Ik kan mijn gezin niet onderhouden, dus woon ik bij mijn moeder in, en mijn vriendin en de baby bij

de hare

JOHN VALDEZ, KEUKENHULP BIJ MCDONALDS:

DE ONVERENIGDE STATEN: EEN HANDVOL RIJKEN TEGENOVER EEN MASSA ARMEN

MET 7,25 DOLLAR KUN JE NIET OVERLEVEN

7,25 dollar per uur: met dat hongerloontje moeten fastfoodwerkers in New York het redden. Nu de sociale ongelijkheid een recordhoogte bereikt, mengen burgemeesterskandidaten Bill de Blasio en Joe Lhota zich in de debatten. Bloomberg vindt etspaden en parken belangrijker dan de armen.
Maartje van Hoek, fotos Rene Clement

50

51

DE ONVERENIGDE STATEN: EEN HANDVOL RIJKEN TEGENOVER EEN MASSA ARMEN

zijn jaarlijkse State of the Union. Dat is fout. In het rijkste land op aarde mag niemand die fulltime werkt, in armoede leven. Ik wil hard werken en veel geld verdienen, zegt John. Ik wil mijn gezin kunnen onderhouden. Maar nu lukt dat niet. Daarom hokt hij met zijn moeder, haar vriend en zijn halfbroer samen, terwijl zijn vriendin Shantaria bij haar moeder inwoont, met hun zoontje Izaiah. Een eigen appartement kan het jonge gezin zich niet veroorloven.

Hoger salaris! Nee, extra banen!

Van de overheid krijg ik maandelijks voor 300 dollar voedselbonnen. Een klap in het gezicht. Ik kan alleen producten kopen in de uitverkoop
Tot voor kort maakte John Valdez (23) carrire als drugshandelaar. Een cornerboy was hij in Harlem, een wijk in het noorden van Manhattan. Elke dag stond hij op de hoek van 132nd Street en Madison Avenue in de zomer tot s ochtends vroeg. Zijn zakken vol cocane, xtc-pillen en doorzichtige capsules die luisteren naar de naam malaise, een pil met daarin een combinatie van MDMA en een ander poeder waarvan je knettergeil wordt. Hij verdiende aardig. Nu is John in het New Yorkse Penn Station aan de slag als keukenhulp bij de hamburgerketen McDonalds. Hij heeft een zoontje van 1, Izaiah, en wil wegblijven van harddrugs. Zijn voormalige werkplek op de hoek van de straat net onder de Harlem River heeft hij overgedragen zo gaat dat in zijn
52

DENISE:

wijk. Voor hem tien anderen. Wat moet je anders in deze buurt? John verdient 7,25 dollar (5,46 euro) per uur, het minimumloon in de Verenigde Staten. En hij is niet de enige. Ook Burger King, Kentucky Fried Chicken, Wendys en veel andere fastfoodrestaurants hebben niet meer over voor hun werknemers, net als supermarktketens als Walmart en Kmart. Het salaris levert fulltime werknemers wekelijks een loonstrookje van ongeveer 240 dollar op. Een hongerloon, want om aan de armoede te ontsnappen, moet een voltijds werkende volgens economen minimaal 11 dollar per uur (8,28 euro) opstrijken. Ook het Witte Huis erkent dat. Een gezin met twee kinderen met een minimuminkomen leeft onder de armoedegrens, zei president Barack Obama in

John werd geboren in de Dominicaanse Republiek, zijn moeder nam hem als peuter mee naar de VS. Ze droomde van een betere toekomst voor haar kinderen. Nu woont ze in een van de armste delen van New York, in een appartement dat ze door de stad kreeg toegewezen, op de begane grond van een grote woontoren. Ze heeft al jaren geen job. De at hangt vol plastic schilderijen met engeltjes. De muren zijn geel, vies en zo dun als papier, voor de ramen zitten tralies. Dat is hier noodzakelijk, zegt John. Elke dag wordt er wel ergens ingebroken. In de woonkamer staan twee banken, op de kast een vaas met verstofte nepbloemen, twee vliegenvangers waarop tientallen insecten het leven lieten, hangen aan het plafond. Volgens recente gegevens van het United States Census Bureau, een agentschap van het ministerie van Economische Zaken, leeft 21,5 procent van de New Yorkers onder de armoedegrens (23.000 dollar voor een gezin met twee kinderen). Zowel bij de Democraat Bill de Blasio als de Republikein Joe Lhota, die in november strijden om de burgemeesterssjerp, staat het lage minimumsalaris hoog op de agenda. De Blasio vindt dat de staat New York het stadsbestuur de ruimte moet geven om in de stad waar het levensonderhoud duurder is dan in de rest van de staat een hoger minimumloon voor te schrijven. De huidige burgemeester, Michael Bloomberg, heeft weinig gedaan om de inkomensongelijkheid te verkleinen, zegt hij. De kloof tussen arm en rijk aanpakken, wordt de voornaamste opdracht van zijn opvolger. Maar volgens Joe Lhota is het verhogen van

Een betoging tegen de hongerlonen in de fastfoodsector.

De 400 rijkste Amerikanen verdienen samen evenveel als de 150 miljoen armste, 6 op de 10 Amerikanen leven minimaal n jaar onder de armoedegrens
het minimumloon een kortetermijnoplossing. Het is veel belangrijker banen te creren. Door jongeren beter op te leiden, zodat ze aan de slag kunnen in een globale economie en zodat ze carrire kunnen maken zoals wij allemaal doen, en hun ouders en grootouders hebben gedaan. Amerikanen minimaal n jaar onder de armoedegrens leven. Eind augustus kwamen in zestig steden mensen op straat om te demonstreren, ook in New York. Een van hen was Dwight Hall, 42, vader van drie kinderen en hamburgerbakker bij de Amerikaanse fastfoodketen Checkers. Hij moet zijn gezin onderhouden van de 7,25 dollar per uur die hij verdient. Bovendien mag ik niet meer werken dan 29 uur per week. Want werknemers die voltijds werken, hebben recht op betaalde verlofdagen en ziektedagen. Samen met zijn vrouw Denise (46) en hun vier kinderen Andre (25), Naiquan (15) Tayrek (13) en Aniya (9) woont Dwight al 22 jaar in een donker en bedrukt appartementsblok in East New York, een buurt in Brooklyn boordevol sociale woningen.

Drive-by shooting

In november 2012 vonden in New York voor het eerst betogingen plaats tegen de hongerlonen in de fastfoodwereld, maar inmiddels zijn de minimumsalarissen in de bekende ketens voer voor discussie in het hele land. Met 7,25 dollar per uur spring je ook in andere grootstedelijke gebieden niet ver. Zo wees een studie van het Amerikaanse volkstellingbureau uit dat zes op de tien
53

DE ONVERENIGDE STATEN: EEN HANDVOL RIJKEN TEGENOVER EEN MASSA ARMEN

Luisa verdient 225 dollar per week, de huur van haar at bedraagt 1.000 dollar. Hoe ik die betaal? Het is ingewikkeld

Bekende rappers als NAS komen hier vandaan, maar ook de huidige ceo van Goldman Sachs, Lloyd Blankfein, groeide op in een van de projects. Meer dan de helft van de inwoners leeft er onder de armoedegrens. Twee jaar geleden werd een van mijn zonen voor de voordeur in zijn enkel geraakt door een verdwaalde kogel, zegt Denise. Die doorboorde zijn linkerenkel en bleef hangen in de rechter. Om 9 uur s ochtends. Een drive-by shooting. Twee maanden later werd de dader zelf neergeschoten. Dood. Probleem opgelost. Ze staat in de deurpost van het appartement. De gang is doordrongen van de urinegeur, de muren zitten vol donkere schimmelvlekken en naar buiten kijken is onmogelijk. Midden in de woonkamer staan grote wasrekken vol kleding, daglicht komt er amper binnen. Over de vloer zigzagt een kakkerlak, uit de slaapkamer klinken rochelgeluiden. Kostprijs van het appartement? 761 dollar per maand. Het merendeel van Dwights salaris gaat op aan de huur, knikt Denise. In de zomer werk ik als schoonmaakster bij een van de openbare zwembaden, maar telkens als die de deuren sluiten meestal in de eerste week van september heb ik geen job meer. Met voedselbonnen doet ze boodschappen in vijf verschillende supermarkten. Van de overheid krijg ik voor 300 dollar bonnen per maand. Een klap in het gezicht. Met 7,25 per uur kan niemand overleven. Ik kan alleen producten kopen in de uitverkoop. Denise heeft een scherp oog gekregen voor bordjes met het woord sale, vertelt ze. In Manhattan komt ze nooit. Haar man ging er
54

Protestpremie

wel eens betogen, omdat de vakbond hem een cheque van 50 dollar plus een metrotegoed van 5 dollar had beloofd als hij opdaagde. Een mooi bedrag voor iemand die niet werkt. De Food Retail Workers United (FRWU) heeft fastfoodmedewerkers die besloten het werk neer te leggen en te betogen, inderdaad 50 dollar betaald, bevestigen meerdere demonstranten. Ook John Valdez kreeg die protestpremie, net als zijn vriendin Shantaria. Stuart Appelbaum, de voorzitter van de grote vakbond RWDSU (Retail, Wholesale and Department Store Union), gooit zijn armen in de lucht als hij hoort dat stakers geld hebben gekregen. Zoiets heb ik nog nooit gehoord, zegt hij. Het lijkt me zeer onverstandig om werknemers te betalen voor een staking die enkele uren duurt. Appelbaum is een bekende vakbondsman in New York, sinds hij in 2009 een plan van Michael Bloomberg blokkeerde om een winkelcentrum te bouwen in de voormalige wapenopslagplaats Kingsbridge Armory. Het was een van de zeldzame nederlagen voor de huidige burgemeester van New York. Het winkelcentrum kwam er niet. Volgens Appelbaum ijverde Bloomberg voor het centrum enkel en alleen om zijn gefortuneerde ondernemersvrienden te behagen. De ceos van grote winkelketens als Macys en restaurants als Burger King, die de armere inwoners van The Bronx zouden laten werken voor het minimumloon. Daarmee creer je alleen maar meer armoede. Bloomberg is een burgemeester die etspaden en parken belangrijker vindt dan the poor. De steeds groter wordende kloof tussen arm en rijk is in de Verenigde Staten een hot item. Sinds de kredietcrisis in 2008 begon, zijn de verschillen alleen maar gegroeid. 1 procent van de bevolking is goed voor 30 procent van het totale Amerikaanse nationale inkomen, de 400 rijkste Amerikanen verdienen samen evenveel als de 150 miljoen armste. Amerikanen die het nancieel erg goed doen, bezitten alles waarvan ze kunnen dromen. En meer. Ze hebben te veel geld om uit te geven. Dat is slecht voor de economie, zegt Robert Reich, de voormalige minister van Arbeid onder president Bill Clinton.

En puinhoop

Reich is de ster in een documentaire over inkomensongelijkheid die gisteren (27 september. red.) in de VS in premire ging, Inequality For All. In een zaaltje van de linksliberale denktank New America Foundation NYC vertelt hij dat Amerika een grote puinhoop is. Dit land is het rijkste land ter wereld. Maar van de kinderen die vandaag worden geboren in een gezin dat onder de armoedegrens leeft, klimt 42 procent nooit meer hogerop. Reich is voorstander van het verhogen van het minimumloon in de VS. Het uurtarief van 7,25 dollar vindt hij oneerbiedig. Een inwoner van New York kan van dat geld niet overleven. En als de minimumlonen omhooggaan, kun je ervan uitgaan dat het geld dat de arme onderlaag van de bevolking verdient, direct weer wordt uitgegeven. Dat is goed voor de economie. In het boek Plutocraten - de opkomst van de superrijken en het achterblijven van de rest schrijft de voormalige Reuters-journaliste Chrystia Freeland dat het clich waar is: rijken in de VS worden almaar rijker en armen steeds armer. Gewone Amerikanen merken nauwelijks wat van het huidige economische herstel. Het gemiddelde inkomen per huishouden daalde zelfs sinds het einde van de kredietcrisis. Volgens Freeland komt een steeds groter deel van het totale Amerikaanse inkomen lonen en winst uit beleggingen bij de allerrijksten terecht. Maar Joe The Plumber heeft dat nog lang niet door. Dat lijkt ook in de arme wijken van New York

het geval. Luisa Billa (26) werkt al negen jaar bij McDonalds op 181st Street en Broadway. Ze woont twintig straten zuidelijker in The Bronx; elke dag wandelt ze met haar dochtertje Danerys (2) aan de hand van en naar haar werk en de kinderopvang, omdat ze de metro te duur vindt. Haar appartement is door de stad beschikbaar gesteld aan haar en haar vriend Vladimir toen ze tien jaar geleden in verwachting bleek van hun andere dochter (nu 9). De huur bedraagt 1.000 dollar. Met haar werk achter de kassa van McDonalds verdient de ranke twintiger ongeveer 225 dollar per week. Hoe ik de huur betaal? (schouders ophalend en ongemakkelijk lachend) Its complicated.

American dream

Van de kinderen die geboren worden in een gezin dat onder de armoedegrens leeft, klimt 42 procent nooit meer hogerop
55

ROBERT REICH, EX-MINISTER VAN ARBEID:

Uitgaan doet ze nauwelijks, een oppas kan ze niet betalen en omdat haar vriend ook s avonds werkt, is Luisa meestal thuis met de kinderen. Op de bank met haar iPod op droomt ze van een betere toekomst. Ik ben nog jong, ik kan er nog wat van maken. Ze zou afgelopen maand weer beginnen met school, de opleiding boekhouden. Maar een telefoontje van de toelatingscommissie bleef uit. Ook John Valdez, de 23-jarige latino uit Harlem, wachtte tevergeefs op een telefoontje van een school waar hij zich twee jaar terug inschreef. Een vriend die hij kende van de straat, wilde hem twee jaar geleden rijk maken, zegt hij. Hij moest investeren en zou drie keer zoveel dollars terugkrijgen. Dat leek John, die herhaaldelijk vertelt dat hij snel en heel erg rijk wil worden, wel wat. Nu heeft hij 25.000 dollar schulden. Zijn contract bij McDonalds kan door de werkgever elke maand worden opgezegd, afbetalen doet hij in schijven van 10 dollar per week. Toch klinkt hij positief. De sociale werkers die de stad enkele keren op hem afstuurde, heeft hij de deur gewezen. Ik moet hier zelf uitkomen. De drugs heb ik vaarwel gezegd, ik heb een baan, een lieve vriendin en een zoon. Ooit woon ik in een mooi huis met een tuin en een zwembad. En heb ik geen schulden meer. Dan ben ik rijk. Dat krijg ik voor elkaar. Ik weet het zeker. Maar hoe hij zijn Amerikaanse droom zal verwezenlijken, weet hij nog niet.