RULMANLI YATAKLAR

Yataklar iki eleman arasndaki bir veya birka ynde izafi harekete
minimum srtnme ile izin veren fakat kuvvet dorultusundaki
harekete engel olan destekleme elemanlardr.
Dnme eklindeki izafi hareketi destekleyen ve yzeyleri arasnda
yuvarlanma hareketi olan yataklara rulman ad verilir.
Yuvarlanma hareketini gerekletirmek iin destekleyen ve
desteklenen elemanlar arasna kresel veya silindirik yuvarlanma
elemanlar konulmaktadr. Yani bir rulmanl yatak; i bilezik, d
bilezik, yuvarlanma elemanlar ve bunlar birbirlerine gre belirli
bir mesafede tutan kafesten meydana gelmektedir.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
Rulmanl Yataklarn Snflandrlmas
Rulmanl yataklar yuvarlanma elemanlarnn ekline
gre, bilyal ve makaral
Tayabilecei yklere gre de radyal ve eksenel
olarak snflandrabiliriz. Makaral yuvarlanma
elemanlarnn silindirik, konik, ine ve masura eklinde
olmas da alt snflandrma gruplarnda dikkate alnr.
Genellikle eksenel rulmanl yataklar eksenel, radyal
rulmanl yataklar radyal kuvvetleri tayan
yataklardr.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RADYAL
RADYAL EKSENEL EKSENEL
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
Radyal Rulmanl Yataklar: Bu grupta esas olarak
radyal ve bunun yansra eksenel ykte tayabilen Tek
sral sabit bilyal (a), radyal ve eksenel yk tayan Eik
bilyal (b), milin 1-2 eim yapmasna izin veren ki sral
oynak (c) ve Magneto tipi (d) sadece radyal yk tayan
Silindirik makaral (e), neli (f), radyal kuvvetin yansra
eksenel kuvvette tayan Konik makaral (g), milin 1-2
eim yapmasna izin veren it sral masural oynak (h)
ve Tek sral masural (i) rulmanlar vardr.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
Eksenel Rulmanl Yataklar: Bunlar sadece tek ynde
eksenel yk tayan dz destek plakal Tek ynl bilyal
(a), kresel destek plakal Tek ynl bilyal (b), ift ynde
eksenel yk tayan dz destek plakal ift ynl bilyal
(c), kresel destek plakal ift ynl bilyal (d), tek ynl
gerdirmeli ve asimetrik masural oynak (e), tek ynl
simetrik masural oynak (f)
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
Radyal bilyal veya makaral rulmanlar kendi ilerinde eitli
tiplerde olabilirler. rnein sabit bilyal rulmanlar yivli
ve/veya contal olabilirler (a). Yiv iine segman taklarak
rulman eksenel ynde sabitlenir. Conta szdrmazl
salar. Eik rulmanlar iki sral da olabilirler (b). Silindirik
makaral rulmanlar d bilezii fatural i bilezii faturasz
NU (d), i bilezii fatural d bilezii faturasz N (e), d
bilezii fatural i bilezii tek taraftan fatural NJ (f), i ve
d bilezii fatural NUP (g) olabilirler. Bu rulmanlar
bileziklerinin fatura durumuna gre ya eksenel kuvvet
desteklemezler ya da tek veya ift ynl ok kk eksenel
kuvvetleri tarlar. Mile 1-2 eilme olana salayan
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
oynak bilyal(h) rulmanlar dz miller zerine gergi manonu
ile taklabilirler (i), (j) den (k) ya kadar gsterilen rulmanlar
ise fatural millere monte edilirler.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
Hem radyal hem de eksenel kuvvet tayabilen eik bilyal
ve konik makaral rulmanlarda yuvarlanma elemanlar i
ve d bileziklerle belirli bir a ile temasta bulunurlar. Bu
nedenle bunlara asal temasl rulmanlar da
denilmektedir. Bileziklerin birinden dierine kuvvet iletimi
temas izgisi dorultusunda olur. Bu rulmanlar sadece tek
ynde eksenel kuvvet tayabilirler. Bu nedenle ift olarak
monte edilirler. Montaj O dzeni denilen veya X dzeni
denilen ekillerde yaplr.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
Radyal ynde ok az serbest hacim olmas durumunda
ineli rulmanlar kullanlr. Bu rulmanlar hacimsel olana
daha fazla kullanabilmek iin bileziksiz (a), veya sadece
d bilezikli (b) olarak monte edilebilirler.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
Gsterim Tarz
Rulmanlar uluslararas kabul edilmi standart boyutlarda eitli
firmalar tarafndan retilmektedir. Firmalarn kataloglarnda
rulmanlarn boyutlar, yk tama kabiliyetleri belirtilmektedir.
Ancak ifade ekillerinin ortak olmas amacyla uluslararas bir
gsterim tarz gelitirilmitir.
Bu gsterim tarznda esas alnan boyutlar;
delik ap ( d ),
d ap ( D )
genilik ( B ) dir.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
Burada nemli nokta ayn delik apna eitli d ap ve geniliklerin kar
gelmesidir. Bunu ifade etmek iin boyut serisi denilen ve 00, 02, 03, ...
eklinde iki rakamdan oluan bir gsterim tarz ortaya konulmutur. Bu
gsterim tarznda birinci rakam genilik serisini, ikinci rakam ise d ap
serisini ifade etmektedir.
Rulman ifade eden gsterimin (Ana kodun);
ilk rakam veya harfi rulman cinsini (rn: 6, 16, N, NU, 30,),
ikincisi genilik serisini(0, 1, 2),
nc d ap serisini,
son iki rakamda delik apn vermektedir.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMAN KODLARI
N EKLER
ANA KOD SON EKLER
RULMAN SERS
62
RULMAN DELK SAYISI
05
RULMAN TP
6
L SERS
02
GENLK SERS
0
AP SERS
2
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
Rulmanl Yataklarda Yorulma ve Plastik ekil
Deitirme
Rulmanl yataklarda yuvarlanma elemanlar ile hareket yzeyleri
arasndaki temas alanlarnn ok kk olmas sebebiyle Hertz
tipinde yzey basnlar olumaktadr.
Rulmanl yataklarn dner ( n > 1 D /d ) veya sabit ( n < 1 D /d )
olmalarna gre Hertz basnlarnn etkilerini iki gruba ayrmak
mmkndr.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Dner Rulmanl Yataklar
n > 1 D /d
Genelde i bilezik, baz durumlarda d bilezik dner olduundan, d
kuvvetler sabit olsa bile yuvarlanma eleman veya bilezik yzeyi
deiken zorlanmalara maruz kalr. Yorulma anmas dediimiz
Pitting olay meydana gelir. Rulmann yk tama kabiliyeti Dinamik
Yk says (C) ile belirlenir.
Dinamik yk says ; (C)
Rulmanl yatan 10
6
devirlik nominal mre eritii yk olarak tarif
edilebilir. Bu deer rulman kataloglarnda verilmektedir.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
Dner Rulman Seimi
tablo
n
L
hesap
C
f
f
F C s =
P
h
L
L
f
500
=
P
n
n
f

=
3
100
mr faktr
Devir says faktr
Dinamik Yk says
Dinamik Edeer Yk
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
Dinamik edeer yk ; (F)
Rulmanl yataklar ayn anda hem radyal (Fr) hem de
eksenel (Fa) yani kombine kuvvetleri etkisinde
kalabilir. Dinamik edeer yk, yorulma bakmndan
kombine yk gibi tesir eden, radyal yataklarda radyal,
eksenel yataklarda ise eksenel bir yktr.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
F = X.V. Fr + Y. Fa
bants ile hesaplanr.
Burada X: radyal faktr ,
Y: eksenel faktr,
V: ykn dner bilezik zerindeki etkisini ifade eden bir
faktrdr.
bilezik dner d bilezik sabit ise V = 1 ;
i bilezik sabit ,d bilezik dner ise V=l,2
1.Radyal Yataklarda Dinamik Edeer Yk
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
2. Eksenel Yataklarda Dinamik Edeer Yk
Edeer ykn deeri, temas as 'ya baldr,
= 90 olan yani hi radyal yk tamayan bilyal eksenel
yataklarda
F = F
a
90 olan eksenel oynak makaral yataklarda
F
r
< 0,55F
a
olmak kouluyla
F = F
a
+l,2 F
r
olur.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
Nominal mr ayn rulmanl yataklardan ibaret olan bir gruptaki
yataklardan % 90'nn eritii veya at mrdr.Nominal mr milyon
devir cinsinden devir says (L) veya alma saati ( Lh ) olarak ifade
edilir.
Rulmanl yataklarda nominal mr,dinamik yk says ve dinamik
edeer yk arasnda;
p = 10/3 makaral yataklar
p = 3 Bilyal yataklar
bants vardr.
eya alma saati cinsinden de ifade edilebilir.
P
F
C
L
|
.
|

\
|
=
P
h
F
C
n
L
|
.
|

\
|

=
60
10
6
mr Hesab
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Sabit rulmanl yataklar
Temas yzeylerinde plastik ekil deitirme meydana
gelmektedir. Ykn byklne bal olarak bu plastik
ekil deitirme 0,0001.d
b
( d
b
= yuvarlanma elemann
ap) deerini at takdirde yatak normal alamaz yani
yatan yk tama kapasitesi statik yk says (C
0
)
tarafndan belirlenir.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
Sabit Rulman Seimi
tablo 0 s 0 hesap 0
C f F C s =
Statik yk says
Statik edeer yk Statik yk faktr
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
Statik edeer yk (F
0
)
1-Radyal ve asal temasl radyal bilyal ve makaral rulmanlar iin
F
0
= F
r
ve F
o
= X
o
.F
r
+Y
o
.F
a
bantlarnn verdii en byk deer seilir.
Burada,X
o
; radyal; Y
o
; eksenel faktr olup kataloglarda
verilmektedir,
2- 90 olan eksenel makaral yataklarn, statik edeer yk
F
r
< 0,36.F
a
olmas koulu ile
F
0
= F
a
+ 2,76.F
r
bants ile hesaplanr.
3- = 90 olan eksenel yataklar iin
F
0
= Fa dr.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Statik yk says ile statik edeer yk arasnda
C
0
= f
s
..F
0
bants bulunur. f
s
: statik yk emniyet katsays
Dnmeyen yataklar Dnen yataklar
( uaklarn ayarlanabilir pervane kanatlan) fs > 0,5 Darbesiz ve sarsntsz yk iin 0,6...0,9
( baraj ve bent kapaklar) fs > 1 Normal yk iin 1... 1,4
( hareketli kprler) fs > 1,5 Sarsntl yk veya rulmann
(eksenel oynak makaral yataklar) fs> 2 ok dzenli almas istemi iin 1,5...2
Tavsiye edilen f
s
deerleri
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Toleranslar ve Gemeler
bilezik ile mil ve d bilezik ile gvdedeki yuva arasndaki
geme durumlar, rulmanl yatan almasn nemli lde
etkiler.
Gemeler ok sk seilirse deformasyonlardan dolay i
bileziin bymesi, d bileziin klmesi yataktaki radyal
boluu tamamen kaldrarak kasnt yapar, ar derecede snma
meydana getirir.
Gemelerin daha az sk seilmesi sonucunda ise i bilezik ile mil
arasndaki fretting korozyon denilen bir korozyon anmas
meydana gelir.
Bu sebeple gemelerin seilmesi ok nemlidir.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Prensip olarak dnen bilezikler sk geme ile taklrlar.
Dnen bilezikler genellikle evre ykn alan bileziklerdir.
Rulmanl yataklarda ykn bykl ve dorultusu, evre
yk ve nokta yk eklinde tanmlanmaktadr.
evre yk, bir dnme srasnda rulmann bileziklerinden
herhangi birisinin tm evresinin bir defa yklendii durumu
ifade etmektedir.
Bu da bilezik dner ,yk sabit veya yk dner bilezik sabit
hallerine karlk gelir.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Yataklama
bileziin mile, d bileziin yuvaya yerletirilmesi ve mil - gvde
sisteminin iinde yataklarn tertiplenmesi olmak zere noktaya dikkat
edilmelidir.
Bileziklerin radyal, eksenel ve evresel olmak zere yne gre tespit
edilmesi gerekmektedir.
Radyal ve evresel ynde tespit gemelerle yaplmaktadr.
Eksenel ynde tespit ise ; mil zerinde genellikle bir taraftan omuza
(faturaya) dayanp dier taraftan somun, segman ( seeger emniyet halkas ),
bur, civata ile mil u ksmna sklan pul arasna veya saylan elemanlardan
herhangi ikisinin arasna alnarak veya germe manonu ile;
Gvde zerinde ise kapak ile gvdedeki fatura, kapak ile segman,.... ve iki
segman arasna alarak yaplr.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Silindirik Delikli Yataklarn Mil zerine Tespiti
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Silindirik Delikli Yataklarn Mil zerine Tespiti
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Silindirik Delikli Yataklarn Mil zerine Tespiti
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Konik Delikli Yataklarn Mil zerine Tespiti
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Konik Delikli Yataklarn Mil zerine Tespiti
RULMANLAR RULMANLAR RULMANLAR
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Yataklarn Yuvaya Tespiti
RULMANLAR RULMANLAR RULMANLAR
engel anahtar
somun
engel anahtar
somun
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Emniyet Bilezikli Yataklarn Yuvaya Tespiti
RULMANLAR RULMANLAR RULMANLAR
engel anahtar
somun
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Emniyet Bilezikli Yataklarn Yuvaya Tespiti
RULMANLAR RULMANLAR RULMANLAR
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Rulmanl yataklarn mil - gvde sisteminin iinde
tertiplenmesinde sl genlemelerden dolay yatan i
boluunun tamamen kaybolmasnn nlenmesine dikkat
edilir
Bunun iin tip montaj sistemi uygulanr.
Uzun millerde uygulanan birinci sistemde yataklardan
biri her iki taraftan desteklenir. Bu yatak sabit
dzende yataklanm olur. Hem radyal hem de eksenel
yk tayabilir. Dieri ise serbest braklr. Bu yatak
serbest dzende yataklanm olur. Sadece radyal yk
alr. Isl genleme sonucu milin uzamas bu utan
gerekleir. Serbest brakma konstrktif olarak mil
veya gbek ekli ve tolerans ile salanabilecei gibi
yatan kendi konstrksiyonu ile de salanabilir
(silindirik makaral yataklarda olduu gibi ). Bu
sisteme sabit-serbest dzen ad verilir.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Daha az kullanlan ikinci sistemde ise ok az yan
boluk
(0.5 -1 mm) brakarak her iki yatak d yan
taraflardan desteklenir. Veya hi boluk braklmaz
kendi i serbestlii olan yataklar kullanlr. Bu sisteme
ise serbest- serbest (oynar) dzen denir.
nc montaj sistemi eik bilyal veya konik makaral
yataklarla yaplan yataklamalarda kullanlr. Bu
yataklarda radyal kuvvetin etkisi ile eksenel kuvvet
bileeni ortaya kar. Eksenel kuvveti karlamak iin
yataklar X veya O dzeninde yataklanr. Yatak boluu
X dzeninde d bileziin O dzeninde ise i bileziin
eksenel ynde itilmesi ile ayarlandndan bu sistem
ayarlanabilir yatak dzeni diye isimlendirilir.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Yalama
Rulmanl yataklarn yalanmas gres veya sv ya kullanlarak
yaplr.
Basit tertibat istemeleri, gresin kendisinin szdrmazlk grevini
yapmas, metalik yzeyleri korozyona kar ok iyi korumas ve
yksek kaliteli greslerin bozulmadan uzun sre kullanlmas
greslerin sv yalara kyasla daha ucuz ve kullanl olmasn
salamaktadr.
Buna karn sv yalarn yksek hzlarda iyi sonu vermesi, yata
daha iyi soutmas yataktaki ya miktarnn daha iyi bir ekilde
kontrol edilebilmesi gibi zellikleri vardr.
Hangi yalama metodunun seilecei teknik ve ekonomik
kstaslara baldr. Tm rulmanlarn % 90' gres ya ile yalanr.
Sv ya ile yalama, dier makine elemanlarnda sv ya
gerekiyorsa veya sistemin soutulmas gerekiyorsa uygulanr. Kat
yalarla yalama ise ok zel durumlarda uygulanmaktadr.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Rulmanl yataklarda lityum sabunlu, kalsiyum sabunlu, sodyum
sabunlu, alminyum sabunlu, natriyum sabunlu ve sabunsuz gresler
kullanlmaktadr.
Kire sabunlu ve lityum sabunlu greslerin dndaki gresler birbiri
ile kartrlmaz.
Ya yatak ile kapak arasndaki boluun genellikle en ok yarsna
doldurularak yalama grevini yapar.
Daha fazla doldurulmas yatan snmasna sebep olur. Ancak dk
hzlar, srekli toz ve pislik bulunan ortamlar istisnadr.
nemli yerlerdeki yalama sistemlerinde fazla gresi tahliye eden
gres reglatrlerinin kullanlmas gerekir.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Yatak sistemlerinde yan darya akmasn ve dtan yatak
sistemine toz, pislik gibi maddelerin girmesini nlemek
amacyla szdrmazlk sistemleri kurulmaktadr.
Bu sistemler temasl ve temassz olmak zere iki snfa
ayrlabilir.
Temasl szdrmazlk sistemlerinde mil ile szdrmazlk
elemanlarnn arasnda srtnme meydana gelmektedir. Bu
durum yksek hzlarda anmalara neden olmaktadr.
Kark ekilli labirentlerden, boluklardan oluan temassz
szdrmazlk sistemlerinde ise bu mahsur yoktur.
Bu sistemlerin yan sra pratikte tek ve ift conta veya rtme
kapakl rulmanlar kullanlmaktadr.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Rulmanl Yataklarn Montaj Demontaj
Montaj (takma) ve demontaj (skme) rulmanl yatan mr zerinde
etkili olduundan zen gsterilmesi gereken bir ilemdir.
Montaj
Farkl tasarmlar ve byklkleri nedeniyle rulmanl yataklarn tm ayn
yntemle taklamaz. Mekanik, hidrolik ve starak takma yntemlerinden
biri kullanlabilir. Ancak her metot iin geerli olan prensipler unlardr:
I- Yeni rulmanlarn ambalaj montajdan ok ksa bir sre nce alr.
Ortam tozsuz ve kuru olmaldr. Mil ve yuva temiz olmaldr (tala,
pislik, toz, dkm kumu vb. den arndrlmaldr). Temizleme iin hibir
zaman stb kullanlmamaldr.
II-Kullanlm rulmanlar montajdan nce mazot veya uygun bir temizleyici
ile ykanmal ve arkasndan sv ya veya gres ile yalanmaldr.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
III- Montajdan nce rulmann geecei btn paralarn (mil, gbek)
l ve biim doruluu (boyutlar, toleranslar, kademeler...)
kontrol edilmelidir. lmede ana prensip, llecek para ile
lme aletinin ayn scaklkta olmasdr. Herhangi bir ap en az iki
kesitte ve birden fazla dzlemde llmelidir.
IV- Rulman bileziklerine ekile vurulmaz.
V- Sk geme ile taklacak olan bilezik nce taklr.
VI- Paralarna ayrlmayan rulmanlarda takma kuvveti hibir zaman
yuvarlanma elemannn zerinden geirilmez daima taklan bilezie
uygulanr.
VII-Paralarna ayrlan rulmanlarda i ve d bilezik nce ayr ayr
taklr. Sonra bilezikler hafife dndrlerek i ie geirilir ve
montaj tamamlanr.
VIII- Montaj tamamlandktan sonra radyal ve eksenel boluun yeterli
olup olmad kontrol edilir.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Mekanik Yntemler
Normal sk gemelerde 100 mm delik apna kadar rulmanlar mile souk
olarak (eki veya pres ile) taklr. Fazla sk olmayan gemelerde
rulmanl yatak gerektiinde hafif eki darbeleri ile monte edilebilir.
Bunu yaparken yumuak elikten ve aln yzeyi dz bir vurma burcu
kullanlmaldr. Burcun formu montajn rahata yaplmasna olanak
salamaldr. Monte edilecek yatak cinsine bal olarak sadece i
bilezie veya hem i hem de d bilezie basan bur konstrksiyonlar
kullanlabilir. Bur. montaj (akma) kuvvetinin btn bilezik evresine
dzenli olarak uygulanmasn bylece yatan zarar grmemesini salar.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Scakl biraz daha fazla olan seri retim montajlarnda hidrolik
veya mekanik pres kullanlr.
Konik delikli rulmanl yataklarn; silindirik mil zerine montajnda germe
manonu-germe manonu somunu, akma manonu-mil somunu-basn
civatal mil somunu, halka pistonlu pres (hidrolik somun)-germe manonu,
halka pistonlu pres-akma manonu; konik mil zerine taklmasnda ise mil
somunu, halka pistonlu pres kullanlr.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Hidrolik Yntemler
Byk sk gemeler gerektiren byk boyutlu yataklarn montajnda
geme yzeyleri arasnda ince bir ya tabakas oluturulur. Bu tabaka
geme yzeyleri arasndaki srtnmeyi byk lde ortadan
kaldrdndan yzeyleri zedeleme tehlikesi olmadan eksenel ynde kk
bir kuvvet uygulayarak i bilezik mil zerinde kaydrlr. Konik muylu
zerine konik delikli yataklarn taklmasnda ok az ya gerekir ancak
silindirik delikli yataklarda kenar kayplar nedeniyle ya gereksinimi
fazladr.
Montajdan sonra yan hi artk brakmadan geme aralndan
kesinlikle akp gitmesi iin 20C de yaklak 75 mm
2
/sn
viskoziteli ince bir ya kullanlmaldr.
Geme yzeyleri arasna yan baslabilmesi iin ya oluklar, besleme
kanallar ve vida dii balantlar mil veya manon zerine almaldr
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
Isl Yntemler
Istma:Bilhassa silindirik geme yzeylerinde rulmann mile ok sk
gemesi gerekiyorsa rulmann stlarak genletirilmesi yntemi tercih
edilir. Rulmanlar stlrken scaklk kontrol edilmeli ve 120C 'nin
(rtme kapakl rulmanlarda 80C 'nin) zerine asla klmamaldr. Bu
scaklk alrsa yatak malzemesinin tane yapsnda meydana gelebilecek
deimeler sonucunda sertlik der. Yk tama kabiliyeti ve mr
azalr.
Istma iin: Istc plaka zerinde stma, ya banyosunda stma, kzgn
hava frnnda stma, indktif stma aygtnda stma, indktif i bilezik
skme-takma aygtnda stma(i bilezii ayrlabilen yataklar) gibi
yntemler kullanlr. ndktif stmada aygtn sarg tarafndan
manyetik alternatif alan etkisinde oluan girdap akmlar bilezii ok
abuk str ve genletirir.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Isnmadan sonra paralarn manyetiklii ayn aygt tarafndan
otomatik olarak giderilir.
Soutma:D bileziin sk geme ile taklmas gerekiyorsa
genellikle yuva stlr. Byk plan yuvalarda (gvdelerde)
stmada glklerle karlalrsa rulmanl yatan kuru buz (CO
2
kar) ve alkolden oluan bir karmda soutulmas tercih edilir.
Bu ilemde scaklk -50C'nin altna inmemelidir.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Demontaj
Rulmanl yataklar tekrar kullanlacaksa skme zenle yaplmaldr.
Skmede de mekanik, hidrolik ve sl genleme gibi yntemler
kullanlmaktadr. Skme ilem srasnda dikkate alnmas gereken en nemli
prensipler:
Skme takm sklecek bilezik zerine uygulanmaldr. Skme kuvveti
hibir zaman yuvarlanma elemannn zerinden geirilmez.
Rulman bileziklerine eki ile dorudan vurulmaz.
Paralarna ayrlmayan rulmanl yataklarda, yatak nce boluklu
gemeyle taklm bilezikten balayarak sklr.
Paralarna ayrlabilen yataklarn bilezikleri ayr ayr sklr.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Mekanik Yntemler
Kk yataklarn sklmesinde ounlukla ektirmeler veya hidrolik pres
kullanlr. Eer baka olanak yoksa yumuak metalden bir malafa ve eki
yardm ile skmek de mmkndr. Mil ve yuva tasarm yaplrken
rulmann sklmesi dikkate alnp ektirme ayaklar iin oluklar, itme
cvata yuvalan vb. yaplmaldr.
Konik delikli yataklarn sklmesinde i bilezie; germe manonu
zerinden kaydrabilme iin malafa, halka pistonlu pres (hidrolik somun);
akma manonu zerinden kaydrabilmek iin ise ektirme somunu, bask
cvatalar veya halka pistonlu pres kullanlr.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Hidrolik Yntemler
Geme yzeylerine baslan yan srtnmeyi azaltmas nedeniyle
kk bir eksenel kuvvet i bileziin milden ayrlmasn salar.
Kazaya sebep olmamak iin parann eksenel hareketi
snrlanmaldr. Gemede oluan pasn sklmeyi zorlatrc etkisi
nedeni ile pas zc bir hidrolik yan kullanlmas gerekebilir.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy
RULMANLAR
Isl Yntemler
Isl genleme ile ap farkll oluturma; stma halkas , indktif
i bilezik skme takma aygt veya yakc ember kullanlarak
yaplr.
DE Makina Elemanlarna Giri
. zes, M. Belevi, M. Demirsoy