsórium.

moroso: (que va u obra con lentitud) moro- mortificación: (acción y efecto de mortifi-
sus, a, um. Sin: tardus; lentus; serus // (que carse) mortificátio, onis f. Uso: - corporal,
se retrasa en un pago) lentus in solvendo. voluntária córporis castigátio, afflictátio, ma-
cerátio; voluntárius córporis cruciatus (-us
morra: jugar a la -, dígitis micare cum áli- m); - de las pasiones, cupiditatum (vel libídi-
quo. num) refrenátio vel continéntia // (lo que
mortifica) contumélia, ae f. Sin: iniuria;

713
mortificante

corréctio; obiurgátio; reprehensio; acris mosquito: culex, lĭcis m.


obiurgátio; contumeliosa reprehensio.
mostacera o mostacero: sinapiárium, ii n.
mortificante: contumeliosus, a, um. Sin: áni-
mum frangens vel debílitans. mostaza: sināpi n indecl; sināpe, is vel
sināpis, is f (ac -im, abl -e vel -i).
mortuorio: (relativo al muerto o a las hon-
ras que por él se hacen) mortuárius, a, um. mostrador: expositórium, ii n. Sin: cartíbu-
Sin: mortualis, e // (preparativos para ente- lum (ostentationum); ostentus, us m; ássulae,
rrar a los muertos) funus, nĕris n. Sin: exse- arum fpl; mercatória mensa.
quiae, arum fpl; iusta funébria npl; iusta
exsequiarum npl. mote: (apodo) v. esta voz.

mosaico: musivum, i n. Sin: opus musivum, motel: deversórium vehiculárium vel autoci-
tessellatum, segmentatum, vermiculatum néticum. Sin: deversórium ad viam situm;
Uso: pavimento de -, tessellatum; solum vel deversórium viae autocinéticae; deversórium
pavimentum tessellatum. autocineto vehéntium vel uténtium.

mosaiquista o mosaísta: musivárius, ii m. motete: cantiúncula, ae f. Sin: breve cánti-


Sin: tessellárius; tessellator. cum; polyphónica cántio.

mosca: (insecto; pelo que nace al hombre motivación: motivátio, onis f. Sin: incita-
entre el labio inferior y el comienzo de la mentum.
barba) musca, ae f.
motivo: (dibujo ornamental repetido) prae-
moscatel: adj apianus, a, um // (sust, vino -) cípuum argumentum // (tema de una compo-
muscatum, i n; apianum vinum. sición musical) modus músicus. Sin:
modulata phrasis; módulus (músicus) itera-
moscón: assectator, oris m. Sin: interpellator; tus; musicata cantilena // (causa o razón de
molestus vel importunus homo; taediosus una cosa) causa, ae f. Sin: rátio; motivum.
mulíerum sectator. Uso: motivos políticos, rationes políticae.

mosquete: manuballista, ae f. Sin: pyro- moto, v. motocicleta.


ballista; sclopetum; manuballista ignívoma
vel ignífera. motocicleta: motobírota, ae f. Sin: autobí-
rota; motócyclus; motocýclula; bírota motó-
mosquetero: manuballistárius, ii m. Sin: ria, autómata, automática, automatária;
pyroballistárius; sclopetárius; miles manu- bícyclus automatárius; autócypes, pĕdis m.
ballistā (vel pyroballistā) armatus vel instruc- Uso: - con sidecar, autobírota cum adiecto
tus. císio; ir en -, autobírotā vehi; viajar en -, iter
autobírotā fácere // - de pequeña cilindrada y
mosquitero: conopēum, i n; conópium, ii n. rueda de diámetro reducido, birótula automa-
Sin: retículum; conopēum vel retículum con- tária.
tra cúlices.
motociclismo: motocyclismus, i m. Sin: res

714
motóscafo

autobirotulária. rium; - de explosión, motórium displosórium;


machinátio a displosione; machinamentum
motociclista: motocyclista, ae m. Sin: auto- motórium displodendi vi práeditum; - de
birotárius; motóriae bírotae ductor; bírotae vapor, motórium vapóreum vel vaporárium;
automatáriae gubernator; býcicli automatárii - de dos cilindradas, machinátio bimodiolata;
moderator; autobírotā vehens. - de cuatro cilindradas, machinátio quater-
modiolata; - de doce cilindros, machinamen-
motocross: certamen autobirotarum campes- tum duódecim cylindris práeditum; - de
tre. varias cilindradas, machinátio plurimodio-
lata vel polymodiolata; - de cuatro tiempos,
motocultivo: motocultura, ae f. Sin: agrorum motórium tetráchronum // encender, apagar
cultura machinarum automatariarum adiu- el -, motórium accéndere, exstínguere.
mento.
motora: cymba automatária.
motonáutica: motonáutica, ae f. Sin: ars
náutica motória. motorbote: navígium automatárium.

motonáutico: motonáuticus, a, um. Sin: ad motorismo: motorismus, i m.


motonáuticam spectans.
motorista: (persona que conduce una moto-
motonave: motonavis, is f. Sin: navis auto- cicleta) v. motociclista // (persona que prac-
matária; navis motralis. tica el motorismo) motorista, ae m //
(maquinista de tranvía o de barco con motor)
motoneta: motocýclula, ae f. Sin: birótula machinator, oris m. Sin: motori addictus.
automatária.
motorización: motorizátio, onis f. Sin: (ma-
motoniveladora: automatárius chamulcus chinamentorum) motoriorum instrúctio.
(fossórius).
motorizado: motorizatus, a, um. Sin: machi-
motopatín, v. escúter. natus; automatáriis máchinis ( machinatióni-
bus, machinamentis) munitus, práeditus,
motor: (adj, que comunica movimiento) mo- instructus; (machinamentis) motóriis instruc-
tórius, a, um. Sin: movens, entis; qui (quae, tus. Uso: ejército -, exércitus motorizatus vel
quod) movet // (máquina que mueve ciertos machinatus.
aparatos) motórium, ii n. Sin: motrum; ma-
chinamentum; machinátio; machinamentum motorizar: motorizare. Sin: (machinamen-
motórium; motória máchina vel machinátio. tis) motóriis instrúere; automatáriis máchinis
Uso: - Diesel, machinátio disélia; motórium munire; automatáriis vehículis instrúere.
machinamentum diselianum; - eléctrico, mo-
tórium sive motrum (vel machinamentum motor scooter, v. escúter.
motórium) eléctricum; de -, motórius; motra-
lis, e; gas de los -, gásium motrale; - accio- motóscafo: scapha automatária. Sin: automa-
nado por nafta (gasolina, bencina), motrum tária linter (- tris f) vel cýmbula; automatá-
benzinárium // - de avión, aëronavis propul- rium navígium.
sórium; - de combustión, motórium benziná-

715
motriz

motriz: motrix, icis f. Uso: fuerza -, vis mo- xus; - neolatino, motus neolatinus; - sísmico,
vendi; vis tractória; vis quā áliquid movetur; motus sísmicus; - vibratorios, motus vibra-
máquina -, máchina tractória. tórii // - de la calle, viae concursátio; - de ca-
pitales en sentido bancario, pecuniarum
motu proprio: lítterae motu próprio datae rátio; - de capitales en sentido comercial, pe-
fpl. Uso: - del Papa (bula pontificia), Lítterae cuniarum exercitátio; - de las máquinas, ma-
Apostólicae motu próprio datae fpl. chinarum meatus (-us m).

mountain bike: bírota montana. moviola: movíola, ae f. Sin: instrumentum


retractórium.
mouse (Inform), ratón: mus, muris m. Sin:
músculus, i m. moza: (joven) puella, ae f. Sin: adulescens;
iúvenis // (soltera) caelebs, lĭbis f // (cama-
movible: móbilis, e. Sin: agitábilis; ágilis. rera) ministra vel administra, ae f. Sin: tricli-
Uso: fiestas -, festa mobília // (que gira, que niária; dómnula tabernária.
da vueltas) versátilis, e.
mozárabe: adj mozarábicus, a, um // sust
movilidad: mobílitas, atis f. Mózarabs, ăbis m.

movilización: (acción y efecto de movilizar) mozo: (joven) adulescens, entis m. Sin: iúve-
mobilitátio, onis f. Sin: dilectus vel delectus, nis, is m // (soltero) caelebs, lĭbis m // (hom-
us m; ad arma convocátio. Uso: - en masa, bre que sirve en las casas o al público en
delectus (-us m) tumultuárius; - general, óm- oficios humildes) minister, tri m. Sin: fámu-
nium cívium ad arma convocátio // fig, - ge- lus; fámulus domésticus; calator; mercená-
neral de las conciencias, generalis rius sive mercennárius. Uso: - recadero o
conscientiarum motus (-us m). para recados, cadete, tabellárius; diríbitor m;
- de bar, tricliniárius, ii m; thermopōla, ae m;
movilizado: (incorporado a filas) mobilita- thermopólii minister; tabernae potóriae mi-
tus, a, um. Sin: conscriptus; collectus; ad nister vel fámulus; - de café, cafeopōla, ae m
arma convocatus. ; tabernae cafeáriae minister vel fámulus; - de
cervecería, minister cervisiárius; - de cocina,
movilizar: (convocar a filas) mobilitare. Sin: v. pinche; - de comedor, tricliniárius; cíbi-
delectum habere, institúere, ágere; ad arma fer; qui cibos apponit; - de cordel, - de
convocare // fig ciēre vel conciēre. Sin: mó- cuerda, - de estación , gérulus; báiulus; - de
bilem vel álacrem réddere. cuadra, agāso, ōnis m; - de matadero, laniá-
rius administer; - de mulas, múlio, onis m;
movimiento: motus, us m. Sin: mótio, onis servus a iumentis; - de pastelería, gérulus
f; meatus, us m. Uso: - corporal, mótio cor- dulciárius; - de restaurante, caupónius, ii m;
poralis; - históricos con finalidades políticas, caupónius puer.
incepta quae civitatis temperationem contin-
gunt; - insurreccional, seditiones et motus; - muaré, v. moaré.
Internacional de los Países No Alineados,
Motus Internationalis Civitatum Non Conso- muceta: pallíolum, i n. Sin: amículum.
ciatarum; - obrero y sindical, opíficum motus
eorumque collegiorum; - reflejo, motus refle- muchachear: pueríliter ágere vel se gérere.

716
muestra

Sin: ineptire. muecas a uno, áliquem subsannare.

muchacho: puer, púeri m. Sin: adulescens, muecín: muazzinus, i m. Sin: sacer árabum
entis m; púsio, onis m. praeco.

muco: muccus vel mucus, i m. Sin: pituíta, muela: (piedra de molino) mola, ae f. Sin:
ae f; humor mucosus. molaris lapis, mola machinária // (piedra re-
donda de afilar) cos, cotis f // (nombre de los
mucosa: mucosa, ae f. dientes grandes posteriores a los caninos)
genuinus vel molaris dens (dentis m) // (cerro
mucosidad: mucósitas, atis f. Sin: natura elevado y plano) molaris mons.
mucosa.
muelle: (pared de fábrica a lo largo de un río
mucoso: mucosus, a, um. Sin: muculentus; o de un puerto, para facilitar el embarque y
pituitosus. desembarque de cosas y personas) agger, ĕris
m. Sin: moles, is f; obiectus (-us m) saxorum;
mudanza: (cambio de domicilio) domicílii moles flúctibus oppósita; iactus (-us m) in
translátio. altum petrarum obex (óbicis m) // (andén)
crepīdo, dĭnis f // (resorte de metal) elaté-
mudarse: domicílium immutare vel trans- rium, ii n. Sin: tendículum.
ferre.
muérdago: viscum, i n.
mueblaje, v. moblaje.
muerte: mors, mortis f. Uso: - natural, mors
mueble: adj móbilis, e. Uso: bienes -, movén- naturalis; - prematura, mors immatura; conde-
tia, ium npl; res moventes vel móbiles; bona nar a -, cápite vel cápitis damnare; dar -, mor-
mobília // sust móbile, is n. Sin: épiplum; ar- tificare; occídere; morte affícere; vitā privare.
márium (armario); arca, ae f; en pl, también
supellex, léctilis f; ornamentum, i n; ornatus, muesca: incisura, ae f. Sin: scalptura.
us m; apparatus, us m; instrumentum, i n (sin-
gulares colectivos). Uso: casa provista de muestra: (trozo de tela o porción de un pro-
muebles, domus instructa; proveer de muebles ducto o mercancía, que sirve para conocer
una casa, domum instrúere; v. moblaje. la calidad del género) spécimen, mĭnis n.
Sin: exemplum. Uso: - sin valor, spécimen
mueblista: (persona que hace muebles) su- sine prétio // (ejemplar o modelo que se ha
pelléctilis fabricator vel ópifex // (persona de copiar o imitar) spécimen // (rótulo de las
que vende muebles) supelléctilis vénditor. tiendas que indica la naturaleza del comer-
cio) signum, i n. Sin: indícium // (fig, señal,
mueca: sanna, ae f. Sin: subsannátio, onis f; demostración o prueba de una cosa) mons-
os distortum; oris distórtio vel depravátio. trátio vel demonstrátio, onis f. Uso: dar mues-
Uso: hacer muecas, os distorquēre (torcer la tras de valor, virtutis signa édere (vel
boca); distorquere labra (torcer los labios); spécimen praebere) // (exposición, exhibi-
contráhere frontem (arrugar la frente); con- ción) exhibítio, onis f. Uso: - de trabajos ar-
tráhere vultum (contraer el rostro); contrá- tísticos, exhibítio artificiorum.
here nares (fruncir las narices); hacerle

717
muestrario

muestrario: exempla collecta npl. Sin: mér- sum. Sin: strágula vel vestis villosa.
cium exemplária; propósita exempla vel spe-
címina; exemplária órdine digesta. mulso: mulsus, a, um.

muftí: mahometanorum religionis magister multa: multa vel mulcta, ae f. Sin: multátio;
vel moderator. poena; poena pecuniária; pecúnia poenalis;
mulctatícia pecúnia. Uso: condonar, perdo-
mugrón, v. esqueje. nar una -, remíttere multam; imponer una - a
alguno, multam impónere álicui vel in áli-
muguete: convallária, ae f. Sin: convallária quem; multā áliquem multare; álicui multam
maialis; lílium convállium; aster (-ĕris m) át- dícere vel irrogare; incurrir en una -, multam
ticus. commíttere; hay que pagar multas, poenae
solvendae sunt.
mujer: múlier, ĕris f. Sin: fémina. Uso: - con-
sagrada, sanctimonialis, is f ; sanctimonialis multar: multare vel mulctare. Sin: multā áli-
múlier; - cortesana, - pública, méretrix, icis quem damnare vel punire; pecúniā áliquem
f; méretrix múlier; - histérica, hystérica, ae f; multare.
hystérica fémina; - hombruna, - de ánimo va-
ronil, virāgo, gĭnis f; - de su casa, domíseda, multicelular: multicellularis, e.
ae f.
multicolor: multícolor, oris. Sin: multicolo-
mujeriego: mulierosus, a, um. Sin: mulierá- rus; multicolórius; multicoloris, e.
rius; mulierculárius; mulierosus homo; mulí-
erum sectator vel studiosus; feminarum multicultural: multiculturalis, e.
prosecutor vel pedísequus. Uso: el ser -, mu-
lierósitas. multiculturalismo: multiculturalismus, i m.

mujeril: mulíebris, e. Sin: femíneus. multilateral o multilátero: multiláterus, a,


um.
mulero: múlio, onis m. Sin: servus a iumen-
tis. multimillonario: multimilionárius, ii m.

muleta: (palo con puño atravesado que sirve multinacional: adj multinationalis, e // sust
a los enfermos para apoyarse al andar) fé- socíetas multinationalis.
rula, ae f. Sin: báculum; subalare báculum vel
fulcrum; báculum orthopáedicum vel rostra- multiplicación: multiplicátio, onis f.
tum. Uso: apoyarse en las - , báculis (subalá-
ribus báculis vel fulcris; báculis orthopáedicis multiplicador: multiplicator, oris m. Sin: nú-
vel rostratis) inniti; caminar con muletas, lle- merus multíplicans. Uso: aparato -, instru-
var muletas, báculis levare membra. mentum polygráphicum.

muletilla: (bordón, en la conversación) v. es- multiplicando: númerus multiplicandus.


tribillo.
multiplicar: multiplicare.
muletón: tegumentum gausápinum vel villo-

718
mundo

multíplice: múltiplex, plĭcis. faciendi.

multiplicidad: multiplícitas, atis f. mundialmente: per totum (vel per univer-


sum) orbem. Uso: - famoso, per totum orbem
múltiplo: adj múltiplex, plĭcis // sust múlti- famosus.
plus, i m. Sin: númerus multiplicativus.
mundillo: (arbusto) glóbulus nivis // (calen-
multitasking (Inform): procéssio (-onis f) vel tador de cama) v. calentador.
processus (-us m) múltiplex.
mundo: mundus, i m. Sin: orbis, is m; uni-
mundanal, v. mundano. versum, i n; univérsitas rerum; orbis terra-
rum; terrae, arum fpl (tierra, planeta);
mundanería: res mundanae, saeculares, hómines, um mpl; humanum vel hóminum
terrenae. genus; gens humana; omnes gentes (género
humano); humana socíetas; hóminum con-
mundanidad: mundánitas, atis f. Sin: mun- sórtio; consociátio humana (sociedad hu-
dana vánitas, cupíditas, vita; res voluptuáriae; mana). Uso: el - actual, haec aetas; mundus
voluptária vita. Uso: engolfarse en las mun- huius témporis; el - agrícola, res tota agrico-
danidades, se totum voluptatum blandimen- laris; el - antiguo, orbis antiquus; véteres, um
tis ingurgitare. mpl (los antiguos) vel vétera, um npl (las
cosas antiguas); véteres nationes; el - circun-
mundano: (perteneciente o relativo al dante, res quae circum sunt; el - contempo-
mundo) mundanus, a, um. Sin: ad mundum ráneo, mundus qui nunc est; el - deportivo,
pértinens // (que atiende demasiado a las orbis gýmnicus; el - espiritual, mundus spiri-
cosas del mundo) mundanus, a, um. Sin: talis; el - exterior, res externae; el - islámico,
mundialis, frívolus, voluptuárius; voluptáti- orbis islámicus; - mecánico-técnico, mundus
bus addictus. Uso: gloria -, mundialis glória; machinalis idemque téchnicus; el Nuevo -,
mujer -, múlier voluptuária; múlier voluptá- terrae novae; orbis novus ; el otro -, vita fu-
tibus dédita; sabiduría -, mundana sapiéntia. tura; vita quae est post mortem; Tercer -, Tér-
tius, qui dícitur, Mundus; regiones tértii
mundial: mundialis, e. Sin: mundanus; uni- órdinis; el - del trabajo, óperum atque artifi-
versalis; pancósmius; totīus orbis terrarum; ciorum orbis (-is m); mundovisión, vísio pan-
ómnium géntium vel nationum; universi gé- cósmia // del -, mundialis, e; alegrías de este
neris humani. Uso: competencias -, certá- -, vitae gáudia; las cosas del -, res humanae;
mina mundana; guerra -, bellum mundanum, el curso del -, rerum cursus (-us m); elemen-
universale, ómnium géntium; solidaridad -, tos del -, mundiália elementa; el fin del -,
solidaríetas mundialis. finis mundi; en este -, in terris; in his terris;
en los confines del -, in últimis terris; hasta
mundialismo: mundialismus, i m. Sin: pan- las regiones más lejanas del -, in últimas
cósmia (vel totīus mundi) rátio. oras; partes del -, orbis terrarum partes; todas
las partes del -, omnes géntium partes; rique-
mundialista: pancósmius, a, um. Sin: ad uni- zas del -, orbis terrarum divítiae; señor del -,
versum terrarum orbem áttinens. dóminus totīus orbis; señores del -, dómini
terrarum; un - de cosas, rerum máxima cópia;
mundialización: rátio áliquid pancósmium un - de gente, magna hóminum frequéntia //

719
municipal

aunque se hunda el -, péreant omnes licet; etsi muñón: mánculum, i n. Sin: artus truncus vel
fractus illabatur orbis; desde que el - es -, post mútilus; bráchium mútilum, truncum, man-
hómines natos; post hóminum memóriam; huir cum; trunca manus.
del -, vitare turbam; fúgere celebritatem; reco-
rrer el -, orbem terrarum pererrare vel perva- mural: adj muralis, e. Sin: parietalis; parie-
gari; venir al -, in vitam venire; nasci; in lucem tárius // sust pictura parietalis.
prodire; in lucem súscipi vel edi; tan pronto
como venimos al -, simul atque éditi sumus; muralista: paríetum pictor.
vivir en medio del -, in celebritate versari.
murena: murena, ae f.
municipal: municipalis, e. Uso: consejeros -,
curatores rei municipalis; consejo -, consí- muriático: muriáticus, a, um. Uso: ácido -,
lium curatorum rei municipalis. muriáticum, i n.

municipalidad: (ayuntamiento) municipáli- murciélago: vespertílio, onis m. Sin: vespe-


tas, atis f. Sin: municipalis cúria; municipales rūgo, gĭnis m.
magistratus // (sede) domus (-us m) munici-
palis. muro: murus, i m. Uso: - almenados, muri
pinnati; murorum pinnae; - de adobes, murus
municipalización: municipalizátio, onis f. macériae; el - de Berlín, Berolini murus;
Sin: in municípii potestatem redáctio. murus Berolinensis.

municipalizar: municipalizare. Sin: municí- muscular: muscularis, e. Sin: musculorum


pio commíttere; municípii potestati attribú- (gen pl); lacertorum (gen pl).
ere; in municípii potestatem redígere.
musculatura: musculorum compages (-is f)
municipio: (comuna) municípium, ii n . Uso: vel summa.
ciudadano del -, múniceps, cĭpis m // (sede)
aedes (-ium fpl) magistri urbis. musculoso: musculosus, a, um. Sin: lacerto-
sus; torosus.
muñeca: (figura de mujer que sirve de ju-
guete) pupa vel púpula, ae f. Sin: pusíola; muselina: mossulinum, i n. Sin: cárbasus, i f;
icúncula; imagúncula; icúncula puellaris. cárbasum, i n; en pl cárbasa, orum; mausi-
Uso: fábrica de muñecas, puparum officina liense téxtile (-is n); mausiliensis cárbasus;
vel ergastérium // (fig, muchacha hermosa y pannus mossulinus. Uso: - de lana, lana mos-
delicada) púpula, ae f. Sin: dulcíolae, arum fpl. sulina.

muñeco: (figurilla humana) pupus vel pú- museo: musēum vel musaeum, i n. Uso: -
pulus, i m // (joven fatuo y afeminado) ho- Británico, Museum Británnicum; - Europeo,
múnculus, i m. Sin: pusillus homo. Museum Europaeum vel Europae; - Nacio-
nal, Museum Nationale; - Técnico, Museum
muñequería: (tienda de muñecas) puparum Téchnicum; - Vaticano, Museum Vaticanum
taberna // (gran cantidad de muñecas) magna vel Vaticánicum; - de ciencias naturales, mu-
puparum cópia. seum disciplinarum naturálium; - de cuadros,
- de pinturas, v. pinacoteca.

720
musicoterapia

museografía: museográphia sive -graphīa, ae culum canéntium, loquéntium, saltántium.


f. Uso: actor de un -, músici drámatis hístrio
(-onis m).
museográfico: museográphicus, a, um.
musicalidad: canor, oris m.
museógrafo: museógraphus, i m.
musicalizar: áliquid músicis notis excípere.
museología: museológia sive -logīa, ae f. Sin: áliquid músicis modis aptare, vestire, or-
nare; álicui rei modos aptare. Uso: - una can-
museológico: museológicus, a, um. ción, carmen músicis modis aptare.

museólogo: museólogus, i m. Sin: peritus musicar, v. musicalizar.


rerum museálium
music-hall: varietatum theatrum.
muserola: fiscella, ae f. Sin: oris vínculum.
músico: músicus, i m. Sin: modulator; aene-
música: música, ae f; músice, es f. Sin: mú- ator (tocador de trompeta; clarinero); tibīcen,
sica, orum npl; músici modi. Uso: - casera, cĭnis m (tocador de flauta); córnicen, cĭnis m
cantus (-us m) domésticus; - clásica, música (tocador de cuerno) … Uso: - ambulante,
clássica; músici modi clássici; - instrumental, músicus circumforáneus; - de orquesta,
cantus nervorum; tibiarum nervorumque can- symphoníacus.
tus; cantus vel concentus músicis instrumen-
tis datus; - moderna, música recéntior vel musicografía: musicográphia sive -graphīa,
hodierna; - popular, música popularis; - pro- ae f.
fana, música profana ; - ratonera, música
horríbilis vel felina; - sagrada, música sacra; musicógrafo: musicógraphus, i m. Sin: mu-
- vocal, vocum concentus; concentus voce sicorum scriptor.
(vel vócibus) datus; - vocal e instrumental,
vocum nervorumque cantus // - de Bach, mú- musicología: musicológia sive -logīa, ae f.
sica bachiana; - de cámara, symphónia con- Sin: doctrina musicológica; sciéntia músicae
vivalis (vel convivialis), doméstica, artis. Uso: relativo a la -, musicológicus; ins-
cameralis; concentus paucis instrumentis tituto de -, institutum musicológicum.
datus; - de cuerda, música árcubus effecta;
grupo de - jazz, grex musicorum iázzicis nú- musicólogo: musicólogus, i m. Sin: músicae
meris canéntium // componer la -, modos fá- studiosus; modorum peritus; músicae artis
cere; poner música a un texto para que peritus; musicorum perstudiosus; históriae ac
pueda ser cantado, verba modis músicis or- téchnicae musicalis cultor, peritus, studio-
nare; v. musicalizar. sus.

musicabilidad: musicabílitas, atis f. musicomanía: musicománia sive -manīa, ae


f.
musicable: músicis modis aptábilis.
musicómano: musicómanes, is m.
musical: adj músicus, a, um. Sin: canorus;
melodus // sust músicum drama. Sin: spectá- musicoterapia: musicotherapīa, ae f.

721
musivo

musivo: musivus, a, um. Sin: tessellatus; ver-


miculatus.

muslim o muslime, v. musulmán.

muslímico, v. musulmán.

musulmán: adj musulmanus, a, um. Sin:


múslimus; muslímicus // sust musulmanus, i
m. Sin: múslimus, i m. Uso: - fundamenta-
lista, múslimus fundamentalísticus; v. maho-
metano, islámico.

mutación: mutátio, onis f. Uso: - cromosó-


mica, mutátio chromosómica; - puntual, mu-
tátio punctualis.

mutilación: mutilátio, onis f.

muting: instrumentum sonum mínuens.

mutismo: mútitas, atis f. Sin: mutum os; lin-


guae deféctio; mutum esse // fig tacitúrnitas,
atis f.

mutualidad: auxílii vel adiumenti vicissi-


tudo (-dĭnis f).

mutuamente: ínvicem. Uso: amarse -, ínvi-


cem dilígere; denigrarse -, ínvicem se obtrec-
tare; saludarse -, salutare ínvicem.

mutuante: mútuans homo.

mutuo: adj mútuus, a, um // sust pecúnia


mútua.

muzárabe, v. mozárabe.

mystery evenings: vésperae arcanae.

mystery shows: exhibitiones arcanae.

722
N
nabo: rapa, ae f; rapum, i n. amplificandae stúdium; pátriae amplifican-
dae stúdium. Uso: - psicopático, nationalis-
nácar: concha, ae f. mus psychopáticus.

nacido: - con estrella, homo sídere dextro nacionalista: adj nationalísticus. Sin: natio-
éditus. nem immoderate colens; pátriae nimis stu-
dens; ad pátriam amplificandam proclivis.
nación: nátio, onis f. Sin: cívitas, atis f; gens, Uso: orgullo -, immoderatus suae gentis stú-
gentis f; pátria, pópulus. Uso: - autónomas, dium; sentido -, nationalísticus sensus (-us m)
civitates sui iuris vel adeptae sui iuris statum; // sust nationalista, ae m. Sin: gentis suae ad-
- altamente industrializadas, civitates quae mirator, fautor; pátriae (vel nationis suae)
in operosis artifíciis plúrimum profecerunt; - amplificandae fautor; immoderatus pátriae
poco industrializadas, nationes in operosis cultor.
artifíciis paulum progressae; - occidentales,
pópuli ad occasum habitantes; pópuli regio- nacionalización: nationalizátio, onis f. Sin:
nem occidentem colentes; - orientales, publicátio; in públicum redáctio; públicae tu-
Orientis civitates; - progresista, nátio incre- telae tradítio.
mentis crescens; - Unidas, Nationes Unitae
vel Counitae; Coniunctae (vel Consociatae, nacionalizar: nationalizare. Sin: publicare;
vel Sociatae) Nationes; Asamblea General de in públicum redígere; públicum fácere; pú-
las - Unidas, Coetus Unitarum Nationum; blicae tutelae trádere.
Consejo de seguridad de las - Unidas, Unita-
rum Nationum Consílium securitati tuendae. nacionalsocialismo, v. nazismo.

nacional: nationalis, e. Sin: pátrius; domés- nacionalsocialista: (perteneciente o relativo


ticus; nationis, gentis, pátriae (gen). Uso: al nacionalismo) socialísticus nationalis. Sin:
bandera -, pátriae vel nationis vexillum; pá- ad socialismum nationalem pértinens // (par-
trium vexillum; carácter -, character (-ēris m) tidario del nacionalsocialismo) socialista
nationalis; equipo -, pátrius manípulus; gén- (-ae m) nationalis.
tica turma; himno -, pátrium carmen; lengua
-, pátrius sermo. nadador: adj nans, nantis. Sin: natans, antis.
Uso: apasionado -, nandi studiosus; hábil -,
nacionalidad: nationálitas, atis f. Sin: nátio; nandi peritus // sust natator, oris m (indica
cívitas; civitatis fruítio. una cualidad característica); nans, nantis vel
qui natat (el que nada en una circunstancia
nacionalismo: nationalismus, i m. Sin: suae determinada) // no -, non natator m; non na-
gentis stúdium; nímium própriae nationis tatrix f.
(vel própriae civitatis, vel suae gentis) stú-
dium; flagrantíssimum pátriae stúdium; suae nadar: nare. Sin: natare. Uso: que sirve para
nationis (vel própriae civitatis) gloriátio; suae -, natatórius; sitio en donde se nada, natábu-
gentis admirátio; gentis (vel nationis) suae lum; natatórium; natatória.

723
nadería

nadería: frívolum, i n. Sin: nugamenta, orum Napoleón: Napóleo, onis m.


npl; res nullīus momenti; res levíssima; en pl,
también nugae vel tricae, arum f. Uso: decir napoleónico: napoleónicus, a, um. Sin:
naderías, nugari; perder el tiempo en nade- Napoleonis (gen); ad Napoleonem spectans.
rías, nugas ágere.
napolitano: adj neapolitanus, a, um // sust
nadir: ínferi caeli vertex (-tĭcis m). Neapolitanus, i m.

nafta: naphta vel naphtha, ae f. Sin: óleum naranja: aráncium, ii n; aráncia, ae f. Sin:
bituminosum vel terrígenum. Uso: - sin arántium vel aurántium; arántia vel aurántia;
plomo, benzinum non plumbatum. malum arántium vel aurántium; malum
áureum, sínicum (vel sinense), púnicum;
naftalina: naphtalinum, i n; naphtalina, ae f. cítreum sinense.
Sin: sucus bituminosus; pulvis naphtae;
hydrocarburum contractum. naranjada: aurantina (aurántia, arántia, arán-
tina) potio (-onis f). Sin: mali sinensis sucus.
naïf, naíf o naif: (ingenuo) simplex, plĭcis.
Sin: ingénuus; nativus; artifício carens; arti- naranjal: aurantiárium, ii n. Sin: locus au-
fícii expers (-ertis) // (dicho de estilo pictó- rántiis (vel citris sinénsibus) cónsitus.
rico) nativa simplicitate pictus.
naranjero: (perteneciente o relativo a la na-
nailon: nylum, i n. Sin: nailon indecl; téxtile ranja) ad aráncium pértinens // (persona que
(-is n) nailónicum vel nailóneum; matéria vende naranjas) aurantiárius, ii m // (na-
plástica nailonensis. Uso: de -, nylónius, nai- ranjo) v. esta voz.
lónicus, nailóneus, naelónicus.
naranjo: aurántius, ii f. Sin: citrus (-i f) si-
naipe: charta vel chártula lusória. Sin: scida nensis; malus arántia; citrus arántia. Uso: -
vel scídula lusória; lusória página. Uso: juego amargo, dulce, citrus sinensis amara, dulcis.
de naipes, de cartas, chartarum (chartularum,
scidarum, scidularum) lusus (-us m) vel ludus narcisismo: narcissismus, i m. Sin: sui ado-
(-i m); jugar a los -, chartare; chartis (chártu- rátio,venerátio, cultus (-us m), admirátio;
lis, chartis lusóriis, scidis, scídulis) lúdere; nímia sui existimátio; narcissianum vítium.
mezclar los -, chartas (chártulas, scidas, scí-
dulas) confúndere; baraja de naipes, v. ba- narcisista: adj ad narcissismum (vel ad cul-
raja. tum sui, vel ad suam adorationem) áttinens;
narcissiani vítii próprius // sust sui adorator,
nana: (canción de cuna) v. arrorró, ber- venerator, amator, mirator; (homo) se ipse
ceuse. amans; in se depériens; narcissiano vítio af-
fectus.
nanismo: nanismus, i m. Sin: nani natura.
narciso: narcissus, i m.
nanómetro: nanómetrum, i n. Sin: mínima
longitúdinis mensura. narcoanálisis: narcoanálysis, is f. Sin: sopo-
ratae mentis indago (-gĭnis f); obnubilati
napoleón: nummus napoleónicus. ánimi perscrutátio.

724
NASA

narcodólar: narcodollárium, ii n. Sin: dollá- catura medicamentorum stupefactivorum;


rium e medicamentis stupefactivis prové- mercatura pharmacorum psychotropicorum
niens. vel stupefactivorum; mercatura medicámi-
num psychotropicorum.
narcosis: narcosis, is f. Sin: sopor (vel torpor,
vel veternus) artificiosus vel innaturalis; sopí- nardo: nardus, i f; nardum, i n. Uso: que pro-
tio chirúrgica. duce -, nárdifer, fĕra, fĕrum; de -, nárdinus;
aceite de -, nárdinum (sobrent óleum); vino
narcoterapia: narcotherapīa, ae f. Sin: sopí- perfumado de -, nárdinum (sobrent vinum).
tio medicamentosa; medicinalis somni indúc-
tio; soporífera curátio; cura ope narcótici. nariz: sonarse, limpiarse las -, se emúngere;
nares emúngere; sonarse las - con el pañuelo,
narcótico: adj narcóticus, a, um. Sin: sóm- lintéolo (vel mucínnio) se emúngere; torcer
nifer; somníficus; sopórifer; veternosus // uno las -, narem contorquere, detorquere,
sust narcóticum, i n. Sin: sopor, oris m; re- contráhere.
médium (vel medicamentum) narcóticum,
somníferum, somníficum, soporíferum, ve- narrador: narrator, oris m. Uso: - chistoso,
ternosum. Uso: suministrar un -, álicui narcó- acroama, ătis n; - escrupuloso (de historia),
ticum dare; tomar un -, remédium auctor religiosíssimus; - de fábulas, de anéc-
somníferum súmere. dotas, fabulator.

narcotina: narcotīnum, i n; narcotīna, ae f. narrativa: narrativa, ae f. Sin: modus vel


rátio narrandi; narrandi ars; scripta fabulátio;
narcotismo: narcotismus, i m. Sin: nímia narrativum scribendi genus (-nĕris n).
narcoticorum súmptio vel ingéstio.
narrativo: narrativus, a, um. Sin: narrató-
narcotización: narcotizátio, onis f. Sin: so- rius; narrationis (gen). Uso: estilo -, stilus
poris artificiosi indúctio; chirúrgica sopitio- narrationis; fluidez -, narrátio fácile fluens; li-
nis efféctio. teratura -, narrationes, um fpl; poema -,
poëma (-ătis n) narrativum; prosa -, prosa
narcotizado: narcotizatus. Sin: soporatus. narrativa.

narcotizador: narcotizans, antis. Sin: sopō- narria: tráhea vel traha, ae f.


rans.
narval: narvalus, i m.
narcotizar: narcotizare. Sin: soporare; sopo-
rem arcéssere, indúcere, praebere; narcótico nasa: (cesta de boca estrecha que llevan los
(vel medicamento somnífico) áliquem sopo- pescadores para echar la pesca) sirpículus
rare vel sopire. Uso: - con veneno, narcótico (vel scirpículus) piscatórius.
veneno áliquem soporare vel sopire.
NASA (abrev de National Aeronautics and
narcotraficante: narcomercator, oris m. Sin: Space Administration): Nationalis Aëronáuti-
mercator rerum narcoticarum. cae et Spatialis Americanorum (septentrioná-
lium) Administrátio, Consílium Supremum
narcotráfico: narcomercatura, ae f. Sin: mer- Civitatum Foederatarum Américae Septen-

725
nasal

trionalis negótiis aériis et aethériis praepósi- rum natationis genus; - estilo mariposa, nata-
tum, NASA vulgo appellatum. Sin: socíetas tionis certamen papilionum more; - mezco-
exploratória, cui nomen NASA; institutum lanza, natationis certamen vário génere; -
navigationi siderali praepósitum (N.A.S.A.). estilo rana, natationis certamen ranae more;
certamen natatórium ranae in modum, vel
nasal: nasalis, e. Sin: nasi vel nárium (gen). péctore aquam findente; - zambullida del
Uso: e náribus ductus; náribus (vel per nares) trampolín, natationis certamen de suggestu
enuntiatus, pronuntiatus; consonantes -, con- desultório, vel de contignatione.
sonantes nasales; consonantes quae per nares
pronuntiantur; pronunciación, sonido -, pro- natalidad: natálium index (-dĭcis mf). Sin:
nuntiátio, sonus nasalis; voz -, vox e náribus natorum númerus vel summa. Uso: caída de
ducta. la tasa de -, númerus natorum iam restrictus;
descenso de la -, natorum (vel prolis) decre-
nasalidad: nasálitas, atis f. Sin: e náribus re- mentum; incremento de la -, prolis incremen-
sonántia; nasalis rátio soni; nasalis quálitas tum; el problema de la -, de propaganda prole
vocis; nasalis pronuntiandi rátio. (vel de natorum número) quáestio; regular la
-, natorum continere númerum.
nasalización: nasalizátio, onis f. Sin: ad na-
salem sonum tránsitus (-us m). natatorio: natábulum, i n.

nasalizar: nasalizare. Sin: nasalem fácere, natillas: lac et ova arómatis condīta. Uso: -
réddere; e náribus pronuntiare; nasalem heladas, lac ovaque gelata.
sonum tribúere (álicui sýllabae vel vocábulo).
nativismo: nativismus, i m.
nasofaringe, v. rinofaringe.
NATO (abrev de North Atlantic Treaty Orga-
nata: cramum, i n. Sin: cremor (-ōris m) lác- nization): Consociátio ex pacto Atlántico.
teus; flos (floris m) lactis. Uso: - batida, lác- Sin: Consociátio Atlántica, quae est NATO;
teum mulsum (-i n); cramum battutum. Consociátio a pacto Atlántico Septentrionali;
Consociátio a pacto Océani Atlántici septen-
natación: (arte de nadar) ars natandi // (ac- trionalis; Institutum a Pacto Atlántico Sep-
ción y efecto de nadar) natátio, onis f. Uso: - tentrionali; confoederátio NATO;
sincronizada, natátio synchronizata; - a la Consociátio militaris NATO.
braza, natátio brácchiis contendens; - estilo
libre, natátio génere sponte delecto; - estilo natrón: natrum, i vel nátrium, ii n.
mariposa, natátio papilionum more; - estilo
rana, natátio ranae more; - de costado, láteris natural: naturalis, e. Uso: al -, icónicus.
natátio; natátio a látere (vel obliquo córpore);
- de espalda, dorsi vel tergi natátio; natátio naturaleza: rerum natura. Uso: - muerta, in-
supino córpore // (como deporte) certamen animarum rerum natura; respeto por la -, ob-
natatórium. Sin: natationis certamen. Uso: - servántia erga rerum naturam; rerum naturae
masculina, femenina, de 100 m, natationis observántia.
certamen inter viros, inter mulíeres, in longi-
túdinem metrorum C; - de espalda, natationis naturalidad: naturálitas, atis f. Sin: naturae
certamen supino córpore; - estilo libre, líbe- (vel naturali rationi) congruéntia // fig candor;

726
navegable

ingenúitas; simplícitas. Uso: con -, naturáli- de natura.


ter; ingénue; simplíciter.
naturista: adj ad philosóphiam de natura
naturalismo: (sistema filosófico) naturalis- pértinens // sust naturista, ae mf. Sin: philosó-
mus, i m. Sin: rátio naturalis; physicarum phiae de natura sectator.
legum sufficiéntia; universorum ad naturam
redáctio; naturalis órdinis celebrátio // (co- naumaquia: naumáchia, ae f. Sin: navale
rriente literaria) naturalismus. Sin: veri re- próelium; pugna navalis; naválium proelio-
praesentátio; véritas in describendo; veritatis rum spectáculum.
imitátio; veri repraesentandi stúdium.
nautilo: náutilus, i m.
naturalista: (concerniente o relativo al na-
turalismo) naturalísticus, a, um. Sin: ad natu- navaja: novácula, ae f. Uso: - de afeitar, ra-
ralismum spectans // (que profesa la doctrina sórium; novácula rasória; tonsórius culter
filosófica del naturalismo) naturalista, ae m. (cultri m); está mellada la -, nováculae ácies
Sin: naturalismi fautor, sectator; universorum hébetat.
ad naturam redactor; rationis naturalis cultor;
naturalis órdinis celebrator // (que sigue la te- nave: (barco) navis, is f. Sin: navígium. Uso:
oría estética del naturalismo) veritatis imita- - capitana, navis praetória vel imperatória; -
tor. Sin: descriptor scrupulosus; veri corsaria, - pirata, praedonum navis; navis pi-
repraesentandi studiosus; veritatis imitandae rática vel praedatória; - costera, navis orária;
assertor // (persona que profesa la historia - espacial, navis vel navícula sideralis; naví-
natural o tiene en ella especiales conoci- gium spatiale vel siderale; aëronavis sideralis
mientos) phýsicus, i m. Sin: vir physicorum circúmvolans; - espacial Challenger, navis
peritus; rerum naturae (vel rerum naturá- sideralis, cui nomen Challenger; - mercante,
lium) inquisitor; naturae investigator, specu- navis mercatória vel negotiatória; - oceono-
lator, studiosus; naturálium scientiarum gráfica, oceanográphica navis; - pequeña,
peritus; históriae naturalis cultor. navícula vel navicella; - de carga, navis one-
rária vel vectória; - de guerra, navis béllica;
naturalización: (acción de naturalizar) na- - de pesca, navígium piscatórium; tomar una
turalizátio, onis f. Sin: civitátis concéssio, -, navem súmere // (parte de una iglesia com-
communicátio, dátio, donátio, largítio. Uso: prendida entre dos muros o dos filas de ar-
certificado de -, diploma civitatis // (acción cadas) navis, is f. Sin: aula; spátium; ala
de naturalizarse) naturalizátio. Sin: civitatis aedis. Uso: - central, aula média; médium
consecútio, acquisítio, adéptio. spátium; navis média, maior, principalis; - la-
teral, navis lateralis vel minor; - transversal,
naturalizado: naturalizatus, a, um. Sin: in ala vel aula transversa; - de templo, sacrae
civitatem ascriptus, receptus, ascītus. aedis ala.

naturalizar: naturalizare. Sin: álicui civita- navecilla: (nave pequeña) navícula, ae f. Sin.
tem concédere, dare, impertire; áliquem in ci- navicella; navigíolum // (naveta de incienso)
vitatem ascríbere, recípere, suscípere, v. naveta.
asciscere; áliquem civitate donare.
navegable: navigábilis, e.
naturismo: naturismus, i m. Sin: philosóphia

727
navegación

navegación: navigátio, onis f. Uso: - aérea, socialismus nationalis; exaggeratum (vel ef-
aërinavigátio vel aëronavigátio; navigátio frenatum) suae gentis (vel nationis suae) am-
aéria; per áethera navigátio; - automática, plificandae stúdium.
navigátio automatária; - espacial, navigátio
sideralis; - fluvial, navigátio fluminalis; - a ‘ndragheta: bruttianorum praedonum grex
vela de tres días, triduana velificátio; tridui vel caterva.
velificátio.
Neandertal: de -, neanderthalensis, e.
navegador: navigator, oris m. Sin: nauta, ae
m. nebulizador: nebulizatórium, ii n. Sin: va-
poris effusórium.
navegante, v. navegador.
nebulizar: nebulizare.
naveta: (vaso o cajita para ministrar el in-
cienso) acerra, ae f. Sin: árcula; cýmbium (in- nebulosa: Astron nebulosum, i n. Sin: stella
censi); vásculum vel excípulum turíferum. nebulosa; stellarum nébula.

Navidad: Christi Natalis. Sin: Natívitas nebulosidad: nebulósitas, atis f. Sin: calīgo
Christi vel Dómini; Natália Iesu; natale Dó- (-gĭnis f); fulīgo (-gĭnis f); caelum núbibus
mini; natalis Domínicus ; dies natalis Dó- obductum vel obtectum // fig obscúritas, atis
mini; festum natalícium Dómini ; festum f. Sin: incertum, i n; res (rei f) obscura.
Nativitatis Dómini; festum nativitatis Domí-
nicae ; dies festus Iesu Christi natalis; Nas- neceser: árcula (mulíebris). Sin: myrotheca;
centis Iesu sollémnia. Uso: tiempo de -, capsa mundo asservando; capsa mundícinis
tempus (-pŏris n) natalícium. asservandis.

navideño: natalícius, a, um. Uso: paz -, pax necesidad: la - carece de ley, necessitas caret
natalícia; regalo -, donum natalícium; tiempo lege; necéssitas dat legem, non ipsa áccipit.
-, tempus natalícium.
necrobiosis: necrobiosis, -is f.
nazi: adj socialismi nationalis próprius. Sin:
ad hitlerianam factionem áttinens. Uso: dic- necrocomio: necrocomīum, ii n.
tadura -, dictatura nazistarum // sust nazista,
ae m. Sin: factionis hitlerianae ássecla vel necrodulía: necrodulīa, ae f.
fautor; hitlerianae factioni addictus; effrena-
tus gentis (vel nationis) suae fautor; v. na- necrofagia: necrophágia sive -phagīa, ae f.
cionalsocialista.
necrófago: necróphagus, a, um.
nazifascismo: fascálium hitlerianorumque
dominatus (-us m). necrofilia: necrophília sive -philīa, ae f. Sin:
libīdo in mórtuos; perversa in mórtuos libīdo.
nazifascista: fascálium hitlerianorumque
fautor. necrófilo: (perteneciente o relativo a la ne-
crofilia) ad necrophíliam spectans // (que pa-
nazismo: nazismus, i n. Sin: hitlerianismus; dece necrofilia) necróphilus, a, um. Sin:

728
nefrología

mortuorum amore incensus. dáverum mortuorum inspéctio.

necrofobia: necrophóbia sive -phobīa, ae f. necroscópico: necroscópicus, a, um. Sin: ad


Sin: mortuorum horror, pavor, terror; nímius necroscópiam spectans.
mortuorum metus vel timor.
necrotomía: necrotómia sive -tomīa, ae f.
necrografía: necrográphia sive -graphīa, ae Sin: cadáveris séctio.
f.
necrotómico: necrotómicus, a, um. Sin: ad
necrógrafo: necrógraphus, i m. necrotómiam pértinens.

necrolatría: necrolatrīa, ae f. Sin: mortuo- Nederland, v. Holanda.


rum cultus (-us m).
nederlandés, v. holandés.
necrolátrico: necrolátricus, a, um. Sin: ad
necrolatrīam pértinens. nefralgia: nephrálgia sive -algīa, ae f. Sin:
renum vel rénium dolor.
necrología: necrológia sive -logīa, ae f.
nefrálgico: nephrálgicus, a, um. Sin: ad
necrológico: necrológicus, a, um. Sin: ad ne- nephrálgiam áttinens.
crológiam áttinens.
nefrectasia: nephréctasis, -is f. Sin: renis di-
necrologio: necrológium, ii n. Sin: mortiló- latátio.
gium.
nefrectomía: nephrectómia sive -tomīa, ae f.
necromancia o necromancía: necromantīa, Sin: renis exstirpátio vel evúlsio.
ae f. Sin: mortuorum (vel inferorum) evocá-
tio; divinátio per mórtuos vel per cadávera; nefrítico: (referente a los riñones) nephríti-
divinátio per umbras mortuorum; ex mortuo- cus, a, um. Sin: ad renes spectans // (que pa-
rum umbris vaticinátio. dece de nefritis) nephríticus. Sin: ex rénibus
laborans.
necromanía: necrománia sive -manīa, ae f.
nefritis: nephritis, ĭdis f. Sin: renum vel ré-
necrómano: necrómanes, is m. Sin: necro- nium morbus; renum inflammátio; renalis
mániā laborans vel affectus. pássio; vítium renale. Uso: sufrir de -, labo-
rare ex rénibus.
necrómetro: necrómetrum, i n.
nefrografía: nephrográphia sive -graphīa, ae
necrópolis: necrópolis, is f. Sin: coemeté- f. Sin: renum descríptio.
rium; sepulcretum; cepotáphium.
nefrolitiasis: nephrolithíasis, is f.
necropsia, v. necroscopia.
nefrología: nephrológia sive -logīa, ae f. Sin:
necroscopia: necroscópia sive necroscopīa, de rénibus doctrina; de renum morbis disci-
ae f. Sin: necrópsia; cadáveris inspéctio; ca- plina.

729
nefrológico

nefrológico: nephrológicus, a, um. Uso: a mis pedidos opuso una - absoluta,


quae petíveram, plane recusavit; recibir una
nefrólogo: nephrólogus, i m. Sin: naturae -, repulsam ferre; responder con una -, recu-
renum peritus vel studiosus. sare.

nefropatía: nephropáthia sive -pathīa, ae f. negativo: (que incluye o contiene negación


Sin: renum afféctio (-onis f); morbi renales. o contradicción) negans, antis. Sin: negató-
rius; negativus; infitialis, e. Uso: partícula -,
nefropexia: nephropéxia, ae f. negans partícula; respuesta -, negátio, onis f;
dar una respuesta -, negare (roganti); hacer
nefroplejía: nephroplégia, ae f. una señal, un ademán -, renúere // (dicho de
resultados) írritus, a, um. Sin: nullus. Uso:
nefroplético: ad nephroplégiam pértinens. con éxito -, infelíciter; las tratativas tuvieron
un éxito -, páctio ad írritum cécidit // (dicho
nefroptosis: nephroptōsis, -is f. Sin: renis de efectos) perniciosus, a, um // Mat Fís ne-
mobílitas. gativus, a, um. Uso: cantidad -, quántitas ne-
gativa; electricidad -, electrícitas (vel
nefrorragia: nephrorrhágia sive nephror- electris) negativa // (Fotogr, prueba negativa)
rhagīa, ae f. Sin: haemorrhágia sive haemor- negativa, ae f . Sin: imago negativa vel versa;
rhagīa renalis. imago inverse colorata.

nefrorrágico: nephrorrhágicus, a, um. Sin: negatrón, v. electrón.


ad nephrorrhágiam áttinens.
negligé, v. deshabillé.
nefrosis: nephrōsis, is f. Sin: sýndrome (-es f)
nephrótica; nephropáthia dégener. negociable: negotiábilis, e. Sin: commerciá-
bilis; mercátilis; mercábilis; mercalis //
nefrospasmo: nephrospasmus, i m. Sin: renis (Econ, susceptible de ser comprado o ven-
spasmus (-i m), spasma (-ătis n), cruciatus dido) vendíbilis, e. Sin: venalícius; venalis.
(-us m). Uso: todo es -, ómnia sunt venália.

nefrotomía: nephrotómia sive -tomīa, ae f. negociación: negotiátio, onis f. Sin: páctio;


Sin: renis incísio vel séctio. pactum; conventum; pactum et conventum.
Uso: dirimir controversias con negociacio-
nefrotómico: nephrotómicus, a, um. Sin: ad nes, controvérsias pactis et conventis dirí-
nephrotómiam spectans. mere vel resólvere; entrar en negociaciones
sobre algo, conditiones alicúius rei tentare;
negación: Gram, doble -, duplicata negátio; entraron en negociaciones de paz, de pace
duplicata negans partícula; duplicatae nega- ágere coeperunt; de pace agi coeptum est.
tionis usus.
negociante: vénditor, oris m. Sin: ínstitor.
negativa: (negación) negátio, onis f. Sin: ne- Uso: - al por mayor, negotiator; mercator.
gántia; infitiátio. Uso: persistir en la -, perne-
gare; negitare // (repulsa o no concesión de negocio: (cualquier ocupación, empleo o tra-
lo que se pide) recusátio, onis f. Sin: repulsa. bajo) negótium, ii n // (utilidad que se logra

730
neófito

en lo que se trata) lucrum, i n. Uso: evitar lismi redintegrati fautor vel defensor // adj
todo lo que sabe a -, ómnia vitare quae lu- neocapitalismi próprius. Sin: capitalismi re-
crum sápiant // (local en que se negocia o co- dintegrati próprius.
mercia) taberna mercatória. Sin: taberna
institória vel venditionalis. Uso: - de antigüe- neoclasicismo: neoclassicismus, i m. Sin:
dades, palaeopólium, ii n. instaurata imitátio classicorum; redintegra-
tum doctae antiquitatis stúdium.
negra: (Mús, nota cuya duración es la mitad
de una blanca) semimínima, ae f. neoclásico: adj neoclássicus, a, um. Sin: ad
neoclassicismum áttinens // (partidario del
negrero: adj ad nigritarum venalícium pérti- neoclasicismo) neoclassicismi sectator vel ás-
nens // sust nigritarum vénditor, venalícius, secla. Sin: redintegratae doctae antiquitatis
venaliciárius // fig vexator, oris m. Sin: op- fautor.
pressor.
neocolonialismo: neocolonialismus, i m.
negrilla o negrita: crassiores lítterae fpl. Sin: Sin: novus colonialismus; nova colónica
litterarum notae crassiores fpl. Uso: en -, dício; novum coloniarum genus; novum co-
crassióribus lítteris; crassiore litterarum lónicae dicionis genus.
formā.
neocolonialista: adj neocolonialismi (vel
negritud: nigritudo, dĭnis f. Sin: nigríties, ēi novi colonialismi) próprius. Sin: innovatae
f. colónicae dicionis próprius; ad neocolonia-
lismum (vel ad novum colonialismum) spec-
negro: (individuo de color negro) nigrita, ae tans // sust neocolonialismi (vel novi
m. Sin: homo nigrícolor // trabajo en -, ópera colonialismi) fautor.
clandestina, illegítima, illícita.
neocriticismo: neocriticismus, i m. Sin: in-
negro spiritual: cantus (-us m) religiosus ni- novata kantiana doctrina.
gritanus. Sin: religiosus nigritarum america-
norum cantus. neodarwinismo o neodarvinismo: neodar-
vinismus, i m. Sin: innovata darviniana doc-
negus: Aethiópiae imperator. Sin: Aethiópiae trina.
rex regum.
neofascismo: neofascismus, i m. Sin: fascis-
nemoroso: nemorensis, e. Sin: nemoralis; mus innovatus; renovatus fascálium motus
silvestris. (-us m); fascálium fáctio innovata.

nenia: nénia, ae f. neofascista: adj ad neofascismum pértinens.


Sin: ad renovatum fascálium motum próprius
neocapitalismo: neocapitalismus, i m. Sin: // sust neo-fascista, ae m. Sin: neofascismi ás-
capitalismus innovatus; nova cephalaeocrátia secla vel sectator ; neofascismo addictus; in-
sive -cratīa; nova opum capitálium rátio. novato fascálium mótui addictus; renovati
fascálium regíminis ássecla vel sectator.
neocapitalista: sust neocapitalismi fautor vel
defensor. Sin: cephalaeocrates, is m; capita- neófito: neóphytus, i m. Sin: religione re-

731
neogamia

cens; in religione (vel in christiana religione) nova luna; prima luna.


recens; a sacro Baptísmate recens.
neomicina: neomycina, ae f.
neogamia: neogámia sive -gamīa, ae f.
neón: (tubo fluorescente) neon, onis n.
neogriego: lingua neograeca. Sin: sermo
neograecus; recéntior lingua graeca. neonato: neonatus, i m. Sin: modo natus; re-
cens natus.
neogüelfismo: neoguelfismus, i m.
neonazi: adj neohitlerianus, a, um // sust
neogüelfo: neoguelfus. novus hitlerianus (-i m). Sin: novi hitleriani
motūs ássecla vel sectator.
neohebreo: sermo neohebráicus. Sin: lingua
neohebráica; recéntior sermo hebráicus. neonazismo: novorum hitlerianorum motus
(-us m).
neolatín: neolingua latina. Sin: sermo neola-
tinus; recéntior lingua latina . neopaganismo: neopaganismus, i m. Sin:
neogentílitas; neopagánitas; novus paganis-
neolatino: neolatinus, a, um. Uso: raza -, mus; nova gentílitas vel pagánitas.
neolatinum genus (-nĕris n); idioma -, v. ne-
olatín. neoplasia: neoplásia, ae f. Sin: neoplasma,
ătis n.
neolítico: neolíthicus, a, um.
neoplásico: ad neoplásiam (vel ad neo-
neologismo: neologismus, i m. Sin: verbum plasma) spectans. Sin: neoplásiae vel neo-
novatum vel novum; novatum vocábulum; plásmatis (gen).
novum nomen vel vocábulum. Uso: abun-
dancia de neologismos, novarum conditarum neoplasma, v. neoplasia.
vocum cópia; acuñar neologismos, verba vel
nómina novare; verba nova cóndere, effín- neoplatonicismo, v. neoplatonismo.
gere, párere; introducir neologismos, novas
indúcere voces. neoplatónico: neoplatónicus, a, um.

neólogo: verborum novator. Sin: novorum neoplatonismo: neoplatonismus, i m. Sin:


nóminum inventor vel cónditor. neoplatónica, orum npl.

neomaltusianismo: neomalthusianismus, i neotérico: neotéricus, a, um.


m. Sin: novus malthusianismus.
Neo-Vulgata: Neo-Vulgata, ae f.
neomaltusiano: adj ad prolis moderationem
áttinens // sust natálium temperationis neozoico: adj neozóicus, a, um // sust aetas
propugnator. Sin: moderationis pártuum de- (-atis f) neozóica.
fensor.
Nepal: Nepália, ae f.
neomenia: neoménia, ae f. Sin: novilúnium;

732
neumotórax

nepalés: adj nepalianus, a, um // sust mática doctrina vel disciplina.


Nepalianus, i m.
neumático: (tubo de goma lleno de aire com-
nepiología: nepiológia sive -logīa, ae f. Sin: primido para cubrir la llanta de la rueda)
de infántibus doctrina, disciplina, sciéntia. pneumáticum, i n. Sin: pneumática cummis
vel gummis (-is; ac -im f); inflata cummis vel
nepotismo: nepotismus, i m. Sin: cognatos gummis; uter (utris m) pneumáticus vel aé-
vel nepotes fovendi stúdium; nímium (vel im- rius; cúmmeum rotae involūcrum. Uso: - de
módicum, vel immoderatum) cognatos fo- auxilio, pneumáticum subsidiárium; contro-
vendi stúdium. lar la presión de los -, inspícere pneumatico-
rum pressionem vel pressum; el - se desinfla,
nepotista: cognatorum vel nepotum fautor. e pneumático ventus éffluit // adj pneumáti-
cus, a, um. Sin: spiritalis; inflátilis; áëre vel
Neptuno: Neptunus, i m. vento inflatus. Uso: máquina -, máchina
pneumática.
nervio: nervus, i m. Uso: - óptico, nervus óp-
ticus; nervus ocularis vel oculárius. neumatoma: pneumatoma, ătis n.

nerviosidad, v. nerviosismo. neumatosis: pneumatosis, -is f.

nerviosismo: nervosismus, i m. Sin: irrequie- neumectomía: pneumectómia vel -tomīa, ae


tudo, dĭnis f; irréquies, etis f; ánimi vel nervo- f. Sin: pulmonis detráctio, exstirpátio, evúl-
rum irritátio, conténtio; mentis perturbátio; sio.
mens fastidiosa.
neumococo: pneumococcos vel pneumococ-
nervioso: nervosus, a, um. Sin: nervis labo- cus, i m.
rans; fastidiosus; irritábilis.
neumología: pneumológia sive -logīa, ae f.
nestorianismo: nestorianismus, i m. Sin:
Nestórii doctrina; nestoriana háeresis. neumólogo: pneumólogus, i m.

nestoriano: adj nestorianus, a, um. Sin: ad neumonía, v. pulmonía.


Nestórium eiusque doctrinam pértinens //
sust Nestórii doctrinae fautor vel sectator. neumónico, v. pulmoníaco.

net (Inform), red: rete, is n (abl rete vel reti, neumonitis, v. pulmonía.
gen pl rétium).
neumorragia: pneumorrhágia sive pneumor-
netserver (Inform): (computadora) computa- rhagīa, ae f.
trum móderans. Sin: moderatrum // (pro-
grama) daemon (-ŏnis m) móderans. neumotoma: pneumatoma, ătis n.

neuma: Mús neuma, ătis n; neuma, ae f. neumotórax: pneumothorax, acis m. Sin:


pulmonis exsiccátio vel siccátio.
neumática: Fís pneumática, ae f. Sin: pneu-

733
neuralgia

neuralgia: neurálgia sive -algīa, ae f. Sin: neurografía: neurográphia sive -graphīa, ae


nervorum dolor vel angor. f. Sin: nervorum descríptio.

neurálgico: neurálgicus, a, um. Sin: ad neu- neurología: neurológia sive -logīa, ae f. Sin:
rálgiam (vel ad nervorum dolorem) áttinens // nervorum doctrina, disciplina, sciéntia.
(doloroso) acerbus, a, um. Sin: gravis, e; do-
lorem áfferens // fig summum momentum ha- neurológico: neurológicus, a, um. Sin: ad
bens. neurológiam pértinens.

neurastenia: (astenia o debilidad del sistema neurólogo: neurólogus, i m. Sin: neurológiae


nervioso) neurasthénia sive -asthenīa, ae f. cultor.
Sin: nervorum debílitas, languor, infírmitas
// (mal humor, displicencia, espíritu quisqui- neuroma: neuroma, ătis n.
lloso) morósitas, atis f // (excitabilidad) áni-
mus (-i m) irritábilis. neurona: neuro, onis m. Sin: céllula neuró-
nica.
neurasténico: (que sufre neurastenia)
neurasthénicus, a, um. Sin: néuricus; aeger neuronal: neuronalis, e.
nervis; nervis laborans; neurasthéniā labo-
rans; nervorum debilitate affectus. Uso: vol- neurópata: adj neuropáthicus, a, um.. Sin: e
verse -, néuricum éffici vel fíeri. nervis laborans; nervorum infirmitate affec-
tus // sust neuropáthicus, i m. Sin: qui nervo-
neurina: neurinum, i n. rum dolore laborat, vexatur, affícitur.

neurítico: neuríticus, a, um. Sin: nervi vel neuropatía: neuropáthia sive neuropathīa, ae
nervorum inflammatione affectus. f. Sin: nervorum infírmitas, dolor, angor.

neuritis: neuritis, ĭdis f; neurites, is f. Sin: neuropático: neuropáthicus, a, um. Sin: ad


nervi vel nervorum inflammátio. neuropathīam (vel ad nervorum infirmitatem)
áttinens.
neurobiología: neurobiológia sive -logīa, ae
f. neurósico, v. neurótico.

neurobiológico: neurobiológicus, a, um. Sin: neurosis: neurōsis, is f. Sin: nervorum mor-


ad neurobiológiam spectans. bus vel angor. Uso: por causa de la -, propter
(vel ob) nervorum valetúdinem.
neurobiólogo: neurobiólogus, i m. Sin: neu-
robiológiae peritus. neurótico: adj neuróticus, a, um. Sin: neu-
rosi laborans; neurosi affectus; nervis labo-
neurocirugía: neurochirúrgia sive -chirurgīa, rans; (perteneciente o relativo a la neurosis)
ae f. Sin: nervorum chirúrgia. ad neurosin vel ad nervorum morbum spec-
tans // sust neuróticus, i m. Sin: homo nervis
neurocirujano: neurochirurgus, i m. Sin: laborans; homo nervorum morbo affectus vel
neurochirúrgiae peritus vel cultor. vexatus.

734
nictálope

neurotomía: neurotómia, ae f. Sin: nervi séc- nevatilla: motacilla, ae f.


tio (sección quirúrgica de un nervio); nervo-
rum séctio (disección de los nervios). nevazo: ningor, ōris m. Sin: copiosae nives;
plúrima nix; ingens nivis casus (-us m).
neutonio, v. newton.
nevera: (sitio donde se guarda nieve) nivá-
neutralidad: neutrálitas, atis f. rium, ii n. Sin: cella nivária; locus glaciéi as-
servandae; púteus nívibus asservandis //
neutralismo: neutralismus, i m. Sin: nullíus (heladera) v. frigorífero.
vel neutríus partis stúdium; média mentis po-
sítio; ánimus a pártium stúdio alienus. New Age: Aetas Nova.

neutralista: neutralista, ae mf. Sin: neutrali- new look: nova se gerendi et vestiendi rátio.
tatis fautor; neutríus factionis fautor vel suf- Sin: hábitus atque vestitus innovatus.
fragator; neutris pártibus favens vel addictus
// adj neutrarum pártium stúdii próprius; ad newton: neotoniana mensura.
neutralitatem (vel ad neutralismum) pérti-
nens. nexo: nexus, us m. Uso: - causal, nexus cau-
salis; - telefónicos, nexus telephónici.
neutralizable: neutralizábilis, e.
Nicaragua: Nicaraqua vel Nicaragua, ae f.
neutralización: neutralizátio, onis f. Sin: in
írritum redáctio. nicaragüense: adj nicaraquanus, a, um. Sin:
nicaraguensis, e // sust Nicaraquanus, i m.
neutralizado: neutralizatus, a, um. Sin: Nicaraguensis, is m.

neutralizador, v. neutralizante. nicaragüeño, v. nicaragüense.

neutralizante: neutralizans, antis. nicho: aedícula, ae f (para estatuas); lóculus,


i m vel loculamentum, i n (para colocar los
neutralizar: neutralizare. Sin: neutralem cadáveres); columbárium, ii n (para urnas
fácere; írritum fácere; in (vel ad) írritum funerarias).
redígere; Quím neutram solutionem afferre.
Uso: - un veneno, venenum restínguere. nicociana, v. tabaco.

neutrino: neutrinus, a, um. nicotina: nicotinum, i n; nicotina, ae f. Sin:


nicotianum virus; nicotiana vis; venenum ni-
neutrón: neutro vel neutron, onis m; neutró- cotinum vel nicotianum. Uso: intoxicación de
nium, ii n. Uso: bomba de neutrones, bomba -, inféctio ex nicotina, vel e veneno nicotiano;
neutrónica; utilizar los - para fines pacíficos, extraer la -, v. desnicotinizar.
neutrones ad utilitatem hóminum adhibere.
nicotinismo: nicotinismus, i m. Sin: nicotini
neutrónico: neutrónicus, a, um. toxicátio.

nevada: ningor, ōris m. Sin: cópia nivis. nictálope: adj y sust nýctalops, ōpis (ac sing

735
nictolopía

-opa, pl -opas). Sin: lusciosus. nielar: nigello caelare.

nictalopía: nyctalópia, ae f; nyctalópsia, ae Níger: (río de Africa occidental) Niger, gris


f. Sin: luscítio, onis f m (ac -grim; abl -gri) // (estado de Africa oc-
cidental) Nigerium, ii n. Sin: Res pública Ni-
nictofobia: nyctophóbia sive -phobīa, ae f. gritana. Uso: natural de la República de
Sin: noctis (vel tenebrarum) horror, pavor, te- Níger, v. nigerino.
rror, metus, timor.
Nigeria: Nigéria, ae f. Uso: natural de -, v.
nictofonía: nyctophónia sive -phonīa, ae f. nigeriano.

nictografía: nyctográphia sive -graphīa, ae f. nigeriano: adj nigerianus, a, um // sust Nige-


rianus, i m.
nictografiador: adj nyctográphiam exercens
// sust qui nyctográphiam exercet. nigerino: adj nigeriensis, e // sust Nigerien-
sis, is m.
nictográfico: nyctográphicus, a, um.
Nigricia, v. Sudán.
nidal: (lugar señalado donde la gallina u
otra ave doméstica va a poner sus huevos) nigth-club, v. cabaret.
lóculus, i m.
nigromancia o nigromancía, v. necroman-
nidificación: nidifícium, ii n. Sin: nidi aedi- cia.
ficátio vel constrúctio.
nigromante: necromántius, ii m. Sin: mor-
nidificar: nidulari. Sin: nidum fácere, tuorum evocator.
cónstruere, exstrúere, strúere, fabricare,
aedificare, locare, pónere. nihilismo: (negación de toda creencia) nihi-
lismus, i m. Sin: eorum doctrina qui ómnia
nido: nidus, i m. Uso: - de pájaro, nidus avis ad níhilum révocant // (negación de todo
// (fig, casa o habitación de uno) domus pró- principio de conducta) eorum doctrina qui
pria. Sin: domúncula // (fig, lugar donde se omnem vivendi rationem negant // (negación
juntan gentes de mala conducta) latíbulum, i de toda autoridad religiosa, política y social)
n. Sin: receptáculum. anárchica (vel anarchicorum) doctrina. Sin:
eorum doctrina qui omnem auctoritatem ne-
niebla: nébula, ae f. Sin: caligo, gĭnis f. Uso: gant; doctrina ómnia subvertens.
- espesa, nébula densa, crassa, atra, nigra; -
leve, nébula levis vel tenuis. nihilista: (negador de toda creencia) sust ni-
hilista, ae m. Sin: nihilismi sectator; qui
niel: nigellum, i n. omnia ad níhilum révocat; adj ómnia ad níhi-
lum révocans // (negador de todo principio
nielado: (acción y efecto de nielar) nigello de conducta) sust qui omnem vivendi ratio-
caelatura (-ae f) // (pp de nielar) nigello cae- nem negat; adj omnem vivendi rationem ne-
latus. gans // (negador de toda autoridad religiosa,
política y social) sust qui omnem auctorita-

736
nivel

tem negat. Sin: rerum ómnium subversor, nystagma áttinens.


turbator; nullius legis fautor; adj omnem auc-
toritatem negans; ómnia subvertens vel tur-
bans; nulli legi favens. nistagmo: nystagma, ătis n; nystagmus, i m.
Sin: nictátio; musculorum óculi convúlsio,
nilón, v. nailon. spasmus, spasma (-ătis n).

ninfomanía: nymphománia sive -manīa, ae f. nistagmógrafo: nystagmógraphum, i n.


Sin: hysterománia, ae f; furor vel fervor uterinus.
nitidez: nitíditas, atis f. Uso: - de los tipos,
niñera: nutrícula, ae f. Sin: gérula; nutrix, typorum nitíditas; - visual, acúitas visualis.
īcis f; infántium nútrix vel nutrícula; (ancilla)
parvulorum custos. nitral: nitrária, ae f. Sin: nitrifodina.

niñería: infantílitas, atis f. Sin: inéptiae, nitrato: sal nitratum. Sin: sal ácidi nítrici.
arum fpl; inéptiae vel nugae pueriles.
nítrico: nítricus, a, um.
niño: puer, púeri m. Uso: - explorador, puer
explorator. nitro: nitrum, i n. Sin: sal nítricum.

nipón, v. japonés. nitrogenado: nitrógenus, a, um. Sin: nitró-


geno práeditus.
níquel: nichélium, ii n. Sin: nic(c)olum.
nitrógeno: nitrógenum, i n; nitrogénium, ii
niquelado: (acción y efecto de niquelar) v. n.
niqueladura // (pp de niquelar) nichélio ob-
ductus, obtectus, tectus. nitroglicerina: nitroglycerinum, i n. Sin: ni-
troglýcera, ae f.
niquelador: nichélii fabricator. Sin: nichélii
tractandi ártifex. nitroso: nitrosus, a, um.

niqueladura: nichélii obdúctio. nivel: (instrumento para apreciar la inclina-


ción de superficies planas) libella, ae f. Sin:
niquelar: nicheliare. Sin: nichélio tégere (vel amussis, is (ac -im, abl -i). Uso: estar a -, ad
obtégere) áliquid; nichélium obdúcere álicui libellam respondere // (altura a que llega la
rei. superficie de un líquido) altitudo, dĭnis f.
Uso: - del río, flúminis altitudo // (altura que
nirvana: nirvana, ae f; nirwana indecl. algo alcanza, o a la que está colocado) libra,
ae f. Sin: libramentum; fastígium, ii n. Uso:
níspero: (fruto) méspilum, i n; (árbol) més- el - del agua, libramentum aquae; - del mar,
pilus, i f. libra maris; a - del mar, ad maris libram, pari
libra cum áequore maris; bajo el - del mar,
níspola, v. níspero (fruto). infra maris libram; sobre el - del mar, supra
maris libram; monasterio situado a 580 m
nistágmico: nystágmicus, a, um. Sin: ad sobre el - del mar, monastérium quingentis

737
nivelación

octoginta metris supra maris libram situm; bílitas éxigit.


estar al mismo -, pari libramento stare; esse
pari línea cum áliqua re // (grado, condición) nobleza: nobílitas, atis f. Uso: - de linaje, gé-
gradus, us m. Sin: fastígium; condício; ordo. neris nobílitas; patrícia nobílitas // (conjunto
Uso: - social, dignitatis gradus; dignitatis fas- o cuerpo de los nobles de un estado o de una
tígium; alto - social, summa dígnitas; altíssi- región) hómines nóbiles.
mus dignitatis gradus; de bajo - social, ténui
loco ortus; obscuro loco natus; - muy avan- noche: nox, noctis f. Uso: al comienzo de la
zado, locus altíssimus; bajo - moral, mores -, prima nocte; a media -, media nocte; a
depravati; - de moralidad, moralitatis ordo; - altas horas de la -, ya muy avanzada la -,
superiores de instrucción, superiores educa- multa nocte; adulta nocte; concúbia nocte;
tionis órdines // a nivel legislativo, ex lege; hasta muy entrada la -, ad multam noctem;
alcanzar el - de alguien, alicúius fastígium de -, nocte, noctu, nocturno témpore; era de
(vel áliquem) aequare; estar al mismo - de al- -, nox erat; la - entre el 20 y el 21 de diciem-
guien, esse pari libra cum áliquo; ponerse al bre, nocte, qua dies XX et XXI mensis De-
- de alguien en alguna cosa, se exaequare cembris inter se iungebantur; dar las buenas
cum áliquo; adaequare se álicui vel áliqua re; -, faustam noctem augurari; ¡buenas -!,
no todos los alumnos están al mismo -, non bonam noctem (tibi vel vobis exopto, pre-
ómnium discipulorum ingénia pária sunt. cor)! bene dormi (vel dormite)!; mólliter
cubes (vel cubetis)!; serenam noctem tibi (vel
nivelación: (acción de poner a nivel) librátio, vobis) óminor; día y -, dies noctesque, noctes
onis f. Sin: libramentum // (acción de igualar diesque, noctes et dies, noctes atque dies; fa-
una cosa con otra) aequátio vel exaequátio, tigar día y -, diem noctemque fatigare.
onis f.
noción: nótio, onis f. Uso: - de progreso,
nivelar: (poner a nivel) librare. Uso: - per- nótio progressūs.
fectamente, perlibrare // (poner a igual altura
dos o más cosas materiales) librare. Sin: ae- nocividad: nocimentum, i n.
quare vel coaequare // (fig, equilibrar) ae-
quare. Sin: coaequare vel exaequare // no comment: nullum verbum! Sin: síleo;
nivelarse, v. nivel. nihil dico; non iúdico.

no alineación: seiúnctio a máximis Civitáti- no conformista: conformitatis non studiosus.


bus.
no creyente: átheos vel átheus, a, um. Sin:
Nobel: premio -, práemium Nobelianum. non credens; fidei contrárius; a fide aversus.
Uso: escritor premio -, scriptor práemio No-
beliano honoratus. noctambulación, v. noctambulismo.

no beligerancia: non belligerántia. Sin: nulla noctambular: noctambulare. Sin: nocte (vel
belligerántia. de nocte) ambulare vel vagari.

nobelio: nobélium, ii n. noctambulismo: noctambulismus, i m. Sin:


noctambulátio; noctámbuli agendi rátio.
noblesse oblige: nobílitas cogit. Sin: hoc no-

738
no proliferación

noctámbulo: adj noctámbulus, a, um. Sin: nombre: nomen, mĭnis n. Uso: - artístico,
noctuabundus; noctívagus, noctu vagans; nomen fictícium; - gentilicio, nomen gentilí-
nocte (vel noctu) ámbulans, errans, vagans // cium; - propio de lugar, v. topónimo; tomar
sust noctámbulus, i m. Sin: somnámbulus; el - de sor María, nomen cápere Sororem
qui noctu ámbulat, errat, vagatur. Mariam.

noctívaro, v. noctámbulo. nomenclador: index, dĭcis mf. Uso: - profe-


sional, públicus index; públicus index munus
nodal: cardinalis, e. Sin: instar nodi. geréntium.

node (Inform), nodo: nodus, i m. Uso: un nomenclatura: nomenclatura, ae f. Sin: no-


nodo de Internet, nodus Interneti. menclátio; nóminum index, ordo, séries;
index verborum; nómina; vocábula.
nodriza: nutrix, īcis f. Sin: nutrícia, ae f. Uso:
salario de la -, nutrícia, orum npl; nutricatio- nomenklatura: primores communistae mpl.
nis stipéndium vel remunerátio.
nominal: nominalis, e. Sin: nómine; verbis
nódulo: tuber, ĕris n. Sin: nodus; nódulus; tantum.
genículum.
nominalismo: nominalismus, i m.
Noel: vir natalis (qui dícitur). Sin: vir nómine
Natalis. nominalista: adj nominalísticus, a, um. Sin:
ad rerum naturam spectans // sust nomina-
nogal: iuglans, andis f. Sin: nux, nucis f; nux lista, ae m. Sin: nominalismi studiosus vel
iuglans. fautor.

no intervención: a bello dissénsio (-onis f). nominativo: adj nominatim ascriptus // (caso
Sin: in bello nulla intercéssio; nulla socíetas de declinación) nominativus, i m. Sin: nomi-
in bello. nativus casus (-us m); casus nominandi; rec-
tus casus.
nómada: adj nomádicus, a, um. Sin: vagans;
vagus; errans; errabundus. Uso: pueblos -, nomología: nomológia sive -logīa, ae f. Sin:
pópuli nomádici; gentes vagae; vagi pópuli; (de) condendis légibus doctrina vel rátio.
tribu -, nomádica tribus (-us f) // sust nomas,
ădis m. Uso: vivir como -, llevar una vida -, nomotético: nomothéticus, a, um.
(passim) vagari; vagari et errare; aliunde álio
perpétuo commigrare; ser un -, vagum esse. noosfera: noosphaera, ae f.

nomadismo: nomadismus, i m. Sin: errátio; nopal: ficus Indica.


vita errática; consuetudo vel mos vagandi; in
alia loca contínua migrátio vel transgréssio; no proliferación: nulla (alicúius rei) propa-
nullam sedem habere. gátio, diffúsio, amplificátio. Uso: tratado de
- - nuclear, pactum arma atómica non propa-
nomadizar, v. nómada (vivir como -). gandi; consílium arma atómica contrahendi.

739
nordeste

nordeste: (punto del horizonte) ortus (-us m) normando: adj normannus, a, um. Sin: nor-
vel exortus solstitialis. Sin: inter septemtrio- manniensis, e // sust Normannus, i m. Sin:
nes et orientem solem // (región al -) régio Normanniensis, is m.
inter septemtriones et orientem solem spec-
tans. normativo: praeceptivus, a, um.

nórdico: septentrionalis vel septemtrionalis, noroeste: (punto del horizonte) occasus (-us
e. m) solstitialis. Sin: inter septemtriones et oc-
casum solis // (región) régio inter bóream et
noria: týmpanum, i n. Sin: ántlia; náora; má- occasum solis spectans. Uso: viento del -,
china hydráulica. caurus vel corus, i m.

norma: (escuadra que usan los artífices) norte: (punto cardinal) septémtrio vel sep-
norma, ae f // (regla que se debe seguir o a téntrio, onis m. Uso: Mar del -, Nórdicum
que se deben ajustar las operaciones) norma, mare; mare Germánicum; polo -, nórdicus
ae f. Sin: praeceptum; régula; lex. Uso: - ali- polus; polus árcticus vel borealis; viento del
mentarias, praecepta alimentária; - científi- -, bóreas, ae m; septémtrio, onis m; áquilo,
cas, normae scientíficae; - directiva, norma onis m.
directória; - éticas, normae morales; - gene-
ral, norma generalis; - preceptivas, normae norteafricano: (natural del norte de Africa)
praeceptivae; normas de circulación, de trán- Africae septentrionalis íncola, ae m // (perte-
sito, commeandi vel commeatūs praecepta; neciente o relativo a esta parte de Africa) ad
leges viáriae; normas de urbanidad en la Africam septentrionalem pértinens. Sin: Afri-
mesa, urbanitatis praecepta in convíviis ser- cae septentrionalis incolarum próprius.
vanda; según - dadas recientemente, iuxta
normas recens datas. Norte América: América Septentrionalis.

normal: normalis, e. Sin: legítimus; regula- norteamericano: sust Américae Septentrio-


ris; consuetus. Uso: escuela -, magistérium; nalis íncola, ae m // adj ad Américam Septen-
schola normalis vel magistralis. trionalem áttinens. Sin: Américae
Septentrionalis incolarum próprius; v. esta-
normalidad: normálitas, atis f. Sin: consue- dounidense.
tudo; reguláritas.
Noruega: Norvégia, ae f. Uso: república de -,
normalista: (perteneciente o relativo a la es- res pública norvégica.
cuela normal) ad scholam normalem pérti-
nens // (alumno/na de una escuela normal) noruego, ga: sust Norvegus, i m; Norvega,
normalista, ae mf. Sin: scholae normalis ae f // adj norvégicus, a, um. Sin: norvegien-
alumnus vel alumna. sis, e.

normalizar: ad normalem condicionem re- nosocomio, v. hospital.


dúcere.
nosografía: nosográphia sive -graphīa, ae f.
Normandía: Normánnia vel Normándia, ae Sin: morborum descríptio.
f.

740
notificación

nosográfico: nosográphicus, a, um. sical, nota música; nótula musicalis; signum


músicum; músicae signum // (característica)
nosología: nosológia sive -logīa, ae f. Sin: de nota, ae f. Sin: signum. Uso: - distintiva,
morbis doctrina. distinguens nota; - características, insignitae
notae // digno de -, notatione dignus. Sin: no-
nosológico: nosológicus, a, um. Sin: ad noso- tábilis; conspícuus; insignis // - de crédito,
lógiam pértinens. sýngrapha fiduciária; v. crédito // tomar - de
algo, áliquid notare vel animadvértere.
nostalgia: (pena de verse ausente de la pa-
tria o de los deudos o amigos) nostálgia sive Nota Bene: Animadverte.
-algīa, ae f. Sin: desidérium. Uso: - de la pa-
tria, pátriae desidérium; natalis vel pátrii soli notario: (escribano) scriba, ae m. Sin: librá-
desidérium; - de los suyos, de los amigos, rius; appáritor (escribano de magistrado pú-
desidérium suorum, amicorum; consumirse blico) // (funcionario público que da fe)
de -, desidério aestuare, cónfici, flagrare, tabéllio, onis m. Sin: libéllio, onis m; scriba
oblanguéscere // (pena que causa el recuerdo públicus.
de algún bien perdido) desidérium, ii n. Sin:
acerbum rei desidérium. noticia: núntius, ii m; núntium, ii n. Sin: no-
títia. Uso: - radial, núntius radiophónicus; -
nostálgico: nostálgicus, a, um. Uso: deseo -, televisiva, núntium televisíficum; dar noti-
desidérii ardor, aestus (-us m), flamma. cias por la radio, núntia (vel rerum núntia)
radiophónicis undis vulgare, divulgare, dif-
nota: (apunte de algunas cosas o materias) fúndere, édere, emíttere.
annotátio, onis f. Sin: explicátio; nota; com-
mentárium. Uso: - críticas, annotationes crí- noticiario: (sección de un periodico en la
ticae, vel de re crítica; - etimológicas, notae que se dan noticias diversas, generalmente
etymológicae; - filológicas, annotationes phi- breves) notitiárium, ii n. Sin: chrónica, orum
lólogae, vel de re philóloga // (advertencia, npl; notitiarum rubrīca; conspectus (us m)
explicación fuera del texto) nota, ae f. Sin: rerum. Uso: - semanal, conspectus rerum
annotátio. Uso: - marginales, notae margina- hebdomadalis // (programa de radio o tele-
les // (calificación escolar) punctum, i n. visión) v. noticioso.
Uso: libreta de notas, punctorum (accepto-
rum) libellus vel libéllulus // (comunicación) noticiero: (persona que da noticias por ofi-
notátio. Sin: commentárium; nota. Uso: - in- cio) v. reportero // (programa de radio o te-
formativas, notationes, um fpl; - diplomáti- levisión) v. noticioso.
cas, notae diplomáticae; libellus legati; legati
commentária npl // (observación que se hace noticioso: (programa de radio o televisión en
a un libro o escrito) animadvérsio, onis f. que se transmiten noticias) commentárii,
Sin: annotátio; nota // (reparo o censura des- orum npl. Sin: acta, orum npl. Uso: - radial,
favorable) vituperátio, onis f. Sin: animad- acta radiophónice transmissa; núntia radio-
vérsio // (cuenta, factura de gastos) rátio, phónica; núntii radiophónici.
onis f. Sin: index; ordo; nota. Uso: - de los
gastos, rátio expensarum; nota súmptuum; - notificación: notificátio, onis f. Sin: declará-
de las viandas, index escarum; ordo ferculo- tio; denuntiátio; significátio. Uso: - previa,
rum // Mús nota, ae f. Sin: nótula. Uso: - mu- annuntiátio praevia; - de multa, multae indí-

741
noúmeno

cium. novena: novendiália, ium npl. Sin: novendia-


les preces; sacrum novendiale; novendialis
noúmeno: noúmenon, i n. supplicátio. Uso: - predicada, novendiales di-
vini verbi contiones supplicationesque;
novato: novénsilis, e. hacer una -, novendialem supplicationem
ágere; hoy comienza la - de la Asunción de
novedad: (estado o calidad de nuevo) nóvi- la Virgen, hoc die in honorem Mariae sidéri-
tas, atis f // (suceso reciente) res nova. Uso: bus acceptae supplicationi novendiali inítium
deseo de -, rerum novarum cupíditas; manía est.
de -, nímia rerum novarum cupíditas; nímium
rerum novarum stúdium; ninguna -, nihil novia: (mujer que mantiene relaciones amo-
novi // (noticia reciente) recens núntium vel rosas con fines matrimoniales) sponsa, ae f.
núntius. Sin: desponsa; desponsata; pacta; uxor fu-
tura. Uso: estoy de - con uno, álicui sponsa
novela: fábula, ae f. Sin: commentícia fábula; (vel destinata) sum; áliquem sponsum hábeo
fábula ficta; fábula románica vel romanensis; // (mujer que acaba de casarse) nova (vel re-
fábula milésia; fabulosa vel fabularis narrá- cens) nupta.
tio. Uso: - cinematográfica, cinematográ-
phica fábula; - histórica, fábula histórica; noviazgo: sponsália, -ium vel -iorum npl.
fábula in histórico génere versans; - obscena, Sin: desponsátio; promíssio nuptiarum vel
turpis vel lasciva fábula amatória; - policíaca, matrimónii.
fábula criminalis; - psicológica, fábula
psychológica; - radiofónica, fabella radio- novicia: novítia vel novícia, ae f. Sin: soror
phónica; - de amor, - rosa, fábula amatória novítia.
vel milésia; - de horror, fábula horrífica; - del
género de ficción científica, fábula ex génere noviciado: novitiatus vel noviciatus, us m.
fictionis scientíficae. Sin: tirocínium; sacrum (vel novitiorum) tiro-
cínium. Uso: hacer el -, novitiatum perágere;
novelador, v. novelista. tirocínium pónere; terminar el -, tirocínium
depónere; casa de -, novitiatūs domus.
novelesco: fabulosus, a, um. Sin: commentí-
cius; fictus; cásuum inopinorum refertus; cá- novicio: (que no ha profesado todavía) noví-
sibus inopinatis intextus. tius vel novícius, ii m. Sin: religiosae sodali-
tatis tiro (-onis m); iunior religiosi órdinis
novelista: fabulator, oris m. Sin: fabularum alumnus. Uso: - clérigo, novítius cléricus; -
scriptor, auctor, narrator; fabulosarum (vel lego, novítius laicus; maestro de novicios,
fictarum, vel commenticiarum) narrationum magister novitiorum // (principiante en un
scriptor; fabularum romanicarum auctor; mi- arte u oficio) tiro, onis m. Sin: tirúnculus; in-
lesiarum fabularum narrator. cípiens, entis.

novelística: ars fabulandi vel narrandi. noviembre: November, bris m. Sin: mensis
November.
novelístico: ad fábulas áttinens.
novillos: hacer -, no ir a la escuela, v. ra-
novelita: fabella, ae f. bona.

742
nulidad

novilunio: interlúnium, ii n. Sin: interméns- dandi; nuditatis stúdium; nudománia sive


truum. -manīa // (en arte) nudi córporis repraesen-
tandi rátio.
novio: (hombre que mantiene relaciones
amorosas con fines matrimoniales) sponsus, nudista: nudista, ae mf. Sin: hologymnus, i
i m. Sin: desponsus; desposatus; pactus; ma- m; nudismi fautor (-oris m) vel fautrix (-icis
ritus futurus. Uso: estoy de - con una, áli- f); nudismi sectator vel sectatrix; homo nudi-
quam sponsam hábeo; áliquam mihi tatis studiosus; mulier nuditatis studiosa; sui
despondi // (hombre recién casado) novus vel ipsius nudator vel nudatrix.
recens maritus.
nudo: (lazo) nodus, i m. Uso: - corredizo,
no-violencia: non-violéntia, ae f. Sin: nulla nodus currax (acis) vel laxus; currax láqueus,
violéntia; pacífica rátio; modus sui gerendi - gordiano o irresoluble, nodus górdius;
lenis, humanus, aequus. nodus inextricábilis; desatar el -, nodum sól-
vere, resólvere, exsólvere, expedire // (punto
novocaína: novocaína, ae f; novocaínum, i n. difícil de una cuestión) nodus, i m. Sin:
cardo. Uso: el - de la cuestión, totīus quaes-
nube: nubes, is f. Uso: - electrónica, nubes tionis cardo (-dĭnis m); ese es el - de la cues-
electrónica; - radiactiva, nubes radiante vi tión, de eo omnis est controvérsia; desatar el
agens; - tóxica, nubes toxicata; - de gas, - de una cuestión, rem sólvere vel expedire //
nubes gásica; - de polvo, pulvérea nubes. (- en los árboles) nodus. Sin: artículus; gení-
culum // (unión) vínculum, i n. Sin: nexus, us
nubecilla: nubécula, ae f. m // (punto donde se cortan dos sierras mon-
tañosas) nodus.
núbil: núbilis. Sin: matrimónio apta.
nuégado: (pasta) nucatum, i n.
nuclear: (perteneciente o relativo a la ener-
gía nuclear) nuclearis, e. Sin: atómicus. Uso: Nueva Guinea: Nova Guinea. Uso: de - , adj
armas -, arma atómica vel nucleária;; centra- novoguineanus, a, um; sust Novoguineanus,
les -, centrales nucleares; nucleares electrifi- i m.
cinae, energía -, vis atómica vel nuclearis;
energía - para usos civiles, vis nuclearis ad Nueva Zelanda: Nova Zelanda (vel Zelán-
usus civiles; física -, phýsica nuclearis; fisión dia). Uso: de - , adj novozelandiensis, e; sust
-, físsio nuclearis; materia -, materia nuclea- Novozelandiensis, is m.
ris; misil -, míssile nucleare; programas -,
prográmmata nucleária; v. atómico. nuevo: novus, a, um. Uso: hombre -, homo
novus; - provincias, novae provínciae.
núcleo: núcleus, i m. Sin: íntima pars. Uso: -
atómico, atómicus núcleus; - de la célula, nú- nuez: (fruto del nogal) nux, nucis f. Sin: in-
cleus cellularis. glans, andis f. Uso: - moscada, nux fragrans
vel moschata; - vómica, nux vómica; - de
nucléolo: nucléolus, i m. coco, cocci nux.

nudismo: nudismus, i m. Sin: nudandi cór- nulidad: núllitas, atis f. Sin: nihil; níhilum;
poris stúdium; mos vel rátio córporis nu- inánitas; (de persona) homo vel mulier níhili,

743
number

vel nullo número, vel nulīus pónderis. Uso: nunciatura: nuntiatura, ae f. Uso: - Apostó-
ser una -, nihil esse; esse níhili; estimar una lica, Nuntiatura Apostólica; Apostólici Nún-
-, pro níhilo dúcere, habere, putare; nihil aes- tii legátio, munus, dígnitas, offícium // (sede
timare vel péndere. del nuncio) Apostólici Núntii sedes.

number (Inform), número: númerus, i m. nuncio: (mensajero enviado) núntius, ii m.


Sin: legatus // (representante diplomático del
numeración: numerátio, onis f. Uso: - ará- Papa) Núntius Apostólicus.
biga, Arabum numerátio; - romana, Roma-
norum numerátio. nurse: puerorum custos (-odis f). Sin: nutrí-
cia; nutrix (-īcis f).
numerador: (guarismo) numerator, oris m //
(aparato) instrumentum números notans. nursery: puerorum cubículum.

numeral: numeralis, e. Uso: letra -, signum nutria: lutra, ae f.


numerale.
nutrición: victus, us m. Sin: cibus; alimen-
número: (expresión de una cantidad) núme- tum; nutricátio; nutricatus, us m; alimónia.
rus, i m. Uso: - arábigo, númerus arábicus vel Uso: - deficiente, defectuosa, subalimentátio;
índicus; - cardinal, númerus cardinalis; - en- subnutricátio; ciencia de la -, nutriológia sive
tero, totus númerus; - fraccionario, que- -logīa, ae f.
brado, númerus fractus; - impar o par, par
(paris) vel impar númerus; - postal, númerus nutritivo: nutritórius, a, um. Sin: nútriens.
cursualis directórius; - romano, númerus ro-
manus; - telefónico, númerus telephónicus; - Nyasa, Nyassa, Nyasaland o Nyasalandia:
de fax, númerus telecopialis vel telecopiatra- Nyasalándia, ae f. Uso: de -, nyasalandianus,
lis // (en las publicaciones periódicas cada a, um; nyasalandiensis, e ; natural de -, Nya-
una de las aparecidas en distinta fecha de salandianus, i m; Nyasalandiensis, is m; v.
edición) libellus, i m. Sin: fascículus; opúscu- Malawi.
lum; commentárius vel commentárium; nú-
merus. Uso: - único, commentárius nylon, v. nailon.
singularis; commentárium, quod númerus
únicus dícitur.

numeroso: numerosus, a, um. Sin: abundans;


copiosus; ingens; frequens; número frequens.

numismática: numismática vel nomismática ,


ae f. Sin: nummorum doctrina, disciplina,
sciéntia; nomísmatum rátio; res nummária.

numismático: adj numismáticus vel nomis-


máticus, a, um // (persona que se dedica a la
numismática) vir (viri m) nummorum (vel rei
nummáriae) peritus.

744
Ñ
ñapa: (propina, yapa) v. estas voces.

ñoño: (apocado) pusillánimis, e // (de corto


ingenio) hebes, ĕtis; obtusus; tardus // (beato)
pietatis simulator // (soso) insulsus; insípidus;
infacetus; illépidus.

ñoqui: glóbulus, i m. Uso: ñoquis de papas,


glóbuli ex túbere solani subacti.

745
O
oasis: óasis, is f. Sin: amoenus in deserta obituario: (sección necrológica de un perió-
vastitate locus // fig perfúgium; receptus, us dico) fúnebris núntius, vel fúnebre núntium
m; lenīmen (-mĭnis n); levamen (-mĭnis n); // (libro parroquial en que se anotan las par-
refrigérium; solácium. tidas de defunción y de entierro) obituárius
(vel mortualis) liber // (necrología) necroló-
obcónico: cono everso símilis. gia sive -logīa, ae f.

obedecer: oboedire (álicui). Sin: párere, vel objeción: obiéctio, onis f. Sin: recusátio;
obtemperare, vel óbsequi (álicui). contradíctio; opposítio; oppósitus, us m;
obiectum, en pl también obiecta, orum;
obediencia: oboediéntia, ae f. Sin: oboedítio, obiecta senténtia vel opínio; verba contra
onis f. dicta; id quod contra dícitur. Uso: - de con-
ciencia, consciéntiae repugnántia; repugnán-
obertura: praecéntio, onis f. Sin: proóe- tia ex consciéntia; hacer objeciones, obícere;
mium; músicum (vel symphoníacum) proóe- contra dícere; refutar las -, obiecta refutare.
mium, exórdium.
objetivación: e vero aestimátio. Sin: rerum
obesidad: obésitas, atis f. Sin: corpuléntia; certarum stúdium.
pinguedo, dĭnis f; sagĭna, ae f.
objetivar: comprobare. Sin: confirmare; de-
obeso: obesus, a, um. Sin: corpulentus; cras- monstrare.
sus; saginatus. Uso: ser -, córpore amplo (vel
obeso) esse; volverse -, corpus fácere. objetividad: obiectívitas, atis f. Sin: obiec-
tiva rátio; áequitas; iudícium sincerum, ínte-
obispa: epíscopa, ae f. Uso: - protestante, grum, aequum; intégritas iudícii; íntegra
protestántica epíscopa. véritas. Uso: por escrúpulo de -, íntegrae ve-
ritatis stúdio.
obispado: (cargo y dignidad de obispo)
episcopatus, us m. Sin: pontificatus, us m; objetivo: (lente de un aparato de óptica,
episcopale munus; episcopalis dígnitas // (te- vuelto hacia el objeto que mira) obiectivum,
rritorio o distrito asignado a un obispo) dioe- i n. Sin: obiectivum photográphicum; orbí-
cesis, is f // (local o edificio donde funciona culus photográphicus; lens (lentis f) vel len-
la curia episcopal) episcópium, ii n. Sin: tícula obiectiva; lens photográphica;
episcopalis sedes vel cúria. lenticulare vitrum // (fin, objeto, término de
un acto) consílium, ii n. Sin: finis; propósi-
obispo: epíscopus, i m. Sin: póntifex, fĭcis m; tum; destinata, orum npl (blanco). Uso: fijar
antistes, stĭtis m. Uso: - auxiliar, castrense, los -, definire propósita; v. objeto // adj obiec-
coadjutor, diocesano, residencial, sufragá- tivus, a, um. Sin: realis, e; in natura situs, pó-
neo, titular, episcopus auxiliaris vel auxiliá- situs; fig ínteger; expers cupiditatis; ab omni
rius, castrensis, coadiutor, dioecesanus, opinionis arbítrio seiunctus.
residentialis, suffragáneus, titularis.

746
obrero

objeto: (fin o intento a que se dirige o enca- obligatoriedad: obligatoríetas, atis f. Sin: co-
mina una acción u operación) propósitum, i ërcítio; obligátio.
n. Sin: finis; scopus // (cosa cualquiera)
obiectum, i n. Sin: res. Uso: - perdidos, casu obligatorio: obligatórius, a, um. Sin: impera-
amissae res // (asunto) v. esta voz. tus; iussus; praeceptus, praescriptus. Uso:
cosa -, res imperata; educación -, institútio
objetor: repugnator, oris m. Sin: contradic- scholástica obligatória; ser -, ad áliquid offí-
tor; repugnans; contra dicens; se opponens. cio teneri.
Uso: - de conciencia, repugnator consciéntiae
causā. obliteración: oblitterátio, onis f. Sin: infir-
mátio // Med occlúsio partis cavae.
oblación: oblátio, onis f. Sin: largítio.
oboe: (instrumento músico de viento) óboës ,
oblativo: oblativus, a, um. is f. Sin: altísona tíbia gállica; tíbia dúplici
língula práedita // (oboísta) oboísta, ae m.
obligación: (escritura por la cual se compro- Sin: altísonā tíbiā gállicā canens.
mete uno a efectuar una cosa) nomen, mĭnis
n. Sin: spónsio; stipulátio; obligationis chi- óbolo: óbolus, i m // fig stips, pis f. Sin: aes
rógraphum. Uso: - comercial, sýngrapha, ae minutum; parva pecúnia. Uso: - de San
f; emitir obligaciones, obligationes emíttere // Pedro, Petrina stips.
(aquello que alguien está obligado a hacer)
munus, nĕris n. Sin: negótium; offícium. obra: opus, óperis n. Sin: labor; áctio; actus,
Uso: - escolares, múnera scholária; scholae us m; factum; negótium. Uso: - buenas, recte
múnera; desempeñar, ejercer sus obligacio- facta; bene facta; ópera bona; - inspirada,
nes profesionales y cívicas, suae artis suae- opus quasi divina manu perfectum; - litera-
que civitatis múnera sustinere // (imposición rias, ópera litterária; - maestra, opus
o exigencia moral) obligátio, onis f. Sin: of- praestantíssimum; opus summo artifício per-
fícium. Uso: - escolar, ad frequentandam fectum; - musical, opus músicum; melo-
scholam obligátio; - moral, offícium morale; drama, ătis n; drama músicum, lýricum,
- regulares, obligationes regulares; eximir a mélicum; - pia, opus pium; - públicas, ópera
uno de la - de comparecer en juicio, vadimó- vel incepta pública; opera público cómmodo
nium missum fácere. destinata; - sociales, ópera sociália; - de asis-
tencia, institutum rebus subsidiáriis dispensan-
obligacionista: sýngraphae subscriptor vel dis vel administrandis; - de jardinería, opus
sponsor. topiárium; obras de misericordia, misericór-
diae ministéria; caritatis offícia // (edificio en
obligado: estar -, obligatum esse. Uso: el construcción) aedifícium aedificatórium. Sin:
parlamento holandés no está - a seguir el su- sedes aedifícii aedificatórii.
fragio del pueblo, parlamentum nederlándi-
cum obligatum non est suffrágium pópuli obrera: operária, ae f. Sin: operatrix, īcis f;
sequi. officinatrix, īcis f; ópifex, fĭcis f.

obligatoriamente: per obligationem. Sin: vi; obrero: operárius, ii m. Sin: operator; offici-
per vim; e praecepto. Uso: estudiar - el latín, nator; ópifex, fĭcis m; ártifex, fĭcis m; faber,
in lingua latina e praecepto versari. bri. Uso: - especializado, operárius qualifica-

747
obrita

tus; operárius singulari perítia práeditus; - no landa; - solar, observatórium solare.


especializado, operárius non qualificatus; -
extranjeros, operárii peregrini; operárii hós- obsesión: obséssio, onis f. Sin: posséssio //
pites; - occidental, oriental, operárius occi- fig angor, ōris m; anxíetas; anxietudo; mánia
dentalis, orientalis; - de la industria, sive manīa. Uso: - diabólica, daemoníaca ob-
operárius machinali indústriae addictus; dis- séssio.
minución de los -, diminútio operariorum;
asumir obreros, operários condúcere // adj obsesivo: obsessivus, a, um. Sin: ánxifer;
operárius, a, um. Sin: ad operárium vel ad mentem urgens; ánimum percrúcians. Uso:
operários spectans; v. trabajador. neurosis -, neurosis obsessiva.

obrita: opella, ae f. obseso: obsessus, a, um. Sin: possessus; ve-


xatus a dáemone // fig energúmenus, a, um.
observación: (acción y efecto de observar) Sin: furens; furiatus; furibundus.
observátio, onis f. Sin: considerátio; notátio
vel annotátio; perspéctio; deliberátio. Uso: - obstáculo: obstáculum, i n. Sin: impedimen-
críticas, annotationes vel deliberationes crí- tum; obiex vel obex, óbicis mf. Uso: - lingüís-
ticae de + abl; - empírica, observátio empí- ticos y culturales, linguística atque culturália
rica; observátio experimento collecta // obstácula; carrera de obstáculos, currículum
(estudio de los fenómenos meteorológicos) per obstácula; - en pruebas de velocidad,
observátio. Uso: - astronómicas y meteoroló- cursórium impedimentum; - en pruebas
gicas, observationes astronómicae et meteo- de saltos, obiex saltu superandus vel supe-
rológicae // (reparo, advertencia) randa.
animadvérsio, onis f. Uso: - crítica, gramati-
cal, crítica, grammática animadvérsio in + obstetra: artis obstetríciae peritus m vel pe-
ac. rita f.

observador: observator, oris m. Sin: specta- obstetrical, v. obstétrico.


tor. Uso: buen -, acer spectator; - extranjeros,
observatores externi; observadores en los or- obstetricia: obstetrícia, ae f. Sin: obstétrica
ganismos de la Unión Europea, observatores disciplina, doctrina, sciéntia (la - como cien-
in órganis Unionis Europaeae. cia); obstetrícia, orum npl; ars obstétrica vel
obstetrícia; obstetricandi ars (la - como pro-
observancia: (cumplimiento exacto) obser- fesión).
vántia, ae f. Sin: obtemperátio; servátio; ob-
servátio; oboediéntia, ae f; officiorum obstétrico: obstétricus vel obstetrícius, a,
explétio; múnerum exsecútio. Uso: - monas- um.
terial, coenobialis disciplina; - de la ley,
praecepti conservátio. obstrucción: obstrúctio, onis f. Sin: sáeptio;
impedítio; interclúsio.
observatorio: observatórium, ii n. Sin: spé-
cula; speculatórium; turris observatória vel obstruccionismo: impedimenta, orum npl.
speculatória. Uso: - astronómico, spécula as- Sin: morae, arum fpl; instructum impedimen-
tronómica; turris astrorum speculatrix; turris tum; dolosum moramentum; morarum insér-
sidéribus speculandis; turris ad astra specu- tio, interposítio, interiéctio; morarum

748
oceánico

interiectus (-us m) vel interpósitus (-us m). ocasionar: occasionem praebere, dare,
Uso: hacer -, impedire, obstrúere; obstare; praestare, offerre. Sin: causam inferre;
offícere; morari; strúere impedimenta álicui; locum dare.
cuiusvis géneris impedimenta strúere; impe-
dimenta afferre, inferre, fácere; moras inter- occidental: occidentalis, e. Sin: occíduus;
pónere, intersérere, obícere, afferre. occidualis; ad (vel in) occidentem (solem)
vergens; ad occidentem solem versus; ad oc-
obstruccionista: adj moratórius, a, um. Sin: casum spectans.
dilatórius; súbdole tardans // sust morator,
oris m; moratrix, icis f. Sin: impedītor; occidentalismo: occidentalismus, i m. Sin:
obstructor; dilator; morarum fabricator, in- rerum occidentálium stúdium (estudio) vel
ventor; impedimentorum fautor vel interpó- cultus (predilección por las cosas de Occi-
sitor; qui omni ope ófficit, obstat, obsistit dente).
álicui (vel consíliis, vel coeptis alicúius).
occidentalista: occidentalista, ae m. Sin:
obstruir: obstrúere. Sin: obtrúdere; interclú- rerum occidentálium cultor, fautor, studiosus
dere; praeclúdere; saepire; obturare; cláu- // adj ad res occidentales pértinens.
dere.
occidentalización: occidentalizátio, onis f.
obturador: obturáculum, i n. Sin: instrumen- Sin: rationis occidentálium indúctio.
tum denti obturando // Fotogr luminosae ex-
positionis mensura. Sin: lucis tolerabilitatis occidentalizar: occidentalizare. Sin: occi-
index (dĭcis mf). dentálium rationem indúcere.

obús: (pieza de artillería) tormentum bélli- occidente: (punto cardinal) óccidens, entis
cum. Sin: magna ballista // (granada) gra- m. Sin: occasus, us m; óccidens sol; occasus
nata, ae f. Sin: globus férreus. solis. Uso: desde - y oriente, ab occasu et ortu
solis; de - a oriente, ab occasu solis ad orien-
oca: (ánsar) anser, ĕris m // (juego de mesa) tem (vel ad exortum); en -, in parte caeli oc-
ludus ánseris. Uso: jugar a la -, ánsere lú- casūs // (región situada en la parte oeste)
dere; ánseris ludo indulgere. occídua terra, tellus (-ūris f), régio. Sin: occi-
dentis partes, terrae, regiones // (conjunto for-
ocarina: anserina, ae f. Sin: tíbia fíctilis bu- mado por los Estados Unidos y diversos
driensis. países que comparten básicamente un mismo
sistema social, económico y cultural) ócci-
ocasional: occasionalis, e. Sin: casualis; for- dens, entis m. Uso: en -, in occidente.
tuítus; temporárius; in casu pósitus; per oc-
casionem factus vel hábitus. Uso: discurso -, Oceanía: Oceanīa, ae f. Uso: natural de -,
orátio per occasionem hábita; inscripciones -, Oceánius, ii m; Oceaniensis, is m.
inscriptiones temporáriae.
oceánico: (perteneciente o relativo al océ-
ocasionalmente: occasionáliter. Sin: ex oc- ano) oceánicus, a, um. Sin: oceánius; oceanī-
casione; per occasionem; data vel oblata oc- nus // (perteneciente o relativo a Oceanía)
casione; casu; casuáliter; fortuíte. oceánius, a,um; oceaniensis, e.

749
océano

océano: océanus, i m. Uso: - Artico, Océanus gura.


Glacialis Septemtrionalis; - Atlántico, Atlán-
ticus Océanus; - Indico, Océanus Indicus; - octava: (combinación métrica de ocho ver-
Pacífico, Océanus Pacíficus. sos) octástichon, i n. Sin: octoni versus; octo
vérsuum strophe (-is f) vel stropha; octonária
oceanografía: oceanográphia sive -graphīa, strophe; stropha octonis vérsibus exarata;
ae f. Sin: océani descríptio. stropha ex octonis compósita vérsibus. Uso:
poesía en octavas, carmen ex octonis vérsi-
oceanográfico: oceanográphicus, a, um. Sin: bus compósitum; poema en octavas, poēma
ad oceanográphiam áttinens. octonis vérsibus constans vel digestum //
(Mús, intervalo de ocho grados) septem
oceanógrafo: oceanógraphus, i m. vocum intervallum; (serie diatónica de estos
ocho grados) diapāson indecl. Sin: septem
ocelote: feles (is f) párdalis (-is f). discrímina vocum // (Rel, período de ocho
días que se prolonga en cada una de las prin-
ocena: ozena, ae f. cipales fiestas del año) octava, ae f. Sin: octo
dies; octo dierum spátium; (último día de los
ocio: (cesación del trabajo, diversión u ocu- ocho antedichos) octava, ae f. Uso: la - de
pación reposada, especialmente en obras de Pascua, octo dies post Pascham.
ingenio) ótium, ii n.
octavario: supplicátio dierum octo. Sin: sup-
oclocracia: ochlocrátia sive -cratīa, ae f. plicátio in octavum diem; supplicátio dierum
octo indicta.
oclología: ochlológia sive -logīa, ae f.
octógono: octogōnum, i n; v. octágono.
oclusión: occlúsio,onis f. Uso: - intestinal,
íleus, i m; occlúsio intestini; que sufre - in- octubre: October, bris m. Sin: mensis (-is m)
testinal, íleo affectus. October.

oclusivo: occlusivus, a, um. Uso: consonante ocular: adj ocularis, e. Sin: oculárius; óculi
-, cónsona occlusiva. vel oculorum (gen). Uso: testigo -, testis ocu-
laris vel oculatus; testis et spectator // (sis-
ocre: ochra, ae f. tema de lentes) oculárium, ii n. Sin:
specillum oculárium.
octacordio: octachordon vel octachordum, i
n. oculista: oculárius, ii m. Sin: ópticus; oph-
thálmicus, i m; médicus ocularis vel oculá-
octaedro: octáhedron vel octáhedrum, i n. rius; oculorum médicus; médicus ab óculis;
ophthalmoiatra, ae m; v. oftalmólogo.
octagonal: octagonalis, e. Sin: octagōnus,
octogōnus, octagónius; octángulus; octo án- oculística: oculária, ae f; v. oftalmología.
gulis (abl pl).
ocultación: (acción de ocultar) abscónsio,
octágono: adj, v. octagonal // sust octagō- onis f.
num vel octagōnon, i n. Sin: octángula fi-

750
odontotomía

ocultismo: occultismus, i m. Sin: occultarum boresque suos narravit // (serie de desventu-


sciéntia rerum; rerum occultarum disciplina. ras) labores, um mpl. Sin: aerumnae, arum
Uso: relativo al -, occultísticus. fpl; mala, orum npl; longa malorum séries;
innúmeri prope dolores; infinita prope séries
ocultista: occultista, ae m. Sin: rerum occul- malorum. Uso: después de sufrir una larga -,
tarum cultor // adj ad res occultas spectans. multis perfunctus labóribus.

ocupación: (acción y efecto de ocupar) oc- odometría: odométria sive -metrīa, hodomé-
cupátio, onis f; occupatus, us m // (- militar) tria sive -metrīa, ae f.
occupátio. Sin: invásio; obséssio; oppréssio.
Uso: la - española, occupátio hispanensis; - odómetro: odómetrum vel hodómetrum, i n.
militar, occupátio militaris // (trabajo) occu- Sin: vecturae index (-dĭcis mf); itíneris men-
pátio. Sin: opus; negótium; stúdium. Uso: - sórius index.
full-time, opus contínuum; - intelectuales,
ánimi stúdia; atender a sus -, sua negótia odontalgia: odontálgia sive -algīa, ae f. Sin:
ágere; buscar -, opus quáerere; sin -, otiosus déntium dolores.
// (empleo, oficio) munus, nĕris n.
odontálgico: odontálgicus, a, um.
ocupacional: ad opus (vel ad munus) pérti-
nens. odontología: odontológia sive -logīa, ae f.
Sin: odontoiatrīa; de déntibus doctrina vel
ocupado: opus fáciens. Sin: múnere fungens. rátio; déntium sciéntia; dentária disciplina;
odontoiátrica doctrina vel disciplina.
ocupador, v. ocupante.
odontológico: odontológicus, a, um. Sin:
ocupante: adj óccupans, antis // sust occupa- odontoiátricus; ad dentáriam disciplinam át-
tor, oris m. tinens.

ocurrir: fíeri. Sin: accídere, evenire. odontólogo: (especialista en odontología)


odontólogus, i m // (dentista) odontoiátricus,
odalisca: odalysca, ae f. Sin: paelex, pelex, i m; odontoiatrus, i m; médicus dentárius;
pellex, ĭcis f; régia paelex; paelex túrcica ; an- odontológiae peritus.
cilla gynaecéo addicta.
odontómetro: odontómetrum, i n. Sin:
odeón: odēum, i n; odīum, ii n. Sin: músi- instrumentum déntibus metiendis.
cum theatrum.
odontoscopio: odontoscópium, ii n.
odio: ódium, ii n. Sin: offénsio; simultas; áni-
mus infensus, inimicus; inimica mens; aversa odontotecnia: odontotéchnice, es f. Sin: ars
voluntas. Uso: - racial, ódium phyléticum. dentária.

odisea: (poema de Homero) Odyssēa sive odontoterapia: odontotherapīa, ae f. Sin:


Odyssīa, ae f. Sin: Ulíxea peregrinátio // déntium curátio.
(viaje largo y aventuroso) iter longum et pe-
riculosum. Uso: contó su triste -, errores la- odontotomía: odontotómia sive -tomīa, ae f.

751
odre

odre: uter, utris m. off side: Dep extra ludum. Sin: posítio anó-
mala (in ludo). Uso: estar en -, seorsum esse
oeste: óccidens, entis m. Sin: occasus, us m. vel stare; patear en -, seorsum proícere.
Uso: al -, in occidentem; in occasum; mirar
al -, estar situado hacia el -, ad occasum (vel oficial: adj officialis, e. Sin: públicus; legíti-
ad occidentem) vérgere, spectare; vérgere in mus; iure pollens; auctoritate (vel pública
occidentem; viento del -, ventus occidentalis; auctoritate) pollens; fide dignus. Uso: boletín
viento que sopla del -, aura spirans ab occi- -, pública acta; carta -, lítterae públicae; epís-
dente; ventus ab occidente véniens. tula públice missa; documentos -, officiália
documenta; invitación -, invitátio públice
ofensiva: Mil oppugnátio, onis f. Sin: belli allata; lengua -, sermo públicus; noticia -,
illátio. Uso: abandonar la -, oppugnationem núntius públice allatus; noticia no -, officio-
relínquere; ab oppugnatione desístere; lanzar sus núntius; relaciones - o diplomáticas, pú-
una -, oppugnationem incípere, inferre; armis blicae rationes vel necessitúdines; pública
ággredi; bellum inferre; rechazar la -, oppug- officiorum (vel necessitúdinum) víncula; re-
nationem propulsare; tomar la -, priorem presentante -, públice legatus // (empleado de
práelio hostes lacéssere; priorem bellum una oficina) minister, tri m. Uso: - de canci-
inferre álicui vel in áliquem. llería, commentariensis, is m // (funcionario)
minister públicus. Sin: officialis, is m // Mil
ofensivo: offensus, a, um. Sin: contumelio- praefectus, i m. Sin: officiárius, ii m; centú-
sus; iniuriosus; (de armas) infensus, infestus, rio, onis m; dux, ducis m; ductor, oris m; duc-
hostilis. Uso: ser -, acerbe láedere. tor mílitum; tribunus mílitum; praepósitus
milítibus; praefectus mílitum (de infantería),
oferta: oblátio, onis f. Sin: largítio; donátio; équitum (de caballería), fabrum vel fabrorum
exhibítio; proposítio. Uso: - especial, oblátio (de los zapadores), mílitum naválium (de
favorábilis; condiciones opportuníssimae // marina). Uso: - inferior, subalterno, inferio-
(don) donum, i n. Sin: res oblata; elee- ris órdinis ductor; - superior, centúrio primo-
mósyna; stips (stipis f) // (cantidad de un bien rum órdinum; superioris órdinis ductor; - de
o servicio) res venales. Uso: - superior a la marina, officiárius rei náuticae; centúrio clas-
demanda, rerum venálium redundántia; siárius; navalis centúrio.
rerum venálium nímia (vel effusa) affluéntia;
la - es superior a la demanda, rerum vená- oficialidad: (conjunto de oficiales del
lium cópia affluit; res venales effuse áffluunt. Ejército o de parte de él) impéria, orum
npl. Sin: praefecti mílitum // (goce del carác-
off limits: (Mil, dicho de lugar donde están ter o cualidad de cosa oficial) auctóritas, atis
prohibidos el acceso, el tránsito, etc.) áditus f.
vétitus // (fig, prohibido, vedado) prohíbitus,
a, um. Sin: vétitus. oficializar: auctoritate probare. Sin: públi-
cum réddere.
off line: Dep extra líneam. Sin: extra líneam
collocatus. oficialmente: officiáliter. Uso: no -, inoffi-
ciáliter; non officiáliter; anunciar - algo, áli-
offset: impréssio contrária. Sin: impréssio quid officiáliter nuntiare.
vel excúsio gráphica offsetiana; impréssio
gráphica cylindris gúmmeis facta. oficiar: (presidir una celebración litúrgica)

752
oftalmología

sacra fácere vel celebrare. Sin: offícia divina vere.


perágere vel persólvere.
oficioso: (hacendoso y solícito en ejecutar lo
oficina: (lugar donde se trabaja, prepara o que está a su cuidado) díligens, entis // (que
gestiona algo) sedes, is f. Sin: offícium, ii n; se manifiesta solícito por ser agradable y útil
graphēum, i n. Uso: - administrativa, offí- a alguien) officiosus, a, um. Sin: óbsequens;
cium bonis administrandis; - telefónica, of- actuosus; sédulus // ( que proviene de una
fícium telephónicum; telephónii sedes; autoridad, pero sin tener carácter oficial)
translocutória officina; - de cambio, taberna certa fide destitutus. Sin: públicae auctoritatis
cambiária; - del catastro, offícium públicis expers.
censūs tábulis praepósitum ; - de correos,
epistularum diribitórium; diribitórium cur- ofiografía: ophiográphia sive -graphīa, ae f.
suale; aedes (-ium fpl) tabelláriae; públici Sin: serpéntium descríptio.
cursūs diribitórium; - de informaciones,
sedes nuntiatorum; sedes núntiis divulgandis; ofiología: ophiológia sive -logīa, ae f. Sin:
- de recaudación, aerárium; fiscus; - de telé- serpéntium (vel de serpéntibus) doctrina, dis-
grafos, officina telegráphica vel telegraphiá- ciplina, sciéntia.
ria; telégraphi sedes; - de turismo, sedes
procurandis itinéribus; de -, graphealis, e; - ofiológico: ophiológicus, a, um. Sin: ad
donde trabajan los empleados públicos, pú- ophiológiam spectans.
blica sedes vel státio.
ofrenda: oblátio, onis f. Sin: donum; donária,
oficinista: minister, tri m. Sin: officialis, is orum npl.
m; v. empleado (- de oficina).
oftalmia u oftalmía: ophthálmia sive -thal-
oficio: (profesión mecánica o manual) minis- mīa, ae f. Sin: oculorum morbus, inflammá-
térium, ii n. Sin: ars; artifícium. Uso: ser del tio, inflátio.
-, peritum esse; las herramientas del -, ferra-
menta; instrumenta; fabrília // (ocupación ha- oftalmíaco: (persona afecta de oftalmia)
bitual) ministérium. Sin: offícium; munus, ophthalmíacus, i m. Sin: qui opthálmiā labo-
nĕris n. Uso: - decisivo, decretórium munus; rat, vexatur, affícitur; qui ex óculis laborat //
- interino, ópera fiduciária; - manual, fabríli- (relativo a la oftalmia) ophthalmíacus. Sin:
tas, atis f; - público, públicum mandatum; ad ophthálmiam (vel ad oculorum morbum)
desempeñar un -, múnere fungi; offícium gé- pértinens.
rere; munus exsequi vel praestare; desempe-
ñar un - público, magistratum gérere vel oftalmiatría: ophthalmoiatrīa, ae f. Sin: ocu-
habere // (servicio, favor) benefícium, ii n. lorum curandorum rátio.
Sin: offícium. Uso: ofrezco mis buenos -, be-
nefícia mea práebeo // - divino, sacra, orum oftálmico: (relativo a los ojos) ophthálmicus,
npl. Sin: divinum offícium; divinus cultus. a, um. Sin: ad óculos áttinens // (relativo a la
Uso: - divinos radiados, sacra radiophónica // oftalmia) v. oftalmíaco.
(oración litúrgica de la Iglesia católica) Li-
túrgia Horarum. Sin: horáriae preces; offí- oftalmología: ophthalmológia sive -logīa, ae
cium divinum. Uso: recitar el - divino, horas f. Sin: oculorum sciéntia, disciplina; de cu-
canónicas recitare; divinum offícium persól- randis óculis doctrina, rátio.

753
oftalmológico

oftalmológico: ophthalmológicus, a, um. oftalmotonómetro: ophthalmotonómetrum,


Sin: ad ophthalmológiam (ad doctrinam de i n.
curandis óculis) spectans.
ohm, v. ohmio.
oftalmólogo: ophthalmólogus, i m. Sin: oph-
thálmicus, i m; médicus oculárius; oculorum ohmio: (resistencia) resisténtia óhmica //
médicus. (unidad de resistencia) óhmium, ii n.

oftalmometría: ophthalmométria sive -me- oídio: oídium, ii n.


trīa, ae f.
oído: auditus, us m. Uso: tener -, tener buen
oftalmométrico: ophthalmométricus, a, um. -, tener - musical, sonos scite dignóscere;
artem músicam callere.
oftalmómetro: ophthalmómetrum, i n.
OIT: Consílium internationale labori prove-
oftalmometroscopio: ophthalmometroscó- hendo.
pium, ii n.
ojal: (en la ropa) ocellus, i m; vestis ocellus;
oftalmoneuritis: ophthalmoneurites, is f. (en el calzado) ansa vel ánsula, ae f // (agu-
Sin: neurites óptica. jero en ciertas cosas) foramen, mĭnis n.

oftalmopatía: ophthalmopáthia sive -pathīa, ojeada: obtutus, us m. Sin: oculorum obtutus


ae f. vel coniectus. Uso: echar una -, conícere ócu-
los in + ac.
oftalmorragia: ophthalmorrhágia sive -rrhagīa,
ae f. ojiva: arcus (-us m) acutus. Sin: fornix, ĭcis
m; fenestella acuto arcu ornata.
oftalmorrágico: ophthalmorrhágicus, a, um.
Sin: ad ophthalmorrhágiam pértinens. ojival: ogivus, a, um. Sin: acutus.

oftalmoscopia: ophthalmoscópia sive -scopīa, ojo: óculus, i m. Uso: - artificial de vidrio,


ae f. artificialis óculus ex vitro confectus; - clí-
nico, morborum visu cognítio vel observátio;
oftalmoscópico: ophthalmoscópicus, a, um. fig attenta perspéctio; - de buey, (ventana cir-
cular u ovalada) fenestella ovata vel símilis
oftalmoscopio: ophthalmoscópium, ii n. Sin: ovo, (planta herbácea) óculus túrgidus vel
introspiciendis óculis instrumentum. búbulus; - de gato, quarzum galbum; - de la
balanza, agina, ae f; a ojos vistas, manifesto;
oftalmospasmo: ophthalmospasmus, i m. aperte; palam.

oftalmotermómetro: ophthalmothermóme- ola: unda, ae f. Sin: fluctus, us m. Uso: - de


trum, i n. calor, calor áffluens; caloris affluéntia; - de
entusiasmo, ánimi inflammátio unanímiter
oftalmotomía: ophthalmotómia sive -tomīa, prófluens; - de frío, nímia frigōris vis.
ae f.

754
omelette

oleada: unda ingens vel permagna. Sin: olimpíaco u olimpiaco, v. olímpico.


undae ictus (-us m) vel ímpetus (-us m)
olimpíada u olimpiada: (fiesta o juego que
óleo: oleum, i n. Uso: - santo, opobálsamum; se hacía cada cuatro años en la ciudad de
administrar los santos óleos, áliquem opo- Olimpia) olýmpia, orum npl // (período de
bálsamo inúngere vel línere. cuatro años comprendido entre dos celebra-
ciones consecutivas de juegos olímpicos)
oleoducto: oleiductus, us m. Sin: ductus ole- olýmpias, ădis f. Uso: cálculo de las -, olym-
árius; olei terrígeni ductus. píadum rátio; contar por olimpíadas, annos
ex olympíadum ratione numerare // - inver-
oler: me huelo esto, hoc súbolet mihi. nales, olýmpia hiberna.

olfatear: (oliscar) olfácere. Sin: náribus per- olímpico: olympíacus, a, um. Sin: olýmpi-
cípere // (como hacen los perros de caza) cus. Uso: estadio -, stádium olýmpicum; jue-
odorari. Sin: odore vestigare; odorari et in- gos -, olýmpia, orum; olýmpia certámina;
vestigare; indagare et odorari // (fig y coloq, ludi olýmpici; llama -, flamma olýmpica;
averiguar, indagar) indagare. Sin: perspícere ignis olýmpicus; vencedor en los juegos -,
(naturam alicúius rei); diligenter investigare; olympionīces, ae m; vencer en los juegos -,
sagáciter pervestigare. olýmpia víncere.

olfato: odoratus, us m. Sin: olfactus, us m. olivar: olivetum, i n. Sin: olētum; locus oli-
Uso: - agudo, (nárium) sagácitas // (fig, sa- vis cónsitus.
gacidad) sagácitas, atis f. Sin: callíditas; as-
tútia; versútia; vafrítia. Uso: tener el - fino olla: (vasija redonda que sirve para guisar)
(en sentido propio y figurado) sagáciter odo- olla, ae f. Uso: relativo a la -, ollaris, e; ollá-
rari. rius; - pequeña, óllula; ollícula; - en figura de
cohombro, cúcuma, ae f; - pequeña en figura
oligarquía: oligárchia sive -archīa, ae f. Sin: de cohombro, cucumella vel cucúmula // (re-
optimátium (vel optimatum) impérium vel molino que forman las aguas de un río en
dominatus (-us m); prócerum vel príncipum ciertos parajes) gurges, gĭtis m.
dominátio, potentatus (-us m); paucorum po-
téntia, potentatus, dominatus; pauci et opti- ollero, v. alfarero.
mates.
olmeda: ulmárium, ii n. Sin: ulmētum, i n.
oligárquico: adj oligárchicus, a, um. Sin: ad
oligárchiam (vel ad paucorum dominatum) olmedo, v. olmeda.
áttinens // sust oligárchiae (vel paucorum po-
téntiae) amicus vel fautor. OLP: Ordo (vel Corpus) Palaestinae liberan-
dae.
oligoceno: adj oligocáenicus, a, um // sust
oligocaene, is n. ombligo: umbilīcus, i m. Uso: el - del mundo,
umbilicus mundi; umbilicus orbis terrarum.
oligohemia: oligoháemia sive -haemīa, ae f.
Sin: sánguinis defectus (-us m) vel deminú- omelette, v. tortilla.
tio.

755
ómnibus

ómnibus: laóphorum, i n. Sin: coenautocine- onda: unda, ae f. Uso: - corta, unda brevis;
tum; vehículum commune; raeda longa vel minoris longitúdinis unda; - eléctrica o hert-
pública; omnivectórium (autocinetum); auto- ziana, eléctrica unda; - electrónica, unda
cinetum laóphorum; autovehículum maius; electrónica; - electromagnética, unda electro-
vehículum ómnibus patens, datum, conces- magnética; - etérea, aethérea (aethéria, aéria)
sum; públicum vehículum ómnibus patens. unda; - larga, unda longa; - luminosa, unda
Uso: - aéreo, v. aerobús. luminosa vel lucíflua; - mecánica, unda me-
chánica; - media, unda média; médiae ampli-
omnipotente: omnípotens, entis. Sin: cunctí- túdinis unda; - óptica, unda visualis vel
potens; (ómnium) potentíssimus. óptica; - radial, radiofónica, radiophónica
unda; - radioeléctrica, unda radioëléctrica; -
omnipresente: omnipraesens, entis. Sin: ubi- sonora, unda sonora, canora, acústica, audí-
que praesens; omni loco praesens. bilis; - televisiva, unda televisífica, televisó-
ria, televisualis; - térmica, unda thermántica
omnisciencia: omnisciéntia, ae f. Sin: rerum vel calefáciens; - ultracorta, unda supérbre-
ómnium sciéntia. vis vel brevíssima.

omnisciente u omniscio: omnísciens, entis. ondear: undare. Sin: fluctuare; fluitare; in


Sin: ómnia sciens. vento fluitare.

OMS (abrev de Organización Mundial de la ondina: nympha, ae f. Uso: - marina, fluvial,


Salud): Institutum pancósmium sanitati pro- lacustre, nympha marina, fluvialis, lacustris.
vehendae.
ondulación: (disposición del cabello en
onanismo: (coito con eyaculación extrava- ondas) capillorum undulátio (-onis f). Sin:
ginal) onanismus, i m. Sin: onaniana luxúria; crines in undas flexi; capillus léniter inflexus.
onaniana impudicítia // (masturbación) v. Uso: - permanente, cincinni durábiles; comp-
esta voz. tus (-us m) durábilis; undulátio pérmanens;
mujer con - permanente, mulier crínibus vi-
onanista: onanista, ae m. bratis, vel capillo vibrato, vel crispato capillo,
vel cincinnata capillos // (movimiento que
oncógeno: oncógenus, a, um. Sin: ad tumo- imita el de las ondas del mar) undulátio. Uso:
res formandos idóneus vel aptus. número de ondulaciones, númerus vel cópia
undulationum.
oncología: oncológia sive -logīa, ae f. Sin: de
tumóribus disciplina, sciéntia; de tumorum ondulatorio: undulatórius, a, um.
orígine (vel formatione) doctrina vel rátio.
onfalocele: omphalocele, es f. Sin: umbilīci
oncológico: oncológicus, a, um. Sin: ad on- hérnia.
cológiam spectans.
ónice: onyx, ўchis (ac- ўca, ac pl -ўcas) mf.
oncólogo: oncólogus, i m. Sin: oncológiae
peritus vel studiosus. onicofagia: onychophágia sive -phagīa, ae f.
Sin: mos rodendi (arrodendi, circumrodendi)
oncotomía: oncotómia sive -tomīa, ae f. ungues.

756
opalescente

onicófago: onychóphagus. Sin: onycho- ontogénesis: ontogénesis, -is f.


phágiā affectus; qui (quae) ungues ródere (ar-
ródere, circumródere) solet. ontología: ontológia sive -logīa, ae f. Sin: de
ente doctrina, disciplina, sciéntia.
onírico: oníricus, a, um. Sin: sómnio símilis.
ontológico: ontológicus, a, um. Sin: ad onto-
onirismo: onirismus, i m. lógiam pértinens.

oniromancia u oniromancía: oniromantīa, ontologismo: ontologismus, i m. Sin: sermo


ae f. Sin: divinátio per sómnia; ex sómniis de ente; de ente absoluto assértio.
vaticinátio; sómnium interpretátio.
ontologista: ontologista, ae m. Sin: ontolo-
on line: Inform, directe colligatus. gismi assertor vel defensor

onocrótalo: onocrótalus, i m. Sin: truo, ōnis ontólogo: ontólogus, i m. Sin: ontológiae stu-
m. diosus.

onomancia u onomancía: onomantīa, ae f. O.N.U.: Unitarum (vel Coniunctarum) Na-


Sin: ex nómine divinátio. tionum Coetus (-us m). Sin: Sociatarum Na-
tionum Institutum; Foederatarum Nationum
onomástica: onomástice, es f. Sin: onomás- Consílium; Consociátio Nationum; Conso-
tica disciplina, sciéntia, rátio; de nomínibus ciátio Nationum Unitarum; Nationes Soci-
própriis doctrina. atae; Consílium Internationale, quod vulgo
dícitur ONU; Unitarum Nationum Con-
onomástico: adj onomásticus, a, um. Sin: sílium, quod O.N.U. siglis plerumque nuncu-
nominalis, e; nóminis vel nóminum (gen) // patur.
día -, nominalis dies (diēi mf). Sin: festum
nominale; dies festus nóminis; dies ex nó- ooblasto: ooblastus, i m.
mine festus; dies nómini sacer. Uso: índice -,
index (-dĭcis mf) nóminum; celebrar el -, oolítico: oolíthicus. Uso: concreciones -, oo-
diem onomásticum (vel nominalem diem) ce- líthica sedímina.
lebrare.
oolito: oolīthos vel oolīthus, i m.
onomatopeya: (imitación o recreación del
sonido de algo en el vocablo que se forma oología: oológia sive -logīa, ae f. Sin: de ovis
para significarlo) verbi formátio per soni disciplina, sciéntia, rátio.
imitationem // (vocablo que imita o recrea el
sonido de la cosa o la acción nombrada) oológico: oológicus, a, um. Sin: ad oológiam
onomatopóeia, ae f. Sin: verbum rem ipsam (vel ad doctrinam de ovis) áttinens.
sono réferens; nóminis fíctio.
oomancia u oomancía: oomantīa, ae f.
onomatopéyico: onomatopóeicus, a, um.
Uso: palabra -, verbum rem ipsam sono réfe- opalescencia: opalescéntia, ae f.
rens.
opalescente: opalescens, entis. Sin: ópali co-

757
opalino

lóribus nitens; ópali colores réferens. mercaderías) negótium, ii n. Sin: operátio.


Uso: - bancaria, operátio argentária; negó-
opalino: opálinus, a, um. Sin: versícolor; tium ad argentáriam spectans; - comercial,
versicolórius. negótium; operátio commercialis; - finan-
ciera, negótium nummárium vel pecuniá-
ópalo: ópalus, i m. rium; negótium de re pecuniária; rátio in re
nummária; efectuar - bancarias, negótia ad
opción: óptio, onis f. Sin: eléctio; facultas argentáriam pertinéntia gérere, curare, éxse-
eligendi. Uso: opciones contra la vida, optio- qui // (Med, intervención quirúrgica) séctio,
nes adversum vitam; - incondicional en favor onis f. Sin: séctio vel curátio chirúrgica; séc-
de la vida, sine condiciónibus pro vita eléc- tio a chirurgo peracta; curátio ex manu. Uso:
tio; - o amor preferencial por los pobres, - cesárea, v. histerotomía; - quirúrgica, ope-
óptio páuperum et amor pótior erga eos. rátio chirúrgica; - de apéndice, resecátio ap-
pendīcis; - del corazón, séctio chirúrgica
OPEC (abrev de Organization of the Petro- cordis; - de próstata, próstatae séctio chirúr-
leum Exporting Countries): Consílium Civi- gica; sala de operaciones, quirófano, con-
tatum óleum terrígenum exportántium. clave chirúrgicum; afrontar, soportar, sufrir
una - quirúrgica, someterse a una -, sectio-
ópera: (poema dramático puesto en música) nem (chirúrgicam) subire; sectioni súbici; se
drama (-ătis n) músicum; fábula modulata; secari pati; hacer una - a alguien, sectionem
ópera música; melodrama; drama mélicum. chirúrgicam álicui perágere; áliquem secare;
Uso: - bufa, festivum drama músicum; - có- es necesaria la -, ad manum veniendum est;
mica, iocosum vel cómicum drama músicum; la - salió bien, recte cessit séctio vel curátio;
comóedia mélica // (teatro donde se repre- sin -, sine ferro, sine sectione; tengo que su-
sentan óperas) theatrum músicum vel melo- frir una - quirúrgica, séctio quirúrgica mihi
dramáticum. est subeunda // (Mil, toda acción y trabajos
propios de la guerra) res (bello) gesta vel
operación: (acción y efecto de operar) áctio, acta (- realizada); res (bello) gerenda vel
onis f. Sin: operátio; actus, us m; res, rei ; res agenda (- a realizar). Uso: - bélicas, actiones
gesta vel acta (acción realizada); res gerenda béllicae; bellum; base de operaciones, sedes
vel agenda (acción a realizar). Uso: - de la belli; estación apta para las -, aestas apta rei
mente, mens, mentis (pensamiento, aprecia- gerendae; tempus anni béllicae rei aptum; el
ción, juicio); cogitátio (el imaginarse); cogi- feliz éxito de las -, res próspere gestae; plan
tatum (la cosa imaginada); opínio (la idea de operaciones, belli gerendi rátio vel ratio-
que uno se forma acerca de algo); coniectura nes; omnis vel totīus belli (gerendi) rátio;
vel suspício (conjetura) // (ejecución de algo) confiar a alguien la dirección (o el mando
operátio, onis f. Sin: labor; opus, ĕris n. Uso: supremo) de las -, bellum álicui dare vel de-
- química, chémica operátio; es una - fati- ferre; áliquem praefícere bello (vel bello ge-
gosa, res est magni laboris // Mat calculátio, rendo); ad áliquem summam vel impérium
onis f. Sin: cálculus; computátio; supputátio; totīus belli deferre; diferir las -, rem extrá-
rátio. Uso: - aritmética, matemática, rátio here; dirigir las -, res gérere; empezar las -,
arithmética, mathemática; - equivocada, cál- bellum inferre (álicui); apenas empezadas las
culi error; ejecutar, resolver una -, rationem -, vixdum incohatis rebus; todas las - se de-
dúcere, subdúcere, habere; cálculum pónere tuvieron, tota administrátio belli cónstitit.
// (negociación o contrato sobre valores o

758
oportunismo

operado: ferro curatus. Sin: sectione chirúr- biectiva opinátio; intercambio de opiniones,
gica curatus vel tractatus. opinionum collátio, cambiar de -, senténtiam
mutare; de senténtia desístere; e senténtia re-
operador, ra: operator, oris m; operatrix, icis cédere.
f. Uso: - telefónico, v. telefonista.
opinion-maker: opinionis públicae confor-
operante, v. operativo, eficaz. mator, formator, effector.

operar: (obrar una cosa, especialmente las opio: ópion vel ópium, ii n. Uso: “- del pue-
medicinas, y hacer el efecto para que se des- blo“, “ópium pópuli”.
tina) vim habere vel exercere. Sin: efficacem
esse; prodesse + dat // (efectuar una opera- opiomanía: opiománia sive -manīa, ae f. Sin:
ción quirúrgica) secare. Uso: hacerse -, de- ópii libido; insana (vel furiosa, vel vesana)
jarse -, se secari pati. ópii cupīdo

operating system (Inform), sistema opera- opiomaníaco u opiómano: opiómanes, is m.


tivo: systema internum. Sin: opiomániā laborans; ópii insane cúpi-
dus; vesana ópii cupídine affectus vel impul-
operatividad: operandi possibílitas vel facul- sus; ob sumptum ópium demens vel insanus.
tas.
opíparamente: opípare. Sin: laute; splén-
operativo: operativus, a, um. Sin: óperans; dide. Uso: banquetear - , epulari saliarem in
operatórius. Uso: posibilidades -, possibilita- modum.
tes operativae.
opíparo: opíparus, a, um. Uso: banquete -,
operatorio: operatórius, a, um. Sin: sectionis opípare apparatum convívium; comida -, sa-
vel curationis (gen); ad chirúrgiam áttinens. liares dapes vel épulae.
Uso: acto -, séctio vel curátio; sala -, cubícu-
lum operatórium; aula operatória; técnica -, oponente: adversárius, a, um. Sin: contrá-
chirúrgia; curátio. rius.

opereta: músicus lusus (-us m). Sin: música oponible: ad opponendum aptus.
opella ; festivum drama músicum; festiva fá-
bula modulata; drama mélicum brévius. oporto: vinum portucalense.

operista: (músico que compone óperas) drá- oportunidad: opportúnitas, atis f. Sin: occá-
matum musicorum scriptor. sio.

operístico: ad drama músicum spectans. Sin: oportunismo: opportunismus, i m. Sin: op-


drámatis músici próprius. portunitatis sérvitus (-utis f); agendi rátio
témpori (vel tempóribus) morígera; opportu-
opinión: opínio, onis f. Sin: opinátio; sentén- nitati serviendae (vel opportunitátibus ser-
tia. Uso: - políticas, opiniones políticae; - viendis) rátio vel consuetudo; eorum agendi
pública, pública opínio; vulgi vel pópuli rátio, qui opportunitati (vel opportunitátibus)
existimátio; ómnium opínio; - subjetiva, su- sérviunt; eorum agendi rátio, qui témpori (vel

759
oportunista

tempóribus) sérviunt; lo hizo por -, id fecit, cillorum taberna. Sin: vitrorum oculariorum
tempóribus insérviens. taberna // (establecimiento donde se fabrican
anteojos) perspicillorum officina. Sin: vitro-
oportunista: opportunista, ae m. Sin: oppor- rum oculariorum officina // fig vísio, onis f.
tunitati (vel opportunitátibus) sérviens; tém- Uso: nueva - que abre la fe cristiana, nova
pori vel tempóribus insérviens; tempóri vel quaedam vísio christianā fide patefacta.
tempóribus morígerus; qui tempóribus servit.
Uso: ser -, témpori vel tempóribus servire; óptico: ópticus, a, um Uso: aparatos -,
opportunitati vel opportunitátibus inservire; instrumenta óptica; ilusión -, illúsio óptica;
duabus sellis sedere. nervio -, nervus ópticus // (comerciante de
objetos de óptica) ópticus, i m. Sin: oculá-
oposición: adversátio, onis f. Sin: repugnán- rius; oculariárius; oculariorum (vel vitrorum
tia. Uso: - constructiva, dissénsio éfficax // oculariorum) vénditor // (persona con titula-
(partido que en un país se opone a la política ción oficial para trabajar en materia de óp-
del gobierno) fáctio oppósita. Sin: adversa tica) faber (-bri m) ópticus. Sin: oculariorum
fáctio vel pars // Astron oppósitus, us m. Sin: faber, compósitor, ópifex (-fĭcis m).
interiectus, -us m.
optimismo: (como sistema filosófico) opínio
opositor: adversator, oris m. Sin: adversá- eorum qui ómnia naturā óptimā esse arbitran-
rius; repugnans; contradictor; refragator. tur // (como cualidad personal) optimismus,
Uso: - del gobierno, adversárius regíminis; el i m. Sin: óptima rerum interpretátio; melio-
jefe de los -, repugnántium véluti dux. rum rerum exspectácio; mens (vel consílium,
vel rátio, vel senténtia) ad óptima , vel ad me-
opoterapia: opotherapīa, ae f; opotherapéu- liora, réferens ómnia; ánimus meliora , vel
tice, es f. Sin: curandi rátio per sucos (vel óptima, (semper) praeságiens, exspectans,
succos); sucorum animálium cura; curandi proponens, credens; ánimus ad bonam spem
rátio per animálium sucos. proclivis. Uso: puede cultivarse el -, optimis-
mus coli potest.
opoterápico: opotherápicus, a, um.
optimista: (partidario del optimismo) qui
opresión: oppréssio, onis f. Uso: - econó- ómnia naturā óptima esse arbitratur // (que
mica, social, política y también religiosa de suele ver las cosas bajo su aspecto más fa-
la persona humana y de sus derechos, op- vorable) optimista, ae m. Sin: optimismi fau-
préssio oeconómica, socialis, política atque tor; melioris partis conspector; meliora
etiam religiosa personarum humanarum iu- (semper) exspectans, praeságiens, praesén-
riumque ipsarum. tiens, prospíciens; óptima ómnia iúdicans;
ómnia in meliorem partem intérpretans ; qui
opsimatía: opsimathīa, ae f. ad bonam spem proclivis est ; qui sibi me-
liora promittit vel proponit . Uso: ser -, ómnia
optativo: optativus, a, um. Uso: modo -, op- interpretari in meliorem partem; sibi meliora
tativus, i m; modus optativus. promíttere vel propónere // adj optimísticus,
a, um.
óptica: óptica, ae f; óptice, es f. Sin: optica
ars, disciplina; phýsica oculária // (estableci- optometría: optométria sive -metrīa, ae f.
miento donde se comercian anteojos) perspi- Sin: oculorum aciēi metiendae rátio.

760
orden

optómetro: optómetrum, i n. Sin: metiendae orange, v. naranjada.


oculorum aciēi instrumentum.
orangután: símia (-ae f) Sátyrus (-i m).
opúsculo: opúsculum, i n. Sin: libellus; éxilis
libellus. orante: orans, antis m.

oquedal: procēra silva. oratorio: (capilla privada) oratórium, ii n.


Sin: sacellum; aedícula; sacrárium // (drama
oración: (plegaria) orátio, onis f. Sin: prex, musical de asunto religioso) oratórium. Sin:
precis f; precátio. Uso: - mental, sacra medi- concentus oratórius; sacrum carmen músi-
tátio, contemplátio, commentátio; divinarum cum; opus (óperis n) músicum sacrum. Uso:
rerum meditátio; supernarum vel caeléstium - de Beethoven, oratórium beethovenianum
rerum contemplátio; rezar las - de la ma- //- festivo (en colegios o parroquias de los
ñana, preces matutinas fúndere; précibus ma- Salesianos de Don Bosco, lugar donde se
tutinis Deum deprecari; precationem reúne la juventud los días de fiesta para cum-
matutinam ad Deum fácere; precatione ma- plir con sus deberes religiosos y divertirse
tutina uti // Gram proposítio, onis f. Sin: sen- honestamente), oratórium festivum.
téntia; enuntiátio; enuntiatum. Uso: - causal,
enuntiatum causale; - concesiva, concessi- órbita: (trayectoria cerrada de un cuerpo)
vum enuntiatum; - condicional, enuntiátio vel órbita, ae f. Sin: orbis; gyrus; círculus. Uso:
senténtia condicionalis; proposítio hypothé- describir, cumplir órbitas, in orbem agi; in
tica; - consecutiva, enuntiatum consecuti- órbitam verti; in orbem duci; in órbitam vo-
vum; senténtia vel enuntiátio consecutiva; - lare; describir órbitas alrededor de la tierra,
declarativa, proposítio enuntiativa; - final, terram cursu ambire; terram circumvolitare;
enuntiatum finale; enuntiátio finalis; - infini- poner en -, in órbitam (vel in circúitum) pro-
tiva, enuntiátio infinitiva; - interrogativa, ícere // Astron órbita, ae f. Sin: tractus re-
senténtia interrogativa vel interrogatória; - currens. Uso: - lunar, órbita lunae; los astros
principal o regente, senténtia primária; re- describen sus -, sídera orbes suos confíciunt
gens enuntiátio vel enuntiatum; - relativa, // (cavidad, cuenca del ojo) orbis, is m // (fig,
enuntiátio relativa; - subordinada, senténtia esfera, ámbito, espacio) fines, ium mpl. Uso:
subordinata vel secundária. mantenerse en la propia -, se suis fínibus
contineri.
orador: orator, oris m. Sin: rhetor, ŏris m.
Uso: - ideal, orator perfectus; summus orator; orbital u orbitario: orbitalis, e. Sin: orbītus;
perfecti oratoris exemplar; - que improvisa, orbicularis. Uso: movimiento -, motus orbi-
extemporalis rhetor. talis; vehículo -, vehículum orbitale; vuelo -,
orbītus vel orbicularis volatus (-us m).
oral: (relativo a la boca) oris (gen) // (trans-
mitido de viva voz) oralis, e. Sin: verbalis; orbitar: in orbem agi vel duci. Sin: in órbi-
verbis prolatus // (examen o parte de él que tam verti vel volare. Uso: - alrededor de la
consiste únicamente en preguntas y respues- tierra, terram cursu ambire; terram circum-
tas verbales) examen coram (vel ore, vel volitare.
voce, vel modo orali) faciendum (a rendir)
vel factum (rendido). orden: (organización y disposición armo-
niosa de las cosas) ordo, dĭnis m // (mandato)

761
ordenación

mandatum, i n. Uso: - expresa, verbum ac normas) praecepta, orum npl. Uso: - jurídico,
mandatum; - de pago bancario, mandatum legum praecepta; iudiciales societatis institu-
nummárium, pecúniae perscríptio; gyrus ar- tiones; iudiciorum rátio // (ordenación del su-
gentárius; perscríptio ambulatória vel circula- perior para que se observe una cosa)
ris; cumplir las - de los superiores, antístitum mandatum, i n. Sin: iussum; praescriptum //
iussa éxsequi // (sucesión, distribución regu- (constitución) constitútio, onis f. Sin: ordiná-
lar) ordo, dĭnis m. Uso: - cronológico, ordo tio; conformátio; forma. Uso: - democrático,
témporis; - del día, ordo rerum agendarum; democrática institútio; - del Estado, tempe-
en - alfabético, litterarum órdine; alphabé- rátio rei públicae; constitútio pópuli; Civitatis
tica ratione; en - cronológico, servato témpo- (vel rei públicae) forma, ordinátio, conformá-
ris órdine // (instituto religioso aprobado por tio; - de nuestra vida, vitae nostrae ordinátio.
el Papa) ordo, dĭnis m. Uso: - regular, ordo
regularis; - religiosas, órdines virorum reli- ordenanza: (soldado que está a las órdenes
giosorum; - de los jesuitas, ordo (religiosus) de un oficial o de un jefe para los asuntos del
iesuitarum // (grado del sacramento del servicio; empleado que en ciertas oficinas
orden) ordo. Uso: - sagradas, Sacri Ordines desempeña funciones subalternas) appári-
// (cuerpo de personas unidas por alguna tor, oris m. Sin: stator; minister; fámulus; sér-
regla común o por una distinción honorífica) vulus // (conjunto de preceptos o
ordo, dĭnis m. Uso: - de las Naciones Unidas, reglamentos) leges et instituta // (mandato,
Ordo Nationum Unitarum; - de los Caballe- disposición, arbitrio y voluntad de alguien)
ros de Malta, Ordo Meliténsium Equitum; - iussum, i n. Sin: imperatum; praescriptum;
ecuestre del Santo Sepulcro, Ordo Equester decretum; plácitum.
a Sancto Sepulcro Hierosolymitano; - de
Santiago, Ordo Iacobianus // (reglas, leyes y ordenar: (poner en orden) ordinare. Sin:
estructuras que constituyen una sociedad) bene dispónere; bene vel recte compónere.
ordo, dĭnis m. Uso: - civil, ordo civilis; - ju- Uso: - un Estado, rem públicam compónere,
rídico, ordo iurídicus; - público, disciplina rei dispónere, constitúere // (conferir las órdenes
públicae; - social, ordo socialis; rerum sociá- sagradas) ordinare. Sin: órdines conferre áli-
lium ordo. cui; sacramentáliter ordinare vel consecrare.
Uso: - sacerdote, áliquem sacerdotem creare;
ordenación: (orden, disposición) ordinátio, Christi ministrum áliquem sacrare; sacerdó-
onis f. Sin: praescriptum // (ceremonia en que tio augere áliquem; ordenarse de sacerdote,
se confieren las órdenes sagradas) ordinátio, sacerdótio augeri.
onis f. Sin: consecrátio. Uso: - sacerdotal, or-
dinátio sacerdotalis; recibir la - sacerdotal, ordinal: ordinalis, e.
ordinationem sacerdotalem recípere.
ordinariez: vulgáritas, atis f. Sin: vílitas;
ordenador: adj ordinativus, a, um // sust or- vulgaris condício; ánimi abiéctio.
dinator, oris. Sin: dispósitor vel instructor //
(máquina electrónica) v. computadora. ordinario: (vulgar, grosero) vilis, e. Sin: pro-
miscus vel promíscuus; plebéius; sórdidus //
ordenamiento: (acción y efecto de ordenar) (común, corriente) ordinárius, a, um. Sin:
ordinátio, onis f. Sin: rátio. Uso: - escolar, consuetus; sólitus. Uso: comida -, cibus coti-
scholarum rátio; - de los estudios, rátio stu- dianus // (prelado) Ordinárius, ii m. Uso: -
diorum; disciplinarum rátio // (conjunto de castrense, Ordinárius castrensis; - del lugar,

762
organización

Ordinárius loci // - de la misa, ordinárium, ii (conjunto de órganos que constituyen un ser


n. vivo) hóminis fabricátio. Sin: humanae natu-
rae figura, conformátio, temperátio // (con-
ordinativo: ordinativus, a, um. junto de leyes, usos y costumbres por que se
rige un cuerpo o institución social) instituta,
oreja: (órgano externo de la audición) auris, orum npl. Sin: corpus; compāges, is vel
is f // (parte del zapato) lígula, ae f. compāgo, gĭnis f. Uso: el - del Estado, rei pú-
blicae disciplina, corpus, compages, rátio,
orfanato: orphanotrophīum, ii n; or- forma, conformátio, temperátio; poderosos -
phanotrophēum, i n. Sin: domus pupillaris; internacionales, valéntia internationália
pupillorum hospítium. Uso: - de niños, instituta; - social, corpus sociale; - de dere-
domus pupillorum; - de ninas, domus pupi- cho público, públicum institutum.
llarum.
organista: organista, ae m. Sin: organárius;
orfebre: áurifex, fĭcis m. Sin: aurárius, ii m. órgani modulator, moderator, pulsator; qui
órganum tractat vel pulsat. Uso: el que sabe
orfelinato, v. orfanato. tocar el órgano hidráulico, hydraula vel
hydraules, ae m.
organdí: ventus téxtilis.
organización: organizátio, onis f. Sin: insti-
organero: organárius, ii m. Sin: organorum tutum; institútio; constitútio; consílium; com-
fabricator, faber, ópifex. posítio; consociátio; disposítio; moderátio;
ordinátio; temperátio. Uso: - adecuada del
orgánicamente: orgánice. trabajo humano, consentánea óperis humani
disposítio; - bilaterales, consociationes mú-
organicismo: organicismus, i m. tuae; - civiles o eclesiásticas, instituta sive ci-
vília sive religiosa; - culturales, instituta
orgánico: (relativo a los seres vivientes) or- disciplinis excolendis; - económica, consti-
gánicus, a, um. Sin: animalis, e. Uso: cuer- tútio oeconómica; - escolar, scholae ordiná-
pos -, córpora animália; seres -, animántia; tio et disciplina; - financiera, institutum
gignéntia npl; defecto -, vítium naturae // nummárium; - internacionales, consília in-
(que tiene armonía y proporción) compósi- ternationália; nationum consília; consília
tus, a, um. Sin: cohaerens; concinnus; cón- inter nationes obtinéntia; consociationes
gruens. omnes nationes inter se copulantes; - inter-
nacional del trabajo, consílium internatio-
organigrama: organogramma, ătis n. nale labori accurando (OIT); - Internacional
para la Alimentación y la Agricultura (FAO),
organillo: orgánulum, i n. Sin: órganum ver- Consílium víctui et agriculturae accurandis,
sátile; órganum parvum, portátile, manuale; compendiáriis lítteris FAO appellatum; - ju-
órganum manubriatum. rídica, iuris temperátio, ordinátio, composí-
tio; - jurídico-política de la comunidad
organismo: (ser vivo orgánico) ánimal, alis mundial, iuridicialis et política ordinátio óm-
n. Sin: ánimans, antis mf; en pl animántia, nium populorum; - multilaterales, consocia-
ium n // (el cuerpo humano) organismus, i m. tiones quasdam nationes inter se copulantes;
Sin: corpus orgánicum; hóminis corpus // - mundial, moderátio mundi; - nacional de

763
organizado

asistencia religiosa y moral de los obreros, nos, organorum donátio // (instrumento mú-
collégium operáriis in re morali ac religiosa sico) órganum, i n. Sin: órganum músicum.
tutandis; - profesionales, instituta artes profi- Uso: - hidráulico, hydráulus, i m; hydráulia,
téntia // - del Estado, rei públicae temperátio orum n; hydráula vel hydráules, ae m; órga-
vel constitútio; forma rei públicae; - de las num hydráulicum; - eléctrico, electrónico,
Naciones Unidas, Organizatio Nationum pneumático, tubular, órganum eléctricum,
Unitarum; - de las provincias, ordinátio pro- electrónicum, pneumáticum, tubulatum // (en
vinciarum; - de los estudios, studiorum ordo una máquina, pieza, dispositivo o mecanismo
vel rátio; organizaciones de los laicos, ordi- elemental que sirve para accionar, gobernar,
natae laicorum consociationes; - del trabajo, transmitir o guiar un movimiento) pars, partis
laboris temperátio. f. Sin: instrumentum // (fig, persona o cosa
que sirve para la ejecución de un acto o un
organizado: organizatus, a, um. Sin: ordina- designio) ministérium, ii n; minister, tri m.
tus; constitutus; institutus; cónditus; compó- Uso: - colegiales, ministéria collegiália; - di-
situs; apparatus; instructus. rectivos, ministri dirigentes mpl; órganos de
vigilancia, ministri vigilantes // (fig, medio
organizador: organizator, oris m. Sin: ordi- de difusión portavoz de un partido, agrupa-
nator; compósitor; constitutor; moderator; ción, etc.) commentárius, ii m; ephémeris,
machinator; instructor; apparator; qui instítuit ĭdis f. Uso: - oficial, ephémeris pública.
vel ápparat.
organografía: organográphia sive -graphīa,
organizar: organizare. Sin: ordinare; consti- ae f. Sin: membrorum descríptio.
túere; institúere; compónere; dispónere; cón-
dere; apparare; comparare; praeparare; organográfico: organográphicus, a, um. Sin:
praeordinare. Uso: - los estudios, stúdiis ór- ad organográphiam (vel ad membrorum de-
dinem dare; - una fiesta, diem festum appa- scriptionem) pértinens.
rare; - un sepelio, sepulturam praeordinare; -
los juegos, ludos apparare // organizarse, se organógrafo: organógraphus, i m. Sin: orga-
parare, vel se comparare ad áliquid. nográphiae peritus.

órgano: (parte de un ser organizado desti- organología: organológia sive -logīa, ae f.


nada para desempeñar alguna función nece- Sin: de membris disciplina, sciéntia, rátio;
saria para la vida) membrum, i n. Sin: doctrina de membrorum conformatione.
órganum; pars córporis. Uso: - sexuales, ór-
gana sexuália; el - del oído, sensus (-us m) orgásmico: orgásmicus, a, um.
audiendi; los - del sentido, sensus, uum mpl;
eae partes córporis, quae ad sentiendum va- orgasmo: (culminación del placer sexual)
lent; los - de la circulación, sánguinis cursus; orgasmus, i m // (exaltación de la vitalidad
los - de la reproducción, de la respiración, de un órgano) órgani incitátio // (eretismo) v.
de la sensación, etc., procreationis, respira- esta voz.
tionis (vel respiratūs), sensūs (vel sentiendi
actūs) instrumenta, etc; - para trasplante, ór- orgía: órgia, orum npl. Sin: comissátio; bac-
ganum transplantandum; abastecedores de chátio.
órganos para trasplantar, praebitores orga-
norum transportandorum; donación de órga- orictognosia: oryctognósia sive -gnosīa, ae f.

764
original

orictografía: oryctográphia sive -graphīa, ae orientar: (determinar la posición o dirección


f. Sin: fossílium descríptio. de algo respecto a un punto cardinal) situm
agnóscere // (dirigir o encaminar hacia un fin
orictología: oryctológia sive -logīa, ae f. Sin: determinado) dirígere. Sin: convértere; vér-
de fossílibus doctrina, disciplina, sciéntia. tere; áliquem ad áliquid hortari, informare,
institúere. Uso: - la vida, vitam ad certam ra-
orictozoología: oryctozoológia sive -logīa, tionis normam dirígere // orientarse, (diri-
ae f. girse hacia) dirígere se ad áliquid; ad áliquid
se convértere; (hallar el camino) viam repe-
orientación: (posición de un objeto, de un rire, invenire. Uso: - en la vida, suam guber-
edificio, etc. con relación a los puntos cardi- nare vitam; - en una cosa, áliquid recte
nales) situs, us m. Sin: posítio; positura // perspícere.
(fig, dirección, tendencia) diréctio, onis f.
Sin: facultas cursum dirigendi; inclinátio; Oriente: orientis partes vel regiones fpl. Uso:
propénsio; rátio et inclinátio; norma directó- Cercano o Próximo -, Oriens Propinquus; -
ria; orientátio. Uso: - características, normae Medio, Médius Oriens; Extremo -, Extremus
directóriae peculiares; - pastoral, rationes Oriens; extremae orientis partes (-ium fpl) //
pastoralis múneris sustinendi; - de la mente Gran -, francomurariorum corpus primárium,
hacia la verdad, diréctio rationis ad verita- vel collégium praecípuum.
tem, - del pensamiento humano, humanae
mentis propénsio vel proclívitas; dar una - orient-express: orientalis hamaxóstichus cí-
profesional, aptas trádere normas ad pró- tior.
prium suscipiendum munus (nĕris n); aptas
impertire normas ad próprium obeundum orífice: áurifex, fĭcis m.
munus // (iniciación) initiátio, onis f. Sin:
initiamenta, orum npl; inítia, orum npl. Uso: oriflama: auriflamma, ae f. Sin: auri flamma;
- profesional, initiátio professionalis. vexillum áureā (vel auri) flammā ornatum.

oriental: orientalis, e. Sin: ad orientem ver- original: (concerniente al origen) primigé-


gens vel spectans; in orientem versus; orientis nius, a , um. Sin: innatus; congénitus. Uso:
(gen). Uso: lujo -, régius apparatus (-us m); pecado -, peccatum oríginis vel originale;
pérsica luxúria; pérsicus apparatus; las zonas peccatum congénitum vel hereditárium //
-, orientis (solis) partes vel regiones; los -, (que no es copia) nativus, a, um. Uso: código
orientales, ium; orientales gentes; orientis -, nativus codex (-dĭcis m) // (singular, que se
(solis) pópuli; los reyes -, orientis reges. distingue por ser fruto de la creación espon-
tánea) novus, a, um. Sin: plane singularis;
orientalismo: orientalismus, i m. Sin: rerum próprius ac singularis; singularis et novus;
orientálium stúdium; res orientálium imitandi mirus. Uso: carácter -, própria ac singularis
stúdium; (cultivo de las lenguas de Oriente) índoles; un ingenio -, ingénium plane singu-
linguarum orientis stúdium. lare; un tipo -, mirum vel singulare caput
(pĭtis n) // (ejemplar o modelo del que se
orientalista: orientalista, ae m. Sin: studiosus copia) exemplum, i n. Sin: exemplar, aris n;
rerum orientálium; linguis orientálibus doc- archétypum; primigénium exemplar. Uso: -
tus; linguarum orientis callens, cállidus, peri- vicioso, mendosum exemplar; el - y la copia,
tus, studiosus. primigénium exemplar et imago ex eo

765
originalidad

descripta vel efficta; el - del autor, exemplar orogénesis: orogénesis, -is f. Sin: móntium
ipsīus auctoris manu scriptum; consultar el - origo.
, primiformem códicem adire; reconstruir
críticamente el -, archétypum (vel exemplum orografía: orográphia sive -graphīa, ae f. Sin:
primigénium) ad criticorum rationes statúere. móntium descríptio.

originalidad: nóvitas, atis f. Sin: propríetas; orográfico: orográphicus, a, um. Sin: ad


insoléntia (de algo nuevo y desacostum- móntium descriptionem spectans.
brado); rátio primigénia. Uso: - en el escribir,
en el pintar, scribendi, pingendi nóvitas; - en oropel: (lámina de latón que imita al oro)
el modo de escribir, novum dicendi genus; - áurea bráctea // fig fucus, i m. Sin: dissimu-
en los pensamientos y sentimientos, senten- látio.
tiarum sensuumque nóvitas // (fig, de carac-
teres, dotes) nóvitas. Sin: singuláritas; oropéndola: gálbulus, i m. Sin: gálgulus.
authentícitas; índoles nativa.
orozuz, v. regaliz.
orilla: (parte de la tierra contigua a un río,
mar, etc.) áequoris limen (-mĭnis n). orquesta: (lugar para los músicos en teatros,
conciertos, etc.) orchestra, ae f. Sin: sympho-
orinal: lásanum, i n. Sin: scáphium; matella; niacorum, vel canéntium suggestus (-us m),
mátula; matéllio (-onis m); trulla. suggestum (-i n) // (conjunto de músicos que
intervienen en la ejecución de una obra ins-
orla: margo, gĭnis f. Uso: - de luto o negra, trumental) symphoníaci vel symphónici,
margo lúgubris. orum mpl. Sin: chorus instrumentalis; sym-
phoníaca sodálitas, manus, cohors; sympho-
ornamental: ornativus, a, um. Sin: ornamen- niacorum agmen, manípulus, grex. Uso:
tárius. miembro de la -, symphoníacus vel symphó-
nicus, i m // (obra conjunta de tales músicos)
ornamento: ornamentum, i n. Sin: ornatus, symphónia sive -phonīa, ae f. Sin: orchestra,
us m. Uso: ornamentos de arquitectura, ap- ae f; musicorum symphónia; concentus músi-
paginéculi, orum m. cus. Uso: el concierto de la -, symphónia, ae
f; cantar con acompañamiento de -, ad or-
ornitología: ornithológia sive -logīa, ae f. chestram cánere; dirigir la -, symphóniae
Sin: ávium (vel de ávibus) doctrina, disci- moderari.
plina, sciéntia.
orquestación: symphoniacorum pártium
ornitológico: ornithológicus, a, um. Sin: ad conscríptio. Sin: orchestralis óperae compo-
ornithológiam (vel ad ávium doctrinam) átti- sítio // (fig, cosa concertada, puesta en es-
nens. cena para engañar) scaena, ae f. Sin: fábula;
fábula compósita.
ornitólogo: ornithólogus, i m. Sin: ornitho-
lógiae cultor, studiosus, peritus. orquestador: symphoniacorum pártium
conscriptor. Sin: orchestralis óperae compó-
ornitorrinco: ornithorhyncos vel or- sitor.
nithorhynchus, i m.

766
ortopedia

orquestal: orchestralis, e. Sin: symphonía- ortoépico: orthoépicus, a, um.


cus. Uso: música -, symphónia sive -phonīa;
symphoniacorum concentus (-us m). ortofonía: (corrección de los defectos de la
voz y de la pronunciación) emendátio vocis
orquestar: (instrumentar una composición vitiosae // (pronunciación considerada como
musical para orquesta) symphoniacorum correcta o normal) orthophónia sive -phonīa,
partes conscríbere. Sin: orchestralem óperam ae f. Sin: rectus vocis sonus.
compónere // (fig, organizar algo) áliquid
dispónere, apparare, praeparare // (fig, con- ortofónico: orthophónicus, a, um.
certar, armonizar) compónere. Sin: conci-
liare, concordare. ortofonista: orthophonista, ae m.

orquestina: orchestrina vel orchestrínula, ae ortogonal: orthogónius, a, um. Sin: orthogō-


f. Sin: pauci symphoníaci mpl; parvus nus; orthogonalis; perpendicularis.
symphoniacorum grex.
ortogonalmente: orthogonáliter. Sin: per-
orquídea: orchis, is f. pendiculáriter.

orsal, v. off side. ortografía: orthográphia sive -graphīa, ae f.


Sin: (parte de la gramática normativa que da
ortocromático: orthochromáticus, a, um. reglas para el adecuado uso de las letras y
otros signos de la escritura) recte scribendi
ortocromía: orthochrómia sive -chromīa, ae sciéntia vel doctrina. Sin: recta scribendarum
f. vocum rátio; disciplina nóminis recte scri-
bendi // (conjunto de normas que regulan la
ortodoxia: (entre católicos, conformidad con escritura de una lengua) recte scribendi ré-
el dogma católico) orthodóxia sive -doxīa, ae gulae vel praecepta // (forma correcta de es-
f. Sin: vera doctrina; vera (christianorum) re- cribir respetando las normas de la
lígio // fig sincera fides. ortografía) rectus lítteras scribendi modus.
Uso: error de -, mendum scripturae; scri-
ortodoxo: adj orthodoxus, a, um. Sin: rectae bendi mendum; cometer errores de -, verba
doctrinae cóngruens; verae religioni convé- mendose scríbere; observar la -, verba recte
niens // sust verae religionis ássecla, sectator; scríbere.
veram doctrinam sequens // (calificativo con
que se distinguen ciertas Iglesias de la Eu- ortográfico: orthográphicus, a, um. Sin: or-
ropa oriental separadas de Roma) orthodo- thógraphus.
xus. Uso: Iglesias -, Ecclésiae orthodoxae;
personas que profesan la doctrina de las ortógrafo: orthógraphus, i m.
Iglesias ortodoxas, orthodoxi, orum mpl.
ortopeda: orthopaeda, ae m. Sin: orthopáedi-
ortodromia: orthodrómia, ae f. cus, i m; médicus orthopáedicus; médicus
membris corrigendis.
ortoepía, ortoepia u ortoepeya: orthoépia
sive -ëpīa, ae f. Sin: recta litterarum et verbo- ortopedia: orthopaedīa, ae f. Sin: orthopáe-
rum enuntiátio. dica ars; membrorum corréctio; ars de pue-

767
ortopédico

rorum membris recte conformandis. cillátio electrónica; las - del péndulo, pénduli
oscillationes // fig nutátio, onis f. Sin: fluc-
ortopédico: (perteneciente o relativo a la or- tuátio; ánimi fluctuátio; ánimus parum sibi
topedia) orthopáedicus, a, um. Uso: instru- constans.
mentos -, orthopáedica instrumenta; zapatos
-, orthopáedici cálcei // (ortopedista) v. orto- oscilador: oscillatórium, ii n. Sin: instrumen-
peda. tum oscillatórium.

ortopedista, v. ortopeda. oscilante: oscillans, antis. Sin: nutans // (en


sentido moral) mutábilis, e. Sin: dubitatione
ortóptero: orthópteron vel orthópterum, i n. áestuans.

ortoscopia: orthoscópia sive -scopīa, ae f. oscilatorio: oscillatórius, a, um. Sin: nutans,


antis.
ortoscópico: orthoscópicus, a, um.
oscilógrafo: oscillógraphum, i n. Sin:
ortoscopio: orthoscópium, ii n. instrumentum nutatiónibus perscribendis.

oruga: (larva) eruca, ae f // (planta herbá- oscilograma: oscillogramma, ătis n.


cea) eruca brássica // (vehículo dotado de
llantas articuladas) carrus cingulatus. Sin: osciloscopio: oscilloscópium, ii n.
vehículum ericiatum.
oscurantismo: obscurantismus, i m. Sin: cul-
orujo: (hollejo de la uva, después de expri- turae evulgandae timor; progredientis doctri-
mida y sacada toda la sustancia) vinácea, ae nae ódium, táedium, fastídium.
f; vináceum, i n vel vináceus, i m; vinácium
vel vinácius. oscurantista: sust obscurantista, ae m. Sin:
retrógradus; progredientis doctrinae osor.
orza: (vasija) úrceus, i m. Sin: cadus, i m. Uso: ser -, progredientis doctrinae lucem ab-
núere, renúere, fastidire // adj ad progredien-
orzuelo: (granillo que nace en el borde de tis doctrinae ódium pértinens.
los párpados) hordéolus, i m.
oscurecimiento: obscurátio, onis f. Sin: in-
osadito: audáculus, a, um. umbrátio; obumbrátio. Uso: - de guerra, belli
causā lúminum obumbrátio vel occultátio.
osamenta: ossa, ium npl. Sin: ósseus appara-
tus (-us m); óssea trama. osezno: ursae cátulus.

osario: ossárium vel ossuárium, ii n. Uso: - osificación: ossificátio, onis f. Sin: in os con-
de guerra, ossárium bello caducorum. vérsio.

oscar: práemium ansgarianum. osito: úrsulus, i m. Uso: - de peluche, úrsulus


pánneus vel panníceus.
oscilación: oscillátio, onis f. Sin: nutátio; iac-
tátio; iactatus (-us m). Uso: - electrónica, os- osmanlí, v. otomano.

768
osteopático

osmio: ósmium, ii n. i n.

ósmosis: ósmosis, -is f. Sin: mútua penetrátio osteogénesis, v. osteogenia.


// fig opinionum commércium. Sin: mútua
imitátio. osteogenia: osteogénia, ae f. Sin: osteogené-
tica doctrina, disciplina, sciéntia.
osmótico: osmóticus, a, um. Sin: ad mútuam
penetrationem áttinens // fig mútua imitatione osteógeno: osteógenus, a, um.
nixus. Sin: in opinionum commércio consis-
tens. osteografía: osteográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: óssium descríptio vel considerátio.
oso: ursus, i m. Uso: - amaestrado, ursus
condocefactus; - blanco, marítimo, polar, osteología: osteológia sive -logīa, ae f. Sin:
ursus albus vel marítimus; - hormiguero, óssium (vel de óssibus) doctrina, disciplina,
myrmecóphagus, i m. sciéntia.

osteítis:osteítes, is f. Sin: óssium inflammá- osteológico: osteológicus, a, um. Sin: ad os-


tio. teológiam (vel ad óssium doctrinam)
spectans.
ostensivo: ostensivus, a, um. Sin: qui ostendi
potest. osteólogo: osteólogus, i m. Sin: osteológiae
(vel de óssibus doctrinae) peritus.
ostensión: osténsio, onis f.
osteoma: osteoma, ătis n. Sin: ossilāgo, gĭnis
ostensorio: ostensórium, ii n. Sin: theca vel f; tumor ósseus sanábilis.
sphaera radiata; sphaera augusta; radiata Au-
gusti Sacramenti theca. osteomalacia: osteomalácia sive -malacīa, ae
f. Sin: óssium mollitudo (-dĭnis f).
ostentación: ostentátio, onis f. Uso: - de ri-
quezas, opum maiorum ostentátio. osteometría: osteométria sive -metrīa, ae f.

ostentativo: ostentatícius, a, um. Sin: ad os- osteomielalgia: osteomyelálgia sive -algīa,


tentationem paratus; ostentandi vim habens. ae f.

osteoblasto: osteoblastus, i m vel osteoblasta, osteomielitis: osteomyelitis, ĭdis f. Sin: os-


ae f. teomyelites, is f; óssium medullarum inflam-
mátio vel exasperátio.
osteoclasia: osteoclasis, is f. Sin: ossis vel ós-
sium fractura, fráctio. osteópata: osteopathīae peritus.

osteófago: osteóphagus, i m. osteopatía: osteopáthia sive -pathīa, ae f. Sin:


ossigénius vel ósseus morbus.
osteofonía: osteophónia sive -phonīa, ae f.
osteopático: osteopáthicus, a, um.
osteófono: osteóphonum sive osteophōnum,

769
osteoplasma

osteoplasma: osteoplasma, ătis n. ostrogodo: ostrogothus, i m.

osteoporosis: osteopórosis, is f. otalgia: otálgia sive -algīa, ae f. Sin: áurium


dolor vel dolores.
osteorragia: osteorrhágia sive -rrhagīa, ae f.
otálgico: otálgicus, a, um. Sin: ad otálgiam
osteosarcoma: osteosarcoma, ătis n. Sin: ós- (vel ad áurium dolorem) spectans.
sium tumor.
OTAN (Organización del Tratado del Atlán-
osteosclerosis: osteosclerosis, -is f. tico Norte), v. NATO.

osteoscopio: osteoscópium, ii n. otero: collículus, i m. Sin: túmulus.

osteotomía: osteotómia sive -tomīa, ae f. Sin: otitis: otites, is f. Sin: auris vel áurium in-
ossis vel óssium séctio. flammátio.

osteotómico: osteotómicus, a, um. Sin: ad otocisto: otocystis, is f.


osteotómiam (vel ad ossis, vel ad óssium sec-
tionem) pértinens. otófono: otóphonum sive otophōnum, i n.

osteótomo: osteótomum, i n. otografía: otográphia sive -graphīa, ae f. Sin:


áurium descríptio.
osteotrofia: osteotróphia sive -trophīa, ae f.
otolito: otólithos vel otólithus, i m.
ostiariado: ostiariatus, us m. Sin: ostiárii mi-
nistérium; ostiariatus ecclesiásticus. otología: otológia sive -logīa, ae f. Sin: áu-
rium ( vel de áuribus) doctrina, disciplina,
ostiario: ostiárius, ii m. Sin: iánitor ecclésiae; sciéntia.
ecclésiae custos.
otológico: otológicus, a, um. Sin: ad otoló-
ostpolitik: ars política ad orientem áttinens. giam (vel ad áurium doctrinam) pértinens.

ostra: óstrea vel óstria, ae f; óstreum, i n; otólogo: otólogus, i m. Sin: otológiae (vel de
conchýlium. Uso: que abunda en ostras, os- áuribus doctrinae) peritus.
treosus.
otomana: (sofá otomano) othomanum, i n.
ostracismo: ostracismus, i m. Sin: túrcicus léctulus vel torus; túrcicum
scimpódium.
ostrero: (persona que vende ostras) ostreá-
rius, ii m Sin: ostrearum vénditor // (lugar otomano: adj túrcicus, a, um // sust Othoma-
donde se crían y conservan vivas las ostras) nus, i m. Sin: Turca, ae mf; Túrcicus, i m.
ostreárium, ii n. Sin: ostrearum vivárium.
otopatía: otopáthia sive -pathīa, ae f.
ostricultura: ostrearum cultura.
otorragia: otorrhágia sive -rrhagīa, ae f.

770
oxiacanta

otorrea: otorrhoea, ae f. Sin: auris fluxus (-us ovejero: (perro) canis pastorícius.
m).
overdose: nímia medicamenti stupefactivi
otorrinolaringología: otorhinolaryngológia súmptio. Sin: immódica medicamenti stupe-
sive -logīa, ae f. Sin: otorhinolaryngoiatrīa, factivi súmptio vel iniéctio.
ae f; áurium, nárium gutturisque (vel de áuri-
bus, náribus guttureque) disciplina, sciéntia, overdrive: instrumentum velocitati multipli-
rátio; áuribus, náribus gutturique medendis candae vel augendae.
doctrina.
overflow (Inform) exceso, rebasamiento (de
otorrinolaringólogo: otorhinolaryngólogus, capacidad): redundántia, ae f.
i m. Sin: áurium, nárium gutturisque (vel fau-
ciumque) médicus. overol: superindumentum operárium.

otosclerosis: otosclerosis, -is f. Sin: auricu- ovillarse: glomerari. Sin: convolvi; cóntrahi;
laris duríties. se collígere; se complicare.

otoscopia: otoscópia sive -scopīa, ae f. Sin: OVNI (abrev de Objeto Volador No Identifi-
auricularis inspéctio. cado): inexplicata res volans.

otoscopio: otoscópium, ii n. Sin: áuribus in- óvolo: (Arq, adorno en forma de huevo) orna-
trospiciendis instrumentum. tus (-us m) ovatus.

ototecnia: ototéchnice, es f. ovulación: ovulátio, onis f. Sin: óvuli éxitus


(-us m).
ototomía: ototómia sive -tomīa, ae f.
ovular: (relativo al óvulo) ad ovum (vel ad
oval: ovalis, e. Sin: ovatus; ovo símilis; ovi óvulum) spectans. Sin: ad generativam céllu-
figuram habens. lam femíneam pértinens // (relativo a la ovu-
lación) ad ovulationem áttinens.
ovalar : ovatum fácere. Sin: ovi figurā do-
nare. óvulo: ovum, i n. Sin: óvulum (humanum).

ovárico: ad ovárium áttinens. oxalemia: oxalháemia sive -haemīa, ae f.

ovario: ovárium, ii n. oxálico: oxálicus, a, um.

ovariotomía: ovariotómia sive -tomīa, ae f. oxaluria: oxalúria, ae f.


Sin: ovariectómia; oophorectómia; ovárii in-
císio. oxford: linum xílinum oxoniense.

oveja: fig, - negra de la familia, famíliam oxhídrico: oxhýdricus, a, um. Uso: soldar
deshonestans mf. Sin: famíliam ignomíniā con llama -, oxhýdricā flammā ferruminare.
máculans.
oxiacanta: leucocanthus, i m, leucocantha,

771
oxidable

ae f. Sin: alba spinus. aerūgo, gĭnis f (cardenillo, especialm del


cobre o bronce); ferrūgo, gĭnis f (orín o moho
oxidable: oxydábilis, e. Sin: oxygénio tractá- del hierro); cadmēa vel cádmia, ae f (- de
bilis, temperábilis, commiscíbilis; robígini cinc); carborūgo, gĭnis f (- de carbono).
vel sítui obnóxius; robíginem vel situm cón-
trahens. oxigenación: oxygenátio, onis f. Sin: oxý-
geni indúctio.
oxidación: oxydátio, onis f. Sin: oxýgeni ad-
míxtio; robíginis vel sitūs obdúctio. oxigenado: (pp de oxigenar) oxygenatus, a,
Uso: por -, oxýgeno admixto (abl absoluto). um. Sin: oxýgeno ditatus, impletus, imbutus,
obductus. Uso: agua -, aqua oxigenata; aqua
oxidado: oxydatus, a, um. Sin: robiginosus; oxýgeno imbuta vel medicata // (respirable,
galvanizatus; robígine obductus; aerugino- saludable) spirábilis, e. Sin: salūber vel salū-
sus. Uso: inteligencia - por larga inacción, bris, -bris, -bre. Uso: aire -, aër oxýgeno
ingénium longa robígine laesum. abundans, ditatus, dives; aër purus, spirábilis,
salūber // (descolorado por el oxígeno) flavus
oxidante: ad oxýgenum admiscendum aptus oxýgeno. Uso: cabellos -, capilli oxýgeno de-
vel idóneus. colorati; coma oxýgeno flava; crines oxý-
geno flavescentes.
oxidar: (combinar el oxígeno con un metal)
oxydare. Sin: áliquid oxýgeno temperare; áli- oxigenar: (combinar el óxigeno formando
cui rei vel cum áliqua re oxýgenum admis- óxido) oxygenare. Sin: oxýgenum áddere,
cere // (herrumbrar, enmohecer) robíginem dare, indúcere, obdúcere álicui rei; áliquid
vel situm álicui rei obdúcere vel indúcere. oxýgeno ditare, implere, imbúere // (volver
Sin: robígine áliquid tégere vel obtégere // fig , respirable, salubre) spirábilem réddere (por
- a uno, affricare álicui robíginem suam (= ej, áërem vel áëra). Sin: áërem in locum im-
comunicar por el frotamiento su moho a al- míttere (literalm, hacer entrar aire en un
guien). lugar); salūbrem réddere (por ej, áërem vel
locum) // (descolorar mediante el oxígeno)
oxidarse: (convertirse en óxido) oxydari. oxýgeno flavum réddere áliquid. Uso: - los
Sin: óxydum fíeri // (herrumbrarse, enmohe- cabellos, oxýgeno comam flavam réddere;
cerse) robígine vel situ obduci, rodi, con- oxýgeno capillum flavum réddere.
sumi, carpi. Sin: robíginem vel situm tráhere,
contráhere; ferrúgine tegi; robígine infestari oxigenarse: oxýgeno ímbui vel impleri. Sin:
// fig in aerúginem incídere. Uso: - por el oxýgenum imbíbere // (fig, airearse) liberiore
ocio, marcéscere ótii situ. caelo frui.

óxido: (combinación del oxígeno con un oxígeno: oxýgenum, i n; oxygénium, ii n.


cuerpo simple) óxydum, i n. Uso: - carbó- Uso: - envasado, oxýgenum metállicis capsis
nico, - de carbón, óxydum carbónicum; car- conclusum; tienda de -, tentórium oxygé-
bónei óxidum; carbóneum oxydatum // nium; de -, oxygénicus vel oxygénius.
(capa de óxido que se forma en la superficie
de algunos metales) robīgo, gĭnis f // (orín, oxihemoglobina: oxyhaemoglobina, ae f.
moho, herrumbre de los metales) situs, us m
(moho de las cosas desusadas largo tiempo); oxítono: oxýtonos vel oxýtonus, a, um.

772
ozonosfera

oyente: adj áudiens, entis. Sin: auscultans,


antis // sust auditor, oris m; auditrix, icis f.
Sin: auscultator m; auscultatrix f.

ozonador: instrumentum ozono conficiendo.

ozonar, v. ozonizar.

ozonización: ozonizátio, onis f. Sin: ozónica


tractátio, temperátio; ozónii infúsio; aquae
sterilizátio.

ozonizador: (que ozoniza) ozonizator, oris m


// (aparato destinado a producir ozono) v.
ozonador.

ozonizar: ozonizare. Sin: ozónio saturare;


oxýgenum in ozónium vértere.

ozono: ozónium, ii n. Uso: capa de -, v. ozo-


nosfera; de -, ozónicus.

ozonometría: ozonométria sive -metrīa, ae f.

ozonométrico: ozonométricus, a, um.

ozonómetro: ozonómetrum, i n.

ozonoscópico: ozonoscópicus, a, um.

ozonoscopio: ozonoscópium, ii n.

ozonosfera: ozonosphaera, ae f. Sin: ozónii


régio caelestis.

773
P
pabellón: (tienda de campaña en forma de pactable: tractábilis, e. Sin: conventionalis;
cono) tentórium, ii n. Sin: tabernáculum; pa- pactioni obnóxius. Uso: todo es -, ómnia sunt
pílio, onis m // (colgadura plegadiza que co- conventionália.
bija y adorna una cama, un trono, altar, etc.)
v. cortina // (bandera nacional) v. bandera // pacto: pactum, i n. Sin: páctio; convéntio;
(edificio por lo común aislado, pero que contractus (-us m); foedus, -dĕris n. Uso: -
forma parte de otro o está contiguo a él) áe- bilateral, pactum synallagmáticum vel mú-
dium membrum. Sin: aedes, ium fpl; aedifí- tuum; - internacional, pactum internationale;
cium // (nombre que se da a las habitaciones - lateranense, páctio inter Apostólicam
de los jefes en los cuarteles) praefectorum Sedem et Itáliam ínita; - político, foedus po-
diaeta (-ae f) // (ensanche cónico con que ter- líticum; - de autonomía, pactum autonómiae;
mina la boca de algunos instrumentos de - de no-agresión, foedus non-aggressionis; -
viento) tuba, ae f; v. bocina // // - de una ex- de Varsovia, pactum varsaviense; militare
posición, de un hospital, papílio, onis m; - de foedus varsaviense.
la oreja, aurícula vel légula
padecer: pati. Sin: pérpeti; laborare con abl
pabilo o pábilo: (torcida o mecha de la vela) o con ex y abl. Uso: - dolor de cabeza, ex cá-
(cérei vel candelae) filum, i n vel fila, orum pite laborare // (soportar) ferre // (aguantar,
npl. tolerar) tolerare.

pace-maker: instrumentum excitatórium. padilla: patella, ae f. Sin: sartāgo, -gĭnis f;


Sin: instrumentum cordi stimulando; v. mar- pátina.
capasos.
padrastro: vítricus, i m.
pachorriento: lentus, a, um. Sin: segnis, e;
piger, gra, grum. padre: (nombre que se da a ciertos religiosos
y a los sacerdotes) pater, tris m. Uso: - con-
paciente: (que tiene paciencia) pátiens, entis. ciliar, Pater conciliaris; Concílii Pater; - de
Sin: tólerans (alicúius rei); animaequus // la Iglesia, Pater ecclesiásticus; reverendo -
(enfermo que está sometido a tratamiento de la Orden de los Mínimos, reverendus Pater
médico) aegrotus, i m. Sin: aeger, gri m; ae- ex Ordine Minimorum; - Guardián; Antistes
grotus, i m; valetudinárius, ii m. (-stĭtis m) sacri órdinis Franciscanorum;
Franciscalis famíliae Moderator, Rector,
pacifismo: pacifismus, i m. Sin: irenismus; Praesul, Antistes; Franciscanae famíliae Cus-
pacis stúdium vel sollicitudo; universalis tos.
pacis provéctio; indefessa pacis praedicátio;
motus bello prohibendo. padrinazgo, v. patronazgo.

pacifista: pacifista, ae mf. Sin: pacis fautor, padrino: - de bautismo o confirmación, pa-
studiosus, suasor. trinus, i m. Uso: - de bautismo, cómpater, tris
m; sponsor lústricus vel lustralis; lustralis vel

774
paguro

lústricae generationis parens // - de bodas, pagano: adj paganus, a, um. Sin: pagánicus;
auspex, -pĭcis m; prónubus; paranymphus // éthnicus; gentilis, e ; idolátricus. Uso: cos-
(protector y acompañante de alguien en un tumbres -, gentílium mores // sust paganus, i
desafío, concurso, etc.) árbiter, tri m. Uso: - m. Sin: éthnicus, i m; gentilis, is m; idolólatra
en un duelo, singularis certáminis árbiter vel vel idolólatres, ae m; deorum (vel idolorum)
testis // (el que favorece y ayuda a otro en la cultor; qui idōla colit.
vida) patronus, i m.
pagar: sólvere. Sin: péndere. Uso: - al con-
padrón: tábulae (-arum fpl) públicae vel cen- tado, pecunia praesenti (vel numerata) sól-
sóriae. Sin: cívium index (-dĭcis m). vere; nummis praeséntibus sólvere;
pecúniam praesentem (vel numeratam) pén-
paella: orīzae vel oryzae patella (-ae f). dere.

paga, v. salario. pagaré, v. letra de cambio.

pagable: solúbilis, e. Sin: solutionem admit- pagaya: remus utrimque pálmulā instructus.
tens.
página: página, ae f. Sin: pagella; plágula.
pagadero, v. pagable. Uso: - impresa, plágula typis descripta; -
marcada, página signata; - web, página in-
pagador: (que paga) solutor, oris m. Sin: sol- terretialis; - web particular, propia, interre-
vendo idóneus // (persona encargada de tialis página doméstica; v. sitio; al pie de -,
pagar) stipendiorum distributor. in ínfima vel in ima página; in páginae calce;
ad ínfimam páginam; in ínfimo páginae már-
paganamente: éthnice. Sin: gentíliter; ethni- gine; en las - de los diarios, in diariorum pá-
corum vel paganorum more; gentílium more. ginis; abrir en la - 10, páginam décimam
aperire.
paganidad, v. paganismo.
paginación: paginarum disposítio vel com-
paganismo: paganismus, i m. Sin: pagánitas; posítio.
gentílitas; gentilismus; deorum vel idolorum
cultus (-us m); ethnicorum cultus, mores, pago: (finca o heredad) pagus, i m. Sin: vicus
instituta, etc.; paganorum relígio vel doctrina. // (acción de pagar) solútio, onis f. Sin: per-
Uso: abandonar el -, defícere a cultu idolo- solútio; prétii solútio. Uso: - a cuenta, ante-
rum. cessus, us m; - anticipado, promútuum, i n;
prétium promútuum; prétii solútio in anteces-
paganizar: (profesar el paganismo) éthnice sum; - al contado, repraesentátio; prétium
vívere. Sin: gentílium more vívere; idolóla- praesens; - de la deuda, totīus débiti exsolú-
tras imitari; paganorum religioni et doctrinae tio; día de -, dies pecúniae; exigir - antici-
indulgere; ethnicorum vel paganorum mores pado, prétium promútuum exígere.
imitari (imitar las costumbres de los paga-
nos); ethnicorum disciplinam sequi (seguir pagoda: Indorum vel índicum templum. Sin:
sus principios) // (introducir el paganismo o templum buddhísticum.
elementos paganos) éthnicis móribus accom-
modare. Sin: paganitate imbúere. paguro: pagurus, i m.

775
país

país: cívitas, atis f. Sin: nátio, onis f. Uso: los jaula, annosa vulpes láqueo non cápitur.
- extranjeros, éxterae civitates; - altamente
civilizado, nátio perpolita; - desarrollados, pajaza: stramentum, i n.
civitates (magis) progressae; nationes quae in
rebus oeconómicis profecerunt; - altamente paje: puer áulicus. Sin: pedísequus, i m.
desarrollados, civitates machinali indústria
máxime florentes; - en vía de desarrollo, pó- pajita: festuca vel festúcula, ae f. Sin: palé-
pulus progrédiens; natio quae ad progressio- ola; cánnula. Uso: - para beber, cánnula po-
nem nítitur; cívitas, cuius oeconómicae tória.
progressiones sunt in cursu; - subdesarro-
llado, cívitas egentior; natio ópibus inferior; pajizo: (de color de paja) flávidus, a, um.
cívitas quae minus in rebus oeconómicis pro- Sin: flavens; flavescens; gilvus; paleari co-
cessit; cívitas quae minus in ópibus profecit; lore (abl).
nátio quae ópibus minus valet, ad rem oeco-
nómicam quod pértinet; - occidentales, civi- pajonal: paleárium, ii n.
tates occidentales.
Pakistán: Pakistánia vel Pachistánia, ae f.
paisaje: (extensión de terreno que se ve Sin: Cívitas Pakistaniana.
desde un sitio) prospectus, us m. Sin: situs
(-us m) loci, regionis, terrarum // (extensión de pakistaní : adj pakistanianus vel pachistania-
terreno considerada en su aspecto artístico) nus, a, um // sust Pakistanianus vel Pachista-
amóenitas, atis f. Sin: amoenum. Uso: - agra- nianus, i m.
dable, amoena régio; régio situ (vel naturā)
amoena; loca amoena; amoenitates locorum PAL (abrev de Phase Alternation Line): pha-
// (pintura o dibujo que representa cierta ex- sis (-is f) alternatae líneae (= phasis alternans
tensión de terreno) pictura topiária. Sin: opus singularum linearum).
topiárium; régio in tábula depicta; pictura
óperis topiárii. Uso: un lindo -, amoenus pala: (utensilio) vatillum vel batillum, i n; ba-
locus pictus; régio situ (vel naturā) amoenís- tillus, i m. Sin: pala, ae f; bipállium // (hoja de
sima; amoenitates pictae picturā topiáriā. hierro) pala, ae f. Uso: golpe de -, palae ictus
(-us m) // (raqueta) retículum, i n; retículus,
paisajista: pictor topiárius. Sin: topiorum vel i m // (parte ancha del remo, con la cual se
amoenitatum pictor; amoenorum locorum hace fuerza en el agua) palma vel pálmula,
pictor. ae f // (parte superior del calzado que abraza
el pie por encima) obstrágulum // (antipendio
paisista, v. paisajista. o pintura de altar) (altaris) tábula, ae f.

pájaro: avis, is f. Sin: vólucris, is mf; ales, palabra: verbum, i n. Sin: vocábulum; vox,
álĭtis mf; passer, ĕris m. Uso: - carpintero, vocis f; dictum. Uso: - cruzadas, crucivér-
picus, i m; - mosca, todus; anthóphilus; - so- bium, ii n; - enclítica, enclíticum, i n; verbum
litario, montícola solitárius // fig, matar dos enclíticum; - interrogativa, interrogationis
- de un tiro, una mercede duas res ássequi; de verbum; - técnicas, technicorum verba; vo-
eadem fidélia duos paríetes dealbare; más cábula téchnica; palabras del uso común,
vale - en mano que ciento volando, arri- verba e médio sumpta; - por -, ad lítteram, ad
pienda quae offeruntur; - viejo no entra en verbum, verbo // (promesa verbal muy for-

776
palco

mal, - de honor) data fides. Uso: dar, empe- palanca: vectis, is m. Sin: vectículus; clavis
ñar la -, fidem dare álicui de áliqua re; fidem (-is f); clavícula. Uso: - de cambio en un
suam obligare; fidem interpónere; dar su - coche, - del interruptor, commutatórium;
en garantía de algo, suam fidem in rem inter- vectis vel vectículus commutatórius, mutató-
pónere; dar su - por otro, fidem álicui dare rius; - del freno (en la bicicleta, etc.), pha-
de áltero; faltar a su -, fidem datam fállere; langa freni. En la máquina de escribir: -
fidem violare, fállere, frángere, amíttere, láe- espaciadora interlineal, manubríolum linea-
dere; mantener la -, fidem servare, exsólvere, rum vel interspatiorum; - sueltapapel, vectis
sólvere; fidem datam conservare. solvendae chartae; - del cambio de interline-
ación, clavícula stativa interspatiorum; - de
palabrería: inanis loquácitas (-atis f). los marginadores, vectículus márginum; - de
los marginadores automáticos, vectículus
palabrero: verbosus, a, um. Sin: loquax, márginum automatorum; - para bloquear el
acis; gárrulus. carro, clavícula sistendo cárrulo; - para fijar
y anular los topes, clavícula obícibus ponen-
palacete: villa urbana. Sin: peramoena do- dis vel auferendis; - para soltar el carro, vec-
múncula. tículus solvendo cárrulo.

palaciego, v. cortesano. palangana: catinus, i m; catinum, i n. Sin:


labrum; polubrum vel pollubrum; pelvis, is f;
palacio: palátium, ii n. Sin: ampla (vel mag- trúlleus vel trúlleum; vas, vasis n.
nífica) domus. Uso: - municipal, domus vel
aedes pública; cúria urbana vel municipalis; palanganero: pelvis vel lebētis sustentácu-
aedes municipalis; - presidencial, aedes lum.
(-ium fpl) praesidiales vel praesidales; - prin-
cipesco, praetórium; - real, régia domus; - del palanganita: mallúvium, ii n. Sin: labellum.
deporte, stádium tectum; gýmnica domus;
palátium exercitationum agonálium; - de los palanqueta: vectículus, i m. Sin: clavícula.
congresos, aedifícium convéntibus aptum; -
de Justicia, Iustítiae palátium; - de 7 pisos, palatal: palatalis, e. Sin: palati (gen). Uso:
aedes VII contignationum; - de Vidrio, Palá- sonido -, sonus palatalis.
tium Vítreum; Unitarum Nationum Sedes.
Palatinado: Palatinatus, us m.
paladín: (caballero del séquito de Carlo-
magno) comes (-mĭtis m) palatinus // (fig, palatino: (relativo al Palatinado) palatinus,
defensor denodado de alguien o algo) vin- a, um. Sin: ad Palatinatum spectans. Uso: es-
dex, -dĭcis m. Sin: defensor. cuela -, schola palatina // (relativo al pala-
dar) palati (gen).
palafito: palátio, onis f. Sin: sública, ae f; su-
blícium; cásula sublícia vel stagnátilis; casa palco: (tablado o palenque donde se coloca
palis innixa; palustris casa. la gente para asistir a una función) tabula-
tum, i n. Sin: suggestum, i n; suggestus, us
palafrenero: strator, oris m. Sin: agāso, onis m; púlpitum; tabulátio; contabulátio; pódium
m; equorum vel stábuli curator. // (lugar del teatro en que se representa la es-
cena) scaena, ae f. Sin: scaenárium; theatrale

777
paleador

saeptum; theatralis plúteus. paleofitográfico: palaeophytográphicus, a,


um.
paleador: ablator palā utens. Sin: homo palā
vel vatillo ámovens (nives, terram). Uso: - de paleofitógrafo: palaeophytógraphus, i m.
nieve, nivis everriator vel depulsor.
paleofitología: palaeophytológia sive -logīa,
palenque: (valla de madera) vallum, i n // ae f.
(terreno cercado con madera u otros mate-
riales) saeptum, i n. paleofitológico: palaeophytológicus, a, um.

paleoántropo: palaeoánthropos, i m. Sin: ne- paleogeografía: palaeogeográphia sive -gra-


anderthalensis homo. phīa, ae f. Sin: antiquarum continéntium
restitútio.
paleoantropología: palaeoanthropológia
sive -logīa, ae f. Sin: humanorum fossílium paleografía: palaeográphia sive -graphīa, ae
stúdium. f. Sin: palaeográphica disciplina, sciéntia,
ars; antiquarum scripturarum stúdium; véte-
paleoarqueología: palaeoarchaeológia sive ris scripturae doctrina.
-logīa, ae f.
paleográfico: palaeográphicus, a, um. Sin:
paleoarqueológico: palaeoarchaeológicus, a, antiquarum scripturarum (gen); ad palaeográ-
um. phiam pértinens.

paleoarqueólogo: palaeoarchaeólogus, i m. paleógrafo: palaeógraphus, i m. Sin: anti-


quorum códicum interpres (-ĕtis m) vel in-
paleocristiano: palaeochristianus, a, um. ventor; antiquarum scripturarum studiosus.

paleoecología: palaeoëcológia sive -logīa, paleolítico: adj palaeolíthicus, a, um // sust


ae f. Sin: antiquorum sítuum restitútio. palaeolíthicum aevum.

paleoeslavo: adj palaeoslávicus, a, um // sust paleología: palaeológia sive -logīa, ae f.


antiqua slavorum lingua; Cyrilli Methodiique
sermo. paleológico: palaeológicus, a, um. Sin: ad
palaeológiam áttinens.
paleoetnología: palaeoethnológia sive -logīa,
ae f. paleólogo: palaeólogus, i m.

paleoetnológico: palaeoethnológicus, a, um. paleontografía: palaeontográphia sive -gra-


phīa, ae f.
paleoetnólogo: palaeoethnólogus, i m.
paleontógrafo: palaeontógraphus, i m.
paleofilólogo: palaeophilólogus, i m.
paleontología: palaeontológia sive -logīa, ae
paleofitografía: palaeophytográphia sive f. Sin: fossílium investigátio; fossílium vel
-graphīa, ae f. antiquorum animántium stúdium; fossílium

778
palma

(vel de fossílibus) doctrina, disciplina, scién- pala puede agarrar de una vez) quod va-
tia. tillum cóntinet.

paleontológico: palaeontológicus, a, um. paletó: superindumentum, i n. Sin: lacerna;


Sin: ad palaeontológiam spectans; ad an- amículum manicatum.
tiquorum animántium stúdium pértinens.
palia: (lienzo que se pone sobre el cáliz)
paleontólogo: palaeontólogus, i m. Sin: pa- palla, ae f. Sin: cálicis operimentum, tegu-
laeontológiae cultor, peritus, studiosus; fos- mentum, tegimentum, tegmentum // (cortina
sílium investigator; fossílium vel antiquorum o mampara exterior que se pone delante del
animántium studiosus. sagrario) velum, i n.

paleozoico: adj palaeozóicus, a, um. Sin: paliar: palliare. Sin: pállio amicire vel indú-
animántium originis aetatis (gen) // sust pa- ere // fig colorare. Sin: cohonestare; fucare;
laeozóicum aevum. Sin: animántium oríginis tégere; contégere.
aetas.
paliativo: palliativus, a, um. Sin: mitigató-
paleozoología: palaeozoológia sive -logīa, ae rius. Uso: cuidados -, curae palliativae // sust
f. Sin: fossílium animálium stúdium. levamentum, i n. Sin: linimentum; medica-
mentum mitigatórium.
paleozoólogo: palaeozoólogus, i m. Sin: fos-
sílium animántium studiosus. palillo: (en el billar) clava, ae f // (escarba-
dientes) v. esta voz.
Palestina: Palaestina, ae f.
palimpsesto: palimpsestos vel palimpsestus,
palestino: adj palaestinus, a, um. Sin: palaes- i m. Sin: codex (-dĭcis m) erasus, rescriptus,
tinensis, e; palaestinianus // sust Palaestinus, abrasus.
i m. Sin: Palaestinensis, is m; Palaestinianus;
Arabs (-ăbis m) palaestinensis. palíndromo: palíndromus, i m. Sin: versus
palíndromus.
palestra: palaestra, ae f Sin: gýmnica pa-
laestra; stádium. palingenesia: palingenésia sive -genesīa, ae
f; palingénesis, -is f. Sin: nova vel iterata ge-
paleta: (tabla o plancha de rueda hidráulica, nerátio; novus ortus (-us m).
ventilador, etc.) pinna, ae f // (llana de alba-
ñil) trulla, ae f // (badil u otro instrumento se- palinodia: palinódia sive -odīa, ae f. Sin: re-
mejante con que se remueve la lumbre) tractátio; recantátio.
vatillum vel batillum, i n ; vatillus vel
batillus, i m // (raqueta) retículum, i n; retícu- palio: (insignia pontifical) pállium, ii n. Sin:
lus, i m // (tabla donde dispone sus colores el pontificale pállium // (dosel portátil) fastí-
pintor) (pictoris) tabella vel ássula. Sin: gium pénsile; v. baldaquín.
pictória tabella; colorum tabella.
palisandro: iacaranda brasiliensis.
paletada: (golpe que se da con la paleta) va-
tilli ictus (-us m) // (porción que la paleta o la palma: (palmera) v. esta voz // (hoja de pal-

779
palmar

mera) palma, ae f. Uso: de -, palmárius; pal- palo: fustis, is m. Uso: dar a uno de palos,
maris, e; adornado con palmas, palmatus // fústibus áliquem verberare; no se necesitan
(parte interna de la mano) palma, ae f. Uso: palabras, sino palos, non opus est verbis, sed
batir palmas, pláudere // (fig, victoria, gloria, fústibus // - santo: pomum sanctum; v. caqui.
triunfo) palma, ae f. Sin: láurea; laus; práe-
mium. Uso: la - de la elocuencia, eloquéntiae paloduz, v. regaliz.
vel dicendi laus; aspirar a la - de la elocuen-
cia, eloquéntiae laude duci; conseguir la -, paloma: columba, ae f. Uso: - mensajera, co-
palmam ássequi; dar, ceder a uno la - de lumba internúntia, epistularis, viatrix; - sil-
algo, palmam dare álicui in áliqua re, palmam vestre, palumbes, is f; de -, columbinus vel
alicúius rei álicui deferre; llevarse la -, pal- columbináceus.
mam ferre; láuream deportare; merecer la -,
palmam merere; negar a uno la -, palmam palomar: columbárium, ii n.
álicui negare; recibir la -, palmam accípere;
tener la - en algo, in áliqua re (vel alicúius palomino: (pollo de la paloma) columbinus,
rei) palmam habere vel possidere. i f. Sin: colúmbulus; pullus columbinus.

palmar: (relativo a la palma) palmárius, a, palomita: (roseta de maíz tostado) v. roseta.


um; palmaris, e // (claro, patente) apertus, a,
um. Sin: clarus; manifestus; perspícuus, pla- palomo: (macho de la paloma) columbus, i
nus; évidens, entis. Uso: prueba -, certum ar- m. Uso: - mensajero, columbus internúntius,
gumentum // (sitio o lugar donde se crían rémeans, viator.
palmas) palmárium, ii n.
palpable: palpábilis, e. Sin: tractábilis vel
palmario, v. palmar (claro, patente). attrectábilis; táctilis; tangíbilis; contrectábilis
// fig apertus, a, um. Sin: perspícuus; mani-
palmatoria: (férula o varita de palma) pal- festus; évidens.
matórium, ii n. Sin: palmatória férula // (es-
pecie de candelero bajo) palmatória , ae f. palpar: attrectare. Uso: el que palpa, attrec-
Sin: candelabrum manubriatum; candela- tator.
brum cápulo instructum.
palpitación: palpitátio, onis f. Uso: - del co-
palmera: palma, ae f. Sin: arbor palmae; razón, cardiopalmos, i m; (frequens) cordis
palma dactylífera. Uso: bosque de palmeras, palpitátio.
palmetum; palmarum silva vel nemus; fruto
de la -, palma vel pálmula; dáctylus, i m; paludismo: malus aër. Sin: aër infestus, ma-
hoja, ramo de -, palma; que lleva un ramo de lignus, mórbidus, nocens, nocivus, pernicio-
palmeras, pálmiger, gĕra, gĕrum; que pro- sus.
duce palmeras (dátiles), rico en palmeras,
pálmifer, ĕra, ĕrum; abundante en palmeras, pampa: planum latum ac diffusum. Sin: pás-
palmosus; de -, pálmeus; palmárius; palma- cua, orum npl; gramínea páscua; planíties
ris. Américae Australis.

palmeral: palmetum, i n. pan: panis, is m. Uso: - ácimo, panis ázymus;


- blanco, panis albus, cándidus, níveus, sili-

780
pandemónium

gíneus, e silígine; - dulce, focale, is n; pla- panal: favus, i m. Uso: fabricar los -, moliri
centa, ae f; - dulce Motta, mottianum libum; favos.
- dulce de España, dulcis panis hispánicus; -
dulce de Milán, mediolanense libum (frúcti- panamá: (sombrero) pétasus stramentícius.
bus fartum); mediolanensis placenta; - euca- Sin: pílleus stramentícius; pétasus páleā con-
rístico, panis eucharísticus; - íntegro o cinnatus; ex pálea galerículus // (tela) tela pa-
integral, panis cibárius; - media-luna, panis namensis.
lunatus; - negro, panis ater, niger, rúbidus;
panis pleni sécalis; - rallado, panis rasus, tri- Panamá: Pánama, ae f. Sin: Panámia; Pana-
tus, contritus, comminutus; - tostado, panis mensis Nátio vel Respública. Uso: Canal de
tostus // - con levadura, fermentatus panis; - -, Euripus (vel Isthmus, vel Canalis) Pana-
de cebada, panis hordáceus; - de centeno, se- mensis; Fossa Panamensis.
cálinus panis; - de España, panis hispánicus;
- de habas, panis fabáceus; - de jengibre, panarabismo: panarabismus, i m.
libum piperatum; - de munición, panis milita-
ris vel castrensis; - de trigo, panis tritíceus; - pancarta: pannus inscriptus.
en varitas, v. grisín. Uso: cesta de -, paná-
rium vel panaríolum, i n; hacer pan, panem pancracio: pancrátion vel pancrátium, ii n.
confícere, fácere; la obra de hacer -, panifí-
cium. páncreas: páncreas indecl; páncreas, ae f.
Sin: pancreática glándula.
pana: mancunianum, i n.
pancreático: pancreáticus, a, um. Sin: ad
panacea: panacēa, ae f. Sin: panax, ăcis m; páncreas áttinens. Uso: canal -, canalis pan-
pánace, es f; pánaces, is n; panchrestum me- creáticus; jugo -, pancreáticus sucus.
dicamentum.
pancreatitis: pancreatites, is f. Sin: páncreae
panadería: furnária, ae f. Sin: (taberna) pa- inflammátio; pancreáticae glándulae inflam-
nária; pistrinum, i n; pistrina, ae f; sedes fur- mátio.
náriae exercendae.
pancromático: panchromáticus, a, um. Sin:
panadero : pistor, oris m. Sin: furnárius; pá- omnes colores réferens.
nifex, fĭcis m; artócopus, i m; siliginárius
(- que cocina con flor de harina). Uso: el panda: (mamífero) ailurus fulgens vel minor.
lugar donde se amasa el pan, pistrinum, i n;
oficio de -, furnária, ae f; panária ars; ser -, pandemia: pandémia sive -demīa, ae f. Sin:
furnáriam vel pistrinum exercere. effusa pestiléntia. Uso: - global, pandémia
globalis.
panafricanismo: panafricanismus, i m.
pandémico: pandémicus, a, um.
panafricanista: panafricanista, ae m. Sin:
panafricanismi fautor. pandemónium: (lugar en que hay mucho
ruido y confusión) pandaemónium, ii n. Sin:
panafricano: panafricanus, a, um. strépitus (-us m); magna confúsio; perturbátio
máxima; máximus tumultus; convícium.

781
pandera

pandera, v. pandero. panfleto: libellus satýricus, famosus, crimi-


nosus.
pandereta: tympaníolum, i n.
pangermanismo: pangermanismus, i m. Sin:
pandero: týmpanum, i n. Uso: tocador de -, Germanos coniungendi stúdium.
tympanista, ae m; tocar el -, tympanizare;
týmpanum pulsare pangermanista: pangermanista, ae m. Sin:
Germanos coniungendi studiosus // (relativo
pandilla: (grupo de gente que se reúne para al pangermanismo) ad pangermanismum
algún fin) grex, gregis m. Sin: caterva; glo- pértinens.
bus; manus (-us f); socíetas. Uso: - criminal,
malefactores consociati mpl; malefactorum pánico: terror, oris m. Sin: terror pánicus;
grex; praedatória manus; latrocínium. casus (-us m) pánicus; súbitus terror; lymphá-
ticus metus.
panecillo: panicellus vel panículus, i m. Sin:
pastillum vel pastillus; orbículus panis. Uso: panificable: panificábilis, e. Sin: ad panem
- candeal, panículus similagíneus, vel e sí- faciendum áttinens.
mila factus; - embutido; pastillum farctum vel
fartum; - salado, crústulum sale condītum. panificación: panificátio, onis f. Sin: panifí-
cium; panis conféctio.
panegírico: panegýricus, i m. Sin: panegýri-
cus sermo; panegýrica celebrátio, commemo- panificadora: sedes furnáriae exercendae.
rátio, laudátio.
panificar: panificare. Sin: panem fácere,
panegirista: panegyrista, ae m. Sin: laudator; confícere.
praeco; praedicator.
panislámico: panislámicus, a, um.
panel: (lámina, plancha, hoja de metal u otra
materia) lámina, ae f. Uso: - aislante, lámina panislamismo: panislamismus, i m.
separativa vel seclusória; - radiante, radiosa
lámina; - solar, lámina solaris. panislamista: panislamista, ae m.

paneslavismo: panslavismus, i m. Sin: Sla- panizo: panīcum, i n; panícium, ii n.


vorum unitatis stúdium.
panocha, v. mazorca.
paneslavista: (perteneciente o relativo al pa-
neslavismo) ad panslavismum spectans // panoja, v. mazorca.
(partidario del paneslavismo) panslavista, ae
m. Sin: Slavorum unitatis fautor; Slavorum panoplia: panhoplon vel panhoplum, i n.
unitati favens.
panorama: prospectus, us m. Sin: cir-
paneuropeo: paneuropaeus, a, um. cumspectus; conspectus; panorama, ătis n;
vísio. Uso: - internacional, orbis prospectus;
panfletista: libelli satýrici auctor. - del mundo contemporáneo, mundi, qui nunc
est, prospectus; - predominantemente nega-

782
pantufla

tivo del mundo presente, conspectus máxi- pantano: (terreno anegado por las aguas es-
mam partem improbandus huius tancadas, y de fondo más o menos cenagoso)
témporis;¡qué lindo -!, o praeclarum prospec- palus, ūdis f // (embalse) stagnum, i n. Sin:
tum! aquarum receptáculum.

panorámico: prospectivus, a, um. Sin: pano- panteísmo: pantheīsmus, i m. Sin: doctrina


rámicus. ómnia Deum esse affirmans.

pansexualismo: pansexualismus, i m. panteísta: (que sigue la doctrina del pante-


ísmo) pantheīsta, ae mf. Sin: pantheīsmi fau-
pantalla: (superficie blanca que sirve para tor, sectator // (perteneciente o relativo al
proyectar sobre ella imágenes fotográficas o panteísmo) v. panteístico.
cinematográficas) album, i n. Sin: quadrum
visíficum; album lúcidum vel visíficum. Uso: panteístico: pantheísticus, a, um. Sin: ad
- cinematográfica, album; cinematographēi pantheīsmum spectans.
album, tela, tábula; in cinemateo línteum late
extentum; - óptica, album línteum; - televi- pantera: panthera, ae f. Sin: párdalis, is f
siva, album televisíficum, televisórium, visí- (- hembra); pardus, i m (- macho).
ficum; vitrum televisíficum; album
televisífici scrínii; teleorámatis album; vítrea pantografía: pantográphia sive -graphīa, ae f.
teleorámatis fácies; - de computadora, scrí- Sin: pantográphica ars.
nium, ii n; quadrum visíficum computatóriae
// (aparato que se coloca delante de la luz pantográficamente: pantográphice. Sin: per
para que no ofenda los ojos o para dirigirla pantógraphum.
hacia donde se quiera) umbráculum, i n. Sin:
radiáculum // - calefactora, radiatórium eléc- pantográfico: pantográphicus, a, um. Sin: ad
tricum; - de chimenea, ignis umbráculum vel pantográphiam pértinens.
umbella.
pantógrafo: pantógraphum, i n; pantográ-
pantalón: bracae, arum fpl. Sin: sarabara vel phium, ii n. Sin: instrumentum pantográphi-
saraballa, ae f; sarabarum vel saraballum, i n. cum; v. escobilla.
Uso: - corto, bracae constrictae; - vaquero,
bracae rudes, spissae, crassae; - de deporte, pantómetra: pantómetrum, i n.
campestre, is n; - de golf, bracae follicantes;
sarabara follículans; ponerse los -, bracas sibi pantomima: pantomimus, i m. Uso: repre-
indúere; bracis se indúere. sentar una -, pantomimum ágere.

Pantalón (personaje de la comedia véneta): pantomímico: pantomímicus, a, um.


ridiculárius lúdio (-onis m). Sin: ridiculárius
Venetorum lúdius (-ii m). pantomimo: pantomimus, i m.

pantaloncito: breves vel curtae bracae. Sin: pantufla: sólea, ae f. Sin: crépida; sandá-
bráculae, arum fpl; femorália vel feminália, lium; soccus. Uso: en -, soleatus; crepidatus;
ium npl. vendedor de pantuflas, soleárius.

783
paño

paño: (pedazo de lienzo u otra tela) pannus, papada: collum obesum. Sin: obesum guttur
i m. Sin: línteum. Uso: - basto, línteum gros- (-ŭris n).
sum; - cruzado, pannus obliquus; pannus filis
obliquis textus; pannus cruciatus; - fino, lín- papado: papatus, us m. Sin: pontificatus, us
teum ténue; - semifino, semilínteum; - de co- m; pontifícia dígnitas // (los papas) pontífi-
cina, tersórium; pannus tersórius; - de lino ces, um mpl.
burdo, pannus domésticus; - para forros, lín-
teum vestiárium; - para trabajos de mano, papagayo: (ave) psíttacus, i m. Uso: repetir
línteum ad acūs opus. algo como un -, áliquid recínere // (orinal) v.
esta voz.
pañolito o pañuelito: sudaríolum, i n. Sin:
lintéolum. papahígo: (vela) súpparum, i n; súpparus, i
m.
pañuelo: lintéolum, i n. Sin: sudárium; (para
limpiarse la nariz) nasitérgium; muccínium, papal: papalis, e. Sin: pontifícius; pontifica-
mucínnium, mucínium, ii n; (para la cabeza, lis. Uso: misa -, missa papalis.
para el cuello) ricínium; - islámico, v. velo;
(para limpiarse el sudor) sudárium orárium. papalina: (gorra o birrete) galerículum, i n //
Uso: cubrirse el rostro con el -, sudário fá- (cofia de mujer) mitella, ae f.
ciem operire; sonarse, limpiarse las narices
con el -, sudário nares emúngere. papalino: (perteneciente o relativo al Papa)
pontifícius, a, um.
Papa: Papa, ae m. Sin: Summus Póntifex
(-fĭcis m); Romanus Póntifex, Póntifex Máxi- papanatas: caudex, dĭcis m. Sin: stipes, pĭtis
mus; Augustus Póntifex; Pastor Supremus; m; homo stólidus.
Iesu Christi Vicárius. Uso: el - Benedicto
XVI, Benedictus XVI Papa; elegir al -, Pon- Papá Noel: Pater Natalícius.
tíficem Máximum elígere, creare, renuntiare;
ser -, pontificatum máximum obtinere; Iesu papel: charta, ae f. Sin: papyrus, i f. Uso: -
Christi vice fungi; Iesu Christi vices vel per- blanco, charta pura; - borrador, adversária,
sonam in terris ágere, sustinere. orum npl; - carbón, - carbónico, - de calco,
charta transcriptícia, carbónea, duplicatória; -
papa: (la planta) solanum tuberosum // (el celofán, cellóphana, ae f; cellophánia mem-
tubérculo) pomum terrestre. Sin: tuber (-ĕris brana; - ecológico, charta oecológica; - hec-
n) solanum; solani tuber vel bulbus (-i m). tográfico, charta hectográphica; - higiénico,
Uso: - fritas, túbera solani fricta; solani túbe- charta hygiénica, purgatória, mundatória; -
rum ségmina fricta; - al horno, tuber solanum impreso, charta typis impressa; - moneda,
assum; papas sin pelar o cocidas con su charta vel scheda nummária; - pergamino, -
monda, poma terréstria non mundata, vel non apergaminado, membrana; membranum;
purgata; cultivador de papas, solani túberi pergamena; charta membránea vel membra-
(vel túberum) cultor. nácea; - pintado, charta picta vel ornamentá-
ria; - rayado, lineata página; lineatum fólium;
papable: papábilis, e. Sin: summo pontifi- - reactivo, charta reactiva; - satinado, charta
catu dignus; summo pontificátui aptus. dentata; - secante, charta bíbula; bíbulum
fólium; - sellado, - timbrado, charta (públice)

784
papista

signata; - transparente, charta translúcida // vénditor; qui chartas vendit.


- de carta, charta epistularis; - de desechos,
charta inútilis vel vetus; - de embalaje, charta papel moneda: schedinummus, i m. Sin: pe-
emporética; - de escribir, charta scriptória; - cúnia chartácea; nummus chartáceus; pecu-
de estraza, emporética, ae f (charta); charta niária chártula; scida vel scídula nummária,
inepta; chartae ineptae fpl; - de fumar, charta nummária chártula. Uso: papeles moneda de
tabácina; - de oficio, charta maior; librito de cinco ( diez, cien, quinientos) euros, schedi-
- de fumar, chartae tabácinae libellus; - de nummi quinque (decem, centum, quingento-
seda, charta bombýcina; sérica charta; - de rum) euronum; veinticinco mil liras en -
vidrio, - de lija, charta vitrária; charta vitré- moneda, nummáriae chártulae viginti quin-
ola; charta vítreo púlvere aspersa; comer- que milium libellarum; retener oficialmente
ciante en -, chartárius, ii m // de -, chartáceus; los papeles moneda falsificados, officiáliter
fábrica de -, officina chartária // (escrito o retinere schedinummos falsificatos.
impreso) scriptum, i n. Uso: está entre mis -,
inter mea scripta est // (parte de la obra dra- papelorio: chartarum fárrago (-gĭnis f).
mática que representa cada actor) pars, par-
tis f; partes, pártium fpl. Uso: desempeñar el papelote o papelucho: (papel o escrito des-
- principal, primas partes ágere; interpretar preciable) lítterae inanes fpl. Sin: scripta vília
un -, partem ágere // (fig, quehacer o función npl; tábulae incónditae fpl.
que uno desempeña en la vida) partes, ium
fpl. Sin: persona, ae f (por analogía con el paperas: scrófulae, arum fpl; v. parotiditis.
lenguaje teatral); munus, nĕris n (incumben-
cia); offícium, ii n (deber). Uso: - de acusador, papiro: papyrus, i f; papyrum, i n. Uso: de -,
partes accusatoris; aprender el propio - , partes papýrius.
díscere; cumplir bien su -, suas partes ex-
plere; susceptam personam recte (vel bene) papirografía: papyrográphia sive -graphīa,
gérere; desempeñar el propio -, fungi vice ae f. Sin: papyrográphica ars.
sua; hacer mal -, susceptam personam male
gérere. papirográfico: papyrográphicus, a, um. Sin:
ad papyrográphiam áttinens.
papelera: (mueble) loculamentum, i n. Sin:
loculamentum chartulárium; armárium // papirógrafo: papyrógraphus, i m. Sin: papy-
(cesta para tirar los papeles que no sirven) rográphiae cultor.
sirpículus vel scirpículus, i m. Sin: quasillus;
sirpículus chartárius; sirpícula chartária; papirología: papyrológia sive -logīa, ae f.
chartária cista, córbula, cístula, cistella. Uso:
tirar a la -, in sirpículum conícere, inícere, papirólogo: papyrólogus, i m. Sin: papyro-
deícere, proícere; v. canasto. lógiae peritus vel cultor; papyrorum studiosus
vel interpres (-ĕtis m).
papelería: chartária vel chartarum taberna.
papisa: papissa, ae f.
papelero: (persona que fabrica papel) char-
tarum ópifex (-fĭcis m). Sin: chartárius; qui papismo: papismus, i m.
chartas cónficit // (persona que vende papel)
chartopōla, ae m. Sin: chartárius; chartarum papista: papista, ae mf. Sin: papismi (vel Ro-

785
papita

mani Pontíficis) fautor m, fautrix f. Geom, parábola vel parábole. Sin: órbita;
tractus, us m; cursus, us m; gyrus, i m. Uso:
papita: glóbulus solanianus. describir una -, flecti in gyrum; describir una
larga -, longo tractu per áëra ferri.
páprika: cápsicum, i n.
parabólico: parabólicus, a, um.
Papúa y Nueva Guinea: Papua Nova Gui-
nea. parabrisa, v. parabrisas.

Papuasia o Papúa: Papuásia, ae f. parabrisas: crystallum contra auram. Sin:


vítreus plúteus; antīcum (autoraedae) vitrum;
pápula: pápula, ae f. Sin: pústula; ulcus vitrum (autocineti) antérius; antiaérium vi-
(-cĕris n). trum; vítrei ventorum óbices; vítreae vento-
rum óbices.
paquebote: actuária, ae f.
paracaídas: decidículum, i n. Sin: desultó-
paquete: (lío o envoltorio) involūcrum, i n. rium; umbella pénsilis vel adapértilis; um-
Sin: fascis (-is m); fascículus; compactura; bella salvífica; umbella descensória; umbella
sarcínula. Uso: - postal, cursualis fascis vel descénsui moderando; umbráculum ad des-
sarcínula; involucrum público cursu missum censum remorandum; umbella lapsum cóhi-
vel mittendum; fascis vel fascículus público bens.
cursu missus vel mittendus; - de cartas, fas-
cículus vel volumen epistularum; - de ciga- paracaidismo: decidículo utendi ars (artis f).
rrillos, hispanicarum vel convolvellorum
fascículus (atado); hispanicarum capsella paracaidista: decidiculárius, ii m. Sin:
(cajetilla), - de libros, fascis vel fascículus li- (homo, iúvenis) decíduus; salvífica umbella e
brorum; librorum compactura; - de tabaco, caelo labens; (si se trata de militar) decíduus
contusi tabaci cápsula // (conjunto de cartas miles (-lĭtis m); aëronauta decíduus.
o papeles) - accionario, summa syngrapha-
rum sócii pecuniárii // (paquebote) v. esta paracentesis: paracéntesis vel -centēsis, is f.
voz. Sin: a látere púnctio.

paquidermo: pachyderma, ătis n. parachoques: collisionis repugnáculum vel


defensáculum. Sin: pértica antipulsória; co-
Paquistán, v. Pakistán. llisionum tutela; transtillum collisus propul-
sans.
paquistaní, v. pakistaní.
paraclasa: paráclasis vel paraclāsis, -is f.
par: adj par, paris // sust par, paris mf; par, Sin: terrae fractura; terrestris crustae fractura.
paris (pl pária, ium) n. Uso : seis - de geme-
los siameses, sex pária geminorum siamico- parada: (lugar o sitio donde se para) státio,
rum. onis f. Sin: mánsio. Uso: - de automóviles, de
coches de punto, vehiculorum státio // (quite)
parábola: (alegoría que encubre una cosa repulsa, ae f. Sin: ímpetūs reiéctio // (Mil, for-
importante) parábola, ae f; parábole, es f // mación de tropas para pasarles revista o

786
paraíso

hacer alarde de ellas en una solemnidad) mí- amplificativa de un texto) paráphrasis, is f.


litum recénsio vel inspéctio. Sin: ostensiona- Sin: líbera vel liberior interpretátio; circúitus
lis pompa militaris. (-us m) vel circúmitus (-us m) eloquendi.

paradigma: (ejemplo o ejemplar) para- parafrástico: paraphrásticus, a, um.


digma, ătis n. Sin: exemplar; spécimen, mĭnis
n // (Leng, cada uno de los esquemas forma- paragénesis: paragénesis, -is f. Sin: metallo-
les en que se organizan las palabras para sus rum formátio.
respectivas flexiones) prospectus, us m. Sin:
schema; schemáticum exemplum; structura paragenésico: paragenéticus, a, um. Sin: ad
verborum primária. paragénesin spectans.

paradoja: paradōxon vel paradōxum, i n. paragolpes, v. parachoques.


Sin: mirum; mirábile; absurdum; senténtia e
communi sensu abhorrens. parágrafo: Gram parágraphus, i mf. Sin: ar-
tículus; incisum.
paradójico: paradōxus, a, um. Sin: mirábilis;
mirus; inauditus; contra vel praeter opinio- paraguas: umbella vel umbrella, ae f. Sin:
nem ómnium. umbráculum; umbella pluvialis vel pluviáti-
lis; pluviale tegumentum vel tutáculum; pli-
paradojismo: rátio paradōxi própria. cátile tegmen (-mĭnis n). Uso: fábrica de -,
umbellarum officina; tienda de -, v. paragüe-
paraescolar: praeterscholaris, e. ría; abrir el -, umbrellam disténdere; cerrar
el -, umbrellam plicare.
paraestatal: civitatis institutorum símilis.
Paraguay: (República) Paraguaia vel Para-
parafango, v. guardabarros. guaya, ae f. Sin: Paraquária // (río de Amé-
rica) Paraquárius flúvius.
parafasia: paraphásia sive -phasīa, ae f. Sin:
loquelae perturbátio; abnormis loquela; ab- paraguayo: adj paraguaianus, paraguayanus,
normis loquendi rátio. paraquarianus, a, um // sust Paraguaianus,
Paraguayanus, Paraquarianus, i m.
parafernales: bienes -, bona quae extra
dotem sunt. paragüería: umbellarum taberna.

parafina: paraffina, ae f; paraffinum, i n. Sin: paragüero: (persona que por oficio hace pa-
petrólei sédimen (-mĭnis n). raguas) umbellarum ópifex (-fĭcis m) // (per-
sona que por oficio vende paraguas)
parafinar: paraffinum indúcere. umbellarum vénditor // (mueble o recipiente
para colocar los paraguas) umbellarum re-
parafrasear: circúmloqui. Sin: paráphrasi positórium.
vel circumlocutione uti; áliis verbis signifi-
care. paraíso: paradisus, i m. Sin: caelestis aula;
caeléstium vel beatorum sedes; cáelitum reg-
paráfrasis: (explicación o interpretación num; aeterna caeléstium gáudia // (fig, lugar

787
paralaje

encantador) ese lugar es un -, ille locus neas - entre sí, parallelae líneae; líneae aequis
amoeníssimus est; nullus illo amóenior locus; intervallis inter se distantes; vidas -, vitae pa-
una paz de -, suavíssima pax; numquam in- rallelae // fig símilis, e. Sin: par // (círculo del
terpellata quies (= una quietud jamás in- globo terrestre paralelo al Ecuador) círculus,
terrumpida) // (en algunos teatros , anfiteatro i m. Sin: parallelus; parallelus círculus // (fig,
colocado en la parte más elevada, gallinero) cotejo o comparación de una cosa con otra)
cávea summa. comparátio, onis f. Sin: collátio; conténtio.
Uso: hacer un -, áliquid cum áliqua re com-
paralaje: paralaxis vel parallassis, is f. parare, conferre, compónere; contentionem
fácere; comparationem habere.
paralalia, v. parafasia.
paralelogramo: parallelogrammon vel
paralasis, v. paralaje. parallelogrammum, i n; parallelogrammus, i
m; parallelogramma, ătis n.
paralaxi, v. paralaje.
parálisis: parálysis , is f. Sin: apoplexīa, ae
paralela: parallelos vel parallela línea. Sin: vel apoplexis, is (ac -in, abl -i) f. Uso: - es-
línea páribus intervallis distans. pástica, parálysis spástica; - infantil, po-
liomyelitis epidémica; - progresiva, parálysis
paralelamente: parallelo modo. Sin: pa- progrédiens; apoplexis diútina; ataque im-
rallela ratione; pari intervallo vel páribus in- proviso de -, necopinata apoplexis; desplo-
tervallis; tractu pari; recta alicuius rei marse por un ataque de -, necopinata
regione. Uso: - al mar, secundum mare; corre apoplexi corrúere; estar afecto, aquejado de
- con, currit parallelo cursu una cum + abl; -, parálysi detineri, laborare, languere; pade-
la selva se extiende - al río, silva recta flúmi- cer de - progresiva, apoplexi diútina conflic-
nis regione pértinet // fig páriter. Sin: item; tari; sufrir un ataque de -, parálysi córripi.
simul; concórditer; unanímiter.
paralítico: paralýticus, a, um.
paralelas: (barras paralelas para ejercicios
gimnásticos) hastae parallelae. Sin: ásseres paralizado: parálysi correptus, affectus, la-
paralleli; tigna parallela. borans. Sin: membris captus // fig languens,
entis. Sin: torpens, entis; lánguidus; remis-
paralelepípedo: parallelepípedum, i n; sus. Uso: - por algo, áliqua re óbrutus; - por
parallelepípedus, i m. el frío, nímio frígore obstupefactus; - por el
miedo, pavore defixus; quedar -, languere vel
paralelismo: parallelismus, i m. Sin: (Geom, torpere intr; torpéscere vel languéscere intr.
estado de dos líneas o planos que son para-
lelos) aequilatátio; aequábilis rátio // (simili- paralizar: parálysi affícere. Sin: paralýticum
tud) similitudo, inis f. Sin: similitúdinis rátio fácere vel réddere; membrorum usu destitú-
// (simetría estilística) concínnitas, atis f. ere vel privare // fig impedire. Sin: debilitare.

paralelo: adj parallelos, on vel parallelus, a, parallel (Inform), paralelo: (hardware) paral-
um. Sin: aeque distans. Uso: círculos parale- lelus, a, um // (software) simul óperans.
los, círculi paralleli; líneas - a algo, líneae
páribus intervallis ab áliqua re distantes; lí- paralógico: paralogísticus, a, um. Sin: fallax;

788
parasitario

captiosus. entis.

paralogismo: paralogismus, i m. Sin: falsa paranomasia, v. paronomasia.


rátio vel ratiocinátio; fallax argumentátio.
paranormal: metapsýchicus, a, um. Sin:
paralogizar: male vel vitiose ratiocinari. Sin: ánimi facultates exsúperans.
falláciter argumentari.
parapeto: (muralla detrás de la cual se colo-
paramédico: artis salutaris minister (-tri m). can los sitiados para defenderse contra el
Sin: adiutor a rebus médicis; medendi artis fuego enemigo) lorīca, ae f. Sin: plúteus //
adiutor. (pretil o antepecho) crepīdo, dĭnis f.

paramentos: (vestiduras sacerdotales) sacra paraplejia o paraplejía: paraplégia sive


vestimenta. Sin: sacrae vestes; sacerdotália -plegīa, ae f. Sin: inferioris córporis parálysis.
ornamenta // (adornos del altar) sacra orna-
menta. Sin: sacra supellex (-léctilis f); sacrae parapléjico: paraplégicus, a, um. Sin: (rela-
supelléctiles; paramenta vel vestimenta litúr- tivo a la paraplejía) ad paraplégiam pérti-
gica. nens; (afecto de paraplejía) paraplégiā
affectus, debilitatus, mancus.
parámetro: Mat parámetron vel parámetrum,
i n // fig régula; partes, ium fpl; régula et iu- parapsicología: parapsychológia sive -logīa,
dícium; certa iudicandi nota. Uso: - interior, ae f.
ánimi partes; parámetros de normalidad,
normalitatis régulae. parapsicológico: parapsychológicus, a, um.

paramilitar: paramilitaris, e. Sin: milítiae sí- parapsicólogo: parapsychólogus, i m.


milis.
parar: refrenare. Sin: retinere, coërcere, sís-
paramnesia: paramnésia sive -mnesīa, ae f; tere, inhibere. Uso: - una máquina, un motor,
parámnesis, -is f. Sin: memória abnormis; máchinam, motórium sístere vel inhibere.
memóriae anomália.
pararrayo: fúlminar, aris n. Sin: fulminívo-
páramo: páramus, i m. rum; alexiceraunon, i n; adversus fúlmina
munimen (-mĭnis n); fulminaris antenna; ap-
paraninfo: (padrino de bodas) auspex, pĭcis paratus fulmen avertens; (apparatus) receptor
m. Sin: prónubus; paranymphus // (salón de fúlminum; (apparatus) aversor fúlminum;
actos académicos en ciertas universidades) (apparatus) deductor fúlminis. Uso: - radiac-
auditórium, ii n. Sin: aula magna; magna tivo, (apparatus) rádians fúlminum dissolu-
éxedra; oecos vel oecus (-i m) máximus. tor.
Uso: - pequeño, exédrium.
parasitario: (relativo a los parásitos) ad pa-
paranoia: paranóia, ae f. Sin: améntia, de- rasītos áttinens // (provocado por la presen-
méntia; insánia; mentis alienátio. cia de parásitos) ob parasītos. Sin:
parasitorum causā.
paranoico: paranóicus, a, um. Sin: demens,

789
parasiticida

parasiticida: medicamentum parasītis inter- parche: cerotum vel ceratum, i n. Sin: pegar
necivum. Sin: venenum parasītis interimen- un -, v. parchar.
dis.
parcial: (no completo) mancus, a, um // (que
parasítico: parasíticus, a, um. Sin: ad parasī- procede con parcialidad) non iustus. Uso: ser
tum spectans. -, non aequo ánimo esse; ser - en juzgar,
aequo ánimo non iudicare.
parasitismo: parasitismus, i m. Sin: parasitá-
tio; parasitorum vel parasítica ars // fig para- parcialidad: (prevención en favor) grátia, ae
sitorum mos vel ars; parasítica vivendi rátio. f. Sin: favor et grátia. Uso: delito de -, grátiae
crimen; sospecha de -, suspício grátiae //
parásito o parasito: parasītus, i m; parasīta, (prevención en contra) iníquitas, atis f. Sin:
ae f. Sin: ánimal parasíticum; ánimal alienis iniquus ánimus; non aequus ánimus.
impensis altum vel nutritum // fig parasītus, i
m. Sin: parasitaster, stri m, alienā mensā vi- pardillo: (ave) lóxia, ae f. Sin: pýrrula.
vens.
parecer: opínio, onis f. Sin: senténtia. Uso:
parasitología: parasitológia sive -logīa, ae f. según mi -, mea quidem opinione; según tu -,
Sin: de parasītis doctrina. tuā quidem senténtiā; ut tua fert opínio.

parasol, v. sombrilla. pared: páries, ĕtis m. Uso: - divisoria, me-


dianera, páries vel murus médius.
parataxis: parataxis, is f. Sin: coordinátio
enuntiatorum. pareja: par, paris m, f, n. Sin: bini; gémini.
Uso: - homosexuales, pares homosexuales; -
paratífico: paratýphicus, a, um. Sin: paraty- de bueyes, iugum boum; bini boves; - de ge-
pho affectus. melos, fratres gémini; y simplem gémini,
orum; noble - de hermanos, par nóbile fra-
paratifo: paratyphus, i m. Sin: benígnior trum; tres o cuatro - de amigos, tria vel quat-
typhi morbus. tuor amicorum pária; - de novios, sponsi,
orum m vel sponsus et sponsa; - de esposos,
paratiroides: parathyroídes, is f. Sin: glán- cóniuges, um m vel vir et uxor; - en dificul-
dula parathyroídes. tad, cóniuges in difficultátibus versantes //
(compañero o compañera en los bailes) con-
parcela: partícula, ae f. Uso: - de terreno, saltator m, consaltatrix f.
agri partícula; agellus partitionalis; fundi di-
visi partícula. parénesis: paráenesis, -is f. Sin: hortátio, ex-
hortátio, adhortátio, onis f.
parcelación: fundi partítio vel divísio.
parenético: paraenéticus, a, um. Sin: exhor-
parchar: consarcinare. Sin: resarcire; sar- tativus; hortativus; suasórius; monitórius.
cire; recompónere; refícere; reparare. Uso: -
una cubierta, ceratum vel cerotum gúmmeae parénquima: parénchyma, atis n.
rotae agglutinare; - un neumático, ceratum
vel cerotum pneumático agglutinare. parenquimatitis: parenchymatites, is f.

790
parlamentar

paréntesis: (signo ortográfico) parénthesis, pariente: propínquus, (consanguíneo) cog-


is f. Sin: interposítio; interclúsio; interiéctio; natus vel consanguíneus, a, um; (no consan-
parénthesis (vel interpositionis, vel interclu- guíneo) affinis, e. Uso: ser - de alguien,
sionis, vel interiectionis) nota; paréntheses (el cognatione vel affinitate cum áliquo coniūnc-
signo completo); parénthesis aperta (la pri- tum esse.
mera mitad); parénthesis clausa (la segunda).
Uso: signos del -, parénthesis signa vel notae; parietal: parietalis, e.
abrir un -, parénthesin inire vel inchoare; pa-
rénthesin apertam pónere; cerrar un -, parén- parietaria: parietária, ae f.
thesin cláudere vel conclúdere; parénthesin
clausam pónere; colocar, encerrar algo entre parificación: parificátio, onis f. Sin: aequi-
-, áliquid parenthésibus interclúdere // (ora- parátio; paritatis concéssio; aequabílitas; ae-
ción o frase incidental) parénthesis, is f. Sin: quálitas; parílitas; aequátio iuris; aequi iuris
interposítio; interclúsio; interiéctio; proposí- condício.
tio interiecta. Uso: intercalar un -, áliquid in-
terpónere // (fig, digresión) abrir un breve -, parificado: parificatus, a, um. Sin: par fac-
a propósito declinare aliquantum; entre -, tus, effectus; aequiparatus; paritate donatus.
óbiter; dicho sea entre - (incidentalmente) Uso: escuela -, schola parificata.
óbiter dictum sit.
parificar: parificare. Sin: aequare; aequipa-
parentético: parenthéticus, a, um. Sin: inter- rare; parem fácere vel réddere; paritatem con-
pósitus. cédere vel largiri; aequum ius tribúere; aequo
iure pónere. Uso: - una escuela privada,
parergón: parergon vel parergum, i n. Sin: scholam privatam públicis parificare.
additamentum; accéssio; appendix (-īcis f);
ornamentum ádditum. paritario: peraequatus. Sin: párilis; parithé-
ticus; páribus pártibus constans. Uso: comi-
paresia: páresis , is f. Sin: musculorum rela- sión -, consílium párile vel parithéticum.
xátio vel remíssio.
parking, v. aparcamiento, estacionamiento.
parestesia: paraesthesis, -is f ; paraesthésia
sive paraesthesīa, ae f. Sin: abnormis sen- Parkinson: (enfermedad de -) v. párkinson.
tiendi facultas; sensibilitatis perturbátio.
párkinson: morbus parkinsonianus.
parestésico: paraesthésicus, a, um.
parkinsonismo: parkinsonismus, i m, v.
parhelio: parhélius vel parhélios, ii m; par- párkinson.
hélium, ii n.
parlamentar: (hablar, platicar) loqui. Sin:
paria: (habitante de la India, de ínfima con- cólloqui; sermonem conferre cum áliquo //
dición social, fuera del sistema de las castas) (hacer o escuchar proposiciones para la en-
pária m indecl. Sin: indus ínfimi órdinis, vel trega de una plaza o para un armisticio, con-
ínfimae plebis, vel ínfimae condicionis // fig trato, etc.) ágere de áliqua re. Uso: - sobre la
homo ínfimi órdinis; homo contemptíssimus. rendición, el armisticio, ágere de condicióni-
bus deditionis, indutiarum; - acerca de la

791
parlamentario

compra o venta de una mercadería, ágere de parte de los patronos) laboris suspénsio vel
merce emenda vel vendenda. intermíssio. Sin: imperata óperum intermís-
sio // (interrupción de la actividad laboral
parlamentario: (militar que se envía a par- por parte de los trabajadores) v. huelga //
lamentar) orator, oris m. Sin: legatus; cadu- (especie de pájaro) clunipulsans avícula.
ceator // (miembro de un parlamento)
parlamentárius, ii m. Sin: dóminus parlamen- parodia: (imitación burlesca de una obra
taris; legatus (vel delegatus, vel orator) popu- seria de literatura) paródia sive parodīa, ae
laris vel pópuli; sócius consílii (vel concílii) f. Sin: ridícula alicúius óperis (vel scripti, vel
públici; legumlator popularis // (pertene- libri) imitátio // (cualquier imitación burlesca
ciente al parlamento) parlamentárius, a, um. de una cosa seria) paródia, ae f. Sin: áliquid
Sin: parlamentaris, e; próprius legatorum pó- in ridículum deflexum; iocosa vel ridícula ali-
puli; contionis vel cúriae (gen), públici con- cúius rei imitátio. Uso: hacer la - de algo, áli-
sílii sive concílii (gen); ad parlamentum quid per ridículum detorquere; imitando per
pértinens. iocum áliquid irridere // (imitación burlesca
de una música seria, o aplicación de una
parlamentarismo: parlamentarismus, i m. letra burlesca a una melodía seria) paródia,
Sin: legumlatorum populárium régimen. ae f. Sin: ridícula cárminis (vel cántici) imi-
tátio; carmen (vel cánticum) in risum defle-
parlamentarista: parlamentarista, ae m. Sin: xum.
parlamentarismi sectator vel ássecla; (coetus)
legumlatorum populárium fautor. parodiar: parodiare. Sin: paródiam fácere;
imitando deridere; per paródiam imitare; per
parlamento: parlamentum, i n. Sin: públi- ridículum detorquere.
cum consílium vel concílium; coetus (-us m)
legatorum populárium; públicus legum lato- paródico: paródicus vel parodísticus, a, um.
rum coetus; oratorum populárium coetus; pú-
blicus coetus légibus ferendis. Uso: - paronimia: paronýmia, ae f. Sin: paronymo-
europeo, europaeum parlamentum; coetus le- rum quálitas.
gatorum populárium Europae; - nacional,
parlamentum nationale; disolución del -, dis- paronímico: paronýmicus, a, um. Sin: ad pa-
solútio parlamenti. ronýmiam (vel ad parónyma) spectans.

parlanchín, v. palabrero. parónimo: parónymum, i n.

parlante, v. altavoz. paroniquia: paronýchia sive -nychīa, ae f.

parlotear, v. charlar (hablar mucho ...). paronomasia: paronomásia, ae f. Sin: agno-


minátio; suppárile, is n; verborum ludus vel
parmesano: (natural de Parma) Parmensis, lúsio; eruditus verborum ludus.
is m // (perteneciente o relativo a esta ciu-
dad) parmensis, e. Sin: ad Parmam áttinens // parótida: (cada una de las dos glándulas sa-
(queso) parmensis, is (cáseus m). livales situadas debajo del oído) parotis, ĭdis
f. Sin: salivária (vel salivae) glándula //
paro: (suspensión del trabajo industrial por (tumor inflamatorio en estas glándulas) v.

792
parroquia

parotiditis.
parqué: (piso formado de tiras de madera)
parotiditis: parotitis, ĭdis f. Sin: parotites, is coassátio vel coaxátio, onis f. Sin: contabu-
f; parótidum (vel salivae glandularum) in- látio; contignátio; lígneum pavimentum; pa-
flammátio. vimentum duráteum // (piso formado con
losetas de madera) pavimentum vel tessella-
paroxismo: paroxysmus, i m. Uso: - de una tum lígneum. Sin: pavimentum e lígneis tes-
enfermedad, morbus et accéssio; morbi ac- sellis; e duráteis tessellis pavimentum. Uso:
céssio; - de la fiebre, febris accéssio, accessus hacer un -, duráteis tessellis compíngere pa-
(-us m), accensus (-us m), ímpetus (-us m); - vimentum; coassare vel contabulare lígneis
del dolor, summi vel acérrimi doloris inténtio tessellis pavimentum.
// - espiritual, pasional, ímpotens ánimi ef-
frenátio; ánimi exacerbátio, concitátio; nímia parquet, v. parqué.
excitátio vel irritátio. Uso: - de la rabia, ira-
rum ardor; irae fervor. parquímetro: parcómetrum, i n. Sin: statio-
nis autocinéticae instrumentum mensurale.
parpadeante: nictans, antis.
parra: pérgula, ae f. Sin: tríchila; umbrácu-
parpadear: palpebrare. Sin: nictare. lum; pergulana; pergulana vitis (-is f); came-
rária vel camarária vitis.
parpadeo: palpebrátio, onis f. Sin: nictátio.
párrafo: (signo ortográfico) parágraphus, i
parque: (lugar arbolado) silva, ae f (si es de mf // (cualquiera de las divisiones de un es-
vastas proporciones); sílvula vel prátulum (si crito o impreso, en que después de punto
es de proporciones modestas). Uso: - munici- final se pasa a otro renglón) parágraphus.
pal, sílvula municipalis; - nacional, silva pú- Sin: artículus; comma, ătis n.
blica vel communis // (jardines) horti, orum
mpl. Sin: viridárium vel viridiárium. Uso: - parrilla: (útil de cocina) cratícula, ae f; cra-
pequeño, hórtuli, orum mpl; - de atracciones, tículum, i n. Sin: retículum; parva crates;
horti oblectatórii; circus lusórius // (recinto) clatri vel clathri mpl; forículae fpl; cancelli
saeptum vel consaeptum, i n. Sin: státio. Uso: mpl. Uso: - con termostato, cratícula cum
- arqueológico, consaeptum archaeológicum; thermóstato; - de irradiación concentrada,
- olímpico, consaeptum olympiorum; - de cratícula coacta radiatione calefacta., - para
animales, - zoológico, vivárium; therotro- asar comidas, cratículum ad cibos assandos.
phīum; viridárium zoológicum; hortus
zoológicus; las fieras encerradas en el -, in- párroco: párochus, i m. Sin: cúrio, onis m.
clusae vivário ferae; - de automóviles, con- Uso: el Sr. -, dóminus párochus; - de cam-
saeptum autocinetorum; státio autocinética; paña, cúrio rústicus; - de pueblo, pagi cúrio.
- de caza, saeptum venationis; - de diversio-
nes, consaeptum recreatórium // (sitio o pa- parroquia: paróchia vel paróecia, ae f. Uso:
raje donde se colocan las municiones de habitantes de dicho territorio, parochiani vel
guerra en los campamentos) armamentá- curiati, orum; iglesia de la -, ecclésia paro-
rium, ii n. Uso: - de artillería, tormentorum chialis vel paroecialis; paróchiae vel paróe-
saeptum // (sitio donde se sitúan los víveres y ciae templum; templum parochiale vel
vivanderos) receptáculum, i n. paroeciale; templum curiale; aedes vel aedis

793
parroquial

(-is f) cúriae // (conjunto de personas que participante: párticeps, cĭpis. Sin: partíci-
constituyen la clientela de un comerciante o pans, antis. Uso: atletas - de ochenta y dos
industrial) assídui vel assueti emptores (-um naciones, athletae participantes ex octoginta
m ). Sin: emptorum clientela. duabus natiónibus exoriundi.

parroquial: parochialis vel paroecialis, e. participar: participare. Uso: - de un experi-


Sin: paróchiae vel paróeciae (gen). Uso: casa mento, experimentum participare; - de la sa-
-, domus paroecialis; párochi domus; curionis grada liturgia, sacram litúrgiam participare.
sedes.
participio: particípium, ii n. Uso: - presente,
parroquiano: (feligrés) parochianus vel pa- pretérito, futuro activo, futuro pasivo, particí-
roecianus, i m. Sin: curiatus; curialis // (el pium praesens, praetéritum, futurum acti-
que acostumbra comprar en una misma vum, futurum passivum.
tienda lo que necesita) emptor assíduus vel
assuetus // (el que acostumbra servirse de un partícula: (parte pequeña) partícula, ae f.
artesano, oficial, etc., con preferencia a Sin: portiúncula; fragmentum; parva pars.
otros) accedens, entis m. Uso: ser - de al- Uso: - alfa, beta, elemental, partícula alpha,
guien, accédere álicui vel ad áliquem. beta, elementária vel elementícia; partículas
alfa, alpha-partículae; - cargadas de electri-
parte: pars, partis f. Uso: cuatro cinco -, cidad, partículae electricitate oneratae vel
quáttuor quintae partes; la - libre de Berlín, onustae // Gram partícula. Sin: vócula. Uso:
pars líbera Berolini; líbera cívitas Berolinen- - afirmativa, enclítica, interrogativa, nega-
sis; - naturales, pudendas, pudenda, orum tiva, partícula affirmativa (vel vócula assen-
npl; - pudendas de la mujer, interfemínium; sum signíficans), enclítica, interrogativa,
pudenda muliébria // de - de uno, alicúius nó- negativa (vel negans partícula).
mine. Uso: de tu -, tuo nómine; de - de su tío,
pátrui sui nómine; de - de uno, alicúius nó- particular: adj particularis, e. Sin: peculia-
mine; alicúius mandatu vel iussu (por man- ris; specialis; próprius; singularis. Uso: en -,
dato de uno). speciáliter, peculiáriter, peculiari modo; (con
distinción o separación) separatim; seorsum
partenogénesis: parthenogénesis, -is f. Uso: vel seorsus; privatim; (singular o especial-
- artificial, parthenogénesis artificiosa; par- mente) singillatim; singulatim; in primis
thenogénesis arte quaesita. (sobre todo) // sust homo privatus.

parterre: aréola, ae f. Sin: área; pulvinus, particularidad: peculiáritas, atis f. Sin: spe-
pulvínulus; violárium; florale, is n. Uso: lle- ciálitas; singuláritas; propríetas.
var el agua a los -, aquam in áreas irrigare;
dividir en parterres, areis distínguere; in particularismo: particularismus, i m. Sin:
áreas divídere. stúdium singularitatis.

participación: participátio, onis f. Sin: com- particularista: (partidario del particula-


municátio. Uso: - activa y responsable, activa rismo) particularista, ae m. Sin: singularitatis
et responsábilis participátio; - social y polí- studiosus; peculiarium rerum studiosus //
tica, socialis politicaque communicátio. (perteneciente o relativo al particularismo)
ad particularismum pértinens.

794
partido

particularizar: singillatim vel particulatim tum ire // (mano de juego) lúsio, onis f; lusus,
commemorare. Sin: síngula pérsequi, us m. Uso: - de ajedrez, latrunculorum lúsio;
enarrare, recensere, referre; partes singillatim echar una - de ajedrez, latrúnculis lúdere //
éxsequi. (competencia concertada entre jugadores) v.
partido.
particularmente: (especialmente) praecīpue.
Sin: praesertim // (con individualidad y dis- partidario: fautor, oris m. Sin: sectator vel
tinción) particulatim. consectator; ássecla. Uso: - del aborto, v.
abortista; - de la libertad, libertatis fautor; -
partida: (acción de partir) proféctio, onis f. de un partido político, factionis políticae ás-
Sin: digréssio. Uso: señal de la -, v. señal // secla; partidarios de un equipo, cuiusdam
(registro o asiento de bautismo, confirma- manus sectatores vel ásseclae.
ción, matrimonio o entierro) annotamentum,
i n. Sin: annotátio // (copia certificada de al- partidismo: factiósitas, atis f. Sin: pártium
guno de estos registros o asientos) testimó- favor vel stúdium.
nium, ii n. Sin: consignátio. Uso: dar, enviar,
leer una -, testimónium vel consignationem partidista: factiosus, a, um. Sin: fautor pár-
dare, míttere, légere; escribir una -, testimó- tium; partis alicúius studiosus, cúpidus, sec-
nium scríbere // (artículo de una cuenta) tator.
nomen, mĭnis n. Sin: pars, partis f; rátio
perscripta; nómina, um npl. Uso: - doble, nó- partido: (competición deportiva) lusus, us m.
mina dúplici exemplari exarata; - registrada, Sin: lúsio, onis f; ludus; certamen; certátio;
perscríptio; registrar una -, nomen perscrí- conténtio; concertátio; conténtio vel dimicá-
bere; partidas (contables) de caja, nómina tio lusória; lúdicrum certamen. Uso: - amis-
arcária; transcripción de las - contables, nó- toso, concertátio officiosa; - eliminatorio,
minum perscríptio; nómina transcriptícia (el certamen exclusórium; - individual, certa-
efecto de transcribir); - del debe y del haber, men singulare (mulíerum certamen singulare:
codex (-dĭcis m) accepti et expensi; registrar simple dames; virorum certamen singulare:
en la - del debe y del haber, referre nomen in simple messieurs); - doble, certamen duplex
códicem accepti et expensi // (guerrilla, tropa (duplex mulíerum certamen: double dames;
o paisanos armados y sin sujeción a un duplex virorum certamen: double messieurs;
mando militar superior) concursatores, vel duplex certamen mixtum: doble mixto); dú-
excursores, vel procursatores. Sin: clandes- plio, onis f; - de fútbol, lúsio pilaris; pedilu-
tini bellatores; occulti dispersique bellatores; sórium certamen; certamen pedifóllicum;
non legítimi bellatores; non legítimi occulti- certamen folle pedibusque ludéntium; follis
que bellatores; factiosi (afiliados a un bando) calciumque conténtio; cálcium follisque cer-
bellatores // (conjunto poco numeroso de tamen; follis pedumque certamen; pilae co-
gente armada, con organización militar u riáceae certamen // disputar un -, certamen
otra semejante) armatorum globus vel manus commíttere; empezar el -, certamen incohare;
(-us f) // (cuadrilla, reunión de personas para hacer un - de ajedrez, de billar, de bochas, de
el desempeño de algunos oficios o para cier- naipes, latrúnculis, ebúrneis pilis, lígneis vel
tos fines) manus, us f. Sin: grex; globus; ca- búxeis pilis (o simplem glóbulis), chártulis
terva // (excursión) excúrsio, onis f. Sin: (vel chartis, vel scidis, vel scídulis) lúdere;
decursus (-us m). Uso: hacer una - de campo, ganar el -, victóriam adipisci, párere, repor-
in rus decúrrere; hacer una - de caza, vena- tare ex áltera manu; ludo víncere; hacer un -

795
partisano

regular (normal, reglamentario), legítime lú- partisano: bellator popularis; v. guerrillero.


dere; el - terminó 0 a 0, certamen sine victó-
ria alterutrīus ágminis finem hábuit; perder partitocracia: factionum impérium vel po-
el -, ab áltera manu superari; concertatione testas.
vinci // intervalo entre los dos tiempos, inter-
vallum; intermíssio; intermissus, us m; in- partitura: partitura, ae f. Sin: (in)tabulatura;
terstítium; resultado del -, certáminis éxitus partítio; distribútio; músicae partes fpl;
(-us m) ; después del -, lusu peracto, lusione vocum et sonorum ómnium descríptio; óm-
peracta; primer tiempo del -, certamen prius; nium musicarum vocum descríptio vel desig-
segundo tiempo del -, alterīus partis certa- nátio; exscripta sonorum signa música.
men; los dos tiempos del -, duo statuta tém-
pora // (conjunto de personas que siguen y partner: (socio) sodalis, is m // (pareja en
defienden una misma facción, opinión o juegos, deportes) collusor, oris m.
causa) fáctio, onis f. Sin: pars, partis f; partes,
ium fpl; secta, ae f. Uso: - civil, fáctio cívica; partnership: sodálitas, atis f.
- comunista, (política) fáctio communística
vel communistarum; - conservador, política parto: partus, us (dat y abl pl -ubus) m. Sin:
fáctio conservativa; - democristiano, - demó- partitudo, dĭnis f; pártio, onis f; parturítio,
crata cristiano, fáctio christiano-democrá- onis f.
tica; secta democrática christiana; - fascista,
fascalium vel fascalis fáctio, pars; - hitle- parusía: parusīa, ae f. Sin: alter Christi ad-
riano, fáctio hitleriana; - laborista, fáctio la- ventus (-us m).
boratória vel operariorum; - nacional
socialista, fáctio nationalis socialística; - parvenu: homo novus.
obrero, fáctio política operariorum; - opues-
tos al gobierno, factiones regímini oppósitae; pasa: (uva seca) uva passa. Sin: ástaphis, ĭdis
- político, fáctio política; política pars vel f.
secta; - políticos, políticae partes; - político
nacional conservador, fáctio política natio- pasadizo: tránsitus, us m. Sin: transítio; pér-
nalis conservativa; - popular, fáctio popula- vium; v. pasillo.
ris; los - populares, populares partes; -
socialista, fáctio socialistarum vel socialís- pasado: (tiempo que pasó) elapsa aetas. Sin:
tica; - social demócrata, fáctio socialis de- tempus elapsum; anteacta aetas; superior
mocrática; fáctio demócratum socialium; aetas; exactum aevum. Uso: - mañana, v. ma-
fáctio socialismi democrátici; el - UNO, fác- ñana.
tio UNO appellata // - de la izquierda, fáctio
sinistra; - de los ecologistas, fáctio rem oe- pasador: (barreta corrediza para asegurar
cológicam defendens; - de los verdes, prásina una puerta) péssulus, i m; péssulum, i n. Sin:
vel prasinorum fáctio; política fáctio oecolo- claustellum; claustrum; paxillum; v. cerrojo.
gistarum; - de los negros, fáctio hóminum ni-
grocolorum; miembro del - demócrata pasaje: (sitio o lugar por donde se pasa) me-
cristiano, sodalis factionis políticae demócra- atus, us m. Sin: tránsitus, us m. Uso: - subte-
tum christianorum // afiliarse al - hitleriano, rráneo, subtertránsitus; tránsitus vel ductus
factioni hitlerianae nomen dare; era de aquel subterráneus; subpóntium; subterráneae viae
-, erat illarum pártium. tractus; cryptopórticus // (trozo de un libro,

796
paseo

escrito u obra musical) locus, i m. Uso: - de tradúcere, transcúrrere tr; - la vida en algo,
una novela, fábulae locus; - paralelos, v. aetatem ágere in áliqua re; - en promedio dos
lugar // (boleto o billete para un viaje) v. bo- horas ante la computadora cada día, apud
leto. ordinatrum in médio binas horas síngulis die-
bus ágere; - por alto, praeterire vel omíttere;
pasajero: viator, oris m. Sin: peregrinus; pe- dejar - tiempo, transmíttere tempus; dejar -
regrinator; vector vel convector, insessor vel la ocasión, occasionem amíttere // Autom
ínsidens (- en medio de transporte, general- praetérvehi intr y dep. Uso: dejar - (un medio
mente hablando) , hospes, pĭtis (- en avión o de locomoción) dare viam + dat // Com, - al
buque) m. Uso: - de avión, vector vel viator mayor , in códicem maiorem rationum re-
aéreus; aérius viator vel peregrinator; volans, ferre.
antis.
pasarela: pontículus, i m.
pasamanería: (taller donde se fabrican pa-
samanos) segmentorum vel taeniarum offi- pasatiempo: oblectátio, onis f. Sin: oblecta-
cina // (tienda donde se venden) segmentária mentum; oblectamen (-mĭnis n); ludimen-
taberna. Sin: segmentorum vel taeniarum ta- tum.
berna.
pascua: pascha, ae f; pascha, ătis n. Sin: pas-
pasamano: (género de galón o trencilla) seg- cha Dómini; dies paschalis. Uso: - florida,
mentum, i n. Sin: táenia; limbus; fascíola; dies Resurrectionis Dómini; solemnidad de -,
vitta // (baranda, barandilla) scalare má- Paschae sollémnitas; Sollémnia Páschatis vel
nuum fulcīmen (-mĭnis n) vel fulcimentum; Paschae.
v. baranda.
pase: (en el juego del fútbol, acción de pasar
pasamontañas: píleus montanus (láneus). la pelota a otro jugador del mismo equipo)
Sin: láneum totíus cápitis tegumentum. pilae transmíssio. Uso: habilidad en los -, pe-
rítia in pila transmittenda; efectuar un -,
pasante: (profesor que vigila los estudios de pilam (vel follem) álicui remíttere; ad áli-
los alumnos y cuida de que aprovechen las quem pilam transmíttere; efectuar pases,
lecciones que les dan) repetītor, oris m; v. pilam sóciis (vel ad sócios) remíttere; oppug-
ayudante. natóribus vel incursóribus pilam suppeditare.

pasaporte: sýngraphus, i m. Sin: commeatūs pasear: ambulare. Sin: deambulare; inambu-


sýngraphus; liber commeatus; commeatūs di- lare; obambulare; perambulare; spatiari; en
ploma (-ătis n); diploma líberi commeatūs; un medio de transporte, vectari vel gestari.
lítterae (-arum fpl) patentes; libellus termina- Uso: - a caballo, en carroza, ferri (vel gestari,
lis; sýngraphus, quo liber tránsitus datur. vel vehi, vel vectari) equo (vel in equo), curru
Uso: conceder el -, sýngraphum concédere; (vel in curru, in éssedo); - en bote, navículā
commeatum dare; pedir el -, sýngraphum pé- (vel scaphā, vel cymbā) vehi; - por las calles
tere; líberum commeatum rogare vel impe- de la ciudad a pie, ambulare pédibus per
trare. urbem; - por las calles de la ciudad en coche,
raedā (vel autocineto) vehi per urbem.
pasar: (de tiempo) transire intr. Sin: praete-
rire intr. Uso: - el tiempo, tempus consúmere, paseo: (lugar o sitio público para pasearse)

797
pasiflora

ambulátio vel deambulátio f. Uso: - cubierto inértia; incúria // Com solvenda nómina npl.
de árboles, ambulacrum vel deambulacrum;
xystus, i m; xystum, i n // (acción de pasear) pasivo: Gram passivum, i n. Sin: verbum
ambulátio, onis f. Sin: obambulátio, onis f; patiendi vel passivum; vox passiva; patiendi
gestátio (en un vehículo). Uso: - espacial, si- modus // Com expensum, i n. Sin: aes (aeris
deralis obambulátio; ir de -, ambulatum ire; n) alienum; débita (-orum npl); data (-orum
abire deambulatum; dar un -, spatiari; ambu- npl).
lationem fácere vel confícere.
paso: (medida) passus, us m // (acción de
pasiflora: passiflōra, ae f. pasar) tránsitus, us m. Uso: - por un puente,
tránsitus per pontem // (lugar o sitio por
pasillo: (corredor, pieza de paso de un edifi- donde se pasa de una parte a otra) tránsitus,
cio) andron, ōnis m. Sin: mesaula, ae f; am- us m. Sin: gradus, us m; transgressus vel
bulatiúncula; ambulacrum. Uso: al fondo del commeatus, us m; transítio. Uso: - a nivel,
-, in extremo ambulacro. ferríviae (vel viae ferratae) transgressus; ba-
rrera del - a nivel, repágula, orum npl; tam-
pasión: (acción de padecer): pássio, onis f. bién en sing, repágulum; el - a nivel está
Sin: perpéssio; cruciatus, us m. Uso: la - de cerrado con barreras, viae ferratae transgres-
Jesucristo, Iesu Christi pássio // (apetito o sus, binis repágulis demissis, praepedītur; -
afición vehemente a algo; perturbación o de cebra, tránsitus zebrinus; tránsitus pédi-
afecto desordenado del ánimo) cupíditas, atis tum; - por debajo, - inferior, subtertránsitus;
f. Sin: cupido; stúdium; ardor; ánimi motus dar el - a uno, viam dare álicui; decédere viā
(-us m), mótio, permótio. Uso: - política, (ar- (vel de via, vel in via) álicui // (- entre mon-
dens) civílium vel politicarum rerum stú- tes) saltus, us m // (modo de andar) incessus,
dium; - humanas, motus animorum; humanae us m. Sin: gressus, us m; gradus, us m. Uso:
cupídines; tener - por algo, alicúius rei amore - marcial, militar, gressus more mílitum; con
(vel cupiditate, vel stúdio) ardēre; quadam re - marcial, gressu militari; - vacilante, inse-
accendi, ardere, flagrare. guro, gressus títubans, vacillans, labans; a -
lento, rápido, lento, citato gradu // (estampa
pasional: qui (quae, quod) ad amorem o huella que queda impresa al andar) vestí-
movet, éxcitat, impellit; qui amore incendit, gium, ii n. Uso: seguir los - de alguien, ves-
inflammat // (apasionado) fácilis ad amoris tígia alicúius pérsequi // (cada una de las
ignem concipiendum. Sin: ad amorem pro- mudanzas que se hacen en los bailes; - de
clivis; ad amoris ignem concipiendum pro- baile) motus, us m // (pasaje de un libro o es-
clivis. Uso: crimen -, scelus (-lĕris n) vel crito) locus, i m (pl loca, orum n) // (fig,
crimen ob vehementem amorem perpetra- avance) gressus, us m. Uso: - hacia la demo-
tum. cracia, gressus in directionem democrátiae //
- a -, sensim; sensim sine sensu; gradatim;
pasionista: sodalis a Passione Christi. pedetemptim; per gradus.

pasivamente: passive. Sin: inerter; non ac- pasquín: contumeliosus libellus. Sin: pro-
tuose; non repugnanter; Gram formā vel si- brosum carmen.
gnificatione passivā.
pasquinada: Paschini sátira. Sin: dictérium
pasividad: passívitas, atis f. Sin: tolerántia; in vulgus éditum.

798
pastor

pasquinar: áliquem famosis libellis lacés- pastelero: dulciárius, ii m. Sin: placentárius;


sere. libárius (vendedor de hogazas); scriblitárius;
crustulárius; cuppedinárius; pistor; pistor dul-
pass-partout: (llave maestra) clavis commu- ciárius.
nis // (soporte de cartón, tela u otro material,
que en un cuadro enmarca la lámina, gra- pastelillo: suavillum, i n. Sin: dulcíolum;
bado, etc.) imáginum saeptum. cuppédium; cuppédia, ae f; crústulum;
pastillus. Uso: - con crema, suavillum cum
password (Inform) contraseña: signum, i n. cremōre.
Sin: verba aditiália npl. Uso: - de cada uno,
verba aditiália singulorum; v. contraseña. pastelista: xerógraphus, i m. Sin: pictor qui
pigmentis áridis útitur; pictor qui xerógraphis
pasta: pasta, ae f. Sin: pasta subacta; farina (vel áridis colóribus) útitur.
subacta. Uso: - dentífrica, - de dientes, pasta
dentária; - hectográfica, pasta (vel massa) pasteurización: pasteurianus (lactis) pur-
hectográphica vel polygráphica; pastas para gandi modus. Sin: sterilitatis efféctio; malo-
sopa, farinae pastilli (-orum mpl); cintas, ti- rum gérminum privátio.
rillas de -, pastae segmenta; quien hace la -,
farinae subactae ópifex (-fĭcis m); fábrica de pasteurizado: pasteuriana ratione purgatus.
pastas para sopa, o alimenticias, pastae con- Sin: micróbiis morbíferis privatus.
ficiendae officina; vendedor de -, farinae sub-
actae vénditor vel negotiator. pasteurizar: pasteuriano more purgare. Sin:
lac a malis germínibus liberare.
pastel: pastillum, i n. Sin: crústulum. Uso: -
dulce, scriblita, ae f; crustum; libum (- de pastilla: pastillus vel pastíllulus i m. Sin: pí-
queso, harina, huevos, aceite); fárreum (- de lula; quádrula; glóbulus; orbículus. Uso: -
harina de trigo candeal); - de carne, artó- medicinal, orbículus medicinalis; - de car-
creas, ătis n; pulmentum // (confusión, lío) bón, quádrula compressi carbúnculi; - de
confúsio, onis f. Sin: perturbátio, permíxtio, chocolate, quádrula chocolatae; fabricante de
onis f // (intriga) fallácia, ae f. Sin: consília pastillas, pastillárius.
clandestina vel dolosa npl // (lápiz compuesto
de materia colorante amasada con agua de pasto: (acción de pastar) pastus, us m. Sin:
goma) xerógraphum, i n. Sin: pigmentum ári- pástio // (pienso, forraje) pábulum; páscua,
dum. Uso: pintar al -, áridis colóribus (vel orum npl. Uso: - en las montañas, páscua
pigmentis áridis) píngere. montana; - segado verde, fárrago, gĭnis f //
(cosa que sirve para el sustento del animal)
pastelería: (local donde se hacen pasteles, cibus, i m. Sin: victus, us m // (sitio en que
pastas u otros dulces) pistrina, ae f. Sin: of- pasta el ganado) páscuum, i n ; pásculum, i
ficina cuppedinária, libária, crustulária // n.
(tienda donde se venden) dulciária (vel crus-
tulária, vel cuppedinária) taberna. Sin: dul- pastor, ra: pastor, oris m; pastrix, īcis f. Uso:
ciárii (vel crustulárii, vel cuppedinárii) - evangélico-luterana, pastrix evangélico- lu-
taberna // (arte con que se trabajan) ars (artis therana, - metodista, pastor methodista; - de
f) dulciária. la Iglesia Pentecostal, pastor Ecclesiae Pen-
tecostalis; - de ovejas, actor (conductor, guía)

799
pastoral

pécori. patentar: (inventum) legítime consignare.


Sin: (inventum) diplómate vel lítteris patén-
pastoral: adj pastoralis, e. Sin: pastoris vel tibus munire; inventum iure tutum réddere;
pastorum (gen); episcopalis vel epíscopi (re- inventum privilégio munire.
lativo al pastor/prelado). Uso: báculo -, bá-
culus vel lítuus episcopalis; episcopale patente: adj patens, entis. Sin: apertus; cer-
báculum; caridad -, cáritas pastoralis; carta -, tus; clarus; évidens; manifestus. Uso: letras -,
episcopales lítterae; ministerio -, pastorale patentes lítterae // (título librado por un rey o
ministérium, offícium, munus // (parte de la gobierno para conferir ciertos privilegios o
teología relativa al ministerio sacerdotal) derechos) diploma, ătis n. Uso: - de inven-
disciplina (vel doctrina, vel rátio) pastoralis ción, diploma inventi (vel inventorum); in-
// (especie de drama bucólico) bucólicum ventionis públicum diploma // (inscripción
carmen // (pieza musical) pastoralis concen- oficial y placa que llevan los vehículos) no-
tus (-us m). táculum, i n. Sin: pármula, ae f; insigne, is n;
número de -, notáculi númerus // (documento
pata: (pie y pierna de los animales) pes, oficial que acredita o autoriza) diploma. Sin:
pedis m. Sin: úngula. Uso: - hendida, bífida libellus; lítterae, arum fpl; testimoniales, ium
úngula // (hembra del pato) anas (ánatis vel fpl. Uso: - provisional, diploma temporárium;
ánĭtis f) vel anser (-ĕris m) fémina // (base o - revocable, diploma revocábile; - de idonei-
apoyo de algo) pes, pedis m (de mesas, sillas, dad, idoneitatis testimónium; - de piloto, di-
etc.); fulcrum (de camas) // patas de rana ploma volandi.
(para el buceo) pinnae natatóriae.
paternalismo: liberálitas domínica.
patada: calcis vel pedis ictus (-us m). Uso:
la - inicial (en el fútbol), primus pilae (vel paternalista: adj ad liberalitatem domínicam
follis) ictus; dar patadas (las bestias), calci- áttinens // sust liberalitatis domínicae osten-
trare; dar patadas en el suelo, terram pédibus sor.
quátere; dar una - a alguien, áliquem calce
pétere vel ferire; v. puntapié. paternidad: patérnitas, atis f. Sin: patris áni-
mus; paternus amor; paterna cáritas; patris
Patagonia: Patagónia, ae f. munus (-nĕris n). Uso: - responsable, patérni-
tas cónscia; patérnitas sui offícii cónscia; - y
patata, v. papa. maternidad responsables, patérnitas materni-
tasque responsales; el ejercicio de la - res-
patear: - la pelota (en el fútbol), (pilam vel ponsable, paternitatis cónsciae munus.
follem) pede expéllere; v. chutar.
paterno: paternus, a, um. Sin: pátrius. Uso:
patena: pátena vel pátina; patēna, ae f. Sin: es deber -, hoc pátrium est.
eucharística patēna; eucharístici cálicis opér-
culum. patéticamente: pathétice. Sin: flebíliter;
maeste; triste.
patentado: diplómate ornatus, exornatus,
práeditus, munitus. Sin: facultatis documen- patético: pathéticus, a, um. Sin: flébilis;
tum éxhibens. flexánimus; maestus; tristis; affectus movens;
ánimos cómmovens; commotionem súsci-

800
patología

tans; commovendi vim habens. das, patinátio rotalis; competición de -, pati-


nandi certamen (-mĭnis n).
patetismo: pathética rátio. Sin: commovendi
vis. patinar: patinare. Sin: pátinis decúrrere, ex-
cúrrere, labi; sóleis ferratis (vel cálceis
pathos: pathética vis. Sin: commovendi (vel fĕrreis) prolābi; pedírrotis prolabi; ( - sobre
concitandi) vis; afféctuum veheméntia. hielo) super gláciem patinare; super gláciem
sóleis rotálibus (vel cálceis subrotatis) cúrrere
patíbulo: patíbulum, i n; patíbulus, i m. vel procúrrere.

patilla: (porción de pelo que crece por de- patinazo: lapsus, us m.


lante de las orejas) bárbula, ae f. Sin: bárbula
maxillaris; barba súpera; capillorum basella patio: (espacio descubierto que se deja en el
(-ae f). interior de las casas) caváedium, ii n. Sin:
cavum áedium; implúvium; aula (de palacio
patín: pátinus, i m; pátinum, i n. Sin: calo- real o principesco). Uso: - cubierto, testudo,
pódium; sólea vel cálceus lábilis; sólea dĭnis f; - de San Dámaso, Aula Damasiana //
ferrata vel férrea; cálceus ferratus vel férreus; (el piso bajo de los teatros) fóruli, orum mpl.
calopódium ferratum; crépida férrea; - de
ruedas, pedírrota; rotalis pátinus; sólea vel patituerto: valgus, a, um. Sin: varus.
cálceus rotalis; sólea subrotata; cálceus
subrotatus. patizambo, v. patituerto.

pátina: pátina, ae f. Sin: crusta; stratura; glú- pato: anser, ĕris m. Sin: anas, ătis (gen pl
tinum; subtilis concrétio; aerugo (-gĭnis f) nó- ánatum vel anátium) f. Uso: - Donald, Donal-
bilis. Uso: - de herrumbre, aerugo vel ferrugo dus Anser.
(-gĭnis f); situs, us m.
patofobia: pathophóbia sive -phobīa. Sin:
patinadero: lúbricus locus. nosophóbia sive -phobīa.

patinador: patinator, oris m. Sin: ferratā patogénesis: pathogénesis, -is f. Sin: morbi
sóleā ludens; sóleis férreis cursor; sóleis vel morborum origo (-gĭnis f).
ferratis prolābens; pedírrotis prolabens. Uso:
- sobre hielo, super gláciem sóleis férreis (vel patogenia: pathogénia, ae f. Sin: doctrina de
pedírrotis) prolabens. morborum orígine.

patinaje: patinátio, onis f. Sin: patinandi ars, patogénico: pathogénicus, a, um. Sin: ad pa-
ludus, lusus (-us m); per pátinos decúrsio, thogéniam spectans.
decursus, delapsus (-us m); sóleis vel cálceis
labílibus prolápsio. Uso: - artístico, patinátio patógeno: pathógenus, a, um. Sin: pathogé-
artificiosa; certamen patinorum (vel solea- nicus; morbum gignens; ex quo (vel ex qua,
rum ferratarum, vel solearum subrotarum) ar- según el contexto) morbus óritur.
tificiosum; ludus artificiosus solearum
ferrearum, vel solearum rotálium; - sobre patología: pathológia sive -logīa, ae f. Sin:
hielo, super gláciem patinátio; - sobre rue- morborum sciéntia, doctrina, disciplina.

801
patológico

patológico: pathológicus, a, um. Sin: (rela- immódicum pátriae suae stúdium; immode-
tivo a la parte de la medicina que estudia las ratum suae nationis stúdium; nímius vel stó-
enfermedades) ad morborum doctrinam pér- lidus pátriae amor; nímium rerum
tinens // (perteneciente al conjunto de sínto- domesticarum stúdium; nímium nationis
mas de una enfermedad) ad morborum (suae) amplificandae stúdium; oríginum elá-
naturam áttinens; ad morbi causam spectans. tio vel supérbia. Uso: - lugareña, oppidana
Uso: estado -, aegri condício; proceso -, iactátio; immódicum soli natalis stúdium.
morbi cursus (-us m).
patriotero: pátriae vel suae civitatis studió-
patólogo: pathólogus, i m. Sin: pathológiae sior. Sin: nímius suae gentis fautor; immódi-
studiosus, peritus, cultor. cus pátriae suae studiosus; nimis studiosus
rerum domesticarum; nímius nationis ampli-
patria: pátria, ae f. Uso: madre -, mater pá- ficandae fautor.
tria; metrópolis, is f; pátria ómnium nostrum
parens. patrióticamente: pátrio amore. Sin: pátria
vel pátriae caritate. Uso: piensa -, bene (vel
patriarca: patriarcha vel patriarches, ae m. óptime) de re pública sentit; se afana - por el
bien de la patria, pátriae saluti studiose (vel
patriarcado: patriarchatus, us m. Sin: pa- studiosíssime, vel actuose, vel actuosíssime)
triarchae dígnitas; patriarchale munus; pa- cónsulit vel próspicit; se comporta -, pátriae
triarcalis sedes; patriárchica iurisdíctio. caritate permotus agit.

patriarcal: patriarchalis, e. Sin: patriárchi- patriótico: patrióticus, a, um. Sin: civilis; pá-
cus; patriarchae (gen). triae studiosus; amoris (vel caritatis, vel pie-
tatis) in pátriam plenus. Uso: ánimo -, civilis
patrimonio: patrimónium, ii n. Sin: res fa- ánimus; canción -, cánticum patrióticum; de-
miliaris; bona paterna npl; paternae vel pá- mostraciones -, significationes in pátriae ho-
triae opes (-um fpl). Uso: - religioso, norem vel laudem; discurso -, orátio pietatis
patrimónium sacrum. in pátriam plena; guerra -, bellum pro pátriae
libertate susceptum; poesías -, cármina civí-
patrio: pátrius, a, um. Sin: pátriae vel rei pú- lia; poeta -, poëta pátria caritate incensíssi-
blicae (gen). Uso: amor -, pátriae amor vel mus; sentimientos -, stúdia erga pátriam;
cáritas; cáritas erga pátriam, vel in pátriam; escribir poesías -, cármina in pátriam scrí-
fiesta -, pátriae dies (diei mf); himno -, car- bere; pátriam carmínibus celebrare.
men (-mĭnis n) pátrium.
patriotismo: patriotismus, i m. Sin: pátriae
patriota: patriota, ae m. Sin: pátriae vel rei vel pátrius amor; pátriae (vel civitatis, vel rei
públicae amans; pátriae studiosus; qui de re públicae) cáritas, stúdium, píetas; píetas in
pública bene sentit. Uso: ardiente -, vir pá- (vel erga) pátriam; amor rei públicae; amor
triae amantíssimus; como verdadero -, tam- in pátriam. Uso: por -, pátriae causā; rei pú-
quam patriota verus; gran -, magnus patriota; blicae causā; pátriae caritatis causā; demos-
ser buen -, bene (óptime, studiose, studiosís- trar -, se pátriae amantíssimum praebere;
sime) de re pública (vel de pátria) sentire. ómnia e re pública fácere; tener -, pátriam
amare; bene de re pública sentire.
patriotería: de rebus pátriae iactátio. Sin:

802
payaso

patrística: patrística, ae f. Sin: patrológia patrullar: circumire. Sin: circuitionem (noc-


sive -logīa. turnam) fácere; excúbias ágere per (urbem);
manipuláriter explorare vel custodire; explo-
patrístico: patrísticus, a, um. Uso: época -, ratório vel custodiário múnere fungi.
aevum Patrum Ecclésiae.
patrullero: coche -, v. coche.
patrocinador: patrócinans, antis. Sin: patro-
nus; fautor; advocatus; defensor // (que pa- pauperismo: pauperismus, i m. Sin: pauper-
trocina una actividad con fines publicitarios) tas diffusa.
pecuniarum largitor industrialis.
pausa: (breve intervalo) pausa, ae f.
patrocinar: patrocinari. Sin: favere álicui;
fovere vel protégere áliquem; patrocínium pava: (hembra del pavo) gallina índica // (te-
alicúius suscípere; patrocínio áliquem tégere tera que se emplea para el mate) v. tetera.
// (apoyar o financiar una actividad con fines
publicitarios) praecónii causā pecúniam pavimentación: pavimentátio, onis f. Sin:
praebere. pavimenti constrúctio vel obdúctio. Uso: - de
las calles, stratura viarum.
patrocinio: patrocínium, ii n.
pavimentar: pavimentare. Sin: pavimentum
patrología, v. patrística. fácere, collocare, stérnere, strúere. Uso: - una
calle, viam munire vel stérnere; - un camino,
patrón: - de bote o de lancha, naviculárius, iter munire; - con adoquines, saxo prismático
ii m. Sin: nauclerus. vel rectiángulo stérnere; - con baldosas cua-
dradas, saxo quadrato (vel quadratis latércu-
patronato: (derecho, poder o facultad que lis) stérnere; - con ladrillos, latéribus
tienen el patrono o patronos) patronatus, us stérnere ; - con piedras, lápide (vel saxo, vel
m. Sin: patroni condício, dígnitas, ius. Uso: sílice) munire, stérnere, perstérnere, constér-
derecho del -, ius patronatūs // (fundación de nere.
una obra pía) tutelare collégium. Sin: bené-
ficum sodalícium. pavimento: pavimentum, i n. Sin: solum;
stratum; constratum; stratura. Uso: - de ma-
patronazgo, v. patronato. dera, contabulátio; hacer el -, pavimentum
fácere, stérnere, constérnere, substérnere; el
patrono: patronus, i m. Sin: herus, i m.; de- que hace pavimentos, pavimentárius, ii m.
fensor; custos; tutor; advocatus. Uso: - de la
ciudad, patronus urbis; - celestial ante Dios, pavo: gallopavo, onis m. Sin: gallus índicus;
caelestis apud Deum Patronus; - principal, gallus americanus. Uso: - real, pavo, onis m.
patronus principalis; - de la diócesis, patro-
nus dioecesis. payasada: scurrílitas, atis f. Sin: scurrilis
iocus (-i m); scurrile dictum, factum.
patrulla: manípulus exploratórius, custodiá-
rius, vígilans. Sin: excubiarum manus (-us f); payaso: scurra, ae m. Sin: ioculator; ridiculá-
vígilum manípulus; vígiles circuitores. rius; homo levis vel scurrilis. Uso: - de circo,
maccus; sánnio, onis m; ridiculárius circensis.

803
paz

paz: pax, pacis f. Uso: - armada, pax armata n; culpa; noxa; delictum; nefas n indecl. Uso:
vel procincta; pax innixa armis; pax armata - actual, habitual, peccatum actuale, habi-
ac véluti in procinctu, - mundana, pax mun- tuale; - formal, material, peccatum formale,
dana. materiale; - mortal, venial peccatum mortale
(vel mortíferum, vel grave), veniale (vel
PC, v. computadora. leve); - interno, externo, peccatum internum,
externum; - manifiesto, peccatum manifes-
peaje: (derecho de tránsito) portórium, ii n. tum vel patens; - oculto, peccatum occultum
Sin: vectīgal, ālis n; portórii vectigal; vehi- vel latens; - original, peccatum originale;
culare vectīgal; vectīgal transitioni impósi- primigénia noxa; hereditárium peccatum; -
tum. Uso: exención de los derechos de -, personal, peccatum personale; - contra Dios,
portórii immúnitas, atis f; exento, libre, exi- contra el prójimo, contra sí mismo, peccatum
mido de los derechos de -, immunis portórii; contra Deum, contra próximum, contra se
cobrar, exigir, hacer pagar el -, portórium ipsum; - de comisión, de omisión, peccatum
exígere; imponer un -, portórium impónere; commissionis, omissionis; - del corazón, de
pagar el -, portórium dare; vectīgal péndere; la boca, de obra, peccatum cordis, oris, ópe-
por el -, en concepto de -, portórii nómine // ris.
(- de puente, carretera, autopista) rotárium, ii
n. Uso: exigir -, rotárium postulare, exígere, pecador: peccator, oris m. Sin: peccans; pec-
expóscere; sin pagar el -, rotário non perso- catis obnóxius; qui peccat vel peccavit.
luto; sistema de -, systema rotárii colligendi.
pecaminoso: peccaminosus, a,um.
peajero: pórtitor, oris m.
pechera: (guarnición de encaje que se pone
peán: paean, ānis m (ac paeāna vel paeā- en la abertura de la camisola por la parte del
nem). Sin: victóriae cantus (-us m) vel pecho) v. entredós // (pedazo de lienzo o paño
hymnus (-i m); festivus cantus vel hymnus; que se pone en el pecho para abrigarlo)
festivum cánticum; triumphalis cantus. rheno, onis m.

peatón: (persona que va a pie por una vía pechuga: (pulli) thorax, ācis m. Sin: avis
pública) pedes, dĭtis m. Sin: ámbulans sive pectus (-ŏris n).
deámbulans; viator; pédibus ámbulans, iens,
incedens; qui pédibus it. Uso: lugar reser- peciolado: pedunculatus, a, um.
vado para los -, locus pedítibus (vel ambu-
lántibus, vel viatóribus) reservatus. pecíolo o peciolo: pedúnculus, i m. Sin: pe-
dículus; petíolus.
peatonal: pedítibus destinatus. Sin: vehículis
vétitus vel interdictus; ad pédites pértinens. pecios: relíquiae (-arum fpl) navígii.

peca: lentícula, ae f. Sin: lentīgo, gĭnis f; pecoso: lentiginosus, a, um. Sin: lentíginum
ephēlis, ĭdis f. plenus.

pecable: peccando obnóxius. pectoral: adj pectoralis, e. Sin: péctoris


(gen). Uso: cruz -, crux pectoralis vel encól-
pecado: peccatum, i n. Sin: peccamen, mĭnis pia // sust pectorale, is n. Sin: encólpium.

804
pedestal

peculiaridad: peculiáritas, atis f. Sin: singu- pedante: adj pútidus, a, um. Sin: nímium dí-
láritas; (quod) próprium (est) alicúius vel ali- ligens; ineptiarum studiosíssimus; molestus;
cúius rei. Uso: - étnicas, civília instituta a morosus; diffícilis; insuavis. Uso: discurso -,
maióribus trádita. orátio pútida; sermo pútidus; no seas -, ne pú-
tidus sis // sust scíolus, i m. Sin: morosus vel
peculio: pecúlium, ii n. Uso: - adventicio, diffícilis homo; umbráticus doctor; homo
castrense, profecticio, pecúlium adventícium, prae lítteris fátuus; minutioris eruditionis
castrense, profectícium. amator.

pedagogía: (como ciencia) paedagógia sive pedantería: morósitas, atis f. Sin: affectátio;
-gogīa, ae f. Sin: disciplina paedagógica, pue- moléstia; subtílitas; nímia diligéntia vel se-
rilis, de adulescéntibus educandis; puerítiae véritas; inéptiae, arum fpl.
disciplina. Uso: historia de la -, puerítiae dis-
ciplinae história // (como arte) educandi ars. pedantesco: pútidus, a, um. Sin: ineptus; in-
Sin: paedagógica ars; ars puerorum instituen- epte pedestris; pedestris ac pútidus; inepti
dorum. paedagogi vel grammatistae (gen).

pedagógico: paedagógicus, a, um. Sin: ad pedantismo, v. pedantería.


paedagógiam (vel ad educandi artem) átti-
nens. pedazo: frustum, i n. Sin: fragmen (-mĭnis
n); fragmentum; pars, partis f; partícula; pór-
pedagogo: (ayo) paedagogus, i m // (precep- tio. Uso: - de pan, frustum panis; cortar en
tor, maestro) institutor, oris m. Sin: praecep- pedazos, in frusta secare vel divídere; - de
tor; magíster (-tri m); educator paño, pannículus; - de papel, scida, scídula,
praeceptorque; púeri vel iuventutis educator scheda, schédula.
// (perito en pedagogía) artis educandi stu-
diosus, cultor; artis púeros excolendi magis- pederasta: paederastes, ae m. Sin: paedicator
ter. vel pedicator, oris m; paedīco vel pedīco, onis
m. Uso: - activo, cinaedus, i m; - pasivo, pá-
pedal: pedale, is n. Sin: pedale adminículum thicus, i m.
vel instrumentum. Uso: - de piano, plectro-
cýmbali pedale; oprimir el - para el cambio pederastia: (abuso deshonesto cometido
de velocidad de un coche, pedale commuta- contra los niños) paederástia, ae f. Sin: pae-
tionis (vel copulationis) prémere; sacar el pie dicátio vel pedicátio, onis f; paidophília.
del - de cambio, pedem efferre a pedali co- Uso: practicar la -, paedicare vel pedicare //
pulatório. (sodomía) v. esta voz.

pedalada: bírotae propúlsio. Sin: pedálium pedestal: basis, is (ac -im). Sin: crepīdo,
versátio, impulsus (-us m), ictus (-us m). dĭnis f; fundamentum. Uso: - artístico de una
mesa, trapezóphorum; - cuadrado de co-
pedalear: pedalare. Sin: birotare; pedália lumna, plinthus, i m // (fig, fundamento)
ágere, impéllere, movere, versare; bírotam caput, pĭtis n. Sin: cardo, dĭnis m; fundamen-
pédibus ágere vel propéllere; pedálibus uti; tum. Uso: bases de la libertad, de la paz, fun-
pedálibus vel bírotā insístere. damenta libertatis, pacis.

805
pedestrismo

pedestrismo: (ejercicio de carrera a pie a impulso una piedra) lápidis ictus (-us m).
través del campo) pedum vel currendi exerci-
tátio // (deporte de carrera a pie) celeritatis pedrea: lapidátio, onis f. Sin: lápidum co-
vel currendi certamen. niéctio.

pediatra o pedíatra: paediater, tri m. Sin: pedrero: (operario que labra las piedras) v.
paediatros vel paediatrus; puerorum médicus; cantero.
paediatrīae cultor, doctor; médicus paedia-
trīae studiosus, peritus, peritíssimus, médicus pedunculado, v. peciolado.
puerítiae peritus.
pedúnculo: pedúnculus, i m. Sin: pedículus;
pediatría: (rama de la medicina) paediatrīa, pedícinus; pedíolus.
ae f. Sin: puerorum curandorum rátio, disci-
plina, doctrina // (ejercicio de la pediatría) peer: pédere. Sin: ventris flatus emíttere, ex-
ars púeros curandi. Sin: puerorum medicina péllere; inflationes emíttere, discútere; crépi-
(-ae f) vel curationes (-um fpl). tus ventris emíttere.

pediátrico: paediátricus, a, um. Sin: ad pae- pegadura: glutinamentum, i n.


diatrīam spectans.
pegajoso: (que se pega con facilidad) gluti-
pedicura: pedicura, ae f. Sin: pedum purga- nosus, a, um. Sin: glutíneus; viscosus. Uso:
trix (-icis f). resina en extremo -, resina quam glutinosís-
sima // (que se comunica con facilidad, con-
pediluvio: pedilúvium, ii n. Sin: pedum lótio tagioso) contagiosus, a, um. Uso:
vel lavátio; pedum in aquam immérsio. enfermedad -, morbus contagiosus // (fig, pe-
sado, sobón) importunus ac molestus.
pedo: péditum, i n. Sin: ventris flatus (-us m).
Uso: - ruidoso, ventris crépitus (-us m); sol- pegar: - con cola, glutinare; conglutinare; v.
tar un -, péditum réddere vel emíttere; v. encolar.
peer.
pegote: (emplasto que se hace con una mate-
pedofilia: paedophília sive -philīa, ae f; v. pe- ria pegadiza) v. emplasto // (parche) v. esta
derastia. voz.

pedología: paedológia sive -logīa, ae f. Sin: peinada: péctio, onis f.


de púero sciéntia, disciplina, doctrina.
peinado: (acción de arreglar o arreglarse el
pedológico: paedológicus, a, um. Sin: ad cabello) péctio, onis f. Sin: oppexus, us m;
paedológiam pértinens. oppexus capillorum // (forma de arreglarse
el cabello) comptus, us m. Sin: ornatus (-us
pedometría: paedométria sive -metrīa, ae f. m) comae; (comarum) ornatus (-us m) vel
cultus (-us m); forma capillorum; compti ca-
pedómetro: paedómetrum, i n. pilli; caput comptum; crines culti, compósiti,
bene dispósiti, ornati // (pp de peinar) pexus
pedrada: (acción de despedir o arrojar con vel depexus, a, um. Sin: pectinatus; comptus

806
pelícano

// - de lana, carminátio, onis f vel carminatus, pellagram gignens; ex quo (vel ex qua, según
us m. el contexto) pellagra óritur.

peinador: pectinator, oris m. Sin: comptor. pelagrología: pellagrológia sive -logīa, ae f.


Uso: - de lana, carminator; lanárius pectiná- Sin: pellagrae (vel de pellagra) doctrina, dis-
rius // (prenda o lienzo ajustado al cuello con ciplina, sciéntia.
que se protege el vestido de quien se peina o
afeita) involūcrum, i n; invólucre, is n. Sin: pelagrólogo: pellagrólogus, i m. Sin: pella-
involumentum. grológiae peritus.

peinadura: (acción de peinar o peinarse) v. pelagroso: (concerniente o relativo a la pe-


peinada. lagra) ad pellagram (vel ad pellis aegrae mor-
bum) áttinens // (que padece pelagra)
peinar: (desenredar el cabello) pectinare. pellagrā (vel pellis aegrae morbo) laborans.
Sin: péctere; depéctere // (componer el cabe-
llo) capillos (vel comam, vel crines) cólere, pelar: (descortezar) glúbere vel deglúbere.
cómere, compónere, digérere, dispónere. Sin: deglubare; glabrare; deglabrare; decorti-
Uso: bien peinado, comptus, a, um // (desen- care. Uso: - las papas, solani túbera deglú-
redar, limpiar el pelo de algunos animales) bere vel deglubare; v. mondar.
péctere vel depéctere. Sin: pilos vel capillos
péctere, depéctere // (desenredar o limpiar la peldaño: gradus, us m // fig ascensus, us m;
lana de algunos animales) carminare. Sin: progressus, us m.
péctere, depéctere; lanam péctere.
pelear: certare, conténdere, conflígere, dimi-
peinarse: (desenredarse, alisarse el cabello care cum áliquo de áliqua re.
con el peine) capillos (comam, caesáriem, ca-
pillos, crines, caput) pectinare vel péctere // pelele: larva, ae f. Sin: homo stramíneus (fi-
(arreglarse el cabello) capillos cólere vel có- gura humana de paja); homo e pannis factus
mere. Uso: - para adelante, capillos revocare (figura humana de trapos) // (fig, persona
a vértice; - para atrás, capillos retroágere. simple e inútil) inútilis vel vecors homo.

peinazo: tígnulum, i n. pelendengue, v. perendengue.

peine: pecten, tĭnis m. Sin: crinales dentes. peletería: (oficio de adobar y componer pie-
Uso: - de boj, buxus (-i f) dentata; - de marfil, les) pellesuína, ae f. Sin: coriorum confec-
crinale ebur (éboris n). tura; péllium subactarum conféctio //
(comercio de pieles finas) mercatura péllium
peineta: (peine convexo que usan las mujeres // (tienda donde se venden) pellionis vel
para adorno o para asegurar el peinado) cri- pelliária taberna.
nale, is n.
peletero: péllio, onis m. Sin: pellárius;
pelagra: pellagra, ae f. Sin: pellis aegrae pellionárius.
morbus.
pelícano: pelicānus, pellicānus, pelecānus, i
pelagrógeno: pellagrógenus, a, um. Sin: m. Sin: platálea; plátea; cofānus.

807
película

película: (piel delgada y delicada) pellícula, peligrosidad: peligrósitas, atis f. Sin: condí-
ae f. Sin: cutícula; pellis subtilis, ténuis; cio periculosa.
membránula; membránulum // (cinta de celu-
loide) pellícula, ae f. Sin: taeníola. Uso: - ci- peligroso: periculosus, a, um. Sin: intutus vel
nematográfica, cinemática vel non tutus ; male fidus; perículis plenus.
cinematográphica pellícula; táenia vel taení-
ola cinematográphica; cinematográphica pella: (masa apretada de forma más o menos
imáginum séries; cinematográphicae séries // redonda) glaeba, ae f. Uso: - de manteca,
- cómica, pellícula cómica; - didascálica, butyri glaeba.
pellícula didascálica; - documentales, pellí-
culae documentáriae; - eróticas, cinemáticae pelliza: vestis (-is f) pellícea vel pellita
pellículae eróticae; - fotográfica, photopellí-
cula; pellícula vel bráctea photográphica; - pelo: pilus, i m. Sin: capillus; villus. Uso: -
muda, pellícula muta; - policial, pellícula axilares, pili subalares; - a la garçon, comp-
criminalis; - pornográfica, pellícula porno- tus (-us m) puerilis; - cortado corto, comptus
gráphica; - moralmente positivas, cinemato- tónsilis; curtata coma; mujer de - corto, mú-
gráphicae pellículae honestati obsequentes; - lier decurtato capillo vel crine; - largo,
preferida, pellícula, quam mavis; - psicoló- capillus longus, prolixus, promissus; - liso,
gica, pellícula psychológica vel psýchica; - capillus rectus; - rizado, cincinnatus capillus;
románticas, pellículae cinematográphicae, in cubierto de pelos, pilosus, hirsutus, villosus;
quibus ténerum quiddam et blandum insit; - sin pelos, dépilis; depilatus; glaber, bra,
sexuales, cinemáticae pellículae sexuales; - brum; adornar el -, capillos ornare // buscar
sonora, pellícula sonans, sonora, sónitans, el - al huevo, in ovo pilum quáerere; in scirpo
sonígera; - subtitulada, pellícula cum paucis nodum quáerere.
verbis versionis subter scriptis // - de acción,
pellícula periculosis cásibus plena; pellícula pelota: pila, ae f. Sin: follis, is m; globus;
audácibus inceptis casibusque plena; - de orbis, is m; sphaera, ae f. Uso: - imparable,
cow boys, pellícula armentariorum; - de di- follis imprensábilis; - de cuero, pila coriácea;
bujos animados, pellículae picturatae; - de coriáceus uter; - de fútbol, pedifollis, is m;
terror, pellícula cinematográphica horrífica; podosphaera; follis vel pila pedalis ; - de
- en blanco y negro, pellícula albo et atro co- goma, pila e cummi; - de tenis, follis tenilú-
lore; - en colores, pellícula panchromática // dii; - de viento, follis; inflatus follis; - para
actor de una -, pellículae hístrio (-onis m) vel deportes, harpastum; sphaera lusória; globus
actor (-oris m); de -, pellicularis, e; impresión lusórius; - para jugar a la pared, pila trigona-
de una -, excéptio cinemática; máquina de lis; - que sirve para ejercitarse en el pugilato,
películas, máchina cinematográphica; cine- follis pugilatórius // juego de -, pila, ae f;
photomáchina; hacer películas, cinematográ- pilae lusus vel ludus; pilaris lúsio; afición al
phicam artem exercere; imágines cápere; juego de la -, stúdium pilae; jugador de -, pi-
proyectar una -, pellículam (táeniam, taenío- lícrepus, i m; juego de la - a la pared, pila e
lam) exhibere, exprímere, didúcere, versare. paríete repercussa; juego de la - de voleo, vo-
látilis pilae ludus; ludus follis transvolantis,
peligro: perículum, i n. Sin: discrimen, mĭnis vel ad solum non deiciendi; - vasca, ludus
n. Uso: - de muerte, perículum mortis; sum- pilae vascónicae; lugar del juego de la -,
mum vitae discrimen. sphaeristérium; apoderarse de la -, lusórium
globum arrípere; folle vel pilā potiri; arrojar

808
pendiente

la - al arco, follem portae inferre; follem per adorna). Uso: - de damas, cíniflo, onis m.
portam iácere; inflar la -, follem inflare;
jugar a la -, pilā lúdere; parar la -, follem peluquín: parvum capillamentum.
retinere; pasar la -, pilam ad sócium trans-
míttere; patear la -, follem impíngere, propé- pena: poena, ae f. Sin: cruciatus, us m. Uso:
llere, promovere; perder la -, pilam amíttere. - convencional, poena conventionalis; - de
muerte, poena capitalis; cápitis poena; sup-
pelotazo: pilae ictus (-us m). plícium extremum.

pelotear: pilā lúdere. Sin: pilam líbere iácere penacho: crista (-ae f) plumátilis vel plúmea.
vel percútere. Sin: panícula plumátilis, plumata, plumosa;
plumátilis panículae ornamentum.
pelotita: pílula, ae f. Sin: follículus; glóbu-
lus; orbículus; spháerula; parva pila. penal: adj poenalis, e. Sin: poenárius; crimi-
nalis // Dep (penalti) ictus (vel iactus, us m)
pelotón: (conjunto de personas en tropel) poenalis. Sin: máxima poena; iactus undecim
manípulus, i m // (grupo de soldados) contu- metrorum; ictus a metro undécimo. Uso:
bérnium, ii n. Sin: mílitum manípulus. Uso: área de -, área (-ae f) poenalis; cometer un -,
- de ejecución, manípulus supplício su- poenáliter ágere; poenáliter lúdere; ¡oh, qué
mendo. bien, un -!, evax! poenalem ictum consecuti
sumus!
peltre: stannum plumbo temperatum.
penalidad: poenálitas, atis f. Sin: poenalis
peluca: galērus, i m; galērum, i n. Sin: gale- condício vel sánctio; poena.
rículum; capillamentum; corýmbium; coma
ficta, appósita, suppósita, suppositícia; ca- penalista: adj poenalis causídici próprius //
pillamentum fictícium; crines empti. sust poenalista, ae m. Sin: causídicus; poena-
lis iuris consultus vel advocatus; iuris poena-
peluche: (tejido) densus mollisque villus. lis peritus vel prudens; criminálium causarum
Sin: lúdicris conficiendis villus. tractator.

peluquera: (mujer del peluquero) tonsoris penalmente: poenáliter. Sin: per poenam; ac-
uxor. Sin: capillorum concinnatoris uxor // tione poenali; senténtia poenali.
(la que tiene por oficio peinar, cortar el pelo,
etc.) tonstrix, icis f; capillorum tonstrix (en penalti o penalty, v. penal.
cuanto corta el pelo); ornatrix; capillorum
concinnatrix (en cuanto arregla o adorna el penalty area, v. área, penal.
pelo).
pendenciero, v. camorrista.
peluquería: tonstrina, ae f. Sin: comarum fu-
catarum officina. pendiente: (que pende) pendens, entis // (in-
clinado) inclinatus // (que está por resolverse
peluquero: tonsor, oris m (en cuanto corta el o terminarse) suspensus; iniudicatus; in sus-
pelo); capillorum concinnator; comarum fu- penso relictus; adhuc sub iúdice; nondum
catarum ártifex (en cuanto lo arregla o compósitus, diremptus // (joya o adorno) in-

809
péndola

auris, is f. Sin: stalágmium, ii n; baca vel mentalis paeniténtia; sacramento de la -, pae-


bacca; pendens baca. niténtiae sacramentum; hacer -, paeniténtiam
habere vel ágere // (expiación de una culpa)
péndola: (péndulo de los relojes) perpendí- culpae expiátio (-onis f). Uso: hacer - de los
culum, i n. Sin: horológii perpendículum vel pecados, peccata expiare; commissa vel ad-
libramentum // (reloj de -) péndula, ae f. Sin: missa lúere, expiare // (pena que impone el
horológium oscillatórium; horológium per- confesor) poena, ae f. Uso: cumplir uno la -,
pendículo actum (vel péndulo munitum). ágere paeniténtiam // (acto de mortificación)
voluntária afflictátio (-onis f). Sin: cruciatus
pendolario, v. calígrafo. (-us m) sponte susceptus ad commissa ex-
pianda; voluntária admissorun poena.
pendolista, v. calígrafo.
penitencial: paenitentialis, e. Sin: paeniten-
pendular: alternatim oscillans. Sin: in con- tiárius.
trária flúctuans.
penitenciaría: - Apostólica, (Sacra) Paeni-
péndulo: adj péndulus, a, um. Sin: pénsilis; tentiaria (-ae f) Apostólica. Sin: Sacrum Tri-
pendens; suspensus // sust péndulum, i n. bunal (-alis n) Paenitentiariae Apostólicae;
Sin: perpendículum; libramentum. Uso: - os- Sacrum Consílium (-ii n) admissis paenitén-
cilante, péndulum oscillans vel oscillatórium tium expiandis // (cárcel) carcer, ĕris m. Sin:
// - de reloj, v. péndola. ergástulum.

pene: penis, is m. Sin: caulis, is (abl -e vel penitenciario: adj paenitentiárius, a, um.
-i) m; colis, is m; v. miembro (- viril). Sin: paenitentialis, e; (relativo a la cárcel)
carceralis; ergastularis // sust paenitentiárius,
penetración: (acción de penetrar) penetrá- ii m. Sin: sacerdos paenitentiárius; praefectus
tio, onis f. Sin: penetrandi actus (-us m) // (in- admissis paeniténtium expiandis. Uso: Car-
teligencia, comprensión) perspicácitas, atis f. denal -, Cardinalis Sacram Paenitentiariam
Sin: perspiciéntia; ingénii subtílitas vel acu- Regens; - mayor, Cardinalis paenitentiárius
men (-mĭnis n). maior.

penetrar: penetrare. Sin: adire; illabi; pervá- pensador: investigator, oris m. Sin: cogita-
dere; íngredi; prógredi; insinuari vel insi- tor; intellector; meditator; sápiens; philóso-
nuare, vel se insinuare phus; ingénium. Uso: un agudo -, homo
(-mĭnis m) ad excogitandum acutus; un gran
pénfigo, v. ponfólico. -, magnum ingénium; profundo -, doctíssi-
mus (rerum) investigator; subtilis investiga-
penicilina: penicillinum, i n, penicillina, ae tor; libre -, liber suarum cogitationum iudex
f. Sin: medicamentum penicíllinum. Uso: (-dĭcis m); liber suarum cogitationum auctor;
curar con la -, morbum penicillinā tractare; homo ab omni superstitione liber; homo libe-
inyectar la -, penicillinam inícere; suminis- rioris de rebus divinis iudícii // (el que se de-
trar la -, penicillinam praebere. dica a estudios filosóficos muy profundos)
philosophicarum quaestionum indagator.
penitencia: (arrepentimiento) paeniténtia vel
poeniténtia, ae f. Uso: - sacramental, sacra- pensamiento: (potencia o facultad de pen-

810
penumbra

sar) cogitátio, onis f. Sin: mens; ánimus; pecúniā), habitatione et mensa apud áliquem
mentis vel cogitandi vis // (acción y efecto de frúitur. Uso: estar de - en casa de uno, habi-
pensar) cogitatum, i n; en pl, también cogita- tare apud áliquem // (persona que tiene o
tiones. Sin: cogitamen, mĭnis n; cogitamen- cobra una pensión) v. pensionado.
tum // (trinitaria) v. esta voz.
pentaedro: pentahedrum, i n.
pensil o pénsil: pénsilis, e. Sin: haud colum-
natus; nulla columnā sustentus. pentagonal: pentagōnus, a, um.

pensión: (estipendio) benefícium, ii n. Uso: pentágono: adj pentagōnus, a, um // sust


ir en -, benefício ótia pétere // (cantidad que pentagōnum, i n; pentagónium, ii n. Sin:
se da a uno por méritos y servicios propios o quinquángulum // (edificio de Washington,
extraños, o bien por pura gracia del que la que alberga el secretariado de Defensa y el
concede) benefícium, ii n. Sin: stipéndium. estado mayor de las fuerzas armadas de los
Uso: - anual, benefícium ánnuum // (canti- EE. UU.) pentagōnum Vasintóniae aedifí-
dad que se paga por alojamiento y/o comida) cium.
pénsio, onis f. Sin: viáticum; pactum pro ha-
bitatione et mensa prétium; pactum pro victu pentagrama: pentagramma, ătis n. Sin: mu-
prétium; pecúnia, quae pro victu sólvitur; pe- sicarum notarum aréola.
cúnia data vel danda pro victu. Uso: - com-
pleta, entera, plena pénsio; costo - completa, pentarquía: pentárchia sive -archīa, ae f. Sin:
pecúnia pro pernoctatione et victu solvenda; quinque virorum dominatus (-us m) vel po-
media -, dimídia pénsio; pagar la -, pactum tentatus (-us m).
pro habitatione et mensa prétium sólvere;
pactum pro victu prétium sólvere; pro victu pentatleta: pentathleta, ae m; pentathlus, i
pecúniam dare vel sólvere // (pupilaje, casa m.
donde se reciben huéspedes) v. pensionado.
pentatlón: pentathlum, i n. Sin: quinquér-
pensionado: (casa donde se reciben huéspe- tium; certamen quinquepertitum, quínquiplex
des) convictus, us m. Sin: hospítium; hospítii (-plĭcis), quíncuplex. Uso: - moderno, aetatis
vel convictūs sedes; communis victūs sedes; nostrae pentathlum; pentathlum recens; - in-
hospítium meritórium. Uso: un - hermosí- dividual, por equipos, pentathlum singulo-
simo, pulchérrima convictūs sedes // (colegio rum, per manípulos.
de alumnos internos) v. internado // (que
tiene o cobra una pensión) pensionatus. Sin: Pentecostés: Pentecoste, es f.
pensionárius; beneficiárius; benefíciis tributis
fruens; qui benefício vel stipéndio fruitur. pentodo: pénthodus vel pénthodos, i f .
Uso: maestra -, magistra pensionata.
penúltimo: paenúltimus, a, um; paene últi-
pensionista: (persona que está en un colegio mus. Sin: próximus ab último vel ab extremo;
o casa particular y paga cierta pensión) con- próximus (a) postremo.
victor, oris m. Sin: contubernalis; pensioná-
rius; qui in convictu (vel in sede convictūs) penumbra: paenumbra, ae f. Sin: sublustris
moratur vel est; qui pro habitatione et mensa umbra; Astron paenumbra.
prétium pactus est; qui, pacta mercede (vel

811
penuria

penuria: penúria, ae f. Sin: egestas, atis f; in- péptico: pépticus, a, um. Sin: concoctioni in-
ópia. sérviens; ad concoctionem spectans.

peón: (el que camina, anda o ejecuta su peptona: peptonum, i n.


papel a pie) pedes, dĭtis m. Sin: ámbulans;
deámbulans; v. peatón // (infante o soldado pequinés: catellus pekinensis.
de a pie) pedes, dĭtis m (en pl, también míli-
tes, um vel pedestres, ium) // (obrero) operá- pera: (fruto del peral) pirum, i n. Uso: - sil-
rius, ii m (en pl, también óperae, arum f). vestre, pirum silvestre; - en almíbar, pirum
Uso: - caminero, viae vel viarum curator; - sáccharo condītum // (llamador o interruptor
de albañil, operárius structor // (pieza en el en forma de pera) pírula, ae f.
juego de ajedrez) latrúnculus, i m. Uso:
mover un -, latrúnculum dare (hacia ade- peral: pirus, i f. Uso: - silvestre, achras, ădis
lante) vel redúcere (hacia atrás) // (pieza en f.
el juego de damas) cálculus, i m // (juguete)
v. trompo. peralte: (mayor elevación de la parte exte-
rior de una curva en relación con la interior)
peonada: (trabajo que realiza un jornalero peraltum, i n.
en un día) ópera diurna // (conjunto de peo-
nes que trabajan en una obra) v. peonaje. perborato: sal perbóricus m; sal perbóricum
n.
peonaje: (conjunto de soldados de infante-
ría) pédites, um mpl. Sin: pedestres, ium mpl; percal: (tela de algodón) percala, ae f. Sin:
péditum vel pedéstrium caterva, turma, cópia leve gossýpium; tela ex levi cotone (vel gos-
// (conjunto de peones que trabajan en una sýpio, vel xylo).
obra) operárii, orum mpl. Sin: óperae, arum
fpl; operarum vel operariorum caterva, turma, percepción: percéptio, onis f. Sin: compre-
cópia. hénsio; cognítio; intelléctio. Uso: - sublimi-
nal, subcéptio; - de la cultura, percéptio
peonia: paeónia, ae f. cultūs civilis.

peonza, v. trompo. perceptibilidad: perceptibílitas, atis f.

pepino: (planta) citríolus, i f. Sin: cúcumis perceptible: perceptíbilis, e. Sin: percipíbi-


sativus // (fruto) citríolum, i n. lis.

pepita: cálculus, i m. Uso: - de oro, áureus percha: (listón de madera o metal con col-
cálculus. gaderos para la ropa) tendícula, ae f. Sin: un-
cínulus; uncus. Uso: colgar en la -,
pepsicola: pepsicola, ae f. tendículae (vel uncínulo, vel unco) impónere,
suspéndere // (mueble para colgar ropa, som-
pepsina: pepsinum, i n; pepsina, ae f. Sin: breros u otros objetos) v. perchero.
pépticum elementum vel medicamentum;
sucus pépticus; énzyma (-ae f) péptica. perchero: véstium sustentáculum. Sin: pae-
nulárium; fulcimentum vestiárium. Uso: col-

812
perfeccionamiento

gar en el -, sustentáculo vel paenulário sus- regrinari. Sin: peragrare; exsulare; vagari;
péndere. iter ágere, fácere, habere // (ir en romería a
un santuario) pietatis causā peregrinari.
percusión: percússio, onis f; percussus, us m.
Sin: pulsátio; ictus, us m. Uso: de -, pulsáti- peregrino: (que anda por tierras extrañas)
lis. peregrīnans, antis; peregrinator, oris m. Sin:
ádvena; viator; péregre advéniens // (que por
percusionista: músicus pulsator. devoción o por voto va a visitar un santua-
rio) peregrinator, oris m. Sin: pius peregrina-
percusor: (el que hiere) percussor, oris m. tor; pietatis causā peregrinator. Uso: -
Uso: percusores de los clérigos, clericorum apostólico, peregrinator apostólicus; la mar-
percussores // (pieza) percussórium, ii n. cha de los -, agmen religiosum peregrinán-
tium.
perderse: (errar el camino) viā décipi. Sin:
errore viae falli. perejil: petroselinum vel petroselinon, i n.

pérdida: perdítio, onis f. Sin: amíssio; amis- perendengue: (pendiente, arete) v. pendiente
sus, us m; iactura; damnum; detrimentum. // (adorno femenino de poco valor) inane or-
Uso: - de tiempo, témporis iactura; perdítio namentum. Sin: nugatórium ornamentum;
témporis. mulíebre ornamentum; en pl, también mun-
dus mulíebris.
perdigón: (grano de plomo) glóbulus, i m;
glóbulus plúmbeus. Sin: metállica glans perentorio: (concluyente, decisivo) decretó-
(glandis f). Uso: herir con tiro de perdigones, rius, a, um. Sin: firmíssimus; omnino status
metállicis glándibus pétere vel ferire. vel constitutus; en el lenguaje jurídico, pe-
remptórius. Uso: edicto -, peremptórium
perdigonada: (tiro de perdigones) glándium edictum.
metallicarum (vel plumbeorum globulorum)
ictus (-us m) vel coniéctio (-onis f). perestroika: immutátio, onis f. Sin: renová-
tio; política renovationis, perestroika dicta.
perdiz: perdix, īcis mf.
perfección: perféctio, onis f. Sin: absolútio;
¡perdón!: ignosce (mihi)!; ignoscas (mihi)!; conféctio; consummátio; expolítio; perpolí-
excusa (me)!; hábeas me excusatum! tio; perfectum. Uso: - cristiana, christiana
perféctio; - evangélica, evangélica perféctio;
perecuación: peraequátio, onis f. a o hasta la -, ad (vel in) unguem; ad amus-
sim; ad perfectum; perfecte; óptime; plane; -
peregrinación: (viaje por tierras extrañas) absoluta, absolútio et perféctio.
peregrinátio, onis f. Sin: peragrátio; itínerum
suscéptio vel lustrátio // (viaje a un santua- perfeccionamiento: perféctio, onis f. Sin:
rio) sacra vel pia peregrinátio. Uso: hacer absolútio; progréssio; profectus (-us m); pro-
una - a Lourdes, sacram peregrinationem La- gressus (-us m). Uso: - moral, emendátio;
purdum fácere. moralis perféctio; atender al propio - moral,
se ipsum emendare; seipsum meliorem fácere
peregrinar: (andar por tierras extrañas) pe- vel réddere; progressionem fácere ad virtu-

813
perfeccionar

tem; prógredi in virtute; contribuir al - de perforación: (acción de perforar) perforátio,


algo, álicui rei excolendae (vel perficiendae, onis f. Sin: perfóssio; perfossura; fossura //
vel absolvendae) conferre; promover el - de (efecto de perforar) terebramen (-mĭnis n).
la humanidad, hóminum ánimos excólere. Sin: térebra, ae f.

perfeccionar: (hacer perfecta una cosa) áli- perforador: perforator, oris m. Sin: perfos-
quid ad perfectionem perdúcere, addúcere; sor.
áliquid perfícere vel absólvere // (hacer mejor
una cosa) áliquid mélius réddere; áliquid ex- perforadora: perforáculum, i n; chartarum
cólere vel perpolire. Uso: máquina de un mo- perforáculum. Sin: máchina pérforans;
delo muy perfeccionado, máchina instrumentum perforatórium.
exquisitiore artifício facta // perfeccionarse
en un arte, artem pénitus díscere. performance: (ejecución) exsecútio, onis f.
Sin: conféctio; efféctio; effectus, us m // (fun-
perfeccionismo: perfectionismus, i m. Sin: ción, espectáculo) spectáculum, i n // (resul-
máximae perfectionis stúdium. tado obtenido) éxitus, us m. Sin: successus,
us m; Dep, éxitus certáminis agonístici.
perfeccionista: adj máximam perfectionem
affectans vel áppetens // sust perfectionista, perfumar: odorare. Sin: suffire; suffimen-
ae m. Sin: máximae perfectionis studiosus. tare; odore vel odóribus imbúere, perfúndere,
suffire; bonis odóribus perfúndere áliquem
perfectible: perfectíbilis, e. vel áliquid // perfumarse, se odóribus imbú-
ere, perfúndere, suffire.
perfecto: perfectus, a, um. Sin: absolutus;
completus; consummatus; excultus; perpolī- perfume: odor, oris m. Sin: odoramentum;
tus; ómnibus númeris absolutus. bonus vel suavis odor.

perfil: (postura en que solo se deja ver un perfumería: myropólium, ii n. Sin: unguen-
lado o cara del cuerpo) obliqua imago. Uso: tária, ae f; arómatum taberna; taberna un-
de -, ab (vel ex) obliquo; per (vel in) obli- guentária.
quum; figuras de -, catágrapha, orum npl;
oblíquae imágines; esbozar, representar, pin- perfumero o perfumista: myropōla, ae m
tar a uno o una cosa de -, áliquem vel áliquid vel myrépsius, ii m. Sin: unguentárius; aro-
(vel imáginem alicúius vel alicúius rei) ex matárius; v. ungüentario.
obliquo delineare, effíngere, adumbrare, pín-
gere // (contorno de una figura) lineamenta, pergamino: pergamēna, ae f. Sin: mem-
orum npl. Sin: figura líneis circumducta; ex- brana, ae f; membranum, i n; charta perga-
trema lineamenta npl ; primae líneae fpl. Uso: mena; membrana scriptória. Uso: - sutil,
trazar el - de uno, figuram alicúius adum- membránula; de -, membráneus; fabricante o
brare vel descríbere; figuram alicúius summis vendedor de pergaminos, membranárius, ii m
lineamentis (vel primis líneis) circumdúcere. // (documento escrito en -) diploma membra-
náceum. Sin: diploma ex membrana.
perfilado: delineatus, a, um. Sin: designatus;
expressus. pérgola: (armazón que sostiene la parra u
otra planta trepadora) v. emparrado.

814
periódico

periantio, v. perianto. perihelio: perihélios vel perihélius, ii m; pe-


rihélium, ii n.
perianto: perianthum vel perianthon, i n; pe-
rianthus vel perianthos, i m. Sin: perigónium; perilla: (porción de pelo que se deja crecer
floris involūcrum. en la punta de la barba) bárbula, ae f.

pericardio: pericárdium, ii n. Sin: cordis in- perimetral o perimétrico: perimétricus, a,


volūcrum. um. Sin: circumcurrens.

pericarditis: pericardites, is f; pericarditis, perímetro: perímetrus, i m. Sin: ámbitus vel


tĭdis f. Sin: pericárdii (vel cordis involucri) circúitus, us m.
inflammátio vel inflátio.
perimisio: perimýsium, ii n. Sin: externa
pericarpio: pericárpium, ii n; pericarpum, i musculorum membrana vel membránula.
n. Sin: séminis involūcrum.
perineo: perineus vel perinaeus, i m; peri-
pericia: perítia, ae f. Sin: dextéritas; callídi- naeum.
tas; experiéntia; ars.
perineumonía, v. pulmonía.
pericondrio: perichóndrium, ii n; perichon-
drus vel perichondros, i m. perineumónico, v. pulmoníaco.

pericondritis: perichondrites, is f. Sin: peri- perinola, v. trompo.


chóndrii vel perichondri inflammátio.
periódicamente: periódice. Sin: certis perí-
periferia: (circunferencia) circumferéntia, ae odis; statis tempóribus; certo témpore; per in-
f. Sin: ámbitus; circúitus, circumflexus, us m; tervalla; certis témporum intervallis.
circinátio vel circumdúctio, onis // (alrededo-
res de una ciudad) periphéria sive -pherīa, ae periodicidad: periodícitas, atis f. Sin: tempus
f. Sin: subúrbium, ii n; extrema urbis pars periódicum; certa témporum intervalla
(partis f); perímetrus; ámbitus; circúitus, us (-orum npl).
m. Uso: parroquia de -, paróecia suburbana.
periódico: adj periódicus, a, um. Sin: certis
periférico: (de los alrededores de una ciu- vel statis tempóribus recurrens, revertens, ré-
dad) periphéricus, a, um. Sin: subúrbii (gen); diens; certo témpore recurrens. Uso: fiebres -,
extremus; suburbanus. febres periódicae; publicaciones -, publica-
tiones periódicae // (impreso que se publica
perifollo: (planta, flor) anthriscum, i n. periódicamente) periódicum, i n. Sin: com-
mentárium; commentárius; commentárius
perífrasis : períphrasis, is f. Sin: circúitus, us periódicus; commentárii (-orum mpl) perió-
m; circumlocútio; circuítio; verborum circu- dici; fólia periódica; chronográphicon, i n.
ítio, circúitus, ámbitus; verborum compre- Uso: - semanal, v. semanario; - sexuales, pe-
hénsio, coniúnctio; coniuncta verba. riódica sexuália; - trimestral, periódicum tri-
mestre; el - “Newsweek”, periódicum
perigonio, v. periantio. “Newsweek”; el - “Playboy”, periódicum,

815
periodismo

cui títulus est “Playboy” // (diario) v. esta periostitis: periostites, is f; periostitis, ĭdis f.
voz. Sin: óssium tegumenti (vel tegimenti, vel teg-
menti) inflammátio.
periodismo: diurnalismus, i m. Sin: com-
mentariorum vel diurnariorum ars, offícium, peripatético: peripathéticus, a, um.
proféssio, opus.
periplo: périplus, i m. Sin: circumnavigátio.
periodista: diurnárius, ii m; diurnária, ae f.
Sin: diariorum (vel diurnalis, vel diurnárius) periscópico: periscópicus, a, um. Sin: ad pe-
scriptor; redactor diurnárius; epheméridis vel riscópium áttinens.
epheméridum scriptor; acta diurna narrans.
Uso: los -, diariorum vel epheméridum periscopio: periscópium, ii n. Sin: instru-
scriptores. mentum circumspíciens.

periodístico: diurnárius, a, um. Sin: ephemé- perisperma: perisperma, ătis n. Sin: séminis
ricus; diurnalísticus; diurnalárius. involūcrum.

período: (espacio de tiempo) períodus, i f. peristáltico: peristálticus, a, um. Uso: con-


Sin: aetas, atis f; témporis spátium. Uso: - tracciones -, contractiones peristálticae; mo-
cuaresmal, quadrageni ieiúnii maioris dies; - vimiento -, motus (-us m) peristálticus.
eneolítico, aetas aeneolíthica; - glaciar, aetas
glacialis; - infecundos, témpora conceptioni peristilo: peristylum, i n; peristýlium, ii n.
non apta; témpora quae fecunditate carent; -
paleolítico, aetas palaeolíthica; - de gobierno, perito: adj y sust peritus. Uso: - científicos,
períodus regíminis; - de la decadencia, se- periti scientífici.
nescens aetas; - de los orígenes, antiquior
aetas; - de transición, aetas média; segundo - peritoneo: peritonaeum vel peritonēum, i n.
de su cargo de presidente, secunda períodus Sin: abdóminis membrana; intérior ventris
múneris sui praesidentis // Gram períodus, i membrana.
f. Sin: ámbitus, circúitus, us m; orationis cir-
cúitus; verborum ámbitus. Uso: - hipotético, peritonitis: peritonites, is f; peritonitis, ĭdis
períodus hypothética; hypothéticum enuntia- f. Sin: peritonaei inflammátio; abdóminis
tum // Med circúitus, us m. membranae inflammátio.

perióstico: perióstii (gen). Sin: ad perióstium perla: margarita, ae f; margaritum, i n;


(vel ad periósteon) pértinens. gemma, ae f. Uso: adornado de perlas, mar-
garitatus; que produce perlas, margarítifer,
periostio: perióstium, ii n. Sin: periósteum margarílifer, gémmifer; vendedor de perlas,
vel periósteon, i n; óssium tegumentum, te- joyero, margaritárius, ii m.
gimentum, tegmentum.
permanencia: permánsio; mánsio; remánsio,
periostiotomía: periostiotómia sive -tomīa, onis f. Sin: commorátio; demorátio.
ae f. Sin: perióstii séctio.
permanente: adj pérmanens, entis. Sin: diu-
periostiótomo: periostiótomum, i n. turnus; duraturus; perennis; permansurus;

816
persecución

stábilis // (ondulación artificial del cabello) peronospora: peronóspora, ae f.


pérmanens undulátio. Sin: coma calamis-
trata. perpendicular: perpendicularis, e; perpendi-
culárius, a, um. Sin: ad perpendículum direc-
permeabilidad: permeabílitas, atis f. Sin: pe- tus, o simplem directus, rectus. Uso: línea -,
netrabílitas. recta línea; línea ad perpendículum; en direc-
ción -, (directe) ad perpendículum; ser -, ad
permeable: permeábilis, e. Sin: penetrábilis; perpendículum esse; directum esse.
pérvius.
perpendicularmente: perpendiculáriter. Sin:
permisividad: permissívitas, atis f. Sin: ad perpendículum; ad líneam; recto libra-
nímia permittendi consuetudo. mento; directe ad perpendículum. Uso: caer
-, ad líneam ferri; estar - , perpendículo res-
permisivismo: permissivismus, i m. Sin: pondere.
nímia permittendi rátio. Uso: - sexual, licén-
tia sexualis. perrera: canis cávea. Sin: cubile canis (o,
según el contexto, canum).
permisivo: permissivus, a, um.
perrería: (muchedumbre de perros) canum
permiso: (licencia o consentimiento para caterva // (conjunto de personas malvadas)
hacer o decir algo) permíssio, onis f. Sin: improborum grex (gregis m). Sin: cívium vel
permissus, us m; permissum, i n; concéssio; hóminum faex (faecis f).
facultas; licéntia. Uso: - de abatir lobos, li-
céntia lupos sternendi; pedir - a uno, licén- perro: canis, is m. Uso: de -, caninus, cana-
tiam ab áliquo pétere. nus, catulinus; - cazador o de caza, canis ve-
nator vel venáticus; - dogo o de presa, v.
permutación: permutátio, onis f. Uso: buldog- faldero, catellus; - lebrel, vértragus
Gram, - de la vocal radical, permutátio voca- vel vértagus, i m; - lebrero, canis leporárius
lis. vel leporinus; - lobo, crocottas, ae m; - mo-
loso, molossus, i m; molossus canis; - pastor,
permutar: permutare. Sin: commutare; mu- canis pastoralis vel pecuárius; - pequeño, cá-
tare; permutationem fácere. tulus vel catellus, i m; - rabioso, canis rabio-
sus vel rábidus; - ratonero, canis captor
pernera: bracae vel bracarum crus (cruris n). múrium (vel rattorum); - de aguas, canis
aquáticus; - de corral, - de guardia, canis ca-
pernil: (de pantalón) v. pernera; (de puerco) tenárius; custos vel canis villáticus, vígilans;
v. jamón. - de lanas, canis lániger // - que ladra no
muerde, canis tímidus veheméntius latrat
pernio: cardo, dĭnis m. Uso: - de manivela, quam mordet.
vectículi cardo.
persa: adj pérsicus, a, um // (natural de Per-
perogrullada: patens proposítio. sia) Perses, ae m // (idioma que se habla en
Persia) lingua pérsica.
Perogrullo: de -, patens, entis. Sin: perspí-
cuus; manifestus; apertus. persecución: persecútio, onis f. Sin: insectá-

817
persecutorio

tio; vexátio; cruciatus, us m. Uso: - política, família; las - de servicio, fámuli, orum mpl;
política persecútio. vi a varias personas, plures vidi; no hay - que
..., nemo est qui + subj; una - conocida por
persecutorio: persecutórius, a, um. mí, solo de nombre, quidam notus mihi nó-
mine tantum // (cuerpo) corpus, pŏris n. Uso:
perseguible: iudício persequendus vel dig- cuidado de la -, córporis (vel cutis) cura; tem-
nus. blaba en toda su -, toto córpore tremebat //
(accidente gramatical) persona, ae f.
perseguidor: persecutor vel insecutor, oris
m. Sin: insectator; infestator; vexator. Uso: - personaje: (sujeto de distinción o dignidad)
encarnizado, vexator et hostis. vir (viri m) clarus, praeclarus, claríssimus.
Sin: amplíssimus vir // (ser humano o simbó-
perseguir: áliquem vexare, exagitare, lacés- lico de una obra literaria) persona, ae f. Uso:
sere, cruciare, insectari vel consectari. Sin: - principales y secundarios, primarum et se-
saevire in áliquem; hostíliter áliquem pétere. cundarum pártium personae; - de teatro,
actor; scaénicus vel scaenáticus, i m; scáeni-
Persia: Pérsia, ae f; Persis, -ĭdis f. cus actor; - de una novela, persona fábulae;
crear un - novelesco, fábulae personam con-
persiana: (especie de celosía para ventanas) fíngere.
persiana, ae f. Sin: transenna volúbilis; fenes-
trae postis (-is m), transenna, valva ; compli- personal: (adj, en persona) traducir me-
cábilis clatrus (fenestrae); fenestrae clatri diante una perífrasis con ipse, a, um; ej.: una
(-orum mpl) vel clatra (-orum npl). visita - del cónsul, ipsīus cónsulis adventus //
(de la persona, propio) próprius, a, um. Sin:
persiano, v. persa. personalis, e. Uso: beneficio -, benefícium
personale; cosas de uso -, ea quae curando
persignarse, v. santiguarse. córpori úsui sunt; méritos -, própria alicúius
promérita vel mérita; ventajas -, própria ali-
persona: (Filos, supuesto inteligente) per- cúius cómmoda; a título -, próprio ipsīus nó-
sona, ae f; - divina, persona divina // (indivi- mine vel meo, tuo, suo ... nómine; por interés
duo de la especie humana) homo, mĭnis m -, propter suum emolumentum; aportar algo
vel vir, viri m (hombre), mulier, ĕris f (mujer). -, áliquid sui afferre // (privado) privatus, a,
Sin: persona; caput, pĭtis n; quidam, quae- um. Uso: consideraciones -, privatarum
dam. Uso: - amable, lépidum caput; - com- rerum respectus (-us mpl); desgracia -, pri-
petentes, periti hómines; - culta, vir doctus vata calámitas; por iniciativa -, privato con-
vel múlier docta; - esforzada, caput audax; - sílio; estudios, ocupaciones -, privata stúdia //
física, phýsica persona; - querida, carum (original) singularis, e. Sin: próprius ac suus.
caput // de - a -, secreto; cum solo (vel cum Uso: estilo -, singulare dicendi genus // (en
sola); sine árbitris; remotis árbitris; soli Der y Gram) personalis, e; ad personam
(solos) vel solae (solas); en -, ipse, a, um (por spectans // (conjunto de los empleados) per-
sí mismo); praesens, entis (estando presente); sonae, arum fpl. Sin: ministri, orum mpl; mi-
tantos pareceres cuantas -, quot cápita tot nistéria, orum npl; officiálium corpus. Uso: -
senténtiae; personas de criterio, prudentes; - docente, docéntium corpus; jefe del - (de tra-
de mal agüero, homo calamitosus; fascina- bajadores), operariorum moderator; (de fun-
tor, oris m; una familia de seis - , sex cápitum cionarios) ministrorum vel officiálium

818
perspectiva

moderator; jefe del - del protocolo, officio- tud, ipsa virtus (-utis f); eres la - del vicio, ví-
rum magister. tium es // (figura retórica) ficta persona. Sin:
fíctio (-onis f) personae; personarum fíctio;
personalidad : (persona notable) vir prosopopóeia, ae f.
praestans, clarus, clarissimus, amplíssimus.
Uso: las más altas - del Estado, príncipes in personificado: personā donatus. Sin: hómi-
re pública; una gran -, vir magnus et illustris nis formā donatus. Uso: es la justicia -, est
// (en cuanto desempeña un papel en la vida ipsa iustítia.
pública) persona, ae f. Uso: tener en la Igle-
sia una - que no puede suprimirse, in perpé- personificar: (atribuir vida o acciones de
tuum habere in Ecclésia personam // persona a un animal o a una cosa) ánimal vel
(individualidad) ingénium, ii n; persona; per- rem personam constitúere; hóminis formam
sonálitas // (cualidades naturales) natura, ae álicui tribúere. Sin: ánimal vel rem humana
f. Sin: índoles; ánimus; quod cuiusque pró- spécie indúere // (representar a una persona
prium est; quod quisque habet sui // (cuali- determinada) alicúius personam gérere, sus-
dades adquiridas, costumbres) mores, um m. tinere, obtinere, ferre, indúere; alicúius partes
Sin: ingénium et mores, natura et mores // - ágere, sustinere, obtinere; alicúius vice fungi;
compleja, ánimus haud simplex; - rígida, in- alicúius múnere fungi; alicúius pártibus
flexible, ingénium ásperum vel intractabile // fungi.
cambiar de -, novum sibi indúere ingénium;
mores mutare; desarrollar la - humana, hó- perspectiva: (arte de representar los objeti-
minum dignitatem augere; formar la -, mores vos en relieve) perspectiva ars. Sin: gráphice
conformare; formarse la - a imitación de uno, delineandi ars; ars res pingendi (vel effin-
se in alicúius mores formare; tener una doble -, gendi) naturali prospectu suo. Uso: leyes de
duabus quasi a natura personis indutum esse; la -, leges pingendi (vel effingendi) naturali
tener una - original, ingénio atque ánimo sin- prospectu suo // (obra o representación eje-
gularem esse; tener una - rica y compleja, cutada con tal arte) perspectiva, ae f. Sin:
váriā multiplicique naturā esse. prospectus, us m; pictura prospectiva; pictura
profunditatem repraesentans; gráphica pro-
personalismo: personalismus, i m. Sin: doc- funditatis repraesentátio. Uso: plano o dibujo
trina de personae dignitate. en -, scaenográphia sive -graphīa, ae f; en esta
-, in hac perspectiva; hoc sub prospectu; re-
personalista: personalista, ae m. Sin: perso- presentar algo en -, áliquid in suo prospectu
nalismi sectator, ássecla, professor. pónere // (conjunto de objetos que se presen-
tan a la vista) prospectus, us m. Sin: aspec-
personalización: ad personam conformátio tus; conspectus; despectus, us (vista desde lo
vel accommodátio. alto) // (punto de vista desde el cual se con-
sidera o se analiza un asunto) iudicandi rátio.
personalizar: notam personalem tribúere. Sin: sentiendi modus; ámbitus, us m. Uso: en
Sin: áliquid personae aptare. la - materialista, in materialístico ámbitu //
(esperanza o temor de sucesos) exspectátio,
personificación: (acción y efecto de perso- onis f. Sin: praestolátio; spes (spei f) vel timor
nificar) personificátio, onis f. Uso: la - de la (según el contexto). Uso: - de mayor bienes-
necedad, stúltior stultíssimo; la - de la sabi- tar, exspectátio commodioris vitae; la - de
duría, sapientíssimus ómnium; la - de la vir- una vida semejante, huius vitae proposítio;

819
pertenencia

abrirse a una - internacional, prospéctui guno, álicui permolestum esse; álicui óneri
internationali patéscere; se presenta una ale- esse intolerábili.
gre -, laeta exspectátio arrīdet.
pésame: commiserátio, onis f. Uso: dar a al-
pertenencia: (derecho a la propieda de una guien el - por el fallecimiento del padre, de la
cosa) domínium, ii n. Sin: propríetas; perti- madre, etc., commiserationem suam álicui
nendi condício. significare ob excessum patris, matris, etc.;
dolorem suum álicui testari (declarare) ob ...;
pértiga: pértica, ae f. Uso: - de barquero, suum álicui maerorem testari ob ...
contus, i m.
pesar: (intr, tener tal peso) péndere.
pertinente: pértinens, entis. Sin: áttinens;
spectans ; respíciens; qui pértinet, áttinet, pesario: pessárium, ii n.
spectat, réspicit ad + ac.
pesca: (acción de pescar) piscátio, onis f;
pertrechos : apparatus, us m. piscatus, us m; piscatura, ae f. Uso: de -, pis-
cárius sive piscatórius; - con anzuelo, pisca-
Perú: Perúvia, ae f. tus hamátilis; barco de -, navis piscatória; la
- del atún, piscátio thynnária; la pasión de la
peruano: adj peruvianus, a, um // sust Peru- -, piscatus vel piscandi voluptas.
vianus, i m.
pescadería: piscária, ae f. Sin: taberna pis-
perverso: perversus, a, um. Sin: corruptus; catória; forum piscárium vel piscatórium.
depravatus; pravus, ímprobus; sceleratus; vi-
tiosus. pescadero: ichthyopōla, ae f. Sin: piscárius,
ii m; píscium ínstitor vel vénditor.
pesa: pondus, dĕris n. Uso: pesas de la ba-
lanza, póndera; - de gimnasia, halter, ēris m pescado: (pez comestible) piscis, is m // (pro-
(ac pl -ēras). ducto de la pesca) piscatus, us m. Uso: - en
salazón, salsamentum.
pesacartas: epistularum statérula.
pescante: (asiento de los cocheros, en ciertos
pesadilla: (sueño angustioso) íncubus, i m; coches) transtrum, i n.
íncubo, ōnis m. Sin: nocturna suppréssio;
angor nocturnus vel somnialis; anxiosum pesebre: (sitio donde los animales comen el
sómnium; formidamen (-mĭnis n) somniale; forraje) praesepe vel praesaepe, is n. Sin:
noctis visum tremendum. Uso: tener una -, praesépium vel praesáepium; praesaepes vel
in somno angi; in somno angóribus vexari // praesaepis, is f // (nacimiento, representación
(grave preocupación) terror, oris m. Sin: del de Jesucristo) sacrum praesepe. Sin:
angor; ingens (vel gravis, vel intolerábilis) praesepe Divi Puelli; Iesu cunae (-arum fpl)
cura; cura et sollicitudo; onus intolerábile. vel cunábula (-orum npl).
Uso: esto es mi -, haec cura me sollícitat; esto
es una - para mí, hoc est mihi magnae solli- pesebrera: praesépia, ium npl.
citúdini; hoc me angit; hoc óneri mihi est;
hoc permolestum mihi est; ser una - para al- peseta: peseta, ae f. Sin: nummus hispanus

820
pétalo

vel hispánicus. neto, pondus próprium vel certum // (Dep,


atleta) - mosca, (athleta, ae m) a musca vel
pesimismo: (como sistema filosófico) pessi- pónderis muscae; - pluma, a pluma vel pón-
mismus, i m. Sin: doctrina eorum, qui ómnia deris plumae; - ligero o liviano, a parvo pón-
in detérius réferunt // (como tendencia per- dere, vel parvi pónderis, vel pónderis levis; -
sonal) pessimismus. Sin: mens in detérius medio o mediano, a medio póndere vel pón-
ómnia réferens; mens ad deteriora convertens deris médii; - medio ligero o medio-mediano
(vel réferens) ómnia; ánimus ómnia in peio- o “Welter”, a velteriano póndere, vel pónde-
rem partem intérpretans; rerum peior inter- ris velteriani, vel a parvo (levi) póndere
pretátio; mens detérrima ómnia iúdicans; médio, vel parvi (levis) pónderis médii; - pe-
naturalis ánimi inclinátio ad ómnia in deté- sado, a máximo póndere, vel pónderis má-
rius referenda; rátio ómnia in peiorem partem ximi; - semipesado, a semimáximo póndere,
interpretandi; in rerum quandam peiorem in- vel a máximo póndere dimídio, vel pónderis
terpretationem inclinare // (como tendencia a semimáximi, vel máximi pónderis dimídii //
prever lo peor) ánimus mala semper ómi- (entidad, sustancia e importancia de algo)
nans. Sin: mali providéntia; ánimus ad trístia pondus. Uso: - político y económico, pondus
ac maesta quaeque conversus; rátio in peius políticum atque oeconómicum.
ómnia detorquendi; mentis ad detérrima
ómnia proclívitas // (como tendencia a temer pespuntar: filo duplicato vel geminato súere.
lo peor, malos resultados) infelicis rerum éxi-
tus timor. Sin: mens detérrima ómnia exspec- pespunte: sutūra duplicata. Sin: ictus dupli-
tans vel timens. catus; punctum retroversum.

pesimista: (que profesa el pesimismo) pessi- pestillo: (pasador o cerrojo con que se ase-
mista, ae m. Sin: pessimismi fautor, sectator, gura una puerta) v. pasador.
ássecla // (que propende a ver y juzgar las
cosas por el lado más desfavorable) detérius pesuña: (pedis) úngulae (-arum fpl).
ómnia réferens. Sin: péssime séntiens de áli-
qua re; atra videns ómnia; peiora timens. pesuño: (pedis) úngula (-ae f).
Uso: ser -, (como tendencia personal) deté-
rius interpretari; ómnia in detérius referre; res petaca: (estuche para guardar el tabaco) ta-
in peius vértere; detérrima ómnia iudicare; baci sácculus. Sin: capsella púlveri nicotiano
péssimam putare suarum rerum condicio- asservando; tabaci cistella; nicotiana thécula;
nem; (como tendencia a prever lo peor) me- tabaci cápsula. Uso: - de oro, áurea theca ni-
liora desperare; ómnia semper desperare; de cotiano púlveri asservando; v. tabaquera //
se et de ómnibus rebus desperare; (como ten- (estuche para guardar los cigarros) theca
dencia a temer lo peor, malos resultados) ad- (vel pyxis, vel pyxidícula) volúminum tabaci-
versos rerum éxitus metúere; deteriora norum. Sin: theca tabaci bacillis asservandis;
semper timere; omnes rerum éxitus adversos capsella tabaci fascículis asservandis; theca
praemetúere, praesagire, praedícere, praemo- vel capsella volumínibus tabácinis asservan-
nere, praenuntiare, ominari, vaticinari. dis; theca nicotianis bacillis asservandis; cap-
sella fasciculorum tabaci; sigarorum vel
peso: pondus, dĕris n. Uso: - atómico, pondus cigarorum capsella.
atómicum; - bruto, pondus íntegrum vel
totum; - específico, pondus specíficum; - pétalo: pétalum vel pétalon, i n. Sin: fólium;

821
petardo

floris bráttea. petrodólares: dollária e petróleo percepta.

petardo: (morterete) v. esta voz // (cohete petrogénesis: petrogénesis, is (ac -in) f.


lleno de pólvora, que hace explosión con es-
truendo) petardum, i n; petarda, ae f. Sin: petrogenia: petrogénia, ae f. Sin: petrarum
parvus vel minutus pyróbolus (-i m) chartá- orīgo.
ceus; parvum vel minutum pyróbolum char-
táceum; cucullus nitrati plenus. Uso: de -, petroglífero: petroglýphicus, a, um. Uso:
petardárius. signo -, signum petroglýphicum.

petición: petítio, onis f. Uso: - de dilación o petrografía: petrográphia sive -graphīa, ae f.


indulgencia, petítio dilationis vel indulgén- Sin: petrarum descríptio; disciplina vel scién-
tiae. tia petrográphica.

petimetre: tróssulus, i m. Sin: bellum petróleo: petróleum, i n. Sin: óleum bitumi-


pomum; bellus homo vel homúnculus; totus nosum, vivum, incendiárium. Uso: - bruto,
de cápsula; levis et mulierosus homo; élegans terrae óleum; óleum terrígenum; pozo de -,
adulescens et fucatus. púteus (-i m) petroleosus, petrolearis, petrole-
árius; petrólei púteus vel fons; bituminosi ólei
petirrojo: eríthacus, i m. Sin: eríthacus rú- púteus; yacimiento de -, v. petrolífero; zona
beus. petrolífera, locus vel régio petrólei (vel bitu-
minosi ólei) dives, abundans.
petral: antilena vel antelena, ae f. Sin: antela,
ae f. petrolero: (buque) petroleária, ae f (navis,
scapha) // (vendedor de petróleo) petrólei
petrarquismo: petrarchismus, i m. Sin: Pe- mercator // (relativo al petróleo) petroleárius,
trarchae poëtae imitátio (imitación de Pe- a, um. Sin: ad rem petroleáriam pértinens.
trarca); Petrarchae cárminum stúdium Uso: sociedades -, societates petroleáriae; ya-
(afición a Petrarca). cimientos -, campi petroleárii.

petrarquista: (imitador de Petrarca) Petrar- petrolífero: petroleosus, a, um. Sin: petróleo


chae poëtae imitator // (aficionado a Pe- áffluens, abundans; petrólei abundans vel
trarca) Petrarchae cárminum studiosus. dives (-vĭtis). Uso: yacimiento -, cubile pe-
troleosum; petrólei fodīna.
petrificación: petrificátio, onis f. Sin: in pe-
tram vérsio; in lápidem convérsio. petrología: petrológia sive -logīa, ae f.

petrificado: petrificatus, a, um. Sin: lapídeus petrológico: petrológicus, a, um.


factus.
petrólogo: petrólogus, i m.
petrificar: petrificare. Sin: lapire; in lápidem
(vel in petram) convértere vel vértere; in petroquímica: petroleária chémia, chímia,
saxum mutare // petrificarse, lapidéscere. chémice (-es f).
Sin: duréscere.
petroquímico: petrochémicus. Sin: petroleá-

822
pichón

rius-chémicus; ad petroleáriam chémiam át- tris palaestra; equestre gymnásium; equinum


tinens. Uso: industria -, industria petroché- stádium.
mica vel petroleária-chémica.
picadillo: (guisado de carne cruda picada
pez : piscis, is m. Uso: - espada, xíphias, ae con tocino, verduras y ajos u otros aderezos)
m; - de oro, v. dorada. minūtal, alis n. Sin: tritumen, mĭnis n; pen-
thíacum; comminuta caro.
pezón: (teta, mama) papilla, ae f // (rabillo
que sostiene la hoja, la flor o el fruto de las picado: (picadillo) v. esta voz // (que tiene en
plantas) petíolus, i m. Sin: pedúnculus; pedí- la piel cicatrices de pústulas variolosas) pus-
culus. tularum cicatrícibus obtectus // (dicho de un
avión) en -, ad perpendículum; vuelo en -, vo-
pezpita o pezpítalo: motacilla, ae f. latus ad perpendículum; avión que bombar-
dea en -, aëroplanum ad perpendículm
pezuña, v. pesuña. aggrédiens; tirarse en -, praecípitem se ferre
in + ac.
pianista: (persona que toca el piano por ofi-
cio) plectrocymbalista, ae m; plectrocymba- picadora: tritábulum, i n. Uso: - de carne,
lístria, ae f. Sin: plectrocýmbali pulsator carnis tritábulum; - de hielo, glaciēi tritábu-
(-oris m) vel pulsatrix (-īcis f) // (fabricante lum; - de verdura, - de legumbres, (h)ólerum
de pianos) plectrocymbalorum (vel plectro- tritábulum.
cýmbalûm) ártifex (-fĭcis m) vel fabricator //
(persona que los vende) plectrocýmbalûm picadura: (acción de picar) púnctio, onis f //
vénditor vel mercator. (efecto de picar) punctum, i n. Uso: - pe-
queña, punctiúncula, ae f; - de una aguja,
piano: plectrocýmbalum, i n. Sin: clavicým- quod acu punctum est; vulnus (-nĕris n) acu
balum; clavile, is n. Uso: - de cola, clavile punctum // (mordedura) punctum (de insec-
aliforme; plectrocýmbalum caudatum; - de tos); morsus, us m (mordisco de aves, de ser-
media cola, semicaudatum plectrocýmba- pientes); ictus, us m (herida: de avispas, de
lum; afinar el -, plectrocýmbalum téndere vel serpientes); aculeatus ictus (de escorpiones)
conténdere; estudiar -, in stúdium plectro- // (tabaco picado) concisum vel contusum ta-
cýmbali incúmbere; plectrocýmbalo óperam bacum. Uso: - de hebras, tabacum in fibras
dare; tocar el -, plectrocýmbalum pulsare. concisum.

pianoforte, v. piano. picaflor: todus, i m. Sin: anthóphilus, i m.

pianola: automatárium vel automáticum cla- picamaderos: picus, i m.


vile (-is n). Sin: mecháculm plectrocýmba-
lum vel clavicýmbalum picapedrero: lapicīda vel lapidicīda, ae m.
Sin: lapidicaesor; quadratárius.
piar: pipiare, pipilare, pipire.
picaza, v. urraca.
picadero: (lugar o sitio donde los picadores
adiestran los caballos y las personas apren- pichón: columbus, i m. Uso: tirar al -, emít-
den a montar) hyppódromus, i m. Sin: eques- tere in columbas.

823
pickles

pickles, v. encurtidos. pícrico: pícricus, a, um.

pick-up: (Radiotecn, dispositivo captador) pictografía: pictográphia sive -graphīa, ae f.


excípulum, i n; sonorum excípulum. Sin: Sin: pictogramma, ătis n; expréssio per figu-
(instrumentum) phonóphorum. ras.

picnic: (gira campestre) excúrsio campestris pictográfico: pictográphicus, a, um.


// (comida al aire libre) prandíolum (-i n)
aprīcum. Sin: cénula subdivalis; gustátio, pictórico: gráphicus, a, um.
onis f. Uso: lugar apto para -, locus aptus ad
prandíolum edendum; organizar un -, prandí- pie: pes, pedis m. Uso: - plano, pes planus;
olum parare. de pies a cabeza, ab únguibus ad vérticem //
- artístico de una mesa, trapezóphorum; - de
picnómetro: pycnómetrum, i n. la balanza, librae basis (-is; ac -im vel -em,
abl -i); - de mueble, de aparato: pes; fulcrum,
pico: (boca córnea de las aves) rostrum, i n fulmentum // - de cerdo (cocido), unguella
// (parte que sobresale en la superficie de al- vel ungella, ae f; - de león, leontopódium; al
gunas cosas) apex, ápicis m // (herramienta - de la letra, v. literalmente; al - de página,
de cantero y cavador) úpupa, ae f. Uso: golpe v. página // dar - para una cosa, tamquam
de -, úpupae ictus (-us m) // (parte de algunas ansam dare ut ...; alicúius rei ansam dare;
vasijas , por donde se vierte el líqido) ros- tomar - (ocasión o motivo) de una cosa, ex
trum // (mechero de candil) myxa, ae f // (cús- áliqua re ansam súmere; ab áliqua re véluti
pide de una montaña) cacumen vel culmen, scintillam pétere.
mĭnis n. Sin: vertex, tĭcis m; summus vertex
// (montaña puntiaguda) mons praeceps vel piedad: (virtud que inclina hacia los actos
praeruptus. Sin: iugum. Uso: que está a -, del culto divino) píetas, atis f. Sin: ánimus
cortado a -, praeruptus, abruptus; praeceps et pius // (compasión) misericordia, ae f. Sin:
praeruptus; rocas a -, recta saxa // (picamade- miserátio.
ros, pájaro carpintero) picus, i m. Uso: -
verde, picus víridis // fig, - de oro, vir elo- piedra: (sustancia mineral dura y sólida)
quentíssimus. Sin: vir summae facúndiae; vir petra, ae f. Sin: lapis, ĭdis f; saxum. Uso: de -,
dicendi peritíssimus. lapídeus; sáxeus; - berroqueña, v. granito; -
ciega, lapillus; - falsa, gemma vítrea; - filo-
picola: dolābra, ae f. Uso: - de alpinista, do- sofal, philosophalis lapis; lapis philosopho-
labra montana. rum; - fundamental (la primera que se pone
en los edificios), lapis primárius; auspicalis
picoso: varíolis infectus. lapis; poner la primera -, lápidem auspicalem
pónere, iácere, fígere, statúere; poner la pri-
picotazo: rostri ictus (-us m). Sin: rostri vul- mera - de una iglesia, impónere primárium
nus (-nĕris n) // fig iaculátio, onis f. ecclésiae lápidem; - infernal, sal nitratum ar-
genti; en pl, sales nitrati argenti; - jaspeadas,
picotear: rostro percútere, ferire, vulnerare. lápides ovati; - miliar (miliaria), mojón, mi-
liárium; lapis miliárius; - pómez, pumex,
picrato: sal (salis m) pícricus; sal (salis n) pí- mĭcis m; de - pómez, pumíceus; - preciosa,
cricum. gemma vel margarita; hecho de - preciosas,

824
pijama

gémmeus; - sagrada, petra sacra; - triangula- pietismo: pietismus, i m. Sin: pietatis affec-
res (en forma de espina de pescado), lápides tátio.
spicati // - de afilar, asperón, cos, cotis f; - de
chispa, pedernal, pyrites, ae m; silex, lĭcis m; pietista: adj pietísticus, a, um // sust pietista,
lapis vivus; - de escándalo, offendículum, i ae m. Sin: pietatis affectator vel ostentator.
n; ser la - del escándalo, péssimum exem-
plum esse; - de molino, muela, mola, ae f, pieza: (porción de tela) pannus, i m. Sin: tela;
molaris lapis; - de sapo, v. mica; - de toque, pannículus // (sala o aposento) cubículum, i
cotícula, ae f (en sentido propio), obrussa, ae n. Sin: domūs membrum. Uso: - de recibo,
f (en sentido figurado); piedras en bruto, lá- salutatórium; salutatórium cubículum //
pides assi // no dejar - sobre -, (aedifícium, (composición suelta de música vocal o ins-
urbem, arcem) fúnditus (vel a fundamentis) trumental) opúsculum músicum. Sin: pars,
disícere, dirúere, evértere, tóllere, delere; el partis f. Uso: ejecución de la -, cantus, us m;
que de ustedes esté sin pecado, arroje la pri- - de violín, cantus fídibus // - teatral, fábula
mera -, qui sine peccato est vestrum, primus scáenica vel dramática // - de ajedrez, cálcu-
(por ej, in áliquam) lápidem mittat // (cál- lus, i m.
culo, piedrecilla que se forma en la vejiga de
la orina) cálculus, i m // (granizo) grando, piezoelectricidad: piezoëlectris, ĭdis f. Sin:
dĭnis f. piezoëléctrica vis.

piel: pellis, is f. Uso: - adobada, concinnata piezoeléctrico: piezoëléctricus, a, um.


pellis; - de armiño, pellis armellínea; - de ca-
brito, pellícula haedīna; abrigo de - , árnacis, piezométrico: piezométricus, a, um. Sin: ad
ĭdis f; vestis pellícea; casaca de -, scórtea, ae piezómetrum spectans.
f; cubierto de -, vestido de pieles, pellitus, a,
um; curtidor de pieles, v. peletero. piezómetro: piezómetrum, i n.

Pieles Rojas: Pelles Rubrae, Rúbeae, Rufae. pigmentar: peculiarem colorem indúcere.
Sin: indi qui “pelles rufae” vocantur; indi, in-
dígenae e cute rufa. pigmentado: peculiari colore obductus.

pielitis: pyelites, is f. pigmentario: ad pigmentum pértinens.

piemia: pyháemia sive pyhaemīa, ae f. pigmento: pigmentum, i n. Sin: color; fucus.

piémico: pyháemicus, a, um. pigmeo: (individuo perteneciente a los pue-


blos enanos que viven en las selvas de la re-
pienso, v. forraje. gión ecuatorial de Africa y en grupos
aislados en las Filipinas, Borneo y Nueva
piercing: pertundículum, i n. Uso: - de oro, Guinea) pygmaeus, i m. Uso: de los -,
plata, metal, pertundículum áureum, argén- pygmaeus, a, um // (fig, individuo muy pe-
teum, metállinum. queño) nanus, i m. Sin: pumílio, onis m; pú-
milus; homúnculus; homúncio, onis m.
Pierrot, v. bufón.
pijama, v. piyama.

825
pila

pila: (pieza de piedra o de otra materia pulare, populari; praedas ágere, fácere, au-
donde cae o se echa el agua para varios ferre.
usos) pila, ae f. Sin: labrum. Uso: - bautis-
mal, cántharus, i m; sacer fons; salutaris la- pillería: (acción propia de un pillo) néquiter
vacri fons; lustralis aquae fons; - de cocina, vel ímprobe factum. Sin: indignum fácinus;
urnárium; aquárium; aquárius álveus; labelli flagítium; scelus, lĕris n.
alvéolus; pila fullónica; - de fuente, concep-
táculum, i n ; - del agua bendita, labrum pillo: (persona falta de escrúpulos) nequam
aquae lustralis vel lústricae; lustrale labrum; indecl. Sin: ímprobus; scelestus; fúrcifer //
(en las casas) ámula, ae f.; aquae benedictae (niño vagabundo o callejero que comete pe-
vásculum // Electr accumulatórium, ii n. Sin: queños delitos) v. pilluelo.
pila; lampádium manuale, lampas (ădis; ac
sing -da, pl -des vel -das f) palmalis. Uso: - pilluela: mónnula, ae f. Sin: puella impró-
eléctrica, pila eléctrica vel eléctrea; pila eléc- bula vel pétulans.
tridis vim praebens, fundens, gignens; - eléc-
trica de Volta, pila voltiana // - atómica, pila pilluelo: mónnulus, i m. Sin: puer impróbu-
atómica // (montón) strues, is f. Uso: - de la- lus, audáculus, pétulans.
drillos, strues láterum // (pilar de puente) v.
pilar. pilórico: pylóricus, a, um.

pilar: (pila de puente) pila, ae f // (pilastra o piloro: pylōrus, i m. Sin: stómachi inférius
columna aislada de un edificio) pila. Sin: co- óstium. Uso: estrechamiento del -, pylōri sté-
lumna // (pilón de fuente) aquárium, ii n // nosis (-is f).
(hito o mojón que sirve de señal en los cami-
nos) v. mojón. pilotaje: (acción y efecto de pilotar) guber-
nátio, onis f. Sin: moderátio; moderamen; ré-
pilastra: pila, ae f. Sin: pilastrum, i n. gimen (-mĭnis n). Uso: - de automotor,
autocineti moderamen; - de avión, aëronavis
pildora: pílula, ae f. Sin: pastillus, i m. Uso: moderátio; - de buque, navis gubernátio //
- anticonceptiva, pílula anticonceptionalis; (ciencia y arte que enseñan el oficio de pi-
pílula qua conceptus impediatur vel impedi- loto) gubernandi ars.
tur; tomar píldoras, pílulas súmere.
pilotar: gubernare, régere, moderari. Uso: sé
pileta: (pila pequeña) labellum, i n; v. lavabo - un avión, aëroplanum gubernare scio.
// (pila pequeña que solía haber en las casas
para tomar agua bendita) lustralis (vel lús- piloto: (el que guía un buque, avión o vehí-
tricae) aquae vásculum, labellum, sítula // culo) gubernator, oris m. Sin: rector. Uso: -
(piscina) piscina, ae f. Uso: - de natación, na- de automóvil, autocineti gubernator; autorae-
tatórium, ii n; natatória, ae f; natatus, us m ; dae rector; - de avión, aëronavis vel aériae
piscina natatória // (lavabo) v. esta voz. navis gubernator, rector; aëroplanīga, ae m;
volator; - de avión de caza a reacción, guber-
pillaje: latrocínium, ii n. Sin: grassátio; de- nator aëroplani insectationis aërihaustórii; -
praedátio. de buque, navis gubernator; navígii rector; -
de planeador, gubernator velívolans // (luz
pillar: praedari. Sin: depraedari; furari; po- roja) lumen, mĭnis n. Uso: - posterior, lumen

826
pintoresco

postīcum. pintar: píngere vel depíngere. Uso: - a la


acuarela, aquatis colóribus píngere; - al en-
pimentero: píperis arbor (-ŏris f). causto, a fuego, encausto píngere; inúrere
picturas; - al fresco, udo colores illínere; - al
pimienta: piper, ĕris n. Uso: granito de -, pí- óleo, oleatis colóribus píngere; óleo dilutis
peris granum. colóribus píngere; - al temple, al aguazo, a
la aguada, colóribus aquā dilutis píngere; co-
pimiento: (planta) siliquastrum, i n. Sin: lóribus aquā glutinatā dilutis (vel temperatis)
cápsicum ánnuum // (fruto) piperitis, -is vel píngere; colóribus aquā glutineque dilutis
- ĭdis f . Uso: pimientos en escabeche, pipe- (vel temperatis) píngere; - con esmalte, mal-
rítides aceto maceratae. tham indúcere álicui rei; malthā áliquid illí-
nere, obdúcere, tégere, contégere; - de perfil,
pinacoteca: pinacotheca, ae f; pinacothece, obliquam imáginem fácere.
es f.
pintarrajear: ridículas imágines delineare
pincel: penicillum, i n; penicillus, i m. vel píngere.

pinceta: volsella vel vulsella, ae f. Sin: forcí- pintarse: - la cara, las uñas, los labios, los
cula. ojos, las cejas, fáciem (vel vultum, vel os),
ungues (vel unguículos), labia (vel labra, vel
pinchar: perforare. Uso: - un neumático, labella), óculos, supercília fucare, vel fuco
pneumáticum perforare. illínere, vel fuco tíngere; nitentem crustam
faciēi, únguibus, lábiis, óculis, supercíliis in-
pincharse: (ponerse una inyección) cutem dúcere; nitenti crustā fáciem, ungues, lábia,
terebrare. óculos, supercília tégere vel contégere.

pinchazo: (punzadura o herida que se hace pintor: (persona que profesa o ejercita el
con instrumento o cosa que pincha) punctura, arte de la pintura) pictor, oris m. Sin: pin-
ae f. Sin: púnctio, onis f. Uso: - de un neumá- gendi ártifex. Uso: - excelente, pingendi cla-
tico, pneumátici perforátio // fig morsus, us ríssimus arte; apellēa insignis in arte; - de
m. Sin: vellicátio; stímulus; acúleus. Uso: los cosas groseras y viles, rhyparógraphus, i m;
- del dolor, stímuli doloris; sentir los - de los - de paisajes, v. paisajista; - en porcelana,
envidiosos, dente ínvido morderi. pictor porcellanárius; - de retratos, pictor
imáginum; anthropógraphus, i // (persona
pinche: (mozo de cocina) sublíngio, onis m. que tiene por oficio pintar puertas, paredes,
Sin: servus vel fámulus culinárius. etc.) dealbator, oris m. Sin: tector.

ping-pong: tenilúdium tabulare vel mensale. pintorescamente: amoene. Sin: venuste; lec-
Sin: mensale pililúdium; ludus pilae mensa- tíssimis colóribus. Uso: describir algo -, áli-
lis. quid colóribus píngere; áliquid verborum
colóribus depíngere; áliquid gratis colóribus
pingüino: aptenódytes, is f. Sin: aptenódytes ornare.
patagónia.
pintoresco: (ameno) amoenus, a, um. Sin:
pintamonas: malus vel imperitus pictor. venustus. Uso: lugares -, amoena, orum npl;

827
pintorrear

playas -, amoena lítorum // (vivo, animado, piocele: pyocele, is n.


lleno de imágenes) flóridus, a, um. Sin: vívi-
dis colóribus descriptus, expressus, ornatus. Pío XII: Pius Papa Duodécimus.
Uso: estilo -, flóridum dicendi genus.
piógeno: pyógenus, a, um. Sin: pyogénicus;
pintorrear, v. pintarrajear. suppuratórius; pus ciens.

pintura: (tabla, lámina o lienzo en que está piojo: (insecto) pedículus vel pedúculus, i m.
pintada una cosa) pictura, ae f. Sin: tábula Sin: pedis, is m. Uso: huevo de -, lens, lendis
vel tabella picta. Uso: - histórica, pictura vel léndinis mf.
histórica; - inspirada, tábula quasi divina
manu picta; - mural, paríetis pictura; pictura piojoso: pediculosus, a, um. Sin: pedicosus
parietária; - ornamental, pictura ornamenta- // fig sórdidus, a, um.
lis; - a la acuarela, tábula aquatis colóribus
depicta; tábula dilutis colóribus óleo depicta; piolet: dolabra glacífraga.
- al encausto, encáustica, ae f (sobrent ars);
pictura encáustica; - al fresco, v. fresco; - al piolín, v. cordelito.
óleo, tábula dilutis colóribus óleo depicta ; -
al pastel, tábula dilutis colóribus picta; tábula piorrea: pyorrhoea vel pyorhea, ae f. Sin:
xerochromática; ejecutó grandes -, picturas puris fluxus (-us m) vel efflúxio (-onis f).
fecit grandes // (arte de pintar) pictura, ae f.
Sin: gráphice, es f; ars pingendi vel picturae pipa: infundíbulum, i n. Sin: infumíbulum;
// (procedimiento de pintura) pictura, ae f. fumaríolum; fumisúgium; nicotianum in-
Sin: rátio picturae // (la imagen pintada) fundíbulum vel infumíbulum; fumaríolum
imago, gĭnis f // (fig, descripción o represen- tabácinum. Uso: - encendida, infundíbulum
tación viva y animada de una persona o cosa succensum; gran surtido de pipas, fumisu-
por medio de la palabra) imago, gĭnis f. Sin: giorum magna cópia // borla de la -, apex,
descríptio, repraesentátio. Uso: la - de los ápicis m; cabeza de la -, vásculum vel caput;
caracteres, naturarum imago. cañón de la -, fístula vel (h)arundo (-dĭnis f);
codo de la - (para vaciar la saliva), conve-
pinza o pinzas: (instrumento cuyos extremos xum; fúndulus; cordoncillo de la -, funículus
se aproximan para agarrar o sujetar algo) fumaríoli; desobturador de la -, everrículum;
forceps, cĭpis mf. Sin: forfex , fĭcis f; forpex, tapa de la -, vásculi opertórium // cargar la -,
pĭcis f. Uso: agarrar las -, fórcipem arrípere. fumisúgium refercire tabaco; infumíbulum
nicotianis fóliis farcire; llenar la - de tabaco
pinzón: fringilla vel frigilla, ae f; fringillus, i de la mejor calidad, tabaco óptimae notae fu-
m. maríolum refercire, implere, replere.

piña: (fruto del pino) pínea, ae f. Sin: nux pipar: (fumar en pipa) ex nicotiano infundí-
(nucis f) pínea // (ananá) v. esta voz . bulo (vel infumíbulo, vel fumaríolo, vel fu-
misúgio) fumum súgere. Sin: nicotianum
piñón: (rueda dentada) dentata, ae f. Sin: fumum súgere, haurire; infumíbulum (nico-
rota dentata. Uso: - grande, rota dentata tianis fóliis fartum) súgere; (tabaci) fumum
maior // (simiente del pino) núcleus píneus. ex infundíbulo haurire; ex infumíbulo odora-
tos tráhere nidōres.

828
pirómano

pique: echar a - (hundir) una embarcación, piréxico, v. pirético.


navem deprímere.
pirheliómetro: pyroheliómetrum, i n.
piquera: (agujero o puerta pequeña que se
hace en las colmenas) alvearis foramen pírico: pýricus vel pýrius, a, um. Sin: ígneus.
(-mĭnis n).
pirita: pyrites, ae m. Sin: lapis igniárius.
piqueta: (herramienta) dolabella, ae f. Uso: - arsenical, pyrites arsenicalis.

piquete: (grupo de soldados) mílitum turma. piritoso: pyríticus, a, um.


Uso: - de guardia, stativum praesídium; sta-
tiva mílitum turma // (pequeño grupo) maní- pirobalística: pyroballistária ars (artis f) vel
pulus, i m. Uso: - de honor, manípulus doctrina (-ae f). Sin: pyrobolária ars vel doc-
honoríficus // (destacamento agrupado en trina.
torno de la bandera) vexillum, i n.
pirobolista: pyroballistárius, ii m. Sin: pyro-
piragua: linter, tris f; lintris, is f. Sin: cymba; bolárius.
scapha; phaselus; navícula monóxyla.
piroelectricidad: vis pyroëléctrica.
piragüismo: líntrium (vel cymbarum, vel
scapharum, vel phaselorum, vel navicularum pirograbado: (procedimiento para grabar)
monoxylarum) certamen (-mĭnis n). pyrográphia sive -graphīa, ae f // (talla obte-
nida pirograbando) encáustum, i n. Sin:
pirata: pirata, ae m. Uso: - aéreo o del aire, pyrográphica imago; v. encausto.
abductor; pirata caelestis; praedo (-onis m)
aérius; - informático, v. hacker; - marítimo, pirograbar: pyrográphice incídere. Sin: igne
praedo marítimus; jefe de piratas, archipi- (vel ignis ope) incídere.
rata, ae m; praedonum dux.
pirografía, v. pirograbado.
piratear: piráticam ágere, fácere, exercere.
Sin: pirático vívere modo vel ritu. pirográfico: pyrográphicus, a, um.

piratería: pirática, ae f. Sin: pirática ars vel pirógrafo: pyrógraphum, i n.


vita; piráticum fácinus vel opus. Uso: practi-
car la -, v. piratear. pirología: pyrológia sive -logīa, ae f.

pirático: piráticus, a, um. piromancia o piromancía: pyromantīa, ae f.


Sin: divinátio ex igne.
pirético: pyrécticus, a, um. Sin: febrícitans,
antis. Uso: hallarse en estado -, febricitare; piromanía: pyrománia sive -manīa, ae f. Sin:
febris aestu iactari. ignem subiciendi insanum stúdium.

pirexia: pyréxia sive pyrexīa, ae f. Sin: febris pirómano: pyrómanes, is m. Sin: ignem
(ac -im vel -em; abl -i vel -e) aestus (-us m) subiciendi vesane studiosus.
vel ardor; febris ardentíssima.

829
piromántico

piromántico: pyrománticus, a, um. ticos) piscina, ae f. Sin: natábulum; natató-


rium stagnum; v. pileta (- de natación).
pirometría: pyrométria sive -metrīa, ae f.
Piscis: Pisces, ium mpl.
pirómetro: pyrómetrum, i n. Sin: instrumen-
tum pyrométricum. piscolabis: (refrigerio o aperitivo que se
hace entre las comidas principales) v. lunch,
piróscafo: pyróscapha, ae f; v. buque (- de tentempié.
vapor).
piso: (pavimento natural o artificial) solum,
pirosfera: pyrosphaera, ae f. i n. Sin: pavimentum; stratum. Uso: - empe-
drado, pavimentum lapídeum vel silíceum; -
pirosis: pyrosis,-is f. Sin: stómachi acor de baldosas, de ladrillo, pavimentum testá-
(-ōris m). ceum vel laterícium; - de madera, pavimen-
tum duráteum; lígneum pavimentum;
pirotecnia: pyrotéchnica, ae f; pyrotéchnice, constratum, i n; - de mármol, solum marmó-
es f. Sin: pyrotéchnica ars. reum; - de mosaico, pavimentum tessellatum
vel musivum; - de piedra, pavimentum lapí-
piroténico: (concerniente o relativo a la pi- deum; - de sílice, pavimentum silíceum //
rotecnia) pyrotéchnicus, a, um. Sin: ad pyro- (cada una de las plantas de un edificio situa-
téchnicam áttinens. Uso: espectáculo -, das en diferentes planos) tabulatum, i n. Sin:
spectáculum pyrotéchnicum // (el que conoce contignátio, onis f; tabulátio; contabulátio;
y practica el arte de la pirotecnia) pyrotéch- domūs contignátio; conclávium ordo Uso: -
nicus, i m. subterráneo, tabulatum subterráneum; -
bajo, planta baja, pedeplana, orum npl; pla-
piroxeno: pyróxenum, i n. num tabulatum; plana tabulátio (contabulátio,
contignátio); primero, segundo ... -, primum,
pírrico: pýrrichus vel pýrrhichus, a , um. secundum ... tabulatum; prima, secunda ... ta-
bulátio; último -, últimus vel summus conclá-
pirronismo: pyrrhonismus, i m. vium ordo; casa de tres -, domus trium
tabulatorum; domus quae tres tabulationes
pirueta: hacer una -, circumverti. habet; domus quae tribus constat contignatió-
nibus.
pisada: (huella o señal que deja el pie en la
tierra) vestígium, ii n. Sin: gradus, gressus, pisón: pavícula, ae f. Sin: lígneus málleus.
us m // fig vestígium, ii n. Sin: exemplum;
exemplar. Uso: seguir las - de uno, alicúius pisoncito: (lígneus) malléolus.
vestígia pérsequi vel calcare.
pista: (espacio acotado para ciertos tipos de
pisapapeles: chartarum pressórium. carreras, juego o competiciones, en hipódro-
mos, velódromos, estadios, campos de tenis,
pisaverde, v. lechuguino, petimetre. etc.) currículum, i n. Sin: iter; campus; pa-
laestra. Uso: - ecuestre, equorum palaestra;
piscina: (estanque destinado al baño, a la campus equis excercendis; - de esquí, iter
natación o a otros ejercicios y deportes acuá- nárticum; currículum nivale; - de patinaje,

830
pizarra

currículum sóleis férreis prolabéntium; - de está colocado el fulminante) (cápsulae) fún-


tenis, campus tenilusórius // (espacio desti- dulus, i m // (llave en forma de émbolo que
nado al baile) currículum, i n. Uso: - de tienen diversos instrumentos músicos) fúndu-
baile, currículum saltatórium; locus saltató- lus. Sin: túbulus ambulátilis.
rius // (terreno acondicionado para el despe-
gue y aterrizaje de aviones) campus, i m. Sin: pita: (agave) agāve, es f.
currículum aëronávium. Uso: - para el despe-
gue de aviones, campus aëroplanis sustollen- pitecántropo: pithecánthropus, i m.
dis; campus ex quo aëroplana extolluntur; -
de aterrizaje, campus in quem aëroplana piteco: pithēcus vel pithēcos, i m.
descendunt // (cada una de las bandas para-
lelas de una cinta o un disco magnéticos) sé- pitillera: hispanicarum (vel convolvellorum)
mita, ae f. Uso: - magnética, sémita theca vel capsella.
magnética.
pitillo, v. cigarrillo.
pistero: símpulum, i n. Sin: simpúvium.
pito: (sonido muy agudo) síbilus, i m (en pl
pistilo: (floris) pistillum, i n. también síbila, orum n) // (instrumento) sibi-
latórium, ii n. Uso: tocar el -, sibilare; síbi-
pistola: pistólium, ii n. Sin: pistórium, ii n; lum édere; síbila dare, édere, fúndere,
pistória, ae f; manuballístula; pyroballístula; effúndere // (vasija de barro) fíctile, is n //
sclopellum; sclopétulum; pistólium machi- (claxon, bocina) búcina vel búccina, ae f. Sin:
nale; manualis ballístula; ballístula (vel ma- tuba // no vale un -, pro níhilo ducendum est;
nuballístula) ignívoma vel ignífera; parva no se me da un - de tus amenazas, tuas minas
ballista manualis. Uso: - automática, manu- huius non fácio.
ballista (vel manuballístula) ignívoma auto-
matária // disparar con la -, manuballístulā pitorro: (canuto) v. esta voz // (pitón, tubo
displódere; disparar tiros de -, ignitos glóbulos que tienen los botijos, pisteros y porrones
e pyroballístula deícere; tener a mano la -, pis- para moderar la salida del líquido) epistó-
tólium ad manum habere // - libre, certamen mium, ii n. Sin: fístula; fistella; cánnula.
manuballístulā sine fulcímine adhíbitā; cer-
tamen manuballístulae sine fulcímine adhíbi- pituita: pituíta, ae f.
tae; -, tiro rápido, certamen manuballístulā
adhíbitā, celériter glándibus iaciendis. pituitario: pituitárius, a, um. Uso: glándula
-, glándula vel membrana pituitária.
pistolero: manuballistulárius, ii m. Sin: pyro-
ballistulárius; praedo manuballistulárius; píxide: pyxis, ĭdis f. Sin: vásculum.
latro manuballístulā armatus.
piyama: pygama, ae f. Sin: vestis (-is f) vel
pistoletazo: manuballístulae ictus, vel co- túnica cubicularis, cubiculária, cubitória, dor-
niectus (-us m), vel emíssio; pistólii ictus vel mitória, nocturna.
explósio.
pizarra: (roca) ardésia, ae f. Sin: lapis (-ĭdis
pistón: (émbolo de bomba) v. émbolo // m) séctilis; schistos lapis niger // (hoja plana
(parte o pieza central de la cápsula donde y delgada de -, para techos y cobertizos)

831
pizarrín

scándula, ae f (ex ardésia) // (trozo de - negra vel inservire; voluptátibus indulgere vel se
o azulada, en que se escribe o dibuja) lapis dédere; suas libídines explere vel satiare.
niger vel caerúleus. Sin: tábula nigra vel cae-
rúlea; lapídea tábula scriptória // (encerado plagiar: alicúius scripta furari vel imitari.
para escribir o dibujar en él) tábula, ae f.
Sin: tábula scriptória, litterária, scholaris. plagiario: sust plagiárius, ii m. Sin: plagia-
Uso: ¡ve a la -!, i (procede, progrédere, veni) tor; alieni scripti furator; alicúius vel alicúius
ad tábulam!; ¡escribe esto en la -, por favor!, rei imitator; qui áliquid ab áliquo súrripit //
inscribe quaeso hoc tábulae!; inscribe quaeso adj plagiatícius, a, um.
hoc in tábula!
plagio: plágium, ii n. Sin: alieni scripti fur-
pizarrín: lapis (-ĭdis m) scriptórius. tum; alicúius vel alicúius rei imitátio, imita-
mentum. Uso: cometer un -, plágium
pizarrón, v. pizarra (encerado). commíttere; furtum fácere; áliquid furari (v.
gr. ex iis rebus).
pizca: coloq mica, ae f. Sin: mícula; hilum;
frústulum, frustillum. Uso: una - de sal, mica plaid: (tela a cuadros) vestis (-is f) laculata
salis. // (manta escocesa) pannus laculatus. Sin:
Scotorum strágula (vel vestis) laculata. Uso:
pizza: pitta, ae f. Sin: pista; placenta; scri- llevar el -, pannum laculatum gestare; po-
blita; moretum; compressa placenta. nerse el -, strágulā laculatā amiciri.

pizzería: placentária, ae f (taberna). Sin: mo- plan: (proyecto, intención de realizar algo)
reti (vel pistarum, vel placentarum) taberna; consílium, ii n. Sin: rátio (-onis f). Uso: -
taberna scriblitária. operativo, praestituta óperis temperátio; - po-
lítico, de república consílium; - quinquenal,
placa: (lámina, plancha o película) lámina, programma quinquennale; quinquennalícium
ae f. Sin: bráctea vel bráttea; placa // Fotogr inceptum; quinquennalis administrationis
lámina photográphica // Impr lámina typo- rátio; - de acción, agendi rátio vel consílium;
gráphica // (insignia) insigne, is n. Sin: phá- - de guerra, belli gerendi consílium; - de in-
lera, ae vel phálerae, arum f. versión, pecúniae collocandae rátio; planes
de desarrollo económico, oeconómicae pro-
placard, v. alacena. gressionis consília; consília de oeconomica-
rum rerum incremento; planes para alejar el
placebo: medicamen vácuum. peligro del terrorismo, rationes ad perículum
terrorismi avertendum // - de estudios, stu-
placer: voluptas, atis f. Sin: delectátio; oblec- diorum rátio. Sin: ordo studiorum; discipli-
tátio; delectamentum; delectamen (-mĭnis n). narum rátio; studiorum currículum // (plano ,
Uso: - carnales, córporis (vel libidinosae) vo- representación esquemática) descríptio vel
luptates; - espirituales, ánimi oblectamenta discríptio, onis f. Sin: spécies; figura. Uso: -
vel voluptates; - sensibles, bona quae sénsi- regulador de una ciudad, aedilícia urbis
bus capiuntur; placeres de la mesa, oblecta- rátio; descríptio urbis vel aedificiorum; forma
menta convivália; voluptates vini et urbis; moderandae urbis descríptio; praesti-
epularum; los placeres de la vida, vitae gau- tuta rei exstructóriae (urbis) temperátio; rátio
dia; entregarse a los -, suae libídini indulgere aedificatória; rátio aedifícia exstruendi // -

832
plano

de cuentas, discríptio computationum (sive praecipuis lineamentis propónere. Sin: opus


compútuum) et nóminum. summis lineamentis adumbrare.

plancha: (utensilio para planchar la ropa) planeo: aërivolátio, onis f. Sin: aërivolatus
complanatórium, ii n; complanatória, ae f. vel aërovolatus, us m.
Sin: pressórium; ferrum pressórium; instru-
mentum complanatórium; ferrum vel ferra- planeta: (cuerpo celeste) planeta, ae m; pla-
mentum politórium; complanatórium netes, ae m. Sin: stella vagans, errans; sidus
rugarum; prelum vestiárium. Uso: - con ter- (-dĕris n) errans. Uso: - Júpiter, Iovis stella;
mostato, prelum vestiárium thermostato ar- stella Iovialis; Iuppiter stella errática // (es-
matum vel práeditum // (lámina ) lámina, ae pecie de casulla) planeta, ae f. Sin: palla (sa-
f. Uso: - eléctrica, eléctrica lámina //(en el cerdotalis). Uso: - plegada, planeta plicata.
windsurf) velitábula, ae f.
planetario: planetárius, a, um; planetaris, e.
planchado: complanátio, onis f. Sin: laevi- Sin: planetarum (gen pl); ad planetas pérti-
gátio (linteorum). nens. Uso: sistema -, planetarum motus et ra-
tiones.
planchadora: complanatrix, icis f. Sin: lae-
vigatrix; véstium complanatrix; linteorum planificación: planificátio, onis f. Sin: prae-
laevigatrix. disposítio; praestituta rerum dispensátio vel
ordinátio. Uso: - arbitraria, praestituta rerum
planchar: complanare. Sin: laevigare; ferro dispensátio; - demográfica, praestituta tem-
cálido complanare. Uso: - un vestido, una perátio demográphica; una razonable - del
camisa, vestem, indúsium cálido ferro com- trabajo humano, rationalis ordinátio praesti-
planare. tuta óperis humani; promover e imponer una
masiva - de los nacimientos, provéhere et in-
plancton: plancton, onis n. iúngere vastíssimam natorum moderationem.

planctónico: planctónicus, a, um. Sin: planc- planificar: ad rationem praestitutam descrí-


tonis símilis; ad plancton spectans. bere.

planeación: planátio, onis f. Sin: libratus vo- planimetría: planimétria sive -metrīa, ae f.
latus (-us m); volatus labens. Sin: plana metiendi ars, rátio, doctrina.

planeador: velívolum, i n. Sin: anemopla- planímetro: planímetrum, i n.


num; aëronavis velífera. Uso: piloto de -, aë-
ronavis velíferae gubernator. planisferio: planispháerium, ii n.

planear: (descender en planeo) per áëra de- plano: (adj, llano) planus, a um. Sin: áequus
lābi; in áëre pendēre; suspensum esse; librato // (liso) levis, e // (representación gráfica)
volatu vehi // (cernerse en el aire como las descríptio, onis f. Sin: lineamenta, orum npl;
aves) in áëre versari. Sin: suspensum esse; adumbrátio; forma; disposítio; delineátio,
per áëra delabi // (proyectar, organizar) áli- distribútio. Uso: - catastral, censória práedii
quid descripte praestitúere vel praefinire // (vel fundi) descríptio; - de un edificio, aedifí-
(trazar o formar el plan de una obra) rem cii forma; aedificandi descríptio vel rátio; -

833
planta

de los itinerarios de los ferrocarriles, itíne- pedeplanis; cuartos, departamentos en -


rum ferriviariorum descríptio; levantar el - baja, conclávia quae plano pede sunt; edificio
de una casa, designare (delineare, adum- en - baja, aedes (áedium fpl) plano pede ae-
brare, descríbere) domum // (superficie dificatae; construir una - baja, aedifícium
plana) planum, i n. Sin: aequum, i n; locus plano pede institúere; habitar en - baja, plano
planus vel aequus. Uso: - inclinado, deve- pede habitare.
xum, i n; planos de sustentación, alae, arum
fpl; fig, estar en el mismo - que alguien, in plantación: (acción y efecto de plantar)
aequo stare álicui; ponerse en el mismo - que plantátio, onis f. Sin: sátio; consítio; posítio;
alguien, aequari cum áliquo // (distancia re- satus, us m // (conjunto de lo plantado) plan-
lativa de los objetos que figuran en un cua- tária, ium fpl. Sin: sata, orum npl // (terreno
dro) prospectus, us m. Uso: primer -, frons, en el que se cultivan plantas de una misma
frontis f ; segundo o último -, recessus, us m; clase) locus (arbustis) cónsitus. Sin: seminá-
en el primer -, a fronte; priore parte // estar en rium; arbustum; sationes, um fpl; culta, orum
el primer -, conspícuum vel eminentem esse; npl. Uso: - de vástagos, surculorum posítio //
in promptu esse; in fronte esse; estar en se- (árboles plantados) plantárium, ii n. Sin: ar-
gundo, en último -, in recessu esse; que está boretum; arbustum.
en primer -, éminens, entis (en sentido propio
y figurado); conspícuus (en sentido figu- plantar: plantare. Sin: (sembrar) sérere;
rado); figura de primer -, fig princeps, cĭpis; (meter en tierra) fígere // (concerniente o re-
caput, pĭtis n; que está en segundo -, reductus lativo a la planta del pie) plantaris, e.
(en sentido propio); las partes que están en
segundo -, reducta, orum n; abscedéntia, ium plantear: (establecer) statúere // (suscitar)
n. movere. Uso: - un problema, quaestionem
movere // (exponer) pónere vel propónere.
planta: (árbol) arbor, ŏris f. Sin: planta. Uso: Uso: - un problema, quaestionem pónere;
- decorativa, planta decorativa // (parte infe- quaestionis fórmulas propónere.
rior del pie) planta, ae f. Sin: planta pedis;
solum, i n; vola, ae f; basis , -is (ac -im, abl -i) plantígrado: adj plantígradus, a, um // sust
f (en los animales); hasta la - del pie, usque plantígradus, i m.
ad imos pedes // (diseño en que se da idea
para la fábrica o formación de una cosa) plantilla: (suela interior del zapato) sólea, ae
forma, ae f. Sin: descríptio; adumbrátio; de- f; parva sólea. Uso: - anatómica, sólea anató-
lineátio; spécies; linearis descríptio. Uso: - mica.
topográfica, linearis locorum descríptio; - de
la ciudad, forma urbis // (plan que determina plasma: plasma, ătis n.
las diversas dependencias y empleados de
una oficina, universidad u otro estableci- plasmabilidad: plasmabílitas, atis f. Sin: ca-
miento) fórmula, ae f. Sin: númeri; ordo; sé- pácitas formationis.
ries. Uso: estar, quedar en -, in númeris esse,
manere; salir de -, desínere in númeris esse // plasmable: plasmábilis, e. Sin: fingíbilis; fle-
(piso) tabulatum, i n; v. piso. Uso: - baja, pe- xíbilis; formábilis; formationis capax .
deplanum, i n; pedeplana, orum npl; pedepla-
nae (aedes); tabulatum inférius; contignátio plasmador: plasmator, oris m. Sin: formator;
inférior; planus pes (pedis m); en - baja, in fictor; conflator; confector.

834
platillo

plasmar: plasmare. Sin: fíngere; effíngere; platabanda, v. arriate.


formare; conformare; configurare; confícere;
conflare. plataforma: (superficie llana horizontal más
elevada que lo que la rodea) suggestus, us m;
plástica: (arte de plasmar o formar cosas de suggestum, i n // (suelo o azotea de ciertas
barro, yeso, etc.) plástica, ae f; plástice, es f. construcciones) área vel aréola aequa. Sin:
Sin: fingendi vel effingendi ars, rátio, doc- stratum; contignátio vel contabulátio (- de ta-
trina // (dicho de un material) v. plástico. blas). Uso: certamen de zambullidas desde
la - de 10 m, natationis certamen de contigna-
plásticamente: plástice. tione, metra X alta // (programa o conjunto
de reivindicaciones o exigencias que pre-
plástico: (adj, perteneciente o relativo a la senta un grupo político, sindical, profesio-
plástica) plásticus, a, um. Sin: ad effingendi nal) propósitum, i vel propósita, orum n.
artem (vel rationem, vel doctrinam) áttinens. Uso: - política, propósitum políticum; - rei-
Uso: artes -, artes fingendi; artes quae in ef- vindicativa, vindicationis propósita et consí-
fectu pósitae sunt; artes quae rerum formas lia // (andén de una estación de ferrocarril)
imitantur vel effingunt // (perteneciente o re- crepīdo, dĭnis f. Sin: viae ferratae crepīdo //
lativo a materias o productos plásticos) plás- - de vehículo, stratum currūs //- petrolífera,
ticus, a, um. Uso: sustancia -, res plástica; artificiosa ínsula petroleária.
materia -, materia plástica; productos -, plás-
tica, orum n // (dúctil, blando, que se deja plátano: plátanus, i f. Uso: de -, plataninus.
moldear fácilmente) mollis, e. Sin: (ad fin-
gendum) fácilis. Uso: arcilla -, fácile lutum // platea: cávea, ae f. Sin: caváedium; cávea
(fig, aplicado al estilo o a la frase que por su média.
concisión, exactitud y fuerza expresiva da
mucho realce a las ideas o especies menta- plateado: argentatus, a, um. Sin: inargenta-
les) expressus, a, um. Sin: vivus // sust res tus.
plástica. Sin: plástica matéria vel matéries
(-iēi f); res plástice effecta. Uso: - verde, ví- plateadura: argenti indúctio.
ridis plástica; plástica oecológica.
platear: argento obdúcere. Sin: álicui rei ar-
plastificación: plastificátio, onis f. Sin: rei gentum indúcere.
plásticae obdúctio.
platería: (arte y oficio del platero) argentárii
plastificado: plastificatus, a, um. Sin: plás- (vel argentíficis, vel fabri argentárii) ars //
ticā contectus. Uso: libro con tapa -, liber (taller del platero) argentárii officina //
tecturā plastificatā munitus. (tienda del platero) argentárii taberna.

plastificar: plastificare. Sin: rem plásticam platero: argentárius, ii m. Sin: argéntifex,


obdúcere; plásticā uti; plásticam adhibere. fĭcis m; argentárius faber (-bri m).

plata: (metal) argentum, i n. Uso: de -, argén- platillo: (plato pequeño) patella, ae f. Sin:
teus; argentárius; ad argentum spectans; mo- paténula; catillus; catillum; scutella. Uso: -
neda de -, argénteus, i m; - de buena ley, de la balanza, trútina; statera; lanx, lancis f
argentum probum // (dinero) pecúnia, ae f. // (címbalo) cýmbalum, i n. Sin: discus (ex

835
platina

aurichalco). Uso: hacer chocar los -, discos platonismo: platonismus, i m. Sin: doctrina
(ex aurichalco) collídere. platónica.

platina: (parte del microscopio en que se co- plausibilidad: plausibílitas, atis f.


loca el objeto que se quiere observar) cati-
nus, i m. plausible: plausíbilis, e. Sin: plausu dignus;
probábilis.
platinado: (acción y efecto de platinar) plá-
tini obdúctio. plausiblemente: plausibíliter.

platinar: plátino obdúcere, obtégere, tégere. playa: (ribera del mar o de un río grande)
acta, ae f. Sin: arenosum litus (-tŏris n);
platino: plátinum, i n. Sin: alútia, ae f; alútia, (lugar llano y espacioso, explanada) área, ae
orum npl; aurum album; leucochrysus, i m. f. Uso: - de estacionamiento, área stativa; -
de estacionamiento reservada para los clien-
platirrinos: símiae platyrhinae. tes, área stativa pro cliéntibus sepósita.

platito, v. platillo (plato pequeño). play-boy: tróssulus, i m. Sin: iúvenis volup-


tuárius vel voluptárius; iúvenis dives et vo-
plato: (vajilla de mesa) pátina, ae f. Sin: ca- luptuárius.
tinus; catinum. Uso: - pequeño, catillus; catí-
nulus; - sopero, scuta vel scutra; scutella; - de player: lusor, oris m; v. jugador.
papel, patella chartácea; un - de caldo, quan-
tum iuris scutella cóntinet // (platillo de la plaza: (espacio libre) plátea, ae f. Sin: área;
balanza) lanx, lancis f. Sin: trútinae vel librae forum. Uso: - abierta, plátea prospéctui pa-
lanx // (vianda o manjar que se sirve en los tens; - interior, caváedium; - Mayor, Plátea
platos) férculum, i n. Sin: daps, dapis f (gene- Maior; - San Pedro, Plátea Petrina; Area Pe-
ralm en pl). Uso: carta o lista de platos, v. triana; Forum Petrianum; - de la Concordia,
menú; - preferido, dapes quae prae céteris áli- Forum Concordiale; - de Mayo, área, nómine
quem delectant; - típico, peculiare férculum; Maii nota; - de toros, área taurorum; tauro-
saborear algún -, férculum quoddam degus- rum circus (-i m) // (mercado) forum, i n //
tare // (servicio) missus, us m. Sin: mensa; (ciudad o lugar con guarnición, - fuerte) óp-
cena. Uso: primero, segundo, tercer -, prima, pidum, i n. Sin: locus munitus.
secunda (vel áltera), tértia cena vel mensa; -
de o para la entrada, promulsis, ĭdis f; v. en- plazoleta: platéola, ae f. Sin: aréola.
trada // (piñón grande de bicicleta, etc.) v.
piñón // (disco de arcilla que sirve para ejer- plebiscitario: unánimis, e; unánimus, a, um.
citarse en el tiro al plato o tiro al vuelo) ca- Sin: ómnium consensu.
tinus, i m. Sin: discus, i m. Uso: tirar al -,
emíttere in discum // - volador, orbis (discus, plebiscito: plebiscitum, i n. Sin: plebis sci-
globus, clípeus) volans. tum vel decretum.

platónicamente: platónice. plectro: plectrum, i n. Sin: tínnulum.

platónico: platónicus, a, um. plegadera, v. cortapapeles.

836
pliego

pleiteador, v. camorrista. nímia sánguinis cópia // fig redundántia, ae f.


Sin: replétio; affluéntia. Uso: - de palabras,
pleitista, v. camorrista. nímia verborum abundántia; nímium verbo-
rum proflúvium.
plenario: adj plenárius, a, um // (pleno, reu-
nión general) séssio plenária. pletórico: plethóricus vel pletóricus. Sin:
sánguinis abundans // fig redundans, antis
plenipotenciario: legatus cum líberis man- Sin: abundans; repletus; áffluens.
datis. Sin: legatus cum summa potestate; le-
gatus cum auctoritate, vel cum mandatis; pleura: pleura, ae f. Sin: pulmonis vel pul-
legatus cum pública auctoritate. monum membrana, membránula.

pleno: (reunión o junta general) v. plenario. pleuresía, v. pleuritis.

pleonasmo: pleonasmus, i m. Sin: redundán- pleurítico: (que padece pleuresía) pleuríti-


tia; nimíetas; verborum redundántia vel ni- cus, a, um. Sin: láteris dolore laborans //
míetas. Uso: usar muchos -, verborum (concerniente o relativo a la pleura) pleuríti-
redundántiā (vel nimietate) uti. cus, a, um; ad pleuritem (vel ad pleurítidem)
pértinens.
pleonásticamente: pleonástice. Sin: redun-
danter; verborum redundántiā vel nimietate; pleuritis: pleuritis vel pleurites, is f; pleuritis,
verborum cum redundántia. Uso: escribir, ĭdis f. Sin: pléurisis, is f; pleurae inflammá-
hablar -, magna cum verborum redundántia tio; láteris vel láterum dolor (-ōris m).
scríbere, loqui.
pleurocentesis: pleurocéntesis, is f.
pleonástico: pleonásticus, a, um. Sin: redun-
dans; supérfluus. pleuroneumonía: pleuropneumónia sive
-pneumonīa, ae f. Sin: pleuropulmonites, is
pleroma: plerōma, atis n. f; pleuropneumonitis, ĭdis f. Uso: - simple,
pulmonis eiusque membranae inflammátio; -
plesimetría: plessimétria sive -metrīa, ae f; doble, pulmonum eorumque membranae in-
plessométria sive -metrīa. flammátio.

plesimétrico: plessimétricus vel plessométri- pleuroperineumonía: pleuroperipneumónia


cus, a, um. sive -pneumonīa, ae f.

plesímetro: plessímetrum vel plessómetrum, pleurotomía: pleurotómia sive -tomīa, ae f.


i n. Sin: pleurae (vel pulmonis membranae) séc-
tio.
plesiosauro: plesiosauros vel plesiosaurus, i
m. plexiglás, v. acrílico.

plétora: (abundancia de sangre) plethória, plexo: plexus, us m.


plethōra vel pletōra, ae f. Sin: pletūra; sanguis
(-guĭnis m) redundans; sánguinis abundántia; pliego: (hoja de papel, especialmente de

837
plinto

forma cuadrangular y doblada por la mitad) cium, ii n. Sin: plúmeum stratum; cúlcita plu-
plágula, ae f // (fascículo de 8, 16 o más pá- mis farta.
ginas de opúsculo o libro) fascículus, i m.
Uso: - en 8, quaternio, onis m. pluralidad: (el mayor número) maior pars
(partis f) // (multiplicidad) multiplícitas, atis
plinto: plinthus, i f. f.

plioceno: adj pliocáenicus, a, um // sust plio- pluralismo: pluralismus, i m. Uso: - cultural,


caene, is n. Sin: aetas (-atis f) pliocáenica. pluralismus culturalis.

PLO, v. OLP. pluralista: (partidario del pluralismo) plu-


ralista, ae m. Sin: multiplicitatis studiosus vel
plomada: perpendículum, i n. fautor // (relativo al pluralismo) pluralísticus,
a, um. Sin: ad pluralismum áttinens. Uso: so-
plomero: (fabricante de objetos de plomo) ciedad -, socíetas pluralística.
plumbárius, ii m. Sin: zincárius; plumbárius
ártifex // (persona especializada en la insta- pluricelular: pluricellularis, e.
lación, mantenimiento y reparación de las
conducciones de agua y otros fluidos, así plurilateral: pluriláterus, a, um.
como de otros servicios sanitarios y de cale-
facción en los edificios) faber (-bri m) pluripartidismo: plúrium factionum mode-
hydráulicus. rátio.

pluma: (órgano producido por la epidermis plusvalía: valor (-ōris m) excedens. Sin: va-
de las aves) pluma, ae f. Sin: penna. Uso: lorem excedens, entis m; augmentum valoris;
comenzar a cubrirse de plumas, pluméscere aucta rerum (vel prétii) aestimátio; aestimátio
// (conjunto de plumas) plumae, arum fpl // óperis (vel óperum) crescens.
(- de metal para escribir o dibujar) pénnula,
ae f. Sin: cálami vel stili apex (ápicis m), plutocracia: plutocrátia sive -cratīa, ae f. Sin:
cuspis (-pĭdis f), acumen (-mĭnis n); cuspis dívitum régimen, impérium, dominatus (-us
scriptória; stilus plumbatus // - fuente, - m), dominátio.
estilográfica, stilógraphum, i n. Sin: cálamus
stilográphicus; v. estilográfica // - esferográ- plutócrata: plutócrata vel plutócrates, ae m.
fica, v. bolígrafo.
plutocrático: plutocráticus, a, um.
plumero: (mazo de plumas atado a un
mango, que sirve para quitar el polvo) pení- Plutón: (planeta) Pluto vel Pluton, onis m.
culus vel pennículus, i m. Sin: penicillus; pe-
nículus plúmeus // (caja donde se ponen las plutonio: plutónium, ii n. Uso: de -, pluto-
plumas) calamárium, ii n. Sin: pennárium; nianus.
graphiárium; theca calamária vel pennária //
(instrumento para ahuyentar las moscas, ca- pluvial: adj pluvialis, e. Sin: implúvius. Uso:
zamoscas) muscárium, ii n. capa -, pluviale, is n; cásula pluvialis.

plumón: (colchón lleno de pluma) plumá- pluvímetro, v. pluviómetro.

838
poema

pluviometría: pluviométria sive -metrīa, ae f. ciari vel ardere.


Sin: hyetométria sive -metrīa, ae f.
podágrico: podágricus, a, um.
pluviométrico: pluviométricus, a, um. Sin:
hyetométricus; ad pluviómetrum spectans. podagroso: podagrosus, a, um. Sin: pédibus
aeger; pédibus laborans.
pluviómetro: pluviómetrum, i n. Sin: hyetó-
metrum; plúviae metiendae instrumentum. podartritis: podarthrites, is f; podarthritis,
ĭdis f.
pneuma: pneuma, ătis n. Sin: spíritus, us m.
podenco, v. perro (- de caza).
población: (conjunto de pobladores) popu-
látio, onis f. Sin: populósitas; pópulus; cí- poder: potestas, atis f. Sin: poténtia; impé-
vium (vel hóminum, vel incolarum) númerus; rium; dominatus, principatus (-us m); dício,
hómines, um mpl; cives, ium mpl; íncolae, iurisdíctio (-onis f). Uso: - absoluto, absoluta
arum mpl. potestas; - abusivo, arbitratus, us m; - adqui-
sitivo, poténtia emendi; - ejecutivo, potestas
poblamiento: (proceso de asentamiento de exsecutória, exsecutiva, administrativa, gu-
un grupo) incolarum dedúctio. bernativa; - espiritual y temporal, rerum divi-
narum humanarumque potestas; - interino,
pobo, v. álamo. potestas fiduciária; - judicial, potestas iudi-
cialis vel iudiciária; - legislativo, potestas le-
pobreza: paupertas, atis f. Sin: egestas; in- gífera; potestas legum ferendarum; -
ópia; penúria. Uso: - de espíritu, ánimi in- públicos, públici magistratus; rerum publica-
ópia; - de ingenio, tárditas ingénii; tardum rum rectores.
ingénium; - de la lengua, sermonis inópia vel
egestas; - de vocablos, penúria verborum; poderío: potestas, atis f. Uso: - atómico, po-
vocum páucitas. testas atómica.

pocero: (hombre que fabrica o hace pozos o podología: podológia sive -logīa, ae f. Sin:
trabaja en ellos) puteárius, ii m. pedes curandi ars.

pocilga: suíle, is n. Sin: porcinárium, ii n; podólogo: podólogus, i m.


porcorum stábulum.
podómetro: podómetrum, i n. Sin: mensó-
pocillo: (jícara) pocillum, i n. Uso: - con pla- rius pássuum index (-dĭcis mf); instrumentum
tito, pocillum cum catillo, patella, scútula, pássibus numerandis.
scutella; - de café o té, pocillum cafeárium
vel theanum; tassa, ae f; - de porcelana, po- poema: (obra en verso) poëma, ătis (gen pl
cillum porcellánicum. poématum vel poëmatorum; dat y abl pl po-
ématis vel poëmátibus) n. Sin: carmen, mĭnis
podagra: podagra, ae f. Sin: pedum dolor. n. Uso: - épico, poëma épicum vel heróicum;
Uso: enfermar de -, in podagrae morbum in- épicum carmen; - lírico, poëma lýricum vel
cídere; padecer -, laborare ex pédibus; sufrir mélicum.
de un acceso de -, podagrae dolóribus cru-

839
poemita

poemita: poëmátion vel poëmátium, ii n. cum, i n. Sin: polona vel polónica lingua; po-
Sin: breve heróicum carmen. Uso: - erótico, lonus vel polónicus sermo (-onis m).
poëmátium amatórium.
polaina: tibiale, is n. Sin: crurale vel cruris
poesía: (composición en verso) poësis, is (ac tegmen (-mĭnis n), tégimen (-mĭnis n); teg-
-in) f. Sin: vincta vel poética orátio; obstricta mentum ; superior cálceus. Uso: - de cuero,
númeris orátio; astricta vérsibus orátio; con- ócrea, ae f; pero, onis m; - de cuero o de
cretam cármina, um npl // (cada uno de los paño, pedule, is n; pedulis, is m; polainas de
géneros poéticos) - dramática, poësis scáe- fieltro, impília, ium npl.
nica vel dramática; - lírica, carmen lýricum;
póësis lýrica; - macarrónica, poësis macaró- polaquiuria: pollachiúria sive -chiurīa, ae f.
nica , macarrónica, macaronea, folenghiana. Sin: abnormis vel enormis ac frequens min-
gendi stímulus.
poeta: poëta, ae m. Uso: - cómico, cómicus
poëta; - dramático, poëta scáenicus; - elegí- polar: polaris, e. Uso: bestias -, béluae pola-
aco, elegiarum vel elegorum scriptor; - lírico, res ; círculo -, polaris círculus; estrella -,
poëta lýricus; vates (- is m) lýricus; - nacio- stella polaris; luz -, lux polaris.
nal, vates pátrius; - trágico, trágicus poëta;
tragoediarum poëta; - que improvisa, extem- polaridad: poláritas, atis f.
poralis poëta.
polarimetría: polarimétria sive -metrīa, ae f.
poética: (poesía, arte de componer obras po-
éticas) poética, ae f. Sin: ars poética; póësis, polarimétrico: polarimétricus, a, um.
is (ac -in) f // (obra o tratado que da reglas
acerca de la poesía) liber vel disputátio de polarímetro: polarímetrum, i n.
arte poética. Sin: commentátio artis poéticae.
polariscopio: polariscópium, ii n.
poetisa: poétria, ae f. Sin: vates, is f.
polarización: polarizátio, onis f.
poetizar: poëtare vel poëtari.
polarizado: polarizatus, a, um.
pogromo: internécio, onis f (hebraeorum).
Sin: plurimorum trucidátio. polarizador o polarizante: polarizator, oris
m.
pointer (Inform), puntero, indicador: index,
dĭcis mf. Uso: mouse -, muris index; stack -, polarizar: polarizare. Sin: ad polum con-
struis index. vértere vel dirígere // fig ad unum convértere
vel inténdere.
poker o póquer: pokerianus ludus (-i m) sive
lusus (-us m). polca: polcha, ae f. Sin: bohémica saltátio.
Uso: bailar la -, v. polcar.
pokerista: pokerianus lusor.
polcar: bohémice saltare.
polaco: adj polonus vel polónicus, a, um //
sust Polonus, i m // (lengua polaca) polóni- polea: tróchlea vel tróclea, ae f. Sin: orbícu-

840
policía

lus; réchamus; orbículus tractórius vel vectó- poliándrico: polyándricus, a, um.


rius. Uso: por medio de una -, trochleatim.
poliarquía: polyárchia sive -archīa, ae f. Sin:
polémica: conténtio, onis f. Sin: controvér- multorum vel plúrium impérium; multorum
sia; conténtio dicendi; acris conténtio; certá- vel plúrium dominatus, potentatus, régimen.
tio dialéctica. Uso: - literaria, litterária
conténtio; sin -, sine controvérsia; sine ulla poliartritis: polyarthritis, ĭdis f.
controvérsia; sostener una -, controversari;
controvérsiam habere cum áliquo de áliqua re; policéfalo: polycéphalus, a, um.
acerbe cum áliquo conténdere; trabar una -,
controvérsiam fácere; controvérsiam inferre polichinela: Polecenella, ae m. Sin: maccus,
in áliquem; v. polemizar. i m; bucco, onis m; maccus neapolitanus ;
neapolitanus lúdio (-onis m) vel lúdius (-ii
polémico: concertatórius, a, um. Sin: pug- m).
nax, acis; bellatórius. Uso: discurso -, orátio
pugnax; elocuencia -, concertatórium genus policía: (conjunto de los reglamentos que
dicendi; escritor -, pugnax scriptor; estilo -, mantienen el orden público) disciplina pú-
stilus bellatórius // (dicho de cosas) concerta- blica. Sin: civilis disciplina // (administra-
tionis vel contentionis plenus. Uso: escritos -, ción encargada de mantener dicho orden)
libri contentionis pleni. públicae securitatis administrátio vel cura.
Sin: rei públicae quietis (vel securitatis) cura.
polemizar: (entablar una polémica) conten- Uso: - caminera, viarum custódia, custódia
tionem suscípere // (sostener una polémica) viatória; - judicial, iudiciária custódia; - mu-
concertare vel digladiari cum áliquo. Sin: nicipal, municipalis custódia; - secreta, tácita
controvérsiam habere cum áliquo; pugnáciter custódia, custódia secreta; - urbana, urbana
cum áliquo de áliqua re certare. (urbis, civitatis) custódia // (cuerpo de los
agentes de -) biocolytae, arum mpl. Sin: cus-
polemoscopio o polemóscopo: polemoscó- todes, um mpl; custódiae, arum fpl; aediles,
pium, ii n. ium mpl; públici, orum mpl; ministri vel ad-
ministri públici; corpus biocolýticum; públi-
polen: pollen, lĭnis n; pollis, ĭnis mf. Sin: flo- cae securitatis custodes, curatores, tutores.
ris pollen vel pollis. Uso: - aérea, aediles aérii; - caminera, mílites
viatórii; - científica, públici scientiali ratione
polenta: polenta, ae f; polentum, i n. Sin: usi mpl; - secreta, tácitae custódiae; custodes
puls, pultis f. occulti; tecti vígiles; occulti securitatis civita-
tis custodes; ser vigilado por la - secreta, tá-
poleo: pulégium, ii n. citis custódiis observari vel asservari //
(agente de -) biocolyta, ae m. Sin: custos,
poliadenitis: polyadenites, is f; polyadénia odis m; aedilis, is m; vigil, ĭlis m; públicus
sive -adenīa, ae f. Sin: multarum vel plúrium custos, minister, administer; públicae securi-
glandularum inflammátio. tatis custos, minister, tutor; miles a pública
securitate vel tutela; minister a protectione ci-
poliandria: polyándria sive -andrīa, ae f. vili; públicus custos urbanus. Uso: mujer -,
Uso: practicar la -, multos vel plures habere vigil pública; agente de - secreta, tectus vel
viros; multis vel plúribus viris nuptam esse. occultus públicae securitatis custos; vigil ar-

841
policíaco

canus vel secretus; agente de - de tránsito, poliemia: polyháemia sive -haemīa, ae f. Sin:
miles viatórius // sede de la -, státio biocoly- nímia ( vel enormis, vel abnormis) sánguinis
tarum. abundántia.

policíaco o policiaco: (perteneciente o rela- poliéster: polyester, eris m. Uso: de -,


tivo a la policía) biocolýticus, a, um. Sin: ad polyestérius.
disciplinam públicam pértinens // (propio de
los agentes de policía) vígilum vel publico- poliestesia: polyaesthesis, is f; polyaesthésia
rum gen pl // (severo) severus, a, um. Sin: sive -aesthesīa, ae f. Sin: sensibilitatis exces-
acerbus; acer, acris, acre. sus (-us m); nímia (vel enormis, vel abnor-
mis) sentiendi facultas.
policial, v. policíaco.
polifagia: polyphágia sive -phagīa, ae f. Sin:
policitemia: polycytháemia sive -haemīa, ae vorácitas.
f.
polifonía: poliphónia sive -phonīa, ae f. Sin:
policlínica: (clínica u hospital en una ciu- multísonus concentus. Uso: - sagrada, poly-
dad) polyclínicum, i n; polyclínica, ae f. Sin: phónia sacra.
polyclínicum nosocomīum // (clínica de en-
fermos ambulantes) ambulatórium medicá- polifónico: polyphónicus, a, um. Sin: multí-
bulum. Sin: ambulatórium valetudinárium; sonus.
valetudinárium adventícium.
poligamia: polygámia sive -gamīa, ae f. Sin:
policromía: polychrómia sive -chromīa, ae f. uxorum plurálitas; matrimónium múltiplex.
Sin: colorum varíetas. Uso: practicar la -, plures uxores dúcere vel
habere.
policromo o polícromo: polýchromus, a,
um. Sin: polycrhromáticus; multícolor; mul- polígamo: sust polýgamus, i m. Sin: plúrium
ticolorus; versícolor. uxorum vir // adj polygámicus.

polidactilia: polydactýlia sive -dactylīa, ae f. poligenia: polygénesis, is f. Sin: origo múl-


tiplex.
polidáctilo: (que tiene muchos dedos) poly-
dáctylus, a, um. poligenismo: polygenismus, i m.

polideportivo: polygýmnicus, a, um. poligenista: polygenista, ae m. Sin: polyge-


nismi sectator.
poliédrico: polyhédricus, polyháedricus,
polyháedrius, a, um. Sin: polyhedri formam poliginia: polygýnia, ae f.
habens.
políglota, v. polígloto.
poliedro: polýhedrum vel polýedrum, i n.
poliglotía o poliglotismo: polyglóttia, ae f.
poliedrometría: polyhedrométria sive -me- Sin: plúrium vel multarum linguarum scién-
trīa, ae f. tia.

842
polisémico

polígloto o poligloto: polyglotta, ae m. Sin: polinización: pollinátio, onis f.


multilinguis; qui multis linguis útitur; multa-
rum linguarum peritus vel intéllegens; plú- polinomio: polynómium, ii n.
rium linguarum peritus // (escrito en varias
lenguas) polyglóttius, a, um. polinosis: pollinosis, is f. Sin: rhinitis polli-
nosa.
poligonal: polygónius, a, um. Sin: multán-
gulus vel multiángulus. poliomielítico: poliomyelíticus, a, um. Sin:
ad poliomyelítidem áttinens.
polígono: polygōnum, i n; polygónium, ii n.
Sin: mult(i)ángula figura // (campo de tiro) poliomielitis: poliomyelites, is f ; poliomye-
campus iaculatórius. litis, ĭdis f. Sin: morbus poliomyelíticus, po-
liomielíticus, polyomyelíticus, polymyelíticus;
poligrafía: polygráphia sive -graphīa, ae f. parálysis infantilis.
Sin: scripta polygráphica.
poliopía: polyópsia sive -opsīa, ae f; polyop-
poligráfico: polygráphicus, a, um. sis, is f. Sin: vísio (-onis f) múltiplex; visus
(-us m) múltiplex et abnormis.
polígrafo: (el que se dedica al estudio de la
poligrafía) polýgraphus, i m // (autor que ha poliopsia, v. poliopía.
escrito sobre materias diferentes) scriptor vá-
rius, múltiplex, versátilis. Sin: variarum polióptico: polyópticus, a, um. Sin: ad
rerum scriptor; variorum argumentorum polyópsiam (vel ad polyopsin) spectans.
scriptor; multorum librorum scriptor; várius
et múltiplex et copiosus in scribendo. pólipo: pólypus, i m.

polimatía: polymathīa, ae f. políptico: adj polýptychus, a, um // sust po-


lýptychum, i n. Sin: tábula polýptycha.
polimetría: polymétria sive -metrīa, ae f.
polirritmia: polyrhythmus, i m.
polimétrico: polymétricus, a, um.
polirrítmico: polyrhýthmicus, a, um.
polimita: polýmitus, a, um.
polisarcia: polysárcia sive -sarcīa, ae f. Sin:
polimorfismo: polymorphismus, i m; poly- obésitas, atis f; pinguitudo, dĭnis f; corpus
mórphia, ae f. (-pŏris n) obesum; pingue corpus.

polimorfo: polymorphus, a, um. Sin: plures polisemia: polysémia, ae f. Sin: vária signi-
habens (vel praebens) formas. ficátio; varíetas vel multitudo significatio-
num; sénsuum multiplícitas .
Polinesia: Polynésia, ae f.
polisémico: polysēmus, a, um. Sin: polyse-
polinesio: sust Polynesianus, i m; Polynésius, mantus; plurívocus; multa vel plura signífi-
ii m // adj polynesianus, polynésius, polyne- cans; plures sensus (vel significationes)
síacus, a, um. habens. Uso: vocablo -, vocábulum polyse-

843
polisílabo

mum. disciplina súmptuum insumendorum; - fiscal,


disciplina fisci administrandi; - interna, polí-
polisílabo: adj polysýllabus, a, um. Sin: plu- tica interna; domésticae rei públicae geren-
risyllábicus, multisyllábicus; plúrium sylla- dae rátio; - social, política socialis; disciplina
barum // sust vocábulum polysýllabum. Sin: socialis vitae provehendae // (asuntos que in-
vocábulum plúrium syllabarum. teresan al Estado) res (rei f) política. Uso:
campo de la -, politicarum rerum província;
polisilogismo: polysyllogismus, i m. Sin: los hechos de la -, públicae res; rei públicae
syllogismus múltiplex. eventa vel facta; darse a la -, rei públicae
óperam dare; rem públicam capéssere // (arte
polisíndeton: polysýndeton vel polysýnde- o traza con que se conduce un asunto) polí-
tum, i n. tica, ae f. Sin: disciplina. Uso: - familiar, fa-
miliaris disciplina; - laborales, óperum
polispasto: polyspaston, i n. disciplinae; - positiva, política positiva; - ra-
cional, política rationalis; la - del gobierno,
Politburó: Consílium Supremum Unionis regíminis política.
Soviéticae. Sin: Centrale Consílium So-
viéticum; Supremum Consílium Soviéticum. politicastro: politicaster, tri m. Sin: rerum
publicarum affectator; homo rudis in re polí-
politécnico: adj polytéchnicus, a, um. Uso: tica.
escuela -, schola polytéchnica; instituto -,
polytéchnicum institutum // sust polytéchni- político: adj políticus, a, um. Uso: actividad -,
cum, i n. operósitas política; política actuósitas; con-
trastes -, política discídia; perspicacia -, iu-
politeísmo: polytheísmus, i m. Sin: idolola- dícium intéllegens rei públicae; voluntad -,
trīa vel idolatrīa, ae f; plúrium deorum cultus voluntas política; abandonar la vida -, a
(-us m). Uso: profesar el -, multos vel plures públicis negótiis se removere; darse a la
deos cólere. vida -, rem públicam capéssere; desarrollar
una actividad -, rem públicam gérere; parti-
politeísta: adj polytheísticus, a, um. Sin: ido- cipar de la vida -, vitam políticam participare
lolátricus // sust polytheísta, ae m. Sin. idoló- // sust políticus, i m. Sin: homo vel vir políti-
latra vel idolólatres, ae m; plúrium deorum cus; vir in re pública versans. Uso: políticos
cultor; qui multos deos colit. de ambos sexos, mulíeres virique polítici;
- versadísimo, homo in rebus políticis
política: (arte, doctrina u opinión referente apprime versatus; homo in rebus políticis
al gobierno de los Estados) política, ae f; po- plúrimum versatus; - de gran valor, rei
lítice, es f. Sin: politológia, ae f; sciéntia vel públicae gerendae vir scientíssimus.
disciplina política; ars política; disciplina de
re pública administranda; moderandae rei pú- politización: pónderis polítici adiéctio.
blicae disciplina; rem públicam (vel res pú-
blicas) administrandi sciéntia; rei públicae politizar: vim políticam adícere vel excitare.
administrandae sciéntia vel ars. Uso: - agra-
ria, rátio agrária; - exterior, política éxtera; politología: politológia sive -logīa, ae f. Sin:
rei públicae gerendae rátio ad externa negótia politicorum negotiorum perítia; políticae artis
quod áttinet; - financiera, política pecuniária; stúdium.

844
pólvora

politólogo: politólogus, i m. Sin: politicorum pollo: (cría de las aves) pullus, i m // (gallo
negotiorum peritus; políticae artis studiosus. joven) pullus gallináceus; gallus iuvencus.
Uso: - asado, pullus gallináceus assus; - al
poliuria: polyúria sive -urīa, ae f. Sin: ní- limón, pullus gallináceus cítreo condītus;
miae urinae eiéctio vel emíssio (-onis f). carne de -, caro gallinácea.

poliúrico: (concerniente o relativo a la po- polo: Fís polus, i m. Uso: - magnético, polus
liuria) polyúricus, a, um. Sin: ad polyúriam magnéticus // Astron polus, i m. Sin: axis (-is
pértinens // (que la padece, adj y sust ) polyú- m); caeli axis; vertex (-tĭcis m); caeli vertex;
ricus. Sin: polyúriā laborans vel affectus; ní- cardo (dĭnis m); caeli cardo Uso: - norte,
miae urinae eiectione (vel emissione) polus aquilonaris; axis septentrionalis o sim-
laborans. plem axis; septemtrionalis caeli cardo; - sur,
polus australis; meridianus caeli cardo //
polivalencia: polyvaléntia, ae f. Sin: multi- (cualquiera de los extremos del eje de la Tie-
valéntia. rra) polus, i m. Sin: (mundi) vertex vel cardo.
Uso: - antártico, austral, sur, polus antárcti-
polivalente: polývalens, entis. Sin: multíva- cus, australis vel austrīnus, meridianus; meri-
lens. dianus mundi cardo vel vertex; -ártico,
boreal, norte, polus árticus, bóreus vel bo-
póliza: (papeleta que sirve para diferentes realis, septentrionalis, gélidus, glacialis; sep-
objetos) scheda, ae f. Sin: schédula, ae f; tentrionalis mundi cardo vel vertex // (en
scida, scídula; téssera, tessérula; chártula // sentido lato) - norte, septentrionalis régio; -
(instrumento formal del contrato de seguro) sur, meridiana regio. Uso: viaje al - norte,
cautionis schédula vel sýngrapha. Uso: - de iter ad septemtriones // (juego) polylúdium,
seguro contra los infortunios, chártula tutan- ii n // - acuático, v. waterpolo.
dis infortunatis; - de seguro del coche, chár-
tula tutandae autoraedae; - de seguro de vida, Polonia: Polónia, ae f.
chártula tutandae vitae.
poltrona: arciséllium, ii n. Sin: cáthedra ; só-
polizonte, v. agente (- de policía). lium; léctulus vel lectícula; molle arciséllium.
Uso: - pequeña, cathédrula.
pollada: pullátio, onis f // (conjunto de chi-
quillos de una misma madre) proles, is f. Sin: polvareda: púlveris nubes (-is f), globus,
súboles, is f. nimbus, turbo (-bĭnis m). Sin: pulvis (-vĕris
m) crassus, densus, opacus, niger, ater.
pollera: (sitio en que se crían pollos) galliná-
rium, ii n. Sin: pullárium // (vendedora o polvillo: pulvísculus, i m. Sin: minutus vel
criadora de pollos) pullária, ae f // (falda ex- tenuíssimus pulvis.
terna del vestido femenino) v. falda.
polvo: pulvis, vĕris m. Uso: - dentífrico, pul-
pollero: (vendedor o criador de pollos) vis dentárius; - radiactivo, pulvis radioacti-
pullárius, ii m. vus.

pollito: púllulus, i m. Sin: gallináceus pullus pólvora: pulvis pýrius vel pýricus. Sin: pul-
tenellus. vis nitratus.

845
polvorín

polvorín: púlveris pýrii repositórium vel re- pontificado: pontificatus, us m. Uso: durante
ceptáculum. el - de Pablo VI, Paulo VI Romano Pontífice.

pomada: capillare, is n. Sin: unctum. Uso: pontifical: adj pontificalis, e. Uso: funciones
untar con -, capillari úngere, inúngere, uncti- -, pontificália , ium npl; sollémnia pontificá-
tare; uncto madefácere, insuccare, insucare. lia; misa -, pontificale, is n; sacrum pontifi-
cale; missa pontificalis // (libro que contiene
pomelo: cítreum, i n. Sin: cítreum malum; ci- las ceremonias pontificias y las de las fun-
trum grande vel paradisíacum; grandis cedris, ciones episcopales) liber (-bri m) pontifica-
ĭdis f. lis.

pomología: pomológia sive -logīa, ae f. Sin: pontificalmente: pontificáliter. Sin: pontifi-


de arbóribus pomíferis sciéntia; de colendis cali ritu; more pontificali; insígnibus pontifi-
frúctibus doctrina; de pomis colendis et ser- cálibus.
vandis disciplina.
pontificar: (oficiar de pontífice) pontificare;
pomológico: pomológicus, a, um. Sin: ad po- dep pontificari. Sin: sollémnia sacra fácere
mológiam áttinens. vel celebrare; pontíficis ritu sacra sollémnia
fácere; sacrum vel sacra pontificali ritu fá-
pomólogo: pomólogus, i m. Sin: pomológiae cere // (hablar con tono dogmático y sufi-
(vel de frúctibus doctrinae) peritus. ciente) arrogantem se praebere; se quasi
oráculum iactare // (actuar de ese modo) se
pomposo: pomposus, a, um. Sin: pompáti- nímia auctoritate gérere; contumáciter ómnia
cus, pompatus; magníficus; gloriosus. ágere.

ponche: póncium, ii n. Sin: pánsium; aromá- pontífice: póntifex, fĭcis m. Uso: el Augusto
tica pótio; calda odorata; cálida arómatis con- -, Augustus Póntifex; el Romano - , Romanus
dīta; cónacum vel coníacum ovárium; ovum Póntifex; el Sumo -, Summus Póntifex; sum-
vino (vel lacte) et sáccharo condītum. mus sacrorum Antistes (-stĭtis m).

poncho: páenula americana. pontificio: pontifícius, a, um. Sin: Pontíficis


(gen).
ponderable: ponderábilis, e.
pontón: (barco chato que sirve en los puer-
ponedero: (lugar destinado para que pongan tos para diversos usos) ponto, onis m.
huevos las gallinas y otras aves) lóculi, orum
mpl // (lugar en que se halla el nidal de la pontonero: faber, bri (gen pl fabrûm, más
gallina) lóculus, i m. Sin: nidamentum. usado, y fabrorum). Uso: dos compañías de
pontoneros, duae fabrûm centúriae.
póney, v. poni.
pony, v. poni.
poni: ecúleus vel éculus, i m. Sin: mannus;
mánnulus. pool: consórtio, onis f. Sin: consociátio.

pontezuelo: pontículus, i m. pop: popularis, e.

846
pornografía

popcorn: máizae grana tosta npl. tum; - sobre los beneficios, pars lucri.

pope: pope, es m. Sin: papas, ae m; sacerdos porche: (soportal, cobertizo) nubilárium, ii


orthodoxus vel Ecclésiae orthodoxae. n.

popelín, v. popelina. porcino: porcinus, a, um. Sin: suīllus.

popelina: papalinum, i n. pordioseo: mendicátio, onis f.

popular: popularis, e. Sin: vulgi vel plebis pordiosería, v. pordioseo.


(gen).
pordiosero: mendīcus, i m. Sin: mendīcans.
popularidad: aura popularis. Sin: aura vulgi;
popularis grátia vel glória; plebis vel pópuli porfía: a -, certatim. Sin: certámine.
favor. Uso: buscar -, auram popularem cap-
tare; popularem glóriam expétere. porfiar: (disputar y altercar obstinada-
mente) certare vel concertare. Sin: contén-
populismo: populismus, i m. Sin: nímius dere.
favor in plebem.
pórfido: porphyrites, ae m. Sin: porphyrites
populista: sust populista, ae m. Sin: popu- lapis (-ĭdis m); porphyréticum marmor (-ŏris
lismi fautor // adj populismo favens, entis; ad n). Uso: de -, porphyréticus, a, um.
populismum spectans.
pormenores: peculiaria lineamenta.
populoso: frequens, entis. Sin: pópulo fre-
quens. Uso: muy -, frequentíssimus; pérfre- pormenorizar: síngula enarrare, recensere,
quens. referre. Sin: particulatim vel singulatim dis-
sérere; partes singillatim éxsequi; res vel mí-
popurrí: cento, onis m // fig rerum collúvio nimas enarrare.
(-onis f).
porno, v. pornográfico.
porcelana: porcellana, ae f. Sin: porcellá-
nica; argilla porcellánica; argilla sinensis // pornofilm: pellícula cinematográphica obs-
(vasija o figura de -) porcellanum, i n. Sin: cena.
vas porcellanum; opus vel vas porcellánicum;
res ex porcellana; res ex argilla sinensi. Uso: pornografía: (tratado acerca de la prostitu-
de -, porcellanus, a, um; pintor en -, por- ción) pornográphia sive -graphīa, ae f // (ca-
cellanárius, ii m ; vajilla de -, porcellanae, rácter obsceno de obras literarias o
arum fpl. artísticas) obscénitas, atis f // (obras litera-
rias o artísticas de este carácter) obscenita-
porcentaje: centésima, ae f (pars, partis f). tes fpl; scripta obscena; libídines, um fpl
Sin: centésimae (partes, ium fpl). Uso: el de- (figuras obscenas: en pintura, escultura,
bido -, débitae centésimae partes; - del 2, del etc.); tábulae (arum fpl) obscenae; lascivíssi-
3 ... por ciento, binae, ternae ...centésimae mae picturae (pinturas obscenas).
( partes); - del ciento por ciento, álterum tan-

847
pornográfico

pornográfico: pornográphicus, a, um. Sin: (navis); (navígium) aëroplanígerum vel aëro-


obscenus vel obsceníssimus; lascivus vel las- planíferum.
civíssimus; procax; impudīcus; turpis; ad li-
bídinem instigatórius. Uso: escritor -, portabloc: sustentáculum, i n. Sin: retinácu-
scriptor obscenus; lenguaje -, verborum obs- lum; sustentáculum epheméridis rebus com-
cénitas; imágenes, pinturas -, lascivíssimae memorandis.
imágines, picturae; material -, res pornográ-
phicae. portacargas: ónerum repositórium.

pornógrafo: pornógraphus, i m. Sin: scriptor portada: (parte anterior de una cosa) v.


obscenus, lascivus, procax. frontis // (primera plana de un libro impreso)
frons, frontis. Sin: tegumentum vel integu-
pornoshop: rerum obscenarum taberna. Sin: mentum; libri frons, involūcrum, tegumen-
rerum ad libídinem instigántium taberna. tum; frons volúminis; liminaris página. Uso:
- de revista, commentárii integumentum.
porosidad: porósitas, atis f. Sin: pumicósi-
tas. portadocumentos: tesserarum thécula.

poroso: porosus, a, um. Sin: pumicosus; portador: pórtitor, oris m. Sin: portator; ges-
spongiosus; rimosus; fistulosus; poris abun- tator; allator. Uso: - de telegramas, pórtitor
dans. vel allator telegraphématum.

porotito: phasellus, i m. Sin: phaseolinus. portaequipaje o portaequipajes: retinácu-


lum sarcinale. Sin: sarcinarum sustentáculum
poroto: phaséolus vel phaselus, i m; faséolus vel receptáculum.
vel fasíolus m.
portaestandarte: vexillárius, ii m. Sin: sígni-
porra: fustis, is m. Sin: báculus; férula. Uso: fer vel vexíllifer, fĕri m.
- de goma de la policía, fustis cúmmeus; bá-
culus cummatus; férula cúmmea vel cum- portafolio o portafolios: (para documentos)
mata; férula turbae disperdendae. chartarum vel documentorum theca // (para
dinero) sácculus, i m. Sin: búrsula; marsú-
porrón: rhýtium, ii n. Sin: cornículum ví- pium; crumena; búlgula nummária.
treum.
portafotografías: photographiarum (vel imá-
port (Inform): (conector) portus, us m // ginum photographicarum) theca.
(ajustar un programa para otra plataforma)
transferre. Sin: transportare. portahelicóptero: (béllica) navis helicóptera
gestans.
portaagujas: ácuum pulvillus.
portalámpara o portalámparas: lychnu-
portaalfileres: spinularum pulvillus. chus, i m. Sin: lámpadis fulcrum vel fultura.

portaaviones: aëroplanígera, ae f (navis). portalápiz: graphiorum vásculum. Sin: hae-


Sin: aëroplanífera vel aëroplanóphora matītae (vel lápidis scriptórii) theca; v. lápiz.

848
pórtico

portallaves: clávium thécula. porte: (lo que se paga porque lleven una
cosa de un sitio a otro) vectura, ae f. Sin:
portamicrófono: micróphoni vel microphōni látio; vecturae vel lationis prétium; impensae,
sustentáculum. arum fpl. Uso: franco de -, portes pagados,
vecturae prétio soluto // (modo de gobernarse
portamonedas: crumina, ae f. Sin: marsú- y portarse) agendi rátio // (actitud, conti-
pium; pascéolus. nente) hábitus, us m. Sin: gestus, us m; hábi-
tus vel gestus córporis. Uso: - altivo, fastus
portañuela: (bracarum) lacínia, ae f. (us m); - arrogante, insoléntia; - austero, aus-
téritas; - desenvuelto, hábitus liber et expedi-
portapantalla: (albi, telae vel tábulae) tená- tus; - desgarbado, acérbitas; - grave,
culum, i n. grávitas; - lleno de dignidad, dígnitas; - mo-
desto, modéstia; - pudoroso, pudor; - rudo,
portapapeles, v. portafolio. aspéritas.

portaplumas: pennígerum, i n. porteador, v. changador.

portarse: (conducirse, obrar bien o mal) se portera: iánula, ae f. Sin: iánitrix, icis f; (an-
gérere. Sin: ágere; fácere. Uso: - áspera- cilla) ostiária, ae f; atriensis, is f; iánuae cus-
mente con uno, áliquem áspere tractare; - tos (-odis f).
bien, mal hacia uno, bene, male de áliquo
mereri; - bien, mal, con prudencia ..., bene, portería: (habitación o garita donde está el
male, prudenter ... se gérere; - como un her- portero) ostiárium, ii n. Sin: ianitoris cubícu-
mano, como un amigo, fraterne, amice fá- lum; ostiárii cella vel céllula; adductórium //
cere; - liberalmente, cortésmente con uno, (meta, en el fútbol) porta, ae f. Sin: óstium.
áliquem liberáliter habere. Uso: postes de la -, (retis) statúmina, um npl;
pali, orum mpl; red de la -, néxile rete; llevar
portátil: gestábilis, e. Sin: portábilis. la pelota hacia la - opuesta, follem ad oppó-
sitam portam perdúcere.
portatoalla: pendilínteum, i n. Sin: manutér-
gii sustentáculum. portero: iánitor, oris m. Sin: ostiárius, ii m;
portárius, ii m; atriensis, is m // (jugador que
portaviandas: carrito -, rulus ferendis cibis. defiende la meta de su bando) portárius, ii m.
Sin: ferculorum cistella. Sin: iánitor; iánitor retis; custos portae // -
eléctrico, citóphonum sive citophōnum , i n.
portaviones, v. portaaviones. Uso: hablar por el - eléctrico, citóphono
cólloqui.
portavoz: (bocina) búcina, ae f. Sin: megá-
phonus sive megaphōnus; vocislator (-oris m) portezuela: (dim de puerta; puerta de ca-
; vocis amplificator; transmittendae voci tú- rruaje) ostíolum, i n.
bulus // (vocero) relator, oris m. Sin: prolo-
cutor; alicúius nómine nuntiator. Uso: - del pórtico: pórticus, us f. Uso: - cuádruple, qua-
curso, prolocutor classis. dra pórticus // (vestíbulo del templo): pronāon
vel pronāum, i n; pronāos vel pronāus, i m
portazgo, v. peaje. (templi). Uso: - de Bernini, pórticus berni-

849
portilla

niana. posclásico: postclássicus, a, um.

portilla: fenestella orbiculata. Sin: foramen posconciliar: postconciliaris, e.


(-mĭnis n) rotundum; fenestella ovata vel sí-
milis ovo. posdata, post scriptum: postscriptum, i n.
Sin: áddita verba npl ; extremae epístulae
portillo, v. portezuela. adiecta vel áddita.

portón: portale, is n. Sin: porta praecípua. posdiluviano: postdiluvianus, a, um.


Uso: - de bronce en el Vaticano, aénea áe-
dium vaticanarum porta; aénea Pontifícii Pa- pose: (afectación) ostentátio, onis f. Sin: af-
látii porta. fectátio; iactátio; gloriátio; gloriosa ostentá-
tio. Uso: darse -, efferre vel se efferre
portorriqueño, v. puertorriqueño. magnífice; iactare se; se ostentare; darse -
por algo, se iactare in áliqua re; ostentare áli-
portuario: portuárius, a, um. Sin: portuensis; quid; dándose -, gloriose vel pútide.
portensis.
posesión: posséssio, onis f. Uso: dar la - de
Portugal: Lusitánia, ae f. Sin: Portugália. algo, possessionem alicúius rei álicui dare;
entrar en - de algo, in possessionem alicúius
portugués: adj lusitanus, a, um. Sin: lusitá- rei venire; estar en - de algo, possidere áli-
nicus; portugálicus. Uso: literatura -, lítterae quid; possessionem alicúius rei habere vel te-
lusitánicae // sust Lusitanus, i m // lengua -, nere; quedar en - de algo, in possessione
lingua lusitana. alicúius rei manere vel permanere; tomar -
de algo, possidere vel occupare áliquid; potiri
portulano: pórtuum descríptio. áliqua re vel alicúius rei.

porvenir: futurum, i n. Sin: venturum; fu- posesivo: possessivus, a, um.


tura, ventura, eventura npl ; tempus (-pŏris n)
futurum. posesorio: possessórius, a, um.

posada: caupona, ae f. Sin: deversórium; v. posguerra: de -, post bellum exstans.


mesón
posibilidad: possibílitas, atis f. Sin: facultas
posadero: caupo, onis m. (v. gr. áliquid faciendi); potestas. Uso: - posi-
tivas del ferrocarril, ferríviae possibilitates
posar: (ponerse en disposición de ser retra- positivae; eso está fuera de toda -, nullo
tado) se pictori propónere (- ante el pintor); modo fieri potest; existen varias - teóricas,
se photógrapho propónere (- ante el fotó- plures possibilitates theoréticae exstant.
grafo).
posibilismo: possibilismus, i m.
posbautismal: postbaptismalis, e.
posibilista: sust possibilista, ae m. Sin: ad
posbélico: postbéllicus, a, um. média consília proclivis // adj possibilísticus,
a, um. Sin: possibilismi próprius; ad possibi-

850
postal

lismum pértinens. cóndita, data // (Fotogr, prueba -) pellícula


positiva . Sin: imago vel bráctea rectis coló-
posible: possíbilis, e. Sin: qui, quae, quod ribus impressa.
fíeri potest. Uso: ¿cómo es - que ...?, qui po-
test?; ¿cómo era -?, qui fíeri póterat?; cuan- positón o positrón: pósito, onis n.
tos más sea -, quam plúrimi; en lo -, ut potest;
es -, potest; fíeri potest; si es -, si potest; es - posliminio: postlimínium, ii n. Uso: por el
que, fíeri potest ut ...; el mayor tiempo -, derecho de -, postlimínio.
quam diutíssime; eso ya no es -, id fíeri iam
non potest; lo más a menudo -, quam saepís- posmeridiano: pomeridianus, posmeridia-
sime; lo más pronto -, quam primum; quam nus, postmeridianus, a, um. Sin: post merí-
brevíssime; quam celérrime; quam citíssime; diem.
lo más tarde -, quam seríssime; todo lo que te
es -, quantum potes; hacer lo -, hacer todo lo poso: (sedimento del líquido contenido en
-, ómnia fácere, experiri, moliri, temptare (ut una vasija) sedimentum, i n. Sin: sédimen,
...). mĭnis n; resíduum; subsidéntia, ae f; faex,
faecis f; quod subsēdit (= lo que se ha depo-
posición: iudícium, ii n. Uso: - especial, pri- sitado) . Uso: - de café, cafēi faex.
vilégium; status (-us m) peculiaris; - explí-
cita, explícitum iudícium. posología: (Med, parte de la farmacología
que trata de las dosis en que deben adminis-
posindustrial: postindustrialis, e. Sin: post trarse los medicamentos) posológia sive
quaestuosarum ártium incrementum. -logīa, ae f. Sin: pharmacoposológia; de
metiendis medicamentis doctrina; de medi-
positiva: (Fotogr, prueba positiva) v. posi- camentorum temperatione (vel de medica-
tivo. mentis temperandis) doctrina vel rátio; de
dósium proportione doctrina // (Med, dosifi-
positivismo: positivismus, i m. Sin: eorum cación de un medicamento) medicamenti
rátio qui censent res experimentis solúm- temperátio. Sin: medicamentorum portio vel
modo cognosci posse. portiones; (medicamenti) pártium (vel portio-
num) descríptio vel explicátio.
positivista: positivista, ae m. Sin: qui rebus
solúmmodo credit experiendo cógnitis; rebus posoperatorio: sectionem chirúrgicam súb-
tantum credens experiendo cógnitis. sequens.

positivo: (adj, que en todo busca la realidad postal: adj cursórius, a, um. Sin: cursualis,
de las cosas, lo práctico y útil) prudens, entis. e; tabellárius; vehicularis; públici cursūs.
Sin: expertus, usu peritus; callens, cállidus. Uso: código -, númerus cursualis directórius;
Uso: hombre -, homo usu peritus; homo giro -, charta nummária; sýngrapha cursualis;
rerum gerendarum peritus; juicio -, iudícium mandatum cursuale // sust chártula cursória,
positivum // Gram, nombres -, nómina posi- cursualis, epistolaris, diribitória. Sin: públici
tiva // (Der) positivus, a, um // (con respecto cursūs chártula, scida, scídula. Uso: - ilus-
al derecho promulgado) scriptus, a, um. Sin: trada o con vista/s, chártula picta; - multico-
cónditus; datus. Uso: derecho -, ius (iuris n) lor de felicitación, pagínula vel chártula
ex légibus ortum; ley -, lex positiva, scripta, optativa multícolor.

851
poste

poste: (madero, piedra o columna para postillón: auriga cursualis. Sin: veredárius.
servir de apoyo o de señal) palus , i m.
Sin: malus, i m; longúrius, ii m; fustis, is postizo: fictus, a, um. Sin: suppositícius; si-
m; sustentáculum // (pilar o puntal) pila, ae mulatus; haud naturalis.
f. Sin: stela. Uso: - indicador, stela index
(-dĭcis mf); - telefónico, telegráfico, postre: appendix, īcis f. Sin: bellária, orum
malus telephónicus, telegráphicus; - telefóni- npl; pulchrália, ium npl; tragémata, um npl;
cos, telegráficos, sustentácula filorum tele- prándii appendix; secunda mensa. Uso: - va-
phonicorum, telegraphicorum; - de la riados, cópia bellariorum; a los -, in postrema
electricidad, malus electricitatis; postes de mensa; comer el -, bellária (vel mensam se-
una red eléctrica, sustentácula filorum elec- cundam) comédere // a la -, postremo; déni-
tricorum // (cada uno de los dos palos verti- que.
cales de la portería de fútbol y de otros
deportes) palus, i m. Sin: malus; longúrius; postridentino: post actum Concílium Tri-
fustis. dentinum.

postema, v. apostema. postsinodal: postsynodalis, e.

póster: tábula picta. Sin: parietária imago. postulación: postulátio, onis f.


Uso: colgar un -, tábulam pictam paríeti affí-
gere. postulado: postulatum, i n.

postergar: (dejar atrasado algo) procrasti- postulador: postulator, oris m. Sin: petītor;
nare. Sin: differre; proferre; prorogare // rogator. Uso: - de las causas de canonización
(tener en menos o apreciar a alguien o algo de los Siervos de Dios, orator vel rogator pro
menos que a otra persona o cosa) parvi pén- causis canonizationis Servorum Dei.
dere. Sin: praetermíttere; praeterire; neglé-
gere. postulanta: (Der Can) póstulans, antis f.

posteridad: postéritas, atis f. Sin: pósteri, postulante: (Der Can) póstulans, antis m //
orum mpl. (candidato, aspirante a un cargo) supplex,
plĭcis m. Sin: petītor, oris m.
postigo: (puerta chica abierta en otra
mayor) ostíolum, i n // (cada una de las puer- póstumo: póstumus, a, um. Sin: postremus;
tecillas hechas en las ventanas o puertaven- últimus // escritos -, scripta post auctoris
tanas) postīcum, i n. Sin: postícula; forícula; mortem édita; libro -, liber (-bri m) post mor-
fenestella; valva vel válvula; forícula vel vál- tem scriptoris éditus vel vulgatus.
vula ad fenestram occludendam // (tablero
con bisagras o goznes para cubrir cuando postura: (situación o modo en que está
conviene la parte acristalada de puertas y puesta una persona, animal o cosa) positura,
ventanas) plicátiles valvae. ae f. Sin: posítio, onis f; pósitus, us m; status,
us m. Uso: - recta, rectus status; - supina, su-
postilar, v. apostillar. pínitas.

postilla, v. apostilla. potable: potábilis, e. Sin: salūbris; bíbilis;

852
práctica

potu salūbris; pótui aptus; ad bibendum potentiale, is n. Sin: dýnamis, is f; vis, róboris
aptus. f. Uso: - eléctrico, potentiale eléctricum;
eléctrica dýnamis; - magnético, potential
potasa: potassa vel potaxa, ae f. Sin: potássi- magnéticum; - de fricción, vis frictionis; - de
cum carbonatum. movimiento, movendi vis.

potásico: potássicus vel potáxicus, a, um. potencialidad: potentiálitas, atis f. Sin: po-
Sin: potássii vel potáxii (gen); potássio vel téntia; facultas; potestas; capácitas; vis.
potáxico compósitus.
potencialmente: potentiáliter.
potasio: potássium vel potáxium, ii n. Sin:
kálium; cálium carbónicum. potenciar: augere. Sin: fovere; amplificare;
álere.
pote: (vaso de barro de diversas formas y
usos) pyxis, ĭdis f. Sin: vásculum. Uso: - de potenciómetro: potentiómetrum, i n. Sin:
mostaza, sinapiárium; - de tabaco, pyxis ta- potentialis index.
baci; v. bote.
poterna: postīca, ae f.
potencia: (capacidad para ejecutar algo o
producir un efecto) poténtia,ae f. Sin: vis (ac pot-pourri: carnes oleraque vária.
vim, abl vi); facultas, atis f // (capacidad ge-
nerativa) vis genitalis // (poder y fuerza, es- potro: (caballo desde que nace hasta la
pecialmente de un Estado) potestas, atis f. muda de dentición de leche) equinus pullus
Sin: dício, onis f; impérium // (Nación o Es- // (antiguo instrumento de tortura; aparato
tado soberano) res pública vel respública. de gimnasia) ecúleus, i m.
Sin: cívitas; pópulus; impérium. Uso: gran-
des -, civitates potentiores; res públicae do- pozal: (cubo para sacar agua de un pozo) sí-
minantes; impéria potentiora; la - romana, tulus, i m; sítula, ae f. Sin: alvéolus // (brocal
pópulus romanus; la gigantesca - romana, del pozo) púteal, alis n.
moles impérii Romani // (facultad del alma)
poténtia, ae f. Sin: facultas. Uso: - del alma, pozo: púteus, i m. Sin: fons, fontis m. Uso: -
ánimi facultas; - intelectiva, ingénii facultas artesiano, púteus artesianus; - de agua, pú-
// (persona o entidad poderosa o influyente) teus aquarius; - de petróleo, petrolífero, pú-
potens, entis; en pl, también praepotentes, teus oleíferus vel petroleosus; fons oleárius;
ium. Sin: auctoritates, um fpl; vires (vírium, propio de o relativo a los - , putealis, e; pu-
víribus) fpl. Uso: - militar, armorum vis vel teanus, a, um.
dominatus; - infernales, Averni vires // Mat
potestas, atis f. Sin: númeri iterata multiplicá- práctica: praxis, is f. Sin: usus, us m; res et
tio per se ipsum. Uso: elevar 4 a la tercera -, usus; rerum usus. Uso: - anticonceptivas,
quattuor ad tértiam potestatem evéhere // Fís usus conceptioni officientes; - ilegales, actio-
poténtia, ae f. nes lege vétitae; - impropia, praxis imprópria;
en la -, en la - de la vida, in actione vitae; in
potencial: (que tiene o encierra en sí poten- usu vitaque communi; llevar a la -, poner
cia) potentialis, e // (que puede suceder o algo en -, áliquid effícere; áliquid ad effec-
existir) potentialis, e // sust poténtial, alis n; tum dedúcere; áliquid ad rem addúcere vel

853
prácticamente

dedúcere; teoría y -, rátio et usus; ars et usus; rítia; en la vida -, inter vitam prácticam //
sciéntia atque usus; rerum cognítio et usus; (conocedor, entendido) gnarus, a, um. Sin:
en la teoría y en la -, cogitatione (vel opi- sciens, entis (alicúius rei), instructus (áliqua
nione) ac re // (destreza, habilidad adquirida) re, in áliqua re, ad áliquid). Uso: - en política,
perítia, ae f. Sin: experiéntia alicúius rei; gnarus rei públicae; médico -, médicus ex usu
rerum experiéntia // prácticas de piedad, medens; no -, (homo) ignarus (alicúius rei);
prácticas religiosas, pietatis offícia. Sin: pia no ser - en hacer algo, ignarum esse alicúius
exercítia; pietatis offícia; religionis et pietatis rei faciendae // (experimentado, experto, ver-
offícia. sado) peritus, a, um (alicúius rei, áliqua re,
ad áliquid). Sin: usu peritus (alicúius rei);
prácticamente: in usu. Sin: in usu vitae, in versatus, exercitatus (in áliqua re); instructus
actione vitae. (áliqua re, in áliqua re, ad áliquid); (alicúius
rei) prudens. Uso: poco -, inexpertus (alicúius
practicabilidad: accessibílitas, atis f. rei, álicui rei, ad áliquid); rudis (alicúius rei,
in áliqua re); - del oficio, in arte exercitatus;
practicable: (que se puede practicar o poner - de la vida, in rebus versatus, in rebus atque
en práctica) actu fácilis. Sin: factu fácilis // usu versatus; - de los lugares (baquiano), lo-
(transitable) pérvius, a, um. Sin: patens; ac- corum sciens, peritus, prudens; - en el arte
cessíbilis; áditu fácilis. militar, rei militaris peritus; in re militari
exercitatus; no - en el arte militar, rei milita-
practicante: (que practica y profesa su reli- ris imperitus; poco - en el arte militar, rei mi-
gión) religionis observans (-antis). Sin: reli- litaris inexpertus; - en los negocios,
gionis cultor, studiosus, díligens; rítibus negotiosus; in rebus tractandis versatus vel
religiosis óbsequens // (el que en los hospi- exercitatus; ser - en hacer algo, peritum esse
tales cuida de los enfermos bajo la dirección alicúius rei faciendae; exercitatum esse ad
del médico) mediastinus, i m. Sin: médici mi- áliquam rem faciendam; ser muy - en algo,
nister, adiutor, auxiliator // (persona que por magnum usum habere in áliqua re; peritíssi-
tiempo determinado se instruye en la prác- mum vel prudentíssimum esse alicúius rei //
tica de la cirugía y medicina, al lado y bajo (útil) útilis, e // (de uso fácil, cómodo) usu
la dirección de un facultativo) tiro, onis m. fácilis, e. Sin: hábilis (que se puede manejar
Sin: novícius vel novítius, ii m. o llevar fácilmente) // (Mar, técnico que, por
el conocimiento del lugar en que navega, di-
práctico: (concerniente o relativo a la prác- rige el rumbo de las embarcaciones en la
tica) prácticus, a, um. Sin: effectivus; ad costa o en un puerto) peritus gubernator.
usum áttinens. Uso: arte -, ars effectiva; ars Uso: - de costa, orae (vel lítoris) peritus vel
in actu consistens; ciencias -, artes in agendo dux; peritus orae gubernator; - de puerto,
pósitae; ejercicio -, exercitátio; experimento portūs peritus vel dux; peritus portūs guber-
-, usus et experiéntia; enseñanzas, lecciones nator; - de río, amnis peritus; peritus amnis
-, praecepta quae ad institutionem vitae spec- gubernator.
tant; filosofía -, philosóphia activa; philosó-
phia quae in actione versatur; habilidad, pradera: prata, orum npl. Sin: campi hér-
aptitud -, facultas; sentido -, mente -, prudén- bidi; hérbida rura; arva viridántia.
tia; sistema -, ratio et usus; tentativa -, expe-
rimentum; vida -, vita práctica; vitae usus; pradería, v. pradera.
áctio vitae; conocimiento -, usus (-us m); pe-

854
preciosidad

prado: pratum, i n. Sin: campus hérbidus; cédere; praeire // (tener una persona prima-
herbosus campus; hérbida tellus (-ūris f) cía sobre otra u otras en algo) antecédere áli-
quem (vel álicui) áliqua re. Sin: antecéllere
pragmática: pragmática, ae f. Sin: disci- áliquem (vel álicui) áliqua re vel in áliqua re;
plina pragmática. anteire áliquem (vel álicui) áliqua re.

pragmático: pragmáticus, a, um. Sin: ad preceptivo: praeceptivus, a, um.


pragmatismum spectans.
precinto: fáscia fiscalis.
pragmatismo: pragmatismus, i m. Sin: prag-
mática rátio vel doctrina. precio: prétium, ii n. Uso: bajo -, vílitas, atis
f; bajo - de los víveres o de los comestibles,
pragmatista: pragmatista, ae m; pragmatis- annonae vílitas, annona láxior; - caro de las
tes, ae m. cosas, cáritas; rerum ómnium cáritas; - su-
bido de la mano de obra, cáritas operario-
pralina: amýgdala sáccharo involuta. Sin: rum; - subido de los víveres, annonae cáritas;
amýgdalum sáccharo involutum. - usurario, prétium feneratórium; - de lista,
prétium in índice exhíbitum; - de la mano de
praxis: praxis, is f. Sin: práctica; áctio. obra, manuprétium vel maniprétium, ii n // a
mitad de -, prétio dimidiato; a un - altísimo,
prebenda: praebenda, ae f. permagno; permagno prétio; plúrimi; al -
más alto posible, quam plúrimo; a bajo -,
precalentar: praecalefácere. parvo; parvo prétio; al - más bajo posible,
quam mínimo prétio; a un - ínfimo, insignifi-
precario: precárius, a, um. Sin: temporárius; cante, mínimo, vilíssime; - al por mayor, pré-
ad tempus; incertus; mutábilis. tium magnárium; - al por menor, prétium
institórium; ¿a qué -?, quanti?; ¿qué - tiene?,
precaución: cáutio, onis f. Sin: provísio; quanti est?; a cualquier -, quanticumque vel
praecavendi rátio. Uso: tomar precauciones, quantocumque // baja el - de alguna cosa,
praecavere. prétium alicúius rei retro abit, prétium alicú-
ius rei minuitur vel deminuitur; comprar, ven-
precedencia: (anterioridad) praecedéntia, ae der a un - alto, émere, véndere magno, vel
f. Sin: antecéssio, onis f; antecessus, us m // magno prétio; contener los -, prétia conti-
(prioridad, preferencia, superioridad) prior nere; establecer, fijar el - de una cosa, álicui
locus. Sin: pótior dígnitas; ordo pótior; ius rei prétium constitúere vel statúere; pagar el
antecedendi. -, prétium péndere vel persólvere; pagar el -
de una revista, commentariorum prétium de-
precedente: adj praecēdens, entis. Sin: ante- péndere, péndere, sólvere; poner el - a una
cēdens; anteactus, anterior; prior; superior // cosa, álicui rei prétium impónere vel pónere;
sust antecéssio, onis f. Sin: anteactum; ante- sube el - de alguna cosa, prétium alicúius rei
factum. Uso: sin precedentes, sine exemplo; augetur; res cárior fit.
crear un -, exemplum indúcere, pónere, sta-
túere. preciosidad: (cualidad de precioso) pretió-
sitas, atis f // (cosa preciosa o exquisita) res
preceder: (anteceder) praecédere. Sin: ante- magni prétii. Sin: res exquisita, pretiosa, pre-

855
preciosismo

tiosíssima; res máximi prétii. felicis recordationis; mi - en este cargo, qui


ante me hoc múnere functus est.
preciosismo: (extremado atildamiento del
estilo) orationis pútida affectátio. Sin: exqui- predecir: praedicare. Sin: porténdere; prae-
sitioris orationis stúdium; decus affectatum // nuntiare; vaticinari.
(tendencia al refinamiento excesivo) pretio-
sismus, i m. Sin: pretiósitas. predestinación: Teol praedestinátio, onis f //
(determinación de los acontecimientos futu-
preciosista: pretiosista, ae m. Sin: pretio- ros) fatum, i n.
sismi fautor.
predestinar: ad áliquid delígere // Teol prae-
precisamente: (justa y determinadamente) destinare.
próprie. Sin: definite // (con precisión) accu-
rate. Sin: diligenter; exacte; ad amussim // predicación: Rel praedicátio, onis f. Sin:
(necesaria, forzosa o indispensablemente) sacra cóntio; rerum divinarum nuntiátio.
absolute. Sin: certe vel certo; haud dúbie;
profecto // (en las respuestas afirmativas) predicador: (que predica) praedicator, oris
plane. Sin: planíssime; vere, veríssime; ita; m. Sin: praeco, onis m; orator; hortator; con-
ita plane. tionator, oris m // (orador sagrado) sacer ora-
tor vel contionator; orator a sacris; Evangélii
preclásico: praeclássicus, a, um. praeco.

precomprimido: praecontractus, a, um. Uso: predicamento: Filos praedicamentum, i n.


hormigón -, calcestrum praecontractum. Sin: categória, ae f // (fama, grado de estima-
ción en que se halla alguien) aestimátio, onis
preconciliar: praeconciliaris, e. f. Sin: fama. Uso: gozar de -, famā vel aesti-
matione valere.
precristiano: praechristianus, a, um. Sin:
ante aevum christianum. predicar: (publicar, hacer patente y clara
una cosa) praedicare. Sin: contionari.
precursor: (que precede) praecursórius, a, Uso: - el Evangelio, Evangélium praedicare;
um // (que anuncia, que presagia) praenún- salutis núntium ferre // (exhortar, ensalzar,
tius. Uso: signo -, praenúntium, ii n; signifi- inculcar) - la guerra, ad bellum ánimos (hó-
cátio; ser un signo - de algo, significare minum) inflammare; - la paz, la virtud,
áliquid // (el que anuncia una cosa) praenún- pacem, virtutem (vel ad pacem, ad virtutem)
tius, ii m // (el que va delante, antecesor) hortari vel adhortari; pacem, virtutem praedi-
praecursor, oris m. Sin: antecessor, oris m . care vel suadere; - la verdad, inculcare veri-
Uso: el - (San Juan Bautista), Praecursor, tatem; fig , - a los sordos, cantare surdo;
oris; Antecursor. cánere surdis; surdo narrare fábulam // (pro-
nunciar un sermón) sacram orationem (vel
predecesor: decessor, oris m. Sin: anteces- contionem) habere. Sin: orationem de rebus
sor; praedecessor. Uso: los -, maiores; prio- divinis (vel de rebus sacris) habere; ad (vel
res; superiores; qui ante fuerunt vel vixerunt; apud) christianum pópulum contionem ha-
los - y los sucesores, priores et sequentes; bere // (fig, reprender, amonestar, regañar)
nuestro - de feliz memoria, Decessor Noster áliquem obiurgare. Sin: áliquem gráviter mo-

856
prejuicio

nere, admonere, reprehéndere; increpare áli- preferencial: praeferentialis, e. Uso: amor -,


quem. praeferentialis diléctio (erga + ac).

predisposición: praedisposítio, onis f. Sin: preferible: praeferendus, a, um. Sin: antepo-


disposítio; proclívitas; propénsio; inclinátio. nendus; anteferendus; praeponendus; pótior,
optabílior; mélior. Uso: es - ..., mélius est +
predominancia: dominántia, ae f. Sin: prae- inf.
valéntia; praepoténtia.
preferiblemente: potíssimum. Sin: pótius; in
predominio: (poder, superioridad) praedo- primis; prae céteris; prae áliis.
minatus, us m. Sin: dominatus, us m; princi-
patus, us m; domínium; impérium. Uso: prefijo: Gram praefixum, i n. Sin: praevér-
propósito de -, dominandi consílium // (in- bium; praeposítio // - telefónico, praefíxum, i
flujo o fuerza dominante que se tiene sobre n. Sin: númerus praefixus.
alguien o algo) auctóritas, atis f. Sin: potes-
tas; efficácia; vis. Uso: tener -, pollere; va- preglaciar: praeglacialis, e.
lere; vigere; auctoritatem, potestatem,
efficáciam, vim habere. pregonero: laudator, oris m. Sin: praedica-
tor.
prefabricación: praefabricátio, onis f. Sin:
praefabricatus, us m; praeconstrúctio; domūs pregunta: interrogátio, onis f. Sin: percontá-
praestrúctio. tio // (cuestión) quaestio, onis f // (lo pregun-
tado) quaesitum, i n.
prefabricado: adj praefabricatus, a, um. Sin:
praestructus; praeconstructus // sust domus preguntar: quáerere. Sin: percontari; rogare
praestructa. vel interrogare. Uso: - a alguien, ab (vel ex,
vel de) áliquo percontari; - alguien sobre
prefabricar: praefabricare. Sin: praestrúere; algo, áliquem (vel ex áliquo) de áliqua re ro-
ántea strúere. gare vel interrogare; - a alguien su opinión,
áliquem rogare senténtiam; yo me pregunto,
prefacio: (prólogo) v. esta voz // (parte de la intra me intérrogo.
misa que se reza antes del canon) praefátio,
onis f. prehelénico: praehellénicus, a, um.

prefecto: praefectus, i m. Sin: magister; an- prehistoria: praehistória, ae f. Sin: aetas


tistes (-stĭtis m). Uso: - Apostólico, Praefec- praehistórica; aetas ante hominum memó-
tus Apostólicus; - de las ceremonias riam.
pontificias, pontificálium caerimoniarum (vel
caeremoniarum) praefectus. prehistórico: praehistóricus, a, um.Sin: peran-
tíquus; priscus; ante hóminum memóriam. Uso:
prefectura: (dignidad, empleo o cargo de edad -, aetas praehistórica vel fabularis.
prefecto) praefectura, ae f. Sin: praefecti díg-
nitas vel munus (-nĕris n) // (oficina o despa- prejuicio: praeiudícium, ii n. Sin: praeiudi-
cho del prefecto) praefecti sedes // Rel, - catum; falsa vel fallax opínio; anticipatum iu-
apostólica, Praefectura apostólica. dícium; opínio praeiudicata vel praesumpta;

857
prelado

témere concepta opínio. Uso: atarse a pre- premio Nobel de literatura, de química, práe-
juicios, praeiudicatis opiniónibus praepediri; mium nobelianum litteraturae, chemīae; -
dejarse llevar por prejucios, praeiudicata vel Nobel de la paz, práemium pacis nobelia-
praesumpta opinione duci. num; nobeliana palma pro pace; el premio
Nobel de Física fue asignado conjuntamente
prelado: antistes, stĭtis m. Sin: praesul, ŭlis a tres investigadores, phýsicae práemium no-
m; praelatus, i m. Uso: Rel, - doméstico, An- belianum contributum est tribus investigató-
tistes Urbanus; Antistes domus Pontíficis ribus // (de persona galardonada con el
Máximi; domésticus antistes Summi Póntifi- premio Nobel) práemio illo a Nobel nuncu-
cis. pato laureatus vel decoratus; práemio nobe-
liano (v. gr., pro pace) donatus vel honestatus.
prelatura: Rel Antístitis vel Práesulis dígni- Uso: fue distinguido con el - Nobel, práemio
tas, honor, munus (-nĕris n). nobeliano decoratus (vel ornatus) est // asig-
nar a uno el primero, el segundo -, primum,
prelavado: lavátio initialis. secundum práemium álicui adiudicare vel at-
tribúere; entregar, otorgar a uno el primer -,
preludio: (lo que precede y sirve de entrada; primum práemium álicui deferre; obtener el
preparación o principio a algo) exórdium, ii primer -, primum práemium ferre; ser distin-
n. Sin: inítium; intróitus, us m; praelúdium; guido con el - Nobel de la paz, Práemio No-
praenuntiátio // (lo que se toca o canta para beliano pacis áffici; ser estimado digno del -
ensayar la voz, probar los instrumentos o de la victoria, nicetério dignum haberi.
fijar el tono antes de comenzar la ejecución
de una obra musical) praelúsio, onis f. Sin: premisa: praemissa, ae f (proposítio); prae-
prolúdium // (composición musical indepen- míssio, onis f. Sin: antecēdens, entis. Uso: la
diente destinada a preceder la ejecución de - mayor del silogismo, syllogismi proposítio
otras obras; obertura) praecéntio, onis f. Sin: maior; prótesis, is f; la - menor, praemissa
proóemium; praelúdium. minor; apódosis, is f.

prelusión: praelúsio, onis f. premonstratenses: praemonstratenses, ium


m.
premeditación: praemeditátio, onis f. Sin:
praecogitátio; praecēdens meditátio. premura: (prisa, urgencia, instancia) celé-
ritas, atis f. Sin: festinátio; properátio, onis f;
premiar: práemio áliquem affícere. Sin: áli- properántia, ae f // (aprieto, apuro) discri-
cui práemium dare vel tribúere. Uso: trabajos men, mĭnis n. Sin: angústiae, arum fpl.
premiados, ópera práemio decorata; - a los
vencedores de un concurso, práemiis ornare prenatal: praenatalis, e. Sin: antegenitalis.
vel decorare eos qui in certámine palmas tu-
lerunt; práemio donare eos qui victores e cer- prendedor: acus, us f. Uso: - grande, magna
támine discesserunt. acus; - pequeño, acícula; spínula; - para los
cabellos, acus comatória vel crinalis.
premio: práemium, ii n. Uso: - científico,
práemium scientíficum; - pecuniario, práe- prendería: scrutárium, ii n. Sin: venálium
mium pecuniárium, - Nobel, práemium no- supellectílium taberna.
belianum; práemium a Nobel institutum;

858
presbicia

prenotación: praenotátio, onis f. Sin: prae- preocuparse: sollícitum esse. Uso: - de al-
signátio. Uso: - de un sitio, loci condúctio vel guien, sollícitum esse pro áliquo; - de (o por)
praenotátio. algo, sollícitum esse alicúius rei (vel áliqua
re, vel de áliqua re, vel in áliqua re, vel circa
prenotar: praenotare. Sin: praesignare; áliquid, vel propter áliquid); in sollicitúdine
praeoccupare. Uso: - un sitio, locum condú- esse de áliqua re; curis áffici áliqua re; no - en
cere; locum in antecessum constitúere. absoluto de algo, susque deque habere vel
ferre áliquid.
prensa: (máquina que sirve para prensar o
comprimir) prelum, i n. Uso: - hidráulica, preparación: praeparátio, onis f. Uso: - de
prelum hydráulicum; - para imprimir, pre- un libro, libri conféctio vel composítio; en -
lum typográphicum // (imprenta) prelum, i n. (de un libro) confícitur vel compónitur.
Sin: impréssio, onis f; res pressória; ars librá-
ria, typográphica, guttenbérgia // (conjunto preparado: praeparatus, a, um.
de publicaciones periódicas y especialmente
diarias) ephemérides, um fpl; diária, orum prepararse: parare se. Sin: se comparare.
npl; diurna, orum npl; scriptiones typis im-
pressae, exaratae, éditae, excusae; scripta preposición: praeposítio, onis f. Uso: prepo-
typis impressa, exarata, édita, excusa; scripta siciones que rigen el acusativo, el ablativo,
in vulgus édita. Uso: - clandestina, páginae praepositiones accusativae, ablativae.
typis occulte exaratae; - diaria y periódica,
diurni et per intervalla éditi commentárii; - prepósito: praepósitus, i m. Uso: - provin-
porno, opúscula obscena; - y propaganda, cial, general de la Compañía de Jesús, So-
acta diurna et divulgátio // la invención de la -, cietatis Iesu praepósitus provincialis,
artis typográphicae excogitátio vel invéntio; generalis.
artis typográphicae inventum (la invención
concreta). Uso: en -, sub prelo; sub prelo pó- presa: (acción de prender) prehénsio, onis f.
situs; libertad de -, rei libráriae libertas; los // (acequia, zanja de riego) derivátio, onis f
representantes de la -, epheméridum procura- (flúminis). Sin: fóssula; canalículus; rívulus
tores ; problema de la -, quáestio de scriptis // (muro grueso de piedra u otros materiales
prelo éditis // (conjunto de personas dedica- que se construye a través de un río, arroyo o
das al periodismo) diurnárii, orum mpl. Uso: canal, para detener el agua a fin de derivarla
agente de -, cum diurnáriis commércii cura- fuera del cauce) agger, ĕris m. Sin: opus,
tor; conferencia de -, conventus diurnáriis óperis n; moles, is f. Uso: cerrar los ríos con
edocendis // difundir la - católica, scripta et presas, flúmina opéribus obstrúere; construir
commentários de re cathólica vulgare. Sin: una - en un río, molem in flumen edúcere.
vender diariamente la - católica, cathólica
scripta cotidie venditare. presagiar: praesentire vel praesagire áliquid.

prenunciar: praedícere. Sin: praenuntiare; presbiacusia: presbyacūsis, is f. Sin: senilis


porténdere; ante nuntiare. súrditas; auditūs defectus (-us m).

preocupación : (cuidado, desvelo) sollici- presbicia: presbyópsia sive -opsīa, ae f. Sin:


tudo, dĭnis f. Uso: - ecológica, oecológica presbyópia sive -opīa, ae f; visūs defectus
sollicitudo. (-us m); hypermetrópsia sive -opsīa; senilis

859
présbita

videndi debílitas vel infírmitas. coram ; fig, - de ánimo, praeséntia ánimi;


praesens ánimus // (figura del cuerpo) forma,
présbita o présbite: presbytes, is m; pres- ae f. Sin: spécies, ēi f. Uso: de buena -, cór-
byta, ae m. Sin: presbyópsiā laborans; pres- pore vel forma praestanti; pulcher aspectu ;
byopīā affectus; qui (quae) contuetur de mala -, spécie deformis.
longinqua. Uso: ser -, seníliter videre; senum
modo cérnere. presentación: praesentátio, onis f. Sin:
monstrátio, osténsio, exhibítio. Uso: - de la
presbiterado: presbyteratus, us m. Sin: sa- Virgen María en el Templo, Praesentátio Vír-
cerdótium; presbýteri dígnitas. Uso: recibir ginis Maríae in Templo; fiesta de la - de la
el -, presbyteratūs órdinem accípere vel recí- Virgen, Festum Mariae Vírginis ad templum
pere. deductae; Festum Mariae Vírginis Deo a pa-
réntibus devotae.
presbiterio: (área del altar mayor hasta el
pie de las gradas) presbytérium, ii n // (reu- presentador: praesentator, oris m. Sin: os-
nión de los presbíteros con el obispo) pres- tentator; praesentans; monstrans, ostendens,
bytérium, ii n. éxhibens; introductor // (persona que pre-
senta y comenta un espectáculo, o un pro-
presbítero: présbyter, ĕri m. grama televisivo o radiofónico) praeco, onis
m.
prescribir: praescríbere. Sin: praecípere;
praestitúere // (recetar) praescríbere. presentar: (introducir a uno en la casa o en
el trato de otro, a veces recomendándolo per-
prescripción: praescríptio, onis f. Uso: - ad- sonalmente) áliquem ad áliquem (in conspec-
quisitiva, usucápio, onis f; usus et auctóritas; tum alicúius) dúcere, dedúcere, prodúcere;
praescríptio acquisitiva; - extintiva, áliquem álicui praesentare; permítame pre-
praescríptio exstinctiva; adquirir por -, usu- sentarle el Profesor ..., concede ut tibi prae-
cápere // (tratamiento ordenado por el mé- sentem professorem ...; - una persona a otra
dico, receta) plácitum, i n. Uso: - médicas, con una recomendación, áliquem álicui trá-
medicorum plácita. dere et commendare // (mostrar, dar a cono-
cer algo) monstrare. Sin: exhibere. Uso: la
prescriptible: praescriptíbilis, e. Sin: cosa presenta dificultades, res (multas) éxhi-
praescriptioni vel usucapioni obnóxius bet difficultates // presentarse, comparecer,
sese praesentare; se offerre; se ipse coram of-
preselección: prior seléctio. ferre. Uso: - a alguien, áliquem adire; - en
público, in públicum prodire // (proponer) -
presencia: (asistencia) praeséntia, ae f. Sin: una propuesta de ley, legem rogare.
aspectus, us m; conspectus, us m. Uso: - de
Dios, praeséntia Dei; en - de alguien, coram presente: praesens, entis. Sin: assistens;
áliquo; in praeséntia, in conspectu, in aspectu astans, antis. Uso: al -, de -, in praesens, in
alicúius; en - del pueblo, coram pópulo; praesenti, ad praesens, nunc; tener -, ob ócu-
palam pópulo; en mi -, in conspectu meo; ad- los habere; ante óculos propónere; mente re-
mitir a su -, coram admíttere áliquem; hacer cogitare // ¡-! adsum!, praesens (sum)!, asto!
acto de -, interesse; ir, venir a la - de uno, in // Gram tempus praesens // (obsequio, re-
conspectum alicúius venire, íngredi; venire galo) donum, i n. Sin: munus, nĕris n.

860
presidio

presentir: praesentire. Sin: odorari; subodo- (oris f).


rari. Uso: - el porvenir, quid futurum sit odo-
rari. presidente: praeses, sĭdis m. Sin: práesidens,
entis m; praepósitus, i m. Uso: - actual, práe-
preservativo: adj praeservativus, a, um. Sin: sidens hodiernus; - interino, rei públicae prae-
múniens, entis; tuens; tutans; ad praecaven- ses ínterim delectus vel lectus; - transitorio,
dum aptus // (remedio) praeservativum, i n. práesidens transitórius; - vitalicio, praeses
Sin: antídotum, i n; antídotus, i m (adversus sempiternus; - de la república, praepósitus vel
áliquid); remédium praesumptum. Uso: praeses rei públicae; princeps vel moderator
tomar un -, medicamento se praemunire // Reipúblicae; - de Alemania, Germániae práe-
(condom) praeservativum, i n. Sin: tegumen- sidens; - de Cuba, Cubanorum moderator; - de
tum; tutamentum; munimen, mĭnis n ; penis Italia, praeses Rei públicae itálicae; - de los
integumentum vel tegumentum; penis invo- Estados Unidos de Norte América, praeses Fo-
lūcrum vel opérculum // (pesario) pessárium, ederatarum Civitatum Américae Septemtrio-
ii n. Sin: pessum; péssulum. nalis; - del Politburó, práesidens Supremo
Consílio Soviético; - del consejo de ministros,
presidencia: (acción de presidir) modera- praeses administrorum publicorum; praeses
men, mĭnis n // (dignidad o cargo del presi- consílii administrorum; - del senado, praeses
dente) praesidéntia, ae f. Sin: praesidatus, us senatūs; - de un partido político, praepósitus
m; praesidentis offícium; práesidis munus factoni políticae; - de una sociedad, societatis
(-nĕris n); práesidis dígnitas; praefectura. magister; - de un congreso, praeses con-
Uso: bajo la - de alguien, áliquo práeside; gressūs; - de una comisión, praeses consílii
sub moderámine alicúius; conferir la -, áli- álicui rei faciendae, procurandae, administran-
quem praefícere álicui rei; ejercer la -, álicui dae, provehendae ...; - de la Conferencia Epis-
rei praeesse vel praesidēre; praesidatum ad- copal, práesidens cóetui episcoporum; - del
ministrare // (palacio del presidente) práesi- Instituto de Estudios Romanos, Instituti Ro-
dis palátium vel sedes. manis stúdiis provehendis praeses; presidentes
de juntas parroquiales, práesides consiliorum
presidencial: praesidentialis, e. Sin: praesi- paroeciálium // vice -, vicepráesidens. Sin:
dialis, e; práesidis (gen). Uso: juramento -, propraeses, ĭdis, m.
ius iurandum praesidentiale; silla -, sella
praesidentialis. presidiario: praesidiárius, ii m. Sin: ergastu-
lárius.
presidencialismo : praesidentialismus, i m.
Sin: summum práesidis impérium. presidio: (guarnición de soldados en una
plaza fuerte) v. guarnición // (ciudad o for-
presidencialista: praesidentialista, ae m. Sin: taleza que se puede guarnecer de soldados)
praesidentialismi fautor. praesídium, ii n. Sin: arx, arcis f; munimen,
mĭnis n; propugnáculum; óppidum; arx prae-
presidenta: (mujer que preside) antístita, ae sídio munita // (establecimiento penitencia-
f. Sin: moderatrix, praepósita; praeses, rio) ergástulum, i n // (conjunto de
sĭdis f // (jefa del Estado) praeses, sĭdis f. Sin: presidiarios) ergástuli, orum mpl; ergástula,
práesidens, entis f; rei públicae summa cura- orum npl // (ayuda, socorro) auxílium, ii n.
trix vel moderatrix // (mujer del presidente) Sin: subsídium, ii n // (amparo, defensa) pa-
praesidentis vel práesidis (reipúblicae) uxor trocínium, ii n. Sin: praesídium; tutamentum;

861
presión

praesídium (comité elegido por el Soviet Su- mínimo, pecúniae sine fénore, vel parvis tan-
premo). tum usuris sumptae (si se trata de - recibidos)
vel créditae (si se trata de - otorgados); -
presión: pressio, onis f. Sin: pressus, us m; sobre prenda, pecúnia pósito pígnore crédita
pressura // fig instántia, ae f. Sin: sollicitátio; // amortizar un -, aes mútuum réddere; dar a
flagitátio; ímpetus, us m. Uso: alta -, hyper- -, commodare; crédere; mútuum dare; dar di-
ténsio, onis f (sánguinis); baja -, lentus sán- nero a -, pecúniam dare mútuam; pedir un -,
guinis pressus; - arterial, préssio vel pressus mútuo pétere; pedir dinero a -, pecúniam mú-
arterialis; arteriosa préssio; - atmosférica, tuam rogare; quáerere pecúnias mútuas fé-
préssio vel pressura atmospháerica; - sanguí- nore; recibir en -, mútuo accípere; recibir
nea o de la sangre, préssio vel pressus sán- dinero en -, pecúniam mútuam ab áliquo ac-
guinis; arteriotónia sive -tonīa, ae f; varias - cípere; tomar a -, mútuum accípere, cápere,
para que los hombres sigan la nueva moda, súmere ab áliquo; versuram fácere ab áliquo;
várii ímpetus, quibus hómines adducuntur, ut commodatum accípere; mutuari áliquid;
novam modam sequantur; - de aceite, pres- tomar dinero a -, mutuari pecúnias; súmere
sura ólei; - de la imitación, ímpetus imitandi; ab áliquo pecúnias mútuas.
- del aire, áëris préssio vel pressus; - del oxí-
geno, préssio oxygénii; - de los neumáticos, prestar: mútuum dare. Sin: mútuo dare áli-
pneumaticorum préssio, hacer -, prémere; quid; commodare; praestare. Uso: el -, com-
pressare; instare; urgere, sollicitare // aparato modátio; praestátio; mútui dátio, onis f; - a
para medir la - sanguínea o tensión arterial, interés, fenerare vel fenerari; - a interés ele-
tonómetrum, i n. vado, pecúniam occupare grandi fénore; - sin
interés, commodare áliquid álicui; áliquid
preso: (encarcelado) carceratus vel incarce- álicui mútuum dare; - dinero, pecuniam dare
ratus. Sin: cárcere detentus, clausus, inclu- mútuam álicui; - dinero a interés, pecúniam
sus; in cárcere inclusus vel detentus; in fénori dare álicui; pecúniam fenerari; - di-
custódia carcerali detentus. Uso: visitar a los nero al cinco por ciento, fenerari pecúniam
-, cárcere clausos invísere. quinis centésimis; pecúniam quinis centési-
mis ánnuis mutuari; pedir prestado dinero a
prestación: (acción y efecto de prestar) alguien, pecúniam mútuam pétere ab áliquo;
praestátio, onis f. Sin: dátio; praebítio. Uso: - pedir prestado un objeto, áliquid utendum
del juramento, praestátio iurisiurandi // - so- pétere; recibir prestado algo de alguien, áli-
cial, benefícium sociale. quid ab áliquo mutuari; áliquid ab áliquo mú-
tuum accípere vel súmere (con interés,
prestamista: fenerator vel faenerator, oris m. fénore); tomar prestado algo de alguien, áli-
Sin: mutuatárius; mútuans homo. quid ab áliquo mutuari.

préstamo: (acción y efecto de prestar) mu- prestidigitación: (arte o habilidad para


tuátio, onis f. Sin: versura; mútui dátio; per- hacer juegos de manos) ars vel perítia praes-
mutátio // (lo que se presta) commodatum, i tigiarum // (juego de manos) praestígiae,
n. Sin: créditum; mútuum. Uso: a título de -, arum fpl. Uso: hacer -, praestígias ágere;
mútuo; dado, prestado a título de -, mútuus, praestigiarum ludos ágere.
a , um // (dinero que se presta) pecúnia mútua
vel crédita. Uso: - otorgados, créditae sum- prestidigitador: praestigiator, oris m. Sin:
mae; préstamos sin interés o con un interés agyrta, ae m.

862
preventivo

prestigiador, v. prestidigitador. aestimátio; sumptūs vel súmptuum aestimá-


tio; expensae vel expensarum rátio // (cóm-
prestigio: auctóritas, atis f. Sin: dígnitas; auc- puto anticipado de los gastos e ingresos)
tóritas et grátia; auctóritas et nomen. Uso: praesúmptio futuri accepti et expensi. Sin:
gozar de - ante alguien, auctoritate et grátiā praesumptiva dandi accipiendique composí-
apud áliquem florere vel valere; gozar de tio // (motivo, causa o pretexto con que se
gran -, multum auctoritate valere. ejecuta una cosa) praesuppósitum, i n. Uso:
- esencial, essentiale praesuppósitum.
presumible: coniecturalis, e. Sin: probábilis,
e; veri símilis, e. Uso: es -, veri símile est; presurización: pressus temperatus.
praesumi potest; no es -, haud veri símile est
+ inf. presurizar: pressum temperare.

presumiblemente: probabíliter. Sin: veri si- prêt-à-porter: vestis prompta.


míliter; ut veri símile est; quantum praesumi
potest; ut suspicari licet. Uso: hará - esto, pretendiente: candidatus, i m. Sin: petītor //
veri símile est eum hoc facturum esse. (- a la mano de una mujer) procus, i m.

presumir: (conjeturar) conícere. Sin: co- preternatural: praeternaturalis, e.


niectare; putare; suspicari. Uso: como se
puede -, ut suspicari licet // (jactarse) sibi pretextar: praetexare. Sin: praeténdere;
arrogare, tribúere, assérere. Uso: - sabiduría, praetéxere; allegare; proferre; in médium
sibi sapiéntiam arrogare. proferre.

presunción: nímia sui fidúcia. pretexto: praetextum, i n; praetextus, us m.


Sin: obtentus, us m; spécies, ēi f; causa ficta
presunto: praesumptus, a, um. Sin: probábi- o simplem causa. Uso: con este -, hoc prae-
lis; coniectus; opinatus. textu; con el - de la antigua amistad, prae-
texto véteris amicítiae; buscar un -, causam
presuponer: praesuppónere. confíngere; hallar un -, causam reperire; ale-
gar como -, dar por -, v. pretextar.
presupuestar: praecalculare. Sin: ante aesti-
mare; sumptus praevidere; praecomputare; pretil: (murete o vallado de piedra u otra
sumptus ante computare; sumptum vel sump- materia, que se pone en los puentes y en otros
tus in antecessum aestimare; aestimationem parajes para preservar de caídas) crepīdo,
fácere alicúius rei; expensae vel expensarum dǐnis f.
rationem inire.
pretina: (cinturón con hebilla para sujetar
presupuesto: adj praesuppósitus, a, um. Sin: ciertas prendas de ropa) cinctura, ae f.
suppósitus; praesumptus // (cómputo antici-
pado de los gastos) praecomputátio súmp- preventivo: adj praeventivus, a, um. Sin:
tuum. Sin: futuri sumptūs (vel futurorum praemúniens, entis; ad praecavendum aptus.
súmptuum) aestimátio, computátio, iudí- Uso: guerra -, bellum praeventivum; medi-
cium; sumptus in antecessum aestimatus; fu- das -, praecautiones, um fpl; prisión -, custó-
turi sumptūs (vel futurorum súmptuum) dia ad praecavendum; sistema -, systema

863
prever

praeventivum; detener a uno en prisión -, in primero: primus, a, um. Uso: el - de la clase,


públicae custódiae loco cautionis causā áli- antescholárius, ii m; princeps discipulorum;
quem detinere; poner a uno en prisión -, dare princeps inter discípulos; el - de una lista,
áliquem in custódiam cautionis causā // ( re- primus in tábula.
medio -) antídotum, i n; antídotus, i f.
primitivo: adj primitivus, a, um. Sin:
prever: prospícere. Sin: praevidere; antevi- primigénius; prístinus; priscus; vetustíssi-
dere vel ante videre; praesentire; praesagire; mus; primus. Uso: costumbres -, prisci
praenóscere vel antíqui mores (-um mpl); estado -,
prístinus status (-us m); hombre -, homo pri-
previsión: prospiciéntia, ae f. Sin: providén- migénius, primitivus, priscus; el pueblo -,
tia. Uso: - social, providéntia socialis. prisca gens; palabras -, primigénia verba;
primitiva et nativa verba // sust homo primi-
prima: v. primo, ma // (cantidad que cobra génius vel primaevus. Uso: los -, primi mor-
el asegurador por el seguro) vectīgal, alis n. tálium.
Uso: - de seguro, vectīgal societati tutelari //
(hora canónica) Prima, ae f. primo, ma: (hijo, ja del hermano del padre)
pátrui fílius, fília; (de la hermana del padre)
prima bailarina: praesultrix, icis f. amitinus m, amitina f, o bien ámitae fílius,
fília; (del hermano de la madre) avúnculi fí-
primacía: (primer lugar o superioridad de lius, fília; (de la hermana de la madre) con-
una cosa) principatus, us m. Sin: primus vel sobrinus, consobrina.
princeps locus; primae partes. Uso: dar a al-
guien la -, primas (vel primas partes) álicui primordial: primordialis,e. Sin: primigé-
tribúere vel concédere; tener la -, príncipem nius; primitivus; priscus; prístinus; antíquus;
esse in áliqua re; primas (vel primas partes) antiquíssimus. Uso: edad -, antiquíssima
obtinere; priores partes ágere // (dignidad o aetas.
empleo de primado) primatis dígnitas. Sin:
primatus, us m; summa dígnitas vel auctóri- princesa: principissa, ae f. Sin: princeps,
tas. Uso: - del Sumo Pontífice, summus vel cĭpis f; princeps fémina. Uso: - hereditaria,
supremus Ecclésiae principatus; totius Ecclé- principissa hereditária, - real, principissa re-
siae principatus. galis // (mujer del príncipe) príncipis cóniux
vel cóniunx (-iŭgis f), vel uxor (-oris f) // (hija
primado: (primer lugar, grado, superiori- del príncipe) príncipis fília // (hija del rey)
dad) v. primacía // (primero y más preemi- régia virgo (-gĭnis f), múlier régio génere
nente de todos los arzobispos y obispos de un orta; e domo régia princeps fémina.
reino o región) primas, atis m. Sin: antistes,
stĭtis m. Uso: Abad -, Abbas (-atis m) Primas principado: (título o dignidad de príncipe)
(-atis). principatus, us m. Sin: príncipis dígnitas //
(territorio o lugar sobre el que recae este tí-
primario: primárius, a, um. Sin: primus. tulo) príncipis dício (-onis f). Sin: régio prín-
cipis império subiecta // (primacía, ventaja o
primavera: (estación) ver, veris n. Uso: “la superioridad) v. primacía.
- de Praga“, “ver pragense” // (planta) prí-
mula veris; bellis, ĭdis f . príncipe: princeps, cĭpis m. Uso: - elector,

864
privilegio

elector princeps; - heredero, princeps heredi- prisionero: ( - de guerra) captivus, i m. Uso:


tárius; princeps impérii successioni destina- los - alemanes, germani captivati; tomar,
tus; - real, princeps regalis vel régius; - de la hacer - a alguien, áliquem cápere // (persona
sangre, princeps régii sánguinis // fig, - azul, que está presa) v. preso.
sponsus perfectus. Sin: princeps áureus.
prisma: prisma, ătis n.
principiante: (el que empieza a estudiar o
aprender un oficio, arte, etc.) tiro, onis m prismático: prismáticus, a, um // prismáti-
(alicúius rei, vel áliqua re, vel in áliqua re). cos, prismática perspicilla npl; v. anteojos.

principio: (inicio, origen) princípium, ii n. privacy: vita privata vel íntima. Sin: íntimae
Sin: inítium; origo // (principios de una co- res; vita doméstica.
mida) v. entrada, fiambre // desde el -, ab
ovo; desde el - de la comida hasta el fin, ab privado: adj privatus, a, um. Uso: comida -,
ovo usque ad mala. cena privata; en la vida -, in vita privata //
sust homo privatus.
prior: (superior del convento) prior, oris m.
Sin: (coenóbii) antistes (-stĭtis m), magister privatización: ad privatam administrationem
(-tri m), moderator (-oris m) // (párroco o alicúius negótii (vel societatis) translátio
cura) v. estas voces // gran - de una orden (-onis f).
ecuestre, equestris órdinis magister prior.
privatizar: ad privatam administrationem
priora: priorissa, ae f. Sin: (coenóbii) antís- áliquid transferre.
tita vel praeses (-sĭdis f) , moderatrix (-tricis
f), magistra; (coenóbii vel coenóbio) prae- privilegiado: privilegiatus, a, um. Sin: privi-
fecta; (coenóbio) praepósita. légio vel benefício donatus; iure praecípuo
donatus. Uso: ocupar un lugar -, locum occu-
priorato: prioratus, us m. Sin: prioris offí- pare privilegiatum.
cium vel dígnitas; magistérium; coenóbii ma-
gistérium. Uso: - de una orden ecuestre, privilegio: (derecho) ius, iuris n. Sin: privi-
equestris órdinis magistérium. légium. Uso: - legal, praecípua lex; praecí-
puum ius; los - de las mujeres, muliébria iura;
priori: a -, ex antecapto iudício. tener, conceder, quitar el - de hacer algo, ha-
bere, dare, adímere privilégium alicúius rei
prioridad: (precedencia) prióritas, atis f. Sin: faciendae // (condición privilegiada) peculia-
praecedéntia; pótior (vel princeps, vel pri- ris condítio. Sin: praecípuum cómmodum.
mus) locus. Uso: dar la - a alguien, primas Uso: posiciones de -, praecípua cómmoda; es
(vel primas partes) álicui dare, tribúere, de- - de nuestra patria, pátriae nostrae peculiaris
ferre, concédere; obtener la -, primas (vel pri- condítio est // (ventaja) cómmodum, i n. Uso:
mas partes) obtinere // (anterioridad en - exclusivo, sui solīus cómmodum // (don,
tiempo) antecéssio, onis f. Sin: praegressus, prerrogativa) - de la edad, quod vel quantum
us m, praegréssio, onis f; antíquitas. tribúitur aetati; semejante - le daba la gloria,
tantum licéntiae dabat ei glória; es - de los
prioritario: prior, prius. Sin: superior; prae- doctos, doctorum hóminum est; es - de
cípuus; pótior. pocos, ad paucos récidit.

865
pro

pro: - y contra, in utramque partem. Uso: aetas; resolver un -, quaestionem enodare,


después de evaluar el - y el contra, re attente sólvere, persólvere // fig difficultas, atis f.
perpensa; disputar en - y en contra, in utram- Sin: nodus, i m; res diffícilis. Uso: - central,
que partem disputare; no hablar ni en - ni en quod caput est.
contra, in neutram partem disputare; valuar
el - y el contra, quid cómmodi, quid detri- problemática: quaestiones, um fpl. Sin:
menti ex áliqua re futurum sit, perpéndere. complexus (-us m) quaestionum. Uso: - de-
mográfica, quaestiones demográphicae; - del
probabilidad: probabílitas, atis f. Sin: veri trabajo, complexus quaestionum ad laborem
similitudo. spectántium.

probabilismo: probabilismus, i m. problemáticamente: problemátice. Sin: am-


bígue; dúbie.
probabilista: probabilista, ae mf.
problematicidad: dubíetas, atis f. Sin: am-
probable: (verosímil) probábilis, e. Sin: veri bigúitas.
símilis; credíbilis; probabilitatem habens //
(que se puede probar) demonstrábilis, e. Sin: problemático: problemáticus, a, um. Sin:
demonstrationem admittens. dúbius; incertus; ambíguus; anceps.

probablemente: probabíliter. Sin: veri simí- problematismo, v. problematicidad.


liter; cum probabilitate.
procedimiento: processus, us m. Sin: modus,
probador: (en tiendas de ropa, habitación en i m; modus procedendi; rátio; agendi rátio;
que se prueban las prendas de vestir) cella ordo; rátio et ordo; via; rátio et via. Uso: -
vel céllula, ae f. químico, chémicus vel chímicus processus; -
forzoso del pensamiento, necessárius ratioci-
probeta: (tubo de ensayo) vítreus túbulus. nandi ordo // (Der, modo de proceder en jus-
Sin: ampulla vítrea; vásculum; probatórium ticia) áctio, onis f. Sin: iudícium; quáestio
(vas, vasis n). iudicialis. Uso: seguir el -, iure ágere.

probidad: próbitas, atis f. Sin: intégritas. procedure (Inform), procedimiento: proce-


dura, ae f. Sin: processus, us m; forma pro-
problema: problema, ătis (gen pl: problema- cedendi; certus procedendi modus.
torum; dat y abl pl: problématis). Sin: quáes-
tio, onis f; causa. Uso: - demográfico, procesador (Inform y Tecnol): elaborató-
quáestio de multitudinis incremento; - ecoló- rium, ii n. Sin: processórium. Uso: - de datos,
gico, oecológica quáestio; - filológico, quáes- elaboratórium datorum; - de textos, téxtuum
tio philológica; el gran -, summa quáestio; - elaboratórium.
morales acerca de la natalidad, morales
quaestiones cum augescente natorum número procesal: processualis, e. Sin: iudicialis.
coniunctae; - pastorales, pastorália problé- Uso: actas -, acta processuália.
mata; problemas con la policía, incómmoda
cum públicis custódibus; problemas de nues- procesión: procéssio, onis f. Uso: - general y
tro tiempo, quaestiones quas recens invexit solemne del Santísimo Sacramento, procés-

866
profanar

sio generalis et sollemnis (vel solemnis) proventus poëtarum; - del espíritu, ánimi
Sanctíssimi Sacramenti. fetus.

proceso: (procedimiento) processus, us m. producible: producíbilis, e. Sin: ad produ-


Uso: - jurídico, processus iurídicus; - ratifi- cendum aptus.
catorio, processus ratificationis; - de beatifi-
cación de Juan Pablo II, processus producir: prodúcere. Sin: gígnere; effícere;
beatificationis Iohannis Pauli II; - de pacifi- párere.
cación, processus pacificationis.
productividad: productívitas, atis f. Sin: fe-
process (Inform): processus, us m. cúnditas; fertílitas; ferácitas; ubertas. Uso: -
económica, productívitas oeconómica; - de
processor (Inform) : procesador, v. esta voz la tierra, de los campos, fecúnditas terrae,
// (Central Processing Unit, unidad central agrorum; - de la vid, ferácitas vitis // fig, - de
de proceso): processórium centrale. la mente, fecúnditas ánimi.

proclamación: renuntiátio, onis f. Sin: decla- productivo: productivus, a, um. Sin: fecun-
rátio. Uso: - oficial de los vencedores, pública dus; ferax; fértilis; fructuosus.
victorum renuntiátio.
producto: (cosa producida) productum, i n;
procreación: procreátio, onis f. productus, us m. Sin: fetus, us m. Uso: pro-
ductos de la tierra, fructus praediorum //
procrear: procreare. (Mat, cantidad que resulta de la multiplica-
ción) productus, us m. Sin: multiplicationis
procurador: (el que ejecuta algo en nombre effectus; summa ex multiplicatione effecta.
de otro) procurator, oris m. Uso: - general, Uso: - agrícolas, (ea) quae terra gignit; ea
procurator generalis // (el que por oficio, en quae e terra gignuntur; - elaborados, res
los tribunales, hace, a petición de una de las manu factae; - importados, res péregre invec-
partes, todas las diligencias necesarias) tae; - industriales, fructus officinarum; artifí-
actor causarum. cia operaque; - primarios, res primigéniae; -
sintéticos, res chémicis artifíciis effectae; res
producción: (acción de producir) prodúctio, synthétice (vel per sýnthesin) factae.
onis f. Sin: conféctio. Uso: - cinematográ-
fica, imágines vel pellículas cinematográphi- productor: productor, oris m. Sin: fabricator;
cas édere; - económica, oeconómica producens, entis; qui cónficit; qui fábricat vel
efficiéntia; - teatral, ludos scáenicos exhibere fabricatur. Uso: - agrícola, arator; agrícola //
// (cosas producidas) proventus, us m. Sin: (obrero) v. esta voz.
fetura, ae f; bona, orum npl; fructus, uum
mpl. Uso: - económica, opes, opum fpl; - me- profanación: profanátio, onis f. Sin: conta-
talífera y aurífera, metallorum aurique fe- minátio; deturpátio; violátio.
tura; - de aceite, ólei proventus; - de vino,
vinearum proventus; aumento de la -, pro- profanador: profanator, oris m. Sin: profa-
véntuum auctus (-us m); garantizar la -, ap- nans; contaminator; sacrílegus.
paratus bonis gignéndis fovere // fig, - de
oradores, oratorum fetus (-us m); - de poetas, profanar: profanare. Sin: contaminare; vio-

867
profano

lare; deturpare; foedare; pollúere. Uso: - un ad áliquod munus (vel ministérium) pérti-
lugar, alicúius loci sanctitatem violare. nens; ad áliquam artem áttinens; ad artem
exercendam spectans. Uso: actividad -, actí-
profano: profanus, a, um. Sin: non sacer. vitas professionalis; asesoramiento -, consul-
Uso: mezclar lo sacro con lo profano, mis- tátio professionalis; asociación -, artíficum
cere sacra profanis // fig imperitus; indoctus; socíetas; collégium artem profiténtium; con-
rudis. sociátio (socíetas, sodálitas; sodalícium) ad
áliquam artem (vel ad áliquod munus) pérti-
profase: prophasis, is f. nens; competencia -, professionalis compe-
téntia; enfermedad -, morbus professionalis;
profecía: prophetía, ae f; prophetátio, onis f. escuelas -, scholae professionales; scholae
Sin: praedíctio; vaticinátio; praedictum; vati- vel ludi váriis artibus exercendis; experiencia
cínium; rerum futurarum praedíctio. -, próprii múneris prudéntia; créditi sibi mú-
neris prudéntia et usus (-us m); institutos -,
profesar: profiteri. Sin: públice fateri vel instituta professionália; instrucción -, institú-
confiteri. Uso: - la fe cristiana, Christi fidem tio váriis ártibus exercendis; secreto -, secre-
profiteri. tum professionale; tareas -, múnera cuiusque
própria vel sua // sust ártifex, fĭcis m. Sin:
profesión: (acción y efecto de profesar) pro- artem prófitens, exercens, fáctitans; qui artem
féssio, onis f. Uso: - de fe, proféssio fidei; áliquam exercet, profitetur, fáctitat; qui áli-
emitir la - de fe, emíttere professionem fidei quo múnere fungit.
// (ceremonia eclesiástica en que alguien pro-
fesa en una orden o congregación religiosa) profesionalidad: cuiusdam artis cura. Sin:
proféssio. Uso: - religiosa, religiosae vitae in negótiis máxima diligéntia.
proféssio; - solemne de los votos, sollemnis
votorum nuncupátio; - temporal, perpetua, profesionalismo: artis vel múneris exercí-
temporária, perpétua proféssio; emitir, hacer tium.
la - religiosa, professionem (religiosam) fá-
cere // (actividad permanente) ars, artis f. profeso: (religioso que ha profesado) profes-
Sin: munus, nĕris n; proféssio. Uso: - acadé- sus, i m. Uso: - laico, laicus professus; - reli-
mica, professio académica; - anterior, munus gioso, professus sodalis (-is m); sodalis sacra
prístinum; - humilde, ars húmilis vel sórdida; vota professus; sodalis religiosam vitam pro-
- liberales, artes ingénuae; - noble, elevada, fessus; sodalis religiosa vota professus.
ars nóbilis vel ingénua; de -, professione; far-
macéutico de -, professione pharmacopōla; profesor: professor, oris m. Sin: magister;
por -, pro múnere; enseñar latín por -, lin- doctor; praeceptor; institutor. Uso: - auxiliar,
guam latinam pro múnere docere; ejercicio v. ayudante; - adjunto, professor adiutor; -
de la -, professionis exercitátio; ejercer una -, doctor, professor doctor; - emérito, professor
artem factitare vel exercere; múnere fungi; vel praeceptor eméritus; - improvisado, pro-
munus obire; ejercer la - de médico, medici- fessor subitárius; - principal, classis magister
nam exercere, fácere, profiteri. (vel professor) principalis; - suplente, profes-
sor vicárius; - titular, ordinárius professor vel
profesional: adj professionalis, e. Sin: pro- magister; legítimus magister; - universitario,
fessionis, múneris, ministérii, artis (gen de professor académicus vel universitárius; pro-
pertenencia); professionis vel artis próprius; fessor studiorum universitatis; scholarum al-

868
programa

tioris órdinis magister // - de antropología, profilaxis: prophylaxis, is f. Sin: morbi cáu-


professor anthropológiae; - de clínica, clíni- tio; morborum cáutio vel cautiones; morbi
cae disciplinae praeceptor vel professor; - de avertendi precautiones.
educación física, paláestricae artis exercita-
tor, magister, praeceptor; professor athléti- prófugo: prófugus, i m. Sin: réfugus; réfuga,
cae; - de elocuencia latina, latinae ae m; fugitivus; exsul; extorris; tránsfuga.
eloquéntiae professor; - de enseñanza media, Uso: - ilegales, prófugi illegales.
professor scolae médiae; - de escultura,
sculpturae professor; - titular de filología clá- profundidad: profúnditas, atis f. Sin: profun-
sica, ordinárius professor académicus philo- dum, i n; altitudo; altum; ima npl. Uso: - ma-
lógiae clássicae; - de filosofía, philosóphiae rinas, márium profunda vel ínfima; imae
praeceptor; - de filosofía escolástica, profes- maris látebrae; víscera maris; ínfima ponti; -
sor philosóphiae scholásticae; - de física, de erudición, altíssima erudítio; - de ingenio,
professor phýsicae; - de fisiología, professor altitudo ingénii; alta mens; - de la verdad, ve-
physiológiae; - de gimnasio, professor ritatis profundum; - de miras, summa prudén-
gymnasialis; - de historia natural, históriae tia; tener - de ánimo, alto ánimo esse.
naturalis professor; profesores de intercam-
bio, professores vicissim delegati; - de latín, profundización: fig profundior inquisítio.
professor latinitatis; linguae latinae praecep- Sin: áltior perspéctio vel pervestigátio.
tor; latinarum litterarum doctor vel professor;
- de lenguas vivas, professor linguarum viva- profundizar: fig áliquid áltius perspícere vel
rum; - de matemática, professor mathemáti- perscrutari. Sin: fúnditus inspícere; pénitus
cae disciplinae; - de música, professor intellégere; in áliquid pénitus se insinuare; in
músices vel músicae íntimam alicúius rei penetrare rationem.

profesora: professorissa, ae f. Sin: profes- prognosis: prognōsis, is f. Sin: praenótio;


trix, doctrix, praeceptrix, institutrix , icis f. praeiudícium; praeságium; praevísio; prae-
noscéntia. Uso: - de una enfermedad, morbi
profesoral: professoralis, e. Sin: professó- cursus praeiudícium; praeiudicatus morbi
rius; cathedrárius. Uso: de manera -, ut pro- cursus vel éxitus.
fessorem decet.
program (Inform), programa: sust pro-
profeta : propheta, ae m. Sin: vaticinator. gramma, ătis n. Uso: - listing, textus pro-
grámmatis // tr programmare.
profetisa: prophetissa, ae f.
programa: (proyecto ordenado de activida-
profetizar: prophetare. Sin: vaticinari; futura des) rátio, onis f. Sin: forma; propósitum;
praedícere vel praenuntiare. propósita npl; consílium, ii n; consília npl;
programma, ătis (dat y abl pl: prográmmatis)
profiláctico: adj prophylácticus, a, um. Sin: n; ordo rerum agendarum. Uso: - comunes,
ad morborum cautiones áttinens; ad valetú- commúnia agendi consília; - máximo, íntegra
dinem tuendam aptus. Uso: curas -, morbo- forma vel rátio (alicúius rei); - mínimo, mí-
rum cautiones vel curationes // (preservativo) nima forma vel rátio; - político, moderandae
remédium prophylácticum; v. preservativo. rei públicae consília; - práctico, exsequenda-
rum rerum propósita; prográmmata discipli-

869
programación

narum propósita; scholae propósita et insti- programado: propósitus, a, um. Sin: instruc-
tuta; - de gobierno, principatūs forma; - del tus; adumbratus.
Pontificado, Pontificatūs forma; - de vida,
vitae rátio; establecer el - del día, diem dis- programador, ra, v. programer.
pónere; exponer, proponer, determinar el -
de gobierno, futuri principatus formam des- programar: programmare. Sin: propónere;
críbere, propónere, statúere; realizar el pro- designare; statúere; constitúere.
pio -, suum institutum perfícere vel cónsequi
// (serie ordenada de operaciones necesarias programático: programmáticus, a, um.
para llevar a cabo un proyecto) programma,
ătis n. Uso: - atómico, programma atómicum; programer o programmer (Inform), progra-
- deportivo, programma ad córporis exercita- mador: (programador humano): programma-
tiones spectans; - escolar, currículum; scho- tor, oris m; programmatrix, icis f. Sin:
lae vel studiorum instituta; ordo vel rátio órdinis instrumentorum electronicorum prae-
studiorum; - informático, ordinatrale pro- parator, oris m; praeparatrix, icis f// (disposi-
gramma; - nuclear, programma nucleare; - tivo programador) programmatrum, i n. Sin:
operativo, programma operatórium; - pasto- programmatórium.
ral, programma pastorale; - político, pro-
gramma políticum; - religiosos, prográmmata programmable (Inform): programmábilis, e.
religiosa; - de computación, programma ordi-
natrale vel computatrale; renunciar a los - progresar: profícere in áliqua re. Sin: pró-
nucleares, prográmmata nucleária depónere gredi ad áliquid, in áliqua re; progressum fá-
// (serie de cine, teatro, etc. o emisión de te- cere in áliqua re, progressum habere in áliqua
levisión, radio, etc.) programma, ătis n. Sin: re Uso: - algo en la filosofía, in philosóphia
index, dĭcis mf. Uso: - radial, - radiofónico, áliquid profícere.
index radiophónicus; programma radiophó-
nicum; programas de cine, prográmmata ci- progresión: progréssio, onis f. Sin: gradátio;
nemática vel cinematográphica; gradus, us m. Uso: - aritmética, geométrica,
prográmmata cinematographēi vel cinematēi; progréssio arithmética, geométrica; (en la
- de televisión, televisivum programma; spec- música) - ascendente, descendente, crescens,
táculum vel spectamen televisíficum; televi- decrescens progréssio.
sionis index vel programma // (escrito que
indica los pormenores de una fiesta, las con- progresismo: progressismus, i m. Sin: pro-
diciones de un examen, etc.) libellus, i m. gressionis stúdium.
Sin: rátio, onis f; index, dĭcis mf; charta expli-
cativa; libellus prográmmatis. Uso: - de di- progresista: sust progressista, ae mf. Sin:
versiones, ludorum libellus ; - de un progressismi fautor // adj progressionis stu-
espectáculo, spectáculi index; - de una fun- diosus. Sin: ad progressionem pértinens.
ción de teatro, ludi scáenici charta explica-
tiva // - genético, structura genética. Sin: progresivamente: progressive. Sin: per pro-
programma genéticum. gressionem; per gradus; gradatim; proficien-
ter.
programación: programmátio, onis f. Sin:
rerum agendarum rátio; rerum exsequenda- progresivo: progressivus, a, um. Uso: de ma-
rum consílium vel propósitum. nera -, modo progressivo.

870
proliferación

progreso: (acción de ir hacia adelante) pro-


céssio, onis f. Sin: processus; progressus, us prohibicionista: prohibitionista, ae mf.
m; progréssio. Uso: - científico, scientífica
progréssio; progressus scientíficus; doctri- prohibitivo: prohibitivus, a, um.
narum processus; - comercial, progressus
mercatórius; - económico, oeconómica pro- prohibitorio: prohibitórius, a, um. Sin: pró-
gréssio; - moderno, progrédiens haec aetas; - hibens; vetans; interdicens.
políticos y económicos, progressus polítici
atque oeconómici; - religioso, progressus re- prohibido: prohíbitus, a, um. Sin: vétitus; in-
ligiosus; - social, socialis processus; - téc- terdictus; negatus; inconcessus. Uso: libros -
nico, progressus téchnicus; progréssio rei , libri prohíbiti; libri improbatae lectionis //
téchnicae; progressus ártium; ártium techni- (en señalización) - adelantarse, ne praeter-
carum progressus; inventorum processus; - grediaris; - cazar, venari non licet; noli ve-
tecnológico desenfrenado, technológicus nari; ne veneris ; - pescar, piscari non licet;
progressus effrenatus; el - de los pueblos, po- noli piscari; ne pisceris; - estacionar, ne sis-
pulorum progréssio; - de los tiempos, progré- tas; - fumar, fumare non licet; fumare véti-
diens aetas; instrumentos de -, progressionis tum; noli fumare; ne fumes; - girar a la
instrumenta // hacer progresos, processus ha- derecha, ne flectas dextrorsum; - girar a la
bere (in áliqua re); procédere; no hacer -, izquierda, ne flectas sinistrorsum; - girar a
nihil profícere in áliqua re; fomentar el - de derecha y a izquierda, neutro flectas.
los pueblos, populorum progressionem pro-
véhere; hacer algún -, áliquid profícere (in prójimo: Rel próximus, i m. Sin: hómines,
áliqua re), progressionis aliquantum habere; um mpl; álii, orum mpl.
no oponerse al - de los pueblos, progredienti
populorum viae (vel culturae) non offícere prolapso: ptosis, is f. Uso: - del estómago,
vel non adversari // (aumento, perfecciona- stómachi ptosis.
miento) profectus, us m. Sin: incrementum;
auctus, us m. Uso: - científico, scientiarum prolegómeno o prolegómenos: prolegóme-
incrementum; - espiritual, profectus ánimi; - non, i n; prolegómena npl. Sin: praefátio;
técnico, ártium incrementa; los - del cristia- proóemium; prólogus; prolóquium.
nismo, rei christianae incrementa; el - de la
ciudad, incrementum urbis // (desarrollo de proletariado: proletariatus, us m. Sin: prole-
la civilización) progressus, us m. Sin: civilis tárii, orum mpl; classis proletária; proletária
cultūs progressus; hóminis cultus progré- (vel operária, vel aerária) plebs (plebis f) ;
diens. Uso: - social, incrementum cultūs civi- páuperes; egentes. Uso: dictadura del -, dic-
lis; incrementum progressionis socialis. tatura proletariatūs.

prohibición: prohibítio, onis f. Sin: interdíc- proletario: sust proletárius, ii m // adj prole-
tio; interdictum; vétitum. Uso: - de estacio- tárius, a, um. Sin: egens; inops; pauper; bonis
namiento (de coches), commorationis fortunae carens // fig plebéius, a, um. Sin: po-
interdíctio; - de caza, venationis vétitum; - de pularis, e.
pesca, piscationis interdictum; retirar la -, in-
terdictum retráhere. proliferación: proliferátio, onis f. Sin: pro-
pagátio; multiplicátio. Uso: tratado interna-
prohibicionismo: prohibitionismus, i m. cional sobre la prohibición de la - nuclear,

871
proliferar

tractatus (-us m) internationalis de prolifera- el cumplimiento de una -, promissum exígere


tione nucleari vitanda. vel flagitare.

proliferar: velocíssime propagari. prometer: promíttere. Sin: polliceri; pollici-


tari; spondere; fidem dare, obligare, obstrín-
prolijidad: (cuidado, esmero) accurátio, onis gere. Uso: - montes de oro, - el oro y el moro,
f. Sin: stúdium; sedúlitas; diligéntia; cura dí- auri montes polliceri; mária montesque
ligens // (cualidad de verboso) prolíxitas, atis polliceri.
f. Sin: prolixitudo (-dĭnis f); loquendi pro-
fluéntia; nímia verba npl; orationis nímia lon- prometido, da: (persona que ha contraído
gitudo (-dĭnis f). esponsales legales o que tiene una mutua
promesa de casarse) sponsus, i m; sponsa vel
prolijo: (cuidadoso, esmerado) accuratus, a, pacta, ae f.
um. Sin: studiosus; sédulus; díligens; sollíci-
tus; exquisitus // (largo, dilatado) prolixus, promoción: (acción y efecto de promover)
a, um. Sin: effusus; diffusus; profusus; diu promótio, onis f // (elevación o mejora de las
productus; verbosus; loquax; multíloquus. condiciones de vida, de productividad, etc.)
Uso: discusión -, diu producta disceptátio. provectus, us m. Sin: provéctio. Uso: posibi-
lidad de - cultural, posse ad altiores humani
prologar: praefari. cultūs gradus ascéndere.

prólogo: prólogus, i m. Sin: proóemium; promocional: ad provectionem (vel ad pro-


praefátio; prológium; prolóquium; praeám- ventum) áttinens.
bulus; prolegómena npl; óperis exordium;
sermo práevius. Uso: - breve, praefatiúncula. promotor, ra: promotor, oris m; promotrix,
icis f. Sin: pérmovens; prómovens; fautor; fa-
prolusión: prolúsio, onis f. Sin: prolúdium; vens; impulsor; molītor; suasor; auctor;
praelúsio; praelúdium; exórdium. instructor. Uso: - de la fe, fidei promotor.

promedio: (término medio) médium, ii n; pronaos: pronaus vel pronaos, i m; pronaon


média, ae f. Sin: média rátio vel quántitas; vel pronaum, i n. Sin: templi vestíbulum vel
summa intermédia. Uso: - de vida, summa in- átrium.
termédia annorum, quos hómines vivunt; en
-, in médio; in summa intermédia // (media pronombre: pronomen, mĭnis n. Uso: - de-
aritmética de dos o más cantidades) médius mostrativo, enclítico, indefinido o indetermi-
númerus. nado, interrogativo, personal, posesivo,
relativo, pronomen demonstrativum, enclíti-
promesa: (acción de prometer) promíssio, cum, indefinitum, interrogativum, personale,
onis f. Sin: pollicitátio // (lo prometido) pro- possessivum, relativum.
missum, i n. Sin: fides, ei f; data fides (= pa-
labra dada, fe empeñada). Uso: - de pronominal: pronominalis, e.
garantía, spónsio, onis f; cumplir, mantener
una -, promissum fácere, sólvere, absólvere, pronóstico: prognósticum, i n. Sin: prognō-
servare, tenere; promisso stare; satisfácere sis, is (ac -in) f; praevísio; praedíctio; prae-
promisso; fidem praestare vel servare; exigir noscéntia; praeságium; auspícium;

872
pronunciar

praesénsio; vaticinátio. Uso: - reservado, cútio; - ágil, ligera, prompta locútio; os


prognosis anceps (ancípitis), dúbia, incerta, promptum; - agradable, suave, lenis, suavis
suspensa; - del tiempo, témporis prognósti- vocum vel litterarum expréssio; - andaluza,
cum; praedíctio tempestatis; praenuntiátio sonus andalúsius; - arrastrada, lata locútio;
tempestatis; tempestatis futurae praeságium. lata verborum expréssio; - buena, pronuntiá-
tio bona; rectus vocis sonus; - clara, clara vel
prontitud: promptitudo, dĭnis f. Sin: prae- distincta pronuntiátio; explanata vocum ex-
séntia ánimi; celéritas; alácritas; vivácitas. préssio; - confusa, os confusum; confusa litte-
Uso: con -, prompte, alácriter, sollícite, stu- rarum expréssio; - elegante, ornata
diose. pronuntiátio; - extranjera, peregrínitas; oris
peregrínitas; sonus peregrinus; - mala, oris
pronunciación: (acción y efecto de pronun- právitas; - nasal, vox nasalis; rhinophónia, ae
ciar) pronuntiátio, onis f; pronuntiatus, us m. f; - ronca, rauca vel fusca pronuntiátio; - rús-
Sin: enuntiátio; appellátio; prolátio; littera- tica, agrestis (vel rudis, vel rústica) pronun-
rum enuntiátio vel appellátio; enuntiandi tiátio; os rústicum; oris rustícitas // corregir
rátio; pronuntiandi modus; lítteras appellandi un defecto de -, oris vítium expugnare; equi-
rátio vel modus. Uso: - antigua, antiqua pro- vocarse en la -, in appellandis lítteris offén-
nuntiátio; litterarum appellátio antiqua; - clá- dere; tener una - afectada, pútide loqui vel
sica, pronuntiatus “clássicus”; pronuntiandi dícere; putídius exprímere lítteras; tener una
rátio “clássica”; - correcta, emendata verbo- - ágil, prompte loqui vel dícere; tener una -
rum vel litterarum pronuntiátio; - figurada, agradable, suave, léniter vel suáviter loqui,
figurata pronuntiátio; - latina o del latín, ap- dícere; voce suavi (vel leni) esse; tener una
pellátio latina; pronuntiatus latinus; latini ser- buena -, tener una - clara, plane loqui vel dí-
monis appellátio vel prolátio; litterarum cere; álicui est os planum vel explanatum; lít-
latinarum appellátio; - litúrgica del latín, li- teras suis quasque sonis enuntiare; tener una
túrgica litterarum latinarum appellátio; - mo- - confusa, álicui est os confusum; lítteras obs-
derna del latín, hodierna latine appellandi curare; lítteras neglegéntius obscurare; tener
rátio; - nacional, pronuntiatus nationalis; - una - rústica, rústice loqui vel dícere; tener
nacional del latín, linguae latinae appellátio una - uniforme, aequabíliter loqui vel dícere.
(vel appellandae rátio) nationalis; - “resti-
tuta”, “restituta” pronuntiátio; - tradicional, pronunciamiento: (alzamiento militar con-
litterarum appellátio translatícia; - tradicio- tra el gobierno) sedítio, onis f. Sin: tumultus,
nal del latín, pronuntiatus latinus translatí- motus, us m; rebéllio, onis f.
cius; - uniforme, pronuntiatus uniformis; - de
la “u” francesa, pronuntiátio lítterae “u” pronunciar: (articular, proferir) pronuntiare.
gállicae; marcar, señalar la -, indicare verbo- Sin: proferre; dícere; appellare; enuntiare.
rum sonum; signare litterarum appellationem Uso: no sabe - la “r”, lítteram “r” appellare
// (suma de las propiedades que distinguen la (vel dícere) non potest; - claramente las le-
fonética de un idioma) locútio, onis f. Uso: - tras, lítteras exprímere; - confusamente las
francesa, inglesa, etc., locútio gállica, án- letras, lítteras obscurare; - distintamente las
glica, etc. // (modo de hablar o pronunciar palabras, explanate verba proferre; - el latín
según la conformación de los órganos voca- en forma distinta de los romanos, latinum
les y con relación al uso) sonus, i m. Sin: lo- sermonem non ut Romani proferre // (decir)
cútio; expréssio; os, oris n; vox; sonus vocis; dícere. Uso: - un discurso, orationem dícere
vocis impréssio. Uso: - afectada, pútida lo- vel habere; - el nombre de Mario, Márium dí-

873
pronunciarse

cere // (declarar con autoridad) dícere. Sin: toral, ambítio; - radial, praecónium radio-
pronuntiare. Uso: - una sentencia, dícere sen- phónicum; praecónium radiophónice emis-
téntiam; senténtiam pronuntiare vel ferre; - la sum; notítiae divulgátio radiophónica; -
sentencia de muerte contra alguien, consti- televisiva, praecónium televisuale; praecó-
túere supplícium in áliquem; - un juramento, nium televisífice emissum // hacer - de algo,
ius iurandum iurare. áliquid divulgare, evulgare, pervulgare, pro-
pónere, illustrare, suadere; alicúius rei prae-
pronunciarse: (manifestar el ánimo, la in- cónium fácere vel edícere; venalis rei édere
tención) senténtiam (vel quid áliquis sentiat, praecónia; áliquid pervulgare cum laude; áli-
qué piensa uno) de áliqua re dícere. Sin: de quid laudando extóllere; áliquid dilaudando
áliqua re sententiam aperire, vel se aperire; vulgare; áliquid láudibus efferre vel extóllere;
aperire se, senténtiam, sensus (meos, suos, hacer - electoral, ambire; hacer la - de los
etc.). Uso: no -, tacere; silere, nihil dícere (de escritos de alguien, alicúius scripta praecónio
áliqua re); sobre esta cuestión no me pronun- venditare; hacer - mediante carteles, clamo-
cio, de hac re nihil dico // (votar o fallar) sen- sis tabellis édere praecónia // Colegio de Pro-
téntiam dícere (vel ferre) de áliqua re // paganda Fide, Ephebēum Urbanianum de
(declararse) - a favor de algo, probare áli- Propaganda Fide; Collégium Urbanianum
quid; - en contra de algo, recusare áliquid; - christiano nómini propagando; Sagrada Con-
por un partido, partem, cuius áliquis sit, pro- gregación de Propaganda Fide, Congregátio
fiteri; - vencido, manus dare; victum se pro- de Propaganda Fide; Sacrum Consílium
fiteri. christiano nómini propagando.

pronuncio: pronúntius, ii m. Uso: - Apostó- propagandista: laudator, oris m. Sin: annun-


lico, Pronúntius Apostólicus. tiator; fautor; vulgator; praeco; praedicator,
suasor, instigator. Uso: - electoral, v. agente
propagación: propagátio, onis f. Sin: divul- (- electoral) ; - de algún partido, alicúius
gátio; disseminátio. Uso: tratado sobre la - factionis (vel partis) fautor, propugnator, sua-
de las armas nucleares, tractatus de propaga- sor.
tione armorum nucleárium.
propagandístico: praecónius, a, um. Sin:
propagador: (persona) propagator, oris m. propagatórius; núntiis vulgandis aptus; ad
Uso: - de la fe, Christiani nóminis propagator suasionem aptus.
// (aparato) vocis propagatórium, ii n; v. re-
sonador. proparoxítono: proparoxýtonus, a, um. Uso:
vocablo -, proparoxýtonum verbum.
propaganda: (publicidad desarrollada para
propagar o difundir un producto, una mate- propedéutica: propaedéutica, ae f. Sin: pro-
ria, un espectáculo, etc.) (alicúius rei) divul- paedéutica disciplina, doctrina, institútio;
gátio. Sin: (alicúius rei) praecónium, práevia alicúius disciplinae institútio; práevia
publicátio, celebrátio, praedicátio, proposítio; institútio.
(alicúius rei) pervulgátio commendativa; lau-
dativus alicúius rei núntius; laudativum ali- propedéutico: propaedéuticus, a, um. Sin:
cúius rei núntium. Uso: - comercial, praeparatórius; introductórius.
venditátio; núntium laudativum rei venden-
dae; mercis praecónium vel elógium; - elec- propensión: propénsio, onis f. Sin: incliná-

874
proporcionado

tio; proclívitas; facílitas. orthográphicae proprietates; las - de los ani-


males, animálium proprietates; - en el len-
propiciatorio: propitiatórius, a, um. Sin: pla- guaje, verborum propriorum usus (-us m);
catórius; propítians; placans. hablar con -, próprie dícere.

propiedad: (dominio sobre una cosa) pro- propietario, ria: possessor, oris m; posses-
príetas, atis f. Sin: posséssio, onis f ; mancí- trix, icis f
pium; domínium. Uso: derecho de -, ius
proprietatis; mal uso de la -, pravus proprie- propileo: propylaeum, i n.
tatis usus; transformación de la - de privada
a colectiva, translátio bonorum a privatis ad propina: corollárium, ii n. Sin: mercédula;
commune // (lo que se posee) posséssio, onis munúsculum; parvum corollárium; parva
f. Sin: propríetas, atis f; bona, orum npl; res merces; parva strena. Uso: dar la - a alguien,
(própria, familiaris). Uso: cosas de - de al- corollárium dare álicui; corollárium álicui
guien, res ex possessione alicúius; las -, pos- aspérgere; álicui supra constitutum áliquid
sessiones; substántiae; opes, um; bona, orum ; adícere; como -, pro mercedis cúmulo.
patrimónium; - privada, privata posséssio;
privata bonorum posséssio; - privada de los proponedor, ra: propósitor, oris m; propósi-
medios de producción, privata posséssio trix, icis f. Sin: proponens; hortator; auctor;
instrumentorum bonis gignendis; función so- consílii impulsor.
cial de la -, sociale proprietatis munus (-nĕris
n); proprietatis munus in universorum utili- proporción: propórtio, onis f. Sin: symmé-
tatem; perder toda su -, totam possessionem tria; eurýthmia; commensus (-us m); com-
suam amíttere; ómnia sua amíttere // (- como mensus proportionis; congruéntia;
derecho) domínium, ii n. Sin: mancípium; conveniéntia; concínnitas. Uso: - aritmética,
ius; ius possidendi vel domínii; ius proprie- geométrica, continua, propórtio arithmética,
tatis. Uso: - colectiva, común, domínium geométrica, contínua; a cada uno en -, pro
commune; - privada, domínium privatum; rata parte; secundum ratam partem; con la
derecho de -, mancípium; rerum domínium; debida -, cum débita proportione; en - del
ius possidendi; ius domínii; ius proprietatis; trabajo hecho, pro ratione laboris et óperae;
derecho de - privada, ius privati domínii; ius en - de las fuerzas de cada uno, pro suis
bona privatim possidendi; ius bona privata cuiusque víribus.
possidendi; ius res ut suas privatim possi-
dendi; derecho de - sobre los bienes muebles proporcionadamente: pro portione. Sin:
e inmuebles, rerum domínium, vel movén- cum proportione; cum débita proportione;
tium, vel solidarum; carácter social del dere- servata proportione // fig apte. Sin: accom-
cho de -, iuris proprietatis índoles socialis // modate; appósite; convenienter; congruenter.
dar en -, mancípio dare; estar en -, in mancí-
pio esse; pasar en -, in mancípium cédere; re- proporcionado: proportionatus, a, um. Sin:
cibir en -, áliquid in mancípio accípere; aptus; idóneus; appósitus; aequatus; accom-
recuperar el derecho de -, ius mancípii recu- modatus; convéniens; consentáneus,
perare vel recípere // (cualidad o atributo) cóngruens. Uso: - a los tiempos, tempóribus
propríetas, atis f. Sin: próprium, ii n. Uso: - par; - a las condiciones sociales, rerum con-
características de cada cosa, singularum dicionibus par; societatis condicionibus par;
rerum síngulae proprietates; - ortográficas, cuerpo bastante -, corpus satis proportiona-

875
proporcional

tum; pena - al delito, poena digna scélere. nem pétere; el asunto no admite -, res dila-
tionem non récipit, vel non pátitur.
proporcional: proportionalis, e. Sin: aequá-
bilis; respondens. prorrogación, v. prórroga.

proporcionalidad: aequabílitas, atis f. Sin: prosa: prosa, ae f. Sin: prosa orátio; soluta
apta pártium composítio. orátio; soluta número orátio; metro soluta
orátio; orátio pedestris; sermo pedester. Uso:
proporcionalmente: proportionáliter. Sin: simple -, nuda orátio; sermo merus; - lírica,
proportionabíliter; aequabíliter; cum propor- prosa lýrica; - poética, carmen solutum; - rít-
tione; pro rata; pro rata parte; pro portione; mica, prosa numerosa; orátio numerosa; en -,
secundum ratam partem. in oratione; en - o en poesía, vel soluta vel
astricta oratione; vel soluta vel obstricta nú-
proposición: Filos enuntiatum, i n; enuntiá- meris oratione; sive númeris astricta sive
tio, onis f // Gram proposítio. prosa oratione; sive vincta sive soluta ora-
tione; sive ligata sive soluta oratione; escribir
propuesta: propósitum, i n. Uso: - de ley, ro- en -, soluta oratione uti; soluto sermone uti;
gátio; res proponendae fpl; - de transmisiones soluta oratione conscríbere; mezclar poesía
en latín, propósitum emissionum latinarum. con -, versus admiscere orationi.

propulsión: propúlsio, onis f; propulsus, us prosaico: (relativo a la prosa) prosáicus, a,


m. Sin: impúlsio. Uso: - de cuatro ruedas, um. Sin: prosárius; prosalis, e; prosus; soluta
impúlsio quattuor rotarum. oratione conscriptus // (falto de idealidad o
elevación) a póësi alienus. Sin: incomptus;
propulsor: adj propulsórius, a, um. Sin: pro- incónditus; pedester, stris, stre// (insulso, vul-
pulsans, antis; propellens, entis; propellendo gar) insulsus, a, um. Sin: vulgaris; rústicus.
idóneus; propellendi vim habens // (persona)
propulsor, oris m. Sin: propulsator; impulsor prosapia: prosápia, ae f; prosápies, ēi f.
// (aparato) propulsórium, ii n.
proscenio: proscáenium, ii n. Sin: scaenae
prorrata: rata, ae f. Sin: rata pars vel pórtio; ostíolum.
pénsio, onis f. Uso: a -, pro rata; pro portione;
pro rata parte vel portione. proscribir: (expulsar a una persona del te-
rritorio nacional) proscríbere. Sin: patriā ex-
prorratear: pecúniam ratis pártibus sólvere. péllere; in exsílium míttere // (fig, prohibir
Sin: pecúniam pensiónibus sólvere; pecú- una costumbre o uso) interdícere. Uso: - las
niam pro ratis pártibus (vel pro ratis, vel pro armas nucleares, atómica arma interdícere.
portionibus) partiri vel distribúere.
proselitismo: proselytismus, i m. Sin: pro-
prorrateo: solútio in ratas partes (vel in ratas selytorum comparátio; novorum asseclarum
pensiones) divisa. conquisítio; stúdium prosélytos faciendi.
Uso: - filosófico, proselytismus philosóphi-
prórroga: prorogátio, onis f. Sin: prolátio; cus; - político, proselytismus políticus; stú-
dilátio. Uso: conceder una -, prolationem dium álios perducendi in suas partes; -
permíttere; tempus dare; pedir una -, dilatio- religioso, proselytismus religiosus; stúdium

876
protagonista

ad suam religionem álios convertendi. prostatitis: prostatites, is f. Sin: próstatae in-


flammátio; urethrae glándulae inflátio.
prosélito: prosélytus, i m. Sin: novus ássecla,
sectator, discípulus. prostatómetro: prostatómetrum, i n.

prosista: prosae vel prosarum scriptor. Sin: prostatotomía: prostatotómia sive -tomīa, ae
scriptor prosáicus; prosae orationis scriptor; f. Sin: próstatae (vel urethrae glándulae) séc-
solutae orationis scriptor. tio.

prosodia: prosódia sive -odīa, ae f. Sin: res próstesis: prósthesis vel próthesis, is f. Sin:
prosodíaca; prosodíaca rátio. Uso: error de -, litterarum apposítio.
prosodíacum mendum; obrita de -, opella de
re prosodíaca; reglas de -, métricae leges vel prostibulario: lupanaris, e.
normae; prosódiae leges; prosodíacae régu-
lae; versificandi leges; métricae cárminum prostíbulo: prostíbulum, i n. Sin: lupanare,
leges vel normae. is n; lupanárium, ii n.

prosódico: prosódicus vel prosodíacus, a, prostitución: prostitútio, onis f. Sin: mere-


um. Uso: acento -, accentus métricus; licen- trícium. Uso: vivir de -, vulgato córpore
cia -, licéntia métrica vel poética; desde el quaestum fácere // fig dehonestamentum, i n.
punto de vista -, ad prosódiam quod áttinet. Sin: dédecus, cŏris n.

prosopopeya: (personificación) prosopo- prostituir: prostitúere. Sin: prostérnere; vul-


póeia, ae f. Sin: fíctio personae; fictae perso- gare; venúndare vel venúmdare // fig túrpiter
nae indúctio; personarum ficta indúctio // fig áliqua re abuti.
insoléntia. Sin: arrogántia; supérbia; supercí-
lium. prostituirse: sese prostitúere. Sin: pudicí-
tiam suam prostitúere // fig túrpiter se gérere.
prospecto: compendiária descríptio. Sin: ex-
planatória tabella; brevis scripti explanátio; prostituta: prostituta, ae f. Sin: méretrix, icis
gráphicum alicúius rei praecónium. f; lupa vel lupana; prostíbula, ae f; prostíbu-
lum, i n.
próstata: próstata, ae f. Sin: glándula
urethrae; mictualis viae glándula. prostituto: (pp de prostituir) prostitutus, a,
um // adj prostíbilis, e.
prostatalgia: prostatálgia sive -algīa, ae f.
Sin: próstatae dolor; urethrae glándulae dolo- protagonista: (personaje principal de una
res. obra literaria o cinematográfica) actor prae-
cípuus. Sin: máximi momenti actor, primae
prostatectomía: prostatectómia sive -tomīa, partis actor vel persona. Uso: - de una novela,
ae f. Sin: próstatae detráctio; próstatae tumo- prima fabulosae narrationis persona // (per-
ris exstirpátio. sona o cosa que en un suceso desempeña la
parte principal) protagonista, ae m. Sin: prin-
prostático: prostáticus, a, um. Sin: próstatae ceps in agendo; effector praecípuus; primas
(= de la próstata); ad próstatam spectans. partes agens.

877
prótasis

prótasis: (primera parte del poema dramá- que remplaza un órgano o parte de él) pró-
tico; exposición) prótasis, is f. Sin: proposítio thesis, is f. Sin: membrum artificiosum. Uso:
// (primera parte del período) prótasis, is f. - dental, dentaria, próthesis dentária.
Sin: prior pars períodi.
protesta: (acción y efecto de protestar) re-
protección: protéctio, onis f. Sin: patrocí- clamátio vel reclamitátio, onis f. Sin: protes-
nium; tutela; praesídium; defénsio. tátio; refragátio; recusátio; expostulátio. Uso:
manifestación de -, multitudo cívium recla-
proteccionismo: protectionismus, i m. Sin: mántium; permiso de -, licéntia reclamitatio-
protéctio contra concurréntiam externam; pú- nis; - popular, protestátio popularis //
blicum suarum mércium patrocínium; pú- (promesa con aseveración o atestación de
blica suarum mércium tutela; domesticarum ejecutar algo) protestátio, onis f. Sin: testá-
mércium tutela. tio; declarátio; proféssio; affirmátio.

proteccionista: protectionista, ae m. Sin: protestante: sust protestans, antis mf. Sin:


protectionismi fautor, sectator, professor. novator, oris m; novatrix, icis f; reformator,
oris m; reformatrix, icis f; reformatae Ecclé-
protector, ra: adj protectivus, a, um. Sin: siae sectator, sectatrix // adj protestánticus, a,
protegendo idóneus; damnum avertens; inco- um.
lumitatem tutans // sust protector, oris m; pro-
tectrix, icis f. Sin: patronus, i m ; patrona, ae protestantismo: protestantismus, i m. Sin:
f; tutor, oris m ; tutrix, icis f; defensor, oris m ; protestántium doctrina, relígio, reformátio;
defenstrix, icis f; adiutor, oris m ; adiutrix, novatores; reformatores; Ecclésiae reforma-
icis f; fautor, oris m ; fautrix, icis f, custos, tae sectatores.
odis mf; praeses, ĭdis mf; praestes, stĭtis mf.
Uso: - de la ciudad, custos urbis; - de la liber- protestantización: protestantizátio, onis f.
tad, praeses libertatis; nombrarse un carde-
nal -, Patrem Cardinalem patronum sibi protestantizar: protestantizare.
adsciscere.
protestar: (expresar la oposición a alguien o
protectorado: (dignidad, cargo o virtud de a algo) reclamare álicui vel álicui rei. Sin: re-
protector y su ejercicio) protectoris vel pa- clamitare; refragari; expostulare áliquid; ex-
troni dígnitas, munus, auctóritas, potestas // postulare de áliqua re cum áliquo;
(parte de soberanía que un Estado ejerce expostulationem fácere de áliqua re // (afir-
sobre otro) protectoratus, us m. Sin: política mar con ímpetu un sentimiento, una actitud,
militarisque tutela // (nación en que se ejerce una opinión) protestari. Sin: testari; profiteri;
esta soberanía) cívitas (vel res pública) tute- sollemniter declarare // (Der, realizar el pro-
lata. Sin: cívitas álii civitati subiecta. testo de una letra de cambio u otro docu-
mento) sýngrapham protestari. Sin:
protectoría, v. protectorado. sýngrapham insolutam reícere; sýngrapham
praefinito témpore non solutam auctoritati
proteína: proteínum, i n; proteína, ae f. deferre vel demandare; sýngrapham definito
témpore non solutam públice expostulare; de
prótesis: (adición de letras al principio de sýngrapha stato témpore non soluta públice
un vocablo) v. próstesis // (pieza o aparato expostulare.

878
proveedor

protesto: sýngraphae protestátio, onis f. Sin: protomártir: protomartyr, ўris mf.


legítima vel pública de non soluta stato tém-
pore sýngrapha expostulátio. Uso: hacer el - protomédico: protomédicus, i m. Sin: archia-
de una letra de cambio, v. protestar. ter, tri m; archiatrus, i m.

protisto: protistus, i m. protón: proton, onis m; protonum, i n.

protoblástico: protoblásticus, a, um. protónium: protónium, ii n.

protoblasto: protoblastus, i m. protonotario: protonotárius, ii m. Uso: -


apostólico, protonotárius apostólicus.
protocolar: (perteneciente o relativo al pro-
tocolo) protocollaris, e. Uso: normas -, offi- protoplasma: protoplasma, ătis n.
ciorum vel caerimoniarum normae //
(conforme a costumbre) mori recepto consen- prototípico: prototýpicus, a, um.
táneus. Sin: normae tráditae cóngruens //
(protocolizar) v. este verbo. prototipo: (ejemplar original o primer
molde en que se fabrica una figura u otra
protocolizar: in protocollum referre. Sin: cosa) exemplar primum. Sin: archétypum vel
protocollo áliquid consignare; in acta referre; archétypon, i n; protótypum, i n; protótypus,
in tábulas referre; in públicas tábulas referre; i m // (fig, modelo de una virtud, vicio o cua-
in tábulis descríbere; in públicis tábulis lidad) exemplar, aris n; exemplum, i n. O
descríbere. bien se emplea un adjetivo, como únicus, sin-
gularis, princeps; por ej., el - de los genera-
protocolo: (serie ordenada de los documen- les, únicus imperator; el - de los educadores,
tos que un notario autoriza y custodia) pro- educator princeps.
tocollum, i n. Sin: acta, orum npl; codex,
dĭcis m; tábulae, arum fpl; fórmulae, arum protozoario: protozoon, i n. Sin: protistus, i
fpl; tabulae públicae; actorum index // (cere- m; protistum, i n.
monia diplomática o palatina establecida
por decreto o costumbre) officiorum vel cae- protozoo, v. protozoario.
rimoniarum rátio. Sin: officiorum vel caeri-
moniarum normae. Uso: según el -, ex protuberancia: protuberántia, ae f. Sin:
officiorum órdine; ex caerimoniarum normis tumíditas; tuméntia; eminéntia; promi-
// (acta o cuaderno de actas relativas a un néntia.
acuerdo, conferencia o congreso diplomá-
tico) protocollum, i n. Sin: fóederis testimó- provecho: emolumentum, i n. Uso: para
nium. Uso: - de Kyoto, protocollum su propio -, próprii emolumenti grátiā;
kyotianum. atender tan solo a su propio -, nihil nisi sua
ipsius emolumenta spectare; ¡buen -!, sapiat
protoevangelio: protoëvangélium, ii n. tibi!

protofito: protophytum, i n. proveedor, ra: práebitor, oris m; práebitrix,


icis f. Sin: provisor; procurator; administra-
protohistoria: protohistória, ae f. tor.

879
proverbial

proverbial: proverbialis, e. Uso: ser -, provisoriamente, v. provisionalmente.


in provérbio esse; volverse -, venire in
provérbium (vel in consuetudinem provérbii). provisorio, v. provisional.

providencial: providentialis, e. Sin: próvi- provocador, ra: adj provocatórius, a, um //


dens. Uso: oportunidad -, providentialis op- sust provocator, oris m; provocatrix, icis f.
portúnitas.
proyección: (acción y efecto de proyectar)
provincial: adj provincialis, e. Uso: Ecó- proiéctio, onis f. Sin: proiectus, us m. Uso: -
nomo -, Oecónomus provincialis; Superior -, cinematográfica, proiéctio cinematográ-
Superior provincialis // (sust, Superior reli- phica; - de imágenes, imáginum proiéctio;
gioso) provincialis, is m. Sin: religiosae pro- imágines luce proiectae // (resonancia o al-
vínciae praepósitus. Uso: el Padre -, Pater cance de un hecho o de las cualidades de una
Provincialis. persona) proiéctio, onis f. Sin: repercússio;
effúsio.
provincialato: (dignidad, oficio o empleo de
provincial o provinciala) provincialatus, us proyectar: (idear, trazar o proponer el plan
m. Sin: provincialis munus (-nĕris n), offí- y los medios para la ejecución de algo) con-
cium, gradus (-us m) // (tiempo que dura esta sílium inire de áliqua re. Sin: rationem insti-
dignidad) provincialis diutúrnitas. túere, formare, designare // (hacer ver una
película en la pantalla o en la pared) prae-
provincialismo: provincialismus, i m. Sin: bere. Sin: exhibere; proícere (imágines) in
provinciale verbum; provincialis locútio. adversum album (vel in adversum paríetem).
Uso: ¿qué se proyecta?, quid praebetur?; quid
provinciano, na: provincialis, is mf. exhibetur?

provisión: (acción y efecto de proveer) pro- proyectil: (cuerpo arrojado con fuerza)
vísio, onis f. Sin: suppeditátio; praebítio; pro- telum, i n. Sin: iáculum; míssile // (bala) v.
visus, us m // (mercaderías provistas) esta voz.
práebita, orum npl. Uso: - de bencina, benzi-
nam comparare vel recípere; provisiones de proyectista: adumbrator, oris m. Sin: desig-
boca, obsónium, ii n; - de víveres, commea- nator; delineator; descriptor; auctor.
tus, us m; provisiones para el viaje, viática,
orum npl; comprar provisiones, ir de provi- proyecto: (designio, pensamiento de hacer
siones, obsonare. algo) consílium, ii n. Sin: propósitum. Uso: -
irreales e inútiles, propósita irreália et inutí-
provisional: provisórius, a, um. Sin: tempo- lia; - de vida, vitae propósitum; concebir un
rárius; temporalis; ad tempus; transiturus. -, consílium inire, cápere, suscípere; trabajar
Uso: juez -, iudex ad tempus lectus; presi- en un importante -, consílio máximi momenti
dente -, praeses (-sĭdis m) ad tempus delectus, óperam dare // (bosquejo, esbozo) delineátio,
vel ínterim delectus. onis f. Sin: rei adumbrátio vel descríptio;
adumbrata imago // (proposición) rogátio,
provisionalmente: provisórie. Sin: tempo- onis f. Uso: - de ley, legis rogátio; presentar
rárie; temporáliter; ad tempus; ínterim; inté- un - de ley, rogationem ferre; rechazar un -
rea. de ley, rogationem antiquare.

880
psicografía

proyector: (aparato que sirve para proyec- prusiano: adj borússicus, a, um. Sin: prússi-
tar imágenes sobre una pantalla) proiectó- cus; prussus // sust Borussus, i m. Sin: Bo-
rium, ii n. Sin: proiectrum; imagínibus russianus; Prussus; Prússicus.
proiciendis máchina. Uso: - de cine, proiec-
tórium cinematográphicum vel pellicularum; pseudónimo, v. seudónimo.
- de diapositivas, de filminas, proiectórium
diapositivarum; proiectórium imáginum sta- psicastenia: psychasthénia sive -asthenīa, ae
tivarum // (aparato formado por una lám- f. Sin : neurasthénia sive -asthenīa.
para potente y un espejo cóncavo
combinados de modo que los rayos lumino- psicasténica: psychasthénica, ae f. Sin:
sos alumbren objetos muy distantes como bu- psychasthénica doctrina, disciplina, sciéntia.
ques, aeronaves, etc.) lampas lucem
emittens. Sin: lampas lucis fasces proíciens. psicasténico: psychasthénicus, a, um. Sin: ad
psychasthéniam pértinens (relativo a la psi-
prueba: (test, ensayo, experiencia) tenta- castenia); psychasthéniā laborans (afecto de
mentum vel temptamentum, i n. Sin: tenta- ella).
men vel temptamen, mĭnis n; probátio //
(ensayo de espectáculo) praelúsio, onis f. psicoanálisis: psychanálysis vel psychoaná-
Uso: - general, ómnium praelúsio // (Impr, lysis, is f.
muestra de la composición tipográfica) an-
títypum, i n. Sin: typorum exemplar; exem- psicoanalista: psychanalista vel psychoana-
plar typis edendorum; prelo excusae lysta, ae m; psychoanalýticus, i m. Sin: psy-
plágulae; typis exaratae plágulae; typis im- choanálysis peritus vel studiosus.
pressae páginae. Uso: pruebas por corregir,
prelo excusae plágulae emendandae vel psicoanalítico: psychanalýticus vel psychoa-
corrigendae; - ya corregidas, páginae emen- nalýticus, a, um. Sin: ad psychoanálysin átti-
datae vel correctae; primera, segunda, ter- nens.
cera ... revisión de las -, plágulae vel páginae
typis impressae primo, secundo, tértio ... re- psicoanalizar: ánimum (alicúius) psychoa-
cógnitae (revisión hecha) vel recognoscendae nálysi investigare.
(revisión a hacerse); corrección de - tipográ-
ficas, exemplorum vel plagularum emendá- psicodinámica: psychodynámica doctrina.
tio; corregir las pruebas, páginas prelo
expressas emendare vel corrígere; entregar a psicofármaco: psychophármacum, i n. Sin:
uno las -, plágulas vel páginas prelo excusas medicamentum psychotrópicum; medica-
(vel prelo expressas, vel typis exaratas, vel mentum ánimi perturbationum.
typis impressas) álicui dare (vel réddere)
emendandas vel corrigendas; enviar a uno las psicofísica: psychophýsica, ae f; psychophý-
-, álicui (vel ad áliquem) plágulas corrigendas sice, es f. Sin: psychophýsica doctrina, disci-
míttere; recibir las -, emendandas páginas ac- plina, sciéntia.
cípere; revisar las -, plágulas recognóscere.
psicofísico: psychophýsicus, a, um.
Prusia: Prússia, ae f. Sin: Borússia. Uso: -
oriental, Borússia orientalis. psicografía: psychográphia sive -graphīa, ae
f.

881
psicográfico

psicográfico: psychográphicus, a, um. Sin: affectus; (mulier) psychopathīā affecta; qui


ad psychográphiam spectans. vel quae psychopathīā laborat; qui vel quae
ánimi affectione laborat; qui vel quae mente
psicógrafo: psychógraphum, i n. infirma est; qui vel quae mentis infirmitate
laborat // (psiquiatra) v. esta voz.
psicograma: psychogramma, ătis n.
psicopatía: psychopathīa, ae f. Sin: mentis
psicokinesia, v. psicoquinesia. infírmitas; ánimi afféctio; peculiaris ingénii
(vel mentis) alienátio; améntia; deméntia.
psicóloga: psychóloga, ae f. Sin: humani
ánimi investigatrix. psicopático: psychopáthicus, a, um. Sin: ad
psychopathīam spectans.
psicología: psychológia sive -logīa, ae f. Sin:
psychológica doctrina, disciplina, sciéntia; psicopatología: psychopathológia sive
ánimi investigátio vel pervestigátio; humani -logīa, ae f. Sin: de mentis infirmitate (vel de
ánimi investigátio; de hóminum ánimo doc- mentis alienatiónibus) doctrina, disciplina,
trina. Uso: - aplicada, psychológia in rebus sciéntia.
collocata; - empírica, psychológia empírica;
- estructuralista o de la forma, psychológia psicopedagogía: psychopaedagógia sive
structuralis; - etnológica, psychológia gén- -paedagogīa, ae f.
tium; - experimental, psychológia experi-
mentalis; - social, psychológia socialis; - psicopedagógico: psychopaedagógicus, a,
veterinaria, psychológia veterinária. um.

psicológicamente: psychológice. psicopedagogo, ga: psychopaedagogus, i m;


psychopaedagoga, ae f.
psicológico: psychológicus, a, um. Sin:
ánimi (gen); ad ánimum pértinens; ad hu- psicoquinesia: psychocinesis, is f.
mani ánimi investigationem áttinens.
psicosis: psychosis, is f. Sin: ánimi vel mentis
psicólogo: (el que profesa la psicología) turbátio, conturbátio, perturbátio; mentis alie-
psychólogus, i m. Sin: psychológiae cultor, nátio vel inaequabílitas // fig psychosis. Uso:
studiosus, peritus; ánimi investigator, inqui- - de guerra, psychosis béllica.
sitor; humani ánimi investigator // (conoce-
dor del alma humana) humani ánimi psicosomático: psychosomáticus, a, um.
prudens.
psicotecnia: psychotéchnica, ae f; psycho-
psicomancia: psychomantīa, ae f. Sin: divi- téchnice, es f.
nátio per evocatos manes.
psicotécnico: psychotéchnicus, a, um.
psicometría: psychométria sive -metrīa, ae f.
psicoterapeuta: (varón) psychotherapéuta,
psicópata: (persona que padece alguna en- ae m. Sin: psychotherapīae vel psychothera-
fermedad mental) psychopáthicus, i m; péutices peritus, studiosus, cultor // (mujer)
psychopáthica, ae f. Sin: (vir) psychopathīā psychotherapéutria, ae f. Sin: psychothera-

882
publicación

pīae vel psychotherapéutices perita, studiosa, psychiatrīam pértinens // (hospital o clínica)


cultrix. valetudinárium psychiátricum. Sin: valetudi-
nárium mente captis curandis.
psicoterapéutica, v. psicoterapia.
psíquico: psýchicus, a, um. Sin: ánimi vel
psicoterapéutico: psychotherapéuticus, a, animorum (gen); ad ánimum áttinens. Uso:
um. Sin: ad psýchicas curationes pértinens. debilidad -, ánimi vel mentis infírmitas; es-
tado -, ánimi status (-us m) vel condício; por
psicoterapia: psychotherapīa, ae f. causas -, propter causas psýchicas.

psicoterápico: psychotherápicus, a, um. Sin: psitacismo: psittacismus, i m.


ad psychotherapīam áttinens.
psitacosis: psittacosis, is f.
psicótico, ca: adj psychóticus, a, um. Sin:
psychosi laborans // sust psychóticus, i m; psoriasis: psoríasis, is f. Sin: scábies, ei f.
psychótica, ae f.
pterodáctilo: pterodáctylus, i m.
psicotónico: psychotónicus, a , um. Sin: áni-
mum corróborans; ánimi vigorem ácuens vel pterópodos: pterópodes, um mpl. Sin: pteró-
stímulans. podes vespertiliones.

psicrometría: psychrométria sive -metrīa , ae ptialina: ptyalīna, ae f. Sin: ptyalinum ele-


f. mentum.

psicrométrico: psychrométricus, a, um. Sin: ptialismo: ptyalismus, i m. Sin: nímia salivae


ad psychrométriam spectans. secrétio.

psicrómetro: psychrómetrum vel psychró- púa: acus, us f. Uso: - de diamante, acus ada-
metron, i n. mántina; - de fonógrafo, de gramófono, acus
phonográphica, grammophónica; - de zafiro,
psique, psiquis: psyche, es f. Sin: ánimus. acus sapphirina.

psiquiatra: psychiater, tri m; psychiatrus vel pub: pública potória taberna. Sin: thermopó-
psychiatros, i m. Sin: insanorum vel demén- lium ánglicum; caupona ánglica.
tium médicus; mentis morborum médicus;
infirmae mentis médicus; animarum curator. publicable: publicábilis, e. Sin: editioni idó-
neus; ad publicandum aptus.
psiquiatría: psychiatrīa, ae f. Sin: psychiá-
trica, ae f; psychiátrice, es f; psychiátrica doc- publicación: (acción y efecto de publicar)
trina, disciplina; de morbis mentis sciéntia; publicátio, onis f. Sin: divulgátio; prolátio;
doctrina de mentis morbis curandis; ars de- promulgátio // (acción de publicar una obra)
méntibus medendi; mentis insanae curátio; publicátio, onis f. Sin: edítio // (obra publi-
deméntium medicina. cada) publicátio, onis f. Sin: opus, óperis n;
scriptum; scriptum éditum; liber, bri m. Uso:
psiquiátrico: psychiátricus, a, um. Sin: ad publicaciones, scripta, orum npl; scripta

883
publicador

prelo édita; - oficial, publicátio officialis; - venálium rerum édere praecónia; hacer - de
periódica, publicátio periódica; scriptum pe- algo en los diarios, áliquid amplíssimo prae-
riódicum; scriptum statis intervallis éditum; cónio in diáriis celebrare; dejarse influenciar
vulgati per intervalla commentárii. por la -, praecóniis moveri.

publicador, ra: publicator, oris m; publica- publicista: (periodista) diurnárius, ii m //


trix, icis f. Sin: praeco; enuntiator; vulgator. (persona que escribe generalmente de varias
materias) publicista, ae m. Sin: scriptorum
publicar: (genéricam) vulgare, divulgare, vel scriptionum vulgator, pervulgator, éditor
evulgare, pervulgare. Sin: édere; emíttere; // (persona que ejerce la publicidad) praecó-
públice dare; in lucem édere, pródere, nii vel praeconiorum auctor. Sin: núntii vel
proferre, emíttere, dare; in públicam lucem nuntiorum auctor; vulgator vel divulgator
édere vel dare; in vulgus édere, pródere, emít- nuntiorum laudativorum; praeco; hortator,
tere, propónere, dare; in públicum édere, bucinator vel buccinator, laudator mércium;
dare, emíttere, evulgare, pervulgare, propó- revocator. Uso: los -, diurnárii scriptionum-
nere; foras édere, míttere, efferre, emíttere, que editores // (persona versada en derecho
dare // (por medio de la imprenta) publicare. público) iuris públici peritus.
Sin: typis édere, vulgare, evulgare; áliquid
typis descriptum vulgare, édere; áliquid in publicitar: praeconari.
públicum propónere typis descriptum. Uso: -
un libro, librum publicare, édere, vulgare; - publicitario: (concerniente a la publicidad)
un libro a sus expensas, librum suis súmpti- divulgatórius, a, um. Sin: pervulgatórius;
bus typis édere; - en una revista, per com- praedicatórius; praecónius; laudatórius sive
mentários evulgare; hacer - algo, áliquid laudativus; revocatórius nuntiorum vel divul-
typis excudendum curare // ser publicado, gationis (gen); ad praecónium (vel ad lauda-
publicari. Sin: vulgari; in públicum prodire tionem; vel ad laudis divulgationem)
vel proponi; foras dari; in lucem emitti, pro- spectans. Uso: agencia -, ii, qui praecóniis fa-
dire; in vulgus prodire. ciendis sunt praepósiti; anuncio, aviso, men-
saje -, (alicúius rei) praecónium; núntius;
publicidad: (condición o carácter de público laudativus núntius; laudativa notítia; material
que se da a una cosa) divulgátio, onis f. Sin: -, laudativa núntia npl // (apto para la publi-
pervulgátio; propagátio. Uso: dar - a una cidad) ad praecónium aptus, idóneus, accom-
carta, epístulam pervulgare // (divulgación modatus. Sin: divulgationi vel propagationi
de noticias o anuncios de carácter comer- favens // (persona que ejerce la publicidad)
cial) praecónium, ii n. Sin: praedicátio; laus, v. publicista.
laudis f; laudátio; revocámina, um npl; prae-
cónium laudativum; divulgátio vel pervulgá- público: (notorio, conocido por todos) pú-
tio commendatícia; laudis divulgátio; laudis blicus, a, um. Sin: communis; notus; vulga-
praecónium vel praecónia. Uso: - clamorosa, tus, divulgatus, pervulgatus; ómnium. Uso:
clamosum praecónium; clamor venditórius de dominio -, notus et pervulgatus // (el pue-
vel venditandi; clamosa praedicátio; - comer- blo en general) hómines, um mpl. Sin: pópu-
cial, mercatória praecónia npl; - luminosa, lus; cives, ium mpl; vulgus, i n. Uso: la
mural, radial, televisiva, revocámina lumi- opinión del -, hóminum opínio; agradar al -,
nosa, murália, radiophónica, televisiva ; se- pópulo placere; ab ómnibus probari // (asis-
cretos de la -, praeconiorum arcana; hacer -, tencia, concurrencia) spectatores, vel spec-

884
puericultura

tántium consessus (los espectadores); audi- rimum profecerunt; - poco industrializados,


tores, vel ii, qui audiunt (los oyentes); corona, nationes in operosis artifíciis apparandis pau-
ae f (los que escuchan a un orador). Uso: el lum progressae; - recién industrializados, ci-
- presente, praesentes; el - de las gradas, vitates recens ártibus et artifíciis instructae; -
spectatores in grádibus; el - de los lectores, jóvenes y débiles, pópuli emergentes copiis-
lectores; el - de un teatro, theatrum, i n ; uno que inferiores; - pobres, civitates egentiores,
del - (de un orador) , unus e corona; en -, a la tenuiores, fortunis ínopes; - prósperos, aco-
vista de todos, in público; el - lleva en hom- modados, opulentos, desahogados, nationes
bros a un jugador, turba lusorem úmeris ges- florentiores; - ricos, opulentiores vel ditiores
tat; sacar al -, v. publicar. pópuli; pueblos en vías de desarrollo, natio-
nes, quae ad progressionem nituntur; civita-
puchero: (vasija de barro que sirve para co- tes ad progressionem nitentes; pópuli ad
cinar la comida) cácabus vel cáccabus, i m. profectum civilem contendentes; pópuli, qui
Sin: pultárius, ii m (para la polenta). Uso: - ad profectum civilem nituntur; nationes qua-
pequeño, caccábulus, i m; cucumella vel cu- rum oeconómicae res sunt in cursu; - subde-
cúmula // (alimento diario y regular) victus, sarrollados, nationes minus progressae;
us m. Sin: alimentum, i n vel alimenta, orum civitates humanitatis cultu minus provectae;
npl. Uso: ganarse el -, se sustentare; parare populi in rebus oeconómicis paulum pro-
ea quae ad victum suppéditant; necessária ad gressi.
cultum redímere.
puente: pons, pontis m. Uso: - aéreo, pons
puches, v. gachas. aérius; - colgante, pons pénsilis; - giratorio,
pons versátilis vel versábilis; - levadizo, pons
pucho: (punta o colilla de cigarrillo) cic- subductárius, levábilis, móbilis; - pasadizo
cum, i n. Sin: trúnculus fumíficus; fragmen- (de calle, carretera o vía del tren) via su-
tum fístulae nicotianae; nicotiani bacilli perobducta; pons vel arcus (-us m) super
ciccum; nicotianae fístulae ciccum. Uso: pu- viam; pons viae impósitus; pons viam traí-
chos que humean, cicca fumántia. ciens; - de hierro, madera, piedra, pons fé-
rreus, lígneus, lapídeus vel sáxeus; - de
pudding, pudin o pudín: scriblita ánglica. mando, pons gubernatórius; - de un navío,
forus, i m; stega, ae f // (tabla para embarcar
pudendo: pudendus, a, um. Uso: partes -, v. y desembarcar) pontículus, i m.
parte.
puentecillo: pontículus, i m.
pueblito: oppídulum, i n. Sin: vicus, i m.
puerco: porcus, i m. Sin: sus, suis mf; verres
pueblo: (ciudad) óppidum, i n // (aldea) vel verris, is m; maialis, is m ( puerco cas-
pagus, i m. Sin: vicus // (nación) nátio, onis trado) // (término injurioso) maialis, is m.
f. Sin: gens, gentis f; cívitas, atis f; pópulus, i Sin: homo turpis, corruptus, spurcíssimus.
m. Uso: - desarrollados, gentes progressae;
civitates opulentiores; civitates, quae in rebus puerco espín o puerco espino: echinus, i m.
oeconómicis profecerunt; civitates oeconó- Sin: erícius; crináceus vel crinácius, ii m;
mica progressione praestantes; - indigentes, hystrix vel histrix, ĭcis f.
menesterosos, pópuli egeni; - industrializa-
dos, civitates, quae in operosis artifíciis plú- puericultura: puericultura, ae f. Sin: puero-

885
puerperal

rum cultura vel cultus (-us m) // (como cien- ferior, postumatus, us m; asignar el primer -
cia) de púeris fovendis doctrina, disciplina, a uno, primas ( vel primas partes) álicui tri-
sciéntia; praecepta (-orum npl) de púeris ex- búere, concédere, dare, deferre; obtener el
colendis. primer -, primas ferre // (tiendecilla donde se
vende al por menor) mensa, ae f. Sin: merca-
puerperal: puerperalis, e. Sin: parturialis; ad tória mensa; ménsula institória.
puerpérium pértinens.
púgil: pugil, ĭlis (abl -i) m.
puerro: porrus, i m.
pugilato, v. boxeo.
puerta: iánua, ae f. Sin: porta; óstium; foris,
is f; fores, ium fpl. Uso: - arrollable, cata- pugilismo, v. boxeo.
racta, ae f; cóchlea; fenestra púnica; claustra,
orum npl; - doble, porta portae oppósita; - de pugilista, v. púgil.
seguridad, porta securitatis causā dispósita;
empujar la -, iánuam péllere, impéllere, pro- pugilístico: pugilatórius, a, um. Sin: ad pugi-
péllere; entrar por la -, per ianuam (vel per lationem vel ad púgilem pértinens.
forem) íngredi; tirar de la -, iánuam tráhere;
de - en -, ostiatim. pugna: pugna, ae f. Uso: - electorales, v.
electoral.
puertaventana: fenestrata foris, is f.
pulchinela, v. polichinela.
puerto: (lugar de la costa dispuesto por el
hombre para dar abrigo a los barcos) portus, pulga: pulex, lĭcis m.
us m. Uso: - aéreo, v. aeropuerto; - franco,
portus liber vel immunis // (garganta o bo- pulgar: pollex, lĭcis m.
quete en las montañas) angústiae, arum fpl
(móntium). Sin: fauces, ium fpl (móntium). pulgón: bruchus, i m.

Puerto Rico: Portus Dives. Sin: Portoricus, i pulido: (alisado) laevigatus, a, um // (bru-
m. ñido) politus, expolitus, a, um.

puertorriqueño: adj portudivitensis, e. Sin: pulidor: (instrumento que sirve para pulir)
portoricensis // sust Portudivitensis, is m. Sin: expoliatórium, ii n. Sin: expoliatória máchina
Portoricensis, is m. // (persona que pule) polītor, oris m. Sin:
pólio vel póllio, onis m.
puesta: - al día, v. actualización; - a punto,
postrema inspéctio máchinae; - en marcha, pulimento: polítio vel expolítio, onis f. Sin:
versátio machinamenti motórii; - en órbita, politura. Uso: - literario, orationis expolítio.
in órbitam immíssio.
pulir: expolire. Uso: el dolor pule los áni-
puesto: - de guardia, v. guardia; - militar, mos, dolor éxpolit ánimos.
praesídium; praesídium stativum; - de soco-
rro, promptae curationis locus (-i m; pl loca, pulley machine: máchina bracchiorum et
orum n); - de trabajo, locus operandi // - in- tergi lacertis exercendis.

886
puntera

pullman: (coche de lujo en ciertas líneas de pulso: (latido intermitente de las arterias)
ferrocarril) currus (-us m) pullmanianus. Sin: pulsus, us m. Sin: percussus, us m; arteria-
currus exédrii (vel éxedrae) instar // (autocar) rum vel venarum pulsus. Uso: - débil, pulsus
v. autopullman. lánguidus vel exíguus; - fuerte, firme, pulsus
végetus; - frecuente, pulsus citatus vel creber;
pullover, v. pulóver. - lento, pulsus tardus; - regular, pulsus stábi-
lis; - irregular, inaequalis venarum percus-
pulmón: pulmo, onis m. Uso: - artificial, sus; sentir el -, sentire pulsus venarum; tomar
pulmo artificialis; - de acero, pulmo chaly- el -, venam tángere, tentare vel temptare, te-
béius. nere; pulsum venarum attíngere; pulsum no-
tare // - de teléfono, telephónica mensura.
pulmonar: pulmóneus, a, um. Sin: pulmoná-
rius. pulverizador: pulveratórium, ii n. Sin: dif-
fusórium; nimbus.
pulmonía: pulmonites, is f. Sin: pneumónia
sive -monīa , ae f; pneumonitis, ĭdis f; punch: cálida alcohólica pótio.
peripneumónia sive -monīa; pulmonis (vel
pulmonum) inflammátio. Uso: enfermo de -, punk: adj punkianus, a, um // sust punkianae
pulmonárius; pneumónicus; peripneumóni- catervae ássecla.
cus.
punta: acumen, mĭnis n. Sin: cuspis, ĭdis f;
pulóver: thorax, acis m. Sin: láneus thorax; (de torre campanaria, de montaña) apex
strictória lánea; v. jersey. Uso. - oscuro, tho- (ápicis m); vertex (-tĭcis n); cacumen, culmen
rax ( vel thorax láneus) fuscus. (-mĭnis n). Uso: - de la lanza, hastae vel lán-
ceae cuspis; - de tierra sobre el mar, lingua
pulpa: pulpa, ae f. vel língula, ae f; provisto de -, aculeatus; pro-
visto de dos, tres ... -, bicuspidatus, tricuspi-
púlpito: púlpitum, i n. Sin: suggestus, us m; datus ...; hora de -, tempus máximae
suggestum, i n; sacer suggestus. Uso: subir frequéntiae.
al -, suggestum ascéndere.
puntal: fultura, ae f.
pulpo: pólypus vel pulpus, i m // fig sangui-
suga, ae f. puntapié: pedis ictus (-us m). Uso: dar un -
a uno, áliquem pede (vel calce) pétere, percú-
pulsación: (acción de pulsar) pulsátio, onis tere, cáedere, ferire; dar puntapiés, calcitrare;
f. Sin: ictus, us m; pulsus, us m; percussus, us calces remíttere; dar puntapiés contra uno,
m // (latido de una arteria) artériae pulsus; cálcibus áliquem pétere vel cáedere; (multis)
palpitátio. Sin: arteriosa pulsátio. pedis ictibus áliquem concídere; recibir un -,
pedis ictu caedi.
pulsador: pulsábulum, i n. Sin: malléolus
(pulsatórius). Uso: - eléctrico, malléolus punteado: Mús, sust pulsus, us m. Sin: velli-
eléctrica vi actus; apretar el -, malléolum cátio // (pp de puntear) interpunctus, a, um.
comprímere vel dígito prémere.
puntera: (contrafuerte de cuero que se co-
pulsera: armilla, ae f. Sin: bracchiale, is n. loca en la punta de algunos zapatos) cálcei

887
puntero

spículum. Uso: - de charol, spículum lúci- cardinales, quattuor mundi cárdines // hasta
dum. cierto -, aliquátenus; quadámtenus; hasta qué
-, quousque vel quo usque; quátenus; hasta
puntero: (punzón para señalar) rádius, ii m. tal - que, a tal - que, eo usque, ut; usque ádeo,
Sin: virga. ut; - por -, singillatim, singulatim // estar a -
de, in eo esse, ut; estoy a - de partir, profec-
puntilla: dentículi, orum mpl. Uso: - de tul, turus sum // - muerto (del émbolo), quietis
dentículi tutelenses; andar, caminar de pun- locus; - muerto inferior, inférior quietis
tillas, summis pedum dígitis gradi. locus; - muerto superior, supérior quietis
locus.
punto: (signo de puntuación) punctum, i n.
Sin: interpúnctio. Uso: dos -, duo puncta; - puntuación: (acción y efecto de puntuar) in-
final, punctum finale; - pequeño, punctum terpúnctio, onis f. Sin: interpunctum; verbo-
pusillum; - suspensivos, signum (vel puncta) rum interpúnctio // (manera de puntuar)
reticéntiae; - y coma, semicolon, i n; punctum interpungendi rátio // (signos de puntuación)
et comma; punctum et vírgula; punctum cum interpuncta vel interpunctiones verborum.
vírgula; vírgula punctata // (puntada de cos- Sin: interductus, uum mpl; interpuncta inter-
tura) punctum, i n. Sin: punctura; sutura. valla. Uso: marcar, señalar la -, v. puntuar.
Uso: - ruso, punctum spinarum speciem ími-
tans; - de adorno, punctum oculatum vel puntual: (que llega a un lugar o parte de él
exornativum; - de cadeneta, punctum catenu- a la hora convenida) tempestivus, a, um. Sin:
latum; - de cordón, punctum funiculare; - de promptus // (pronto, diligente, exacto en
cruz, punctum decussatum, - de espada, hacer las cosas a su tiempo) díligens, entis.
punctura transversária; - de trencilla o de es- Sin: exactus; accuratus; álacer vel álacris.
piga, punctum granulatim factum; punctum
órdinem grani ímitans; - por encima, punc- puntualidad: (cuidado y diligencia en llegar
tum imbricatum // (punto o materia diferente a un lugar o partir de él a la hora convenida)
de que se trata en un discurso) punctum, i n. tempestívitas, atis f. Sin: promptitudo, dĭnis f
Uso: - esencial, rei caput; puntos de disen- // (cuidado y diligencia en hacer las cosas a
sión, puncta dissensionis; - pequeño, púnctu- su debido tiempo) diligéntia, ae f. Sin: accu-
lum; punctillum; los - principales de la rátio; sedúlitas.
gramática latina, grammáticae latinae puncta
praecípua; aquí finca el -, hoc opus; hic labor puntualización: pressa definítio. Sin: cir-
est; tocar el - justo, rem acu tángere // - de cumscripta explicátio.
ebullición, punctum ebullitionis; - de fusión,
de licuefacción, fusurae vel liquationis calor puntualizar: presse vel bréviter definire.
// - culminante, summum, i n; culmen (-mĭnis
n); fastígium; vertex (-tĭcis m) // (fig, modo puntualmente: punctuáliter. Sin: tempestive;
de ver) - de vista, opínio, onis f. Sin: rátio; in témpore.
respectus, us m; senténtia; cogitatum; sensus,
us m; iudicandi vel iudícii rátio. Uso: desde puntuar: (poner en la escritura los signos
todos los - de vista, ómnibus pártibus; omni ortográficos) interpúngere. Sin: punctis
ex parte; ómnibus númeris; desde diversos - distínguere vel notare. Uso: - un texto, textum
de vista, non una ex parte; desde algún - de interpúngere // (calificar el acto de un exa-
vista, áliqua ex parte // Geogr, los cuatro - men o señalar los puntos en cualquiera com-

888
purificador

petición) punctis notare. berosa vel olitória; túberum pultícula. Uso: -


de habas, pultícula fabácea; - de papas, so-
punzón: perforáculum, i n. lani túberum pultícula; solani tuberosi pultí-
cula; - de sémola, similago, gĭnis f.
puñado: pugnus, i m. Uso: un - de dinero,
pugnus aeris; un - de heno, manípulus feni; pureza: (cualidad de puro) mundítia, ae f;
un - de sal, pugnus vel pugillus salis. mundíties, ei f. Sin: purítia; púritas; intégri-
tas. Uso: - de estilo, de lenguaje, incorrupta
puñetazo: cólaphus, i m. Sin: pugni ictus orationis intégritas; sermonis mundítia //
(-us m). Uso: dar un -, cólaphum álicui dú- (- de costumbres) morum sánctitas. Sin:
cere; dar puñetazos, colaphizare; álicui cóla- morum innocéntia et intégritas // (castidad)
phos infríngere; áliquem pugnis cáedere, cástitas, atis f. Sin: castimónia; pudicítia; in-
contúndere, incursare; reñir a puñetazos, nocéntia ánimi; ánimi candor; ánimus purus
pugnis conténdere vel certare; estoy magu- et incorruptus // (virginidad) virgínitas, atis f.
llado de puñetazos, obtusus sum pugnis.
purga: (remedio): purgamentum, i n. Sin:
puño: (mano cerrada) pugnus, i m. Uso: de purgatórium; pótio purgatória; medicamen
propio -, sua ipsius manu; cartas de mi -, mea (-mĭnis n) vel medicamentum purgatórium,
manu scriptae lítterae; apretar el -, manum purgativum, purgans; médica pótio purgativa
comprímere // (adorno que se pone en la bo- vel cathártica; coelióticum, i n; cathárticum,
camanga) brachiale vel bracchiale, is n; ma- i n. Uso: “- nacional“, “purga genética”.
núleus, i m; pars mánicae reflexa vel replicata
// (mango de ciertas cosas) cápulus, i m. Sin: purgación: purgátio, onis f. Sin: alvi purgá-
manícula, ae f. Uso: - de la bicicleta, bírotae tio; alvum purgare, repurgare, ablúere.
cápulus.
purgante: adj purgans, antis. Uso: Iglesia -,
pupila: (abertura del iris) pupilla vel púpula, Ecclésia éxpians // (medicina que purga)
ae f. Uso: amar a uno como a la - de sus ojos, v. purga.
áliquem in óculis ferre vel gestare; áliquem
in delíciis habere // (prostituta) v. esta voz // purgativo: purgativus, a, um. Sin: purgatórius.
(alumna interna) convictrix, icis f. Sin: con-
tubernalis, is f // (huérfana, respecto de su purgatorio: purgatórium, ii n. Sin: ignis (-is
tutor) pupilla, ae f. m) purgatórius vel piacularis; flamma expia-
trix; piacularis flamma // fig assíduus crucia-
pupilaje, v. internado. tus (- us m).

pupilo: - de un colegio, convictor, oris m. purificación: (acción de purificar o purifi-


Uso: medio -, semiconvictor; v. interno. carse) purificátio, onis f. Sin: castificátio,
onis f // festividad de la - de la Virgen María,
purasangre: sust purus sanguis (-guĭnis m). Purificátio Beatae Mariae Vírginis. Sin: Fes-
Sin: équus generosus; puro sánguine equus // tum Mariae se purificanti sacrum.
adj generosus, a, um. Sin: boni séminis
(gen). purificador: adj purificatórius, a, um //
(paño con que se enjuga el cáliz; lienzo en
puré: (pasta) pultícula, ae f. Sin: pultícula tu- que se limpia los dedos el sacerdote en el

889
purificar

altar) sacrum línteum vel lintéolum. Sin: (sa-


crum) lintéolum detergens vel abstergens; pusilánime: pusillánimis, e; pusillánimus, a,
lintéolum cálici detergendo. Uso: limpiar el um.
cáliz con el -, cálicem sacro línteo detergēre
vel abstergēre. pusilanimidad: pusillanímitas, atis f.

purificar: purificare. Sin: castificare; pur- puta, v. meretriz.


gare; purum réddere. Uso: que purifica, cas-
tíficus, a, um. putsch: subitánea convérsio rerum.

purismo: purismus, i m. Sin: puri sermonis puzolana: puteolana, ae f (terra). Sin: puteo-
exáctio, affectátio, stúdium, amor; puri ser- lanus pulvis (-vĕris m).
monis exáctio diligentíssima vel (en mal sen-
tido) molestíssima; pátrii sermonis tutela vel puzle o puzzle: (crucigrama) lítterae decus-
custódia. Uso: - exagerado, nímium vel púti- satae. Sin: lítterae implexae.
dum puri sermonis stúdium // neo-, neopuris-
mus, i m. Sin: instauratum puri sermonis
stúdium; instaurata sermonis púritas.

purista: purista, ae m. Sin: puri sermonis


exactor, amator, affectator, studiosus. Uso: -
exagerado, nímius incorruptae linguae ama-
tor; verborum reprehensor nimis árrogans.

puritanismo: puritanismus, i m.

puritano: sust puritanus, i m. Sin: purita-


nismi fautor vel sectator // adj puritanus, a,
um.

puro: (cigarro) volumen (-mĭnis n) tabá-


ceum. Sin: volumen tabácinum; volumen ta-
baci.

purpurado: Cardinalis, is m. Sin: Pater pur-


puratus.

purulencia: puruléntia, ae f.

purulentamente: purulente.

purulento: purulentus, a, um. Sin: pure vel


sánie plenus.

pus: pus, puris n. Sin: puris tabes (-is f).

890
Q
quántico, v. cuántico. quepis: kepísium, ii n. Sin: galerículum; cap-
pícula proiecturā munita.
quebrado: Mat fractus númerus.
queratina: ceratina, ae f.
quebrantador: exstinctor, oris m.
queratitis: ceratites vel keratites, is f. Sin:
quebrantapiedras: saxífraga, ae f. córneae inflammátio.

quebrar: decóquere. Sin: defícere; corrúere; querer: velle. Uso: ¿qué quieres?, quid vis?;
decóquere creditóribus; facultátibus défici // quid tibi vis?
- fraudulentamente, creditores decoquendo
fraudare. Uso: estar próximo a -, in aere querosén o queroseno: liquor kerosénicus.
alieno vacillare.
quesera: (la mujer que hace o vende queso)
queda: domuegréssio vétita vel interdicta. caseária, ae f Sin: caseorum coctrix vel vén-
ditrix // (lugar donde se fabrican quesos) v.
quehacer: negótium, ii n. Sin: opus, óperis quesería // (vasija de barro, que se destina
n; ópera, ae f. para guardar y conservar los quesos) váscu-
lum caseárium. Sin: theca caseária.
queilofagia: cheilophágia sive -phagīa, ae f.
Sin: frequens suorum labiorum morsus (-us quesería: (lugar donde se hace el queso) ca-
m). seale, is n. Sin: officina caseária // (tienda en
que se vende queso) taberna caseária.
quelotomía: cheletómia sive -tomīa, ae f.
Sin: chelae caesura; hérniae séctio. quesero: adj caseárius, a, um // (persona que
hace o vende queso) caseator, oris m. Sin: ca-
quemado: ustus, a, um. Sin: combustus; seárius, ii; caseorum ópifex; cásei coctor vel
exustus; perustus; arsus; crematus; concre- vénditor
matus.
quesillo o quesito: caséolus, i m.
quemador: ignis iniectórium, ii n.
queso: cáseus, i m. Sin: pressum lac. Uso: -
quemadura: ústio, onis f. Sin: combústio; fresco, cáseus recens; - lombardo, cáseus ací-
exústio; ustura. dulus; - parmesano, parmensis cáseus; - ra-
llado, cáseus tritus; - suizo, helvéticus
quemarropa: a -, (desde muy cerca) cómmi- cáseus; - de bola, de Holanda, cáseus báta-
nus. Sin: prope; própius; próxime // (de modo vus; - de cabra, de oveja, de vaca, caprinus,
brusco) aspériter. Sin: acerbe; ácriter. ovinus, vaccīnus cáseus; hacer -, cáseum fá-
cere; cáseos figurare.
quepi, v. quepis.
quicio: cardo, dĭnis m. Uso: fuera de -, v.

891
quiebra

fuera (- de sí); sacar de - a uno, deturbare vel quilogramo, v. kilogramo.


deícere áliquem de mente; salir uno de su - o
de sus -, ánimo abalienari. Sin: mente labi; quilolitro, v. kilolitro.
de potestate exire; non esse apud se.
quilombo: (lupanar) v. prostíbulo.
quiebra: decóctio, onis f. Sin: naufrágium
fortunarum; fortunarum ruīna; rationum con- quilometraje, v. kilometraje.
turbátio, turbátio; bonorum céssio. Uso: - de
un banco, argentáriae dissolútio; - del Es- quilométrico, v. kilométrico.
tado, públici aerárii dissolútio // fig ruīna, ae
f. Sin: labes, is f; naufrágium. quilómetro, v. kilómetro.

quietismo: quietismus, i m. Sin: indifferén- quilovatio, v. kilovatio.


tia; apathīa.
quimera: (monstruo fabuloso) chimaera, ae f //
quietista: quietista, ae m. Sin: quietismi sec- fig allucinátio vel alucinátio; hallucinátio vel
tator vel fautor. halucinátio. Sin: commentum; imago (-gĭnis f)
vana; vana spécies. Uso: perseguir quimeras,
quijada: maxilla, ae f. vanas spécies mente sequi; sus esperanzas son
quimeras, eius spes inanes sunt.
quijero: canalículus declinans.
química: chímia sive chimīa; chémia sive
Quijote: Quixotus, i m. Uso: Don -, Dóminus chemīa, ae f. Sin: chémice, es f; chémica vel
Quixotus. chímica, ae f; chémica disciplina, doctrina,
sciéntia, ars. Uso: - aplicada, chémia ad
quilate: cerátium, ii n; cerates, is m. Sin: sí- usum transferenda; - farmacéutica, medica-
liqua, ae f. Uso: oro de diez -, aurum decem mentária chímica; - inorgánica, chímica
siliquarum. anorgánica; desarrollo de la -, chémicae artis
incrementum; posibilidades ofrecidas por la
quilífero: chýlifer, a, um. - en las producciones sintéticas, facultas res
plúrimas chímicis artifíciis efficiendi.
quilificación: chylificátio, onis f. Sin: cibum
in chylum redígere vel convértere. químicamente: chímice vel chémice. Sin:
chímico modo; ad chímicae praescripta; ope
quilificar: chylificare. artis chímicae.

quilla: carina, ae f. químico: (concerniente o relativo a la quí-


mica) chímicus vel chémicus, a, um. Sin:
quilo: (linfa) chylus vel chylos, i m // (kilo) chemicalis, e; ad chémiam vel ad chímicam
v. kilogramo. áttinens. Uso: fórmula -, chímica fórmula //
(el que profesa la química) chímicus, i m.
quilociclo: chiliocyclus, i m. Sin: mille cycli. Sin: chimista vel chemista, ae m; chímiae vel
chímicae cultor, studiosus, peritus.
quilográmetro, v. kilográmetro.
químico-física: chímica-phýsica.

892
quintaesencia

quimificación: chymificátio, onis f. Sin: junto de -) nugália, ium npl.


chymósis, is f; cibi in chymum convérsio; di-
géstio. quincallero: (que fabrica quincalla) nuga-
rum (vel nugálium, vel gerrarum) confector
quimificar: chymificare. Sin: cibum in // (que vende quincalla) nugivendus, i m. Sin:
chymum redígere vel convértere. nugigérulus; nugarum vénditor. V. barati-
llero.
quimioterapia: chimiotherapīa vel chemi-
therapīa, ae f. Sin: chímica medicina; curátio quincena: (espacio de quince días) semés-
vel curationes per chímica medicamenta. trium, ii n. Sin: dimidiatus mensis; quinde-
cim dierum spátium // (pago que se recibe
quimioterápico: chimiotherápicus vel che- quincenalmente) quindecim dierum merces
mitherápicus, a, um. (-ēdis f), salárium, stipéndium.

quimismo: chimismus vel chemismus, i m. quincenal: (que dura una quincena) bisheb-
domadalis, e. Sin: semiménstruus; seméstrii
quimiurgia: chemiúrgia sive -urgīa, ae f. Sin: (gen); dimidiati mensis (gen); quíndecim die-
chémica elaborátio; chímica conféctio. rum (gen); bis in mense; alternis hebdóma-
dis.
quimo: chymus vel chymos, i m. Uso: con-
vertir en - el alimento, v. quimificar. quinina o quinino: chininum, i n.

quimono, v. kimono. quinoleína: chinolinum, i n.

quimotropismo: chimiotropismus, i m. Sin: quinqué: lucernárium, ii n.


motus (-us m) vel impulsus (-us m) chímicis
medicamentis impertitus. quinquenal: quinquennalis, e. Sin: quin-
quennalícius. Uso: plan -, quinquennalícium
quinario: quinárius, a, um. Uso: verso -, qui- inceptum; consílium efficiendi áliquid per
nárius versus. quinquénnium; establecer un plan -, quin-
quénnium ad áliquid perficiendum (vel
quincalla: nugae, arum fpl. Sin: nugália, ium gerendum) statúere, decérnere, edícere.
npl; nugamenta, orum npl; gerrae, arum fpl.
quinta: (casa de campo) villa, ae f. Sin:
quincallera: (que fabrica quincalla) nuga- domus rústica // (establecimiento agrícola)
rum (vel nugálium, vel gerrarum) confectrix villa, ae f. Sin: fundus, i m; rus, ruris n; rús-
(-icis f) // (que vende quincalla) nugivenda, ticum práedium. Uso: en su -, rure suo // (re-
ae f. Sin: nugigérula; nugarum vénditrix clutamiento) conscríptio, onis f.
(-icis f).
quintaesencia: (última esencia o extracto de
quincallería: (fábrica de quincalla) nugália algo) quinta esséntia. Sin: íntima natura;
vel nugária officina. Sin: nugarum (vel nugá- praecípua vis, virtus, rátio alicúius rei; prae-
lium, vel gerrarum) officina // (tienda o lugar cípuum alicúius rei elementum // (fig, lo más
donde se vende) nugália vel nugária taberna. puro, intenso y acendrado de algo) excellén-
Sin: nugarum taberna, v. baratillo // (con- tia, ae f. Sin: flos, floris m; robur, bŏris n; me-

893
quintal

dulla. Uso: la - del discurso, sucus orationis; nibus hariolátio vel divinátio. Uso: profesar
la - del ingenio, acris ingénii ácies. la -, ex mánibus hariolari vel divinare.

quintal: quintale, is n. Sin: centum chilio- quiromante: chiromantes vel quiromantis, is


grámmata; mille hecatongrámmata; centum- m. Sin: fatíloquus; sortílegus; ex mánibus ha-
póndium, ii n; pondus (-dĕris n) centenárium. ríolus, fatíloquus, sortílegus; dívinans e
manūs líneis; chiromántice callens vel peri-
quinterno: (cuaderno de cinco pliegos) tus.
quintárium, ii n. Sin: quinquefólium; quinque
fólia npl; libellus; fascículus; paginarum fas- quiromántico: (perteneciente o relativo a la
cículus; exíguus codex (-dĭcis m). quiromancia) chirománticus, a, um. Sin: ad
chiromantīam spectans // (persona que la
quinteto: (combinación de cinco versos de profesa) v. quiromante.
arte mayor) pentástichon, i n. Sin: stropha
quinis vérsibus modulata vel constans // quirospasmo: cheirospasmos vel cheirospas-
(composición de cinco voces o instrumentos) mus, i m; chirospasma, ătis n. Sin: manūs
quincínium, ii n. Sin: quinticínium; quínio, nervorum disténtio.
onis f; quíntuplex melos (nom y ac); quinque
voces vel instrumenta; quinque fídium quirúrgico: chirúrgicus, a, um.
symphónia; cantus a quinque symphoníacis
éditus // (agrupación de cinco músicos) quin- quisquilla: (pequeñez o menudencia) res ne-
que symphoníaci. Sin: quinque músici; quin- glegenda. Sin: pusilla res; res vel quaestiún-
que musicorum chorus. cula nullīus momenti; parvi momenti res; en
pl , también quisquília, orum n; quisquiliae,
quiosco: (edificio pequeño donde se suelen arum f; nugae; inétiae // (camarón) cámma-
vender periódicos, flores, etc.) tríchila, ae f. rus, i m.
Sin: aedícula; cásula; tabérnula; tabernácu-
lum; ábacus venalícius vel venditionalis. quiste: (vejiga) cystis, is f. Sin: vesica, ae f.
Uso: - de periódicos, epheméridum tabérnula Uso: - pequeño, vesícula; - sebáceo, athe-
vel tabernáculum; diariorum vel commenta- roma, ătis n.
riorum tabérnula.
quitamanchas: (producto) matéria máculis
quiragra: chiragra vel cheragra, ae f. Sin: eluendis // (persona que tiene por oficio qui-
mánuum morbus articularis; arthritis manus tar las manchas de la ropa) fullo, onis m.
tenens.
quitanieves: autómaton vel autómatum nives
Quirinal: Quirinalis collis. diffindens, dírimens, averrens, converrens,
everrens. Sin: instrumentum nivi dirimendae,
quirófano: cámera operationis. Sin: con- diffindendae; instrumentum nívibus dimo-
clave quirúrgicum; cubículum corpóribus se- vendis; máchina nívibus dimovendis; má-
candis. china nives everrens.

quirógrafo: chirógraphum, i n. quitanza: ápocha, ae f (acceptae pecúniae).


Sin: acceptilátio vel accepti látio. Uso: exten-
quiromancia: chiromantīa, ae f. Sin: ex má- der una -, apochare; ápocham dare vel

894
Qumran

conscríbere; pecúniam acceptam ferre.

quitasol, v. sombrilla.

quite: Tauromaquia deviátio, onis f. Sin: re-


púlsio; ímpetūs reiéctio.

quiz: quáestio, onis f. Sin: quaestiúncula, ae


f; quaesitum, i n; quaesita, orum npl; propó-
sita quáestio; quaestiones lusóriae fpl. Uso:
proponer un -, quaestionem pónere; v. rom-
pecabezas.

Qumran: Cumranum, i n. Uso: de -, Cumra-


nensis, e.

895
R
rabadilla: (en las aves) clunis, is f. tilis, e; génticus; géneris, stirpis, gentis (gen).
Uso: conflicto -, conténtio phylética; discri-
rábano: ráphanus, i m. Sin: raphánulus; rá- minación -, discriminátio phylética; odio -,
pulum, i n; rápula, ae f. phyléticum ódium.

rabárbaro, v. ruibarbo. racimo: racemus, i m. Uso: - de bananas,


arienarum racemus.
rabdomancia: rhabdomantīa, ae f. Sin. divi-
nátio per virgam. raciocinar: (escarum) tésseras institúere.
Sin: (ciborum) portiones tribúere.
rabdomante: rhabdomantes vel rhabdoman-
tis, is m. Sin: áquilex (-lĕgis vel -lĭcis) m; racionado: per tésseras distributus (dicho de
rhabdomantīae peritus; radioaesthésiae peri- comida).
tus; vaticinator per virgam.
racional: (perteneciente o relativo a la
rabdomántico: rhabdománticus, a, um. Sin: razón) rationalis, e. Sin: rationábilis, e; ratio-
ad rhabdomantīam vel ad radioaesthésiam nis (gen) // (arreglado a ella) rationi convé-
pértinens. niens, consentáneus; ratione susceptus;
ratione innixus. Uso: seguir un método -, ra-
rabí: (rabino) rabbi indecl; v. rabino. tione pérsequi áliquid // (dotado de razón) ra-
tionalis, e. Sin: rationábilis; rationis párticeps
rabia: (ira, enojo, enfado grande) rábies, ei (-cĭpis); ratione práeditus. Uso: animal -, áni-
f. Sin: furor, oris m // (enfermedad) rábies, ei mal rationale; naturaleza -, natura rationalis
f. Sin: mánia hydrophóbia. vel rationábilis.

rabina: rabbina, ae f. racionalismo: rationalismus, i m. Sin: huma-


nae rationis principatus (-us m); eorum opínio
rabínico: rabbínicus, a, um. Sin: magistri iu- qui soli rationi ómnia tribuenda esse státuunt.
daici (gen).
racionalista: rationalista, ae m. Sin: rationa-
rabino: rabbinus, i m. Sin: magister hebraeus lismi fautor, sectator; qui ómnia ratione per-
vel iudáicus; magister iudaeorum; legis he- séquitur; qui humana tantum ratione nítitur;
bráicae doctor. Uso: el magisterio de los -, qui censet ómnia rationi tribuenda esse.
rabbínicum magistérium.
racionalizar: rationalizare.
rabona: hacer o hacerse -, scholam desérere;
hacer - por divertirse, scholam desérere rela- racionamiento: (ciborum) tesserarum insti-
xandi ánimi causā; scholas neglégere oblec- tútio. Sin: (escarum) demensa vendítio vel
tandi ánimi causā. distribútio.

racial: phyléticus, a, um. Sin: éthnicus; gen- racismo: razismus i m. Sin: stírpium discri-

896
radical

men (-mĭnis n); discriminátio phylética; elá- radiactivo: radioactivus, a, um. Sin: rádios
tio phylética discriminatrix; própriae stirpis edens vel elíciens; rádiis agens; radiante vi
elátio; phyléticum ódium; rábies éthnica; stú- agens vel práeditus. Uso: cobalto, hierro,
dium suae cuiusque stirpis; suae cuiusque yodo ... -, radiocobaltum, radioferrum, ra-
stirpis véluti cultus. Uso: toda apariencia de dioiódium; cuerpo, corpúsculo -, corpus, cor-
-, quaevis spécies iniqui inter gentes discrí- púsculum radios edens; elemento -,
minis. elementum radioactivum; material -, res rá-
dios elíciens; metal -, metallum radiante vi
racista: razista, ae m. Sin: razismi fautor; práeditum ; metallum radiante vi agens; nube
phyléticus osor; allophylorum osor; própriam -, nébula infecta rádiis; polvillo -, pulvis
stirpem extollens; géneris sui acérrimus as- (-vĕris m) radiante vi agens; volver - una
sertor; stirpis (vel gentis suae, vel géneris sui) cosa, álicui rei vim radiorum incútere.
acérrimus vel immódicus assertor.
radiador: (aparato de calefacción) calorífe-
racket: (estafa) illícita pecúniae exáctio rum, i n. Sin: radiatórium, ii n; radiator, oris
(-onis f). m (apparatus, us m) ; caloris radiator; instru-
mentum caloríficum // (serie de tubos por los
radar: radar indecl. Sin: radárium, ii n; radar, cuales circula el agua destinados a refrigerar
aris n; radiodetector; radiotelémetrum; appa- los cilindros de algunos motores de explo-
ratus (-us m) radárius; radioëléctricum instru- sión) radiatórium, ii n. Sin: túbuli radiatórii;
mentum; instrumentum radioëléctricum v. refrigerador.
detectórium; instrumentum radioëléctricum
explorationis; radioëléctricum instrumentum radial: radialis, e; v. radiofónico.
praemonitórium vel praenúntians. Uso: - con-
tra la niebla, radárium contra nébulam; ma- radiante: rádians, antis.
nejar el -, radar (vel radárium, vel apparatum
radárium) administrare. radiar: (emitir señales, palabras o sonidos
por radiodifusión) transmíttere, míttere,
radiación: (emisión o difusión de energías emíttere. Sin: édere; diffúndere; radiophó-
en forma de rayos rectilíneos) radiátio, onis f. nice emíttere // (Fís, despedir rayos de luz
Sin: radiorum emíssio vel diffúsio. Uso: - o de calor) radiare vel radiari. Sin: rádios
atómica, radiátio vel irradiátio atómica; - emíttere vel fúndere.
electromagnética, radiátio electromagnética;
rádii electromagnétici; sucíneae eléctridis radical: (relativo al principio de una cosa)
rádii; - ultravioletas, radiationes ultraviolá- radicalis, e; innatus, a, um. Sin: ingénitus; ra-
ceae // (radiodifusión) v. esta voz. dicalis, e; radícitus agens. Uso: vicio -, vítium
innatum vel ingénitum // (completo, total) ra-
radiactividad: radioactívitas, atis f. Sin: vis dicalis, e. Uso: curación -, radicalis curátio;
rádians; irrádians vis; vis rádiis agens; vis rá- curátio, quae radícitus (vel stírpitus, vel pé-
dios diffundendi; radiorum áctio; radiorum nitus, vel fúnditus) evellit morbum eiusque
edúctio; radios eliciendi facultas; concretam causas; - novedad cristiana, radicalis nóvitas
vis radiorum. Uso: - artificial, radioactívitas christiana; remedio -, remédium radicale (vel
artificialis; estudiar la - del sol, solis virtutem gravíssimum, vel efficacíssimum) // (partida-
radioactivam investigare. rio de reformas absolutas en materia polí-
tica) extrema sequens, entis. Sin:

897
radicalismo

extremarum rerum (novarum) sectator; rei num sinuale, - de cinco válvulas, scrínium
públicae fúnditus innovandae studiosus; undísonum quinque fístulis instructum; las
rerum radícitus commutandarum studiosus; ondas de la -, radioëléctricae undae; radio-
qui rem públicam radícitus commutare cupit phónicae undae; aethériae undae; - transistor,
vel nítitur. Uso: diputados, senadores -, de- instrumentum transistorianum ; - transistor
putati, senatores radicales; partido -, fáctio para coche, undísonum scriníolum autorae-
radicalis; fáctio extrema sequens; fáctio dis paratum; radiophónulum autocinetis pa-
eorum, qui rem públicam radícitus commu- ratum vel aptum; por -, radiophónice //
tare nituntur; miembro del partido -, radicalis, (estación emisora) radiophōnum emissó-
is m. rium; státio emissória vel radiophónica. Uso:
- Nacional de España, Státio Radiophónica
radicalismo: radicalismus, i m. Sin: radicá- Hispánica; - Vaticana, Radiophónium Vatica-
lium doctrina, theória, systema; rerum péni- num; Vaticana Státio Radiophónica; estudios
tus (vel radícitus) commutandarum stúdium; de - Barcelona, Officina Stationis Barcino-
stúdium áliquid (v. gr. sciéntiam, religionem) nensis // apagar la -, radiophōnum exstín-
radícitus reformandi (vel fúnditus renovandi). guere; disminuir, bajar el volumen de la -,
Uso: - político, civitatis fúnditus innovandae radiophónii vim demíttere; encender, prender
rátio vel stúdium. la -, radiophōnum accéndere; escuchar la -,
radiophónium auscultare; oír por -, radiophó-
radicalmente: radicáliter. Sin: radícitus; pé- nice audire; mandar un telegrama por -, ra-
nitus; fúnditus. Uso: estar - ordenado a, esse diotelegráphiā áliquid míttere; transmitir por
radicáliter ordinatum in + ac; transformar -, -, per rádium diffúndere vel míttere; radio-
radícitus transformare. phónice nuntiare.

radicar: radicari in + abl. radioactividad, v. radiactividad.

radiestesia: radiaesthésia sive -aesthesīa; ra- radioactivo, v. radiactivo.


dioaesthésia sive -aesthesīa, ae f.
radioaficionado: radioamator, oris m. Sin:
radiestesista: radiaesthesista vel radioaesthe- amator rei radiátilis; radiophóniae operator
sista, ae mf. Sin: radiaesthésiae cultor vel pe- voluptuárius; rei radiophónicae studiosus.
ritus.
radiobiología: radiobiológia sive -logīa, ae
radio: (metal) rádium, ii n // Geom rádius, ii f.
m // (rayo) v. esta voz // (aparato de radio)
radiophōnum sive radióphonum, i n; radio- radiocasete: radiocasetophōnum sive
phónium, ii n. Sin: radiatórium, ii n; máchina -casetóphonum, i n.
radophónica; capsella radiophónica vel undí-
sona; instrumentum radiophónicum; appara- radiocomedia: ludus radiophónicus. Sin: fá-
tus radiophónicus; scrínium vel scriníolum bula radiophónica.
undísonum; vibrans scrínium; arca vel má-
china radiátilis; radiophónicum instrumen- radiocomunicación: radiocommunicátio,
tum transmittens; máchina radios (vel sonos) onis f. Sin: radiophónica communicátio;
emittens. Uso: - portátil, radiophōnum por- radiophónicus núntius.
tábile vel portátile; - de bolsillo, radiophō-

898
radiografía

radiocronista: chronista (-ae m) radiophóni- radiaesthésia sive -aesthesīa, ae f.


cus. Sin: relator radialis; evéntuum per vias
aéreas núntius. Uso: - deportivo, agonálium radioestesista: radioaesthesista vel radiaes-
rerum per vias aéreas núntius. thesista, ae mf.

radiodifundido: radiodiffusus, a, um. Sin: radiofaro: radiópharus, i f. Sin: pharus rá-


radiophónice diffusus. Uso: noticia -, radio- dians.
phónicus núntius; núntius radiophónice dif-
fusus vel transmissus. radiofonía: (parte de la física) radiophonīa
sive -phónia, ae f. Sin: radiophónica doctrina ,
radiodifundir: radiare. Sin: radiodiffúndere; disciplina, sciéntia // (radiodifusión) v. esta
radiophónice diffúndere, divulgare, nuntiare; voz // (la actividad pertinente a la radio) ra-
radiophónice núntios diffúndere. diophonīa, ae f. Sin: res radiophónica vel ra-
diátilis; ars radiophónica. Uso: por -,
radiodifusión: radiodiffúsio, onis f. Sin: ra- radiophónice.
dioëmíssio; radionuntiátio; radiodivulgátio;
radiophónica diffúsio, divulgátio, emíssio, radiofónico: radiophónicus, a, um. Uso:
transmíssio, propagátio; diffúsio radiátilis. transmisión -, transmíssio radiophónica.
Uso: Sociedad Española de -, Socíetas vel
Consociátio Radiophónica Hispánica. radiofonista: radiophonista, ae m; radiopho-
nístria, ae f. Sin: radiophónicus recitator; ra-
radiodifusor: radiodiffusor, oris m. Sin: ra- diophónica recitatrix (-tricis ).
dionuntiator.
radiófono: radiophōnum sive radióphonum;
radiodifusora: státio radiophónica emittens. radiophónium, ii n.

radioelectricidad: radioëlectris, ĭdis f. radiofonógrafo: radiophonógraphum, i n.


Sin: radiophónium cum phonógrapho
radioeléctrico: radioëléctricus, a, um. Uso: coniunctum.
señal -, radioëléctricum signum.
radiofrecuencia: radiofrequéntia, ae f. Sin:
radioemisión, v. radiodifusión. radiophonicarum undarum frequéntia.

radioemisora: státio radiophónica emittens. radiogoniometría: radiogoniométria sive


Sin: radiophónicum instrumentum transmit- -metrīa, ae f.
tens.
radiogoniómetro: radiogoniómetrum, i n.
radioescucha: radioáudiens, entis m. Sin: ra-
dioauditor; radioauscultator; rádii auditor; ra- radiografía: (procedimiento para hacer fo-
diophoni auditor vel auscultator; tografías por medio de los rayos X) radiográ-
radiophōnum áudiens. phia sive -graphīa, ae f // (fotografía obtenida
por este procedimiento) radiográphica
radioestación: státio radiophónica. imago. Sin: radiophotográphica imago. Uso:
sacar la - de algo, v. radiografiar.
radioestesia: radioaesthésia sive -aesthesīa;

899
radiografiar

radiografiar: (fotografiar por medio de los radiómetro: radiómetrum, i n.


rayos X) radiographare. Sin: áliquid vel ali-
cúius rei imáginem radiográphice exprímere. radionovela, v. radioteatro.
// (radiotelegrafiar) v. esta voz.
radiorreceptor: radioreceptórium, ii n. Sin:
radiográfico: radiográphicus, a, um. Uso: radioreceptor, oris m (apparatus, us m); radio-
placa -, lámina vel bráctea radiográphica. phōnum (vel radióphonum, vel radiphónium)
receptórium, recípiens, receptans; instrumen-
radiograma: radiogramma, ătis n. Sin: mar- tum receptórium radiophónicum.
conigramma, ătis n; radiotelegramma, ae f ;
radiotelegraphema, ătis n ; núntius radiotele- radioscopía: radioscópia sive -scopīa, ae f.
gráphicus; núntius radiophónice transmissus; Sin: examen radioscópicum.
núntium radiophónice transmissum; núntius
per áethera transmissus; núntium per radio- radioscópico: radioscópicus, a, um.
phónicas undas missum.
radiotaxi: autocinetum meritórium ab arces-
radiogramófono: radiogrammóphonum sive sītu radiophónico.
-grammophōnum, i n.
radioteatro: fábula radiophónica. Sin: ludus
radiogramola, v. radiogramófono. radiophónicus.

radioisótopo: radioisotópium, ii n. radiotecnia: radiotéchnica, ae f.; radiotéch-


nice,es f. Sin: ars radiotéchnica.
radiolocalización: radiolocalizátio, onis f.
radiotécnico: adj radiotéchnicus, a, um. //
radiolocalizador: radiolocalizatórium, ii n; sust radiotéchnicus, i m.
v. radar.
radiotelefonema: radiotelephonema, ătis n.
radiolocalizar: radiolocalizare. Sin: obstá- Sin: telephonema radiotelephónicum.
culum per radioundas antevidere.
radiotelefonía: radiotelephonīa sive -phónia,
radiología: radiológia sive -logīa, ae f. Sin: ae f. Sin: radiotelephónica communicátio.
radiológica doctrina, disciplina, sciéntia.
radiotelefónico: radiotelephónicus, a, um.
radiológico: radiológicus, a, um. Uso: es-
tado, resultado -, status (-us m) radiológicus; radiotelefonista: radiotelephonista, ae m; te-
investigación -, investigátio radiológica. lephonístria, ae f. Sin: radioteléphoni (vel ra-
diotelephónii) administer; radioteléphoni
radiólogo: radiólogus, i m. Sin: médicus ra- administra.
diólogus; radiológiae studiosus vel peritus.
radioteléfono: radioteléphonum sive -ra-
radiomensaje: radionúntius, ii m vel radio- diotelephōnum, i n; radiotelephónium, ii n.
núntium, ii n. Sin: núntius radiophónicus;
núntium radiophónicum; aérius vel aéreus radiotelefotografía: radiotelephotográphia
núntius; aérium vel aéreum núntium. sive -graphīa, ae f.

900
raid

radiotelegrafía: radiotelegráphia sive -gra- radioterapeuta: médicus radiotherápicus.


phīa, ae f. Sin: radiotelegráphica ars; trans-
míssio radiotelegráphica (como arte); radioterapéutico: radiotherápicus, a, um.
radiotelegráphica doctrina, disciplina, scién-
tia (como ciencia). radioterapia: radiotherapīa, ae f. Sin: radio-
therápica curátio.
radiotelegrafiar: radiotelegraphare. Sin: per
rádium telegraphare; núntios per rádios trans- radioterápico, v. radioterapéutico.
míttere; radiotelegráphice scríbere (álicui vel
ad áliquem); radiotelegráphice nuntiare (áli- radiotomía: radiotómia sive -tomīa, ae f.
quid álicui); radiotelegráphice communicare
(cum áliquo de áliqua re). radiotransmisión: radiodiffúsio, onis f. Sin:
radiocommunicátio; radiophónica emíssio,
radiotelegráfico: radiotelegráphicus, a, um. nuntiátio, evulgátio.
Sin: ad radiotelegráphiam áttinens.
radiotransmisor: radiophōnum vel radio-
radiotelegrafista: radiotelegraphista, ae m; phónium emittens, emissórium, propagató-
radiotelegraphístria, ae f. Sin: radiotelegráphiae rium. Sin: instrumentum radiophónicum
minister; rei telegráphicae addictus; radiote- emittens; instrumentum emissórium (vel
legráphicus ártifex (-fícis mf); per rádium transmissórium) radiophónicum.
telegraphista; minister per rádium lítteris
mittendis. radiotransmitir: radiophónice transmíttere,
diffúndere, divulgare, propagare.
radiotelégrafo: radiotelégraphum, i n; radio-
telegráphium, ii n. Sin: radiotelegráphicum radiotropismo: radiotropismus, i m.
instrumentum.
radiovisión, v. televisión.
radiotelegrama: radiotelegramma, ătis n.
Sin: radiotelegraphema, ătis n; radiográphi- radioyente, v. radioescucha.
cum telegramma ; radiotelegráphicus nún-
tius; radiotelegráphicum núntium. rafaelesco: Raphaelis Sánctii more factus.

radiotelescopio: radiotelescópium, ii n. ráfaga: ictus (- us m) venti. Sin: ímpetus (-us


m) venti; flatus (-us m) venti.
radioteletipia: radioteletýpia, ae f.
raglán: epéndytes, ae m. Sin: epéndytes ra-
radioteletipo: radiotelétypon, i n. Sin: ra- glianianus.
dioteletýpicum instrumentum.
ragú: minūtal, ālis n. Sin: sátura, ae f; pulpa-
radiotelevisión: radiotelevísio, onis f. Sin: mentum; ius cárneum (guisado de carne).
radiotelehorasis, is f; radiotelehorama, ătis n
raid: (incursión súbita) incúrsio , onis f Sin:
radiotelevisivo: radiotelevisivus, a, um. Sin: procursátio; procursus (-us m). Uso: - aéreo,
radiotelevisíficus; radiotelevisórius. incúrsio aëronáutica; aérea excúrsio; aéreus
procursus // (viaje, excursión) excúrsio, onis

901
raíl

f // (como competición) rápidus procursus. rami, orum mpl // fig divísio in partes.
Sin: rápida procursátio; procursationis (vel
longi cursus) certamen (-mĭnis n); velocitatis ramificar: ramificare. Sin: ramos édere, dif-
certamen. fúndere, prodúcere; ramis diffundi // ramifi-
carse: partiri; dívidi; dígeri (in ramos, in
raíl, v. carril. bráchia, in córnua).

raíz: radix, īcis f. Uso: - cuadrada, cúbica, ramillete: (ramo de flores formado artificial-
radix quadrata, cúbica; extracción de la - mente con flores cortadas) florum fascículus.
cuadrada, radicis quadratae investigátio; ex-
traer la -, radicem extráhere // Gram radix. ramilletera: florum vénditrix (-icis f).
Sin: basis, is (ac -im, abl -i) f.
ramito: rámulus, i m. Sin: ramúnculus; súr-
rajá: Indorum princeps (-cĭpis m), régulus. culus.
Sin: índicus régulus.
ramo: ramus, i m. Uso: - de locura, áliquid
rallador: rádula, ae f. Sin: scóbina, ae f; scó- stultítiae vel deméntiae; cada uno tiene su -
bina culinária. de locura, nemo stultítiae omnino expers est.

rallar: comminúere. Sin: scóbinā abrádere, rampa: ascensus, us m. Sin: gradus, uum
comminúere; ad scobes (vel ad mículas) redí- mpl // - de lanzamiento, turris aëroplanis (vel
gere. missílibus) eiciendis.

rallo, v. rallador. rana: (cierto juego de destreza) turrícula lo-


culata. Sin: turris columbária.
rally: autocinetorum certamen (-mĭnis n).
rancho: (pábulo que se hace para muchos en
RAM, abrev de “random access memory” común) cibus, i m. Sin: victus, us m; cibatus,
(Inform), memoria de acceso aleatorio: me- us m; cibátio, onis f. Uso: - de los soldados,
mória volátilis. Uso: dynamic -, memória militaris pastus (-us m), cibus, victus // (finca
dynámica; static -, memória stática. donde se crían caballos y otros cuadrúpedos)
práedium rei pecuáriae curandae.
rama: (cada una de las partes en que se con-
sidera dividida una ciencia, arte, etc.) pars, rapé: tabacum pulveratum, pulvéreum, con-
partis f. Uso: ramas del saber, doctrinae par- tritum, sternutatórium. Sin: pulvis (-vĕris m)
tes; váriae doctrinarum partes. nicotianus, sternutatórius; pulvis tabaci; ta-
bacum in púlverem redactum vel contusum.
rambla: (suelo por donde las aguas pluvia- Uso: una toma de -, tabaci pulvérei (vel pul-
les corren cuando son muy copiosas) pluvia- verati) mica; nicotiani púlveris mica; oler -,
lis via. tabacum pulvéreum (vel nicotianum púlve-
rem) odorari vel olfácere; tomar -, pulverato
ramera, v. meretriz. tabaco (vel tabaco pulvéreo) uti; nicotianum
púlverem náribus tráhere vel haurire; pulvé-
ramificación: ramificátio, onis f. Sin: ramo- reo tabaco nares opplere; tabacum contusum
rum propagátio; in ramos divísio, partítio; náribus tráhere vel haurire.

902
rastrillo

rarefacción: rarefáctio, onis f. Sin: relaxátio;


rapsoda: rhapsodus, i m. dilatátio. Uso: - del aire, del hielo, rarefáctio
áëris, glaciēi.
rapsodia: rhapsódia sive -odīa, ae f.
rascacielos: caeliscálpium, ii n. Sin: caelifrí-
rapsodo, v. rapsoda. cium; septizónium; aedes (-ium fpl) superédi-
tae; aeditíssimae vel celsíssimae aedes;
rapto: (impulso, arrebato) impulsus (-us m) assurgentes ad caelum aedes; caelum perfri-
irrefrenábilis. Sin: ímpetus (-us m) imperio- cantes (vel scabentes) aedes. Uso: - de 110
sus. pisos, caeliscálpium, centum decem contig-
natiónibus práeditum.
raptor: ablator, oris m.
rascador: rádula, ae f.
raqueta: (bastidor con mango que sujeta una
red o pergamino o ambas cosas) retículum, i raso: (tela de seda lustrosa) rasum téxtile.
n; retículus, i m. Sin: retículum percussó- Sin: sérica, orum npl.; pannus rasus vel attá-
rium; retículum manubriatum; lusórium retí- licus.
culum; pilaris retículus. Uso: jugar a la -,
manubriato retículo lúdere. raspador: raspatórium, ii n. Sin: rádula. Uso:
- de acero, chalybéia rádula.
raquialgia: rhachiálgia sive -algīa, ae f. Sin:
(dorsi) spinae dolor vel dolores. raspilla, v. miosota.

raquianestesia: rhachianaesthésia sive -aes- rastra: (grada, instrumento de agricultura)


thesīa, ae f. v. grada.

raquicentesis: rachicéntesis vel rhachicén- rastrillar: (pasar la rastra por los sembra-
tesis, is f. dos) cratire. Sin: occare, occaecare; péctine
vérrere. Uso: - el terreno, terram rastro erá-
raquídeo: rhachídeus, a, um. Sin: rháchidis dere; péctine vérrere humum // (recoger con
(= del raquis). el rastro la parva) tritam messem rastro
collígere, cógere, racemari // - para desterro-
raquis: (columna vertebral) rhachis, ĭdis f. nar, glebas infríngere vel in púlverem redí-
gere.
raquítico: adj rhachíticus, a, um. Sin: rha-
chítide laborans; detortis membris; córpore rastrillo: (instrumento que sirve para reco-
detorto // (fig, exiguo, mezquino) exíguus, a, ger hierba, paja, etc.) raster, tri m; rastrum, i
um. Sin: parvus, paucus; angustus; pusillus, n. Sin: pecten, tĭnis m; rastri, orum mpl. Uso:
levis, ténuis // sust rhachíticus, i m. Sin: qui - pequeño, rastellus, i m; allanar la tierra con
rhachítide laborat. el -, cratire, pectinare, occare; arrastrar con
el -, péctine vérrere; recoger el heno con el -,
raquitis: rhachitis, ĭdis f. Sin: scoliosis; spi- péctine faenum collígere // (verja levadiza a la
nae distórtio, defórmitas, právitas, curvatura, puerta de algunas plazas de armas) cata-
curvamen (-mĭnis n), morbus. racta, ae f. Sin: erícius vel herícius.

903
rastro

rastro: (rastrillo) v. esta voz // (vestigio, hue- pora; vacivae vel subsicivae horae. Uso: a -
lla) v. pisada. perdidos, subsecivis in horis; trabajos hechos
a - perdidos, subsicivae óperae; conceder un
rasura: rasura, ae f. Uso: - de los pelos, ra- - de descanso, tempus vacivum laboris álicui
sura pilorum. dare.

rasuradora: novácula, ae f. Uso: - eléctrica ratón: mus, muris m. Sin: sorex, rĭcis m.
de baterías, novácula pilis eléctricis íncita vel Uso: de -, murīnus; soricīnus.
acta; - eléctrica con cabeza móvil, novácula
eléctrica cultellis versatílibus; v. afeitadora. ratonera: (trampa para ratones) muscípula,
ae f, muscípulum, i n.
rasurar: rádere. Sin: rasitare.
ravioles: líxulae, arum fpl. Sin: rabíolae,
rata: mus (muris mf) maior. Sin: mus rattus. arum fpl; pastilli farti.
Uso: - de cloaca, mus decumanus vel deci-
manus. raya: (guión largo) línea, ae f. Uso: dos -,
binae linéolae; duae líneae; dos - horizonta-
rata parte, v. prorrata. les, verticales, duae líneae horizontales, ver-
ticales // (separación de los cabellos que deja
ratear: per evulsionem furari. Sin: in público ver la piel) capillorum discrimen (-mĭnis n).
auferre; palam spoliare. Sin: discrimen comae; capillorum sulcus vel
discrimen. Uso: hacerse la -, capillorum sul-
ratera: (ratonera grande para ratas) v. ra- cum dúcere.
tonera.
rayo: rádius, ii m. Uso: rayos alfa, alpha-
ratería: fúrtulum, i n. Sin: ablátio occulta; rádii; rádii alpha; - catódicos, rádii cathódici;
evúlsio furtífica. - cósmicos, rádii cósmici; - directo, tangente,
rádius directus, tangens; rayos gama, rádii
ratero: latrúnculus circumforáneus. gamma; rayos láser, rádii lasérici; - lumino-
sos, rádii luminosi; rayos ultravioleta, solis
ratificación: ratificátio, onis f. Sin: confir- rádii perviolácei vel ultraviolácei; - visual, rá-
mátio; comprobátio; ratihabítio; obsignátio; dius visualis; rayos X, roentgeniani rádii; X
pública confirmátio; confirmátio públice rádii; rádii líttera “X” designati.
data; pública fides. Uso: - de la constitución,
ratificátio constitutionis. rayón: rayon n indecl. Sin: radíolum, i n;
radiosum (séricum).
ratificar: ratificare. Sin: confirmare; appro-
bare; sancire; ratum habere, dúcere, fácere. raza: phyle, es f. Sin: stirps, pis f; genus,
Uso: - la constitución europea, constitutio- nĕris n; gens, gentis f. Uso: la - humana,
nem europaeam sancire. genus humanum; gens humana, hóminum
genus; de pura -, purae stirpis; semínii puri.
rating, v. clasificación.
razia: praedátio, onis f. Sin: depraedátio;
rato: - libres, - perdidos, - de ocio, tempus vastátio; populátio; depopulátio; diréptio.
sepósitum. Sin: subseciva vel subsiciva tém- Uso: hacer una -, praedari; depraedari.

904
real

razón: (facultad de discurrir) mens, mentis f. adversárius; obnixus; obsistens, obnītens; re-
Sin: rátio, onis f // (argumento o demostra- bellis, e. Uso: ánimo -, voluntad -, obnixus
ción) rátio. Sin: argumentum. Uso: dar - a al- ánimus; obnixa voluntas; obsistens animus
guien, álicui assentiri (de áliqua re); tener -, vel voluntas; obnitens ánimus vel voluntas;
recte dícere vel fácere; fuerza de la -, rationis obnitendi voluntas // sust reactionárius, ii m.
vis; razones de la fuerza, vis rationes; ¡tienes Sin: (contrario a las innovaciones) novis
-!, recte dicis! // (motivo, causa) causa, ae f. rebus repugnans, resistens, obnitens, obsis-
Sin: rátio. Uso: - política, rátio política; con tens; (tradicionalista) regredientis humanita-
-, (óptimo) iure; sin -, sin motivo, sine ra- tis studiosus; véteris cogitandi agendique
tione; nulla vel sine causa; iniúriā; immérito; rationis studiosus vel fautor; pristinarum
con o sin -, iure aut iniúriā // (derecho, justi- rerum fautor; véteris moris tenax; retrógra-
cia) ius, iuris n. Sin: iustum, i n. dus; laudator témporis acti; (en sentido polí-
tico) legum atque institutorum pristinorum
razonable: rationábilis, e. Sin: rationalis; studiosus.
iustus; rationi cóngruens, consentáneus, con-
véniens; cum ratione cohaerens. reactivación: redintegrátio, onis f. Sin: reno-
vátio; restaurátio; restitútio; ad prístinum
razonablemente: rationabíliter. Sin: rationá- usum renovata aptátio; ad prístinam navita-
liter; ad rationem; cum ratione; iuste; recte. tem excitátio; ad prístinum munus (-nĕris n)
redúctio.
reacción: (acción que resiste o se opone a
otra, obrando en sentido contrario a ella) re- reactivar: redintegrare. Sin: renovare; res-
púlsio, onis f vel repulsus, us m; repercússio; taurare, restitúere; resuscitare; ad usum íte-
opposítio; repugnántia; repugnátio; vis con- rum aptare.
trária. Uso: avión a -, aëronavígium inversa
(vel contrária) vi propulsum; vencer la fuerza reactivo: adj in contrárium agens. Sin: vim
de -, obtúndere ímpetum repulsūs // (tenden- contráriam habens; contrárius // Quím reac-
cia tradicionalista en lo político) véterum tivus, a, um; réagens // sust contrária vis; vis
institutorum stúdium; legum atque instituto- repercútiens vel contra agens; vis vel áliquid
rum pristinorum stúdium // (en sentido cul- in contrárium agens // Quím reactivum, i n //
tural, social ...) reáctio, onis f. Sin: rerum (test) proba, ae ; v. test.
pristinarum stúdium; regredientis humanita-
tis stúdium; regressus (-us m) ad véteres co- reactor: (avión que usa motores de reacción)
gitandi agendique rationes. Uso: - escéptica, v. jet // (parte de una central nuclear) reactó-
reáctio scéptica // (Med, efecto secundario rium, ii n. Sin: reactrum. Uso: - atómico, re-
de un remedio o terapia) reáctio, onis f // Fís, actrum atómicum; ergastérium energiae
Quím reáctio. Uso: - en cadena, reáctio cate- atómicae; - nuclear, reactórium vel reactrum
nata; reáctio continuata; vis contrária et con- nucleare; núcleo del -, medulla reactralis vel
tínua. reactri.

reaccionar: renīti álicui. Sin: obnīti, resís- reafirmar: rursus vel íterum affirmare. Sin:
tere, obsístere, offícere, adversari, repugnari dénuo confirmare, assérere, asseverare.
álicui.
real: realis, e. Sin: verus; certus; in natura
reaccionario: adj reactionárius, a, um. Sin: pósitus; qui re ipsa est; ad rem vel ad realita-

905
real

tem spectans. Uso: mal -, malum quod revera justo sentido de la realidad) recto vel sano
est. rerum iudício práeditus // (sust, partidario
del realismo en filosofía) realista, ae m. Sin:
real ( Inform) realis, e. Uso: floating point realismi sectator, studiosus, professor // (en
value, númerus vel valor realis. campo artístico) veri vel veritatis imitator.
Sin: realitatem íntuens; qui verum imitatur;
realeza: regálitas, atis f. Sin: regalis maies- nímius naturae imitator; qui rerum veritatem
tas, dígnitas, potestas. Uso: - de la Virgen imitatur vel repraesentat; qui veram rerum
María, regalis dígnitas Beatae Vírginis Ma- speciem intuetur // (partidario de la monar-
riae; fiesta de la - de Cristo, sollémnitas Do- quía) monárchiae (vel régiae potestatis, vel
mino Nostro Iesu Christo universorum regi regis) fautor // - en juzgar, ex ipsa rerum na-
dicata; vivir la - cristiana, christianam rega- tura iúdicans; juicio, pensamiento -, iudícium
litatem vívere. íntegrum; mens íntegra; de manera -, no teó-
rica, re, non cogitatione.
realidad: reálitas, atis f. Sin: res, rei f; res
ipsa. Uso: - actuales, hodiernae realitates; - realización: (el llevar a cumplimiento) efféc-
sociológica, reálitas sociológica; - tempora- tio vel conféctio (-onis f) . Sin: effectus, us
les, realitates temporales; - teológicas, verita- m. Uso: - práctica, práctici effectus mpl //
tes theológicae; veritates divínitus patefactae; (resultado) effectus. Sin: éxitus (-us m) // (la
la - de la vida, reálitas vitae; ajeno a la -, ab cosa hecha) opus, óperis n. Sin: res, rei f.
ipsa realitate alienus; a mi parecer, la - es que
..., res quidem se mea senténtiā sic habet ut realizar: realizare. Sin: (áliquid) éxsequi;
...; respetar la - objetiva, fidem veritatis ser- perfícere; effícere, confícere; ad effectum ad-
vare. dúcere, dedúcere, perdúcere; ad rem vel in
rem addúcere; ad éxitum perdúcere. Uso: - el
realismo: (doctrina o sistema de los filósofos propio perfeccionamiento, ad ánimi perfec-
que atribuían realidad a las ideas generales) tionem sese perdúcere; - un pensamiento, co-
realismus, i m // (realidad objetiva) res ipsae gitatum ad effectum dedúcere; - un proyecto,
ut sunt // (sistema estético) realismus. Sin: consílium éxsequi; propósitum ad rem addú-
verismus; veritatis repraesentátio vel imitátio; cere; - un sueño, sómnium verum evádere;
veri imitandi doctrina; nuda rerum imitátio; poder - algo, parem esse álicui rei exsequen-
accurata vel diligentíssima rerum imitátio; dae // realizarse, ad effectum perduci. Sin:
verae speciēi rerum stúdium // (justo sentido fíeri; certum vel verum fíeri.
de lo real) realismus. Sin: prudéntia; rectum
vel sanum rerum iudícium // (doctrina u opi- realmente: re vera. Sin: re ipsa; reapse; reá-
nión favorable a la monarquía) opínio mo- liter.
nárchiae favens. Sin: senténtia régiae
potestati favens // (partido de los fautores de realpolitik: ars política realis.
la monarquía) partes (-ium fpl) monárchiae
(vel régiae potestatis, vel regis) fautorum. realquilar: íterum locare.
Sin: monárchiae fautores.
reanimación: (conjunto de medios terapéu-
realista: (adj, práctico, experimentado) pru- ticos destinados a restablecer las funciones
dens, entis. Sin: ad realismum pértinens; ad vitales) redanimátio, onis f. Sin: reféctio ví-
veri imitationem áttinens // (provisto de un rium; ad vitam revocátio.

906
rebelde

reanimador: redanimationis peritus vel cul- reasunción: resúmptio, onis f. Sin: nova as-
tor. súmptio; in prístinum statum restitútio.

reanimar: (restablecer las funciones vitales) rebaja: minútio, deminútio, imminútio, onis
redanimare. Sin: a morte revocare // (confor- f. Sin: dedúctio; detráctio; remíssio; laxa-
tar; dar vigor; restablecer las fuerzas) refí- mentum; levamentum. Uso: - de los víveres,
cere. Sin: relevare; renovare; confirmare; annonae laxátio; - en el pasaje, itíneris de-
refovere // (infundir ánimo y valor) relaxare. ductum prétium; - en el precio, prétii minú-
Sin: extóllere, tóllere; attóllere. tio; hacer alguna - sobre una cosa, áliquid
dedúcere (vel detráhere) de áliqua re; hacer
reanudar: renectare. Sin: renovare; restau- una - del 5, del 10 %, quinas, denas centési-
rare; rursus annéctere. Uso: - relaciones in- mas partes dedúcere de áliqua re.
ternacionales, necessitúdines inter gentes
(vel inter nationes) renovare. rebajar: (disminuir, quitar algo de una cosa)
áliquid dedúcere (vel detráhere) de áliqua re.
reaparecer: íterum vel rursus apparēre. Sin: Uso: - el precio, prétium minúere vel immi-
dénuo comparēre, apparēre , parēre, exstare, núere; - el precio de los víveres, annonam la-
occúrrere, videri, prodire; dénuo in conspectum xare vel temperare.
venire.
rebajo: canalis, is m.
reaparición: nova apparítio. Sin: nova ma-
nifestátio vel vísio; iterata vísio; iteratus visus rebanada: frustum, i n. Sin: segmentum; la-
(-us m); recúrsio; redítio. mínula. Uso: - de embutido, de mortadela, de
queso, farcíminis, murtati, cásei lamínula; -
rearmar: rursus armare. Sin: arma resúmere; de pan, quadra (-ae f) panis ; panis frustum;
dénuo armis ditare, instrúere, munire. Uso: - cortar en rebanadas, v. rebanar.
una nave, navis armamenta redintegrare, re-
fícere, renovare. rebanador: concisórium, ii n.

rearme: (acción de rearmar) armaturae re- rebanar: in frusta secare.


novátio. Sin: nova armorum aggerátio, coa-
cervátio, colléctio, comparátio, cumulátio, rebautizar: rebaptizare. Sin: íterum bapti-
conflátio, praeparátio; comparandorum ar- zare.
morum stúdium; cópiae armorum apparandae
aestuátio, concertátio, furor, insánia // (efecto rebeco: ibex, ĭcis m.
de rearmar) novus béllicus apparatus (-us m).
Sin: novi armorum apparatus. rebelarse: rebellare. Sin: rebellionem fácere.
Uso: - contra uno, rebellare in áliquem.
reaseguro: reassecurátio, onis f. Sin: nova
cáutio; confirmátio; assecurationis assecurá- rebelde: adj rebellis, e. Sin: rebellans, antis
tio. mf; indócilis, e // sust rebellis, is m; rebella-
trix, icis f. Sin: rebellans, antis mf; qui, quae
reasumir: resúmere vel reassúmere. Sin: rur- déficit (vel defecit) ab áliquo. Uso: - comu-
sus assúmere; íterum recípere vel excípere. nistas, rebelles communistici.

907
rebelión

rebelión: rebéllio, onis f. Sin: sedítio; deféc- nefas; incurrió en varias - (en la culpa) sáe-
tio. Uso: apresurar una -, admaturare defec- pius in culpam relapsus est; - en la enferme-
tionem; inducir a uno a la -, áliquem ad dad, recidiva, ae f; novae temptationes morbi;
defectionem incitare. - en el comunismo, relápsio in communis-
mum.
rebobinado: - rápido (por ej., de cinta en un
grabador), recursus, us m. recalcitrante: recálcitrans, antis. Sin: recu-
sans; detrectans; reluctans; repugnans.
rebotar: (botar cualquier objeto al chocar
en algún sitio) resilire. Sin: resultare; repér- recalentar: recalefácere. Sin: ad saturitatem
cuti; solo resultare. Uso: rebotó la pelota en (vel ad satietatem) calefácere vel excalfácere.
el arco, resíluit follis in portam // (rechazar
una cosa a otra que choca con ella) repercú- recamador: plumárius, ii m.
tere. Sin: retúndere; recútere.
recamadora: plumária, ae f. Uso: - en oro,
rebote: (acción y efecto de rebotar) repercús- aurivestrix, icis f.
sio, onis f; repercussus, us m. Uso: - de la pe-
lota, pila solo resultans; de -, recussu; recamar: acu píngere vel ornare.
repercussu o bien se resuelve con resíliens o
exsultans; ej.: devolver la pelota de -, resi- recamo: acu pingendi ars. Sin: plumária ars
lientem pilam remíttere // (fig, de rechazo, de // (obra recamada) opus acu pictum.
resultas) consequenter. Sin: quam ob rem; ex
quo effícitur ut ... // (cada uno de los botes recapitulación: recapitulátio, onis f. Sin:
que después del primero da el cuerpo que re- colléctio; summárium; epítoma, ae f.
bota) resultus, us m.
recapitular: recapitulare. Sin: summatim
rebuscado: (afectado) v. esta voz. collígere, dícere, expónere; capitulatim
dícere; presse dícere; bréviter vel celériter
recadero: cúrsitans administer. Sin: privatus perstríngere; in pauca referre; summa rerum
appáritor. cápita retractare vel repétere; rerum cápita
summatim repétere; comprehéndere.
recaer: (caer nuevamente enfermo) in mor-
bum recídere. Sin: in morbum íterum incí- recargo: onus óneri ádditum vel superáddi-
dere; in morbum rursus cádere vel incídere // tum // (cantidad o tanto por ciento que se re-
(reincidir) in culpam relabi. Sin: in culpam carga a algo, especialmente por retraso en el
rursus labi // (venir a parar en uno los efectos pago) tributum adiectum. Sin: tributi accés-
de alguna cosa) in áliquem recídere. Sin: ad sio vel additamentum; supertaxa, ae f; super-
áliquem pervenire vel redundare. Uso: hacer taxátio; taxae additamentum // (Med,
- la culpa sobre uno, culpam in áliquem con- aumento de calentura) febris incrementum.
ferre; que la pena recaiga sobre él mismo,
poena in ipsum récidat. recaudación: (acción y efecto de recaudar)
pecúniae (vel pecuniarum) exáctio, coáctio,
recaída: relápsio, onis f; relapsus, us m. Sin: colléctio, conquisítio. Sin: tributorum exáctio
recursus, us m. Uso: - en la culpa, in eandem // (cantidad recaudada) pecúnia exacta,
culpam lapsus; repetitum delictum, fácinus, coacta, collecta; pecúniae exactae, coactae,

908
recesivo

collectae. Uso: hacer una buena -, magnam Sin: recéptio // (ocultamiento o encubri-
pecúniam (vel magnas pecúnias) fácere, có- miento) occultátio, onis f. Sin: celátio.
gere, collígere; oficina de la -, exactorum of-
ficina. receptáculo: (cualquier recipiente o cavidad
en que puede contenerse algo) receptáculum,
recaudador: exactor, oris m. Sin: collector; i n. Sin: conceptáculum; conceptus, us m.
coactor. Uso: - de basura, receptáculum purgamento-
rum // (parte axial de la flor; extremo del pe-
recebo: (arena o piedra muy menuda) glárea, dúnculo) receptáculum.
ae f.
receptador: occultator, oris m.
recensión: recénsio, onis f. Sin: existimátio;
iudícium; censura; libri existimátio; censura receptar: (acoger, recibir) receptare. Sin: re-
libri. Uso: - favorable, desfavorable, ópti- cípere; accípere // (ocultar o encubrir) abs-
mum, péssimum iudícium; hacer la - de un cóndere. Sin: occultare; recóndere; celare.
libro, librum recensere vel recognóscere; iu-
dicare de libro; de libro iudícium (vel censu- receptividad: (capacidad de recibir) receptí-
ram) fácere, institúere; libri censuram vitas, atis f. Sin: receptabílitas // (Med, pre-
scríbere. disposición a contraer ciertas enfermedades
de carácter infeccioso) propénsio ad certos
recensionar: recensere. Sin: recognóscere; morbos contrahendos.
examinare; perpéndere; ponderare.
receptor: adj recípiens, entis // (persona que
recepción: (acción y efecto de recibir) recép- recepta o recibe) acceptor vel receptor, oris
tio, onis f. Sin: accéptio. Uso: - radial, radio- m. Sin: recípiens, entis m // (dicho de un apa-
recéptio; recéptio radiophónica; - televisiva, rato) receptórium, ii n. Sin: exceptórium; ex-
recéptio radiotelevisiva // (admisión en un ceptáculum; instrumentum acceptórium vel
empleo, oficio o sociedad) admíssio, onis. receptórium. Uso: - automático, receptórium
Sin: assúmptio; cooptátio // (ceremonia o autómatum, automatárium, automáticum; -
fiesta que se celebra para recibir personas) radiofónico, receptórium radiophónicum;
admíssio, onis f. Uso: - oficial, pública ad- máchina receptrix radiophónica; - telefónico,
míssio; pública ac sollemnis admíssio; so- receptórium telephónicum; - de bolsillo, ra-
lemne - de ciudadanos, amigos, colegas ..., diophonum manuale vel fundale; - televisivo
sollemnis civium, amicorum, collegarum ... de mesa, (receptórium) televisórium men-
admíssio; dar una espléndida -, liberalíssime sale.
vel honorificentíssime coram excípere cives,
amicos, collegas ... // (servicio de un hotel, receptoría: receptória, ae f. Sin: receptória
empresa, etc., encargado de recibir y atender vel acceptória sedes.
a los clientes) recéptio, onis f // (en hoteles,
congresos, etc., dependencia u oficina donde recesión: recéssio, onis f; recessus, us m. Sin:
se inscriben los nuevos huéspedes, los con- secéssio; decéssio; coacta ab ópere cessátio;
gresistas que llegan, etc.) offícium receptó- res oeconómica iacens.
rium.
recesivo: recessivus, a, um. Sin: ad rem oe-
receptación: (acogida) receptátio, onis f. conómicam iacentem spectans.

909
receta

receta: (prescripción facultativa) graphá- reciclar: ad usum iteratum aptare. Sin: rebus
rium, ii n. Sin: praeceptum médicum vel mé- reiectis uti.
dici; médici praescriptum; praescríptio
médica vel medicamentária; iátrica praescríp- recidiva: recidiva, ae f. Sin: relapsus, us m;
tio // - de cocina, praeceptum coquendi. Sin: relápsio; reincidéntia; morbus recidivus; ite-
composítio vel rátio (férculi conficiendi). rata vel nova lápsio; iteratus vel novus lap-
sus.
recetario: praescriptionum medicarum
collectus (-us m), libellus, breviárium. Sin: recinto: saeptum vel septum, i n. Sin: con-
formularum medicarum codicillus, index saeptum vel conseptum; saepimentum; con-
(-dĭcis m), volumen (-mĭnis n). saeptus, us m.

recibidor: (que recibe) receptor vel acceptor recioto: (vino espumante de Verona) vero-
// (antesala) v. esta voz // (saloncito de au- nense vinum.
diencia) salutatórium, ii n. Sin: exédrium, ii
n ; salutatórium conclāve vel cubículum. recipiente: receptórium vel exceptórium, ii
n. Sin: receptáculum vel exceptáculum; ex-
recibimiento: recéptio vel accéptio. Sin: ad- cípulum; vas, vasis n. Uso: - de cristal,
míssio. crystállinum excípulum; - para guardar con-
servas, salsamentárium; - para guardar resi-
recibo: (escrito en que uno afirma haber re- duos, excípulum purgamentárium.
cibido algo) ápocha, ae f. Sin: relatória, ae f;
accéptio, onis f; acceptilátio vel accepti látio; reciprocidad: reciprócitas, atis f. Sin: reci-
ápocha solutae pecúniae; acceptae pecúniae procátio; vicissitudo (-dĭnis f); mútuum; rátio
testimónium; receptionis scriptura, scheda, mútua.
schédula, sýngrapha; receptionis declarátio,
significátio, testimónium. Uso: talonario de recíproco: recíprocus, a, um. Sin: mútuus.
recibos, apocharum volumen; acusar -, ac-
ceptam pecúniam denuntiare; dar un -, apo- recitación: recitátio, onis f. Sin: díctio; orá-
chare; acceptationis lítteras trádere; entregar tio; pronuntiátio.
un -, ápocham subscriptam trádere; acceptam
pecúniam referre; escribir, extender un -, recitador, ra: recitator, oris m; recitatrix, icis
ápocham conscríbere álicui; acceptum áli- f. Sin: récitans.
quid testari vel referre; firmar un -, ápocham
subsignare. recital: (concierto compuesto de varias
obras ejecutadas por un solo artista en un
reciclabilidad: ad iterandum (vel ad usum mismo instrumento) monódia sive -odīa, ae f
iteratum) aptabílitas (-atis f). // (lectura o recitación de composiciones de
un poeta) recitátio, onis f. Sin: cárminum re-
recicable: ad iterandum (vel ad usum itera- citátio.
tum) aptus vel idóneus. Sin: qui, quae, quod
íterum iterumque adhiberi possit. recitativo: recitativus, a, um. Sin: pronuntia-
tivus; declamatórius.
reciclaje o reciclamiento: ad usum iteratum
aptátio. reclamación: reclamátio, onis f. Sin: expos-

910
recogerse

tulátio. Uso: - de los curdos, reclamátio Cur- reclusorio: reclusórium, ii n. Sin: carcer, ĕris
dorum; - de una deuda, exáctio // (querella) m; víncula, orum npl; custódia, ae f.
querela, ae f. Sin: querimónia. Uso: hacer -
públicas, querelas públice testari de + abl; recluta: (mozo alistado para el servicio mi-
públice queri de + abl // (reivindicación) litar) tiro, onis m. Sin: conscriptus; novus
vindicátio, onis f. Sin: flagitátio. Uso: recla- miles; miles tiro; exércitūs vel milítiae tiro.
maciones de la humanidad, flagitationes hu- Uso: alistar reclutas, v. reclutar; conjunto de
manae famíliae. los reclutas de un año, v. reclutamiento.

reclamante: adj y sust reclamans vel reclá- reclutamiento: (acción y efecto de reclutar)
mitans, antis; sust reclamator, oris m. Uso: dilectus vel delectus, us m. Sin: mílitum con-
muchedumbre de reclamantes, turba recla- quisítio; ad milítiae munus convocátio. Uso:
mántium. oficina de -, státio conquisitionis vel evoca-
tionis // (conjunto de los reclutas de un año)
reclamar: (protestar) reclamare vel recla- conscripti, orum mpl; mílites modo cons-
mitare álicui. Uso: - contra las diferencias cripti; novi mílites; tirones mílites; exércitūs
entre los sueldos de las mujeres y de los va- vel milítiae tirones.
rones, contra differéntias inter mercedes fe-
minarum et virorum reclamitare // reclutar: conscribere. Sin: conquírere; milí-
(reivindicar) vindicare áliquid sibi. Uso: - de- tiae ascríbere; scríbere, conscríbere, légere
rechos, iura vindicare // (pedir o exigir con mílites; (mílitum) dilectum habere vel fácere;
derecho o con instancia algo) expostulare. conquisitionem ágere vel fácere; exércitum
Sin: póscere; depóscere, exígere, repétere. scríbere vel conscríbere.
Uso: - ante alguno, expostulare cum áliquo.
recobrarse: (volver en sí de una enfermedad)
reclame, v. publicidad. revaléscere. Sin: convaléscere; réfici; se refí-
cere // (recuperarse de un daño recibido) ac-
reclamo: (anuncio llamativo, propaganda) v. ceptum damnum resarcire.
propaganda // (pájaro que se utiliza para
atraer a otros) illex, lĭcis m. recogedero: (parte en que se recogen o alle-
gan algunas cosas) collectáculum, i n. Sin:
reclinatorio: reclinatórium, ii n. Sin: genu- locus in quo dispersa colliguntur // (instru-
flexórium; génibus flectendis scabellum; mento con que se recogen) collectórium, ii n.
scamnum génibus ponendis; scamnum Deo Sin: instrumentum ad res colligendas.
supplicando.
recogedor: collector, oris m. Sin: coactor //
reclusión: reclúsio, onis f. Sin: custódia; cap- (utensilio para recoger la basura) v. recoge-
tívitas; carcer, ĕris m, in cárcere detineri. dero.

recluso: reclusus, a, um. Sin: carceratus; car- recogedora: collectrix, icis f.


cerárius; in cárcere (vel in custódia, vel in
vínculis) cónditus, detentus, inclusus, clau- recogerse: (abstraerse) se collígere vel re-
sus; in custódiam (vel in cárcerem, vel in vín- collígere. Sin: in se ipse secédere; secum
cula) tráditus. ánimo recogitare.

911
recogimiento

recogimiento: meditátio, onis f. Sin: cogitá- tio; recognítio; explorátio; speculátio // (gra-
tio; atténtio; atténtio ánimi; cogitátio in se titud) gratus ánimus. Sin: grata mens.
conversa. Uso: - interior, meditátio; contem-
plátio; lugar de -, recessus, us m; secessus, reconstituyente: adj corróborans vel róbo-
us m; estar en profundo -, in meditatione de- rans, antis. Sin: récreans; refíciens; reconstí-
fixum esse. tuens; vires redíntegrans. Uso: cura -, cura
reconstítuens // sust corroboramentum, i n.
recombinación: Biol recombinátio, onis f. Sin: remédium róborans vel corróborans;
pótio tonótica; medicina salutem refíciens.
recomendable: commendábilis, e. Sin:
commendandus; commendatione dignus. reconstrucción: reconstrúctio, onis f. Sin:
restitútio; reaedificátio; nova constrúctio.
recomendación: commendátio, onis f. Uso: Uso: - material, restitútio materialis; - óptica,
carta de -, lítterae commendatíciae, commen- reconstrúctio óptica.
datítiae, commendatóriae.
reconstruir: reconstrúere. Sin: reaedificare;
recomendado: commendatus, a, um. Sin: íterum aedificare.
laudatus; in prétio hábitus.
reconvención: (acción de reconvenir) admo-
recomendante: adj commendans, antis. Sin: nítio, onis f. Sin: redargútio; obiurgátio //
suffrāgans; favens // sust commendator, oris (Der, demanda contra quien promovió el jui-
m. Sin: fautor m, fautrix f; qui vel quae áli- cio) reconvéntio, onis f. Sin: actionis retórsio;
quem commendat. mútua accusátio vel áctio; vocátio íterum in
ius; áltera in ius vocátio.
recomendar: commendare. Sin: suffragari;
favere; - las almas a Dios, ánimas Deo com- reconvenir: (censurar, reprender a alguien
mendare. por lo que ha hecho o dicho) redargúere. Sin:
increpare, obiurgare // (Der, ejercitar acción
reconcentrado: totus in áliqua re. Sin: in co- contra quien promovió el juicio) reconvenire.
gitatione vel in contemplatione alicúius rei Sin: actionem retorquere; actorem vicissim
defixus. convenire; crimen ínvicem intentare álicui.

reconcentrarse: totum esse in áliqua re. récord: summum, i n. Sin: primatus, us m;


principatus, us m; vertex (-tĭcis m); alicúius
reconocer: (distinguir) internóscere. Sin: rei principatus (-us m); contentionis vel cer-
dignóscere; noscitare; cérnere, discérnere, se- táminis principatus. Uso: - mundial, primatus
cérnere // (examinar detenidamente) recog- mundanus; principatus in orbe terrarum; hoy
nóscere // (admitir) admíttere Uso: - las el - del salto de longitud es de ocho metros y
propias obligaciones pecuniarias, suum doce centímetros, hodie vertex saltūs in lon-
nomen admíttere; - a uno como jefe, áliquem gitúdinem est octo metrorum et duódecim
príncipem habere // (confesar) fateri vel con- centimetrorum (8 m, 12 cm); batir el -, sum-
fiteri // (declarar solemnemente) agnóscere. mum attíngere; alicúius rei principatum cón-
sequi vel ássequi; detener el -, alicúius rei
reconocimiento: (acción y efecto de recono- principatum obtinere, retinere, detinere, con-
cer o reconocerse) agnítio, onis f. Sin: cogní- servare.

912
rectilíneo

recorrido: (acción y efecto de recorrer) per- sala de -, diaeta quietis; diaeta remissionis
cursátio, onis f. Sin: decursus, us m // (espa- ánimi // (en los colegios, suspensión de la
cio que ha recorrido, recorre o ha de clase para descansar o jugar) pausa, ae f.
recorrer alguien o algo) spátium, ii n // (ruta, Sin: ¡se terminó el -!, pausa finita est!; pausa
itinerario prefijado) trames, mĭtis m. Uso: - finitur!
ferroviario, trames ferriviárius.
recrudecimiento: recrudescéntia, ae f.
recortaduras: reségmina, um npl. Sin: exasperátio; exacerbátio; inténtio;
augmentum. Uso: - de la enfermedad, recru-
recorte: (cosa recortada) segmentum, i n. descéntia morbi; - del dolor, doloris inténtio.
Sin: resegmen, mĭnis n. Uso: - de diario, seg-
mentum e diário exsectum; - de papel, char- recrudescencia, v. recrudecimiento.
tae resegmen; - de tejido, téxtilis ( vel texti,
vel textūs) segmentum // - de tiempo, subsici- rectangular: rectangularis, e. Sin: rectángu-
vum vel subsecivum tempus; trabajo hecho lus vel rectiángulus; orthogónius; rectiánguli
en los - de tiempo, ópera (-ae f) subsiciva; formam habens.
opus (óperis n) subsecivum.
rectángulo: adj, v. rectangular. Uso: triángu-
recreación: (acción y efecto de recrear) re- lo -, triángulum recto ángulo (= con un ángulo
féctio, onis f. Uso: - espiritual, reféctio ánimi recto) // sust rectángulum vel rectiángulum, i
// (diversión para alivio del trabajo) relaxá- n. Sin: rectagōnum; orthogōnum.
tio, onis f. Sin: relevamen, mĭnis n; relevátio;
quies; réquies; delectamentum; delectátio // rectificación: rectificátio, onis f. Sin: corréc-
(juego) ludus, i m. Sin: lúdicra, orum npl. tio; emendátio; polítio.

recrear: (crear o producir de nuevo) recre- rectificador: (Mec, operario mecánico que
are. Sin: refícere; restitúere; íterum fácere. maneja una rectificadora) rectificator, oris m.
Uso: - los espíritus abatidos, afflictos ánimos Sin: corrector // (Electr, aparato que trans-
recreare // (divertir, alegrar o deleitar) delec- forma una corriente alterna en corriente
tare. continua) rectificatórium, ii n (fluenti). Sin:
directórium (fluenti).
recrearse: recreari. Sin: delectari; ánimum
refícere et recreare. rectificadora: (persona) rectificatrix, icis f //
(Mec, máquina para rectificar piezas metá-
recreativo: lúdicer, cra, crum. Sin: delec- licas) rectificatórium, ii n. Sin: máchina me-
tando idóneus; delectandi causā cónditus; tallis poliendis.
ánimum vel ánimos relaxans (que descansa),
récreans vel refíciens (que recrea), delectábi- rectificar: rectificare. Sin: corrígere; emen-
lis vel delectans (que divierte). Uso: medios dare // (Quím, purificar líquidos por destila-
-, auxília ad ánimi relaxationem. ción) purgare vel perpurgare. Sin: dénuo
destillare.
recreo: (acción de divertirse) ludus, i m. Sin:
lúsio, onis f; lusus, us m; lusitátio; lúdicrum; rectilíneo: rectilíneus, a, um. Sin: rectis lí-
delectátio; delectamen, mĭnis n; delectamen- neis constans // (del carácter o comporta-
tum; oblectamentum; quies; réquies. Uso: miento de las personas exageradamente

913
rectitud

rectas) immódice vel nimis rectus. gares) cúria, ae f. Sin: párochi vel curionis
domus (-us f), aedes (-is f); curialis domus;
rectitud: próbitas, atis f. Sin: intégritas; áni- cúriae domus vel sedes.
mus probus vel ínteger. Uso: - moral, rectum,
i n; consciente de su -, sibi conscius recti; - de rectoría: (empleo, oficio del rector) v. recto-
vida, proba vita; con -, recte; iuste. rado // (jurisdiccion del rector) rectoris iuris-
díctio // (oficina del rector) v. rectorado.
recto: adj rectus vel directus, a, um. Uso: en
línea -, recta viā; rectā; in directum // (justo) recuerdo: memória, ae f. Uso: - nostálgico,
iustus. Sin: aequus // (honrado) probus. Sin: memória desidérii plena; perder el -, memó-
ínteger, gra, grum // (porción del intestino) riam depónere; transmitir el -, pródere áli-
interáneum, i n. Sin: intestinum rectum. quid memóriae // (acción de recordar)
recordátio, onis f // (recordatorio) monumen-
rector: (persona a cuyo cargo está el go- tum, i n // (souvenir, cosa que se regala en
bierno y mando de una comunidad, hospital testimonio de buen afecto) mnemósynum, i
o colegio) v. director // (superior de Instituto n. Sin: imagúncula; memoráculum; memo-
religioso) superior, oris m. Sin: moderator; riale.
rector; qui praeest. Uso: - Mayor, Rector
Maior; el - Mayor de los Salesianos, Mode- recuperabilidad: recuperabílitas, atis f; (en
rator Supremus Societatis Salesianae // (su- sentido moral) revocabílitas (a vítiis ...); (en
perior de un convento) prior, oris m. Sin: sentido sanitario) sanabílitas (a morbo).
coenóbii antistes, stĭtis m // (párroco o cura
propio) párochus, i m. Sin: cúrio, onis m // recuperable: recuperábilis, e. Sin: recupera-
(persona que rige una universidad o centro tivus; (en sentido moral) a vítiis revocábilis,
de estudios superiores) rector, oris m. Sin: e; redemptionem admittens; (en sentido sa-
moderator. Uso: - de universidad, universita- nitario) sanábilis vel servábilis.
tis (studiorum) rector; práesidens universita-
tis; práesidens universitárius; rector recuperación: recuperátio, onis f. Sin: recép-
universitatis; máximi athenaei moderator; tio; nova acquisítio, comparátio; (en sentido
studiorum universitatis moderator; el - mag- moral) redémptio; a vítiis revocátio vel erép-
nífico de la universidad, rector magníficus tio; ad virtutem redúctio; (en sentido sanita-
universitatis. rio) sanátio; restitútio sanitatis vel
valetúdinis; valetudo restituta. Uso: Econ, -
rectorado: (oficio, cargo, dignidad del rec- económica, incrementum oeconómicum; - de
tor) rectura, ae f; rectoratus, us m. Sin: rec- ciudades, de la libertad, recuperátio úrbium,
toris vel moderatoris munus (-nĕris n), libertatis; comunidades de - de drogadictos,
offícium, dígnitas // (oficina del rector) rec- communitates sanandis homínibus tóxico de-
toris vel moderatoris sedes (-is f) // (tiempo pendéntibus.
durante el cual se ejerce el cargo de rector)
rectoris diutúrnitas. Sin: tempus quo rectoris recuperar: recuperare. Sin: reparare; íterum
munus exercetur. acquírere; (en sentido moral) redímere; a ví-
tiis revocare; e vítiis erípere; ad virtutem re-
rectoral: adj rectoris proprius. Sin: rectoris dúcere. Uso: - una posición, locum repétere.
vel moderatoris (gen); ad rectores pértinens
// (sust, habitación del párroco en algunos lu- recurrente: (persona que entabla o tiene en-

914
redactor

tablado un recurso) flagitator, oris m. Sin: televisiva, intextus televisíficus; - vial, - de


postulator // (que vuelve a ocurrir o aparecer carreteras, rete viale vel viárium; viárius in-
especialmente después de un intervalo) sáe- textus; viária rátio; la - de los nervios, ner-
pius rédiens. Sin: certo témpore recurrens. vorum implicátio // Dep ictus (-us m) válidus;
v. gol.
recurso: (medio, expediente) adiumentum, i
n. Sin: subsídium; instrumentum Uso: - au- redacción: (acción y efecto de redactar)
diovisuales, instrumenta auditória-visuália; - scríptio vel conscríptio, onis f. Sin: composí-
didácticos apropiados, apta subsídia ad do- tio; conféctio; redáctio; digéstio. Uso: la - de
cendum; - oratorios, adiumenta dicendi; - ra- un diario o de una revista, epheméridis (vel
diofónicos, subsídia radiophónica; - técnicos, commentárii vel commentariorum) conscríp-
subsídia téchnica; no me faltan recursos para tio vel composítio // (lugar u oficina donde
... , mihi adiumenta non desunt ad ...; procu- se redacta) auctorum vel scriptorum sedes.
rarse recursos para hacer frente a cualquier Uso: la - de un diario, epheméridis vel diárii
contingencia, subsídia comparare ad omnes scriptorum sedes // (conjunto de los redacto-
res // (bienes, medios de subsistencia) opes, res) scriptores. Sin: compositores; scriptorum
opum fpl. Sin: facultates, um fpl. Uso: recur- vel compositorum collégium. Uso: la - de un
sos para vivir, vivendi opes vel facultates; diario, epheméridis (vel diárii) scriptores vel
acaparamiento de los -, naturae opes a paucis compositores; la - de una revista, commentá-
avidíssime coëmptae; agotados ya los - de la rii scriptorum collégium; collégium com-
patria, exhaustis iam pátriae facultátibus; es- mentáriis conficiendis // consejo de -, (de
terilización de los -, naturae opes extenuatae; diario) consilium epheméridi (vel diário) ap-
sin recursos, sine ópibus vel facultátibus; parando, moderando, edendo; (de revista)
cada cual según sus propios -, pro sua quis- consílium commentário apparando, mode-
que facultate; pro suis quisque ópibus // (Der, rando, edendo; consílium commentáriis ap-
apelación) recursus, us m; recúrsio, onis f. parandis, moderandis, edendis; jefe de -,
Sin: appellátio; provocátio; libellus appella- redactor prínceps (-cĭpis m); compositorum
tionis. Uso: entablar -, libellum appellatio- caput (-pĭtis n) .
nis dare vel praebere // - a la anticoncepción,
anticonceptionis usus. redactar: scríbere vel conscríbere. Sin: pers-
críbere; compónere; redígere; digérere. Uso:
red: (aparejo hecho con hilos, cuerdas, - un decreto, decretum perfícere, - un diario,
alambres, etc., trabados en forma de mallas acta diurna edenda curare; diário edendo
para pescar, cazar, cercar, sujetar) rete, is n. praeesse; - una ley, legem scríbere.
Sin: retículum, i n; retículus, i m. Uso: - ba-
rredera, everrículum; - metálica, rete metálli- redactor: scriptor vel conscriptor, oris m.
cum; férreum retículum; - de alambre, rete Sin: compósitor; redactor; digestor. Uso: -
férreum; - de compra, retículum penuárium; publicitario, scriptor nuntiorum laudativo-
- de pescar, piscatórium rete; sagena, ae f; - rum; - de diario, diarii (vel epheméridis, vel
para cazar aves, transenna, ae f ; el que hace actorum diurnorum) conscriptor vel compósi-
o vende redes, retiárius // (conjunto de ele- tor; qui epheméridi edendae óperam dat; qui
mentos organizados para determinado fin) epheméridem (vel acta diurna) conscribit; qui
rete, is n. Sin: intextus, us m. Uso: - ferrovia- actis diurnis edendis praeest; - de periódico,
ria, ferriviarum rete; - telefónica, rete tele- periódici redactor; - de revista, commentárii
phónicum; filorum rete vocem reddéntium; - (vel commentariorum) conscriptor vel com-

915
redactora

pósitor; - jefe de diario, diárii moderator pri- plicátio; reduplicátio.


márius; diárii concinnator princeps.
redoble: fragor, ōris m. Sin: crépitus (-us m);
redactora: auctrix, icis f. Sin: redactrix, icis strépitus (-us m); sónitus (-us m) ; concrepá-
f. tio. Uso: - de tambor, týmpani fragor.

redada: retis iactus (-us m) vel coniectus (-us redoma: guttus, i m.


m). Sin: comprehénsio raptim facta. Uso: -
de malhechores, perditorum hóminum cap- redonda: (Impr, tipo de letra) v. letra.
tura; scelestorum complúrium comprehénsio.
redondilla: (combinación métrica de cuatro
redecilla: retículum, i n; retículus, i m. Sin: octosílabos) v. cuarteta // (letra redonda) v.
retíolum, i n. Uso: - para el cabello, vesica, letra.
ae f.
reducir: (disminuir o aminorar) minúere vel
redención: redémptio, onis f. Sin: liberátio. deminúere. Sin: dedúcere; astríngere, contrá-
here. Uso: - al mínimo, áliquid minúere quo
redentor, ra: sust redemptor, oris m; redemp- non minus // (volver algo al lugar donde es-
trix, icis f. Sin: liberator; servator. Uso: el - taba o al estado que tenía) redúcere. Sin: in
(Jesucristo), Redemptor vel Reparator, oris prístinum restitúere // - a ceniza, in cínerem
m; humanae salutis Auctor; humanae Repara- vértere; - a la miseria, ad inópiam redígere.
tor naturae; - del mundo, mundi Redemptor
// adj redemptórius, a, um. reducto: tutáculum, i n. Sin: tutamen, mĭnis
n ; tutamentum // Mil munimentum minus;
redentorista: redemptorista, ae m. Sin: so- propugnáculum adiunctum; béllicum recep-
dalis redemptorianus vel ligorianus; sodalis a táculum.
Sanctíssimo Redemptore.
reductor: (adj, que reduce o sirve para re-
redil, v. aprisco. ducir) rédigens, entis. Sin: mínuens // sust
(apparatus) redactor, oris m. Sin: (apparatus)
redimibilidad: redimibílitas, atis f. Sin: re- aptator vel adaptator. Uso: - de presión, ins-
demptionis possibílitas. trumentum pressioni minuendae.

redimible: redimíbilis, e. Sin: redemptíbilis. redundancia: (sobra o demasiada abundan-


cia de cualquier cosa o en cualquier línea)
rédito: réditus, us m. Sin: proventus, us m. redundántia vel exundántia, ae f // (repetición
Uso: - de la producción, proventus produc- inútil de un concepto) redundántia. Sin: ver-
tionis // (interés del dinero) usura, ae f. Sin: borum vel orationis redundántia; fusa nimis
fenus sive faenus, nŏris n. orátio.

redivivo: redivivus, a, um. Sin: reviviscens; redundante: redundans vel exundans, antis.
renascens; renatus; resurgens. Sin: exúberans; superabundans. Uso: estilo -,
redundans dicendi genus.
redobladura, redoblamiento: duplicátio,
onis f. Sin: geminátio; congeminátio; condu- redundar: redundare vel exundare. Sin:

916
reexpedir

abundare, superabundare, superafflúere // (re- dere; débitam pecúniam sólvere. Uso: - en


sultar, venir a parar en beneficio o daño de cuotas, pensiónibus sólvere.
alguien o algo) - en honor, honori verti; ho-
nori esse álicui; esto redunda en su honor, reembolso: refúsio, onis f. Sin: repensátio;
hoc illi decōri est; - en fastidio, fastídio (vel persolútio; pecúniae reddítio; pecuniária res-
táedio, vel moléstiae) esse álicui. titútio; restitutória solútio; iusti créditi solú-
tio; acceptae pecúniae solútio vel restitútio.
reduplicación: reduplicátio, onis f. Uso: - de Uso: - de gastos, súmptuum compensátio;
ADN, reduplicátio ipsīus ADN. impensa (-ae f) réddita vel reddenda; efec-
tuar el -, pecuniam sólvere; aes alienum sól-
reedición: nova edítio. Sin: edítio iterata; ál- vere; débitum réddere, débitam pecúniam
tera edítio. réddere ; créditam pecúniam álicui sólvere ;
enviar un paquete contra -, fascem míttere
reedificación: reaedificátio, onis f. Sin: nova impensis tabellário solvendis (ab áliquo); fas-
aedificátio, áltera eréctio. cículum míttere solutione tabellário danda.

reeditar: íterum vel dénuo édere. reemplazable: permutábilis vel commutábi-


lis. Sin : subrogábilis vel surrogábilis.
reeducación: (acción de reeducar) nova edu-
cátio. Sin: áltera institútio; reformátio; emen- reemplazar: surrogare. Sin: supplere; subs-
dátio // (conjunto de técnicas o ejercicios titúere; álicui succédere; alicúius vicem sup-
para recuperar las funciones normales de plere; locum alicúius occupare; in locum
una persona) exercitátio refectória. Sin: ha- alterīus succédere, subintrare, subintroire.
bilitatis recuperátio.
reemplazo: sufféctio, onis f. Sin: supplétio;
reeducar: rursus educare. Sin: dénuo insti- subrogátio; substitútio.
túere, cólere, fíngere; reformare; corrígere //
(volver a enseñar, mediante movimientos y reencarnación: reincarnátio, onis f. Sin: me-
maniobras reglados, el uso de los miembros tempsychōsis, is f; nova incarnátio.
o funciones, perdido o viciado por ciertas en-
fermedades) exercendo refícere. Sin: grada- reencarnar: reincarnare. Sin: rursus incar-
tim resanare. nare; -se, reincarnari vel rursus incarnari.

reelegibilidad: reeligibílitas, atis f. Sin: reestructuración: nova disposítio.


novae electionis idonéitas.
reestructurar: recompónere. Sin: íterum
reelegible: reeligíbilis, e. Sin: íterum eligíbi- dispónere.
lis.
reexaminación: recognítio, onis f. Sin: nova
reembolsable: refusíbilis, e. Sin: repensábi- considerátio; álterum examen.
lis; restitutionem admittens; restitutioni ob-
nóxius; in restitutionem cadens. reexaminar: recognósere. Sin: rursus exami-
nare, perpéndere, repéndere.
reembolsar: refúndere. Sin: repéndere; per-
sólvere; débitum réddere; aes alienum réd- reexpedir: remíttere. Sin: rursus míttere.

917
reexportación

reexportación: reexportátio, onis f. (dicho de persona solamente) perhumanus;


perurbanus // (fig, astuto, malicioso) astutus,
refacción: (alimento moderado para reparar a, um. Sin: cállidus; vafer; dolosus; versutus.
fuerzas) ientáculum, i n. Sin: reféctio; cibi
súmptio; v. tentempié // (compostura, repa- refinamiento: exacútio, onis f. Sin: purgátio;
racion de lo estropeado) reparátio, onis f. polítio, expolítio, perpolítio; perféctio.
Sin: reféctio.
refinar: polire, expolire, perpolire. Sin: pur-
refaccionar: restitúere. Sin: refícere; recon- gare, expurgare.
cinnare; restaurare; v. reparar.
refinería: fábrica eliquatória. Sin: officina
refección, v. refacción. álicui rei purgandae vel expoliendae. Uso: -
del azufre, del azúcar, del oro, de la plata,
refectorio: refectórium, ii n. Sin: cenáculum; etc., officina súlphuri, sáccharo, oro, argento,
cenatórium; oecus refectórius. etc. purgando vel expoliendo; - del petróleo,
ergastérium petróleo (vel óleo terrígeno) pur-
referee, v. árbitro. gando.

referencia: (noticia o información sobre al- reflector: reflector, oris m. Sin: pharus, i f;
guien o algo) relátio, onis f; relatus, us m. proiectórium; lucis proiectórium; lucis
Uso: como punto de -, quasi caput ad quod proiector vel repercussor (apparatus); lumi-
réliqua referuntur // (relación, dependencia) nare repercussórium; spéculum lucem reflec-
relátio, onis f. Sin: rátio; necessitudo (-dĭnis tens; lampas (-ădis f) vel lumen (-mĭnis n)
f); respectus, us m; vínculum. Uso: - a Dios, revérberans; lampas lucem proíciens vel re-
necessitúdinis rátio cum Deo. vérberans. Uso: - eléctrico, pharus eléctrica;
lampas eléctrica vi acta lucis fasces proí-
referendario: referendárius, ii m. ciens.

referéndum: plebis scitum. Sin: rogátio; ad reflejado: repercussus, a, um. Sin: reflexus;
pópulum provocátio; suffrágium pópuli; in- reverberatus; resíliens. Uso: luz -, lumen re-
terrogátio pública. Uso: - sobre la constitu- percussum.
ción europea, suffrágium pópuli de
constitutione europaea; convocar un - popu- reflejar: refléctere. Sin: referre; réddere; re-
lar, rogare pópulum; disponer un -, suffrá- verberare; resilire. Uso: la casa se refleja en
gium pópuli institúere; hacer un -, el lago, domūs imáginem lacus récipit, red-
suffrágium pópuli fácere; someter el texto de dit, refert; estas cifras reflejan el estado fi-
la constitución a un -, textum legis funda- nanciero, hae notae aerárium reddunt; el
mentalis ad suffrágium pópuli deferre. alma se refleja en los ojos, ánimus per óculos
(vel ex óculis) éminet.
refinación: polítio, expolítio, perpolítio, onis
f. Sin: exacútio; purgátio; politura; purgatura. reflejo: (que ha sido reflejado) reflexus, a,
um. Sin: repercussus // (Fisiol, involuntario)
refinado: (sobresaliente en una condición involuntárius. Sin: suā sponte factus // (acto
buena) excellens, entis. Sin: éminens; reflejo) reflexus, us m. Sin: actus vel motus
praestans; expolitus, perpolitus; exquisitus; reflexus; involuntária nervorum agitátio.

918
reformado

Uso: - condicionado, incondicionado, refle- accedentes et recedentes, aestūs (vel


xus condicionatus (vel condicionalis), abso- áestuum) accessus et recessus; durante el
lutus vel non condicionatus // (destello, luz - de la marea, recedente aestu.
reflejada por un objeto) repercussus, us m.
Sin: repercússio; reverberátio; lux reflexa vel reforestación: silvarum redintegrátio. Sin:
remissa. árborum restitútio; árborum complantátio vel
consítio; silvarum reféctio; árborum culturae
reflexión: (acción y efecto de reflexionar) co- renovátio.
gitátio vel recogitátio, onis f. Sin: meditátio;
commentátio; deliberátio; considerátio; reflé- reforestar: arbóribus redonare. Sin: íterum
xio. Uso: - ontológica, refléxio ontológica; - arbustare vel silvéscere; rursum arbóribus
psicológica, refléxio psychológica; - pública, vestire; árborum culturam renovare; silvas re-
refléxio pública; después de madura -, re di- fícere vel reparare; campos (colles, montes)
ligenter perpensa ; re attente considerata; con silvis vestire, revestire, tégere, retégere.
-, cogitate; considerate; prudenter; sin -, in-
considerate; témere // (acción y efecto de re- reforma: (acción de reformar o reformarse)
flejar o reflejarse) repercússio, onis f. Sin: reformátio, onis f. Sin: emendátio; corréctio,
repercussus, us m; reverberátio; refléxio. reparátio; renovátio; rerum mutátio; in mélius
Uso: - parcial, total, repercússio partialis, to- redáctio. Uso: - agraria, emendátio agricultu-
talis; - del sonido, phonocámpsia, ae f; sono- rae; - de las costumbres, morum reformátio;
rum repercússio; v. fonocámptica. - democráticas, económicas, reformationes
democráticae, oeconómicae; - escolar, refor-
reflexionar: deliberare. mátio scholaris; studiorum rationis innovátio;
studiorum rátio ac disciplina innovata; stu-
reflexivo: (de persona) consideratus, a, um. diorum rátio novis consíliis elaborata; - evan-
Sin: prudens; cautus; circumspectus; medita- gélica, reformátio evangélica; - internas,
tivus; ad meditationem proclivis; cautus in reformationes internae; - litúrgica, reformátio
decernendo; nihil témere agens; naturā cogi- litúrgica; - militar, milítiae rátio novis consí-
tabundus // Gram reflexivus, a, um. Sin: re- liis fulta; - política, nova rei públicae instituta
fractivus; retransitivus. legesque; - religiosa, reformátio religiosa; sa-
crorum emendátio vel instaurátio; relígio in
reflorecimiento: reflorítio, onis f. Sin: nova prístinum restituta; - tributaria, nova tributo-
florítio // fig renovátio, onis f. Sin: recreátio; rum descríptio constituta // hacer la - escolar,
redintegrátio; instaurátio vel restaurátio; no- studiorum rationem ac disciplinam innovare;
vátio; restitútio. Uso: - de las letras, de las hacer la - política, novis légibus ac institutis
ciencias, de las artes, litterarum, scientiarum, rem públicam ordinare; reclamar - políticas,
ártium renovátio vel instaurátio; - de las cos- reformationes políticas postulare; hacer una
tumbres cristianas, christianorum morum - religiosa, sacra mundare // (religión refor-
instaurátio; - de los estudios, novátio vel re- mada; Iglesias protestantes) reformátio, onis
novátio studiorum; - de las virtudes, virtu- f. Uso: - luterana, lutherana sacrorum
tum redintegrátio; novi virtutum flores. constitútio; - evangélico-luterana, reformátio
evangélico-lutherana; v. protestantismo.
reflujo: recessus, us m. Sin: decessus;
recessa, ae f; ampōtis, is f. Uso: flujo y -, reformado: adj reformatus, a, um. Sin:
accessus et recessus; aestus marítimi correctus; emendatus // sust reformatus, i m.

919
reformador

Sin: ássecla Lutheri, vel Calvini, vel Zwingli gens.


...
refracto: refractus, a, um. Sin: repercussus;
reformador, ra: reformator, oris m; reforma- reflexus; reverberatus.
trix, icis f. Sin: emendator; corrector; instau-
rator. Uso: - religioso, religionis reformator; refrangibilidad: refringibílitas, atis f.
sacrorum corrector et emendator.
refrangible: refringíbilis, e. Sin: repercussí-
reformar: reformare. Sin: emendare; corrí- bilis; reverberábilis.
gere; in mélius mutare. Uso: - el Estado,
novis institutis ac légibus rem públicam refrendación: authenticátio, onis f. Sin: au-
instaurare; - el propio pensamiento, sentén- thenticitatis approbátio, confirmátio, testátio;
tiam suam retéxere. contrascríptio; subscríptio; áltera obsignátio.

reformativo: reformatórius, a, um. Uso: de- refrendar: authenticare. Sin: approbare; con-
liberaciones -, deliberationes reformatóriae. firmare; recognóscere; authénticum fácere
vel réddere; authénticum declarare.
reformatorio: sust reformatórium, ii n. Sin:
emendatória domus; aedes púeris corrigendis refrescadura: refrigerátio, onis f. Sin: frigi-
// adj reformatórius, a, um. Sin: emendató- dátio; refrigescéntia.
rius.
refrescante: refrígerans, antis. Sin: refrige-
reformismo: reformismus, i m. Sin: refor- ratórius; refrigerativus; refrigerosus.
mistarum doctrina vel fáctio (facción, bando,
partido). Uso: - político, politicarum refor- refrescar: (renovar, reproducir una acción;
mationum stúdium; publicarum mutationum renovar un sentimiento, dolor o costumbre
praedicátio. antiguos) renovare. Sin: redintegrare; restau-
rare; refícere. Uso: - el recuerdo de alguna
reformista: reformista, ae m. Sin: refor- cosa o de alguien, memóriam redintegrare
mismi sectator, defensor, praedicator. Uso: - alicúius rei vel alicúius; - algo en la memoria
político, politicarum reformationum fautor; de uno, redígere áliquid in memóriam alicú-
publicarum mutationum suasor. ius; - una llaga, vulnus refricare // (atempe-
rar, moderar o disminuir el calor de algo)
refracción: refráctio, onis f. Sin: reverberá- refrigerare. Sin: temperare. Uso: - el aire, ní-
tio; refractus, us m; lucis repercussus (-us m); mios calores temperare; la verdolaga re-
lux repercussa; radiorum duplicátio, reper- fresca los intestinos, porcilaca (vel portulaca)
cussus, repercússio. Uso: - atmosférica, re- refrígerat intestina // (intr, templarse o mode-
fráctio atmospháerica. rarse el calor del aire) refrigéscere. Uso: el
tiempo ha refrescado, caelum mitéscere coe-
refractar: (dicho de rayos luminosos) refléc- pit; nimii calores remiserunt.
tere. Sin: reverberare; repercútere; replicare;
refríngere; resilire. Uso: - los rayos, radios refresco: (bebida fresca o fría) refrígerans,
refríngere vel replicare. antis n. Sin: pótio (-onis f) refrígerans, refri-
geratória, refrigerativa, refrigeratrix; frígida,
refractario: refractórius, a, um. Sin: refrin- ae f; pótio frígida. Uso: tomar un - en el bar,

920
regañina

potionem frígidam in thermopólio súmere // gustum, i n; gustus, us m; convivíolum; pran-


(alimento moderado que se toma para forta- dículum; prandíolum; cénula; áliquid cibi.
lecerse y continuar en el trabajo) v. refrige- Uso: tomar un -, gustare; merendare; áliquid
rio // (pequeña fiesta o agasajo en que se cibi attíngere vel cápere // (alivio o consuelo)
toman cosas apetitosas de comer y beber) levamen, mĭnis f. Sin: levamentum; solácium
gustátio, onis f. Sin: gustátio dulciária; cup- vel solátium; solamen, mĭnis n; solamentum.
pédiae, arum fpl; potiones (-um fpl) et cup- Uso: procurar - a alguien, álicui levamento
pédia (-orum npl). Uso: ofrecer un - a los esse.
amigos, amicos potiónibus cuppediisque re-
creare. refuerzos: (tropas que se suman a otras para
aumentar su fuerza) auxília, orum npl. Sin:
refrigeración: refrigerátio, onis f. Sin: frigi- subsídia, orum npl; auxiliárii mílites, vel au-
dátio; refrigescéntia. Uso: - de los cilindros, xiliárii, orum mpl. Uso: enviar -, cópias sub-
cylindrorum refrigerátio; - por agua, refrige- sídio míttere.
rátio aquária vel per aquam; - por aire, refri-
gerátio per áërem. refugio: (asilo, amparo) refúgium, ii n. Sin:
perfúgium; suffúgium; receptórium vel re-
refrigerador: (adj y sust) refrígerans, antis // ceptáculum; asylum; latíbulum. Uso: - an-
(aparato e instalación para refrigerar) refri- tiaéreo, suffúgium antiaérium; - contra las
geratórium, ii n. Sin: frigidárium. incursiones aéreas, adversus aëronávium in-
cursiones perfúgium, refúgium, receptácu-
refrigeradora, v. frigorífico. lum; receptáculum aéreis (vel aëronávium)
incúrsibus cavendis; - antiatómico, suffú-
refrigerante: adj refrígerans, antis. Sin: fri- gium antiatómicum vel antinucleare; - ató-
goríficus; refrigerativus; frigidárius; refrige- mico, suffúgium atómicum vel nucleare; -
ratórius // (aparato que sirve para enfriar un montano, montanum refúgium, deversorío-
producto cualquiera) v. refrigerador. lum, hospitíolum; - de los soldados, mílitum
receptáculum.
refrigerar: refrigerare. Uso: - los miembros
en el agua, membra refrigerare aquā // refri- regadera: nasiterna vel nassiterna, ae f. Sin:
gerarse: refrigerari. Uso: - a la sombra o en sítula; alvéolus. Uso: regar con una -, nassi-
el agua, umbrā aquāve refrigerari. ternā irrigare.

refrigerativo: refrígerans, antis. Sin: refrige- regaliz o regaliza: (planta) glycyrrhiza vel
ratórius. Uso: bebidas -, refrigerántia, ium glycyrriza, ae f. Sin: glycurhítia; liquirítia //
npl; potiones refrigerantes; remedios -, refri- (trozo de la raíz de esta planta) radix
gerántia; remédia refrigerántia. glycyrrhizae // (pastilla) pastillus glycyrrhízi-
nus.
refrigerio: (alivio que produce una cosa
fresca) refrigérium, ii n. Sin: refrigerátio. regalo: donum, i n. Sin: munus, nĕris n. Uso:
Uso: sentir -, refrigerari; tomar - a la sombra, - de bodas, donum nuptiale; hacer un -,
refrigerari (vel frigus captare) in umbra vel donum dare; artículo para -, apophoréticum,
sub umbra // (alimento moderado que se i n; apophoreta, orum npl.
toma para reparar las fuerzas y continuar en
el trabajo) refectiúncula, ae f. Sin: gustátio; regañina: severa corréctio.

921
regar

regar: irrigare. Sin: irrorare; aquā aspérgere réferens; - comunista, régimen communísti-
vel conspérgere. cum; - corporativo, consociata collégia ár-
tium artificumque; - democrático, régimen
regata: (carrera entre varias lanchas) democráticum; populare régimen; pópuli do-
cymbarum (vel scapharum, vel líntrium) cer- minatus (-us m); popularis civitatis régimen;
tamen (-mĭnis n) vel certátio (-onis f). Sin: - fascista, régimen lictórium; lictória dício;
cymbarum cursus (-us m); remigántium cer- fascale régimen; fascálium dício; - hitleriano,
tamen // (carrera entre varias embarcaciones políticum systema hitlerianum; - monár-
ligeras) certamen náuticum. Sin: navicula- quico, régius dominatus; régium impérium
rum certamen vel certátio; navigiorum vel ná- vel régimen; - parlamentario, régimen parla-
vium certamen // - con veleros, con buques mentare; - político, - de un Estado, régimen
de vela, certamen cursūs velífici; certamen políticum; civitatis genus (-nĕris n); públicae
návium velivolarum; certamen navigiorum administrationis forma; públicae rei forma;
velis instructorum. rerum publicarum réctio; - presidencial, ré-
gimen praesidiale; - republicano, impérium
regatear: conténdere de prétio. populare; - totalitario, tyránnicum civitatis
impérium // - dietético, diaeta, ae f. Sin: vic-
regencia: (acción de regir o gobernar) diréc- tūs rátio; diaetética curátio // Gram constrúc-
tio, onis f. Sin: curátio; procurátio; adminis- tio, onis f.
trátio. Uso: - de un Estado, rei públicae
administrátio; civitatis procurátio // (go- regimiento: (cuerpo militar) regimentum, i
bierno de un Estado durante la menor edad n. Sin: légio, onis f. Uso: - de artillería, regi-
del soberano) (vicária) regni procurátio; con- mentum tormentárium; - de caballería, regi-
sejo de -, supremum consílium regno re- mentum equitatūs; - de infantería,
gendo; supremum regno administrando regimentum peditatūs; péditum légio; que
consílium // (cargo de regente) regentis díg- forma parte del -, legionárius // fig agmen,
nitas, auctóritas, munus. mĭnis n. Sin: turma.

regenerar: (renovar moralmente) regene- región: (división territorial) régio, onis f.


rare. Sin: recreare; resuscitare; rursus gene- Uso: - centrales, septentrionales, regiones
rare. centrales vel médiae, septentrionales; -
pobre, régio pauper vel inops // (Zool, cada
regente: regens, entis m. Sin: rector, oris m una de las partes en que se considera divi-
(vicárius); procurator; administrator; mode- dido el exterior del cuerpo) zona, ae f. Uso: -
rator; negotiorum gestor. ilíaca, zona coxalis.

regicidio: regicídium, ii n. regional: regionalis, e. Uso: gobierno -, ad-


ministrátio regionalis.
régimen: régimen, mĭnis n. Sin: forma; dis-
ciplina; réctio; administrátio; moderamen, regionalismo: (vocablo o giro privativo de
mĭnis n; moderátio; procurátio; impérium. una región determinada) regionalismus, i m
Uso: - capitalista, plutocrátia, ae f ; - central, // (dicho de doctrina política y social) rátio
régimen centrale; - colonial, rei públicae co- regionalis // (amor o apego a su región) re-
lónica (vel colónico more) administrátio; rei gionis própriae stúdium.
públicae administrátio formam coloniarum
regionalista: regionalista, ae m. Sin: regio-

922
regla

nalismi fautor, cúpidus, studiosus; regionis libellus, i m; album, i n; codex, dĭcis m. Uso:
própriae fautor // adj ad regionis própriae stú- - civil, anágraphe, es f; cívium album vel
dium áttinens. index (-dĭcis m); liber cívium index; públicae
cívium tábulae; cúriae offícium registratio-
regionalización: ad ius regionale accommo- nis; incolarum civitatis rerumque familiárium
dátio. tabulárium; del - civil, anagráphicus; - públi-
cos, públicae tábulae; - de apuntes, adversá-
regionalizar: ad ius regionale accommodare. ria, orum npl; - de caja, de las entradas y
salidas, de ingresos y gastos, codex accepti et
regir: Gram recípere. Sin: exígere; régere. expensi; - de cuentas, liber censualis; - de
Uso: “cum” rige el ablativo, “cum” récipit los impuestos, tabellae tributáriae; - de tarje-
(vel éxigit, vel regit) ablativum. tas, chartotheca; - de una administración,
chartae (-arum fpl) negotiales; tábulae vel có-
register (Inform), registro, registrar(se): sust dices rerum administrandarum; anotar en un
regestrum, i n // tr nomen áddere vel profiteri. -, in albo descríbere; in album ascríbere vel
referre; in tábulas referre, conferre, ascríbere,
registrable: aptus vel idóneus ad referendum exscríbere, perscríbere; tábulis mandare; in
in tábulas // (grabable) incisórius, a, um (in libellum (in tábulas, in commentários, in
magnetophónio). acta) referre; anotar en el - civil, in cívium
album referre; in públicas cívium tábulas re-
registrador: (el que tiene por oficio regis- ferre; inscribir bienes en los - públicos, in pú-
trar) contrascriptor, oris m // (persona que blicas tábulas bona referre vel descríbere;
está a la entrada o puerta de un lugar para tener un -, commentárium (vel tábulas, vel ra-
reconocer los géneros y mercaderías que en- tionem) confícere; tener los - de comercio,
tran o salen) scrutator, oris m. tábulas rationum descríbere // (departamento
de la administración pública) civicarum
registrar: (examinar con detención una rerum officina // (timbre de voz o sonido)
cosa) scrutare vel scrutari. Sin: speculari; tonus, i m // (pieza de órgano) pinna, ae f //
inspícere // (transcribir en los libros de un re- (acción de registrar) v. inspección.
gistro público las resoluciones de la autori-
dad o los actos jurídicos de los particulares) regla: (instrumento) régula, ae f. Uso: - gra-
públice inscríbere. Sin: áliquid in acta referre duada, régula in gradus diducta; - de madera,
vel míttere; públicis lítteris mandare; in tábu- lígnea régula // (norma) lex, legis f. Sin: rátio,
las públicas (vel in tábulis públicis) referre; onis f; norma; régula; praescriptum, praecep-
in albo descríbere; in album referre; in tábu- tum; praecéptio. Uso: - empírica, praeceptum
las vel in album transferre // (poner de mani- ex rerum usu sumptum; - gramatical, gram-
fiesto las mercancías para que sean mática lex, grammáticae norma, régula, prae-
examinadas o contadas) aestimandas merces ceptum, praescriptum; grammaticorum lex
patefácere // Ling, - una voz en el dicciona- vel praescriptum; grammáticum praeceptum;
rio, vocábulum ingérere, insérere, recípere // grammática praecéptio; - sintáctica, syntaxis
(grabar) incídere. praeceptum, vel lex, vel norma; - de higiene,
v. higiene; reglas del juego, ludi leges vel ra-
registro: tábulae, arum fpl. Sin: commentá- tiones; reglas de acentuación, v. acentuación
rius, ii m; commentárium, ii n; commentárii, // (ley universal que comprende lo sustancial
orum mpl; acta, orum npl; regesta, orum npl; que debe observar un cuerpo religioso) ré-

923
reglamentación

gula, ae f . Uso: la - de San Benito, régula vel diligéntius ordinare; - los precios, prétia
Sancti Benedicti. continere // (persona que vive bajo una regla
o instituto religioso) regularis, is m. Sin: so-
reglamentación: ordinátio, onis f. Sin: ordo; dalis religiosus; religiosus alicúius órdinis so-
rátio. dalis // (ajustado y conforme a regla) iustus,
a, um. Sin: legítimus; compósitus. Uso: ejér-
reglamentar: normis constitúere. Sin: ordi- cito -, iustus exércitus; gobierno -, iustum
nare; órdine pónere; (rem) dispónere, distri- vel legítimum impérium // (fijo) fixus, a, um.
búere. Sin: certus; status; statutus; status ac certus.
Uso: renta -, status ac certus réditus // (uni-
reglamentario: legítimus, a, um. Sin: regu- forme, sin cambios grandes o bruscos ) ae-
laris, e; ex instituto. qualis vel aequábilis, e. Sin: uniformis;
certus; certus et aequábilis. Uso: movimiento
reglamento: lex, legis f. Sin: ordo, dĭnis m; -, motus aequábilis; motus certus et aequábi-
normae minutae. Uso: - carcelario, carceralis lis.
vel carcerária disciplina; - escolar, lex scho-
lástica; lex quae in scholis exercetur; ordina- regularidad: (calidad de regular) regulári-
tiones scholásticae vel scholares; - vial, tas, atis f. Sin: aequabílitas; ordo; rátio; iusta
ordinátio viária. rátio vel conformátio. Uso: - del curso de los
astros, cursus constans (vel ratus) stellarum
regresión: regressus, us m. Sin: regréssio, re- vel astrorum; - de los fenómenos naturales,
trocéssio, onis f. vicissitúdines rerum et órdines; - del movi-
miento, aequabílitas motūs; motus aequábilis;
regresivo: regrédiens, entis. Sin: regressivus. motus certus et aequábilis; - del pulso, ae-
quus vel stábilis arteriarum pulsus; - de vida,
regreso: (en sentido propio y figurado) re- vitae rátio bene ac sapienter instituta; - en la
gressus, us m. modulación de la voz, vocis conformátio; con
-, ratione et viā (con método); guardar una
regulable: moderábilis, e. gran - en la conducta, recte atque órdine fá-
cere // (puntualidad) diligéntia, ae f. Uso: con
regulación: temperátio, onis f. Sin: moderá- la mayor -, diligentíssime // (justa propor-
tio; moderamen (-mĭnis n). Uso: - térmica, ción) commóditas, atis f. Sin: áequitas; con-
caloris temperátio. veniéntia; congruéntia. Uso: - de miembros,
commóditas et áequitas membrorum // (ade-
regulador: moderator, oris m. Sin: ordinator; cuada disposición) composítio, onis f. Sin:
dispósitor; temperator. Uso: plan -, rátio conformátio; concinnátio. Uso: - de una fi-
(-onis f) aedificatória; rátio aedifícia gura geométrica, symmétria, ae f; - de una
exstruendi // (dispositivo) moderamen, mĭnis frase, composítio; - de miembros, apta mem-
n. Uso: - del sonido, moderamen sónitus; - de brorum composítio; - de rasgos, (recta) line-
velocidades, rota moderatrix velocitatum; amentorum conformátio; congruéntia et
moderamen velocitatis. aequálitas pártium; conveniéntia pártium; -
en la colocación de las palabras, verborum
regular: tr (rem) moderari. Sin: dirígere; or- conformátio (justa colocación); verborum
dinare; temperare // (ajustar una cosa) ordi- concínnitas (simetría) // (exacta observancia
nare. Uso: - el reloj, horológium diligenter de la regla o instituto religioso) observántia,

924
reintegrar

ae f. Sin: stricta vel summa disciplina // (per- reinar: regnare. Sin: imperare; régere. Uso:
fección que resulta de observar las reglas es- - interinamente, regnum ínterim tractare.
téticas) perféctio, onis f. Sin: absolútio;
perféctio atque absolútio. Uso: - de una obra reincidencia: reincidéntia, ae f. Sin: iterata
literaria, elegántia. lápsio; novus lapsus; iteratum vel repetitum
fácinus (-nŏris n), scelus (-lĕris n), delictum.
regularización: ad ius disposítio. Sin: ad Uso: - en el pecado, sáepius iteratum pecca-
legem conformátio. tum; - en la enfermedad, in morbum reláp-
sio.
regularizar: ad legem vel ad ius dispónere,
conformare. reincidente: recidivus,a, um. Sin: qui vel
quae eandem culpam committit. Uso: fiebres
regularmente: (comúnmente) generáliter. -, recidivae febres; pecador -, recidivus pec-
Sin: reguláriter; plerumque; persaepe. Uso: cator; ser -, íterum delínquere; idem fácinus
condiciones - reiteradas, condiciones regu- renovare; in eandem culpam plúries relabi;
láriter iteratae // (conforme a reglas) ad sáepius in idem crimen relabi.
legem; recte; órdine.
reincorporación: recorporátio vel reincorpo-
rehabilitación: rehabilitátio, onis f. Sin: cu- rátio, onis f.
rátio // fig famae reddítio, redintegrátio, re-
novátio; infámiae detráctio; ad (vel in) reincorporar: recorporare vel reincorporare.
íntegrum restitútio; in pristinum restitútio. Sin: rursus incorporare; dénuo corporare; íte-
Uso: - en el honor, in prístinam dignitatem rum cooptare; redintegrare.
(vel in prístinum honorem) restitútio.
reingreso: iterata ingréssio. Sin: iteratus in-
rehabilitar: rehabilitare. Sin: rursus hábilem gressus (-us m) vel intróitus (-us m).
réddere; in prístinum statum restitúere // fig
bonam famam redintegrare. Sin: honorem reino: regnum, i n. Uso: reinos animal y ve-
restitúere // rehabilitarse, bonam sibi famam getal, regna animale et vegetale.
reconciliare vel redintegrare.
Reino Unido de Gran Bretaña: Regnum
reimpresión: reimpréssio, onis f. Sin: áltera Unitum Británniae.
impréssio. Uso: - de la primera edición, nova
impréssio primae editionis. reinserción: iterata insértio (-onis f).

reimprimir: reimprímere. Sin: íterum (rur- reinsertar: íterum insérere.


sus, rursum, dénuo) imprímere; íterum typis
imprímere; íterum typis remandare, exa- reintegrable: redintegrábilis vel reintegrábi-
rare, descríbere, exscríbere. lis, e. Sin: reinstaurábilis.

reina: regina, ae f. Uso: - de belleza, formo- reintegración: redintegrátio, onis f. Sin: res-
sitatis regina; - del trigo, de la manzana, etc., titútio; restaurátio; in íntegrum restitútio; in
regina frumenti vel trítici, mali, etc. // (pieza prístinum revocátio.
del juego de ajedrez) regina. Sin: Amazon,
ŏnis f (ac Amázonem vel Amázona). reintegrar: redintegrare vel reintegrare. Sin:

925
reír

restaurare; in íntegrum restitúere; in prísti- culum, i n; retículus, i m // (redecilla para


num revocare. poner el equipaje en los vagones de ferroca-
rril, en los ómnibus ...) retículum vel retícu-
reír: ridēre. Uso: - a carcajadas, effuse ri- lus. Sin: retináculum; retináculum (vel rete)
dere; - para sus adentros, occulte maligneque sarcinárium // (parte de las hornillas y hor-
subridere. nos que sostiene el combustible) cratícula, ae
f; cratículum, i n.
reivindicable: vindicábilis, e. Sin: repetíbi-
lis, flagitábilis (reclamable); recuperábilis rejuela: (reja pequeña) v. rejilla.
(recuperable).
relación: (correspondencia o trato) relátio,
reivindicación: vindicátio, onis f. Sin: repe- onis f. Sin: rátio; necessitudo (-dĭnis f); com-
títio; recuperátio; vindíciae, arum fpl. Uso: - mércium; coniúnctio; vínculum. Uso: - afec-
de la libertad, libertatis vindicátio; - de los tiva, caritatis necessitudo; - amistosas,
bienes, vindicátio bonorum; hacer muchas -, rationes amicales; buenas - con ..., bonae
multa repétere; no hacer ninguna -, nullam coniunctiones cum + abl; - carnal, carnalis
rem flagitare; tratar de apoderarse de algo relátio; - científicas, doctorum mútuae ratio-
por una injusta -, iniustis vindíciis áliquid pé- nes; - comerciales, mercatóriae relationes;
tere. negotiationum rationes; mútua commércia;
- conyugales, maritales amplexus; - diplo-
reivindicar: vindicare áliquid sibi vel ad se. máticas, rationes vel relationes diplomáticae;
Sin: áliquid repétere, flagitare, recuperare. públicae rationes vel necessitúdines; públi-
Uso: - un derecho, ius vindicare, repétere, cae necessitúdinis rationes; legationum com-
pérsequi; - el antiguo dominio sobre el mar, mércia; - diplomáticas con la Santa Sede,
marítimum impérium recuperare vel recípere; rationes (vel civitatum coniunctiones) cum
- el honor de uno, alicúius famae consúlere; Apostólica Sede; públicae necessitúdinis ra-
- la libertad del pueblo, pópulum in liberta- tiones cum Apostólica Sede; - diplomáticas
tem vindicare vel repétere. entre la Sede Apostólica y Rusia, públicae ne-
cessitúdinis rationes inter Sedem Apostóli-
reinvidicatorio: vindicationis (gen). Sin: cam et Rússiam; - epistolar, epistularum
repetitionis, recuperationis (gen); ad vindica- commércium; - fortuitas, connexiones sive
tionem (vel ad repetitionem, vel ad recupera- conexiones fortuítae; - futuras, relationes fu-
tionem) spectans. turae; - homosexuales, rationes homosexua-
les; - humanas, humanae necessitúdines; -
reja: (red de barras de hierro, que se pone internacionales, públicae Civitatum rationes;
en las puertas, ventanas y otras partes, para rationes públicae inter nationes; res rationes-
adorno, seguridad y defensa) clathri vel cla- que inter nationes; públicae rationes quae
tri, orum mpl. Sin: cataracta, ae f; cancelli, inter nationes intercedunt; - interpersonales,
orum mpl; transenna, ae f. Uso: rejas de hie- inter personas necessitúdines; - jurídicas, re-
rro, clathri férrei; ventana con -, clatrata fe- lationes iurídicae; - lógica, relátio lógica; -
nestra; fenestra clathris munita; proveer de normales, relationes normales; - públicas,
rejas , clatris munire vel cláudere. públicae rationes; públicae necessitúdinis ra-
tiones; - real, relátio realis; - recíprocas de
rejilla: (celosía o reja pequeña que cierra al- convivencia, mútua commércia in humano
gunas aberturas) transénnula, ae f. Sin: retí- convictu; - sociales, relationes sociales; - de

926
relativismoe

amistad, amicítiae necessitudo vel coniúnc- dad, en la caridad, pietatis, caritatis lánguor;
tio; amicítia et coniúnctio; - de vecindad, vi- píetas, cáritas lánguens, languescens, defer-
cinitatis coniúnctio // contraer relaciones vescens.
con uno, cum áliquo rationem contráhere;
estar en - de amistad con alguien, esse in relajante: refectórius, a, um. Sin: relaxandi
amicítia cum áliquo; amicítiam cum áliquo vim habens; (espiritualmente) ánimum (vel
gérere; tener - con alguien, cum áliquo ratio- mentem) laxans, levans, állevans, récreans.
nem habere; consuetúdine uti cum áliquo;
tener - comercial con alguien, negótium ha- relajar: laxare vel relaxare. Uso: - el ánimo
bere cum áliquo; se da una - recíproca, recí- con el juego, laxare ánimum lusu; - el ardor
proca relátio habetur // (trato de carácter de la virtud, virtutis stúdium laxare vel remít-
amoroso) coniúnctio, onis f. Uso: entablar tere; - la disciplina, disciplinam remíttere vel
una - sexual, coniunctionem sexualem inire debilitare; - las costumbres, mores remissos
cum + abl // (conexión) relátio, onis f. Sin: (vel resolutos) réddere.
coniúnctio; respectus, us m. Uso: entablar re-
laciones de ayuda, coniunctiones auxiliares relajarse: (en el sentido de distraer o espar-
inire // (relato, exposición, informe) relátio, cir su ánimo) relaxare ánimum. Sin: relaxari
onis f; relatus, us m. Sin: narrátio, renuntiátio, ánimo; relaxare se áliqua re (- con alguna
exposítio (rerum gestarum, dictorum ...). cosa) vel ab áliqua re (dejando a un lado al-
Uso: - escrita, scripta relátio; - radiofónica, guna cosa) // (- en la vida espiritual) ánimi
relátio radiophónica; hacer una -, relationem torpōre (vel languore) áffici. Sin: languori
fácere vel proferre // con - a, quod pértinet (vel torpōri, vel neglegéntiae) se dare.
vel áttinet ad + ac; en - a las circunstancias,
pro ratione adiunctorum. relanzamiento: (reactivación) novus impul-
sus (-us m). Sin: renovatus progressus (-us
relacional: necessitúdinis (gen). Uso: esen- m).
cial dimensión -, essentialis necessitúdinis
rátio. relanzar: (reactivar) refovere. Sin: rursus
promovere // (repeler) reícere. Sin: retor-
relâche, v. relajación. quere; responsórie ícere.

relais, v. relé. relativamente: comparate. Sin: ad áliquid


quod pértinet, áttinet; ratione hábita alicúius
relajación: (acción y efecto de relajar o rela- rei. Uso: - al hijo, ad fílium quod pértinet; -
jarse, en sentido de descanso o esparci- a lo que escribes, quod scribis; - a las propias
miento) relaxátio, onis f. Sin: laxamentum, fuerzas, pro suis cuiusque víribus; - a los pro-
remíssio; oblectátio. Uso: - física, córporis pios medios, pro sua cuiusque facultate.
(vel vírium) remíssio, deféctio, imminútio; -
espiritual, ánimi (vel mentis) relaxátio, laxa- relatividad: relatívitas, atis f. Uso: teoría de
mentum, remíssio // - moral, dissolútio, onis la -, theória relativitatis.
f. Sin: mores lapsi ad mollítias; ánimi remís-
sio et dissolútio; ánimi remíssio ac láxitas; relativismo: relativismus, i m. Uso: - espiri-
ánimi debilitátio, debílitas, infírmitas. Uso: - tual, relativismus spiritalis; - ético, relativis-
de la disciplina, disciplinae remíssio, incúria, mus éthicus; - que predomina
neglegéntia; remíssior disciplina, - en la pie- incontrovertible, relativismus, qui aperte do-

927
relativista

minatur; relativismus incontradicibilis. éctypum opus (óperis n); bajo -, caelamen,


mĭnis n; crusta, ae f ; caelatum opus; prós-
relativista: sust relativista, ae m // adj rela- typon, i n; bajo - cincelado, toreuma, ătis n;
tivísticus, a, um. caelatura; éctypon, i n; anaglyptum vel ana-
glýpticum opus (en pl anaglypta, orum); effí-
relativo: (que guarda relación con alguien o gies (-ēi f) éminens; imago ( -gĭnis f) éctypa
con algo) ad áliquem vel ad áliquid pértinens // esculpir, modelar en -, áliquid ita scúlpere,
// (no absoluto) ideas -, notiones, quae colla- effíngere, ut ália in umbris, ália in eminéntia
tione (vel comparatione) hábita intellegun- videantur // (fig, importancia) momentum, i
tur; velocidad -, velócitas comparative dicta n. Sin: grávitas. Uso: personaje de -, vir cla-
// Gram relativus, a , um. . Uso: pronombre -, rus vel clarissimus; amplíssimus vir; vir auc-
pronomen relativum. toritate gravis; poner algo de -, áliquid in
lucem proferre; áliquid in lúmine pónere; áli-
relator, ra: relator, oris m; relatrix, icis f // quid illustrare; gravitatem (vel momentum)
(informador, ra) núntius, ii m; núntia, ae f. alicúius rei proferre vel extóllere.

relax, v. relajación. religión: (sentimiento y culto religioso) relí-


gio, onis f. Sin: cultus, us m; sacrorum ritus
relé: Electr commutamen, mĭnis f. Sin: (-us m). Uso: - heterodoxa, relígio hetero-
instrumentum eléctricum temperatórium. doxa // (orden, instituto religioso) relígio,
onis f. Sin: ordo, dĭnis m; congregátio reli-
relectura: iterata léctio // (nueva interpreta- giosa vel monástica. Uso: - benedictina, relí-
ción) nova interpretátio. gio benedictina.

releer: relégere. Sin: íterum légere. religiosa: (mujer que pertenece a una orden
o congregación religiosa) sanctimonialis, is f.
relevador, v. relé. Sin: castimonialis, is f; sanctimonialis virgo;
sanctimonialis múlier; sacra virgo; virgo de-
relevancia: momentum, i n. Sin: magnitudo vota; virgo Deo devota; múlier religiosa; mú-
(-dĭnis f); pondus (-dĕris n); grávitas. lier Deo consecrata.

relevante: gravis, e. Sin: grandis; notábilis; religiosidad: religiósitas, atis f.


magni momenti vel pónderis; consideratione
dignus. religioso: (piadoso, que practica la religión)
religiosus, a, um. Sin: pius; religionis colens;
relicario: (lugar donde se guardan las reli- religionis praeceptis obtémperans. Uso: prác-
quias) reliquiárium, ii n // (estuche) reliquiá- ticas -, religiones // (que pertenece a una
rium, ii n. Sin: reliquiarum cápsula, theca, orden o congregación religiosa) religiosus, i
custódia. m. Sin: religiosus sodalis; pius vir religiosus;
vir Deo consecratus.
relieve: (labor o figura que resalta sobre el
plano) eminéntia, ae f. Sin: prominéntia; reliquia o reliquias: relíquiae, arum fpl. Sin:
proiectura, ae f; proiectus, us m. Uso: - en lipsana, orum npl. Uso: besar las -, relíquias
mármol, ex mármore prominéntia // (gra- venerari osculando.
bado, esculpido) alto -, emblema, atis n;

928
remiendo

rellano: praecínctio, onis f. Sin: scalarum horologiorum fábrica vel officina // (tienda
aréola; scalarum aréola intercalaris. donde se venden) horologiorum taberna.

reloj: horológium, ii n. Uso: - atómico, ho- relojero: (el que hace relojes) horologiárius,
rológium atómicum; - despertador, horoló- ii m. Sin: horologiorum ártifex (-fĭcis m), fa-
gium expergíficum; v. despertador; - bricator, ópifex (-fĭcis m) // (el que los vende)
eléctrico, horológium eléctricum; - electró- horologiorum vénditor, negótians, negotiator
nico, horológium electrónicum; - hidrostá- // (el que los repara) horologiorum refector.
tico, - de agua, clépsydra, ae f ; horológium
hydrostáticum vel hydráulicum; horológium remanencia: Fís remanéntia, ae f.
aquátile vel aquárium; horológium ex aqua; -
solar, solárium, ii n; horológium solárium vel remanente: réliquum, i n.
solare // - de arena, horológium arenárium
vel ex arena; - de bolsillo, horológium gestá- remango: replicatura, ae f vel replicátio, onis
bile, manuale, portábile; - de cuarzo, horoló- f. Sin: refléxio; recolléctio; invérsio.
gium quárzicum vel e quarzo; - de pared,
horológium pénsile; - de péndola, horoló- remanso: aqua stagnans.
gium oscillatórium; horológium perpendí-
culo actum; horológium perpendículi rematar: (tirar al arco, en el fútbol) follem
libramento actum; - de precisión, chronóme- (vel pilam) in portam iácere vel míttere.
trum, i n; perfectus horarum index; - de pul-
sera, horológium brachiale vel bracchiale; rembolso, v. reembolso.
horológium armillare; - de repetición, horoló-
gium sonábile, sonans, sonax (-acis); - de remendar: resarcire vel sarcire. Sin: refícere;
ruedas, horológium rotale vel rotábile // dar reparare; concinnare; reconcinnare.
cuerda al -, horológium inténdere vel retor-
quere; horológii machinationem instrúere vel remendón: veteramentárius, ii m. Sin: sarci-
ágere; horológio machinationem dare; el - nator, oris m; sarcītor; refector; reparator.
falla, horológium aberrat vel mentitur; ¿fun- Uso: sastre -, consūtor, oris m; zapatero -, ve-
ciona el -?, estne horológium in actu?; mira- teramentárius sutor.
mos el - para saber qué hora es, horológium
inspícimus, ut sciamus, quota sit hora; poner remera: (prenda de vestir) intérula, ae f.
el - en hora, horológium ordinare, temperare,
accommodare, instrúere, compónere; mi - remero, ra: remigator, oris m; remigatrix,
anda, marcha bien, horológium meum recte icis f. Sin: remex, -mĭgis m; rémigans, antis.
metitur; adelanta, velócius vel ócius move- Uso: banco de los -, transtrum, i n.
tur; atrasa, retardatur vel léntius movetur;
va cinco minutos adelantado, quinque minu- remesa: (remisión que se hace de una cosa)
tis cítius progréditur; va diez minutos atra- míssio, onis f. Uso: - de dinero, pecúniae mís-
sado, decem minutis retardatur; se paró, sio; pecúnia missa; - de dinero por cheque,
súbstitit vel cónstitit; désiit moveri. pecúniae míssio per mandatum nummárium
// (cosa enviada en cada vez) merx (mercis f)
relojería: (arte de hacer relojes) ars horoló- missa.
gia conficiendi. Sin: ars horológica vel horo-
logiária // (taller donde se hacen relojes) remiendo: sartura vel sutura, ae f. Sin: reféc-

929
remise

tio, reconcinnátio, onis f. ris cálcei reféctio.

remise: coche de -, autoraeda meritória. Sin: rémora: (pez marino) rémora, ae f. Sin:
autocinetum meritórium. echenēis, neĭdis f; reméligo, gĭnis f // (fig,
cosa que detiene o dificulta) rémora, ae f.
remitente: missor, oris m. Sin: mittens, entis; Sin: mora; impedimentum; retardátio; tárdi-
qui mittit lítteras. tas; repágulum, i vel repágula, orum.

remo: remus, i m. Uso: mango del -, remi cá- remordimiento: consciéntiae morsus (-us
pulus; pala del -, palma vel pálmula, ae f // m). Uso: sentir -, consciéntiae morsu cruciari.
Dep remígium, ii n; remigátio, onis f. Sin:
remigandi vel remorum ludus, certamen, cer- remplazable, v. reemplazable.
tátio. Uso: practicar el -, remigare.
remplazar, v. reemplazar.
remoción: (de cosas, sobre todo de vehícu-
los) ablátio, onis f // (privación de cargo o remplazo, v. reemplazo.
empleo) privátio, onis f. Sin: amótio vel re-
mótio; destitútio. remunerativo: quaestuosus, a, um. Sin: lu-
crativus; fructuosus; lucrosus.
remolacha: beta, ae f. Sin: betáceus, i m; beta
vulgaris vel pátula. Uso: cultivo de -, betarum renacentista: adj anagenéticus, a, um. Sin:
cultura. ad renascéntiam áttinens // sust renovationis
homo; “homo novus”.
remolachero: (persona que se dedica al cul-
tivo de remolacha) betarum cultor. renacimiento: (acción de renacer) novus
ortus (-us m). Sin: renovátio (-onis f); nova
remolcador: adj remulcans, antis. Sin: tra- natívitas; ad vitam restitútio vel revocátio.
hens; tractórius; remulco trahens // sust re- Uso: el - de la vegetación, renascentes herbae
mulcator, oris m. Sin: currus (-us m) // (actividad nueva dada a las artes o cien-
remulcans vel tractórius; currus remulco tra- cias) renascéntia, ae f. Sin: reviviscéntia; re-
hens // (embarcación que remolca) navis vel generátio; renovátio; recreátio; restaurátio;
navígium remulcans. Sin: navis vel scapha renovata alácritas. Uso: - artístico, literario,
tractória; navis remulco trahens; linter ad político, restitútio ártium, litterarum, rei pú-
naves remulco adducendas. blicae; - del latín y griego, latinitatis et grae-
citatis renovátio // (período histórico del
remolcar: remulcare. Sin: remulco dedúcere siglo XVI) anagénesis, is f. Sin: renascéntia;
vel tráhere. Uso: cable de -, remulcum; vehí- renascéntia litterarum; renatae vel renovatae
culo remolcado, currus (- us m) remulcatus. lítterae; lítterae redintegratae; renatae vel re-
novatae artes; renatae (renovatae, renascen-
remolino: vertex vel vortex, tĭcis f. tes, reviviscentes) artes ac lítterae; aetas
renatarum litterarum et ártium; aetas e renas-
remolque: remulcus, i m vel remulcum, i n; céntibus (vel e reviviscéntibus) ártibus nun-
- en el que se viaja y se vive, v. roulotte. cupata; aetas, quae a renascéntibus ártibus
nuncupatur. Uso: los autores del -, renascén-
remonta: (compostura del calzado) anterio- tiae auctores; los ingenios del -, renatarum lit-

930
renta

terarum ingénia; desde el comienzo del -, renglón: línea, ae f. Sin: versus, us m. Uso: -
inde a renatis sáeculo XV lítteris; ab exórdio por -, per síngulos versus; escribir dos - a
vel a primórdiis renatarum litterarum; desde uno, áliquid litterarum ad áliquem dare; leer
la época del -, ab aetate litterarum redinte- entre renglones, plus quam significatur in-
gratarum; después del -, post renatas sáeculo tellégere; no escribir ni un -, ne verbum (vel
XV lítteras; post renatas latinas lítteras; post ne lítteram) quidem scríbere; una carta de
renatas véterum lítteras artesque; en el perí- pocos -, lítterae paucorum vérsuum.
odo del -, renatarum litterarum témpore; flo-
rescéntibus de íntegro lítteris; lítteris reno: tarandrus, i m. Sin: rhenus, i m. Uso:
renovatis. - hembra, tarandrus fémina; - macho, taran-
drus mas (maris m); de -, tarandrīnus.
renal: renalis, e. Sin: renum (de los riñones).
Uso: enfermedad -, nephropathīa, ae f. renombrado: famosus, a, um. Sin: céleber,
-bris, -bre; clarus, praeclarus; illustris, e; ín-
rendez-vous, v. cita, entrevista. clitus; insignis, e; famā ingens vel praestans;
notíssimus.
rendición: (acción y efecto de rendir) expug-
nátio,onis f. Uso: - de una plaza, óppidi ex- renombre: nomen vel renomen, mĭnis n.
pugnátio // (acción y efecto de rendirse) Sin: fama, glória, laus, celébritas, opínio.
dedítio (álicui vel ad áliquem). Uso: - incon- Uso: de gran -, magnae opinionis; de - inter-
dicional, dedítio sine ulla condicione; acep- nacional, internationáliter notíssimus; adqui-
tar la - de uno, áliquem in deditionem rir -, famam cónsequi.
accípere vel recípere; obligar a uno a la -, áli-
quem ad deditionem redígere; áliquem in (vel renovable: renovábilis vel innovábilis. Sin:
ad) deditionem impéllere vel compéllere // iterábilis; iterationem vel continuationem ad-
(rendimiento, producto) v. rendimiento // - de mittens.
cuentas, rationum reddítio (-onis f). Sin: ac-
cepti et expensi rátio. renovación: renovátio, vel novátio, vel inno-
vátio, onis f. Sin: redintegrátio; instaurátio
rendimiento: rédditus vel réditus, us m. Sin: vel restaurátio. Uso: - democrática, renovátio
proventus, fructus, us m. democrática; - disciplinaria, disciplinae
instaurátio; - doctrinal, doctrinae redintegrátio;
rendirse: dedi vel se dédere álicui. Sin: in de- - de las costumbres cristianas, christianorum
ditionem venire, deditionem subire; fácere morum renovátio; - de los juegos, instaurátio
deditionem álicui vel ad áliquem; arma trá- ludorum; secreto de la -, íntima renovationis
dere. vis.

renegado, da: abnegator, oris m; abnegatrix, renovador, ra: renovator, vel novator, vel in-
icis f. Sin: abdicator; desertor; apóstata, ae m. novator, oris m; renovatrix, icis f. Sin: instau-
rator; restitutor; redintegrator // adj
renegador: abnegator, oris m. novationem prómovens; novandi vim ha-
bens; progressum inducens vel súscitans.
renegociar: dénuo pacisci. Sin: retractare;
novas pactiones fácere (cum áliquo de áliqua renta: (beneficio que se obtiene de una cosa)
re); (álicui) novas condiciones propónere. réditus, us m. Sin: proventus, us m; vectīgal,

931
rentabilidad

alis n. Uso: - neta, sólidi réditus mpl; la eco- reojo: mirar de -, limis aspícere, intueri,
nomía es una gran -, magnum vectigal est spectare; limis óculis aspícere; obliquis ócu-
parsimónia; - del petróleo, petrólei réditus; lis aspícere // (fig, mirar con enfado o pre-
constituir una - vitalicia, réditus ad vitae tem- vención hostil) áliquem despícere.
pus duraturos institúere // (beneficio anual)
pénsio, onis f. Sin: ánnuum, i vel ánnua, reología: rheológia sive -logīa, ae f.
orum; ánnua pecúnia. Uso: señalar una - a
alguien, ánnuam pecúniam statúere álicui // reómetro: rheómetrum, i n.
(lo que paga un arrendatario) merces, edis f.
Uso: - de un predio, agri vel práedii merces // reoscopio: rheoscópium, ii n.
(deuda pública) pública nómina.
reóstato: rheóstatum, i n; rheóstatus, i m.
rentabilidad: rentabílitas, atis f.
reparación: reparátio, onis f. Sin: restitútio;
rentado: (que tiene renta para mantenerse) redintegrátio, reféctio; sartura. Uso: - de
qui redítibus fruitur // (que disfruta de un se- culpa, satisfáctio.
guro social) pensionárius cautionis socialis.
reparar: reparare. Sin: refícere; restitúere;
rentar: réditum vel proventum párere. restaurare. Uso: - carreteras, stratas restitú-
ere; v. refaccionar.
rentista: (persona que recibe renta) redituá-
rius, ii m; redituária, ae f. reparo: (cosa que se pone por resguardo)
praesídium, ii n. Sin: munimen, mĭnis n; mu-
renuncia: abrenuntiátio, onis f. nimentum; tutela; defénsio. Uso: - contra la
lluvia, munimen ad imbres.
renunciante: renúntians, antis. Sin: de iure
suo cedens // sust renuntians. Sin: renuntia- repartición: (acción y efecto de repartir) di-
tor, oris m; renuntiatrix, icis f ; qui vel quae géstio, onis f. Sin: distribútio; divísio // (de-
de suo iure cedit. pendencia en una organización
administrativa) pars administratória.
renunciar: renuntiare. Sin: abdicare; dimít-
tere. Uso: - al cargo, múnere se abdicare; - a repartir: (distribuir algo dividiéndolo en
cargos civiles, civílibus offíciis renuntiare. partes) distribúere. Sin: divídere // (entregar
a personas distintas lo que han encargado o
renunciatario: renuntiatárius, ii m. Sin: is, deben recibir) réddere. Sin: trádere. Uso: -
cuius in favorem áliquis renuntiat. cartas, lítteras réddere; epístulas trádere //
(cargar una contribución o ganancia por
reo: reus, i m. Uso: - de lesa majestad, (lae- partes) vectīgal distribúere.
sae) maiestatis reus; hacerse - de lesa majes-
tad, maiestatem láedere vel minúere. reparto: (repartimiento, oficina) pars, partis
f. Sin: área; régio, séctio, státio, onis f. Uso:
reóforo: rheóphorus, i m; rheóphorum, i n. - de reanimación, státio redanimationis // (ac-
ción y efecto de repartir) tradítio, onis f. Uso:
reógrafo: rheógraphum, i n. - de cartas, perlátio cursualis; epistularum vel
litterarum tradítio.

932
repetidor

repasar: (volver a pasar por un mismo sitio dire, reverti, se recípere; pátriam repétere //
o lugar) redire. Uso: - por un camino, redire (devolver algo o a alguien a su patria)
viam vel iter; viam repétere; iter relégere; - domum remíttere. Sin: in pátriam redúcere
por una calle, redire viam // (recorrer lo que vel restitúere.
se ha estudiado) recensere. Sin: repétere.
Uso: - las lecciones, dictata secum repétere; repercusión: repercússio, onis f; repercussus,
memóriā recensere dictata; - mentalmente las us m. Sin: resultátio; reverberátio; resonántia;
reglas, praecepta repétere // (volver a mirar, redundátio; redundántia.
examinar o registrar una cosa) recognóscere;
recólere // (volver a explicar la lección) rur- repercutir: (intr, rebotar) repércuti. Sin: re-
sus vel dénuo explicare. Sin: lectionem re- ferri; reddi; repelli; resultare; resilire . Uso:
légere, recólere; íterum lectionem légere // el sonido repercute, sonus resultat // (tr, -
(- en su mente, en su memoria) recogitare. rayos, sonidos, etc.) repercútere. Sin: rever-
Sin: recólere; áliquid memóriā vel ánimo re- berare; réddere, regérere; referre; refléctere;
pétere; secum revólvere; secum recogitare de remíttere; replicare. Uso: - los rayos, rádios
áliqua re; áliquid cum ánimo revólvere; replicare vel reverberare; - la voz, vocem re-
secum ánimo reputare. Uso: repaso conmigo míttere, reiectare, repercútere // (Med, recha-
toda mi jornada, totum diem meum scrutor zar, repeler, hacer que un humor retroceda o
// (reconocer muy por encima un escrito, pa- refluya hacia atrás) repéllere. Sin: reícere;
sando por él la vista ligeramente o de co- nóxios humores álio avértere // (recaer sobre)
rrido) áliquid strictim (vel cursim) légere. recídere. Sin: redundare; redire (in áliquid vel
Uso: - un libro, librum strictim attíngere. in áliquem). Uso: el castigo (de alguien) re-
percute sobre su familia, poena in eius famí-
repasata, v. regañina, reprimenda. liam récidit; la infamia repercute sobre los
amigos, infámia ad amicos redundat.
repaso: (acción y efecto de volver a pasar)
retránsitus, us m. Sin: retransítio, onis f; rédi- repertorio: (lista de obras dramáticas que
tus, us m; redítio; iteratum tránsitus; recursus, habitualmente ejecuta un artista) repertó-
us m // (estudio ligero de lo que se tiene visto rium, ii n // (colección de obras o noticias)
o estudiado) recénsio, onis f. Sin: reléctio; re- index, dĭcis mf. Sin: thesaurus.
petítio; iterátio; retractatus, us m (el repetir);
recensítio, onis f (el releer). Uso: doy un - a repetición: iterátio, onis f. Sin: repetítio.
la parte que he de declamar, ítero declama-
tionis partem // (reconocimiento de algo des- repetidamente: iteratim. Sin: íterum iterum-
pués de hecho, para ver si le falta o sobra que; íterum atque íterum; íterum ac sáepius;
algo) recognítio, onis f. Sin: recénsio. saepe sáepius; crebro; frequenter.

repatriación: (regreso espontáneo a la pa- repetidor: (alumno que repite un curso) v.


tria) remigrátio, onis f. Sin: in pátriam réditus repitiente // (el que repasa a otro la lección)
(-us m) vel revérsio; domum redítio // (devo- repetītor, oris m. Sin: submagister; promagis-
lución de un extranjero al país de origen) in ter; subsidiárius vel domésticus magister;
pátriam remíssio vel restitútio. hypodidáscalus // Telec amplificatórium
instrumentum // (TV, emisor de débil poten-
repatriar: (regresar a la patria) repatriare. cia, que retransmite los programas difundi-
Sin: remigrare; domum redire; in pátriam re- dos por una estación principal) státio

933
repetir

mutatória. Sin: apparatus mutatórius. rius; - fotógrafo intruso, reptícius imáginum


auceps.
repetir: iterare.
reposera: sella dormitória. Sin: sella flexíbi-
repetitivo: iterativus, a, um. lis, fléxilis, plicátilis; reclīnis sella; fléxile ac
plicátile subséllium; scimpódium vel oblonga
repique: sacri aeris concentus; sacrorum ac plicátilis sella; sedile (-is n) cubitórium.
aerum concentus. Sin: campani aeris concen-
tus. reposición: reposítio, onis f.

repisa: plúteus, i m. repositorio: repositórium, ii n. Sin: receptá-


culum; reconditórium.
repitiente: adj répetens, entis. Sin: íterans //
sust alumnus répetens (scholam); eiusdem repostería: (oficina donde se fabrican con-
scholae iterator. fituras, pasteles, embutidos, etc.) v. confite-
ría, pastelería // (despensilla en que se
replicar: replicare. Sin: iterare; repétere; guardan provisiones de esta clase) cellárium,
respondere. ii n. Sin: promptuárium vel promptárium; cé-
llula penaria vel penuária; céllula promptuá-
repoblación: incolarum redintegrátio. ria // (lugar donde se guardan los objetos del
servicio de la mesa) armárium, ii n. Sin: arca;
repoblar: novis íncolis frequentare. repositórium; armárium promptuárium; v.
aparador.
repollo: brássica capitata vel cumana.
repostero, v. confitero, pastelero.
reportaje: relátio, onis f. Uso: - fotográfico,
scriptum photographématis illustratum. represalia: represáliae, arum fpl. Sin: hosti-
mentum; vis vi repulsa. Uso: actos de -, actus
reporter, v. reportero. represaliarum; derecho de -, clarigátio, onis f;
ius represaliarum; por -, título represaliarum;
reporterismo: (oficio de reportero) relatoris clarigationis causā; hacer represalias, vim vi
munus (-nĕris n) // (información periodística) repéllere; pária páribus respondere; par pro
relátio, onis f (diurnorum relátio; diurnorum pari referre.
núntii vel núntia, si se trata de diarios; com-
mentariorum relátio; commentariorum núntii represaliar: represáliis uti (contra áliquem).
vel núntia, si se trata de revistas). Sin: represáliis pléctere (vel affícere) áli-
quem.
reportero: relator, oris m. Sin: auceps (-cŭpis
m) notitiarum (cazador de noticias). Uso: - representación: (acción y efecto de repre-
de diario, diurnorum vel diurnárius relator; sentar) repraesentátio, onis f. Sin: descríptio;
nuntiorum explorator; - de radio, relator sta- relátio. Uso: - gráfica de un plano, descríptio
tionis radiophónicae; - de revista, commen- aedificandi // (figura, imagen o idea que sus-
tariorum relator; - de televisión, relator tituye a la realidad) effígies, ēi f. Sin: imago,
stationis televisíficae; - gráfico, relator pho- gĭnis f. Uso: - pictóricas, formae ac figurae //
tógraphus vel photográphicus; photodiurná- (obra dramática) spectáculum, i n. Sin:

934
reprobado

spectamen, mĭnis n; fábulae áctio; exhibítio aetatis philosophorum; mal - de la latinidad,


spectáculi; ludus scáenicus. Uso: - religiosa, malus auctor latinitatis // (sostenedor, parti-
spectáculum sacrum; sacer ludus scáenicus // dario) auctor, oris m. Sin: cógnitor. Uso: el -
(hecho de representar a una casa comercial) de una idea, de un parecer, senténtiae auctor
negotiorum procurátio // (cuerpo de repre- vel cógnitor // (actor o actriz) actor, oris m;
sentantes) v. delegación // - proporcional, actrix, icis f. Sin: scáenicus, i m; scáenica, ae
procurátio proportionalis. f.

representador: repraesentator, oris m. Sin: representar: (hacer presente algo) reprae-


repraesentans. sentare // (actuar en nombre o por cuenta de
otro; hacer las veces de otra persona o co-
representante: (persona que hace las veces lectividad) alicúius vice (vel múnere) fungi;
de otra) vicárius, ii m; vicária, ae f. Uso: ser alicúius vicárius sum // - los intereses de al-
el - de alguien, alicúius vice (vel offício, vel guien, alicúius negótia procurare // (ejecutar
pártibus) fungi; alicúius personam gérere; ser una obra de teatro) fábulam dare, ágere, pe-
el - de la ciudad, de una firma o sociedad co- rágere // (interpretar un papel de una obra
mercial, de una sociedad civil, civitatis, so- dramática) alicúius personam gérere vel
cietatis (nóminis), collégii personam gérere ágere // (informar, referir) referre. Sin: renun-
// (persona que representa a un ausente, tiare.
cuerpo o comunidad) repraesentans, antis m.
Sin: legatus vel delegatus, i m; curator vel representativo: (que se puede tomar como
procurator, oris m; núntius; orator. Uso: - del representación de otra persona o cosa) re-
drama inglés, repraesentans drámatis ánglici; praesentativus, a, um . Sin: signíficans; signi-
- del rey, regis legatus; - de una empresa, so- ficativus // (característico, ejemplar,
cietatis bonis gignendis procurator; represen- modélico) praecípuus, a, um. Sin: excellens;
tantes de otras Iglesias cristianas, princeps (-cĭpis) // régimen -, forma rei pú-
repraesentantes aliarum ecclesiarum christia- blicae repraesentativa.
narum; representantes de varias naciones y
gobiernos, repraesentantes variarum natio- represión: représsio, onis f. Sin: coërcítio;
num regiminumque; representantes de todos cohibítio; refrenátio.
los partidos, repraesentantes ómnium factio-
num politicarum; enviar a uno como -, áli- represivo: repressivus, a, um. Sin: répri-
quem legare; áliquem legatum míttere // mens; coërcitivus; coërcitórius. Uso: medida
(persona que gestiona los contratos y asun- -, coërcítio.
tos profesionales) curator negotiorum. Uso:
ser el - de uno, de una firma o sociedad, ali- reprimenda: reprehénsio, onis f. Sin: obiur-
cúius, societatis (vel nóminis) negótia (vel ra- gátio; severa corréctio.
tiones) procurare // (el que sirve de modelo,
de ejemplo) exemplar, aris n. Sin: auctor; reprimido: repressus, a, um. Sin: coércitus;
princeps. Uso: noble - de su ciudad, egrégius cohíbitus; refrenatus.
auctor civitatis suae; el principal - de la de-
mocracia, homo florens prae céteris in ra- reprobado: (censurado) vituperatus, a, um.
tione populari; - de la época antigua, Sin: exprobratus; reprehensus; correptus //
exemplar aevi prioris; el más autorizado - de (que no aprobó un curso o examen) reproba-
la filosofía contemporánea, princeps huius tus, a, um. Sin: improbatus. Uso: alumno -,

935
reprochar

alumnus improbatus. praesidialis vel praesidalis // - Democrática


Alemana, Res pública Democrática Germá-
reprochar: áliquem reprehéndere vel obiur- nica; - Federal de Alemania, Foederata Res
gare. Sin: áliquem verbis increpare, increpi- pública Germánica; - Arabe Unida, Respú-
tare, corrípere, exprobrare. blica Arábica Unita; - Federal de Austria,
Res pública Foederatarum Austriae Civita-
reproducción: (acción y efecto de reproducir tum; - Centroafricana, Respública Africae
o reproducirse) generátio, onis f. Sin: procre- Médiae; - Popular China, Res pública Popu-
átio; progenerátio, regerminátio. Uso: - por laris Sinensis; - de Colombia, Columbiana
segmentación, scissipáritas, atis f; segmentá- Respública; - de Sudáfrica, Respública Afri-
ria procreátio vel generátio; generátio per cae Australis.
scissionem hábita; técnicas de - artificial,
modi generationis artificiosae // (cosa que re- republicanismo: rei públicae stúdium.
produce o copia un original) exemplum, i n.
Sin: exemplar, aris n. Uso: una - fotográfica republicano: (dicho del ciudadano de una
del Códice B, exemplar Códicis B photográ- república) republicanus, i m. Sin: rei públi-
phice expressum // (copia de un texto, una cae civis // (partidario de este género de go-
obra u objeto de arte) imago, gĭnis f. bierno) rei públicae studiosus, fautor,
propugnator. Sin: popularis impérii (vel po-
reproducible: regenerábilis, e. Sin: rursus pularis rei públicae) fautor, assertor; commu-
producíbilis; potis effingi vel éxprimi. nis libertatis studiosus vel amans; is, cui a
república nomen.
reproducir: (volver a producir o producir de
nuevo) regenerare. Sin: procreare; rursus pro- repuesto: piezas de -, partes subsidiáriae, ad-
dúcere // (volver a hacer presente lo que ditíciae, supervacáneae.
antes se dijo o alegó) repétere. Sin: éadem
dícere vel fácere // (sacar copia de un origi- repulgo, v. dobladillo.
nal) imitari. Sin: exprímere.
requesón: coágulum, i n. Sin: lac coagula-
reproductivo: reproductivus, a, um. Sin: ad tum; meta (-ae f) lactis; coágulum recoctum;
gignendum vel ad procreandum aptus. coacti lactis massa; cocta massa cásei re-
cocta.
reprueba: novum argumentum. Sin: cértior
probátio. requisar: exquírere. Sin: expostulare, exí-
gere.
reps: crispum, i n. Uso: - de seda, crispum
séricum. requisición: conquisítio, onis f.

república: (como Estado) res pública vel res- requisito: condício, onis f. Sin: res necessá-
pública, vel Respública. Sin: cívitas. Uso: - ria.
autónoma, província líbera; - comunistas o
socialistas, públicae res communísticae vel requisitoria: accusátio, onis f. Sin: criminá-
socialísticae; - democrática, popularis res pú- tio; criminosa orátio.
blica; - federal, res pública foederalis vel
foederata; - presidencialista, res pública resarcible: reparábilis, e. Sin: qui (quae,

936
resfrío

quod) potest sarciri, resarciri, reparari. diáriae // (guardia o custodia) - monetaria,


nummi repósiti; aerárium cónditum; - metá-
resarcimiento: satisfáctio, onis f. Sin: com- lica, subsidiária vis metalli; - de oro, cóndi-
pensátio; restitútio; medela damni. tum auri aerárium; pretiósius aerárium //
(porción de superficie que se protege) saep-
resarcir: resarcire vel sarcire. Sin: reparare; tum, i n. Sin: loci reservati; loca reservata.
refícere; damna sarcire vel compensare. Uso: - nacional, parque nacional, saeptum
públicum; saeptum beluarum plantarumque;
resbaladero: (adj, resbaladizo) v. esta voz // - de caza, venátio reservata; fines venatórii;
(lugar resbaladizo) lúbricum, i n // (paraje privata venationis loca // (territorio reser-
en que hay hielo para resbalar) glácies con- vado) - de indios, autóchtonum terra própria
sistens. // (Dep, jugador que aguarda para actuar)
vir vel lusor subsidiárius // (excepción) ex-
resbaladizo: lúbricus, a, um. Sin: lápsilis; lá- céptio, onis f. Uso: - mental, tácita excéptio;
bilis. Uso: de un modo -, lúbrice. epichéia; interpretátio restrictiva.

resbalón: lapsus, us m. Sin: lápsio, proláp- reservación: (acción y efecto de reservar) re-
sio, onis f // fig lapsus. Sin: error praeceps servátio, onis f // (reserva de habitaciones, de
(-cipĭtis). localidades para un espectáculo) praenotá-
tio, onis f. Sin: praesignátio; v. prenotación.
resbaloso, v. resbaladizo.
reservado: (que se reserva o debe reser-
rescate: (acción y efecto de rescatar) re- varse) reservatus, a, um. Sin: repósitus, se-
démptio, onis f. Sin: liberátio // (dinero con pósitus; exceptus; exclusus; destinatus. Uso:
que se rescata, o que se pide para ello) pré- sitios -, loci reservati; loca reservata // (ca-
tium, ii n (pro redemptione). llado; reacio en manifestar su interior) táci-
tus, a, um. Sin: taciturnus; tectus //
rescindir: rescíndere vel scíndere. Sin: dis- (cauteloso) cautus, a, um // (prudente, cir-
sólvere; abrogare; írritum fácere. Uso: - un cunspecto) circumspectus. Sin: prudens; mo-
contrato, pactionem rescíndere. destus; verecundus.

reseña: (acción y efecto de reseñar) recénsio, reservar: reservare. Sin: sepónere, repónere;
onis f; recensus, us m. Sin: recognítio; excípere, exclúdere; destinare. Uso: hacerse
descríptio; numerátio; relátio. Uso: - cronoló- -, condúcere; me hice - un camarote en el
gica, notátio témporum // (narración sucinta) “Queen Mary”, domúnculam vel céllulam
brevis relátio, exposítio, narrátio // (informa- conduxi navis “Reginae Marīae”.
ción crítica o comentario sobre una obra li-
teraria o científica, etc.) commentárium, ii n; resfriado: adj gravedinosus, a, um. Sin: gra-
commentárius, ii m. Sin: iudícium; recogní- védine vel pituítā affectus, correptus, labo-
tio; censura; v. recensión // (revista que se rans // (sust, catarro, constipado) v. estas
hace de la tropa) mílitum lustrátio. voces.

reserva: (cuerpo de tropas) subsidiárii, orum resfrío: pituíta, ae f. Sin: gravedo; destillátio;
mpl. Sin: auxília vel subsídia, orum npl; mí- perfríctio; cápitis gravedo. Uso: agarrar un -,
lites subsidiárii vel auxiliárii; cópiae subsi- perfrictionem sibi contráhere.

937
resguardar

resguardar: saepire. Sin: protégere; munire. ánimo ábiit; no -, no saber - a algo, áliquid
iniquo ánimo ferre; áliquid aegre (vel mo-
residence (house) : diaeta deversória leste, vel gráviter) ferre.
disiuncta.
resina: resina, ae f. Uso: - sintética, artificial,
residencia: (lugar en que se reside, casa, do- resina synthética, artificialis, artificiosa, arte
micilio) commorátio, onis f. Sin: sedes, is f; facta.
domicílium vel domus; habitandi sedes. Uso:
- secundaria, habitandi sedes secundária; - resistencia: (acción y efecto de resistir o re-
para menores, commorátio minóribus hospí- sistirse) resisténtia, ae (contra + ac) f. Sin:
tium praebens; permiso de -, permíssio resi- obstántia; renīsus, us m; fírmitas, firmitudo
déntiae vel habitandi; vénia commorandi // (-dĭnis f); constántia; patiéntia; tenácitas.
(casa suntuosa) residéntia, ae f. Sin: mánsio. Uso: - armada, resisténtia armata; - física,
Uso: - del presidente, residéntia práesidis; - córporis patiéntia; sin -, sine ulla resisténtia;
de los reyes, residéntia regum // (centro hos- sine ullo renisu; bien preparado para la -, ad
pitalario en el que hay enfermos internados) resisténtiam aptus adversus + ac // (conjunto
v. hospital. de personas que se oponen a los invasores o
a una dictadura) resisténtia, ae f // Electr re-
residencial: residentialis, e. Sin: sedis vel do- sistórium, ii n. Sin: rheóphorum, i n; rheó-
micílii (gen) Uso: ad vicum urbis lautiorum phorus, i m.
domorum spectans.
resistente: (que resiste) resistens, entis. Sin:
residente: resīdens, entis. Sin: cómmorans; obsistens; obstans. Uso: - al fuego, igni resis-
sedem vel domicílium habens. tens // (que pertenece a la resistencia) resis-
tens, entis.
residual: resíduus, a, um. Sin: réliquus.
resistir: resístere. Uso: - a la demagogia, de-
residuo: resíduum, i n. Sin: réliquum; resí- magógiae resístere.
dua, orum npl. Uso: - químicos, resídua che-
micália; - radiactivos, resídua radiactiva; resma: scapus, i m. Sin: fascis, is m; fascícu-
purgamentum radioactivum. lus, i m. Uso: - de papel, chartae fascis; - de
papel de carta, fascículus chartae epistolaris.
resignado: pátiens, entis. Sin: aequus; ac-
quiescens; tólerans; pacatus; quietus; sorte resoli o resolí: rosólium, ii n. Sin: ros (roris
sua contentus. m) solis; dulcíssima aromática pótio.

resignarse: acquiéscere. Sin: obtemperare; resolver: (desatar una dificultad o dar reso-
parēre; óbsequi; aequo ánimo ferre, pati, to- lución a una duda) resólvere. Sin: sólvere,
lerare. Uso: - a las circunstancias, témpori exsólvere. Uso: - un problema, un enigma,
cédere vel parēre; - a la propia suerte, fortu- quaestionem, aenigma sólvere; quaestionis,
nae (suae) succúmbere; in sua sorte quiés- aenígmatis nodum expedire vel exsólvere.
cere; - a la voluntad de alguien, álicui (vel
alicúius voluntati) óbsequi; - a la voluntad de resonador: resonatórium, ii n. Sin: vocis
Dios, ad Dei nutum se totum accommodare propagatórium.
vel compónere; se fue resignado, aequo

938
responsabilidad

resonancia: (prolongación del sonido) reso- respiratórium automatárium.


nántia, ae f. Sin: resonátio, repercússio, onis
f // (sonido producido por repercusión de respirar: respirare. Sin: spirare; ánimum vel
otro) repercussus, us m. Sin: sonus percussus spíritum ágere, accípere, collígere, dúcere,
// (fama) nomen, mĭnis n. recípere, tráhere. Uso: - afanosamente, spíri-
tum crebro collígere; - levemente, lenem spí-
resonar: (repercutir el sonido) resonare. Sin: ritum ágere; - a pleno pulmón, aperto péctore
sonum vel sónitum réddere. salutíferum áëra dúcere.

resorte: (muelle de metal) elatérium, ii n. respiratorio: respiratórius, a, um. Sin: spiri-


Sin: lámina vel lamella mollis, fléxilis, flexí- talis; spirábilis; spirandi (gen); spíritus (gen).
bilis, elástica; spira férrea. Uso: aparato -, víscera spirabília npl; vías -,
meatus (ŭum mpl) spirandi vel spíritūs; ór-
respaldar, v. respaldo. gano -, órganum respiratórium.

respaldo: dorsuale, is n. Sin: dorsum; recli- responder: respondere. Uso: responde ahora
natórium; fulcrum dorsi. Uso: - de silla, recli- a lo que te pregunto: nunc respondeto ad ea,
natórium sellae; arcus vel dorsum sellae. quae te interrogo; ¿quién sabe -?, quis res-
ponsum dare scit?; ¿quién sabe - a esta pre-
respeto: respectus, us m. Sin: observántia gunta?, quis huic quaestioni respondere scit?
(vel débitus honor) in áliquem. Uso: - hu-
mano, inanis pudor; inanis humani iudícii responsabilidad: responsabílitas vel respon-
pudor; malus pudor; - por los demás, cetero- sálitas, atis f. Sin: onus, óneris n; munus,
rum observántia; con el debido -, cum reve- nĕris n; offícium, ii n; culpa, ae f (culpabili-
réntia; sin - humano, nullo ad humana iudícia dad); auctóritas, atis (peso, valor del cargo).
respectu. Uso: - conformes a las aptitudes naturales,
múnera et offícia ingénio uniuscuiusque con-
respiración: respirátio, onis f. Sin: respira- sentánea; - específica, peculiaris responsáli-
tus, spíritus, us m; ánima; efflatus, us m; ex- tas; - específica sobre el ambiente de vida,
halátio. Uso: - afanosa, spiritus angustior; offícium de vitae loco; - financiera, onus
angústiae (-arum fpl) spíritūs; - animal, cutá- nummárium; - misionera, responsabílitas
nea, vegetal, respirátio animalis, cutánea, ve- missionalis; - social, socialis obligátio; - sub-
getalis; - artificial, respirátio artificiosa, jetiva, subiectiva responsálitas; tremenda -,
artificialis; curátio oxygénia; - boca a boca, grave onus; responsabilidades del matrimo-
ósculum salutare; - débil, spíritus rarus, nio, responsabilitates cóniugum; conciencia
ánima ténuis (especialmente de un mori- de la propia -, offícii sui consciéntia; sibi cré-
bundo); dificultad de -, spirandi difficultas; diti múneris consciéntia; consciéntia múne-
anhelátio; spíritus gravis; órganos de la -, ór- rum exsequendorum // la - de amar la vida
gana respirationis. humana, offícium vitam humanam amandi;
la - de este empeoramiento, onus talis con-
respiradero: spiráculum, i n. Sin: spiramen- versionis in peius; es cosa de gran -, res est
tum; fístula; púteus; os exhalationis. magni óneris vel pónderis; es decisiva la - de
la familia, decretória est famíliae responsáli-
respirador: respiratórium, ii n. Sin: instru- tas; esto implica muchas y graves -, hoc
mentum respiratórium. Uso: - automático, multa graviaque imponit ónera; la - recae

939
responsabilización

sobre alguien, eventus in caput alicúius réci- responsorial: adj responsorialis, e // (libro
dit // achacar a uno la - de algo, ab áliquo ra- de los responsorios) responsoriale, is n. Sin:
tionem pétere; culpam (alicúius rei) in responsoriorum liber vel volumen.
áliquem derivare vel conícere; asumir la - de
algo, áliquid in se recípere; alicúius rei ratio- respuesta: (acción de responder) respónsio,
nem in se recípere; causam in se transferre; onis f // (lo que se responde) responsum, i n.
cargar con la - (culpa) de algo, alicúius rei Uso: - telegráfica, telegráphicum responsum;
culpam suscípere; ejercer la propia -, offícia esperar - positiva del gobierno de Israel,
sua éxsequi; estar exento de -, culpā vacare; responsum positivum ab regímine israheliano
extra culpam esse; sentir su -, suam sentire exspectare.
responsabilitatem; tener la grave - de educar
rectamente a sus hijos, gravi offício teneri restablecer: - críticamente un texto, textum
recte educandi prolem; tomo sobre mí la -, ad criticorum rationem exígere. Sin: textum
perículum (el riesgo) vel culpam (la culpa) crítice (vel ad críticam rationem) corrígere
in me recípio; praesto perículum vel culpam vel emendare.
// bajo mi -, me auctore (a instigación mía);
meo perículo (por mi cuenta y riesgo); sin -, restar: Mat dedúcere (númerum de vel ex
nullo rationis reddendae offício. alio). Sin: subdúcere; detráhere; deductionem
fácere.
responsabilización: responsalitatis vel res-
ponsabilitatis iniúnctio. restauración: restaurátio, onis f. Sin: reféc-
tio; restitútio; instaurátio. Uso: - económica,
responsabilizar: responsalitatem vel respon- restaurátio oeconómica; - de una antigua cu-
sabilitatem iniúngere. bierta, restitútio vetusti cuiusdam integu-
menti; - de una casa, restitútio domūs.
responsable: sust responsalis vel responsá-
bilis, is m. Sin: auctor; moderator; sponsor, restaurado: refectus, a, um. Sin: restitutus;
responsor; (promotor de una empresa) alicú- renovatus.
ius rei dux (vel auctor, vel caput, vel prin-
ceps); qui praestat áliquem (que da garantía restaurador: restaurator, oris m. Sin: refec-
por uno) vel áliquid (por algo); qui spondet tor; restitutor; repostor.
pro áliquo (quien se hace garante de al-
guien). Uso: los - de la mala condición de la restaurán, v. restaurante.
educación, responsábiles de mala condicione
educationis; ser - de algo, áliquid praestare; restaurante: caupona, ae f; caupónium, ii n.
áliquid in se recípere; auctorem esse alicúius Sin: refectória, ae f (taberna); taberna dever-
rei; hacer a uno -, ab áliquo rationem pétere sória vel refectória; domus cenatória. Uso: -
// adj responsalis vel responsábilis, e. Sin: de hotel, cenátio, onis f; - chino, caupona si-
offícii sui cónscius (concienzudo); obnóxius nensis; - musical, caupona música; estar en
(culpable). Uso: ejercicio - de la paternidad un -, in caupona esse; ir al -, cauponam
y maternidad, responsalis paternitatis ac adire, ad cauponam deverti; quedar en un -,
maternitatis exercitátio; de manera -, modo in caupona manere vel morari.
responsali.
restaurar: restaurare. Sin: reficere; reparare;
responsablemente: responsabíliter. restitúere; redintegrare.

940
retículo

restorán, v. restaurante. anástasis, is f;: réditus ad (vel in) vitam; re-


viviscéntia, resuscitátio (a mortuis); ad vitam
resucitación: resuscitátio, onis f. restitútio; - de los muertos, mortuorum ad
vitam revocátio; Pascua de -, sollémnia (vel
resucitado: resuscitatus, a, um. Sin: in vitam sacrum sollemne) ob memóriam anástasis
redux; ad vitam revocatus vel reductus; redi- Domini Nostri Iesu Christi.
vivus; reviviscens.
retablo: sacra tábula toréumatis decorata.
resucitador, ra: resuscitator, oris m; resusci-
tatrix, icis f. Sin: vitae restitutor. retaguardia: auxiliare vel auxiliárium agmen
(-mĭnis n). Sin: agmen postremum.
resucitar: (volver a la vida a un muerto) re-
suscitare. Sin: ad vitam revocare; vitam réd- retahíla: longa séries (-ei f). Uso: - de pala-
dere // (volver a la vida) resuscitari. Sin: bras, flumen verborum; - de reglas, fasti-
resúrgere; revivíscere; ab ínferis excitari. diosa praeceptorum séries.

resultado: éxitus, us m. Sin: eventus; effec- retama: genista, ae f.


tus; (favorable) successus // (situación) sta-
tus, us m. Uso: - final, status finalis // sin -, retardador: Cinem cinematográphicum suf-
sine effectu, vel sine ullo effectu. flamen (-mĭnis n).

resumen: summárium, ii n. Sin: compén- retardatario: morator, oris m. Sin: tardans,


dium; epítoma, ae f. retardans.

resumir: recapitulare. Sin: compendiare; retardo: retardátio, onis f.


comprehéndere; summatim expónere;
bréviter recensere; in compéndium redígere; retención: (acción y efecto de retener) retén-
in artum contráhere; per cápita recensere. tio, onis f // (parte o totalidad retenida de un
sueldo, salario u otro haber) dedúctio, onis f.
resurgimiento: resurréctio, onis f. Sin: reno- Sin: pecúniae subdúctio, subtráctio; pars sa-
vátio. Uso: - italiano, renata Italorum nátio; lárii retenta // Med reténtio.
libertas ítalae genti restituta vel redintegrata;
aetas a resurgente Italia nuncupata; aetas, retentiva: retinéntia, ae f. Sin: virtus reten-
quae a resurgente Italia nuncupatur; escrito- tória; facultas retinendi; memória.
res (poetas, pintores, escultores) del - ita-
liano, aetatis scriptores (poëtae, pictores, retentivo: retinendi vi práeditus.
sculptores vel statuárii) e resurgente Italia
nuncupatae; guerra del - italiano, bellum Itá- reticencia: reticéntia, ae f. Sin: siléntium;
liae in libertatem vindicandae; bellum pro dissimulátio. Uso: con -, reticenter; dissimu-
restituenda Itáliae libertate et unitate; Italo- lanter, ex dissimulato.
rum bellum ad libertatem repetendam; histo-
ria del - italiano, redintegratae Italae gentis reticente: réticens, entis. Sin: tacens, tácitus;
história. silens.

resurrección: resurréctio, onis f. Sin: retículo: retículum, i n; retículus, i m. Sin:

941
retina

retíolum. missionem accepisse vel habere; pedir -, mis-


sionem pétere // (sueldo, haber o pensión que
retina: rétina, ae f. Sin: membrana reticulata; perciben los retirados) stipéndium, ii n. Sin:
retículum oculare vel oculárium; óculi retí- benefícium.
culum; reticulata óculi membrana.
retocar: (revisar) retractare // (corregir)
retirada: recessus, us m. Sin: recéssio; re- corrígere. Sin: emendare // (perfeccionar) ex-
céptio, onis f; receptus; secessus; discessus. polire.
Uso: batirse en -, emprender la -, discédere,
recédere, se recípere; loco cédere. retoque: (de obra literaria, de arte, etc.) ex-
polítio, onis f. Sin: recognítio; corréctio;
retirado: (distante, apartado de un lugar) emendátio.
distans, antis Sin: remotus // (dicho de un mi-
litar) miles stipéndiis confectis vel stipéndia retórica: (arte que enseña las reglas del bien
eméritus. Sin: miles dimissus vel missus // decir) rhetórica, ae f; rhetórice, es f. Sin: rhe-
(dicho de un funcionario, obrero, etc.) emé- tórica ars (artis f); dicendi ars, bene dicendi
ritus. Sin: rude donatus; cui rudis data vel do- sciéntia vel ars. Uso: las reglas de la -, di-
nata est. Uso: generales -, generales, cendi praecepta; libros de -, libri rhetórici //
postquam rude donati sunt // (lejos de la vida retóricas (sofisterías o razones que no son
pública) solitárius. Sin: a civitatis tumultu re- del caso) vanilóquium, ii n. Sin: inanis sonus;
motus. Uso: llevar una vida -, vitam solitá- inanis fúnditus sonus.
riam ágere; vida - entre las paredes
domésticas, vita umbrátilis. retorsión: retórtio, onis f. Sin: refutátio; re-
púlsio; reiéctio.
retirar: retráhere vel abstráhere. Uso: - los
soldados de Irak, mílites ex Iráquia abstrá- retortijones: (de tripas) tórmina, um npl.
here; - a los soldados israelíes de la región de
Gaza, ex regione Gaza mílites israhelianos retractación: retractátio, onis f; retractatus,
retráhere. us m. Sin: revocátio; reprobátio; corréctio;
emendátio.
retiro: (acción y efecto de retirarse) recessus,
us m. Sin: secessus, us m; receptus, us m; va- retractar: revocare. Uso: - las propias pala-
ledíctio; rudis, is f. Uso: dar a uno el -, rudem bras, v. retractarse.
dare vel donare; lograr el -, rudem accípere;
rude donari; recibir su -, rudem accípere // retractarse: dicta revocare; verba sua revo-
(ejercicio de devoción que consiste en prac- care vel recantare; orationem suam retéxere.
ticar ciertas devociones retirándose por uno
o más días de las ocupaciones ordinarias) retractista: pictor imáginum vel iconicorum.
sacer recessus // (situación del militar, fun- Sin: anthropógraphus.
cionario, obrero, etc., retirado) commeatus,
us m. Sin: dimíssio; míssio; vacátio; liberátio retraso: commorátio, onis f. Uso: por - de los
(a múnere, a milítia). Uso: - provisorio, defi- carteros, propter commorationem tabellario-
nitivo, dimíssio temporária, perpétua; - limi- rum.
tado, ilimitado, míssio ad diem, sine die (vel
in perpétuum); pasar a -, discédere ab armis; retrato: effígies, ēi f. Sin: imago, gĭnis f; si-

942
reumático

mulacrum. Uso: - fotográfico, effígies luce de grabador), retroágere vel retorquere.


expressa; - al natural, effígies icónica; simu-
lacrum icónicum; - en colores, effígies coló- retroceso: (acción y efecto de retroceder) re-
ribus expressa; - en lápiz o pluma, imago trocessus, us m. Sin: recéssus vel regressus,
líneis adumbrata; - en madera, metal, piedra, us m; retrocéssio, regréssio, revérsio, onis f .
etc., státua; simulacrum; signum; hacer el - Uso: - rápido (por ej., de una cinta de graba-
de uno, alicúius spéciem exprímere; alicúius dor) recursus, us m // (empeoramiento) dete-
imáginem fíngere vel effíngere; hacer el - de rior condício; mutátio in peius.
uno en pintura, en escultura, en cincel, en
lápiz, alicúius imáginem (vel simulacrum) retrogradación: retrogradátio, onis f. Sin:
penicillo, scalpro, caelo, gráphide réddere. retrogressus, retrocessus, regressus, us m.

retreta: (toque militar que se usa por la retrogradar: retrógradi. Sin: retrocédere.
noche para avisar a los soldados que se reco-
jan al cuartel) recéptui signum. Sin: militaris retrógrado: retrógradus, a, um. Sin: a pro-
sonus recéptui canens. gressione aversus; rerum novarum reprobator
vel osor; véterum rerum studiosus; misone-
retrete, v. excusado. ísta, ae m.

retribución: retribútio, onis f. Sin: remunera- retrogresión, v. retroceso.


tio; compensátio; merces, edis f. Uso: - ho-
nesta, iusta merces. retroproyector: proiectórium supracapitale.
Sin: proiectórium lúminis diurni.
retributivo: retributioni insérviens. Sin: ad
retribuendum aptus; ad mercedem pértinens. retrospectivo: retrospíciens vel retro aspí-
ciens, entis. Sin: retro respíciens; ad praeté-
retroactividad: retroactívitas, atis f. Sin: re- ritum respíciens.
trotráctio; vis in praetéritum valens.
retrovisor: spéculum retroscópicum vel
retroactivo: retroactivus, a, um. Sin: in prae- anoscópicum. Sin: spéculum retro prospí-
téritum valens vel vigens; in antecessum ciens.
quoque vigens; qui (quae, quod) in praetéri-
tum valet vel viget. Uso: dar efecto - a una retruécano: (inversión de términos) verbo-
ley, statúere vel effícere ut lex in praetéritum rum invérsio // (juego de palabras) verborum
(vel in antecessum) quoque váleat; emanar ludus.
una ley -, in praetéritum ferre legem; tener
aplicación -, retrorsum valere; vim retro ha- reuma o reúma, v. reumatismo.
bere; la ley tiene valor -, lex in antecessum
quoque viget. reumático: (que padece reuma) rheumáticus,
a, um. Sin: arthríticus; articulari morbo affec-
retroceder: retrocédere; retro cédere Sin: re- tus vel vexatus; rheumatismo laborans // sust
cédere; retrógradi; retro gradi; movere; rheumáticus, i m. Sin: qui articulari morbo
pedem (vel gradum, vel gressum) referre, re- laborat, vexatur, affícitur // (relativo al reu-
tráhere, vértere // fig deteriorem fíeri. Sin: matismo) rheumáticus. Sin: arthriticus. Uso:
peiorem fíeri. Uso: hacer - (por ej., una cinta dolores -, articulorum vel ártuum dolores;

943
reumatismo

dolores articulares; sufrir fuertes dolores -, reválida o revalidación: revalidátio, onis f.


magnos articulorum dolores habere. Sin: convalidátio; recognítio; ratihabítio; ap-
probátio; confirmátio.
reumatismo: rheuma, ătis n; rheuma, ae f.
Sin: rheumatismus, i m; arthritis, ĭdis f; mor- revalidar: revalidare. Sin: convalidare;
bus articularis; vítium articulárium; dolor ratum habere vel fácere; recognóscere; appro-
rheumáticus; dolor articulorum vel ártuum. bare; confirmare.
Uso: - articular, rheumatismus articularis; -
muscular, rheumatismus muscularis; tener -, revalorización: revalorátio, onis f.
padecer de -, rheumatismo (articulari morbo,
articulorum vel ártuum morbo) laborare, ve- revaluación: (nueva evaluación) iterata exis-
xari, áffici. timátio // (incremento del valor de una mo-
neda o de otra cosa) valoris auctus (-us m).
reunión: (acción y efecto de reunir) iúnctio,
onis f. Sin: coniúnctio // (acción y efecto de revaluar: (volver a evaluar) íterum existi-
reunirse) congregátio, onis f. Sin: congréssio; mare // (elevar el valor de una moneda o de
consociátio; coadiunátio; colléctio, onis f.; otra cosa) valorem augere.
coetus, conventus, congressus, consessus, us
m; concílium; coítio; círculus; conventícu- revelación: (acción de revelar) revelátio,
lum; conciliábulum; séssio; consultátio. Uso: onis f. Sin: patefáctio; manifestátio; reserátio;
- anual, consessus ánnuus; ánnua séssio; - nuntiátio; aperítio vel apértio // (manifesta-
clandestina, secreta, conventus clandestinus; ción divina) Revelátio. Sin: véritas divínitus
- muy concurrida, conventus frequentíssi- trádita; res divino afflatu patefacta; véritas
mus, celebérrimus, máximus; - cumbre, Deo aperiente accepta.
summi gradus congréssio vel conventus; - fa-
miliar, congréssio familiárium; - festivas, ce- revelado: adj revelatus, a, um. Sin: manifes-
lebrationes; - parlamentaria, consessus tatus; patefactus; reseratus. Uso: verdades re-
parlamentariorum; - plenaria, generalis coe- veladas por Dios, veritates Deo revelante (vel
tus; - de despedida, congressus valetudiná- aperiente) acceptae // (Fotogr, operación de
rius; - de médicos, medicorum concílium vel revelar) lamellae photográphicae detéctio o
coetus; - de profesores, consultátio vel con- bien brácteae photográphicae detéctio (según
sílium magistrorum // realizar una -, concí- se trate de plancha o de película fotográfica).
lium habere; levantar , disolver una -,
concílium vel coetum dimíttere. revelador: ( que revela) revelator, oris m //
(baño para revelar la fotografía) revelató-
reunir: (a personas o animales) congregare. rium, ii n.
Sin: collígere; cógere // reunirse, convenire
intr. Sin: congregari. revelar: (mostrar, descubrir) manifestare.
Sin: patefácere; reserare; pródere; pándere;
revacunación: revaccinátio, onis f. Sin: nova detégere; retégere. Uso: - los artilugios de
vaccinátio. uno, malas artes alicúius in médium proferre;
- una fotografía, imáginem luce impressam
revacunar: revaccinare. Sin: dénuo (vel íte- medicatā aquā detégere // (manifestar de
rum, vel rursus) vaccinare; dénuo vaccīnum parte de Dios) divínitus revelare vel manifes-
pus (puris n) insérere. tare.

944
revisionista

revendedor: propōla, ae m. Sin: ínstitor. reversible: (que puede usarse por el derecho
Uso: tienda de -, propola, ae f.; - de locali- o por el revés) reversíbilis, e. Sin: versátilis,
dades, tesserarum vénditor iniquus. vertíbilis, revertíbilis; ad invertendum aptus
vel idóneus.
reventa: iterata vendítio. Uso: - de localida-
des, vendítio tesserarum iniqua. reversión: revérsio, onis f. Sin: regréssio;
restitútio.
reventar: (deshacer o romper aplastando
con violencia) elídere. Sin: protérere; rúm- reverso: pars (partis f) aversa. Uso: - de una
pere; dirúmpere; displódere // (fig, causar moneda, pars aversa alicúius nummi.
gran daño a una persona) vexare áliquem.
Sin: protérere // (estallar) rumpi. Sin: di- revés: (bofetada) álapa, ae f. Sin: inversa
rumpi. Uso: - de envidia, de rabia, invidiā, manu percússio.
irā rumpi; - de risa, cachinnum tóllere; risu
solvi. revestimiento: (acción y efecto de revestir)
indúctio, onis f // (capa o cubierta con que se
reventón: rúptio, onis f. Sin: dirúptio. Uso: - resguarda o adorna una superficie) tegimen-
de neumático, gummis dirúptio. tum, i n. Sin: involucrum; operimentum.

reverdecer: (cobrar nuevo verdor) viridita- revestir: vestire vel revestire. Sin : conté-
tem resúmere. Sin: víridem colorem recupe- gere; tégere.
rare // (renovarse o tomar nuevo vigor)
revivíscere. Sin: revívere. revisar: recognóscere. Sin: recognitioni (vel
exámini, vel eximinationi) trádere, subícere,
reverencial: reverentialis, e. Sin: reveréntiā súbdere.
plenus; reverenter práestitus. Uso: temor -,
metus (-us m) reverentialis. revisión: (acción de revisar) revísio, onis f.
Sin: recognítio; inspéctio; examen, mĭnis n;
reverenciar: reveréntiam álicui praestare. examinátio; emendátio; corréctio. Uso: - mé-
dica, explorátio médica; médici inspéctio; -
reverendísimo: reverentíssimus vel reveren- de las cuentas, calculorum vel rationum re-
díssimus. Sin: ádmodum vel perquam reve- cognítio; - de pruebas tipográficas, recogní-
rendus. tio; - de un libro, libri emendátio.

reverendo: (digno de reverencia) venerábi- revisionismo: revisionismus, i m. Sin: recog-


lis, venerandus; veneratione vel honore dig- nítio et emendátio; rerum anteriorum (vel su-
nus; colendus // (título o tratamiento que se periorum) recognítio. Uso: - político,
aplica a eclesiásticos y religiosos) reveren- condicionis políticae recognítio.
dus, a, um. Uso: el - padre Gregorio, reve-
rendus pater Gregórius; el muy - padre revisionista: (perteneciente o relativo al re-
Miguel, ádmodum (vel perquam) reverendus visionismo) ad rerum anteriorum recognitio-
pater Michael // sust reverendus, i m. nem áttinens; (perteneciente o relativo al
revisionismo político) ad condicionis políti-
reversibilidad: reversibílitas, atis f. Sin: ad cae recognitionem spectans // (partidario o
invertendum idonéitas. seguidor del revisionismo) revisionista, ae m.

945
revisor

Sin: rerum anteriorum (vel superiorum) re- commentárii; - literaria, litterarum recognítio
cognitionis fautor; (en lo político) rerum po- vel acta; commentárii lítteris excolendis; -
liticarum recognitionis fautor. muy difundida, vulgatíssimi commentárii; -
oficial, commentárius officialis; - pequeña,
revisor: revisor, oris m. Sin: recógnitor; exa- commentaríolus; - porno, ephémeris obs-
minator; inspector. Uso: - de boletos, inspec- cena; - teatral, fabularum recognítio; la - La-
tor; perforator; - de cuentas, dispunctor; tínitas, commentárii, qui Latínitas
rationum cógnitor; inspector rei nummáriae, inscribuntur; commentárii, quibus Latínitas
sive rerum nummariarum; - de tareas, de index, nomen, títulus; commentárii Latinita-
pruebas de imprenta, corrector vel emenda- tis; la - Vox Latina, periódici commentárii,
tor. quibus est index Vox Latina; commentárii
Vocis Latinae; la - Macadam, commentárius
revista: (inspección exacta, examen deta- Macadam inscriptus.
llado) recognítio, onis f. Sin: inquisítio. Uso:
pasar - a algo, áliquid recognóscere vel in- revistita: commentaríolus, i m. Uso: - grá-
quírere // (inspección de la tropa, de los ca- fica, commentaríolus nubeculatus; commen-
ballos, etc.) recénsio, onis f. Sin: recessus, us taríolus pictográphicus vel scaenográphicus.
m; lustrátio. Uso: - naval, návium recognítio
vel recénsio; navalis decúrsio; pasar - al ejér- revival: (retorno o reactualización de un es-
cito, exércitum recensere, lustrare, recognós- tilo, de elementos o de temas artísticos del
cere; exércitūs recensionem ágere // pasado, o de modas consumistas de un pa-
(publicación periódica) commentárius, ii m; sado reciente) renovatus vigor. Sin: renovata
commentárium, ii n. Sin: commentárius pe- vitálitas // Teatro nova in scaenam prodítio.
riódicus; commentárii periódici; acta perió- Sin: spectáculum redintegratum, renovatum,
dica; recénsio; periódicum; recognítio; in prístinum restitutum.
chronográphicon, i n. Uso: - semanal, quin-
cenal, mensual, bimestral, trimestral, cuatri- revivificación: revivificátio, onis f. Sin: re-
mestral, commentárii periódici singulis viviscéntia; ad novam vitam suscitátio vel ex-
hebdomádibus, bis in mense (vel sexto dé- citátio.
cimo quoque die), síngulis ménsibus, alternis
ménsibus, quater in anno (vel quarto quoque revocabilidad: revocabílitas, atis f. Sin: re-
mense), ter in anno (vel quinto quoque vocábilis índoles (-is f).
mense) éditi; commentárii hebdomadárii, bis
ménstrui, ménstrui, bimestres, trimestres, revocable: revocábilis, e. Sin: mutábilis; pre-
quatrimestres vel quadrimestres; recénsio cárius.
hebdomadária, bis ménstrua, ménstrua, bi-
mestris, trimestris, quatrimestris vel quadri- revocar: (anular una concesión, un man-
mestris; - bibliográfica, librorum recénsio; - dato, una norma legal o una resolución) re-
científica, scientiarum recénsio; (commentá- vocare. Sin: rescíndere; irritare; abrogare //
rium) periódicum scientíficum; acta (-orum (enlucir o pintar de nuevo una pared) trulli-
npl) periódica scientífica; - deportiva, ephé- zare. Sin: calce oblínere, illínere, perpolire;
meris lusória; recénsio rei athléticae; - ilus- trullizationem vel tectórium indúcere. Uso: -
trada, ephémeris imagínibus ornata; una pared, paríetem trullizare; paríetem tec-
commentárius periódicus picturatus; - lin- tório polire vel expolire; paríeti tectórium in-
güísticas mensuales, ménstrui linguarum dúcere vel obdúcere; - con yeso, gypsare; -

946
rezo

con una mano de blanco, dealbare; albo po- revolucionarismo: rerum evertendarum con-
lire vel expolire. sílium vel stúdium.

revocatorio: revocatórius, a, um. revolucionarista: rerum evertendarum áppe-


tens.
revolcarse: volutari. Sin: se volutare; pro-
volvi. Uso: - en el suelo, humi volvi vel vo- revólver: manuballístula, ae f. Sin: pyroba-
lutari. llístula; ignívoma manuballístula vel manu-
ballista; manualis pyróbolus; manuballístula
revolución: (vuelta completa de una rueda) vel pyroballístula versátilis; pistólium vel
convérsio, onis f. Sin: circúitus, us m; versá- pistórium rotábile; sclopétulum. Uso: - del
tio. Uso: revoluciones por minuto, conversio- microscopio, vertículum; tiro de -, ictus (-us
nes per minutum (factae); conversiones m) manuballístulae; disparar tiros de -, igni-
síngulis minutis, vel in síngula minuta // (mo- tos glóbulos e manuballístula (vel e pyro-
vimiento de un astro en el curso de su órbita) ballístula) deícere.
circúitus, us m. Sin: convérsio; revolútio; ám-
bitus, us m. Uso: - del sol, solis circúitus; las revoque: tectórium, ii n. Sin: trullizátio; tec-
- celestes, caeli mutationes vel conversiones tórium vel albárium opus.
// (perturbación, rebelión; cambio violento
en las instituciones políticas) revolútio, onis revuelta: sedítio, onis f. Sin: rebéllio. Uso: -
f. Sin: rebéllio; sedítio; evérsio; rerum per- popular, sedítio popularis; incitar a una -, ad
turbátio , evérsio, convérsio, mutátio; popu- seditionem áliquem incitare, excitare, conci-
laris tumultus; cívium sedítio; rerum civílium tare, impéllere, stimulare, instimulare; susci-
mutátio; rerum improvisa evérsio; rerum pu- tar una -, seditionem concitare, movere,
blicarum evérsio, convérsio, perturbátio; rei conflare.
públicae perturbátio, convérsio, dissolútio.
Uso: - cultural, sedítio ab hóminum cultura revulsivo: adj revulsivus, a, um. Sin: revo-
appellata; - francesa, sedítio vel revolútio catórius // sust revulsivum, i n (medicamen,
francogállica; gállica rerum convérsio; evér- mĭnis n). Sin: medicamentum revocatórium.
sio rerum francogállica; - mundial, revolútio
universalis; toto orbe terrarum rerum mutá- rey: (pieza del juego de ajedrez) Rex, regis
tio; - rusa, rússica rerum mutátio. m.

revolucionario: adj seditionárius, a, um. Sin: Reyes: día de -, dies Epiphaniae; regalos de
seditiosus; turbulentus; rerum evertendarum -, epiphaniae dona vel múnera.
(vel commutandarum) cúpidus; rerum nova-
rum cúpidus; ad res evertendas pértinens // reyezuelo: (dim de rey) régulus, i m // (pá-
sust revolutionárius, ii m. Sin: seditionárius; jaro) régulus. Sin: tróchilus, i m.
eversor; subversor; rei públicae subversor;
turbulentus vel seditiosus homo; rerum nova- rezar: precari. Sin: orare, rogare. Uso: - las
rum cúpidus homo; genéricam rebellis, is m. oraciones de la mañana, preces matutinas
Uso: hacer propaganda -, turbulenta dissé- fúndere.
rere; ser -, públicis commutandis (vel ever-
tendis) rebus studere; rerum novarum rezo: (acción de rezar) precátio, onis f. Sin:
molitorem esse. prex, precis (de ordinario preces, um fpl); ro-

947
Rhodesia

gátio; deprecátio; recitátio // (oficio eclesiás- (moral) sevéritas, atis f. Uso: - científico, sub-
tico) sacrae vel horáriae preces. Sin: horáriae tilis rei (vel doctrinae) investigátio; - lógico,
precationes; divinum offícium. disserendi subtílitas.

Rhodesia: Rhodésia, ae f. rigorismo: rigorismus, i m. Sin: rigoris af-


fectátio; inflexíbilis hábitus; nímius rigor,
rhodesio: adj rhodesianus, a, um // sust nímia sevéritas; severa iudicandi rátio.
Rhodesianus, i m.
rigorista: sust rigorista, ae m. Sin: rigorismi
rhum, v. ron. fautor; rigoris affectator; exactor disciplinae
gravíssimus; rigidorum morum probator //
ría: (parte del río más próxima a su desem- adj inflexíbilis, e. Sin: ad severitatem procli-
bocadura en el mar) flúminis in mare óstium. vis; severe iúdicans.

ribera, v. orilla. rima: (consonancia o asonancia de dos


voces) consonántia, ae f. Sin: homoeoteléu-
ribosoma: ribosoma, ătis n. ton, i n; terminationis idéntitas; consonántia
verba; verba simíliter desinéntia; idem ver-
Richter: escala -, richteriana metiendi rátio. borum éxitus; vocum vel verborum símilis
éxitus; v. asonancia, consonancia. Uso: - al-
rícino: rícinus, i m. Uso: aceite de -, rícini ternante, consonántia alternata; - cruzada,
óleum; rícini sucus. consonántia clausa; - doble, consonántia du-
plex; - encadenada, consonántia catenata; -
riel: órbita, ae f. Sin: ductória órbita. Uso: - imperfecta, consonántia imperfecta; - inte-
ferroviario, órbita vel régula ferriviária; rie- rior, consonántia média vel interna; - leonina,
les, gémini axes; gémini ferratae viae axes consonántia leonina; - partida, consonántia
(-ium mpl); binae láminae viae ferratae; rie- partita // (composición en verso, del género
les de acero, ferriviáriae régulae chalybéiae; lírico) octava -, octástichum; octoni versus;
el tren corre sobre los -, tramen géminos axes carmen vel poëma octástichis (vel octonis)
terit; prohibido atravesar los -, nequaquam vérsibus constans; sexta -, hexástichum; car-
licet órbitas transversare. men hexástichum; carmen hexástichis stro-
phis; tercia -, trístichum; carmen vel stropha
rienda: habena, ae f. Uso: a - suelta, citato ternis vérsibus constans; búsqueda de la -,
equo; dar - suelta a la fantasía, ingénio habe- homoeoteléuti stúdium; en -, extremis sýlla-
nas permíttere; dar - suelta a las pasiones, li- bis consonántibus; por exigencia de -, ho-
bidínibus indulgere, inservire; libídini se moeoteléuti causā.
dédere totum; se libidínibus permíttere.
rimador: versificator, oris m. Sin: versíficus;
rifa: (juego) sortítio, onis f; v. lotería // (con- versificandi peritus; consonántium verborum
tienda, pendencia) rixa, ae f. Sin: iúrgium; auctor.
convícium.
rimar: (ser una palabra asonante, o más es-
rifle, v. fusil. pecialmente, consonante de otra) simíliter
desínere, cádere; consonare. Sin: extremis lít-
rigor: rigor, oris m; (del tiempo) aspéritas; teris (vel extremis sýllabis) consonare //

948
risada

(hacer versos rimados) versus simíliter des- rinólogo: rhinólogus, i m. Sin: rhinológiae
inentes (vel cadentes) fácere; versus extremis cultor (que profesa la rinología); rhinológiae
sýllabis consonantes fácere. peritus vel peritíssimus (que tiene conoci-
mientos especiales de ella).
rimero, v. montón.
rinómetro: rhinómetrum, i n.
rinalgia: rhinálgia sive -algīa, ae f. Sin: ná-
rium dolor. rinoplastia: rhinoplástice, es f.

rinanto, v. gallocresta. rinorragia: rhinorrhágia sive -rrhagīa, ae f.


Sin: nárium haemorrhágia; haemorrhágia ex
rincón: (ángulo) ángulus, i m // (escondrijo o náribus; naris sanguinátio; nasalis sánguinis
lugar retirado) recessus, us m. fluxus.

ring: (recinto redondo, pista para pruebas rinorrea: rhinorrhoea, ae f. Sin: nasi proflú-
deportivas) tabulatum, i n Sin: tabulamen- vium.
tum; athletarum tabulatum // (cuadrilátero
para el boxeo) pugilatūs suggestum (-i n) vel rinoscopia: rhinoscópia sive -scopīa, ae f.
suggestus (-us m); pugilatūs vel púgilum pa- Sin: nárium inspéctio; rhinoscópica inspéc-
laestra; suggestus quadratus; suggestus qua- tio.
dratus et fúnibus circumsaeptus.
riña: rixa, ae f. Sin: altercátio; iurgium.
rinitis: rhinites, is f. Sin: nárium inflammá-
tio. riñón: ren, renis (gen pl renum vel rénium)
m. Uso: - artificial, ren artificiosus.
rinoceronte: rhinóceros, ōtis (ac -otem vel
-ota) m. risa: risus, us m. Uso: - descompuesta, ca-
chinnus (-i m); cachinnátio; - espasmódica,
rinofaringe: rhinopharynx, ngis f. sardónica, risus spásticus; - inextinguible,
magnus risus; cachinnalis risus; estallido de
rinofaringitis: rhinopharyngitis, ĭdis f. Sin: -, effusus ac strepens risus; cachinnus //
rhinopharyngis inflammátio, exasperátio; caerse, desternillarse, morirse de -, risu
nárium fauciumque inflammátio. corrúere, émori, moriri, dirumpi; dissilire
risu; cachinno cóncuti; causar - / mover, pro-
rinofonía: rhinophónia sive -phonīa, ae f. vocar a -, risum movere, commovere, exci-
Sin: vox per nares édita; vox quae per nares tare, concitare; contener la -, risum tenere,
egéritur. continere, compéscere; convertir algo en ob-
jeto de -, áliquid in risum vértere; ser motivo
rinolaringología: rhinolaryngológia sive de - para uno, dare risum álicui; rísui vel irrí-
-logīa, ae f. sui álicui esse; álicui risum praebere; tomar
algo a -, risu áliquid excípere; tomar todo a -,
rinología: rhinológia sive -logīa, ae f. Sin: ómnia ad ridículum referre.
nárium (vel de náribus) doctrina, disciplina,
sciéntia; nárium stúdium disciplinaque. risada, v. risotada.

949
risotada

risotada: cachinnus, i m; cachinnátio, onis f. lerado, lento, celériter, pigre; con - regular,
aequa ratione ac témpore; sin -, extra modum
ristra: restis, is (ac restim, restem; abl resti, // (disposición periódica y armoniosa de
reste) f. Uso: - de ajo, restis állii, álii, hálii; - voces y cláusulas en el lenguaje; proporción
de cebollas, cepae vel cepis restis. simétrica de los tiempos fuertes y débiles en
una frase musical) rhythmus, i m. Sin: mo-
ristre: lanza en -, hastā protentā, porrectā, in- dulátio; númerus; númeri, orum mpl; harmó-
festā. nia; concínnitas; númerus músicus; númerus
modusque; numerorum modorumque rátio.
ritmar: modulari. Sin: rhýthmice modulari; Uso: - libre, númerus solutus; - poético, poé-
rhythmo ditare; rhýthmice ordinare; númeris ticus númerus; - quebrado, infracti et concisi
dispónere; certo número distínguere. númeri; - regular, astrictus númerus; - en la
prosa, orationis solutae númeri; prosae ora-
rítmica: (ciencia del ritmo) rhýthmica, ae f; tionis númerus; con -, in númerum; sin -,
rhýthmice, es f. Sin: ars rhýthmica; numero- extra númerum.
rum rátio, ars, moderátio.
rito: ritus, us m. Uso: - bizantino, byzantinus
rítmicamente: rhýthmice. Sin: numerose; ritus; - demoníaco, ritus daemoníacus vel
concinne; ad (vel in) númerum; ad (vel per) daemónicus; - paganos de expulsión de de-
números; rhýthmica ratione; ad rhythmi nor- monios, ritus pagánici daemoniorum expe-
mas. Uso: bailar -, in númerum vel ad núme- llendorum; según el - ortodoxo, ritu
ros saltare; cantar o tocar -, modulate (vel in orthodoxo.
modum) cánere; caminar, marchar -, nume-
rose incédere; hablar -, numerose (vel in ritornelo: (estribillo) v. esta voz // (trozo ins-
modum) dícere; alzar los brazos -, in núme- trumental que precede y a veces sigue un
rum tóllere brachia vel bracchia. trozo de canto) proóemium, ii n (obertura);
postcínium, ii n. Sin: repetitum cánticum
rítmico: rhýthmicus, a, um. Sin: modulatus, (canto que se repite), repetendum cánticum
numerosus, concinnus. Uso: canto -, modula- (que ha de repetirse) // (verso intercalar;
tus (vel numerosus, vel modulatíssimus) can- grupo de versos intercalares) versus (-us m)
tus; prosa -, numerosa orátio; no -, intercalaris; versus intercalares // repetir el
incompósitus; enormis; su prosa tiene caden- acostumbrado -, eandem cantilenam cánere.
cia -, eius orátio numerose cadit; disposición Sin: éadem semper decantare.
- de las palabras, verborum constrúctio et
númerus. ritual: (ceremonial) caerimóniae, arum fpl //
(libro que contiene ritos) rituale, is n. Sin:
ritmo: (orden acompasado en la sucesión o liber ritualis; sacrorum rítuum liber // adj ri-
acaecimiento de las cosas) rhythmus, i m. tualis, e. Sin: rítuum próprius; ad ritus sacros
Sin: rátio; modus; certae vices. Uso: - bioló- áttinens.
gico, rhythmus biológicus; - biológicos del
propio organismo, certae sui córporis vices; ritualismo: ritualismus, i m. Sin: nímia ob-
- del mundo, certae vices rerum; - naturales, servántia rítuum.
vices naturales; el acostumbrado - de tra-
bajo, sueta operandi rátio; el - de la vida, ritualista: ritualista, ae m. Sin: ritualismi
vitae rhythmus vel fluxus (-us m) // con - ace- sectator, fautor; rítuum studiosus, peritus,

950
rodar

callens; rítuum observantíssimus; sciéntiā rocambolesco: várius mirificusque.


rítuum eruditus.
rociador: nimbus, i m. Sin: - eléctrico, nim-
rivalidad: (competencia) certamen, mĭnis n. bus eléctricus.
Sin: certátio // (enemistad) riválitas, atis f.
Sin: aemulatus, us m; simultas, atis f; aemu- rock and roll o rock’n’roll: “nuta et vól-
látio prava, vitiosa, ínvida, infesta. vere”. Sin: saltátio “nuta et vólvere”; música
géneris, quod Rock’n’roll dícitur; modi
rizadillo: niño de pelo -, puellus cincínnulo músici nutántium seque torquéntium.
capillo; cincinnátulus puer.
rococó: adj túrgidus, a, um. Sin: túmidus; in-
rizado: crispus, a, um. Sin: cincinnatus. Uso: flatus; rócocus. Uso: estilo -, túrgidum vel in-
de pelo -, cincinnatus; algo -, cincinnátulus, flatum dicendi genus // sust rococo indecl.
cincínnulus. Sin: barōcus; ars baroca; túrgida artis rátio;
nimis exquisitum váriumque genus.
rizo: (ensortijado) v. rizado // (mechón de
pelo ensortijado) cincinnus, i m. Uso: - pe- rodaballo: rhombus, i m.
queño, cincínnulus, i m.
rodaja: (pieza circular y plana, de cualquier
rizoso, v. rizado. materia; ruedecilla) orbículus, i m. Sin: ró-
tula // (tajada circular) lamínula orbicularis.
roast-beef, v. rosbif. Sin: segmentum orbiculare. Uso: - de morta-
dela, lamínula murtati.
robar: (cosa robada) furtum, i n. Sin: rap-
tum; res furtiva. rodaje: (conjunto de ruedas) rotae, arum fpl.
Sin: rotarum congéries (-ei f) vel acervus //
robo: furtum, i n. Uso: - con fractura o con (preparación, aprendizaje, práctica) experi-
escalo, furtum fractis claustris factum. mentum temporárium // (Cinem, proceso de
grabación de una película) pellículae cine-
robot: robotum, i n. Sin: autómatum, i n; má- matográphicae impréssio // (funcionamiento
china automatária; homo machinalis, mechá- controlado de un motor nuevo) motorii (vel
nicus, automatárius, artificialis; homo se machinationis, vel rotarum) composítio. Sin:
ipsum movens; autómaton (-i n) “robot”. perfecta autoraedae machinamenti commis-
Uso: moverse como robots, robotorum in sura vel accommodátio; rotarum disciplina.
modum se movere; portarse como un -, in ro-
boti modum se gérere. rodamiento: Mec volutátio, onis f. Uso: - de
bolas, volutátio globularis.
robótica: robótica, ae f. Sin: ars robótica.
rodar: (filmar o impresionar una película ci-
robótico: robóticus, a, um. nematográfica) pellículam imprímere. Sin:
pellículam cinematográphicam parare // (mo-
robotización: robotorum indúctio. verse una cosa por medio de ruedas) volvi.
Sin: devolvi; vehi // (caer) prolapsum vel
robotizar: roboto vel robotis instrúere. praecípitem cádere; praecípitem cádere, ferri,
provolvi.

951
rodeo

rodeo: rodeo: (accion de rodear) circúitus, Sin: phalangae, arum fpl. Uso: - compresor,
us m. Sin: circumdátio, onis f // (camino más cylindrus premens // (de máquina de escri-
largo o desvío del camino derecho) flexus, us bir) cylindrus. Uso: cabeza derecha, iz-
m. Sin: circúitus, us m; a recta via defléctio // quierda del -, caput dextrum, laevum
(deporte que consiste en montar a pelo po- cylindri.
tros salvajes o reses vacunas bravas y hacer
otros ejercicios) spectáculum equestre // (reu- rodio: rhódium, ii n.
nión del ganado mayor para reconocerlo o
para contar las cabezas o para cualquier rododendro: rhododendrum vel rhododen-
otro fin) circúitus équitum // (modo ambiguo dron, i n.
de decir una cosa por medio de indirectas)
anfractus, us m. Sin: ambages, is f; verborum rodrigón: pedamen, mĭnis n; pedamentum, i
vel orationis anfractus. Uso: con rodeos, per- n. Sin: adminículum.
plexe vel oblique; sin rodeos, simplíciter, sin-
cere, aperte; missis ambagibus; andar con rogación: (acción de rogar) rogátio, onis f.
rodeos, ambágibus uti; circumlocutiónibus Sin: supplicátio // rogaciones (letanías en
uti; per circumlocutiones verba fácere; con procesiones públicas) rogationes, um fpl.
rodeos, perplexe; oblique; sin rodeos, simplí- Sin: arvalis vel arvorum lustrátio; ambarvalis
citer; sincere; aperte; missis ambagibus // lustrátio.
buscar rodeos, moras néctere. Sin: rem
cállide differre. rogativa: ad Deum supplicátio vel deprecátio
// rogativas, rogationes, um fpl. Sin: litanīa,
Rodesia, v. Rhodesia. ae f; litanīae, arum fpl; preces rogatóriae vel
públicae. Uso: - para pedir la lluvia, ad im-
rodilla: genu, us n. Uso: de rodillas, pósitis petrandam pluviam públicae preces; celebrar
(vel flexis, vel inclinatis) génibus; génibus las -, litanīas celebrare, ágere, perágere.
submissis; inflexo genu; génibus nixus; caer
de rodillas, génibus se devólvere; pronis gé- rogatorio: rogatórius, a, um. Sin: rogationis
nibus cádere; procúmbere genu sive génua; (gen); ad rogationem spectans.
génua pónere álicui (ante alguien); doblar la
-, hincarse, ponerse de rodillas, v. arrodi- rojear: el - de las cumbres alpinas, iugorum
llarse; estar de rodillas, génibus niti; génua Alpinorum rubor (-ōris m).
subsídere // (paño basto u ordinario que sirve
para limpiar) pannus vel pánnulus, i m. Sin: rojete, v. colorete.
gáusape, is n; gáusapum, i n; abstersórius
pannículus. rojo: (radical, revolucionario) russatus, a,
um // sust (ássecla) rússeus vel russatus, i m.
rodillazo: genu ictus (-us m). Uso: los -, russati, orum mpl; la facción de
los -, russata fáctio.
rodillera: (cosa que se pone para comodi-
dad, defensa o adorno de la rodilla) genuale, rol: (rollo) v. esta voz // (papel, función) par-
is n. tes, ium fpl. Sin: munus, nĕris n // (lista o
enumeración) index, dĭcis mf.
rodillo: (cilindro que se hace rodar para
allanar y apretar la tierra) cylindrus, i m. rollo: rótulus, i m. Sin: volumen, mĭnis n;

952
romántico

scapus, i m. Uso: - de papel, chartae (vel cogitandi agendique rátio. Uso: apego a la -,
chartarum) rótulus vel volumen; plagularum cathólicae romanitatis stúdium.
scapus; chartarum glomus (glómeris n) // -
fotográfico, pellícula photográphica // (ca- romanismo: (entusiasmo por Roma) roma-
rrete cinematográfico) volúbilis discus cine- nismus, i m. Sin: rerum romanarum stúdium;
matográphicus. favor in romanum nomen // (conjunto de ins-
tituciones, cultura o tendencias políticas de
ROM, abrev. de “read-only-memory ” (In- Roma) v. romanidad // (vocablo del dialecto
form): memória fixa. romano) vox romanae dialecti.

romadizo: pituíta, ae f. Sin: destillátio ná- romanista: romanista, ae m. Sin: rerum ro-
rium; nasi pituíta; v. coriza. manarum studiosus (estudioso de la romani-
dad); iuris romani peritus (que profesa el
romana: (balanza) romana, ae f. Sin: statera derecho romano o tiene en él especiales co-
romana. nocimientos); linguarum romanicarum stu-
diosus; romanénsium litterarum studiosus
romance: adj románicus, a, um. Sin: roma- (versado en las lenguas romances y en sus
niensis vel romanensis, e // (lengua romance) correspondientes literaturas).
lingua románica vel romaniensis. Sin: sermo
románicus vel romaniensis; neolatina lingua; romanizar: romanizare. Sin: (adoptar la ci-
sermo a latino deductus; lingua vulgaris, a ro- vilización romana) vitae cúltui Romanorum
mano sermone derivata // (idioma español) conformare, aptare; cúltui atque humanitati
hispana lingua. Sin: hispanus sermo. Uso: es- Romanorum conformare; cúltui moribusque
cribir en -, hispane vel vernácule scríbere. Romanorum conformare // (difundir la civili-
zación romana) mores Romanorum indúcere.
romancero: (persona que canta romances)
romanticorum vel flebílium cárminum cantor romanticismo: romanticismus, i m. Sin: (es-
// (colección de romances) romántica vel fle- cuela literaria de la primera mitad del siglo
bília cármina. Sin: romántica (vel flebília) XIX) romanticorum schola, doctrina, ars //
cármina collecta vel collectánea. (época de la cultura occidental en que pre-
valeció tal escuela literaria) romántica aetas
romancista: (dicho de la persona que escribía // (cualidad de romántico, sentimental) ánimi
en lengua romance, por contraposición a la (nímia) mollitudo (-dĭnis f). Sin: immódica
que escribía en latín) scriptor romaniensis. mollitudo.

románico: románicus. Uso: estilo -, stilus ro- romántico: (concerniente o relativo al ro-
mánicus. manticismo o que participa de sus cualida-
des) románticus, a, um. Sin: ad
romanidad: románitas, atis f. Sin: res roma- romanticismum pértinens // (partidario del
nae; mores et instituta Romanorum; spíritus romanticismo) romanticismi (vel scholae ro-
romanus; índoles romana; quálitas antiqui mánticae) ássecla vel fautor. Uso: los -, ro-
cultus romani; Romanorum instituta leges- mántici, orum mpl // (novelesco, romanesco)
que; Romanorum cogitandi agendique rátio commentícius, a, um. Sin: fictus // (sentimen-
// (en sentido católico) cathólicae romanitatis tal) mollis, e. Sin: mollículus; suavis; tener;
instituta ac mores. Sin: romana et cathólica tener atque mollis. Uso: espíritu -, molle pec-

953
romanza

tus; señorita -, mollis puella; - como soy, quā fex (-fĭcis mf) núcibus frangendis.
mollítiā sum ánimi; hay en su ánimo algo -,
ténerum quiddam atque molle inest in eius rompeolas: moles (-is f) fluctífraga. Sin:
ánimo // (dicho de lugar: ameno, delicioso) moles flúctibus obiecta, oppósita , restans.
amoenus. Sin: blandus. Uso: localidad -,
locus amoenus; playas y costas -, amoenita- rompeviento: tunícula vento arcendo vel
tes lítorum et orarum. prohibendo.

romanza: románticum carmen. Sin: suave ron: rhómium, ii n. Sin: rhumum; cánneus;
cánticum; carmen flébile, cómmovens; cántio sícera náutica.
melōda vel permulcens; carmen commoven-
dis ánimis aptum. roncador: adj ronchans vel rhonchans ; ron-
chissans. Sin : stertens; proflans; ronchísonus
rombo: (figura geométrica) rhombus, i m. // (pez marino) sparus cántharus.
Sin: scútula, ae f // (rodaballo) rhombus, i m.
roncar: roncare, ronchare, rhonchare, ron-
romboidal: rhomboidalis, e. Sin: scutulatus; chissare. Sin : stértere; proflare; ronchos
rhombi vel scútulae instar. édere; dormiendo ronchos édere.

romería: devota vel sacra peregrinátio. roncha: (rebanada) lamínula, ae f. Uso: - de


embutido, farcíminis lamínula.
romero: (peregrino) peregrinator, oris m.
Sin: peregrinus; peregrinator, peregrinus ad ronco: raucus. Uso: voz -, vox rauca.
loca sacra // (arbusto) ros (roris m) marinus.
ronda: (acción de rondar) circuítio sive cir-
rompecabezas: (problema o acertijo de difí- cumítio, onis f. Sin: nocturna lustrátio, circu-
cil solución) aenigma, ătis n. Sin: res vel ítio, circumítio; nocturnus circúitus vel
quáestio abstrusa, obscura, inexplicábilis; in- circúmitus, us m // (grupo de personas que
tricata (vel perplexa, vel perdiffícilis) quáes- andan rondando) circitores, um mpl. Sin: cir-
tio; inceptum abstrusum; opus árduum // cuitores; vígiles; excubitores; exploratores;
(juego que consiste en reconstituir un dibujo vígiles nocturni . Uso: hacer una -, circuitio-
recortado caprichosamente) subvertículum, nem fácere, ágere, obire; circuíre sive cir-
i n. Sin: devertículum; coagmentationis cumire; lustrare; vísere; ir de - por la ciudad,
ludus. urbem circuíre, circumire, lustrare, vísere;
pasa la -, vígiles circumeunt // (reunión noc-
rompehielos: (buque para navegar entre los turna de mozos para tocar y cantar por las
hielos) navis gláciem frangens, effringens, calles) iúvenum turma (vel globus, vel
diffringens, confringens, infringens, perfrin- manus) noctu festive óppidum lustrántium.
gens. Sin: navis glacífraga.
rondar: (dar vueltas alrededor de una cosa)
rompehuelgas: óperis desertionem recusans. circuíre vel circumire. Uso: - las fortificacio-
Sin: condictam óperis cessationem (vel inter- nes, circumire munitiones // (recorrer de
missionem, vel desertionem) recusans. noche una población para vigilar o pasear)
v. ronda // (dicho de los mozos: pasear las
rompenueces: nucifrangíbulum, i n. Sin: for- calles donde viven las mozas a quienes ga-

954
rosmarino

lantean) puellarum (vel dominularum) vias, roquete: rocchettum vel rochetum, i n.


domos vel fores perlustrare, circuire, circu-
mire. rosa: rosa, ae f. Uso: - silvestre, rosa silves-
tris; - de oro, áurea rosa; agua de rosas (esen-
rondó: circuítio vel circumítio, onis f. Sin: cia de rosas), rosáceum, i n; róseum óleum;
circúitus vel circúmitus, ámbitus, us m. óleum rosáceum vel rosatum; rosae sucus;
sucus rosárius; vino de rosas, rosatum, i n //
rondón: (animal) cýpselus, i m. Sin: apus, fig, - de los vientos, orbis ventorum. Sin:
ŏdis m // de -, inconsulto. Sin: témere. ventorum diagramma (-ătis n), descríptio,
diágraphe (-es f).
ronquera: ráucitas, atis f. Sin: vox rauca;
fauces raucae. rosal: (arbusto) rosárium, ii n // (plantío de
rosales) rosetum, i n. Sin: rosárium.
ronquido: rhoncus vel ronchus, i m.
rosario: (rezo de la Iglesia) rosárium, ii n.
ronzal: (de cuero) numella, ae f. Uso: atado Sin: sacrum rosárium; rosárium marianum
con -, numellā vinctus. vel mariale; rosárium Mariae Vírginis; sa-
crum Beatae Vírginis rosárium; marialis ro-
roña: (sarna) scábies, ei f. Sin: psora, ae vel sárii precátio; prex marialis rosárii. Uso:
psorae, arum f. rezar el -, rosárium recitare; rosárii preces
persólvere vel proferre; Beatam Vírginem ro-
roñoso: (que tiene o padece roña) scabiosus, sário precari; rezar el - en honor de la Virgen,
a, um. Sin: scaber, bra, brum; psóricus. Beatam Vírginem rosário cólere // (sarta de
cuentas) gránulae, arum fpl. Sin: corona ro-
ropa: - blanca, líntea, orum npl. Sin: linteá- sácea; rosárii corona; marialis corona; corona
mina, um npl. Uso: - de cama, strágulum, i precatória.
n; - de marca, óptimae notae vestimentum; -
para lavar, lavanda, orum npl; lavandária, rosbif: assum craticulatum. Sin: iuvenci caro
orum npl; lavar la -, líntea lavare; ablúere assata; iuvenci carnis lámina assata.
véstium sordes; planchar la -, rugata líntea
rádere; líntea complanare; secar la - al sol, rosca: (vuelta circular o espiral de una cosa)
líntea (in) sole siccare; líntea solis vapore spira, ae f // (pan o bollo en forma de -) spira.
apricare; tender la - (lavada), mádida líntea
expónere. roscón: scriblita, ae f.

ropavejero: scrutárius, ii m. roséola: roséola, ae f.

ropera: (la que cuida de la ropa de una co- roseta: zeae granum inflatum. Sin: zeae
munidad) vestíplica vel vestíspica, ae f. granum tostum, frictum, igne inflatum.

ropero: (armario) vestiárium, ii n. Sin: ar- rosetón: roso, onis m. Sin: fenestra instar
márium vestiárium; arca vestiária. Uso: - de rosae; rosáceum ornamentum; fenestra circu-
pared, vestiárium paríeti insertum; v. alacena laris colúmnulis exornata.
// (el que cuida de la ropa de una comunidad)
vestíspicus, i m. rosmarino: ros (roris m) marinus.

955
rosoli

rosoli o rosolí, v. resoli. vel assaturas) vendit.

rosquilla: (bollo en figura de rosca): crústu- rotocalco: (periódico ilustrado) rotochalcus,


lum, i n. i m. Sin: libellus váriis colóribus distinctus,
commentárius periódicus picturis exornatus;
rosticería, v. roticería. libellus ex chalcographeo rotábili.

rostro: vultus, us m. Sin: os, oris n; fácies, ēi rotocalcografía: rotochalcográphia sive -gra-
f. Uso: - descompuesto, alterado, vultus dis- phīa, ae f. Sin: rotochalcográphicus processus
tortus; vultus distortus ac perturbatus; - her- (-us m).
mético, vultus herméticus; - melancólico, os
in maestítiam flexum. rotocalcográfico: rotochalcográphicus, a,
um.
Rota: (tribunal de la corte romana) Sacra
Rota. Sin: Sacra Romana Rota; Ecclésiae rotograbado: heliográphia sive -graphīa, ae
Consílium lítibus iudicandis. Uso: auditor de f. Sin: heliográphica ars, incísio, imago.
la -, auditor vel advocatus Sacrae Romanae
Rotae. rotonda: (edificio, sala o cenador de planta
circular o semicircular) holus, i m // (plaza
rotación: (de disco) cursus, us m. Sin: rotá- circular) área orbiculata.
tio.
rotor: (parte giratoria de una máquina eléc-
rotacismo: rhotacismus vel rhotacismos, i trica o de una turbina) rotatórium, ii n. Sin:
m. máchina rotalis.

rotary: socíetas vícibus convéniens. rotulación: notáculi (vel insignis metállici)


applicátio. Uso: - de vehículos, numeralis ve-
rotate (bits) (Inform): rotare. Sin: vólvere. hiculorum distínctio.

rotativa: rotativa, ae f. Sin: rotábile typogra- rotulador: (instrumento semejante a un bo-


phēum; rotábile prelum vel praelum; máchina lígrafo o estilográfica, que escribe o dibuja
typográphica rotábilis; machinamentum ro- mediante una escobilla o pincel de fieltro)
tabílibus (vel rotántibus) litterarum formis gráphium coáctile.
instructum.
rotular: notáculo (vel insigni metállico)
rotativo: rotativus, a, um. Sin: rotátilis, ver- instrúere. Sin: láminā distínguere; láminam
sátilis, e; rotatórium habens motum. (vel notáculum, vel insigne metállicum)
applicare (álicui rei). Uso: - un coche, una
roticería: (tienda donde se venden asados) motocicleta, autocinetum, bírotam automatá-
assária, ae f. Sin: assorum vel assaturarum ta- riam notáculo instrúere.
berna.
rótulo: (título, inscripción que se pone a una
roticero: assárius, ii m. Sin: assatórius; tos- cosa indicando lo que es) títulus, i m. Sin:
tor; assorum (vel assarum cárnium, vel assa- inscríptio; notáculum; scídula vel schédula;
turarum) vénditor; qui assa (vel assas carnes, chártula; tabella // (cartel anunciador) v. car-

956
rueda

tel. rubí: rubinus, i m. Sin: carbúnculus; anthrax,


ăcis m. Uso: - 401, carbúnculus quadringen-
rotura: (acción de romper) rúptio, onis f. tésimus primus.
Sin: fráctio. Uso: - de la dirección, fráctio gu-
bernáculi; - del freno, fráctio suffláminis // rubín, v. rubí.
(efecto de romper) ruptura, ae f. Uso: reparar
la - del carro, ruptum currum refícere // Med rubia: (planta) rúbia, ae f.
fractura, ae f.
rubidio: rubídium, ii n.
roturación: fóssio vel effóssio, onis f.
rubio: flavus, a, um. Sin: subflavus. Uso:
rouge, v. colorete. pelo -, subflavus capillus; flava coma; flavi
capilli.
roulette, v. ruleta.
rublo: rublus, i m. Sin: nummus rússicus.
roulotte: remulcata cásula. Sin: domúncula
móbilis; domúncula vectábilis; domúncula rúbrica: (epígrafe, título) títulus, i m. Sin:
autoraedae (adiuncta); habitáculum remulca- inscríptio, onis f; epigramma, ătis n // (parte
tum. de un libro o revista) pars, partis f // (norma
litúrgica) rubrīca, ae f.
round: certáminis pars. Sin: congressus, us
m. Uso: primer -, congressus primus. rubricar: (poner uno su rúbrica en un docu-
mento o escrito con o sin la firma) rubricare
routine (Inform), v. procedure. // (firmar un despacho o papel y ponerle el
sello o escudo de armas) breviata subscrip-
rozamiento: fríctio, onis f. Uso: cálculo del tione subsignare, obsignare, subnotare.
coeficiente de -, frictionis rátio; coeficiente
de -, frictionis vis. rubriquista: normarum liturgicarum studio-
sus.
rozar: (intr, dicho de una cosa: pasar to-
cando y oprimiendo ligeramente la superficie ruda: ruta, ae f.
de otra) stríngere vel perstríngere. Sin: libare;
léviter tángere vel attíngere. Uso: - las aguas, rudimental o rudimentario: rudis, e. Sin:
aquas léviter attíngere; summas undas strín- elementárius; inchoatus atque rudis; infor-
gere; - la piel, summam cutem perstríngere; mis. Uso: conocimiento - del idioma, elemen-
- la tierra caminando, terram léviter attín- tária sermonis cognítio; forma - de los
gere. sistemas económicos, rudis rátio rerum oeco-
nomicarum.
Ruanda o Rwanda: Ruanda, ae f.
rueda: rota, ae f. Uso: - anterior, rota mode-
ruandés: adj ruandensis, e // sust Ruanden- ratrix vel rectrix; - dentada, rota dentata vel
sis, is m. denticulata; rota déntibus instructa vel ar-
mata; - hidráulica, rota hydráulica, aquaria;
rubéola: rubéola, ae f. Sin: rosséllia; ruben- aquílega rota; - maciza (sin rayos), týmpa-
tes púsulae, pústulae, pustillae. num, i n; - motriz o posterior, rota motrix; -

957
rufián

pequeña, rotella; orbículus; - de cohetes, rota arum fpl.


ignívoma; - de la fortuna, rota vel rotella for-
tunae; - de molino, mola; molare saxum; - de ruiseñor: luscínia, ae f; luscínius, ii m. Sin:
molino de viento, ventírota; - de Oro de aēdon, ōnis f.
París, rota áurea parisiensis; de dos -, bírotus,
a, um; de cuatro -, quadrírotus, a, um; - a -, rulero, v. bigudí.
rotā tangente rotam; cambiar la - del coche,
autoraedae rotam immutare // (círculo o ruleta: (juego de azar) ludus rótulae // (rueda
corro formado de personas o cosas) v. cír- horizontal giratoria que se usa para este
culo, corro. juego) rótula (lúdicra). Sin: rotella; discus;
vérsile rotábulum.
rufián: (el que hace el tráfico de mujeres pú-
blicas) leno, ōnis m. Sin: lenocinator; mere- Rumania o Rumanía: Rumánia, ae f. Sin:
tricum tutor // (hombre vicioso y Románia; Dacorománia; Dácia.
despreciable) infamis, pérfidus, ímprobus
homo. rumano: (natural de Rumania) Rumenus vel
Romenus, i m. Sin: Dacoromanus; Dacus //
rufianear: lenocinari. Sin: lenocínium pro- (adj) ruménicus, a, um. Sin: románicus; da-
fiteri. coromanus; dacorománicus; dácicus // (len-
gua -) lingua dacorománica; dacoromanus
rufianería: lenocínium, ii n. sermo.

rufianesco: lenónius, a, um. Sin: lenonis vel rumba: rumba, ae f. Sin: saltátio cubana.
lenonum (gen); ad lenocínium áttinens.
run (Inform), ejecutar, realizar las operacio-
rugby: harpasti ludus. Sin: harpastilúdium; nes especificadas por un programa de un or-
ludus pilae ovatae; ludus follis ovati. denador: operari. Uso: the program is
running, programma operatur; run a pro-
rugoso: rugosus, a, um. Sin: ruginosus; rugis gram, fac ut programma operetur // (sust,
plenus, óbsitus, sulcatus; cute contractā de- running) operátio, onis f // (cadena, serie de
formis. datos) catena, ae f.

ruibarbo: rhabárbarum vel rabárbarum, i n. runa: (cada uno de los caracteres que em-
Sin: rheubárbarum; reupónticum; rhaeum. pleaban en la escritura los antiguos escan-
dinavos) runa, ae f.
ruido: strépitus, us m. Sin: crépitus, us m;
fragor, ōris m; stridor, ōris m. Uso: - parásito rúnico: rúnicus, a, um.
(en la radio), undae radiophónicae interrup-
tae vel perturbatae; meter -, strépere. rupia: (unidad monetaria de la India) rúpia,
ae f. Sin: nummus índicus.
ruina: (acción de caer o destruirse algo)
ruīna, ae f // (pérdida grande de los bienes de ruptura: ruptura, ae f. Sin: fractura; fráctio //
fortuna) fortunae naufrágium. Uso: - de su fig violátio, onis f. Sin: intermíssio, repudiá-
patrimonio, patrimónii (vel rei familiaris) tio, onis f; (- de relaciones amistosas) dirúp-
naufrágium // ruinas, escombros, pariétinae, tio; alienátio; discórdia. Uso: - de un

958
rutina

matrimonio, matrimónium ruptum; - de un


tratado, violátio fóederis, violatum vel rup-
tum foedus; - entre amigos, amicítiae dirúp-
tio.

rural: ruralis, e. Sin: rústicus; ruris (del


campo) vel agrorum (de los campos).

rusco: ruscus, i m. Sin: ruscus aculeatus.

rush: nisus, us m. Sin: ímpetus extremus.

Rusia: Rússia, ae vel Rússiae, arum f.

ruso: adj russus, a, um. Sin: rússicus. Uso:


en idioma -, rússice // sust Russus, i m.

rústico: rústicus, a, um. Sin: rusticanus; im-


politus; inurbanus // folleto, libro a la rústica
o en rústica, libellus, liber filo compactus
crassioreque charta munitus.

rustidera: pátina assatória.

rustir, v. asar.

ruta: (carretera, camino) v. estas voces. Uso:


- espaciales, itínera astronáutica // (derrota
de un viaje) cursus, us m. Sin: diréctio. Uso:
- de un avión, aëronavis cursus; - de una em-
barcación, navis diréctio; marítimus cursus
// (itinerario) itinerárium, ii n.

rutina: assíduus usus. Sin: assuetus vel itera-


tus modus agendi; consueta vitae rátio; sueta
operandi rátio // (Inform, secuencia invaria-
ble de instrucciones que forma parte de un
programa y se puede utilizar repetidamente)
v. procedure.

959
S
sábado: sábbatum, i vel sábbata, orum n. Sin: sabidillo: adj erudítulus, i m // sust scítulus,
dies sábbati vel Saturni. Uso: - santo, praelú- i m. Sin: littério, onis m.
dium anastásis Dómini Nostri; misa del -
santo, sacrum sollemne ob praelúdium anas- sabihondo o sabiondo: adj inanem doctri-
tásis Dómini Nostri; observancia del -, sab- nam ostentans // sust scíolus, i m. Sin: árro-
batismus; sábbati observántia; observar el -, gans; doctrinae ostentator, iactator; inanis
sabbatizare; sábbatum cólere. (vel vácuae) doctrinae ostentator.

sabana: tesca vel tesqua, orum n. sablazo: (golpe y herida de sable) acínacis
ictus (-us m). Sin: ensis falcati ictus; incurvi
sábana: línteum, i n. Sin: linteamen, mĭnis gládii ictus. Uso: dar sablazos, falcato ense
n; lecti línteum vel linteamen; strágulum; lín- percútere, cáedere, ferire, fódere, confódere;
teum strágulum; cubiculare línteum. Uso: - incurvo gládio ferire.
santa, Sancta Sindon (-ŏnis f); Sacrum Lín-
teum. sable: acínaces, is (ac -em vel -en) m. Sin:
falcatus ensis vel gládius; ensis vel gládius
sabañón: (en las manos) ulcus (-cĕris n) ex incurvus.
hiberno frígore. Sin: tumor ex hiberno frí-
gore; tumor a frígore; ulcus a frígore; ulcus sabotaje: iniúria, ae f (acción contra el dere-
quod fit ex frígore hiberno; vítium frígoris; cho); interpellátio, onis f (molestia); mora, ae
(en los pies) pérnio, onis m; pernículus vel f ( retardo); impedimentum, obstáculum, i n
perniúnculus, i m. (obstáculo); communis óperis intercéssio vel
corrúptio; occulta evérsio; occulta vel frau-
saber: (conocer) scire. Sin: novisse (perfecto dulenta vastátio; occulta ac dolosa vastátio.
con valor de presente). Uso: - de memoria,
memóriā áliquid tenere; - de oídas, famā áli- saboteador: interpellator, oris m. Sin: inter-
quid accepisse; - de buena fuente, certis auc- cessor; morator; impedītor; obstructor; occul-
tóribus áliquid comperisse; hacer - algo a tus vastator, eversor, direptor; óperis
alguien, áliquem certiorem fácere de áliqua intercessor vel interpellator; qui opus inter-
re; no sabe qué hacer, incertus est quid agat; cedit vel interpellat.
¿quién sabe esto?, quis hoc scit?; ¿quién
sabe explicar esto?, quis hoc explicare scit?; sabotear: occulte vel fraudulenter evértere,
sin saberlo, ínsciens vel imprūdens, entis; a -, pervértere, vastare, dirúere, dirípere, inter-
scílicet // (dicho de una cosa, tener sabor) - pellare. Sin: occulte doloseque evértere (per-
a, sápere vel resípere áliquid. Uso: el vino vértere ...); eversione dolose affícere;
sabe a pescado, vinum résipit piscem // (oler communi óperi adversari (vel detrimentum
a) olere vel redolere áliquid, vel áliqua re, vel afferre); secreto impedire vel disturbare.
ex áliqua re. Uso: sabe a azafrán, olet cro-
cum; sabe a azufre, súlphure olet; nada tiene sabueso: segúsius, ii m. Sin: canis segúsius,
que sepa a la Academia, nihil olet ex Acade- venator, indagator, vestigator.
mīa.

960
saco

saca: pera, ae f. Sin: saccellus m vel sacce- sacarosa: saccharosis, is f.


llum n; sácculus.
sacatapón, v. sacacorchos.
sacabotas: furca (-ae f) caligaris. Sin: instru-
mentum cálceis detrahendis. sacerdocio: sacerdótium, ii n. Sin: presbyte-
ratus, us m; sacerdotalis ordo; sacerdotis
sacabuche: sambuca, ae f. Sin: grandis tuba; munus, offícium, dígnitas, honor. Uso: - mi-
magna vel máxima tuba. nisterial, sacerdótium ministeriale; - de las
mujeres, sacerdótium feminarum; ejercer el
sacaclavos: clavi ereptor, oris m. Sin: instru- -, fungi sacerdótio; recibir el -, sacerdótium
mentum clavorum extractórium. recípere, assúmere, suscípere; sacerdótio au-
geri.
sacacorchos: extráculum vel extraháculum,
i n. Sin: extractórium; obturáculi vel córticis sacerdotal: sacerdotalis, e. Sin: sacerdotis
extractórium; tormentum cochleatum; (del sacerdote), sacerdotum (de los sacerdo-
instrumentum lagoenarum apertivum. tes); ad sacerdotis vel ad sacerdotum offícium
pértinens.
sacamuelas: (persona que tiene por oficio
sacar muelas) déntium extractor vel evulsor sacerdote: sacerdos, otis m. Sin: présbyter;
// (dentista) v. esta voz // (charlatán, embai- Dómini minister. Uso: novel -, sacerdos no-
dor) v. charlatán vénsilis; sacerdótio recens; a (vel in) sacer-
dótio recens; recens sacerdótio auctus vel
sacapuntas: acuminárium, ii n. Sin: acumi- initiatus (v. misacantano); ser ordenado -, sa-
nárium ferrum vel instrumentum. cerdótio augeri; sacro initiari presbyteratūs
órdine.
sacarífero: sacchárifer, a, um. Sin: sáccha-
rum ferens vel cóntinens; ad sáccharum spec- sacerdotisa: sacerdotissa, ae f.
tans.
saco: (costal) saccus, i m // (chaqueta, ame-
sacarificación: saccharificátio, onis f. Sin: ricana) iacca, ae f. Sin: thorax, ācis m; tho-
sácchari conféctio; in sáccharum transformá- rácium; thorace, es f; tunícula; thorax
tio vel mutátio. manicatus vel americanus; thorácium mani-
catum vel americanum; thorace manicata vel
sacarificar: saccharificare. americana; tunícula manicata vel americana;
curta tunícula. Uso: - a propósito para prote-
sacarígeno: saccharígenus, a, um. ger del viento, tunícula vento prohibendo;
mangas del -, iaccae mánicae // (especie de
sacarimetría: saccharimétria sive -metrīa, ae bolsa abierta por arriba) saccus, i m. Uso: -
f. Sin: sácchari mensura. de cuero, odre para líquidos, cúlleus vel cú-
leus, i m; cúlleum vel cúleum, i n; fabricante
sacarímetro: saccharímetrum, i n. de cueros, culeárius vel culleárius // (saqueo)
populátio, onis f. Sin: depopulátio; praedátio;
sacarina: saccharina, ae f, saccharinum, i n. diréptio. Uso: entrar, meter, poner a -, popu-
lari, depopulari; praedari; dirípere.
sacaromicetos: saccharomycetes, um mpl.

961
sacra

sacra, v. sacro. digna; soportar sacrificios con la ayuda del


Señor, áspera (vel dura, vel grávia, vel iniu-
sacralidad: sacrálitas, atis f. Sin: sacertas, cunda) Dei grátiā tolerare; hacer - de todo
atis f; sacra índoles vel forma. por el bien común, sua ómnia remíttere so-
cietatis (vel communitatis) saluti // (acto de
sacralización: sacrátio, onis f. abnegación) espíritu de -, devovendi se stú-
dium. Uso: hacer - de sí y de la propia vida
sacralizar: sacralizare. por el Estado, se vitamque suam rei públicae
condonare vel donare.
sacramental: sacramentalis, e. Uso: vínculo
-, vínculum sacramentale. sacrilegio: sacrilégium, ii n. Sin: violata re-
lígio; indigna tractátio rei sacrae. Uso: come-
sacramentalmente: sacramentáliter. Sin: sa- ter un -, sacrilégium commíttere, fácere,
cramentali ratione; sacramentali praeséntiā; admíttere, patrare, perpetrare.
sub speciebus sacramentálibus.
sacrílego: adj sacrílegus, a, um. Sin: ímpius
sacramentar: álicui viáticum atque unctio- // sust sacrílegus, i m. Sin: profanator.
nem infirmorum (vel extremam unctionem)
administrare. Sin: viático atque unctione in- sacristán: sacrista, ae m. Sin: aedítuus; aedí-
firmorum (vel extrema unctione) áliquem timus vel aedítumus; templi custos; sacrárii
munire. Uso: Jesús sacramentado, Iesus sub custos. Uso: ser -, ejercer el oficio de -, aedi-
speciebus sacramentálibus (delitescens); tuare; aeditimari vel aeditumari.
Iesus in sacramento altaris (abscónditus).
sacristía: sacristīa, ae f. Sin: sacrárium; se-
sacramento: sacramentum, i n. Uso: admi- cretárium; templi ádytum (vel ádyta); templi
nistrar, recibir los -, sacramenta administrare penetrália.
vel suscípere.
sacro: (cada una de las tres hojas que se so-
sacrificio: (ofrenda que se hace a la divini- lían poner en el altar para que el sacerdote
dad) sacrifícium, ii n. Sin: sacrum. Uso: - pudiera leer cómodamente algunas oracio-
eucarístico, domínicum, i n; sacrifícium eu- nes y otras partes de la misa sin recurrir al
charísticum; - expiatorio, piáculum; piamen, misal) sacrum, i n. Sin: praecatória (altaris)
mĭnis n; piamentum; sacrifícium lustrale; sa- tabella; charta glóriae.
crifíciuum vel sacrum piaculare; celebrar el
santo - de la misa, Missam celebrare, ágere, sacudidor: (instrumento con que se sacude)
fácere; sacrum fácere; sacrifícium divinum púlveris excussórium. Uso: - de alfombras,
celebrare; eucharísticum sacrifícium offerre; apparatus tapétibus quatiendis.
eucharísticā hóstiā litare // (fatiga, esfuerzo,
perjuicio) con tu -, incómmodo tuo; con - de sádico: adj sádicus, a, um. Sin: sadísticus;
tu salud, incómmodo valetúdinis tuae; causar sadiana libídine affectus; ad sadismum átti-
a uno - de tiempo y dinero, nummorum tem- nens // sust sadista, ae m.
porisque iacturam álicui afferre; soportar un
-, damnum pati // (situación áspera) áspera, sadismo: sadismus, i m. Sin: sadiana libido
orum npl. Sin: dura; grávia, iniucunda. Uso: (-dĭnis f); sadianus furor; sadianus libídinis
- heroicos, incómmoda fortíssimis viris furor.

962
salame

sadomasoquismo: sadomasochismus, i m. asunto jocoso) exódium, ii n. Sin: comoedí-


ola; fabella cómica vel festiva; músicus lusus;
sadomasoquista: sadomasochista, ae m. iocosa dramática composítio.

saeta: (manecilla del reloj) v. saetilla. sal: sal, salis mn. Uso: - marina, sal maríti-
mus; - gema, sal fossícium; - de cocina, sal
saetera: (aspillera para disparar saetas) fe- coquinárium; nátrium chloratum.
nestella in árcubus. Sin: eiaculandis sagittis
apta fenestella // (ventanilla estrecha de las sala: aula, ae f. Sin: conclāve, is n; oecus, i
que se suelen abrir en las escaleras y otras m; diaeta, ae f. Uso: - consistorial o del con-
partes) angústior fenestella. sistorio, aula consistorialis; - operatoria, - de
operaciones, chirurgīum; aula operatória;
saetilla: (manecilla del reloj) lancéola, ae f. sala chirúrgica; - de audiencia, auditórium; -
Sin: gnomon, ōnis m; index, dĭcis m. de las audiencias, admissionum aedes (-is f);
- de baile, saltatórium; aula saltatória; oecus
safari: africana venátio vel expedítio. saltatórius; - de cine, cinematographēi aula;
theatrum cinematográphicum; - de concier-
safra, v. zafra. tos, odēum, i n; theatrum músicum; - de con-
versación, éxedra; - de descanso, diaeta
saga: (hechicera) saga, ae f. Sin: ságana // quietis vel requietis; diaeta relaxationis vel
(leyenda mitológica de la antigua Escandi- remissionis (ánimi); - de entrada, adductó-
navia) saga, ae f. Sin: fábula mýthica. rium; - de espera, procoeton, ōnis m; prooe-
cus (-i m) praestolatórius; conclave (-is n) vel
sagita: sagitta, ae f. átrium exspectatórium; exspectántium exé-
drium; oecus vel conclave exspectántium; -
sagitario: adj sagittarius, a, um // sust sagit- de estar, éxedra, ae f; - de estudio, stúdium;
tárius, ii m. - de fumar, fumárium; - de hospital, cubitó-
rium; - de lectura, oecus lectionis; legéntibus
Sagitario: (signo zodiacal) Sagittárius, ii m. éxedra; - de las máquinas o de los motores,
machinationum cubículum; - de masajes,
sagrario: (parte interior del templo, en que oecus aliptarum; - de prensa, sedes vel oecus
se reservan o guardan las cosas sagradas, diurnáriis docendis vel edocendis; - de pri-
como las reliquias) sacrárium, ii n. Sin: sa- meros auxilios, locus promptae curationis; -
cellum; sacer recessus (-us m); locus, in quo de profesores, oecus magistrorum; - de recibo
res sacrae ponuntur. Uso: fig, - del alma, pé- o de visitas, cubículum vel conclave salutató-
netral (-ālis n) vel penetrale (-is n) ánimi; - rium; - de recreo, diaeta recreatória; diaeta
de la conciencia, íntimi sensus mpl; - de la delectationis vel delectamenti; - para televi-
familia, íntima famíliae coniúnctio // (lugar sión, diaeta televisória, televisualis, televisio-
donde se guarda y deposita a Cristo sacra- nis.
mentado) tabernáculum, i n.
salamandra: (ser fantástico) salamandra, ae
Sahara: Sáhara vel Sahara, ae f. Uso: - Es- f // (especie de calorífero de combustión
pañol, Sáhara Hispánica; del -, saharensis, e. lenta) lacónicum anthrácinum.

sainete: (poesía dramática pequeña y de salame: tomáculum, i n. Sin: tomácina; v.

963
salamín

mortadela. niae solútio, onis f // (finiquito de un crédito)


créditae pecúniae solútio // (finiquito de las
salamín: botellus, i m. cuentas) rationum exaequátio // (cantidad
que en una cuenta resulta a favor o en contra
salar: salire vel sállere; salsare; sale aspér- de uno) resíduum vel réliquum, i n.
gere, conspérgere, condire; salem aspérgere
(álicui rei). saledizo, v. salidizo.

salario: salárium, ii n. Sin: merces, edis f; sti- salero: salinum, i n. Sin: concha salis; cón-
péndium; operariorum merces. Uso: - bajo, chula salária.
mercédula; - intermedio, salárium intermé-
dium; - mínimo, salárium mínimum; merces salesiano: adj salesianus, a, um. Uso: Socie-
mínima; precios de los -, prétia mercedum. dad -, Salesiana Sodálitas; Pia Socíetas Sale-
siana Sancti Ioannis Bosco; Socíetas Sancti
salazón: salsugo, gĭnis f. Sin: salsamentum. Francisci Salésii // sust salesianus, i m. Sin:
Uso: pescado en -, pisces saliti; vendedor de sodalis vel sócius salesianus; Societatis
-, salsamentárius. Sancti Francisci Salésii sodalis.

salchicha: salsícium, ii n. Sin: isícium vel in- salicilato: salicylatum, i n.


sícium, insicíolum; lucánica, ae f; bótulus,
botellus; farcīmen, mĭnis n; tuccetum vel tu- salicílico: salicýlicus, a, um. Uso: ácido -,
cetum; hilla, ae f; hillum, i n. Uso: fábrica ácidum salicýlicum.
de salchichas, salsamentária officina; - de
Viena, botellus vindobonensis; hacer salchi- salicilina: salicylina, ae f.
chas, isícia plassare; intestinum farcire.
salida: (acción y efecto de salir) éxitus, us m.
salchichería: taberna suária, botulária, salá- Sin: exítio, abítio; ábitus, us m; discéssio;
ria, salsamentária. Sin: salsamentárii vel bo- discessus, us m; egressus, us m. Uso: - de
tulárii taberna. casa, domuegréssio; - de casa por la noche,
nocturna domuegréssio; la hora de - de los
salchichero: tomaculárius, ii m. Sin: botulá- trenes, hora tráminum exeúntium // (partida
rius; isiciárius; salsamentárius; porcinárius; de data o de descargo en una cuenta) rátio
v. choricero. perscripta. Sin: débitum. Uso: salidas, ratio-
nes perscriptae; débita; expensa // - de baño,
salchichón: tomáculum vel tomaclum, i n; sábanum vel sávanum, i n. Sin: linteamen
tomácina, ae f. Uso: - con guisantes, tomá- balneare; línteum balneárium.
cina pisis conferta.
salidizo: proiectura, ae f. Sin: écphora, ae f.
saldar: (liquidar enteramente una cuenta)
aes alienum sólvere, dissólvere, exsólvere, saliente: (parte saliente) v. salidizo.
persólvere, exstínguere. Sin: nomen sólvere;
pecúniam débitam sólvere; pecúniam credi- salina: salifodina, ae f. Sin: salinae, arum fpl.
tori sólvere; álicui satisfácere.
salinero: (concerniente o relativo a las sali-
saldo: (finiquito de una deuda) débitae pecú- nas) salinárius, a, um // (el que trabaja en las

964
salsera

salinas) salinator, oris m. salmodiar: (cantar salmodias) psállere. Sin:


psalmódias cánere vel decantare.
salinidad: salsedo, dĭnis f. Sin: sali quánti-
tas. salmón: salmo, onis m.

salino: salinus, a, um. Sin: salárius; saliná- salmonete: mullus, i m.


rius.
salmuera: múria, ae f. Sin: salsamentum;
salir: exire. Sin: égredi. Uso: - a luz, in salsura; salsugo, gĭnis f. Uso: pescado en -,
lucem prodire, in vulgus prodire; ¿puedo -?, muriáticum; carnes en -, muriática, orum.
licetne mihi foras ire?
salobre: salmaster, stra, strum. Sin: salmáci-
salita: exédrium, ii n. Sin: áulula; atríolum; dus; salmácius; salsus.
zothécula; parva aula, parvum conclave.
salol: salolum, i n.
salitral, v. nitral.
salón: éxedra, ae f. Sin: oecus; conclave;
salitre, v. nitro. oecus magnus vel máximus; conclave mag-
num vel máximum; perampla aula. Uso: -
salitroso, v. nitroso. con aire acondicionado, conclave áëre (au-
tómate sive automatárie) purgato; conclave
salivación: salivátio, onis f. Sin: salivae flu- autómato áëris temperamento práeditum; - de
xus (-us m). actos, aula magna; - de baile, saltatórium, ii
n; oecus saltatórius; - de estar, éxedra; - de
salival: salivalis, e. Sin: salivárius; salivosus; fumar, conclave fumatórium; (- en los teatros
ad salivam spectans. para pasear durante los entreactos) v. foyer;
(- para audiciones, reuniones doctas, etc.)
salivar: salivare. Sin: salivam emíttere vel auditórium.
cíere.
saloncito o saloncillo: exédrium, ii n. Sin:
salmear: psállere. Sin: psalmizare; psalmos atríolum; zothécula; sellária, orum npl.
recitare (- recitando); psalmos cánere (- can-
tando). salpicadura: aspergo, gĭnis f. Sin: aspérsio;
aspersus, us m.
salmista: psalmista, ae m. Sin: psaltes, ae m;
psalmógraphus; psalmorum auctor vel scrip- salpullido, v. sarpullido.
tor.
salsa: salsa, ae f. Sin: intinctus, us m; condi-
salmo: psalmus, i m. Uso: recitación o canto mentum; conditura; ius, iuris n; liquamen,
de los -, psalmódia; libro de los -, psaltérium; mĭnis f; liquamentum. Uso: - blanca, condi-
liber psalmorum. mentum album; - picante, embamma, ătis n;
con -, iurulentus vel iussulentus; - de man-
salmodia: psalmódia sive -odīa, ae f. Sin: teca, butýreum ius.
psalmorum recitátio (- recitada); psalmorum
cantus (- cantada). salsera: (vasija en que se sirve salsa) salsá-

965
saltadero

rium, ii n. Sin: iuris capēdo (-dĭnis f). los, pro síngulis equis, aut equis per manípu-
los impedimenta superántibus, magnum
saltadero: locus ad saliendum aptus. Sin: práemium delatum, propósitum, datum, tri-
locus sáltibus faciendis vel dandis. butum // dar un - mortal, cernuare; cápite de-
orsum pósito vel misso saltare; ejercitarse en
saltador: (persona que tiene oficio o ejerci- el -, saltu se exercere; pegar un -, saltum
cio en que necesita saltar) saltator, oris m. dare, édere, fácere; superar de un -, saltu su-
Sin: desultor. Uso: - con esquíes, desultor perare // (cascada de agua) aquae deiectus,
nartatórius. lapsus, prolapsus, us m. Sin. aqua cadens.
Uso: - del Niágara, deiectus Niágarae.
saltamontes: mantis (-tĭdis f) religiosa. Sin:
insectum oranti símile. saltuario: interruptus, a, um. Sin: intermis-
sus; non contínuus.
saltar: salire in + ac. Sin: desilire vel exsilire
ex (vel de) + abl, ad + ac; transilire (- por en- salud: valetudo, dĭnis f. Sin: salus, ūtis f.
cima de) + ac. Uso: - al cuello de uno, in Uso: - buena, bona (vel cómmoda, vel ínte-
collum alicúius invádere; collum alicúius gra, vel firma, vel próspera) valetudo; - deli-
amplexu pétere; - de alegría, exsultare; gáu- cada, ténuis (vel minus cómmoda, vel
dio exsultare; nímia voluptate gestire; - a la imbecillior) valetudo; - mala, non bona (vel
vista, apparere; manifestum esse // (omitir) infirma, vel aegra, vel incómmoda) valetudo
omíttere vel míttere. Sin: praetermíttere; // ¡-!, salve!; salvus sis!; felíciter tibi!; ¡a tu -!,
praeterire; missum fácere. Uso: - palabras, ¡a la - de usted , bene te!, bene tibi!; ¡a vues-
verba praetermíttere; - la comida, abstinere tra -!, ¡a la - de ustedes!, bene vos!, bene
se cibo. vobis! ; ¿cómo va su -? quam vales? qua es
valetúdine? // beber, brindar a la - de uno, v.
salterio: psaltérium, ii n. Sin: liber psalmo- brindar; cuidar de su -, valetúdini indulgere,
rum. inservire, óperam dare, párcere; descuidar la -,
valetúdinem neglégere; parum valetúdini
salto: saltus, us m. Uso: - mortal, saltus cá- párcere; desearle a uno buena salud, salutem
pite deorsum pósito; - triple, saltus ternus; - álicui precari, áliquem salvere iubere; la -
a pie juntillas, saltus iunctis pédibus; - a pier- disminuye, valetudo decrescit; estar bien de -,
nas abiertas, saltus crúribus varicatis; a sal- gozar de buena -, bene vel recte valere; bona
tos, a brincos, saltuatim; assultim; subsultim, valetúdine frui; próspera valetúdine esse;
exsultim; saliendo; saltitando; - con esquíes, gozar de perfecta -, vender o verter -, óptime
desultura nartatória; de un -, saltu; - de al- vel pancrátice valere; íntegra valetúdine esse;
tura, saltus in altum vel in altitúdinem; - del esse incorrupta sanitate; óptima valetúdine
caballo, saltus ecúlei; - de frente, saltus recto uti; no estar bien de -, infirma valetúdine
córpore; - de lado, saltus a látere; - de longi- esse; aegra esse valetúdine; valetúdine in-
tud, saltus in longum vel in longitúdinem; - cómmoda esse; perder la -, valetúdinem
de longitud con impulso, saltus in longum amíttere; recuperar la -, sanari, consanés-
ímpetu capto; - de pértiga o con garrocha, cere; valetúdinem recuperare vel reciperare;
saltus perticárius, perticalis, perticatus; saltus sanitatem recípere; tener poca -, tener una -
hastili sustinente; hastae innixum salire; - al delicada, ténui esse valetúdine
o en el agua, saltus in aquam // gran premio
de - individuales, o por equipos, de obstácu- saludar: salutare. Sin: valedícere; consalu-

966
salvoconducto

tare; persalutare; salutem dícere, dare, ferre, salus, utis f // (consecución de la gloria y
afferre, portare, mandare. Uso: - afectuosa- bienaventuranza eterna) salvátio, onis f.
mente, cordialmente, benigne (vel blande, vel
blándius) salutare; - a uno en nombre de salvado: furfur, ŭris m. Sin: purgamentum.
otro, salutem dícere álicui nómine alicúius; Uso: pan de -, furfúreus panis.
álicui alicúius salutem nuntiare; - oficial-
mente a uno, álicui officiáliter valedícere; - a salvador: servator, oris m. Sin: conservator;
uno por escrito, salutem álicui scríbere; - con salutis auctor, effector; soter, ēris (ac -era m);
la voz, con la mano, con seña, voce, manu, qui salutem dat, dedit, etc.; también salvator
nutu salutare; - inclinando la cabeza, incli- con referencia a Jesucristo. Uso: Jesucristo,
nato cápite salutare; salúdalo de mi parte, - del género humano, Iesus Christus humani
illum verbis meis saluta; te saludo, salve; sal- géneris salvator, servator, sospitator; nuestro
vus sis; te salvere iúbeo; después de salu- -, Christus nostrae salutis auctor; Christus qui
darse, salute data acceptaque. nos servavit.

saludo: salus, utis f. Sin: salutátio; persalu- Salvador (El): Salvatória, ae f. Uso: Repú-
tátio. Uso: - de bienvenida, salutátio gaudia- blica del -, Salvatoriana Respública.
lis; extremo -, supremum vale; - cordiales
(fórmula de cortesía al terminar una carta), salvadora: servatrix, icis f. Sin: salutis auc-
multam salutem! // devolver el -, áliquem re- trix (-īcis f); sospitatrix; sóspita.
salutare; enviar un -, salutem míttere, man-
dare, impertire ; enviar mil -, los más salvadoreño: adj salvatorianus, a, um // sust
cordiales -, multam salutem álicui impertire; Salvatorianus, i m.
álicui salutem plúrimam impertire; álicui sa-
lutem plúrimam et pleníssimam impertire; salvamento: conservátio, onis f. Sin: salvá-
hacer el - militar, salutationem more militari tio; incolúmitas.
fácere; llevar los -, salutem ferre, afferre,
nuntiare. salvar: (librar de un riesgo o peligro, poner
en seguro) servare. Sin: conservare; salvum
salva: (saludo hecho con disparo simultáneo fácere; liberare // salvarse, salvari. Sin: sal-
de varias piezas de artillería) tormentária vum fíeri; perículum vitae effúgere; (e) perí-
consalutátio. Sin: tormentorum explosiones culo vitae evádere; se (e) perículo vitae
honoris causā; tormentorum strépitus (vel erípere // (dicho de Dios: dar la gloria y bien-
fragor, vel crépitus) salutandi causā emissus; aventuranza eterna) salvare.
salutátio tormentorum bellicorum fragōre
facta. Uso: resuenan reiteradas - de cañones, salvavidas: salutis cíngulum. Sin: orbis sú-
tormenta plúrimis emissiónibus salutis causā breus; gúmmeus círculus vel orbis. Uso: in-
résonant // - de aplausos, máximus plausus; flar el -, gúmmeum orbem áëre inflare vel
la sala resonó de una - de aplausos, a cuncto tumefácere.
consessu plausus est múltiplex datus.
salvilla: scutella, ae f. Sin: subcuppa; patella
salvabarros, v. guardabarros. vel pátina suppositória.

salvación: (acción de salvar o salvarse) con- salvoconducto: sýngraphus, i m. Sin: fides,


servátio, onis f // (efecto de salvar o salvarse) ei f; fides pública; fides público (vel públice)

967
samaritano

data; scriptum fidem públicam dans. Uso: de mujer, soccus mulíebris; en, con sanda-
gracias al -, fide pública interpósita; conce- lias, crepidatus, soleatus; el que hace o vende
der un - a alguien, fidem (públicam) álicui sandalias, soleárius, ii m; sandaliárius; po-
dare; obtener un -, fidem (públicam) accí- nerse las -, sandália (vel crépidas, vel sóleas,
pere; pedir un -, fidem (públicam) postulare. vel soccos) sibi indúere; quitarse las -, sandá-
lia démere vel depónere.
samaritano, na: adj samaritanus, a, um //
sust Samarites, ae m; Samarítida, ae vel Sa- sandía: (planta) cúcumis, mĕris m. Sin: an-
maritis, tĭdis f // (dicho de persona que ayuda gúria; citrullus; cucúrbita angúria; cúcumer
a otra desinteresadamente) vir liberalis et be- citrullus // (fruto) angúrium, ii n; melo (-ōnis
néficus; mulier liberalis et benéfica. m) índicus; cucúmeris citrulli fructus.

Samoa: Insulae Samoanae. sándwich: pastillum fartum vel farctum. Sin:


pastillum sanduicense; orbículus panis far-
samovar: rússica authepsa. tum. Uso: - de jamón, pastillum pernā far-
tum; pastillum pernae quadrā fartum;
San: sanctus, a , um. Sin: divus. Uso: San pastillum lamínulis pernae fartum.
Pedro, Sanctus Petrus; Divus Petrus; iglesia
de San Juan, templum divo Ioanni sacrum vel saneamiento: Agr bonificátio, onis f. Uso: -
dicatum; imagen de San Juan , divi Ioannis de terrenos paludosos, exsiccátio paludum //
imago vel simulacrum. fig, - moral, corréctio et emendátio morum.

sanativo: sanativus, a, um. Sin: salútifer; sa- sanear: ad sanitatem redúcere. Sin: sanum
lutaris; salūber. fácere. Uso: - una comarca, regionem insalu-
brem salubrem réddere vel fácere; - un te-
sanatorio: sanatórium, ii n. Sin: valetudiná- rreno, incultum silvestremque locum cultum
rium; valetudinárium infirmis chrónicis. Uso: fertilemque réddere; - pantanos, paludes sa-
- de recuperación, recreatórium. lubres réddere; palústria loca exsiccare in ar-
vorumque formam redígere // fig, - las
sanción: (pena) poena, ae f. Sin: lex poenalis costumbres, mores ad virtutem conformare.
// (autorización o aprobación) sánctio, onis. Sin: mores in mélius commutare.
Sin: actus (-us m) sanciendi; ratihabítio.
sangrar: (tr, abrir o punzar una vena y ex-
sancionador: confirmator, oris m. traer sangre con fines terapéuticos) álicui
venam ferire, aperire, incídere; álicui sángui-
sancionar: (dar fuerza de ley a una disposi- nem e (vel a, vel de) venis detráhere, dedú-
ción) sancire. Sin: statúere; decérnere // (au- cere, haurire // (intr, arrojar sangre)
torizar o aprobar) probare vel approbare. sánguinem emíttere.
Sin: admíttere; confirmare // (aplicar una
sanción o castigo) punire. Sin: multare; sangre: sanguis, guĭnis m. Sin: cruor, oris m.
poenā áliquem multare vel affícere. Uso: relativo a la -, haemáticus.

sandalia: sandálium, ii n. Sin: crépida; cá- sangría: (acción y efecto de abrir o punzar
liga; sólea; soccus (especialmente la de los una vena para sacar sangre) venae séctio.
frailes). Uso: - pequeña, ligera, sócculus; - Sin: phlebotómia sive -tomīa; sánguinis de-

968
saque

tráctio // (fig, gasto continuo sin compensa- ágere et celebrare dies festos.
ción) immódicus sumptus depromptus. Sin:
immoderata pecúniae erogátio. santiguarse: signo crucis signari vel se sig-
nare.
sanidad: sánitas, atis f. Sin: valetudo, dĭnis
f. santimonia: (cualidad de santo) v. santidad.

sanitario: sanitárius, a, um. Sin: medicīnus; santo: adj (de especial virtud y ejemplo)
ad sanitatem pértinens. Uso: agentes -, vale- sanctus, a, um // (sagrado, consagrado)
túdinis operárii; sanitatis opífices; boletín -, sacer, sacra, sacrum // sust sanctus homo
v. boletín; cordón -, loci obstrúctio valetúdi- (-mĭnis m). Sin: divus vir. Uso: los - , sancti,
nis causā; estructuras -, institutiones sanita- orum mpl; - del cielo, caeles, lĭtis, caelícola ,
tis; personal -, valetúdinis curatores. ae m; caelestis íncola // - y seña, téssera. Uso:
dar el - y seña, tésseram dare.
San Salvador: (república) Salvatoriana Res-
pública // (ciudad) Soterópolis, is f. Santo Domingo: (república) Dominiciana
Respública // (ciudad) Dominicópolis, is f.
sánscrito: adj sánscritus, a, um. Sin: sáns-
chratus; sanscríticus; índicus; Indorum (gen) santón: (hombre que profesa vida austera y
// sust lingua sánscrita, sánschrata, sanscrí- penitente fuera de la religión cristiana) as-
tica. Sin: antiquorum Indorum sermo. ceta non christianus // (coloq, hombre hipó-
crita o que aparenta santidad) pietatis
santabárbara: receptáculum navale armo- simulator.
rum.
santuario: sanctuárium, ii n. Sin: sacra
Santa Klaus: sanctus Nicolaus. aedes; templum; locus sacer; sacrárium .
Uso: fig, en el - de la conciencia, in interiore
Santa Sede: Sancta Sedes (-is f). ánimi sacrário.

santidad: sánctitas, atis f. Sin: sanctimónia; santurrón: (nimio en los actos de devoción)
sanctitudo, dĭnis f. in externis pietatis áctibus nímius // (gaz-
moño, hipócrita que finge ser devoto) pietatis
santificación: sanctificátio, onis f. simulator vel ostentator. Sin: religionis osten-
tator; superstitiosae pietatis ostentator; pieta-
santificador: sanctificator, oris m. Sin: sanc- tis spéciem prae se ferens; simulator;
titatis effector, dator, largitor. hypócrita; fictor; fallax; duplex.

santificante: sanctíficans, antis. Sin: sanctí- santurronería: simulata píetas. Sin: religio-
ficus; sanctum effíciens. nis ostentátio vel simulátio.

santificar: sanctificare. Sin: sanctum réddere sapo: (juego) v. rana.


vel effícere; ad sanctitatem addúcere vel
perdúcere. Uso: - las fiestas, diei festi reli- saque: (acción de sacar la pelota) pilae iac-
gionem cólere; dies festos pie celebrare; dies tátio. Uso: - de esquina, v. corner.
festos sancte religioseque ágere; religiose

969
saqueador

saqueador: praedator,oris m. Sin: depopula- sarda: (pez) v. sardina.


tor; direptor; spoliator; vastator; devastator.
sardina: sarda, ae f. Sin: sardina, sardella,
saquear: depraedari. Sin: exspoliare, spo- sárdula. Uso: - salada, sarda salīta; sardinas
liare; expilare. en aceite, sardae óleo condītae; sardae sub
óleo (in thecis inclusae); sardinas en latas,
saqueo: praedátio, onis f. Sin: depopulátio. sardae in thecis (inclusae); sardinas en sal-
muera, sardae in múria (natantes).
sarampión: boa vel bova, ae f. Sin: morbilli,
orum mpl. sardio, v. sardónica.

sarcasmo: (burla sangrienta, ironía mordaz sardo: (de Cerdeña) sardus, a, um. Sin: sar-
y cruel) acerbus (vel contumeliosus, vel mor- diniensis, e; sardōus // (hab) Sardus, i m //
dax) irrisus (-us m); acerba (vel contume- (lengua -) lingua sarda. Sin: lingua sardōa,
liosa, vel mordax) irrísio; verborum acérbitas, sardiniensis, Sardíniae.
dicácitas, acúlei (-orum mpl). Uso: pinchar
a uno con sarcasmos, áliquem cárpere salse sardónica o sardónice: sardónicha, ae f; sár-
dictis (vel verborum acúleis, vel convíciis) // donyx, ўchis f.
Ret sarcasmus vel sarcasmos, i m. Uso: con -,
v. sarcásticamente. sardónico: sardónius vel sardónicus, a, um.
Sin: acerbus; amarus; contumeliosus; mor-
sarcásticamente: acerbe. Sin: contumeliose; dax; malignus.
mordáciter.
sarga: (tela) serga, ae f. Sin: sérica.
sarcástico: acerbus, a, um. Sin: mordax, acis;
aculeatus; dicax, acis. Uso: palabras -, sargento: óptio, onis m. Sin: óptio pedestris;
acerba (vel salsa, vel amara) dicta. praefectus manipularis vel manipulárius;
summus decúriae instructor Uso: - primero
sarcófago: sarcóphagus, i m vel sar- de infantería, óptio maior pedester; - de arti-
cóphagum, i n. llería, óptio tormentárius; - de gendarmería,
praefectus manipularis mílitum a pública tu-
sarcolema: sarcolemma, ătis n. Sin: muscu- tela.
lorum membrana vel tégumen (-mĭnis n), teg-
mentum, tegimentum, tegumentum. sarna, v. acariasis.

sarcología: sarcológia sive -logīa, ae f. Sin: sarpullido o sarpullo: impetīgo, gĭnis f.


musculorum (vel de músculis) doctrina, dis-
ciplina, sciéntia. sarraceno: adj saracenus, a, um. Sin: sara-
cénicus // sust Saracenus, i m.
sarcoma: sarcoma, ătis n. Sin: tumor malig-
nus. sartén: sartāgo, gĭnis f. Sin: patella; fretale, is
n.
sarcomatoso: sarcomatosus, a, um. Sin: sar-
cómate affectus; ad sarcoma áttinens. sastra: (mujer del sastre) vestífici múlier //
(mujer que tiene el oficio de sastre) vestífica,

970
save

ae f. Sin: sartrix, īcis f; sarcinatrix, īcis f. satírico: adj satíricus, a, um // sust satíricus,
i m. Sin: satirógraphus.
sastre: vestītor, oris m. Sin: véstifex, fĭcis m;
vestíficus. Uso: - remendón, sarcinator. satisfacción: (reparación de un agravio) sa-
tisfáctio, onis f. Uso: pedir - de una injuria,
sastrería: (oficio de sastre) ars vestiária. Sin: iniúriam vindicare // (expiación de la culpa)
vestíficis ars // (taller de sastre) vestificīna, satisfáctio culpae. Sin: purgátio // (presun-
ae f. Sin: vestifícium; officina vestiária; vés- ción) arrogántia, ae f. Sin: iactátio; supérbia;
tium officina; sarcinatoris officina; sartoris nímia sui confidéntia // (vanagloria) inanis
opifícium. glória. Sin: gloríola; elátio; inánitas; vánitas
// (confianza o seguridad del ánimo) confi-
satán, satanás: Satan m indecl. Sin: sátanas, déntia, ae f. Sin: fidúcia; sui confidéntia //
ae m. (cumplimiento del deseo o del gusto) satis-
fáctio, onis f. Sin: adimplétio; delectátio,
satánico: satánicus, a, um. Sin: diabólicus; oblectátio; gáudium; laetítia; suávitas // (una
satanísticus // fig nefandus; nefárius. de las tres partes del sacramento de la peni-
tencia) satisfáctio, onis f.
satanismo: satanismus, i m. Sin: cultus satá-
nicus vel daemoníacus. satisfacer: (pagar enteramente lo que se
debe) creditori satisfácere // (hacer una obra
satelital: satellíticus, a, um. que merece el perdón de la pena debida) ex-
piare. Sin: purgare; satisfácere // (aquietar y
satélite: satelles, lĭtis m. Uso: - artificial, te- sosegar las pasiones del ánimo) sedare. Sin:
lesatelles; satelles artificialis, artificiosus, placare // (dar solución a una duda o a una
factícius, arte factus; luna artificialis, artifi- dificultad) respondere. Sin: satisfácere //
ciosa, arte facta; - artificial de reconoci- (deshacer un agravio u ofensa) iniúriae (vel
miento, satelles artificiosus speculatórius; - de iniúriā) satisfácere álicui.
comercial, telesatelles commercialis; - de co-
municaciones, satelles telecommunicatórius; sátrapa: sátrapa, ae m. Sin: sátrapes, ae vel
vía -, ope satéllitis artificialis; - con una pe- sátrapes, is m.
rrita a bordo, satelles cátulam cóntinens //
lanzar un -, satéllitem proícere vel propéllere; saturación: saturátio, onis f. Sin: satúritas;
el - gira en el espacio, arte factus satelles per satíetas; plénitas.
inane fertur, vel per caeléstia spátia circumá-
gitur. saturnismo: saturnismus, i m.

satén: rasum, i n. Uso: - de seda, rasum séri- sauce: salix, ĭcis f. Uso: - llorón, salix babi-
cum. lónica.

satinado: levigatus, a, um. Sin: levis factus; sauna: vaporárium, ii n. Sin: bálneum vapó-
levitate donatus. reum.

sátira: sátira, ae f. Sin: satíricum, i n ; carmen sauquillo: glóbulus nivis; v. mundillo.


satíricum.
save (Inform), conservar: servare vel con-

971
saxofón

servare. Sin: (data in disco) repónere. secador: instrumentum siccatórium. Sin: ex-
siccator, oris m. Uso: - de cabello, machínula
saxofón o saxófono: saxóphonum vel saxo- favónia; flabellum favónii vel áfrici; instru-
phōnum, i n; saxophónium. mentum flaturale (cápitis capillis siccandis);
manúbrium capillorum siccíficum, siccati-
saxofonista: saxophonista, ae m. vum, siccatórium.

saya: (falda) gonna vel gunna, ae f; dim gon- secadora: (máquina) máchina siccatória.
nella vel gunnella. Sin: lacínia; cástula; su-
búcula; stola; hypozónium; hemitúnica secante: papel -, charta bíbula.
inferior.
sección: (cada una de las partes en que se di-
sayal, v. sayo. vide un conjunto de objetos) lóculus, i m. Sin:
loculamentum; régio; província. Uso: - de
sayo: sagum, i n. Sin: ságulum. calzado, calceamentorum lóculus vel régio; -
de discos, discorum lóculus; - de los juguetes,
scan (Inform), escanear: scándere (páginam, crepundiorum loculamentum; - de libros de
imáginem). ciencia ficción, librorum de sciéntia fabulari
lóculus; - de perfumes, unguentorum lóculus;
scanner (Inform) aparato de teledetección, - de vestidos, véstium lóculus // (parte de un
apparatus investigatórius. Sin: instrumentum escrito) pars, partis f. Sin: séctio, onis f;
exploratórium // (aparato que sirve para di- caput, pĭtis n (capítulo); artículus (subdivi-
gitalizar un documento: texto o imagen) sión). Uso: en la primera - de este libro, in
scansórium, ii n. Sin: apparatus ópticus ad le- sectione prima huius libri // (en los medios de
gendam imáginem. comunicación, espacio que se reserva para
un tema determinado) séctio, onis f. Uso: la
schilling: (unidad monetaria) scellinus, i m. - de propaganda, séctio rebus propagandis
vel evulgandis; séctio núntiis monitisque pro-
schola cantorum, v. capilla (cuerpo de can- pagandis // (cada una de las partes en que se
tores de alguna iglesia). divide una empresa, organización, etc.) pars,
partis f. Sin: séctio; administrátio. Uso: jefe
scotch: (whisky escocés) víschium scóticum de -, caput partis; la - del puerto, administrá-
// (cinta adhesiva) taeníola glutinativa. tio portūs.

scout: puer explorator m; exploratrix puella secesionismo: secessionismus, i m. Sin: se-


f. cessionis stúdium.

screen (Inform): scrínium, ii n. Sin: qua- secesionista: secessionista, ae m. Sin: seces-


drum; v. pantalla. sionis auctor, fautor, studiosus.

screenmode (Inform): modus (imáginem) ex- secoya: sequoia, ae f. Sin: vellingtónia gigan-
hibendi. tēa.

secadero: officina siccatória. secreción: secrétio, onis f. Sin: excrétio; ex-


creta, orum npl; córporis eiectamentum vel

972
sector

effúsio. gregationis de Semináriis et Universitatibus


studiorum; - de la ONU, Secretárius Coetūs
secretaria: secretária, ae f. Sin: scriba, ae f; Unitarum Nationum // - de cámara, scriba
múlier a secretis. cubiculárius.

secretaría: (cargo de secretario) secretárii secreter: armárium scriptórium.


vel scribae offícium. Sin: secretárii vel scri-
bae munus (-nĕris n) // (oficina donde tra- secreto: adj arcanus, a, um. Sin: occultus //
baja) secretária, ae f. Sin: secretárii vel sust res (rei f) arcana vel occulta. Uso: - epis-
scribae sedes // - de Estado, Officium públi- tolar, opertum litterarum.
cis expediendis negótiis.
secta: secta, ae f. Uso: - filosófica, philoso-
secretariado: secretariatus, us m. Sin: secre- phorum secta; - satánica, secta satánica vel
tárii vel scribae offícium (cargo de secreta- satanística; adherir a - satánicas, sectis satá-
rio), sedes (oficina donde despacha). Uso: - nicis adhaeréscere vel adhaerēre; adepto de
de oficina pública, ministérium a negótiis vel una -, sectae assectator.
a tábulis públicis // (cuerpo o conjunto de se-
cretarios) secretárii, orum mpl. Sin: scribae, sectario: adj sectárius, a, um. Sin: factiosus
arum mpl. // sust sectárius, ii m. Sin: consectator; homo
factiosus.
secretario: (persona encargada de recibir la
correspondencia, extender las actas, etc.) se- sectarismo: sectarismus, i m. Sin: factiósitas;
cretárius, ii m. Sin: scriba; a secretis; ab arca- stúdium factiosum; própriae factionis stú-
nis; adiutor ab actis vel ab epístulis. Uso: - dium.
jefe, secretárius princeps, primus, caput; - na-
cional del consejo de seguridad, secretárius sector: (Geom, porción de círculo) sector,
nationalis consílii securitatis; - particular, se- oris m. Sin: círculi pars // (Geom, porción de
cretárius particularis, - privado, secretárius esfera) - esférico, sector spháericus // (parte
privatus; - de una asociación, scriba alicúius de una ciudad , de un local o de cualquier
consociationis, - de una cofradía, scriba ali- otro lugar) área circumscripta. Sin: régio de-
cúius sodalitatis, sodalícii, collégii; - de co- finita // (cada una de las partes de una colec-
misión, ab actis consílii álicui rei curandae, tividad, grupo o conjunto que tiene
accurandae, administrandae; - de embajada, caracteres peculiares y diferenciados) pars,
legatorum ássecla; legati ássecla et adminis- partis f. Sin: sector; séctio; província; régio;
ter; - del intendente municipal, ab actis urbis campus. Uso: - científico, técnico, econó-
praefecti; ser - de uno, esse álicui a manu, mico, província doctrinarum, ártium, rerum
vel ab actis, vel ab epístulis // (máximo diri- oeconomicarum; - industrial y de los servi-
gente de algunas instituciones) secretárius, ii cios sociales, província ártium et commú-
m. Sin: praefectus; praepósitus. Uso: - Gene- nium ministeriorum; - social, rerum
ral, Secretárius Generalis; - de Estado, públi- sociálium província vel campus; determina-
cis negótiis praefectus; Civitatis (vel rei dos - de apostolado, certae apostolatūs pro-
públicae) negótiis praepósitus; cardenal - de vínciae; - de la Cámara del Senado, sector
Estado, cardinalis públicis (Ecclésiae) negó- Cámerae Senatūs (centrum, ala dextra, ala si-
tiis praefectus; - de la Congregacion para los nistra).
seminarios y universidades, Secretárius Con-

973
sectorial

sectorial: partis próprius. tumbres seculares) saeculorum morum in-


dúctio // (reducción de un sacerdote católico
secuaz: sectator, oris m. Sin: assectator. al estado laical) ad saecularem statum redác-
tio; ad sáeculum remíssio // (regreso al es-
secuencia: sequéntia, ae f. tado laical) ad sáeculum regréssio vel réditus
// (autorización a un religioso para que
secuencial: (relativo a la secuencia) sequen- pueda vivir fuera de la casa religiosa) facul-
tialis, e. tas ad statum saecularem degendum.

secuestración: sequestrátio, onis f. secularizado: (hecho secular lo que era reli-


gioso) saecularizatus, a, um // (dicho de sa-
secuestrador: sequestrator, oris m. Sin: se- cerdote católico) ad saecularem statum
quester, stri m; sequestris, is m; ablator, oris redactus, vel ad sáeculum remissus (reducido
m; sequestrationis auctor. Uso: - de aviones u al estado laical); ad sáeculum regressus; sa-
otros vehículos, abductor; - de personas, ab- cerdótio abdicatus (vuelto al estado laical) //
ductor, ablator, plagiárius. (dicho de religioso: autorizado para que
pueda vivir fuera de la casa religiosa) in-
secuestrar: (retener indebidamente a una dulto saecularizationis donatus.
persona) áliquem sequestrare, cápere, segre-
gare // (forzar al piloto o chofer a dirigir el secularizar: (hacer secular lo que era ecle-
vehículo a un sitio determinado por el asal- siástico) saecularizare // (dar a una cosa ca-
tante) abdúcere // (depositar judicial o gu- rácter secular) profano úsui addícere vel
bernativamente una alhaja) sequestrare. Sin: destinare // (introducir costumbres seculares)
in sequestro pónere; pónere apud seques- saeculares mores indúcere // (reducir a un sa-
trum; pónere sequestro // (embargar judicial- cerdote católico al estado laical) ad saecula-
mente) áliquid occupare. Sin: pignerari. rem statum redígere. Sin: ad sáeculum
remíttere // (autorizar a un religioso para que
secuestro: (acción y efecto de secuestrar) se- pueda vivir fuera de la casa religiosa) álicui
questrum, i n vel sequestrátio, onis f. Sin: ob- indultum saecularizationis concédere; áli-
dúctio. Uso: - de avión u otro vehículo, quem indulto saecularizationis donare // se-
abdúctio; - de bienes, occupátio; - de perso- cularizarse, ad sáeculum redire vel régredi.
nas, sequestrátio; plágium; obdúctio hómi-
num. secundario: secundárius, a, um. Sin: secun-
danus; secundus; secundi órdinis. Uso: partes
secular: (seglar) saecularis, e. Sin: profanus; -, secundae partes.
láicus. Uso: la propia índole -, própria índo-
les saecularis; sacerdote - (no religioso), sa- secuoya, v. secoya.
cerdos saecularis.
seda: séricum, i n. Sin: bombyx, īcis m. Uso:
secularismo: saecularismus, i m. - artificial, séricum factícium; - basta, séri-
cum crudum vel rude; - falsa, pannus pseu-
secularización: (acción de hacer secular lo doséricus; - genuina, séricum genuínum; -
que era eclesiástico) saecularizátio, onis f // lavable, séricum lavábile; de -, séricus; bom-
(acción de dar a una cosa carácter secular) býcinus; ataviado con telas de -, sericatus;
profano úsui addíctio // (introducción de cos- fábrica de -, sericorum vel bombycinorum

974
según

officina; mercader de -, sericárius; sericárius vel sedimentum depónere: // sedimentarse,


negotiator vel negótians; vestido de -, vestis subsídere.
sérica vel bombýcina.
sedimentario: sedimentárius, a, um. Sin: ad
sedal: (hilo o cuerda de la caña de pescar) sedíminis depositionem spectans.
línea, ae f. Sin: linum; línea piscatória; seta
vel saeta piscatória. sedimento: sédimen, mĭnis n. Sin: sedimen-
tum; subsidéntia; retrimentum.
sedante: adj sedans, antis. Sin: léniens;
mólliens; mítigans // sust medicamentum mi- segadora: messória, ae f. Sin: máchina mes-
tigatórium; v. lenitivo. sória; máchina falcata; falces mechánicae;
falcata máchina automatária. Uso: - de cés-
sedar: sedare. Sin: lenire; mollire; mitigare; ped, v. cortacésped.
placare; pacare. Uso: - las pasiones, cupidi-
tates (vel appetitiones, vel túrbidos ánimi segmentación: segmentátio, onis f. Sin: in
motus) sedare, moderari, continere. segmenta partítio vel divísio. Uso: engendrar
por -, per scissionem gígnere vel generare.
sedativo: adj sedativus, a, um. Sin: mitiga-
tórius // sust medicamen (-mĭnis n) sedati- segmento: segmentum, i n. Uso: - esférico,
vum. Sin: medicamentum mitigatórium; segmentum spháericum.
medicamen dolóribus sedandis.
segregación: segregátio, onis f. Sin: separá-
sede: sedes, is f. Uso: - Apostólica, Santa -, tio; seiúnctio; remótio. Uso: - celular, in cella
Apostólica Sedes (-is f); Sancta Sedes; - cen- segregátio; custódia in segregata cella; ab
tral, sedes princeps vel caput; - filial, sedes ómnibus in segregata cella separátio; - racial,
filialis vel additícia. segregátio phylética.

sedentario: sedentárius, a, um. Sin: sellulá- segregacionismo: segregationismus, i m.


rius. Uso: vida -, vita sedentária vel sellulária; Sin: phylética separátio.
sedentárium vivendi genus.
segregacionista: (partidario de la segrega-
sedería: (comercio de la seda) sericorum vel ción racial) segregationista, ae m. Sin: segre-
bombycinorum mercatura, mercátio, negotiá- gationismi fautor // (perteneciente o relativo
tio // (tienda de géneros de seda) sericorum a esta segregación) phyléticae separationis
vel bombycinorum taberna // (conjunto de próprius; ad phyléticam segregationem pér-
géneros de seda) sérica, orum npl. Sin: bom- tinens.
býcina, orum npl.
seguidero, v. falsilla.
sedición, v. revuelta.
seguir: ¿quién sigue?, quis subséquitur?
sedimentación: sedimentátio, onis f. Sin:
subsidéntia; sedíminis vel sedimenti deposí- según: - la corriente, secundā aquā; secundo
tio. flúmine; - las fuerzas de cada uno, como
cumple a un hombre, pro parte virili.
sedimentar (depositar sedimento) sédimen

975
segundero

segundero: secundárium, ii n. securátio. Uso: - médico, assecurátio aegroto-


rum; - personal, providéntia ad sibi caven-
segundo: adj secundus, a, um. Sin: inferior; dum in pósterum; - social, assecurátio
secundárius // (sexagésima parte del minuto) socialis; - contra el granizo, cáutio contra
secundum, i n. Sin: secunda, ae f; minutum grándinis damna; - contra los infortunios,
secundum; minuta secunda; momentum cáutio contra infortúnia; cáutio contra res ad-
témporis; punctum témporis. Uso: en 32 -, versas; - contra los rayos, cáutio de perículo
triginta duabus secundis; intra triginta duas fúlminis; cáutio contra fúlmina; - contra el
secundas; intra triginta duo secunda // (per- robo, cáutio contra furtum; cáutio de periculo
sona que en una institución sigue en jerar- furti; - de accidentes, cáutio pro casu infortú-
quía a quien la dirige o preside) nii; cáutio contra luctíficos casus; cáutio pro
submoderator, oris m. Uso: - de a bordo, pro- casu laesionis corporalis; - del coche, cáutio
gubernator. de (própria) autoraeda tutanda; cáutio (pró-
priae) autoraedae tutandae; - de desempleo,
segundogénito: adj secundogénitus, a, um. cáutio pro casu defectūs laboris; - de enfer-
Sin: secundo loco génitus, natus, ortus // sust medad, assecurátio valetudinária; assecurátio
secundogénitus, i m. aegrotorum; cáutio de valetúdine tutanda;
cáutio pro casu aegritúdinis; - de incendios,
segundón: (hijo segundo de la casa) v. se- cáutio contra incéndia; cáutio contra incéndii
gundogénito // (hijo no primogénito) natu perícula; cáutio de perículo incéndii; cáutio
minor. Sin: iúnior. contra incensionum damna; cáutio perículi
quod est a vi ignis; cáutio periculorum quae
segur: (hacha grande para cortar) securis, ab incéndiis sunt; - de invalidez, cáutio pro
is f // (hoz para segar) falx, falcis f. Sin: falx casu invaliditatis; - de mercancías, cáutio sar-
messória. cinarum; assecurátio sarcinarum; - de vejez,
cáutio pro casu senectutis; - de vida, cáutio
seguridad: secúritas, atis f. Sin: fírmitas; fi- pro vita; assecurátio vitae; vitae cáutio; -
déntia; certa fides vel spes. Uso: - jurídica, para el resarcimiento de un daño, cáutio in-
iuridicialis secúritas; - nacional, secúritas na- demnitatis (ex incéndiis, ex infortúniis, ex
tionalis; - social, secúritas socialis; cáutio so- furtis) // contrato de - del propio coche, pác-
cialis; cerradura de -, claustra munitíssima tio própriae autoraedae tutandae; póliza de -,
npl; falta de - en el trabajo, defectus securi- sýngrapha vel schédula cautionis; cáutio se-
tatis in labore perpetrando; instalación de -, curitatis; prima de -, securitatis práemium;
apparatus munitus; apparatus perículi expers; práemium ex cautione (facta); sociedad de
llave de -, clavis securitatis; margen de -, tuti seguros, socíetas securitatum vel cautionum
fines mpl; intra tutos fines; medida de -, prae- // - de arma de fuego, retináculum, i n. Sin:
cáutio iudiciária vel iudicialis; por -, securi- sufflamen, mĭnis n.
tatis causā; salida de -, éxitus saluti
prospiciendae; válvula de -, válvula tutelaris; selección: seléctio, onis f. Sin: deléctio; de-
opérculum tutelare; garantizar la - de los lectus, us m. Uso: - natural, artificial, radio-
participantes, securitatem participántium fónica, seléctio naturalis, artificialis,
praestare. radiophónica // (Dep, seleccionado) delecta
manus. Sin: lusores delecti vel dilecti. Uso: -
seguro: (contrato en que se asegura una finlandesa femenina, fínnica delecta manus
cosa que corre peligro) cáutio, onis f. Sin: as- puellarum.

976
semáforo

seleccionar: selígere. Sin: delígere; elígere. signata.

selectas, v. analectas. sello: (instrumento que sirve para estampar


divisas, letras, etc.) sigillum, i n. Sin: signa-
selectividad: selectívitas, atis f. Sin: seli- trum vel signatórium; bacellus vel bacillus
gendi facultas. signatórius; bacillum signatórium. Uso: -
gentilicio o de familia, sigillum gentilícium;
selectivo: selectivus, a, um. Sin: séligens. fabricante de sellos, sigillárius // (señal que
imprime el sello) signum, i n. Sin: nota;
selenio: selénium, ii n; selenum, i n. forma // (viñeta de papel que se usa como
señal del pago de algún derecho) pittácium.
selenita: (yeso) selenites, ae m // (posible ha- Sin: signum; sigillum. Uso: - especial o ex-
bitante de la Luna) lunae íncola. traordinario, pittácium peculiare; - falsifi-
cado, signum adulterīnum; - fiscal, pittácium
selenografía: selenográphia sive -graphīa, ae públicum; rei públicae signum vel pittácium;
f. Sin: lunae descríptio; doctrina de luna. signum vel notáculum chartae públicum; -
postal, signum vel sigillum cursuale, episto-
selenógrafo: selenógraphus, i m. Sin: sele- lare , vehiculárium; pittácium cursuale vel
nográphiae studiosus, peritus, cultor; naturae epistolare (vel epistolárium); téssera epis-
lunae peritus. tolaris // poner el sello sobre algo, áliquid ob-
signare. Sin: áliquid sigillo notare.
selenología: selenológia sive -logīa, ae f.
Sin: lunae vestigátio; doctrina de rebus luná- selva: silva, ae f. Uso: habitante de las -, sil-
ribus. vícola, ae m; silvícolens; silvicultor.

selenólogo: selenólogus, i m. Sin: lunae in- selvoso: silvosus, a, um. Sin: nemorosus; sil-
quisitor; rerum lunárium studiosus. vis frequens, refertus, plenus.

Seleucia: Seléucia, ae f. semafórico: semaphóricus, a, um.

self-control: sui moderátio. semaforista: semaphorista, ae m. Sin: semá-


phoro vel semáphero praepósitus.
self-made-man: suae fortunae faber.
semáforo: (aparato) semáphorum, i n; semá-
self-service, v. autoservicio. phorus, i m. Sin: sémapher, ĕri m; semiópho-
rum; sematóphorum; semióphorum viárium;
sellado: obsignatus, a, um. Sin: sigillo nota- viae vel itíneris index. Uso: el - indica vía
tus. libre, itíneris index apertum áditum signíficat
// (señal luminosa) lychnus, i m. Sin: signum,
selladura: obsignátio, onis f. Sin: impréssio i n; lychnus tránsitūs index; lychnus itíneris
notae vel sigilli; sigillo notátio. index. Uso: señal amarilla, roja, verde,
lychnus flavus, ruber, víridis; signum flavum,
sellar: (imprimir el sello) signare. Sin: ob- rubrum, víride; lychnus flavam, rubram, ví-
signare; signo munire; (gúmmeo) sigillo no- ridem lucem effundens.
tare. Uso: papel sellado, scídula públice

977
semana

semana: hébdomas, ădis f; hebdómada, ae f. semasiología: semasiológia sive -logīa, ae f.


Sin: septimana. Uso: - latina, septimana la-
tina; hebdómada latinitatis; - social, com- semasiológico: semasiológicus, a, um.
mentationes de re sociali (vel de causa
sociali) per hebdómadam hábitae (si ya se re- semasiólogo: semasiólogus, i m. Sin: sema-
alizó) vel habendae (si va a realizarse); coe- siológiae studiosus, peritus, cultor.
tus de re sociali tractanda per hebdómadam
actus vel agendus; - de estudio, studiosae sembradera, v. sembradora.
commentationes per hebdómadam hábitae
vel habendae; coetus stúdiis provehendis per sembradora: máchina satória. Sin: máchina
hebdómadam actus vel agendus; - de estudios seminatória vel serens.Uso: - automática, au-
literarios, coetus litterarum stúdiis promo- tómatum vel autómaton satórium; automatá-
vendis per hebdómadam celebratus vel cele- ria máchina satória.
brandus // entre -, in hebdómade; inter
hebdómadem vel hebdómadam; in septem semestral: semestralis, e. Sin: semestris, e.
diebus; fin de -, septimana vergens; éxiens
hebdómada; hebdómadae éxitus; extrema semestralmente: semestráliter. Sin: síngulis
hebdómada feriata; cada -, per síngulas heb- seméstribus; sexto quoque mense (al con-
dómadas; omni hebdómada; síngulis hebdó- cluir cada quinto mes); séptimo quoque
madis vel hebdomádibus, septimanis; octavo mense (al concluir cada sexto mes).
quoque die; por -, septimanatim, tres veces
por -, ter in hebdómade. semestre: semestre, is n. Sin: semestre
spátium vel tempus; sex menses; sex mén-
semanal: hebdomadalis, e. Sin: septimanalis; sium spátium. Uso: - lectivo, studiorum spá-
septimanárius; septimanus. tium semestre; por dos - lectivos, per duo
studiorum spátia seméstria.
semanalmente: síngulis hebdómadis , heb-
domádibus, septimanis. Sin: octavo quoque semiautomático: semiautomáticus, a, um.
die.
semibreve: semíbrevis, is f (sobrent nota).
semanario: adj hebdomadárius, a, um. Sin:
septimanalis, e // (periódico que sale sema- semicircular: semicircularis, e. Sin: semicir-
nalmente) septimanale, is n. Sin: commentá- culatus.
rium (vel diárium, vel periódicum)
septimanale; commentárius hebdomadárius semicírculo: semicírculus, i m. Sin: semior-
vel septimanalis; commentárii hebdomadárii bis, is m; hemicýclium; hemicyclus.
vel septimanales; acta hebdomadária vel sep-
timanália. Uso: - dominical, ephémeris (-ĭdis semicomillas: semiápices, um mpl. Sin: se-
f) dominicalis. mivírgulae.

semántica: semántica, ae f. Sin: semántica semicorchea: semichrōma, ae f. Sin: se-


doctrina, disciplina, sciéntia. michrōma, ătis n; semichrómatis nota.

semántico: semánticus, a, um. semicristiano: semichristianus, a, um.

978
senado

semicupio: (baño de la mitad del cuerpo) semioficial: semiofficialis, e. Uso: recibir


encathisma, ătis n. Sin: dimídia lavátio; lavá- condición -, condicionem semiofficialem ac-
tio in semicūpa // (bañera para tomar baños cípere.
de asiento) semicūpa, ae f. Sin: encathísmatis
labrum. semiografía: semiográphia sive -graphīa, ae
f.
semidesnudo: seminudus, a, um. Uso: muje-
res -, féminae seminudae. semiología: semiológia sive -logīa, ae f.

semifinal: adj semifinalis, e // sust Dep pae- semiólogo: semiólogus, i m.


núltimum (exclusórium) certamen.
semiótico: semióticus, a, um.
semifinalista: Dep paenúltimi certáminis
athleta. Sin: qui in paenúltimum (exclusó- semipupilaje, v. seminternado.
rium) certamen descendit.
semipupilo: diurnus convictor.
semifusa: semifusa, ae f.
semirrima, v. asonancia.
semimínima: semimínima, ae f (sobrent
nota). semisuma: semisumma, ae f.

seminario: (casa para la educación de los semita: Semita, ae m. Uso: perseguir a los -,
que se dedican al sacerdocio) seminárium, ii Semitas hostíliter habere, consectari, vexare,
n. Sin: sacrum seminárium; sacrum ephe- exagitare, conflictare, lacéssere; cum Semitis
bēum; seminárium clericale vel sacerdotale. inimice (vel hostíliter) ágere.
Uso: - menor, mayor, seminárium minus,
maius; Pontificio - Regional “Pío XI”, Pon- semítico: semíticus, a, um.
tifícium Seminárium Regionale “Pius XI” //
(serie de conferencias sobre un tema deter- semitono: semitónium, ii n. Sin: hemitónium
minado) seminárium. Sin: seminárium aca- vel hemitónion.
démicum. Uso: - de dos o tres días,
seminárium biduanum vel triduanum; - lati- semivivo: semivivus, a, um.
nos, seminária latina; seminarios de “Latín
viviente”, seminária “Latinitatis vivae”; par- semivocal: adj semivocalis, e // sust semivo-
ticipar en un -, seminárium participare. calis, is f; semivocale, is n.

seminarista: seminarista, ae m. Sin: (sacri) sémola: (flor de harina) símila, ae f. Sin: si-
seminárii alumnus; sacri ephebēi alumnus; milago, gĭnis f; silīgo, gĭnis f; flos (floris m)
sacerdótii candidatus; sacrorum alumnus; farinae.
adulescens vel iúvenis sacris initiandus; adu-
lescens ad sacerdótium instituendus; sacri senado: (edificio o lugar donde los senado-
ministérii tiro; iúvenis sacrae milítiae tiro. res celebran sus sesiones) cúria, ae f. Sin: se-
natus, us m // (los senadores) senatus, us m.
seminternado: diurni convictūs domus. Sin: patres, um mpl; senatores, um mpl; sena-
torum collégium. Uso: sesión del -, senatus;

979
send

convocar el -, senatum vocare, convocare, in- sensacionalismo: stúdium commovéntia (vel


dícere, cógere; despedir el -, senatum míttere obstupefaciéntia) divulgandi.
vel dimíttere; echar del -, (de) senatu movere;
e senatu eícere // - académico, senatus aca- sensacionalista: ad stúdium commovéntia
démicus. divulgandi áttinens.

send (Inform), enviar: míttere. sensatamente: sapienter. Sin: considerate;


prudenter; consulte; cordate.
senda: sémita, ae f. Sin: trames, mĭtis m.
Uso: - peatonal, tránsitus (-us m) zebrinus. sensatez: sapiéntia, ae f. Sin: prudéntia; con-
sílium; mens sana.
sendero: sémita, ae f. Sin: trames, mĭtis m.
Uso: - de bosque, trames silvester; - de sensato: sápiens, entis. Sin: prudens; consi-
campo, agrestis sémita. deratus; cordatus; magni iudícii.

Senegal: (estado) Senegália, ae f // (río) Sé- sensibilidad: sensibílitas, atis f. Sin: sensus;
negal, alis m. sentiendi facultas, vis, virtus. Uso: - acústica,
áurium mollíties; - agudísima, acutíssima vis
senegalés: adj senegaliensis, e // sust Senega- sentiendi; - artística, exquisitus venustatis
liensis, is m. sensus; le falta - artística, quid pulchrum sit,
non intéllegit; - corporal, sensibílitas córpo-
sensación: sensus, us m. Sin: sentiendi actus. ris; - moral, humanitatis mollitudo; ánimi
Uso: - de impotencia, impoténtiae sensus; - mollíties vel mollítia; ánimi mollíties atque
de morir, sensus moriendi // experimentar lénitas; - psicologica, sensibílitas psycholó-
una -, áliquid sentire; experimentar una - de gica; nueva - cada vez más contraria a la
frío, de calor, de tedio, frígoris, aestūs, táedii guerra, novus augescens sensus magis ma-
sensum cápere; experimentar una - de pla- gisque bello contrárius; - por el hombre, sen-
cer, de dolor, voluptatem, dolorem sentire; sibílitas pro hómine.
voluptate, dolore áffici; producir una -, sen-
sus movere, commovere, excitare; eso pro- sensibilizador: adj sensificatórius, a, um //
duce una - agradable, id sensus suavitate sust substántia sensificatória.
áfficit; la noticia provocó una gran -, allatus
núntius vehementer omnes commovit // sensible: (capaz de sentir física y moral-
(emoción) ánimi vel animorum commótio. mente) sensíbilis, e. Sin: sénsilis; patíbilis.
Uso: demasiado -, nimis patíbilis; el hombre
sensacional: ánimum (vel ánimos) cómmo- es una sustancia animada -, homo est subs-
vens vel obstupefáciens. Sin: ánimum (vel tántia animata sensíbilis // (que puede ser co-
ánimos) vehementer cómmovens, pérmo- nocido por los sentidos) sénsibus subiectus
vens, éxcitans, percellens. Uso: un aconteci- vel obnóxius. Sin: qui (quae, quod) sénsibus
miento -, eventus vel eventum ómnium pércipi potest; qui (quae, quod) sub sensus
ánimos vehementer cómmovens; una cosa -, cadit. Uso: el mundo -, res sénsibus subiec-
res ómnium mentes animosque percellens; tae; quae óculis cérnimus; movimiento tan
una noticia -, núntius vel núntium omnes per- leve que no es -, tam levis motus ut vix sén-
cellens. sibus percipiatur; ser - al tacto, al olor, tactu,
odore capi // (que se deja llevar fácilmente

980
sentado

del sentimiento) lenis, e. Sin: mollis; tener; um. Uso: órganos -, órgana sénsuum vel sen-
delicatus. Uso: ser de ánimo -, molli ánimo sória.
esse; ser demasiado -, molliore (vel tene-
riore) ánimo esse; ser muy -, mollíssimo sensorimotor: sensomotórius, a, um.
ánimo esse // (fácil de conmover) qui (vel
quae) fácile commovetur. Uso: ser muy - a sensorio: (sensorial) v. esta voz // (centro de
algo, fácile áliqua re commoveri; ser - a las las sensaciones) sensórium, ii n.
alabanzas, láudibus moveri; laudis stúdio
trahi // (que impacta) magnus, a, um. Sin: sensual: (sensitivo) sensus (del sentido); sén-
gravis; haud medíocris. Uso: una pérdida -, suum (de los sentidos) // (relativo a los de-
haud medíocris iactura; una mejora muy -, leites de los sentidos) ad corpus spectans.
magna in mélius mutátio // (que causa o Sin: ad luxúriam pértinens. Uso: los placeres
mueve sentimientos de pena o de dolor) acer- -, córporis voluptates; una satisfacción pura-
bus, a, um. Sin: durus; gravis; dolorem áffe- mente -, voluptas, quae córpore tantum percí-
rens. pitur // (lujurioso) voluptuárius, a, um. Sin:
sensualis; libidinosus; lascivus; venérius vel
sensiblemente: (de forma que se percibe por venéreus; dissolutus. Uso: amor -, libidino-
los sentidos) sensu vel sénsibus. Sin: ita ut sus vel venérius amor; besos -, lasciva óscula;
sensu pércipi possit // (notablemente) mag- hombre -, homo voluptuárius, libidinosus,
nópere. Sin: valde; multum; ádmodum; haud cupiditatum studiosus, (córporis) voluptáti-
mediócriter. bus déditus, ad córporis oblectamenta procli-
vis; tiene un temperamento muy -,
sensismo: sensismus, i m. Sin: doctrina pró- voluptátibus plúrimum tribuit.
fitens ídeas sénsibus contineri; doctrina, quae
ex sénsibus ómnia oriri (vel ómnia pendēre) sensualidad: sensuálitas, atis f. Sin: volup-
docet; eorum rátio (vel doctrina) qui in sénsi- tas; voluptates; córporis voluptates vel oblec-
bus ómnia reponunt. tamenta; libido, dĭnis f; libídines, um;
lascívia; dissolútio; voluptatum stúdium.
sensista: sensista, ae m. Sin: sensismi secta-
tor vel ássecla; qui (quae) profitetur ómnia ex sensualismo: (propensión excesiva a los de-
sénsibus oriri, proficisci, nasci. leites de los sentidos) sensualismus, i m. Sin:
ad libídinem proclívitas; ad córporis oblecta-
sensitiva: mimosa pudīca. Sin: aeschyno- menta proclívitas; lascívia; libīdo vel lubīdo,
mene, es f. dĭnis f // (sensismo) v. esta voz.

sensitivo: (relativo a los sentidos) sensus (del sensualista: sensualista, ae m. Sin: córporis
sentido) vel sénsuum (de los sentidos) // oblectamentorum studiosus vel cúpidus //
(capaz de sensibilidad) sensitivus, a, um. (sensista) v. esta voz.
Sin: séntiens. Uso: facultad -, sentiendi fa-
cultas; fuerza -, sentiendi vis. sentado: estar - en el coche, tren, tranvía,
avión, in autocineto vel autoraeda, in trámine
sensor: sensórium, ii n. Sin: instrumentum (ferriviário) vel curru ferriviário, in curru
sensórium. eléctrico vel transviário, in aëroplano sedere;
estar - ante el televisor, ante televisórium se-
sensorial: sensorialis, e. Sin: sensórius, a, dere.

981
sentarse

sentarse: sedere. Sin: consídere. Uso: ¡sién- vir bonus et sápiens; dotado de - común,
tense!, consídite!; considatis!; - a la mesa, sensu communi práeditus; desarrollar, edu-
ad mensam sedere. car el - crítico, ingénium críticum exacúere
vel expolire // (dirección) - prohibido, ingres-
sentido: (cada una de las aptitudes que tiene sus vétitus; - único, unīus cursūs via.
el alma de percibir por medio de determina-
dos órganos corporales las impresiones de sentimental: sentimentalis, e. Sin: tener;
los objetos externos) sensus, us m. Sin: vis mollis; blandus; vínnulus; pathéticus.
sentiendi; facultas sensitiva. Uso: - del gusto,
sensus saporis; - del oído, audítio, onis f; au- sentimentalismo: (cualidad de sentimental)
ditus, us m; sensus audiendi; - del olfato, odo- affectiva ánimi propénsio. Sin: móllior áni-
rátio, onis f; odoratus, us m; sensus odoris; - mus; ánimi mollítia vel agílitas; lénitas ac
del tacto, táctio, onis f; tactus, us m ; - de la mollíties ánimi.
vista, sensus videndi // (significado) verbi vel
verborum significátio, vis, senténtia. Uso: - sentimiento: (acción de sentir) sensus, us m
alegórico, anagógico, espiritual, moral, sen- // (estado afectivo del ánimo) ánimi affectus,
sus allegóricus, anagógicus, spiritualis, mora- motus, us m. Sin: voluntas. Uso: - dolorosos,
lis; - literal, sensus litteralis vel históricus; doloris sensus; - hostiles, hostiles spíritus; -
ipsorum verborum vis; própria (verborum) materno, matris ánimus; - de humanidad, hu-
senténtia; - metafórico, significátio verbi mu- manitatis sensus; descubrir sus -, sensus ape-
tata vel translata; - propio, significátio pró- rire.
pria; doble -, ambigúitas, atis f (verborum);
¿qué sentido tienen los domingos y días fes- sentirse: (hallarse, encontrarse) no me
tivos?, qualem sensum dies domínici et dies siento bien, séntio me non (recte) valere, vel
festi habent? // en - amplio, sensu latiore; en non bene me habere; male, vel non bene, me
- estricto, sensu strictiore; explicar el - literal hábeo.
de un texto, quid síngula verba velint decla-
rare, explanare, explicare; tomar las palabras seña: signum, i n. Sin: nota. Uso: - personal,
en el - literal, verba préssius sequi // (facultad córporis nota vel signum.
para entender, juzgar, apreciar o sentir pre-
ocupación por las cosas, o para actuar) sen- señal: signum, i n. Uso: - horaria, hora per
sus, us m. Sin: iudícium; consciéntia. Uso: radiophónicas undas nuntiata; - horizontales,
buen -, rectum iudicium; - común, sensus aequa signa; - luminosa, micans signum; - ra-
communis; communis opínio; ómnium con- dial, signum radiophónicum; - radiotelegrá-
sensus; sensus hóminum communis; ómnium ficas, radiotelegráphica signa; - verticales,
iudícium sensusque communis; ómnium gén- signa perpendiculária vel ad perpendículum
tium consénsio; - crítico, críticus sensus; in- erecta; - vial, index viárius; signum viárium;
génium críticum; iudícium censórium; agudo - de agente de circulación, gestus, us m; - de
- crítico moderno, acérrimus nostra aetate iu- alarma, signum monitórium; - de atención,
dicandi sensus; - político, sensus políticus; signum attentionis; - de la cruz, signum cru-
sexto -, sextus sensus; - del deber, relígio of- cis; - de localidad, urbis vel óppidi situs no-
fícii; - de la fraternidad, sensus fraternitatis; menque; - de precedencia, signum
- de la historia, statūs histórici sensus; - del praecedéntiae; señales de puntuación, inter-
hombre, hóminis significátio; - de la vida, punctiones; interpuncta; interductus, us m;
sensus vitae // hombre de buen -, cordatus vir; señales de tránsito, tránsitūs significationes;

982
septentrión

señales de los tiempos, témporum indícia; - (jovencita) puella, ae f. Sin: adulescéntula //


de detenerse, signum subsistendi; en - de (doncella) virgo, gĭnis f. Sin: puella virgo; in-
duelo, ad signum luctūs; estudiar las - de los nupta vel ínnuba puella. Uso: - casadera,
tiempos, ad nostrorum témporum indícia áni- virgo núbilis; virgo matura viro; como una -,
mum advértere; hacer la - de la cruz, v. sig- puelláriter; de -, puellaris, e // (mujer soltera)
narse; poner las - de puntuación, v. puntuar; innupta, ae f. Sin: innupta fémina. Uso: (- to-
hay que prestar atención a las -, signa sunt davía joven) adulescens, entis ; (- ya entrada
attendenda // (tratándose de - expuestas) - de en años) adulta vel grandis virgo; (- anciana)
precedencia, primária adest via; da locum cé- anícula; vétula virgo; virgo senecta; virgo
teris; - de stop, o parada, ad cómpitum con- anus (-us f); de -, virginalis, virgíneus, vírgi-
siste // (en competencias) - de iniciación, nis // (ama con respecto a los criados) dó-
ineūndi ludi síbilus; ineūndi certáminis sig- mina, ae f.
num; - de finalización, intercipiendi certámi-
nis signum. Uso: dar la - de la partida, señorito: (hijo de un señor o de persona de
proficiscendi signum dare. representación) domínulus, i m (sinc dómnu-
lus). Sin: fílius erīlis (-e, del dueño) vel herī-
señalización: - vial, indícia vel signa viária lis // (jovencito) puer, ĕri m. Sin:
npl. adulescéntulus // (joven) adulescens, entis m
// (amo con respeto a los criados) dóminus.
señor: (dueño) dóminus, i m (sinc domnus).
Sin: erus vel herus, i m // (caballero) homo, sépalo: sépalum, i n. Sin: cálycis fólium; flo-
mĭnis m. Sin: vir, viri m. Uso: egregio -, egré- rum cálycis fólium.
gius vir; nóbilis vir; excellentíssimus vir.
Uso: un - anciano, senex quidam; un joven -, separado: (persona que ha obtenido la sepa-
adulescens, entis m; vino cierto -, venit qui- ración matrimonial) a convictu coniugali
dam // (como tratamiento de cortesía no tiene seiunctus.
equivalente en latín, y por lo tanto conviene,
en general, omitir su traducción). Ej: el Sr. separador: dissaeptum, i n. Uso: - metálico,
Marcos, (dóminus) Marcus; el Sr. párroco, dissaeptum metállicum.
(dóminus) párochus // el Señor, Deus o bien
Christus Dóminus; Nuestro Señor Jesucristo, separatismo: separatismus, i m. Sin: seces-
Dóminus Noster Iesus Christus. sionis stúdium; secedendi stúdium ab áliquo
vel ab áliqua re; autonómiae cupīdo (-dĭnis f).
señora: (mujer) múlier, ĕris f. Sin: fémina //
(esposa) uxor, oris f. Sin: cóniunx vel cóniux, separatista: sust separatista, ae m. Sin: se-
iŭgis f. Uso: una -, quaedam fémina // Nues- cessionis vel secedendi fautor // adj separa-
tra Señora, v. María. tísticus; secessionis vel secedendi studiosus;
(perteneciente o relativo al separatismo) ad
señorío: dominatus, us m. Sin: dominátio; separatismum pértinens; parandae secessio-
dício vel dítio, onis f. nis próprius.

señorita: (hija de un señor o de persona de sepsis: sepsis, is f. Uso: - inflamatoria, sepsis


representación) domínula, ae f (sinc dóm- inflammatória.
nula). Sin: domicella; dominella; dominice-
lla; erīlis (-e, del dueño) vel herīlis fília // septentrión: septemtrio vel septentrio, onis

983
septentrional

m. Sin: septemtriones, um mpl. pertina cantilena; cantilena nocturna; noctur-


nus concentus; concentus nocturnus ad alicú-
septentrional: septemtrionalis vel septentrio- ius óstium vel iánuam. Uso: cantar una -,
nalis, e. Sin: septemtrionárius; ad septemtrio- occentare alicúius óstium; ad alicúius fores
nem vergens; ad septemtrionem áttinens. noctu concínere.

septicemia: septicémia, septicáemia, septi- serial (Inform), serial: serialis, e.


cháemia sive - haemīa, ae f . Sin: sánguinis
inquinamentum, corrúptio, tabes (-is f). sericícola: bombýcinus, a, um. Sin: sericá-
rius.
septicémico: septicémicus, septicáemicus,
septicháemicus, a, um. sericicultor o sericultor: bómbycum cultor.

séptico: sépticus, a, um. Sin: infíciens; pu- sericicultura o sericultura: bómbycum cul-
trefáciens; inquinans. tura.

séptuplo: séptuplus, a, um. serie: séries, ēi f. Sin: ordo; catena; concate-


nátio. Uso: - televisiva, séries televisífica; en
sepulcro: sepulcrum vel sepulchrum, i n. Sin: -, seriatim; secundum sériem; fabricar, pro-
conditórium; monumentum. Uso: - gentilicio ducir en -, ad unum idemque exemplar for-
o de familia, avitum (vel maiorum) sepul- mare.
crum vel monumentum; gentile vel gentis
sepulcrum, conditórium, monumentum; con- serio: en -, extra iocum. Sin: non per ludum;
ditórium gentilícium; hereditárium sepul- severe; ex ánimo.
crum; - subterráneo, hypogēum, i n; - de
piedra, sólium, ii n; sarcóphagus, i m; sar- sermón: (discurso cristiano u oración evan-
cóphagum, i n. gélica) sacra orátio vel cóntio. Sin: orátio de
rebus divinis (hábita vel habenda, según los
sepulturero: vespillo, onis m. Sin: sandapi- casos). Uso: - de la Montaña, sermo monta-
lárius; necróphorus. Uso: - de apestados, nus // (amonestación o reprensión insistente
pollinctor. y larga) reprehénsio. Sin: obiurgátio; ani-
madvérsio.
ser: res, rei f. Sin: (id) quod est. Uso: - vi-
viente, vivum, i n; ánimans, antis mf ( en pl serología: serológia sive -logīa, ae f.
también n: animántia, ium) ; en el plano del
-, in línea essendi. serológico: serológicus, a, um. Sin: ad sero-
lógiam spectans.
Serbia: Sérbia vel Sérvia, ae f. Uso: la Gran -,
Sérbia Magna. serólogo: serólogus, i m. Sin: serológiae pe-
ritus.
serbio: adj sérbius vel sérvius, a, um. Sin:
serbus; serbiensis // sust Sérbius vel Sérvius, seroterapia: serotherapīa, ae f. Sin: seri cu-
ii m. rátio; curátio per serum acta; curátio ope seri
peracta.
serenata: serenata, ae f. Sin: véspera vel ves-

984
sesgo

serraduras, v. aserrín. servil: (relativo a los siervos) servilis, e. Uso:


función -, servile munus (-nĕris n) // (que
serrallo: (harén) gynaecēum, i n // (colec- obra con servilismo) nimis obnóxius // (bajo,
ción de fieras exóticas) theriotrophīum, ii n. humilde y de poca estimación) húmilis, e.
Sin: saepta, orum npl; claustrum, i n; claus-
tra, orum npl. servilismo: servílitas, atis f. Sin: servile (vel
deforme, vel turpe) obséquium; adulátio; as-
serrería: serratrīna, ae f. Sin: officina serra- sentátio. Uso: hacer un acto de -, sese álicui
tória; serrária officina. servíliter addícere.

serrín, v. aserrín. servilleta: máppula, mappella, mappa, ae f.


Sin: mantélium; mantele , mantile, is n.
serrucho: sérrula, ae f. Sin: serrícula.
servirse: (tener a bien) sírvase leer este
server (Inform), v. netserver. libro, lege, quaeso, librum hunc.

Servia, v. Serbia. servita: servus Mariae.

servicio: ministérium, ii n. Sin: officium; ser- servofreno: sufflamen (-mĭnis n) auxiliá-


vítium. Uso: - esenciales para la convivencia rium.
civil, ministéria civília communitati necessá-
ria; - fúnebre, Libitīna, ae f; - militar, milítia, servomecanismo: instrumentum auxiliare
ae f; munus (-nĕris n) militare; militária machinamenti.
múnia; - meteorológico (por radio o televi-
sión), emíssio meteorológica; - postal, cursus servomotor: servomotórium, ii n. Sin:
vehiculárius; - públicos, ministéria pública; instrumentum auxiliare machinamenti motó-
- recíproco, offícium mútuum; - sociales, mi- rii.
nistéria, orum n; commúnia ministéria; - tele-
fónico, res telephónica // bienes y servicios, sésamo: sésamum vel sésamon, i n; sísamum,
bona ac ministéria; - de la caridad a la vida, i n; sésama vel sísama, ae f. Uso: de -, sesá-
caritatis servítium erga vitam; los - del Es- minus.
tado, rei públicae múnera; los precios de los
-, prétia servitiorum; - de socorro, ministé- sesgado: obliquus, a, um. Sin: transversus.
rium ad opem praestandam // - militar, milí-
tia, ae f. Uso: exención del - militar, milítiae sesgar: (torcer a un lado una cosa) obliquare
vacátio; inhábil para el - militar, milítiae in- // (cortar en sesgo) rem in transversum (in
hábilis; eximirse del - militar, milítiae vaca- oblīquum, per oblīquum) secare vel cáedere.
tionem habere; prestar - militar, militare (sub
signis); milítiam exercere; stipéndia fácere sesgo: (torcido, situado oblicuamente) v. ses-
vel merere; militari múnere fungi; rehusar gado // (fig, serio en el semblante) severus,
prestar - militar, detrectare milítiam; sus- a, um. Sin: gravis, e // (oblicuidad o torci-
traerse al - militar, milítiam subterfúgere // miento hacia un lado) oblíquitas, atis f //
(relativo al -) administratórius, a, um. (rumbo, camino) cursus, us m. Sin: iter, ití-
neris n; via. Uso: al -, oblīque; ex (vel ab)
servidor: - de la comida, dápifer, eri m. oblīquo; per (vel in) oblīquum; ex transverso;

985
sesión

per (vel in) transversum. seudoprofeta: pseudopropheta, ae m. Sin:


falsus vel ementītus propheta.
sesión: séssio, onis f. Sin: consessus, coetus,
us m; congréssio. Uso: - especial, séssio spe- sexángulo: adj sexangularis, e // sust hexa-
cialis; espiritista, congréssio ad manes evo- gōnum, i n; hexagónium, ii n.
candos; - inaugural, auspicalis séssio; -
operatoria, congréssio sectioni chirúrgicae sexo: sexus, us m.
destinata; - parlamentaria, séssio parlamenti;
- pública y oficial, séssio pública officialis- sexología: de sexualitate doctrina, disciplina,
que; - secreta, congréssio occulta; - de aper- sciéntia. Sin: de rebus sexuálibus doctrina.
tura, consessus initialis; tener una - especial,
sessionem specialem habere. sexólogo, ga: sexuálium quaestionum inda-
gator m, indagatrix f.
seso: cérebrum, i n // (cordura, madurez)
rátio, onis f. Sin: consílium; mens. Uso: de- sextina: (composición poética que consta de
vanarse los -, meditando defatigari; v. deva- seis estrofas) carmen hexástichum. Sin: car-
nar; perder el -, mente insanire. men hexástichis strophis // (cada una de las
estrofas) hexástichum, i n. Sin: stropha he-
sesquicentenario: adj sesquicentenárius, a, xásticha (vel sex vérsuum) // (combinación
um // sust annus centésimus quinquagésimus. métrica de seis endecasílabos) stropha sex
Uso: himno a San Juan Bosco en el - de su hendecasyllaborum (vel minorum) vérsuum.
nacimiento (es decir, en 1988), hymnus in
divum (vel in sanctum) Ioannem Bosco anno sexual: sexualis, e. Sin: ad sexum pértinens;
centésimo quinquagésimo ab eius ortu (id est, sexus (gen). Uso: acto -, actus sexualis; difi-
anno millésimo nongentésimo octogésimo cultades -, difficultates sexuales; encuentro -,
octavo). séxuum cóitus.

sestear: meridiare; meridiari. sexualidad: sexuálitas, atis f. Sin: quae ad


sexum áttinent. Uso: práctica de la -, sexus
set: (plató de cine) locus impressionis cine- adhibendi formae.
matográphicae.
Seychelles: Insulae Seicellenses. Uso: de las
setiembre: September, bris m. Sin: mensis Islas -, seicellensis, e.
(-is m) September.
sha, v. cha.
seudónimo: (dicho de autor que oculta con
un nombre falso el suyo verdadero) pseu- shampoo, v. champú.
dónymus vel pseudonýmicus, a, um // (nom-
bre utilizado por un autor o artista en vez del shantung: séricum sinense.
suyo propio) pseudónymon vel pseudóny-
mum, i n. Sin: nomen pseudónymum vel sherry: vinum astense hispanum. Sin: vinum,
pseudonýmicum; falsum (vel artificiale, vel quod Astae Régiae (id est Jerez de la Fron-
commentícium, vel fictum, vel mutuatum) tera) confícitur.
nomen // (dicho de obra -) falso vel artificiali
nómine éditus, a, um. shift (Inform): (la llave) clavis “shift” // (tr, to

986
siderurgia

shift bits) relocare. Uso: to - left, relocare si- sicómoro o sicomoro: sycómorus, i m.
nistrorsus.
sicópata, v. psicópata.
shií: adj siíticus, a, um // sust Siīta, ae m.
sicopatía, v. psicopatía.
shiita, v. shií.
sicosis: (perifoliculitis de los pelos de la
shock: collapsus gravis. barba y del bigote) sycosis, is f // (enferme-
dad mental) v. psicosis.
shopping: emptiones per tabernas fpl.
sicoterapia, v. psicoterapia.
shorts: subligáculum, i n. Sin: súbligar, āris
n; brevíssimae bracae fpl. sicrómetro, v. psicrómetro.

show: várium spectáculum (theatrale vel tele- sida: sida, ae f. Sin: morbus AIDS; sýndrome
visíficum). Sin: exhibítio. Uso: air show, ex- (-es f) comparati defectūs immunitatis; mor-
hibítio artis aëronáuticae. bus disimmunitatis acquisitae vel compara-
tae. Uso: enfermo de -, morbo disimmunitatis
shutdown (Inform), cerrar: tr cláudere // acquisitae infectus.
sust clausura, ae f. Sin: conclúsio; occlúsio.
Uso: the system is shutdown, systema sidecar: lecticária bírota. Sin: autobírota cum
clausum est. cárrulo (vel plostello, vel sarráculo). Sin: bí-
rota automatária cárrulo adiuncto práedita.
shuttle, v. transbordador espacial.
siderita: (mineral) siderites, ae m.
siamés: adj siámicus, a, um. Uso: hermanas
-, géminae siámicae vel colaitae; seis pares siderófono: sideróphonum sive siderophō-
de hermanos -, sex pária geminorum siami- num, i n.
corum.
siderografía: siderográphia sive -graphīa, ae
Siberia: Sibéria vel Sibíria, ae f. Sin: Sibériae f.
régio.
siderosa, v. siderita.
siberiano: adj siberianus vel sibirianus;
sibiríacus, a, um // sust Siberianus vel Sibiri- sideroscopio: sideroscópium, ii n.
anus, i m.
siderosis: siderosis, is f.
sicofísica, v. psicofísica.
siderotecnia, v. siderurgia.
sicología, v. psicología.
siderurgia: siderúrgia sive -urgīa, ae f. Sin:
sicológico, v. psicológico. ferri fábrica, fabricátio, ars; aeris et ferri fá-
brica; aerária et férrea fábrica; metallorum
sicólogo, v. psicólogo. ars; metallorum effóssio et fabricátio. Uso:
ejercer la -, (metallorum) fábricam habere;

987
siderúrgico

ferri (vel aeris et ferri) fábricam habere. sifilografía: syphilográphia sive -graphīa, ae
f.
siderúrgico: siderúrgicus, a, um. Sin: me-
tallorum (gen); ad siderúrgiam pértinens. sifilográfico: syphilográphicus, a, um. Sin:
Uso: obrero -, metallorum faber vel ópifex; ad syphilográphiam spectans.
ferri faber; aeris et ferri ópifex.
sifiloma: syphiloma, ătis n. Sin: prima syphí-
sidra: sícera, ae f. lidis (luis venériae, morbi gállici) contágio
(-onis f); primigénia syphílidis ulcerátio;
siemens: mensura simensis. primum vel primigénium syphílidis ulcus
(-cĕris n).
siempreviva: semperflórium, ii n. Sin: he-
liochryson, i n vel helichrysos (vel helichry- sifón: (botella de agua gaseosa provista de
sus), i m. una llave de metal para vaciarla) sipho, ōnis
m. Sin: sifo vel sifon, ōnis m; tubus; túbulus;
sierra: (herramienta) serra, ae f. Uso: - circu- fístula; siphúnculus aquae. Uso: - de agua de
lar, machinária serra orbiculata vel circularis; Seltz, siphúnculus aquae Salsae.
- eléctrica, serra automatária; - mecánica,
máchina serratória; - pequeña, sérrula; - de sigilografía: sphragística, ae f.
cinta, - sin fin o continua, taeníola secans;
máchina serrae taeniáticae; - de marquetería, sigilográfico: sphragísticus, a, um.
serra tenuíssima.
sigla: nota, ae f. Sin: signum; siglum; siglum
siesta: meridátio, onis f. Sin: somnus meri- abbreviationis; en pl sigla vel sigilla,
dianus. Uso: echar, dormir, hacer, tomar la -, orum; notae, arum; verborum notae; lítterae
meridiare vel meridiari; meridiationem ha- vel notae compendiáriae; lítterae singuláriae
bere vel perágere; disfrutar de una -, meri- sive singulares; compendiária verba vel
diatione frui. elementa. Uso: m. es sigla de metro, m. nota
(signum, siglum) est metri; D.O.M. son
sífilis: sýphilis, ĭdis f. Sin: lues (luis f) vené- siglas de la expresión: “A Dios Optimo y
ria, venérea, céltica, gállica; morbus gállicus Máximo“, D.O.M. sigla (vel compendiáriae
(célticus, venérius, venéreus). Uso: contagio lítterae) sunt locutionis “Deo Optimo
de la -, syphílidis (luis venériae, morbi gá- Máximo”.
llici) contágio (-onis f) , contágium, ulcerátio,
ulcus (-cĕris n); contagiar la -, syphílide (lue siglo: sáeculum, i n. Sin: centum anni; cen-
venéria, morbo gállico) infícere vel ulcerare tum annorum spátium. Uso: - atómico, sáe-
áliquem; contraer la -, syphílidem contrá- culum atómicum vel atomophýsicum.
here; syphílide ínfici vel ulcerari.
sigma: sigma, ătis n.
sifilítico: syphilíticus, a, um. Sin: (enfermo
de sífilis) syphílide (vel lue venéria, vel sigmoide: sigmóides, is n. Sin: intestinum
morbo gállico) laborans, infectus, ulceratus; sigmoidēum.
(perteneciente o relativo a la sífilis o al sifi-
lítico) ad syphílidem vel ad syphilíticum át- sigmoideo: sigmoidēus, a, um.
tinens.

988
silbato

sigmoiditis: sigmoiditis, ĭdis f. Sin: intestini sij: sikiensis, e.


sigmoidēi inflammátio.
sijismo: secta sikiénsium.
signarse: signo crucis se munire. Sin: cruce
se signare; signum crucis formare, effíngere, sílaba: sýllaba, ae f. Uso: - abierta, cerrada,
fácere. Uso: signarse en la frente, en la boca, sýllaba aperta, clausa; - acentuada, aguda,
en el pecho, signum crucis in fronte, in ore, in grave, sýllaba accentuata, acuta, gravis; -
péctore imprímere. breve, larga, común, sýllaba brevis vel
correpta, longa vel producta, communis vel
signatura: - Apostólica, Signatura Apostó- anceps (ancípitis). Uso: abreviar una -, sýlla-
lica. Uso: el Tribunal Supremo de la - Apos- bam corrípere; prolongar una sílaba, sýlla-
tólica, Supremum Signaturae Apostólicae bam prodúcere; hay que pronunciar
Tribunal (-ālis n). “tabacum” con la penúltima - larga, “taba-
cum”, paenúltimā sýllabā productā, acuen-
significado: significatus, us m. Uso: - prin- dum est.
cipal, significatus principalis, - de una pala-
bra, verbi vel vocábuli significátio; vis verbo silabario: syllabárium, ii n. Sin: abecedá-
subiecta; cambiar el - de una palabra, pró- rium; elementárius libellus; syllabarum li-
priam vocábuli significationem infléctere; bellus.
sensum vocábuli transferre.
silabear: - una palabra, verbum sýllabis
significar: significare. Uso: ¿qué significa complecti; decir silabeando, syllabatim dí-
esto?, quid hoc signíficat? cere vel pronuntiare; leer silabeando, sylla-
batim légere.
significativamente: (de un modo expresivo)
v. expresivamente // (señaladamente) insig- silábico: syllábicus, a, um.
nite. Sin: insígniter.
sílabo: (lista, catálogo) sýllabus, i m. Sin:
significativo: (que da a entender con propie- index, dĭcis mf.
dad una cosa) signíficans, antis. Sin: signifi-
cativus, significatórius; significatione silba: (manifestar desagrado y desaproba-
declarans; v. expresivo // (importante, nota- ción el público, con silbidos) síbili, orum mpl
ble) gravis, e. Sin: magnus; insignitus. Uso: // (con otras demostraciones ruidosas) expló-
es - que ..., magnum est, quod (+ indic); la sio, onis f. Sin: acclamátio adversa.
palabra más - de la frase, verbum, quo res
comprehénditur. silbar: sibilare. Sin: síbilum édere. Uso: - a
alguien, áliquem sibilare, exsibilare, expló-
signo: signum, i n. Uso: - igual (guión dere.
doble), linéola duplex; - matemático, mathe-
máticae artis signum; - ortográficos, notae, silbatina: exsibilátio, onis f. Sin: explósio
arum fpl; notae orthográphicae; orthográ- per síbilos; v. silba.
phica signa; - de exclamación, exclamationis
signum vel index; - de interrogación, interro- silbato: (instrumento para silbar) sibilató-
gationis signum vel index; - de puntuación, rium; fístula; tíbia; fístula síbilans, síbila, stri-
interpungendi nota; v. puntuación. dens; parvum instrumentum síbilum. Uso:

989
silbido

tocar el -, sibilare. n; volúbilis (vel gyrátilis, vel versátilis) sella;


- pequeña, v. sillita; - plegable, plegadiza,
silbido o silbo: síbilus, i m (en pl también sí- sella flexíbilis, fléxilis, plicátilis, complicáti-
bila, orum n). Sin: sibilátio; sibilatus, us m. lis; - poltrona, molle subséllium; reclinatória
Uso: - inicial, final, síbilus initialis, finalis; - sella; v. poltrona; - revestida de plástico,
del árbitro, árbitri fístulae síbilus; certáminis sella re plástica strata; - suspendida a un
iúdicis fístulae síbilus; dar la señal con un -, cable aéreo, céllula viae funalis; céllula pén-
síbilo signum dare. dula; - de brazos, v. sillón; - de manos, lec-
tica; - de oficina, sella graphealis; - de playa,
silenciador: silentiárium, ii n (instrumen- sella litoralis vel litórea; - de ruedas, sella
tum). Sin: silentiatórium, ii n (instrumen- rotalis; - de tijera, reclinatória sella; sella cu-
tum); óllula silentiária; instrumentum bitória, dormitória; séllula reclinis; sedile cu-
rumóribus compescendis. bitórium; scimpódium; - para las
necesidades corporales, v. sillico // (aparejo
silenciar: compéscere. Sin: cohibere; silén- para montar a caballo) ephíppium, ii n //
tium indícere, imperare, iubere; vocem prae- (asiento o trono de un prelado) cáthedra, ae
clúdere; linguam occlúdere. f.

silepsis: syllepsis, is f. sillar: lapis quadratus.

silicato: sal silicatum. silletero: sellárius, ii m. Uso: - pontificio,


sellárius Pontíficis Máximi; pontifíciae sellae
sílice: silex, lĭcis mf. gestator; (pontifícii) hexáphori gestator.

silíceo: silíceus, a, um. Sin: silicíneus. sillico: sella familiárica. Sin: sella vel séllula
pertusa; scáphium.
silicio: silícium, ii n.
sillín: sedículum, i n. Sin: sessíbulum.
silicona: sílico, conis m. Sin: gluten (-tĭnis n)
silíceum. sillita: séllula, ae f. Sin: sedécula.

silicosis: silicosis, is f. Sin: pneumoconiosis. sillón: arciséllium vel archiséllium, ii n. Sin:


cáthedra; sella arcuata vel arquata; sella oblī-
silicua: síliqua, ae f. quis ancónibus fabricata.

silícula: silícula, ae f. silloncito: séllula arcuata vel arquata. Sin:


lectículus, i m ; lectícula, ae f.
silla: (asiento con respaldo y generalmente
sin brazos) sella, ae f. Uso: - eléctrica, sella silo: (fosa o cavidad subterránea para guar-
eléctrica; sella vi eléctricā acta; - gestatoria, dar grano, forrajes, etc.) sirus, i m. Sin: gra-
gestatória; gestatórium; sella vel céllula ges- nárium; spelunca; púteus, i m; crypta //
tatória, baiulatória, portatória; - gestatoria (depósito cilíndrico o prismático, de altura
(del Papa), sella gestatória (Pontíficis Má- considerable, destinado al almacenamiento
ximi); hexáphoron, i n; portadores de esa -, de ciertos productos agrícolas) sirus, i m.
sellárii apostólici; - giratoria, astroséllium, ii Sin: granárium.

990
simetría

silofón, v. xilófono. per sýmbolum repraesentatus; áliquid signífi-


cans; imáginem (vel signum, vel índicem) ali-
silogismo: syllogismus, i m. Sin: ratiociná- cúius rei réferens. Uso: arte -, symbólica ars;
tio. libros -, libri symbólici; pago -, imaginária
solútio; poesía -, póësis symbólica; el olivo
silogísticamente: syllogístice. Sin: syllogís- - de la paz, oliva pacem signíficans; oliva
tico more vel modo; per syllogismos. pacis imáginem réferens.

silogístico: syllogísticus, a, um. Sin: ratioci- simbolismo: (sistema de símbolos) symbo-


nativus. lismus, i m // (escuela poética y, en general,
artística) symbólica doctrina vel ars.
silogizar: syllogizare. Sin: syllogístice loqui;
syllogismis ratiocinari, argumentari, uti; simbolista: symbolista, ae m. Sin: symbo-
syllogismos fácere. lismi fautor, sectator, cultor.

silueta: (dibujo sacado siguiendo los contor- simbolizar: (servir una cosa como símbolo
nos de la sombra de un objeto) linearis de otra) alicúius rei sýmbolum (vel typum,
adumbrátio. Sin: umbra líneis circumducta // vel figuram, vel imáginem, vel signum) esse
(perfil) v. esta voz. // (expresar por símbolos) imagínibus reprae-
sentare vel significare // (representar algo
siluro: (pez) silūrus, i m // (torpedo) v. esta por algún símbolo) áliquid imágine (vel ima-
voz. gínibus) effíngere. Sin: alicúius rei imáginem
propónere.
silvicultor, ra: silvicultor, oris m; silvicultrix,
icis f. símbolo: (representación de una realidad; fi-
gura retórica o forma artística) sýmbolum, i
silvicultura: silvicultura, ae f. Sin: silvarum n; sýmbolus, i m. Sin: symbólium; signum;
cultura. similitudo (- dĭnis f); imago (-gĭnis f); figura;
index, dĭcis mf; indícium; repraesentátio; sig-
simbiosis: symbiosis, is f. Sin: convíctio, nificátio. Uso: - de la pacificación, sýmbo-
onis f. lum pacificationis // (Rel, profesión de fe
cristiana) sýmbolum, i n. Uso: - atanasiano,
simbiótico: symbióticus, a, um. sýmbolum athanasianum; - niceno-constan-
tinopolitano, sýmbolum fidei nicaenum-
simbiotismo, v. simbiosis. constantinopolitanum; - de los Apóstoles,
Apostolorum sýmbolum; sýmbolum apostó-
simbólicamente: symbólice. Sin: symbólico licum.
modo; sub sýmbolo; per sýmbolum; figurate;
imágine vel imagínibus; similitúdine vel si- simetría: symmétria sive -metrīa, ae f. Sin:
militudínibus; signo vel signis; índice vel in- commensus, us m; congruéntia; eumétria;
dícibus. Uso: hablar -, imagínibus (vel concínnitas; pártium conveniéntia vel cohae-
similitudínibus, vel signis, vel indícibus) réntia; congruéntia et aequálitas partium; pár-
loqui. tium inter se conveniéntia, congruéntia,
propórtio. Uso: el principio de la -, symme-
simbólico: symbólicus, a, um. Sin: figuratus; triarum rátio.

991
simétricamente

simétricamente: symmétrice. Sin: concinne; narse las - de los suyos, suorum voluntates
cum symmétria; symmétrico modo; symmé- alienare; gozar de la - de uno, gratum esse
trica ratione; aequáliter et congruenter; cón- álicui; manifestar la propia - hacia uno, suam
grua pártium proportione. Uso: disponer las erga áliquem voluntatem aperte declarare;
cosas -, effícere ut res rebus concinne respón- sentir - hacia una persona o cosa, álicui vel
deant; disponer - las palabras, orationem álicui rei studere; áliquem vel áliquid dilí-
quadrare; senténtiam in quadrum numerum- gere, amare, redamare; tener - hacia uno, be-
que redígere. nevoléntiam álicui praestare; benevoléntiam
habere erga áliquem.
simétrico: symmétricus, a, um. Sin: sýmme-
tros, on; aequábilis vel aequalis, e; concinnus, simpático: (que inspira simpatía) sympáthi-
a, um; ómnibus pártibus convéniens. cus, a, um. Sin: álicui gratiosus, gratus, gra-
tus acceptusque; placens; carus; suavis;
similor: orichalcum, i n vel aurichalcum, i n. iucundus.
Sin: mixtura auri símilis.
simple: (Med, material de procedencia orgá-
simonía: simónia sive simonīa, ae f. Sin: si- nica o inorgánica que sirve por sí solo a la
moníaca labes; simoníacum crimen, scelus, medicina, o que entra en la composición de
peccatum; sacrarum rerum (vel sacrorum mú- un medicamento) simplícia, ium npl // (habi-
nerum) mercatura, mercátio, nundinátio, tación -) v. habitación.
émptio vel vendítio (según se trate de com-
pra o venta simoníaca). Uso: celebrar o reci- simplicista: simplicista, ae m. Sin: nímium
bir un sacramento con -, per simóniam simplex; homo mente (vel ingénio) levi.
sacramentum celebrare vel recípere; cometer
-, res sacras mercari, nundinari, véndere vel simplificación: simplificátio, onis f. Sin: ex-
émere; sacrarum rerum mercaturam (merca- pedítio.
tionem, nundinationem, emptionem vel ven-
ditionem) fácere. simplificar: símplicem (vel simplex) fácere
vel réddere. Sin: fácilem (vel fácile; facilio-
simoníaco o simoniaco: (relativo a la simo- rem vel facílius) réddere; in simpliciorem
nía) simoníacus, a, um. Sin: ad simóniam modum ( vel formam) redígere.
pértinens // (que comete simonía) simonía-
cus. Sin: sacrarum rerum (vel sacrorum mú- simplista: (simplicista) v. esta voz // (que es-
nerum) mercator, nundinator, emptor vel cribe o trata de los simples) simpliciárius, ii
vénditor. m. Sin: herbárius; simplícium peritus.

simpatía: (inclinación o afecto natural) simposio: (reunión, congreso científico)


sympathīa sive -páthia, ae f. Sin: benevolén- sympósium vel sympósion, ii n. Sin: conven-
tia álicui (vel erga áliquem, vel in áliquem); tus, us m; doctorum (virorum) conventus.
voluntas erga (vel in) áliquem; amor (vel stú- Uso: - de latín, sympósium latinitatis; III -
dium, vel cáritas) erga áliquem; naturalis Dermatológico Internacional, III Sympó-
ánimi inclinátio in áliquem vel in áliquid. sium Dermatológicum Internationale // (fes-
Uso: - recíproca, mútua voluntas; atraerse o tín banquete) sympósium, ii n. Sin:
ganarse la - de uno, alicúius grátiam (vel ani- convívium; concenátio.
mum, vel stúdium) sibi conciliare; enaje-

992
sindéresis

simulación: simulátio, onis f. Sin: fíctio. dad) sýncope, es f; sýncopa, ae f. Sin: deféc-
Uso: - electrónica, simulamentum electróni- tio; ánimi vel ánimae deféctio.
cum.
sincopizar: (causar síncope) sýncopen gíg-
sinagoga: synagoga, ae f. Sin: Iudaeorum nere vel afferre // (caer en síncope) syncopi-
templum. zare. Sin: syncopare; syncopari; syncopizare;
víribus defícere.
sinalefa: synaloephe vel sinaloefe, es f; syna-
liphe, es f; synaloepha, ae f. Sin: elísio vel sincrasis: syncrāsis sive sýncrasis, is (ac -in)
collísio, onis f; duarum vocálium contráctio. f. Sin: commíxtio; temperátio.
Uso: por -, per elisionem; per synaloephen;
synaloephe, synaloephā. sincretismo: syncretismus, i m. Sin: discor-
dántium doctrinarum commíxtio vel confú-
sinarquia: synárchia sive -archīa, ae f. sio.

sinartrosis: synarthrosis, is f. sincretista: syncretista, ae mf. Sin: syncréti-


cus.
sinceramente: ex fide. Sin: bona fide; ex
bona fide. sincronía: synchrónia, ae f. Sin: sýnchrona
rátio.
sinclinal: synclinalis, e.
sincrónico: synchrónicus, a, um. Sin:
sincondrosis: synchondrosis, is f. sýnchronus; simultáneus; eiusdem témporis;
eodem témpore factus, actus, hábitus; qui,
síncopa: Gram sýncopa, ae f; sýncope, es f. quae, quod eodem témpore fit (vel ágitur, u
Sin: concísio; detráctio; líttera vel sýllaba otro verbo exigido por el contexto).
elisa; líttera vel sýllaba excussa. Uso: por -,
excussā lítterā vel sýllabā // Mús sýncopa vel sincronismo: synchronismus, i m. Sin: fac-
sýncope. torum concomitántia; eventuum coincidéntia;
eventorum concursus (-us m).
sincopado: Gram syncopatus, a, um. Sin:
sýncope affectus; lítterā vel sýllabā imminu- sincronización: synchronizátio, onis f.
tus // Mús syncopatus. Sin: sýncope affectus;
concitatus vel incitatus ; dissimílibus inter- sincronizador: adj synchronizans, antis //
vallis distinctus. Uso: notas -, notae synco- (dispositivo o aparato) synchronizator, oris
patae. m.

sincopar: Gram syncopare. Sin: lítteram vel sincronizar: synchronizare. Sin: sýnchro-
sýllabam verbo detráhere, démere, excútere ; num réddere; témpora (alicúius rei) aequare.
sýncope affícere; imminúere (abreviar).
Uso: - una palabra, verbum sýncope affícere sincronoscopio: synchronoscópium, ii n.
// Mús syncopare. Sin: sýncopen adhibere.
sincrotrón: synchrotro, onis m.
síncope: Gram, v. síncopa // (Med, pérdida
repentina del conocimiento y de la sensibili- sindéresis: syndáeresis, is f. Sin: consciéntia;

993
sindical

ánimi consciéntia; recta ánimi consciéntia. disciplina, descríptio, structura; corporando-


Uso: perder la -, insanire; fúrere; a recta rum vel consociandorum operariorum rátio,
consciéntia aberrare, discédere; ánimo valde docrina, ars (- obrero como doctrina o sis-
perturbari. tema); opíficum collégia mutuis utilitatis vín-
culis constituta (- obrero en sentido
sindical: (del síndico) sýndici // (del sindi- concreto). Uso: - cristiano, de ineundis mo-
cato) syndicalis, e. Sin: sodalícii; collégii vel derandisque opíficum collégiis christiana
collegiorum; corporatorum hóminum (vel doctrina, disciplina, rátio (en sentido abs-
corporatorum opíficum, vel corporatorum tracto); opíficum collégia christianae doctri-
operariorum); ad corporatorum opíficum nae vínculis constituta; opíficum collégia
collégium vel sodalícium áttinens; ad corpo- christianae doctrinae princípiis conformata
ratorum operariorum collégia (vel sodalícia) (en sentido concreto).
spectans. Uso: asociaciones -, syndicales
consociationes, consortiones, uniones; con- sindicalista: syndicalista, ae mf. Sin: syndi-
greso -, corporatorum hóminum conventus, calismi fautor, sectator, studiosus; opíficum
congressus, congréssio; congreso - nacional, collégii fautor, curator, praefectus.
corporatorum hóminum (...) ex universa na-
tione congressus; congreso - internacional, sindicato: syndicatus, us m. Sin: collégium
corporatorum hóminum (...) ex universis na- vel sodalícium syndicale; socíetas vel con-
tiónibus (vel ex ómnibus géntibus) congrés- sociátio syndicalis; coetus (-us m) legatorum
sio; la cuestión -, quáestio vel causa populárium. Uso: - farmacológico, syndica-
syndicalis; quáestio vel causa de corporato- tus pharmacológicus; - obrero, opíficum vel
rum hóminum (...) collégiis; opíficum (vel operariorum collégium, sodalícium, socíetas,
operariorum) collegiorum quáestio vel causa; consociátio; opíficum collégium (...) iúribus
corporatorum opíficum (vel operariorum) suis tuendis commodisque fovendis; opífi-
quáestio vel causa; la cuestión de la organi- cum collégium ad iura sua defendenda suas-
zación -, de operariorum (vel opíficum) que utilitates fovendas; - polaco
collégiis ineundis moderandisque quáestio; “Solidaridad (Solidarnosc)”, consociátio po-
de operariorum (vel opíficum) collégiis insti- lónica a “solidaritate” nominata; - de los
tuendis ordinandisque causa; federación, agricultores, agricultorum collégium (iúribus
unión -, corporatorum hóminum (...) foedus suis tuendis vel ad iura sua defendenda); sin-
(-dĕris n), consociátio, socíetas; reunión -, dicatos de los comerciantes, de los artesanos,
collégii vel sodalícii coetus (-us m), conven- mercatorum, artíficum collégia; sindicatos de
tus (-us m); corporatorum hóminum (...) los trabajadores del campo y de los trabaja-
coetus; unidad -, corporatorum hóminum (...) dores intelectuales, opíficum collégia agrico-
únitas vel coniúnctio. larum et scribarum.

sindicalismo: syndicalismus, i m. Sin: opífi- síndico: sýndicus, i m. Sin: urbis praefectus


cum vel operariorum collegiorum doctrina, (-i m); v. alcalde.
disciplina, rátio; corporatorum hóminum (vel
corporatorum opíficum, vel corporatorum síndone, v. sábana (- santa).
operariorum) doctrina; opíficum cóetuum
disciplina; de syndicátibus constituendis síndrome: sýndrome, es f. Sin: signorum
rátio; de consociandis operáriis doctrina; cor- sýndrome; sýndrome traumática; morbi sig-
poratorum opíficum ordinátio, temperátio, norum vel notarum concursus. Uso: - de in-

994
sinovitis

munodeficiencia adquirida (sida), sýndrome casus adversus.


immunitatis defectūs acquisiti.
sinodal: synodalis, e.
sinécdoque: synécdoche, es f.
sínodo: sýnodus, i f. Uso: - ecuménico, oe-
sinequia: synechīa, ae f. cuménica sýnodus; oecuménica Ecclésiae
synodus; - general, sýnodus generalis; pri-
sinéresis: synáeresis, is f. Sin: compléxio; mer - romano, prima romana sýnodus.
contráctio.
sinología: sinológia sive -logīa, ae f.
sinergéticamente: synergétice.
sinólogo: sinólogus, i m. Sin: Sinarum litte-
sinergético: synergéticus, a, um. rarum studiosus, peritus, cultor.

sinergia: synérgia sive synergīa, ae f. Sin: ví- sinonimia: synonýmia sive -nymīa, ae f. Sin:
rium concursus. éadem verbi significátio.

sinérgicamente: synérgice. sinonímico: synonýmicus, a, um. Sin: syno-


nýmiam constítuens; ad synonýmiam pérti-
sinérgico: synérgicus, a, um. nens.

sinergismo: synergismus, i m. sinónimo: adj synónymus, a, um. Sin: cog-


nominatus; idem signíficans. Uso: voces, lo-
sinestesia: synaesthēsis, is f. cuciones -, voces, locutiones synónymae vel
cognominatae // sust synónymum vel
sínfisis: sýmphysis, is f. synónymon, i n. Sin: verbum cognominatum;
nomen synónymum; vocábulum idem signí-
sinfonía: symphónia sive -phonīa, ae f. Sin: ficans; en pl también cognata verba; vocá-
concentus, us m; músicus concentus. bula éadem declarántia. Uso: son casi
sinónimos, voces sunt fere idem significan-
sinfónico: symphónicus, a, um. Sin: tes.
symphoníacus; multísonus; multisonorus.
sinopsis: synopsis, is f. Sin: breviárium.
Singapur: Singapura, ae f.
sinóptico: synópticus, a, um. Sin: compen-
single room, v. habitación. diárius; breviárius.

siniestra, v. siniestro. sinovia: synóphia sive synophīa, ae f. Sin: ar-


ticularis (articulárius, articulorum) umor vel
siniestrado: calamitosus, a, um. Sin: detri- humor; articulorum (vel ártuum) membranae
mento affectus. umor.

siniestro: (avería grave, destrucción fortuita sinovial: synophialis, e.


o pérdida importante) sinistrum, i n. Sin: in-
fortúnium; calámitas, atis f; casus, us m; sinovitis: synophitis, ĭdis f. Sin: synóphiae

995
sinquisis

inflammátio vel inflátio. brevi, bréviter, presse) dictus, scriptus, expó-


situs; per sýnthesin dictus vel factus. Uso:
sinquisis: sýnchysis, is f. lenguas -, línguae synthéticae // (producido
mediante procedimientos industriales o sínte-
sinsentido: nonsensus, us m. sis química) arte vel artifício compósitus,
confectus, effectus. Uso: agua - o artificial,
sintáctico: syntácticus, a, um. Sin: syntaxis aqua arte compósita; goma - o artificial,
(gen). Uso: normas -, íntima verborum struc- cummis arte compósita; gummis artifício
tura legesque. compósita; lana -, lana arte confecta vel
compósita; sustancia -, substántia synthética
sintaxis: syntaxis, is f. Sin: verborum ordo, // semisintético, semi-synthéticus.
constrúctio, structura; recta vel apta verbo-
rum constrúctio, ordinátio; ordinátio (vel sintetizar: synthetizare. Sin: summatim (ca-
composítio, vel constrúctio) dictionum; ora- pitulatim, brevi, bréviter, presse) dícere vel
tionis constrúctio. Uso: - interna, externa, scríbere; summatim expónere, attíngere, re-
syntaxis interna, externa; - lógica del len- dígere; summatim complecti; brevi compre-
guaje, syntaxis lógica linguae; cometer erro- héndere vel complecti; bréviter declarare,
res de -, rectum verborum órdinem non comprehéndere, perstríngere; in compén-
servare. dium redígere; ad compéndium referre.

síntesis: sýnthesis, is (ac -in, abl -i) f. Sin: sintoísmo: sintoismus, i m


compéndium; summa. Uso: - científico-teoló-
gica, fidei cum ratione consénsio et conspirá- sintoísta: sintoista, ae m. Sin: sintoismi ás-
tio; - histórica, brevis históriae exposítio; - secla.
química, sýnthesis chímica; chémicum arti-
fícium; - de cosas, de doctrina, rerum, doc- síntoma: Med symptōma, ătis (dat y abl pl -
trinae summa; hacer la - del propio atis) n. Sin: signum; indícium; indicátio; pró-
pensamiento, summam fácere cogitationum dromus. Uso: síntomas de una enfermedad,
suarum; haré la - de mi pensamiento, paucis morbi notae vel indícia; morbi própriae
verbis senténtiam complectar; eorum, quae notae; peculiares morbi notae; síntomas con-
dixi, summam fáciam; producir algo por - cordantes con esa epidemia, symptómata illi
química, áliquid sýnthesi chímica elícere; áli- epidemīae congruéntia.
quid artifíciis chémicis effícere; en -, in
summa; bréviter. sintomático: symptomáticus, a , um. Sin: de-
nuntiativus; signíficans; rem signíficans vel
sintéticamente: synthétice. Sin: synthética índicans. Uso: muy -, rem clare signíficans
methodo vel ratione; per sýnthesin; compén- vel índicans.
dio vel per compéndium; summatim vel in
summa; strictim; capitulatim; presse; brévi- sintomatología: symptomatológia sive -
ter; paucis; paucis verbis. Uso: exponer algo logīa, ae f. Sin: symptómatum sciéntia; doc-
-, áliquid paucis complecti. trina de morborum indíciis; de peculiáribus
morborum notis disciplina.
sintético: (referente a la síntesis) synthéticus,
a, um. Sin: compendiosus; compendiárius; sintonía: syntónia sive -tonīa, ae f.
breviárius; pressus; summatim (capitulatim,

996
sistema

sintónico: syntónicus, a, um. siroco: eurónotus, i m. Sin: vulturnus; atábu-


lus, sirocus, scirochus.
sintonismo: syntonismus, i m. Sin: harmó-
nia. sirvienta: fámula, ae f. Sin: ancilla; ministra;
ancilla cubiculária.
sintonización: syntonizátio, onis f.
sísmico: sísmicus, a, um. Sin: terrae motus
sintonizador: (que sintoniza) syntonizans, (gen); ad terrae motum (vel motus) spectans.
antis // (aparato) syntonizator, oris m; synto- Uso: movimientos -, terrae motus.
nizatórium, ii n. Sin: instrumentum sonis ra-
diophónicis componendis. sismo: sismus vel seīsmus, i m. Sin: concus-
sus, us m; concússio, onis f; terrae motus.
sintonizar: syntonizare. Sin: frequéntiam
compónere; ad syntóniam compónere; syntó- sismografía: sismográphia sive -graphīa, ae
nicum effìcere vel réddere // fig concordem f. Sin: terrae motūs (vel mótuum) descríptio.
réddere vel effícere.
sismógrafo: sismógraphum vel sismogra-
sinusitis: synusitis, ĭdis f. phēum, i n; sismográphium, ii n. Sin: instru-
mentum sismográphicum.
sinusoidal: synusoidalis, e.
sismología: sismológia sive -logīa; seismo-
sinusoide: synusóides, is f. lógia, ae f. Sin: terrae mótuum (vel de terrae
mótibus) doctrina, disciplina, sciéntia.
Sión : Sion indecl vel Sion, ōnis f.
sismológico: sismológicus vel seismológicus,
sionismo: sionismus, i m. Sin: motus (-us m) a, um. Sin: ad terrae mótuum doctrinam pér-
sionísticus; Sion (indecl) vel Sionis Civitatem tinens.
restaurandi stúdium.
sismólogo: sismólogus vel seismólogus, i m.
sionista: (relativo al sionismo) sionísticus, a, Sin: terrae mótuum studiosus; terrae mótuum
um. Sin: ad sionismum áttinens. Uso: con- disciplinā (vel disciplinae) doctus, eruditus.
greso -, congressus sionísticus // (partidario
de este movimiento) sionista, ae m. Sin: sio- sismómetro: sismómetrum, i n.
nismi fautor, ássecla, sectator.
sismoscopio: sismoscópium, ii n.
sirena: (pitido que se oye a mucha distancia)
sirena, ae f. Sin: sirena sibilatrix; acute pérso- sistema: systema, ătis n. Sin: rátio; disci-
nans instrumentum. Uso: - de alarma, sirena plina; genus; ordo; modus; forma. Uso: - al-
monitória; silbido de la -, sirenae síbilus; ulu- fabético, alphabéticum systema; -
lato de las -, ululatus (-us m) sirenarum. arquitectónico, architecturae genus, ordo,
rátio; columnarum ac linearum rátio; - arte-
Siria: Syria, ae f. rioso, artériae, arum fpl; arteriarum ordo et
rátio; - bien hecho, rátio bene instituta; bene
sirio: adj sýrius, a, um. Sin: syrus; syríacus // constituta disciplina; - científicos, artes, ium
sust Syrus, i m. fpl; sciéntiae ac artes; - comunista, ratio com-

997
sistemáticamente

munística; systema communísticum; - cós- muy sofisticado, exquisitíssimum systema


mico, rerum univérsitas; universus ordo; - téchnicum; - telefónico, systema telephóni-
cronológico, témporis metiendi rátio; - deci- cum; - teológico, theológiae disciplina; - ve-
mal, systema decimale; rátio decimalis, de- noso, venae, arum fpl; venarum systema,
nária; - dentario, dentes, ium mpl; déntium séries, ordo; venarum ordo ac rátio // - de
séries; déntium ordo ac rátio; - doctrinario, cálculo, systema computationis; - de ense-
doctrinae systema; - ecológico, systema oe- ñanza, docendi rátio ac forma; - de ilumina-
cológicum; - educativo, systema educató- ción, genus illuminandi; - de normas y
rium; rátio educandae iuventutis; - escolar, valores, systema normarum valorumque; -
scholare systema; - filosófico, philosóphiae de ondas, undarum séries vel ordo; sistemas
disciplina; disciplina philosophorum; philo- de seguridad social, públicae rationes cívium
sophandi rátio; - fonético, systema phonéti- securitati procurandae vel tutandae; - de trac-
cum; - informático, systema informáticum; - ción de los tranvías, genus trahendi trámina;
judicial, systema iudiciárium; - marxista, - de vida, institutum vel rátio vitae; vivendi
systema marxianus; - métrico, systema mé- disciplina; vitae ducendae rátio ac norma //
tricum; - métrico decimal, rátio métrica de- adoptar un -, institutum légere; componer un -,
cimalis; decumana vel decimana numerandi certam quandam disciplinae formam (vel
rátio; - monetario, systema pecuniárium, fórmulam) compónere; derribar el viejo -,
nummárium, monetárium; nummorum rátio; véterem rationem evértere; este no es mi -,
- monetario europeo, systema nummárium haec non sunt instituta ac rationes meae; no
europaeum; - monetario y financiero mun- atarse a - alguno, nullīus disciplinae légibus
dial, systema nummárium et fiscale per astringi.
orbem terrarum vigens; - monitorio previo,
systema monitórium práevium; - montano, sistemáticamente: (con método racional)
iuga móntium; continuata vel contínua món- systemátice. Sin: ratione; systemático órdine;
tium iuga; - nervioso, systema nervorum; systemática ratione; via et arte; órdine ratio-
nervi, orum mpl; nervorum séries; nervorum neque; ratione et via // (según determinado
ordo ac rátio; - numeral arábigo, Arabum orden) ordinate. Sin: ordinatim; certo órdine
numerárium systema; - óseo, ossa, ium npl; // (habitualmente) ex more. Sin: ex consuetú-
óssium séries; óssium ordo ac rátio; - plane- dine // (siempre) semper. Uso: él vence habi-
tario, errantes stellae; síderum ordo ac tualmente, ille víncere solet vel consuevit.
motus; - político, systema políticum; civitatis
constitútio; rei públicae forma, constitútio, sistemático: (que se ajusta a un sistema)
disciplina; consília administrandae (mode- systemáticus, a, um. Sin: ratione susceptus;
randae, regendae) rei públicae; - político so- ad praecepta redactus; in órdinem redactus;
cialista, políticum systema socialísticum; - ad artem redactus vel revocatus. Uso: ense-
principal y subsidiario, systema principale et ñanza -, doctrina et rátio; excavaciones -, ef-
subsidiárium; - productivo, opum gignenda- fossiones systemáticae; orden -, rátio; rátio et
rum rátio; - racional, rátio et via; - social, ordo // (bien ordenado) ordinatim compósi-
rerum sociálium ordo vel rátio; - respiratorio, tus. Sin: congruenter compósitus // (bien de-
systema respirationis; - solar, systema solare; terminado) certus // (continuo, estable)
ordo solaris; stellarum ordo solaris; stellae perpétuus, a, um. Sin: stábilis, e. Uso: cohe-
circa solem errantes; sol et circumeúntia sí- rencia -, perpétua constántia // (de persona
dera; solis et circumeúntium síderum motus que procede por principios y es constante en
et rationes; - técnico, rátio téchnica; - técnico sus opiniones) frugi indecl; díligens, diligen-

998
snack

tíssimus. Uso: vida -, vita aequa et modesta; divérbium; ludus lépidus, salsus, facetus;
llevar una vida -, prudenter vitam ágere. adumbrata narratiúncula.

sístole: sýstole, es f. Sin: contráctio; cordis ski, v. esquí.


contráctio vel pulsátio.
skylab: officina sideralis. Sin: astronávium
sistro: sistrum, i n. Uso: sonido de - , crusma, officina caelestis.
ătis n.
slalom: descénsio vel decúrsio (-onis f) fle-
sitio: locus, i m. Uso: - web, locus interretia- xuosa. Uso: - gigante, descénsio flexuosa in-
lis. gens // (prueba deportiva) slalómicum
certamen. Uso: - gigante, slalómicum (certa-
sitiofobia: sitophóbia sive -phobīa. Sin: cibi men) maius.
fastídiuum, horror, aversátio.
sleeping car, v. coche (- cama).
sitiófobo: adj cibífugax, acis. Sin: cibífugus;
sitophóbiā laborans; cibi fastídio (vel táedio, slip: subligáculum, i n. Sin: parvum sub-
vel ódio) oppressus vel cruciatus // sust sitó- ligáculum; femorale (-is n) brévius.
phobus, i m. Sin: cibífuga, ae m.
slogan: dictérium, ii n. Sin: usitatum dic-
sitiología: sitológia sive -logīa, ae f. Sin: ci- térium; tritum effatum; commune verbum;
borum vel de cibis doctrina, disciplina, scién- sententíola; sententíola praeconialis; trita
tia. atque usitata senténtia; tritum atque usitatum
dictérium, effatum, verbum.
sitiomanía: sitománia sive -manīa, ae f. Sin:
effrenata (vel effrenis, ve effrena) cibi appe- slump: ruina pretiorum. Sin: deminútio rei
téntia. nummáriae.
l
sitioterapia o sitoterapia: sitotherapīa, ae f. smog: fumágium, ii n. Sin: fuliginosus aër;
malus vel gravis aër (ac áëra); fumus et né-
situación: condício, onis f. Sin: rerum con- bula; fumus et caligo (-gĭnis f). Uso: - eléc-
dício; status (-us m) rerum; hábitus, us m; res. trico, fumágium eléctricum.
Uso: la - actual, status hic rerum; hic qui
nunc óbtinet rerum status; - económica, smoking: vestis vespertina. Sin: vestis fuma-
rerum oeconomicarum condício; anormal - tória; festus vestitus (-us m) virilis; túnicula
internacional, insólitae inter nationes neces- sérico limbo ornata.
sitúdines; - internacional, públicae rationes
inter nationes; mútuae civitatum rationes vel SMS (Short Message System): Systema bre-
necessitúdines; - política, res pública; - so- vium nuntiorum mittendorum. Sin: Systema
cial, rerum sociálium status, - próspera, favo- breves núntios mittendi. Uso: te envío un
rable, res secundae; secunda vel próspera SMS, mitto tibi núntium brevem.
fortuna; cambio de -, rerum mutátio vel
commutátio. snack o snack bar: thermopólium potórium
et gustatórium.
sketch: brevis áctio cómica. Sin: cómicum

999
snob

snob, v. esnob. sobre: (cubierta en que se incluye la carta,


comunicación, tarjeta, etc. que ha de en-
soasar: subassare. viarse de una parte a otra) involūcrum, i n.
Sin: tegumentum, integumentum, tegmen
sobaco: axilla, ae f. Sin: ala, ae f. (-mĭnis n), tegillum; operimentum; vagínula.
Uso: bordes del -, involucri márgines; - de
sobadura: attrectátio, onis f. Sin: contrectá- carta, (extérius) epístulae involucrum; invo-
tio; attrectatus, us m; palpamentum; palpátio; lucrum epistolare vel epistulare; litterarum
assídua (vel frequens, vel crebra) attrectátio operimentum; - de papel, involucrum char-
vel palpátio; assíduus (vel frequens, vel cre- tae; chartáceum involucrum; abrir el -, invo-
ber) attrectatus; assíduum (vel frequens, vel lucrum aperire, reclúdere, resólvere,
crebrum) palpamentum. conscíndere; cerrar el -, involucrum cláu-
dere, glutinare, agglutinare; escribir en el -,
sobaquera: (refuerzo que se pone al vestido super involucro scríbere; poner en el -, in in-
por la parte del sobaco) plágula sudatória. volucrum inclúdere; ser puesto en el -, in in-
volucro concludi; sellar un -, involucrum
soberano: (que ejerce o posee la autoridad obsignare.
suprema e independiente) qui (quae, quod)
sui iuris est. Uso: nación -, cívitas, quae sui sobrealimentación: nímia alitura. Sin: ní-
iuris est; pópulus qui ipse rem públicam regit mium alimentum vel alimónium; nímia ali-
// (excelente y no superado) summus, a, um. mónia; nimius victus (-us m) vel cibus (-i m).
Sin: supremus; mirus, miríficus, mirandus,
mirábilis; exímius, egrégius // (rey, señor) sobrealimentar: nímium álere // sobreali-
rex, regis m; dóminus, i m (príncipe grande mentarse, nímium ali.
y poderoso). Uso: - despótico, tyrannus; - in-
dependiente, rex sui iuris // (fig, jefe, domi- sobrealzar: áltius edúcere vel tóllere.
nador) rex, regis m. Sin: dóminus;
dominator. Uso: - de las fieras (el león), rex sobrecama, v. cubrecama.
ferarum; Dios - del universo, dominator
rerum Deus; - (en el reino) de la elegancia, sobrecarga: (exceso de carga) superpón-
árbiter elegántiae. dium, ii n. Sin: nímium pondus (-dĕris n);
immódicum onus (óneris n); excessus (-us m)
sobornar: subornare. Sin: corrúmpere; sedú- pónderis; pónderis adiéctio; óneris accéssio.
cere; pecúniā (vel prétio, vel largitione)
corrúmpere. sobrecomida, v. postre.

soborno: subornátio, onis f. Sin: corrúptio; sobredosis: nímia vel immódica medica-
sedúctio; largítio quaestuosa. Uso: - electo- menti stupefactivi súmptio.
ral, ámbitus, us m; ámbitus suffragiorum;
acusar a uno de - electoral, ámbitūs áliquem sobrehumano: plus quam humanus. Sin: hu-
accusare; condenar a uno por - electoral, ám- manum modum excedens; humanam natu-
bitūs áliquem damnare. ram exsúperans; maior quam pro hóminum
víribus.
sobrante, v. saldo.
sobrenatural: supernaturalis vel supranatu-

1000
social

ralis, e. Sin: naturam transcendens; naturae hábitus // (gabán, capote) lacerna, ae f. Sin:
modum excedens; naturae vires súperans vel páenula. Uso: con -, llevando -, lacernatus; v.
excedens; qui (quae, quod) supra naturam gabán, capote.
est; qui (quae, quod) naturae modum excedit.
Uso: lo -, supernaturale, is n // (divino, celes- sobrevenir: supervenire. Sin: intervenire;
tial) divinus, a, um ; caelestis, e // (extraordi- advenire; evenire; venire; adesse. Uso: - de
nario) extraordinárius, a, um. Sin: mirus, repente, ex inopinato venire; de improviso
miríficus; praecellens, praestans. Uso: un adesse.
hecho -, portentum, i n; prodígium.
sobreviviente: supervivens, entis m. Sin:
sobrenombre, v. apodo. sospes (-pĭtis); vitā vel vitae superstes (-stĭ-
tis).
sobrepasar: praetérgredi. Sin: praetérvehi.
Uso: acción y efecto de -, praetergréssio, onis sobrevivir: supervívere (+ dat vel ac). Sin:
f; praetervéctio. superesse (+ dat); superare vel exsuperare (+
dat vel ac). Uso: sobrevivió a la propia
sobrepelliz: superpellíceum, i n; superpellí- muerte, morti própriae supervixit; sobrevivió
cium, ii n. Sin: amictus litúrgicus; amículum al campo de concentración, castra concentra-
líneum; líneus amictus; amictus manicatus tionis supervixit; sobrevivió al padre, patri
albo colore. Uso: revestido de -, superpellí- supérfuit; vive y también sobrevive a mí, vive
ceo indutus. et me quoque exsúpera; sobrevivimos a la
toma de la ciudad, captae superávimus urbi.
sobrepesar, v. exceder (- el peso).
sobrevolar: supervolare.
sobrepeso, v. sobrecarga.
sociabilidad: sociabílitas, atis f. Sin: sociáli-
sobreprecio: prétii áuctio vel accéssio. Sin: tas; cómitas (gentileza); affabílitas; facílitas
nímium additamentum prétii. (afabilidad); familiáritas (familiaridad); be-
nígnitas (benevolencia).
sobreproducción, v. superproducción.
sociable: (nacido para vivir en sociedad, in-
sobresaltarse: pertiméscere. Sin: cohorrés- clinado al trato social) sociábilis, e. Sin: so-
cere; contremíscere; veheméntius commo- cialis; congregábilis. Uso: los hombres son -
veri. Uso: a cada ruido se sobresalta, ad por naturaleza, naturā sunt hómines congre-
omnes strépitus pertimescit. gábiles, sociábiles, sociales // (fácil de tratar)
comis, e (gentil); affábilis (afable); familiaris
sobrestante: (capataz) v. esta voz. (familiar); benignus (benévolo).

sobretasa: adiectum tributum. Sin: tributi ac- social: socialis, e. Uso: clases -, sociales
céssio. Uso: imponer una - a uno, tributi ac- coetus; doctrina - de la Iglesia, doctrina so-
cessionem álicui impónere. cialis Ecclésiae; estructuras -, sociales struc-
turae; justicia -, iustítia socialis; relaciones -,
sobretodo: (prenda de vestir más ligera que sociales rationes vel necessitúdines; incre-
el gabán) superindumentum, i n. Sin: epitó- mento de las relaciones -, áuctior sociálium
gium; amictórium; superna vestis; supérior necessitúdinum coniúnctio; sociálium neces-

1001
socialdemocracia

sitúdinum incrementum; sociálium rationum socialización: (en sentido marxista) sociali-


processus. zátio, onis f. Sin: in commune collátio; ae-
quátio et commúnio bonorum; privatorum
socialdemocracia: democrátia socialis. bonorum publicátio; privatorum bonorum
commúnio vel commúnitas; rerum ad socie-
socialdemócrata: demócrata (-ae m) vel de- tatem revocátio; rerum privatarum in com-
mócrates (-is m) socialis. Sin: socialista de- mune collátio; ad públicam administrationem
mocráticus vel popularis. convérsio vel translátio. Uso: - de los bienes,
possessionum vel bonorum in commune re-
socialdemocrático: socialis (-e) democráti- vocátio, - de los bienes privados, privatorum
cus (-a, -um). bonorum publicátio in usum ómnium; diver-
sas formas de -, multíplices socialis consor-
socialismo: (como sistema en el orden real) tionis formae // (desarrollo de la vida social,
socialismus, i m. Sin: bonorum aequátio, co- de los sistemas sociales) sociales rationes.
aequátio. Uso: - democrático de rostro hu- Sin: sociálium rationum incrementa, progres-
mano, democráticus socialismus humanus; - siones, progressus.
de Estado, ómnium bonorum aequátio et
commúnio; - humano, socialismus humanus; socializar: socializare. Sin: bona privata fá-
- moderado, socialismus moderatus; - real, cere commúnia; res in communi collocare vel
socialismus reáliter exsistens; llevar a cabo pónere; ómnia commúnia réddere; possessio-
el -, ómnia commúnia réddere, véluti óm- nes in commune conferre, redígere, referre,
nium patrimónium // (como sistema en el vocare. Uso: - los bienes privados, privata
orden doctrinario) socialismus. Sin: socialis- bona (vel privatas possessiones) societati tri-
tarum doctrina, disciplina, sciéntia, rátio; ae- búere vel attribúere; in commune bona pri-
quandorum bonorum doctrina; de societate vata conferre vel pónere; privata bona
aequanda rátio; sciéntia de conformanda civi- societati administranda tribúere; - la energía
tate; de bonorum communione institutum // eléctrica, vim eléctricam nationi (vel rei pú-
(como facción, partido) socialistarum fáctio, blicae) administrandam tribúere; vim eléctri-
pars, secta. cam universam nationi (vel rei públicae)
administrandam demandare, tribúere, attribú-
socialista: sust socialista, ae m. Sin: socia- ere, crédere, concrédere.
lismi fautor vel studiosus; aequandorum bo-
norum fautor; societatis aequandae (vel sociedad: socíetas, atis f. Uso: - aérea, naval,
conformandae) fautor; de conformanda (vel socíetas aéria, navalis; - anónima, socíetas
de aequanda) civitate fautor; conformandae vel consociátio anónyma; socíetas nullīus nó-
civitatis rationi favens. Uso: los -, socialistae, mine exércita; socíetas nulli inscripta nómini;
arum mpl; socialistarum turba, fáctio, secta; - aseguradora, consociátio vel socíetas dam-
- nacional, socialista nationalis; partido -, so- nis sarciendis; consociátio ad necessitates ob
cialistarum pars (partis f) vel partes (pártium infortúnia levandas; - atlética, consociátio
fpl) // adj socialísticus, a, um. Sin: socialismi rerum athleticarum; - automotriz, socíetas au-
(propio del socialismo) vel socialistarum tocinética; - bancaria, socíetas argentária; -
(propio de los socialistas); ad socialismum bíblicas, societates bíblicae; la - civil, socíe-
(vel ad socialistas) áttinens. Uso: Cuba -, tas civilis; cívium socíetas; res pública; los
Cuba socialística. hombres que viven en -, hómines inter se so-
ciati; - comanditaria o en comandita, sodáli-

1002
soda

tas per commendantes acta; socíetas colloca- turalis.


tae pecúniae dóminis coalescens; - coman-
ditaria por acciones, socíetas collocatae sociodrama: sociodrama, ătis n.
pecuniae sýngraphis coalescens; socíetas pú-
blicis nomínibus coalescens; - comercial, so- socioeconómico: socialis-oeconómicus. Sin:
cíetas commercialis, mercatória, negotiatória; socio-oeconómicus.
- bien compaginada, recta societatis compo-
sítio; sociedades de la Cruz roja, societates sociografía: sociográphia sive -graphīa, ae f.
a Cruce Rubra; - doméstica, doméstica socí-
etas; - ecológica, consociátio oecológica; - sociología: sociológia sive -logīa, ae f. Sin:
gimnástica, socíetas gymnástica; gran -, so- doctrina (vel sciéntia, vel disciplina) socialis;
cíetas latioris órdinis; - humana, socíetas hu- doctrina sociológica; sciéntia societatis, so-
mana; convictus hóminum (sive humanus) et cietatum vel civitatum; doctrina de re sociali;
socíetas; - industrial, socíetas industrialis; rei socialis (vel rerum sociálium) doctrina;
institutum industriale; - internacional, socíe- humanae societatis doctrina. Uso: - aplicada,
tas internationalis; - literaria, socíetas litte- sociológia applicata; - rural, sociológia rura-
rária; - moderna, hodierna nostra socíetas; - lis; - de la educación, sociológia paedagó-
multinacionales, societates multinationales; gica; - del trabajo, sociológia rei operáriae; -
- protectora de animales, socíetas animálium de la vejez, sociológia senectutis.
tutrix (-tricis); - Salesiana, Socíetas Sale-
siana; - secreta, occultum sodalícium // el sociológico: sociológicus, a, um.
conjunto de la -, univérsitas civilis; estado de
la -, status (-us m) societatis // - de artistas, sociólogo: sociólogus, i m. Sin: sociológiae
agricultores, comerciantes, obreros, artífi- studiosus, peritus, cultor; sociológiā doctus,
cum, agricultorum, mercatorum, opíficum eruditus, imbutus; rei socialis (vel rerum so-
sodálitas, sodalícium, collégium; - del bien- ciálium) studiosus, cultor; humanae societatis
estar, loca prosperitatis; - de consumo, rerum peritus; doctrinae socialis cultor; humanae
consumendarum immódica socíetas; - de Es- societatis conformandae (vel ordinandae)
tados Independientes, Socíetas Civitatum In- professor.
dependéntium; - de Estudios Clásicos,
Studiorum Classicorum Socíetas; - de las sociometría: sociométria sive -metrīa, ae f.
Naciones, Socíetas Nationum; summus gén-
tium conventus; nationum coniúnctio; - de sociopolítico: socialis-políticus.
navegación, navalis sodálitas vel socíetas; -
de responsabilidad limitada, socíetas partitae sociosanitario: ad rem socialem et salutem
portionis; - de San Francisco de Sales, Socí- públicam spectans.
etas a Sancto Francisco Salésio; Socíetas
Sancti Francisci Salésii; - de tipo medio, so- socket (Inform): nidus, i m.
cíetas minor; - de mutuo socorro, sodalítium
ad suppétias mútuo ferendas // - para la de- socorredor, ra: auxiliator, oris m; auxiliatrix,
fensa del ambiente, socíetas locorum amoeni- icis f. Sin : adiutor m ; adiutrix f.
tátibus tuendis; - para seguro de vida,
socíetas vitae cautioni exercendae. soda: (agua efervescente) aqua effervescens
vel vaporosa // (bebida de agua gaseosa)
sociocultural: socialis-culturalis; socio-cul- potus (-us m) vaporosus // (sosa) soda, ae f.

1003
sodio

Sin: nitrum; sólida; sodanum. Uso: - cáus- car) adulterátio, onis f. Sin: falsátio; corrúp-
tica, nitrum cáusticum; fábrica de -, nitrifi- tio.
cīna.
sofisticado: (adulterado, falsificado) adulte-
sodio: sódium, ii n. ratus, a, um. Sin: corruptus, alteratus; vitia-
tus; fucatus; fucosus (dicho de mercadería);
sodomía: sodómia sive sodomīa, ae f. Sin: spurcatus (dicho de vino) // (afectadamente
sodomítica libido vel luxúria; praepóstera li- refinado) élegans, antis. Sin: cómptulus //
bido. (dicho de un sistema o de un mecanismo téc-
nicamente complejo o avanzado) consumma-
sodomita: sodomita, ae mf. Sin: sodómiā in- tus, a, um. Uso: aparatos extremadamente -,
fectus; sodomíticā libídine vel luxúriā infec- apparatus summe consummati.
tus.
sofísticamente: sophístice. Sin: captiose;
sodomítico: sodomíticus, a, um. falláciter; sophistarum more.

sofá: stibádium, ii n. Sin: biséllium; léctulus; sofisticar: (falsear con sofismas un razona-
lectícula; pulvīnar, aris n; scimpódium; co- miento) sophisticari. Sin: cavillari; sophístice
nopēum. Uso: - para estudiar, escribir, lectus argumentari // (falsificar, adulterar) adulte-
lucubratórius; lucubratória lectícula; blando - rare. Sin: corrúmpere; depravare; vitiare //
de resortes, stibádium férreis renitentibus (fig, perfeccionar al máximo) summum (vel
spiris fléxile; subséllium férreis reniténtibus ad summum) perfícere, absólvere, complere,
spiris molle; - otomano, v. otomana. consummare.

sofisma: sophisma, ătis n. Sin: praestígia, ae sofístico: sophísticus, a, um. Sin: captiosus;
f; praestígiae, arum fpl; cáptio; cavillátio; ver- cavillosus; fallax.
borum vel sententiarum fallácia; fallácia ar-
gumentationis; conclusiúncula fallax vel sofistiquería, v. sofistería.
contórtula. Uso: refutar sofismas, captiones
reféllere vel dilúere. sofrenada: (dicho de un jinete: acción de re-
primir a la caballería tirando violentamente
sofista: sophista, ae m; sophístria, ae f. Sin: de las riendas) habenarum detráctio // (ás-
cavillator; fallax argumentator vel philóso- pera reprensión) áspera obiurgátio vel incre-
phus. pátio.

sofistería: cavillátio, onis f. Sin: sophística sofrenar: (dicho de un jinete) habenas detrá-
rátio, cáptio, argumentátio; subtílitas cap- here // (reprender con aspereza) gráviter
tiosa, fallax, dolosa; también captiosa, orum obiurgare vel increpare.
npl.
software (Inform), conjunto de todos los ele-
sofística: (arte de los sofistas) sophística, ae mentos que intervienen en la programación y
f; sophístice, es f. Sin: ars sophística, cavilla- utilización de una computadora: prográm-
trix (-trīcis), fallax; sophistarum ars. mata, instructiones ac normae informáticae.

sofisticación: (acción de adulterar, falsifi- soga: funis, is f. Sin: restis, is f. Uso: - de es-

1004
solfa

calador, convolutus funis scansórius. un metal fundido) ferruminare vel ferumi-


nare. Sin: conferruminare. Uso: - con llama
soguero: (fabricante de sogas) restiárius, ii oxhídrica, igne ferruminare; - con estaño,
m. stagno vel stanno ferruminare; - con plomo,
plumbare; ferruminare.
soirée: sessiúncula vespertina.
solecismo: soloecismus, i m. Sin: soloecum.
soja: soia, ae f. Uso: el que comete solecismos, soloecista, ae
m.
sol: sol, solis m. Uso: asolearse, estar al -,
calentarse al -, tomar el -, apricari. solemnemente: (formalmente) affirmate.
Uso: aseverar -, affirmate asseverare; jurar,
solana: solárium, ii n. perjurar -, conceptis verbis iurare vel peie-
rare // (con pompa o ceremonias extraordi-
solapa: replicatura, ae f. Sin: inversura; re- narias) sollémniter, solémniter, solenniter.
vérsio. Sin: sollemni ritu vel more // (gravemente)
gráviter.
solas: a -, remotis árbitris.
solemnidad: (festividad solemne) sollémni-
soldado: miles, lĭtis m. Uso: - mercenario, tas, solémnitas, solénnitas. Sin: sollemne, is
mercenarius vel mercennarius miles; - vete- n vel sollémnia, ium npl; sollemnis dies fes-
rano o viejo, miles veteranus; - de caballería, tus. Uso: celebrar una -, sollemne vel sollém-
eques, équitis m; - de infantería, pedes, pédi- nia celebrare // (acto o ceremonia solemne)
tis m; - de marina, classiárius, ii m; miles sollémnitas, atis f. Sin: grávitas; maiestas
marítimus. (-atis f); magnificéntia. Uso: solemnidades
oficiales, officiales sollemnitates; solemnida-
soldador: (el que suelda) ferruminator, oris des de la fiesta de la juventud, sollemnitates
m. Sin: applumbator; glutinator // (instru- diei festi iuventutis; - de aspecto, grávitas; -
mento para soldar) instrumentum ad ferru- de estilo, magniloquéntia; con -, sollémniter;
minandum aptum. gráviter.

soldadura: (acción y efecto de soldar) ferru- solemnizar: sollémnibus celebrare. Sin:


minátio vel feruminátio, onis f // (juntura por sollémniter celebrare. Uso: - una fiesta, diem
adhesión) coagmentátio, onis f. Sin: conglu- festum sollémniter celebrare; diem festum
tinátio // (composición para soldar) ferrumen habere vel ágere.
vel ferumen, mĭnis n. Sin: glútinum. Uso: -
autógena, autógena ferruminátio vel coag- solera: (superficie del fondo en canales y
mentátio; ferruminátio ultrónea; - de oro, auri acequias) imus canalis.
glútinum; chrysocolla, ae f; - de plomo, plum-
batura vel applumbatura. solfa: (paliza, zurra) ictus, ŭum mpl. Sin:
plagae, arum fpl; vérbera, um npl. Uso:
soldar: (pegar, unir sólidamente dos cosas) coloq, dar una -, tocar la - a alguien, áli-
conglutinare. Sin: coniúngere; iúngere; co- quem mulcare, túndere, contúndere, verbe-
néctere vel connéctere; copulare; solidare // rare // poner en -, poner en ridículo, áliquem
(unir entre sí piezas metálicas por medio de irridēre. Sin: áliquem illúdere, ludificare, lu-

1005
solfatara

dificari; habere áliquem ludíbrio. necessitudo; vírium animorumque coniúnc-


tio; - humana, humana consénsio; hóminum
solfatara: sulphatária vel sulfatária, ae f. Sin: necessitudo, vínculum, fides; sólida hómi-
sulphurária; sulphurátio; sulphurária loca. num coniúnctio; sólida inter omnes necessi-
tudo; mútua hóminum necessitudo; - humana
solfear: (cantar marcando el compás y pro- universal, mútua ómnium consénsio; mútua
nunciando los nombres de las notas) sono- universorum hóminum necessitudo; una -
rum grádibus cánere. Sin: per sonorum mundial más eficaz, ártior cum ómnibus ho-
gradus vocem édere vel elícere; sonos modu- mínibus necessitudo; - de pensamiento y de
lari; notas músicas cánere; (sonorum) notas obra, similitudo consiliorum et concors ópe-
pronuntiare; ad números cánere; músicas ris (vel óperae) collátio; gestos de -, benefi-
notas légere (- sin canto) // (castigar a uno céntiae actus; movimientos de - en el campo
dándole golpes, zurrarlo) v. solfa (dar una -) // del trabajo, motus ad sólidam coniunctionem
(censurar algo con insistencia) instanter (vel in humani laboris província conciliandam
étiam atque étiam) vituperare áliquid vel áli- contendentes.
quem (in áliqua re). Uso: reprehéndere (vel
improbare) áliquid vel áliquem (de áliqua re). solidario: (adherido o asociado a la causa,
empresa u opinión de alguien) solidalis, e.
solfeo: sonorum modulátio. Uso: - cantado, Sin: conséntiens, entis; concors, ordis; cons-
sonorum gráduum cantus (-us m); notarum pirans, antis; mútua necessitúdine coniunc-
cantus; ad números cantus; per ómnium so- tus; mútua fide obligatus. Uso: ser - con uno,
norum gradus cantus ; - hablado, músicae álicui consentire (estar de acuerdo con uno,
(vel músices) notarum léctio; lectura musica- darle la razón); consentire cum áliquo (de
lis // (zurra o castigo de golpes) v. solfa. áliqua re), vel cum alicúius voluntate (tener
comunes ideas o propósitos acerca de algo);
solfista: qui (vel quae) notas músicas canit conspirare cum áliquo in (vel ad) áliquid (ten-
vel legit. Sin: qui (vel quae) sonorum notas der al mismo fin).
canit vel pronúntiat.
solidarizarse: sólidam coniunctionem in áli-
solicitud: (diligencia o instancia cuidadosa) quem conferre.
sollicitudo, dĭnis f. Sin: sollícita cura; dili-
géntia; festinátio; properátio. Uso: - por el solideo: piléolus vel pilléolus, i m; piléolum
bien común, curátio boni communis; con -, vel pilléolum, i n. Sin: galerículus; apex,
cum sollícitúdine; sollícite; festinanter. ápicis m. Uso: - blanco del Papa, albus
Summi Pontíficis piléolus; - rojo de los car-
solidariamente: (de modo solidario) solidá- denales, rubrum patrum cardinálium piléo-
liter. Sin: concórditer; coniuratim; unaními- lum.
ter.
soliloquio: solilóquium, ii n. Sin: sermo ínti-
solidaridad: (adhesión circunstancial a la mus. Uso: hacer un -, secum loqui.
causa o empresa de otros) solidaríetas, atis f.
Sin: consociata voluntas; mútua necessitudo; solio: sólium, ii n. Uso: el - Pontificio, Pon-
necessitúdinis coniúnctio; mútua (animorum) tifícium sólium.
coniúnctio. Uso: - activa, actuosa animorum
coniúnctio; effectrix animorum coniúnctio ac solipsismo: solipsismus, i m. Sin: doctrina

1006
somatología

solīus hóminis auctoritate innixa. Uso: vieja -, vétula virgo; virgo senecta;
virgo anus (-us f); v. señorita.
solista: monodiárius, ii m; monodiária, ae f.
Sin: cantor solitárius m; cantrix solitária f; vir soluble: solúbilis, e. Sin: solútilis; qui (quae,
solus canens; múlier sola canens. Uso: hacer quod) dissolvi potest.
de -, monodiárii (vel monidiáriae) partes
ágere. solución : (acción y efecto de resolver una
duda o dificultad) solútio, onis f. Sin : enodá-
solo: (composición para una sola voz o un tio; explicátio. Uso: - amistosa, composítio;
solo instrumento) sincínium, sicínnium, sicí- la controversia se ha cerrado con una - amis-
nium, ii n. Sin: monódia; cántio solitária. tosa, lis bona pace compósita est; - de con-
tinuidad, intermíssio, interrúptio;
soltera: virgo, gĭnis f. Sin: ínnuba; innupta; intervallum; sin - de continuidad, nulla hábita
ínnuba vel innupta fémina; quae virum non intermissione; nullo hábito intervallo; - de un
habet ; matrimónii exsors (-sortis); matrimó- asunto, rei vel negótii éxitus (-us m); - de una
nii (vel nuptiarum; vel matrimónio, vel núp- cuestión, quaestionis solútio, enodátio, expli-
tiis) expers (-pertis). Uso: permanezco -, cátio; - de una dificultad, de un enigma, dif-
virgo (vel in virginitate) máneo vel permá- ficultatis, aenígmatis enodátio; - de un
neo; viro non nubo; némini nubo; nullius viri sofisma, solútio captionis sophísticae //
matrimónium téneo; némini (vel cum nullo) (Quím, disolución) dilutum, i n. Uso: - cian-
iungor; néminem mecum matrimónio (vel in hídrica, líquidum cyanhýdricum; - de ajenjo,
matrimónio) iungor; in matrimónium non eo; dilutum absínthii; - de azufre, súlphure me-
soy -, virgo (vel ínnuba, vel innupta) sum; vír- dicata aqua; tratar una - de azufre con radioi-
ginis (vel virginalem, vel virgíneam) vitam sótopos, in aquam súlphure medicatam
vivo; virum non hábeo; matrimónio cáreo; radioisótopos immíttere.
matrimónii exsors sum; matrimónii (vel ma-
trimónio) expers sum. solvente: liquor solúbilis.

soltero: caeles, -lĭbis. Sin: qui uxorem non somalí: adj sómalus, a, um. Sin: somalianus;
habet; matrimónii exsors (-sortis) , matrimó- somaliensis, e // sust Sómalus, i m. Sin: So-
nii (vel matrimónio) expers (-pertis). Uso : maliensis, is m.
permanezco -, caelebs (vel in caelibatu)
máneo vel permáneo; uxorem non duco; uxo- Somalia, Somalía o Somaliland: Somália,
rem in matrimónium non duco; uxorem mihi ae f. Uso: - Francesa, Somália Gállica.
non adiungo; nullam (in matrimónium) duco;
nullam mihi matrimónio iungo vel coniungo; somático: somáticus, a, um. Sin: corpóreus;
soy -, caelebs sum; uxore cáreo; matrimónio corporalis; córporis (gen); ad corpus pérti-
cáreo; matrimónii exsors sum; matrimónii nens. Uso: carácter -, córporis índoles; pecu-
(vel matrimónio) expers sum. liaris córporis índoles; caracteres - de uno,
córporis alicúius notae.
solterón: adultus caelebs (-lĭbis). Sin: cae-
lebs grandis. Uso: viejo -, vétulus caelebs; somatología: somatológia sive -logīa, ae f.
caelebs senex. Sin: de corporis notis (vel de córporis con-
formatione) doctrina, disciplina, sciéntia.
solterona: adulta virgo. Sin: virgo grandis.

1007
sombrerazo

sombrerazo: magnus vel ingens pétasus (-i ae f // comercio de los -, petasorum merca-
m) // (golpe que se da con el sombrero) pétasi tura; fabricación de los -, petasorum fabricá-
percússio vel ictus (- us m) // (saludo extre- tio vel conféctio; venta de los -, petasorum
moso que se hace quitándose el sombrero) vendítio; con el - puesto, petasatus; pétaso
obsequiosa cápitis nudátio. Sin: profusa vel vel galero indutus, tectus, contectus; galeri-
ínsolens nudato cápite salutátio. tus; operto cápite; sin -, aperto cápite // po-
nerse el -, caput operire; pétasum sibi ad
sombrerera: (mujer del sombrerero) petaso- caput aptare; quitarle a uno el -, álicui péta-
rum opíficis uxor // (la que hace sombreros) sum detráhere vel erípere; quitarse el -, caput
petasorum ópifex (-fĭcis f) vel confectrix aperire, adaperire, detégere, nudare; tégimen
(- icis f) // (la que vende sombreros) petasorum cápiti detráhere (delante de uno, en honor de
vénditrix vel mercatrix // (caja para guardar uno, álicui); saludar a uno quitándose el -
el sombrero) pétasi capsa. en señal de reverencia, cápite detecto (vel
aperto) áliquem salutare; caput salutandi
sombrerería: (oficio de hacer sombreros) causā álicui aperire; tener el - puesto, cápite
petasorum ars // (fábrica donde se hacen operto esse.
sombreros) petasorum fábrica vel officina //
(tienda donde se venden sombreros) petaso- sombrilla: umbráculum, i n. Sin: umbella;
rum taberna. umbella solaris. Uso: - de playa, amplum vel
magnum umbráculum; umbráculum late pa-
sombrerero: (el que hace sombreros) peta- tens; cárbasus, i f (pl cárbasa, orum n).
sorum ópifex (-fĭcis m) vel confector (-oris
m) // (el que vende sombreros) petasorum somier o sommier, v. colchón (- de muelles).
mercator vel vénditor (-oris m).
somnambulismo, v. sonambulismo.
sombrerito: pilléolum vel piléolum, i n;
pilléolus vel piléolus, i m. Sin: parvus péta- somnámbulo, v. sonámbulo.
sus.
somnífero: adj sómnifer, ĕra, ĕrum. Sin:
sombrero: pétasus, i m. Sin: pílleus vel pí- sómniger; somníficus; sopórifer; soporem in-
leus; pílleum vel píleum; galerus; cápitis te- ducens // sust somníferum, i n (medicamen-
gumentum; tegmen vel tégimen (-mĭnis n). tum); medicamentum somníficum;
Uso: - flexible, pétasus fláccidus; - rojo de somnífera, somnífica, soporífera, ae f (so-
los cardenales, ruber galerus pontificalis; - brent herba vel pótio).
de castor, pétasus fibrinus vel castóreus, pé-
tasus fibri; - de copa, tútulus; pílleus tubula- sonaja: (sonajero) v. esta voz.
tus; tubulatum pílleum; pequeño - de copa,
pilléolum tubulatum; pilléolus tubulatus; ga- sonajero: crepitáculum, i n
lerus tutulatus vel cylindratus; - de copa alta,
pétasus procerus, altus, cylindratus; - de fiel- sonambulismo: somnambulismus, i m. Sin:
tro, pétasus coáctilis; - de paja, palearis pé- noctambulismus; hypnobátia vel hypnobá-
tasus, pílleum páleis contextum; pílleum sia; somnambulátio; noctambulátio, onis f;
stramentícium; - de tres picos, - tricornio, (noctu) per somnum ambulátio; facultas per
pílleus tricornis; - de señora, mitra, ae f; - somnum ambulandi; morbus eorum qui dor-
para el sol de alas anchas, cáusea vel cáusia, mientes (vel per somnum) ámbulant.

1008
sonorizar

sonámbulo: adj somnámbulus, a, um. Sin: aguas, perpendículo profunda aquarum ex-
noctámbulus; per somnum ámbulans, errans, plorare; perpendículo aquarum altitúdinem
vagans // sust somnámbulus, i m. Sin : som- investigare // fig explorare. Sin: investigare,
námbulo, onis m ; qui per somnum ámbulat, pervestigare, indagare. Uso: - la opinión pú-
errat, vagatur. blica, vulgi ánimum pertentare; - las profun-
didades del espíritu, ánimi arcana inspícere.
sonar: (producir o emitir un sonido) sonare;
personare; insonare. Sin: sonum vel sónitum sondeo: explorátio, onis f. Sin: investigátio;
dare, réddere, édere. inquisítio; percontátio; temptamentum. Uso:
- de opinión, opinionum perscrutátio.
sónar: per ultrasonos localizatórium. Sin: per
ultrasonos gubernáculum; instrumentum sub sonería: tintinnábulum, i n. Sin: (horológii)
aqua sonos emittens, repercussos excípiens. tintinnábula, orum npl; tínnulum machina-
mentum; tintinnábulum mechanēma (-ătis n);
sonata: sonus, i m. Sin: sónitus, us m; sóni- tintinnabulorum mechanisma (-ătis n).
tum; concentus, cantus, us m; tinnītus, us m;
symphónia sive -phonīa. soneto: sonetum, i n. Sin: carmen quattuór-
decim hendecasyllaborum.
sonatina: cántulus, i m.
sonido: sonus, i m. Sin: sónitus, us m; sonor,
sonda: (instrumento para medir la profundi- ōris m; tinnītus, us m. Uso: - melodioso, con-
dad del agua y explorar el fondo) perpendí- junto de - melodiosos, canor, ōris m; - ronco,
culum, i n. Sin: catapirates vel catapeirates, ráucitas; - de campanas, sónitus campana-
ae m; bolis, ĭdis f; perpendículum náuticum. rum; - de campanillas, tintinnábulum; ba-
Uso: lanzar una -, perpendículum (vel catapi- rrera del sonido, v. barrera; calidad de los -,
raten) iácere // (instrumento mecánico o elec- soni quálitas vel color; técnico de -, sonorum
trónico para la exploración de zonas ártifex (-fĭcis m); emitir un -, sonum vel sóni-
inaccesibles) instrumentum speculatórium tum dare, édere, emíttere, míttere; traspasar
vel exploratórium. Uso: - espacial, siderale la barrera del -, sonorum límitem superare.
instrumentum exploratórium vel speculató-
rium; - lunar, (exploratórium) míssile luní- sonómetro: sonómetrum, i n.
peta; míssile in lunam; lanzar una -,
instrumentum vel míssile exploratórium pro- sonoridad: sonóritas, atis f.
péllere, proícere // (instrumento alargado y
fino, que se introduce en un conducto o cavi- sonorización: (Cinem) sonorizátio, onis f.
dad con fines terapéuticos o diagnósticos) Sin: sonoritatis addítio; vocis adiéctio; sono-
specillum, i n. Uso: - gástrica, specillum stó- rum vocumque adiéctio (ad cinematográphi-
machi; - meteorológica, specillum meteoro- cam táeniam) // (Fonét, conversión de sonido
lógicum // (algalia, especie de tienta) fístula, sordo a sonido sonoro) a sono gravi ad cla-
ae f. rum convérsio.

sondable: speculábilis, e. Sin: explorábilis. sonorizar: (Cinem, incorporar sonidos, rui-


dos, etc. a la banda de imágenes) sonorizare.
sondear: perpendículo explorare vel investi- Sin: sonorum réddere; sonorum fácere; sonos
gare. Uso: - para examinar el fondo de las vocesque adiúngere (in arte cinematográ-

1009
sonoro

phica) // (Fonét, convertir una consonante soporífero: adj sopórifer, ĕra, ĕrum. Sin:
sorda en sonora) a sono gravi ad clarum con- sómnifer; sómniger; somníficus // sust sopo-
vértere. ríferum, i n (medicamentum). Sin: somnífe-
rum, somníficum, hypnóticum, i n
sonoro: sonorus, a, um. Sin: sonorosus; so- (medicamentum).
nans vel résonans, antis; canorus.
soporífico, v. soporífero.
soñoliento: somnolentus, a, um. Sin: somni-
culosus. soportable: tolerábilis, e. Sin: patíbilis; por-
tábilis; ferendus; tolerandus.
sopa: sorbítio, onis f. Sin: ius, iuris n; iúscu-
lum, i n; intrita, ae f ; intritum, i n. Uso: - de soportal: pórticus, us m. Uso: - de un templo,
arroz, de habas, de pasta, de porotos, de ver- pronaon vel pronaum, i n; pronaos vel pro-
dura, sorbítio ex oryza, ex fabis, ex pasta, ex naus, i m.
phaselis vel phaséolis, ex oléribus; - de hier-
bas, suppa herbária, - de pescado, suppa pis- soporte: sustentáculum, i n. Sin: fultura, ae f.
cária vel ex píscibus; - con legumbres,
sorbítio commixta; ius olitórium vel permix- soprano: (la voz más aguda) vox acuta vel
tum. acútior, superna, summa // (persona que tiene
voz de -) supranus, i (cantor); (puer) acuta
sopera: týmpanum, i n. Sin: sinum, i n; voce práeditus vel canens; supranístria, ae f;
sinus, i m, suppárium; pultárius; scutella. suprana (cantrix); cantrix acuta voce; cantrix
vel cantatrix vocis supernae; múlier acuta
sopita: sorbítio levis. voce práedita vel canens. Uso: medio -, sub-
supranus, subacutus m; subsuprana, subacuta
soplador: (aventador, ruedo de esparto para f; mediosupranístria f.
aventar el fuego) flabellum, i n.
soquete, v. calcetín.
sopladura: flatus, inflatus, sufflatus, us m.
Uso: - en la pasta de vidrio, in vitro sufflatus. sorbedor, ra: sorbilator vel sorbillator, oris
m, sorbilatrix vel sorbillatrix, icis f.
soplete: cánnula (vel fístula) oxhýdrica vel
ferruminatória. sorber: sorbēre; exsorbēre. Uso: - poco a
poco, sorbilare vel sorbillare; exiguis háusti-
soplillo: (ruedo pequeño de esparto que se bus bíbere; - café, té, cáfeam, theam sorbere;
usa para avivar el fuego) flabéllulum, i n. cafeáriam potionem, theanam potionem sor-
bere vel bíbere.
soplón: (que acusa o denuncia en secreto o
cautelosamente) susurro, onis m. Sin: dela- sorbete: gélida sorbítio. Sin: cupédia vel
tor. cuppédia gelata.

sopor: sopor, ōris m. Sin: veternus, i m; sopí- sorbetero, ra: caupo vel copo (-onis m) re-
tio, soporátio, onis f. Uso: hallarse en estado frigeratórius; caupona (vel copona) refrigera-
de -, in veterno versari. tória f.

1010
sotabarba

sorbo: sorbítio, onis f. Sin: sorbítium. Uso: - S.O.S.: signum S.O.S (save our souls: ser-
aperitivo, sorbítio aperitiva. vate ánimas nostras). Sin: compendiáriae lít-
terae S.O.S. Uso: captar, interceptar un
Sorbona: Univérsitas Sorbónica. S.O.S., intercípere quoddam S.O.S.; lanzar,
radiar S.O.S., radiográmmata S.O.S. emíttere
sordina: (aparato que sirve para apagar la vel diffúndere; pedir auxilio mediante S.O.S.,
intensidad del sonido) fíbula sonum léniens, auxílium pétere radiográmmatis S.O.S.
emólliens, cómprimens; minuendis ( vel
comprimendis, vel mitigandis) sonis instru- sosa: nátrium, ii n. Uso: - cáustica, nátrium
mentum. Uso : a la -, suppressa vel submissa cáusticum.
voce ; submisse vel summisse ; fig tácite, fur-
tim, occulte; poner -, mitigare; ad siléntium sosera, v. sosería.
compéllere vel redígere.
sosería: fatúitas, atis f. Sin: inéptia; stupídi-
sordo: (que no oye o no oye bien) surdus, a, tas.
um. Sin: áuribus captus; usu audiendi carens.
Uso: volverse -, surdéscere; surdum fíeri; sosia, v. sosias.
hacerse el -, surdum simulare; aures suas
obstrúere vel obturare // (que suena poco o sosias: sósia, ae m. Sin: simíllimus vel consí-
sin timbre claro) surdus // (insensible a las milis, is m; homo hómini simíllimus; ge-
súplicas o al dolor ajeno) durus, a, um. Sin: mellus, i m. Uso: mi -, alter ego; ser el - de
insensíbilis; immitis; inexorábilis; inflexíbi- uno, áliquem réddere ac referre; alicúius os
lis. vultumque referre.

sordomudo: surdomutus, a, um. soso: (sin sal o con poca sal) insulsus, a, um.
Sin: insípidus; nullīus saporis, sine sapore //
sorites: sorites, ae m. Sin: acervālis, is m; (sin gracia) illépidus; infacetus; tardus; fá-
acervālis argumentátio. tuus; insulsus.

sorpresa: (cosa que da motivo para que al- sospechoso: suspectus vel suspiciosus, a, um.
guien se sorprenda) res inopinata, inopīna, Uso: individuo sospechoso, homo suspectus,
improvisa, súbita; inopinatus casus; inopī- - a uno, suspectus álicui; - a causa de algo, -
num, súbitum, i n. Uso: darle a alguien una de algo, suspectus de áliqua re (super áliqua
-, álicui nec opinanti áliquid obícere; (visi- re; ad áliquid; in áliqua re, alicúius rei o con
tándolo) áliquem nec opinantem invísere; fue abl solo); - de complicidad, suspectus consí-
una -, id ex témpore (vel de improviso, vel ex lia eius fovisse; - de terrorismo, de terrorismo
improviso) áccidit. suspectus; ser - a alguien, suspectari álicui.

sorteado: sortitus, a, um. Sin: sorte ductus, sostén: - para ceñir el pecho, fáscia, ae f. Sin:
eductus, electus, designatus. stróphium; capítium; cíngulum; fáscia pecto-
ralis; pectoralis táenia; retículus pectoralis.
sorteo: sortítio, onis f. Sin: sortitus, us m, Uso: fabricante de sostenes, strophiárius, ii
sortes, ium fpl; sórtium edúctio vel coniéctio. m; - del pecho, v. corsé.
Uso: hacer el -, sortiri; sortes tóllere.
sotabarba: barba ínfera.

1011
sotana

sotana: súpparum, i n; súpparus, i m. Sin: tú- orum; communistarum sodalitates.


nica; talare, is n; túnica vel vestis talaris; tú-
nica talária. Uso: sacerdote con -, sacerdos sovietizar: (introducir el sistema soviético)
veste talari indutus. consiliorum rationem indúcere (por ej., en el
Estado, in rem públicam); ad Sovietorum (vel
sótano: subterráneum, i n. Sin: hypogēum; Sovieticorum) formam ac institutum confor-
cellárium subterráneum; cella subterránea; mare // (hacer a uno partidario del soviet)
subterráneum repositórium; rerum receptácu- áliquem consiliorum fautorem (vel sectato-
lum subterráneum. rem) réddere, fácere, effícere // (atraer a al-
guien al partido del soviet) áliquem ad
sotavento: adverso vento. Sin: adversus ven- consiliorum factionem attráhere.
tum (= contra el viento). Uso: ir a -, adverso
vento viam téndere, vel cursum fácere; nave- soya, v. soja.
gar a -, adverso vento navigare.
spaghetti: funículi, orum mpl. Sin: vermículi,
soto: cáedua silva. orum mpl; spacelli, orum mpl; pasta vermi-
culata; subtiles funículi mpl. Uso: - con jugo,
sotto voce, v. voz (en - baja). vermículi suco condīti; sucosi funículi; - con
manteca, pasta vermiculata butyro condīta.
soubrette: praecípua scáenica actrix.
spam (Inform) llenar, inundar con correo ba-
soufflé: scriblita inflata. sura: saginare vel inundare interrete sórdidis,
vel immundis, vel foedis, vel túrpibus núntiis
sound (Inform) sonido, sonar: sonus, i m. // sust interretis saginátio vel inundátio sór-
Uso: - generator, sonorum generatrum vel didis núntiis.
generatórium // intr sonare.
speaker: (locutor) v. esta voz // (Presidente
souvenir: mnemósynum, i n. Sin: memoriale, de la Cámara de los Comunes en Inglaterra
is n; res memorialis. y de la Cámara de Representantes en los Es-
tados Unidos) Legumlatorum Praeses (-sĭdis
sóviet: Sovietum, i n. Sin: consílium, ii n; m).
coetus, us m. Uso: - de fábrica, officinae vel
fábricae moderandae consílium; - Supremo, spiritual: cantus religiosus. Sin: religiosum
Supremum vel Summum Consílium; Supre- nigritarum carmen (mĭnis n).
mum Consílium foederatis Rússiae Civitáti-
bus moderandis vel regendis; Summum sponsor, v. patrocinador.
Consílium consociatis Rússiae civitátibus
moderandis; república de los -, Sovietorum sport, v. deporte.
respública; respública soviética.
spot: (espacio publicitario) breve mércium
soviético: adj soviéticus, a, um. Uso: los praecónium. Sin: intercalatum laudativum
ejércitos -, exércitus soviétici, régimen -, núntium.
consiliorum rátio (como sistema político) vel
impérium (como autoridad) // sust Sovietus, spray: spargillum, i n. Sin: nebulógenum vel
i m. Sin: Soviéticus. Uso: los -, Sovieti, nubilógenum; aspérsio nubiformis; v. aerosol.

1012
subafluente

spreadsheet (Inform) hoja de cálculo: tábula starter: (el que da la señal de partida) pro-
vel charta computativa. fectionis núntius vel nuntiator.

sprint: citata procúrsio (-onis f). Sin: extrema status, v. estatus.


(cursorum) accelerátio vel conténtio.
stencil, v. estarcido.
sputnik: satelles (-lĭtis mf) Sputnik.
stock: (surtido de mercancías) cúmulus mér-
Sri Lanka: Srilanka, ae f. Sin: Tapróbana, ae cium. Sin: magna mércium cópia.
f; Tabróbane, es f; Res pública Srilancana vel
Tabrobanensis. Uso: hab de -, Tabrobanensis. stop: (señal de circulación que ordena una
vel Ceilanensis, is mf; v. Ceilán. detención) iussum sistendi // (leyenda de -)
siste! Sin: consiste!, sistatur!; gradum siste!
stack (Inform) rimero, pila: strues, is f. Sin:
acervus, i m. stop (Inform, parar, detener): detenere; reti-
nere; sustinere.
stadium, v. estadio.
stream (Inform) flujo: (secuencia continua de
staff: cooperatorum vel synergorum coetus datos o instrucciones) fluxus, us m // (canal
(-us m). lógico) canalis, is m.

stajanovismo, v. estajanovismo. string (Inform) cadena, serie: séries, ei f.


Uso: character -, litterarum séries.
stajanovista, v. estajanovista.
striptease: devestitionis spectáculum. Sin:
stajanovizar, v. estajanovizar. nudátio delicata.

Stalin: José -, Iosephus Stálinus. Uso: de -, stripteaser: sui ipsius nudator vel spoliator
Stalinianus. (-oris) m; sui ipsius nudatrix vel spoliatrix
(-icis) f.
stalinismo, v. estalinismo.
strudel: pomorum placenta. Sin: dulcis po-
stalinista, v. estalinista. morum placenta.

stand : suggestus, us m. Sin : saeptum ; ta- suavizador: (pedazo de cuero, o utensilio de


bernáculum exhibitórium; tabernáculum otra clase, para suavizar el filo de las nava-
mércibus exhibendis. jas de afeitar) v. afilador.

standard, v. estándar. suaza, v. panamá (sombrero).

star: (estrella de cine o de teatro) praeclarus subacuático: subáqueus, a, um. Sin: sub-
scaenárius ártifex (-fĭcis) m; praeclara scae- aquáneus.
nária ártifex f. Sin: actor famosíssimus; actrix
famosíssima. subafluente: ínfluens rívulus.

1013
subalimentado

subalimentado: inédiā languens. Uso: subconciencia o subconsciencia: sub-


niños -, púeri puellaeque inédiā languentes. consciéntia, ae f.

subalpino: subalpinus, a, um. subconsciente: subcónscius, a, um. Sin:


parum sibi cónscius.
subalquilador, ra: sublocatárius, ii m; sublo-
catária, ae f. Sin: subconductor, subcondu- subcultura: subcultura, ae f. Sin: inferior
trix; locatárii locatárius vel locatária. Uso: - ánimi cultura; mancus ánimi cultus (-us m).
de una casa, alter conductae domus conduc-
tor. subcutáneo: subcutáneus, a, um. Sin: subter-
cutáneus; intercus, cŭtis; intra cutem.
subalquilar: (dar a alguien algo para que
use de ello) sublocare. Sin: rem sibi locatam subdesarrollado: minus progressus, a, um.
álteri locare; (rem) conductam locare. Uso: - Sin: parum progressus vel provectus; in pro-
una casa, conductam domum álteri locare; - gressu subsistens; inópiā vel paupertate labo-
una finca, conductum fundum álteri locare // rans. Uso: infancia -, púeri puellaeque inédiā
(tomar de alguien algo para usar de ello) languentes; naciones -, egentiores respúbli-
subcondúcere. cae; pueblos -, pópuli, qui nondum hodiernis
rerum incrementis utuntur; pópuli, qui non-
subarrendar, v. subalquilar. dum ad hodierna rerum incrementa pervene-
runt; pópuli, qui ad débitum prosperitatis
subarriendo: sublocátio, onis f. gradum nondum pervenerunt.

subasta: (venta pública de bienes o alhajas subdesarrollo: tardus (vel mancus, vel defí-
que se hace al mejor postor) áuctio, onis f. ciens) progressus, us m. Sin: incrementum
Sin: áuctio hastae; hasta pública. Uso: - arre- defíciens; tardata (vel manca, vel exigua) pro-
glada, áuctio fallax; - coactiva, áuctio coac- gréssio; angústior progressio; tardatum incre-
tiva; en -, auctione constituta; comprar en mentum; incrementum insuffíciens.
pública -, sub hasta (pública) émere; in auc-
tione émere; vender en pública -, auctionari; subdiácono: subdiáconus, i m. Sin: subdia-
auctionem fácere; vender algo en -, sub hasta con, ŏnis; hypodiáconus, i.
(pública) áliquid véndere; áliquid auctione
véndere; áliquid véndere in licitationem; ser subdirector: submoderator, oris m. Uso: - de
vendido en pública -, sub hasta (pública) ve- una firma o sociedad comercial, promagister
nire // (adjudicación que en la misma forma vel submagister societatis mercatóriae.
se hace de una contrata, generalmente de
servicio público) auctionária (vel ex auc- subdirectory (Inform), subdirectorio, v.
tione) addíctio vel adiudicátio. folder.

subastador: praeco, onis m. subdistinción: subdistínctio, onis f.

subcomisión: subcommíssio, onis f. Sin: subdistinguir: subdistínguere.


commissionis vel consílii pars.
subdividido: subdivisus, a, um.
subcomité, v. subcomisión.

1014
subordinación

subdividir: subdivídere. Sin: ultérius diví- um. Sin: ad subiectum áttinens; réferens ad
dere. subiectum // (individual) próprius, a, um.
Sin: privatus; in opinione pósitus. Uso: ín-
subdivisible: subdivisíbilis, e. dole -, própria índoles; opinión -, privata opí-
nio; es una opinión tuya -, tua est tantum
subdivisión: subdivísio, onis f. Sin: particu- opínio; son cosas -, haec in opinione, non in
látio. natura pósita sunt.

subespecie. subspécies, ēi f. subjuntivo: (modo del verbo) subiunctivus


vel coniunctivus, i m. Sin: subiunctivus vel
subestimar: aequo minus aestimare. Sin: coniunctivus modus. Uso: - optativo, co-
iusto minus péndere. niunctivus optativus.

subinspector: subinspector, oris m. sublime: sublimis, e. Sin: excelsus; magní-


ficus; grandis. Uso: mente -, mens sublimis;
subir: - a un grado más elevado, v. grado // versos -, sublimes versus; virtud -, excelsa
subirse a mayores, maiores pennas nido ex- virtus.
téndere.
sublimidad: sublímitas, atis f. Sin: gránditas;
subitáneo: subitáneus, a, um. maiestas; elátio.

subjefe: subpraefectus, i m. subliminal: subliminaris, e.

subjetivamente: subiective. Uso: subiectiva submarino: adj submarinus, a, um. Sin: sub-
ratione; ex opinione; meā, tuā, suā opinione aquáneus // sust submarinum, i n. Sin: navis
...; senténtiā meā, tuā, suā (vel eius), etc.; ut subaquánea vel submarina; navígium sub-
síngulis homínibus videtur; ut cuiusque opí- aquáneum vel submarinum; súbnatans
nio fert; -, no realmente, opinione, non re; navígium; navis submergíbilis vel sub-
hablaré -, ut mea fert opínio, ita dicam. mérgilis. Uso: - atómico, submarinum atómi-
cum; atómica navis subaquánea; el - se
subjetividad: subiectívitas, atis f. Sin: rátio sumerge y desaparece en las aguas, subma-
in opinione pósita. Uso: - creativa del ciuda- rinum demérgitur et (in aquis) subdúcitur.
dano, subiectiva effectrix civis indústria.
subnormal: malesanus, a, um ; Mat subnor-
subjetivismo: (Filos, doctrina o actitud que malis, e // sust homo male sanus..
solo admite la realidad subjetiva) subiecti-
vismus, i m. Sin: doctrina vel rátio in hóminis subocupado: partim ópere carens.
opinione pósita // (actitud de quien juzga
según sus opiniones personales) subiectiva suboficial: subofficialis, is m. Sin: suboffi-
vel própria cuiusque rátio percipiendi res. ciárius; óptio, onis m; subductor; subductor
mílitum; subpraefectus; subpraefectus míli-
subjetivista: subiectivista, ae mf. Sin: su- tum; centúriae praefectus, inferiori órdini
biectivismi sectator, fautor, professor. praepósitus.

subjetivo: (relativo al sujeto) subiectivus, a, subordinación: subordinátio, onis f. Sin: de-

1015
subordinado

pendéntia; subdício; subiéctio; obnóxium subscripto, v. suscrito.


(-am, -um) esse // Gram subordinátio.
subscriptor, v. suscritor.
subordinado: adj subordinatus, a, um. Sin:
súbditus; subiectus; obnóxius // sust apparī- subscrito, v. suscrito.
tor, oris m. Uso: subordinados y satélites de
Adolfo Hitler, apparitores et satéllites Adol- subscritor, v. suscritor.
phi Hitler.
subsecretario: subsecretárius, ii m. Sin: scri-
subordinar: subordinare. Sin: súbdere; bae adiutor; pro scriba; alter a secretário;
subícere; obnóxium habere. scribae ab actis adiutor; pro scriba ab actis
vel ab epístulis. Uso: - de la Sagrada Con-
subprefecto: propraefectus, i m. gregación para la Iglesia Oriental, próximus
a Práesule ab actis Sacri Consílii Orientali
subproducto: subfructus vel suffructus, us Ecclésiae praepósiti, - de una sociedad, pró-
m. Sin: subproductus, us m; subproductum, i ximus a viro ab actis alicúius societatis; - del
n; secundárius officinarum fructus; effectum Senado, subsecretárius Senatūs; pro scriba
secundárium; effectus secundárius. Senatūs.

subrayado: (acción de subrayar) sublineá- subsidiariamente: subsídio. Sin: in (vel ad)


tio, onis f. Sin: per líneas subnotátio // (ren- subsídium; subsidiária ratione; accessório
glones subrayados) sublineata, orum npl. modo.

subrayar: sublineare. Sin: subterlineare; subsidiaridad, v. subsidiariedad.


líneā subnotare; stilo signare vel notare, líneā
subter notare vel distínguere; líneam subter subsidiariedad: subsidiáritas vel subsidiarí-
áliquid dúcere; áliquid subductā líneā distín- etas, atis f. Sin: offícium subsidiárium. Uso:
guere; scriptório lápide notare. Uso: - los pa- principio de -, subsidiárii offícii princípium.
sajes más importantes de un libro,
praecípuos libri locos scriptório lápide notare subsidiario: subsidiárius, a, um. Sin: subsi-
// fig in luce (vel in lúmine, vel in bono lú- dialis; auxiliaris; auxiliárius; accessórius.
mine) collocare vel pónere. Uso: acción -, subsidiária áctio; razones -,
causae adiuvantes.
subrogación: subrogátio, onis f. Sin: substi-
tútio; sufféctio; suffectura; supplementum. subsidio: subsídium, ii n. Sin: auxílium;
adiumentum. Uso: - de carácter económico,
subroutine (Inform), subrutina: subproce- subsídium pecuniárium.
dura vel supprocedura, ae f. Sin: subproces-
sus vel supprocessus, us m; subprogramma subsistencia: (conjunto de medios necesa-
vel supprogramma, ătis n. rios para el sustento de la vida humana) sus-
tentátio, onis f. Sin: nutrítio; victus, us m; cibi
subscribir, v. suscribir. suppeditátio. Uso: - cotidiana, cotidianus vic-
tus; preocupación por la - cotidiana, coti-
subscripción, v. suscripción. diani victūs sollicitudo // Filos subsisténtia,
ae f. Sin: hypóstasis, is f.

1016
sucesivamente

substancia, v. sustancia. suburbio: subúrbium, ii n. Sin: loca sub


urbe. Uso: del -, suburbanus.
substancial, v. sustancial.
subversión: subvérsio, onis f. Sin: evérsio;
substancialidad, v. sustancialidad. perturbátio. Uso: la - de las leyes, dissolútio
legum; la - del género humano, subvérsio hu-
substancialmente, v. sustancialmente. mani géneris.

substituir, v. sustituir. subversivo: adj subversivus, a, um. Sin: sub-


versórius; seditiosus; turbulentus; novarum
substituto, v. sustituto. rerum cúpidus; ad rem públicam subverten-
dam aptus, idóneus, íncitans. Uso: comicios -,
substrato, v. sustrato. tumultuosae contiones; discurso -, seditiosa
orátio; espíritu -, cupīdo novandi; ideas -, se-
subsuelo: (terreno situado debajo de la capa ditiosa sensa; con miras -, seditiose; tener
labrantía superficial; parte profunda del te- ideas -, contra rem públicam sentire; novis
rreno) inférius solum. Sin: ea, quae sub terra rebus studere; novarum rerum cúpidum esse
(vel sub terrae solo) sunt. Uso: las profundi- // sust subversor, oris m. Sin: eversor; pertur-
dades del -, cavernae terrae; en el - de la ciu- bator.
dad, sub urbis solo // (sótano, subterráneo)
v. estas voces // (- de edificios) hypogēum, i subversor: subversor, oris m. Sin: eversor rei
n. Sin: tabulatum seminfossum; habitátio públicae.
súbsita; mánsio subterránea.
subvertir: subvértere; evértere. Sin : pertur-
subterráneo: adj subterráneus, a, um. Sin: bare; conturbare; dirúere (destruir). Uso: - la
sub terra pósitus // (lugar que está situado de- sociedad humana, evértere societatem hómi-
bajo de tierra) subterráneum, i n. Sin: suffú- num (et communitatem).
gium. Uso: pasaje -, tránsitus vel ductus (-us
m) subterráneus; bajar al -, ad suffúgium sucedáneo: adj in locum alicúius rei suffec-
descéndere // (ferrocarril -) subter ferrívia. tus , subrogatus, substitutus, adsimulatus (vel
Sin: subterránea (urbis) ferrívia; via ferrata assimulatus) vel adsimilatus (vel assimila-
subterránea; ferrívia metropolitana // (tren -) tus), simulatus; fictícius. Uso: - del cuero, del
subterráneum tramen (-mĭnis n). Sin: metro- oro …, córium, aurum … adsimulatum, si-
politanum (tramen); amaxóstichus subterrá- mulatum, fictícium.
neus. Uso: ir en -, subterráneo vehi; tomar el
-, subterráneum súmere. sucesión: (descendencia de una persona;
transmisión legal a personas vivas de bienes
subtítulo: subtítulus, i m; subtítulum, i n. y obligaciones de personas difuntas) succés-
sio, onis f. Uso: - imperial, succéssio impera-
subtropical: subtrópicus, a, um. Sin: subtro- toris vel imperatória // ( - de hechos)
picalis, e. consequéntia; consecútio; continuátio; cursus
(-us m); ordo; séries. Uso: - de los aconteci-
suburbano: suburbanus, a, um. Sin: subur- mientos, consequéntia eventorum.
bicárius; sub urbe situs vel pósitus.
sucesivamente: successive. Sin: subsequen-

1017
sucesivo

ter; inde deínceps; in pósterum. Uso: y así -, et sudeste: inter merídiem et orientem (vel
simília; et cétera huiúsmodi; et si quae sunt de ortum solis).
génere eodem.
sudoeste: inter merídiem et occasum.
sucesivo : successivus, a, um. Sin : súbse-
quens, sequens, cónsequens; subsecutus, se- sudorífero: adj sudórifer, ĕra, ĕrum. Sin:
cutus, consecutus; pósterus. sudoríficus; sudatórius; sudorem elíciens, ex-
cútiens, movens // sust sudoríferum, i n (me-
sucesor, ra: successor, oris m; succestrix, icis dicamentum). Sin: sudoríficum.
f.
sudorífico, v. sudorífero.
sucursal: adj succursalis, e. Sin: additícius;
accessórius; auxiliaris; auxiliárius; vicárius; sudoroso: (que está sudando mucho)
filialis // sust sedes succursalis, vicária, filia- sudōrus, a, um.
lis. Sin: minor sedes. Uso: - de un banco, au-
xiliária alicúius argentáriae (vel mensae Suecia: Suétia vel Suécia, ae f.
argentáriae) sedes; - de una tienda, taberna
minor, subsidiária, additícia. sueco: adj suetus, a, um. Sin: suéticus, sué-
tius, suecus, suécicus, suédicus // sust Suetus
sud, v. sur. vel Suecus, vel Suedus, i m // (idioma -) lin-
gua suétia, suética, Suétiae (gen); suedus vel
sudación: sudátio, onis f. suecus sermo // hacerse el -, hóminis néscii
spéciem praebere.
sudadera: (manta que se pone a las cabal-
gaduras) v. sudadero. suela : (parte del calzado) sólea, ae f. Sin:
solum; fulmenta, ae f. Uso: clavar nuevas
sudadero: (manta que se pone a los caballos suelas en los zapatos, novas sóleas (vel ful-
bajo la silla) strágulum, i n // (lugar en el mentas) cálceis suppíngere, subcúdere, clavis
baño destinado para sudar) sudatórium, ii n. subcúdere.
Sin: lacónicum; caldárium; caldária, ae f; cal-
dária cella. sueldo: salárium, ii n. Sin: stipéndium; mer-
ces (-ēdis f). Uso: - máximo, salárium máxi-
Sudáfrica: Africa Australis vel Meridiana. mum; seis meses de -, salárium sex ménsium;
Uso: República de -, Res pública (vel cobrar el -, salárium accípere; pagarle a uno
Cívitas) Africae Australis. el -, álicui mercedem pactam tribúere.

sudamericano: Américae Australis (gen). suelo: solum, i n. Sin: terra; tellus (-ūris f);
fundus; humus; gleba vel glaeba. Uso: -
Sudán: Sudánia, ae f. lunar, gleba lunaris; lunae solum.

sudanés: adj sudaniensis vel sudanensis, e // sueltamargen y párrafo (en la máquina de


sust Sudaniensis vel Sudanensis, is m. escribir): glóbulus margínibus auferendis.

sudario: sindon, ŏnis f. Uso: Santo -, Sacra suelto: (epheméridis) scriptum interiectum.
Sindon; Sindon Taurinensis. Sin: artículus.

1018
suicida

sueño: somnus, i m. Sin: sopor, ōris m; quies, (favorecer o ayudar) favere álicui. Sin: áli-
réquies (gen requiēi vel requietis; ac réquiem quem iuvare vel adiuvare.
vel requietem; abl réquie vel requiete f); dor-
mítio vel dormitátio, onis f. Uso: - dulce, sufragio: (voto) suffrágium, ii n. Uso: - uni-
tranquilo, somnus blandus, mollis, suavis, versal, suffrágium universale; derecho de -,
plácidus, tranquillus; - ligero, sómniculus; ius suffrágii; - femenino, ius suffrágii mulí-
somnus levis vel lenis; - profundo, somnus erum; dar a uno el derecho de -, álicui suffrá-
profundus, altus, plenus, artus; primer -, pri- gium impertire; estar privado del derecho de
mus somnus // en sueños, entre sueños, in -, suffrágii prohiberi; hacer un -, suffrágium
somno, in somnis, per somnum, per somnos, effícere; participar de un -, suffrágium par-
inter somnos; ni en sueños o ni por sueños, ticipare; privar a uno del derecho de -, pri-
nullo modo prorsus // conciliar el -, somnum vare áliquem suffrágio vel suffrágiis; áliquem
vel soporem cápere, cárpere, concípere, dú- suffrágiis exclúdere; recibió el 53, 5 % de los
cere; descabezar el -, echar un -, levi somno -, 53, 5 centésimas ómnium suffragiorum ac-
uti; quitar el -, somnum rúmpere, abrúmpere, cepit // (obra buena que se aplica por las
adímere, auferre, avértere, expéllere, erípere. almas del purgatorio) suffrágium pro áliquo
defuncto; supplicátio admissis alicúius de-
suero: serum, i n. Uso: - de la verdad, serum functi expiandis; suffragari álicui precando
veritatis. (rezando), celebratione eucharística (por la
celebración eucarística), etc.
sueroso: sero abundans.
sufrido: pátiens, entis. Uso: hombre -, homo
sueroterapia: serotherapīa, ae f. Sin: curátio pátiens; no es lícito dejar de lado descuida-
per serum; seri curátio; curátio sero pera- damente a los que sufren, non licet hómines
genda (a hacerse) vel peracta (ya hecha); cu- patientes neglegenter praeterire.
rationes sero (vel seri ope) peragendae vel
peractae. sufumigación: suffumigátio vel subfumigá-
tio, onis f. Sin: suffumátio vel subfumátio.
suéter: (chaqueta elástica de punto de lana)
éndromis (-ĭdis ; ac -ǐdem vel -ǐda, pl -ǐdas f) sufumigio, v. sufumigación.
manicata. Sin: chiridota lusória; v. jersey.
sugestión: suggéstio, onis f. Sin: suggestus,
suficiencia: sufficiéntia, ae f. Uso: auto- ali- instinctus, impulsus, suasus, us m. Uso:- co-
mentaria, propriarum rerum esculentarum lectiva, suggéstio communis; - exterior, inte-
sufficiéntia. rior, suggéstio extérior, intérior.

¡suficiente!: satis! Sin : iam satis est!; pax ! sugestivamente: suggestive. Sin: per sugges-
tionem; captiose; suadenter.
sufijo: inclinamentum, i n. Sin: vócula
postpositiva; suffixa partícula; sýllaba sugestivo: suggestivus, a, um. Sin: blandus;
postpositiva. allíciens; delectans; iucundus; movens;
suadens; (dicho de las bellezas naturales)
sufragáneo: suffragáneus, a, um. amoenus.

sufragar: (votar) - por, suffragari álicui // suicida: suicīda, ae mf. Sin: sui interfector,

1019
suicidarse

interemptor, occisor, necator. Uso: terro-


rista -, terrorista suicidárius. sulfato: sulphatum, i n. Sin: sal sulphuratum.

suicidarse: mortem sibi conscíscere. Sin: se sulfonamida: sulphonamidum, i n.


ipsum occídere; sese interfícere, interímere,
necare, vitā privare. Uso: - con veneno, ve- sulfurado: sulphuratus, a, um. Uso: fuentes
neno sibi mortem conscíscere. de agua -, sulphurati vel sulphurosi fontes;
hidrógeno -, hydrogénium sulphuratum.
suicidio: suicídium, ii n. Sin: sui ipsīus occí-
sio, interféctio, interémptio, necátio; volun- sulfúreo: sulphúreus, a, um.
tária mors (mortis f) vel nex (necis f); mors
vel nex sibi cónscita; voluntárius intéritus sulfúrico: sulphúricus, a, um. Sin: sulphura-
(-us m). Uso: - intentado, suicídium intenta- tus; súlphure mixtus.
tum.
sulfuro: sulphur vel sulfur, ŭris n. Sin: sal
Suiza: Helvétia, ae f. ácidi sulphýdrici.

suizo: adj helvéticus, a, um. Sin: helvétius // sulfuroso: sulphúreus vel sulfúreus, a, um.
sust Helvétius, ii m. Sin: sulphurosus; sulphuratus. Uso: beber
agua -, aquam sulphuratam bíbere; aquam
sujetador: retentáculum, i n. Sin: retinácu- sulphúream potare.
lum.
sulky: bírotum plaustrum.
sujetapapeles: chartarum retináculum, reten-
táculum, pressórium. Sin: fibícula chartarum. sulpiciano: sodalis sulpitianus. Uso: Congre-
gación de los -, Socíetas presbyterorum a
sujetar: subícere. Sin: subígere; súbdere; in Sancto Sulpítio.
potestatem redígere // sujetarse, se subícere:
Sin: obsecundare + dat. sultán: sultanus, i m. Sin: sultan, anis; solida-
nus, soldanus; Turcarum vel Turcorum im-
sujeto: (asunto o materia sobre que se habla perator, Cáesar. Uso: el gran -, sultanus
o escribe) res, rei f. Sin: argumentum; quáes- supremus; altus soldanus; madre del -, sultani
tio // (persona innominada) homo, mĭnis m. (vel Turcarum imperatoris) mater.
Sin: caput, pĭtis n // Filos y Gram subiectum,
i n. sultana: sultana, ae f. Sin: soldana // (mujer
del sultán) sultani (vel Turcarum imperatoris)
sulfamida: sulphamida, ae f. Sin: sulphamí- uxor.
dicum.
suma: summa, ae f. Uso: - anterior, - y sigue,
sulfatación, v. sulfatado. summa translata; en -, ad summam; ad unam
summam (en resumen, en una palabra); in
sulfatado: sulphurátio, onis f. Sin: sulphúria summa (en total); in omni summa (en defini-
aspérsio. tiva); dénique; postremo; bréviter (vel ut pau-
cis) dicam // (cantidad de dinero) summa, ae
sulfatar, v. azufrar. f. Sin: pecúniae summa; summa pecuniária.

1020
superior

Uso: hacer la -, summam fácere, confícere, superdotado: máximis dótibus práeditus.


subdúcere; hacer la - de las partidas, ratio-
num summam confícere. superestructura: superstructura, ae f.

sumadora: additionalis máchina. superfecundación: superfecundátio, onis f.

sumar: áddere. Sin: summam alicúius rei fá- superfetación: superfetátio, onis f.
cere vel subdúcere.
superficialidad: superficiálitas, atis f. Sin:
sumario: sust summárium, ii n. Sin: breviá- fig lévitas, tenúitas; ánimi lévitas.
rium; compéndium; epítome, es f; sýllabus, i
m // adj summárius, a, um. Sin: compendio- superficialmente: superficiáliter. Sin: fig
sus; brevis; per summa cápita. exíliter; léviter; tenúiter; levi ánimo.

Sumatra: Sumatra, ae f. superfortaleza: aëroplanum munitíssimum.


Uso: - volante, (praegrande) castellum vo-
sumergible: adj submergíbilis, e. Sin : mer- lans; (gigantēa) arx (arcis f) volans.
sábilis ; qui (quae, quod) mergi potest; subna-
tans // (barco submarino) navis subaquánea, superhombre: superhomo, mĭnis m. Sin:
submergíbilis, mersábilis, subnatans ; naví- prope divinus homo; áliquis humano maior;
gium subaquáneum vel subnatans. homo naturae leges súperans.

sumerio: (lengua antigua) lingua sumérica superintendencia: praefectura, ae f. Sin:


vel sumeriana. procurátio vel curátio, onis f; cura // (empleo
del superintendente) curatoris vel provisoris
sumerios: Sumeriani, orum mpl. munus (-nĕris n). Sin: superintentoris munus,
régimen, administrátio // (sede) superinten-
summit: - meeting, summi gradūs conventus, toris sedes (-is f).
us m.
superintendente: superintentor, oris m. Sin:
sumo: summus, a, um. Uso: el - Pontífice, v. praefectus; praeses, sĭdis mf; procurator; mo-
Pontífice; a lo -, ad summum; summum; plú- derator; álicui rei praepósitus. Uso: - general,
rimum; ut plúrimum; ubi plúrimum; cum plú- summus magister, praepósitus, moderator.
rimum.
superior: adj supérior, supérius, gen superio-
sunní, v. sunita. ris. Uso: hombre -, vir longe praestantíssi-
mus; una inteligencia -, exímium ingénium
sunita o sunnita: Sunnita, ae m. // sust supérior, oris m. Sin: praepósitus; prae-
fectus; praeses, sĭdis m; moderator; qui
superalimentación: nímia alimónia. Sin: praeest; is, qui praeest + dat. Uso: - de una
maior alitura. comunidad religiosa, antistes, stĭtis m; supé-
rior; prior; religiosae sodalitatis antistes, ma-
superarse: se ipsum supérgredi, antecédere, gister, prior; - general, moderator generalis;
superare. summus magister, praepósitus, moderator; -
generales (o mayores) de órdenes y congre-

1021
superiora

gaciones religiosas, superiores generales (vel tio vel efféctio.


maiores) órdinum et congregationum religio-
sorum; - monástico, monastérii moderator, superrealismo, v. surrealismo.
praepósitus; nuestros -, ii, qui nobis praesunt;
con permiso, con licencia de los -, permissu supersensible: supersensíbilis, e.
vel cum licéntia superiorum.
supersónico: supersónicus, a, um. Sin: sono
superiora: superiorissa, ae f. Sin: priorissa; velócior; sonum súperans vel exsúperans;
antístita; praepósita; soror (-oris f) supérior. soni fines exsúperans. Uso: velocidad -, veló-
Uso: - general, summa moderatrix; mater citas supersónica.
máxima; antístita generalis.
supervisión: supervísio. Sin: suprema mode-
superlativamente: superlative. Sin: in gradu rátio.
superlativo; superlativo modo.
supervisor: supervisor, oris m. Sin: supre-
superlativo: Gram superlativus, a, um. Sin: mus moderator.
grado - (absoluto, relativo), gradus superla-
tivus (absolutus, relativus). supervivencia: (acción y efecto de sobrevi-
vir) sóspitas, atis f. Sin: vita superstes (-stĭtis)
supermarket, v. supermercado. vel sospes (-pĭtis).

supermercado: supermercatus, us m. Sin: suplementario: supplementárius, a, um. Sin:


pantopólium; supervenalícium; superinstitó- additícius; in additamentum; in (vel ad) sup-
rium; praegrande empórium; empórium mag- plementum. Uso: impuestos -, additícia tri-
nárium; praegrandis mercatus (-us m); buta; servicio -, famulatus (-us m) in
multigéneris taberna; ampla sedes (vel ám- supplementum.
plae sedes) rerum venálium.
suplemento: supplementum, i n. Uso: - de
supernumerario: adj supernumerárius, a, precio, prétium auctum.
um. Sin: supervacáneus; additícius; adiunc-
tus; supra númerum assumptus; adlectus vel suplencia: supplétio, onis f. Sin: subrogátio;
allectus supra númerum // sust supernumerá- substitútio; sufféctio; munus vicárium; suf-
rius, ii m. Sin: qui númerum excedit. féctio temporária; alicúius munus explere;
fungi vice alicúius.
superpoblación: populationis dénsitas. Sin:
nímia dénsitas demográphica. suplente: supplens, entis. Sin: adiutor; lo-
cumtenens; substitutus; suffectus; vicárius;
superpoblado: incolarum numerositate in- alicúius vices (vel partes) agens, gerens, sús-
signis. Sin: incolarum densitate conspícuus. tinens; alicúius vice fungens; in locum ali-
cúius suffectus. Uso : jugador -, lusor
superpotencia: cívitas praepollens, práepo- subsidiárius, auxiliaris, auxiliárius, supposi-
tens, poténtior, potentíssima. tícius; maestro -, ludimagister vel litterator
vicárius; ludimagistri vicárius; profesor -,
superproducción: superprodúctio, onis f. professor (vel doctor, vel praeceptor) vicá-
Sin: hyperprodúctio; nímia bonorum conféc- rius ; doctoris vicárius; subdoctor, oris; prós-

1022
susceptibilidad

cholos vel próscholus; ser -, alicúius vice in merídie urbis // (lugar situado al sud) aus-
fungi; alicúius munus explere; alicúius vices tralis régio. Sin: régio meridiana; loca meri-
ágere, gérere, sustinere; nombrar un -, áli- diana; meridiana, orum npl. Uso: en el -, in
quem in locum alicúius suffícere; ser puesto austri pártibus; viento del -, auster, stri m.
como -, súffici.
sureño: meridianus, a, um.
supletorio: suppletórius, a, um. Sin: supple-
tivus. surf: (tabla para -) velitábula, ae f; tábula ve-
lífera // (deporte náutico) velitabulátio, onis
suplicio: supplícium, ii n. Uso: - de la silla f. Uso: practicar -, velitabulare; (tábulae
eléctrica, supplícium sellae eléctricae. fluctívagae auxílio) undis superlābi; quien
practica -, velitabulator.
suplir: supplere. Sin: vicem alicúius sup-
plere, implere, praestare; alicúius vice (vel surfista: velitabulator, oris m.
múnere, vel pártibus) fungi; aliena fungi vice.
surmenage: defatigátio, onis f (ob nímium
supositorio: suppositórium, ii n. Sin: bála- córporis seu mentis laborem).
nus, i f; medicamentum suppósitum vel sup-
positórium. surrealismo : surrealismus, i m. Sin : su-
perrealismus.
supremacía: principatus, us m. Sin: prima-
tus, us m; impérium; summum impérium; su- surrealista: adj surrealísticus, a, um. Sin: su-
prema auctóritas. Uso: - tiránica, dominátio; perrealísticus // sust surrealista, ae m. Sin: su-
dominatus, us m. perrealista; surrealismi fautor, sectator,
studiosus.
supuración: suppurátio, onis f. Sin: suppu-
ratum, i n; suppurántia, ium npl; suppurata, surtido: (aprovisionamiento) v. abasteci-
orum npl. Uso: estar en -, suppurare; provo- miento.
car la - de algo, exsaniare.
surtidor: (chorro de agua que brota espe-
supurar: suppurare. Sin: in pus verti; in sup- cialmente hacia arriba) aqua vel fons sáliens
purationem venire. Uso: hacer -, exsaniare; // (bomba que extrae de un depósito subte-
que hace -, suppuratórius. rráneo de gasolina la necesaria para repos-
tar a los vehículos automóviles) ántlia
supurativo: suppuratórius, a, um. Sin: ad gasolinária, benzinária, naphthária.
suppurationem perducens. Uso: remedios -,
suppuratória medicamenta. Surveyor I: machínula vel specillum “Sur-
veyor I”.
supuratorio: suppūrans, antis.
Survietnam, v. Vietnam (- del Sur).
sur: (punto cardinal) merídies, ēi f. Sin: me-
ridiana caeli pars. Uso: del -, australis; meri- susceptibilidad: susceptibílitas, atis f. Uso: -
dionalis, meridianus; dirigirse hacia el -, ad magnética, susceptibílitas magnética // (ten-
merídiem flecti; situado hacia el -, ad merí- dencia exagerada a sentirse ofendido) áni-
diem spectans vel vergens; al - de la ciudad, mus irritábilis; natura irritábilis; ánimus

1023
susceptible

offensioni móllior; ánimus ad accipiendam dollária 40,00 (vel euronummi 35,00 vel 24
offensionem mollis. Uso: ofender la - de uno, libellae británnicae) ; unusquisque libellus
ánimum alicúius offéndere; ser de una exce- venit: in Itália euronummis 11, 00; extra Itá-
siva -, fácile irritari; súbitā irā accendi. liam dolláriis 13 (vel libellis británnicis 7).

susceptible: susceptíbilis, e // (que se ofende suscriptor, v. suscritor.


con facilidad) irritábilis, e. Sin: fastidiosus;
morosus; diffícilis; offensioni móllior; ad ac- suscrito: subnotatus. Sin: subscriptus; qui
cipiendam offensionem mollis. pretium subnotationis solvit. Uso: - a una re-
vista, a un diario, in commentariorum, in
suscribir: subnotare. Sin: subscríbere. Uso: - diariorum albo inscriptus vel adscriptus;
a uno a una revista, alicúius nomen commen- in commentariorum, in diariorum album
tário dare, praestare, praebere; áliquem in adscriptus.
commentárii album, subnotationis soluto
prétio, referre // suscribirse, suum nomen suscritor: subnotator, oris m. Sin: subscrip-
dare . Uso: - a una revista, suum nomen com- tor; sócius. Uso: - bienhechor, sócius bené-
mentário dare vel subnotare; subnotationem merens; los - de una revista,
commentárii sólvere. commentariorum sócii; recibir a uno entre
los - (de un diario, de una revista) , áliquem
suscripción: subnotátio, onis f. Sin: nóminis in (diárii, commentárii) album accípere.
subscríptio, pacta pecúnia. Uso: - anual, an-
nualis vel ánnua subnotátio; - anual a la re- suspender: (no aprobar a un examinando) v.
vista “Latinitas”, annua subnotátio aplazar.
commentariorum, quibus títulus est “Latíni-
tas”; - a un diario, a una revista, diárii, com- suspendido: pendens, entis. Sin: pénsilis;
mentárii subnotátio; precio de la -, prétium péndulus. Uso: uva -, uva pénsilis; - en el
subnotationis; subnotationis pacta pecúnia ; vacío, péndulus in aura vel in áëre // - a divi-
abonar la - a un diario, prétium subnotatio- nis, suspensus a divinis; (a) sacris faciendis
nis diárii sólvere; abonar la - anual a una prohíbitus; ecclesiástico múnere abstinere
revista, ánnuum prétium pro (excipiendo) iussus; ecclesiástico múnere prohíbitus; a di-
commentário sólvere, praebere, praestare; vinis vel a múnere sacro ad tempus amotus;
enviar el precio de la - a …, pactam pecú- múnere sacro ad tempus multatus.
niam ad … transmíttere; renovar la -, sub-
notationem iterare; ánnuam pactionem suspense: (estado de ansiosa expectación)
renovare, subnotationem redintegrare; la - exspectátio suspensa. Uso: película de -,
anual es de … dólares, pro epheméride sunt pellícula exspectationem suspendens // (mo-
in annum solvenda … dollária ; el pago de la mento de ansiosa expectación) momentum
- es por adelantado, prétium subnotationis exspectationis suspensae.
solutione antelata est // - anual a “Latínitas” :
en Italia 30 euros; fuera de Italia 40 dólares suspensión: suspénsio, onis f . Sin: intermís-
(o 35 euros o 24 libras esterlinas) ; cada nú- sio; interrúptio; dilátio; mora // (en los ca-
mero: en Italia 11 euros; fuera de Italia, 13 rruajes) suspénsio, onis f vel suspensiones,
dólares (o 7 libras esterlinas), pro commen- um fpl. Sin: elastérium; suspensura; fultura.
táriis “Latinitatis” sunt quotannis solvendi: Uso: - hidroneumática, fultura hydropneu-
in Itália euronummi 30,00; - extra Itáliam mática // - a divinis, suspénsio a divinis; sacri

1024
sustituir

faciendi vétitum; ecclesiástici múneris exer- caudal) patrimónium, ii n. Sin: res familiaris;
cendi vétitum; ecclesiástici múneris obeundi fortuna, ae f vel fortunae, arum fpl; bona,
vétitum. orum npl; opes, um fpl; substántiae, arum fpl.
Uso: las -, bona, orum npl; fortunae; opes,
suspenso: dejar en - algo, intermíttere áli- possessiones // (juicio, madurez) prudéntia,
quid; tener en - a uno, áliquem suspensum te- ae f. Uso: hombre sin -, fútilis vel fúttilis
nere; áliquem in suspenso relínquere vel homo; homo inconsideratus vel insípiens //
tenere; dejado en -, suspensus; in suspenso (jugo) sucus, i m // en -, ad summam; in
relictus // (suspense) v. esta voz // (perplejo) summa; dénique.
incertus, a, um. Sin: haerens; dúbius.
sustancial: substantialis, e. Sin: substantivus;
suspensores, v. tiradores. ad substántiam spectans; ad rem ipsam (vel
ad naturam ipsam) pértinens; alicúius rei
suspirar: (dar suspiros) suspirare. Sin: sus- próprius; praecípuus.
píria tráhere, dúcere, édere. Uso: - profunda-
mente, ab imo (vel ab imo péctore) suspirare; sustancialmente: substantiáliter. Sin: re; re-
- de amor por alguien, suspirare in áliquo apse; vere; praecípue // (en suma, en con-
(vel in áliquem) vel in áliqua (vel in áli- junto) in summa; in omni summa.
quam); pasar toda la noche suspirando, sus-
píria repétere tota nocte // (fig, ansiar mucho sustantivo: (que tiene existencia real, inde-
una cosa) suspirare. Sin: áliquid vehementer pendiente, individual) substantivus, a, um //
concupíscere; stúdio alicúius rei gestire; - por (importante, fundamental, esencial) substan-
otros amores, alios amores suspirare. tialis, e. Sin: essentialis, praecípuus, potíssi-
mus // (Gram, nombre -) substantivum, i n.
suspiro: suspírium, ii n. Sin: suspirátio, onis Sin: nomen substantivum; vocábulum.
f; suspiratus, us m. Uso: emitir suspiros, sus-
píria dúcere, tráhere; exhalar el último -, áni- sustentación: (sustentáculo) v. esta voz //
mam édere vel efflare. (Aeron, Tecnol) sustentátio, onis f. Uso:
plano de -, sustentationis planum.
sustancia: (lo que subsiste por sí) substántia,
ae f. Sin: esséntia // (naturaleza) natura, ae f sustento: (sostén o apoyo) sustentáculum, i
// (materia) matéria, ae f. Sin: substántia; res, n. Sin: cólumen, fulcimen, mĭnis n; fultura //
rei; corpus, pŏris n. Uso: - aromáticas, aro- (mantenimiento, alimento) nutrimentum, i n.
mática, orum npl; - blanca, matéries alba; - Sin: sustentátio, nutrítio, onis f, victus, us; pl
cerebral, cérebri matéries; - espiritual, subs- alimenta, cibária, orum.
tántia spiritalis vel spiritualis; res córpore ca-
rens; - fluorescente, substántia fluorescens; - sustituible, v. remplazable.
gris, matéries cana, rava, cinérea vel cinerá-
cea, cineráceo colore; - material, substántia sustituir: (poner a una persona en lugar de
materialis; - primordiales, elementa rerum otra) suffícere áliquem in locum alicúius.
primórdia; - química, chémica matéria, - no- Sin: suffícere vel substitúere áliquem álicui;
civa, substántia nociva; - radiactiva, substán- súbdere vel substitúere áliquem in alicúius
tia radioactiva // (lo esencial) vis (ac vim, abl locum; substitúere áliquem pro áliquo //
vi). Sin: summa. Uso: esta es la - del dis- (poner una cosa en lugar de otra) áliquid re-
curso, hoc orationis summa est // (hacienda, pónere in locum alicúius rei. Sin: áliquid re-

1025
system

pónere in vicem alicúius rei // (sustituirse a


uno) in locum alicúius succédere. Sin: alicú-
ius múneri vicárius succedo.

sustituto: substitutus, i m. Sin: vicárius (ali-


cúius) ; alter ab áliquo, vices alicúius agens;
partes alicúius gerens; personam alicúius ge-
rens vel sústinens. Uso: - de la Secretaría de
Estado, Substitutus Secretáriae Civitatiss;
alter a Cardinali públicis Ecclésiae negótiis
praepósito; próximus ab Eminentíssimo Viro
públicis Ecclésiae negótiis praefectto.

susurración: susurrátio, onis f. Sin: insu-


surrátio; murmurátio; mussitátio.

susurrador: susurrator, oris m. Sin: susúrrio


vel susurro, onis m ; qui susurrat; murmu-
rator.

susurrar: susurrare. Sin: insurrurare; mur-


murare; mussitare; submissa voce loqui; sub
lingua murmurare ; in aurem dícere ; in aure
sonare. Uso : susurrando, susurrando, su-
surratim.

susurro : susurrus, i m. Sin: susúrrium, ii n;


susurramen, mĭnis ; murmur, ŭris n.

suyo: los -, sui, orum mpl.

svástica o svástika, v. esvástica.

sweater, v. suéter.

system (Inform), sistema: systema, ătis n.

1026
T
taba: (astrágalo) astrágalus, i m. Sin: talus, i vénditor; vendedor callejero de -, círcitor ta-
m // (juego) ludus talárius. Sin: talorum vel baci // abusar del -, tabaco immódice uti;
scrobiculorum ludus.Uso: arrojar las -, talos apestar a -, tabacum ácriter redolere; man-
iácere; dedicarse a la -, ad talos se conferre. charse de -, nicotiano púlvere se foedare, se
oblínere, sordéscere; mascar -, tabacum mán-
tabacalero: (relativo o perteneciente al ta- dere; mascar - trenzado, mándere tabacum
baco) tabácinus vel tabáceus, a, um // (per- intextum; probar una clase de -, tabaci genus
sona que cultiva el tabaco) tabaci cultor // experiri; saborear el -, deliciose tabaco frui;
(tabaquero) v. esta voz. tener el monopolio del -, monopólio tabaci
frui; tomar -, tabaco uti; púlverem nicotia-
tabaco: tabācum, i n. Sin: pulvis nicotianus. num haurire; tabacum olfácere, tabacum ná-
Uso: - arrollado, tabacum convolutum vel ribus haurire // cuánto - has de fumar cada
tórtile; - búfalo, tabacum búbalum vel búbali; día, quantum tabaci cottídie tibi sit absumen-
- delicioso, tabacum suavíssimum; - diana, dum; ¡cómo saboreaba el -!, ut libenti ánimo
tabacum Dianae; - muy bien elaborado, taba- tabacum degustabat!; el - daña, tabacum in-
cum áffabre elaboratum; - extranjero, taba- cómmodum affert; tabacum incómmodo áf-
cum éxterum; - filipino, holandés, inglés, ficit; el - es un sedante para los nervios,
tabacum philippinum, bátavum, ánglicum; - tabacum magnam habet virtutem sedandi
nacional, tabacum pátrium; - negro, tabacum nervos; hay -, est vobis tabacum; venale
atrum; - pasable, tabacum non óptimae qui- prostat tabacum; hay - rubio, émite (com-
dem notae; - picado, trinchado, tabacum con- pren) tabacum flavum; le encanta el - rubio,
cisum; - rubio, tabacum flavum; - trenzado, tabaco flavo magnópere delectatur; se ex-
intextum tabacum; - turco, tabacum turcum; pende - en abundancia, abunde tabacum
- variado, tabacum várii géneris; - verdín, ta- venit; el - se exporta a otras naciones, in álias
bacum praematurum // - de aroma dulce y pe- civitates tabacum exportatur.
netrante, tabacum gravis gratique arómatis;
- de calidad superior, tabacum óptimae tabacoso: (que toma mucho rapé) tabacosus,
notae; - de mascar, tabacum ad mandendum; a, um. Sin: qui pulverato (vel pulvúreo) ta-
- de Virginia, tabacum virginiense; - en polvo, baco immódice útitur; nicotiano púlvere in-
v. rapé // autómata que expende -, autóma- temperanter utens // (que está manchado con
tum tabacárium; una chupada de -, tabaci rapé) tabaco (vel nicotiano púlvere) sórdidus,
suctus (-us m) vel haustus (-us m); fumi tabá- foedatus, óblitus. Sin: tabaco infectus vel in-
cini aspirátio; cultivador de -, tabaci cultor; quinatus.
nicotianae herbae cultor; cultivo de -, tabaci
cultura; nicotianae herbae cultura; fábrica de tábano: oestrus, i m.
-, tabaci fábrica vel officina; flor de -, flor ta-
baci; hojas de -, nicotiana fólia; fólia tabaci; tabaquera: (estuche para guardar el ta-
paquete de - picado, compactura, ae f; planta baco) tabaci theca. Sin: pyxis tabaci; theca
del -, tabaci planta; nicotiana herba; herba ta- tabacífera; (árcula) tabacária; tabaci pyxidí-
bacum; nicotiana tabacum; secadero de -, of- cula; pyxis (-ĭdis f) tabácina, tabacífera; theca
ficina siccatória tabaci; vendedor de -, tabaci vel pyxis tabacária; tabaci thécula, cistella,

1027
tabaquería

cápsula vel capsella; nicotiana thécula; capse- nea. Uso: - a vela, - hawaiana, - para surf,
lla púlveri nicotiano asservando // (mujer que velitábula; tábula velívola vel velífera; - de
vende tabaco) tabaci vénditrix vel ínstitrix, cultivo, v. cantero; - de materias, v. índice.
icis f.
tablazón: (conjunto de tablas que forman la
tabaquería: tabacária, ae f; tabacárium, ii n. cubierta de una embarcación) axes, ium mpl.
Sin: tabacopólium; tabaci taberna; taberna ta-
bacária vel nicotiana. tablero: (tabla para jugar al ajedrez y a va-
rios otros juegos) álveus, i m. Sin: álveus lu-
tabaquero: tabacárius, ii m. Sin: tabaci vén- sórius; tábula vel mensa lusória. Uso: - de
ditor vel ínstitor. ajedrez, tábula latrunculária; - de billar, v. bi-
llar // (- de dibujo) tábula ad delineandum
tabáquico: tabaci (gen). Sin: ad tabacum át- cómmoda // (- contador) ábacus arithméticus
tinens. // (cuadro esquemático en que se registran
datos, en los automotores) instrumentorum
tabaquismo: tabacismus, i m. Sin: tabaci in- tábula.
féctio; venefícium ex tabaco.
tableta: tabella, ae f. Uso: - de chocolate,
tabaquista: (persona que entiende la calidad quadra chocolatae.
del tabaco) tabaci peritus // (que toma mucho
tabaco) qui tabaco immódice útitur. Sin: in- tabletear: crepare. Sin: crepitare.
temperanter tabaco utens; nímii nicotiani
púlveris haustor. tableteo: crépitus, us m.

taberna: taberna, ae f. Sin: caupona; gánea; tablilla o tablita: tábula, ae f. Sin: tabella;
gáneum. Uso: - pequeña, caupónula; popí- ménsula. Uso: - horizontal, horizontalis tá-
nula. bula, - de pared, tabella parietária.

tabernáculo: (tienda) tabernáculum, i n // tabú: (lo que es considerado sagrado o pro-


(sagrario) sacrárium, ii n. Sin: tabernáculum; hibido) res arcana, sacrosancta, inviolábilis //
aedícula; Augusti Sacramenti sacrárium vel (interdicción convencional) sacra interdíctio.
aedícula. Sin: sollemne interdictum // (cualquier cosa
o palabra que por motivo religioso, supersti-
tabernero: tabernárius, ii m. Sin: caupo, onis cioso o de índole social, el hablante evita
m; cauponárius. nombrar) res silenda, vitanda, praetereūnda.
Sin: infandum verbum; nefandum dictum;
tabernucha: tabérnula, ae f. quod nómine appellare non licet.

tabique: intergerīvus, i m. Sin : intergéries, tabulación: redáctio vel composítio (-onis f)


ēi f; dissaeptum ; sáeptum; intersáeptum; in tabellas // Electrón tábula elaboratório
diaphragma, ătis n; murus vel páries (-ĕtis m) electrónico digerenda vel digesta.
medius ; páries intermédius, intergerīvus,
communis. tabulador: Mec tabulator, oris m. Sin: calcu-
lator decimanus. Uso: fijatopes del -, retiná-
tabla: (de madera) axis, is m. Sin: tábula líg- culum calculatórium; calculatoris decimani

1028
tajada

retináculum; anulador de los topes del -, gló- (proyecto astuto); cállidum inventum (expe-
bulus calculatori decimano auferendo // Elec- diente ingenioso); cállidum factum (recurso
trón instrumentum imprimendis tábulis hábil). Uso: cambiar de -, áliam rationem
electrónice digestis. inire.

tabular: in tabellas redígere vel compónere. táctico: (relativo a la táctica) tácticus, a, um.
Sin: tabellam vel índicem compónere // Elec- Sin: rei vel artis militaris (gen); ad rem mili-
trón in tábulis electrónice digestis imprímere. tarem spectans. Uso: error -, errata bellandi
(vel pugnandi) rátio, tener habilidad -, rei mi-
taburete: scabellum, i n. Sin: scamnum. litaris peritum esse // (sust, perito en la tác-
tica) vir rei militaris peritus.
tacita: pocillum, i n. Sin: capídula; scutella;
ansatum pocillum; parvum póculum. Uso: Tadjikistan: res pública Tadsic(h)istánica.
una - de café, pocillum cafēi; una - de coñac, Sin: Tadsicistánia, ae f; Tazikistánia.
coníaci pocillum.
tafetán: séricum tafatanum. Sin: sérica tela
taco: (bastón del billar) tudícula, ae f. Sin: subtílior // pl, banderas, sérica vexilla // fig,
hasta; clava; báculum vel báculus; fustis, is galas de mujer, mulíebris pretiosa (vel insig-
m; tudes, is f. Uso: empujar las bolas con el nis) vestis.
-, tudículā pilas (vel sphaeras, vel glóbulos)
impéllere, propéllere, incitare // (conjunto de tafilete: aluta, ae f.
hojas que forman el calendario) v. calenda-
rio (- de taco). tafiofobia: taphophóbia sive -phobīa, ae f.
Sin: sepulcri terror.
tacómetro: gyrómetrum, i n. Sin: gyrorum
index (-dĭcis mf). tailandés: adj Thailándicus, a, um. Sin: Thai-
landiensis, e // hab Thailandienses, ium.
tacón: fulmenta, ae f. Sin: sóleae resegmen
(-mĭnis n). Uso: - de goma, fulmenta e Tailandia o Thailandia: Thailándia, ae f.
gummi.
tailleur: vestis bipertita.
táctica: (arte que enseña a poner en orden
las cosas) rátio, onis f. Sin: via, rátio et via Taiwan: Formosa, ae f. Sin: Taivánia, ae f.
(método) // (conjunto de reglas a que se ajus- Uso: de -, Formosanus, a, um; Formosae
tan en su ejecución las operaciones milita- (gen); los habitantes de -, Formosani, orum.
res) táctice, es f. Sin: ars béllica; belli ars vel
artes; táctica rátio, doctrina, ars; bellandi vel Taizé: Vicus (-i m) Tasíacus vel Tasiacensis.
pugnandi rátio; rátio pugnae; rei militaris
sciéntia, ars, disciplina. Uso: experto en la -, tajada: segmentum, i n. Sin: frustum (pe-
rei militaris peritus; cambiar de -, rationem dazo, bocado); quadra (- de forma cua-
belli gerendi mutare (en la guerra), rationem drada); lamínula. Uso: - de carne, de
pugnae gerendae mutare (en un combate) // cohombre, de pan, carnis, cucúmeris, panis
(sistema especial que se emplea disimulada y frustum, - de jamón, segmentum pernae; - de
hábilmente para conseguir un fin) callíditas, jamón salado, concisa et salita perna; seg-
atis f (habilidad, viveza); cállidum consílium mentum salitae pernae; - de longaniza, lucá-

1029
tajadero

nicae segmentum; - de mortadela, lamínula talasógrafo: thalassógraphus, i m.


murtati; - de torta, quadra placentae; cortar
en tajadas, secare; in frusta secare vel diví- talasología: thalassológia sive -logīa, ae f.
dere.
talasómetro: thalassómetrum vel thalassó-
tajadero: taxillus carnárius. metron, i n.

tajador, v. sacapuntas. talasoterapia: thalassotherapīa, ae f. Sin: cu-


rationes marinae.
tajo: (pedazo de madera que se usa para
picar la carne) truncus carnárius. talco: talcum, i n. Sin: tálacum; lapis (-ĭdis
mf) specularis; cuti protegendae pulvis (-vĕris
tajón: tábula lígnea coquinária. m); pulvéreum cutis medicamentum. Uso: -
en polvo, talcum pulvéreum; pulvis ex lápide
tal: ¿qué -?, ¿qué - andamos, o estamos?, speculari (tritus).
quomodo te habes? Respuestas posibles: óp-
time, bene, satis bene, non ita bene, mediócri- talcoso: talcosus vel talacosus, a, um. Sin:
ter, male, péssime me hábeo, vel vivo. talco abundans; talco símilis.

talabartero, v. guarnicionero. taled: iudaeorum sacerdotum velum.

taladrado: terebrátio, onis f. Sin: terebratus, talega: (saco o bolsa) v. saca.


us m; terebramen, mĭnis n; perforátio.
tálero: thálerus, i m. Sin: argénteum germá-
taladrador: (que taladra) terebrator, oris m // nicum; antiquum dollárium germánicum.
(máquina taladradora) v. taladradora.
talismán: talisma, ătis n. Sin: amuletum.
taladradora: (máquina) terebratórium, ii n.
Sin: máchina terebratória. tallador, v. entallador.

taladrar: terebrare. Sin: perterebrare; forare, tallar: (cargar de tallas) ónera impónere.
perforare; térebrā pertúndere.
tallarines: pastilli, orum mpl. Sin: segméntu-
taladro: (instrumento agudo o cortante con lae, arum fpl; segmenta, orum npl (pastae),
que se agujerea la madera u otra cosa) tére- pasta segmentata, oblonga; oblonga pastae
bra, ae f; térebrum, i n. Sin: furfuráculum, i n; segmenta.
trípanum // Med máchina dentalis.
taller: (lugar en que se ejecuta una obra o
talasocracia: thalassocrátia sive -cratīa, ae f. trabajo manual) fábrica, ae f. Sin: ergasté-
Sin: maris domínium vel impérium; maríti- rium; officina; opifícium; opifícii locus vel
mum impérium. sedes. Uso: - de alfarero, figlina vel figulina,
ae f; officina figlina vel figulina; officina fí-
talasofobia: thalassophóbia sive -phobīa, ae guli; - de composición, typographēum vel
f. typographīum; - de grabado, scalpendi (vel
scalptorum) officina; - de obra, opifícium ae-

1030
tanda

dificatórium; - de reparaciones, officina refi- tamborilera: tympanístria, ae f. Sin: týmpani


ciendis (vel reparandis) máchinis // fig, - de pulsatrix (- icis f); quae tympanizat vel
Latín, officina latina. tympanístriat; quae týmpanum pulsat.

tallista, v. entallador. tamborilero: tympanótriba, ae m. Sin:


tympanista; tympani pulsator vel sonator; qui
Talmud: talmud vel thalmud indecl. Sin : tympanizat vel tympanístriat; qui týmpanum
codex (-dĭcis m) iudáicus; talmúdicus codex; pulsat.
opus talmúdicum.
tamiz: cribrum, i n. Sin: incernículum; ven-
talmudista : talmudista vel thalmudista, ae tilabrum; v. criba.
m. Sin: talmúdicae doctrinae interpres, pro-
fessor, studiosus; talmud interpres vel expla- tamizar: cribrare. Sin: ventilare; cribro vel
nator. per cribrum secérnere, cérnere, subcérnere //
fig scrutari vel perscrutari. Sin: excútere; con-
talofitas: thallóphytae, arum fpl, thallóphyta, cútere; pénitus introspícere.
orum npl.
tampón: (almohadilla para entintar sellos,
talón: (parte posterior del pie) talus, i m // etc.) tinctórium signatórium //(cilindro de
(cupón) v. esta voz // - del taco de billar, cá- material absorbente utilizado por las muje-
pulus, i m // - del calzado, fulmenta, ae f. res) obturamentum, i n. Sin: tractum; xýli-
num tractum; obturáculum bíbulum.
talonario: tesserarum fascículus. Sin: scidu-
larum liber (-bri m); scidarum (vel scheda- tamtan: tamtam indecl. n. Sin: cýmbalum;
rum, vel scidularum) libellus. núntiis propagandis týmpanum; signis dandis
tympaníolum.
taloncito: resecábilis scídula.
tanatofobia: thanatophóbia sive -phobīa, ae
tamarindo: (árbol) tamarindus índica f // f. Sin: mortis horror, pavor, terror; nímius
(fruto) dáctylus índicus. mortis metus vel timor.

tambor: (instrumento músico de percusión) tanatología: thanatológia sive -logīa, ae f.


týmpanum, i n. Uso: tocar el -, tympanizare; Sin: mortis vel de morte doctrina, disciplina,
tympanistriare; týmpanum pulsare; palillo, sciéntia.
baqueta de -, (týmpani) báculum vel vírgula
// (el que toca el -) v. tamborilero. tanatomanía: thanatománia sive -manīa, ae
f.
tambora: (tambor) v. esta voz.
tanatómetro: thanatómetrum, i n.
tamboril: tympaníolum, i n. Sin: parvum
týmpanum. Uso: sonido de -, crusma, ătis n. tanatopsia: thanatópsia sive -topsīa, ae f.
Sin: necrópsia sive -cropsīa.
tamborilear: (tocar el tamboril) tympanío-
lum pulsare. tanda: (número indeterminado de ciertas
cosas del mismo género) - de ejercicios espi-

1031
tándem

rituales, sacrae exercitationes; piae exercita- puncta notare, adnotare, signare.


tiones vel meditationes; spirituales exercita-
tiones meditationesque; hacer una - de tanteo: (número de los tantos que se ganan
ejercicios espirituales, aeternis vel supernis en el juego) puncta, orum npl // (acción de
meditandis rebus per statos dies vacare. señalar o apuntar los tantos en el juego)
punctorum notátio, adnotátio vel annotátio,
tándem: (bicicleta de dos asientos, uno ante rátio.
otro) gémina bírota. Sin: bipedalária bicý-
clula vel birótula; bicýclula vel bírota duplex. tanto: (unidad de cuenta en muchos juegos)
punctum, i n. Uso: número de tantos, puncto-
tangente: adj tangens, entis // sust tangens, rum númerus; tantos a tantos, aequali nú-
entis f. Sin: recta tangens vel contingens; mero; estos son los -: 0 a 0, 1 a 0, etc., haec
recta línea círculum tangens. sunt puncta: nulla ad nulla, unum ad nulla,
etc.
tango: tango indecl. Sin: tango saltátio;
Américae meridianae saltátio. tanto por ciento: centésima, ae f.

tanino: tanninum, i n. Sin: ácidum tánnicum. Tanzania: Tanzánia vel Tansánia, ae f. Uso:
Uso: de -, tánnicus. de -, adj tanzaniensis , e; tansanianus, a, um;
hab Tanzanienses vel Tansanienses, ium mpl.
tanque: (estanque) stagnum, i n. Sin : pis-
cina // (depósito metálico) repositórium, ii n. taoísmo: taoismus, i m. Sin: taoística doc-
Sin: reconditórium; receptáculum, exceptá- trina vel rátio.
culum. Uso: - principal, receptáculum primá-
rium; - de combustible, fómitis vel taoísta: taoista, ae mf. Sin: taoismi (vel taoís-
combustibilis reconditórium; - de gas, gasá- ticae doctrinae) studiosus vel cultor.
rium; - de nafta, benzinárium; exceptáculum
benzinárium // (automóvil de guerra blin- tapa: opérculum, i n // (cada una de las dos
dado y con artillería) currus loricatus. Sin: cubiertas de un libro, revista, etc.) tegumen-
carrus vel currus armatus; autocurrus arma- tum. Sin: integumentum; operimentum. Uso:
tus; currus vel covinnus ignívomus; covinnus - de libro, de opúsculo, de folleto, de revista,
loricatus; currus cataphractus; vehículum ca- libri, libelli, fascículi, commentariorum ope-
taphráctum; loricatum éssedum; currus férreā rimentum vel tegumentum; en la - posterior,
loricā munitus. Uso: - con cañones, loricatum in integumento finali.
éssedum béllicis tormentis instructum.
tapadera: (pieza que se ajusta a la boca de
tantán, v. tam-tam. alguna cavidad para cubrirla) opérculum, i
n.
tanteador: (el que tantea en el juego) punc-
torum adnotator (vel annotator) vel computa- tapado: páenula, ae f. Sin: lacerna; epitó-
tor // (aparato en el que, en los partidos de gium. Uso: - de piel, páenula gausápina
pelota, se escriben los tantos de cada bando)
punctorum tábula. taparrabo: (pedazo de tela u otra cosa con
que los salvajes cubren las partes pudendas)
tantear: (señalar los tantos en el juego) súbligar, āris n. Sin: subligáculum; succinc-

1032
taquigrafía

tórium; genitálium tegmen (-mĭnis n); suc- peripetasma, ătis n; parietarum tapete. Uso:
cinctorium genitálium // (calzón corto, usado tapices de Rafael, téxtiles Raphaëlis (Sánctii)
como traje de baño) súbligar balneare; subli- picturae; Raphaëlis (Sánctii) imágines texto-
gáculum balneárium. ris ope expressae; revestimiento de papel en
forma de -, tapete chartáceum.
tape (Inform) cinta: táenia, ae f.
tapizar: tapetis (tapétibus, aulaeis, peristró-
tapete: tapetum, i n; tapete, is n (gen pl tape- matis, peripetásmatis) decorare, ornare, ex-
tum vel tapétium) // fig, estar sobre el -, in ornare, instrúere.
controvérsia versari; poner algo sobre el -,
áliquid in médium proferre, propónere, vo- tapón: obturamentum, i n. Sin: obturáculum;
care; in disputationem áliquid dedúcere // opérculum; spissamentum. Uso: - de corcho,
(paño que se pone por adorno encima de un cortex, tĭcis m, opérculum vel obturamentum
mueble) strágulum, i n. Sin: tapete, is n. subéreum; cortíceum obturamentum; obtura-
mentum e súbere; - de goma, obturáculum
tapicería: (juego de tapices) tapétia, ium npl; gúmmeum; obturamentum e gummi vel e
tapeta, orum npl. Sin: aulaea, orum npl; pe- cummi; - de paja, stramíneus penículus // (ci-
ripetásmata, um (dat y abl pl -matis) npl; pe- lindro de material absorbente utilizado por
ristrómata, um (dat y abl pl -matis); picturae las mujeres) v. tampón.
téxtiles vel in téxtili // (arte del tapicero) au-
laeorum (vel peristrómatum, vel picturarum taponamiento: obturátio, onis f. Sin: obs-
textílium, vel picturarum in téxtili) ars // (ofi- trúctio; praeclúsio.
cina donde se tejen o componen tapices) au-
laeorum officina. taponar: (cerrar con tapón un orificio cual-
quiera) obturare. Sin: obstrúere; praeclúdere
tapicero: (quien tiene por oficio poner al- // (obstruir con tapones una herida o una ca-
fombras) tapetárius, ii m. Sin: ornamentárius; vidad natural del cuerpo) gossýpio vel xylo
ornator vel exornator; tapétis vel tapétibus implere.
(vel peripetásmatis, vel peristrómatis)
ornator; aulaeorum (vel peristrómatum) taqueómetro: tacheómetrum vel tacheóme-
exornator; qui paríetes tapétibus (si pone al- tron, i n.
fombras) vel velis (si pone cortinajes) vestit,
obducit // (quien teje tapices) polymetárius taquicardia: tachycárdia sive -cardīa, ae f.
ártifex. Sin: aulaeorum (vel tapétium vel Sin: nímia cordis palpitátio; celer cordis pul-
tapetorum, vel peripetásmatum, vel peristró- sus (-us m).
matum) ópifex (-fĭcis mf) vel textor.
taquicardíaco: tachycardíacus, a, um.
tapioca: tapioca, ae f.
taquígrafa: tachýgrapha, ae f. Sin: stenógra-
tapir: tapirus, i m. pha; actuária; notária.

tapis roulant: tapete móbile vel vectórium. taquigrafía: tachygráphia sive -graphīa, ae f.
Sin: stenográphia sive -graphīa; scriptura
tapiz: tapete, is n. Sin : aulaeum, i n; pictura compendiária vel compendiata; scripturae
téxtilis; pictura in téxtili; peristroma, ătis n; breviátio.

1033
taquigrafiar

taquigrafiar: tachygráphice (vel stenográ- taquiscopio o taquiscopo: tachyscópium, ii


phice) scríbere. Sin: notis excípere vel scrí- n.
bere.
taquistoscopio: tachystoscópium, ii n.
taquigráficamente: tachygráphice. Sin: ste-
nógraphice; notis; notando. tara: (parte del peso que se rebaja en los gé-
neros por razón de la vasija, saco o envase
taquigráfico: tachygráphicus, a, um. Sin: en que están contenidos) (pónderis) dedúctio,
stenográphicus; ad tachygráphiam vel ad onis f. Sin: superpóndium. Uso: hacer la - del
stenográphiam pértinens. Uso: redacción -, peso de las bolsas, saccorum pondus detrá-
texto -, tachygráphica conscríptio; signos y here ( vel dedúcere) ex áliqua re; hacer la -
abreviaturas -, notae, arum fpl. del 10 por ciento, centésimas quinas (vel
quinque centésimas) partes detráhere ex áli-
taquígrafo: tachýgraphus, i m. Sin: stenógra- qua re // (tacha, defecto) vítium, ii n. Sin: de-
phus; actuárius; notárius. Uso: signos y abre- fectus, us m; mendum, i n; menda, ae f. Uso:
viaturas de los -, tachygraphorum notae. - congénita, vítium congénitum, innatum, in-
generatum.
taquilla: (despacho en que se expenden bi-
lletes, entradas de espectáculos, etc.) tessera- taracea: opus vermiculatum.
rum fórulus vel lóculus; v. boletería // (lo
recaudado en tal despacho) v. recaudación // taraceador: vermiculárius, ii m. Sin: musi-
(armario pequeño o casilla en que se guarda várius; variegator.
ropa, herramientas, etc.) fórulus, i m. Sin: ló-
culus. Uso: - de equipajes, sarcinarum fóru- taracear: tessellare. Sin: variegare; vermicu-
lus. late compónere; vermiculatum opus fácere;
emblématis exornare.
taquimecanógrafa: tachymechanógrapha,
ae f. Sin: stenomechanógrapha. tarando, v. reno.

taquimecanógrafo: tachymechanógraphus, tarantela: (baile popular del Sud de Italia)


i m. Sin: stenomechanógraphus. tarentella, ae f. Sin: taréntula; tarentina salta-
tiúncula; saltatiúncula neapolitana.
taquimetría: tachymétria sive -metrīa, ae f.
Sin: velocitatis (vel rapiditatis, vel celeritatis) tarántula: tarántula, ae f. Sin: phalángium
mensura. vel phalángion, ii n; stéllio, onis m.

taquimétrico: tachymétricus, a, um. tarar: dedúcere. Sin: pondus additícium de-


dúcere; ex toto póndere deductionem fácere.
taquímetro: tachýmetrum vel tachýmetron,
i n. Sin: velocitatis (vel rapiditatis, vel celeri- tararear: cantitare. Sin: cantillare; canturire;
tatis) index (-dĭcis mf); instrumentum veloci- submisse cánere.
tati ( vel rapiditati, vel celeritati) metiendae.
tarde: (desde el mediodía hasta la puesta del
taquipnea: tachypnaea, ae f. Sin: anhélitus, sol) postmeridianum tempus. Sin: dies
us m; anhelátio, onis f. postmeridianus. Uso: por la -, post merídiem

1034
tartán

(= después del mediodía); concerniente o re- tarifar: taxare áliquid. Sin: prétium consti-
lativo a la -, postmeridianus // (desde la túere (merci); prétium decérnere vel impó-
puesta del sol hasta el anochecer) vesper, nere.
-ĕris vel -ĕri (ac -erum, abl -ere vel -eri) m.
Sin: vespertinum tempus (-pŏris n). Uso: de tarima : suppedáneum, i n. Sin: suggestus,
la -, vespertinus; ayer por la -, heri (vel hes- us m; scamnum; dim scamellum; scamillum;
terno die) vésperi; mañana por la -, cras (vel scamnellum; scámnulum.
crástino die) vésperi; ¡buenas -!, bonum vés-
perum (tibi vel vobis exopto, precor)!; cada -, tarjeta: chártula, ae f. Sin: scida, scídula,
quotídie vésperi; esta -, hodie vésperi; a la schédula. Uso: - postal, chártula (vel scida,
caída de la -, sub (vel ad) vésperum; primo vel scídula) cursória, cursualis, diribitória,
véspere // la - de la vida, vita óccidens // adv epistolaris; - postal ilustrada, photochártula;
sero; - o temprano, sérius ócius; ¡llegas -!, chártula exornata; picta públici cursus chár-
sero venis! tula; (en el fútbol) - roja, amarilla, chártula
rubra, flava; mostrarle a un jugador - roja,
tarea: (cualquier obra o trabajo) opus, ópe- lusori chártulam rubram monstrare // - de
ris n // (trabajo que ha de hacerse) munus, crédito, charta creditória; chártula argentária;
nĕris n. Sin: onus, óneris n; offícium. Uso: téssera creditícia; créditae pecúniae chártula;
asumir la -, munus sibi assúmere // (trabajo - de crédito “Visa”, charta creditória, cui
escolar) pensum, i n. Sin: scholare pensum; nomen Visa; - de embarque, scídula conscen-
pensum a praeceptore datum vel imperatum. sionalis; - de identidad, v. cédula; - de visita,
Uso: asignar las -, pensa assignare; corregir scídula salutatrix vel salutatória; chártula no-
las -, pensa emendare vel corrígere; hacer la minalis vel personalis.
-, pensum absólvere.
tarro: (recipiente) excípulum, i n. Sin: óllula;
tarifa: (tabla de precios, derechos o cuotas vásculum; sinum; urcéolus; sítulus; alvéolus;
tributarias) taxátio, onis f. Sin: calámetrum; incóctile (vásculum); vásculum metállicum.
prétium constitutum, statum, impósitum; pré- Uso: - de leche condensada, sinum lactis
tium pública auctoritate praestitutum. Uso: - condensi vel densati.
aduaneras, portórii taxationes; - ordinaria,
ordinárium prétium; - postales, rei tabelláriae tarta: placenta, ae f. Uso: - con cerezas, pla-
taxationes; públici cursus taxationes; tarifas centa cum cérasis; - de fruta, placenta ex
de los impuestos directos, tributorum taxatio- pomis.
nes; - de precios, catálogo de precios, pretio-
rum sýllabus; pretiorum vel taxationum index tartamuda: balba múlier.
(-dĭcis mf); tarifas de los vehículos públicos,
rhedarum publicarum taxationes // aumentar tartamudear: balbutire. Sin: balbum esse,
la -, alicúius rei prétium augere; bajar la -, linguā haesitare.
alicúius rei prétium minúere, imminúere,
submíttere; establecer la -, prétium álicui rei tartamudo: bambálio, onis m. Sin: balbus;
( vel alicúius rei) statúere vel constitúere; blaesus; balbus homo.
subir las -, prétia efferre // (precio unitario
para los servicios públicos) únitas taxalis. tartán: tela scota, scótica, scotta, scóttica.
Sin: tela laculata.
tarifación: taxationis definítio (-onis f).

1035
tartana

tartana: (carruaje) carpentum, i n. Sin: ésse- vel definítio; prétii aestimátio vel determiná-
dum. tio.

tartáreo: tartáreus, a, um. Sin: infernus; ín- tasar: (poner tasa a las cosas vendibles) ta-
ferus; ad Tártarum (vel ad Tártara) áttinens. xare. Sin: taxā onerare; prétium (mercis) aes-
timare, praefinire, definire, decérnere,
tartárico: tartáricus, a, um. Sin: tartaralis; statúere.
salis tartárici (gen); ad tártarum (vel ad salem
tartaralem, vel ad sal tartáricum) spectans. tatarabuelo, la: ábavus, i m; abávia, ae f.
Uso: ácido -, ácidum tartáricum vel tartarale.
tatuado: (threíciis) notis compunctus, signa-
tártaro: (tartrato de potasa que se deposita tus, inustus; pictus.
en los toneles) tártarus, i m; tártarum, i n. Sin:
sal tartaralis vel tartáricus; crassamentum; tatuaje: (acción de tatuar) notarum in cute
crassamen, mĭnis n; sedimentum; faex, fae- impréssio. Sin: (cutis) compúnctio; cutis vel
cis (gen pl faecum) f // (sarro de los dientes) pellis púnctio. Uso: la costumbre del -, mos
robīgo vel rubīgo, gĭnis f. Uso: los dientes corpus notis compungendi // (dibujo tatuado)
están sucios de -, livent robígine dentes // threíciae punctiones vel compunctiones. Sin:
(poét, el infierno) Tártarus vel Tártaros, i m. threíciae notae; compunctivae notae.
Sin: Tártara, orum npl // (de Tartaria) adj tár-
tarus vel tartáricus, a, um; sust Tártarus, i m. tatuar: notis compúngere vel persignare.
Sin: notis cutem (vel pellem) alicúius com-
tartera: pátina, ae f. Uso: - para asar, pátina púngere; notis carnem alicúius signare; notas
assatória. cuti (vel pelli) alicúius inúrere; notis (threí-
ciis) áliquem compúngere // tatuarse, (threí-
tartrato: sal (salis mn) ácidi tartárici. ciis) notis se compúngere.

tártrico, v. tartárico. taumaturgia: thaumatúrgia sive -turgīa, ae f.

tarugo: cunéolus, i m. Sin: paxillus; clavícu- taumatúrgico: thaumatúrgicus, a, um. Sin:


lus; épigrus, i m // (trozo grueso de madera thaumatúrgiae vel thaumaturgi (gen); mira-
que se usa para pavimentar calles) v. ado- culorum auctoris vel effectoris (gen); ad thau-
quín // (fig, hombre torpe, zoquete) caudex, matúrgiam vel ad thaumaturgum pértinens;
dĭcis m. Sin: stipes (-pĭtis m); truncus. miríficus; mirandus, admirábilis.

tasa: (precio máximo o mínimo señalado por taumaturgo: thaumaturgus vel thaumatur-
disposición de la autoridad para la venta de gos, i m. Sin: miraculorum auctor vel effec-
algunas cosas) praefinitum prétium. Sin: pré- tor; mirácula ope divinā edens.
tium ex auctoritate decretum; prétium pú-
blica auctoritate praestitutum // (relación Tauro (signo zodiacal): Taurus, i m.
entre dos magnitudes) - de aumento de la po-
blación, quota pars incolarum exoriéntium; - taurómaco: (perteneciente o relativo a la
de natalidad, nascéntium númerus. tauromaquia) v. tauromáquico // (entendido
en tauromaquia) tauromáchiae studiosíssi-
tasación: taxátio, onis f. Sin: taxae imposítio mus; tauromáchiae peritus; de tauromáchia

1036
teatro

peritus. tazón: pátera, ae f. Sin: cýathus; scyphus, i


m.
tauromaquia: (arte de lidiar toros) tauromá-
chia sive -machīa, ae f. Sin: ars tauros agi- té: (el arbusto) thea, ae f // (la infusión de
tandi. hojas de té) theae infúsio. Sin: theana infúsio
// (la bebida) thea, ae f. Sin: theana pótio;
tauromáquico: tauromáchicus, a, um. Sin: pótio theária; pótio sínica vel sinensis; pótio
ad tauromáchiam áttinens. túrcica; calda vel cálida sinensis. Uso: - dan-
zante, thea inter chorēas; - negro, thea sinen-
tautología: tautológia sive -logīa, ae f. Sin: sis vel nigra; - con azúcar y leche, theana
eiusdem verbi iterátio; eiusdem sermonis ite- pótio sáccharo lacteque condīta; - con bizco-
rátio; éadem mutatis verbis senténtia. chos y panecillos, theana pótio cum crústulis
et pastillis; - de yuyo, thea herbária; salón de
taxi: taxi indecl. Sin: taxiraeda; raeda pú- -, conclave (-is n) theárium; tomar un -,
blica, meritória, conductícia; autoraeda me- theam súmere // (infusión de diversos frutos
ritória; pública vel communis autoraeda; o hierbas aromáticas) thea. Uso: - de man-
públicum autómatum vel autómaton; ultrónea zana, thea málina.
raeda conductícia; autocinetum conductícium
vel meritórium; currus automóbilis meritó- team, v. equipo (- de jugadores).
rius. Uso: tomar un -, taxiraedam súmere; pú-
blicum autómatum condúcere. teándrico: theándricus, a, um.

taxímetro: (aparato que registra la distancia tea-room: conclāve theárium. Sin: theanae
recorrida por un vehículo) taxímetrum, i n. potionis éxedra (-ae f) vel exédrium (-ii n).
Sin: hodómetrum; itíneri metiendo index
(-dĭcis mf); mensórius itíneris index; facti ití- teatino: teatinus, i m. Sin: sodalis teatinus.
neris index // (coche que lleva -) v. taxi. Uso: orden de los -, Ordo Clericorum Regu-
lárium.
taxista: taxiraedárius, ii m. Sin: públici au-
tómati rector; autocineti meritórii ductor. teatral: theatralis, e. Sin: scáenicus;
scaenátilis; theátricus; lúdicer, cra, crum.
taxonomía: taxonómia sive -nomīa, ae f. Uso: espectáculos -, ludi scáenici.

taxonómico: taxonómicus, a, um. Sin: ad ta- teatrito: theatrídium, ii n. Sin: parvum thea-
xonómiam spectans. trum.

taxónomo: taxónomus, i m. Sin: taxonómiae teatro: theatrum, i n. Uso: - ambulante, the-


peritus vel studiosus; de taxonómia peritus. atrum circumforáneum; - musical, odēum, i
n; - de títeres, spectáculum neuropastorum //
taza: póculum, i n. Sin: potórium; vas potó- (como edificio) theatrum. Sin: spectáculum.
rium; cýmbium; capídula; cápula. Uso: una Uso: - al aire libre, theatrum subdiale vel
- de café, cafēi poculum; una - de caldo, po- nudum; - cubierto, theatrum tectum; - repleto
tórium iuris; tomar una - de leche, lactis pó- de espectadores, theatrum celebritate refer-
culum súmere. tíssimum; entrar en el -, theatrum intrare; ín-
gredi spectáculum; ir al -, in theatrum ire;

1037
tebeo

theatrum adire; salir del -, ab (vel ex, vel de) ries (-ei f) vel ordo; chordárium (- del piano
theatro égredi; theatrum égredi; e (vel de) u órgano). Uso: - de computadora, clavia-
theatro exire // (lugar donde se desarrollan tura, ae f; - de máquina de escribir, malleo-
acontecimientos) locus, i m. Sin: sedes; rum ordo scriptóriae (vel typográphicae)
scaena; theatrum. Uso: el - de la guerra, máchinae; litterarum ordo vel séries; - del ór-
sedes belli; locus ubi bellum gestum est. gano, armonio, órgani, harmónii pinnária;
pinnarum (vel linguarum, vel ligularum) sé-
tebeo: libellus pictográphicus. ries órgani, harmónii; órgano con cuatro -,
órganum quattuor pinnáriis munitum, ins-
teca: (cajita) theca, ae f. tructum, ornatum.

techador: tector, oris m. Sin: contegulator, teclear: pulsare. Sin: dígitis scríbere, insé-
oris m. rere, imprímere; malléolos pulsare; malléolos
dígitis pulsare.
techo: tectum, i n. Uso: - artesonado, lacū-
nar, āris n; el que hace - artesonados, lacuná- tecleo: pulsátio. Sin: malleolorum pulsátio.
rius vel laqueárius, ii m; hombres sin -,
hómines tectis carentes. técnica: téchnica, ae f; téchnice, es f. Sin: ars,
artis f (ciencia práctica); sciéntia, ae f (cono-
tecla: (pieza que se pulsa) malléolus, i m. cimiento científico); artifícium, ii n vel rátio,
Sin: pinna, pínnula; glóbulus; orbículus; onis f, vel ártium rátio (sistema, teoría); doc-
pressoríolum; plectrum. Uso: - de marfil, trina, ae f (formación teórica, método). Uso:
malléolus ebúrneus; oprimir las -, malléolos la - oratoria, artifícium dicendi; - del asedio,
pulsare // - de máquina de escribir, malléo- sciéntia oppugnationis; técnicas de diagnós-
lus; pinna; - fijamayúsculas, stativa maiuscu- tico prenatal, rationes atque investigationes
larum pínnula; - de las mayúsculas, pínnula praenatales; conocer la - militar, sciéntiam
grándium litterarum, pínnula maiuscularum; rei militaris habere // (conjunto de procedi-
- derecha de las mayúsculas, pínnula dextra mientos y recursos de que se sirve una cien-
maiuscularum; - de retroceso, reditionis pres- cia o un arte) technicae artes. Sin: artes
soríolum; pínnula regressūs; teclas del tabu- téchnicae machinalesque; mechánicae artes;
lador decimal, calculatoris decimani glóbuli artes fabriles; artes útiles; artifícia, orum n.
// - de magnetófono, de televisor, plectrum, Uso: - productivas, artes bonorum procrean-
glóbulus; orbículus; - de órgano o armonio, dorum; - tradicionales, artes quae traduntur;
pinna; lingua, lígula, língula; - de piano, pés- - de la conservación, servandi ars; técnicas
sulus, - de todo instrumento músico de cuer- para salvar los libros, artifícia, ut libri ser-
das, plectrum // fig, dar en la - (acertar), rem ventur; desarrollo de la -, technicorum artis
acu tángere; tocar una - delicada, ulcus tán- progressiones; descubrimientos de la -, tech-
gere; vulnus rescíndere vel refricare; tocar nicorum inventa // (pericia o habilidad para
una - dolorosa, rem maestam commemorare; usar de esos procedimientos y recursos) pe-
tocar una - falsa, inepte dícere; pérperam rítia, ae (alicúius rei) f. Sin: callíditas; expe-
loqui. riéntia; habílitas.

teclado: pinnária, ae f. Sin: pinnae, arum fpl; técnicamente: téchnice. Sin: téchnica ra-
malléoli, orum mpl; línguae vel lígulae, arum tione; arte, ex arte; artifício, artificiose; ad
fpl; pinnarum ordo vel séries; malleorum sé- technicorum praecepta.

1038
tejido

tecnicismo: (cualidad de técnico) téchnicae technológiam áttinens.


artis perítia. Sin: technicorum rátio; machi-
namentorum stúdium // (conjunto de voces tecnólogo: technólogus, i m.
técnicas) téchnica verba vel vocábula. Sin:
verba alicúius artis (vel sciéntiae) própria // tectónica: tectónica doctrina, disciplina,
(cada una de estas voces) téchnicum verbum sciéntia.
vel vocábulum.
tectónico: tectónicus, a, um.
técnico: adj téchnicus, a, um. Sin: artificio-
sus; artis (gen); technicorum próprius; ad tedio: táedium, ii n. Uso: - de la vida, táe-
technicorum praecepta factus; ad technico- dium vitae; que sufre de -, táedio affectus; su-
rum artem (vel ad téchnicos) pértinens. Uso: frir de -, taediare; taédium pati.
instituto -, schola téchnica; ártium vel artífi-
cum schola; ludus téchnicus; ártium ope- teenager: decénnio, onis m. Sin: adulescens
rumque ludus; lenguaje -, sermo téchnicus; vicésimo anno minor.
materias -, technicorum disciplinae // sust
téchnicus, i m. Sin: ártifex, fĭcis m; ópifex, teísmo: theīsmus, i m. Sin: doctrina theística;
fĭcis mf; machinator; machinárius; téchnicus rationalis cognítio Dei.
vir; faber téchnicus; homo artificiosus. Uso:
- dentario, déntium ártifex; ópifex dentárius; teísta: adj theísticus, a, um. Sin: ad ratio-
- de la televisión, teleorámatis ártifex vel ad- nalem cognitionem spectans // sust theīsta,
minister // (especialista) homo artis peritus, ae mf. Sin: theīsmi assertor vel professor; qui
peritíssimus. Sin: vir arte peritus. (vel quae), ratione duce, Deum esse confite-
tur.
tecnocracia: technocrátia sive -cratīa, ae f.
Sin: technicorum dominatus (-us m), domi- teja : tégula, ae f.
nátio, potestas. Uso: - científica, technocrátia
scientífica. tejado : tectum, i n. Uso : - inclinado en una
sola dirección, tectum devexum; - inclinado
tecnócrata: technócrates, is m. en dos direcciones, tectum pectinatum; - in-
clinado en cuatro direcciones, tectum testu-
tecnología: (ciencia de las artes y oficios en dinatum.
general) technológia sive -logīa, ae f. Sin:
ártium (vel ártium operumque) doctrina, dis- tejedor, ra: textor, oris m; textrix, icis f. Sin:
ciplina, sciéntia; de ártibus (vel de ártibus qui vel quae texit.
operibusque) doctrina; cuiusdam artis scién-
tia; téchnicae artes. Uso: - digital, technoló- tejedura: (acción de tejer) textura, ae f //
gia digitalis; nuevas -, novae technológiae; - (disposición de los hilos de un tejido) v. tex-
de la comunicación, technológia communi- tura.
cativa; esclavo de la -, technicarum ártium
servus; usar las nuevas -, technológiis novis tejeduría: (arte de tejer) textrinum, i n. Sin:
adhiberi // (conjunto de los términos técnicos texendi ars; ars textrina // (taller de tejidos)
de un arte o ciencia) v. técnicismo. textrina, ae f. Sin: textoris officina.

tecnológico: technológicus, a, um. Sin: ad tejido: (textura, cosa tejida) téxtile, is n. Sin:

1039
tejo

textum. Uso: - de algodón en crudo, téxtile pāges // (marco de un cuadro) tábulae saep-
urticárium; - de punto o de malla, textum tri- tum vel margo (-gĭnis f).
cotense; textum e máculis // (agregado de cé-
lulas de la misma naturaleza, que telautografía: telautográphia sive -graphīa,
desempeñan una determinada función) tex- ae f.
tura, ae f. Uso: - adiposo, tela adiposa; - cu-
táneo, membrana, ae f; - tiroideo, textura telautografiar: telautoscríbere.
thyróidis; tejidos para trasplantar, textília
transportanda. telautográficamente: telautográphice.

tejo: (pedazo de teja o cosa semejante) testá- telautografista: telautographista, ae mf.


ceum fragmentum // (juego) disci ludus //
(plancha metálica de figura circular) rotunda telautógrafo: telautógraphum, i n.
lamella.
telautograma: telautogramma, ătis n.
tela: tela, ae f. Uso: - adhesiva, tela glutinosa;
tela medicamento íllita; - batida, tela oleatis teleasiento, v. telesilla.
colóribus variegata; - cruzada, pannus oblī-
quus; - cuadriculada, tela tessellata; - es- telecámara: telecámera, ae f. Sin: teletheca,
triada, tela striata vel strigata; - fina, suave, ae f.
blanda, tela mollícula; - imitación de már-
mol, tela mármori maculoso símilis; - ondu- telecirugía: telechirúrgia sive -rurgīa, ae f.
lada, tela undata; - veteada, tela venosa; -
con cuadros, tela laculata; - con cuadros telecomunicación: telecommunicátio, onis f.
grandes, tela maióribus quadratis infecta; Sin: teletransmíssio; signorum imaginumque
- con flores, tela florata; - con motas, tela no- transmíssio; verborum imaginumque trans-
dulata; - con puntillos, tela punctillis cons- missiones per eléctricas undas. Uso: perte-
persa; - con puntillos de colores, tela máculis neciente o relativo a la telecomunicación,
variata; - con puntillos imitación de pimienta telecommunicatórius, a, um; ad telecommu-
y sal, tela píperis salisque colorem ímitans; - nicationem pértinens; centro de -, centrum te-
con puntos, tela punctata; - con rayado obli- lecommunicationis.
cuo alterno, tela píscium spinas réferens; - de
toalla, texta spóngia npl; - en forma de lla- telecontrol: telemoderamen, mĭnis n; v. con-
mas, tela flammae spécimen réferens; - en trol (- remoto).
forma de manchas, tela maculata; - sin bata-
nar, pannus crudus; lodix, īcis f // - metálica, telecopia: telecópia, ae f. Uso: relativo a la -,
rete férreum; férreum retículum; saeptum re- telecopialis, e; ad telecópiam áttinens.
ticulatum.
telediario: telediárium, ii n. Sin: telediur-
telar: (máquina para tejer) máchina textória. num, i n; telediurna, orum npl; diurnum tele-
Sin: textrinum vel textórium iugum. Uso: tra- visivum; núntia (-orum npl) diurna televisiva;
bajar en el -, textrino iugo óperam dare // núntii diurni televisífici; núntii cotidiani te-
(parte del vano de una puerta) fenestrae leorasis; ephémeris (-ĭdis f) rei televisíficae.
compāges (-is f) vel cancellus. Uso: - de hie-
rro, de madera, férrea, lígnea fenestrae com- teledifusión: telediffúsio, onis f. Sin: telera-

1040
telefónico

diátio; televisífica divulgátio. (-onis f) telephónica; accītus (abl accītu) te-


lephónicus; collóquium telephónicum.
teledirección: telemoderátio, onis f. Sin: te-
lediréctio; telegubernáculum; telemodera- telefonear: telephonare (ad áliquem, cum áli-
men; ex longinquo diréctio; v. telecontrol. quo, a vel ex loco in locum, de áliqua re).
Sin: telephónice loqui, cólloqui cum áliquo;
telefax: telecópia, ae f. Sin: telecopiatrum; áliquem álloqui per telephónium vel telephō-
isográphia sive -graphīa ex longinquo. Uso: num; cum áliquo per telephónium cólloqui;
por -, telecopiáliter; reproducir documentos per translóquium cum áliquo cólloqui; per
por -, telecopiare. telephónium (vel ope telephónii) in colló-
quium venire. Uso: - algo, telephónice (tele-
teleferaje: telephérica transvéctio. Sin: funa- phónio, per telephónium, telephónii ope)
lis traiéctio, transvéctio, transmíssio; funalis áliquid dícere; telephónio uti ad áliquid nun-
transmíssio aéria. tiandum.

teleférico: telephérica, ae f; telephéricum, i telefonema: telephonēma, ătis n. Sin: - inte-


n. Sin: filóvia; currus (-us m) funalis; tele- rurbano, telephónicum collóquium longin-
phérica sellaris; aérium vehículum fúnibus quum vel extralocale.
suspensum. Uso: asiento de -, telephérica
sella vel cistella; sellare pegma (-ătis n); sé- telefonía: telephónia, ae f. Sin: res telephó-
llula tractória; cable de -, telephéricus rudens nica. Uso: - sin hilos, telephónia sine filo (vel
(-entis m) , aérius rudens; aérius suspensus sine filis).
rudens; línea de -, telephérica via; pilar del -,
praealtum fulmentum; transporte por -, per telefónicamente: telephónice.
telephéricum (vel per aérium) rudentem
transmíssio, transvéctio, traiéctio; vagoneta telefónico: telephónicus, a, um. Sin: tele-
del -, telephéricus cárrulus; péndulus in áere phōni vel telephónii (gen); ad telephónium
capsus (- i m); viaje en -, funalis traiéctio spectans. Uso: aparato -, telephónicum
aéria // ascender en -, per funalem aériam instrumentum; telephónii instrumentum; má-
transmissionem ascéndere; ir en -, telephé- china telephónica; aparato - automático, ul-
ricā (vel telephérico) uti; telephérico cárrulo tróneum telephónii instrumentum; cabina o
tránsvehi; telephérica sellā tránsvehi; trans- casilla -, cella telephónica; central -, telephó-
portar algo por -, per telephéricum (vel per nii primária sedes; conversación -, telephó-
aérium) rudentem áliquid transmíttere, trans- nicum collóquium; per telephónium
véhere, traícere ad (vel in) + ac; viajar en -, collóquium; guía -, index (-dĭcis m) vel catá-
telephérico (vel aério) rudenti tránsvehi; cis- logus (-i m) telephónicus; hilo -, telephóni-
tellā funi suspensa tránsvehi; diaetā funi sus- cum filum; instalación -, telephónicus
pensa tránsvehi; cistellā telephérico (vel apparatus (-us m); línea -, aérium filum tele-
aério) rudenti suspensa tránsvehi. phónicum; llamada -, per telephónium accí-
tio vel accītus; telephónica accítio;
telefilm: pellícula televisífica. telephónicus accītus; número -, númerus tele-
phónicus; oficina -, rei telephónicae sedes
telefonar, v. telefonear. (-is f); telephónii sedes; offícium telephóni-
cum (oficina del servicio -); sedes vel taberna
telefonazo: telephonēma, ătis n. Sin: accítio telephónica (lugar de donde se telefonea);

1041
telefonista

pulso -, impulsus telephónicus; servicio -, res suena el -, telephōnum tinnit vel sonat.
telephónica // interceptar conversaciones -,
collocutiones telephónicas intercípere. telefonómetro: telephonómetrum, i n.

telefonista: (varón) telephónii (vel telephōni) telefoto, v. telefotografía.


minister vel administer (-stri m). Sin: tele-
phonista; telephoneta // (mujer) telephónii telefotografía: (arte de tomar fotografías de
(vel telephōni) ministra vel administra (-ae f). objetos lejanos) telephotográphia sive -gra-
Sin: telephonétria; telephonístria. phīa, ae f. Sin: telephotográphica ars. Uso:
por -, telephotográphice // (fotografía así to-
teléfono: telephónium, ii n. Sin: telephōnum mada) telephotum, i n. Sin: telephotográ-
vel teléphonum, i n; apparatus telephónicus; phica imago.
instrumentum telephónicum. Uso: - automá-
tico, telephónium automáticum; - celular, - telefotografiar: imágines electro (vel eléc-
móvil, - portátil, telephōnum gestábile; tride, vel eléctrica vi) emíttere vel transmít-
instrumentum telephónicum portábile (quod tere.
satéllite artificioso ágitur); pequeño - celular,
telephónulum gestábile; - particular, telephó- telefotográfico: telephotográphicus, a, um.
nium privatum; - pastoral, telephónium pas-
torale; - urbano, interurbano, internacional, telefotógrafo: telephotográphicum instru-
telephónium urbanum, interurbanum, inter- mentum.
nationale vel inter nationes; - de alcancía, -
monedero, telephōnum monetale; - de la telefotograma: telephotogramma, ătis n.
casa, telephónium domésticum; - de escrito-
rio, - de mesa, mensale telephónium; - sin telegrafía: (arte de construir, instalar y ma-
hilos, telephónium aérium; telephónium filo nejar los telégrafos) telegráphia sive -gra-
(vel filis) carens, expers; radiotelephónium; phīa, ae f. Sin: telegráphica sciéntia vel ars //
disco del -, discus (-i m) selectórius; número (servicio público de comunicaciones telegrá-
de -, númerus telephónicus; númerus telephó- ficas) telegráphicum exercítium vel ministé-
nii vel telephōni; número local, númerus lo- rium. Uso: - sin hilos, radiotelegráphia.
calis; número de código interurbano,
númerus praeselectórius; timbre del -, tele- telegrafiar: (manejar el telégrafo) telégra-
phónii tinnītus (-us m) vel tintinnábulum ; pho (vel telegráphio) uti // (comunicar por
tubo del -, auscultábulum; por -, telephónice, medio del telégrafo) telegraphare áliquid ad
telephónio, per telephónium, telephónii ope; áliquem. Sin: telegráphice áliquid álicui scrí-
ratione telephónica // avisar por -, telephó- bere, nuntiare, significare; telégrapho (tele-
nice monere; discar el número de -, númerum gráphio; per telégraphum vel per
telephónicum elígere vel selígere; hablar por telegráphium) álicui áliquid scríbere; telégra-
-, telephónice loqui; per telephónium álloqui; phi (vel telegráphii) ope áliquid álicui scrí-
levantar el auricular, auscultábulum tóllere bere; telegráphice communicare cum áliquo.
vel súmere; llamar a uno por -, telephónice
áliquem vocare; áliquem per telephónium telegráficamente: telegráphice. Sin: per telé-
(vel telephónii ope) vocare; mi - falla, tele- graphum vel per telegráphium; telégraphi vel
phónium meum defectivum est; quien habla telegráphii ope.
por -, collocūtor, oris m; collocūtrix, icis f;

1042
telerreceptor

telegráfico: telegráphicus, a, um. Sin: ad telemática: telemática, ae f; telemátice, es f.


telégraphum (vel ad telegráphium) pértinens; Sin: res telemática.
ad telegráphiam áttinens. Uso: comunicación
-, communicátio telegráphica, funcionario -, telemecánica: telemechánica, ae f; teleme-
telégrapho vel telegráphio praepósitus; ofi- chánice, es f. Sin: res telemechánica.
cina -, telégraphi vel telegráphii sedes; res-
puesta -, telegráphicum responsum // fig telemecánico: telemechánicus, a, um. Sin: ad
pressus, a, um. Sin: strictus; brevis. telemechánicam pértinens.

telegrafista: (varón) telegraphista, ae m. Sin: telemetría: telemétria sive -metrīa, ae f.


telegrapheta, ae m; scriba telegráphicus; te-
légraphi (vel telegráphii) administer vel mi- telemétrico: telemétricus, a, um.
nister // (mujer) telegraphístria, ae f. Sin:
telegraphétria; telégraphi (vel telegráphii) ad- telémetro: telémetrum, i n. Sin: spatiorum
ministra vel ministra. index (-dĭcis mf); longinquitatis index; lon-
ginquitati metiendae instrumentum; instru-
telégrafo: telégraphum, i n; telegráphium, ii mentum intervallis metiendis.
n. Sin: instrumentum telegráphicum; má-
china telegráphica. Uso: oficina de telégra- telenoticias: telenúntii, orum mpl. Sin: tele-
fos, rei telegráphicae sedes; telégraphi vel óptici núntii.
telegráphii sedes; - eléctrico, marino, óptico,
telégraphum eléctricum, marinum, ópticum; telenovela: fábula televisífica vel televisio-
- sin hilos, telégraphum filo (vel filis) carens nalis. Sin: commentícia fábula televisífica.
vel expers.
teleobjetivo: teleobiectivum, i n. Sin: tele-
telegrama: telegramma, ătis n. Sin: telegra- lentícula, ae f; telespecillum; teleorbículus;
phema, ătis n; núntius telegráphicus; núntium teleóculus.
telegráphicum; núntius per telégraphum ( vel
per telegráphium) perferendus (- a enviar) vel teleología: teleológia sive -logīa, ae f.
perlatus (- enviado); communicátio telegrá-
phica. Uso: - cifrado, telegramma secretum, teleológico: teleológicus, a, um.
vel arcanum, vel per notas impressum; - en-
viado por uno, telegráphicus núntius ab áli- teleólogo: teleólogus, i m.
quo datus; por -, telegraphémate; enviar un -
a alguien, telegramma vel telegraphema ad telepatía: telepathīa, ae f. Sin: ánimi prae-
áliquem míttere; me hizo enviar el siguiente sénsio vel praesagítio (-onis f); remotae rei
-, hoc ad me perferendum telegramma cura- persénsio; remotarum rerum praesénsio vel
vit. odor (-oris m). Uso: tener -, áliquid, procul
ab eius conspectu, sentire vel praesentire.
teleguiar: e longinquo dirígere.
telepático: telepáthicus, a, um. Sin: ad
teleimpresor, v. teletipo. telepathīam áttinens.

telemando, v. teledirección. telerreceptor: telereceptórium, ii n. Sin: re-


ceptórium televisórium vel televisuale.

1043
telescópico

telescópico: telescópicus, a, um. Sin: teles- ventum // (- como ciencia) ars televisífica //
cópii (gen); ad telescópium spectans. (transmisión de imágenes a distancia) tele-
vísio, onis f. Sin: telehorama, ătis n; teleho-
telescopio: telescópium, ii n. Sin: rasis, is f; teleopsis, is f; transmíssio
perspicillum astronómicum. Uso: - astronó- televisiva. Uso: - en blanco y negro, televísio
mico, astroscópium; - electrónico, telescó- bícolor; - en colores, televísio multícolor,
pium electrónicum; - espacial, telescópium multicoloris, multicolora, multicolória;
órbicum; - extra-atmosférico, telescópium - estereoscópica, televísio vel telehorasis ste-
extra-atmospháericum; investigar algo con reoscópica; - por cable, televísio caplaris;
el -, áliquid telescópio investigare. aparato de -, v. televisor; sala para -, televi-
sórium; mirar, ver por -, televisífico instru-
telesilla: aéria vel telephérica sella. Sin: te- mento spectare; áliquid in scrínio televisífico
lenartatrum; anabathrum nartatórium; v. tele- contueri; mirar, ver -, televisionem videre,
férico. spectare; televisífice spectare; por -, televisí-
fice; per televisionem vel per telehorasin; te-
telespectador, v. televidente. levisionis ope; programa de -, televisionis
programma.
telesquí: nivítraha aéria.
television watch: instrumentum televisíficum
teletipia: teletýpia, ae f. et horológium.

teletipo: (aparato) telétypon vel telétypum, i televisivo: televisíficus, a, um. Sin: televisua-
n. Sin: teletýpica, ae f; máchina teletýpica, lis; televisórius; ad televisionem pértinens.
telescribens, telescriptória; instrumentum te- Uso: estudio -, sedes televisífica; serie -, sé-
letýpicum vel telescriptórium. Uso: meca- ries televisória.
nismo de un -, telétypi machinátio vel
machinamentum // (mensaje) teletýpicum, i televisor: televisórium, ii n. Sin: televistrum;
n (núntium). instrumentum televisórium, televisíficum, te-
levisuale, telehorámicum; scrínium televisó-
teletransmisor: emissórium televisíficum. rium vel televisíficum; capsella televisualis
vel telehorámica; televisífica vel telehoráma-
televidente: televidens, entis. Sin: televisor, tis máchina; teleópticum vel telehorámicum
telespectator vel teleaspector, oris m. machinamentum; teleópticum vel teleopsis
instrumentum. Uso: - transistor, capsella te-
televisado: televisione (vel per televisionem, lehorámica transistório acta; pantalla del -,
vel televisionis ope) diffusus vel transmissus. televisíficum album; - en blanco y negro, te-
Sin: televisífice vel televisuáliter diffusus vel levisórium instrumentum bícolor; - en color,
transmissus. instrumentum televisíficum coloratum; tele-
visórium (vel televistrum) multicolorum vel
televisar: telehorare. Sin: televisione (vel per multícolor; apagar el -, televisórium vel tele-
televisionem, vel televisionis ope) diffúndere vistrum exstínguere; encender, prender el -,
vel transmíttere; televisífice (vel televisuáli- televisórium vel televistrum accéndere; sen-
ter) diffúndere vel transmíttere. tarse o estar sentado ante el -, ad (vel ante,
vel apud) televisórium sedere.
televisión: (- como invento) televisíficum in-

1044
temperatura

televisora: (estación transmisora) státio te- volúbile; - indolente, segnis índoles; el pro-
levisória, televisualis, televisífica. Uso: - na- pio -, sua natura própria; - propenso a la vir-
cional, nationis televisífica státio; státio tud; virtutis índoles; ad virtutem índoles; -
televisória nationalis. sensual, ingénium ad libídinem proclive;
tiene un - bilioso, naturā est biliosus, stoma-
télex: (sistema de comunicación por medio chosus, iracundus; vivir según el propio - y
de teletipos) rete telescriptícium. Sin: gusto, ingénio suo vívere // (arbitrio para
systema communicationis teletýpicae // (la terminar las contiendas o para olvidar difi-
misma comunicación) teletýpica communi- cultades) via, ae f. Sin: rátio; consílium; in-
cátio // (aparato) teletýpicum instrumentum. ventum; artifícium // (temperie) temperatura,
Sin: mechanema teletýpicum // (mensaje) te- ae f. Sin: tempéries, ēi f; caeli temperátio //
lescriptum, i n. Sin: teletýpicum. (constitución del cuerpo) córporis natura,
constitútio, hábitus, habitudo // (fig, vitali-
telofase: telophasis, is f. dad, vivacidad) vitálitas, atis f. Sin: vitalis
vis; vigor; vivácitas; ingénii vivácitas.
telón: aulaeum, i n. Sin: sipárium. Uso: bajar
el -, aulaeum demíttere; levantar el -, au- temperatura: (grado de calor en los cuer-
laeum tóllere. Uso: baja el -, demíttitur au- pos) calor, oris m. Sin: caloris gradus (-us m).
laeum. Uso: alta -, calor ardens, férvidus, véhemens;
aestus (-us m); ardor; fervor; - baja, calor
TEM: via autocinética transeuropaea. minor vel mínimus; frigus, ŏris n; - elevada,
calor maior; - justa, temperátio caloris; - má-
tema: (asunto, materia) res, rei f. Sin: pro- xima, máximus caloris gradus; caloris cul-
pósitum; argumentum; proposítio; res propó- men (-mĭnis n); fervoris fastígium; - tibia,
sita. Uso: - complicado, argumentum tepor. Uso: tiene una - alta, baja, calidior,
implicatum; - delicado, multae prudéntiae frigidior est // (calor del cuerpo) naturalis
res; - religiosos, thémata religiosa; apartarse calor // (fiebre) calor, oris m. Sin: febris, is f;
del - asignado, a propósito égredi vel febris aestus (-us m). Uso: - alta, aestus et
aberrare; desarrollar el - , id, quod propósi- febris; descenso, desaparición de la - febril,
tum est, tractare; volver al -, ad propósitum febris remíssio vel decessus (-us m); medir la
reverti // Mús modus músicus // Gram thema, - febril, febris calorem metiri; tener una -
ătis n. alta, aestu febrique iactari; tener un poco de
-, febrículā laborare // (estado atmosférico
temblor: tremor, ōris m. Uso: - de tierra, tre- del aire) temperatura, ae f. Sin: tempéries, ēi
mor; terrae motus. f; caeli temperatura vel temperátio; tempestas
(-atis f); status (-us m) caeli; caelum; áër,
témpano: - de hielo, ampla glácies (-ēi f) áëris (ac áërem vel áëra) m. Uso: - alta, aes-
flúitans. tus (-us m); ardor; fervor; magni calores; - al-
tísima, máximi calores; - baja, fría, frígidus
temperamento: (carácter, manera de ser o áër; frígidum caelum; - bajísima, tempestas
de reaccionar de las personas) ingénium, ii perfrígida; - excesiva, nímii calores; - exte-
n. Sin: índoles, is f; natura. Uso: - bueno, rior, temperatura externa; - inclemente, im-
duro, firme, fogoso, inhumano, manso, vo- mite caelum; - justa, favorable, áëris
luble, ingénium bonum, durum, firmum, vé- tempéries; tempéries caeli; áër temperatus;
hemens, inhumanum, mansuetum vel mite, caelum temperatum; - tibia, tepor solis; - de

1045
tempestad

la tierra, totīus orbis terrarum temperatura; extra praecípua témpora anni.


cambio brusco de -, súbita áëris (vel caeli)
mutátio; fluctuación de la -, variátio tempera- temporal: (del tiempo) témporis. Uso: bienes
turae; hay una - primaveral, otoñal, áër ver- -, bona temporália; poder -, rei públicae ad-
nat, autumnat; la - es de más de cuatro ministrátio; poder - del Papa, humanum Pon-
grados, temperatura amplius quattuor grá- tíficis impérium // (que dura algún tiempo)
duum est. v. temporáneo // (que pasa con el tiempo,
fugaz) brevis, e. Sin: fugax, acis; fluxus; ca-
tempestad: tempestas, atis f. Uso: - tropical, ducus; bienes -, bona fluxa vel caduca; cosas
tempestas tropicalis. humanas -, res humanae caducae; gloria -,
fluxa glória; placeres -, volúcria gáudia.
templar: (dar el temple a un metal o al vidrio
u otras materias) - el cobre, el hierro, el temporalidad: (cualidad de temporal) tem-
acero, aes (aeris n) , ferrum, chálybem con- porálitas, atis f // (frutos y cualquier cosa pro-
flare et temperare // (dar mayor dureza al fana que los eclesiásticos perciben de sus
metal o al cristal) durare. Sin: indurare; ro- beneficios o prebendas) bona temporália.
borare. Sin: benefícii ecclesiástici réditus (-us m).

templario: templárius, ii m. Sin: templaris, temporalmente: temporáliter. Sin: temporá-


is m. rie; ad tempus.

temple: (temperie, estado de la atmósfera) temporáneo: temporáneus, a, um. Sin: tem-


tempéries, ēi f // (temperatura) temperatura, porárius; temporalis; ad tempus. Uso: amis-
ae f // (punto de dureza o elasticidad que se da tad -, amicítia temporalis; cargo -, munus ad
a un metal) durítia, ae f. Sin: rigor; metalli tempus datum; concesión -, temporalis con-
temperátio ac durítia; temperata metalli durí- céssio.
tia, dúritas, duríties. Uso: dar el - a un metal,
v. templar // pintura al -, tábula picta colóri- temporero: conventícius minister.
bus aquā dilutis; pintar al -, colóribus aquā
dilutis (vel temperatis) píngere; colóribus tenacillas: (para agarrar terrones de azúcar,
aquā glutinatā dilutis (vel temperatis) píngere dulces y otras cosas) forcípula, ae f // (para
// Orden del Temple, Ordo Templárium. rizar el pelo) calamister, tri m // (para arran-
car el pelo o el vello) volsella, ae f.
templete: sacellum, i n. Sin: aedícula; fánu-
lum. Uso: - levantado en una encrucijada, tenazas: forceps, cĭpis mf. Sin: forfex, fĭcis
cómpitum, i n. mf.

templo: templum, i n. Sin: aedes, is f; sacra tenca: tinca vulgaris.


aedes; fanum. Uso: cuidador del -, neócorus,
i m; guardián del -, aedítuus, aedítimus, aedí- tendencia: inclinátio, onis f. Sin: propénsio;
tumus, i m; vestíbulo del -, pronaos vel pro- proclívitas; stúdium; propensum in áliquem
naus, i m; pronaon vel pronaum, i n. (vel in áliquid) stúdium; propensa in áliquem
(vel in áliquid) voluntas. Uso: - aristocráti-
temporada: - alta, tempus praecípuum anni; cas, optimatum (vel optimátium) dominatūs
- deportiva, tempus ludicrorum; fuera de -, stúdia; - democráticas, popularis impérii stú-

1046
tenis

dium; - pacíficas, pacis stúdia; las - secretas cínula. Uso: - trinchante, fúrcula ministrató-
del ánimo, íntima ánimi stúdia; señalada - o ria; furcilla vel fúrcula culinária; golpe de -,
propensión natural a …, praecípua vel prae- fúrculae ictus (-us m).
clara índoles ad + ac; praecípuum vel prae-
clarum ingénium ad + ac; contra las propias tenedor de libros: rationárius, ii m. Sin: ra-
-, repugnante naturā; tener - contrarias a …, tiocinator; calculator; computator; v. conta-
ab áliqua re abhorrere; ab áliqua re averso ble, contador.
ánimo esse; tener - natural a …, stúdio alicú-
ius rei teneri; naturā propensum esse ad + ac teneduría de libros: (cargo del tenedor de
// (fuerza que impulsa un cuerpo a dirigirse libros) rationárium munus (-nĕris n) vel offí-
hacia un punto) vis. Uso: - centrípeta de los cium. Sin: rationárii (vel ratiocinatoris, vel
cuerpos, vis gravitatis. calculatoris, vel computatoris) munus // (ofi-
cina) rationária vel rationárii sedes (-is f).
tendenciosamente: súbdole. Sin: ambígue; Sin: ratiocinatoris sedes vel offícium; officina
(con el propósito de engañar) captiose; (con tabularum; officina tabularum accepti et ex-
animosidad) accenso stúdio in áliquem. pensi; officina librária // (ciencia) sciéntia ra-
tionária. Sin: computandi doctrina; ars
tendenciosidad: ambigúitas súbdola. Sin: ratiocinandi; ratiocinandi vel rationum scién-
ambíguus ac malitiosus ánimus; (animosi- tia; tabularum ars vel rátio // (los documentos
dad) stúdium; (voluntad de engañar) právi- de la -) rationárium, ii n. Sin: tábulae, arum
tas. fpl; codex, dĭcis m; rationália, ium npl; tábu-
lae (vel codex) accepti et expensi.
tendencioso: súbdolus, a, um. Sin: ambí-
guus, (no imparcial) haud áequus, (- en el ra- tenería, v. curtiduría.
zonamiento) captiosus; (malicioso)
malitiosus. Uso: discurso -, rátio ambígua ac tenésmico: tenésmicus, a, um. Sin: ad tenes-
súbdola; preguntas -, ambíguae ac malitiosae mum áttinens.
interrogationes; sospecha -, malitiosa suspí-
cio. tenesmo: tenesmus vel tenesmos, i m.

ténder: carbonárium, ii n. Sin: plaustrum teniente: (Mil, oficial) subcentúrio vel suc-
carbonárium; carbonárius currus; currus au- centúrio, onis m. Sin: succentúrio maior; te-
xiliaris vel auxiliárius. nens, entis m. Uso: - coronel, tribunus
mílitum vicárius; subpraefectus cohortis; te-
tendera: tabernária, ae f. nens columnellus vel columellus, - general,
praefectus legionis; tenens generalis // - al-
tendero: (dueño o dependiente de una calde, - de alcalde, promagister urbis vel óp-
tienda, especialmente de comestibles) taber- pidi // - cura, cúrio minor.
nárius, ii m. Sin: propōla, ae m; caupo vel
copo, onis m // (persona que hace tiendas de tenis: tenilúdium vel taenilúdium, ii n. Sin:
campaña o cuida de ellas) tabernaculárius tenilūdus, i m; manubriati retículi ludus (-i m)
vel tabernaclárius, ii m. vel lusus (-us m); pilae et retículi ludus; pilae
reticulique ludus. Uso: - de mesa, v. ping
tenedor: (utensilio de mesa) fúrcula, ae f; pong; lawn -, tenilúdium pratense; cancha de -,
fúrcula escária. Sin: furcilla; furcícula; fus- campus tenilúdii vel tenilusórius; campus te-

1047
tenista

nilúdio ludendo; campus manubriato retículo magna) ténsio vel tensura; baja -, ténuis (vel
ludendo; raqueta de -, manubriatum retícu- demissa, vel exígua, vel inferior) ténsio; -
lum; jugar al -, tenilúdere; tenilúdio lúdere; eléctrica, eléctrica ténsio; - interna, ténsio in-
manubriato retículo lúdere; pilā reticuloque terna; - mental, ánimi inténtio; mentis con-
lúdere; persona que juega al -, v. tenista. téntio; ánimus erectus vel experrectus; -
negativa, ténsio negativa, - psíquica, ténsio
tenista: tenilusor, oris m. Sin: tenilúdius, ii psýchica; - de vapor, vaporis pressus // - in-
m; tenilūdens, entis; manubriati retículi lusor; ternacional, inter nationes amicítiae nutátio;
manubriato retículo ludens; qui tenilúdio públicae inter nationes necessitúdines nutan-
ludit, qui manubriato retículo ludit ; qui pilā tes.
et retículo ludit.
tentación: (instigación o estímulo que induce
tennis, v. tenis. a algo malo) tentátio vel temptátio, onis f.
Sin: tentamentum vel temptamentum; tenta-
tenor: (voz media entre contralto y barítono) men vel temptamen, mĭnis n; allectátio;
tenor, oris m. Sin: vox média vel plena // sollicitátio; ad malum sollicitátio; pravi vel
(persona que tiene esta voz) tenor, oris m. túrbidi ánimi motus. Uso: dejarse vencer por
Sin: médiae vocis cantor; homo média voce; la -, tentatione (vel tentamento, vel tentá-
músicus média (vel plena) voce canens // mine) állici, íllici, péllici; reprimir, vencer las
(contenido de un escrito o discurso) exem- -, tentationes (vel tentamenta, vel tentámina)
plum, i n; rátio, onis f. Uso: carta de este -, cohibere, coërcere, comprímere, sedare //
lítterae hac ratione (vel hoc exemplo, vel in (deseo) cupíditas, atis f. Uso: sentir la - de
hunc modum) scriptae // (constitución u (hacer) algo, alicúius rei (faciendae) cupidi-
orden firme y estable de una cosa) tenor, oris tate flagrare.
m. Sin: rátio, modus; consuetudo. Uso: - de
vida, tenor vitae; vitae modus vel consue- tentador: tentator vel temptator, oris m. Sin:
tudo; vivendi rátio; a este -, por el mismo es- insidiator; (dicho de quien intenta corromper
tilo, uno tenore; eadem senténtiā; uno vel mediante dinero o regalos) corruptor. Uso: -
eodem exemplo // (disposición, espíritu de de mujeres, mulíerum sollicitator.
una ley) tenor, oris m. Uso: a - de ley, ex lege
vel ex légibus; lege vel légibus; pro tenore tentadora: tentatrix vel temptatrix, icis f.
legis; secundum tenorem (vel ex tenore) Sin: insidiatrix; quae állicit.
legis; a - de testamento, testamento.
tentar: (instigar, seducir) tentare vel temp-
tenorrafia: tenorrháphia sive -rrhaphīa, ae f. tare. Sin: sollicitare. Uso: - a hacer una cosa,
áliquem (vel alicúius ánimum) tentare (vel
tenotomía: tenotómia sive -tomīa, ae f. Sin: sollicitare) ad rem faciendam; - con halagos,
tenontis séctio. áliquem allícere, illícere, pellícere; - con di-
nero, con regalos, áliquem pecuniā, donis co-
tenotomista: tenotómiae peritus vel callens. rrúmpere vel subornare; dejarse - por las
promesas, las esperanzas, promissis, spe in-
tensión: ténsio, onis f. Sin: inténsio; inténtio; duci // (ensayar o experimentar) experiri.
conténtio; tensura; pressus, us m. Uso: - ar- Sin: conari, tentare vel temptare, periclitari.
terial, arteriarum inténtio, sánguinis pressus; Uso: - la suerte, fortunam tentare vel pericli-
alta - (de la electricidad), alta (vel áltior, vel tari; - los remedios extremos, última experiri;

1048
teoría

- todos los remedios, ómnia experiri; - una rebus sacris sciéntia; divinarum rerum doc-
gran empresa, magnum opus conari. trina vel cognítio; theológica disciplina. Uso:
- dogmática, espiritual, mística, theológia
tentativa: tentamentum vel temptamentum, dogmática, spiritualis, mýstica; - del cuerpo,
i n. Sin: tentamen vel temptamen (-mĭnis n); theológia córporis.
experimentum; conatus, us m vel conatum, i
n. Uso: hacer alguna -, áliquid tentare; hacer teológico: theológicus, a, um. Sin: ad theoló-
todas las -, ómnia tentare. giam spectans.

tentempié: gustatiúncula, ae f. Sin: gústu- teologizar: de theológia tractare. Sin: theo-


lum; v. refrigerio. lógiam explanare; iuxta princípia theológica
ratiocinari.
teobroma: theobrōma, ătis n; theobrōma, ae
f. teólogo: theólogus, i m. Sin: theológiae stu-
diosus, professor, callens, peritus.
teocéntrico: theocéntricus, a, um.
teorema: theorema, atis (dat y abl pl -atis y
teocentrismo: theocentrismus, i m. Sin: doc- -átibus) n.
trina theocéntrica.
teorética: theorética, ae f; theorétice, es f.
teocracia: theocrátia sive -cratīa, ae f. Sin: Sin: philosóphia theorética.
sacerdotum dominatus (-us m) vel impérium.
teorético: theoréticus, a, um. Sin: contempla-
teocrático: theocráticus, a, um. Sin: ad theo- tivus; speculativus; rationalis. Uso: filosofía
crátiam pértinens ; ad sacerdotum domina- -, philosóphia contemplativa.
tum áttinens
teoría: (conocimiento especulativo pura-
teodicea: theodicea, ae f. mente racional) theória sive theorīa, ae f. Sin:
rátio; speculátio, cogitátio. Uso: en -, theoré-
teodolito: theodolites, ae m; theodolithum, i tice; in ratione et disciplina; - y práctica,
n. sciéntia atque usus (-us m); rátio et usus; en -
y en práctica, ratione et usu; en - ..., en prác-
teofanía: theophanīa, ae f. Sin: Dei manifes- tica ..., cogitatione …, re ...; ni en práctica
tátio. ni en -, nec usu nec ratione; aprender en -,
theórice díscere; esto es verdadero en -, hoc
teogonía: theogónia sive -gonīa, ae f. Sin: de- cogitatione verum est // (principios generales
orum origo vel procreátio. de un arte o ciencia) cognítio, onis f. Sin:
rátio; ars; doctrina; disciplina; artis praecepta.
teóloga: theóloga, ae f. Uso: - atómica, theória atomística; atomorum
theória; - epicúrea, Epicuri rátio (vel institú-
teologal: theologalis, e. Uso: vida -, vita tio, vel rátio disciplinaque); - filosófica, phi-
theologalis. losóphiae disciplina; philosophandi rátio; -
nuevas, novae disciplinarum fórmulae; - de
teología: theológia sive -logīa, ae f. Sin: doc- la dialéctica, dialéctica, ae f., dialéctice, es f;
trina de Deo; disciplina de rebus divinis; de disserendi rátio; - de la evolución, v. trans-

1049
teórica

formismo; - de la relatividad, relativitatis the- státio intensiva; - ocupacional, ergotherapīa;


ória; la - es confirmada por la práctica, usus exigencias de la -, sanationis postulata; apli-
doctrinam confirmat; unir la - a la práctica, car una -, curationem aegroto adhibere; bus-
doctrinam ad usum adiúngere; vale más la car una nueva -, novam medendi rationem
práctica que la -, usus magistrorum prae- investigare
cepta súperat // (explicación de un fenómeno)
rátio, onis f. Sin: theória; senténtia. Uso: teratología: theratológia sive -logīa, ae f.
según la - de uno, de (vel ex) senténtia alicú-
ius // (procesión) pompa, ae f. tercera: (alcahueta) lena, ae f.

teórica: theórica, ae f; theórice, es f. tercer mundo, v. mundo.

teóricamente: theórice. Sin: theorétice, spe- terceto: (combinación de tres versos) trísti-
culative, cogitatione, doctrinā, ratione; ex chum vel trístichon, i n. Sin: stropha ternis
artis praeceptis (= según los preceptos teóri- vérsibus modulata. Uso: - dantesco, trísti-
cos). Uso: teórica y prácticamente, cogita- chum dantiscum // (composición para tres
tione et re; ratione et usu. voces o instrumentos) tricínium, ii n. Sin:
térnio vel trio, onis m; trium vocum cantus
teórico: theóricus, a, um. Sin: rationalis, e; (-i m) vel concentus (-us m); trium instrumen-
speculativus; qui (quae, quod) in cogitatione torum concentus // (conjunto de tres voces o
pósitus est. Uso: medicina -, medicina ratio- instrumentos) tres músici; tria instrumenta
nalis; rationalis medicinae ars // (dicho de (música).
una persona) theóricus, i m. Sin: theoréticus.
terciario: adj tertiárius, a, um // (sust, era ce-
teorizar: subtíliter vel subtílius disputare. nozoica) aevum tertiárium vel caenozóicum;
aera (vel aetas) tertiária vel caenozóica //
teosofía: theosóphia sive -sophīa, ae f. (persona que profesa una de las órdenes ter-
ceras) tertiárius, ii m. Sin: tertianus. Uso: -
teosófico: theosóphicus, a, um. franciscano, franciscalis tertianus vel tertiá-
rius; frater franciscalis tertianus; franciscalis
terapeuta: therapeuta, ae m. Sin: therapéuti- e tértio órdine; tértii órdinis discípulus; Fran-
ces vel therapīae peritus. cisci minor ássecla.

terapéutica: therapéutica, ae f; therapéutice, tercio: tértia pars (partis f). Uso: dos - (2/3),
es f. Sin: disciplina therapéutica. duae tértiae partes; más de los dos - de los
parlamentarios, plus quam duae tértiae par-
terapéutico: therapéuticus, a, um. Sin: salu- tes parlamentariorum.
taris; medicinalis; ad medendum idóneus.
Uso: eficacia -, vis médica; medendi virtus; terciopelado: (especie de tejido semejante al
sanandi vis; sistema -, rátio sanandi. terciopelo) pannus villosus.

terapia: therapīa, ae f. Sin: curandi ars vel terciopelo: vellutum, i n. Sin: amphítapa;
méthodus; medendi rátio, morborum sanan- amphimallum vel amphimállium. Uso: - de
dorum rátio; curátio. Uso: - intensiva, curátio algodón, vellutum xýlinum; - de lana, vellu-
efficácior; (unidad de cuidados intensivos) tum láneum, lanare, lanatum; - de seda,

1050
termo

vellutum séricum. Uso: - en pez, desínere in piscem; la libertad


termina en la esclavitud, libertas cadit in ser-
Teresa: Therésia, ae f. Uso: Madre - de Cal- vítium; palabras que terminan del mismo
cuta, Mater Therésia a Calcutta. modo, verba eodem pacto cadéntia; verba
quae cadunt simíliter.
tergiversación: tergiversátio, onis f.
término: (palabra) verbum, i n. Sin: vocá-
terliz, v. dril. bulum; vox, vocis f; términus, i m. Uso: -
técnicos, verba ártium própria; vocábula
termal: thermalis, e. Sin: thermarum (gen cuiusdam artis (vel disciplinae) própria; - téc-
pl); cálidus. Uso: aguas -, thermae, arum fpl; nico del pluralismo, términus téchnicus plu-
cálidae aquae. ralismi; en estos -, his verbis; sin medios -,
non contis nec remulco // (fin) finis, is m. Sin:
termas: (baños públicos de los romanos; edi- términus.
ficio con baños de aguas termales) thermae,
arum fpl // (sitio donde hay aguas termales terminología: terminológia sive -logīa, ae f.
para bañarse) cálida lavacra. Sin: caléntia Sin: terminorum (sciéntiae vel artis) stúdium;
stagna; aquae cálidae. nomenclatura; nómina, um npl; vocábula,
orum npl; voces locutionesque; verba dictio-
termes, v. térmite. nesque; própria alicúius disciplinae (vel doc-
trinae, vel artis) vocábula. Uso: -
térmico : thérmicus, a, um. Sin : thermánti- económico-social, de re oeconómica et so-
cus; temperiēi vel caloris (gen); ad calorem ciali voces locutionesque; rerum oeconomi-
pértinens. Uso: energía -, energīa vel vis thér- carum et sociálium nómina; - elegante, sermo
mica. élegans; sermonis elegántia; - latina, termi-
nológia latina; la nueva -, nova verba; verbo-
terminación: terminátio, onis f. rum (vel vocabulorum) nóvitas; - popular,
plebéius sermo; - técnica, artis vocábula; la -
terminal: adj terminalis, e. Sin: extremus; ad usada por un escritor, própria cuiusdam
términum áttinens. Uso: punto -, punctum scriptoris verba; terminorum usus cuiusdam
terminale; sílaba, vocal -, sýllaba, vocalis ter- scriptoris.
minalis // (estación) státio terminalis.
terminológico: terminológicus, a, um. Sin:
terminal (Inform, máquina con teclado y ad vocábula própria spectans.
pantalla mediante la cual se proporcionan
datos a una computadora o se obtiene infor- termitero: tármitum tectum.
mación de ella): terminale, is n.
térmite: tarmes vel termes, mĭtis m. Uso: las
-, tármites, um mpl; formicae tármites.
terminar: (poner término a algo) fínire. Sin:
terminare; áliquid ad finem (vel éxitum) per- termo: thermóphorum, i n; thermóphorus, i
dúcere; alicúius rei finem fácere. Uso: - la m. Sin: thermophylácium; thermolagoena;
guerra, bellum finire; - el discurso, oratio- lagoena caldária vel calefactória; lagoena cá-
nem finire // (acabar) áliquid confícere, per- lida servans vel rétinens; (para conservar la
fícere, perágere // intr desínere. Sin: cádere. temperatura fría) lagoena frigidária; lagoena

1051
termobarométrico

frígida servans vel rétinens. lodícula thermántica.

termobarométrico: thermobarométricus, a, termogénesis: thermogénesis, is (ac -in) f.


um.
termogénico: thermogénicus, a, um. Sin: ad
termobarómetro: thermobarómetrum, i n. thermogénesin pértinens.

termocauterio: thermocautérium, ii n. termógeno: thermógenus, a, um. Sin: calo-


rem gignens.
termocauterización: thermocauterizátio,
onis f. termografía: thermográphia sive -graphīa, ae
f.
termoconvector: instrumentum convectó-
rium. termográfico: thermográphicus, a, um.

termodifusión: thermodiffúsio, onis f. Sin: termógrafo: thermógraphum, i n. Sin: ther-


caloris diffúsio vel propagátio. mográphium.

termodinámica: thermodynámica, ae f; ther- termograma: thermogramma, ătis n.


modynámice, es f. Sin: thermodynámica doc-
trina, disciplina, rátio, ars; caloris eiusque termología: thermológia sive -logīa, ae f.
vírium leges ac doctrina. Sin: caloris (vel de calore) doctrina, disci-
plina, sciéntia.
termodinámico: thermodynámicus, a, um.
termológico: thermológicus, a, um. Sin: ad
termoelectricidad: (energía producida por thermológiam (vel ad caloris doctrinam) átti-
el calor) thermoëlectris, ĭdis f. Sin: thermoë- nens.
lectrícitas; thermoëléctrica vis // (parte de la
física que estudia esta energía) thermoëléc- termomagnético: thermomagnéticus, a, um.
trica doctrina, disciplina, sciéntia. Sin: ad thermomagnetismum (vel ad thermo-
magnéticam vim) spectans.
termoeléctrico: thermoëléctricus, a, um.
termomagnetismo: (magnetismo desarro-
termoestesia: thermoaesthésia sive -aesthe- llado por el calor) thermomagnetismus, i m.
sīa, ae f. Sin: thermomagnética vis // (parte de la Fí-
sica que trata de este magnetismo) thermo-
termoestesiómetro: thermoaesthesióme- magnética doctrina, disciplina, sciéntia.
trum, i n.
termomanómetro: thermomanómetrum, i n.
termofobia: thermophóbia sive -phobīa, ae f.
Sin: caloris horror, pavor, terror, metus, termomecánica: thermomechánica, ae f.
timor. Sin: thermomechánica doctrina, disciplina,
sciéntia; caloris mechánica.
termóforo: adj thermóphorus, a, um // sust
thermóphorus, i m; thermóphorum. Sin: termomecánico: thermomechánicus, a, um.

1052
territorialidad

Sin: ad thermomechánicam (vel ad caloris terraplén: agger, ĕris m. Uso: construir un -,


mechánicam) pértinens. ággerem fácere, apparare, iácere, exstrúere,
instrúere.
termométrico: thermométricus, a, um. Sin:
ad caloris índicem áttinens. terraplenar: (llenar de tierra un vacío o
hueco) ággere explere vel vestire // (acumu-
termómetro: thermómetrum, i n. Sin: caloris lar tierra para levantar un terraplén) agge-
index, dĭcis mf. Uso: el - señala 20 grados rare (vel exaggerare) terram.
bajo cero, thermómetrum viginti gradus infra
“0” númerum índicat. terráqueo: terráqueus, a, um.

termonuclear: thermonuclearis, e; ther- terraza: solárium, ii n. Sin: subdīval, ālis n;


monucleárius, a, um. Sin: thermoatómicus. subdiāle, is n. Uso: - cubierta, subtegulá-
neum.
termoquímica: thermochímica, ae f; thermo-
chémica; thermochémice, es; thermochímia, terremoto: terraemotus vel terrae motus (-us
thermochémia; thermochímica (vel thermo- m). Sin: terrae tremor vel frémitus (-us m);
chémica) doctrina, disciplina, sciéntia. concússio, onis f. Uso: - ondulatorio, terrae
oscillátio; centro del -, centrum terraemotūs;
termoquímico: thermochímicus vel thermo- sacudimiento de -, concussus, us m ; el terre-
chémicus, i m. moto tuvo una intensidad de 8, 9 grados
según las mediciones sismológicas, terrae-
termos, v. termo. motus secundum mensuras sismológicas for-
titúdinem 8, 9 gráduum hábuit; se dice que la
termoscopia: thermoscópia sive -scopīa, ae intensidad del - fue de 8,7 grados en la es-
f. cala de Richter, vis concussionis in scala
richteriana octo vírgula septem fuisse dicitur.
termoscópico: thermoscópicus, a, um. Sin:
ad thermoscópiam spectans. terreno: - fiscal, ager (agri m) públicus.

termoscopio: thermoscópium, ii n. terrestre: adj terrestris, stre; terrester, stris,


stre // sust terrícola, ae f. Sin : orbícola, ae f.
termóscopo, v. termoscopio. Uso: los -, orbícolae, arum mpl; terrícolae,
arum mpl.
termosifón: thermosīpho vel thermosīphon,
onis m. Sin: caleductus, us m; calefacientis terrier, v. fox terrier.
aquae ductus; instrumentum calefactórium;
calefáctio aquária. terrígeno: adj terrígenus, a, um. Sin: e terra
génitus, natus, ortus; terrae próprius // sust
termostato o termóstato: thermóstatum, i n. terrígena, ae mf.
Sin: caloris moderatórium.
territorial: territorialis, e. Uso: límites -,
terracota: terra cocta vel fíctilis. Sin: figura- territoriales términi.
lis creta. Uso: de -, fíctilis, e.
territorialidad: territoriálitas, atis f. Sin:

1053
territorio

territoriálium legum vis. estilo, etc, puro, limpio, bruñido) purus, a,


um. Sin: limatus; tornatus; polītus.
territorio: territórium, ii n. Sin: fines, ium
mpl; (en sentido amplio) régio, onis f. Uso: - tersura: nitor, ōris m. Sin: lévitas. Uso: - de
antártico, austrina régio. lenguaje, nitor orationis vel loquendi.

terrón: (pedazo pequeño de azúcar u otras tesina: thesina, ae f.


cosas) - de azúcar, sácchari frústulum vel
pastillus. tesis: thesis, is (ac -in, abl -i) . Sin: quáestio;
proposítio; propósitum; res propósita; sentén-
terrorífico: formidulosus, a, um. Uso: gue- tia. Uso: considerar una -, causam ágere; in
rra muy -, formidulosíssimum bellum. quaestione versari; proponer una -, causam
propónere vel pónere // (disertación presen-
terrorismo: terrorismus, i m. Sin: tromocrá- tada para doctorarse) thesis, is f. Sin: quáes-
tia sive -cratīa, ae f; terrífica vel saeva domi- tio láureae adipiscendae // (en la métrica
nátio; terror. Uso: - internacional, clásica, descenso del pie con que se regulaba
tromocrátia internationalis; - como sistema, el ritmo) thesis, is f. Sin: posítio; tempus
terrendi rátio; omnes terrendi rátio; emplea el forte.
- como sistema, omnes terrendi ratione abú-
titur; en esa región domina el -, in ea regione tesmóforo: thesmósphorus, a, um. Sin:
terror dominatur; naciones que favorecen el -, légifer, fĕra, fĕrum.
civitates terrorismo faventes.
tesmotetas, testomotetes o tesmoteto: thes-
terrorista: adj terrorísticus, a, um. Sin: tro- mothētus, i m; thesmothēta, ae m. Sin: legum
mocráticus; ad régimen terroris pértinens. custos.
Uso: ataque -, ímpetus (-us m) terrorísticus;
crimen -, fácinus terrorísticum (in + ac); tesorera, v. cajera.
golpe -, ictus (-us m) terrorísticus; red - “Al
Qaida”, rete terrorísticum “Al Qaida” // sust tesorería: (erario) aerárium, ii n. Sin: públi-
terrorista, ae m. Sin: térritor; tromócrata, ae cum aerárium // (administración del erario
m; tromócrates, ae m; terroris fautor; homo público) aerárii públici administrátio.
terríficus; homo seditiosus et saevus; homo
facinorosus, scelestus, nefárius; homo terro- tesorero: thesaurárius, ii m. Sin: thesauren-
rem pópulo íngerens vel ínferens; qui terro- sis, is m; thesáuri custos, praefectus, praepó-
rem (pópulo) facit, ínicit, affert, infert situs, procurator; mensárius; arcárius; custos
(referido al presente). Uso: - islámicos, tro- pecúniae; aerárii custos; aerário praefectus.
mócratae islamístici; terroristas Tupac
Amaru, tromócratae tupacamaruenses; terro- tesoro: thesáurus, i m. Uso: del -, thesaurá-
ristas de extrema derecha o izquierda, tromó- rius; la Isla del -, Insula Thesaurária; ministro
cratae, extremarum pártium dexterarum aut del -, aerárii praefectus // (fig, de persona)
sinistrarum sectatores; hay que capturar a los delíciae , arum fpl. Uso: ¡- mío! , dulcíssima
-, territores capiendi sunt. rerum!

terso: (limpio, nítido) tersus, a, um. Sin: ní- test: probátio, onis f. Sin: proba, ae f; exa-
tidus; polītus // (fig, tratándose de lenguaje, men; experimentum; perículum.

1054
texto

Testamento: Antiguo -, Vetus Testamentum. tetradracma: tetradrachmum, i n.

testera: (adorno para la frente de las caba- tetraedro: tetráhedrum vel tetráhedron, i n.
llerías) v. frontalera. Sin: corpus quáttuor habens látera.

testículo: testículus, i m. Sin: cóleus. Uso: tetragonal: quadrángulus, a, um. Sin: quát-
que tiene testículos, coleatus. tuor ángulos habens.

testificar: testari. tetrágono: adj tetragōnus, a, um. Sin: tetra-


gónicus; tetragonalis // sust tetragōnum, i n.
testigo: testis, is m. Uso: - clave, testis decre-
tórius; - ocular, testis oculatus; spectator ac tetrarca: tetrarcha, ae f; tetrarches, ae m.
testis; testigos de Jehová, testes Iéhovae; pre-
sentar testigos, testes dare, proferre, adhi- tetrarquía: tetrárchia sive -archīa, ae f.
bere; presentar a uno como - de una cosa,
alicúius rei testem adhibere áliquem. tetrástico: tetrástichus, a, um.

testimonial: testimonialis, e. Uso: testimo- tetratología: tetratológia sive -logīa, ae f.


niales, letras comunicatorias, testimoniales, Sin: quádruplex drama; scáenicum spectácu-
ĭum; lítterae testimoniales vel commendatí- lum in quattuor divisum partes. Uso: - musi-
ciae; consignationes. cal, tetralógia música.

testimonio: testimónium, ii n. Sin: testificá- tetravalente: tetrávalens, entis.


tio. Uso: - personal, personalis testificátio.
tetrodo: tétrhodos vel tétrhodus, i f.
teta: papilla, ae f. Sin: mamilla.
teúrgia: theúrgia sive -urgīa, ae f.
tetánico: tetánicus, a, um. Sin: tétani (gen).
teúrgico: theúrgicus, a, um.
tétano: tétanus, i m. Sin: nervorum rigor.
Uso: enfermo de -, tétano affectus, laborans; teúrgo: theūrgus, i m.
nervorum rigore laborans.
teutón: adj téutonus, a, um. Sin: teutónicus //
tête-à-tête: collóquium inter duos. Sin : sin- hab Téutones, um; Téutoni, orum mpl. Sin:
gulare collóquium. Germani.

tetera : theária, ae f. Sin : capedúncula theá- teutónico: teutónicus, a, um.


ria vel theana; cúcuma theária; theae cúcuma,
cucumella, cucúmula. Uso : - eléctrica, óllula textil: adj téxtilis, e // sust téxtile, is n.
theae súcino diluendae.
texto: (documento escrito) textus, us m. Uso:
tetracordio: tetrachordum vel tetrachordon, i - clásicos, textus clássici; - constitucional o
n; tetrachordos, i m. de la constitución, textus constitutionalis; -
crítico, textus críticus; - críticamente recons-
tetracordon, v. tetracordio. truido, restablecido, textus ad criticorum ra-

1055
textual

tionem exactus; - escolar, libro de -, liber cens; - en la piedad, píetas defervescen


scholaris; scholaris liber didascálicus; liber
scholarum úsui destinatus; - impreso, tibio: tépidus, a, um. Sin: tepens; tepōrus;
typoscriptum; - latino original, textus latinus egélidus. Uso: agua -, tépida vel egélida
idemque originalis; - oficial, textus officialis; aqua; temperatura -, tepor, ōris m; estar -, te-
- original en francés, textus originalis fran- pēre; volver -, tepefácere; volverse -, tepés-
cogállice scriptus // (pasaje de una obra lite- cere, tepēre coepisse // (fig, flojo,
raria) locus, i m. Uso: el - de la ley, legis descuidado) tépidus, a, um. Sin: lánguidus;
verba; ipsa legis verba // (libro de -) liber in remissus; remissus ac lánguidus; segnis; né-
scholarum usum éditus. glegens, entis.

textual: textualis, e. Uso: crítica -, crítica tiburón : canis marinus. Sin: squalus, i m.
textualis. Uso: - hembra, marina canícula.

textura: (disposición y orden de los hilos en ticket, v. boleto, entrada.


una tela) trama, ae f // (operación de tejer) v.
tejeduría // (estructura de una obra de inge- tictac: tuxtax n indecl. Sin: pulsus, us m; per-
nio) composítio, onis f. Sin: contextus vel cussus, us m; crépitus, us m. Uso: - del reloj,
textus, us m. horológii pulsus.

tez: cutis color. tiempo: tempus, pŏris n. Sin: spátium tém-


poris. Uso: - libre, ótium; ótii tempus; tempus
thriller: formidulosa vel horríbilis fábula. subcisivum, subsicivum vel subsecivum;
horae inertes; tempus líberum; tempus a la-
thrilling: formidulosus, a, um. Sin: horríbi- bóribus vácuum; spátium vel intervallum a
lis. negótiis líberum; - local, tempus locale; a las
7.59 (- local), hora 7.59 (témporis localis); -
tía: (paterna) ámita, ae f, (materna) matér- de trabajo, tempus operandi; desperdiciar el
tera. Sin: thia; patris vel matris soror; thia pa- -, tempus inutíliter térere; pasa el -, tempus
terna vel materna. ruit, fluit, manat; con el andar del -, progre-
diente vel procedente témpore; en - del co-
tiara: (mitra papal) tiara, ae f. Sin: tergémina munismo, témpore communístico; no había -
vel trigémina tiara; tergéminum vel trigémi- para perder, tempus terendum non erat // (en
num sertum; tiara Pontíficis Máximi. los motores) - de admisión, áditus (-us m);
admíssio; tempus áditus vel admissionis; - de
Tíbet: Tibetum, i n. Sin: tibetana (vel tibé- compresión, compréssio; tempus compres-
tica) nátio vel régio. sionis; - de combustión, combústio; tempus
combustionis; - de escape, éxitus (-us m);
tibetano: adj tibetanus, a, um // hab Tibetani, tempus éxitus // Dep congréssio, onis f. Sin:
orum mpl. tempus, ŏris n. Uso: medio -, dimídium tem-
pus (-ŏris n); primer -, prius témporis spá-
tibieza: (calidad de tibio) tepor, ōris m // tium; en el primer -, in prima congressione;
(falta de fervor) ánimi lánguor. Sin: caritatis segundo -, álterum témporis spátium; ludi ál-
lánguor; pietatis lánguor; - en la caridad, cá- tera pars; - suplementario, tempus additícium
ritas defervescens, lánguens, tepens, tepes- // (estado de la atmósfera) tempestas, atis f.

1056
timbre

Sin: tempus, ŏris n; caelum, i n; caeli status Tierra del Fuego: Terra Ignium.
(-us m); tempestas caeli. Uso: - excelente,
tempestas egrégia; - favorable, propicio, tem- tiflitis: typhlitis, ĭdis f ; typhlites, is f. Sin:
pestas idónea; - lindo, sereno, sudum, i n; caeci intestini inflammátio.
caelum serenum; tempestas serena; - llu-
vioso, tempestas pluviosa; - nuboso, cubierto tifo : typhus, i m. Sin : febris týphica. Uso: -
de nubes, tempestas núbila; - otoñal, tempus exantemático, typhus exanthemáticus; tener -,
autumnale; autumnus, i m; - primaveral, tem- typho (vel febri týphica) aegrotare.
pus vernale; ver, veris n; - variable, tempes-
tas vária; mal -, adversa tempestas; cambio tifón : typho vel typhon, ōnis (ac pl -as) m.
de -, tempestas commutata // Mús modus, i Sin : turbo, bĭnis m; procella vehementís-
m. Sin: númerus. sima. Uso: el - “Katrina”, typho, qui appella-
tur “Katrina”; el - “Stan”, typhon, cui nomen
tienda: (casa, puesto o lugar donde se ven- “Stan”.
den al público artículos de comercio al por
menor; - de comercio) taberna, ae f. Sin: cau- tigre: tigris, is mf.
pona; institórium; taberna mercatória; ta-
berna vendibílium vel rerum venálium; tijera o tijeras : forfex, fĭcis mf. Sin : - pe-
pantopólium. Uso: - de alfarero, v. alfarería; queña, forfícula; cortar con -, fórfice secare,
- de comestibles, taberna esculentorum; pe- cáedere, praecídere (quitar cortando).
nuárium; - de dulces, v. confitería; - de hela-
dos, v. heladería; - de juguetes, taberna tijereta: (zarcillo de las vides) clavícula, ae f
crepundiorum; - de novedades, novarum // tijera pequeña, v. tijera.
rerum taberna; - de prendas de vestir, vesti-
mentorum taberna; taberna vestiária; taberna tijeretada o tijeretazo: fórficis vel forfículae
textílium; - de verduras, v. verdulería; - de ictus (-us m). Sin: séctio fórfice facta.
vinos, v. vinatería; constructor de tiendas, v.
tendero // (armazón de palos hincados en tie- tilde: tilde, es f.
rra y cubierta con telas o pieles sujetas con
cuerdas) tabernáculum, i n. Uso: armar la -, tilo: tília, ae f.
tabernáculum statúere, pónere, collocare.
timador, v. estafador.
tiendecita: tabérnula, ae f. Sin: caupónula.
timba: (casa de juego) v. garito.
tientas: a -, tentabundus, a, um. Uso: ir a -,
iter praeténdere, praetentare; tentabundum ire timbal: (especie de tambor) týmpanum, i n.
vel incédere; fig haesitare; dubitare. Uso: - de macarrones, pastae tubulatae tým-
panum; - de arroz, oryzae týmpanum.
tierra: (planeta que habitamos) terra, ae f.
Sin: tellus, ūris f Uso: por - y por mar, terrā timbrar, v. sellar.
marique // (en oposición al mar) tellus, ūris f
// (el suelo) humus, i m. Sin: terra, ae f. Uso: timbre: (sonido característico de una voz o
dar la vuelta a la - con la azada, bipálio instrumento) soni quálitas vel color. Uso: -
terram convértere vel pastinare. desagradable, vox áspera; - desentonado,
vox ábsona; - dulce de voz, vox dulcis vel

1057
timer

lenis; - enronquecido, vox subráuca; - lindo , tinaco: (tina pequeña) tínula, ae f. Sin: alvé-
vox spléndida; splendor vocis; - sonoro, vox olus; labrum.
clara vel plena; - viril, vox grandis et plena; -
de voz, vocis sonus, quálitas, genus (-nĕris n); tinaja: úrceus, i m. Sin: cadus; dólium; (para
el diverso - de las voces, vocum varietates; - agua) hýdria. Uso: - pequeña, urcéolus.
de voz agradable, vox suavis; - de voz finí-
sima, vócula; vox exígua; cambiar el - de tinelo: cenáculum, i n. Sin: cenatiúncula, ae
voz, variare ac mutare vocem // (pulsador) f.
pulsábulum, i n. Sin: malléolus. Uso: tocar
el -, malléolum pulsare; pulsábulum movere tinglado, v. cobertizo.
vel tractare // (campanilla) tintinnábulum, i
n. Uso: - eléctrico, eléctricum tintinnábulum; tinta: (líquido que se emplea para escribir)
- de alarma, tintinnábulum instantis periculi; atramentum, i n. Uso: - azul, caeruleamen-
- de la puerta, del teléfono, tintinnábulum ia- tum; atramentum caerúlei coloris; - china,
nuae, telephōni; presionar el -, tintinnábu- índicum nigrum; atramentum índicum; - hec-
lum prémere vel pulsare; suena el - , tográfica, hectográphicum atramentum; -
tintinnábulum tinnit, tintinnit, tintinnat; negra, atramentum nigri coloris; - roja, ru-
suena el - del teléfono, telephōnum tinnit. bramentum vel rubrimentum; atramentum
rubri coloris; rubrīca, ae f; mínium; agregar
timer: instrumentum témpori praestituendo. con -, atramento indúcere; borrar con -, v.
borrar; corregir con -, atramento corrígere.
timiama: thymiama, ătis n.
tintero: atramentárium, ii n. Sin: atramenti
timón: (de avión, de navío) gubernáculum, i vásculum; theca atramentária.
n; (de carruaje, de arado) temo, ōnis m; fig
gubernáculum; clavus, i m. Uso: tener, guiar tintín: tinnītus, us m.
el - del Estado, rei públicae clavum tenere;
gubernácula rei públicae tractare; sedere ad tintinear: tintinnare. Sin: tinnire; tintinnire;
gubernácula rei públicae; dirigir el - de la tintinnum édere.
vida, temperare gubernácula vitae; tener el -
del poder, clavum impérii tenere. tintineo, v. tintín.

Timor: Timória, ae f. Uso: - Oriental, Timor tintorera: (la que tiene por oficio teñir o dar
Orientalis; de -, timoriensis, e. tintes) infectrix, icis f. Sin: quae tingit //
(mujer del tintorero) infectoris uxor // (hem-
tímpano: (atabal, timbal) týmpanum, i n. bra del tiburón) marina canícula.
Uso: tocar el -, tympanizare, tañedor de -,
tympanista, ae m; tañedora de -, tympanís- tintorería: fullónica, ae f. Sin: infectórium;
tria, ae f // Arq fastígium, ii n // - del conducto tinctórium; infectoris officina; siccarum la-
auditivo, týmpanum, i n. Uso: romper los - a vationum taberna; inaquosarum lotionum ta-
uno, aures obtúndere álicui. berna; siccum vel siccáneum fullónium.

tina: tina, ae f. Sin: lacus, us m; piscina; ál- tintorero: infector, oris m. Sin: colorator.
veus. Uso: - de madera, tina lígnea.
tiña: Méd porrīgo, gĭnis f. Sin: scábies, ei f;

1058
tirantes

pityríasis, is f. Uso: padecer -, scábie vel ars typográphica, impressória, excusória,


porrígine laborare // (fig, miseria, roña) sor- typográphica; ars imprimendi.
des, ium fpl. Sin: sórdida parsimónia.
tipográficamente: typográphice. Sin: per
tiñoso: porriginosus, a, um. Sin: porrígine la- typográphiam; typográphica ratione.
borans.
tipográfico: typográphicus, a, um. Sin: im-
tío: (paterno) pátruus, i m, (materno) avúncu- pressórius. Uso: arte -, typográphica ars; má-
lus, i m. Sin: thius; patris vel matris frater; quina -, scriptória máchina; maquinaria -,
thius paternus vel maternus // - del padre, del scriptória machinamenta.
abuelo, del bisabuelo de una persona, pá-
truus (vel avúnculus, si es materno) magnus, tipógrafo: typógraphus, i m. Sin: impressor;
maior, máximus // (coloq, hombre casado o typotheta, ae m; librorum ópifex vel ártifex;
de cierta edad) bonus. Uso: el - Lucas, bonus artis typográphicae exércitor.
Lucas // - vivo, equi circumforánei; v. caba-
llitos, calesitas. tipología: typológia sive -logīa, ae f.

tiovivo, v. tío (- vivo). tira: - cómica, libellus pictográphicus, scae-


nográphicus, fumópticus, nubeculatus.
típico: týpicus, a, um.
tirabuzón, v. sacacorchos.
tipo: (pieza de la imprenta y de la máquina
de escribir) typus, i m. Sin: character, ēris m; tirada: cópia (-ae f) exemplárium vel exem-
typographēum; lítterae nota vel forma; - de plorum. Sin: númerus exemplorum. Uso:
bronce, aéneus typus; - de color negro y rojo, vender toda la -, ómnia divéndere exemplá-
typi nigri et rubri coloris; - de madera, typus ria.
lígneus; - de metal, typus metállinus // (clase,
índole, naturaleza de las cosas) genus, nĕris tirador: franco -, manuballistárius tectus //
n. Sin: spécies, ēi f. Uso: tipos de deporte, lu- (en pl, tiras que sostienen el pantalón u otras
dorum génera; ludendi génera; - de sociedad, prendas), v. tirantes.
spécies societatis // Med typus. Uso: tipos de
fiebre, fébrium typi // (figura típica) forma, tiraje, v. tirada.
ae f. Sin: exemplum; exemplar. Uso: - crimi-
nal, exemplar hóminis scelestíssimi; coloq, - tiranía: tyrannis, ĭdis f. Uso: - comunista,
raro, singulare caput; un lindo - (original, tyrannis communística.
alegre, bufón), festivum caput; capítulum le-
pidíssimum; ridículum caput. tiránico: tyránnicus, a, um. Uso: decisión -,
tyránnicum consílium.
tipógrafa: typógrapha, ae f. Sin: typothétria,
ae f. tirantes: (las dos cintas o tiras que sostienen
el pantalón u otras prendas de vestir) tendí-
tipografía: (imprenta) typographēum, i n. culae, arum fpl. Sin: cíngula, orum npl; bra-
Sin: typographēum editórium; officina typo- carum cíngula vel habenae; fascíolae
gráphica, librária, gutenbérgia // (arte de im- sustinendis bracis. Uso: - cruzados, decussa-
primir) typográphia sive -graphīa, ae f. Sin: tae fascíolae bracas sustinentes.

1059
tirar

tirar: (lanzar, disparar) emíttere, iácere, pul- tirulo: cylindrus, i m. Sin: rótulus. Uso: capa
sare. Uso: (en el fútbol) - una pelota al arco, del -, toga; capillo del -, involucrum; integu-
follem vel pilam in portam impéllere, iácere, mentum; tripa del -, intestina, orum npl; um-
pulsare, míttere; - una pelota fuera del arco, bilīcus, i m.
follem vel pilam extra palos impéllere …; -
al blanco, in scopum collineare; - al plato, tisana: medicata pótio vel sorbítio, onis f.
emíttere in discum; - al pichón, emíttere in Uso: - de arroz, ptisanárium; ptisanárium
columbas, - el cigarro a medio fumar, volu- oryzae, - de cebada, tísana vel ptísana, ae f.
men médium absumptum abícere.
tísico: phthísicus, a, um. Sin: tábidus; phthisi
tiro: (acción de lanzar) iactus, us m. Sin: vel tabe laborans, affectus, infectus; qui tabe
coniectus vel missus, us m; coniéctio, emís- vel febri héctica laborat . Uso: morir -, tabe
sio, míssio, iaculátio, onis f. Uso: - con arco, interire; ser -, phthisi consumi; tabe labo-
ars sagittandi; - de pelota, follis vel pilae iac- rare; volverse -, in phthisim incídere // (con-
tus, ictus (-us m); campo de -, iaculatória pa- cerniente o relativo a la tisis) phthísicus, a,
laestra // (disparo) emíssio, onis f. Sin: um. Sin: ad phthisim vel ad tabem áttinens.
(plúmbeae) glandis emíssio. Uso: un - de
fusil, sclopetátio; - al blanco, exercitátio tisiofobia: phthisiophóbia sive -phobīa, ae f.
collineandi; campo de -, locus sclopetationis;
saeptum collineandis missílibus, locus colli- tisiogénico: phthisiogénicus, a, um.
neandis manuballistis; ejercitarse en el - al
blanco, manuballistas collineare // (estam- tisiogénesis: phthisiogénesis, is f (ac -in).
pido que produce un arma de fuego) fragor,
ōris m. Uso: se oyó un - de fusil, sclopeti fra- tisiología: phthisiológia sive -logīa, ae f. Sin:
gor auditus est; sclopetátio audita est. doctrina de phthisi vel de labe.

tiroidectomía: thyroidectómia sive -tomīa, tisiólogo: phthisiólogus, i m. Sin: phthisis vel


ae f. Sin: thyróidis reséctio. tabis peritus.

tiroides: thyróides, is f; thyróide, es f. Sin: tisioneumonía: phthisiopneumónia sive


glándula tyroidēa; glándula thyróides. -monīa, ae f.

tirón: de un -, uno tenore. Sin: uno spíritu; tisioterapia. phthisiotherapīa, ae f.


uno ímpetu; continenter. Uso: decir de un -,
uno vel continenti spíritu dícere. tisis: (enfermedad que produce consunción
gradual y lenta; fiebre héctica y ulceración
tirotear: iterata vel plura plumba emíttere, iá- en algún órgano) phthisis, is f. Sin: tabes, is
cere, conícere, explódere. Sin: iteratas vel f. Uso: padecer de -, phthisi (vel tabe) labo-
plures glandes emíttere ... rare vel consumi // (tuberculosis pulmonar)
phthisis pulmónea.
tiroteo: crebrae iaculationes vel explosiones,
um fpl. titanio: titánium, ii n.

tirulero: máquina -, involutórium, ii n. Sin: títere: neurospaston vel neurospastum, i n.


máchina involutória. Sin: pupus, púpulus; móbile lignum; lignéola

1060
toast

figura; icúncula lusória; imagúncula puellaris un libro o a una revista).


vel puerilis. Uso: espectáculo de títeres, neu-
rospastorum vel pupulorum spectáculum; te- título: (- de libro) inscríptio, onis f. Sin:
atro de títeres, theatrum neurospásticum // index, dĭcis mf. Uso: - de una comedia, de un
(fig, sujeto informal y tonto) ineptus vel levis libro, de un capítulo, fábulae, libri, cápitis
homo. Sin: homo inconstans, mutábilis; alie- inscríptio // (diploma ministerial que acredita
nae voluntatis minister; alienae voluntati oficialmente el coronamiento de una carrera
obóediens. Uso: eres un -, dúceris ut púpulus o profesión) diploma (-ătis n) académicum;
vel neurospastum; púpulus vel imagúncula títulus académicus. Uso: - de doctor, doctoris
es. títulus; - académicos reconocidos oficial-
mente, diplómata académica públice ágnita //
titerero, v. titiritero. (documento que representa deuda pública o
valor comercial) diploma nummárium. Sin:
titeretada: futílitas, atis f. Sin: lévitas; ridícu- títulus (pecuniárius); sýngrapha (pecúniae);
lum. títulus públici censūs. Uso: - al portador, di-
ploma nummárium possessori ratum; - nomi-
titerista, v. titiritero. nativo al portador, diploma nummárium
nominativum // (calificativo de dignidad con-
titiritero: (persona que maneja los títeres) cedido a una persona) nomen, mĭnis n. Sin:
neurospastorum vel pupulorum magister, agi- títulus. Uso: el - de rey, regis vel régium
tator, moderator, rector. Sin: neurospásticus nomen; le dieron el - de rey, regem eum
magister // (acróbata o artista circense) v. appellaverunt; - de gloria, laus, laudis f;
equilibrista. glória; es un - de gloria para mí, hoc laudi
est mihi.
titubear: titubare. Sin: haesitare; dubitare;
labare; fluctuare ánimo; incertum esse, in tiza: creta, ae f. Sin: lapillus cretáceus. Uso:
dúbio esse. Uso: - al hablar, balbucir, que- ¡agarra la -!, sume vel tolle cretam!
darse cortado, offensare.
tlipsis: thlipsis, is f.
titulación: titulátio, onis f.
tmesis: tmesis, is f.
titulado: cui títulus est. Sin: qui, quae, quod
inscríbitur. Uso: el libro - …, liber qui inscrí- TNLA: exércitus nationi Hibérniae liberan-
bitur, liber cui títulus vel index est …; la re- dae.
vista - “Vox Latina”, periódici commentárii,
quibus est index “Vox Latina”. toalla: manutérgium, ii n. Sin: línteum, linte-
amen; mantele, mantélium, mantile; mappa;
titular: (dicho del que ocupa un cargo te- facitérgium (lienzo para secarse la cara).
niendo el título o nombramiento correspon- Uso: - eléctrica, mantele eléctricum; - de
diente) titularis, e. Sin: legítimus. Uso: baño, gausápina (balneária); secarse las
canónigos, obispos -, canónici, epíscopi titu- manos con una -, línteo extérgere sibi manus.
lares // sust titularis, is m. Sin: legítimus of-
fício praepósitus vel legítima offício toallero: manutérgii vel líntei sustentáculum.
praepósita // (poner un título) nomen índere.
Sin: dare índicem (libro vel commentário, a toast: tosti quadra (-ae f).

1061
toba

toba: tofus vel tophus, i m. Uso: de -, tofīnus, tocar: - un instrumento, cánere con el abl del
tofíneus, tofícius, tofáceus. instrumento, por ej, cornu cánere; - instru-
mentos músicos, instrumenta música tractare;
tobogán: (deslizadero artificial) delabécu- - un instrumento músico de cuerdas, psállere
lum, i n. Sin: delabáculum; prolabáculum; in- (usado absolutam); - un instrumento de per-
clinatum delabéculum. cusión, instrumentum músicum pulsare; - los
crótalos, las castañuelas, crotalizare; - la
tobera: os tubi. flauta, tíbias inflare; fídibus vel tíbiā cánere //
(llamar, sonar) toca el teléfono, sonat vel tin-
toca: calvática, ae f. nit telephōnum.

tocadiscos: discóphonum sive -phōnum, i n. tocayo, v. homónimo.


Sin: grammóphonum sive -phōnum; gram-
mophónium; machínula discos phonográphi- tocinería: taberna porcina.
cos circúmagens. Uso: - automático portátil,
discóphonum portábile automatárium vel au- tocinero, v. salchichero.
tómatum; - estereofónico, grammóphonum
stereophónicum; - portátil, discóphonum tocino: (carne gorda del cerdo, y especial-
portátile. mente la salada) pinguis suis caro. Sin: pin-
gue (pinguis n) suillum; caro salita vel
tocado: (arreglo personal, particularmente siccata // (lardo) lardum vel láridum, i n.
de las mujeres) mundítia, ae f vel mundíties,
ēi f. Sin: mundítiae, arum fpl; cultus (-us m) tocología: tocológia sive -logīa, ae f.
córporis; córporis mundítia; córporis cultus
et ornatus (-us m). Uso: - femenino, cultus tocólogo: tocólogus, i m.
mulíebris; mundus mulíerum; - demasiado
rebuscado, nímius sui cultus; mundítia ex- tocón: (parte del tronco que queda unida a
quisita nimis; simple en su -, simplex mundí- la raíz cuando cortan un árbol) caudex, dĭcis
tiis // (peinado y adorno de la cabeza, en las m.
mujeres) comae vel capillorum ornatus //
(aposento para el -) cella comatória. Sin: cul- todavía: etiamnunc vel etiam nunc. Sin:
tūs córporis cella; cella munditiarum; cella etiamnum (- al presente); etiamtum vel etiam
mundítiis apta. tum, etiam tunc (- en el pasado); adhuc (- al
presente o en el pasado) .
tocador: (mueble con espejo para el peinado
y aseo) mensa comatória. Sin: ábacus, mensa toga: (prenda principal exterior y de ceremo-
mundítiis apta // (aposento para el aseo) v. nia) toga, ae f. Sin: vestis iudiciária (- usada
tocado // (caja o estuche con objetos de -) v. por los magistrados y abogados); vestis pro-
neceser // (persona que tañe un instrumento fessória (- usada por los profesores univer-
músico) - de instrumento músico de viento, sitarios en ciertas ceremonias).
túbicen, cĭnis m; - de instrumento músico de
cuerdas, fídicen, cĭnis m; - de cuerno, córni- togado: togatus, a, um.
cen, cĭnis m; v. tocar.
Togo: Togum, i n.
tocai: hungáricum vinum.

1062
tonelaje

togolés: adj toganus, a, um // hab Togani, sectatorum philosóphia // (como escuela)


orum mpl. Thomae Aquinatis schola.

toilette: hacerse la -, v. arreglarse. tomista: thomista, ae m. Sin: thomismi fau-


tor, sectator, studiosus; Aquinatis philosó-
tolete: (escálamo) scalmus, i m. phiae sectator; qui Thomam Aquinatem
séquitur.
tolemaico: ptolemáicus, a, um.
tomístico: thomísticus, a, um. Sin: ex Tho-
tolerancia: tolerántia, ae f. Uso: - religiosa, mae Aquinatis doctrinā.
tolerántia religiosa.
tomo: volumen, mĭnis n. Sin: tomus, i m.
tolueno: toluolum, i n.
tomografía: tomográphia sive -graphīa, ae f.
toma: captus, us m. Sin: cáptio; apprehénsio Uso: - computada, tomográphia computató-
vel prehénsio. Uso: - de aire, ductus (-us m) ria.
áëris; - de corriente, eléctridis prehénsio; v.
interruptor; - de hábito, vestítio, onis f; rite tonada: cantilena, ae f.
sumpta religiosa vestis; - de posesión de un
cargo o dignidad, múneris vel dignitatis pos- tonalidad: tonálitas, atis f. Sin: (de colores)
séssio; - de tabaco, tabaci mica (-ae f); pulve- colorum tonálitas; genus (-nĕris n) colorum,
rati tabaci mica; nicotiani púlveris mica, - de colorum rátio; (de sonidos) sonorum rátio;
tierra, terrae captus // (Cinem, acción y genus vocis vel vocum.
efecto de fotografiar o filmar) impréssio pho-
tográphica vel cinematográphica. tonel: dólium, ii n. Sin: cupa, ae f; cadus, i
m. Uso: - capaz de 900 litros, dólium non-
tomacorriente, v. toma. gentorum hecatolitrorum capax; fabricante
de toneles, doleárius; v. cuba.
tomar: - en sus manos, in manus súmere //
(beber) v. esta voz. tonelada: tonna vel tunna, ae f. Sin: mille-
póndium, ii n; mille chil(i)orum pondus
tomate: lycopérsicum, i n. Sin: solanum (-dĕris n); mille chil(i)ogrammorum (vel
lycopérsicum; lycopérsicum esculentum. chil(i)ográmmatum) pondus. Uso: nave de
Uso: conserva de -, lycopérsici liquamen 120 -, navis centum viginti tonnarum; buque
(-mĭnis n) vel decoctum (-i n). de 30 mil -, navis triginta míllia pónderum
capiens; un peso de 45 mil toneladas, pondus
tomillo: thymus, i m; thymum, i n. quadraginta quinque mílium tonnarum;
anualmente 10 millones de toneladas de mer-
tominejo: todus, i m. Sin: anthóphilus, i m. cadería, quotannis decem miliones tonnarum
mércium; varias - de acero, plures tonnae
tomismo: (como sistema filosófico) thomis- chálybis.
mus, i m. Sin: Thomae Aquinatis doctrina;
Divi Aquinatis philosophandi rátio // (como tonelaje: onus, óneris n. Sin: capácitas. Uso:
sistema filosófico continuado por los segui- - de una nave, amphoratum, i n; navis onus
dores de Santo Tomás) Aquinatis eiusque vel capácitas.

1063
tonelero

tonelero: faber doliárius vel doliaris. Sin: cu- tontería: (calidad de tonto) stultítia, ae f.
párius; doliorum vel cuparum factor. Sin: fatúitas // (dicho tonto) stulte dictum (-i
n).Uso: decir tonterías, ineptire; fatuari;
tonelito: dolíolum, i n. stulta dícere; effutire de áliqua re; no se
puede decir una - mayor, nihil potest dici in-
tónico: (que recibe el tono o acento) tónicus, súlsius // (hecho tonto) stulte factum; res
a, um. Uso: acento -, accentus (-us m) tónicus stulta, inepta, insulsa; inéptia, ae f (más a
vel intentivus // (tonificante, reconstituyente) menudo en pl, inéptiae, arum); en pl también
róborans vel corróborans, antis. Sin: firmans inepta, insulsa, stulta, orum. Uso: hacer ton-
vel confirmans; ad vires reficiendas aptus // terías, ineptire; inepta (vel insulsa, vel stulta)
sust medicamentum vel pótio corróborans. fácere; stulte fácere; hacer muchas -, multa
stulte fácere; stulte se gérere; hacer la - de
tonificador: corróborans, antis. Sin: refí- …, stulte fácere quod (con el indic) // (fig,
ciens; firmans; récreans. nadería) res (rei f) nullīus momenti; res le-
víssima // excl ¡tonterías!, nugae!, gerrae!
tono: (sonido) tonus, i m. Uso: claridad del -,
toni cláritas; - mayor, vocis genus durum; - tonto: stultus, a, um. Sin: stúpidus, stólidus;
menor, vocis genus molle // (colorido) color, exsucus ; bardus; fátuus; tardus; hebes (-ĕtis,
oris m. Uso: - suave, color levis // darse -, v. abl -ĕti); plúmbeus. Uso: ¡pobre -!, o exsu-
importancia (darse -). cum caput!

tonometría: tonométria sive -metrīa, ae f. tontuelo: stultillus, a, um.

tonómetro: tonómetrum, i n. top: summum, i n.

tonsila: tonsilla, ae f. Sin: fáucium (vel inte- topacio: chrysólithus, i f; chrysólithos, i mf.
rioris oris) glándula; v. amígdala.
topadora: automatárius chamulcus (fossó-
tonsilar: tonsillaris, e. Sin: ad tonsillas spec- rius). Sin: (automatárius) chamulcus fossó-
tans. rius; arietária (máchina); v. buldózer.

tonsura: (acción y efecto de tonsurar) ton- tope: (cada una de las piezas metálicas re-
sura, ae f // (Rel , rito preparatorio que pre- dondas, colocadas en los extremos de los co-
cedía a la recepción de las antiguas órdenes ches de F. C.) tudes, dĭtis f.
menores) tonsura. Sin: sacra tonsura // (Rel,
porción tonsurada de la cabeza) tonsura. tópico: (concerniente o relativo a determi-
Sin: tonsura clericalis. nado lugar) tópicus, a, um. Sin: localis, e //
(Med, medicamento externo) tópicum medi-
tonsurado: tonsus, a, um. Sin: sacrā tonsurā camentum // (Ret, lugares comunes) tópica,
insignitus; sacris initiatus. orum npl.

tonsurar: (cortar el pelo o la lana) tondēre topless o top less: stróphio carens (-entis).
// (conferir la tonsura eclesiástica) sacram
tonsuram álicui tribúere. topo: talpa, ae f // (coloq, persona de cortos
alcances que en todo yerra o se equivoca)

1064
torneo

homo tardus // (fig, persona que, infiltrada (vel péctoris) perforátio vel terebrátio.
en una organización, actúa al servicio de
otros) circumspectator súbdolus. Sin: vulga- toracotomía: thoracotómia sive -tomīa, ae f.
tor infidelis.
torbellino: (remolino de viento) turbo, bĭnis
topografía: topográphia sive -graphīa, ae f. m // fig, - de asuntos, plurimarum rerum agi-
Sin: locorum vel regionum descríptio; loci tátio; - de noticias, nuntiorum rumorumque
vel regionis descríptio (de una determinada turba; - de opiniones, concitata opinionum
localidad o región). séries.

topográficamente: topográphice. Sin: quod torcaz: palumbus, i m; palumbes vel


ad locorum (vel loci) descriptionem pértinet. palumbis, is mf.

topográfico: topográphicus, a, um. Sin: ad torcedura: distórtio, onis f. Sin: - en el pie,


locorum (vel ad loci) descriptionem áttinens. pedis distórtio.
Uso: mapa -, mappa; forma vel tábula (topo-
gráphica); locorum descríptio. torcer: Autom cursum infléctere. Uso: - a (o
hacia) la derecha, ad déxteram cursum in-
topógrafo: topógraphus, i m. Sin: topográ- fléctere // torcerse el pie, pedem sibi detor-
phiae cultor vel studiosus (el que profesa el quēre. Sin: talum torquēre.
arte de la topografía); topográphiae peritus
vel callens (el que tiene en ella especiales co- torcida: (mecha de lámparas, candiles, ve-
nocimientos). lones) ellýchnium, ii n. Sin: linamentum, i n
vel linamenta, orum npl; v. pabilo.
topología: topológia sive -logīa, ae f.
tordo: turdus, i m.
topológico: topológicus, a, um.
torero: taurómachus, i m. Sin: cum táuro luc-
toponimia: toponýmia sive -nymīa, ae f. tator vel pugnator.

topónimo: topónymum, i n. Sin: loci nomen; torio: thórium, ii n.


vocábulum topónymum.
tormentario: tormentárius, a, um.
toponomástica: toponomástica, ae f. Sin: to-
ponomástica doctrina, disciplina, sciéntia; tornado: nimbus, i m. Sin: turbo, bĭnis m;
locorum nóminum pervestigátio vel descríp- ventus nímius; tempestas; procella.
tio.
tornasol: helianthus, i m. Sin: solísequa, ae f;
top secret: secretíssimus, a, um. Sin: máxime solséquium; solago, gĭnis f; solaris herba, he-
reticendus. liotrópion vel heliotrópium // Quím matéria
violácea.
tora: (libro de la ley de los judíos) Thora, ae
f. torneo: (fiesta guerrera usada antiguamente
y en que se combatía a caballo) torneamen-
toracentesis: thoracéntesis, is f. Sin: thoracis tum, i n. Sin: hastilúdium; certamen equestre;

1065
tornillo

certamen équitum hastis concurréntium // iactare, míttere, iaculari, immíttere, impín-


(fig, certamen, lucha) certamen, mĭnis n. gere; torpédine vel siluro (torpedínibus vel
Uso: - por la Copa Davis, certamen ob siluris) verberare, percútere, vulnerare, in-
Póculum Davis; - Nacional de Fútbol, fríngere, diffríngere, perfódere, dirúere.
Certamen Nationale Pedilúdii; - Nacional Uso: - un buque, torpédinem vel silurum in
de Tenis de Mesa, Certamen Nationale navem iácere...; torpédine vel siluro navem
Tenilúdii Mensalis; participar en un -, in verberare... // (fig, remover de un cargo)
certamen descéndere vel venire. removēre vel deícere áliquem múnere;
(privar de un cargo) munus álicui
tornillo: retináculum, i n. Sin: cóchlea vel abrogare.
cóclea, ae f; cochléola; cóchlea versátilis;
clavus cochleatus. Uso: - micrométrico, có- torpedero: adj torpedinárius, a, um // sust
clea micrométrica; - de hierro, de madera, torpedinária, ae f. Sin: ( nave o avión ar-
cóchlea férrea, lígnea. mados de torpedos) torpedinária (vel
ballistária) navis vel aëronavis; navis vel
torniquete: (dispositivo para que las aëronavis torpedínibus (vel siluris)
personas pasen de una en una) instructa.
apparatus (-us m) volúbilis, versátilis,
versábilis. torpedo: (pez marino) torpedo, dĭnis f //
(máquina de guerra) torpedo, dĭnis f.
torno: (armario giratorio, empotrado en Sin: silurus, i m; ignífera (vel ignívoma,
una pared y que sirve para pasar comida vel incendiária) torpedo; ígnifer (vel
de una habitación a otra sin verse las per- ignívomus, vel incendiárius) silurus;
sonas que a cada lado están) fóruli cibárii. tranans vel igníferum míssile; navífragum
Sin: fenestella cibária; volúbile instrumen- iáculum. Uso: hundir un buque con un -,
tum mensórium // (máquina de diversas navem torpédine (vel siluro) mérgere,
formas que sirve para trabajar cosas con demérgere, submérgere; lanzar un - contra
movimiento circular) máchina tornatória. la nave enemiga, torpédinem vel silurum
Sin: scamnum tornatórium. Uso: - eléc- in navem hóstium iácere, iactare...
trico, térebra eléctrica; - de pedal, rota cal- (v. torpedear) // lancha -, navícula torpedi-
cábilis; - para hilar, tórnulus, i m // nária.
(torniquete) v. esta voz.
torpor: torpor, ōris m. Sin: marcor, ōris m;
toronja: citrum paradisíacum. Sin: torpor et marcor.
citrum decumanum; aurántium decuma-
num. torre: turris, is f. Uso: - albarrana, propug-
náculum; - almenada, turris pinnata; turris
toronjo: citrus (-i f) paradisi. Sin: citrus de- pinnis ornata; la - Eiffel, turris Eiffeliana;
cumana. Eiffel turris; - flanqueantes, turres expug-
natóriae; - metálica, turris metállica; - de
torpedear: (atacar con torpedo o torpe- amarre, retináculum; - del aeropuerto,
dos) torpedinare. Sin: torpédinem vel silu- turris aëriportuensis; - de atalaya, turris
rum (torpedines vel siluros; igníferam inspectória, inspectionalis, speculatória; -
torpédinem vel igníferas torpédines; igní- de Babel, turris Babélica; - de control, mo-
ferum silurum vel igníferos siluros) iácere, derationis státio; gubernationis turris; - del

1066
tostadura

homenaje, turris fidelitatis; - de lanza- menta adhibere; hacer la investigación judi-


miento, statumen (mĭnis n) missílibus ciaria con -, tormentis quaestionem habere;
coniciendis; - de radio, turris radiophónica; abrípere (vel rápere) áliquem ad quaestio-
- de la televisión, turris radiotelevisífica; nem; padecer la -, tormentis excruciari; ser
- de transmisión, turris emissória // llevado a la -, ad tortōrem (vel ad carníficem)
(pieza del juego de ajedrez) turris, is f rapi; someter a -, áliquem in cruciatum (vel in
(ac -im vel -em; abl -i vel -e). tormenta) dare vel dédere // fig cruciatus, us
m. Sin: tormentum; magnus vel ingens dolor;
torrefacción: torrefáctio, onis f. Sin: tostátio; - corporales y mentales, tormenta córpori
torrefaciendi áctio. mentive inflicta.

torta: placenta, ae f. Sin: libum, i n; scriblita, torturador: tortor, ōris m. Sin: cárnifex, fĭcis
ae f. Uso: - dulce, dulciárium; - de almen- m.
dras, scriblita amygdálina vel amygdálea; -
de arroz, placenta oryzae; - de castañas, pla- torturar: torquēre. Sin: (tormentis) excru-
centa castanearum; - de grosellas, ribesiária ciare; in cruciatum dare vel dédere. Uso:
torta; - de Milán, “panettone”, mediolanen- hacer -, dare in tormenta // fig torquere. Sin:
sis placenta; panicellus natalícius; - de nata y vexare; cruciare. Uso: torturarse, se excru-
chocolate, placenta ex cremōre lácteo et cho- ciare; excruciari; (ánimo vel ánimis) angi; af-
colata confecta. flictari.

tortera: clíbanus, i m. torunda: turunda, ae f.

tortícolis: colli distórtio vel distórsio (-onis tos: tussis, is (ac -im; abl -i). Uso: - ferina, -
f). convulsiva, pertussis; spástica vel pértinax
tussis.
tortilla: intrita, ae f. Sin: ovorum intrita; lá-
ganum (-i n) ovárium; ovum mixtum, com- tósigo, v. tóxico.
mixtum, permixtum; ova mixta, permixta;
frixum ex ovis mixtis; láganum pullīnis ovis tostada: (pan tostado) crústulum, i n. Sin:
conflatum. Uso: - a la francesa, ova per- (placentae) crustum; crústulum fartum vel
mixta gállico more; - de espinacas, ova mixta condītum.
cum spináciis; - de papas, ova mixta cum so-
lani tubéribus. tostadero: (útil o máquina para tostar) tostó-
rium, ii n.
tortuga: testudo, dĭnis f. Uso: - marina, tes-
tudo marina vel marítima. tostador: tostor, ōris m. Sin: qui torret // (ins-
trumento para tostar) tostórium, ii n.
tortura: (tormento) cruciatus, us m. Sin: tor-
mentum; cruciamentum; carnificina. Uso: las tostadora: tostrix, īcis f. Sin: quae torret //
penas de la -, tormentorum cruciatus; aplicar (instrumento para tostar) tostárium, ii n. Sin:
la - a uno, admovere álicui tormenta; aplicar máchina torrefáciens. Uso: - de café, de pan,
la - para hacer confesar algo a alguien, rem cafēi, panis tostárium.
tormentis quáerere ab áliquo; extorquēre áli-
quid ab áliquo tormentis; emplear la -, tor- tostadura, v. torrefacción.

1067
tostar

tostar: tostare. Sin: torrēre; torrefácere; totalizar: totalizare. Sin: in unum ómnia có-
subúrere; ambúrere. gere vel redígere; omnes números computare;
ómnia puncta computare; in summam redí-
total: adj totalis, e. Sin: totus; absolutus // gere vel collígere.
sust summa, ae f. Sin: tota summa. Uso: en -,
in summa. tótem: totem indecl.

totalidad: univérsitas, atis f. Sin: totum; ple- totémico: totémicus, a, um. Sin: ad totemis-
nitudo. Uso: germen de -, universitatis ger- mum áttinens.
men.
totemismo: totemismus, i m. Sin: animálium
totalitario: (que incluye la totalidad de las arborumque cultus (-us m) vel venerátio.
partes o atributos de algo) totalis, e. Sin: ab-
solutus; ómnia complectens // (perteneciente tour: circúitus, us m. Sin: circuítio, onis f.
o relativo al totalitarismo) totalitárius, a, um.
Sin: dictatórius; ómnia móderans; ómnia ad tour de force : máximus nisus. Sin: nímius
se víndicans; ad totalitarismum pértinens. conatus; conténtio vehementíssima.
Uso: política -, política totalitária; régimen -,
dominátio; unīus dominátio; dominatus, us touring club: peregrinatorum sodalícium.
m; dominatus unīus; principatus, us m; sin- Sin: sodalícium peregrinántium oblectationis
gulare impérium; dictatura perpétua. causā; sodalícium peregrinántium viatorum.

totalitarismo: totalitarismus, i m. Sin: domi- tournée: (de músicos, cantores, actores) iter
nátio; dominatus, us m; unīus dominátio vel (vel lustrátio, vel circumcúrsio) musicorum,
dominatus; tyránnica potestas; tyrannis (-ĭdis; cantorum, actorum scaenicorum.
ac -ǐdem vel -ǐda) totalitarística; absolutum
civitatis régimen; effrenum absolutumque tourniquet, v. torniquete.
impérium. Uso: - estatal, ómnia in Civitatis
(vel rei públicae) impérium (vel potestatem) toxicidad: toxícitas, atis f.
redacta; rei públicae immódica potestas (vel
impérium infinitum); ejercer el - estatal, ple- tóxico: adj tóxicus, a, um. Sin: venénifer; ve-
níssima absolutaque auctoritate Civitatem nenatus; veneno imbutus // sust tóxicon vel
(vel rem públicam) gérere vel administrare; tóxicum i n. Sin: venenum.
implantar el - estatal, ómnia in Civitatis im-
périum redígere. toxicología: toxicológia sive -logīa, ae f. Sin:
de venenis doctrina, disciplina, sciéntia; ve-
totalización: totalizátio, onis f. Sin: summae nenorum doctrina; toxicorum vel venenorum
totīus conféctio, subdúctio; punctorum óm- stúdia.
nium computátio vel colléctio; rátio calcula-
tória vel calculária. toxicológico: toxicológicus, a, um. Sin: ad
toxicológiam spectans.
totalizador: (que totaliza) computator, oris
m // (aparato que da el total de una serie de toxicólogo: toxicólogus, i m. Sin: toxicorum
operaciones) máchina (vel machínula) com- peritus; venenorum studiosus; toxicológiae
putatrix vel calculatrix (-īcis). peritus vel studiosus.

1068
tradición

toxicomanía: toxicománia sive -manīa, ae f. industriales, ópera (-um n) industriália; - in-


telectual, opus mentis; - manual, ópera fabri-
toxicómano: toxicómanes, is mf. Sin: toxi- lis; en pl también fabrília, ium npl; -, fatiga
cománias, ădis mf; toxicomániā affectus. mental, mentis labor; - en sentido objetivo,
significátio laboris modo obiectivo concepti;
toxina: toxinum, i n. un día de -, unīus diei ópera vel opus; divi-
sión del -, divísio laboris; lugar de -, locus
trabado: compáctilis, e. Uso: vigas íntima- operatórius; ofrecer nuevos lugares de -,
mente -, compáctiles trabes. novos locos operatórios praebere; mundo
del -, óperum atque artificiorum orbis (-is m);
trabajado: laboratus vel elaboratus, a, um. terminar el -, cessare ab ópera.
Sin: confectus; perfectus; tractatus; plasma-
tus. trabar: (impedir el desarrollo de algo o el
desenvolvimiento de alguien) coërcēre. Sin:
trabajador: operárius, ii m. Sin: ópifex, fĭcis coartare; repágula pónere álicui; alicúius li-
m; operator; en pl también operária (vel aerá- bertatem constríngere et implicare.
ria, vel proletária) plebs (plebis f). Uso: - au-
tónomo, operator liber; - estatal, operator trabilla: (tira de tela que sujeta el cinturón
subiectus, vel rei públicae obnóxius; - indus- del pantalón o de la falda) fascíola, ae f. Sin:
trial, ópifex machinali indústriae addictus; - táenia; cíngulum; cinctura.
temporario, ópifex temporárius; promover la
elevación de los -, opíficum (vel operario- tracción: tráctio, onis f. Sin: tractus, us m;
rum) dignitati consúlere; v. obrero. véhere, tráhere. Uso: - animal, véctio quadrú-
pedum; de - animal, iumenti (vel iumento-
trabajadora: operatrix, icis f. rum) vi vel motu; de - eléctrica, ex eléctride
motus; eléctrica vi vel eléctride motu; máqui-
trabajar: operari. Sin: ágere, perágere; fá- nas de -, tractóriae máchinae; tractórium
cere, effícere, perfícere. Uso: - al día, síngulis genus (-nĕris n) machinarum.
diebus suam álicui locare óperam; diurna
mercede suam locare óperam. tracoma: trachoma, ătis n. Sin: coniunctivitis
(-ĭdis f) granulosa vel aegýptica; oculorum
trabajito: negotíolum, i n. Sin: opella; opé- membranarum aspéritas vel aspritudo; oculo-
rula; opúsculum; leve opus; levis momenti rum membranarum inflátio vel inflammátio.
opus.
tractor: tractórium, ii n; tractrum, i n Sin:
trabajo: opus, óperis n; (duro) labor, oris m. máchina tractória; autómatum vel autómaton
Uso: - agrícola, opus agrorum colendorum; - tractórium; agricolare autómatum. Uso: -
artístico, artifícium, ii n; - autónomo, liber para remolcar arados, tractórium autómaton
labor; - científico y artístico, opus scientia- aratórium; - para arar, machinale aratrum;
rum et ártium; - más científico y mejor orga- aratrum automatárium, automatórium, trac-
nizado, labor magis ad scientiarum normas tórium.
redactus atque efficaciore ratione ordinatus; -
domésticos, labores doméstici; - escolar, pen- tradición: tradítio, onis f. Sin: fama; opínio;
sum; - fastidioso, labor fastidiosus, opus fas- mos maiorum; maiorum consuetudo vel
tidiosum; - forzados, ópera coactiva; - institutum; monumenta. Uso: una antigua -, ac-

1069
tradicional

cepta antíquitus opínio; antiguas -, vétera imitator // Teol traditionalismi sectator vel
monumenta virorum; - apostólica, tradítio fautor // adj traditionis díligens vel tenax,
apostólica; - cristiana, tradítio christiana; - ācis; moris translatícii studiosus; antiqui
eclesiástica, tradítio ecclesiástica; - escritas, moris rétinens; ad moris translatícii stúdium
litterarum monumenta; quae in lítteris pértinens. Uso: tener una orientación -, in eis
exstant; - escrita y oral, lítterae ac memória; quae trádita sunt, perseverare.
- fabulosas, míticas, véterum fábulae; fictae
véterum fábulae; - históricas, monumenta tradicionalmente: (según la costumbre)
rerum gestarum; - lingüística, loquendi con- more; de more; ex more; in morem; ex insti-
suetudo; las - nacionales, nostrae civitatis tuto; trádito more; iuxta traditionem; (como
monumenta; - oral, fama, ae f ; fama hómi- es, era o fue costumbre) ut mos est (vel erat,
num; sermo; hóminum sermo; fama et sermo vel fuit); (según la costumbre de los antepa-
hóminum; - paganas, éthnicae vetustatis mo- sados) maiorum more; more institutoque
numenta; - popular, opínio vulgi // según la maiorum.
-, ex (vel de) more; in morem; ut hóminum
fama est; según las - de los mayores, more traducción: translátio, onis f. Sin: convérsio;
maiorum; more institutoque maiorum; custo- vérsio; interpretátio. Uso: - italiana, interpre-
diar la -, maiorum instituta tuēri; investigar tátio itálica; - literal, interpretátio ad verbum
las antiguas -, vétera scrutari; juzgarlo todo facta; - al latín, in latinum (ex áliqua lingua)
según la -, ómnia maiorum institutis iudicare. convérsio; - del latín, ex lingua latina convér-
sio; mala - de un libro, liber male conversus;
tradicional: (que se transmite por tradición) - simultánea, vérsio vel translátio simultánea;
translatícius, a, um. Sin: tráditus; receptus; simultánea interpretátio; interpretátio ílico
usu receptus; antíquitus tráditus; a maióribus (vel íllico) facta; convérsio eodem témpore
tráditus. Uso: las costumbres y las institucio- prolata; vérsio, quae simul fit; aparato de -
nes -, mores atque instituta maiorum; doc- inmediata, apparatus translationis ílico fa-
trina -, doctrina translatícia; educación -, ciendae; no hacer una - literal, non verbum
pátrius mos et disciplina; instituciones - , vé- pro verbo réddere.
tera et trádita instituta; modo - de pronun-
ciar, modus pronuntiandi translatícius; traducir: (verter de una lengua a otra) vér-
opiniones -, opiniones quas a maióribus accé- tere vel convértere. Sin: transferre. Uso: - a
pimus (de áliqua re); vestido blanco -, trans- Platón, Platonem vértere; - de Platón, a Pla-
latícia vestis alba; ser -, esse in more tone vértere; - al alemán, al latín, germánice,
maiorum // (acostumbrado) sólitus, a, um. latine réddere; - bárbaramente, bárbare vér-
Sin: consuetus; usitatus; antíquitus iam usita- tere; - del griego al latín, e (vel ex) graeco
tus. (vel a graeco, de graeco, e graeca lingua, e
graeco sermone) in latinum vértere vel con-
tradicionalismo: traditionalismus, i m. Sin: vértere; - literalmente, a la letra, al pie de la
traditionis amor, observántia, stúdium; prisci letra, palabra por palabra, verbum e verbo
moris observántia; moris translatícii stúdium exprímere, pro verbo verbum réddere; áli-
// Teol errónea doctrina de ecclesiástica tradi- quid ad verbum exprímere; áliquid tótidem
tione. verbis transferre; - literalmente del inglés al
latín, latine verbum pro verbo ex anglico réd-
tradicionalista: sust traditionalista, ae mf. dere; latinā linguā verbum e verbo ex anglica
Sin: moris translatícii fautor; moris maiorum réddere; latino sermone ex anglico verbum e

1070
tragicómico

verbo exprímere; eso sería - literalmente, id tragamonedas: autómatum lusórium. Sin:


verbum esset ex verbo; - algo conforme al (automática vel autómata) máchina erogató-
sentido, áliquid interpretari; traducir algo, ria.
según el sentido, del francés al español, e
francogallico áliquid hispane interpretari // tragantona: (comilona) ingurgitátio, onis f.
(represenar, expresar) explicare. Sin: aperire. Sin: coméstio larga, copiosa, abundans // (ac-
Uso: - en palabras su opinión, sententiam ción de tragar) gluttítio vel glutítio, onis f.
suam aptis verbis explicare vel aperire, - en Sin: haustus, us m; devorátio.
hechos su compasión, misericórdiam suam
rebus ipsis éxsequi. tragaperras, v. tragamonedas.

traductor: translator, oris m. Sin: interpres, tragar: (comer velozmente) vorare vel devo-
ĕtis mf, translatista, ae m. Uso: - de un libro, rare. Sin: deglut(t)ire; haurire // (dicho de la
libri interpres. tierra o de las aguas: abismar lo que está en
su superficie) sorbēre, absorbēre, exsorbēre.
tráfico: (acción de traficar) mercatus, us m. Sin: haurire; absúmere // (soportar o disimu-
Sin: mercátio; mercatura; commércium. Uso: lar algo muy desagradable) pati. Sin: tole-
- de esclavos, mercatus servorum; servorum rare; devorare. Uso: - injurias, iniúrias pati;
nundinátio, negotiátio, mercatura; venaliciá- probra tolerare; - las lágrimas, los gemidos,
ria, ae f; negotiátio venaliciária; hacer - de devorare lácrimas, gémitus.
esclavos, servorum mercaturam fácere; vena-
liciáriam exercere; - de mujeres, mercatus tragedia: (drama o género trágico) tragóe-
mulíerum // (tránsito, circulación de vehícu- dia, ae f. Sin: fábula trágica. Uso: componer,
los) commeatus, us m. Sin: autoraedarum fre- escribir tragedias, tragóedias fácere vel scrí-
quéntia; tránsitus viarum. Uso: - aéreo, res bere; representar una -, tragóediam ágere //
aërivehiculária; - comercial, commeatus (Fís, acontecimiento funesto) calámitas, atis
commercialis; - ferroviario, commeatus in f. Sin: res (rei f) atrox, mísera, miserábilis;
viis férreis; - fluvial, marítimo, fluvialis, ma- horrenda res.
rítimus commeatus; - urbano, urbanus com-
meatus; - vertiginoso, turbíneus motus; - vial, trágico: (perteneciente o relativo a la trage-
viarum frequéntia vel tránsitus; viae públicae dia) trágicus, a, um // (autor de tragedias)
commeatus; - de punta, affluéntia vehiculo- trágicus, i m. Sin: tragoediarum scriptor //
rum; intensidad del -, frequéntia commeatio- (actor que representa papeles trágicos) v.
nis; calle congestionada por el -, via referta actor.
máchinis; via cúrribus oppleta.
tragicomedia: (obra dramática con rasgos
tragacuras: sacerdotum osor (-oris m). Sin: de comedia y de tragedia) tragicomóedia, ae
religionis osor; homo sacerdotes perosus; f. Uso: - medievales o barrocas, tragicomóe-
homo religionem perosus. diae medievales vel barocae; autor de tragi-
comedias, tragicomoediarum scriptor // (fig,
tragaldabas, v. glotón. suceso que mueve a risa y piedad al mismo
tiempo) res (rei f) ridícula eademque mise-
tragaluz: fenestra superna. Sin: tecti fe- randa. Sin: res mísera eademque ridícula.
nestella.
tragicómico: (perteneciente o relativo a la

1071
trago

tragicomedia) tragicomóediae (gen). Sin: ad nico, v. mono; - de mujer, hábitus mulíebris;


tragicomóediam áttinens // (que es a la vez - de novia, sponsalis vestis; - de sociedad, há-
trágico y cómico) tragicómicus, a, um. Sin: bitus forensis; - de varón, hábitus virilis.
lépidus ac trágicus; trágico et cómico mixtus;
ridículus idemque miserandus. Uso: estilo -, tramitación: petitionis cursus (-us m).
lépidum ac trágicum (vel trágicum et cómi-
cum) scribendi genus // (jocoserio) iocosus trámite: (diligencia) res, rei f. Sin: causa; ne-
idemque sérius. Uso: estilo -, iocosum idem- gótium; consílium. Uso: - ocultos, clandes-
que sérium scribendi genus; ioco serioque tina consília; - judiciarios, negótia forénsia;
mixtum scribendi genus. ocuparse de un -, in negótio versari; rem trac-
tare vel pertractare.
trago: (porción de un líquido que se bebe de
una vez) haustus, us m. Uso: un - de agua, trampa: (artificio de caza) láqueus, i m (=
haustus aquae // (prominencia de la oreja, de- lazo); fóvea, ae f (= hoyo, foso); pédica, ae f
lante del conducto auditivo) tragus vel tragos, (= lazo para trabar los pies). Uso: - para
i m. Sin: antīca aurículae lacínia. aves, transenna, ae f ; decípula, ae f; decípu-
lum; - para jabalíes y otras fieras, plaga, ae
tráiler: (casa rodante) aedícula subrotata. f vel plagae, arum fpl; - para ratones, v. rato-
nera // fig láqueus, i m. Sin: insídia, ae f vel
traílla: (cuerda o correa) capistrum, i n. Sin: insídiae, arum fpl; plaga vel plagae; tran-
caninum retináculum, frenum, lorum; cópula; senna, ae f; tendículae, arum fpl; fraus; dolus;
corrígia cani ducendo. frauduléntia; caer en la -, in láqueum (vel in
insídias) cádere vel incídere; in plagam (vel
training, v. entrenamiento. in plagas) cádere; tender una - a uno, álicui
insidiari; álicui téndere plagas; insídias álicui
trait d’union: interductus, us m. Sin: inter- parare, fácere, téndere, strúere, instrúere, pó-
ductus linearis // fig vínculum, i n. Sin: liga- nere, appónere, adhibere; quien usa de tram-
mentum. pas para engañar a otro, insidiator;
fraudator; homo fallax, fraudulentus, dolosus
traje: vestis, is f. Sin: vestitus, us m.; vesti- // (portañuela de pantalón) (bracarum) lací-
mentum; indumentum; amictus, hábitus, us nia.
m. Uso: - a la medida, vestis ex córporis
mensura confecta; vestis ad córporis formam trampear: - en el juego, in lusu fraudare.
confecta; - civil, vestis civilis; - clerical, ecle-
siástico, religioso, hábitus clericalis, eccle- trampista, v. estafador.
siásticus, religiosus; - espacial, vestis
astronáutica; - laical, militar, hábitus laicalis, trampolín: suggestus, us m. Sin: pedana;
militaris; - nuevo, cataclista, ae f; - ordinario, desultórium; suggestus desultórius; tábula
hábitus consuetudinárius; - de baño, subligá- desultória.
culum; súbligar, āris n; vestis balneária vel
balnearis; - de boda, vestis nuptialis; - de tramposo, v. estafador.
casa, v. pijama; - de ceremonia, de etiqueta,
de gala, hábitus sollemnis; - de dormir, ves- trance: discrimen, mĭnis n. Sin: perículum;
tis nocturna; - de luto, fúnebris vel lúgubris casus, us m, rerum discrimen; rerum angús-
amictus (-us m); hábitus lúgubris; - de mecá- tiae. Uso: a todo -, audacter; omni timore pó-

1072
transferir

sito, audaci ánimo; en el último -, último transcripción: transcríptio, onis f. Sin: relá-
vitae discrímine // (estado en que un médium tio; translátio; exemplar, aris n; exemplum.
manifiesta fenómenos paranormales) sopor Uso: - de un escrito, transcríptio scripturae.
médii próprius.
transcriptor, ra : transcriptor, oris m; trans-
transacción: transáctio, onis f. Sin: composí- criptrix, icis f. Sin: exscriptor; translator;
tio. scriptor librárius; qui transcribit.

transatlántico: adj transatlánticus, a, um. transductor: (entidad biológica) transductor,


Sin: transoceánicus; trans Atlánticum océa- oris m // (dispositivo) transductórium, ii n.
num pósitus // sust transatlánticum, i n (na-
vígium). Sin: transoceánica vel transoceánia transeúnte: (que transita o pasa por un
(navis); navis transatlántica vel transoceá- lugar) viator, oris m; viatrix, icis f; en pl tam-
nica; navígium transatlánticum, transoceáni- bién praetereūntes vel transeūntes, ium mpl
cum, transoceánium; navis oceanensis; navis // (que está de paso, que no reside sino tran-
océanum traíciens, transnávigans, tránsme- sitoriamente en un sitio) adj tránsiens, eūntis;
ans; navis quae océanum transit. sust hospes, pĭtis m; hóspita, ae f. Sin: ád-
vena, ae mf // (de duración limitada) transitó-
transbordador: (barco) navis vectória vel rius, a, um. Sin: temporáneus; temporárius.
traiectória. Uso: - espacial, spatiale vehícu-
lum recíprocum; aëronavis sideralis circúm- transexual: transexualis, e.
volans.
transexualidad: transexuálitas, atis f. Sin:
transbordar: transire. Uso: - de un tren a transexualitatis vítium.
otro, in áliud tramen transire vel transcén-
dere. transexualismo, v. transexualidad.

transcendental: transcendentalis, e. Sin: me- transfer: transvéctio, onis f. Sin: transferén-


taphýsicus; rerum naturam transcendens; hu- tia; v. transfert.
manae mentis captum transcendens vel
exsúperans; qui (quae, quod) rerum naturam transferencia: translátio, onis f. Sin: traiéc-
transcendit; qui (quae, quod) naturam hómi- tio; transmíssio; transmigrátio // (operación
num transcendit; qui (quae, quod) supra hó- bancaria) circuítio argentária. Sin: rátio ar-
minum naturam est ; rerum naturam ipsasque gentária. Uso: - de fondos, translátio pecunia-
mentes excedens ; qui (quae, quod) naturae rum ad áliquem; hacer transferencias de
fines súperat // fig exímius, a, um. Sin: egré- fondos, transcríbere vel transferre pecúnias
gius; excelsus; praecípuus. ad áliquem, vel ad áliquid.

transcontinental: transcontinentalis, e. transferible: translativus, a, um. Sin: ad


translationem aptus.
transcribir: transcríbere. Sin: exscríbere;
transferre; descríbere; referre. Uso: - con má- transferir: transferre. Sin: tradúcere, trans-
quina, machínulā exscríbere; - palabra por míttere; mutare (sedem, civitatem). Uso: -
palabra, tótidem exscríbere verbis; - pasajes una suma de dinero a bancos extranjeros, pe-
de una obra, óperis locos exscríbere. cúniae summam ad argentárias extráneas

1073
transfert

transferre. num transistoriale; instrumentum transisto-


rianum.
transfert: affectionum translátio.
transistorizado: transistorialis, e.
transfiguración: (acción de transfigurar)
transfigurátio, onis f. Sin: transformátio; con- transitable: pérvius, a, um. Sin: meábilis, e;
vérsio; figurae vel formae mutátio // (la de commeábilis, permeábilis. Uso: - por vehícu-
Jesucristo en el monte Tabor) transfigurátio, los, rotábilis, e; vehículis pérvius; camino -,
onis f. iter cúrribus pérvium; via cúrribus pérvia.

transfigurar: transfigurare. Sin: transfor- tránsito: tránsitus, us m. Sin: transítio; com-


mare; in áliam figuram mutare, vértere, con- meatus, us m. Uso: - aéreo, res aërovehicu-
vértere; figuram mutare álicui // lária; commeatus aérius; aéria frequéntia,
transfigurarse: transfigurari. Sin: mutari; fi- celebrátio, celébritas; - ferroviario, commea-
guram (vel formam, vel mores) mutare. tus ferriviárius; commeatus sive commeátio
tráminum ferriviariorum; - peatonal, péditum
transformador: adj transformatórius, a, um. commeatus; - urbano, commeatus urbanus; -
Uso: planta -, státio transformatória // Electr vial, viarum celébritas, frequéntia, tránsitus;
transformatórium, ii n. Sin: mechanēma el - de los vehículos, vehiculorum commea-
transformatórium; directórium (fluēnti). tus; de -, transitórius; impedir el -, tránsitum
alicúius arcere vel prohibere // (Rel, paso a
transformar: transformare. Sin: transfigu- mejor vida) tránsitus ad Deum.
rare; mutare; vértere; convértere.
transitorio: brevis, e (breve); fluxus (inesta-
transformismo: transformismus, i m. Sin: ble); caducus (caduco); fugax (fugaz), vólu-
evolutionismus; darvinismus; darviniana cer, cris, cre (fugitivo, pasajero); frágilis
doctrina; seléctio naturalis. (frágil). Uso: bienes -, bona fluxa vel caduca;
esperanza -, spes caduca; fortuna, fama -, vó-
transformista: transformista, ae mf. Sin: lucris fortuna, fama; gloria -, fluxa glória.
transformismi fautor, sectator, professor.
Transjordania: Transiordánia, ae f.
transfusión: transfúsio, onis f. Sin: transmís-
sio; translátio // Med transfúsio, onis f. Sin: translación, v. traslación.
sánguinis transfúsio; alterīus sánguinis im-
míssio. transliteración: translitterátio, onis f.

transigir: transígere. Sin: compónere; con- transliterar: translitterare. Sin: litterarum


venire; pacisci; transactionem fácere. Uso: - elementa transferre.
en (o sobre) la integridad de la fe, de integri-
tate fidei quidquam detráhere. transmarino: transmarinus, a, um. Uso: pa-
íses -, de ultramar, transmarinae regiones;
transistor: (artificio electrónico) transistó- transmarina, orum npl.
rium, ii n. Sin: transistrum // (aparato de
radio) radíolum, i n. Sin: machínula radio- transmisibilidad: transmissibílitas, atis f.
phónica; radiophónulum portábile; radiophō-

1074
transportar

transmisible: transmissíbilis, e. Sin: trans- undis longis, (in) undis superbrévibus emít-
míssilis, e. tere vel vulgare; - por radio, áliquid radio-
phónice transmíttere, emíttere, diffúndere; -
transmisión: transmíssio, onis f. Sin: emís- por televisión, áliquid per televisionem trans-
sio; translátio; tradítio; propagátio. Uso: - es- míttere; áliquid telehorámatis (vel telehora-
tereofónica, transmíssio stereophónica; - sis) ope transmíttere, édere, propónere;
mecánica, radial, telegráfica, telefónica, te- áliquid televisíficis undis transmíttere.
levisiva, transmíssio mechánica, radiophó-
nica, telegráphica, telephónica, televisiva vel transmutación: transmutátio, onis f. Sin:
televisualis; - radial, emíssio vel transmíssio commutátio, permutátio; transformátio;
radiophónica; radiophónica recitátio; radio- transfigurátio; convérsio. Uso: - consonán-
phónica vocis (vel sonorum) transmíssio, dif- tica, mutátio consonántica.
fúsio, propagátio; - televisiva, televisífica
emíssio vel exhibítio; transmíssio telehorá- transnacional: adj transnationalis, e. Uso:
mica; televisífica vocis (vel sonorum) trans- empresa -, socíetas transnationalis // (sust,
missio; - televisiva en colores, televisífica multinacional) v. esta voz.
transmissio (vel emíssio) multícolor, multi-
coloris, multicolora, multicolória // - de las transoceánico: transoceánicus, a, um.
imágenes, transmíssio imáginum; - en espe-
ranto, en latín, emíssio esperántica, latina; transparencia: perlucíditas vel pellucíditas,
transmisiones por Internet, emissiones inte- atis f. Uso: - de estilo, candor, oris m; - del
rretiales; calidad de las -, quálitas emissio- vidrio, perlucíditas vitri.
num; dirigir una - televisiva, televisíficam
emissionem moderari; las - de esta estación transparente: perlúcidus vel pellúcidus, a,
se realizan en la frecuencia de 800 khz, trans- um. Sin: perlūcens vel pellūcens, entis; trans-
missiones huius stationis frequéntiā 800 khz lúcidus; perspícuus, líquidus (= límpido).
(chiliohertziorum) emittuntur // Mec impúl- Uso: aguas -, aquae perspícuae; atmósfera -,
sio, onis f. Uso: - en la bicicleta, concatená- líquidus aër; cristal -, translúcidus crystallus;
tio, onis f. vidrio -, vitrum perlúcidum // fig perlūcens,
entis. Sin: perspícuus; translúcidus. Uso: es-
transmisor: adj transmissórius, a, um. Sin: tilo -, perlūcens orátio; ser -, perlucēre; pers-
transmissivus; emissórius // sust transmissó- pícuum esse.
rium, ii n. Sin: emissórium; instrumentum
transmissórium vel emissórium; mechanēma transpiración: transpirátio, onis f. Sin:
transmissórium; apparatus transmissorius. perspirátio, onis f. Uso: - cutánea, perspirátio
Uso: - de radio, de televisión, emissórium ra- cutánea.
diophónicum, televisuale.
transportable: vectábilis, e.
transmisor-receptor, instrumentum emissó-
rium et acceptórium. transportador: (mozo de cordel) v. changa-
dor // - aéreo, v. teleférico.
transmitir: transmíttere vel emíttere. Uso: -
en ondas cortas, en ondas medias o norma- transportar: transportare. Sin: transvéhere;
les, en ondas largas, en ondas supercortas, transferre. Uso: acción de ser transportado
(in) undis brévibus, (in) undis médiis, (in) en un vehículo, vectátio, onis f (ad + ac); el

1075
transporte

que transporta, advector, oris m // (cambiar transvasar, v. trasegar.


el tono de una composición) (in áliud vocis
genus) transpónere. transversal: transversus, a, um. Sin: oblí-
quus.
transporte: (acción y efecto de transportar
o transportarse) transportátio, onis f. Sin: transversalmente: transverse. Sin: oblíque;
vectátio; translátio; véctio vel transvéctio; res ex transverso; in oblíquum.
vectória; commeatus, us m. Uso: - aéreo,
aéria véctio; - colectivo, communis transvéc- Trans World Airlines (TWA) : socíetas ap-
tio; - experimental, vectátio experimentalis; pellata “Transvéctio Aëronáutica trans orbem
- ferroviario, vectátio ferriviária; - público, terrae”.
pública vectátio; commeatus públicus, com-
meatus vehicularis públicus, - de dinero, tranvía: (ferrocarril establecido en una calle
nummorum vectátio, transvectátio, transpor- o camino carretero) tranvīa, transvīa, tram-
tátio; en bancos y agencias de crédito, per- vīa, ae f. Sin: ferrívia stratária. Uso: - aéreo,
sona encargada del - de dinero líquido, transvia pénsilis; - subterráneo, tramvia sub-
nummorum gestator, vector, transvector, terránea; - urbano, interurbano, tranvia ur-
transportator; - de mercancías, transportátio bana, interurbana; - a vapor, a electricidad,
mércium; commeatus mercimonialis; - de tranvia vaporária, eléctrica; línea de -, tran-
personas, communis transvéctio hóminum; - viária línea // (coche de -) currus tranviárius,
a través de un puente, vectátio trans pontem transviárius, tramviárius. Sin: currus trans-
// (medio de -) vectura, ae f. Sin: vectábulum viárius eléctricus; currus transviárius eléctri-
vel vectáculum; commeatūs vehículum. Uso: cus urbanus vel oppidanus; tramviária raeda
de -, vectórius; - aéreo, aéria vectura; aérium eléctrica; tramviária raeda eléctrica urbana
vehículum, aërovehículum; aëróvehes, is f; - vel oppidana; públicus currus; públicus
escolar, discipulorum laophórium; coenauto- currus eléctricus urbanus vel oppidanus; pú-
cinetum scholare; discipulorum autocinetum blicum currículum; públicum currículum
laóphorum; buque de -, onerária, ae f; navis eléctricum; públicum currículum eléctricum
onerária vel vectória; carro de -, carrus vec- urbanum vel oppidanum; electrivehela, ae f.
tórius // fig, - de alegría, gestientis ánimi elá- Uso: bajar del -, de transviário curru descén-
tio voluptuária; - de pasión, ímpetus, us m, dere; subir al -, currum tramviárium (vel
fervor, oris m. transviáriam raedam) inscéndere; tomar el -,
currum transviárium (vel tramviárium) sú-
transubstanciación o transustanciación: mere.
transubstantiátio, onis f. Sin: cuiúsdam
substántiae in áliam convérsio; in áliam tranviario: (perteneciente o relativo a los
substántiam (vel naturam) convérsio // Teol tranvías) tranviárius, transviárius, tramviá-
transubstantiátio. Sin: convérsio substantia- rius, a, um. Sin: ad públicos currus eléctricos
rum panis et vini in Corpus et Sánguinem spectans. Uso: servicio -, servítium tranviá-
Iesu Christi. rium; taller -, officina tranviária // (persona
empleada en el servicio de tranvías) tranviá-
transubstanciar o transustanciar : tran- rius, transviárius, tramviárius, ii m. Sin: tran-
substantiare. Sin : in áliam substántiam con- viae addictus; tramviáriis cúrribus addictus
vértere ; substántiae conversionem fácere. vel óperam navans; públici currus eléctrici
minister.

1076
trasfigurar

tranviero, v. tranviario. chēae, artériae, artériae ásperae (gen); ad tra-


cheam (vel ad artériam, vel ad artériam áspe-
Trapa: (localidad) Trappa, ae f // (monaste- ram) pértinens.
rio) Trappensis abbátia sive abbatīa. Sin:
trappénsium coenóbium; cistercénsium refor- traqueítis: trachitis vel tracheītis, ĭdis f. Sin:
matorum coenóbium. trachēae (vel artériae, vel artériae ásperae) in-
flammátio vel inflátio.
trapecio: Dep trapézium, ii n. Sin: petaurum,
i n. traqueotomía: tracheotómia sive -tomīa, ae
f. Sin: arteriotómia sive -tomīa; trácheae (vel
trapecista: trapezistes, ae m. Sin: petaurista; artériae, vel artériae ásperae) séctio; trachīae
trapézii athleta. incísio.

trapense: adj trappensis, e // sust trappista, traquita: trachytes, is f; trachys, itis f.


ae m. Sin: trappénsis, is m; reformatorum cis-
tercénsium sodalis. trascendencia: transcendéntia, ae f.

trapero: scrutárius, ii m. Sin: panniculárius. trascendental, v. transcendental.

trapiche: (molino que extrae el jugo de al- trascendente: transcendens, entis. Sin: trans-
gunos frutos como aceite o caña de azúcar) cendentalis, e; metaphýsicus; humanam na-
v. almazara. turam excedens; qui (quae, quod) naturam
exsúperat. Uso: destino -, vita futura, quae
trapo: (pedazo de tela viejo y roto) pannus, i naturam exsúperat; origen -, excellentíssimus
m. Uso: - de cocina, coquinárius vel coqui- origo.
naris pannus // (velamen) vela, orum npl; ar-
mamenta, orum npl (los aparejos o equipo de trascribir, v. transcribir.
un barco). Uso: navegar a todo -, pleníssimis
velis navigare; plenis velis cursum tenere; trascripción, v. transcripción.
plenis velis ferri // fig, a todo -, remis ventis-
que, remis velisque, velis remisque, velisque trascriptor, v. transcriptor.
remisque // fig, poner a uno como un -, áli-
quem gráviter increpare, compéllere, corrí- trasegar: (cambiar un líquido de vaso) in
pere, obiurgare // fig, soltar uno el - (echarse áliud vas (vel in ália vasa) traícere. Sin:
a llorar), in lácrimas effundi; lácrimas ciēre; transfúndere in áliud vas (vel in ália vasa) y
(echarse a reír) effundi in cachinnos; cachin- simplem transfúndere.
num tóllere.
trasferible, v. transferible.
tráquea: trachēa vel trachīa, ae f. Sin: artéria;
traqueartéria; artéria áspera; spirandi meatus, trasferir, v. transferir.
us m; ánimae canalis; tránsitus (-us m) spíri-
tūs; gútturis artéria. Uso: válvula de la -, trá- trasfiguración, v. transfiguración.
cheae opérculum.
trasfigurar, v. transfigurar.
traqueal: traquialis, e. Sin: arteríacus; tra-

1077
trasformador

trasformador, v. transformador. trasplantable: transplantábilis, e.

trasformar, v. transformar. trasplantación, v. trasplante.

trasfusión, v. transfusión. trasplantado: transplantatus, a, um. Sin:


transertus; translatus, transpósitus.
trasiego: transfúsio, onis f. Sin: translátio;
diffúsio. Uso: efectuar el - de algo, áliquid in trasplantar: transplantare. Sin: transferre;
áliud vas (vel in ália vasa) transfúndere vel transérere; transpónere; álibi consérere; árbo-
traícere. rem transferre.

traslación: translátio, onis f. Sin: transvéctio; trasplante: translátio, onis f // Med trans-
traiéctio. Uso: fiesta de la - de la Santa Casa plantátio, onis f. Uso: - de órganos, membro-
de Loreto, festum translationis Lauretanae rum transplantátio, translátio, insítio; - de un
Domūs. riñón, del corazón, renis, cordis transplantá-
tio; realizar un - del corazón, cordis trans-
trasladarse: domicílium immutare vel trans- plantationem perágere vel fácere.
ferre. Sin: se conferre ad + ac.
trasportable, v. transportable.
traslado: - del domicilio, domicílii translá-
tio. trasportar, v. transportar.

trasmisibilidad: v. transmisibilidad. trasporte, v. transporte.

trasmisible, v. transmisible. traspunte: depromptor, oris m. Sin: scaena-


rum moderator; prodeúndi in scaenam indi-
trasmisión, v. transmisión. cator, monstrator; scaenae rector vel
superintentor; scaenae emissionis magister.
trasmitir, v. transmitir.
traspuntín: (asiento) sedículum, i n. Sin: se-
trasmutación, v. transmutación. décula; séllula; séllula plicátilis.

trasnacional, v. transnacional. trastejador: adj tegulárius, a, um // sust te-


gulárius, ii m.
trasparencia, v. transparencia.
trastero: (cuarto -) repositórium vel repos-
trasparente, v. transparente. tórium, ii n. Sin: receptáculum; cella recón-
dita.
traspasar: (pasar adelante, hacia otra parte
o a otro lado) superare. Sin: tránsgredi; trans- trastienda: intérior taberna. Sin: intérior ta-
céndere // (transgredir o quebrantar un pre- bernae pars vel cella.
cepto) tránsgredi. Sin: violare; transcéndere.
trasto: - viejos, scruta, orum npl.
traspiración, v. transpiración.
trasvasar, v. trasegar.

1078
travesía

trasversal, v. transversal. curationes; praemunientes morbi curationes;


- contra el dolor, rationes antidoloríficae.
trasvolar: transvolare. Sin: praetervolare;
transvolitare. tratativa: negotiátio, onis f. Sin: tractatus, us
m; negótium; áctio; collocútio; collóquium;
trata: commércium, ii n. Uso: - de blancas, consultátio. Uso: reanudar las - sobre el pro-
commércium puellarum albicolorum; - de es- grama atómico, consultationes de prográm-
clavos, mancipiorum commércium; - de ne- mate atómico íterum suscípere, vel dénuo
gros esclavos, commércium mancipiorum institúere.
nigricolorum; nigritarum émptio et vendítio.
trauma: trauma, ătis n. Sin: vulnus, nĕris n.
tratadista: tractator, oris m. Sin: tractátuum Uso: - pequeño, vulnúsculum; - psíquico,
scriptor, auctor; commentationum vel com- trauma psýchicum; commótio (ánimi); per-
mentariorum scriptor. turbátio; véhemens ánimi turbátio.

tratado: (obra que trata de un determinado traumático: traumáticus, a, um. Sin: vulne-
argumento) liber, bri m (de áliqua re). Sin: rárius; vúlneris (gen).
commentárius; commentátio; commentárium
(alicúius rei); commentárii, orum mpl // (di- traumatismo: trauma, ătis n. Sin: láesio; vul-
sertación) disputátio, onis f (de áliqua re). nerátio.
Sin: ars, artis f vel artes, ium fpl (alicúius rei).
Uso: - de retórica, ars dicendi; artes oratóriae traumatizar: Med tráumate affícere // Psicol
vel rhétorum; - de teoría militar, de disciplina vehementer perturbare.
militari commentárii // (convenio) tractatus,
us m. Sin: foedus, dĕris n; páctio; pactum; traumatología: traumatológia sive -logīa, ae
convéntio; conventum; pactum conventum. f. Sin: vúlnerum médica disciplina.
Uso: - internacional, tractatus internationalis;
- de alianza, foedus; - de Kyoto, tractatus traumatológico: traumatológicus, a, um.
kyotensis; respeto de los -, fides fóederum; Sin: ad tráumata áttinens.
hacer, celebrar un -, foedus ferire; cum áli-
quo pactionem fácere, inire; cum áliquo foe- traumatólogo: traumatólogus, i m. Sin: trau-
dus fácere, pacisci, ícere, ferire; renovar un -, matológiae cultor vel peritus.
foedus renovare; romper, violar un -, foedus
frángere, rúmpere, violare; suscribir un -, travelín: (Cinem, desplazamiento de la cá-
tractátui subscríbere; con arreglo a los térmi- mara tomavistas sobre el suelo) cinematográ-
nos del -, ex fóedere; contra la condición del phicae (vel televisíficae) máchinae motus
-, adversus condicionem fóederis. (- us m).

tratamiento: (sistema de curación) therapīa, traveller’ s cheque : mandatum nummárium


ae f; therapéutice, es f. Sin: cura, curátio; periegéticum.
tractátio. Uso: - auxiliar, therapīa auxiliaris;
- económico, solvendae mercedis rationes; travesía : (camino transversal) iter transver-
igual -, aequalis tractátio; - medicinal, medi- sum. Sin: via transversa. // (distancia entre
cinalis tractátio; - médico, tractátio médica dos puntos de tierra o de mar) spátium, ii n
vel médici; - preventivo, praehábitae morbi // (viaje por mar) traiéctio, onis f. Sin: traiec-

1079
travesti

tus vel transmissus, us m. Sin: transmíssio; trébol: trifólium, ii n.


transvéctio; praetervéctio; transgréssio; navi-
gátio. Uso: - de Francia a Inglaterra, traiéc- trecentista: trecentista, ae mf. Sin: trecenti
tio ex Gállia in Británniam; hacer una -, scriptor; escritor, poeta, pintor -, sáeculi XIV
transfretare o simplem navigare; hemos (sive quarti décimi sáeculi) scriptor, poëta,
hecho una magnífica -, bellíssime navigávi- pictor.
mus.
trecho: - de camino, viae tractus (-us m).
travesti o travestí: vir mulíebri veste indutus
vel tectus. Sin: mulíebri vestitu vir. tregua: (suspensión de hostilidades) indútiae
(-arum fpl). Uso: concertar una -, indútias
travestido: (disfrazado o encubierto) v. dis- pacisci; romper la -, indútias tóllere, dirí-
frazado // (travesti) v. esta voz. mere, sólvere // (intermisión, descanso) in-
termíssio, onis f. Sin: cessátio. Uso: sin -,
travestir: vestem alterīus sexus álicui indú- sine intermissione; trabajar sin -, opus non
ere. intermíttere.

travestismo: consuetudo alterīus sexus ves- trekking: longae excursiones pedestres vo-
tes induendi. luptuáriae.

travestista, v. travesti. trementina: terebínthina vel terebíntina, ae


f. Sin: terebínthina résina.
travesura: (acción reprensible) erratum, i n.
Sin: error; licéntius factum; ímprobe (vel in- tren: tramen, mĭnis n. Sin: tramen ferriviá-
considerate, vel inconsulte) factum; ímpro- rium vel ferroviárium; ferriviárium agmen
bum fácinus (-nŏris n); ímpudens licéntia // (-mĭnis n); agmen vel tractus (-us m)
(culpa leve) ignoscendum peccatum. Uso: cúrruum; hamaxóstichus, i m. Uso: - acelerado,
travesura de juventud, iuvenile erratum; iu- tramen (vel cúrruum agmen) acceleratum;
ventutis (vel iuvenilis aetatis) erratum; iuve- amaxóstichus acceleratus; - blindado, tramen
nilis licéntia; la suya es solo una -, léviter loricatum vel cataphractum; - carguero o de
tantum peccavit. carga, tramen onerárium; tramen mércium; -
común, tramen commune; - correo, tramen
traviesa: (madero de la vía férrea para asen- tabellárium; - cremallera, tramen denticula-
tar los rieles) transtrum, i n. Sin: tignum tum; - directo, tramen directum, célere,
transversárium. velox, rápidum, citatum; - expreso o rápido,
tramen directíssimum, celérrimum, velocís-
travieso: impróbulus, a, um; v. pilluelo. simum, rapidíssimum, citatíssimum; - eléc-
trico, tramen eléctricum; tramen eléctrica vi
trayectoria: traiectória, ae f. motum; cúrruum agmen eléctride actum, vel
eléctrica vi permotum; - especial, tramen
trazar: delineare. Sin: adumbrare; designare; speciale; - experimental, tramen experimen-
descríbere; deformare. tale; - internacional, tramen internationale;
tramen inter nationes vel inter gentes, tramen
trébedes: tripus, pŏdis m. quod plures gentes circumit; - interurbano nº
945, tramen interurbanum número nongenté-

1080
tribuna

simo quadragésimo quinto; - ligero, tramen trenzas: capilli innexi.


citatum; - militar, tramen militare; - mixto, -
carreta, tramen mixtum; tramen homínibus trepador: reptans, antis . Uso: rosas -, rep-
mercibusque vehendis; - ómnibus, tramen tantes rosae // (dicho de persona) - de acan-
ómnibus; - subterráneo, metropolitano, ferrí- tilados, rúpium scansor, reptator, arreptor.
via subterránea, inferna; - suburbano, ferrívia
civitatensis, úrbica; - a vapor, tramen vapo- trepar: scándere. Sin: arrépere; reptare,
rárium; tramen vaporis vi motum; cúrruum arreptare; reptando ascéndere, conscéndere,
agmen vaporatae aquae impulsu permotum; - scándere in (vel ad) + ac.
de alta velocidad, tramen perquam célere vel
velox, supercélere, supercitatum; tramen treta: fig artifícium, ii n. Sin: astútiae, arum
magnae velocitatis vel velocitatis exímiae; - fpl.
de pasajeros, tramen personarum vel hómi-
num; tramen epibáticum; tramen homínibus tríada: trias, ădis (ac tríadem vel tríada) f.
vehendis // bajar del -, e (vel de) trámine des-
céndere; ir, viajar en -, trámine vehi; vectari triangular: triangularis, e. Sin: triángulus;
trámine; iter trámine fácere; viā ferratā iter trigonalis; trigónicus; trigōnus; tríquetrus.
fácere; viā férreā ire; llegar en -, trámine ad- Uso: figura -, figura triángula, trigónica, trí-
venire; perder el -, tramen amíttere; salir en -, quetra.
trámine proficisci; subir al -, tramen
conscéndere, inscéndere, íngredi; tomar el -, triángulo: triángulum, i n. Sin: trigōnum; tri-
tramen súmere // el - tiene quince minutos de gōnus. Uso: - isósceles, isósceles, is m. Sin:
demora, tramen quindecim minuta demora- triángulum isóscelum; triángulum duorum
tur; el - trae atraso, tramen tardat; el - llegó aequálium láterum.
con atraso, tramen retardatum est; el - corre
a la velocidad de 300 km por hora, tramen tribalismo: tribalismus, i m.
velocitate trecenorum (vel trecentorum) chi-
liometrorum horálium véhitur vel provéhitur; tribómetro: tribómetrum, i n.
formar y dividir los -, trámina distribúere, di-
ríbere, dispertire, divídere; maniobras para tribulación: tribulátio, onis f. Sin: afflíctio;
formar y dividir los -, tráminum distribútio aerumna; angústiae fpl; res adversae fpl. Uso:
vel ordinátio; distributa tráminum ordinátio caer en la -, in aerumnam incídere; padecer
// - de aterrizaje, apparatus desultórius; re- tribulaciones, angústiis premi; rebus adversis
tráctiles aëronavis rotae fpl. Uso: soltar el - afflīgi.
de aterrizaje, expedire apparatum desultó-
rium // / inspector de -, inspector tráminis ; tribuna: (plataforma elevada desde donde
jefe de -, trámini praefectus; curator tráminis hablan los oradores) suggestus, us m; sug-
// fig, - de vida, vivendi rátio; el acostum- gestum, i n. Uso: - oratoria, - de oradores,
brado - de vida, sueta vivendi rátio. oratoris suggestus; bajar de la -, (de, e, a)
suggestu descéndere; subir a la -, (in) sug-
trencito: parvum tramen (-mĭnis n). Sin: par- gestum ascéndere vel escéndere // (galería
vus hamaxóstichus. Uso: - eléctrico, parvum elevada en ciertos espectáculos) suggestus;
tramen vi eléctrica actum; - para diversión, suggestum. Sin: subséllia, orum npl; gradus,
parvum tramen ludi causā confectum. uum mpl. Uso: - de espectadores, spectácula,
orum npl; spectaculorum gradus (-uum mpl)

1081
tribunal

// (ventana o balcón en algunas iglesias tricofitosis: trichophytosis, is f.


desde donde se puede asistir a los oficios) tri-
bunal, ālis n. Sin: pódium; contignátio supé- tricología: thrichológia sive -logīa, ae f. Sin:
rior lateralis. de capillis (vel de pilis) doctrina, disciplina,
sciéntia; capillorum vel pilorum doctrina.
tribunal: tribūnal, ālis n. Sin: consílium.
Uso: - internacional, tribunal internationale; tricólogo: thrichólogus, i m. Sin: thricholó-
- internacional de la Haya, hagense pro óm- giae peritus.
nibus natiónibus tribunal; - militar, tribunal
militare; - secreto, tribunal secretum; - su- tricolor: trícolor, ōris. Sin: tres colores ha-
premo, supremum tribunal; iúdices postre- bens; tribus colóribus tinctus; tríplici colore
mae provocationis; - de apelación, consílium (abl de cualidad). Uso: bandera -, trícolor
iudíciis públicis cognoscendis vel recognos- vexillum; vexillum tríplici colore tinctum.
cendis; - de casación, supremum tribunal pú-
blicis abolendis (vel revocandis) iudíciis; - de tricoma: thrichōma, ătis n.
cuentas, censórium collégium públicis recog-
noscendis redítibus ac súmptibus; - del ju- tricornio: tricornis, e. Uso: sombrero -, tri-
rado, iuratorum tribunal; collégium iúdicum; cornis píleus.
iurati; iúdices.
tricosis: thrichosis, is f.
tributario: tributárius, a, um. Sin: vectigalis,
e. Uso: (dicho de río) ínfluens, entis (fluvius, tricota: thorax (-ācis m) láneus. Sin: strictó-
amnis). ria lánea; thorácium e máculis; pectorale e
máculis. Uso: - de punto (sin botones y con
tributo: (lo que paga un Estado a otro para mangas cortas) pelúsia lánea; colóbium lá-
indicar su sumisión) tribūtum, i n. Uso: exigir neum; - de seda, tricholinum, i n; v. pulóver.
un -, tributum exígere; imponer un -, tribu-
tum (álicui) impónere, imperare, indícere; tricotomía: trichotómia sive -tomīa, ae f. Sin:
pagar un -, tributum péndere vel conferre // tripertita divísio.
(impuesto) v. esta voz // (fig, cualquier carga
permanente) onus, óneris n. Sin: pondus, tricromía: (procedimientos fotográficos y fo-
dĕris n; sárcina // (lo que se debe a una per- tomecánicos en color) trichrómia sive -chro-
sona o cosa) offícium, ii n. Uso: - de gratitud, mīa, ae f. Sin: trium colorum impréssio //
grátiae, arum fpl; - de homenajes, de lágri- (estampa obtenida por el procedimiento de
mas, etc., débita offícia, débitae lácrimae; la -) imago tribus impressa colóribus.
pagar a alguno su - de gratitud, grati ánimi
offícium álicui praestare; pagar a la patria tridimensional: trium mensurarum. Sin: tri-
su - de sangre, sanguinem (suum) pátriae of- bus mensuris práeditus.
ferre; pagar su - a la naturaleza, naturae sa-
tisfácere. tridimensionalidad: trium mensurarum
rátio.
triciclo: trícyclum, i n; trícyclus, i m. Sin: trí-
rota, ae f. Uso: - pequeño, tricýclula; - porta- triduo: triduana supplicátio. Sin: preces tri-
dor, trícyclum onerárium; - a petróleo, duanae; supplicátio in tríduum; supplicátio
trícyclum petróleo actum. trium dierum. Uso: - solemne, sollémnia in

1082
trimestral

tríduum; sacra in tríduum sollémnia; hacer trillado: contritus, a, um. Uso: palabras -,
un -, triduanas preces perágere; supplicatio- contrita verba.
nes in tríduum habere, celebrare, obire; hacer
un - en honor de un Beato o de un Santo, trillador, ra: triturator, oris m; trituratrix, icis
sacra in tríduum sollémnia ágere álicui Beato f. Sin : terens ; tritūrans ; extritor ; tribulator ;
vel Sancto. qui terit, éxterit, próterit.

triedro: tríhedrum, i n. trilladora : (máquina para trillar) tríbulum,


i n; tríbula, ae f. Sin: tritória; trituratória; má-
trifásico: triphásicus, a, um. Sin: tribus phá- china terens vel éxterens; máchina tritória vel
sibus práeditus; tribus tempóribus móbilis. trituratória; tríbulum machinale; tríbula ma-
chinalis; máchina versátilis. Uso: - automá-
trigamia: trigámia sive -gamīa, ae f. tica, autotríbulum; tríbulum automatárium;
autotríbula; tríbula automatária.
trígamo: trígamus, i m. Sin: tres mulíeres ha-
bens. trilladura: tritura, ae f. Sin: triturátio; tritus,
us m ; terendi actus (- us m).
trigémino: trigéminus, a, um. Sin: nervio -,
trigéminus nervus. trillar: (frumentum) térere, detérere, exté-
rere, protérere. Sin: triturare; tribulare.
triglifo: tríglyphus, i m.
trillizo: adj trigéminus, a, um. Uso: herma-
trigo: tríticum, i n. Sin: frumentum; tríticum nos -, trigémini fratres; hijos -, trigémini fílii
túrcicum; granum túrcicum. Uso: - candeal, // sust trigéminus, i m. Uso: uno de los -, unus
silīgo, gĭnis f; - rubión, robus, bŏris n ; ir, ex trigéminis.
salir por -, ir a hacer provisión de -, frumen-
tari; ire frumentatum, vel ad frumentandum. trillo: (instrumento) tríbulum, i n.

trígono: (conjunto de tres signos del Zodí- trillón: trílio, onis m. Sin: mílio bilionum;
aco) trigōnum, i n // (triángulo) v. esta voz. mílies (míliens) mille biliones.

trigonometría: trigonométria sive -metrīa, ae trilogía: trilógia sive trilogīa, ae f. Uso: - epi-
f. Sin: triangulorum metiendorum rátio; trián- gráfica, ternae inscriptiones; - poética, terna
gulis (vel trigōnis) metiendis rátio vel doc- cármina.
trina. Uso: - esférica, trigonométria
spháerica; - plana, trigonométria plana. trimembre: trimembris, e. Sin: tricorpor,
ŏris; tribus membris constans.
trigonométrico: trigonométricus, a, um.
trimestral: (que dura un trimestre) trimes-
trilingüe: (que tiene tres lenguas) trilinguis, tris, e. Sin: trium ménsium // (que sucede o se
e; trium linguarum; tres linguas habens; (que repite cada trimestre) trimestris, e. Sin: tri-
habla tres lenguas) trilinguis; tribus linguis ménstruus; qui (quae, quod) quarto quoque
loquens; (escrito en tres lenguas) tribus lin- mense fit (o con el verbo exigido por el con-
guis scriptus. texto). Uso: revista - de latín, trimestres litte-
rarum latinarum commentárii.

1083
trimestralmente

trimestralmente: síngulis triméstribus. Sin: trinchar: scíndere; conscíndere. Sin: cár-


quarto quoque mense. pere; lacerare; secare, consecare; minute con-
cídere.
trimestre: (espacio de tres meses) trimestre,
is n. Sin: trimestre spátium vel tempus (-pŏris trinchera: fossa, ae f (= foso); agger, ĕris m
n), trium ménsium spátium vel tempus; tres (= terraplén, parapeto) ; vallum, i n (= empa-
menses // (cuenta, sueldo, pensión, etc., que lizada); munīmen, mĭnis n; munimentum (=
se cobra o paga al fin de cada trimestre) fortificación, defensa).
trium ménsium rátio (cuenta), merces
(sueldo), pactum prétium (pensión). trineo: traha vel tráhea, ae f. Uso: - mecánico
para esquiadores, anabathrum nartatórium;
trímetro: adj trímeter, tra, trum. Sin: tríme- deslizamiento del -, trahae decursus (vel de-
tros vel trímetrus; trimétrius // sust trímetros lapsus) per nives vel per gláciem; quien va
vel trímetrus, i m; trímeter, tri m. Sin: versus en -, trahárius; deslizarse en un - sobre la
tribus pédibus constans. Uso: - yámbico, iám- nieve (o sobre el hielo), trahā (vel tráhea) per
bicus trímetros. nives (vel per gláciem) decúrrere, delābi, pro-
lābi; ir en - , trahā (vel tráheā) vehi, duci, de-
trimotor: adj trimotórius, a, um. Sin: tribus lābi.
motóriis (vel tríplici machinatione) instructus
vel ornatus; qui (quae, quod) tribus motóriis trinitaria: (planta, flor) hortensis víola, ae f.
movetur // sust trimotórium, ii n. Sin: aëro-
planum trimotórium; aëronavis (vel aéria trino: Mús vox vibrans vel acuta. Sin: sonus
navis) tribus machinamentis (vel machina- vibrans vel intortus; acutae vocis flexiones;
tiónibus) instructa; aëroplanum tribus motó- cantūs flexiones. Uso: - artificioso de quien
riis (vel tríplici machinatione) instructum vel canta, delicatiores in cantu flexiones // (dicho
ornatum; aëroplanum quod tribus motóriis de las aves) tinnītus, us m. Sin: garrītus, us
movetur vel fertur. m; v. gorjeo.

trinar: (hacer trinos) vocem (vel cantum) trinomio: trinómium, ii n.


acute fléctere, vel acutíssime infléctere; acu-
tam ac vibrantem vocem míttere // (dicho de trío: Mús, v. terceto // (en el fútbol) - central
las aves) tinnire. Sin: tinnitare; tintinnire; de ataque, manípulus (trium) assultorum.
garrire. Uso: el - de las aves, vibrans ávium
sonus; concentus ávium; el - del ruiseñor, triodo: tríhodus vel tríhodos, i f.
sonus luscíniae vibrans vel intortus; v. gor-
jear. tripartidismo: systema (-ătis n) trium factio-
num.
trincha, v. pretina.
tripas: (callos) v. callo.
trinchante: (instrumento para trinchar) cul-
tellus, i m. Sin: culter, tri m; ferrum, i n // (en- tripicallero: extorum vel extûm vénditor.
cargado de cortar la comida en la mesa)
scissor, ōris m. Sin: structor; carptor; chiró- trípode: tripus, pŏdis (ac pl -pŏdas) m.
nomon, ontis m.
triplano: triplanum, i n.

1084
troglodita

tríptico: tríptychum, i n. Sin: tábula trina vel triunfo: (honor del -) triumphus, i m // (vic-
triplex; tripertita tabella vel tábula; ternae tá- toria) victória, ae f // (en ciertos juegos de
bulae (vel tabellae) pictae. naipes, carta del palo de más valor) charta
victrix.
tripulación: (en general) cooperatores, um
mpl; (de avión) aëronáutici, orum mpl; (de trivalencia: trivaléntia, ae f. Sin: triplex va-
nave) nautae, arum mpl. léntia.

tripulante: administer, tri m. Uso: - de nave, trivalente: trívalens, entis. Sin: tríplici vi
nauta; - de avión, aëronauta. práeditus.

triquiasis: trichíasis, is f. trivial: trivialis, e. Sin: plebeius; vilis; vul-


garis.
triquina: trichīna, ae f. Sin: trichīnus vermis
(-is m); trichīna spiralis; capilláceus vermis; trivialidad : triviálitas, atis f . Sin: triviale
trichīnus vermis capilláceus. dictum vel fácinus.

triquinosis : trichinosis, is f. Sin : trichīnae trivio: (división de un camino en tres, y punto


morbus ; trichīni vermis morbus. en que concurren) trívium, ii n; v. cruce //
(antiguamente, conjunto de las tres artes li-
trisagio : triságium, ii n. berales: Gramática, Retórica y Dialéctica)
trívium.
trisección : triséctio, onis f.
trocánter: trochanter, ēris m (ac sing tro-
trismo : trismus, i m. chantēra ; pl trochantēras).

tristeza : tristítia, ae f. Sin : maestítia; mae- trocha : (senda) sémita, ae f // (atajo) trames,
ror, oris m. Uso: abandonarse a la -, tristítiae mĭtis m. Sin: compéndium; compendiária
se dare; desechar la -, maestítiam péllere. (via); compendiárium (iter) // (ancho de la
vía ferroviaria) intervallum. Uso: - ancha,
tritio : trítium, ii n. latum vel amplum áxium geminorum inter-
vallum.
triturador : adj triturator, oris // sust triturá-
trix, icis f (máchina). trófico: tróphicus, a, um. Sin: nútriens, enú-
triens; ad nutrimentum spectans.
triunfalismo: hábitus nimis triumphalis vel
triumphatórius. trofología: (ciencia de la alimentación) tro-
phológia sive -logīa, ae f. Sin: de nutrimento
triunfalista: adj nimis triumphalis vel trium- doctrina, disciplina, sciéntia // (régimen ali-
phatórius // sust homo nimis triumphalis vel menticio) nutriendi rátio.
triumphatórius.
troglodita: troglódyta, ae m. Sin: caverní-
triunfar: triumphare. Uso: - de, triumphum cola; speluncae vel speluncarum íncola; ca-
ágere (vel ovare) de (vel ex) + abl. vernae vel cavernarum íncola; speluncam vel
speluncas íncolens; cavernam vel cavernas

1085
troglodítico

íncolens // (antiguo pueblo al SE de Egipto) los sonidos) auriculária, ae f. Sin: auriculária


Troglódytae, arum mpl // fig homo silvester, túbula.
rústicus, incultus.
trompo: (peón, juguete que se hace bailar)
troglodítico: troglodýticus, a, um; fig selvá- turbo, bĭnis m. Uso: juego del -, ludus túrbi-
ticus; rudis. nis; girar como un -, túrbinis instar circúmagi
vel circumvolvi; hacer girar el -, jugar al -,
troj: (sitio donde se recogen frutos o cerea- túrbinem péllere, versare, iácere; hacer girar
les) hórreum, i n // (granero) v. esta voz. como un -, túrbinis instar circumágere vel cir-
cumvólvere.
troja, v. troj.
tronco: (parte de un árbol) truncus, i m. Sin:
troje, v. troj. ligni scapus; stipes, pĭtis m (- basto); stirps,
stirpis f (cepa con las raíces; - entero o el
trolebús: filoraeda, ae f. Sin: currus (-us m) árbol sin las ramas) // (el cuerpo del hombre,
filoviárius; v. filobús. considerado sin los miembros ni la cabeza)
truncus, i m // (cualquier cosa que presenta
tromba: (columna de agua que se eleva ramificaciones) ramus, i m. Sin: bráchium, ii
desde el mar) turbo, bĭnis m. Sin: columna; n // (fig, origen común) genus, nĕris n. Sin:
typhon, onis m; tiphónicus ventus. Uso: - ma- stirps, stirpis f // (fig, persona insensible, in-
rina, maris columna. útil, despreciable) truncus, i m; v. tarugo.

tromboflebitis: thrombophlebites, is f. tronera: (ventana pequeña y estrecha) fenes-


tella, ae f // (abertura por donde se disparan
trombón: magna vel grandis tuba (- de los cañones en un parapeto o muralla) fenes-
metal); magna vel grandis búcina (- de tella tormentária // (cada uno de los agujeros
cuerno). Uso: tocar el -, magnā tubā vel o aberturas que hay en las mesas de trucos y
magnā búcinā cánere; músico que toca el -, de billar, para que por ellos entren las bolas)
bucinator. receptáculum, i n.

trompa: búcina, ae f. Uso: músico que toca tropa: cópiae, arum fpl. Sin: agmen, mĭnis n;
la -, túbicen, cĭnis m; tubicinator // (- del fo- exércitus, us m. Uso: - especiales, cópiae spe-
nógrafo o gramófono) v. bocina // - del ele- ciales; - soviéticas, cópiae soviéticae; milita-
fante, proboscis, ĭdis f. Sin: elephanti manus, res cópiae soviéticae; tropas para la defensa
us f. de la paz, cópiae paci tuendae // fig manus, us
f. Sin: caterva.
trompeta: túbula, ae f. Uso: tocar la -, túbulā
cánere; el que toca la -, v. trompetero. tropezar: (dar con los pies en un estorbo po-
niéndose en peligro de caer) offéndere intr.
trompetero: aenator vel ahenator, oris m. Sin: álicui rei offéndere; ad áliquid pedem of-
Sin: túbicen, cĭnis m; bucinator. Uso: banda féndere vel impíngere; cespitare vel caespi-
de -, aenatorum manus. tare.

trompetilla: (instrumento a modo de trom- tropical: tropicalis, e. Sin: trópicus. Uso:


peta, que sirve para que los sordos perciban selva -, trópica silva // (muy caliente) tórri-

1086
trujal

dus, a, um. roedus; poëta amatórius.

trópico: (cada uno de los círculos menores trozo: fragmentum, i n. Sin: fragmen, mĭnis
que se consideran en la esfera celeste, para- n; frustum. Uso: hacer trozos una cosa,
lelos al Ecuador) trópicus, i m. Uso: - de áliquid truncare, frángere vel in fragmenta
Cáncer, círculus solstitialis; - de Capricor- conscíndere // (- de autor) locus, i m (pl loci,
nio, círculus brumalis. orum). Uso: - escogido, excerptum, i n; ex-
cérptio, onis f; en pl también selecta, orum n;
tropiezo: (cosa en que se tropieza) offendí- entresacar trozos, excerptiones fácere; entre-
culum, i n // (acción de tropezar, tropezón) sacar trozos de un libro, librum excérpere; v.
offénsio, onis f. antología, florilegio, analectas.

tropo: tropos vel tropus, i m. trucha: tructa, ae f; tructus, i m.

tropología: tropológia sive -logīa, ae f. Sin: truco: (engaño) fucus, i m. Sin: artifícium;
verbi translátio. dolus; fallácia; fraus, fraudis f. Uso: - del
prestidigitador, praestígiae, arum fpl (tam-
tropológico: tropológicus, a, um. Sin: trans- bién fig); con un -, per dolum; artifício; sin -,
latus. sine fuco; sine fraude; no hay -, omnis dissi-
mulátio abest; es todo un -, tota simulátio (vel
troposfera: troposphaera, ae f. dissimulátio) est; hacer un -, fucum fácere //
fig fucus, i m.
trotador: tolutárius, a, um.
trueno: (ruido o estampido que causa el tiro
trotamundos: errabundus, a, um. Sin: philo- de cualquier arma o artificio de fuego) tóni-
theorus; v. turista. trus, us m.

trotar: tolutim ire, incédere, cúrrere, contén- trueque: mutátio vel permutátio, onis f..
dere. Sin: citato gradu incédere vel cúrrere; -
muy velozmente, citatíssimo gradu incédere trufa: (género de hongos) tuber, ĕris n. Sin:
vel cúrrere; - a caballo, citato equo cúrrere odoratum tuber // (mentira, engaño, bola o
vel conténdere // fig subsultim cúrrere. patraña) fraus, fraudis f. Sin: dolus; cáptio,
onis f.
trote: gradus citatus, incitatus, concitatus.
Sin : tolútilis gradus. Uso : - velocísimo, gra- truhán: nébulo, onis m. Sin: mango, onis m;
dus citatíssimus, incitatíssimus, concitatíssi- vappa, ae f; homo contemnendus.
mus; al - (dicho tanto de caballos como de
hombres) tolutim; citato gradu; al - de caba- trujal: (prensa para las uvas o la aceituna)
llo, equo incitato. prelum, i n. Sin: tórcular, āris n. Uso: - eléc-
trico, eléctricum prelum vel tórcular; - para
trotón: (caballo) equus tolutárius. las uvas, prelum vel tórcular vinárium; - para
la aceituna, prelum oleárium; tórcular olea-
troupe: grex, gregis m. Sin: operatorum grex. rum; v. lagar // (estanque pequeño donde se
pisa la uva) calcatórium, ii n. Sin: piscina vi-
trovador: citharoedus, i m. Sin: poëta citha- nária; lacus vinárius // (molino de aceite) tra-

1087
trujamán

petum, i n. Sin: mola, ae f; molina; moletrina; rans. Uso: hospital para tuberculosos, valetu-
pistrinum; v. almazara. dinárium tábidis ( vel phthísicis) curandis.

trujamán, v. intérprete. tubería: (conducto formado de tubos para el


paso de líquidos o gases) v. conducto // (serie
trujimán, v. intérprete. de tubos) tubi, orum mpl.

trulla: trulla, ae f. Sin: rutrum. tuberosa, v. nardo.

trust: societatum bonis gignendis impérium. tubito: túbulus, i m. Sin: siphúnculus.


Uso: - comercial, negotiatorum socíetas vel
collégium; consórtio mercatorum; mercato- tubo: tubus, i m. Sin: fístula; túbulus. Uso: -
rum foederatorum magna socíetas; - indus- acodado, tubus vermiculatus; - catódico,
trial, fabricatorum (vel artíficum, vel tubus cathódicus; - electrónico, tubus vel tú-
opíficum) socíetas vel collégium; foederati bulus electrónicus; - estirable (del microsco-
fabricatores (vel artífices, vel opífices); - pe- pio) túbulus versátilis; - fijo, túbulus fixus; -
riodístico, diariorum scriptorum socíetas vel lanzatorpedos, v. esta voz; - neón, - de luz
collégium; foederati diariorum scriptores; - fluorescente, túbulus fluorescens vel lucí-
del acero, foederati chálybis fabricatores; v. fluus; - de bicicleta, v. cuadro; - de descarga,
sindicato. fístula exonerária; - de escape, tubus emissó-
rius vel vaporus; postīcus tubus; - de gas,
t-shirt: tunícula manicata in T lítterae for- ductus gásifer; - de goma, fístula gúmmea; -
mam confecta. de imagen, - de reproducción, tubus televisí-
ficus; - de órgano, órgani fístula; - de telé-
Tsunami: tsunamum, i n. Sin : illud phae- fono, v. auricular; - de visión directa, tubus
nómenon, quod “Tsunami” appellatur. visionis directae; en forma de - o provisto de
-, tubulatus; fistulatus; conducir agua con
tuba : tuba, ae f. tubos, aquam tubis (vel fístulis) dúcere.

tubérculo: tubérculum, i n. Sin: tuber, ĕris n. tubular: tubulatus, a, um. Sin: fistulatus.

tuberculosis: tuberculosis, is f. Sin: phthisis, tuciorismo: tutiorismus, i m. Sin: doctrina


is f (ac -im); tabes, is f; tuberculorum tabes senténtiae tutiori favens; senténtiae tutioris
vel phthisis. Uso: - ósea, óssium tabes; - pul- legique propioris observántia.
monar, phthisis pulmonalis; enfermo de -, v.
tuberculoso; padecer -, phthisi (vel tabe, vel tuciorista: sust tutiorista, ae mf. Sin: sentén-
péctore) laborare; es consumido lentamente tiae tutioris sectator, fautor, defensor // adj tu-
por la -, lenta tabe peréditur vel consúmitur. tiorismum sequens. Sin: tutiorismo favens;
(referente al tuciorismo) ad tutiorismum át-
tuberculoso: (perteneciente o relativo al tu- tinens.
bérculo) ad túber (vel ad tubérculum) pérti-
nens // (que padece tuberculosis) tugurio: tugúrium, ii n. Sin: casa; gurgús-
tuberculosus, a, um. Sin: phthísicus; phthisi tium. Uso: - pequeño, tuguríolum; tuguriún-
(vel tabe, vel péctore) laborans, affectus, in- culum; cásula; rudis domúncula.
fectus; tuberculorum tabe (vel phthisi) labo-

1088
turbina

tul: cárbasus, i m. Sin: cárbasus reticulatus; cha, cunículus sub Freto Gállico; submarinus
ralla tullensis; textura tullensis. Uso: - de specus (ferriviárius) gallo-británnicus; ferri-
seda, séricum tullense; ralla sérica. viárius specus submarinus subter Freto
Gállico (fossus); - en forma de tubo, cunícu-
tulipán: túlipa, ae f. lus tubulatus; - en la montaña, transfossus
mons; construir un -, specum constrúere.
tumbaollas, v. glotón.
tunicela: (pequeña túnica de los antiguos)
tumbilla, v. calentador (- de cama). túnica, ae f // (vestidura episcopal, a modo de
dalmática) tunicella, ae f. Sin: tunícula; tuní-
tumor: tumor, ōris m. Uso: - maligno, tumor cula sacra.
malignus; que tiene -, tumore affectus; cura-
ción de los -, oncotherapīa (-ae f); tumorum Tunicia: Tunésia, ae f. Uso: de -, v. tunecino.
curationes fpl.
tupamaro: tup(ac)amarensis, is m. Sin: tu-
tumoral: tumoris próprius. Sin: ad tumorem pamarensis bellator; tromócrates uruquaria-
spectans; tumoris (gen). nus vel uruguarianus.

túmulo: (sepulcro levantado de la tierra) tú- tupé: (copete, mechón) capillorum tufa vel
mulus, i m. Sin: túmulus honorárius; cenotá- cirrus // (fig y coloq, desfachatez) impudén-
phium, ii. Uso: - pequeño, cenotaphíolum. tia, ae f. Sin: petulántia; procácitas; protérvi-
tas.
tumultuario, v. tumultuoso.
turba: (combustible fósil) turfa, ae f. Sin:
tumultuosamente: tumultuose; v. turbulen- torba; carbo (-onis m) recéntior; carbo fóssilis
tamente. recéntior.

tumultuoso: tumultuosus, a, um; v. turbu- turbación: ánimi turbátio, perturbátio, con-


lento. turbátio. Sin: ánimi trepidátio, tremor, con-
fúsio.
tundra: árctica, orum npl. Sin: tesca vel tes-
qua árctica; septentrionalis palus (-ūdis f). turbal: ulīgo (-gĭnis f) turfácea.

tunecino o tunecío: tunesiensis, e. Sin: tune- turbante: tulībans, antis m. Sin: tiāra vel tiā-
tinus. Uso: los -, Tunesienses, ium mpl. ras, ae f; cápitis fáscia; fáscia capitalis. Uso:
que lleva el -, tiaratus; tiarā (vel tulibante)
túnel: cunículus, i m. Sin: specus, us m ; cu- tectus vel ornatus.
niculata via. Uso: - ferroviario, specus ferri-
viárius; ferratae viae cunículus; cunículus turbarse: perturbari. Sin: conturbari.
trámini pérvius; cunículus férreis áxibus (vel
férreis dúctibus) stratus vel constratus; - sub- turbera, v. turbal.
marino, submarinus specus; cunículus sub-
aquáneus; ferriviárius specus submarinus; - turbina: (rueda hidráulica) turbínea, ae f
subterráneo, subterráneus cunículus; - vial, (máchina). Sin: rota aquária, aquílega, versá-
specus viárius; - bajo el Canal de La Man- tilis; turbo, bĭnis m; phalanga turbinalis; má-

1089
turbión

china túrbine acta. Uso: - axial, turbínea axiá- voluptuáriae vel voluptáriae; delectationis
ria, - radial, turbínea radiosa; - de vapor, tur- causā peregrinationes; peregrinationes delec-
bínea vaporária. tandi causā susceptae. Uso: oficina de -, pe-
riegēsis procurandae sedes // (afición a
turbión: turbo, bĭnis m. Sin: procella; nubi- viajar) peregrinandi (vel peregrinationis, vel
frágium; tempestas. peregrinationum) stúdium; stúdium peregri-
nationum delectabílium; stúdium peregri-
turbocompresor: turbocompressórium, ii n. nandi delectationis (vel voluptatis) causā.
Uso: amante del -, peregrinator; studiosus pe-
turbohélice: turbohélica, ae f. Sin: hélica regrinandi; los aspectos positivos del -, quid-
phalangā turbinali impulsa. quid boni in stúdio peregrinationum
delectabílium inest // hacer -, practicar el -,
turbonada, v. turbión. peregrinari. Sin: delectationis vel voluptatis
causā peregrinari; sui delectandi causā pere-
turbopropulsor, v. turbohélice. grinari; peregrinationes delectationis causā
suscípere.
turborreactor: turboreactórium, ii n. Uso:
avión -, turboreactórium (aëroplanum); reac- turista: periegēta vel periegētes, ae m. Sin:
tória aëronavis turbinalis; buque -, turbore- periegéticus, i m; excursionista; peregrina-
actória (navis). tor; peregrinus; perégrinans; assíduus excur-
sor; frequens excursator; voluptárius vel
turboventilador: turboventígenum, i n voluptuárius viator; delectationis causā pere-
(instrumentum). Sin: ventígenum instrumen- grinator. Uso: - que viaja en avión, periegé-
tum turbinale. ticus volans vel in volando; grupo de
turistas, grex periegetarum; invasión de tu-
turbulentamente: turbulente; v. tumultuosa- ristas, periegeticorum invásio.
mente.
turístico: periegéticus, a, um. Sin: excursio-
turbulento: turbulentus, a, um; v. tumul- nísticus; excursatórius; ad rem periegéticam
tuoso. pértinens. Uso: localidad -, nóbilis insigni
spectáculo locus; regiones -, regiones perie-
turco: adj turcus vel turchus, a, um. Sin: túr- géticae; viaje -, periegéticum vel excursató-
cicus vel túrchicus. Uso: el Imperio -, Turca- rium iter (itíneris n); excursus, us m.
rum Impérium // (natural de Turquía)
Turcus vel Thurcus, i m // lengua -, turca vel turmalina: turmalinus, i m.
túrcica lingua. Sin: turcus vel túrcicus sermo.
turno: (orden en que se debe hacer algo)
turíbulo: thuríbulum vel turíbulum. Sin: acerra. ordo, dĭnis m; (la vez en que le toca a alguien
hacer algo) vices fpl (solo en nom y ac; y en
turiferario: thuriferárius vel turiferárius, ii m. dat y abl, vícibus) // (alternancia, sucesión)
vicissitudo, dĭnis f. Uso: el - de los discursos,
turismo: (actividad o hecho de viajar por vices loquendi; - de trabajo, óperae vicissi-
placer) periegēsis, is f; res periegética. Sin: tudo; por -, per vices; vícibus; órdine; ex ór-
excursionismus; peregrinari; peregrinátio dine; alternis vícibus (alternativamente),
voluptuária vel voluptária ; peregrinationes vicissim (recíprocamente); hacer su -, vices

1090
twist

suas fácere; mantener el -, órdinem servare;


es mi - de hacer algo, meae sunt partes áli-
quid fácere.

turnarse: per vices ágere. Sin: in vicem


ágere; alternis vícibus ágere.

Turquía: Turcīa vel Turchīa, ae f. Sin: Turco-


rum Res pública; Túrcica vel Túrchica respú-
blica (el estado); Turcorum régio (el país);
Turcorum impérium vel dício (el imperio, el
dominio).

turrón: lucuns, untis m. Sin: torro, onis m;


amygdálinus mellitusque lucuns; crustum ex
melle amygdalisque confectum.

tutear: voce “tu” uti.

tutela: (autoridad conferida por la ley para


cuidar de la fortuna de un menor) tutela, ae
f. Uso: ejercer la -, tutelam gérere vel admi-
nistrare; encargarse de la - de uno, alicúius
tutelam suscípere; estar bajo la - de alguien,
in tutela alicúius esse; tutori subesse; in tuto-
ris potestate esse; estar fuera de -, suae spon-
tis esse; sui iuris esse; poner a uno bajo la -
de otro, álicui tutorem dare; ser puesto bajo
-, tutorem accípere // (protección, salvaguar-
dia) tuítio, onis f. Uso: - de los propios dere-
chos, (legítima) suorum iúrium tuítio.

tutelar: dep tueri. Sin: tutari; custodire; pro-


tégere // adj tutelaris, e. Sin: ad tutelam átti-
nens.

tutor: (defensor, protector) tutator, oris m.


Uso: - de la paz, tutator pacis.

tuya: thya, ae f; thyum, i n.

tweed : téxtile láneum scóticum.

twist: saltátio distorta vel tortuosa. Uso: bai-


lar un -, distorte vel tortuose saltare.

1091
U
ubicación: positura, ae f. Sin: pósitus, us m; ulceroso: (que está lleno de úlceras) ulcero-
posítio; situs positusque. sus, a, um // (que tiene aspecto de úlcera) úl-
cerae símilis, e. Sin: spéciem úlceris
ubicar: pónere. Sin: collocare. praebens.

ubicuidad: ubíquitas, atis f. Sin: plúribus Ulster (Irlanda del Norte): Ultónia vel Hul-
locis praeséntia; (- de Dios) omnipraeséntia. tónia, ae f. Uso: del -, ultoniensis, e.

ucase: (decreto del zar) imperatoris decre- ulster (prenda de vestir): superindumentum
tum. Sin: imperatórium edictum, praescrip- ultonianum.
tum, iussum; Rússiae Cáesaris edictum //
(orden gubernativa injusta y tiránica) impe- ultimátum: ultimatum, i n. Sin: ultimatum
riosum edictum. postulatum; (pacis) extrema condício; extre-
mae condiciones; última comminátio; ex-
Ucrania: Ucraīna, ae f. trema denuntiátio; denuntiátio belli. Uso: día
del -, últimus dies statutus; dies extremae
ucranio o ucraniano: adj ucraīnus. Sin : condicionis; dar, dirigir, mandar un -, último
ucraínicus // hab Ucraīni, orum. interpellare vel denuntiare; extremam condi-
cionem propónere vel statúere; extremas con-
UFO, v. OVNI. diciones impónere; extremam denuntiationem
fácere; dirigir un - con vencimiento fijo,
Uganda: Uganda, ae f. extremas condiciones ad statutum tempus
impónere; rechazar un -, condicionem
ugandés: adj ugandensis, e // hab Uganden- respúere.
ses, ium.
ultrajar: iniúriā (con hechos) vel contuméliā
ujer: (portero) iánitor, oris m. Sin: ostiárius; (con palabras) áliquem affícere. Sin: iniú-
óstii custos // (empleado subalterno de algu- riam álicui fácere. Uso: - con palabras, ver-
nos tribunales) appáritor, oris m. Sin: accen- borum contuméliis áliquem insectari.
sus, i m; admissionalis, is m; cubiculárius.
ultramoderno: recentíssimus, a, um. Sin:
úlcera: ulcus, cĕris n. Uso: - duodenal o del máxime vel summe modernus.
duodeno, duodeni ulcus vel ulcerátio; - pe-
queña, ulcúsculum, i n; - purulenta y sangui- ultramontano: transmontanus, a, um. Sin:
nolenta, vómica, ae f. transálpicus; ultra montes.

ulceración: (acción de ulcerar) ulcerátio, ultramundano: transmundanus, a, um. Uso:


onis f. Sin: exulcerátio; ulcerandi actus (-us espacios -, transmundana spátia.
m) // (úlcera) ulcus, cĕris n.
ultranza: a -, ad (vel in) extremum. Sin: ad
ulcerar: ulcerare vel exulcerare. últimum; sine missione.

1092
unifamiliar

ultrarrápido: ultrarápidus, a, um. Sin: su- UNESCO : UNESCO Socíetas. Sin: Socíetas
percéleris, e; celérrimus; pernicíssimus; má- UNESCO appellata; Socíetas quam compen-
xima celeritate motus. diáriis lítteris UNESCO vocant; Unitarum
Nationum Institutum educationi, sciéntiae
ultrarrojo: ultrarubens. Sin: ultrarúbeus. humanoque cúltui provehendo; institutum
educationi et ánimi culturae et sciéntiae adau-
ultrasónico: ultrasónicus, a, um. Sin: soni gendae; Supremum Consílium lítteris apud
fines excedens; repágula soni súperans. omnes pópulos provehendis; Institutum uni-
tarum Nationum educationi et sciéntiae et hu-
ultrasonido: ultrasonus, i m. Sin: ultrasóni- mano cúltui provehendis.
tus, us m; sonus non audíbilis.
ungüentario: (fabricante de ungüentos) se-
ultrasonoro: ultrasónicus, a, um. Sin: sonum plasiárius, ii m.
(vel sonos) excedens.
ungüento: unguentum, i n. Sin: bálsamum;
ultraterreno: ultramundanus, a, um. seplásium; amōmum vel amōmon, i n; opo-
bálsamum. Uso: - para los labios, ceratum
ultratumba: vida de -, vita post hanc futura. labiale.
Sin : vita quae post mortem futura est // (ám-
bito más allá de la muerte) sedes mortuorum uniata: únias, atis m.
vel animorum; ínferi, orum mpl.
unicameral: uniconsiliaris, e. Sin: monocon-
ultravioleta: ultravioláceus, a, um. siliaris.

ultravirus: ultravirus, i n. unicelular: unicellularis, e. Sin: unīus céllu-


lae; unā constans céllulā.
umbela: umbella, ae f.
unicidad: unícitas, atis f.
umbilical: umbilicaris, e.
unicolor: unícolor, oris m. Sin: monochro-
umbral: limen, mĭnis n. Uso: - de la concien- matus.
cia, limen consciéntiae.
unicornio: adj unicornis, e. Sin: unicórnuus
uncial: uncialis, e. Sin: insularis. Uso: letra // sust unicornis, is m. Sin: unicornu, us n;
-, líttera grandis. monóceros, ōtis m; rhinóceros, ōtis m.

unción: (acción y efecto de ungir) únctio, unidad: (cantidad que se toma como medida
onis f // - de los enfermos, únctio infirmorum; común) únitas, atis f. Uso: - electrostáticas,
administrar la - de los enfermos, unctionem electromagnéticas, unitates electrostáticae,
infirmorum álicui ministrare; v. exremaun- electromagnéticae; - radiactiva, - de masa de
ción // (fig, - espiritual) únctio spiritualis. emanación de radio, v. medida (- “curie”).
Sin: suavis quidam caeléstium rerum sensus
(-us m) // (devoción) píetas, atis f. Sin: pieta- unifamiliar: unīus famíliae. Sin: ad unam
tis spécies. famíliam spectans. Uso: casa -, unīus famí-
liae domus.

1093
unificador

unificador: uníficus, a, um. dicatus, perpensus; romper - un tratado, pac-


tum conventum ex una tantum parte, áltera
unificar: unificare. posthábita, frángere vel violare.

uniforme: adj uniformis, e. Sin: aequalis; unimog: currus tractórius unimog.


unīus formae, vel géneris, vel modi; sibi sem-
per constans. Uso: estilo -, aequale orationis unión: (acción de unir) únio, onis f. Sin:
genus; movimiento -, aequalis motus // sust iúnctio; coniúnctio, copulátio. Uso: - de
vestis uniformis. Sin: uniforme vestimentum; cosas, rerum copulátio; - de las palabras,
insignis vestis; insigne, is n; schema, ătis n; verborum copulátio // (concordia de volunta-
trábea, ae f. Uso: - deportivo, vestis lusória; des o dictámenes) concórdia, ae f. Sin: con-
lusórium indumentum; - militar, insigne, is sénsio, onis f; únio, onis f. Uso: - de amistad,
n; militare vestimentum; hábitus vel vestitus necessitudo, dĭnis f; - de los corazones, ani-
militaris; alto - militar, militaris ornatus; de - morum (vel voluntatum) coniúnctio; obtener
(militar), militari vestimento indutus; ornatu la - de las dos partes, partes (in unum)
militari insignis; - de futbolista, pedilúdii vel coniúngere // (alianza, confederación) socíe-
pedilusóris vestis; - de motorista, machina- tas, atis f. Sin: consociátio; sodálitas; sodalí-
toris schema. cium. Uso: - aduanera, commúnitas portórii;
- Atlántica, Unio Atlántica; - Católica Ita-
uniformidad: unifórmitas, atis f. Sin: aequa- liana Comerciantes, Sociétas Cathólica Itali-
bílitas. Uso: - de pronunciación, unifórmitas corum Mercatorum; - económica y
pronuntiationis. monetaria, unio oeconómica atque monetalis
(vel monetária); - Europea, Unio vel Counítio
unigénito: adj unigénitus, a, um. Sin: uníge- Europaea; Europaea Commúnio; - India,
nus // sust unígena, ae mf. Sin: únicus fílius. Unio Indica ; - Monetaria Europea, Unio
Uso: el - (Dios), Unígena Deus; Unigénitus Europae monetária; - política, conspirátio; -
Fílius. Postal Universal, Unio Tabellária (vel Cur-
sória) Universalis; - social, consociátio; - So-
unilateral: (que se refiere a una parte o as- viética, Unio Soviética; Foederatae Rússiae
pecto) unilateralis, e. Sin: unīus partis; ad Civitates; - de las repúblicas Socialistas So-
unam tantum partem pértinens; unam solúm- viéticas, Unio Rerum publicarum Socialista-
modo partem respíciens. Uso: contrato -, sti- rum Sovieticarum; - entre todos los Estados,
pulátio unīus paciscentis vel contrahentis // universarum géntium socíetas // - Misionera
(que considera la cosa desde un solo punto del Clero, Cleri sodálitas sacris missiónibus
de vista) curtus, a, um. Uso: juicio -, curta provehendis; Cleri sodalícium sacris missió-
senténtia. nibus adiuvandis // - matrimonial, matrimó-
nium; coniúgium; connúbium.
unilateralidad: unilaterálitas, atis f.
unionismo: unionismus, i m. Sin: unionis
unilateralismo: singularum pártium sentén- stúdium.
tiae.
unionista: unionista, ae mf. Sin: unionis fau-
unilateralmente: unilateráliter. Sin: ex una tor vel studiosus.
tantum parte. Uso: - conocido, juzgado, va-
luado, non omni ex parte notus, cógnitus, iu- unisex: ad ambo sexus áttinens. Sin: utrique

1094
UNIX

séxui aptus. Uso: vestimenta -, vestimenta Sin: oecumenismi fautor.


(-orum npl) utrique séxui apta.
universalización: divulgátio, onis f.
unísono: (que tiene el mismo tono o sonido)
unísonus, a, um. Sin: unīus soni. Uso: tres universalizar: (hacer universal) áliquid uni-
voces -, tres voces unísonae // (unisonancia) versum réddere. Sin: ad universalitatem re-
concinéntia, ae f. Uso: cantar al -, eadem ferre // (generalizar) universim dícere;
voce cánere; concínere; voces al -, voces con- generatim atque universe loqui // (difundir al
cinentes // fig, al - (sin discrepancia, con una- máximo) ad plúrimos permanare, fúndere,
nimidad) ómnium consensu. difflúere.

unitario: (perteneciente o relativo a la uni- universidad: univérsitas, atis f. Sin: studio-


dad) unitatis (gen) // (único, no vario) únicus rum univérsitas; (máximum) athenaeum; uni-
vel unus, a, um. Sin: unitárius; úniter aptus; vérsitas litterarum disciplinarumque. Uso: -
ad unitatem redactus. Uso: precio - o por uni- libre, líbera studiorum univérsitas; - Católica
dad, prétium unitárium // (partidario de la del Sagrado Corazón, Univérsitas Cathólica,
unidad en materia política) unitatis fautor // quae a sanctíssimo Corde Iesu denominatur;
(partidario de la unidad nacional) pátriae Cathólicum Athenaeum quod a nómine Sanc-
unitatis studiosus // (seguidor de la doctrina tíssimi Cordis Iesu inscríbitur, vel cui títulus
cristiana del unitarismo) unitárius vel antitri- (vel cui nomen) a Sanctíssimo Corde Iesu; -
nitárius. Sin: unitarismi ássecla. Hebrea de Jerusalén, Hebraea studiorum
Univérsitas Hierosolymitana; - politécnica,
unitarismo: (doctrina u opinión de los unita- Univérsitas Polytéchnica; - Pontificia
rios) unitarismus, i m // (doctrina cristiana Salesiana, Pontificia studiorum Univérsitas
que no reconoce en Dios más que una sola Salesiana; - de Harvard, Univérsitas Harvar-
persona) unitarismus, i m. Sin: unitariorum diensis; rector de la -, universitatis praeses
doctrina vel háeresis (-is; ac -im f). (-sĭdis m) // (sede) máxima studiorum sedes.
Sin: máximum studiorum domicílium.
unitivo: unitivus, a, um.
universitario: (perteneciente o relativo a la
univalente, v. monovalente. universidad) universitárius, a, um. Sin: aca-
démicus; ad studiorum universitatem áttinens
universal: universalis, e. Sin. universus; ca- // sust universitárius, ii m. Uso: estudiante -,
thólicus; oecuménicus; ómnium (gen). alumnus académicus; studiorum universitatis
alumnus; athenaei alumnus vel discípulus;
universalidad: (calidad de universal) uni- superiorum scholarum discípulus; altiorum
versálitas, atis f // (totalidad) univérsitas. disciplinarum alumnus; altioris órdinis alum-
Uso: la - de los seres, univérsitas rerum; res nus; iúvenis universitatem frequentans vel cé-
universae; universa, orum npl. lebrans; iúvenis universitati addictus;
profesor -, studiorum universitatis professor
universalismo: universalitatis stúdium. vel doctor.

universalista: (relativo al universalismo) ad unívoco: unívocus, a, um.


universalitatis stúdium spectans // (partidario
del universalismo) universalitatis studiosus. UNIX Inform : Unix, ĭcis m.

1095
UNO

UNO (United Nations Organization), v. uranolito: uranólithus, i m. Sin: bolis, ĭdis f.


ONU.
uranometría: uranométria sive -metrīa, ae f.
uña: - de los hombres, unguis, is m (abl Sin: doctrina de sidéribus (vel de astris) me-
ungue vel ungui) vel unguículus (especialm tiendis interpositisque spátiis; ars sidéribus
en pl, unguículi; en los dedos de las manos y metiendis eorumque intervallis (medición de
de los pies); úngulus, i m (en los dedos de los los astros y de sus distancias); doctrina de sí-
pies); - de las aves, fálcula, ae f; - de los ca- derum mótibus; ars síderum mótibus metien-
ballos, úngula, ae f. Uso: comerse las -, un- dis (en el sentido de ciencia o arte referente
gues vel unguículos ródere vel arródere; al movimiento de los astros).
cortarse las -, ungues vel unguículos rese-
care, subsecare, recídere; limpiarse las -, un- uranométrico: uranométricus, a, um. Sin: ad
gues vel unguículos purgare; morderse las -, uranométriam áttinens.
ungues vel unguículos mordēre.
uranómetro: uranómetrum, i n.
upload (Inform), cargar: míttere (áliquid ad
rete). Sin: impónere. uranoplastia: uranoplástica, ae f; uranoplás-
tice, es f. Sin: ars uranoplástica.
uralita: aeternites, is f.
uranoplástico: uranoplásticus, a, um. Sin: ad
uranífero: uránifer, fĕra, fĕrum. Sin: uránio uranoplásticam (vel ad uranoplásticen) spec-
abundans vel refertus. tans.

uraninita: pissuranites, ae m. urbanidad: (cortesanía) urbánitas, atis f.


Sin: civílitas; cómitas; humánitas. Uso: ma-
uranio: uránium, ii n. Uso: desintegrar el -, nual de -, urbanitatis liber // (buenos moda-
átomos uránii disiúngere. les) urbanitatis offícia. Sin: urbani mores;
urbana agendi loquendique rátio.
uraniscoplastia: uraniscoplástica, ae f; ura-
niscoplástice, es f. Sin: ars uraniscoplástica. urbanismo: (ciencia que se refiere a la cons-
trucción y ordenación de los poblados) urba-
uranita: uranites, is f. nismus, i m. Sin: dividendae (vel limitandae,
vel aedificandae) urbis rátio vel sciéntia //
uranografía: uranográphia sive -graphīa, ae (conjunto de medidas en orden al desarrollo
f. Sin: caeli (vel sideralis, vel caeléstium) des- armónico de los poblados) ars urbana domi-
críptio. cília aptandi // (fenómeno por el cual se veri-
fica una concentración creciente de la
uranográfico: uranográphicus, a, um. población en las ciudades, a causa de la in-
migración de personas que dejan la agricul-
uranógrafo: uranógraphus, i m. Sin: urano- tura) vitae urbanae stúdium. Sin: urbanae
gráphiae studiosus, cultor, peritus. vitae cupíditas; stúdium demigrandi ex agris
et in urbem se conferendi; ruricolarum stú-
uranolítico: uranolíthicus, a, um. Sin: ad dium incolendae urbis; in urbes commigrátio;
uranólithum pértinens. commoditatum urbis amor // (rasgo lingüís-
tico propio de la ciudad) urbanismus, i m.

1096
URL

Sin: urbanus sermo; linguae vel sermonis uretritis: (inflamación de la membrana mu-
forma própria urbis. cosa que tapiza el conducto de la uretra)
urethrītes, is f. Sin: urethrae inflammátio, in-
urbanista: urbanista, ae m. Sin: úrbium dis- flátio; mictualis vel urinalis viae inflammátio,
ponendarum peritus. inflátio // (blenorragia) v. esta voz.

urbanización: frequentátio et occupátio úr- uretroscopia: urethroscópia sive -scopīa, ae


bium // (transformación del estilo de vida de f. Sin: urēthrae inspéctio.
un poblado al de las ciudades) ad urbis for-
mam convérsio vel progressus. Sin: ad civiles uretroscópico: urethroscópicus, a, um.
mores conformátio.
uretroscopio: urethroscópium, ii n.
urbanizar: urbanum effícere. Sin: cómitem
vel liberalem fácere; civilem réddere; uretrotomía: urethrotómia sive -tomīa, ae f.
ad urbanitatem informare, mollire, expolire; Sin: urethrae amputátio; urethrae (vel mic-
ad urbis formam redígere; ad urbis tualis, vel urinalis viae) séctio.
similitúdinem instrúere.
uretrotómico: urethrotómicus, a, um. Sin: ad
urbano: urbanus, a, um. Sin: úrbicus // fig ci- urethrotómiam spectans (concerniente o re-
vilis, comis, cómmodus, humanus. lativo a la uretra); ad urethrótomum pérti-
nens (concerniente o relativo al uretrótomo).
urea: Quím urēa, ae f.
uretrótomo: urethrótomum, i n.
uremia: urháemia sive urhaemīa, ae f.
urgente: no es -, nihil urget; properato opus
urémico: urháemicus, a, um. Sin: ad urháe- non est.
miam pértinens.
urgir: (impulsar, hostigar) urgēre áliquem
uréter: urēter, ēris m. Sin: urinae iter. (ut …). Sin: instare; prémere; stríngere // (co-
rrer prisa) áliquid urgere. Sin: instare. Uso:
urétera, v. uretra. urge actuar, agendi necéssitas instat.

urético: uréticus, a, um. Sin: urinárius; uricemia: uricháemia sive -haemīa; uricáe-
urēthrae (gen); ad urēthram (vel ad mictua- mia sive -aemīa, ae f.
lem viam, vel ad urinalem viam) áttinens.
úrico: (concerniente o relativo al ácido
uretra: urēthra, ae f. Sin: mictualis vel uri- úrico) úricus, a, um // (urinario) urinalis, e.
nalis via; fístula urinária; canalis quo meat Sin: mictualis; mictórius.
urina.
urinario: adj urinárius, a, um. Sin: urinató-
uretral, v. urético. rius; uréticus // (lugar para orinar) secessus
(-us m) urinárius.
uretrectomía: urethrectómia sive -tomīa, ae
f. Sin: urethrae (vel mictualis, vel urinalis URL (Inform) (acróstico de “Universal Re-
viae) detráctio, exstirpátio, evúlsio. source Locator”, localizador universal de

1097
urolitiasis

los recursos): Universale Rerum Locatrum USA, v. Estados Unidos.


vel Locatórium.
usar: áliquid adhibēre. Sin: áliquid usurpare;
urolitiasis: urolithíasis, is f. Sin: calculorum áliqua re uti. Uso: - la computadora, ordina-
morbus. trum (vel computatrum) adhibere vel exer-
cēre.
urolítico: ad urólithum (vel ad cálculum, vel
ad vesicae cálculum) áttinens. usual: usitatus, a, um. Sin: suetus; consuetus;
sólitus.
urolito: urólithus vel urólithos, i m. Sin: cál-
culus, i m; vesicae cálculus. usuario: usuárius, ii m. Sin: utens, entis;
fruens; ádhibens; párticeps, cĭpis m. Uso: los
urología: urológia sive -logīa, ae f. Sin: de re - del teléfono público, partícipes públici tele-
mictuali (vel de re mictória, vel de re urinali) phōni.
doctrina, disciplina, sciéntia; medicina de re
mictuali, mictória, urinali. usufructo: usus fructus vel ususfructus, us m.
Sin: usus et fructus; usus fructusque. Uso:
urológico: urológicus, a, um. perder el -, usum fructum amíttere.

urólogo: urólogus, i m. Sin: urológiae peri- usufructuar: usumfructum habere. Sin: usu-
tus; morborum urinae peritus. fructu uti.

uroscopia: uroscópia sive -scopīa, ae f. Sin: usufructuario: adj usufructuárius, a, um.


urinae examen vel inspéctio. Sin: fructuárius // sust usufructuárius, ii m.
Sin: fructuárius.
urraca: pica, ae f.
usurar: fenerare vel fenerari. Sin: multum
U.R.R.S.: Foederatae Res Públicae Soviéti- (vel nimis) fenerare vel fenerari; mútuam pe-
cae. Sin: Foederatae Communistarum Rús- cúniam sub usura dare.
siae Respúblicae, Civitates; Foederatae
Russiarum Respúblicae vel Civitates; Unio usurario: feneratórius, a, um.
Rerum Publicarum Socialistarum Sovietica-
rum; Foederatae Civitates Socialísticae So- usurear, v. usurar.
viéticae; v. Unión Soviética.
usurero: adj usurárius, a, um. Uso: interés -,
urticaria: (enfermedad) urticária, ae f. Sin: fenus (-nĕris n) inīquum, iniquíssimum,
morbus urticárius // (comezón) pruritus (-us grande // sust fenerator, oris m. Sin: tocúllio,
m) urticárius // (fiebre) febris urticária. onis m. Uso: ser -, fenerare vel fenerari; pe-
cúniam vel pecúnias fenerari; pecúniam oc-
Uruguay: Uruquária, ae f. Sin: Uruguáia. cupare grandi fénore.

uruguayo: adj uruquarianus, a, um. Sin: uru- utensilio: instrumentum, i n (sobre todo con
guaianus; uruguaiensis, e // hab Uruquariani, valor colectivo). Sin: uténsile, is n; supellex,
Uruguaiani, orum mpl; Uruguaienses, ium lectĭlis f; vas, vasis n. Uso: - agrícolas, instru-
mpl. mentum rústicum; rústica instrumenta; - do-

1098
Uzbekistán

mésticos, utensília, ium npl; utensília domés- num commentum; commentum (ficción, ima-
tica; supellex doméstica; - eléctricos, utensí- ginación); sómnium (sueño, quimera); res
lia eléctrica; - de baño, balneária, ium npl; vana vel commentícia; inanis cogitátio;
los - de caza, instrumentum venatórium; los vanae vel commentíciae rei cogitátio; vana-
- de cocina, instrumentum coquinatórium; rum rerum cogitátio; vana rei cogitátio vel
culinarum instrumenta; vasa (-orum npl) co- proposítio. Uso: esto es una -, hoc somniantis
quinária; fictília coquinária; - de hierro o est; sería una - creer …, somniantis est pu-
guarnecido con hierro, ferramentum, i n; tare …
ferramenta, orum npl.
utópico: utópicus, a, um. Sin: commentícius;
útil: adj útilis, e. Sin: aptus úsui; ad usum fictus; vanus; inanis. Uso: es -, a vitae con-
bonus; consentáneus; accommodatus; ad suetúdine abhorret.
utilitatem spectans. Uso: ser -, úsui esse; ex
usu esse; útilem, e esse; ser - a alguien, esse utopista: adj sómnians, antis. Uso: filósofo -,
ex usu alicúius; esse úsui álicui; álicui pro- sómnians philósophus // sust utopista, ae mf.
desse // sust, v. utensilio. Uso: útiles de es- Sin: somniator m; somniatrix f; qui vel quae
critorio, utensília vel instrumenta scriptória. sibi fingit rem commentíciam.

utilitario: utilitárius, a, um. Sin: ad utilitaris- uva : uva, ae f. Uso : - moscatel, bumastus, i
mum pértinens; ad cómmodi stúdium átti- f; - seca, v. pasa; - de mesa, uva cibária.
nens. Uso: finalidades -, suae utilitatis
consília // coche -, utilitária, ae (autoraeda, Uzbekistán: Usbekistánia, ae f. Uso: de -, us-
vectura). Sin: utilitárium, ii (vehículum); bekistanianus, a, um.
autoraeda ad utilitatem potíssimum confor-
mata.

utilitarismo: utilitarismus, i m. Sin: eorum


rátio (doctrina), qui ómnia ad utilitatem réfe-
runt; ad utilitatem redáctio.

utilitarista: (partidario o defensor del utili-


tarismo) utilitarista, ae mf. Sin: utilitarismi
fautor, studiosus; cómmodi sui studiosus //
(perteneciente o relativo al utilitarismo) v.
utilitario.

utilización: in usum convérsio.

utilizar: uti (vel abuti) + abl. Sin: in usum


convértere. Uso: - el tiempo libre, otio (vel
ótii tempore) uti; horis subsicivis uti.

utopía: (país imaginario) commentícia cívi-


tas // (sistema o plan que parece imposible de
realizar) utópia sive utopīa, ae f. Sin: utopia-

1099
V
vaca: vacca, ae f. Uso: - locas, vaccae insa- vacuna: vaccīnum, i n. Sin: vaccinum serum;
nae. pústula vaccina; vaccinum virus; vaccinum
pus (puris n). Uso: - antimalaria, vaccinum
vacación: vacántia, ae f. Sin: vacátio, vacúi- antimaláricum.
tas; a múnere vacátio. Uso: día de -, féria;
dies (diei m) feriatus // vacaciones, fériae, vacunación: vaccinátio, onis f. Sin: vaccini
arum fpl. Uso: - anuales, ánnuae fériae quas viri (vel seri) insítio, inoculátio; vaccini puris
vocamus; el período de las -, tempus (-pŏris insértio; vaccinae pústulae immíssio. Uso: -
n) vácuum; feriarum tempus; los días de va- antivariólica, vaccinátio antivariólica.
caciones, dies (dierum mpl) feriati; - escola-
res, fériae scholares vel scholarum; feriati vacunado: vaccinatus, a, um. Sin: vaccino
scholarum dies; studiorum intervallum; - es- pure (vel viro) infectus.
tivas o de verano, fériae aestivae; aestiva
quies a labóribus; - navideñas, fériae natalí- vacunador: vaccinator, oris m.
ciae; - pascuales, fériae paschales; vacacio-
nes de otoño, fériae autumnales; - Latinas, vacunar: vaccinare. Sin: vaccīnum (vel vac-
“Fériae Latinae”; quien está de -, homo fé- cinum virus, vel vaccinum pus, vel vaccinum
rians; homo férias agens; ¡felices - !, laetas serum, vel vaccinam pústulam) álicui inícere,
férias age (ágite)! // dar vacaciones, férias ingérere, immíttere, inoculare, insérere; vac-
dare; durante las vacaciones, per férias; fe- cino áliquem infícere.
riarum témpore; per feriarum tempus; pasar
vacaciones, feriari; férias perágere; feriarum vacuno: vaccīnus, a, um.
tempus transígere; tener vacaciones, férias
habere; tener dos, tres días de vacaciones, vacunoterapia: vaccinotherapīa, ae f. Sin:
habere férias in bíduum, in tríduum; tomar morborum cura per vaccinationes; curátio
vacaciones, férias ágere; estoy de vacaciones, vaccinatione peracta; curationes vaccinā pús-
férior; vaco; ótior; feriatus sum; feriarum tulā peractae; curationes ope vaccinationis;
mihi tempus est. curátio ope vaccini suppeditationis.

vacilar: (tambalearse una cosa) vacillare. vacuola: vacúola, ae f.


Sin: labare; labáscere. Uso: hacer -, labefac-
tare; labefácere; la memoria -, memória labat vademécum: adversária, orum npl.
// (titubear, estar irresoluto) v. titubear.
vagabundaje: errátio, onis f. Sin: error, oris
vacío: (espacio) inane, is n. Uso: caminar m.
por el -, per inane ambulare; viajes por el -,
per inane itínera; ir por el -, por espacios -, vagabundear: vagari. Sin: pervagari; cir-
inánia pérvehi; lanzarse al -, in inane se pro- cumferri; errare; pererrare; otiosus vagor.
ícere; vagar por el -, per inane (vel per inánia
spátia) vagari // (cavidad o hueco de algunas vagabundo: adj vagabundus, a, um. Sin:
cosas) cávitas, atis f. errabundus; erráticus; errans // sust erro, onis

1100
valija

m. Sin: larífuga, ae m; homo vagus vel errá- // (cáscara tierna de las leguminosas) síliqua,
ticus; qui domo caret // (trotamundos) v. esta ae f. Sin: baccellum; follículus; involūcrum ;
voz. theca ; válvolus.

vagamundo, v. trotamundos. vainilla: vanilla, ae f. Sin: aromática vanilla.

vagina: vagina, ae f. Sin: caverna vel fóvea vaivén: - de gente, frequéntia, ae f. Sin: oc-
genitalis. cursátio; hóminum frequéntia; multitudo
(-dĭnis f) inámbulans; frequens multitúdinis
vaginal: vaginalis, e. inambulátio.

vagón: currus, us m. Sin: carrus, us m; vajilla: vasa, orum npl. Uso: - múrrina, vasa
ochima, ătis n (dat y abl pl átis). Uso: - blin- múrrina; - de barro, fictília, ium npl; - de co-
dado, currus ferriviárius loricatus, cataphrac- cina, vasa coquinária; - de mesa, escária,
tus; currus ferriviárius sigillis metállicis orum npl; vasa escária; mensae vasa; - de
munitus ; - cisterna, ochima cisterninum, - oro, aurum escárium; - de plata, argentum es-
cisterna cargado de nafta, ochima cisterni- cárium.
num benzino repletum; ochima cisterninum
liquoris propulsórii; - comedor, - restaurante, valdense: adj valdensis, e // sust valdensis,
carrus escárius; currus cenatórius; cenatória is m. Sin: Valdi sectator; valdénsium discipli-
carruca; - directos, ochímata directa; - dor- nae ássecla vel sectator.
mitorio, currus dormitórius; dormitória
carruca; - especial, ochima speciale; - ferro- valeriana: valeriana, ae f. Uso: raíz, rizoma
viario, currus ferriviárius; ferríviae carrus vel de -, valerianae radix.
currus; currus tráminis; viae ferratae currus;
- ganadero, currus pecuárius; currus pécori valgo: valgus, a, um. Sin: extrorsum intortus.
transferendo; - plataforma, currus constratus;
- de carga, - de mercancías, furgón, currus valía: praestántia, ae f. Sin: excelléntia; díg-
onerárius vel sarcinárius; - de pasajeros, via- nitas.
torum currus; currus vectorum; currus vectó-
rius; - de primera, segunda, tercera clase, validación: convalidátio, onis f. Sin: confir-
currus vel ochima primae, secundae, tértiae mátio; approbátio; corroborátio; ratihabítio.
classis; - de un piso, ochima monostegum; -
de dos pisos, currus ferriviárius distegus; validar: convalidare. Sin: validare; confir-
ochima distegum. mare; comprobare; corroborare; ratum ha-
bere.
vagoneta: cárrulus, i m. Sin: vehela, ae f;
currus parvus; cárrulus sarcínulis vehendis. validez: valíditas, atis f. Sin: robur (-bŏris n);
vigor (-ōris m); vis. Uso: - perenne de la doc-
vahído: (desvanecimiento, turbación breve trina de la Iglesia, perennis valíditas Ecclé-
del sentido por alguna indisposición) deféc- siae doctrinae; - jurídica, vis iurídica ;
tio, onis f. Uso: darle a uno un -, le dio un - , conserva su -, hoc etiam témpore est in prétio
v. desmayo // (vértigo) v. esta voz. // fig fírmitas; auctóritas.

vaina: (funda de ciertas cosas) vagina, ae f valija: vídulus, i m. Sin: sárcina; bulga; pera.

1101
valla

Uso: - diplomática, vidulus legatórius vel le- poeta de -, magnus poëta; hombre de gran -,
gativus; hacer las -, sárcinas vel vasa collí- vir magnae virtutis; vir magna virtute práe-
gere; sárcinas vidulosque apparare; res ad iter ditus; magnus (vel summus, vel egrégius, vel
necessárias parare. praeclarus) vir // (calidad de valiente) virtus,
utis f; strenúitas; fortitudo // (alcance de la
valla: (- de separación) saeptum, i n // (meta, significación de una cosa) vis declarativa //
en el fútbol) v. portería. (Mús, duración del sonido que corresponde a
cada nota) tempus, pŏris n. Sin: mensura.
vallado: saepimentum, i n. Uso: - tutelar,
saepimentum tutelare. valoración: aestimátio, onis f. Sin: aestima-
tus, us m; ponderátio; perpénsio; perpensátio.
valle: valles vel vallis, is f. Sin: convallis. Uso: - moral, moralis aestimátio.
Uso: - de lágrimas, vallis lacrimarum; con-
vallis plorationis; habitante de un -, vallícola, valorar: (reconocer, estimar o apreciar el
ae m; vallis íncola. valor o mérito de alguien o de algo) aesti-
mare. Sin: existimare; dimetiri; péndere, ex-
valor: (lo que vale una cosa) valor, oris m. péndere; perpéndere; in lucem proferre //
Sin: prétium; bonum. Uso: - absoluto, bonum (aumentar el valor de algo) v. valorizar.
absolutum; los más altos -, summa bona; -
conmutativo, valor commutativus; - econó- valorizador: provector, oris m.
mico, valor oeconómicus; chrematógraphum;
- espirituales, valores spiritales vel spiritua- valorizar: (valorar, evaluar) v. valorar //
les; bona spirituália, ánimi bona; - humanos, (aumentar el valor de algo) prétium áddere,
morales, religiosos, valores humani, mora- augere, praedicare.
les, religiosi; bona humana, morália, reli-
giosa; - positivos, praestantiores res valorización: (aumento del valor de algo)
secundae; - sociales, valores sociales; - tra- prétii auctus (-us m) // (promoción) provéctio,
dicionales, valores tráditi, recepti; bona trá- onis f.
dita, recepta // escala de valores,
praestantiorum bonorum ordo; rectus bono- vals: (baile de origen alemán) germánica sal-
rum ordo; de gran -, magni prétii; pretiosus, tátio. Sin: vindobonensis chorēa; rápidus
pretiosíssimus; de poco -, parvi prétii; vilis, e; choreae vertex vel vortex (-tĭcis m); aprox tri-
de ningún -, sin -, nullīus prétii; vilíssimus; - púdium. Uso: una ronda o rueda de -, orbis
del latín, valor latinitatis; - de las lenguas, saltatórius; bailar un -, tripudiare intr.
valor linguarum; de - fijo, estable, prétii stá-
bilis; de - internacional, valoris internationa- value (Inform), valor: valor, oris m.
lis ; los - del ser son sustituidos por los del
tener, pro bonis ab esse inducuntur bona ab válvula: válvula, ae f. Sin: valva; claustrum;
habere // Der, - fiduciarios, chartae bursáriae opérculum. Uso: - cilíndrica, claustrum mó-
vel nummáriae // (importancia, eficacia) mo- bile; - radioeléctrica, válvula radioëléctrica;
mentum, i n. Sin: pondus, dĕris n; grávitas. - radiofónica, válvula radiophónica; - de ad-
Uso: de gran -, magni momenti; de poco -, misión, válvula immissória; - del corazón,
levis, e; parvi momenti; de ningún -, nullīus cordis válvula; - de estrangulación, válvula
momenti // (dicho de una persona) virtus, restrictória; - de purga, exonerationis vál-
utis f. Sin: auctóritas; praestántia. Uso: un vula; válvula ab exoneratione; - de seguri-

1102
vaquero

dad, securitatis válvula; válvula tutória; vanguardia: (parte de una tropa) primum
claustrum móbile ad securitatem; - de televi- agmen (-mĭnis n). Sin: prima ácies; prima
sión, valva (vel válvula, vel tuba) televisualis signa; speculatórium agmen; antecursores,
// fig effúgium contentionis ánimi. praecursores, antecessores, um mpl.

valvular: valvularis, e. vanguardista: (partidario del vanguar-


dismo) rerum permutandarum propugnator.
¡vamos a ver!: agite! Sin: praecursor // (joven miembro de organi-
zaciones paramilitares fascistas) lictórius
vamp: múlier quae omni lepōre et venustate ephēbus.
affluit.
vanidoso: vanus, a, um. Sin: vanídicus; ela-
vampirismo: vampyrismus, i m. tus; inflatus; inanis; gloriosus; vaníloquus;
vaníloquax (-acis).
vampiro: vampyrus, i m. Sin: sanguisuga;
spectrum vel monstrum sánguinem sugens. vaniloquio: vanilóquium, ii n. Sin: vanilo-
quéntia.
vanadio: vanádium, ii n.
vapor: (fluido aeriforme) vapor, oris m. Uso:
vandálicamente: vandálice. Sin: immániter; - ácueo, vapor áqueus; vapor aquarum, fer-
saeve; Vandalorum more vel ritu. Uso: sa- ventis aquae vapor; buque de -, pyróscapha,
quear - a Italia, Itáliam vastare et dirípere. ae f; navis vaporária; navis vaporis vi acta //
(exhalación) hálitus, us m. Uso: los - de la
vandálico: (concerniente o relativo a los tierra , del vino, terrae, vini hálitus; exhala-
vándalos) vandálicus, a, um. Sin: immanis; ción de vapores de la tierra, afflatus ex terra;
saevus. Uso: acto -, saevum (vel crudele) fá- exspirationes terrae; se levantan vapores de
cinus, nŏris n. la tierra, umores in áëra surgunt; suben vapo-
res del agua, aquae vapōrant // calefacción
vandalismo: (devastación propia de los an- por -, v. calefacción.
tiguos vándalos) vandalismus, i m. Sin: van-
dálica vastátio vel depopulátio // (espíritu de vaporización: vaporizátio, onis f. Sin: eva-
destrucción que no respeta cosa alguna, sa- porátio; vaporis emíssio, exhalátio.
grada ni profana) vandalismus, i m. Sin: vás-
titas; vastátio; implacata vastátio, vastatrix vaporizar: tr suffumigare; suffire; intr vapo-
expoliátio; saevíssima diréptio; rábies; furor; rare, evaporare.
vastandi furor; féritas et immánitas.
vaquería: (manada de ganado vacuno) ar-
vándalo: (individuo perteneciente a un pue- mentum, i n. Sin: vaccarum grex (gregis m)
blo de la Germania antigua) Vándalus, i m. // (lugar donde hay vacas o se vende su
Sin: vándalus homo // (concerniente o rela- leche) stábulum, i n. Sin: lacti vendendo ta-
tivo a los vándalos) vándalus vel vandálicus, berna. Uso: establo de las vacas, bubīle, is n.
a, um // (el que comete acciones propias de
gente inculta, forajida y desalmada) vastator, vaquero: adj armentalis, e; armentárius, a,
oris m. Sin: populator; depopulator; direptor; um. Sin: ad bubulcum spectans. Uso: panta-
ferus et immanis homo; saevus vastator. lón -, bracae línteae caerúleae; viste pantalón

1103
vara

-, sibi índuit bracas línteas caerúleas // sust varícibus laborans.


bubulcus, i m. Sin: armentárius.
variedad: varíetas, atis f. Sin: divérsitas.
vara: statumen, mĭnis n. Uso: - de carruaje, Uso: teatro de variedades, theatrum varieta-
ames, amĭtis m. tum; vária theatri.

varada: navis dedúctio (in mare, vel in varilla: vírgula, ae f. Sin: hástula; hastella;
aquam, vel in undas). Sin: navis ex naválibus báculum; bacillum. Uso: - mágica, - de vir-
dedúctio. tudes, vírgula mágica vel divina; - para medir
el aceite, virga oleométrica.
varadero: (lugar donde varan los barcos
para su compostura) navale, is n; navália, varillaje: conti, orum mpl.
ium npl.
varioloso: variolosus, a, um. Sin: varíolis in-
varadura, v. varada. fectus; varíolo laborans; malā pústulā infec-
tus vel affectus.
varar: (echar un barco al mar) navem dedú-
cere. Sin: navem in mare (vel in aquam, vel in varita, v. varilla.
undas) edúcere; navem prímitus in mare de-
dúcere; navem ex naválibus dedúcere (sacar varonil: (perteneciente o relativo al varón)
un barco de los arsenales). virilis, e // (esforzado, valeroso) fortis, e.

varenga: statumen, mĭnis n. vasallaje: (vínculo o relación de dependen-


cia) vassallítium, ii n. Sin: sérvitus, utis f //
varengaje: interamenta, orum npl. Sin: láte- (clientela) vassallorum sérvitus; clientela
rum tábulae; statúmina navis; costae navis. feudalis // (cantidad de vasallos) vassalli,
orum mpl. Sin: servi, orum mpl // (tributo pa-
variable: variábilis, e. Uso: cantidad -, quán- gado por el vasallo) lex vectigalis // fig ser-
titas variábilis // (Inform, valor variable) va- vítium, ii n. Sin: sérvitus.
riábile, is n.
vasallo: (feudatario) vassallus, i m. Sin:
variante: (diferencia de lección en las copias cliens, entis m // (tributario) stipendiárius, ii
de un códice o libro) léctio (-onis f) várians m. Sin: homo stipendiárius.
vel variata. Sin: ália (vel diversa, vel dissími-
lis) scriptura; códicis vel scripturae pars di- vasco: adj vascónicus, a, um. Uso: País
versa. Uso: una pequeña -, ália lectiúncula. Vasco o Euskadi, Vascónia, ae f; boina -, v.
boina // sust Vasco, ŏnis m.
várice o varice : varix, ĭcis mf. Sin : vena tu-
mescens. Uso: pequeña -, varícula, ae f. vascular: vascularis, e. Sin: ad vasa sanguí-
nea (vel sanguinífera) áttinens.
varicela: varicella, ae f. Sin: varíolae spúriae.
vasectomía: vasectómia sive -tomīa, ae f.
varicoso: (perteneciente o relativo a las vá- Sin: vasis séctio.
rices) ad várices pértinens; (que tiene vári-
ces) varicosus, a, um; (que sufre de várices) vaselina: vaselīna, ae f.

1104
vector

vasija: vas, vasis n (pl vasa, orum). Sin: séria vate: vates, is m.
vel testa (- de tierra cocida); guttus vel gutus,
i m, vel guttúrnium, ii n (- de cuello estrecho). vaticanista: (periodista, estudioso, experto
Uso: - empegada, vas picatum; - de barro, de la actividad religiosa y política y de la or-
fíctile, is n (sobrent vas; en pl fictília, ium); - ganización del Vaticano) actorum vaticano-
de porcelana, vas porcellánicum; - para rum descriptor, relator, studiosus, peritus //
beber, potórium; trulla; - de plata para beber, (sostenedor de la política del Vaticano) de-
trulla argéntea; fabricante de vasijas (de oro cretorum pontificiorum defensor, propugna-
y plata) vasculárius vel vasclárius, ii m. tor, vindex (-dĭcis m).

vasito: vásculum, i n. Uso: - para perfumes o vaticano: (concerniente o relativo al Vati-


cosméticos o medicamentos, pyxis, ĭdis f; cano) vaticanus, a, um. Uso: (ciudad del -)
narthécium // (vasija pequeña para beber) Urbs Vaticana; (Estado de la Ciudad del -)
pocillum, i n. Cívitas Vaticana; (gobernación de la Ciudad
del -) Praefectura urbis Vaticanae; (monte)
vaso: (vasija) vas, vasis n (pl vasa, orum) . Vaticanus, i m (sobrent mons, montis m); (pa-
Uso: - comunicantes, vasa inter se communi- lacio) Vaticanae Aedes (-ium fpl); (vino) Va-
cántia; - pequeño, vásculum // (vasija que ticanum, i n (sobrent vinum).
sirve para beber) póculum, i n. Sin: calix,
ĭcis m; scyphus, i m; hýalus, i m. Uso: - vatímetro: vattómetrum, i n.
irrompible, póculum infrágile; - pequeño, po-
cillum; - de cristal, crystállinum, i n; pócu- vatio: váttium, ii n. Sin: vattiana vel vattensis
lum crystállinum; - de oro, de plata, de mensura; vattiana vel vattensis eléctridis
vidrio, póculum áureum, argénteum, vítreum; mensura.
- de papel, póculum chartáceum; - de terra-
cota, fíctile, is n; - de vino, de cerveza, pócu- vecindad: (calidad de vecino) propínquitas,
lum vinárium, cervisárium // - de Dewar, atis f. Sin: vicínitas, atis f. Uso: relación de -,
adiathermus, i f // - de noche, mátula vel ma- coniúnctio vicinitatis // (los vecinos) vicíni-
tella, ae f // Bot y Zool vásculum, i n (en ge- tas. Sin: vicini, orum mpl; vicínia, ae f //
neral); vena, ae f (vena); artéria, ae f (contorno o cercanías de un lugar) vicínia,
(arteria). Uso: - capilar, vas capillare; - lin- ae f.
fáticos, vasa lymphática npl; - sanguíneos,
venae vel artériae, arum fpl // (casco de las vecino: (adj, que habita con otros en un
caballerías) úngula, ae f. mismo pueblo, barrio o casa, en habitación
independiente) vicinus, a, um // (cercano,
vasodilatación: vasodilatátio, onis f. Sin: va- próximo) propinquus, a, um. Sin: próximus
sorum sanguinorum dilatátio, laxátio, laxa- // sust vicinus, i m. Sin: áccola, ae m (el que
mentum. habita cerca). Uso: los -, vicínia, ae f; vicíni-
tas; - de banco (de asiento), consessor // (ha-
vasodilatador: vasa dilātans, antis n (medi- bitante de una población) civis, is m ( hab de
camentum). Sin: medicamentum vasis san- una población grande); paganus vel vicanus,
guíneis dilatandis. i m ( hab de una población pequeña).

vástago: súrculus, i m. vector: vector, ōris m.

1105
vector

vector (Inform, una especie de puntero): tere; communicare.


index, dĭcis m. Uso: a jump through a -, per
índicem saltus. vehículo: vehículum, i n. Uso: - automotor,
autocinetum; autoraeda; autovehículum; ve-
vectorial: vectorialis, e. Sin: vectórius; ad hículum automatárium; - aéreo, aërovehícu-
vectorem spectans. lum vel aërivehículum; vehículum aérium vel
aethérium; - espacial vehículum spatiale; -
vedado: vétitus, a, um. Sin: prohíbitus // sust extraatmosféricos, vehícula extraatmospháe-
privatus locus. Uso: - para la caza, privatus rica; - ferroviarios, vehícula ferriviária; - ma-
venationis locus; cazar en -, privato loco ve- rinos, vehícula marina; - moderno, nunc
nari; - para la pesca, privatus piscationis litus usitatum vehículum; - motorizados, vehícula
(-tŏris n); pescar en -, in privato lítore piscari. machinatiónibus instructa; - orbital, vehícu-
lum orbitale; - público, vehículum públicum;
vedette: ártifex (-fĭcis m) scáenicus claríssi- - terrestres, vehícula terréstria; - viarios,
mus. Sin: hístrio (-onis m) máximis láudibus vehícula viária vel stratária // - espacial de
celebratus. investigación, vehículum spatiale investiga-
tórium; - de cuatro ruedas, vehículum quadrí-
védico: (relativo a los Veda) védicus, a, um // rotum; - de tracción animal, equimóbile vel
(el idioma -) lingua védica. hippomóbile, is n; equimóbile vel hippomóbile
vehículum; bajar de un -, descéndere e vehí-
vegetal: adj vegetalis, e. Sin: terrā génitus. culo; subir a un -, vehículum inscéndere vel
Uso: reino -, regnum vegetale // los -, vege- conscéndere // documentos del -, lítterae auto-
tália, ium npl. Sin: vegetántia; gignéntia; vi- vehiculares.
réntia; quae terra gignit vel parit; quae
generantur a terra; árbores (-um fpl) et her- vejación: vexátio, onis f. Sin: vexamen
bae (-arum fpl). (-mĭnis n); exagitátio; moléstia. Uso: veja-
ciones del fisco, fiscales moléstiae.
vegetar: (de las plantas) intr vegetare. Sin:
germinare; terrā gigni // (de las personas) tor- vejiga: (vesícula) vesīca, ae f. Uso: - natato-
pēre vel torpéscere. Sin: elanguéscere; iacēre. ria (de los peces), vesica natatória; - de la
bilis o de la hiel, vesica féllea // (saco mem-
vegetarianismo: vegetarianismus, i m. Sin: branoso que recibe y retiene la orina) vesica
diaeta vegetariana; victus more frugivoro- urinária o simplem vesica.
rum; victus frugivororum próprius.
vela: (cilindro de cera, cebo, etc., con pabilo
vegetariano: adj vegetarianus, a, um. Sin: para que pueda encenderse y dar luz) can-
vegetárius; frugívorus // sust vegetarianus, i dela, ae f. Sin: céreus; cérea vel sebácea can-
m. Sin: frugívorus, i m; qui vel quae oléribus dela. Uso: - artificial, candela artificiosa; -
tantum véscitur; qui vel quae iis tantum vés- bendecida, céreus rite piatus; - litúrgica, cé-
citur quae terra gignit; qui vel quae iis tantum reus litúrgicus; - pequeña, ceréolus, i m; fá-
véscitur, quae terrā gignuntur. brica de velas, cerária, ae f // (conjunto o
unión de paños o piezas de lona o lienzo
vehicular: (transportar) transferre. Sin: fuerte) velum, i n. Uso: - cuadra, velum qua-
transvéhere; transportare // (difundir, trans- dratum; - de cruz, velum aequatum; breve na-
mitir, comunicar) diffúndere. Sin: transmít- vegación a -, velificátio // (barco de vela) v.

1106
velocidad

barco // dar velas al viento, vela dare, expli- de un edificio para indicar la dirección del
care, pándere, sólvere; hacerse a la -, navem viento) ventorum index (-dĭcis mf). Sin: ver-
sólvere; recoger velas, vela collígere vel pli- sátile signum; signáculum volúbile; vexillum
care // fig, a - y remo, remis velisque. Sin: vel vexíllulum ventorum index // (fig, per-
totis víribus // (acción de velar) vigília, ae f. sona inconstante) homo mutábilis ánimi. Sin:
Uso: - vespertina, véspere vigília. homo mutábili ánimo; levis vel inconstans
homo; mutábilis opinionis homo, homo ven-
velada: vigília, ae f. Sin: pervigílium; pervi- tosíssimus. Uso: ser un -, ánimo móbili esse;
gilátio nocturna. Uso: - danzante, pervigilátio ánimi (vel opinionis, vel mentis) mobilitate
sáltica; nocturnae chorēae; - musical, spectá- laborare.
culum canéntium; - de gala, sollemne spectá-
culum vespertinum; - de honor, vespertinum velina: charta velina. Sin: charta subtilíssima
spectáculum perhonoríficum. vel tenuíssima.

velador: (adj, que vela) vígilans, antis. Sin: vellocino, v. vellón.


vígil, ĭlis // (sust, el que vela) vigil, ĭlis m.
Sin: custos, odis m // (el que cuida) curator, vellón: vellus, lĕris n. Sin: - de oro, vellus áu-
oris m // (mesa de noche) mensa vel ménsula reum. Uso: caballero del - de oro, eques (his-
cubicularis; lecti armaríolum // (mesita oval o paniensis) véllere áureo exornatus.
redonda que tiene un solo pie) monopódium,
ii n // (candelero) candelabrum, i n. Sin: vellorita: bellis, ĭdis f.
lychnuchus // (lamparilla de dormitorio)
lychnion vel lampádium cubiculare // (bomba velo: (cortina o tela que cubre una cosa)
de cristal que se pone a ciertas lámparas) velum, i n. Sin: velamen, mĭnis n. Uso: - hu-
lámpadis umbráculum; lúminis radiáculum. meral, v. humeral // (prenda de tul, gasa u
otra tela delgada y con la cual se cubren las
velar: (estar sin dormir el tiempo destinado mujeres la cabeza o el rostro en ciertas cir-
al sueño) vigilare. Sin: advigilare vel invigi- cunstancias) cápitis (vel oris) velum. Sin:
lare // (fig, cuidar solícitamente de) invigilare rica, ae f; ricínium, ii n. Uso: - islámico
+ dat, pro + abl, ad vel in + ac. Sin: excubare (hiyab), ricínium; ricínium islámicum vel is-
pro + abl, ad vel in + ac. lamíticum // - del paladar, tabulare (-is n)
palati.
veleidad: velléitas, atis f. Sin: inanis volun-
tas; voluntas incompleta, inepta, írrita; inane velocidad: velócitas, atis f. Sin: celéritas; ra-
desidérium vel votum // (inconstancia, lige- píditas. Uso: - angular Fís, velócitas angula-
reza) inconstántia. Sin: consílii mutabílitas. ris; - media, velócitas média; - supersónica,
velócitas supersónica; - tres veces superior a
velero: (dicho de embarcación muy ligera o la del sonido, velócitas, quae triplo est maior
que navega mucho) velívolus, a, um. Sin: vé- quam velócitas soni; a la - de 79 mil km por
lifer, fĕra, fĕrum // (buque de vela) navígium hora, septuaginta novem mílium chiliome-
velis actum. Sin: navis velis acta; velífera trorum horáriā velocitate; huracán a la - de
navis. Uso: - escuela, didascálica navis velí- 200 km por hora, procella velocitatis duce-
fera. norum chiliometrorum horálium; correr (en
algún vehículo) a - excesiva, nímia velocitate
veleta: (pieza de metal colocada en lo alto cúrrere, ferri, rapi.

1107
velocímetro

velocímetro: tachómetrum, i n. vencejo: (pájaro parecido a la golondrina)


apus, ápodis m. Sin: hirundo (-dĭnis f) vel
velocipedia, v. velocipedismo. chélidon (-dŏnis f) úrbica.

velocipedismo: (afición a correr en velocí- vencedor, ra: victor, oris m; victrix, icis f.
pedo) velocípedi (vel ocýpedi, vel volucrí- Sin: debellator, oris m; debellatrix, icis f.
pedi) stúdium // (deporte de los aficionados Uso: salió -, victor discessit.
al velocípedo) velocípedi ludus.
vencer: víncere. Sin: devíncere; superare;
velocipedista: velocípedo (vel ocýpedo, vel triumphum vel palmam referre. Uso: -, triun-
volucrípedo) viator. Sin: qui velocípedo véhi- far por cinco a cero, víncere (vel palmam re-
tur vel fertur. ferre), quinque punctis comparatis ad zero
(vel ad nullum) // (cumplirse un plazo) exire.
velocípedo : velocípedum, i n. Sin : ocýpe- Sin: expleri. Uso: el plazo vencerá el 1º de
dum; volucrípedum; celéripes, ĕdis mf. enero, tempus exibit Kal(endis) Ianuárii.

velocista: velocista, ae mf. vencimiento: dies praestitutus. Sin: tempus


praestitutum. Uso: registro de los -, calendá-
velódromo: velódromos vel velódromus, i m. rium; calendárii liber; - de los pagos, dies sol-
vendi; dies pecúniae vel pecuniarum.
velomotor: birótula automatária.
vendaje: velátio, onis f. Sin: ligátio vel alli-
velón: (lámpara de aceite) v. lámpara. gátio; ligamen, mĭnis n; ligatura; ligamen-
tum; velamentum; fásciae vel fascíolae, arum
vena: vena, ae f. Uso: - coronaria, - cardíaca, fpl; vúlneris alligátio; táeniae circumplicátio.
vena vel artéria coronaria ; vena cardíaca;
abrir la - (para hacer una sangría), venam vendar: velare. Sin: alligare; fasciare; fásciā
incídere vel ferire; abrirse las venas, venas ligare; velo vel velis operire. Uso: - la frente,
aperire, abrúmpere, abscíndere // (inspiración caput ante óculos fascíolā ligare; - una he-
poética) vena. Sin: spíritus poéticus. Uso: - rida, vulnus alligare; - los ojos, óculos obli-
rica, fecunda, dives vena // (- de elocuencia) gare vel velo tégere; con los ojos vendados,
facúndia, ae f. Sin: facúndiae rivus; facultas obligatis óculis.
vel cópia dicendi // (filón metálico) vena.
Uso: - de oro, vena auri // (cada una de las vendedor, ra: vénditor, oris m, vénditrix, icis
listas de diversos colores que tienen ciertas f. Uso: - ambulante, circulator; circumforá-
piedras y maderas) vena. Sin: mácula, ae f. neus; ínstitor; ambulator; - al por mayor,
Uso: venas del mármol, mármoris máculae. vénditor magnárius, - al por menor, párticus;
vénditor minusculárius; - de aromas, aromo-
venal: (vendible o expuesto a la venta) vena- topōla, ae m; - de castañas, castanearum vén-
lis, e. Sin: vendíbilis; emptíbilis. ditor; - de diarios, epheméridum vel
diurnorum vénditor; - callejero de diarios,
vencedor: victor, ōris m. Uso: los - del Cer- clamosus diariorum praeco (-ōnis m); - de
tamen Vaticanum, ii qui Certaminis Vaticani fósforos, v. fosforero // (dependiente) minis-
victores discesserunt. ter, stri m. Sin: adiutor; fámulus; vénditor.

1108
ventilador

vender: véndere. Uso: - al menudeo, al por aestivalis; - invernal, divendítio hiemalis; -


menor, divéndere; ¡todo vendido!, ómnia di- pública (por subasta), vendítio auctionária;
véndita! v. subasta; - de bebidas, vendítio potulento-
rum vel poculentorum; - de realización, v. li-
vendimiador: vindemiator, oris m. quidación; estar de - o en -, venalem (venale)
esse vel prostare, o simplem prostare (apud +
veneno: venenum, i n. Sin: tóxicum; virus ac); que está en -, venalis, e; poner algo a la
(-i n). Uso: - cianhídrico, venenum cyanhý- -, áliquid venale prodúcere // (posada o
dricum; - mortifero para insectos, venenum mesón en los caminos o despoblados) cau-
insectis internecivum. pona, ae f.

venenosidad: (cualidad de venenoso) vene- ventaja: (en el juego) mélior condício.


nósitas, atis f. Sin: virus, i n; venenum; ve-
néfica natura; vis veneni // fig acérbitas, atis ventana: fenestra, ae f. Uso: abrir la -, fe-
f. Sin: amaritudo (-dĭnis f); malítia; malígni- nestram aperire; cerrar la -, fenestram cláu-
tas; perfídia. Uso: la - del discurso, acérbitas dere; mirar por la -, per fenestram prospícere
sententiarum; acúlei orationis. // (compuerta que se cierra) fenestrae vál-
vula. Sin: valvae, arum fpl // fig, arrojar,
venerable: Venerábilis, is mf. Uso: - Sierva echar, tirar por la ventana, dissipare, dilapi-
de Dios, Venerábilis Serva Dei; - Siervo de dare, prodígere; fig, echar la casa por la -,
Dios, Venerábilis Dei Servus. rem suam profúndere.

veneración: venerátio, onis f. Sin: cultus, us ventanal: magna fenestra vítrea.


m; relígio, onis f (sentimiento religioso) //
(respeto, reverencia) reveréntia, ae f. Sin: ve- ventanilla: (ventana pequeña) fenestella, ae
nerátio; observántia. Uso: inspirar -, venera- f. Sin: ostíolum. Uso: - de la nariz, nares, ium
tionem habere; venerationi esse álicui. fpl; - de tren, tráminis (vel hamaxóstichi) fe-
nestella; - de vehículo, ostíolum vehículi ;
venezolano: adj venetiolanus, a, um // hab bajar el vidrio de la -, fenestellae speculária
Venetiolani, orum. demíttere // (abertura pequeña practicada en
la pared o tabique de algunas oficinas, por
Venezuela: Venetíola, ae f. Sin: Cívitas Vene- donde se atiende al público) ostíolum, i n.
tiolana. Sin: pórtula; valva; ostíolum sedis offícii.
Uso: - paquetes, ostíolum fascale.
venganza: vindicta, ae f. Sin: últio, vindicá-
tio, punítio (-onis f). ventanillo: (postigo) v. esta voz // (ventana
pequeña) v. ventanilla.
venial: venialis, e. Sin: levis; veniábilis;
véniā dignus. Uso: pecado -, peccatum leve ventilación: ventilátio, onis f. Sin: perflátio;
vel veniale. perflatus, us m.

venta: (acción de vender) vendítio, onis f. ventilador: (instrumento que sirve para ven-
Uso: - o comercio al por mayor, mercatura tilar) ventilatórium, ii n. Sin: ventilabrum;
magna; - al por menor, al menudeo, institó- ventilatrum; ventígenum; ventígenum instru-
rium; mercatura ténuis; - estival, divendítio mentum; apparatus ventilationis; máchina

1109
ventilar

ventilatória. Uso: - eléctrico, ventilabrum vel sus, a, um // (dicho de un sitio combatido por
flabellum eléctricum; ventilatórium vel ven- los vientos) ventis (vel ad ventos) oppósitus //
tígenum eléctride actum // (abertura que se (flatulento, que ocasiona flatos) v. flatulento.
deja hacia el exterior en una habitación,
para que se renueve el aire de esta) spira- ventrera: (faja) zona ventralis.
mentum, i n.
ventricular: ventricularis, e. Sin: ventrículi
ventilar: (agitar una cosa en el aire) venti- (gen); ad ventrículum pértinens.
lare vel eventilare. Uso: - el trigo, frumentum
ventilare // (renovar el aire de un lugar; ex- ventriculitis: ventriculitis, ĭdis f.
poner al viento) perflare. Sin: áëra vel ven-
tum immíttere. Uso: aposento ventilado, ventrículo: ventrículus, i m. Uso: - del cere-
cubículum perflatum; casa bien ventilada, bro, del corazón, cérebri, cordis ventrículus.
domus áëris perflatu salubris; colina venti-
lada, ventosus collis; collis vento (vel ventis) ventrílocuo: ventríloquus, i m.
obnóxius vel pérvius; región muy ventilada,
régio ventosíssima; - la casa, domum per- Venus: (planeta) Venus, nĕris f. Sin : Véneris
flare; se ventila la casa, domus perflatur; - astrum ; stella Véneris ; « Venus » stella.
los aposentos, in cubícula áëra immíttere // Uso : - IV, speculatória máchina cui nomen
(fig, discutir, examinar) rem agitare, perpén- Venus.
dere, examinare, considerare; de re ágere vel
disputare. Uso: - una propuesta, rem perpén- veranda: (galería cubierta) xystus, i m;
dere; rem ad examen revocare. xystum, i n // (balcón cubierto) maenianum,
i n. Sin: pódium // (terrado, terraza) solá-
ventisquero: (ventisca) turbo, bĭnis m. Sin: rium, ii n.
turbo et tempestas (atis f); nimbosus ventus
nive commixtus // (masa de nieve o hielo) veraneante: adj férians, antis. Sin: rústicans;
moles (-ium fpl) glaciatae. vílicans vel víllicans ; férias agens // sust
homo férians. Sin : homo férians agens ; qui
ventorro: deversórium, ii n. rusticatur vel vilicatur.

ventosa: (órgano adhesivo de varios anima- veranear : feriari. Sin : férias ágere ; rusti-
les) cucurbítula, ae f. cari ; vilicari vel villicari.

ventosear, v. peer. veraneo: fériae, arum fpl. Sin: rusticátio; se-


cessus (-us m) aestivus. Uso: - tranquilos
ventosidad: (calidad de flatulento) ventósi- para familias, famíliis tranquillae rusticatio-
tas, atis f. Sin: flatus, us m; inflátio; anathy- nes; relativo al -, ad férias agendas áttinens.
míasis, is f; ventósitas stómachi vel ventris;
inflátio stómachi vel intestinorum. Uso: pro- veraniego: (perteneciente o relativo al verano)
ducir -, inflationem párere; inflationem stó- aestivus, a, um. Sin: ad aestatem spectans.
machi fácere // (gas que sale por el ano) v.
pedo. verbal: verbalis, e. Sin: oralis; ad vérbum
pértinens.
ventoso: (que contiene viento o aire) vento-

1110
vermicida

verbalismo: verbósitas, atis f. Sin: loquáci- rorum; dat pl hóleris). Sin: ólera, um npl; vi-
tas; multilóquium; verborum caterva; verbó- rídia, ium npl; viréntia, ium npl. Uso: -
sitas (vel orátio) vana; inanis loquácitas. fresca, recentíssima ólera; toda clase de -,
olus omne; alimentarse de -, prandēre olus.
verbo: Gram verbum, i n. Uso: - activo, ver-
bum agens; - pasivo, verbum patiendi // vereda: (senda) sémita, ae f. Sin: trames,
(Teol, Hijo de Dios) Verbum, i n. mĭtis m // (acera) viae margo (-gĭnis f) vel ora
(-ae f); crepīdo (-dĭnis f) viae vel sémitae;
verdad: véritas, atis f. Sin: verum. Uso: - ob- stratae crepido. Uso: acercarse a la -, ad stra-
jetiva, véritas ut se habet; - reveladas, verita- tae crepídinem accédere.
tes divínitus patefactae; - de Perogrullo,
lapalissiana véritas; según -, ex vero; ex ve- verga: antenna vel antemna, ae f.
ritate; ex re; según - histórica, ex históriae
fide; decir la -, verum dícere vel loqui; decir verídicamente: vere vel veríssime.
toda la -, veríssime loqui; para decir -, ut
verum dicam. verificación: verificátio, onis f. Sin: recog-
nítio; inspéctio; probátio; comprobátio; ex-
verde: adj víridis, e. Sin: virens; virescens. quisítio. Uso: hecha una esmerada -, re
Uso: - pálido o amarillo, gálbinus; algo -, diligenter explorata; re diligentíssime explo-
que tira a -, subvíridis, e // del partido -, vi- rata ac perspecta.
ridianus. Uso: partido -, prásina vel víridis
fáctio // (ecologista) prásinus, i m. Sin: víri- verificador: recógnitor, oris m. Sin: exami-
dis, is m; ássecla prásinus vel víridis. nator; probator.

verdear: (empezar a brotar los vegetales) verificar: verificare. Sin: recognóscere;


vernare // (empezar a cubrirse los árboles de inspícere; exquírere; probare; comprobare.
hojas) frondēre. Sin: frondéscere.
verismo: verismus, i m. Sin: nuda rerum
verderol, v. verderón. descríptio; cruda veri repraesentátio; nímia
veri imitátio. Uso: - exagerado, immódica
verderón: (ave canora) vírio vel víreo, onis veri repraesentátio; naturae ostentátio.
m. Sin: fringilla chloris.
verista: adj veritatem immódice éxprimens
verdolaga: portulaca, ae f. // sust verista, ae mf Sin: veri imitator; cru-
dus veri descriptor; nudus rerum repraesenta-
verdugo: cárnifex, fĭcis m. Sin: tortor, ōris tor; qui nudam veritatem repraesentat. Uso:
m; cruciator. escritor, pintor -, nudae veritatis scriptor (vel
descriptor), pictor; - exagerado, naturae os-
verdulería: olitória taberna. Sin: hortensio- tentator; nímius naturae imitator; nímius
rum taberna; ólerum pomorumque taberna. nudae veritatis imitator.

verdulero: ólitor, oris m. Sin: olusculárius, verja: clatri, orum mpl. Uso: cerrado con
ii m; ólerum vel hortensiorum vénditor. una -, clatratus; cerrar con una -, clatrare.

verdura: holus vel olus, -ĕris n (gen pl hole- vermicida, v. vermífugo.

1111
vermiforme

vermiforme: vermiformis, e. Sin: vermicula- Magonis intéritu duplex memória est; según
ris; vermiculatus. otra -, ut álii tradunt.

vermífugo: adj vermífugus, a, um. Sin: ver- verso: versus, us m. Uso: - macarrónicos,
mes fugans; anthelmínticus // sust vermífu- versus macarónici vel folenghiani; en -, vér-
gum, i n (medicamentum vel remédium). sibus scriptus; celebrar en versos, versu cele-
Sin: anthelmínticum. brare vel laudare; componer o hacer versos,
versus fácere; poner en -, versificare; verba
vermut o vermú: (licor aperitivo) vermut in- in pedes cógere; verba pédibus cláudere.
decl n. Sin : vermut vinum ; absinthites, ae
m ; absinthiatum, i n ; pótio absinthiata; vértebra: vértebra, ae f. Uso: - cervical, vér-
vinum absínthio medicatum, condītum, tem- tebra collaris.
peratum. Uso: - Martini, pótio martiniana //
(función de cine o de teatro por la tarde) vertebrado: adj vertebratus, a, um // los -,
spectáculum vespertinum. vertebrata, orum npl. Sin: vertebrata animán-
tia; animália vertebrata; vértebris práedita
vernáculo: vernáculus, a, um. Sin: domésti- animália.
cus. Uso: lengua -, vernáculus sermo.
vertebral: vertebralis, e. Uso: columna -, co-
versátil: (que se vuelve o se puede volver fá- lumna vertebralis; dorsi spina.
cilmente) versátilis, e. Sin: versábilis; vérsilis
// (capaz de adaptarse con facilidad y rapidez vertedero: (conducto por el que se arrojan a
a diversas funciones) flexíbilis; múltiplex; un depósito situado a un nivel inferior basu-
várius. Uso: hombre -, váriae eruditionis vir; ras, desechos, ropa sucia, etc. ) emissárium,
ingenio -, versátile ingénium; ingénium vá- ii n. Sin: exoneratórium; canalícula; canalí-
rium, flexíbile, múltiplex // (de genio o ca- culus; fusórium.
rácter voluble e inconstante) volúbilis, e.
Sin: inconstans, antis. vertedor: (canal o conducto que sirve para
dar salida al agua y a las inmundicias) aqua-
versificación: versificátio, onis f. Uso: - si- rum emissárium. Sin: aquárius canalículus.
lábica, versificátio syllábica.
vertical: verticalis, e. Sin: vértici (vel ad vér-
versificador: versificator, oris m. Sin: versí- ticem) perpendicularis; rectus, directus. Uso:
ficus. columna -, columna verticalis; línea -, recta
línea; en dirección -, ad perpendículum.
versificante: versíficans, antis.
verticalismo: structurarum perpendiculárium
versificar: versificare vel versificari. Sin: praevaléntia.
versus fácere vel fúndere.
verticalmente: verticáliter. Sin: ad perpen-
versión: (traducción) v. esta voz // (modo de dículum; verticali vel perpendiculari modo;
referir un mismo suceso) tradendi rátio (-onis líneā rectā.
f); memória (recuerdo, relato). Uso: dar otra
- de un hecho, áliquid ália ratione (vel áliter) vértice: vertex, tĭcis m. Sin: culmen, mĭnis n;
narrare; hay dos - de la muerte de Magón, de cacūmen, mĭnis n; fastígium // fig summus

1112
veterinaria

gradus. tes; - casero, vestis doméstica; - combinado,


vestitutus combinatus; - estrecho, vestis
vertiente: displúvium, ii n. Sin: locus displu- stricta; - hecho, vestitutus confectus; - hecho
viatus; aquae in diversas partes defluentes. a medida, vestitus ex córporis mensura (con-
Uso: - de un tejado, displúvium; pars tecti fectus); - hechos de fieltro, coactília, ium npl;
displuviata; - de una montaña, displúvium; - listado a cuadros, laculata vestis; - con
pars montis displuviata; - divisoria de aguas, media manga, vestis semimanicata, vestis di-
aquarum divórtium vel divérgium. mídiis mánicis; - de cabalgar, de montar, ves-
tis vel vestitus equestris; - de calle, ordinario,
vértigo: (trastorno nervioso que produce la vestis viária vel ambulatória; - de casa, túnica
sensación al enfermo de que el o los objetos cubicularis; - de cola, vestis syrmática; - de
que lo rodean están animados de un movi- chaqueta, vestis casularis; - de deporte, ves-
miento giratorio u oscilatorio) vertīgo, gĭnis titus ad athletismum; - de duelo, lúgubris ves-
f. Sin: vertigo oculorum; calīgo, gĭnis f (ofus- tis; - de encaje, vestis intexta; - de invierno,
camiento de la vista que acompaña al -); in vestitus hiemalis; - de piel, reno vel rheno,
gyrum convérsio, rotátio, versátio. Uso: que ōnis; - de sociedad, vestitus ad societatem; -
da -, qui (quae, quod) calíginem óculis offun- de teatro, vestis cómica; syrma, ae f; - de tra-
dit; sujeto a vértigos, que padece vértigos, bajo, vestitus labórifer; - de verano, vestitus
vertiginosus; ser atacado de -, vértigine aestivus; - de viaje, vestituts viatórius; - de
córripi, áffici, cónfici; padecer vértigos, ver- visita, vestis salutatória // ponerse un -, ves-
tiginari; vertígine laborare, vexari, áffici; timentum indúere; llevar, traer puesto un -,
tener vértigos, vertiginari // (turbación del vestimentum gérere; probar un -, vestimen-
juicio, repentina y pasajera; ramo de locura) tum induendo probare; quitarse un -, vesti-
súbita brevisque conturbátio vel perturbátio. mentum exúere vel depónere; la vendedora
Sin: stupor; torpor // (vahído) v. esta voz // trae un - de un número superior, vénditrix
(fig, apresuramiento anormal de la actividad vestem mensurae número maioris (vel ves-
de una persona o colectividad) céleris vel ce- tem maioris númeri mensuralis) apportat.
lérior agitátio.
vestir: vestire. Uso: - a alguien, áliquem ves-
vesícula: vesícula, ae f. Uso: - biliar, bilis ve- tire; áliquem veste indúere; álicui vestem in-
sícula; cystis (-is f) bilis; v. cistícula. dúere; - a alguien con algo, áliquem áliqua
re vestire vel indúere; álicui áliquid indúere //
vespa: autobírota vespa. vestirse, vestiri. Sin: índui veste; vestem sibi
indúere vel indúcere; veste se indúere.
vespertino: vespertinus, a, um.
vestuario: (sitio para desvestirse o vestirse
vestíbulo: vestíbulum, i n. Sin: átrium, ii n; en teatros, estaciones balnearias, canchas de
prostas, ădis f. Uso: - de estación ferroviaria, deporte) apodytérium, ii n. Sin: spoliárium;
vestíbulum stationis ferriviáriae, - de salida, vestuárium; cella vestiária.
oecus (-i m) vel vestíbulum éxitūs.
veterano: (militar experto por haber servido
vestido: vestitus, us m. Sin: vestis, is f; ves- mucho tiempo) eméritus miles.
timentum; indumentum; schema, ătis n. Uso:
- ancho, holgado, vestis laxa; - bordados en veterinaria: (arte de curar las enfermedades
púrpura y oro, púrpurā atque auro íllitae ves- de los animales) veterinária, ae f. Sin: veteri-

1113
veterinario

nária ars // adj veterinárius, a, um. Uso: me- viajante: (dependiente comercial que hace
dicina -, veterinária medicina; pécoris vel pé- viajes para negociar ventas o compras) mer-
cudum medicina. cator ádvena. Sin: viator mércibus vendendis
vel emendis.
veterinario: adj veterinárius, a, um // sust ve-
terinárius, ii m. Sin: médicus veterinárius; viajar: iter fácere, ágere, effícere, habere, te-
médicus pécorum (en general); médicus nere, perágere. Sin: viare. Uso: - a caballo,
óvium (el que cura a las ovejas); equárius en bicicleta, en automóvil, en buque, en
médicus (el que cura a los caballos); médi- avión, en tren, equo, bírotā, autoraedā vel au-
cus iumentárius (el que cura a las bestias de tocineto, navi vel nave, aëroplāno, trámine
carga). vehi, ferri, vectari; - en avión, volare; vola-
tum suscípere; - al extranjero, a otros países,
veto: vétitum, i n. Sin: interdictum. in terras extráneas volare; in éxteras nationes
peregrinari, o simplemente peregrinari; - a
vez: esta vez, hac vice; por - primera, prima pie, pédibus iter fácere; - con la (nave) Italia,
vice; por última -, última vice. (nave) Itáliā vehi; - con un (coche) Fiat,
Ford, etc., curru vel autocineto Fiat, Ford,
veza, v. arveja. etc. vehi; - día y noche, diem noctemque (vel
die ac nocte) continuare iter; - en compañía
vía: via, ae f. Uso: - aérea, cursus aérius; - fé- de uno, cum áliquo commune iter fácere; -
rrea, ferratus trames (-mĭtis m), géminus por mar, navigare; mari iter fácere; - por tie-
ferratus trames; gémini axes; binae láminae rra, terrā iter fácere; - por turismo, peregri-
viae ferratae; ancho de una - férrea, áxium nari; peregrinationes delectationis (vel
geminorum intervallum; - láctea, orbis lác- voluptatis) causā suscípere; - por un país
teus; - libre, apertus áditus; - magnética, (Italia, por ej.), (Italiam, v. gr.) peragrare vel
strata (-ae f) magnética; - respiratorias, viae perambulare; - por muchos países, multas
respiratóriae; por vía aérea, cursu aério; per perambulare terras; - por toda Asia, tota Asiā
aériam viam; aérii vehículi ope; por - diplo- peregrinari.
mática, v. diplomático.
viaje: iter, itíneris n. Sin: via; proféctio; pe-
Vía Crucis o Viacrucis: (ejercicio piadoso regrinátio. Uso: - aéreo, iter aérium vel aé-
en el que se conmemoran los pasos del Cal- reum; navigátio aérea; cursus aérius; -
vario) Iesu Christi ad Calvárium iter per sta- comercial, iter commerciale; - cósmico, iter
tiones recultum vel celebratum. Uso: hacer cósmicum; - pastorales, itínera pastorália; -
el - , Iesu Christi ad Calvárium iter per statio- transoceánico, iter trans océanum; - a pie, a
nes recólere vel celebrare; Iesu Christi supre- caballo, pedestre, equestre iter; - alrededor
mos cruciatus per stationes recólere; Christi del mundo, circúitus mundi; - al exterior, iter
perdolentis iter per stationes celebrare // extráneum; - de curso, commune iter (itíneris
(conjunto de catorce representaciones de di- n) classis; - de bodas, iter nuptiale; iter nup-
chos pasos) Iesu Christi perdolentis stationes. tiarum causā factum (que se hizo) vel facien-
dum (que se va a hacer); - de placer, de
viaducto: viaeductus vel viae ductus, us m. recreo, voluptárium vel voluptuárium iter;
Sin: pons viam traíciens; pons super viam. iter delectationis causā factum vel faciendum
(- de placer realizado o por realizar); - de tu-
viajador: (que viaja) v. viajero. rismo, voluptária vel voluptuária peregriná-

1114
vicedirector

tio; peregrinátio delectationis (vel voluptatis) vianda: (cualquier manjar que se sirve a la
causā suscepta; de -, viáticus, viatórius; - mesa) férculum, i n. Sin: obsónium // (man-
desde Londres a Singapur, iter Londínio Sin- jar de un banquete) daps, dapis f. Uso: las -,
gapuram; durante el -, itínere; in itínere; inter épulae, arum fpl // (comida de la gente pobre)
vias; dos o tres días de -, bídui vel trídui iter; puls, pultis f.
duorum vel trium dierum iter; - en buque, iter
navale; - en ómnibus, en tren, en teleférico, viandante: (persona que viaja a pie) v. pe-
vehículo público, trámine, telephéricā atón.
transvéctio; preparativos de -, provisiones
para el -, viáticum, i n; viática, orum npl // vibración: vibrátio, onis f. Sin: vibramen,
acabar el -, iter confícere; apresurar el -, iter mĭnis n; vibratus, us m.
celerare, festinare, properare; afición a viajes,
apodemiálgia sive -algīa, ae f; ¡buen -!, ¡feliz vicarial: vicarianus, a, um. Sin: ad vicárium
-!, bonum iter!; vade (pl vádite) felíciter!, fe- áttinens.
líciter iter fácias! (pl faciatis); bonas vias,
viator (pl viatores)!; bene itinerare (pl itine- vicario: vicárius, ii m. Sin: (alicúius) vices
rámini)!; desear buen - a alguien, áliquem agens; vicegerens. Uso: - actual, vicárius ac-
proficiscentem votis prósequi; empezar el -, tualis; - apostólico, vicárius apostólicus; - au-
iter íngredi; emprender un -, iter cárpere, ín- xiliar, vicárius adiutor; - capitular, vicárius
gredi, inire, inchoare, suscípere; estar de -, capitularis; - cooperador, vicárius coopera-
esse in itínere; iter fácere vel habere; hacer tor; - ecónomo, vicárius oecónomus; - forá-
el - de bodas, iter nuptiale (nuptiarum causā neo, - rural, vicárius foráneus; - general,
iter) fácere vel habere; hacer un -, itinerari; vicárius generalis; - judicial, vicárius iudicia-
iter ágere, perágere, fácere, effícere, confí- lis; - parroquial, vicárius paroecialis; - susti-
cere; commíttere se viae; hacer un - al ex- tuto, vicárius substitutus.
tranjero, péregre proficisci; peregrinari;
hacer un - de placer, voluptárium iter (vel de- vicealmirante: pronavarchus, i m. Sin: pro-
lectationis causā iter) fácere vel habere; hacer gubernator; subpraefectus classis; praefecti
un - por tierra (por mar, aéreo), iter terrestre classis vicárius; viceamirálius; viceagens
(marítimum, aéreum) fácere; juntar dinero (-entis m) amirálii.
para un -, viáticum congérere; proseguir el -,
iter pérgere; iter inchoatum perágere; regre- vicebibliotecario: vicebibliothecárius, ii m.
sar de un -, interrumpir el -, ex itínere redire, Sin: bibliothecárii adiutor; subpraefectus vel
revértere, venire; regresar de un - al extran- suppraefectus bibliotechae.
jero, péregre redire.
vicecomisario: vicecommissárius, ii m. Sin:
viajero: (persona que viaja) viator, oris m; subcommissárius; commissárii vicárius;
viatrix, icis f. Sin: vians, antis mf; itínerans praefecti morum vicárius. Uso: - de policía,
mf; peregrīnans, antis mf; itinerator; peregri- (públicae) securitatis (vel tutelae) subcom-
nator; iter agens, entis mf; v. pasajero. missárius, subprocurator vel supprocurator,
subcurator, subquaesitor.
vialidad: (conjunto de servicios relacionados
con las vías públicas) viarum munítio vel vicedirector: submoderator, oris m. Sin: rec-
munitiones. Uso: proveer a la - de la región, toris adiutor vel vicárius.
regionis vias munire.

1115
vicegerente

vicegerente: vices gerens (-entis) m. videograbador: televisíficum exceptáculum.


Sin: instrumentum telehorámatis exceptó-
vicegobernador: vicegubernator, oris m. rium.
Sin: gubernatoris (vel praefecti) vicárius;
subprocurator regni vel provínciae. videojuego: instrumentum lúsibus televisí-
fice exhibendis.
vicemaestro de capilla: promagister chori
canéntium. videotape: táenia visífica.

vicemaestro de ceremonias: subpraefectus videoteca: capsellarum magnetoscopicarum


vel suppraefectus caerimoniarum. theca.

vicepresidente: vicepráesidens, entis m. Sin: videotelefonía: telehorasis vel televísio te-


propraeses, sĭdis m; práesidis vicárius; prae- lephónio coniuncta.
sidentis vel práesidis vices gerens; alter a
práeside. videoteléfono: telephónium albo televisífico
coniunctum.
vicerrector: vicerector, oris m. Sin: submo-
derator; rectoris vicárius vel adiutor; rectoris videotex o videotext: nuntiationes televisífi-
vices agens. cae ac telephónicae emissae.

vicetesorero: vicethesaurárius, ii m. Sin: the- vidriera: (escaparate) repositórium, ii n.


saurárii vicárius; subcustos pecúniae. Sin: speculare, is n ; spécular, āris n; reposi-
tórium speculáribus munitum; v. escaparate.
vicio: enervarse en los -, vítiis difflúere; en- Uso: exponer algo en -, propónere áliquid ve-
golfarse en los -, v. engolfarse. nale o simplem propónere // (bastidor con vi-
drios con que se cierran puertas y ventanas)
victoria: victória, ae f. Sin: laurus; palma, speculária, ium npl. Sin: vitra, orum npl;
triumphus; trophaeum. iánua vítrea vel fenestra vítrea // (persona que
hace vidrieras) speculariárius, ii m.
victimismo: sui deplorátio.
vidriería: (taller donde se fabrica el vidrio)
victimista: sui deplorator. vitrárium, ii n. Sin: vitri officina; officina vi-
trária // (tienda donde se venden vidrios) vi-
vida: vita, ae f. Uso: - retirada, umbrátilis trária taberna // (vidriera) v. esta voz.
vita; - social, vita socialis; medio de - primor-
dial, vitae rátio praecípua ac primigénia; vidriero: (trabajador del vidrio) vitrárius, vi-
tomar parte en la - pública, in partem públi- treárius, vitriárius, ii m. Sin: vitri ártifex
cae rei actuose venire; vivir una - retirada, (-fĭcis m); ópifex artis vítreae; vitri confi-
umbrátilem vitam ágere, dégere, vívere. ciendi ártifex // (el que vende vidrio) vitri
vénditor // (el que vende objetos de vidrio)
videocámara: instrumentum magnetoscópi- vitrorum vénditor.
cum.
vidrio: vitrum, i n. Sin: crystallus; vitramen;
videocasete: capsella magnetoscópica. speculare; spécular; speculárium. Uso: - co-

1116
vinculado

rredizo, versábile vel versátile vitrum; de -, vigueta: tigillum, i n. Sin: trabécula vel tra-
vítreus; crystállinus; hoja de -, lámina vítrea; bícula. Uso: - pequeña, parvum tigillum; - de
objetos de -, vitra npl; vitreámina // (cristal hierro, férrea trabécula.
de ventana) fenestrale vitrum. Sin: vitrum fe-
nestrae. viguetaje: trábium compāges (-is f) vel con-
textus (-us m). Sin: trabes, um fpl; contigná-
viento: ventus, i m. Uso: - del norte, áquilo, tio; contabulátio.
onis m; ventus a septemtrionibus oriens; - del
sur, auster, tri m; del - del sur, australis vel vileza: turpitudo, dĭnis f. Sin: probrum; dé-
austrinalis, e; austrīnus, a, um; vientos a la decus, cŏris n; flagítium. Uso: - de ánimo, ig-
velocidad de ciento vientiséis km por hora, návia, ae f; ánimi turpitudo vel dédecus.
venti celeritate centum viginti sex chiliome-
trorum horálium. Villadiego: tomar las de -, v. escabullirse.

viernes: dies Véneris. Sin: féria sexta. villancejo o villancete, v. villancico.

Vietnam : Vietnámia, ae f. Uso : - del Sur, del villancico: festiva cantilena. Sin: festivum
Norte, Vietnámia Meridiana, Septemtriona- carmen (-mĭnis n). Uso: - navideño, festiva
lis. Nativitatis cantilena.

vietnamita: adj vietnamensis vel vietna- villorrio, v. aldea.


miensis // hab de Vietnam, Vietnamenses vel
Vietnamienses, ium. vinagrera: (vasija que contiene vinagre) ace-
tábulum, i n // (ampolla para vinagre en el
viewer (Inform), visor: exhíbitrum, i n. Sin: servicio de la mesa de comer) acetábulum, i
exhibitórium. n; acetábulus, i m. Sin: aceti ampulla // (en
pl, taller o angarillas con aceite y vinagre
viga: (madero largo y grueso) trabs, trabis f. que se ponen sobre la mesa) gemellárium, ii
Sin: tignum. Uso: - pequeña, v. vigueta // n. Sin: gemellar, aris n; gemellária, ae f; am-
(barra de hierro empleada en los edificios) pullae, arum fpl; ampullária, ae f; vítrei gutti.
férrea trabs.
vinajera: urcéolus, i m. Uso: platillo de las -,
vigésimo: vicésima pars. urceolorum pátina (-ae f).

vigilancia: custódia, ae f. vinatería: taberna vinária. Sin: oenopólium.

vigilante: (agente de policía) v. agente. vinaza: vinácea, ae f. Sin: vináceus, vinácius;


vináceum, vinácium; circumcidáneum
vigilia: (día anterior) dies próximus ante vinum.
(festum diem) // Rel vigília, ae f. Sin: vigí-
lium, pervigílium, pervigilátio. Uso: en la - vincapervinca: vincapervinca, ae f.
de Navidad, vigíliā Nativitatis Domini; pervi-
gílio diei natalis Christi. vincha: vitta, ae f. Sin: táenia; redimículum.

vigor: - dialéctico, argumentandi vis. vinculado: vinctus vel devinctus, a, um. Sin:

1117
vinculante

alligatus; astrictus, constrictus, obstrictus; viñeta: imagúncula, ae f. Sin: imago; figura;


obligatus. delineátio; descríptio; picta imagúncula; lé-
pida imago; imago impressa; imago gráphice
vinculante: obligatórius, a, um. Sin: devín- expressa. Uso: dibujante de viñetas, imagun-
ciens. cularum confector vel descriptor.

vincular: (sujetar a una obligación) devin- viola: (instrumento musical) víola, ae f. Sin:
cire. Sin: constríngere, obstríngere; obligare. fides, ium fpl; médiae fides. Uso: tocar la -,
víolā cánere // (músico que toca este instru-
vínculo: vínculum, i n. Uso: - hipotecario, mento) violista, ae m // (violeta) v. esta voz.
hypothecárium vínculum; nexus (-us m) píg-
noris. violar: (sitio plantado de violetas) violá-
rium, ii n.
vinícola: vinícolus, a, um. Sin: vinárius; vi-
nalis, e. violencia: violéntia, ae f. Sin: ímpetus, us m;
vis f (sin gen y dat). Uso: la - del agua, vis
vinicultor: vinicultor, oris m. aquária.

vinicultura: vinicultura, ae f. violentamente. violenter. Sin: vi; vehemen-


ter.
vinificación: vinificátio, onis f. Sin: vini con-
féctio; vini conficiendi ars. violentar: vim álicui afferre.

vinillo: lora vel lórea, ae f. Sin: aquatum. violento: violentus, a, um. Sin: véhemens,
entis.
vino: vinum, i n. Uso: - blanco, vinum album
vel cándidum; - bueno, vinum bonae notae; violeta: víola, ae f. Sin: parva víola; víola
vinum generosum; - Burdeos o de Burdeos, odorata.
vinum burdigalense; - clarete, vinum fulvum;
- espumante, espumoso, vinum spumans; - violín: violinum, i n. Sin: violina, ae f; fides,
marsala, vinum lilybaetanum vel lilybéium; ium fpl; fidícula, ae f; fidícula violina; fidí-
- melar, mulsum, i n; - moro, - no bautizado, culae, arum fpl; acutae fides. Uso: aprender
vinum non baptizatum; - puro, merum; a tocar el -, fídibus díscere; enseñar a uno a
vinum merum; - tinto, vinum nigrum, atrum, tocar el -, fídibus docere áliquem; saber
rubrum, purpúreum, sanguíneum // - con tocar el -, fídibus scire; tocar el -, fídibus cá-
fruta (o yerbas aromáticas) y azúcar, aroma- nere vel uti.
tites, ae m; vinum mixtum vel medicatum; -
de mesa, - de pasto, vinum cibárium; - de violinista: violinista, ae mf; violinístria, ae f.
pasas, passum, i n; - de postre, vinum spe- Sin: fídicen, cĭnis m; fidícina, ae f.
ciale secundae mensae.
violoncelista: violoncellista, ae mf; violon-
viñador: vínitor, oris m. Sin: vitis cultor cellístria, ae f. Sin: amplā violinā canens
(-oris m). (-entis mf).

viñedo: vinetum, i n. violoncelo: violoncellum, i n. Sin: fídula

1118
virtud

maior; fides vel fidis (-is f) maior; ampla vio- vótio.


lina. Uso: pieza de -, cantus fídibus maióri-
bus. Virginia: Virgínia, ae f. Uso: de -, virginia-
nus, a, um.
violonchelo, v. violoncelo.
viril: adj virilis, e // (custodia pequeña me-
vip: (varón) amplíssimus vir. Sin: vir toto tida dentro de la grande) semilúnium, ii n.
orbe notus; (mujer) excellentíssima múlier.
virola: (casquillo) orbículus, i m. Uso: - del
viraje: defléxio, onis f. taco de billar, convexus córii orbículus.

viral: ad virus spectans. Sin: viro pathogé- virolento: varíolis infectus. Sin: malā pústulā
nico effectus. infectus vel affectus.

virar: (intr, mudar de dirección en la marcha virología: virológia sive -logīa, ae f. Sin: de
de un automóvil) defléctere. Sin: flecti; se viris pathogénicis doctrina.
fléctere; verti, se vértere vel se convértere.
Uso: viró el coche, (auto)raeda flexa est, vel virológico: virológicus, a, um. Sin: ad viro-
se flexit // (Mar, cambiar de rumbo o de bor- lógiam pértinens.
dada, - de borda) cursum fléctere. Sin:
navem convértere; versóriam vel vorsóriam virósico, v. viral.
cápere // (pasar de un asunto a otro) ad ália
devértere, divértere, transire // (en fotografía) virosis: virosis, is f. Sin: morbus viro effec-
imagínibus luce impressis opportunum dare tus.
colorem.
virreina: (mujer del virrey) viceregis uxor //
Virgen: Virgo, gĭnis f. Sin: Virgo Maria; Dei (mujer que gobierna como virrey) viceregina,
Mater; Deípara ; Deípara Virgo; Mundi Dó- ae f.
mina; Caeli Regina; Beata Maria Virgo; Nos-
tra Dómina. Uso: - Auxiliadora, María virrey: vicerex, rēgis m. Sin: prorex, regis;
Auxilium Christianorum; María adiutrix, au- vicedóminus; regis (vel régius, vel regni) vi-
xiliátrix, opífera; - del Buen Consejo, Bene- cárius; procurator regni; qui est pro rege.
suada (vel Bene suada, vel Bene suadens)
Virgo Maria; - del Carmen, Deípara Virgo de virtual: virtualis, e. Sin: possíbilis; nondum
Monte Carmelo; María vel Virgo Carmelitis effectus.
(-ĭdis) ; - del consuelo, Maria Sanctíssima ge-
méntium solatrix; - de Guadalupe, Beata virtualidad: virtuálitas, atis f. Sin: ratio vel
María Virgo de Guadalupe; - de Loreto, natura virtualis.
Beata Virgo María Lauretana ; - de Luján,
Beata María Virgo de Luxan; - de las nieves, virtualmente: virtuáliter.
Maria sancta nivalis; - de la paz, María pací-
fera; - del Rosario, Beata María Virgo a virtud: (integridad de ánimo y bondad de
Sanctíssimo Rosario, - del Buen Socorro, vida) virtus, utis f // (- militar, valor) virtus //
María de Bono Subsídio vel Auxílio // devo- (eficacia, fuerza) virtus. Uso: - curativa, vir-
ción a la -, erga Beatíssimam Vírginem de- tus curativa; - diurética, áctio diurética, - de

1119
virtuosamente

las hierbas, herbarum virtus. visionar: (ver imágenes cinematográficas o


televisivas, especialmente desde un punto de
virtuosamente: virtuose. Sin: cum virtute; vista técnico o crítico) táeniam cinematográ-
honeste. phicam vísere.

virtuosismo: virtuosismus, i m. Sin: máxi- visir: visir indecl. Sin: surena, ae m. Uso:
mum artifícium; summa perítia // fig extrema gran -, magnus visir; supremus impérii Túr-
perítia. cici administer.

virtuosístico: artificiosíssimus, a, um. Sin: visirato: visiratus, us m.


peritissime factus; summā perítiā consumma-
tus vel confectus. visita: visitátio, onis f. Uso: - pública a Is-
rael, visitátio pública Israhéliae; visitas al ex-
viruela: varíolae, arum fpl. Sin: malae púsu- terior, visitationes externae.
lae vel pústulae. Uso: picado de -, v. picoso.
visitante: visitator, oris m.
virus: virus, i n. Sin: virus morbíferum, pa-
thógenum; micróbium, quod virus vocatur. visor: visórium, ii n. Sin: instrumentum vi-
Uso: - informático, virus ordinatrale;- letal, sórium; tábula visória.
virus letale; el - H5N1, virus, quod H5N1 ap-
pellatur. víspera: (día que antecede inmediatamente
a otro) hesternus dies. Uso: de la -, hesternus;
viruta: ramentum, i n. Sin: crémium. pridianus; la - por la tarde, prídie véspere; la
- de aquel día, prídie eius diei; la - de su
visa: visum, i n. Sin: probátio; recognítio; muerte, prídie quam excésserat e vita // (fig,
fides, ei f. Uso: dar la - a alguien, álicui inmediación de una cosa que ha de suceder)
visum dare; dar las - a los diplomáticos, visa - de una guerra, bellum impendet; en - del
legatis diplomáticis dare. invierno, híeme instante; estar en - de vencer,
in victóriae límine stare // (pl, una de las
visado, v. visa. horas del oficio divino) vésperae, arum fpl.
Uso: - solemnes, vésperae sollemnes; vesper-
visera: (parte delantera de la gorra, etc., que tini sacri ritus.
sirve para resguardar la vista) tegillum, i n.
Sin: proiectura; búccula, ae f; apparatus úm- vista: visus, us m. Sin: aspectus, us m. Uso:
brifer; brevis margo pílei // (parte del casco a primera -, primo aspectu; prima fronte vel
que se podía alzar y bajar) búccula. Sin: os spécie; ex prima fronte; hasta la -, te útinam
(oris n) vel búccula gáleae; gáleae fácies. mox revisam // (- fija) imago stativa.
Uso: alzar la -, gáleā fáciem detégere; bajar
la -, calar o calarse la -, gáleā fáciem cláu- vistaria, v. glicina.
dere.
visto: - bueno, v. visado. Uso: dar el - bueno
visible: visíbilis, e. Sin: aspectábilis; spectá- para algo, v. autorizar.
bilis; conspicábilis; manifestus; sub óculos
vel sub aspectum cadens. Uso: es -, appāret. visual: adj visualis, e. Sin: ópticus // (línea
recta imaginaria que va desde el ojo del es-

1120
vivífico

pectador al objeto observado) prospectus vel vitaminología: vitaminológia sive -logīa, ae


conspectus, us m. Uso: línea de -, línea f. Sin: de vitaminis doctrina vel disciplina.
dióptrica.
viticultor: vítium cultor.
visualidad: visuálitas, atis f.
viticultura: vítium cultura.
visualización: res visíbilis facta.
vitiliginoso: (concerniente o relativo al vití-
visualizar: (visibilizar) visíbilem réddere // ligo o de su naturaleza) vitiliginosus, a, um //
(representar mediante imágenes ópticas fe- (que padece de vitíligo) vitiliginosus. Sin: vi-
nómenos de otro carácter) rem imágine visí- tilígine affectus vel laborans.
bilem réddere.
vitíligo: vitíligo, gĭnis f. Uso: que padece de
visualizer: imáginis praecóniae descriptor. -, v. vitiliginoso.

vital: vitalis, e. Sin: vivíficus; fundamentalis; vitrina: vitrina, ae f. Sin:expositórium vel ar-
praecípuus. Uso: los órganos -, vitália, ium márium vítreum; fenestra tabernária; plúteus
npl. vítreus vel specularis; repositórium spe-
culáribus munitum. Uso: especialista en
vitalicio: vitalícius, a, um. Sin: ad vitam du- arreglar vitrinas, fenestrarum tabernariarum
rans vel perdurans // (pensión duradera hasta ornator; vitratorum loculamentorum ordi-
el fin de la vida) vitalícium, ii n. Sin: pénsio nator.
ad vitam.
vitriolo: vitréolum, i n.
vitalidad: vitálitas, atis f.
vivandero: lixa, ae m.
vitalio: vitállium, ii n.
vivencia: vivéntia, ae f.
vitalismo: vitalismus, i m.
vivero: (- de plantas) seminárium, ii n //
vitalista: (que sigue la doctrina del vita- (- de peces) vivárium, ii n. Sin: ichthyotro-
lismo) vitalista, ae m // (perteneciente o rela- phīum.
tivo al vitalismo) ad vitalismum áttinens.
viveur: homo voluptuárius. Sin: homo volup-
vitalizar: vitalizare. Sin: vitalem réddere, fá- tátibus déditus vel obnóxius.
cere; vivacem vel vívidum réddere, fácere; ad
vitalitatem redúcere. vivificación: vivificátio, onis f. Sin: animá-
tio; vitae redintegrátio vel restitútio.
vitamina: vitamina, ae f; vitaminum, i n.
vivificador, ra: sust vivificator, oris m; vivi-
vitaminado: vitaminis ditatus vel commixtus. ficatrix, icis f. Sin: animator; animatrix // adj
vivíficans; vivificatórius.
vitamínico: vitamínicus, a, um. Sin: vitami-
nis abundans vel áffluens. vivífico: vivíficus, a, um. Sin: vivíficans;
vivum fáciens.

1121
vivisección

vivisección: viviséctio, onis f. Sin: animalis a Deo unicuique praestitutum; hacerse sacer-
incísio; animalis viventis séctio. dote sin -, sacerdótium, invito Deo, inire; sa-
cerdótio, invito Deo, augeri vel initiari; in
vivo: al -, a lo -, imágine viva; vívida imá- sacrum órdinem, invito Deo, se immíttere vel
gine. Uso: representar al -, áliquid vivum ex- inícere; tener - eclesiástica, divino afflatu ad
prómere. sacerdótium vocari; ad sacerdótium divino
quodam instinctu vocari.
vocablo: vocábulum, i n. Sin: vox, vocis f;
verbum, i n. Uso: - desconocido, vocábulum vocacional: ad vocationem spectans.
ignotum.
vocal: adj vocalis, e (perteneciente a la voz);
vocabulario: vocabulárium, ii n. Sin: index vocis, vocum (de la voz, de las voces), cantus
(-dĭcis mf) verborum; vocabulorum index. (del canto). Uso: música -, cantus, us m //
(letra -) vocalis, is f. Sin: líttera vocalis. Uso:
vocación: (inclinación natural) inclinátio, - breve, vocalis correpta vel brevis; - larga,
onis f. Sin: propénsio; ingénium; stúdium; ín- vocalis producta vel longa // (persona que
doles ad áliquid; naturale ingénium; innatum tiene voz en un consejo, una congregación o
stúdium; íntima proclívitas; inclinatus áni- junta) consiliárius, ii m; consiliária, ae f. Sin:
mus ad áliquid; ánimi vel voluntatis inclinátio consiliator m; consiliatrix f; consiliorum mi-
ad áliquid; mens vel voluntas inclinata ad áli- nister o simplem minister (si es varón); con-
quid; apta mentis índoles ad áliquid. Uso: siliorum ministra o simplem ministra (si es
contra su -, adversante vel repugnante naturā; mujer).
sin -, invitā Minervā; errar la -, rationem
vitae pérperam elígere; es preciso que sigas vocálico: lítterae vocalis o simplem vocalis
tu -, eo inclinandum quo te vis ingénii defert; (gen).
seguir la propia -, innato stúdio óbsequi; sen-
tir - para algo, naturali ingénio ad áliquid vo- vocalización: vocalizátio, onis f. Sin: vocá-
cari; tener - para algo, alicúius rei stúdio lium modulátio; vocis modulátio per vocales.
teneri; natum esse ad áliquid; naturā ferri,
trahi, duci ad áliquid; no tener - para algo, vocalizar: vocalizare. Sin: vocales modulari.
ab áliqua re abhorrere; alienum esse; vivir
según la propia - natural, ingénio suo vívere vocativo: adj vocativus, a, um // sust casus
// (inspiración con que Dios llama a algún vocativus. Sin: casus vocandi.
estado, especialmente al de religión) vocátio,
onis f. Sin: divinus instinctus (-us m) vel af- vocero: locutor, oris m. Uso: - de un grupo,
flatus (-us m); ad religionis munus (-nĕris n) consociationis locutor; - oficiales del Vati-
divinus afflatus (- al estado religioso). Uso: cano, locutores officiales Vaticani.
por -, divino (quodam) instinctu; Deo invi-
tante; sin -, invito Deo; - eclesiástica, sacer- vodka: vodka vel vodca, ae f. Sin: aqua vitae
dotal, ad sacerdótium vocátio vel divina russa; válida pótio slávica.
vocátio; ad sacerdótium ánimi inclinátio; ad
sacerdótium inclinata voluntas; quaedam ad volador: (cohete, petardo) volans, antis n.
sacerdótium ineúndum (vel suscipiendum)
índoles; ad múnia sacra obeunda inclinatus volante: adj voláticus, a, um. Uso: hoja -, fó-
ánimus; - fijada a cada uno por Dios, munus lium voláticum; schédula vólitans; libéllulus

1122
voltaico

vólitans; máquinas -, máchinae voláticae // volatilizar: volátilem fácere vel réddere. Sin:
(rueda que mantiene la uniformidad en el in vapores sólvere; in tenuíssimum vaporem
movimiento de una máquina) gubernáculum, sólvere.
i n. Sin: rota; rótula; clavus; volúbilis rota;
gubernáculi rota; rota motória; moderatrix ró- volatilizarse: volatilizari. Sin: vaporare, eva-
tula. Uso: estar al -, tener el -, gubernáculum porare; in vapores solvi; in tenuíssimum va-
(vel rótulam, vel clavum) tenere vel régere; porem solvi // (disiparse) vanéscere vel
moderatricem rótulam tractare vel ágere; evanéscere // (desaparecer en la fusión) dé-
agarrar el -, clavum vel gubernáculum arrí- coqui. Uso: un cuarto de la plata se había
pere, corrípere, prehéndere, apprehéndere, volatilizado, pars quarta argenti decocta erat.
comprehéndere; girar el - a la derecha, a la
izquierda, gubernáculum ad déxteram (vel ad volatinero, v. equilibrista.
dextram), ad laevam vértere; retorcer el -
hacia la dirección recta o de frente, in rectam volcán: vulcanus, i m. Sin: mons ignívomus
directionem gubernáculum retorquēre // vel ignífluus; mons ignem (vel ignes, vel
(guarnición rizada de ciertas prendas de ves- flammas) évomens vel eructans. Uso: - ac-
tir femeninas) limbus flúctuans. tivo, apagado, intermitente, vulcanus vivus,
exstinctus, intermittens.
volantear: libéllulos volitantes iactitare. Sin:
praecónios libéllulos (vel schédulas volitan- volcánico: vulcánius, a, um. Sin: ignífluus;
tes) iactitare. ígnifer, fĕra, fĕrum. Uso: erupción -, igníflui
montis erúptio; ignífera erúptio; fenómenos -,
volar: volare. Uso: - con velocidad supersó- vulcánia, orum npl; isla -, vulcánia ínsula;
nica, sonorum límitem superare; - de Berlín rocas -, vulcánia saxa; tierra -, ignífera tellus
a Tokio, Berolino Tochienum volare; - con (-ūris f).
Alitalia, con Lufthansa, etc., aeroplāno Ali-
táliae, societatis Hanseáticae, etc. volare vel volcanología: vulcanológia sive -logīa, ae f.
ferri; Alitáliā, societate Hanseática, etc. uti.
volcanólogo: vulcanólogus, i m.
volátil: (que vuela o puede volar) volátilis, e .
Sin: voláticus; vólucer, cris, cre; alatus // (que volcar: (tr, derribar una cosa) vértere, evér-
tiene la propiedad de volatizarse) vapōrans, tere, convértere, invértere // (intr, dicho de ve-
antis. Sin: evanescens, entis; evánidus; qui hículos) verti, everti, converti, inverti. Uso:
(quae, quod) fácile vaporat // (mudable, in- el coche volcó, autoraeda eversa est.
constante) mutábilis, e. Sin: móbilis; incons-
tans; levis // (animal que vuela) vólucris, is voleibol: ludus follis transvolantis vel volá-
f. Sin: volátilis, is f; avis, is f. Uso: los -, vo- tici.
latília, ium npl; vólucres, um fpl; aves, ávium
fpl; béstiae volátiles. volkswagen: autómatum populare.

volatilizable: volatilizábilis, e. Sin: vaporá- volt, v. voltio.


bilis.
voltaico: voltáicus, a, um. Uso: arco -, arcus
volatilización: volatilizátio, onis f. Sin: va- voltáicus.
porátio, evaporátio.

1123
voltaje

voltaje: voltátio, onis f. Sin: voltarum vel votación: suffrágium, ii n. Sin: suffrágii
voltiorum númerus; voltianarum mensura- látio. Uso: por -, suffrágiis; per suffrágia;
rum index vel númerus. hacer una - secreta o pública, suffrágia clam
aut palam ferre; ¿qué resultado obtuvo la - ?,
voltámetro: voltámetrum vel voltómetrum, i qualem effectum suffrágium hábuit?
n.
votante: (que vota, que da su voto) suffrā-
voltamperio: voltiampérium vel voltioam- gans, antis. Sin: suffrágium ferens ; suffraga-
périum, ii n. tor, oris m; suffragatrix, icis f.

voltear: (dar vueltas) reflecti. votar : suffragari. Sin: suffrágium vel vota
ferre. Uso : - acerca de algo, suffrágium de
volteo: - sobre el caballo (como competición áliqua re ferre.
deportiva) , certamen gýmnicum inter viros
(vel mulíeres) circum équum se convertentes; votivo : votivus, a, um. Sin : ex voto.
certamen gýmnicum petitorum circa équum
lígneum se converténtium. voto: (expresión pública o secreta de una
preferencia ante una opción; gesto, papeleta
voltímetro: voltímetrum vel voltiómetrum, i u otro objeto con que se expresa tal preferen-
n. cia) votum, i n. Sin: senténtia; suffrágium.
Uso: - consultivo, deliberativo, negativo, po-
voltio: volta, ae f. Sin: vóltium, ii n; voltiana sitivo, secreto, votum consultivum, delibera-
mensura; voltiana eléctridis mensura. tivum, negativum, positivum, secretum; -
válido, nulo, votum válidum, nullum; - de
volumen: - de voz, quántitas vocis; sonorum confianza, quáestio confidéntiae; computar
vel vocis inténtio. los -, vota computare; emitir - negativo,
votum negativum (vel adversárium) ferre;
voluntariamente: voluntárie. Sin: voluntate; emitir - positivo, votum positivum proferre;
ex (vel de) voluntate; sponte; libenter. dos terceras partes de los ciudadanos emitie-
ron - negativo, duae tértiae partes cívium
voluntario: voluntárius, a, um. Sin: volens; votum negativum tulerunt // (promesa hecha
libens; ultróneus. a Dios) votum, i n. Sin: promissum. Uso: -
público, privado, secreto, simple, solemne,
voluntariado: (conjunto de personas que se votum públicum, privatum, secretum, sim-
ofrecen voluntarias para realizare algo) vo- plex, sollemne; cumplir los -, vota éxsequi,
luntariatus, us m // (conjunto de soldados vo- sólvere, exsólvere, persólvere; emitir votos,
luntarios) voluntariatus. Sin: voluntária vota fácere, emíttere, concípere // (deseo de
milítia. aquello que se expresa) votum. Sin: desidé-
rium; optatum; voluntas.
voluntarismo: voluntarismus, i m. Sin: doc-
trina líberae voluntati favens. voyeur: obscena observandi cúpidus. Sin: ad
obscena spectanda propensus.
voluntarista: ad voluntarismum pértinens.
voyeurismo: scopophília sive -philīa, ae f.
vomitivo, v. emético. Sin: obscena spectandi cupíditas.

1124
vulva

voz: vox, vocis f. Uso: - activa y pasiva, vox non intermisso; describir, realizar - orbitales,
activa et passiva; - pasiva impersonal, vox in orbem agi vel duci; in órbitam verti vel vo-
passiva impersonalis; - alta, vox magna vel lare // (espacio que se recorre volando) iter
summa; - baja, vox submissa; - débil, vox aérium.
parva, ténuis vel éxilis; - grabada, vox in táe-
nia recepta; - sonora, vox límpida vel canora; vuelta: (movimiento giratorio) circúmitus, us
- temblona, vox trémula; - de bajo, vox gra- m. Sin: circúitus; circuítio; circumítio. Uso: -
vis; - de bajo profundo, vox pérgravis; - de automática, automatárius circúmitus; - al
barítono, vox gravis média; - de contralto, mundo, circúitus mundi; - al mundo en avión,
vox inflexa; sonus inflexus; alter ab acuto circumvolátio orbis terrarum aëroplano //
(sono); - de medio soprano, vox mediócriter (tour) circuítio, onis f. Sin: circúitus. Uso: -
acuta; - de soprano, vox acuta; - de tenor, ciclista o ciclística, cyclísticus circúitus;
vox média; - de hombre, vox virilis; - de cyclística circuítio vel lustratio; - a España,
mujer, vox femínea vel mulíebris; a voces, a Francia …, hispánicus, gállicus … bírotae
- en cuello, quam máxima voce; voce má- circúitus; circuítio birotalis hispánica, gállica
xima vel summa; a una (sola) -, uno ore; de …; Hispániae, Gálliae … cyclística lustrátio
viva -, viva voce; en alta -, magna voce; en - // (regreso) réditus, us m. Sin: redítio, onis f.
alta y distinta, alta voce ac distincta; en -
baja, a media -, submissa voce; léniter; sub- vulcanizar: cúmmeae rotae involūcrum re-
misse; voce pressa; levantar la -, vocem sus- parare.
tóllere, tóllere, attóllere; cantar a ocho voces
una partitura, in octonis vócibus áliquam vulcanología, v. volcanología.
partituram (vel músicas partes) cánere; forzar
la -, vocem urgere ultra vires; reconocer la -, vulcanológico: vulcanológicus, a, um.
vocem agnóscere.
vulcanólogo, v. volcanólogo.
vudú: vuduīsmus, i m. Sin: vuduorum ritus
mpl. vulva: vulva vel volva, ae f.

vuduismo, v. vudú.

vuduista: vuduīsta, ae m. Sin: vuduorum rí-


tuum sectator.

vuelco: evérsio vel invérsio, onis f. Uso: - de


un coche, autoraedae evérsio.

vuelo: (acción de volar) volatus vel avolatus,


us m. Uso: - experimentales, volatus experi-
mentales; - inaugural, primer -, volatus inau-
guralis; volatus primárius, vel primus
avolatus; - orbital, volatus orbitalis; - trans-
marino, volatus transmarinus; - a la luna, in
lunam volatus; - de avión, aëróplani vel aë-
roplani volatus; en un - sin escalas, volatu

1125
W
wagon-lit, v. vagón (- dormitorio) windsurfing o wind surfing, v. windsurf.

wagon-restaurant, v. vagón (- comedor) windsurfista: velitabulator, oris m.

wat, v. vatio. window (Inform) ventana: fenestra, ae f.

water, water-closet o w.c., v. excusado. wing: (delantero extremo, en el fútbol) v. de-


lantero.
Watergate: res Watergate. Sin: scándalum
Watergate. wire (Inform) cable: filum, i n.

waterpolo: follilúdium aquátile. Sin: ludus Wisconsin: Visconsínia, ae f. Uso: de -, vis-


follis aquátilis; certamen follis aquátilis, follí- consianus; hab Visconsiani, orum mpl.
culi certamen a natantibus pulsati.
word (Inform) palabra: verbum. Uso: long -
watt, v. vatio. (32 bits), verbum longum vel duplex; short -
(16 bits), verbum.
web (Inform) tela, red: tela, ae f. Sin: rete, is
n. Uso: World Wide -, Tela Totīus Terrae. wordprocessor (Inform) procesador de pala-
bras: editórium, ii n.
week-end: éxiens hebdómada. Sin: hebdó-
madae éxitus (-us m); v. semana (fin de -). World Wide Web (Inform): Tela Totīus Terrae
(TTT).
WEF: Forum Mundi Oeconómicum. Sin:
Institutum internationale nómine Forum Oe- write (Inform) escribir: (crear un programa)
conómicum Mundi. scríbere. Sin: compónere. Uso: to - a pro-
gram, programma scríbere vel compónere //
weltanschauung: cosmotheória sive -theorīa, (archivar datos en el disco) v. save.
ae f.
würstel: botellus, i m (germánicus; austría-
western: fábula Américae Occidentalis. cus).

Westfalia: Vestfália, ae f. Uso: de -, vestfa- Württemberg: Virtembérgia, ae f. Sin: Vin-


liensis, e; hab Vestfalienses, ium mpl. delícia, ae f.

WHO, v. OMS. Wyoming: Vyominga, ae f. Uso: de -, vyo-


minganus; hab Vyomingani, orum mpl.
whisky: víschium, ii n.

windsurf o wind surf: velitabulátio, onis f.


Uso: plancha para -, tábula velífera.

1126
X
xantofila: xanthophylla, ae f. impressa.

xenofobia: xenophóbia sive -phobīa, ae f. xilográfico: xylográphicus, a, um. Sin: ad


Sin: exterarum géntium ódium. xylográphiam (vel ad lígneam scalpturam)
spectans.
xenófobo: adj éxteras gentes perosus // sust
xenóphobus, i m. xilógrafo: xylógraphus, i m.

xerodermia: xeroderma, ătis n. xilología: xylológia sive -logīa, ae f. Sin: lig-


norum (vel de lignis) doctrina, disciplina,
xerodérmico: xerodermáticus, a, um. sciéntia.

xerófilo: xeróphilus, a, um.

xeroformo: xerofórmium, ii n.

xeroftalmía: xerophthálmia sive -thalmīa, ae


f.

xilófago: xylóphagus, a, um.

xifoideo: xiphoidēus, a, um.

xifoides: xiphoīdes, is f.

xilofónico: xylophónicus, a, um. Sin: ad


xylóphonum (vel ad xylophónium) áttinens.

xilofonista: xylophonistes, ae m.

xilofón, v. xilófono.

xilófono o: xylóphonum, i n; xylophónium, ii


n.

xilografía: (arte de grabar en madera) xylo-


gráphia sive -graphīa, ae f. Sin: ars xylográ-
phica; scalptura lígnea // (impresión
conseguida con el empleo de caracteres de
madera) imago xylográphica. Sin: imago ex
lígnea scalptura; imago per incisum lignum

1127
Y
yacer: aquí yace, hic (vel heic) iacet, cubat, Uso: de -, gýpseus; e gypso factus; estatua de
dormit. Sin: hic cónditus (vel sepultus, vel -, imago e gypso expressa.
situs) est; hic rite cónditus est; ossa heic cón-
dita (vel sita) sunt. yiddish: idioma iíddicum. Sin: lingua iíddica;
sermo hebraeo-germánicus.
yacht, v. yate.
yip, v. jeep.
yacimiento: - petrolíferos fiscales, fiscales
campi oleárii. yodo: iódium, ii n; iodum, i n.

Yakarta: Iakarta, ae f. Sin: Diacarta vel Dja- yodoformo: iodophórmium, ii n.


carta. Uso: de -, iakartanus vel diacartanus;
hab Iakartani vel Diacartani, orum mpl. yoduro: iodurum, i n. Sin: iódidum, i n.

yapa: corollárium, ii n. Sin: additamentum; yoga: ioga, ae f.


accéssio; appendícula; mantisa. Uso: de -, ín-
super. yogur, yoghourt o yoghurt: lac iogurtinum.
Sin: lac coagulatum; lac coagulatum túrci-
yate: lembus, i m. Sin: lembus lusórius; lusó- cum.
ria, ae f; navis lusória; pámphilum navígium.
Yucatán: Yucatanum, i n; Yucatánia, ae f.
yedra, v. hiedra.
Yugoslavia: Iugoslávia, ae f.
yeguada: equária, ae f.
yungla: iungla, ae f.
yema: - del huevo, vitellus, i m. Sin: lúteum,
i n. yunque: (instrumento) incus, ūdis f // (huese-
cillo que se halla en el oído interno) incus,
Yemen: Iemen n indecl. Uso: República de -, ūdis f.
Res pública Iemenitana.

yemenita: adj iemenitanus, a , um // hab Ie-


menitae, arum mpl.

yermo: adj solitarius, a, um // (terreno inha-


bitado) erēmus, i mf; v. eremitorio, desierto.

yesero: adj ad gypsum pértinens. Sin: gypsi


(del yeso) // sust gypsator, oris m.

yeso: (sulfato de cal hidratado) gypsum, i n.

1128
Z
zafiro: sappīrus, i f. zanahoria: carota, ae f. Sin: pastinaca, ae f //
(fig, hombre tonto, lelo y simplón) homo stul-
zafra: (cosecha de caña de azúcar) sácchari tus, stúpidus, stólidus, tardus.
(h)arúndinum percéptio // (fabricación del
azúcar de caña) (h)arundínei sácchari con- zancadilla: supplantátio, onis f. Uso: hacer
féctio. la -, áliquem supplantare.

zafrán, v. azafrán. zancos: grallae, arum fpl. Uso: el que monta


en -, grallator, oris m.
zagual, v. pagaya.
Zanzíbar: Sansibária vel Zanzibária, ae f.
zaguero: (jugador que se coloca detrás) v. Uso: de -, sansibariensis vel zanzibariensis,
defensa. e; hab Sansibarienses vel Zanzibarienses,
ium mpl.
Zaire: Res pública Zairensis.
zapa: (piel preparada para encuadernacio-
zamarra: (prenda de vestir hecha con la piel nes, estuches, etc.) pellis (capellae) confecta
del carnero con su lana) mastruca, ae f. Uso: // (pala herrada que usan los zapadores) ligo,
- de caza, mastruca venatória // (pelliza) v. ōnis m. Sin: rutrum, i n.
esta voz.
zapador: fossor, oris m. Sin: munītor; v. ex-
zambomba: pastorale tympaníolum. cavador.

zambullida, zambullidura o zambulli- zapapico: dolabra, ae f.


miento: mérsio, onis f. Sin: immérsio; de-
mérsio; demersus, us m. zapatería: (taller donde se hacen zapatos)
calceamentorum officina. Sin: sutorum offi-
zambullirse: mergi. Sin : se mérgere; se im- cina; officina sutória, sutorícia, sútria //
mérgere; se demérgere. Uso: - en el agua, (tienda de zapatero) sutrīna, ae. Sin: sutri-
urinare vel urinari; in aquam demergi; se in num; sutórium; taberna sutrina // (oficio de
aquam mérgere // fig - en el estudio, se totum zapatero) sutrina, ae f. Sin: sutrinum, i n;
stúdio dare; - en el estudio de las letras, se sutória; calceária.
lítteris dédere; - en los placeres, se in volup-
tates mérgere; libidínibus se dédere. zapatero: sutor, oris m. Sin: calceator, oris
m; calceárius, ii m. Uso: - remendón, vetera-
zampabollos o zampatortas, v. glotón. mentárius sutor; sutor cerdo (-ōnis m).

zampoña: fístula, ae f. Sin: avena, ae f; cála- zapatilla: (zapato ligero y de suela muy del-
mus, i m; rústica fístula. Uso: tocador de -, gada) phaecásium, ii n; phaecásia, ae f. Sin:
fistulator, oris m; tocar la -, fístulā cánere. calcéolus; diábathrum, i n (especialm de
mujer) // (zapato de comodidad o abrigo

1129
zapato

para estar en casa) crépida, ae f. Sin: sólea, zen: secta (-ae f) zen (indecl).
ae f. Uso: en o con zapatillas, crepidatus; so-
leatus. zeugma: zéugma, ătis n. Sin: adiúnctio, onis
f.
zapato: cálceus, i m. Sin: calceamentum.
Uso: - bajos, semiplótia, orum npl; - pe- zigomorfa, v. flor.
queño, calcéolus; zapatos de baile, calcéoli
ad collum excisi; - de charol, cálceus ceratus; zigzag: maeandrus, i m. Sin: gyrus. Uso: en
- de deporte, cálceus lusórius vel gýmnicus; -, in maeandrum; flexuose; tortuose; serpen-
zapato de fútbol, cálceus pedilúdii; calcea- tino cursu (de ruta o derrota de un viaje).
mentum folli calcitrando; calceamentum ad
calcitrandum idóneum; zapatos de gimnasia, zigzagueante: flexuosus, a, um. Sin: tortuo-
cálcei paláestrici; zapatos de goma, gúmmei sus. Uso: por un sendero -, trámite flexuoso.
(vel cúmmei) cálcei; zapatos de tacón bajo,
cálcei fulmento húmili; zapatos de tacón zinc, v. cinc.
medio, cálcei fulmento medíocri; armario pe-
queño donde se guardan los -, v. armario. ziszás, v. zigzag.

Zar: Russorum imperator. zócalo: (Arq, base o cuerpo inferior) basis,


is (ac im, abl i) f (de un edificio, de una esta-
zarandillo: ardálio, onis m. tua); plinthis, ĭdis f vel quadra, ae f (de una
columna) // (Arq, franja, guarnición) revi-
zarcillo: (tallito voluble y prénsil) clavícula, mentum, i n // (Arq, revestimiento) tectórium,
ae f. ii n. Sin: crusta, ae f.

zarpaparrilla: smilax, ăcis f. zona: (región) régio, onis f. Sin: plaga; terra;
loca, orum npl; zona. Uso: - deprimida, régio
zarzal: vepretum, i n. parum provecta, - económicamente más des-
arrolladas y - menos desarrolladas, váriae
zata, v. zatara. regiones áliae áliter ditatae; - desmilitarizada,
loca demilitarizata; loca ad usum civilem re-
zatara: ratis vel rates, is f; v. balsa, armadía. dacta vel reducta; - glacial, zona nivalis; - in-
dustrial, loca quaestuosae indústriae; -
zedilla, v. cedilla. residencial, régio habitatiónibus lautióribus
destinata; - sísmica, loca sísmica; - tórrida,
Zelanda: Zelándia, ae f. zona perusta // (- celeste) zona, ae f // (Med,
herpes zóster) herpes (-ētis m) zóster (-ēris
zelandés: adj zelandiensis, e // hab Zelan- m).
dienses, ium mpl.
zonal: zonalis, e. Sin: zonárius.
zenit, v. cénit.
zoo (abrev. de zoológico), v. jardín o parque
zepelín: zeppelínium, ii n. Sin: aërinavis di- (zoológico).
rigíbilis; dirigíbilis navis aéria; v. dirigible.
zoofilia: zoophília sive -philīa, ae f. Sin: ani-

1130
zuro

mántium vel animálium amor. zootomía: zootómia sive -tomīa, ae f. Sin:


animálium anatómia.
zoófilo: zoóphilus. Sin: animántium vel ani-
málium amans; animántibus vel animálibus zootómico: zootómicus, a, um. Sin: ad
amicus. zootómiam (vel ad animálium anatómiam)
spectans.
zoofítico: zoophýticus, a, um.
zootomista: zootómicus, i m. Sin: zootómiae
zoófito: zoóphytum vel zoóphyton, i n. studiosus, cultor, peritus.

zoofobia: zoophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: zopenco: adj bardus, a, um. Sin: blessus;
animálium vel animántium horror, pavor, stultus; stúpidus; stólidus // sust caudex, dĭcis
terror, metus, timor. m. Sin : stipes, pĭtis m ; truncus, i m ; ánimal,
ālis n ; pecus, ŭdis f; ásinus, i m.
zoófobo: zoóphobus, a, um. Sin: zoophóbiā
laborans. zoquete: (pedazo de madera) lignum, i n //
(fig, pedazo de pan) frustum vel fragmentum
zoografía: zoográphia sive -graphīa, ae f. panis // (fig y coloq, hombre tosco y rudo) v.
Sin: animálium vel animántium descríptio. zopenco, tarugo.

zoolatría: zoolatrīa, ae f. Sin: animálium vel zorzal: turdus índicus.


animántium adorátio; divinus animálium cul-
tus. zóster: herpes zoster; v. zona.

zoolito: zoólithus, i m. zuavo: zuavus, i m.

zoología: zoológia sive -logīa, ae f. Sin: ani- zuecos: sculpóneae, arum fpl; v. almadreñas.
málium vel animántium (de animálibus vel de
animántibus) doctrina, disciplina, sciéntia. zumba, v. burla.

zoológico: adj zoológicus, a, um. Sin: ad zumbón, v. burlón.


zoológiam áttinens // (parque -) v. parque.
zurdo: adj scaevus, a, um. Sin: sinister, tra,
zoólogo: zoólogus, i m. Sin: zoológiae stu- trum; laevus // sust scaeva, ae m. Sin: scáe-
diosus, cultor, peritus. vola.

zooquímica: zoochémice, es f. Sin: zoochí- Zurich: (ciudad) Turicum, i n. Uso: de -, tu-


mia; zoochémica vel zoochímica doctrina, ricensis, e; hab Turicenses, ium mpl // (can-
disciplina, sciéntia. tón de -) Pagus Tigurinus. Uso: de -,
tigurinus, a, um; hab Tigurini, orum mpl.
zoosafari: venátio africana.
zurito: adj, v. zuro.
zootecnia: zootéchnica disciplina vel ars.
zuro: adj, dicho de una paloma o palomo sil-
zootécnico: zootéchnicus, a, um. vestre: silvestris (columba vel columbus).

1131
1132
1133
1134

Vous aimerez peut-être aussi