Vous êtes sur la page 1sur 87

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

RECORDANDO

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CURSO DE ENGENHARIA DE PRODUO CINCIA E SELEO DOS MATERIAS

CAPTULO 4 ESTRUTURA DE SLIDOS CRISTALINO

ARRANJAMENTO ATMICO

Organizao dos tomos na matria cristalina

Organizao dos tomos na matria amorfa

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CURSO DE ENGENHARIA DE PRODUO CINCIA E SELEO DOS MATERIAS

CAPTULO 4 ESTRUTURA DE SLIDOS CRISTALINO

ARRANJAMENTO ATMICO

Os materiais slidos podem ser classificados em cristalinos ou nocristalinos de acordo com a regularidade na qual os tomos ou ons se dispem em relao seus vizinhos. Material cristalino aquele no qual os tomos encontram-se ordenados sobre longas distncias atmicas formando uma estrutura tridimensional que se chama de rede cristalina. Todos os metais, muitas cermicas e alguns polmeros formam estruturas cristalinas sob condies normais de solidificao.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CURSO DE ENGENHARIA DE PRODUO CINCIA E SELEO DOS MATERIAS

CAPTULO 4 ESTRUTURA DE SLIDOS CRISTALINO

MATERIAIS POLICRISTALINOS

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CURSO DE ENGENHARIA DE PRODUO CINCIA E SELEO DOS MATERIAS

CAPTULO 4 ESTRUTURA DE SLIDOS CRISTALINO

MATERIAIS POLICRISTALINOS

Diagramas esquemticos dos vrios estgios durante a solidificao de um material policristalino; os retculos quadrados representam clulas unitrias. (a) Pequenos ncleos de cristalizao (cristalitos). (b) Crescimento dos cristalitos; tambm mostrada a obstruo de alguns gros adjacentes entre si. (c) concluso da solidificao, gros com formas irregulares foram formados. (d) A estrutura granular como ela apareceria em um microscpio; as linhas escuras so os contornos de gros.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

PROCESSO DE SOLIDIFICAO METAIS


SOLIDIFICAO O processo de solidificao sofre a influncia

de fatores como composio do material, material do molde, temperatura de vazamento. um processo que se d basicamente em duas etapas: Formao do ncleo ou Nucleao Crescimento e formao do cristal. Formao da estrurura granular. Os cristais crescem at se encontrarem uns com os outros

Nucleao

Crescimento dos cristais Estrutura granular Lquido

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

PROCESSO DE SOLIDIFICAO METAIS

A estrutura dos gros formados no processo de solidificao de um metal em um lingote pode apresentar trs zonas distintas. So as coquilhada, zona colunar, e zona equiaxial. O Formato dos gros so: Equiaxial que apresenta mesmo formato e tamanho em todas as direes. Colunar com formato alongado.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

PROCESSO DE SOLIDIFICAO METAIS

muestra diferentes lingotes de una aleacin cobre-aluminio de distinto grado de pureza, en los cuales se observa que la proporcin de granos columnares se reduce considerablemente respecto a los granos equiaxiales: con menor sobrecalentamiento del lquido y con mayor nivel de soluto de cobre en el de aluminio, estas condiciones producen un refinamiento de los granos del lingote.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

IMPERFEIES NOS SLIDOS O QUE UM DEFEITO? uma imperfeio ou um "erro" no arranjo peridico regular dos tomos em um cristal. Podem envolver uma irregularidade na posio dos tomos no tipo de tomos O tipo e o nmero de defeitos dependem do material, do meio ambiente, e das circunstncias sob as quais o cristal processado.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

MATERIAIS POLICRISTALINOS CONTORNO DE GRO


Regio entre os cristais Regio de transio entre os reticulados cristalinos Pouco desordenado Baixa densidade Alta mobilidade Alta difusividade

Alta reatividade qumica

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

IMPERFEIES NOS SLIDOS

Apenas uma pequena frao dos stios atmicos so imperfeitos Menos de 1 em 1 milho Menos sendo poucos eles influenciam muito nas propriedades dos materiais e nem sempre de forma negativa

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

IMPERFEIES NOS SLIDOS IMPERFEIES ESTRUTURAIS IMPORTNCIA


DEFEITOS

INTRODUO SELETIVA

CONTROLE DO NMERO

ARRANJO

Permite desenhar e criar novos materiais com a combinao desejada de propriedades

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

IMPERFEIES NOS SLIDOS

Exemplos de efeitos da presena de imperfeies

O processo de dopagem em semicondutores visa criar imperfeies para mudar o tipo de condutividade em determinadas regies do material A deformao mecnica dos materiais promove a formao de imperfeies que geram um aumento na resistncia mecnica (processo conhecido como encruamento) Wiskers de ferro (sem imperfeies do tipo discordncias) apresentam resistncia maior que 70GPa, enquanto o ferro comum rompe-se a aproximadamente 270MPa.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

IMPERFEIES NOS SLIDOS


Classificados de acordo com sua geometria ou dimenses
Defeitos Pontuais associados com 1 ou 2 posies

atmicas:
LACUNAS; TOMOS INTERTICIAIS;

TOMOS SUBSTITUCIONAIS.

Defeitos de Linha uma dimenso: DESLOCAES.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

IMPERFEIES NOS SLIDOS Classificados de acordo com sua geometria ou dimenses Defeitos planos ou interfaciais (fronteiras) duas

dimenses :

SUPERFCIE EXTERNA CONTORNO DE GRO FRONTEIRAS ENTRE FASES MACLAS OU TWINS DEFEITOS DE EMPILHAMENTO

Defeitos volumtricos trs dimenses


INCLUSES PRECIPITADOS FASES POROSIDADE

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS PONTUAIS

Lacuna ou vazios tomos Intersticiais Schottky Ocorrem em slidos inicos Frenkel

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

LACUNAS

DEFEITOS PONTUAIS

Envolve a falta de um tomo So formados durante a solidificao do cristal ou como resultado das vibraes atmicas (os tomos deslocam-se de suas posies normais)

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

LACUNAS

DEFEITOS PONTUAIS

DISTORES NO PLANO DEVIDO A LACUNAS

Vacancy
distortion of planes

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

LACUNAS

DEFEITOS PONTUAIS

Micrografia de varredura por sonda (gerada com a utilizao de um microscpio de tunelamento de varredura) que mostra um plano (111) para o silcio. A seta aponta para a localizao de um tomo de silcio que foi removido utilizando-se uma sonda com ponta nanomtrica de tungstnio. Defeito de lacuna vazio na rede cristalina. Ampliao de 20.000.000 X

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

TOMOS INTERTISIAIS

DEFEITOS PONTUAIS
Envolve um tomo extra no interstcio (do prprio cristal) Produz uma distoro no reticulado, j que o tomo geralmente maior que o espao do interstcio A formao de um defeito intersticial implica na criao de uma vacncia, por isso este defeito menos provvel que uma LACUNA

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

TOMOS INTERTISIAIS

DEFEITOS PONTUAIS

DISTORES NO PLANO DEVIDO A TOMOS INTERTISIAIS

selfinterstitial
distortion of planes

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

TOMOS INTERTISIAIS

DEFEITOS PONTUAIS

tomo intersticial pequeno

tomo intersticial grande

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEPENDNCIA DO NMERO DE LACUNAS EM EQUILIBRIO COM A TEMPERATURA

O nmero de lacunas depende da temperatura e aumenta exponencialmente de acordo com:

Nl= N exp (-Ql/KT)


Nl = nmero de lacunas em equilbrio N = nmero total de stios atmicos Ql = energia necessria para formao de uma lacuna K = constante de Boltzman = 1,38x1023J/at.K ou 8,62x10-5 eV/ at.K

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS DEPENDNCIA DO NMERO DE LACUNAS EM EQUILBRIO COM A TEMPERATURA

-Q Nl l exp = kT N
Cada sitio do reticulado uma lacuna em potencial

NOS

PODEMOS OBTER O VALOR DE Ql EXPERIMENTALMENTE

Nl N
exponential dependence!

ln

Nl N

Inclinao
-Q l / k

Concentrao de defeitos

1/ T

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

EXERCCIO N 1
Clculo do nmero de lacunas a uma temperatura especfica
Calcule o nmero de lacunas em equilbrio em 1 m3 de Cu a 1000C. Dados: r = 8.4 g/cm3 ACu= 63.5 g/mol NA= 6.02 x 1023 atoms/mol Ql= 0.9 eV/atom

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

EXERCCIO N 1
Clculo do nmero de lacunas a uma temperatura especfica
Calcule o nmero de lacunas em equilbrio em 1 m3 de Cu a 1000C.

Soluo:

-Q Nl = l exp kT N

1) Determinar o nmero de stios atmicos N por m3 para o Cu de acordo com a relao:

N =r x

NA A Cu

x 1 m3

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

EXERCCIO N 1
Clculo do nmero de lacunas a uma temperatura especfica Soluo:
1) Determinar o nmero de stios atmicos N por m3 para o Cu de acordo com a relao: N = (8.4 g/cm3)x(6,023x1023 tomos/mol)x(106 cm3/m3) = 8,0x1028tomos/m3 65,3 g/mol 2) Determinar o nmero de lacunas a 1000C

-Q Nl = l exp kT N
8,0x1028tomos/m3

= 2.2 x 1025 lacunas/m3


1273K 8.62 x 10-5 eV/atom-K

0.9 eV/atom

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS OBSERVAO DA CONCENTRAO DE LACUNAS EM EQUILIBRIO


Island grows/shrinks to maintain equil. vancancy conc. in the bulk.

Vista do plano (110) da superficie da liga


NiAl em microscpio eletrnico. O aumento da temperatura causa a formao de ilhas na superficie devido o aumento do crescimento do nmero de tomos nesta regio. Porque a concentrao de equilibrio das lacunas aumenta devido a um aumento da movimentao dos atomos do interior do cristal para a superficie onde eles se juntam formando as ilhas.

Reprinted with permission from Nature (K.F. McCarty, J.A. Nobel, and N.C. Bartelt, "Vacancies in Solids and the Stability of Surface Morphology", Nature, Vol. 412, pp. 622-625 (2001). Image is 5.75 mm by 5.75 mm.) Copyright (2001) Macmillan Publishers, Ltd.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS PONTUAIS
FRENKEL

Ocorre em slidos inicos Ocorre quando um on sai de sua posio normal e vai para um interstcio

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS PONTUAIS SCHOTTKY

Presentes em compostos que tem que manter o balano de cargas Envolve a falta de um nion e/ou um ction

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

IMPUREZAS NOS SLIDOS Um metal considerado puro sempre tem impurezas (tomos estranhos) presentes

99,9999% = 1022-1023 impurezas por cm3 A presena de impurezas promove a formao de defeitos pontuais

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

LIGAS METLICAS
As impurezas (chamadas elementos de liga) so

adicionadas intencionalmente com a finalidade:


aumentar a resistncia mecnica aumentar a resistncia corroso aumentar a condutividade eltrica etc.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

A ADIO DE IMPUREZAS PODE FORMAR Solues slidas Segunda fase < limite de solubilidade > limite de solubilidade

A solubilidade depende : Temperatura Tipo de impureza Concentrao da impureza

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

SOLUES SLIDAS

Nas solues slidas as impurezas podem ser:


Intersticial Substitucional

Soluo slida Intersticial. (e.g., C no Fe)

Soluo slida substitucional. (e.g., Cu in Ni)

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

SOLUES SLIDAS CARACTERSTICAS


A estrutura cristalina do material que atua como matriz

mantida e no formam-se novas estruturas.


As solues slidas formam-se mais facilmente quando

o elemento de liga (impureza) e matriz apresentam estrutura cristalina e dimenses eletrnicas semelhantes.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

SOLUES SLIDAS
Os tomos de impurezas ou os

elementos de liga ocupam os espaos dos interstcios Ocorre quando a impureza apresenta raio atmico bem menor que o hospedeiro (solvente) Como os materiais metlicos tem geralmente fator de empacotamento alto as posies intersticiais so relativamente pequenas Geralmente, no mximo 10% de impurezas so incorporadas nos interstcios

Intersticial

Soluo slida Intersticial. (e.g., C no Fe)

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

SOLUES SLIDAS

Intersticial
EXEMPLO DE SOLUO SLIDA INTERSTICIAL Fe + C solubilidade mxima do C no Fe 2,1% a 910 C (Fe CFC)

O C tem raio atmico bastante pequeno se comparado com o Fe rC= 0,071 nm= 0,71 A rFe= 0,124 nm= 1,24 A

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

SOLUES SLIDAS

Intersticial
EXERCCIO N 2 A Solubilidade do Carbono no Ferro O carbono mais solvel no Ferro CCC ou CFC, considerando a temperatura prxima da transformao alotrpica?

ccc

cfc

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

SOLUES SLIDAS Substitucional

SUBSTITUCIONAL ORDENADA

SUBSTITUCIONAL DESORDENADA

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

SOLUES SLIDAS Substitucional


FATORES QUE INFLUEM NA FORMAO DE SOLUES SLIDAS SUBSTITUCIONAIS REGRA DE HOME-ROTHERY
Raio atmico deve ter uma diferena de no

mximo 15%, caso contrrio pode promover distores na rede e assim formao de nova fase Estrutura cristalina mesma Eletronegatividade prximas Valncia mesma ou maior que a do solvente

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

SOLUES SLIDAS

Substitucional
EXEMPLO DE SOLUO SLIDA SUBSTITUCIONAL Cu + Ni so solveis em todas as propores
Cu Ni

Raio atmico
Estrutura Eletronegatividade

0,128nm = 1,28 A
CFC 1,9

0,125nm = 1,25A
CFC 1,8

Valncia

+1 (as vezes +2)

+2

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS LINEARES DISCORDNCIAS


As discordncias esto associadas com a

cristalizao e a deformao (origem: trmica, mecnica, e supersaturao de defeitos pontuais)


A presena deste defeito a responsvel pela

deformao, falha e ruptura dos materiais

Podem ser: - Cunha ou Aresta - Hlice ou Espiral - Mista

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS LINEARES VETOR DE BURGER (b)

D a magnitude e a direo de distoro da rede

Corresponde distncia de deslocamento dos tomos ao redor da discordncia

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS LINEARES DISCORDNCIA EM CUNHA OU ARESTA


Envolve um semi-plano extra de tomos O vetor de Burger perpendicular direo da linha da discordncia Envolve zonas de trao e compresso

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS LINEARES DISCORDNCIA EM CUNHA OU ARESTA

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS LINEARES VETOR DE BURGER (b)

D a magnitude e a direo de distoro da rede

Corresponde distncia de deslocamento dos tomos ao redor da discordncia

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS LINEARES DISCORDNCIA EM CUNHA OU ARESTA

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS LINEARES
DISCORDNCIA EM CUNHA OU ARESTA EM MOVIMENTO

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS LINEARES DISCORDNCIA EM HLICE OU ESPIRAL

Produz distoro na

rede
O vetor de burger

paralelo direo da linha de discordncia

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS LINEARES DISCORDNCIA EM HLICE OU ESPIRAL

Vista de cima. A linha de discordncia se estende ao longo da linha AB. Posies acima do plano de escorregamento designadas por crculos abertos, e o plano inferior de escorregamento so designados por pontos fechados.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS LINEARES DISCORDNCIA EM HLICE OU ESPIRAL

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS LINEARES
DISCORDNCIA EM HLICE E CUNHA EM MOVIMENTO

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS LINEARES DISCORDNCIA EM HLICE OU ESPIRAL

DISCORDNCIA EM HLICE NA SUPERFCIE DE UM MONOCRISTAL DE SiC. AS LINHAS ESCURAS SO DEGRAUS DE ESCORREGAMENT SUPERFICIAIS. (Fig. 5.3-2 in Schaffer et al.).

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS LINEARES DISCORDNCIAS MISTAS

Discordncia mista: que possui caracteristicas de discordncias em arestas, espiral e mista. Vista superior posies acima do plano de escorregamento designadas por crculos abertos, e o plano inferior de escorregamento so designados por pontos. No ponto a, a discordncia puramente espiral, enquanto no ponto b ela puramente aresta. Na regio onde existe uma curvatura a discordncia mista.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS LINEARES

Uma micrografia eletrnica por transmisso de uma liga de titnio em que as linhas escuras so as discordncias. Ampliao 51.450X. Observao direta.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS LINEARES

Uma micrografia eletrnica por transmisso em que as linhas escuras so as discordncias. Observao direta.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS LINEARES

Uma micrografia eletrnica por transmisso.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS LINEARES

Uma micrografia eletrnica por transmisso.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS LINEARES
Observao de figura de ataque produzida na discordncia vista no sem micrografia eletrnica de varredura por sonda. Mapa topogrfico em escala atmica, detalhes da superfcie.

Plano (111) do InSb

Plano (111) do GaSb

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

CONSIDERAES GERAIS
A quantidade e o movimento das discordncias podem ser

controlados pelo grau de deformao (conformao mecnica) e/ou por tratamentos trmicos.
Com o aumento da temperatura h um aumento na

velocidade de deslocamento das discordncias favorecendo o aniquilamento mtuo das mesmas e formao de discordncias nicas.
Impurezas tendem a difundir-se e concentrar-se em torno

das discordncias formando uma atmosfera de impurezas.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

CONSIDERAES GERAIS O cisalhamento se d mais facilmente nos planos de maior densidade atmica, por isso a densidade das mesmas depende da orientao cristalogrfica.

As discordncias geram lacunas. As discordncias influem nos processos de difuso.

As discordncias contribuem para a deformao

plstica.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS PLANOS OU INTERFACIAIS

Envolvem fronteiras (defeitos em duas dimenses) e normalmente separam regies dos materiais de diferentes estruturas cristalinas ou orientaes cristalogrficas Superfcie externa Contorno de gro Fronteiras entre fases Maclas ou Twins Defeitos de empilhamento

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS PLANOS OU INTERFACIAIS CARACTERISTICAS


o mais bvio. Na superfcie os tomos no esto completamente

ligados.
Ento o estado energia dos tomos na superfcie

maior que no interior do cristal.


Os materiais tendem a minimizar est energia

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS PLANOS OU INTERFACIAIS


CONTORNO DE GRO

Regio entre os cristais Regio de transio entre os reticulados cristalinos Pouco desordenado Baixa densidade Alta mobilidade Alta difusividade

Alta reatividade qumica

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS PLANOS OU INTERFACIAIS


FORMAO DOS GROS
A forma do gro controlada:
- pela presena dos gros

circunvizinhos
O tamanho de gro

controlado - Composio qumica - Taxa (velocidade) de cristalizao ou solidificao

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS PLANOS OU INTERFACIAIS


CONTORNO DE GRO

H um empacotamento ATMICO menos eficiente.

H uma energia mais elevada. Favorece a nucleao de novas fases (segregao). Favorece a difuso

O contorno de gro ancora o movimento das discordncias

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS PLANOS OU INTERFACIAIS


OBSERVAO DOS GROS E CONTORNOS DE GRO Por microscopia (TICA OU ELETRNICA) Utiliza ataque qumico especfico para cada material O contorno geralmente mais reativo

GROS VISTOS NO MICROSCPIO TICO

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

DEFEITOS PLANOS OU INTERFACIAIS


SUPERFCIES EXTERNAS
A coordenao atmica na superfcie no inteiramente comparvel

aos tomos no interior do cristal. Os tomos superficiais tm seus vizinhos apenas de um lado; logo possuem menos energia e esto menos firmemente ligados que os tomos internos. Este fato da origem a uma energia de superfcie

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

MACLASDEFEITOS OU CRISTAIS GMEOSOU INTERFACIAIS PLANOS MACLAS OU CRISTAIS GMEOS (TWINS)


um tipo especial de

contorno de gro
Os tomos de um lado do

contorno so imagens especulares dos tomos do outro lado do contorno


A macla ocorre num plano

definido e numa direo especfica, dependendo da estrutura cristalina

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

MACLASDEFEITOS OU CRISTAIS GMEOSOU INTERFACIAIS PLANOS

MACLAS OU CRISTAIS GMEOS (TWINS)

GROS VISTOS NO MICROSCPIO TICO

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

MACLASDEFEITOS OU CRISTAIS GMEOSOU INTERFACIAIS PLANOS

ORIGEM DAS MACLAS OU CRISTAIS GMEOS (TWINS)

O seu aparecimento est

geralmente associado com A PRESENA DE:


tenses trmicas e mecnicas impurezas Etc.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

MACLAS OU CRISTAIS GMEOS IMPERFEIES VOLUMTRICAS


So introduzidas no processamento do material e/ou na

fabricao do componente:
Incluses
Precipitados

Impurezas estranhas.

so aglomerados de partculas cuja composio difere da matriz.


- Fases

forma-se devido presena de impurezas ou elementos de liga (ocorre quando o limite de solubilidade ultrapassado).
- Porosidade

origina-se devido a presena ou

formao de gases.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

IMPERFEIES VOLUMTRICAS

INCLUSES

Impurezas estranhas

INCLUSES DE XIDO DE COBRE (Cu2O) EM COBRE DE ALTA PUREZA (99,26%) LAMINADO A FRIO E RECOZIDO A 800o C.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

de baixo teor de carbono (SAE-1015), desoxidado ao alumnio IMPERFEIES VOLUMTRICAS

INCLUSES

Impurezas estranhas

Incluso observada em amostra do ao de baixo teor de carbono (SAE-1015), desoxidado ao alumnio retirada do metal lquido, no forno-panela, aps a adio de alumnio e preparada utilizando o mtodo metalogrfico convencional.

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

de baixo teor de carbono (SAE-1015), desoxidado ao alumnio IMPERFEIES VOLUMTRICAS

INCLUSES

Impurezas estranhas

Incluso observada em amostra do ao de baixo teor de carbono (SAE-1015), desoxidado ao alumnio. Incluses isoladas, aps a dissoluo total da matriz ferrtica de amostras de fio mquina (incluses 4, 5 e 6) e de tarugo (incluso 7).

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

de baixo teor de carbono (SAE-1015), desoxidado ao alumnio IMPERFEIES VOLUMTRICAS PRECIPITADOS

So aglomerados de partculas cuja composio difere da matriz

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

de baixo teor de carbono (SAE-1015), desoxidado ao alumnio IMPERFEIES VOLUMTRICAS PRECIPITADOS

So aglomerados de partculas cuja composio difere da matriz

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

de baixo teor de carbono (SAE-1015), desoxidado ao alumnio IMPERFEIES VOLUMTRICAS PRECIPITADOS

So aglomerados de partculas cuja composio difere da matriz

As micrografias das amostras tratadas a 1100 C durante 3 horas e resfriadas ao ar so mostradas na Figura 3. Nota-se a presena de grandes gros beta com precipitados de alfa nos contornos e no interior dos gros. Com uma magnitude maior, observa-se

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

de baixo teor de carbono (SAE-1015), desoxidado ao alumnio IMPERFEIES VOLUMTRICAS SEGUNDA FASE PERLITA

A MICROESTRUTURA COMPOSTA POR VEIOS DE GRAFITA SOBRE UMA MATRIZ PERLTICA. CADA GRO DE PERLITA, POR SUA VEZ, CONSTITUDO POR LAMELAS ALTERNADAS DE DUAS FASES: FERRITA (OU FERRO-) E CEMENTITA (OU CARBONETO DE FERRO).

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

de baixo teor de carbono (SAE-1015), desoxidado ao alumnio IMPERFEIES VOLUMTRICAS POROSIDADE


Superfcie de ferro puro durante o seu processamento por metalurgia do p. Nota-se que, embora a sinterizao tenha diminudo a quantidade de poros bem como melhorado sua forma (os poros esto mais arredondados), ainda permanece uma porosidade residual.

COMPACTADO DE P DE FERRO. COMPACTAO UNIAXIAL EM MATRIZ DE

COMPACTADO DE P DE FERRO APS SINTERIZAO A 1150oC, POR 120min EM

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

TCNICAS DE MICROSCOPIA
DIMENSES DA CARACTERSTICAS ESTRUTURAIS
Dimenses da caracterstica estrutural (m)

Partculas subatmicas
Dimetro dos tomos/ons Comprimento das arestas das clulas unitrias Discordncias (largura) Partculas de segunda fase Gros
Caractersticas macroestruturais (porosidade, lacunas, trincas)

Dimenses da caracterstica estrutural (nm)

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

TCNICAS DE MICROSCOPIA
FAIXAS DE RESOLUO PARA TCNICAS DE MICROSCOPIA
Faixas de resoluo teis (m)

Microscpios de varredura por sonda Microscpios eletrnicos de transmisso Microscpios eletrnicos de varredura Microscpios pticos Olho nu

Faixas de resoluo teis (nm)

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

TCNICAS DE MICROSCOPIA
MICROSCOPIA TICA

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

TCNICAS DE MICROSCOPIA
MICROSCOPIA TICA

Superfcie polida e atacada quimicamente

Aumento at 2000X. A preparao da superficie da amostra envolve lixamento e polimento at que fique espelhada refletindo a luz. O ataque com reagente qumico muda a refletividade da luz dependendo da orientao cristalogrfica.

0.75mm

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CINCIA E SELEO DOS MATERIAS PROFESSOR LUCIANO ANDRADE

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

TCNICAS DE MICROSCOPIA
MICROSCOPIA TICA

polished surface surface groove grain boundary


(a)

Os contronos de gro so imperfeies. So mais sucepitiveis ao ataque qumico. So vistos como linhas escuras pois refletem a luz em ngulos diferentes. Muda de direo.

Fe-Cr alloy
(b)

PONTIFCIA UNIVERSIDADE CATLICA DE MINAS GERAIS CURSO DE ENGENHARIA DE PRODUO CINCIA E SELEO DOS MATERIAS

CAPTULO 5 IMPERFEIES NOS SLIDOS

REFERNCIAS BIBLIOGRFICAS
01 CALLISTER, William D. Cincia e Engenharia de Materiais: Uma Introduo. 7. ed. Rio de Janeiro: LTC - Livros Tcnicos e Cientficos, 2008. ISBN: 9788521615958. 02 - VAN VLACK, L. H. Princpios de Cincia e Tecnologia dos Materiais. 7a ed. Rio de Janeiro: Campus, 1988. ISBN: 8570014805 03 REED-HILL, Robert E. Princpios de Metalurgia Fsica. 4. ed. Rio de Janeiro: Guanabara Dois S.A., 1982. 04 HIGGINS, Raymond A. Propriedades e Estruturas dos Materiais em

Engenharia. So Paulo: DIFEL Difuso Editorial S.A., 1982.


05 NOTAS DE AULAS Professora Eliani Maria da Costa DEM/PUCRS.

Vous aimerez peut-être aussi