Centrum

Bioscience
Diagnostiek
cbd.hsleiden.nl
!"#$"$%#&'#())(
*+,-
1 Moleculaire biologie pag 7
- 8aslscursus moleculalre blologle (PH-3030)
- |ntroductle tot de Polymerase Chaln Peactlon (PH-303l)
- Peal-tlme PCP ln de praktl[k (PH-3032)
- De PCP van A tot Z (PH-3033) VERNIEUWD
- Kwallteltsaspecten en trouble-shootlng bl[
PCP-technologle (PH-3034)
- workshop prlmer en probe deslgn (PH-3035 en PH-3036)
- workshop Hlgh Pesolutlon Meltlng (HPM) analyse (PH-3038)
- workshop sequenslng technleken en data-analyse (PH-3039)
- Masterclass kwallteltsanalyse van real-tlme PCP
ampllcatlecurven (PH-3040) NIEUW
- workshop genome browslng (PH-304l) NIEUW
2 Microbiologie pag 11
- workshop multlplex real-tlme PCP ln de
mlcroblologle (PH-3050)
- vlrologle, theoretlsche achtergronden (PH-305l)
- TPT (Trlple Peces Test) voor beglnners (PH-3052)
- TPT (Trlple Peces Test) voor gevorderden (PH-3053)
- Masterclass lnnovatleve dlagnostlsche technleken ln de
mlcroblologle (PH-3054)
- Dlagnostlek van veel voorkomende
schlmmellnfectles (PH-3055)
- Symposlumen workshop: Medlsche Mycologle (PH-3056)
- Symposlum: Medlsche Mycologle (PH-3057)
- |mmunologle voor mlcroblologlsche anallsten (PH-3058)
- Parasltologle (PH-3059)
- workshop malarla (PH-3060)
3 Pathologie/Histotechnologie pag 16
- |nstapcursus hlstotechnlek onllne (PH-3070)
- Hlstotechnlek (PH-307l)
- Kleurtheorle voor de dagell[kse praktl[k (PH-3072)
- Hlstologle (PH-3073)
- Pathologle (PH-3074)
- Opleldlng Pathologlst's asslstant
(ultsnl[den voor anallsten) (PH-30l5)
Overzicht cursusprogramma 3
Centrum Bioscience en Diagnostiek in vogelvlucht 4
Maatwerk 6
Cursusbeschrijvingen 7
De lnformatle ln deze brochure ls met zorg samengesteld, maar kan aan veranderlng onderhevlg zl[n.
Kl[kt u voor de meest actuele lnformatle op cbd.hslelden.nl
Hogeschool Lelden reallseert haar maatschappell[ke opdracht voor de topsector Llfe Sclences & Health door schollng te
verzorgen ten behoeve van medewerkers ln dlagnostlsche en research laboratorla. Deze actlvltelten zl[n ondergebracht ln
het Centrum8losclence en Dlagnostlek van het cluster Technlek.
- |mmunohlstochemle voor beglnners (PH-3075)
- |mmunohlstocytochemle (PH-3076)
- Masterclass lmmunohlstocytochemle voor research
anallsten (PH-3077)
- Dlagnostlsche toepasslngen van hlstochemlsche
kleurlngen ln de pathologle (PH-3079)
- ln s|tu hybrldlsatle (PH-3080)
- Markers en panels ln de dlagnostlek van
longtumoren (PH-4002) NIEUW
4 Immunologie/Immunochemie pag 22
- 8asls lmmunologle (PH-3090)
- LL|SA voor beglnners (PH-309l)
- LL|SA theorle, achtergronden en kwallteltsaspecten (PH-3092)
5 Agrobotanie pag 24
- Plantspecleke real-tlme PCP technleken (PH-3097)
6 Klinische Chemie/Hematologie/
Laboratoriumgeneeskunde pag 25
- Maatwerktra[ecten op het gebled van de kllnlsche
chemle en hematologle
7 Life science algemeen pag 26
- |ndlvldueel tra[ect
- 8aslschemle voor llfe sclences
- Celkweek
- Hlstotechnlek, cytologle
- Mlcroblologle, vMT
- Moleculalre dlagnostlek
- Proefdlerkunde
- GMP basls (PH-3093 t/mPH-3096)
- Maatwerktra[ecten op het gebled van analytlsche
scheldlngsmethoden (HPLC, GC)
Foto achterzijde:
Albert Langedl[k
3 cbd.hsleiden.nl 2 cbd.hsleiden.nl
./0123!456!7187891.:1;<<; 3=4.7>8.9:;/06
wordt bl[ deze onllne lessen gewerkt met klelne groepen. Len
voordeel van deze lesvorm ls dat u nlet hoeft te relzen om de lessen
te volgen. De lessen worden gepland op een geschlkt moment van
de werkdag, of 's avonds, en duren maxlmaal twee uur. Om onllne
lessen goed te kunnen volgen ls een stablele lnternetverblndlng
nodlg, zodat u betrouwbaar toegang krl[gt tot het dlgltale
lesprogramma.
Toegepast Onderzoek
De lectoraten |nnovatleve Moleculalre Dlagnostlek en 8lodlversltelt
verzorgen voor de Hogeschool Lelden toegepast onderzoek ln
het TOPlab op het 8losclence Park ln Lelden. Docenten, anallsten
en studenten werken multldlclpllnalr aan onderzoekspro[ecten ln
Het CentrumBioscience en Diagnostiek (CBD) biedt
cursussen, workshops, individuele trajecten en incom-
panytrainingen aan voor bedrijven en instellingen. Op
aanvraag kan ook toegepast onderzoek worden gedaan.
Cursussen, workshops en masterclasses
|n deze brochure vlndt u het overzlcht van de cursussen ln 20l3 op
het gebled van de moleculalre blologle, mlcroblologle, pathologle,
lmmunologle, agrobotanle en chemle. voor actuele lnformatle over
onze cursussen verwl[zen wl[ u graag naar onze webslte
cbd@hsleiden.nl.
Maatwerktrajecten
|ndlvlduele of groepstra[ecten worden afgestemd op de specleke
schollngsvraag en varleren ln omvang, dlepgang en ultvoerlng.
voor meer lnformatle kunt u contact opnemen met ons secretarlaat.
Ter lllustratle enkele voorbeelden van recent afgeronde
maatwerktra[ecten:
- Lrasmus MC (Potterdam): clrca 60 anallsten van de afdellng Kllnlsche
Genetlca zl[n bl[geschoold ln de theoretlsche achtergronden van
moleculalre technleken op het gebled van de cytogenetlca.
- ADC op Curaao: ll medewerkers zl[n geschoold ln de medlsche
mlcroblologle tot MLO- en hbo-bachelor nlveau omzo een bl[drage
te leveren aan de accredltatle van het mlcroblologlsch laboratorlum.
- MSD(Schal[k): 3 anallsten van de afdellngToxlcology and Drug
dlsposltlon zl[n geschoold ln lmmunohlstochemlsche kleurlngen.
- |ndlvldueel tra[ect: celkweekcursus, theorle en praktl[k.
Online lessen
8l[ onllne lessen volgt u de lessen llve achter een computer op uw
werk of thuls, ln een dlgltale klas. De docent geeft les met behulp
van een presentatle. U kunt elkaar horen, spreken, chatten en lndlen
gewenst ook zlen met een webcam. Tl[dens de lessen kunt u vragen
stellen en opdrachten maken. Om voldoende lnteractle te garanderen
Certicering en accreditatie
Na anoop van een schollngsactlvltelt wordt een certlcaat of een
bewl[s van deelname ultgerelkt.
- Len Certicaat geeft aan dat op een of andere wl[ze ls getoetst
of de leerstof voldoende ls verwerkt (bl[v. door een schrlftell[k
tentamen, een verslag of door opdrachten).
- Len Bewijs van deelname wordt verstrekt, lndlen nlet wordt
afgesloten met een toetslng of lndlen nlet aan de elsen voor een
certlcaat ls voldaan.
t Eurokredieten (ULC) kunnen worden toegekend door de NvML
voor elke vormvan naschollng op post-hbo bachelornlveau.
opdracht van derden. De docenten hebben een blo-lnformatlca,
chemlsche of blologlsche achtergrond en zl[n betrokken bl[ het
ontwlkkelen, lntroduceren en vallderen van nleuwe testen en
kwallteltscontroles.
Docenten
C8Dcursussen worden verzorgd door docenten van de opleldlngen
8lologle en Medlsch Laboratorlumonderwl[s en Chemle van
Hogeschool Lelden en docenten van het MLOvan het POC Lelden.
Alle docenten hebben ervarlng met de beroepspraktl[k. De
cursussen worden ontwlkkeld ln overleg en samenwerklng met
deskundlgen ult het werkveld. Pegelmatlg leveren gastdocenten
ult het werkveld een bl[drage aan onze cursussen.
Samenwerking
Het C8D werkt samen met de volgende partners:
- Naktulnbouw(www.naktulnbouw.nl) op het gebled
van de agrobotanle
- Lelds Unlversltalr Medlsch Centrum, 8oerhaave
Naschollng (www.boerhaavenaschollng.nl) op het gebled
van de medlsche mlcroblologle
- Symblant (www.symblant.nl) voor de opleldlng
Pathologlst's asslstant
- NSPOH(www.nspoh.nl) op het gebled van de dlagnostlek
ln de lnfectlezlektebestrl[dlng
Cursusprijs
8l[ de cursusprl[s zl[n lessen, studlematerlaal, examengeld,
kom e, thee en lunches of warme maaltl[den lnbegrepen.
U dlent eventuele studleboeken zelf aan te schanen.
wl[ bleden een kortingsregeling wanneer meer deelnemers
van een bedrl[f of lnstelllng zlch lnschrl[ven.
5 4 cbd.hslelden.nl cbd.hslelden.nl
!0=517<6?3.8!30=!060=6>3;:=.8530@6
3=6/.:0A/A7!45
Onderwerpen van individuele trajecten
- 8aslschemle voor llfe sclences, blochemle, blofarmacle
- Hlstotechnlek, (punctle)cytologle, LL|SA technleken
- Celkweek, kwantltatleve PCP, moleculalre dlagnostlek, moleculalre blologle
- Mlcroblologle, vMT
- Proefdlerkunde
|ndlen u lnteresse heeft ln een maatwerktra[ect kunt u
een e-mall sturen naar cbd@hsleiden.nl.
Het CBD voert maatwerktrajecten uit. Of het nu gaat
omeen workshop van n dag of een uitgebreide
scholing; van Maastricht tot Groningen, maar ook in
Belgi en Curaao, heeft men ons weten te vinden.
Scholingvraag
Per medewerker, afdellng en lnstelllng kan de schollngsvraag
verschlllen. |n overleg met u maken wl[ uw schollngsvraag
concreet en vervolgens stellen wl[ een schollngsprogramma
samen. wl[ sturen u graag vrl[bll[vend een onerte.
Naast bekende onderwl[svormen als (werk)colleges, vragen,
opdrachten en casuistlek kunnen wl[ ook gebrulk maken van
e-learnlng en llve onllne lessen. Centraal staat de dagell[kse
praktl[k en de werkvorm dle het best bl[ uw sltuatle aanslult.
Het C8D onderscheldt twee typen maatwerktrajecten:
- De incompanytraining voor een groep medewerkers
met een gemeenschappell[ke schollngsvraag
- Het individuele traject voor een of meer
medewerker(s) met een specleke vraag
Onderwerpen van recente incompanytrainingen
- Hlstotechnlek (onllne), kleurtheorle (onllne),
lmmunologle, lmmunohlstochemle
- Moleculalre Dlagnostlek (o.a. ln de cytogenetlca
en medlsche mlcroblologle)
- HPLC
- Mlcroblologle, parasltologlsche en vlrologlsche dlagnostlek
- Kllnlsche chemle, hematologle, urlnesedlmenten,
bloedgassen
Basiscursus moleculaire biologie (PH-3030)
Pecomblnant DNA technologle, sequensen, (real-tlme) PCP en
mlcro-array zl[n technleken dle ln de meeste laboratorla worden
gebrulkt. Lchter, veel laboratorlummedewerkers mlssen de theo-
retlsche achtergrondkennls, omdat dle ln hun vooropleldlng nlet
of onvoldoende aanwezlg was. Tl[dens deze cursus wordt u volledlg
bl[geschoold ln de baslskennls van DNA, PNA en elwltten, evenals ln
de moleculalr celblologlsche processen en regulatle van DNA-repllcatle,
transcrlptle en translatle. Daarnaast ls er rulmaandacht voor de achter-
gronden en prlnclpes van recomblnant DNA technleken en de PCP.
Uzult bl[voorbeeld leren welke kenmerken op vectoren belangrl[k
zl[n voor recomblnant DNA technleken en welke componenten
essentleel zl[n voor de PCP reactle.
Doelgroep laboratorlummedewerkers op mbo nlveau
Cursusdata 3l oktober, 7, l4, 2l, 28 november en
l2 december 20l3
Inschrijven voor l9 september 20l3
Cursusprijs - l.l90,- (bl[ lnschrl[vlng voor
22 augustus 20l3 - l.080,-)!
Introductie tot de Polymerase ChainReaction(PH-3031)
De Polymerase Chaln Peactlon (PCP) ls een belangrl[ke moleculalr
blologlsche technlek, dle een ware revolutle teweeg heeft gebracht
blnnen de blomedlsche wetenschappen. Deze technlek wordt volop
toegepast ln dlverse dlagnostlsche en onderzoekslaboratorla en ls nog
steeds ln ontwlkkellng. Tl[dens deze gecomblneerde theorle/praktl[k
lntroductlecursus wordt er lngegaan op de achtergronden, reactle-
condltles en optlmallsatle van de technlek. Daarnaast wordt de lsolatle
van nucleinezuren en de analyse van de PCP producten behandeld.
|n het praktl[kgedeelte worden een aantal PCP optlmallsatle
experlmenten en een speclale PCP toepasslng ultgevoerd,
zodat u hands-on PCP expertlse opdoet. Len kennlsmaklng met real-tlme
PCP en prlmer deslgn ln theorle en praktl[k maken deze cursus compleet.
Doelgroep laboratorlummedewerkers met geen
of beperkte ervarlng met de PCP
Cursusdata 4, 5, 6 en 7 februarl 20l3
Inschrijven voor 2l december 20l2
Cursusprijs - l.750,- (bl[ lnschrl[vlng voor
23 november 20l2 - l.590,-)
Real-time PCR in de praktijk (PH-3032)
Tl[dens deze praktlsche cursus worden achtergronden, mogell[kheden
en toepasslngen van de real-tlme PCP behandeld. |n de theorle zal
dleper worden lngegaan op technlsche aspecten, detectlemethoden,
en dlverse slngle- en multlplex appllcatles. Ook zal het ontwlkkelen van
real-tlme PCP bepallngen behandeld worden. Ugaat praktlsch aan de
slag met real-tlme PCP bepallngen en analyse van de data.
De cursusprl[s van deze cursus ls lncluslef de workshop prlmer en
probe deslgn (PH-3035 en PH-3036). Mocht u geen lnteresse ln deze
workshop hebben, dan kunt u dat aangeven op uwlnschrl[normuller
en dan brengen wl[ - 475,- ln mlnderlng op de cursusprl[s.
Doelgroep laboratorlummedewerkers met beperkte
ervarlng op het gebled van real-tlme PCP
Cursusdata 6 en 7 november 20l3
Inschrijven voor 25 september 20l3
Cursusprijs - l.680,- (bl[ lnschrl[vlng voor
28 augustus 20l3 - l.525,-)
locot|es von |ncomonytto|n|nen vetzotJ Joot het C80.
7 cbd.hsleiden.nl cbd.hsleiden.nl 6
<;;5B01@ ,6<.A0!7A;3106?3.A.:30
De PCR van A tot Z (PH-3033) VERNIEUWD
van ontwlkkellng, optlmallsatle en detectle tot valldatle van PCP-
bepallngen, deze cursus bespreekt de PCP van A tot Z. Lr wordt
lngegaan op de lsolatle van DNA/PNA targets en (voor)behandellng
van de monsters. De functle en optlmallsatle van de verschlllende
reactlecomponenten en condltles en het enect op de PCP emclentle,
speclcltelt en sensltlvltelt komen ter sprake. Daarnaast wordt post-
PCP analyse behandeld en ls er speclale aandacht voor contamlnatle-
preventle, kwallteltscrlterla en controles. Dlverse gastdocenten
zullen PCP toepasslngen ult de praktl[k toellchten.
De cursusprl[s van deze cursus ls lncluslef de workshop prlmer en
probe deslgn (PH-3035 of PH-3036). Mocht u geen lnteresse ln deze
workshop hebben, dan kunt u dat aangeven op uwlnschrl[normuller
en dan brengen wl[ - 475,- ln mlnderlng op de cursusprl[s.
Doelgroep laboratorlummedewerkers op hbo
werk- en denknlveau
Cursusdata 22 maart, 5, l9 en 26 aprll 20l3
Inschrijven voor 8 februarl 20l3
Cursusprijs - 2.l75,- (bl[ lnschrl[vlng voor
ll [anuarl 20l3 - l.980,-)
Kwaliteitsaspecten en trouble-shooting bij
PCR-technologie (PH-3034)
Deze cursus ls bedoeld voor laboratorlummedewerkers dle te
maken hebben met kwallteltscontrole en -borglng. vanaf het
ontwlkkelen tot aan de valldatle van een PCP methode spelen
controles en referentlemonsters een belangrl[ke rol. 8egrlppen
als analytlcal range, accuratesse, emclentle, reproduceerbaarheld,
speclcltelt en sensltlvltelt worden ultgebreld besproken. Tl[dens de
ultvoerlng van een (dlagnostlsche) PCP test moet de kwalltelt van
de test voortdurend geborgd worden. |n deze context zullen eerste,
tweede en derde ll[nscontroles behandeld worden. Naast kwalltelt
Workshop High Resolution Melting (HRM)
analyse (PH-3038)
HPManalyse ls een slmpele, snelle en goedkope post-PCP analyse-
methode dle veranderlngen ln smelttemperatuur en smeltgedrag
ln PCP ampllcons detecteert. HPMls ultermate geschlkt omgrote
aantallen DNA-monsters te analyseren en wordt steeds meer gebrulkt
als screenlngsmethode voor mutatle-detectle (SNP genotyperlng) en
voor DNA methylerlngsanalyse. verder ls het mogell[k omhet aantal
gemuteerde cellen ln een monster te kwantlceren. Tl[dens deze
eendaagse workshop maakt u kennls met de baslsprlnclpes van de
technlek, worden verschlllende platforms en toepasslngen besproken
en het analyseren van HPMdatasets gedemonstreerd. De workshop
wordt gegeven ln samenwerklng met 8loke en toepasslngen ult
verschlllende dlsclpllnes worden door gastdocenten besproken.
Doelgroep laboratorlummedewerkers op hbo
werk- en denknlveau
Cursusdatum 2l maart 20l3
Inschrijven voor 7 februarl 20l3
Cursusprijs - 495,- (bl[ lnschrl[vlng voor
l0 [anuarl 20l3 - 450,-)
Workshop sequencing technieken en
data-analyse (PH-3039)
|n de afgelopen tlen [aren heeft zlch een revolutle op het gebled van
DNA sequentle analyse voltrokken. De technlek ls betrouwbaarder,
sneller en goedkoper geworden en veel laboratorlummedewerkers
hebben dagell[ks met de technlsche kant of de data-analyse van
sequensen te maken. |n deze workshop wordt uwkennls over de
achtergronden en mogell[kheden van de sequenclng technlek,
lncluslef het voorberelden van de monsters opgefrlst. |n het werk-
college gaat u zelf aan de slag met de data-analyse en tl[dens een
rondleldlng bl[ 8aseclear (DNA analyse servlce laboratorlum) zlet u
hoe sequentle analyse ln de praktl[k plaatsvlndt.
zl[n probleemanalyse en troubleshootlng tl[dens optlmallsatle,
valldatle en routlnematlge ultvoerlng een onderdeel van deze cursus.
Uwordt ultgenodlgd omeen casus ln te brengen welke tl[dens de
troubleshootlng besproken zal worden.
Doelgroep laboratorlummedewerkers op hbo
werk- en denknlveau
Cursusdata 27 september, 4 en l0 oktober 20l3
Inschrijven voor l6 augustus 20l3
Cursusprijs - l.075,- (bl[ lnschrl[vlng voor
l9 [ull 20l3 - 975,-)
Workshop primer en probe design
(PH-3035 en PH-3036)
Omeen succesvolle (q)PCP bepallng te kunnen ontwlkkelen zl[n
goede prlmers en probes essentleel. Deze workshop geeft toepasbare
up-to-date lnformatle over prlmer en probe deslgn. verschlllende
probe-types, speclale toepasslngen van prlmers/probes, het ontwlk-
kelen van multlplex PCP testen, elgenschappen van nuoroforen en
quenchers behoren tot de onderwerpen dle behandeld worden.
Tl[dens het blo-lnformatlca practlcumworden de belangrl[kste
stappen van prlmer deslgn, ampllcon en targetsequentle analyse
met behulp van verschlllende web-based programma's door u
ultgevoerd.
Doelgroep laboratorlummedewerkers op hbo
werk- en denknlveau
Cursusdata 25 en 26 [unl 20l3 (PH-3035)
20 en 2l november 20l3 (PH-2036)
Inschrijven voor l4 mel 20l3 (PH-3035)
voor 9 oktober 20l3 (PH-2036)
Cursusprijs - 695,- (bl[ lnschrl[vlng voor l6 aprll 20l3
(PH-3035) of bl[ lnschrl[vlng voor
ll september 20l3 (PH-3036) - 630,-)
Doelgroep laboratorlummedewerkers op hbo
werk- en denknlveau
Cursusdata 3l oktober en l4 november 20l3
Inschrijven voor l9 september 20l3
Cursusprijs - 8l5,- (bl[ lnschrl[vlng voor
22 augustus 20l3 - 740,-)
Masterclass kwaliteitsanalyse van real-time PCR
amplicatiecurven (PH-3040) NIEUW
De Cq (Ct)- waarde speelt een centrale rol ln het kwantlceren
van real-tlme PCP ultslagen. Lr ls echter veel meer lnformatle af te
lelden aan de vormvan de ampllcatlecurve. Analyse van de curve
kan o.a. lnzlcht geven ln remmlng van de PCP reactle, lnvloed van
reactlecomponenten op de PCP emclentle en de bl[behorende
detectlegrenzen van de test, maar ook storende lnteractles van
prlmersets ln multlplex PCP toepasslngen zlchtbaar maken.
|n deze masterclass worden de theoretlsche achtergronden van de
emclentlebepallng besproken. Lr wordt veel aandacht besteed aan
de drempelwaarde (threshold) en de verschlllende methoden van
Cq bepallng. Daarnaast zal het kwantlceren van real-tlme PCP
ultslagen, de analyse van negatleve monsters en het vaststellen
van de detectlegrens aan de orde komen.
Doelgroep laboratorlummedewerkers op hbo
werk- en denknlveau
Cursusdatum 8 februarl 20l3
Inschrijven voor l4 december 20l2
Cursusprijs - 495,- (bl[ lnschrl[vlng voor
l6 november 20l2 - 450,-)
Naast ons vaste cursusaanbod kunnen wl[ ook
lncompanytralnlngen en lndlvlduele tra[ecten op het gebled van
de moleculalre blologle verzorgen
9 8 cbd.hsleiden.nl cbd.hsleiden.nl
,6<.A0!7A;3106?3.A.:306
Workshop genome browsing (PH-3041) NIEUW
De laatste [aren neemt de genomlsche lnformatle ln databases
enormtoe. Genome browsers als Lnsembl, UCSC en NC8| zl[n gerlcht
op het toegankell[k maken van deze kennls. Het gebrulk van deze
toepasslngen vergt echter kennls, men kan al gauwverloren raken ln
de veelheld aan zoekmogell[kheden. Tl[dens deze workshop zullen
gastsprekers toellchten welke browser het meest geschlkt ls voor
een specleke toepasslng en hoe men het best door de browser kan
navlgeren, waarna u zelf achter de computer met opdrachten aan het
werk zult gaan. De workshop rlcht zlch op laboratorlummedewerkers
dle enlge kennls hebben van het opzoeken van sequentles of het
raadplegen van blologlsche databases op het lnternet, maar nog geen
ervarlng hebben met het browsen naar genomlsche lnformatle.
Doelgroep laboratorlummedewerkers op hbo
werk- en denknlveau
Cursusdata l8 en l9 aprll 20l3
Inschrijven voor 7 maart 20l3
Cursusprijs - 605,- (bl[ lnschrl[vlng voor 7 februarl 20l3 - 550,-)
Workshop multiplex real-time PCR in de
microbiologie (PH-3050)
8lnnen de (medlsche) mlcroblologle wordt real-tlme PCP vaak lngezet
voor pathogeendetectle en kwantlcerlng van de pathogeenload. De
multlplex real-tlme PCP ls een gevoellge en specleke methode om
maxlmaal vler tot vl[f verschlllende pathogenen en controles ln een
monster te detecteren. De ontwlkkellng van multlplex real-tlme PCPs
bll[kt ln de praktl[k een complexe ultdaglng te zl[n. |n deze workshop
wordt aandacht besteed aan de ontwlkkellng en optlmallsatle van
multlplex real-tlme PCPs. |solatle van het DNA of PNA, de keuze van
prlmers en probes en de analyse en de lnterpretatle van de real-tlme
PCP data worden behandeld. Omhet troubleshooten van real-tlme
PCP methoden en resultaten zo goed mogell[k te laten aanslulten bl[
uwpraktl[kervarlng, vragen we u voor de aanvang van de cursus een
casus ln te brengen. Pelevante casussen zullen worden besproken.
Deze cursus wordt gegeven ln samenwerklng met de afdellng
Parasltologle van het LUMC.
Doelgroep laboratorlummedewerkers op hbo nlveau
Cursusdatum l9 september 20l3
Inschrijven voor 8 augustus 20l3
Cursusprijs - 495,- (bl[ lnschrl[vlng voor ll [ull 20l3 - 450,-)
Virologie; theoretische achtergronden (PH-3051)
|nnuenza, A|DS en zonotlsche lnfectles laten zlen dat vlrussen een
belangrl[ke lnvloed hebben op gezondheld en welzl[n van mens en
dler. we zlen verwachte maar ook onverwachte epldemleen. 8lnnen
de vlrale dlagnostlek zlen we vrl[wel alleen nog maar serologle en
moleculalre technleken. vlrussen zl[n echter nlet alleen zlektever-
wekkend. Ze worden bl[voorbeeld ook gebrulkt bl[ gentheraple en
de ontwlkkellng van vacclns. Dlt alles maakt de vlrologle tot een
dynamlsch en ulterst belangrl[k wetenschappell[k vakgebled, waarln
de laatste [aren vele nleuwe ontwlkkellngen hebben plaatsgevonden.
De cursus wordt verzorgd ln samenwerklng met gastsprekers van de
afdellngen vlrologle en moleculalre celblologle van het LUMC en
het P|vM. Tl[dens een van de bl[eenkomsten zullen vlrologlsche
dlagnostlsche technleken gedemonstreerd worden op het
vlrologlsch laboratorlumvan het LUMC.
Doelgroep laboratorlummedewerkers werkzaam
ln de vlrologle
Cursusdata l6, 2l, 23, 28, 29 en 30 mel 20l3
Inschrijven voor 4 aprll 20l3
Cursusprijs - l.285,- (bl[ lnschrl[vlng voor
7 maart 20l3 - l.l70,-)
TFT (Triple Feces Test) voor beginners (PH-3052)
De Trlple Peces Test (TPT) ls een drlevoudlge test op de aanwezlgheld
van lntestlnale protozoalre parasleten, dle lnmlddels ln Nederland
door veel hulsartsen en zlekenhulzen gebrulkt wordt. Nog nlet alle
laboratorla zl[n volledlg op de hoogte van het bestaan van de test
en het percentage en de ernst van een besmettlng met parasleten.
Deze beglnnerscursus ls bedoeld voor medewerkers van laboratorla
dle de TPT gaan lnvoeren. Tl[dens de eerste twee dagen zullen tl[dens
de theorle achtergrond van parasleten en testen behandeld worden
en tl[dens de praktl[k zullen de verschlllende technleken gedemon-
streerd en geoefend worden. Deze twee dagen worden gevolgd
door een terugkomdag na drle maanden waarvoor u zlch ook
apart kunt lnschrl[ven: TPT voor gevorderden (PH-3053). Deze
cursus wordt gegeven ln samenwerklng met dr. T. Mank van het
StreeklaboratorlumHaarlem.
Doelgroep laboratorlummedewerkers dle de TPT
wlllen gaan lnvoeren op hun laboratorlum
Cursusdata l9, 20 maart en l4 mel 20l3
Inschrijven voor 5 februarl 20l3
Cursusprijs - l.090,- (bl[ lnschrl[vlng voor
8 [anuarl 20l3 - 990,-)
Workshop multiplex real-time PCR in de
microbiologie (PH-3050)
Masterclass innovatieve diagnostische technieken
in de microbiologie (PH-3054)
Zle omschrl[vlng ln hoofdstuk 2 Mlcroblologle
In situ hybridisatie (PH-3080)
Zle omschrl[vlng ln hoofdstuk 3 Pathologle/Hlstotechnologle
ELISA voor beginners (PH-3091)
ELISA theorie; achtergronden en kwaliteitsaspecten
(PH-3092)
Zle omschrl[vlng ln hoofdstuk 4 |mmunologle/|mmunochemle
Plantspecieke real-time PCR technieken (PH-3095)
Zle omschrl[vlng ln hoofdstuk 5 Agrobotanle
GMP basis (PH-3093 t/m PH-3096)
Zle omschrl[vlng ln hoofdstuk 7 Llfe sclence algemeen
ll l0 cbd.hsleiden.nl cbd.hsleiden.nl
,6<.A0!7A;3106?3.A.:306 *6<3!1.?3.A.:30
TFT (Triple Feces Test) voor gevorderden (PH-3053)
wanneer de Trlple Peces Test en de permanente kleurlng van feces
ls lngevoerd ln het laboratorlumkan men ln de praktl[k tegen allerlel
valkullen en problemen aanlopen. Omdaarover van gedachten te
wlsselen en ook omde nleuwste aanpasslngen te horen, wordt deze
dag georganlseerd. valldatle van parasltologlsche dlagnostlek wordt
steeds belangrl[ker. Daaromzal er ook aandacht besteed worden aan
het kwallteltssysteemCCKL, en met name aan de valldatle van deze
methode. Lr zal ultgebreld geoefend worden met casuistlek tl[dens
de praktl[k. Deze cursus wordt gegeven ln samenwerklng met
dr. T. Mank van het StreeklaboratorlumHaarlem.
Doelgroep laboratorlummedewerkers dle zlch regelmatlg
met de TPT en de permanente kleurlng van
fecespreparaten bezlg houden en hun vakkennls
op dlt gebled wlllen ultbrelden en/of opfrlssen
Cursusdatum l4 mel 20l3
Inschrijven voor 2 aprll 20l3
Cursusprijs - 495,- (bl[ lnschrl[vlng voor 5 maart 20l3 - 450,-)
Diagnostiek van veel voorkomende
schimmelinfecties (PH-3055)
Deze lnleldende cursus heeft tot doel medlsch mlcroblologlsche
anallsten de vaardlgheden bl[ te brengen ln het kweken en determlneren
van schlmmelsoorten dle meer of mlnder frequent ln patlentenmaterlaal
kunnen voorkomen. |n zes colleges op zes dagen wordt de theorle
van deze medlsch belangrl[ke schlmmelsoorten behandeld en komen
systematlek, (actuele) dlagnostlek en blologle aan bod. Het college
wordt telkens gevolgd door een practlcum. De opzet ls omu kennls te
geven van de schlmmelsoorten dle het meest ln zlekenhulzen geisoleerd
worden, waardoor de betrouwbaarheld van de afgegeven ultslag
wordt vergroot.
Doelgroep laboratorlummedewerkers dle zlch bezlg
(gaan) houden met de dlagnostlek van
schlmmellnfectles
Cursusdata 2l, 26, 28 november, 3, l0 en l2 december 20l3
Inschrijven voor l0 oktober 20l3
Cursusprijs - l.420,- (bl[ lnschrl[vlng voor
l2 september 20l3 - l.290,-)
Symposium en workshop: Medische Mycologie
(PH-3056) en (PH-3057)
7hemo: lnJem|sche en suocutone mycosen en ve|l|he|J
o het mycolo|sch looototot|um
|eder [aar wordt er een symposlumen een workshop Medlsche
Mycologle georganlseerd door het C8D. Tl[dens een vlertal colleges
ln de ochtend zullen gerenommeerde gastsprekers een actueel
onderwerp ult de mycologle van alle kanten bellchten. Het thema van
het [aar 20l3 zal zl[n: Lndemlsche en subcutane mycosen en velllgheld
op het mycologlsch laboratorlum. Lr bestaat de mogell[kheld alleen het
symposlumte volgen. Tl[dens de mlddag zal een aantal nleuwe casussen
behandeld worden tl[dens de workshop, waarbl[ u de mogell[kheld krl[gt
omhet materlaal macroscoplsch als kweek en daarna ook
mlcroscoplsch te bekl[ken.
Masterclass innovatieve diagnostische technieken
in de microbiologie (PH-3054)
De ontwlkkellngen ln de mlcroblele dlagnostlek volgen elkaar
ln hoog tempo op. Kweekmethoden zl[n vervangen door hlgh
throughput moleculalre technleken. |n de unlversltalre centra
wordt gewerkt aan het oplossen van de beperklngen van de
huldlge gevalldeerde testen, en het ontwlkkelen van aanvullende
(snellere) determlnatlemethoden van mlcro-organlsmen. Dergell[ke
lnnovatleve technleken zl[n vooral gebaseerd op spectrofotometrle
en sllmme mlnlaturlserlng/ultbouwvan bestaande testen.
8lo-lnformatlca tools helpen grote hoeveelheden data te analyseren
en pathogenen tot op stamnlveau te determlneren. Gezlen de
kracht van de nleuwe technleken wordt verwacht dat ook perlfere
laboratorla snel zullen volgen.
|n deze masterclass zullen de prlnclpes en (reeds gevalldeerde)
toepasslngen van MALD|-TOP, Pamanspectroscople, electronlc
nose en Lumlnextechnologle met betrekklng tot dlagnostlek en
survelllance en toekomstlge ontwlkkellngen worden besproken.
Deze masterclass wordt verzorgd ln samenwerklng met het lectoraat
|nnovatleve Moleculalre Dlagnostlek van Hogeschool Lelden.
Doelgroep laboratorlummedewerkers op hbo
werk- en denknlveau
Cursusdatum l0 [anuarl 20l3
Inschrijven voor 29 november 20l2
Cursusprijs - 495,- (bl[ lnschrl[vlng voor
l november 20l2 - 450,-)
Deze dag wordt ln samenwerklng met de afdellng Medlsche
Mlcroblologle van het UMC St. Padboud (Mycologle) te Nl[megen
georganlseerd. |n 20l3 zullen het symposlumen de workshop
gegeven worden op het UMC St. Padboud te Nl[megen.
Symposium en workshop:
Medische Mycologie (PH-3056)
7hemo: lnJem|sche en suocutone mycosen
en ve|l|he|J o het mycolo|sch looototot|um
Doelgroep laboratorlummedewerkers en andere
geinteresseerden op het gebled van de
mycologle
Cursusdatum 22 maart 20l3, 9.30-l7.00 uur
Inschrijven voor 8 februarl 20l3
Cursusprijs wordt nader bekend gemaakt
Symposium: Medische Mycologie (PH-3057)
7hemo: lnJem|sche en suocutone mycosen en
ve|l|he|J o het mycolo|sch looototot|um
Doelgroep laboratorlummedewerkers en andere
geinteresseerden op het gebled van
de mycologle
Cursusdatum 22 maart 20l3, 9.30-l2.30 uur
Inschrijven voor 8 februarl 20l3
Cursusprijs wordt nader bekend gemaakt
Praktijkcursus multiplex real-time PCR in de
microbiologie; design, optimalisatie en validatie
(PH-3061) NIEUW
Cursusdata 23, 24, 25, 26 en 27 september 20l3
Kl[k voor actuele lnformatle op
onze webslte
l3 l2 cbd.hsleiden.nl cbd.hsleiden.nl
*6<3!1.?3.A.:30
Immunologie voor microbiologisch analisten (PH-3058)
|n het dagell[ks leven staan we constant ln contact met talloze
vlrussen, bacterlen, schlmmels en parasleten, meestal zonder dat
we er zlek van worden. Op deze cursusdag wordt het afweersysteem
en de lnteractle tussen pathogenen en gastheer behandeld. Aan de
orde komen: verdedlglng tegen mlcro-organlsmen (speclek en nlet
speclek), lnteractle met pathogenen, de gevolgen van stoornlssen
van het lmmuunsysteem(o.a. alds), lmmunologle ln het laboratorlum
en het enect daarvan op de dlagnostlek. Ook de achtergronden van
oude en nleuwe dlagnostlsche technleken omantlgenen en
antlstonen van bepaalde zlekteverwekkers te detecteren zullen
worden behandeld. Deze cursus wordt gegeven ln samenwerklng
met de afdellng |nfectlezlekten van het LUMC.
Doelgroep laboratorlummedewerkers dle hun kennls
op het gebled van de lmmunologle wlllen
opfrlssen en actuallseren
Cursusdatum l4 maart 20l3
Inschrijven voor 3l [anuarl 20l3
Cursusprijs - 345,- (bl[ lnschrl[vlng voor
3 [anuarl 20l3 - 3l5,-)
Workshop malaria (PH-3060)
|n oktober 2007 heeft de 8lll & Mellnda Gates Poundatlon de
lnternatlonale gemeenschap opgeroepen malarla ult te roelen.
Ondanks het felt dat er een afname te zlen ls van malarla ln een
aantal gebleden, kan de helft van de wereldbevolklng nog steeds
een levensbedrelgende malarla lnfectle oplopen. wereldwl[d ls het
aantal mensen dat het afgelopen [aar malarla heeft opgelopen bl[na
300 mll[oen. 1aarll[ks overll[den ongeveer l,5 mll[oen mensen aan
deze zlekte. |n de mlcroblologlsche laboratorla wordt regelmatlg
onderzoek naar malarla aangevraagd. Llk [aar wordt een theoretl-
sche en praktlsche workshop malarla gegeven. Tl[dens de theorle
zullen de laatste ontwlkkellngen ln de kllnlek en dlagnostlek aan bod
komen. Aan de hand van casuistlek zullen veel malarla preparaten
beoordeeld en besproken worden. Deze cursus wordt gegeven ln
samenwerklng met de afdellng Parasltologle van het LUMC.
Doelgroep laboratorlummedewerkers op hbo werk- en
denknlveau dle malarla expertlse wlllen
krl[gen of oefenen en over de nleuwste ontwlk-
kellngen geinformeerd wlllen worden
Cursusdata ll en l2 november 20l3
Inschrijven voor 30 september 20l3
Cursusprijs - 870,- (bl[ lnschrl[vlng voor
2 september 20l3 - 790,-)
Parasitologie (PH-3059)
Parasltalre lnfectles bll[ven een contlnue bedrelglng vormen voor de
volksgezondheld. De prevalentle van parasltalre lnfectles ls ln troplsche
gebleden hoger, maar ook mensen ln gematlgde en subtroplsche streken
kunnen worden geinfecteerd. Zo worden ln ons elgen land parasltalre
lnfectles gevonden bl[ mlgranten, vluchtellngen en adoptleklnderen ult
(sub)troplsche gebleden en bl[ allochtone en autochtone Nederlanders,
dle veel relzen bulten Luropa. 8l[ patlenten met een verlaagde weerstand
zlen we vaak opportunlstlsche lnfectles.
Tl[dens deze theoretlsche en praktlsche cursus zal de actuele
dlagnostlek en kllnlek van protozon tot helmlnth aan bod komen en zal
er geoefend worden aan de hand van veel casuistlek. De cursus wordt ln
samenwerklng met de afdellng Parasltologle van het LUMCgeorganlseerd.
Doelgroep laboratorlummedewerkers dle zlch regelmatlg
met de dlagnostlek van parasltalre lnfectles bezlg
houden en hun vaardlgheden en kennls op dlt ter-
reln wlllen opfrlssen en ultbrelden
Cursusdata 4, 5, 6, l3, l4 en l5 november 20l3
Inschrijven voor 23 september 20l3
Cursusprijs - l.645,- (bl[ lnschrl[vlng voor
26 augustus 20l3 - l.495,-)
Introductie tot de Polymerase Chain Reaction
(PH-3031)
De PCR van A tot Z (PH-3033)
Zle omschrl[vlng hoofdstuk l Moleculalre blologle
ELISA voor beginners (PH-3091)
ELISA theorie; achtergronden en
kwaliteitsaspecten (PH-3092)
Zle omschrl[vlng ln hoofdstuk 4 |mmunologle/|mmunochemle
GMP basis (PH-3093 t/m PH-3096)
Zle omschrl[vlng ln hoofdstuk 7 Llfe sclence algemeen
Naast ons vaste cursusaanbod kunnen wl[ ook
lncompanytralnlngen en lndlvlduele tra[ecten op het
gebled van de mlcroblologle verzorgen
Ook op het gebled van velllg werken met mlcro-organlsmen en
GGOs bleden wl[ lncompanytralnlngen en lndlvlduele tra[ecten
l5 l4 cbd.hslelden.nl cbd.hslelden.nl
*6<3!1.?3.A.:30
Instapcursus histotechniek online (PH-3070)
Het doel van deze cursus ls medewerkers zonder laboratorlum-
opleldlng op een basls nlveau op te lelden, zodat zl[ basale hlstotech-
nlsche werkzaamheden (zoals asslsteren bl[ het ultsnl[den, zelfstandlg
lnbedden, snl[den van coupes, HL en PAS kleurlng) kunnen ultvoeren.
|n de cursus llgt het accent sterk op de basale schelkunde en medlsche
kennls dle nodlg ls omdeze werkzaamheden op een [ulste manler,
verantwoord en velllg te kunnen ultvoeren. De theorle wordt zoveel mo-
gell[k aan de dagell[kse praktl[k van genoemde handellngen gekoppeld.
0eze cutsus wotJt l|ve onl|ne vetzotJ |n t|en lessen von twee uut,
voot toeen von v|et tot zes etsonen. Z|e voot olemene |nlotmot|e
ovet l|ve onl|ne lessen o|no 4.
Doelgroep medewerkers van pathologle laboratorla zonder
HLO/MLOdlploma en zonder een schelkundlge/
medlsche achtergrond. Medewerkers met schel-
kunde en blologle ln hun vooropleldlng verwl[zen
wl[ graag naar de cursus Hlstotechnlek (PH-307l).
Cursusdata 25 aprll, l5, 29 mel, l2, 26 [unl, 4, l8 september, 2,
30 oktober, l3 november 20l3
Inschrijven voor l4 maart 20l3
Cursusprijs - 2.480,- (bl[ lnschrl[vlng voor
l4 februarl 20l3 - 2.250,-)
Histotechiek (PH-3071)
Deze cursus ls bedoeld voor medewerkers van pathologle laboratorla
met schelkunde en blologle ln hun vooropleldlng (HAvO, vM8Ot-tech-
nlek, MLO), maar zonder specleke opleldlng ln de pathologle. 8lnnen
de cursus komen alle baslsaspecten van het werk op een pathologle
laboratorlumaan bod. Lr wordt ln de theorle aandacht besteed aan
de nowvan het materlaal (xeren, doorvoeren, lnbedden, snl[den
en kleuren) en aan de HL, PAS en elastlne kleurlng. De basls van de
hlstologle (opbouwvan cellen en weefsels, epltheel, blnd-, spler- en
zenuwweefsel) komt zowel ln de theorle als ln de praktl[k aan bod.
Hlerbl[ wordt veel geoefend met het gebrulk van de llchtmlcroscoop.
Doelgroep hlstotechnlsche medewerkers met vM8Ot-
technlek, HAvO(N&T of N&Gproel met
wlskunde, schelkunde, blologle, natuurkunde),
een MLOopleldlng ln een andere rlchtlng dan
cyto-hlstopathologle of vergell[kbaar werk- en
denknlveau. Medewerkers ln de pathologle
zonder enlge schelkunde of blologle ln hun
vooropleldlng verwl[zen wl[ graag naar de
|nstapcursus hlstotechnlek onllne (PH-3070).
Cursusdata l6, 30 [anuarl, l3 februarl, 6, 20 maart,
3, l7 aprll en 8 mel 20l3
Inschrijven voor 5 december 20l2
Cursusprijs - l.995,- (bl[ lnschrl[vlng voor
7 november 20l2 - l.825,-)
Kleurtheorie voor de dagelijkse praktijk (PH-3072)
Deze cursus bledt de kennls omde kwalltelt van kleurlngen te
kunnen beoordelen en omproblemen met kleurlngen te kunnen
oplossen. De theorle wordt hlerbl[ consequent gekoppeld aan de
dagell[kse praktl[k op een PA laboratorlum.
Aan bod komen de lnvloed van xatle op de kleurlng evenals de
prlnclpes en krltlsche stappen van de veelgebrulkte kleurlngen
(oa HL, Alclan 8lue, PAS, Congo Pood, elastlne kleurlng, zllverkleu-
rlngen, l[zer kleurlng, Zlehl Nlelsen, Gram, Glemsa). De theorle wordt
elgen gemaakt aan de hand van verschlllende typen opdrachten.
Hlerbl[ wordt veel gebrulk gemaakt van protocollen dle curslsten van
hun werkplek meenemen. Lr wordt ln de praktl[k geoefend omde
technlsche kwalltelt van gekleurde preparaten te beoordelen en om
voorstellen te doen voor verbeterlng van de kwalltelt.
l7 l6 cbd.hsleiden.nl cbd.hsleiden.nl
-69;54.A.:30C4385.50!4=.A.:30
|n onderstaand schema en op onze webslte vlndt u een volledlg overzlcht van al onze cursussen voor medewerkers van pathologle laboratorla.

Markers en panels in de
diagnostiek van longtumoren
(PH-4002) NIEUW
Pathologists assistant
(uitsnijden voor analisten)
(PH-3015)
Immunohistocytochemie
(PH-3076)


Pathologie (PH-3074)



Diagnostische toepassingen
van histochemische kleuringen
in de pathologie (PH-3079,
wordt tweejaarlijks gegeven)
Insitu hybridisatie*
(PH-3080, wordt
tweejaarlijks gegeven)
Histologie (PH-3073)


Kleurtheorie voor de
dagelijkse praktijk (PH-3072)

Immunohistochemie voor
beginners (PH-3075)

Histotechniek (PH-3071)


Instapcursus
histotechniek online
(PH-3070)
Overzicht cursussen Pathologie/Histotechnologie

Aanbevolen leerroute

* Enige moleculair biologische kennis vereist
MLO cytohistopathologie,
HLO geen cytohistopathologie

MLO geen cytohistopathologie,
HAVO Natuur en Techniek of
Gezondheid
Geen specieke vooropleiding
HLO cytohistopathologie
Post-HLO cytohistopathologie
Cursusniveau
Markers en panels in de
diagnostiek van tumoren
(tweejaarlijks, wordt in 2014
gegeven)
Cursussen op het gebied van Pathologie/Histotechnologie die niet zijn opgenomen in dit schema:
- Masterclass immunohistocytochemie voor research analisten (PH-3077)
- Cursussen die nog in voorbereiding zijn
Opleiding Pathologists assistant
(uitsnijden voor analisten) (PH-3015 )
Het doel van de opleldlng ls anallsten dle al ultsnl[werk verrlchten
voldoende kennls en vaardlgheden te bleden voor het zelfstandlg ult-
snl[den van routlnematlg veel voorkomende weefsels en organen. De
opleldlng bestaat ult drle blokken. 8lnnen het eerste blok komen het
verwerken van blopten, huldexclsle preparaten en nlet-oncologlsche
preparaten aan bod. Het tweede blok omvat veel voorkomend on-
cologlsch materlaal, waarvan het ultsnl[den goed gestandaardlseerd
ls (mamma, colon, long). Uleert hlerbl[ TNMbased te denken en te
werken. Het derde blok omvat een opdracht blnnen de elgen lnstel-
llng. Uleert hlerbl[ gestructureerd te werken en consequentles van
veranderlngen te analyseren. Aspecten dle ook bl[ het ultsnl[den van
belang zl[n. De opleldlng wordt lnhoudell[k verzorgd door Symblant.
Doelgroep MLO- en HLO-anallsten werkzaamln PA
laboratorla, met mlnlmaal 2 [aar ervarlng ln
het asslsteren bl[ het ultsnl[den van weefsels
Cursusdata blok 1: l7 [anuarl, l4 februarl, l4 maart,
4 aprll, l6 mel en 6 [unl 20l3
blok 2: 5, l9 september, l0, 3l oktober,
l4, 28 november 20l3
blok 3: wordt nader bekend gemaakt
Inschrijven voor l5 november 20l2
Cursusprijs - l.950,- per blok
Immunohistochemie voor beginners (PH-3075)
Deze cursus bledt basale kennls van lmmuunhlstochemlsche kleurln-
gen. |n de theorle wordt gestart met de algemene lmmunochemle:
hoe zl[n antlllchamen opgebouwd, wat zl[n de verschlllen tussen een
monoklonaal antlllchaamen een polyklonaal antlserum, hoe blndt
een antlllchaamaan een antlgeen (het te detecteren molecuul) en
hoe wordt een antlgeen-antlllchaamblndlng zlchtbaar gemaakt.
Daarna worden de belangrl[kste aspecten van lmmunohlstocheml-
sche kleurlngen besproken. Tl[dens de praktl[k wordt een lmmuno-
hlstochemlsche kleurlng ultgevoerd. Hlerbl[ wordt veel aandacht
besteed aan het doel van ledere stap ln het protocol, waardoor de
besproken theorle dlrect aan de praktl[k wordt gekoppeld.
Doelgroep laboratorlummedewerkers met geen of
beperkte ervarlng ln de lmmunohlstochemle
Cursusdata 5, l2 en l3 november 20l3
Inschrijven voor 24 september 20l3
Cursusprijs - 990,- (bl[ lnschrl[vlng voor
27 augustus 20l3 - 900,-)
Immunohistocytochemie (PH-3076)
Op veel laboratorla worden de lmmunochemlsche kleurlngen
ultgevoerd met behulp van stalners. De anallst ls hlerbl[ de speclallst
dle bl[voorbeeld de [ulste tlter van de antlllchamen bepaalt en bekl[kt
of de coupes technlsch goed zl[n. Deze cursus bledt een compleet
overzlcht van alle aspecten dle van belang zl[n bl[ het opzetten,
ultvoeren en controleren van lmmunohlsto/cytochemlsche kleurln-
gen. we starten met de elgenschappen van antlllchamen (mono- en
polyklonalen) en van de antlgenen ln het weefsel. vervolgens komen
we vla xatle, antlgeen retrleval, de keuze van geschlkte labels,
versterklngsmethoden, controles etc. ultelndell[k ult bl[ begrlppen
als sensltlvltelt en speclcltelt en bl[ de prlnclpes en het belang van
lnterne en externe kwallteltssystemen. verschlllende gastdocenten
verzorgen specleke onderdelen van de cursus.
Doelgroep MLO- en HLO-anallsten werkzaamln de
dlagnostlek en research
Cursusdata 25 september, 9, 30 oktober, 6,
20 november en 4 december 20l3
Inschrijven voor l4 augustus 20l3
Cursusprijs - l.780,- (bl[ lnschrl[vlng voor
l7 [ull 20l3 - l.620,-)
Histologie (PH-3073)
Omde kwalltelt van gekleurde preparaten te kunnen controleren en
ompathologlsche veranderlngen ln weefsels te kunnen herkennen
ls kennls van de normale hlstologle onontbeerll[k. Daarnaast ls de
kennls van de mlcroscople van toepasslng bl[ lnbed- en ultsnl[dwerk-
zaamheden. |n deze cursus komen de macroscoplsche en mlcrosco-
plsche anatomle van normale weefsels, organen en orgaanstelsels
ultgebreld aan bod. Lr wordt veel aandacht besteed aan het leren
herkennen van de weefsels en organen. De opbouwervan wordt
ln verband gebracht met de bl[behorende fyslologle. Tl[dens de
cursusdagen worden de theorle (hlstologle, macroscoplsche
anatomle, fyslologle) en de praktl[k (hlstologle, het bekl[ken van
preparaten) gecomblneerd. voor medewerkers ult de research wordt
aandacht besteed aan de vergell[kende mlcroscoplsche anatomle
tussen klelne knaagdleren en de mens.
Doelgroep MLO- en HLO-anallsten werkzaamln de
dlagnostlek en research
Cursusdata 26 september, l0, 3l oktober, 7, 2l,
28 november 20l3
Inschrijven voor l5 augustus 20l3
Cursusprijs - l.780,- (bl[ lnschrl[vlng voor
l8 [ull 20l3 - l.620,-)
Pathologie (PH-3074)
Materlaal dat bl[ pathologle laboratorla wordt aangeboden valt op
hoofdll[nen ln te delen naar ontsteklngen, clrculatlestoornlssen en
mallgnltelten. |n deze cursus worden het ontstaan en beloop hlervan
gekoppeld aan de bl[behorende morfologlsche veranderlngen ln het
weefsel. Naast de theorlelessen, bekl[kt en beoordeelt u mlcroscoplsche
preparaten van ontsteklngen (acuut, chronlsch), clrculatlestoornls-
sen (bl[voorbeeld ten gevolge van een trombus en een cholesterol-
embolus) en tumoren (mamma- en colontumoren, pollepen).
De verworven kennls wordt vervolgens lnteractlef verwerkt ln
bl[behorende casussen, dle door dhr. dr. v.T.H.8.M. Smlt (patholoog,
LUMC) aan de twlntlg-kopsmlcroscoop worden besproken.
Doelgroep MLO- en HLO-anallsten werkzaamln de
dlagnostlek en research
Cursusdata 4, ll oktober, l, 8, 22 en 29 november 20l3
Inschrijven voor 23 augustus 20l3
Cursusprijs - l.835,- (bl[ lnschrl[vlng voor
26 [ull 20l3 - l.670,-)
l9 l8 cbd.hsleiden.nl cbd.hsleiden.nl
-69;54.A.:30C4385.50!4=.A.:30
In situ hybridisatie (PH-3080)
|n deze cursus worden de theoretlsche achtergronden van de |n
s|tu hybrldlsatle (|SH) en van de bl[behorende moleculalre blologle
besproken. Hlerbl[ komen onder meer de krltlsche stappen ln een
|SHprotocol, het belang van cel- en weefselbewerklng, de samenstel-
llng en elgenschappen van het hybrldlsatlemengsel, probes, labels,
vlsuallserlngsmethoden en kwallteltscontroles aan bod. Tl[dens de
praktl[k wordt geoefend ln het ultvoeren, optlmallseren en beoor-
delen van een |SH. Ukunt tevens problemen dle u op de werkvloer
bent tegengekomen bl[ |SHs lnbrengen. Deze worden op de laatste
cursusdag behandeld.
Doelgroep MLO- en HLO-anallsten werkzaamln de
dlagnostlek en research
Cursusdata 4, 5 en l2 november 20l3
Inschrijven voor 23 september 20l3
Cursusprijs - l.l50,- (bl[ lnschrl[vlng voor
26 augustus 20l3 - l.045,-)
Markers en panels in de diagnostiek van
longtumoren (PH-4002) NIEUW
Deze eendaagse cursus bledt een overzlcht van de dlagnostlek van
longtumoren, waarbl[ de lndellng van longtumoren, epldemlologle,
etlologle, pathogenese, dlagnostlek (waaronder LUS en L8US-PNA),
stadlerlng, graderlng en het belang hlervan voor de behandellng en
prognose aan bod komen. |n het kader van de dlagnostlek worden
de toepasslng en achtergronden van veelgebrulkte markers (CK, CK7,
TTPl, p63, CD56, synaptofyslne, chromogranlne) en het doel en de
prlnclpes van de moleculalre testen voor LGPP, KPAS en LML4-ALK
mutatles besproken. Tl[dens de praktl[k bekl[kt u coupes van longtu-
moren gekleurd voor de besproken markers. De verworven kennls
wordt vervolgens toegepast en verdlept ln bl[behorende casussen
dle door dr. v.T.H.8.M. Smlt aan de twlntlg-kopsmlcroscoop worden
besproken. De cursus ls ontwlkkeld en wordt ultgevoerd ln nauwe
samenwerklng met dr. v.T.H.8.M. Smlt van de afdellng Pathologle van
het Lelds Unlversltalr Medlsch Centrum.
Doelgroep MLO- en HLO-anallsten dle
lmmunohlstochemlsche kleurlngen
ultvoeren op PA laboratorla
Cursusdatum 2l [unl 20l3
Inschrijven voor l9 aprll 20l3
Cursusprijs - 495,- (bl[ lnschrl[vlng voor
22 maart 20l3 - 450,-)
Naast ons vaste cursusaanbod kunnen wl[ ook
lncompanytralnlngen en lndlvlduele tra[ecten op het gebled van
de pathologle/hlstotechnologle verzorgen
Doelgroep MLO- en HLO-anallsten werkzaamln de
dlagnostlek en research
Cursusdata l, l5 februarl, 8, 22 maart, 5, 26 aprll en
l7 mel 20l3
Inschrijven voor 2l december 20l2
Cursusprijs - 2.l50,- (bl[ lnschrl[vlng voor
23 november 20l2 - l.950,-)
Masterclass immunohistocytochemie voor
research analisten (PH-3077)
|n deze eendaagse masterclass komen alle aspecten dle van belang
zl[n bl[ het ontwlkkelen en optlmallseren van lmmunohlstochemlsche
kleurlngen aan bod. Op een overzlchtell[ke manler worden alle
stappen dle van belang zl[n besproken, zodat u na deze dag
voldoende aanknoplngspunten en rlchtll[nen heeft omzelf enkel-,
dubbel- en trlplekleurlngen op te zetten en te vallderen. Na een
algemene lnleldlng volgen de procedures voor het ontwlkkelen van
enkel-, dubbel- en trlplekleurlngen, en specleke tlps omachtergrond
aankleurlng te vermlnderen. Gaandeweg worden vele tlps en advlezen
gegeven omtot optlmale kleurlngen te komen. Aanslultend volgt
lnformatle over nleuwe manleren van verwerklng en bewerklng van
data van lmmunohlstochemlsche kleurlngen.
De cursus ls ontwlkkeld en wordt gegeven ln samenwerklng met dr.
C.M. van der Loos (afdellng Pathologle, AMC) en P. van de Plas (Aurlon).
Doelgroep research anallsten en onderzoekers dle lmmuno-
hlstochemlsche kleurlngen opzetten met
goed gekarakterlseerde of [ulst welnlg
gekarakterlseerde antlllchamen
Cursusdatum 26 november 20l3
Inschrijven voor l5 oktober 20l3
Cursusprijs - 495,- (bl[ lnschrl[vlng voor
l7 september 20l3 - 450,-)
Diagnostische toepassingen van histochemische
kleuringen in de pathologie (PH-3079)
Op grond van de bevlndlngen ln HL gekleurde preparaten worden
door pathologen vaak speclale hlstologlsch/hlstochemlsche kleu-
rlngen ('kleurt[es') aangevraagd. |n deze cursus worden een aantal
veelgebrulkte speclale kleurlngen besproken en bekeken. De kleurln-
gen dle aan bod komen zl[n o.a. de Alclan 8lue, PAS, Congo Pood, me-
lanlne, elastlne, Gram, Zlehl Nlelsen, l[zer (Perls), trlchroomkleurlngen
en zllverkleurlngen (von Kossa, retlcullne kleurlngen). Per kleurlng
wordt toegellcht waaromen wanneer deze wordt aangevraagd en
welke lnformatle hlerult wordt verkregen. Tl[dens de praktl[klessen
bekl[kt en beoordeelt u mlcroscoplsche preparaten van de besproken
kleurlngen. De verworven kennls wordt vervolgens toegepast en
verdlept ln bl[behorende casussen dle door dr. v.T.H.8.M. Smlt (patho-
loog, LUMC) aan de twlntlg-kopsmlcroscoop worden besproken.
Doelgroep MLO- en HLO-anallsten werkzaam
ln de dlagnostlek en research
Cursusdata 24, 3l mel, 7 en l4 [unl 20l3
Inschrijven voor l2 aprll 20l3
Cursusprijs - l.l90,- (bl[ lnschrl[vlng voor
l5 maart 20l3 - l.080,-)
Basiscursus moleculaire biologie (PH-3030)
Introductie tot de Polymerase Chain Reaction
(PH-3031)
Zle omschrl[vlng ln hoofdstuk l Moleculalre blologle
2l 20 cbd.hsleiden.nl cbd.hsleiden.nl
-69;54.A.:30C4385.50!4=.A.:30
Basis immunologie (PH-3090)
Deze theoretlsche cursus bledt de baslskennls dle nodlg ls omeen
goed lnzlcht te krl[gen ln de algemene opbouwen werklng van het
lmmuunsysteem. De cellen van het lmmuunsysteem, hun functles
en onderllnge samenwerklng komen ultgebreld aan bod. vanzelf-
sprekend krl[gen de elgenschappen van antlgenen en antlllchamen
veel aandacht. Aanslultend worden de prlnclpes en toepasslngen
van dlverse lmmunochemlsche technleken behandeld. Deze cursus
bledt een brede basls voor laboratorlummedewerkers dle ln hun werk
te maken hebben met onderzoek gerelateerd aan lmmunologlsche
vraagstelllngen, of met lmmunochemlsche testen.
Doelgroep laboratorlummedewerkers op mbo nlveau
Cursusdata l2, 26 maart, 9 en 23 aprll 20l3
Inschrijven voor 29 [anuarl 20l3
Cursusprijs - 795,- (bl[ lnschrl[vlng voor
3 [anuarl 20l3 - 720,-)
ELISA theorie; achtergronden en
kwaliteitsaspecten (PH-3092)
Deze cursus bledt de lnformatle omde prlnclpes, problemen en
belangrl[kste kwallteltscrlterla van LL|SA's te doorgronden. Hlertoe
komen tl[dens de cursus de theoretlsche achtergronden van de
LL|SA (o.a. coaten, antlgenen en antlllchamen, blokkeren, detectle)
ultgebreld aan bod en worden deze vervolgens gekoppeld aan
de technlsche evaluatle van een LL|SA (sensltlvltelt, speclcltelt,
preclsle, [ulstheld, accuratesse, meetfouten, robuustheld, methoden
vergell[ken, lot-to-lot varlatle). Aanslultend worden de valldatle van
een LL|SA voor zl[n toepasslng (normaal waarden, dlagnostlsche
sensltlvltelt en speclcltelt, voorspellende waarde, cut-on waarden)
besproken, en komen lnterne en externe kwallteltselsen en -systemen
aan de orde. Dlverse gastdocenten dragen vanult hun expertlse bl[
aan de cursus.
Doelgroep laboratorlummedewerkers op mbo
en hbo nlveau
Cursusdata l7, 24 september, l en 8 oktober 20l3
Inschrijven voor 6 augustus 20l3
Cursusprijs - l.280,- (bl[ lnschrl[vlng voor 9 [ull 20l3 - l.l65,-)
ELISA voor beginners (PH-3091)
Laboratorlummedewerkers met welnlg of geen ervarlng met LL|SA's
leren ln deze theoretlsche en praktlsche cursus de baslsprlnclpes van
de LL|SA. |n de theorle wordt gestart met de algemene lmmunoche-
mle: hoe zl[n antlllchamen opgebouwd, wat zl[n de verschlllen tussen
een monoklonaal antlllchaamen een polyklonaal antlserum, hoe
blndt een antlllchaamaan een antlgeen (het te detecteren molecuul)
en hoe wordt een antlgeen-antlllchaamblndlng zlchtbaar gemaakt.
Daarna worden de belangrl[kste aspecten van de LL|SA besproken.
Tl[dens de praktl[k wordt een LL|SA met de bl[behorende controles
ultgevoerd. Hlerbl[ wordt veel aandacht gegeven aan het doel van
ledere stap ln het protocol, waardoor de besproken theorle dlrect aan
de praktl[k wordt gekoppeld.
Doelgroep laboratorlummedewerkers op mbo nlveau
Cursusdata 5, l2 en l3 november 20l3
Inschrijven voor 24 september 20l3
Cursusprijs - 990,- (bl[ lnschrl[vlng voor
27 augustus 20l3 - 900,-)
Immunologie voor microbiologisch
analisten (PH-3058)
Zle omschrl[vlng ln hoofdstuk 2 Mlcroblologle
Immunohistochemie voor beginners (PH-3075)
Immunohistocytochemie (PH-3076)
Masterclass immunohistocytochemie voor
research analisten (PH-3077)
Zle omschrl[vlng ln hoofdstuk 3 Pathologle/Hlstotechnologle
Naast ons vaste cursusaanbod kunnen wl[ ook
lncompanytralnlngen en lndlvlduele tra[ecten op het
gebled van de lmmunologle/lmmunochemle verzorgen
23 22 cbd.hsleiden.nl cbd.hsleiden.nl
D63<<7=.A.:30C3<<7=.!40<30
Naktuinbouw(StichtingNederlandse Algemene
Kwaliteitsdienst Tuinbouw, naktuinbouw.nl) heeft
jarenlange ervaringmet het toetsenvanplantenop
de aanwezigheidvanplantenziekten. Sinds 2007
organiserenhet CBDenNaktuinbouwgezamenlijk
cursussenvoor medewerkers vanlaboratoria inde
agrobotanie.
Plantspecieke real-time PCR technieken (PH-3097)
Peal-tlme PCP-bepallngen worden steeds vaker toegepast bl[ de de-
tectle van pathogenen ln plantmaterlaal. De grote dynamlsche range
van de real-tlme PCP of kwantltatleve PCP (qPCP) bledt een sterk ver-
hoogde gevoellgheld ten opzlchte van de tradltlonele PCP. Ook het
felt dat qPCP sneller en mlnder contamlnatle gevoellg ls, maakt deze
methode zeer goed brulkbaar voor agrobotanlsche vraagstelllngen.
|n de cursus wordt tl[dens de theorle aandacht besteed aan de ver-
schlllende qPCP-methoden, het opzetten van qPCP, het kwantlceren
met PCP en'trouble-shootlng', speclek voor plantgerelateerde vraag-
stelllngen. |n de praktl[k worden qPCP-bepallngen door u lngezet en
geanalyseerd. Tl[dens de cursus ls er rulmte voor de bespreklng van
vragen en problemen ult de praktl[k dle door u worden aangeleverd.
Doelgroep laboratorlummedewerkers op hbo-nlveau dle
meer wlllen weten van (seml)-kwantltatleve
plantspecleke PCP-bepallngen
Cursusdata 29 en 30 oktober 20l3
Inschrijven voor 3 september 20l3
Cursusprijs - l.5l5,- (bl[ lnschrl[vlng voor
6 augustus 20l3 - l.375,-)
Introductie tot de Polymerase Chain
Reaction (PH-3031)
Kwaliteitsaspecten en trouble-shooting bij
PCR-technologie (PH-3034)
Masterclass kwaliteitsanalyse van real-time
PCR amplicatiecurven (PH-3040) NIEUW
Zle omschrl[vlng ln hoofdstuk l Moleculalre blologle
Deze ll[st geeft een lndlcatle van de onderwerpen waarop we
schollng kunnen verzorgen. |edere vraag voor schollng kunt u bl[
ons neerleggen. wl[ maken een schollngsprogramma volledlg op uw
lnstelllng en wensen toegeschreven op mbo of hbo-bachelor nlveau.
De tralnlngen worden verzorgd door docenten dle veel
praktl[kervarlng hebben blnnen het vakgebled Kllnlsche Chemle en
Hematologle.
De diversiteit van de bepalingen op het gebied van
Klinische Chemie en Hematologie wordt steeds groter.
Er worden meer bepalingen aangevraagd en er komen
ook steeds meer parameters die we kunnen bepalen. Het
CBD heeft al jaren ervaring met maatwerktrajecten op
het gebied van laboratoriumgeneeskunde.
Maatwerktrajecten Klinische Chemie
8l[ verschlllende lnstelllngen hebben we anallsten getralnd
op het gebled van:
- 8loedgassen
- Urlnedlagnostlek
- waterhulshoudlng en electrolyten
- Lnzymdlagnostlek
- Hormoondlagnostlek
- |mmunochemle
- Toegepaste PCP
- Scheldlngsmethoden (HPLC, GC en MS/MS)
- POCT
- Pre-analyse
Maatwerktrajecten Hematologie
8l[ verschlllende lnstelllngen hebben we anallsten getralnd
op het gebled van:
- Hemocytometrle
- Casuistlek, anemleen, screenlng mallgnltelten, nowcytometrle
- Morfologle
- Casuistlek, hematopoese, bloedbeelden (dlnen),
beenmergdlagnostlek
- |mmuunhematologle
- 8loedgroepen en antlstonen, transfusledlagnostlek
en problematlek, hemovlgllantle, casuistlek
- Hemostase
- Stolllngsfactoren, theraple en screenlng, casuistlek
Introductie tot de Polymerase Chain
Reaction (PH-3031)
De PCR van A tot Z (PH-3033)
Zle omschrl[vlng hoofdstuk l Moleculalre blologle
ELISA voor beginners (PH-3091)
ELISA theorie; achtergronden en
kwaliteitsaspecten (PH-3092)
Zle omschrl[vlng ln hoofdstuk 4 |mmunologle/|mmunochemle
25 cbd.hsleiden.nl 24 cbd.hsleiden.nl
E6;:1.?.5;=30 F66@A3=38!406!40<30C40<;5.A.:30C6
A;?.1;5.137<:0=008@7=>0
Individueel traject
wllt u meer weten van een of meer specleke technleken of bl[voor-
beeld meer achtergrondkennls van de schelkunde opdoen! Over
elk onderwerp blnnen de blomedlsche en chemlsche laboratorlum-
technlek kunnen wl[ voor u een lndlvldueel tra[ect op nlveau en maat
verzorgen. Naast contacturen met de docent, zl[n er mogell[kheden
van e-learnlng en llve onllne lessen.
Doelgroep geen specleke vooropleldlng van toepasslng
Cursusdata ln overleg
Cursusprijs aan de hand van een onerte
Maatwerktrajecten op het gebied van analytische
scheidingsmethoden (HPLC, GC)
Scheldlngstechnleken als gaschromatograe (GC) en vloelstofchro-
matograe (LC) hebben een belangrl[ke plaats ln het analytlsch
chemlsch onderzoek. Hoge druk vloelstofchromatograe (HPLC) ls
welllcht de meest gebrulkte analytlsche technlek en kent een groot
aantal toepasslngen, ook bl[ het analyseren en kwantlceren van
GMP basis (PH-3093 t/m PH-3096)
Good Manufacturlng Practlces of GMP staat centraal bl[ het on-
derzoek, de ontwlkkellng en de productle van geneesmlddelen.
vanaf de fabrlkant tot en met de zlekenhulsapotheek, ongeacht de
grootte van het bedrl[f moet alles voldoen aan de GMP regels. De
GMP geeft aanwl[zlngen op het gebled van kwallteltsmanagement,
opleldlng van personeel, wl[ze van produceren en testen, kwallcatle
van rulmten, voorzlenlngen en apparatuur, valldatle van processen,
analyses, schoonmaak en computers. Deze cursus gaat kort ln op
alle genoemde aspecten en behandelt hun rol ln het totale proces.
Daarnaast wordt lngegaan op veranderlngen blnnen het bedrl[f en de
manler waarop dle lnvloed hebben op het kwallteltssysteem.
Doelgroep Medewerkers ult de (blo)farmaceutlsche
lndustrle. Deze baslscursus ls ook bestemd voor
personen dle nlet aan de (blo)farmaceutlsche
processen zelf bl[dragen
Cursusdata 4 en 5 februarl 20l3 (PH-3093)
l6 en l7 mel 20l3 (PH-3094)
2 en 3 september 20l3 (PH-3095)
7 en 8 november 20l3 (PH-3096)
Inschrijven voor 2l december 20l2 (PH-3093)
voor 4 aprll 20l3 (PH-3094)
voor 22 [ull 20l3 (PH-3095)
voor 26 september 20l3 (PH-3096)
Cursusprijs - 395,-
elwltten. Specleke schollngsvragen op het gebled van de analytl-
sche scheldlngsmethoden hebben geleld tot lncompanytralnlngen
bl[ dlverse lnstelllngen. De toepasslngen, technlsche achtergronden,
lmplementatle en valldatle van deze technleken kunnen behandeld
worden, waarbl[ uwdagell[kse praktl[k centraal staat.
27 26 cbd.hsleiden.nl cbd.hsleiden.nl
G6A3H068!30=!06;A:0<00=
cbd.hsleiden.nl
Centrum
Bioscience
Diagnostiek
Centrum Bioscience en Diagnostiek
Postbus 382
2300 A1 Lelden
Tel.: 07l-5l8 87 43 / 7 53
Pax: 07l-5l8 84 l5
L-mall: cbdQhslelden.nl
webslte: cbd.hslelden.nl
Contact
voor meer lnformatle kunt u contact opnemen met het C8D.
Docenten zl[n berelkbaar vla het secretarlaat.
Secretariaat CBD
mevr. T. Pobbers-Degenaar
mevr. mr. drs. P.C. Lal
Docenten
mevr. drs. C.L. van Goor microbiologie, moleculaire microbiologische diagnostiek,
life sciences algemeen
dhr. lng. D.A. Hoogervorst klinische chemie/hematologie/laboratoriumgeneeskunde,
pathologie en histotechnologie, life sciences algemeen
dhr. lng. P.A. de Nool[er klinische chemie/hematologie/laboratoriumgeneeskunde
mevr. dr. C.C. Orello moleculaire biologie, moleculaire diagnostiek,
immunologie en immunochemie, agrobotanie
mevr. dr. M.1. Plug moleculaire biologie, moleculaire (microbiologische)
diagnostiek, life sciences algemeen
mevr. dr. A.M.8.C. Tlggelman pathologie en histotechnologie, immunologie
en immunochemie, agrobotanie