Haluk Turksoy Sk, No:11 ALTUNIZADE, 34662 ISTANBUL-TURKEY TEL: +90 216 6518000 FAX: +90 216 6518009

http://www.elektro.com.tr info@elektro.com.tr

A. 8051 Ailesi MCUlar

(Endstri Standard Mikrokontrolr Ailesi)

1 8051 & ADuC8xx ETM NOTLARI Selim Dilma Blm-1 Mikroilemcilere Giri

Haluk Turksoy Sk, No:11 ALTUNIZADE, 34662 ISTANBUL-TURKEY TEL: +90 216 6518000 FAX: +90 216 6518009 http://www.elektro.com.tr info@elektro.com.tr

MKROLEMC LERE GR
Her yerdeki Mikroilemciler / The Ubiquitous Microprocessors
1981 de yaymlanan Microprocessors and Programmed Logic isimli kitabnda Kenneth Short, mikroilemcileri her yerde bulunan diye Trkeye evirebileceimiz Ubiquitous sfat ile nitelendirmenin abartl olmayacan ifade ederek balamt giri blmnde. Mevcut, veya mevcut gzken, her yerde mevcut olan, her zaman mevcut olan gibi anlamlar tayan bu kelimenin hakikaten abartl olduunu dnebiliriz belki, ama bu gr savunmaya balamadan nce Tablo-1.1 de listelenen, evlerde bulunan mikroilemci kontroll cihazlara bir gz atp hatrlamakta yarar var. Muhtemelen bu liste ok daha geniletilip uzatlabilir ancak yeterince bir fikir vermektedir.
Kiisel bilgisayar Yazc (Printer) Tarayc (Scanner) Hesap makinesi Telefon Telesekreter Cep telefonu Cep bilgisayar Televizyon Radyo / Kasetalar Mzik amplifikatr Video kamera Video player DVD player CD alar Alarml Saat Fotoraf Makinesi Diki makinesi Elektronik daktilo Termostat Hrsz alarm cihaz Mikrodalga frn Bulak makinesi Buzdolab Mutfak robotu Mutfak terazisi Blender amar makinesi Kurutucu t Tansiyon lme cihaz Kondisyon bisikleti Elektronik oyuncaklar

Tablo-1.1 Bu listedeki rnlerin bazlar yada bunlarn elektronik tipte olanlar evinizde bulunmuyor olabilir. Ancak gn getike hzla yaygnlatklarnn siz de farkndasnzdr. 2 8051 & ADuC8xx ETM NOTLARI Selim Dilma Blm-1 Mikroilemcilere Giri

Haluk Turksoy Sk, No:11 ALTUNIZADE, 34662 ISTANBUL-TURKEY TEL: +90 216 6518000 FAX: +90 216 6518009 http://www.elektro.com.tr info@elektro.com.tr

Hele bir de evlerimizin dndaki hayatn her noktasnda kullanlmakta olan eitli elektronik cihazlar dnnce mikroilemcilerin tahmin edilenin ok zerinde bir kullanm potansiyeline sahip olduu iyice anlalabilir.

1.1.

MKROLEMCLER VE MKRODENETLEYCLER

MKROLEMCLER
Mikroilemciler, saysal bilgileri adres ve veri yolu ile alan, bu bilgileri bir hafza biriminde saklanm program komutlarna uygun olarak ileyen ve elde edilen sonular saysal ktya dntren mantk devreleridir.

Bir mikroilemcinin temel ilevi, sistem registerlarnda bulunan verileri ieriden/darya veya dardan/ieriye aktarma (transferring) ve verileri bir durumdan dierine evirmedir (transforming). Bir mikroilemcinin i yaps 4 blmden olumaktadr. Bu blmler; Kontrol birimi, Genel Amal Registerlar, zel Amal Registerlar, Aritmetik ve Lojik Birimdir (ALU). Mikroilemcinin kontrol birimi, mikroilemcinin iinde ve dnda olan btn veri aktarmlarn ve ALU ilemlerini kontrol eder ve evre birimlerle senkronize olmak iin gerekli iletiimi salar. Mikroilemcinin iinde ilem yaparken geici olarak verilerin sakland yer Genel amal registerlardr. 8-bit mikroilemcilerin ounda bu registerlar zerinde, veri saklama 3 8051 & ADuC8xx ETM NOTLARI Selim Dilma Blm-1 Mikroilemcilere Giri

Haluk Turksoy Sk, No:11 ALTUNIZADE, 34662 ISTANBUL-TURKEY TEL: +90 216 6518000 FAX: +90 216 6518009 http://www.elektro.com.tr info@elektro.com.tr

ileminden baka ilem yaplmaz. Kontrol birimi tarafndan yrtlecek komuta iaret etmek amacyla btn mikroilemcilerde zel amal registerlar (Special Function Register / SFR) vardr. Bir mikroilemcinin aritmetik ve lojik ilemleri ALU ad verilen birimde yaplr.

MKRODENETLEYCLER
Mikrodenetleyici,mikroilemci ve mikroilemciye bal btn birimlerin zerinde bulunduu tek yongaya denir. Bir mikrodenetleyici yongasnda bulunan hafza, giri/k ve dier donanm alt sistemleri bu ilemcinin bir ok uygulama iinde gml (embedded) olarak ve tek bana, bir mikroilemciye gre ok daha basit ve ucuz ara birim teknikleriyle, kontrol amal olarak kullanmn salar. Bir mikrodenetleyici kullanld sistemin bir ok zelliini ayn anda izleme (monitoring) ihtiya annda gerek-zamanda cevap verme (real time responding), -ki bu mikrodenetleyicinin iaretleri hazr olduu anda alp ortam bekletmeden ileyebilmesi demektir- ve sistemi denetlemekten (control) sorumludur.

Mikrodenetleyicilerin kullanm alanlar ok eitlidir. rnein otomobillerde, motor kontrol, elektrik ve i panel kontrol, kameralarda, k ve odaklama kontrol, bilgisayarlar, telefon ve modem gibi haberleme cihazlar, CD teknolojisi, fotokopi ve faks cihazlar, radyo, TV, teyp, oyuncaklar, zel amal elektronik kartlar ve daha birok benzeri alanda mikrodenetleyiciler youn bir biimde kullanlmaktadr. Bu kadar geni kulanm alan olan mikrodenetleyiciler iin 1980'lerden sonra gelimi zelliklere ve desteklere sahip 8-bit, 16-bit ve 32-bit mikrodenetleyiciler retilmitir. 8051 ailesinde temel 8051 ekirdei ile ikili kod dzeyi ile uyumlu pek ok 8-bit ve 16-bit rnleri piyasaya srlmtr. Mikrodenetleyicilerin geliimini ynlendiren talepler ise unlardr: karmak cihazlar iin daha yksek performans, daha geni adres alan, C gibi yksek seviyede programlama destei, Windows altnda alan gelimi hata takibi (debugging) zelliklerine sahip program 4 8051 & ADuC8xx ETM NOTLARI Selim Dilma Blm-1 Mikroilemcilere Giri

Haluk Turksoy Sk, No:11 ALTUNIZADE, 34662 ISTANBUL-TURKEY TEL: +90 216 6518000 FAX: +90 216 6518009 http://www.elektro.com.tr info@elektro.com.tr

gelitirme ortamlar, daha az g tketimi ve grlt, byk gelitirme programlar ve yazlm gvenlii asndan var olan programlarn kullanlmas, sistem fiyatnda indirim.

MKROLEMC VE MKRODENETLEYCLER ARASINDAK FARKLAR

Mikroilemci ve Mikrodenetleyiciler arasndaki en temel fark, mikrodenetleyici program deiiklii olmayan sabit bir programn srekli almas gereken durumlarda kullanlr. Mikroilemci ise geni kapsaml ve duyarl ilemler yapmak iin seilen bir sistemdir. Dier bir fark ise mikrodenetleyicilerde btn birimlerin (CPU,RAM,ROM,Portlar...) tek yonga zerinde bulunmas ve mikroilemcilere gre daha az yer kaplayarak dolaysyla daha az maliyetlerde alabilmesidir.

1.2. HAFIZA ve HAFIZA ETLER

Hafza birimleri, bilgisayarn almasna yn verecek programn ve programn zerinde alaca verilerin saklanmas iin kullanlr.Bilgisayarn ilk dnemlerinde mekanik arklar ve delikli kartlar hafza olarak kullanlmtr.Elektronik bilgisayarlarda nceleri rleler daha sonralar ekirdek hafzalar kullanlmtr.Yakn zamanda ise kullanlan hafzalar yar iletken teknolojisine dayanmaktr. Yar iletken teknolojisindeki gelimelerin sonucu olarak ekirdek hafzalar yerlerini yar iletken hafzalara brakmlardr.Teknolojideki gelimelere paralel olarak yar iletken hafzalarn kapasiteleri artmakta ve fiyatlar dmektedir.Yar iletken hafzalar bellee yazlm olan verileri hafzasnda tutabilmek iin enerji gerektirirler. Bu nedenle besleme geriliminin kesilmesi bilgilerin kaybolmasna neden olur.Hafzadaki bilgileri koruyabilmek iin eitli yntemler gelitirilmitir.Yar iletken hafza bilgileri tutabilmek asndan ikiye ayrlrlar. Salt Okunur Hafzalar (ROM), Okunabilir/Yazlabilir Hafzalar (RAM).

SALT OKUNUR HAFIZALAR

Bilgisayarda srekli kalmas istenen bilgilerin saklanmas iin kullanlan hafza trleridir.Salt okunur hafza iine bilgiler sadece zel yntemlerle ve zel aralarla yazlabilir. Bu ileme Bellein programlanmas denir. Salt oku hafzalar, programlanabilme niteliklerine gre 4 gruba ayrlrlar.Bu gruplara ilikin zellikler yledir:

1-Salt Okunur Hafza(ROM)

Bu hafza trne bilgi yazlmas bellein retimi srasnda gereklemektedir. Factory Mask ROM olarak da adlandrlr. Yariletken malzemeden hafza yaplrken kullanlan 5 8051 & ADuC8xx ETM NOTLARI Selim Dilma Blm-1 Mikroilemcilere Giri

Haluk Turksoy Sk, No:11 ALTUNIZADE, 34662 ISTANBUL-TURKEY TEL: +90 216 6518000 FAX: +90 216 6518009 http://www.elektro.com.tr info@elektro.com.tr

maskeler, bellein iermesi gereken bilgileri oluturacak biimde hazrlanr. Sonuta, retilen hafza, istenilen bilgilerle retilmi olur. Ancak hafza iindeki bilgilerin silinmesi ve hafzann yeniden programlanabilmesi mmkn deildir. Bu da kullanmn kstlamaktadr. Eski bir modeldir. Gnmzde tercih edilmemektedir. ROMlarn sadece retim srasnda programlanabilmeleri ve iindeki programlarn deitirilememesi, nemli kstlama olarak grlebilir.

2-Programlanabilir Salt Okunur Hafza(PROM):

retildikleri an btn gzeleri lojik 0 veya 1 ykl hafzalardr. Her hafza gz iinde bir sigorta bulunmaktadr. Sigortalar zel bir yntem ve aygt aracl ile arttrlabilir.Bir gzn sigortasn artm olmas, o gzn lojik konumunun deimi olmas demektir. OTPROM (One Time Programmable ROM Bir Defa Programlanabilen Salt Okunur Hafza olarak da adlandrlr.) Hafza birimi retim aamasnda deil daha sonra programlanabilir. Ancak bu tip hafzada da tekrar programlanabilme zellii yoktur. Sadece bir defa programlanabilir.

3-Silinebilir Programlanabilir Salt Okunur Hafza

Defalarca programlanabilen ve silinebilen EEPROM. EPROM: EPROMlar retildiinde tm hafza gzeleri lojik 1 konumundadr.Lojik 1 konumunda olan gzelerden istenenler, zel yntemler ve aygtlarla sfr konumuna getirilebilir.Mor tesi n, yar iletken zerine drlmesi ve belli bir sre tutulmas sonunda,tm gzler lojik 1 konumuna gelir.Bu amala EPROM un gvdesi zerinde bir pencere bulunmaktr. Aydnlatmann tek bir gze yaplamamas nedeniyle, tek bir gz veya gzenin lojik 1 konumuna getirilmesi olanan yoktur,ancak tm hafza silinebilir. bu hafzalarn iki tr vardr;EPROM ve

ekil 1.1

ekil 1.2 Silici kullanlarak ve tekrar tekrar olmaktadr.Ancak; EPROM a rnek 6

ekil 2 de EPROM un silimesi iin kullanlan silici yer almaktadr. EPROM yaklak 20dk. ierisinde silinir. EPROM larn silinebilme programlanabilme zellikleri aratrma gelitirme sresinde ok kullanl silinmesi iin her defasnda harcanan zaman ve aba ileri zorlatrmaktadr.

8051 & ADuC8xx ETM NOTLARI Selim Dilma

Blm-1 Mikroilemcilere Giri

Haluk Turksoy Sk, No:11 ALTUNIZADE, 34662 ISTANBUL-TURKEY TEL: +90 216 6518000 FAX: +90 216 6518009 http://www.elektro.com.tr info@elektro.com.tr

olarak ekil 2 de yer alan 27C64 (8KByte) gsterilebilir. 27C64 deb daha sonra hafza geniletilmi ve 27C128 (16KByte) , 27C512 (64KByte) .. eklinde retim devam etmitir.

ekil 1.3 ekil 3 27C64 n pin konfigrasyonunu gstermektedir. EEPROM: Silinebilir ve programlanabilir hafzalarn en gelimi olan elektriksel olarak silinebilen salt okunur hafzalardr. Bu hafza birimlerinde, hafza gzlerine istenen bir deer kaydedilebilir ve kaydedilen bilgi yeni bir yazmaya kadar kalr. Hafza gzesine yazlan bilgi lojik 0 ve 1 lerden oluabilir. EEPROM lara veri yazlmasnda da zel yntem ve aygtlardan yararlanlr.Gerekte EEPROM silinmesi EPROMun silinmesi ile ayn anlama gelmektedir. EEPROM parametre saklama zelliine sahiptirler. rnein scaklk kontrol cihazlarnda EEPROM kulanlabilir.

Sekil 1.4 EEPROM a rnek olarak ekil 1.4 de yer alan 28C64 verebiliriz. Scakln mevsim deiimine paralel olarak deitirildii (deiim ok ksa zaman aralklarnda gereklememektedir) scaklk kontrol cihazlarnda EEPROM kullanarak parametre deiimini salayabiliriz. EEPROM retimi pahal bir teknoloji gerektirmektedir. Bu nedenle genellikle dk kapasiteli (8KByte, 16KByte .. gibi) EEPROM lar retilir.

4- Okunabilir Deiken Hafza

OKU/YAZ HAFIZA (RAM): Bilgisayar iindeki kullanc programnn yazlaca veya 7 8051 & ADuC8xx ETM NOTLARI Selim Dilma Blm-1 Mikroilemcilere Giri

Haluk Turksoy Sk, No:11 ALTUNIZADE, 34662 ISTANBUL-TURKEY TEL: +90 216 6518000 FAX: +90 216 6518009 http://www.elektro.com.tr info@elektro.com.tr

verilerin yazlaca hafza tr oku/yaz hafzadr.Oku/Yaz tr hafzalar kullandklar teknik nedeniyle ikiye ayrlrlar: Statik ve dinamik Oku/Yaz hafzalardr.

FLASH BELLEK: EEPROM da byte byte (2 byte-4 byte) bloklara yazlrken, FLASH da blok boyutu deiken ve daha byk olabilir. rnein birka Kbyte dan birka 10 Kbyte a kadar. EEPROM da 1 byte programlamas iin gerekli sre rnein 1ms iken FLASH da 32 Kbyte iin gereken sre 10ms dir.

8 8051 & ADuC8xx ETM NOTLARI Selim Dilma Blm-1 Mikroilemcilere Giri