VN - Bao Cao

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM
MC LC
CHNG I: R SOT CC QUY NH V HNH VI THA THUN HN CH CNH TRANH

PHN 1: KHI QUT PHP LUT IU CHNH CC HNH VI THA THUN HN CH CNH TRANH ............................................................................................................................................................................................. 3 PHN 2: NH GI KT QU THC THI CC QUY NH HIN HNH V THA THUN HN CH CNH TRANH TI VIT NAM .............................................................................................................................................. 22 PHN 3: KHUYN NGH SA I CC QUY NH V THA THUN HN CH CNH TRANH ................................ 38
CHNG II: HNH VI LM DNG V TR THNG LNH TH TRNG, LM DNG V TR C QUYN 46
PHN 1: NHNG VN L LUN CA VIC KIM SOT C QUYN ............................................................................ 46 PHN 2: R SOT VIC THC THI LUT CNH TRANH VIT NAM V HNH VI LM DNG V TR THNG LNH/C QUYN ................................................................................................................................................... 63 PHN 3: KHUYN NGH NHM HON THIN PHP LUT CNH TRANH VIT NAM V KIM SOT HNH VI LM DNG V TR THNG LNH/C QUYN ......................................................................................... 82
CHNG III: TP TRUNG KINH T
89
PHN 1: TNG QUAN V CHNH SCH V QUY NH V KIM SOT TP TRUNG KINH T ................................... 89 PHN 2: QUY NH V THC TIN HOT NG TP TRUNG KINH T VIT NAM .............................................. 120 PHN 3: KT LUN V KIN NGH.................................................................................................................................................. 142
CHNG IV: R SOT CC QUY NH CNH TRANH KHNG LNH MNH
151
PHN 1: HNH VI CNH TRANH KHNG LNH MNH VIT NAM .............................................................................. 151 PHN 2. KINH NGHIM QUC T .................................................................................................................................................... 184 PHN 3: HON THIN PHP LUT V HNH VI CNH TRANH KHNG LNH MNH TI VIT NAM ............. 210
CHNG V: M HNH CC C QUAN CNH TRANH
224
PHN 1: BI HC KINH NGHIM V XY DNG C QUAN CNH TRANH .................................................................... 224 PHN 2: THC TRANG C QUAN QUN L CNH TRANH TI VIT NAM ................................................................... 230 PHN 3. XUT V KHUYN NGH ............................................................................................................................................. 242
PH LC: M HNH C QUAN CNH TRANH MT S NC
252
I. Y BAN THNG MI LNH MNH NHT BN................................................................................................................................... 252 II. Y BAN THNG MI LIN BANG HOA K V CC CHNG C QUYN CA B T PHP ....................................................... 267 III.Y BAN THNG MI LNH MNH I LOAN .................................................................................................................................. 277 IV. Y BAN CNH TRANH V NGI TIU DNG C ............................................................................................................................. 291 V. CC CNH TRANH CANADA ................................................................................................................................................................... 298 VI. CC QUN L CNH TRANH PHP ...................................................................................................................................................... 307 VII. Y BAN CNH TRANH LIN BANG THY S .................................................................................................................................... 316 VIII. Y BAN CNH TRANH SINGAPORE ................................................................................................................................................... 325
CHNG I: R SOT CC QUY NH V HNH VI THA THUN HN CH CNH TRANH

PHN 1: KHI QUT PHP LUT IU CHNH CC HNH VI THA THUN HN CH CNH TRANH
1. Khi qut chung v tha thun hn ch cnh tranh
Qu trnh cnh tranh buc cc doanh nghip phi n lc t c li th hn so vi cc i th. Tuy nhin, khi phi i mt vi cnh tranh, khng t cc doanh nghip nhn nhn cnh tranh nh mt mi him ha i vi kh nng thu li nhun cng nh s tn vong ca doanh nghip. V vy, thay v n lc iu chnh, nng cao nng lc cnh tranh tn ti v pht trin trong bi cnh mi, cc doanh nghip ny chn mt con ng d dng hn l dn xp, tha thun vi cc i th cnh tranh trn th trng v gi c, sn xut, th trng, khch hng nhm duy tr th phn v li nhun kinh doanh ca cc doanh nghip tham gia tha thun. Hu qu tt yu ca tha thun hn ch cnh tranh l s c quyn ha th trng, theo cc vn quan trng ca th trng nh gi c, sn lng, khch hng khng cn tun th theo quy lut th trng m b khng ch bi mt nhm cc doanh nghip tham gia tha thun. T vic khng ch th trng, hnh vi tha thun hn ch cnh tranh, v vy, thng mang tnh cht trc li (exploitative) hoc ngn cn, loi b (exclusionary) cnh tranh gia cc i th cnh tranh nh Adam Smith pht hin thy trong cun S thnh vng ca cc quc gia xut bn nm 1776: nhng ngi trong cng mt ngh thng him khi gp nhau, thm ch vui v v gii tr, nhng nu c th cc cuc ni chuyn gia h thng kt thc vi m mu chng li cng chng, hoc mt s th on tng gi. Mc d vy, khng phi tt c cc tha thun gia cc doanh nghip u nht thit nhm mc ch hoc c tc ng lm phng hi cnh tranh. Trong mt s quc gia, lut cnh tranh c quy nh min tr cho mt s tha thun hp tc gia cc doanh nghip nu cc tha thun c tc dng lm tng hiu qu kinh t, nng ng ha th trng. V d, nhiu quc gia cho php cc doanh nghip hp tc trong lnh vc nghin
cu, pht trin sn phm (R&D), nghin cu, pht trin cc tiu chun thng nht cho sn phm kch thch li th kinh t qui m, thc y cc tin b k thut, cng ngh... mang li li ch cho ngi tiu dng v ton b nn kinh t. T cc nh gi, nhn nhn v tc ng tiu cc ca cc hnh vi tha thun hn ch cnh tranh, php lut cnh tranh ca hu khp cc nc trn th gii u c quy nh iu chnh cc hnh vi tha thun v u coi php lut iu chnh hnh vi tha thun hn ch cnh tranh l mt trong ba ct tr quan trng ca Lut Cnh tranh. Tuy nhin, nh cp trn y, do khng phi bt k tha thun no gia cc doanh nghip cng mang ngha tiu cc nn vic phn nh r cc dng thc tha thun, nh gi c bn cht, tc ng ca cc hnh vi tha thun c ngha v cng quan trng i vi vic xy dng v thc thi php lut cnh tranh cc quc gia. 1.1. Khi nim tha thun hn ch cnh tranh Mc d khng c mt khi nim chung, thng nht gia cc quc gia v tha thun hn ch cnh tranh, tuy nhin, t thc tin thc thi php lut, c th thy cch hiu, cch tip cn i vi tha thun hn ch cnh tranh cc quc gia c nhiu im tng i ng nht. Chu u, tha thun hn ch cnh tranh c quy nh ti iu 101 (iu 81 c) ca Hip c thnh lp lin minh Chu u nh sau: "Mi tho thun gia cc doanh nghip, quyt nh ca hip hi cc doanh nghip v mi hnh vi lin kt khc c th nh hng n thng mi gia cc nc thnh vin v c mc ch hoc h qu ngn cn, hn ch hoc lm sai lch quy lut cnh tranh trn th trng ca lin minh, u b coi l i ngc li vi mc ch thnh lp th trng chung v b cm. Ti Nht Bn, khon 6, iu 2, Lut Chng c quyn quy nh: Hn ch thng mi bt hp l l cc hot ng kinh doanh m thng qua bt k doanh nghip no bng hp ng, tha thun hay bt k cc hot ng thng ng khc, khng ph thuc tn gi, cng hn ch hay tin hnh cc hot ng kinh doanh ca h theo cch thc c nh gi, duy tr gi hay tng gi, hoc gii hn sn xut, cng ngh, sn phm, c s sn xut hay khch hng hoc giao dch ca cc i tc, gy ra hn ch ng k i vi cnh tranh trong lnh vc thng mi, i ngc li li ch chung. Ti Vit Nam, Lut Cnh tranh hin hnh tha thun hn ch cnh tranh c lit vo nhm cc hnh vi hn ch cnh tranh, theo l cc hnh vi ca doanh nghip lm
gim, sai lch, cn tr cnh tranh trn th trng. Khc vi php lut cnh tranh ca Chu u v Nht Bn, Lut Cnh tranh ca Vit Nam khng a ra khi nim v tha thun hn ch cnh tranh m quy nh c th v 8 dng thc (hnh vi) tho thun, bao gm cc tha thun nh tha thun n nh gi, phn chia th trng, tit ch sn lng quy nh ti iu 8, Lut Cnh tranh. Nh vy, php lut cnh tranh ca Vit Nam cng nh ca cc quc gia nu trn u khng phn bit hnh thc tha thun (cng khai hay ngm) v u nhm vo mc ch/h qu hn ch cnh tranh ca tha thun. Tuy nhin, t cc cch tip cn iu chnh hnh vi tha thun hn ch cnh tranh, c th thy rng php lut cnh tranh Vit Nam hin hnh s dng cch tip cn i vi tha thun hn ch cnh tranh hp hn so vi tip cn ca Chu u v Nht Bn, ch t trn 2 phng din: Vit Nam, tha thun hn ch cnh tranh ch bao hm tha thun gia cc doanh nghip, khng bao hm cc quyt nh ca Hip hi doanh nghip hay cc hnh vi lin kt khc nh Chu u v Nht Bn. Chnh bi cch tip cn ny, Lut Cnh tranh ca Vit Nam khng xem xt vai tr ca cc hip hi trong cc v vic lin quan n hnh vi tha thun hn ch cnh tranh. Xut pht t cch tip cn lit k hnh vi, Vit Nam, ngoi 8 dng tha thun c lut ha ti iu 8 ca Lut, cc hn ch thng mi bt hp l khc hay cc hnh vi lin kt, thng ng khc mc d c mc ch hoc h qu ngn cn, hn ch hoc lm sai lch quy lut cnh tranh trn th trng nhng nu khng thuc 8 dng tha thun c lit k s khng b coi l tha thun hn ch cnh tranh v khng b xem xt. Trong cc phn sau, bo co s phn tch k lng hn cc im tng ng, d bit trong cch tip cn iu chnh hnh vi tha thun hn ch cnh tranh ca php lut cnh tranh Vit Nam v ca mt s nc khc, nh gi cc u, nhc im t c cc khuyn ngh ph hp.
1.2.
Cc loi hnh tha thun hn ch cnh tranh
Cc hnh vi tha thun hn ch cnh tranh c th c phn loi v nhn dng theo nhiu tiu ch khc nhau. Hnh di y trnh by cch phn loi tha thun hn ch cnh tranh theo mi quan h gia cc ch th tham gia tha thun v theo mc vi phm nguyn tc cnh tranh.
Tha thun HCCT
Tha thun ngang
Tha thun dc n nh gi bn li
Tha thun ngang nghim trng n nh gi Hn ch sn lng Phn chia th trng Thng ng u thu
Tha thun ngang t nghim trng
Bn km Hp ng giao dch c quyn Cc loi tha thun dc khc
Phn loi tha thun hn ch cnh tranh 1.2.1. Cn c mi quan h gia cc doanh nghip tham gia tho thun Cn c theo mi quan h gia cc ch th (doanh nghip) tham gia tha thun, c th phn loi thnh tha thun theo chiu ngang v tha thun theo chiu dc. Vic phn loi ny c mt ngha quan trng trong cch tip cn iu chnh hnh vi tha thun hn ch cnh tranh, bi v tha thun ngang lun c nh gi l c tc ng nguy hi hn so vi tha thun theo chiu dc, do phm vi nh hng trn cng mt th trng ca tha thun ngang ln hn tha thun dc. Do vy, phn bit r rng gia tha thun ngang v tha thun dc s gip ch cho vic nh hng cch thc iu chnh hnh vi tha thun, mc can thip ca c quan cnh tranh i vi v vic. a. Tha thun theo chiu ngang Tha thun theo chiu ngang (cc-ten) l tha thun gia cc ch th kinh doanh trong cng ngnh hng v cng khu ca qu trnh kinh doanh (v d: tha thun gia cc nh sn xut, nhng ngi bn bun vi nhau, gia nhng ngi bn l vi nhau). V ch th, tha thun hn ch cnh tranh theo chiu ngang din ra gia cc doanh nghip l i th cnh tranh vi nhau. V hnh thc, tha thun l s thng nht cng hnh ng gia cc doanh nghip, c th cng khai hoc ngm.
V ni dung, cc tha thun hn ch cnh tranh theo chiu ngang thng tp trung vo cc yu t c bn ca quan h th trng m cc doanh nghip ang cnh tranh nh gi, th trng, trnh k thut, cng ngh, iu kin k kt hp ng v ni dung hp ng. Khi nhng ni dung ca tha thun c hnh thnh v thc hin, th cc yu t ni trn s tr thnh tiu chun thng nht, khng c cnh tranh trn th trng gia nhng doanh nghip tham gia tha thun. Cn c vo mc vi phm cc nguyn tc cnh tranh, xem xt trn phng din cc tc ng m tha thun theo chiu ngang mang n i vi th trng, ngi tiu dng, nn kinh t v x hi ni chung, m ngi ta chia tha thun theo chiu ngang thnh hai nhm: Tho thun ngang nghim trng (hardcore cartel) v Cc loi tho thun ngang t nghim trng (non-hardcore cartel). a.1. Tha thun ngang nghim trng (hardcore cartel) Theo Khuyn ngh v cc hot ng hiu qu chng hardcore cartel ca OECD (1998), hardcore cartel l mt tha thun hay thng nht ch cng hnh ng gia cc i th cnh tranh nhm n nh gi, gian ln thu (thng ng u thu), hn ch sn lng hoc hn ngch, phn chia th trng theo nhm khch hng, ngun cung ng, khu vc a l hay cc knh thng mi. Trn thc t, hardcore cartel c cp n trong nhiu h thng lut nh l mt dng hnh vi hn ch cnh tranh mt cch nghim trng, v v vy l cc vi phm mc nhin (per se illegal). iu c ngha l cc c quan cnh tranh khng cn phi chng minh v tc ng hn ch cnh tranh do hnh vi gy ra, m mc nhin xc nh l mt vi phm. Thng thng, hardcore cartel bao hm 4 loi hnh vi in hnh: tha thun/thng ng/cu kt n nh gi, hn ch sn lng, phn chia th trng, v thng ng u thu. Tha thun n nh gi l mt tha thun bt k gia cc i th cnh tranh nhm tng, gim, n nh hoc duy tr gi sn phm, dch v trn th trng. V bn cht, tha thun n nh gi l tha thun nhm loi b, trit tiu hoc hn ch cnh tranh v gi c gia cc doanh nghip. Tha thun n nh gi c th bao gm cc tha thun (ngm hoc cng khai) nhm tng, gim, km gi gi cc sn phm trn th trng.
Tha thun hn ch sn lng c th bao gm cc tha thun v sn lng sn xut, sn lng bn hoc t l tng trng th trng. V bn cht, tha thun hn ch sn lng l nhng toan tnh tc ng trc tip n quan h cung cu ca th trng bng cch to ra s khan him gi to v hng ha, dch v m cc doanh nghip kinh doanh. S khan him gi to c chng minh bng nng lc kinh doanh ca cc doanh nghip tham gia tha thun, theo h thng nht ct gim s lng sn xut, mua bn hng ho, cung ng dch v hoc n nh s lng, khi lng sn xut, mua bn hng ho to khan him trn th trng trong khi nng lc sn xut, mua bn hoc cung ng ca h p ng nhu cu th trng. Nng lc kinh doanh ca doanh nghip c xc nh bng s lng, khi lng hng ho, dch v sn xut mua bn hoc cung ng trc khi c tha thun. Tha thun phn chia th trng l nhng tha thun trong cc i th cnh tranh phn chia cc th trng vi nhau theo lnh th, theo lng cung, cu ca tng doanh nghip hoc theo nhm khch hng c th. Th nht, tha thun phn chia th trng theo lnh th l vic cc doanh nghip phn chia th trng a l lin quan thnh cc khu vc v giao cho tng doanh nghip tham gia c quyn mua, bn hng ha dch v trong mt, mt s khu vc nht nh. Tha thun ny c php lut ca cc nc coi l loi tha thun kinh in nht trong nhng tha thun phn chia th trng. Th hai, tha thun phn chia th trng mang tnh nh lng l vic cc doanh nghip thng nht phn b lng hng ha, dch v mua, bn trn th trng cho tng doanh nghip tham gia. Trong trng hp ny, th trng c phn chia theo lng cung, lng cu m khng phi theo khu vc a l hoc theo nhm khch hng. thc hin c tha thun ny, cc doanh nghip phi d liu c tng lng hng ha, dch v c mua, bn trn th trng lin quan v phn chia thnh nhng phn khi lng, s lng m tng doanh nghip c quyn mua, bn. Th ba, tha thun phn chia th trng theo nhm khch hng l vic cc doanh nghip thng nht cho tng doanh nghip tham gia c quyn mua, bn hng ha vi mt s nhm khch hng nht nh. Vi tha thun ny, cc doanh nghip phi phn chia khch hng thnh tng nhm theo nhng tiu ch nht nh. Cc tiu ch phn nhm khch hng rt a dng, c th phn chia theo thu nhp, theo tui, theo gii tnh, theo c im v nhu cu tiu dng. T , mi doanh nghip tham gia c phn cng ph trch mua hoc bn sn phm vi mt nhm khch hng.
Thng ng u thu (bid rigging): l nhng tha thun gia cc i th cnh tranh nhm lm sai lch kt qu u thu t c mc tiu ca mnh. Bn cht hn ch cnh tranh ca tha thun thng ng trong u thu l cc bn tham gia loi b cnh tranh gia h hoc vi nhng doanh nghip khng tham gia tha thun dnh quyn trng thu cho ngi m h ch nh. Quan h cnh tranh m ngi mi thu mong mun s dng tm kim ngi cung cp hng ho, cung ng dch v tt nht b hy dit bng tha thun thng ng ca nhng ngi tham gia d thu. V vy, ngi mi thu khng th t c nh ca mnh, cuc cnh tranh tr thnh gi to gia nhng ngi d thu khi t chc u thu. Bng s thng ng, cc bn d thu ph hng c ch cnh tranh trong u thu nn ngi trng thu c la chn nhng khng do c ch cnh tranh theo ng nh ca ngi mi thu, m do cc doanh nghip tham gia thng ng xc nh. mt s quc gia, thng ng u thu v hn ch sn lng i khi c coi l mt trong s loi hnh vi n nh gi v/hoc phn chia th trng, v tc ng ca cc hnh vi ny l nhm can thip n vic nh gi thu hoc bng cch gim sn lng hoc nhm chuyn nhng, phn chia nhng hp ng c th hoc th phn gia cc i th cnh tranh. Bt k vic phn loi c th nh th no, th tt c cc loi hardcore cartel u bao gm hnh vi m trong cc i th cnh tranh n nh mt mt ca th trng t do. a.2. Tha thun ngang t nghim trng (non-hardcore cartels) Trong s cc tha thun theo chiu ngang, khng phi tt c cc tha thun theo chiu ngang u gy tc hi xu, m c th c nhng trng hp cc i th cnh tranh phi hp vi nhau theo cch thc mang li li ch kinh t khng ch cho bn thn h, m cn lm li cho c ngi tiu dng. Nhng tha thun ngang nh th c th gi l tha thun hp tc. Nhng hnh thc tha thun hp tc ph bin nht bao gm: Tha thun nghin cu v pht trin (R&D): Cc tha thun R&D c th to ra mt khun kh chung cho mt s hot ng R&D nht nh, ci thin cc cng ngh hin c hoc hp tc nghin cu, pht trin v tip th cc sn phm mi. Tha thun sn xut: C ba dng tha thun sn xut chnh:
- tha thun lin doanh sn xut, theo cc bn tha thun lin doanh sn xut mt s sn phm nht nh;
- tha thun chuyn mn ha (n phng hoc ng nht), theo cc bn tha thun n phng hoc cng nhau chm dt sn xut mt loi sn phm v mua chng t mt bn khc; - tha thun thu ph, theo mt bn (nh thu) giao vic sn xut sn phm cho mt bn khc (nh thu ph). Tha thun mua chung sn phm: Tha thun lin quan n vic cng nhau mua sn phm do mt cng ty lin doanh m trong nhiu doanh nghip gi c phn nh tin hnh thng qua mt hp ng tha thun hoc di mt hnh thc hp tc lng lo hn. Tha thun thng mi ha: Nhng tha thun ny bao gm hp tc gia cc i th cnh tranh trong vic bn, phn phi v qung b sn phm ca mnh. Phm vi ca chng c th khc nhau ty thuc vo cc chc nng thng mi c quy nh trong tha thun. Tha thun nh chun: Cc tha thun nh chun c mc tiu chnh l xc nh cc tiu chun cht lng v k thut thng nht i vi nhng sn phm, quy trnh sn xut hoc phng php sn xut m cc doanh nghip phi tun th. Tha thun bo v mi trng: Tha thun bo v mi trng l cc tha thun m theo cc bn tham gia cam kt gim nhim theo quy nh ca Lut mi trng hoc t c cc mc tiu bo v mi trng. Tha thun v cc iu kin kinh doanh: Tha thun v cc iu kin kinh doanh l nhng tha thun thng nht v iu kin kinh doanh, cung ng, thanh ton. Bn cnh mt tch cc l tng tnh tng minh ca th trng cn c im cn cn nhc v nguy c nh hng tiu cc n mi trng cnh tranh trn th trng. l s lin kt ca cc doanh nghip trn c s xc nh cc iu kin c th gy kh khn cho cc doanh nghip mi hoc i th tim nng v cng gy tr ngi cho tnh nng ng, i mi ca mi doanh nghip tham gia tha thun. Cc dng tha thun nu trn, mt mt c tc ng gy hn ch cnh tranh nhng mt khc cng c tc ng thc y cnh tranh, mang li li ch cho x hi v ngi tiu dng. Chnh v vy, cc quc gia nh Hoa K, EU, Nht Bn c cc i x khc bit hoc min tr (c thi hn) i vi cc tha thun ny. b. Tha thun theo chiu dc Tha thun theo chiu dc (vertical agreement/vertical restraints) l tha thun
10
hp tc gia hai hoc nhiu doanh nghip hot ng nhng khu khc nhau trong qu trnh sn xut, hoc phn phi trn th trng. Nhn chung, cc tha thun theo chiu dc phn ln t gy nh hng nghim trng ti mi trng cnh tranh, ti th trng hn so vi tha thun theo chiu ngang. V ch th, cc doanh nghip tham gia tha thun dc khng phi l i th cnh tranh ca nhau, m l nhng doanh nghip hot ng cc khu khc nhau trong qu trnh kinh doanh, chng hn nh nh sn xut v nh phn phi. V hnh thc, cng ging nh tha thun ngang, tha thun dc c th cng khai hoc ngm nh. V ni dung, tha thun dc thng tp trung vo cc iu kin kinh doanh trn th trng th cp nh gi bn li, khu vc phn phi, sn lng phn phi, khch hng giao dch, iu kin phn phiTha thun theo chiu dc thng a dng, ty thuc vo c im ca sn phm hay dch v phn phi. Da trn cc nhm hnh vi thng gp, tha thun theo chiu dc c ba dng chnh, bao gm: tha thun n nh gi bn li; tha thun bn km sn phm, dch v; hp ng c quyn. Ngoi ra, cn c mt s hnh thc tha thun dc khc nh n nh s lng sn phm, dch v phi bn, bn sn phm theo mc gi khuyn ngh V tc ng hn ch cnh tranh, c th thy tha thun dc tc ng n hot ng cnh tranh gia cc nh phn phi ca cng mt sn phm (intra-brand) v gia cc nh sn xut, nh cung cp dch v trn th trng (inter-brand). Ni cch khc, tc ng hn ch cnh tranh ca tha thun theo chiu dc l theo c chiu dc v chiu ngang. Tuy nhin, mc gy hn ch cnh tranh ca cc dng tha thun dc thng t hn (so vi tha thun ngang), v vy cc nc thng s dng cch tip cn hp l nh gi theo tng v vic c th v thng thng ch xem xt khi mt trong cc bn tham gia tha thun c sc mnh thng lnh th trng. Ring i vi tha thun n nh gi bn li, Nht Bn c cch tip cn tng i nghim khc, theo mc nhin cm mi hnh thc tha thun n nh gi bn li.
11
2.
nh gi tc ng ca hnh vi tha thun hn ch cnh tranh
Cc tha thun hn ch cnh tranh xy ra nhiu dng khc nhau v gy ra cc tc ng khc nhau. C mt s tha thun mc nhin b coi l gy ra tc ng hn ch cnh tranh, mt s tha thun ch gy tc ng hn ch cnh tranh trong nhng trng hp nht nh v cng c nhng tha thun khng gy tc ng hn ch cnh tranh. nh gi mc tc ng ca tha thun hn ch cnh tranh l nhm a ra cch thc iu chnh ph hp i vi mi loi hnh vi. Tha thun ngang c tnh cht nguy hi hn tha thun dc Cc c quan cnh tranh thng nh gi tha thun ngang (gia cc i th cnh tranh cng mt khu trong qu trnh kinh doanh trn th trng) c phm vi nh hng n th trng v tnh cht nguy hi hn so vi tha thun dc (gia cc doanh nghip cc khu khc nhau ca qu trnh kinh doanh trn th trng). Cc tha thun hn ch cnh tranh theo chiu ngang, c bit l cc tha thun hardcore cartel lin quan n gi, sn lng, phn chia th trng v tha thun thng ng u thu lun c bn cht hn ch cnh tranh. Cc tha thun ny lun nhm n li ch ca cc bn tham gia tha thun v i lp vi li ch ca cc ch th cn li trn th trng nh nh cung ng, ngi tiu dng hay cc i th cnh tranh khc khng tham gia tha thun. Trong khi , i vi cc tha thun theo chiu dc, bn cnh tc ng gy hn ch cnh tranh, cc c quan cnh tranh cng tha nhn cc tc ng tch cc, thc y cnh tranh ca cc tha thun, v d: gip nh sn xut, cung ng sn phm, dch v kim sot c cc chi ph qung co, khuch trng sn phm, chi ph giao dch, nh gi bn l sn phm r hn v ng nht trong cng mng li phn phi, trnh tnh trng thu li nhun kp, kim sot cc tiu chun v cht lng sn phm, dch v, bo v hnh nh thng hiu to dng, ci thin cht lng dch v, loi b tnh trng hng khng (free riding) ca cc i th cnh tranh t s u t pht trin h thng phn phi... V vy, i vi cc tha thun dc, c quan cnh tranh thng nh gi tc ng ti cnh tranh v ra quyt nh theo tng trng hp c th. Tha thun thuc nhm hardcore nguy hi hn tha thun thuc nhm nonhardcore cartel. C mt s loi tha thun c xp vo nhm tha thun ngang nghim trng nht nh tha thun n nh gi, hn ch sn lng, phn chia th trng v thng ng
12
u thu. Cc tha thun ny lun c u tin ch trng hng u, bi hu ht cc quc gia u cho rng cc loi tha thun ny lun gy ra tc ng nguy hi v trc tip i vi mi trng cnh tranh. Trong khi , cc tha thun non-hardcore khng phi lc no cng gy ra tc ng tiu cc. Mt s tha thun non-hardcore cn pht sinh hiu qu kinh t nh phn tch phn trn. Trong nhiu trng hp, cc tc ng thc y cnh tranh ca cc tha thun ny cn ln hn so vi tc ng phn cnh tranh m n gy ra. Thng thng, cc c quan cnh tranh xem xt, nh gi cc hnh vi non-hardcore cartel trn c s phn tch v cn bng cc tc ng thc y cnh tranh cng nh tc ng hn ch cnh tranh pht sinh t tha thun. 3. Nguyn tc ban hnh quy nh cm T thc tin thc thi php lut cnh tranh, trn c s nh gi mc nguy hi ti cnh tranh ca cc dng tha thun, cc nc i trc a ra cc nguyn tc nh gi tnh hp php/bt hp php ca mt tha thun nhm tng cng kh nn g thc thi php lut. C hai nguyn tc c cc c quan cnh tranh s dng khi xem xt, nh gi mt hnh vi tha thun hn ch cnh tranh, bao gm: cm mc nhin (per se rule) i vi cc tha thun nghim trng v ch cm mt s trng hp i vi cc tha thun khng thuc nhm nghim trng (rule of reason). Nguyn tc vi phm mc nhin l nguyn tc coi mt s hnh vi hn ch cnh tranh c th l mc nhin vi phm php lut cnh tranh. Nguyn tc vi phm mc nhin khng nh tnh bt hp php ca mt s loi hnh vi tha thun hn ch cnh tranh c th khi chng minh c s tn ti ca tha thun, m khng cn phi xem xt n mc ch gy hn ch cnh tranh, mc thit hi v tc ng m tha thun gy ra. Thng thng, nguyn tc vi phm mc nhin c p dng khi xem xt, nh gi cc hnh vi thuc nhm tha thun hn ch cnh tranh nghim trng (hardcore cartel), bao gm cc tha thun n nh gi hng ha mt cch trc tip hoc gin tip, tha thun hn ch hoc kim sot sn lng, tha thun phn chia th trng, khu vc, khch hng v thng ng u thu. Trn thc t, cc nc nh Hoa K, Chu u v Nht Bn u coi 4 dng tha thun ngang gm tha thun n nh gi, tha thun phn chia th trng, tha thun kim sot s lng sn xut, mua bn v thng ng u thu l cc tha thun lm nguy hi ti cnh tranh trong mi trng hp, khng th c bin minh bi bt k mt lp lun no v tc ng tch cc hay hiu qu ca cc tha thun. Do vy, khi
13
xem xt tnh hp php/bt hp php ca cc tha thun ny, nc ni trn u p dng nguyn tc vi phm mc nhin, tc l cm cc tha thun trong mi trng hp. Nguyn tc hp l l nguyn tc nh gi mt hnh vi tha thun hn ch cnh tranh l vi phm php lut cnh tranh trn c s xem xt, cn bng gia tc ng thc y cnh tranh v tc ng hn ch cnh tranh ca tha thun. Nguyn tc ny c coi l kim ch nam ca Lut chng c quyn M v cng c p dng rng ri Lin minh Chu u, Nht Bn. Theo nguyn tc hp l, vic kim tra tnh bt hp php ca hnh vi c tin hnh da trn vic nh gi xem liu tha thun gia cc doanh nghip n thun ch l cc quy nh chung v c tc dng thc y cnh tranh hay liu n c th ngn chn hoc thm ch ph hy s cnh tranh trn th trng. Ni cch khc, trong nhng trng hp ny, c quan cnh tranh phi cn nhc, cn bng gia cc tc ng thc y cnh tranh v tc ng hn ch cnh tranh. Nu tha thun gia cc doanh nghip mang li li ch kinh t ln hn so v i cc tc ng phn cnh tranh; ng thi li ch ny l cng bng gia nh sn xut v ngi tiu dng trong khi khng c bin php no khc c th c s dng mang li li ch kinh t tng ng th tha thun c coi l hp php. Ngc li, nu hnh vi tha thun dn n cc tc ng hn ch cnh tranh m khng th b p bi cc tc ng thc y cnh tranh m n em li v khng p ng nhng iu kin nu trn th b coi l bt hp php. Tuy nhin, a ra c nh gi cui cng, cc c quan cnh tranh thng phi xem xt cc hin tng c bit dn n hnh thnh v p dng cc tha thun, cc iu kin th trng trc v sau khi thc hin tha thun, bn cht ca tha thun v cc tc ng thc t hoc c th do hnh vi tha thun gy ra Theo hng dn p dng iu 101(3) TFEU ca EU, vic nh gi mt tha thun c th c thc hin thng qua 2 bc: (1) Tha thun ang xem xt c gy hn ch cnh tranh hay khng; v (2) tha thun c mang li li ch thc y cnh tranh hay khng v liu tc ng thc y cnh tranh ca tha thun c ln hn tc ng hn ch cnh tranh do n mang li hay khng. Hng dn hin ti ca EU lit k 4 iu kin c th c cc c quan cnh tranh dng lm cn c xem xt, nh gi tha thun hn ch cnh tranh, gm:
14
Li ch kinh t: tha thun ang xem xt phi mang li nhng li ch kinh t nh ci tin sn xut v phn phi sn phm hoc thc y s tin b khoa hc k thut v kinh t phi ln hn cc tc ng hn ch cnh tranh gy ra. Tnh cn thit: cc hn ch do tha thun gy ra l cn thit t c cc li ch kinh t. Nu c nhng cch khc t gy hn ch cnh tranh hn t c li ch tng t, th nhng li ch t c t vic tha thun s khng th c s dng bin minh cho tc ng hn ch cnh tranh. Ni cch khc, c quan cnh tranh phi nh gi liu cc tc ng hn ch cnh tranh c vt qu nhng g cn thit t c li ch kinh t hay khng. Chia s li ch cng bng cho ngi tiu dng: cc li ch kinh t t c phi c li khng ch cho cc bn tham gia tha thun, m phi c chia s mt cch cng bng cho ngi tiu dng. Phn li ch chuyn cho ngi tiu dng c th c nh gi thng qua vic nh gi li ch ct gim chi ph, mi trng cnh tranh, cc yu t cung cu c li cho cnh tranhDoanh nghip tham gia tha thun s gi li hiu qu khng c chia s cho ngi tiu dng, th hin bi t c li nhun cao hn. Khng loi b cnh tranh: c quan cnh tranh cn nh gi liu tha thun c gy ra tc ng hn ch cnh tranh mt cch ng k trn th trng hay khng. Nu cc doanh nghip tham gia c v tr thng lnh trn th trng, th tha thun gy ra cc tc ng phn cnh tranh v v vy hnh vi s thuc din b cm thc hin. Nh vy, i vi tha thun hn ch cnh tranh, tip cn iu chnh ca cc nc l kt hp p dng nguyn tc vi phm mc nhin (i vi tha thun nghim trng) v nguyn tc hp l (i vi cc dng tha thun khc v tha thun theo chiu dc). 4. X l vi phm 4.1. Cc hnh thc x l vi phm Sau khi xem xt, nh gi tnh bt hp php ca hnh vi tha thun hn ch cnh tranh trn c s nguyn tc vi phm mc nhin hoc nguyn tc hp l, nu xt thy hnh vi tha thun vi phm php lut cnh tranh, th ty thuc vo tnh nghim trng, mc tc ng v thit hi do hnh vi gy ra m c quan cnh tranh, c quan cng t truy cu trch nhim i vi cc i tng khc nhau, vi cc hnh thc x l vi phm khc nhau.
15
i tng c th b truy cu trch nhim lin quan n hnh vi tha thun hn ch cnh tranh gm: a) doanh nghip; b) c nhn; c) t chc ngnh ngh. Cc hnh thc x l vi phm i vi hnh vi tha thun hn ch cnh tranh c quy nh trong php lut cnh tranh phi ph hp vi i tng b truy cu trch nhim, ng thi phi tng xng vi mc tc ng v gy hi ca hnh vi, trong bao gm: a) ch ti pht t: c p dng i vi c nhn vi phm;
b) ch ti pht tin: c p dng i vi doanh nghip; c nhn v/hoc t chc vi phm; c) bin php khc phc hu qu: c p dng i vi doanh nghip v/hoc t chc vi phm. 4.1.1. X l vi phm i vi c nhn C nhn vi phm c cp trong phn ny c th l gim c, nh qun l, ngi i din doanh nghip, ch tch hoc thnh vin ban chp hnh hip hi thc hin hnh vi tha thun; p buc, li ko, xi gic hoc t chc, to iu kin thun li cc bn d dng tham gia tha thun. Cc hnh thc x l vi phm c th p dng i vi cc c nhn vi phm bao gm a) ch ti pht t v/hoc b) ch ti pht tin. Ch ti x l vi phm i vi c nhn thng c p dng trong cc trng hp tha thun hn ch cnh tranh thuc nhm hardcore cartels, nh tha thun n nh gi, phn chia th trng, hn ch sn lng hoc thng ng u thu... Vic quy nh cc ch ti x l hnh s i vi cc c nhn tham gia tha thun hn ch cnh tranh th hin s nghim khc ca php lut i vi cc hnh vi cc -ten nguy hi, ng thi mang tnh rn e, ngn nga. Tuy nhin, khng phi tt c cc nc u c quy nh v ch ti x l vi phm i vi c nhn tham gia tha thun hn ch cnh tranh. Cc ch ti x pht ny ch c p dng nhng quc gia c ch x l hnh s i vi cc-ten, vi cch tip cn coi cc-ten l mt ti hnh s, tng t nh cc ti danh trm cp, gian ln... Khi , vic x l cc tha thun hn ch cnh tranh vi phm c thc hin theo th tc t tng hnh s. Trong x l hnh s i vi cc c nhn tham gia tha thun hn ch cnh tranh, cc quc gia cng quy nh khc nhau v thm quyn x l vi phm, thi hn pht t v mc pht tin ti a.
16
Ti mt s quc gia, chng hn nh Canada, c quan cnh tranh chu trch nhim iu tra v vic, nhng vic truy t hnh s li thuc thm quyn ca Vin cng t. Trong khi , cc quc gia khc nh Hoa K, Israel, C quan chng c quyn c ng thi hai thm quyn iu tra v truy t hnh s i vi hnh vi cc-ten. V thi hn pht t ti a, mt s quc gia quy nh c nhn vi phm c th b pht t ti a ln ti 5 nm, nh Nht Bn, Ireland, Vng quc Anh...Trong khi , Hoa K c cch tip cn nghim khc hn i vi hnh vi cc-ten, c bit l cc-ten hardcore cartels, vi quy nh v thi hn pht t ti a ln ti 10 nm. Mc pht tin ti a i vi c nhn vi phm v hnh vi tha thun hn ch cnh tranh c th l 5 triu yen (ti Nht Bn), 4 triu euro (ti Ireland), 500,000 la New Zealand (ti New Zealand) hoc 1 triu la M (ti Hoa K). 4.1.2. X l vi phm i vi doanh nghip Doanh nghip tham gia tha thun hn ch cnh tranh c th phi chu cc hnh thc x l nh sau: a) pht tin v/hoc b) buc thc hin cc bin php khc phc hu qu. a) Pht tin C th ni, pht tin i vi doanh nghip l hnh thc x l vi phm chnh c cc c quan cnh tranh p dng ph bin i vi cc v vic lin quan n hnh vi tha thun hn ch cnh tranh. C s tnh ton mc pht tin i vi doanh nghip vi phm tng i a dng v c s khc bit gia cc quc gia. N c th l: o doanh thu/doanh s bn hng ha, dch v trn th trng lin quan hoc tng doanh thu, doanh thu trn th trng ni a hoc doanh thu ton cu; o o li nhun thu c t hnh vi vi phm bt chnh; th phn ca doanh nghip trn th trng lin quan.
Trong tnh ton mc pht tin i vi doanh nghip, c quan cnh tranh lun ch trng ti cc yu t nh t l phn trm t doanh thu/doanh s, li nhun bt chnh; khong thi gian tnh ton doanh thu/doanh s, li nhun; khung pht ti thiu, ti a. T l phn trm ti a t doanh thu thng c quy nh mc 10%. Khong thi gian tnh ton doanh thu lm c s tnh mc pht c th l 01 hoc ti a 03 nm ti chnh trc nm thc hin hnh vi vi phm. Khung pht c th ri vo khong gia mc ti thiu v mc ti a, hoc ch quy nh mc pht ti a. i vi tng v vic, c quan c thm quyn x l vi phm v hnh vi tha thun hn ch cnh tranh c quyn quyt nh p dng mt, mt s hoc tt c cc hnh thc
17
pht tin nu trn. Mc pht tin cao hay thp ty thuc vo tnh nghim trng, mc tc ng ca hnh vi, tuy nhin khng c vt qu mc ti a, hoc nm ngoi khung pht tin theo quy nh ca php lut cnh tranh. b) Bin php khc phc hu qu Ngoi ch ti pht tin, cc bin php khc phc hu qu cng c cc c quan thc thi cnh tranh ch trng p dng nh l cc gii php nhm cn bng th trng, a th trng tr v trng thi cnh tranh hn hoc trng thi nh trc khi xy ra cc hnh vi tha thun hn ch cnh tranh. Cc bin php khc phc hu qu i vi doanh nghip c th l buc bi thng, b p tn tht, thit hi cho khch hng, ngi tiu dng, i tc kinh doanh; buc loi b nhng iu khon vi phm ra khi hp ng, bn cam kt, ghi nh, tha thun gia cc doanh nghip/c nhn kinh doanh; buc cam kt khng ti phm hoc tip tc vi phm cc quy nh ca Lut Cnh tranh hay buc hc tp v c gio dc nhn thc v php lut cnh tranh... Cc bin php x l ny mang tnh chin lc, lu di, c tc dng phng nga, ngn chn cc trng hp ti phm trong tng lai. 4.1.3. X l vi phm i vi t chc ngh nghip Cc t chc ngh nghip, chng hn nh hip hi cc doanh nghip trong cng mt ngnh khng phi l i tng trc tip tham gia tha thun. Tuy nhin, hip hi vn c th l i tng b truy cu trch nhim lin quan n hnh vi tha thun hn ch cnh tranh do p buc, li ko, xi gic cc doanh nghip thnh vin tham gia tha thun, thc hin cc quyt nh ca hip hi lin quan n gi, sn lng sn xut, th trng...hay ng vai tr t chc, to iu kin thun li cc doanh nghip thnh vin gp g, trao i cc thng tin kinh doanh nhy cm v tha thun hn ch cnh tranh. Cc hnh thc x l vi phm p dng i vi hip hi ngnh ngh c th l pht tin hoc buc thc hin cc bin php khc phc hu qu. Nht Bn v i Loan l hai quc gia c nhng quy nh r rng v x l vi phm ca hip hi thng mi, hip hi ngh nghip lin quan n hnh vi tha thun hn ch cnh tranh. 4.2. Xu hng iu chnh cc quy nh v x l vi phm Vi quan im thng nht cho rng vi phm v tha thun hn ch cnh tranh l mt trong cc vi phm php lut cnh tranh nghim trng nht, thi gian gn y cc nc trn th gii c xu hng iu chnh cc quy nh v x l vi phm lin quan n hnh vi tha thun hn ch cnh tranh theo hng tng ch ti x pht. C th:
18
a)
Xu hng hnh s ha cc-ten
Theo nghin cu mi nht ca Mng li cnh tranh quc t (ICN) nm 2009 v Xu hng v s pht trin trong thc thi chng cc-ten, trong giai on 10 nm gn y t nm 2000 n nm 2009, c mt s quc gia sa i, b sung Lut Cnh tranh theo hng hnh s ha mt s hnh vi tha thun hn ch cnh tranh nghim trng. Chng hn, Lut Cnh tranh ca Vng quc Anh nm 2003 b sung thm cc quy nh v pht t ln ti 5 nm v pht tin khng gii hn i vi c nhn vi phm lin quan n hnh vi cc-ten nghim trng. Tng t, iu khon quy nh v ch ti pht hnh s i vi hnh vi tha thun hn ch cnh tranh cng c a vo trong php lut cnh tranh ca Romania nm 2003, Estonia nm 2002 v Hungary nm 2005. Gn y nht, nm 2009, c quan thc thi cnh tranh ti c v Nam Phi cng thay i quan im v c thi nghim khc hn i vi cc hnh vi cc-ten, coi cc-ten l mt ti hnh s. Theo Lut Cnh tranh mi c sa i ca c, c nhn vi phm hnh s trong cc v vic cc-ten c th chu mc pht t ti a 10 nm v/hoc mc pht tin ti 220,000 la c/hnh vi. Ti Nam Phi, t nm 2009, c nhn l gim c hoc gi v tr qun l doanh nghip ch o, li ko doanh nghip thc hin tho thun hn ch cnh tranh c th b truy cu trch nhim hnh s di hnh thc np pht vi mc tin pht khng qu 500,000 Rand Nam Phi hoc b pht t ti a 10 nm, hoc phi chu c hai ch ti x pht. b) Xu hng tng mc pht
Th hin phn ng mnh m hn, quyt tm cao hn trong thc thi cc quy nh kim sot hnh vi hn ch cnh tranh, trong thi gian gn y, nhiu quc gia trn th gii c xu hng tng ch ti x pht i vi doanh nghip v c nhn vi phm, bao gm tng thi hn pht t, mc pht tin ti a i vi c nhn, doanh nghip. C th nh di y:
19
Xu hng thay i mc pht i vi c nhn vi phm php lut v tha thun hn ch cnh tranh ca mt s quc gia 2000 2009
Quc gia Chile Ai-len Nht Bn H Lan Ty Ban Nha Hoa K Nm SBS 2009 2002 2009 2001 2007 2004 3 nm 10 nm 350,000 $ Mc pht t ti a Trc SBS 2 nm 2 nm 3 nm Sau SBS 5 nm 5 nm 5 nm 300,000 NZ$ 500,000 NZ$ 60,000 1 triu $ 3 triu 4 triu Mc pht tin ti a Trc SBS Sau SBS
Xu hng thay i mc pht tin i vi doanh nghip vi phm php lut v tha thun hn ch cnh tranh ca mt s quc gia 2000 2009
Quc gia Chile Ai Cp Php c Ai-len Nht Bn Hn Quc H Lan 2002 2005 2005 2001 Nm SBS 2009 2008 2 triu $ 5% doanh thu th trng Php 3 ln li nhun thu c t hnh vi vi phm 3 triu 6% doanh thu trn TTLQ 5% doanh thu hng nm 5 triu NZ$ Trc SBS Sau SBS 24.2 triu $ 55 triu $ 10% doanh thu ton cu 1 triu v 10% tng doanh thu 4 triu 10% doanh thu trn TTLQ 10% doanh thu hng nm 10 triu NZ$; 3 ln li nhun thu c t hnh vi vi phm hoc 10% doanh thu. 1 triu $ 10% doanh thu hoc 10 triu 100 triu $
Panama Ty Ban Nha Hoa K
2007 2007 2004
100,000 $ 10 triu $
Mi quc gia la chn mt ch x l ring i vi hnh vi tha thun hn ch cnh tranh, ph hp vi h thng php lut ca mnh. Mc d c s v cch tnh ton
20
mc pht, khung pht gia cc quc gia c s khc bit, tuy nhin vi vic thng nht nng cao quan im nh gi i vi hnh vi tha thun hn ch cnh tranh, cc c quan cnh tranh ngy cng c xu hng hnh s ha hnh vi cc-ten nghim trng hoc quy nh ch ti pht nng hn nhm nng cao hiu qu thc thi chng cc-ten.
21
PHN 2: NH GI KT QU THC THI CC QUY NH HIN HNH V THA THUN HN CH CNH TRANH TI VIT NAM
1. Tng quan v cc quy nh hin hnh
1.1. V cc hnh vi t ha thun hn ch cnh tranh Khon 3, iu 3, Lut cnh tranh a ra khi nim v hnh vi hn ch cnh tranh l hnh vi ca doanh nghip lm gim, lm sai lch, cn tr cnh tranh trn th trng, bao gm hnh vi tha thun hn ch cnh tranh, lm dng v tr thng lnh th trng, lm dng v tr c quyn v tp trung kinh t. Tuy nhin, Lut cnh tranh v cc vn bn hng dn khng a ra nh ngha trc tip v tha thun hn ch cnh tranh. Mt cch gin tip c th hiu, tha thun hn ch cnh tranh l tha thun gia hai hay nhiu doanh nghip nhm lm gim, lm sai lch, cn tr cnh tranh trn th trng. Lut Cnh tranh v Ngh nh 116/2005/N-CP quy nh v tha thun hn ch cnh tranh di hnh thc lit k cc hnh vi c th v m t chi tit v ni dung, hnh thc ca cc loi tha thun ny. Tha thun hn ch cnh tranh, v vy, c hiu bao gm 08 dng tha thun quy nh ti iu 8, Lut Cnh tranh v c quy nh chi tit ti cc iu t 14 n 21, Ngh nh 116/2005/N-CP. C th nh sau: Theo iu 8, Lut cnh tranh, cc tha thun hn ch cnh tranh bao gm: 1) Tho thun n nh gi hng ho, dch v mt cch trc tip hoc gin tip; 2) Tho thun phn chia th trng tiu th, ngun cung cp hng ho, cung ng dch v; 3) Tho thun hn ch hoc kim sot s lng, khi lng sn xut, mua, bn hng ho, dch v; 4) Tho thun hn ch pht trin k thut, cng ngh, hn ch u t; 5) Tho thun p t cho doanh nghip khc iu kin k kt hp ng mua, bn hng ho, dch v hoc buc doanh nghip khc chp nhn cc ngha v khng lin quan trc tip n i tng ca hp ng; 6) Tho thun ngn cn, km hm, khng cho doanh nghip khc tham gia th trng hoc pht trin kinh doanh; 7) Tho thun loi b khi th trng nhng doanh nghip khng phi l cc bn ca tho thun;
22
8) Thng ng mt hoc cc bn ca tho thun thng thu trong vic cung cp hng ho, cung ng dch v. Mi loi tha thun trn c m t chi tit ti Ngh nh hng dn thi hnh (t iu 14 n iu 21, Ngh nh 116/2005/N-CP). Nh vy, phm vi cc tha thun hn ch cnh tranh b iu chnh ch nm trong khun kh cc hnh vi c quy nh trong Lut v Ngh nh. 1.2. V cc quy nh cm Cc quy nh cm i vi tha thun hn ch cnh tranh c cp ti iu 9, Lut Cnh tranh. Theo , cc hnh vi tha thun hn ch cnh tranh b cm on hai mc : cm tuyt i (trong mi trng hp) v cm khi th phn kt hp ca cc bn tham gia tha thun trn th trng lin quan chim t 30% tr ln. Mc d vy, cn c cc quy nh hin hnh, c th thy rng Lut Cnh tranh ca Vit Nam s dng nguyn tc vi phm mc nhin khi nh gi cc hnh vi tha thun. 1) Quy nh cm tuyt i (Khon 1, iu 9, Lut Cnh tranh): c p dng i vi cc tha thun quy nh ti khon 6; 7; 8, iu 8, Lut Cnh tranh, bao gm (1) tha thun ngn cn, km hm, khng cho doanh nghip khc tham gia th trng hoc pht trin kinh doanh; (2) tho thun loi b khi th trng nhng doanh nghip khng phi l cc bn ca tho thun; (3) thng ng mt hoc cc bn ca tho thun thng thu trong vic cung cp hng ho, cung ng dch v. Theo cch tip cn ca Lut Cnh tranh Vit Nam, ba loi tha thun b cm tuyt i v khng c min tr lun hm cha tnh cht hn ch cnh tranh m khng c bt c mt c s no c th bin h v hiu qu ca chng i vi th trng. Do , vic xc nh hnh vi tha thun b cm trong cc trng hp ny khng i hi phi chng minh v sc mnh th trng ca cc doanh nghip tham gia tha thun. 2) Quy nh cm khi cc bn tham gia tha thun c th phn kt hp trn th trng lin quan t 30% tr ln (Khon 2, iu 9, Lut Cnh tranh): c p dng i vi cc tha thun quy nh ti khon 1; 2; 3; 4; 5, iu 8, Lut Cnh tranh, bao gm (1) tha thun n nh gi hng ho, dch v mt cch trc tip hoc gin tip; (2) tho thun phn chia th trng tiu th, ngun cung cp hng ho, cung ng dch v; (3) tho thun hn ch hoc kim sot s lng, khi lng sn xut, mua, bn hng ho, dch v; (4) tho thun hn ch pht trin k thut, cng ngh, hn ch u t; (5) tho thun p t cho doanh nghip khc iu kin k kt hp ng mua, bn hng ho, dch
23
v hoc buc doanh nghip khc chp nhn cc ngha v khng lin quan trc tip n i tng ca hp ng. Cc tha thun khng thuc ba trng hp b cm tuyt i ch c th b cm khi th phn kt hp ca cc doanh nghip tham gia tha thun trn th trng lin quan t 30% tr ln. Vic xc nh cu thnh hnh vi tha thun b cm trong nhng trng hp ny yu cu phi chng minh hai yu t: Ni dung ca tha thun thuc cc hnh thc tha thun c quy nh ti khon 1; 2; 3; 4 hoc 5, iu 8, Lut Cnh tranh; Th phn kt hp ca cc doanh nghip tham gia tha thun trn th trng lin quan phi chim t 30% tr ln. iu kin khc bit gia hai mc cm on l yu cu v mc th phn kt hp ca cc bn tham gia tha thun. Theo cch tip cn ca cc nh lm lut Vit Nam, th phn l c s xc nh kh nng chi phi ca doanh nghip i vi th trng. Theo Lut Cnh tranh, mc th phn trn th trng lin quan t 30% tr ln c th trao cho doanh nghip sc mnh th trng, l kh nng tc ng n gi c th trng ca mt loi hng ha hoc dch v m h bn hoc mua. Quy nh cm c iu kin cn c trn c s duy nht l th phn kt hp ca cc bn tham gia tha thun trn th trng lin quan, khng xem xt trn c s nh gi, cn nhc gia cc tc ng tch cc v tiu cc ca hnh vi. 1.3. V cc quy nh min tr Phm vi cc tha thun hn ch cnh tranh c min tr theo Lut Cnh tranh bao gm 5 dng hnh vi c xem xt cm theo nguyn tc hp l, ngha l b cm khi th phn kt hp trn th trng lin quan ca cc bn tham gia t 30% tr ln. C th, theo iu 10, Lut Cnh tranh, ch nhng tha thun hn ch cnh tranh quy nh ti khon 2, iu 9 mi thuc phm vi cc tha thun c xem xt min tr c thi hn. Cc tha thun nu trn c min tr c thi hn nu p ng mt trong cc iu kin sau y nhm h gi thnh, c li cho ngi tiu dng: a) Hp l ho c cu t chc, m hnh kinh doanh, nng cao hiu qu kinh doanh; b) Thc y tin b k thut, cng ngh, nng cao cht lng hng ho, dch v; c) Thc y vic p dng thng nht cc tiu chun cht lng, nh mc k thut ca chng loi sn phm;
24
d) Thng nht cc iu kin kinh doanh, giao hng, thanh ton nhng khng lin quan n gi v cc yu t ca gi; e) f) t. c hng min tr, cc bn tham gia tha thun phi thc hin th tc ngh hng min tr quy nh ti iu 25-38, Lut Cnh tranh. Trn c s h s ngh hng min tr ca cc bn, c quan qun l cnh tranh c trch nhim xem xt, xut kin B trng B Cng Thng ra quyt nh. 1.4. V cc hnh thc x l vi phm a) Hnh thc x l vi phm Ti Vit Nam, cc t chc, c nhn kinh doanh (doanh nghip) vi phm cc quy nh v tha thun hn ch cnh tranh b cm s b x l theo cc hnh thc c quy nh ti iu 117, 118, Lut Cnh tranh v c quy nh chi tit ti iu 10-17, Ngh nh 120/2005/N-CP v x l vi phm php lut trong lnh vc cnh tranh, bao gm: - Pht tin; - Pht b sung; - Bin php khc phc hu qu. Cc hnh thc x l vi phm i vi tha thun hn ch cnh tranh STT Hnh thc x l Pht tin M t chi tit 0 - 5% tng doanh thu trong nm ti chnh trc nm thc hin hnh vi vi phm nu khng thuc cc trng hp c bit (quy nh ti Khon 2, iu 10, Ngh nh 120/2005/N-CP). 5-10% tng doanh thu trong nm ti chnh trc nm thc hin hnh vi vi phm nu thuc cc trng hp: - Hng ho, dch v lin quan l cc mt hng lng thc, thc phm, trang thit b y t, thuc phng v cha bnh cho ngi, thuc th y, phn bn, thc n chn nui, thuc bo v thc vt, ging cy trng, vt nui v cc dch v y t, chm sc sc kho; - Doanh nghip vi phm gi vai tr t chc, li ko cc i tng khc tham gia vo tho thun. ) Tng cng sc cnh tranh ca doanh nghip nh v va; Tng cng sc cnh tranh ca doanh nghip Vit Nam trn th trng quc
25
STT
Hnh thc x l Pht b sung Bin php khc phc hu qu
M t chi tit Tch thu tang vt, phng tin c s dng thc hin hnh vi vi phm, bao gm c tch thu ton b khon li nhun thu c t vic thc hin hnh vi vi phm Buc loi b nhng iu khon vi phm php lut ra khi hp ng hoc giao dch kinh doanh
b) Thm quyn x l vi phm Lin quan n vic x l vi phm cc quy nh v tha thun hn ch cnh tranh, sau khi kt thc qu trnh iu tra, Cc Qun l cnh tranh c quyn xut, kin ngh cc hnh thc v mc x pht da trn kt qu iu tra v mc vi phm ca cc doanh nghip. Thm quyn x l vi phm i vi hnh vi hn ch cnh tranh ni chung, v tha thun hn ch cnh tranh ni ring thuc v Hi ng cnh tranh v Hi ng x l v vic cnh tranh theo quy nh ti iu 43, Ngh nh 120/2005/NCP Quy nh v x l vi phm php lut trong lnh vc cnh tranh. c) Cn c xc nh mc x l Khi xc nh mc x l i vi tng hnh vi vi phm quy nh v tha thun hn ch cnh tranh cng tng t nh i vi cc hnh vi vi phm php lut cnh tranh ni chung, c quan c thm quyn c quyn cn c vo mt hoc mt s yu t c quy nh ti iu 7, Ngh nh 120/2005/N-CP nh sau: - Mc gy hn ch cnh tranh do hnh vi vi phm gy ra; - Mc thit hi do hnh vi vi phm gy ra; - Kh nng gy hn ch cnh tranh ca cc i tng vi phm; - Thi gian thc hin hnh vi vi phm; - Khon li nhun thu c t vic thc hin hnh vi vi phm; - Cc tnh tit gim nh, tnh tit tng nng. d) Cc tnh tit tng nng, gim nh Cc tnh tit gim nh, tnh tit tng nng l mt trong cc yu t c xem xt cn nhc, xc nh mc x l i vi vi phm lin quan n hnh vi tha thun hn ch cnh tranh. Cc tnh tit tng nng, gim nh c quy nh chi tit ti iu 85, Ngh nh 116/2005/N-CP. C th:
26
- Tnh tit gim nh bao gm: a) T nguyn khai bo v hnh vi vi phm trc khi c quan c thm quyn pht hin; b) i tng vi phm ngn chn, lm gim bt tc hi ca hnh vi vi phm hoc t nguyn khc phc hu qu, bi thng thit hi; c) i tng vi phm t nguyn cung cp chng c, thng tin lin quan n hnh vi vi phm m c quan c thm quyn trc cha bit; d) Tc ng tch cc ca hnh vi vi phm i vi vic pht trin nn kinh t. - Tnh tit tng nng bao gm: a) Vi phm nhiu ln trong cng lnh vc hoc ti phm trong cng lnh vc; b) Thc hin hnh vi vi phm sau khi nhn c quyt nh khng chp thun c hng min tr hoc quyt nh bi b quyt nh cho hng min tr ca c quan c thm quyn; c) Tip tc thc hin hnh vi vi phm mc d ngi c thm quyn yu cu chm dt hnh vi ; d) Sau khi thc hin hnh vi vi phm c hnh vi trn trnh, che giu vi phm. Quy nh v tnh tit gim nh i vi vi phm lin quan n tha thun hn ch cnh tranh cp n vn xt gim nh mc x l i vi trng hp t nguyn khai bo v hnh vi vi phm trc khi c quan c thm quyn pht hin v trng hp i tng vi phm t nguyn cung cp chng c, thng tin lin quan n hnh vi vi phm m c quan c thm quyn trc cha bit. Mc d quy nh ny c mang hi hng, tinh thn ca chnh sch khoan hng, tuy nhin n cha c c th ha bng mt chng trnh khoan dung ch ra li ch r rng ca bn tham gia tha thun khi t nguyn khai bo thng tin v hnh vi vi phm v cung cp chng c cho c quan cnh tranh ging nh cc quy nh v Chng trnh khoan dung m cc nc pht trin hin ang p dng mt cch hiu qu. 2. nh gi cc quy nh v tha thun hn ch cnh tranh 2.1. Cc kt qu t c Ngay t khi mi c ban hnh, gii hc gi, lut gia v cng ng ng o cc doanh nghip k vng Lut Cnh tranh ni chung v php lut iu chnh hnh vi
27
tha thun hn ch cnh tranh l vn bn quan trng m bo mi trng kinh doanh bnh ng, m bo s vn hnh hiu qu ca mt nn kinh t th trng. n nay, sau hn 6 nm k t 1/7/2005 (thi im Lut c hiu lc), c th ni rng vic ban hnh v thc thi php lut cnh tranh ti Vit Nam cng t c mt s kt qu ban u. a) ban hnh c b quy nh iu chnh Thnh cng bc u ca Vit Nam trong kim sot cc hnh vi phn cnh tranh ni chung v hnh vi tha thun hn ch cnh tranh ni ring trc ht l xy dng v ban hnh c mt b quy nh iu chnh tng i y , bao gm Lut Cnh tranh v cc Ngh nh hng dn thi hnh, to c c s php l cho hot ng cnh tranh ca doanh nghip cng nh vic qun l nh nc v cnh tranh ca c quan cnh tranh. Mc d php lut cnh tranh mt s quc gia tin tin trn th gii nh Hoa K, Nht Bn, EU c mt lch s hnh thnh v pht trin lu i, tuy nhin, i vi mt s nc chu n vn cn l mt lnh vc tng i mi. Vic Vit Nam ln u tin ban hnh Lut Cnh tranh nm 2004 l mt bc tin b so vi cc nc trong khu vc ASEAN. Vit Nam l nc th t trong khu vc ASEAN thng qua v p dng mt B lut Cnh tranh ton din, ch sau Thi Lan (ban hnh nm 1999), Indonesia (nm 1999) v Singapore (thng 10 nm 2004). Hnh vi tha thun hn ch cnh tranh ti Vit Nam hin nay c iu chnh bi: (1) Lut Cnh tranh ca Quc hi nm 2004; (2) Ngh nh 116/2005/N-CP ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh mt s iu ca Lut Cnh tranh v (3) Ngh nh 120/2005/N-CP ca Chnh ph quy nh v x l vi phm php lut trong lnh vc cnh tranh. Nu nh Lut Cnh tranh a ra cc quy nh khi qut v mt nguyn tc lin quan n hnh vi tha thun hn ch cnh tranh, bao gm: quy nh v hnh vi (iu 8, Lut Cnh tranh); quy nh cm (iu 9, Lut Cnh tranh); quy nh min tr (iu 10, Lut Cnh tranh); quy nh v x l vi phm (iu 117 121, Lut Cnh tranh); quy nh v trnh t, th tc iu tra v x l v vic (Chng V, Lut Cnh tranh), th cc Ngh nh hng dn thi hnh quy nh chi tit hn gip cc c quan chc nng c cn c r rng hn khi xem xt cc v vic lin quan n hnh vi tha thun
28
hn ch cnh tranh. C th, Ngh nh 116/2005/N-CP gii thch r hn cc quy nh cm, min tr, trnh t, th tc iu tra v x l i vi v vic tha thun hn ch cnh tranh, trong khi Ngh nh 120/2005/N-CP quy nh chi tit v hnh thc v mc x l i vi hnh vi vi phm quy nh v tha thun hn ch cnh tranh (iu 10-17). b) xy dng v tng bc hon thin b my c quan thc thi Song song vi vic ban hnh b quy nh iu chnh hnh vi tha thun hn ch cnh tranh, b my thc thi ti Vit Nam cng c xy dng, hnh thnh vi hai c quan chc nng, bao gm Hi ng cnh tranh v Cc Qun l cnh tranh. C s php l cho hot ng ca Hi ng cnh tranh v Cc Qun l cnh tranh bao gm Ngh nh 05/2006/N-CP ca Chnh ph ngy 09/01/2006 v vic thnh lp v quy nh chc nng, nhim v, quyn hn v c cu t chc ca Hi ng cnh tranh v Ngh nh 06/2006/N-CP ca Chnh ph ngy 09/01/2006 quy nh chc nng, nhim v, quyn hn v c cu t chc ca Cc Qun l cnh tranh. Theo , lin quan n cc v vic tha thun hn ch cnh tranh, Cc Qun l cnh tranh c chc nng th l v t chc iu tra, trong khi Hi ng cnh tranh c chc nng x l v vic. Vi m hnh c quan thc thi nh hin ti, vic iu tra v x l v vic tha thun hn ch cnh tranh c lp vi nhau. Vic xy dng cc ngh nh nu trn bc u to tin , c s gip c quan thc thi iu tra v x l c mt s v vic tha thun hn ch cnh tranh. Tuy nhin, cng chnh trong qu trnh vn hnh b my thc thi bc l nhng kh khn, bt cp v m hnh cn khc phc. Do , c cu t chc, chc nng, nhim v, quyn hn ca c quan thc thi cnh tranh vn ang tng bc c hon thin. Vn ny c phn tch su hn trong khun kh Bo co r sot m hnh c quan cnh tranh Vit Nam. c) Mt s quy nh c thc thi, gp phn ci thin mi trng kinh doanh/vn ha cnh tranh Trn c s cc vn bn quy phm php lut c ban hnh, cc c quan cnh tranh Vit Nam thng qua qu trnh thc thi thc s bt u a Lut Cnh tranh i vo cuc sng. Kt qu kim sot hnh vi tha thun hn ch cnh tranh th hin r nht thng qua vic mt s quy nh c thc thi nhm gp phn ci thin mi trng kinh doanh cng nh vn ha cnh tranh ca doanh nghip. Trong s cc quy nh v tha thun hn ch cnh tranh, quy nh v hnh vi tha thun n nh gi hng ha, dch v mt cch trc tip hoc gin tip ti Khon 1, iu 8, Lut Cnh tranh v iu 14, Ngh nh 116/2005/N-CP, ng thi
29
quy nh cm ti Khon 2, iu 9, Lut Cnh tranh, cng nh cc quy nh v x l vi phm, trnh t , th tc iu tra v x l v vic tha thun n nh gi tng ng c thc thi kh hiu qu. Trong ba nm tr li y, c 03 v vic tha thun hn ch cnh tranh c iu tra, trong c 01 v vic c x l. C 03 v vic ny u lin quan n hnh vi tha thun n nh gi trn cc th trng bo him vt cht xe t, th trng tm lp v th trng bo him hc sinh. Vic thc thi mt s quy nh v tha thun hn ch cnh tranh c nhng tc ng tch cc i vi mi trng cnh tranh trn cc th trng lin quan trong ba v vic c iu tra, ng thi, nhn thc ca doanh nghip v php lut cnh tranh cng c nng ln r rt. C th, trong cc v vic nu trn, sau khi c quan cnh tranh ra quyt nh iu tra, cc hip hi gi cng vn yu cu cc doanh nghip thnh vin ngng thc hin cc tha thun n nh gi, mt s doanh nghip ln yu cu cc i l, cng ty con ngng p dng mc gi mi, thm ch c mt vi doanh nghip bi thng cho khch hng mt khon tin chnh lch gia cc mc gi trc v sau khi thc hin tha thun. Bn cnh , nhn thc c hnh vi tha thun hn ch cnh tranh vi phm php lut cnh tranh, b iu tra v x l nghim minh, nn cc doanh nghip v hip hi c thi hp tc tt hn trong vic cung cp thng tin, chng c phc v qu trnh iu tra. d) pht hin c mt s vn cn hon thin Nhm m bo c s php l hon chnh, ng b trong lnh vc cnh tranh ni chung v lnh vc kim sot hnh vi tha thun hn ch cnh tranh ni ring, ngoi vic xy dng v ban hnh cc vn bn quy phm php lut y , th vic hon thin chng sao cho ph hp vi thc tin v bi cnh kinh doanh, pht trin kinh t, x hi cng l mt trong nhng nhim v ht sc quan trng. Tri qua hn 5 nm thc thi cc quy nh v tha thun hn ch cnh tranh, bn cnh nhng kt qu t c, thc tin cng cho thy mt s nhng vn bt cp xut pht t cc quy nh php l cn phi hon thin. Chng hn nh thiu mt quy nhh qut v hnh vi tha thun hn ch cnh tranh khin cho mt s hot ng kinh doanh ca doanh nghip v bn cht vi phm nguyn tc cnh tranh nhng cha c c s php l iu chnh, hay trng hp mt s quy nh cn cha r rng khin c quan cnh tranh lng tng trong vic p dng hoc mt s quy nh li cho nhiu cch hiu khc nhau gy nn tranh ci.
30
Nhng kh khn, bt cp trong thc thi kim sot cc hnh vi tha thun hn ch cnh tranh xut pht t nhng quy nh php lut s c phn tch su hn trong phn 2.2. di y. 2.2. Cc kh khn, thch thc pht sinh t quy nh php lut Bn cnh nhng thnh tu t c, nhiu kin cng cho rng do Lut Cnh tranh vn cn l mt lnh vc mi nn hiu qu thc tin ca lut vn cn nhiu im cn bn. Nguyn nhn chnh c th bt ngun t c ch thc thi, t s hn ch ngun lc, s bt cp trong m hnh c quan cnh tranh hay t chnh s thiu r rng, hp l, minh bch trong cc quy nh php l . Trong khun kh phn ny, Nhm nghin cu ch phn tch, nh gi nhng kh khn, vng mc pht sinh t quy nh php lut v tha thun hn ch cnh tranh. Nhm nghin cu nh gi nhng bt cp php l theo cc nhm vn nh sau: a) bt cp lin quan n cc quy nh v hnh vi; b) bt cp lin quan n cc quy nh cm; c) bt cp lin quan n cc quy nh min tr; d) bt cp lin quan n cc quy nh v x l vi phm/khc phc hu qu v e) bt cp lin quan n chnh sch khoan hng. a) Lin quan n cc quy nh v hnh vi tha thun hn ch cnh tranh
Hin nay, php lut cnh tranh Vit Nam cha c nh ngha hoc quy nh chung v tha thun hn ch cnh tranh. Cc quy nh hin hnh ch nhm n cc hnh thc biu hin bn ngoi mt cch cng nhc, cha nhm vo bn cht phn cnh tranh ca hnh vi, ng thi cha bao qut c ht cc dng thc kinh doanh mi vi tnh phc tp ngy cng cao ca doanh nghip. Chng hn, tha thun n nh mc gi sn, gi trn; tha thun tng gi hoc gim gi (khng ch mc c th) hoc tha thun duy tr gi bn li cho bn th ba... l nhng tha thun c bn cht hn ch cnh tranh, nhng cha c quy nh. Trong khi hnh vi kinh doanh, chin lc kinh doanh ca doanh nghip (trong c hnh vi tha thun) thay i ngy cng phc tp vi nhiu dng thc khc nhau th tip cn quy nh cng nh hin nay s gy kh khn cho c quan thc thi trong qu trnh iu tra, x l cc v vic c th. b) Lin quan n cc quy nh cm
Th nht, vic phn nhm cc hnh vi tha thun hn ch cnh tranh theo hai mc cm on quy nh ti iu 9, Lut Cnh tranh l cha hon ton hp l. C th, mt s hnh vi tha thun n nh gi, phn chia th trng, hn ch sn lng v thng ng u thu lun mang bn cht phn cnh tranh, vi phm nghim trng cc nguyn tc cnh tranh v c tc ng trc tip n cc yu t th trng nh
31
gi c, sn lng, khu vc phn phi... Theo cch tip cn ca nhiu c quan cnh tranh trn th gii, cc tha thun ny b cm trong mi trng hp m khng cn xem xt n cc yu t tc ng hay cc trng hp c th, v khng c php min tr. Tuy nhin, theo quy nh ti Khon 2, iu 9 v cc tha thun hn ch cnh tranh b cm, cc hnh vi tha thun n nh gi, phn chia th trng v hn ch sn lng (c quy nh ti Khon 1, 2, 3, iu 8, Lut Cnh tranh v Khon 14, 15, 16, Ngh nh 116/2005/N-CP) ch b cm khi th phn kt hp ca cc bn tham gia tha thun trn th trng lin quan chim t 30% tr ln. Quy nh ny bc l bt cp ch, mt s trng hp tha thun hn ch cnh tranh nghim trng, chng hn nh tha thun n nh gi nghim nhin khng b cm nu th phn kt hp trn th trng lin quan ca cc doanh nghip tham gia tha thun t di ngng 30%. Trong khi , nhng tha thun ny vn gy ra tc ng tng gi hng ha, dch v trn th trng. Trong nhng trng hp ny, th phn khng phn nh y , chnh xc v sc mnh th trng, hay ni cch khc l kh nng gy hn ch cnh tranh ca cc doanh nghip tham gia tha thun. Trong kinh t hc, sc mnh th trng c coi l kh nng doanh nghip thu c li nhun t vic tng gi cao hn mc gi cnh tranh hoc hn ch sn lng, cht lng thp hn mc cnh tranh trong mt khong thi gian tng i di. Chnh vic tng gi hay hn ch sn lng m vn thu li nhun phn nh sc mnh th trng v kh nng gy hn ch cnh tranh ca cc doanh nghip tham gia tha thun. Do , vic tha thun n nh gi, phn chia th trng, hn ch sn lng v thng ng u thu mc nhin vi phm cc quy nh v tha thun hn ch cnh tranh v phi b cm tuyt i. Quy nh cm c iu kin i vi cc tha thun dng ny s c th dn n b st nhng hnh vi tha thun gy hi cho mi trng cnh tranh v ngi tiu dng. Th hai, th phn l c s duy nht phn bit hai mc cm on cng gy nn nhng bt cp trong qu trnh thc thi kim sot tha thun hn ch cnh tranh. Trc ht, vic phn bit cc mc cm on i vi cc hnh vi tha thun hn ch cnh tranh phi da trn bn cht hn ch cnh tranh ca hnh vi, tnh cht v mc tc ng trc tip hay gin tip n cc yu t cnh tranh trn th trng. Th phn ch l mt trong s rt nhiu tiu ch c s dng nh gi kh nng gy hn ch cnh tranh ca cc doanh nghip tham gia tha thun, qua gin tip phn nh
32
mc v phm vi tc ng i vi th trng nu xy ra hnh vi tha thun. nh gi sc mnh th trng hay kh nng gy hn ch cnh tranh ca doanh nghip tha thun ngoi th phn cn ph thuc vo nhiu yu t khc nh cu trc ca chnh th trng , nng lc d tha ca cc i th cnh tranh, ro cn gia nhp th trng, sc mua ca ngi tiu dng.... Ngoi ra, mi mt ngnh c mt cu trc th trng ring v s lng doanh nghip tham gia hot ng kinh doanh cc ngnh, cc lnh vc cng khc nhau. Vic n nh mt ngng th phn kt hp 30% cho tt c cc th trng, cc ngnh ngh, lnh vc xc nh sc mnh th trng ca cc doanh nghip tham gia tha thun l khng hp l. Do , nu ch cn c vo ngng th phn kt hp 30% ca cc doanh nghip tham gia tha thun trn th trng lin quan phn bit cc mc cm on i vi cc hnh vi tha thun s l cha ton din, khin cho vic nh gi hnh vi tha thun b cm trn thc t tr nn cng nhc v khng ph hp vi thc tin. c) Lin quan n cc quy nh min tr
Th nht, phm vi cc loi tha thun c min tr nh cc quy nh hin hnh l cha hp l. Nh phn tch trn, cc tha thun n nh gi, phn chia th trng, hn ch sn lng lun mang bn cht hn ch cnh tranh v vi phm nghim trng cc nguyn tc cnh tranh. Theo , cc tha thun ny phi b cm tuyt i v khng c php min tr. Tuy nhin, theo Lut Cnh tranh Vit Nam cc tha thun ny vn thuc phm vi cc tha thun c php min tr c thi hn nu p ng cc iu kin quy nh ti Khon 1, iu 10, Lut Cnh tranh. Th hai, cc quy nh v min tr cha cp n nguyn tc xc nh thi hn cho hng min tr i vi tha thun hn ch cnh tranh. Theo quy nh ti iu 10, Lut Cnh tranh, vic min tr i vi tha thun hn ch cnh tranh l c thi hn. Vic cho hng min tr c thi hn i vi tha thun hn ch cnh tranh l hon ton hp l. Bi v, theo thi gian cc tha thun ny thng c xu hng khng cn p ng c cc iu kin cn thit hng min tr na.
33
C quan, c nhn c thm quyn th l h s, ra quyt nh cho hng min tr i vi tha thun hn ch cnh tranh c quyn xut, quyt nh v thi hn min tr. Tuy nhin, vic thiu cc quy nh v thi hn min tr trong php lut cnh tranh dn n thiu cn c trong vic xc nh thi hn cho hng min tr i vi tha thun hn ch cnh tranh. Th ba, quy nh min tr i vi tha thun hn ch cnh tranh b cm c s mu thun lin quan n tha thun v gi. C th, hnh vi tha thun n nh gi hng ha, dch v mt cch trc tip hoc gin tip quy nh ti Khon 1, iu 8 v b cm theo Khon 2, iu 9, Lut Cnh tranh thuc phm vi cc tha thun hn ch cnh tranh c th c min tr. Tuy nhin, trong s cc iu kin c hng min tr li bao gm iu kin Thng nht cc iu kin kinh doanh, giao hng, thanh ton nhng khng lin quan n gi v cc yu t ca gi (im d, Khon 1, iu 10, Lut Cnh tranh). S mu thun trong quy nh min tr cng gy ra bt cp trong qu trnh thc thi. d) l. Thc tin iu tra, x l cc v vic hn ch cnh tranh cho thy, tt c cc khiu ni hoc khi kin ra ta n i vi cc quyt nh x l v vic cnh tranh u c ni dung lin quan n cn c xc nh khon tin pht l tng doanh thu. Mc d ni dung khiu ni, khiu kin ny u b c quan cnh tranh Vit Nam hoc ta n bc b bi l quy nh ca php lut, tuy nhin c th thy rng vic xc nh mc pht tin da trn tng doanh thu, trong nhiu trng hp, l khng tng xng vi mc tc ng ca hnh vi tha thun. Chnh bi nhn nh ny, c quan cnh tranh trong cc v vic u xem xt p dng mc pht rt thp trong khung pht n 10%, v d: 0.0x% tng doanh thu ca nm ti chnh trc nm thc hin hnh vi vi phm. Vn t ra l, i vi nhng hnh vi b x pht mc 5-10% tng doanh thu th mc x pht ti thiu phi l 5%. Trong mt s trng hp, doanh nghip thm ch c th b ph sn bi quyt nh x l v vic cnh tranh v tt nhin, l trng hp m khng mt c quan cnh tranh no trn th gii mong mun b n i ngc li vi mc tiu bo v cnh tranh m tt c cc lut cnh tranh u hng n. Vi nhn nhn x pht da vo cc cn c hp l doanh nghip tip tc tn ti v ng gp cho nn kinh t, khng x pht chm dt hot ng ca doanh nghip, Lin quan n cc quy nh v x l vi phm
Th nht, mc pht tin c xc nh cn c trn tng doanh thu l khng hp
34
nhiu quc gia p dng nguyn tc tnh mc x pht cn c theo doanh thu trn th trng lin quan hoc th trng b nh hng. Ngoi ra, i vi cc hnh vi hn ch cnh tranh din ra trong mt qu trnh, v d hnh vi tha thun din ra trong 5 nm, cc c quan cnh tranh c th ly tng doanh thu trn th trng lin quan ca doanh nghip trong cc nm doanh nghip thc hin hnh vi vi phm lm cn c xc nh mc pht. Tuy nhin, vi nhn nhn x pht nhng khng lm chm dt hot ng ca doanh nghip, nhiu nc c quy nh ch hn ch trong phm vi tng doanh thu trn th trng lin quan ca doanh nghip trong phm vi ti a l 3 nm lin tip (nh Nht Bn) hoc quy nh mc pht ti a trong mi trng hp l khng qu 10% tng doanh thu trong nm ti chnh ca doanh nghip. Th hai, thiu c s xc nh mc pht tin c th i vi cc doanh nghip vi phm cc quy nh v tha thun hn ch cnh tranh. Cc quy nh v x l vi phm i vi tha thun hn ch cnh tranh ch cp n hai mc khung pht tin l 0-5% v 5-10% tng doanh thu ca nm ti chnh trc nm thc hin hnh vi vi phm, nhng khng a ra nguyn tc xc nh mc pht c th trong khung hnh pht . iu gy kh khn cho C quan qun l cnh tranh v Hi ng x l v vic cnh tranh trong vic xc nh mc pht tin c th i vi cc doanh nghip vi phm cc quy nh v tha thun hn ch cnh tranh, thm ch gy tranh ci trong quyt nh mc x l vi phm. Mt khc, vic thiu c s php l trong xc nh mc pht tin c th s dn n nhng quan ngi ca doanh nghip v tnh minh bch trong x l vi phm, ng thi cc doanh nghip cng kh xc nh c mc x l i vi hnh vi vi phm ca mnh. Th ba, cha c quy nh v mc pht tin ti thiu. Vic thiu quy nh v mc pht tin ti thiu (ln hn 0 ng) dn n thc t xy ra trng hp doanh nghip vi phm chu mc pht tin bng 0 ng, do tng doanh thu trong nm ti chnh trc nm thc hin hnh vi vi phm ca bn vi phm bng 0. Vic p dng mc pht tin 0 ng trong trng hp ny khng c ngha rn e i vi doanh nghip thc hin hnh vi vi phm. Th t, cha c quy nh v hnh thc v mc x l i vi c nhn vi phm. Cc quy nh v x l vi phm i vi tha thun hn ch cnh tranh cha xem xt hnh thc x l i vi c nhn vi phm (pht tin v/hoc pht t). Thc t, tng lin kt, tha thun hn ch cnh tranh thng do cc c nhn ng u doanh nghip, nh thnh vin ban gim c, lnh o, trng phng kinh doanh...xy dng nn. Nu ch p dng ch ti x pht nng i vi doanh nghip c th dn n tnh trng khnh kit, ph sn doanh nghip sau khi np pht, gy nh hng trc tip n
35
i sng ca cng nhn, nhn vin ang lao ng ti doanh nghip, trong khi nhng c nhn vi phm li khng phi chu trch nhim trc php lut. Th nm, cc quy nh v x l vi phm i vi tha thun hn ch cnh tranh cha xem xt cc ch ti i vi Hip hi ngnh ngh. Ti Vit Nam hin nay c hng nghn hip hi ngnh ngh vi quy m ln nh khc nhau. L t chc x hi ngh nghip, nhng thc t cho thy c nhiu trng hp, hip hi ng vai tr ch trng xy dng tng tha thun, t chc gp mt, trao i thng tin gia cc doanh nghip, vn ng cc doanh nghip thnh vin tham gia v thc hin tha thun. Mc d cc hip hi ngnh ngh thuc i tng iu chnh ca php lut cnh tranh theo iu 2, Lut Cnh tranh, tuy nhin, hin cha c c s php l p dng cc ch ti x l vi phm i vi hip hi trong cc v vic tha thun hn ch cnh tranh. Trong bi cnh nhn thc ca cc doanh nghip v hip hi v php lut cnh tranh cn cha cao, vic khng p dng ch ti x l i vi cc vi phm ca hip hi lin quan n cc quy nh v tha thun hn ch cnh tranh s khng c tc ng cnh bo, rn e cng nh khuyn khch cc hip hi thc hin tt cc quy nh ca php lut cnh tranh. Th su, cc hnh thc pht b sung v bin php khc phc hu qu cha phn nh ng mc ch rn e, gio dc i vi doanh nghip vi phm. Theo quy nh ca php lut cnh tranh Vit Nam hin nay, bin php x pht b sung v khc phc hu qu i vi cc vi phm v tha thun hn ch cnh tranh bao gm: (1) Tch thu tang vt, phng tin c s dng thc hin hnh vi vi phm, bao gm c tch thu ton b khon li nhun thu c t vic thc hin hnh vi vi phm; v (2) Buc loi b nhng iu khon vi phm php lut ra khi hp ng hoc giao dch kinh doanh. Do c th ca cc v vic lin quan n tha thun, cc doanh nghip c th tha thun bng ming hoc bng vn bn di nhiu hnh thc khc nhau nh in thoi, email, bn cam kt, tha thun Chnh v vy, cc bin php x pht b sung v khc phc hu qu trn y dng nh khng ph hp v t c p dng trn thc tin. Trong khi , bin php x pht b sung v khc phc hu qu li l mt trong nhng ni dung quan trng m cc c quan thc thi php lut cnh tranh quc t hng ti. Nht Bn, trong cc v vic tha thun hn ch cnh tranh, ngoi bin php x pht hnh chnh i vi doanh nghip v thm ch l x pht hnh s i vi cc c nhn c lin quan trc tip n tha thun, c quan cnh tranh ca Nht Bn cn buc cc doanh nghip thc hin lnh chm dt hnh vi vi phm, khng c thc hin cc hnh vi tng t trong tng lai, buc cc doanh nghip vi phm thc hin chng trnh tun th
36
php lut (compliance program), yu cu doanh nghip vi phm cung cp thng tin, ti liu lin quan (v d thng tin v gi bn sn phm lin quan) theo nh k iu ng lu l c quan cnh tranh Nht Bn c thm quyn a ra cc bin php m c quan ny cho l cn thit ty theo c th ca tng v vic, tng ngnh. y cng l im cc nh lm lut Vit Nam cn nghin cu, tham kho thm trong qu trnh hon thin php lut cnh tranh. e) Lin quan n chnh sch khoan hng Thc tin thc thi php lut cnh tranh ca cc nc i trc cho thy, vic x l cc tha thun hn ch cnh tranh s c xu hng ngm ha cc tha thun. iu ny s lm cho vic pht hin v iu tra cc tha thun hn ch cnh tranh tr nn kh khn hn, phc tp hn gp nhiu ln. V vy, hu ht cc nc s dng chnh sch khoan hng nh mt cng c quan trng pht hin v iu tra cc tha thun hn ch cnh tranh. Trn thc t, phn ln cc v vic cartel ca c quan cnh tranh l v vic c pht hin thng qua chnh sch khoan hng. Php lut Vit Nam hin nay v vn khoan hng mi ch c quy nh v cc tnh tit gim nh p dng vi cc bn trong mt s trng hp nht nh. Tuy nhin, qua 5 nm thc thi Lut Cnh tranh cng c th thy quy nh v tnh tit gim nh khng gip khm ph ra nhiu v vic vi phm do cha to c ng c v p lc ln doanh nghip tham gia tha thun trnh bo v cung cp thng tin v tha thun m h tham gia. V vy, cn phi b sung cc quy nh v chnh sch khoan hng tng cng hiu qu thc thi php lut.
37
PHN 3: KHUYN NGH SA I CC QUY NH V THA THUN HN CH CNH TRANH

Trn c s tng kt, nh gi thc tin thc thi cc quy nh v tha thun hn ch cnh tranh ti Vit Nam v phn tch bi hc kinh nghim ca EU, Hoa K v Nht Bn, Nhm nghin cu xut mt s khuyn ngh nhm nng cao hiu qu kim sot hnh vi tha thun hn ch cnh tranh, trong tp trung vo nh hng sa i, hon thin cc quy nh lin quan n tha thun hn ch cnh tranh ph hp hn vi thc tin thc thi. Cc khuyn ngh c xy dng trn c s phn tch nhng bt cp xut pht t cc quy nh hin hnh nh nu trong phn 2 trn, ng thi bm st cc nhm vn lin quan n cc (1) hnh vi tha thun hn ch cnh tranh, (2) cc quy nh cm, (3) cc quy nh min tr, (4) cc hnh thc x l vi phm v (5) chng trnh khoan dung. 1. Lin quan n cc quy nh v hnh vi tha thun hn ch cnh tranh Xut pht t tnh hnh thc thi php lut, nhm nghin cu cho rng cn b sung thm mt iu khon chung v hnh vi tha thun hn ch cnh tranh, trong quy nh bn cht chung nht ca hnh vi nhm bao qut ht cc dng thc tha thun hn ch cnh tranh. C th: Cn b sung mt quy nh chung hay ni cch khc l mt iu khon qut (basket clause) v hnh vi tha thun hn ch cnh tranh nhm qut ht cc dng hnh vi tha thun hn ch cnh tranh Cng vi s pht trin kinh t, x hi th cc dng thc kinh doanh ca doanh nghip cng ngy cng tr nn a dng, phong ph, theo hnh vi ca doanh nghip cng c xu hng bin i khng ngng nhm t c mc tiu li nhun, c bit trong cc mi trng cnh tranh khc lit. Do , cc hnh thc tha thun hn ch cnh tranh cng ngy cng c doanh nghip bin ha nhm i ph vi cc c quan cnh tranh. Mc d hnh thc tha thun c th thay i, tuy nhin bn cht hn ch cnh tranh ca hnh vi ch lin quan n nhng yu t cnh tranh nh gi c, khu vc phn phi, th trng tiu th, sn lng, cht lng hng ha, dch v. Php lut cnh tranh cn da vo cc c im ny ca hnh vi tha thun ban hnh cc quy nh iu chnh. Trong bi cnh hin nay, m bo vic thc thi lut c hiu qu, trnh b st hnh vi hoc x l cc hnh vi tha thun cn thit mang li li ch kinh t x hi, nhm nghin cu cho rng Vit Nam cn kt hp hi ha phng php lit k hin ti v
38
phng php tip cn hp l. Ni cch khc, bn cnh vic coi cc hnh vi c lit k trong lut cng nh trong cc vn bn hng dn l hnh vi tha thun hn ch cnh tranh, Vit Nam cn cho php p dng quy nh chung hay ni cch khc l mt iu khon qut (basket clause) nhm qut ht cc dng hnh vi tha thun c tc ng xu ti mi trng cnh tranh, khng nn ch quy nh da theo cc hnh thc biu hin bn ngoi mt cch cng nhc nh hin nay. Trong khun kh bo co ny, nhm nghin cu khng c iu kin nu ra cc xut c th v khi nim hnh vi tha thun hn ch cnh tranh. Tuy nhin, nhm nghin cu cho rng Vit Nam cn cn nhc kinh nghim ca cc nc nh Hoa K, Nht Bn cng nh Chu u trong vic p dng cch tip cn rng i vi hnh vi tha thun hn ch cnh tranh, theo bao qut ton b cc hp ng, lin kt, hay bt k hot ng thng ng no khc (khng ph thuc vo tn gi hay hnh thc) c mc ch hoc h qu ngn cn, hn ch hoc lm sai lch quy lut cnh tranh. Cn nhc b sung quy nh iu chnh hnh vi ca Hip hi cc doanh nghip trong cc v vic tha thun hn ch cnh tranh Mc d Hip hi khng trc tip tham gia hot ng kinh doanh trn th trng, khng trc tip cnh tranh nhng hot ng ca cc hip hi ni chung c th c tc ng ln ti qu trnh cnh tranh ca cc doanh nghip trn th trng. Trong hng dn pht hin v x l tha thun hn ch cnh tranh, OECD ch ra rng Hip hi chnh l mt trong nhng yu t to iu kin thun li cc doanh nghip hp bn v i n tha thun. Chnh v vy, nhiu quc gia, vng lnh th quy nh x pht Hip hi lin quan v hnh vi to iu kin hnh thnh v thc hin tha thun gia cc thnh vin. Mt s nc khc nh EU, Nht Bn thm ch cn coi quyt nh, ngh quyt ca hip hi cc doanh nghip l hnh vi tha thun hn ch cnh tranh v v vy, cng b xem xt, x l tng t nh hnh vi tha thun gia cc doanh nghip. V hnh thc x pht i vi hip hi lin quan, theo kinh nghim ca cc nc i trc, bin php x pht c th bao gm cnh co, pht tin hoc ngh cc c quan chc nng rt giy php hot ng ca Hip hi vi phm. Vit Nam hin nay, php lut cnh tranh Vit Nam hin nay b qua vai tr ca Hip hi trong cc v vic tha thun hn ch cnh tranh. Thc t thc thi php lut v tha thun hn ch cnh tranh ti Vit Nam cho thy, trong 06 v vic tha thun hn ch cnh (iu tra chnh thc 02 v vic) tranh m c quan cnh tranh Vit Nam xem xt,
39
x l, Hip hi u l t chc ng sau, gi vai tr t chc, li ko doanh nghip tham gia v gim st vic thc thi tha thun gia cc doanh nghip. Thm ch trong nhiu v vic, Hip hi cn ban hnh cc quyt nh, cc ngh quyt v gi c, sn lng trn th trng cc doanh nghip thnh vin thc hin. Trong khi , do php lut cnh tranh khng c quy nh iu chnh hnh vi ca hip hi nn cc c quan cnh tranh b qua hoc l i vai tr ca Hip hi trong cc v vic tha thun hn ch cnh tranh. Trong thi gian ti, Vit Nam cn cn nhc b sung cc quy nh iu chnh hnh vi ca Hip hi ph hp vi thc tin v tng cng hiu qu thc thi php lut. 2. Lin quan n cc quy nh cm Th nht, xem xt iu chnh cc hnh vi thuc nhm b cm tuyt i v cm ty theo tng trng hp c th. Nh trnh by trong Phn I, tha thun hn ch cnh tranh c th bao gm cc tha thun ngang nghim trng (tha thun n nh gi, phn chia th trng, hn ch sn lng v thng ng u thu), tha thun ngang t nghim trng v cc tha thun dc. Cng nh phn tch ti Phn I, tha thun ngang nghim trng (hardcore cartel) lun b cc c quan cnh tranh quc t coi l cc hnh vi lm phng hi ti cnh tranh nhiu nht v v vy cc nc c xu hng cm nhm hnh vi ny trong mi trng hp v khng xem xt min tr i vi 4 dng hnh vi ny. i vi cc hnh vi tha thun cn li, cc nc u c quy nh cho php c quan cnh tranh cn nhc cc li ch v chi ph i vi cnh tranh, i vi ngi tiu dng v i vi ton x hi ra quyt nh cm hoc khng cm cc doanh nghip thc hin ty tng trng hp c th, ty c th ca tng ngnh, c im ca tng th trng. T thc tin thc thi php lut, tham kho kinh nghim ca cc nc i trc, Nhm nghin cu cho rng cn iu chnh cc quy nh cm ca php lut cnh tranh Vit Nam theo hng: - Cm tuyt i i vi 4 dng tha thun lun b coi l nghim trng trong mi trng hp gm: tha thun n nh gi; tha thun phn chia th trng; tha thun hn ch, kim sot sn lng sn xut, mua bn v; thng ng u thu. - Cm theo tng trng hp c th i vi cc dng tha thun khc ty theo c th ca tng ngnh, c im ca tng th trng.
40
C nh vy, vic thc thi cc quy nh ca php lut cnh tranh v hnh vi tha thun hn ch cnh tranh mi c th phc v tt cho mc tiu to iu kin cho nn kinh t pht trin v m bo li ch ca ngi tiu dng Vit Nam. Th hai, cn xem xt sa i cch tip cn nh gi tha thun hn ch cnh tranh da theo tiu ch duy nht l th phn nh hin nay. Mt s kin cho rng quy nh nh hin ti (ch cn xem xt th phn ca cc doanh nghip tham gia tha thun) l d thc thi v ph hp vi cc c quan cnh tranh cn non tr. mt kha cnh khc, mt s kin khc cho rng vic ban hnh cc quy nh iu chnh hnh vi ch v mc tiu to iu kin d dng cho c quan thc thi lut m lm sai lch bn cht, ngha, mc ch ca vic iu chnh l cn phi xem xt li bi nu khng vic thc thi cc quy nh s khng cn c ngha, thm ch trong mt s trng hp cn phn tc dng. Chnh v vy, cc nc khi ban hnh cc quy nh iu cm i hnh vi tha thun hn ch cnh tranh u cn c vo bn cht gy hn ch cnh tranh ca hnh vi v th phn ch l mt trong cc yu t c quan cnh tranh c th xem xt khi nh gi v v vic. i vi cc v vic lin quan n cc hnh vi tha thun khng thuc nhm tha thun nghim trng, php lut cnh tranh ca phn ln cc nc nh Hoa K, Chu u, Nht Bn u p dng nguyn tc hp l khi nh gi v vic. Khc vi tip cn ca Vit Nam, trong cc tiu ch nh gi mt hnh vi c thuc din b cm hay khng, cc c quan cnh tranh quc t ch coi tiu ch th phn khng hn l mt tiu ch chim v tr quan trng. Nh trnh by ti Chng I, khi nh gi v vic, c quan cnh tranh trc ht nh gi liu tha thun ang xem xt c gy hn ch cnh tranh hay khng . Trong trng hp tha thun c kh nng gy hn ch cnh tranh, c quan cnh tranh s tip tc nh liu tha thun c mang li li ch thc y cnh tranh hay khng v liu tc ng thc y cnh tranh ca tha thun c ln hn tc ng hn ch cnh tranh do n mang li hay khng. Cc tiu ch c th gip cc c quan cnh tranh nh gi c th bao gm (1) li ch kinh t m tha thun mang li; (2) tnh cn thit ca tha thun nhm t c cc li ch kinh t ; (3) phn li ch c chuyn/chia s cho ngi tiu dng v; (4) tnh khng loi b cnh tranh ca tha thun.
41
Tham kho kinh nghim ca cc nc i trc, Nhm nghin cu cho rng Vit Nam cn thay i cch tip cn nh gi tha thun da ch yu vo yu t th phn mt cch cng nhc nh hin nay. c th thc hin c iu ny, Vit Nam cn nghin cu k a ra mt b tiu ch nh gi ph hp, theo m bo s cn bng gia phng php lit k v tip cn hp l v mt kinh t. 3. Lin quan n cc quy nh min tr Nh trnh by ti mc 2 trn y, i vi cc tha thun thuc nhm nghim trng (hardcore cartel), bao gm 4 hnh vi: (1) tha thun n nh gi ; (2) tha thun phn chia th trng ; (3) tha thun hn ch sn lng ; v (4) thng ng u thu, Vit Nam cn cn nhc sa i quy nh hin ti theo hng cm trong mi trng hp v khng p dng min tr i vi nhm hnh vi ny. i vi cc tha thun khc, Vit Nam cn nghin cu p dng nguyn tc hp l, theo c quan cnh tranh s xem xt trn c s nh gi yu chi ph v li ch ca tha thun. Theo cch tip cn ny, Vit Nam khng cn phi ban hnh cc quy nh v min tr. Cc iu kin xem xt min tr quy nh ti iu 10, Lut Cnh tranh hin nay c th c a vo b tiu ch nh gi chi ph v li ch ca hnh vi tha thun (ngoi hardcore cartel). Min tr, nu c, c th xem xt min tr theo cc c th ca ngnh (block exemptions), tuy nhin vic ny cn c cn nhc k lng trnh vic lm dng v lm gim thiu vai tr, v th cng nh hiu qu ca Lut Cnh tranh. ng thi, thi hn min tr v cc iu kin gia hn thi hn c hng min tr cng cn c xem xt quy nh. 4. Lin quan n cc quy nh v hnh thc v mc x l vi phm Th nht, xc nh mc pht tin da trn doanh thu trn th trng lin quan Mt trong nhng ngha quan trng ca vic xc nh th trng lin quan l nhm xc nh mc , phm vi tc ng, gy hn ch cnh tranh ca hnh vi tha thun. Do , khi p dng cc hnh thc x l vi phm i vi cc doanh nghip tham gia tha thun hn ch cnh tranh b cm, c bit l khi xc nh mc pht tin, th doanh thu ca cc doanh nghip tham gia tha thun trn th trng lin quan l cn c hp l hn thay v tng doanh thu ca doanh nghip vi phm nh hin nay. Vic tnh ton mc pht tin da trn doanh thu trn th trng lin quan s tng xng vi mc tc ng, nh hng i vi mi trng cnh tranh trn chnh th trng .
42
Th hai, quy nh cc nguyn tc xc nh mc pht tin i vi hnh vi vi phm quy nh v tha thun hn ch cnh tranh, php lut cnh tranh quy nh mc pht tin i vi doanh nghip tham gia tha thun t 0 n 10% tng doanh thu ca nm ti chnh trc nm thc hin hnh vi vi phm. Tuy nhin, khung pht t 0 n 10% l tng i rng. Do , cn quy nh nguyn tc xc nh mt mc pht tin c th trong khung hnh pht . Chng hn, i vi mt hnh vi vi phm quy nh ca php lut cnh tranh c th a ra mt mc pht chun. Cc tnh tit tng nng, gim nh, cc cn c xc nh mc x l nh mc gy hn ch cnh tranh, mc thit hi do hnh vi gy ra, thi gian thc hin hnh vi vi phm...s c ngha gip c quan x l v vic xc nh mc pht thc t tng ln hoc gim xung so vi mc pht chun. Tuy nhin, cc cn c ny cng cn phi c lng ha mt cch tng i c quan cnh tranh c th d dng p dng, minh bch ha trong xc nh mc pht, trnh gy tranh ci. Th ba, quy nh mc pht tin ti thiu Nu vic xc nh mc pht tin ch cn c vo doanh thu, c nhng trng hp mc pht tin ca doanh nghip bng 0 ng, do doanh thu tnh mc pht bng 0. V vy, cn quy nh mc pht tin ti thiu i vi hnh vi tha thun hn ch cnh tranh di hnh thc mt s tin ti thiu m doanh nghip vi phm phi np pht. Nu s tin pht c tnh ton trn c s doanh thu ln hn mc pht tin ti thiu, th p dng mc pht tin tnh theo doanh thu, ngc li, nu thp hn th p dng mc pht tin ti thiu. Vic quy nh mc pht tin ti thiu nh th c tc dng rn e, ngn nga nhng doanh nghip mi gia nhp th trng, doanh nghip nh tham gia vo mt tha thun hn ch cnh tranh. Th t, quy nh cc hnh thc x l vi phm i vi cc c nhn vi phm Vi xu hng hnh s ha cc-ten trn ton th gii, trong giai on 10 nm gn y, theo nghin cu ca Mng li cnh tranh quc t (ICN) v xu hng v s pht trin trong thc thi chng cc-ten cho thy c rt nhiu quc gia sa i, b sung php lut cnh tranh theo hng p dng hnh thc pht t hoc tng mc pht t i vi c nhn vi phm, trong c Hoa K, Nht Bn, Canada, c, New Zealand. S thay i ny cho thy xu hng ngy cng coi trng vic kim sot v x l cc hnh vi tha thun hn ch cnh tranh. Vic hnh s ha cc-ten c tc dng ngn chn mt s hnh vi tha thun hn ch cnh tranh c nguy c xy ra trong tng lai, ng thi vic tng mc pht kt hp vi chng trnh khoan dung c tc ng thc y thc thi chng cc-ten mt cch hiu qu.
43
Tuy nhin, Vit Nam vic hnh s ha mt hnh vi no ch c din ra giai on xy dng php lut, di s cho php ca Quc hi. Mt hnh vi vi phm c p dng x l theo hnh thc pht t ch khi n c quy nh iu chnh trong B lut hnh s. iu c ngha l, vic hnh s ha cc-ten Vit Nam s dn n yu cu phi sa i, b sung khng ch php lut cnh tranh, m c php lut hnh s. Trong khi , B lut hnh s mi c sa i, b sung nm 2009 ti k hp Quc hi kha XII. Do , vic hnh s ha cc-ten trong bi cnh hin ti l tng i sm. Mc d vy, vic hnh s ha cc-ten vn l mt tng tt tng cng hiu qu thc thi chng cc-ten, th hin s nghim khc ca php lut i vi cc hnh vi tha thun hn ch cnh tranh gy hi nghim trng cho mi trng cnh tranh v ngi tiu dng. Do vy, Nhm nghin cu cho rng, mt thi im thch hp trong tng lai vic hnh s ha cc-ten vn nn c xem xt v cn nhc. Th nm, quy nh cc hnh thc x l vi phm i vi cc hip hi ngnh ngh. Do c th th trng ti Vit Nam c s tham gia su rng ca cc hip hi ngnh ngh trong vic nh ra chin lc kinh doanh ca cc doanh nghip thnh vin dn n nguy c xy ra tnh trng tha thun hn ch cnh tranh gia cc doanh nghip thnh vin, m trong hip hi ng vai tr t chc, gim st thc hin tha thun. Nh kin ngh trn, cc quyt nh ca hip hi gy hn ch cnh tranh cng c th c coi l tha thun hn ch cnh tranh, do cc hip hi ngnh ngh cng phi c coi l i tng vi phm. Bi vy, cn thit phi quy nh cc ch ti x l vi phm i vi hip hi ngnh ngh. Do hip hi ngnh ngh l t chc phi li nhun, cho nn vic xc nh mc pht tin da theo doanh thu nh p dng i vi cc doanh nghip vi phm l khng hp l. i vi hip hi, c th quy nh cc mc pht cng (s tin c th) i vi c nhn thuc hip hi v i vi hip hi, ng thi c th p dng cc bin php pht b sung hoc cc bin php khc phc hu qu, chng hn nh rt giy php hot ng, buc loi b nhng iu khan vi phm php lut ra khi quyt nh ca hip hi, buc cam kt khng c ti phm, buc phi hc tp v php lut cnh tranh v ph bin cho cc doanh nghip thnh vin...
44
Th su, iu chnh li cc quy nh v cc bin php pht b sung hoc cc bin php khc phc hu qu. Cc bin php pht b sung v bin php khc phc hu qu i vi tha thun hn ch cnh tranh c quy nh nh hin nay cha mang tnh thc tin cao. cc hnh thc x l vi phm ny thc s c ngha khc phc hu qu cn b sung cc quy nh v cc bin php pht b sung hoc bin php khc phc hu qu theo hng tng cng ph bin, gio dc nhn thc cho hip hi v cng ng doanh nghip v php lut cnh tranh, khi phc li cc iu kin cnh tranh cng bng, thc hin cc cam kt khng vi phm php lut cnh tranh trong tng lai... 5. Lin quan n chng trnh khoan dung Thc tin thc thi php lut cnh tranh ca cc nc i trc cho thy, vic x l cc tha thun hn ch cnh tranh s c xu hng ngm ha cc tha thun. iu ny s lm cho vic pht hin v iu tra cc tha thun hn ch cnh tranh tr nn kh khn hn, phc tp hn gp nhiu ln. V vy, hu ht cc nc s dng chnh sch khoan hng nh mt cng c quan trng pht hin v iu tra cc tha thun hn ch cnh tranh. Trn thc t, phn ln cc v vic cartel ca c quan cnh tranh l v vic c pht hin thng qua chnh sch khoan hng. Mt trong nhng nguyn nhn khin chng trnh khoan hng thnh cng hn, mu cht chnh l hnh thc v mc x pht phi nng. Khi ng trc nguy c phi i mt vi cc ch ti nghim khc, nng n do hnh vi vi phm ca h, ng thi trc nhng quan ngi v nguy c ph v cc-ten khi thng tin b r r bi mt trong s cc doanh nghip tham gia tha thun, doanh nghip s c ng c t nguyn khai bo, hp tc vi c quan iu tra nhn c li ch t chng trnh khoan dung. Php lut Vit Nam hin nay v vn khoan hng mi ch c quy nh v cc tnh tit gim nh p dng vi cc bn trong mt s trng hp nht nh. Tuy nhin, qua 5 nm thc thi Lut Cnh tranh cng c th thy quy nh v tnh tit gim nh khng gip khm ph ra nhiu v vic vi phm do cha to c ng c v p lc ln doanh nghip tham gia tha thun trnh bo v cung cp thng tin v tha thun m h tham gia. V vy, cn phi b sung cc quy nh v chnh sch khoan hng tng cng hiu qu thc thi php lut. Tuy nhin, m bo chng trnh khoan dung pht huy ng tc dng, cc quy nh v chng trnh khoan dung phi c xy dng da trn nguyn tc minh bch, r rng. ng thi, cng cn quan tm n c ch bo mt thng tin v i tng khai bo v bo v nhn chng. C nh vy, chng trnh khoan dung mi tr thnh mt cng c hu hiu gip c quan cnh tranh thc thi hiu qu cc quy nh v tha thun hn ch cnh tranh./.
45
CHNG II:
HNH VI LM DNG V TR THNG LNH TH TRNG,
LM DNG V TR C QUYN
PHN 1: NHNG VN L LUN CA VIC KIM SOT C QUYN
I. c quyn v mt s vn v kim sot c quyn Th trng l s tng tc gia cung v cu, qua xc nh gi v lng hng ha hoc dch v trao i. Tnh a dng trong hot ng trao i gia ngi mua v ngi bn hnh thnh nn cc hnh thi th trng khc nhau, bao gm: cnh tranh hon ho; c quyn; cnh tranh c quyn v c quyn nhm. Doanh nghip hot ng trn th trng b chi phi bi cc quy lut cung, cu v th trng. Trong cc hnh thi th trng nu trn, th trng cnh tranh c cho l th trng trong ngun ti nguyn khan him c phn b mt cch hiu qu nht. i vi cc hnh thi th trng cn li, do nm trong tay ca mt s t doanh nghip nn cc doanh nghip c kh nng thay i, nh ot gi c, sn lng cng nh cc yu t khc ca th trng (quyn lc/sc mnh th trng). Vn t ra l, mi doanh nghip k c doanh nghip cnh tranh hay c quyn, u hng ti mc tiu ti a ha li nhun. Trn th trng cnh tranh hon ho, cc doanh nghip thng c quy m nh, khng c quyn lc th trng v lun chu p lc gia nhp ngnh d dng ca cc doanh nghip mi tim nng. H l ngi chp nhn gi v la chn sn lng cung ng ra th trng theo nguyn tc chi ph bin (MC) = gi bn (P) ti a ha li nhun. Trong khi , doanh nghip c quyn l ngi sn xut duy nht trn th trng, khng chu p lc t vic gia nhp ngnh ca cc i th tim nng, c quyn lc th trng ln. V vy, doanh nghip c quyn c kh nng kim sot, nh ot sn lng cung ng v mc gi th trng. L thuyt kinh t ch ra rng ti a ha li nhun, doanh nghip c quyn s la chn sn lng v nh gi tng ng ti im m chi ph bin (MC) = li nhun bin (MR) < P.
46
Trn thc t, hu nh khng tn ti mt th trng c quyn tn ti thc s. Li nhun siu ngch t th trng c quyn s thu ht cc doanh nghip mi tham gia th trng, lm th tiu tnh cht c quyn tuyt i ca th trng, hnh thnh nn cc dng th trng c quyn nhm hoc th trng cnh tranh c quyn. Tuy nhin, trong cc hnh thi th trng ny, nhng doanh nghip c sc mnh vt tri vn c th a ra cc quyt nh v gi v sn lng tng t nh doanh nghip trn th trng c quyn nhm ti a ha li nhun ca mnh. Nhng doanh nghip nm sc mnh th trng vt tri nh vy c coi l cc doanh nghip nm gi v tr thng lnh/c quyn trn th trng. Vi c im chung nht nu trn, th trng c quyn lm ny sinh hai vn ln, l: tn tht phc li x hi (deadweight loss) v li nhun siu ngch ca nh c quyn. 1. Tn tht phc li x hi Nh th hin ti biu di y, phn bn tri ca biu di y minh ho cho thng d m ngi tiu dng v ngi sn xut nhn c trong th trng cnh tranh hon ho. Phn bn phi biu minh ho mc thng d tht thot m ngi tiu dng v ngi sn xut phi chu trong mt th trng c quyn so vi mt th trng cnh tranh hon ho. Biu cho thy, vic ti a ha li nhun ca nh c quyn ti lm cho mc gi th trng tng t P(pc) ti P(m), trong khi sn lng cung ng ra th trng gim t Q(pc) xung Q(m).
So snh tnh hung cnh tranh hon ho v c quyn Xt v phc li x hi, nu nhn nhn phc li x hi l tng thng d ca nh sn xut v thng d ca ngi tiu dng, c th d dng thy rng so vi th trng cnh tranh, phc li x hi trong trng hp c quyn gim i mt lng tng ng vi
47
din tch BCF. Cc nh kinh t gi phn mt mt ny l tn tht v ch (dead weight loss) hay l chi ph x hi ca c quyn. Ni cch khc, tng phc li x hi s gim hn so vi th trng cnh tranh bi phn mt mt v thng d ca ngi tiu dng khng c chuyn ton b sang cho nh sn xut m mt m mt cch v ch. Nh vy, xt v hiu qu kinh t, c quyn s dn ti s phn b ngun lc km hiu qu hay ni cch khc cc quyt nh v gi c v sn lng ca nh c quyn v mc tiu ti a ha li nhun ph hng mc tiu ti a ha thng d x hi. Cc nh kinh t, v vy, nhn nhn cc vn gy ra bi tnh trng c quyn l tht bi th trng v xut cc gii php kim sot c quyn nhm a th trng c yu t c quyn v gn vi th trng cnh tranh. Lut cnh tranh chnh l mt trong nhng cng c Nh nc can thip, kim sot hnh vi ca doanh nghip c quyn, nng cao hiu qu ca nn kinh t. 2. Li nhun siu ngch ca nh c quyn mt th trng cnh tranh, doanh nghip tham gia th trng kh c th thu c li nhun siu ngch bi iu ny s kch thch cc doanh nghip mi tham gia th trng v v di hn, khon li nhun vt tri c xu hng tin ti 0. Trn th trng c quyn, doanh nghip c quyn c kh nng thu c li nhun siu ngch.
Li nhun siu ngch ca nh c quyn Do sc hp dn ca li nhun siu ngch, doanh nghip c sc mnh th trng lun tm cch t c v duy tr v th c quyn. Chnh v vy, trong qu trnh kinh doanh, doanh nghip c sc mnh c quyn c xu hng p dng hai chin lc kinh doanh chnh gm: (1) trc li t v th, sc mnh th trng ca mnh thu li; v (2) loi b i th cnh tranh, ng ca th trng nhm duy tr, tng cng sc mnh ca doanh
48
nghip trn th trng. Trong c hai trng hp, hnh vi ca doanh nghip u gy ra cc tc ng tiu cc cho nn kinh t v tt nhin ngi tiu dng l i tng phi trc tip gnh chu hu qu. Lut cnh tranh c ban hnh nhm mc tiu kim sot cc hnh vi tiu cc ca doanh nghip. II. Php lut cnh tranh v kim sot c quyn 1. Mc tiu ca php lut cnh tranh v kim sot c quyn S cn thit ca vic iu chnh hnh vi ca doanh nghip c sc mnh c quyn Thng qua l lun v th trng c quyn trnh by ti phn trn, c th thy nh c quyn lun c ng c thc hin cc hnh vi nhm gia tng li nhun siu ngch ca mnh. Sc mnh c quyn em li cho doanh nghip li th cnh tranh so vi cc doanh nghip khc v em li kh nng chi phi cc quan h vi khch hng. Nhng li th cnh tranh c th l kh nng kim sot cc yu t ca th trng (nh ngun nguyn liu, gi c, s lng sn phm p ng cho ngi tiu dng; kh nng ti chnh; thi quen tiu dng ca khch hng .v.v.) v cc yu t to ra a v khng ngang bng trong cnh tranh gia doanh nghip thng lnh trn th trng v cc i th ca n (bao gm c i th tim nng). Nh c quyn c iu kin tn dng nhng u th trn nhm gy kh khn cho i th trong qu trnh kinh doanh hoc ngn cn vic gia nhp th trng. i vi khch hng, v tr thng lnh hoc c quyn khng nh a v quan trng ca doanh nghip trong cung ng hoc tiu th sn phm trn th trng lin quan bi h l ngun cung hoc ngun cu ch yu ca th trng. V th, quyn la chn ca khch hng b hn ch, nhu cu ca khch hng b l thuc vo kh nng p ng ca doanh nghip. Doanh nghip c c hi bc lt khch hng thng qua vic p t nhng iu kin giao dch khng cng bng. Chnh v nhng hu qu tim tng nh vy, vic iu chnh hnh vi ca doanh nghip c sc mnh c quyn lun l trng tm ca chnh sch cng nh php lut cnh tranh cc nc. Mc tiu chnh ca php lut cnh tranh Mc d c nhiu im khc nhau v chnh sch v php lut cnh tranh gia cc quc gia, nhng cc quc gia u thng nht v ba mc tiu chnh ca chnh sch v php lut cnh tranh l: (1) m bo mt qu trnh cnh tranh hiu qu; (2) tng cng phc li x hi, m bo li ch ca ngi tiu dng; v (3) ti a ha hiu qu sn xut, kinh
49
doanh, phn b cc ngun lc x hi. V vy, lut cnh tranh l cng c bo v v em li li ch cho nn kinh t, x hi v ngi tiu dng. Vi vai tr l mt b phn khng tch ri ca chnh sch v php lut cnh tranh, php lut v kim sot hnh vi lm dng v tr thng lnh/c quyn cng hng n nhng mc tiu chung nu trn. im quan trng nht cn lu l mc d tnh trng c quyn ca th trng c th dn n tn tht chung cho x hi nhng php lut cnh tranh khng cm cc doanh nghip bng sc mnh ni ti ca mnh, thng qua cc bin php cnh tranh, t c sc mnh c quyn. Php lut cnh tranh hng ti mc tiu hiu qu v li ch ngi tiu dng thng qua vic m bo cnh tranh trn th trng ch khng phi bo v i th cnh tranh. Do , php lut cnh tranh ch iu chnh hnh vi ca cc doanh nghip c quyn/ thng lnh trn th trng nhm hn ch, ngn chn vic thc hin cc hnh vi lm dng sc mnh th trng loi b cnh tranh v gy thit hi cho ngi tiu dng. Ni cch khc, vic p dng php lut chng lm dng v tr c quyn/thng lnh khng nhm xo b v tr thng lnh hoc v tr c quyn ca doanh nghip m ch loi b hnh vi lm dng v tr thng tr/c quyn trc li hoc bp mo cnh tranh. 2. Ni dung chnh ca php lut cnh tranh v kim sot c quyn V kim sot c quyn, php lut cnh tranh cc nc tp trung vo 4 vn chnh: (1) xc nh th trng lin quan, (2) xc nh v tr thng lnh/c quyn, (3) kim sot hnh vi v (4) ch ti x l. 2.1. Xc nh th trng lin quan Xc nh th trng lin quan c xem l mt bc quan trng, mang tnh quyt nh i vi mt v vic hn ch cnh tranh. Xc nh th trng lin quan gip nh gi c sc mnh th trng m doanh nghip c c, cc i th cnh tranh v tc ng ca hnh vi do doanh nghip c sc mnh th trng thc hin. Trn th gii, mt doanh nghip c xem l c v tr thng lnh khi c sc mnh th trng ng k (theo iu 102 TFEU1). Th trng lin quan c xc nh cng hp th doanh nghip cng b coi l c v tr thng lnh v c kh nng gy hn ch cnh tranh cng ln v ngc li.
TFEU l vit tt ca Hip c v chc nng ca Lin minh Chu u (Treaty of the Functioning of the European Union (hay cn c gi l Hip c Lisbon), c t nm 2007
1
50
Thng thng, c quan cnh tranh xc nh th trng lin quan cn c trn c phng din sn phm v phng din a l. Mc ch ca vic xc nh th trng trn c hai phng din ny l nhm xc nh cc i th cnh tranh thc s ca doanh nghip thng lnh cng nh kh nng cc i th ny c th ngn cn doanh nghip thng lnh c nhng hnh ng n phng tng gi hoc p t gi trn mc gi cnh tranh. Mt khc, vic xc nh th trng lin quan s h tr vic tnh ton th phn (khng tnh n cc yu t khc), qua xc nh c sc mnh th trng ca cc doanh nghip c lin quan i vi hnh vi hn ch cnh tranh. Cc doanh nghip c th phn thp thng khng s hu sc mnh th trng ng k, mc d v nguyn tc, bt k mt doanh nghip no cng c mt sc mnh th trng ring ca mnh d t hay nhiu. Vic xc nh th trng lin quan cng chnh l qu trnh i tm cu tr li cho cu hi u l nhng sn phm m ngi tiu dng cho l c kh nng thay th mc chp nhn c cho mt sn phm, khi xem xt n cc yu t c tnh, gi c, mc ch s dng v cc thuc tnh quan trng khc ca sn phm?. C nhiu loi thng tin, ti liu gip c quan cnh tranh c th nh gi mc v kh nng thay th gia sn phm hay s khc bit gia cc khu vc bn sn phm. i vi mi v vic, cc loi thng tin, chng c khc nhau s c vai tr quyt nh trong qu trnh xem xt, phn tch v vic, iu ny s ph thuc nhiu vo c tnh v c trng ring ca ngnh cng nghip v cc sn phm hay dch v m c quan cnh tranh ang xem xt. Lin quan n vic xc nh th trng lin quan, c hai phng php xc nh chnh: xem xt kh nng thay th v cu v kh nng thay th v cung. Trong hu ht cc trng hp, th trng thng c xc nh da trn quan im ca khch hng, tc l xt t gc kh nng thay th v cu. Nu cn thit phi xc nh th trng da trn quan im ca nh cung cp, tc l xem xt kh nng thay th v cung. Trn quan im kinh t hc, kh nng thay th v cu to nn sc mnh thng xuyn, c hiu qu v ngay tc th cho cc nh cung cp mt loi sn phm c th. Nu nh khch hng c th d dng chuyn sang s dng sn phm thay th sn c hoc chuyn sang mt nh cung cp mt khu vc a l khc, th mt doanh nghip, hoc mt nhm doanh nghip khng b coi l c tc ng ng k ln nhng iu kin bn hng thng thng, nh gi bn hng ha, dch v. V c bn, vic xc nh th trng bao gm xc nh cc ngun cung v mt sn phm v v tr a l ca nh cung cp c kh nng thay th hiu qu cho khch hng ca cc doanh nghip lin quan trn th trng. Nhn chung, nhng tc ng cnh tranh pht sinh t kh nng thay th v cung thng khng tc ng ngay ti hnh vi kinh doanh ca cc doanh nghip khc trn th
51
trng. V vy, mt s c quan cnh tranh xem xt kh nng thay th v cung trong giai on xc nh th trng lin quan, nhng cng c mt s c quan cnh tranh xem xt kh nng thay th v cung ti giai on nh gi phn tch cnh tranh. 2.1.1. V th trng sn phm lin quan Ti Nht Bn, th trng sn phm lin quan c nh ngha l: Phm vi sn phm c xc nh bng vic xem xt kh nng thay th gia cc sn phm t pha ngi tiu dng. Mc thay th sn phm rt ph hp vi mc tng ng v mc ch s dng ca cc sn phm. V th, tiu ch mc ch s dng c th c s dng nh gi thay th sn phm2. Ti Lin minh Chu u, th trng sn phm lin quan c nh ngha nh sau: Mt th trng sn phm lin quan bao gm tt c nhng sn phm v/hoc dch v m ngi tiu dng cho l c th hon i, thay th cho nhau v c tnh, gi c v mc ch s dng ca cc sn phm 3. Cn ti Hoa K, th trng lin quan c nh ngha nh sau: Khi mt sn phm c bn bi mt cng ty sp nhp (sn phm A) cnh tranh vi mt hoc nhiu sn phm c bn bi mt cng ty sp nhp khc, c quan cnh tranh s xc nh th trng sn phm lin quan xung quanh sn phm A nh gi v tm quan trng ca quan h cnh tranh ny. Th trng sn phm lin quan bao gm nhm cc sn phm c kh nng thay th cho sn phm A, v bao gm c sn phm A. V vy, c quan cnh tranh c th xc nh mt th trng lin quan bao gm nhiu sn phm4. V vy, khi xc nh th trng sn phm lin quan, c quan cnh tranh cn xc nh nhm cc sn phm c coi l thuc th trng sn phm lin quan phc v qu trnh phn tch cc tc ng cnh tranh m hnh vi gy hn ch cnh tranh ang b nghi ng c th gy ra i vi nhng sn phm . Mt s phng php xc nh th trng sn phm lin quan m cc c quan cnh tranh trn th gii thng s dng, gm: Phn tch kh nng thay th v cu ca sn phm dn n hnh thnh mt nhm cc sn phm m theo nh gi ca ngi tiu dng l cc sn phm c kh nng thay th cho nhau; Phn tch kh nng thay th v cung trong trng hp nh hng ca kh nng thay th v cung tng ng vi kh nng thay th
2
Xem Hng dn p dng Lut Chng c quyn trong khi xem xt v vic kt hp kinh doanh (2004, sa i 2011), trang 12. 3 Xem Lu ca U ban Chu u v xc nh th trng lin quan theo mc ch ca Lut Cnh tranh (97/C372/03), trang 8. 4 Xem: Hng dn sp nhp theo chiu dc, cng b ngy 19/8/2010, trang 8.
52
v cu lin quan n tnh hiu qu v kp thi; s dng php th SSNIP hay cn gi l php th nh c quyn gi nh. 2.1.2. V th trng a l lin quan Ti Nht Bn, th trng a l lin quan c nh ngha nh sau: Phm vi a l, cng nh phm vi sn phm u c xc nh da trn vic xem xt kh nng thay th gia cc sn phm c cung cp ti mi khu vc vi nhau. Mc thay th gia cc sn phm c cung cp ti mi khu vc c th c xc nh bng hnh vi ca ngi s dng v nh cung cp, v cc vn v vn chuyn hng ha. Lin minh Chu u nh ngha v th trng a l lin quan nh sau: Th trng a l lin quan bao gm cc khu vc ni m cc doanh nghip c lin quan c mi lin h vi nhau trong vic cung cp sn phm hoc dch v, trong cc iu kin cnh tranh l ng nht v c th phn bit vi cc khu vc a l ln cn do cc iu kin cnh tranh ti cc khu vc ny l khc bit ng k. Cc nhn t c lin quan trong qu trnh xc nh th trng a l lin quan bao gm bn cht v cc c tnh ca sn phm hoc dch v c lin quan, s tn ti ca cc ro cn gia nhp th trng hay th hiu ca ngi tiu dng, s khc bit ng k v th phn ca cc doanh nghip gia cc khu vc a l ln cn hay cc khc bit ng k v gi. Ti Hoa K, th trng a l lin quan c xc nh thng qua vic tr li mt cu hi tng t nh cu hi c t ra khi xc nh th trng sn phm lin quan: Ngi tiu dng s chuyn sang ngun cung no nu gi ca sn phm lin quan tng mt mc nh nhng ng k v khng phi trong mt thi gian ngn? Nu nh mt s lng ng k ngi tiu dng chuyn sang mua hng ti mt khu vc ngoi khu vc ang c xem xt, vy khu vc a l m ngi tiu dng s quyt nh chuyn sang mua hng s phi nm trong th trng a l lin quan. V vy, khi xc nh th trng a l lin quan, c quan cnh tranh cn xc nh khu vc a l c th phc v qu trnh phn tch cc tc ng cnh tranh m hnh vi gy hn ch cnh tranh ang b nghi ng c th gy ra trong khu vc . Mt s bng chng m c quan cnh tranh c th xem xt a ra kt lun v th trng a l lin quan nh: Bng chng v s phn chia n t hng ti cc khu vc khc nhau trong qu kh; Cc c tnh c bn ca cu; quan im ca khch hng v i th cnh tranh; m hnh mua sm a l hin ti; Cc ro cn gia nhp v rt khi th trng v.v
53
2.2. Xc nh v tr thng lnh/c quyn V tr thng lnh/c quyn c hiu l mt doanh nghip trn th trng c kh nng tng gi bn sn phm, hn ch s lng sn phm u ra hoc thm ch hn ch qu trnh i mi sn phm v nhng iu ny c th gy hn ch cnh tranh trn th trng. Lin quan n khi nim v tr thng lnh/c quyn, theo iu 102 Hip c Cng ng kinh t Chu u (TFEU), v tr thng lnh c nh ngha nh th mnh kinh t hnh thnh do vic thc hin hnh vi ngn cn cnh tranh hiu qu vn c duy tr trn th trng lin quan, thng qua , doanh nghip c th hnh x c lp ng k trc i th cnh tranh, khch hng v cui cng l ngi tiu dng. Trong Mc 2 ca Lut Chng c quyn Sherman Act ca Hoa K, sc mnh c quyn c hiu l doanh nghip c kh nng (1) nh gi cao hn ng k so vi mc gi cnh tranh v (2) c tnh gy ra hnh vi ny trong khong thi gian nht nh nhm loi b i th cnh tranh mi gia nhp hoc m rng th trng. Mc d trn th gii c nhiu cch nh ngha khc nhau, nhng c th nhn thy mt s c im chung phn nh trong cc nh ngha v sc mnh th trng l: Th nht, vic nh gi sc mnh th trng hoc v tr thng lnh phi gn lin trong mi quan h vi th trng lin quan c th, khng th mang tnh cht tru tng chung chung. iu ny c ngha bn thn doanh nghip (hoc c th kt hp nhiu doanh nghip to thnh nhm doanh nghip thng lnh) phi c v tr dn u trn th trng so vi cc i th cnh tranh ca mnh. Th hai, cn phn bit r rng gia khi nim sc mnh th trng v sc mnh th trng ng k/ hoc v tr thng lnh: Sc mnh th trng c hiu l kh nng doanh nghip c th thc hin hnh vi kim sot gi c hng ha, dch v trn th trng. Tuy khc nhau v mc , sc mnh th trng v sc mnh th trng ng k (hoc c v tr thng lnh) c mi quan h vi nhau. Theo Mc 2 ca o lut Sherman Act ca Hoa K, sc mnh mnh c quyn i hi mc ng k v mc mnh th trng nhm kim sot gi hoc loi tr cnh tranh trn th trng. Bn cnh , sc mnh c quyn cng tn ti trong khong thi gian di v khng ch mang tnh cht tm thi. Xt theo iu 102 TFEU, v tr thng lnh l vic doanh nghip c kh nng ngn cn cnh tranh hiu qu ang tn ti trn th trng v hnh ng c lp so vi cc i th cnh tranh. Khi nim v tnh c lp, c trng cho v tr c quyn/chi phi ca doanh nghip trn th trng, c lin quan n mc hn ch cnh tranh m doanh nghip c kh nng gy ra. Khi c v tr thng lnh th trng, cc doanh nghip/nhm doanh nghip khng hn thuc i tng gy cn tr cnh
54
tranh hiu qu. Ni cch khc, doanh nghip cn phi c c sc mnh ng k trn th trng, ch khng ch n thun c sc mnh th trng. Nh phn tch trn, php lut cnh tranh v qu trnh thc thi cc quy nh php l s dng nhiu khi nim v nh ngha khc nhau nhm xc nh i tng iu chnh tng hnh vi phn cnh tranh i vi doanh nghip c v tr thng lnh, sc mnh c quyn v sc mnh th trng ng k. D vic s dng khi nim khc nhau, khung php l v cnh tranh trn th gii ng nht quan im rng cc quy nh cm hnh vi hn ch cnh tranh ch p dng i vi cc doanh nghip c sc mnh th trng ng k. Sc mnh th trng ng k tn ti khi cc n lc cn tr cnh tranh bi cc i th cnh tranh hu nh khng c tc ng n doanh nghip . Trong trng hp ny, cc quyt nh ca doanh nghip c v tr thng lnh v sn lng v gi c c th gy nh hng n th trng u ra. phn bit gia sc mnh th trng v sc mnh th trng ng k cn phi c nhng quy nh php lut gim st v x l thng qua cc quy nh cm, cn xc nh liu sc mnh th trng hin hu trong thi gian lu di, hoc ng k. Vic nhn mnh vo bn sc mnh th trng gii thch cu hi v sao vic xc nh ro cn gia nhp v m rng th trng- bn cnh xc nh th phn- l mt bc quan trng trong vic khng nh doanh nghip c sc mnh th trng hay khng. Th ba, vic s hu sc mnh th trng ng k khng vi phm Lut Cnh tranh, nhng vic nh gi ng vai tr quan trng trong vic r sot, xc nh liu doanh nghip c kh nng n phng thc hin hnh vi phn cnh tranh hay khng? Hn na, mt s Lut Cnh tranh nh Vit Nam hoc Chu u phn nh r rng gia hnh vi n phng gy ra bi mt doanh nghip vi sc mnh th trng ng k (hay cn c th hiu l v tr thng lnh) v cc tc ng kt hp hnh thnh do mt nhm cc doanh nghip c v tr thng lnh/c quyn (hoc c th hiu l thng lnh th trng kt hp). 2.2.1. Xc nh v tr thng lnh ca mt doanh nghip Nhng chng c khng nh sc mnh th trng ng k ca doanh nghip thng c chia thnh cc chng c trc tip v gin tip. V chng c trc tip, cc chng c ny gip xc nh kh nng doanh nghip c sc mnh th trng ng k thng qua mc nhy cm doanh thu doanh nghip trc s thay i ca khch hng v doanh thu ca i th cnh tranh, cng nh xc nh hiu qu hot ng ca doanh nghip. Chng c trc tip c th c s dng nh phng php o lng kh nng ca cng ty khi mun tng gi sn phm, dch v cao hn mc gi cnh tranh hiu qu; hoc nh gi kh nng sinh li, chng c v hnh vi gy tc ng phn cnh tranh trn th trng ca doanh nghip, v.v. Trong khi , cc chng c gin tip thng c lin quan n kh nng lm
55
thay i cu trc th trng v quan ngi rng liu cng ty c sc mnh th trng ln hay khng. Nhm xc nh liu mt doanh nghip c v tr thng lnh trn th trng lin quan hay khng, c quan cnh tranh thng cn c trn nhiu yu t, nh: th phn, cc ro cn gia nhp v m rng sn xut, ro cn rt lui khi th trng, sc mnh ca ngi mua, co gin v cu, kh nng sinh li nhun, mc chnh lch gia gi v chi ph v.v Trong cc yu t nu trn, th phn l mt yu t quan trng c c quan cnh tranh s dng nh gi v tr thng lnh hoc c quyn ca doanh nghip trn th trng. Khi doanh nghip nm c th phn cao trong thi gian di trn th trng, khng cn nhiu chng c cng c th gi nh rng doanh nghip c v tr thng lnh. Ngc li, vi doanh nghip c th phn thp, c quan cnh tranh cn thu thp thm nhiu chng c c th kt lun chc chn v v tr thng lnh ca doanh nghip. Bin ng v th phn cho thy cnh tranh hiu qu gia cc i th cnh tranh trn th trng. y khng phi trng hp khi cc doanh nghip l kt qu ca qu trnh tp trung kinh t. nh gi sc mnh th trng, trc tin cn da trn d liu th phn hin ti ca cc doanh nghip hoc nhm doanh nghip nghi vn cng nh cc i th cnh tranh ca cc doanh nghip ny. Bn cnh , nhng nh gi tng quan v qu trnh pht trin ca th trng trong qu kh, th phn cc ch th tham gia cng l cng c hu ch cung cp thng tin quan trng v cnh tranh, cng nh xu th pht trin ca cc i th cnh tranh. Lut php ca Chu u v Hoa K u khng quy nh chnh xc v mc th phn, m trong th trng chc chn c doanh nghip thng lnh hay c kh nng chi phi. Tuy nhin, quy nh php lut cc quc gia trn th gii ch ra mt s kinh nghim v mc th phn v v tr doanh nghip trn th trng nh sau: Kh nng kt lun da trn ch tiu th phn Mc th phn ca doanh nghip EU Gi nh cao v kh nng c v tr thng lnh trn th trng (ch yu kt lun thng qua nhng chng c ban u) Gi nh c v tr thng lnh v cn thu thp thm chng c Gi nh thp v v tr thng lnh, cn thu thp thm nhiu chng c chng minh Khng c du hiu v v tr thng lnh trn th trng > 50% U.S. 70 80%
40 50% 30 40% < 25%* 50 70% < 50%**
56
* Theo Thng l 32 Quy ch Hi ng EC (Concil Regulation EC) s 139/2004 ngy 20/01/2004 v kim sot tp trung kinh t ca doanh nghip (Quy ch sp nhp EC), OJ 24 L, 2004/01/29, trang 1-22. ** Ngoi tr trng hp n lc c quyn ha khi hnh vi trong nghi vn c kh nng to nn c quyn trn th trng lin quan, tuy mc th phn doanh nghip thp nhng vn cn xem xt thm. Tuy nhin, nhng suy lun v thng lnh th trng khng t hiu l doanh nghip s hu th phn cao trn th trng. Th phn ch l mt trong nhng ch tiu nh gi sc mnh th trng, tuy cn khng nh rng th phn ng vai tr l yu t quyt nh. Cc phn quyt ca ta n u cho rng vic chng minh thng lnh th trng ca doanh nghip i hi qu trnh nh gi ton din v khng ch n thun da trn tiu ch th phn5. 2.2.2. Xc nh v tr thng lnh ca nhm doanh nghip Bn cnh s tn ti ca v tr thng lnh ca mt doanh nghip, cn c thng lnh th trng kt hp ca nhm doanh nghip. iu 102 ca TFEU quy nh cm khng ch hnh vi lm dng v tr thng lnh ca mt doanh nghip n l, v c mt nhm doanh nghip: Bt k hnh vi lm dng v tr thng lnh th trng gy ra bi mt hay nhiu doanh nghip (). Theo lut php Chu u, nhm c v tr thng lnh bao gm hai hoc nhiu doanh nghip c th hnh ng ging nhau mt cch ring l hoc cng hnh ng nh mt thc th lin kt trn mt th trng lin quan c th.6 Trn quan im kinh t hc, s l y chng c khi cc doanh nghip p dng cng mt chnh sch chung trn th trng v hnh ng c lp ng k trn th trng vi cc i th cnh tranh, khch hng v ngi tiu dng. Khi nim v thng lnh th trng kt hp cp n cc khi nim tha thun ngm. Tha thun hay cu kt ngm l mt dng lin kt v hp tc c s ng thun chnh thc hoc khng chnh thc gia cc i th cnh tranh trn th trng (do thuc i tng nhng tha thun vi phm php lut) vi mc ch gy hn ch cnh
Trch ngun: American Council of Certified Podiatric Physicians & Surgeons v. American Board. of Podiatric Surgery, Inc., 185 F.3d 606, 623 (6th Cir. 1999). 6 Tham kho thm thng tin ti Joined cases C-395/96 P and C-396/96 P Compagnie maritime belge transports SA, Compagnie maritime belge SA and Dafra-Lines A/S v Commission [2000] ECR I-1365, paragraph 36.
57
tranh ng k trn th trng. Tc ng ca cu kt ngm gia cc doanh nghip l to ra mc gi cao trn th trng v em li doanh thu ln cho cc doanh nghip. Qu trnh nh gi kh nng tn ti ca v tr thng lnh lin kt bao gm vic tr li mt s cu hi nh: Th trng tn ti ng lc khin cc doanh nghip tham gia thng ng? nhng hnh vi thng ng c kh nng tn ti v bn vng khng?... tr li chnh xc, hai iu kin sau y cn phi thc hin: (i) Kh nng cc i tc thng ng nhanh chng pht hin ra lch chun t chin lc thng ng; (ii) C hnh pht ng tin cy khin cho cc i th cnh tranh sn xut cao hn nhiu mc thng thng (hoc bn mc gi rt thp) trong mt khong thi gian m tha thun xy ra, do lm gim li nhun ca doanh nghip tham gia. Tuy nhin, hai iu kin ny kh c th nhn bit c trn thc t. Do , mt s yu t sau y s to iu kin cho thng ng gia cc doanh nghip v c th s dng nh gia kh nng tn ti ca lin kt c quyn nhm:7 - S lng cc doanh nghip tham gia lin kt chi phi th trng/ mc tp trung; - Tnh cn xng (VD: cu trc chi ph ging nhau) - iu kin n nh ca th trng: th trng cng n nh cng d dng pht hin nhng sai lch ca th trng do chin lc tha thun gia cc doanh nghip. Ngoi ra, i mi cng ngh trong iu kin th trng n nh s lm cho nhng tha thun phn cnh tranh kh xy ra hn. - Tnh minh bch ca th trng (VD: cc doanh nghip c th quan st hnh ng ca i th cnh tranh trn th trng) - C ch x pht m bo tnh rn e khin cc doanh nghip thy khng ng k thc hin cc hnh vi tha thun. - Sc mnh bn mua: bn mua c th tn dng kh nng thng lng ca mnh thc y cnh tranh gia cc nh cung cp sn phm, dch v trn th trng v do lm mt tnh n nh ca hnh vi thng ng. - Ro cn gia nhp th trng cao: Ro cn gia nhp th trng cng cao th cng d duy tr hnh vi thng ng, cng nh ngn chn kh nng cc doanh nghip mi ph v s thng ng .
Tng quan v cc yu t to iu kin cho hnh vi thng ng c trnh by c th ti Competition policytheory and practice,, M.Motta (2004, pp.137 ff)
58
Trn thc t, khng c nguyn tc c nh no a ra cch nh gi tha thun lin kt to nn sc mnh thng lnh nh cc tiu ch cp trn. Tuy nhin, trong qu trnh nh gi tng v vic th vic nh gi tng quan nhng tiu ch nu trn cng mang li nhng ngha nht nh. 2.3. nh gi hnh vi vi phm Cc hnh vi lm dng v tr thng lnh c th c phn loi theo nhiu cch khc nhau. Tuy nhin, cch phn loi truyn thng v quan trng trong php lut Chu u ch yu da trn cc tc ng do hnh vi gy ra. Theo cch phn loi ny, cc hnh vi lm dng v tr thng lnh/ c quyn c th c chia thnh hai nhm hnh vi chnh nh sau: (i) Hnh vi lm dng mang tnh loi b i th l hnh vi c tc ng ngn cn cnh tranh hiu qu trn th trng lin quan bng cch loi b hoc cn tr cc i th cnh tranh hin ti v/hoc tng cc ro cn gia nhp th trng i vi cc i th tim nng. Khi nim ny gm hai phn, th nht hnh vi mang tnh loi b trc ht v mt bn cht phi c kh nng phong ta, loi b i th cnh tranh ra khi th trng. xc nh kh nng ny cn phi iu tra v hnh thc v bn cht ca hnh vi . Th hai, trong bi cnh th trng c th, cn xc nh kh nng pht sinh tc ng phong ta, bp mo th trng. Phong ta th trng c ngha l cc i th cnh tranh hin ti hoc tim nng b t chi tham gia mt phn hoc ton b vo th trng. Phong ta th trng c th l ngn cn vic gia nhp hoc m rng sn xut kinh doanh ca cc i th hoc thc y h rt lui khi th trng. S phong ta th trng thm ch hin hu ngay c khi cc i th b phong ta khng b buc phi rt lui khi th trng: l khi cc i th cnh tranh b p t cc iu kin kh khn dn n cnh tranh km hiu qu. Cc i th c th b gy kh d khi doanh nghip thng lnh trc tip lm tng chi ph hoc gim cu i vi cc sn phm ca i th. Cc doanh nghip thng lnh thng l cc doanh nghip gy dng c danh ting d dng m rng hoc thm nhp th trng. S phong ta b coi l bp mo th trng nu n c kh nng ngn cn s duy tr mc cnh tranh hin c hoc ngn chn s pht trin cnh tranh trn th trng v do , c kh nng lm gi c tng ln hoc c duy tr trn mc gi cnh tranh. (ii) Hnh vi lm dng mang tnh trc li/bc lt l hnh vi i x khng cng bng hoc bt hp l i vi nhng bn b ph thuc vo doanh nghip thng lnh trong vic cung cp hng ha hoc dch v trn th trng lin quan. Hnh vi ca doanh nghip thng lnh c th c coi l hnh vi mang tnh bc lt khi hnh vi ny l khng cng
59
bng v bt hp l i vi nhng i tng ph thuc vo doanh nghip thng lnh. Nhng i tng ny c th l cc khch hng (khi doanh nghip thng lnh nh gi qu cao) hoc cc nh cung cp ca doanh nghip thng lnh (khi tr mt mc gi qu thp). Trong hai nhm hnh vi nu trn, hnh vi lm dng mang tnh loi b c coi l nghim trng hn v phn nh mc tc ng kinh t ln hn ca hnh vi lm dng. Tuy nhin, bo v ngi tiu dng cui cng l mc tiu quan trng ca php lut cnh tranh v do rt cn thit phi xem xt, nh gi liu mt hnh vi mang tnh loi b trn thc t c gy thit hi cho ngi tiu dng cui cng hoc c dn n vic tng gi hoc hn ch sn lng, hn ch s la chn hay khng. Bi vy, khng c s phn bit mt cch tuyt i gia hai loi hnh vi trn v mt s hnh vi lm dng khc, chng hn nh vic p dng iu khon bn km c th va mang tnh bc lt, va mang tnh loi b. Cng c th p dng cch phn loi khc i vi cc hnh vi mang tnh loi b gy tc hi n cnh tranh trn th trng, khi v tr thng lnh b lm dng nhm hn ch hoc bp mo cnh tranh trn th trng lin quan, c bit khi mt doanh nghip thng lnh bng cch lm dng sc mnh c quyn c th kim sot, chi phi s cnh tranh trn th trng th cp. Cch phn loi ny nh sau: Th nht, hnh vi lm dng mang tnh loi b trn cng mt th trng in hnh c th l hnh vi nh gi hy dit hoc p t cc ngha v giao dch c quyn gy kh khn hoc ngn cn cc i th cnh tranh pht trin hoc m rng hot ng kinh doanh trn th trng m doanh nghip c v tr thng lnh. Loi hnh vi ny c gi l phong ta theo chiu ngang. Th hai, hnh vi lm dng mang tnh loi b trn th trng lin i bao gm hnh vi t chi cung cp/giao dch hoc p gi (margin squeeze). Trong khi mc ch ca cc hnh vi lm dng c m t trn l nhm loi b i th cnh tranh trn th trng s cp, th hnh vi lm dng trn th trng lin i nhm loi b i th ang hot ng hoc c kh nng sp sa tham gia vo th trng th cp. Loi hnh vi ny c gi l phong ta theo chiu dc. Xut pht t quan im ca chnh sch cnh tranh, trong phn ln cc trng hp, ch nn quan ngi khi bn thn doanh nghip thng lnh/c quyn trn th trng s cp cng tin hnh hot ng kinh doanh trn th trng th cp. Mc d vy, i lc chng ta cng khng th nhn bit r rng mt hnh vi c th thuc loi no, nhng cu trc ca cc loi hnh vi lm dng c th c sp xp nh di y: Cc hnh vi lm dng mang tnh loi b + Hnh vi mang tnh loi b lin quan n gi (dng hnh vi hy dit) - nh gi hy dit - Phn bit gi - Gim gi (Fidelity Rebates) - p gi (Margin squeeze)
60
- Tr cp cho + Hnh vi mang tnh loi b khng lin quan n gi (hnh vi nhm lm tng chi ph ca i th) - Giao dch c quyn - Bn km /bn trn gi - T chi cung cp Cc hnh vi lm dng mang tnh bc lt - nh gi bt hp l - Hn ch sn lng - p t iu kin bt hp l 2.4. Ch ti x l vi phm Mt im chung ca hu ht cc c quan cnh tranh trn th gii l vic xem pht tin nh mt hnh thc rn e hn l bin php bi thng.8 C th, pht tin khng ch trng pht hnh vi vi phm m cn dng ngn chn vic thc hin hnh ng phm php ging v tng t trong tng lai ca m cn rn e nhng i tng tim tng c kh nng thc hin hnh vi phn cnh tranh khc. Trong trng hp ny, vic tch thu khon li nhun thu c t hnh vi phm php c th gip ngn nga hiu qu cc vi phm trong tng lai. Tuy nhin, rt kh a ra mc pht dng ny v khng d xc nh v chng minh mt khon li nhun nht nh m doanh nghip thu c l do hnh vi phm php m c. V th, hu ht c quan cnh tranh tnh ton mc pht da trn doanh thu ca doanh nghip vi phm mt cch trc tip hoc gin tip. Doanh thu ny c th l doanh thu ca doanh nghip vi phm trn th trng lin quan. V th, dng nh khng c cng thc ti u xc nh mt mc pht hiu qu. Bn cnh , vic x pht tin cng c nhiu im khng thun tin. V d, p dng mc pht qu cao c th gy ra kt qu khng mong mun nh ph sn v chnh v th tc ng xu n cnh tranh v thm ch l nghim trng hn th. Mc d php lut mi quc gia quy nh khc nhau v mc pht tin i vi doanh nghip vi phm, tuy nhin cc c quan cnh tranh u phi xem xt mt s yu t nht nh tnh ton mc pht cui cng. Trong , hu ht c quan cnh tranh u nhn ra rng tng s tin pht ph thuc vo mc vi phm. Tuy nhin, mt s yu t khc c th c xem xt (ch yu lin quan n mc nghim trng ca hnh vi vi phm), nh: mc ch nh vi phm, liu hnh vi vi phm c c tin hnh mt cch nghim tc
8
ICN 2008 Setting of fines for cartels in ICN jurisdiction.
61
hay khng, c im ca th trng, khong thi gian vi phm, li nhun c c t vic vi phm v.v Ngoi ra, cc tnh tit tng nng, gim nh c th c xem xt khi iu chnh mc pht c bn, nh: khong thi gian ca hnh vi, ti phm, t chi hp tc, cn tr iu tra v.v (tnh tit tng nng); hp tc hiu qu, chm dt ngay hnh vi vi phm v.v (tnh tit gim nh). Bn cnh nhng hnh thc pht truyn thng, cng cn lu ti cc cch thc khc c th ngn chn hnh vi vi phm. Mt v d quan trng l ngha v phi cng khai cc hnh pht bi v thit hi gy ra cho uy tn ca doanh nghip c th l mt hnh thc ngn chn rt hu hiu.
62
PHN 2: R SOT VIC THC THI LUT CNH TRANH VIT NAM V HNH VI LM DNG V TR THNG LNH/C QUYN I. Tng quan cc quy nh hin hnh Quy nh v lm dng v tr thng lnh, v tr c quyn trong h thng php lut Vit Nam c th hin trong cc vn bn chnh gm: Lut Cnh tranh, Ngh nh 116/2005/N-CP hng dn chi tit mt s iu ca Lut Cnh tranh, Ngh nh 120/2005/N-CP v x pht cc hnh vi vi phm php lut cnh tranh. Khc vi h thng php lut cc nc nh Hoa K, EU v Nht Bn, Vit Nam s dng cch tip cn vi phm mc nhin nh gi doanh nghip c v tr thng lnh, c quyn cng nh cc hnh vi b coi l lm dng v hnh thc x l vi phm. V khi nim doanh nghip c v tr thng lnh, php lut cnh tranh Vit Nam phn bit hai trng hp: mt doanh nghip c v tr thng lnh v nhm doanh nghip c v tr thng lnh. xc nh v tr thng lnh ca doanh nghip/ nhm doanh nghip, php lut cnh tranh Vit Nam da ch yu vo ngng th phn. C th nh bng sau: Doanh nghip/Nhm doanh nghip 1 Doanh nghip c v tr thng lnh Nhm doanh nghip c v tr thng lnh 2 Nhm 2 doanh nghip Nhm 3 doanh nghip Nhm 4 doanh nghip T 50% tr ln T 65% tr ln T 75% tr ln Ngng th phn T 30% tr ln
Ring i vi trng hp mt doanh nghip, khon 1, iu 11 ca Lut Cnh tranh quy nh thm tiu ch kh nng gy hn ch cnh tranh mt cch ng k xc nh v tr thng lnh ca doanh nghip. Tiu ch nh gi kh nng gy hn ch cnh tranh mt cch ng k c quy nh tng i chi tit ti iu 22, Ngh nh 116/2005/NCP, theo lit k mt s cn c nh gi nh: nng lc ti chnh, nng lc cng ngh, quyn s hu, quyn s dng i tng s hu cng nghip, mng li phn phi ca doanh nghip. Tuy nhin, Ngh nh 116/2005/N-CP khng hng dn cch thc nh gi kh nng ca doanh nghip gy hn ch cnh tranh mt cch ng k da trn cc yu t nh th no.
63
V khi nim doanh nghip c v tr c quyn, iu 12, Lut cnh tranh quy nh doanh nghip c coi l c v tr c quyn nu khng c doanh nghip no cnh tranh v hng ho, dch v m doanh nghip kinh doanh trn th trng lin quan. Theo quan im ca cc nh lm lut Vit Nam, s d cn phn bit r doanh nghip thng lnh v doanh nghip c quyn iu chnh l do c mt s hnh vi m ch doanh nghip c quyn mi c th thc hin hoc ch doanh nghip c quyn thc hin mi gy nh hng tiu cc cho th trng v ngi tiu dng. V cc quy nh cm, php lut cnh tranh Vit Nam tha nhn s tn ti ca cc doanh nghip thng lnh, doanh nghip c quyn, tuy nhin cm tt c cc hnh vi lm dng sc mnh th trng ca cc doanh nghip ny. Theo cch tip cn vi phm mc nhin, iu 13, Lut cnh tranh Vit Nam lit k 06 hnh vi lm dng v tr thng lnh v iu 14 lit k thm 02 hnh vi lm dng v tr c quyn iu chnh. Trn c s cc quy nh ny, Ngh nh 116/2005/N-CP quy nh cc hnh vi lm dng v tr thng lnh, lm dng v tr c quyn mt cch c th, theo m t mt cch chi tit cc hnh thc biu hin ca tng hnh vi b coi l lm dng. V d, theo quy nh ti iu 31, ca Ngh nh 116/2005/N-CP hng dn chi tit quy nh ti khon 6, iu 13 ca Lut cnh tranh, hnh vi ngn cn vic tham gia th trng ca nhng i th cnh tranh mi l nhng hnh vi sau y: 1. Yu cu khch hng ca mnh khng giao dch vi i th cnh tranh mi. 2. e da hoc cng p cc nh phn phi, cc ca hng bn l khng chp nhn phn phi nhng mt hng ca i th cnh tranh mi. 3. Bn hng ha vi mc gi i th cnh tranh mi khng th gia nhp th trng nhng khng thuc trng hp quy nh ti iu 23 ca Ngh nh ny. Theo cch tip cn ny, ch 03 hnh vi c lit k ti iu 31, Ngh nh 116/NCP mi b coi l hnh vi ngn cn vic tham gia th trng ca i th cnh tranh mi. Ngoi 03 hnh vi trn, cc hnh vi khc mc d c tc ng ngn cn vic tham gia th trng ca i th cnh tranh mi cng khng b coi l hnh vi lm dng v tr thng lnh/c quyn v khng b xem xt, x l. Ngc li, mt s hnh vi mc d khng c kh nng gy hn ch cnh tranh mt cch ng k, thm ch mang li li ch cho cnh tranh, cho ngi tiu dng nhng c hnh thc biu hin ph hp vi m t trong cc vn bn hng dn thi hnh lut cng s b cm thc hin. Cch tip cn quy nh v v tr thng lnh th trng, v tr c quyn, th trng lin quan cng nh hnh vi lm dng v tr thng lnh, v tr c quyn ca php lut cnh tranh Vit Nam nh trn c mt s im mnh, c bit i vi cc c quan cnh
64
tranh cn non tr. Tuy nhin, sau hn 5 nm thc thi trn thc t, cc quy nh hin ti cng pht sinh mt s im bt cp, cn xem xt nh gi hon thin. Trong phn sau, bo co s tp trung phn tch, nh gi k hn v cc im mnh cng nh cc bt cp cn hon thin ca h thng php lut kim sot doanh nghip c v tr thng lnh, c quyn hin hnh. II. Thc tin 6 nm thc thi php lut cnh tranh v kim sot hnh vi lm dng v tr thng lnh/c quyn Sau hn 6 nm, Lut Cnh tranh v c bn to c hnh lang php l quan trng, gip to lp v duy tr mi trng kinh doanh bnh ng. y l tin quan trng m bo hot ng kinh doanh bnh ng, bn vng cho cc doanh nghip, ng thi m bo cho s pht trin kinh t - x hi ca t nc v phn b hiu qu cc ngun lc x hi. Trn c s quy nh ca php lut, cc c quan cnh tranh cng ch trng y mnh hot ng thc thi php lut v tng bc p dng cc quy nh ca php lut x l cc v vic thc tin. Mc khc, sau 6 nm thc thi Lut cnh tranh v cc vn bn hng dn thi hnh, s lng cc v vic vn cn mc hn ch. C th, t 2005 n nay, Cc QLCT iu tra 03 v vic trong cc lnh vc: cung cp xng du hng khng; bia; phn phi v chiu phim nha. n thi im hin ti, C quan cnh tranh hon tt vic x l 02 v vic trong ra quyt nh x pht 01 v vic v ra quyt nh nh ch gii quyt v vic i vi v vic cn li. Ngoi ra, trong n lc tng cng hot ng thc thi php lut, Cc QLCT cng thng xuyn tin hnh hot ng iu tra tin t tng9. Trong nm 2009, Cc QLCT tin hnh c 08 v iu tra tin t tng lin quan n cc hnh vi lm dng v tr thng lnh/c quyn. Mc d vy, hot ng iu tra tin t tng n thi im hin ti cha mang li hiu qu tch cc, theo ch chuyn c 01 v vic thnh iu tra chnh thc theo quy nh ca php lut cnh tranh. Tm hiu nguyn nhn ca thc trng trn, Nhm nghin cu nhn thy c mt s nguyn nhn chnh, xut pht t pha: cc c quan cnh tranh, t nhn thc ca cc doanh nghip v php lut cnh tranh cn hn ch v t cc quy nh ca Lut Cnh tranh, cng
9
iu tra tin t tng: c tin hnh khi trn th trng ang xy ra cc tranh chp hoc c bin ng bt thng v hnh vi ca mt hay mt s doanh nghip trn th trng c du hiu vi phm quy nh ca Lut Cnh tranh. Hot ng ny nhm thu thp thm cc thng tin, chng c v hnh vi ca doanh nghip v thng tin chung v th trng. Kt qu ca hot ng ny l a ra kin ngh iu tra v vic nu pht hin thy du hiu vi phm, hoc tip tc theo di din bin v vic nu nhn thy cha c chng c v du hiu vi phm ca doanh nghip.
65
nh hot ng thc thi cc quy nh . Thc t trin khai cc hot ng thc thi php lut cnh tranh cho thy, cc vn ni cm lin quan n quy nh ca php lut cnh tranh thng tp trung vo cc ni dung nh: xc nh th trng lin quan, xc nh doanh nghip thng lnh (theo ngng th phn), xc nh hnh vi b coi l lm dng v mt s ni dung lin quan n bin php x pht v khc phc hu qu. Trong phn sau, Nhm nghin cu s tp trung phn tch v tng vn ny. III. nh gi quy nh ca php lut cnh tranh Vit Nam v kim sot hnh vi lm dng v tr thng lnh/c quyn 1. Quy nh ca Lut Cnh tranh Vit Nam v xc nh th trng lin quan Nhn chung, cch thc xc nh th trng lin quan ca Lut cnh tranh Vit Nam cng ph hp vi cc nguyn tc c s dng ph bin: da trn vic nh gi kh nng thay th v cu v kh nng thay th v cung. Cc tiu ch xc nh th trng lin quan ca Lut cnh tranh Vit Nam l c quy nh rt c th ti Ngh nh 116. V mt tch cc, vic quy nh c th nh vy gip nng cao tnh minh bch ca php lut cng nh to iu kin thun li cho c quan cnh tranh trong qu trnh thc thi lut. Tuy nhin, vic lit k cc tiu ch c th cng nh gin lc ha cc nh gi v mt kinh t trong qu trnh xc nh th trng lin quan gy khng t kh khn cho c quan cnh tranh v trong mt s trng hp c hng vic nh gi ca c quan cnh tranh xa ri khi thc t th trng. Th nht, Khon 2, iu 4, Ngh nh 116 quy nh: c tch ca hng ha, dch v c xc nh theo mt hoc mt s cn c sau: (a) tnh cht vt l, (b) tnh cht ha hc, (c) tnh nng k thut, (d) tc dng ph i vi ngi s dng, () kh nng hp th. Cc tiu ch c th nu trn c th ph hp i vi hng ha nhng khng c mt s lin quan no ti dch v. Do , trong trng hp cn phi xc nh th trng lin quan ca mt loi dch v, c quan cnh tranh khng th p dng cc tiu ch ny xc nh c tch ca dch v, t , khng m bo y cc yu t xc nh th trng lin quan theo quy nh ca lut10. Th hai, v cch thc xc nh kh nng thay th cho nhau v gi, im c, Khon 5, iu 4, Ngh nh 116 quy nh Hng ha, dch v c coi l c th thay th c cho nhau v gi c nu trn 50% ca mt lng mu ngu nhin 1.000 ngi tiu dng sinh sng ti khu vc a l lin quan chuyn sang mua hoc c nh mua hng ha, dch v
10
Khon 1, iu 4, Ngh nh 116 quy nh th trng sn phm lin quan l th trng ca nhng hng ha, dch v c th thay th cho nhau c v c tnh, mc ch s dng v gi c.
66
khc c c tnh, mc ch s dng ging vi hng ha, dch v m h ang s dng hoc c nh s dng trong trng hp gi ca hng ha, dch v tng ln qu 10% v c duy tr trong 06 thng lin tip. C th thy y l mt hnh thc n gin ca php th SSNIP c cc c quan cnh tranh trn th gii cng nhn rng ri trong vic xc nh th trng lin quan. V bn cht, php th SSNIP (small but significant and nontransitory increase in price mc tng gi ti thiu khch hng chuyn sang s dng sn phm thay th khc) l nhm kim tra kh nng nh c quyn gi nh c th thu li t vic tng gi sn phm/dch v mc nht nh (5%-10%) trong mt khong thi gian nht nh (6 thng 1 nm). Trong trng hp vic tng gi gip nh c quyn c th thu c li nhun (mc st gim trong sn lng bn ra, tng ng vi lng khch hng chuyn sang s dng sn phm/dch v khc, khng ln lm gim li nhun t vic tng gi) th th trng sn phm lin quan c xc nh. Trong trng hp nh c quyn khng th thu li t vic tng gi th th trng sn phm lin quan s c m rng hn. Trn thc t, s lng v vic s dng php th SSNIP thun ty l rt t do kh khn v mt thu thp d liu th trng v s tn km trong vic t chc ly kin ngi tiu dng. Do , cc c quan cnh tranh thng s dng cng c thay th nh co gin v cu gin tip nh gi kh nng tng gi ca nh c quyn gi nh. Do , quy nh v xc nh kh nng thay th v gi ti Ngh nh 116 c nhng nhc im sau: Yu cu trn 50% mu chuyn sang s dng mt hng ha/dch v khc xc nh kh nng thay th gia hai loi sn phm/dch v l qu cht ch. Bi vi mc tng gi 10%, c th s lng ngi s dng sn phm/dch v quyt nh khng tip tc s dng hng ha/dch v na chim trn 50%. Tuy nhin, trn 50% lng khch hng chuyn sang s dng mt sn phm/dch v khc l khng kh thi v thng dn n kt qu th trng lin quan c xc nh l ca chnh sn phm/dch v c kho st hay c th hiu l doanh nghip b iu tra l doanh nghip c quyn trn th trng lin quan c xc nh theo quy nh ca Lut cnh tranh. iu ny khng phn nh ng vi thc t cnh tranh trn th trng.11
11
Kinh nghim t vic thc hin kho st gi theo quy nh ca Lut cnh tranh trong v bia cho thy: c trn 50% s lng ngi c phng vn cho bit s khng tip tc s dng sn phm c hi trong trng hp gi ca sn phm tng ln 10% trong khong thi gian 6 thng. Tuy nhin, h li quyt nh la chn cc sn phm thay th khc nhau ch khng phi l mt sn phm duy nht khc. Do , kt qu kho st cho thy, lng ngi tiu dng chuyn sang s dng mt sn phm thay th khc khng p ng ngng 50% nh quy nh ca lut. Nh vy, c
67
Vic yu cu thc hin kho st trong mi trng hp xc nh kh nng thay th v gi gy ra lng ph v ngun lc cho c quan cnh tranh. Thay vo , vic a ra nguyn tc xc nh kh nng thay th v gi v cho php c quan cnh tranh s dng cc cng c ph hp nht ty vo c im ca tng v vic s gip tit kim c v thi gian v chi ph. V d, vi bn cht ca php th SSNIP nh nu trn, c quan cnh tranh c th nh gi kh nng tng gi ca nh c quyn gi nh thng qua co gin cho v cu. Theo kinh nghim quc t, vic xc nh th trng lin quan ch yu da trn nh gi kh nng thay th v cu. C quan cnh tranh ch nh gi kh nng thay th v cung khi thy rng kh nng gia nhp th trng ca i th mi l kh thi. 2. Quy nh v xc nh doanh nghip c v tr thng lnh/c quyn Theo quy nh ca Lut cnh tranh, v tr thng lnh/c quyn ca doanh nghip c xc nh da trn hai cn c: th phn trn th trng lin quan hoc kh nng gy hn ch cnh tranh mt cch ng k. Mt doanh nghip c coi l c v tr thng lnh th trng nu c th phn t 30% tr ln trn th trng lin quan hoc c kh nng gy hn ch cnh tranh mt cch ng k. Khi nim kh nng gy hn ch cnh tranh mt cch ng k c gii thch ti iu 22 Ngh nh 116/2005/N-CP. Theo , kh nng gy hn ch cnh tranh mt cch ng k ca doanh nghip trn th trng lin quan c xc nh da vo mt hoc mt s cn c ch yu sau y: - Nng lc ti chnh ca doanh nghip. - Nng lc ti chnh ca t chc kinh t, c nhn thnh lp doanh nghip. - Nng lc ti chnh ca t chc, c nhn c quyn kim sot hoc chi phi hot ng ca ca doanh nghip theo quy nh ca php lut hoc iu l ca doanh nghip. - Nng lc ti chnh ca cng ty m. - Nng lc cng ngh. - Quyn s hu, quyn s dng i tng s hu cng nghip. - Quy m ca mng li phn phi. Vi cch thc quy nh nu trn ca Lut cnh tranh cng nh Ngh nh 116/2005/N-CP, Nhm nghin cu c mt s nh gi nh sau:
th hiu, theo cch xc nh th trng lin quan c quy nh ti Ngh nh 116, th trng sn phm lin quan ca v vic l th trng ca chnh sn phm , khng bao gm cc sn phm cnh tranh no khc. iu ny khng phn nh ng thc t cnh tranh trn th trng bia..
68
Th nht, v vic xc nh sc mnh th trng ca doanh nghip da trn tiu ch th phn theo Lut Cnh tranh hin hnh, khi mt doanh nghip hoc nhm doanh nghip t c mt ngng th phn nht nh th mc nhin c coi l c v tr thng lnh trn th trng. Th phn ca doanh nghip/nhm doanh nghip b cho l c hnh vi phn cnh tranh c xem xt ti thi im thc hin hnh vi , tnh theo thng, qu hoc nm. V vn ny, Lut Cnh tranh ca cc quc gia pht trin u tha nhn vai tr ca th phn trong vic nh gi sc mnh th trng ca doanh nghip bi th phn ca doanh nghip c th hin mt cch khch quan, da trn cc s liu c th, r rng v cho thy s tng quan trong sc mnh ca doanh nghip b xem xt vi cc i th khc trn th trng. Tuy nhin, cc quc gia ny khng a ra cc ngng th phn c th lm c s xc nh sc mnh th trng ca doanh nghip. Thay vo , th phn ca doanh nghip b xem xt c em so snh vi th phn ca cc i th cnh tranh hoc c xem xt trong mt qu trnh nh gi s tn ti v s bn vng ca sc mnh th trng m doanh nghip nm gi. Cch thc nh gi nh vy l cn thit m bo tnh chnh xc khi s dng tiu ch th phn xc nh v tr thng lnh ca doanh nghip. Bi c nhng trng hp, mc d doanh nghip nm gi 30% th phn trn th trng lin quan nhng khng h c sc mnh vt tri so vi i th cnh tranh hoc khch hng. V d, trn mt th trng c 03 doanh nghip ng u, cc doanh nghip nm gi ln lt 50%, 30% v 20% th phn. Trong trng hp ny, mt doanh nghip trong s , d nm gi 30% th phn, cng khng th c sc mnh vt tri so vi i th hin ang gi 50% th phn; do , khng th coi l c v tr thng lnh trn th trng. Ngc li, cng tn ti nhng th trng trong c 01 doanh nghip ng u nm gi 20% th phn; 80% th trng cn li thuc v cc doanh nghip ch nm gi 1%-2% th phn. Nh vy, doanh nghip ng u th trng, mc d khng nm gi ti 30% th phn, nhng li c sc mnh th trng vt tri so vi phn cn li ca th trng, hon ton c kh nng a ra nhng quyt nh c nh hng ti ton th trng. Chnh v vy, cc c quan cnh tranh trn th gii cn s dng cng lc rt nhiu tiu ch nh gi v tr thng lnh khc nhau ngoi tiu ch th phn. Theo Bo co ca Mng li cnh tranh quc t- ICN12, cc c quan cnh tranh trn th gii hin s dng hn 20 tiu ch nh gi v tr thng lnh ca doanh nghip. Trong , cc tiu ch thng thy l:
12
ICN, Report on the Objectives of Unilateral Conduct Laws, Assessment of Dominance/Substantial Market Power, and State- Created Monopolies, Prepared by the Unilateral Conduct Working Group, 2007.
69
V th (gm nng lc vt tri) v hnh vi ca cc i th cnh tranh trn th trng, - Cc ro cn gia nhp v kh nng gia nhp th trng ca i th mi, - Tnh bn vng ca ca sc mnh th trng m cc doanh nghip ang nm gi, - Sc mnh ca ngi mua, - Cc ngun lc thit yu m doanh nghip ang nm gi v.v Trong tt c cc tiu ch , ICN cng nh cc c quan cnh tranh u cho rng: khng tiu ch n l no cho php khng nh doanh nghip c nm gi v tr thng lnh hay khng, nhng nu nhiu tiu ch cng c kt hp s dng th c th cho php khng nh iu . Th hai, v tiu ch kh nng gy hn ch cnh tranh mt cch ng k, vi nhng ni dung c cp trn, c th thy, cc ni dung c Lut cnh tranh cn nhc xem xt dng li trng thi tnh. C ngha l, cc yu t c cn nhc nh gi ch tp trung vo doanh nghip b xem xt ch khng c em so snh trong mi tng quan vi cc i th cnh tranh khc trn th trng. V d, iu 22, Ngh nh 116 c cp ti mt trong cc ni dung cn xem xt khi nh gi kh nng hn ch cnh tranh mt cch ng k l quy m ca mng li phn phi. nh gi theo quan im tnh, s c kin cho rng, quy m nh th no th c coi l c kh nng gy hn ch cnh tranh mt cch ng k. Cn theo quan im ng, quy m h thng phn phi ca doanh nghip b iu tra s c em so snh vi phn cn li ca th trng, t c quan cnh tranh c nh gi chnh xc hn v sc mnh trn th trng ca doanh nghip. Ngoi ra, thc t thc thi Lut cnh tranh ca cc quc gia pht trin cho thy, trong mt s trng hp, bn thn vic doanh nghip c th thc hin mt hnh vi lm dng nht nh cho thy doanh nghip c sc mnh th trng. Mc 2 ca Lut Chng c quyn Sherman Act ca Hoa K quy nh, sc mnh c quyn c hiu l doanh nghip c kh nng (1) nh gi cao hn ng k so vi mc gi cnh tranh v (2) c tnh gy ra hnh vi ny trong khong thi gian nht nh nhm loi b i th cnh tranh mi gia nhp hoc m rng th trng. Tm li, cc quy nh v nh gi v tr thng lnh ca doanh nghip trong Lut cnh tranh hin hnh cn kh cng nhc v trong mt s trng hp khng phn nh ng tng quan cnh tranh trn th trng. -
70
3. Quy nh v xc nh hnh vi lm dng v tr thng lnh/c quyn 3.1. Vic phn bit hnh vi lm dng v tr thng lnh v hnh vi lm dng v tr c quyn cha ph hp vi thc tin Nh trnh by ti mc 1 trn y, Lut Cnh tranh t cc doanh nghip c quyn vo tnh trng b gim st v hnh vi lm dng mt cch nghim khc hn so vi cc doanh nghip c v tr thng lnh th trng. Ngoi nhng hnh vi b cm theo iu 13 Lut Cnh tranh, cc doanh nghip c quyn cn b cm thm hai hnh vi theo Khon 2 v 3 iu 14 gm hnh vi p t cc iu kin bt li cho khch hng v hnh vi li dng v tr c quyn n phng thay i hoc hy b hp ng giao kt m khng c l do chnh ng. Nhng hnh vi trn ch yu xm phm n quyn li ca khch hng v nguyn tc bnh ng trong cc hp ng hoc s c k kt gia doanh nghip c quyn v khch hng, i tc ca h. V vy, chng ta c th suy on c s xy dng nn khon 2 v khon 3 iu 14 l tnh trng khng cn xng v v tr gia doanh nghip c quyn v khch hng, i tc. Theo , quyn la chn ca ngi tiu dng v khch hng s khng tn ti nu c doanh nghip c quyn trn th trng. H qu tt yu l khch hng s lun vo tnh trng yu th trong giao dch do nhu cu ca h b l thuc vo kh nng v quyt nh cung ng ca nh c quyn. ngn chn nhng kh nng khai thc li th c quyn, xm phm n cc nguyn tc bnh ng ca php lut hp ng, Lut Cnh tranh cm cc doanh nghip c quyn khng c p t cc iu kin bt li cho khch hng v khng c n phng thay i hoc hy b hp ng m khng c l do chnh ng. Tuy nhin, trn thc t, cc hnh vi trn c th xy ra bt k mi trng kinh doanh no c khim khuyt v cnh tranh, nht l khi c s tn ti ca doanh nghip c sc mnh th trng. V vy, kh nng xm hi n quyn li chnh ng ca khch hng hoc xm hi n nguyn tc bnh ng c php lut hp ng bo h bng nhng hnh vi trn u c th xy ra ngay c khi ch tn ti doanh nghip c v tr thng lnh (khng c quyn) v hon ton c th gy tc ng tiu cc ti cnh tranh trn th trng. Trong v vic cnh tranh lin quan n Cng ty xng du hng khng (Vinapco), cc c quan cnh tranh cho rng ti thi im xem xt (thng 4/2008), do Vinapco c v tr c quyn trn th trng dch v cung cp xng du hng khng (khng c doanh nghip no cnh tranh vi Vinapco trn th trng) nn hnh vi p t cc iu kin bt li cho khch hng v li dng v tr c quyn n phng thay i hoc hy b hp ng giao kt m khng c l do chnh ng b x l. Ti thi im hin ti, Vinapco hon
71
ton c th thc hin hnh vi trn m khng b xem xt bi Lut cnh tranh do hin nay h khng cn v tr c quyn trn th trng, mc d i th cnh tranh ca Vinapco (l Cng ty c phn nhin liu bay Petrolimex) trn th trng ch chim mt lng th phn khng ng k ti sn bay Tn Sn Nht (Thnh ph H Ch Minh). Tng t, nm 2007, Cc Qun l cnh tranh nhn c th t co mt doanh nghip ln (nm 2006 chim ti 98% th phn) c hnh vi n phng ngng bn hng cho hng lot cc doanh nghip phn phi. Trn c s cc thng tin ban u, Cc Qun l cnh tranh lm vic vi mt s doanh nghip, c quan c lin quan v nhn nh vic n phng ngng bn hng l c tht v c tc ng tiu cc ti th trng. Tc ng ca hnh ng n phng ngng bn hng, thay i doanh nghip phn phi sn phm c th lan trn din rng bi sn phm l u vo quan trng cho nhiu ngnh sn xut khc. Mc d vy, do doanh nghip thc hin hnh vi n phng ngng cung cp hng ha khng phi l doanh nghip c quyn quy nh ti iu 12, Lut Cnh tranh nn Cc Qun l cnh tranh khng th xem xt, p dng iu 14, Lut Cnh tranh iu tra, x l v vic. Tham kho kinh nghim ca cc nc nh Hoa K, EU v Nht Bn, c th thy php lut cnh tranh ca cc nc ny khng phn bit hnh vi ca doanh nghip c v tr thng lnh v hnh vi ca doanh nghip c v tr c quyn. Thay vo , cc nc ny quan nim v tr c quyn l mt trng hp c bit ca v tr thng lnh v v bn cht doanh nghip c v tr c quyn hay doanh nghip c v tr thng lnh u l cc doanh nghip c sc mnh th trng, c kh nng hnh x mt cch tng i c lp so vi i th cnh tranh (nu c) v ngi tiu dng. Trong cc v vic, nh gi, ra quyt nh iu chnh, c quan cnh tranh ca cc nc t trng tm phn tch l tc ng gy hn ch cnh tranh, tnh cht tn thu, trc li hay ngn cn, ng ca th trng ca hnh vi kinh doanh. Php lut cnh tranh ca nhiu nc v vy ch cp hnh vi ca doanh nghip thng lnh m khng phn bit r 02 nhm hnh vi nh php lut cnh tranh hin hnh ca Vit Nam. 3.2. Vic lit k, m t hnh vi mt mt dn ti cch tip cn hp, kh thc thi, mt khc c th b st hnh vi phn cnh tranh trn th trng Xt v hnh vi, Lut cnh tranh hin hnh lit k 6 hnh vi lm dng v tr thng lnh v 8 hnh vi lm dng v tr c quyn b cm. Trn c s cc quy nh ny, Ngh nh 116/2005/N-CP tip tc chi tit ha cc quy nh ca Lut bng cch lit k 20 hnh vi lm dng vi cc hnh thc biu hin khc nhau. Ngoi 20 hnh vi trn, cc hnh vi khc mc d c th c tnh cht ng ca th trng/loi b i th cnh tranh (market
72
foreclosure/exclusionnary) hoc tnh cht tn thu (exploitative) khc khng b coi l lm dng v tr thng lnh. Tip cn lit k hnh vi mt cch chi tit c th dn ti 03 vn chnh: Quy nh mang nng tnh nh dng, thin v m t hnh thc biu hin bn ngoi m cha ch trng n cc du hiu c trng ca hnh vi Xut pht t nhiu nguyn nhn, cc c quan son tho Lut Cnh tranh v cc vn bn hng dn thi hnh chn phng php m t hnh vi da theo hnh thc biu hin bn ngoi ca hnh vi. V d, hnh vi ngn cn vic tham gia th trng ca nhng i th cnh tranh mi quy nh ti khon 6, iu 13, Lut Cnh tranh c hiu theo hng ch bao gm 03 hnh vi (iu 31, Ngh nh 116/2005/N-CP): (1) Yu cu khch hng ca mnh khng giao dch vi i th cnh tranh mi. (2) e da hoc cng p cc nh phn phi, cc ca hng bn l khng chp nhn phn phi nhng mt hng ca i th cnh tranh mi. (3) Bn hng ha vi mc gi i th cnh tranh mi khng th gia nhp th trng nhng khng thuc trng hp quy nh ti iu 23 ca Ngh nh ny. Quy nh mt cch chi tit da vo hnh thc biu hin bn ngoi nh trn hn ch ng k kh nng nh gi ca c quan cnh tranh trong qu trnh iu tra, x l v vic. Cn c theo h thng cc quy nh hin hnh, c quan cnh tranh ca Vit Nam thc cht khng c thm quyn c a ra cc nh gi su v bn cht gy hn ch cnh tranh ca hnh vi m ch l c quan thu thp cc chng c ph hp vi cc m t theo quy nh ca php lut kt lun v hnh vi. iu ny mt mt to iu kin d dng cho c quan thc thi trong qu trnh thu thp thng tin, chng c chng minh hnh vi, bi ch cn thu thp cc thng tin, chng c ph hp vi m t theo quy nh ca lut m khng cn phi phn tch, chng minh v tc ng phn cnh tranh ca hnh vi. Tuy nhin, nhn kha cnh khc, vic lit k nu trn cng to ra kh khn cho c quan cnh tranh trong qu trnh thc thi. Trong v vic thc t lin quan n th trng bia, theo mt doanh nghip sn xut kinh doanh bia k hp ng phn phi c quyn vi mt s t cc nh hng/cc qun bn bia. Trong iu khon hp ng, doanh nghip bia yu cu cc nh hng k hp ng vi h khng c bn cc loi bia cnh tranh khc, v v vy, xt v mt php l, hnh vi ny tha mn khch quan quy nh ti khon 1, iu 31 ca Ngh nh 116/2005/N-CP. iu ng ni l, s lng cc hp ng c quyn lin quan l rt nh, v mc d khng c tc ng ngn cn vic tham gia th trng ca doanh nghip
73
khc nhng vic k hp ng c quyn vn c th b coi l vi phm do hp ng c ni dung ph hp vi m t hnh vi b cm theo quy nh ca php lut. mt gc nhn khc, trong v vic lin quan n bn quyn pht hnh cc s kin th thao, Cng ty CP Vin thng v Truyn thng An Vin (AVG) k hp ng hp tc vi Lin on Bng Vit Nam (VFF), theo AVG c VFF chuyn nhng ton b thng quyn ca cc gii bng 13 do VFF t chc trong c cc trn thi u ti gii bng v ch quc gia trong thi hn t 2011- 2030. iu ng ni l, vi cch tip cn hin ti, mc d hp ng ny c tc ng hn ch cnh tranh, ngn cn s tham gia th trng ca cc doanh nghip khc nhng do Lut Cnh tranh v cc vn bn hng dn khng c quy nh cm k kt cc hp ng c quyn vi thi hn di nn cc c quan cnh tranh khng th c kin v hp ng ny. Cc c quan c lin quan khc sau mt thi gian xem xt cng kt lun tha nhn hiu lc ca hp ng trn bi hin nay khng quy nh no ca php lut cm cc php nhn k kt vi nhau hp ng 20 nm. Qua hai v vic thc tin, c th thy rng tip cn hin nay ca php lut cnh tranh Vit nam, trong mt s trng hp, ngn chn khng cho php doanh nghip thc hin cc hnh vi khng c tc ng hn ch cnh tranh mt cch ng k, thm ch l c li cho cnh tranh, v ngc li, cho php thc hin cc hnh vi c tc ng hn ch cnh tranh, ng ca th trng. cc v vic tng t nh v vic lin quan n hp ng c quyn trn th trng bia v v vic bn quyn khai thc cc s kin th thao, php lut cnh tranh ca nhiu nc c cch hnh x tng i khc, theo ra quyt nh trn c s nh gi bn cht hn ch cnh tranh, tnh cht trc li hay ng ca th trng ca hnh vi, bt k hnh vi c th hin di hnh thc no. V d, i vi v bia, c quan cnh tranh c th cm doanh nghip thc hin hnh vi nu thy rng hp ng c quyn c tc ng ngn cn mt cch ng k hot ng cnh tranh ca cc doanh nghip bia khc. Ngc li, h cng c th cho php thc hin hp ng ty thuc tng bi cnh th trng Qua thc tin thc thi php lut cnh tranh ti Vit Nam, tham kho kinh nghim ca cc nc i trc, Nhm nghin cu cho rng n lc Vit Nam cn nghin cu
13
Gm ghi m, ghi hnh, sn xut v s hu bn ghi m, ghi hnh; quyn cng b, pht sng, khai thc doanh thu di mi hnh thc v trn mi phng tin nh truyn hnh, internet, cng nh tt c phng tin khc, cng nh tt c cc quyn c lin quan khc i vi mt phn hoc ton b cc cuc thi u v cc s kin, thng tin bn l (...)
74
thay i cch tip cn m t hnh vi theo hnh thc biu hin bn ngoi, thay vo l cch tip cn nhm trc din vo bn cht hn ch cnh tranh ca hnh vi. C nh vy, vic thc thi php lut cnh tranh mi thc s mang li hiu qu cho ton b nn kinh t theo ng mc tiu ban hnh php lut. M t hnh vi vi cu thnh php l qu phc tp n mc gy kh khn cho qu trnh p dng lut trong thc tin Php lut cnh tranh hin hnh, c bit l cc quy nh chi tit ti Ngh nh 116/2005/N-CP quy nh cc hnh vi hnh vi vi m t v hnh thc biu hin v cu thnh php l qu phc tp, gy kh khn cho qu trnh p dng trong thc tin. V d, vi hnh vi p t gi bn hng ha, dch v bt hp l quy nh ti Khon 2 iu 13 Lut Cnh tranh, Ngh nh 116/2005/N-CP din gii thnh: Hnh vi p t gi bn hng ha, dch v c coi l bt hp l gy thit hi cho khch hng nu cu v hng ho, dch v khng tng t bin ti mc vt qu cng sut thit k hoc nng lc sn xut ca doanh nghip v tha mn hai iu kin sau y: a) Gi bn l trung bnh ti cng th trng lin quan trong thi gian ti thiu 60 ngy lin tip c t ra tng mt ln vt qu 5%; hoc tng nhiu ln vi tng mc tng vt qu 5% so vi gi bn trc khong thi gian ti thiu ; b) Khng c bin ng bt thng lm tng gi thnh sn xut ca hng ha, dch v vt qu 5% trong thi gian ti thiu 60 ngy lin tip trc khi bt u tng gi. Cn c quy nh nu trn, chng minh mt doanh nghip c hnh vi p t gi bn hng ha dch v bt hp l c quan cnh tranh trc ht cn chng minh cu v hng ho, dch v khng tng t bin ti mc vt qu cng sut thit k hoc nng lc sn xut ca doanh nghip. i hi ny ph hp vi l thuyt kinh t, tha nhn quy lut cung cu v gi c tuy nhin rt kh p dng bi trn thc tin kh c th c lng c chnh xc cu i vi mt loi hng ha, dch v no . Nu tm chp nhn cn c vo s liu bn hng trong qu kh a ra c lng v lng cu v so snh vi nng lc sn xut ca doanh nghip ang xem xt, c quan iu tra s gp kh khn tip theo l xc nh gi bn l trung bnh ca hng ha/dch v ti cng th trng lin quan trong khong thi gian ti thiu 60 ngy lin tip theo quy nh ca Ngh nh. Vic xc nh gi bn l trung bnh cng kh khn hn khi khon 4, iu 4 ca Ngh nh 116/2005/N-CP quy nh gi c ca hng ha, dch v l gi ghi trong ha n bn l theo quy nh ca php lut v cng kh khn hn khi phi thu thp s liu t nhiu doanh nghip, nhiu mt hng trn cng th trng lin quan tnh gi trung bnh
75
trong thi gian ti thiu 60 ngy lin tip trc khi tng gi. Tip sau , c quan cnh tranh phi thu thp cc thng tin, s liu v gi thnh sn xut ca hng ha tng ngtrong thi gian ti thiu 60 ngy lin tip trc khi bt u tng gi nh gi v chng minh khng tn ti cc bin ng bt thng lm tng chi ph sn xut ln qu 5%... Kh khn cng tng ln gp nhiu ln khi vic tnh ton chi ph sn xut cng c quy nh c th ti iu 24 ca Ngh nh 116/2005/N-CP v cng kh kh thi hn khi vic hch ton chi ph trn u sn phm l ty thuc vo ch hch ton, ty thuc chin lc kinh doanh ca tng doanh nghip v nhiu yu t khc mt phng din khc, quy nh c th v hnh vi n nh gi bn hng ha, dch v bt hp l nh trn v hnh chung thu hp ng k phm vi p dng ca khon 2, iu 13, Lut Cnh tranh. Hnh vi n nh gi bn hng ha, dch v bt hp l theo quy nh ca lut c th c tip cn theo hng n nh gi thu li qu mc (excessive pricing). Tuy nhin, theo din gii ca Ngh nh 116/2005/N-CP, hnh vi n nh gi bn hng ha, dch v bt hp l ch c tip cn di mt hnh thc l hnh vi tng gi bn bt hp l, l tng gi qu 5% khi chi ph tng khng qu 5%. Quy nh ny s khng p dng i vi trng hp doanh nghip lm dng sc mnh th trng p t mc gi cao bt hp l ngay t u cng nh khng p dng trong trng hp c bin ng v cu, c bin ng lm tng chi ph sn xut qu 5%. Theo cch tip cn ny, nu doanh nghip chng minh c chi ph sn xut tng 5,1%, th vic tng gi 10%, 20%, 50%... thm ch hn na cng khng thuc phm vi iu chnh ca khon 2, iu 13, Lut Cnh tranh. Thc tin thc thi php lut cnh tranh ti Vit Nam trong thi gian qua cho thy, cc v vic lin quan n khon 2, iu 13 ca Lut Cnh tranh (iu 27, Ngh nh 116/2005/N-CP sau mt thi gian xem xt u dn ti b tc, khng th p dng. iu ny cng d hiu bi trn thc t vi bin ng CPI, lm pht ca nn kinh t Vit Nam, cng thm tc ng ca t khng hong kinh t ton cutrong thi gian qua d dng lm chi ph sn xut tng qu 5%. V nh cp trn y, khi chi ph sn xut tng qu 5% th doanh nghip thng lnh hon ton c th tng gi hng ha mc cao nht c th m khng cn phi lo ngi v cc ri ro php l lin quan n khon 2, iu 13 ca Lut Cnh tranh. Xem xt cc quy nh khc ca Lut Cnh tranh v ca Ngh nh 116/2005/N-CP, c th thy nhiu quy nh v hnh vi lm dng v tr thng lnh/c quyn khc cng gp cc vn tng t nh i vi hnh vi p t gi bn bt hp l. Cch tip cn quy nh hin hnh khng nhng t ra cc i hi php l gy kh khn cho qu trnh thc thi lut
76
m cn lm sai lch bn cht, mc ch ca vic iu chnh. Trong thi gian ti, Vit Nam cn nh gi nghim tc v cch tip cn hin hnh, trnh tnh trng quy nh qu chi tit, qu c th v cc hnh vi bi cng quy nh chi tit, cng b hp phm vi v cng kh p dng trn thc tin. Tip cn lit k theo cc hnh thc biu hin chi tit ca hnh vi tt yu dn ti vic b st hnh vi phn cnh tranh, to k h php l doanh nghip lch lut Bi cnh kinh t - x hi ca Vit Nam trong nhng nm qua, c bit l khi Vit Nam hi nhp su, rng hn vi nn kinh t quc t, c nhiu thay i lm cho mt s ni dung ca Lut Cnh tranh khng cn ph hp, hoc cha bt kp vi thc tin kinh doanh ca doanh nghip. Nhiu chin lc cnh tranh mi, trong c c cc hnh vi phn cnh tranh du nhp v c cc doanh nghip vn dng trong hot ng kinh doanh. Cc hnh vi hn ch cnh tranh mang tnh cht ng ca th trng/loi b i th cnh tranh (market foreclosure/exclusionnary) hoc mang tnh cht tn thu (exploitative) c thc hin di nhiu hnh thc mi vi mc tinh vi, phc tp ngy cng cao hn. Trong khi cc quy nh hin hnh ca Lut Cnh tranh cn mang tnh k thut, cng nhc cha nhm vo bn cht phn cnh tranh ca hnh vi m ch nhm n hnh thc biu hin bn ngoi ca hnh vi v v vy, cha bt kp vi iu kin thc tin, gy kh khn cho qu trnh thc thi php lut. n c nh hnh vi p gi (Margin Squeezing), mc d php lut cnh tranh th gii iu chnh t lu v hnh vi xut hin tng i ph bin ti Vit Nam nhng php lut cnh tranh hin hnh khng quy nh iu chnh hnh vi ny. V vy, c quan cnh tranh trong mt s trng hp phi vn dng cc quy nh khc gii quyt v vic, gii quyt cc vn pht sinh t hnh vi p gi mt cch khin cng. Tm hiu nguyn nhn dn n tnh trng b st hnh vi nh trn, Nhm nghin cu cho rng vn chnh khng nm ch phi r sot b sung ton b cc hnh vi m nm cch tip cn ban hnh cc quy nh. Vi cch tip cn hin hnh, Nhm nghin cu cho rng ngay c khi php lut cnh tranh lit k hng trm hnh vi phn cnh tranh da theo hnh thc biu hin bn ngoi vn khng th bao qut ht cc hnh vi, c bit l khi hot ng kinh doanh ca doanh nghip ngy cng din bin phc tp. V vy, bn cnh vic r sot cc hnh vi mi, vn cn tp trung nghin cu sa i chnh l cch tip cn ban hnh v thc thi php lut, gi c cn bng gia phng php lit k, m t v cc quy nh nhm vo bn cht ca hnh vi.
77
4. Quy nh v bin php x l vi phm Trong h thng php lut cnh tranh hin hnh, bin php x l vi phm c quy nh c th ti Ngh nh 120/2005/N-CP, theo bao gm: (1) Pht cnh co; (2) Pht tin; v (3) Cc bin php x pht b sung v khc phc hu qu. Trong cc hnh thc x pht v khc phc hu qu trn y, bin php cnh co ch c p dng trong mt s t trng hp lin quan n cc hnh vi vi phm quy nh v cung cp thng tin, ti liu, tit l thng tin, ti liu thuc b mt iu tra hoc gy ri ti phin iu trn (iu 39-40, Ngh nh 120/2005/N-CP). i vi cc vi phm v lm dng v tr thng lnh/c quyn, c quan cnh tranh c th p dng bin php pht tin n 10% tng doanh thu trong nm ti chnh trc nm thc hin hnh vi vi phm ca doanh nghip, mt s bin php x pht b sung v khc phc hu qu quy nh ti khon 3, 4, iu 4 ca Ngh nh 120/2005/N-CP. Qua mt s v vic thc tin, Nhm nghin cu nhn thy quy nh hin hnh ca Lut Cnh tranh v Ngh nh 120/2005/N-CP v x l vi phm lin quan n lm dng v tr thng lnh/c quyn c th lm pht sinh mt s vn chnh nh sau: 4.1. Mc pht tin c xc nh cn c trn tng doanh thu ca nm ti chnh trc nm thc hin hnh vi vi phm l khng hp l Theo quy nh hin hnh ca php lut, mc pht tin i vi hnh vi lm dng v tr thng lnh/c quyn c th ln n 10% tng doanh thu ca nm ti chnh trc nm thc hin hnh vi vi phm. Vn t ra l, trong cc v vic hn ch cnh tranh, doanh nghip lin quan thng kinh doanh a nghnh ngh, v d: ngoi vic kinh doanh hng ha, dch v ang xem xt, a phn cc doanh nghip lin quan u c kinh doanh thm cc hng ha, dch khc. Thm ch trong mt s v vic, doanh thu pht sinh t vic kinh doanh hng ha, dch v c lin quan trc tip n hnh vi vi phm ch chim mt phn rt nh trong tng doanh thu ca doanh nghip. i vi nhng trng hp ny, vic xc nh mc x pht cn c theo tng doanh thu theo quy nh dng nh khng tng xng vi mc tc ng, nh hng ca doanh nghip khi thc hin hnh vi vi phm trn th trng. Cng t nhng nhn nh trn, do php lut hin hnh quy nh tng i linh hot v mc x l vi phm (0-5%; 5-10% Tng doanh thu) nn cc c quan cnh tranh c xu hng la chn t l tnh mc pht rt thp. V d: trong v vic lin quan n hnh vi lm dng v tr c quyn ca Vinapco, hay trong v vic lin quan n hnh vi tha thun hn ch cnh tranh ca 19 doanh nghip bo him, c quan cnh tranh xc nh mc pht rt thp ch tng ng 0.025% tng doanh thu. Vn t ra l, i vi
78
nhng hnh vi b x pht khung pht t 5-10% tng doanh thu theo quy nh th k c khi c quan cnh tranh p dng trit cc tnh tit gim nh, t l tnh mc x pht ti thiu cng phi l 5%. i vi nhng trng hp ny, nu ly tng doanh thu trong nm ti chnh lm cn c tnh mc pht th mc pht c th rt ln, thm ch c th khin doanh nghip ph sn bi quyt nh x l v vic v tt nhin, l trng hp m khng mt c quan cnh tranh no trn th gii mong mun bi n c th i ngc li vi mc tiu bo v, gi gn cnh tranh. 4.2. Thiu c s xc nh mc pht tin c th i vi cc doanh nghip thc hin hnh vi vi phm i vi hnh thc pht tin, hin nay php lut cnh tranh quy nh 02 khung x pht chnh l t 0 - 5% v t 5 - 10% tng doanh thu trong nm ti chnh trc nm thc hin hnh vi vi phm. Do cc khung pht trn l rt rng, c bit khi s dng cn c tnh pht l tng doanh thu, Ngh nh 120/2005/N-CP quy nh mt s cn c xc nh mc x l i vi cc hnh vi vi phm. C th, iu 7, Ngh nh 120/2005/N-CP quy nh mt s yu t m c quan cnh tranh c th xem xt khi xc nh mc x l vi phm sau: 1. Mc gy hn ch cnh tranh do hnh vi vi phm gy ra. 2. Mc thit hi do hnh vi vi phm gy ra. 3. Kh nng gy hn ch cnh tranh ca cc i tng vi phm. 4. Thi gian thc hin hnh vi vi phm. 5. Khon li nhun thu c t vic thc hin hnh vi vi phm. 6. Cc tnh tit gim nh, tnh tit tng nng c quy nh ti iu 8 ca Ngh nh ny. Mc d vy, php lut cnh tranh khng quy nh cch thc s dng cc yu t xc nh t l tnh mc pht nh th no, ch t l v mt nguyn tc. iu ny gy kh khn cho c quan cnh tranh trong vic xc nh mc pht tin c th i vi cc doanh nghip vi phm, thm ch gy tranh ci trong quyt nh mc x l vi phm hoc c th dn n vic ty tin trong quyt nh mc pht. mt gc nhn khc, vic thiu c s php l trong xc nh mc pht tin c th s dn n nhng quan ngi v tnh minh bch, tnh c th d on trc (predictability), tnh hp l trong qu trnh x l vi phm. 5. Quy nh v bin php x pht b sung v bin php khc phc hu qu Cng tng t nh cch tip cn quy nh v hnh vi, php lut cnh tranh Vit Nam cng lit k mt cch chi tit cc bin php x pht b sung v khc phc hu qu m c
79
quan cnh tranh c th p dng. i vi bin php x pht b sung, php lut cnh tranh quy nh 02 bin php, trong bao gm tch thu tang vt, phng tin c s dng thc hin hnh vi vi phm bao gm c tch thu ton b khon li nhun thu c t vic thc hin hnh vi vi phm l bin php c th p dng i vi cc vi phm v lm dng v tr thng lnh, lm dng v tr c quyn trn th trng. i vi bin php khc phc hu qu, Ngh nh 120/2005/N-CP lit k 09 bin php p dng i vi cc vi phm lin quan n hnh vi lm dng, v d: Buc loi b nhng iu khon vi phm php lut ra khi hp ng hoc giao dch kinh doanh lin quan; Buc loi b cc iu kin bt li p t cho khch hng; Buc khi phc cc iu kin pht trin k thut, cng ngh m doanh nghip cn tr; Buc c cu li doanh nghip c v tr thng lnh th trng V bin php tch thu tang vt, phng tin c s dng thc hin hnh vi vi phm bao gm c tch thu ton b khon li nhun thu c t vic thc hin hnh vi vi phm, mc d vic tch thu khon li nhun bt hp php l cn thit trong mt s trng hp, tuy nhin Nhm nghin cu nhn thy vic coi bin php ny l mt bin php x pht b sung l cha hp l v khin cng. Xt trn nhiu gc , khon li nhun thu c t hnh vi vi phm khng phi, v khng th l tang vt hay phng tin s dng thc hin hnh vi vi phm. Trong khi php lut v x l vi phm hnh chnh xem xt khon li nhun bt hp php di hnh thc bin php khc phc hu qu, php lut cnh tranh cng cn iu chnh m bo tnh nht qun trong h thng cc vn bn quy phm php lut. V bin php khc phc hu qu, c th ni php lut cnh tranh Vit Nam p dng c cc bin php khc phc hu qu theo hnh vi (behaviorial remedies) v bin php khc phc hu qu theo cu trc (structural remedies). Nghin cu, so snh quy nh v hnh vi v quy nh v khc phc hu qu, c th thy v bn cht hu ht cc bin php khc phc hu qu theo quy nh hin hnh u hng ti mc tiu chnh l dng, chm dt hnh vi vi phm. V d: buc loi b cc iu kin bt li p t cho khch hng ch p dng i vi cc vi phm lin quan n khon 2, iu 14 ca Lut Cnh tranh p t iu kin bt li cho khch hng; bin php buc s dng hoc bn li cc sng ch, gii php hu ch, kiu dng cng nghip mua nhng khng s dng ch p dng i vi cc vi phm lin quan n hnh vi mua sng ch, gii php hu ch, kiu dng cng nghip tiu hy hoc khng s dng (im a, khon 3, iu 28, Ngh nh 116/2005/N-CP). nhm bin php khc phc hu qu theo cu trc, Ngh nh
80
116/2005/N-CP s dng bin php buc c cu li doanh nghip c v tr thng lnh th trng ci thin cnh tranh trn th trng. Thc tin iu tra, x l cc v vic hn ch cnh tranh ni chung v lm dng v tr thng lnh/c quyn ti Vit Nam cho thy vai tr ca bin php khc phc hu qu vn cha c nhn nhn mt cch y . Mc d lit k nhiu bin php khc phc hu qu, tuy nhin cc bin php a ra u di dng cc quy nh cng nhc, c th ph hp i vi mt vi v vic m khng ph hp vi cc v vic, cc ngnh khc. Theo kinh nghim ca cc nc i trc, nhm bin php khc phc theo hnh vi thng c a ra di dng buc mt doanh nghip phi thc hin mt s yu cu ca c quan cnh tranh hoc chm dt thc hin cc hnh vi c tc ng xu ti mi trng cnh tranh. Bin php khc phc theo hnh vi, v vy, thng rt linh hot ph hp vi tng iu kin, hon cnh th trng cng nh c th trong hot ng kinh doanh ca tng doanh nghip. Trn thc tin, php lut cnh tranh ca nhiu nc khng quy nh qu chi tit, c th v cc bin php khc phc hu qu m i hi c quan cnh tranh phi xem xt, nh gi v quyt nh v bin php khc phc hu qu i vi tng v vic, tng ngnh. V d: Lut chng c quyn Nht Bn quy nh c quan cnh tranh c quyn yu cu doanh nghip vi phm thc hin cc bin php cn thit loi tr nhng hnh vi vi phm. Chnh v vy, cc c quan cnh tranh quc t u c chung quan im cho rng vic thit k c bin php khc phc hu qu ph hp, hiu qu l mt ni dung iu tra khng km phn quan trng so vi iu tra xc nh v tr thng lnh v hnh vi lm dng. Trong tng lai, lut cnh tranh thc s pht huy hiu qu, Vit Nam cn nghin cu, iu chnh cch tip cn v bin php khc phc hu qu theo hng iu chnh tc ng ca hnh vi thay v iu chnh trc tip cc biu hin bn ngoi ca hnh vi nh hin nay.
81
PHN 3: KHUYN NGH NHM HON THIN PHP LUT CNH TRANH VIT NAM V KIM SOT HNH VI LM DNG V TR THNG LNH/C QUYN I. Thay i cch thc xc nh v tr thng lnh/c quyn Trn c s nhng vn l lun cng nh thc tin hn 6 nm thc thi php lut cnh tranh Vit Nam v kim sot hnh vi lm dng v tr thng lnh th trng/c quyn cho thy nhu cu cp thit phi thay i cch thc xc nh v tr thng lnh/c quyn hin nay. Vic sa i c th c thc hin theo hng nh sau: Th nht, xa b cch thc nh gi v tr thng lnh/sc mnh th trng ph thuc vo tiu ch th phn, theo cc mc th phn c nh nh hin nay. Th hai, sa i cm t Kh nng gy hn ch cnh tranh mt cch ng k thnh Kh nng gy hn ch cnh tranh mt cch ng k trn th trng lin quan v xy dng cc quy nh v Kh nng gy hn ch cnh tranh mt cch ng k trn th trng lin quan thnh h thng tiu ch duy nht nh gi v tr thng lnh/ sc mnh th trng ng k ca doanh nghip. Vic xy dng h thng cc tiu ch gip nh gi v tr thng lnh/ sc mnh th trng ng k ca doanh nghip (hoc nhm doanh nghip) cn thit c cn nhc k lng trn c s l lun, kinh nghim quc t v thc tin kinh doanh ti Vit Nam. Di y l mt s tiu ch ph bin (khng phi tt c cc tiu ch c s dng hin nay) m c quan cnh tranh Vit Nam c th tham kho nhm xc nh v tr thng lnh/ sc mnh th trng ng k ca doanh nghip: (1) Th phn Trc tin, c quan cnh tranh cn d liu th phn hin ti ca doanh nghip nghi vn cng nh cc i th cnh tranh ca doanh nghip ny. V c bn, th phn thng c tnh ton da trn doanh thu hoc s lng hng bn ra, hoc nng lc sn xut ca doanh nghip. Mt yu t khc cng cn xem xt l s phn b th phn trn th trng. Phn b th phn bt i xng (VD: mt cng ty chim 50% th phn v 3 cng ty cn li mi cng ty chim 10% th phn) s d to ra sc mnh th trng cho doanh nghip ln hn l khi th phn c chia u (mi cng ty chim 20% th phn). Bn cnh , nhng thay i v th phn trong qu kh c th cung cp thng tin hu ch v qu trnh cnh tranh, cng nh kh nng vn ng ca th trng gia cc i th cnh tranh thng qua mc tng, gim th phn.
82
Tuy nhin, th phn khng ch l yu t duy nht gip xc nh tnh hnh cnh tranh trn th trng. V th, cn phn tch thm cc yu t khc nh gi c th, chnh xc v tr thng lnh/sc mnh th trng ca doanh nghip hoc nhm doanh nghip. (2) Ro cn gia nhp v m rng sn xut Sc mnh th trng ln ch c c khi kh nng m rng sn xut hoc gia nhp th trng kh khn, v khi , doanh nghip s c th duy tr hnh ng n phng trong khong thi gian tng i. Tuy nhin, c quan cnh tranh cng khng nht thit phi tm chng c v ro cn m rng hoc gia nhp th trng trong lnh vc thng xuyn c s gia nhp mi cc i th cnh tranh. Tuy nhin, nu n lc nhm m rng hoc gia nhp khng thnh cng, c th do hnh vi ngn cn, th vic m rng hoc gia nhp t c kh nng gy ra hn ch cnh tranh. Kh nng gia nhp hoc m rng th trng c th c nh gi theo mt s tiu ch nh: Li nhun d kin ca doanh nghip, cc ro cn v cu trc, chnh sch, chin lc, cng ngh, thi im gia nhp v m rng th trng, hiu qu ca vic gia nhp v m rng th trng v.v (3) Ro cn rt lui khi th trng Ri ro khi m rng hoc gia nhp th trng cng ph thuc vo chi ph m doanh nghip phi chp nhn khi vic m rng hoc gia nhp mi khng thnh cng. Nhng chi ph thng l kt qu ca nhng u t vo th trng c th. Vic u t vo mt th trng c th khng th khng phc v v s dng cho mt th trng khc nu cng ty mun rt lui khi th trng (thng c gi l chi ph chm). V vy, chi ph chm thp s lm tng ri ro ca vic m rng hoc gia nhp th trng mi, v ngc li, chi ph chm cao s ngn nga c ri ro ny tt hn. Chi ph chm cao, li nhun cn bin k vng s cao hn v thu ht vic gia nhp v m rng th trng. (4) Sc mnh ca ngi mua V tr ca ngi mua trn th trng cung cp du hiu v kh nng h c th hn ch hnh vi lm dng ca doanh nghip. Ngi mua c sc mnh ln c th tn dng kh nng thng lng thc y cnh tranh gia cc nh cung cp v ph v nhng hnh ng hp tc ca nhm doanh nghip, gin tip e da bng cch chuyn n hng n nh cung ng khc, xy dng mng li cung ng mi, hoc e da s thit lp mng li t cung ng cp trn. (5) co gin v cu co gin v cu m doanh nghip phi i mt tc ng n kh nng tng gi sn phm ca cng ty , sau khi tnh ton n phn ng v cu ca khch hng v cc nh
83
cung cp trc s tng gi ca i th cnh tranh. Mt doanh nghip s c co gin v cu cao hn trong trng hp cc i th cnh tranh c phn ng hiu qu thng qua vic tng sn lng u ra. Ngc li, co gin v cu thp s cho thy doanh nghip c sc mnh th trng cao hn. (6) Kh nng sinh li nhun Mt cch tip cn khc c ch trong mt s trng hp c th nhm xc nh liu nng lc hot ng ca doanh nghip (kh nng sinh li nhun) ng nht vi quan ngi rng doanh nghip c sc mnh th trng ng k hay khng. Phng php nh gi v th ca doanh nghip da vo kh nng sinh li nhun c th mang li kt qu chnh xc trong trng hp cc s liu thu thp c c lin quan v ng tin cy. T sut li nhun cao s ch ra bng chng v sc mnh th trng ng k ca doanh nghip v c th c s dng lm bng chng cho cc v vic v hn ch cnh tranh. Trong su tiu ch trn, cng nh tt c tiu ch khc, khng c tiu ch n l no cho php khng nh doanh nghip nm gi v tr thng lnh/c quyn, nhng nu nhiu tiu ch, nhiu du hiu cng kt hp li th c th cho php khng nh iu . Ngoi ra, cc tiu ch cn c quy nh theo hng m, trnh qu b hp c quan cnh tranh c th a ra nh gi, nhn nh ph hp trong cc trng hp c th. II. Xy dng h thng cc tiu ch nh gi hnh vi lm dng Lut Cnh tranh v cc vn bn hng dn thi hnh mi ch a ra nh ngha hnh vi hn ch cnh tranh, v tr thng lnh/c quyn m cha c nh ngha hoc cc tiu ch chung nht xc nh nh th no l hnh vi lm dng v tr thng lnh/c quyn. Thiu st ny khin doanh nghip khng hiu c bn cht ca hnh vi trnh; ng thi c th dn n nhiu cch hiu khc nhau trong ni b cc c quan cnh tranh, t dn ti thiu nh hng, thm ch nhm ln trong qu trnh thc thi. Vic thiu mt nh ngha chung hoc cc tiu ch ng thi dn ti vic phn nhm, lit k cc hnh vi cha r rng v cha hp l. Ngoi ra, cc quy nh v hnh vi lm dng v tr thng lnh/ c quyn cha bao qut c ton in cc hnh vi lm dng gy tc ng hn ch cnh tranh. L do nh sau: Lut Cnh tranh hin hnh nh ngha hnh vi lm dng bng cch lit k mt s lng hn ch cc hnh vi lm dng tiu biu. Trong khi , kinh nghim 6 nm thc thi cc quy nh ny cho thy, c quan cnh tranh phi i mt vi nhiu v vic m hnh vi b iu tra cng c tc ng hn ch cnh tranh ging vi nhng hnh vi c Lut lit k. Tuy nhin, do cc hnh vi khng c lit k v gii thch trong Lut hin hnh, nn c quan cnh tranh khng th s dng Lut Cnh tranh x l cc hnh vi .
84
Do vy, cn thit phi xy dng h thng cc tiu ch nh gi hnh vi lm dng v tr thng lnh/ c quyn, ng thi phi c quy nh bao qut cc hnh vi lm dng c tc ng hn ch cnh tranh c th xy ra. Trong thi gian ti, quy nh ca Lut Cnh tranh v hnh vi lm dng v tr thng lnh/c quyn c th c sa i theo hng sau: - Xy dng cc tiu ch c bn nhm xc nh hnh vi lm dng v tr thng lnh/c quyn; - Lit k mt s dng hnh vi lm dng v tr thng lnh/c quyn c bn cn c theo cc tiu ch nh trn; - a ra mt iu khon qut (basket clause) bao qut cc hnh vi c bn cht tng t. Mt khc, nh trnh by ti Phn 2, cng vi vic thay i i cch thc xc nh v tr thng lnh/c quyn nh nu ti mc 1, cc quy nh gii thch c th v hnh vi lm dng v tr th trng cng phi c bi b. III. Thay i cch thc phn loi nhm hnh vi v quy nh cm Hin nay, Lut Cnh tranh Vit Nam ang phn loi cc hnh vi lm dng thnh hai nhm, gm: hnh vi lm dng v tr thng lnh v lm dng v tr c quyn; v tt c hnh vi u b nghim cm trong mi trng hp. Tuy nhin, vic phn loi nhm hnh vi v p dng nguyn tc vi phm mc nhin (per se illegal) i vi mi trng hp nh trn cha thc s ph hp (nh phn tch ti mc 3, Chng II). Do vy, Lut Cnh tranh cn thit c sa i theo hng: Phn loi, nhm hnh vi theo bn cht, tc ng ca hnh vi; Khng nn cm tuyt i mi hnh vi, trong mi trng hp m nn trao quyn cho c quan cnh tranh trong vic nh gi bn cht v tc ng ca hnh vi a ra quyt nh hp l. V vn ny, php lut cnh tranh trn th gii cng c nhng quan im, cch nh gi khc nhau. C th: Php lut cnh tranh ca trn th gii c nhiu cch phn loi cc hnh vi lm dng v tr thng lnh/c quyn khc nhau, nhng khng nm ngoi mc tiu phn nh chnh xc bn cht hnh vi, t quyt nh c nn cm tuyt i hnh vi hay khng. Nhn chung, php lut cnh tranh thng c thi khc nhau i vi hai nhm hnh vi: (i) nghim cm i vi hnh vi n nh gi bn li (Resale Price Maintenance- RPM), (ii) cc hnh vi lm dng khc khng lin quan n gi c th c xem xt, cn nhc gia nhng tc ng tch cc v tiu cc ca hnh vi.
85
n nh gi bn li l vic mt nh sn xut/cung cp tha thun vi cc nh phn phi/bn l nhm kim sot mc gi ca sn phm m cc nh phn phi/bn l bn li cho khch hng sau khi mua sn phm t nh sn xut/cung cp. n nh gi bn li c th din ra di ba dng c bn, l: n nh gi bn li c nh (fixed RPM), n nh gi bn li ti a (maximum RPM), v n nh gi bn li ti thiu (minimum RPM). Ln lt theo cc hnh thc n nh gi bn li ny, cc nh PP-BL ch c php bn li sn phm cho khch hng theo mt mc gi (i) c th khng i, hoc (ii) khng cao hn hay (iii) khng thp hn mt mc gi xc nh m nh sn xut/cung cp n nh. n nh gi bn li lin quan n hai nhm ch th kinh doanh hot ng trn hai giai on khc nhau ca mt chu trnh kinh doanh: giai on sn xut/cung cp v giai on phn phi/bn l. Do , di gc php lut cnh tranh, hnh vi n nh gi bn li cn c gi l n nh gi theo chiu dc (vertical price fixing) phn bit vi hnh vi n nh gi theo chiu ngang (horizontal price fixing)-tc tha thun n nh gi gia cc i th cnh tranh, cng hot ng trn cng mt giai on ca mt chu trnh kinh doanh. Tuy nhin, EU v Hoa K li c cch nhn nhn khc nhau v hnh vi n nh gi bn li, v do cng c x l khc nhau i vi hnh vi ny. C th: V l thuyt, y ban Chu u cho rng n nh gi bn li c hai nh hng tiu cc ti cnh tranh: (i) lm gim cnh tranh v gi ca mt nhn hiu sn phm, v (ii) lm gia tng s minh bch v gi theo chiu hng xu cho cnh tranh. Th nht, trong trng hp n nh gi bn li c nh hay n nh gi bn li ti a, cc nh phn phi/bn l khng cn cnh tranh vi nhau v gi ca nhn hiu sn phm lin quan. iu ny dn n vic trit tiu cnh tranh v gi ca nhn hiu sn phm . Trong khi , n nh gi bn li ti a hay xut gi bn li l mt tiu im, qua t hay nhiu c th dn n vic thng nht gi bn li ti mc gi ti a hay mc gi xut . Th hai, khi gi bn li v s thay i gi bn li c cng khai nh vy s khin cho vic tha thun ngm theo chiu ngang gia cc nh sn xut/cung cp hay gia cc nh phn phi/bn l d dng hn, t nht l trn th trng c t i th cnh tranh. Qua , vic gim cnh tranh i vi mt nhn hiu sn phm c th gin tip dn n vic gim cnh tranh gia cc sn phm c kh nng thay th nhau. 14 Tuy nhin, trong xu th cao vic bo v cnh tranh gia cc sn phm c kh nng thay th nhau hn l vic bo v cnh tranh trong mt nhn hiu sn phm nht nh
14
Xem European Commission Guidelines on Vertical Restraints, OJ 2000 C291/1, on 111-112.
86
ca php lut cnh tranh hin i, Ta n ti cao Hoa K ln lt hy b phn quyt Albrecht v Dr. Miles bng phn quyt Khan 15 v Leegin16 vo nm 1997 v 2007. Theo , hnh vi n nh gi bn li ti a v n nh gi bn li ti thiu khng cn b coi l vi phm mc nhin o lut Sherman. khng nh chng c vi phm hay khng, cc hnh vi ny phi c xem xt theo nguyn tc lp lun hp l ( rule of reason), tc phi nh gi cc yu t lin quan n cc hn ch cnh tranh ny, cn bng gia cc li ch thc y cnh tranh v cc nh hng tiu cc hn ch cnh tranh m cc hn ch cnh tranh mang li xem v bn cht chng c tc dng thc s khuyn khch cnh tranh hay ngn cn cnh tranh.17. Sa i, b sung quy nh v bin php x l vi phm - V h thng cc hnh thc x l vi phm: Php lut cnh tranh hin hnh quy nh 03 nhm bin php x l vi phm i vi hnh vi lm dng v tr thng lnh/c quyn, gm: hnh pht chnh (pht tin), hnh pht b sung v bin php khc phc hu qu. Cc phn loi ny l tng t nh nhiu ngnh lut khc. Tuy nhin, i vi php lut cnh tranh vic phn bit hnh pht b sung v bin php khc phc hu qu nh trn l khng cn thit. V vy, c th rt gn h thng cc hnh thc x l vi phm i vi hnh vi lm dng v tr thng lnh/c quyn ch gm 2 nhm hnh thc x pht l: hnh pht chnh (pht tin) v bin php khc phc hu qu. Trong , hnh pht chnh c p dng i vi mi trng hp c quan cnh tranh quyt nh x l vi phm; bin php khc phc hu qu ch c p dng trong trng hp cn thit, do c quan cnh tranh quyt nh. ng thi, php lut cnh tranh nn c cc quy nh c th hn v vic x l vi phm i hnh vi lm dng v tr thng lnh th trng, lm dng v tr c quyn. Trong , Lut Cnh tranh v cc vn bn hng dn thi hnh cn khng nh mt cch thng nht: hnh pht chnh p dng cho nhm hnh vi ny ch l pht tin, v khng p dng bin php pht cnh co. - i vi hnh pht chnh (pht tin): Mc pht tin i vi hnh vi vi phm nn c xc nh trn doanh thu ca doanh nghip trn th trng lin quan ca nm ti chnh trc nm thc hin hnh vi vi phm. IV.
15 16
State Oil Co. v. Khan, 522 U.S. 3 (1997). Leegin Creative Leather Products v. PSKS, 127 S.Ct. 2705 (2007). 17 Nguyn Thanh T, Nguyn tc lp lun hp l v nguyn tc vi phm mc nhin trong php lut cnh tranh, Tp ch Nh nc v Php lut, s 1(225), 2007, tr. 52-62.
87
Ban hnh cc quy nh v nguyn tc p dng bin php pht tin, cn c tnh ton mc pht, cn nhc cc tnh tit tng nng, gim nh. Cc quy nh trn s to cn c vng chc trong vic quyt nh mc pht, trnh ty tin trong khi ra quyt nh x l vi phm v tng tnh minh bch trong ton b qu trnh gii quyt v vic. - i vi cc bin php khc phc hu qu Nhm hng ti mc ch nng cao thc chp hnh php lut ca doanh nghip v khi phc tnh trng cnh tranh b bp mo, c quan cnh tranh c th p dng thm mt s bin php khc phc hu qu khc. Mt s bin php x l vi phm mi nn c nghin cu v a vo p dng nh: buc doanh nghip cng b quyt nh x l vi phm i vi hnh vi vi phm ca h (trch lc); hoc ng thng co vi ni dung do c quan cnh tranh quy nh trn mt s t bo hay n phm khc theo ch nh ca c quan cnh tranh; a ni dung quyt nh x l vi phm vo trong ni dung bo co hot ng thng nin ca doanh nghip; buc lnh o v nhn vin cc doanh nghip vi phm phi tham gia cc kha o to ngn hn v php lut cnh tranh nhm nng cao nhn thc v thc php lut cnh tranh v.v
88
CHNG III: TP TRUNG KINH T
PHN 1: TNG QUAN V CHNH SCH V QUY NH V KIM SOT TP TRUNG KINH T
I. 1.
TNG QUAN CHNH SCH KIM SOT TP TRUNG KINH T Mc tiu ca chnh sch kim sot TTKT
mi quc gia, chnh sch kim sot TTKT (TTKT) l mt b phn trong tng th cc chnh sch ca chnh ph, bao gm chnh sch cng, chnh sch kinh t v chnh sch cnh tranh. Trong khun kh ca nghin cu ny, Nhm nghin cu ch tp trung phn tch chnh sch kim sot TTKT theo kha cnh l mt b phn ca chnh sch cnh tranh. Xt v cnh tranh, mc tiu ct li ca chnh sch kim sot TTKT l nhm m bo hot ng TTKT khng hoc khng tim n nguy c gy ra tc ng tiu cc ti hot ng cnh tranh trn th trng. L mt b phn ca chnh sch cnh tranh ni chung, chnh sch TTKT c c th ha l mt trong ba lnh vc iu chnh ca Lut Cnh tranh, bao gm: tha thun hn ch cnh tranh, lm dng v tr thng lnh/c quyn v kim sot TTKT. Cc quy nh v kim sot TTKT c tc ng tin kim, nhm ngn chn cc v vic sp nhp c kh nng lm phng hi ti cnh tranh. Trong khi , cc quy nh iu chnh hnh vi tha thun hn ch cnh tranh v hnh vi dng v tr thng lnh th trng li c nhm ti hu kim, x l cc hnh vi lm phng hi ti cnh tranh trn th trng. Vic a cc quy nh v TTKT vo Lut Cnh tranh, nhm ngn chn cc v vic mi ch c kh nng gy phng hi cho cnh tranh l do: Th nht, TTKT ngay lp tc loi b p lc cnh tranh gia cc bn tham gia vo v vic v lm gim s lng cc i th cnh tranh trn th trng. Khi tc ng loi
89
b cnh tranh ca v vic TTKT ln, th trng s mt dn nh hng hiu qu kinh t; ng thi trong mt s trng hp, doanh nghip thnh lp sau v vic TTKT khng cn phi thc hin cc hnh vi phm cc quy nh mang tnh hu kim ca Lut Cnh tranh m vn c th loi b c cc i th cnh tranh v thu li t th trng. Th hai, hiu qu ca cng tc thc thi Lut Cnh tranh khng phi l 100%. Khng phi vi phm no cng c th b pht hin v x l. Do , vic p dng cc bin php tin kim c th gip gim bt p lc cho c quan thc thi Lut. Ngoi ra, ngay c khi c th thc hin cc bin php khc phc khu hu kim i vi cc v vic TTKT b pht hin c tc ng xu ti cnh tranh, th cc bin php ny cng rt tn km. Tm li, chnh sch kim sot TTKT l nhm mc ch ngn nga vic thay i cu trc th trng c th dn n vic lm tn hi ti ng lc cnh tranh trn th trng, t lm suy gim hiu qu kinh t v xm hi ti li ch ca ngi tiu dng. 2. Cc dng v vic TTKT
Thc t cho thy, hu ht cc v vic TTKT khng lm ny sinh lo ngi v mt cnh tranh. Do , c quan cnh tranh cn phn nh r cc dng v vic TTKT m h cn tp trung ngun lc x l. Thng thng, vic nh gi mt v vic TTKT bao gm hai bc: Xem xt xem liu mt giao dch nht nh c thc s l mt v vic TTKT? Liu v vic TTKT c lm ny sinh lo ngi v cnh tranh phi ngn chn? Lut Cnh tranh cc quc gia trn th gii ni chung u iu chnh cc dng v vic TTKT c bn, bao gm: sp nhp, hp nht, mua li v lin doanh. Lut Cnh tranh Vit Nam quy nh: Sp nhp doanh nghip l vic mt hoc mt s doanh nghip chuyn ton b ti sn, quyn, ngha v v li ch hp php ca mnh sang mt doanh nghip khc, ng thi chm dt s tn ti ca doanh nghip b sp nhp. Hp nht doanh nghip l vic hai hoc nhiu doanh nghip chuyn ton b ti sn, quyn, ngha v v li ch hp php ca mnh hnh thnh mt doanh nghip mi, ng thi chm dt s tn ti ca cc doanh nghip b hp nht.
90
Mua li doanh nghip l vic mt doanh nghip mua ton b hoc mt phn ti sn ca doanh nghip khc kim sot, chi phi ton b hoc mt ngnh ngh ca doanh nghip b mua li. Lin doanh gia cc doanh nghip l vic hai hoc nhiu doanh nghip cng nhau gp mt phn ti sn, quyn, ngha v v li ch hp php ca mnh hnh thnh mt doanh nghip mi. Thng thng, mt giao dch t thn n cho thy c phi l mt giao dch TTKT hay khng. Tuy nhin, c nhng giao dch rt kh phn nh r v bn cht, c th coi l giao dch TTKT nhng cng c th coi l mt hnh vi b cm theo quy nh ca Lut Cnh tranh v tha thun hn ch cnh tranh hoc thm ch v lm dng sc mnh th trng. Nhng giao dch bin dng ny c th bao gm: lin doanh, mua li phn s hu ca c ng thiu s hoc mua li mt phn ti sn c lp nh cng ngh hoc danh sch khch hng. Vi mc tiu ca chnh sch TTKT nh nu trn, vic nh gi mt giao dch TTKT c th c hiu l cng vic ca c quan cnh tranh nhm phn tch, nh gi xem giao dch c lm tn hi ti ng lc cnh tranh trn th trng, t lm suy gim hiu qu kinh t hoc xm hi ti li ch ca ngi tiu dng hay khng. y l mt cng vic phc tp, kh khn v s c phn tch c th phn tip theo. Ngoi ra, m bo tnh minh bch v kh nng d on, php Lut Cnh tranh cc nc u a ra cc tiu ch xc nh xem mt v vic TTKT c chu s iu chnh ca php lut hay khng. Hai tiu ch c s dng ph bin l tiu ch v th phn v tiu ch v doanh thu. Vic s dng cc tiu ch ny nh th no s c cp chi tit hn phn Ngng thng bo TTKT. II. NH GI V VIC TP TRUNG KINH T Mc tiu ca vic nh gi cc v vic TTKT theo quy nh ca Lut Cnh tranh nhm xc nh v ngn nga, hoc a ra cc bin php khc phc i vi nhng v vic c kh nng gy hn ch cnh tranh mt cch ng k trn th trng. Trong trng hp ny, khi nim gy hn ch cnh tranh c th c hiu l hnh vi thu tm, duy tr hoc gia tng sc mnh th trng. x l hiu qu cc v vic TTKT c kh nng gy hn ch cnh tranh mt cch ng k, chnh sch v quy nh kim sot TTKT cn xy dng c mt khung nh gi
91
ton din. Trn c s , c quan cnh tranh cng cn m bo tnh ton din khi nh gi cc yu t gip a ra quyt nh mt v vic TTKT c kh nng gy hn ch mt cch ng k hay khng. 1. Xc nh th trng lin quan
Vic nh gi tc ng cnh tranh thng c cc c quan cnh tranh nh gi trong cc khun kh th trng c ngha v mt kinh t, cn gi l th trng lin quan. Th trng lin quan c xc lp thng qua hai tiu ch: sn phm hoc nhm sn phm l i tng ca giao dch (th trng sn phm lin quan) 18 v khu vc a l ni giao dch din ra (th trng a l lin quan). C quan cnh tranh Chu u nh ngha: th trng sn phm lin quan bao gm ton b cc sn phm/dch v c ngi tiu dng coi l c kh nng thay th cho nhau thng quan vic nh gi c tnh, gi c v mc ch s dng ca sn phm/dch v 19. Hng dn TTKT theo chiu ngang ca Hoa K quy nh: khi mt sn phm c bn bi mt bn tham gia TTKT (Sn phm A) cnh tranh vi mt hoc nhiu sn phm khc c bn bi bn tham gia TTKT cn li, c quan cnh tranh s xc nh th trng sn phm lin quan xung quanh Sn phm A nh gi mc cnh tranh. Th trng sn phm lin quan c xc nh nh trn s bao gm mt nhm cc sn phm thay th cho nhau bao gm c Sn phm A. Do , c th c nhiu th trng lin quan s c xc lp cho mt v vic20. Vic xc nh th trng lin quan c th c thc hin thng qua php th nh c quyn gi nh hay cn gi l php th SSNIP (Small but significant and non transitory increase in price). Php th ny nhm kim tra xem mt nh c quyn gi nh c th tng gi bn sn phm trong mt khong thi gian lin tc nht nh m vn thu c li nhun hay khng. Khi s dng php th SSNIP xc nh th trng sn phm lin quan, c quan cnh tranh s xc nh c mt hoc mt nhm sn phm, trong , nh c quyn gi
18 19
Sn phm c hiu bao gm c sn phm v dch v. Commission Notice on the definition of relevant market for the purpose of Community Competition Law (97/C372?03), par. 8. 20 US. Horizontal Merger Guidelines, published 19/08/2010, p.8.
92
nh c th tng gi bn, t nht l mc ti thiu khch hng chuyn sang s dng sn phm thay th khc, m vn thu c li nhun trong iu kin cc yu t th trng khc khng i. Khu vc a l lin quan cng c th c xc nh thng qua php th SSNIP khi nh c quyn c th tng gi bn trong mt khu vc a l nht nh trong khi cc yu t th trng khc khng i. Khi nh c quyn gi nh c chnh sch phn bit gi bn sn phm cho cc i tng khc hng khc nhau hoc trong tng khu vc a l nht nh, c quan cnh tranh cn cn nhc thu hp th trng lin quan tng ng vi tng nhm khch hng hoc tng khu vc a l c th. Ngoi ra, cng cn nh gi kh nng thay th v cung, gii hn i tng nh gi ch bao gm cc doanh nghip tham gia trn th trng lin quan hay m rng, tnh n c cc doanh nghip c kh nng s gia nhp th trng trong mt thi gian ngn m khng pht sinh nhiu chi ph chm, sau khi c s bin ng v gi trn th trng lin quan. 2. Vai tr ca th phn - nh gi sc mnh th trng
Th phn v cc phng php nh gi mc tp trung th trng ng mt vai tr quan trng trong qu trnh phn tch v vic TTKT. V vy, c quan cnh tranh cn cn trng trong vic xc nh th phn v mc tp trung th trng. Th phn v mc tp trung th trng c th em li nhng thng tin ban u gip nhn din kh nng gy quan ngi v cnh tranh ca v vic TTKT, t phc v cho cc phn tch su hn. Mc tp trung th trng cao v th phn kt hp ca cc doanh nghip tham gia TTKT ln l mt du hiu cho thy cn phi c nh gi chi tit hn v tc ng ca v vic TTKT. Tuy nhin, cn lu , y khng phi l yu t quyt nh v kh nng gy hn ch cnh tranh mt cch ng k ca v vic. Cc c quan cnh tranh s dng cc yu t v th phn v mc tp trung th trng nh gi tc ng hn ch cnh tranh ca v vic TTKT cn phi m bo rng vic s dng cc ch s c h tr bi cc nh gi c th khc v iu kin th trng.
93
3.
Cc hnh thc TTKT
Lut Cnh tranh Vit Nam s dng tiu ch duy nht nh gi cc giao dch TTKT: th phn ca cc bn tham gia vo giao dch. Ch cc v vic lm gia tng th phn ca cc bn tham gia TTKT mi chu s iu chnh ca Lut Cnh tranh. T , c th hiu rng Lut Cnh tranh Vit Nam ch iu chnh cc dng TTKT theo chiu ngang. Tuy nhin, v mt l thuyt, c th chia cc giao dch TTKT thnh cc dng nh sau: TTKT theo chiu ngang, TTKT theo chiu dc v TTKT theo dng t hp. 3.1. TTKT theo chiu ngang Hnh thc ny bao gm nhng v TTKT ca cc doanh nghip tham gia cung ng cng mt loi sn phm hoc cc sn phm c th kh nng thay th mt thit cho nhau. Khi nim TTKT theo chiu ngang ngm rng cc doanh nghip tn ti trn cng mt cp trong chui sn xut, cung ng sn phm. Trc khi thc hin TTKT, cc doanh nghip ny thng l nhng i th cnh tranh trc tip hoc i th tim nng. Sp nhp theo chiu ngang c coi l c kh nng gy quan ngi n cnh tranh tr n th trng nht do vic TTKT trc tip lm suy gim s lng i th cnh tranh c lp trn th trng. V vic TTKT theo chiu ngang c 2 dng tc ng chnh s c phn tch phn tip theo: tc ng n phng (unilater effects) v tc ng kt hp (coordinated effects). 3.2. TTKT theo chiu dc Hnh thc ny bao gm cc v TTKT gia cc doanh nghip cp khc nhau trong cng mt chui sn xut, cung ng sn phm. Ni cch khc, cc v vic ny pht sinh khi cc doanh nghip ang hoc s c mi quan h mua - bn sn phm thc hin TTKT. Khng ging nh cc v vic TTKT theo chiu ngang, cc v TTKT theo chiu dc khng lm gim s lng i th cnh tranh trn th trng lin quan, tuy nhin, cng c th gy ra nhng quan ngi ng k i vi cnh tranh trn th trng. Quan ngi nghim trng nht lin quan ti cnh tranh l khi v vic TTKT gy ra tc ng ng ca th trng, v d, trng hp mt doanh nghip sn xut tin hnh TTKT vi cc nh cung cp nguyn liu u vo thit yu v t chi cung cp nguyn liu thit yu cho cc i th cnh tranh khc.
94
3.3. TTKT theo dng t hp Hnh thc ny bao gm cc v TTKT khi cc bn tham gia hot ng sn xut kinh doanh trong cc lnh vc khc nhau. in hnh l khi cc cng ty khng cng sn xut mt loi sn phm, v cng khng c mi quan h mua bn hin hu hoc tim nng. Cc v sp nhp theo dng t hp c coi l nhng hnh thc TTKT t gy quan ngi nht n cnh tranh trn th trng v thng c min tr trong cc quy nh ca Lut Cnh tranh. 4. nh gi tc ng ca v vic TTKT theo chiu ngang
Mc tiu ca vic phn tch tc ng cnh tranh trong r sot cc v vic TTKT theo chiu ngang l nhm nh gi kh nng gy hn ch cnh tranh mt cch ng k thng qua vic to lp hoc cng c kh nng hay ng lc ca doanh nghip trong vic lm dng sc mnh sau TTKT bng cc hnh vi n phng hoc kt hp vi cc i th cnh tranh hin hu trn th trng. Do , khi nh gi tc ng cnh tranh, cc c quan cnh tranh thng cn nhc xem sau v vic TTKT c kh nng dn n cc hnh vi lm dng n phng hoc kt hp hay khng. Hai cch nh gi ny c coi l hai khung nh gi cnh tranh xem xt mt v vic TTKT. Kinh nghim cho thy, vic nh gi tc ng cnh tranh, d trong khun kh hnh vi n phng hay kt hp, cn c da trn cc phn tch v mt kinh t v iu kin thc t ca tng v vic. 4.1. Tc ng n phng Khi phn tch tc ng n phng ca v vic TTKT, cc c quan cnh tranh thng tp trung nh gi liu doanh nghip hnh thnh sau TTKT c kh nng gy hn ch cnh tranh mt cch ng k trn th trng lin quan thng qua vic to lp, cng c v th trn th trng v gia tng kh nng v ng lc ca doanh nghip trong vic lm dng sc mnh th trng mt cch c lp. Do , cn phi p dng cc l thuyt hoc m hnh kinh t m t ng nht c im ca th trng c th . Ngoi ra, cng cn nh gi cc p lc cnh tranh m doanh nghip hnh thnh sau TTKT phi i mt hoc cc yu t gip doanh nghip hnh thnh sau TTKT c th lm dng sc mnh trn th trng lin quan.
95
Mt s yu t cn cn nhc khi nh gi tc ng n phng ca v vic TTKT: V th ca cc bn tham gia TTKT - th phn, v tr trn th trng xt v mt th phn, cc i th cnh tranh trc khi thc hin TTKT; p lc cnh tranh t cc doanh nghip khng tham gia TTKT - th phn, khc bit v th phn gia doanh nghip hnh thnh sau TTKT vi cc i th cnh tranh, d tha nng lc cung ng, mc khc bit ha sn phm; p lc cnh tranh trc tip hoc tim nng nhp khu v kh nng gia nhp th trng ca i th mi, s hin din ca th trng sn phm v th trng a l thay th gn cho th trng lin quan ang xem xt, tnh cnh tranh trong cc th trng lin h theo chiu dc i vi th trng ang xem xt; Hiu qu kinh t v nng lc hin ti ca cc bn tham gia TTKT. 4.2. Tc ng kt hp Khi phn tch tc ng kt hp ca v vic TTKT, cc c quan cnh tranh thng nh gi xem iu kin th trng sau v vic TTKT c lm gia tng kh nng cc doanh nghip trn th trng cu kt ngm vi nhau hoc tng cng s lin kt hin ti, gy hn ch cnh tranh mt cch ng k trn th trng lin quan. Khi nh gi v kh nng cu kt ngm gia cc doanh nghip, cn lu mt s iu kin gip thc hin thnh cng s cu kt , bao gm: (a) kh nng xc nh iu kin cu kt, (b) kh nng pht hin vi phm trong qu trnh cu kt v (c) kh nng trng pht nhng vi phm . Ngoi ra, cng cn nh gi nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip trn th trng trc khi thc hin TTKT v cc yu t c tc ng km hm hoc ngn cn s cu kt gia cc doanh nghip sau khi v vic TTKT c thc hin. Trong qu trnh nh gi ny, cn xem xt tt c cc bng chng m c quan cnh tranh c th thu thp c, bao gm, iu kin th trng trc khi thc hin TTKT c th gy bt li hoc to thun li cho qu trnh lin kt gia cc doanh nghip v tc ng ca v vic TTKT ln cc iu kin th trng . Theo kinh nghim ca y ban thng mi cng bng Nht Bn (JFTC), mc ch ca vic phn tch cc tc ng kt hp l nhm xc nh cc v vic TTKT, trong , do cu trc th trng, cc bn tham gia TTKT c th thy c li ch v mt kinh t khi lin kt vi nhau v c th cng tng gi m khng cn phi hnh thnh nn cc tha thun vi phm quy nh ca Lut Cnh tranh.
96
Cc yu t c bn c JFTC xem xt khi phn tch tc ng kt hp ca mt v vic TTKT theo chiu ngang bao gm: V th th trng ca cc bn tham gia TTKT v cc i th cnh tranh trc khi thc hin TTKT - s lng cc doanh nghip trn th trng, tnh tng ng gia cc sn phm lin quan v c cu chi ph, mc cnh tranh gia cc bn tham gia TTKT, d tha nng lc cung ng; c im ca th trng lin quan - tnh minh bch trong giao dch kinh doanh, tn sut v quy m hp ng, mc n nh v bo ha ca cu, tc pht trin cng ngh, mc cnh tranh trc v vic TTKT; p lc cnh tranh hin ti v tim nng trn th trng sn phm nhp khu, kh nng gia nhp th trng ca i th mi, s hin din ca th trng sn phm v th trng a l thay th gn cho th trng lin quan ang xem xt, tnh cnh tranh trong cc th trng lin h theo chiu dc i vi th trng ang xem xt; Hiu qu kinh t v kh nng tn ti ca cc bn tham gia TTKT. 4.3. Tc ng hn ch cnh tranh trc tip Tc dng ca vic xc nh th trng lin quan l nhm xc nh mt khun kh th trng, trong , doanh nghip b xem xt chu tc ng trc tip t hnh vi cnh tranh ca cc i th khc trn th trng. Do , vic xc nh mc tp trung ca th trng d khng trc tip phn nh cnh tranh trn th trng nhng c th gip a ra nh gi s b xem mt v vic TTKT c lm ny sinh lo ngi v mt cnh tranh hay khng, do mc cnh tranh trc tip t cc i th cnh tranh khng ln khin doanh nghip sau TTKT c th lm dng sc mnh th trng ca mnh. Nhn chung, th trng c mc tp trung cng cao th p lc cnh tranh trc tip i vi doanh nghip hnh thnh sau TTKT cng thp. Cc ch s c bn nh gi mc tp trung ca th trng bao gm: th phn, mc tch t th trng (ch s CR) v ch s Herfindahl - Hirschmann Index (HHI). Ch s CR c tnh bng tng th phn ca cc doanh nghip chim th phn ln nht trn th trng, th hin quy m tng i ca nhm doanh nghip ny so vi tng dung lng th trng.
CRn
S
i 1
97
Trong Si l th phn ca doanh nghip ln th i trong ngnh; n l s lng cc doanh nghip c th phn ln nht trn th trng xc nh CRn. Ch s CR c s dng ph bin nht l CR4 (tng th phn ca 4 doanh nghip ln nht trn th trng). Ch s ny dao ng t xp x 0% cho n 100%. H s tp trung cao ch ra rng cc doanh nghip hng u chim gi mt v tr quan trng trn th trng v tnh cht tp trung ca ngnh cao. iu cng c ngha rng kh nng thng lnh th trng ca cc doanh nghip ln, quyn lc trong m phn vi h thng cung cp hay h thng phn phi cng c tp trung. Khi ch c mt s t doanh nghip nhng chim gi mt th phn ln th th trng tr ln t cnh tranh, th trng tin gn n tnh trng c quyn. Tri li, mc tp trung thp ch ra rng ngnh kinh doanh b cnh tranh bi nhiu doanh nghip, khng c doanh nghip no c c th phn quan trng. Hin tng ny gi l th trng b phn tn, nhng mc cnh tranh gia cc doanh nghip li tr ln rt gay gt. Cc doanh nghip thng lun c gng gia tng phn th trng ca mnh. Th trng cc ngnh ny thng din ra cc cuc chin v gi c. Ch s HHI c tnh bng tng bnh phng th phn ca cc doanh nghip trn th trng, cho thy quy m ca doanh nghip trn th trng, t , xc nh mc cnh tranh gia cc doanh nghip trn th trng . Ch s HHI c gi tr trong khong t 0 n 10,000, ty thuc vo s lng doanh nghip trn th trng. Trn th trng cng c nhiu doanh nghip v th phn ca mi doanh nghip cng gn vi th phn trung bnh ca th trng th ch s HHI cng nh. iu ny cho thy kh nng gy hn ch cnh tranh ca doanh nghip trn th trng l thp. Ngc li, cng t doanh nghip v mc chnh lch th phn ca cc doanh nghip trn th trng cng ln th ch s HHI c gi tr cng cao, cho thy s tn ti ca doanh nghip hoc nhm doanh nghip chim v tr thng lnh v kh nng xy ra hnh vi lm dng v tr thng lnh trn th trng. Ch s HHI c s dng ph bin cc quc gia, khu vc c nn cnh tranh lu i nh Hoa K, chu u v Nht Bn nh gi mc tp trung ca th trng v coi nh l bc u ca qu trnh nh gi v vic TTKT.
98
4.4. Kh nng gia nhp th trng ca i th mi v m rng sn xut Ngay c khi mt v vic TTKT lm tng mc tp trung th trng th n cng cha chc lm ny sinh cc vn v cnh tranh nu cc doanh nghip khc vn c th d dng gia nhp th trng hoc cc doanh nghip ang hot ng trn th trng d dng m rng quy m sn xut. Cc doanh nghip mi c th gia nhp th trng nu: (i) s thay i v gi to ra ng lc hay khuyn khch doanh nghip mi gia nhp; v (ii) cc ro cn gia nhp khng cao. Bn cnh cc ro cn cu trc (v d nh li th kinh t nh quy m ca cc doanh nghip hin hu, hoc vic s hu cc ti sn hay cng ngh then cht), cn c cc ro cn gia nhp dng hnh vi, v d nh cc doanh nghip hin ti s i ph vi doanh nghip mi gia nhp bng cch a ra mc gi rt thp hoc bng vic u t m rng sn xut n mc d tha ngn cn vic gia nhp. Vy khi no th nguy c gia nhp th trng ca i th cnh tranh mi thc s tr thnh mt tc nhn tim nng cn tr hnh vi lm dng? Vic gia nhp th trng ca i th mi phi c tnh thc t khi cc bn lin quan sau TTKT tm cch thc hin hnh vi lm dng. Kh nng gia nhp th trng ca i th cnh tranh mi cng cn phi bn vng v ln m bo cnh tranh hiu qu v lu di trn th trng sau khi v vic TTKT c thc hin. ng thi, cng cn tnh n kh nng chuyn i ca ngi tiu dng thng qua chi ph thay i sn phm ang c s dng. i th mi c th c xem xt t kha cnh nhp khu hoc s thay th v cung. Ngoi ra, cng cn tnh n kh nng m rng nng lc sn xut hoc chin lc nh v li sn phm ca cc doanh nghip ln trn th trng. Trong trng hp cc i th mi c th tham gia th trng ngay lp tc (trong mt thi gian ngn, khng tn nhiu chi ph) th cn phi coi l cc ch th hin hu trn th trng lin quan ch khng phi l i th tim nng. V l thuyt, nu vic gia nhp th trng l d dng th li nhun c quyn ca th trng sau v TTKT (thu c t vic hn ch sn lng v nng gi) s thu ht cc doanh nghip mi tham gia th trng v to sc p gim gi xung mc gi trc khi thc hin TTKT. Trong trng ngc li, nu vic gia nhp th trng l kh khn, ni
99
cch khc, nu tn ti ro cn gia nhp th trng th kh nng gia nhp th trng ca i th cnh tranh mi s b hn ch v doanh nghip hnh thnh sau TTKT c th lm dng sc mnh th trng ca mnh trong mt khong thi gian di. Trong nhng trng hp nh vy, s phi c s can thip ca php lut ngn chn cc tc ng hn ch cnh tranh ca v vic TTKT. Hu ht cc vn bn hng dn thc thi cc quy nh v TTKT ca cc c quan cnh tranh u nhn mnh vic nh gi xem kh nng gia nhp th trng ca i th mi hoc m rng kinh doanh ca cc doanh nghip ln c nh hng nh th no trong vic hn ch cc tc ng gy hn ch cnh tranh ca v vic TTKT. Cc c quan ny u thng nht rng, thc s c hiu qu trong vic hn ch tc ng phn cnh tranh ca v vic TTKT th vic gia nhp th trng ca i th mi phi (i) kh thi, (ii) kp thi v (iii) quy m, phm vi ln. Mc d cch tip cn nu trn c tha nhn rng ri v mt l thuyt nhng vn nm ch, trn thc t, lm sao c th nh gi chnh xc nht tc ng ca hai yu t kh nng gia nhp th trng ca doanh nghip mi v kh nng m rng sn xut ca doanh nghip hin ti trn th trng. Trong iu kin mc chi ph gia nhp th trng nht nh hoc phn ng d kin ca cc doanh nghip ln trn th trng, cn phi nh gi c xem liu c s gia nhp th trng kp thi quy m ln c th hn ch c kh nng lm dng ca doanh nghip hnh thnh sau TTKT hay khng. Cc quc gia khc nhau xy dng v khng ngng ci tin m hnh phn tch ca mnh c th nh gi c tc ng ca cc yu t ny. nhiu quc gia, c s phn bit gia kh nng gia nhp th trng trong ngn hn v trong trung hn. V d, theo quan im ca c quan cnh tranh chu u v Hoa K, kh nng gia nhp th trng trong ngn hn c coi l mt dng ca thay th v cung, do , cc doanh nghip tim nng gia nhp th trng cng c tnh vo th trng lin quan v kh nng gia nhp th trng trong trung hn c s dng nh gi tc ng cnh tranh ca v vic TTKT. Ngoi ra, Hoa K v Brasil cn s dng phn tch quy m tn ti ti thiu (minimum
100
viable scale) nh gi tc ng cnh tranh hiu qu ca vic i th mi gia nhp th trng21. 4.5. Sc mnh ca bn mua Thng thng, trong trng hp khch hng c sc mnh m phn c th t mnh hn ch hnh vi ca doanh nghip sau TTKT, v vic TTKT s khng gy ra lo ngi v mt cnh tranh. Tuy nhin, sc mnh ca bn mua khng ch n thun xut hin thng qua s tn ti ca cc khch hng ln. Ngay c cc khch hng ln cng c th khng c kh nng th hin sc mnh m phn ca mnh trong nhng trng hp nh phi mua cc hng ha c th, thiu ngun cung thay th hoc khng tm c cc ngun cung thay th tin cy. 4.6. Doanh nghip ph sn Vic phn tch cu trc th trng i hi phi so snh tnh trng cnh tranh trn th trng trong hai trng hp: khi v vic TTKT c thc hin v khi v vic TTKT khng c thc hin. Nu mt trong s cc doanh nhip tin hnh TTKT thc s ri vo tnh trng ph sn, cn phi so snh cu trc ca th trng trong trng hp cho php thc hin v vic TTKT vi trng hp doanh nghip ph sn hoc trng hp cho doanh nghip khc khng phi l mt bn ca v vic TTKT mua li doanh nghip b ph sn . Trn thc t, cc v vic TTKT him khi p ng c cc tiu ch c s dng phn tch trong trng hp mt bn tham gia TTKT lm vo tnh trng ph sn. Do , c quan im cho rng, nu c doanh nghip ph sn rt khi th trng th ngay lp tc, cnh tranh s gia tng do cc doanh nghip cn li trn th trng s phi n lc cnh tranh ginh cc khch hng ca doanh nghip va ri b th trng .
Quy m tn ti ti thiu (MVS) c Hoa K v Brasil s dng nh mt tiu ch nh gi kh nng gia nhp ca i th mi. MVS s ln khi chi ph c nh v chi ph chm cho vic gia nhp ln, v cc ti sn c s dng khng ng mc trong mt khong thi gian di cho ti khi doanh nghip mi c th chim lnh th trng v pht trin doanh s. Nu MVS vt qu 5% doanh s bn ca th trng, vic gia nhp c kh nng khng din ra.
21
101
4.7. Hiu qu kinh t Mt v vic TTKT c th s khng c vn nu chng minh c hiu qu kinh t ca v vic . Tnh hiu qu c th c th hin thng qua tc ng tch cc n cnh tranh trn th trng khin cho cnh tranh khng b suy gim cho d s lng i th cnh tranh b gim i sau v vic TTKT. V d, v vic TTKT gip h thp chi ph cn bin ca doanh nghip sau TTKT hoc nng cao kh nng ci tin cng ngh ca doanh nghip. Trong nhng trng hp nh vy, vic nh gi li ch thu c t vic nng cao hiu qu kinh t thng c s dng nh gi cnh tranh trn th trng v khng cn phi so snh gia li ch thu c vi tc ng phn cnh tranh ca v vic. Trn thc t, c th xy ra trng hp li ch kinh t c gia tng trong khi cnh tranh b suy gim. Trong trng hp ny, li ch kinh t c th c so snh vi tc ng phn cnh tranh nh gi xem, cui cng, li ch ca ngi tiu dng (hoc tng phc li x hi) c tng ln hay khng. im quan trng nht l phi chng minh c li ch v mt kinh t hoc tc ng tng hp ti cnh tranh ca v vic TTKT s c chuyn ti tay ngi tiu dng. Khng phi lc no li ch kinh t cng ln hn so vi tc ng phn cnh tranh. Trong mt s trng hp, cn phi c mt s p lc cnh tranh nht nh th mi m bo t c mt kt qu c li. y, vic nh gi li ch kinh t cng c lin quan ti vic nh gi v a cc bin php khc phc, theo , cc bin php khc phc cn tng xng hn ch tc ng phn cnh tranh nhng cng cn m bo pht huy cc li ch kinh t thu c t v vic TTKT. Nh vy, s c mt s vn cn xem xt khi nh gi tnh hiu qu ca v vic TTKT, bao gm: lm th no so snh gia li ch kinh t vi tc ng t vic gia tng sc mnh th trng ca doanh nghip sau TTKT; c cn phi chng minh li ch kinh t s c chuyn ti ngi tiu dng hay khng; c th xy dng mt b tiu ch chung hay xem xt theo tng v vic; c nht thit phi i hi li ch kinh t thu c c tc ng ngay trn th trng ang xem xt hay khng? Lm th no so snh li, hi gia cc tiu ch v li ch i vi ngi tiu dng (nhiu la chn hn, cht lng tt hn nhng gi li cao hn), gia cc nhm tiu dng khc nhau (mt s c hng li nhng mt s khc li khng), gia cc th trng khc nhau hoc gia tc ng ngn hn v tc ng di hn.
102
Cc doanh nghip thng vin dn li ch kinh t thu c t v vic TTKT nhng trn thc t, li ch kinh t ny c thc s ti tay ngi tiu dng hay khng? Vy c quan cnh tranh nn x l nh th no i vi cc vin dn v li ch kinh t thu c t v vic TTKT? Theo hng ny, cng cn lu s khc bit gia thng tin m cc doanh nghip tham gia TTKT c c v thng tin ca c quan cnh tranh s dng phn tch tc ng ca v vic. III. CC BIN PHP KHC PHC V NGUYN TC P DNG 1. Cc nguyn tc p dng bin php khc phc
Nh nu trn, trong mt s trng hp, m bo t c cc li ch kinh t, v vic TTKT cn phi c thc hin trong mt khun kh nht nh. Cc bin php khc phc c a ra nhm mc ch khi phc hay duy tr s cnh tranh trn th trng, m vn m bo t c hiu qu v li ch ca v vic TTKT. t c mc ch ny, cn phi la chn cc bin php khc phc thng qua vic so snh gia hiu qu hn ch tc ng phn cnh tranh ca v vic vi gnh nng thc hin cc bin php v chi ph pht sinh. Theo khuyn ngh ca ICN, quy nh v quy trnh thc hin bin php khc phc cn m bo tnh hiu qu v kh nng gim st thc hin bin php hu qu 22. Cc c quan cnh tranh khc nhau s c cch nh gi khc nhau ty thuc vo php th cnh tranh m h s dng v thm quyn c trao trong vic quyt nh cc yu t li ch lin quan ti TTKT. Nu mt v vic TTKT c kh nng gy hi cho cnh tranh m khng th tm ra mt bin php khc phc ph hp th, thng thng, v vic TTKT s b cm. Trong trng hp c th tm c cc bin php khc phc ph hp, th cc bn tham gia TTKT s c nhiu ng lc xut cc bin php ph hp. Do , trch nhim xut bin php khc phc thng do cc bn tham gia TTKT thc hin. c c cch x l hiu qu v kp thi, cc c quan cnh tranh thng tm cch thng bo cho cc bin lin quan trong thi gian sm nht v bn cht v phm vi ca cc vn cnh tranh m h cho rng cn phi gii quyt trc khi thng qua mt v vic TTKT.
22
ICN Recommended Remedies Practice C
103
1.1. Tnh tng xng (nguyn tc t l) Cc c quan cnh tranh thng tm cch p dng nhng bin php/hoc nhm bin php khc phc t phin toi nht i vi cc doanh nghip m vn c hiu qu trong vic loi tr cc tc ng phn cnh tranh ca v vic TTKT. Mt s c quan cnh tranh p dng quy tc tng xng, theo , mt v vic TTKT c th c thng qua m khng phi thc hin cc bin php khc phc nu gnh nng thc thi cc bin php l qu ln so vi tc ng phn cnh tranh ca v vic. iu ny c th xy ra trong trng hp th phn kt hp ca cc bn tham gia TTKT ch chim mt phn rt nh trn th trng. Tuy nhin, mt s khc li cho rng vic p dng nguyn tc ny l khng hp l bi mt khi v vic TTKT b cho rng c th gy ra tc ng phn cnh tranh trn th trng lin quan th cn phi c gii php hn ch cc ng phn cnh tranh .
1.2. Tnh hiu qu Vic nh gi tnh hiu qu ca mt hay mt nhm bin php khc phc i hi phi xem xt cc kha cnh sau: Tc ng ton din: bin php khc phc nn gii quyt c tt c cc tn hi Ri ro c th chp nhn c: kinh nghim cho thy, khi a ra mt bin php
cnh tranh do v vic TTKT gy ra. khc phc, c quan cnh tranh khng th chc chn bin php s mang li kt qu nh d kin. Do , cc c quan cnh tranh thng chn cc bin php m bo va c hiu qu, va c mc ri ro thp nht trong trng hp bin php khng thc s mang li kt qu hn ch tc ng phn cnh tranh ca v vic TTKT. iu ny c bit quan trng khi c quan cnh tranh b hn ch khng c php thay i bin php khc phc cho d bin php khng hiu qu nh mong i Tnh thc tin: Mt bin php khc phc hiu qu l bin php ph hp vi kh nng thc hin ca doanh nghip, c th gim st c v c kh nng thc thi trong
104
phm vi thm quyn ca c quan cnh tranh. iu ny cng hm rng vic p dng v cc bc thc hin bin php khc phc phi c c quan cnh tranh th hin r rng. Thi im v thi gian p dng ph hp: Cc bin php khc phc cn x l c ton b cc tc ng phn cnh tranh trong mt khong thi gian d kin nht nh. Cc bin php c tc ng ngay trong ngn hn thng c u tin s dng hn cc bin php d kin s ch c tc ng trong di hn hoc nhng bin php khng c khung thi gian thc hin c th.
1.3. Cc chi ph v gnh nng tim n ca cc bin php khc phc Trong qu trnh nh gi cc bin php khc phc cng cn tnh n cc gnh nng hoc chi ph tim n khi thc hin cc bin php . Mt s dng chi ph pht sinh cn cn nhc, bao gm: Chi ph do tc ng ca bin php khc phc: Mt s bin php khc phc c
th dn n s bp mo hay thiu hiu qu trong u ra ca th trng. y c th l trng hp m cc bin php khc phc v hnh vi c s dng can thip trc tip vo u ra ca sn phm, c bit l trong di hn. V d, vic khng cho php doanh nghip sau TTKT tng gi c th ngn cn s gia nhp th trng do mi lo ngi v kh nng thu hi vn hoc m bo kh nng sinh li. Tng t nh vy, nhng hn ch khng lin quan n gi cng c th c tc ng tiu cc n quyt nh u t. Chi ph thc hin bin php khc phc: ngoi chi ph trc tip ca vic thc hin cc bin php khc phc, cn tnh n chi ph gim st vic thc hin bin php khc phc (thu gim st, thu thp thng tin phc v mc ch gim st). D tnh hiu qu kinh t v cc li ch khc ca v vic TT KT: Mt trong nhng u im ca bin php khc phc l nhm m bo t c hiu qu kinh t hoc cc li ch nht nh t v vic TTKT m khng th t c nu v vic b cm thc hin. Th hin r nht ca nhng li ch bao gm h gi thnh ng thi nng cao cht lng sn phm, a dng ha sn phm, hoc y mnh ci tin. Quan im v hiu qu kinh t hoc cc li ch khc ca cc c quan cnh tranh c th khc nhau nhng u c
105
mt im chung l hiu qu kinh t v cc li ch phi xut pht trc tip t v vic TTKT ang c xem xt v nu khng cho php thc hin v vic TTKT th khng th t c nhng kt qu ny. ng thi, cc li ch thu c t v TTKT ch c coi l c lin quan khi chng c kh nng mang li li ch ng k cho khch hng. Thng thng, vic chng minh cc li ch ny thng do cc bn tham gia TTKT m trch. Nhim v ca c quan cnh tranh ch l iu chnh cc la chn do cc bn tham gia TTKT xut hoc ra cc bin php nhm hn ch tc ng tiu cc ti hiu qu kinh t hoc li ch do v vic em li. Tuy nhin, c quan cnh tranh cng cn m bo rng bin php do doanh nghip xut l c hiu qu trong vic x l cc tc ng phn cnh tranh ca v vic. 1.4. Tnh minh bch v nht qun Trong vic la chn, xy dng v thi hnh cc bin php khc phc, tnh minh bch v nht qun l nhng quy tc c bn nhm m bo tnh cng bng cng nh tnh hp php. Bn cnh , cc quy tc ny cng rt quan trng trong vic ti u ha tnh hiu qu ca cc bin php khc phc. Theo khuyn ngh lin quan ti cc bin php khc phc hu qu ca ICN, c ch r sot TTKT cn a ra mt khun kh minh bch cho vic xut, tho lun v thng qua ca cc bin php khc phc. Tnh minh bch y c ngha l nhng quy tc v vn quan trng ca bin php khc phc cho tng v vic c th phi d hiu i vi cc doanh nghip sp nhp, thm ch i vi cc i th cnh tranh v khch hng ca h. Tnh minh bch khng ng ngha vi vic tit l cc thng tin mt. Tnh nht qun trong thc hin bin php khc phc hu qu ng vai tr quan trng trong vic to mt c s tin cy cho vic cn nhc v ra quyt nh ca doanh nghip. Tuy nhin, do bn cht ca tng v vic l khc nhau nn rt kh c th m bo tnh nht qun. i vi nhng v vic c tnh cht a quc gia, vai tr ca tnh nht qun cng tr nn quan trng. Cc c quan cnh tranh cn phi hp nhm trnh s bt ng v khc bit trong cc bin php khc phc hu qu m cc doanh nghip lin quan phi thc hin.
106
2.
Cc bin php khc phc
2.1. Tng quan v cc bin php khc phc Cc bin php khc phc v cch phn loi c th hin nh hnh di y:
Cc bin php khc phc
Khc phc cu trc
Khc phc hnh vi
Bn li
Khc phc theo quyn s hu tr tu
Khuyn khch cnh tranh trc tip
Kim sot sn lng
iu chnh quan h vi khch hng cui cng
Hn ch tc ng ca mi quan h theo chiu dc
Thay i hnh vi ca ngi mua
Tng th cc bin php khc phc hu qu Thng thng, cc bin php khc phc c phn loi thnh cc bin php khc phc v mt cu trc v cc bin php v mt hnh vi. Cc bin php khc phc v mt cu trc l cc bin php c thc hin mt ln nhm phc hi cu trc cnh tranh ca th trng. Cc bin php khc phc v mt hnh vi thng l cc bin php c thc hin trong mt khong thi gian nht nh iu chnh hay kim sot hnh vi ca cc doanh nghip tham gia TTKT. Mt s bin php khc phc, v d gii php lin quan n chia s quyn s hu tr tu, thng kh phn nh xem thuc nhm no. m bo tnh hiu qu, mt gi gii php thng phi bao gm c hai yu t cu trc v hnh vi. Nhiu c quan cnh tranh cao vai tr ca cc gii php mang tnh cu trc hn so vi cc gii php v hnh vi, c bit i vi cc v vic TTKT theo chiu ngang. Gii php mang tnh cu trc, nh buc bn li mt phn doanh nghip, thng hiu qu hn
107
bi n gip trc tip gii quyt nguyn nhn gy ra tc ng phn cnh tranh, ng thi, khng lm pht sinh chi ph gim st thc hin cng nh hn ch s bp mo th trng. Tuy nhin, cng c nhng hn ch i vi gii php bn li ti sn, gy nh hng ng k ti vic thit k cng nh tnh ph hp ca gii php. Trong trng hp ny, la chn thay th tt nht c th l cm thc hin v vic TTKT. 2.2. Cc bin php khc phc v mt cu trc 2.2.1. Bn li ti sn Bn li ti sn l hnh thc khc phc ph bin nht v mt cu trc. V bn cht, bn li ti sn l vic c gng duy tr s cnh tranh trn th trng lin quan bng cch to nn ngun lc cnh tranh mi - thng qua vic bn doanh nghip hoc to dng ti sn cho i tng mi tham gia th trng, hay cng c sc mnh cho ngun lc cnh tranh sn c - thng qua vic bn phn ti sn i tng tham gia trn th trng c lp vi cc bn sp nhp. t c hiu qu, vic bn li ti sn i hi doanh nghip bn phn ti sn thch hp cho mt doanh nghip ph hp. Cc yu t mu cht ca vic bn li ti sn nh quy m ca phn ti sn phi bn, tm c ngi mua ph hp v quy trnh x l, c th gp phi nhiu ri ro nh: Ri ro quy m phn ti sn phi bn quy m phn ti sn phi bn c th khng c c cu hp dn thu ht doanh nghip khc mua li hoc khng doanh nghip mua li c th vn hnh mt cch hiu qu . Ri ro trong vic tm doanh nghip mua phn ti sn phi bn c th khng tm c ngi mua ph hp hoc cc bn tham gia TTKT li ch ch bn phn ti sn cho mt doanh nghip yu km hoc khng thch hp. Ri ro v ti sn tnh cnh tranh ca phn ti sn phi bn c th suy gim mt cch ng k trc khi hon tt qu trnh mua bn, v d, mt i khch hng hoc nhn s ch cht do thay i ch s hu. Cc bn tham gia TTKT lun c ng lc hn ch tc ng cnh tranh ca phn ti sn phi bn, do , cng lm gia tng ri ro ca bin php khc phc hu qu dng ny. Cc ri ro dng ny c th c hn ch phn no bng cch s dng cc bin php phng nga nh ch nh bn c y thc gim st thc hin cc bin php khc phc hoc yu cu phi tm c bn mua trc cho php thc hin v vic TTKT. Ngoi ra,
108
vic xc lp mt khong thi gian hp l thc hin cng vic bn li ti sn cng gip gim thiu cc ri ro tim n. Quy m ca gi ti sn phi bn cng cn phi ln gii quyt cc tc ng phn cnh tranh v cho php doanh nghip mua li phn ti sn c th cnh tranh hiu qu trong di hn. Nhn chung, quy m hp l ca gi ti sn phi bn c th c coi nh mt n v hot ng nh nht ca mt doanh nghip (ging nh mt cng ty con hoc chi nhnh) c th m trch ton b cc hot ng lin quan v c th cnh tranh mt cch c lp. Sau khi trao i vi cc bn tham gia TTKT, c quan cnh tranh c th cho php thay i quy m ca gi ti sn phi bn, min l phn ti sn x l cc tc ng phn cnh tranh. Trong mt s hon cnh nht nh (v d, vic bn li i hi phi tin hnh trong khong thi gian ngn), mt s c quan cnh tranh s xc nh gi ti sn quy m ln hn, d bn li hn (c gi l bin php crown jewels23) khi gi ti sn c chp thun bn li khng c x l trong khong thi gian quy nh. Thay v s dng gi ti sn vng min dng ny, cc c quan cnh tranh khc li s dng cc bin php khc (nh ch nh doanh nghip trung gian tin hnh bn ti sn) thc y tin bn ti sn ny. Vic bn li phn ti sn ca cc bn tham gia TTKT c th bao gm: bn li mt b phn hot ng c lp, bn li mt phn ti sn ca mt bn tham gia TTKT hoc bn li phn ti sn ca nhiu bn tham gia TTKT. Trong s cc gii php trn, gii php u tin thng c a chung nht hn ch cc ri ro nu trn. Trong trng hp khng th p dng gii php u tin, gii php bn li phn ti sn ca mt bn tham gia TTKT s hn ch ri ro v tit kim chi ph hn. Trong trng hp ny, vic nh gi nng lc v ti sn ca bn mua li cng tr nn quan trng nhm m bo tnh cnh tranh hiu qu ca phn ti sn c bn i. Thng thng, c quan cnh tranh s i hi quyn ph chun doanh nghip mua li cng nh phn ti sn phi bn li. Mt doanh nghip mua li thch hp thng phi khng c mi quan h ng k i vi doanh nghip sau TTKT, v d mi quan h ti chnh. Tuy nhin, trong mt s trng hp, doanh nghip mua li c th yu cu tip cn cc yu t u vo ch cht do cc bn tham gia TTKT cung cp trong mt khong thoi gian nht nh.
23
Crown Jewel: Cng ty b thu tm bn i b phn hoc ti sn c gi tr nht ca mnh.
109
Doanh nghip mua li cn phi c ngun lc v chuyn mn cn thit c th tr thnh i th cnh tranh thc s nhng cng phi khng gy quan ngi v cnh tranh sau khi mua phn ti sn ca cc doanh nghip tham gia TTKT. ng thi, vic doanh nghip mua li c k hoch kinh doanh v ng lc cnh tranh thch hp trn th trng lin quan s to iu kin d dng hn cho c quan cnh tranh trong vic ph duyt k hoch bn li ti sn. Khi nhn thy kh nng xy ra cc ri ro v quy m phn ti sn phi bn hoc ri ro v doanh nghip mua li, mt s c quan cnh tranh c th yu cu cc bn tham gia TTKT phi tm c doanh nghip mua li ph hp v phi c tha thun v vic mua li phn ti sn phi bn trc khi cho php thc hin TTKT. Trong mt s trng hp, c quan cnh tranh cn yu cu phi hon tt vic bn li trc khi cho php thc hin TTKT. trnh nhng ri ro ti sn, gi ti sn phi bn li cn c tch bit v qun l c lp vi cc hot ng kinh doanh cn li ca cc doanh nghip tham gia TTKT. Vic ny thng c gii quyt thng qua vic ch nh mt cng ty c y thc gim st c lp. Trong mt khong thi gian nht nh, nu cc bn tham gia TTKT khng th bn li phn ti sn buc phi bn nh cam kt, bn c y thc gim st s c quyn la chn i tc ph hp v bn phn ti vi bt k gi no. 2.2.2. S hu tr tu
Vic bn li hoc cp php quyn s hu tr tu (IP), nh cp, c coi l mt bin php khc phc v mt cu trc v nhn chung, c th c xem xt nh vic bn li mt hnh thi ti sn c bit. Tuy nhin, trong vi trng hp nht nh, cc iu khon ca cp php quyn s hu tr tu li bao gm c nhng yu t hnh vi, khin cho bin php ny tr thnh mt bin php lai gia cu trc v hnh vi. im mu cht ca cc bin php lin quan ti s hu tr tu l mc lin h v mt vt cht gia bn cp php v bn c cp php sau khi vic cp php c thc hin. Trong trng hp bin php khc phc ch yu cu vic chuyn giao quyn s hu
110
tr tu mt ln, khng th rt li, khng th hy b v khng phi tr ph thng xuyn th bin php ny c th c coi l gii php v mt c cu. Trong khi , nu vic chuyn giao quyn s hu tr tu i hi bn nhn chuyn giao phi ph thuc vo bn chuyn giao nh vic nng cp hoc nguyn liu u vo th gii php ny thng i hi phi thc hin thm mt s yu cu v mt hnh vi. Quyn s hu tr tu ni chung em li li nhun u t thng qua c quyn khai thc cng ngh trong mt thi gian nht nh. Khi xem xt cch thc v phm vi ca gii php khc phc v s hu tr tu, cn m bo s cn bng gia vic duy tr ng lc i mi cng ngh v vic khc phc cc tc ng tn hi cnh tranh. Vic ny chu nh hng ca mt s nhn t sau y: Hnh thc v h thng php l lin quan n quyn s hu tr tu (v d: bng
sng ch, giy php c quyn, thng hiu) c th nh hng ti kh nng chuyn giao ca cc quyn s hu tr tu. Chuyn mn lin quan n quyn s hu tr tu c th gy mt s hn ch i vi vic la chn doanh nghip nhn chuyn giao ph hp. C quan cnh tranh c th cn t vn c lp v kha cnh k thut c nhng nh gi chnh xc i vi bin php khc phc c lin quan ti quyn s hu tr tu. Trong trng hp lut khng cho php c quan cnh tranh c quyn sa i, b sung i vi cam kt ca cc bn sau khi thc hin TTKT cho ph hp vi thc tin th vai tr ca chuyn mn trong lnh vc s hu tr tu cng tr nn quan trng hn trong vic xy dng bin php khc phc. Tc i mi cng ngh trn th trng lin quan c tc ng ti thi gian p dng ca bin php khc phc. Th trng c tc i mi cng ngh cao hn s i hi thi gian ngn hn i vi cc bin php khc phc v quyn s hu tr tu v ngc li. Tc ng ca hnh thc thanh ton cho vic chuyn nhng quyn s hu tr tu. Mi hnh thc thanh ton khc nhau nh thanh ton mt ln, thanh ton nh k hoc phn chia li nhun u c tc ng nht nh ti ng lc cnh tranh.
111
Ngoi ra, cc v vic sp nhp trong lnh vc s hu tr tu c th lin quan n nhng th tc thuc nhiu quc gia, v d, trong vic np n v cp giy php quyn sng ch quc t. 2.3. Bin php khc phc v mt hnh vi Cc bin php khc phc v mt hnh vi rt a dng, ng thi, cng i hi cng tc gim st v thc hin rt phc tp. Ngoi ra, cc bin php khc phc theo hnh vi cn c thm cc hn ch khc nh chi ph ln, hiu qu khng nh mong mun v c bit l nguy c bp mo th trng. Mc d vy, bin php v hnh vi vn c la chn trong mt s trng hp nh khng c gii php kh thi v mt cu trc hoc trong cc v vic xuyn bin gii. Cc gii php v hnh vi c th c phn loi nh sau: Gii php gia tng cnh tranh theo chiu ngang bao gm 3 loi bin php khc phc nh sau: o Cc bin php ngn chn doanh nghip lm dng sc mnh th trng theo chiu ngang loi b i th v hn ch cnh tranh, bao gm: cm bn km (tying & bundling), bn ph gi v s dng hp ng c quyn hoc c thi hn di. o Bin php ngn nga doanh nghip s dng mi quan h theo chiu dc bp mo hoc hn ch cnh tranh theo chiu ngang. iu ny c th thy r qua trng hp khi doanh nghip sau TTKT c th kim sot cc yu t u vo hoc c s h tng thit yu m cc doanh nghip khc cng cn c cnh tranh. Cc bin php bao gm: cho php cc doanh nghip khc tip cn cc yu t u vo thit yu v qun l gi, iu khon v iu kin tip cn. o Cc bin php nhm thay i hnh vi ca ngi mua khuyn khch cnh tranh. Nhng bin php ny c th bao gm vic cung cp thng tin cho ngi mua v to iu kin d dng cho ngi mua c th chuyn i nh cung cp, v d nh, yu cu qu trnh u thu m. Kim sot kt qu: Nhm gii php ny ngn chn tc ng phn cnh tranh thng qua cc bin php kim sot trc tip h qu ca v vic TTKT nh n nh mc gi trn, buc phi k cam kt cung cp cc yu t u vo thit yu
112
C th thy, mt s bin php v mt hnh vi nu trn c quy nh trong Lut Cnh tranh lin quan ti vic iu chnh hnh vi ca cc doanh nghip c sc mnh th trng. Do , nhiu quc gia khng a cc bin php vo gi bin php khc phc. Tuy nhin, mt s quc gia vn a cc bin php vo gi bin php khc phc nhm gip cho vic thc thi tr nn d dng hn, c bit i vi cc h thng php Lut Cnh tranh i hi phi chng minh v tr thng lnh ca doanh nghip trn th trng lin quan. Nhng trng hp c th p dng bin php khc phc v hnh vi Mc d gii php v cu trc c a dng hn, bin php khc phc v hnh vi c th s ph hp vi cc trng hp sau: Vic bn li ti sn khng kh thi hoc cha ng nhng ri ro khng th chp nhn c (v d nh khng tm c doanh nghip mua li thch hp) v khng th cm thc hin TTKT (i vi v vic TTKT a quc gia) hay Cc tc ng phn cnh tranh ch tn ti trong mt khong thi gian nht nh do s thay i nhanh chng v cng ngh hoc cc yu t khc hoc Li ch t vic sp nhp l ng k v vic p dng cc gii php v mt hnh vi c hiu qu hn so vi cc gii php v mt c cu trong vic m bo cc li ch do v vic TTKT mang li. Nhn chung, cc bin php khc phc theo hnh vi nhm kim sot u ra ca th trng thng rt phc tp trong vic thc thi v gim st, hiu qu khng cao v c nguy c lm bin dng th trng nu p dng trong mt thi gian di. Do , cc gii php ny ch c p dng khi khng cn bin php no khc v ch nn thc hin trong mt khong thi gian ngn. Cc gii php v hnh vi i hi c quan cnh tranh phi cn nhc khong thi gian p dng hp l. Cc gii php ny s c p dng trong mt khong thi gian nht nh do c quan cnh tranh ra. Sau khong thi gian , cc bn tham gia TTKT khng phi thc hin cc bin php gii hn ny na. Trong mt s trng hp, c quan cnh tranh c th quy nh s xem xt vic tip tc p dng, loi b hoc sa i gi bin php khc phc sau mt khong thi gian nht nh. Tuy nhin, tu trung li, cc gii php v mt hnh vi khng th c p dng v thi hn bi v theo thi gian, khi iu kin th trng thay i, cc bin php p dng s tr nn khng ph hp v thm ch cn gy ra cc tc dng ph khng mong mun.
113
IV. XC NH NGNG THNG BO TP TRUNG KINH T 1. Ngng thng bo TTKT
Kinh nghim cho thy, c quan cnh tranh khng nn tiu tn ngun lc vo mt v vic TTKT, tr khi v vic c th gy quan ngi ng k i vi th trng. C ngha l, thay v xem xt ton b cc v vic TTKT, c quan cnh tranh cn t ra nhng tiu ch c th la chn xem xt cc v vic TTKT c kh nng gy ra lo ngi v mt cnh tranh. ng thi, cc tiu ch ny nn c hn ch trong phm vi cc i tng tham gia TTKT hoc lnh vc kinh doanh l i tng ca giao dch TTKT gia cc bn lin quan. Ngoi ra, ngng thng bo TTKT cn phi r rng v d nm bt, da trn cc tiu ch nh lng khch quan (nh doanh thu hoc gi tr ti sn thay v th phn) v da trn cc thng tin m cc bn tham gia TTKT c th d dng tip cn. 1.1. Mc ch ca vic a ra ngng thng bo Ngng thng bo TTKT cn phi loi b c cc giao dch khng c nguy c gy hn ch cnh tranh mt cch ng k trnh cc chi ph giao dch khng cn thit cho doanh nghip v gip c quan cnh tranh tit kim c ngun lc. Cng vi mt c ch kim sot TTKT hiu qu, vic a ra ngng TTKT ph hp khng ch gip tit kim ngun lc cho c c quan qun l v doanh nghip thng qua vic lc b nhng v vic khng gy ra lo ngi v mt cnh tranh m cn hn ch thit hi x hi khi trnh b s t nhng v vic thc s c tc ng hn ch cnh tranh Theo kinh nghim ca mt s quc gia tin hnh thay i ngng thng bo TTKT, ngng TTKT s dng cc tiu ch khch quan nh doanh thu hoc gi tr ti sn ca cc bn tham gia TTKT khng mang li nhiu hiu qu trong vic d bo tc ng cnh tranh ca giao dch TTKT. Ngng thng bo TTKT s dng cc tiu ch khch quan c tnh cng nhc cao, c p dng chung m khng tnh n c th ca tng lnh vc giao dch. Do , cn phi cn nhc, tnh ton a ra c mt ngng thng bo TTKT ph hp vi tng nn kinh t, nhm trnh b st nhng giao dch c nguy c gy hn ch cnh tranh nhng cng hn ch s lng ph ngun lc i vi nhng giao dch khng thc s gy tc ng hn ch cnh tranh. So vi cc tiu ch khch quan nu trn, tiu ch th phn trn th trng lin quan c th gip phn nh chnh xc hn cc giao dch c kh nng gy hn ch cnh tranh.
114
Tuy nhin, thc t cho thy, ngng TTKT s dng tiu ch th phn gy ra rt nhiu kh khn v chi ph khng cn thit. Hu ht cc c quan cnh tranh s dng tiu ch th phn u kt lun rng li ch do cc ngng thng bo TTKT dng ny khng th b p cho nhng kh khn v chi ph m chng gy ra. Ngoi ra, h thng thng bo TTKT s dng tiu ch th phn cn c th gy ra ri ro php l v ko di thi gian x l v vic, c bit l cng on xc nh th trng lin quan v th phn ca cc doanh nghip tham gia TTKT trn th trng lin quan. Do , cc ti liu tng hp kinh nghim thc thi quy nh v TTKT ca cc t chc nh ICN v OECD u khng ng h vic p dng h thng thng bo TTKT s dng tiu ch th phn. Mc d tha nhn u im ca tiu ch th phn nhng cc quc gia tin hnh sa i Lut Cnh tranh trong thi gian gn y u quyt nh s dng cc tiu ch khch quan v nhn mnh tm quan trng ca vic xc nh mt ngng thng bo TTKT ph hp. 1.2. Xc nh ngng thng bo TTKT Trong phn ny, nhm nghin cu tng hp cc cng on cn thc hin xc nh ngng thng bo TTKT t kinh nghim ca mt s quc gia. Thng thng, vic c c mt ngng thng bo TTKT ph hp tin hnh cc bc sau: xc nh mc tiu ca vic a ra ngng thng bo TTKT, s lng v vic c quan cnh tranh c th x l, cc tiu ch c s dng trong thng bo TTKT, s liu v cc v vic TTKT trong qu kh, thng tin v cc ngnh cng nghip ni a, hc tp kinh nghip t cc quc gia c hon cnh tng ng xut mt ngng thng bo TTKT ph hp v cui cng, xy dng c ch cho php c th thay i ngng thng bo TTKT trong tng lai. 1.2.1. Xc nh mc tiu ca vic a ra ngng thng bo TTKT
Vic xem xt mc tiu ca ngng thng bo TTKT c Nhm nghin cu r sot thng qua kinh nghim ca cc quc gia tng tin hnh iu chnh ngng thng bo TTKT. Sau mt thi gian thc hin v pht sinh nhu cu iu chnh th mc tiu ca vic xc nh ngng thng bo TTKT s tr nn r rng v kh thi hn. Kinh nghim t cc quc gia tin hnh iu chnh ngng thng bo TTKT cho thy, mc tiu chung nht l nhm gim bt s lng v vic TTKT c thng bo cho c quan cnh tranh. i vi mc tiu hn ch s lng v vic TTKT cn thng bo ny
115
(ng ngha vi vic nng cao ngng thng bo TTKT), cn thn trng nhm trnh b st cc v vic thc s gy hn ch cnh tranh. Mt s quc gia khc li tin hnh iu chnh ngng thng bo TTKT bng cch thit lp cc ngng thng bo TTKT cho tng loi giao dch hoc tng lnh vc kinh doanh khc nhau nhm lm gia tng t trng cc v vic thc s cn xem xt. Tuy nhin, thc hin c mc ch ny, cn phi c hng dn c th nhm trnh s chng cho v mu thun gia cc ngng thng bo TTKT khc nhau. 1.2.2. Cn nhc loi ngng thng bo
Vic xy dng mt h thng ngng thng bo hiu qu khng ch i hi s linh ng trong vic iu chnh ngng, m cn cn xem xt rng hn, tnh n c hnh thc thng bo. a phn cc quc gia u s dng ngng thng bo TTKT da trn tiu ch doanh thu trn th trng ni a. Trong khi , mt s khc li s dng ngng thng bo kp, bao gm c hai ch tiu l doanh thu trn th trng ni a v doanh thu trn th trng ton cu. Vi nhng quc gia s dng ngng thng bo kp ny, tng doanh thu ton cu ca cc bn tham gia TTKT thng c xc nh mc tng i cao nhm trnh vic phi nhn qu nhiu h s thng bo. Kt qu l, cc giao dch ch mang tnh cht quc gia, d c kh nng gy hn ch cnh tranh trn bnh din ni a, li b b st do khng p ng c tiu ch v doanh thu trn phm vi ton cu. Trong nhng trng hp nh vy, mt h thng ngng thng bo TTKT s dng c tiu ch v doanh thu kt hp v doanh thu ca tng doanh nghip tham gia vo giao dch TTKT trn th trng ni a c th gip nm bt tt hn cc giao dch c kh nng gy hn ch cnh tranh. Mc d cch tip cn ny s khng gip t c mc ch hn ch s lng thng bo TTKT m c quan cnh tranh phi tip nhn nhng li gip lm tng t l cc v vic c vn c thng bo ln c quan cnh tranh. Mt s quc gia cn nhc ti vic p dng ngng thng bo theo tiu ch th phn nhm phn nh chnh xc hn kh nng gy hn ch cnh tranh ca v vic TTKT. Tuy nhin, sau qu trnh xem xt, cc quc gia ny loi b phng n ny do nhng kh khn m n gy ra cho doanh nghip trong qu trnh thc hin cc th tc thng bo
116
TTKT. Mt s trong thm ch cn ch ra rng ngng thng bo s dng tiu ch th phn khng ph hp vi cc tiu chun quc t c tha nhn rng ri. Cn nhc min tr i vi cc giao dch khng gy quan ngi v cnh
1.2.3. tranh
H thng thng bo cng c hon thin hn khi xem xt n min tr mt s hnh thc giao dch khng cn thng bo theo quy nh v khng gy ra quan ngi v cnh tranh. Mt s hnh thc min tr ch yu bao gm: giao dch ni b (khi m bn mua nm gi hn 50% s lng c phiu c quyn biu quyt ca bn bn v n thun ch tng s c phn nm gi, iu ny cng ng ngha vi vic ti sn c chuyn t cc nhm c ng trong ni b doanh nghip), v giao dch vi mc ch duy nht l u t (thng p dng nu 10% hoc thp hn 10% s c phiu c quyn biu quyt b mua li, 15% nu nh u t mua li l mt t chc). Bn cnh , nu cc qu tn dng, t chc ti chnh hoc cc cng ty bo him mua li c phiu ca doanh nghip khc vi mc ch bn li, th qu trnh mua li khng c coi l hnh thc TTKT, trong iu kin doanh nghip mua li khng s dng quyn biu quyt ca c phiu v vic bn li c thc hin trong vng 1 nm. c, php lut kim sot TTKT cho php min tr i vi cc giao dch c thc hin trn cc th trng khng ng vai tr ch cht ca nn kinh t. y c gi l iu khon i vi th trng nh, c p dng i vi cc th trng vn hnh ti thiu l 5 nm v tng doanh thu ca th trng thp hn 15 triu Euro/nm. Ngoi ra, quc gia ny cn c iu khon ti thiu ha, cho php b qua cc giao dch khi mt trong cc bn tham gia thuc loi hnh doanh nghip nh, ngay c doanh nghip cn li nm trong ngng phi thng bo. 1.2.4. Xem xt cc giao dch trong qu kh
Nhiu quc gia tham gia kho st ca ICN cho bit c tnh n gi tr ca cc giao dch trong qu kh trong qu trnh xy dng hoc iu chnh ngng thng bo TTKT. Mc d c s khc bit trong phng php nhng cch tip cn c bn l r sot li cc giao dch c tin hnh trong mt vi nm tr li v xem xt tc ng ca vic tng
117
ngng thng bo TTKT i vi lng v vic m c quan cnh tranh phi tip nhn. Phng php ny cng gip xc nh mt ngng thng bo TTKT ph hp khng b st cc v vic tng gy hn ch cnh tranh trong qu kh. Kt qu thu c ti cc quc gia p dng phng php ny cho thy c th nng ngng thng bo TTKT ln ng k m khng lm nh hng ti hiu qu ca h thng php lut r sot TTKT. Kt qu nht qun t cc quc gia ny cho thy, cc ngng thng bo TTKT ca h trc y l qu m m v gy ra nhng p lc khng ng c cho c quan cnh tranh. 1.2.5. Ph hp vi quy m ca nn kinh t
Quy m ca nn kinh t c th nh hng n cc tiu ch ca ngng thng bo TTKT. Mt nn kinh t quy m nh th cc doanh nghip thng c quy m nh (vi doanh thu thp) hn cc doanh nghip trong cng lnh vc ti cc nn kinh t ln. iu ny l gii v sao ngng thng bo ti cc nn kinh t nh thp hn ngng thng bo TTKT ti cc quc gia c nn kinh t ln. Mt s c quan cnh tranh cho bit h thc s quan tm ti th trng ni a v mong mun nh gi tc ng phn cnh tranh ca v vic TTKT ln th trng ni a. t c iu ny, cn phi xc nh ngng thng bo TTKT mc thp hoc xc nh cc tiu ch ph hp vi tng lnh vc/ngnh cng nghip c th. 1.2.6. ng Rt nhiu c quan cnh tranh tham gia kho st ca ICN cho rng h tin hnh so snh cc ngng thng bo trong nhiu h thng php l khc nhau. Cc nhn t th trng ni a c coi l rt quan trng trong vic thit lp v iu chnh ngng thng bo, v vic so snh tiu chun ngng thng bo ca cc h thng php l khc nhau rt hu ch. 1.2.7. Vic iu chinh ngng cn phi thc hin thng xuyn So snh ngng thng bo s dng ti cc quc gia c iu kin tng
Kinh nghim t cc quc gia p dng h thng iu chnh ngng thng bo TTKT thng xuyn cho thy, c th khin chnh sch kim sot TTKT tr nn tt hn khi kt hp vi vic thng xuyn r sot v iu chnh ngng thng bo TTKT.
118
Vic iu chnh c th mang ngha rt quan trng do ngng thng bo c xc lp khi lut mi ban hnh tr nn khng cn ph hp. Nguyn nhn c th l do bn thn vic xc nh ngng ban u l cha hp l hoc do lm pht cao lm cho ngng thng bo ban u b h thp mt cch tng i. Do , mt s quc gia p dng h thng t ng iu chnh tng gi tr ca ngng thng bo TTKT theo bin ng ch s gi. Mt s khc khng p dng bin php t ng c th quy nh iu chnh ngng thng bo khi c s bin ng nht nh trong ch s lm pht hoc quy nh r vic iu chnh ngng thng bo vo mi k r sot php lut v kim sot TTKT. Do bin ng bt lng ca th trng, cn phi cn nhc iu chnh ngng thng bo TTKT cho ph hp sau mt khong thi gian nht nh. Tuy nhin, vic iu chnh c thun li, c th cn nhc vic cho php iu chnh ngng thng bo TTKT m khng cn phi thng qua c quan lp php. Mt s quc gia cho php tin hnh iu chnh ngng thng bo TTKT thng qua ngh nh ca chnh ph hoc n gin ch thng qua quyt nh ca c quan cnh tranh.
119
PHN 2: QUY NH V THC TIN HOT NG TP TRUNG KINH T VIT NAM

I. CC QUY NH V TTKT TRONG H THNG PHP LUT VIT NAM 1. Cc quy nh chung v TTKT
Trong h thng php lut Vit Nam c nhiu lut v vn bn di lut c cc quy nh lin quan n TTKT. Cc vn bn c tng hp trong Bng 1 sau y. STT Tn vn bn B lut/ Lut Lut Cnh tranh B Lut Dn s Lut Doanh nghip Lut u t Lut Chng khon Ngh nh Ngh nh 116/2005/N-CP ngy 15 thng 9 nm 2005 ca Chnh ph Quy nh chi tit thi hnh Lut Cnh tranh (Ngh nh 116/2005) Ngh nh 120/2005/N-CP ngy 30 thng 9 nm 2005 ca Chnh ph Quy nh v x l vi phm trong lnh vc cnh tranh (Ngh nh 120/2005) Ngh nh 88/2006/N-CP ngy 29 thng 8 nm 2006 v ng k kinh doanh iu khon Nm ban hnh 2004 2005 2005 2005 2006
1 2 3 3 4
iu 16 - 24 iu 94, 95 iu 152, 153 iu 21, 25, 26 iu 29, 32, 69
2005
2005
2006
120
STT 8
Tn vn bn Ngh nh 101/2006/N-CP ngy 21 thng 9 nm 2006 ca Chnh ph Quy nh vic ng k li, chuyn i v ng k i Giy chng nhn u t ca cc doanh nghip c vn u t nc ngoi theo quy nh ca Lut Doanh nghip v Lut u t Ngh nh 108/2006/N-CP ngy 22 thng 9 nm 2006 ca Chnh ph Quy nh chi tit v hng dn thi hnh mt s iu ca Lut u t Ngh nh 139/2007/N-CP ngy 05 thng 9 nm 2007 ca Chnh ph Hng dn chi tit thi hnh mt s iu ca Lut Doanh nghip Cc vn bn php lut trong cc lnh vc chuyn ngnh
iu khon
Nm ban hnh 2006
2006
2007
Ngun: Cc Qun l cnh tranh Bng: Cc vn bn php lut c lin quan n TTKT 1.1. B Lut Dn s iu 94, 95 B lut Dn s quy nh v hp nht v sp nhp php nhn, theo cc php nhn cng loi c th hp nht thnh mt php nhn mi hoc mt php nhn c th c sp nhp vo mt php nhn khc cng loi theo quy nh ca iu l, theo tho thun gia cc php nhn hoc theo quyt nh ca c quan nh nc c thm quyn. Sau khi hp nht, cc php nhn c chm dt; cc quyn, ngha v dn s ca cc php nhn c c chuyn giao cho php nhn mi. Sau khi sp nhp, php nhn c sp nhp chm dt; cc quyn, ngha v dn s ca php nhn c sp nhp c chuyn giao cho php nhn sp nhp.
121
1.2. Lut Cnh tranh 1.2.1. Cc hnh thc TTKT theo Lut Cnh tranh iu 16 Lut Cnh tranh quy nh TTKT l hnh vi ca doanh nghip bao gm: (1) Sp nhp doanh nghip; (2) Hp nht doanh nghip; (3) Mua li doanh nghip; (4) Lin doanh gia cc doanh nghip; v (5) Cc hnh vi TTKT khc theo quy nh ca php lut. C th hn, iu 17 Lut Cnh tranh nu ra khi nim v cc hnh thc TTKT nh sau: Sp nhp doanh nghip l vic mt hoc mt s doanh nghip chuyn ton b ti sn, quyn, ngha v v li ch hp php ca mnh sang mt doanh nghip khc, ng thi chm dt s tn ti ca doanh nghip b sp nhp. Hp nht doanh nghip l vic hai hoc nhiu doanh nghip chuyn ton b ti sn, quyn, ngha v v li ch hp php ca mnh hnh thnh mt doanh nghip mi, ng thi chm dt s tn ti ca cc doanh nghip b hp nht. Mua li doanh nghip l vic mt doanh nghip mua ton b hoc mt phn ti sn ca doanh nghip khc kim sot, chi phi ton b hoc mt ngnh ngh ca doanh nghip b mua li. Lin doanh gia cc doanh nghip l vic hai hoc nhiu doanh nghip cng nhau gp mt phn ti sn, quyn, ngha v v li ch hp php ca mnh hnh thnh mt doanh nghip mi. Cc hnh thc mua li khng b coi l TTKT c quy nh ti iu 35, Ngh nh 116/2005, bao gm: Doanh nghip bo him, t chc tn dng mua li doanh nghip khc nhm mc ch bn li trong thi hn di nht l 01 nm. Doanh nghip mua li khng thc hin quyn kim sot hoc chi phi doanh nghip b mua li; hoc Doanh nghip thc hin quyn kim sot/chi phi nhng ch trong khun kh bt buc t c mc ch bn li. 1.2.2. Ngng thng bo v tiu ch nh gi v vic TTKT Lut Cnh tranh s dng tiu ch th phn xc nh ngng thng bo TTKT v ng thi nh gi mt v vic TTKT. Ngng thng bo TTKT c quy nh ti Khon 1, iu 20, Lut Cnh tranh. Theo , trong trng hp th phn kt hp ca cc doanh nghip tham gia TTKT chim t 30% n 50% trn th trng lin quan th i din hp php ca cc doanh nghip ny
122
c ngha v thc hin th tc thng bo TTKT cho Cc QLCT theo quy nh ti iu 20 Lut Cnh tranh. Ngoi ra, trong trng hp doanh nghip sau TTKT vn thuc loi doanh nghip nh v va theo quy nh ca php lut th khng phi thng bo. Th phn cng ng thi c s dng nh gi tc ng hn ch cnh tranh ca v vic TTKT. iu 18, Lut Cnh tranh quy nh cm TTKT nu th phn kt hp ca cc doanh nghip tham gia TTKT chim trn 50% trn th trng lin quan. Vi cch tip cn nh vy, c th thy, Lut Cnh tranh Vit Nam quan nim, vic hnh thnh nn mt thc th (doanh nghip hoc nhm doanh nghip) chim trn 50% th phn trn th trng lin quan to nn mt sc mnh gy hn ch cnh tranh, c kh nng lm gim, lm cn tr v sai lch cnh tranh mt cch ng k. i vi nhng trng hp ny, doanh nghip b cm thc hin TTKT, tr trng hp doanh nghip sau khi thc hin TTKT vn thuc loi doanh nghip nh v va theo quy nh ca php lut. Tuy nhin, v vic TTKT c th c xem xt cho hng min tr theo quy nh ti iu 19, Lut Cnh tranh: Mt hoc nhiu bn tham gia TTKT ang trong nguy c b gii th hoc lm vo tnh trng ph sn (thm quyn xem xt quyt nh thuc v B trng B Thng mi nay l B Cng thng); Vic TTKT c tc dng m rng xut khu hoc gp phn pht trin kinh t x hi, tin b k thut, cng ngh (do Th tng Chnh ph quyt nh). Nh vy, ngoi vic s dng tiu ch th phn nh gi tc ng hn ch cnh tranh ca mt v vic TTKT, Lut cnh tranh Vit Nam cn xem xt thm hai yu t cm hay cho php tin hnh TTKT: mt bn tham gia TTKT ang trong nguy c b gii th hoc lm vo tnh trng ph sn v tc ng tch cc ca v vic TTKT ti xut khu, pht trin kinh t x hi, ci tin cng ngh, k thut. Mc d c hai yu t ny u l nhng yu t ph bin c cc c quan cnh tranh trn th gii xem xt khi nh gi mt v vic TTKT (mc 4.6 v 4.7 ca Chng I) nhng c th thy, vai tr ca c quan cnh tranh Vit Nam trong vic nh gi cc yu t ny l thp. Trong trng hp th nht, ch cn mt bn tham gia TTKT p ng iu kin v gii th hoc ph sn l c quan cnh tranh s phi xut B trng cho php tin hnh TTKT m khng c quyn a ra cc bin php khc phc nhm nng cao hiu qu ca th trng. Tng t, i vi trng hp th hai khi v vic TTKT c tc ng nng cao hiu qu kinh t, c quan cnh
123
tranh cng khng c quyn gim st m bo hiu qu kinh t ca mt v vic TTKT b coi l gy hn ch cnh tranh mt cch ng k s c chuyn ti tay ngi tiu dng. Vic s dng yu t th phn kt hp24 lm cn c kim sot TTKT cho thy Lut Cnh tranh ca Vit Nam ch kim sot cc trng hp TTKT theo chiu ngang. V vy, vic sp nhp, hp nht, mua li, lin doanh gia cc doanh nghip khng cng th trng lin quan th khng chu s kim sot ca Lut Cnh tranh. Bn cnh Lut Cnh tranh, cc vn bn lut khc cng c nhng quy nh lin quan n TTKT nh Lut Doanh nghip, Lut u t, Lut cc T chc tn dng, Lut Chng khon c tm lc di y. 1.3. Lut Doanh nghip Vi vai tr l php lut t chc v thit lp m hnh hot ng cho cc loi hnh doanh nghip, php lut v doanh nghip c nhiu ni dung lin quan trc tip n TTKT, c th: Cc quy nh trong Lut Doanh nghip c th c s dng lm cn c php l lm r khi nim v phm vi ca cc hot ng TTKT . Chng hn xc nh khi nim mua li doanh nghip, khi thc thi c quan qun l cnh tranh c th dn chiu n Lut Doanh nghip. Vn mu cht xc nh vic mua li l quyn chi phi v kim sot doanh nghip b mua li, theo , nu vic mua ti sn cha to nn quyn chi phi, kim sot doanh nghip b mua li th cha cu thnh hin tng TTKT. Php Lut Cnh tranh xc nh hai trng hp to nn quyn kim sot, chi phi doanh nghip khc l: o ginh c quyn s hu ti sn ca doanh nghip b kim sot chim c trn 50% quyn b phiu ti i hi ng c ng, Hi ng qun tr; hoc o ginh c quyn s hu ti sn ca doanh nghip b kim sot mc m theo quy nh ca php lut hoc iu l ca doanh nghip b kim sot doanh nghip mua li chi phi cc chnh sch ti chnh v hot ng ca doanh nghip b kim sot nhm thu c li ch kinh t t hot ng kinh doanh ca doanh nghip b kim sot. Trong trng hp th nht, cn c xc nh c Lut Cnh tranh nh lng theo s phiu hoc gi tr biu quyt ti cc c quan lnh o, qun l cao nht ca doanh
24
Khon 6 iu 3 Lut cnh tranh quy nh: Th phn kt hp l tng th phn trn th trng lin quan ca cc doanh nghip tham gia vo TTKT.
124
nghip. Song, xc nh trng hp th hai cn dn chiu n nhng quy nh tng ng v vic quyt nh nhng chnh sch ti chnh, kinh doanh trong php lut v doanh nghip. Ty theo hnh thc t chc ca doanh nghip b mua li m mc vn chi phi cc vn ni trn l khc nhau. Php lut v doanh nghip c vai tr lm r hn nhng vn m Lut Cnh tranh cha quy nh chi tit v cc hnh vi TTKT. Cc quy nh lin quan n th tc ng k kinh doanh, t chc li doanh nghip, chuyn nhng vn gp, mua bn c phn trong php lut v doanh nghip. Vi nhim v bo m quyn t do kinh doanh v thit lp trt t trong vic thc hin quyn kinh doanh, cc ch nh ni trn m bo quyn qun l nh nc i vi hot ng kinh doanh trn th trng. Quan h gia cc th tc kim sot trong Lut Cnh tranh v cc th tc v ng k kinh doanh theo Lut Doanh nghip c xc nh nh sau: o Nu TTKT thuc nhm khng chu s kim sot ca Lut Cnh tranh th ch phi lm cc th tc v vic ng k kinh doanh, chuyn nhng vn, mua bn c phn theo php lut doanh nghip m khng phi thc hin bt c th tc g ti c quan cnh tranh; o Nu TTKT thuc nhm phi thng bo th trc khi tin hnh cc th tc ti c quan ng k kinh doanh, cc doanh nghip tham gia tp trung phi lm th tc thng bo ti c quan qun l cnh tranh. Ch khi no c tr li ca c quan ny khng nh vic TTKT khng thuc trng hp b cm th cc doanh nghip mi c thc hin cc th tc v sp nhp, hp nht, mua li hoc lin doanh theo php lut doanh nghip; o Nu thuc trng hp b cm, cc doanh nghip tham gia TTKT phi thc hin th tc xin hng min tr v ch c php thc hin giao dch TTKT khi c c quyt nh cho hng min tr ca cc c quan lin quan25. Lut Doanh nghip cn c cc quy nh c th h tr cho qu trnh kim sot TTKT, bao gm: o Cc quy nh v ngha v thng bo bng vn bn tin gp vn ca cng ty TNHH, thng bo tin gp vn c phn ca cng ty c phn26; o Ngha v ng k vi c quan ng k kinh doanh v vic c c ng s hu t 5% tng s c phn tr lnNhng quy nh trn khng ch to iu kin cho vic qun l doanh nghip hiu qu m cn c th cung cp nhiu thng tin cn thit vic xc minh thng tin v v vic TTKT c thun tin, nhanh chng.
25 26
iu 24 Lut Cnh tranh iu 39 v iu 84 Lut Doanh nghip
125
1.4. Lut u t Lut u t gm cc quy nh v hot ng u t nhm mc ch kinh doanh; quyn v ngha v ca nh u t; bo m quyn, li ch hp php ca nh u t; khuyn khch v u i u t; qun l nh nc v u t ti Vit Nam v u t t Vit Nam ra nc ngoi. Trong , c mt s ni dung lin quan n TTKT, c th l: Cc quy nh v hnh thc u t ghi nhn mt s hnh thc l cc hot ng TTKT nh: Thnh lp t chc kinh t lin doanh gia cc nh u t trong nc v nh u t nc ngoi; Mua c phn hoc gp vn tham gia qun l hot ng u t; u t thc hin vic sp nhp v mua li doanh nghip27. i vi nh u t nc ngoi khi gp vn, mua c phn phi thc hin ng cc quy nh ca cc iu c quc t m Vit Nam l thnh vin v t l gp vn, hnh thc u t v l trnh m ca th trng; Cc quy nh v th tc ng k u t hoc th tc thm tra u t c thit k thc hin vai tr qun l nh nc v u t. Tuy nhin, nh u t nc ngoi ln u u t vo Vit Nam phi c d n u t v thc hin th tc u t c cp Giy chng nhn u t; Giy chng nhn u t ng thi l Giy chng nhn ng k kinh doanh cho t chc kinh t c thnh lp thc hin d n u t. Trong php lut u t ch c mt quy nh cp n vn kim sot TTKT di gc ca Lut Cnh tranh: khi sp nhp, mua li cng ty, chi nhnh ti Vit Nam phi tun th cc quy nh ca Lut Doanh nghip v iu kin TTKT v php lut v cnh tranh28. 1.5. Cc vn bn php lut khc 1.5.1. Lut Chng khon Lut Chng khon cng c cc iu khon lin quan n TTKT thng qua cc giao dch trn th trng chng khon nh sau: T chc, c nhn tr thnh c ng ln ca cng ty i chng (s hu trc tip hoc gin tip t 5% tr ln s c phiu c quyn biu quyt ca cng ty i chng) phi bo co cng ty i chng, y ban chng khon nh
27 28
iu 21 Lut u t. Kho n 2 iu 10 Ngh nh S 108/2006/N -CP ca Chnh ph ngy 22 thng 09 nm 2006 Quy nh chi ti t v hng d n thi hnh m t s iu ca Lut u t. Ngoi ra, iu 56 c a cng Ngh nh 108 nu trn c quy nh v th tc u t trc tip theo hnh thc gp v n, mua c phn, sp nhp, mua l i doanh nghi p.
126
nc v S Giao dch chng khon, Trung tm Giao dch chng khon ni c phiu ca cng ty i chng c nim yt. iu 29 v iu 32 quy nh v vic cho mua cng khai theo cc t chc, c nhn cho mua cng khai s c phiu c quyn biu quyt dn n vic s hu t 25% tr ln s c phiu ang lu hnh ca mt cng ty i chng phi gi ng k cho mua n UBCKNN. iu 69 quy nh v chia, tch, sp nhp, hp nht, chuyn i cng ty chng khon, cng ty qun l qu, theo cc cng ty ny u phi c s chp thun ca UBCKNN khi thc hin cc giao dch ny. 1.5.2. Lut cc t chc tn dng
iu 153 Lut cc T chc tn dng quy nh vic chia, tch, hp nht, sp nhp, mua li, gii th t chc tn dng phi c Ngn hng nh nc chp thun bng vn bn. 2. ngoi Quy nh v mua c phn doanh nghip Vit Nam i vi nh u t nc
iu 10, Ngh nh 139/2007/N-CP ngy 5/9/2007 v hng dn chi tit thi hnh mt s iu ca Lut Doanh nghip quy nh tt c cc t chc l php nhn, gm c doanh nghip c vn u t nc ngoi, khng phn bit ni ng k tr s chnh v mi c nhn, khng phn bit quc tch v ni c tr, u c quyn gp vn, mua c phn vi mc khng hn ch ti doanh nghip, tr mt s trng hp (cng ty c phn nim yt; doanh nghip ngnh ngh kinh doanh c iu kin do php lut chuyn ngnh quy nh; doanh nghip nh nc c phn ha v doanh nghip kinh doanh dch v p dng theo Biu cam kt v thng mi dch v vi WTO). i vi cng ty nim yt, Quyt nh 238/2005/Q-TTg ca Th tng Chnh ph cho php t chc, c nhn nc ngoi mua, bn chng khon trn th trng chng khon Vit Nam c nm gi ti a 49% tng s c phiu nim yt, ng k giao dch ca mt t chc nim yt, ng k giao dch trn Trung tm giao dch chng khon. Ring i vi lnh vc ngn hng, theo Ngh nh s 69/2007/N-CP ngy 20/4/2007 v vic nh u t nc ngoi mua c phn ca ngn hng thng mi Vit Nam, t l nm gi ti a ca nh u t nc ngoi l 30% vn iu l (mc ti a dnh cho mt t chc tn dng nc ngoi v ngi c lin quan l 15%, trng hp c bit s do Th tng Chnh ph quyt nh nhng khng vt qu 20% vn iu l.
127
3.
Th tc thng bo TTKT
Lut Cnh tranh quy nh v th tc thng bo (t iu 20 n iu 26) trong cp n nhng vn sau y: i tng p dng: Cc trng hp TTKT m th phn kt hp ca cc doanh nghip tham gia chim t 30% n 50% trn th trng lin quan, tr trng hp doanh nghip sau khi thc hin TTKT vn thuc loi doanh nghip va v nh. Trch nhim ca cc doanh nghip c lin quan: Cc doanh nghip tham gia TTKT phi lm h s thng bo TTKT theo iu 21 Lut Cnh tranh np cho c quan c thm quyn v chu trch nhim v tnh trung thc ca h s. H s thng bo vic TTKT cung cp nhng thng tin cn thit v ti chnh, v sn phm, v th phn ca doanh nghip trn th trng lin quan trong hai nm lin tip gn nht lm c s c quan c thm quyn phn tch, nh gi v vic. Thm quyn ca c quan qun l cnh tranh: C quan qun l cnh tranh c quyn kim sot TTKT bng vic xem xt h s thng bo v tr li thng bo TTKT. Ni dung tr li thng bo TTKT phi xc nh TTKT thuc mt trong hai trng hp sau: o TTKT khng thuc trng hp b cm; hoc o TTKT b cm theo quy nh ca php lut. Trong trng hp ny, l do cm phi c nu r trong vn bn tr li. Quy nh v thi hn tr li thng bo TTKT: 45 ngy k t ngy nhn c y h s, c th gia hn trong nhng trng hp c nhiu tnh tit phc tp theo quyt nh ca th trng c quan qun l cnh tranh. Vic gia hn khng qu 02 ln, mi ln khng qu 30 ngy. Trch nhim m bo tnh trung thc ca h s: Cc doanh nghip np h s chu trch nhim ny. Mu h s, giy t ban hnh km Quyt nh 17/Q-QLCT ca Cc QLCT v vic ban hnh mt s mu giy t theo quy nh ca Lut Cnh tranh ban hnh ngy 04/07/2006.
128
Doanh nghip
VB tr li v tnh y , hp l
H s tp trung kinh t (HS TTKT)
Cc QLCT
7 ngy lm vic
VB yu cu b sung HS
Tip nhn HS TTKT
HS y , hp l
HS khng y , hp l
Th l HS TTKT
45 ngy + 230 ngy gia hn
TTKT khng thuc TH b cm
TTKT thuc TH b cm
Doanh nghip
Tin hnh TTKT Dng TTKT
Doanh nghip
HS xin hng min tr
VB tr li v tnh y ca HS 7 ngy lm vic
Cc QLCT
Tip nhn HS ngh hng min tr (NHMT) HS y
VB yu cu b sung HS
HS khng y
Th l HS NHMT
60 ngy + 230 ngy gia hn 90 ngy + 90 ngy gia hn
B trng B Cng Thng TH1: DN NHMT c nguy c gii th/ph sn TH2: DN m rng XK/pht trin KH-XH, k thut, cng ngh Th tng Chnh ph
Chp thun MT
Khng chp thun MT
Chp thun MT
Khng chp thun MT
Th tc thng bo v xem xt min tr
129
4.
Quy nh v x l vi phm
Vic x l vi phm php lut v TTKT trong Lut cnh tranh Vit Nam ch tp trung x l cc vi phm lin quan ti vic tin hnh TTKT trong nhng trng hp b cm hoc TTKT m khng thng bo khi thuc nhng trng hp phi thng bo. Vic iu tra, x l c thc hin theo quy trnh t tng cnh tranh, trong c quan qun l cnh tranh c chc nng th l, iu tra v vic v Hi ng cnh tranh c thm quyn x l hnh vi vi phm bng cc bin php x pht vi phm hnh chnh theo cc quy nh ca Lut Cnh tranh v Ngh nh 120/2005/N-CP. Cc bin php x pht bao gm: pht tin ty theo hnh vi vi phm v mc nghim trng ca hnh vi. Theo , pht tin n 5% tng doanh thu trong nm ti chnh trc khi tin hnh TTKT i vi sp nhp, hp nht, mua li lin doanh b cm; pht tin t 5% n 10% tng doanh thu trong nm ti chnh trc khi tin hnh TTKT i vi sp nhp, mua li b cm trong trng hp c du hiu chn p, buc doanh nghip khc phi sp nhp hoc bn ton b hoc mt phn ti sn; pht tin t 5% n 10% tng doanh thu trong nm ti chnh trc khi tin hnh TTKT i vi hp nht, lin doanh b cm trong trng hp lm tng gi hng ha, dch v trn th trng lin quan mt cch ng k; pht tin t 1 n 3% tng doanh thu trong nm ti chnh trc khi tin hnh TTKT trong trng hp khng thc hin ngha v thng bo theo quy nh ca Lut Cnh tranh. Ngoi ra, doanh nghip c th b buc thc hin chia tch cc doanh nghip sp nhp, hp nht; b thu hi giy chng nhn ng k kinh doanh; b buc phi bn ti sn mua (iu 25 n iu 29 Ngh nh 120). 5. C quan qun l cnh tranh v cc c quan nh nc c lin quan
Theo php Lut Cnh tranh v php lut doanh nghip, vic kim sot cc hnh vi sp nhp, hp nht, mua li v lin doanh gia cc doanh nghip c s tham gia ca cc c quan: Cc Qun l Cnh tranh c chc nng: Kim sot qu trnh TTKT; Thm nh h s thng bo, h s ngh hng min tr TTKT; Th l, t chc iu tra v vic cnh tranh lin quan n hnh vi vi phm cc quy nh v TTKT ca Lut Cnh tranh; Hi ng cnh tranh x l cc hnh vi vi phm php lut nh thc hin TTKT trong trng hp b cm hoc TTKT m khng thc hin vic thng bo;
130
C quan ng k kinh doanh (B K hoch u t v cc S K hoch u t) thc hin cc th tc lin quan n ng k kinh doanh trong cc trng hp sp nhp, hp nht, mua li, lin doanh. Cc c quan qun l nh nc chuyn ngnh (Ngn hng Nh nc, y ban Chng khon Nh nc) thc hin chc nng thm nh, cp php i vi cc trng hp TTKT trong lnh vc chuyn ngnh theo php lut. II. THC TIN HOT NG TTKT TI VIT NAM 1. Hot ng TTKT ngy cng pht trin c v s lng v quy m
Ngun: PwC29 S lng v gi tr cc v vic TTKT giai on 2005 - 2010

29
Bo co nh gi hot ng mua bn sp nhp nm 2010 ca PWC.
131
V s lng v gi tr: s thng v c cng b trong cc nm va qua c xu hng tng n nh, nm 2009 c khong 230 thng v. Gi tr cc thng v cng tng mnh k t nm 2005 v nm 2007 t mc gn 1,7 t USD nhng gim st trong 2 nm 2008 v 2009. Mt s nguyn nhn ca hin tng ny c th k n nh sau: (1) Th trng chng khon chng kin s suy gim mnh, do ko theo gi tr thm nh c xu hng gim theo ch s chng khon, dn n s st gim quy m cc giao dch v mt gi tr so vi thi gian trc y. (2) Thc t l nhiu cng ty a quc gia dnh ngun lc nh gi li chin lc m rng ca h ti th trng s ti v cc th trng ang pht trin nh Vit Nam do tnh hnh suy thoi kinh t ton cu tip tc gy nh hng ln n xu th TTKT. Tuy nhin, cng vi hi phc ca kinh t ton cu v trong nc, nm 2010 hot ng TTKT t mc cao nht t trc ti nay c v s v c cng b (345) v gi tr giao dch (1,75 t USD). V quy m cc thng v: Cc giao dch ti Vit Nam ch yu c quy m nh v va, quan st cc thng v din ra trong cc nm qua, c th thy c hai loi thng v chim u th: giao dch quy m nh di 5 triu USD (chim khong 30-35% s v) v cc giao dch c quy m mc trung bnh (khong 20 triu USD/thng v - chim 5055% tng s v). Cc v TTKT ln gn vi i tc chin lc ca cc doanh nghip nh nc c phn ha vn cha din ra do tin c phn ha chm v nhng kh khn trong vic tm kim v la chn i tc chin lc. V c im ca thng v: Cc thng v ti Vit Nam ch yu thuc thuc hai loi: Doanh nghip nc ngoi mua c phn ca doanh nghip Vit Nam (chim khong 40%) v doanh nghip Vit Nam mua li doanh nghip Vit Nam (khong 40%). Hai dng TTKT cn li (doanh nghip Vit Nam mua li doanh nghip nc ngoi v v doanh nghip nc ngoi mua li doanh nghip nc ngoi) ch chim 20% tng s thng v.
132
2.
Mt s ngnh, lnh vc c hot ng M&A si ng
Ngun: PWC Mt s ngnh chim t trng cao v s v vic TTKT Mt s ngnh c hot ng TTKT si ng trong nhng nm va qua l cc ngnh: hng cng nghip, nng lng, ti chnh, nguyn vt liu v ngnh hng tiu dng (c bit l nhm ngnh tiu dng nhanh FMCG). Cc v TTKT trong cc ngnh ny thng xuyn chim khong 2/3 tng s v c cng b. Mt s nguyn nhn l gii iu ny c th k n: Nhm cc ngnh nng lng v nguyn vt liu, ti chnh l nhng ngnh c ro cn gia nhp th trng tng i cao (c bit l ro cn php l). c th c c giy php hot ng kinh doanh trong nhng ngnh ny, nh u t thng phi mt mt khong thi gian di. Thm ch trong mt s lnh vc, hin nay nh nc khng cp giy php cho cc doanh nghip mi tham gia th trng na. TTKT l cch thc c th gip nh u t tham gia vo cc lnh vc mt cch nhanh chng. Vit Nam l mt nc ang pht trin, c lc lng dn s tr chim t tr ng ln vi thu nhp bnh qun u ngi lin tc tng vi tc cao trong nhng nm va qua. Cng vi l cc c hi cho cc nh sn xut, phn phi, bn l trong cc ngnh hng tiu dng, c bit l cc ngnh hng tiu dng nhanh (FMCG). Nhiu nh u t
133
nc ngoi thng qua TTKT nhanh chng tip cn th trng ny v tn dng cc h thng phn phi, bn l ca cc cng ty mc tiu. 3. S xut hin TTKT thng qua th trng chng khon Trong nhng nm va qua xut hin cc thng v c tin hnh trn cc s giao dch chng khon i vi cc cng ty nim yt. Cc thng v sp nhp ln c th k n l M&A H Tin 1 H Tin 2; Mirae Mirae Fiber; Kinh Kinh Min Bc; Vinpearl Vinpearl Nng, Vinpearl Hi An. Cc thng v ny u c tham vn vi Cc QLCT. 4. Hnh thc TTKT vn cn mc n gin Ch yu vn l cc v thu tm mt phn hoc ton b doanh nghip v rt t cc loi mc cao hn nh hp nht, hnh thc i hi trnh qun l v hp tc cao. Ngoi ra, rt nhiu v TTKT din ra di hnh thc u t ti chnh, mua c phn tr thnh i tc chin lc m cha nhm n thu tm khng ch s hu v iu hnh cng ty. iu ny mt phn l do t l s hu c phn b khng ch i vi doanh nghip nc ngoi trong mt s lnh vc (ngn hng 30%, cng ty nim yt 49%). Tuy nhin, trong hai nm 2009 2010, bt u xut hin cc hnh thc TTKT mi nh: (1) theo chiu dc nhm kim sot ngun cung, nguyn vt liu cho hot ng sn xut kinh doanh (Mirae Mirae Fibers,) hoc (2) TTKT dng t hp m rng lnh vc kinh doanh (thng v ICA l cng ty chim th phn ln trn th trng cc sn phm chm sc sc khe ca nam gii dnh quyn kim sot Cng ty Thun Pht l cng ty c v tr trn th trng sn xut nc mm v cc loi gia v, Masan Food M than Ni Pho) hoc (3) sp nhp ti cu trc hot ng sn xut kinh doanh mt cch c hiu qu hn (Unilever Quc t - Unilever Vit Nam, Kinh Kinh Min Bc, Vinpearl Land Vinpearl Hi An Vinpearl Nng). 5. Cc v TTKT nm trong ngng phi thng bo hoc b cm bt u xut hin v c xu hng gia tng Trong thi gian va qua, trn th gii c mt lot cc v sp nhp ln m trong , cc bn tham gia u c cng ty con hoc chi nhnh ti Vit Nam, v d nh Alcatel Lucent, ICI Akzo Nobel, Prudential AIA (thng v ny cui cng b hy b) Nhiu cng ty chim lnh c th phn ln, thm ch c th c th phn chi phi
134
trn th trng Vit Nam. xut hin nhiu trng hp cc cng ty t tuyn b hoc qung b v th phn ln i vi cc sn phm ca mnh. Bng di y thng k cc M&A c thng bo (bao gm c theo trnh t ca Lut Cnh tranh v qua cng vn tham vn chnh thc) ti Cc Qun l cnh tranh t khi Lut canh tranh c hiu lc (thng 7/2005) n Thng 12/2011. TT 1 2 Nm 2008 2008 Ngnh Sn xut giy Cng ngh thng tin Cc cng ty tham gia TTKT CTCP Giy Tn Mai CTCP Giy ng Nai CTCP Sng To Cng ty TNHH Gii Php NEC Vit Nam Cng ty TNHH Lucent Technologies Vit Nam Cng ty TNHH Alcatel - Lucent Vit Nam Tng CTCP Khoan v Dch v khoan Du kh (PV Drilling) CTCP u t Khoan Du kh Vit Nam (PVDI) CTCP Mirae CTCP Mirae Fiber CT TNHH Unilever Vit Nam CT TNHH Unilever Quc t Vit Nam CT BHNT Prudential CT BHNT AIA CTCP Kinh CTCP Min Bc CTCP Kem Kido's CTCP Vinpearl CTCP Vinpearl Hi An, Hu, Vincharm
2008
Thit b vin thng
2009
Dch v khoan du kh
5 6 7 8
2009 2010 2010 2010
Sn xut chn gi m Sn xut hng tiu dng Bo him nhn th Kinh doanh phm thc
2011
Dch v ngh dng
Bng Thng k cc v vic TTKT c thng bo n Cc QLCT
135
Cho ti nay Cc QLCT ph chun tt c cc v vic TTKT c thng bo. Cha c v vic no thuc dng b cm theo quy nh ca Lut cnh tranh. Di y l tm tt ni dung mt s v vic thng bo/tham vn ng ch trong nhng nm qua: V vic 1: V sp nhp gia Cng ty c phn giy Tn Mai v cng ty c phn giy ng Nai Nm 2008, Cc QLCT th l H s Thng bo vic TTKT ca Cng ty c phn giy Tn Mai v Cng ty C phn giy ng Nai. Hnh thc TTKT l hp nht hai cng ty hnh thnh doanh nghip mi l Cng ty c phn Tp on Tn Mai, ng thi chm dt s tn ti ca hai cng ty trc . Sau khi nghin cu v phn tch thng tin v cc doanh nghip tham gia TTKT, xem xt tng quan v ngnh cng nghip giy (giy in bo) ca Vit Nam bao gm tnh hnh sn xut giy in bo ti Vit Nam, tnh hnh u t, nhp khu, c im th trng xt trn gc th phn, cng nh nhng nh gi v chnh sch gi ca doanh nghip, Cc Qun l cnh tranh cho php hai doanh nghip c php thc hin hp nht. Xt v tc ng cu trc th trng giy in bo, qu trnh TTKT gia hai cng ty khng lm thay i cu trc th trng so vi trc khi hp nht. Mt khc, Cng ty c phn Tp on Tn Mai hnh thnh sau qu trnh hp nht s c thm li th cnh tranh v tim lc ti chnh, nhn s, cng ngh, thit bdo c th cnh tranh vi cc doanh nghip nhp khu giy in bo v cht lng v gi c. Bn cnh , nhng quan ngi gy hn ch cnh tranh ca hot ng TTKT ny nh vic lm dng v tr thng lnh tng gi bt hp l hay gy bt li cho khch hng ca doanh nghip mi hnh thnh c nh gi l khng c kh nng xy ra. V vic 2: Tham vn i vi v sp nhp gia Tng cng ty PV Drilling v Cng ty PVDI Nm 2009, Cc Qun l Cnh tranh nhn c cng vn yu cu ca y ban Chng khon v vic tham vn v cho kin h tr lin quan n vic sp nhp gia Tng cng ty C phn Khoan v Dch v Khoan du kh PV Drilling (thnh lp nm 2001) v Cng ty C phn u t Khoan Du kh Vit Nam PVDI (thnh lp thng 4/2007). Cng ty PV Drilling hot ng trong cc lnh vc ch yu bao gm dch v cho thu v vn hnh gin khoan, dch v k thut ging khoan, cung cp vt t thit b khoan. Trong dch v cho thu gin khoan chim ti 40% doanh thu nm 2008 vi 3.720 t.
136
Cng ty PVDI c vn iu l ban u l 1.000 t ng vi 51% vn do PV Drilling nm gi v 49% vn ca cn b cng nhn vin ngnh du kh v cc php nhn khc. Vic thnh lp PVDI nhm mc ch chnh l trin khai u t 02 gin khoan cho PV Drilling. Sau sp nhp, 2 gin khoan ny s thuc s hu ca PV Drilling v nng tng s gin khoan ca PV Drilling ln 3 gin khoan. Sau khi xem xt v vic, Cc QLCT c cng vn tr li trng hp sp nhp ca 2 cng ty khng thuc i tng phi thng bo TTKT do th phn dch v khoan ca PV Drilling sau khi sp nhp ch chim khong 25%. Thc cht y l v sp nhp cng ty con vo cng ty m nn cng khng lm thay i nhiu cu trc th trng v nh hng ti cnh tranh. Bn cnh , do tnh hnh kh khn chung ca kinh t th gii v Vit Nam, vic sp nhp PVDI vo PV Drilling c cc bn cho l gii php ti u gip PVDI trong vic huy ng ngun vn v tm kim th trng cho 2 gin khoan mi, nng cao sc mnh, tim lc ti chnh v kh nng cnh tranh ca PV Drilling ng thi mang li li ch cao cho c ng ca 2 cng ty. V vic 3: Tham vn v vic sp nhp cng ty Mirae Fiber vo Mirae Thng 10/2009, Cc QLCT nhn c cng vn t CTCP Mirae tham vn v vic sp nhp Mirae Fiber vo Mirae. CTCP Mirae (Mirae) tin thn l Cng ty TNHH Mirae Fiber VN, chnh thc thnh lp nm 2001 vi ch u t l Cng ty TNHH Mirae Fiber Technology Co., Ltd t ti Hn Quc, sau c phn ha vo nm 2007. Cng ty CP Mirae Fiber tin thn l chi nhnh ca Cng ty Mirae Fiber Vietnam, c tch ra hot ng c lp v ly tn l Cng ty TNHH Mirae Fiber Hng Yn, c phn ha vo 09/2007. Sau khi tip nhn y thng tin v nghin cu v vic, Cc QLCT tr li trng hp sp nhp ny khng thuc i tng phi thng bo TTKT ln Cc qun l cnh tranh theo quy nh ti iu 20, Lut Cnh tranh 2004 (Th phn kt hp sau khi sp nhp trn th trng lin quan i vi tng loi sn phm m Cng ty sau sp nhp sn xut v kinh doanh thp hn 30%). V vic 4: Tham vn v vic mua li cng ty BHNT AIA v BHNT Prudential Thng 4/2010, Cc QLCT nhn c cng vn ca hai Tp on Prudential Plc (c tr s ti Vng quc Anh) v American International Group Inc (AIG c tr s ti Hoa K) tham vn v tha thun mua li AIA Group Limited (AIA) mt cng ty con thuc s hu ton b ca AIG ca Prudential. Hin ti hai tp on ny c cc cng ty
137
con ti Vit Nam l Prudential Vit Nam v AIA Vit Nam vi th phn trn th trng bo him nhn th tng ng l 39,97% v 6,67% cn c trn tng doanh thu nm 2009. V vy trng hp ny nm trong din phi np h s thng bo TTKT chnh thc ti Cc QLCT do th phn kt hp ca hai bn chim 46,64% th phn (trn 30% v di 50%). Tuy nhin, n thng 6/2010, i din ca cc bn thng bo chm dt hp ng sp nhp AIA vo Prudential, do v vic c ng li. III. MT S VN TRONG THC THI QUY NH V KIM SOT TTKT VIT NAM 1. Mi trng php l ca hot ng M&A ti Vit Nam Qua vic phn tch php Lut Cnh tranh v TTKT v cc quy nh c lin quan trong mt s lnh vc php lut khc trn y cng nh t thc tin ca hot ng ny trong thi gian 6 nm k t khi Lut Cnh tranh c ban hnh, c th tm thy mt s im khim khuyt trong mi trng php l v TTKT cn c b sung, hon thin nh sau: Th nht, Lut Cnh tranh cha cp n vic kim sot i vi TTKT theo chiu dc, TTKT hn hp. Ngoi ra, Lut cnh tranh cng cha cp n vic kim sot hnh thc lin kt thng qua i ng lnh o, qun l chung. Nhng dng TTKT ny, c kh nng xy ra trong tng lai cng vi s a dng hot ng kinh doanh ca cc doanh nghip trn th trng, v c th gy hn ch cnh tranh mc nht nh hoc lm gia tng nguy c tha thun gia cc doanh nghip sau khi tin hnh TTKT. Th hai, ngoi cc quy nh c ni dung khi qut v mang tnh nguyn tc trong Mc 3 Chng II Lut Cnh tranh, v ti Mc 5, Chng II Ngh nh s 116/2005/NCP, hin nay vn cha c cc hng dn c th. Lut Cnh tranh vn cha c quy nh trao quyn cho c quan qun l cnh tranh trong vic xy dng ni dung thm tra trong th tc thng bo, th tc min tr cc trng hp TTKT v quy ch kim sot TTKT. Nu khung php l ny c hon thin, doanh nghip c th hnh dung c phm vi ca quyn t do kinh doanh lin quan n hot ng sp nhp, hp nht, mua li, gp vn thnh lp doanh nghip m h mun thc hin. Th ba, v tng th php lut lin quan n TTKT bao gm cc quy nh thuc nhiu ch nh php lut khc nhau, trong c bn l php lut v t chc li doanh nghip, php lut v thc hin quyn gp vn, mua c phn, chuyn nhng vn gp, php lut u t, php lut chng khon Trong cc lnh vc ny, bc u c s
138
quan tm mc nht nh n vic kim sot kinh t bng quy nh dn chiu n cc quy nh ca Lut Cnh tranh. Tuy nhin, vn cha c quy nh v c ch phi hp gia cc th tc kim sot TTKT vi th tc qun l nh nc trong vic ng k kinh doanh, th tc u t, cha c quy ch lin kt lm vic gia c quan chu trch nhim chnh trong vic kim sot TTKT l Cc QLCT vi cc c quan qun l nh nc trong cc lnh vc ni trn. Mc d c s lin kt v mt php l nhng vic thiu quy nh v c ch phi hp trong qu trnh thc thi khin cho vic kim sot TTKT trn thc t l kh thc hin. 2. Bt cp khi s dng th phn lm tiu ch nh gi v vic TTKT 2.1. Kh khn i vi doanh nghip khi s dng th phn lm tiu ch thng bo Lut Cnh tranh s dng th phn lm c s phn loi nhm TTKT v l tiu ch duy nht xc nh cch thc x l. Thc t cho thy, mc d s lng cc giao dch TTKT l kh ln v tng mnh trong cc nm va qua, quy m ca nhiu giao dch cng khng nh nhng s lng cc giao dch c thng bo n Cc QLCT vn cn kh thp. Mt phn v cc doanh nghip thc hin TTKT trn cc th trng c th phn kt hp khng cao (di ngng kim sot 30%), nhng quy nh ngha v phi thng tin chnh xc v th phn ca cc bn tham gia TTKT l mt kh khn cho doanh nghip. Trn thc t, doanh nghip ch c th bit v chu trch nhim v doanh s ca mnh m khng c ngha v phi nm c doanh s ca cc i th cnh tranh trn th trng (cn c tnh ton th phn ca cc bn tham gia TTKT). Vic yu cu doanh nghip phi thu thp mt khi lng ln thng tin lin quan n th trng v th phn to mt p lc rt ln cho cc doanh nghip mong mun thc hin th tc thng bo hoc tham vn kin ca Cc QLCT. iu ny phn no gii thch l do ti sao rt nhiu v vic TTKT din ra nhng ch c mt s t c thng bo ti Cc QLCT. Bn cnh , t gc ca doanh nghip, vic xc nh cc i th cnh tranh a ra cc quyt nh v sn xut, kinh doanh ph hp cng c nhiu im khc bit so vi k thut xc nh th trng lin quan (c th trng sn phm v th trng a l) theo quy nh ca Lut Cnh tranh. iu ny cng s to ra nhng tnh ton th phn kt hp khc nhau t pha C quan cnh tranh v doanh nghip. Ngoi ra, vic s dng yu t th phn kt hp lm cn c kim sot TTKT cho thy Lut Cnh tranh Vit Nam ch kim sot cc trng hp TTKT theo chiu ngang. V vy, vic sp nhp, hp nht, mua li, lin doanh gia cc doanh nghip khng cng th trng lin quan (cc dng sp nhp theo chiu dc v t hp) khng chu s kim sot ca Lut Cnh tranh.
139
2.2. Hn ch khi nh gi v vic TTKT ch da trn tiu ch th phn V nguyn tc, iu 18 Lut Cnh tranh ch cm thc hin TTKT khi th phn kt hp chim trn 50% th trng. Mt khi khng nh th phn kt hp ca cc doanh nghip ch mc 50% tr xung th c quan qun l cnh tranh s tr li trng hp khng b cm. Ni cch khc, th tc thng bo n gin ch l qu trnh xc nh li mt cch chnh xc v th phn kt hp ca cc doanh nghip tham gia TTKT m cha l qu trnh nh gi tc ng ca TTKT n th trng nhiu phng din. Cch tip cn ny lm cho php lut kim sot TTKT cha thc s hiu qu bi nhng l sau y: V bn cht, nh gi tc ng ca vic TTKT n th trng lun hng v tng lai. Khi tin hnh th tc thng bo (trc khi tin hnh TTKT), hu qu hn ch cnh tranh cha thc s xy ra. Cc s liu chng minh v th phn ch phn nh nng lc cnh tranh ca tng doanh nghip tham gia trong qu kh hoc hin ti. Nu ch da vo chng nh gi tc ng ca TTKT n tng lai ca th trng cnh tranh c ngha l chng ta ang t th trng trong trng thi tnh. Trong s vn ng khng ngng ca th trng, nhiu khi s kin sp nhp, mua li, lin doanh gia cc doanh nghip l nguyn nhn to nn nhng bin ng v th phn trn th trng mt cch nhanh chng (doanh nghip sau khi TTKT khng cn thc hin bt c chin lc cnh tranh no m c th tng c th phn mt mc nht nh). Th nn, trong nhiu trng hp, th phn kt hp ca doanh nghip gn t n mc b cm mc nhin, song tc ng ca s kin TTKT lm cho chng pht trin n hoc vt qua ngng b cm. Nh vy, mc th phn kt hp hin ti cha chng minh v tc hi chc chn trong tng lai gn ca vic TTKT. Trong l thuyt cnh tranh, kh nng hn ch cnh tranh ca TTKT khng ch l vic lm thay i c cu cnh tranh ca th trng m cn l kh nng tng cng quyn lc th trng thc hin hnh vi phn cnh tranh trong tng lai. Th nn, t trong bi cnh nht nh, vic TTKT cng c th b coi l nguy hi cho th trng cnh tranh nu em li cho doanh nghip kh nng chi phi th trng v tim nng thc hin hnh vi phn cnh tranh cho d mc th phn kt hp hin ti cha b cm mc nhin. Xt trong bi cnh lch s, ti thi im ban hnh Lut Cnh tranh th quy nh cm ny c th c tnh hp l nht nh, nhng vi s vn ng ca nn kinh t cng nh qua kinh nghim thc thi ca c quan cnh tranh, quy nh ny rt cn c xem xt iu chnh cho ph hp. Ngoi ra, vic t ra ngng th phn 50% cm thc hin giao dch TTKT khng phn nh ng thc trng ca nn kinh t. S liu thng k v cc v vic TTKT Phn II cho thy a phn cc v vic u c m trung bnh vi mc th phn kt hp khong
140
30% trn th trng c xem xt. Do , ngoi vic hn ch thm quyn ca c quan cnh tranh trong vic nh gi v vic TTKT, ngng th phn 50% theo quy nh ca Lut Cnh tranh c th b st cc v vic TTKT c kh nng gy hn ch cnh tranh trn th trng lin quan. 3. Kh khn vi c quan qun l cnh tranh v thu thp thng tin, d liu Hin nay, ngoi c quan qun l cnh tranh c chc nng kim sot cc hot ng TTKT i vi nhng trng hp thuc din phi thng bo hoc b cm, mt s c quan qun l nh nc chuyn ngnh khc cng c chc nng kim sot mua li, sp nhp trong phm vi ngnh, c th l: B KHT v S K hoch u t cc tnh thnh ph: o Thm nh v cp giy php cho cc d n u t; o Thay i giy php ng k kinh doanh do nguyn nhn sp nhp, hp nht, mua li, lin doanh; o Khuyn khch u t trc tip nc ngoi thng qua cc chng trnh xc tin u t, ci thin mi trng u t kinh doanh y ban Chng khon nh nc: o Vic sp nhp, hp nht cc cng ty chng khon, cng ty qun l qu phi c s chp thun ca y ban Ngn hng nh nc: o Vic sp nhp, hp nht cc t chc tn dng phi c Ngn hng nh nc chp thun bng vn bn. Cc c quan iu tit ngnh: o Vin thng: phi thng bo cho c quan qun l chuyn ngnh nu th phn kt hp trn 30% Tuy nhin, bn cnh nhng bt cp trong h thng thng bo nu trn, hin nay cha c mt c ch phi hp v trao i thng tin gia cc c quan trong vic kim sot TTKT dn n vic nm bt cc thng tin, d liu v cc v vic TTKT cn nhiu kh khn v khng y . Hin ti, Cc Qun l Cnh tranh ch yu da vo cc ngun thng tin: t pha doanh nghip thc hin TTKT, phng tin thng tin truyn thng trong nc v quc t, s hp tc ca mt s S KH-T
141
PHN 3: KT LUN V KIN NGH

I. 1. Khuyn ngh v phm vi v cc hnh thc TTKT phi kim sot M rng v hnh thc v hnh vi giao dch TTKT cn phi iu chnh.
Nh phn tch trn, vic s dng tiu ch th phn kt hp ca cc doanh nghip tham gia TTKT nh gi mt v vic TTKT cho thy Lut cnh tranh Vit Nam ch iu chnh cc v vic TTKT theo chiu ngang. Cc tc ng phn cnh tranh tim n ca dng TTKT theo chiu ngang l r rt khi doanh nghip sau khi sp nhp c mt sc mnh th trng ng k. Dng TTKT ny cng c ch trng trong cc chnh sch kim sot TTKT ca nhiu nc trn th gii. Tuy nhin, c v mt hc thut ln thc tin ch ra rng, cc dng TTKT theo chiu dc khng phi khng tim n nhng tc ng xu ti cnh tranh mc d khng lm thay i trc tip ti cu trc th trng. Khng th ph nhn cc tc ng tch cc ti cnh tranh v phc li x hi c th c ca mt v sp nhp theo chiu dc. R thy nht l mt v TTKT gia hai doanh nghip nm 2 cng on lin k ca mt chui sn xut v u c sc mnh trn cc th trng lin quan. V sp nhp s lm tng hiu qu hot ng v lc ny cc hot ng trc l tch bit ca 2 doanh nghip nay c thc hin mt cch thng nht v ng b. Nu khng c v sp nhp, gi cui cng ca sn phm s hm cha mc li nhun bin kp ca c hai doanh nghip, khi mi doanh nghip trong chui sn xut u c th tng gi, tc l lm hn ch quyt nh v u vo ca doanh nghip nm cng on sau ca chui. Vi nhng li ch trn v kh nng tc ng trc tip ti cu trc th trng, nhn chung cc c quan cnh tranh t ch ti cc v sp nhp dng ny. Tuy nhin, cc giao dch TTKT kiu ny cng c kh nng gy ra tc ng hn ch cnh tranh nht nh trn mi cp th trng l ni hot ng ca cc doanh nghip tham gia TTKT ngay c khi doanh nghip c hnh thnh sau TTKT khng cn phi thc hin cc hnh vi phn cnh tranh. Hai tc ng ph bin nht c cc c quan cnh tranh quan tm l phn bit gi (price discrimination) v phong ta th trng (market foreclosure).
142
Ngoi ra, c mt s dng giao dch thuc dng bin30 cng cn phi c Lut cnh tranh xem xt iu chnh nh: mua li phn s hu ca c ng thiu s; mua/bn mt phn ti sn c lp. Nhng giao dch dng ny c th c xem xt iu chnh di dng kim sot TTKT. Mt khc, khi mt giao dch TTKT c thc hin trong ni b doanh nghip th giao dch TTKT c th c coi l mt hot ng ti cu trc ca bn thn doanh nghip v khng lm thay i ng k tnh trng cnh tranh trn th trng. Do , cn phi c quy nh min tr i vi cc dng giao dch ni b ny. Do , Nhm nghin cu kin ngh cn xem xt m rng vic iu chnh c v hnh thc v hnh vi ca giao dch TTKT. 2. Cn xem xt kim sot c cc giao dch TTKT c thc hin ngoi lnh th Vit Nam nhng c tc ng gy hn ch cnh tranh mt cch ng k trn th trng Vit Nam. c nh gi l mt nn kinh t nng ng, thu nhp quc dn tng tng i nhanh, quy m th trng kh ln v cn nhiu tim nng pht trin, chi ph sn xut thp hn nhiu nc khc trong khu vc, trong nhng nm qua Vit Nam thu ht s quan tm ng k ca cc tp on a quc gia. Trn thc t c nhiu cng ty a quc gia c s hin din ti Vit Nam v trong s c nhiu sn phm v dch v do cc cng ty ny cung cp c th phn ng k trn th trng trong nc. Mt vn t ra l hin ti Lut cnh tranh Vit Nam ch mi kim sot bng hnh thc thng bo hoc cm/min tr i vi hot ng TTKT thc hin trn lnh th Vit Nam. Gi nh mt v sp nhp gia hai tp on a quc gia c cho php ti cc quc gia khc. Hai tp on ny u c mt trn th trng Vit Nam vi th phn kt hp thuc dng b cm theo quy nh ca Lut cnh tranh Vit Nam31. Trong trng hp , cc bn s phi cn nhc cc tnh hung sau:
30 31
Nu ti Mc I.2 ca Chng I. Trng hp ny c tin l khi Prudential c k hoch mua li AIA trong th phn kt hp ca hai cng ty con ti Vit Nam ca hai tp on ny c bo co cho C quan cnh tranh Vit Nam l chim gn 50% th trng bo him nhn th. Con s ny ln hn tt c cc th trng khc ti chu m hai tp on ny hot ng (Hn Quc, Singapore, Nht bn, Malaysia,). Tuy nhin, ti cc quc gia c php lut kim sot TTKT th v M&A ny phi bo co chnh thc cho c quan cnh tranh nc s ti ngay t giai on cc bn t c tha thun mua li.
143
Cc bn vn tin hnh TTKT nhng khng thng bo hoc khng xin hng min tr. Cc doanh nghip tham gia v vic s phi i mt vi mt ri ro php l kh ln nu b c quan cnh tranh pht hin, iu tra vi mc pht c th ln ti 10% tng doanh thu ca nm trc thi im vi phm cng nh phi chia tch doanh nghip hp nht, sp nhp tr v trng thi trc khi TTKT. Trong trng hp tin hnh thng bo cho c quan qun l cnh tranh v khng c hng min tr, cc doanh nghip lin quan s phi i mt vi cc la chn: o Tip tc duy tr s tn ti c lp ca hai doanh nghip c s lin h vi nhau v mt qun l. Trn thc t, khi cc cng ty m nc ngoi sp nhp xong th khng c l do no m hot ng ca cc cng ty con l c lp trong cc quyt nh v sn phm, sn lng v gi c. iu ny cng a cc cng ty gp mt ri ro php l khng km phn nghim trng l hnh vi tha thun, thng ng gy hn ch cnh tranh vi cc mc pht rt ln. o Mt bn trong v vic TTKT s phi bn li cho mt doanh nghip khc hoc gii th. Trn thc t, c hai cch gii quyt ny u ht sc tn km c v thi gian v tin bc. o Trong trng hp xu nht, m bo kinh doanh Vit Nam th v vic TTKT c th phi hy b d c chp nhn cc quc gia khc. Nh vy, c th ni trong bt k tnh hung no, vic sp nhp cc cng ty a quc gia c hot ng ti Vit Nam nu c tim n kh nng gy hn ch cnh tranh ti Vit Nam s gp phi rt nhiu kh khn. Chnh v vy, vic c quan cnh tranh Vit Nam c thng bo xem xt ngay t giai on u c c nhng nh gi ph hp l cn thit. Do , Nhm nghin cu kin ngh cn c thm cc quy nh iu chnh hot ng TTKT ca cc doanh nghip nc ngoi c hot ng ti Vit Nam. II. Khuyn ngh v b sung ngng thng bo TTKT Lut cnh tranh Vit Nam kim sot v vic TTKT thng qua tiu ch th phn. Nh phn tch trn, vic s dng tiu ch th phn xc nh ngng thng bo tp trung kinh t s gip c quan cnh tranh c c nh gi ban u chnh xc hn v kh nng gy hn ch cnh tranh ca v vic, t gia tng t trng cc v vic thc s c vn v cnh tranh trong tng s cc v vic m c quan cnh tranh phi xem xt. Tuy nhin, cc tip cn s dng tiu ch th phn trn th trng lin quan cng gy ra rt nhiu kh
144
khn cho doanh nghip trong qu trnh thc hin th tc thng bo TTKT nh xc nh th trng lin quan, xc nh th phn ca mnh trn th trng lin quan. Kinh nghim ca cc quc gia tin hnh sa i quy nh kim sot TTKT cho thy, li ch t vic s dng tiu ch th phn xc nh ngng thng bo TTKT khng th b p cho nhng kh khn v chi ph m doanh nghip phi gnh chu. Trn thc t, hu ht cc h thng kim sot TTKT ch s dng tiu ch doanh thu xc nh ngng thng bo TTKT. Cc li ch ca vic s dng tiu ch doanh thu xc nh ngng thng bo TTKT bao gm: Doanh nghip c th d dng cung cp s liu v doanh thu ca cc bn tham gia v vic TTKT; Ngng thng bo theo doanh thu l ph hp vi thng l quc t trong kim sot TTKT. C quan qun l cnh tranh, nu thy cn thit nh gi tc ng tim n ti cnh tranh ca v vic, s yu cu cc doanh nghip tham gia TTKT v cc doanh nghip hot ng trn cng th trng lin quan cung cp thm thng tin. S l hp l hn khi vic thu thp thng tin v th trng c c quan cnh tranh thc hin. Vi cc l do trn, thay v quy nh ngng da trn th phn nh hin ti trong Lut Cnh tranh, Nhm nghin cu khuyn ngh s dng tiu ch doanh thu lm c s xc nh ngng thng bo TTKT. Trn thc t, khi xem xt cc la chn thay th cho tiu ch th phn, c s cn nhc gia hai tiu ch tng doanh thu v tng ti sn. Tuy nhin, c th thy, tiu ch tng ti sn s gp nhiu kh khn trong vic xc nh hn. C nhiu trng hp (c bit l i vi cc cng ty nc ngoi) c th c tng doanh thu rt ln trn th trng Vit Nam nhng tng ti sn ti Vit Nam li khng ng k. Do , nu xt t quan im xc nh s hin din ca mt doanh nghip trong nn kinh t, tng doanh thu s l ch du i din tt hn tng ti sn. V nu p dng ngng thng bo theo tng doanh thu, th c doanh nghip trong nc v doanh nghip nc ngoi u c i x nh nhau. ng thi, theo kinh nghim quc t, t l gia tng doanh thu v tng ti sn i vi cc t chc ti chnh (ngn hng, cng ty bo him, cng ty chng khon,) hon ton khc vi cc hnh thc doanh nghip thng thng theo ngha l tng ti sn ca
145
cc t chc ny thng l rt ln. y cng l mt lp lun cho thy nu p dng tiu ch thng bo l tng ti sn th cn phi c s phn nh gia cc t chc ti chnh vi cc loi doanh nghip khc. III. Khuyn ngh v nh gi tc ng cnh tranh ca v vic TTKT 1. V xc nh th trng lin quan Nhn chung, cch thc xc nh th trng lin quan ca Lut cnh tranh Vit Nam cng ph hp vi cc nguyn tc c s dng ph bin: da trn vic nh gi kh nng thay th v cu v kh nng thay th v cung. Cc tiu ch xc nh th trng lin quan ca Lut cnh tranh Vit Nam l c quy nh rt c th ti Ngh nh 116. V mt tch cc, vic quy nh c th nh vy gip nng cao tnh minh bch ca php lut cng nh to iu kin thun li cho c quan cnh tranh trong qu trnh thc thi lut. Tuy nhin, vic lit k cc tiu ch c th cng nh gin lc ha cc nh gi v mt kinh t trong qu trnh xc nh th trng lin quan gy khng t kh khn cho c quan cnh tranh v trong mt s trng hp c hng vic nh gi ca c quan cnh tranh xa ri khi thc t th trng. Th nht, Khon 2, iu 4, Ngh nh 116 quy nh: c tch ca hng ha, dch v c xc nh theo mt hoc mt s cn c sau: (a) tnh cht vt l, (b) tnh cht ha hc, (c) tnh nng k thut, (d) tc dng ph i vi ngi s dng, () kh nng hp th. Cc tiu ch c th nu trn c th ph hp i vi hng ha nhng khng c mt s lin quan no ti dch v. Do , trong trng hp cn phi xc nh th trng lin quan ca mt loi dch v, c quan cnh tranh khng th p dng cc tiu ch ny xc nh c tch ca dch v, t , khng m bo y cc yu t xc nh th trng lin quan theo quy nh ca lut32. Th hai, v cch thc xc nh kh nng thay th cho nhau v gi, im c, Khon 5, iu 4, Ngh nh 116 quy nh Hng ha, dch v c coi l c th thay th c cho nhau v gi c nu trn 50% ca mt lng mu ngu nhin 1.000 ngi tiu dng sinh sng ti khu vc a l lin quan chuyn sang mua hoc c nh mua hng ha, dch v khc c c tnh, mc ch s dng ging vi hng ha, dch v m h ang s dng hoc c nh s dng trong trng hp gi ca hng ha, dch v tng ln qu 10% v c duy tr trong 06 thng lin tip. C th thy y l mt hnh thc n gin ca php
32
Khon 1, iu 4, Ngh nh 116 quy nh th trng sn phm lin quan l th trng ca nhng hng ha, dch v c th thay th cho nhau c v c tnh, mc ch s dng v gi c.
146
th SSNIP c cc c quan cnh tranh trn th gii cng nhn rng ri trong vic xc nh th trng lin quan. V bn cht, php th SSNIP (small but significant and nontransitory increase in price mc tng gi ti thiu khch hng chuyn sang s dng sn phm thay th khc) l nhm kim tra kh nng nh c quyn gi nh c th thu li t vic tng gi sn phm/dch v mc nht nh (5%-10%) trong mt khong thi gian nht nh (6 thng 1 nm). Trong trng hp vic tng gi gip nh c quyn c th thu c li nhun (mc st gim trong sn lng bn ra, tng ng vi lng khch hng chuyn sang s dng sn phm/dch v khc, khng ln lm gim li nhun t vic tng gi) th th trng sn phm lin quan c xc nh. Trong trng hp nh c quyn khng th thu li t vic tng gi th th trng sn phm lin quan s c m rng hn. Trn thc t, s lng v vic s dng php th SSNIP thun ty l rt t do kh khn v mt thu thp d liu th trng v s tn km trong vic t chc ly kin ngi tiu dng. Do , cc c quan cnh tranh thng s dng cng c thay th co gin v cu gin tip nh gi kh nng tng gi ca nh c quyn gi nh. Do , quy nh v xc nh kh nng thay th v gi ti Ngh nh 116 c nhng nhc im sau: Yu cu trn 50% mu chuyn sang s dng mt hng ha/dch v khc xc nh kh nng thay th gia hai loi sn phm/dch v l qu cht ch. Bi vi mc tng gi 10%, c th s lng ngi s dng sn phm/dch v quyt nh khng tip tc s dng hng ha/dch v na chim trn 50%. Tuy nhin, trn 50% lng khch hng chuyn sang s dng mt sn phm/dch v khc l khng kh thi v thng dn n kt qu th trng lin quan c xc nh l ca chnh sn phm/dch v c kho st hay c th hiu l doanh nghip b iu tra l doanh nghip c quyn trn th trng lin quan c xc nh theo quy nh ca Lut cnh tranh. iu ny khng phn nh ng vi thc t cnh tranh trn th trng.33
33
Kinh nghim t vic thc hin kho st gi theo quy nh ca Lut cnh tranh trong v bia cho thy: c trn 50% s lng ngi c phng vn cho bit s khng tip tc s dng sn phm c hi trong trng hp gi ca sn phm tng ln 10% trong khong thi gian 6 thng. Tuy nhin, h li quyt nh la chn cc sn phm thay th khc nhau ch khng phi l mt sn phm duy nht khc. Do , kt qu kho st cho thy, lng ngi tiu dng chuyn sang s dng mt sn phm thay th khc khng p ng ngng 50% nh quy nh ca lut. Nh vy, c th hiu, theo cch xc nh th trng lin quan c quy nh ti Ngh nh 116, th trng sn phm lin quan ca v vic l th trng ca chnh sn phm , khng bao gm cc sn phm cnh tranh no khc. iu ny khng phn nh ng thc t cnh tranh trn th trng bia.
147
Vic yu cu thc hin kho st trong mi trng hp xc nh kh nng thay th v gi gy ra lng ph v ngun lc cho c quan cnh tranh. Thay vo , vic a ra nguyn tc xc nh kh nng thay th v gi v cho php c quan cnh tranh s dng cc cng c ph hp nht ty vo c im ca tng v vic s gip tit kim c v thi gian v chi ph. V d, vi bn cht ca php th SSNIP nh nu trn, c quan cnh tranh c th nh gi kh nng tng gi ca nh c quyn gi nh thng qua co gin cho v cu. Tm li, Nhm nghin cu kin ngh, khng nn p dng mt cch cng nhc cc nh gi mang tnh k thut i vi vic xc nh th trng lin quan. Cn m rng cc tiu ch nh gi xc nh th trng lin quan c v nh tnh v nh lng m bo xc nh mt th trng lin quan phn nh ng thc t ca v vic. 2. nh gi tc ng ca v vic TTKT Theo quy nh hin hnh, vic nh gi v vic TTKT ch yu tp trung vo vic xc nh th phn ca cc doanh nghip tham gia TTKT trn th trng lin quan. V vic TTKT s b cm trong trng hp th phn kt hp ca cc bn tham gia TTKT chim trn 50% trn th trng lin quan. Trong trng hp , c th tin hnh giao dch TTKT, cc bn lin quan cn phi thc hin th tc xin hng min tr theo quy nh ti iu 19, Lut cnh tranh. iu 19, Lut cnh tranh quy nh hai trng hp cho php hng min tr i vi v vic TTKT b cm: (i) mt bn trong v vic ang trong c nguy c gii th hoc lm vo tnh trng ph sn v (ii) tc dng m rng xut khu hoc gp phn pht trin kinh t - x hi, tin b k thut, cng ngh. Vi cch tip cn nh trn, c th thy, Lut cnh tranh mc nhin cng nhn: khi th phn kt hp ca cc bn tham gia chim trn 50% trn th trng lin quan th v vic TTKT khng gy ra hn ch cnh tranh mt cch ng k. iu ny ng ngha vi vic nu th phn kt hp ca cc bn tham gia chim t 50% tr xung trn th trng lin quan th v vic khng gy ra tc ng hn ch cnh tranh. Trong trng hp ny, c quan cnh tranh khng c ngha v/quyn hn nh gi tc ng cnh tranh ca v vic TTKT. Ngay c trong trng hp v vic TTKT thuc din b cm th nh gi v mt cnh tranh ca c quan cnh tranh cng b hn ch. Theo quy nh ca iu 19 nh nu trn, nh gi ca c quan cnh tranh ch dng li vic xem xt hiu qu m v vic TTKT
148
c th mang li cho s pht trin kinh t x hi. Khng c mt nh gi no lin quan ti cnh tranh bi s cng nhn mc nhin rng vi mc th phn kt hp trn 50%, cc doanh nghip tham gia TTKT gy ra hn ch cnh tranh trn th trng, d c thc hin cc hnh vi phn cnh tranh (theo quy nh iu chnh v tha thun hn ch cnh tranh v lm dng v tr thng lnh) hay khng. Trn thc t, i vi mt s th trng, ch cn mc th phn 10%-20% mang li cho doanh nghip mt sc mnh tuyt i trn th trng, c bit i vi cc th trng phn tn v c s chnh lch ng k trong th phn gia doanh nghip/nhm doanh nghip ng u trn th trng vi cc doanh nghip ng sau. Ngc li, cng tn ti nhng th trng ch c mt s t doanh nghip, vi mc th phn ca cc doanh nghip ng u c s chnh lch khng ng k th vic tin hnh TTKT gia mt doanh nghip trong nhm ng u th trng vi doanh nghip c th phn nh s khng lm thay i ng k n cu trc th trng v tng quan cnh tranh trn th trng. Do , quy nh hin ti ca Lut cnh tranh khng ch hn ch thm quyn ca c quan cnh tranh trong vic nh gi tc ng cnh tranh ca v vic TTKT m cn khng phn nh c chnh xc thc t th trng, dn ti b st nhng trng hp c kh nng gy hn ch cnh tranh hoc cm nhng trng hp trn thc t khng gy ra tc ng phn cnh tranh. Kinh nghim cc quc gia pht trin cho thy, lun c mt s nht qun gia mc tiu ca chnh sch kim sot TTKT v cc hot ng thc thi php lut v kim sot TTKT. Nh nu ti phn u ca nghin cu, mc tiu chung nht ca chnh sch kim sot TTKT l nhm ngn nga vic thay i cu trc th trng c th dn n vic lm tn hi ti ng lc cnh tranh trn th trng, t lm suy gim hiu qu kinh t v xm hi ti li ch ca ngi tiu dng. T , cc hot ng thc thi chnh sch TTKT lun tp trung vo hai im chnh: m bo ng lc cnh tranh trn th trng v hiu qu kinh t cng nh li ch ngi tiu dng. Do , php lut cnh tranh cc nc trao quyn rt ln cho c quan cnh tranh trong vic nh gi tc ng cnh tranh ca v vic TTKT, ng thi cng cho php c quan cnh tranh tin hnh cc bin php m bo t c li ch kinh t cng nh quyn li ngi tiu dng. Tiu ch quan trng nht l m bo, bo v cnh tranh trn th trng. Do , nhng v vic TTKT c kh nng gy hn ch cnh tranh trn th trng u b cm. Trong trng hp v vic TTKT c mang li hiu qu kinh t hoc li ch cho ngi tiu dng, c quan cnh tranh c th yu cu thc hin cc bin php khc
149
phc m bo hiu qu kinh t hoc li ch thu c t v vic TTKT s c chuyn ti ngi tiu dng. Tuy nhin, c mt nguyn tc c bn lun phi tun th trc khi cho php tin hnh giao dch TTKT l phi m bo giao dch khng loi b cnh tranh trn th trng v giao dch TTKT l bin php duy nht mang li hiu qu kinh t hoc li ch cho ngi tiu dng. Vi nhng nh gi nu trn, Nhm nghin cu kin ngh thay i cch thc nh gi v vic TTKT hng mc tiu ca vic nh gi v vic TTKT l nhm xc nh v ngn nga tc ng hn ch cnh tranh ca v vic TTKT hoc a ra cc bin php khc phc va m bo hiu qu kinh t hoc quyn li ngi tiu dng, va hn ch cc tc ng phn cnh tranh ca v vic. V phng php nh gi tc ng ca v vic TTKT, cn cn nhc cc nhn t sau: Th phn v cc phng php nh gi mc tp trung th trng ng vai tr quan trng trong phn tch v vic TTKT. l nhng thng tin ban u gip c quan cnh tranh nhn din kh nng gy quan ngi v cnh tranh ca v vic TTKT, t tin hnh cc phn tch su hn. Tuy nhin, cn lu y khng phi l yu t quyt nh v kh nng gy hn ch cnh tranh mt cch ng k ca v vic. Cc nh gi c th khc v iu kin th trng l cn thit a ra mt nhn nh v sc mnh th trng. nh gi tc ng ca v vic TTKT da trn cc tiu ch: o Tc ng n phng: (i) v th cc bn tham gia TTKT; (ii) p lc cnh tranh t cc doanh nghip khng tham gia TTKT; (iii) p lc cnh tranh trc tip hoc tim nng t nhp khu v kh nng gia nhp th trng ca i th mi; (iv) hiu qu kinh t v kh nng tn ti ca cc bn tham gia TTKT; o Tc ng kt hp: (i) kh nng thit lp iu kin kt hp; (ii) kh nng pht hin vi phm khi thc hin tc ng kt hp; (iii) kh nng trng pht nhng vi phm . Ngoi ra, cn quy nh thm cc bin php khc phc hu qu hoc iu chnh cn thit m c quan cnh tranh c th ch ng p dng i vi cc bn tham gia v vic TTKT. 3. B quy nh v min tr V bn cht, khi lut cho php c quan cnh tranh quyn nh gi sc mnh th trng ca cc doanh nghip tham gia TTKT v nh gi tc ng v vic TTKT, cng nh vic a ra yu cu i vi cc bn tham gia TTKT c cc bin php khc phc th quy nh v vic xin hng min tr l khng cn thit.
150
CHNG IV: R SOT CC QUY NH CNH TRANH KHNG LNH MNH

PHN 1: HNH VI CNH TRANH KHNG LNH MNH VIT NAM
I. H thng php lut iu chnh cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh Vit Nam 1. Cc quy nh v cnh tranh khng lnh mnh trong ut Cnh tranh ( CT) v cc vn bn hng dn Khi nim cnh tranh khng lnh mnh trong php lut Vit Nam ln u tin c LCT a ra ti Khon 4 iu 3: Hnh vi cnh tranh khng lnh mnh l hnh vi cnh tranh ca doanh nghip trong qu trnh kinh doanh tri vi cc chun mc thng thng v o c kinh doanh, gy thit hi hoc c th gy thit hi n li ch ca Nh nc, quyn v li ch hp php ca doanh nghip khc hoc ngi tiu dng.Theo nh ngha ny, mt hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c nhng c trng sau: - Mc ch ca hnh vi l mc ch cnh tranh hay rng hn l mc ch li nhun. - Ch th thc hin l cc doanh nghip hot ng trn th trng. Theo iu 2 LCT, doanh nghip c hiu l mi t chc, c nhn kinh doanh, c ngha l bao gm c ch th kinh doanh khng ng k loi hnh doanh nghip theo Lut Doanh nghip. - c im ca hnh vi l tri vi cc chun mc thng thng v o c kinh doanh, l nhng quy tc x s chung c chp nhn rng ri v lu di trong qu trnh kinh doanh trn th trng. - i tng b xm hi bao gm ba loi khc nhau: Nh nc, ngi tiu dng v doanh nghip khc. Lut Cnh tranh quy nh c th 9 hnh vi cnh tranh khng lnh mnh t iu 40 n iu 49 bao gm: 1.1. Quy nh v Ch dn gy nhm ln
151
iu 40 LCT quy nh:Cm doanh nghip s dng ch dn cha ng thng tin gy nhm ln v tn thng mi, khu hiu kinh doanh, biu tng kinh doanh, bao b, ch dn a l v cc yu t khc theo quy nh ca Chnh ph lm sai lch nhn thc ca khch hng v hng ha, dch v nhm mc ch cnh tranh. Cm kinh doanh hng ha, dch v c s dng ch dn gy nhm ln ny. Theo quy nh trn, cc i tng (ch dn) m doanh nghip s dng gy nhm ln trong LCT c ni hm tng t vi phm tr ch dn thng mi c quy nh ti Ngh nh 54/2000/N-CP v Lut S hu tr tu (SHTT). iu 4 Ngh nh 54 quy nh Ch dn thng mi l cc du hiu, thng tin nhm hng dn thng mi hng ha, dch v, gm nhn hiu hng ha, tn thng mi, biu tng kinh doanh, khu hiu kinh doanh, ch dn a l, kiu dng bao b ca hng ha, nhn hng ha; S dng ch dn thng mi l cc hnh vi gn ch dn thng mi ln hng ha, bao b hng ha, phng tin dch v, giy t giao dch kinh doanh, phng tin qung co; bn, qung co bn, tng tr bn, nhp khu hng ha c gn ch dn thng mi . Nh vy, khi nim ch dn trong LCT c phn hp hn do trong khi nim ch dn ny khng bao gm nhn hiu hng ha v nhn hng ha. Do trong LCT khng c nh ngha chi tit cho cc phm tr tn thng mi, khu hiu kinh doanh, biu tng kinh doanh, kiu dng bao b ca hng ha, ch dn a l nn c th hiu p dng quy nh ny cn s dng phi hp vi cc quy phm nh ngha hin c trong cc vn bn php lut khc lin quan, m c th trong trng hp ny l Ngh nh 54 v Lut SHTT. V ch th thc hin hnh vi s dng ch dn gy nhm ln: Theo quy nh ti iu 40 trn th ch th thc hin hnh vi ny l doanh nghip. Khi nim doanh nghip c hiu theo ngha ca LCT khng ch bao gm t chc kinh doanh nh quy nh ca Lut DN m cn bao gm c c nhn kinh doanh, trong c nhn kinh doanh c hiu l bao gm c c nhn c ng k kinh doanh v c nhn khng c ng k kinh doanh. Phng thc thc hin hnh vi l xm hi n tn thng mi, khu hiu kinh doanh, biu tng kinh doanh, bao b, ch dn a l c trn sn phm hng ha, dch v ca i th cnh tranh. LCT khng a ra cc du hiu nhn dng cc i tng b xm phm ny, do c th nhn dng c cc i tng ny phi s dng phi hp vi cc quy phm nh ngha trong cc vn bn php lut hin hnh khc c lin quan t c cch hiu thng nht trong qu trnh p dng.
152
V mc ch ca hnh vi: Mc ch ca hnh vi l nhm gy nn s nhm ln ca khch hng gia hng ha, dch v ca doanh nghip l i th cnh tranh vi hng ha, dch v ca doanh nghip mnh. Nh vy, hng ha dch v c s dng ch dn gy nhm ln phi cng trong mt th trng vi hng ha dch v ca i th cnh tranh hoc cng trn th trng lin quan. Phng php xc nh hnh vi: phng php xc nh hnh vi ch dn gy nhm ln l so snh gia cc du hiu nhn bit hng ha, dch v ca doanh nghip b xm phm vi c tnh nhn bit hng ha, dch v ca doanh nghip ang s dng b coi l c hnh vi s dng nhng thng tin gy nhm ln cho khch hng. Mt vn c t ra trong qu trnh so snh gia cc quy nh v ch dn gy nhm ln trong LCT v Lut SHTT l cch thc ng x vi cc ch dn thng mi c bo h v ch dn thng mi cha c bo h. Lut SHTT v Ngh nh 54 ch bo v cc ch dn thng mi ng k bo h, tuy nhin cn c trn quy nh ca LCT, theo hnh vi s dng ch dn lm sai lch nhn thc ca khch hng v hng ha, dch v nhm mc ch cnh tranh l mt dng ca hnh vi cnh tranh khng lnh mnh, khng ph thuc vo vic du hiu ch dn c ng k hay cha. Nh vy trn l thuyt, cc ch dn thng mi cha ng k bo h vn tm c c s php l bo v trong LCT, tuy nhin trong qu trnh thc thi, s rt kh khn cho c quan iu tra khi chng minh mt ch dn cha c ng k bo h nhng tr nn quen thuc vi ngi tiu dng v ang b gy nhm ln. 1.2. Quy nh v b mt kinh doanh iu 41 LCT quy nh: Cm doanh nghip thc hin cc hnh vi sau: 1. Tip cn, thu thp thng tin thuc b mt kinh doanh bng cch chng li cc bin php bo mt ca ngi s hu hp php b mt kinh doanh ; 2. Tit l, s dng thng tin thuc b mt kinh doanh m khng c php ca ch s hu b mt kinh doanh; 3. Vi phm hp ng bo mt hoc la gt, li dng lng tin ca ngi c ngha v bo mt nhm tip cn, thu thp v lm l thng tin thuc b mt kinh doanh ca ch s hu b mt kinh doanh ; 4. Tip cn, thu thp thng tin thuc b mt kinh doanh ca ngi khc khi ngi ny lm th tc theo quy nh ca php lut lin quan n kinh doanh, lm th tc lu
153
hnh sn phm hoc bng cch chng li cc bin php bo mt ca c quan nh nc hoc s dng nhng thng tin nhm mc ch kinh doanh, xin cp giy php lin quan n kinh doanh hoc lu hnh sn phm. Khon 10 iu 3 LCT nh ngha: B mt kinh doanh l thng tin c cc iu kin sau: khng phi l hiu bit thng thng, c kh nng p dng trong kinh doanh v khi c s dng s to cho ngi nm gi thng tin c li th hn so vi ngi khng nm gi hoc khng s dng thng tin ; c ch s hu bo mt bng cc bin php cn thit thng tin khng b tit l v khng d dng tip cn c. Qua cc trnh by nu trn c th rt ra mt s c im ca hnh vi ny nh sau: Th nht, ch th thc hin hnh vi l cc t chc, c nhn kinh doanh, bao gm c c nhn c ng k kinh doanh v c nhn khng c ng k kinh doanh. Th hai, v phng thc thc hin hnh vi: gm 4 phng thc c miu t chi tit ti iu 41 trn. V mc ch ca hnh vi: nhm chim ot b mt kinh doanh ca i th cnh tranh qua to li th cnh tranh hn so vi ngi khng nm gi n hoc khng s dng n hoc ngay c i vi ch s hu b mt kinh doanh . V hu qu l gy thit hi hoc c th gy thit hi cho i th cnh tranh ca doanh nghip thc hin hnh vi. 1.3. Quy nh v hnh vi p buc trong kinh doanh Hnh vi p buc trong kinh doanh c quy nh ti iu 42 LCT, theo : Cm doanh nghip buc khch hng, i tc kinh doanh ca doanh nghip khc bng hnh vi eo da hoc cng p buc h khng giao dch hoc ngng giao dch vi doanh nghip . Qua cch quy nh trn cho thy, cng nh cc hnh vi CTKLM trnh by trn, LCT dng khi nim ca hnh vi gi tn n, theo , LCT cm doanh nghip, trong qu trnh cnh tranh thc hin hnh vi e do hoc cng p khch hng, i tc kinh doanh ca doanh nghip khc khng giao dch hoc chm dt giao dch vi doanh nghip . y l hnh vi xm phm trc tip n i th cnh tranh bi hnh vi ny s lm gim s lng khch hng, bn hng, i tc kinh doanh ca i th cnh tranh. Da vo tn gi ca hnh vi v di gc l thuyt th y l hnh vi p buc trong kinh doanh ca doanh nghip c nhng c im nhn dng sau y:
154
Th nht: ch th thc hin hnh vi ny bao gm, t chc, c nhn kinh doanh, bao gm c c nhn c ng k kinh doanh v c nhn khng ng k kinh doanh Th hai: v phng thc thc hin hnh vi, c biu hin thng qua hnh vi dng p lc e do hoc cng p khch hng, i tc kinh doanh ca doanh nghip khc khng giao dch hoc ngng giao dch vi i th cnh tranh ca mnh. e do hay cng p c th c th hin qua vic dng p lc t pha c quan cng quyn, c quan ch qun, hay t u th th trng, di dng tng t l chit khu hoc cc iu khon ca hp ng vi cc iu kin rng buc nhm cn tr cnh tranh ca i th cnh tranh. Mt trong nhng ni hm ca t do kinh doanh l vic bt c khch hng no cng u c quyn t do trong vic hnh thnh v tuyn b ch. Cng c coi l p buc trong kinh doanh, nu mt doanh nghip c hnh vi dn khch hng ca mnh vo tnh th bt buc phi mua hoc khng c php mua hng ho, dch v trong iu kin khng cn s la chn no khc. Th ba: mc ch thc hin hnh vi nhm li ko khch hng hoc i tc kinh doanh ca i th cnh tranh t buc h khng giao dch hoc ngng giao dch vi doanh nghip , qua lm gim lng khch hng hoc i tc lm n ca i th cnh tranh vi mnh. 1.4. Quy nh v gi m pha doanh nghip khc iu 43 LCT quy nh: Cm doanh nghip gi m pha doanh nghip khc bng hnh vi trc tip hoc gin tip a ra thng tin khng trung thc, gy nh hng xu n uy tn, tnh trng ti chnh v hot ng kinh doanh ca doanh nghip . Khng phi n khi c LCT, hnh vi gim pha doanh nghip khc mi c iu chnh bi php lut. Hnh vi gim pha doanh nghip c iu chnh trc tip hoc gin tip trong mt s vn bn php lut khc, theo nhng cch tip cn v mc ch bo v khc nhau chng hn nh: B lut dn s, cc quy nh php lut trong lnh vc qung co, v sinh an ton thc phm...Tuy vy, nu xt di gc cnh tranh th hnh vi gim pha doanh nghip khc mi c quy nh v gi tn ln u tin trong LCT. Qua quy nh ti iu 43 LCT cho thy, hnh vi gim pha doanh nghip khc c mt s c im v ch th, phng thc thc hin hnh vi, mc ch sau y: Th nht: Ch th thc hin hnh vi l t chc, c nhn kinh doanh, bao gm c c nhn c ng k kinh doanh v c nhn khng c ng k kinh doanh.
155
Th hai: iu lut cm vi mc ch nhm ngn chn hnh vi CTKLM gia cc doanh nghip cnh tranh trn cng th trng hng ho, dch v hay th trng lin quan, qua bo v quyn t do kinh doanh ca cc ch th kinh doanh cng nh quyn v li ch hp php ca ngi tiu dng. Th ba: Hnh vi phi xut pht t i th cnh tranh, v mc ch cnh tranh. Hnh vi ny c th c thc hin trc tip hoc gin tip v nh vy khng nht thit doanh nghip ny phi c hnh vi trc tip gi m pha. Nh vy, mi hnh vi gi m pha nh bi nh, lng m khng xut pht t i th cnh tranh v khng v mc ch cnh tranh s c xem xt bi php lut dn s hay thm ch l php lut hnh s v/hoc c c quy nh khc ca php lut c quy nh, iu chnh vn ny. Th t: Phng thc thc hin hnh vi l a ra thng tin khng trung thc, nh hng n uy tn ca i th cnh tranh c th c thc hin di cc hnh thc nh ni xu, bi nh nhm vo tnh trng tim lc kinh t, ti chnh, hot ng kinh doanh, cht lng hng ho, cch thc bn hng...ca i th cnh tranh (mc d thc t khng c nh vy). Nh vy c th suy lun rng, s khng b coi l hnh vi ni xu khi thng tin m doanh nghip thc hin hnh vi a ra l ng s tht, trung thc v i th cnh tranh. Tuy nhin c th kt lun c chnh xc cn cn cn c vo phng thc, thi im a ra nhng thng tin ca doanh nghip. 1.5. Quy nh v hnh vi gy ri hot ng kinh doanh ca doanh nghip khc iu 44 LCT quy nh: Cm doanh nghip gy ri hot ng kinh doanh hp php ca doanh nghip khc bng hnh vi trc tip hoc gin tip cn tr, lm gin on hot ng kinh doanh ca doanh nghip ." Qua quy nh trn cho thy hnh vi CTKLM bng hnh thc gy ri hot ng kinh doanh ca doanh nghip khc c mt s c im sau y: Th nht: ch th thc hin hnh vi l t chc, c nhn kinh doanh, bao gm c c nhn c ng k kinh doanh v c nhn khng c ng k kinh doanh. Th hai: y l hnh vi CTKLM nhm vo i th cnh tranh v xm phm trc tip n i th cnh tranh. Th ba: Phng thc thc hin hnh vi l di dng gy ri, quy ph hot ng kinh doanh ca i th cnh tranh vi mnh. Hnh vi ny c th do doanh nghip trc tip thc hin hoc nh qua mt ch th khc thc hin tc ng n hot ng kinh doanh
156
ca i th cnh tranh vi doanh nghip mnh v chnh cc hnh vi ny l tc nhn trc tip nh hng n hot ng kinh doanh ca i th cnh tranh. Th t: Mc ch ca hnh vi gy ri hot ng kinh doanh ca doanh nghip khc l nhm cn tr, lm gin on hot ng kinh doanh bnh thng ca doanh nghip, nh hng n hot ng, hiu qu cng nh tnh cnh tranh ca i th cnh tranh trn thng trng ni chung v trong vic cnh tranh vi doanh nghip ca mnh ni ring. 1.6. Quy nh v hnh vi qung co nhm cnh tranh khng lnh mnh iu 45 LCT quy nh nhng nhm hnh vi sau y b coi l qung co nhm CTKLM v b cm thc hin: So snh trc tip hng ho, dch v ca mnh vi hng ho, dch v cng loi ca doanh nghip khc; Bt chc mt sn phm qung co khc gy nhm ln cho khch hng; a thng tin gian di hoc gy nhm ln cho khch hng v mt trong cc ni dung sau y: Gi, s lng, cht lng, cng dng, kiu dng, chng loi bao b, ngy sn xut, thi hn s dng, xut x hng ho ngi sn xut, ni sn xut, ngi gia cng, ni gia cng; Cch thc s dng, phng thc phc v, thi hn bo hnh; Cc thng tin gian di hoc gy nhm ln khc v cc hot ng qung co khc m php lut c quy nh cm. LCT khng a ra quy phm nh ngha Qung co t to c s cho vic hiu th no l hnh vi qung co nhm cnh tranh khng lnh mnh. Do vy, ch c th hiu dc khi nim ny qua vic vn dng cc quy nh trong mt s lnh vc khc c lin quan. Nhiu vn bn php lut iu chnh hnh vi qung co c ban hnh, trong c Php lnh qung co, Lut Thng mi. Theo Php lnh qung co th qung co l hot ng gii thiu n ngi tiu dng v hot ng kinh doanh, hng ha, dch v bao gm dch v c mc ch sinh li v dch v khng c mc ch sinh li. Theo quy nh ti Lut Thng mi, Qung co thng mi l hot ng xc tin thng mi ca thng nhn gii thiu vi khch hng v hot ng kinh doanh hng ha, dch v ca mnh (iu 102 Lut Thng mi). Nh vy, hin ang tn ti hai khi nim qung co, l qung co v qung co thng mi. Tuy nhin, vi cc quy nh ca LCT th qung co trong cnh tranh gn v cn c hiu theo hng m Lut thng mi nh ngha. Qua quy nh ti iu 45 LCT c th thy hnh vi qung co nhm cnh tranh khng lnh mnh c mt s c im sau y: Hnh vi qung co so snh trc tip v hng ha, dch v gia doanh nghip ca mnh vi doanh nghip khc l hnh vi qung co nhm CTKLM c biu hin thng
157
qua vic c a vo cc sn phm qung co ca doanh nghip mnh cc thng tin mang tnh cht so snh trc tip gia hng ha, dch v ca mnh vi hng ha, dch v cng loi ca doanh nghip khc theo hng c li cho doanh nghip mnh. Ni cch khc, y l hnh vi qung co sn phm ca mnh nhng c a vo nhng li l, tuyn b lm mt uy tn v sn phm ca i th cnh tranh. H qu ca hnh vi ny gy nn cho ngi tiu dng s so snh (thng thng ch yu tp trung vo yu t cht lng, gi c) v hng ha, dch v cng loi theo hng c li cho doanh nghip c hnh vi qung co so snh, to cho khch hng tm l khng tt i vi sn phm hng ha dch v cng loi ca i th cnh tranh. Hnh vi bt chc mt sn phm qung co khc gy nhm ln cho khch hng: Khi nim v sn phm qung co cng khng c quy nh trong LCT. Theo Php lnh qung co (iu 4 Khon 3) th Sn phm qung co l sn phm th hin ni dung qung co, hnh thc qung co. Theo Lut thng mi (iu 105) th sn phm qung co thng mi gm nhng thng tin bng hnh nh, hnh ng, m thanh, ting ni, ch vit, biu tng, mu sc, nh sng cha ng ni dung qung co thng mi. Nh vy tuy hai khi nim trn khng hon ton trng kht nhau nhng qua c th thy sn phm qung co l mt sn phm bao gm 2 yu t: yu t hnh thc v yu t ni dung trong cha ng cc thng tin c th th hin di dng hnh nh, hnh ng, m thanh, ting ni, ch vit, biu tng, mu sc, nh sng. Vy c th hiu vic bt chc mt sn phm qung co khc l hnh vi ca doanh nghip c lm ging, tng t mt v/hoc mt vi yu t nu trn ca sn phm qung co khc ca i th cnh tranh. H qu ca hnh vi ny l lm cho ngi tiu dng khng phn bit c hoc kh phn bit c n mc c th gy nhm ln vi sn phm qung co khc ca i th cnh tranh. T vic nhm ln v sn phm qung co, ri n l nhm ln hng ha, dch v ca i th cnh tranh c th hin trong sn phm qung co . Hnh vi a thng tin gian di hoc gy nhm ln cho khch hng: y l hnh vi c to ra nhng sn phm qung co cha cc thng tin khng ng hoc c tnh cht mp m v mt hoc cc yu t nh: gi, s lng, cht lng, kiu dng, chng loi, bao b, ngy sn xut, hn s dng, xut x hng ha, ngi sn xut, ni sn xut, ngi gia cng, ni gia cng; cch thc phc v, phng thc phc v, thi hn bo hnh. y l hnh vi xm phm trc tip n quyn li hp php ca khch hng. Thng tin cha ng cc yu t ny l d liu lin quan n hng ha, dch v phn bit vi hng ha, dch v cng loi khc.
158
Ngoi ra, khon 4 iu 45 Lut Cnh tranh cn quy nh cm cc hot ng qung co khc m php lut khc c quy nh cm. y l quy phm m, theo Lut Cnh tranh khng ch cm cc hnh vi qung co nhm cnh tranh khng lnh mnh c quy nh nu trn m cn cm cc hot ng qung co khc c quy nh trong cc vn bn php lut khc nu hnh vi tho mn cc tiu ch ca cnh tranh. 1.7. Quy nh v hnh vi khuyn mi nhm cnh tranh khng lnh mnh iu 46 Lut Cnh tranh quy nh 4 nhm hnh vi khuyn mi nhm cnh tranh khng lnh mnh b cm c th nh sau: 1. T chc khuyn mi m gian di v gii thng; 2. Khuyn mi khng trung thc hoc gy nhm ln v hng ho, dch v la di khch hng; 3. Phn bit i x i vi cc khch hng nh nhau ti cc a bn t chc khuyn mi khc nhau trong cng mt chng trnh khuyn mi; 4. Tng hng ho cho khch hng dng th nhng li yu cu khch hng i hng ho cng loi do doanh nghip khc sn xut m khch hng ang s dng dng hng ho ca mnh. Theo Lut Thng mi, khuyn mi l hot ng thng mi ca thng nhn nhm xc tin vic mua bn hng ha, cung ng dch v bng cch dnh cho khch hng nhng li ch nht nh (iu 88). Nh vy, hnh vi khuyn mi nhm cnh tranh khng lnh mnh c quy nh ti iu 46 LCT l hot ng ca doanh nghip nhm xc tin vic mua bn hng ha, cung ng dch v nhng chng li b doanh nghip c li dng thc hin hnh vi khuyn mi khng lnh mnh di nhiu dng thc khc nhau. Cc hnh vi ny c th do doanh nghip trc tip thc hin hoc c tin hnh thng qua thng nhn kinh doanh dch v khuyn mi thc hin vic khuyn mi cho mnh. Hnh vi t chc khuyn mi m gian di v gii thng l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh xm phm trc tip n quyn v li ch hp php ca ngi tiu dng, qua gin tip xm phm n i th cnh tranh. t chc khuyn mi, doanh nghip phi thc hin th tc ng k vic thc hin khuyn mi vi c quan Nh nc c thm quyn, doanh nghip phi thng bo cng khai v loi gii thng v gi tr ca tng loi
159
gii thng, th l tham gia chng trnh khuyn mi, cch thc la chn ngi trng thngv cc thng tin c lin quan khc. Cc trng hp gian di v gii thng c th xy ra nh: khng c gii thng hoc c nhng khng ng nh nhng g cng b; gii thng nh cng b, nhng th thc tin hnh la chn ngi trng thng khng ng th l, c gian di. Hnh vi khuyn mi khng trung thc hoc gy nhm ln v hng ha, dch v la di khch hng cng l hnh vi khuyn mi nhm cnh tranh khng lnh mnh xm phm trc tip n khch hng v cng qua nh hng n quyn li, li ch hp php ca i th cnh tranh, lm mt i c hi tip cn hng ha, dch v ca doanh nghip ny t pha khch hng. Khuyn mi khng trung thc hoc gy nhm ln y c th hiu l hnh vi c a ra nhng thng tin khng ng s tht, nh vo tm l ca khch hng thng thch mua nhng hng ha, dch v c km theo khuyn mi, nhm la di khch hng, trong khi khch hng c th ch v nhng thng tin khuyn mi gian di ny m la chn sn phm ca doanh nghip. Khng trung thc hoc gy nhm ln y c th v gi c, c th v cht lng hng ha, dch v lm khch hng tng lm l c khuyn mi khi mua hng ha, dch v, nhng thc cht l khng c khuyn mi. Hnh vi phn bit i x vi cc khch hng nh nhau ti cc a bn t chc khuyn mi khc nhau trong cng mt chng trnh khuyn mi cng l mt hnh vi khuyn mi nhm cnh tranh khng lnh mnh xm phm trc tip n quyn v li ch hp php ca khch hng. La chn khch hng v a im khuyn mi l quyn ca doanh nghip khuyn mi. Tuy vy, khi thc hin cc hot ng khuyn mi phi bo m s bnh ng gia cc khch hng. y l hnh vi ca doanh nghip, mc d u cng trong mt chng trnh khuyn mi, vi i tng p dng l nhng khch hng nh nhau, nhng li c nhng chnh sch khuyn mi khc nhau nhng ni khc nhau. Hnh vi tng hng ha cho khch hng dng th nhng li yu cu khch hng i hng ha cng loi do doanh nghip khc sn xut m khch hng ang s dng dng hng ha ca mnh l hnh vi khuyn mi nhm cnh tranh khng lnh mnh xm phm trc tip n quyn v li ch hp php ca i th cnh tranh vi doanh nghip trn cng mt th trng hng ha c th. Trong trng hp ny doanh nghip dng th on li ko, d d khch hng dng hng ha, dch v ca doanh nghip mnh bng
160
cch khuyn mi di dng tng hng ha khch hng dng th vi iu kin phi i hng ha cng loi m khch hng ang dng ca i th cnh tranh. Thc t loi hnh tng hng ha cho khch hng, cung ng dch v khng thu tin l mt loi hnh khuyn mi c php lut cho php. Tuy nhin phng thc tng hng i ly hng m khch hng ang s dng (lu l hng ha dng tng v hng ha dng i y phi cng loi, tc l cng tn ti trn mt th trng lin quan) li l phng thc nhm mc ch cnh tranh khng lnh mnh v b LCT cm. 1.8. Quy nh v phn bit i x hip hi iu 47 Lut Cnh tranh quy nh v hnh vi phn bit i x ca hip hi, theo : " Cm hip hi ngnh ngh thc hin cc hnh vi sau: T chi doanh nghip c iu kin gia nhp hoc rt khi hip hi nu vic t chi mang tnh phn bit i x v lm cho doanh nghip b bt li trong cnh tranh; Hn ch bt hp l hot ng kinh doanh hoc cc hot ng khc c lin quan ti mc ch kinh doanh ca cc doanh nghip thnh vin" LCT khng a ra khi nim v hip hi m ch quy nh ti Khon 2 iu 3: Hip hi ngnh ngh bao gm hip hi ngnh hng v hip hi ngh nghip. Tuy nhin, c th tm thy cc ni dung c lin quan ti nhiu vn bn quy nh v hi. Khon 1 iu 2 Ngh nh s 45/2010/N-CP ca Chnh ph ngy 21/4/2010 quy nh v t chc, hot ng v qun l hi nh ngha: Hi c quy nh trong Ngh nh ny c hiu l t chc t nguyn ca cng dn, t chc Vit Nam cng ngnh ngh, cng s thch, cng gii, c chung mc ch tp hp, on kt hi vin, hot ng thng xuyn, khng v li nhm bo v quyn, li ch hp php ca hi, hi vin, ca cng ng; h tr nhau hot ng c hiu qu, gp phn vo vic pht trin kinh t - x hi ca t nc, c t chc v hot ng theo Ngh nh ny v cc vn bn quy phm php lut khc c lin quan". Cc nguyn tc hot ng ca Hi c nu ti iu 3 ca Ngh nh s 45/2010/N-CP, trong hai nguyn tc quan trng nht l T nguyn, t qun v Dn ch, bnh ng, cng khai, minh bch. Quy nh ti iu 47 LCT cm Hi t chi
161
doanh nghip giai nhp hoc rt khi hoc i x vi cc doanh nghip mt cch phn bit i x...l ph hp vi cc quy nh khc ca LCT v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh cng nh ph hp vi bn cht ca Hi. 1.9. Quy nh v Bn hng a cp bt chnh Bn hng a cp (BHC) l mt khi nim mi v ln u tin c chnh thc ghi nhn trong LCT. iu 3 LCT nh ngha Bn hng a cp nh sau: " Bn hng a cp l phng thc tip th bn l hng ho p ng cc iu kin sau: 1. Vic tip th bn l hng ho c thc hin thng qua mng li ngi tham gia gm nhiu cp, nhiu nhnh khc nhau; 2. Hng ho c ngi tham gia tip th trc tip cho ngi tiu dng ti ni , ni lm vic ca ngi tiu dng hoc a im khc khng phi l a im bn l thng xuyn ca doanh nghip hoc ca ngi tham gia; 3. Ngi tham gia mng li Bn hng a cp s c hng tin hoa hng, tin thng hoc li ch kinh t khc t kt qu tip th trc tip ca mnh v ca ngi tham gia cp di trong mng li do mnh t chc ra v mng li c doanh nghip Bn hng a cp chp thun". Cng vi s pht trin ca phng thc kinh doanh theo mng li BHC, phng thc kinh doanh theo kiu BHC bt chnh xut hin Vit Nam trong mt vi nm tr li y. y l phng thc kinh doanh trong doanh nghip v nhng tng trn trong mng li ngi tham gia c hng cc khon li ch kinh t ch yu t tin ng gp ca nhng ngi mi tham gia ch khng phi t li nhun ca vic bn l sn phm cho ngi tiu dng. iu 48 LCT quy nh: "Cm doanh nghip thc hin cc hnh vi sau y nhm thu li bt chnh t vic tuyn dng ngi tham gia mng li BHC: 1. Yu cu ngi mun tham gia phi t cc, phi mua mt s lng hng ho ban u hoc phi tr mt khon tin c quyn tham gia mng li BHC; 2. Khng cam kt mua li vi mc gi t nht l 90% gi hng ho bn cho ngi tham gia bn li; 3. Cho ngi tham gia nhn tin hoa hng, li ch kinh t khc ch yu t vic d d
162
ngi khc tham gia mng li BHC; 4. Cung cp thng tin gian di v li ch ca vic tham gia mng li BHC, thng tin sai lch v tnh cht, cng dng ca hng ho d d ngi khc tham gia". Bn cnh nhng quy nh v BHC bt chnh c quy nh ti Lut Cnh tranh, Ngh nh 110/2005/N-CP ca Chnh ph v qun l hot ng BHC ngy 24/8/2005 cn c thm mt s quy nh cm doanh nghip BHC thc hin mt s hnh vi nh: cn tr ngi tham gia tr li hng ho pht sinh t vic chm dt hp ng tham gia BHC; t chi chi tr khng c l do chnh ng cc khon hoa hng, tin thng hay cc li ch kinh t khc m ngi tham gia c quyn hng (khon 5, 7 iu 7 ca Ngh nh). 1.10. Cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh khc Ngoi 09 hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c th, Khon 10 iu 39 Lut Cnh tranh cn trao quyn cho Chnh ph quy nh b sung cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh khc theo tiu ch ti Khon 4 iu 3 ca lut. iu ny l hon ton ph hp vi thc tin a dng v phong ph ca hot ng cnh tranh trn th trng. D vn bn c tin b n bao nhiu th nh lm lut cng khng th d on ht c cc din bin trn th trng, v vy, cc hnh vi cnh khng lnh mnh trn th trng cn c lin tc r sot, b sung...Trong qu trnh ny, s phi hp gia c quan qun l cnh tranh v c quan iu tit ngnh l rt cn thit v y l hai c quan lin quan trc tip n hot ng cnh tranh trong lnh vc ... 2. Cc quy nh v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh trong cc lnh vc php lut khc Bn cnh cc quy nh ca Lut cnh tranh, h thng php lut Vit Nam cn c mt s vn bn khc c lin quan n vic iu chnh hnh vi cnh tranh khng lnh mnh ti cc lnh vc c th, c bit lin quan n s hu tr tu v xc tin thng mi. 2.1. Quy nh v ch dn gy nhm ln Mc d khng phi l mc ch chnh ca Lut SHTT, nhng cc quy nh v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh lin quan n ch dn thng mi v cc quy nh di dng quy phm nh ngha gp phn lm r du hiu nhn dng v tn thng mi, ch dn a l...c quy nh trong Lut Cnh tranh di dng ch dn gy nhm ln nh tnh by trn. iu c ngha l, trong nhiu trng hp, cng vi cc quy nh v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh di dng ch dn gy nhm ln, cc quy nh iu
163
chnh hnh vi cnh tranh khng lnh mnh trong lnh vc SHTT ni chung v ch dn thng mi ni ring l b phn ca php lut chng cnh tranh khng lnh mnh iu chnh hnh vi ch dn gy nhm ln c quy nh trong Lut Cnh tranh . Theo , iu 130 Lut SHTT cng quy nh nhng hnh vi sau y c coi l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh lin quan n ch dn thng mi v b cm, l: S dng ch dn thng mi gy nhm ln v ch th kinh doanh, hot ng kinh doanh, ngun gc thng mi ca hng ho, dch v; S dng ch dn thng mi gy nhm ln v xut x, cch sn xut, tnh nng, cht lng, s lng hoc c im khc ca hng ho, dch v; v iu kin cung cp hng ho, dch v. Trong , ch dn thng mi c hiu l cc du hiu, thng tin nhm hng dn thng mi hng ho, dch v, bao gm nhn hiu, tn thng mi, biu tng kinh doanh, khu hiu kinh doanh, ch dn a l, kiu dng bao b ca hng ho, dch v. Qua quy nh trn, c th rt ra mt s c im v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh ny c quy nh trong Lut SHTT l: - V ch th thc hin hnh vi: hnh vi cnh tranh khng lnh mnh di hnh thc s dng ch dn gy nhm ln l hnh vi c quy nh trong Lut SHTT, do n b chi phi bi cc quy nh chung ca Lut ny bao gm iu 2 quy nh v i tng p dng. Theo , i tng p dng ca hnh cnh tranh khng lnh mnh khng ch l cc t chc, c nhn Vit Nam m c t chc, c nhn nc ngoi p ng cc iu kin quy nh ti Lut ny v iu c quc t m Vit Nam l thnh vin. Nh vy c th thy, ch th thc hin hnh vi cnh tranh khng lnh mnh lin quan n ch dn thng mi theo quy nh ca Lut SHTT rng hn so vi Lut Cnh tranh. V nh vy s c nhng tnh hung sau y xy ra lin quan n ch th thc hin hnh vi khi tin hnh p dng nhng lut ny: Trng hp th nht: Ch th thc hin hnh vi vi phm cc quy nh v s dng ch dn gy nhm ln ca c Lut Cnh tranh v Lut SHTT; Trng hp th hai: Ch th tuy vi phm cc quy nh php lut khch quan, nhng ch thuc ch th c quy nh ti Lut SHTT, khng thuc ch th c iu chnh bi Lut Cnh tranh. i vi trng hp th hai, nu ch th thc hin hnh vi vi phm php Lut SHTT, lut s c p dng. V nh vy s c trng hp c hnh vi tho mn cc du hiu ca hnh vi cnh tranh khng lnh mnh, nhng ch th khng thuc i tng p dng ca Lut Cnh tranh, do s khng c hiu l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh theo cch hiu ca Lut Cnh tranh. iu cng ng ngha vi vic hnh vi s
164
khng c x l theo quy nh ca Lut Cnh tranh. Mt khc, Lut SHTT cng c mt s quy nh c th nhn dng xm phm i vi mt s ch dn thng mi. y cng s l ngun quan trng khi p dng cc quy nh lin quan n cnh tranh khng lnh mnh di dng hnh vi ch dn gy nhm ln c quy nh trong Lut cnh tranh. 2.2. Quy nh v xm phm b mt kinh doanh Trong lnh vc SHTT, b mt kinh doanh cng thuc i tng iu chnh ca Lut SHTT. iu 127 Lut SHTT quy nh v hnh vi xm phm quyn i vi b mt kinh doanh nh sau: Cc hnh vi sau y b coi l xm phm quyn i vi b mt kinh doanh: a) Tip cn, thu thp thng tin thuc b mt kinh doanh bng cch chng li cc bin php bo mt ca ngi kim sot hp php b mt kinh doanh ; b) Bc l, s dng thng tin thuc b mt kinh doanh m khng c php ca ch s hu b mt kinh doanh ; c) Vi phm hp ng bo mt hoc la gt, xui khin, mua chuc, p buc, d d, li dng lng tin ca ngi c ngha v bo mt nhm tip cn, thu thp hoc lm bc l b mt kinh doanh; d) Tip cn, thu thp thng tin thuc b mt kinh doanh ca ngi np n theo th tc xin cp php kinh doanh hoc lu hnh sn phm bng cch chng li cc bin php bo mt ca c quan c thm quyn; ) S dng, bc l b mt kinh doanh d bit hoc c ngha v phi bit b mt kinh doanh do ngi khc thu c c lin quan n mt trong cc hnh vi quy nh ti cc im a, b, c v d khon ny; e) Khng thc hin ngha v bo mt quy nh ti iu 128 ca Lut Bn cnh , iu 125 khon 3 Lut SHTT cng c quy nh vic ngi ch s hu b mt kinh doanh khng c quyn cm ngi khc thc hin cc hnh vi sau y: bc l, s dng b mt kinh doanh thu c khi khng bit v khng c ngha v phi bit b mt kinh doanh do ngi khc thu c mt cch hp php; bc l d liu b mt nhm bo v cng chng; s dng d liu b mt ti iu 128 Lut SHTT khng nhm mc ch thng mi; bc l, s dng b mt kinh doanh c to ra mt cch c lp; bc l,
165
s dng b mt kinh doanh c to ra do phn tch, nh gi sn phm c phn phi hp php vi iu kin ngi phn tch, nh gi khng c tho thun khc vi ch s hu b mt kinh doanh hoc ngi bn hng. Khng ch c lnh vc SHTT, c th tm thy rt nhiu cc quy nh php lut khc lin quan n vic bo v thng tin ni chung v b mt kinh doanh ni ring, l trong cc lnh vc: Trong lnh vc vin thng, khon 2 iu 11 Lut Vin thng ; Trong lnh vc kinh doanh bo him, khon 6 iu 124 Lut kinh doanh bo him; Trong lnh vc chng khon, Lut chng khon (c hiu lc 1/1/2007) cng c mt s quy nh lin quan n b mt kinh doanh (iu 6, iu 9); i vi Lut s, iu 25 Lut Lut s quy nh mt s trng hp cm ca Lut s lin quan n b mt thng tin; i vi Kim ton vin, Lut Kim ton yu cu Kim ton vin phi Gi b mt thng tin, ti liu thu thp c trong qu trnh kim ton (Khon 5 iu 30) cng nh cm kim ton vin Tit l b mt nh nc, b mt ngh nghip ca n v c kim ton...(im e Khon 1 iu 12). 2.3. Quy nh lin quan n hnh vi p buc trong kinh doanh Mc d cc quy nh trong cc vn bn php lut khc c lin quan khng s dng thut ng p buc trong kinh doanh gi tn hnh vi, cc hnh vi c bn cht l p buc theo tiu ch ca Lut Cnh tranh c th tm thy nhiu vn bn php lut nhiu lnh vc khc nhau nh nhng nguyn tc chung v t do, t nguyn tho thun trong hot ng thng mi, nguyn tc bnh ng trc php lut ca thng nhn trong hot ng thng mi c quy nh trong Lut thng mi , hay cc quy nh v quyn ca doanh nghip trong Lut doanh nghip , nguyn tc t do, t nguyn cam kt, tho thun trong B lut dn s , cho n cc quy nh v bo v quyn li ngi tiu dng... Cc quy nh trong cc vn bn nu trn u trc tip hoc gin tip th hin quan im cm cc hnh vi p buc trong kinh doanh lm thit hi n li ch ca cc ch th kinh doanh, ngi tiu dng. Cc quy phm ca cc lut khc cng c th c coi l quy nh v chng hnh vi cnh tranh khng lnh mnh khi n tho mn cc yu t. Khon 2 iu 11 Lut thng mi quy nh: Trong hot ng thng mi, cc bn hon ton t nguyn, khng bn no c thc hin hnh vi p t, cng p, e do, ngn cn bn no. Khc vi Lut thng mi, quyn c bo v chng cc hnh vi p buc trong kinh doanh trong Lut DN c hiu gin tip qua cc quy nh v quyn ca doanh nghip trong vic t ch quyt nh cc cng vic kinh doanh (Khon 7 iu 8,
166
Lut thng mi). iu 4 B lut dn s v nguyn tc t do, t nguyn cam kt, tho thun quy nh: Trong quan h dn s, cc bn hon ton t nguyn, khng bn no c p t, cm on, cng p, e do, ngn cn bn no...Cam kt, tha thun hp php c hiu lc bt buc thc hin i vi cc bn v phi c c nhn, php nhn, ch th khc tn trng. Cng nh Lut thng mi, quyn c bo v chng li cc hnh vi p buc trong kinh doanh c lin quan n quyn ca ngi tiu dng c hiu gin tip qua cc quy nh ca Lut Bo v quyn li ngi tiu dng v cc vn bn hng dn, theo ngi tiu dng c quyn La chn hng ho, dch v, t chc, c nhn kinh doanh hng ho, dch v theo nhu cu, iu kin thc t ca mnh; quyt nh tham gia hoc khng tham gia giao dch v cc ni dung tho thun khi tham gia giao dch vi t chc, c nhn kinh doanh hng ha, dch v( Khon 3 iu 8 Lut bo v quyn li ngi tiu dng). Trong lnh vc kinh doanh bo him, Lut kinh doanh bo him cng c quy nh cm hnh vi tranh ginh khch hng di hnh thc ngn cn, li ko, mua chuc, e do nhn vin hoc khch hng ca doanh nghip bo him, i l bo him, doanh nghip mi gii bo him khc (im b Khon 2, iu 10, Lut kinh doanh bo him). Ngoi ra, Lut ny cn quy nh hnh vi p buc giao kt hp ng bo him l mt trong cc hnh vi vi phm php lut v kinh doanh bo him (Khon 4, iu 124) . Nh vy, hnh vi p buc trong kinh doanh l hnh vi vi phm php lut c quy nh trong nhiu vn bn php lut, tuy mc tip cn, mc tiu iu chnh c rng hp khc nhau ty thuc vo phm vi m o lut iu chnh. Cng nh cch tip cn nh i vi hnh vi khc, cc quy nh v hnh vi ny cng s l b phn ca php lut chng hnh vi cnh tranh khng lnh mnh v c x l theo quy nh ca Lut Cnh tranh khi tho mn cc du hiu ca mt hnh vi cnh tranh khng lnh mnh; ngc li s c x l theo quy nh ca o lut c quy nh hnh vi . Khng phi bt k hnh vi no vi phm di hnh thc p buc trong kinh doanh c quy nh trong cc o lut ny u l hnh vi CTKLM. Ch nhng hnh vi tho mn cc tiu ch cnh tranh mi c x l theo cch ca Lut cnh tranh. 2.4. Quy nh lin quan n hnh vi gi m pha doanh nghip khc Cng nh vi hnh vi p buc doanh nghip khc, hnh vi gim pha doanh nghip khc c th c tm thy di nhiu dng thc, biu hin trong cc vn bn quy phm php lut thuc nhiu lnh vc khc nhau d khng phi lc no cng c gi tn l Gim pha.
167
Chng hn, trong quan h dn s, cc bn phi thin ch, trung thc trong vic xc lp, thc hin quyn, ngha v dn s, khng bn no c la di bn no (iu 6 B lut dn s ). Khi quyn dn s b xm phm th ch th c quyn t bo v theo quy nh ca B lut dn s hoc yu cu c quan, t chc c thm quyn: cng nhn quyn dn s ca mnh; buc chm dt hnh vi vi phm; buc xin li, ci chnh cng khai, buc bi thng thit hi...(iu 9 khon 2 B lut dn s). Thit hi do danh d, uy tn ca php nhn b xm phm bao gm: chi ph hp l hn ch, khc phc thit hi, thu nhp thc t b mt hoc b gim st...(iu 611 khon 1 B lut dn s ). Php lut thuc lnh vc khc cng c nhng quy nh lin quan iu chnh vn ny nh: nghim cm hnh vi thng tin sai s tht v ni dung, phm vi hot ng, iu kin bo him lm tn hi n quyn, li ch hp php ca bn mua bo him (Khon 2 iu 10 Lut kinh doanh bo him ). Trong lnh vc in lc: cm cung cp thng tin khng trung thc lm tn hi n quyn v li ch hp php ca t chc, c nhn hot ng in lc v s dng in (Khon 9, iu 7 Lut in lc ). Hay trong lnh vc v sinh an ton thc thm: nghim cm hnh vi thng tin sai s tht v v sinh an ton thc phm (Khon 7, iu 8 Php lnh v sinh an ton thc phm ). Trong lnh vc qung co: nghim cm hnh vi li dng qung co xc phm danh d, uy tn hoc xm phm quyn, li ch hp php ca t chc, c nhn (Khon 6, iu 5 Php lnh qung co ). Trong lnh vc chng khon, Lut chng khon c quy nh: cm t chc, c nhn trc tip hoc gin tip thc hin cc hnh vi gian ln, la o, to dng thng tin sai s tht hoc b st thng tin cn thit gy hiu nhm nghim trng lm nh hng n hot ng cho bn chng khon ra cng chng, nim yt, giao dch, kinh doanh, u t chng khon, dch v v chng khon v th trng chng khon (Khon 1 iu 9, Lut chng khon). Cng b thng tin sai lch nhm li ko, xi gic mua, bn chng khon hoc cng b thng tin khng kp thi, y v cc s vic xy ra c nh hng ln n gi chng khon trn th trng (Khon 2 iu 9, Lut chng khon). Nh vy, hnh vi c xem l gim pha cng thuc i tng iu chnh ca nhiu lnh vc php lut khc, ch c iu mc ch iu chnh trong nhng lnh vc khc nhau l khng ging nhau. S khc nhau c th l v ch th, v mc ch thc hin h nh vi. Ch th ca hnh vi gim pha, ni xu trong thc t thng l i th cnh tranh ca doanh nghip b gim pha. Ni cch khc, cc hnh vi c quy nh trong cc vn bn php lut khc ch c th b xem l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh v b x l theo php lut cnh tranh
168
khi n tho mn cc yu t ca hnh vi cnh tranh. 2.5. Quy nh lin quan n hnh vi gy ri hot ng kinh doanh ca doanh nghip khc Hnh vi gy ri hot ng kinh doanh ca doanh nghip khc c quy nh trc tip hoc gin tip qua cc quy nh v quyn ca ch th kinh doanh. Tu vo mc ch v phm vi iu chnh trong tng lnh vc m cc quy nh trong cc vn bn php lut ny iu chnh rng hay hp, trc tip hay gin tip i vi hnh vi c coi l c du hiu gy ri hot ng kinh doanh ca doanh nghip khc i vi tng ngnh c th. Nhiu vn bn php lut trong mt s lnh vc khc c quy nh iu chnh cng thuc dng hnh vi ny nh: Khon 5, Khon 9, iu 7 Lut in lc quy nh mt trong cc hnh vi b cm trong hot ng in lc v s dng in l: ng ct in tri quy nh ca php lut; li dng chc v quyn hn gy sch nhiu, phin h, thu li bt chnh trong hot ng in lc v s dng in. Khon 2, iu 11 Lut thng mi quy nh: Trong hot ng thng mi, cc bn hon ton t nguyn, khng bn no c thc hin hnh vi ngn cn bn no... iu 4 B lut dn s quy nh: Trong quan h dn s, cc bn hon ton t nguyn, khng bn no c ngn cn bn no... Trong lnh vc bu chnh, vin thng, Khon 1, 2 iu 10 Lut bu chnh vin thng c quy nh mt s hnh vi b cm, c th l: ph hoi cc cng trnh bu chnh, vin thng hoc cn tr hot ng hp php v bu chnh, vin thng; thu trm, nghe trm thng tin trn mng vin thng ca t chc, c nhn khc. Nhng hnh vi c quy nh trong cc vn bn php lut nu trn s l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh nu hnh vi c thc hin v mc ch cnh tranh, nhm xm hi n i th cnh tranh trn cng th trng hng ho, dch v hay th trng lin quan. Trng hp tho mn nhng du hiu ca hnh vi cnh tranh th vic x l c thc hin bi cc quy nh ca php lut cnh tranh. Trng hp cc hnh vi ny khng phi l hnh vi cnh tranh th vic x l hnh vi s do vn bn php lut quy nh. 2.6. Quy nh lin quan n hnh vi qung co nhm cnh tranh khng lnh mnh iu chnh hot ng qung co khng lnh mnh hin nay bn cnh LCT cn c mt s vn bn php lut khc quy nh iu chnh v hot ng ny: Lut thng mi , Php lnh qung co, Lut Bo v quyn li ngi tiu dng...Cc quy nh v hot ng qung co di y khi tho mn cc du hiu ca hnh vi cnh tranh khng lnh mnh, nhm xm phm i th cnh tranh hay ngi tiu dng v mc ch cnh tranh s c
169
coi l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh di dng qung co. Cc quy nh vi phm hot ng qung co trong tng lnh vc c th s l ngun ca php lut cnh tranh khi iu chnh cng nh nhn dng, xc nh tng hnh vi cnh tranh khng lnh mnh trong lnh vc qung co khi nhng hnh vi c ch th thc hin v mc ch cnh tranh. iu 109 Lut Thng mi quy nh chi tit thm hai hnh vi qung co thng mi b nghim cm vi phm tnh trung thc v ni dung qung co nh hnh vi qung co bng vic s dng phng php so snh trc tip hot ng sn xut, kinh doanh hng ho, dch v ca mnh vi hot ng sn xut, kinh doanh hng ho, dch v cng loi ca thng nhn khc; v hnh vi qung co sai s tht v mt trong cc ni dung s lng, cht lng, gi, cng dng, kiu dng, xut x hng ho, chng loi, bao b, phng thc phc v, thi hn bo hnh ca hng ho dch v. C ngoi l trong trng hp ny, l vic sn phm qung co c ni dung so snh hng ha ca mnh vi hng gi, hng vi phm SHTT sau khi c xc nhn ca c quan qun l nh nc c thm quyn v vic s dng nhng hng ha ny so snh, th khng b coi l hnh vi CTKLM di dng qung co so snh. (iu 22, Ngh nh 37/2006/N-CP ngy 4/4/2006 quy nh chi tit Lut Thng mi v hot ng xc tin thng mi). iu 3 Ngh nh s 24/2003/N-CP ca Chnh ph ngy 13 thng 3 nm 2003 quy nh hng dn chi tit thi hnh Php lnh qung co lit k 9 hnh vi qung co b nghim cm, bao gm cc hnh vi: Qung co c tnh cht k th dn tc, phn bit chng tc, xm phm t do tn ngng, tn gio; Qung co c tnh cht kch thch bo lc, kinh d, dng t ng khng lnh mnh; Dng hnh nh ngi lnh o ng v Nh Nc Vit Nam; Qung co khng ng cht lng hng ho, dch v, khng ng a ch c s sn xut, kinh doanh, dch v; p buc qung co di mi hnh thc; Qung co hn ch tm nhn ca ngi tham gia giao thng; lm nh hng n s trang nghim ti ni lm vic ca cc c quan nh nc; dng m thanh gy ting n vt qu n cho php theo tiu chun Vit Nam; Qung co ni xu, so snh hoc gy nhm ln vi c s sn xut, kinh doanh, hng ho, dch v ca ngi khc; dng danh ngha, hnh nh ca t chc, c nhn khc qung co m khng c s chp thun ca t chc, c nhn ; Qung co thuc cha bnh cho ngi bn theo n ca thy thuc; thuc cha c cp ng k hoc ht hn ng k, loi ra khi danh mc thuc cho php s dng; thuc c ng k nhng b nh ch lu hnh; cc thit b dng c y t cha c php s dng, dch v y t cha c php thc hin ti Vit Nam; Qung co hng ho, dch v khc m php lut cm qung co (iu 3).
170
Hot ng qung co ngoi chu s iu chnh ca cc quy nh mang tnh cht chung nu trn cn chu s iu chnh rt cht ch v chi tit trong tng lnh vc c th. Trong Lut Bo v quyn li ngi tiu dng c nhiu quy nh nghim cm cc hnh vi thng tin, qung co sai s tht v cc hnh vi khc nhm la di ngi tiu dng. iu chnh qung co v cht lng hng ha, Khon 2 iu 9 Lut Tiu chun v quy chun k thut quy nh nghim cm hnh vi Thng tin, qung co sai s tht v cc hnh vi gian di khc trong hot ng trong lnh vc tiu chun v lnh vc quy chun k thut.. iu chnh v qung co gi c, Khon 3 4 iu 28 Php lnh gi quy nh cm cc hnh vi ba t, loan tin khng c cn c v vic tng gi hoc h gi gy thit hi n li ch hp php ca t chc, c nhn sn xut kinh doanh khc, ca ngi tiu dng v li ch ca Nh nc; nghim cm hnh vi nh gi sai la di ngi tiu dng hoc t chc, c nhn hp tc sn xut, kinh doanh vi mnh. iu chnh v qung co trong lnh vc kinh doanh bo him, im a, Khon 2, iu 10 Lut kinh doanh bo him cm hnh vi thng tin, qung co sai s tht v ni dung, phm vi hot ng, iu kin bo him lm tn hi n quyn, li ch hp php ca bn mua bo him. Trong lnh vc dc phm, Khon 5 iu 9 Lut dc cng c quy nh nghim cm hnh vi thng tin, qung co thuc sai s tht, gy nhm ln cho ngi tiu dng. 2.7. Quy nh lin quan n hnh vi khuyn mi nhm cnh tranh khng lnh mnh Khuyn mi l mt trong nhng hot ng thng mi c quy nh kh c th trong Lut thng mi. iu 100 Lut thng mi quy nh cc hnh vi b cm trong hot ng khuyn mi, c th l: Khuyn mi cho hng ho, dch v cm kinh doanh; hng ho, dch v hn ch kinh doanh; hng ho cha c php lu thng, dch v cha c php cung ng; S dng hng ho, dch v dng khuyn mi l hng ho, dch v cm kinh doanh; hng ho, dch v hn ch kinh doanh; hng ho cha c php lu thng, dch v cha c php cung ng; Khuyn mi hoc s dng thuc l, ru c cn t 30 tr ln khuyn mi di mi hnh thc; Khuyn mi thiu trung thc hoc gy nhm ln v hng ho, dch v la di khch hng; Khuyn mi tiu th hng ho km cht lng, lm phng hi n mi trng, sc kho con ngi v li ch cng cng khc; Khuyn mi ti trng hc, bnh vin, tr s ca c quan nh nc, t chc chnh tr, t chc chnh tr-x hi, n v lc lng v trang nhn dn; Ha tng, thng nhng khng thc hin hoc thc hin khng ng; Khuyn mi nhm cnh tranh khng lnh mnh; Thc hin khuyn mi m gi tr hng ho, dch v dng khuyn mi vt qu hn mc ti a, hoc gim gi hng ho, dch v c khuyn mi qu mc ti a
171
theo quy nh. Trong lnh vc gi c, nhiu hnh vi c lin quan n vic gian di v gi cng c quy nh ti cc Khon 3, 4, 5 iu 28 Php lnh gi, theo cm cc t chc, c nhn sn xut, kinh doanh thc hin cc hnh vi nh: ba t, loan tin khng c cn c v vic tng gi hoc h gi gy thit hi n li ch hp php ca t chc, c nhn sn xut, kinh doanh khc, ca ngi tiu dng v li ch ca nh nc; nh gi sai la di ngi tiu dng hoc t chc, c nhn hp tc sn xut, kinh doanh vi mnh; tng hoc gim gi gi to bng cch thay i s lng, cht lng, a im giao nhn hng ho, dch v. Bn cnh , Lut kinh doanh bo him (im c, Khon 2, iu 10), Lut Dc (Khon 8, iu 9), tuy khng quy nh r th no l khuyn mi bt hp php, nhng c quy nh mang tnh nguyn tc cm cc hnh vi khuyn mi bt hp php, tr i quy nh ca php lut. II. Thc trng thc thi php lut iu chnh cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh Vit Nam 1. Quy trnh x l v cc v vic cnh tranh khng lnh mnh theo quy nh ca ut cnh tranh
1.1. Cn c iu tra v vic cnh tranh Khiu ni v vic cnh tranh

Theo iu 86 Lut Cnh tranh, c hai cn c tin hnh iu tra mt v vic cnh tranh, c th c quy nh nh sau: Vic iu tra s b v vic cnh tranh c tin hnh theo quyt nh ca Th trng c quan qun l cnh tranh trong nhng trng hp sau y: 1. H s khiu ni v vic cnh tranh c c quan qun l cnh tranh th l; 2. C quan qun l cnh tranh pht hin c du hiu vi phm quy nh ca Lut ny. i vi trng hp ti Khon 1, iu 86, trnh t, th tc p dng i vi cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c bt u t khi c quan qun l cnh tranh th l h s khiu ni v vic cnh tranh. Theo quy nh ti iu 58 Lut Cnh tranh th khi t chc, c nhn cho rng quyn
172
v li ch hp php ca mnh b xm hi do hnh vi vi phm quy nh ca Lut c quyn khiu ni n c quan qun l cnh tranh. T chc, c nhn c quyn khiu ni v nhng hnh vi cnh tranh khng lnh mnh, ng thi cng c quyn khiu ni c nhng vic lm tri php lut trong hot ng t tng cnh tranh ca cc c quan v ngi c thm quyn hoc bt c c nhn no thuc cc c quan , nu nh t chc, c nhn cho rng vic vi phm xm phm n quyn v li ch hp php ca mnh. Trng hp cc vi phm ny khng nh hng trc tip n quyn v li ch ca h th cng c quyn lm n t co v hnh vi vi phm theo quy nh ca php lut khiu ni, t co. Thi hiu khiu ni theo quy nh ca Lut Cnh tranh l 2 nm k t ngy hnh vi c du hiu vi phm php lut v cnh tranh c thc hin. c c quan qun l cnh tranh th l v vic, ngi khiu ni phi lm n v np tin tm ng chi ph cho vic gii quyt v vic cnh tranh. n khiu ni c ni dung theo mu ca c quan qun l cnh tranh, theo phi c: ngy thng nm lm n; tn c quan qun l cnh tranh; h tn a ch ca bn lm n khiu ni, bn b khiu ni v ca ngi c quyn, ngha v lin quan (nu c); nhng vn c th yu cu c quan qun l cnh tranh gii quyt; h tn a ch ca ngi lm chng (nu c); cc thng tin lin quan m bn khiu ni xt thy cn thit cho vic gii quyt v vic cnh tranh. Bn khiu ni l c nhn phi k tn hoc im ch; nu l t chc np n khiu ni th i din hp php ca t chc phi k tn v ng du (Khon 1 iu 45 Ngh nh 116/2005/N-CP quy nh chi tit thi hnh mt s iu ca LCT ngy 15/9/2005, c hiu lc ngy 30/9/2005). Mc tm ng chi ph gii quyt v vic CTKLM m ngi khiu ni phi np bng 30% mc ph gii quyt v vic cnh tranh i vi hnh vi cnh tranh khng lnh mnh (tc l bng 30% ca 10.000.000 triu ng) (iu 53 Ngh nh 116/2005/N-CP quy nh chi tit thi hnh mt s iu ca LCT ngy 15/9/2005, c hiu lc ngy 30/9/2005). Bn khiu ni c ngha v cung cp chng c chng minh hnh vi b khiu ni xm phm n quyn v li ch hp php ca mnh. Chng c phi m bo tnh trung thc. Chng c c th l vt chng, nhng phi l hin vt gc lin quan n v vic hoc l li khai ca ngi lm chng, gii trnh ca t chc c nhn lin quan hay ti liu gc, bn sao ti liu gc, bn dch ti liu gc do c quan, t chc c thm quyn cung cp, xc nhn; kt qu gim nh hp php (iu 76 Ngh nh 116/2005/N-CP). Bn khiu ni phi a ra chng c chng minh cho khiu ni, yu cu ca mnh l c cn c v hp php (iu 74 Ngh nh (116/2005/N-CP).
173
Sau khi nhn c n ca bn khiu ni v np tm ng chi ph cho vic gii quyt v vic hp l, trong thi hn 7 ngy lm vic k t ngy tip nhn h s, c quan qun l cnh tranh c trch nhim xem xt v thng bo cho bn khiu ni bit v vic c th l hay tr li h s cho bn khiu ni nu v vic khng thuc thm quyn iu tra, gii quyt ca c quan qun l cnh tranh. Trong trng hp thng qua r sot th trng, c quan iu tra t pht hin hnh vi ca doanh nghip trn th trng c du hiu vi phm Lut Cnh tranh, c quan cnh tranh s tin hnh iu tra tin t tng nhm nh gi li hnh vi ca doanh nghip. Sau qu trnh iu tra tin t tng, nu xt thy thc s c du hiu vi phm LCT, Th trng c quan iu tra s quyt nh tin hnh iu tra v vic theo th tc t tng cnh tranh.
1.2. iu tra v vic cnh tranh

iu tra v vic cnh tranh khng lnh mnh gm 2 bc: iu tra s b v iu tra chnh thc. Sau khi th l h s khiu ni v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh hoc pht hin hnh vi ca doanh nghip trn th trng c du hiu vi phm Lut Cnh tranh, Th trng c quan qun l cnh tranh s quyt nh vic iu tra s b v phn cng cho iu tra vin tin hnh vic iu tra s b. S bt u th tc iu tra s b l bc u tin trong quy trnh tin hnh th tc t tng i vi hnh vi CTKLM. Thi hn iu tra s b l 30 ngy, k t ngy c quyt nh iu tra s b. Trong thi hn ny, iu tra vin c phn cng iu tra v vic cnh tranh phi hon thnh iu tra s b v kin ngh Th trng c quan qun l cnh tranh ra quyt nh nh ch iu tra hoc iu tra chnh thc. Theo iu 88 Lut Cnh tranh, cn c vo kt qu iu tra s b v kin ngh ca iu tra vin, Th trng c quan qun l cnh tranh ra mt trong cc quyt nh sau y: 1. nh ch iu tra nu kt qu iu tra s b cho thy khng c hnh vi vi phm quy nh ca Lut ny. 2. iu tra chnh thc nu kt qu iu tra s b cho thy c du hiu vi phm quy nh ca LCT. Thi hn iu tra chnh thc i vi v vic CTKLM l 90 ngy, k t ngy c quyt nh iu tra chnh thc, khng phn bit l v vic phc tp hay khng phc tp; nhng trong trng hp cn thit, thi hn ny c th c Th trng c quan qun l
174
cnh tranh gia hn mt ln khng qu 60 ngy. Nh vy, tng thi gian iu tra chnh thc k c gia hn i vi mt v vic cnh tranh ti a l 150 ngy. Vic gia hn thi hn iu tra phi c iu tra vin thng bo n tt c cc bn lin quan trong thi hn chm nht l 7 ngy lm vic trc ngy ht hn iu tra (iu 90 Lut Cnh tranh). Trong qu trnh iu tra, cc bn c quyn yu cu C quan qun l cnh tranh mi ngi lm chng. C quan qun l cnh tranh cng c th yu cu chnh quyn a phng, c quan cng an, t chc khc phi hp, h tr qu trnh iu tra (iu 97 LCT 2004). Theo quy nh ti iu 88 v 89 Ngh nh 116/2005/N-CP th, Th trng c quan qun l cnh tranh c quyn p dng, thay i hay hu b mt trong nhng bin php ngn chn hnh chnh nh: tm gi ngi theo th tc hnh chnh; tm gi tang vt, phng tin vi phm php lut v cnh tranh; khm ngi; khm phng tin vn ti, vt; khm ni ct du tang vt, phng tin vi phm php lut v cnh tranh Trong trng hp v vic lin quan n cnh tranh khng lnh mnh c iu tra chnh thc th trong thi hn iu tra, iu tra vin phi xc nh cn c cho rng liu bn b iu tra hoc ang thc hin hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. Sau khi kt thc iu tra, xc nh l c vi phm th iu tra vin s ngh vi Th trng c quan qun l cnh tranh ra quyt nh x l. Trng hp qua iu tra pht hin v vic cnh tranh c du hiu phm ti, iu tra vin phi kin ngh ngay vi Th trng c quan qun l cnh tranh xem xt chuyn h s n c quan nh nc c thm quyn khi t v n hnh s. Trng hp c quan nh nc c thm quyn khi t v n hnh s thy c cn c khng c khi t v n hnh s theo quy nh ca B lut t tng hnh s th phi tr li h s cho c quan qun l cnh tranh tip tc iu tra theo th tc quy nh ti Lut ny. Thi hn iu tra quy nh ti iu 90 ca Lut c tnh t ngy C quan qun l cnh tranh nhn li h s (iu 95 Lut Cnh tranh).
1.3. X l i vi cc hnh vi CTK M

Sau khi kt thc iu tra, xc nh l c hnh vi cnh tranh khng lnh mnh vi phm quy nh ca Lut Cnh tranh, iu tra vin s ngh Th trng c quan qun l cnh tranh ra quyt nh x l. Theo cc quy nh ca Ngh nh 120/2005/N-CP ngy
175
30/9/2005 ca Chnh ph quy nh v x l vi phm php lut trong lnh vc cnh tranh th: Hnh thc x l vi phm php lut cnh tranh gm cc hnh thc x pht v cc bin php khc phc hu qu. i vi mi hnh vi vi phm php lut cnh tranh, t chc, c nhn kinh doanh vi phm phi chu mt trong cc hnh thc x pht chnh sau: pht cnh co; pht tin. Tu theo tnh cht v mc vi phm cn c th b p dng mt hoc mt s hnh thc x pht b sung nh: tch thu tang vt, phng tin c s dng thc hin hnh vi vi phm php lut v cnh tranh. Ngoi cc hnh thc s pht chnh v b sung nu trn, t chc, c nhn kinh doanh vi phm php lut v cnh tranh khng lnh mnh cn c th b p dng mt hoc mt s bin php khc phc hu qu nh: buc ci chnh cng khai (iu 4). Mc pht tin i vi cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c quy nh c th nh sau: i vi hnh vi ch dn gy nhm ln, gi m pha doanh nghip khc, gy ri hot ng kinh doanh ca doanh nghip khc: mc pht tin thp nht l 5 triu ng v cao nht l 20 triu ng. Ngoi vic b pht tin, t chc, c nhn kinh doanh vi phm cn c th b p dng mt hoc mt s hnh thc x pht b sung v bin php khc phc hu qu nh: tch thu tang vt, phng tin c s dng thc hin hnh vi vi phm bao gm tch thu ton b khon li nhun thu c t vic thc hin hnh vi vi phm; buc ci chnh cng khai. i vi hnh vi xm phm b mt kinh doanh, hnh vi p buc trong kinh doanh: mc pht t thp nht l 5 triu ng v cao nht l 20 triu ng. Ngoi ra cn c th b tch thu tang vt, phng tin c s dng thc hin hnh vi vi phm, bao gm c tch thu ton b khon li nhun thu c t vic thc hin hnh vi vi phm. i vi cc hnh vi qung co, khuyn mi nhm CTKLM: mc pht tin i vi hnh vi ny cao hn cc hnh vi CTKLM khc nh nu trn, thp nht l 15 triu ng v cao nht l 50 triu ng. Ngoi ra cn c th b tch thu tang vt, phng tin c s dng thc hin hnh vi vi phm bao gm tch thu ton b khon li nhun thu c t vic thc hin hnh vi vi phm v/hoc buc ci chnh cng khai. i vi hnh vi phn bit i x ca hip hi th mc pht tin thp nht l 15 triu ng v cao nht l 50 triu ng. Tuy vy ch th thc hin hnh vi ny khng b p dng cc bin php x pht b sung v/hoc bin php khc phc hu qu.
176
V hnh vi BHC bt chnh: mc pht tin i vi hnh vi ny l cao nht so vi cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh khc khc, thp nht l 50 triu ng v cao nht l 100 triu ng. Ngoi ra cn c th b tch thu tang vt, phng tin c s dng thc hin hnh vi vi phm bao gm tch thu ton b khon li nhun thu c t vic thc hin hnh vi vi phm v/hoc buc ci chnh cng khai.
1.4. Gii quyt khiu ni i vi quyt nh x l v vic cnh tranh cha c hiu lc php lut
Theo nguyn l ca nh nc php quyn, cc quyt nh x l v vic cnh tranh lun c th b khiu ni hoc khiu kin. V vy, cc quyt nh ca Th trng c quan qun l cnh tranh u c th b xem xt li thng qua th tc khiu ni hnh chnh vi thi hiu l 30 ngy k t khi ban hnh. Trong trng hp ny, thm quyn gii quyt khiu ni chng li quyt nh ca Th trng c quan qun l cnh tranh l B trng B Cng Thng. Trong qu trnh xem xt khiu ni v khiu kin, nhng ni dung ca quyt nh khng b khiu ni hay khiu kin l c hiu lc thi hnh, c th l: T chc c nhn b x l vi phm phi chp hnh quyt nh x l v vic cnh tranh ca c quan qun l cnh tranh trong thi hn 30 ngy, k t ngy quyt nh x l v vic cnh tranh khng lnh mnh c hiu lc php lut. Trong trng hp khng nht tr mt phn hoc ton b ni dung quyt nh x l v vic cnh tranh khng lnh mnh th trong thi hn 30 ngy nu trn, t chc, c nhn kinh doanh c quyn khiu ni ln B trng B Cng Thng i vi quyt nh x l v vic cnh tranh ca Th trng c quan qun l cnh tranh. Nhng phn ca quyt nh x l v vic cnh tranh khng lnh mnh b khiu ni cha c thi hnh. Bn khiu ni phi lm n khiu ni v gi n c quan ban hnh quyt nh x l v vic cnh tranh km theo cc chng c b sung (nu c) chng minh cho khiu ni ca mnh l c cn c hp php. Trong thi hn 30 ngy (tr trng hp phc tp, thi hn gii quyt khiu ni c th c gia hn nhng khng qa 30 ngy), k t ngy nhn c h s khiu ni, B trng B Cng Thng c trch nhim gii quyt theo thm quyn, c th l: B trng B Cng thng c quyn gi nguyn quyt nh x l v vic cnh tranh nu xt thy vic khiu ni l khng c cn c hoc sa mt phn hoc ton b quyt nh x l v vic cnh tranh nu quyt nh ny khng ng php lut; trng hp chng c cha c thu thp v xc minh y th c quyn hu quyt nh
177
x l v vic cnh tranh v yu cu c quan qun l cnh tranh gii quyt li theo quy nh. Quyt nh gii quyt khiu ni quyt nh x l v vic cnh tranh ca B trng B Cng thng c hiu lc k t ngy k. Trng hp khng nht tr vi quyt nh gii quyt khiu ni v quyt nh x l v vic cnh tranh ca B trng B Cng thng th cc bn lin quan c quyn khi kin v n hnh chnh i vi mt phn hoc ton b ni dung ca quyt nh gii quyt khiu ni ra To n nhn dn cp tnh c thm quyn (To hnh chnh). Nhng phn quyt nh x l v vic cnh tranh khng b khi kin ra To n vn c tip tc a ra thi hnh. Trong trng hp ht thi hn 30 ngy nh trnh by trn, nu t chc, c nhn kinh doanh b x l vi phm khng t nguyn thi hnh, khng khiu ni ln B trng B Cng thng, To n cp tnh c thm quyn, bn c thi hnh quyt nh x l v vic cnh tranh khng lnh mnh c quyn lm n yu cu c quan thi hnh n cp tnh ni c tr s, ni c tr hoc ni c ti sn ca bn phi thi hnh t chc cng ch thi hnh quyt nh x l v vic cnh tranh khng lnh mnh. 2. Mt s v vic in hnh c x l theo ut Cnh tranh 2004 Sau 5 nm thc hin cc quy nh v chng cnh tranh khng lnh mnh, Cc QLCT tin hnh iu tra 61 v vic lin quan n cnh tranh khng lnh mnh (01 v trong nm 2006, 05 v trong nm 2007, 13 v trong nm 2008, 14 v trong nm 2009 v 28 v trong nm 2010). Trong c 46/63 v vic do Cc Qun l cnh tranh khi xng iu tra v 15/61 v vic iu tra da trn cn c n khiu ni t cc doanh nghip,c th nh sau: - 28 v vic lin quan n hnh vi qung co nhm cnh tranh khng lnh mnh; - 17 v vic lin quan n hnh vi bn hng a cp bt chnh; - 06 v vic lin quan n hnh vi dm pha ni xu doanh nghip khc; - 05 v vic lin quan n hnh vi khuyn mi nhm cnh tranh khng lnh mnh; - 04 v vic lin quan n hnh vi ch dn gy nhm ln; - 01 v vic lin quan n hnh vi gy ri hot ng kinh doanh ca doanh nghip khc.
178
Bn cnh cc v vic c x l thng qua t tng cnh tranh, Cc cn tip nhn, xem xt v cho kin hng dn, t vn v php lut chng cnh tranh khng lnh mnh cho cc c quan, t chc, c nhn lin quan thng qua cc th tc hnh chnh thng thng. Cc cng tin hnh tham vn tin t tng i vi 62 v vic c du hiu vi phm php lut cnh tranh khng lnh mnh, bao gm cc v vic Cc khi xng tham vn v cc v vic pht sinh t n khiu ni ca cc doanh nghip. 2.1. V vic lin quan n hnh vi ch dn gy nhm ln: Ngy 10/6/2010, Cc Qun l cnh tranh nhn c H s ca Cng ty TNHH u t v Xut nhp khu Thu Hin khiu ni Cng ty TNHH Sn xut Thng mi Dch v Nguyn Long thc hin hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. Cng ty Thu Hin l nh phn phi c quyn sn phm bt rau cu do Konnyaku Jelly Powder ca Jim Willie Pte Ltd (Singapore) ti th trng Vit Nam t nm 2006. Cng ty TNHH SX TM DV Nguyn Long l cng ty sn xut v kinh doanh sn phm bt rau cu ti Vit Nam t nm 2007. Trong qu trnh kinh doanh ca mnh, Cng ty Nguyn Long s dng 02 mu bao b l mu bao b bt rau cu Nguyn Long Konnyaku Jelly Powder v mu bao b bt rau cu Nguyn Long Dragon Jelly Powder. Trong n khiu ni ngy 10/6/2010, Cng ty Thu Hin khiu ni Cng ty Nguyn Long v ba ni dung : Th nht, Cng ty Thu Hin cho rng bao b bt rau cu do Konnyaku Jelly Powder ca Cng ty Nguyn Long gn nhiu ch dn thng mi trng lp, gy nhm ln vi cc ch dn thng mi trn sn phm bt rau cu do Konnyaku Jelly Powder ca Jim Willie (do Thu Hin phn phi) ti Vit Nam v gy nhm ln cho ngi tiu dng v ngun gc, cht lng, cc c tnh khc ca sn phm trong qu trnh nhn bit v la chn sn phm. Th hai, Cng ty Thu Hin cho rng mu bao b mi ca Cng ty Nguyn Long (Dragon Jelly Powder) vn l mu bao b vi phm Konnyaku Jelly Powder c b i vi im ch khng h thay i mu m, kiu dng, kch c. Th ba, Cng ty Nguyn Long sn xut v lu thng ng thi 02 mu bao b l nhm mc ch qung co, pht trin, a sn phm bt rau cu do Dragon Jelly Powder n vi ngi tiu dng da trn nn tng bt rau cu Konnyaku Jelly Powder. i vi ni dung khiu ni th nht lin quan n ch dn gy nhm ln, cc chng c thu thp c trong qu trnh iu tra cho thy bao b bt rau cu do Konnyaku Jelly Powder ca Cng ty Nguyn Long gn nhiu ch dn thng mi trng lp, gy nhm ln vi cc ch dn thng mi trn sn phm bt rau cu do Konnyaku Jelly Powder ca Jim Willie (do Thu Hin phn phi) ti Vit Nam v gy nhm ln cho ngi tiu dng v 02 sn phm. Vi vic s dng mu
179
bao b Konnyaku Jelly Powder ny, Cng ty Nguyn Long xm phm quyn i vi nhn hiu hng ha s 107600 ca Jim Willie. Cng ty Nguyn Long ngng sn xut v lu hnh mu bao b ny t ngy 20/11/2008, tuy nhin tnh t thi im 20/11/2008 cho ti thi im iu tra l thng 06/2010, hnh vi vn nm trong thi hiu khiu ni. Hn na, i vi hnh vi c du hiu vi phm v s hu tr tu ca Nguyn Long nu trn, cha c c quan no x l. Cn c trn n khiu ni, cc ti liu chng c do bn khiu ni cung cp v cc ti liu khc do Cc QLCT thu thp c, nhn thy n khiu ni l c c s, Cc QLCT ra quyt nh iu tra i vi Cng ty TNHH SX TM DV Nguyn Long. i vi 02 ni dung khiu ni th hai v th ba, Cng ty Thu Hin khng cung cp c cc bng chng chng minh 2 ni dung ny l c c s. Kt thc giai on iu tra chnh thc, cc iu tra vin kt lun Cng ty Nguyn Long thc hin hnh vi vi phm khon 2 iu 40 Lut cnh tranh qui nh v ch dn gy nhm ln. Ngy 1/10/2010, Cc trng Cc QLCT ra quyt nh s 132/Q-QLCT x pht Cng ty TNHH SX TM DV Nguyn Long vi mc pht 10 triu ng. 2.2. V vic lin quan n hnh vi gi m pha ni xu doanh nghip khc: Cng vi thi im th l n khiu ni ca Cng ty Thu Hin, Cc cng nhn c n khiu ni t pha Cng ty Nguyn Long khiu ni Cng ty Thu Hin v hnh vi gim pha ni xu doanh nghip khc. Cng ty Nguyn Long cng cung cp c cc bng chng chng minh n khiu ni ca h l c c s. Qu trnh iu tra xc minh cho thy Cng ty Thu Hin thc hin vic lu hnh t ri vi ni dung khng chnh xc v Cng ty Nguyn Long, c th: trong t ri Thng bo nh km trong bao b sn phm, Cng ty Thu Hin a ra nhiu thng tin trc tip v gin tip khng chnh xc lin quan n Cng ty Nguyn Long nh: sn phm Bt rau cu ca Cng ty Nguyn Long l hng nhi km cht lng, v sn phm ca Cng ty Nguyn Long l gian ln v xut x hng ha hay vic Cng ty Nguyn Long b lc lng qun l th trng kim tra, x pht v b cng an kinh t kim tra pht hin sai phm...Kt thc iu tra, cc iu tra vin kt lun Cng ty Thu Hin vi phm iu 43 Lut cnh tranh. Ng y 20/10/2010, Cc trng Cc QCLT ra quyt nh x pht Cng ty TNHH u t XNK Thu Hin vi mc pht 10 triu ng. y l mt v vic c nhiu tnh tit phc tp bi mu thun gia 2 cng ty xy ra trong khong thi gian kh di (t nm 2008), Cng ty Thu Hin n khiu ni ln rt nhiu c quan chc nng khc nhng cc c quan ny u cha a ra kt lun cui cng. V vy, trong qu trnh ku oan, Cng ty Thu Hin a nhng thng tin
180
khng chnh xc v Cng ty Nguyn Long vi mc ch tr a. Trong trng hp ny, c hai cng ty u c li. ng trn lp trng ca Lut cnh tranh, cc iu tra vin Cc QLCT gii quyt v vic hp tnh hp l, kt thc mu thun ko di ca 2 doanh nghip. 2.3. V vic lin quan n hnh vi qung co nhm cnh tranh khng lnh mnh: Thng 1/2010, qua r sot hot ng qung co trn th trng, Cc pht hin cc thng ip qung co ca Cng ty TNHH Panasonic i vi cc sn phm iu ha, t lnh c du hiu vi phm Lut Cnh tranh. Qua qu trnh iu tra tin t tng, nghin cu ti liu thu thp c, xt thy ni dung cc qung co nu trn c yu t gy nhm ln, vi phm php lut cnh tranh, Cc Qun l cnh tranh tin hnh iu tra v vic cnh tranh i vi Cng ty TNHH Panasonic Vit Nam theo quy nh ti khon 2 iu 86 ca Lut Cnh tranh. Bn b iu tra qung co sai s tht v cng dng ca sn phm iu ha Envio vi ni dung: v hiu ha hn 99% tc nhn gy hi trong khng kh, bao gm vi sinh vt c hi, vi khun, virus v nm mc. Theo gii trnh ca Bn b iu tra, kt qu th nghim cho thy sau khi chy iu ha trong mi trng th nghim cho thy t l mt s loi vi khun, virus v nm mc trong khng kh gim t 58% n 100%, trong kh nng v hiu ha virus cm A l 99.9%. Tuy nhin, kt qu th nghim i vi cc loi vi khun khc v nm mc khng t ch tiu nh trn. ng thi, kt qu th nghim cng cho thy khi khng chy iu ha, t l vi khun v nm mc trong khng kh cng t gim ng k (gim t nhin). Ti bui lm vic vi cc iu tra vin, cn b k thut ca Panasonic Nht Bn cng tha nhn da vo cc kt qu th nghim khng th khng nh sn phm c tc dng v hiu ha hn 99% tc nhn gy hi trong khng kh, trong c c vi sinh vt c hi, vi khun, virus v nm mc. Nh vy, ni dung qung co ny ca Bn b iu tra l sai s tht. Bn b iu tra qung co khng y v cng dng ca sn phm t lnh Panasonic vi ni dung v sinh dit n 99.9% vi khun bt hot n 99.9% vi khun & nm mc. Bn b iu tra c th nghim tc dng khng khun ca mng lc Ag (b phn cu thnh ca sn phm t lnh Panasonic) i vi 02 loi vi khun l Staphylocccus v Escherichia Coli. Tuy nhin, Bn b iu tra cng xc nhn khng c c s xc nh 02 loi vi khun ni trn mang tnh i din cho tt c cc loi vi khun v nm mc. Do , ni dung qung co ni dung ni trn l khng y , gy nhm ln cho ngi tiu dng. Qung co sn phm iu ha Envio c tnh nng ca tit kim 60% in tiu th khi chy lin tc trong vng 2h: Theo xc minh ca Cc, kt qu th nghim tnh nng tit kim in ca iu ha Envio s dng cng
181
ngh inverter v cm bin Eco Patrol cho thy sn phm c hiu qu tit kim in so vi dng sn phm iu ha khc ca Panasonic khong 40% sau 2 gi hot ng v 60% sau 8 gi. Cc ch s ny th hin r trong catalogue gii thiu sn phm, tuy nhin khi a ln mu qung co bo ch th hin thnh tit kim 60% in tiu th trong vng 2h. V vn ny, Cng ty cng tha nhn sai st v iu chnh li ni dung qung co ngay trong giai on iu tra s b. Ngoi ra, Cng ty cn thc hin qung co sn phm t lnh Panasonic c tnh nng tng cng thnh phn vitamin ca thc phm n 12% (model NR-BY601X/V v NRBY551/XV). Mc d, Cng ty cung cp bo co th nghim cho thy cng ngh chiu sng thc phm trong ngn kn ca t lnh c th lm tng vitamin ca mt s loi rau qu t 11.8% n 21.7%. Tuy nhin, kt qu th nghim ch th hin tc dng trn rau qu, khng ng vi thc phm ni chung. Do , Cng ty cng tha nhn ni dung qung co khng r rng v iu chnh ni dung qung co thnh tng cng thnh phn vitamin trong rau c qu cao hn 12%. Ngy 16 thng 6 nm 2010, Cc trng Cc QLCT ra quyt nh s 66/QQLCT x pht Cng ty TNHH Panasonic vi mc pht 30 triu ng v yu cu chm dt ngay lp tc hnh vi vi phm khon 3 iu 45 Lut Cnh tranh cung cp thng tin gy nhm ln cho khch hng. V vic Cng ty TNHH Panasonic c th coi l v vic tin phong trong nm 2010 ca Cc QLCT lin quan n hnh vi qung co nhm cnh tranh khng lnh mnh. V vic cung cp cho cc iu tra vin nhng hiu bit c bn v kh ton din v cc tnh nng k thut ca sn phm iu ha, v vic ny cng tr thnh nn tng cho cc v vic iu tra v sau c lin quan ti sn phm iu ha ca mt lot cc hng in lnh khc nh LG, Sharp, Samsung, Toshiba... 2.3. V vic lin quan n hnh vi khuyn mi nhm cnh tranh khng lnh mnh: Thng 6 nm 2010, qua r sot hot ng khuyn mi trn th trng, Cc pht hin hot ng khuyn mi ca Cng ty TNHH Supor Vit Nam c du hiu vi phm Lut Cnh tranh. Cn c theo quy nh ca Lut, Cc trng Cc QLCT ra quyt nh iu tra Cng ty TNHH Supor Vit Nam. Cng ty TNHH Supor l cng ty kinh doanh v sn xut cc sn phm dng c nh bp, cc sn phm in gia dng; nhp khu cc vt dng, thit b nh bp, sn phm in
182
dn dng. T cui thng 5/2010, Bn b iu tra qung co trn cc phng tin thng tin i chng v chng trnh khuyn mi Min ph 1000 ni canh c ni dung tng hng ha cho khch hng dng th km theo iu kin khch hng i cc loi ni nhm ang s dng do doanh nghip khc sn xut. Kt thc qu trnh iu tra chnh thc, cc iu tra vin kt lun bn b iu tra thc hin hnh vi Tng hng ha cho khch hng dng th nhng li yu cu khch hng i hng ha cng loi do doanh nghip khc sn xut m khch hng ang s dng dng hng ha ca mnh vi phm quy nh ti khon 4 iu 46 Lut Cnh tranh. Ngy 29/9/2010, Cc trng Cc QLCT ra quyt nh s 129/Q-QLCT x pht Cng ty TNHH Supor Vit Nam vi mc pht 30 triu ng v yu cu ngay lp tc chm dt hnh vi vi phm. 2.5. V vic lin quan n hnh vi bn hng a cp bt chnh: Trong qu trnh gip B trng B Cng Thng qun l nh nc v hot ng bn hng a cp, Cc QLCT nhn c mt s thng tin lin quan n vic Cng ty C phn cng ngh mi v pht trin Quc t Amkey Vit Nam cha tun th ng cc quy nh php lut trong hot ng bn hng a cp. Sau khi nghin cu cc ti liu lin quan, Cc Qun l cnh tranh tin hnh iu tra v vic cnh tranh i vi Cng ty C phn cng ngh mi v pht trin Quc t Amkey Vit Nam theo quy nh ti khon 2 iu 86 ca Lut Cnh tranh. Kt qu iu tra chnh thc cho thy Cng ty C phn cng ngh mi v pht trin Quc t Amkey Vit Nam thc hin mt s hnh vi c du hiu vi phm quy nh ti iu 48 Lut Cnh tranh v bn hng a cp bt chnh, c th: "Yu cu ngi mun tham gia phi mua mt lng hng ho ban u c quyn tham gia mng li bn hng a cp"; "Khng cam kt mua li vi mc gi t nht l 90% gi hng ho bn cho ngi tham gia bn li"; "Cung cp thng tin sai lch v tnh cht v cng dng ca hng ho d d ngi khc tham gia bn hng a cp". y l v vic m chng c v hnh vi vi phm rt r rng, Cng ty cng tha nhn tt c cc hnh vi vi phm. Ngy 24/03/2010, Cc trng Cc QLCT ra quyt nh s 39/QQLCT x pht Cng ty C phn cng ngh mi v pht trin Quc t Amkey Vit Nam vi mc pht 210 triu ng.
183
PHN 2. KINH NGHIM QUC T

Mc d php lut v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c t lu i, vn cha c mt khi nim nht qun cho tt c cc quc gia v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. V vy, quy nh ca tng quc gia khc nhau cng rt khc nhau lin quan n cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. Nhm phc v mc ch nghin cu sa i mt s iu khon trong Lut Cnh tranh lin quan ti cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh, nhm nghin cu s s dng nh ngha v cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh ca Vit Nam lm h quy chiu, trn c s nghin cu hc hi kinh nghim ca cc quc gia khc quy nh v vn ny. 2.1. Kinh nghim Nht Bn 2.1.1. Tng quan v cc quy nh php lut cnh tranh khng lnh mnh ti Nht Cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh ca Nht c quy nh ch yu trong Lut Cnh tranh, Lut cm cnh tranh khng lnh mnh, Lut v cc giao dch thng mi c bit v Lut cm bn hng a cp dng hnh thp. Ngoi ra, lin quan n cc quy nh v ch dn gy nhm ln, c rt nhiu b lut khc ti Nht c lin quan, v d nh Lut Thng hiu, Lut tiu chun nng nghip Nht Bn Trong phm vi ca ti nghin cu ny, vic tm hiu qu nhiu lut khc nhau s dn n s dn tri v khng hiu qu, v vy, y chng ta s tp trung tm hiu vo 5 Lut c lin quan ch yu, l Lut Cnh tranh, Lut cm cnh tranh khng lnh mnh, Lut v gii thng v ch dn, Lut quy nh v cc giao dch thng mi c bit v Lut cm bn hng a cp dng hnh thp. 2.1.1.1. Lut Cnh tranh Lut cnh tranh ca Nht chnh l o Lut chng c quyn (o lut quy nh v chng c quyn t nhn v duy tr cnh tranh cng bng). Bn cnh cc quy nh v chng c quyn t nhn v cc hnh vi hn ch thng mi bt hp l (cartel), Chng V Lut chng c quyn Nht Bn cn quy nh cc hnh vi c xc nh l cc hnh vi thng mi khng lnh mnh (unfair trade practices). Tuy nhin, nh ngha hnh vi thng mi khng lnh mnh y khng hon ton trng vi nh ngha v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c quy nh trong Lut cnh tranh ca Vit Nam. Thut ng cc hnh vi thng mi khng lnh mnh s dng trong Lut chng c quyn Nht Bn c nh ngha ti Khon 9 iu 2 ca Lut ny, c
184
hiu l bt k hnh vi no trong 16 hnh vi c lit k ti Khon 9. Cc hnh vi ny gm 16 hnh vi, trong c 6 hnh vi tng t vi cc hnh vi c quy nh t iu 39 iu 48 Lut cnh tranh Vit Nam, bao gm cc hnh vi: 1) Cc hnh vi t chi giao dch khc (Other refusal to deal): s dng cc bin php khng chnh ng khin doanh nghip khc t chi giao dch vi mt doanh nghip nht nh, hoc hn ch v s lng/tnh cht ca hng ha/dch v trong giao dch thng mi vi mt doanh nghip nht nh; 2) S xem xt phn bit i x (Discriminatory consideration): cung cp hoc chp nhn hng ha hoc dch v ti mt mc gi phn bit i x nhm gy bt li hoc to li ch cho mt/cc doanh nghip/ngi tiu dng nht nh, hoc phn bit i x gia cc doanh nghip/ ngi tiu dng khc nhau trong mt khu vc a l nht nh; 3) Li ko khch hng mt cch gian di: dn d khch hng ca cc i th cnh tranh giao dch vi mnh bng cch khin h nhm ln v tnh cht ca hng ha hoc dch v ca mnh, hoc nhm ln v cc iu khon thng mi, hoc nhm ln v cc vn khc c lin quan n giao dch ny l tt hn nhiu hoc u i hn nhiu so vi giao dch trn thc t hoc so vi cc i th cnh tranh. 4) Li ko khch hng bng cc khon li nhun khng chnh ng (Customer inducement by unjust benefits): li ko cc khch hng ca i th cnh tranh chuyn sang giao dch vi mnh bng cch a ra cc li ch khng chnh ng cn c trn cc hnh vi kinh doanh thng thng thng; 5) p buc trong kinh doanh (Tie-in sales): khin mt bn khc mua hng ha hoc dch v t mnh hoc t mnh hoc t mt doanh nghip c ch nh bi chnh mnh bng cch p buc bn giao dch vi mnh hoc vi mt doanh nghip ch nh. 6) Gy ri hot ng kinh doanh ca i th cnh tranh (Interference with a competitors transactions): gy ri khng chnh ng mt giao dch ca mt doanh nghip l i th cnh tranh ni a ca chnh mnh hoc vi tp on m mnh l mt c ng hoc l mt nhn vin, bng cch ngn cn vic thc thi kt qu ca hp ng, hoc bng cch to ra s vi phm hp ng, hoc bng bt k bin php no khc34.
34
Tuy nhin, Nht Bn, trng im ca nhng hnh vi ny c nh gi da trn khuynh hng ngn cn cnh tranh lnh mnh.
185
Ngoi ra, iu 8 ca Lut chng c quyn quy nh cm cc Hip hi thng mi thc hin mt s hnh vi, trong c cc hnh vi sau tng t vi cc quy nh v Phn bit i x hip hi (iu 47, Lut cnh tranh Vit Nam): Cc Hip hi thng mi ti Nht b cm khng c thc hin cc hnh vi: 1) Hn ch cnh tranh mt cch ng k trong bt k mt lnh vc thng mi no; 2) Hn ch s lng doanh nghip hin ti hoc tng lai trong bt k mt lnh vc kinh doanh c th no; 3) Ngn cn mt cch khng chnh ng hot ng hoc chc nng ca cc doanh nghip. 4) Cn tr mt cch khng chnh ng cc chc nng hoc hot ng ca cc doanh nghip thnh vin. 2.1.1.2. Lut cm cc gii thng bt chnh v cc ch dn gy nhm ln (Act against Unjutifiable premiums and misleading representations) Lut cm cc gii thn bt chnh v cc ch dn gy nhm ln c coi l mt lut c bit thuc Lut Chng c quyn cho ti khi Cc Bo v ngi tiu dng Nht (CAA) c thnh lp trc thuc chnh ph Nht Bn, sau , thm quyn thc thi Lut ny c chuyn sang cho CAA (trc thuc thm quyn ca JFTC). Lut cm cc gii thng bt chnh v cc ch dn gy nhm ln c ni dung chnh l quy nh cm cc gii thng v l (thut ng gii thng c s dng trong Lut ny mang ngha l bt k vt, tin hay bt k hnh thc li nhun kinh t no c doanh nghip a ra nhm mc ch li ko ngi tiu dng xem c th ti Khon 1 iu 2 Lut cm cc gii thng bt chnh v cc ch dn gy nhm ln) v cc ch dn gy nhm ln v thnh phn ca hng ha, gy nhm ln v iu khon mua bn hng ha, v bt k ch dn v hng ha no do CAA kt lun l gy nhm ln da trn tiu ch dn d khch hng mua hng mt cch khng chnh ng v cn tr cnh tranh cng bng (thut ng ch dn s dng trong Lut ny c hiu l qung co hay bt k ch dn no khc c doanh nghip s dng nh mt phng tin li ko dn d khch hng xem c th ti Khon 2 iu 2 Lut cm cc gii thng bt chnh v cc ch dn gy nhm ln). Bn cnh , Lut cn quy nh chi tit v cc ni dung qung co khng chng minh c (restrictions on uproven advertisement) cng l cc ni dung qung co b cm: trong trng hp CAA mun nh gi liu mt ni dung qung co c gy nhm
186
ln hay khng, CAA c th ch nh mt khong thi gian hp l cho doanh nghip cung cp cc bng chng xc thc chng minh cho cc ni dung qung co ; nu doanh nghip khng cung cp c cc bng chng ny trong khong thi gian hp l trn, ni dung qung co c th b xc nh l ch dn gy nhm ln. 2.1.1.3. Lut iu chnh hnh vi bn hng a cp Hnh vi bn hng a cp bt chnh c quy nh chi tit ti c hai b lut ca Nht l Lut v cc giao dch thng mi c bit v Lut cm bn hng a cp dng hnh thp. Lut v cc giao dch thng mi c bit bt buc cc doanh nghip cung cp hng ha hoc dch v theo cc hnh thc bn hng tn ca (door to door sales), bn hng qua th in t, bn hng qua in thoi, bn hng a cp phi tun theo cc quy tc c quy nh trong Lut. Cc quy nh bt buc trong Lut ny gm: 1) Phi thng tin trc v r rng ti i tc v tn, mc ch v chng loi hng ha hoc dch v; 2) (i vi hot ng qung co bn hng a cp) cm to ra cc ch dn gy nhm ln v cht lng ca hng ha hay ni dung ca quyn s dng cc iu kin thun li; 3) Phi cung cp y ti liu v t chc hot ng bn hng a cp ca cng ty cho ngi tham gia trc khi k kt hp ng; 4) Cc hnh vi b cm : (i) c tnh che giu s tht hoc cc thng tin nhm ln v chng loi, mu m, hoc cht lng ca hng ha hoc che y cc vn lin quan n cc rng buc v ngha v v trch nhim c quy nh, cc vn lin quan n t b li nhun (ii) e da hoc gy ri mt ngi buc khin anh ta/ c ta min cng k hp ng hoc nhm cn tr ngi hy b hp ng k vi cng ty bn hng a cp; (iii) D d mt ngi k hp ng bn hng a cp ti mt a im khng phi a im cng cng hoc tr s kinh doanh ca Cng ty; Lut cm bn hng a cp dng hnh thp l lut cm hon ton cc dng bn hng a cp no thc hin theo phng thc hnh thp. y l mt h thng tp hp v phn phi tin da trn s gia tng khng gii hn s ngi tham gia vo mng li a cp, bng cch ngi tham gia trc c th nhn c li nhun da vo tin tham gia mng li ca nhng ngi gia nhp sau.
187
2.1.1.4. Lut chng cnh tranh khng lnh mnh Lut chng cnh tranh khng lnh mnh ca Nht ra i t nm 1934 gm 22 iu v mt s iu khon b sung qua cc ln sa i iu chnh cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. Lut chng Cnh tranh khng lnh mnh quy nh c th 15 hnh vi cnh tranh khng lnh mnh ti Khon 1 iu 2 di y: (i) Hnh vi to ra s nhm ln vi hng ha hoc hot ng kinh doanh ca ngi khc bng cch s dng mt ch dn ging hoc tng t vi ch dn ni ting (i vi ngi tiu dng hoc nhng ngi mua khc), hoc to s nhm ln bng cch chuyn giao, phn phi, cho bn vi mc ch chuyn giao hoc phn phi, xut khu, nhp khu hay phn phi thng qua mt knh truyn thng in t hng ha s dng ch dn gy nhm ln ; (ii) Hnh vi s dng ch dn v hng ha hoc giao dch ca chnh mnh nhng ging hoc tng t nh ch dn ca sn phm hoc trong kinh doanh ca mt c nhn ni ting, hoc hnh vi chuyn giao, phn phi, trng by vi mc ch chuyn giao hoc phn phi, xut khu, nhp khu hoc cung cp thng qua mt knh truyn thng in t nhng sn phm c s dng nhng ch dn ; (iii) Hnh vi chuyn giao, cho thu, trng by vi mc ch chuyn giao hoc cho thu, xut khu hoc nhp khu hng ha bt chc mu m ca mt loi sn phm ca c nhn khc; (iv) Hnh vi ginh c b mt kinh doanh bng cch n trm, la gt, p buc hoc cc cch lm sai tri khc, hoc hnh vi s dng hoc tit l b mt kinh doanh c c bng hnh thc trn; (v) Hnh vi c c b mt kinh doanh mc d bit b mt ny c c bng cc hnh vi sai tri hoc khng bit v vn do s sut nghim trng, hoc hnh vi s dng hoc tit l b mt kinh doanh c c theo cch ny; (vi) Hnh vi s dng hoc tit l mt b mt kinh doanh, vi nhn thc r rng hoc c th khng bit do s sut nghim trng, sau khi c c b mt kinh doanh , rng b mt c c bng cc bin php sai tri; (vii) hnh vi s dng hoc lm l mt b mt kinh doanh c ch th kinh doanh khc s hu v cng b trc y vi mc ch cnh tranh thng mi khng lnh mnh, hoc t li nhun bt hp php hoc gy tn hi cho bn s hu b mt ;
188
(viii) Hnh vi c c mt b mt kinh doanh vi nhn thc hoc khng nhn thc c do s sut nghim trng, rng b mt c tit l khng ng cch, hoc b mt c c nh s tit l tri php, hoc hnh vi s dng hoc tit l b mt kinh doanh c c theo cch ny; (ix) hnh vi s dng hoc tit l mt b mt kinh doanh c c sau khi nhn thc c hoc khng nhn thc c do s sut nghim trng, sau khi c c b mt kinh doanh , rng b mt c tit l tri php, hoc b mt c c thng qua s tit l tri php; (x) hnh vi chuyn giao, phn phi, trng by vi mc ch chuyn giao, phn phi, xut khu hoc nhp khu (a) cc thit b c chc nng duy nht l pht tn hnh nh hoc m thanh, chy chng trnh hoc ghi li hnh nh, m thanh hay cc chng trnh b chn bi nhng bin php chn cng ngh c s dng trong kinh doanh, bng cch ph ri nhng bin php chn ny, hoc (b) thit b lu tr d liu hoc cc my mc cha cc chng trnh c chc nng duy nht nh trn, hoc cc hnh vi cung cp cc chng trnh c chc nng duy nht nh trn thng qua mt ng dy truyn thng in t. (xi) hnh vi chuyn giao, phn phi, trng by vi mc ch chuyn giao hoc phn phi, xut khu hoc nhp khu cho tt c mi ngi tr mt s c nhn nht nh (a) cc thit b c chc nng duy nht l cho php xem hnh nh hoc nghe m thanh, chy chng trnh, lu thu hnh nh, m thanh hoc chng trnh b chn bi nhng bin php chn cng ngh c s dng trong kinh doanh chn tt c tr mt s i tng nht nh, khng c nghe nhng hnh nh, m thanh, chng trnh hoc hnh nh, chng trnh c ghi m,thu li, bng cch cn tr cc bin php chn cng ngh ni trn, hoc (b) phng tin truyn thng lu tr d liu hoc my lu tr d liu ni lu tr cc chng trnh c chc nng duy nht ni trn, hoc hnh vi cung cp cc chng trnh c chc nng duy nht ni trn thng qua mt ng truyn thng tin in t. (xii) Hnh vi ginh hay gi quyn s dng mt hoc nhiu tn min ging hoc tng t vi ch dn ca hng ha hoc dch v c th ca c nhn khc, hoc hnh vi s dng bt k mt hoc nhiu tn min nh trn, nhm mc ch t li nhun bt chnh hoc gy thit hi cho ngi khc; (xiii) Hnh vi a thng tin sai lch v sn phm hoc dch v, hoc trong mt qung co, hoc trong mt vn bn hay th tn s dng trong mt mt giao dch c lin quan, theo cch c kh nng gy nhm ln cho cng chng v xut x, cht lng, hm
189
lng, quy trnh sn xut, cch s dng hoc v s lng ca hng ha; hoc gy nhm ln v cht lng, ni dung, mc ch v s lng ca dch v; hoc hnh vi chuyn giao, phn phi, trng by vi mc ch chuyn giao, phn phi, xut khu, nhp khu hoc cung cp thng qua knh truyn thng in t hng ha hoc dch v c nhng du hiu ni trn; (xiv) Hnh vi to ra hoc pht tn mt co buc sai lch gy tn hi uy tn kinh doanh ca ngi khc trong mt mi quan h cnh tranh; (xv) Hnh vi ca mt i l, i din hoc ca c nhn ngi tng l i l hoc i din (trong vng mt nm k t thc hin hnh vi) ca ch s hu quyn lin quan ti mt thng hiu ca mt nc thnh vin thuc lin minh cc quc gia k Cng c Paris (Cng c Paris c hiu nh quy nh ti im (ii) khon 1 iu 4 Lut Thng hiu (Lut s 127 nm 1959)) hoc mt nc l thnh vin ca T chc Thng mi Th gii WTO hoc mt nc l i tc k kt hp ng ca Hip c v Lut Thng hiu, s dng thng hiu ging hoc tng t nh thng hiu lin quan n quyn s hu ni trn khng c l do chnh ng hoc khng c s cho php ca ch s hu thng hiu, hoc hnh vi chuyn giao, phn phi, trng by nhm mc ch chuyn giao hoc phn phi, xut khu, nhp khu hoc cung cp qua knh truyn thng in t nhng mt hng s dng thng hiu ging nh hng ha c thng hiu c ng k bn quyn, hoc cung cp dch v s dng thng hiu ging hoc tng t dch v c ng k quyn s hu. Nh vy, tng ng vi 9 hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c quy nh trong Lut cnh tranh Vit Nam, Nht Bn u c nhng quy nh tng t, ch khc l c quy nh c th v chi tit hn trong nhng b lut khc nhau. 2.1.2. M hnh thc thi php lut v cnh tranh khng lnh mnh ti Nht 2.1.2.1 Lut Chng c quyn Lin quan n nhng Lut Chng c quyn Nht Bn, cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c quy nh trong lut ny c JFTC x l theo qui trnh nh sau: Khi JFTC nhn c thng tin t ngun ng tin cy v mt hnh vi b nghi ng vi phm lut, JFTC s tin hnh iu tra. Trong qu trnh iu tra v vic, pha b iu tra c c hi c gii thch v bo cha cho hnh vi ca mnh. Kt thc quy trnh iu tra, nu c bng chng y kt lun v s vi phm ca bn b iu tra, JFTC s ban hnh
190
Lnh yu cu chm dt hnh vi vi phm (Cease and Desist Order). Nu cng ty khng thc hin quyt nh ca JFTC, JFTC c th buc ti hnh s ti Phng Cng t p t mt n pht t n 2 nm v pht tin n 3 triu Yn i vi i din ca cng ty hoc i vi chnh cng ty . 2.1.1.2 Lut cm cc gii thng bt chnh v cc ch dn gy nhm ln i vi Lut cm cc gii thng bt chnh v cc ch dn gy nhm ln, Cc Bo v ngi tiu dng Nht Bn (Consumer Affair Agency-CAA) l c quan c thm quyn thc hin iu tra hnh vi nghi vn v ban hnh Lnh nh ch v chm dt hnh vi vi phm. Quy trnh th tc iu tra ca CAA cng gn ging nh quy nh trong Lut chng c quyn c thc hin bi JFTC. Ngoi ra, chi nhnh t ti cc tnh ca JFTC c ch nh quyn iu tra vi phm theo qui nh ca Lut cm cc gii thng bt chnh v cc ch dn gy nhm ln. 2.1.2.3 Lut Giao dch thng mi c bit B trng B Kinh t, Cng nghip v Thng mi c th ra mt lnh yu cu bn vi phm quy nh ca Lut ny phi thc hin cc bin php cn thit. Nu bn vi phm khng tun theo Lnh ny, bn vi phm s b p mc pht tin nhiu nht l 1 triu Yn v B trng B Kinh t, Cng nghip v Thng mi s ban hnh Lnh nh ch hot ng kinh doanh i vi bn vi phm. Trong trng hp bn vi phm khng ng vi quyt nh nh ch kinh doanh, bn vi phm s phi b pht t ln n 2 nm hoc pht tin ln n 3 triu Yn. 2.1.2.4 Lut cm bn hng a cp dng hnh thp Nhng vi phm thuc phm vi ca Lut cm bn hng a cp dng hnh thp c th b pht ti hnh s (i vi ngi iu khin mng li: n pht c th ln n 3 nm t v pht tin n 3 triu Yn, vi t vn vin kinh doanh cp cao: pht t n 1 nm v pht tin n 300 ngn Yn, i vi c nhn d d ngi khc tham gia bn hng a cp bt chnh mc pht p dng cao nht l 200 nghn Yn). 2.1.2.5 Lut cm cnh tranh khng lnh mnh Cc hnh vi vi phm Lut chng cnh tranh khng lnh mnh c th l i tng ca cc v kin dn s (lnh nh ch v lnh bi thng thit hi) hoc i tng pht
191
hnh s (ph thuc vo nghim trng ca vi phm, c th b pht n t n 10 nm hoc tin pht n 10 triu yn, hoc n t n 5 nm v pht tin n 5 triu Yn). 2.2. Kinh nghim Hoa K 2.2.1. Quy nh chung v php lut cnh tranh khng lnh mnh Hoa K: Hu ht cc hnh vi c xem l cnh tranh khng lnh mnh theo qui nh ca Lut Cnh tranh Vit Nam ri vo 4 loi hnh vi sau ca h thng php lut M gm: hnh vi cn tr hot ng kinh doanh thng thng (thuc s iu chnh ca cc Lut ca cc bang khc nhau); hnh vi xm phm nhn hiu hoc bn quyn (thuc s iu chnh ca o Lut gim cht lng thng hiu lin bang 1996 (Federal Trademark Dilution Act) v o Lut Lanham), v qung co so snh gian di hoc gy nhm ln (Thuc s iu chnh ca o Lut Lanham); v hnh vi qung co hoc marketing thng thng gian di hoc gy nhm ln gy thit hi cho tiu dng ni chung. Ba loi hnh vi u c gii quyt trong lnh vc hot ng ca lut t. Ring loi hnh vi th t, ti M gi l hnh vi thng mi gian di hoc khng lnh mnh thuc s qun l ca FTC theo Mc 5 ca o Lut v y ban Thng mi lin bang (FTC Act). y ban Thng mi lin bang ban hnh nhiu quy tc nhm iu chnh cc hnh vi thng mi gian di hoc khng lnh mnh mang tnh h thng. Mt s quy tc c th k n bao gm: Quy tc v t hng qua th in t, Quy tc v marketing qua in thoi, Quy tc khng gi in (Do-not-call Rule) v o lut chng th rc lin bang ( CANSPAM Act) Mt vi c quan chnh ph khc ca M cng c thm quyn xt x chuyn bit i vi mt s loi qung co i vi cc sn phm c th, v d nh thuc. Nm 1994, o Lut FTC sa i nh ngha hnh vi cnh tranh khng lnh mnh l hnh vi gy ra hoc c th gy ra nhng thit hi ng k m ngi tiu dng khng th trnh c mt cch hp l v thit hi gy ra ny khng b li c nhng li ch tng ng do hnh vi to ra cho ngi tiu dng hoc i th cnh tranh. Mc d pht trin h thng cc quy nh v hn ch cnh tranh t rt lu (Lut Sherman-1890), cc quy nh v cnh tranh khng lnh mnh ca Hoa K li tng i phn tn. Cc nh lp php ca Hoa K kt hp c hai cch tip cn ca Chu u trong vic iu chnh hnh vi cnh tranh khng lnh mnh, s dng cc quy nh chung v bi thng thit hi dn s cng nh mt s quy nh chuyn ngnh, v thm ch c s khc bit gia php lut lin bang v php lut cc tiu bang. Cc quy nh cnh tranh quan
192
trng nht c th k n l o Lut v y ban Thng mi lin bang (o lut FTC) (1914) v Lut nhn hiu lin bang, hay cn gi l Lut Lanham (1946). Lut v y ban Thng mi lin bang t c s cho vic thnh lp y ban Thng mi Hoa K chc nng ca y ban Thng mi Lin bang bao gm chc nng iu tra v gim st cc v vic chng c quyn, x l cc cch thc cnh tranh khng lnh mnh nh hng dn thng mi v cc hnh vi khng lnh mnh hoc gy gian di nh hng n thng mi(iu 5 Lut v y ban Thng mi Lin bang). y ban Thng mi lin bang Hoa K (USFTC) c nhng gii thch r hn v phm vi cc hnh vi khng lnh mnh v gian di trong cc vn bn hng dn theo thm quyn ca mnh. Trong bn Tuyn b chnh sch v hnh vi khng lnh mnh, c quan ny nu r: Lut thnh vn ch nh khung cho cc iu khon chung do Ngh vin nhn thy rng khng th son ra mt danh sch cc hnh vi khng lnh mnh m khng b lc hu mt cch nhanh chng hoc to ra nhng k h cho vic vi phm. Nhim v xc nh cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh thuc v y ban, vi hy vng cc tiu ch nh gi s c xem xt v pht trin. Cn c trn cc n l ti ta n, n nm 1964 y ban hnh thnh 3 tiu ch nh gi hnh vi cnh tranh khng lnh mnh, l: (i) gy thit hi cho ngi tiu dng. (ii) vi phm cc chnh sch x hi hin hnh; v (iii) v o c v khng cn trng. Cng trn cch tip cn ny, trong Tuyn b chnh sch v hnh vi gian di, y ban xc nh 3 yu t cn xem xt trong mt v vic gian di, l: - Phi c mt din gii, mt thiu st hoc mt hnh ng c th gy nhm ln cho ngi tiu dng; - Ngi tiu dng ng x c nhn thc v ng x hp l trong hon cnh tip nhn qung co; - Cui cng, din gii, thiu st hoc hnh ng phi c tc ng v mt vt cht, c ngha l c th dn ngui tiu dng n quyt nh hoc hnh ng mua hng. Khi c tc ng vt cht, mi dn n kh nng gy thit hi cho ngi tiu dng, do ngi tiu dng c th la chn nu khng c gian di. Nu Lut v y ban Thng mi Lin bang trao quyn cho USFTC ch ng thc hin cc bin php php l chng qung co nhm cnh tranh khng lnh mnh vi t cch i din cho li ch cng v bo v quyn li ngi tiu dng, th Lut Lanham m ra mt knh khc cho php i th cnh tranh trc tip khiu ni, v th tc ny cng
193
c USFTC ng h vi quan im cho rng thit hi ca ngi tiu dng cng ng ngha vi thit hi ca cc i th cnh tranh. Mc d ni dung ch yu ca o lut ny quy nh v nhn hiu hng ha, iu 43(a) quy nh: Bt k ai lin quan n vic kinh doanh hng ha, dch v s dng t ng, khi nim, tn, biu tng, hnh v hoc s kt hp ca chng, hay ngun gc xut x gi mo, m t gian di hoc gy nhm ln - C th gy bi ri, sai st hoc nh la v s lin h, lin kt hoc hp tc gia ngi ny vi mt ngi khc, hoc v ngun gc, kh nng ti tr hoc s chp nhn hng ha, dch v hoc hot dng thng mi ca ngui ny t ngi khc , hoc - Trong qung co hay khuyn mi m din gii sai lch bn cht, c im s lng, ngun gc a l ca hng ha, dch v hay hnh ng thng mi ca ngi ny hay ngi khc S chu trch nhim t khi kin dn s ca bt k ai cho rng li ch ca h b thit hi hoc c th b thit hi do hnh vi nu trn. chng minh thit hi, bn nguyn n phi a ra c trng hp ngi tiu dng thc t tin vo qung co gian di v t nh hng n hot ng kinh doanh ca mnh. Bn cnh , trong khi y ban Thng mi Lin bang khi tin hnh cc v vic x l c quyn yu cu bn b n chng minh tnh ng n trong qung co ca mnh, th theo th tc ny bn nguyn n phi chng minh v s gian di trong qung co ca bn b. C th thy r do t hng trong mt o lut v nhn hiu, th tc gii quyt tranh chp v qung co gian di ca Lut Lanham cng mang nhiu mu sc ca th tc gii quyt tranh chp trong lnh vc s hu tr tu. 2.2.2 Thc thi php lut cnh tranh khng lnh mnh ti Hoa K 2.2.2.1. y ban Thng mi lin bang: y ban Thng mi Lin bang (FTC) l mt c quan c lp c thnh lp bi Quc hi vo nm 1941 thc thi o lut FTC. Mc 5 ca o Lut FTC cm cc phng php khng lnh mnh v c sa i vo nm 1938 cm hnh vi thng mi la o v khng lnh mnh. o lut FTC cung cp mt khun kh ton din thc hin cc sng kin php lut ca y ban thc thi. Trong trch nhim thc thi bo v ngi tiu dng. y ban cn c vo Mc 5 ca o lut FTC- ngn cm hnh vi cnh tranh khng lnh mnh hay la o v mt s quy nh lin quan n bo v ngi tiu dng. y ban quyt nh rng
194
mt hnh vi c coi l hnh vi la o nu: (i) n c kh nng nh la ngi tiu dng (ii) v bn cht, n kh nng nh hng n quyt nh la chn sn phm ca ngi tiu dng. Thng tm nm 1944, Quc hi sa i Mc 5 ca o lut FTC, c th sa i cho rng mt hnh vi thng mi khng cng bng khi thit hi gy ra hoc c th gy ra cho ngi tiu dng: (i) ng k; (ii) ngi tiu dng khng th trnh c; (iii) khng nng hn so vi nhng li ch ca ngi tiu dng v i th cnh tranh. Quc hi cng ban hnh mt s o lut khc quy nh trch nhim thc thi bo v ngi tiu dng. Nh o lut Wheeler- Lea nm 1938 cho y ban ngn chn qung co sai v thc phm, thuc, v m phm. * Quy trnh gii quyt v vic pht sinh: Khi c vi phm xy ra, Lut v y ban Thng mi Lin bang cho php USFTC nhn danh li ch cng t chc phin iu trn vi s c mt ca bn vi phm lm r hnh vi, v da trn kt qu phin iu trn ra quyt nh buc nh ch v chm dt i vi hnh vi b xem l khng lnh mnh. Trong trng hp quyt nh c hiu lc (khng c khng co hoc khng co khng c Ta Phc thm hoc Ta Ti cao chp thun), nu bn b n tip tc vi phm, y ban c th a v vic ra Ta n v yu cu pht dn s mi hnh vi vi phm ti 10.000 USD, trong trng hp vi phm ko di th mi ngy vi phm b tnh l mt hnh vi ring l (iu 5 khon 1). Ring i vi qung co gian di, y ban c th khi kin trc tip ta ta n a phng c thm quyn, yu cu bi thng thit hi v ci chnh cng khai. Trong trng hp qung co gian di gy ra thit hi v sc khe, bn b pht s b pht tin ti 5.000 USD hoc pht t 6 thng hoc chu c hai hnh pht,vi phm ln th hai pht 10.000 USD v pht t ti 1 nm. FTC c th iu tra mt v vic t nhiu hng khc nhau. T khiu ni ca ngi tiu dng hoc ca doanh nghip, yu cu ca Quc hi. Vic iu tra c th tin hnh cng khai hoc c gi b mt. Ni chung, FTC thng thc hin iu tra khng cng khai bo v b mt cho c bn iu tra v cc cng ty. Nu FTC c c s tin rng c hnh vi vi phm php lut. FTC s ban hnh mt lnh cho cc cng ty. Mt cng ty khi k vo lnh trn, khng cn tha nhn hnh vi vi phm nhng bt buc phi chm dt hnh vi c cp trong n khiu ni. Nu lnh trn khng c chp thun t bn b khiu ni. FTC s thc hin mt khiu ni hnh chnh. Nu mt khiu ni hnh chnh c thc hin, mt th tc nh mt phin ta s c m ra trc khi thc hin mt v kin hnh chnh. Bng chng c
195
trnh, c trnh by, c s kim tra v nhn chng v kim tra cho gia cc bn. Nu pht hin hnh vi vi phm, mt lnh hnh chnh c ban hnh yu cu chm dt hnh vi vi phm, pht tin, hoc yu cu bi thng thit hi. Quyt nh hnh chnh c th b khng co ln y ban. Quyt nh cui cng ca y ban c th b khng co ln Ta n Phc thm M v cui cng l Ta Ti Cao Hoa K. Nu c hnh vi vi phm, y ban c th tm kim t Ta n mt hnh pht dn s hay mt lnh cm. FTC c th yu cu thc hin mt lnh cm, mt hnh pht dn s, yu cu khc phc hu qu trc tip t lnh ca Ta n. iu ny thng xy ra trong vic x pht nhng hnh vi gian ln vi ngi tiu dng. Bng cch thng qua Ta n, FTC c th x l kp thi hnh vi vi phm v trnh nhng tn tht khng ng c cho ngi tiu dng. 2.2.2.2. Cc bo v ngi tiu dng: Cc bo v ngi tiu dng gim st v bo co v s pht trin ca php lut v qung co sai s tht v la o, hnh vi cnh tranh khng lnh mnh v tip th bt hp php. Cc tin hnh iu tra, kin nhng cng ty v nhng ngi vi phm php lut. Pht trin cc quy tc bo v ngi tiu dng, gio dc ngi tiu dng v doanh nghip v quyn v trch nhim ca mnh. Cc cng tip nhn nhng h s khiu ni ca ngui tiu dng v chun b h s cho cc c quan thc thi php lut trn ton quc. 2.3. Kinh nghim Chu u 2.3.1. Tng quan quy nh v cnh tranh khng lnh mnh ti cc quc gia Chu u Chu u l ni khi u ca php lut v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh, v cng l ni pht sinh cc cch tip cn khc bit trong qu trnh xy dng php lut v cnh tranh khng lnh mnh. Ba trung tm kinh t ln ca Chu u l Php, c v Anh c nhng cch iu chnh hnh vi cnh tranh khng lnh mnh ring, trong ng ngc nhin l h thng ca Php li c nhiu im gn vi Anh hn l c. Php v Anh u iu chnh hnh vi cnh tranh khng lnh mnh trn c s cc nguyn tc chung v trch nhim bi thng thit hi ngoi hp ng (tort law) v c th ho thng qua cc n l. Mt s nc khc cng xy dng php lut v cnh tranh khng lnh mnh theo hng ny l H Lan v Italia. Ti cc quc gia ny, to n c vai tr rt ln trong vic nh gi hnh vi cnh tranh khng lnh mnh v quyt nh bin php x l, vi ch ti ch yu l bi thng thit hi.
196
Tuy nhin, vn c s khc bit gia hai h thng Dn lut v Thng lut trong cch thc p dng php lut i vi lnh vc ny. Trong h thng ca Php, phm vi p dng tort law i vi hnh vi cnh tranh khng lnh mnh tng i rng, To n c thm quyn xem xt v phn quyt nhiu hnh vi cnh tranh khc nhau, t hnh thnh cc n l a dng v cc hnh vi gy cn tr hot ng cnh tranh (concurrence dloyal) v cc hnh vi li dng thnh qu ca i th cnh tranh (concurrence parasitaire). Trong cc v vic ti to n, bn nguyn n cn chng minh s tn ti ca hnh vi cnh tranh khng lnh mnh, thit hi xy ra v mi quan h nhn qu gia hnh vi vi phm v thit hi; v bn b n c trch nhim bi thng thit hi m khng cn xt n yu t li (c ) i vi hnh vi vi phm. H Lan cng p dng m hnh ny, tuy nhin vi nguyn tc doanh nghip c thc hin mi hot ng cnh tranh khng b cm bi quy nh php lut kt hp vi nguyn tc u tin, vic s dng cc iu khon chung ca php lut dn s x l v vic cnh tranh b hn ch hn. Trong khi , h thng Thng lut ca Anh ch tha nhn vic p dng tort law v cnh tranh khng lnh mnh i vi mt s dng hnh vi c th nh gy nhm ln, mo nhn v nhn hiu (passing off) v xm phm b mt kinh doanh. Do , c to n gii quyt, cc v vic v cnh tranh khng lnh mnh phi p ng mt s yu cu nht nh, v cc thm phn c th t chi th l nu v vic lin quan n cc hnh vi th trng nm ngoi phm vi cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh nu trn.. Bn cnh , mt s nc la chn cch tip cn s dng lut chuyn ngnh (lex specialis) iu chnh hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. Mt s nc nh c, o, B, an Mch, Phn Lan, Ty Ban Nha, Thu S, Luxemburg c mt o lut ring v cnh tranh khng lnh mnh, mt s nc khc nh Hungary, Bulgary hay Rumani xy dng cc quy nh v cnh tranh khng lnh mnh trong mt o lut v thng mi hay cnh tranh. Cc quc gia ny lut ho mt s dng hnh vi cnh tranh khng lnh mnh in hnh, da trn c s cc khuyn ngh ti iu 10bis Cng c Paris v Bo h S hu cng nghip, v ly lm c s cho vic thc thi php lut v cnh tranh khng lnh mnh. Tu thuc vo quan im iu tit nn kinh t th trng ca tng quc gia ti tng thi k nht nh, danh sch cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh b cm c th nhiu hay t. Cch tip cn ny mt mt khin cho cc quy nh v cnh tranh khng lnh mnh r rng v d p dng, nhng mt khc khin cho qu trnh thc thi tr nn cng nhc v gy kh khn cho c quan thc thi trong vic iu chnh cc hnh vi cnh tranh mi xut hin, hay c s thay i v iu kin kinh t x hi. V d, nhiu nc ti Chu
197
u trong mt thi gian di coi vic mt doanh nghip tm kim v thu ht cc khch hng c quan h hp ng n nh vi doanh nghip cnh tranh khc l mt dng thc cnh tranh khng lnh mnh. Tuy nhin r rng trong iu kin nn kinh t th trng t do, quy nh nh vy l khng hp l, mt mt khng m bo quyn t do la chn cho khch hng, mt khc khng to ng lc khuyn khch cc doanh nghip c ng lc pht trin. Vic sa i, b sung danh sch cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c lut ho i hi phi c nhng n lc lp php vi th tc khng d dng, nhiu khi khng p ng yu cu pht trin nhanh chng v linh hot ca c ch th trng. 2.3.2. Tng quan cc quy nh v cnh tranh khng lnh mnh ca Lin minh Chu u Trong nhiu nm gn y, c nhng n lc thng nht cc quy nh v cnh tranh khng lnh mnh gia cc nc thnh vin EU trong khun kh chng trnh hi ho ho php lut chung (legal harmonisation) ca Cng ng Chu u. Da trn Cng c Paris v Bo h S hu Cng nghip, cc quc gia Chu u pht trin cc quy nh chung theo nhiu hnh thc, cp , t cc nguyn tc c bn v cnh tranh ti Hip c Rome 1957 n nhng tho thun nhm nh Lut Nhn hiu chung ca khi Benelux 1971 v nhng hng dn chung t EC n cc nc thnh vin nh Ch th s 2005/29/EC. Mc d vy, tnh n s khc bit cn tn ti gia h thng php lut ca cc quc gia thnh vin, EU vn phi b sung mt s nguyn tc gii quyt xung t php lut, trong c bit quan trng l nguyn tc nc xut x ti iu 28 ca Hip c Chu u, theo php lut ca quc gia nhp khu c u tin p dng nh gi tnh hp php trong vic kinh doanh mt loi hng ho nht nh. EC cng ban hnh Quy nh s 2006/2004 ngy 27/10/2004 v vic hp tc gia cc c quan chu trch nhim thc thi php lut bo v ngi tiu dng ca cc quc gia thnh vin. Ch th hng dn cc hnh vi thng mi khng lnh mnh (sau y gi tt l Ch th) c thng qua vo thng 5/2005, Ch th c thng qua nhm cng c nim tin ca ngi tiu dng thuc cng ng chung Chu u vo cc giao dch gia cc quc gia thnh vin. Ngi tiu dng khng chc chn rng liu quyn li ca h c c bo v mt cch tha ng trong cc giao dch quc t v v th s khng tn dng c li th ca th trng chung Chu u. Sau mt qu trnh tham vn chuyn su v m rng, Ch th hng dn cc hnh vi thng mi khng lnh mnh c thng qua, thay th cho mt lot cc lut l thng thng v thng mi khng lnh mnh ang tn ti ti cc quc gia thnh vin. S thng nht v minh bch m Ch th ny mang li cho cng ng
198
chung Chu u s gp phn m bo hn na cho ngi tiu dng trong cc giao dch mua bn ca h. Mc tiu ca Ch th l nhm lm r cc quyn ca ngi tiu dng v n gin ha thng mi xuyn bin gii. Cc quy tc v nguyn tc chung m Ch th mang li s bo v ngi tiu dng chng li cc hnh vi khng lnh mnh v cc thng nhn la o cho d h mua hng t mt ca hng gn nh hay t mt website nc ngoi. iu cng ng ngha vi vic cc doanh nghip c th qung co v tip th ti tt c 450 triu ngi tiu dng trn khp cng ng Chu u vi cng mt phng thc nh khi qung co v tip th ti ngi tiu dng ni a ti quc gia ca h. Ch th mang n s hi ha v s hiu bit ln nhau gia cc quc gia thnh vin, h thp cc ro cn trong th trng chung. Trc khi ch th ra i, khi nim v hnh vi thng mi khng lnh mnh l rt khc nhau gia cc quc gia thnh vin. T khi Ch th ra i, cc hnh vi thng mi trn khp Chu u s c nh gi theo mt tiu chun chung. Cu trc ca Ch th bao gm: Qui nh chung, qui nh v cc hnh vi gy nhm ln, qui nh v cc hnh vi mang tnh cng kch v danh sch en. Qui nh chung bao gm cc nguyn tc cm chung i vi hnh vi thng mi khng lnh mnh. iu khon ny s thay th cc qui nh phn tn ti cc quc gia thnh vin v v th s xa b i cc ro cn tn ti trn th trng chung. Thm vo , hai mng chnh ca hnh vi thng mi khng lnh mnh l cc hnh vi gy nhm ln v mang tnh cng kch cng c miu t chi tit hn. Trn thc t, hu ht cc hnh vi b coi l khng lnh mnh u thuc qui nh v hai mng hnh vi trn. Khi p dng cc qui nh trn, cc hnh vi c nh gi da trn tc ng ca hnh vi hoc tc ng c kh nng xy ra ca hnh vi i vi ngi tiu dng trung bnh. Cui cng, Danh sch en bao gm danh sch cc hnh vi c th, trong mi trng hp, b coi l khng lnh mnh v v th s b cm m khng cn phi p dng kim nh v ngi tiu dng trung bnh. Vy nh th no l ngi tiu dng trung bnh? Ta n cng l lin minh Chu u nh ngha, ngi tiu dng trung bnh l ngi c y thng tin mc va phi, tinh mc va phi v thn trng mc va phi, khi tnh n cc yu t x hi, vn ha v ngn ng. Ti hu ht cc quc gia thuc lin minh Chu u, cc ta n quc gia u s dng kim nh ngi tiu dng trung bnh. y khng phi l mt kim nh mang tnh thng k. Cc ta n quc gia v cc c quan c thm quyn quc gia s phi thc thi quyn quyt nh ca ring tng c quan, c xem xt ti n l ca Ta n
199
cng l lin minh Chu u, quyt nh phn ng in hnh ca mt ngi tiu dng trung bnh trong mt trng hp c th. Khi nim hnh vi thng mi cp ti cc hot ng c mi lin h vi xc tin, kinh doanh hoc cung cp hng ha ti ngi tiu dng. N bao hm bt k hnh ng, sai st, qui cch ng x, ch dn hoc quan h giao tip thng mi bao gm qung co v marketing c tin hnh bi thng nhn. Nu mt hnh vi thng mi l khng lnh mnh, iu c ngha l theo tiu chun c th, hnh vi b coi l khng th chp nhn c trong mi lin h vi ngi tiu dng. iu 5 Ch th hng dn cc hnh vi thng mi lnh mnh qui nh mt hnh vi thng mi b coi l khng lnh mnh nu: (a) i ngc li vi cc yu cu v s cn mn ngh nghip, v (b) bp mo mt cch nghim trng hoc c kh nng bp mo nghim trng ng x kinh t trong mi lin h vi sn phm ca ngi tiu dng trung bnh, ngi m hnh vi ny hng ti hoc sn phm ca nhm thnh vin trung bnh khi mt hnh vi thng mi hng trc tip ti mt nhm c th ngi tiu dng. Cc hnh vi thng mi tc ng ti phn ng ngi tiu ng, nhng c kh nng bp mo mt cch nghim trng ng x kinh t ca ch mt nhm ngi tiu dng c bit d b tn thng i vi hnh vi c th hay mt sn phm khng r rng bi s yu ui v mt th cht hoc tinh thn, tui tc hay do s c tin (doanh nhn thc hin hnh vi thng mi c th d dng d don c mt cch hp l s d b tn thng ca nhm ngi tiu dng ny), s b nh gi da trn quan im ca cc thnh vin trung bnh ca nhm . iu ny khng nh hng ti cc hnh vi qung co thng thng v hp php vi cc thng ip ni qu hoc cc thng ip khng c hiu theo ngha en. 2.4. Kinh nghim c 2.4.1. Tng quan v cc quy nh php lut cnh tranh khng lnh mnh ti c B Lut Cnh tranh v tiu dng 2010 m tin thn l o lut Thng Mi 1974 quy nh v nhng hnh vi phn cnh tranh nhm m bo tnh cng bng v hiu qu cnh tranh c. B lut cng bao gm nhng quy tc bo v ngi tiu dng c bit n nh l Lut tiu dng c (Australia Comsummer Law, vit tt l ACL) m doanh nghip phi tun th trong giao dch vi ngi tiu dng ACL c qui nh chi tit ti Ph Lc 2 thuc Quyn 3 ca B Lut Cnh tranh v tiu dng 2010. Ni dung ti Ph
200
lc 2 tc ni dung ca ACL l thng tin ph thm v khng phi l mt phn ca B Lut Cnh tranh v tiu dng 2010. ACL c p dng di hiu lc c qui nh ti Subdivision A, Division 2, Phn XI ca B Lut Cnh tranh v tiu dng c 2010. ACL gm 5 chng: Chng 1 l chng gii thiu, Chng 2 qui nh cc nguyn tc bo v chung, Chng 3 qui nh cc nguyn tc bo v c th, Chng 4 lit k cc hnh vi vi phm, Chng 5 qui nh v bin php thc thi v cc bin php phng v khc. Ti Chng 3 thuc Ph lc ny, phn 3-1 qui nh v cc hnh vi khng lnh mnh, c gi di tn unfair practices, y l phn c nhng qui nh tng t vi cc qui nh v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c qui nh trong Lut Cnh tranh Vit Nam. T khi ra i, ACL l quy nh php lut quc gia duy nht v ngi tiu dng Australia. ACL c p dng chung thng nht cho ton b cc tiu bang, vng lnh th v cc doanh nghip thuc c. i vi nhng giao dch xy ra trc 31 thng 12 nm 2010, php lut v ngi tiu dng ca tng tiu bang, v vng lnh th vn tip tc c p dng. N c p dng cho tt c cc doanh nghip bt k quy m hay c cu nh th no. Lut ngi tiu dng ti c c thi hnh bi y ban Cnh tranh v ngi tiu dng (ACCC), cc c quan bo v ngi tiu dng cc bang, vng lnh th v c thi hnh bi y ban ti chnh, chng khon v pht trin ca c (ASIC). Cc hnh vi c coi l hnh vi khng lnh mnh (unfair practices) c qui nh trong ACL bao gm: Cc ch dn sai tri hoc gy nhm ln: cm bt k hnh vi to ra ch dn sai tri hoc gy nhm ln no trong thng mi bng bt k hnh thc no - Ch dn sai tri hoc gy nhm ln v hng ha hoc dch v: - Ch dn sai tri hoc gy nhm ln v bn hng ha lin quan n bt ng sn - Ch dn gy nhm ln lin quan n vn vic lm: - Khuyn mi di hnh thc a ra cc gi gim gi, qu tng, gii thng: - Ch dn gy nhm ln v bn cht ca hng ha - Ch dn gy nhm ln v bn cht ca dch v - Qung co d d (Bait Advertising) - Sai trong vic chp nhn thanh ton - Miu t gy nhm ln v nhng hot ng kinh doanh c th
201
Cc phng thc cung cp hng ha khng theo yu cu - Cung cp th khng theo yu cu: cm mi hnh vi cung cp th tn dng hoc th ghi n hoc bt k loi th no c s dng nh th tn dng v th ghi n nu khng c yu cu t pha ngi c cung cp hoc khng c l do hp l. - Quyn i thanh ton cho cc dch v hoc hng ha cung cp khng theo yu cu: cm cc hnh vi i thanh ton cho cc dch v hoc hng ha cung cp khng theo yu cu tr khi c l do hp l. Ngi nhn c cc hng ha/dch v cung cp khng theo yu cu ny khng c ngha v phi thanh ton cho cc hng ha/dch v ny. - Quyn i thanh ton cho s thm nhp tri php hoc qung co tri php: cm cc hnh vi i thanh ton cho cc s thm nhp tri php hoc qung co tri php tr khi c l do hp l. S tham gia vo mng li hnh thp: cm cc hnh vi tham gia vo mng li hnh thp. Mt mng li hnh thp l mt mng li c 2 c tnh sau y: th nht, gia nhp vo mng li, mt vi hoc tt c cc thnh vin mi phi cung cp cho nhng thnh vin khc trong mng li mt trong hai khon ph sau (gi l ph gia nhp): mt khon li nhun ti chnh hoc phi ti chnh cho thnh vin khc hoc cc thnh vin khc, mt khon li nhun ti chnh hoc phi ti chnh mt phn cho thnh vin khc hoc cc thnh vin khc v mt phn cho nhng ngi khc; th hai, nhng ngi mi tham gia b xui khin ng cc khon ph gia nhp bi trin vng rng h s c cc li ch nu gii thiu thm c nhng ngi mi gia nhp thm vo mng li. Hnh vi nh gi: Hnh vi nh nhiu mc gi khc nhau: cm khng c cung cp hng ha nu hng ha c nhiu hn mt mc gi qung co, v mc gi hin cung cp khng phi l mc gi qung co thp hn hoc thp nht. Hnh vi n nh n gi trong cc trng hp nht nh: cm cc hnh vi to ch dn c lin quan n mt s lng hng nht nh rng nu s hng ny c tr tin s to thnh mt phn tin bi thng cho ngun cung hng ha/dch v tr khi ngi bn hng cng c th ha n gi ca hng ha/dch v bng mt cch gy ch v bng mt con s duy nht. Cc hnh vi khng lnh mnh khc: Bn hng ha hn: cm hnh vi dn d khch hng mua hng ha hoc dch v
202
bng cch ha hn rng ngi s nhn c cc hnh thc gim gi, hoa hng hoc cc hnh thc li ch thu hi khc sau khi k vo hp ng mua hng nu khch hng cung cp c tn ca nhng khch hng trin vng (khch hng cng s k hp ng) hoc mt khc tr gip bn hng ha/dch v cho cc khch hng khc. Quy ri v p buc: Cm cc hnh vi s dng v lc hoc quy ri, p buc bt hp l lin quan n ngun cung ca hng ha/dch v hoc tin thanh ton hng ha/dch v, hot ng kinh doanh hoc nhng quyn phn li nhun sn sinh t bt ng sn hoc tin thanh ton cho phn li nhun sn sinh t bt ng sn. 2.4.2. M hnh thc thi php lut cnh tranh khng lnh mnh ti c 2.4.2.1. y ban cnh tranh v tiu dng ca c (Australia Com petition and Consumer Commission, vit tt l ACCC) y ban cnh tranh v tiu dng ca c l c quan c lp v mt php lut, iu c ngha l trong khi ACCC l mt t chc chnh ph, mi hnh ng ca n vn c lp vi chnh ph. ACCC c Quc hi ban hnh quyt nh thnh lp vo nm 1995 thc thi o lut Thng mi nm 1974 nhm bo v quyn ca ngi tiu dng v cc doanh nghip kinh doanh trn th trng. ACCC cng thc hin chc nng iu chnh nhng th trng ni m quy lut cnh tranh t nhin khng c vn hnh mt cch hiu qu, v d nh trong cc th trng nng lng v vin thng. Song song vi vic thc thi o lut thng mi 1974, ACC cng cung cp thng tin v gio dc cc doanh nghip v ngi tiu dng c c s hiu bit v cc o lut c lin quan. 2.4.2.2. y ban Chng khon v u t ca c (ASIC): ASIC l mt t chc ca c chuyn v th trng v iu tit th trng ti chnh. ASIC ng gp cho phc li kinh t ca c v m bo uy tn trong thng mi bng vic m bo th trng ti chnh ca c c cng khai v minh bch, h tr cc nh u t t tin hn khi tham gia vo th trng c v cui cng m bo quyn li cho ngi tiu dng. ASIC l c quan Chnh ph c lp, c thnh lp v thuc s iu chnh ca o Lut v ACCC chng khon v u t ca c (o lut ASIC) v thc hin hu ht cc cng vic theo o lut Cng ty. 2.5. Kinh nghim i Loan 2.5.1. Tng quan v php lut cnh tranh khng lnh mnh ti i Loan Lut Thng mi lnh mnh i Loan c d tho t nhng nm u ca thp nin 80 (1980s) cng vi qu trnh thc thi cc chnh sch pht trin ca chnh ph nhm
203
ton cu ha v t do ha nn kinh t i Loan, vi mc ch thc y qu trnh chuyn i nn kinh t i Loan thnh nn kinh t th trng cnh tranh. Lut Thng mi lnh mnh i Loan ra i vi rt nhiu mc ch, khng ch nhm bo m cnh tranh lnh mnh trn th trng m cn nhm duy tr trt t cnh tranh, bo v quyn li ca ngi tiu dng v thc y tnh n nh v s thnh vng ca nn ton b nn kinh t. Tng t Lut cnh tranh Vit Nam, Lut Thng mi lnh mnh i Loan iu chnh cc hnh vi hn ch cnh tranh, v cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. Cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c quy nh t iu 19 n iu 24 trong Lut Thng mi lnh mnh i Loan, bao gm cc dng hnh vi: hnh vi lm hng gi, qung co gy nhm ln hoc qung co sai s tht, hnh vi gim pha/ni xu doanh nghip khc, v cc hnh vi gi di hoc hnh vi khng lnh mnh gy nh hng ti trt t thng mi trn th trng mt cch r rng. iu 19 Lut Thng mi lnh mnh i Loan quy nh: Doanh nghip khng c c mt trong cc hnh vi sau y c th gy cn tr cnh tranh hay hn ch cnh tranh lnh mnh: 1. p doanh nghip khc khng tip tc cung ng, mua hay thc hin giao dch vi mt doanh nghip c th nhm mc ch gy tc hi n doanh nghip ny. 2. i x vi doanh nghip khc mt cch phn bit m khng c l do chnh ng; 3. p i tc thng mi ca i th cnh tranh kinh doanh vi mnh bng vic p buc, hi l, hay cc phng thc bt hp l khc. 4. p doanh nghip khc t hn ch cnh tranh v gi, hay p doanh nghip khc tham gia vo hnh ng hp nht hay tp trung thng qua p buc, hi l, hay cc phng thc bt hp l khc; 5. Dnh c b mt sn xut v kinh doanh, thng tin lin quan n i tc thng mi hay cng ngh khc lin quan n b mt ca doanh nghip khc bng vic p buc, hi l, hay bng bt k phng thc bt hp l no khc; hoc 6. Hn ch hot ng kinh doanh ca i tc thng mi mt cch bt hp l bng cc phng thc yu cu cam kt kinh doanh. Song song vi Lut thng mi lnh mnh, y ban thng mi lnh mnh i Loan cn ban hnh cc hng dn (Guidelines) nhm hng dn chi tit v cc hnh vi thng mi khng lnh mnh c quy nh trong Lut. Trong hng dn chi tit cho iu 19 Lut Thng mi lnh mnh, y Ban thng mi lnh mnh i Loan a ra cc tiu
204
ch quyt nh xem c hay khng cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh ca mt doanh nghip b coi l c th hn ch cnh tranh lnh mnh. Theo , quyt nh xem mt doanh nghip c thc hin hnh vi hn ch cnh tranh lnh mnh hay khng, hnh vi phi c xem xt mt cch chung hoc tch bit nhau, xem cc phng php cnh tranh c s dng bi doanh nghip c lnh mnh khng v xem kt qu ca phng php cnh tranh c lm suy yu chc nng cnh tranh t do trn th trng hay khng. Mi khon trong iu 19 c nh ngha tng i r rng, tuy nhin trong cc trng hp khc cha c quy nh c th, mi v vic phi c xem xt v xc nh mt cch ring l, da theo phm vi o c x hi v kinh doanh b vi phm xc nh xem n c phi l hnh vi khng lnh mnh khng. Khi tnh phi lnh mnh ca hnh vi cnh tranh l khng r rng, vic xem xt cn tp trung vo vic kt qu ca hnh vi cnh tranh lm tng hay gim cnh tranh trn th trng. Tng t vi hnh vi ch dn gy nhm ln c quy nh ti iu 40, LCT Vit Nam, iu 20 Lut Thng mi lnh mnh i Loan quy nh: Khng doanh nghip no c c mt trong cc hnh vi sau y i vi hng ha hay dch v m n cung ng: 1. S dng ging nhau hay tng t, tn c nhn, tn thng mi hay tn cng ty, hay thng hiu ca doanh nghip khc, hay v conten, bao b, hay hnh thc hng ha ca doanh nghip khc, hay bt k biu trng no khc m tng trng cho hng ha ca ngi ny, c bit n bi cc doanh nghip hay ngi tiu dng lin quan, cng nh gy nhm ln vi hng ha ca ngi ny, hoc bn, vn chuyn, xut khu, hay nhp khu hng ha cha ng biu trng ny. 2. S dng ging nhau hay tng t, tn c nhn, tn doanh nghip hay tn cng ty, hay nhn hiu dch v ca doanh nghip khc, hay bt k biu tng no khc m n tng trng cho hng ha hay dch v ca ngi ny, m n c bit n bi doanh nghip hay ngi tiu dng lin quan, cng nh gy nhm ln vi cc phng tin, hot ng kinh doanh hay dch v ca ngi ny; hoc 3. S dng hng ha ging nhau hay tng t m nhn hiu ca n l ging nhau hay tng t vi mt thng hiu nc ngoi ni ting m khng c ng k trong quc gia ny; hoc bn, vn chuyn, xut khu, hay nhp khu hng ha cha ng thng hiu ny. iu khon trn s khng p dng vi bt k trng hp no sau y:
205
1. S dng theo cch thng thng tn chung lin quan n hng ha hay biu trng chung thng c s dng trong mua bn cc loi hng ha ging nhau; hoc bn, vn chuyn, xut khu hay nhp khu hng ha cha ng tn hay biu trng ny. 2. S dng theo cch thng thng tn hay biu trng m thng c s dng trong mua bn loi hnh dch v kinh doanh tng t; 3. S dng tn ring ca mt ngi c uy tn tt, hoc bn, vn chuyn, xut khu hay nhp khu hng ha cha ng tn ny; hoc/hay 4. S dng theo cch ging nhau biu trng c uy tn tt lin quan n mc 1 hay 2 ca phn trn trc khi biu trng ny tr nn ni ting i vi ngi tiu dng hay doanh nghip lin quan, hoc s dng biu trng ny bi bt k ngi k nghip m c hng biu trng ny cng vi doanh nghip t mt ngi tin nhim; hoc bn, vn chuyn, xut khu hay nhp khu hng ha cha ng biu trng ny. Khi mt doanh nghip no c bt k hnh vi no trong cc hnh vi dc th hin trong Mc ba hay bn ca on trc m c th gy hi hay gy nhm ln vi doanh nghip, hng ha, phng tin, hay cc hot ng kinh doanh ca mt doanh nghip khc, Doanh nghip sau c th yu cu doanh nghip trc sa li biu trng thch hp tr phi doanh nghip trc ch vn chuyn hng ha ny. Nh vy, khng ch quy nh chi tit hn v cc loi hnh vi b coi l gy nhm ln, iu lut trn cn c quy nh v cc trng hp ngoi l mc d s dng cc ch dn ging vi mt ch dn no nhng c coi l cch s dng thng l trong kinh doanh. iu 21 Lut Thng mi lnh mnh i Loan quy nh: Khng doanh nghip no to ra hay s dng cc biu tng hay biu trng gy nhm ln hay sai lch nh l gi c, s lng, cht lng, ni dung, qu trnh sn xut, ngy sn xut, hn s dng, phng php s dng, mc ch s dng, ni xut x, nh sn xut, ni sn xut, ngi gia cng, hay ni gia cng hng ha hay trong cc mc qung co, hay bng bt k cch no khc lm cho cng chng bit n. Khng doanh nghip no s bn, vn ti, xut khu hay nhp khu hng ha cha ng cc biu trng gy nhm ln lin quan nh c cp trn. Hai khon trn s p dng c sa i i vi dch v ca doanh nghip
206
Khi bt k c quan qung co no sn xut hay thit k sn phm qung co m n c nhn thy hay c th c nhn bit l gy nhm ln, n s phi chu ton b hay tng phn i vi sn phm qung co ny v cc thit hi gy ra. Khi bt k phng tin qung co truyn thng hay xut bn qung co m n c bit hay c th c bit l c th gy ra nhm ln cho cng chng, n s chu trch nhim ton b hay tng phn i vi sn phm qung co ny v nhng thit hi gy ra. Quy nh ti iu ny tng t vi quy nh ti khon 2,3 iu 45 Lut cnh tranh Vit Nam v hnh vi qung co nhm cnh tranh khng lnh mnh, tuy nhin khng c quy nh v qung co so snh c nu ra. Tng t vi quy nh v gim pha ni xu doanh nghip khc, iu 22 Lut Thng mi lnh mnh i Loan quy nh nh sau: Khng doanh nghip no sn xut hay ph bin bt k bn thng co sai lch no m c th lm nh hng xu n uy tn kinh doanh ca doanh nghip khc v mc ch cnh tranh. Lin quan n hnh vi bn hng a cp bt chnh, quy nh trong cc iu 23, 23 -1, 23-2, 23-3, 23-4 quy nh rt chi tit v c nhiu im ging vi quy nh bn hng a cp ca LCT Vit Nam, v d nh qui nh v vic cm hng li t kinh doanh a cp ch yu t vic d d ngi khc tham gia mng li bn hng a cp hn l thng qua tip th hay bn hng ha dch v cc mc gi hp l hay quy nh v cam kt mua li vi mc gi t nht 90% gi mua ban u Ngoi ra, iu 24 cng l iu khon qut ging nh quy nh ti Khon 10 iu 39 LCT Vit Nam: Ngoi nhng iu khon c cp trong Lut ny, khng doanh nghip no c c hnh vi khng lnh mnh hay gian di m c th nh hng n trt t thng mi. Qui nh v hnh vi khuyn mi c quy nh ti Hng dn ca y Ban Thng mi lnh mnh v cc trng hp lin quan n khuyn mi bng cc phng thc tng qu v trao gii thng, c th tp trung quy nh v tr gi ca qu tng c php s dng cho mc ch khuyn mi. Bn cnh , y Ban cng ban hnh hng dn v thc thi chnh sch v hip hi thng mi, theo hip hi thng mi l cc t chc c thnh lp thc y cc quan h gia cc doanh nghip trong cng ngnh thng mi, mang li li ch chung, v thc y pht trin kinh t x hi. Mc ch ca Hng dn ny l nhm h tr cc hip hi thng mi trong vic hiu bit v duy tr cc quy nh lin quan ca Lut thng mi lnh mnh v cung cp cc kin cho y Ban thng
207
mi lnh mnh trong vic x l cc v vic lin quan. Hng dn quy nh chi tit cc hnh vi ca hip hi thng mi c th vi phm Lut thng mi lnh mnh, trong c th k n mt s hnh vi khng lnh mnh b cm nh: hn ch vic ra, nhp ngnh ca cc doanh nghip trn th trng c th, p t cc hn ch v chng loi, qui cch, hay hnh thc ca hng ha hoc dch v, hn ch vic m rng kh nng sn xut hay quy m dch v, p buc cc thnh vin i x vi cc thnh vin khc phn bit hoc i x khng cng bng vi thnh vin khc trong hip hi Khng ch c quy nh chung v cc hnh vi qung co khng lnh mnh ni chung, y Ban Thng mi lnh mnh i Loan cn ban hnh cc hng dn c th v qung co trong ngnh ngn hng, qung co trong lnh vc bt ng sn, qung co trong lnh vc thit b in. Cc hng dn ny khng nhng to iu kin thun li hn cho y Ban trong vic thc thi Lut thng mi lnh mnh m cn gip s chng cho gia cc Lut chuyn ngnh khc nhau v Lut Thng mi lnh mnh. 2.5.2. Thc thi php lut v cnh tranh khng lnh mnh ti i Loan y Ban Thng mi lnh mnh (sau y gi tt l y ban hoc FTC) l c quan nh nc cp B c thnh lp vo ngy 27/01/1992 theo quyt nh ca Ni Cc i Loan. FTC l c quan nh nc c thm quyn chu trch nhim v thc thi Lut Thng mi lnh mnh ti i Loan v pht trin chnh sch cnh tranh ti i Loan. Nh c quy nh c th ti Lut Thng mi lnh mnh, cc trch nhim ca FTC bao gm: (1) Chun b cho s ra i v pht trin chnh sch thng mi lnh mnh, cc lut v cc quy nh v thng mi lnh mnh; (2) R sot li cc vn thng mi lnh mnh c lin quan n Lut ny; (3) Thc hin cc hot ng iu tra doanh nghip v cc iu kin kinh t; (4) Thc hin iu tra bt k v vic no vi phm Lut ny; v (5) Chu trch nhim v tt c cc vn khc c lin quan n thng mi lnh mnh. iu 26 Lut Thng mi lnh mnh quy nh y ban thng mi lnh mnh c th thc hin iu tra v xem xt v vic da trn n khiu ni hoc do t xng (mc nhin) bt k hnh vi no vi phm cc iu khon ca Lut ny v gy thit hi cho li ch chung. iu 28 qui nh y ban thng mi lnh mnh s thc thi trch nhim
208
ca mnh mt cch c lp, tun theo quy nh ca Lut Thng mi thng mnh v c th ty x l cc v vic lin quan n thng mi lnh mnh vi t cch ca y ban. Qui trnh iu tra ca FTC c quy nh tai iu 27 Lut thng mi lnh mnh theo cc bc nh sau: 1. Thng bo cho cc bn v bt k bn th ba c lin quan no v vic trnh din cung cp thng tin (trnh bo); 2. Thng bo cho cc c quan, t chc, doanh nghip hoc cc c nhn c lin quan ngh cung cp sch v v bn thu m, ti liu, v bt k thng tin cn thit no khc, v 3. Thc hin khm xt ti ch (ti vn phng, ni thc hin hot ng kinh doanh hoc cc a im khc ca cc t chc hoc doanh nghip c lin quan) trong trng hp cn thit. iu tra vin thc hin nhim v ca mnh theo quy nh ca Lut ny s phi trnh din cc ti liu chng minh cho ngha v v quyn hn iu tra ca mnh; bn b iu tra c th khng hp tc trong qu trnh iu tra nu iu tra vin khng trnh din c cc ti liu ny.
209
PHN 3. HON THIN PHP LUT V HNH VI CNH TRANH KHNG LNH MNH TI VIT NAM
3.1. Nhu cu hon thin php lut v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh T nhng phn tch v php lut v thc tin thc thi php lut, kinh nghim quc t v lnh vc php lut ny, chng ti cho rng nhu cu hon thin php lut v cnh tranh khng lnh mnh ang tn ti nhng lun c sau: Th nht, cc quy nh ca php lut v cnh tranh khng lnh mnh ang ngy cng khng nh v tr ca mnh trong h thng php lut iu tit cc hnh vi ca doanh nghip trn th trng. Cc quy nh ca Lut cnh tranh d khng quy nh tt c cc hnh vi, song t ra nguyn tc chung v l c s thng nht v quan nim php l lin quan n x l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. T nhng nguyn tc ny, cc quy nh ri rc trong nhiu vn bn php lut khc nhau c nh hnh thnh mt ch nh php lut chung quy nh hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. Trn c s , h thng php l c th xem xt, i chiu tm ra nhng im bt cp, chng cho trong ton b h thng cc quy nh ang ri rc nhiu php lut c th khc nhau. Thc tin x l cc v vic v cnh tranh khng lnh mnh cho nhng loi hnh vi cnh tranh khng lnh mnh khc nhau th a dng v phong ph v biu hin v v mc xm phm n quyn li hp php ca doanh nghip khc v ngi tiu dng. Thc trng gii quyt cc khiu ni ca doanh nghip v x l cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh da trn cc quy nh ca Lut cnh tranh v cc vn bn php lut khc cho thy doanh nghip bt u khai thc gi tr ca php lut cnh tranh bn cnh vic s dng cc thit ch t php bo v quyn li ca mnh. Php lut v cnh tranh khng lnh mnh ang c vai tr quan trng trong khung php l bo v quyn li hp php ca doanh nghip, ngi tiu dng v m bo s lnh mnh ca th trng. Th hai, thc trng thc thi php lut ang t ra nhiu vn ln lin quan n tnh thng nht ca php lut v c ch thc thi. Hin nay, vi tnh trng cng mt hnh vi c quy nh trong nhiu vn bn php lut c ban hnh cc thi im khc nhau v c thc thi bi cc c quan qun l nh nc khc nhau nn tt yu tn ti nhng khc bit v cch m t cu thnh php l ca hnh vi, khc bit v bin php v mc x l, th tc x l ngi c hnh vi vi phm. Thc trng ny nh hng ln n tnh thng nht ca php lut v s nghim minh ca qu trnh thc thi php lut. Ngoi ra,
210
vi s khc bit v c ch x l cng c th dn n nhng khc bit v quan nim gii quyt mt v vic lin quan n hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. Mc d u l hnh vi vi phm php lut trong cc lnh vc qun l kinh t ca Nh nc, song vic thc thi cc quy nh c th trong tng lnh vc hon ton ph thuc vo thi tch cc ca cc c quan, cc cn b c thm quyn. Vi cc c quan chuyn ngnh, chc nng iu tra v vic khng phi l nhim v chnh nn vic x l gn nh ch bt u t khiu ni ca cc doanh nghip hoc s ln ting ca cng lun. Cc c quan chuyn ngnh dng nh cha c s ch ng pht hin v iu tra x l cc hnh vi vi phm. Trong khi , Lut cnh tranh trao cho c quan qun l cnh tranh thm quyn iu tra v vic ngay c khi khng c khiu ni. Vi thm quyn iu tra v vi lc lng iu tra vin, c quan qun l cnh tranh ch ng tin hnh cc v vic iu tra v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh mt cch ch ng khng ph thuc vo s khiu ni ca nhng ngi lin quan. Nhng khc bit ng k ny nh hng ln n s thng nht ca qu trnh thc thi php lut v c th to ra s bt bnh ng trong vic x l cc doanh nghip c hnh vi cnh tranh khng lnh mnh xm phm n cc lnh vc php lut khc nhau. Do , vn hnh thnh c ch thng nht v t ra nguyn tc thng nht trong vic x l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh l cn thit. Th ba, s tham gia ca nhiu c quan qun l nh nc vo vic x l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh mt mt to ra s cn thit trong vic lin kt v hp tc gia cc c quan trong nh nc m bo gii quyt trit cc hnh vi xm hi n mi trng cnh tranh lnh mnh; m bo cho cc doanh nghip, ngi tiu dng c nhiu c hi nng nh vo sc mnh cng quyn bo v li ch ca mnh. Song mt khc tnh trng ny cng c th gy ra nhng h ly khng mong mun theo cc hng sau (1) s chng cho v thm quyn x l cng mt hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. Tnh trng ny c phn tch trong Phn 1 bng cc v d c th lin quan n hnh vi cnh tranh khng lnh mnh trong lnh vc qung co. (2) Kh nng n y trch nhim gia cc c quan thc thi php lut khi mt hnh vi vi phm c quy nh trong nhiu vn bn php lut thuc cc lnh vc qun l kinh t khc nhau. c bit l nhng hnh vi ng thi c quy nh trong Lut cnh tranh v cc vn bn php lut khc. Cc v vic cnh tranh vn d rt d chm n nhng nhm quyn li khc nhau hoc gy ra nhng xung t trong vic bo v v chng li cc nhm li ch ca nhiu b phn ch th tham gia th trng. Ngoi nhng kh nng chm vo cc nhm li ch nhy cm v kinh t, vic x l v vic cnh tranh cn c th to ra nhng tranh ci ln trn
211
bnh din x hi. Tt c nhng trng hp trn u c th gy ra p lc cho c quan thc thi php lut. thc thi php lut mt cch nghim minh, c quan thc thi khng ch cn c i ng iu tra vin am hiu php lut, tinh tng v k thut iu tra v x l thng tin m cn cn c bn lnh, v tr chnh tr mnh. S yu th v chuyn mn hoc kh nng chu sc p cha ph hp u c th lm gim kh nng ng ph v quyt tm x l v vic trit . T , vic n y ln nhau gia cc c quan c th xy ra nhm ln trnh cc sc p x hi, kinh t k trn. Do , di gc php lut, vic t ra c ch x l xung t v thm quyn, gii quyt tnh trng n y trch nhim gia cc c quan nh nc trong cc v vic l cn thit. Th t, cc quy nh hin hnh trong Lut cnh tranh v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh cn nhiu im hn ch v cch s dng t ng php l trong vic nh hnh cu thnh php l ca hnh vi; cn nghin cu li tnh ph hp ca mt s hnh vi b kt lun l cnh tranh khng lnh mnh v cn xem xt v tnh bt chnh ca mt s hnh vi c th trong cc nhm cnh tranh khng lnh mnh. Nh phn tch trong Phn 1, c nhng quy nh v mt s loi hnh vi cha tng c p dng trn thc t khng phi do khng xut hin hnh vi trn thc t m v cch thc m t hnh vi c th gip cho doanh nghip trnh c s vi phm php lut m vn t c mc tiu cnh tranh khng lnh mnh nh hnh vi khuyn mi bng cch tng hng ha dng th nhng yu cu khch hng i hng ha cng loi do doanh nghip khc sn xut; cc quy nh v hnh vi bn hng a cp bt chnh ch n gin l s xm phm quyn li ca ngi tham gia thng qua cc iu khon trong hp ng tham gia bn hng a cp; hnh vi phn bit i x trong khuyn mi cn c xem xt v tnh bt chnh trong cnh tranh. Nhng hn ch trong cc quy nh hin hnh khng ch gim kh nng iu chnh ca php lut m cn c th cn tr s sng to lnh mnh trong qu trnh kinh doanh ca doanh nghip. 3.2. nh hng c bn cho cng tc hon thin php lut cnh tranh khng lnh mnh Vic hon thin php lut v cnh tranh khng lnh mnh l nhu cu tt yu ca qu trnh pht trin th trng v ca qu trnh thc thi php lut. Vi i tng iu chnh l cc quan h cnh tranh trn th trng, vn d l nhng quan h c s vn ng, sng to khng ngng), Lut cnh tranh l lnh vc php lut c kh nng lc hu nhanh so vi thc tin khch quan. i sau thc tin vn l c tnh ca php lut iu chnh hot ng kinh doanh v c tnh ny li cng pht huy trong khu vc php l iu chnh cc hnh vi cnh tranh ca doanh nghip. V vy, nhu cu hon thin, b sung khng ngng cc
212
quy nh ca php lut cnh tranh lun t ra i vi cc quc gia tha nhn php lut cnh tranh l b phn khng th thiu trong khung php lut kinh doanh. Nhu cu n y khng phn nh nng lc xy dng php lut m n gin ch l i hi tt yu ca qu trnh pht trin th trng. Ngay c khi cc quy nh ca php lut cnh tranh cha tng c p dng th vn sa i hay hon thin, b sung php lut hon ton c th t ra. Trong iu kin hin nay, vic hon thin php lut v cnh tranh khng lnh mnh cn c thc hin da trn nhng nguyn tc sau: Nguyn tc th nht, php lut v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh vn cn duy tr trong trng thi m v lin kt vi cc lnh vc php lut qun l cc lnh vc kinh t chuyn ngnh su. Nguyn tc ny c hnh thnh t thc tin sinh ng ca th trng v t kinh nghim lp php ca cc nc. (1) Thc tin sinh ng ca th trng v ang xc nhn cho chng ta rng hnh vi cnh tranh khng lnh mnh lun pht trin v xut hin nhng trng thi mi. Cng mt hnh vi v cng mc ch cnh tranh khng lnh mnh, cc doanh nghip c th sng to nn v s biu hin khc nhau lm cho s m t cht ch cu thnh php l ca cc iu lut nhanh chng lc hu. Mt khc, c th ca tng lnh vc kinh doanh c nh hng ng k n biu hin v hnh thc v tnh cht ca hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. Cc lnh vc kinh t khc nhau c th c nhng hnh vi cnh tranh khng lnh mnh khc nhau. V d trong lnh vc s hu tr tu c nhng hnh vi c trng nh ch dn gy nhm ln, cnh tranh khng lnh mnh trong s hu tn min; lnh vc qung co c nhng hnh vi c th nh qung co so snh, qung co gian di. c th ca tng lnh vc kinh doanh i hi phng thc nhn dng hnh vi khc nhau v cch thc nh gi mc gy hi, mc bt chnh ca cc hnh vi khng th ging nhau. (2) Nhng phn tch trong Phn 2 cho thy php lut v cnh tranh khng lnh mnh ca cc quc gia khc cng theo xu hng kt hp gia nhng quy nh ca Lut cnh tranh v cc lnh vc php lut iu chnh tng lnh vc kinh doanh, tng nhm hot ng thng mi. Mc d c s khc nhau v cch thc x l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh (c quc gia s dng cc ch ti dn s gii quyt xung t gia cc ch th c lin quan n hnh vi cnh tranh khng lnh mnh; c quc gia s dng ch ti pht hnh chnh i vi doanh nghip thc hin hnh vi), song v hnh thc, gn nh h u ht cc quc gia c php lut cnh tranh u khng coi Lut cnh tranh l ngun duy nht ca php lut v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. Ch nh php lut ny c hnh
213
thnh t lut cnh tranh cng nh nhiu vn bn php lut khc nhau thuc nhiu lnh vc qun l kinh t. Khi tha nhn nguyn tc ny, php lut v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c ngoi din rt rng bao gm cc quy nh trong Lut cnh tranh v cc quy nh ca cc vn bn php lut khc v phng thc x l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh l khc nhau ph thuc v lnh vc qun l kinh t. C nh vy, iu kin php lut ny m bo c nhng yu cu c bn sau (1) kh nng co dn cao tng hp vi s vn ng khng ngng ca th trng. Mt khi s sng to khng ngng ca doanh nghip trong cc chin lc cnh tranh (bao gm c th on bt chnh), th php lut phi va bo v quyn t do kinh doanh, t do cnh tranh song cng cn c c ch ph hp khc ch nhng hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. khc ch hnh vi a dng v hnh thc v bin ha v chin thut, php lut cn c c ch linh hot cho ph hp. Mt trong nhng cch thc bo m s linh hot v thch ng vi thc th l xy dng mt ch nh c co dn cao bng c ch lin kt iu chnh gia nhiu lnh vc php lut khc nhau. (2) m bo tnh c th trong cc lnh vc php lut chuyn ngnh su. Mc d c chung tnh cht l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh, cc hnh vi thuc nhng lnh vc kinh doanh khc nhau s c tnh cht v biu hin khc nhau. Tnh cht v biu hin ca hnh vi c th hin r qua i tng m hnh vi khai thc thc hin hnh vi hoc phng thc thc hin hnh vi. Vic nh gi tnh cht v mc khng lnh mnh ca mt hnh vi hoc mt chin lc cnh tranh cn phi c xem xt t cc nguyn tc c bn ca tng lnh vc c th. Chng ta khng th xy dng v ban hnh mt hoc mt b chun mc chung v o c kinh doanh ca tt c cc lnh vc ca th trng. Mi lnh vc kinh doanh s c nhng chun mc ring v c nhng nguyn tc qun l Nh nc ring bit ty theo i tng ca hot ng kinh doanh v cc yu cu k thut chuyn ngnh. Do , m bo nhn dng hnh vi mt cch ng n v y nht (y mc c th thi im xy dng cc quy nh ca php lut), php lut v cnh tranh khng lnh mnh cn c xy dng theo hng Lut cnh tranh t ra cc nguyn tc c bn trong vic x l hnh vi, vic nhn dng c th giao cho cc vn bn php lut v qun l cc lnh vc kinh t c th. Nguyn tc th hai, cn tn trng trit nguyn tc u tin p dng php lut chuyn ngnh khi c s khc bit trong cc quy nh gia Lut cnh tranh (lut chung) v cc vn bn php lut khc quy nh v qun l Nh nc i vi cc lnh vc kinh t c th (lut chuyn ngnh). Mt khi chp nhn php lut v hnh vi cnh tranh khng lnh
214
mnh c ngun rt rng bao gm cc quy nh trong Lut cnh tranh v cc quy nh trong cc vn bn php lut v qun l Nh nc i vi cc lnh vc, cc hot ng kinh doanh c th tt yu s pht sinh i hi phi xy dng c ch phi hp trong vic nhn dng v x l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh gia cc vn bn php lut c lin quan. C nh vy, tnh thng nht v hiu qu iu chnh ca php lut c m bo trn thc t. Theo , khi thit lp c ch phi hp iu chnh, nguyn tc ny c th hin nhng kha cnh sau: Mt l, cc vn bn php lut chuyn ngnh nn quy nh cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh trong phm vi iu chnh trn c s cc nguyn tc c Lut cnh tranh ghi nhn. Cn m bo tnh thng nht gia cc quy nh v hnh vi trong Lut cnh tranh v cc vn bn php lut chuyn ngnh. Theo , (1) vi nhng hnh vi c quy nh trong Lut cnh tranh, php lut chuyn ngnh ch nn lp li cu thnh php l c m t trong Lut cnh tranh. (2) Lut chuyn ngnh c th m rng phm vi ca php lut cnh tranh khng lnh mnh bng cch quy nh thm nhng hnh vi cnh tranh khng lnh mnh trong lnh vc kinh doanh thuc phm vi iu chnh m cha c quy nh trong Lut cnh tranh. Trong nhng trng hp ny, php lut chuyn ngnh c vai tr b tr cho Lut cnh tranh trong vic nhn dng chi tit cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. (3) Php lut chuyn ngnh c th thit k cc bin php v mc x l i vi cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh thuc phm vi iu chnh. Ty thuc vo mc bt chnh, kh nng gy hi cng nh i tng b xm phm m php lut chuyn ngnh s thit k cc bin php x l cho ph hp va chm dt hnh vi cnh tranh khng lnh mnh v vn c th khi phc s cnh tranh lnh mnh trn th trng. C nh vy, bin php x l s c p dng ph hp vi thc tin ca v vic, ph hp vi c trng ca th trng. Hai l, cn phi thng nht quy trnh v nguyn tc x l i vi cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh cho d chng thuc cc lnh vc php lut khc nhau. Mc d cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c th c quy nh trong nhiu lnh vc php lut khc nhau, song mt khi khng nh chng l cnh tranh khng lnh mnh th cn thit phi p dng chung mt quy trnh x l v cc nguyn tc x l. Chng ta khng th x l vic x l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh theo lnh vc qun l nh nc khc nhau. Mc d mi lnh vc qun l kinh t c phng tin v cng c khc nhau song vic x l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh th quy trnh x l khng n gin l mt b phn qun l chuyn ngnh m l mt yu t cu thnh c bn ca vic qun tr cnh tranh trn
215
th trng. Trc tin, chng ta cn xc nh r bn cht php l ca hnh vi cnh tranh khng lnh mnh l g quyt nh s dng cng c php l tng ng x l doanh nghip thc hin hnh vi. Trn c s , cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh phi c x l theo cng mt nguyn tc php l v quy trnh x l thng nht. Ba l, trong trng hp c s khc bit gia Lut cnh tranh v cc vn bn php lut chuyn ngnh v cc quy nh nhn dng hnh vi cnh tranh khng lnh mnh, quy nh v x l doanh nghip thc hin hnh vi vi phm, php lut c u tin p dng l php lut chuyn ngnh. Nu tun th trit hai ni dung trn, php lut v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh s thng nht v c bn trong quy trnh x l v cc quy nh v nhn dng hnh vi. Tuy nhin, vn c th tn ti nhng khc bit trong cc quy nh v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh v vic x l hnh vi do s pht trin ca php lut v do nhng thay i trong nhn thc php l v hnh vi cho ph hp vi thc tin sinh ng ca th trng. S tn ti nhng khc bit, nhng xung t gia cc vn bn php lut khc nhau quy nh v cng mt hnh vi cnh tranh khng lnh mnh l tt yu nn nhu cu phi c nguyn tc xc nh hiu lc u tin gia cc vn bn php lut l i hi khch quan. Mc tru tng ca cc quy nh ph thuc vo s ph hp ca cc quy nh c th vi thc tin khch quan ca mt lnh vc kinh doanh c th. Do , mt khi xc nh Lut cnh tranh t ra nhng nguyn tc c bn cho vic x l hnh vi v nhn din nhng dng hnh vi cnh tranh khng lnh mnh in hnh, tiu biu cho mt s lnh vc kinh doanh c th th tnh tru tng trong cc quy nh ca o lut ny ng nhin s cao hn so vi cc quy nh trong nhng vn bn php lut iu chnh nhng hot ng cnh tranh theo tng lnh vc c th. V l do ny, tnh u tin p dng phi dnh cho cc php lut chuyn ngnh. Ni tm li, vi nguyn tc ny, qu trnh xy dng php lut lun i hi c quan lp php phi t ra nhng nguyn tc tip cn vic x l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c thng nht v quy trnh v nguyn tc x l trnh s phn tn thm quyn v th tc x l khc nhau theo nhm hnh vi. Cc vn bn php lut chuyn ngnh ch nn nhn dng cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh pht sinh trong lnh vc m chng iu chnh. Nguyn tc u tin p dng php lut chuyn ngnh ch c p dng khi c s khc bit trong cu thnh php l hoc trong cch thc x l cng mt hnh vi gia vn bn php lut chuyn ngnh v Lut cnh tranh (vi t cch l lut chung iu chnh hot ng qun l nh nc v cnh tranh).
216
3.3. Cc kin ngh c th 3.3.1. Kin ngh v vic sa i, b sung cc quy nh v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c quy nh trong Lut cnh tranh Vi nhng nghin cu trong Phn 1, chng ti cho rng Lut cnh tranh tip cn ng hng l ch quy nh nhng hnh vi cnh tranh khng lnh mnh ph bin, tiu biu trong mt s lnh vc nht nh v lin kt iu chnh vi cc lnh vc php lut khc m bo x l mc tt nht, hiu qu nht i vi din bin v cnh tranh khng lnh mnh trn th trng. Tuy nhin, vn cn mt s vn sau y cn gii quyt: Th nht, Vi nhng kt qu nghin cu trong Phn 1, chng ti cho rng cn xem li cc quy nh v hnh vi bn hng a cp bt chnh v nhng l do sau: Nu phn tch t gc ca cc quan h pht sinh hnh vi bn hng a cp bt chnh, chng ta c th thy rng cc hnh vi c lit k ti iu 48 Lut cnh tranh ch yu xy ra trong quan h gia doanh nghip bn hng a cp vi ngi tham gia mng li bn hng. Cc hnh vi ny khi c thc hin to ra nhng hp ng bt cn xng v quyn v ngha v hoc b khim khuyt v s trung thc, cng bng gia cc bn tham gia. Trong trng hp doanh nghip thc hin hnh vi nhm trc li t vic t ra cc iu kin giao dch bt li cho ngi tham gia bn hng th mc ch bt chnh ch gii hn trong quan h gia doanh nghip t chc bn hng v ngi tham gia. Yu t cnh tranh khng th hin r trong tng hnh vi c quy nh trong iu 48 Lut cnh tranh. Chng ti cho rng, vic nh danh hnh vi c ngha quyt nh n hiu qu iu chnh ca php lut. c th x l hiu qu mt hnh vi hoc mt quan h c th xy ra trn th trng hoc trong i sng x hi, nh nc cn xc nh r tnh php l hnh vi p dng cc cng c, cc bin php x l ph hp. Vi Lut cnh tranh, bn hn a cp phi mang bn cht cnh tranh. Cc hnh vi c th ngn cn n s cng bng trn th trng nhng khng mang bn cht cnh tranh th khng th s dng cc cng c ca Lut cnh tranh x l. C lm nh vy, chng ta s thuyt phc c cng chng. Ngi vi phm xc nh r c gii hn vi phm v nh nc s s dng cc bin php ph hp theo tnh cht ca hnh vi. Vi quan im khoa hc ny, chng ta khng th quy kt cc hnh vi c quy nh ti iu 48 Lut cnh tranh l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. Nhng hnh vi ny nu c b x l th s b xp vo nhm hnh vi bn hng
217
a cp vi phm php lut v qun l bn hng a cp vi bn cht l to nn cc giao dch bt cn xng v trc li t quan h bt cn xng vi ngi tham gia bn hng a cp. Th ba, cn sa i v lm r thm mt s quy nh c th trong cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c quy nh ti chng III Lut cnh tranh nm 2004: (1) Vi hnh vi ch dn gy nhm ln, vi cch m t hin nay, chng ta s hiu gii hn ca quy nh ny ch l doanh nghip s dng ch dn gy nhm ln vi ch dn ca doanh nghip khc (gy nhm ln v hnh thc). Tuy nhin, t khi nim ch dn thng mi c quy nh trong Lut s hu tr tu Ch dn thng mi l cc du hiu, thng tin nhm hng dn thng mi hng ha, dch v, gm nhn hiu hng ha, tn thng mi, biu tng kinh doanh, khu hiu kinh doanh, ch dn a l, kiu dng bao b ca hng ha, nhn hng ha... th ch dn thng mi lun c hai ngha l ch dn v ni dung v ch dn v hnh thc ca sn phm. Vi ngha ch dn v ni dung, cc yu t nh nhn hiu, tn thng mi, khu hiu kinh doanh, biu tng kinh doanh c th s cung cp cho ngi tiu dng nhng thng tin c bn nh cng dng, thnh phn nhn bit v sn phm. Vi ngha ch dn v hnh thc, cc yu t cu thnh ch dn thng mi l c s v hnh thc ngi tiu dng phn bit sn phm c th no vi cc sn phm cng loi ca doanh nghip khc. Do , ch dn gy nhm ln khng th hiu hn hp trong phm vi hnh vi to ra s nhm ln gia cc sn phm m cn bao gm vic s dng cc ch dn thng mi gy nhm ln v ni dung ca sn phm. Trn thc t, c nhng loi ch dn gy nhm ln cho khch hng nh ch dn v sa ti. Cc doanh nghip sn xut sa ti s dng cm t trn bao b sn phm sa ti tit trng, sa ti nguyn nht, sa ti nguyn kem. Tuy nhin, thc t sn xut li cho thy sn phm sa ti do cc doanh nghip sn xut li l sa hon nguyn (tc l sa sn xut t bt sa gy sau khi phe ch thm cht bo m khng hon ton t sa ti nguyn cht). Do , ch dn gy nhm ln l vic doanh nghip lm v hiu ha ngha ca ch dn thng mi bao gm lm sai lch nhn thc ca khch hng v sn phm v lm mt kh nng phn bit sn phm trong s cc sn phm cng loi. (2) Cn lm r cu thnh php l ca hnh vi bt chc mt sn phm qung co khc gy nhm ln cho khch hng. Trong trng hp ny, c hai vn cn c lm r khi xy dng cc quy nh ca php lut l (i) xc nh r tnh khng lnh mnh ca hnh vi; (ii) xy dng cu thnh php l ca hnh vi. Nu da vo quy nh hin ti theo Khon 2 iu 45 Lut cnh tranh, tnh khng lnh mnh ca hnh vi ch yu c xc nh t mc ch gy nhm ln cho khch hng. Tuy nhin, cu ch ca Lut cnh
218
tranh khng lm r c i tng b nhm ln l nhm ln gia cc sn phm qung co c lin quan hay l nhm ln gia cc sn phm c qung co c trong cc sn phm qung co lin quan. Mt khi cha lm r c iu ny th chc chn quy nh ca php lut cn m h, khng r rng v khng th p dng c trn thc t. Ngoi ra, Khon 2 iu 45 cng cha lm r ni dung nhm ln ca hnh vi. iu lut ch quy nh mt cch n gin l bt chc mt sn phm qung co khc gy nhm ln cho khch hng. Tuy nhin, i vi hnh vi ny, chng ti cho rng tnh khng lnh mnh ca hnh vi nn xc nh t vic bt chc sn phm qung co khc, cho nn, v vic m hnh vi c mc ch gy nhm ln cho khch hng v v vic c nh hng gy nhm ln, th chng ta khng nn t nng mc ch gy nhm ln v coi chng nh mt yu t khng th thiu trong cu thnh php l ca hnh vi vi phm. Mt khc, nu hnh vi khng tht s nh hng gy nhm ln cho khch hng, th s qu nghim khc nu coi l vi phm. Vi cch tip cn ny, vn cn gii quyt trong quy nh trn l cm v vic bt chc sn phm qung co gy nhm ln cho khch hng m khng cn phi chng minh mc ch gy nhm ln ca hnh vi. (3) Cn nh gi li v tnh khng lnh mnh ca hnh vi phn bit i x i vi cc khch hng nh nhau ti cc a bn t chc khuyn mi khc nhau trrong cng mt chng trnh khuyn mi. Vi quy nh hin nay ti Khon 3 iu 46 Lut cnh tranh, hnh vi phn bit i x trong khuyn mi c th hiu l vic doanh nghip t chc khuyn mi trn nhiu a bn khc nhau, khch hng c nhng giao dch nh nhau nhng doanh nghip p dng cc mc, cc loi, cc hnh thc khuyn mi khc nhau cho khch hng thuc nhng a bn khc nhau. Trong hnh vi ny, chng ta cn lu nhng ni dung sau: - Doanh nghip khng c s phn bit i x vi khch hng trong giao dch mua bn hng ha dch v m h ang kinh doanh. Vic phn bit i x ch gii hn trong li ch khuyn mi m doanh nghip dnh cho khch hng. Giao dch mua bn hng ha, dch v c din ra bnh ng v cng bng gia cc khch hng. - Li ch khuyn mi l phn vt cht m doanh nghip chp nhn mt i thc hin k hoch xc tin thng mi (l phn cng thm cho khch hng). V c bn, vic phn bit i x trong khuyn mi khng phi l hnh vi trc li hoc i x bt cng cho khch hng trong cc giao dch mua bn chnh thc m n gin ch l p dng cc chnh sch khuyn mi khc nhau cho khch hng c th nhm m bo hiu qu ca chin lc khuyn mi theo cc khu vc khc nhau. S cng bng gia doanh nghip v
219
khch hng v c bn phi xt trong giao dch mua bn sn phm m doanh nghip kinh doanh. Phn li ch tng thm do hot ng khuyn mi cho d c p dng khc nhau gia cc khch hng vn khng ph v quan h cng bng trong mua bn nu chng khng phi l cng c doanh nghip xm hi n quyn li ca khch hng. - V mt kinh t, mt chin lc khuyn mi hiu qu l chin lc p dng li ch khuyn mi mc thp nht c th m vn kch thch c nhu cu tiu dng ca x hi. Vi nhng a bn c nhu cu tiu dng khc nhau v mc sng khc nhau th vic p dng cc mc khuyn mi khc nhau i khi li l gii php ti u pht huy mc ti a gi tr khuyn mi. T kt qu nh gi mc tiu dng v kh nng tiu dng, doanh nghip c th xy dng nhng chin lc khuyn mi va tit kim gi tr khuyn mi (gim thiu phn mt i cho doanh nghip), tng thm li ch cho ngi tiu dng mt cch ph hp m vn xc tin thng mi. Do , nhn di gc kinh t, vic p dng cc mc khuyn mi khc nhau theo a bn c khi l chin lc kinh doanh hiu qu v tch cc. - Di gc php l, tng gi tr khuyn mi l phn vt cht thuc s hu ca doanh nghip m h chp nhn dnh thm cho khch hng xc tin thng mi (khng phi l phn vt cht mua bn trong giao dch vi khch hng). Vi quyn s hu, doanh nghip c ton quyn nh ot v vic phn phi v mc phn phi cho khch hng nn khng th quy kt l bt chnh. - V cu thnh php l, quy nh ti Khon 3 iu 46 Lut cnh tranh to nn cu thnh phc tp v rt kh p dng trong thc tin. Vi cch quy nh hin nay, doanh nghip rt d lch lut thc hin nhng hnh vi c mc ch tng t m vn khng th quy kt l vi phm lut cnh tranh. Theo , doanh nghip ch cn phn chia chng trnh khuyn mi thnh hai chng trnh nh t chc hai a bn khc nhau vi cng mt thi gian, cng mt iu kin p dng cho khch hng nhng doanh nghip tin hnh hai th tc ng k khuyn mi khc nhau th s khng vi phm Lut cnh tranh v khng tha mn iu kin vi phm l trong cng mt chng trnh khuyn mi. Vi nhng phn tch trn, chng ti cho rng hnh vi p dng cc li ch khuyn mi khc nhau cho cc khch hng nh nhau ti cc a bn t chc khuyn mi khc nhau trong cng mt chng trnh khuyn mi khng mang bn cht ca mt hnh vi cnh tranh khng lnh mnh nn cn a quy nh ny v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh ra khi Lut cnh tranh.
220
(4) V hnh vi tng hng ha cho khch hng dng th nhng li yu cu khch hng i hng ha cng loi do doanh nghip khc sn xut m khch hng ang s dng dng hng ha ca mnh. Chng ti cho rng cch thc quy nh ny cha bao trm ht nhng dng vi phm thuc nhm ny v d b lc hu so vi thc tin sinh ng ca th trng. V bn cht, hnh vi ny mang bn cht khng lnh mnh bi hot ng khuyn mi ch thc hin dnh cho nhng ngi ang s dng hng ha ca doanh nghip khc, nn n cn tr thng mi gia ngi dn v doanh nghip khc. Mt khch, vi cch nh dng theo Khon 4 iu 46 Lut cnh tranh, ch khi no doanh nghip t ra iu kin hng khuyn mi l yu cu khch hng dng hng ha ca mnh i hng ha cng loi th mi l s vi phm lm cho quy nh ny tr nn hp hn so vi tnh cht khng lnh mnh ca hnh vi. Ni cch khc, da v iu khon hin nay, trong v vic m yu cu ca ngi thc hin hnh vi khng r hoc khng tn ti s khng c vi phm. Mt khc, x l v vic m m hnh vi khng c nh hng thc s lm khch hng i hng ha th qu nng. Cho nn, thay bng vic yu cu khch hng dng hng ha ca mnh i trong iu khon hin nay, chng ti xut sa i iu khon ny bng cch thm vo ngn cn thng mi gia khch hng v cc doanh nghip khc sn xut cng loi hng ha ang c khch hng s dng. 3.3.2. Kin ngh v gii quyt quan h gia Lut cnh tranh v cc vn bn php lut chuyn ngnh Mt khi chp nhn php lut v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh cho ngoi din bao gm cc quy nh trong Lut cnh tranh v cc vn bn php lut qun l Nh nc trong cc lnh vc kinh t c th th vn then cht cn gii quyt l x l mi quan h gia cc lnh vc php lut ny. Theo , chng ti cho rng, cc vn cn gii quyt hin nay x l mi quan h ny s l: Mt l, phi xc nh r rng mi quan h gia Lut cnh tranh v cc vn bn php lut qun l Nh nc cc lnh vc kinh t c th l quan h php lut chung v php lut chuyn ngnh. Trong , Lut cnh tranh t ra nhng nguyn tc c bn cho vic nhn dng hnh vi v x l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. Cc vn bn php lut khc khi quy nh v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh trong lnh vc iu chnh phi tun th theo ng cc nguyn tc ny. Cc vn bn php lut khc quy nh chi tit v b sung cho Lut cnh tranh v cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh trong lnh vc iu chnh. Tuy nhin cn c s phn bit gia cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh v hnh vi n thun ch vi phm php lut chuyn nghnh . V d, trong lnh vc qung
221
co, cn phn bit r cc hnh vi qung co nhm cnh tranh khng lnh mnh nh qung co gian di, qung co so snh vi cc hnh vi vi phm v qun l Nh nc tro ng lnh vc qung co nh dng hnh nh lnh t qung co, qung co nhng loi sn phm b cm qung co. lm c iu ny, cn c nhng nghin cu nghim tc v cc loi hnh vi v bn cht cnh tranh khng lnh mnh ca chng trong tng lnh vc c nhng quy nh ph hp. Hai l, cn thng nht trong cc quy nh ca php lut v cc hnh vi c quy nh trong Lut cnh tranh v cc vn bn php lut chuyn ngnh v thng nht v quan im x l. Vi cc quy nh v hnh vi, chng ta c th thy c nhiu hnh vi cng c quy nh trong Lut cnh tranh v cc vn bn php lut khc nhng c ni dung khc nhau. V d nh quy nh v ch dn gy nhm ln c quy nh trong Lut cnh tranh c ni hm hp hn so vi quy nh trong php lut v s hu tr tu; cc quy nh v xm phm b mt kinh doanh trong hai vn bn php lut trn cng c s khc nhau ng k v cc dng vi phm.; cc quy nh v qung co khng trung thc trong php lut qung co v qung co gian di, gy nhm ln quy nh trong Lut cnh tranh. m bo tnh thng nht ca php lut th cng mt hnh vi nn ch c mt khi nim m t hnh vi. C nh vy, vic thc thi php lut va m bo c hiu qu, va m bo tnh minh bch, r rng ca php lut. Do , vic r sot s khc bit trong cc quy nh ca php lut v cng mt hnh vi cnh tranh khng lnh mnh l cn thit c th c k hoch sa i mt cch ng b cc quy nh tng ng trong nhiu vn bn php lut. Ba l, cn thng nht mc x l vi phm i vi cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c quy nh trong Lut cnh tranh v trong cc vn bn php lut iu chnh cc lnh vc php lut c th. Vi tnh trng hin nay, khi hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c quy nh ng thi trong nhiu vn bn php lut th xy ra tnh trng cng mt hnh vi nhng li p dng cc mc x l khc nhau. V d, cng x l hnh vi ch dn gy nhm ln nhng Ngh nh 120/2005/N-CP ca Chnh ph ngy 15 thng 09 nm 2005 quy nh x l vi pham hnh chnh trong lnh vc cnh tranh p dng bin php pht tin vi mc pht t 5.000.000 ng n 20.000.000 ng, nhng theo Ngh nh 97/2010/N-CP ca Chnh ph ngy 21 thng 09 nm 2010 quy nh v x pht hnh chnh trong lnh vc s hu cng nghip li p dng mc pht c th ti a ln n 500.000.000 ng. S khc bit qu ln v khung x pht v mc pht c th to nn s thiu cng bng khi p dng cc vn bn php lut khc nhau x l cng mt hnh vi
222
c mc nh nhau. Do , vn cn gii quyt l c s phi hp gia cc lnh vc php lut khc nhau khi x l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh v cn c nhng sa i cn thit khi c s thay i trong vic p dng cc bin php x l. Bn l, v th tc x l hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. S tn ti nhiu vn bn php lut quy nh v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c th gy ra mt h ly l cng mt hnh vi c nhiu c quan c thm quyn v p dng cc th tc khc nhau x l. Lut cnh trah xy dng t tng cnh tranh x l cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh v hn ch cnh tranh vi quy nh iu tra, x l c th cho cc v vic cnh tranh. Trong cc lnh vc php lut khc nh php lut qung co, php lut v khuyn mi, php lut v qun l bn hng a cp, hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c nhn nhn nh mt dng vi phm v qun l nh nc trong cc lnh vc ny nn th tc p dng x l l th tc x l vi phm hnh chnh thng thng. Tng ng vi cc th tc ny l thm quyn x l s thuc cc c quan qun l chuyn ngnh. S a dng v th tc v c quan c thm quyn x l c th to nhiu kh nng la chn cho nhng ch th c lin quan bo v quyn v li ch hp php ca mnh trc nhng hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. Song mt khc, tnh trng ny li gy ra nhng h qu kh lng trc. Theo , (1) kh nng cc c quan khc nhau c nhng quan im x l khc nhau cho cng mt hnh vi nu chng c quy nh trong nhiu lnh vc php lut c lin quan. (2) Th tc iu tra xc nh hnh vi khc nhau c th dn n cch thc nh gi bn cht cnh tranh khng lnh mnh v tc ng ca hnh vi cng khng ging nhau lm nh hng n kt lun v cc bin php x l. (3) kh nng n y trch nhim cho nhau gia cc c quan thc thi php lut trc nhng v vic c nhiu kh khn trong iu tra v x l hnh vi. Nhng h qu trn u c nh hng khng tt i vi tnh thng nht ca php lut, nh hng n hiu qu thc thi php lut v n lng tin ca cng ng x hi i vi kh nng qun l th trng cua Nh nc. Chng ti cho rng, vi c th ca lnh vc cnh tranh, cho d c hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c quy nh lnh vc php lut no th vic x l chng cn phi c thc hin mt cch thng nht. C th chng ta nghin cu thm v c ch phi hp gia c quan qun l cnh tranh vi c quan qun l chuyn ngnh kinh t c th khi tin hnh iu tra v x l cc v vic v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh nhm c c nhng nh gi chuyn mn theo chuyn ngnh.
223
CHNG V: M HNH CC C QUAN CNH TRANH

PHN 1: BI HC KINH NGHIM V XY DNG C QUAN CNH TRANH
Qua tm hiu m hnh c quan qun l cnh tranh ca mt s nc tiu biu trn th gii nh va nu trn, c th rt ra mt s cc yu cu c bn i vi c quan cnh tranh v tiu ch xy dng m hnh c quan qun l cnh tranh: I. Tnh c lp Php lut cnh tranh ca cc nc khi quy nh v c quan cnh tranh u khng s dng cc thut ng Lp php, Hnh php hay T php ch bn cht php l ca cc c quan ny. Cc thut ng ny thng ch xut hin trong cc hc thuyt v quyn lc nh nc gn lin vi t chc b my nh nc, v d nh hc thuyt tam quyn phn lp ca Montesquier. Theo hc thuyt ny, quyn lc nh nc c phn thnh ba quyn nng: quyn lp php (ban hnh php lut); quyn hnh php (t chc thi hnh php lut) v quyn t php (xt x cc tranh chp). Trong mt b my nh nc, c quan thc hin quyn lp php c gi l cc c quan lp php; c quan thc hin quyn hnh php c gi l c quan hnh php v c quan thc hin quyn t php c gi l c quan t php. Chnh v vy, vic xem xt bn cht php l ca cc c quan ny cng chnh l nghin cu v tr, chc nng v quyn hn ca cc c quan cnh tranh ri t r t ra c c quan ny c quyn nng ca loi hnh c quan no. Qua nghin cu cc m hnh c quan cnh tranh, nhn chung c quan qun l cnh tranh ca cc nc u mang tnh "lng tnh", tc n va l c quan hnh chnh, li, l c qun t php. C quan qun l cnh tranh lun l cng c ca cc Chnh ph trong vic thc thi cc chnh sch, php lut v cnh tranh, do n c dng dp ca c quan hnh chnh. Song hot ng ca n li mang tnh ti phn t php v n c quyn ra cc quyt nh phn x ng sai v p dng cc bin php ch ti i vi cc bn c hnh vi vi phm php lut. S kt hp hai c tnh "hnh chnh", "t php" l yu t m bo cho c quan ny thc hin cc chc nng nhim v ca mnh.
224
V d r nt nht v tnh lng tnh ca c quan cnh tranh c th hin chc nng, nhim v v quyn hn ca U ban thng mi lnh mnh ca Nht Bn. Cn c Lut ca Nht Bn, c th chia chc nng ca U ban ny lm hai loi: chc nng hnh chnh v chc nng t php. Chc nng hnh chnh bao gm: (i) ban hnh cc vn bn hng dn thi hnh Lut chng c quyn; (ii) thc hin phi hp vi cc ngnh khc trong vic son tho lut v chnh sch ngnh; (iii) hp tc quc t v cnh tranh v chng c quyn. V thm quyn t php, khi x l v vic vi phm Lut chng c quyn, U ban c th thi hnh Lut i vi v vic hon ton da vo cc iu khon v cch hiu nh ta n. D c t chc theo m hnh c th nh th no th nguyn tc quan trng hng u i vi c quan ny l bo m tnh c lp cho n, chnh iu ny gi m ra mt t duy mi, mt cch tip cn mi vt ra khi cch tip cn truyn thng v phng php t chc b my nh nc phi c chia theo lp php, hnh php v t php. C quan hnh chnh c lp, cm t ny khng ch th hin tnh cht "lng tnh" nh va cp ti trn, m n gi ra mt vn ln hn, l t chc, hot ng ca thit ch ny phi c thit k lm sao bo m khng can thip hoc b chi phi t cc c quan khc (lp php, hnh php, t php). c lp l yu t tin quyt c s cng bng trong vic x l cc v vic, iu m cc bn ng s lun ch i c quan ny. Tnh c lp ca cc c quan cnh tranh trong t chc v hot ng lun lun l mc tiu hng u m cc nc ny hng ti xy dng. y l ni dung rt quan trng m bo cho nhng c quan ny c th thc hin chc nng x l mt cch cng minh, v mc tiu bo v trt t cng cng cnh tranh lnh mnh trn th trng. t c vic ny, Lut Cnh tranh ca cc nc u quy nh nguyn tc ti cao l cc c quan cnh tranh hon ton c lp trong cc hot ng ca mnh m khng b chi phi hay can thip ca bt k c quan th ba no. Cc c quan cnh tranh c thnh lp theo Lut v thc hin cc quyn nng c Lut ny trao cho. H cng c th s dng nhng quyn hn ny yu cu s phi hp, h tr ca cc c quan khc. to lp s c lp v mt t chc v ti chnh, mt s nc nh Italia thnh lp c quan cnh tranh ca mnh trc thuc Quc hi, c lp vi t php v chnh ph. Mt s c quan cnh tranh khc li c t chc nh mt B hay ngang B, c lp vi cc b ngnh khc. Mt s trng hp khc mc d t trong mt b ngnh no nhng li duy tr mt ch c lp rt cao trong hot ng. Cc c quan ny ch b ph thuc v mt hnh chnh. Vic c lp ny cn t c thng qua b nhim nhng nhn s ca cc c quan cnh tranh ny. Ngoi ra, Lut Cnh tranh cc nc cn quy nh r ngn
225
sch hot ng cng nh ch i ng cho cc c quan cnh tranh v thnh vin c quan ny. II. Tnh minh bch Minh bch trong hot ng ca cc c quan nh nc k c c quan cnh tranh ang l mt i hi ht sc quan trng. Tuy nhin, i vi cc c quan cnh tranh th y li l yu cu c ngha c bit quan trng. iu ny xut pht chnh t vai tr trong vic duy tr trt t cnh tranh r rng, lnh mnh. Thng tin trong th trng phi c thng sut. Tnh minh bch s nng cao thm uy tn ca chnh cc c quan ny. Php lut cnh tranh ca cc quc gia ni trn u quy nh rt cht ch v nhng yu cu phi cng b cng khai cc hot ng ca c quan cnh tranh. Ngoi ra, cc bn lin quan c quyn yu cu cc c quan cnh tranh cho php tip cn thng tin lin quan ti v vic. Trn thc t, cc c quan cnh tranh cng lun cao tiu ch minh bch (Transparency) trong cc hot ng c th ca mnh, t vic cng khai cc chnh sch, php lut cng nh cc quy trnh x l cng vic cho n ni dung cc quyt nh c th trn cc website ca mnh. Tuy nhin, c qun cnh tranh phi c trch nhim bo mt cc thng tin thu thp c trong qu trnh iu tra lin qua n b mt kinh doanh ca cc doanh nghip l i tng b iu tra. III. V ngun lc hot ng Kinh ph hot ng cho c quan cnh tranh ca tt c cc nc ny u ly t Ngn sch nh nc. mt s nc khon ngn sch ny c quy nh trong php lut cnh tranh. Chng hn, Lut chng c quyn ca Italia quy nh: c quan chng c quyn c cp ngn sch t Chnh ph Trung ng thng qua vic phn b ngn sch hng nm. Trong phm vi ngn sch ny, c quan c trch nhim qun l chi ph iu hnh v hot ng ca bn thn. C quan chng c quyn kt thc nm ti kho ca mnh vo ngy 30/4 ca nm tip theo, v phi trnh bo co ln C quan kim ton. Lut Cnh tranh ca Nam Phi quy nh rt r v vn ngn sch. Theo quy nh, ngn sch hot ng bao gm ngn sch hng nm m Quc Hi (Parliament) dnh cho U ban/To n Cnh tranh; cc khon ph c th tr cho U ban theo quy nh ca Lut Cnh tranh; thu nhp c c t vic u t hoc k gi khon tin d tha (Lut cho php U ban c th u t hoc gi tit kim ngn hng khon tin ny khi U ban khng c nhu cu cho cc khon chi tiu bt ng hoc trc mt); khon tin nhn c t bt k ngun no khc. Hng nm, Cao U (i vi U Ban)/Chnh to (i vi To n) phi trnh bn bo co khon thu chi d tnh ca U ban/To n cho B trng v khon ngn sch m Quc hi dnh cho nm ti chnh tip theo. Nm ti chnh c tnh
226
t 01/04 n 31/03 nm tip theo. Hn na Lut cng quy nh r cch thc tr cng cho nhng cn b c tuyn dng. C th, B trng B Cng thng phi tham kho kin ca B trng B Ti chnh quyt nh tin th lao, tr cp, cc li ch v bt k iu kin no khc cho vic tuyn dng/b nhim. Cao U c th b nhim bt k ngi no thuc U ban Cnh tranh lm iu tra vin (Inspector) nu nhng ngi ny c y phm cht theo yu cu. B trng c th tham vn kin ca B trng B Ti chnh quyt nh tin cng cho nhng ngi c b nhim lm iu tra vin nhng khng lm full-time cho U ban Cnh tranh. iu tra vin phi c cp giy chng nhn iu tra vin ca U vin trng tun theo quy nh ca Lut. U vin trng c th tuyn dng nhn vin, hoc k hp ng vi bt k ngi no h tr cho hot ng ca U ban Cnh tranh. U ban cn tham vn kin ca B trng B Cng thng v B trng B Ti chnh cho vic tr cng v cc iu kin tuyn dng. Ngn sch dnh cho c quan cnh tranh ca cc nc ang ngy cng c tng ln do tnh cht ca cng vic. Cng vi s pht trin ca nn kinh t th th trng cng ngy cng c m rng, hnh vi vi phm ca cc ch th kinh doanh ngy cng tr nn tinh vi v phc tp hn. Lng cng vic cho cc c quan cnh tranh cng ang ngy cng tng dn ln. Hu ht cc nc u thc c iu ny v c s u tin nhiu hn i vi cng tc qun l cnh tranh. Mt im ng lu l vic b nhim thnh vin cho c quan cnh tranh. Cc thnh vin thng c b nhim bi nhng ngi ng u Chnh ph hoc Quc hi. iu ny lm tng tnh cht quan trng cng nh tnh c lp ca c quan cnh tranh trong qu trnh hot ng. Tiu chun c b nhim l thnh vin ca c quan cnh tranh cng l im cn c nhc n. Cc thnh vin ny thng c yu cu t c mt trnh chuyn mn nht nh, c hc vn cao, c kinh nghim v kin thc thuc nhiu lnh vc khc nhau. C quan chng c quyn Italia c mt Ch tch v bn thnh vin c ch nh bi Ch tch H vin v Ch tch Thng vin. Ch tch c chn trong s nhng ngi ni ting v tnh c lp, nhng ngi gi v tr cao trong b my cng quyn; bn thnh vin l nhng ngi ni ting trn nhng v tr c lp, l thm phn ca To hnh chnh ti cao, To Kim ton, To Phc thm Ti cao, gio s i hc, hay i din cho cng ng doanh nghip, nhng ngi c cng nhn v tiu chun nghip v. Mi thnh vin ca c quan ny c nhim k 7 nm v khng c ti b nhim. C quan chng c quyn c th thu ti 220 ngi, c nhn vin trong bin ch v hp ng c thi hn.
227
y ban Thng mi lnh mnh Hoa k hot ng di s ch o ca 5 y vin c nhim k 7 nm, c b nhim bi Tng thng v c ph chun bi Thng ngh vin. Tng thng ch nh mt y vin m trch chc v Ch tch. Khng qu 3 y vin l thnh vin ca mt ng. Trn thc t, cc ngun lc hot ng ca cc c quan cnh tranh ngy cng tng ln nhanh chng. iu ny cng cho thy c vai tr quan trng v s u tin ca cc nc trong vic tng cng pht trin c quan cnh tranh. Tn nc Hoa K Nht Bn i Loan Australia Canada Php Thy S Singapore Nhn lc 1110 779 222 813 435 200 76 60
IV. V quyn hn, chc nng v nhim v Nhim v chnh ca c quan qun l cnh tranh l bo m thc thi Lut cnh tranh. C th ni, lut cnh tranh c thc thi nghim chnh n u l ph thuc vo hiu qu hot ng ca chnh c quan ny. Qua nghin cu m hnh c quan cnh tranh ca mt s nc, chng ta c th rt ra mt s chc nng, nhim v chnh ca c quan cnh tranh nh sau: - iu tra, x l cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh trn th trng - Chng c quyn, lm dng v tr thng lnh th trng. - Kim sot qu trnh st nhp hp nht doanh nghip.
228
- iu tra, x l cc tho thun hn ch cnh tranh trn th trng. - Thc hin cc hot ng khc nhm m bo mi trng cnh tranh lnh mnh. Bn cnh , do chnh sch cnh tranh v bo v ngi tiu dng c quan h mt thit vi nhau nn theo m hnh ca nhiu nc trn th gii nh c, Colombia, Phn Lan, Php, Hungary, New Zealand, Na Uy, Peru, Ba Lan, Lin bang Nga, Vng quc Anh, Hoa K v Italia. C quan cnh tranh va c thm quyn thc thi chnh sch cnh tranh va c thm quyn thc thi chnh sch bo v ngi tiu dng. Ngoi cc nhim v, quyn hn trn, hu ht cc c quan cnh tranh u c hai thm quyn c bn: - Pht hin v kin ngh cc c quan lin quan bi b cc chnh sch lm cn tr n mi trng cnh tranh. - Yu cu cc t chc, c nhn c lin quan cung cp thng tin, chng c trong qu trnh iu tra x l v vic cnh tranh Tuy nhin, qua qu trnh nghin cu m hnh c quan qun l cnh tranh ca cc nc ta thy khng c mt c quan cnh tranh no thc hin thm chc nng thc thi cc php lut v bin php bo m cng bng trong thng mi quc t.
229
PHN 2: THC TRNG C QUAN QUN L CNH TRANH TI VIT NAM

I. Cc Qun l cnh tranh 1. Chc nng, ngha v v quyn hn Theo Ngh nh s 06/2006/N-CP ngy 9/1/2006 ca Chnh ph, Cc Qun l cnh tranh l t chc trc thuc B Thng mi (nay l B Cng Thng) c chc nng gip B trng B Thng mi thc hin: - Qun l nh nc v cnh tranh (thc thi Lut cnh tranh) - Qun l nh nc v chng bn ph gi, chng tr cp, p dng cc bin php t v i vi hng ha nhp khu vo Vit Nam (thc thi 03 Php lnh v chng bn ph gi, chng tr cp v t v); - Bo v quyn li ngi tiu dng (thc thi Lut bo v quyn li ngi tiu dng); - Phi hp vi cc doanh nghip, hip hi ngnh hng trong vic i ph vi cc v kin trong thng mi quc t lin quan n bn ph gi, tr cp v p dng cc bin php t v. V lnh vc cnh tranh, Cc QLCT c nhim v Qun l nh nc v cnh tranh (thc thi Lut Cnh tranh) Th l, t chc iu tra cc v vic cnh tranh lin quan n hnh vi hn ch cnh tranh Hi ng cnh tranh x l theo quy nh ca php lut. T chc iu tra v x l i vi cc v vic cnh tranh lin quan n hnh vi cnh tranh khng lnh mnh v cc hnh vi vi phm php lut cnh tranh khc theo quy nh ca php lut. Thm nh h s ngh hng min tr theo cc quy nh ca php lut trnh B trng B Cng Thng quyt nh hoc trnh Th trng Chnh ph quyt nh. Kim sot qu trnh tp trung kinh t. Xy dng, qun l h thng thng tin v cc doanh nghip c v tr thng lnh th trng, cc doanh nghip c quyn, v quy tc cnh tranh trong hip hi, v cc trng hp min tr. 2. C cu t chc ca Cc Qun l cnh tranh gm - Ban iu tra v vic hn ch cnh tranh.
230
- Ban Chnh sch cnh tranh. - Ban iu tra v x l cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. - Ban Bo v ngi tiu dng. - Ban X l chng bn ph gi, chng tr cp v t v. - Ban Hp tc quc t. - Vn phng. - Trung tm thng tin. - Trung tm o to iu tra vin. - Vn phng i din ca Cc Qun l cnh tranh ti Nng. - Vn phng i din ca Cc Qun l cnh tranh ti thnh ph H Ch Minh.
231
3. Quy trnh x l v vic 3.1. Quy trnh x l v vic hn ch cnh tranh
232
3.2. Quy trnh x l v vic cnh tranh khng lnh mnh
233
3.3. Quy trnh khai bo tp trung kinh t v ngh hng min tr
Doanh nghip
VB tr li v tnh y , hp l
H s tp trung kinh t (HS TTKT)
Cc QLCT
7 ngy lm vic
VB yu cu b sung HS
Tip nhn HS TTKT
HS y , hp l
HS khng y , hp l
Th l HS TTKT
45 ngy + 230 ngy gia hn
TTKT khng thuc TH b cm
TTKT thuc TH b cm
Doanh nghip
Tin hnh TTKT Dng TTKT
Doanh nghip
HS xin hng min tr
VB tr li v tnh y ca HS 7 ngy lm vic
Cc QLCT
Tip nhn HS ngh hng min tr (NHMT) HS y
VB yu cu b sung HS
HS khng y
Th l HS NHMT
60 ngy + 230 ngy gia hn 90 ngy + 90 ngy gia hn
B trng B Cng Thng TH1: DN NHMT c nguy c gii th/ph sn TH2: DN m rng XK/pht trin KH-XH, k thut, cng ngh Th tng Chnh ph
Chp thun MT
Khng chp thun MT
Chp thun MT
Khng chp thun MT
234
4. Thc thi lut cnh tranh Cc Qun l cnh tranh c chc nng gip B trng B Cng Thng thc hin Qun l nh nc v cnh tranh (thc thi Lut cnh tranh v vn bn php lut hng dn): Lut s 27/2004/QH11 ngy 03/12/2004 v Cnh tranh Ngh nh s 116/2005/N-CP ca Chnh ph ngy 15/09/2005 quy nh chi tit thi hnh mt s iu ca Lut Cnh tranh. Ngh nh s 120/2005/N-CP ca Chnh ph ngy 30/09/2005 quy nh v x l vi phm php lut trong lnh vc cnh tranh. Ngh nh s 110/2005/N-CP ca Chnh ph ngy 24/08/2005 v Qun l hot ng bn hng a cp. Thng t s 19/2005/TT-BTM ca B Thng mi ngy 08/11/2005 hng dn mt s ni dung quy nh ti Ngh nh s 110/2005/N-CP ca Chnh ph ngy 24/08/2005 v Qun l hot ng bn hng a cp. II. Hi ng cnh tranh Theo quy nh ca Lut cnh tranh, i vi cc hnh vi hn ch cnh tranh, Cc Qun l cnh tranh ch m nhn vai tr iu tra, thu thp, tm kim cc chng c c lin quan n mt v vic, cn vic xt x, x l, a ra cc quyt nh, gii quyt khiu ni c lin quan n v vic hn ch cnh tranh th do Hi ng cnh tranh (Hi ng x l v vic cnh tranh) m nhn. Hi ng cnh tranh l c quan do Chnh ph thnh lp gm t 11 n 15 thnh vin do Th tng Chnh ph b nhim, min nhim theo ngh ca B trng B Thng mi. Ngy 9/1/2006, Chnh ph ban hnh Ngh nh s 05/2006/N-CP v vic thnh lp v quy nh chc nng, nhim v, quyn hn v c cu t chc ca Hi ng cnh tranh.
235
Theo Ngh nh ny, Hi ng cnh tranh c nhim v t chc x l, gii quyt khiu ni i vi cc v vic cnh tranh lin quan n hnh vi hn ch cnh tranh theo quy nh ca Lut cnh tranh. Ngy 12/06/2006, theo ngh ca B trng B Thng mi, Th tng Chnh ph k Quyt nh s 843/Q-TTg b nhim 11 thnh vin Hi ng cnh tranh. Thnh vin Hi ng cnh tranh l i din ca cc B: B Thng mi, B T Php, B Ti chnh, B K hoch u t, B Giao thng vn ti, B Xy dng, .... Hi ng cnh tranh gm 01 Ch tch, gip vic cho Ch tch Hi ng cnh tranh s c 02 Ph Ch tch Hi ng cnh tranh. gip vic cho Hi ng, ngy 28/8/2006, B trng B Thng mi c Quyt nh s 1378/Q-BTM thnh lp Ban Th k Hi ng cnh tranh. Ban Th k Hi ng cnh tranh gm t 7-9 ngi lm vic chuyn trch. Hin nay, mt mt Hi ng cnh tranh ang nhanh chng tin hnh xy dng c ch hot ng v hon thin c cu t chc ca Hi ng va tng cng trao i v hc hi kinh nghim ca cc nc trn th gii (Hoa K, H Lan, Php, EU) trong vic x l cc v vic hn ch cnh tranh. III. Kh khn v bt cp hin nay 1. Kh khn v thch thc 1.1. Hn ch ngun nhn lc Theo Ngh nh s 06/2006/N-CP ngy 9 thng 01 nm 2006 ca Chnh ph, Cc Qun l cnh tranh l c quan qun l nh nc trong c 3 lnh vc: Cnh tranh, Bo v ngi tiu dng v Phng v thng mi. Qua nghin cu mt s m hnh v c quan cnh tranh ca cc nc trn th C quan Cnh tranh, Bo v ngi tiu dng v C quan Phng v thng mi u l nhng c quan ph trch c lp do tnh cht cng vic ca ca chng. Vic cng mt c quan ph trch tt c cc lnh vc ny cng chnh l vn vn cn bt cp v vi ngun nhn lc ca Cc QLCT hin nay c th ni l cha th p ng c vi yu cu v chc nng v nhim v ca mnh.
236
S nhn vin v tui trung bnh ca Cc Qun l cnh tranh nm 2008 2010
Bn cnh , Lut cnh tranh i vo cuc sng v pht huy tc dng, iu quan trng l phi xy dng c mt i ng cn b chuyn nghip bo m thc thi c hiu qu cc quy nh ca Lut ny. i ng cn b phi c kh nng lm vic c lp, nng ng c th gii quyt tt cc khu trong qu trnh iu tra x l cc hnh vi vi phm Lut cnh tranh cng nh cc v vic v chng bn ph gi, chng tr cp v t v, k t khu tip nhn thng tin n t chc iu tra, x l, gim st, thc hin cc th tc gii quyt min tr, gii quyt khiu ni Cc cng vic rt phc tp, quy m ln, lin quan n nhiu B/Ngnh v cc doanh nghip. Hn na, quy trnh x l cng vic cng nh tnh cht ca v vic gn kt rt nhiu, cht ch vi lnh vc kinh t, ti chnh, u t, lao ng... iu ny, i hi phi c mt i ng cn b c trnh cao, c kin thc chuyn mn su mi c th thc hin c. Vn nhn s c trnh chuyn mn trong lnh vc cnh tranh, chng bn ph gi, chng tr cp v t v lun l mt vn kh khn bc u cho tt c cc quc gia. Chng ta cng nhn thc r rng l vn ny d sao cng khng th c gii quyt trong mt sm mt chiu, m phi l mt qu trnh xy dng v tch t tng bc. Theo quy nh ca iu 52 - Lut cnh tranh Vit Nam, iu tra vin phi l nhng ngi c thi gian cng tc thc t t nht l nm nm thuc mt trong cc lnh vc lut, kinh t v ti chnh. Trong khi thc t cc cn b, nhn vin ca Cc Qun l cnh tranh hin nay n hn 80% l nhng cn b mi ra trng hoc c t hn 5 nm kinh nghim. V vy, cn c cc tiu chun ni trn, tnh n nay, B trng B Cng Thng mi ch b nhim gn 20 iu tra vin. Trong khi , mi trng cnh tranh ngy cng gt gao mang tnh sng cn vi doanh nghip, tm l chy theo li nhun, li dng s thiu vng mt khung php l hon chnh iu chnh cc hot ng kinh t, cng nh khe h ca cc quy nh php lut hin hnh, v.v. lm xut hin trn th trng nhiu hnh vi hn ch cnh tranh, cnh tranh
237
khng lnh mnh, li dng v th c quyn gy kh khn, lm tn hi n nn kinh t, n hot ng kinh doanh v li ch kinh t chnh ng ca cc doanh nghip v ca ngi tiu dng. Do , chc chn trong thi gian ti, s v kin lin quan Lut cnh tranh s ngy cng tng. V vy, trong thi gian ti, Cc Qun l cnh tranh chc chn s cn thiu rt nhiu iu tra vin cng nh m bo c v s lng v cht lng, Cc Qun l cnh tranh cn c chin lc o to i ng cn b nhn vin mt cch nhanh chng v hiu qu. - thc hin chc nng qun l nh nc v cnh tranh, Cc Qun l cnh tranh phi trin khai hot ng nhiu lnh vc nh vic tuyn truyn, ph bin php lut v cc chnh sch c lin quan n cng ng doanh nghip, cc c quan qun l nh nc Trung ng v a phng thc hin nhim v ti a phng (mng li cc S Cng Thng cc tnh/thnh ph), n vic xy dng mi quan h gia Cc vi cc c quan iu tit ngnh, vi cc c quan v Hip hi lin quan trong cng tc bo v ngi tiu dng Ngoi ra, hot ng ca hai Trung tm o to iu tra vin v Trung tm thng tin cng i hi cc cn b c nhiu kinh nghim v hiu bit v cc kin thc php lut cng nh ngoi ng v tin hc. l nhng kh khn, thch thc ln i vi c quan qun l cnh tranh hin nay. 1.2. Thiu kinh ph hot ng Mt trong nhng kh khn Cc Qun l cnh tranh hin nay ang phi i mt l khng c c s php l s dng kinh ph phc v cho cng tc chuyn mn, hon thnh nhim v chnh tr c giao. Kh khn ny do c quan mi, chc nng, nhim v mi v c bit l tnh cht lng tnh ca c quan qun l cnh tranh nn cc quy nh hin hnh qun l kinh ph hnh chnh s nghip l khng ph hp, thm ch l bt cp, kh thc hin trong thc t. tin hnh iu tra mt v vic cnh tranh, cc iu tra vin cnh tranh phi tin hnh cc nghip v iu tra nh: thu thp thng tin, xc minh chng c, bo v chng c, ly li khai Theo kinh nghim ca nhiu nc trn th gii, thu thp v xc minh cc chng c v hnh vi vi phm, cc iu tra vin phi thc hin kim tra ti ch. vic kim tra ti ch c hiu qu, chng ta phi c nhiu iu tra vin kim tra a im ca tt c i tng b nghi ng vi phm cng lc, v th, iu ny cn mt khon nht nh dnh cho chi ph i li, gi bu in v nhng chi ph khc. Thm vo , iu tra c hiu qu, chng ta phi thc hin nhiu cuc phng vn vi i tng b nghi ng vi phm, bn i tc thng mi... khng ch ti c quan ca Cc Qun l cnh tranh m cn ti a im ca h. Do , c th ni rng vic iu tra ch ng cn tn kinh ph.
238
Mt v d khc, mt trong nhng chc nng quan trng nht ca c quan cnh tranh l pht hin v kin ngh cc c quan c lin quan gii quyt theo thm quyn v nhng vn bn quy phm php lut c ni dung khng ph hp (nhng vn bn quy phm php lut hin hnh v cc d tho Lut, Php lnh...) vi quy nh ca php lut cnh tranh, chng bn ph gi, chng tr cp, t v v bo v ngi tiu dng. thc hin tt nhim v ny, i hi c quan qun l cnh tranh phi tin hnh r sot v kim tra cc vn bn quy php lut hin hnh. Tuy nhin, theo quy nh ca B Ti chnh hin nay, ch c mt s c quan nh Cc Kim tra vn bn quy phm php lut ca B T php, cc t chc php ch ca B, c quan ngang B, c quan thuc Chnh ph, S T php, cc phng t php ca cc qun/huyn mi thuc i tng c ngn sch nh nc bo m kinh ph kim tra vn bn quy phm php lut. Nh vy, ti thi im hin nay, Cc Qun l cnh tranh khng c cp kinh ph trin khai nhim v ny.35 Ngoi ra, cc nh mc chi cho vic t chc cc Hi tho, Hi ngh, To m, Lp tp hun tuyn truyn, ph bin v o to cho cc cn b theo quy nh ca B Ti chnh khng cn ph hp vi gi c trn th trng hin nay. Tuy vy, trong sut nhng nm va qua, cc hot ng trn ca Cc l hiu qu, tit kim, tun th theo cc quy nh hin hnh, mt phn l do c s h tr v gip ca cc t chc quc t trong v ngoi nc cng nh cc c quan cnh tranh ng nghip nc ngoi. 1.4. Thch thc Lut cnh tranh c Quc Hi thng qua v c hiu lc k t ngy 1/7/2005. Tnh n nay, ton b cc vn bn hng dn thc thi Lut cng c Chnh ph v B Cng Thng ban hnh. Vi vic hon thin khun kh php l, n nay cc doanh nghip trong nc hon ton c y c s php l yu cu c quan qun l cnh tranh ca Vit Nam tin hnh iu tra v x l cc hnh vi vi phm php lut v cnh tranh trn th trng. Trong khi , qu trnh i mi chnh sch v c ch qun l kinh t Vit Nam trong nhng nm gn y thc y th trng Vit Nam pht trin v trng thnh vi mt tc vt bc; gp phn lm ci thin din mo ca nn kinh t Vit Nam mt cch ng k. Tuy nhin, mt tri qu trnh ny bt u bc l. Mi trng cnh tranh ngy cng gt gao mang tnh sng cn vi doanh nghip, tm l chy theo li nhun, li dng s thiu vng mt khung php l hon chnh iu chnh cc hot ng kinh t, cng nh khe h ca cc quy nh php lut hin hnh, v.v lm xut hin trn th trng nhiu hnh vi hn ch cnh tranh, cnh tranh khng lnh mnh gy kh khn, lm tn hi n nn kinh t, n hot ng kinh doanh v li ch kinh t chnh ng ca cc doanh nghip
Thng t lin tch B Ti chnh v B T php s 109/2004/TTLT/BTC-BTP ngy 17/11/2004 hng dn vic qun l v s dng kinh ph bo m cho cng tc kim tra vn bn quy phm php lut.
35
239
v ca ngi tiu dng. Do , chc chn trong thi gian ti, s v kin lin quan n Lut cnh tranh s ngy cng tng. Ngoi ra, Vit Nam va tr thnh thnh vin ca T chc thng mi th gii, theo s c rt nhiu cc tp on kinh t ln mnh u t vo Vit Nam. Mt iu c th s xy ra l nhng tp on kinh t ln vi ngun lc ti chnh ln mnh ca mnh c th s bm mo mi trng kinh doanh bng cch lm dng ngun ti chnh sn c chn p v loi b ra khi th trng cc doanh nghip Vit Nam. c bit, hin nay gn 95% cc doanh nghip Vit nam l cc doanh nghip nh v va vi sc cnh tranh cn hn ch. Yu cu t ra hin nay l lm sao m bo mi trng cnh tranh lnh mnh nhm to iu kin cho cc doanh nghip Vit Nam c c hi cnh tranh bnh ng vi cc doanh nghip nc ngoi. Mt khc, thu ht u t nc ngoi vo Vit Nam, chng ta cng phi to iu kin cho cc doanh nghip nc ngoi khi u t vo Vit Nam khng b cc doanh nghip Vit Nam s dng cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh cn tr pht trin v m rng kinh doanh trn th trng Vit Nam. Nhng iu ny i hi c quan qun l cnh tranh phi pht huy hiu qu vai tr ca mnh. 2. Nhng bt cp cn tn ti 2.1. M hnh c quan cnh tranh Vi m hnh ca c quan cnh tranh hin nay, Cc Qun l cnh tranh m nhn vai tr iu tra, thu thp, tm kim cc chng c c lin quan n v vic hn ch cnh tranh. Vic cn li xt x, x l, a ra cc quyt nh, gii quyt khiu ni c lin quan n v vic cnh tranh th do Hi ng cnh tranh (Hi ng x l v vic cnh tranh) m nhn. Hi ng cnh tranh li l tp hp 11 thnh vin i din ca cc B: B Cng Thng, B T Php, B Ti chnh, B K hoch u t, B Giao thng vn ti, B Xy dng, .... do Th tng b nhim theo ngh ca B trng B Cng Thng. Khi m cc doanh nghip b iu tra v x l li l doanh nghip Nh nc trc thuc cc B v Ngnh m thnh vin ca Hi ng cnh tranh i din, th vic a ra quyt nh x l v vic rt kh c coi l cng bng v khch quan. Hn na, thnh vin ca Hi ng cnh tranh khng tham gia iu tra v vic ngay t thi im ban u, nn vic ra quyt nh x l s khng c thu o v cht ch, thm ch lm ko di thm thi gian x l v vic. C th nhn li vic iu tra v x l v vic x pht 19 doanh nghip bo him tha thun n nh gi mt s dch v bo him va qua thy c vic chm tr trong tng th tc phi hp gia VCA v VCC.
240
Cc mc thi gian trong vic iu tra v x l v vic tha thun n nh gi dch v ca 19 doanh nghip bo him Thi gian 18/11/2008 28/11/2008 18/05/2009 18/07/2009 02/10/2009 15/01/2010 15/03/2010 05/2010 12/07/2010 29/07/2010 Ni dung Quyt nh iu tra s b Quyt nh iu tra chnh thc Quyt nh gia hn iu tra chnh thc Kt thc iu tra chnh thc Ban giao h s v kt qu iu tra cho VCC Quyt nh v vic tr h s iu tra b sung Kt thc iu tra b sung Ban giao h s cho VCC Quyt inh m Phin iu trn Quyt nh v vic x l v vic cnh tranh C quan thc thi VCA VCA VCA VCA VCA VCC VCA VCA VCC VCC
Ngy 02 thng 10 nm 2009, sau khi hon thnh vic iu tra chnh thc VCA bn giao ton b h s v vic cho Ban Th k ca Hi ng cnh tranh x l. Do khng tham gia iu tra t u nn VCC mt gn 04 thng nghin cu h s ri do tnh cht ca v vic nn VCC ban hnh quyt nh tr h s v yu cu VCA iu tra b sung. Tip sau qu trnh iu tra b sung ca VCA, n tn thng 7 nm 2010, VCC mi ra Quyt nh m Phin iu trn. Nh vy t khi VCA kt thc iu tra chnh thc, ch ring thi gian phi hp gia VCA v VCC trong cc giai on tip sau : iu tra b sung, vic xem xt v x l h s ca v vic ko di thm l hn 09 thng so vi tng thi gian l gn 02 nm bt u t khi quyt nh iu tra s b ca v vic. Vic VCC cng tham gia cng iu tra v phn tch v vic ngay ti thi im ban u th qu thi gian ca c qu trnh iu tra s khng b lng ph bi cc cng on trn. 2.2. Chc nng ca Cc Qun l cnh tranh Theo Ngh nh s 06/2006/N-CP ngy 9/1/2006 ca Chnh ph, Cc Qun l cnh tranh l c quan qun l nh nc trong c 3 lnh vc: Cnh tranh, Bo v ngi tiu dng v Phng v thng mi. Trong khi tt c cc nc trn th gii th C quan Phng v thng mi v C quan Cnh tranh v Bo v ngi tiu dng u l nhng c quan ph trch c lp do tnh cht cng vic ca ca chng. Vic cng mt c quan ph trch tt c cc lnh vc ny cng chnh l vn vn cn bt cp hin nay, nn trong tng lai vic tch bit hai c quan ny s c u tin tin hnh.
241
PHN 3. XUT V KHUYN NGH

Cn c nhng kh khn, thch thc ca Cc Qun l cnh tranh hin nay v bi hc kinh nghim ca cc nc trn th gii, thc thi hiu qu cc chnh sch cnh tranh ca Vit nam hin nay, chng ti xin xut mt s gii php nhm tng bc hon thin m hnh c quan qun l nh nc v chng bn ph gi, chng tr cp v t v ca Vit Nam hin nay nh sau: I. Gii php 1. Khi cha sa i lut cnh tranh 1.1 Tip tc hon thin b my t chc ca Cc Qun l cnh tranh, Hi ng cnh tranh Hin nay, h thng c quan cnh tranh ca Vit Nam (bao gm Hi ng cnh tranh v Cc Qun l cnh tranh) s cn phi hon thin hn na p ng c yu cu v k vng ca cng ng doanh nghip v ton x hi. Vic Cc ch c 02 Vn phng i din (ti TP. H Ch Minh v Nng) l qu t so vi nhu cu thc t ca doanh nghip hin nay. iu nay mt mt gy kh khn cho cng tc iu tra ca Cc khi phi tin hnh iu tra th trng cc tnh/thnh ph ngoi a bn H Ni, Nng v Tp. H Ch Minh, mt khc gy cn tr cho cc doanh nghip hot ng trn a bn ngoi ny c th tip cn vi Cc Qun l cnh tranh t vn v np h s khiu ni. Theo kinh nghim ca cc nc, qu trnh iu tra cc v vic cnh tranh c th ko di t 6 thng n 1 nm, trong trng hp phc tp c th ln ti 2-3 nm. Trong nhng trng hp cc hnh vi vi phm din ra ti cc tnh thuc khu vc min nam hoc min trung, cc iu tra vin ca Cc Qun l cnh tranh khng th ch ngi lm vic ti H Ni m h cn phi tin hnh cc cuc iu tra ti ch thu thp chng c. Do , tit kim chi ph i li v to iu kin cho cng tc iu tra c lin tc, vic m thm cc Vn phng i din ca Cc ti cc khu vc ny cng vi b my, ngun nhn lc cng nh kinh ph hot ng l ht sc cn thit. Theo Quyt nh ca Th tng Chnh ph, 11 thnh vin Hi ng cnh tranh hin nay l i din ca cc B/ngnh c lin quan nh: B Thng mi, B Ti chnh, B K hoch v u t, B Xy dng, B T php.... Nh vy, trc mt cc thnh vin ca Hi ng s lm vic kim nhim, bn chuyn trch.
242
M hnh trn c cn nhc v kh ph hp cho giai on u. Tuy nhin, ngay t by gi cn nghin cu hon thin hn na m hnh ny: Mt l, cn mt Ban Th k hot ng chuyn trch gip vic cho Hi ng. Ban Th k s m nhim cc nhim v nh: + Tip nhn bo co iu tra ca Cc Qun l cnh tranh + Gip Hi ng cnh tranh t chc cc phin iu trn; + Thu thp cc thng tin, chng c b sung; + ng vai tr l cc Ban Th k trong cc phin iu trn; + Thc hin cc cng tc hnh chnh khc v.v... Thnh vin Ban Th k phi l nhng ngi c nhiu kinh nghim trong qu trnh iu tra v x l cc hnh vi vi phm php lut v cnh tranh. C nh vy, Hi ng cnh tranh mi c th pht huy ht vai tr, v tr ca mnh trong mi lnh vc ca i sng kinh t. Hai l b sung mt s thnh vin chuyn trch ca Hi ng cnh tranh. Theo quy nh ca Lut cnh tranh, Hi ng cnh tranh c th c t 11-15 thnh vin, trong khi hin nay Th tng Chnh ph mi b nhim 11 thnh vin. Cc thnh vin ny c th ly t ngun cc chuyn gia v lnh vc cnh tranh v c bit, cc thnh vin ny khng b gii hn v tui lm vic nh quy nh ca B Lut lao ng hin ti. Theo kinh nghim ca mt s nc nh Php, Nht Bn, Indonesia...., cc thnh vin ca c quan cnh tranh c th lm vic n tui 70. Ba l y vin Hi ng cnh tranh s cng tham gia vo qu trnh iu tra v vic hn ch cnh tranh ngay t u. Vic ny s gip cc y vin nm c cc tnh tit ca v vic trc khi ra quyt nh chnh thc, cng nh rt ngn li c v mt thi gian x l mi v vic. 1.2. Xy dng i ng iu tra vin v vic cnh tranh Theo quy nh ti iu 52 Lut cnh tranh th iu tra vin v vic cnh tranh l nhng ngi do B trng B Cng Thng b nhim theo ngh ca Cc trng Cc Qun l cnh tranh v phi c y cc tiu chun sau y: - C phm cht o c tt, trung thc, khch quan; - C trnh c nhn lut hoc c nhn kinh t, ti chnh;
243
- C thi gian cng tc thc t t nht l nm nm thuc mt trong cc lnh vc lut, kinh t v ti chnh; - c o to, bi dng v chuyn mn, nghip v iu tra. Vn cnh tranh l vn rt phc tp, i hi cc iu tra vin khi tin hnh t tng phi c kin thc chuyn su khng ch v php l m cn bao gm c nhng kin thc v kinh t. Phn tch kinh t ng vai tr quan trng, khng th thiu khi p dng cc Lut cnh tranh trong cc v vic c th. i vi Lut cnh tranh, khi tin hnh iu tra cc hnh vi hn ch cnh tranh (bao gm: tho thun hn ch cnh tranh, lm dng v tr thng lnh th trng, v tr c quyn v tp trung kinh t), c quan iu tra phi xc nh th trng lin quan, th phn ca doanh nghip c hnh vi vi phm. xc nh th trng lin quan, cc iu tra vin phi tin hnh nhiu phn tch kinh t khc nhau: t iu tra x hi hc thm d kin, phn ng ca ngi tiu dng, n vic xc nh cc kh nng thay th cho nhau ca cc sn phm cng loi cng nh phn tch cc s liu, doanh thu ca cc doanh nghip hot ng trn th trng kt lun v cu trc th trng v tnh cht ca sn phm... V vy, xy dng i ng iu tra vin, Cc Qun l cnh tranh phi c mt chin lc hp l nh sau: - Xy dng chng trnh o to ton din cho tng loi i tng o to bao gm: nhm cc iu tra vin cnh tranh v nhm cc iu tra vin chng bn ph gi, chng tr cp v t v. - Phi hp vi cc t chc quc t, cc c quan cnh tranh nc ngoi, c quan v chng bn ph gi, chng tr cp v t v nc ngoi t chc cc kho o to ngn hn v k nng iu tra cho cc iu tra vin ca Vit Nam - Tch cc v to iu kin c cc cn b ca mnh ra nc ngoi tham gia cc kho o to ngn v di hn. - Phi hp vi cc c quan o to nghip v iu tra trong nc nh: B Cng an, Vin kim sot cng nh cc Trng i hc kinh t, ti chnh, lut bi dng nng cao cc kin thc v kinh t, ti chnh, lut v k nng iu tra cho cc iu tra vin. Nm 2006, Cc Qun l cnh tranh phi hp vi Hc vin cnh st nhn dn t chc kho o to v phng php iu tra cnh tranh cho 10 cn b ca Cc. - Hng nm, t chc cc lp tp hun, nng cao nghip v cho cc iu tra vin. Xy dng v trin khai hot ng ca Trung tm o to iu tra vin ca Cc. Trung tm ny
244
khng ch tp trung o to cc k nng, kin thc cho cc iu tra vin ca Cc m cn c nhim v o to, bi dng cho cc cn b ca cc c quan c lin quan nh: cn b lm cng tc bo v ngi tiu dng ti a phng, lc lng qun l th trng ti cc tnh/thnh ph... - Nn a cc ni dung, kin thc ca php lut cnh tranh, chng bn ph gi, chng tr cp v t v vo trong cng tc nghin cu, ging dy ti cc trng i hc chuyn ngnh lut, ti chnh, kinh t... hoc cc Vin nghin cu. y chnh l ni o to v cung cp ngun nhn lc ch yu v chuyn nghip v lnh vc ny cho c quan qun l cnh tranh v cc c quan hu quan sau ny. 1.3. Tng cng k nng thm phn cho cc thnh vin Hi ng cnh tranh Theo quy nh ca Lut cnh tranh, i vi hnh vi hn ch cnh tranh th sau khi kt thc iu tra, Cc trng Cc Qun l cnh tranh phi chuyn bo co iu tra cng ton b h s v vic cnh tranh ln Hi ng cnh tranh. Sau khi nhn c bo co iu tra v h s t pha Cc Qun l cnh tranh, Hi ng cnh tranh s ra quyt nh thnh lp mt Hi ng x l v vic cnh tranh. Hi ng x l v vic cnh tranh s t chc phin iu trn, ti c s tham gia ca bn b iu tra, bn khiu ni, lut s, iu tra vin v nhng ngi khc. Sau phin iu trn, Hi ng x l v vic cnh tranh s tho lun, b phiu kn v ra quyt nh x l v vic cnh tranh. Nh vy, Hi ng cnh tranh l c quan mang tnh "lng tnh", Hi ng va l c quan hnh chnh va l c quan t php. Mt mt, Hi ng cnh tranh l c quan ca Chnh ph trong vic thc thi Lut cnh tranh, do n c dng dp ca c quan hnh chnh. Song hot ng ca Hi ng li mang tnh ti phn t php v Hi ng c thm quyn ra quyt nh x pht c th pht tin ti a n 10% tng doanh thu ca t chc, c nhn vi phm trong nm ti chnh trc nm thc hin hnh vi vi phm. Trn thc t, mc tin pht theo cc quy nh ny c th ln ti hng t ng. Ngoi vic b pht tin, Hi ng cn c thm quyn yu cu cc doanh nghip vi phm p dng mt hoc mt s hnh thc x pht b sung v bin php khc phc hu qu nh tch thu tang vt, phng tin c s dng thc hin hnh vi vi phm bao gm c tch thu ton b khon li nhun thu c t vic thc hin hnh vi vi phm; buc c cu li doanh nghip c v tr thng lnh th trng; buc loi b nhng iu khon vi phm php lut ra khi hp ng hoc giao dch kinh doanh lin quan; buc tch cc doanh nghip tham gia hp nht, sp nhp; buc bn li phn ti sn mua...
245
Do c s kt hp hai c tnh "hnh chnh", "t php" nn cc thnh vin Hi ng cnh tranh ngoi cc tiu chun nh theo quy nh ca Lut cnh tranh nh: (i) C phm cht o c tt, trung thc, khch quan, c tinh thn bo v php ch x hi ch ngha; (ii) C trnh c nhn lut hoc c nhn kinh t, ti chnh; (iii) C thi gian cng tc thc t t nht l chn nm thuc mt trong cc lnh vc lut, kinh t v ti chnh; (iv) C kh nng hon thnh nhim v c giao, h cn phi c cc k nng nh ca mt thm phn. V vy, trong thi gian ti, Hi ng cnh tranh cn mt mt tng cng hp tc quc t hc tp kinh nghim, k nng x l cc hnh vi vi phm cnh tranh ca cc c quan cnh tranh nc ngoi. Mt khc, Hi ng cnh tranh cng cn phi hp vi cc c quan trong nc nh To n nhn dn ti cao t chc cc kho o to ngn hn, di hn v k nng thm phn cho cc thnh vin ca Hi ng. 1.4. o to kin thc v cnh tranh cho cc thm phn Theo quy nh ti iu 115 ca Lut cnh tranh, trng hp khng nht tr vi quyt nh gii quyt khiu ni v quyt nh x l v vic cnh tranh, cc bn lin quan c quyn khi kin v n hnh chnh i vi mt phn hoc ton b ni dung ca quyt nh gii quyt khiu ni ra Ta n Nhn dn tnh/thnh ph trc thuc trung ng c thm quyn. Do , m bo cng bng v hiu qu trong ton b qu trnh x l v vic cnh tranh, trong thi gian ti, chng ta cn t chc bi dng kin thc v cnh tranh cho cc thm phn lm vic ti cc To n ni trn. 2. Khi sa i Lut cnh tranh Xy dng theo m hnh mt c quan cnh tranh trc thuc Chnh ph trn c s xa b m hnh c, thnh lp mt C quan c lp hon ton mi, trn c s nhp Cc Qun l cnh tranh v Hi ng cnh tranh hin nay Cn c theo cc quy nh v chc nng, nhim v ca Cc Qun l cnh tranh v Hi ng cnh tranh kt hp tham kho kinh nghim quc t, nhm nghin cu xut trong giai on t nm 2012-2016, Chnh ph cn thnh lp mt c quan cnh tranh thng nht trc thuc Chnh ph trn c s nhp Cc Qun l cnh tranh v Hi ng cnh tranh v cc l do sau y: Th nht, hot ng ca c quan qun l cnh tranh ch yu c th hin trong hot ng iu tra v x l v vic cnh tranh. c bit, trong iu kin nc ta hin
246
nay khi m cc doanh nghip nh nc ang gi hu ht cc lnh vc then cht ca nn kinh t, do i tng iu tra ca c quan cnh tranh c th s l cc Tng Cng ty nh nc, cc tp on kinh t ln v thm ch l c cc c quan qun l nh nc. Nu khng c mt v th mnh th c quan cnh tranh s khng th thc hin tt cc nhim v ca mnh. Th hai, vic thnh lp mt c quan cnh tranh c lp thuc Chnh ph cng s to iu kin cho vic huy ng ngun thu ngn sch thng qua hot ng mt cch c lp, tng thm tnh t ch ca c quan cnh tranh. Kinh nghim tch b, ngnh, ti c cu c thc thi trong nhng nm gn y cho thy vic thit lp mt c quan ngang B v mt th ch, c c cu gn nh trong giai on u, c c ch huy ng ngn sch hot ng c th l kh thi. c bit kh nng pht trin ngy cng c lp trong tng lai s khng b gii hn trong mt khun kh nht nh no. Th ba, mt l do khc kh quan trng chng ta khng th b qua khi cn nhc c nn t c quan qun l cnh tranh Vit Nam ti B Cng Thng hay khng l tm quan trng c bit v tnh a nghnh cao ca Lut Cnh tranh. Thm ch, trn thc t, Lut Cnh tranh thng xuyn c cp ti nh mt lut khung, hoc nguyn tc c bn phc v xy dng cc quy nh chuyn ngnh trong nn kinh t th trng hin i. S phi hp nhp nhng, cht ch vi cc c quan chuyn ngnh, do , l mt nhn t ct yu quyt nh s thnh cng, tnh hiu qu ca Lut nhm m bo v thc y mi trng cnh tranh lnh mnh v cng bng trong ton b nn kinh t. Th t, v tr c lp ca mt c quan trc thuc Chnh ph gip m bo v thc y vic tp trung chuyn mn, tnh cng chnh, minh bch v kh nng chu trch nhim v gii trnh ca c quan ny. T ch v qu trnh tuyn chn, b nhim cng nh o to nhn s, cng nh t ch v mt ngn sch hot ng m bo cho c quan cnh tranh c thc quyn cao hn. y cng l kinh nghim ca nhiu quc gia pht trin trn th gii chng hn nh Nht Bn, y ban Thng mi Lnh mnh Nht Bn c v tr c lp v quyn t ch, hot ng ht sc hiu qu. Lut Chng c quyn cn a ra cc quy nh m bo cho tnh c lp v trung lp trong quyt nh ca ch tch v cc y vin ca y ban Thng mi Lnh mnh Nht Bn: - Ch tch v cc y vin ca y ban Thng mi Lnh mnh thc hin nhim v ca h mt cch c lp; - Ch tch v cc y vin s khng b bi nhim trong thi hn nhim k tri mun ca h ngoi tr nhng trng hp m Lut quy nh;
247
- Lng ca Ch tch v Cc y vin ca y ban c cp ring v khng b ct gim ngc li vi mun ca h ang trong nhim k. Th nm, mt trong nhng chc nng quan trng khc ca hu ht cc c quan cnh tranh trn th gii l chc nng tham vn. Ti Ngh nh 06/2006/N -CP ngy 9/1/2006 cng quy nh Cc Qun l cnh tranh c quyn pht hin v kin ngh c quan c lin quan gii quyt theo thm quyn v nhng vn bn ban hnh c ni dung khng ph hp vi quy nh ca php lut cnh tranh. y l mt im kh tin b theo hng cho php c quan cnh tranh c quyn loi b tt c cc quy nh i ngc li vi cc nguyn tc cnh tranh. Tuy nhin, lm c iu ny i hi c quan cnh tranh phi c v tr mnh. Th su, p ng i hi ngy cng tng ca hi nhp kinh t quc t, s v kin v cc hnh vi vi phm php lut canh tranh chc chn s tng ln mt cch ng k. iu ny i hi quy m ca c quan cnh tranh phi c m rng nhm m bo ngun ti chnh, nhn lc thc thi hiu qu cc cng vic c giao. Th by, theo thng k ca B Cng Thng, trong s 90 c quan cnh tranh hin nay trn th gii, ch Vit Nam cn tn ti m hnh hai c quan, mt chu trch nhim v iu tra, mt chu trch nhim v x l nh m hnh c ca C quan cnh tranh Php. Tuy nhin, im khc bit ln nht gia Hi ng cnh tranh ca Php trc y v ca Vit Nam l Hi ng cnh tranh Php, ngoi cc thnh vin Hi ng cn c cc bo co vin. Bo co vin ng vai tr nh cc iu tra vin ca Cc Qun l cnh tranh. Trong mt s trng hp, thng qua cc bo co vin Hi ng c th t tin hnh iu tra hoc t iu tra b sung trn c s nhng chng c s b m Tng V cnh tranh v trn p gian ln Php gi ln. Mt trong nhng im yu ln nht ca m hnh hai c quan nh Vit Nam hin nay l do cc thnh vin ca cc c quan x l khng theo st c qu trnh iu tra v vic. Do , ch da vo cc bo co iu tra cui cng ca cc iu tra vin, h s kh a ra c cc quyt nh chnh xc v hnh vi vi phm. V d, ti U Ban Thng mi lin bang Hoa K, trc khi quyt nh c iu tra chnh thc mt v vic cnh tranh hay khng, cc iu tra vin phi trnh by cc lp lun trc cc U vin (ngi ng vai tr nh cc thnh vin Hi ng cnh tranh Vit Nam). Trong trng hp cc iu tra vin a ra chng c thuyt phc c cc U vin, h s c quyt nh cho php iu tra chnh thc v vic. C ch ny gip gim thiu cc trng hp yu cu iu tra b sung hoc kp thi c quyt nh nh ch iu tra khi thy cn thit, v nh vy s tic kim c ngun lc v kinh ph cho c quan iu tra.
248
V vy, hc tp kinh nghim ca hu ht cc nc nh Nht Bn, Hn Quc, H Lan, EU, c ..., trong giai on ti, chng ta nn nhp Cc Qun l cnh tranh v Hi ng cnh tranh thnh mt c quan trc thuc Chnh ph. Tuy nhin, mt trong nhng im kh ca phng n ny l chng ta phi sa i Lut cnh tranh cho ph hp vi m hnh mi ny. II. Kin ngh v vic trin khai cc gii php nu trn cc gii php trn y mang tnh kh thi, cn c s tham gia tch cc ca cc c quan qun l nh nc. y, cn nhn mnh vai tr v trch nhim ca tt c cc n v hu quan trong cng tc xy dng b my t chc. Trn c s chc nng, nhim v v quyn hn ca cc c quan do Chnh ph quy nh, th vai tr/trch nhim c th ca cc n v trong vic thc hin cc gii php nhm hon thin m hnh c quan qun l cnh tranh chng bn ph gi, chng tr cp v t v l rt quan trng m cc c quan cn nhn thc v thc hin mt cch y . y cng chnh l nhng khuyn ngh v cch thc trin khai ca nhng gii php trn. C th nh sau: 1. i vi Chnh ph 1.1. Trong ngn hn Trong giai on trc mt, m hnh c quan qun l cnh tranh hot ng c hiu qu, p ng k vng ca cng ng doanh nghip, hip hi v ngi tiu dng, Chnh ph cn to iu kin cho Hi ng cnh tranh, Cc Qun l cnh tranh nhanh chng hon thin b my t chc: - Tng cng ngun nhn lc v vt lc cho Cc Qun l cnh tranh, Hi ng cnh tranh. - Ban hnh quyt nh b sung thm 04 thnh vin chuyn trch cho Hi ng cnh tranh. 1.2. Trong di hn Theo quy nh ca Lut cnh tranh, c quan cnh tranh vit Nam gm c quan qun l cnh tranh (Cc Qun l cnh tranh) v Hi ng cnh tranh. Nh vy, xy dng m hnh mt c quan cnh tranh thng nht trn c s nhp Hi ng cnh tranh v Cc Qun l cnh tranh ni trn i hi chng ta phi tin hnh sa i Lut cnh tranh. Vic sa i nhng quy nh v c quan cnh tranh Vit nam ng ngha vi vic thay i c quan tin hnh t tng cnh tranh. iu ny i hi Chnh ph phi trnh Quc hi sa i mt lot cc quy nh hin nay ca Lut cnh tranh nh:
249
Cc quy nh lin quan n c quan tin hnh t tng cnh tranh; Cc quy nh v trnh t, th tc tin hnh iu tra v vic cnh tranh; Cc quy nh v thm quyn x l v vic cnh tranh. ng thi vi vic sa i Lut cnh tranh, Chnh ph cng phi giao cho B Cng Thng ch tr phi hp vi cc B/ngnh c lin quan tin hnh sa i cc Ngh nh hng dn Lut cnh tranh bao gm: - Ngh nh s 116/2005/N-CP ca Chnh ph ngy 15/9/2005 quy nh chi tit thi hnh mt s iu ca Lut Cnh tranh. - Ngh nh s 120/2005/N-CP ca Chnh ph ngy 30/9/2005 quy nh v x l vi phm php lut trong lnh vc cnh tranh. - Ngh nh s 06/2006/N-CP ca Chnh ph ngy 9/1/2006 ca quy nh chc nng, nhim v, quyn hn v c cu t chc ca Cc Qun l cnh tranh. - Ngh nh s 05/2006/N-CP ca Chnh ph ngy 9/1/2006 v vic thnh lp v quy nh chc nng, nhim v, quyn hn v c cu t chc ca Hi ng cnh tranh. 2. i vi B Cng Thng - Trc mt, to iu kin cho Cc Qun l cnh tranh o to i ng iu tra vin v cnh tranh, chng bn ph gi, chng tr cp v t v. - B nhim b sung cc iu tra vin cnh tranh, chng bn ph gi, tr cp v t v. - Nhanh chng hon thin b my, t chc ca Ban Th k Hi ng cnh tranh. - Ch tr, phi hp vi cc B/ngnh lin quan nghin cu, son tho n v trnh Chnh ph thnh lp mt c quan cnh tranh Vit Nam thng nht trc thuc Chnh ph v Cc Chng bn ph gi, chng tr cp v t v trc thuc B Thng mi. 3. i vi To n nhn dn ti cao - Nhanh chng xy dng lc lng thm phn trong lnh vc cnh tranh. - Phi hp vi B Thng mi t chc cc kho o to trong v ngoi nc v cc k nng xt x v vic cnh tranh cho cc thm phn lm v lnh vc cnh tranh.
250
- Phi hp vi cc c quan c lin quan xy dng cc vn bn hng dn c th v vic gii quyt khiu ni quyt nh x l v vic cnh tranh ca Hi ng x l v vic cnh tranh v B trng B Thng mi. 4. i vi B Ti chnh - m bo ngun ti chnh cho Cc Qun l cnh tranh, Hi ng cnh tranh, Hi ng x l cc v vic chng bn ph gi, chng tr cp v t v hon thnh tt nhim v c giao. c bit l cc khon chi ph cho vic i tin hnh iu tra ti ch i vi cc v vic chng bn ph gi, chng tr cp v t v nc ngoi. - Do cng tc iu tra cnh tranh, chng bn ph gi, chng tr cp v t v c c th ring, trong khi cc quy nh v mc chi hin nay i vi cng tc iu tra ni trn l khng v cn nhiu bt cp nn trong thi gian ti B Ti chnh cn ch tr phi hp vi B Cng Thng xy dng cc quy nh v cc nh mc chi trong cc hot ng iu tra ca Cc Qun l cnh tranh. 5. i vi B Ni v - To iu kin m bo bin ch cho Cc Qun l cnh tranh cng nh Ban Th k Hi ng cnh tranh trong giai on t nay n nm 2015. - Cng ging nh cc lc lng iu tra vin khc nh: lc lng cnh st iu tra, lc lng qun l th trng, cc iu tra vin cnh tranh cng i hi phi trin khai cc cng tc iu tra nh thu thp thng tin, xc minh chng c, khm xt ni ct giu tang vt v phng tin vi phm Do , m bo quyn li cho cc iu tra vin cnh tranh B Ni v cn phi hp vi B Cng Thng, B Ti chnh trnh Chnh ph ban hnh vn bn quy nh v ch ph cp cho cc i tng ni trn.
251
PH LC: M HNH C QUAN CNH TRANH MT S NC
I. y ban Thng mi lnh mnh Nht Bn 1. Thng tin chung 1.1. Tn gi: y ban thng mi lnh mnh Nht Bn (JFTC) 1.2. Tm tt lch s hnh thnh 1.2.1. Nm thnh lp--------1947 1.2.2. Tm tt lch s hnh thnh 1947 Ban hnh Lut Chng c quyn (AMA); Thnh lp JFTC 1956 Ban hnh o lut cm Chm tr trong thanh ton hp ng ph vi cc nh thu ph (Lut hp ng ph) 1962 Ban hnh o lut v Khuyn mi khng trung thc v ch dn gy nhm ln (Lut v ch dn v khuyn mi) 1977 pht tin) 1991 1992 1996 Cng b ln sa i th 10 ca Lut Chng c quyn (p dng h thng Cng b ln sa i th 11 Lut Chng c quyn (tng mc pht tin) Cng b ln sa i Lut Chng c quyn (tng cng ch ti hnh s) Thnh lp Ban Th k chung (chuyn t Ban th k)
2003 JFTC chuyn t c quan trc thuc B Ni ni v Bu chnh vin thng Nht Bn thnh c quan c lp thuc Chnh ph. 2005 Sa i Lut Chng c quyn (AMA) Tng mc pht tin; p dng c ch khoan dung; p dng cc bin php bt buc i vi buc ti Hnh s;
252
Sa i Th tc tin hnh phin iu trn; 2009 Chuyn trch nhim thc thi b lut nhn mc t JFTC ti C quan bo v ngi tiu dng Nht Bn. Sa i Lut AMA M rng i tng hnh v chu hnh pht ph bng vic kt hp hnh vi c quyn t nhn v mt s hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. Ban hnh h thng thng bo v th phn trong mua bn v xem xt li cc quy nh v thng bo ngng. 1.3. Ngun lc Nm 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 Nhn vin 799 791 779 795 765 737 706 iu tra vin 452 451 442 429 409 383 360 Ngn sch (T Yn) 8.92 8.96 8.45 8.66 8.42 8.34 8.13
1.4. B nhim ngi ng u c quan 1.4.1. Danh sch lnh o (tin nhim) Tn Ch tch y vin Kazuhiko Takeshima Michiyo Hamada Kiyoshi Hosokawa Hiroyuki Odagiri Hideo Makuta Tin nhim Tr l tng th k Hiu trng i hc Lut, i hc Nagoya Chnh n ta n ti cao Nagoya Gio s i hc Seijo V trng, V ph trch cc vn hnh s, Vn phng mua sm cng ti cao
253
1.4.2. Th tc b nhim lnh o c quan JFTC gm 01 Ch tch v 4 y vin. y vin v Ch tch l cc chuyn gia lut v kinh t tui i t 35 tr ln, c Th tng b nhim trn c s s ng thun ca c thng vin v h vin. Vic b nhim Ch tch do Nht hong thng qua. Ch tch v cc y vin c b nhim theo nhim k 05 nm v phi ngh hu tui 70. H khng b min nhim tr khi gy ra sai phm trong thi gian ng nhim. Ch tch ch tr cng vic v l i din ca JFTC. 1.5. Cn c m bo tnh c lp ca c quan cnh tranh m bo tnh c lp trong quyt nh ca JFTC Bn, bn cnh s c lp v mt li ch vi cc ch th khc, Lut Chng c quyn cn a ra cc quy nh m bo cho tnh c lp v trung lp trong quyt nh ca ch tch v cc y vin ca JFTC. iu 28 quy nh Ch tch v cc y vin ca JFTC thc hin nhim v ca h mt cch c lp.Tuy iu ny cha to ra c mt c cu c th to ra tnh c lp trong quyt nh ca Ch tch v cc y vin nhng chnh iu ny to ra c s php l rt quan trng cho tnh c lp ny. m bo cho vic cc quyt nh ca Ch tch v y vin l trung lp v khng b nh hng, trong iu 31 Ch tch v cc y vin s khng b bi nhim trong thi hn nhim k tri mun ca h ngoi tr nhng trng hp sau: i. Khi ngi ny b ta n phn xt l khng c nng lc, hu nh khng c nng lc, hoc ri vo tnh trng ph sn; ii. Khi ngi ny b bi min bi hnh pht k lut; iii. Khi ngi ny b pht v vi phm Lut ny; iv. Khi ngi ny b kt n t hoc b kt n nng hn; v. Khi y ban Thng mi Lnh mnh quyt nh rng ngi ny khng kh nng thc hin nhim v ca mnh v l do suy sp v th xc v tinh thn; vi. Khi khng ginh c s thng qua tip theo ca c hai Vin ca Ngh vin nh trong trng hp quy nh ti mc (4) ca iu trn y. ng thi trong iu 36 quy nh v lng ca Ch tch v Cc y vin ca JFTC c quy nh nh sau nhm nng cao tnh c lp trong li ch ca Ch tch v cc y vin:
254
"1. Lng ca Ch tch v cc y vin s c cp ring; 2. Lng ca Ch tch v y vin khng b ct gim ngc li vi mun ca h khi h ang trong nhim k" 1.6. C cu t chc Di y ban l Ban th k chung. Tng th k tin hnh t tng hnh chnh ca JFTC. Tng th k thc hin cc th tc t tng hnh chnh ca Ban Th k. Ban Th k gm th k, Cucj cc vn kinh t; Cc iu tra v cc vn phng khu vc t ti Hokkaido (Sapporo) Tohoku (Sendai), Chubu (Nagoya), Kinki (Osaka), Chgoku (Hiroshima), Shikoku (Takamatsu) v Kyushu (Fukuoka). Di Cc Cc vn kinh t, c Phng Thng mi v di Cc iu tra c cc phng iu tra hnh s.
255
1.7 C cu t chc:
1.8. Chc nng 1.8.1. Thc thi Lut (ch yu l Lut chng c quyn) Nhm mc ch duy tr, n nh hot ng cnh tranh bnh ng, t do trn th trng, JFTC chu trch nhim thc thi 3 vn bn php lut: Lut Chng c quyn v Lut Hp ng ph. JFTC n lc m bo mi trng cnh tranh lnh mnh thng qua vic ban hnh cc lnh nh ch v chm dt khi pht hin hnh vi cnh tranh bt hp php v cc lnh pht tin i vi nhng hnh vi cc-ten. 1.8.2. Trin khai chnh sch cnh tranh Trong n lc xy dng c ch kinh t t do, ci m, bnh ng v nng ng, JFTC ch ng thc y ci cch mi cc quy nh v tch cc tham gia ban hnh cc chnh sch cnh tranh. Nhng c gng ny nhm mc ch nh hng cho vic nng cao cht lng ca Lut Chng c quyn, a ra nhng nghin cu, xut ci cch php lut v hon thin cc hng dn hnh chnh v hn ch cnh tranh, y mnh hon thin h thng hp ng u thu cng, xy dng v sa i cc ch dn khc nhau c xem nh cc bin php ngn chn hnh vi vi phm. 2. Thc thi Lut 2.1. Thc thi Lut chng c quyn v Lut hp ng ph 2.2. Phm vi ca Lut cnh tranh Cm c quyn t nhn (iu 3) Cm hnh vi hn ch thng mi khng chnh ng (iu 3) Cm cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh (iu 19) iu khon v Mua bn v Sp nhp (Chng IV) Hnh vi kim sot hay loi tr cc doanh nghip khc nhm hn ch cnh tranh trn mt th trng lin quan Tha thun hn ch cnh tranh, thng ng u thu v..v (Gm chng trnh khoan hng) Hnh vi nhm cnh tranh khng lnh mnh
M&A hn ch cnh tranh trn mt th trng lin quan
257
3. Quyn hn thc thi Lut 3.1. Hnh chnh 3.1.1. Quyn khi t iu tra v vic JFTC tin hnh iu tra s b thng qua cc thng tin thu c t cng chng cng nh t pht hin v vic. Sau khi iu tra s b, nu Cc trng Cc iu tra tm thy mt s nghi vn lm c s cho v kin, Cc s gi bo co ln y Ban v s cn thit ca mt cuc iu tra v lm r gm (i) li ni u, (ii) bn tm tt cc s kin, v (iii) lut c lin quan cng nhiu cng tt. Trong trng hp y ban thy rng v vic cn phi c p dng mt bin php hnh chnh, chng hn nh mt lnh trnh, vv, y ban s ch nh cc iu tra vin ph trch v vic . Chng trnh khoan hng Chng trnh khoan hng c ban hnh t nm 2005. Trong chng trnh khoan hng, thc hin thng bo hnh vi cng sm trc khi JFTC bt u iu tra bao nhiu th cc khon c min gim s cng nhiu by nhiu. H thng ny p dng cho tng s l 5 ng vin vo mt c s u tin n trc c min tr, bao gm c bo co v trng hp bt hp php sau khi bt u iu tra. n u tin trc khi tin hnh iu tra n th 2 trc khi tin hnh iu tra n th 3 trc khi tin hnh iu tra n sau khi tin hnh iu tra 3.1.2. Quyn iu tra v vic Phng php thu thp cc bng c cc iu tra vin ca JFTC s dng gm: (i) vic ban hnh lnh thu thp bng chng hoc gi bng chng thng qua iu tra ti ch; (ii) ghi chp cc bo co thng qua cc cuc phng vn, v (iii) ban hnh cc lnh bo co, vv Min tt c cc hnh pht Gim 50% mc pht Gim 30% mc pht Gim 30% mc pht
258
A. Trnh t iu 47 khon (1), mc (iv) ca AMA xc nh phm vi iu tra ti ch, tin hnh t JFTC l "bt k vn phng kinh doanh ca ngi c lin quan trong v vic hoc cc a im cn thit khc", cc iu tra vin c php thc hin, v thc s thc hin, iu tra ti ch khng ch i vi ngi c lin quan vi trng hp m cn cho cc i tc kinh doanh ca h, vv Trng hp ti liu hoc bng chng khc c coi l cn thit trong mt cuc iu tra nh l kt qu ca mt cuc iu tra ti ch, cc iu tra vin yu cu ngi i din ca cc bn lin quan np ti liu hoc cc bng chng ng thi gi chng, theo quy nh ca iu 47 , khon (1), mc (iii) ca AMA. B. Ghi m khi phng vn iu 47 khon (1), mc (i) ca AMA cho php cc iu tra vin ca JFTC yu cu ngi c lin quan trong v vic hoc nhn chng tham gia thm vn. Cc iu tra vin s chun b ghi m v thm vn sau khi thm vn nhng ngi lin quan trong v vic hoc nhn chng. Lnh triu tp v thm vn bt buc
Theo Mc 1 Khon 1 iu 47 ca AMA, cho php iu tra vin ca JFTC c th triu tp nhn chng v nhng ngi c lin quan tin hnh thm vn. iu tra vin phi ghi li ni dung ca bui thm vn bng Bin bn thm vn sau khi bui thm vn kt thc. Phng vn t nguyn
Cc iu tra vin cng c th yu cu ngi c lin quan trong v vic hoc nhn chng tin hnh cc cuc phng vn t nguyn, v tin hnh ghi m cc cuc phng vn. C. Thng qua yu cu bo co - Lnh bo co iu 47 khon (1), mc (i) ca AMA cho php cc iu tra vin ca JFTC c th yu cu ngi c lin quan trong v vic hoc nhn chng a ra kin hay bo co mt cch t nguyn. - Yu cu bo co Cc iu tra vin cng c th yu cu ngi c lin quan trong v vic hoc nhn chng a ra kin hay bo co mt cch t nguyn.
259
Tuy nhin, khi cc iu tra vin nh thu thp kin, bo co t ngi c lin quan trong v vic, h thng ra tin hnh bng lnh. Yu cu np t nguyn c thc hin ch yu l lm chng. 3.1.3. Quyn ra quyt nh (1) Bo co kt qu iu tra Khi cuc iu tra v n c hon thnh, Cc trng cc iu tra bo co kt qu cho y Ban. Cc bo co phi bao gm (i) mt li ni u, (ii) qu trnh iu tra, (iii) mt bn tm tt cc s kin, (iv) cc bi vit c lin quan, v (v) cc kin ca cc iu tra vin. (Mc 23 ca Quy ch iu tra) Bn tm tt cc s kin cn bao gm bng chng h tr, c th l ni dung ghi m cc cuc phng vn vi ngi c lin quan n v vic v / hoc cc nhn chng v vt chng thu thp c nh mt phn ca cuc iu tra. (2) Gii thch trc v ni dung lnh chm dt v tm dng iu tra, vv, kin v giao np cc bng chng, vv, ca ngi c lin quan A. Thng bo trc Nu JFTC thy thch hp chm dt v tam dng iu tra c m t trn, JFTC s thng bo cc ni dung ca lnh chm dt v tm dng ti ngi c lin quan, bng cch gi mt ti liu m t (i ) Ni dung ca lnh ngng v chm dt, (ii) cc yu t lin quan c tm thy bi cc JFTC, v p dng php lut v cc quy nh lin quan, (iii) c hi by t kin v giao np cc bng chng lin quan n cc vn c lit k trong (i) v (ii) cho JFTC v thi hn. (iu 49, khon (5) ca AMA, Mc 24 ca Quy tc iu tra) Khi ban hnh lnh pht b sung, cc JFTC phi thng bo cho ngi c lin quan, thay cho (i) v (ii) trn, (i) s tin pht d nh s phi tr v (ii) c s tnh ton cc khon pht v cc hnh vi vi phm lin quan n vic pht ny. (iu 50, khon (6) ca AMA, mc 29 ca Quy nh iu tra) B. Gii thch Khi c yu cu t pha ngi nhn c thng bo cp n trong mc A trn hoc t pha c quan, cc iu tra vin phi gii trnh v ni dung (i) ca lnh ngng v chm dt, (ii) cc yu t tm thy t JFTC, p dng cc iu khon t AMA. Trong trng hp ny, cc iu tra vin cng cn gii thch bng chng cn thit cung cp nhng cn c gii thch n ngi lin quan. (iu 25 ca Quy tc iu tra) gii
260
thch cng c cho v cc thng bo trc ca lnh thanh ton. (Mc 29 v 25 ca Quy tc iu tra) C. Bo co kin v giao np cc bng chng t i tng iu tra Mt ngi nhn c thng bo cp n trong mc A. c th gi kin bng vn bn hoc bng chng ti JFTC trong mt ngy c th. Khi np chng c, nhng ngi c trch nhim lm r nhng vn m h ang tm cch chng minh. JFTC c th cho php ngi c lin quan by t kin ca mnh bng li ni trong trng hp c bit cn thit. (iu49, on (3) ca AMA, mc 26 ca Quy ch iu tra) (3) Lnh tm dng thc hin hnh vi JFTC ban hnh lnh tm ngng thc hin hnh vi hay cc hnh pht ph sau khi xem xt y kin v bng chng t nhng ngi lin quan n vic gii thch ti mc (2) trn. 3.2. Hnh s 3.2.1. Quyn khi t iu tra v vic Sau khi iu tra s b, nu JFTC thy cn thit bt u mt cuc iu tra bt buc i vi v n hnh s, JFTC c th tin hnh khi t iu tra. Trong iu tra bt buc i vi v n hnh s, Thm phn c th ra lnh tin hnh vic cng ch khm xt cc doanh nghip c lin quan nu cn thit. 3.2.2. Quyn a ra quyt nh Khi kt thc iu tra s b, Cc trng Cc iu tra s thng bo kt qu ti y ban. Nu kt qu iu tra cho thy cc co buc hnh s l c cn c, co buc ny s c chuyn ti Vin trng vin kim st 3.3. Mua bn sp nhp (M&A) 3.3.1. Xem xt s b (1) Tip nhn h s thng bo Mu h s thng bo ca k hoch M&A v giy t cn c c qui nh ti iu 2-6, 5, 5-2, 5-3 v 6 ca Nguyn tc Thng bo. Khi tip nhn h s thng bo, 261
JFTC s a cho doanh nghip thng bo giy tip nhn h s theo qui nh ti iu 7, on (1) v (2) ca Nguyn tc Thng bo. (2) Kt thc iu tra s b Theo kt qu xem xt s b, JFTC s: (1) quyt nh M&A b nghi ngh khng c vn g theo AMA v a ra thng bo rng c quan s khng a ra thng bo trc theo iu khon ca iu 9 ca Nguyn tc Thng bo, hoc; (2) quyt nh cn xem xt chi tit hn v yu cu bo co v..v... Khi doanh nghip thng bo yu cn rt ngn thi hn ch v phn quyt ca JFTC l (1) trn, JFTC s nhanh chng thng bo rng c quan s khng a ra thng bo trc theo iu khon ca iu 9 ca Nguyn tc Thng bo v rt ngn thi hn ch cho n hn ca thng bo ni. Thm vo , bt k v vic no khc m c thng tin hu ch cho cc doanh nghip khc xt x trong giai on xem xt s b s c thng bo cng khai bi JFTC. Nhng v vic nh th bao gm nhng v m JFTC coi l khng c vn theo AMA vi iu kin l cn c bin php khc phc bng cch thng bo cho doanh nghip trong giai on xem xt s b. 3.3.2. Xem xt ln hai (1) Yu cu bo co..v.v. Khi JFTC yu cu doanh nghip thng bo trnh ln bo co, JFTC s gi n doanh nghip thng bo bn yu cu bo co nh c qui nh ti iu 8, on (1) ca Nguyn tc Thng bo, v khi JFTC nhn c tt c bo co t doanh nghip thng bo, c quan s s gi n bn tip nhn bo co nh c qui nh ti on (2) ca iu trn. Khi yu cu bo co, theo iu khon ca cu th hai ca on (1) ca cng iu trn, JFTC s gii thch l do yu cu bo co.. bng vn bn yu cu bo co Khi JFTC yu cu doanh nghip thng bo trnh ln bo co, JFTC s cng b cho cng chng. (2) Nghe quan im ca bn th ba Bt k bn no c kin v k hoch M&A m JFTC cng b yu cu bo co theo nh (1) trn, c th gi ln 262 kin di dng vn bn n JFTC trong vng 30 ngy t ngy cng b ni.
(3) Kt thc xem xt ln hai A. Thng bo lin quan n kt thc xem xt ln hai Theo kt qu xem xt ln hai, JFTC s: (1) quyt nh M&A b nghi ngh khng c vn g theo AMA v a ra thng bo rng c quan s khng a ra thng bo trc theo iu khon ca iu 9 ca Nguyn tc Thng bo, hoc; (2) thng bo trc. Trong trng hp (1), JFTC s gii thch kt qu xem xt bao gm c l do a n kt qu. Trong trng hp (2), th tc s da theo iu khon ca Chng VIII, Mc II ca AMA. B. Cng b kt thc xem xt ln hai Khi JFTC xem xt, da vo kt qu xem xt ln hai, rng M&A b nghi ngh khng c vn g theo AMA v a ra thng bo rng c quan s khng a ra thng bo trc theo iu khon ca iu 9 ca Nguyn tc Thng bo, JFTC s cng b cng khai kt qu xem xt ni. 3.4. S liu thc thi Lut cnh tranh 3.4.1. S lng quyt nh/v vic 3.4.1.1. Hnh chnh S lng cc bin php khc phc hu qu (2006 -2010) Nm S v vic 3.4.1.2. Hnh s S lng cc v vic co buc hnh s np Vin kim st 2006 2 2007 1 2008 1 2009 0 2010 0 2006 13 2007 24 2008 17 2009 26 2010 12
3.4.1.3. Mua bn v Sp nhp S lng thng bo Sp nhp 2006 74 2007 76 2008 69 2009 48 2010 11
263
3.2.2. Tin pht Thanh ton ph ph Nm S lnh Tng s (Triu Yn) 4. Thm quyn hoch nh chnh sch 4.1. Son tho/Ban hnh Lut JFTC chu trch sa sa i Lut chng c quyn, Lut Hp ng ph v cc Thng t ca Chnh ph. JFTC cng chu trch nhim vic ban hnh cc quy tc ca JFTC bng cch tham kho kin cng khai v th tc. 4.2. Ban hnh Hng dn Nhm tng cng tnh minh bch, tnh php ly trong vic thc thi Lut chng c quyn, JFTC bin son cc Hng dn cc vn lin quan n AMA. 4.3. Mt s cng vic khc JFTC ban hnh cc iu chnh v php lut, chnh sch vi cc c quan qun ly khc (B v nhng c quan khc). Nu cn thit, JFTC c th yu cu ngi ng u c quan hnh chnh lin quan gi v gii thch cc ti liu cn thit, mt khc, JFTC cng gp y cho cc chnh sch ca cc c quan hnh chnh c lin quan khc. (iu 58, on (8), o lut thnh lp ca Vn phng Ni Cc). 5. Quy trnh x l v vic 5.1. Th tc iu tra 5.2. Th tc ra quyt nh ---Nh cp on 3.1., 3.2. v 3.3. 2006 158 9263 2007 162 11296 2008 87 27036 2009 106 36074 2010 156 72087
264
5.3. Khng co Hin ti, bt k ngi no ngi khng hi lng vi bin php hnh chnh t JFTC c th yu cu JFTC bt u phin iu trn v cc bin php hnh chnh . Phin iu trn c tin hnh di s JFTC. Tuy nhin, h thng ca phin iu trn c th l thiu cng bng v chnh JFTC s xc nh tnh ph hp ca bin php m c quan tin hnh. i ph vi nhng ch trch v s cng bng trong cc th tc c m t trn, mt d lut sa i ca AMA c trnh ln vo thng 3 nm 2010. Ni dung ca d lut l nh sau: A. Th tc iu trn ca JFTC v khng co s c bi b v cc iu khon php ly trong cc trng hp u tin v khiu ni i vi quyt nh a ra ti phin iu trn ca JFTC trch nhim ca cc cao To n Tokyo s c bi b. B. m bo tnh chuyn mn k thut trong ta n v mt s mc ch khc, thm quyn trong khng co chng li lnh tm dng thc hin hnh vi v..v s do Ta n qun Tokyo m nhim, mt danh sch gm t ba n nm thm phn s nghe th v a li cc quyt nh t php. C. i vi cc th tc iu trn lin quan n lnh tm dng thc hin hnh vi iu tra, vv, cc quy nh s c ban hnh gii thch v ni dung ca lnh ni trn v sao chp cc chng c bo m ng th tc.
265
II. y ban Thng mi lin bang Hoa K v Cc Chng c quyn ca B T Php 1. Thng tin chung 1.1 Tn c quan Hoa K c hai c quan chnh ph trch thi hnh Lut Cnh tranh bao gm y ban Thong mi lin bang Hoa K (US FTC) v Cc Cnh tranh thuc B T Php (DOJ). Mi c quan chu trch nhim thi hnh mt s mng nht nh trong Lut Cnh tranh. 1.2 Tm tt lch s pht trin 1.2.1 US FTC Cc Doanh nghip tp on l tin thn ca y ban Thng mi lin bang Hoa K; vic chuyn i t Cc ny sang thnh y ban Thng mi lin bang Hoa K c bt ngun t Quyt nh ca Ta n ti cao nm 1911 i vi v vic lin quan n xng du. Sau khi v vic ny kt thc vo nm 1914, Quc hi quyt nh thnh lp mt c quan hnh chnh c th trc tip ngn chn nhng hnh vi cnh tranh khng lnh mnh, t a ra nh ngha chnh xc v nhng hnh vi b cm v s dng quyn lc php l x l hnh vi ny cng nh p dng Lut Clayton. 1.2.2 Cc Chng c quyn ca B T php Lut Chng c quyn Sherman bt u c hiu lc ti thi im B trng B T php thng qua nm 1890 cho n thi im Vn phng Th trng c thnh lp nm 1903 di s lnh o ca Tng thng Roosevelt v B trng Philander Knox. Th trng ph trch gii quyt cc vn lin quan n chng c quyn t nm 1903 n nm 1933. Trong khong thi gian ny, ngy 15/10/1914, Lut Clayton cng c hiu lc. Nm 1933, chnh quyn Roosevelt v B trng Homer S.Cummings, Cc Chng c quyn c thnh lp thc thi hiu qu Lut Cnh tranh. 1.3 Chc nng ca C quan cnh tranh 1.3.1. y ban Thng mi lin bang Hoa K +Ngn chn hnh vi kinh doanh phn cnh tranh hoc gy bt li i vi ngi tiu dng
267 +Tng cng quyn la chn ca ngi tiu dng v nhn thc ca cng chng v cnh tranh
+Hon thnh nhng nhim v trn nhng khng gy ra bt k ro cn hay gnh nng php l i vi hot ng kinh doanh ca doanh nghip 1.3.2 Cc Chng c quyn ca B T php Cc Chng c quyn c chc nng y mnh cnh tranh kinh t thng qua vic thi hnh v hng dn thi hnh Lut Chng c quyn v cc quy nh lin quan. 1.4. Nhn lc v ngn qu 1.4.1 y ban Thng mi lin bang Hoa K 2005 Nhn vin Ngn qu ($) 293 85,700,000 2006 317 86,100,000 2007 382 94,500,000 2008 361 102,000,000 2009 509 108,000,000
1.4.2 Cc Chng c quyn ca B T php 2005 Nhn vin Ngn qu ($) 770 138,800,000 2006 768 144,000,000 2007 789 147,800,000 2008 782 147,800,000 2009 792 157,800,000
1.5 B nhim lnh o 1.5.1 y ban Thng mi lin bang Hoa K ng u y ban Thng mi lin bang Hoa K l mt nhm y vin gm 05 ngi do Tng thng c v Thng vin thng qua, mi thnh vin c nhim k 07 nm. Tng thng s chn mt trong s 05 y vin lm Ch tch. Bn cnh , nhiu nht 03 y vin c php thuc cng mt ng. ng Jon Leibowitz c bu lm ch tch US FTC t ngy 02/03/2009. Hin ti, cc y vin l Julie Brill, Edith Ramirez, v J. Thomas Rosch. 1.5.2. Cc Chng c quyn ca B T php Cc Chng c quyn do Th trng B T php gim st, do Tng thng c v Thng vin thng qua. Hin nay, ng Joseph Wayland m nhim chc Quyn Th trng t thng 4/2012. 1.6 T chc 1.6.1 y ban Thng mi lin bang Hoa K
268
Tr s ca US FTC c t ti th Washington, hot ng rng ri trn 07 bang ca M. US FTC chu trch nhim qun l 3 c quan chnh: C quan bo v ngi tiu dng; C quan cnh tranh v C quan kinh t. Bn cnh , cc Vn phng T vn chung, Vn phng iu tra chung; Vn phng Hp tc quc t; Vn phng Gim c iu hnh v cc Vn phng i din 07 Bang khc. S t chc ca USFTC:
y vin Edith Ramirez y vin Julie Brill Ch tch Jon Leibowitz ----------Trng tham mu Joni Lupovitz y vin Trng y vin J. Thomas Rosch
Vn phng Quan h Quc hi Jeanne Bumpus
Vn phng hnh chnh cng Cecelia Prewett
Vn phng Thm phn Lut hnh chnh D. Michael Chappell
Vn phng Hoch nh chnh sch Susan S. DeSanti
Vn phng iu tra chung John Seeba
Vn phng Quan h quc t Randolph W. Tritell
Vn phng th k Donald S. Clark
Vn phng Th k Donald S. Clark
Vn phng t vn chung
Willard K. Tom
Vn phng khu vc v Bo v ngi tiu dng David Vladeck
Vn phng Gim c Eileen Harrington
Cc cnh tranh Richard Feinstein
Cc Kinh t Joseph Farrel
Vn phng i din cc bang
1.6.2 Cc Chng c quyn ca B T php Th trng c h tr bi 5 tr l, c th l cn b chuyn tu. Mi b phn 269 v vn phng thng bo cho 1 Tr l nht nh. Gim c v ph gim c iu
hnh, gim c B phn thc thi lut hnh s v b phn thc thi kinh t c thm quyn gim st i vi chng trnh ca h v l cn b chuyn tu. B phn ny c nhiu chi nhnh nhiu ni, nh l Alanta, Chicago, Cleveland, Dallas. S t chc ca Cc Chng c quyn ca B T php nh sau:
ASSISTANT ATTORNEY GENERAL
SPECIAL COUNSEL
APPELLAT E
EXECUTIVE OFFICE
LEGAL POLICY
DAAG ECONO MIC ANALYI S
DAAG INTERNATIO NAL ENFORCEM ENT
DAAG CRIMINAL ENFORCE MENT
DAAG REGULAT ORY MATTERS
DAAG CIVIL ENFORCE MENT
COMPETI
TION POLICY
FOREIG N COMME RCE ATLANT A NEW YORK
OFFICE OF OPERATI ONS
ECONO MIC LITIGATI ON

ECONOMI C REGULAT ORY
NETWOR KS
&TECHNOL OGY
LITIGATIO NI
CHICAG O
PHILADEL PHIA
TELECOM M& MEDIA

TRANSPORT ATIONENERG Y& AGRICULTUR E
LITIGATIO N II
CLEVEL AND
SAN FRANCIS CO NATIONAL CRIMINAL ENFORCE MENT
LITIGATIO N III
DALLAS
270
2. Thc thi Lut 2.1 y ban Thng mi lin bang Hoa K USFTC c trch nhim thc thi cc quy nh hnh chnh c quy nh trong khong 46 B Lut, nhm thnh 03 ch chnh, bao gm (a) Cc o lut lin quan n lnh vc cnh tranh v bo v ngi tiu dng; c th Lut y ban Thng mi lin bang; (b) Cc o lut ch yu lin quan n n cnh tranh, v d nh Lut Clayton; v cc o lut ch yu lin quan n bo v ngi tiu dng. Trong mi b lut, FTC ch ph trch mt s mng c th, bao gm: Lut y ban thng mi lin bang (FTC Act) trao cho US FTC nhng quyn hn sau y: (1) ngn chn hnh vi cnh tranh khng lnh mnh, nhng hnh vi nh hng xu n hot ng thng mi; (2) gip ngi tiu dng ly li c bi thng v vt cht v tinh thn khi quyn ca h b xm hi (3) Thi hnh cc quy nh thng mi, trong nu r nhng hnh vi c th c coi l khng lnh mnh hoc gian di; thit lp nhng yu cu c th ngn chn nhng hnh vi ; (4) tin hnh iu tra t chc, doanh nghip, hnh vi ca ch th c lin quan tham gia vo hot ng thng mi; v (5) Xy dng bo co v kin ngh trnh lin Quc hi. Trong lut Clayton, trch nhim ca FTC c quy nh ti phn 3,7 v 8 vi ni dung ngn chn v ph b nhng tha thun hp ng tri php lut, thng v mua bn sp nhp hoc ban qun tr phi hp. o lut ny c chnh sa bi Lut Robinson-Patman , theo y ban c trao quyn hn ngn chn nhng hnh vi lin quan n t gi phn bit v khuyn mi sn phm. 2.2 Cc chng c quyn ca B T php C quan ny tp trung nhiu hn vo chc nng iu tra hn ch cnh tranh, c quy nh ch yu ti 2 b lut : Lut Sherman v Lut Clayton. Ni dung chnh ca 2 b lut ny c kim sot v thc thi bi Cc chng c quyn, c th nh sau: Lut Sherman nghim cm cc hp ng, tha thun, m mu hn ch v l hot ng giao thng gia cc tiu bang hoc quc t. Nhng hnh vi ny bao gm tha thun gia cc i th cnh 271 tranh nhm n nh gi, thng thu, phn chia khch hng; nhng hnh vi ny c th b pht nng tng t nh ti phm hnh s
nguy him. Lut Sherman cn nghim cm cc hnh vi c quyn ha bt c khu vc no trong h thng thng mi lin bang. c quyn tri lut tn ti khi mt cng ty kim sot th trng ca mt loi hng ha hoc dch v ng; thi nm gi sc mnh th trng khng phi vi loi hng ha hoc dch v u vit hn cc loi hng ha khc m bi v hot ng cnh tranh b kim ch bi hnh vi phn cnh tranh. Lut Clayton l b lut dn s (khng quy nh x pht hnh s) trong quy nh nghim cm hot ng sp nhp hoc mua bn c nguy c hn ch cnh tranh. Theo nh b lut ny, chnh ph ngn chn nhng thng v sp nhp c th to nn s tng gi hng ha lm nh hng n quyn li ngi tiu dng. Tt c nhng ch th c k hoch tin hnh sp nhp hoc mua bn vi gi tr vt qu mc nht nh phi thng bo vi Cc Chng c quyn v US FTC. B Lut ny cng nghim cm nhng hnh vi nh hng ti cnh tranh trong mi trng hp. 3. Quyn hn thc thi Lut 3.1. Cc v vic hnh chnh 3.1.1 US FTC Trong qu trnh x l hnh chnh, US FTC c quyn ra pht quyt s b mt hnh vi c th vi phm lut Xt x: Theo phn 5(b) ca Lut FTC, US FTC c th xem xt hnh vi cnh tranh khng lnh mnh hoc hnh vi gian di trong kinh doanh (hoc hnh vi lin quan n bo v ngi tiu dng) thng qua bc xt x hnh chnh. Khi c y l do kt lun rng c hnh vi vi phm lut cnh tranh, y ban c th pht hnh lnh buc ti. Nu b n chp nhn vi co buc, h s phi k vo bin bn ng (khng cn xc nhn php l) lin quan n vic chp nhn i n quyt nh cui cng ng thi t nguyn t b cc quyn lin quan n r sot php l. Nu nh US FTC chp nhn bin bn ng ny, quyt nh lin quan s c cng b ly kin trong vng 30 ngy ( hoc trong khong thi gian US FTC quy nh) trc khi a ra kt lun cui cng. Theo nh quy nh trn, khi US FTC a ra quyt nh thng qua bc xt x hnh chnh v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh hoc gian di thng mi, US FTC phi hp vi ta n tin hnh lnh x pht dn s hoc bi thng cho ngi tiu dng do hnh vi vi phm lut Nh din gii phn trn, tuy y ban US FTC xc nh thng qua qu trnh xt x v phn quyt rng mt hnh vi l hnh vi khng lnh mnh hoc la 272 o, US FTC vn cn c nhng h tr t Ta n a ra nhng mc pht dn s
hoc khc phc hu qu gy ra i vi ngi tiu dng i vi hnh vi vi phm , chiu theo quy nh tm ngng hnh vi v Quy nh cc quy tc thng mi. Mc 13(b) ca Lut FTC, 15 U.S.C Mc 53(b), cho php US FTC a ra phn quyt s b v nhm khc phc lu di bt k hnh vi vi phm no theo quy nh ca Lut. 3.1.2. Cc chng c quyn ca B T Php Chiu theo Mc 2 ca Lut Sherman, Cc Chng c quyn ca B TP ch yu tin hnh iu tra dn s lin quan n vic s dng Lnh iu tra dn s (CID), mt loi cng c iu tra tin khi t. Lnh iu tra dn s (CID) l mt loi lnh iu tra chung c ban hnh bi Th trng B TP chiu theo Lut c quyn dn s. Lnh ny s c gi ti i tng c B trng hoc Th trng quy kt l s hu, km hm hoc kim sot mt loi hng ha c lin quan n iu tra dn s. Lnh ny cng c th c ban hnh cng vi nhng hnh vi b nghi ng l vi phm. CID c th c tin hnh di cc dng vn bn, ly li khai hoc thm vn. 3.2. V vic hnh s Cc chng c quyn ca B TP chu trch nhim chnh trong cc v vic hn ch cnh tranh cng nh khi t v n ra ta nu thy c du hiu hnh s. Vi chc nng ny, c quan ny s x l cc hnh vi vi phm lut cnh tranh bng cch a v n ra ta vi mc hnh pht nh pht tin hoc b t. Trong mt s v vic khc, c quan ny c th kt ti mt hnh vi dn s nht nh bng cch s dng lnh ca ta n cm thc hin nhng hnh vi trong tng li cng nh khc phc nhng hu qu ca hnh vi vi phm trc . C rt nhiu v vic c x l vi s h tr v phi hp ca cc c quan cnh tranh nc ngoi v cc vn phng t php quc gia. Phn ln cc v khi t dn s u lin quan n cc vn n nh gi, thng ng u thu, phn chia th trng hoc mt hng. Bt c hnh thc tha thun no nu trn nu xy ra trong vng t nht 05 nm tr li y u b khi t hnh s, ngay c khi hnh vi khng c bng chng lin quan n tha thun chnh thc trn giy t. Cc hnh vi thng ng nu trn c th c tm thy thng qua cc bng chng lin quan n li khai ca ngi tham gia, hoc bng chng gin tip v d nh tnh tit u thu b nghi ng, bo co cng tc hoc bo co chi tiu, ha n in thoi, nht k kinh doanh n nh gi hoc thng ng u thu l hnh vi vi phm lut Sherman. Theo , bt c hnh vi thng ng no cng s khng c bo cha hay thanh minh, v d nh tha thun v gi l hp l,273 tha thun nhm ngn chn hoc loi tr kh
nng gim gi hoc ph hoi cnh tranh; hoc hnh vi thng ng ch n thun nhm m bo mi bn c th phn bng nhau trn th trng. 3.3. Sp nhp v Mua li C US FTC v Cc chng c quyn (BTP) c chc nng tip nhn v r sot cc v vic sp nhp. Lin quan n qu trnh thng bo tin sp nhp, Lut Hart Scott-Rodino thit lp chng trnh thng bo tin sp nhp lin bang nhm cung cp cho US FTC v Cc chng c quyn nhng thng tin lin quan n nhng k hoch mua bn v sp nhp ln. Cc cng ty khi tin hnh cc giao dcc mua bn cn phi np thng bo tin sp nhp cho US FTC v Cc chng c quyn. Thng bo phi bao gm bn khai HSR (cn gi l Bn thng bo v bo co v mua bn v sp nhp) hon thin cng vi thng tin lin quan n hot ng kinh doanh ca mi bn. US FTC c trch nhim qun l chng trnh bo co tin sp nhp; i ng nhn vin thuc chng trnh ny lun c mt sn sng tr li cc cu hi lin quan n cch thc v thi gian np h s bo co. Thng tin chung i vi nhng i tng tham gia hnh vi mua bn sp nhp: (1) C nhn tham gia vo hnh vi thng mi trong phm vi nc M, c nh hng n nn kinh t M; (2) Lng c phiu hoc ti sn c coi l kt qu ca qu trnh mua bn vt 50 triu o la v (3) Nu gi tr giao dch t 200 triu la (c th iu chnh) hoc t hn, mt thnh vin c doanh thu hoc ti sn 100 triu la (c th iu chnh) hoc nhiu hn, nhng thnh vin khc c doanht thu hoc ti sn 10 triu la (c th iu chnh) hoc nhiu hn. C nhn np h s cn phi i 30 ngy ( 15 ngy trong trng hp c lnh mi mua c phiu hoc thng bo ph sn chiu theo Phn 363(b) ca Lut Ph sn M ) tnh t ngy cc bn np b h s hon chnh. Yu cu tip theo (th hai) c th c a ra trong trng hp thi gian ch i c ko di thm 30 ngy tnh t ngy cc bn chp nhn lm theo yu cu tip theo (10 ngy trong trng hp c lnh mi mua c phiu hoc ph sn). Kt thc giai on 30 ngy, c quan c thm quyn kt lun khng c vn giai on xem xt kt thc Kt thc giai on 30 ngy, c quan c thm quyn vn t cu hi i vi mt s vn - pht hnh yu cu cung cp thm thng tin, thng thng c gi l yu cu th 2 Kt thc giai on yu cu th hai, nu c quan c thm quyn kt lun khng cn vng mc, qu trnh xtd duyt kt thc. Trong trng hp c quan c thm quyn kin ngh y l giao dch tim n nh hng n thng mi, Cc chng c quyn s a v vic ra ta; v US FTC tin hnh cc bc hnh chnh.
274
3.4 Thng s lin quan n thi hnh Lut Cnh tranh 3.4.1 US FTC 2005 2006 2007 2008 4 2009 7 S lng v vic x l khng lin quan 4 6 11 n hot ng sp nhp S lng v vic x l lin quan n sp 14 16 22 nhp 3.4.2. Cc chng c quyn (B T php) Kt qu iu tra dn s iu tra khng lin quan n sp nhp: H s np ln Ta n a phng iu tra sp nhp: H s np ln Ta n a phng 2005 8 2006 2 2007 2
21
19
2008 4
2009 2
10
15
V vic hnh s Tng s v vic x l C nhn Doanh nghip
2005 32 47 27
2006 34 37 24
2007 40 47 10
2008 54 59 25
2009 72 65 22
V vic x pht C nhn: Tng tin pht ($000) S lng c nhn b pht Doanh nghip: Tng tin pht doanh nghip ($000) S lng doanh nghip b pht Tng lng pht ($000)
2005 4,483 22 595,966
2006 3,650 17 469,805
2007 15,109 25 615,671
2008 1,485 23 695,042
2009 605 27 973,740
18 600,449
18
12 630,780
12 696,527
16 974,345
275
473,455
4. Thm quyn hoch nh chnh sch 4.1. US FTC Theo phn 18 ca Lut FTC, US FTC c trao quyn phc tho nhng quy nh ch ra hnh vi c th mang tnh khng lnh mnh hoc nh hng xu n hot ng thng mi chiu theo phn 5(a)(1) ca cng B Lut . Trc khi tin hnh vit Lut, US FTC cn phi c l l bin chng rng hnh vi b iu chnh thng xuyn xut hin trong mi trng kinh doanh. Quy nh ca US FTC c cng b trong mc th 16 ca B Lut lin bang. 4.2 Cc chng c quyn ca B T php Nhm y mnh hot ng tuyn truyn Lut, Cc chng c quyn t chc rt nhiu chng trnh hng ti mc tiu pht trin th trng, bo m mi trng kinh t t do lnh mnh. Cc hot ng bao gm hot ng hp tc su rng vi cc c quan lin bang cng nh t chc cnh tranh quc t; phi hp vi Ta n ti cao v cc tan n a phng khc. 5. Quy trnh x l v vic 5.1. Quy trnh iu tra Nh cp phn 3.1; 3.2 v 3.3 5.2 Khng n 5.2.1 USFTC US FTC c thm quyn c lp khi kin trong mt s trng hp c th, thay cho vai tr ca lut s . Tr mt s trng hp khc quy nh theo php lut, trong B trng B T php c trch nhim thi hnh v gii quyt cc v kin , trong Hoa K, hoc mt trong cc c quan trc thuc, ng vai tr mt bn ca v kin. Mt s quy nh c th lin quan n tnh i din trc Ta n ti cao theo Mc 16 (3), 15 U.S.C.Sec 56(3), nh ngha mt s trng hp c th m y ban c php khng kin ln Ta n ti cao theo quy nh ca Lut dn s, theo y ban FTC c t cch l i din nguyn n ti iu 15 U.S.C. 56 (1) hoc (2). 5.2.2 Cc chng c quyn, B T php Theo nh quy nh, Cc chng c quyn c quyn hn a ra lnh khi kin ln Ta n a phng. Nu nh cc bn lin quan khng ng tnh vi quyt nh ca ta, h c th khi kin ln cp cao hn ta n ti cao.
276
III.y ban Thng mi lnh mnh i Loan 1. Thng tin chung 1.1. Tn c quan y ban thng mi lnh mnh i Loan 1.2. Tm tt lch s pht trin 1.1.1. Nm thnh lp --- 1992 Tm tt lch s pht trin 4/2/1991 27/1/1992 4/2/1992 3/2/1999 30/21999 26/4/2000 6/2/2002 19/6/2002 9/6/2010 Lut thng mi lnh mnh c ban hnh Thnh lp TFTC Lut thng mi lnh mnh chnh thc c hiu lc Lut thng mi lnh mnh c sa i Cc quy nh v thc thi sa i c thng bo iu 9 ca Lut thng mi lnh mnh c sa i Lut thng mi lnh mnh c sa i Cc quy nh v thc thi c sa i iu 21 ca Lut thng mi lnh mnh c sa i
1.3. Ngun nhn lc 1.3.1. Nhn lc 2008 216 2009 214 2010 222
Chuyn ngnh: 31% Lut; 22% Kinh t, 47%: Khc (bao gm ngnh thng k s liu, k ton, qun tr kinh doanh v cc ngnh khc). 1.3.2. Ngn sch hot ng Khng c thng tin 1.4. B nhim ngi ng u 1.4.1. Tn ca ngi ng u (nhim k trc) Tn Ch tch Tin s WU, ShiowMing Chc v trc y Ph Ch tch TFTC y vin, y Ban php ch, Hi ng dn tc bn x Chuyn gia t vn, Trung tm
277
nghin cu thng tin v chnh sch cnh tranh Gio s i hc Quc gia Chiao Tung v i hc Quc gia Chengchi Ph Ch tch B. SHIH, Hui-Fen Ch tch y Ban php ch Tng Th k y Ban o to v bo v dn s Ch tch y Ban php ch, B gio dc Tng Th k, TFTC y vin, Ban t vn v vin thng, Tng Cc vin thng y vin, y Ban r sot cc ngnh phc v cng cng ca i Bc y vin, y Ban quc gia v pht trin bn vng Gio s, Hiu trng i hc Tamkang y vin, y Ban Bu C i Bc Gim st doanh nghip, Tp on dch v ti sn ti chnh i Loan Trng Ban K hoch, TFTC Ph Ban nghin cu kinh t, y Ban k hoch v pht trin kinh t Gim c Hc vin Kinh t, i hc Quc gia Yat-sen Gio s lin kt ca mt s trng i hc ti Canada v Hoa K y vin, y Ban pht trin kinh t v y Ban k hoch th thnh ph Kaoshiung Trng Khoa kinh t ti chnh i hc Asia Nghin cu sinh ti Trng i hc New York, Hoa K Gim c ca mt s cng ty v tp on nh Bo him Mega, cng ty ti chnh Mega,
y vin
ng. LIN, Yi-Yu Tin s SUN, LihChyun
Tin s LIN, Yi-Nan
B. CHIANG, Ming
Li-
Tin s TSAI, Diana Hwei-An
Tin s LEE, Lawrence Li-Chung
278
1.4.2. Th tc b nhim nhng ngi ng u TFTC c 9 y vin thng trc lm vic theo nhim k 3 nm v c th c b nhim thm mt nhim k na. Trong s cc y vin s c mt ngi l Ch tch y Ban v c coi l cn b c b nhim c bit s iu hnh cc hot ng ca TFTC ng thi c quyn b nhim Ph Ch tch TFTC h tr Ch tch trong vic iu phi TFTC. Tt c cc y vin do Th thng c v c Tng thng b nhim. 1.5. C s m bo tnh c lp ca c quan cnh tranh iu 28 ca FTA ch ra rng: TFTC s thc thi cc nhim v mt cch c lp ph hp vi quy nh ca php lut v c th tin hnh x l cc v vic lin quan n thng mi lnh mnh vi t cch l y Ban c lp TFTC l mt trong s t cc y ban ca ni cc c iu hnh bi mt h thng c lp. Do Lut thng mi lnh mnh l lut thng mi phc tp, vi mc tiu m bo xem xt kit ca tt c cc b ngnh v khi x l v vic tun th php lut ca cc ngnh , Quyt nh ca TFTC da trn t l b phiu ca cc y vin. Cc y vin s khng i din cho ng no v s hot ng c lp theo quy nh ca php lut, khng chu bt c p lc no t cc ng chnh tr. S lng y vin trong cng mt ng chnh tr s khng c qu bn so vi tng s y vin. Ch c nhng cn b c trnh v giu kinh nghim trong cc lnh vc nh lut, kinh t, ti chnh, thu, k ton hoc qun l th s c b nhim lm y vin ca TFTC. 1.6. T chc Di y Ban l Ban th k. TFTC thng c t chc thnh Cuc hp ca cc y vin v cc phng ban chuyn mn, hnh chnh: Ban 1, 2, 3, Ban K hoch, Ban php ch, Ban Th k, Phng nhn s, Phng k ton, Phng thng k s liu v Phng civil service ethics
279
C cu t chc
Ch tch Ph Ch tch Cc y vin

Ban I Ban II Ban III Phng th k Phng nhn s
Hp y vin
Tng Th k
Phng k ton Phng thng k Phng civil service
Ban Php ch
Ban K hoch
Trung tm thng tin v chnh sch cnh tranh
Trung tm dch v khu vc pha Nam
1.7. Chc nng 1.7.1. Thc thi lut (ch yu quy nh trong FTA) Theo iu 26 ca FTA, TFTC c th iu tra v x l cc v vic theo khiu ni ca doanh nghip hoc ex officio (mc nhin) bt k vi phm no theo quy nh ca lut tc ng xu n li ch chung. 1.7.2. Thc thi chnh sch cnh tranh Nhim v ca TFTC, quy nh ti iu 25 FTA nh sau: (1) hoch nh chnh sch, lut v cc quy nh v thng mi lnh mnh; (2) r sot cc vn thng mi lnh mnh xung t vi lut n y (3) iu tra hot ng ca cc doanh nghip cng nh kim sot cc hot ng kinh t; (4) iu tra v a ra quyt nh i vi bt k v vic no vi phm lut thng mi lnh mnh; v (5) bt k vn no lin quan n thng mi lnh mnh. 2. Thc thi lut 2.1. Thc thi lut --- FTA Cc quy nh v vic gim st hot ng bn hng a cp
280
2.2. Lnh vc iu chnh ca FTA
Lut thng mi lnh mnh
Phn cnh tranh

c quyn Cartel
Cnh tranh khng lnh mnh
Bn hng gi Bn hng a cp
Qung co Gim pha doanh nghip
Sp nhp
Tha thun theo chiu dc
Hnh vi la o hoc cnh tranh khng lnh mnh 2.2.1 Khun kh php l: phn cnh tranh c cho php tr khi lm dng sc mnh th trng Thng bo trc khi n ngng
c quyn
Sp nhp
Cartel
Mc nhin vi phm php lut v mt nguyn tc tr khi c c quan cnh tranh xem xt v ph duyt t trc Duy tr gi bn li, ty chay hng ha, u c, phn bit i x, etc.
Tha thun theo chiu dc
281
2.2.1 Khun kh php l: cnh tranh khng lnh mnh Bn hng gi Qung co Cnh tranh khng lnh mnh Gim pha doanh nghip Bn hng a cp Hnh vi la o v cnh tranh khng lnh mnh 3. Quyn hn thc thi php lut 3.1. Hnh chnh 3.1.1. Quyn khi xng iu tra v vic TFTC tin hnh iu tra s b bng cch thu thp thng tin qua cng chng v thng qua tm hiu ca chnh y ban. iu 26: TFTC c th tin hnh iu tra v x l cc v khiu ni hoc ex officio bt k nhng vi phm no ca Lut tc ng xu n li ch cng cng. Ban I: chu trch nhim iu tra v thc thi lut lin quan n c quyn, sp nhp v khiu kin tp th trong lnh vc dch v v nng nghip. Ban II: chu trch nhim iu tra v thc thi lin quan n c quyn, sp nhp v khiu kin tp th trong ngnh sn xut. Ban III: chu trch nhim iu tra v thc thi lin quan n hnh vi thng mi khng lnh mnh. Quyn iu tra v vic Khi tin hnh cc cuc iu tra trong khun kh FTA, TFTC c th tin hnh cc th tc vi cc quy trnh nh sau: 1. thng bo cho cc bn v bn th 3 c lin quan n tm hiu thng tin 2. thng bo cho cc c quan, cc t chc, doanh nghip hoc c nhn c lin quan np sch, ti liu v bt k ti liu no hoc tang vt cn thit 3. c cn b tin hnh khm st c quan, a im kinh doanh hoc nhng a im khc c lin quan n cc doanh nghip hoc t chc c lin quan
Lut thng hiu
282
Bt k iu tra vin no thc hin nhim v quy nh ti FTA u xut trnh nhng ti liu chng minh nhim v ca h bi v ngi b hi c th t chi khng hp tc khi iu tra vin khng xut trnh c nhng ti liu ni trn. Trong qu trnh iu tra theo iu 27, mt c nhn hoc mt bn c lin quan, p ng i hi ca vic tuyn b hay bo v quyn v li ch hp php ca mnh, c th c, ghi m, sao chp hoc chp nh nhng ti liu hoc h s lin quan ngoi tr nhng trng hp sau: 1. D tho quyt nh hnh chnh hoc ti liu lm vic no c chun b cho mt v vic 2. Nhng ti liu lin quan n quc phng, qun s, ngoi giao v nhng b mt chnh thc khc c bo mt theo quy nh ca php lut 3. Nhng ti liu lin quan n b mt c nhn, b mt chuyn mn, hoc b mt kinh doanh cn m bo b mt theo quy nh ca php lut 4. Trng hp xm phm quyn v li ch ca bn th ba 5. Trng hp cn tr nghim trng vic thi hnh cng v nhm duy tr trt t x hi, an ninh cng cng hoc li ch chung Cc vn th tc lin quan thm nh h s, thi gian nhn h s, phm vi ti liu; cch thc tin hnh cng s c TFTC cp n. 3.1.2. Quyn hn ra quyt nh cui cng Khi hon thnh vic iu tra v vic, cc ban c lin quan son tho v np xut ti Cuc hp ca cc Commissioner a ra quyt nh v v vic. 3.2. Hnh s iu 26 ca Lut x pht hnh chnh quy nh rng nu mt hnh vi n l no ng thi cu thnh ti hnh s hoc vi phm quy nh ca lut hnh chnh s b x pht theo quy nh ca lut hnh s. Chnh v th, v vic c th b cc cng t vin iu tra khi c nhn/cng ty b hi trong v vic ny c n kin gi n ta n. Cng t vin s quyt nh a v vic ra ta da trn bng chng v s liu thc t v v vic ny nm ngoi thm quyn ca TFTC. TFTC ch c th tin hnh iu tra nu v vic c php lut quy nh l khng phi khi t hoc a ra quyt nh cui cng khng th rt li ca ta n kt n rng khng c ti, min trch nhim t tng, khng phi a ra xem xt hoc xt x. 3.3. Mua bn sp nhp 3.3.1. Thng bo trc khi tin hnh sp nhp Theo iu 11 ca FTA, doanh nghip cn phi tin hnh thng bo cho TFTC 283 trc khi tin hnh sp nhp.
Bt k v sp nhp no trong cc trng hp di y s phi c thng bo trc cho TFTC: sau khi sp nhp, doanh nghip s chim 1/3 th phn trn th trng lin quan mt trong cc doanh nghip tham gia sp nhp chim th phn hoc doanh s bn hng ca nm ti chnh trc ca doanh nghip tham gia sp nhp vt qu ngng m TFTC cng b. Ngng v doanh s c dn chiu ti tiu on 3 ca on trc c th c TFTC thng bo ring r i vi doanh nghip ti chnh v doanh nghip phi ti chnh. Cc doanh nghip s khng tin hnh sp nhp trong vng 30 ngy k t ngy TFTC chp nhn cc ti liu hon chnh, nu TFTC c th rt ngn hoc gia hn thi gian nu cn thit hoc thng bo cho doanh nghip v nhng thay i trn bng vn bn di dng vit. Khi TFTC gia hn thi gian cho ph hp vi quy nh ti on trn, vic gia hn trn c th khng vt qu 30 ngy, trong trng hp gia hn, quyt nh m TFTC phi ph hp vi cc khon ti iu 12 ca FTA. Khi TFTC khng th thng bo v vic gia hn thi gian c dn chiu ti iu khon ca on 3 hoc a ra cc quyt nh dn chiu n on trc khi thi gian ht, cc doanh nghip c th tip tc sp nhp nu v sp nhp khng ri vo mt trong cc trng hp sau y: Khi doanh nghip chp nhn thi gian gia hn . Khi h s ca doanh nghip c im no sai hoc nhm ln. Min tr Cc iu khon ca on 1 ca iu khon trc s khng c p dng cho bt k trng hp no sau y: Khi doanh nghip tham gia v sp nhp chim t hn 50% s c phiu c quyn biu quyt hoc vn gp ca mt c quan khc trong v sp nhp v sp nhp vi doanh nghip khc nh th. Khi cc doanh nghip c 50% hoc hn th c phiu c quyn biu quyt hoc vn gp do cng ty tng t nm gi tin hnh sp nhp. Khi mt doanh nghip chuyn giao phn chnh ca hot ng kinh doanh hoc ti sn ca mnh hoc tt c hoc mt phn hot ng kinh doanh m c th hot
284
ng ring l cho mt cng ty khc mi c thnh lp bi duy nht mt cng ty trc . Khi mt doanh nghip, theo iu khon ti iu 167, on 1 ca Lut doanh nghip hoc iu 28-2 ca Lut chng khon mua li c phiu ca c ng m c phn ca c ng ch thc ri vo cc trng hp quy nh ti iu 6, on 1, tiu on 2. 3.3.2. Th tc php l Khi c bt k doanh nghip no khng np h s thng bo sp nhp i hi phi c ph duyt, hoc tin hnh sp nhp mc d TFTC cha ph duyt, TFTC c th cm v sp nhp , quy nh khong thi gian m doanh nghip phi tch ra, chuyn i tt c hoc mt phn c phn, hoc chuyn giao mt phn cc hot ng kinh doanh hoc lun chuyn mt s cn b nht nh hoc c th b tr sp xp li nu cn thit. i vi cc doanh nghip vi phm nhng b tr m TFTC quyt nh nh on trn, TFTC c th yu cu gii th doanh nghip hoc nh ch hoc chm dt hot ng ca doanh nghip . 3.4. S liu v tnh hnh thc thi lut cnh tranh 3.4.1. S lng quyt nh/v vic 3.4.1.1. Hnh chnh S lng cc bin php x l Din bin v vic Nm Cc v vic ang tin hnh Tin hnh t nm trc 2006 2007 2008 420 422 329 Nhn trong nm nay 1,440 1,340 1,507 V vic hon thnh n v: v vic V vic treo vo cui nm
1,438 1,433 1,583
422 329 253
3.4.1.2. Hnh s Theo s liu ca B t php, trong nm 2008, ta hnh s cp qun x l 285 18 v s thm lin quan n FTA, 50 b can c lin i.
Phn quyt ca ta hnh s cp qun v cc v s thm lin quan n FTA n v: b can v v vic Nm/ Hnh vi phm php V vic x l 2006 2007 2008 Kinh doanh Gim pha doanh nghip Bn hng a cp bt chnh 11 9 18 ---50 29 50 10 38 2 26 23 32 31 1 B can Tng s Vi phm Khng phm vi Min pht 1 2 1 1 -
7 1 2 2 -
Nm/Hnh vi phm php Khng c chp nhn 2006 2007 2008 Kinh doanh Gim pha doanh nghip Bn hng a cp bt chnh Khc 8 3 8 7 1 Xt x c sai phm
B can B truy n Rt li n Khc
3 3 -
1 1 -
8 3 3 -
Ngun: V thng k, B t php Trong nm 2008, ta n ti cao kt thc 10 v x phc thm lin quan n FTA, 31 b can trong 28 b can b pht tin v vi phm cc iu khon quy nh v bn hng a cp bt chnh, 2 b can vi phm iu khon v gim pha doanh nghip. Theo phn quyt ca ta n, 30 b can b x c ti (26 b b t, 3 b pht hnh s v 1 b qun thc v 1 b can rt lui.
286
Phn quyt ca ta hnh s cp qun v cc v phc thm lin quan n FTA n v: b can v v vic Nm/hnh vi phm php V vic x l 6 4 10 B can Tng s Vi phm Khng phm 3 2 vi Rt lui
2006 2007 2008 Gim pha doanh nghip Bn hng a cp bt chnh Khc
16 19 31 2 28 1
8 17 30 2 27 1
5 1 1 -
Ngun: V thng k, B t php
3.4.1.3. Mua bn sp nhp S lng thng bo sp nhp Thng bo sp nhp Nm V vic ang gii quyt Trin khai t nm trc 2006 2007 2008 3 5 7 Tip nhn trong nm nay 79 69 71 n v: v vic Kt qu x l v vic Tng s 77 67 65 Sp nhp khng b cm 34 37 36
Sp nhp khng b cm l xut sp nhp khng b cm ti cuc hp Commissioners ca TFTC Sp nhp b cm l xut sp nhp b cm ti cuc hp Commissioners.
287
Chm dt r sot c thc hin khi cc bn thng bo khng th cung cp ti liu theo yu cu ca TFTC hoc kt qu x l cc v vic khng c xp vo danh sch b cm. 3.2.2. S tin pht Khng c thng tin 4. Thm quyn hoch nh chnh sch 4.1. Son tho/xy dng vn bn php lut Khng c v d 4.2. Xy dng cc hng dn nng cao tnh minh bch v m bo php l trong qu trnh thc thi FTA, TFTC xy dng cc hng dn v cc vn lin quan n FTA v cc quy nh gim st qun l hot ng bn hng a cp 5. Quy trnh x l v vic 5.1. Th tc iu tra M t trang cui Khiu ni l v vic mt c quan khc hoc cc c quan chnh ph chuyn cho TFTC di dng vit (bao gm email v fax) hoc dng ni (do TFTC ghi m) thng bo v kh nng vi phm quy nh ca FTA. TFTC t tin hnh iu tra ngha l vic TFTC t tin hnh iu tra nhng hnh vi c kh nng vi phm FTA trong phm vi thm quyn v nhim v ca mnh theo ng trnh t th tc c thit lp. 5.2. Th tc ra quyt nh --- Tng t nh 3.1., 3.2. v 3.3. 5.3. Khng kin TFTC c thm quyn pht hnh chnh i vi cc doanh nghip vi phm FTA. bo m quyn li ca cc doanh nghip b pht cho ph hp vi Lut khng kin c hiu lc vo thng 7 nm 2000, cc doanh nghip c lin quan c th khng co ra Hnh chnh vin (Executive Yuan). Nm V vic c tip nhn V vic c x l Tin hnh t Tip nhn Tng B bc Quyt nh nm trc trong nm b ban u b nay hy b 42 174 153 141 3 2006 63 154 166 148 2 2007 50 143 148 116 14 2008
288
Nm
V vic c x l Khng Rt Mt phn b c li bc bi, mt chp phn l quyt nhn nh ban u b hy b 9 16 11 2
2006 2007 2008
Mt phn b bc b, mt phn khng c chp nhn 1 -
Quyt nh ban u b hy b mt phn 5
V vic ang b treo
63 50 45
289
IV. y ban Cnh tranh v Ngi tiu dng c 1. Thng tin chung 1.1 Tn c quan: y ban Cnh tranh v Ngi tiu dng c (ACCC) 1.2 Lch s pht trin 1.2.1. Nm thnh lp --- 1995 1.2.2. Tm tt lch s Nm 1906 Nm 1974 Nm 1983 Lut Chng c quyn u tin ra i y ban Thng mi c thnh lp Cc Gim st gi c thnh lp
Thng 11/1995 y ban Thng mi hp nht vi Cc gim st gi hnh y ban Cnh tranh v Ngi tiu dng c Thng 01 nm 2011 Lut Hnh vi thng mi c i tn thnh Lut Cnh tranh v Ngi tiu dng c 1.3 Ngun lc: 1.3.1 Nhn s 2005 533 2006 588 1.3.2 Ngn sch* 2006 89,794,000 2007 108,017,000 2008 118,798,000 2009 132,555,000 2010 142,892,000 2008 638 2009 797 2010 813
* Ngn sch t Chnh ph
291
1.4 B nhim lnh o 1.4.1 Ban Lnh o Tn Ch tch Rod Sims Thng tin lin quan (Chc v trc y) Ch tch Ta n iu tit gi c lp ca New South Wales, y Vin Hi ng Cnh tranh quc gia Ph Ch tch Michael Schaper y vin ph trch vn vn cho khu vc doanh nghip nh
Thnh vin
Sarah Court
Lut s cao cp, Gim c Trung tm t vn Lut chnh ph
Joe Dimasi Jill Walker Edward Willett
Trng B phn iu hnh ca ACCC Thnh vin ca Ta n cnh tranh c Gim c iu hnh Hi ng Cnh tranh quc gia
1.4.2 Quy trnh b nhim lnh o cp cao Ban lnh o ca ACCC bao gm 7 thnh vin, trong c 01 ch tch v 02 ph ch tch. Thnh vin Ban lnh o do Ngi ng u c quan Nh nc b nhim c nhim k 05 nm. Quyt nh b nhim c tin hnh khi da trn a s phiu bu ng h ca cc c quan lp php lnh th v bang nc . 1.5 C s php l m bo tnh c lp ca C quan cnh tranh ACCC l c quan thuc chnh ph chu trch nhim thi hnh Lut Thng mi v cc lut lin quan khc, nhng l c quan hot ng c lp vi Chnh ph. ACCC c php p dng Lut Thng mi mt cch t ch bo m s nht qun trong qu trnh thc thi.
292
Bn cnh thc thi Lut, ACCC cung cp thng tin cng nh o to cho doanh nghip v ngi tiu dng v nhng b Lut c quan ny ang p dng. 1.6 C cu t chc n v cp di y ban l Ban th k, ng u l Trng Ban th k (CEO) Ban th k c 03 b phn: (i) B phn thc thi Lut; (ii) B phn hp tc v (iii) B phn iu hnh chung Trong B phn thc thi c Nhm t chc thc thi, Nhm ph bin Lut v Nhm Sn phm an ton. 1.7 Chc nng ACCC c nhng chc nng sau: 1. y mnh khuyn khch qu trnh cnh tranh nhng vn tun th lut 2. m bo kinh doanh lnh mnh, bo v quyn li ngi tiu dng v an ton sn phm 3. Qun l lnh vc c s h tng uc gia cng nh cc lnh vc c cho l cnh tranh b hn ch 2. Thc thi Lut 2.1 Vn bn Lut: Lut cnh tranh v Bo v ngi tiu dng (tin thn l Lut Thng mi) v cc lut khc 2.2. Lnh vc thc thi Tha thun hn ch cnh tranh (Cartel) (Bao gm Quy nh min tr) Lm dng v tr thng lnh n nh gi, hn ch u ra, thng ng u thu, phn chia khch hng, ngun cung v th trng; ty chay vv (iu 45 vv)
Lm dng sc mnh th trng (iu 46) Tha thun c quyn (iu 47) Duy tr gi bn li ti thiu (iu 48)
Mua bn v sp nhp
Hot ng mua bn v sp nhp nu gy nh hng xu n qu trnh cnh tranh s b cm (iu 50, phn 50A)
293
3. Quyn hn thc thi lut 3.1 Hnh chnh (dn s) 3.1.1 Quyn tin hnh iu tra v vic ACCC thu thp thng tin lin quan n hnh vi vi phm Lut Cnh tranh v bo v ngi tiu dng thng qua khiu ni ca ngi tiu dng, bo ch, ni b ACCC v cc c quan khc. Trung tm tip nhn thng tin s tr li tt c nhng khiu ni cng nh thc m c lin quan n cnh tranh v ngi tiu dng. Quy nh v trng hp min tr ACCC c th cho c nhn hoc doanh nghip hng chnh sch khoan hng nu c nhn v doanh nghip l thnh vin ca tha thun hn ch cnh tranh t gic khai bo v hot ng tha thun sm nht v ti thi im ACCC cha c thng tin y v v vic tin hnh m iu tra. Chnh sch khoan hng ca ACCC i vi hnh vi tha thun hn ch cnh tranh c p dng t nm 2005, thay th cho chnh sch min tr trc . 3.1.2. Quyn tin hnh iu tra ACCC c th yu cu i tng lin quan: (1) Cung cp ng thi hn cho c quan iu tra bng vn bn thng tin cn thit theo ng mu m c quan iu tra yu cu; (2) Ch nh i din ca cng ty n lm vic vi ACCC da trn yu cu c th ca ACCC (3) C mt ti a im c quy nh r trong thng bo cung cp thng tin, bng chng theo hnh thc phng vn hoc np vn bn ty theo yu cu ca ACCC 3.1.3. Quyn ra quyt nh Quyt nh ca ACCC c a ra thng qua cc bui hp chnh thc gia cc y vin. Ch c y ban mi c quyn tin hnh quyt nh ca ta n v vic thng qua hoc cho php cc hnh vi phn cnh tranh xt n li ch cng chng. thc thi cc iu khon lin quan n phn cnh tranh trong Lut Cnh tranh, ACCC c th tin hnh:
294
- Tuyn b hnh vi c th no vi phm Lut Cnh tranh - Phn quyt ca Ta n ngn chn nhng hnh vi b cm hoc yu cu thc hin mt s - Xc nh thit hi - Bng chng - Pht lao ng cng ch - Pht n treo - Pht chnh thc - Xin li cng khai - Thng bo cng khai v hnh vi vi phm lin quan n phn cnh tranh - Pht tin c th ln n 10 triu la, gp ba ln so vi li nhun do hnh vi vi phm mang li; hoc chim khong 10% doanh thu hng nm ca doanh nghip vi phm trong trng hp l pht cng ty; v khong 500.000 la trong trng hp pht c nhn. ( Cho php v thng bo) ACCC c th min gim cc quyt nh ca ta n theo B lut thng mi i vi mt s hnh vi phn cnh tranh nht nh nu nh hnh vi ny phc v cho li ch cng ng. Qu trnh xt x ny c xem nh mt phn quan trng v c bit v chc nng ca ACCC. Cc doanh nghip c hng min gim thng qua hai cng on cng khai v minh bch bao gm cho php v thng bo Qu trnh cho php s bo v doanh nghip trc nhng quyt nh ca ta n lin quan n hnh vi vi phm lut cnh tranh (ngoi tr vi phm lin quan n lm dng sc mnh th trng hoc sp nhp theo s.50). ACCC c quyn cho php doanh nghip tham gia vo hot ng phn cnh tranh nu xt thy li ch cng chng t hot ng ny ln hn nhng thit hi cho cng ng hoc c th mang li nhng li ch xng ng c cho php thc hin
295
Qu trnh thng bo bo v doanh nghip trc quyt nh ca ton n v hnh vi vi phm c th xy ra lin quan nhng iu khon v mua bn c quyn ca Lut nu trn v lin quan n nhng tha thun mua bn tp th ca cc doanh nghip nh. 3.2. Hnh s Lin quan n v vic tha thun hn ch cnh tranh, cc quy nh lin quan n vi phm hnh s c gii thiu thng 7 nm 2009. c bo m bi ta n, cn b iu tra ca ACCC c th n cc doanh nghip tm kim h s v bng chng vv ACCC sau s chuyn giao nhng vi phm hnh s lin quan n tha thun hn ch cnh tranh cho Gim c b phn khi t dn s ca Khi thnh vng chung i vi nhng trng hp khi t hnh s nht nh. 3.3 Sp nhp v Mua li 3.3.1 Thng bo trc khi sp nhp ACCC khng yu cu thng bo trc khi tin hnh sp nhp. Tuy nhin, thay vo cc bn c th tho lun khng chnh thc vi ACCC tham kho kin v cho php chnh thc, sau nhn c s thng qua ca Ta n Cnh tranh 3.3.2 Hiu lc ca vic ra quyt nh Lin quan n quyt nh cho php chnh thc ca ACCC, Lut Thng mi c quy nh rng ACCC s phi a ra quyt nh lin quan n cho php tin hnh sp nhp trong vng 40 ngy lm vic sau khi nhn c h s chnh thc. Nu quyt nh khng c a ra trong khong thi gian c ngha rng h s b t chi. Thi gian i vi qu trnh ra quyt nh ca ACCC c th c gia hn nu nh bn np h s chp thun ACCC s dng thm mt khon thi gian nht nh nh gi v a ra quyt nh i vi b h s . 3.4 S liu lin quan n qu trnh thc thi Lut Cnh tranh 3.4.1 S lng quyt nh/ v vic 3.4.1.1 Hnh chnh (dn s) 2008 15 2009 9 2010 8
296
3.4.1.2 Hnh s Khng c 3.4.1.3 Sp nhp v Mua bn 2009 Phn i cng khai Ta n gii quyt Khng phn i 3.2.2 Lng pht (n v: AUD) 2009 41,549,000 4. Thm quyn hoch nh chnh sch (1) Bn cnh nhng cng vic nu trn ca ACCC, ACCC cn thc hin mt s chc nng sau: (a) cung cp cho cc ch th tham gia vo hot ng thng mi v cc ch th c nhu cu khc thng tin lin quan n hot ng, chc nng, thm quyn ca ACCC, theo nh B lut nu trn; (b) Kim tra cht ch v bo co li cho B trng ph trch v cc b lut ang thc thi c lin quan n lnh vc bo v ngi tiu dng ph hp vi quyn hn v chc nng ca ACCC do Chnh ph quy nh; (c) Tin hnh nghin cu cc vn nh hng n li ch ca ngi tiu dng ph hp vi quyn hn v chc nng ca ACCC do Chnh ph quy nh; (d) Tin hnh nghin cu cc v vic do Hi ng giao cho c lin quan n chc nng ca ACCC (e) Cung cp thng tin chung cho cng chng v cc vn nh hng n li ch ca ngi tiu dng; 2010 22,510,000 3 5 1 4 5 2010 8
297
(f) Cung cp hng dn cho ngi tiu dng v quyn v ngha v ca nhng ngi c b nhim cng vic bo v ngi tiu dng (2) Khi mt vn nu trong on (1)(b) do B trng ph trch chuyn n ACCC kim nh v bo co: (a) ACCC s ng Cng bo v cc t bo lin quan cc thng tin ph hp nh sau: (-) ch r thng tin c a ra v xc nh r vn lin quan n thng tin ; v (-) mi cc bn c ln quan cho bit kin v vn v ch r thi gian cng nh cch thc thu thp nhng kin ; (b) ACCC ch nn xin kin ca cc nhn lin quan v mt vn c th khi c l do chnh ng, t mi xy dng bo co gi n B trng v trch; (c ) ACCC c th cho vo bo co nu trn kin ngh v sa i Lut lin quan n vn c ng tin trn ; xc nh r nhng kin ngh gp phn sa i Lut hin ti hay xy dng Lut mi. (3) B trng ph trch sau khi nhn c bo co lin quan n vn phn (1)(b) t pha y ban s tin hnh gi mt bn copy n Ngh vin c thng qua v pht huy hiu lc trong thi gian sm nht. 5. Quy trnh x l v vic 5.1 Quy trnh iu tra 5.2 Quy trnh ra quyt nh - c cp iu 3.1 v 3.3 trn 5.3 Khng n ACCC v b co s tin hnh khng co Quyt nh ca Ta n lin quan n cc v vic cnh tranh n Ta n cao hn v Ta n ti cao trong mt khong thi gian nht nh c quy nh trong Lut. V. Cc Cnh tranh Canada 1. Thng tin chung 1.1. Tn gi: Cc cnh tranh Canada
298
1.2. Tm tt lch s hnh thnh 1889 Lut ngn chn v phng nga cc hnh thc lin kt trong hn ch thng mi c ban hnh 1892 Lut ngn chn v phng nga cc hnh thc lin kt trong hn ch thng mi kt hp B lut Hnh s c ban hnh. 1910 Lut phi hp iu tra c ban hnh. 1923 Lut phi hp iu tra mi c ban hnh. 1952 Sa i Lut iu tra phi hp. 1986 Lut cnh tranh c ban hnh. Lut Ta n cnh tranh c ban hnh. 1.3.Ngun lc 1.3.1. S lng nhn vin 2004 440 1.3.2. Ngn sch (CAD) 2007 40,300,000 1.4. B nhim ngi ng u c quan 1.4.1. Danh sch lnh o Cc trng Cc cnh tranh hin ti l b Melanie Aitken. B gi chc Cc trng tm thi t thng 12 nm 2008 v chnh thc c b nhim thng 5 nm 2009. Cc trng chu trch nhim qun l v thc thi Lut Cnh tranh v ba o lut ghi nhn gm Lut ng gi v nhn mc tiu dng, Lut nhn mc kim loi qu v Lut nhn hiu hng dt may. Melanie L. Aitken Cc trng Cc cnh tranh; Paul Collins Ph cc trng ph trch cc vn Sp nhp; 2008 47,100,000 2005 440 2006 453 2007 447 2008 435
299
John Pecman Ph cc trng ph trch cc vn hnh s; Lisa Campell Ph cc trng ph trch cc vn thng mi lnh mnh Douglas Clark Quyn Ph cc trng ph trch cc vn Dn s; Lise Davey Ph cc trng cnh tranh ph trch chp hnh v thc thi; Alan Gunderson Quyn Trng phng cc vn Kinh t; Pierre Leduc Ph cc trng cc vn cng v; Mollie Johnson - Ph cc trng cnh tranh cc vn lp php v v vic quc t Vicky Eatrides Ph cc trng cnh tranh Vn Phng y Vin 1.4.2. Th tc b nhim lnh o c quan B trng Cng nghip b nhim Cc trng Cc cnh tranh 1.5. Cn c bo m tnh c lp ca C quan cnh tranh Theo Lut Cnh tranh, Cc trng c th ra quyt nh iu tra cc vn dn s v sp nhp trc khi Ta n cnh tranh xt x, a ra cc kin ngh ti B trng T php Canada v cc vn hnh s, ng thi cng l tham gia tranh tng trc ta lin bang v bang nh l mt lut s v cnh tranh. 1.6. C cu t chc Cc cnh tranh Canada c by vn phng i din ti Halifax, Montreal, Toron to, Hamiltion, Winnipeg, Calgary v Vancouver. C quan c tm phng chuyn mn: Phng cc vn dn s xem xt hnh vi phn cnh tranh nh: lm dng v tr thng lnh; nh sn xut khng ch ngi tiu dng nh: t chi cung cp hng ha, c quyn kinh doanh v bn hng km iu kin kht khe. Phng chp hnh v thc thi gim st vic tun th hot ng ca Cc, chng trnh o to v dch v khch hng. Phng cng qun l Trung tm thng tin v k hoch ca Cc, qun l ngun lc, iu hnh, thng tin hot ng. Phng cc vn hnh s iu hnh v thc thi cc quy nh hnh s theo Lut cnh tranh, bao gm cc hnh vi lm gim cnh tranh (nh n nh gi) v thng ng u thu, phn bit gi, nh gi hy dit v duy tr gi. Phng hnh s tin hnh cc hot ng thc thi thng qua cc vn phng khu vc ti Ottawa v mt s thnh ph khc.
300
Phng chnh sch v thc thi kinh t cung cp t vn, chuyn mn kinh t cng nh h tr thc thi cho trng b phn kinh t ca Cc v cc phng khc ca Cc. Phng quan h i ngoi v cng v gm Ban truyn thng v cc vn quc t, nng cao li ch ca Cc trong hp tc quc t, m phn v pht trin chnh sch. m bo ngi tiu dng Canada, cc doanh nghip v cng ng quc t u nhn thc c s ng gp quan trng ca Vn phng ti cnh tranh trn th trng v s pht trin ca nn kinh t Canada. Phng Thng mi lnh mnh iu hnh v thc thi cc quy nh v hnh vi ch dn nhm ln v tip th gian di theo Lut cnh tranh. Ngoi ra, Phng cn gii quyt cc v vic lin quan n tip th la o qua in thoi, k hoch tip th bn hng a cp v m hnh bn hng kim t thp, ch dn sai lch hoc gy nhm ln, khiu ni v mc gi thng thng b sai hoc nhm ln, cc chng trnh khuyn mi m trong khng thc hin y cc quy nh t ra. Phng cng iu hnh v thc thc Lut ng gi v dn nhn sn phm, Lut nhn mc kim loi qu v Lut nhn hiu hng dt may, gi chung l cc o lut v tiu chun. Phng thc hin cc iu tra thng qua tr s ti Ottawa v cc vn phng i din ca Cc. Phng cc vn lut php v quc hi chu trch nhim xem xt, sa i Lut cnh tranh hin hnh, qun l, phi hp trong qu trnh lm lut ca Quc hi, h tr cc vn v chnh sch v tuyn truyn. Phng sp nhp xem xt cc giao dch sp nhp nh gi liu cc sp nhp tim nng c th ngn chn hay lm gim cnh tranh trn th trng hay khng. 2. Thc thi Lut Cc cnh tranh chu trch nhim qun l v thc thi Lut cnh tranh, Lut ng gi v dn nhn (sn phm khng phi l thc phm), Lut nhn hiu hng dt may v Lut nhn mc kim loi qu. 2.1.Lut cnh tranh Lut cnh tranh l o lut lin bang gim st hu ht cc hot ng kinh doanh ti Canada. Lut bao gm cc quy nh hnh s v dn s nhm ngn chn hnh vi phn cnh tranh trn th trng. Lut nhm duy tr v khuyn khch cnh tranh ti Canada :
301
Thc y hiu qu v kh nng thch ng ca nn kinh t Canada m rng cc c hi tham gia vo th trng th gii ng thi ghi nhn vai tr ca cnh tranh nc ngoi ti Canada. m bo cc doanh nghip va v nh c c hi tham gia bnh ng vo nn kinh t Canada cung cp cho ngi tiu dng cc mc gi cnh tranh v s la chn sn phm. Cc quy nh ca Lut cnh tranh: Quy nh v cc hnh vi phn cnh tranh ca cc nh cung cp dch v ni a c hiu lc ngy 23 thng 8 nm 2000. Quy nh v vic thng bo giao dch cn c trn phn VIII ca Lut cnh tranh. Cc tham vn t trc v Lut cnh tranh Ngy 12 thng 3 nm 2010, hai quy nh sa i ca Lut Cnh tranh c hiu lc. Nhng thay i ny cho php p dng cc bin php hnh s hiu qu hn chng li cc tha thun hn ch cnh tranh nghim trng, trong khi vn cho php cc doanh nghip hot ng t do v linh hot kim li t cc lin kt hp php vi i th cnh tranh. Theo quy nh ca php lut cnh tranh, cc loi hnh vi phn cnh tranh b cm v b c quan cnh tranh iu tra nh sau: n nh gi Thng ng u thu Ch dn sai lch hoc gy nhm ln Gian di thng bo gii thng Lm dng v tr thng lnh c quyn kinh doanh, bn hng km iu kin kht khe, hn ch th trng T chi giao dch Sp nhp K hoch tip th a cp v chng trnh bn hnh kim t thp Qung co gian di qua in thoi Hnh vi tip th gian di
302
2.2. Lut ng gi v dn nhn hng ha Lut gm cc quy nh hnh s lin quan n vic ng gi, dn nhn, bun bn, qung co sn phm, sn phm quan trng ng gi sn v mt s sn phm khc. Lut yu cu cc sn phm tiu dng ng gi sn phi cung cp chnh xc v y thng tin gip ngi tiu dng la chn ng sn phm. Lut cm cc hnh vi ch dn sai hay sai lch v bt buc nh sn xut a ra cc thng s k thut ca sn phm nh: tn sn phm, s lng v a ch cc i l phn phi. 2.3. Lut nhn mc hng dt may Lut gm cc quy nh hnh s lin quan n vic ng gi, dn nhn, bun bn, qung co sn phm tiu dng dt may. Lut yu cu cc sn phm dt may phi c y v chnh xc thng tin gip ngi tiu dng la chn sn phm. Lut cm cc hnh vi ch dn sai hay sai lch v bt buc nh sn xut a ra cc thng s k thut ca sn phm, a ch bu in v m s CA. 2.4. Lut nhn mc kinh loi qu Lut gm cc quy nh lin quan n vic dn nhn cc sn phm l cc kim loi qu. Lut yu cu phi m t thng nht, chi tit cht lng cc sn phm lm t vng, bc, bch kim v palladium gip ngi tiu dng la chn ng sn phm. Lut cm cc hnh vi ch dn sai hay nhm ln cc sn phm lm t kim loi qu. Lut cng yu cu cc i l chn nhn hiu sn phm phi tng t cht lng kim loi dng trc y theo Lut v cc Quy nh. 3. Quyn hn thc thi lut 3.1. Cc v vic hnh chnh - Ngn chn cc hnh vi lm dng v tr thng lnh v cc hnh vi phn cnh trnh: Khi thch hp, Cc khuyn khch cc doanh nghip t nguyn thc hin quy nh ca php lut. Bao gm cc hnh ng cn thit khi phc tnh hnh. Mt gii php chnh thc hn lin quan n vic k mt tha thun vi To n Cnh tranh, theo tt c cc bn ng thc hin gii php khi phc cnh tranh trn th trng. Khi tun th t nguyn khng th t c, Cc c th np n cho To n Cnh tranh cho mt trt t khc phc tnh hnh. Loi b cc hnh vi ch dn sai hoc gy nhm ln thc, cc hnh vi hnh
tip th la o: Theo quy ch dn s ca Lut Cnh tranh, Cc c th tin hnh cc hot
303
ng iu tra, xem xt, nh gi trc khi chuyn v vic ln To n Cnh tranh, Ta n Lin bang hoc ta n cp tnh hoc vng lnh th. xc nh hnh vi vi phm cc quy nh ny, Cc phi chng minh vi xc xut nh nhau tng yu t cu thnh hnh vi. Cc thng lm vic vi cc doanh nghip loi b hnh vi phn cnh tranh thng qua th tc rt gn. Theo Lut cnh tranh, Cc trng Cc cnh tranh s chm dt mt cuc iu tra nu c bng chng chuyn v vic ln Ta n cnh tranh chuyn v vic ti Vin trng Vin Kim st hoc l v vic gii quyt bng th tc rt gn. 3.2. Cc v vic hnh s: Cc cnh tranh qun l v thc thi cc quy nh hnh s theo Lut Cnh tranh, ch yu lin quan n cnh tranh khng lnh mnh v thng ng u thu. Vn phng ny c mt s cng c bao gm cc chng trnh phng v (Immunity Program) thi hnh cc quy nh ny. Cc vn nghim trng nht c gi l Gim c Cng truy t cng vi mt ngh truy t. Ngi phm ti b pht tin, b n t hoc c hai. gii quyt cc v n hnh s, Cc cng lm vic vi cc cng ty loi b hnh vi phn cnh tr anh thng qua gii php thay th. 3.3. Mua bn v sp nhp Cc xem xt cc giao dch sp nhp theo Mc 92 ca Lut Cnh tranh v nh gi xem liu mt xut sp nhp c th lm gim ng k hoc ngn chn i th cnh tranh hay khng. Khi Cc thy rng mt ngh sp nhp c kh nng nh hng ng k v tiu cc n cnh tranh trn th trng, cc y vin c th yu cu cc bn tham gia ti c cu sp nhp hoc ngh cc bin php khc phc khc gii quyt nhng vn cnh tranh c th. Khi mi quan tm v cnh tranh khng th c gii quyt bng thng lng, cc y vin c th chuyn h s ln To n Cnh tranh. i vi vic sp nhp c lin quan n nhiu hn mt h thng Lut, vic hp tc quc t l rt quan trng. Khi cn thit, Cc chia s vi cc c quan cnh tranh quc t quan im v thng tin v nhng v vic sp nhp cng nh li ch t vic trao i ny. Mt khc, Cc cng trao i cc kin v nhng phng php v cch thc thc thi chnh sch tt nht hin nay khi xem xt sp nhp vi cc c quan cnh tranh khc ng thi phi hp v mt thi gian trong qu trnh nh gi v xem xt li vic gia hn. Khi cn thit, tm cc bin php ph hp (hoc t nht khng mu thun nhau) khc phc
304
sp nhp. Cc thng xuyn tip xc vi cc i tc ca mnh ti U ban Thng mi Lin bang Hoa K, B T php v y ban chu u. 3.4. Nhng s liu v thc thi Lut cnh tranh T nm 2006 ti 2010, C quan cnh tranh tip nhn trung bnh khong 1,200 khiu ni, yu cu thng tin lin quan n cc vn dn s v tin hnh iu tra mi nm khong 30 v vic. i vi cc vn hnh s, s lng khiu ni ch bng 1/3 cc v vic dn s, (khong 400 khiu ni v yu cu), c quan tin hnh kim tra mi nm khong 26 v vic. i vi hnh vi cnh tranh lnh mnh, hng nm trung bnh khong 16,000 khiu ni v yu cu thng tin, 20 kin bng vn bn v tin hnh kim tra 52 v vic. i vi hnh vi Mua bn & Sp nhp, s liu nh sau: Thng bo Sp nhp Cp chng nhn hp php ha M&A 190 Mt s thm nh khc Tng s
2009-2010 (tnh n thng 5/2010) 2009-2008 2008-2007 2007-2006
10
16
216
12 15 18
195 294 250
32 28 32
239 337 300
3.5. Tng s tin pht Cc c trch nhim hnh chnh thu tin pht theo quyt nh ca Ta n. Trong thi gian 2010-2006, hn 10 triu USD tin pht c thu t Cc hng nm. C th, trong tng v vic, s tin pht nh sau: Cc v vic dn s: khong $7,945,000 hng nm Cc v vic v thng mi lnh mnh: khong $2,000,000 mi nm
305
i vi cc v vic sp nhp, doanh thu t vic Thng bo sp nhp v cp chng nhn hp php (ARC) yu cu qua cc nm l: 10.1 triu USD nm 2009-2010, 10.2 triu USD nm 2008 2009 v 15.3 triu USD nm 2007 2008. Lin quan n cc v vic hnh s, Lut cnh tranh c sa i ng k vo thng 3 nm 2009, cc sa i ny c hiu lc t ngy 12 thng 3 nm 2010. Mc pht ti a cho cc hnh vi tha thun tng gp i so vi trc, mc pht ln ti 25 triu USD (.), pht t ti 14 nm. Ngi vi phm c th b pht c 2 hnh thc trn. 4. Thm quyn hoch nh chnh sch Cc cnh tranh c chc nng ban hnh cc Hng dn v cc quy nh ngnh: Cc ban hnh D tho Hng dn thc thi chng nh gi hy dit tham vn thng 10 nm 2007, Cc hon thnh nghin cu quy nh chuyn mn ngy 11 thng 12 nm 2007, nghin cu cho thy cc iu khon gii hn qung co, p t gi cho cc dch v v hn ch cung cp cc dch v cht lng c th b s dng qu mc so vi mc tiu bo v li ch cng cng. Cc kim sot qu trnh thc hin quy nh v dch v nha khoa. Khi nghin cu chuyn mn c cng b, Cc h tr qun l dch v nha khoa thng qua p dng cc nguyn tc ca bo co . Cc tham gia vo qu trnh tham vn cng khai lin quan n trnh t, xut sa i tng cng thm quyn ti phn gia y ban pht thanh-truyn hnh -vin thng Canada (CRTC) v Cc ti cc th trng in thoi a phng. Cc l i din cng khai trn vn bn i vi Qun l quang ph v Chi nhnh Vin thng Canada trong khun kh trin khai dch v bng tn quang ph khng dy. Cc cng tham gia vo khun kh t tng php l ca CRTC i vi vic bn bun v cc dch v cn thit khc. 5. Quy trnh x l v vic 5.1. Th tc iu tra Ty vo s t nguyn hp tc gia cc bn lin quan, Cc s c nhng bin php khc nhau gii quyt nhng v vic nht nh.
306
Bin php x l rt gn cho php Cc gii quyt mt s vn nhanh chng v d dng m khng cn mt cuc iu tra hoc trnh t t tng y . Bin php ny bao gm cc cam kt t nguyn ca cc cng ty v c nhn c thc o xc nh tc ng ca hnh vi phn cnh tranh v cc lnh cm. Gii quyt vn theo cch ny lm gim s khng chc chn v ti a ha vic s dng cc ngun lc Cc v bin php x l rt gn khng yu cu hnh ng lu di t ta n. Ngoi ra, trong trng hp cc bn c yu cu t Cc cung cp thng tin v ti liu cn thit bng vn bn. Loi yu cu ny bt buc tt c cc bn c ngha v thi hnh mnh lnh cc c quan quc gia. c bit, trong cc trng hp gian ln thu v tha thun hn ch cnh tranh, Immunity program l mt trong nhng cch hiu qu nht khuyn khch cc cng ty l thng tin cho Cc. 5.2. Khng co Khi To n a ra phn quyt cui cng v tng trng hp cnh tranh Canada, cc th tc khng co c tin hnh bi cc ta n cp cao hn. VI. Cc Qun l cnh tranh Php 1. Thng tin chung 1.1. Tn c quan Cc Qun l cnh tranh Php 1.2. Tm tt lch s c thnh lp theo Lut i mi nn kinh t Ban hnh nm 2008, Cc qun l cnh tranh Php thay th Hi ng cnh tranh (thnh lp theo Php lnh ngy 01 thng 12 nm 1986). Php lnh ny c c h thng li trong Phn 4 ca B lut Thng mi nm 2000. Hi ng cnh tranh c thanh lp thay th y ban cnh tranh (c thnh lp nm 1977). Tin thn ca y ban cnh tranh l y van k thut v Cartel v V tr c quyn. iu 95, 96 v 97 ca Lut i mi nn kinh t ch trng vo vic xy dng Cc qun l cnh tranh v cc quy nh trc y ca B lut Thng mi. Vi s iu chnh ca Lut i mi nn kinh t, Cc qun l cnh tranh c ton b quyn nng ca Hi ng cnh tranh trc kia v hu ht quyn hn ca Tng V cnh tranh, tiu dng v trn p gian ln (DGCCRF) v vn cnh tranh. ng thi, Cc qun l cnh tranh cng c thm quyn hn na l a ra nhng kin v khuyn ngh cho c quan cng quyn khc.
307
Trn c s , cc iu tra vin trc y thuc DGCCRF chuyn sang Cc qun l cnh tranh. Thm vo vic gia tng thm quyn bin h ca cc doanh nghip to nn s phn cch ln hn gia chc nng iu tra v chc nng phn xt, theo m vai tr ca i trng i x l v vic ca Cc qun l cnh tranh c nng ln (mc 1.2), ngoi ra trong v vic cn xut hin thm chc danh cn b iu trn (mc 1.3). Cui cng, thm mt s i mi na trong vic son tho ca Ban Nghin cu ca Cc qun l cnh tranh (1.4). 1.3. Ngun nhn lc Sau khi tip nhn thm 60 cn b mi, Cc qun l cnh tranh n nay c tng s cn b l 200 so vi 130 cn b vo nm 2008. i trng i x l v vic: Chc nng iu tra v khi t ca Cc qun l cnh tranh c thc hin di s gim st ca i trng i x l v vic. i trng c b nhim bi B trng B kinh t cng vi s ng thun ca Hi ng. 1.4. B nhim 1.4.1. Lnh o cao nht Tn Ch tch Bruno Lasserre Chc v trc y Ch tch Hi ng ng Ch tch Thm phn v tranh tng Hi ng Nh nc Ph Ch tch Hi ng Thm phn Ta n Ti cao Cu thnh vin ca Hi ng gim st Thnh vin Tng Cc kim ton
Ph Ch tch
Francoise Aubert
Elisabeth Flury Herard Patrick Spilliaert
1.4.2. Th tc b nhim lnh o c quan Ch tch v 4* Ph Ch tch c b nhim bi Tng thng theo ngh ca B trng B Kinh t.
*Hin ti trng 1 v tr
y ban Ti chnh Kinh t ca c Quc hi v Thng Ngh vin c th gp v vic b nhim Ch tch cnh tranh ca Tng thng.
308
1.5. C s php l v s c lp ca c quan cnh tranh iu L461-1 ca Lut i mi nn kinh t: Cc Qun l cnh tranh l mt c quan hn chnh c lp, m bo vic t do cnh tranh trong mi trng kinh doanh. Chnh iu ny s v vy n h tr thm s vn hnh ca th trng cnh tranh ca Chu u v quc t 1.6. B my t chc
1.7. Chc nng Cc Qun l cnh tranh c ba chc nng sau: Th nht, Cc thc hin mt s chc nng t vn. Bt k xut no v php lut cnh tranh phi c chnh thc tham kho kin t Chnh ph (iu L462-2 Lut Thng mi). Ngoi ra, Cc c th c yu cu cho y kin v bt c vn no lin quan n cnh tranh. Trong bi cnh , mt s cc c quan cng c quyn kin ngh cho kin, bao gm Chnh ph, Quc hi, To n, qun l ngnh (nh cc quy nh Vin thng ("ARCEP"), cc quy nh v truyn thng ("CSA") hoc Quy nh v Nng lng ("CRE")), chnh quyn khu vc v a phng, gio s v cc hip hi, cng on thng mi, cc phng nng nghip, thng mi v cng nghip (iu L461-5, L462-1 v L4623 Lut Thng mi.
309
Cc qun l cnh tranh thng qua kin v h thng chia s thng tin bo mt c thit k cho cc khch sn theo iu 81 EC v cc quy nh quc gia (CCI Mulhouse), eCompetition, ngoi ra cn c cc t chc cng on thng mi v ngi tiu dng.. cc hip hi vo thng 12 nm 2006-I. Cui cng, vic sa i nm 2008 (Ordonnance n 2008-1161 du 13 novembre 2008 portant modernisation de la rgulation de la concurrence) cho php Cc qun l cnh tranh thm quyn ban hnh kin v xut hnh ng ca Chnh ph ti cc th trng ni cnh tranh c th c ci thin. (iu L.462-4 Lut Thng mi). Th hai, chc nng thc thi Lut cnh tranh khng lnh mnh ca Php v EC ti Php thng qua iu tra cc v vic v ban hnh quyt nh, bao gm cc quyt nh v cc bin php trng pht tm thi, pht tin, bin php khc phc, cnh co (iu L462-5, L462-6 Lut Thng mi). Thm vo , Cc cng c nhng cng c thc thi khc nh xem xt vic chp nhn cam kt t cc bn. thng lng cc bin php gii quyt cng nh cp min ton b hay mt phn tin pht cho ngi np n khoan hng trong cc trng hp tha thun hn ch cnh tranh. Th ba, Cc c thm quyn xem xt cc thng bo sp nhp (iu L430-3 Lut Thng mi). Trc nm 2008, thm quyn ny thuc v DGCCRF. Tuy nhin, B trng Kinh t vn l ngi quyt nh cui cng cc v vic sp nhp. - Kt thc giai on u tin, B Trng s c 5 ngy xem xt quyt nh cui cng (k t ngy nhn), sau s yu cu C quan Cnh tranh v kh nng tip tc tin hnh giai on iu tra th 2. C s xem xt s can thip ny cng nh vic C quan cnh tranh c thc hin yu cu hay khng khng c Php Lut quy nh c th. Vo cui giai on 2, B trng c 25 ngy lm vic sau khi nhn c quyt nh ca Cc v v vic lin quan n cn c v li ch cng cng ngoi vic duy tr cnh tranh trn th trng. Lut khng gii hn cc cn c v li ch cng cng, cng khng phi l loi quyt nh c lin quan mt phn chc nng ca Cc (cho php hay cm), cng khng phi l quyn hn ca B trng B (thm cng nh cc bin php cng ch, bin cho php sang lnh cm v ngc li). Trong thi gian ny, cc bn khng thc hin cc giao dch, do tng thi gian cho giai on 1 khong 30 n 45 ngy lm vic v t 90 n 110 ngy lm vic cho giai on 2.
310
2. Thc thi Lut 2.1. Thc thi Lut Cc qun l cnh tranh c thm quyn gn nh tuyt i thi hnh php lut cnh tranh ca Php v EC. 2.2. Phm vi ca Lut cnh tranh C quan cnh tranh thc thi cc quy tc c ghi trong Sch tp IV, Tiu II, Lut Thng mi Php (FCC). Nhng quy nh ny cung cp kim sot v: (i) Cc tha thun phn cnh tranh v cc hnh vi lin quan (iu L. 420-1 FCC, lnh cm theo iu 81 (1) EC); (ii) Lm dng v tr thng lnh n l hoc tp th (iu L. 420-2 (1) FCC, lnh cm theo iu 82 EC); (iii) Lm dng u th bi mt hoc mt nhm doanh nghip (khng nht thit c v tr thng lnh) i vi nh cung cp hoc khch hng (iu L. 420-2(2) FCC); v (iv) lm dng n nh gi thp (iu L. 420-5 FCC). 3. Quyn hn thc thi Lut 3.1.1 Hnh chnh 3.1.1. Quyn khi t iu tra Cng vic iu tra: Cc Cnh tranh c nhng iu tra vin trong bin ch. Tuy nhin, B vn gi li cc dch v iu tra cp khu vc c th tin hnh nhng iu tra n gin cng nh vic khm xt, tch thu tang vt lin quan n hnh vi phn cnh tranh co buc trong " khun kh a phng." iu trn trong qu trnh khm xt v tch thu. Sa i cho php iu tra vin ca Cc Cnh tranh v ca B thu thp li khai t nhng nhn vin cng ty trong qu trnh khm xt v tch thu. Quyn hn c m rng v n bao gm c "thng tin hay li
311
gii thch hu ch cho cc mc ch ca iu tra" v khng gii hn yu cu lin quan n yu t lin quan, ti liu, nh l trng hp trong lut php chu u. X pht i vi hnh vi cn tr iu tra. Cc Cnh tranh c th, theo yu cu ca cc trng nhm iu tra, ban hnh mt lnh cm, cng vi hnh pht hng ngy, i vi cc cng ty khng tr li thng bo xut hin hoc khng phc p kp thi thng tin theo yu cu ca cc iu tra vin ca Cc Cnh tranh hoc ca B. C quan cnh tranh cng c th, theo yu cu ca cc trng nhm iu tra, p dng pht i vi vic cung cp thng tin khng y , khng chnh xc hoc khng y hoc thay i tang vt. Tin pht khng c vt qu 1% doanh thu ca cng ty b coi l c hnh vi cn tr vic iu tra hoc cc yu cu ca iu tra vin. Cc hnh thc x pht hnh s c hiu lc trc khi sa i, vn c duy tr: trong trng hp cn tr iu tra, c nhn c th b kt n 6 thng t giam v pht 7.500 , cc i tng php l khc s b pht 37.500 . 3.1.2. Quyn ra quyt nh Nu Cc qun l cnh tranh pht hin cc du hiu vi phm Lut cnh tranh, Cc c quyn ra quyt nh yu cu cc bn chm dt cc hnh vi phn cnh tranh (s) v p dng hnh pht. Quyt nh ny c cng b trn website ca Cc Cnh tranh. Thng thng quyt nh ca Cc s c hiu lc ngay lp tc. Cc Cnh tranh cng c th ra cnh co nhm khi phc li cnh tranh trn th trng. Cc Cnh tranh cng c th yu cu cc bn tham gia cng khai cc quyt nh x pht hoc cng b trn bo ch. Ngc li, Cc cng c th quyt nh rng khng c c s tip tc t tng (i) trong trng hp hnh vi phn cnh tranh cha gy hi trn th trng, (ii) khi cho rng tn ti hnh vi b cm nhng cha c quy nh, (iii) trong trng hp cam kt t pha bi cc bn v c chp nhn t pha Cc. 3.2. Hnh s (Khng) 3.3. Mua bn v sp nhp 3.3.1. Thng bo trc khi tin hnh sp nhp Ngng 150.000.000 tng doanh thu t t tt c cc bn tham gia giao dch sp nhp v ngng 50.000.000 doanh thu t c Php t nht hai ca cc bn trong giao dch c duy tr. Tuy nhin, ngng thng bo mi 75.000.000 v 15.000.000 c p dng thay v cc ngng chung trong trng hp cc bn ang hot ng trong phn phi bn l hoc ngoi lnh th Php. C th, khi c t nht hai bn trong giao dch sp nhp hot ng mt hoc mt s ca hng bn l s phi in vo mt bn yu cu nu:
312
Tng doanh thu ca tt c cc bn tham gia giao dch t trn 75.000.000 ; v C t nht hai bn tham gia giao dch Php c tng doanh thu trn 15.000.000 trong ngnh thng mi bn l. Khi son tho, cc ngng ny p dng i vi bt k giao dch sp nhp lin quan n t nht hai bn iu hnh ca hng bn l, ngay c khi nhng ngi ch chim mt phn bin ca vic kinh doanh ca cc bn. 3.3.2. Quyn hn ra quyt nh Giai on I. Giai on I gii hn thi gian nh sau: thi hn bnh thng cho giai on I i vi vic iu tra l 25 ngy lm vic; nu cc cam kt c xut, giai on I c m rng cho 15 ngy lm vic; thi hn c th b hon trong 15 ngy, theo xut ca cc bn, "trong trng hp c yu cu c th, chng hn nh hon thin cc cam kt." Giai on II. Giai on II gii hn thi gian nh sau: thi hn bnh thng cho giai on II i vi vic iu tra 65 ngy lm vic; nu cc cam kt c np t hn 20 ngy lm vic trc khi kt thc thi hn 65 ngy, giai on II s c gia hn thm 20 ngy lm vic; gii hn thi gian ny c th b hon trong 20 ngy, theo sng kin ca cc bn, "trong trng hp yu cu c th, chng hn nh hon thin cc cam kt." Thi hn kim tra t B trng Kinh t. Nh nu trn, B trng Kinh t c th: cui giai on I, trong thi hn 05 ngy lm vic t khi nhn quyt nh ca Cc, yu cu tin hnh giai on II ca iu tra (iu tra mang tnh chiu su); cui giai on II, trong thi hn 25 ngy lm vic t khi nhn c quyt nh cui cng ca Cc, xem xt trn cc cn c khc vi cnh tranh. 3.4. S liu v thc thi Lut cnh tranh 3.4.1. Hnh chnh Thi gian S lng quyt nh S lng cng ty, nhm, doanh nghip b pht tin Tng s tin pht (triu Euro) 2005 31 137 754,4 2006 13 178 128,2 2007 24 94 211 2008 16 82 613,3 2009 15 58 206,6
313
3.4.2. Mua bn & sp nhp

Ban hnh 94 quyt nh v sp nhp nm 2009
4. Thm quyn hoch nh chnh sch 4.1. Son tho/Cng b lut Th tc thng bo lin quan n chng trnh khoan hng ca Php ban hnh ngy 2-3-2009 Thng bo v Cam kt cnh tranh ban hnh ngy 2-3-2009 4.2. Ban hnh cc Hng dn Khc *Gm phi hp vi cc B khc, Nghin cu th trng/Kho st v mt s loi khc 5. Quy trnh x l v vic 5.1. Th tc iu tra
314
Hnh ng/Quyt nh Th tc khi t (h s/gii thiu/) Yu cu thng tin v hng dn (kim tra / nghe ca cc bn t trng nhm nu cn thit / yu cu thng tin) Pre-SO, kh nng trnh cam kt SO c son tho bi cc cn b x ly v thng bo cho cc bn, ngi khiu ni v cc i din Chnh ph (Commissaire du Gouvernement) do Bo co vin (c th quyt nh p dng th tc n gin trong hu ht cc n gin v / hoc t nht l trng hp c hi) Bin bn gim st ca cc bn, ngi khiu ni v i din Chnh ph i vi SO / truy cp vo cc h s p dng th tc gii quyt. giai on ny, cc bn c th chn khng phn i cuc thi trong SO v li ch ph hp t gim tin pht
Thi gian Khng c khung thi gian c th - c th ko di vi thng / nm k t khi bt u ca v vic Khng c khung thi gian c th - mt vi thng / nm k t khi bt u ca v vic
Hai thng k t khi nhn c SO + thm mt thng khi yu cu
Bo co nhm x l thng bo cho cc bn, ngi khiu ni v cc Commissaire du Gouvernement
Khng c khung thi gian c th - trong thc t l mt vi tun / thng k t khi nhn c bin bn khi tr li vi SO, hoc nhiu hn trong trng hp kh khn c th Hai thng sau khi nhn c bo co + thm mt thng khi trng hp yu cu c bit Qu trnh trao i kin hu SO khng b gii hn v mt thi gian Bo co ca HO c gi n Ban Lnh o 10 ngy trc khi din ra phin iu trn Khng quy nh khung thi gian c th khong t 2 n 6 tun sau khi nhn c cc kin phn hi v bo co Mt hoc hai thng sau khi kt thc phin iu trn
Tr li ca cc bn trong cc bo co
kin trao i ca cc bn trong qu trnh t tng c gi n c quan iu trn (HO)/ Bo co tham vn ca HO c trnh ln Ch tch ca C quan cnh tranh iu trn trc Ban lnh o C quan cnh tranh/ Trao i kin ming gia Rapporteur Gnral, cc bn v Commissaire du Gouvernement Quyt nh ca Ban lnh o (Quyt nh ny khng c da trn nhng d kin b sung v hnh vi vi phm cho nhng quan im c trnh by trong bo co) Thng bo v quyt nh x l i vi cc bn ng ti Quyt nh trn trang tin in t ca c quan cnh tranh.
315
5.2. Th tc ra quyt nh c m t phn 3.1 v 3.2 trn 5.3. Khng co Cc bn (v c y vin cng t) c th khng li gi tr php l ca (i) mnh lnh t php iu chnh iu khon thanh tra L.450-4, v (ii) cc iu kin m trong cuc thanh tra c tin hnh vi y quyn ti phn trc ch tch ca Ta phc thm i vi thm phn, ngi ban hnh mnh lnh hnh chnh i vi cuc iu tra tin hnh. C hai trng hp khng co nu trn phi c yu cu trong vng 10 ngy v khng c hiu lc tm hon. Mt khng co chng li cc iu kin ca cuc thanh tra cng c th c np trong khong thi gian tng t bi chnh ngi a ra khiu kin v cc khon mc thu c trong sut cuc thanh tra. Th tc khng co c th c np ln Ch tch ta Phc thm trc 6 n 8 thng. Lnh do Ch tch ta Phc thm a ra ch c th c khng co i vi cc vn php l ti phng hnh s ca ta ph n Cc iu kin nu trong iu khon v thanh tra L.450-3 c th b khiu kin nh l mt khiu kin n sau ln c quan iu tra khi quyt nh chn c s ca v vic v khi khng co vi ta Phc thm Paris. Sau-SO, cc bn lin quan c th trnh cc quan st ca mnh cho cc vin chc tham gia phin iu trn ca c quan iu tra i vi nhn g vi phm tim tng quyn li ca h. Cc vin chc s a ra mt bo co khng c tnh rng buc php l cho Ch tch c quan iu tra 10 ngy trc khi phin iu trn din ra, trong c th da trn hoc khng da trn cc kt lun ca cc vin chc nu trn. VII. y ban Cnh tranh Lin bang Thy S 1. Thng tin chung 1.1. Tn c quan y ban Cnh tranh Lin bang Thy S (COMCO) 1.2. S lc lch s 1.2.1. Thnh lp COMCO c thnh lp da trn o lut lin bang v Cartel v cc hnh vi hn ch cnh tranh khc nm 1995 (o lut Cartel). V mt hnh chnh, COMCO l mt n v ca Federal Department of Economic Affairs, tuy nhin, COMCO l c quan lin bang c lp (iu 18).
316
1.2.2. Cc mc thi gian 1962 lp. 1985 o lut Cartel 1962 c thay th bng o lut 1985 mi. o lut Cartel th nht c ban hnh, theo , y ban Cartel c thnh
1995 o lut Cartel 1985 c thay th bng o lut Cartel hin nay, theo COMCO c thnh lp. 2003 o lut Cartel c sa i (c hiu lc t thng T nm 2004)
1.3. Ngun lc 1.3.1. Nhn lc36 y ban Cnh tranh lin bang Thy S c h tr bi mt Ban Th K ton thi gian (n cui nm 2009, Ban Th K c 64 thnh vin bao gm c bn thi gian v fulltime). Ban Th K vi hn 50 thnh vin vi lnh vc chuyn su v kinh t v php l. 1.3.2. Ngn sch37 Ngn sch hng nm ca COMCO vo khon 7 triu CHF (tng ng vi 7.65 triu USD). 1.4. B nhim lnh o cao nht38 1.4.1. Ban Lnh o COMCO bao gm Ban Ch tch (Ch tch v 2 ph ch tch) v 9 thnh vin khc (bao gm cc chuyn gia c lp). Ch tch: Gio s Tin s Vincent Martenet. (Nguyn l Ph Ch tch t nm 1998, cng gio s lut cnh tranh v hin php ca i hc Lausanne). 1.4.2. B nhim Ch tch Cc thnh vin ca COMCO c la chn bi Hi ng Lin bang. 1.5. C s php l v s c lp ca c quan cnh tranh39
36 37
http://www.weko.admin.ch/org/index.html?lang=en THE 2005 HANDBOOK of COMPETITION ENFORCEMENTCEMENT AGENCIES 38 The European Antitrust Review 2011 39 Federal Act on Cartels and other Restraints of Competition - CartA
317
Theo iu 18 ca o lut Cartel, COMCO c th ra quyt nh v ban hnh cc quy nh m khng ph thuc vo cc c quan khc 1.6. T chc40 Ban Th k c chia thnh 3 nhm. Mi nhm chu trch nhim cho mt nhm th trng: Th trng sn phm, Dch v v C s h tng Nhm Nhn lc v Hu cn chu trch nhim v cc vn hnh chnh v k thut.
1.7. Chc nng41 Chc nng ca COMCO bao gm: - u tranh ngn nga nhng cartels c hi, - gim st cc cng ty c quyn c du hin phn cnh tranh, - thc thi php lut kim sot sp nhp
40 41
http://www.weko.admin.ch/org/index.html?lang=en http://www.weko.admin.ch/index.html?lang=en
318
- chng li vic p t cc hnh vi hn ch cnh tranh t nh nc. 2. Thc thi lut 2.1. Thc thi lut42 o lut Cartel - Php lnh Kim sot sp nhp - Php lnh X l vi phm o lut Cartel 2.2. Phm vi iu chnh ca Lut cnh tranh Cartel Tha thun c iu chnh trn c s hiu qu kinh t m nh hng ng k n hn ch cnh tranh trn th trng ca hng ha hay dch v c th, v tt c cc tha thun m loi tr cnh tranh hiu qu u l tri php lut (iu 5). Cc doanh nghip c v tr thng lnh vi phm php lut khi chng lm dng v tr ca mnh trn th trng, ngn cn cc cc doanh nghip khc gia nhp v tham gia cnh tranh hay gy bt li cho cc i tc thng mi khc (iu 7) COMCO cm hay cho php vic tp trung kinh t ty thuc vo cc iu kin v ngha v nu cuc iu tra cho thy rng vic tp trung.
Lm dng v tr thng lnh
Mua bn v sp nhp
3. Quyn hn thc thi lut 3.1. Th tc hnh chnh 3.1.1. Quyn tin hnh iu tra v vic43 Ban Th k c th tin hnh iu tra s b v yu cu doanh nghip hp tc hay tr li nhng khiu ni ca bn th ba. Ban Th k c th ngh p dng cc bin php
42 43
The Public - Competition Enforcement Review - Switzerland Cartel Act
319
loi tr v ngn nga hnh vi hn ch cnh tranh. Nhng trong sut qu trnh iu tra s b, Ban Th k khng c quyn khm xt h s. Nu nh pht hin du hiu ca s vi phm, Ban Th k c s ng ca cuc iu tra s b s m cuc iu tra chnh thc. Ban Th k s m cuc iu tra bt c khi no COMCO hoc c quan khc c yu cu. COMCO s quyt nh th t tin hnh cc cuc iu tra ty theo mc quan trng ca chng. [Chng trnh khoan dung] Chng trnh Khoan dung c quy nh theo o lut sa i nm 2003. Nu nh doanh nghip gip vic pht hin v loi tr c hnh vi hn ch cnh tranh (Cartel hay lm dng v tr thng lnh) s c min ton b hoc mt phn ph pht ca v vic (iu 49a, Khon 2) 3.1.2. Quyn hn a ra quyt nh Trn c s ngh ca Ban Th k, COMCO s ra quyt nh p dng bin php thch hp hoc chp thun vic ha gii theo quy nh. Cc bn b iu tra c th nh gi v nhn xt ngh ca Ban Th k bng vn bn. COMCO s quyt nh tin hnh phin iu trn hoc ch o Ban Th k tin hnh thm cc bin php iu tra. Nu trong trng hp c s thay i ng k v khung php l hay iu kin thc t, khi c ngh t Ban Th k hoc yu cu ca cc bn lin quan, COMCO c th s xem xt rt li hoc sa i quyt inh ban hnh. 3.2. Mua bn v sp nhp 3.2.1. Thng bo trc khi sp nhp Cc doanh nghip tham gia s phi thng bo vi COMCO trc khi tin hnh sp nhp nu nm ti chnh trc khi vic sp nhp din ra: a. doanh nghip lin quan cng bo co tng mc doanh thu t nht 2 t francs Thy S hoc doanh thu trn lnh th nc Thy S t t nht 500 triu francs Thy S v b. t nht 2 trong cc doanh nghip tham gia sp nhp c doanh thu ln lt trn lnh th Thy S t t nht 100 triu francs Thy S.
320
Khi nhn c thng bo v vic tp trung kinh t ca cc doanh nghip, COMCO quyt nh s tin hnh cuc iu tra. COMCOM s thng bo vi cc doanh nghip lin quan v vic m cuc iu tra trong vng mt thng sau khi nhn c Thng bo v vic tp trung kinh t. Sau mt thng k trn, nu nh khng c thng bo g t pha COMCO th cc doanh nghip c th tin hnh vic tp trung theo nh thng bo ca mnh. Cc doanh nghip s cha c php tin hnh sp nhp trong vng mt thng theo nh thng bo tr khi cc bn lin quan a ra c l do chnh ng v COMCO cho php vic sp nhp. Nu COMCO quyt nh tin hnh iu tra th Ban Th k s ban hnh mt s cc iu kin ca vic Thng bo tp trung kinh t v n nh khung thi gian m bn th ba lin quan mun c kin v vic tp trung kinh t c thng bo . giai on u ca cuc iu tra, COMCO s quyt nh tm thi hoc vic tp trung s c din ra hay vn phi tm thi nh ch. COMCO s hon tt vic iu tra trong vng 04 thng nu nh khng c nhng l do ngn cn chnh ng ca bn th ba lin quan. 3.3.2. Thm quyn ra quyt nh Tc ng v mt php l ca tp trung kinh t (hnh thc phi thng bo b nh ch lin quan n s o hn ca cc thi hn c quy nh v i vi bt c quy nh tm thi no thc thi vn tp trung kinh t. Nu y ban Cnh tranh khng a ra mt quyt nh trc khi kt thc thi hn c nu trong iu 33, on 3, th tp trung kinh t c xem nh hp php, tr khi COMCO khng nh l khng c (bng vic kt lun rng h khng th tin hnh cuc iu tra vi mt s l do c th c coi l c lin quan). Nhng h s ngh xem xt ngoi l ca Hi ng Lin bang cng th th c trnh trong vng 30 ngy k t khi phn quyt ca Ta hnh chnh lin bang hoc Ta n lin bang c liu lc.
321
Nu c th, Hi ng Lin bang s a ra quyt nh trong vng 4 thng k t ngy nhn c h s ngh nu trn. 3.4. S liu thng k v thc thi lut cnh tranh 3.4.1. S liu thng k44 Ni dung iu tra Quyt nh cui cng Ha gii Phn quyt hnh chnh Ch ti theo quy nh iu 49a, on 1 Sp nhp Bo co Khng c phn i sau khi iu tra s b iu tra Cc quyt nh ca y ban cnh tranh Sau giai on iu tra s b Sau khi ton tt iu tra Thc thi sm 3.4.2. Gi tr x pht Ngh nh v x pht cc hnh vi Cartel (ngh nh x pht) t ra cc tiu ch c s dng cho vic quyt nh mc thc t khi x pht. Theo quy nh ti iu 2.1 ca ngh nh, ch ti c tnh ton da trn mt vi bc:
44
009
008
007
006
005
6 3 2 5
4 1 1 1
7 1 3 2
4 1 0 1
4 1 1 -
6 9 5 4 1 3 0
0 9 3 2 0 2 0
5 9 5 3 0
9 6 3 0 0
7 4 4 1 0
Annual Report of COMCO from 2005 to 2009
322
Trc tin, mt mc khi im c xc nh. Da trn mc v hnh thc vi phm, n c th ln ti 10% tng doanh thu ca cc doanh nghip c lin quan trong th trng lin quan Thy S trong 3 nm gn nht (iu 3 ca ngh nh x pht). Th hai, mc khi im c iu chnh da theo thi gian vi phm. Nu hnh vi hn ch cnh tranh din ra trong khong t 1 n 5 nm, n c th tng ln ti 50%. Nu hnh vi ko di trn 5 nm, n s c tng thm 10% i vi mi nm ko di thm (iu 4 ngh nh x pht). Thng k v mc x pht trong mt s v vic gn y nht. (1). Thng 5 nm 2010, Ban th k COMCO kt thc cuc iu tra chnh thc i vi th trng nc hoa cao v m phm cp v a ra xut quyt nh cuc iu tra ti COMCO v cc bn lin quan. Theo xut ca Ban th k, COMCO s tuyn b rng hnh vi Cartel vi phm v phi p dng ch ti x pht cho tng thnh vin ca ngnh cng nghip c lin quan. Mc x pht do Ban th k xut nm trong khong t 17,000 CHF n 25.5 triu CHF v tng mc x pht c tnh trn 100 triu CHF. (2). Trong thng 12 nm 2009, COMCO x pht tng cng 5.7 triu CHF i vi 3 cng ty dc phm (Pfizer AG, Eli Lilly (Suisse) SA v Bayer (Schweiz) AG) (3). Trong thng 12 nm 2009, COMCO x pht ln lt l 4.8 triu CHF v 10,000 CHF i vi nh sn xut kem nh rng Elmex (Gaba International AG) v nh sn xut nhng quyn ca cng ty ny ti o (Gebro Pharma GmbH). (4). Trong thng 11 nm 2009, COMCO a ra quyt nh rng cng ty vin thng hng u ca Thy S l Swisscom lm dng v tr thng lnh thng qua chnh sch gi i vi dch v Internet tc cao (ADSL) v x pht Swisscom 220 triu CHF. 4. Thm quyn hoch nh chnh sch 45 4.1. Khuyn ngh dnh cho cc c quan qun l (iu.45) COMCO s gim st thng xuyn tnh hnh cnh tranh v c th gi n cc c quan qun l nhng khuyn ngh v cch thc khuyn khch mi trng cnh tranh mt
45
The European Antitrust Review 2011
323
cch hiu qu, c bit lin quan n vic xy dng v thc thi cc quy nh lin quan n cc vn v thng mi. 4.2. Cc quan im (iu.46) Cc d tho lut Lin bang lin quan n cc vn thng mi m c kh nng nh hng n cnh tranh s c thng bo ln Ban th k COMCO. Ban th k s quyt nh xem liu rng nhng d tho lut c th l l do lm suy gim hoc hn ch cnh tranh hay khng. COMCO s thng qua mt th tc tham vn a ra quan im ca mnh i vi cc d tho lut Lin bang gy cn tr hoc c nh hng n cnh tranh. COMCO c th trnh cc quan im ca mnh trong cc o lut ca Bang. 4.3. Bo co ca chuyn gia (iu.47) COMCO s a ra cho cc c quan qun l khc nhng bo co ca mnh i vi cc vn chung c tm quan trng cao trong lut cnh tranh. COMCO c th ch o cho Ban th k tin hnh cng vic ny (a ra cc bo co chuyn su) i vi cc vn t quan trng hn. 5. Quy trnh x l v vic46 5.1. Th tc iu tra 5.2. Th tc ra quyt nh c m t mc 3.1 v 3.3 nu trn 5.3 Khng co C hai knh php l thng qua c th khng co li cc quyt nh c a ra t c quan qun l cnh tranh. Mt khng co c th c thc hin thng qua y ban khng co cc vn cnh tranh (REKO/WEF). C quan ny c thm quyn gii quyt trong trng hp th nht (iu 44)47. Nu mt bn lin quan khng tha mn vi quyt nh ca y ban khng co cc vn cnh tranh, bn c th khng co qua Ta ti cao.
46 47
REGULATORY REFORM IN SWITZERLAND - OECD REVIEWS OF REGULATORY REFORM This procedure is amended from January 2011.
324
Ni cch khc, khi COMCO ban hnh quyt nh v phn quyt rng hnh vi hn ch cnh tranh l khng hp php, cc bn lin quan c th yu cu mt lnh c bit t Hi ng Lin bang cn c trn li ch chung mang tnh thuyt phc. (iu 8, 11 v 31). VIII. y ban cnh tranh Singapore 1. Thng tin chung 1.1. Tn c quan C quan cnh tranh Singapore (CCS) Tm tt lch s hnh thnh 1.2.1. Nm thnh lp --- 2005 1.2.2. Tm tt lch s hnh thnh 19/10/2004 01/2005 01/2006 07/2007 Ngh vin Singapore thng qua D tho lut cnh tranh Lut Cnh tranh c hiu lc CCS c thnh lp trc thuc B Cng Thng Singapore Lut Cnh tranh bao gm cc quy nh M&A Cc quy nh M&A
1.3. Ngun lc 1.3.1. S cn b: 60 ngi, trong c 12 Lut s v 18 chuyn gia kinh t (Tnh theo nm 2010) 1.3.2. Ngn sch (SGD) 2005 10,695,262 2006 13,798,358 2008 12,001,083 2009 12,872,943 2010 13,033,864
* Tng ngn sch tr cp ca B 1.4. B nhim Lnh o CCS 1.4.1. Danh sch Lnh o (L lch) Tn Ch tch Lam Chuan Leong L lch i s lu ng, B Ngoi giao
325
Tn y vin Bobby Chin Yoke Choong Dr Andrew Khoo Cheng Hoe Prof Phang Sock Yong
L lch Ch tch Gim c iu hnh cc Th trng Vn, S Qun l Tin T Singapore Gio s Khoa Kinh t, i hc Qun l Singapore Gio S Khoa Lut, i hc Quc Gia Singapore Th k, B Y t Ch tch Hi ng Qun tr CCS C Vn kim Lut s, Gim c Cc Quan h Quc t, Phng chng l Ph Tng Gim c (Vin Thng & Bu in) Cc Pht trin Thng tin truyn thng Cu i tc kim ton PricewaterhouseCoopers
Prof Tan Cheng Han
Mrs Tan Ching Yee Ms Yena Lim Hua Yen Lionel Yee Woon Chin
Ms Chia Aileen
Wong Yew Meng
1.4.2. Quy trnh th tc b nhim Lnh o CCS Ch tch v thnh vin Hi ng cnh tranh Singapore do B trng B Cng Thng b nhim S thnh vin ca Hi ng c quy nh khng di 2 ngi v khng qu 16 ngi (Phn 5) Nhim k b nhim Ch tch v thnh vin Hi ng cnh tranh c quyt nh bi B Cng Thng, c quy nh khng di 3 nm v khng qu 5 nm. (C th ti b nhim)
326
Bn cnh thm quyn b nhim Ch tch v thnh vin Hi ng cnh tranh, B trng B Cng Thng c thm quyn a ra nhng ch o chung lin quan n chnh sch ca CCS, thng qua vic b nhim trng ban hnh php (Phn 10) 1.5. C s m bo tnh c lp cho C quan Qun l Cnh tranh Phn 7 Lut Cnh tranh quy nh rng CCS c chc nng thc thi Lut Cnh tranh v khng c Lut no khc c th gii hn chc nng ny ca CCS. 1.6. T chc Di y ban c Ban iu hnh. Di Ban iu hnh c 3 ban: (i) Ban phn tch chnh sch v kinh t, (ii) Ban K hoch chin lc v (iii) Ban Hp tc quc t Di Ban iu hnh cng c c quan h tr (Thc thi v php ch). Di Ban php ch c 2 Ban thc thi v php ch. Chc nng ca cc Ban nh sau Ban phn tch chnh sch v kinh t Bao gm phng Kinh t (c chc nng phn tch kinh t trong cc v vic cnh tranh v nghin cu th trng), Phng Chnh sch (c trch nhim trong cc vn v chnh sch) v Phng tp trung kinh t (qun l cc v vic tp trung kinh t) cng vi Ban Gim c v cc chuyn gia kinh t Vi mt trng ban v cc cn b c trch nhim trong mng hp tc quc t, chin lc pht trin v hp tc cng ng Bao gm Phng Hnh chnh/IT, Phng hp tc cng ng, Phng Ti chnh, Phng t chc, v Phng pht trin t chc, vi 1 trng Ban v cc chuyn vin, c trch nhim trong cc lnh vc nh nhn s, ti chnh, hnh chnh, qun l mng Thc thi Lut Cnh tranh, t vn php l v son tho cc vn bn php lut trong qu trnh hot ng ca CCS. Bao gm cc Gim c th nht v th hai, cc chuyn gia php l v cn b hnh php.
Ban k hoch chin lc Ban Hp quc t tc
1.7. Chc nng Chc nng chnh ca CCS nh sau.
327
m bo v nng cao tnh hiu qu ca th trng v xy dng mt th trng nng ng, v cnh tranh ti Singapore Gim st thc tin cnh tranh ti Singapore Thc y v m bo tnh cnh tranh trong th trng Singapore Thc y mi trng cnh tranh lnh mnh v xy dng vn ha cnh tranh trong nn kinh t Singapore; L i din cho Singapore tham gia cc hot ng quc t trong lnh vc cnh tranh; T vn cho Chnh ph hay cc c quan nh nc khc nhng vn lin quan n cnh tranh. 2. Thc thi Lut Thc thi Lut --- Lut Cnh Tranh 2004 Tha thun hn ch cnh tranh (Vi chng khoan dung) trnh Cm cc hnh vi tha thun hn ch cnh tranh gia cc bn khc nhau nhm n nh gi, hn ch sn xut, phn chia th trng v bp mo cnh tranh (Mc 34)
Lm dng v tr thng lnh Sp nhp v hp nht
Nghim cm cc hnh vi lm dng, bao gm vic gim gi cnh tranh, gm hng, t chi cung cp cc ngun u vo thit yu gim cnh tranh (Mc 47) Cm sp nhp v hp nht nu v vic nh hng n cnh tranh trn th trng (Mc 54)
3. Quyn hn thc thi lut - Hnh chnh Thm quyn iu tra v vic CCS c quyn thc hin cc v kin tng (iu tra chnh thc) sau khi c khiu ni hoc sau khi c ch nh kin tng.
328
CCS c th tin hnh iu tra nu xt thy c c s nghi ng cc hnh vi vi phm Mc 34 (tha thun), Mc 47 (lm dng v tr thng lnh) v Mc 54 (st nhp v hp nht). CCS c th ch nh thanh tra tin hnh cc cng vic iu tra. (Mc 62) [Chng trnh Nhn vn] Chng trnh nhn vn c trin khai t nm 2009. Cc hnh vi i x nhn vn c p dng i vi cc t chc hoc c nhn ang tham gia hoc v ang tham gia vo cc hot ng tha thun hp tc hiu qu vi CCS trong cc iu kin c th c p ng. a ra tt c thng tin xc minh du hiu thng ng mc ni cng nh hp tc y trong qu trnh iu tra. Hn ch tham gia vo cc hot ng cu kt ch mu hoc cng p Hnh vi i x nhn vn bao gm vic gim pht tin ln ti 100% [Thm quyn iu tra v vic] Thanh tra c b nhim bi CCS c cc quyn sau. Yu cu xut trnh ti liu, cung cp thng tin, vv (Mc 63) Khm xt m khng cn trt ca ta (Mc 64) Ngoi ra, nu c cn c hp l, thanh tra c th xin trt ca ta v c quyn khm xt theo lnh. (Mc 65) Thm quyn phn quyt. CCS c th a ra phn quyt v tha thun hn ch cnh tranh v lm dng v tr thng lnh. (Mc 68) Trong phn quyt, CCS c th ra lnh xa b vi phm v pht tin doanh nghip kinh doanh Singapore mi nm khng qu 10% doanh thu trong thi gian vi phm (Khng qu 3 nm) (Mc 69) - X l hnh s Trong lut cnh tranh, vic t tng hnh s khng c trong phn gii quyt v n. - Sp nhp v thu tm Thng bo trc khi sp nhp.
329
Bn sp nhp c quyn thng bo vic sp nhp cho CCS. Ngoi thng bo nh trn, i vi sp nhp v thu tm, CCS c th ch ng tin hnh iu tra. Thm quyn phn quyt CCS c quyn quyt nh cc trng hp sp nhp. Tuy nhin, i vi cc phn quyt ny, trong vng 14 ngy, p dng i vi B trng B Cng Thng, vic sp nhp s khng cn b hn ch nu c yu t cng ch (Mc 68). Trong trng hp , phn quyt ca B trng l phn quyt cui cng. Bn cnh cc th tc chnh thc trn, CCS thit lp th tc xem xt sp nhp theo hng dn. Tc l, sau thng bo sp nhp, CCS tin hnh Giai on xem xt 1 trong vng 30 ngy. Sau Giai on 1, CCS c th a ra phn quyt chp thun hoc chuyn sang Giai on xem xt 2. Giai on 2 c tin hnh trong 120 ngy. Sau CCS s a ra phn quyt chp thun hoc bc b. Thng k thc thi lut cnh tranh. S phn quyt / s trng hp Hnh chnh Vo thng 1 nm 2008, CCS a ra phn quyt vi phm vi su cng ty dit cn trng gian ln u thu, v pht tin tng cng 262.760 SGD. Thng 11 nm 2009, CCS ban hnh phn quyt vi phm vi 16 nhn vin xe but cng cng on ca h do thng ng lm gi xe but, v pht tin cc bn vi phm tng cng 1,69 triu SGD. Thng 6 nm 2010, CCS ban hnh phn quyt cui cng chng li mt cng ty in nhn do lm dng v tr thng lnh v pht cng ty trn 262.760 SGD.
330
Thng 6 nm 2010, CCS a ra pht quyt cui cng chng li 14 cng ty thit b in v xy dng do gian ln u thu. Cc bn lin quan phi chu mc pht tin tng cng l 188.000 SGD. X l hnh s Khng c trng hp no. Sp nhp v thu tm Sau khi cc iu lut c hiu lc vo nm 2007, CCS gii quyt tt c cc thng bo sp nhp m khng cn p t bt k bin php no. S thng bo nh sau: FY2007 6 FY2008 7 S tin pht (SGD) 2006 0 2007 0 2008 262.760 2009 1.690.000 2010 1.177.000 FY2009 5
4. Thm quyn hoch nh chnh sch Son tho / Ban hnh lut --- Khng c v d. Ban hnh vn bn hng dn. CCS c php son tho ti liu hng dn ch r cch ng x din gii v thc thi cc iu khon ca lut cnh tranh. (Mc 61) CCS ban hnh b 14 hng dn cch din gii v thc thi cc iu khon ca lut cnh tranh. Cc hng dn gm: Hng dn Mc 34. Hng dn Mc 47. Hng dn Thm nh sp nhp. 5. Quy trnh x l v vic Quy trnh iu tra. Th tc --- c nhc n phn 3.1. v 3.3. Khng co Theo lut cnh tranh, hi ng khng co cnh tranh s xem xt n khng n chng li quyt nh ca CCS. (Mc 72)
331
Hi ng khng co cnh tranh l mt c quan c lp bao gm cc thnh vin b nhim bi B trng B Thng mi v Cng nghip. Ch tch hin ti ca Hi ng phc thm l nguyn Thm phn Ta n Ti cao, ng Thean Lip Ping. Hi ng s trao quyn hn, quyn v c quyn cho mt Ta n Qun xem xt v kin. (Mc 73) Ch c cc bn nhn phn quyt t CCS c th khng n ln Hi ng khng co cnh tranh. Cc bn c th khng n chng li quyt nh ca hi ng ln ta n ti cao, nhng ch c phc thm cc vn lut v mc pht tin. (Mc 74).
332

VN - Bao Cao

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

VN - Bao Cao

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

CHNG I: R SOT CC QUY NH V HNH VI THA THUN HN CH CNH TRANH

CHNG II: HNH VI LM DNG V TR THNG LNH TH TRNG, LM DNG V TR C QUYN 46

CHNG III: TP TRUNG KINH T

CHNG IV: R SOT CC QUY NH CNH TRANH KHNG LNH MNH

CHNG V: M HNH CC C QUAN CNH TRANH

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

PH LC: M HNH C QUAN CNH TRANH MT S NC

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

CHNG I: R SOT CC QUY NH V HNH VI THA THUN HN CH CNH TRANH

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

Cc loi hnh tha thun hn ch cnh tranh

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

Tha thun HCCT

Tha thun ngang

Tha thun ngang t nghim trng

Bn km Hp ng giao dch c quyn Cc loi tha thun dc khc

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

nh gi tc ng ca hnh vi tha thun hn ch cnh tranh

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

Xu hng hnh s ha cc-ten

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

Panama Ty Ban Nha Hoa K

2007 2007 2004

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

Hnh thc x l Pht b sung Bin php khc phc hu qu

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

Th nht, mc pht tin c xc nh cn c trn tng doanh thu l khng hp

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

PHN 3: KHUYN NGH SA I CC QUY NH V THA THUN HN CH CNH TRANH

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM

BO CO R SOT CC QUY NH CA LUT CNH TRANH VIT NAM