14-15

E HN 28 PRILL 2008

Trupi & shndeti

ASTMA TE FMIJT
Astma sht bllokimi i rrugve t ajrit, i shkaktuar nga ngacmues t ndryshm dhe karakterizohet nga njtje n mukoz, sekrecion i lart dhe ngushtim t muskulit t but bronkial. Astma mund t prapsohet vet ose me ndihmn e bronkozgjeruesve. Ekzistojn dy lloje astme: e jashtme dhe e brendshme. Tek fmijt mbizotron e para, prmes s cils faktor t caktuar rrisin ndjeshmrin e qelizave mastocite t muskulit t but bronkial. Kjo rezulton n lirimin e ndrmjetsve kimik q veprojn drejtprsdrejti n bronk, n mnyr q ai t tkurret.
SIMPTOMAT

ANATOMIA NORMALE E FRYMMARRJES Trake

Bronk i majt kryesor Lobi superior Brinj Bronk i djatht Muskujt mes brinjve arje e trthort arje horizontale Mushkri e majt Mushkri e djatht Lob i majt superior Bronkiole

Shkall t ndryshme t dispnes, takipnes, gulimit dhe shenjave vijn si rezultat i rregullimeve n frymmarrje (hund e skuqur, trheqje e brinjve). N rastin e bebeve me gji dhe foshnjave, bllokimi karakterizohet nga koll kronike, q shpreh aktivitetin e teprt bronkial. Pacientt me kriz astmatike e kan m t vshtir t nxjerrin ajrin se sa ta thithin. Forca e muskujve q veprojn n frymmarrje sht m e madhe se ajo e muskujve q veprojn n frymnxjerrje, prandaj ajri mbahet n alveolat e mushkrive.

Konka superiore Lobi i mesm arje e trthort Bronkioli terminal Kanali alveolar Alveole Fibra elastike Qeska alveolare

Diafragma

Lobi i majt inferior

Konka e mesme Konka inferiore

Faringu SHKMBIMI I GAZIT Laringu Nse pr shkak t nj rregullimi bronkial apo bronkiolar shkatrrohen qeset alveolare, zona pr shkmbimin e gazeve do t bhet m e vogl dhe si rezultat do t zhvillohet dispnea (vshtirsi n frymmarrje). E njjta pasoj do t paraqitej nse do t kishte nj penges n hyrjen e ajrit. Trake Mushkria e djatht Bronku Bronkiole
Black

Lobi i djatht inferior

BRONK NORMAL

BRONK I BLLOKUAR

Yellow Magenta

Shumimi i gjndrave s mukozs Muskul i but Fibra elastike t lamina propria Epitel bronkial Qeliza kaliciforme

Mushkria e majt
Cyan

Kontraktim i muskulit q redukton lumenin bronkial

Bronkongushtim, lumen i reduktuar bronkial

Diafragma Alveole

Krci Gjndra nn mukoz

Membrana e bazamentit Lumeni bronkial

Membran e trash e bazamentit Rrjepje epiteliale

Mukoz e teprt q futet n lumenin bronkial Gjndr e zgjeruar e nj gjndre t mukozs

MUKOZA BRONKIALE Ajri i thithur sht plot me grimca t vogla q jan t dmshme pr alveolat. Ja pse sistemi i frymmarrjes prdor mekanizma t ndryshm mbrojts pr t parandaluar shkatrrimin nga kto pjesza. Nj prej ktij mekanizmi sht prodhimi i mukozs t hidratuar, e cila i mban kto

En gjaku Membran fijore q mbulon krcin Mukoz Qerpik q normalisht mban mukoz Qeliza kaliciforme q nxjerrin mukoz

Lumeni bronkial

Rrjepje epiteliale Edem

Gjndr e zgjeruar e nj gjndre t mukozs Krci

Ajri i thithur sht plot me grimca t vogla q jan t dmshme pr alveolat. Ja pse sistemi i frymmarrjes prdor mekanizma t ndryshm mbrojts pr t parandaluar shkatrrimin nga kto pjesza. Nj prej ktij mekanizmi sht prodhimi i mukozs t hidratuar, e cila i mban kto grimca t dmshme dhe i lviz ato pr lart me an t qerpikve, e cila ose do t glltitet ose do t nxirret me koll.

Hiperemi Eozinofile Qerpik i penguar nga mukoza Mukoz e mbajtur sepse nuk ka qerpik Qerpik i dmtuar HIPERAKTIVITETI BRONKIAL Mund t zhvillohet nga nj numr ngacmuesish si: Alergjen: pjalm bari, morra, dermatofagoide, krpudha, pluhur, qime kafshs etj. Ilae: acid acetilsalicilik, prbr squfuri. Infeksione: kto jan ngacmuesit q e prkeqsojn m shpesh astmn. Mund t theksohet virusi sincitial i frymmarrjes, virusi i gripit, virusi i rrufs. Irritues: tymi i duhanit, tymi i oxhaqeve, gazet e dmshme. T tjer: ushtrimet fizike n mot t ftoht, ventilimi dhe element psiko-social si tensioni emocional.

Qeliz e bazamentit

Morr Qeliz e bazs Qeliz seroze

Ilae Pjalm REAGIM I VONSHM Tym

REAGIM AKUT OSE I MENJHERSHM Reagimi i menjhershm jepet nga imunoglobulina E q lidh receptort e saj n mastocitet e rrugve t frymmarrjes. Qeliza t tilla lirojn ndrmjetsit q hapin lidhjet mes qelizave epiteliale, gj q aftson antigjenin t fytet n mukoz dhe t aktivizoj mastocitet dhe eozinofilet n mukoz, e cila nga ana e saj liron ndrmjets shtes. Reagimi i hershm astmatik shkaktohet nga aktivizimi i mastociteve. Kur kto qeliza lirojn ndrmjetsit, muskuli i but kontraktohet IgE

Mbrritja e eozinofilit, bazofilit dhe leukociteve neutrofile, si dhe limfociteve dhe monociteve nxisin reagimin e vonshm s bashku me nj lirim t ri ndrmjetsish. Faktor t ndryshm t liruar specifikisht nga eozinofilet mund ta dmtojn epitelin. Ky reagimi i vonshm ndodh 4 deri 8 or pas reagimit t menjhershm dhe mund t zgjas pr 12 deri 24 or m von.

BRONK Krci

Mastocite q lirojn ndrmjets: histamin, leukotrin, prostaglandin dhe tromboksan BRONK

Kristale "Charcot - Leyden"

Prostaglandine

Tkurrje e muskulit Mastocite q lirojn histamin Histamin Bronkospazma q rezultojn nga kontraktimi i muskulit t but Makrofage Histamin Eozinofile Prodhimi i mukozs q pengon lumenin bronkial rritet

Bronkongushtim

PAF (faktor aktivizues t plateleve) Leukocit neutrofili

Leukotrine PAF (faktor aktivizues t plateleve) Makrofage Prostaglandine Limfociti B Interleukin 4 Eozinofile Rrjedhje kapilare Limfociti T
Black

Bazofili

Edem

Yellow Magenta Cyan

Shkputje epiteliale