AKATALPA

Austos 2006 - Say 80 Aylk Edebiyat Dergisi ISSN 1305 - 7685 Hseyin KSE HABLE CON ELLA
Hable con ella lmn baucunda bekleyen al. Geceler kobalt yzl bir Madride kapattnda seni Ylgn ve ok sisli bir dnya, kendini Tkenmi dlerin buharndan ayrdnda Anmsa, erkenci bir yamurla rselediimiz sokaklar Hable con ella Kapama klar Susmak herkesin balkonudur biraz Konusan, Tm dudaklar Senin olacakt. (Ebediyen sus ya da Hep ben konuaym, derken Gecede Dili zen Youn galeyan saatleri) Hable con ella ayr itindeki ar Umak herkesin balkonudur biraz Alp getirsen imdi uraya btn susmaklar Ufuklar trmalayan arklar Senin olacakt lm, sevinci ikin bir mzrak uykularda Yznde buz tutmu dere yataklar Dnsz rzgr biimli yolculuklarda Vals eden bir badayerin olu Kfl, eski bir tapna hayatn Ve sen bir acem testisinden yaplm aznla Krmz bir topraktan daha krmz Bir alev kardn sonunda Nevralji bir mrden Umutsuzsun o yzden Suyun suya Susamas gibi.

RUHA KSR SUNAN SEBL: R Hilmi HAAL

iir balaycdr. Siz ba dilemeseniz de balaycdr. nk her dnemde az ya da ok, hor grlmtr birilerince, hakszla uramtr. Ne ki zamanla, urad hakszlklar, yok saylmalar unutmu, balamtr. Balar! Zira varlna kar kusurlu/sulu olanlardan uzun yaar iir. Deerbilmez insanlarn, toplumlarn nice gafletini izlek edinir, yanstr dnyann yzne, yle balar. Balar da bir tek cehalete yz vermez, cehaletin iire ve kozmosa yaklam dmancadr diye... Doalln, dirimin gzellii, iyilii urunadr varl. retilmeyi, srmeyi, korunmay baarmtr balayclyla. Her dnemde, her koulda olmutur. Yerkre zerindeki irkinlikleri, ktlkleri sezip grm, bir biimde dile getirmi... Getirmektedir. Bu, dn naslsa bugn de yle: hakszln saldrs, insanolunun aymazlk ve ahmaklk dolu tavrlar, iire zarar vermeyi srdrmektedir. Bugn, her zamankinden ok ktle maruz kalmaktadr iir. Smrlmeye, aalanmaya u yadsnmaz bir gerek ki, ilgisizlik, saygszlk olaan bir davran biimi iire kar Smrlme, ktye kullanlmaysa popler arln armaan! an tketme isterisi her alanda gsterdii canavarlamay, kltr-sanat alannda da gsteriyor. Dizginlenemez kin dalar bireyin ruhunu zehirliyor. nsan canavarlatryor ve kan denizleri armaan ediyor yaantsna. Gemiin musibetleri imdinin dersi olamyor, yarnn nasihati ve umudu hi olamyor. Ac ve korku yanlg silsilesini dindirmemi hibir zaman. Dindirmiyor. Ama iir, uyarmann tesinde, ak ve umut alamann tesinde, varlyla, aznla ulaan etkisiyle, insanla balamay retiyor. nk dmanln panzehiridir iir. iirin yolu birdir. iirin yolu kalbin yoludur, akln yoludur. Dnyann her yerinde, yeryz atlasnn her noktasnda insancay savunur. Evrensel gzellikleri, hmanizmi savunur. u yaadmz gnlerde, yaama hakkna kar iyice depreen nankrlk halleri, sevgi krl halleri ile hesaplayor iir. Kentli bencillemenin boyutu ve arszl ihanet biimine dnt. Anamaln doaya, canllara, yaama kar pervasz tutumu ile hesaplayor iir. Teknoloji kuatmasndaki gnlk yaam, insan tekini vurdumduymaz ve bencil plastik nesneye evirdi. O nedenle, hesap ve depreme szcklerinin dokunakl vurgusunu anlatmak gerekiyor: Ruhunu yitirmi bireyle yzleiyor zaman ve uzam. flah olmaz ztl, uyumsuzluu dikkate almazsak, iirin urad hakszl gremeyebiliriz. Zira teknove elektro yaam koullar, zamanmzn yeni zorbas olurken, yaamn klcal damarlarndan karmaa ve karamsarlk atei aktmaktadr. iir tkendi, deniyor. iir ld, deniyor. Roman ve yk patlad, iirse ld, deniyor. Bu saptama, bu genelleme, yarg, hatta nyarg olmaktan teye geti. nyarg yanlglarn en bydr . Deniz Aslan, eref Bilsel, zlem Tezcan Dertsiz, smail Cem Doru, Melih Elal, Gltekin Emre, Ali Eryksel, Hakk Engin Giderer, Hilmi Haal, Hseyin Kse, Salih Mercanolu, kr Sever, idem Sezer, Serdar nver, Bilgin Yarkkaya.

Ne yazk ki bu nyarg ngr halini alyor bazen. O nedenle silkelenip kendine gelmeli iir znesi. Okur ve air. Adanmlar... nk iir lmedi. Trnden ayran retim enflasyonu hibir biimde gsterge saylamaz. Yapay dayatmalar, iirmeler, arztalep oyunlar gerek iirin durumunu yanstmaz. Hayat neyse iir de odur. ok sze gerek var m? yle bir evremize, konumumuza, ilikilerimize, derinlemi bunalmmza baksak yeter: iir hangi ortamda tohumlanyorsa onu tar harflerine, imgelerine. iir lmedi! Yayor.

MAHKEME KTAP Gltekin EMRE

Aslnda Ahmet Gntan cins bir air olarak biliniyor. yledir belki de. Ama cinslii ilgin eyler yaptndan, ok biimci olduundan deil, zgnlnden geliyor bence. Kendi sesini bulmu ve dilini alabildiine kendi klm, yapyaln; onun zgnl bu ite, yani cinslii. Onun iiri iin yaln derken basite indirgemiyorum abalarn ve oluturduu iir kanaln. Dupduru anlamnda yaln ama o lde de etin ceviz! Anlamn kolayca ele vermeyen, anladm derken neyi anladmz kolayca syleyemeyeceimiz bir etinlikte onun iirleri. Gnne gndermelerle dolu ve kar durucu bir anlatmla kucaklyor iirseverleri. Kendini mahkeme karsnda duyumsayan bir air var karmzda. Uluslararas mahkemede (?!) kendini ve dnyay aka ve yreklice iir stnden savunuyor: Savalar, basklar, ayrmcl, yoksulluu, rkl knyor Ahmet Gntan. Savunmalar bal altnda dnyaya ve dnyann gidiatna bir politikac olarak deil, bir air olarak Kargann, airin, Aacn, Er Halef Demirin, Badatn, Ayrln, ocuun, Battal Gazinin, Yoksulun, Egenin savunmalarn iire dkyor. Mahkeme Kitap, on bir iirden oluan 44 sayfalk arpc, etkileyici ve kolay kolay unutulmayacak bir kitap. Kitabn ilk iiri Cmle. Ahmet Gntan, Kurmadm cmle kalmad. diyor daha yolun banda. Cmlenin bir cendere olduunu da sylyor ikinci dizede. Madem o iiriyle muhalefette u cmle de ona ok yakyor elbette: Esas muhalefet hakk btn / cmleleri kurmu bitirmi / olanndr. airler Cmlelerin etrafn boaltarak onlar / grnr klanlardr. Cmle, bir genelleme olsa da bir muhalifin kaleminden yakc bir anlam da stleniyor elbette: Cmle scak mcadeledir devam da yle: yoksa niye mr boyunca arka / arkaya aralksz bu kadar ok cmle kuralm? gelin de verin bu demir leblebi sorunun yantn. Bu scak mcadelenin dna kma ihtimali de yine airlere aittir, o da biraz air ansl, / inatysa. lk iirin son iki dizesi bir slogan gibi deil ama bir muhalifin tavrn gstermesi asndan nemli ve mutlaka buraya alnmas gerekiyor: Bir air olarak toplumun / sustuu n aryorum. Savunmalar bal altnda yer alan on iir 2002-2005 aras yazlm. Bilinen kavramlar ve anlaylar tersyz ediyor Ahmet Gntan. La Fontainin Karga ile Tilki fabln antryor Kargann Savunmas iiri. Daha ok Kafka etkisi, ya da Kafkaya gnderme seziliyor. Zaten onun iiri dorudan bir ey sylemez; soyutlayarak sezdirir ve yarm braklan dizeler, szckler daha ok dndrr. Onun iirine her babayiit kolayca, elini kolunu sallaya sallaya yanaamaz. yi de yapar. nk iir birikimi olmayanlara gre deildir onun yazdklar. Bunu birilerini kmsemek ve krmak iin sylemiyorum. iirin boyu aa ekilemez, boyu ksa olanlar iire gre boylarn ayarlamak zorundalar, bunu bilirim ben. Kimi deyimlere de ok yaklarz onun iirlerinde. rnek mi? te: Herkes karga akam karanlkta. Bu dize bize Klavuzu karga olann... ataszn anmsatyor. Ya da Mal sahibi mlk sahibi / son ettirgen son sahibi. Hayret. Evet, Mal sahibi mlk sahibi, hani bunun ilk sahibi paralanarak baka bir anlam yedeine alyor. Bir ayrlk bir yoksulluk, / lm bo ver. Ne yapar / sence yoksul olan / mezarlkta yoksul kza? Bu rnekler oaltlabilir. Anlam daha da younlatrmak iin deyimlere, deyilere, tekerlemelere... mdahale ediyor Ahmet Gntan. air oluunu da yle dile getiriyor Ahmet Gntan: Sevmediim snfn iine / ben beyin kimyasyla dodum / ben. Dura baka dura baka. / ster istemez air oldum. O, air gren,

Salih MERCANOLU TERZ

zerimde iyi durmuyormu hayata sor, anlatsn. dinle, bir yapraa taze bak ona yamur ona toprak ona tanr diye, bir kyma bir orman bak. yklan evlerin yasyla saatini dne ayarlayp alan sessizlie bir de oradan. zerimde iyi durmuyormu hayatm, varsn durmasn.

gzleyendiri mi imliyor acaba? Dur bakalm yinelemeleri onun bu iirine bir Cemal Sreya nefesi flese de, halkna borcunu air olarak demeye alan amansz bir muhalifle kar karyayz. iire mrn veren ve daha ok kkken iir tekniini zen, air Haim atn erken lmne hl yanan Ahmet Gntan, geldii snfn dnyasna ihanet etmemi biri. Nerede hayr diyeceini de iyi biliyor ve bunu iiri stnden yapyor. iir Topu ideali yandm yakldm, / artk.Top iir yazmak istemem hi / Toplayp deil paralayp bakp. te bir sr daha kp geldi: iirini paralara ayryor Ahmet Gntan, iirin mantn ve yapsn, sonra onlar bir bir kolajlyor demeyeceim ama bir araya getiriyor ve dmdz bir anlam yerine okurun tamamlayaca, onun sezgisine braklan enfes ve tad belleklerde aklp kalan bir iir kyor ortaya. Tarihi yerde bir tarhana orbasna benzetiyor ki, bu da bir karman ormanla gndermedir. ekilmek imknsz, saklandm / diyelim, tarih denen tarhana / orbasndan. Badat bombalanrken Bu byle srer, tarhana orbas, / aalar kesilir, airle karga / hep budala. Tarhanam bak toprak toprak. Karga, air ekimesi, btnlemesi kitap boyunca sryor ve Badatn bombalanmas da bom bayla vurgulanyor ar ar. iirinden mimikleri silen de bir air Ahmet Gntan. Bu yzden onun iirinde fazla kilo aramayn. Marmara depreminden Tolstoya, bombann tarihinden mit Burnuna, etik deerlerden kendine; kendinden topluma, toplumdan tarihten kendine, yaadmz gnlere, yaayacamz gnlere, sorgulayarak, sorgulanarak, diklenerek, deitirerek, paralayarak, paralanarak, kurarak, bozarak, yeniden yazarak, yaptrarak, yrtarak, silerek, karalayarak, durarak, dnerek, coarak, anmsayarak, hayflanarak, severek, belli etmeyerek, hakime falan bo vererek, savaarak, savaanlar anarak, antrarak, sezdirerek... iirini salyor aramza cmle cmle. Ahmet Gntan, iirimizin karde karakutusu.

________________________
Ahmet Gntan, Mahkeme Kitap,YKY, 2005, 44 sayfa..

zlem TEZCAN DERTSZ YAZ TINILARI

haziran
rzgrl dudanda srarc slklarla bir pirin tabandan klar ayklyor, kozasn yrtm saf ipek gecelerin yol kesen hznlere elme takyor siyahlarla ba eden kllar var sesinde..

Serdar NVER DOMNO

Kuurmas bu kuun hep canm actr!.. Uzun sustu nksnn stneyudumlayp ayn Niye, diye sormadmisteseydi sylerdi.. Dndk yine talara!

temmuz
hep ah ekerek yamal yreime, ateten ineler batryor, gndzn ortasna lk heveslerime inat, vazgemelerle ete gcm yetmiyor sendeki hrsn zrhna glkurusu bir duvar ak diyen ellerime

austos
ah benim on bei yaz on bei k glm oalan sorularm filizkran kasrga ka kiiydi yzm imdiye kadar ka kii daha olur, imdiden sonra? sz geiremiyorum aulanan kalbime

smail Cem DORU

Sus Sesinde Davet - 1

DAINIK
dnlerden bir gn zere, devamsz dm ienden fayda umarsn bakarsn ya da dank yasak toplamz ylesine ad olmam yolculuklar madem bir yanm andrr, bir yanm da kavumaktan te ar ayrlk, birisi sus sesinizde davet arar bu defa daha kusurlu yapraklar olsayd da gnlerin, yazmamt dediimiz takvimler o yapraa itiraz gibi ertelenmesi muhtemel iktidar gibi yuvasna dnseydi de kavimler, yine de kimliksiz bir tmce yapayanl ilerliyor her yalan yrrlkte aralksz sus sesinizde davet ar ynaklara alar ne zaman yznzde belirsem zamansz tela ve ar ayrlk bir dank olanaklar vaat ediyor bir de olaan sabahlar deneyim asndan Yakndan gzleriniz ve unutulan her yeni daha tetikte. uykular sahibini aryor birisi sus sesinize ar ynaklar arar istedim ve derin bir ocukluk gezindi her yamuru. -pek duru- diyorum, biliyorum henz bana yeter avular, bir de ilerindeki lk. krsal alanlardan tardm smokin yamas bugn daha tzel gezinen bir dekolte bir ehirli tela daha bitiyor, ak kutluyor yakam... 3

eyll
yok, yalnz dalgnl deil airin yanl mevsimdeyim ben de hepiniz gibi yzleip kendimle yllar sonra baktm da o bildik ayna tanmad beni kapal arlar sinmi mrme

kr SEVER K KK DEN
!) yenge sepeti
Yaklap uzaklap u yampiri admlarmzla kanatyoruz kendimizi hep hep inatla.

!!) ipek
Sularda braktm yzm yurtsuz ve yersizim dlmez bir es doumum bilisiz enlem lmm kararp duran sularla.

R VE KLM (XIX) eref BLSEL

Gittim, yenildim, dndm. Ordum krld,/ sabah erkendi ova usuz bucaksz, gece kt ve darald gr alanm: Kan koktu toprak, hava,/ grl grl akan su. atlam atlarn ar dans, iniltileri donmu yarallar, yollara/ yarak unutulan ller, utkuyla bozgunun aras bir kar: Oradan darmadan, getim./ imdi yeni bir sabah. Pht ve barut geride kalsn. Gkyznden umduum ar bir yamur/ beni el dememi bir vakte hazrlasn. Bir tay istiyorum bugnden tezi yok, buday tenli/ bir tay istiyorum dn kanam olsun ilk, bir tohum, filiz, zamansz bahara dnm/ bir dal istiyorum: Kabarmak, almak, amak istiyorum, kokular kokular silsin. Enis Batur

Son yldr dergilere kapak olan; her kebandan bir syleiye verdii cevaplarla kp gelen isimlere yle bir bakn; greceksiniz ki bu isimler iirine hibir ey katmayan elif lam mim etrafnda vaftiz edilmeyi bekleyen airlerden oluuyor. Gazetelerin kitap ekleri o kadar oald ki sylei yapacak adam bulmakta zorlanyorlar. nsanlar gerici olmakla, muhafazakr olmakla sulayp, iir kitabna isim olarak Kurandan bir dize drmekte saknca grmeyenlerden bahsediyorum. Irak igalinden bu yana elli binin zerinde insan ld, Fuzlinin doduu topraklarda. Son iki ayda alt bin insan ortadan kaldrld. On iki bin gz on iki bin kulak demek bu. Salata tabamz nmzde, televizyonlardan Lbnan mezalimini izlemeyi srdryoruz. nsanlk hibir dnemde bu derece etrafna kar kr olmamtr herhalde. Elif Lam Mim demekle airin sorumluluu ortadan kalkmyor. Yetmiinci ya kutlamalar iin Trabzondan, Siirte oradan Mersine arkanza taklan genleri telef etmekle de bitmiyor. Bir dnemler Dou zerine Bedrettin zerine iir yazm olmanzn da hibir deeri yok bugn. Ya yetmi nsan torunlarndan ve hatralarndan bahsetmeye balamsa ok ey bitmi demektir. lkenin en ok satt iddia edilen gazetesinde keniz olacak ve siz buray, bunca kann ve iddetin veryansn ettii bir dnemde, kendinize yaplan kutlamalarn kritiiyle dolduracaksnz. Bu da yetmemi olacak ki gazetenizin kitap ekinde mstear isimle kendinizi vmeyi srdrp size biat etmeyenlere amur atacaksnz. Ne gzel, btn okurlar yutuyor da rfan, klyutmuyor!. Yaz dili ile konuma dili arasndaki mesafenin her geen gn ald (zellikle, iirlerini usta aabeylerinin glgesinde gezdirenlerin szck seimlerine dikkat edin. Henz yirmili yalarn terk etmemi genlerin 17. yzyl Trkesinin iinde nasl boulduunu greceksiniz.) gnmzde tutunduklar szckler sayesinde yzn douya dndne inananlarla Acem diyarna doru dil iinden bir gezintiye kalm.... T, Sn, Mm (bkz. hurufi iirler) ran edebiyat ile klsik Trk edebiyat karlatrldnda grlecek ilk ey; her iki dille ortaya konan iirlerin esas malzemesinin mterek olduudur. Bu ortakl belirleyen en nemli unsur slamdr. Dilimizde XV. asrdan itibaren Arapa ve Farsa kelime ve tamlamalar yaygnlamaya balamtr. Edebiyatmzda, zellikle XV. asrda Farsaya ve Fars airlerine gsterilen youn ilgiye beyitler tanklk etmektedir. XVI. asrda 4

Trke tannmaz bir ehre edinir kendine Ayn yzylda Trk airlerinin nemli bir ksm ran airlerinden aa kalmayan rnekler ortaya koyar. stanbula Anadolu dndan, bata Horasan ve randan birok air gelerek Osmanl saraynda koruyucu aramtr. Fatihin stanbula toplanan airler dnda ran ve Hintte Cam ve Hace-i Cihan gibi lim ve airlere maa balatt bilinir. Osmanl padiahlarnn iire verdikleri kymetten payn almak isteyenler, bazen mektuplarla bazen de padiahlara yazlan iirlerle stanbula ynelmeyi srdrmtr. Farsann iir dilimizdeki yeri ve nemine dair Mesihnin u beyiti konuya k tutmas bakmndan olduka anlamldr: Mesih gkten insen sana yer yok Yr var gel Acemden ya Araptan (Mesihi gkten insen, sana airler arasnda yer yok. Yr var gel Farstan ya da Araptan). Eserlerini Dou Trkesiyle (aatayca) yazm olan Ali r Neva Leyl v Mecnn mesnevisinin sonlarnda Farsada srar edenleri eletirir. Bu eletiri zaman zaman tannm airlerin beyitlerinde vcut bulur. Edebiyat tarihlerinde Bergamal Sarca Kemal diye anlan bir air, dnemindeki bu Acem diline duyulan yaknl u dizeleriyle da vurur: Acem diline bunlar mteridir Bunlar bil -ki Trkden beridir (Bunlar Farsaya gnll (istekli)dr. Bunlar tan ki, -bunlar- Trkeden uzaktr). eyholunun Huridnmesinde air Trkeyi hakir grr. Trke ile ilgili: kuru, kat, sert ve Trk gibi demeye kadar vardrr ii. Fuzli, Kerbel olay ile ilgili yazlan btn eserlerin Arapa ya da Farsa yazlm olmasndan ikyet eder; nk Trklerin bu eserlerden yararlan(a)madn dnmektedir. Srf bu yzden Hadikats-Sed adl eserini Trke yazdn belirtir. XVII. asr Divan airi Smblzde Vehb de Arapa ve Farsa olmadan Trkenin olamayacan vurgular. nk Osmanl airleri, balangta Divan iirini tamamlayan unsurlar Fars ve Arap dillerinin imknlar iinde tandlar. Bu dilleri klsik iirin ayrlmaz birer vasf olarak uzun zaman iselletirmek durumunda kaldlar. u beyit Smblzde Vehbye aittir: Frisi v Arabden iki ehbl ister T ki pervz- blend eyleye ank-y shn (Sz kuunun [Ankasnn] ykselebilmesi iin, Farsa ve Arapa olan iki kanada ihtiya vardr). Bizde Divan airleri arasnda mstesna bir yeri olan eyh tp tahsili iin rana gitmitir; ran edebiyatn bu vesile ile yakndan tanyan air; Nizam, Sad, Selman, Hfz gibi ranl airlerin youn etkisi altnda eserlerini ortaya koymutur. rann efsanevi hkmdarlarndan Cem ile Cemid, Divan iirimizde ska yer alan kiiliklerdir. Adaleti ile mehur olan ran hkmdar Nirevan ve vezir B Zrcmihr de iirimizde kendine yer bulan tarihi kiilikler arasnda saylmaktadr. Byk Seluklular devri, ran edebiyatnn geliimine nemli katklar sunmutur. Bu devirde kurulan Tekke ve Nizamiye Medreseleri lim ve mutasavvflarn topland yerlere dnmtr. ou tarihi tarafndan, eserlerini Farsa olarak yazmas nedeniyle, ran edebiyat sahas ierisinde anlan Mevlna gibi baz lim ve airlerin bu tutumu, Farsann hkmranln pekitirmitir. Bunun yannda temel eserlere hakim olan dil de bu durumun srmesini ihata etmitir. ranllarn nl destan ehnmede anlatlan Trk hkmdar Efrsiyb/Afrsiybn Alp Er Tunga olduu

konusunda birok senet vardr. Balasagunlu Yusuf Has Hacibin kaleme ald 6645 beyitten oluan Kutadgu Bilig, mesnevi tarznda yazlmtr. Bu mesnevi Firdevsinin ehnmesine benzer biimsel zellikler barndrr. Asl Hinde dayanan randaki Kelile ve Dimne bir siyasetnme (ya da Pendnme) olan Kbusnme gz nne alndnda Kutadgu Biligde yer alan gr ve anlaylarn (Siyaset, Hak, Adalet, vs.) ran-slam devletindeki anlaylarla yakndan balantl olduu sylenebilir. Firdevsinin ehnmede kulland vezin (feln/ feln/ feln/ fel) Edip Ahmetin Atabet-l-Hakayk adl eserine yansmtr. Burada ehnmenin btn slam dnyasnda kazand n dikkate alnnca, slam etkisinde yazlan ilk eserlerin ayn aruz lsyle kaleme alnm olmas daha bir anlalr oluyor. Anadoluda Trkenin edebi bir dil olarak temellenip gelimesinde etkili olanlarn banda Glehri saylabilir. ranl Tasavvuf airi F. Attarn Mantk-t-Tayr adl mesnevisini Trkeye evirmitir. Kaside stad olarak nlenen Nef, iir dilini ranl airlerin etkisi altnda gelitirmitir. Namk Kemalin Nef zerinden, klasik iirimizin ran iiriyle ilikisini zetleyen u ifadesi dikkat ekicidir: Nef, ran kervanlarn soyanlarmzn en cesurudur. Klasik edebiyatmzdaki nazm ekillerinin hemen hepsi ran edebiyatndan alnmtr. Hal byle olduu iin iirlerimizde geen edebi sanatlar da ran edebiyatyla mterek zellikler gsterir; fakat Trkede cinaslarn arl dikkate alnnca bu noktada ran edebiyatndan daha baarl rnekler verildii de kimi edebiyat tarihileri tarafndan tespit edilmitir. Trklerin Farsa ile mnasebeti uzun yllar farkl biimlerde devam etmitir. 20. asrn balarnda Ziya Gkalp, bu ilikiye, Trkeden yana tavr alarak, u satirik dizelerle yeni bir tanm getirmitir: Evinin yemii erikle elma Komunun bandan hurmay alma Baka dile uymaz annenin sesi Her szn ararsan vardr Trkesi. Ziya Gkalp -ilk iir kitab olan- Kzl Elmada yle diyecektir: Trkn hem klc, hem de kalemi Ykseltmi Arap, ini, Acem i kinci Yeninin nemli airlerinden Cemal Sreya, Yunus Ki Stdileriyle Trkenin adl iirinin giriine u dizeleri drecektir: Yunus ki stdileriyle Trkenin Ne gzel bimiti gk ekinini Dman mman girmeden araya Dolanp btn yukar illeri Toz duman iinde yollar boyunca Canndan szdrmt iiri. iiri canndan szdrmakla, Trkeden szdrmak arasnda bir fark yoktu Yunus iin. Trkenin inceliklerini, btn zenginliini, alara hkmeden bir sesle ortaya seren air, bu topraklar zerinde yce bir felsefenin kendi dilimiz iinden neet etmesine de vesile olmutur. Yaad iin kendine soru soran herkese deecek bir iaret mutlaka vardr Yunus Emrenin iirlerinde. Trke, aslna, gurbette geirdii mrn len teraziye, Yunus Emreyle varmtr. Bugn modern ran iirini temsil eden -ne yazk ki ou srgnde olan- airlerin dnyada tuttuklar yer de -grenler iin- Yunusun dizeleriyle mhrlenmitir. Yunus Emre, Trkeye glmeyi retmitir. Bir ran Atasz yle der: nsan glnce, bu bakalar hesabnadr; insan alaynca bu kendi hesabnadr. 5

Hakk Engin GDERER HAYAT DERS

Minik solucanlar aznla kubaba Karn arma, gazma te bu da yamacnda elips Gsterili pikeyle akt selam Kubaba Kuakl baba lklar besler yuvadaki. Ku baba bir ku olarak domam Ku yapmlar onu Tahta kanatlar ar gelir dman hayata Bugn ne retsem vefay m Bugn ne retsem kskanl rnein Gereksiz alar ziller bu karmak okulda Kskantr zaten nk geen onun dirim zaman Bcek aramakla Ve zmparalamay srtmzdaki u odunu Akll cinayetler nce imlerden geni modern t ovas Sana vurana vur diyor ku yasas Ya da daha samas dn ona yalanc yzn Dur dn ve ummad bir anda yap yapacan Hepsi ders programnda Hadi bugn dans edelim diyor Kubaba Komiklik yapsn celladnz Hadi bugn biraz u tysz ocuk etinden yiyelim Karncalar ldrelim varlmz alsn izofren olumuz iin kapal tutmayalm yksek pencereyi stendik cesetlerin davranlarn rensin deneyimiyle Kubaba alar niye diploma treninde Duygulanr susuz yine estiinde rzgr Kesimhaneden Kular kedi gibi konumaz diyor maarann karanl Uzatmaz dilini akn kirli anana Oysa babam ykanyor kanl tyleriyle lnce unutmasn beni kanatsz evlat Toplayp gtrsn mezarmdaki saman yuvasna te byle mtevaz ok konuur Kubaba iinden Polise benzer aar bacaklarn durur Acrm Acdka dudaklarmn biimi atk kal kartala Yalnz kalacam bilirim bir gn onun gibi Ama hatrlamam ann ateinde al rpya brakt gerginlik Yeter ki bysn Babamdan grdm gibi Dikilince ba yavrumun Sevgiyle bakarm gzlerine Canlandrsn lmcl neesini diye Bu eski etkinlik.

. Deniz ASLAN AKLIMDA YAPRAKLAR YANAR MD

mrekkepte hep dalan geminin srtnda susan gne. yel mr gnme sdryor sizin hayat sandnz, krlnca anlyorum dilin ilkin sz slattn yamur yapyorum. aln! ellerinde yorgun annemin bulutu yaktka kuruyor deniz ki o; kuyunuzdan itiim susuzluk, l balkonlar gibi gecede bak amaz diyor, srlen yarasann gzlerine sz kar aktan bir gz mavisiydi bitti. apa sktm gzlerinden gzelin son yazdan akan zamana uzak eridi ak mektuplar gibi ka tanr ka bedenimde yrdke ykm iir aklmda yapraklar yanar imdi.

idem SEZER YAMUR DNNCE

yamur dinsin gideriz ayn denizle seviir ayn ryada yzeriz bekle, dinsin yamur, gideriz iyiliin yamurudur, yasn ak denizler getirir, yakn mavi iyilik dediin ne ki yamurun evimize girmesi bizim hi evimiz olmad yamurdan bak biz dedim, iki yetim birbirinde kaybolan da desem deil, nasl devriliyor crama sszma kuyuma ama nasl gz gz grmyor simsiyah bir deniz karyor kanma paral bir gk iimde boya benim fra benim tuval ben kim boyuyor bellei hatrlamak rengine? ate benim kl benim duman ben iimde kavrulan ne? dedim denizler getirir, yakn mavi bitirir kimsesizlii dedi yamur diye bellediin gkyznn yetimi iimde dal krld, ama nasl denizin biri gemime arpt yamur yok gkyz yok iyiliin kular gibi boulmak kald dedim fena esecek deniz dedi herkes bakasnn yetimi kime gideriz? bizim hi evimiz olmad yamurdan bak biz dedim, iki deniz iki yara, birbirine kapanan

Bilgin YARIKKAYA LDE AYE FALI

sen su deyince susadm anladm bir yel gezintisiydim kumda ama camdayd zaman yer deielim ki gne kuzeyden dosun dnme ay ieklerini hep ayn izgide ay nda gezgin hep arkamda glge gn domadan senden bir beklentim olsun alma kap yok zaten ierde hi kimse kaar gibi sokakta ke bandan geip stme serelerin konsun 6

Ali ERYKSEL HAKULAR

lodos vakti sahili dllyor apkn dalgalar * unutmu saatini kurmay hl uyuyor gl * heykeltralar talarn kansz ebeleri

(Bataraf 8. sayfada) siyah harflerle Yeni Edebiyat bal, altnda aylk edebiyat dergisi ibaresi; onun altnda da o sayya konu olan yazar ya da yazarlarn fotoraf yer alr. Kapan iinde solda derginin knyesi, sada ierikle ilgili Yeni Edebiyat imzasn tayan yaz bulunur. Karsndaki sayfadaysa genellikle gncel olan bir edebiyat konusu ele alnr, tartlr ve derginin bu konudaki tutumu dillendirilir. Yaym sresince, rnleriyle ne kan yazarlarla syleen, iirle birlikte ykye daha arlkl olarak yer veren, henz yazlma aamasnda olan telif, evrilmekte olan eviri romanlardan kimi blmler yaymlayan Yeni Edebiyat; kendini kantlam her grten yazara yer verirken, yaz yaamna yeni balayan yazarlar da grmezden gelmez, onlarn rnlerine de yer verir. Yeni araylar iine girer ve edebiyatmzn nl yazarlarna zeletiri yazdrmay baarr. Giriimi, Ocak 1971 saysnn sunu yazsnda, yeni bir diziye balam bulunuyoruz, zeletirilere. lk zeletiriyi (otokritik) Aziz Nesin yapt. zeletiride sanatlar neyi yapmak istediklerini, bunlarn ne oranda gerekleip gereklemediini yazacaklar biiminde duyurur ve Aziz Nesinin ardndan Hasan zzettin Dinamonun (Mart 71), Necati Cumalnn (Mays 71), Behet Necatigilin (Haziran 71), Kemal Bilbaarn (Austos 71) zeletirilerini yaymlar. dller karsnda yeni yazmaya balayanlarn durumu irdelenir: Trk Dil Kurumu dlleri bu yl tepkiyle karlanmad. Bu tepkisizliin iki nedeni vard: Birincisi dl alacaklarn daha nceden byk kesinlikle tahmin edilmesi. kincisi de genlere bu kadar usta arasnda herhangi bir ans tannmayaca gerei. Bizce bir dle katlan ustalar elbette bunu alacaklardr. Aziz Nesinin olduu bir oyun yarmasnda hibir yazara hibir jri yesi oy veremez. Bu da hakszlk olur. Ama dllerin bir amacnn da gen yazarlar deerlendirmek olduunu unutmamal (Ekim 70) denilir. Sylenenlerin 30-40 yl sonra syleyenlerce uygulanmamas, o yllardaki uygulamalarn benzerlerinin daha da bozularak srmesi de ac bir ders olsa gerek bizlere Edebiyatn bir baka sorununa deinilir Ocak 1971 saysnda. iir ve yknn dnda rn verilmediine, rnein deneme yazlmadna, yarmalara gnderilen rnlerden de bunun byle olduunun ortaya ktna ynelik aklamayla birlikte, yeni yazmaya balayanlarn bu tr gzard etmemesi gerektii vurgulanr. Gnmzden baktmzda, Yeni Edebiyatn Mays 1971 saysnda Hikyeciliin en hareketli aylaryd geenler. Gen kuan hikyecileri klarnn salamln gsterdiler. Yeni yeni adlar hikye dalnn bizim edebiyat ortammz iin daha kolay bir alma alan ve tr olduunu gsterdiler. iire gelince; dergi sayfalarnda kalanlardan baka kitap adn ilk elde verebilir misiniz? Sanmyorum. Bunun yannda sizin deerlendirmelerinize yeni alar getiren bir eletirme kitab hatrlayabiliyor musunuz? Hayr. Evet; imdilik hikyeden baka tutunacak dal olmayan bir edebiyat ortamndayz szleriyle yk bolluundan, iir yokluundan yaknlmas garip geliyor insana Bugnn says yzleri aan dergisinde binlerce iirin yaymlandn grnce Oysa 70li yllarda edebiyata ilgi duyan herkes, yeni kan iir kitaplarnn adn bilir, belleinde kesinlikle birka dize yer alrd. imdiyse brakn bir iir kitabnn adn anmsamay, gzel bir iire rastlamak, bir uval pirincin iinde topluine aramak gibi!.. 7

Neyse biz yine Yeni Edebiyata dnelim. Austos 71 saysnda Attil lhann Defteri adyla yeni bir ke alr ve dzenli olarak Attil lhan bu kede yazmaya balar. Eyll 71de ilk ve son kez bir zel say yaymlanr: Yunus Emrenin lmnn 650. yl olan 1971i Unesconun onun anlmasna adamas nedeniyle Yunus Emre zel Says karlr. Derginin yaym sresince vo Andri, Asturias, Sartre, Seferis, Soljenitsn, Elsa Triolet gibi dnya nllerinin eviri yazlar; Hulki Aktun, Yusuf Atlgan, Seluk Baran, Fakir Baykurt, Necati Cumal, Fruzan, Nedim Grsel, Tark Dursun K., Samim Kocagz, kran Kurdakul, Mehmet Seyda, Necati Tosuner, Tomris Uyar gibi yazarlarn ykleri; Sreyya Berfe, Salh Birsel, Eray Canberk, Metin Elolu, Cahit Irgat, Attil lhan, zdemir nce, Ahmet Oktay, Kemal zer, Turgut Uyar gibi airlerin iirleri yaymlanr. Yeni Edebiyatn Ekim 1971 tarihli saysnn sunu yazsnda, Kasm saymzla 3. cilde balarken biimde ve muhtevada birtakm deiikliklere gittik. Kapandan son sayfasna kadar biimde greceiniz deiiklik, dergimizin yaz orann da etkileyecek denildikten sonra Gelecek sayda yepyeni bir Yeni Edebiyatta bulumak zere denilerek son nokta konur. Yeni Edebiyatn yeni says baslamaz, 24 saylk servenin sonuna gelinir. Yllar sonra, Mays 2006da Altn Kitaplar Yaynevinin yneticisi Turhan Bozkurt yaamn yitirince; Faruk yun, Dnya gazetesinin kitap ekinde (7 Temmuz 2006, Say 177) Tyap Kitap Fuarnn 25. ylnda yaymlanmak zere hazrlanan kitapta yer alacak olan, Bozkurtla lmnden ksa bir sre nce yaplm syleisinin bir blmn yaymlar. Bozkurt, bir ara sz Yeni Edebiyata getirir ve O arada Doan Hzlanla beraber 1960larn sonunda Yeni Edebiyat dergisini iki yl yaynladk, fakat messede bir deiiklik olunca ben bir sre istirahat ettim ve bu arada o dergi de gzel bir dergiydi, gayet iyi sat yapmt baslmad der. Bylece derginin talihsiz sonunu da renmi oluruz. Bozkurt, bu arada o dergi de baslmad demektedir. Demek ki dergi hazrlanm, ama baslmam. Bence Altn Kitaplar Yaynevine bir grev dyor. Yaynevinin arivinde baslamayan, yani Kasm 1971 tarihli ve cilt 3 say 1 ibaresini tayacak olan bu derginin kalplar ya da projesi varsa, Turhan Bozkurtu anma adna rnek say olarak basmalar. Bu edebiyat tarihi ve tarihisi asndan da nemli. Dilemesi bizden, yerine getirmek ya da getirmemek onlardan ______________________
* Bu ilk dergiyi hi grmedim. O nedenle biimine ynelik bilgi veremiyorum. Dergi ile ilgili bilgileri Trk Edebiyat Ansiklopedisi (Hazrlayan: Atilla zkrml, Cem Yaynlar, stanbul 1982, Cilt 4, s. 1221) ve Sosyalist Kltr Ansiklopedisinden (May Yaynlar, stanbul 1980, Cilt 8, s. 1284) derledim.

DEDE KORKUT
(9-14 Ya Grubu in)

Melih ELAL
Say Yaynlar Ankara Caddesi, 54/12 34410 Sirkeci STANBUL
Tel: (0 212) 512 21 58 Faks: (0 212) 512 50 80

YEN EDEBYAT AYNI ADI TAIYAN FARKLI K DERG Melih ELAL

Osmanl dneminde, 19. yzyln balarnda Namk Kemal, Ziya Paa ve onlar gibi dnen yazarlarn iirde l, uyak gibi allagelmi kalplar krarak balattklar deiim, dzyazda da o gne dein edebiyatmzda bilinmeyen (makale, piyes, roman) trlerin kullanmyla srdrlnce; bu deiim, geliim ve yenilemeye Yeni Edebiyat ad verilmitir. Cumhuriyet dneminde, Bamszlk Savann yaralarnn sarlmasndan sonra, edebiyatta yeni atlmlarn younlat, daha sonra 40 Kua diye anlacak yazarlarn rnlerini yaymlanmaya balad srada, 5 Ekim 1940ta, sahipliini Neriman Hikmetin stlendii, Suat Dervi adna ei Reat Baranerin (dergideki takma ad Ali Rza) kard Yeni Edebiyat* yaymlanmaya balar. Tpk Yeni Edebiyat dneminde olduu gibi, edebiyatta yeni almlar sunmay savlad iin bu ad seer. 5 Ekim 1940 ile 15 Kasm 1941 tarihleri arasnda 26 say kan dergi, kendisini sanat edebiyat ve fikir gazetesi olarak tanmlar. Okuru Marksist dnya gr asndan bilgilendiren, bu retiye bal sorunlar tartan, sanat yaamna sosyalist gerekilik asndan yenilikler getiren Yeni Edebiyatn srekli yazarlar Suat Dervi, Naci Sadullah, Hsamettin Bozok, Kenan Hulusi, Hasan zzettin Dinamo, A. Kadir, Fethi Giray, Sabiha Zekeriya (Sertel), Hfz Topuz gibi adlardr. Adn yeniliki edebiyattan alan dergide, Reat Fuat Baraner Halk Edebiyatta ekil (Say 2), Hmanizm (Say 3), Namk Kemal Hakknda Dnceler (Say 4), Cumhuriyette Tekml, Sanatta Tekml (Say 10); Zeki Batmar Sanata Dair (Say 2,3), Sanat Hayat zah Eder (Say 4); Abidin Dino Halk ve Sanat (Say 2) gibi edebiyat ve sanatta yenilik araylarn ieren yazlar yazarlar. Sabahattin Ali, lhan Tarus, Kemal Bilbaar, F. Celalettin, Mehmet Seyda ykleriyle; Suat Taer, mer Faruk Toprak iirleriyle yer alr. Ayrca Orhan Kemal, ilk yk ve iirlerini (Rait Kemal, Orhan Rait takma adlaryla), Attil lhan ilk iirini bu dergide yaymlar. Nzm Hikmetin iirleri de Mazhar Ltfi takma adyla kar. 15 Kasm 1941deki 26. say, ilk Yeni Edebiyat dergisinin son says olur. kinci Yeni Edebiyat dergisiyse Altn Kitaplar Yaynevince Doan Hzlann ynetiminde Kasm 1969da aylk olarak yaymlanmaya balar. Sahibi Turhan Bozkurt, Yaz leri Sorumlusu Doan Hzlan, hazrlayanlarsa Hzlanla birlikte Konur Ertop ve Hilmi Yavuzdur. lk saynn Niin kyoruz? balkl sunu yazsnda, yurt ve

dnyadaki edebiyat olaylarn okura sca scana yanstmaya zen gstereceklerini duyururlar. Yeni Edebiyat, yaymland 24 ay boyunca sondaki sayfalarn Edebiyat Dnyasndan, Kitaplar, Kesit gibi srekli kelere ayrr. Edebiyat Dnyasndanda ksa ksa edebiyat haberlerine yer verilir. Kitaplar kesi karlkl iki sayfadr. Soldaki sayfada, Bizde bal altnda yeni yaymlanan telif yaptlar; sadaki sayfada ve Onlarda bal altnda yurtdnda yaymlanan kitaplar tantlr. Bu blm Mart 1971den balayarak ierii ve dzeni deimeden Bizde blm Yerli, ve Onlarda blm Yabanc adn alarak srdrlr. Ocak 1971den balayarak bir de Kesit kesi oluturulur. Bu ke de Dta ve te olmak zere iki blmdr. Burada yurtii ve yurtdndaki gncel edebiyat olaylar zerinde ayrntl biimde durulur, incelenir, kimi zaman da eletirilir. Kesit, sanat ortamna ynelik her trl gelimeden okuru haberdar eden, onu tartmann iine eken, nemli, nemli olduu kadar de ilevsel bir blmdr. Ne yazk ki bu blmn sonunda imza kullanlmaz, derginin ortak gr gibi verilir. Zaten derginin hazrlayclar Hzlan, Ertop ve Yavuz; yazn dnyasndan kiilerle yaptklar syleiler dnda, dier yazlaryla derginin sayfalarnda pek grnmezler. Konur Ertop, iir zerine birka deerlendirme yazs dnda Ece Ayhan (Austos 70), Berke Vardar (Nisan 71) gibi adlarla syleilerini yaymlar. Hilmi Yavuz, hemen hi grnmez, Ali Hikmet (Nisan 71) takma adyla yazdklar dnda Doan Hzlan da Burhan Arpad (Austos 70), Necati Zekeriya (Aralk 70) gibi yazarlarla yapt syleileri yaymlarken; bir yandan da Osman Giritli takma adyla yeni kan yabanc ve yerli yaptlara ynelik inceleme yazlarn srdrr. Kimi syleilerde hi imza kullanmazlar. rnein Oktay Akbal (Ocak 71), Demir zl (ubat 71), Selim leri (Nisan 71), Zeyyat Selimolu (Haziran 71), Konur Ertop (Austos 71) ile yaplan syleiler imzaszdr. Ksacas dergiyi hazrlayanlar ya hi yazmamay ya da takma ad kullanmay seerler. Oysa derginin byk bir blm, imzasz, nitelikli yazlardan olumaktadr (rnein Temmuz 71de 8 sayfalk imzasz yaz) ve Doan Hzlann youn bir emeinin olduu bellidir. Yeni Edebiyat, 20x27 cm boyutlarnda kapa iki renkli, nc hamur kda basl 36 sayfalk bir dergidir. Birinci yln tamamlaynca (Kasm 70), cilt 2 denilerek yeniden 1. saydan balanr. Bylece Kasm 1969 Ekim 1971 tarihleri arasnda 12+12=24 say yaymlanr. Kapan yukardan aaya doru 1/3lk sol blmn her sayda rengi deien bir kuak kaplar. Bu kuan ortasnda o saynn ne kan konusu duyurulur. Alttaysa tarih ve say belirtilir. Kapan geriye kalan 2/3lk sa blmnn stnde beyaz zemine (Arkas 7. sayfada)

Yayn Ynetmeni Sahibi ve Yaz leri Mdr Ynetim Yeri Yayn Danmanlar Datm

: Ramis DARA : Melih ELAL : Bar Mah. Adalet Sok. Adaletkent Sitesi H Blok, D: 3 16140 Nilfer - BURSA : hsan REN, Hilmi HAAL, Serdar NVER, Nuri DEMRC. : Pentimento Art Shop (0212 2933959)

Yazma Adresi Katk Pay Posta eki Bask Elektronik Posta Yayn Tr

: Ramis DARA P.K. 68 16361 Ulucami - BURSA : 15 YTL : Hilmi HAAL adna 584893 numaral hesap : zsan Matbaaclk, zmir Cad., No: 221 - BURSA : akatalpa@hotmail.com : Yaygn sreli yayn. : ISSN 1305 - 7685

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

iir

arlkl aylk edebiyat dergisi Akatalpa (www.akatalpa.com) Ocak 2000de Bursada kurulmutur. Ticari ama gtmedii iin yazarlarna telif demez.