Kim naprawd by komes wrocawski Magnus?

Marek Skarbek-Kozietulski
Wersja z 15. listopada 2010

Ktry z rodw praszlachty1 polskiej wywodzi si po mieczu od komesa wrocawskiego Magnusa dostojnika o zagadkowym niesowiaskim imieniu wspomnianego dwukrotnie w Kronice Galla Anonima2? Zastanawiano si nad tym wielokrotnie. Bartosz Paprocki 3 uwaa Magnusa za protoplast rodu Zarembw. Wtpliwoci wobec tej filiacji wyrazi Tomasz Jurek w swoim znanym artykule p.t. Kim by komes wrocawski Magnus? stanowicym punkt wyjcia dla poniszego tekstu. Poniej przedstawiam to zagadnienie w wietle nowej metody nauk pomocniczych historii genealogii genetycznej. Sprawa Magnusa, jako przybysza z ziem od Polski dalekich, stanowi dla genealogii genetycznej kuszcy przypadek, a to za spraw obcoci genetycznej tej postaci wobec rodzimego polskiego substratu genetycznego. W tym kontekcie w Magnus w artykule T.Jurka przekonywujco rozpoznany jako syn polegego w roku 1066 w bitwie pod Hastings krla Anglii Harolda II moe wkrtce okaza si ojcem Skarbimira, synnego palatyna ksicia Bolesawa III Krzywoustego, tym samym protoplast najstarszych gazi monowadczego rodu Awdacw. Tytu artykuu poprzez zawarte w nim sowo naprawd w sposb zamierzony nosi prowokacyjny charakter. Nie dlatego, bym nie zgadza si z wywodem T.Jurka zawartym w podobnie zatytuowanym artykule Kim by wrocawski komes Magnus? 4. Wrcz odwrotnie: jestem gorcym ordownikiem tezy T.Jurka, e komes Magnus - dwukrotnie wspomniany w Kronice Galla Anonima - by synem polegego pod Hastings krla Anglii Harolda II. Sowo naprawd dodaem, by podkreli, e metoda genealogii genetycznej moe o kolejny krok przybliy nas do prawdy o Magnusie Haroldsonie. Magnus urodzi si midzy 1050 a 1052 rokiem jako trzeci zapewne syn Harolda Godwinsona (poprzedzali go Godwin i Edmund), obranego znacznie pniej krlem Anglii (jako Harold II), z jego konkubiny Eadgyth / Edith abdziej Szyi5. Harold pochodzi ze starszej gazi anglosaskiej dynastii Wessexw, od szeregu pokole niedziedziczcej ju korony Anglii. Dziki jego uporowi i wielkiemu talentowi polityczno-wojskowemu korona Anglii po mierci krla Edwarda Wyznawcy z krlewskiej gazi Wessexw trafia ponownie na skro potomka gazi od czasw Alfreda Wielkiego pomijanej przy jej dziedziczeniu. Trzeba tu jednak doda, e nie wszyscy podzielaj pogld sformuowany najpierw przez Alfreda

Do praszlachty zaliczam rody szlachty polskiej, wywodzce si z rodzin monowadczych i rycerskich redniowiecza. 2 G alli Anonymi Cronica. 3 B.Papr o cki , Herby Rycerstwa Polskiego, wyd. K.Turowski, Krakw 1858, s.677. 4 T.Jurek, Kim by wrocawski komes Magnus?, Venerabiles Nobiles et Honesti, Toru 1997. 5 Zrekonstruowany tutaj przebieg ycia Magnusa Haroldsona w duym stopniu pochodzi ze wspomnianego artykuu T.Jurka.
1

Anscombea 6, a rozwinity potem przez Davida Humistona Kelleya 7 , e linia, z ktrej pochodzi Harold Godwinson stanowia starsz ga dynastii Wessexw 8. Pochodzenie matki Magnusa - Eadgyth - nie jest znane, ale w czasie, gdy doszo do jej zwizku z Haroldem, ten ostatni wraz ze swoim ojcem Godwinem przebywa na wygnaniu we Flandrii lub Irlandii. Niewykluczone, e Harold spotka Eadgyth na jednym z tych dworw 9.

Mona przypuszcza, e kilkunastoletni Magnus znalaz si na synnym polu bitewnym Hastings w r.1066, gdzie nieoczekiwanie poleg jego ojciec krl Harold II. Synom krlewskim udao si uj zatraceniu. W 1068 r. dwaj starsi bracia zorganizowali irlandzk ekspedycj wojenn na Bristol skierowan przeciwko pogromcy ich ojca Wilhelmowi Zdobywcy, ktry w midzyczasie koronowa si na krla Anglii. To zapewne Magnus kolejnego roku 1069 by inicjatorem nastpnej - tym razem duskiej - ekspedycji interwencyjnej skierowanej na York. Rwnie nieudanej. Biorc pod uwag pniejsze zwizki Magnusa z Polsk, a take maestwo jego siostry na Rusi Kijowskiej, T.Jurek doszed do susznego wniosku, e by moe to Magnus koordynowa wspln zbrojn wypraw polsko-rusk przeciw Wgrom i Czechom w roku 1075, i e to moe on rok wczeniej w trakcie negocjacji polsko-ruskich zeswata siostr swoj Gyth z ksiciem ruskim Wodzimierzem Monachomachem, przyszym wielkim ksiciem kijowskim - wielce zasuonym w historii Rusi.
Alfred Anscombe, The Pedigree of Godwine, [w:] Transactions of the Royal Historical Society 3rd series, vol. 7 (1913), str. 129-50. 7 David Humiston Kelley, The House of Aethelred, [w:] Studies in Genealogy and Family History, ed. L.L. Brook, Foundation for Medieval Genealogy, 1989 8 T kwesti mogaby ostatecznie rozstrzygn genealogia genetyczna, gdyby odnaleziono i przetestowano genetycznie szcztki obu linii Wessexw, o czym dalej. 9 Hrabstwo Flandrii wydaje si bardziej prawdopodobne, bo Harold, nim zosta koronowany, duo bywa na kontynencie.
6

Piszc swj artyku o Magnusie, T.Jurek nie dostrzeg, e sprawa Magnusa i Gythy to nie jedyne przejawy zaistnienia potomstwa Harolda w Europie rodkowo-Wschodniej. Ju dawno temu Jzef Puzyna 10 zwrci uwag na mudzkie podania ludowe, zebrane i w wydane drukiem w ostatniej wierci XIX wieku przez Mieczysawa Dowojn-Sylwestrowicza 11. Ot jedno z nich podao, e yjcy za czasw krla angielskiego Edeledorasa (chodzi zapewne o krla Ethelreda, 978-1016) y dostojnik Godwinas, ktrego syn Daugspringis (utosamiony z legendarnym Dowszpringiem przodkiem Gedymina) mia panowa na Litwie. Godwin dziad naszego Magnusa - rzeczywicie y za czasw Ethelreda. J.Puzyna doszed jednak do wniosku, e owego Godwinasa trzeba utosamia z Godwinem Haroldsonem, wnukiem tego pierwszego Godwina - jednoczenie starszym rodzonym bratem Magnusa. Dalej wywnioskowa, e wielki ksi kijowski McisawHarald, najstarszy syn Wodzimierza Monachomacha i Gythy, siostry Magnusa, prbowa usadowi na ksistwie poockim brata swojego stryjecznego Dowszpringa. Czy mu si to udao, J.Puzyna nie wyrokuje, ale w jego mniemaniu Dowszpringowicom przypada dzielnica wileskouciaska. Po upadku Bolesawa miaego w roku 1079 Magnus zapewne uda si z nim na Wgry. W takim przypadku mg wrci do Polski z wygnania razem z ksiciem Mieszkiem Bolesawicem w roku 1083. Ale rwnie dobrze zwaszcza gdyby by szwagrem zarwno zbiegego krla, jak i panujcego po nim krlewskiego brata (o tym dalej) przez cay ten okres mg pozostawa w Polsce i peni wysokie urzdy. Niewykluczone te, e przynajmniej cz tego okresu spdzi u szwagra Wodzimierza Monachomacha na Rusi. Najprawdopodobniej ju wtedy Magnus by uznanym wodzem i politykiem. Gall a dwukrotnie wspomina jego osob - w obu przypadkach w kontekcie pozytywnym. Jego pozycja jako komesa wrocawskiego moga zaistnie ju na kilka lat przed rokiem 1093, pod ktrym wzmiankuje go Gall szczeglnie gdyby faktycznie by szwagrem panujcego ksicia Wadysawa Hermana. Wanym elementem wywodu T.Jurka jest analiza pierwszego zapisu w Kronice Galla, z ktrego konkluduje, e kronikarz zasugerowa - jeeli nie dynastyczne, to wysoce elitarne - pochodzenie Magnusa. Jest to wywd przekonywujcy. W 1097 roku komesem wrocawskim by ju inny wielmoa - Wojsaw, na skutek by moe opowiedzenia si Magnusa po stronie przeciwnikw Sieciecha. W roku 1109 Magnus bdc ju komesem Mazowsza rozbi wojska Pomorzan, ktrzy tego roku najechali na Polsk. Teresa Kiersnowska 12 sugeruje, e to Magnus wanie jest pochowany na dziedzicu grodu czerskiego
Jzef Puzyna, Pocztki pastwowoci i dynastii litewskiej wedug najnowszych bada, "Nauka i Sztuka", t. VI, 1947. 11 Mieczysaw Dowojna-Sylwestrowicz, Podania mudzkie, Tom II, Warszawa, 1894. Podania ludowe stanowi ryzykowne rdo dla bada mediewistycznych. Zachodzi bowiem obawa, e zostay sprokurowane przez nowoytnego erudyt. Jednake M.Dowojna-Sylwestrowicz uchodzi za bardzo solidnego zbieracza poda ludowych, ktry na dodatek nie wykazywa zainteresowa historycznych. Imiona Ethelreda i Godwina s w tych podaniach silnie zlituanizowane, a jednoczenie ubarwione wtkami charakterystycznymi dla sag skandynawskich. Godwinas umiera podczas uczty trafiony apopleksj spowodowan obarstwem - w chwili, gdy zarzeka si przed krlem, e nie spiskuje przeciw niemu. Pada martwy po wypowiedzeniu sw Niechaj nie wstan od tej uczty, jeli kami. To jakie dalekie echo oskare, ktrych ofiar pad w czasach Ethelreda jego ojciec Wulfnoth Cild. To take zapewne echo nagej mierci Godwina podczas biesiady w Winchester w roku 1053, w momencie gdy wypar si nielojalnoci wobec wczesnego krla Anglii - Edwarda Wyznawcy. Imi syna Godwina - Daug-springisa - oznacza po mudzku wiele poykajcy (obarciuch), co rwnie jest odniesieniem do tej legendy. Reasumujc, w podaniu tym wystpuje typowe dla sag pomieszanie autentycznych zdarze i osb. 12 T.Kie r sno w ska , Pock, Czerski i Bonie trzy orodki wczesnomiejskie z XI-XIII wieku na Mazowszu, [w:] Miasto zachodniosowiaskie w XI XII wieku, Spoeczestwo - Kultura, Wrocaw 1991, str.45.
10

w odkrytym tam XII-wiecznym normaskim grobie pana grodowego 13, a to na bazie wiedzy, e w czasach Magnusa Czersk sta si chwilowo stolic Mazowsza14. Niewykluczone, e Magnus zmar wkrtce po wyprawie 1109 roku, bo w pniejszych wydarzeniach zapisanych w Kronice Galla ju si nie pojawia. Tyle wiadomo z dostpnych rde pisanych, wspartych w pewnym zakresie odkryciami archeologicznymi. Trudno oczekiwa, e tego typu rde przybdzie w przyszoci. Mona stwierdzi z du doz pewnoci, e T.Jurek wycisn ze rde to, co wycisn si dao. Zagadka maestwa Magnusa Teza T.Jurka, e komes Magnus jest tosamy z synem Harolda II, opiera si na trzech przesankach: bardzo rzadkim na terenie Polski imieniu Magnus, wspomnianej zapisce Galla sugerujcej wysoce elitarne pochodzenie Magnusa, i maestwie jego siostry z ruskim dynast pniejszym wielkim ksiciem kijowskim. Nie bez znaczenia jest fakt, e po nieudanej interwencji w Yorku synowie Harolda II ostatecznie znikaj z pola widzenia kronikarzy zachodnich, a mona podejrzewa, e nie polegli wczeniej w walkach, bo mier synw Haroldowych zostaaby zapewne odnotowana. Jeeli wywodowi T.Jurka mona co zarzuci, to nie do koca wykorzystany zapis mnicha Witalisa15 o duskiej ekspedycji interwencyjnej w Yorku roku 1069, w ktrej poza Duczykami uczestniczyli Polacy (wymienieni przez mnicha Vitalisa jako pierwsi za Duczykami), Sasi, Fryzowie, i Lutycy. T.Jurek oczywicie przytacza i analizuje ten zapis, natomiast nie buduje na jego bazie istotnej poszlaki, ktra jest wana dla zrozumienia powiza syna krla Anglii z Europ rodkowo-Wschodni. Biorc pod uwag, e Polacy zostali wymieni na drugiej pozycji za stanowicymi trzon wyprawy Duczykami Swena II, nie mona polskiego udziau sprowadzi zacz tylko do nieznacznej grupki ochotnikw. Sama tylko podr z Polski do Danii bya w tamtych czasach wypraw dalek, a by przecie kolejny wojenny etap wyprawy do Anglii kraju ju bardzo odlegego. Niewykluczone, e opnienie interwencji w Yorku, ktre doprowadzio do jej katastrofy, spowodowane byo czekaniem na przybycie znaczcych si polskich. Wszystko to razem wskazuje, e udzia Polakw w tej wyprawie nie mg raczej nastpi bez decyzji wadcy panujcego w Polsce. Ale nawet ukad sojuszniczy polsko-duski, gdyby taki wwczas zaistnia, nie stanowiby przesanki do uczestnictwa znaczcych si polskich w tak dalekiej i awanturniczej wyprawie. Okolicznoci tej wyprawy mona logicznie wytumaczy jedynie przy zaoeniu, e inicjatora wyprawy (w tym przypadku zapewne Magnusa), organizatora wyprawy (Swena II) i wspierajcego wypraw polskiego wadc czyy wizi idce znacznie dalej ni tylko chwilowe i koniunkturalne powizania sojusznicze. Takim powizaniem byyby wizy poprzez ony i crki czce wszystkie trzy strony, tym samym zobowizujce Bolesawa do zdecydowanego militarnego poparcia praw Magnusa do korony Anglii mimo wielkiej jak na tamte czasy odlegoci dzielcej Polsk od Wysp Brytyjskich.
Grb znajduje si na terenie grodu czerskiego w obrbie kamiennych pozostaoci kocioa grodowego pobudowanego zapewne w czasach Magnusa. Pochwek z obudow drewnian - dokonany zosta wedug obyczajowoci skandynawskiej. Pochowany 50-60 letni mczyzna by potnej budowy i mia czaszk typu teutoskiego, co kwalifikuje go jako przybysza z pnocy lub zachodu. Na lewej doni nosi litozoty piercie o przekroju wieloktnym nietypowy dla znalezisk w Polsce z tego okresu (analogiczny znaleziono w Lubece). Obok niego leay wcznia (ostrzem w d) i miecz, na ktrego gowicy trzyma do, a w nogach wiaderko okute zdobn w ornamenty blach brzow i dwie misy z brzu (typowe dla grobw normaskich). Koci pobudowany zosta z ciosw kamiennych (czciowo obrbki zachodniej) przytransportowanych do Czerska z Gr witokrzyskich. Fakt pobudowania w tym czasie tak wielkim wysikiem wityni kamiennej podnosi rang grodu i pochowanego pana grodowego, zapewne zleceniodawcy budowy kocioa. 14 L.Su pe cki , Dzieje Czerska w XI-XIV wieku, [w:] Wschodni Rocznik Humanistyczny, Tom III, 2006. 15 Orderici Vitalis Historia ecclestica, Lib.IV, cap.7, wyd. P.Migne [w:] Patrologia Latina, t.188, Paris 1890, str. 317.
13

Mona bowiem mniema, e wczeniej Magnus oeni si z jedn z crek krla duskiego Swena II przypiecztowujc w ten sposb zawarty z nim sojusz. Ale mogo by te tak, e w tym czasie Magnus by ju szwagrem Bolesawa miaego i Wadysawa Hermana polubiwszy ktr z ich nieznanych historykom sistr, co niele tumaczyoby jego pniejsz pozycj polityczn w Polsce. Obie te moliwoci s prawdopodobne, ale niestety nieweryfikowalne rdowo. To wycznie poszlaki, ale poszlaki wane tumaczce logik wydarze. T.Jurek nie dochodzi do takich konkluzji - chyba dlatego, e zdaje si nie podziela wspomnianego wczeniej pogldu D.H.Kelleya o pochodzeniu Magnusa z krlewskiego rodu Wessexw. Takie pochodzenie stanowio legitymacj ojca Magnusa dla uzyskania korony Anglii, a jemu i braciom dawao pozycj do stara o przepdzenie uzurpatora i odzyskanie wadzy. Zupenie te inaczej ni przyj T.Jurek, ustawiao go w relacjach ze Swenem II, Bolesawem miaym i Rurykowiczami, dajc mu (i jego braciom) wymienit pozycj dla wenienia si w najblisze rodziny wadcw i zeswatania siostry z ksiciem ruskim. W tym wietle okrelenie Galla nomen ducatus, ktrym obdarzy Magnusa, staje si raczej oczywiste. Jest inna moliwo - dostrzeona przez Krzysztofa Benyskiewicza 16, e maonka Bolesawa miaego, ktrej mediewistom nigdy nie udao si ostatecznie zidentyfikowa, pochodzia z dynastii duskiej. By moe ona Magnusa (bd ktrego z jego braci) bya siostr ony Bolesawa miaego i jednoczenie crk Swena II, co wadc polskiego i Magnusa czynioby szwagrami. Jednake wtedy zwizek Magnusa z nastpc Bolesawa - Wadysawem Hermanem byby sabszy, co komplikuje troch wyjanienie kariery Magnusa w okresie panowania tego ostatniego. Zasugerowany zwizek maeski Magnusa miaby powane konsekwencje z innego jeszcze powodu. Potomstwo ze zrodzone, po kdzieli wywodzce si z ksit polskich, automatycznie uzyskaoby legitymacj do dziedziczenia wadzy ksicej w Polsce oczywicie w bardzo sprzyjajcych okolicznociach. A przecie kilka dekad pniej wojewoda Skarbimir prbowa sign po wadz w Polsce. Biorc pod uwag, e dynastia piastowska bya ju wtedy mocno zadomowiona na tronie polskim, dysponowa musia wystarczajc legitymacj do przejcia wadzy, by uzyska niezbdne poparcie stronnikw i mie realne szanse utrzymania si przy raz zdobytej wadzy. Zdumiewa fakt, e po upadku jego buntu przeciw legalnemu wadcy nie tylko nie zosta zgadzony w przewidziany na takie okazje okrutny sposb, ale zosta tylko olepiony. Potraktowano go podobnie jak niewiele wczeniej ksicego brata i konkurenta ksicia Zbigniewa, co zdaje si potwierdza zwizki krwi Skarbimira z sam dynasti piastowsk. Wicej s przesanki by podejrzewa, e olepiony Skarbimir nadal sprawowa urzd palatyna, chocia zapewne poprzez synw. Z nie cakiem jasnych przyczyn nie doszo do skutku maestwo Skarbimira lub jego syna z Mari, ksiniczk czernichowsk, ale fakt, e takie maestwo zostao wstpnie zaakceptowane przez Rurykowiczw, oznacza, e spoeczne pochodzenie Skarbimira nie stanowio przeszkody dla ksit ruskich. Zapewne pochodzi z ktrej z dynastii europejskich. W kontekcie niekwestionowanego ju przez mediewistw obcego, bo normaskiego, pochodzenia Awdacw, trzeba take znale wytumaczenie dla byskawicznej kariery w pastwie piastowskim pierwszych pokole tego rodu. W cigu z gr dwch pokole a trzy osoby zaliczane przez mediewistw do tego rodu (Skarbimir, Micha Stary i Micha Modszy) znalazo si na centralnych pozycjach w najbliszym otoczeniu wadcy. Takiego zaszczytu w tamtych czasach dostpi mogli dostojnicy raczej o pochodzeniu dynastycznym 17. Zatem utosamienie komesa Magnusa z synem Haroldowym, powizanie go z wadc polskim przez
16

K.B e nyskie w icz , Mieszko Bolesawowic (1069-1089), Krakw 2005.

bliski zwizek maeski, i postrzeganie Skarbimira jako owocu tego maestwa wszystko to razem daje wiarygodne wytumaczenie dla wielkich karier pierwszych Awdacw. Ju w pracach dawniejszych autorw pojawia si niekiedy pogld o dynastycznym pochodzeniu rodw monowadczych. Franciszek Piekosiski 1 8 widzia w nich niedziedziczce wadzy gazie rnych dynastii. Przedstawiciele tych gazi, o ile nie znaleli zabezpieczenia swojego bytu poprzez nadania i dostojestwa w kraju rodzimym, albo te zmuszeni zostali do ucieczki pod presj likwidacji fizycznej, szukali wsparcia i utrzymania w subie obcych dworw. Ich dynastyczne pochodzenie, znakomite koligacje, a take wynikajce z wychowania cechy i ambicje przywdcze, stawiay ich na tych dworach w sytuacji uprzywilejowanej. Oczywicie ten pogld F.Piekosiskiego by nieweryfikowalny wobec deficytu wspierajcych rde. Inny jeszcze element zastanawia w kontekcie buntu Skarbimira i sugerowanego tu zwizku synojciec midzy nim a Magnusem. Janusz Bieniak 19 odnis si do podniesionej kiedy przez Karola Maleczyskiego i Bronisawa Wodarskiego kwestii, czy bunt Skarbimira nie by zsynchronizowany z dziaaniami zbrojnymi, jakie dokadnie w tym samym czasie podj na Woyniu szwagier Magnusa Wodzimierz Monachomach, w kontekcie mojej tezy - wuj Skarbimira. Wtedy to wanie Wodzimierz wszed w zbrojny konflikt z Bolesawem Krzywoustym. J.Bieniak doszed do wniosku, e przyczyn buntu Skarbimira nie naley szuka na Rusi. Biorc zatem pod uwag zasugerowany zwizek rodzinny midzy Magnusem i Skarbimirem nie byoby dziwne, gdyby dziaania Wodzimierza byy odpowiedzi na bunt Skarbimira w Polsce, i - poprzez nage uderzenie w sojusznika Krzywoustego na Rusi, ksicia woyskiego Jarosawa witopekowicza - wyrazem jego wsparcia dla bratanka ony. Odniesienia genetyczne Reasumujc mona stwierdzi, e w kwestii pochodzenia komesa Magnusa mediewistyka - z samej zasady opierajca si o analiz rde pisanych, i wsparta osigniciami wspczesnej archeologii, nie moe przeskoczy siebie samej. Szanse na postp daj jedynie nowe metody nauk pomocniczych historii. W poprzednich dekadach wielki postp w badaniach historycznych spowodoway nowe metody datowania znalezisk archeologicznych metoda izotopu wgla C14, i metoda dendrologiczna. Metoda genealogii genetycznej stanowi innowacj podobnej klasy. Problem w tym, e aczkolwiek rozwija si bardzo dynamicznie i rokuje dobrze, jest jednak dziedzin now i jej metodologia jest cigle na dorobku. Skoncentruj si na metodzie genetycznej20 opartej na analizie wzorca chromosomu Y (tzw. YDNA), ktry dziedziczony jest z ojca na syna, i nie wystpuje u kobiet 21. Zatem wspomniana

Jest kwestia niepokojcego braku imion dynastycznych wrd pierwszych Awdacw. By moe wyjtkiem s tu imiona Henryk i Teodoryk/Szczedrzyk, a take imi Skarb/Skarbimir wywodzone od staronordyckiego Audo, ktre wystpowao w X/XI wieku w formie Eudo wrd hrabiw Bretanii. Czy niepokj ten jest uzasadniony? Wydaje si jednak, e imiona dynastyczne nadawano gwnie tym synom wadcw, ktrych ojcowie w momencie narodzin syna byli u wadzy i to przede wszystkim synom pierworodnym nominalnym nastpcom tronu. W ten sposb podkrelano ich prawo do nastpstwa tronu. W innych przypadkach imiona dynastyczne stanowiy raczej rzadko. Rwnie imi komesa Magnusa nie miao w jego czasach charakteru dynastycznego. Magnus urodzi si bowiem na dugo przed uzyskaniem przez jego ojca tronu Anglii, a w dodatku nie by synem pierworodnym. Skarbimir - gdyby nawet by pierworodnym synem Magnusa, to jednak byby synem jednego z kilku pretendentw do utraconego tronu Anglii politycznego wygnaca zabiegajcego o wsparcie u zaprzyjanionych wadcw. Natomiast nadanie Skarbimirowi po kdzieli piastowskiego czy duskiego imienia dynastycznego cignoby na podejrzenia, e jest potencjalnym konkurentem do sukcesji wadzy, i narazioby go na zneutralizowanie w moliwie wczesnym wieku. 18 F.Pie ko siski , O dynastycznym polskiej szlachty pochodzeniu, Krakw 1888. 19 Janusz B ie niak , Polska elita polityczna XII wieku, cz.II Wrda i zgoda, [w:] Spoeczestwo Polski redniowiecznej, Tom III, 1985, str. 45. 20 Colleen Fitz patr ick , Andrew Y e ise r , DNA & Genealogy, 2005.
17

metoda dotyczy tylko filiacji po mieczu, co jest zreszt korzystne, bo w naszej kulturze wiele prawnych umocowa midzy innymi nazwisko - jest dziedziczonych po ojcu. Metoda chromosomu Y (inaczej zwana metod Y-DNA) pozwala analizowa rozgazienia rodzin po mieczu, i okreli, czy dwch mczyzn o znanym wyniku testu Y-DNA posiadao w ostatnich kilku tysicleciach wsplnego przodka po mieczu, a take obliczy w duym przyblieniu, kiedy y ich ostatni wsplny przodek. Jej wad jest ograniczona dokadno, okrelona reguami rachunku podobiestwa. Dysponujc tzw. gbokimi testami dwch mczyzn moemy z dokadnoci do 4-5 pokole okreli z do wysokim prawdopodobiestwem, ile pokole wczeniej y ich ostatni wsplny przodek. Dokadno na poziomie 4-5 pokole jest do niezadowalajca dla bada pokrewiestw w ostatnich dwch-trzech wiekach, ale ju dla okrelenia rozgazie w redniowieczu wydaje si by odpowiednia. Haplogrupy i subklady Tylko niektre haplogrupy genetyczne s mocno reprezentowane w Europie. Zdecydowanie dominuj dwie: jedna nazywana jest skrtowo celtyck i oznaczana jako R1b, druga sowiask i oznaczana jest jako R1a. Pierwsza zdecydowanie dominuje w Europie Zachodniej, druga w Europie rodkowej i Wschodniej, przy czym najwikszy udzia wykazuje wanie w Polsce, w ktrej prawie 60% populacji naley do tej haplogrupy. Nazwy celtycka i sowiaska stanowi uproszczenie, ale przyjy si w uyciu. Jest jeszcze jedna haplogrupa oznaczona jako I1 wielokrotnie mniej liczna ni poprzednie, ktra pierwotnie wystpuje tylko na kontynencie europejskim, i rozpowszechniona jest gwnie w Danii, Niemczech pnocnych i zachodnich, Szwajcarii, Krajach Dolnych, Anglii, na poudniowych obszarach Pwyspu Skandynawskiego i w Finlandii22. Bywa ona nazywana normask23 lub nordyck, i jest niekiedy uznawana za pozostao po najstarszych mieszkacach Europy, zbieraczach i myliwych zamieszkujcych kontynent jeszcze przed napywem ludw indoeuropejskich. W zasadzie w adnym kraju haplogrupa I1 nie przewaa, ale w tych wymienionych ma bardzo istotny udzia przynajmniej na poziomie regionalnym. Haplogrupa normaska w Polsce W Polsce udzia haplogrupy normaskiej jest zaledwie kilkuprocentowy. Pobieny wgld w banki danych zawierajce haplotypy osb przetestowanych w Polsce i wykazujcych haplogrup I1 prowadzi do wniosku, e wikszo z nich to najpewniej potomkowie tzw. olendrw, czyli gwnie niemieckich i holenderskich osadnikw, ktrzy przez wieki wielkimi falami napywali do Polski z Zachodu24. Haplogrupa I1 jest dzielona na szereg subkladw, tworzonych na bazie grupowania bliskich sobie haplotypw. Subklady, ktre dalej nazywam olenderskimi, do ktrych naley by moe zdecydowana wikszo haplotypw haplogrupy normaskiej z obszaru Rzeczypospolitej Obojga Narodw, daj si dowiadczonemu oku do atwo rozpozna. Zapewne jaki drobny procent osb majcych haplotyp normaski pochodzi ze Skandynawii 25, lecz ich haplotypy jest ju trudniej sklasyfikowa.
Genetyka zna take inne podejcia ni wspomniana tutaj metoda oparta o Y-DNA. S one jednak w duo mniejszym stopniu przydatne w genealogii genetycznej zwaszcza tej nacelowanej na genealogie czasw historycznych. 22 Autor prowadzi badawczy projekt genealogiczno-genetyczny Normans of Continental Europe (Normanie Europy Kontynentalnej) skoncentrowany wanie na haplogrupie I1 http://www.familytreedna.com/public/Normans-CE/default.aspx . 23 Nazwa haplogrupa normaska posza std, e na pocztku - bazujc na szerokich testach ludnoci w Anglii - skojarzono j z napywem tam duskich i norweskich wikingw, i anglosaskich i normaskich zdobywcw. Wydaje si, e skojarzenie to byo do poprawne, aczkolwiek nie do koca zweryfikowane. 24 To nie znaczy wcale, e w subkladach zakwalifikowanych jako olenderskie nie wystpuj udokumentowane rodziny szlachty polskiej i polskie nazwiska nobiloidalne. Wystpuj, ale raczej do sporadycznie.
21

Geny polskiej praszlachty normaskiej Przypadek komesa Magnusa jest wysoce atrakcyjny z punktu widzenia metody genealogii genetycznej. To przypadek imigracji nosiciela najpewniej haplotypu normaskiego I1 na w miar odlegy obszar europejski, na ktrym haplogrupa I1 bya wwczas duo sabiej reprezentowana ni dzisiaj. Magnus by zapewne potomkiem zmarego w 858 roku krla Wessexu Aethelwulfa, ojca Alfreda Wielkiego, ktry to Alfred przyj tytu krla Anglosasw i zapocztkowa lini zakoczon na Edwardzie Wyznawcy poprzedniku Harolda II na tronie Anglii. Mona oczekiwa, e Magnus by nie tylko nosicielem haplogrupy I1, ale take jednego z jej subkladw utosamianych z Anglosasami26. Ot pord potomkw szlachty polskiej nalecych do haplogrupy I1 wyrniaj si mocno dwa subklady haplogrupy genetycznej normaskiej, nie noszce znamion typowych dla wczeniej omwionych subkladw olenderskich: subklad I1-ASP mocno reprezentowany wanie w Polsce, ale majcy anglosaskie konotacje, i poza Polsk widoczny w Anglii i Danii,

subklad I1-T2 w Polsce take niele reprezentowany, ale mocniej porozrzucany po Europie ni ten pierwszy, i kojarzony raczej z Dani i obszarami jej podbojw w redniowieczu. W obu tych subkladach ju dzisiaj wystpuj potomkowie rodzin zaliczanych do rodu Awdacw27. Obok nich s w tych subkladach take rodziny szlacheckie do Awdacw nie zaliczane. Ostatni wsplny przodek obu subkladw y 1500 - 2000 lat temu, co raczej wyklucza moliwo, e mia on cokolwiek wsplnego z terytorium pniejszego Pastwa Piastowskiego. Badania analityczne subkladu I1-ASP przeprowadzone przez Petera Gwodzia 28 wykazay, e wszystkie osoby z tereny Polski zaliczane dzi do tego subkladu miay wsplnego przodka, ktry y okoo tysic lat temu. Troch wczeniej y ich przodek wsplny z nalecymi do tego subkladu osobami z Danii i Anglii. Pord nosicieli tego subkladu daj si ju teraz zauway udokumentowani potomkowie Awdacw z Mazowsza. Normaskie pochodzenie Awdacw mediewici uznaj dzi za bezdyskusyjne, std wystpowanie ich potomkw w haplogrupie normaskiej nie dziwi zupenie. Nosicielami subkladu I1-ASP s potomkowie gwnej gazi rodu Awdacw noszcej przydomek rodowy Skarbkw - przez genealogw wyprowadzanych od tego palatyna Skarbimira, ktry w roku 1118 bezskutecznie prbowa sign po koron piastowsk. Ciekawy zbieg okolicznoci stanowi fakt, e owa Skarbkowska linia Awdacw z Kozietu29 30 w ziemi czerskiej od niepamitnych czasw (najpniej od XIII wieku) dziedziczya posiadoci niedaleko grodu czerskiego, w ktrym T.Kiersnowska dopatruje si grobu Magnusa, a take nieopodal Magnuszewa nad Wis, ktrego nazw i pocztki wizano z komesem Magnusem 31.
By moe s midzy nimi take potomkowie Gotw, ktrzy w pierwszych wiekach n.e. przemieszczali si na poudnie wzdu linii Wisy. W rachub wchodz take potomkowie ruskich Waregw z XI wieku uczestniczcych w kampaniach wojennych w Polsce. 26 Subklady takie s zazwyczaj oznaczane literkami AS. 27 Autor prowadzi badawczy projekt genealogiczno-genetyczny Awdaniec/Skarbek clan (Rd Awdacw / Skarbkw) http://www.familytreedna.com/public/skarbek_awdaniec/default.aspx . 28 Peter G wo z dz , Y-STR Mountains in the Haplospace, Part 1: Methods, [w:] Journal of genetic genealogy, 5(2):137-159, 2009, Part 2: Application to common Polish Clades, [w:] Journal of genetic genealogy, 5(2):159-185, 2009. 29 Wadysaw Se mko w icz , Rd Awdacw w wiekach rednich, Pozna 1920, str.204. 30 Adam Bo nie cki , Herbarz Polski, Warszawa 1905, vol. 12, str. 82: Kozietulscy h. Habdank. 31 W tej okolicy byo Awdacw znacznie wicej. Wedug W.Semkowicza (Rd Awdacw w wiekach rednich, Pozna 1920, str.208) Awdacy, zapewne Skarbkowie, bo imi Skarbek wrd nich wystpowao, siedzieli na Brzuminie pod samym grodem czerskim przy przeprawie przez Wis. Podobnie dostrzeg W.Semkowicz Awdacw w Osiemborowie pod Magnuszewem 20 km w gr Wisy. Take na prawym brzegu Wisy naprzeciw Magnuszewa - na Lewikowie - siedzieli od odwiecznych czasw
25

Subklad I1-T2 jest mniej przebadany ni I1-ASP, wielokrotnie liczniejszy i bardziej niejednoznaczny odnonie datowania jego licznych rozgazie. Zgrubna analiza prowadzi do wniosku, e na przestrzeni redniowiecza na terytorium Pastwa Piastowskiego, ale take na ssiednich terytoriach Litwy, Pomorza, Czech i Poabia, zadomowi si mg cay szereg nosicieli tego subkladu, przodkw linii, ktre obecnie wykazuj potomkw (o Awdacach z tego subkladu bdzie dalej). Palatyn Skarbimir czyby syn Magnusa? Zasugerowaem wczeniej, e wojewoda Skarbimir mgby by synem wanie Magnusa czy to z ktrej cry Swena II, czy te z nieznanej siostry Bolesawa miaego i Wadysawa Hermana, albo te siostry ony Bolesawa miaego. Wynike z tego koligacje logicznie tumaczyyby szybk karier Skarbimira, a take - jako prawnukowi Bolesawa Chrobrego (przez Storad lub nieznan cr Kazimierza Odnowiciela) - dawayby mu legitymacj niezbdn dla objcia wadzy ksicej w Polsce, gdyby powid si jego bunt przeciw Krzywoustemu w roku 1118. W takim przypadku Skarbimir urodziby si okoo roku 1069 lub troch pniej, i byby o p pokolenia starszy od Bolesawa Krzywoustego, ktrego by potem piastunem. Kim zatem by Micha Stary? W wyniku rozumowania ekstrapolacyjnego za ojca Skarbimira przyjmowano do tej pory komesa Michaa Starego, a za brata Skarbimira kanclerza Michaa Modszego, biskupa poznaskiego, kanclerza i zleceniodawc kroniki Galla Anonima32. J.Bieniak33 poszed dalej i w fakcie dziedziczenia przez Skarbimira i jego synw praw patronackich nad Opactwem Lubiskim (po Michale Starym) rwnie dopatrzy si przesanki wspierajcej tez, e Skarbimir by synem Michaa. Budowanie filiacji redniowiecznych na drodze ekstrapolacji jest przez mediewistw powszechnie akceptowane, chocia przesanki wynikajce po temu ze rde s nadzwyczaj wte. W kontekcie czasw Magnusa rda wymieniaj z nazwisk niewielk grupk dostojnikw, stanowicych zapewne drobn acz istotn czstk wczesnych elit. Dla budowy filiacji pomidzy Awdacami i ich krewniakami posuono si w znacznym stopniu konstrukcj obozu Galla 34, wychodzc ze susznego zaoenia, e domniemanych jego czonkw czyy bliskie wizi krewniacze. Take komesa Magnusa zaliczono do tego obozu, co wzmacnia przesanki, e wica go ze Skarbimirem relacja ojciec-syn jest godna rozwaenia. W tym kontekcie a si prosi, by filiacje te zweryfikowa metod niezwizan ze rdami pisanymi. Genealogia genetyczna wydaje si by odpowiednim narzdziem. Przyjmujc, e Skarbimir mg by synem Magnusa, mona spekulowa, czy obaj Michaowie nie byli czasem ich krewniakami po kdzieli (np. poprzez matk Magnusa - Edith abdzi Szyj). W tym ukadzie wszyscy oni traktowani by mogli przez wspczesnych w Polsce jako jedna rodzina. Trudno jest take wykluczy pochodzenie Michaa Starego po mieczu od samych Wessexw, ale komplikuje to wyjanienie, dlaczego wrd wspczesnych linii Awdacw s dwie niezalene nie-olenderskie linie normaskie linie, ktre ostatniego wsplnego przodka miay co najmniej 1500 lat temu. Fakt, e a dwie niezalene linie normaskie wystpuj w obrbie jednego rodu herbowego nie moe by dzieem przypadku, gdy wzi pod uwag, jak niewielki
Skarbkowie Lewikowscy (Adam Bo nie cki , Herbarz Polski, Warszawa 1905, vol. 14, str. 200: Lewikowscy h. Abdank), jednego domu z Kozietulskimi. Skarbkw w tej czci ziemi czerskiej jest niemae skupisko, e do wczeniej wymienionych dodam tu Snkw i Woyczyskich (jednego domu z Kozietulskimi), Krakowiskich i Rudzkich. 32 Wadysaw Se mko w icz , Rd Awdacw w wiekach rednich, Pozna 1920 33 Janusz B ie niak , Polska elita polityczna XII wieku, cz.II Wrda i zgoda, [w:] Spoeczestwo Polski redniowiecznej, Tom III, 1985, str. 71. 34 Janusz B ie niak , Polska elita polityczna XII wieku, cz.II Wrda i zgoda, [w:] Spoeczestwo Polski redniowiecznej, Tom III, 1985, str. 26.

udzia procentowy w polskiej populacji maj nosiciele haplogrupy normaskiej I1. Czonkowie nie-olenderskich subkladw haplogrupy normaskiej maj jeszcze mniejszy udzia. Jest zatem prawdopodobne, e Michaowie Awdacy rwnie byli normaskiego pochodzenia, tyle e z innej rodziny po mieczu. Czy linia normaska Awdacw Magnuskich 35 36 naleca do subkladu I1-T2 zupenie odrbna genetycznie od zwizanej te z Awdacami linii I1-ASP nie wywodzi si czasem od Michaw? Wszak nigdy nie pisaa si Skarbkami, i mona przeto sdzi, e od Skarbimira si nie wywodzia. Z drugiej strony nazwisko Magnuskich pochodzi od wsi Magnusy (Magnusze) pooonej obok Lutomierska 37, znanego z XI-wiecznych grobw normaskich, ktrej nazwa niewtpliwie urobiona zostaa od imienia Magnus 38. Zwizek ufundowanego przez Awdacw Opactwa Lubiskiego z arcyopactwem benedyktyskim w. Jakuba w Leodium pozwala sdzi, e jedna z owych dwch normaskich linii Awdacw miaa rodzinne powizania w regionie Brabancji i Flandrii. Wspomniano tu wczeniej, e bdcy na wygnaniu dziadek i ojciec Magnusa schronili si najprawdopodobniej na dworze hrabiego Flandrii, co uprawdopodabnia moliwo, e matka Magnusa bya krewn hrabiw Flandrii. By moe take linia Michaa od nich si wywodzia, i rodzina ta bya ogniwem wicym obie linie Michaw i Magnusa-Skarbimira. Najstarsze zapiski dotyczce Opactwa Lubiskiego wi posta Michaa Starego z Lubiniem, ale z drugiej strony na czele list braci i dobrodziejw zaraz po ksitach wymieniaj Skarbimira i jego synw39. By moe Micha nie doy czasw, kiedy nastpiy ceremonie, przy ktrych okazji spisano ich dostojnych uczestnikw. Zachodzi moliwo, e ju w czasach Hastings Micha Stary peni funkcj piastuna Magnusa, co nie wyklucza bliskiego pokrewiestwa ich obu, a raczej je wspiera. W tym ukadzie ich losy byyby ze sob zwizane. Poniewa Gall nazywa Michaa starym, a w stosunku do Magnusa nie uywa tego okrelenia, mniema mona, e Micha by co najmniej o p pokolenia starszy od Magnusa. W czasach dorosoci Magnusa mg peni urzdy niezalene od wczeniejszego ukadu piastuskiego. Jednake to oni obaj wanie - razem z synami i reszt krewniakw tworzy mogli w obz Galla, ktry sta si zawizkiem wsplnego zwizku rodowego. Zagadk stanowi take wizerunek herbowy Awdacw znak kawicy przypominajcy liter W. Jest on najczciej kojarzony z runicznym znakiem Konia - podkrelajcym nordyckie korzenie Awdacw. Ale najstarsze wizerunki herbu to litera M interpretowana jako pierwsza litera imienia Micha. To jednak take pierwsza litera imienia Magnus. Uwagi metodologiczne Zamysem tego artykuu byo przedstawienie hipotezy roboczej, ktrej dowodu mogaby dostarczy genealogia genetyczna. W tym momencie podstawy metodologiczne tej dziedziny, jak i wiedza zawarta w bankach haplotypw przetestowanych genetycznie potomkw szlachty, s zbyt wte, by przekonywujco udowodni filiacj Magnus-Skarbimir. Sprawdzenie tej tezy zabierze zapewne kilka kolejnych lat, i wymaga bdzie testw wielu potomkw praszlachty. Moim zamiarem byo zwrcenie uwagi na potencjalne moliwoci tej metody, jak i sprowokowanie dyskusji wok jej wad i zalet. Zatem kilka uwag w tym temacie.

Wadysaw Se mko w icz , Rd Awdacw w wiekach rednich, Pozna 1920, str.223. Adam Bo nie cki , Herbarz Polski, Warszawa 1905, vol. 16, str. 250: Magnuscy h. Abdank. 37 Teresa Kiersnowska, O pochodzeniu rodu Awdacw, [w:] Spoeczestwo Polski redniowiecznej, T.V, 1992, str.57. 38 W bezporedniej bliskoci Magnuszw W.Semkowicz (Rd Awdacw w wiekach rednich, Pozna 1920, str.222-223) dostrzeg te Puczniewskich h.Awdaniec siedzcych na Puczniewie nad Nerem. Jednego domu z Magnuskimi byli Kozubscy h.Awdaniec z Kozubw koo Widawy, z ktrej byli te Widawscy h.Awdaniec. Wszystkie te rodziny nie pisay si Skarbkami, co pozwala mniema, e nie pochodziy ze Skarbkowskiej gazi Awdacw. 39 Janusz B ie niak , Polska elita polityczna XII wieku, cz.II Wrda i zgoda, [w:] Spoeczestwo Polski redniowiecznej, Tom III, 1985, str. 67.
35 36

10

Wspomniaem ju o tym, e skalkulowana w wyniku uycia metody genetycznej ilo pokole do wsplnego przodka dwch stestowanych osb nie jest okrelona cile, ale jest jedynie okrelona prawdopodobiestwem. To w sposb oczywisty obnia dokadno ustale, niemniej pozwala w pokanym stopniu skorygowa ustalenia genealogiczne bazujce na rdach pisanych, i ewentualnie wnie do drzew genealogicznych cakiem nowe opcje niewidoczne bez bada genetycznych. Nieciso wynikw nie jest jedyn saboci. Obiekcj najczciej podnoszon jest niepewno odnonie cigoci relacji ojciec-syn na przestrzeni wielu wiekw. Moe to by wynikiem wielu rnych zdarze40 takich jak niewierno maeska, gwat, adopcja, ale take przejcie przez zicia nazwiska tecia, adopcja rodowa itp. Trzeba zatem szuka metodologicznych zabezpiecze, zapewniajcych niezaleno wnioskowania od takich sytuacji. W zasadzie droga zabezpieczenia jest jedna: potrzeba wynikw z wielu gazi rodw i rodzin, i ich mudnego porwnywania. S trzy sytuacje, kiedy wynik genetyczny danej osoby o przynajmniej czciowo udokumentowanych rdowo korzeniach praszlacheckich pozwala zaliczy j ze sporym prawdopodobiestwem do potomkw praszlachty: wynik genetyczny tej osoby jest w wysokim stopniu zgodny z wynikiem innej osoby o udokumentowanych genealogicznie korzeniach praszlacheckich, a kalkulacje genetyczne wskazuj z wysokim prawdopodobiestwem, e wsplny przodek y w okresie redniowiecza,

wynik genetyczny tej osoby jest wysoce zgodny z materiaem genetycznym pobranym ze szcztkw domniemanego praszlacheckiego przodka pochowanego w redniowieczu, jeeli kontekst pochwku mocno uprawdopodabnia poprawno identyfikacji osoby pochowanej 41,

osoba testowana wywodzi si co prawda ze szlachty uznawanej za nowoytn lub o nieokrelonych korzeniach, ale jej wynik genetyczny wskazuje, e w redniowieczu posiadaa wsplnego przodka z inn osob o szlacheckich korzeniach 42.

Prawdopodobiestwo jest najwysze, jeeli herby i nazwiska porwnywanych osb s takie same lub podobne. Weryfikacja na drodze genetycznej Prawdziwo tezy o pochodzeniu czci Awdacw od Magnusa daoby si zweryfikowa w znacznym stopniu, gdyby pod ktem kodu Y-DNA udao si przetestowa szcztki dynastii Wessexw. Wessexowie niewtpliwie byli Anglosasami nosili zreszt tytu Krlw Anglosasw 43.

Zdarzenia takie s okrelane w angielskojzycznej literaturze przedmiotu jako NPE (Non-Paternal Event). 41 Testy genetyczne szcztkw dobrze zidentyfikowanych osb mog okaza si bezcenne dla genealogii genetycznej. Daj bowiem moliwo dokadnego skalowania kalkulacji genetycznych take w sensie czasowym, oczywicie gdy pochwek daje si dobrze datowa. 42 W takim przypadku mona wnosi, e co prawda korzeni genealogicznych takiej osoby nie obejmuj rda pisane, ale jest wysokie prawdopodobiestwo, e jej przodkowie byli szlacht odwieczn, i tylko brakowi rde pisanych przypisa naley brak dowodu na jej zakorzenienie wrd praszlachty. 43 Ciekawostk jest to, e w Anglii wrd nosicieli haplotypw bliskich do subkladu I1-ASP znaczc grup stanowi rodziny noszce nazwiska Childers i Childress. Historia tych rodzin nie jest dobrze rozpoznana. S sugestie, e ich przodkowie od czasw odwiecznych wystpowali w opanowanym przez Wikingw hrabstwie Yorkshire - na dugo przed bitw pod Hastings w 1066 roku (http://www.houseofnames.com/xq/asp.fc/qx/childers-family-crest.htm). W kontekcie nazwiska Childers/Childress zastanawia fakt, e przedstawiciele linii Wessexw, z ktrych wywodzi si Magnus, nosili niekiedy przydomek Cild. Przydomek taki nosi jego prapradziad Aethelmar Cild, pradziad Wulfnoth Cild i stryjeczny pradziad Aelfric Cild.
40

11

Gdyby ich badania potwierdziy przynaleno do subkladu I1-ASP w bliskoci genetycznej do Awdacw, to postawiona teza zostaaby obroniona na caej linii 44. Ze wzgldu na wspomniane wczeniej podania mudzkie warto zbada kod Y-DNA potomkw Giedyminowiczw wedug tyche poda rwnie potomkw Wessexw 45 wywodzcych si od Godwina starszego brata Magnusa. Pomocniczym dowodem mgby take by test szcztkw pana grodowego w Czersku, chocia gdyby okaza si on genetycznie niezgodny z oboma normaskimi liniami Awdacw, nie obalaoby to mojej tezy. Nie mamy przecie ostatecznej pewnoci, e to grb wanie Magnusa. Gdyby jednak by zgodny z lini I1-ASP, to wspieraoby to mocno t tez. Gdyby zgodno zachodzia z lini I1-T2, to teza wymagaaby znacznych modyfikacji. Niemniej, dopki nieznana bdzie przynaleno genetyczna dynastii piastowskiej, to wnioski pynce z testw genetycznych szcztkw z grobw o charakterze elitarnym w Polsce obcione bd duym ryzykiem bdu. Std przetestowanie szcztkw piastowskich jest priorytetem 46. Niezbdne jest rwnie przetestowanie w wikszym zakresie potomkw rnych gazi Awdacw, by dokadniej okreli ich podzia na rne subklady. Niemniej wane jest genetyczne przebadanie potomkw innych rodw praszlachty, bo najpewniej wyskoczy tu wiele niespodzianek. Wymienione wczeniej subklady normaskie mog si rwnie pokaza w innych wielkich rodach, co ju dzi wydaje si prawdopodobne. Warto przetestowa genetycznie potomkw Zarembw, by zweryfikowa legendy wyprowadzajce ich od Magnusa47. Ciekawym przypadkiem dla genealogii genetycznej moe si okaza rd abdziw Duninw. W Skrzynnem i ukowie na poudniowym Mazowszu (Zapilczu), a przede wszystkim w nieodlegych Koskich, odkryto groby z XI wieku z obstaw kamienn i brukiem charakterystyczne dla pochwkw skandynawskich, ktre T.Kiersnowska wie z przodkami Piotra Wasta48. Szczeglnie kusiaby moliwo porwnania Y-DNA pobranego ze znajdujcych si tam pochwkw wojownikw konnych z wynikami testw udokumentowanych potomkw rodu abdziw-Duninw yjcych dzisiaj.

Testy DNA szcztkw Wessexw ju podjto, tyle e zbadano jedynie tzw. macierzyste DNA (mtDNA) nieprzydatne dla identyfikacji przynalenoci genetycznej po mieczu. Do bada mtDNA w Anglii oddano szcztki Edyty Angielskiej, wnuczki Alfreda Wielkiego, ony cesarza Ottona I, pochowanej w katedrze w Magdeburgu. Planowane jest odszukanie i przetestowanie szcztkw jej brata, krla Athelstana,
44

pochowanego w Opactwie Malmesbury w hrabstwie Wiltshire.

45

Przynalenoci genetycznej Gedyminowiczw cigle nie znamy. S pewne przesanki, e naleeli do subkladu I1-T2. Udokumentowani genealogicznie potomkowie Gedymina (np. ksita Sanguszkowie) yj, ale nie zostali do tej pory przetestowani genetycznie. 46 Czesi podjli badania Y-DNA szcztkw Przemylidw z nekropolii hradczaskiej. Ich wyniki nie zostay jeszcze opublikowane. Natomiast Andrzej B ajo r (Rurykowicze, Bolesaw miay i genetyka, [w:] Mwi Wieki 7/2008, str. 24) od kilku lat bada Y-DNA genealogicznie udokumentowanych potomkw Ruryka. Przebadani nie naleeli do haplogrupy normaskiej I1. Cz z nich naleao do haplogrupy sowiaskiej R1a, a druga cz do haplogrupy ugrofiskiej N majcej znaczcy udzia na pnocy Rosji i Skandynawii. 47 Pomysodawc przedstawionej przez T.Jurka koncepcji utosamienia komesa Magnusa z synem Harolda by Krzysztof Makowski - potomek rodu Zarembw - wg Paprockiego pochodzcego od komesa Magnusa. To, e Zarembowie przetrwali do naszych czasw, umoliwia weryfikacj tej legendy poprzez test Y-DNA. 48 Teresa Kie r sno w ska , Jeszcze o Piotrze Wostowicu i pochodzeniu rodu abdziw, [w:] Spoeczestwo Polski redniowiecznej, T.IX, 2001, str.55.

12

Duo wnie mogyby badania genetyczne szcztkw pierwszej dynastii duskiej 49, ktra prawdopodobnie stanowia ga omawianego wczeniej subkladu I1-T2 50.

49

Testy takie w Danii ju podjto, tyle e poszy w kierunku badania DNA macierzystego, niezbyt przydatnego w genealogii genetycznej. Badano szcztki krla Swena II wspomnianego tutaj jako ewentualnego tecia komesa Magnusa. 50 Do subkladu I1-T2 nale brytyjskie rody Hamiltonw i Harrisw, ktre wedug ich legend rodowych wywodz si po mieczu od krlw i ksit duskich.

13