İLETİŞİM ARAŞTIRMALARI-İÇERİK ÇÖZÜMLEMESİ:

*Kitle iletişimi konusundaki ilk sistemli araştırmalar, 1930'larda radyo yayıncılığının hızlı
gelişimi ve medyanın olası etkileri konusunda yapılmıştır. Dünyadaki ilk radyo izleyici
araştırması Lazarsfeld tarafından Viyana radyosu için yapılmıştır.Lazarfeld aslında, aynı
zamanda tesadüfi olarak kitle iletişimi araştırmalarını da başlatmıştır.
*Günümüzde medya üzerine araştırmalarda davranışsal yöntemlerin dışında metin analizi
yöntemi de kullanılmaktadır. Metin analizi yöntemi çok yeni bir yöntem olmamasına rağmen,
haber metinleri üzerinde çok yaygın olarak kullanılmaya başlanması yakın bir geçmişe
dayanmaktadır.
*Wimmer ve Dominiq, çağdaş içerik çözümlemesinin başlangıcını II. Dünya Savaşı’na kadar
geri götürülebileceğini belirtir. Bu savaşta müttefiklerin istihbarat birimleri Avrupa
radyolarında çalınan popüler şarkıların sayısını ve türlerini dikkatli bir şekilde kaydetmişlerdi.
Müttefikler, Alman Radyo istasyonlarına çalınan müziği, işgal altındaki diğer Avrupa
ülkelerinde çalınanlarla kıyaslayarak kıtadaki birliklerin yoğunlaşmasındaki değişiklikleri
belirli bir başarı içinde ölçebilmişlerdi.
*Sistematik olarak içerik çözümlemesinin medya metinlerinde kullanılmaya başlaması 19.
yüzyılda Columbia’da gazetecilik okullarında başladı. Medya organları artmaya başlayınca
üzerinde yapılan araştırmalar da arttı. Örneğin New York gazetelerinin haber içeriklerinin
değişimine ilişkin bir çalışma 1893’te yapılmış. Bunlar ağırlıklı olarak sayısal analizlerdir.
Sayısal olmayan bir şeyi rakamlara dökme çalışmasıdır.
* Medya metinleri üzerinde uygulanan içerik analizinin temelini B. Berelson atmıştır. İçerik
analizi, iletişimin açık ve belirgin içeriğinin nesnel, sistematik ve nicel tanımlamasına yönelik
bir araştırma tekniğidir. İçerik analizi ne görünüyorsa ona bakar. Söylem analizi bir daha
derine iner.

1
İÇERİK ANALİZİ
*İçerik analizi gündelik hayatımızda yakınımızda gördüğümüz örneklerden yola çıkarak
genellemeler yapmamamıza yardımcı olan bir yöntemdir.
*İçerik analizi bir metnin bütünlüğünü belirli bir amaç doğrultusunda parçalayarak sonuca
ulaşmaktadır.
*Herhangi bir metin ya da konuşmanın içerik analizi başlamadan önce, amaç ve kapsamın
sınırlarının net olarak belirlenmesi gerekmektedir.
*İçerik analizi araştırmanın sorusu doğrultusunda, metinlerin içeriklerinden önem arz eden
kısımları seçer sınıflar kodlar ve yorumlar.
*İçerik analizi hiçbir zaman orijinal kaynak metinle birebir örtüşen bir metin oluşturma hedefi
gütmez. Bu yöntemin en önemli amacı “mevcut olandan mevcut olmayana yönelik çıkarım
yapmak”tır.
*Medya metinleri üzerinde uygulanan içerik analizinin temelini atan kişi Bernard
Berelson’dur.
*İçerik analizi, iletişimin açık ve belirgin içeriğinin nesnel, sistematik ve nicel
tanımlanmasına yönelik bir araştırma tekniğidir. Yani içerik analizi ne görünüyorsa ona bakar.
*İçerik analizi amaç doğrultusunda bazı enformasyonu dışarda bırakmak zorundadır. Ancak
bunu zorunlu olarak yaparken aynı zamanda bütünün içinde ilk bakışta göze çarpmayanlar
üzerinde farkındalık oluşturduğundan derin okumalara dolaylı olarak hizmet eder.
*İçerik analiziyle çıplak gözle göremediğimiz birtakım şeyler yüzümüze çarpıyor.
*Bu araştırmalarla satır aralarında gizlenenle bizim sistematik bakışla bakmadan ortaya
çıkaramayacağımız şeyler ortaya çıkmaya başlıyor.
*İçerik analizinde önceden bir model oluşturuyoruz. Örneğin reklam araştırmasında
muhafazakar kalıplar, klişeler ve kadının konumlandırmasına baktık. Alt bir hipotez
belirledik. Yaptığımız reklam araştırmasında reklamcıların muhafazakar olduğu sonucuna
vardık.
*İçerik analizi araştırma sorusuyla sıkı sıkıya bağlı bir yöntemdir. Mutlaka hedefiniz olmalı.
Sistematik bir çerçeveye oturtmanız ve sınırlamanız gerekiyor. Varılan sonuçlar kesin ve net
olmalı.

İçerik Analizine yöneltilen eleştiriler

*İçerik analizinin metnin orijinalini bozduğunu söyleyenler var. Orijinal metin ama o kadar
bölünüyor ki orijinalliğini kaybediyor.
*İçerik analizinden istediğin sonucu çıkarman için hedefin için içerik analizinde aldığın metni
bütün olarak değerlendirmiyorsun, parçalara bölüyorsun. Ana tema bağımsızlaşıyor. İçerik
metnin bütününden soyutlanıyor diyenler var. Orada bir öykü var sen kadını çıkarıp alıyorsun.
*Çok derinlikli bir araştırma yöntemi değil. İçerik analizi iletişimin sadece görünen kısmına
bakıyor, görünmeyen kısma bakmıyor diyen akademisyenler var.
*İçerik analizi açıklayıcı ve nicel bir yaklaşım. Sayısal olmayan bir şeyi birden bire sayıya
döküyorsun deyip metni fazla matematikselleştiriyor şeklinde eleştiriler de var.

Günümüzde içerik analizi yönteminin en çok kullanıldığı alanlar :

- Araştırma projesi, bitirme tezi, yüksek lisans ve doktora tezleri
- Medya metinleri (üzerinde en çok araştırma yapılan mesajlar, haber ve reklam metinleridir)
- Propaganda mesajları, seçim konuşmaları, halka hitap metinleri
- Sinema filmleri
- Okul kitapları

2
SÖYLEM ANALİZİSöylem sözcüğü 1970’lerden sonra Batılı akademik çevrelerde yaygın
olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bunda büyük ölçüde Foucault’un çağdaşlarından farklı
olarak “ideoloji” sözcüğü yerine söylem sözcüğünü tercih etmesi rol oynamıştır. En tanınan
eleştirel söylem analizcilerinden van Dijk ve Fairchlough’un eserleri de aynı dönemde ilgi
görmeye başlamıştır.
*Söylem analizi cümlenin yapay sınırlarını reddeder; dilin ve kurallarının cümle ötesindeki
metinsel yapıya yaygınlaşması gerektiğini savunur. Söylem analizi metin yapılarını
incelemekle de sınırlı kalmaz; “anlamlar”, “fikirler” ve ideolojiler de açığa çıkarılmakla
çalışılır.
*İçerik analizini sevmeyenlerin söylem analiziyle araları iyidir. İçerik analizi ve söylem
analizi arka arkaya yapılmalıdır.
*İçerik analizinde daha fazla metni bir arada inceleyebilirsiniz. Oradan elde ettiğiniz metni
örneğin reklamcılar gerçekten cinsiyet konusunda muhafazakar rolleri temsil ediyorlar
sonucunu yakalayıp bunun üzerinden daha derinlikli bir söylem analizi yapabilirsiniz.
*Söylem analizi az sayıda metin üzerinde yapılır daha derinlikli bir incelemedir. İçerik
analizi daha fazla metin üzerinde yapılabilir. Çünkü o metin üzerinden örneklem çıkarır,
sonuca bakar.
* Söylem çözümlemesi, içerik analizi kadar pozitivist, nesnel ve somut sonuçlara ulaşmayı
amaçlamaz. Söylem çözümlemesi anlamlar arasındaki bağlamın peşine düşer; dolayısıyla
içerik analizi kadar objektif olmayı amaçlamaz. Söylem analizi bir yöntem olmaktan çok, bir
konumlandırma bir çözümleme stratejisidir. İçerik analizi mevcut durumun tespitine ışık
tutarken, söylem analizi varolanı değiştirme hedefini taşır.
*Dijk, medya metinlerinde, ideolojik pozisyonun cümle yapılarının, örtüsü altında da
açıklanabileceğini kanıtlamak için "özne kullanımına" dikkat çeker. Söylem analizi
yapılırken, sistemli bir çözümleme, tema ya da madde başlığı gibi ögelerin açıklanmasıyla
başlar. Madde başlığı ya da ana tema, aynı zamanda söylem analizinin başta gelen konusudur.
Uzun metinlerin söylem analizinde, konu maddelere ayrılır. Haber analizi, haberin yukarıdan
aşağıya temalara göre yapısının gerçekleşmiş şeklini, parçaların birbiriyle uygunluğunu
gösterir.

3
İÇERİK ANALİZİ VE SÖYLEM ANALİZİ ARASINDAKİ FARKLAR:
*İçerik analizi bütün metni belli bir amaç doğrultusunda parçalayarak sonuca ulaşmaya
çalışır.
*İçerik analizi, açık mesajdan gizli mesaja bir geçiş olmanın yanında, bunu sistematik
biçimde yaptığı için aralardaki bağlantıları ortaya çıkarma gücüne sahiptir.
*Söylem analizi yöntemi ile içerik analizi yöntemi farklıdır. İçerik analizi araştırmanın sonucu
doğrultusunda önemli kısımları seçer, kodlar, bunları yorumlar.
*Söylem analizi cümlenin yapay sınırlarını reddeder.
*İçerik analizi hangi kelimenin ne kadar geçtiğini sayabilir, cümleler aktif mi pasif mi diye
bakabilir.
*Söylem analizi bu metinlerden çıkardığı anlamla, yani metnin gerisindeki anlamla uğraşır.
*Söylem analizi cümlenin yapay sınırları ile kalmaz. Okuduğumuzda bizde uyandırdığı
imgeler bizde nasıl bir ilgi yarattı?
*Çok sayıda metne bakacaksak içerik analizi, daha az sayıda metne derinlemesine bakacaksak
söylem analizi yaparız.
*Söylem analizi içerik analizi kadar pozitivist değil, çok sayılabilir, nesnel ve somut sonuçlar
aramaz, en detayına kadar inceler.
*Söylem analizi medyanın gerçeği nasıl konumlandırdığına, sınıflandırdığına bakar. Bu
kategorilendirme işlemi kullanılan dil için de gerçekleşir. Dil de taraflıdır. İçinde bulunduğu
toplumun değer yargılarını, tabularını zaaflarını içinde taşır. Sözcüklerin sözcük anlamları
dışında taşıdığı imgesel anlamlar da vardır.