Ang naganap na Out of The Classroom Learning Experience noong nakaraang Enero 20 hanggang 21 sa Catanauan Quezon, ay naging isang

daan upang mapalawak ang aking kaalaman. Ito ay sa dahilang may mga pagkakataong lubusan ko lamang nauunawan ang ilang konsepto kapag ito ay nailagay na sa aktwal na kaganapan. alimbawa ay ang naging talakayan tungkol sa mga metdong ginagamit sa Arkeyolohiya. !a "Catanauan Arcaheological and Heritage Project", iba"t ibang metodong pang#Arkeyolohiya ang maoobserbahan. Ang una ay ang pagkakatuklas sa lugar at pagsasarbey nito $dito pumapasok ang bahagi ng pananaliksik%. &ahalaga ang pagsasarbey at pananaliksik upang magkaroon sila ng ideya sa kung ano ang mga maaari nilang matuklasan dito at kung ano ang mga susunod na hakbang na kailangan nilang gawin. Ilan nga sa mga napag#alaman dahil sa pananaliksik ay ang nagmamay#ari ng lugar $na si &r. 'apa% at nalaman din na ang pagkadiskubre nito ay dahil na rin sa mga proyektong nakatakdang gawin sa lupa at (uarrying. Ang sunod naman ay ang )aghuhukay. *ago maisakatuparan ang

paghuhukay, kailangan munang humingi ng pahintulot sa may#ari ng lupa at pati na rin sa )ambansang &useo. +inailangan din na magtungo sa lokal na pamahalaan ng Catanauan upang maipagbigay alam ang pagpapatuloy sa gagawing paghuhukay. Ang "Site Tour" ay pinamunuan ni ,r. -i.tor )az na siyang site dire.tor ng proyektong ito. /na kaming nagtungo sa Session Ta le. ,ito ginagawa ang tinatawag na Post Exca!ation "or#. Itinatala ang mga datos na nakalap at ito ang ginagamit para sa paggawa ng isang report na inilalatlaha o ipinapadala sa )ambansang &useo. +alimitan ang mga nagtatrabaho dito ay ang mga lokal na mamamayan sa Catanauan. &as mainam na sanayin ang mga lokal na mamamayan na ito para narin mabigyan sila ng kaalaman at mas malalim na pagkapahulugan sa Arkeyolohiya. Ang sumunod naman namin na pinuntahan ay ang lugar kung saan hinuhugasan at nilalagyan ng mga label ang mga nakuhang arti0a.ts para sa pag#

uuri. ,ito ay nabanggit ang terminong "Pot "ashing" na tumutukoy sa paghuhugas at paglilinis sa mga piraso ng mga banga na nakukuha nila. 'abanggit nila na noong una raw ay nagkakaroon sila ng problema sa pag#uuri sa mga nakukuha nilang arti0a.ts ngunit nasolusyunan ito noong makakuha sila ng ideya sa ibang arkiyologist $underwater ar.heologists% na gumamit ng isang mesh mas mapagbuti ang kanilang mga pamamaraan. !a pamamaraan naman ng pagpoproseso ay pumapasok din ang ginagawang pagpapangalan sa ilang artifact na kanilang nakukuha. +alimitan ay nilalagyan nila ito ng mga lokal na pangalan $o yung mga pangalan o salitang maririnig sa lugar na pinaggalingan% tulad ng pagpapangalang ginawa nila sa ilang shells na kanilang nakuha. Ang pagtatangi o sorting sa mga nakukuhang artifact ay isa ding magandang pamamaraan upang magkaroon ng kaayusan sa kanilang mga nakakalap na bagay. +alimitan pa ay kinukuhanan nila ito ng litrato at mga ilustrasyon artifact%. Ang bawat pagkakatuklas nila sa iba"t ibang uri ng artifacts ay nagiging daan upang magbukas sila ng panibagong trench o hukay upang mas mapagpalawak pa ang kanilang pangangalap ng impormasyon. +ung tapos naman na sila sa isang trench, ito ay nilalagyan nila ng mga sako at saka nila tatabunan ng lupa. Ang pamamaraan nila ng paghuhukay ay kailangan maingat at mabusisi upang mas magkaroon ng preserbasyon ng mga nakalap na impormasyon $lalo na sa aspeto ng lokasyon kung saan natagpuan ang spesipikong ag bilang lalagyan. ,ito ay mapapansin ang pagkuha ng iba"t ibang ideya sa palagid upang

dahil kailangan nilang mapreserba ang katayuan at kalagayan ng mga posibleng artifact na kanilang makuha at makita. &ahalaga din ang pagbibigay pansin sa pagkakasapin sapin ng lupa sapagkat isa itong malaking bahagi sa datos ng iasng artifact na kanilang makukuha. Ipinaliwanag din ni ,r. )az kung bakit napakahalaga ng kahit anong uri ng bagay na maaari nilang makuha sa kanilang mga ginagawang paghuhukay. !inasabi na ito ay ang daan upang mas maintindihan ang mga gawain at pamumuhay ng mga taong dating nanirahan sa lugar na iyon. alimbawa ay ang mga kabibe na maaaring tumukoy sa kung ano ba ang dating, kalagayang pangkapaligiran dito, at preference ng mga taong gumamit nito. !a kaso naman ng

mga banga na nakuha na sinasabing ginamit na libingan ay mahihinuha ang mga paniniwala ng mga taong ito. Ang kaalamang nakakalap ng mga Arkiyologist na ito ay ipinapamahagi sa mga lokal na mamamayan. Isang halimbawa ay ang malaking tarpaulin na nakapaskil sa may site na naglalaman ng ilang pagpapaliwanag sa mga nadiskubre nilang bagay at kung paano ba ang pagpapahalagang dapat ituon ng mga mamamayan dito. 'inanais ding ipatupad ng mga arkiyologist na ito ang pamamahagi rin ng kaalaman sa pamamagitan ng paaralan. !a ginawang paghuhukay sa Catanauan ay nakakita ng mga tinatawag na $%ar &urials' o mga banga na nilalagyan ng labi ng mga tao. *ukod dito ay nakakuha rin sila ng mga buto, bato, earthen(are, pots at mga shells. &ay natagpuan ding mga tinatawag na $Stone )ar#ers1. Isa sa mga natagpuang $%ar &urial' ay di lamang naglalaman ng buto kundi may mga piraso ng earthen(are na pinaghihinalaan na hindi naman talaga napapaloob sa $%ar' na ito. &ay natagpuan din na metal slag sa loob nito. Ang sukat at laki ng sinasabing $%ar' ay nagbibigay daan upang matukoy ito bilang isang pangmatandang $%ar &urial'* Ang mga nagkalat naman na shells at bato ay nagpapaliwanag ng ritwal na ginagawa ng mga tao kapag binabalikan nila ang bangkay matpos nitong maagnas. &adami pang $%ar &urials' ang natagpuan sa paligid. Ito ang dahilan kung bakit din nagbubukas ng bagong trenches ang mga naghuhukay dito. )inaghihinalaan na ang lugar ay sadyang libingan ng mga taong naninirahan sa baybaying dagat ng nasabing lugar. Ang mga nakukuhang bagay sa paghuhukay $tulad ng nasabing $%ar &urials'% ay isang daan upang mahinuha kung anong uri ba ng paniniwala mayroon ang mga taong naninirahan dito. Isa pang malaking palaisipan kaugnay ng mga natagpuan na arti0a.ts ay ang mga .orals na nakaayos na tila isang bangka $na nakaharap sa direksyon ng 2imog !ilangan% na maaaring may kaugnayan sa paniniwala ng mga naunang tao doon na may tinatawag na kabilang buhay na kailangang lakbayin ng mga yumao na.

*ukod sa mga naging tuklas sa Catanauan ay naging kapanapanabik din ang nasabing pagkatuklas ng kakaibang uri ng libingan sa bayan ng &ulanay. !a +amhantik ay natagpuan ang mga libingan na tinatawag na sarcophagi. Ito ay mga parihabang butas na mukhang nakaukit sa bato o limestone na pinaniniwalaang pinaglilibingan ng mga yumao na. &ay parang kanal ito sa paligid patungo sa isang pabilog na butas. !inasabing maaaring ito ay pinaglalagyan ng mga alay para sa mga yumao na nakalibing dito. 'gunit sa kasamaang palad, nagambala na ang mga arkiyolohikal na tuklas na ito dahil sa pagtatayo ng isang tower sa lugar nito. *ukod doon ay pinaniniwalang may mga tinatawag na $tom raiders' na ang naunang naghukay dito kung kaya3t di na napreserba ang orihinal nitong katayuan. Ang mayaman na paniniwala ng mga sinaunang tao sa lugar na ito ay isang patunay din ng mayaman na kultura ng ating bansa. &adami pa ring natatanging tuklas ang nakita sa buong )ilipinas tulad na lamang ng nahukay sa )enablan.a na matapos iproseso sa isang +adiocar on dating $isang uri ng a solute dating% ay nagpatunay na mayroon ng presensya ng tao 12,000 taon na ang nakakalipas $&i4ares 2002%. *ukod pa dito ay mayroon ding naganap na isang malaking paghuhukay sa kweba ng +alanay sa &asbate. ,ito ay nakahukay din ng mga $%ar urials' $!olheim 1567%. At higit sa lahat ang isa sa pinagmamalaking yaman ng bansa ay ang nahukay na &anunggul 8ar na ayon kay 9o: ay ;natatangi sa !outh# East Asia1 $9o: 15<0%. !a Catanauan ay may mga nakita rin na mga bato na nakahugis sa anyong bangka. Ito ay tinuturing din na $stone mar#er'* +atulad din ito ng natagpuan na ;stone mar#er' sa Ibuhos Island sa *atanes $Casal, =. et al. 155>%. Ang mga iba3t ibang uri o anyo ng paglilibing ng ating mga ninuno o ng mga sinaunang tao ay isang patunay na noon pa lamang ay naniniwala na sila sa pangalawang buhay at sa kahalagahan ng ritwal ng paglilibing. +alimitang ang mga ritwal ng paglilibing na ito ay !ekondarya na lamang sapagkat ang paglalagay sa loob ng mga ;8ar burials1 ay ginagawa lamang kapag nasa butong uri na ang bangkay. Ang primarya naman ay tumutukoy sa paglilibing ng kakamatay pa lamang sa ilalim ng lupa. Ang mga pagkatuklas din sa mga ;8ar *urials1 ay hindi lamang daan upang malaman ang mga paniniwala at ritwal ng naunang tao kundi isa din itong daan

upang malaman ang uri ng komunidad na pinagmulan nito. Ang ilang mga bagay na natatagpuan kasama ng mga $%ar &urial' na ito tulad ng mga kabibe at mga personal na bagay ng yumao ay napakalaking bagay upang mas makabuo ng malaking litrato sa kung ano ang kanilang mga gawain dati. !a kabuuan ay makikitang ang )ilipinas bilang isang bansa na may mayaman at may natatanging uri ng paniniwala. At ito ay napatunayan sa pamamagitan ng mga buhay na ebidensya ng nakaraan. Ang mga pagkatuklas sa ;8ar *urials1 ay ilan lamang sa mga patunay na ang pagpapayabong at pag#aaral ng arkeyolohiya ang pinakamagandang daan sa pag#unawa sa mga pangyayari sa nakaraan.

BIBLIOGRAPHY

Casal, =. et al. 155>. 2he Eraliest 9ilipinos. Kasaysayan: The Story of the Filipino People, -olume 2. &anila? Asia )ublishing )ress.

&i4ares, Armand !. *. 2002. The Minori Ca e !"pe#ient Lithi$ Te$hnolo%y . Contributions to Ar.haeology !eries. /ni@ersity o0 the )hilippines )ress.

!olheim, Ailhem =. 1567. The Ma&a'o% B(rial)*ar Site. )hilippine 8ournal o0 !.ien.e.

9o:, Bobert. 15<0. The Ta'on Ca es. Ar.haeologi.al E:plorations and E:.a@ations on )alawan Island.