AHKAM DEFTER

Osmanl Devleti'nde genellikle maliyeye ait hkmlerin topland defterlere verilen ad. Ahkm, hkmn oulu olup burada "padiah buyruu" anlamna gelmektedir. Osmanllar'da hkmler bizzat padiah tarafndan sdar edilmez, padiahn yetki verdii makam veya bu makama bal daireler, onun adna hkm verebilirlerdi. Bu bakmdan hkmler sadret makamndan veya defterdarlktan kard. Sadret makamndan kan hkmler daha ziyade ferman genel adn tard. Bunlarn bir suretlerinin topland defterlere deftir-i umr- mhimme. ahkam mhimme veya ksaca mhimme* ad verilirdi. Defterdarlktan kan ahkmn topland defterlere ise ahkm- mliye denilirdi. Bunlar defterdarla bal ba muhasebe, ba muktaa, mevkufat gibi kalemlerde hazrlanrd. Ba muhasebe ve ba muktaa dairelerinden kan emir ve tezkirelere, muhsebe-i evvel ahkm, muktaa-i evvel tezkire ve ahkm ad verilirdi. Nzul, srsat bedel-i kreki gibi vergilerin toplanmas ve bunlarla ilgili dier hususlar, mevkufat ahkm veya mevkufat defterleri denilen defterlere kaydedilirdi. nceleri bu kabil maliye ahkm iin Rumeli ve Anadolu defterdarlklarnda defter tutulduu halde. XVI. yzyl sonlarndan itibaren maliye kalemlerinin artmas ile her bir kaleme ait ayr defterler tanzim edilmitir. Bugn Babakanlk Osmanl Arivi"nde muhtelif tasniflerde yer alan maliye ahkm defterlerinin en eskilerinden biri, 927 (1521) tarihli olup Kmil Kepeci Tasnifinde Inr 61) yer almakta ve daha ziyade Rumeli'ye ait mal ahkm ihtiva etmektedir. Gerek bu tasnifte gerekse maliyeden mdevver defterler serisinde maliye ahkm defterleri bulunmaktadr. Ancak bu tasniflerde "ahkm defterleri" adyla kaytl defterlerin hepsi, maliye ahkm zelliini gstermemektedir. Maliye ahkm, XVIII. yzyldan itibaren yeni kurulan Evmir-i Mliye Kalemi'nde tanzim edilmeye balanmtr. Bu kaleme ait defterler de yine Kepeci ve maliyeden mdevver defterler tasnifinde-dir. Ayrca, bnlemin. Ali Emr ve Muallim Cevdet tasniflerinde de maliyeye ait ahkm toplayan defter paralarna rastlamak mmkndr. Hatta mhimme defterleri serisi iinde de maliyeye ait ahkm defterleri yer almaktadr. Mesel krk bir numara ile kaytl defter. Anadolu Defterdarl'ndan kan ahkm toplamaktadr. Bunlarn yan sra maliye ahkm vasfn tamayan ve Dvn- Hmyun'a ait olup daha ziyade XVII. yzylda grlen ikyet defterleri serisi de ahkm- ikyet defterleri adn tamaktadr. Ahkm- ikyet defterleri 10581229 (1648-1814) yllar arasnda tutulmutur ve tasnife ak 208 defterden ibarettir. Ayrca 1155'ten (1742) itibaren eyaletlere gre ayr defterler tanzim edilmitir. 1255 (1839) tarihine kadar gelen bu defterler Anadolu. Sivas, Trabzon, Diyarbekir, am. Adana, Karaman. Halep, Erzurum, Mara. Rakka, Rumeli, zi. Silistre. stanbul. Bosna ve Mora'ya aittir. Bugn arivde devam eden tasnif almalar srasnda ahkm defterleri karakteri tayan defterlerin bulunmas mmknd