Ambrosius, Epistolae Prima Classis

49 but To iv vikey inideiie, xai dumpooter viv uatarisy tparyev, Toe 81k névrww niv dvdoraary tig aeripas plots by eid dovecveBticey mordontar arabs. Kal dre nore ry pexaplay rig Oéraros olaiaw Aspemros , daMoiwror dob, aBivaror , éoevdois BuarOin, micrea sk ila tare nerd ovyyispasty vi obits inevez Sivan vad, wad otro vf obetigdvkernce Suviute, Bud re c05 ostiog wot Wainy viv dvevdwon vis dustipas HEepyiaare pices. Tob 84 Légorcas YOliv dxOpunov tiv Xpravin, max Gari soy Otdy Adyar, & els odpxa tpaniven, 4 cvvevew- iver loxmaivas té ape, § obpavitey roir0 xexopunivat, 4 pivraapn thom, § Ovnriy Déyovtas tiv Otév Abzav Be- Aviat rig mapa r00 Marpéc dvearictus, # Ruger vo capa dvedapbr, i kvovv SMpunov, 4 rig Bie pions 700 Xptorod wari: dvdoxpass ovyzvbtions pices yeyevie Gan pice, xai wii Susdoyodveas els Kiptov indy "Ingoty Xpurréy Bio poate thar davygitons, ty 8 xpdewnon, mall 8 tle Xperric, ele Tide * rodrove doedtuaribee i xa- Golunt xed drosrolon) Bednaia. Bisi hoe in fragm Ephesino et Chaleedonensi conci tamen hareticos pars ultima ejusdem fragmenti ex aliqua Ambrosii com manus. Tiaque pi atione quam invidi EPISTOLZ NOVO ORDINE DISTRIBUTA. ADMONITIO. 0 xal svis tinavg cév Duy sal ris Néyzne A ~ Ideo et fixuras elavorum et lancez ictum demon- 0 tain aperta legantur contra haereses Nestorii atque Eutych Posterioris quispiam non sine veritatis specie pd Theodoretum loco citato integrum, et apud Leonem Byzantinum lib. 1 adversus memorates sb his seilicet temporis per illivs cum libris de Fide, ac potissimum de Inean 850 stravit,, et coram discipulis comedit; utomni ratione nzlurs nosire resurrectionem in se renovalam per- svaderet, Et cum secundum beatam divinitatis substantiam mutationis et alterations expers, impati- bilis, immorialis, nulla re indigens esset, passiones ‘omnes templo suo inferri permisit, et hoc propr potentia exeitavit, et per templum sunm perfectam nature nostra renovationem effecit. Eos vero qui dicunt nadum hominem esse Chri- sium, vel passion’ obnoxiam Deum Verbum , aut in carnem conversum, vel consubstantiatum corpus habuisse, vel de coelo id detulisse , aut phantasma esse: vel qui morialem dicunt Deum Verbum opus habuisse, ut a Palre suscitaretur, vel inanimatum B corpus sumpsisse , vel sine mente hominem, vel duas Christi naturas per commixtionem confusas unam naturam factas esse: et qui non confitentur in Do- mino nostro Jesu Christo duas esse naturas incon- fusas, unam autem personam, qualenus unus est Christus, unus Filius, e08 anathematizat catholiea et apostoliea Ecclesia. ot illud auetoris esse bi persuadeat ; quum Eos tero qui dicunt et elur y ipsum sreeperit , excerpium libentiori auimo existi- ‘Dom, Sacramento affinitatem Tati nusquam melius quam hoc loco exhiberi posse, hic idein illud Theodoreli verbis cum versione sua ex ultima edit, Parisi, repriesentamus. a IN EPISTOLAS SANCTI AMBROSII NOVO ORDINE DISTRIBUTAS ADMONITIO, Omnes quidem seriptores eum gnare extra dubi quosdam quasi ductus ac characteres virtutum tagmate expressam spi interim hic silebimus, emicant suis queeque locis egregia ill: virtates, quibus effectum est. Quanto ainore ad propugnandatn ch > exemplar Ambrosius habea tem impelleretur, oblati Valen! cathotici dogmatis, ac sanguinis pro faciont. Alibi miramur ejus in condonandis injarii complectebatur, elucet: sunt avaritie: sordibus abalienatio; quibus dotibus adducti eum tamquam eommune seul 1¢ non modo privati, verum etiam prineipes viri gravissima bant atque solertiz. Postremo in bis epistolis ubique sancti Praesulis pietas, cha- presbyleri, alque episcopi consulebant jus fidei com tuniversis suis Operibus, tum vel maxime in epistolis effigiem vero sanctum Ambrosium et passim in omnibus suis lueubrationibus rum appi que sui imaginem reliquisse negabit nemo. Etenim ve in Opere , nam de aliis + beneficiisq nimitatem : alibi ejus adversus imperatores atque tyraunos cons! in quibus pastoralis ejus sollicitudo, qua non solum dicecesim Mediolanensem , sed etal it in quibus erumpit docirina ejus, pradentia, sanctitas, et ab omnis misericordia, modestia, quitas,, atque indefessa i icitur; ut non levem ac monogrammam Ambrosii pictaram , sed effictum et solidum consi- fe, et potissimum in hoc epistolarum syn- ‘ut absolutum episcoporum 1 religionis dignita- sarum scripsit , pate- imicissimos conferendis magna- tiam obstupescimus. Occurrunt epistole quoque licet dis- oraculum, dia- Vigiliis plisque laboribus perseverantia non sine signum , immo vero Ambrosium ipsum redivivum cernere videamar. Persuasum omnino babemus ex pulcherrimis his epistolis ad lectorem redire magnam utililatem , nique Feddatur eadem ul nove totius ope ‘vhigatorum ordi + Ron solum illustrationi locorum , quos vindice indigere duximus, verum etiam distribationi operam impendimus. Sane perquam optatum nobis fuisset ab slterutro im non discedere , certis nimirum in eo genere nihil mulari sine aliquo eorum intom-an SANCTI AMDROSU EPISTOLZ. a2 modo, qui varia testimonia inde ab auctoribus, sive thdicata, sive;citata in propriis inspicere fontibus voluut: atLimen tanta ulriusque peeturbatio est, tanta confusio , ut aliua: quempiam excogitare nobis. plane fuerit necessarium. Enim vero antiquiores editiones praterquam quod plurimis epistolis careat, quas aldiderunt Romaui editores, eam exbibent epistolarum seriem, quae neque ad temporis, neque ad materiz: rationem adaptetur. Editio Romana, dam Bui wederi tentat, omnia magis confudit. Nam et epistolas compla- res ¢ natali solo, sit verbo venia, per vim avulsas in alienum transtulit : nec ullam distingwendorum temporum curam, quam profecto maximam esse oportebat, adhibuit; ut interim hie sileamus quam parm feliciter in materia digerenda illi cecidit, non raro distractis que conjungenda fuerant epistolis, et que distrahenda: fuerant, cynjunctis, Sed nec perfugium nobis erat ad manuscriptos; illi enim praier vitia Quibus Iaborare disimus editiones , cuin ab utroque earumdem editionum ordine baud parum dissident Tieet minus ab antiquarum, tum ita discrepant ipsi inter se, ut epistola quzx 50 est in codice Thuaneo, 69st In Longipontino, que in Longipontino 36 hie ipsa in Thuaneo 48 collocetur; etin aliis multis eodem modo, Quarmobrem ut coacti hane tautam confusionem digereremus , nihil commodius nobis visum est, quan ut omnes illas epistolas, quarum siatis notam aliquam licuit deprehendere, seeundum temporum rationem , quam novimus potissimum probari ab eruditis, distribusremus. Inde classes exsurgunt duz, sed quarum prior posteriorem longe superat. Ut vero intelligant leclores quiduam in assignando singulis epistolis Juco suo atque numero seculi simus, argumenta , quibus ipsarum probatur wtas, breviter et contiuent serie proponemus, Potuissent quidem et alix qucedam epistole aceedere primo huic ordini, si ad statvea- dum ipsarum tempus earun is nounullis aut styli aut materia: affiuitatem suflicere judicassemus: At firmamenta istiusmodi debiliora nobis videntur, quam ut his solis tuto nos niti posse credamas. Quod voro ad posteriorem classein , hoc modo eam duximus instituendam ; ut epistolz, quae pertinent ad expo- nendos sacros codices, in fronte locarentur : seuerentar, que in gravi ac religioso quopiam versanter argument: ac demum aliquot epistolia, quae ad neutram partem referri satis apte concianeque poterant aginen clauderent. Jam monuimus non paucas epistolas, qua: in antiquis editionibus non habebantur, in Romana vulgatss ese; nibilo ta.men minus cerium nobis est mulio adhuc plures interiisse, aut saltem in aliquo ignotz bi- Dliothecze angulo tuetari cum tincis. Etenim ut maxime cerium est non pauca ab Ambrosio, ad Satyrua fratrein aliosve nonnullos ex amicissimis datas fuisse ( Lib. de Excessu Satyri); ita similiter ex iis que res tant, engnoscere est alias plures quas ad Marcellinam sororem , ad Theodosium imperatorem , ad Euge- ninwn tyrannum , ad Alypium,, ad Phosbudinmn aique Delphinum seripserat sanctus Preesul,, desiderarl. Has UL e tenebris erueremus, cum adbibita cura, qua majorem on potuimus, niuil hac parte profecissemus, quod reliy to Praesule scripiarum pulcherrimas esse arbitramur, ornandis incubuimus. Naque preter illa que jam eupra memoravinus a nobis fuisse prastita, magnum numeram manuseriptorum, € quibus plerique antiquissimam optimamque manum praeferunt, 24 earum emendstiouem adhibuimus. Ad hee spurias aliquot a reliquis segregavimus,, cujus rei, ne hoe temere a nobis factum quis existimet, ratio reddetur suis locis. Denique ut pro virili eorum quibes ci tata ex allis editionibus in nostra consulere opus fuerit, lahorem releveinus; triplicem eatalogum s~ canduin tres ordines omnium editionum inter se compzratos subjici curavimus, quartunque adjunsimus alphabeticum, quorum ope omnis salebra complanabitur ac difcultas. Sed prius ehronologia prime nosire Classis est demonstranda. ORDO EPISTOLARUM SECUNDUM TEMPORUM RATIONEM DISTRIBUTARUM ASSERITOR. PRIMA CLASSIS. {Ann. 879. | Prima epistola respondet Gratiano Imperatori, evjus liter etiam pramftuntur, In ipsa excusat Ambrosiué quod eidem principi ex Oriente revertenti non cecurrerit. Cum autem hic Gratiani reditus intelligi commodius non possit quam de ito ipso, quo is post victum a Gothis aique in tuguriolo agresti nt kal. sept. ann, 378 ambustum ‘Valentem patroum, cui suppetias iveeat, sequentt ‘Allensem commendat Ecclesiam, utque ab Arianis ab Miyrla veniemtibus caveat, monet. Quod quidem cum de incursionibus Gothorum exstineto, ut jam dictwm est, Valente provincias Illas populantinm intelligatur, cumque dieram ingrucntiom Quadragesime mentio- nein faciat; hine coltigimus eandem epistolam sub rom statem inde eolligas, quod posterior, eu prio- anno in Oecidentem regressus est, non immerito huic epistole annum 379 attribuimus. lis quze Constantio novo episcopo muneris sui officlis instituendo destinata est, ipsi quoque Immo- Fem non multis diebns premissam constat, Comen- sem illum episeopum invitet ad dedicatfonem ba-l- liew a Bassiano Laudensi episcopo construct, enja consecrationem anno 380 factam fuisse tradit Ughel-885 erit etiam adjiciendum hanc ipsam episto- Jam pridie kal. nevemb. datam {wise ; quippe qua eumdem diem aperte prodat. Y* et Vis Syagrio Veronensi episcopo scripte sunt. His Ambrosius nuntiat judicium ab eo contra Iudiciam virginem latum, a se in episeoporuin conveutu reseissum esse. Quamvis autem qui voluut id contigisse anno 380 nullam opinionis sup retio- nem reddant; nobis tamen cur ab eis non receda- mus, causze non desuat. Nam primo loco satis cla- Tum est ipso episcopatus ejusdem Syagrii initio haze facta esse, cum Indicia qua ab ejus decessore Zenone ante multos annos veluin acceperat, eriminis, accusaretur, potissimum in juniores annus mumgue minus maturum quadrare soliti : Nicetus ille, cujus mentio fit in hac epistola, idew esse existimatur atque is Nicetus, quem lex 41 Ne sanctum baptisma, etc., anno 577 data mewmorat. Vile et Ville Jusio inter Lugdunenses priesules lertio decimo miss creduntur. Kaque cum is post concilium Aquileiense, cui simul cum Ambrosio anno 381 jnterfuerat, diealur numquaim deinceps Lugdunum revertisse, sed in Agypti se recepisse solitudines; hjug efficitur utramque epistolam dicta synodo priorem esse. [Ann, 381.) IX*, X*, XI" et XIl* ex sunt, quibus Aquileiense concilium in causa Palladii ac Secundiaui habitum occasiovem dedit. Ilias yna cum aciis cjus- dem cuncilii hanc in editionem non solum ideo recepimus, quia in Romana fu Ambrvsiana opera in manuscriptis quibusdam repe- riuutur; sed muito magis quod Pavribus Aquileie sibus et lingua in disputaudo, et manus in seribendo -olficium prestitisse noscatur sanctus Prasul. Jam Vero tempus concilii clare definiwur, cum ejusdem acta Syagrii aijue Eucherii coss. nomina in fronte provferant, quorum consulatum in annum 384 incidisse extra dubium est. Atiamen quid faciemus P. Franc. Chilfltio, qui eadem Acta adulterina esse, et a Vigilio Tapseusi qui vertente quinto sweulo scriptitabat, fabricata contendit; eoque non solum illa edi curavit inter legit opera, sed et judicium suum propria dissertatione defenditt Nox vero ut appareat cur ‘ORDO EPISTOLARUM SEC. TEMPORUM RATIONEM BISTRIBUT. ASSERITUR. us Loma I Ital. sacra. Si porro isthee epocha legi- 4 uikoruinque seri inde B in alia ipsa usquam oor 1 evulgate, et inter C datur, admissum es 808 ie eonserventur, filam subs were. Primus illud now ita inselens est, nee va miaxime si auctor qui peregrine uF : secundum vero prope est, nec ferme nisi ab piente howi tentari qurat, Quis igitar sibi persuadeat presolem eraditum, eatho- fica causam Arianoran probris ac ludibriis wwe ‘aideo piostituisse? Naw cum idem ille integrum Concilium penes se haberet, cujus etiam epocham, subscriptiones, licetalicubi corrupias, nee non syno- daliun epistolarum partem retinuerit, ut scribit ipsemet Chilfetive; quo paeta sibi tantum aiulari otuit, ut crederet hanc eamdem synodum aped nul- Jum alium neque in Africa, neque in Gallia, neque Quin imme quare ila monymenta won ipse vulgavit, majorem rere, quad x lempore 8€ subiso quodam calore disputantibus apte congrua Instat tamen adbue Chiftledius, ct quod Valeriam i¢ Ambrosio coisa decua ac sedis Mediolanen dignitatem semper pr Ilyrici primatum sibi vindieando, ex equo contra ‘modestiam ac veritatem peeeet, reprehendit. Aiqui si vera Coneilii Acta, ut Chiffietins tradit, babuit Vigilius, cur in imwm mutata volyit, unde minimo negotio fraus ejus atque imposiure delegeretur? Sed nibil istic, quod merito reprebe ‘a nobis demonstratitur pre- priis locis. Alia nonnulla objicit idein auctor is, que retul mus adbuc debiliora, et quorum aliqua nop modo in em ejus nibil Facignt,, sed et in ipeum possing re torqueri majore ictu. Quapropter won dubitameg Germnana esse lize eadem agta, illudque unum exope taremus, nempe ut integra ad nosjram eiatem ipa pervenissent. Nam quod Chiffletiys pro comple mento hujus operis libellum de Filii divinigate obir dere nobis volyit, id ab oni specie veritatiy suo loco tam abhorrere declarabimnus, quam quod matime. (ann, 384 4 B¥g.] KUTe ot XIV" epistole, quae cur Ambrosisnis adjunxerimus, illie a pubis expli- assentiri eidem tion potuerimus, precipua ipsius D cabitur, noming lalorum episcoporum inseripioy Gispiciemus, quam brevissime nobis licebit, argument. Narrat igitar Vigilium ad procudendam synodum lam ea re ducium, quod Arianos, quos impugnare professo nomine nentiquam audebat, fucilius object concilii auctoritale arbitrarciur esse cunfutaudns. Mlud autem inde confirmat, quod alios quoque libias abs se compositos Athanasio aique Ambrosio suppa- suerit idein Vigilius. Veram ut maxime certa esset ultima isto suppositio, plurimum inter se illa dide- 1, libello cuipiam recens elucubrato veteris auctoris nomen ascribere, et pro vero concilio, eujus Acta jam pridem in vulgus exierint, et Ecelesiarum eru- sunt, Prima versatur (om in causa gebismatis Autio- cheni, quam erdinationum Maximi Cyaici aique Nectarii : quorum altinus ad sedem Coustentinnpa- - Jitanam in synodo universali anno tantum 381 mense martio illic babita, vel ut volunt alii, auno 388 ruesus coacta, (uit adscitus. Kaque 6i cui ollubuorig Prima sententia, quominus eamdem epistolom in concilio Aquilciensi scriptam censeat, nibil velne bit. Quod vero ad gpistolam XIV, cumn in ep Thgo- dosion propter datam superior’ responsionem agantur Gratie, ipsam a congibjo aute annum 388 convocete ow fuisse profectam manifesium e Ann. 383.] XV* et KVIs, in quibus de morse835, SANCT! AMBROSII EPISTOLA. 86 sancti Ascholii, deque Auysii in sedem ejus sabro- A perat, sedata esset, iterum sequenti recruduerit. gatione agitur, non alterius anni quam 383 esse videntur. Aschotius enim Romanze synodo an. 382 celebrate interfuerat, eique Anysius, Damaso cujus ‘mors anno 386 ponitur, adbuc superstite, jam suc- cedebat. Quocirea dum et Thessalonicam rediret Aschotius, et Ambrosium de obitu ejus certiorem Anysius faceret, postremos anni 382 menses, a¢ pri- ‘mos 585 interim effluxisse necessum fuit. (Ann, 384.| XViI* et XVIll* contra Symmachi Relationem date sunt. Earum tempus non diffiewl- ter cognosci potest. Nam cum Symmachus, Valenti- niiano sub matris heretic tulela adiue posito, et Gratiano Maximi fraude ac seelere exstincto, perop- portunam revocandis fictitiorum numinum religionibus oceasionem existimasset, eidem Valenti Relationem obtolit suam. Huie ubi primum lieuit, Fespondit Ambrosius , nimirum ipso anno 384, quo 1 ipso a prima sua ad Maximum tyrannum legatione in Ialiam rediit , et Symmachus Urbis pravfecturam adwinistrabat. Czeterum in hoc certamine orator profanus christiano usque adeo inferior fuit, ut nec are Vietorie, nec aliarum ceremoniarum restitutio tiem obtineret. Unde haud illepide cecinit do hoe eventu Ennodius = Dicendi palmam Victoria tolit amico : ‘Transit ad Ambrosium, plus favet ira Dea. {Ann, 388.] XIX* Vigilio ad Tridentinum episeo- alum ante paucos menses evecto eorum quar ad episcopale munus pertinent, proecepta tradit. Vigi- Jius annos 20, ut ipsius testantur Acta, preefuit eidem Ecclesixe : ejus vero martyrium contigisse dicitur ‘sub consulate Stiliconis, quem anno 400 et 405 eam dignitatem gessisse comperimus, Itaque pontifieatum: suum non potuit nist anno 380 vel 583 inire novus presul ; unde cum anno 380, quo et sequenti etiam Abundantium illius decessorem in vivis egisse Aqui- Acta testantur, id non comtigisse ma- stum sit, relinquitur ut contigerit anno 385. Non tamen sumus nescii Mabillonium nostrum in Prefat. secculiquinti Benedictini, Acta quaedam ejusdem ‘Vigilii abs se conspecta testatum esse , quibus ipsi non anni 20 episcopatus, sed tantum 42 attribuan- tur. Verum ne hisce Actis posterioribus fidem habeamus, illud dissuadet, quod in hae bypothesi ejusdem ‘Vigilii pontificatus iniri debuisset anno 388 vel 303, 2 proindeque alterutro posterior esset hac epistola ; quam tamen antequam Theodosii lege Judzeorum ‘cum Christianis conjugia probiberentur, hoc est, ante annum 388 scriptam agnoscimus, Etenim cum in ea polissimum agatur de hojusmodi matrimoniis, Ambrosius cui eadem lex ignota esse non potuisset, illius uti auctoritate dubio procul hac in causa non omisisset. {Ann, 385 et 386.] XX" et XXI* cum Sermone illis adjuncto e vexatione quam a Justina imperatrice aliisque Arianis passus est Ambrosius, ortum duxere, In confesso est sanctum Preesulem sic fuisse ogita- tum hac tempestate , ut cum eodem anno quo inca Autumat Baronius priorem hujus persecationis an- ‘num incidisse in 386 reparata salutis, quo sanctus noster primum suum libellum seu epistolam XXIad YValentinianum destinavit : proxime autem sequent ‘anno Sermonem de Basilicis habitum dominica Pal- marum, a¢ postridie seriptam ad Marcellinam epistolam. Attamen rem seeus se habere obscurum non est. vero quo tempore eumdem Sermonem Pronuntiabat,, basilica mullos jam dies a militibus ‘obsessa erat, et Ambroslus, ne raperetur, illic a po- polo diu nociuque asservabatur; cum e contrario intelligatur ex epistola ad Marcellinam ipsum ad des proprias hae ipsa dominica cubitum rediisse, paratum, sijuberetur, in exsilium proficisei. Exinde 10 B etiam cognoseas eumdem sanctum feria v1, et sab- bato proxime superiori summa cum libertate domo in Ecelesiam atque ex Ecclesia domum itavisse. Adde bis que in Sermone memorantur, in illa epistola reticeri : qualia sunt promulgata lex pro Arimi- nensi coneilio, jussio veniendi ad Comitatum, et cum ¢i sanctus Presul non parvisset, excedendi Medio- ano, hymni denique ab eo compositi. Neque sane opponi potest omnia illa sorori ab eo aliis literis esse significata; nam etiamsi ex eodem Baronio non ¢jusdem anni sint epistola XX, et memorata concio, in utraque tamen acerrime in exsecrandam illam legem invehitur. Postremo cum epistolam illam et concionem synchronas esse ambarum demonstret comparatio, ex eo ipso quod eas separavit idem € Cardinatis, quam parum firma ejus opinio sit, intel ligitar. ‘Sed nec levioris negotii est persecutioni posteriori annum ab inearnato Deo 387 aseribere. Nam potis- simuin cirea paschalia debacchabatur ista procella, cumque postea deferbuisset, legatus ad Maximum missus est Ambrosius, cujus legationem etiam alia legatio deinde secuta est, ac detnum irrupit in Ha- liam cum exercitu idem tyrannus, quod factum esse ‘mense Augusto nonnulli tradunt, His autem omni bus tam exiguum temporis spatium satis faisse vix quisquam eredal. Ad hare Augustinus, ut peritiorum calculis definitur, anno 387 per festa Pasehatis geni- talis aque sacramento regeneralus est : que noa ipso tot tantarumque turbarum anno, sed presime secuto facium esse idem testator. Sed Baronium aique alios in errorem illud induxit, quod legem anno 386 synodi Ariminensis gratia latam arbitrati sunt vexandi Catholices ansam Novimus quoque 2 Mabillonio, ex eo quod rosolymam olim prima Adventus dominica recite retur, et etiam nune Mediolani mos idem perstet, niram eidem anno ita tribui posse aas illas epistolas atque Sermonem, ut que ad sororem est, in Paschate dieator seripta, in sequentest vero Adventum alia et memoratus Sermo rejiciatur. ‘Verum ut sileamus tune temporis non e consue- tudine, sed casu quodami lectum esse illad Evange=857 ORDO EPISTOLARUM SEC. TEMPORUM RATIONEM DISTRIBUT. ASSERITUR. 838 lium, anni duo persecutioni assignantur ab Ambro- A annus 386, agnoscendusque lapsus in voce biennium sio, quodque ex lege szpins decantata contra Baro- nium objicitur, et in hane opinionem pari Quamobrem agnoscendum est duobus di annis a nefaria Justina sievitum esse. Sed nihil vetat, immo vero cuneta persuadent, ut eamdem persecu- tionem, que in sola imperatricis impotentia fontem habuit, jam a festis Resurrcctionis aovi 585 ortam ceredamas. Hane sanctus Prasul in ipso initio sorori suz signifieavit, Justina vero cum caruisse illsin effectu inoleste ferret, odio solito exstimulata, legem in Ariminensis concilii gratiam ineunte sequenti ‘anno ferri curavit. Cum nee etiam satis hae via ipsi procederet, tum conveniri voluit Ambrosium nostram, ut cum Auxentio certamen iniret in palatio. quam inde faciam licet conjicere, quod ¢ numero teptenario his notis seripto vn primus character v detritus sit, et remanserint tantum sequentes duo numeri, u videlicet. Erroris originem lio refert Frane, Balbus, ut videbitur proprio loco, ubi etiam de alio qaodam cyclo psschali dicendum eri [Ann. 387.] XXIV* seripta est in reditu secund legationis ab Ambrosio ad Maximum susceptx, cuj alionem atque ordinem Valeotiniano juniori na rat, Profectus erat sanctus Antistes paulo post se- datas, quas Just eumdem concitarat turbas : redeuntem vero in ltaliam idem tyrannus cum exercitu pone secutus est 387 salutis anno. XXYV«* Studio respondet, an sliquem capitali sen- ‘At respuente anc conditionem saneto Doctore, in B tentia damare liceret, ambigenti. Dubitatio omnis apertam vim atque insapiam tandem erupitilla femina, Haque cum ille in basilica obsideretur, ad populum pronuatiavit dictum Sermonem. Iune porro ea re distracum noluimus ab hisce epistolis, tom quod ex ea conjunrtione historie series facilius in- lelligatur, twin quod eumdem Marcellin ab Am- brosio missum fuisse non dubitemus, 2d quam similiter idem duos alios sequenti epistola inclnsos destinavit. [Ann, 386.] XXU* ‘ota est in texenda inventio- nis, ac translationis corporum Gervasii et Protasii fratrum martyrum descriptione. Alterum e Sermo- uibus, quos hac epistola contineri supra diximus, juria Romani editores expulerant ¢ loco ptoprio, in quem a nobis postliminii jure restitutus est. Ci porro finem atuulerit persecution’ eadem inventio, hhane epistolam anno 387 a Baronio, a nobis autem 386 adjudicatur. Horuin corporum translalio- nem Romanum Martyrologium xin kal. julias re- Duntiat, quo die habitus etiam ab Augustino in eamdem rem Sermo superest; unde sibi in animum induxerunt aliqui. hoe ipso die sacra illa pignora ab Ambrosio translata esse. Verumiamem ¢ persecu- tionis fine, quem ill ipsi festis pascbalibus tribulum volun, satis docemur ejusdem translations celebra- tionem propter paschales soleninitates in aliud tem- us esse rejectam. XX{ll* quibusdam episcopis, qui super Pasch: tis x kal. maias anno 387 incidemtis diffieultate Ambrosium consuluerant, responde!. Huie annum a Christo nato 581 ideo assigual Bucherius, quod ante biennium Paschze dominican x1 kal. maii celebratam illa testatur, quo die idem hoc festum anno 379 exe- nisse in confesso ost. Vernm Bucherio illud recla- mat, quod nec Ambrosius de Paschate ante sex au- nos non redituro dictarus fuit, quod futurum erat prozime : nee ii a quibus ille consulebatur, tam pra- ‘matura sollicitudine taboraturi. Huc adde in epistola, quam anno 381 scriptam fuisse idem asserit, he verba Lemporibus paulo superioribus, que de solo 380 anno possent intelligi, inepte sonatura; cum pulebre in bypothesi nostra tam de illo anno, quam de 385 + Assignandus ergo est Huic epistole 1 C Dexistimamus. Et sone tanta est eorum in eo vertebatur, quod clericorum nonnulli rant, a quilus communione privobantar ii, qui ultimo supplicio animadverti in reum quempiam jussissent. Agnoscit porro sanctus Ambrosius majorem ex €0 accessisse difficultatem , quod inter episcopos etiam non deerant, qui reorum suppliciom apud saxcu- lares judices prosequerentur. Cum autem Ithacianos Priscilliani , qui anno 385 securi percussus fuit; supplicio afficiendi auctores designaverit, nec tamen significaverit eo ab orthodoxorum consortio adhuc expulsos, quod non miulto post Maximi sup- Hicium anno 388 interempti tandem factum es necessario hine afficitur epistolam hane medio tervallo eorumdem aunorum 585 et 388 fuisse da- am. XXVIé soperioris continuatio est, in qua Domi- nicum de adaltera nmuliere judicium, qued supra tantum delibaverat, uberius expendit. Inde est quod uiraque et eodem tempore, et ad eunidem hominem , licet inscriptionis quaedam varieclas noseitur, XXVII* earum omnium que inseribuntur ad Ire- nzeum, prima vel saltem © primis esse €0 probatur, quod ise verbis in ea loquitur Ambrosius : Non erubeicas patrem interrogare, Annum vero quo scripts fuit, bine eruimus, quod que indicatur pro Christo passus, ea fntelligi commodius non posse videantur, quam de Justina persecutione. Quapropler_illam aut huic anno 387 aut superiori 386 tribuendam we in ea implicia- ius Wactantur cum argumento epistole ad num secunds affinitas atque consensio, ut alte Rtalem allera quodammody demonstret ac Airmet. XXVIlIe satis concinne cohweret atque conner- titur cum superiore. Namque ubi supra expositum et quam fugiendus nobis sit improborum convictus et societas, hic Ireneum ad sublimiorem gradum Promovet, eum ut pote Ecclesiasticse militia: aserip- tum, emteris christianis vite sanctimonia praecel- lere debere patefaciens. Hine intelligas exdem epi- ‘stola superiore hane non esse isi parvo spatio posteriorem.a) dit Irena. Ustendit enim pd tam perfectam eum ‘summo bono conjunctionem aspirare ipsum debare ; ut ad inferiora, quae hane ob causam relinguenda funt, numquam redeat. riores duas brevi secutam dubivim non est. Quod procterea Gratianj Iuetuosa iors, qua non obscure idem indicatur, multum confirmat, XXX" versatur in exponendo Aggei loco. Hine Ambrosius statim atque XXIK obsignasset, tradir dissetque tabellario, abs se exaraiam primis ejus verbis testificatur, XXKI, XXXMe ef XXKUI* sic sibi invicem concatenantur. Cum sanctus Priesul quastioni si ab Irenwo proposite epistola XXXI satislecisset , in ci nendas nove quastionis occasionem invenit Ireneus, il respondet idem Sanctus ea epistola, quam XXXU esse oporiebat. Bed cum antequam ulti Trenai Titeras is accepiseet, subjuuxisset, in locum XXXII illa rejects fuit. In inscriptions quidem XXXII a Romanis editor facta est mutatio, sed qua: melius notis illic adden in libro de Benedict. Patriarch. ¢. 44, n. 68, ubi agi- tatur idem arguinentum , ad bane epistolam remitti lectores his ejus verbis; sicut alibi demonstravinus, stolas non ea mente scriptas esse ab Ambrosiv, ut legerentur ab is Solis, ad quos inscriptione sua des- \bantur, sed ut communicarentur etiam eum ali libro, quom anno circiter 387 editum ees exis- ane epistotam. Cum autem timamus, priorem habe est responsionum ad Irenzum; bine efficitur has epistolas eidem tempori tribuendas esse, cui superiores. Caterum qua bic diximus satis ostenduut Ambrosii epistolam in Apollinarium , in qua sub finem smentio it perdicis Hieremianze contra Her- manaj opinionem adhuc superesse. {Ann 387.] XXXIVe, XEXVe et HXXVIe statin a Primis verbis abunde produnt, quam parvo temporis D auribuendam. Confirmande sux opini spatio inter se distomt. Ad Horontiani dubitationes hie Fespondetur. In tertia vero queritur sanctus Antistea marty e6, cum prope ad voti exitum jam Pervenisset, sibi ereptas. Nemo autem non videt loc hon posse alio referri maj delia Justiog aevientis tempora : et qua tire non facile sit, num have a longo elapse essent ; amen his verbis sanctus vie loquitur, qua vicinam ‘oceasionem quodammodo magis declarent. XXXVH* et XEXVII* ad Simplictanum datz sont eum , qui Ambrosium exccpit in episcopatu. Baro- cum in Ambrosi vite, tum in Annalibns Ecele- jg nd annum 375 ac 385 omnés Ambrosianas SANCT! AMBROSH EPISTOLA. XXIX* prazcepta majoris adie perfectianis trae A ad Siumplicl Hane ergo epistolam super, lud admodum probabile hujusmodi epi- C quem is ct) i» epistelas a sanete Prizsule primis initi episcopatus annis scriptas asserit, ut a nobis 2d epistolam LXV explicabitue, Qua: sero ab opinione doctissimi Cardinalis hoe toe nos a 8 potissimum sunt , 4° quod intelligatur ex ipso exordio epistols XXXVI, Ambrosium, cum illam exaravit in madio ipso eaucionum suarem eursu esstitise: rina mutuatos nou quasi aliud agendo, sed ox insti- wio probare aggreditur, quod argumentum etiam in Esposit, pual. cavin etin libris de Petrierchis ‘mazime (roctat, Igiturhaud parom verisimile est, om- ‘nes illas conimentationes advernus superbos illos atque imperitos homines , qui sacros eosdem eoctores © profanorum fontibus hausisse, wti testatur sanctus sub ejus finem Deuteronomit verbis propo- B Augustinus, inepte jzclitabent, ad idem propemedum tempus esse referendas. Postremo tanta est bujus XXXVI episiolz cum lib. de Jacob. et Vite beate in eloeutione atque in sententiis ac toto argumente cognatio, ut facile ab omnibus eidem tempori adju- dicoutur. Quod veru ad XXXVII, eum cuperioris continuatio sit, inter utramque interjectum constat ron esee longuin spatian, XXXIK* Faustino mortem sororis immodice genti destinata est, Ad eum communium calamita- tum exemplo eonsolandum ibi memorantur semiru- tarem urbinm cadavera, quos quidem urbium ever ‘sioues ut ad irruptionem Maximi tyranni i Walia referat Baronius, Pacadi wiitur auctoritate. Verum t2- men non de ftalia, sed de Galliisagitur €0 Pacati loco, did videtur. Bed eum ensdem nobi- ad bellum Bugenit referre Baroni sententia now reeedimus, hancque epistolam exeur- te anno 387, cum verisimilius oceurrat nibil, scriptam potamus. (Aun, 588 aut 380.) XL# (ota est in persuadendo ‘Theodosia, ut edictum de synagoga quadam Judee- ram ab episcopo eastri Callinici reediticanda, deque monachis qui fsnum Valentinianorum hacretieorum ab lis contumelia provoeati incenderant, supp'- cio afileiendis revocaretur. Contendit Gothofredus non alian legem indicari hac eplstela, nisi log. Ade Judes Constantinopoli mn kal. oetobr. anni 305 latam; atque adeo eamdein epistolam hui insuper is potuisset ab Ambrosio et incensse dudem Gonstantinopoli domus episcopalts, et injurise Antio- chenis a Theodosio condonatze mentionem fer hilominus tamen istis omnibus potior nobis est Paw lini auetoritas , in praxeeptoris sui rebus testis on lati, Aperte autem hie profitetur, exstincto Maxime, Theodosio constituto Mediolani ; Ambrosio vero ¢pi- scopo constituteAguileie seriptams fuiese hanc episte Etre vera in Maximo commemorando Ambro- de illo agit, eum non a longo tempore Theodosii ar mis devictum esse. Constat igitur legem , que eat- sam prcbuit buic epistole, non Constantinopoli, sed861 ediolani editam fuiss proposnit idem Goslofredus, longe diversam. Quad ad veniam datam Antioehenis, eam Sozomenus lib. vu, cap. 2%, refert ad illud tempus, quo Theodosius ad bellum Eugenio tyranno inferendum sese parabat : sed ipsum iuhcecrrare omnes agnoseunt.Quod vero ad cpiseopi Constantinopolitani incensas aedes, quos anno 388 fligrasse narrat Socrates, eas profecto ni- hilofficere,quominus in epistolaejusdem snni adver~ ium dudum adhiberi jure potuerit, loco suo demons- trabimus, Statuendum itaque banc epistolam tune temporis fuisse seriptam , cum profigato Maximo , Mediotanum rediit imperator. Atquiex Codice Theod. intelligitur eumdem xn kal. octohres anni 388 non dum recessisse Aquileia, v1 vero idus ejusdem mensis jam venisse Mediolanum, qua i maium sequeutis anni commoratus est. Ex quibus Tiquet hoc ipso intervallo sauctum Practulem , qui negutiorum suorum causa Aquileia se contulerat, ‘super memorati edicti revoeatione scripsisse ad Theodosium. XLI* eam ob rem exarata-ost ab Ambrosio, ut sororem faceret certiorem , quo pacto Episcopi xe Monachorum causa, de qua agitur in epistola supe- felicem exitum esset consecuta. Eidem adjan- xxit et eum sermonem , quem reversus Mediolanum, eadem de re coram Theodosia prowumiavit. Hine ‘nemo negethanc epistolam parvo intervallo postquam superior seripta fuisset , seeutam esse. Nullus enim locus est dubitandi, Ambrosium ubi primum ei licuit, ad sedem suam reversum esse, ut decipi potuisset religio imperatoris, adivus provolus deret, et ipse eorum quar peroplabat, leret compos. XLII" respondet Syricio. Namque hie papa , cum Rome Joviniani haresis palam erupisset, habito Ro- mani cleri concilio, ejus avotorem ac sectatores anathematis pruze subjecit. Tum vero synodicam epistolain ad Medjolanenses ideo soripsit; ut idem haereticus, quem e monasterio non procul a muris Mediolanensibus posito et Ambrosii vigilantia gubers ‘ato profugisse noverat, in illa urbe tamquam an- {guis quidam in specu suo suffoesretur. Aeceptis Sy- Ficiilitteris, eamdom hzresiin in. synodo Mediola coacta damnari curavit Ambrosius, et episcoporum Preesentium nomino id ita slgnifieavit poutifici, ut simul eresim validis rativnibus confutaret, In co- Gnitionem zatvtis bujus epistoln deducimur his ejus verbis : impictas Manicheorum, quam clementissimus imperator extecratus est. Quae quidem verba ad | gem 20 de Hareticis ann. 301 promulgaiam referuntur a Godofredo ; attamen cum ibi nulla Maniehseo- rum meutio fiat, il 8 de Hereticis allu- sum esse cuin Bari 1s. Cum ergo hava ultima lex auno 389, v kal. julias,, lata prodatur , non incongruum pulamus fore, si concilinm 2¢ epistolam eidem anno vel potius 390 sdjudice (Ann. 389,] XLIM* ef XLIV* Horontiano in- scribuawr. tlie post tectum Hexsemeron eam ob ¢aasam seripserat Ambrosio, ut quia Ibidem non ORDO EPISTOLARUM SEG. TAMPORUM RATIONEM DISTRIBUT. ASSERITUR. aquibuaC XLVI* et XLVII* Sabino quoque Diibros de Fide x62 ac proinde ab ea quem A satis explicatum vilerat, eur postremus remm om iam homo ereatus a Deo eset, illnd sibl pla- nniue aperire non gravaretur. Primis ejus dublis cuin satisfeciaset sanctus Antistes, aliam diffeuliatem ex ejnsdem Operis tec exoriam iterum idem Illi proposuit. Hane similiter Ambrosius dissatvit : ex quibus responsis constant har duz epistola. Con- stat igitur utramque Hexaemero posteriorem esse, id irea quem illud Operis in vulgue easdem tomen baud inter= jecto longo tempore illud secutas bine evineltur, quod cum Horontianus Ambrosio, cujus manibus in diaconum aut presbyterun fuerat consecratus , arc- tissima necessitedine conjungeretur, nullum dubium est, quin idem ille Hexaemeron, mox wbi editum urbe usque ad B fuit, ab e0 ncoeperit evolveritque. XLV: earum que ad Sabinum seripte babentur, ordinem ducit. Fuit autem Sabinus ille Placentinus episeopus, qui Aquileiensi concilio subscripsit, cujus miraculwn quoddam refertur lib. v Dial. sancti Gre- Gorii eap. 40, et nomen in Martyrologio Romano ad 1 idus decembris commemoratur. Hexaemer! quogne leetio ipsi moverat quamdam propter hoc ifficuiatem, quod nibil ibidem de paradiso dispu- laretur. Cognito ex ejus litteris illu dubio, Ambio- sius cur illud expat pratermisisset, hane eausam Feddit, quod videlicet idem argumentum ante plures annos jam traciavisset. Hine intelligas epistolam hane librum de Paradiso non pawei tibeu vero Hezaemeron lirevi spatio secutam esse. minsas fee runt, Warum priori oveasionem dedit nescio quis Apollinarista, qui ad snam heeresim proseminan- dam terras ac maria peragraverat. Idem cum venisset Mediolanum, queda in Ambrosi libris ear- ere coepit : quem publice a se confutatum hae epistola nuntiat sanctus Doctor. Iu sequent! autem ubi de libro quem distinetius quam antea seriptum, ad Sabinom deferri curaverat, pauea praomis mutui commereii epistolarum, in quibus po aliquid e Scriptaris discutiatur, Porro cum prorsus verisimile Ambrosianas, quas arrodere ausus narratur ille Apollinarista, quasque peritiori manu deseriptas ce trans Ambrosius memorat, easdem esse 2€ 18 de Incarn, Dom. preterea quasi jam sene mentionem faciat, eis de causis non arbitraimur uiramque epistolam ad aliom annum melius, quam ad huve 380 vel circiter referri posse. XLVIII* at argumento sie et tate conjuncta est superioribus. Libellos enim quos hie testator Am- brosins sibi redditos, won alios ab lis esse credi- ‘mus, qui missi Sabino supra dieuntur. Idque hine etiam suirui potest, quod statis sue provecitoris nee in hae epistola mentionem omittat beatus Presol. LIXe 0 superiors etiam pendet. Btenim cum epistolis, maxime vero quibus aliquid e sacris libristestetur Ambrosius noster, in hac epistola, que in sententiis divinis pene tota est, idem profecto liberat suam; proindeque ab aliis eam abstrahi non oportere negabit nemo. L* Chromatii precibus concessa est Aquileien: episcopi, qui Ambrosium, ut sibi aliquid e sacris codicibus ‘epistolari familiaritate disputatum mit- teret, obsecraverat. Ejus oplatis ut Sanctus noster salisfaceret, e prophetia Balaam elegit arguinentum. Proplerea vero hane epistolam superiorum ordini accensuimus, quod in ea quoque sua senectutis mentionem inj {Ann, 390.] Lt* Theodosio imperatori Mediola- num posiquam Thessalonice strages essel, venienti ob id missa est, ut Ambrosius cur non B tavi exspectasset ejus adventum, causas proponeret. Ca:- dem autein illam anno 390 patratam fuisse in confesso est. [Ann, 302.] Lil* eo tempore datam se prodit, quo Rulinus ex Magisiro Officiorum consul et prefectus Pretorio creatns uit. Cum autem eumn anno 392 ad has dignitates gradum fecisse non ambigatur, hanc epistolam eodem anno ad Titianum perlatam constat, Lill* immaturam ac tristem Valentiniani minoris mortem amanter luge!, de cujus etiam sepultura acceleranda interpellat Theodosium. Cerium autem est anno 592 eumdem illum Valentinianum idibus ‘aii exstinctum esse ; unde hanc epistolam non ita ‘multo post mistam fuisse intelligimus. LIV* et LV* Eusebio, qui caput erat nobilis fa. C mili Bononiensis, destinatze sunt. Agitur in earum altera de quodam apparitore, deque tussi Faustini pueri : at in altera eumdem puerum cum Faustino ipsius patre ad eum Bononiam profecium, Mediolani autem secum remansisse Ambrosiuin atque Ambro- siamscite nuntiatnoster Ambrosius. Porro eum eamdem hang Ambrosiam non ob aliud spiritalem co- tumbam vocet, nisi quia ipsam virginali velo, sicut ad fib, de Inuit. Virg. annotatum est, consecraverat : hiine colligitur eidem libro, cui nos annum 392 at- Aribuimus, posteriores esse has epistolas. ~ LYI¢ Theophili Alexandrini respondet epistole. Materia seribendi fuerat Antiochenum schisma, de quo plura ad Ambrosii epistolam dicenda erunt. Ob- servandum inter “quod se adversus Capuanr: synodi auctoritatem reseriptis a Theodosio, qui tune in Orientem reversus erat, impetratis communiisset. Exacto in Italia prope triewvio, imperator non nisi vt kal. decembris anni 391 redierat Constantinopolim ; proindeque synodum illam intra eum diem atque idus mains anni sequentis, quo die necaum diximus Vale nianum, habitam fuisse necesse est. Nam post id temporis conventus episcopales in Italia haberi per excitata ab Eugenio tyranno bella neuliquam licuit Finita synodo, quod in ea super memorato dissidio ‘Matutom fuerat, Theopbilo significarunt Capuani Patres. At ipse eum postea litteras eamdem ob edu- SANCTI AMBROSII EPISTOLA. examinetur, operam se dalurum frequentiorem illic A sam destinassel ad Ambrosium, a Viro sancto epi- in eadem colpari Flivianum, D stolam, de qua hie agitur, elie ficias twisse? Superioni epistolze alism subjecimus in Bonosi hereseos postulati causa versantem. Jam (ola res in Capuano consessu, de quo proxime ante diceba- mus, tractata fuerat; ejusque cognitio vicinis isties ‘ad maturius et accuratius examen demandata. Cum vero iidem antistites consuluissent auetorem hujus epistola, ac ei judicium hoe vide- Fentur permitiere; hic non sibi, sed ipsis ut pole quibus commissum erat a concilio, id competere responsum dedit : ac simul etiam errorem Bonosiaaum circa perpetuam Deipars: virginitatem valide eonfu- Ita quidem planum faciunt line epistolam sa- periori synchronam esse, et ab eadem non solom hoe nomine, sed etiam quod Capuanze synodi tamquam pars altera sit, in editione Romana male abstrze- tam, Illud vero diffcilius, euinam auetori be de- beatur, patefacere. Sunt rationes in utramque p2r- tem haudquaquam leves, quas loco proprio excu- tlemus. {Ann. 393.] LVII= Eugenio tyranno, cur e0 Me- diolanum accedente, Ambrosius hine recessisset, causas aperit. Est autem perquam veri Mum von statim atque, Valent sublato, in solium ab Arbogaste collo- ceatus est, in Italiam impetum fecisse, at prius alias quasdam absolutas sb e0 esse expeditiones. Id quidem tum e Paulino In Ambrosii Vite, et Severo Alexandro apud Gregorium Turonensem Hist. lib.u, ¢. 9, intelligimus, tum ex hac ipsa epistola, ubi Aa- brosins eunidem Eugenium in primordiis imperti ad se seripsisse, ac se postea, si quando emersisset al- qua necessitas, ad eum quoque litteras dedisse tes- tifleatur. His ergo ducti eam tyranni irruptionem non nisi exeunte anno 392 vel potius ineunte 593 factam putamus; atque adeo hance epistolam eidem tempori altribuendam. LYII« in argumento versatur plane eclebri. Nibil enim ea tempestate Paulini noribus nobili Non tamen scripta est hrec episiola, postquam ile Nolam jam recesserat, id est, anno 394, ut opinates videtur Baronius. Nam praterquam quod ex epistolis ejusdem Paulini ad Alypium atque Augustinum, fice non utriusque ad eumdem Paulinum havd male colligitur ipsum ab anno 393 Nolam venisse; bee ipsa epistola satis indicat Ambrosium, cam eam seripsit, illius conspect nunguam potitum. Vidit autem postea eumdem Florenti, quo tempore Ro- mam iter habebat, statim hine Nolam se recepturus. Hue etiam accedit, quod primis annis, quos egit Barcinone idem Paulinus, non omnes simol suas facultates publicaverit, vendideritque, sed illasin ple- es partes sensim distrazerit. Itaque cum vendiuis sum Jam factam pauperess testetur Aubrosius, illum in protinétu ad iter swam. |. Quis igitur eat illam ante anni 392 exitum seribi po-865 ORDO EPISTOLARUM SEC. TEMPORUM cum Sanctus noster ista scriberet, jam tum fuisse A tallis, hane quoque epistolam eidem anno 393 attri existimamus. Et hine clarum ft hane ipsam epistolam adjudicarinon posse metius, quam aut anni 392 postremis mensibus, aut primis 393. LIX« illud observatione dignum pra se fert, quod hempe quoto ztatis Ambrosii anno data fuerit, hum faciat. Aperte enim testatur sanctus Antistes ‘enum tertium et quinguagesimum se peregisse, cum hie scriberet. Verum quae premittuntor paulo supe- ins, multo plus negotii verba facescunt. Sic autem habent + Objecti, ait ille, barbaricis motibus, et bellorum procellis, in medio versamur bellorum freto. Hune locum ad Maximi tyranni bella referendum autu- mant Baronius in Ambrosi Vita et in Annatibua, Ughellus in Italia sacra, et Bollandistze in Actis hujus sancti Severi, Hineque colligunt et bane episto- B m anno 387 esse tribuendam, et cum eodem concurrisse annum Ambrosianze etatis 53. Addunti jper sanctum Praesulem, cum vitam ad usque mensem aprilem anni 387 produxerit, annos implevisse quatuor supra sexaginta. Hud autem of impendio favere putant, quod in Ma fusumn fverit multo plus sangu iano. Sed tamen bare eorum ratio nihil efficit: namque in epistola de qua loquimur, barbarici motus ac bellorum procellz commemorantur, an vero eadem bella exstiterint aliis quibusdain erudeliora, nemo ine probet, Mavult Hermanous locum Ambrosii nobis propositum de bello Eugenii seriptum fuisse : idque contendit cum Ambrosian vite historia ma- Gis congruere, quam quidem ultra 57 annum produc- tam negat, Sed hoc non usque adeo perspicuum est. Fatendum ergo memorata verba sive Fugenii, sive ‘Masimni bello accommodentur, perinde esse. Ilud autem Baronii opinioni magis favere forte videatur, quod Ammbrosius in non paucis epistolarum superiorum locis senectulis suze mentionem subinde iteret, quod sane illi viro minus convenit, qui vitse curricu- Jum anno 57 quam qui 64 terminaverit. Verum tamen non ignoramus illud Basilio aliisque sanctis quibusdam usu venisse, ut quamvis in tate minus Pprovecta diem obicrint, de se tamen quasi jam seni- bus loqui amarent. Inde est quod lectoribus inte. grum relinquere velimus rei judicium. Monemus tamen illud diseriminis in episcopatus Ambrosii annis nibil mutare, sed solum in actis ante episcopa- tam : bos tamen Ipsos plus quo producere videtur Baro LX Paternum deterret, ne Glium cum nepte ex id est avanculum cum fila sororis, matrimonio jungat. Nitltur autem in dissuadendo potissimum his argumentis Ambrosius noster, quod hujusmodi con- jogium et divinis legibus contrarium sit, et probibi- ‘tum consiitutione Theodosii, aquu amplissimum, quit, accepisti honorem., He porro verba cum aptati non possint commodius, quam dignitati comitis sa- crar. Largit. qua Paternum ornatum fuisse ex multis Symmachi epistolis cognoscere est , quamque ab e0- dom administratam anno 393 indicat lex 14 de Me- RATIONEM DISTRIBUT. ASSERITUR. 886 ‘uamus, nobis persuadent . Quod autem ad probil tionem Theodosii supra memoratam, ea quidem od latem nostram transmissa non est, sed ejus quibusdam exstat_mentio, quemadmodum a nobis declarabitar proprio loco. (Ann. 504.) LXI* ad Theodosium, a quo sanetus virde gratiaram aetionibus ob profigatum uon sine miraculo Eogenium tyrannum Deo reddendis litteras acceperat, responsio est, Hac ergo Am- brosius imperatorem eorum que exsequendis ejus Postulatis ipse prerstiterat, certiorem facit. Unde hive epistola per se loquitur non alio anno nisi 394 se missum esse; cum tyrannus ille hoe ipso anno mense septembri luerit supplicium. LXiI® eidem principi, eodem tempore , et in argumento non absimili exarata est. Quippe qua illis Ambrosius ab imperatore veniam petit, qui cum ty- Tannum essent secuti, eo interfecto, confugerant in ecclesias , triminis sui poenam declinaturi. {Ann. 396.) LXII* postremum pri classis locum obtinet. Ejus serivends arc causa fuit. Morte Limenii, non antem, ut quibusdem videtwr, Eusebii, quem anno 374 vivere desiisse Hieronymus in Chronico et in Scriptoribus ecclesiasticis docet, epi- seopo destitula erat dicecesis Vercellensis. Tanti mali originem, nimirum cleri atque populi contentio- nes resecare cupiens Ambrosius noster, lane epistolam ad eos misit. Extra dubium est eam Aquileiensi synodo, anno 384 cui subscripsit idem Limenius, Posteriorem esse : at preeterea non nisi anno 596 ponendam fatebitur, qui noluerit Actis Gaudentii No- variensis, quse a Mombritio atque Bollando ad x kal, februarias referuntur,, fidem abrogare. Le mus enim in illis Actis Ambrosium paucis me antequam ¢ vita excederet, Vercellas componendi cujusdam causa se contulisse. Quod quidem iter commodissime intelligemus, si dixerimus sanctum Presulem, cum litteris suis parum profecisset apud obstinatos animos, eo profectum ; ut demum eorumdem pervicaciam prassens expugnaret. Qui ob mentionem Venetiarum hane epistolam Am- brosio putant suppositam, ji non advertunt cum apud we nostra plios ejusdem ziatis, tum apud Ambrosium ipsum in certis operibus ( Epist, 48, num. 21) usurpari eamdem vocem. Majori forte an veri specie maxima fragmenta ex aliis Doctoris nostri commentationibus in hane translata atque inserta, que nos suo qu- que loco indigitabimus, jidem obienderent. Verum {amen id non abhorret ab Ambrosii consuetadine, et ‘ut maxime nusquam is alibi hocusurparet, hic nibilo- minus mirum non esset, si quas meminisset de continentia, de jejunio, de vigiliis non segniter abs se alibi disputata, eadem contra Sarmationem ac Bar- batianum harom virtutum infensissimos adversatios Farsus instrueret intenderetque. Ceterum quidquid dicitur de istis hareticis, zetatem bujas epistole i- }o confiruant : ejus vero dictio, character atqua867 argumentum illam Ainbrosio tamquam vero pare validissime asseruat. SECUNDA CLASSIS. Alteram classem epistolarum in Admonitione tri- fariam divisam fore indicavimus, nienirum in eas epistolas vel qua de Scripturis edlsserendis, i nt, vel qua in serio aliquo versaniur argumesito, vel ad postremum qu familiaris urbavitatis ificationes tantum continent. de quibus in aliarum{ronte ponitur, et inser jim et eidem Ireuzo, et in locos ejusdein libri Exodi seriptze fuerunt. Similiter etiam LXX* et LXXI* gue date sunt ad Horontiauum, et quibuseum anime in peccatum delapsse ad bonam frugem atque viriutem reditus, tum varii eyusdem in virtutis itinere progressus ape- riumtur 5 epistoke XXXIV, in qua ad eumdem Ho- rontlanm de ejusdem anime spiritnalitate dispata- tur, Jungi poterant : idoneum duci argumentum judicassemus tempori asserendo. LAXI* que Constantio inseribitur, varias d que ab ethnicis atque heereticis eirca in abrogationemque circumeisionis proponebantur difficultates. Cuin aulem ea tempestate tres Constantii, episcopal dignitate omnes ornati reperiantur, nempe Arausicanus, Seiscien quemadmodum a nobis in Acta concilii Aquileiensis ob:ervabitur, non fueile definiatur ad quem illorum, nmo vero num ad illoram omnino ullum destinata sit. Huctamen nos propendemus magis ibenter, utad ‘eumdem seriptam putemus, ad quem et seeunda bu- Brid is sedis inceriz, (| Tertia series SANCTI AMBAOSII EPISTOLA. toy jus editionis missa fuerat. Cum enim bie Cousun- tius sanctum Doctorem, sicut vidimus, won secus a¢ patrem de vite suz institutione, atque muneris aé- ministratione consuluerit, verisimile est eum Am- brosio, si quid aliud obortum fuerit diffleultats, proponere non dubitasse. I alibi ¢ofloeari posse non quippe que partim ad antiquum fedus, in quo eit- cumelsio instituta est, partim ad novum, in quo exdem est abrogata, referri possit. Denique LXXIV® et LXXVe varias epigraplas in fronte gerunt, ut alibi commodius dicetur. 14 vero tontum hoe loci non silebimus lias duas epistols, quanium ex orationis genere conjici potest, ipso Ambrosiani episcopatus initio datas fuisse ; quando et volvendis operibus Origenianis maxime in ‘cumbebat sanetus Antistes. Secunda series hujusce classis octo epistolas tan. tum exhibet, sed omnes magnis de rebus gravique mylo elucubratas. In his quippe modo novi federis dignitatem antiqno preecellere ostendit Ambrotics, modo ad maturanda baptismi sacramenta pie hortatur. Alibi clericos animo despondentes in officio bi qua ratione familiaram consuleo- dum sit tranquiltiati, verbo et exempto justa deel rat. Alibi demum sanete justeque facta alque con- sulta non sinit privart laudibus sais. Cam autem in notis ad illas edisseratar, pluribus modo superse- demo: is cedit tam paucHate ac brevitae epistolarum, quam gravitate. Non enim ea contines- seplem epistolia, familiari stylo ad amico- ran nonnullos scripta : sed que tamen non tanten Sancti: urbanitatem, verum etiam in honestis joe's amapnitatem patefaciunt. ORDO NOVUS EPISTOLARUM S. AMBROSIL CUM ANTEA VULGATIS COMPARATUS. (In hoc indice, ut in sequentibua, numeri arabicl columnas nove editionis designantes iis numeris revpondant quos inter textum’cravsiork charaotere ¢xpressimuts. Ordo Ordo Ordo novus. Editio- Editio- num nis Ro- Amerb. manz. Erasini, et pos- ete. teriorum see 9% Tom. IV Gratianas Ambrosio, col. 754 1 26 Tom. IV Gratinuo imperat, 752 ho The ae Gonstantio, i m BL tnx Fell 7 woke Fel 163 v Gh oxarr—Syagrio. 765 vw 65 vit ‘Syagrio. Tit m1 fom. 1 Justo. 7 vm 63 Iosto. 783, Genta conceit Aquileiensis. 786 mw dee Epi ele. 06 x dees 1 Imperat. Gratiano, etc. 806 Xs ‘areal wy ——_‘Imperat. Gratiano, ete. 840 PRIMA CLASSIS. Ordo Ordo Ordv noves Editio- Editio- num ais Ro- Amerb. mauz et Gil.etc, rum Par xn deat m Imperat. Gratiano, ete. 813 Xin deest deest Kmper. Theodosio, ete. 814 xv deeat deest ai mw 89 39 xm 60 = Renn tas avn "30m mx 70 xu gi2 x (33x mm «om per + + Sermo deBasiliis, ete. a8" “uv *” Domine soror, $5 Tom. 1V Episcopis per Amit. xu xxmt S2882#69 ORDO EPISTOLARUM SEG. TEMPORUM RATIONEM OISTRIBUT. ASSERITUR. 80 Ordo Ordo Ordo ‘A Ordo Ordo Ordo wovus Editio- Editio- novus Editio- Editio- ‘um nis Ro- num nis Ro- Amerb. mai Erasmi, et pos. Gil. tc. eviorwm — PRIMA CLASSIS. aris. m PRIMA CLASSIS. YValentiniano imper. 888, 360 xxx Sabino. 1013 Studio, 802 370 xxx ‘Severo, 14016 udio, vel Irenzp. $94 66 xvm Paterno. 1017 Irenxeo. 893 deext uv Theodosio imperat. 4020 xv 02 deest xv1 Theodosin imperat, 1021 por i Tom Mt I gat 82 xxv Vercellensi Ecel.,cte. 1022 mm ‘om. H Arenzeo. 0 ; xt 45 rus renzo. a4 SECUBDA CLAGHIS. 48 Tom. I renzo. IT uv 62 Tom.1 _trenzo. 1049 14 oma 29 Lv 2 Tom. E Sinpliciano. 4034 xmiv 240 xxxvit 92100 Live 56 Romulo. 135 axxv 0 220 kare 925 ux 5 Simpliciano, 41057 xxx 93k 929 uxvin = 52 Romulo. 1060 xx 7 Tom. 1 930 Bix 43 Krenseo. 4061 xxxvit 1000 xxvit val tx 48 Tom. I Horontiano. 1062 mux 8 ber Faustino, ME uaa 19 Tom. M floromtiano. $068 1 29 xn Theodosio imperat. = 946 uxxu 77) Tom. EF Constantio. qo aut dee xm Frater sorori. 96 ouxxm 7h xu Ir 0. 077 wee. BOOM Syricius Mediol. Eccl. 965 uxxw 72 xu Irenwo vel Clement. 1030 mun" 81 vn Syricio Payer ete, OBS uxav 75 xLM —Cleneuiano. t035 sun 38 Tom. | Horoutiano. 970) ouxxvi 16 xxx Irenzo. 1085 auv 39 Tom. 1 Horontiano. 976 uxxvn 200 xxv —Horomiauo, 4089 aL 42> Tom. 1 Sabino. O8touxxvm 7 aL Horontiano. 1095, xLYT 47m Treneo, nune Sthino, 984 ixux 9 xxvE Bellicio. 1095 zum 43 av Sabino. OMe xxx 75 xLy | Belicio, 1096 sev 400 Lxut Sabino. 990 uxxmr 417) Tom. MM Clericis. 1097 sux 4) xx Sabino. 981 uxsan 24 xu Marcello. 1100 L 37 Tom.t Chromatia. 995 uxsm 43 Law 1403 ui 28 ouix Theodosio tmperat. 997) taxxwv 670 uaxn 4105, uo BS ok Titiano. fool uray 54 1105 36 ust —Theodosio hnperat. 4002 Laxxm 49 Liv 4408, 350 un Eusebio. $008) Lixx um 1106 46 uxt Basebio. $006, exax vm 4407 Bo Theophilo. 4006 C uxxux 69 xxv 4107 -D ov ‘De causa Bonosi. 4008 xc 68 ux 4408 uit dees! xv Eugenio imperat. 4010 xcr 61 uss 41108 Quatuor it appendicem reject, et una priétermissa, : ec ORDO ROMAN EDITIONIS CUM VETERIBUS ET HAC NOVA BDITIONE COMPARATUS. ‘Ordo Ordo Ordo Ordo Ordo Ordo Editio- Editio- novus. Euitio- Editio- novus, nisRo- num nisRo- pum mana Amerb. mane Amerb. et poste-Etasmi. et poste-Erasmi. riorum Gill ete. rlorum Gill. ete, Paris. D Paris. Tom. 1 1 BB xu Horonitano. col.no.ed. 970 40 txx — Horontiano. 4003 ” 58 xiv Horontiauo. 97% m= 49 uxx1— Hlorontiano. 1968, m 42 xLv Sabino. 91 om 42 xxx renzo. Sto 4 xxv Irenzo. 950 Tom. 1V 62 ux Irenzo. 4049 1 2... Grathanus Ambrosi mt 2 oxy Simplic##no. 10m tt Bi ‘Gratlano impers 7 1 om Justo. 17 m 83 xxm = ‘Episcopis per Aull. 8 3 56 um Romulo. 1054 Tom. ¥ 3. umm ‘Simplicitno, 4087 1 deest x Amperat. Gratiano,cte. 8 77s uxxtr — Constantlo. 4074... . . desumt . . . . Acia coneilii Aquileia, 78 71 uxem — Romuto.. 4060 dest 1x Episeopls Gall., ec. 806 37 ok 95 deest x Amperat.Gratiano,ete. 812 1S um 10H ow deest x1 Inuperat. Gratiano,ete. 81 Y 19 De Bon. Theophilo et Anysio. 40 7 xaxmt Simpliritoo. 850 (80 + Syriclus Mediol. Ecci. 47 uxaxtCleticts. 4007 my BL Syriclo Papse, etc, 44 xxx Irenzo. 08 vits 47 mv Sabino, . 480 xu Treen. wo 78 ust Theophito. aan SANCTI AMBROSII EPISTOLA. m Ordo Ordo Ordo A Ordo Ordo Ordo Enitio. Editio- novus. Editio- Editio- novus. is Ro-num nisRo- num + mane Amerb. mane Amerb. et pos- Erssmi, et poste- Erasmi. lerio Gill.etc. rioram Gill.ete rumParis. Paris. Tom. |. x 6 ow Justo. 783 xu 72 uxxiv Clement. vel Irenzo. 1070 x1 30am Valentiniano imperat. 824 B 08s toe + + « Relatio Symmachi. 828 a 1055 31 xvm — Valentiniano imper. 833 8 1096 34 x1 Valentiniano imper. 860 6 785 B35 ox Marcellin. 852 65 ri deest wn Eugenio imperat. 1010 xuvmn 66. 4017 deest uxn —‘Theodosio imperat. 4021 sux 94 4400 2 x ‘Theodosio imperat. 946k 53 1008 deest x11 Marcellin. 958 58 3a “on Constantio. 75h tm 76 xx Stull, vel Irenzo. 8 6 xxvm_—_ renzo. 902 Lm deest Append. Fratribus per Italiam. 484 340 uxxxy— Syricio. 4105 B uv 85 Marcellin, a1 Boo Anatolio,Numerio, etc. 819 ‘Fratribus et univer. etc. 487 60 xs sio (rate. 893 Valentinian imperat. 381 70 om Vigi 842 Theodosio imperat. 1002 82 um Vercellenci Eccl. etc. 1022 dest Lit Theodosio imper: 4030 9 xxix Bellicio, 4095 28 ur —Thendosio imperat. 997 40 © xxxvim Simpliciano, oH 5 Ww Felici. 6 20 = Lxxvi ~ Horontiano. 1089, 8 xixx Faustino, oy Floriano. 488 35 uw Eusebio. 1005 Sabino. 1015 0 um 290 ‘Sabino. 991 43 uaxxin 4105 Sever 1016 our mt Demetriadi. 46 LY 1008 Virginibus sacra, = 479 xy 49x 1406 Irenzo. 914 ouxvm | (50 Lxaxvimn 4407 Trenzo, 919) ux Stoo 762 ‘XEXVI Trenzo. 4085 xx 350 uxxxvi 1106 XXXVI Horontiano. 921 uxx 61 xct 1108 ‘XXxIX Horontiano. 925 uxxn 67) uxxxiv 1105, aL Horontiano. 929 cxxm §=668 xe 1108 xu Trenzeo. 4077 GC uxsiv 69 uxxxix Alypio. 4107 ORDO VETERUM EDITIONUM CUM ROMANA ET HAC NOVA EDITIONE COMPARATUS. Ordo Ordo Ordo. Edi Ediulo- novus. num nis Ro- isnt, pero: ras Gill. ete. rumParis. um. nove edit. 777 xu. 49. uxxxit, Marcello. 100 uy, 4051 xxv. Tom. 1V..s..eneeeGratianus Ambrosio. 751 axvit. Simpliciano. 4057 xxvi, Tom. 1V.1. Gratiano imperat. 752 xxv, Trei 898 xxv. 56. xa1v, Valentiniano imper. 888 Ww. 765 xxv. 39. ‘Theodosio imperat. 997 xxv. 902 Dass. 47. ‘Theodosio imperat. 946 xxiv, Simpliciano. 920 xx. 1 ‘Valentiniano imperat.824 xaxi, Faustino, 944 elation Sym 38 uanix. Bellicio. 4095 xxx. 4%. xvm. — Valentiniano imper. 853 xaxvm. Simpliciano, 94f axxn, 44. xxt.—Valentiniano imper. 850 xur. | Irenzo. 906 xxum. 1h. xx. Marcelling. 858 xxx, renzo. 910 xxaiv. 57. uit. -_—_Theodosio imperat. 1003 xxl Irenwo. Oi orn. 620 ou. Eu fo05, xm, renzo. 919 xxv. 30. num Sabino, 4013 uns,” Irenzo. 4061 xxv. Tom. 1. u. | Chromatio. 995 ian. Irenzo. 4085 xxxvmi.Tom. {. xum. — Horontiano. 970 uxxst Clericls. 4097 xxxix. Tom. 1. anv. — Horontiano. 5% Horontiano. 4062 xu. | 58. xiv, Sabino. 990 Horontiano, 4068 xu. | BH. aux. Sabino. oot Horontiano. 4089 xc. =Tom. 1. xiv. Sabino. 981 Horontiano. 921 xum. 64. naxim Sisionio, sos Horontiano. 925 xuv. 19 om Constan 758 Horontiano, 929 xy. 65. xuvm. Sabino. 988873, EPISTOLARUM I ALPHABETICUS. 81 Ordo E- Ordo Ordo A OrdoE- Ondo Ordo ittooum ed. Rom. novus. itiooum ed. Rom. novus. ‘Amerb. et poste- ‘Amerb,. et poste Erasmi, riotum ‘Erasmi, rloram Gill. ete. Paris. Gill. ,ete, Pari. 66. uy. Eusebio. 10046 Lx. Paterno. 4017 Irenzo, nunc Sabino. 984 uxxariv.Cynegio. 4408 Irenxo. 7 xc. Antonio. 1108 Syri 4406 uxxarx. Alypio. 4107 caxxvi. Atte 4107 ux. Vig 2 Feli 762 ixxm — Trer 4077 Romulo. 4054 uxt, renzo, 4079 Titiano. 4001 ixxm. 43. uy Clementiano. 4085 24. uxxay. Syti 4405 urn. 4. 4093 70. Lxaxvut. Segatio et Delphino. 4106 xxv. 45. 1096 32. um. Romulo, 1054 xan. Studio, nunc Irenzo. 894 Tom.1.uxvi. Severo. 4016 uxxu. —Constantio. ‘1074 Bi. “anv, Studio. 898 tt. Theophilo. 4006 92. xy. Anatol, Numerioete. 819 taxi. 5. De causa Bonosi. $008 3. xv Anysio fratri 822 ixxx. 6. Syricius Mediol. Eccl. 963 71. xc. Candidiano. 4408 Buxxxi. 7, Syricio Pape etc. 965 Tom. I.uxv. renzo. 1049 ixxxu. 25. Vercellensi Eccl. etc.1022 40, vm, Justo. 785 uxxxm.Tom. 1, Eplecopis per Aimil, $80 6 Syagrio. 765 uxxsiv.33, ‘Adsacram Virg.Demetriad. 41, Mw ‘Syagrio. TH ouxxxy. 54. Domine sorori. 874 EPISTOLARUM INDEX ALPHABETICUS. Alypio. col, 1107 Nona, 1095 ‘Anatolio, Nuanerio, etc. 819 Irewo prima. 804 ‘Antonio. - 1108 Secunda, 298 Anysio. . 2 Tertia, 902 Attica. $107 | Quarta. 08 De Basiticis Sermo. 656 Quin. 10 Bellicio prima. 1085 Sezta, 18 Secunda. 4096 Septima, oT De Bovosi causa, 1008 Octava. s19 Candidiano fratri. 1108 Nona. = 1049 Cheromato. 995 Decima, A061 Clementiano. 1085 -Undecima. 4077 Clerizis. 1097 Duodecima, 4080 Constantio prima. Th —_‘Tertiadecima, 4083 ‘Secunda. 1071 Justo prima, 17 Cynegio . 1108 Secunda. 15 Episcopis per milion. 880 Marceltine prima. 8x2 Epiacopis Galliarum. 806 Domina Sorori, Secunda. em Eugenio tyranno. 1010 Tertia, 936 Busebio prima. 1003 marcello. 4400 Secinda, 1008 Paterno. sor7 Faustino, 944 pp Segatio et Delphine. 4108 Felici prima. toy Secunda. 1060 Gratianus imperator Ambrosio, 981 i set 988 990 Quarta 9 Horontiano prima. A013 Secunda. 1016 Tertia! 0 Ouine. ost Sexta. 1087 Septima, 4068 Syricius Modiolanenst Eccles. 965 octane, 1089 Syricio prima, 5 Parnot. XVI. 38818 SANCTI AMBROSIL 6 ‘Secunda. 1105 A Quinta. 1030 Tertia. 1106 Secta, sont Sisinnio, 1103 Theophilo. 1008 ‘Studio, 892 Titiano, ‘01 Syagrio prima. 165 Valentiniano imperatori prima, *m Secunda. ™ — Securida, 8s ‘Sjmmachi relatio. 3 Tertia. = ‘odosio inmperatori prinia, e146 Quarta, Seanda. BIT Fercellensi Bcclesie. soe Tertia. 916 Vigilio ah Quarta. ‘oo SANCTI AMBROSII MEDIOEANRNSIS EPISCOPI EPISTOLA IN DUAS CLASSES DISTRIBUTA. Prion Bas coftiner, QUAS tx OADINEM CHRONOLoGIcUM ‘Lictir ERE ; POSTERIOR CHTERAS SECUNDUM ARGUMENTI RATIONEM DISTINCTAS COMPLEOTITUR. PRIMA CLASSIS. 751 GRATIAN! AD AMBROSIUM EPISTOLA . Btzidatorem putabo, qui divinitatem verbis augeam. swum ad se invitat, wt se in fide de Filii ac, Syititus "pean esate cat Mn dept pola Aupnosio religioso sacerdoti omnipotentis Dal Gratianus Aucootus. 4. Cupio valde ut quem recordor absentem, et cit quo mente sum, cum e0 etiam eorpove sim (presenti. Festina igitur ad me, religiose Dai Bicer- ‘os, ut doceas © doctrinam vere credeu'teih : on quod contentioni studeam, aut velim m: yeu ‘Verbis quam mente compleeti; sed ut magis aperto @ pectori revelatio divinitatis insidat. 2. Docebit enim me ille, quem non uego, qnem fateor Deum ac Dominum esse meum, © non ei ob- Ego infirimus et fragilis, quantum possem, priedico : on quantum est ipsa divinitas. ., 5. Rogo te ut mihi des» ipsum tractatoimy qiein dederas, augendo illic de Spiritu sameto ‘ébRém 752 disputationem : Scripturis arte -aRUHERTS Delin esse convineas. Divinitas te server per YMetas anios, * parens, et cultor Dei sterni, Wists ‘mis, Jesu Christi, EPISTOLA PRIMA i. Awinostus apud Cersarem se, quod non venerit, exca- ‘sat, et laudata ipsius humilitate, fide ac pietate, © se mitti libros petitos scribit, seque volinseti ejusdem in lucubrandis tractatibus de Spivtra ‘atieto se- ‘Wsfacturum spondet, feiens, quam in me video, creaturam, qui Christo C Beatissimo augusto Grariano , et ¥ christatissfmo ‘itl me addere posse conliteor ; * velte tanien Yt eftam Patri me commendem, Filium yrredicxhdo ‘t Non ego in Deo verebor invidiam : non Wie tafem « Scripta an. 379. _-» Quidam mss. cupio valde quem recordor absen- ‘Zin, it cam....e cOrpore sini prcsens. ‘ ©’ Mss, el superiores edit. partim, doctrinin ver cia artim nobiseum, doctrinam vere'erduen- we . 4 Paueci mss. , pectore revelatio divinisats inwtaenit. _# Hoc est, non illud ad negandam,Chrissi diviti dajem vertens, quod naturam meam 2b eodem +us- cepiam credo. Mss. nonnulli,, vellem tamen.. ‘me couiticrida- 8 Cod. Alb., non enim tn Beo ergo'viteYor WaBere tneidiam. pi Ausnosivs episcopus. Mfectus defuit, ebristia + Priores duos libros De PYHe imtettigit, qua de He ‘dictum est in Admonitione ad eosdem libros : nee a in ea quam Operi De Spiritu sancto pra‘xinius. 38. no.inulli, ut de ipso tractatu. _. Quemadmoduin amorem suum Gratiaaus, fosium testabatur, eum parentew appalaig ‘Ammbrosius etiam quam tenere Gratianom’ it, ‘Mun Gli nomine vocitando signiticabat : DBleo ‘te. i suavis mihi valde, etc. Locum ipsum Gousule sub’ finem orationis in Obiiu Valertinigns, ubi pracclara mutui amburum amoris testimonia re- ele J Seri * Christ imen EPISTOLARUM CLASSIS I. dicam : non, inquam, mibi affectusdefuit, sed affer- A potuit, ut ei non objicias, quam in te vides, creatu- tum verecundia retardavit, quominus clementize tue ‘occurrerem. « Revertenti tamen si non oceurri vesti- gio, occurri animo, occurri voto, in quo majora sunt offtia sacerdotis. Oceurri, dico? Quando enim abfui, ‘quem Loto sequebar affectu, cui sensu ac mentibus in- erebam ? Et terte major animorum presentia est. ‘Twomquotidianam iter legebam, noete ac die ‘castris cura ¢tsensu locatus, orationuw excul tendebam : etsiinvalidus merito, sed alfectusedulus. 75S 2. Ei dxe quidem cum pro tua salute de- ferebamrus, pro nobis faciebamus. Nibil bic adulatio- nis est, quam ta non requiris, ego alienam nostro duco officio : sed plurimam grail, quam dedi Seit fpse nostri arbiter, quem fateris, et in quem ram Nihil moralins, nibil expressius diei powit ; creaturam enim Christum dicere, pro objectu con. lumeliz est, non pro confession reverentiz. Dein- de quid tam insolens, quam id eum existimare, quod nos sumus? Docuistiigitur me, a quo te discere velleprofteris: nihil taleadhue legi, nihil tale audivi, 8. Quam pium autem illud, quam adinirabile, quod in Deo non vereris invidiam! De Patre remunerationem pro Filii amore prassumis, et laudando Filium, nonei te posse aliquid adilere profiteris: sed ‘valle wt etiam Patri te Fil praedicatione toimmen- ‘les. Quod utique volus te docuititte, oi dixit : (Qu me ditgit, atfigeter we Patre meo (Joan. x1¥, 24). 6. Addidisti ad hee, quia te inflrmns et fragi ple credis, teflei viscera mea tua Bde, tua salute, B nOM Ye talem Hutfatorett putabas, ut divinilatem twa gloria : meque non solum > officio publico de- bits pendere preces, sed etiam amore privalo. + Reddidisti enim mihi quietem Ecclesiz, perfidorum ra, atque utinam et corda, clausisti: et hoc nom minore fidel, quam potestatis auctoritate fecisti. 3. Nam quid de litteris recentibus loquar ? Serip- sisti tua totam epistolam manu; ut ipst apices Gdem twam pletstemque loquerentur. Sic Abraham sua manu quondam vitulum oecidit (Gen, xvmt, 7), ut Ihospitibus epulantibus ministraret : nee in ministerio religtoso sliorum adjumenta quasivit. Sed ille privatus aut Domino et angelis, aut Domino in angelis deferebat : tu, Imperator, dignatione regali honoras infimum saterdotem. Sed Domino defertur, twin servulus honoratur; ipse enim dixit : Quod wai ‘horum minimorum fecistis, mihi fecistis (Matth.xxv,40). 4. Atego Iumilitatem tantummodo praedico in imperatore sublimem, ac non amplius fidem quam vere conscia merili tui mente disisti, quam docet verbis augeas : sed quantum possis ptadives, 75% fron quantum est ipsa divinitas. zee infirmitas in Christo fortior est, sicut et Apostolds dixie : Cum Anfirmor, tune potens sum (II Cor. xn, 10). Mare hu- tmittas exeladit fragititatem. 7.4 Veniat plane, et Testinabo, ut jubes; ut hare praesent audiam, vt hae prasens legam, cum ex lwo ore procedunt, Mist autem duos libellos, quorum jam , quin tue elementize sunt probati, periculum nou verebor : de Spicitu vero interim venfam scription: peto; quoniam quem jadicem mol sim ser- sonis habitures, ognovi. 8, Totorim tamen seméntia ot fides tua de Domine 61 Salvatore deprompts de Dei Fitio, redandat ad assertionem uberrimem , per quim sancti quoque Spiritus divinitas sempiterne credetur; at non ei objicias, quam in te vides cromturam, net Deum Pa- trem Domini nostri Jesu Christi Spiritet ono existi- nes invidere. Quod enim creature earet commo- teiHe, quem non negas? Quis enim alius docere te C nione, divinum est. consuevisse quodammodo indicat Ambrosius; hamgue ia epistole principio, cum Gretignum sus eodem voeabulo compellasset, rationem ej Stati adjicit : Nihil exim, inquil, habeo, ele. Sane yeidem jure merito christianissimus ille safuiatus eat, qui cum se ab ariawa peste, qx Ve truum, Justina novercam, aliosyue privcipes: cerat, “imtactum servasset, tanta ardore flagitabat vera ‘fide se informari, cujus }Htopugnator semper exstitit quam acerrimus. Eodem quoque modo idem Acabrosius Valentinianum in lemmate prioris adver- ‘sus Symmathum epistole appellat christianissinrum ‘at videticet hoc illo titulo eum ad cbristiane det defensionem teneri significaret. ‘= Hoe intellige de Gratiani reditu ex Oriente ia Germaniam, de quo vide que nos in Admonitions ad libros de’ Fide observamus. | ® Ex hoc loco publicas preces pro imperatoribus in éxpeditionem profectis episcoporum juseu fleri ¢ fon sine causa colligi potest. Buronivs nh. 379. Ambrosium non solu ci fuisse , arma publicis orationibus Deo commen- faverit, Iiliic demonstrari sibi persuades, quod oratione Ausonii de suo consulatu anno ci asic Hegaunus : plena, nunc vols vutitgue pre tua sedate 1ia ; nam de sua cui non, Le imperanie, secwritas. jm moh sails advertit magnus Cardinalis vocem jtica mon pro ede sacra hie posilam esse, quo susce} D brosius we con sensu apud Hieronymum, Ambrosium nesteum aliosque auctores ecelesiasticos frequens occurrit; sed proamplo quodam Ineo, ubi consilis et judicia, con- Vivia, Indi et simitia Aebant, wt a Cleerone allisque Ustrpata est. Hoc intelligas’ non solum ex 0 quod foro conjuncta est ab Ausonio, sed etiam quia ibidem de utroque juvta dicitur , olim negotiis pleua. Quod autem additur publieam securitatem in salute principis esse posi pulehre eonvenit cum superioribus illis Ambro Et hae quidem cem pro tna salute, etc. « Nexaliones aliass hie Indian quas ipso en- scopatus initio ab Auxentii favtoribus passus fuerit sanelus Praesul, non ambigimus. Et certe libro 1 de Spirita sancto cap. 4, basiticze cujusdam mentio exstat, quam privs, Justine procul dubia preeibus et auetoritate, a Gratiano sequestratam, catholicis post- ‘ea idem restitult.Sed ea huicepistols posteriora sunt. 4 Roget aliquis sium revera ad Gratianum Am- fetum ali tus eumque Gr ie anteverierit. Verunitauen negantem opi wem existimamus probabiliorem, tum propter tem quod libros ab eo postlatos ad eundem non pertulerit ipse, sed miserit ; tum etiam quod im Falorett menst Augusto ujus ipsius-ania’ Mediolani reducem fuisse comperiamus.879 SANCTI 9. Si Dominus faverit, hute etiam clementix tnx satisfaciam voluntati; ut cujus accepisti gratiam, eum Plane in Dei gloria prveminentem suo nomine zesti- mes honorandum, 10. Beatissimum te et forentissimum Deus omnipotens Pater Domini nostri Jesu Christi tueri ztate Prolixa, et regnum tuum in summa gloria, et pace Perpetua confirmare dignetur, domine Imperator auguste, * divino electe judicio, principum glorio- sissime. EPISTOLA Il. Constatica in episcopum nuper electum monet, ul ec clesiam in mari ac fluminibus regat, quid utroque significetur, promens, Hortatur ui aguas, queis populi mentes riget, colligat : et cajusmodi sermones ejus exse, quasve illum praecipere virtutes oporteat, ubi docwit, de statera, qua sermo expendatur, tra- etat. Humilitatis ostensurus wiilitatem, ezemplum ‘affert beati Joseph ; proesentiumque vanitate , ¢ju dem Joseph ac David historiis demonstrata, populos ‘ad veras opes sibi parandas excitandos tradit, Deni- que Ecclesiam Fori Cornelii ei commendans, de prudentia in hereticos, de juatitia in vicinos, deque humanitate in servos nonnihil addit. » Ausnosius Coxstaxnio. 4. Suscepisti munus sacerdotii, et in puppe Eccle- navim adversus fluctus gubernas. Tene + UL te graves hujus sceuli turbare non possint procellze. Mare 75 quidem magnum et dlavit eam, et super lumina preparavit eam (Ps. xx10, 2), aque non immerito inter tot mundi freta Ecele- sia Domini tamquam supra apostolicam aedifieata pe- tram immobiis mane, et inconcusso adversum impetus sevientis sali perseverat fundamine ( Malth. xv1, 18), Alluitur undis, non quatitur : et licet frequenter elementa mundi hujus magno illisa resultent fragore; habet tamen quo laborantes excipiat, tutis- simum portum salutis 2 Sed tamen etsi in mari fluctuat, currit in Ou- minibus; et vide ne in itlis fuminibus magis, de quibus dictum est : Elecaverunt flunina cocem suam (Psal. xcu, 3). Sunt enim fumina, que de ‘entre ejus Ouent, qui potum a Christo acceperit, et de Spiritu Dei sumpserit (Joan, vit, 38). Usecergo fumnina, cum redundant spirit que deerant in edit, Vd autem citata verba itaria sueces- videntur indieare extraordinariam Gratiani noven nis pueri electionem , que qua ratione de common consensu exerci 2 pstre Valentiniano facta sit, deseribit Ammianus lib. xavn, ' Sic vet. edit. ac mss. excepto solo Longip. ubi ur Anbrosius Consianiino, Esse tamen alibi ins, aliquem sub eadem hac inseriptione ex eo eognoscimus, quod Ughellus tomo If Hale sxera, p. 635, ex hac epistola locum prupouens , eam no” minal ad Constantinum imperatorem. Sed Crassus hic error est, cum id temporis nee Constantinus ullus AMBROSII % A cem suam, Est et fluvius quidecurrit in sanctos suos ieut torrens (Esai. rxvs, 12). Est et fuminis impe- qui lstiticat animam pacificam atque tranqui- Jam (Peal. xiv, 5). Ex bujus fuminis plenitudine quicumque acceperit, sicut Joaunes Evangelista, sc- ut Petrus et Paulus, elevat vocem suam : et sical apostoli evangeliew predicationis vocem asque in totos fines orbis terrarum canoro diffuderunt przzeo- i are Dominum Jesum, Accipe ergo a Christo, utet taus sonus exeat, 3. Mare est Scriptura divina, habens in se seas profundos, et altitdinem propheticoram znigm- tum : in quod mare plorima introierant flumina. Sunt ergo et fuvii dulces atque perspicui, sunt e fontes nivei, quisaliant in vitam eternam (Joan. 1, B 44) : sunt et sermones boni, sicut favi mellis (Proc. xm, 24) : et grate sententix , que animos audientium spiritali quodam potu irrigent, et prxcepiorum moralium suavitate mulceant. Diversa igitur Serip- turarum divinarum Quenta. Habes quod primum bi- bas, babes quod secundum, habes quod postremum. 4. Collige aquam Christi, illam qua: laudat Domi- num (Psal. cxuvin, 5). Collige aquam de pluribus locis, quam effundunt nubes prophetice (Eccl. x1, it de montibus aquam, atque ad se 1, vel haurit e fontibus @ et ipse rorat sicot nn- bes. Imple ergo gremium mentis tu; ut terra tua humeseat, et domesti multa legit et tus, alios rigat; ideoque Seriptura dicit : Si im ri; quia ipse super maria fun- C plete fuerint nubes, pluviam in terram effandent (Ibid.). 85. Sint ergo sermones tui proflui, sint pari, et d- lucidi; ut morali disputatione suavitatem infandas Populorum auribus, et gratia verborum tuorum plebem demulceas ; ut volens quoducis, sequatur. Quod si aliqua vel in populo vel in aliquibus eontumaci, Vel culpa est, sint sermones tui hujusmodi, ut av- dientem stimulent, compungant male conseium : Sermones enim sapientium tamquam stimuli (Ecc. am, 11). Stimolavit et Dominus Jesus Saulum, cum esset perseeutor. Quam salutaris fuerit stimula, considera, qui ex persecutore apostolum fecit, dicendo : Durum 756 cat tibi, ut adversus stimslan calees (Act. 18, 8). 6. Sunt etiam sermones sicut lac, quos infudit tali gratia, elevant vo- D Paulus Corinthiis (1 Cor. mt, 2); qui enim fortiorem imperator esse potuerit, et eum ad quem dala fuit bee epistola, episcopum vel prima ejusdem verba declarent : Suscepisti munus sacerdotii, etc. Hoc ergo ‘non male loin. editores indicassemt, mate eidem pravfixerunt Ambrosiue ‘episcopus stantio fratri; nisi eum in argumento epistolze sicorum episcopum designatum significassent, De quo 10s infra. .£ Rom. edit. sola, fontes vivi. Maud ineammode, nisi aliarum et mss, ‘prevaleret consensus. Intell jantur ergo fontes nice non: é nivibus collecti, sed idi; aut certe puri ac nftidi, ut proxime ante dide fluviis. 4 Edit. ac mss. aliquot, et ipse rigat, ut mubes. Con.exercent infautiam. 7, Alloquia tua plena intellecius sint. Unde et Salomon ait: Arma intellectus labia sapientis (Prov. anv, 3); eb alibi : Labia tua ® alligata sint sensu (Prov. xy, 5), id est, fulgeat sermonnm tuorum manifestatio, intellectus coruscet, et alloquium tuum atque (ractatus aliena non indigeat assertione : sed sermo taus velut armis suis sese ipse tueatur, nee ullum ‘Yerbum tum in vanum exeat, et sine sensu prodeat. Est enim alligatura, que constringere solet animorum vulnera: quam si quis rejivit, desperatam sui prodit salutem (Esai. 1, 6). Et ideo circa cos qui gravi alcere vexantur, utere oleo sermonis, quo foreas memtis duritiam : appone malagma, adjange alligaturam salutaris precepti; wantes cirea fidem , vel discipline observai equaquam soluto animo et remisso vigore patiaris perire. 8. Admone igitur plebem Domini, atque obsecra, ‘ut abundet in operibus bonis, renuntiet Magitiis, non accendat flammarum incendia, non dicam in sabba- {o, sed in omni tempore; ne comburat corpus suum: fornicatio et immunditia non sit in Dei servulis quia immaculato servimus Dei Filio (Ephes. v, 3). Noverit anusquisque se, et vas possideat suum (1Thes. w, 4), quo subacto quodam sui corporis, solo, fructus exspectet debitos, nec spinas et tribu- los ei terra sua germinet (Gen. mi, 18), » sed dicat t ipse : Terra dedit fructus suos (Peal. uxxxiv, 13); Atque in hac dumosa quondam passionum fragilitate C insitiva virtutum effloreant 9. Edoce etiam aique institue, ut faciant quod bonum est, et unusquisque non intermittat opus Probabile , sive a pluribus videatur, sive sine arbi- to sit; abundat enim sibi locuples testis conscientia. 40. Fugiat etiam © mala opprobria; etiamsi se credat non posse convinei. Nam etsi clausus parie- libus sit, et opertus tenebris, sine teste, sine con- seio; habet tanen facti arbiteum, quem wibil falat, ad quem faeta elamant omnia. Denique clamavit et Vox sanguinis (Gen. wv, 10). ¢ Se ipsum unusquis- qne et animum suum severum judicem sui, ultorem seeleris, et vindicem criminis habet. Devique timens et tremens oberrabat Cain ( Ibid., 44), parricidialis facinoris Iuens paenas; ut ei reinedio sua mors fuerit, quae vagum exsulem formidato per omnia momenta lerrore mortis, per mortem exuit, Nemo fF vel solus, vel cum altero aliquid turpe aut improbum faxit. Et si quis solus est, seipsum pre ceteris erubescat, quem maxime debet vereri. 44, Nec concupiseat plurima, quia et pauca ei Jurima sunt; paupertas enim et opes inopiz: et s2- indiget tietatis vocabula sunt, Nec dives est, qui aliquo : nec pauper, qui non indiget. Nec quisquam Mss. nonnulli, alligata sint sensui. » Mos. plerique, sed dicat : Et ipsa terra, etc. ‘mala et opprobria. 4 Edit, Sibi ipsum unnsquisque, EPISTOLARUM CLASSIS 1. cibum epulari non queunt, suceo lactis ingenii sui A viduam spernat, tut vagos et flue- B mus vitx bujus : multi 882 ireumscribat pupillum, fraudet Proximum suum. Vee enim illi,qui congregatam dolo habet substantiam, et in sanguine sdificat civitatem (Hab. u, 6), id est, 757 animam suam! Hac est enim, quae euifteatur sicut civitas (Peal. cxxt, 3). Hanc civitatem non zedificat avaritia, sed destruit : non dificat libido, sed exurit atque incendit. Vis bene aediflcare civitatem? Melius est exiguum cum Dei timore, quam thesauri magni sine timore (Prov. xv, 16). Divitie hominis ad redemptionem anime debent proticere, non ad destruetionem. Et thesaurus red uptio est, si quis eo bene utatur : et ite- eseiat ( Prov. xu, 8). Pecunia sua, nisi quoddan: via~ ticum est Multa oneri, moderata usui, Viatores su- mbulant, sed opus est, ut quis bene transeat; cum illo enim est Dominus Je- ‘sus, qui bene transit, Wdeoque legis : Si transeas per aquam, tecum sum ; fuming te non conctudent , nec ignis exuret vestimenta tua, si transeas (Esai. xu, 2) Qui autem ignem alligat in corpore suo, iguem lit ignem immodicwe cupiditatis, non transit, sed involucrum istud anima sux ( Prov. v1, 27). Praeclarior est bona existimatio quam pecunia, et su- er omnes argenti acervos bona est gratia. (Prov. xxu, 4). Fides ipsa abundat sibi superque censu suo dives. Sapienti quoque nibil alienum, ni quod virtuti ineongruum : quocumque * accesserit, inveniet sua omnia. Totus mundus possessio ejus et; quoniam toto eo quasi suo utitur. 42. Quid igitur circumscribitur frater? Quid frau- datur mercenarius? Non magna, inquit (Prov. 26), lucra de mercede merett f, sed vaga omnis eupi- est. Omnis perfidia, omnis fallacia non illa sola, que corpus prostituit suum; sed omnis anima quae spem suam vendit, que de- formes queestus et degenerem stipem querit. Et nos mercenarii sumus, qui ad mercedem laboramus, et hhujus operis nostri mereedem speramus 2 Domino nostro et Deo. Si quis coguoscere vult quam merce- sumus, audiat dicentem : Quantis panibus mercenarii patris mei abundant? ego aulem hic fame pereo (Luc. x¥, 17); et infra: Fac me, inquit, sicut unum mercenariorum tworum (Ibid., 19). Omnes merce-. ymnes operarii : qui ‘amen fructum exspectat » consideret quod is qui alium mercede frau- daverit debita, et ipse fraudabitur sua, Feneratum istud offendit, et postea cumulatiore mensura exsol- vet. Ergo qui non vult amittere quod est perpetuum, non eripiat alii, quod temporale est. 415. Nemo etiam in dolo loquatwr ad proximun suum, Laqueus est in labiis nostris, et spe unusquisque sermonibus suis non explicatur, sed invol- © Mss. non pauci et cum bis omnes edit., accesserit, sua omuia : Sed verbum ineeniet in pluribus ae polioribus mss. invenire est.885 vitar (Prov. v1, 2). Fovea alta est 08 malevoli grande innecentie precipitium, sed majus malevo- lentize (Prov. ax, #4). tnnocens dum credit facile, cite labitur ¢ Prov. xiv, 15); sed tamen iste lapsus Tesurgit: maledicus autem suis artibus prac tur, unde numqeam exsiliat atyue evadat. Ponderet ergo unusquisque scrmones suos, non cum fraude et doto : Statera fallax improbabilis apud Deum (Prov. x1, #): mou itlam staterans dieo, * quae mercem ap- pendit alienam (et hs vilibus quidem rebus caro cconstat fullacia) 7238 sed statera verborum ipsa apud Deum est exsecrabitis, que pratendit pondus gravitatis sobriae, et sobnectit versutias fraudulentix. Hoe maxime condemnat Deus, si decipiat aliquis proximum suum promissorum benignitate, et sub- dots profaturus astutie sux artibus. Quid enim prodest homint, sé totius mundi capiat opes, animam autem suam vite stern defraudet stipendio ( Math. xvt, 26)? 414. Alia piis mentibos consideranda statera, qua singulorem facta trutinantur, in qua plerumque ad judicinm peceata propendunt, aut bene gesta peccatis preponderant. Ve mihi, si precedant flagitia, et ad mortis prazjudiciuin lethall vergant_pondere ! Tolerabilius si subsequantur omnia tamnen manifesta Domine : etante judicium : nec bona possuut latere, nec ea quae plena sunt offensiouls, abscoudi (1 Tim. 4). 45. Quam beatus qui radicem vitlorum resecare potuerit avaritiam! formidabit. Avaritia enim plerumque sensus hebetat hamanos, et pervertit apnioues (1 Tim. v1, 10); ut quvstum pietatem putent, et pecuniain quasi mer~ cedein pradentize. Mercesjautem magna pletatis est, etquestus sobrietatis, habere quod usul est satis. Quid exim in toe mundo prosunt divitlarum super- flua; eum in ils et nulla adjumenta nascendi_sint, nice impedimenta moriendi ? Nam et sine integumen- to in hoe mundo nascimur , et sine viatleo discedi- snus, sine hzereditate sepelimur. 16. Pendet singolis nostrorum statera meritoruin, aique exiguls vel boni operis,:vel degeneris Magitil momentis hue atque illuc szpe inclinatur : sj mala vergant, hev me! si bona, pracsto est yenia, Nemo enim a peceato fimunis : sed ubi propendunt bowa, elevantur pecesta, obumbrantur, teguntur. Ergo in die judicii aut nostra opitulabuntur nobis opera, aut psa nos in profundum , tamquamn molari depressos lapide, mergent. Gravis est enim, ut pote plumbeo suffulta, iniquitas; iutolerabilis ava atque omnis superbia, tetra fraudulentia (Zack, 7. EL ideo hortare plebem Domini sperare magis in Domino, abundore in di mmplicitatis, in quibus ambulet sine laqueo, pedimento (Il Cor. vin, 2). * Yet. edit."cum parte mss., quae mercedem ; Rom. cnmiatiajparté, que mercem. Hae de re’auisis Philonem lib. de Joseph ul- SANCTI ANBROSUL profecto stateram lane non re- G priestaret: sed illum esse quocus 84 A, 17. Bong etiara puri sermonis sinceritas, ot lycu- ples apud Deum, etiam si inter laqueog ambylet; tx- men quip alii nescit insidias aut vingula innegtere, uon alligatur. 18, Illud quoque precipuam, si persuadeas 4) noverint humiliari, sciant verum humjlitatis colorem, nataram noverint. Multi habent humilitatis speciem, tulem on habent : multi eain {pris prartendaat, ef intus impugnant : ad fueum praxferunt, ad veritatem abjurant, ad gratiam negant : Est enim qui we- quiter humiliat se, et interigra ejus pleng, sunt dali (Eccl. xix, 23). Et est qui se pimium gubmiujt ab humilitate multa. Non est ergo lamilitas nisi sige fuco, sine fraude. Tpsa est vera, que babel pian mentis sinceritatem (Rom. v, 49). Magna virtus ejus. iquitate defeneratum opprimat, nihil sibi R Deniqueper inobedientiam 75 unius hominis wors introivit, et per obedieniam unius Domini Jesu Christi facta est universorum redemptio. 49. Scivit humiliari sanctus Joseph , qui cum esset a fratribus in seryitutem venditus , vel a ue gotiatoribus coemptus (Gen. xxxvit, 28), humiliates in compedibus, ut Scriptura dicit (Psat. cyv, 18), virtutem humilitatis didici, infirmitatem repudiavit. Mague (Gen. xaxix, 4 ef seq.) empius in ABgypii par- tibys a servo regio, coquorum preposito, non pro sapie nobilis conscientia, quasi germen Abrabaai laroin , dedignatus obsequia vernacula, fistidivit degenerem conditionem : sed magis gnavum st ¢ fidelem heriliimperio prbuit, al\o injendens come fio uibil interesse jn quo st i ue statu probaremtur; illydque praegipuum, is mores commendarent statu, quam glaius [ status inferior, €0 virtus nj nemior. itaque se exhibebat, tam gedulum, ut ei dominus suas totam domum suam ¢rederc, Unde (Ibid., 7 ef seq.) et uxor ejus ocule injecit in eum, capta forma: venustate ; nibil enim ad nos, si petulantibus oculis aut wia¢ expetitve aut pulcbritudo. Ars desit, nullum est crimen deto- ig: llecebra facessat, inoffensa est forma gratia. Itaque percita aique animi furens i:- terpellat fuvenem, et cogente libidine, victa pis sionum stimulis crimen fatetur. Verum ille abjurat iam, * dicens nec moribus Hebreorum conrt- nine, que legitimi usus thori nesciat ; religionet que sibi esse, ne ebtius turpis injemperantis, im gratus herilis indulgentiae; cui obsequiumdeberet, ei gravem inferret eontumeliam. 21. Numquid erubescebat illum vilem dominum tamen dicere, ef se servum fateri? (Quin etiam cum ambiret mulier, obsecraret etiam metu proditionis, ene coneinne, tims: edit, Parisicnsts, pag Nonnullt'mss-+ negEPISTOLARPM CLASSIS 1. 886 vel amoris sui lacrymas funderet ad extorquendi A 25. Astipulatur etiam momensariag aeee vices re- necessitatem, nec misericordia flexus ad fagitii consensum, nec goactus metu, et precibus rest minis cessit, prvponens praemiis periculosan» hones- talem, quam turpem remunerationem casto pudori. Herum quoque (Gen. xxaix, 44 et4eg.) mulier majoribus adorsa tentamentis, cum inflexibilem adver- feret, etiam * secunda vice immobilem , passione cffera et impudentia vires ministrante, juvenem aggreditur, veste apprehensa ad cubile trahens, ‘complesum offerens : et pene ceperal, nisi exuisset Joseph vestem, qua lenebatur ; ne exueret amictum humilitatis, indumentum pudoris. 22. Scivit igitur humiliari, qui humiliatus est usque ad carcerem ; et cum sustineret calumniam, maluit erimen falsum subire, quam verum referre. Scivit, inquam, humiliari, quia humitiabatur pro virtute. Humitiabatur in typo ejus, qui se erat humi- liaturus usque ad mortem , mortem stem erucis : venturus erat, ut vitam hane de somno resuscitarel etsomnium '7GQ esse hune vivendi usum doceret, in quo diverse commutationum vices tamiquam brie, et nihil solidum, nihil fi mut, tamquam dor- nientis soruium videntes non videmus, etaudientes non audimus, et manducantes non satiamur, gratu- antes non gratulamur, currentes non pervenimus. Vane spes hominum in hoe szeculo, qui ea que non sunt, tamquam que sint, sequenda arbitrentur. Ha- que inaues et vacuw rerum species tamquain in somnio veneront, abierunt : astiterunt, evanuerunt. Circumfusce et dispersz sunt, teneri videntur, ct non C largiatur lenentur. Denique ubi quis audivit dicentem qui dormis (Kphes. v.41), et de sizculi istins somno exsurrexit, falsa hee intellesit ommia : evigilavit, €l fugit somnium, fagit potestas, abiit cura patrimo- i, formze venustas , honorum studium. Hare enim somnia sunt, quibus won moventur, qui vigilant corde : sed dormientes exagitantur. %3. Vadatur hune sermonem meumn sanctus Jo- seph, non esse perpeiva nec divturna, quae sunt hujus seculi, qui ab initio nobilis genere, censu dives, ito ignobilis servulus est, et (quod ipsam servi vilitatemacerbat) degeneris Gomini re emptum mancipium. Minus enim vile putatur scrvire libero : gemi- natur autem servitus ubi servitur vernaculis. Servus igitur ex genere praeclaro, pauper ex patre divite, de amore ad odium, de gratia ad suppli rursus de earcere ad aulam , de reatu ad judicium traduet neque adversis fractus est, neque elevatus secundis (Gen. x11, 39 et se9,). ‘Surge * Omnes edit., etiam secundo inmobitem passione, eflera tmpudentia, ete.; omnes mss. utin teat, nish quod dene multi Omittuint ef ante vocem, impudent Mss. non pauci, sine damno, sine {ncro': melius alii et edit.omnes, ut in text. piscopui, a quo episcopus alius fili vocabulo compellatus sit, haud fieile reperias apod antiquos, Iam causam, cur hoc nomine Uo appellaverit Ambrosius, mens nebissugge- si quod ille aut e.clero Mediolanensi au} um assumplus foerit, vel statim a consecra- B tos suos, rum etinm sancti David frequenter variajus status, qui despecius patri, pretiosus Deo; triumpho nobi- vilis (I Reg. xvi, 44 et seq.), acciqys aq ministerium regium,, electus ad alfinitatem (I Reg. xvin , 2 etseq.), postremo faciem et ora mutatys , exsul regni , fugitans parricidii, nunc sua offepdicula deplorabat, et rursus aliena removebat, conciliato hazrede uobilior, quam decolorato (Il Reg. xu, 4 et 4eq.) Expertus igitur omnia, pulchre dixit: Bonum miki quod humiliatus sum (Peal, cxvi, 74). 25. Quamquam boc etad eum possit referti, qui ‘cum esset in Dei forma , facilis inclinare ccelos ; de- ‘Scendit tamen, et formam servi accipiensnostras por avit infirmitates (Phil. u, 6): qui praevidens sanc- ion quasi rapinam sibi proprium bonorem assumere; sed subjicere se xqualibus, et alios sibi auteferre, disit: Bonum mihi est quod humiliatus sum. Bonum mibi est quod me subjeci; ut subjecta mihi sint omnia, et sit Deus omnia et in ompibus (I Cor. xv, 27, 28). Hane infunde humilitatem singulorum animis, et te ipsum formam praebe oti- nibus, dicens : Imitatores mei estote, sicut et ego Chriati (1 Cor. x1, 4). 26. Discant bonorum operum divitias quarere, et morum esse locupletes. Pulchritudo divitiarum non in sacculis divitum, ted in alimentis pauperum est. 1 firmis et egenis melius opes lucent. itaque pecunivsi non sua, sed ea que sunt Christi, queerere; ut illos et Christus requirat, ut illis sua Inpendit pro illis sanguinem euum (Rom. vin, 32), effundit illis JGY Spiritum suum, offert illis regnum suum. Quid amplius dabit, qui se ip- ‘sum obtulit? Aut quid est quod non sit daturus Pa- ter, qui pro nobis unicum Filium tradidit mortj? Admone igitur illos servire Domino in sobfigtate et gratia, tuta mentis sedulitate erigere oculus ad coe lestia, nibil ponere in lucro, nisi quod vite xternse sit; nain iste omnis hujus quastus szeculi animapt dispendium est. Denique omuium detrimentum passus est (Phil, m, qui volebgt Christum lu- crari : quod etsi mirabiliter dixerit, minus tamen expressit, quam acceperal. Mie enim de alienig locutas est, Chiristus ausem dixit : Qui eplt post pre venire , abneget seipsum sibi (Luc. 1x, 28): ut ipse suum detrimentum sit, quo fiat lucrum Christi. Ca- duca hice omnia, * cum damuo, sing lucro : j]}ud solum est lucrums, ubi fructus perpetuus, ubi stern merees quietis. 27. Commendo tibi, © Mili, Ecclesiam, que est ad tione in Ambrosil disciplinam se tradiderit spiritalis vine placitis instituendum. Uteumque sit eum vere Tuisse episeopum totius epistola: series clamat; proindeque Hom. edit. im summola male seripsisse Fpiscovum designatum, Sed nec felitivs ex ibidem Qravsteanam sedem ipsi assignat. Qui enim isthue fer poseit, cuin eidem prarsult hoe ipso loco Excle~ sin Fori Cornelit commendetur, de prozimo frequen Tins intervisenda? Nam qua: urbs Forum Cornel oli runcupabatur, eadem nune dieitur tmota ; sie- tli diseimus ex P. Varnelride, lib, 1 de Ges887 quentius, donec ei ordinetur episcopus. Occupatus diebus ingruentibus quadragesime, tam longe non possum excurrere. 98. Habes illic Mlyrios de mala doctrina Ariano- rum, eave eorum zizania : non appropinquent ide libus, non serpant adulteriva sc advertant quid propter suam perlidia quies- cant, ut veram fidem sequantur. Difficile quidem im- uti animi infidetitatis venenis abolere possunt impietatis sux gluinum; si tamen in iis virus infaus- ura inoleverit, nee facile fis credendum putes. Nervi enim sunt, et quidam artus sapientix, non temere eredere, maxime in causa fidei, quae raro perfecta est in hominibus. 29. Tamen si quis est, qui tices suspects sit is firmitatis, et nutantis affectus, purgare habitam de se opinionem velit, permitte ut satisfecisse se putet, indulge aliquantulum; eujus enim excluditur satis- factio, avertivur animus. Nam etiam medendi periti cum vident > notas zegritudines, ut ipsi appellant, medicinam quidem non adbibent; sed tamen inedi- eine tempus exspeciant : nee deserunt invalidum, © sed lenioribus verbis, aut quibus possunt, palpant detinimentis; ne aut intermissa sgritudo despera- tione animi graveseat, aut erudior medicinam J@R Fespuat: eo quod ad maturitatem pervenire ne- queat, si indigestz insolens rerum hujusmodi medi- ‘cus adhibeat manus. Siquidem et pomum cum im- ‘maturum exagitatur, cito deperit. 30. Et quia de agro exemplum sumpsimus, praecipe C judicat, nec de me 7EB m« illis inviolata confinii servare jura, paternos custo- dire terminos, quos Lex tuetur. Supra fraternam charitatem frequenter est vicini gratia (Deut. xx, 44) ;ille enim szpe Longe, hic in proximo est, omnis testis, conversations arbiter. Delectet eum per finitima spatia foxari liberum pecus, et in herba viridi projectum secura captare otia. 31. Servos quoque dominus jure servitii subditos gob., cap. 48, quem geographi posteriores secut sunt. Ex metropolite Ravennati hodie paret. Fuit hoe eodem tempore Constantius ali ul eum Arausicano subscripsit Aqu . episeo- bus Scislenss. Vero cum Scisiam novi gengraphi eamdem esse v que sita est in Pannonia, nec etiam ad hune Constantiu.n dest potuit hee epistola. Cum igitur ejusdem nominis preter hos duos nuilus Antistes, qui floruerit illa late, nobis occurrat ; nostri hujus sede ingenue fatemor nobis ignotam. Now alia clades procul dubio hie indicatur, nisi qua, Valente Ariano imperatore profligato atque combust, illie proviueis a Gothis victoribus dirun in modum pervastatze sunt. » Forte legendum notas egritudinis, ut designetur ‘statim aique deprehensa sunt prima aegritudinis indicia, medicinam non adhiberi : nempe secundum Mippocratis pronuntiatum, Uérove gappaxciey, xai aeviter, wi ue. Quod pulehre convenit cum verbis Aunbrosii infra positis, aut erudior , wegr medicinam respuat. Verumtamen per notas gi nes intelligere etiam possumus consuetos et ion, modieus morbos um in, exiremis atyue in mord est actutum curdtio sit SANCTI AMBROSII Forum Cornelii, quo eam de proximo intervisas fre- q habeat pro moderamine coerci iD sinu gaudere, in sinu este : de quibus Eras. Chil 88 quasi anime consortes. Paterfamilias enim dicitur, ut quasi fis regal; quo se Dei servus est, et patrem appellat Dominum exeli, moderatorem potestatun omnium, Vale et nos dilige, ut facis ; quia nos te ditigimus. EPISTOLA Ill 4, Fricis munusculum proedicat, sed eum quod se a fougo tempore non inviserit, arguens ; ut won tamdin pro- crastinetur, petit. Apaosivs Feuict. 41, Misisti mibi twbera, et quidem mirx magoitt- inis, ut stupori forent ea tan grandia. « Nolai in sinu, ut aiunt, abseondere : sed aliis quoque demon strare malui. aque partem direxi amicis, partem B mibi reservavi 2. Suave munus, f non tamen ita priepollens, ot comprimeret querelam meam jure excitstam, quod tios tamdia amantes tui nequaquam revisas. Et cave postlac ne miajora & invenias doloris tubers. Nam Lhujus nominis diversa ratio; ut enim grata in w nere, ita in corpore aique in affectu molesta sunt, De te impetra, quominus te abesse doleam; vam causa conmotionis mes, desideriuin est tui, Efe, si potes, ut minus gratus sis. 3. Rem exposui,, causam probavi. Intorquenda est *amentata illa non manipularis sententia, Metuisti certe : sed vide quam movear, ut delectet jocsri. Postea tamen ne excusaveris : etenim quamvis 1a lie + vectigalis mitisit excusatio; male tamen de te » Si aut toam absen- iam muneribus compensandam, aut_me muveribas redimeudum putes. Vale, et nos amautes tui dilige. EPISTOLA 1V i. Sermone Fe.icis recreatumse esse ; mazime vero quod venturum ad basilice consecrationem eum sperard, posiquam celebrassent initi abs se episcopatus dies. Suas ad hoc preces ei promitit, mutwasgue ob e- dem reposcit, dum ingredietur sancta sanctoran, Quapropter in Iectione omnium mss. ¢1 wutandum. wot, 4 Seripta circ. ann. 390. ¢ Malte sunt proverbiales fo quibus oceultam quidpiam sign lcatur ; ut pot cent. 3, prov. 45. Edit, et quidam mss., nom tamen ita prepotens. * Ommnes edit. invehas; omues mss., invexie. Neutrum incommode. At quod ultima Paris. edil. pro grata in munere contra ceterarum et mss. fdem wsuerunt, grata in mente, id quidem a mente auclo- alienum est : cum tubera, que in amici mupere bi grata fuisse significat, pro fructa terre videli et posita ; eademn posita’ pro imore corporis. ex vulnere, aut animi quasi turgescemtis agritudine, molesta esse testificetur. *Amentata sententia inetaphorice dicitur ab ames- fata hasta, nevlo quodam quod amentum dicivur, illigata ; ut certius validiusque intorquere- ur. De quo vide Juniuin Adagiorum cent. 3, prov.42. ¥ Vectigalis toe est, quesiosa; e0 quod munus- culorum quasi vectigal secum attulerit. 4 Scripta an, 380.889 Tum que illic contineantur, mystice decursis, F €1s administrationem preedicat, pollicelurque adjutores ei non defuluros. Aupnosivs * Fexict salutem. 4. Etsi habitu corporis minus valebam, tamen ubi Sermonem unanimi mihi pectoris tui legi, non me- 1d convalescendum gratiam , quasi ‘simal quia ce- lebrem uirique nostrum annuntiasti diem adfore, quo suscepisti gubernacula summi sacerdotii , de quo ante momentum cum fratre nostro © Bassiano loquebar. Ortus enim sermo de basilies, quam condidit Apostolorum nomine, dedicatione , dedit huie sermoni viam ; siquidem signifleabat quod sedulo tux qucereret sanelitatis prasentian. 2. Tum ego nostris fabulis intexui 4 diem nata- is tui, qui foret in exordio ipso kalendarum Novem- brium : eumque, si non fallerer, appropinquasse , et crastina celebrandum die; unde posthac non ex- cusaturum, Promisi ergo de te, quoniam et tibi id de me licet : promisi illi, exegi mihi; praesumptum enim habeo quod affuturus sis, quia dcbes adesse. Non ergo te magis meam promissum tenebit, quam tuum institutum , qui id ¢ in animam indueris, ut quod oportet fucias. Advertis itaque quia non tain Promissi audax, quam tui conseins fratri spopondi. ‘Yeni igitur, ne duos sacerdotes redarguas : te, qui non adfueris; et me, qui tam facile pro 3. Nalafemn autem tuum prosequeiur nostris ora- Aionibus, et tu nostri in tuis votis non obliviscaris Te noster spiritus comitabitur : tu quoque cum gredieris secundum tabernaculum, quod dicitur saneta sanctorum (Exod. xxv1, 35 et se. more, ul nos quoque teeum indueas. Cum spiritu adoles aurew illud thymiamaterium, nos ne i \do tabernaca- lo est, de quo plena sapienti oratio tua sieut incen- sum dirigitur ad eelestia. satis rect. Hune po pravfaisse lnjus epistol eumdem perins epi msi dicecesi eontextus aperte proba thse cum eo, ad ean datuue est su ine solo colligi datur , finn colt eusanti quod non venisel, priores vate eaten, he ips non ebscuran ‘ionis faciunt mentionen ad familiarissinum,nec nimi lervallusemotum pix cognoscuntur. Hujus Felicis, cujus numen sanetorum catalogo inseri meruil, festum renuntiatur pri- s Juli in hee verba : Norocomd sancti Feliz ‘cis primi ejusdem civitalisepiscopi. Eun Ughellus asser ab Ambrosio non tainquam Metropolitano, sed famquam apostolicn legato episcopum Comeuisis Ec- clesixe fuisse institutwin ; cum hae sedes Aqi ‘si numquam subjecta now fuerit. At nulluin senten- ‘2 arguinenium profert. Quod vero eumden primum Novocomi seiisse negat, id non injuria ex ‘ultima parle hujus epistole refelli potest. Expende , lector, et pronuatia ‘Ubi edit. nts mss., habent partim poleio , sed polissiinum ex argumentiaffiuitate, Felici artim puleio. Et saue pulegium et puleium eadem herba est ; leglinus enlm in Glossis Philuxcnl pu- EPISTOLARUM CLASSIS I. = C secundum quod seriptum est : Adie quod utraque p 890 A 4. Ibi area Testamenti undique auro tecta , 764 id est ,-doctrina Christi, doctrine sapientize Dei. Ibi dolinm aureum habens manna; receptacu- lun scilicet spiritalis alimoniz, et divinze promptua- rium cognitionis. Ibi virga Aaron insigne sacerdotalis gratis. Aruerat ante, sed in Christo refloruit. Ibi Cherubim super tsbulas Testamenti, lectionis co gnitio sacra. Ibi propitiatorium, supra quod in ex- celsis Deus Verbum est, imago invisibilis Dei ( Co- Joss. 1,15), quod tibi dicit: Loguar tecum desuper propitiatorium de medio duorum Cherubim ( Exod. 22); sie enim loquitur nobiscum, ut nos ejus telligamus : vel quia non mundana, sed intelligibilia toquitur, sicut ait : Aperiam in parabo- lis 08 meum ( Peal. xxv, 2). Ubi enim Christus , B ibi ownia, ibi doctrina ejus, ibi peccatorum remissio, ibi gratia, ibi separatio mortuoram ac viventium. Aaron quidem semel stetit in medio eorum , iens se, ne mors transiret ad viventium agmina a funeribus mortuorum (Num. xv1, 47, 48). Hie autem quasi Verbum semper stat in singul nos non videmus, intra nos separans virlutes a cadaveribus passionum lethalium, et pes- tilentium cogitationum. Hie stat, quasi qui in une mundum venetit, ut aculeum mortis bebetaret, de- ‘voralorium ejus obsiruerct , viventibus eternitatem gratize daret , defunctis resurrectionem’ eoncederet (Hebe. 1, 44, 45). 6. vie tu militas bona iam (I Tim. 1, 48), hojus depositum custodis, hujus pecuniam feneras Fenerabis gentibus (Deut. xv, 6). Bonum fenus spiritalis grative , quod veniens Dominus cum usuris exiget ; et cum te bene dispensasse invenerit, dabit tibi plura_ pro paucioribus: eritque mihi fructus duleissinus, quod inewm in te judicium comprobabitur. € 0 prehendetur, quam secep'si ‘nium mearum, et benedictionem in nomine Domi- Leium, fdigey sive psizun. Est etiam herba polium dicta agar rig wélusentor . ¢ eanilie. De quarum ami- barum virtutibus consule Di ‘m atque ali © Cod. Lt, et Carol., Bassi Bassiano. Subscripsit is concilio Aquileiensi et epi stole ad Syricium, ac utrobique ricwt et apud Pau- jinum in vita Ambrosii vocatur Landensis episeopus. e ab eodem condit:e meminit Ughellus, utdic- ‘Admonitione. Ejus veranomen inscriptun albo sanctorum legitur sav kal, Februarias. 4 Ambrosius anniversariin consecrationis ep ‘scopalis diem hoc loco vocat diem na i modo illum voearat 78. Cum autem jam ibi nonni lebrandi ejus diei observatum sit, id unum placuit idere, eum qui uberius quidpiam de hoc more raverit , plura reperturum in Notis Cassuho- w Spartianuin, pag. 40, n. 45. © Edit., in animum induzeris, . © Quemadmodum hic per aream Testamenti san- E rum liber designatur, ita per do- fivm aureum manna refertum significatur sacra illa pyxis, in qua servabatur adoranda euchar 1 Adverte institutum episeopur nl riri, wisi per manuum altering etiam episcopi impo- i ii mos lemere antiquains est ab hvere~a iMlo die mercedem i requiescamus. * 7, Motta messis Christi, Aicile reperiuntur, * qui adjuvent. Verum hoe vetus: sed pofens est Dominus, qui mittat operarios in messem guam ( Matth. 11,37). Certe in illo ordine Co- mensium jain plerique caeperunt credere magisterio tuo, et docirina tua verbum Dei receperunt : sed qui dedit credentes, et adjutores dabit; quo et tibi excusandi auferaiue necessitas, quod serius nos in- viseris : et mihi 71GB crebrior tux prasentive re- fundatar gratia. Vale, et nos dilige , vi facis. EPISTOLA >. Sententigm abs se in causa Indiciee latam defendens , enias, et ego in te, ek Sracntt judicium arguit, quod legitima in eo forma B qui gute hesteraum et pudiustertius now fueriot ii non sereata sit, Mazimum trageedi@ auctorem apud 4 non comparuisse : Syagrium inspectionem virgini contumeliosisss liud enim obstctricum officium esse: non ergo hac ratione causam decidendam ; preesertim cum peperisée diceretur Indicia. In quibus inspectio sit toteranda! Syagrium vanam afferre excusationem : Mazimum vere accusatorem esse, Postremo accusatione ac testibus rursus vituperatis, refertur Marcellin aliarumque pro Indicia festimo- nium, post quod judicium Ambrosianuy subjicituy. ‘Ampnosius © SracRio 4. Prospiciendum esse ne de nostro obloquantur io charissimi nostri Veronenses, propriis texuls- ¢ Ui fitteris, Non arbitror fore, certe non solent, Aut si obloquantur, de quo obloqui soleant, haud dubie fiquet: cum # exasperat ant, pacific’ ad te revertantur; preseriim cum hoc judiclum nostrum cum fratribus’ et consacerdotibus nostris participa tuim processerit : tu autem sine alicujus fratris cor silio hoe judicium tibi solus ¢ vindicandum putari in quo tamen ante judicium prvjudicium feceris , ut pucllam Zenonis sanctze meinoriz judicio proba- tam, ejusque sanctificatam benedjetione post tot annos, sine auctore criminationis, sine accusotore, * sing professore delationis, in periculuin reatus de- ducendam arbitrare : cui invidia esget a vanis, ab Belvac. cod.. qui annuntient. Et continuo post D babel Albin. Verbum hoe res ; Boyer, Yerum hee nos. ® Scripta cirea aun. 380. < Onnes edit. Syagrio Veronensis Eccl op scopo ; mss. contra, ui in textu. Eum tamen cui hae eplstola respondet Ambrosius, illius Ecclesiz clavum tenuisse dubium non est. 4 Inieltige Veronenses ob judicium episeopi non servata forma lrgitima coitira lndiciawn virginem sacram latum graviter offensos Aubrosinm conve nisse, nt eadem eausa ab eo timquam metpupolita= no ad “examen revocaretur. Quod quidem sanctus Privsul vocatis ad eoneilium vicinis episcopis prs anno, ut censent Ughellus et Baluzius , 80 post Ia mss. ; at vero edit. , judicandum putaris. Ze- onem auter illum, a quo lidicia probala et conse- erata dicitur, eumdem esse, cujus memoria prid SANCTI AMBROSIL ni Jesn (Il Tim. 1, 6). Fac ergo bapum opus , ut in A heraticis, ut ipsi volun at a turpibus personis conf ta per seclus, per avaritigm , per imtemperantiam, querentibus proprii libertatem flagitii; ab is, postremo qui domo ejus ejecti atque eliminati forent, quod € discolora opera subtexerent , quam prima fronte sux profes-ionis pretenderant. 2. Hujusmodi accusatores, bojusmodi testes ip two consfituehas judicio, quj neque accusare aude- jonis se nexy obligare; atque ita inspection} adjudicandam constituebas virginem , ullug arguerel, wullus eferret. Ubi bre co- 1 Ubi talis judicaudi formyla? Si leges pablicas interragamus, accusatorem exigunt: si Eeclesic : Dubus, inquit, et tribus testibus siet ‘omne erbum ( Math, xvin, 16): sed illis testibus tne irati_nogerg cupiant, ne lansi uleisei sece 5. Inoffensus igitur affectus testium quzritur ; ita tamen ut aeeusator prius in medium pracedat. Ipsi ili presbyteri Judworum ( Daniel sit, 34 et seq. ) manus suas prius supra caput imposuerunt Sussn- nie, J@Get acevsationem profersi sunt, et pariter addiderunt testimonii auetoritatem, quam improden- ter populus sub errore positus acceperat : sed dive tno judicio per prophetam retexit, et redarguit om- jeret omnibus eos velle diain preseminare adversum innocentis periculum 4 qui deficerent accusationis argumento , et firma- mento probationis, conjicientes videlicet quod si pra occupatis volgi auribus invidia mentem incesseret , prajudicium examinande veritatis inferret. Eleniva ‘cumaudita preeveniunt, auremobstruunt, animum oe- copant ; ne probatio desideretur, wt rumor pro com vieto teneatur erimine, 4. Nos igitur accusatorem exegimus, et suctorem tolius ecenze Maximum perurgendum arhitrati su Verum ille accusationein, quam sjudio informaverat, verbo detylerat , deseruit professione ; et tamen af- feetu urgebat, arie exsequebajur : seq fugiebat nomine, quod difideret probationi. Denique sparsis umoribus, sed etiam epistolis compositis naiis, quesivit acerbare jnvidiam delat idus April. popitur in Rom. Martyrologio, in otis megat Baronius. Alium vero esse contendit mm Veronensem episeopum, sed cujus sermones. Zenonis. mi sunt, Atqui contra non d Syagrii decessorem, ad hive Lempora soln ejus iis Veronensem guberaasse Ecclesiain affirment ; ie fore propterea quod sib Juliano apostata aliquid perpessus fuerit, martyris omen atti in ea sermonum collect rum Pa- trun operibs ¢ Mss. aliquot, sine professore declination ; a nom decivmationis ; reliqui et omnes edit quot, discoloro opere subtezerunt. ¥ Quidam mss., gui defecerant; unus, gui defice- rentur.83, niri, Nam si habuisset probationes, numquam inspectionem tua sententia flagitavisset. "S. Quid igitur si et quo spectet quod ob- ttetticem adhibendam eredideris, non possum advertere. Ione ergo liberum erit accusare oranibus , et cum probatioue destiterint, patebit ut genita- un) seeretorum petant inspectionem, et addicentur semper sicrie virgines ad hujusmodi ludibria , que ct visu et auditu, horrori et pudori sunt? Denique tion minima etiam in tuis litteris tentate expressio- ‘verceundia esi. Quae ergo sine damno pudoris in alienis auribus resonare non queunt, ea possunt in virgine sine ejus tentari verectindia? 6, Tnvenisti tibi vile mancipium, procacem vernu- Jam, cur non abularis pudibiindo ministerio, et ex- potas ejus modestiam ; cum prsrsertim nihil in virgine sit, quan verecundia? Non enim sacra et non ut im omnibus ejus inoffensus maneat pi- dor. Virgo Domini suis est isa fuleris ad sui pro- arlonem, nee alienis dotibus eget, ul se virginem probet : et nee abditorum, oecuttorumque inspectio, sed obsia omnibus modestia astipuiatur integritati, Non placet Deo, quam non proba a cis indiget téstimonio, quod plerunique queritur pretio, Ea ergo tibi locuples videtur ad fidem, que et redimi et filli potest : ut excuset ream, et ¢ri- men tegat, aut nesciat, et non possit flagitium deprehendere? “es 767 7. Neque vero illud justum arbltror, quod tuis comprehendistt literis, qiiia nisi inspecta fuerit, integritas periclitetur, et Iucerto sui Muctuel. Ergo ‘omnes qu inspect non sunt, periculum i pudoris? Ergo et qua: wupturse sunt, pri tur, ut nubant probatiores? Ergo et qua: velandae sunt, prius subjiciends sunt hujusmodi altrecta- tion ; non entm visitantur, sed attreetantur : et ree- tus secundum tuam sententiam inspicitur non prp- bata, quam consecrata. ‘ 8. Quid , quod etiam * Ipsl archiatri dicunt non satis liquido comprehendi inspectionis fidem, et ipsis medicine vetustis doctoribus id sententice fuisse ? Nos quoque usu hoc cognovimus, sepe inter obstetrices. oborta gxcita i cujus interfyerit plura de bac te et explica- tiora discere, illum ad archiatros, hoc est, prineipes in medendi ‘arte reinittimus. Interim ob-ervabinius non solum Patribus Anibros. quam incerta sit tur- sila integritatis exploratio, docuisse ; sed etiam Gyprianum epist. ad Pomponium, ubi legimus : Cum ef manus obsietricum et eculns satpe fallantur. Immo ‘ero periculosametiam esse Augustinus satis indleat, ib. 1 de Civit. Dei, cap. 48, ity loquitur: Obste> inginis cajusdani integrilaiem mank velut explo- rans, sive malevolentia, sive inscitia, Hive casu, dum inepicit, perdidis, Mss: aliquot, sqltim aut osltem inspecta. Non s2- tis rocte; Altinum enim fuit Itslie manicipium hawd ignobile, cvjus ab Auila, ut volunt, solo aequati rui nv qvadam adhue viepowwr, ul tradit Leand. Aibet- EPISTOLARUM CLASSIS I. nequaqnam opprimi potuit integritas et circumve- A tam; ut plus dubitatum sit de ea, quze inspici se proebuerit, quamo de ea, gua non fuerit juspecia. Siquidem et proxinvo id comperimus exemp! quaedam conditionis servilis > Altini ingpecta et re- futata, postea Mediolani non mea, quidem jussu, sed, mina hujusmodi artis; et cum simul ista suppeterent, paupertas.obstetricis suspeciam faceret fidem, neque indocilitas imperitiam , tamen adhue manet questi 9. Quid profujt igitur eam inspici, cum damnatio maneat? Nam ul quisque voluerit, auj imperitam medicam, aut redempiam asseret; ita sine effectu ullo injuria inspectionis est. Quid deinde Get? Quo- B tiescumque emerserit, qui non credat, toties © virgo attrectabitur? Nam si umquam se visitandam abnue- rit, secundum assertionem tuam de erimine confite- bitur. Et facilins est ut refmet, quod mumquam fecorit, quam quod fecerit, Variabuntur igitur obte- trices, ue suspectse sliqua repetatur gratiw. Eritita- que inter plures, quamquam paucarumn etiam Gois urbibus’ hie usus medendi git: erit, in vel malevola, yel imperita, quam pudoris clausira pretereant, et per imperitiam integro notam afligat pudori, Vides in quod periculum indueas virginalem protessionem , dum obsteiricem adhibendam putas; ie sum dispendio, sed 40. Nune consideremus quod obstetricis officium C sit. Legimus etiam in veteri Testamento obstetrices, jenique ad parturientes ingre- diebantur, non ad virgines ; ut pgrlus susciperent , non ut pudorem examinarent. Unde et ¢ obstetrices dictze, ev quod obsistant dolori : vel certe pignori ne laxatis uteri genitalibus claustris, in terram de- fn indo gl tertio loco in Seripturis invenimus 71GB vbstetrices adhibitas : sed ubique portyi, nu quam Inspection’. Primo ybi Rachel parturit (Ger xxxy, 17), deindeubi Thamar parit (Gen. xxxvmi,27), tertio ubi necandosmares Pharao mandat Hebrvorum obstetricibus (Hod. 1, 15 ¢t seq.); quando responde~ runt iile, non eo more Hebracas feminas parere, quo pariunt Agyptize : sed Hebravas prius parere, quam introeant obsteirices aq cas. Qui locus ut superiort Duiljs ad Hebreorym satutem; ita reliquo confrago- tus jn Merchia Tarsisiana, Wterum autem wl edit. exhibept, Micenti extribupi et wotari miss. leguint, Nicenié ex tribuno ét notario quidem, sed tamien ‘non prorsus ineongrue, porro Nicenti Paulinus mn Auibrosti euingem esse autumat Godefridus ac Jum eufus mentio fit in lege 44, anni 377, Ne turk baptisma iteretur © Amerb. et mss. nonuu}li, pravo sensi 4 Yossins in Etymol. pr originem memoravit, addi iad tut obstetriz dicatur quasi assestriz, sideat. Sed haut seimius an qpultis 9p senteitian®, Hobie ane pon approval virgo obtrectabitur. Non osiquam bane vocis.illing Ibi inagis arrislere quod parienti as? obaserit hope895 Pro salute, et fallere pro excusatione. 41. Quid igitur suspecta et dubia captamus; cum majora sint alia examinandz veritatis documenta et estimonia, in quibus expressiora insignia vel tem ati pudoris sint ? Quid enim est quod magis publi ‘euin sit, quam offensa pudoris, et defloratio virg tatis? Nihil profecto quod magis se prodat, quam castitatis dispendium. Tumescitalvus, et incedentem fetus sui onera gravant; ut prietermittamus alia , quibus so vel tacita prodit conscientia. 42. At forte sterilitatis obtentu abscondi in aliqui- us possit Magitium. Hie vero cum editus partus et expositus , vel necatus (dum invidise magis, quam probationi consulitur) dissipatus sit per ares uni versorum, strangulata est libertas calumniarum, peperit. Nempe Veron fuit, visebatur frequenter a virginibus et mulieribus ; in honore enim semper erat. Visebatur et a sacerdotibus propter pudicitiee Feverentiam, et gravitatis speculum. Quomodo ergo potuit occulere crimen, quod se vel specie sui pro- deret? Quomodo texit uterum ? quomodo non refugit aspectum imulierum, oculos salutantium ? quomodo parturiens vocem repressit ? Sed hoc non ps- titur dotor : denique Seriptura hos maximos dicit dolores, qui sunt parturientis (Gen. m, 16). Sic it, dies Domini subito venit, et improvi- sus adest, ut dolor partus, qui intercludit omnia ef- fugin detiteseendi (Esai. x1, 8, 9). 43. Hee est verior documentorum fides , quam erubeseunt et mutieres. Denique Elisabeth occulta- bat se mensibus quinque ; e0 quod sterilis concepe- Fat in senectute (Luc. 1, 24). His signis et ipsa Ma rie virginitas apud ignaros mysterii, probri suspec- tabatur. Unde et Joseph, cui desponsata erat virgo, suspectuin habebat vitium ; dum adhue nesciret Do- minicw incarnationis sacramentum (Matth. 1, 18). 44. Quid ergo negamus inspici Interim quod nusquam legerim, non astruo, nec verum arbittor. Sed quia pleraque ad speciem faci- mus, non ad veritatem ; et erroris gratia complura frequenter praetendimus (sunt enim qui nesciant eete facere, nisi metu poence) relinquamus hoc i quas non verecundia revocat a lapsu, sed solus injurie deterret metus : '7@Q apud quas nulla cura pudoris, et castitatis gratia, sed poense timor est. Re- linquamus vernaculis, quibus formido est deprehendi magis, quam peccasse. Absit a virgine sacra, ut obstetricem noverit: partus putatur, et remedium doloris ducitur, non examen pudoris. Relinquamus tam esse hane indagandx vir- agnovissel, cum tanen agerctur de Puellis, quae se una cum viris enbitasse con tur, negarent autem venereui aliquid experias esse, Dreccipit eas explorari : Inspiciantur, inquit, interim virgines ab obstetricibus diligenter. Mss. aliquot, offensos fuisse mazi iquot, Mariam matrem Domini repertam. it., verécundia québ secreta est, idtius se~ rele, ad omnes actus expeditius? Nom. et nds. ali- SANCTI AMBROSII sus ad obstetricum dem , qua: didicerunt mentiri A etiam illis , si quse gravibus appetitz calum B mandatam exseq: * oppressm testimontis, strangulate arguments, ad id confugiant, ut se offerant inspectioni, quo-vel corporis probetur custodia ;si tamen deprehendi potest, in quibus nntat pudoris gratia, et disciplina integri- latis. Male amen se habet causa, ubi potior est earnis, quam mentis prarogativa. Malo morum sigua- culo, quam eurporis claustro virginitatem exprimi 45. Jam illad pravelarum, quod seripsistiinsinaa- tum tibia quibusdam quod nequsquam tiki com municarent, si eam sine visitatione suscipiendom cerederes. Ergo judicandi aceepisti formulam. Quales Illi, qui volunt pravseribere sacerdotibus quid sequi debeamus? Liberavimus itaque te a cognitionis gra- ima necessitate, ne necesse haberes formulam Quid nobis futurum est, qui eorum siudiis non obtemperavimus? 16. Sedtamen scio illic plerosque esse, qui tt Dominum. Nam et hie vidimus dudum, et illic esse comperimus, qui compositam hane querantor ealum- rniam : quos aiunt eo > offensos favisse Maxine, quod ista virgo non circumeat domos, nee eorum ‘matronas salutet atque ambiat. Quid igitur fet, quemodo tanto eam exuemus crimine? quomodo per- suadebimus ut cultus assumat novos, suos exual? Grave flagitium virginem intra seereta domus de- gere, claudi penetralibus suis! Sic certe leetio docet © Marian domi repertam, eum ad eam Gabriel ar- changelus venisset (Luc. 1,28). Susanna fugiens turbarum inducitur (Dan. xm, 48 et s¢q.). Denique eon C se lavaret, paradisum claudi jubebat. Quid sviem prestantius (prasertim in virgine, eujus praceipuun opus 4 verccundia) quam seeretum? quid tutivs se ereto, et ad omnes act 6? Munia enim pudoris induit, non concursationis. Sed de alis videro, tue nunc mihi respondendum epistolz est. 47. Te miror, frater, qui tantopere defendas Ma- ximum non fuisse aceusatorem, sed parentis dolore doluisse invidiam sparsi rumoris; cum ile seii- micam et adversariuin litigatorem, proposito jam jurgio, negare nou potuerit adversus sacram virgivea judicia attentavisse : muroque interjecto , discret des uxoris. suze ac virginis, divisam germanitats inter sorores societatem ; ¢ aliaque, quibus doleret quod virgo in agro affinitatis suse refugisset consor- D tium. '77Q Quomodo ergo non accusator, qui affee- tum accusatoris jamdudum exercuit, qui sermone suo accusationem detulit, aures tuas implevit clr more, et testes auditionis deduxit, cognitionem po- posit? t, Ut nos in text. Nec male etiam reliqui mss. a legunt, verecundia, quar secrelo est tutior, secrelo ad omnes actus expedi © Omnes edit,, aliague, prok dolor! et quod virgo,ete; mas, ¢ contrario ad unum nobiscum faciunt. "Testes auditionis ii sunt qui rem audita solam et ex rumore aeceptam, non autem propriis oculis con- speciam asseverani; cum tamen, ut Plantus ait: Ploris sit oculatus testis ynas, quam aarti decem :: Gut audivnt, auditadieunt: gut vident, plane aclu897 EPISTOLARUM CLASSIS I. 898 | 18. Quamitibet argumentatas, negare non potuisti A iusinuavi sanetze sorori quod peteres coram ipea in- quot ad Indiciam seripseris, quoniam Maximus sew impulsu aliorum , seu dolore proprio crimen grave detulerit. Sola hie epistola satis est ad accusationis {estimoninin; neque enim te ego tuis ad me datis i terisurgendum putavi, sed iis lectis quas ad virginem dederas, adverti diversum esse, quod ad me seripse- a5; et tamen cum epistolz tuz sibi non convenirent, consulendum te, non arguendum putavi. Quid igitur sibi vultilla argumentatio, quia illud detulerit, quod aad me scripseras, delatam videlicet cain in turpi eri- ‘mine; ita ut editum et‘obrutum partum dict asserat? Quasi vero istud ad Indiciam, non ad me seripseris. Ma ubi audivit litteris tnis Maximum subduci accusa- i t, quibus eum criminis de- spici et visitari memoratam virginem. At illa sancte nspectionem quidem recusavit, sed testimonium gon ds clinavit, dicens nibil se in Indicia comprehendisse, ‘isi quod esset virginalis pudoris et sanctitatis : ha- bitasse eam Rome in domo nostra, nobis absentibus, nulli eam » se vitiorum familiaritati dedisse, optare cum ea sibi a Domino Jesu partem reservari in regno Dei. 22. Paternam quoque Gliam nostram interrogavi,, quod ab ea numquam soleat discedere , cujus chari- las vite hujus testimonium est, Itaque etsi quod in- jurato diceret, dei sacramento conferendum foret ; sub oblestatione tamen professa est alienam criminis, quo appetebatur, nee quidquam in ea scire se bonz Jatorem probavit: ad me datas non legerat, nee quid B vacuum conversationis. hhaberent, sciebat. 19. Ego autem exhorrui a primo ealumniam, quia advertebam non crimen intendi, sed injuriam virginis desiderari, cujus inspectio et visitatio postulabatur, non aliquod flagitium deferebatur. Quis enim istud a Principio fraude compositum nequaquam sibi co Brucro et convenire non arbitraretur? Cucurrisse mu- licres viles * ad monasterinm, jactasse partum virginis, et necem pignoris, de monasterio rumorem per Populos sparsum, eumque afiluxisse in aures no affinis Maximi, ab ipso interpellatum episcopum, di- missas eas qua dixisse ferebantur, atque in fagom coactas, ut apud nos patuit : eos qui andisse se di- erent, ad Ecelesiam voeatos prodisse Renatum et Leontium, duos illos iniquitatis viros, quos apposuit Jezabel (IMI Reg. xx1, 10), redarguit Daniel (Dan. xu, 45¢tseq.),subornavit Judzeorum populus (Matth.xxvt, ‘39, 60); ut auctorem vitw sux falso appeterent testimonio. Quitamen cum simul composuissent lagitium, simul ingressi essent viam, et ne quid prateream, adjuncti Masimo, comitantibus, ut dixit Leontius, lis qui illum romorem sparserant; amen ubi in meo astiterunt judiclo, cum primo de origine causa: qua- rerem, diversa et distantia prompsere , non locorum Separati, sed mendaciorum divortio. 20. Cum igitur sibi ipsi non convenirent, Mercu- rium et Leam vilissimze conditionis et detestabilioris nequitie personas amandavissent, aufugisset Theu- dule, non ignara objiciendi sibi facinoris, quod ante Jectum Renati sola cubitavisset, ancilla presto esset alia, quae stupro ejusdem Renati se diceret coinqui- natam ; ‘die 77, ipso, qui dictus erat cognition’, subtraxerunt se episcoporum conventui; licet etiam Pridie subito se profecturos idem Renatus clama- ver Q4. Unde ego judicio praescripsi diem, ‘et tamen nullo accutante, nullis testimoniis perurgentibus , titutum femina- # Si monasterium hoc Veron f rom erat, quod maxime videtur ¥ , inde cognoseas illic e sanctimonialibus alias fuisse, qua» in communi parthenone degerent, alias quae in suis aut yrentum sedibus ; privatim enim Indicia habitavisse fiquido ex multis bujus epistols locis intelligitur. Sed idem observatum quoque aliis locis , uti non semel 25, Nutricem quoque liberze condition vimus, cui et status haudquaquam degeneri servi obnosius libertatem vera fatendi daret , et fides atque wias ad veritatem astipularetur, et oflicium nutricis ad cognitionem secreti. Ea quoque nibil- te indecorum vidisse, nihil sibi qua missum a virgine aliqua dignum reprehensione. 1m inoffensi virginem muneris tem et Renatum et Leontium ita involvit sententia, ut Ma Fro Fem emendarct, spes reditus reservaretur; Renal autem et Leontius excommunicati mancrent , forte probata sui poenitentia, et hojus facti Eras. et $eq. edit., se virorum familiaritati. Opti- mo sensu. Verum cum nec sensus lectionis mss. et ‘Amerb. absurdus videatur, ab eorum consensu recedere religio est. © Scripta cire. ann, 380.899 SANCTI AMBROSIT 300 silorem urgeat : sed impudentiam solam induat, ac A Denique ubi Hierosolymam appropinguarunt, que sese projiciat ad injuriam? 2, Non ita majores nostri despicabilem: habebaut 1m, cui tantum deferebant revetentize, ut Dellum adversum temeratores podicitie suscipiendum patarent. Denique (Judie. xx, 4 ef eg.) tantum nis stadivm ut omnes tribules de Benjamin Awibu exstinguerentur, * nisi sexcentos qui bello reliqui forent, natura editioris loci defendisset ; sic ‘en lectionis divine: serie expressum tenelur, cujus ienorem recensere congruit. 3. Levites > vir (Judic. xix, Yet seg.), animo major quam opibus, habitabat in partibus mont Ephrem; ei quippe tribui sortito obtigerat locus in possessionem terre datus pro funiculo hereditatis. Is sibi accepit jugalem de Juda Bethleem. Et wt se hhabent prima coputarum exordia, ardebat juve Yam immodica animi cupiditate : simul qu ‘bus ejus non fungebatur, cexardescebat magis magi ‘que possessione, aque immane quantum exwstuabat. Unde qaia nihil referebatur ex parit adolescentul ‘vel levitate amoris, vel vi doloris, quod haudqua~ quam thercede pari secum deceruerct, cum eadem expostutsbat. Hine frequens furgivm : quo mulier offensa, # claves remisit, don‘um revertit. 4. At ilte (Fbid., 3 et seq.) amiore victus, qui quod speraret non habebat aliud; cum quartum jam men- ‘em lutte cernerel,, ed contendit, frets quod con- ‘Slio parentum emollicetur anus adolescentulz. ‘Occutrit pro foribus socer, generuin introduxit ; ti- liam reconeiffavit ; et ut Ietiores dimitteret tenuit, quasi repararet nuptias : ac volentiabire, (grartwrd quoque diem comperendinavit, pretenta ewanitatis specie, thoras innetiendo. Pari modo ‘eum etiam qaintum diem vellet adjungere superioribus, et jam nots deessent cause inorandi ; paterno tamen affectu rettnendze li: desiderium non deforet, promissam profeetfonis copiam dlstulit in meridiem, ‘al viam cibo cutati adorirentur. Post epulas quoque volens iHiationem attexere, eo quod jam vesper ap- propinquaret, generi precibus, gre licet, tamen acytierit. 5. Me Stet snuim ( Jbid., ¥0 et seq.) perrexit I:etus animl, quod dilectam sibi recuperavisset. Qui uno coniitall setvulo, cum jain déelihnret dies, festino viam eeletabant gradu. Muti¢r Vebebatur juniento, viro nulids sensas laboris, ut fructn desiderti, simul ét vario mulferis ac vernaculi sérmone viam levaret. © Mss. non pauci, ‘isi guingentos : quorum etiam aliquot infra luc vitginue qeadringenlarum & dabis excidio reservataruu: on sist trecentas habent. Sed alii et omnes edit. melius, utin textu. ® (Quie sequuntur, Hon tna quidem reperfuntur insacris codicibus; attamen leguntur apud Josephu ib. v Antiq. judaic. cap. 2. Nownulli mss., a major, quam moribus Onines edit., Ezardescebat magis, atgue ; mss. imi, exardescebat magis poskessio , alque; ne cod. Lat. ut in comtextu. . Hoe petitum est ex jure Rona- noruin, quorum si quis uxorem dimitteret suas sibi tridvo © triginta stadiis aberat, quam tune temporis Jebus tenebant ; suggessit puer deflectendum in civitatem, 773 quia sub noctem suspecta essent etiam illa, que tuliara sunt, cavendaque tenebrarum ambigua; maxime guia locorum incole non essent de fl Israel. Et leo pravertendum,ne quid adversa stodia gerenics insidiarum inferrent, obscuro noctis dole qucrentibus ad perpetrandum facinus setis opportuno, Sed domino ejus haudquaquam placuit sentea- tin, ut inter alienigenas hospitio suceederent; cum Gaba et Rama non longe abessent civitates Benja- tin, Haque pravvalens sententia, posthabuit servuli suggestionem ; quasi ex conditione consilium xsti- warelur, eff now consitio quamvis © indma cond allevaretur. Et jam sol in oecasu erat : deuique vit, oceurrit, cum jam urgeretur vespere in civitatem succedere. 6, Gabaonitwe (Ibid., 45 et seq.) incolebant locom, inhospitales, immites, intolersbiles ;* omnia tamen Lolerabiliores, quam si aliquem hospitio recepisseot. Denique commodius huic viro levite cesserat, Gabaa hospitium non reperisset. Verum ne quid Acesset offensionis, primo ingressu diversorium nea reperit : et cum in publico situs, alienam misericor- diaw imploraret, olfendit adveuientem ex agro senem , quem vesper ex opere agresti compulit nocte decedere. Et cum esset ei conspicuus, rogatus quo jiret, et unde adventaret, réspondit : De Bethleem Juda revertor, contendo ad montem Ephram, e nuvfier est mecum : sed etce hue divert, et nemo est qui hospitio recipiat, ¢t requiescendi ustm mi- nistret. Non quo cibi aut potus sibi, aut pecori pa- bulorum esset indigentia, sed tecti hospitie probibe- fentur: prasto esse illa, nudum tecti Nospitiun desiderari. Ad ea senior benigne satis et placide : Pax, inquit, tibi : ct succede hospes pariter et civis, ‘nam et mihi origo de montis Ephram partibus, et ie hospitalis habitatio : sed tempore diuturno ineo- latus sedes Fundavit, aque receptos domicilio mi nisterio sui et subsidiis hospitalibus « juxta lovit. 7. Hortabatur ad letitiam senior (Ibid., 22), et frequentioribus provocabat poculis, ut vino aboleret curarum oblivia; cum subito circumsistunt eos Ga haonite, javenes ad omnem profecti libidinem, nibil pensum ac moderatum babentes : quos forma me lieris iflexerat, et inomnem amentiam pracipitabat: capti enim ejus decore, et per semecidiem hospitis, res hubere vel curare illam fubebat, simulaque claves eidem adimebat,quemadmodum ex Ciceronis Philip. caemttSigoni, Wb 1de Anti. fare cir, Rom, cap. 9, et al ‘Cad. Bly. infra condi ale omnia tamen toler re covet! tse oma amen olerttonars ol Paris. quedam pro’ mia poruere eines, lhagd recte; Ie enim dicitur Pa, lpsia wna Tiores, wom secus ac apud Horatiom aaters letus,, et sinilia. * Nofinulli mss., justa vires fovit.0! atque Infirmitatei su poscunt inulicrem, et pulsani januam. B. Mtaqué (fbid., 25, 24) egressus sénior rogabat ens, he hospitates menisas turpi Asgitio foedarcit , el reverendurn jus etiam inddmitis barbardrum gentium hatlonibus violandim arbitrafedtur ; contribu- lem illum sibi, Israelitem virum legitimi thori sub- nixum copula non sine indignatione coelestis arbitri tanta affici contumelia. (Quod abi parurh procedere advertit, esse sibi fitiam vitginem adjecit, Sam se offerte majore parentis dolore, sed ininore gralix: hospitalis dispendio: * publicum flagitium® privato dedecore 774 toferabilivs habere. At illi exagitati esta Turorls, et inflammati incentivo libidini amplius ardebantYortham juvencule, quo magis ne- gatatar. Et justitix exsortes ridebant latis, fliatn sents, quia minore invidia sceleris offe- rebator, despectui habentes. 9, Iehque {Pbid., 25 et seg.) Gum pix nihil prof- cerent preces, th séniles frustra hospes manus tenderet, desperate presiiid , Fapitur nnuTier , et per foram inoctéth thjurise Smplétwr. At ubi tux Tine intemperantiv dedit, januam bospitalein repetit , oh quo virt Conspectom exposcerdt, Yuein inagis decfinandum potatet, coritumelix pufdte miseralh- lis: wed wt affettum vito Felerrel, que castitatem athiserat, et contimiétize suze funds Tamentabili spe- cic ‘mie faniam ‘hospitatein exponerét. Egressus itaque levita , culm jagentém invenisset, arbitrstus ‘qudd vérécundia voto neyusquam atiottere aude- tet, consblaFi totpit, quia tidh voluntae, sed i tant Hifaride SucchbNAset : Wortsti assurgere, et ‘secur repretere domim. Sed abi nitllom responsiim referebatur, quasi quiescentem majore voce e somno excitare. 40. Vernm (f6td:, 26) WDi motets sopheriwe pdt fides, Tinprostess jorhento retinas Bdmntrm pePrilie , etdivisos artns malterts in partes duodecim misit per singitas wtbits Ysrael. Quo eviiimofus (Judic. xx, 1 versus pojiulus convenit in Massephat , alque ibi querela per levitam cognita, emnes in bellum exarsere, statuentes neminem virorwm fas este in tabernacalum succedere, jriesqtarh de tanti sceleris enctoribes uhin capessereter. Amiens Paque Tucbant in pretium : Sed covsilfah Prudehtiorwn EPISTOLARUM CLASSIS 1. , Accepla spe potiundi, A minoris ess¢ eriminis tantum facinus defendisse, 908 quam exercuisse. AA, Verum illis superba referentibus (Ibid., 45 ¢1 seq.), cousitia pacis belto mutata, Neque primo aut secundo conflicts cui plurimi a paveis affictarentur, ‘cedendum fsiaclitze adversis praviis wstimarunt; quadringemta enitt millia virorum bellantium adversum vigintl quingue millia Benjamin tribus, et sep- iingentos Cabsonitas expertos belli juvenes decerta- bant, Et cum sinistra sorte duo sibi jam cecidissent pralia; animi tamen promptus haudquaquam depo- Suit Israel vincendi fduciam, et ulciscendi praesump- Yam spem. 42, Sed (Ibid, 26 et seq.) quia causa numeroque Préestantiores, > infetiores pugnze evento pedem re- ba wequi- B Wlerant, @ivinain offensam rati, jejunio et fletu ‘thakhno Feconciliationem gratizc ccelestis affectavere. Yaque orata Démini pace, acriores if bellum rever- ‘timtar ; ut pote quibus oraculum animos "777 deerat, spem a¢etimolaverat. Et sitaulato a fronte quod cedetetut, ac dispositis per noctem insidiis a tergo urbis, In qua focata erat manus hostium; dum hi ce- dont, ot ith ¥eeanvur, invadendi urbein vacuam facta topia, et mox adareto, tatimque adulwo incendio, ‘fiammarinm Tragot a:que 2stus Porens apie url ‘Species tthifestaram. Quo et suis fracti animi, et erectt osttiin. Nah et Benjainin Visi clausos sé et. cefteviwantis fut, priusquam ‘a tergo Invaderentur, ‘dixpergere sese, atque In desettum Yugere coeperun t eoitea Israel einino agmine wrgere eos, ac palah- fitat, tes persequi. ‘45. Carsa itaque viginti quinque millia (/did.,35 et seq.), id est, omnes fere de viris Benjamin, prter Sexcenivs, ‘qui arrepto scrupese rupis wu partim loci ingenio et subsidio natura, partim de- speratione victoribus terrori fuere, Nam secundz res ‘cautionis admoneat : in adversis ultio pro victoria habetr. Nec feminarum numerus tanti diserisuinis exsors uit: sed omnis tribus Benjamin mutiebris, sexus cum pueris et puellis, omnique zlate gladio aut igife exstivetus ; sacramentumgue additum, ne quis tribus illius viro liam suam in uxorem daret, quo reparandi nominis omnis abolerotur successio. 14. Belli finis simul atque ire factus (Judic., preverth Sertentinm non temere whhigendtim bello D xx1, 2, 3), et furor in peenitentiam vertit : armisque cum civtbus,, eéd'prins verbis e\petlenditin de lagi- Tio, et tecbrnetidum ‘eonditionibis pro delictis : neque justisin videri, ut pavcorum sceleris pretium ad ornniés perveniret, et privata adclescentium peccata stalum salutis publica labefactarent. Itaque miserunt virbs, tbl det fnitidrent Gxbaonitis, vt tanti eos fMagh UMTetteht : Win wutein, Yopaidscetent non 2 -Risfty. Hit. piblico Nayicio pitvatum itefecus to- lerabitius haberi, Bono quidem ‘et perspteno sensu = sed cam ca terfo nbn solum a tterls el: Yerum ettam this. omefibts abhirreit, path ‘aii10 cob sensui non eBterishals. Qaid Wes 41 1égs initotera- ities? “Gerte tnittitio ih communi Tectione levior “emvet. positis, in unum convenientes viri Israel feverunt fleium magnum, et celebrarunt jejunium, doleutes vunatm tribum perisse ex fratribus, alque exstinctam populi. sui, validam manum : jure quidem pro de- licti pretio bellatum adversum propugwatores fayi- ‘orum, sed misére ¢ in sua .pupulum conversem viscera, et béllo civili utrumque aiflictum. Lacryma- » Mss. non pauci, inferiere pugace eveuiu, © In ua populum conversumviscera, id edt, popu- Yosh éonversum in suam et cognate tribus permitiean. Eat autem imluaio iis of My «Lacani-de Bello irs Populamque. hs I sua vieteci conversum viscera dextra,903 perpulit, ssevitix ratio successit : missique legati ad sescentos illos Benjamin viros, qui per q menses edito se praruplarum tuebantur rupium, aut deserti indigentia, que multiwudini obsidentium peticulo foret, deploraverunt communem illamzrum- nam, quod illi contribules, isti cognatos et socivs amisissent ; sed tamen non penitus interceptam re- parandc tribus successionem : consulere se in m dium quomodo et sacramenti fides sibi constet, et tribus una nequaquam a corpore avulsa inter- cidat. - 45. Altariitaque posito (I6id., 4 et seg.), reconel- liationis et pacis oblatum sacrificium. Et quia Jabis Galaad populus erat peenze et maledicio obnoxius (obstrinserat enim se omnis Israel magno sacra- B pene intercepta atque exstincta brevi flo mento, utsi quis non ascendisset cum eo ad punien- dum flagitium, morte moreretur) > duodecim millia Dellatorum directa ; ut et viri omnes et mulieres ferro exstinguerentur , solas virilis thori exsortes reservarent adolescentulas. Interfectis itaque omnibus Jabis Galaad, sole © virgines quadringentx exitio ewterorum superfuerunt. Quas accipiens Israel, ‘statuit viros Benjamin belli metum deponere, et in conjugium sibi sumere integras evi juxta ac pudoris 76 puellas : quibus et causa esset apud viros integra, quod nemo suorum adversum eos bellum sus- ceperat : et charitatis gratia, quia propter eos su- Premo supplicio erepiae forent. Hoc igitur modo quadringentis juvenibus quasita copularum consortia sunt, 46, Sed quia ducenti numero supererant, quibus Jugales deerant (Ibid., 16 e seq.), iis quoque sine fraude sacramentorum consultum accepimus. Dies festus in Silo quotannis celebrabatur. Ibi exsultare solite ines, et choreas ducere in honorem Gionis : aliz praeire matribus, et totum iter agmine Viantum repleri. Dixit unus ex senioribus : Si du- ‘centiilli tribus Benjamin viri intra vineas siti excubias tenderent, donec se omnis feminea turba effun- deret, et surgentes ex vineis unusquisque quam oe- cursus dederit, uxorem sibi vi wet, fraudi id ‘nequaquam futurum; populum etenim favere repa- rand@ tribus suecessioni, propter sacramentum im- ertire non posse filiarum suarum societatem : neque tamen contra sacramentum videri, si prohiben- f) du:n non putaret ; quia sacramento neque cogenc neque prohibendi necessitas imposita videretur : illos sibi.sine metu consulere oportere. Sane si pucl- larum parentes vindictam eflagitarent, partim prece, artim etiam retorquendo in ipsos invite cul- Pam custodiz, sese revocaturos ; quia cum scirent Benjamin viros exsortes esse jugalium, cum i" c bellatorum. ‘quadragentis, 4 Ita mss, nonnolli, et vet. edit. Rom. vero sola, in in yentis culy todia : ip i diligens cidpam “cxatodia: atin pluribus SANCTI AMBROSII rum effusio movit passionem animi, et * affectum A processerin “ jignam sane tribum jam non poe, sed misericordia : satis dure sxvitum in eos, et de bellatam corporis sui partem : immoderatius exat- sisse plebem, ut successionem domesticam exstin- Guerel, alque ex suis necaret : placere Deo non pe- Tire populo tribun, neque pro una moliere im acerbe consuli. 47, Probaverunt consilium Israelitae (Ibid., 23 exsecuti sunt viri Benjamin, et dispositi in vines loco opportuno et tempore, plenas feminei agmi is vias oecupaverunt. Preebuit rum religionis solemnitas. Avulsze dé complexu ja- trum Gliz, tainquam in manum ab ipsis pareatibas tradebantur, et velut pactam e gremio matris nonb- duci, sed prodire arbitroreris, Ita tribus Benjamin it, doce ingoleni- mentum exhibens, quod magno exitio 5 bus vindicta pudicitiv, et lasce castitatis ul 48. Nec hoe solo loco, sed plerisque Scripturs hoc docet. Nam et in Genesi tegimus exercitum © questionibus regem Aigypti Pharao quod Saram:t- tentavisset ; et tamen alienam esse uxorem nesciebat (Gen, xu, 47). 419. Est igitur Domino castitatis tuendze voluntas, quanto magis est defensandse integritatis Unde nulla debet virginibus sacris irrogari injuria ; que enim non nubunt, et qui uxores non ducuot, babentur sicut angeli Det in coelo (Luc. xx, 36). Etideo ccelesti gratiz non inferamus corporalem contume- iam ; quoniam potens est Deus, quem nec prevari- calio prevtereat, et _moveat accepti sibi_ muneris et consecratze virginitatis "777 acerba et gravis com tumelia. Vale, frater, et nos dilige ; quia nos ted- ligimus. EPISTOLA Vil. Justo scisciuanti quidnam didracta dimidivan pro redemptione afferri preeceptum significasset Ascanoszs reacribit idem ac misericordiam, in quibus redemptio eat, co gruri : hac de re idem pretium cunctis prescriptam, quo cum manna, cujus mensura de sapientia et Christ sanguine explicatur , congruit : congruit preterea com paschali agno, qui equaliter distribudus equalen sings redemptionem tribui indicabat; quo etiam referter re- amissa in Beangelio eadem merces, His subdit Christan ‘ostram exte redenptionem, qua cian pro se nonindiges, ‘alerem non sua, sed notira causa dart jusisse. Qrid codem staere significelur, cut cur illum ignoraverial J¥- dei a Christinis haud imivandi. Adjicit dimidinm 4- drachmi corum figuram esse, qui vil: partem mado impendunt : quod non fecerunt Hebrei pueri. Desig: 1ubi exposuit , quare Donvinus quod non debebat, solver, mystica queedam enucleat ad instituendos mores idonet. Aupnosins § Justo, salutem. 4. Pulchre admones, frater, ut epistolares fabalas, 1 Quastionibus,h.c. torments et dloris eraciatibes "Scripta ante’ ann. 584 © Itamss. at edit. nomini Justo nibil plane addunt, Solent quidem Augustinus, Hieronymes, Leo quem scribunt, nomen etiam titale dignitatis aut, professionis decorare : ie ‘vero hujusmodi titulis nisi in iis epistolis, que daue905, EPISTOLARUM CLASSIS 1. 906 et sermonem absentium ad interpretationem confe- A aulem pars didrachmi illatio Domino. Omnis qui in- Famus oraculi corlestis, imterrogans me quid signifi- cet illud * didrachmum, evjas dimidium Mebraeus precipitur offerre pro redemptione anim sux (Exod. xxx,4% et seq.). Quid enim tam consociabile, ‘quam de divinis rebus sermonem contexere? 2, Est autem dimidium didrachmi, drachma ; redemptio autem anime, Sides : fides ergo drachma, in Evangelio, ut legimus, amissam t, lucernam accendens, et mundans domum suam ; et si invenerit, convocat ami- as et vicinas petens congratulari eas secum, quod invenerit drachmam , quam perdiderat (Luc. xv, 8 et seq.). Magoum enim damnum anime, si quis - imiserit, vel gratiam, quam fidei pretio acquisivit cerna twa oculus tuus est (Matth. v1, 22), ille seilicet interior oculus mentis. Istam tucernam accende, tale, et lucet in tota domo twa, Quare drachmam redemptionem anime Wwe, quam qui amiserit, twrbatur : qui invenerit, ex- suliat. 3. Eat et redemptio animz misericordia ; redemptio enim anime hominis divitize ejus, quibus utique fit misericordia, que: sumptu pavperes juvat (Prov. xin, 8). "7797 > Fides igitur, gratia, misericordia, redemptio est anime, que drachme, id est, integro Pretio summa: plenioris expenditur. Sic enim seriptum est, dicente Domino ad Moysen : Cum acceperis computationem filiorum Israel in visitatione ipsorum, dabunt singuli ¢ redemptionem anima sua Domino, et C mensuram sit, nocet ; q1 non erit in his ruina, in visitatione eorum. Et hoc est quod dabunt , quotquot perambulant visitationem, didrachmi dimidiam partem, quod est secundum didrachmum sanctum, Viginti oboli didrachmum : dimidia sunt ad imperatores, fere abstinet. Hine fit ut diffcilius eos quibus misse sunt, cognoscamus ; nisi quid ipo contextu illos indicet. Porro prieterquam quod familiaritatem quamdam spirat tota hujus series, hic ipse Justus ab Ambrosio frater voeatur : quo ‘vocabulo cum olim episcopi raro, alios dignarentur, quam episcopos, hine illum eadem dignitate preedi- tun fuisse conficere est : cum autem eo tempore jus Justus, cujus_meminit 1v non. Sept. Rom. yrologium , Lugdunensi Ecclesiz prafuerit, idemque Aquileiensi concilio interfuerit, dubio procul ab Ambrosio hujusce coneilii auctore praecipuo invi- 8 nobis Justus oecurrit, cui justius de- dicalur bie epistola, ‘ackmum apud. Hzbrieos pondere idem erat Haque ut duplex siclus fuit, alius profanus yui_duas drachmas seu decem oboios continebat ; qui drachmas quatuor, sive obo Jos viginti : sic geminum etiam didrachmum admit- vulgare quod decem obolis, et sacrum quod stabat. Eamobrem quod’ Ambrosius didrachmi dimidiam partem, hoc Versio Vulg. ra fert, dimidium sicli ; et quod ille, viginti obolis di- drachmam, hoe eadem Vulg., Siclis viginti obolos hahet. Plura’de hisce ponderibus traduat Munsterus, i Vatablus. in eumdem locum : itemque io Math. xen. edit., Fides igitur gratia, gratia misericordia, misericordiaredemptio: a quibus plures, mss. hoc tan tum distant, quod habent, gratia misericordia, et se- Paraon. XVI. D iguovzorddovs + cotyla a traverit visivare a viginti annis et supra, dabunt illatio~ nem Domino. Qui dives est, non adjiciet: et qui paper est, non minorabitur a dimidia parte didrachmi ; cum caeperint dare oblationem Domino, exorare pro anima- ‘bus suis. Et accipies pecuniam illationis a fliie Israel, mini, exorare pro animis vestris (Exod. xxx, 42 et 129.) 4. Ita ergo deerat vel dives, qui plus offerret ; vel Pauper, qui minus baberet, si in pecunia dimidium didrachmum istud , et non in virtute essct? Unde advertendum quod non materialis ista, sed intelli- sibilis drachma sit, quze ex zequo ab omnibus con- Et ta ergo accende lucernam tuam : Lu- B ferenda zestimatur. Denique etiam de illa celesti_osca (esca autem et delectatio alimenti caxlestis sapientia est, qua vesce- bantur in paradiso locati, qui erat indeficiens anima ibus, quem vocavit manna divinus sermo) ita legimus distributionem factam per singulas animas, ut aqualis feret divisio. Et collegerunt secundum dis- Positionem Moysi, qui plurimum, et qui minimum et mensuramé fecerunt gomor, ct non abundavit, nec superfuit ef, qui mulium, et ei qui minus, non defvit (Exod. xv1, 17, 48). Unusquisque enim pro ‘numero animarum, qui apud se erat in tabernaculis, collegerunt per singula capita * gomor, id est, mensuram vini, sicut habet interpretatio. 6. Est autem mensura sapientie, que pra seriptum est: Noli ease smultum sapiens (Eccl. vu, 47). Et Paulus docuit seeundum mensuram dari divisionem gratiarom, cum icit : Quia unicnique datur manifestatio spiritus ad tilitatem, alii sermo sapienti«, € alii sermo scientia, quentem dictionem, scilicet mi sed cod. Belvac. et ‘aliquot al tionem, quam amplectimur. © Cum mss. in hoc Exodi textu vet. edit. satis congruunt : at Rom. edit, immutavit nonnulla, qua: ‘uno conspectu hic exbibemus, pretium redempii in ipsis plaga... didrachni oblatio... intraverit visi- dabit oblationem... non minorabit... pecu- iam oblationis... Israel memoriale... ad propitian- dum pro animabus. ” < Gomor mensura est trium chenicum atticarum, teste Hieronymo. Josephus inguit eam habere spei? corde expungun veram exhibent lec- ‘et hemina idem est teste Fannio. Continet ergo beminam et ejus dimidium, Ita Nannius, a quo Fagius in Exodi xv: non liserepiat. * Rom. edit. sola, consummationem. EX mor, id est, mensuram, seu ieronym. quidem de Nomin. Hebraic., Gomor assumptio, sive consummatio, vel erfecti et; sed non hic agitar de hujusmodi signi- Beatione : nihil quippe alivd indicatur, nisi eujus- uz sic dicitur. Propierea ram generis mensura s Gomor ergo mensura etl, infra subdidit Ambrosi: et mensura vin, flta_mss. magno consensu : contra vero edit. omnes a communi lectione Apostolici textus non re- cedentes, eumdem efferunt in hare verba : Alii sermo ‘scientiae ‘secundum cumdem spiritum, alteri fides in codem spiritu , ali genera sanitatum in uno spiritn, ele. oy901 alii fides sapieia’ per 9 dem spiritum, fides in codem spiritu (ICor.xu,7 et seq.); et dividi 77Q eam gratiom secundum voluntatem Spiritus. Quod dividit, auitatis est + quod autem secundum voluntatem suam dividit, potestatis. Vel quia id velit unicwique conferre, quod profuturum sura est, el mensura quod Latificat cor hominis ( Ps. cut, 15). Quid autem nisi sapientize potus jucunditas cordis est? foe ind vinum , quod miscuit in eratere Sapicutia (Prov. 1x, 2), et offert bibendum, wt sumamus nol sobrictatem ct prodentiam : quod ea aequalitate trans- fandi oportet sensibus et cogitationibus nostris, et omnibus motibus , qui intra hane nosiram sunt do- SANCTI AMBROSII itumcientice secundum eum- A AL, Habes bine in Evangelio (Match. xx, 40), qa merces aquatis omnibus solvitur in vine laboraut bus : sed pauci ad bravium , pauei ad coronam per veniunt , pauei dieunt : Reposita est mihi corona jax ‘itie (Ik Tim. w, 8). Alia est enim merces liberaliais et gratiz, aliud virlutis stipendium, » laboris remuneratio. 42. Ergo didracbmum redemptio est, imo dini- divin didrachii. Redemit autem nos a morte, reie- mit a servitute ; ne subjecti simus JBO mondo evi Fenuntiavimus. Unde Dominus in Exangelio dic a4 Petrum, ut vadat ad mare, mittat hamuin, et in ore piscis inventum © staterem sumat, et det pro Noniao et pro se exigentibus 4 didrachma (Math. xvn, 3). Hoe est igitur didrachma , quod exigebatur secon- imum ; ut sciamus posse abundare omnibus, delicere B dum Legem : sed non debebat illad filius regis, sed uli. 8. Plenius auiem de sanguine Christi intelligitur, © cujus ad gratiam nihil minuitur , nibil adjungitur. Ex si parum sumas, et si plurinum baurias, eadem perfecta est omuibus mensura redemption 9. Pascha quoque Dowini, hoe est, agoum, ita Patres epulsri jubentur (Exod. xn, 4), ut secundum: numerum animarum epulentur suarum , neque plu- Fos, neque pauciores : neque aliis plus dari, aliis minus, sed secundum avimas singulorum; ne aut fortiores amplius sumant, aut infirmiores minus. Gratia enim xqualis singulis dividitur, redemptio dividitur, donum dividitur. Neque plureS oportet esse, ne quis vacuus spei et redemptionis recedat. Plures sunt, quando aliqui extra numerum sunt Sancti autem numerati sunt omnes, et eapilli eorum (Mauh. x, 30); cognovit enim Dominus qui sunt ipsius : neque pauciores, we magnitudine gratize sit ad reeipiendum infitmior. 40. Et ideo omnes equalitatem devotionis et fidei deferre preecepit ad pascha Domini, id est, ad transitum, Pascha autem est, quando anima irrationabi Jem deponit passionem , sumit autem bonam com- passionem ; ut compatiatur Christo, et transitum jus in Se suscipiat, ut Inbabitet in ea, et deambulet, et fiat ejus Deus. Gratia itaque sequalis. per omnes, virlus autem diversa in singulis. Unusquisyue ergo portionem competentem suis viribus sumat, ne aut fortior indigeat, aut oneretur infirmior. alienus. Quid enim se Christus redimeret ab toe mundo, qui venerat’ ut tolleret peceatum muni (Ibid., 24)? Quid se a peccato redimeret, qui ée- scenderal, ut omnibus peccatum dimitterct (Jean 1,29)? Quid se redimeret a servitute , qui se exit niveral, ut universis libertatem daret (Phil. u Quid se redimeret a morte, qui carnem suscepert, Ut morte sua omnibus resurrectionem sequire- ret? 45. Non utique opus habuit redemptione redenp- tor universoruim : sed sicut cireumeislostet accept, ut legem impleret (Luc. 11, 22); et ad baptismum venit, ut impleret justitiom (Mati, an, 43): ita etiam didrachma exigentibs solutionem uon reea- savil ; sed staterem pro didrachmo jussit pro se et Petro dari (Matih. xvi, 26). Maluit enim supra Legem solvere, quam id quod erat Legis negare. Ostend't autem contra Legein Judzos facere, qui ab uno didrachmum exigerent ; cum dimidium didrach exigendum Moyses prescripserit. Et ideo, et pro se et pro Petro tamquam singulas drachmas in statere | solvi mandavit, Bonus autem census Christi, qui statere solvitur; quia siatera justitia est, justitia avtem supra Legem, Denique finis Legis Christus ad ivstitiam omni credenti (Rom. x, 4). Hic stater in ore piscis invenitur :illins piscis , quem capiuut piseatores ominum :illius piseis, * qui ponderat sermones suos, UL igne examinatos prolerat ( Psat. xvm, 34). | * Hic locus reperitur citatus ab Eeclesin Lugda- D cum versione Vlg. ejnsdem cap. Unde eum Orige- nensi in fine libri de Tenenda Scriptura teritate, ubi tamen quonam ex opere fuerit desumptus, non ex- . edit. alia laboris remuneratio ; sed vocem alia neque vel. clit. neque mss. ulli agnoscunt, Me- Jins utique; nain virtutis et laboris merces gratix et iberalitatis dono concinne opponitur : non autem Jaboris remuneratio stipendio virtutis eum hoe loco virlus in labore posita sit. Eadem edit, Rom. ante Yocem @ morte posuit Christus, et voci a sertitute subjunxit peecati; sed uiraque abest amiss. el a edit. nee utho modo sensui est necessaria. © Stater nomen erat nummi D pretiifuisse ae siclum idrachmim. non ex hae tantum Ambrosi epistola , verum etiam ex collatione eap. xxx Exodi tralationis LXX Interp, - quem ejusdem nes in Mauhaei xv dicit : Precipit Satcaor dari slaterem, in quo erant duo didrachma, intelligendus | Jetur non de didrachmis templi, sed de commus que sinus recte a Natio in Scholits ad e epistolam reprehenditur Budens, quod sta- : or drachmas valere docuerit; si enim de minotibus drachinis: loqui voluit, a vero previo on aberravit. Ipsum consnle, 4 fia mss. et vel. edit. hie ‘et infra semel ac iterum, Nec male quidem; babetur enim bis ayud Maithum cit. loco , 2é Bi3pezue in recta plaral dici iamen drachma in singutari quod continue quiur, ostendit; sed Rom. edit. ubique anteposuit, didrachimu «Raw, edit., qui statera ponderat ; ac'inss. ofnitianit vocem stalera, fie oraues.909 44. Tlune staterem nescierunt Judai, quem pro- A ban ditori dederunt, Lex autem dimidium didrachmi pro redemptione anima: exigit, quam drachmam Deo depoiat; quia totum didrachmum vindieare non poterat, Vix enim in Judzo vel portio devotionis poterat investigari. Qui autem verus est liber, verus Hebraus, tous est Dei; totuin quod label, liberta- lis est. Nihil hubet illius, qui libertatem reeusat dicens : Dilezi dominum meum, et uzorem et infantes : non cbibo liber ( Exod. xx1, 5). Quod non solu ad dominum, sed etiam ad ejus refertur infirmitatem , qui se subjecerit mundo, quod diligat mundum, * vel mentem stam, id est, voi, hujus auetorem voluntatis, Nec solum ad uxorem, sed etiam ad delectatio- nem refertur, que domesticam, non illam seternam ‘curam suscipit. Huie ergo ad limen et ostium suum dominus stius aurem pertundit; ut méminerit sermonis sni, quo servitutem elegit. JS1 15. Et ideo tu, christine, » istum non imi teris; quia tibi seriptum est, non ut didrachmi di midium, si tamen vis perfectus esse, Deo offeras : sed ut omnia twa vendas, et des panperibus (Maith. x1x, 24). Nec ut portionem servitutis mundo reser- ves: sed ut totum te abneges , et Domini crucem tollas, et sequaris eum. 16. Cognovimus itaque ileo di Lege postolari, quia dimidium gene id est, conversationi szeeulari , et usui domestico, et Posteritati reservabaiur, quibus necesse erat et © sortem ex sorte, id est, transmissionis deputari. EPISTOLABUM CLASSIS I. 910 (Deut, xvm, 3). Ergo eorum imitatores no: solvunt tributum, quibus portio Deus est. 1deo Dor mus sit: Reddite, id est, vos reduite, qui protulistis imaginem Casaris, apud quos invenitur : ego autem nibil debeo Cxsari, quia nibil hujus mundi habeo : Venit enim hujus mundi princeps , et in me inveniet nihil (Joan, x1v, 50). Nibil debet Petrus , nihil apo stoli mei; quia non sunt de oe mundo, etsi in hoe mundo sunt. Ego misi eos in hune mundum ; sed jam non sunt de hoe mundo, quia mecum sunt supra mundan 48. Ergo quod diving legis est, sulvi jabetur, no quod Caésaris, Sed tamen et ipsum perfectus,, id est, pracdicator Evangelii jam non debebat, qui plus priedicabat. Non debebat Filius Dei, now debebat et B Petrus in adoptionem a Patre adscitus per gratiam : sed ne scandalizentur , inquit, vade ad mare, et mitte hamum, et eum piscem, qui primus ascenderit, tolle ; et aperto ore ejus, invenies ibi staterem, illum sumens dais pro me et te (Maith, xvi1, 26). O magne myste- rial dat dimidium didrachmi quod Lex jubebat, et nnon negat quod Legis est , quasi factus ex muliere, facius sub Lege (Galat. wv, 4). Factum secundum incarnationem locutus sum, ex muliere secundum sexuin ; molier sexus est , virgo species : sexuk ge~ neris, virgo integritatis. In quo ergo venit sub Lege, n co 7B factus est ex muliere, id est, in corpore. Ex ideo didrachmium solvi jubet pro se et Petro, quia tuterque sub Lege generati. Jubet ergo secundum Legem solvi,, ut e0s qui sub Lege erant, redimeret ‘Unde et Dominus tentantibus se Pharisseis subdola C (Galat. 1v, 5). interrogatione utrum soaderet censum dari Cesari, respondit : Quid me tentalis , hypocrite? Ostendite mihi numisma census (Matth. xxi, 8,49). At illi obtulerunt ei denarium, in quo erat Imago Casaris. Ait illis : Reddite que sunt Casaris, Casari ; et que sunt Dei, Deo (Ibid. , 21); ostendens illus ita esse imperfectos, qui sibi perfecti viderentur, ut prius Ceesari quam Deo solverent, (Quibus enim prior esset cura inundi, ab iis prius solveudum foret, quod erat mundi. Unde et ait; Reddite,id es', vos reddite, que sunt Cosaris (Dan. 11,47), apud quos Agora et im go invenitur Casaris. 47. Alli ergo Hebrei sae! (Dan. 1, 48), ille Daniel sapier qui non adoraverunt imaginem regi perunt em, qui nihil de illa mensa regi bant, non tenebantur ad solutionem tribnt enim eorum, qu sub rege terreno eran!, posside- eri Ananias, Azarias, Mi- ior (Dan. 1, 8), * Vet. edil., vel mentem suam, id est, now ; Rom, ‘yoiy quidem restituerat, sed vocum ordinew inver- Lerat, quem nos restituimus ¢ eunctis mss. Ceterum nt lucis bie Ineus aceipiet, si eom enn lib, 2, nom. 14, conferre volueris. Chriscum” non initeris, Minus ‘enim eortum est referri ad servum illum, de quo proxime ante dictum fuit. Adverte autem Mud not admodum esse usilalum , ut quis ad amicum, privatim scribens, litteris suis morales prac ceptiones, que alios spectent, aspergat, quemaduno- dun hic et in five Ambrosius. Attamen baud absi- reete ; istu non rece- D mento sccipi, didrachimum pro utr 49. Et tamen staterem dari jobet, quo vectes im Ponerent ori suo, ne ex multiloquio peecatum ad- anitlerent, Et jubet dari in ore piscis repertum , ut agnosecrent Verbum. Qui enim quod Legis est, exi Gebant; cur quod Legis est, nesciebant? Verbum orare non debebant ; quia scriplum est: Prope est Verbum in ore two , et in corde tuo (Dewt. xxx, 14). Tolum igitur didrachmum Deo solvit, qui szculo nibil reservavit. Deo enim justitia solvitur, que est memtis sobrietas : Deo solvitur sermonis custodia, que est sermonis sobrietas : corde enim cereditur ad justitiam , ore confessio fit ad salutem (Rom. x, 10). 20. Potest autem et drachma pro veteri Testa- que Testamenti Pretio; quia secundum Legem vnusquisque per Le- {gem redimebatur : qui autem secundum Evangelium redimitur , solvit drachinam secundum Legem, san- miles exhortationes reyerias apud Hieronymum sicut in epist. 128, ad Fabiolam, et 129, ad Dardanom ; unde conjicias utrumque sanctum epistolas suas pu- biici juris aut fore praevidisse , aut fortean facere deerevisse, © God. Vat. Thu est, vanam atque i dicicar a Grivcisou gui thabens redemptionem , et devotionis et sanguini Nec enim fides sola ad perfectionem salis est, nisi etiam baptismatis adipiscatur gratiam , * et sanguinem Christi redemptus accipiat. Bona ergo drachma quae Deo solvitur. ® Non est drachma denarius, sed diversum est. Denique in denario imago Casaris est, in drachma imago Dei (Maith. xxi, 24); quia unius est Dei, ad. i sius. AD uno incipit,, et in infinitum terum de induito numero in unum, quasi in finem omnia revertuntur; quia Deus et piuin et finis omnium est. Unde nec numerun monada, sed elementum numeri, quibus ea cura appellaterunt. Bt hoc propterea diximus, quia est SANCTI AMBROSIL e redimitur Christi secundum gratiam, geminam A (Col. tg 45). Confitere eum in Lege, ut eum in Eran- Gelio recognoseas. Si eognovisti in mandatis, re- cognosce in operibus. Vale , et si mon infructuose didrachmum istud commissum mibi JG arbitrars, iterum si quid babes , committere ne dubitaveris. EPISTOLA Vill «. Adeersus eos , qui secundum artem negabant scripsise sacros auclores, contendit ab his ipsieillos qui de adem arte preceperunt, cxpressisse placita sa. Tum propositis sacrorum codicum aliquot locis, é cendi leges illic servari sedulo probat. anmnosivs ¢ Justo. 4. Negant plerique © nostros secundum artem seripsisse. Nec nos ohnitimur ; non enim secundum artem scripserunt, sed secundum gratiam, qua super scriptum est : Ego sum a el w, primus et novissimus B omnem artem est ; scripserunt enim qua Spirits iis (Apoc. 1, 8); et + Audi Fsrael, Dominus Deus tus Deus wnus est (Deut. vi, 4) 22, Et tu ergo ad simifitudinem Dei unus esto atque idem : non hodie sobrius , eras ebrivs:: hodie pacifieus, crastina die litigiosus : hodie frugi, eras~ tina die incontinens ; mutatur enim unusquisque morum varielate, et fit alter : in quo non agnoscitur, quod (uit, et ineipit esse , quod non fuit, 6 ner. Grave est enim mutari in pejus : sed esto imago in drachma , immutabilis , eumdem servans quotidic. Videns drachwam, attende imagi- em, hoe est, videns Legem, attende in Lege ima- ginemn Dei Christum ; quia ipse imago Dei invisibilis et incorruptibilis , luceat tibi velut in speculo Legis Toqui dabat. Sed tamen ii, qui de arte seripserunt, de eorum scriptis artem invenerunt, et condidervat commenta artis, et magisteria ( Act. u, 4). 2. Denique in arte requiruntur praccipue, ut sit atcwy, Sha, drorPzoue; cum igitur legamus sanctam { Isane Patri dicere : Ecce ignis et ligna, whi hoste (Gen, xaut, 7)? quid horum dest? Nam qui quzrit, dubitat : qui respondet quserenti, pronentiat, et bitationem absolvit. Eece ignis, id est aictoy: et ligm, id ost, Sin, quae Latine materia dicitur : tertium quid superest, nisi drordeaze, quod Glius quaesivit, paler retulit dicenti. Ubi hostia? Deus, inquit, providet sibi ancrifcium, fili (Ibid., 8). 3. 6 Differamus paulisper mysterium. Osteadt Ia vet. edit, ac mss. prope ad unum : nonnulli C tianis ipsis , qui objectionis agnoverunt verits- tamen et Rom, edit., sanguine Ch com accipiat, '» Au drachma el denarius pretio inter se conve- wiant, dissentiunt inter se, ut Nannius in seholi observat, Budens, Alciatus, ‘atque Rod. Agricola, ad quos. hujusmodi studiosos ‘eruditionis” remittimus , sicut et ad Villapandum, Brerewodum ac Valto: num, © Scripta ante ann. 381. 4 Veri admodumn sinileest, cum Ambrosius extre- mis ultima epistole verbis Justo potestatem fecisset denuo circa Seripluras, si quid videretur, interrogandi; hune ab co sciscitaium fuisse, quiduam de stylo et dicendi charactere, quem Feeders ulriusque seriptores secuti sunt, sentiret : iMlumque hac responsione ejusdem interrogato satislecisse. © Quod negabatur a plerisque ex artis pracceptis seripta composuisse sacros auctores, nenini mirum videri debet. Nam de veteri quidem Testamento, licet, partim a Moyse in Axgyptiorum sapientia peritissimo exaratum sit, partim ab aliis quoruin tion paucos multijugi docirina exeultos eonstat; tamen quia ob Farain_primigenii eorunidem librorum sermonis co- goitionein, fere non nisi in versionibus, iisque de ‘Yerbo prope reduitis, legebantur, illos necesse erat parum pra: se ferre legantiz, utpote nativa sua perinde ac peregrina destituios. Quod autem ad novas Tabulas, cum earum scriptores rustici ac impe fuerint, ‘si modo Lucam, et Paulum, qui tamen mana sapientia: lenociniis usum se egal, ex ‘quomodo consentaneum arbitraremur, ut scripta Sito et adscititio nitore perpolituri essent? Cun tur nosiros secundum artem scripsisse a plerisque ue- gari tradit Ambrosivs, hoc non de solis exteris et Anfldelibus accipiendum est, a quibus frequens Jactabatur isthee accusatio : verum etiam de christi redemplus cru- tem, Namque, ul omittamus alios lures, Orige- nes lib. 1 cont. Celsum de apostolis. ita loqui Non enim, inquit, ulla his inerat ex arte dicendi tis, sive pronuntiondi : vel pro Grorcorum artificio diolectce quodum axt rhetorico ordo atiguis aut modus, quo ex- ditores allicerent. Arnobius qnoque lib. adv. Gen non dilfitetur ab indoctis hominibus et rudibus coudita esse sacra volumina, quorum sermonem nion mode trivialem et sordidum appellat, sed nec clamitantibes res nostras barbarismis ac soleecismis obsitas esse re- fragatur, barbariem illam in christianze cause ull fatem transtulisse contentus, quod etiam ab Origene uid ergo, inquies, an cou im virorum auetoritatem sacros codices ad grammaticales canones exactos, vel rhetoricis fos Culis et calamistris comptos asserit doctor nesier? Minime sane: hoc enim unum contendit, auciores sacros quae ad cnjusque rei cognitionen pracipae ‘exponenda sunt, ita expressisse, ut posteris formam, ex cujus observatione ors contici poset, relingae- rent: quod quidem cifim styli simplicitate aut etiam barbarie neutiquam pugnal. * thee et pleraque alia hnjusepistole ex Philo libro de Profugis hausit Ambrosius. Ut autem ea mi tori negotio capias, adverte Philonem agere eo loci de scientiarum adeptione : ubi. posiquam expostit quadruplicis generis hominumaffectus atque conates erga scientiam, secundi generis, nempe eorum qui liam, et invenirent, figuras fuisse in Ur atuem eam rem de- monsiret de I-aacio, quam aple idem causas dubi sui interrogando aperuerit, quanique absoluam a paire tulerit responsionem, ostendit. © Rom. edit., Disseramus paulisper ; cetere cum mss. prope universis, Differanus. Minime male; enim est alque expandamus, et quasi in plura dis-os autem est Verbum plenum tranquillitatis, et modera- tionis, atque patientiz; quo ostenditur bonum sacrificium esse sapientiam, ct prudenter emerendi ac Propitiandi rationem cognoscere. Unde et propheta it : Sacrificate sacrificium justitie ( Psat. wv, 6). Haque justitie, ita ut sapientie sacrifjeium est. 4. Eece ergo mens calida et fervens, ut ignis, que operatur : ecce et intelligibilia, id est, materi 784 vbi est tertium, intelligeret * Eece color ; ubi est videre? Ecce sensibilia ; ubi est sentire? Materia enim non ab omnibus videtur; ideoque Deus dat munus intelligendi, et sentiendi, et vider 5. Verbum ergo Dei drorfeoua est, idest, def- iio et consummatio disputationis, quod infun- ditur prudentioribus, et dubia confirmat. Pulchre a tem etiam ii, qui in adventum Christi non cred runt, sunt; ut confiteantur, quod ne- gaudum putant, » Dicunt enim arietem Verbum Dei, et non eredunt passionis mysterium; cum in illo mysterio Verbum Dei sit, in quo impletum est sacrificium. 6. Ergo primum accendamus in nobis ignem uloperetur in nobis. Queramus © subji tis materiam, quid sit quod nutriat animam, tamquam in tenebris requiramus eam. Neque enim vel Patres sciebant, quid esset manna : invenerunt, inquit, manna dicentes ipsum esse sermouem et Ver- um Dei ( Esod. xv1, 15, 46); unde omnes disciplinar fonte jugi ac perpetuo fluunt atque d 7. Haecest esea coclestis. Signi persona dieentis : Ecceego pluam vobis panes de cotlo (Abid. ) + afcov ergo, €0 quod operatur Deus, qui igat mentes rore sapientie: Gn, quia videntes anima et gustantes delectantur, et requirunt unde sit illud splendidius luce, dulcius melle. Responde- tur eis Scripture serie : Hic est panis quem dedit vobis manducare Dominus (Ibid., 43); et hoc est Ver- bum Dei, quod disposuit Deus, vel ordinavit : quo pascitur anima prudentium, et delectatur : quod est candidum et suave, veritatis. splendore illuminans, et virtotum suavitate demuleens audientium antinas. 8. In se enim didicerat prophela quid esset con- sommande rel afrery. Nam cum mitteretur ad popu- trahamus, Ierum vero ubi edit. vet., bonum esse sacrificium justitiee etiam sapientiam, et prudenter, et Rom. autem, justitie t, nisi quod nonnulli patientia hhibent, non sepientiam ; quidam etiam utrumque bi bent. Posiremo pro, Hague justitie, ita ut sapientie est, quod in cunctis itur, solus Bely. cod. habet, Haque j *'Rom, edit. sola, Ecce vin videre? Ecce sensus, iram ex Philo 3 xb 05 a , eraploy , ANE nad Te aladnrd af That, te oy aiabiveadae mob: | | mbrosii mentem facile assequeris, si observ: lonem, cu vis tiga, ete.; quloll supra num, 3 redditum est. EPISTOLARUM CLASSIS I. Deus arielem pendentem cornibus (Gen. xa1,15):aries A lum Dei liberandum, ad regem Agypt dixisset_proprium Dei esse sibi providere de’ victima, paulo post addere : npcic 3 SSpioueran nary suevos, touriore Adyor Hovzati xa ob ait: Quis sum ego, ul vadam, et educam 755 populum a regis potestate? Respondit Dominus : Ego ero tecum ( Exod. m1, 42). Interrogabat iterum Moyses : Quid dicam ilis, si requirant : Quis est Dominus, qui misit 1c, et quod nomen est illi? Dixit Dominus : Ego sum qui sum. Dices : Qui est, misit me ( Ezod. 1, 43, 44). men Dei, esse semper. Unde Apostolus de Cliristo : Dei enim filius Jesus Chris- ‘us, qui in vobis est, qui per nos praedicatus est, per me et Syleanum et Timotheum ; non fuit, inquit, Est et Non : sed Est in illo fuit (1 Cor. 1, 49). Respondit Moyses : Si non crediderint miki, neque obaudierint vocem meam, dicentes, quia non apparuit tibi Deus, quid dicum iltis( Exod, wv, 4et seq. j2 Dedit illi B facere, um erederetur quia aDomino missus est. Ter- tio ait Moyses : Non sum dignus, et gracili voce sum, tardiore lingua, quomodo me audiet Pharao ( Ibid., 10)? Responsum est ei : Vade, et ego aperiam os tuxm, et instruam te quid debeas loqui ( Ibid., 12). 9. Interrogationes ergo ills in medio et respon- siones habent sapientie semina et Ocwpiay. Gratum tamen amordeoua est; quia ait : Ego ero tecum (Exod., mn, 12). Et quamvis dederit ei signa facere ; tamen dubitanti iterum, ut seias quia signa non credentibus, promissum autem credentibus, respondit ad infiemitatem vel meriti, vel voti : Ego aperiam os tuum, et inetruam te quid debeas loqui. Perfectum ergo drordiecpa servatum est. 40. Habes hoc et in Evangolio : Petite, et dé vobis : querite, et invenietis : pulsate, et aperietur bis( Math. vn, 7). Pete dnd coi aisiou, id est, ab auctore quaere. Habes Shr» intelligibilia, quibus queras: pulsa, et aperit tibi Deus Verbum. Que petit, mens est, que operatur, sicut ignis : intelligibilia, in quibus mentis ardor operatur, sicut ignis in lig- nis: aperit tibi Verbum Deus, quod est “Anoré- decya. Habemus et alibi in Evangelio, dicente Do- mino : Cum autem tradent vos, nolite cogitare quomodo aut quid loguamini ; dabitur enim vobis in illa ‘hora guid loquamini. Non enim vos eritis, qui loqui- smini : sed :Spiritus Patris vestri, qui loquitur in sobie (Matth. x, 16). 44, Habes hocet in Gene: © Omnes edit. et m riam ; reliqui mss. ps artim, su cientis materiam ; Lat, solus, naturam, Et post duus ersiculos, ubi vet. edit. eum omnibus mss. invenerunt, ete., sola Rom. edit. emendavit: Invenientes rero ‘manna, didicerunt ipsum esse erbum Dei,Nec sane tum reclamaremus, si in recepta lectione vocem di centes tantum verlisset in discentes ; nam et seribis hie labi pronum, et Philo posteriori dictioni favet, ubi Seribit + eSpov uabévees pia Groh xal Néyev ioy, ete. # Fadem habet Ambrosius lib. de Isaac cap. 8, ed paulo fusius explicata. Ilie autem eum monue- Fimus imitationem esse Philoniani lib. de Profugis, hie adjicimus Judeum illum ibi docere typum atque imaginem eorum, qui seientiam non laboriosa inqui sitione, sed vi el sagacitale ingenii, invenirent, in Jacobo patriarclia nobis propont : et hoe inde pro bari ab eodem Philone, quod Isaac admiranti Alii cceleritatem, is causam illius statim reddiderit voltn= tur dicente Isaac : Quod918 est, quid tam eito invenisti, fli; Qui a didit Dominus Deas tuus in manus meas (Gen.xxen, 20). “Amordeoua Dominus est. Qui per Dominam quarit, invewit, Laban denique qui per Dominum non quaesivit; quia querebat idula, non invenit. (Gen, xxx1, 35 et seq.). 42. Pulchre autem quos dicunt épovc, servavit. Primus est poe: Vade, affer miki de venatione twa, ut manducem (Gen, xxvi1, 24). Excitat atque adolet velut igni quodam adhortationis sux mentem ejusy 7GE ut operetur et querat. Secundus gos Quid est, quod tam cito invenisti? Hic in interrogatione est. Tertius épos in responsione : Quod tradidit Dominus Deus twus in manus meas (Ibid., 20 ). “Anoréeeua Deus est, qui coneludit et consnmmat omnia : de quo dubitandum non est. 43, Est et ille épor de spontaneis : * Si non semi is ( Levit, xxv, A4 et seq. eisi cultura provocet semina, (amen natura sponta neo quodam, ut surgant, in iis operatur ingento. 44. Unde Apostolus : Ego plantavi, inquit, Apollo rigavit, sed Deus incrementum dedit. Haque neque qui plantat, est quidauam; neque qui rigat : sed qui dat incrementum, Deus (1Cor. ut, 6,7). Dat tibi Deus in spiritu, et in corde tuo seminat Dominus. Age ergo, ut inspiret, et seminet; ut metas : si non semi- naveris, non metes. Quasi admoneris ut semines : non seminasti, non metes; sententia est. Principio finis convenit : principium semen est, finis messi 45. Disee, inquit, ex me : natura adjuvat diseen- naveritis, non mel SANCTI AMBROSIT a6 Quid tra- A stantissima et divina Tr itatis natora et substant, Vale, et nos dilige, ut focis; quia nos te diligimus. GESTA CONCILII © AQUILEIENSIS CONTRA PALLADIUM ET SECUNDIANUM BAERETICOS, Consessus Patrum, et Ambrosii ad cos de conficiendis actis oratio. 4. Syagrio et Bucherio viris elarissimis cos. 41m non, Sept. Aquileise in Eeelesia considentibus, cum eviscopis, Aquiteiensium eivitatis Valeriam, Ambrosio, Ensebio, Limento, * Anemio, Subine, Abundantio, Artemio, Constontio, Juste, Philastre, Constantio, Theodoro, Almachio, Downino, Amat tio, Maximo, ' Felice, Bassiano, Numidio, Januasi, Proculo, Heliodoro, Jovino, Felice, Exeperanin, B Dingene, Maximo, Macedonio, Cassiano, Maresllo et Enstathio episcopis; Ambrosius episcopus dixit: 2. ¢ # Din eitra acta tractaviemus : et quoniamn tana « sacrilegia a parte Palladii et Secundiani nonirs ¢ auribos ingeruntur, at difficile quisque credat um « aperte eos blasphemare potuisse; vel ne qua isi « calliditate dicta sua postea negare conentur, lieetde ¢ tantorum sacerdotam "77 testificatione debitari « « non queat : | tamen quoniam omnibas episenpis Placel, flant acta; ut anusquisque professionem ‘suam negare non possit. Quid ergo vobis, sane viri, placeat dectarandum est. » Oinnes episcopi dixerunt : 5 ¢ Placet. » Ambrosins episcopus divit : ¢ Disceptationes no « tra ex re firmande sunt seripto imperial, utal- tem : Deus autem auctor natura est. Dei quoque, C « legentur. » » ut bene discamus; quia hoc naturse est, perdiscere: duri enim corde non discount. Inereine:ta per natu- Fam, que divini Wsbet gratiam muneris : consumma- ionem et perfectionem Deus dat, id est, illa pr tatem divinam : ex qua ingeniorum oritur diversitas. Per égous vero de quibus infra, non tantum ace definitiones intelligend.s, sed etiam formulze ac modi ‘omies, quibus quidpiam clare exponitar. © Rom. eilit,, Non seminabitis, neque metetis spon- tanea ascendentia. Et si dizeritis: Sinon sentinaveri- ‘us, non melemus ; respond. ‘EL mittam benedictionem meum vobis inan et facies fructus in tres axnos. Quod ulique v Nam, otc. Veleres edit. cum mss. omnibus, Si seminoveritis, non metetis; propius ad verba Philonis, tabi tantum legas, 09 onepeire, ob8d pi dpionte re echriyara dvaSzenrra wii. . Biss. aliquot, ut benedicamus, * Aquileia ubi habita fuit (ann. 384 ) ea synodus, Garnorum, ut observat Binius, metropolis erat, et ab ebatur ? dequa idem pluscula hane syaodum. Ughellus vero ex Strabone etiam ab aquila Rom. sic diotam tradit. Hoc autem coactum ooncilium (uit adversus Palla- dium et Secundianum Ariane impietatis asserior Gonstat quidem eos spiscopos fuisse in Dacia et Moe sia, ut Patras sun ad inperatores epistola signiti- ant : cujus disecesis incertum est. Palladii meminit Ambrosins lib. 1de Fide, e. 6, n. 45, tomquam hominis Atianorum partibusaddi Jabemus etiam quemdam Germi um ac candianumn sacerdutem Illyricum, Ureacii ae Valentis ministram : ted alios ab his illus fuisse probabilius dogmatum reverentia ne di reticl, etsi non frequent Hl exatte t tem infra eum ipsorun sullrag Guddde_iilastrioribus notand adjungemus. rvobis, sicut scripium Tell. ac Cif. us non, Sept, Et certe proch fait aliquid omittere, aut integrum sumerum pro idemeod. et Labb. atque Chit Rom, edit. pretermitut cum, diversitate sensus now mediocri. D tam fant acta, Tia namgue unusquisgue.. troversioe nosiree firmandae, et rescripto inper ander sunt, ut allegari pos tum, si places, Onines episcopi dizerunt, placet. Scriptum imperiale recitalur in Concil 3. ¢ Sabinianus dixconus recitavit : © Ambigua ideant sacerdotes quam primuin experiri cupientes, eonvenire in Aquileler- sederint, saltem me tere lunge clarissimi. Eorum sedes inaximsa reperias : ubi si n videbitur, breviter “Edit, Rom. otLabb., nonisSeptembribus ; cod. vero hie uo post ub set ponere, quam contra. Sed con ‘cum epiacopis, sola © Edit, Rom. et Labb., Amenio et Sabino ; Chift et Tell., Auemio Sabino ( Tell. Savino ). Tell. et Labb., Felice Basiliano,... Marcello. Eustachio. Ro - edi. sola: jamdiu, fratres consacerdotes, nos- ij tras disceptationes citra.acta tractavimus. Verum grit tania tamgue aperta, ete. t dit, Romt., nosiris in dies auribus ingeruntur.. imaniter ¢os blasphemare potuis + Rom, cuit. sola, ubi onueibus episcopis placcal, non J Eade Rom, edit., Scribantur ecta, placet... com publ Reciteiur ergo rescrip- T Sequentibus rescripti verbis edit. Rom, praemit tit: Gratians, Valentinianus ct Theodosius, etc, Im- @st. Porro episcopi a quibys damnati sunt iidem ba- _peratores, etc.7 sium civitatem ex dicecesi meritis execllentiae tux ereilitam, episcopos jusseramus. * Neque enim con- troversize dubiae sententize reetius poterant expe quam si oborte altereationis interpretes ipsos constituissemus antisites; ut videlicet a quibus proficis- cuntur instituta doctrine, ab eisdem discordis eru- is repugnantia solveretur. 4. « Neque sane nune aliter jubermus ac jussimus, non invertentes precepti tenorem, sed superfuam couvenarum > copia recotentes. Nam quod Ambro- sius et vite merito, et Def dignatione conspicuus episcopns Mediolanensivm civitatis ibi multitudinem non opus esse suggerit, ubi veritas non laboraret i pluribus, si locata esset in paueis : seque eorum qui contra asiarent assertionibus, et sacerdotes vicina- rum ex Malia civitatum satis abundeque sufficere posse suggerit; ® abstinendum venerabilium virorun fatigatione censuimus, ne quis vel maturo zvo gravis, vel corporali debilitate confectus, vel laudabiti paupertate mediveris, insuetas repetal (erras. Et reliqua. > Ansnosws lectam Arii epislolam damnari a Palladio petit hic tergiversutur, et nisi in generali concilio negat s2 re sponsurum ; Patres anathenute percellunt eos, qui Filit Dei vel divinitatem vel eternitatem negarent, Effugium ucupatur in 0 Palladius, quod se faderidicttat Christm ‘verum esse Dei Filium. Bjus fraus in conftendo ewndem esse Dewan atque unigenitum. Postea transtur ad Christi immortatitatem, aque ab ea ad sapientiam,a qua siniliter ‘ad bovitatem; ubi more suo Palladius conatur illudere. Deinde wrum Dei Filinm omaipotenen , wirum etiant judicem eum agnoscat, urgetur : ad quae post muluunter~ giversationem solita witur ad plenum concitium provoea- tione, Sub haze AUalo condenuuto , qui respondere etiam recnsabat, Palladius auditores nicos petit, et condem- atu. 5. Ambrosius episcopus diait : « Eece quod Chris- tianus constituit imperator. Noluit injuriam fagere sacerdotibus ; ipsos interpretes constituit episcopos. Ac per hoc, quoniam in sacerdotali Coneilio considemus, responde ad ea que tibi proponuntur. Acii epistola Iecta est : etiam nune recitabitur, bi 7G videtur. A principio babet blasphemias, solu Patrem gteraum disit. Si tibi videtur quod Dei Filius: sempiternus non sit, hoe ip- sunn quemadmodum vis, 4 astrue : si damnandum putas, damna. Evangeliuin priesens est , et Apo- * Eademn edit. Rem., Neque dubiar sententice rectius manifestari pot:vant coniroversie, quam si in obort@ altercatiouis judicium. Eadem ettit., copiam recidentes. © Rom. edit., abstinendum ideo venerabiles viros ab itincris fatigatione censuinus, ne quis... insuelas com- migret terras. |. quiedam, astruere. Sed dumnandum putas? Chifl., indicat lectio sacr@r a vobis prolate ; Rom. edit., dictat divulis sunctio : Tell, autem et Labb fectrs eacra, quod sensu minimwe diversuin est. Infra vero, ubi eadem edit. ac Chil. lvbent , consortibus nostrie; Tell, et Labb. leguut, consucerdotibue nos~ © Rom. edit., Labb. et Chifl. imperatorum pra- EPISTOLARUM CLASSIS I. 918 A. stolus, omnes Seripturse preesto sunt. Unda vis as- « true, si putas non esse Dei Filium sempiternym. » 6. Palladins dixit: «Vestro studio factum est, sicul ¢ dictat lectio sacra a vobis prolata, ut non esset generale et plenum concilium : absentibus consortibus nostris, nos respondere non possumus. 1 Ambrosius episcopus Qui sunt consortes vestri? > Palladius dixit : « Orientales episcoy 7. Ambrosins episcopus dixit: « Interim quia su- « perioribus temporibus coueitium sic factum est, Ut Orientales in Orientis partibus constituti habe- ium, Oceidentales in Occidente ; nos in partibus constituti convenimus ad Aqui- ‘«leiensium civitatem, ¢ juxta imperatoris pracep- B ¢ (um. Denique etiam prefectus Italia literasdedit, ut si vellent orientales convenire, in potestate ba- « berent : sed quia scierunt consuetudinem hujus- « modi, ut in oriente orientalium esset concilium, in- «tra Occidentem Occidentatiuin ; ideo putayerunt «non esse veniendum. + 8. Palladius dixit : ¢ Imperator noster Gratianus nssit Orientales venire : negas tu jussisseeum!? Ipse imperator nobis dixit se Orientales jussisge venire. » Ambrosius episcopus disit :« Utique jussit, quinon « probibuit hue veuire. » Palladius dixit : ¢ Sed ne venirent tua petitio fe cit : § sub specie falsze volumtalis hoe impetrasti, et Adistulisti coneitium. » 9. Ambrosius episcopus dixit: « Non opus est diutins evagari, responde nune. Bene dixit Arius su- «lum severnum Patrem ? Et secundum Scripturas boc Palladius dixit Constantius episcopus dixit : » qui tamdiu blasphemasti? » Eusebius episcopus dixit : « Bed debebis simpliciter fei tuse prodere libertatem. Si ate genti eaigerct quemadmodum in Christum erederes, confiteri erubescere non deberes. » 40. Sabinus episcopus divit : ¢ Ta petisti up re- sponderemus : hodie ¢x valuntate tua, et te urgente, convenimus, et tion exspectavimus reliquos fratres, qui poterant venire. Proinde non ibi liberum est eva gari. Christum dicis esse creatum ?aut sempiterqi D dicis esse Filium Dei? » Palladins dixit : « + Disi tibi, nos idep ‘cripium : melius eod.Tell., imperatoris, Grati 1, cujus unius wnentin hie passim exsiat, 6 Kulit. Rom., sub specie pie, sed fuls@ pietatis. » Qui tandin blasphemust, refer hive verba ad superiors ilta : Diu citra acta ‘ractavimus, quibus do- cemmur disputationem jain prius ubrimgue fyisse agi talam. © Rom. ed c Non tibi respondeo, » Nou respondes , ims i see , Dico tibi nos ideo dixisse jam vobis , quod venirenus ut conveniretis et vos; quia exspectuba nus consortes, sed non recte fecistis aubrepere. Lab. vero et Chifl. satis congruunt com ms, Tell, nisi {quod Chifl. Solus pro dizi us haber scripsimus; et Pro concinceremus legit cum Labb. convenirenus :de- hique ubivos cum utroque subrepere, Tell. exhibet aubripere. Forte an haud ita male, eum eodem sensu infra ponatur, subripuistis,919 fecistis subrepere imperatori. » JQ. Ambrosius episcopus disit : « Legatur epi- « stola Palladii, utram nobis hoc mandaverit, et do- « cebitur quod etiam mune fallit. » Palladius dixit : « Legatur plane. » Episcopi dixerunt : « Imperator cum esset prasens Syrmio, tu illum interpellasti, an ipse te compulit ? Et addideront : Quid ad ista respondes? » Palladius respon ixit mihi : Vade. Diximus Orientales, conventi sunt? * Ait : Convent Numaquid si Orientales non fuissent eonventi, numquid nos convenissemus? » 44, Ambrosius episcopus dixit: « Sequestrata sit «causa Orientalium, sententiam tuam liodie quero. « Ari tibi epistola lecta est «gare. Aut damna hodie Arium, aut defende. » Palladlus dixit : « Non est auctoritatis tuze, ut hoe ame queras. » Eusebius episcopus dixit : « Non eredimus religio- sum imperstorem aliud dix » Episcopos jussit convenire: non potuit tibisoli contra rescriptumsuumdicere, utsine orientalibus causa minime diceretur. » Palladius dixit : ¢ Si ltali soli jussi sunt conve- ire?» : Evagrius presbyter et legatus dixit : ¢ Utante quatuor dies, et ante bidwum responderet se affulurum. Quid ergo exspectabas? Orientalium, ut dicis, consortium uorum © sententiam exspectandam Sic de- duisti mandare, non promitiere conflictum. » Palladius dixit: « Quia quasi ad concilium plenom veneram, vidi non convenisse consortes meos, 4 ut convenirem, et dicerem secundum jussionein agere- tis in prajudicium futuri Concilii. » 4. Ambrosius episcopus dixit: « Ut hodie reside- « remus, ipse exegisti. Denique etiam hodie tu ipse Eadem. edit., Episcopos occidentales jussit convenire, © Rom. edit., prasentiam ; Tell., Labb. et Chifl., 4ententiam exspectandam, 4 Edit, Rom., Judicavi vero, wt convenirem secun- SANCTI AMBROSIL vobis utveniremus, et convinceremus quod nonrecte A Eusebius episeopus C « divina judicia damnare Arium, cum crepoeri debet esse sententia : aut con- D #0 «Sine caltiditate, Gel tua professionem debes exponere. » Palladius dix 45. Ambrosius epigcopus dixit : « Omni ore coa- « demnatio facta est in eum, qui negaret Dei Filium « sempiternum, Negavit Arius; hune sequitur Palla- « dius, qui non vult condemnare 790 Arium. Ia- « que uirum hajus probanda sententia sit, conside- Crate : et utrum secundum Scripturas dicat, aut «contra Scripturas, intelligere licet. Lecium ext enim : Sempiterna virtue Dei algue divinits. « Dei virtus Christus eat (Rom. 1, 20)? Si igiar « sempiterna Dei virtus est, sempiternas utique «Christus est ; quia Christus est Dei virtus » (I Cor. 1,8). joles te Arianum ne- B_ Eusebius episcopus dixit : « Mae fides nostra est, hie intelligentia catholica. Qui hac non dixerit, anathema. > ‘Onnes episcopi dixerunt : « Anathema. » 14, Eusebius episcopus dixit : « Specialiter dict solum Patrem sempiternum, et Filium aliguando canpisse. » Palladius dixit : « Arium nee vidi, nec sco qui Ari blasphemia prolata est, in qua negat Dei Filium sempitermam. Hane perfidiam damnas cum auctore, aut asseris? » Palladius dixit : « Ubi auctoritas pleni concilii non est, non dico. » 45. Ambrosius episcopus di Dubitas post « medius? » Et addidit : « Dicant etiam sancti vii « legati Gallorum. » Constantius episcopus et legatus Gallorum ditit : « Hane impietatem ejus hominis et semper damoa- us, et nunc damnamus non solum Arium ; sed ¢ quicumque Filium Dei non dixerit sempiternam. » Ambrosius episcopus dixit : « Quid etiam dict « dominus meus Justus? » Justus episcopus et legatus Gallorum dixit : ¢ Qui Filium Dei conternum cum Patre non eonfitetur, anathema habeatur. » Omnes episcopi dixerunt : « 46, Amb « Tere sententias. » Felix episcopus et legatus dixit : « Si quis Filiem Dei negaverit sempiternum, et cozeternum negaverit, non solns ego legatus totius Africans provineie damno : sed et cunctus chorus sacerdotalis, qui ad une coeum sanctissimum me misit, etiam ipse ante damnavit, » dum jussionem, ut dicerem ne aliquid egeritis. © fia cod. Tell. nisi quod. pro alla‘urum, lapsa i brarii seriptum est, ablaturum : in edit. autem dee- ral, aut acceplaturum, € Rom. edit. sola, quibusvis rationibus. © Edit. Rom.et Chill, qui omaium Africer sacerdotum, Tell. et Labb, ut in textu,oe ‘Anemius episcopus di nisi civitas est Sirmiensis : ego igitur episcopus i ius civitatis sum. Eum qui non confietor Filium Dei zeternum, et cowternum Patri, quod est sem| ternum, anathema dico : * sed etiam iis qui idem non confitentur. » 417. Ambrosius episcopus di fia Et recitatum est : ¢ Solum zternum, solum sine initio, solum verum, solum immortalitatem baben- tem. » Ambrosius episcopus dixit : ¢ Et in hoc damna « eum, qui negat Filium Deum verum. Cum enim « Ipse sit veritas, quemadmodum non est Deus «> verus? » Et addidit : « Quid ad hoc? » « Audite sequen- EPISTOLARUM CLASSIS I. + «Caput Hllyrici non A 20. Curnque Palladius reticeret , Ambrosius epi- 992 ‘seopus dixit : « Solum verum Filium Dei qui dieit, et «non vult dicere dominum verum, 6 videtur negare. « Hoe igitur ordine confleatur , si tamen confite- «tur, Palladius ; et dicat utram verum Dominum Dei « Filium dicat, » * Palladius dixit: « Cum dieat Filius : Us cognos- cant te solum verum Dominum et quem misisti Jesum Christum (Joan. xvn, 3); * affectu, an in veritate? » Ambrosius episcopus dixit : ¢ Joannes dixit in « epistola sua : Hic est verus Deus (1 Joan. v, 20). «Noga hoe. » Palladius dixit : « Cum dieam tibi verum Fitiom, profiteor veram etiam divinitatem, » Palladivs dixit : « Filium verum quis non di- B Ambrosius episcopus dixit: « Et in hoc est fraus; cit? > Ambrosius episcopus dixit : « Palladius dixit 791 super omnia Deum, potest aliquis negare ve- rom im Dei? » 48. Ambrosius episcopus dixit ipliciter veritas Ut seias quam nobis requiratur, ecce dico «ego, ut dicis : sed semiplenum © habeo. Cum enim i ideris negare Dewin verum = si autem iter confiteris :4 verum Deum Filium Dei , « e0 ordine astrue, quo ipse propono. » Palladius dixit : « Egosecundum Scripturas tibi Joquor, verum Filium Dei Dominum dico. » Ambrosius episcopus dixit : « Yerum * Dominum «dicts Filium Dei? » c Palladius disit : « Cum verum Filium dicam, quid amplius? + Ambrostus episcopus dixit : « Non quiero tantum- «modo, ut vorum Filium di « num Dei Filium dias. » 49. Eusebius episcopus dixit: « Christus D Tus est, secundim omnium fidem , et eatholi professionem? » Palladius diait : « Verus Dei Filius'est. » Eusebius episeopus dixit : « Nam et nosperadop- tionem filii sumus ille secundum proprietatem ye- nerationis divinwe » (Galat. rv, 7). Et addidit : «Con- fiteris ergo verum Filium Dei Dominum verum esse * secundum pativitatem et proprietatem ? » Palladius di ico. Eusebius episcopus dixit : « Hoc ergo putas co tra Seripturas , si Christus Deus verus esse dic turt> @ Mua Chit. a quo non recedunt Tell et Labb., 1 ‘quod'primum membrum legunt oc modo : sed et ts quidem non confiletur : totum autem locum edi Flom. se habet et etiam, at onfietursolum Patrem cern solum verum, solum immortal etiam epincopus Ps‘Rom. edit. cola, verus, Pall hoc? Fitium vrrum quis non dicit? 4 ait Rom, soly hebeo reeponaum, 8, sed ut verum Domi- re m ts disit : Quid est « sie enim soletis dicere unam et veram divinita- « tem, ut Patris tantummodo, non etiam Filii veram «et unami divinitatem dicatis, Ergo si aperte « cere, quia ad Scripturas me provocas , dic quod « dixit evangelista Juannes : Hic est verus Deus : «aut nega dictum. » Palladius dixit: | « Absque Filio alius genitus non est.» 24. Eusebius episeopus dixit: « Christus verus Deus secundum omnium fidein et catholicam professionem, an iu sententia tua Deus verus non est? » Palladius dixit : « Virtus Dei nostri est. » Ambrosivs episcopus disit: « Non habes liberta- «tem profitendi; ac per hoc anathema ei, qui non «confitetur § verum Dominum Filium Dei. » Omnes episcopi dixerunt : « Anathema habeatur , qui 792 Christan Filium Dei * Dominum veram non dixerit. » 22, Nerum addidit : « Solum verum,, solun im- ‘mortalitatem habentem. » Ambrosius episcopns disit : « Filius Dei habet «immortalitatem , aut non habet secundum divini- (atem?> Palladius dixit : « Apostolum admittis, an non? > Rez regum., qui solus habet immortalitatem (I Tim. v1, 16). Ambrosius episcopus dixit : « De Christo Fitio « Dei quid di Palladius dixit Christus nomen divioum est , Verum Dei Filium unigenitum D an humanum? » 25. Eusebius episcopus dixit : « Secundum carnis quidem sacramentuin Christus dicilur, sed idem Deus et homo est. » Palladius dixit : « Christus nomen carnis est : 4 Eadem « Hie et Deum; aliz verum Filium Dei dico. ocis ubi Rom. edit. ponit eonsianter habent, Domi- frumano affecta dicit, § Eadem edit. Rom., preter Filixm, alit i Eadem edit., verwn Deum, Filium Dei, * Badem adits, Dewm verum non dizerli, non est.935 Christus nomen human es mihi. » Eusebius episcopus dixit : ¢ Quid superduis ini- ‘moraris? Cum legeretur impietas Arii, qui hoe dicit de Patre, quia solus habet immortalitatem , attu- listi testimonium ad consensum impietatis Arii , ex Apostolo dicens : Qui solus habet immortatitaiem , et tucem inaccessibilem hubitas (I Tim. v1, 46). Sed st ine Aelligis, totius naturze dignitatem, in Dei nomine expressit : Siquidem in Dei nomiue Pater et Filius designantur. » Palladius dixit : « Etego vos, quod interrogavi , respondere noluistis. » 24. Ambrosius cpiscopus dixit: ¢ Aperte de te « sententiom quero : Filius Dei habet immortalita- «tem seeunduin generationem di ebett > Palladius dixit: ¢ Secundum generationem divinam incorruptibilis, et per carnem mortuus est. > Ambrosius episcopus disit : « Non divinitas mor- «tua est, sed caro mortua esl. » Palladius dixit : « Ante vos mihi respondete. » Ambrosius episcopus dixit : « Filius Dei secundum « divinitatem abet immortalitatem , an non ba « bet? * Sed et jam fraudes ct insidias tuas non se- «a Arii professionem prodidisti? » Et addidit : ¢ Qui Filium Dei negat habere immortalitatem, «quid vobis videtur ? » Oinnes episeopi dixerunt : ¢ Anathema habeatur.» 25, Palladius dixit : ¢ Satu divinus immortalis est. > Ambrosius episeopus dixit: « Astute et hoc, ut « de Dei Filio nihil exprimvas evidenter, et ego dico: « Immortalitatem habet Dei Filius secundum divini- «tate, aut nega quia non habet immortalitatem. » Palladius dixit : « Christus mortuus est, an non? » Ambrosius episcopus dixit : ¢ Secundum earnen ‘€ anima nostra non moritur; seriptum est enim : «Nolite timere eos qui oceidunt corpus , animam «autem non poss 28). Cum ‘igitur anima nostra mori non possit , putas quod ‘« Christus secundum divinitatem mortuus sit ? > it appellationem quare tu horres? » Ambrosius episcopus diit : « Immo non horreo, « sed confiteor » secundum earneih mea € 7B per quem a mortis vineulis sum revinctus. » Palladius dixit: « Mortem separatio facit spiritus; nam Christus Filius Dei carnein suscepit, et yer carnem mortuus est. » Aimbrosius episcopus dixit : « Seriptum est ¢ Chris- « tum passum. Secundum earnem igitur passus est, © Rom. edit., Sed jam fraudes et insidias tuas se- ‘cundum, ete. Sensi quidem magis coneinno, si quod aliud ei presidium suffragaretur. » tha cod. Tell. et edit. Lab. et Chifl; at Rom. edit. locum retinxit in bare verba : secundum carnem Christum nortuum esse. Ejus namque morte dialoli vinculis revincius a mortis poteatate sum erutus. At SANCTI AMBROSI ct respondete vos A « secundum xn initatem habet immortalitatem. loc abiolus est. » it: « Ego Arium non novi.s 26. Ambrosius episcopus dixit : « Ergo male ditt «Arius, cum etiam Filius Dei habeat immortalita- «tem secundum divi « Bene « dixit ergo, an mate? » Paladins dixit: « Non consentio. » Ambrosius episcopus dixit : « Cui non consentis? «Anathema illi, qui non explieat Gidei libertatem, Omnes episcopi dixerunt : « Anathema. » Palladius dixit : « Dicite quod vult's, ejus est li- Vinitas immort Ambrosius episcopus dixit « ilii? ¢ Et addidit 2 « Coj Maltas i , Patris, an et upictates congessit iam, an non ha- B ¢ Arius. Sed ad alia transeamus. » 27. Et recitatum est : « Solum sapientem. » Palladius disit: « Pater 2 se sapit : Filius aotem sapiens non cst. » Ambrosius episcopus dixit: « Ergo Filius now es ‘ sapiens, cum ipse sit sapientia (I Cor. 5, 24)? Nam € et nos dicimus, quia ex Patre nats est Filivs.» Eusebius episcopus dixit : ¢ Est aliquid tam in- piun, tam profanum, quam quod dixit s.pientem Filium Dei negare? » Palladius diait: « Sapientia dicitur, quis potst sapientiam denegare? » Ambrosius episcopus dixit : « Sapiens est, an non?» Palladius dixit : ¢ Sapientia est. » Ambrosius episcopus «8a «sit sapientia, » Palladius dixit : « Secundum Scripturas vobis respondemus. + Ambrosius episcopus dixit : « Etiam sapientem, «quantum video, Filium Dei Palladius negare eo « hatus est. » Eusebius episcopus dixit sapientem, anathema sit. » Omnes episcepi diserunt, ¢ Anathema, » 28. Eusebius episcopus dixit : « Etiam Sccundia- nus ad hue respondeat. » Cumue Secundianus reticeret, Ambrosius epise- pus dixit : «Qui tact, integrum yult habere judi- «cium. » Et addidit : ¢ Solum Patrem bonum cum ns ergo, com Qui negat Filium Dei st enim D ¢ dict, Filium confessus est, an negavit? » Palladius disit : ¢ Legimus : Ego sum pastor be nus (Joan. x, 41); et nos negamus? Quis now dicat bonum Dei Filiun Ambrosius episeopus dixit : ¢ Ergo bonus e-t « Christus? » Palladius disit : ¢ Bonus. » observandum vocem revinctus in hoc contestn negationem involvere, ut illu alize reelusus, retectus et similes : quod non videntur advertisse Roma, © Kom. euit., passum, in carne... Arianus at; alize cum Tell. cod. ami n cavne, et pravferunt, diabolus ext.* Filius Dei Deus om- Palladins dixit : ¢ Qui bonum non dieit Christum, male di . 29. Eusebius epicenpus dixit : ¢ Christum bonum 796 confiteris? Nam et ego bonus sum. Mibi dixit : Enge, serve bone (Matth, xxv, 20), et : Homo bouus profert de thesauro suo bona » (Luc. vi, 45). Palladius dixit: « Jam dixi, vobis non respon.leo usque ad plenum coneitium. » Ambrosius episeopus dixit : ¢ Judzei dicebant quia « bonus est (Joan, vit, 12) : et Arius negat quia Fi- Dei bonus est. » Palladius dixit : « Qui potest hoe negare EPISTOLARUM CLASSIS 1. + ¢ Male ergo Arius de A ¢ Fi £26 ic Filium Dei diew potentem sicut et Pa- « trem. Dubitas ergo confiteri Dominum otentem esse Dei Filium? » Palladius dixit : « Jam disi, secundum disputationem, prout possumus, respondemus vobis; vos enim soli vultis esse judices : vos lisigatores exse vultis. Non vobis respondemus nunc, sed in concilio generali et pleno respondebimus vobis. Ambrosius episcopus dixit : « Anathema illi, qui « negat Dominum patentem Christum, » Osnes episeopi dixerunt : « Anathema. » 33. Hem recitatum est: « Solum potentem, omnium judicem, » Palladius disit Bst qui dat, est q Omnium judicem ¢ Filium Dei. accipit. + Eusebius episcopus dixit: « Bonus est ergo Dens B Amibrosius episcopus dixit : « Per gratiam dedit, Filius Dei. » Palladius dixit : ¢ Bonus genuit. » 30, Ambrosivs episcopus dixit : « Et nos bouos ‘« genuit (Gen. 1, 31); sed non secundum divinitatem, « Deum bonum Dei Fitium dicis. » Palladius dixit : « Filius Dei bonus est. » Ambrosius episcopus dixit : « Vides ergo m bonum, bonum filium, non bonum Neum 3 quod a te querritur. » Et addidit : « Qui bo num * Fitium Dei Deum non confitetur, ana- « thema. » Omnes runt : ¢ Avathema. Bi. Item recitavit : ¢ Solum potentem. » Anibrosius episcopus disit : « Potens est «Dei, an non? » Palladins dixit : ¢ Qui omnia fecit, non est potens? Qui omnia fecit, minus potest? » Ambrosius episcopus dixit: « Ergo Arius male ¢ dixit. » Et addidit: « Velin hoe damnas Arium? » Palladius dixit: « Unde scio qui sit? Ego pro me respondeo tibi. » Ainbrosius episcopus dixit : « © Filius Domini Del « Deus potens est? » Palladius dixit : « Potens. » Ambrosius episcopus dixit : « Deus bonus est? » Palladius dixit : « Jam dixi Filium Dei unigenitum esse potentem. » Ambrosius episeopus dixit : ¢ Dominum poten tem.» Palladius dixit : ¢ Filium Dei potentem. + 32. Ambrosius episcopus dixit : « Potentes et homines sunt; seriptum est enim : Quid gloriaris in malitia, qui potens es in iniquitate (Peal. 1,3)? Et alibi :Cum infirmor, tune potens sum (II Cor. x11, 40). Tilud a te requiro, ut confitearis Dominum poten tem esse Christum Dei Filium : aut si negas, asirue, Nam qui unam potentiam dico Patris et mer Loum Filium * Edit. Rom, et Chifl., Filius Dei bonus Deus sit. Tell. ac Lab...., bonus omnibus Et post duos versus, ubi edit., Christum bonum ; cod, Tell. exhibet, Christum Deum bonum. Magis ‘accommodate ad sequent is Palla ‘D 35. Palladius dixit : ¢ Pater major est, ai © 795 an per naturain? Et hominibus datn cium. » Palladius dixit : « Patrem majorem dicts, an non?» Ambrosius eplscopus dixit : « Postea respondebo etlbie » Palladius dixit : « Bo tibi non responden, si non respondes mil. » Eusebius episcopus dixit : « Nisi impietatem Arli feris, interrogandi sion tibi dabi~ «Non tibi respondeo. » Ambrosius episcopus « Filius Dei, Clectum est, Judex est, an non? > jus dixit : ¢ Si_non respondes mi tibi, ut impio, non responden. » 34. Ambrosius episcopus dixit : ¢ Habes profes sionem meam, qua respondebo tbl, Interim per- < legatur epistola Arii, » Et addidit: «In episto © Arii invenies et hve saerilegium, quod tu imo- Cliis, » Pall ‘syondetis » Eusebius ‘episcopus dixit:« Filium Dei Deum ego dixit : «Ego qui interrogo, non re- «Tu judes es, toi exceptores ble sunt. > Ambrosius eplscopus disit : « Scribant tui, q «volunt. > non?» «Secundum divintt ies in Evangelio hon solumn Eusebius episcopus di tem sequalis est Filius Patri. quod Judi persequebantur enm ; q solvebat sabbatum, sed et Patrem suum dierbat Deum, aqualem se faciens Deo (Joan. v, 18). Quod ergo impit persequentes confessi sunt, nos ereden- tes negare non possunius. » Ambrosius episcopus dixit : Et al iabes : « Qui Filium Dei non confietur. Hom., Filius Dei Deus polens est, an non? EL Deus ergo bonus est ili 4 Rom. edit., Filium Dei profileor ; sed Pater est, aqui dat ; et Filius est, qui recipi. » Rom. edit * Bade927 € cate se cequalem Deo ; sed semet ipsum exinanivit, « formam servi accipiens, in simititudinem hominum « factus obediens usque ad mortem s (Philip. n, 6)- Et € addidit : Vides quia in forma Det zequalis est? Et « formam, inquit, serei accepit (Ibid.). In quo ergo «minor est? Secundum formam ulique servi, non «Dei. » Eusebius episcopus dixit : « Sicut in forma servi constitutus, inferior servo non fuit : ita in forma Dei constitutus, inferior Deo esse non potuit. » 36. Ambrosius episcopus dixit : « Aut dic quia « secundum divinitatem minor est « Filius Dei. » Palladius Pater major est. » Ambrosius episcopus dixit : « Secundum car- Ambrosius episcopus dixit : « Falsari a vobis « vinas Seripturas hodie comprobamus ; sic enim « seriptum est : Pacem meam do vobis, pacem mean relinguo vobis, > Non turbetur cor vestrum: non 4 quomiodo hic mundus dat, ego do vobis. Si diligere- (tis me, gauderetis quia disi, vado ad Patrem ; qui « Pater major me est. Non dixit : Qui me misit, m «jor me est » (Ibid.). Palladius di Pater major est. » ‘Ambrosius episcopus dixit : ¢ Anathema ill, qui ivinis Scripturis addit aliquid, aut minuit. » 796 Omnes episcopi dixerunt : « Anathema. » 37. © Palladius dixit: « Pater major est Filio. » Ambrosius episcopus dixit : « Secundum carnem «Filius minor est Patre, secundum divinitatem est Patri : legi igitur Dei Fil i, sieut jam et prolata exempl: « (Peal. cxv, 46). Secundum carnem aulem qu ris minorem; cum dixerit se servum (Maith. «x11, 43), cum dixerit se lapidem, cum dixerit se « vermem (Peal. xx1, 7), cum dixerit se minorem angelis ; quia _scriptum est : Minorasti eum paulo « minus ob angelis »{Peal. vin, 6). Palladius dixit : « Impie vos asserentes video : non respondemus vobis sine auditoribus. Sabinus episcopus dixit: « Nemo requirat ab e0 SANCTI AMBROSIL « cum esset in forma Dei, nou rapinam arbitratus est A nitatem quod sequal 8 Patri Filios sit, Aceipiatan- tem quia Filius Det secundum divinitatem majorem non habet. Seriptum est : Abraher cum repromisist Deus... quoniam nullum alium habebat majores, per quem juraret, juravit per semet ipsum (Hebr. v1, 13). Vides igitor Seripturam, quia nullum atiom majorem habet, per quem juraret. Filius autem est, de quo dicitor quoniam ipse visus est Abrabz; unde et ait : Abraham diem meum vidit, et gavisus et (Joan. vim, 56). Palladius dixit : « Pater major est. » Eusebius cpiscopus dixit : « Quando ut Deus le cutus est, majorem non habuit : quando ut homo ocutus, majorem habuit. » 139, Palladius dixit: « Pater gewoit Filium, Pater B misit Filium. » Ambrosius episcopus « Anathema ill, qui « negat Filium secundum divinitatem zequalem Pa- cries Omnes episcopi dixerunt: « Anathema. » Palladius dixit : « Filius subjectus Patri, Filios preecepia Patris custodit. » Ambrosius episcopus dixit : « Subjects seexn- «dum carnis rationem. Cateram et ipse memiaisti « quia legisti : Nemo venit ad me nisi quem Pater e- « trazerit » (Joan. v1, 44), Sabinus episcopus dixit : « Dicat si secundum di ‘vinitatem subjectus est Patri, an secandum inearna- jonem? » 40. Palladius dixit : « Ergo Pater major est.» Ambrosius episcopus dixit : « Et alibi seripiam est: Fidelis Deus, per quem vocati estis in com ‘« munionem Filii ejus (I Cor. 1, 9). Ego dico Patres, ‘majorem esse secundum carnis assumptionem, «quam suscepit Filius Dei, non secundum di « tatem, » Palladius dixit : « Que enim eomparatio est Fil Dei? Et caro potest dicere : Deus me major est? Caro loquebatur, aut divinitas; quia ibi erat caro? » JQTAmbrosius episcopus dixit : « Caro sine «anima non loquitur. » Eusebius episcopus dixit : « Deus in earne loquebatur secundum earnem, quando dicebat : Quid me persequimini hominem (Joan. vin, 40)? Quis bee dixit?» sententiam, qui tam innumeris sententiis blasphe- D Palladius dixit: « Filius Del. » mavit. » «Non vobis respondemus. 38. Sabinus episcopus dixit : «AD omnibus jam damnatus est Palladius : Arii blasphemize multo mi- ores sunt quam Palladii. Et com Palladius sur- rerissel, atque foras exire voluisset : Ideo, inquit surrexit Palladius, quoniam apertis Scripturarum testimoniis convineendum esse se cernit, sicut jam convictas est ; sic enim lectum est, secundum divi- * Ita Tell. et Labb. ; at Rom. edit. et Chifl., Filius aire. Continuo vero post, pro Pater major eat; Rom. edit. sola, Pater, inquit, major me eat, ©’ Non turbetur cer vestram, sicut et verbum dist Ambrosius episcopas dixit « Dei est secundum divinitatem, «dum earnem, » Palladius dixit : « Carnem suscepit. » Eusebius episcopus dixit : « Ergo humanis verbs, uusus est. » Palladius dixit : « Carnem humanam susceyit. » 4M. Ambrosius episcopus dixit : « Dicat quis nox « secundum divinitatem Apostolus ¢ dixit subjectam, «Deus ergo Filies t hommo est secun- ante vado in edit, Rom. desideratur. © Hic versus in Chil. totus desideratur. 4 Rom. edit., disit, obediens asgie ad mortem, ;029 « miliavit semetipaum, factus obediens wague ad mor- « tem (Philip. 1, 8). In quo ergo mortem gustavit? » Palladius dixit : « Quia se humiliavit. » Ambrosius episcopus dixit: « Non divinitas, sed «caro humiliata est alque subjecta. » Et addid « Creaturam perfectam bene dixit Arius, an male « dixit? > Palladius dixit: « Ego tibi non respondeo avetori- « tatem non habenti. » Ambrosius episcopus dixit : « Profitere quod vis?» Palladius dixit : « Non respondeo vobis. » 42. Sabinus episcopus disit : «* Pro Ario non respondes, ad interrogata non respondes? » Palladius dixit : « Pro Ario ego non respondi. » Sabinus episcopusdixit : « Usque adeo respondisti, ut Filium Dei negares potentem, negares verum Deum. » Palladius disit : « Ego te judicem non patior, quem impietatis arguo. » us episcopus disit : « Ipse nos coegisti se- Palladius dixit : « Mandavi ut sederetis, ut argue- Fem vos. Quare subripuistis imperatori? Ut plenum concilium non osset, obri Ambrosius episcopus dixit : « Cum Arii impietates «legerentur, et impietas tua pariter condemnata ‘est, quae consensit Arianse impietati. » Placuit tibi « in epistola media lectionem proponere, quam vole- st quemadmodum Filius Pa- trem majorem dixerit, e0 quod secundum carnis « susceplionem Pater major est eo. Proposuisti etiam « subjectum esse Filium Dei; et in hoe responsum « tibi est, quia subjectus Filius Dei secundum car- © nem est, non secundum divinitatem. Habes pro- «fessionem nostram, nunc audi cztera. Quoniam ‘ 44. Ambrosius episcopus dixit : « Attalus in tra- «clatu Niceni concilii subseripsit. Neget factum, «quia venit ad concilium. Dicat hodie utram sub- « scripsert in ractatu Niceni concilii, an non.» Cum- que Atalus reticeret, Ambrosius episcopus dixit © Aualus presbyter licet inter Arianos sit, tamen « babet auetoritatem loquendi : libere profiveatar « utram subseripserit in tractatu Niezni concilii sub ‘ episcopo suo Agrippino, an non. » Attalus dis « Jam dixisti me aliquoties damna- B tum : non tibi respondeo. Ambrosius episcopus dixit : « Subscripsisti in « tractatu coneili an non? > ‘Aualus dixit : « Non tibi respondeo. » ‘45. Palladius dixit: « Modo vultis tractatum plo- ‘num haberi, an ion ?» Chromatius presbyter dixit: « © Cr negasti, polentem negasti. Omnia nega catholica profitetur. » Sabinus episcopus dixit : « Testes sumus nos At- {alum subseripsisse in concilio Niezeno, et nunc nolle Fespondere, Quid cunctis videtur ? Gumque Attalus reticeret, Ambrosius episcopus dixi Dicat utrum subscripse in tractatu concilii «Nicani, an non?» C 46. Palladius dixit : « Exceptor vester et noster stent, et omnia scribant. » Valerianus episcopus dixit : « Jam quae dixisti, et que negasti, seripta sunt omnia. » Palladius dixit : « Dicite quod vahis, Ambrosius episcopus dixit : ¢ Quia sepius vult « damnari Palladius, qui jam frequenter damnatus « est, lego epistolam Ari, quam ille noluit coudem Rare : profitemini quid vobis videtur? » Omnesepiscopi dixerunt : « Legatur. » Et recitata est: « Nato autem non putative, » et reliqua. Ambrosius episcopus disit :« Respondi tibi de ma- « jore, respondi tibi et de subjecto : nune et ipse « responde, 47. Palladius disit : Non respondebo ni D Veniant post Dominicam diem. » Ambrosius episcopus dixit : « Veneras tractatu- « rus, sed posteaquam object tii , vidisti epistolam « Arii, quam damnare noluisti, asserere aulem non « potes; idcirco nunc refugis et cavillaris. Plenarie « ipsum recito ad singula. Dic utrum Christus luram non qua fides auditores, © Edit, Rom., ad ea gqucr sequuntur. 4 Edit, Re Labs, impctatisjodiciam, Filium’ creaturam non negasti. a quo non abeunt Labb. et Chifl. nisi quod ille punctum postponit verbo 1 ‘autem illud praegit adverbi Rom. etiam ennveniret, niost SANCTI AMBRUSII $82 « creatus videatur; an fuit, quando non fuit «vero semper fuit unigenitus Dei Filins 7779 Cum « Arii epistolam andieris, aut damna, aut proba, » 48. Paladins dixit: « Cum impietatis te arguain, te jndice non ator. Tranegressor es. » Sabinus episcopus dixit: ¢ Quas impietates ol fratri nostroetconsacerdoti nosiro Ambrosio, dicito.» Palladius dixit: « Jam yobis disi, pleno concilio respondebo, et * praesentibus anditoribas. Ambrostus episcopus ‘In consesse fratrain « meoram cupio confutari et redargui. Que igitur Cimpie dixerim, dicito: sed impius tibi videor, ¢ qni pietatem astrao. » ‘Sabintis episcopns dixit : « Ergo impius tibi vide- tr, qui Arii blasphemias > argait? » Ambrosins episcopus dixit : « Dicis ergo Christam « Deuin bonun Palladius dixit : « Non vobis respondeo. » Valerianus episeopus dixit : « Notite multumn adi- gere Palladium, non potest vera nostra simpliciter confiteri. Ipsius enim conseientia duplici blasphemia confusa est; nam a Photinianis est ordinatus, et cam ipsis est damnatus: et ¢ nune plenius damnabi- Hoe proba. » Sabinus episcopus dixit : « Non aliter poterat © Christum verum negare, nisi auctores suos sequeretur. npium,, hoe proba.» Palladius dixit: ¢ Expositionem nostram afferemus; cum autem attulerimus , € tune disputatio ha bebitur. Ambrosius episcopus dixit : « Damna impietatem «Ari. Cum reticeret Pallodius, Eusebius ¢ perflais immoratur. Tot ates Ari Palladius noluit-eondemnare, immo potius asserendo confessus est. Hune qui non danmat,, similis illius est, et hareticus jure dicendus est. » ‘opus di- Ones episeopi dixerunt: « A nobis omnibus anathema sit Palladio, » BI. Ambrosius episcopus disit: « Acquiescis, « Palladi, ut extern legantur Aril. » Palladius dixit: « Date auditores : veniant et ex « Tell, et Labb.,, preesentibus actortbus. Non satis recle. ® Verbo arguit Rom. edi teor Deum borium Filium Dei. © God. Tell. , Ego non negavi, bonum'Filium dizi. 4 Rom, edit. mune wt Arianus pleniue damnabitur. © Kadem edit., Christm verum Deum negare; Paris. quaedam, pejerate. Sie Tell, a¢ Chifl.; Labb. autem, tame disposiio; Rom, , une probatio. © Rom. edit., Si exceptores non habuerint, . ae edit. , etiam nunc andiantur ; ali ac Tell. ext Chi. ; et curandam ; Tell. et Labb., et caren- ista subnectit, et profi- wt Ambrosius episcopus dixit: « Objecisti me C an A utraque parte exceptores. Non potestis esse judices, £ si anditores non habuerinrus; etnisiex otraque parte venerint, qui audiant , non vobis respondemus. » Ambrosius episcopus dixit : « Quos quais «lores? > 800 Palladius dixit: « Sunt bie viri Honora multi, > ‘Sabinus episcopus dixi auditores petis? » Ambrosius episcopus dixit : « Sacerdotes de la « judicare debent, non laici de sacerdotibis. ‘«Aamen quos judices petas, dicito. » Palladius éfxit : ¢ Auditores veniant. » ‘Chromatius presbyter dixit: « Salva condemns. ione sacerdotali, quin et qui Pallsdii sunt, etiam Post tot blasphemias jius dixit: «© Ego non uegavi bonum B * nuncin pleno legantur. » 82. Palladius dixit : « Non permittumtar logui. Av- ditores veniant, et ex otraque parte exceptores, et respondebunt vobis hi in concilio generali. » Ambrosius episcopus disit : « Etsi in mutts im- « pietatibus deprehensus sit, erubescenius tamen. € ut videatur qu: sacerdotinin sibi vindicat, a lic esse dammatus : ac per hor quoque et in hie ipso ‘ icorum exspectat seatentian; € cum magis de laicis-sacerdotes debeant judicare. ‘ Juxta ea que hodie audivimus Palladium profien- tem, et jurta ea que condemmare notuit, pronun- tio illum sacerdotio indignam § et carendum, ot in loco ejus eatholicus ordinetor. » Omunes episcopi dixerant : « Anathema Palla. » 53. Ambrosius episcopus distt : « Imperator cle- mentissimos et christianus sacerdotum judico € causam, et! ut ipsi arbitri essent altereationis, C inguit, constituissemus. Quoniam igitur nobis jo- « dicium videtur delatum interpretes esse Seriptur- rum, condemuemis Palladium , qui impii Ariino- «Tait danmnare sententiam: et quia ipse Fitivmn Dei «sempiternum, et extera que actis inlirrent, ne- «gavit, Ergo anathema habeatur. » ‘Omnes episcopi dixerumt : « Omnes condemsanus eum, anathema habeatur. » Patrum singulorum in Palladium condemuati. 54. Ambrosius episcopus dixit : « Quoniam omnes € consistunt viri ehristiani, et Deo probati fratres, «et consacerdotes nostri, dicat unusquisque quid Dc sibivideator. ¥ Valerianus episcopus disit : « Mibi quidem vi- dum; eadem forma se licet, qua dicebant abstiner- dum’, pro eo quod est, privandum , quam ultimam wocem’ posois Rom, edo. i Ita Lab. et Chil. a quibus Tell. hoc solo Jitfert, quod primam partem his verhis iegit, lice! el ut ipse arbiter esset: quaz similiter Rom,’ edit. exhibet, sed prosterea expunrit, ingui, et post constituissemus, addidit commistt. © Yalerianus qui semper ia hoc coneitio pritins nominatur , et in duobus Romanis, altero anni 370, altero 382, post Damasum papam memoratur, in Auitetensi episcopatu Fortunatiano sucees-isse (re- ditur, Ariano Catholieus. Ejus hice laus prsipta est, quod elerum suum optime institwerit, w inde983, Dlasphemias eps non coudemaat est; ideoque bujusmodi homine dotum eenseo esse alienum. » Palladi « Conpistis tudere, Iudite, Sine concitio orientali vobis non respondemus. 58. © Anemius episeopus Sirmiensis dixit : « Qui- cumque hereses Arianas non condemnat, Arianus sit necesse est. Hune igitur alienum etiam a SO. nostra communione, et sacerdotali eetu denua pr vatum esse censemus. » » Constantius episeopus Arausicus dixit : ¢ Palla dium Avii discipulum, enjus impietates jam olim damnate suut a patribus nostris in concilio Niewno, et nune hodie probatz, cum recenserentur, a Palla- dio singular; quia © non confusus est dum Dei filium a Deo Patre esse alienum, cum ereaturam eonfitetur: cutin temporatem cappisse dicit, Dominum vert negat, in sempitersmm censeo esse damnamlum. » 56. ¢ Justus episcopus dixit: « Palladtom, qui blasphemias Arii damnare nolutt, sed etiam magix has confiteri videtur, censeo ulterivs sacerdotem diei non po-se, nee inter episcopos depmari. » © Eventins episcopts Ticinlensis dixit: ¢ Pulla- dium, qui impietatem Arii damnare notuit , arbitror a consortlo sacerdotali in perpetnum ésse remotum. 57. Abundantius episcopns Tridentinus divi « Cum evidentes blasphemias Palladius defendat , damnatuin se ex concilio Aquiteiensi cognoscat. » £ Eusebius episcopus Bononicnsis dixit: « Quia quasi e sacro seminario quam plurimi episeopi adsei- th postea fwerint Iie se ad pletatem formari voluit Tieronymits: fines veroibidem. in monasteri educatum se esse narrat, Eidem etiam Vale Fescriptumn tnperatoris destivatum Tuise exist Hermannus; et causam, cur hic ponatur ante Abr sium hane esse putat, vel quod revera Dal metrapolita eset, vel certe quod Mali episeopi ad eum, dum sedes Mediolanensis ab Auxentin oceups- retur, tamquam ad metropolitanum recurrerent : quo quidem lionore ipsum taxime in Eeelesia pro fia dpoliare nolaerit-Ambrosivs, Porro de digniiate ejusdem Ecclesie plura apud Ughellnn reperies. t Arremins post ortem Germinii qui Sirmiensew waserat Ecclesia, illic ab Ambrosio, Justina qua modis omnibus Arianwn eligi satagebat, invita, ordinatus fuit: in qua ordinatione miracwlum in- Signe factum Paulinus in Ambrosii vila commemo- Fat. Quod ‘autem Sirmium Miyrici caput supra no- avit idem Anemius, id vel de occidentali Iltyrico telligendum est; vel si etiam de orientali, dic dum erit sedem Thessalonicensem necduw a Dama- lis dignitatem evectam fuisse, wt idem Hermannus in Aubrosii vita prudenter observat. ‘> Jam monuimus ad epistolam 2, voci Consiartio ad quem eadem ills destinata est," perperam addi- disse Rowsanos editores Arausicano episcopo. Quod autem A: awsicanum special, anetoritatem bine Conjicias quod eum pluribus synodis iuterfuisse re~ permmus. " ” Tom: edit, sola, quia non confuans ext dicere Dei Filium,...- et cum creaturam confietur, cum tem- cic. Pee Gum hune Justum non alium ab eo esse, ad quem Ainbrosiange duz epistole exstant, adwodum Bit verisimile, ibidem @ nobis de eodem satis dictum: putamus. ipse blasphenmms @ consortio stcer~ EPISTOLARUM CLASSIS |. deur, quia qui Avium defendit, Arianus est: qui A impictates At : orb diabotico stylo conssriptas, quas non licebat nee ad aures admittere, Palladius non solum noluit condemmare; sed et earum exstitit assertor, ne,ando Filium Dei § Dominum verum , Do- minum bonam, Dominum sapientem, Domioum sempiternum , hune a coetn sacerdotali, et mea sententia et omnium eatholicorum judicio arbitror jure esse damnatum, » 58. © Sabinus episcopus Placentinus dixit: « Quo- nniam cunetis patefactum est, Palladium, ‘qui Aria- ane perlidie auctor est, etiam ejus impietarein te- were, que contra evangelica et apostolica instituia venit, justa in eum totius concilii illata sententia est, qui mew licet parvitatis sententia sacerdotio denuo privatus, ex hoe sacrosancto coetu jure pel- Blatur. » Felix et Numidius legati Afrornm dixcront : « Atianze heresis secte J in qua in Aquileiensi synodo Palladius dectaratus est, anathema, Sed el eos qui contra veritatem Niewna: synodi repugnantes sunt, condemnamus. » 59. * Limenius episcopus Vercellensis dixit: «Ariana docirinam sxpe esse damnatam mani festum est; et ideo Palladins conventus in hae seera synodo Aquileiensi, quia noluit se corrigere vel emendare : sed magis probavit ! reprehensibilem , et se oletavit perfidia , quam se publice confessus est tenere, hune GO sententia mea et ego profiteor a consortio sacerdotali esse privandum. » Maximus episeopus™ Emonensis dixit: « Palla- C_« Edit, Cone. Bin. ac Labb. in textu_Cisiniensie Ti od. et Chill ex Die Ticinier ime conficmatur Bars ali conjectura, qua hune Eventium Ticineusem epi facit , cujus festum sub nomine Juventii sive Eventi st idus Febr. celebratur. Nam quod upinio- em illam videlur propter auctoritatem Rom. edits Ubi Cenctensis episcopua dicit 10 dum firmo movetur argumento; quando quidem lectioni auetoriias mss. et aliarum edit. refragat € Nihil obstare sane eredinus , quin hic Eus ius Idem ipse sit, qui lib. de Virginit, ea. 20, num, 429, ab Ambrosio dicitur piscatos Kecletia’ Bouo- niensis. aplus ad hoc piscandi genus, id est, ad per- suadendum pucllis sacre virginitatis propositun : et sub quo Norentissina Bononiz fuerunt sanctimo- nialium contubernia, qu ab eodem Ambrosio lau- antur ib; de Virgin. cap. 2, num. 60, © Edit. Rom. et Lab., Deum rerum, Deum bonum, Deum sapientem , Deum’ sempiiernum. * Sabinain une, seu Savinum,, jam dixiuus in Admonit, won dium videri ab eo Sabino, ad quem haud psuce Ambrosi exsiant episoke': de quo proinde rursus oceurret dicendi locus. * Sic Tell. et Labb.: Rom. autem edit. , ywis... asserior est. Chil, assertorem. i Rom. edit, cujus. rotus D dius assertor deche- ® De Limenio jam perstrinximus aliquid in Admo- nit. et forte ad epist. ad Vereoll. nonnibil etiam adjiciemus. "Chill, deprehensibili sete collutarit perfidia. ™ Urbem Emonam Geographia sacra Incat i vineia Istria sub metropoli Aquiteiens teu eam esse exislimat, « diciwur, ae prima Halie w935 SANCTI dium, qui blasphemias Arii nee damnare voluit, sed magis ipse confessus est , juste ac merito esse damnatum, et Deus novit, et Adelium conscienti condemnavit. » 60. Exuperantius episcopus Dertovensis dixit: «Palladium, qui sectam Arii vel ejus docirinam damnare noluit, ted defendit, ut cceteri consortes mei damnaverunt, etiam et ego conde Bassianus episcopus Laude sicut et ezteri consortes mei , impietates Arii, quas Palladius non solum non condemnavit, sed confir- mavit: hic anathema sit, et sacerdotio privabitur. » 64. » Philaster episcopus Brixianus dixit: « Blas- phemias et iniquitatem Palladii, qui Arianam doc- ‘rinam sequitur et defendit, una cum omnibus ego condemnavi. » © Constantius episcopus Seiscianensis dixit: « Pal- Tadium, qui blaspbemias et impietates Arii non ‘condemnavit,, sicut et czteri consacerdotes mci, et ego censeo damnandum. » 4 Heliodorus episcopus Altiniensis dixit: « Qui perfidiam Ari omniumque hreticorum , quorum ‘consors est Palladius, cujus insipiens cor, qui veritatem non est confessus, cum exteris consacerdotibus meis condemno. » 62. ¢ Felix episcopus Jadertinus dixit: « Palla dium, qui blasphemias dicit in Filium sicut Arius , cum oronibus pariter condemno. » ‘Theodorus episcopus Oclodorensis dixit: « Palla- diam, quiChristum Deum verum, comternum Pa- ‘ri negavit, nec christianum hune, nec sacerdotem ullo modo censemus. » ‘Dominus piscopus Gratianopolitanus dixit : « Pal- Tadium in perfidia Arii permanentem in perpetuum, sicat et fratres damnaverunt, etiam et ego censeo esse damnandum. » 63. Proculus episcopus Massiliensis dixit: « Pal- ladium, qui Arii blasphemias sub quadam impia hareditate non condemnando defendit, sicut hune et plurimorum jam venerabilium sacerdotum sei tentia blasphemum designavit, atque a sacerdotio alienum disit, ita mea pariter sententia in perpetuum condemnatum designat. » Diogenes episcopus Genuensis di « Palladium, Bassiani hujus, seu Bassiliani, ut vocatur in D. cod. Tell., mentio fit sem episiola, num. etiam observavimu: ® Philaster inge bellum de Heeresibu {atis suze memoriain in diptychis Eeclesias quibus ad xv kal. Augusti renuntiatur. © Constantius bie a Sciscia, que orbs in fnibus oy ‘ieitur Selicienss, Et hine eal neque eliam bine ease» ad quein superior foie ad Gonstantinm exarata (uit; cum ab. mola, que proxima Ecclesie hujus Constantii diciur, ni: mio intervallo distet Sciscia. 4 Heliodor docrinam ae pietatem aliquot Hiero- nymi epistolis con abemus : ejus vero n ‘on ie sanetrram abo scripam legiturn none Juli Jadrensis sevles episcopalis erat Jadera, urbs Dalmatia, bodie Zara Vecchia. in secunda ad Felicem Comen- 4, ad quem locum nonnulla sui monumentum reliquit li- AMBROSIL % ‘Aqui Christam Dominum Deum verum similem 803 xqualem Patri dum non coofitetur, immo negavit, damnationem judico cum cateris fratribes meis ¢ consacerdotibus sor 64. Amantius episcopus Niciensis dixit : « Pall- dium , qui sectam Arii non destrusit , secondum consacerdotum meorum judicium etiam et ego condemno. » Januarins episcopus dixit : « Sicut omnes conse cerdotes mei damnaverunt Palladium, ita et ego pari judicio eum censeo esse damnandum. » Secundianus Christum agnoscere Dexm verum inia- pellatus cadem, qua Paladins, cavillatione conaer Patres \udificari, B 65. Et cum s Secundianus subripuisset , Ambro- sius episcopus dixit ; « Audisti, Seeundiane, cuja:- « modi Palladius impius sententiam , sacerdouli « concilio damnatus exceperit; licet displicuerit m- « dis quod ejus, boc est, Palladii non horrves ‘ amentiam, tamen de te aliqua specialiter quzr0. Utrum Dei Filinm Domioum nostrum Jeon Christum, verum vel non verum Deum dicas? > ‘Secundianus dixit : « Qui negat Deum verum esse Patrem Domini ei Dei nostri Jesu Christi, non est christionus : * nec qui negat Dominum FiliumDei verum. » Ambrosius episcopus dixit : « Fitivm confteris? » Secundianus di ‘Verum Dei Filium, onigesi- € tum Dei Filium verum dico. » 66, Ambrosius episcopus dixit : « Verum Doni- « pum dicis? > ‘Secundianus dixit: « Verum unigenitum Filiam : quis negat verum Filium Dei? » Eusebius episcopus dixit : « Non suffict ! quod Filium Dei unigenitum confiteris; nam boc omnes confitentur : sed hoc movel, quod Arius disit Doni- num solum Patrem, solum verum : negavit Filium Dei Dominum verum. Simpliciter Filium Dei Deum verum confiteris? » Secundianus dixit : « Quis fuerit Arius, ignoro uid dixerit nescio. Mecum loqueris vivus ad vi Mlud dico quod Christus dixit : i Unigenitum qui at Deum verum Dei { Tell. cod. damnationesejus cum caterit (ravi bus meis , vel consacerdotibus ejus sociari: edit. Tota, Serund snus se paulalum sebri- convenisset. ._s0la,, idem gui negat Christum Fi ium Dei verum. Et infra : Dei Filium me rum Filium Dei dico. Et etiam non snulto post, #xé- genitum Christum quis negat ? "Ita Tell., Labb. et Chifl. Rom. autem edit., quad verum Filium Dei.,... Hoc vero potissimum nos o- vel, quod Arius di tum Patrem solu be- num : negavit vero Filium Dei Deum verum. Simplic- ter egos eh fom. edit. sola dizit : Unigenitus qui, etc. Chill et ‘Labbe, isi unigentom Falum ass elgaa 6 sunt.937 in sinu Patria (Joan. 1, 48); ergo unigenitum Filium se asserit Patris : Filius igitur unigenitus est Dei Filius verus. » 67. Ambrosius episcopus dixit : « Deus verus est, «* verus Dei Filius Deus? » Et addidit : « In divinis « libris seriptum est : Quia qui jurant super terram, rrabunt Deum verum (Esai. uxvt, 16). Quod uti- ‘¢ que de Christo esse non dubium est. Nos ergo ve- «rum Deum profitemur : et fides nostra hz est, « et professio, quia unigenitus Patris Filius est ve- « rus Deut et tw de Deo vero, deinde Filium « Deum verum. » Secundianus dicit : « De Deo vero. » 804 68. Ambrosius episcopus di « Deus verus est? > Secundianus dizit : «> Ergo mendax. » Ambrosius episcopus dixit : « In hoc fraudem fa- is, ut non Deum verum dicas , sed Deum unige- ¢ nitum verum, ac per hoc dic simpliciter : Unige- « nitus Dei Fi Deus verus est. » Secundianus disit : ¢ Unigenitum disi Dei Fi- « lium. > 69. Eusebius episcopus dixit : « Hoe Photinus ‘© non negat, hoc Sabellius confitetur. » Ambrosius episcopus dixit : « Et qui hoe non « confitetur , jure damnatur; ac per hoc szpe te « convenio , licet cavillando negaveris veritatem. « Non quaro ut tantummodo unigenitum verum Fi- ‘sed etlam Deum verum. » Veritatis ime servum prof Filius Dei teor. Que dico, non seribuntur : et que dicis, seri- C Duntur. Christum verum Dei Filium dico. Qais negat Filium Dei verum esse?» 70. Ambrosius episcopus dixit : « ¢ Qui negat seriptum ? > Ambro « Apertam sacrile- « gium est, quando Christum Dei Filium Arius ‘¢ Deum verum negavit. » ‘Sccundianus dixit : « Jesum Christum * Filiom Dei Deum, qui Christus dicatur Filius verus, Filium Dei dico : sed verum Deum non est scriptum. » 71. Ambrosius episcopus dixit : « Nondum resi- ¢ puisti ? > Et adjecit : « Ne quid illi videatur esse = Eadem Rom. edit., verus Dei Filius? Respondet Et addit : In divinis tectionibus scriptum est quia jurantes. Et post duos versus: Nos ergo Filium Dei ‘verum, etc. > Tell. et Labb., Ergo mendaz unigenitus. Et infra : Sed Dexm wnigenitum. In sequentibus demum ‘Yoeem. verum semel aique ileruin pratermittunt. © lidem Tell. et Labb.. Qui negat unigenitum. 4 Rom. edit., Quid mihi profers ? © Rom. edit. sola, Filium Dei, quia Christus dicitur ius Dei, verum Filium Dei dico :sed verum Deum non est scriptum. £ Eadem Rom. edit., Si verum mulioties dizissee, adhuc respondere deberes. Nam quod gloriose, etc. Rom. edit., dicente Patre : Ego hodie genui te; et Parnon. XVI. EPISTOLARUM CLASSIS I. 938 A subreptum , confirmet sententiam suam. Dicat € ergo unigenitum Christum Dei Filium Deum verum. Secundianus dixit : ¢ Jam quere vis amplius? » Ambrosius episcopus dixit : « Quid dixisti? Certe «1 ai dixisses tanta, quod gloriose dicitur, szpe « repetendum est. » Secundianas disit : « Dictum est ‘ater, est est, non non ( Matth. Quid mihi extor- Sit sermo we- 31). « Patrem Filium, sacrilegus est. Hoc a te quero, « ut dieas de Deo vero Deum verum Dei Filivm na- «tum, > Secundianus disit : « Ego Filium a Deo genitum, Bs dicente ipso : Genui te ( Psal. cix, 3); et confiten- tem se genitum esse, dico. » 75. Ambrosius episcopas dizi : « A Deo vero « Deus verus est? » Secundianus dixit : «Et cumnominietiam addis, et verum, audis qualis in te ides sit, et christianus es ?> Eusebius episcopus dixit : « Qui negavit illum Deum verum? Arius et Palladius negavit. Tu Deum GOS verum credis, debes simpliciter desi snare. 74. Ambrosius episcopus dirit : « Si non dixeris « Deum verum de Deo vero natum esse, Christum « negasti. » Secundianus dixit : « Interrogatus de Filio, dedi Fesponsum : quemadmodum deberem profiteri, respondi.* Habemus vestram expositionem, afferemus, legatur. ‘Ambrosius dixit : « Hodie afferre debueras, cate «rum tu subterfugere conaris. ‘ Professionem a me « exigis; et professionem a te exigo. Deus verus est + ¢ Unigenitns est i Deus Dei Filius, Et ego eum interrogo : Unigenitus est? » 75. Ambrosius epi ® Ratio permo- « veat nos, et impiet jentia tua. ' Cum di- «cis Deum verum unigenitum, non Deum verum « dicis : sed veram onigenitum. Ac per hoc, ut « istam adimas questionem, ita responde : Ex Deo « vero Deus verus est? » Secundianus dixit : « Ergo Deus Deum non ge- D nuit? ™ Deus verus ille qui est , quod est, genuit ; unum verum, unigenitom Filium genuit? » confitente se genuisse, urigenitum Dei verum essedico, Edit, Rom., Habenus nostram ezpositionem. .. legetur. * Tell. et Labb., professionem a me exige. i Rom. edit., verus Dei Filius. Et ego te inter 0. OR sie Tell. ot Labb. Rom. autem edit., Retio per- moveat nos, el non impieias ; Chifl., Ratione permo~ eat nos impietas.. wt T Edit. Kom., Cum dicis Filium verum unigenitum,.. ut istam diluas. Sed sine cujusquam suffragio. ‘= Eadem edit., Filium non genuit ? Deus verus ille, jest? Et quid eat, genuit? nisi quia Deus unum, Bi fen, unigenitum verum dico, et Deum verum ; alise ac Tell. ut io textu, 30~ 939 SANCTI Aubrosius dixit : « Non confiteris Deum verum , « sed vis dicere verum unigenitum. Et ego * wnige- ‘¢ nitum dieo, sed et Deum verum. » Secundianus dixit : « Ego dieo genitum « Patre, ‘verum genitum dico omnibus. » Episcoporum et presbyterorum qui concilio inter[ue- runt, nomina. 76. Valerianus episeopus Aquileiensis. Ambrosius episcopus Mediolanensi Eusebius episcopus Bononien: Limenius episcopus Vercellensis. ‘Anemius episcopus Sirmiensis Iyriei. Sabinus episeopus Placentinus. Abundantius episcopus Tridentinus. Philaster episcopus Brixianus. Constantinus episcopus Arausicus , legatus Gallo- rum. ‘Theodorus episcopus Octodorensis. Dominus episcopus Gratianopolitanus. Amantius episcopus Nicien: Maximus episcopus Emonensis. Bassianus episcopus Laudensis. Proculus episcopus Massiliensis, legates Gallo- rom. Heliodorus episcopus Altiviensis. Felix episcopus Jadertinus. Eventius episcopus Ticiniensis., Exsuperantius episcopus Derionensi Diogenes episcopus Genuent Justus episcopus Lugdunensis, alius legatus Gal- Joram. Felix legatus Afrorum, Numidius legatus Afrorum. » Evagrius presbyter et legatus. ‘Artemius, Aimachius, Januarivs, Jovinus, Mace- donius, Cassianus, Marcellus, Enstathivs, Maximus, © Chromatius presbyter. 80G EPISTOLA IX. Concilium Callis episcopis gratias agit, elsqué Palla- diet Secundiani damnationem seribit. Concitium quod convenit Aquilvise, dilectissimis atribus episcopis Galliarum prosinei Vienen- sig et Narbonensis prim et secund® 4, 4. Agimus gratias sancte unanimitati vesteze , quod in dominis et fratribus nostris Consiantio et Provuto omninm vestri praesentiam nobis contn- listis : simulque prvseripta majorum sequentes, non "Kadem edit., wnigenitum verum dico, et Deum > Evagrius cujus nationis lezatus ad Synodum venerit, non exprimitur + forte cujaspiam privati episcopi; nam cum nationum suffragia colligerentur, conte mati © De oc Chromatio, qui postea eniscopus Aqui- leiensis fait, dixinus in Admovitione, et fortasse Herm aligad ditor God. Tell., Epistola conc. Aquil. ad episcopos Healiee, Sed sibi ipse librarius contradiclt dum ita Dtuit: AMBROBIL we ‘A mediocre addidistis pondus sententiis nostris, cam quibus etiam vestre sanctitatts convenit profesio, domini fratres dilectissimi. Itaque ut libenter serce- Pimus memoratos de vestro westroque céasortio iam uberi gratiarumn aetione d+ 2. Quam necessariue autem convenths hie fer, rebos ipsis pateseet, quando sdversarii et ininiei Dei, Arline secte ac beeresis defensores Paladins ae Seeundianus , duo tantum , qui ausi sunt ad Con- eilium convenire, debitam presentes excepere rer tentiam, super impietate convicti. Valete. neolumes ¥0s et florentissimos Deus moster tueatur omsige tens domi, fratros dilectissin. Amen. EPISTOLA X. B smperatoribus te synodi convocatione gratias agit; qu ‘ad eam convenerint, exponit; hereticoram lergiva- sationem, blasplemias ac pereicaciam memoral; tr dem implorat fidem imperatorum , at et torum st- ctoritate exsecationi mandentut conciBi decres, & nonnull hereticl coerceantut. nperatoribus clementissimis et ehristianis, beais- simisque princlpIbus Gratiaxo , VaLentisiso et Tweoposis, ganetum Coseillum quod conten Aquilein. 4. Benedictus Deus Pater Demini nostri Jesu Christi, qui vebis Romanum imperium dedit, et be nedictus Dominus noster Jesus Christus wnigesites Dei Filius, qui regnum vestrum sua pietate custedit, G apud quem © gratise agimus vobis , clementisiai Principes, qued et Adei vesirz studium probavists, qui ad removendas allereationes congregare stedui- stis sacerdotale Concilium , et episcopis dignatiore vestra honoriicentiam reservastis ; ut memo deesset volens, nemo ! cogeretur invitus. @, Haque juxta mansuetudinis vestre praceptom convenimus sine invidia multitudinis, et com afleta nec ulli de hereticis episcopi sunt reperti, nisi Palladius et Secundianus, nomina ve- tustar perfidie, propter ques congregari conciium postulsbant de extrema orbis parte Romani. Eete aullus senectutis QJ gravatus annis,, cujus vel sola esset reverenda canities, de timo sinu mari Ocesni venire compulsus est, € et concilio nibil de- wullus debile corpus trahiens, jejuniorum st pendiis oneratum, itineris est coactus injuria (ortite- dinis amiss damna deflere ; nullus postremo paupe riem in tacerdotibus gloriosam subsidio veniendi destituivs ingemuit, Unde completum est in te, ele subdit : Concilium... episcopis pro at Narbonensium, ete. © Rom. edit. Sola, gratias agimus pro vobis... guit at fidei nosire, ete. T Quidquid a verbis cogerctur invitus wague af seneciutis gravatus continetur , in Rom. edit. ree cclum {uerat post inferiora illa, super egenum et pea eis 8 Et Concilia ni eral, cia Vienneniam defuit in Rom. edit. owun EPISTOLARUM CLASSIS |. 942 mentissime principum Gratiane, quod Scriptura di- 4 potius sequi, quam sempiternum Deum Dei Filium , Vina laudavit : Beatus qui inteltigit super egenum et paxperem (Peal. x1, 2), 3. Quam vero grave fuisset propter dons tantom * in perfidia cariosos sacerdotes toto orbe essent Bc- clesie summis sacerdotibus destitutz ! Qui etiamsl Yenira propter prolixiiatem itineris nequiverint, ta- ‘men omnes prope ex omnibus provinciis occidenta- » missis alfuere legatis, et attestationibus evi- bus id se tevere, quod nos ‘asserimus, et in tra- Niewni congruere concilii designarunt , sicut subjecta declarant. Ubique ergo nunc pro vestro imperio concinunt vota populorum, nee tanen arbitrio vestro fidei assertores defuerunt. Nam licet evidentia exsent prascripta majorum, a quibus est et sacrilegum devia imus facultatem. 4. Ac primo principium ipsum obortz discussimus queestionis, aque Arii epistolam putavimus esse re- citandam , qui auctor Ariane heeresis invenitur , unde et hecresis nomen accepit; en videlicet et gratia, mt quoniam Arianos se negare consueverant, Atii blasphemias out incusando damnarent,, aut as- truendo defenderent, aut certe non recusarent no men ejus, cnjus impietatem perfidiamque sequerentur. Sed quia auctorem sium » nee damnare poterant, nec probare volehant ; eum iysi ¢ ad discep- tandum ante (riduum provocassent Icco et tempore constitato, non exspretata conventione, prodiistent, subite qui dixerant se quia christiani essent facile Probsturos (quod nos libenter aceepimu: Bans wt probarent)), fugere congressum illico et di- sceptationem declinare cceperunt 5. Mulius tamen nobis cum bis sermo fuit, propo- sits divine in medio Scriptore, disceprandi de primo ortu diei in horam septimam copia data, delata patientia. Aique ctinam pauea dixissent, vel eerte que auditimus, possemus abolere | Nam sa- erilegis vocibus cum Arius solum Patrem sempiternum, solum bonum, solum yerum Deum, solum im- ertalitatem hobentem , solum sapientem , sohin BOB potentem dicendo, expertem horum Filium ‘commonitione voluisset intelligi; isti Arium ® Ita cod. Reg. nc Tell. meenon edit. Labb. et D Chi. nisi quod Tell. prima manu habebat curiosos, et Rog. selus pro suis desticui legit summis desutui: ub torins perivchie finem , wbi nos cum Tell. et + precacripia majorem, Cod. Regivs pravert rescripta, Labb. preecepia majorum : Rom. auiem edit. locum sic habrt, in fide cariosos, sacerdotes toto x orbe huc convenire, ac Eeclesive ‘suis destitui pa- Horibus, clementia vesira perpendere dignctur. Nililo- nonnulli propter itinerie prolizitatem venire neguiverint, tamen omnes ex omnibus Occidentis prope provinciis , vel missis.adfuere legatis, qui atlestationi~ bus... et quod Niceni Concilt congrait traciatui pro- destantur, prow scripta declarant. Ubiyue erge mune per vestrume imperium concinant, sicut nec pro vesiro arbitrio fidei assertores hic defuerent. Denigne lice. nentibus tawien, ele. ‘nee probare poterant , nec dem- in aliarum ec més. lectione nihil et verum Deum, et honum Denm, et sapientem, et potentem , et immortalitatem habentem volucrant faterl. Moltas horas frusira consumpsimus. Cre- scebat illorum impietas , nec corrigi ullo poterat modo. 6. Denique eum viderent se Arii epistole sacrile- alls perurgeri (quam ideo subdidimus, ut enm etiam ‘esira clementia perhorrescerel),resilientes ¢ de media epistole lectione, petierunt ot eorum propositis Tesponderemus. Quamquam non esset ordinis neque jonis, ut proposita interrumperemus; responsum- que esset a nobis wt damnarent Arii impietates, et de quibus vellent, ordine, locoque civium prestare causas sacerdotibus cogeretur. Qui etiam torquem , ut asseritur, © et brachiale, Gothica profanatus impietate, more indulus gentilium , ansus sit in con- speciu exercitus prodire Romani : quod sine dubio ‘non solum in sacerdote sacrilegium, sed etiam in quocumque ¢ christiano est; etenim abhorret a more Romano. Nisi forte sic solent idotolatrse sacerdotes B i prodire Gothorum. 410. Moveat pietatem vestram sacerdotale nomen, quod ille sactilegus infamat ; qui etiam suorum vo bus, si qui tamen superesse possunt, nefandi sceleris arguitur. Certe domum repetat suam , non con- taminet florentissinye alive civitates , qui nune illi- itis ordinationibus consimiles sui sociat sibi, et se~ minarium quarit suse impietatis atque perfidize per quosque perditos derelinquere; qui episeopus esse nec cospit. Nam primo Patavione superpositus fuerat sancto viro Marco , admirabilis memoria sacerdoti ; sed posieaquam deformiter dejectus a plebe est; qui Patavione esse non potuit, is nune Medio- Jani post eversionem patrizr, f dicamus proditionem, inequitavit. AA. Super omnibus ergo pielas vestra nobis con- « Edit. Rom. et Lab. cum Tell. cod., et palam yuibusque servanda sit. B14 6. Nom etsi Alexandrine Ecclesize semper dispositionem ordinemque tenuerimus, ot juxia mo- majorum, ejus communtonem ili societate ad hate usque Sempora serve amen ne aul aliqui videantur esee posthabiti, EPISTOLARUM CLASSIS 1. © pietati A £80 EPISTOLA XIU. Actis Theodosio gratiis de resitutis in basilicas ortho dosis, et dolore suo propter Ecclesice turbas siguifi- cato, epitcopum Aniiochiee mortuo Meletio subroga tum queritur : at ut Neetarius Constantinopoli post Masinum ordinatus loco cedat, vel de uiriusque ordinatione in synodo Roma pronuntietur, petit. Beatissimo Lwperatori, et elementissimo principi © Taxoposto, Ausnosivs et exteri episcopi Italie. 4. Sanctum aninwa tuum Deo omuipotenti pura et sincera fide deditum sciebamus : sed recentibus * cumulasti Leneficiis,quod catholicos Keclesiis reddi dishi, Imperator Auguste. Atjue utinam eatholicos ipsos reverentize veteri reduidisses, ut nihil novarent contra prasscripla majorum, nec temere vel servanda qui etlam pacto, quod stare volumus, communionem B rescinderent, vel rescindenda servarent. Haque do- hostram rogarunt : aut illius pacis et societatis fides Tivm neglecta compendia; id obsecramus, ut cum inter se costu pleniore traciaverint, etiam auxilia Uecretis sacerdotalibus vesirm pieiatis anplrent. © Btnobis deferti in notitiam ceuseatis; ne titubanti nutemus affectu, sed lati atque securi pietati vestre. apud Deum omnipotentem agemus gratias, nou solum ‘quia exclusa perlidia est, sed quia catholicis fides et Concordia est restituta, Quod a vobis Africane et Gallicanze Ecclesiae per legatos obsecrant , hoc est ut toto vobis faciatis in orbe episcopos debitores ; ficet non mediocre sit debitun, € quod virtuii vestee debetur. 7. Ad deprecandam autem clementiam vesttam, et impeiranda quee poscimus, legatos fratres et com- C dinem * in locuin Mele! Presbyteros nostros direximus, quos petimus ut et clementer audire diguemini, et redire maturius.cen- is. © Hom. edit., pietati vestrae nostras repetimus pre- e1, quibus poposcimus ,eic.; L»bb. et cod. Reg. ut in textu : sed pro partinm factem Valesius legenduin censet, pariium pactum. Et revera statim ejusiein pacti conditiones subjicia ® ta Reg. cod. et Sirm. ; Rom. autem edit., quibus observanda sit. Et infrs post vocem societate adem addit, ad hac waque tempora. © Rom. edit, et vobie deferri, ete. @ Eadem eit, virtuti vestrar pro totius o mani pace debetur, etc. © Hane et sequentem epistolam primus e mss. Re- ize biblioth. volgavit Jae. Sirmondus in Append cod. Fheodos., unde in stam Concil. las transtulit Ro- thil. Labbeos. hnecdim inter Ambrosii opera prodilssent, easdem in edit. nustram ileirco admittendas esse duxinus, quod negsri minime possit ‘ad Ambrosiuin on minus pertinere , quam Aquileiensis epistolas. In qua porro synodo i fuerint, ignoratur ; Hicet Halicam illam indicari conjectant Theodosit et his conventas habere pro- Eeclesing reddi preeipitur. quas Con jantinopoli occupabant, cesserint, deseriptam babes apud Socratem lib. v, cap. 7, et Sozomenun lib.vn, cap. 5. ‘© Bade plane superiore patrum Aquileiensium Jegem de hereticis, 1 hibetur, et cathotieis Quemadmodon autem Ariani Ecelesi ad Theodosium epistola num. 5 memorantur de hoc acto :de quoetiam consuli possunt Socrates lib. v, cap. 5, et Soromenus lib. etiam v, Paulini ae Mele lentius forte quam inconsultius ingemiscimus, Impe~ ator, facilius expelli potuisse haereticos, quain inter catholicos convenire. Quanta enim nuper contusio facta sit, explicari non potest. 2, Scripseraimus dudmp, ut quoniam & Antiochena civitas duos bnberct episcopos , Paulinum aique Me= letiuin, quos fidei concinere 1% pulabamus, aut inter ipsos pax et concordia salvo ordine ecclesia stico conveniret : aut cette, si quis eorum, aliero Superstite, decessivset , nulla subrogativ in defuneti locum, superstitealtero, gigueretur. At nune Meletio defuncto, Paulino superstite, quem in communtone nostra inansisse consortia, quae a mojoribus inoffense dueta, testantur, contra fas uique ecelesiasticum or- non tam subrogatus, quarn superpositus asseritur. 3. Alque hoc factum allegatur consensione et con- lio Nectaril, evjus ordinatio quem ordinem has ceap. 3. Nam quod Theodoretus lib. ¥, exp. 3, oblatam hhnjusce pacti a Metetio conditionem'a Paulino repu- diatam fuisse narrat, cum ab onium aliorum fi hoe recedat testimoniis, id won inj Meletium ae Flaviannm propensioni ® Quis in Melati tocw ficetur. Constat autem on aliuin Flavianum : quem contra propr Juniorum factione, nequid rio Nazian, electum seimus ; ‘Synodiea epistola, sed et Amibrosii ad Theophil. Im- probatur illius electio. + Sonomenus lib. vit. cap. 44, Oceidentales epi- senpos Paulino semper favisse tesillicatus : Ad Flax Fianum vero, inquil, rullus fiteras dabat, Quin et Dio dorum Tarsi, et Acaclam Berew eplscopos, qui illum ordinaveraxt, in crimen vocabdnt, et nione abstinebant. Ubi vides. nullam ‘mentionem : sed euin ordinationis Flavir fisse forsitan e comm reaceeprrat syncdts. Quod autem ad ord ipsius Neetarii, au Hie perstringitur; seiendvm et enin in constantino~ Politanam sedem impositum fuisse, postquan e2 $e tltro abilicasset Nazianz ‘quidem abiiicatio, nee non seenta Nectarii fete sint, explicat Socrates lib.v, cap. 8, et Suzome- nus lib. vin, cap.8, liet hie ullimus rem ite narret, Ut videatur param admodum verisimilis. Theodore {us lib. ¥, eap. 9, ynodieam eoncilii Constan'inopo- fitani epistolam reiert, qua Nectarium sumo clert cansenst ac plausu civitatis a se ordinatum signifl- cal : sed quit Constantinopoll acta fuerant, fortasse68 SANCTI buerit, non videmus. Namque in concilio naper, cam Maximus episcopus Alexandrine Ecelesize communionem manere secum, lectis Petri sancie memorie. viri liter vatas zedes, quia Ariani Ecclesie basi tenebant, * secretum esse, mandatoribus episcopi ordinantibus, dilucida testifieatione docuisset, nibit babuimus, beatissime prineipem, in quo de episcopatu ejus dubitare possemus; cum vim sibi repa- gnanti a plerisque etiam de populo et clero testatus esset illatam. 4. Tamen ne, absentibus partibus, presumpte aliquid definisse videremur, clementiam tuam, datis Titeris, putavimus instruendam ; ut ei consuleretur ex usu publicw pacis alque concordise; quia revera advertebamus Gregorium nequaquam secundum traditionem patrum, Constantinopolitanee Ecclesiae sibi sacerdotium vindicare. Nos igitur in synodo ea, qua totius orbis @1G zpiscopis videbatur esse pra- il temere statuendum esse censuimu 80 tempore qui generale concilium declina- verunt, Constantinopolique gessisse dicuntur ; nam cum cognovissent ad hoe partium venisse Maximum ‘nondum pervenerant in cognitionem Latinorum ; ne- satis perspectum erat vafrum ac subdolum nit yendaciis et involueris, quibus ordinationis sux vitix tegere salagebal, cavere ossent. i © Valesius Observat. in lib. vu Sozom. cap. 9, docet legendum, se ereatum esse mandato, tribus epi is ordinantibue, Egregia quidem emendatio, licet sine mss. pairocinio non admitienda. Porro cum de Maximo falsa veris intexta hie refe- yantar, ut ab invicem facilius secerni queant, paulo C ab Ambrosio prohi ius repotenda narratio est. {x patria fuit Alexan- drinus, qui Cynicorum philosophorum inpudentiam cum cliristianis institutis aggressus sociare , varias urbes, unde quam primum ob morum improbitatem jiciebatur, peragravit. Tandem cum venisset Con- stantinopolim, tam fracdulenter in animum Gregorit episcopi se insinuavit, ut ab eo publica oratione lau- daretur. Verum brevi post in ipsum Gregarium in- ‘surgens, tantum solitis su utan- Aistites 4 quibus manuum impositionem aceiperet, a Petro Alexandriz episcopo mitterentur. Ordinalus fst in domo choraulze cujusdam, non propterea quod Dasiliese ab Arianis occuparentur, ut mendaciter ersuasit Latinis preesnlibus; sed ne Catholici ordi- Rationem ipsius.prohiberent. Hine detegitur aliud ¢jusdeim mendaciom, quo scilicitsibi, ut consecrare- tur, vim adbibitam asseveravit, Et certe cum noctu Ecclesiam sancie Anaslasie ‘occupasset, inde a lero et populo expulsus est, flaque Constantinopo- lim deserere coactus, Thessaloni dosium : sm venit ad Theo- 3 quo cum rejctus f tubi ejus impudentia eo pervenit, ut etiam s sedem minitatus ab eo restilueretur in Constantinopolitanam. inde ejectus a prosfecio Agypti. tanlisper quiet ‘colere adactus est , alia ccuum esse cognovisse (quod enim existimavit, minus congruere); cuinque Pe ccujus maxima erat apud Latinos auctoritas, secum litteras attulis- atribus admissus est'in communionem, Illi ' » parle inaudita altera, quid statierent, u- jusce impostoris historia cum Damaso atque aliis, robe coguitam esse ignorarent, hane epistolam su- D ‘AMBROSII ‘A ut causam in synodo ageret suam (quod etiamsi dictum concilium non fuisset, jure et more mijo- dum Petrus, Alexandrine Ecclesice episcopi, a Orientalium plerique fecerunt; ut ad Kectesiz Ro- alia, et totius Occidentis confugisse judi cium viderentur); com eum, sicut diximus, experini velle adversum eos, qui episcopatum ejus abnoe- ant, comperissent ; preestolari utique etiam nostram super eo sententiam debverunt, Non prarogativam Vindicamus examinis, sed consortium tamen debuit 5. Postremo prius constare oportuit, utrum huic abrogandum, quam alil conferendum sacerdotiom Videretur; ab his prasertim, a quibus se Maximes B vel destitutum, vel appetitum injuria querebatar Itaque cum Maximum episcopum receperunt in communionem nostra consortia, quoniam eum a catbol- cis constiit episcopis ordinatum, © nec ab episcops- tus Constantinopolitani putavimus petitione remo vendum. Cujus allegationem preseatibus parties estimavimus esse pendendam. 4 Nectariam auien cum nuper nostra mediocritas Constautinopoli co per ea re ad Theodosium destinarunt. At queri potest ad hanene synodum, an ad superiorem aliquam accesserit Mazimus? Vero quidem similins vider sum ad aliam venisse prius habitam ; hoc enim e& adverbium nuper quod hie ponitur, et epistola a Pe- tro adhuc superstite, qui tamen vila funetus hic indieatur,, extorta » Lahbeus aseril commode. Sed hie mentio fit, indicat i roduum oxcumenieam, de qua dem eamdem esse, quam im. in concilio Aquileiensi toties objectat Palladius ; hoc quidem non tant se lert speciem veritatis. Quo enim pacto qui neralis esset ea synodus, in causa fuerant , orienla- Vibus quod ad eam venire detrectassent, crimini ds- rent? Attamen de synodo in Occidente celebrata hie agi sequentia planum ficinat. © Gregorium nequaquam secundum ecclestistieos canones Constantinopolitane. dimecesi fuisse prepo- situm cognoscere este can. 16, synodi Antiochewss, quem habewus a Dionysio Exigno ita redditum : Si quis episcopus vacans in vacaniem Ecclesiam pros- iat, sedemgue percadat absque integro perfectoque concilio, hic abjiciatur necesse est, etsi cuncias pope- us, quem diripuit, eum habere delegerit. Hue adde can. 4 synodi Sardicensis, et 15 Nicenz 1, sicut et Hieron. epist. ad Oceanum. Verum tamen eadem Gregorii iransiatio, posiquam eam universale cooc- lium approbavit, ex eodem can. Antiocheno facia est legitima : sed boc nonduin resciscere potuerant occidentales. 4 Gregorium, non vero Nectarium legendum ese Valesius et post eum Hermanus arbitratur. Et sane historica ratio pulehre convenit. Nam cum Gregorium ius aliique Patres Constantinopolitanz syuodi cide Ecclesia prafecissent, ubi e vivis excessit idem Meletius, Gregorio sponte loco cedenti Necia- n praesules suffecere. Aulamen vix creuibile sit tarium irrepsisse in omnes cod. pro Gregorio. Nam primo cerium est precipue agi de Nectario bac ota epistola, neque i respectu Nectar convenire, quod infra dicitur, is reddatur Constant nopoli, qui prior electus est :” deinde bane Nectar destitutionem eo referre licet , quod Theodosio Ne- clarium necdum baptismo initistum eligenti. plures episcopi, si tamen Suzomeno lib. vit, cap. 8 id983 EPISTOLARUM CLASSIS I. 958 gnoveritordinatum, coherere communionem nostram A pariter, ac super Ecclesiasticis negotiis instruendam cum Orientalibus partibus @177 non videmus; prasertim cum ab iisdem Nectarius dicitur illico sine communionis consortio destitutus, a quibus fuerat ordinatus, 6. Non mediceris igitur hie serupulus. Nec quie- ‘nos angit de domestico studio et ambitione con- lentio, sed communio soluia et dissociata perturbat, Nec videmus eam posse aliter convenire ; nisi aut reddatur Constantinopoli, qui prior est ordinatus : fot certe super duorum ordinatione sit in urbe Ro- ‘ma nostrum Orientaliumque concilium. 7. Neque enim indignum videtur, Auguste, ut Romane Eeclesie antistitis, flnitimorumque et Ita- Jorum episcoporum * debeant subire tractatum, > qui uni putaverunt judicium, ut de Occidentalibus partibus Constantinopolim evocandum putarent. Si quid uni huic reservatum est, quanto magis pluribus reser- vandum est! Nos autem a beatissimo principe fratre uz tt tux clementia seriberemus imperio; postulamus ut ubi tina cormmunio est, commune velit esse judicium,, concordantemque consensum. EPISTOLA XIV ©. ‘Tueorosio quod restituendee inter orientalem aique oc- cidentalem Ecclesiam wnitati operam dedisset, com- mendato, episcopi cur de ea re superiorem scripse- rrint epistolam, exponunt : addunt cure etiam sibi fuisse ut [autores Apollinaris condemnarentur : po- ‘stremo nec se Concilium petendo injuriam cuipiam intulisse, nee a majorum inatituto usquam defecisse asserunt, Beatissimo imperatori , et clementissimo principi ‘Tarxoposi0, Awsnosics et exteri episcopi Italiz. 4. Fidei tox diffusa toto orbe cognitio intimuin nostra mentis demulsit affectum; eoque, ut hare quoque gloria tuo imperio crearelur, quod unitate reddidisse Occidentalium justia aique Orientalium Ecclesiis videreris, clementiam tuam obsecrandam serenti credendum cst demur live etiam potuit esse Maximi impostura, gqvam ill at efeacinsLatines in pares sas petra jeret , commentus fuerit. 2 Reg. cod. , non debe > fermannus lib. x ¥ subire tractatum. Gregorii Nazian. cap. tad histBriam concilii tur episcopos in causa i inter se dissidentes, lit- icos antistites ‘tui posse conliderent. Idem porro est ille Acho- Tiws qui’ Theolosiom an. 380 baptizavit , et cujus rates epist, 15 predicat Ambrosius. "e Scripta cirea ann, 582, 4 Hacc verba referenda videntur ad ista superioris tole mum. 5, coherere communionem nostram cum non videmus. Quod autem hic sub- wm, ete. , hue sensu intellige, ut f n , quod Near lectin Ut fuerit peracta ignoravissent, agnoscant ;etMaxiini C bra alique posthac fallere cupientil nostris literis wstimavimus, Imperator tranquillis- sime ac fdelissime. Dolori enim erat inter Orienta- les atque Cecidentales interrupta sacra communionis esse consortia. 2. Silemus jam quorum errore, quorumve delicio, ne serere fabulas et alloquia cassa videamur. Nec nos Lentasse pornitet, quod intentaum caderet in culpam. Isto enim sepe arguebamur, quod postha- dere Orientalium societatem, et refutare gratiam videremur. 816 3. Laborem quin etinm nobis indicendum ulavimus, uon pro Italia, quae jamdudum ab Aria- nis quieta alque secura est, nec ulla heereticorum perturbatione vexatur: non, inquam, pro nobis Acholii episeopi ita exspectandum esse B non quzrimus quz nostra sunt, sed qu sunt omnium : non pro Gallia atque Africa, qu omnium sacerdounn concordi societate potiuntur; sed ut ea qua commanionem nostram de Orientis parte tur- baverunt, cognoscerentur in synodo, et omnis eme- dio scrupulus tolleretur. 4. Now solum enim de his de quibus * clementia tua dignata est seribere, sed etiam de illis, qui dog- ma nescio quod, Apollinaris asseritur, in Eecle- siam conantur inducere, nos pleraque moverunt, que partibus fuerant resecanda prasentibus; ut convictus in dogmate novo, et redargulus in errore, nequaquam sub generali fidei lateret nomine : sed illico, quod doctrinae magisterio non teneret, et officium deponeret, et voeabulum sacerdotis ; nee f- el prasti- giaram commenta remanerent. Nam qui convictus non fuerit prassentibus partibus, quod vere augusto principalique responso tua clementia dedinivit, € re- ferendam semper ansulan questionis arripiel. 5. Eo igitur obsecravimus # sacerdotale con lium, ut nemini Ticeret mendacinm in absentem componere , et in concilio diseuteretur quid esse ‘ero. taque non cadit in eos intentionis vel facili tis ulla suspicio, qai omnia presentibus partibus ob- servarunt. tte non ita pridem ‘cogniiam si ‘sim, cum tanien eam jam ante Damasus papa dam- navissel. " T Cod. Reg., referendum semper apostolica quar- stionia arripiet. © Respondet hic locus istis Yerbis num. 6, super duorum ordi Roma rostrum Orientals mentem suam in concilii postulatione immunem vi tii fuisse, nec accusari merito potuisse contendunt ; similiter quoque in eadem superiore epistola erimi- andi sui cdusas anteverterant non uno loco.935 6. Sane allegata (exuimus, non definiendi, sed ins A stuendi gratia : et qui judicium petivimus, non de- ferimus preejudicium. Neque allum eorum seatiman- duin convicium fuit, cum fogarentur ad coneilium sacerdotes, quorum frequenter presentivr absentia fait, quando in eommune eonsuluit, Neqae enim vel nos qestimavimns ease convicium, curh unus Con stantinopolitanze Eeclesiz presbyter, Paulus * nomine, intea Achaiam synodwa Orientalium juxta atque Occidentalium postulaverit. 7. Advertit clementia tua non rationale postulatam, quod etiam ab orientalibus est petitum. Sed quia Illyriel suspecta movetur, ideo maritima ac tutiora qusiia sunt, Neque plane nos tamquam ex forma liquid innovavimus : ® sed sancize memorize Athanasii, qui quasi columen fidei fuit, et veleris B sanctitatis patrum nostrorum in conciliis definita ser- vantes, non evellimus termings, quos posuerunt pa- nee hereditarie communionis 19 jura violamus : sed debitam vestro imperio honor 1m reservantes, studivsos nos pacis et quiciis ostendimus EPISTOLA XV *. Acholii mortem se rescivisse , nec sine quodam mira~ ‘culo; illum non tam mortuum esse, quam ad [e- liciorem vitam translaium ; aetiones ejus ut Elise imilis haberetur commeruisse, ut aulem etiam Bliam dicatur exprimere, mazime successorem, quem spi- rites sui haredem (ecit, persuadere ; junndissimum ibi fuisse AchotM primum congressum, et ejxs obitum plurimis valde flebilem : sed viri suncti deside- C rium levari virtnte successoris. Ausnosios Anatouto, 4 Nuwenib, Seveno, Pxitirro, Macenonto, Aumtano, Taronosio , Eoraorio, Ca no, Buseni0, et Torneo * Domini sacerdotibus et omuiclero et plebi Thessalonieensium dilecti ‘salutem, 4. Dum semper affium tenere animo desidero virum sanctum, atque omnes actus ejus quasi in jpecula positus exploro, bausi, nimia indagine solli- iw , amaritudinem nuntii celerioris, et quod adhuc mallem nescire , cognovi in ccelestibus jam requiescere virum, quem in tertis requirebamt 2. Quicritis quis hoc annuntiaverit, cum vestra sanctitatis nondum veniscent litters t Non teneo © Labb, ad miarginem isthvee ascribit : Deturba- D) ts an, 542, cum Hermogene a populo ceto, Constan- tivs Macedonium in sede Constantinopotirana collo- eavit, » Endem sensn hee verba accipimus, quo in priore quoque epistola dicebatur : jure et more ma- forum, sient et sanciee memoriae Athanasivs, ele. © Scripta anno 38: ’ edit., lero plebis’ Thestalonicensis , mss. prope ad tunuin nobis suffragantur, Edit, dictioni eérum subjungunt “sanctum Acho~ ium; quidam recentiores mss. ex his alterutram po- ‘unt plures auiem et antiquiores neutram. li porra SANCTI AMBRUSII auetorem nuntii : et eau guidem venit, henter teneatmus nuslilit moestitudinis ; clauso tune temporis mati, occupatis terrarum barbariea infestatione regionibus advenire potuerit, non defuit qui nuntiaret : at ‘ideatur Ipse sanetus annuntiagse se nobis, €0 qvod jam perpetuo laboris sui potiretur stipendio , et solutis Yineulis corporis , Inter angelorum ministerta Christo adiiereret, enpiens amentis sui errorem absolvere; ne illi longzevitatem vite hujus depreea- Femur , cui vila eterne jam premia deferebania 3. Abiit ergo, non obiit, et emigravit a uchis veleranus Christi Jesu, * caelo terre istius solum mutans , et plaudens alis atque remigiis spiritalibus, dicit : Eece elongavi fugiens (Psal. iv, 8). Cupiebat enim Apostolico spiritu Jamdadum terras reline quere : sed tenebatur vorls universorum , sicut» de Apnstoto legimus (Philip. 1, 25, 24), quia remorati cum diutins in carne erat Eeelesir necessarium. Vi vebat enim non sibi, sed omnibus : et populi erat vikw zelernae minister ; ut prius ejus fevetan etiam in aliis, * quam eognitionem in se adipisceretur. 4, Est igitur jam superiorum ineola, possessor civitatis eterna illias Hierusalem , que in cclo est Vider illic urbis ejus mensuram itnmensam, purum aurum, lapidem pretiosum , lumen sine sole perpetuum : et hare omnia jamdudunt quidem sibi come Perla, sed nunc: facie @MO ad faclem “manifestata videns dicit : Sicwt audivimns, ita et vidernas in ci- vitale Domini virtutum , in cheitete Dei nostri ( Pal xiv, 9). Ibi ergo positus appellst populum Dei, dicens : O Israel, quam magna est domus Dei, et quam ingens locus possessionis ejus! magnus et non habens finem ( Baruch. 1, 24, 25). 8. Sed quid hoe est? Dum merita viri considera, et quasi discedentenr spiritu sequor , et sanctoram choris deducentibus fntermisceor , non merito wo, sed affectu, pene sum oblitus mei. Hane ergo raptus, est nobis murus fidei, gratie, et sane! J quem toties ingruentibus Gothorum cater vis, neqoa- quam tamen potuerunt barbariea penetrare tel, expugnare multarum gentium bellicus furor? Den que In ceteris populatores locis , illie pacem roga- Dant; mirantibusque quid sibi sine milite ullo obsi- steret, a prudentioribus imtimabatur Elisei ints nequaquam absurde séntinnt « qul Ambrosinm in sequentibus tacite indicare existimant sibi Acholi post mortem in visione apparuis Non sine yerisimilitudine loquantur , qui hume primum Acholii eum Ambrosio nosiro congressum vestris litteris recognovi. Nam quasi priescins suc~ cessurum sibi, etsi'promissis tegebat, amen ind designabat , adjutum se cjus cura, labote, officio ‘memorans; ut jam deelarare consortem videretur qui non quasi novus ad sunimum sacerdotium vent ret, sed quasi vetus sacerdotii exrecutor accederet. Cuipulchreconvenit dictum iliud Evangelium: Buge, bone serve et Adetia, quoniam super panca idelis fui super multa te conatituam (Matth. xxv, 23). 40. He mihi de sancio Acholio vobiscum com- inunia : illud tamen speciale, quod devincrus sum wut eum non ignorarem. Nam cum? eo veniente ad Italia , wgri- ne confectus tenerer , ul non possem oecurrere , ipse ad me venit et visitavit. Quo studio , quo affectu ipse in me, et ego in eum irruimus ! Quo gemitu mala istius sxeculi, et ea que hic acciderent, deplo- ta ut Lierymarum profluvio vestemn deremus, dum salutatione exoptatissima, mutuo J jeri, et expetito diu fruimur, adh:eremus plexu, Itaque quod voti mei erat, illins benefici quia potui illum videre. Nam etsi major portio, et plenior engnitio sit © in spiritu, quo diligimus; ta- ‘men etiam in figura corporis videre desideramus. Sic aliquando reges terrae quaerebant faciem Salomonis videre, et audire ejus sapicntiamn (IIL Reg. x, 28). AA, Discessit igitur a nobis, et nos in hue reliquit salo: sed quod illi utile, id multis ipso barbarico furore cat gravius; quia ilium iste depellebat , hune quis poterit representare ? Sed reprazsentat Dominus, et se ipse in distipulo repriesentat, Re- privsentant judicla vesira, quibus dictum est : Dite Levi manifestos ejus, et veritatem swam viro sancto (Deut, xxain, 18). Dedistis manifestum ejus, ut pote ¢jus institutione lundatum ; dedistis imitatorem viri ejus , qui dixit patri suo et matri sua: ; Non vidi te (Ibid., 9); et fratres snos won scivit, et filios now reengnovit : custodivit verbum Domini, et Tesia- mentum ejus observavit. Narrabunt populi ju ejus (Eccl. xu, 18). 42, Talis viri vita, talis haereditas est, talis con- ‘versatio, talis suecessio, Ile se monasteriis puer dedit, et intra Achiaiam angusto clausus tugurio, 822 gratia tamen muliarum terrarum peragiavit D divortia, Ad summum sacerdotiun a Macedonicis ¢ obsecratus populis, electus a sacerdotibus; ut ubi anno 582 attribunn nit, coneilio q tum, cuique Ambrosium etiam preesens:futu © Omnes wiit., in apiritu videre , quos di ‘omnes mss. omittant quisem verbuin videre ; sed p tiores tantum pro quos diligimus, habent quo dili- jimus. $F kdverte hoc loco populis non eligendi au twendi episeopi , sed ubsecrandi et postulandi tantum jus atiribui. De quo nos plenius infra in epist. nd jereell.939 ante Ades * per sacerdotem claudebatur, ibi postea A per sacerdotem muralia fundamenta fidei confirma Fentur. 43. > Non al qui et ipse dizit patri suo et mairi sue : (Deut. xxx11, 9 et 4eq.). Non vidit enim studio , non vidit affectu ; et fraires suos non scivit, quia Domi- ire desideravit. Et hie recognovit verbum . et custodivit testamentum ejus, et imponet honorem in ara ejus semper. Benedic, Domine, fidem ejus, sanctitatem , sedulitatem. Benedictio tua veniat soper caput ejus, et super cervicem ipsius. Sit honorificus inter fratres suos : sit in eo lauri species; ut veutilet corda inimicorum svorum, et sanctorum mentes demulceat , et judieium sacerdotum tuorum in eo sicut lilium floreat (Ibid., 16 B bx pe et seq). Valele, fratres, et di diligo. 1 me ; quia ego vos EPISTOLA XVI. ‘Anrsio in Acholii locum recens adscito gratulatur, et decessoris sanctimoniam , adolescentiam in monasterio exactam, ornatam virtulibus juventutem , cumu- Tatamque senectutem laudans , ut Anysius ejusdem meritorum successor fiat , apprecatur. ‘Ausnosios episcopus Anysio fratri. 4, Jamdudum teneo, etsi nune primum lego ; me- ritisque compertum habeo, quem oculis non videram. Doleo quidem illud accidisse, sed hoc successisse sel, superstite me, non optaverim illud contingere; speravitamen, post illius sancti viri exitum, hoe solum posse merito succedere. Tenemus C ‘ergo Le sanctze memorize Acholii dudum discipulum, mune successorem , hzeredemque ejus vel honori vel gratie. Magnum meritum , frater. Gaudeo tibi , ne uno quidem momento de successore tanti dubitatum viri, Et magnum onus, frater, tanti nominis pondus subisse, tanta libra, tantique examini Queeritur in te Acholivs : et sieut erat in affectu tuo, ita in officiis desideratur illus virtutis , illius disciplinze effigies, illius fortitudo animi in tam senili corpore. 2. Vidi, fateor, virum ; nam et hoe meritis illius debeo , quod illum viderim : vidi ita illum esse in ‘corpore , ul exira corpus putarem : vidi imaginem ius, qui se sive in corpore, sive extra corpus nesciens , raptum ad paradisum viderat (II Cor. xn, D 2); ita enim percurrebat omnia excursu frequenti, Constantinopolim, Achaiam, Epirum, Italiam, ut juniores cum non possent consequi. Cedebant fortiores corpore, quia eum sine impedimento $23 ‘esse corporis noverant ; ut eo tantum pro velamine Uteretur, non pro officio : certe ad servitium , non «Mss. non paueci, per sacerdotem claudebat; sed non mulio sninus earére videlur corruptione, quam. elaudebaiur. Quid ergo si legeremus claudicabat ? Gerte concinnins opponeretur sequenti, membro : fundamenta fdei confirmarentur. Sed claudebat potest ‘tian idem signilicare, a verbo claudeo seilicet, seu dlando, quz Hon penitus inusitata esse Vossius docet. SANCTI AMBROSIL ad subsidium ; ita enim affecerat corpus suum , ot in eo mundum crucifigeret, et mundo semetipsum. 3. Benedictus Dominus, et henedieta adoleseenta ejus, quam exegit in tabernaculis Dei Jacob, positus in monasteriis, in quibus cum queereretur pareat- bus vel proximis, dicebat : Qui sunt fraires mei, at que mater mea (Matth. x11, 48)? Non novi patcen, vel matrem , vel fratres meos; nisi qui audiunt verbum Dei, et faciunt, Benedietus etiam processusju- ‘entutis ipsius, in qua ad summum © electus est s+ cerdotium, maturo jam probatus virtutum stipends, Yenit“enim tamquam David ad pacem populi refor mandam({l Reg. v, 3). Venit tamquam illa navis a- rum secum intelligibile veeus, et ligna cedrina, et lapides pretiosos (Il Paral. 1x, 21), # et illas colum- deargentalas, quibus medias inter sor- tes somno pacis et tranquillitatis sopore dormiit (Peal. uxvn, 44). 4. Est enim sanctorum et secundum quod seriptum est: Ego dormio, et cor meum vigilat (Cant. v, 2). Et secundum quod Jacob sanctus (Gen. xxvnt, 43), divina dormiens videlat mysterla, que vigilans non viderat, de ccplo ad terras aerem pervium sanctis, respicientem Dominum, et pollicentein errs ejus possessionem. Itaque breti sonino dormiens impetravit, quod magno labore postea acquisivit haereditas ejus. Est enim somoes sanctorum feriatus ab omnibus corporis voluptatibus, ab omni animi perturbatione , tranquilitatem menti invehens , placiditatem animz; ut tamum solata nexu corporis se ablevet, et Christo adbsreat. 3. Hic est somnus vita sanctorum,, quam vivelat sanetus Acholius, cujus benedicta etiam senects. Ipsa est vere senectus illa venerabilis, que non c2- nis, sed meritis albescit (Sap. 1v , 8); ea est enim roverenda canities, quavest canities anima, in canis cogitationibus et operibus effulgens. Quar est enim vere ceias senectutis, nisi vita immaculata (Ibid. 9), que non diebus aut mensibus, sed sz tur, cujus sine fine est diutarnitas , longeevitas? Quo enim diuturnior, e0 fortior : m somnus opersries, 6. Hojus lum honore , sed etiam moribus probet, et summa fundare dignetur gratia; ut ad tequoque populi coo currant, de quibus dicas : Qui sunt isti, qui sicat nt bulee volant, et sicut columbe cum pullis suis (Esa. 60, 8)? Veniant quoque sicut naves Tharsis (Il Paral. 1, 84), quae accipiant framentum , quod Salomon ve rus impertivit viginti mensuras tritici. Accipiant oleum et sapientiam Salomonis , et sit pax inter te > Edit., Non aliter etiam ; ms ‘alias etiam : parti, Now ali melius. © Quidam ms. , elevatus est sacerdotium. 4 Tra mss. et vel. edit, nisi quod pro et ba preferunt, uw; Rom, avtem edit. locum sie mutat :« lla columba pennas habens deargentatds. vero partim, Now etiam : quod et961 et popul Vale, frater, et nos dilige , quia et nos te diligimus. “EPISTOLA XVI. Imperatorum esse religionem tweri : nec ab cis instau- rationem superstitionis postulandam, Nullam ergo ilorum habendam rationem a quibus quidpiam cor tra fidei christiance decus flagitatur. Falso petitionem senatus nomine oblatam esse, cum ei christiani senatores non consenserint. De hoc referri oportere ad Theodosium, et ad episcopos : Valentinianum, si privilegia infidelibus concesserit, ab Ecclesia reji- clendum, sed et fratrisac patris memorie irrogaturum injuriam, de qua graviter ezpostulantes, inducuntur. Ausnostos episcopus beatissimo principi,et ebristia- nissimo imperatori VaLenrintaxo. 1, Cam omnes homines, qui sub ditione Romana B sublata sin nt, vobis militent imperatoribus , terrarum atque principibus, tum ipsi ros omnipotenti Deo et sacra fidei militatis. Aliter enim salus tuta esse non pote- Tit, nisi unusquisque Deum verum , hoc est, Deum > christianorum, a quo cuncia reguntur, veraciter co- Jat; ipse enim solus verusest Deus, qui intima meute plura dicit (Psat. xcv, 5). 2. Hie igitur Deo vero quisquis mili timo colendum reeipit affectu, non dissimulationem, iventiam, sed fidei studium et devotionis impendit, Postremo si non ista , consensum saltem aliquem non debet colendis idolis , et profanis cere- moniarom cullibus exhibere. Nemo enim Deum fal- EPISTOLARUM CLASSIS I. , et festamentum pacis GBH custodias. A nostro sanguini pepereerunt , qui ipsa Eccl adificia subruerunt. Petunt etiam ut ill deferas, 4 qui loquendi et docen nem usum Juliani lege proxima denegarunt , et pri- Vilegia lla , quibus seppe decepti sunt etiam christiani : nonnullos enim iis privilegiis partim per imprudentiam, partim propter publicarum necessi- tatum molestias declinandas irretire voluerunt ; et quia non omnes fortes inveniuntur, etiam sub prin- is plerique sunt lapsi. 3. Sed hae si jam sublata non essent, aulerenda two imperio comprobarem : at cum per @& totum fere orbem * a pluribus retro principibus mbibita interdictaque sint, Roma sutem a fratre clementie luz, augustze memorize Gratiano, fidel vers ratione et datis antiquata reseriptis ; ne queso, vel fideliter statuta convellas, vel fraterna precepla rescindas. De neg ibus, ¢ si quid statuit, nemo putat esse temerandum ; et praeceptum de re~- jone caleatur. 6. Nullus obrepat juniori zetati nz : sive ille gen- Uilis est, qui ista deposcit, non debet mentem tuam vineulis uze superstitionis innectere : sed proprio studio docere et admonere te debet, quemsdmodum vera fidei studere debeas ; quando ille tanto motu veri vana defendit. Deferendum meritis clarorum virorum et ego suadeo : sed Deum certum est omnibus praferendum. 7. Si de re militari est consulendum , debet exer- i viri exspectari sententia, consitium Ait, cui omnia etiam cordis occulta manifesta sum. ( comprobari : quando de religione tractatus est, 3. Ergo cum a te, Imperator christianissime, fides Deo vero sit exhibenda , cum ipsius dei studium , ‘esutio atque devotio, miror quomodo aliquibus in epem venerit, quod debeas aras diis gentium tuo instaurare praceepto, ad usus quoque sacrificiorum profanorum prebere sumptum ; quod enim jamdudum © vel fisco vel arcze est vindicatum, de tuo ma- gisconferre videbere , quam de suo reddere. 4. Et de dispendiis queruntur, qui numquam "Codex Long., Libellus sancti Ambrosii ad Valen- Ainianun imperatorem juniorem contra Symmachum , Et revera ipsemet Ambrosius ejusdem Symmachi re- Tationi respondens libelli nomine hoe seriptum cital, Sed cum in mss. exteris, atque in. edit. omnibus epistola non libellus dieatur, mutandam esse vulga- ‘rem inscriptionem non putavimus. a Y ita vet. edit. ac mss. aliquot : Rom. edit., chri- atianorum, a quo cuncta reguntur, ipse enim solus ve- ‘rus est Dets, intima mente veneretur; mss. complures recidant etiam illa verba, a quo cuncta reguntur. Sed ipsa varietas aliunde non videtur exorta , nisi ex €0 quod verbum veneretur passivo significata diei posse non crediderant, quo tamen haud semel ab Ambro- sio positum, si aitentius legeris, depreliendes, ©°Mss. longe plurimi, fisco vel aree ; alii nonnulli , ‘ere. Non prorsus male; idem enim est, al que confiscatione vel emptione, Verum ab aliis et edit. non recedimus. 4 Christianis a probibitum fu r Jam ad lib. 1' de Fide, ap 43, num. 84, annolavimuis. Legem autem proxi- ‘main hanc forte dieit, quam ullimam promulgaverat idem imperator. D zomenus, in Deum cogita. Nullius injuria est, cui Deus omni tens anteferiur. Habet ille sententiam suam. Invi~ wm non engitis eolere, quod nolit; hoe idem vobis Ticeat, Imperator, et unusquisque patienter ferat , si on extorqueat imperatori , quod moleste ferret si ei extorquere cuperet imperator. isis gentilibus displicere consuevit pravaricantis affectus ; libere enim debet defendere unusquisque fidele mentis sua el servare propositum. «© Designantur’ hie procul dubio Constantinus Ma- nus, ejusque filii-Sane quidem superest adhuc lex & onstantii do Paganis , qua templa idolorum elaudi, aboleri saerificia et facultates huie sacri destinat ari decernit. Sed eum dulianus a omnia, lib, av Hist., eap. 3, prodidit So- im revoeasset ; Valentinianus, Valens, et Gratianus denuo profanas commentitiorum numinum religiones proscripserunt, bonis earum flseo ad- dietis, quemadmodum ex lege'20 de Paganis, et lege 8 de jure fsci cognoscas licel. Porro Godefridus tn Leg. 3 de Quest., eorum, qui aram Victo 382 eversam volunt , errorem esse communem dici que multo ante factum automat, an. scilicet 376, um sub Graccho prafecto Urbis hoe contigisse do- cceant Hieronymus epist, 7 et Prudentius lib. 1 cont. Symmachum. Sed licet’ apud bos nulla speciatim ejusiiem are Victoria flat mentio , eam tamen ali te 382 sublatam consiat, quando qu ‘ul eadem repararetur, tenta ab an, 379 ltalie ac Roma Rdit., si quid slatuitur.963 8. Quad si aliqui nomine el decernendum putant , mentem tuam vocabula nuda ‘hon capiant, nomina eassa non fallant, Quisquis hoe suadel , sacrificat, et quisquis hoe statuit : tolerabi- Tins tamen est unius sacrificium , quamslapsus omnium, Totus hie christianorum periclitatur senate 9. Si hodie gemtilis aliquis, Imperator, quod absit, arain statueret simulacris , et eo convenire co- gerel christianos; ut sacrificantibus interessent , ut oppleret anhelitus et ora fidelinm cinisex ara, fa Villa de sacrilegio , fumus ex busio : et in ea curia sententiana diceret, ubi juratl ad aram simulacri in seutentiom cogerentur (propterea enim interpretan- ‘tur aram looatam, ut ejns sacramento, ut fpsi putant, ‘unusquisque eonvenus consuleret in medium, cum SANCT! AMBROSH jani tale aliquid A a wid decorneretur. Dignum est temporibos ves- hoc est, eliristianis temporibus , wt dignitas janis senatoribus abrogetor; quo gen! profanm deferatur voluntstis effects? Hone libel- lam ego frairi clementize vestrie ditex! ; unde con- stitit non senatum aliquid de snperstitionts iopensis mandanse legatis. 41. Sed fortasse dicator : Cur dudum non tnter- fuerint sevatui, etim ista peterentar? Satis loquantur quid velint , qui non interfucrunt : satis tocuti ‘suut,, qaiapnd immperatorem locati sunt. Et mira mur tamen si privatis resistendi Rom eripium beriatem , qui nolunt esse liberum tibi non jubere, quod non probas; ¢ servare, quod sentis. 42. Et ideo memor ¢ Iegationis proxime mandate wis majore jam curia christianorum numero sit referta), B mihi, convenio iterum fidem tuam , convenio men- Persccutionem esse ercilerot ehristianus. qui coge- retar tali optione ad scnatum venire: GR quod At plerumque ; nam ct injuriis convenire eoguntur. Te ergo imperatore, christiani in aram jurare co- gentur ? Quid est jurare, nisi cjus quem testaris fidei tuze praesulem, divivam potentiain confiteri ? Te imperatore , hoe petitur et postulatur ; ut aram Jue beas elevari, sumptum sacrifciis yrofanis dari 40. Sed hoe non potest sine sacrilegio decerni ‘unde rogo te ne id decernas, siatuas, vel in ejusmodi decreta subscribas. Convenio fidem tuam Christ! sacerdos : omnes conveniremus episcopi , * nisi in- credibile hoc et repentinum ad aures pervenisset hominum , quod tale aliquid esset vel in consistorio em toam; ne vel respondendum secandum bujur mori petitionem gentilium censeas, vel In ejas- ‘modi responsa sacrilegiom subscriptionis adjungas. Certe refer ad parentem pletatis tux principem Theodosium, quem super omnibus fere majoribas causis consolere consuesti. Nibil majus est religione, nihil sublimius fide, . 42°. Si civilis causa essel, diverse parti respon sio servaretor ; causa religionis est, ¢ episcopos convenio. G7 Delwr miki exemplam misse relationis, ‘ut ego plentus respondeam ; et sic de omnibes com sultus clementiac tua parens respondere dignetur. Certe si alind statuitur, episcopi hoo zqeo anime ati et dissimulare non possawmus ; licebie tibia suggestam tu, vel a senatu petitum. Sed absit ut C Ecclesiam contenire:: sed iltie non inventes sacerdo- hoc senatus pelisse dicatur : pavei gentiles eom- ‘muni atuntur nomine. Nam et ante biennium ferme, ‘cum tine petere tentarent , misit ad me sancins Da- smasus Roman Ecclesix: sacerdos, judicio Dei elee- tus, libellum quem christiani senatores dederunt, et quidem innumeri, postilantes nihil se tale mandasse, ‘non congruere gentilium istiusmodi > petitionibus, ‘non prvbere consensum : questi etiam publice pri- ‘vatimque se non conventuros nd cariam, si tale © Hine conjicimus relationem Symmachi elancu- lum impera:ori oblatain esse , idque fortassis ne vel epi-copi, priusijuam ejus postnlatis Valentinianus an- neret, interccderent : vel christiani senatores contrario libello dato reclamarent, quod jam in simi causa contigisse testatur Ambrosius. ¥ Mss. uliquot , petitionibus nos prebere consensum. © Tia mss. melioris note : alioruin aliquot, et cum his edit, non sereare quod non sentis + reliqui in lo- canis negationibus inter se disseutiuet, sed pravo sensu, @ Legationem designat a Damaso papa sibi commissam, ut nempe apud Gratianum ageret, ne conce- deret yostulata inidetium. Non enim ita dicit , con- vvenio iterum fidem twas ¥ j: convenisset, sed quod ia, licet apuid alum, def dein legationem prosime sibi ereditam ait, quod ab illa obits hane solam suscepisset , quemadmodum lo- gem proxinam ea re ab ipso Ambrosio frase dice jam vidimus, quod esset ultima duliani imperatoris. © Mss. aliquot, episcopos convenio, Quod autem di- tem, aut fnvenies resistentem. 44, Quid respondebis sacerdeti dicenti tibi: ‘ Monera tua non querit Beclesia, quia templa gen Ailium moneribus adornasti? Are Christi dona te. Fespuit, quonivm aram simulacris fecisti ; vox esim tna, manus tua; ct subseriptio tua, opus est toum. Obsequium tuum Dominus Jesus recusat et respoil, quoniain idolis obsecutus es ; dixit enim tibi: Now potestis duobus dominis sercire (Meith. v1, 95), Pri- paren, disio abet, sed ho- citur non multo post : clementiee tw parens non hic natura sigoifieationen Roris ac_benevolentia, Siquidem ea quasi moneiur Yalentinianus adolescentulus, et adhuc sub materoa Theodosium Giii amore ac ve- tutel constitutes , menus, nec ei missw fidelium adesse licrret , hae munera non possunt intelligi de iis muneribus s¢ donis , que idem fideles ut ex illis « sacerdote com seeratis communicarent, offerebant : sed accipienda sunt de varis illis donariis, quze ad templorum ornamenta, viclum ministrorum, alivsque similes usus cliristiani jam inde a priscis temporitvus conferebaet. nde Marcellinus calumn li Romanos pontifices ausam arripiens, mirum esse negat , si pontificates ab ipsis ambiatur : Cum id adepi, inquit, futurisint ita sccuri, ut ditentur oblationibus’ matronaram ete. Ceterum quis non mirelne non modo quam Aribro- Us pre se fert, verum etiam quam im amtistitibos aliis prasulsisse (estatur episcopalem foriitudinos ? Felicia tompora , que tales sacerdotes edidere985, Vilegia tua saerate Deo virgines non babent , et vin- A dicant virgines Vesiz ? Cur sacerdotes Dei requiris, rofanas gemilium preetulisti ? Alien! erroris societatem suseiperé nom possumus. 45. Quid respondebis his verbis? Puerum esse te lapsum? Omnis stas perfecta * Christo est ; omni 16. Quid respondebis grrmano to? Nonne tibi dicet: Vietum me este non eredidi , quia te impe- atorem reliqui: mori non dolai, quia te hzeredem hhabebam : imperio me decedere non ingemul ; quia imperia mea, prasertim de religione diving, omnt~ bus sculis mansura credebam ? Hos ergo titulos pice Virtutis erexeram , has de secuio mannbins , here B spolia de diabolo, has ego de adversario ofninmn exuvias offerebem, i victoria est. Quid mibi plus potuit meus bostis auferre? Abro- Basti decreta mea: qued adhue ille qui conira me levavit arma, non fecit. Nune gravius telum cor- ore recipio, quod » frtire mea statute dammanit Meliore parte miei apud te periclitor; illa enim mors corporis, ista virtwtis est, Nane mihi abrogater im- Perium, et quod est gravis, ebrogetur a (wis, sbro- et id abrogatur, qued in me etiam mei rsarii priedicarunt. Si volens acquievisti, dam- nasti fidem meam : $i i tam. Ergo , quod gra : 16°. Quid respondebis etiam patri, qui te majore dolore conveniet , dieens: De me, Ali, GRE pes- C sime judicasti, qui putasti quod ego gentilibus con- niventiam prestitissem: nemo ad me > detulit aram esse in illa Romana curia ; numquam tantum nefas eredidi, quod in communi illo christianorum gem Jiumque concilio sacrifiearent gentites, hoe est , in- sultarent gemiiles prasentibus christianis, et {nviti christiani interesse sacrificiis cogerentur. Multa et diversa crimina, me imperamte, commissa sunt, tultus sum quecumque sunt deprehensa : si quis tune fatuit, debet ergo dicere me probasse,, quod ad me nemo detulerat? De me pessime judicasti si mihi superstitio aliena, non Mdes mea servavit imperium. ¢ Hoe be is et Carol. ut in allusionem = XIV, 20: Notte puert effick nporiunum porro hoe tempns pugs ad sacrorem obtinendam restitetionem arbitrati sont, non solum propier imperatoris pucritiam per quam Fegimen esse consuevit debilins : sed et propter Ma- ximum tyrinnum, © quo Italie erventem bellum imminebst: > Baronivs ad an. 374 hive verba magis rhetorico impetu ad deliniendum Valevtiniani pueri anitva quan ox veritate dieta existimat. Seniorem enlin illa Fare non poluisse : nee sané miram , s1 dissimn Fit, Cum leges etiam promodgaverll pro libcrtate ethniex religionis. Sed pace tanti viri, neqeaquam rudentiz, qna erat Ambrosius, illa dixisse quorum feloiatem wo nesciret foi EPISTOLARUM CLASSIS I. 96 47. Unde cum id adverias,, Imperator, Deo primum , deindo patel et featrl injarias irrogari, quid tale decernns ; peto wt id facies, quod saluti tuze apud Deum intelligts profoturure. © RELATIO SYMMACII URBIS PRAFECTI. Imperatoribus swpplicat senatus nomine, ul veteres re ligiones instaurentur, ac reparetar ara Victoria, wt ad eam jusjurandum exigatur more antiguo ; nen enim superiores principes in eo imitandos,, quod eam sustulere, sed in e0 quod alios ritus non sustulerunt. Hoe ab cis Romam poscere , et profecio sine damno erarii concedi posse : iniguam autem illud huber- dum, quod bona sibi legata Vestales sacrficique adire prohibeantur: quam rem dii ulti dicuntur imnisca fame. Negat denique dicendum , quod pelt, sump- ‘tum publicuma ; of orationem cohortando imperateres ed postulate sibi prastanda claxdit, 1. t Ubi primum senatus amplissimas, semperque vester, subjecta legibus vtia cognovit, et a prinet- pibus piis vidit purgarl famam proximorum tempo- um , bont sareuli auctoritatem secutos, evomnnit diu pressim dotorem , atqné 4 iterumn me querelsrum ‘siarai jissit esse legatum : © cut ideo divi principis denegata est ab improbis audientia quia non etat Justitia defutura, domint imperatores Valentintane , Theodos!, et Arcadi Inclytt, vietores ac triumpha- tores, semper augusti. 4. ¢ Gemino igitar functus officio, et ut prefectus vester gesta publics proseqaor, et ut legatus civium mauthta eofnmendo. Nulla est hic dissensio volun- tatu ; quia jam credere homines desierunt aul coram se staitio preestare, si discrenent. Amari, coli, diligi, majus imperio est. Quis forai obfuisse reipublice privata certamina ? Merito illos senatus insequitar, qué potentiam suam fame principis prac- tolerunt. 3. « Noster autem labor pro clementia vestra ducit excubias. G29 Cui enim magis eommodat quod instituta majorum, quod patrin jura et fata defendi- ‘ius, quain temporum glorize : quis tum major est , eum vobis contra morem parentum itelligitis nil licere? Repetimus tgitur refigionam statuin, qui reipublice div profuit. Certe numerentur principes Christo est. Omnis D quam facillime revincendam. Et sane ut eidem prin cipt ignorare non Tieuerlt hane illam aram fn curia isse, mazime tamen eredibile e:t de sa- oa + chrie stiani, denuejuramentis qnce ab his exigerejrolchant inthleies , ad eum nihil delatum esse. © Scripta anno 584. 4 Discimus ex his ver ‘cumdem Symmachnm ab jefinium electm fesse , re instauratione ‘superiori epist. num, 42, © Cui tdeo divi principis . . . semper augusti, hae tots pericope in Rom. edit. jugutata est qua’ non solam in als edit. eunctisque mss. invenitur, ve- Tom etiam libellorum supplicum formula ¢rat. # fta mss. et Rom. edit. Ametb. vero, Eras. ac Gill, eredere desierunt. Aliquorain mintstr regumn co: gunter stud¥o se prestare. At infra vet, edit. tim ans, tonge plorimis, jara et facta, de qua Ambrosi967 utrinsque sects, atrinsque senten eorum ceremonias patram colvit , recentior non removit. Si exemplum non facit religio veterum , faciat dissimulatio proximoram. 4. ¢ Quis ita familiaris est barbaris, ut aram victorix non requirat? Cauli in posterum sumus, et talium rerum ostenta vitamus. Reddatur tamen saltem nomini honor, qui numini denegatus est. Multa victoria debet zxternitas vesira, et adhuc plura debebit. Aversentor bane potestatem, quibus nihil profuit : vos amicam triumphis patrocinium nolite deserere, Cunctis potentia ista voliva est: nemo colendam neget, quam profitetur optandam. '. « Quod sl © hujus ominis non esset justa vitatio, ornamentis saltem curiz: decuit abstinere. Preesiate, SANCTI AMBROSIL prozimus A pes mei probabile judicabant , qui sseramento po- blieo tuti sunt. 7. « Sed divus Constantius idem fecisse diciur. Cetera potins ilkus principis emalemur : qui sil tale esset aggressus, si quis ante se alius devise set. $30 Corrigit enim sequentem lapsos priors, * et de reprehensione antecedentis exempli nascitar emendatio. Fas uit ut parens ille clementiz vesire in re adbuc nova non caveret invidiam. Num potest etiam nobis eadem defensio convenire, si imite ‘mur, quod meminimus improbatum ? 8. « Aceipiat seternitas vestea alia cipis facta, que in usum dignius trahat. ¢ Nil ille decerpsit sacraram virginum privilegiis, replevit nobilibus sacerdotia, Romanis ceremoniis non neg oro vos, ut ea que pueri suscepimus, senes posteris B vit impensas, et per omnes vias ziernz Urbis lz- juamus. Consuetudinis amor magnus est. Merito Constantii factom diu non stetit. Omnia vobis exempla vitanda sunt, qu mox remota didicistis. Aiernitatem curamus fame et nominis vestri ; ne quid fatura ztas inveniat corrigendum. 6. « Ubi in loges vestras et verba jurabimus ? qu: religione mens falsa terrebitur ; ne in testimonii mentiatur? Omnia quidem Deo plend sunt, nec allus perfldis tutus est locus: sed plurimum valet ad metum delinguendi etiam prasentia religionis urgerl. Illa ara concordiam tenet omnium, illa ara Adem convenit singuloram: neque aliquid magis auctoritatem facit sententiis nostris, quam quod ‘omnia quasi juratus noster ordo decernit. Patebit tum secutus senatum, vidit placido ore delubra, legit inseripta fastigiis € deorum nomina , perconta- tus est Lemplorum origines , miratus est conditores. Cumque alias religiones ipse sequeretar, has serra: it imperio ; suus enim euique mos, sous evique tus est. Varios custodes * urbibus et cultas mens diving distribult. Ut animz nascentibus, ita popals fatales genii dividuntur. ‘ Accedit utlitas , qu ma- deos asserit. Nam cum ratio omnis } in operto sit, unde rectius quam de memoria atque documentis rerum secundaram cognitio venit aumi ‘num? Jam si longa ztas auctoritatem religionibas faciat, servanda est ¥ tot secolis fides, et sequendi ‘sunt nobis parentes, qui secuti sunt feliciter suos. ergo sedes profana perjuriis, et hoc inclyti princi-C 9. « Romam nunc putemus assistere , atque his * Prosimus , id e Valentinianus ; qu Valente frat rozimorum. Ad- verte autem in hac Symmachi Relatione admodum desiderari prodentiam , quandoquidein non secus de ‘nis numinibus ac sacrificiis eum inperatore christiano loquitur passim, ae si cum idolorum eultore Joqueretur. Pauei mss., sal recentior, nempe sententia cum homini honor. 14 ominis non est etiam justa vita- io; ab his mss. aliquot hoe solo distant, quod pro non eat etiam, legunt non esset : reliq locum ita exhibent, hujus h juste vsitatio. Non satis rete; Porro aliam letionem sequitur Onuphr. Panuinus lib. de Civit., Rum. voces hujus hominis, mutans in hujus numinis, et ponens visilatio pro vita- io; indicans etiam alicnbi scriptum , usitatio. Sed prestare putamus lectionem nostram , cujus hic est sensus : ‘quod ex dejecta Vieloriz ara ducitur, tamen, ete. @ Ita edit, ac mss. omnes, excepto uno Long., ub hahetur Constantini factum. Baronius autem ad ann, 346 suadet legendum Consianiis facium quasi expro- braret Symmachas imperium Constantis breve fuis- 4e, ac propler vetita Deorum sacra eum a Magnentio de'mediosublatum. Quom conjectrom egregle bine ulal confirmari, quod infra subditur, Sed disus Con- Hantius, cod. Long. Constantinus, ete. Idem ad 355; eadem jierat aique asserit. Baroninm sequitur Godefridu 2 et 3 de paganis, quas Constantis esse arbitratur ; algue in hane ullimam eo loci a ‘Symmaclo,Constantisfacto, tacite Magnentii, deorum eimpe sacra reddentis, factum opponi existimat. Deinde vero propositis’ Constantii tribus legibus queis templorum adita, nec non usu sacrificiorum isi justum non esset vitare malum omen, p imterdicitur, in 3 tradit per hice tempora, scilicet ann. 356 a Constantio aram Victorie dirutam ease, idque ex his Symmachi ac Ambrosii scriptis probar. ‘Verumtamem eorum argumenta contra tot mss. et cunctarum edit. a atantium bic deseramus. Quid enim ipsius faetum non div stetisse, cum ejusdem Constantii jianus antiquaverit? Deinde quod Constantii Symmachus iterum fecerit mentionem,, id more Oratorum eadem subinde, com sibi ex usu esse putant, iterantivm, non abborrel. Hue adde quod infra dicitur: qui nihil tale easet ag gressus, sf quis ante se alius deviasset. Quo enim pa Ista Constantio ¢ Symmachi mente convenirent, Tatas a germano hac de re leges, atque a Maguen sublatas intellexisset idem Constantios ? Credil ergo est nocturna tantum sacrificia a Constante fuisse prohibita, quae Magnentius restituisse reperitor. © Rom. edit. sola, et deprehensionis antecedenti exemple. Mareellinus lib. xm, eap. 44, Constantij in Ur- bem i ressum commorationemque describit, 2d quam aud dabie hoc Joco aladere voluit Syom:- hus. ‘© Mss. aliquot, Deum numine. Ita omnes edit. mss.; autem fere ad unum omit tunt negationem; nee pauei quoque dietionem cal- Es Toco legit urbibus cunctis citatus jam supra anrinus. ‘Epictetus Enchir. eap. 38: érov pap x3 ebaprpor, uti xai 18 eioeBic. Uterque ergo pielatis fondamen te ‘vult esse utilitatem : sed non eodem modo hanc lefiniunt.969 vobiscum agere sermonibus : Optimi principes , pa- A sub princi tres patrie reveremini annos meos, in quos me ius ritus adduxit. Utar cerimoniis avitis ‘enim ponitet, Vivam meo more, quia libera sum. Hic cultus in leges meas orbem redegit : hice sacra Annibalem a moeaibus, a Capitolio Senonas repule- unt, Ad hoe ergo servata sum, ut longava repre~ hhendar ? Videro quod instituendum putatur ; sera tamen et contameliosa emendatio senectutis. 40. « Ergo diis * patriis, diis indigetibus pacem rogamus. Azquum est quiquid omnes colunt, uium pulari. Eadem spectamos astra, commune calnm est, idem nos mundus involvit, Quid interest qua quisque prudentia verum requirat? Uno itinere non potest perveniri ad tam grande secretum : sed hae otiosorum disputatio est : > nune preces, non B publicam la-dim certamina offerimus. B31 44. «Quanto commodo sacri srarii vestri ‘Vestalium virginum prarogativa detracta eat? Sub largissimis imperatoribus denegatur, quod parcissi- ‘mi preestiterant? Honor solus est in illo velut stipendio castitatis. Ut vite earum capiti decus faciunt, ita insigne ducitur © sacrificii vacare muneribus. Nu- dum quodammodo nomen immunitatis requirunt ; quoniam paupertate a dispendio tut» sont, Haque amplius landi earum tribaunt, qui aliquid rei detra- hunt ; siquidem saluti publiez dicata virginitas cre- merito, cum caret premio. 42. « Absint ab zrarii vestri puritate ista compen- Fiscus bonorum principum non sacerdotum di EPISTOLARUM CLASSIS I. pserint, Delectet vos ista felicitas generis humani, cqepit cause hujus exemplum sollicitare morientes. Ergo Roman religiones sub Romana jura non pertinent? Quod nomen accipiet ablatio facultatum , quas nolla lex, nollus casus fecit eadueas ? Capiunt legata liberti, servis testamentorum ° justa commoda non negantur; tantum nobiles virgines, et fata- lium sacrorum ministri excluduntur_priedits here- diate quesiis. Quid juvat saluti publiew castum corpus dicare, et imperil zternitatem carlestibus ful- Cire praesidiis, armis vestris, aquilis vestris amicas applicare virtutes , pro omnibus efficacia vota su- ‘scipere, et jus cum omnibus non habere? Itaque melior est servitus, que hominibus impenditur. Rem- » cai numquam expedit ut in- Grata sit, 44, « Nemo me putet solam causam religionum tueri : € ex hujusmodi facinoribus orta sant cuneta Romani generis incommoda. Honoraverat lex parentum vestales virgines, ac ministros deorum, viet mmodico, justisque privilegiis. Stetit muneris. buju Integritas usque ad degeneres trapezitas , qui ad mereedem vilium bajulorum sacra castitatis alimenta Yerterunt. Secuta est hoe factum fames publica, elspem provinciarum omnium messis wgra decepit. Non sunt hac vitia terroram. Nihil imputamus asus. Nec rubigo segetibus obfuit, nec $82 avena ‘feuges necavit : sacrilegio annus exaruit; necesse enim fuit perire omnibus , quod religionibus nega- damais, sed hostium spoliis augeatur. Ullumne lu- C batur. ‘crum compensat invidia? Et quia avaritia in mores ‘vestros non eadit, hoc miseriores sunt, quibus sub- Sidia vetera decerpta sunt. Etenim sub imperator bus, qui alieno abstinent , qui resistunt cupiditatl, ad solam detrabitur amittentis injuriam, quod desiderium non movet auferentis. 45. cAgros etiam virginibus et ministris ¢ deficientium voluntate legatos fiscus retentat. Oro vos, justitiz sacerdotes, ut urbis vestra sacris reddatur pri- ‘vata successio. Dictent testamente securi, et sciant © Mss. corrupte indigent ceonjanctim ponit, dit pa edit quominus duo bze nomina Symmachus Berit, Nam ut raro indigetes pro lisdem accipiantur, ‘Gui dicuntur a Gracts 640i marpiot xel ivy.Spiot, 82D amen pro heroibus in dens rel 8 dlegentibus sumuntur. Vide alias quoque ejusdem si- aiicationesapud Vossium in Etymol. Jos. Lauren ium fib. 1 Polym., dissert. 49, atque alios, Ita vel. edit. 2¢ mss, exceptis paucis, ubi etiam Regitur nunc cerlamina: Rom. autem edit: , nos pre es, non cerlamina. Per certamina vero intelligi non Gebent pugnz armis commissz, sed concertationes lla, quas proxime ante dicit esse otiosorum. Rom. edit. sola, sacerdotii vacare muneribus., 4 Defcieninm nonine ios appellat, quorum vita senectulis oneri cedit, quos Ambrosius defectos vo- Care solet , maxime enim obsignantur ab hujusmaodi Yestamenta. * Justa commoda ideo dicit, quia wee bzredita- tem integram, nec legata quzlibet accipere servis Hicebat : sed vel peculium, id est, modicam pecu- Pataoz. XVI. 45, « Certe si est hojus mali aliquod exemplum, impotemus tantam famem viribus annoram. Gra hhane sterilitatem aura constrinxit : silvestribus ar- bustis vita producitur, et rursus * ad Dodonzas ar- ores plebis rustica: inopia convolavit. Quid tale provinciz pertulerant, cam religionum sainistros ho- nor publicus pasceret ? Quando in usum hominum concussa quercus, quando valswe sunt herbarum ra- fecanditas mutua; cum populo et virginibus sacris nix summam, vel pensionem aliquam, ut puta fru- eluum, vestium, etc. Nam commoda pro pensione quae sacerdotibus, militibusve altribuatur , usurpari ex Suetonio, Juvenali atque aliis intelligimus. € Vetus erat ac trita paganorum criminatio, ut Imperiuin nullam pateretur calamitatem , quin eam , atque inter eos D christiane religion} acceptam ferrent. Eleganter Ter- tullianus Apolog. cap. 40. Si Tiberis, inquit, ascendit ad mania, si Nilus non ascendit in arva, si coelum stetit, si terra movil, si fames, si tues ; statim chri- atianos ad leonem. Verum hasce calumoias pricier eumdem Tertullianum hoe ipso Apologetico, et Am- brosiom nostrum sequenti dissertatione, alii quoque innocentiz Christianorum defensores confutarunt , inter quos Augustinus editis libris de Civit, Deipal mam tulit, © Pauei yes negavit. » Mss ‘ad idoneas atbores, Male; sunt enim dodonzce arbores quercus, e quarum giandi- bus vietitasse ferantur primi homines: ac proinde tania fuisse fames significatur, ut mitioram frugum defectu glandes esitare pauperes coacti sint, coyx on communig esset aunonat Commendabat enim ter- A Farum proventus vielus antistitum, et remedium tmagis, quam largitas erat. An dubium est semper bro copia omnium datum, quod nunc .ivapia om- tviuun vindicavis ? 46. « Dicet aliquis symptuwx publicum denegs- ‘wun aliensg religionis impandiis. Absit a bonis principibus isla sententia; * ut quod de communi qui- hbusdam tributum est, io jure fisci esse videatur. Nam cum respublica de singulis constet; quod ab ea proficisciter, sit rursus proprium singuforum. Om- nia regitis, sed suwmn cuique servatis : plusque apud vos justitia, quam licentia valet. Consulite certe wu- nificentiam vestrum, au hae publica velit existi- ‘mari, qua in alios traustulistist Semel Lonori urbis delata compendia desiaumt esse tribueusium quod a principio beneficium fuit, usu atque alate fit debitum, Inanem igitur metum divina anjmo ve- ‘Siro tentat ineutere, si quis asserit conscientiam vos ¥ uabere preebeutium, nisi detrabentiug subiecitis invidiam. 47. ¢ Faveant clementi vestee seclarum omnium areana prasidia : et bre maxime, quar majo- es vesiros aliquando juverunt , vos defeudaat, 3 nobis colantur. Eum religiouum statum petigus, qui divo © parenti culminis vestri servavit imperium , qui fortunato principi legitimos sufecit beredes. Spectat, seuior ille divus ex arce siderea lacrymas sacerdotum, et se culpatwm putat more violate, quent libenter ipse servavit, 18. ¢ Prostate etiam divo fratri vestro alieni cou- @ ein : tegite factum quod senalui dis- plicuisse nescivit. Siquidem constak ideo exelusam legationem, ne ad eum. judicium publicum perveniret, Pro existimatione est temporum superiorum, ut thon dubitetis abolere, quod prabawun eat principia non (uisse. » 883 EPISTOLA XVI. Relationi Symmachi respondet Aunnosius , et post conciliatam sibi Vatextiniani benewolentiam, triain eadem relatione precipua capita aggreditur. Nam © Mas, aliquot, ut quod commune; reliqui, ac edit. tut quod de commune ; vet. edit., olim de commune, P Nonnulli mss., habere prasentiam. Non recites conscientiam enim habere prasentium, ete., idem est ac tain in culpa esse, quam si prazberent,” nisi da trarerint. © Rom. edit., parenti vestro culminis servavit, etc. Quod autem aitniwinum suorum religionibus ser- yainun Valenti nperinm , hoceo sensu intelligendam est, non quod illas secutus fuerit, sed quod now aboleverit, sieut a Symmacho su cium est, Hane etiam ob rem eunidem pi commendat ethni immo idem Vale pen Marcellinus lib. xxx, ¢. 9. Quiu ianus libertatem eviqua sequen- legissel, a se relictam, lege 9 bog ipso est eur de BANCTI AMBROSIL LT prosopopaie qua Roma peiscos aos ris pos fingebatr, alia ¢jusdesn Roman contraria efflagiian- tie opponitur, cum Vestalibus et sacrificulis virgin acres et Christi sacerdosea comporantst, o¢ tandem quod sublatas illes ceremanias famen slian faie dicttohaias , id wana cxse ineiclisinis eegunenis demonstratur. Ausnosis episcopes beatissima priacipi, +t cle mentissimue impeeatori VanewTisiane sogusie. 4. Cum ¢ vir glarissimus prafectus urbis Syu- tmachus ad clementiam tuam revuligses, ul ara qu. de urbis Rous curia sablata (uerat, redderetu l- co; eb lu, imperator, licet adkuc in misaris 211 tirocigio. Gorentibus uovus annis, Udei amen virtue Yeleranus obsecrata gentiliun uow probaras; o- dem, quo comperi, puncio libellwua obbuli : quo i cet comprehenderim, quc suggestiasi wecessaia derevtur; poposci amen exemplun mihi réaiscis dati. 2 aque non doi tus ambiguus , ved proves cautionis, et pit certus examinis, hee soemane ree- tionis asserting respondea, hos uum pete, vt hom verborum, elegautiam , sed vim rerum § ex ctudam putes, Aurca ¢niga, sicut Seriplacs diviaa docet (Eccl vi, 44), ost lingua sapiemiam lite ratocum, quam phalerays dotara serenesilis, quadam splendeutis eloquii velus colocis pri corusco resultans, capit animarum, gculus * specie formosi, visuque perstringit. Sed augum hoc, diliggotins manu (sactea, + forig. prativas, iatys ae tallunesh Volve, qurso, atque Sxcute sqciam geal- ‘ium, : presiosa et grandia sonant , veri eta dela duut : Deum loquuntur, sjmulacrum adaran 5. Tria igitur in relatione sua vig clarissimus > fectus urbis proposuik, quar valida putavit: quod Roma veteres, ut ail, suoa cultus gequiran, et quel ‘sacerdotibus suis virginihusque Vestalinus «mole mepla tcibuenda sint, ot quod emolunentis seer tum negatis, fames secuta publica sit. 4. In prima propositione, Mgbili Roma qussit sermonis illacrymat, volecon , uh ait, cule cares niarum @B% requirens. Hae sacra, inquit , | Bt © Vir clarissimus non tam, hor persons iribui- tur, quam diguitatis titulus catia es, ota alicubi observavimus. Adi etiam, si vacal, A fib. in Dispunctiouma. € Nom. edi, expendendam putes; relique, * mss., exspectandam putes, uyo Vat. cod. excepia, ubi expetendam, ; & Duo m:s., specie formasa, visugue eraings unus, specie formositatis persiringit ; czeteri et elit, specie formasi, visuque, Rom. visusque perstringt. {Korie pretiam, supple, auri pra: se fori, {us melajlun, xs videlicet aut ferrum ; ubi- gapecié ne men pro viliori specie pasitum est. ibalem Cardhsgingasiniy ducegs Romavo pe pulo imu Heng pescit io sammmua pericl lum res Romaporum adduxisse: qui tandem Apr i vbrosius in fanebri ejusdem lia: deliciis emollitus, et Fabii cunctatione debililr Quod pairi defuerat, inquit, adjunait : us, Walia recedere evactus fuit, ac poskuedum ® ‘quod frater constituit, custodien, Scipione Afticano debellaius. Seaanes, vera cus 2 Seripla arn. 58h, Celica Gallia, in Ualiam transiissant , slg ipod Nonnulli et chrigtianissimo imperatori. arwpis cogperuut; at Capitoliyan capa tleEPISTOLABUM CLASSIS 1. om balem a meonibus, a Capitolio Seuoaas repulerunt. A non potest. Non annorum 6 eanities est landata, sed ‘aque dum sacrorum potentia pradicatur , infirmitas proditur. Ergo Annibal diu sacris insulta Romanis, et diis contra se dimicantibus, usque ad wuros urbis vincendo pervenit. Cur se obsideri passi Sunt, pro quibus deoru suorum arma pugoabant ? §. Nam de Senouibus quid loquar, quos Capitoli secrela penetrauies Roman reliquia: non tulissent, nisi eo pavido anser stiepitu prodidisset ? En qua- Jes templa Romaua praesules lrabent, Ubi tune erat Jupiter? Au in ansere loquebatur ? 6. Verum quid negem sacrorum ritus militasse Romanist Sed etiam Annibal evsdem Deos colebat. Utrum volunt igitur, eligant. Si in Romanis vicerunt sacra, in Carthagivensibus ergo superata sunt : si in Carthaginensibus tv profuerunt. 7. Facessat 1a populi Romani querela : © non banc Roma mandavit. Aliis illa eos interpellat vocibus : Quid me asso quotidie gregis innoxii sanguine cruentatis? Non in fibris peeudum, sed in viribus bellatorum tropaca viclorise sunt. Alis ego disciplinis orbem subegi. Milit.bat ® Camillus , qui sublata Capitolio signa, casis Tarpeis: rupis triumphatoribus, reportavit : stravit virtus, quos religio won removit. Quid de © Attilio loquar, qui mi- Jikiam etiam mortis impeudit? Africanus non inter Capitolii aras, sed inter Annibalis acies triumphum invenit. Quid mihi veterum exempla profertis? Odi ritus Neronum, Quid dicam 4 bimestres imperatores, et terminos reguin cus exordiis copulatos? Aut forte (non ereditis. © Lonoritica pervicacia! Hid est novum, barbaros suis excessisse fui bas? Numquid etiau ili christiani fuera, quorum iserabili novoque exemplo © alter captivus impera- lor, sub altero captivus orbis, ‘ fefellisse que victo- Tigm promiltebant, suas ceremouias prodiderunt? Numquid et tune non erat ara victorix ? Poenitet la- sus : velusta canities pudendi sanguinis traxit ru- orem. Non erubesco cum tol orbe longieva cop- verti. Verum corte est quia nulla wtas ad perdiscen- dom sera est, Erubescat senectus, quar emsendare se dia oceupaturi, anserum gingritu detecti sum Manlio de Tarpeia rupe dejeeti. * Omnes edit , non hac Roma manda wot, non hane ‘rem mandavit; reliqui melius, anc, ete., supple querelam. > Camillus quinguies eta (oF crealus est, et ob Iter Romulus dictus. Hie Teliquiis Senovas pravde inten- + qUo potissimum nomine hic tos fudit ac profliga ‘ab Ambrosio memoratar. © Attiius Regulus a Carthaginensibus, a quibus ‘captus in bello fuerat, ad Senatum de perinutandis ‘captixis missus, cum eam permutationem eflicaciter dissuasissel, Carihaginem ad certissimam et erude- liasinain mortem rediit. 4 Galbam, Othouem, Vitellium intelligit, quorum Galba septime imporii mense oceisus ost , Otho no- agesimo quinto die, Vitellius octave monse , tres certe annos trini principes in imperio non impleve- rupt, quod eleganti carmine comprebemaum est ab Ausonio: Galba senex, Otho lascive, famose Vitel, ‘Tertia vos Latio regaaates nescit sates. 1p. P gi duabus meusibue ot diebus 25 et ad Didium,q 86. ali morum (Sap. 1v,1x). Nullus pudor est sd. meliora transire. Hoe solum babebain commune cum $35 barbaris, quia Deum antea nesciebam. Sacrificium vesirum rilus ost bestiarum cruore respergi. Quid in mortuis pecudibus queritis Dei voces? Venite, et discite iu terris carlestem militiam:: hie vivimus, et illic militamus. Cosli mysterium doceat me Deus ip- $e, qui condidit : now homo, quise ipsum ignora- Vit. Cui magis de Deo, quam Deo eredain? Quomodo Possum vobis credere, qui fatemini vos ignorare ‘quod colitis ? 8. Uno, inquit, itinere non potest perveniri ad tam grande secretum, Quod vos ignoratis, id nos Dei voce cognovimus. Et quod vos suspicionibus smphata , nec Romanis ulique B queritis, nos ex ipsa sapieutia Dei et veritate compertum habemus. Non congruunt igitur vesira no- sum. Vos pacem diis vesiris ab imperatoribus obsecratis, nos ipsis imperatoribus a Christo pacem rogamus. Vos manuum vestrarum adoratig opera, 18 injuriam ducimus omue quod fieri potest, Deum pulari, Non vult se Deus in lapidibus coli. Denique etiam ipsi philosophi vestri ista riserynt. 9. Quod si vos ideo Cliristum Deum negatis; quia illwa * mortuum esse non creditis (nescitis enim Quod mors lla carnis fuerit, non divinitatis, que fecit ut credentiun jam uemo moriatur) quid vobis imprudentius, qui contumeliose colitis, et honori- Gee derogatis ; vestruun enim Deum liguum putatis. 0 contumeliosa reverentia ! Christum mori potuisse 40.Sed votera, inquit, reddenda sunt altaria simu- Jaeris, ornamenta delubris. Reposcantur bz a con- sorte superstitionis : christianus imperator aram s0- ius Christi didicit honorare, Quid manus pias et ora fidelia ministerium suis cogunt ‘ sacrilegis exhibere? Vox imperatoris nostri Christum resultet, et illum solum, quem sentit, loquatur; quia cor regis in manu Dei (Prov. xxi, 4). Numquid imperator genlilis aram Christo levavit? Dum ea que fuerunt, Feposcunt, exemplo. suo admonent quantum chri- Nisi_hoo potins referri velimus ad AI. Perti ee luobus mensibus et quinque diebus in imperio Tue- Fe: quod certius convenit cum spatio Anibrosiano. Ita Naunius. © Idem Nannius ad heee verba : Id hand dubie, in- wit, de Lie, Valeriano, et filio ejus Gallieno intell gendum, quoruin pater eaptus a rege Persirum Sa- pore, cui axcensuro cervieem pro scabello subj i erabili servitule consenuit: alter or- hem terrarum luxu et nequitia perdidit; deo ut trigenta tyranni provineias occupaverint, et feminae quoque contra eum diadema sumpserint. 1 Mss. aliquot, fefellitque quee victorian promitie- bat, Minus commode. © Onmes edit. a¢ pauci mss., canitics ext laudanda. » Nonnulli inss., mortuum esse ereditis; reliqui, ct omnes edit... non creditis. Melius ut docent sequentia, Christum mori potwisse non erediis, { Paueuli mss., sacrifisiis exhibere,915 iani imperatoresreligioni, quam sequuntur, debeant A deferre reverentie; quando gentiles superstitionibus suis omnia detuleront. 44. Dudum ccepimus, * et jam sequuntur exclu- 0s. Nos sanguine gloriamur, illos dispendium movet. Nos hie victorise loco ducimus, illi injuriam putant. Numquam nobis amplius contalerunt, quam cum verberari christianos atque proscribi ac necari ‘juberent. Premium fecit religio, quod perfidia puta- batessesupplicium. Videte magnanimos. Perinjurias, perinopiam, per supplicium >nos crevimus::illicere> ‘monias suas sinequastu manere posse non credunt. 836 11. Habeant, inquit, ¢ Vestales virgines im- moanitatem suam. Dicant hoe, qui nesciunt credere, ‘quod possit esse gratuita virginitas : provocent lu- eris, qui diff dunt virtutibus. Quantas tamen illis B virgines praia promissa fecerunt? Vix septem Ve~ stales capiuntur puell. En totus numerus quem infulse vittati capitis, purpuratorum vestium murices, pompa lectice ministrorum circumfusa comitatu, privilegia maxima, lucra ingentia, prascripta denique pudicitize tempora coegerunt 42. Attollant mentis et corporis oculos, videant plebem pudoris, populum integritat virginitatis. Non vite capiti decus, sed 4 yelamen usui, nobile cast abdicata lenocinia pulchrivudinis : non illa purpura- rum insignia, non luxus deliciarum, sed usus jejuniorum ; non pri , non lucra : omnia postrenio talia, ut revocari a studio putes, dum exercentur ofiicia, Sed dum exercetur officium , studium pro- C ‘vocatur. Suis castitas cumulatur dispendiis. Non est virginitas , qua pretio emitar , non virtutis studio on est integritas quecunique © in au- ‘ad tempus licitatur compendio. Pri- castltatis victoria est facultatam cupiditates vin ere ; quia lueri studium tentamentum pudoris est. Ponamus tamen subsidia largitatum conferenda ginibus, Qua cbristianis munera redundabunt ? ‘quod tantas opes sufficiet erarium? Aut si arbitrantur solis Vestalibus conferendum, non pudet, ut qui imperatoribus gentilibus vindicarunt , idem sub principibus christianis non putent nobis sortem debere esse communem. "Yel. edit., Dum corpimus , sequamur exclusos ; Rom. et mss. nobiscum consentiunt, nisi quodilla reti- it sequamur, ubi prope adunum ponunt sequuntur. > Omnes edit., nos credimus; omnes mss. , nos cerevinus. © De Vestalibus vide quod a nobis observatum est ad lib, 1 de Virgin. cap. 4, num. 45. Quod autem infra dicitur Vestales capiuntur, allusio est ad illam Pontificis novam virginem accipientis formulam : Copio te, amata. Edit. ac pauci mss., velamen, usui (Rom. edit, wan) mobile enaiais; ses. plues et polioes ut in ext. * Omnnes edit., tamquam in auctione... tollicitatur ; ‘omnes mss. nobiscum faciunt, quod pro auctione, wus legit actions, alter cautione, Volunt hie designari ab Ambrosio Valentiniani legem 20, de episcopis, etc., ad Damasum pont. SANCTI AMBRUSIL 43: Sacerdotibus quoque suis et ministris que- runtor alimenta publica non deberi. Quants bine verborum tumultus increpuit? At contra, nobis ¢tiam private successions emoluments ‘ recenibas egibus denegantur, et nemo conqueritur; non esim putamus injuriam, quia dispendium non dolemes. Si privilegium queerat sacerdos, § ut onus curale declinet , patria atque avila et omnium fieulatom posseasione cedendum est. Quomodo hanc gentile, sihaberent, ingravarent querelam , quod sscerdos ferias ministerii sui emat toting patrimo damno, et privati universse commoditatis dispendio usum publici mercetor obsequii : pretendens com munis salutis excubias, domestica inopiz se mercede soletur; quia mi ym non vendidit, sed gratiain comparavit. AA, Conferet causas. Vos excusare vultis * dee rionem, cum Ecclesize excusare ndn liceat sacerdotem. Scribuntur ‘testamenta templorom ministris nullus excipitur profanus , nuilus 97 vlimz conditionis, nullus prodigus verecundia: : soli ex ‘omnibus clerico commune jus clauditur, a quo slo pro omnibus votum commune suscipitur, offcium commune defertur : nulla legata vel gravium videa- rum, nulla douatio, Et ubi in moribus culpa noo deprehenditur ; tamen officio muleta preseribitar. Quod sacerdotibus fani legaverit christiana videa, valet : quod ministris Del, non valet. Quod ego non ut querar, sed utsciant quid non querar,, comprehendi; malo enim nos pecunia minores case, quam gral 48. Sed referunt, ea quae vel donata vel relic sunt Eeclesiee, non esse temerata. Dicant et ini quis templis dona detraxerit, + quod faetam es christianis. Que si facta gentilibus, reddere- tur potius quam inferretur injuria. Nunecine demon justitia pretenditur, equitas postulatur? Ubi tae ‘rat ista sententia ; cum direptis christianorm omnium facultatibus, ipsos vitales anhelitus inviderent, €t nullis usquam negata defunetis inhiberent se premz commercia sepulturse? Quos gentiles prec pitarunt, maria reddiderunt, Fidei ista victoria et quod ct ipsi jam facta majorum carpunt, quorua gesta condemnant. Sed que, malum | ratio, ol e ‘Tum munera pelant, quorum gesta condemnant? - destinatam, qua de facto clerici probibeatar 2 mulieribus, que ellis adjunxerint, testamenlo quidquam accipere. Quod aulem Ambrosius detri- mento, quod eadem lex clericis irrogabat, se nou moveri testificatur, cum Hieronymo pulchre con sentit: sed hic se ‘graviter dolere non. dissimalat, quod eidem legi causam praebuerit clericorum are ritia. Lege seeundam ejusdem epistolam de ritaCle ricorum. © De onere curiali dicetur commodius epis. of Theodosium. 2 Intellige Theodosii leg. 104 de Decurionibus ; qua etiam eritdicendi locus ad epistolam ante &- 1am. 1 Hane ecelesiarum direptionem sub Juliano faclam fuisse constat. De qua Sozom. lib. v Hist. op. 5, Theodoret. lib. m1, cap. 42, et Tripart. Hist. lib. M1, cap. 33,977 a 46, Nemo tamen donaria delubris, et * legata A haruspicibus denegavit : sola sublata sunt preedia; quia non religiose utebantur iis, que religionis jure defenderent. Qui nostro utuntur exemplo, cur non utebantur officio? Ni Ecclesia sibi, nisi fidem possidet. Hos redditus prabet, hos fructus. Possessio Ecelesize » sumptus est egenorum. Numerent quos redemerint templa captivos, qu contulerint ali. menta pauperibus, quibns exsulibus vivendi subsidia ministraverint. Praedia igitur intercepts, non jora sunt. 47. En quod factum, quae triste piaret nefas, fames, ulaiunt,, publica vindicavit; quia usui omnium proficere ccepit, quod proficiebat commodis sacerdotum. Propterea ergo detractis, ut aiunt, arbusta exuta corticibus, succo miserabili deficientium ora B Iambebant. Propterea ¢ Chaoniam frugem glande mutantes, rursus in pecudum pastus, et ad infeli veins alimenta revocati, coneussa quercu , famem in silvis $38 © miseram solabantur. Nova videlicet prodigia terrarum, quax numquam ante acciderant ; ‘cum superstitio gentilis toto orbe ferveret? Re vera quando ante { vacuis avenis seges avari vota lusit agricole, et spem rustica plebis quasita sulcis (rugis Therba destituit? 48. Et unde Grzcis * oracula habita sux quercus, nisi quia remedinm silvestris alimonix coslestis re- igionis donum putarunt? Talia enim suorum munera credunt deorum. Quis dodonwas arbores, nisi geutium populus adoravit; cum * pabulum triste agri nemorum honore donaret? Non est verisimile quod C indignantes eorum dii id pro poena intulerint, quod solebant placati conferre pro munere. Quer autem zequitas, ut paveis sacerdotibus dolen- tes victum negatum, ipsi omnibus denegarent ; cum inclementior esset vindicta, igitur idonea, que tantam agritudinem mundi fal- «Pro ciebus conjicit Samuel Petit legata auruspicibus legendum legata aris spe- mt Variar. leet il jana est, mee rationes , quibus nititur, satis idonew. Locum expende, ac pronuntia. Rane legem, qua Ecclesiam omnem teneri hoe loco testatur Amibrosius, quain perfecte ipsemet im- pleverit, cognosces ex iis, quae ad lib. Offic. cap. D Xv et 98 observavimu: © Mss. duo, Praeda igitur intercepta. Et post secundum versum, ubi vet. edit ac mss. sliquammul quod; nonnulli que triste piare nefas;; melius edit. Rom. cum reliquis , que triste piaret nefas. Est quippe imitatio illius versus e lib. u Aineid. Efigiem siatnere, nefas que: triste piaret. 4 Hie mss. et edit. inter se conveniunt, excepto ‘quod in illorum nonnullis dietio glande pratermitti- tur : sed tamen uleus his verbis inest minime obscu- ‘ruin. Nam przeter quam quod Ambrosium respexisse Hiquet ad versum illum ex 1 Georg. ‘Chaoniam pingui glandem mutavit arista; ‘vox Chaonium ducitur a regione Epiri, in qua Do- one urbs condita erat. Non longe autem ab hac surgebat silva Jovi sacra, et lola qu Symmachus in Relatione, et Ambrosiu: qu ‘cus Dodonens arbores yocant, Seribendum ergo vel EPISTOLARUM CLASSIS 1. 978 lentis causa constrinzerit ; ut virentibus segetibus subito spes auni adulta moreretur. 49. Et certe ante plurimos annos templorum jura toto orbe sublata sunt : modone demum diis gentilium venit in mentem suas injurias ultum ire? Prop- terea nec assueto cursu Nilus intumuit, * ot Usbi- corum sacerdotum dispendia vindicaret, qui non i jt suorum? 20. Esto tamen si superiore anno deorum suorum injurias vindicatas putant, cnr presenti anno con- temptui fuere? Jam enim nee herbarum vulsis 1 dicibus rusticana plebs pascitur, nec bacew silvestris explorat solatia; j neceibum de sentibus rapit : sed operum zeta felicium, dum messes suas et ipsa miratus, explevit voli satietate jejunium : usurarios nobis reddidit terra proventus. 21, Quis ergo tam novus humanis usibus vices stupeat annorum? Et tamen etiam superiore anno plerasque novimus provineias redundasse fructibus. De Galliis quid loquar solito ditioribus ? Fromentum, Pannonize, quod non seserant, vendiderunt : ¥ et secunda Rhetia fertifitatis. suze novit invidiam; nam que solebat tutior esse jejuni, fecunditate hostem in se excitavit : Liguriam Venetiasque autumni fru- menta paverunt. Ergo nec ille sacrilegio annus exa- ruil, et iste fei fructibus annus effloruit. Negent etiam quod largo fetu vinew redundaverint. §3Q Itaqne et messem feneratam recepimus , et libera- lioris vindemi beneficia possidemus. 22. Postremus superest et maximus locus, utrum €2 quae vobis profuerint, imperatores , restituere subsidia debeatis; ait enim : Vos defendant, a nobis colantur. Hoc est, fidelissimi Prineipes, quod ferre non’ possumus; quia exprobrant nobis vestro se suis supplicare, et vobis non mandanti- jum immane committunt, dissimulationem pro consensu interpretantes, Sibi habeant prie- Chaoniam fruge glandem mutantes, vel Chaonia frugem glande, etc. * Non pauci mss., miseram solabamur; et istic lditur etiam ad Virgilianum illud e lib. jam eitato : Concussaque famem in slvis solabere quercu. 1 Virg. lib. cit. Exspeclata seges vacuis elusit avenis. * Ita mss.; edit. autem, oracula habit. Utique ex Virg. lib. 1 Georg. ubi legitur : ssAtque habite Grajis oracula quercus. De dodonzzis porro quercubus hie agi constst; de quibus przier Virgilii commentatores ad versum ci- tatum, consnlere etiam licet Erasmom chil. 4, cent. 4, adagi ®Omnes edit., pabulum triste sacri nemoris; om- zhes iss. ut nos in textu. * Quemadmodum Roma per antonomasiam Urbs, et Romanos sacerdotes lioe loco Urbicos vocat Ambrosius. i Nounulli mss., nec cibus de sentibus sapit. Se- ‘quenti autem sensu parodia est ex illo Virg. Georg. 1. ‘tipsa soas mirantur Gargara messes. et (ecunda Rhetia; omnes mss et eecunda Rhelia. Hodie dividivur ea regio in supe: jorem et inferiorem : an aulem Ambrosii ztate in Primam ct secundam distingueretur, nobis non con- Stat, Vide situm ejus apud Ptolomeum lib. 1, et apud eograplios recentiores,su06 si possunt, i fis 2 quibus coluntur, auxilio esse now possunt ; quomodo possunt vos defendere , a quibus non ¢o- Juntur? 25. Sed majorom, inquit, servandus est ritus. Quid quod omnia postea in melius profecerunt? ‘Mundus ipse, qui vel primum * coactis elementorum per inane seminibus , tenero orbe , conereveral, vel confuso adluc indigesti operis ealigabat horrore; nonne postea lerrarumque discrimine, rerum formas quibus speciosus videtur, stupnere solem. Dies rocessu temporis ineremento luminis mi I exordio non refulget, sed et eae 24. Luna ipsa, qua propheticis oracul Ecclesiae Sguratur, cum primum resurgens in men- ‘sMruas reparatar tates , tenebris nobis abscondi- (ur : paulatimque cornua sua complens, vel e Fe Gione solis absolvens , clari splendore fulgoris irru- tila. 98. Brerceri in fructus terfe ante nesciebant : post © ubi imperare arvis sollicitus canpit agricola, €t informe solum vestire vinetis, silveste domesticis mollite cultibus exuerunt. 26. Anni ipsius elas prima, quae nos usu parili eploravit@ nutu gignentium : sed in processu lap suris floribus vernat , postremis adolescit fructibus. 27. Nos quoque evi rudes, seusus * habemus in- fanviam + sed mutati in annos ingenii rudimenta deponinus. Dicant igitur in suis omnia mangre debuisse prin- cipiis; mundum tevebris ouductum , quia splendore solis illuxerit, displicere. Et quanto geatius est animi tenehras depulisse, quayn corporis, fideique ju har emicuisse , quam solis? Ergo @4M et mundi sieut omajurm rerum f primava nutarunt, up venerabilis canw (idei sequeretur senectus. Quos hoc movet, reprehendant messem ; quia sera fecunditas est: reprehendant vindemiam ; quia in occasu anni * Compone, si lubet, totum hune locum eum simili apud Virgilium Ecl: 6, et alterum ex altero pe- non difliteberis. Mss. aliquot, tenebris noctis absconditur. Mutuatns est etiam hunc locum Ambros. ex illo D jectis de eodein fuvio nom Virg. Georg. 1 : ‘Exercetqua frequens tellurem, atque im Vt arvis. Alios quoque versus. lib. 1 hic expressi sunt, quos ipse per te facilé deprehendes. @ Rom. edit ‘nuda gignentium ; optimo sensu, sed residiis destituto. Idem vero € gignentium arbitrio seu lege. smus infantile; omnes. prope primeva viam mutarunt ; alii mss. magno numero, primeva nituerunt ;reliqui ‘melius, muserunt, id est, pre infirmitate vacillarunt, _* Rom. edit., des animarum , et in Ecclesia gratia, ete. © Omines edi mss. parti partim.. id quod erat verum, jure prelatum ; quod erat verum, fit jure prélatum , ‘ajar praatam, part tia. in js male forsitan legeremus. SANCTI AMBROGH ja defendant. Nam si A es! species Bet peregrinos ritus sacrorum ) quia postremns est : reprebendant olivar fructus. 28. Ergo et messis nostra fides & animorum est; Ecclesiae gratia meritorum vindemia est, que ab ‘ortu mandi virebat in sanctis , sed postrema ziale in populos, ut adverterent omnes non se diffud rudibus animis irrepsisse (idem Christi (nulla exim sine adversario corona vicioriz) sed explosa opinione, que ante convaluit®, quod erat verum, ft jure preclatum. 30. Si ritus veleres delectabant, cur in alienos its eadem Roma successit? Qioitto abscoadiam pretio bumum , et pastorales casas auro degeneri Fenitentes. Quid, ut de ipso respondeam quod queruntur, captarum simulacra urbium, victosque deos, ienze supersitionis amuli receperunt? Unde igitur exemplum, quod + currus suos simulato Almonis in flumine lavat Cy- bole? Unde Phrygii vates , et semper invisa Roma- nisnon aque: Carthaginis numina? Quam i Ceelesten i, Mithram Pers, plerique Venerem colunt, pi non pro numinis varictate. Si deam esse et vicloriam crediderunt, quae utique mu- nusest, non potestas : donatur, non dominatu sgionum gratia, non religions potentia. Magna igi tur dea, quam miitum multitudo sibi vindicat vel pracliorum donat eventus ? 5. [ujus aram strui in orbis Nome guria petont, hoe es}, quo plures conveniunt christiani. Ox templis ars, ara etiam in templo vietoriarum, Quoniam numero deleetantur, sacrificia sua ubique concelebrant. Quid est nisi jusullare filei, uniusare sacrificium vindicare? Ferendumne istud, ut geniilis sacrificel, et chiristianus intersit? Hauriant, ingvit, auriant vel inviti funnum oculis, symphoniann auribus, cinerem faucibus, tus naribus ,* et aversan- tin Ticet ora exeitata fucis nastris favilla respergst, ‘Non illi satis sunt lavaera, non porticus, non platez occupate simulacris? Etiamne in communi illo concilio non erit communis conditio? Obstringetur sit idem adjungit est, ul que in od perinde nec ‘Sparserat et Hive Nannius. Porro de adoplata um pene jentibus, omnium genx ferumiamen facta sepius dominaretur bus, serviebat erroribus, ele. edicta de pellendis ex Urbe religionibus peregeiais ‘hon ignoramus. nqu J Sumptun ¢st ex illo Herodoti, deepepetanner 3 nal 2 Odpavin Oiter napa ce “Acoupian, patiovcs xl ‘Apa nadover 34 “Acrigit civ "Appodizoy Wiles, “Apa6vor 84 “ADivea, Mepaoae 8é Milpar. Ite Nannius. T Amerb. cum mss. non paucss, et adversaziivn ; ‘lize cum reliquis, ef aversantium.FPISTOLARUM CLASSIS I. 983, ‘sensi portio obtestantiam vocibus, adjurastinm sa- A 37. Quem etiam magis sacrifcils deditum, quam Si refutet, videbitur mendacium prodere: BL i scquiescat, sxcrilegiven contieri. ‘52. Ubi, inquit,, in leges vesiras et verbe jurabimus ? Ergomens vestra, qua legibus tenetur incluss, ceremoniis gentium sullragium colligit, idem strin- itt Jam non solum prasentivm, sed absontiam jam, et quod estamplius, imperatores, fides vestra pulsatur; vos enim cogitis, sijubetis. * Constantius augustze memoria nondum soeris initiatus myste contaminari se putavit, si aram illam videret. Jus auferri, mon jassit reponi. Iilud auctoritatem facti habet, hoe prascepti non habet. 53. Nemo sibi de absentia blondiatur. > Presen- tior est, qui se animis inserit, quam qui ceulis pro- Carthaginensiam ducem Hamilcarerm reperimus? Qui ean tov pralii tempore inter acies positus di- micantes, sacrificium faceret; ubi partem suorum yn es6e cognorit, in ipsos quos adolebat, se prar- cipitavit ignes : ut eas vel oorpure suo restingue rel, quos sibi nibil profuisse cognoverat, G42 38. Nam de Juliano quid loquar? qui cum Fes;ousis haruspicum male credulus esset, | ademit sibi subsidia reveriendi, Ergo in communi easu non est communis offensa; neminem etenim promissa nostra luserunt 39. Respondi lacessentibus tamquam non lacessi- tus ; refellendze elenim Relationis, non exponenda superstitionis mibi studiam fuit, Te tamen , impera- testatur. Plus enim est mente connecti, quam cor- B tor, ipsa eorum rolatio faciat eautiorem. Nam cum pore copulari. Vos senatus eogendi concilii presules habet, “ vobis eoit : vobis conscientiam suam , non is gemtium presiat : vos liberis svis, non lamen fidel suz prafert. Hae est eharitas expetends, bee at imperium. }- Seu fortasse aliquem moveat ¢ ita Adelissimam ‘sapiens non in orbe quodam aique bumanara rerum novit negot semper succersus habent : sed vi tant vices? ‘35. Quem beatiorem Cneio Pompeio Ro: jam status, et pla miserunt? At is eum tribus triumphis terrarum (, isset orbem, pulsus acie , bello profugus, et sui terminis exeul imperii, Canopei * manu spadonis o¢- cubuil ‘36. Quem nobiliorem Cyro Persarum totivg Ori tis terre regem dederunt? Is quoque cum principes potentissimos adversantes vicisset, ¢ victos reservas- sel, muliebribus armis fusus interiit. Et ille rex qui Superatos etiam Zonsessus lhonore donaverat, ex- secto capite et intra utrem plenum cruoris, s satiari jussus, incluso, feinineis imperiis ludibrio fult, Adeo in istius vitze eurriculo non paria paribus, sed longe divers referuntur! * Cod. Long. legendum Constantius, de cujus baplismate scribit Socrates lib. u, cap. 47, et alii. > Ambrosins’ supra epist. 44, oum. 6, Quorum frequenter presentior absentia [uit : et hive seutentia sancto Privsuli erat admedum familiaris. © Vobis coit in wes. fere omnibus desideratur. 4 Gratianus dubio procul hie designatur, de cujus Exposit. peal. uxi et quze nos ibidem an- peium, amissa Pharsalica pugna, ad regein gyvi pertug i sua in gypuian ingressus esset, Ach nuchus nefarie trncidavit, ut Vit dul. Cesar umm auiem spai ay ‘que ab Alexandria 120 stadiis dissita erat. De Cyro Persarum rege, qui devielum Cresum perhumaniter planeque regie tractaverat, a Thom faptu el obtruncato scripsit Herodotus libro rIlistor., et Leet., Constantinus. Sed omnino J Jastinus lib. etiam 1, atque al de superioribus principibus texvisset, quia prior eorum numerus ceremonias patrum colui non removit ; adi i exemplum religio faciat dissimulatio proximorum ; evidenter docuit quid et Adei tux debe ii ritus non sequaris exemplumn ; et pietal statuta non violes. Si enim pro suis dumtaxat partibus eorum dissimulaticnem prineipum pracdiearuat, qui cum essent christisni, decreta tamen gentilium minime removerunts quanto magis smori debes de- forre (raterno , ut qui dissimulare deberes , etiamsi quid forsitan non probares, ne fraternis derogares statutis, et nunc teneas quod et Aidei tus, et germa- nitatis necessitudini judicas convenire. i EPISTOLA XIX, Aunnosios a Vicitio ad episcopatum recens allecio, ut ibi formam institusionis traderet, obsecratus, admo- net ne fidelescum infidelibus patiatur inire conjugia: deterreat populum a fraudibus aique fenoribus : ad ‘hospitalitatem vero illum hortetur : sed potissimum ul memorata christianoram cum gentilibus matrimo- nia efficacius prokibeat, historiam Samsonis univer sam decurrit alque edisserit. Auprosios * Vi 4. Poposcisti a me institutionis tux © Saiigri jussus dest in mss, fere omnibus at contra in euinctis edit. inyenitur. “Ita omnes mse. paucis exemptis, in quibus pro restingueret habelur restringeret : onimes vero edit. vel cruore suo re ‘Hane duliani apusiatie bellum adversus Pevsas prudentiam, qua combustis navibus sibi ac Romano exercitui redeundi spein interceyi descriptam habes apud Sozomenui li Theowtor. Ii ap. 25, eas, Vigilio (ratri; et infia, insinuandum id quem data’ est hee epistols, non alum esse a Vigilio Tridenti episcopo jam in Admo- ‘ad fib. de Tobia indicavinus, nec’ nobis hac in quam dissenserit. Ejus porro mortem Rom, 'yrul, vit kal. Julias aniuntians, eum a paganis cum idololairia reliquias exscindere co pidibus obrutum ira985 iam novus accitus es ad sacerdot te ipsum edilfieasti, ut oportuit, qui dignus habitus 5 tanto munere; quomodo et alios zdifices, signifi- candum videtur. 2. Primam omnium eognosce Ecclesia: Domi tibi commissam; ideoque vitandum semper, ne quid obrepat offensionis, et flat velut commune corpus jus gentilium admixtione. Unde Scriptura tibi dicit: Ne accipias uxorem de filiabus Chananzorum,, sed vade in Mesopotamiam , in domum Bathuel, id est, domumn sapientize; * et ejus tibi acquire copulam (Gen, xxvin, 4, 2). Mesopotamia autem regio est in partibus Orientis, que duobus maximis per ea locoram Euphrate 43 et Tigri fuminibus circamveni- tur, > quibus origo est in Armenie locis. Influunt autem Mesopotamize nomine signatur figura Ecctesize, que ‘maximis fuentorum prudenticirriguis atque justitice fecundat mentes fidelium , quibus sacri baptismatis, ‘cujus typus praxcessit in Rubro mari infundit gratiam, eculpamque abluit. Doce ergo plebem, ut non ex alicnigenis, sed ex domibus christianis conjugii queratur copula, 3. Nemo frauilet 4 mercenarium mercede debita ; quia et nos mercenarii sumus Dei nostri, et ab €0 mercedem laboris nostri exspectamus (Levit. x1x, 45). Et tu quidem, o quicumque es negotiator, mer- cenario (uo mereedem pecuniariam negas, id ‘est, Vilem, eaducam : tibi autem negabitur merces promissorum coolestium : Non fraudabis ergo, ut Lex Gicit, mercenarium mercede sua (Deut. xxiv, 14). 4. Non dabis pecuniam tam ad usuram ; quo- ‘iam seriptum est quod is qui pecuniam suam non dedit ad usuram , habitabit in tabernaculo Dei (Ps. xn, 5); € nain ille supplantatur, qui usararum captat tio Usuardi, et Acta in Mabillonii Praefut. in x suum, seculum memorata. Unde in promtu est, eur a per- muitendis deliam stque echnicorum intr se eonna- is igilium iantopere dehortatus fuerit Ambro- # Rom. edit. sola, et de fliabus Labin tibi, etc. > Mesopotamia ergo propterea dicilur hic terrm tractus, quod sit uézor rorausy. © Rom. edit, in mare Persicum; sed praestat in geographiam errorem pati, quam ab omnibus mss, atque edit. deficere. Eadein priecipiebat vir sanctns Constantio epist. 2, num. 43. Imo etiam christianis omnibus lib. de Tobia cap. 24, num. 92. © Atainss. duobus tantummodo exceptis, ubi pr ‘manu positum fuerat, supplantator, quod legitu ‘omnibus edit. Sed verisimilius est supplantatur activo sensu hic usurpari. Cxterum qu iam dare jubet sine spe recipiendi, id quam simillimum est sis, quee lib. de Tobia cap. 2, n. 8, cap. 44, 0. 49, et cap. 46, n. 54, precipiuntur. 8 lib. de Tobia cap. 4, num. 43 iquius, ete. Item eap. 5, num. dais et plus exigits, eve. Denique cap. 14, num. a8: Durum est repetere, etc, « Citato lib. de Tobia cap. 2, num, 6: Non tam cupiens commendatum reposcere, ec. © Long. cod., Populi sibi condiderunt fenora : alii atque edit, ut in textu, nisi quod pro spe concides ‘runt, paul mas, habent se conciderunt, Non alil porto SANCTI AMBROSII . Et quoniam A emolumedit D atque Ambrosius 938 Iaque vie christianus si babet, det Pecuniam quasi non recepturus : aut certe sortem, quam dedit, recepturus. Habet in ea non mediocre grati usuram. Alioguin decipere istud est, non subvenire. f Quid enim durius, quam ut des pee ziam tuam nion habenti, et ipse duplum exigas? Qui simplum non habuit unde solveret, quemadmodum uplum solvet? 5. Exemplo nobis sit Tobia qui nomquam re- suze tempore (Tob. 1v, 21); 6 magis ne fraudaret hz- redem, quam ut depositam pecuniam cogeret 2¢ recuperaret. * Populi szepe conciderant fenore , et 4 publici exitit causa exstitit. Unde nobis sacerdo- libus id precipue cura sit, ut ea vitia resecemos, verso meat in mare Rubrum; et ideo B qua in plarimos videntur serpere. 6. Hospitem doce voluntarium magis quam ex necessitate esse oporiere ; ne in hospitio deferende inhospitalem affectum animi sui proda ipsa hospitis susceptione per injuriam violetur gratia: sed is excolatur officioram usu , et aliquo buma- tis ministerio. | Non enim a te munera exiguntar ditia, sed G&A ofcia voluntaria , plena pacis, convenientis concordiz; meliora sant enim olera ‘cum amicitia et gratia, quam si exquisitis dapibos adornetur convivium , si desit affectus gratize (Prev. xy, 17), Legimus peremptos gravi populos excidio propter violata jura hospiti (Judic. xx, 44). Prop- Aer libidinem quoque commissa bella atrocia (Gen. xxnv, 95). 7. Sed prope wihil gravius quam copalari alii gene, ubi et libidinis et discordize incentiva, et s2- crilegii lagitiaconflantur. Nam com ipsum conjoginm J velamine sacerdotali , et benedictione sanctifieari oporteat; quomodo potest conjugiom dici, ubi noa Prpali hic indiantar, quam Chou Ii, de, quibs ib. de Tobia cap. 14, num. 39, dixit Ambrosius pls- Fes suis quam hostilibus jactibus interire. ‘Non alio plane seiisu idem Ambrosius lib. 1 de Abraham cap. 5, num 35: Non opes a te hospes requirit, ete. J Nihil magis omnibus no.um, quam feminas apud etlinieos caput erocei coloris velamine, dum ad m2- temporibus usu receptum us ecesiastcis: sod em Tertullianus de Veland. Virg. cap. 41, ib. 1 de Abrah. eap. 9 referantad Rebecca imitationem, que couspecto marito, ad pr mus a script latione significa debere verecundit subjectionem axoris erga ‘tradit. Porro quod Ambrosius utitur i idetur indicare iliad srdote ipso imponi solitum, quod non facile apud alium auctorer is ‘Quod vero ad benedictionem non modo illius sum’ in prima Ee- clesia viguisse ostendunt Innocentiu lric., synodus tv Carthag. can. 45, de Eccles. Offic, e. 19, et alii; sed Tertullianus lib. 1 ad Uxorem €. 9, Syricius epis ad Himerium, cap. 4, vbi sic loquitur 1 Illa benes dictio, quam nupturce sacerdee Imporit, apud fldciet985 EPISTOLARUM CLASSIS 1. est dei concordia? Cum oratio communis esse de- A spem parentibus annuntiaretur , * futurum regimen beat, quomodo inter dispares devotione potest esse conjugii communis charitas? Sepe plerique capti amore feminarum fidemn suam prodiderunt; ut patrum populus in Beelphegor. Unde Phinees, arrepto sladio, interfecit Hebraum et Madianiten feminam (Num, xxv, 8), et mitigavit indignationem divinam, ne totus popalus exstinguereta 8. Quid de pluribus exemplis loquar? Ex multis unnm proferam, et ejus commemoratione liqueat, quam perniciosum sit alienigenze mulieris adscivisse copatam, Quis fortior, et ab incunabulis suis et mu- nitior Dei spiritu, quam Nazareus Samson? Et ipse proditus ext , et ipse per mulierem non potuit suam tenere gratiam (Judic. xvi, 48 et seg... Cujus gene- totius seriem hi stylo enarrabimus secundum sacri libri continen- tiam, quae in hune est modum, non verborum serie, sed sensu, 9. Multos per annos Hebrcorum populum subditum Palestini ae subjectum habebant; quoniam fidei prcorogativam amiserat, qua victoriam patres adept fuere. Non penitus tamen interciderat insigne ele- ctionisapnd auctorem suum, et funiculus beeredita sed quia rerum secnndarum insolentia srepe extolle- bantur, dabat eos plerumque in potestatem ostium, ‘ut more ingenii humani remedium maloram de ccelo quererent. Tune enim Deo subditi sumus, cum adversis aliquibus urgemur : secunde res mentem extollunt, (Quod cum alias usu probatum sit, tum maxime in ea rerum conversione, qua rursus ad Hebr2os a Palestinis versa vice res mutatz. -40. Namque cum diuturna injuria longe subje- Ctionis ita essent depressaHebreorum SAS peciora, ‘ut nullas virili ingenio ad libertatem animos tollere auderet, ortus est illis Samson divino oraculo prie- destinatus, magnus vir, nec in pluribus numefandus, sed in paueis prestantissimus , et quod sine ulla controversia sit, viribus corporis omnium facile primus. Eoque ingenti admiratione nobis spectan- das a principio, non illa qua: temperantize et sobrie- jam inde * a pueritia vini abstentins prreclara insignia dedit, nee illa quse intonso capite Nazarcus sacra diu servavit custodia : sed ab adolescentia, qu in aliis 212s mollior, in hoe egregia, atque supra humanum modum perfect virtutis stupenda faci- D nora effecit:quibus divini oraculi mox aperuit fldem, quod non perfunctorie tanta enm antelsset gra tut descenderet angelus, per quem ortus ejus preter cujusdam sacritegii instar est, si ulla transgressione violetur. Tertullianus autem benedictioni oblationem ‘nee sane mirnm, cum apud plerosque infide- Jes conjugium sine sacrificio non celebraretur. et mss. nonnulli, a pueritia vini absti- ens. > Edit. omnes, fuluri regimen , mss. ¢ contrario, futwrum reginen sitamen unum alterumve excipias, pabetur, fuinrus regimen, sed incongrne. Porro ‘od Pateestinos appellat, quos LXX et Vulg. versio jcunt PAiltatiiny in eo sequitur non dosephum mod fverum etlatt wektum hebraicum, cul versto quogu digestam B Ad me, Domi et preesidium suis; nam gravibus jamdiu Palzestino- rum imperiis afflictabantur. 41. Pater illi erat de tribu Dan timens Deum (Ju- dic. xin, 2 et 4eq.), haud ignobili genitus loco, pree- stans exteris : mater utero sterilis, sed animi virtutibus haud infecunda ; que proprize hospitio mer recipere meruit visionem angeli , mandatum tenuit, oraculum implevit. Nee tamen passa sine viro scire vel divinitatis secretum, insinuavit marito hominem Dei, precla tem oracula : qua polli conjuge fidem promissorum ccelestium participare. Quod ubi compe q sibi quoque visi 42. Unde ego arbitror, non zelo mulieris , quae esset spectabilis pulebritudinis , aliquid eum suspe- lum habuisse, © ut quidem existimavit : sed magis divine elo gratie provocatum , conspectus sacri voluisse participari munere. Neque enim vitiis nimi prave affectus , tantam apud Dominum inve- nistet gratiam , ul angelus in ejus domum reverte- retar : qui m 8 que usus oraculi postulavisset, subito flamme vehementis elevatus specie, sese recepit. Id formidolosum viro, mulier salubrius in- terpretata, in gaudium vertit , atque ademit sollici- ‘tudinem ; €0 quod prosperorum indicium, non ad- ‘versantium sit visere Deum. 45. Talibus e ceelo commendatus insignibus ubi C primum adolevit , conjugio mentem intendit, sive quod vagam ac familiarem adolescentulis abliorre- ret animo lubriewe libidinis consuetudinem : sive quia jam causa querebatur , quemadmodum a cer- vieibus plobis suze averteret Palzestinorum poten- liam, duraque imperia. Pergens itaque (Judie. xiv, 4 ef seg.) in Thamnatam (utbi hoe nomen est in illis posite Jocis, qua tune temporis Palzstinorum inco- is frequentahatur), virginem 4G aspexit, grata specie, et vultu decoro, et parentes proprios, quorum comitatu fultus gradiebatur, oravit ut eam in conju- ‘gium sibi poscerent. Verum ili ignorantes quod eo intentio vergeret, ut Palzstinis aut negantibus in- festior foret, aut acquiescentibus, affectus inferende: tos injurke demeretur ; cum ex conjunctione equalitas par, et gratia consortii jure aceresceret, ant si quid offensum esset, longius ultionis studia procederent , quasi i trabantur. Sed ubi flectere animum pignoris legiti- Syriaca et Arabica consentiunt. ‘© Non alius his verbis designatur quam Josephus ; is eniim ib. v Amt, cap. 40, ubi_eximian matria fatura: Samsonis formam preedicavit, non multo post ssubjungit : $y 88 xal pandas Sx tperos dri oh povaert xa Buk robo Gnlérvros dxparos. Ac demum post fa- lam prime angell apparitionis mentionem addit 4 chal nape ok rep 0) 0a dori Garo, ixbewphtoven rod ve rb xaDor, to péytOos. cig draivoy , ix tov draiver es Beringer xard Worry 5 teepictivas, nal Smbveuny iv dx rocooroy madeve evry? pie987 ‘SANCTI ANBROSH oe ‘morum objectu frustea experti 1a arbiseinm ojus A Quid fortine leone ? Quid dulcies melle ? Es ille re- volewles coneossare. 44. Recepta itaque petitione, Samson com sibi promissam reviseret, divertit, et paulisper de aggere dellexit; continuoque occurris ei lee feros de agresti libertate sevior. Comes nullus , telum in ‘manibus haudquaquara suppeditabat : cedere pador, et conseia virsus fidueiam dare. Reentem in se bra- chiis amplerus neat, et lacertoram node exanima- tum, prater aggerem supra silvestria germina pro~ jecit a dereliquit. Locus erat Levus pabuli berbose Gramine, vinetis consitus. Haque spud dilectissir mam ibi sponser exuvias fer credidit sive mo- ‘mento futures ; cum talus rerum tempora now Aerribilibus spoliis , sed mitibus gaudiis, et festa spondit : * ge wliere aliquid perGdiosius : Now Gi non domuissetis vitulem mean, wumguam inlellige- tetis perebolem meam; et siatim deeendit in Asce- lone ef trigivta viros peremit, quorum exuviss ax erens,, e08 qui propositem questionen solverant, Promfsso manere donavit. 18. Abstinuit autem eonjugio puelle, cujes peré- diam deprehenderat, sigue in patriem donum sete Fecepit. Turbataque saimi juvencula, quar indigas- tionem Iasi, ferociase fortissimi fravdi sibi faursa justa formidine perborresceret, in alterins viri coe- ‘esssit nuplias ; quem tamen paranympbuce sbi Sam- ‘son quasi due sodalem, cuin duceret eara uxorem, adsciverat. Nec sic tumen, pratente licet conju, fronde fiant venusiiora. Denique post eadem regre- B offensionis periculum avertil. Namque (Judic, x1, 1 diens via , Cavum in utero leonis offendit, atque abstulit, * donum parentibus ae puellee futurem ; sponsam munera decent, ac degustate um predictis edendum dedit, causam re~ 45, Sed forte quadam die nuptialis festi celebrabatur conviviue, > izle in epulis juventus motuis se ad ludum invitabat sermonibus; cum alius alium salsiore dicacitate perstringeret, sicut se bujusmodi ‘usus habet, certamen latitia accendebatur. Ibi tom qurstionem hujusmodi proposuit Samsun juveaibus coepulsntibus : Ie manducanie exivitesca, ef de forth processit dulce ; absolventibus pollicens praemium , quasi mercedem sapiewtiz, sriginta sindones , et totidem stolas, secundum num santium, aut muleiam ignorantibus. 46. Qui cum enodare implexa, 4 distinguere ambigua nequirent , mulierem ejus parti: minis exagitando, partim fatigando precibus, eo impulere, uta viro posceret questionis ejus absolusionem , signe futurum conjugalis gratix in mercedem amoris, Aujue ea seu animi territs, seu muliebri ingenio indexa, veluti pio questu maritalis odii dolorem pra- texere hoc ceppit, quod secretum viri consprs tutius vite € et conscia non comperisset, simflisque cateris babita foret, cui arcanum viri proprii GA non erederetur : Odisti me, inquit, et non omesti, quam celasti waque adhuc. Hisque et eateris talibus invictus ad emtera + muliebribus emoallitus blandit dilectze propesitam questionem, et illa ¢ivibus. A quibus vix tandem septimo die, qui preserintus abe solvendze parabole fuerat, ante oceasum sulis com- Perta soluta sunt, aque in hune modum relata : © Mss, aliquot, donum parentibus puelle, b Josephus loca citato, 05 moral mpoBaivercos, wal aidlasodons, ola gikti raparois rowivors xatpoic. line animadyerte quam vetus fuerit miscend:: genialibns epulis_verborum lascivie eousuetuds, ot unde tha- lassionis fescenninorumque carminumn licentia ortum © Umnes edit, et pauct mst, et consocia ; eater, Ai et melioris not, et conscia. “ Omnes edit., His algue talibus invictus certe rum virorum comes- & aperuit D 44 seq.) ubi res prodita, volentique ad coojugem redire interclusa copia, quod pater eam alii vio nuy- sisse diceret , sororem sane ejus, si vellet, ducere Jiceret ; stimulo injuria exulceraius, publicam ex- ‘cogitavit ultionem copessere domestica econtunclie indignatione : eurreptisque trecentis vulpibas, adulia ‘stale, cum jan matura essent in agris (rumenia, binge sib invieem caudaso ad coudaun ligavit, algae in medium e2rum ardeniem inserait facem, noda- que adstringit inexsolubili, et ultor injarice super los messis it fromentariz:, quam secur rant incole Palestivorum. At ille igni esterrite, quacumque precipites convolvebantur , spargebaat incendium, et enurebant spicas eoram. (uo dispen- commoti, quod omnes sibi locorum fructus in terieramt , factum principibus suis intimaverunt. Et iMi miseruat viros in Thamnatam , qui molierem qua: varjalo fem conjugio mutaverat, ac tom jus domum parentesque igni involvere; quod ea causa sue vastlatis el injuriae foret : nec oportnisse Indi viru pronuntisnies, qui posset malo publico ee ulcjsci. 49. Nee tamen Samson populis Palestiaerum delieti gratiam fecit , atque eo vindicte {ine com tentus fuit ; sed concidit eos strage maxima, pluri- ‘mique corum [erro interiere. Ipse autem concessit in Elam, ad torrentem in deserto. Petra illic erat mnnitio tribus Juda, Palestini vero, wt qui eum non auderent lecessere, nee munitionis prarrupta ardes- que superare, tibum Juda denuntiato adorsi urgere prelio, € cum justa referri cernerent, quod subdi- (0s GAG sibi et tributarios perditum iri nequaquam * verum ef sequum atque ex usu videretur publico, ro alieno prasertim facinore : consulentes in me- ab omnes mss. ut nos in textu, nisi quod noa- null non ponvint ad ante cetera. 3» 908K yavaenis elvai ve Bolapcrepey QUE verba cum desint iit sacris couieibus, ‘ab codem Li- Storico iranstulit sanctus Doctor, Cum justa referri ceruerent, desideratur in cun- cis edit. sed @ cunctis mss. restituitur. Edit. et quidam inss., justum ef quam. Infra ‘vero mss. nonnulli, patratorem (anti agieeg dinm , tradi slbi des verunt, alque ita illis quod ap €0 commnissum, futurum gine noxa esset. 20. Qua provseripta sibi conditions, viri de triba Juda 1 ‘congregantes ascenderunt ad eum, et prefato quod essent subdititii Palast norum, quibus sibi necessitas vbediendi non ex arbitrio, sed ex perieuli furmidine maneret; fueti sui invidiam retorquebant in eos, qui jus cogendi habebant. Tum ille : Et quae, inyuit, justitie forma e8t, genus Abrahamidaruin , ut cireumseriptze primo conjugis , deinde abduct periciosa mihi Sit, et sine periculo domesticam injuriam non Ii cuerit ulcisci? Tantumne inclinatis animos ad trpe vernularum obsequium; ut exsecuores vos alienz prebeatis manus? Si pereundum eat, quia dolorem habui liberum, juvat perire manibus Palestinorwm. Tentaia domus , sollicitata uxor : si non ticnit mihi vivere sine enrum fraude, saltem liceat mori sine meorwn scelere. Retuli ego acceptam injurian , pon intul? Vos srstimatg an digna vicissiiudo fnerit. Illi de damao frucluum queruntur, egg se conjugis amis sione : conferte manjpulos messis, et sociam thori. Dolorem meuin ipsi probarunt, cujus injurias vin- dicaverynt. Videle quo vos ministerio dignos putant. A vobis enm in mortem affici volunt, quem ipsi ultione dignum de iis, qui lwserant , judicave- runt, et qui vindicle prebuere ministerium, Sed si adeo subdita superbis colly geritis, tradite me ostium manibus; vos nplite pccislere, Non mortem C abnuo, * sed vesirum fugio contagium. Verum si formidine ceditis insolentibus, alligate vinenlis, manus: inermes licel, invenient sibi arma nadis soly- te, Certe condition: iinposite satis fururuin arbitrati sunt, si viventem in potesiatem daretis. . 21. Quibus ili anditis (Ibid., 13 et se9.), quamvis tria millia virorum ascenderant, saeramentum dede~ runt quod a se vig ejug vis nulla irrogaretur ; tantummodo patiens yinculorum esset , ut deditio- nem ejus patrarent, quo vacui flerent ejus, cujus arguebantur, facinoris. 92. Accepla itaque fide, speleo egressus, dese- wit petra munitionem : ac duobus innexys funibus, ubi appropinquare accitos ad suscipiendum Pa- it vincula ; atque arripiens maxillam asini * Vesirum fugio contagium, hoc loco ila interpre tanlum, eaveo ne vos ex morte mea cantagium peccali contrahatis. > Rom, edit., Siagon loco né et... . wirlule egregia asini masilla consummaverit, Yerum tametsh el in sacris paginis et apud Josephum locus ille Aa- rilla et Elevatio mazille vocitetur,tamen cum in omnibus mss. et auliq. edit. scribatur Agon, et aun- ionis causa reddavur certamen ihidem consum- ie maxille practermissa, non ‘nostra lectio sit etiam Ambrosiana, junile ergo est in illis Josephii verbis, 3 Sarpy aabsitas vor bed viv Iquhives fodperaliey Ux? alee Pores Ambros leginge 8 Ay seluia, el, ‘orro quod subjicitur de Samsonis.animo in vielo- EPISTOLABUM CLASSIS I. ateram Lanti Bagitli pastuls- A jacentem, pereu it spirivu, et uni- P £98 mille viros, fugavit alias gravli ‘irtuiip spectaeulo ; eum inermi et uni cederent ‘matorum aginina. Et q gredi, facili negotio, nvlle fabore obiruncati ; sliis fuga exisium dempsit. Unde hodieque® Agon loco 84D nomen est, quod ibi Samson gloriosum certa- ‘men virtute egregia consummaveri #3. Sed utivam quam fortis in hostem, 14m mo- deratus in vieloria fuissel. Verum quod facile usu venit, insolens rerum secundaruin animus, «1 debuit eventum pugnze divine favori et presidio delerre sibi arrogavit,, dicens : In mazilla a detevi mille viros, Nec arama statuit 1'eo nec hostiam finmolavit : sed negligens sacrifici, assumptor glo- rig, ut triumphum suum perpetuo consecraret 10- solentize, atque in vosmet ipsos vertatis B mine, vocayit locum Manilla interfectionem, 24. Et mox siti graviter coepit inardescere, et polus deerat, nee jam ferre ac tulerare poterat. Unde intelligens quod nibil tam facile esset & huma- nz opis, quod sine divina adjumento non dificile foret, exclamavig atque obacravit, ne sibi Deus omnipotens in offensam verterel, quod imprudenter incaulo serwone sibi aliquid assignavisset. Quin- etiam illam vicioriam Deg deputabat dicens : Tu de- distin many seroi tui salutem magnam anc, et nunc subenit ; quia ecce morior siti, et in potestatens eorum de quibus (antum donasti triumphum , sitis necessitate adjudicar. Quomodo Dei misericordia, cum proje- cigset ille maxillam , aperuit scissuram ejus, et fous erupit ex ea, et hibit Samson, et resumpsit spiritum , et vocavit Incum * invacationem fontis, eo quod vietorize jactantian nis precibux emen- dagset : ita diversa judicia mature edita, quod et arrogantia cito offensam ineurreret, et huiilitas sine Alla offensiong gese recanciliaret. 28. Verum ubi decursa seri bellum Palastino- Fur gomposnit, et suorum declinans ignaviam , et a civitag erat in locis Palestinorum , et habi illic in diversoria. Quod cognitum Gazei (Judie. avi, fet seq.) haudqnaquam dissimulatione prete- terierunt, sed festinanies cireumdederunt diversn- rium ejus,, et obsederunt universos aditus domus , ne fugam ig nocie componeret. Ilayue Samson co- guito quid pararetur , compositas 5 noctis medio f praveriens, columnas domus manibus am- plexus, materiem totam et culminis molem cervice ria sna elatn, nee non divini heneficii immemore, id ex endem historleo petiium fuit. © Rom. edit, virtue egregia, axini mazilla consummaverit. 4 fia vet. edit. ac mss. omnes, uno excepto, hhahetur, humano operi, minime wale : at Row. ed emendavit, kumaue opi. Verum tamen humane qyis Potest, modo sic consteuatur, nihil hn- ¢ vicina petra scaturi Rom., praevertons, fores porte nrbis 1 atrosque postes manibus amplezus , materiem totam998 ‘valida sustentans, in verticem montis altissi portavit, qui imminebat ur Hebrais incolebatur. 26. Sed cum libero et vago motu transgrederetur non solum regionis paternz: terminos , sed etiam morum limites, et majoram observatione preseri- pos, eam sibi future mox cladis pestem invenit. Namque parum fda expertus alienigene: uxoris prima connubia , qui debuisset cavere vel postea , rursus Dalilze mulleris fornicariz: copulam non de- clinavit; et eam eam diligerot impense, tentandi se causam dolis hostilibus prastitit. Ascendentes enim Palzestin! §5O ad eam, polliciti sunt pecuniam vi- rritim datoros mille et centum denatios, si prode- et eis In quo ille Qduciam viriutis suz constita- tam haberet : quo cognito, cireumveniri et capi posset. 27. Avilla que semel se pecuniz: prostituerat’, (Ibid., 6 et seq.), astute satis * et callide inter po cula et illecebras amoris quasi ad fortitudinis jus eminentiam , querere hoc cappit, quo tandem genere tantuin prestaret reliquorum virtutibus; simul et quasi pavida atque sollicita orare , ut dile- ete sux committeret, qui nexus astrictum aliense Potestati substerneret. Ile autem adhue sobrius et fortis animi adversus delinimenta meretricia dotun bus virentibus adhue alligaretur, infirmitate feorporis adze~ quaret aliorum similitudinem. Quo Patestini per Dalilam sibi comperto, cum vitea soporanti eireum- dedissent vineula, quasi de improviso excitum, haud dogenerem offendere notz et solitz fortitudini cum solutis nexibus, virtus libera multis licet, resisteret ac repugnarel. 28. Sed,ubi parum processit, rursus Dalila quasi derisa et conquerens repetere artes suas , et tldem amoris poscere non praetermittebat, Cui Samson v2- Tidus adbue consilii, dolum ridens , signifieavit li lum se septem funibus, qui adbue sine usu forent , Yenturum in potestatem hostium : sed et hoe frustra fuit. Tertio quoque tamquam de mysterio de- Prompsit, et jam © lapsuro propior, si dissoliti essent crines seplem capitis sui, et quasi in eubitun a. Et hoe quoque SANCTI rans Chebron, que popul 29, At postremum cum illusum sibi toties procax et ueram cervice, ele.; vel. edit. cum mss. omnibus , Ut in contextn, ‘nisi quod pro materiem unas ms. ex hhibet maceriem. Non satis recte , nam per materiem olan redduntur illa Josephi verba, gon re Zn epi edrais iv Bwers. Caterim ut veeles porte omittit ‘Ambrotius, ita etiam culminis molem solus memorat. * Rom. edit,, quasi derisam conguerens. » Vet. edit, inter epulas et illecebras ; Rom. cum mss. multo piuribus, inter pocula et illecebras ; quin- ‘que mss., interpolate illeeebras ; quos quidem non re- Dugnantes ie sequeremur, nisi cum Josepho magis AI congruent seoper, Quod autem i © Belv, cod, lapasi propior. Quod autem infra itr in eubitum, videtur_ idem hoc esse ae lcie 6 in ficium j wt in Seriptura legivar} aitamen erat AMBROSII 992 A mulier deploravisset, indignam se habitam doleus, cui comitteretur arcanum dilecti; et id quod pro re- remedio quareret, ad proditionem suspectari videret, laerymis fidem eoegit : simul quia debebaturinvi- dinis viro, ut seromnam in- icius animi secretum aperit: pretendere in se virtutem Dei, et esse Domino sanctificatum, secnndum ejus prarceptum comam pascere, que si altonderetur, desineret Nazarseus esse, et propria virlutis usm amitteret. Palzstini per mulierem comperta infirmitate viri, sceleris mercedem afle- runt, ut pretio obnoxia, dolam patraret. ALilla meretriciis. detinimentis fessom amoris in soporem compulit, et tonsore adhibito, septem erines capitis ejus admota novacula abscidi B continuoque interdicti preevaricatione vires minate. Deniqne ex somno expergitus : Faciam, inguit, sca et excutiam me super adversarios; sed nee a sui alacritatem, nec virtutem agnovit : nee vigor erat, G51 nec gratia manebat. Taque reputans se cum @ quod improvide se mulieribus eredidisset, et calvi tatns tentare ulterius aliquid damnatum infrmitatis exeitati oculos, vineul prebo compedibus innexus carcerem intravit multi incognitum tempestatibus. Bt. Et jam processu temporis (Judic., xm, 22 a seq.) erescere ei coma cozperat itaque cum este ce- lebre convivium, Palestinorum conventai prodactar de earcere Samson, ac statuitur in popali conspectu. Erant tria millia ferme hominum virilis ac muliebis C sexus; et gravibus eum insultabant convicis, ci- ‘cumagebant ludibriis, quod durius et ultra ipsam caplivitatis speciem viro ingenitze virtutis conscio u- lerabatur. Nam vivere et mori naturce functio, ad brio esse probro ducitur. Cupiens igitur tantam con- tumeliam vel ultione solari, vel morte in reliqaun prievertere, simulato quod propter infirmitatem corporis et nodos compedum sustentare sese nequitel; poposcit a pucro, qui dirigebat vias ejus, ut admo- veret eum ad coluninas proximas, quibus domes omnis suffuleiebatur. Et admotus, utraque mant fulera totius comprehendit adificli, atque inlenis ad festa sacrifieli Palzestinis, quod Dagoni deo 10 deferebant, per quem sibi adversariom suum datom in potestatem arbitrabantur, muliebris perfidiz dols D denefictis annumerantes ccelestibus , exelamavit ad etiam vinculi genus , quod vocabatur &yrumitenes quo-respicere, potuit Ambrosius. 4 Ones edit., quam improvide se muti riorum et catvatus tentare uteri damatus infirmitatis nequiret . carclati ocx! et Gill., eweatus oculos, vinculis, etc. : mss. Yero lectionem nostram exhibent magno consensa , nisi quod voces caloi retus plerique compingunt in cle ratus, que diciio nulla est apud Latinos. Ut autem ulimam ane partem facile assequaris, cam hoe modo interpretare : calvi ratus, id est, decipi s¢ Fatus : tentare alterive aliguid , ‘hoe est,, si Yenla- ret, etc., denique damnatum infrmitatis, idem e atque, cum damnatus easet, ete;de nationibus; ne dent gloriam suis diis, quod ipeis juvantibus,, me in potestatem acceperint : nec vitam, ‘meam plaris facio. Morialur anima mea cum Pala- stinis, ut agnoscantsi quam virtatem exi infirmitatem meam non minus lem fuisse. solvit et comminuit eas : quas seeuta ruina superioris culminis, et ipsum involvit, et universos, qui desuper aspectabant, pracipitavit. Ibi magna vis marium feminarumque promiscue exanimata, * et ‘riumphus quesitus perempio et supra omnes superiores victorias haud quaquam degenere et decoloro ‘exitu. Nam etsi inviolabilis ad id locorum et dein- cceps , atque incomparabilis in hac vita expertis belli 38 fuerit viris, tamen in morte se ipsum vicit , et insu Perabilem gessit animum, ut contemneret, et S52 quasi pro nihilo haberet vite finem omnibus formidolosum. 35. Virtutis igitur fuit quod victoriarum numero diem clausit, nec captivum exitum, sed triumpha- Jem invenit, Circumscriptum autem fuisse a muliere, nature potins quam person ascribendum ; quia hu- quam culpa inferior ; premitur enim et cedit illecebris flagitiorum. Itaque cum Scriptura ¢i testificetur quod plures in morte, quam in lomine ‘vita istius positus occiderit, videtur ad adversario- jum captus, quam quo ipse dejectior F esset : non est enim se expertus inferiorem , cujus sepultura praestantior, quam po- ¢ tentia fuit. Denique non telis, sed cadaveribus ho- ‘stium pressus et humatus est, proprio tectus triumpho, clarum insigne relinquens posteris ; co quod populum suum, quem caplivum invenerat, viginti annis in libertale judicio suo rexi patrio solo libertatis haxredem dlmisit. 4 Mss. duo, ef triumphus quietus; alii totidem , et trisamphus magnus, > Omnes edit., conditio major, quam culpa inferior ; nullo sensu vel absurde enuntiato : optime jgitur omnes mss. dictionem major excluserunt, ul humana conditio dicatur calpe: obnoxia. Suffragan- ‘tar correctioni nostra etiam Josephi verba, in calee memorati jam spe loci ita loquentis :xai x3 pév nd ‘yovastis Wine, Gi'x5 glen tiv evbpimwy mpookm- ‘teey Frront Ruaprmwican olor, ele ‘© Non hae tantom epistola conju cum alterius sects personis proseribuntur ab Am Drosio, verum etiam variis prioris voluminis locis , nimirum lib. 1 de Abrabam cap. 9, num. 84, Exposit, in psal. cxvit, serm. 20, num. 48 Jib. vn in Luc. num. 2. Magna vero controver Inter veleres novosque scholasticos, utrum ea cultus, ‘ut yocant, dispatitate matrimonium non modo cor ‘trahendum impediei, sed etiam dirimi dissolvique contractum censeat Boctor noster. fendunt opinionem Gratianus P. Lombardus, atque alii = a negante avtem stat Dellarminus, Estius, et ‘czetera turba recentiorum. Hi, porro potissimum 'du- ‘cuntur ea ratione, quod hzereticos quoque in eamdem classem cum ethnicis ac Judzis cogat Ambrosius : atque adeo impedimentum illud usu potius et tacito Consensu quam ulla lege dirimens factum esse iidem Contendunt, Fatemur quidem non tam perspicue lo- EPISTOLARUM CLASSIS I. Sortia refugienda; ne pro charitate conjugii proditionis insidie suecedant. Vale, et nos dilige, quia nos te diligimus. 4 EPISTOLA XX." Narvat sorori quae Mediotani per dies aliquot propler basiticam, quam Ariani petebant evenere, quomodo 4 Valentiniani ministris ipse fuerit compellatus , popx- Ins autem reclamaverit : deinde quomodo missis de~ canis ad basilicam ineadendam, raptus fuerit a populo Castulus Arianus, cujus occasione , licet sua ipsius cura liberati varie secute’sunt condemnatio- nea; post que iterum interpellatus imperatoris nomine sanctus praesul magna constantia respondet, Addit postridie oceupata basilica, milites se ad ca- thotieos transituros promisisse , nec populum de for- titudine -quidguam remisisse : tentationes Job et masime quas a muliere passus legitur, huic tempori ‘accommodatas : interim liberatam basilicam, sed notarium sibi dura nuntiasse, quibus neutiquam motus Iuerit: postremo prophetic Jone ad res praesentes adaptationem , populi ob liberatam basilicam , et malian mercatoribus remissam gaudium, verbu Va- lentiniani ad comites , et suum ad Calligoni minas responsum subdit, - * Quoniam in omnibus fere epistolis sollicite de Ecclesia, accipe quid agatur. Postridie averas quod. tua, moles inguietudinum gra- 1m ccepit moveri. Nec jam ‘ Portiana, hoc est, extramurana $53 basilica petebatur, sed basilica nova, hoc est, intramurana, que major est. 2 Convenerunt me © primo prineipes virtutum Viri, comites consistorlani , ut et basilicam traderem, et procurarem, ne quid populus turbarum moveret. Respondi quod erat ordinis, templum Dei a sacerdote tradi non posse. eutum hac de re Ambrosium, ut nullus.supersit dubii locus : attamen si testi ius jam indie ceata penitus introspi connubio- rum genera ab eo sic prohiberi comperies , ut pro nullis habenda esse satis significel. Quod’ vero ad rincipum constitutiones, Theodosii legem habemus an, 388 datam , qua cbr ¢ Judes inter se matrimonio coeuntibus adulterii peenam, hoe est, capitalem , indixit. Czteram ante illa tempora in eadem re varias variis locis consuetudines observari christianorum J) consuevisse credibile est. 4 Seripta anno 385. © Rom. edit. sola, Ambrosius episcopus Marcellinae sorori. € Mabillonius noster Itineris Ital. p Victoris Basitica , evo Ambrosii extra ditore Portiana vocabatur. © Principes virlutum desideratur in multis mss. in nonnullis tamen et cunctis edit. reperitur. Forsitan ‘autem principes virtutum non alii di ab Am- brosio , quam m gen- fit ‘Bu 1 cap. 4b, Co rine 4 jingerus lib. uperat. Rom. cap. 2, et lib. de Imperio Rom. cap. 9. Quibus etiam addere licet Godefridum in leg. de Comit. Consist, 7: Sancti rrana, a con-‘ops 3. Acclamatum est sequentt die in Ecclesia: & etiam * praefectus e0 veuit; coepit suadere vel ut basilica Portiana cederemus. Populus reclamavit. ne discessum est, wl aturum se imperari diceret. die, erat autem Dominica, > post lectiones atque (ractatum , ivsis catechumeais , symbolum aliquibus competentibus © iu baplisteriis tradebam basilica. Llic nuntiatum est mibi comperio quod ad Portianam basilicam de palatio 4 decanos misissent, et vela suspenderent, populi part ergere. Ego amen maust in munere, * missam facere epi. 5. Dum offero, raptum cognovi a populo Castulum quemdam , quem presbyterum dicerent Ariani. Hunc ‘SANCTI AMBROGU ® 6, Condemsationss ilice gravissimz decernon- (ur + primo ia corpus eoine mereatorum. Itaque sanctis diabus bebdowadie ultima, # quibus solebant debitorum lasari vineula, siriduut catenm, impo- uniur colo innocentiva , GBS exiguatur ducente Poude auri ® infea totum (riduui, Respoadent aliud se tantum aut duplum, si pelerentur , daiures, dum- modo servareut ideas, Krant pleaj carceres negotiz- (oribus. 7. Palatina omnia officia, hoe est, « memoriales, agentes in rebus, i apparitores diversorum comitum lemperare « proceasu jubentur, specie qua sedition’ interesse probibebantur : boworatis muita minaban- tur gravissima, nisi basilieam tradcrent. Fervebat erseculio : ac si aperuiseent portam, prorupturi im autem in platea offenderant transeupics. Amarissime & omue facinus videbantur. flere, et orare in ipsa oblatione Deum cepi, ut sub- veniret , { ne cujus sanguis in eauss Eeclesize Geret : certe ul meus sanguis pro salute non solum populi , sed etiam pro ipsis impiis effuuderetur. Quid muta? Missis presbyleris et diaconibus, eripui injurie viru. © Erant varia priefectorum genera, de quibus ci- tats. Buleng. de Imp. Rom. variis locis, sicut et Godefr.; at cum precfectus simpliciter hie appellatur, intelliginus prefectum preiorio, eojus offician ‘passim explicant iidem anetores. > Poat lectionem videlicel sacrarum paginarom : aigue ‘ractatunt, eoncionem scilicet, sive lectivnis exvositionem. Quod auem ait se competentibus tra~ idisse aymbolum , jam quidem ad lib. 1 de Elia pl hhuc loco diserte exp ae Eccles. Offic. cap. 27 , log a rum + Hoc autem die, init, aymbolun competentibus traditur. Sed non di stetisse eam consnetudinem rine deducinus, quod Alb. Fiaccus, dum agit de eadem re, non verbuin alitvr, sed utebatur, adhibet. Taumo vero non ubique eamdem diem tradeudo sym- bolo etiam Ambrosit zetate attributam intelliginus ex ‘Angustino. Expende ipsius Serm, 59, i Matibeum, Sorin, 212, de Tradit. Symb., alque alios. Rom, edit, eum inss. aliquot, in baplisterit tra debam basilica : alice edit. cum ceteris mss. ul in contestn, Notum vero est baptisteria, stati atque Ibmrtas Ecclesie affulsit, inferiori Eeciesiaram parti adjungi cozpisse. Adi hac de re Paulini epist. 32, ad Severun. + Godefridus ad leg. de Decanis corum idem off- ‘esse atque liclorum asserit : Ideo, inquit, cor- eis :velis item seu corlinis regits, locis’ isco suspendendis operam decani navabant. Quod ut ostendat, hune ipsum locum allegat. Enmdem etiam citat Bulengerus lib. v1, cap.73, quem consule. ‘© Missam facere carpi non'de missione competen- tin , sed de sacrificio ipso dictum vider aliogni verbo epi, cum jam catechumenos set, udmodum iimproprie nsus fuisset. # Vet. edit. et mss. non pauck, nec hujus sanguis. Now quidem ‘absurde , si referatur ad Castulam melius tamen Rom, edit, eum mss, aliquot, ne cujus jis. Primum auctorem hojus emendationis Co- im fandat Nannius : attamen sibi suppuratim adhe locum videri have ob rem ait, quod sanguis fleri Latine non dicatur. Proinde tion fieret, sed flueret legendum patat. Gronovius ,_Observat. Fecle. 25, Nanuit scrupolum, allatis’ ?. Livii testi removet, Verum is Ipse dum pro ne cujus Tegendum censet, ne quis sangnis, acutius, euior ipse a comiibus ef tribunis , ut jba- silice Geret matura traditio, dicentibus imperatorem jure ano uli, €0 quod in potestate ejus essent omnia. Respondi , sia me peteret, quod meum esset, id est, faudum meus, argentum meum, quidvis hujusmodi meum, me noo relragawrum; quamquam qoam per sit, philosopbater, Idem Aumbrosius in psalm. cam, Serm. 45, num. 7, agens de oleo misericordiz :"Hoc olewm, Inquit ,lucet in Ecclesiae solemnitatibus. At potiss 1 in paschali solomnitate vinetos laxari olim s0- Titos testatur Gregorius Nyss, Orat. 5 de Resurrect, Dom. Chrysosionius Orat. 6 ‘ad popnl. Antioch. et alibi, nee non alii Patres. Datze sunt quoque in ‘eamdem rem leges ptirime , ut pata 3, 4, 5, 6, 7 et 8, da Indulg, Crim. Sed’ sanctum nostrun! ad 3 et 4, que a Valentiniano | an, 567 et 368 latze sunt, bie alludere facile deprehetdas. 4 Ita mss. a quibus non recedunt edit. nisi quod p50 infra exhibent intra, et quod vooem totem Kom. edit. jugulavit, Continuo vero post, ubi omnes edit el patel miss. Respondent aliqui; mss. plures potio- Peswue praferunt, Respondent alind. mnie oficia, id est, plurima, vimirum signcantu lies eian nonualla fore reticuerit item memoriales qui scrinio memorize prassunt, de quibus Buleng. lib.1v de Lnperio Rom. eap. 15. ‘De agentibus in rebus titulus est im Cod. Justin. ib. xit. Mulia etiam mentio in Cod. The wv lib. v1, Sunk qui generale nowen puteot in eos umn, qui res Casaris agunt, ut avt procuralores prineipis : aut commissarii per diversas provi ad leg wucto imperi , dispersos; uode libris posterioribus ducenarii quidam, alii cealeuasii Teguntur. ta Nannius.ex Alcialo, quam tamea sen tentiam refellens , ait divinare se agentes in relius 08 esse qui ordinem dueunt, hoc est, militares gistratus; id ‘bi palatina: i Apparit parebant wae gerratibu ap. fe comitibus autem idem auctor tot locis apt, ut ongius esset eos vel recousere. Prarstatigitur eodesa lectorem remittere sicut et ad Godelr. De honorasis tandem jam nonnibil dictum est ad lb. a de Otfeiis cap. 29, num, 150, quibns tautun addimus illos ab Alciato lib. Praeterm. 1 deli ign 1 Qua-dom Paris Apparitores adversorum couit Ver. ed:t. cum'mss. multo pluribus y jue Aajas-oor omnia qu wei sunt, essent pauperun : verum ca que sunt divina, imperatorize potestati non esse subjecta. Si patrimonium petitur, invadite : si corpus, occurram. Vultis in viucula rapere? vuliis ia mortem 7 © yoluptati est mihi. Non ego vallahor cireumfusione populorum, uec altaria teuebo vitam obsecrans, sed pro altaribus grating immolabor. 9. Horrebam quippe animo, cum armatos ad ba- silicaur Ecclesize occuyandam missos coguoscerqan ne duw basilicam vindieant, aliqua strages floret , qua: in perniciem totius vergeret civitatis. Orabam ne tante urhis vel totius Malia busto superviverein. »Detestabar invidiam fundendi ceuoris, offerebam ju- Gulum weum. BGS Aderant Gothi tribuni, adorie- bar cos, dices : Proplerea vos possessio Rowana susceyit, ut perturbationis public vos prarbeatis ministros? Quo tronsibitis, si hare deteta fuerint? 40. Exigebatur a me, ul compescerem populun. Referebam in meo jure esse, ul uon excitarom : in Dei manu, uti mitigaret. Pustremo si ane © incenta- rem putaret, jam in me vindicari opartere, val ab- uci me iu quas vellet terrarum solitudines. tis di lis, ili abierunt : ego in basiliea veteri toiwm exegi diew. inde domum cubitum me recepi,, ul si quis abducere vellet, inveniret paratum. 44. Ante lucem ubi pedem limine extuli, cireum- fuso milite occupatur basilica. Wdque a wilitibus imperatori mandatum diciur, ut si prodire vellet, haberet copiam; se tamen prcsto futuras, si viderent eum cum catbolicis convenire : alivquin se ad eum ecetum, quem Ainbrasins cogeret, transituros. 42. Prodire de Arianis nullus audebat; quia nec quisquam de civibus erat, pauci da familia regia, nonnulli etiam Gutbi. Quibus vt alim ¢ plaustra se des erat, ita uune plaustrum Ecclesia est. Quocum- que femina Ista processerit, secum suos omnes ca- lus vehit. 43. Circumfusam basilicam esse gemitu populi intellexi : sed dum leguntur lectiones, intimatur miki plenam populi esse basilicam etism novain : ‘majorem videri plebem, quam cum essent owns liberi : lectorem efMagitari. Quid plura? Milites ip qui videbantur oceupasse basilicam, cognito quod praccepissem, ut abstinerentur a communionis consortio, ad conventym hune nostrum venire ewpe- Funt. Quibus visis, turbantor mulierum animni, pro- rripit se una. Ipsi tamen mikites se ad orationem ve~ modi; Rom. cum aliis quidvis hujusmodi. “Miss. prope ad unuua, sulveti eat multi; melius omnes edit, voluptati, ete. » id est, miagis horrebam, ne invidia et offensio alieni sangiiois in me redirel, quam ne meus iysius funderatut. © Oumues edi, incentorem pularent... in quas vale lent : omnes mss. pularel newipe imporator avt po- \a ipsius mater. 4 Gould Scythica gens ereditur, qui ia cucribus deginty gpagitin, ec suagadies apjelauine. Gatho aks ses Gus toulalnny hoe shy Oosigoaton vulgo Ostrogothen ; tum ucculenbilivin, hoe ess, Vues gecthen,, ‘alga Vispgotthen, in mari Balthea ad Sue EPISTOLARUM CLASSIS 1. ove A ulsse, non ad prativw loquebangur. Clamavil aliqua populus. Quam moderate, quam constanter, quam fideliver poscebat, ut ad illam pergeremus basil cam! In illa quoque basilica fertur quod populus presemtiom flagitabat meam. 44, Tune ego hung adorsus sermonem sum : Au- distis, Uli, © librum Job legi, qui solewai wuner est decurgus et tempore. Scivit ex usu hune librum etiam diabolus intimandum, quo virus omnis sua (entatiouis aperiiur et proditur; et ideo s¢ hodie motu ujore coucussit. Sed gratis Deo nustro, qui vos ita Girmavit Gde algue patientia. Unnw Job miratu- Tus ascenderam, omnes Job quos mirarer, inveni. In singulis vobis Job revixit, in singulis sancti illius patieutia et virtus refulsit. ‘ Quid enim praseotius ‘Be dici potujt a christianis viris, quam id quod bodie in Vobis Spiritus sauclus est lucutus? Rogamus, Au- guste, von pugnamus ; non Uinemus, sed rogamus. Hoe christianos decet, ut et tranquillitas pacis op- telur, et fidei veritatisque constautia nec mortis re~ vocetur periculo. Est enim @5@ prasul Dominus, qui salvos faciet sperantes in se (Psal. xvi, 7). 45. Sed veuinmus ai propositas lectiones. Videtis diabolo tentandi liceutiam, dari (Job. 1, 12), ut boni probentur. § luvides iniquus bonis profectibus, ten lat diversis modis. Tentavit soncium Jub in patrimo- niv, tentavit in Alig, Lentavit in dolore corporis. Fortior iv sug corpore tentatur, iufirmigr in alieno. EL wibi meas divitias, quas iu vobig habeo, volebat auferre, et hue (ranquilltaijs vesira, patrimunivia C dissipare cupiebat. ¥os qu que ipsos mihi bouos Glios gesticbat cripere, pro quibus ego quotivie instauro sacrificiun os ruinis quibusdam publice perturba- Vionis conabatur involvare. Duo igitur jam genera Et forse quia infrwiorem we Dominus Deus novit, adhuc in corpus weum non dedit potestatem. Etsi ipse cupiam, etsi offeram, adhuc me fortasse huie certawini area judicat, et diversis exercet tabgribus, Nec Jab ab isto cozpit certamine, sed in hoc consummavit, 46, Tentatus est autem Job suutiis cuacervatis malorum, (gntatus est etiam per mulierem, qua ait : Dic aliquod verbum iu Dewn, et morere (Jeb. 1s, 9). ‘Videtis quanta subito moveantur, Gothi, arma, gentiles, multa wercatorum, poewa sanctorum. Adver jis quid jubeatur, cuin mandatur ide basilicam, hoe est : Dic aliquod verbum in Deum, et morere. Nec D dau desponstraviur. Asbitror ilis nomew indimm a boajtate, lee est guedh, ut allora geus se 2 mslitia, luge est quiaeth, appellaverawt Quadas : ut Vani hen, bos esl, juvenes ealibes, ues Nanuius. lunuitur ergo ab Ainbeosio synaxes Ariauorum fuisse ammbulatoaias. ite, librase Job hadie lagi. * Rom. edit. sula, Quid enim prastantina? At mie ning mujsndum presenting; idem enim est a€ si seribas : Quodvam dictum ab anime sihi magis pra- sente, ef affectibus libero proferri powwit ? «© Omnes adit, Incidas i hilo devesi 5 Die999 SANCTI AMBROSIL solum dic adversum Deum, sed etiam fac adversus A lterum dicitur mandasse imperatorem : Debeo et Deum. Mandatur : Trade altaria Dei. 47. Urgemur igitur praeceptis regalibus, sed con- firmamur Scripture sermonibus, que respondit : Tamgquam una ex insipientibus locuta es (Ibid., 40). Non mediocris igitur ista tentatio; namque asperio- es tentationes has esse cognovimus, que flunt per maulieres. Denique per Evam etiam Adam supplanta- tus est (Gen, mt, 6); eoque factom, ut mandatis ecelestibus deviaret. Quo errore cognito, prevarica- tricis conscientize reus latere cupiebat, sed latere non poterat; et ideo ait ei Deus : Adam, ubi es(Ibid., 9)? hoc est, quid eras ante? ubi nunc esse cepisti? ubi te constitueram? quo ipse transgressus es ? Agnoscis esse te nudum, quia bonz indumenta fidet ego unam basilicam habere. © Respondi : Non tibi Ticet illam habere. Quid tibi cum adultera ? Adaltera est enim, quz non est legitimo Christi conjugio co- polata. 20. Dum hae tracto, suggesium est mibi ¢ cortinas regias esse collectas, refertsm autem populo basi cam, presentiam mei poscere ; statimqne €0 con- verti sermonem meum, dicens : Quam alta et pro- funda oracula sunt Spiritus sancti! Matutinis horis Jeetum est, ut meministis fratres, quod summo animi dolore respondemus : Deus, renerunt gentes ix hereditatem tuam (Psat, uxxvin, 4). Et re vera ve- erunt gentes, et plus etiam quam gentes venerunt; Yenerunt enim Gothi, et diversarum nationum viri: perdidisti. Folia sunt ista, quibus nunc velare te B venerunt cum armis, et circumfusi occupaverunt quaris. Repudiasti fructum, sub foliis Legis latere cupis, sed proderis. Recedere a Domino Deo tuo Propter unam{mulierem desiderasti, propterea fugis quem videre quzerebas. Cum una muliere te abscondere maluisti, relinquere speculum mundi, incolatum paradisi, gratiam Christi 48. Quid dicam quod etiam Eliam Jezabel cruente persecuta est (IIt Reg. xtx, 4 ¢1 seq.) quod Joannem Baptistam Herodias fecit occidi (Matth. sv, 3 et eq.) Singule tamen singulos, mibi quo minora longe merita, eo tentamenta graviora. Virtus infirmior, sed plus periculi. Suecedunt sibi mulierum vices, alternantur odia, commenta variantur, senio- res conveniuntur, @57 pratexitur regis injuria. ‘Que ratio ‘ gravioris tentationis, nisi quia non me, sed Eccle- siam persequuntur? 49. Mandatur denique : Trade basilicam. Respon- deo : Nec mihi fas est tradere , nec tibi accipere, Im- perator, expedit. Domum privati nullo potes jure temerare, domum Dei existimas auferendam? Alle- gatur imperatori licere omnia, ipsius esse universa. Respondeo : Noli te gravare, Imperator, ut putes te in ea, > que divina sunt, imperiali aliquod jus habere. Noli te extollere, sed si vis diutius imperare, esto Deo subditus. Scriptum est : Que Dei Deo, qua: Gasaris Cresari (Maith. xxu1, 24). Ad imperatorem palatia pertinent, ad sacerdotem Ecclesi. Publico- ram tibi meenium jus commissum est, won sacrorum, tentationes : quod ut congruuin effici possel, edit. pramiserunt verbum moveri i ® Imperatoribus in Ecclesiam resque divinas nul- Jum jus esse Jam supra dixerat sancius Doctor, et infra quoque in suo ad Valentinianum libello denuo repelit. Hane veritatem plurimi ac sanctissimi Taboribus inumeris, et quandoque etiam sanguine proprio tulati sunt. Alii vero eam libris editis invite Propugnarunt, quos inter Facundus contra libr. Jus- tin, Casaris adversus iria capitula de magnanimitate, 1a Ecclesize jura ab episcopis defendenda sunt, va- aissimis disputat arguments, sed pracipue ib. 30, ‘quem consul * ti: Nom tibi licetillam habere, desunt in ‘mss. prope omnibas, Vernm cum non solam in cun + cis edit, habeantur, sed etiamvideantur sensui non tur est adversus hunc vermiculum C tradere videretu basilieam. Hoe nos ignari tux altitudinis dolebamus, © sed nosira imprudentia aliud opinabatur. 24. Venerunt gentes, sed vere in harreditatem tuam Yenerunt ; qui enim gentes venerunt, facti sunt clri- Qui ad invadendam hareditatem venerunt, facti sunt coheredes Dei. Defensores habeo, quos hostesfputabam : socios tenco, quos adversarios estimabam. Completum estillud quod de Domino Jesu David propheta cecinit, quia factus est in pace locus jus, et: Ibi confregit cornua arcuum, scutum, gladium et bellum (Paal. uxxy, 3, 4). Cujus enim boc munus, eujus opus, nisi tuum, Domine Jesu ? Videbas ad templum taum armatos venire : bine gemere populum, et frequentem adesse, ne basilicam Dei inde vim militibus imperari. Mors mihi; ne quid inter hee fururi liceret ; inseruisti te, Domine, medium, et fecisti utraque ‘unum (Kpkes. 1, 14). Compescuisti armatos, dicens profecto : Si ad arma concurritur, 5G si in templo meo § clausi commoventur, qt ilitas im sanguine meo (Deut. xxxit, 36)? Gratias itaque tbi, Christe. Non legatus, neque nuntius, sed tw, Domine, satoum fecisti populum sum : conscidisti saccem meum, et proecinzisti me letitia (Psal. xx1x, 10, 12). 22. Hae ego dicebam, miratus imperatoris animum studio militum, obsecratione comitum, pre- cata populi posse mitescere. Interea nuntiatur mihi missum * notarium, qui mandata deferret. Concessi paululum, mandatum intimat. Quid tibi visum cst, mss. plures, et potiores : alii vero, graviores D parum necessaria, etextuexpungenda non putavimus. 4 Corting regiz: vela quaedam erant, que alicubi endebantur, ut locus in fsco principis esse in- dicaretur. © Mss, aliquot; sed nostra impudentia, Non satis recte. £ Omnes edit., ne basilica Dei traderetur. Inde vin. tmilitibus, imperatori : mortem ante ocwlos. Mss. at io contextu, nisi quod pro vim militibus, ete., duo ha- Deut, ws a militibus imperatoris mors ante ocklos. Unus Compescuisti armatos, duces et precfectos. Si at- ‘ma concurrunt, si in templo meo clausi, ete. Ha mss. ; edit. vero, lis commovetur. Minus cou- cinne, Nonnulli mss., gladii commoventur. Infra vero uubi omnes mss. legunt, miratus imperatoris ; habetur in omnibus edit, ratus imperatoris. * Tria erant ‘officiorum genera, queis ad perfe-1001 ingui placitum sit ignoro, quidve temere factum dicatur, incertum habeo. Ait : Cur presbyteros ad basilicam destinasti? Si \yranaus es, scire volo; ut sciam quemadmodum me adversum te preparem. Retuli dice ‘me nibil in prajudicium focisse Ecclesiz : eo tem- ‘pore quo audieram occupatam esse a 8 basilicam, gemitum tantummode liberiorem habuisse, multisque adhoriantibus ut e0 pergerem, dixisse : ‘Tradere basilicam non possum, sed pugnare non d eo. Postea vero quam cognoverim cortinas regias inde esse sublatas, cum me populus eo ire depo- sceret, direxisse presbyleros; me tamen noluisse ire, sed dixisse : Credo in Christo quod ipse nobiscum et imperator. hae tyrannidis videntar, habeo arma, sed in Christi nomine : habeo offerendi mei corporis potestatem. Quid moraretur ferire, si tyrannum putaret? ® Veteri jure a sacerdotibus donata imperia, ‘non usurpata : et vulgo dici quod imperatores s2- cerdotium magis optaverint, quam imperium sacerdotes. Christus fugit, ne rex feret (Joan. vi, 45). Habemus tyrannidem nostram. Tyrannis sacerdotis, inlirmitas est : Cum infirmor,inguit, tunc potens sum (Il Cor. xn, 40). Cavere tamen ne ipse sibi tyrannum faceret, eni Deus adversarium non excitavit. > Non hoc maximum dicere, quod tyrannus ego sim Valen- iniani, qui se mez legationis objectu queritur ad Ialiam non potuisse transire. Addidi quia numquam sacerdoles tyranni fuerunt, sed tyrannos spe sunt passi. 24. Exactus est totus ille dies in meerore nostro : scissse tamen ab jlludentibos pueris corlinze regis. Ego domum redire non potui; quia cireumfusi erant milites, qui basilicam custodiebant. Cum fratribus psalmos in ecclesiz basilica minore diximus, 25. Sequenti die lectus est de more liber Jone, quo completo, hune sermonem adorsus sum : Liber lectus est, ratres, quo prophetatur quod peccatores in poonitentiam reverlantur. Acceptum eat ita, @5@ ul speraretur in presenti futurum. Addidi quod vir renda seereta mandata utebantur imperatores, scilicet notarii, tribuni et comites. Verum tamen ili dignitates nonnumquam in unohominecoalescebant : cajus rei plurima suggerit exempla Godefridus 1 de Mandatis principum, et nos infra unum in EPISTOLARUM CLASSIS 1. ‘ut contra placitum faceres? Hespondi : Quod A justus etiam offensam contrahere voluiss 4002 ne vel ‘spectaret, vel denuntiaret excidivm civitati. Et quod Tngubre esset illud dictum, contristatus quoque quod arnisset eucurbita. Deum quoque dixisse ad prophetem : Si tristis es pro cucurbita? Respondiase Jonam : Tristis. Dixisse Dominum, si illud doleret, quod exusta esset cucurbita, quanto magis sibi curs esse oporiere taniz plebis salutem ! Et ideo exci- ium, quod paratun oti urbi fuerat, removisse. imperatorem jussisse, ut recederent milites de basilica : negotiatoribus quoque, © quod exacti de condemnatione fuerant, red- deretur. Qua tunc plebis totius letitia (uit! qui totius popoli plausus ! quae gratie! Erat autem dies i idit, quoin Ecclesia ‘Tune agnovi quod Deus vermem antelucanum per- ccusserat, ut tote civitas servaretur. 27, Hee gesta sunt, alque utinam jam dnita ! ‘sed graviores motus futuros plena commotionis im- perialia verha indieant. Ego tyrannus appellor, et plus etiam quam tyrannus. Nam cum imperatorem comites obsecrarent uti prodiret ad Ecclesiam ; idque petitu militum facere se dicerent, respondit : Si vobis jusserit Ambrosius, vineium me tradetis. Quid post bane vocem supersit, considera. Quam Yocem omnes cohorruerunt, sed habet a quibus exasperetur. 28. Denique 1m speciali expressione * Calli- ¢ sonus, prapositus cubiculi, mandare mibi ausus est : Me vivo, tu contemnis Valentinianum? Capat tibi tollo, Respondi: Deus permittat tibi, ut impleas quod minaris; ego enim patiar quod episcopi, tu facies © quod spadones. Atque utinam Deus avertat eos ab Ecclesia, in me omnia sua tela convertant, meo sanguine sitim suam # expleant! 860 * EPISTOLA XX. Excusat Ambrosius quod vocatus non venerit ad con- sistorinm, asserens in cansa fidei vel ecclesiau’ judicure nisi sacerdotes neminem debere ; nec se in id tamen tanta cum modestia facit, ut nibil ab in- indi modo magis abhorrest. De'supplicio autem ejus vide que ex Avgustino disimus in ejusdem fibri Admon. © Ita vet. edit. ubi st vocem épiscopi subin- Ambrosii libello reperiemus,” Agit de notario Bulen- D tellige pati solent; ac similiter post vocem spadones gerus Tib. vt, cap. 5. ; ‘In antiquo fiedere a Samuele Saul et David uncti fuere, ac Salomon a propheta Nathan. Reges vero Saul et Ozias, cum sacerdotale munus usur- t, in gravem Del offensam inciderunt, Hoe de priori legatione intelligendam, uta nobis dictum est in Admonitione. © Edit. Rom., quod exactum de condemnatione foerat. @ Quienam prepositi cubiculi dignitas esset, ex- jicat Bulengerus lib. in de Imperio Rom. eap. 45. t Godefr. lege de Przpos. S. cub. Quod autem per- inet ad insolenissinas hujusce eunuchi minas, nee nen ad liberam ac generosam Ambrosii vocem, eas quidem lib. de Joseph, cap. 6, num. 35, idem sanctus thcite tangit, sicut et eruentim istius’ supplicium ; Paraon. XVI. mente supplendum, (acere solent. Qua oratione alludere potuit ad Achillam illum’ Agyptium, a quo interemptum Pompeium libello in Refationem Sym- ‘machi designat Ambrosius. Porro edit. Rom. hie pro ‘padonesponitspadone et continenter sola subjungit: finas twas non timeo ; carnem enim occidere poles, ‘animam autem non poies. Vitam isiam corporis potes eripere, meritum non potes exstinguere. Anima namgue que Deo subdita est, humane polesiati non est subjecta. An nocere te putas ? Immo mognum mihi com- ‘Mmodum prassias. Vilom adimis temporalem, wt suc- codat, perpetna. t Verbo expleant adjicit edit, Rom. : Vale, soror in Domino. © Scripta anno 386. 321003 ¢0 contumacem, quod injuriem ordini suo nom inurat, A ‘Addit Auzentium forte Judaos ent infideles ele- clurum judicum loco, id eat, Christi inimicissimos : nee recusare quominus in Ecclesia vel én synodo de ‘hia dispucaret : hrc demum ve corans (uisse dicturum, nisi a coepiscopis et popelo esset prohibits. “Clomentissimo imperatori, et beatissimo Augusto ‘VaLENTINtano, Aupnosins episcopas 4. Dalmatius > me tribonus et notarius mandato, ut allegavit, clementi convenit tux, postelans ut t ipse judices legerem, sicut elegisset Auxentius. Nec tamen expressit eornm nomina, qui fuerant ostulati : seu id addidit, quod in cowsistorio eset futura certatio, arbitro pietatis judicio tux. 4. Cui rei respondeo, ut arbitror, eompetenter. Nec quisquam contumacem judieare me debet, cum hoc asseram, quod augustw memoriz pater tues non solum * sermoue respondit, sed etiam legibus suis sanxit : In causa Bdei vel ecelosiastie! aticujas or- B dinis eum judicare debere, qui nee munere ‘impar sit, nee jure dissimilis ; hae enim verba rescripti sunt, hoe est, sacerdotes de sacerdotibus volnit judicare. Quinetiam si alias quoque argueretur epi- Scopus, et morum asset esaminanda causa, etiam heee ‘oluit ad episcopale judicium pertinere. 5. Quis igitur contumaciter respondit elementice tue TIlle qui te patris similom esse desiderat, am qui volt esse dissimilera t Nisi forte vitis quibusdatn tami imperatoris mstimatur sententia, cous et 4 fides confessionis constontia eomprobata est, et sapientia melioraim reipublice profectibus predi- catur. 4 Quando audisti, ctementissime Imperator, * in causa fidei laicos de episcopo judicasse? Ra ergo © quadam adulatiose curvamur, ut sacerdotalis juris simus immemores, et quod Deus donavit mibi, ho ipse aliis putem esse eredondum ? $i docendus est episcopus a Iaivo, quid sequetur? Iaicus ergo dis- "In uno cod. Vat. eb Long. hoo lemma prasmit- titur : Libellus ‘ejusdem Ambrosi ad Valentinianum imperatorem contra Auzentium. Ipse quoque Ambro- sius ita subseribit : Ego Ambrosius episcopus lune libellum obtuli, ete. } Notarlis ac tribunis imperatores ad secretoria mandata isos fuisse dixiwus in epist. superiore ad ms ib, 1, rete © Sozomenus lib. vt, cap. 7,,tefert episcopis Hol - lesponti ac. Bithyot a. Vateutiniauo.postulantibus, ul ad corrigendam fidei doctrinam cowvenire permit. terentuf, imperatorem sic respoudisse : Mihi quidem in lai¢orum ordine constituto fas non est hujusmodi negotia curiosins seruari : sacerdotes vero, quibus id D) cure est, se6rsum ubicumque coluerint, conveniant, Que sane cum Ambrosi verbis pulchire coneinuat. Sed his addere etiam Feeret, quc memorautur a ‘Theodoreto lib. wy, cap. 6, nec non quze Marea lib. u. Concordia, cap. 6, et uv super Anbrosii ordinativee. disputat, Quod autem ad leges hie designaias, Bi Fonius ad aii. 369 censet indieaiam esse ab Ambrosio YValentiniani legem 20, Quorum appellaiioncs. Sed a Godefrido in eamdem iegem refellitur. Verisiailius ergo putamus legem, de qua lic Ambrosius, jam exslare, Alin vero habetur anno 376. data’ Grud omine, uempe 28, qua jubetur, ut si qua sunt ex SANCTI AMBROSII 4008 putet, et episcopns sndiat : epiceapus discat a laieo. At certe @G1 8ivel Scripturarum seriem divinarum, vel velera tempora retractemus, quis est f qui ab- nuat in causa tide, in causa, inquam, fidei episcopos sotere de imperatoribus Christianis, non imperatores de episcopis jadieare? 5. Eris, Deo favente, etiam senectatis matoritae provectior, et tune de hoe censebis quatis ille episcopes sit, qui laieis jus sacerdotate substernit. Pater tons, Deo favente, vir maturioris avi, dicebat : Now est meum jadicare inter episcopos ; tua nunc clementia : Ego debeo judicarc. Et ille baptizatus in Christo inbabilem se ponderi tanti putabat esse ju- dicil: clementia tna, eui adbue emerenda baptismatis sacramenta servantur, arrogat de fie jull- cium ; cum fidet ipsius sacramenta non uoverit ? 6. Quales autem elegerit judices, possumus exis- timationi relinquere, qrando eorum nomina timet prodere. Veniant plane, si qui sint, ad Ecclesiom : andiant cum populo, tion ut quisquam judex resi- deat, sed ut onusquisque de suo affectu habeat examen, efigat quem seqoater. Agitar de Istins Erelesia: sacerdote : si andierit illum populus, et potaverit metius disputare, sequatur fidem ejus: non inviebo. 7. Omitto quia jam ipse populus judicavit : ticeo quia eum, quem habet, € de patre tux clementize postulavit : taceo quia pater pielatis tue quietem futuram spopondit, si electussusciperet sacerdotinm, Hane fidem secutus sum promissorum. 8. Quod lorumn peregrinorun assenta- tone se Jactat, ibi sit episeopus, unde sunt ii, qui euin episeopatus putant nomine esse donandum. Nam ego nec episcopum novi, nec unde sit scio. 9. Ubi illud constituimas, Imperator, quod jam ipse tuum judicium declarasti; immo etiam dedisti® leges, nec cui esset liberum aliud judicare ? Quod cum prascripsistialiis, proescripsisti et ubi : Leges qhibardam dissensionibus, levibusgue del Gionis observantiuim pertinentia lois auts, et a sxe diecescos synodis audiantur. Vide Godefridam in eamdem tegem. ‘ Hic alladitur ad genvrosam ftlud Valen senioris fecium, quo com inter prevfectos Jul marmevareter , ininistrain quemdam, a quo aqua Stralinaperwee foerat, impacto in faclem pugio ce- it. * Non aliter quoque Athanasius, pag. 865, Quando a condito ceo auditum est, quando judicium Beeleia anetortetem swam ab’ iniperaore ecce- Pit? etc. Col Fu electione magis singularia coutigerunt,, hie modestissime attinguitur. Es fuss tractata reperies apud Paulinum in ejusdem Am brosit Vita. ignat hoc loco sanctus,Prasul leg. 4 de Fide + quae et Arianis in Keclesias eouveniendi aba et eapiis pasar nn sum is qut ci tutioni per vim obsisterent, sed. etia fia qui supphiees libelios imperatori auversus eam fam oferent denantiabat. Qua raione. aun ea lox. promulgata [uerit, elegauter descrigsit S seote its ty aopr ad4008 Visne igitor experiar ut incipient ii, qui judices cliguatur, aut adversus (wam venire sententiam, aut cerle excusare quod imperatoris tam severe et tam districto imperio won poweriat obvisre ? 40. Sed hoc contumiacis, now madesti est s2eer- dotis. Ecce, imperator, Leger ua jam ex parte re- scindis : sed utinam non ex parte, sed in universum | legem enim tuam uollem esse supra Dei legem. Dei lex nes docuit quid soquamur, humone leges boc docere now possunt. Extorquere solent timidis com- mustationem, fidem inspirare non possunt. BER 11. Quis eris igitur ille, qui ews Jeges por tot provincias uno memento esse mandatam, wt quicumque obviaverit imperstori, feriatur glodio : qui- EPISTOLAROM CLASSIS I. enim imporator fert, quas primus ipse eustodiat. A terit separare. Quam Adem etiam parens elementi tuze Theodosius beatissimus imperator et sequitur, et probavit. Hancfidem Galli tenent, hanc Hispanize, et cum pia divini Spiritus confessione custodiunt . 45. Si tractandwm est, tractare fn Ecctesia didi ‘quod majores fecerunt mei..6i conferendum de fide, sacerdotum debet esse ista collatio, sicut factum est * sub Constantine augeste memorize principe, ‘qui melas legos ante preewisit, sed liberum dedit judicium sacerdotibus. Factum est etism sub 4 Constantio augusta momerie Imperatore, paternze Gignitatis hierede : ved quod bene cepit, aliter consummate est. Nam epiveopt sinteram primo scripeerant fidem : sed dum velunt quidem de fide intra palatinm judicare, id egerunt, ul elrcumseri- ‘cuinque Dei templom nea tradiderit, presinus ocei- B ptionibus ills episcoporve judicia materentur. Qui datur? quis, inguarm, est qui possit vel unus, vel er paucos dicere iumperatori : Lex tua mihi nom probatur ? Non permittitur hoc dioare s2cerdotibua, permittiur laicis? Et judieabit de fide, qui aut {grotinm sperat, out metuit offensam 42, Deinde ipse committam, ut eligam judices Jaioos, qui cum tenucrint fide veritatem, aut prosori- Dantur, aut necentur, quod lex de Gde lata dece: Ego igitur aut prevaricationi offeram homines , aut pene? 43. Non tanti est Ambrosius, ul propter se deji- iat sacerdotium. Now tauti est unit quanti est dignitas omnium yacerdotum, * quorusm de con- silio ista dicta antibus ne forte etiam gen- Ailis caset aliquis, aut Judeeus, qui elects, quibus traderomus de Christo trivmphum, si de Christo judicium committeremus. Quid illos aliad, nisi Christi injuriam oudire delectat ? Quid illis aliud potest placere, nisi (quod absit ) ut Christi vinitas denegetur? Cum iis plane bene convenit, Ariano, qui creaturam Christum diet, quod etiam gentiles ac Judzi promptissime couftentur. 44. Hoe seriptum est in Ariminensi eynod ritoque concilium illud exborres, sequens iractatam > concilii Niewni, aquo me nec mors,nec gladias po- Hine intelligas episcopos siatim post legom a ntiniano latam, Auwbrosii cura convenisse; ut in’ hoc rerum ariiculo viderent, ne quid Ecclesia T Nicene Constaminopolitane, eo fortasie siuss, quod. bujus ‘now al Geeidlente. Unde etiam non sine. veri Sixeriuus, eum ad astruendam, quam obiter tangit, Spiritus sane divinitaiera, won ejusdem co SEnones, sed Galliarom ilispaniarumue confes- fm proposuisse. stoma a re Socraics Hb. 1, cap. 22, ita Ioquitur : “Tune igitar cum de pace ei Concordia’ ubuide diste- Putaeet Constantinus.scilicel, deinceps ut de reli- “Phonis.” nostra dogmatibus accuratins”disquierent, Signveam episcopi, cram arbitro potestatigue religut, Rai etlamAthan, Orat. adv. Arianos. , Mf Godex Belv. et ail quawior, ub Constantino : won entis recte, quemadmoduin ‘ex sequentibus in- felligitar. _— S Fecdit. ultima Paris., minor mumerus ; quod cumn 0, on autem tamen inflexam statim revocavere sementiam. Et oerle ¢ major numeres Arinini, Niemi conciti Adem probavkt, Ariona decreta daranavit. BGS 18. Si ad cynodum provocat Awsenttes , ut de Bde disputet (licet non sit nesesse ' propter ‘unum tot episeopos fatigari , qui etiam si angelus de eaelo esvet, pact Ecclesiarum non deberet prvfer- ri); cum audiere synodum eongregari, et ipse non deero. Tolle igitur legem, ef vis esse certamen. 47. Yenissem, Imperator, ad consistorium cle- mentle: tae, ut hee coram suggererem; si me € vel eplecopi , vel populus permisissent, dicentes de Ade tn Erclosla coram poptilo debere tractari. 18. Atquo utinam, imperator, » non denuntiasses, b Ausentio esset C ut quo vellem pergerem ! Quotidie prodibam , nemo ame asservabat. Debuisti me, quo rolueras , destina- re, quam ipse omutbus offerebem. Nane mihi a sa- cordotibus dicitur : Non mulium interest, utram ‘volons relinquas, an tradas aliere Christi; com enim reliqueris , trades. 49. Atque utinam liquide mihi pateret quod Aria- nis Ecelosia vninime traderetar! sponte me offerrent tua pivtatis arbitrio. Sed si ego solus imterstrepo , ccur etiam de aliis omnibus invadendis Eeclesiis est provceptum? Utinam eonfirmetur, ut Eeclesiis nul- synod! Ariminensis hi cum ibi primo ria, minus coherel. Etenim icarnam fidem maguo consensu ostea vero, inflexis quos ad Cou- wat destinaverant legatis, propemodum omnes lis Valentis subscripsissent ; postremo tandem major xumerus illawum hae subscriptione fidei dam- rans, resipuit, ae formulam Arianas confessiouis ejuravit. De quo console quanos li de Fide, cap. 18, num. 122, observavienes. € Sie ‘etiam in Epistola ad Gratianuin Aquilefensi concilio subjecta num. 3 legere est : Quam vero grave fuisset , propter duos tantum in perfidia cariotos sacerdotes toto orbe essent Eclesie summis sacerdoii tule! © Mss. non pauel , vel episcopi, wel popalus remi- sissent. ¥ Videtur imperator Ambrosio hane eptionem proposuisse per ine, wt vel in consistoriaa veniret ad defendendam adversus Auxestium swam dignitatem, vel eadem simwl ac civitate wliro orderet : sed hoe, utroque saneiuin Praesulem ab episcopie et plebe cathilica fuisse prohi$007 SANCTI AMBROSE Jus molestus sit! Opto ut de me, qualis videtar, A abduceret ab Ecclesia, carnem meam extarbari sententia proferatur. 20. Dignanter igitur , lmperator , accipe quod ad consistorium yenire non potui. * Ego in consistorio nisi pro te stare non didici : et intra palatium cer- tare nen possuat , qui palatii secreta nec quzro, nec novi 21. Ego Ambrosius episcopas hune libellum obtuli clementissimo imperatori, et beatissimo augusto Va- Tentiniano. SERMO CONTRA AUXENTIUM mASiLICIS TRADEADIS. Populi ob imperialem jussum sollicitudinem levaturus , Tesponsum suum ezponit , addilque ad consistorium ‘se non ivisse , quod basilicer traditionem esset veril posse, non mentem : paratem me esse , le fa ceret, quod solel esse regiz potestatis; ego sabi Fem, quod sacerdotis esse coaswerit. 2. Quid ergo turbamini? Volens mumaquam vos dese- Fam, coactus repegnare noa novi. Dolere potero, polero flere, potero gemere : adversus arma, milites, Go- thos quoque lacrymz mez arma sent; talia enim ‘munimenta sunt sacerdotis. Aliter mee debeo, nec possum resistere : fagere autem et relinquere Eccle- siam non soleo; ne quis gravioris paeaz mete facium interpretetar. Scitis et vos ipsi quod imperatoribes soleam deferre, non cedere : suppliciis me libenier offerre, nec metuere qu parantur, 3. Utinam essem secures quod Ecclesia berreticis Tum adcersariis ad disceplandum in Ecclesia provo- B minime traderetur? Ad palatium imperatoris irem egal se armis exterreri : suoque de sacris vo- sis responso memorato, paretum se ad certamina esse testatur. Eludi non posse Dei decretum, nec presi- ‘dium ipsius superari, sed in servis a enmdem wm ipte antea non fecrit captus, liguere ‘Nabuthe historiam , et Christi ingressum in Jerusa- lem rei presenti accomodavit, Ausentii perstringit crudelem legem, solutisque Arianorum objectionibua, Hbenter se coram populo disputaturum predicat : dices ele- gerat , damnatun, sicat et a Paulo et Christo ipso. Quod idem hereticus ad Carsarem provocaret, eum oblitum anni superioris : et Arianos, dum servis Christi conflant invidiam, multo pejores ease Judris : C vestrum sacerdotem cong! Ecclesiam enim non Cesaris, sed Christi preferre imaginem. Sub que ubi paca de suo responso et adjecit, se non inobedientem, at imperatorem [lium , et Auzentium plusquam Judewm ‘ease declarat. 4. Video vos prieter solitum subito esse turbatos, alque asservanies mei. Miror $64 quid hoc sit, nisi forte quia per tribunos me vidistis aut audistis imperiali mandato esse conventum ; ut quo vellem, abirem ine : et si qui vellent, sequendi potestatem haberent. Metuistis ergo ne Ecclesiam desererem, et dum saluti mea timeo, vos relinguerem? Sed ‘quid et ipse mandaverim , potuistis advertere : de- serende Ecclesie mihi voluntatem subesse non libenter,, si hoc congreeret sacerdotis officio; ut in palatio magis certarem, quam in Ecclesia. Sed in consistorio non reus solet Christes esse , sed jodex. Causam Gdei in Ecelesia agendam quis abnoat? $i bhue veniat : inclinatum jam vel impe- 1m, © quod lata lege patelecit , quod impngnat Gdem : vel sperata ambientiom quorem- dam stadia non requira. Non commit, ot quisqam ‘Yendat injuriam Christ 4. Cireumfusi milites, ¢ armorum crepitus, quibes Vallata est Ecelesia, @dem non terrent meam : sed ‘mentemexagitant, ne dum me tenetis, perniciosamli- quid vesteze oboriatar saloti. Ego enim jam didici non timere : sed vobis timere plus coepi. Sinite, queso , habemus adversariom qui lacessit; adversarius enim noster diabolas , ut leo ragiens circuit, querens quem devoret , apostolus dixit (1 Pet. v, 8). Accepit sine dul accepit (non fallimur, sed admonemur) tentandi hhujusmodi potestatem; ne forte corporis wei valoe- ribus possim a fidei intentione revoeari. Legistis et Vos quia © mulis his tentavit sanctum Job diaboles : ad postremum potestatem hujasmodi petit , et accepit, ul tentaret corpus ejus, quod perfudit ulceribus. 865 5. Cum esset propositum ¢ ut Eeclesiz vasa jam traderemas, hoc responsi reddidi : me, si de meis aliquid posceretar, aut fundus, ‘aut domus, aul avtrum , aut argentom , id quod mei juris esset, libenter offerre : templo Dei nibil posse decerpere, posse; quia plus Dominum mundi, quam seculi D nec tradere illud , quod custodiendum , non traden- hhujus imperatorem timerem : sane si me ¥i «Ad bune locum ita Nannius : Tacite, ‘inquit, ill objicit, quod pro co ad Mazimum legatus bis coactus sit contra ‘decus episcopate in con eo destinatus pro pace, semel ut ‘audem consistorit i fratris reli- ribunal impe- in eo falsus est i, miror quod hic fit... me vidiatis qux ultima verba in mss. plusculis sic efferuntur: ezteri autem ac edit. magis concinne ‘ut in text. f dum acceperim, Deinde consulere me etiam impera- abunde dictum in superiore epistola. , armorum sirepites, aultis alii tentavit ; mss. n ii multo_plures, ac note potioris, multis his te niinirum corporis. valwerbas. Nam quod subjungit ad posirencumt potestaiem, ele., ‘bujus tentationis probauio est, mon alterius’expli- atio. Auge Erant in Ecclesiis duo vasorum genera, vatorum seilicet, quae sacris mysteriis inserviebant, et corum quz: propler pretium aut ariem suam inter ornamenta numerabantur. Sed bice fusius ad lib. Oftic, cap. 28, num. 436, explicata sunt.1009 toris salut; qui Illi accipere ; accipiat enim vocem liberi sacerdotis, si volt sibi esse consultum, recedat a Christi injuria, 6. Hee plena humilitatis sunt, et, ul arbitror, Plena affectus ejus quem imperatori debet sacerdos. Sed quia lucta nobis est non solum adversus carnem et sanguinem ; sed etiam, quod gravius cst , adversus spiritalia nequitie, que sunt in caclestibus( Ephes. vi, 42), tentator ille diabolus ‘per ministros suos certa~ men auget, vulneribus corporis mei experiendum arbitratur. Scio, fratres, vulnera hae, que pro Christo exeipimus, non esse vulnera, * quibus vita ‘non amittitar, sed propagatur. Sinite, quasso, esse certamen : spectatores vos esse decet. Considerate EPISTOLARUM CLASSIS I. 1010 nee mihi expediret tradere, nec A mam suam propter me, inceniet eam ( Matth. x, 39). 9. Ergo si vult Dominus, certum est quod nullus. obsistat. Quod siadliuenostra differt certamina, quid ccorporalis , ‘Yeremini? Servum Christi non custodi sed Domini providentia sepire consuevit. 40. Turbati estis qui fores, quas caplus oculis quidam, dum bospitium proprium repetit, patefecisse memoratur. In quo co- gnoscite quod nihil suffrogetur humana custodia. Ecce unus qui videndi munus amisit, solvit vestea universa munimina, et custodias lusit : Dominus autem sux misericordice custodiam non amisit. Nonne ante biduum , ut meministis, etiam illud repertum est, quod a parte Leva basilica: ingressus quidam pervins foit , quem putabatis clausu quia si quidem abet civitas vel athletam, vel alterius B nitum? Sepserunt nempe armati basilicam, explora- nobilis artis peritum, optat offerre certamini. Cur in majoribus rebos reyudiatis, quod vel in minoribus ‘elle consuestis? Non metuit arma, non barbaros, qui mortem non timet, qui nulla carnis voluptate etinetur. 7. Certe si Dominus huic nos certamini deputavit, frustra pervigiles tot noctibus et diebus custodias exlibuistis et excubias: implebitur Christi voluntas. Ornipotens enim noster est Dominus Jesus , bare est fides nostra; et ideo quod fleri mandat, implebitur = » nee convenit nos divins obviare sententize. 8. Andistis quod: © hodie lectum sit : Pullom stbi asinze Salvator per apostolos jussit adduci, mandavit~ i quis resisteret , diecretur : Dominus operam ejus desiderat (Luc. x1%, 38). Q Jum istum asin, hoe est, ejus animalis quod gravem 1m portare consuevit, sicut est humana con- tio, cui dicitur : Verite ad me, onmes qui laboratis , + tollte jugum pullum istum ad se modo stolisillis,qui jam exuti corpore incomprehensibilem oculis nostris angelurum speciem geruntt None si ab aliquo resistatur , dicent : Dominus operam ejus desiderat? Si resistat vel vite hujus cupi sistat caro et sanguis, si resistat conversatio corpo- ralis; quia aliguibus forsitan grati videnur. Sed qui nos hic diligit, multo amplius diliget , si sinat fleri hostiam Christi; quia dissolvi, et cum Christo si et nun pul- C Christ ant hos atque illos aditus : ezecitate perfusi sunt , ‘ut quod apertum erat videre non possent per plurimas noctes quod apertum fuerit, non ignoratis. Desinite ergo sollicitari; quia hoc erit, quod Christas jubet , et quod esse expedil 44. Denique exempla vobie Legis proferam, Eli- seus queerebatur a rege Syrize, missus erat exercitus qui eum caperet, cireumvallatus erat undique : ceepit, timere ejus servulus; quia servulus erat, hoc est , ‘non erat liberze mentis et liberse potestatis. Petivit aperiri ejus oculos sanctus propheta, et ait: Ree pice, et vide quanto plures sint pro nobis, quam contra nos. Et respexit, et vidit angelorum millia (IV Reg. u, 44 et seg.). Advertistis igitur quod servulos magis custodiant, qui non videntur , quam qui videntur. Sed et illi si custodinnt, vestris eusto- diunt orationibus advocai : legistis nempe cos ipsos, qui Elisum querebant, ingressos esse Samariam ad cum ipsum, quem capere gestiebant : cui non solum non potuerunt nocere; sed ipsivs adversus quem venerant, intercessione servali sunt. 42, Petrus quoque apostolus utriusque rei * vobis edat exemplum (Act. xu, 4 et seq.). Nam ubi eum ‘non enim recesserat Del servulus, sed steterat timo- ris ignarus. Orabat pro eo Ecclesia, sed apostolus in ‘carcere quiescebat, quod est indicium non timentis. 1s est angelus qui dormientem excitaret, per quem Petrus productus e carcere, mortem ad tem- cease mulio melius : etsi manere in carne magis necessa- D pus evasit. rium propter vos { Philip. 1, 23). vereamini, fratres dilectissimi quid passus fuero, pro Christo patiar. Et @G6 legt quod eos timere non debeam, qui possunt carnem cecidere. Et audivi dicentem : Qui perdiderit ani- il est ergo quod io enim quia quid~ a Edit, omnes , quibus vita amittitur ; mss. ¢ con- traio non anita Melns, be enim eonjunetones “ippe vel utpote subaudiuntur. APR aliquot nec convenil vos divine, ete. ¢ Hae quidem lectio dominiea Palmarum erat pro- “ei cum eadem casu recitata infra dicatur, rig ao die facta Tuisse hine non sequitur. °F Mss. aliquot, duce ipso, quem. Mi ~ S Home edit, robin dedit'exemplam, ie male: 45, Idem Petrus postea, vieto Simone, cum prie+ cepta Dei populo seminaret , doceret castimoniam , excitavit animos gentilium : quibus eum querentibus, christianze anima deprecatz sunt , ut paulisper cederet. Et quamvis esset cupidus passionis, tamen £ Dubium esse pitat Nannius an recipere in carcerem idem sit quod recondere seu retrudere. Attamen solemnis in hac re Juris formula est: siquidem Ul- pianus D. leg. 1 de Custod. reor, : Utrum in earcerem, Inquit, reciprenda sit persona. Bt Callistratus eodem tits leg. In eos: Cum receptiessent in carcerem, ete. ‘s Rom. edit., cum paueis mss., mortem evasi alice cun ceteris end. Interponunt voces ad tempus.10 contemplatione populi preca balur enim ot G7 ad institnendum ct configman- duin populom ge reservaret. Quid multa? Nocte mu- Fos egredi ecepit, et videns sibi in porta Chrisiuin oceurrere, urbemque ingredi, ait; Domine : quo vadis? Respondit Christus: * Venio iterum crucl- figi. Intellexit Petrus ad stam crucem divinum pertinere responsuim ; Christus enim non poterat iterum crucifigi, qui carnem passione susceple morlis exte- rat: Quod enim mortuus est, peccalo mortnus est semel : quod outem vivit, vivit Deo ( Rom. vi, 40 tellesit ergo Petrus quod iterum Christus erucifi- Bendus esset in servulo. aque sponte remeav interrogantibus Christianis responsum reddidit, st timque correptus, per erucem suam honorificavit Dominum Jesum. 4. igitur quod in servulis suis pati velit ch et Inuie servolo dieit: fllum volo manere, tu autem me sequere (Joon, xx1, 22); et de hae arbore gustare vull fructuin? Nam si illius cibi erat, wi faceret voluntatem Paris (Joan. wv, 34): itidem cibus illius est , ut nostris passionibus epuletur. Nonne, nt de ipso Domino sumamus exemplum, quando voluit, passus est : et com quereretur, in- Yentus est? quando autem hora non venerat passio- is (Joan. vit, 50), per medium querentium trans shat, et videntes enim tenere non poterant? Quod tutique evidenter ostendit quia quando Dominus yult, unusquisque invenitur et capitur: » quod autem differt, ctiamsi quarrentium occurrat oculis, non tenetur, 45. Ergo ipse nen quotidio yet yisitandi gratia prodiban, vel pergebam ad martyres? aon regiam palatii € preetexebain eundo ale redeundo? Bt ta- ‘men nemo me tenvit, cum exturbandi me haberent uw pradidergnt postea, voluntatem, dicentes: Exi de civilate, et vade quo vis. Exspectabam , fatenr, maguum aliquid, aut gladium pro Christi nomine , at incendiuyn : at illi delicias mili pro passionibus obtulerunt; sed athleta Christi non delicias, sed passiones suas exigit. Nemo ergo vos turbet, quod aut carrum preparaverunt, aut dura, ut videbatur sibi, « Ita vel. edit, et cuncti mss. pancis except hi posterior aliqua onus Rowan addidit, quam ycem etiam in textum admisit Rom. eilit. Ceterum hujus Peiro fact Christi apparitionis pravter Hege- sippum lib. 11, Ainbrosiam hoe loco , et Grego in psal. tv Papuit., vix alium ex is reperias, qui memin id vero ad Petri Rowam adven= tum , ej wone Mago victoriam, ulrumque inultiplici Patrum veterum testimonio celeb tur, ut nos puderet vel receusendis eorum non bus immaraei; eum tamen quosdam ex heterod ‘non pudeat rem a Calvino ipso et Blondello evidentia vi coactis agnitam ef canfesgam inticiari.. © Ones edit., Quando autem digest, etiantsi quae- ium monibus occurrat ef geulis; wipes 143s. Wo iscum faciugt, nisi quod ita legi ‘uno tiamsi queratur, querentiym oculis uon tenetur, * Preiexebam , id ep, non pertransibam 18, regiam'palalii in itu atque reditu? ur illum diverticula non quasiisse, aut obli quasse iter, dum ad martyres tenderet, ‘ne regiam SANCTH AMAROSIT inflerns est; rogy- A Auxer Bt G justa yegatum, sed soulio D st ipsius, quise dicit episcopum, ore jaiaa, 46. Plerique narrabant pereussores. premists, Peenain mortis esse decretam: pec illa timeo, esa non desero. Quo enim abibo, ubi non omnia pes gemitus sint, atque Inerymarum ; quando per Bede sias jubentur ejici catholici sacerdotes, resisess gladio feriri, 4 curiales @GB proscribi ome, nisi mandatum implevering? Et be episeopi mx Scripta et ore diclata, qui se ut probaret docs mum, velus non omisit exempluos, leginus evimia propheta quod viderit falcem yolantem ( Zach. 5, ) hhane imitatus Auxentius gladium volantem per omnes urbes direxit. Et Satanas transfigurat se ia angelum lucis, et iu malum imitawar ejus polenta (I Cor. x1, 44). Tu, Domine Jesu, uno momento mundum re demisti: Auxentius uno momento tot populos, quod in ipso est, tracidabit, alios gladio, alios sacrilego? © Meam basilicam petit cruento pre, sanguinolenis manibus. Cui bene prietens respondit lectio: Pecce tori autem dixit Devs: Quare tw emarras juts meas (Psol. x11, 16)? id est, non comvenit pati et furori, non convenit Christo et Belial (If Cor. ni, 15). Meministis etiam quod tectum est hodie Nabuihe (22, q. 8, ¢. Conventor, § Nabuthe), sanctum virut passessorem vinex sue, interpellatum petitione re Gia, ul vineam suam daret ; ubi rey, succisis vitibas, ‘lus yile sereret, eumque respondisse : Absit at eye airum meorum tradam hereditatem ; regem conti fatum esse, quod sibi esset alienumn jus relatione ‘onsilig decepium. N~- buthe vites suas vel proprio cruore defendit (I Reg. xxi, ef4eg.). Si ile yineam non tradidit si, igs trademus Ecclesia Christ 418. Quid igitur a me respousum est contumaciier? Dixi enim conventus: Absit a me ut tradam Civ agreditatem. Si ille patrum h:ereditatem non ta dit, ego tradam Christi harreditatem? Sed et hoexd- didi: Absis ut tradam hereditatem patrwm , hoe e\, hzreditatem Dyonisii, qui in exsilio in causa fiei defunctus est, beereditatem * Eustorgii confessoris, hareditatem Myroclis, atque omnium retro fielion pratteriret. 4 Curiaies dicebaniur hi, qui magistratibus stque oftieiis municipatitus fuugebantur. De quibus vide Bulengerum dé Imp. Rom. lib. vu, ¢. Se13,et Godel Caterum in ferenda lege pro At neil, quam ab Ausentio ips affirmat Amnbrosius, id contigisse ‘testitieantur Ruf pus Hig lib. m, can. 16, Gander cefot. in Serm., Sozomenus lib. t n Benevoluin Mem: recusasse, ac propterea eiectum esse in um a Justina.” ‘Misi basiicam ; alii ¢4 edit. omnes, » hoc est, uuam ex meig; erant ‘wippe mon auge Mediola la codicibus varie scribuntur_nomina horwm episcoperum; nam in quihusiam Eztorgi et Exztor » pro Kustorgii, sicut et Metrocli, ac Mergcli, pre fyroclis habatur. Fuit autem Myrocles , si creden- duin Ughello, otavus Mediolanensis episcopus, sit41013, EPISTOLARDM CLASSIS |. 1014 episeoporum. Respondi ego, quod cacerdotis est: A eognoscerotur quis exsot, mutavit slbi voeabuluin ; quod imperatoris est, faciat imperator. Prius est ut animam mibi, quam fidem auferat, 49. At cui tradam? Praesens lectio Evangelii docere nos debet, quid petatur, a quibus petatur. Au- nampe legi, quod cum Christus super pullum inz sederet, clamabant pueruli,, et moleste fere- ant Judai (Luc. x12, 35). Denique interpellaverunt Dominum Jesum, dicenies ut faceret eas tacore; respondit: Si hi tucwerint, lapides clamabuni (Ibid., 40). Deinde ingressus templam, ejecit nummularios, et cathedras, et columbas vendentes in templo Dei. Lectio nempe ista nulla @GQ nostra dispusitione recitata est, sed easu: quae prassentibus bene apta- tur temporibus. Semper ergo Christi laudes verbera ut quia bic fuerat Ansentios episeopus Arianus, ad decipiendam plebem , quam ille tenuerat, > so caret Ausentium. Mutavit ergo vocabul fidiam now mutavit: exuit lupam, sed induit lopum. I prodest quod mutavit nomen itur. Alius in Scythie: partibur dieebatur, alius hic Yocatur: nomina pro regionibus habet. Habet ergo jam duo nomina ; et si hine alio perrexerit, habebit et tertium. Quomodo enim patietur ut maneat ei vocabulum ad tanti sceleris indicium : Minora fecit in Seytbia; et ita erubuit, ut mutaret voeabulum sceleratiora hie ausus est; et volet, quocumque per- Fexerit, momine suo prodi? Tantorum poputorum sanguinem manu sua seribet, et poterit eonsistere perfidorum sunt. Et nunc cum laudatur Christus, B animo? dicunt heretic’ quia seditio commovetur: dicunt heretici quia his mors parabatur; et vere mortem habent in laudibus Christi. Quomodo enim laud ejus ferre possunt, cujus infirmitatem praedicant? Haque et hodie cum laudatur Christus, Arianorum amentia verberatur. Geraseni prasentiam Christi ferra non poterant (Luc, vit, 37), isti pejores Gerasenis nec lau- dationem Christi sustinere possunt. Vident puaros Christi gloriam concinentes ; quia seripium est: Bx ore infantum ef lactentiuo per ecisti lauder (Peal. vin, 3). Irrident istayn wiatulam fidei plenain , cum dicunt : Ecce quid clamant? Sed respondit iis Christus : Si ki tacebunt, apides clamabuns (Luc. xix, 35), hoe est, fortiores clamabunt, clamabunt et juvenes, ‘¢la- mabunt e} maturiores, clamabunt + et senes :isti lapides ad illum jam solidati lapidem, de quo seriplum est: Lapidem quem reprobaserunt edificantes, ‘ic fecius eat in caput anguli ( Peal, cxvu, 92). 24. His igiur laudationibus inyitatus templum ‘suum Christus ingrediur, et flagellum prohendit 1 ejicit de templo nummulatios (Juan. , 15). Patitur enim in suo femplo pecunize esse vernaculos, non patitur in suo templo esse eos, qui vendaat cathedras. Quid suut cathedrae, nisi honores? Quid sunt columbe, nisi simplices mentes, vel anima fidem candidam et puram sequentes? Ego ergo in- duvam in templum, quem Christus excludit? Jube- tur enim exire; qui dignitates vendit et honores : Jobetur exire, qui vendere vale simplices mentes D testatur injusum , quia Justus ex Ade vivit. fidelium. 22. Ergo Auxentius ejiciwur, Mercurinus excluditur, Unum portentum est, dup nomina. Etenim ne ‘vero sequamur velustissimum catalogum in Museo Taleo pag. 440 vulg ium, septimus g sancio Bi aba, qui siima many exemplari ascripius traditur. Eustor pud Ughellum et apud bilfoninin decimus numeratur. At vero Diony decimo locn in Malia Sacra pon.tur, tato Muszeo pone sequitur. Hunc eo in synodo Mediol. damnare de- jectnm in exsilium, in illo s¢ tradit Rufinus lib. 1 Hist, cap. 19, So- . cap. 86, atqu © Mss. non pauel, et senes laudes, ad illum, ete. 25. Paucos excludebat Dominus Jesus de templo suo, Auxentius nullum reliquit. De templo suo Jesus flagello cjicit, Auxentius gladio : Jesus Magello, Mercurinus securi. Pius Dominus flagello 870 exturbat sacrilegos; nequam persequitur pios ferru. De quo bene dixistis hodie: Leges suas secum ferat. Feret, etiamsi nolit: feret conscientiam suam, e1si_non fert chartulain : faret sanguine inscriptam ‘animam suam , etsi atramento inscriptam episiolam non ferel. Seripta est, Juda, culpa tua graphio fer- reo et ungue adamantina, et scripta in yeetore tno (Jeram, vit, 4), hoe est, ibi scripia, unde proces 24. Is mihi etiam audet mentionem ¢ facere tra ctandi, plenus sanguinis, plenus crucris? Qui quos C non potuerit sermone decipere, eos gladio putat esse feriendos, cruenias leges ore dictans, manu scribens , et putans quod lex fidem possit hominibus imperare. Non audivit et id quod hodie dictum est: Quoniam non justifcatur homo ex operibus Legis; (Galat, 11, 46), aut : Per Legem Legi mortuws sum, wt Deo vivam (Ibid., 49), id est, per legem spiritalem interpretation’ Legis est mortuus corporali. Et nos per legem Domini nosiri Jesu Christi moriamur huic legi, quar sancit decreia perfidia. Non lex Bccle- congecgavit, sed Odes Christi. Lex enim aon est ex fide: Justus awiem ex fide vivit (Gelat, ut, 11). Justum ergo Aides, non lex facit; quia nan est per egem justitia, sed per fidem Christi. Qui autem fidem repudiat, et legis jura .prescr 25, Hane ergo legem quisquam sequatur, 4 matur Ariminense concilium, in quo creatura dictus 6st Christus? Sed aiunt: Misit Deus Filium suum » Omnesedit,,se rocaret Mercurinum; oranes mss. episcopns Auxentit tudine facilius irre adoptasse. © Rom. edit. sal iteram tractandi, cere retractandi. Forte an pro jam anno superiore tractave- rant, Sed non est, cur propterea quidquam inutetur.4018 factum ex muliere, factum sub Lege ( Galat. wv, 4). Ergo, factum, legunt,, hoe est, creatum. Nonne boc ipsum considerant , quod proposueront , quia factus dicitur Christus , sed ex muliere, hoc est, secundum partum Virginis factus est, qui secundum divinam generationem ex Patre natus est? Legerunt et hodie, quia Christus nos redemit de maledicto Legis, (actus pro nobis maledictum (Galat. m1, 45). Numquid ma- ledietum Christus secundum divinitatem est? Sed quare maledictum dicatur, Apostolus te docet, di- cons quia scriptum est: Maledictus omnis, qui pendet in figno (Ibid.), hoe est, qui in carne sua nostram carnem, in suo corpore nostras infirmitales et nostra maledicta suscepit, ut crucifigeret; non enim ille maledictus, sed in te maledictus. Denique habes alibi : Qui peccatum non cognovit , sed pro nobis peccatum factus est; quia nostra peccata suscepit, ut sacramento sue passionis aboleret (It Cor. v, 2). 26, Hree ego, fratres , coram ipso apud vos ple- ius disputarem : sed certus non ignaros vos esse Yesirum refugit examen , et gentiles quosdam. quatuor aut quinque ferme homines elegit * cogni- si tamen aliquos elegit : quos.vellem ccetu omnium, non ut de Christo judi cent, sed ut majestatem audiant Christi. Tamen ili m de Auxentio pronuntiaverunt, eui tractanti quo- ie non crediderunt. Que major ejus condemnatio, quam quod 71 sine adversario spud judices suos victus est? Ergo et ipsorum sententiam contra Au- xentium jam tenemus. 27. Et quod gentes elegit, jure damnandus est ; C quia Apostoli praecepta dimisit , cum Apostolus dicat: Audet aliguis vestrum adversus alterum habens negotium, judicari apud iniguos, et non apud sancios? ‘Aut nescitis quoniam sancti de hoc mundo judicabunt (1Gor, v1, 4,2)? Et sapiens quisquam, qui possit judicare inter fratres: sed frater cum fratre judicio contendit et hoc apud infideles (Ibid., 8, 6)? Vides quia quod ile obtulit contra auctoritatem Apostoli sit. Vos eligite utrum Auxen- tium an Paulum sequi debeamus magistrum. 28, Sed quid dicam de Apostolo, cum ipse Domi- nus clamet per prophetam : Audile me, populus meus. Qui scitis judicium , quorum in corde lex mea eat (Esai. us + Audite me, populus meus. Qui sctis judicium ; Auxentius dicit : Nesciti judiciom, Videuls quia jam Deum contemnit in vobis, ntentiam cceles inquit, populus meus, di Au- dite, gentes. Non dicit : Audite, Judzi. Jam enim Populus Dei qui fuerat , populus erroris est factus : ‘et qui populus erroris erat, populus Dei esse evepit, quia in Christum credidit. Iste ergo populus judi cat, cnjus in corde lex divina est, non human: * Cognitor sepe ipse judex est, qui causam cognosit: ul api judicem present 4 preesente litigatore causa committitur: sxpe etiam is est, qui alios de statu suo disceptantes agnoscere sedicit, et eorum natalia, patriamque docet. Cie. in SANCTI AMBROSIt 4016 A lex non atramento scripta, sed spiritu Dei vivi : non in charta exarata, sed in corde signata : lex gratiz, ‘non cruoris (I Cor. an, 3). Quis igitur vobis injuriam facit , qui recusat vestram , an qui eligit sudien- \m? 29. Conclusus undique, ad versutiam patrum suorum confagit. De imperatore vult invidiam commo- ‘ere, dicens judicare debere adolescentem catechu- menum , sacre lectio judicare. Quasi vero superiore a Tatium sum petitus, eum praesentibus pris ante consistorium tractaretur, cam imperator licam vellet eripere ; ego tunc aul contemplatione regalis infractus sim , constantiam non tenuerim sacerdotis , aut imminuto jure discesserim ? Nonne B meminerunt quod ubi me cognovit populus palatium petisse, ita irrait, ut vim ejus > ferre non pot sent; quando comiti militari cum expeditis ad fa- gandam multitudinem egresso obtulerant omnes se reci pro fide Christi? Nonne tune rogatus sum , at popnlum © multo sermone mulcerem? sponderem f- dera, quod Basilicam Ecelesiz: nallus invaderet? Et um pro benelicio meum sit officium postolatum; tamen quod populus ad palstium venisset , mibi invidia commota est. In banc igitar invidiam me redire desiderant. 30, Revocavi populum, et amen invidiam non evasi : quam quidem invidiam ego temperandam {872 srbritor,non timendam. Quid enim timeamus forte illud movere me debet , quod aiunt : Ergo non debet imperator unam basilicnm aceipere, ad quam procedat : ef plus val, Ambrosius posse, quam imperator ; ut imperatori prodeundi facultatem neget? Quod cum dieunt , 2p- prehendere sermones nostros gestiunt , sicut Judzi qui Christum versato sermone tentabant dicentes : Magister, tices tributum dere Crsari, axt non (Matt. xan, 47)? Semperue de Cesare servulis Dei invidia commovetur? Et hoc ad ealumniam sibi arcessit impietas, ut imperiale nomen obtenda sunt dicere quod eoram non habeant sacrilegium , quorum imitantur magisterinm? ‘34. Et tamen videte quanto pejores Arioni sict , quam Judi. Ii quzrebant utrum solvendum puta- ‘ret Casari jus tributi; isti, imperatori 4 rolunt dare jus Ecclesix. Sed ut perfidi suum sequuntur aveto- €t nos qua nos Dominus et auctor nester docuit, respondeamus. Considerans enim Jesus dolum Judzorum (Ibid., 18 et seq.), dixit ad eos: Quid me tentatis? Ostendite mihi denerium, Bt eam imaginem habet et inscripti nem? Respondentes dixerunt : Corsaris, Et sit ills Jesus : Reddite que sunt Cosaris Cesari, et que sunt Dei, Deo. Ergo et ego dico illis, qui mibi obj ‘Verrem: Civern Romanum qui cognitores homines ho- nestos daret, sublatum esse in crucem, Ita Nannios. liquot, ferre non possem, ole molli sermone. 4 Mss, aliquot, nofunt dare. Contrario sensu.rium vidit, et ait: Reddite Cesari, que Corsaris sunt , 41 quer Dei sunt Deo. Numquid de Ecclesia: b ‘occupandis possunt denarium offerre Cesoris ? * 32, Sed in Ecclesia unam iinaginem novi, boc est, {maginem Dei invisibilis , de qua disit Deus : Facia- ‘mus hominem ad imaginem et similitudinem nostram (Gen. 1, 26); illam imaginem, de qua seriptum est; quia Chiristus splendor glorie , et imago substantia ejus (Hebr. 1, 3). In ista imagine Patrem cerno, t dixit ipse Dominus Jesus : Qui me videt ,videt et Patrem (Joan. siv, 9). Non eniin have imago a Patre est separata, quit unitatem me docuit Trinitatis ccens : Ego et Pater unum sumus (Joan, x, 50); et infra : Omnia quecumque habet Pater, mea sunt (Joan, xv , 45). Et de Spirit saneto , dicens quia Spiritus Chris et de Christo accepit, sicwt seriptum est: Iile de meo accipiet, et annuntiabit vobis (Ibid., 44). 33. Quid igitur non humiliter responsum a nobis est ? Si tributum petit , non negamus. * Agri Eeclesize solvunt tributom : si agros desiderat imperator, potestatem abet vindicandoru emo nostram intervenit. Potest pauperibus collatio populi redundare : non faciant de agris in diam, tollant eos , si libitum est imperatori : non dono , sed non nego. Aurum qu:erunt , possum dicere: Argentum et aurum non quiero. Sed invidiam faciunt , quia aurum erogatur. Nec ego hane invidiam pethorresco. Habeo > rarios : erarii mei Pauperes Christi sunt, huae novi congregare thesa rum. @73 Utinam hoe mibi semper erimen aser ant, quia aurum pauperibus erogatur ! Quod si ob- jiciunt quod defensionem ab iis requiram, non nego, sed etiam ambio. Habeo defensionem, sed in orationibus pauperum. Czeci illi et claudi, debiles et senes robustis bellatoribcs furtiores sunt. Denique munera Pauperum Deum obligant ; quia seriptum est : Qui Jargitur pauperi, Deo fenerat (Prov. xix, 11). Prassi- dia bellatorum divinam sepe gratiam non merentur. 34. Hyinnorum quoque meorum carminibus deceptum populum ferunt, Plane nee hoe abnuo. Grande carinen istudest,, quo nihil potentins. Qui tentius quam confessio Trinitatis, que quot re celebratur? Certatimn omnes student fidem EPISTOLARUM CLASSIS 1. ciunt, Ostendite mihi denarium : Jesus Cesaris dena- A fate B8, C 874 37.Satis 4018 Patrem et Filium et Spiritum sanctum noruat versibus predicare. Facti sunt igitur omnes magistri, qui vix poterant esse discipul 38. Quid igitur oboudientius potest esse, quam ut Christi sequamur exemplum , qui specie ineentus ut ‘homo, humitiavit semetipaum factus obediens usque ad mortem (Philipp. 1, 7, 8)? Denique omnes per obe- dientiam liberavit : Siew! enim per inobedientiam ynius hominis peccatores consttuti sunt plurimi, ita et per unius obedientians justi constituentur multi ( Rom. ¥ , 49). Si ergo ille obediens, accipiant obedientiar ma- gisterium, cui nos inhzeremus, dicentesiis qui nobis de imperatore invidiam faciunt : Solvimus quse sunt Covsaris Cresari,, et quse sunt Dei Deo (Matth. xx11, 24). Tributum Geesaris est, non negatur (23, quest. Coneentior, § Tributum) : Ecclesia Dei esi, Ca- sari utique non debet addici; quia jus Carsaris esse non potest Dei templam. 56. Quod cum honoriticentia imperatoris dictum nemo potest negare. Quid enim honoriffcentius quam ut imperator Ecclesie filius esse dicatur? Quod cum dicitur, sine peceato dicitur, cum gratia dicitur. © Imperator enim intra Eeclesiam, non supra Ecelesiam est; honus enim imperator quaerit aux lium Eeclesis, nou refutat. Ure ut humiliter dic mus, ita constanter esponimus. Sed incendia aliqui, gladium , ¢ deportationem Christi servali non timere. Non timentibus est gravis terror. Denique seriplum est: Sagit in- Jantium factee sunt plage eorum (Psat. txut, 8). lur propositis responsum videtur. Nunc illos interrogo , quod Salvator interrogavi Baptismam Joannis de cco est, an ex hominibus (Luc. * t non potuerunt respondere ci Jude. S baptismum Joannis non solverunt Judsvi , Auxentins solvit baptismum Christi ? Now enim istud ex hominibus est baptismum, sed de cctlo, quod detulit nobis consilii magni Angelus (Esai. 1x, 6), ut justificemur Deo. Cur igitur ¢ rebaptizandos Auxentius fideles populos putat, baptizatos in nomine Trinitatis; eum Apostolus dicat : Una fides, unum baptisma (Ephes. et se hominum dicat adversarium esse, now Christi ; cum Dei spernat, et condemnet baptismum, wl Christus nobis ad redimenda nostra peceata dohavit (Luc. vit, 30). «Non miram, si affirmetur ab Ambrosio Ecclesie py dicebantur contrario sensu , qui gra aceipiebant, q agros vectigales esse, ac tributum pendere toribus; exstant siquidem in Cod. Theod. Constantino, ejusque successoribus promulgate, pula lex 4 de Annona et tributis atque alize tit. de Episcopis et elericis, quibus Ecclesize possessiones alibus subjiciuniur. Quod vero ad clericos , cerium est eorum facultates tributo obnosias fuisse, et plerumque etiam personas muneribus publ ut dieit Ambrosius contra Symmachum. » Ararius, inquit Nannius, fieri dicebatur, quiple- beius.a censoribus in Ceritum tabulas referebatur, ac per linc ex albo centurie suze expunctus , amplius a:ra mereri non poterat. Quod cum per imperatorem Geret, zre diruti nominabantor. Livius dee. tertie 1.9, inter nomina eorum, quos zrarios relinjuebat, edi college nomen. Sed et zrarii aliquando milites juaropépoe dicebantur. Cicero ad Atticum , Mitites quam ut appellaniur eratl. Atque tur: ‘nam pauperes qui de stipendio Be- bat Christi appeltavit. © Ommnes edit., Imperator enim bonus; omnes nt Bonus, licet in sequenti scntentia ubi- genus est, ubi n jeluditur. non Turon, Tempore ab Arianis baptismum testator lib. u, cap. 44, et ibi. Vide etiam Alexandrum dissert, 92, tom."yitt ist. Eeecl.* EPISTOLA EX. te corparum Gervasii ac Protasii mariyrum muntiata, refert se ad populum illa dixisse : Covlos ‘sxe martyres, sigul et apottolos : diem quoque fiisse illorum confessionem ; eosdem « Domino humilia~ fos, ac deinde suscitatos de terra ; idque enrum re- ‘aurrectionem esse , eum tot miracula operati sink : gratias ob tantam praesidium Deo egisse, illudgue aniplificasse ex gestis Elisei : tendem religuiarum descriptionem, ac translationis consilium populari plausu excepia. Subjungit sequentis diei sermonem , quo, memorata Catholicorum Letitia, invidentiam Ariauorum exagitavit, ostendens eos , dum evidenti miracula fidem negont , Judeorum similes esse , atque aliter credere, quam martyras crediderunt: dum vero Trinitatem quam demones confitebantur, non agnoscerent, {psis demoniis esse pejores. ® Domine sorori vite atque oculis praferende. (rater. 4.Quia nihil sanctitatem tuam soleo eorum pratter- ire, que hic te geruntur absente; scias etiam san- clos mariyres a nobis repertos. Nam cum ego basili- cain ¢dedicassem , multi tamquam uno ara interpel- lare caeperunt dicentes : Sicut Romanam basilicam dedices. Respondi : Faciam , si martyrum reliquias invenero. Statimque subiit veluti eujusdam 4 ardor 2. Qnid malta? Dominus geatiam dedit : formidans Uihus etiam clericis jussi eruderari verram eo loci, qui est ante cancellos sanclorum Felicis atque Nabo- ris. Inveni signa convenientia : adhibitis etiam qui- * Seripta anno 386. » Sic edi quod in horum nonullis pro atque oculis legitur aigue osculis, vaci fr ter additur Ambrosius et loco verbi praterire, pot tur in uno pretermiviere : at Rom. edit. tatum id i in hane formam : Ambrosins episcopxs Mar- eclline sorori : Quoniam nihil eorum, que hic (¢ absente geruntur, sanctitatem tuam celare soleo , scias etiam, dilectissima soror, etc. © Hom. edit. sola, dedicare vellem.... Sicut in Ro- mana sic basilicam dedices : in trac vero secunda parte variant vet. edit. et mss. Ubi enim ille cum Sic in Romana basilica dedices ; ali im : Sic in Romanam basilicam ; jomanani; basiticam dedicas ; alii de- mun, sic et lomanam, aut, sicut Ramanam basilica ices : quae quidem lect P sima. Sensus autem est, cum Ambrosius ecclesiam dedicasset , nec tamen Feliquias in ea condidisset , populum illud zegre ferentem eMagitasse, wine hang etiam ceremoniain t, quam in Romaye basilicwe consecratione non omiseral. Samuel Peti- s lib. tt Observ. c. 8, ait nonnullos ex boc locoduo colligere primum fuisse Mediolani Romanam regio~ hem, unde Romana basilica wo it; alterum ‘eam basilicam, de eujus deidieatione hie agitnr, eamdem esse ac Romanam. Utrumyue evertere idem ag- Sreditur. Et secundum quidem per se cadycum est; nam-que ex serie liquid colligimus basilicam, in qnam sanelorum Geevasié et Proiasii os-q translate : osianam esse, cum ex Paulina manife- um sit in Romana corpus beati Nazariifuisse depo- Sita, Quod vero nomen Romane ex regione situm ideo negat, quia non in Romang fuisse gicivur, Sed ipsa Romana appellatar ; id quidem frigidius est, quam ut refutatione indigeat. Sed nec multo ¥ SANCTI AMBROSIt 4020 A bus por wos manus imponenda foret, @YS sc sancli marizres eminere caeperunt; ut, adhue nobis silentibue, arriperetur urna, et sterneretur prona ai locum saneti sepulcri. Invenimus mire magnitudi- ros duos, ut prisca mtas ferobat. Ossa omnia integra, sanguinis plurimum. Ingens coneursus ye- per totum illud biduum, Quid multa ? * Cond imus integea ad ordinem : tronstulimus vesperejam incumbente ad basilieam Fai sbi vigiliz tow octe , manus impositio. Sequenti die transtnligus ea in basilicam, quam appellant £ Ambrosianam. Dum transferimus, cecus sanatus est. Talis mibi ad Populum fait sermo 3. Cum tam effysam, tamque inanditain conside- rarem conventus vestri celebritatem, et divin gra- B tiz munera, quae in sanctis mariyribus refulserunt, imparem me, fateor, huic muneri judienbam ; nec fleri posse, ut sermone absolverem , quoil vix pas ‘sumus animo intendere , oculis comprebendere. Sed ‘ubi sanctarum legi cmpit series Scripturarum, largi- tus est Spiritus sanctus, qui locutus est in prophetis, quo dignum aliquid tanta ecetu et exspectatione vestra, martyrumque sanetorum meritis profe- ramus. 4. Cali, inquit,enarrant gloria Dei (Psal.xyut,2). Cum legitur bie psalmus, oceurrit quod non tam elemenja materiatia, quam ccelestia merita digaum Deo prireonium deferre videantur. Hodierne tamea fortnita lectione patuit qui coli enarrant gloriam Dei. Aspicite ad dexiram meam, aspicite ad sini- C siramn reliquias sacrosanctas : § videte coslestis con- Hidiores sunt, quas hujus nuncupatio fert; quod enim eam basilicam aut qui in eadem forsan abservaretur dedicata erat, Romance dei ae sedis primo parce Romane suspicatur traxisse nomen, nos ejus suspi- eioui idem negamus. Cum ergo eonstet hane Eccle- siam ad eam portam que Romana vac constructam tuisse, verisimiliys est eidem ¢ vicinia nomen factum, Vide Herman. in Vita Ambrosi ib. 1 cap. 17, Ughellum in Hal, Sacra, et alios. 4 Angustinus lib. quias Ambro-io per visum revelatas dicit: et li de Civit. Dei. cap. 8 , eas per visionem m: Unde colligitur non modo per tam de illis admonitum esse sanetum praesulem, sed etiam per apparitionem, At non oninia hic memo- rari que contigere satis intelligitur ex eo quod subjicitur, Quid mutta? p___* Oinnes edit., Condivimus integra, ad ordinea transtutimus : Vespere jam incumbente' ad basilicem Fauste. Quie lectio cunt claudicaret, Rom. edit. sub- it _verbuin venimus pro tibicine. Omnes vero mss, obiscumn faciunt, nisi quod Belv. habet. vigilie ad ordinem; sed melivs enter respnaot egieingul ‘ad ordinem idem siguiticat, ac per ordinem. € Basilica illa Ambrosiana dicebatur a conditore, et etiam nune saneti_ Ambrosii miajoris appellater. Quam vero ba tw appellat Ambrosins, ea mine SS. Vitalis et Agricole titulo gaudet. At ill Je eruta sunt sacra Gervasii ac Protasii lipsana, SS. Naboris ac Felicis dictam ait Panlinus, vocaba'o matato sancti Franciset nominatur. De is adexs Ughellom, ub de reliquiis quie Mestiotani as servantur disserit, et Mabitfonium Ttin. Ital. p. 15. Elta omnes mss. paueisexceptis vo} providele pow tur videlis : omnes veroedit.videtis... apeciantes.e\.4081 EPISTOLARUM CLASSIS 1. 4023 versationis viros, s(ectate animi gublimis tropza. A tiam, hoe ast, earo carni, quorum passia veram 154i sunt cool, qui enarrant gloriam Dei ; bee opera ‘manuum ejus que annuntiat firmamentum. Non enim 0g sixenlatis illecebira, seq divini operis gratia, ad Airmamenium sacratissima: passionis evexit : roul- ogne ante morum virtutumque documentis annua iavit in his martyrium, quod adyersus lubricum seculi hujus stabiles permanserunt. 5. Coelum erat Paulus, qui ait: Nostra conversatio in catlis ext (Pui, us, 20), Cooli erant Jacobus et Joannes : denique Alii tonitroi nuncupantur (Mare. 1, 17); et ideo quasi calum Joannes Yerbum apud Deum vidit (Joan. 1, 4). {pse Dominus Jesus per- petui luminis erat coelum, eum enarraret Dei gla- riam, sed eam quam nemo ante cpuspexerat. Ef ideo dixit: Deum nemo vidit ymquam, nisi wnigenitus B quapta indumenta super reliq! Filius , qui est in sinu Patria, igse enarrqpit (Joan. 1, 48). Opera quoque manuym Dei si queris , audi Sob dicentem: Spiritus divigus, qui fecit me (Job axzu, 4). Et ideo adversus diaholi tentamenta tir- matus, inoffensse yestigium @7G coustantie servavit. Sed yenigmus ad reliqua. 6. Dies,inguit, diei eructat verbum ( Peal. xvi, 3)» Ecce yeri dies, quos nulla caligo noctis interpolat. Ecce veri dies pleni luminis et fulgoris atervi , qut nan perfunetoria sermone verbum Dei, sed intimo corde eructarunt in coufessione constantes,, in mar~ tyrio perseverantes, 7. Alive psalmus lectus dicit : Quis sicut Dominus Deus noster, qui in altis habitat , et humilia respicit in colo et in terra (Paal, cxn, 5) 7 Respexit sane hu- C inviden}, opts presi milia Deus, qui Iatentes sub ignobilicespite reliquias sanctoruin martyrum sua Ecclesie revelavi quorum anima in elo, corpus in terra: Suscitans a terra inopem, et de stercore erigens pauperem (Ibid , 7); quos videtis ut eos cum principibus populi collocarit. Principes popull quos alios nisi sanctos martyres estimare debemus, quorum * jam in numerum div ante ignorati Protasins Gervasinsy preferuntur, qui sterilem mariyribus Ecclesiam 8. Nec hoc abhorreat a vera fide: Dies diei eructas verbum (Peal. xvut, 2), anima anime, vita vite , fide|_seientiam omnibus indi |. Bone noctes , noctes lucid, queg habent stellas. Sieut enim stella 4 alela differt in clavitate, ita et resurrectio mortworum (I Cor. 3¥,4). 9. Non imineritq autem plerique bane martyrum resurrectionem appellant; > videro tamen wtrum sibi, nobis corte martyres resurrexerint. Cognovis- imma vidistis ipsi moltos a da Plurimos etiam , ubi vestem sanctorum manibus contigerunt , ig quibus laborabavt , debilitatibus alisolutos : reparata © velusti temporis miracula, quo se per adventum Domini Jesu gratia terris major i faderat, uipbra quadam sanciarum carporum ple- Fosque sanatos cernitis, ¢ Quanta orayia jactitantur! s sacratissimas et actu ipso medicabilia reposeuntur! Gaudent omnes extrema linea contingere; et qui contigerit, salvus eri 40. Gratias tibi, Domine Jesu , quod hoe tempore {ales upbis sanctorum martyrum spiritus excitasti, © quo Ecclesia tua prasidia majora desiderat. Co- {gnoscant qnines quales ego propugnstores requiram, ui propuguare possint, impuguare nen soleant. Hos ego acqyisiyi tibi, plebs sancta, qui prosint omni- noceant. Tales ego ambio defensores, lites habeo: hoe est, non saeculi mi m1 Limeo , quorum «quo majora, eo tutiora patra- cinia sunt, Horum etiam ilis ipsis, qui mihi eos a. Veniant ergo et videant stipatores meos ; talilus me arms ambiri non nego : Hiin curribus, et hi in equis : nos autem in nomine Dowini Dei nostri magnificabinur (Peat. x1, 8). AL, Eligeuin Seripturce diving series refert, cum ab exercitu Syrorum esset obscssus, dixisse timen servulo, ne timeret : guia plures, inquit, pro nokis dunt, quam contra nos (IV Reg. yi, 16); at wt hoe probaret, petisse ut oculi Giezi ayerirentur: quibus ile apertis, ignumeros adesse vidit propheta exercitus angelorum. Nos etsi eos videre non possums, semimus’tamen, Erant efaust istt oculi , quam ‘obryta sanciorum corpora delitescebant. Aperui ceulos nostros Dominus; vidimus auxilia, quitus sumus spe defensi. Non videbamus hire, sed hia- resurrestio fesurtectioni. Et nox nocti indicat s¢ien- D hebamus tayen. aque trepidantibus nobis quasi # Thuan. cod. solus, quorum jam nomina, diu ante ignorata: sel cum ceteris mss. praeferuntur, ubi ‘innes edit. proferaniur. ®Oinnes edit. et pauct mss., Videro ; nonnalli ideo et videbo; famen uirun sibi, un nobis cert quidam ceteri martyres; at reliquoruim alii sie ha- Dent : Videro tamen ntrum sibi, an nobis, certe mar- i tandem ut nos in texto. plares‘potiores ue: alii vero et omues corporis miracula, hoe loco dicuntur sudaria; nam alloqui sun etiam oraria jn sueerdotlibus iudumeuts, * Hic indicatur Justinse auignste pergecutio, quem- dinbdugn in Agont ¢ fam iy nis. Cetera obitet annotandum est seplentiam' fnfra positam, nempe Tales ego ambio defensores , factam Pairum memoria celebriorem,, cum eam vexillo sauctormn Gervasii ac Protisit imaginibus insignito, et in pu- blieasupplicatione ad Sedandam luem’ defcremlo inscribi sanctus Carolus jussit , ut habetur Yuta. € Bro milites habeo legendum conjicit Latinius milites aveo. Vertnim quidem habeo in mss. nonnullis vest, sed in multo pluribus, et cunetis edit. reperitur. Ea vero que sequuntur, nempe hoc est, now seeculi. . . . invidiam timeo , in edit. owissa erant sed ex omnibus mss. restituuntur, Tterum autem ubi ‘omnes edit. a¢ panei mss., qui mihi invident; al Magno jumero jugeruyt Yorulam eos, haud incon grue.4025 SANCTI AMBROSID 1 dixerit Dominus : Aspicite quantos vobis martyres A videam sanctitatis vestre celebritatem, istos esse dederim: ita * reseratis oculis gloriam Domini spe- culamar, qu: est martyram passione proeterita, et operatione presens. Evasimus, fratres, non medio- erem pudoris sarcinam : patronos habebamus , et neseiebamus. Invenimus unum hoc, quo videamur Prastare majoribus. Sonctorum mariyrum cogaitio- nem , quam illi amiserunt,, nos adepti sumus, 42. Eruantur nobiles reliquie e sepulero ignobili, ostenduntur eelo tropa. » Sanguine tumulus ma- det, apparent eruoris triumphalis notz , inviolatze reliquie loco suo et ordine repertze,, avulsum hume- tris caput. Nune senes repeiunt audisse se aliquando horum martyrum nomina, titulunque legisse. Per- diderat civitas suos martyres, quae rapuit alienos. Eisi hoe De poribus sacerdotii mei Dominus Jesus tribuit, negare ‘non possum: et quia ipse martyr esse non meteor , thos vobis martyres acquisivi. 43. Suecedant victim triumphales © in locum , ubi Christus hostia est. Sed ille super altare, qui Pro omnibus passus est. Isti sub altari, qui illus edempti sunt passione. Hune ego locum prndes naveram mihi; dignum est enim ut ibi 87 requies- cat sacerdos, ubi offerre consuevit: sed cedo sacris victimis dexteram portionem; locus iste martyribas debebatur. Condamus ergo reliquias sacrosanctas et 4 dignis wedibus invehamus, totumque diem fida devotione celebremus. 44, Acclamavit populus, ut in Dominieum differ- relur diem martyrun depositio: sed tandem obten- C tum, ut sequenti floret die. Sequenti die talis mibi ad populuin iterum sermo fuit. 45. © Hesterno tractavi versiculum:: Dies dici eru- «lat verbum (Peal. xvin, 3), prout nostri captus tulit ingenii: hodie mihi non solum superiore tempore, sed presenti quoque prophetasse videtur Scriptura divina. Nam cum diebus ae noctibus continuatsm * Rom. edit, sola, reseratis oraculis. Minus apposite. »Gregorius Turon, lib. 1.Mirac., cap. 47, rem narvat, quam in historia SS. Gervasii ac Protasii pro- ditam negat, sed sibi ait cujusdam narratione co- gaitam : nimirum cum inter sacra e camera decidens tabula in capita martyrum illisa esset, tamdiu sanguinem inde fuxisse , quoad omnia finteamina et Vela Eeclesiastica affatim eo tingerentur. © Quid hve loco expressius ad veram et corpora- Jem Christi in altari sacro prasentiam probandam dict possit, sane non videmus. Omnia illius verba Perpendant seciarii, et si quid eis insit sinceritatis ae bone: fidei , rem fatebuntur. Omnes edit ac pauci mss.. dignis edibus: contra vero plerique mss., dignis sedibus. * Hae ultima pars ab luyjus epistolze corpore avul- in omnibus edit, collocatur, sed qua ‘€, penes lectorem esto judicium. { Mss, non pauci, referre aon possunt. Nec plane ine sensu aliquo; potest enim referre sumi pro ex- rimere. ac talem voluptatem , qualem catholicis af- ferebat ea solemnitas, animo percipere. © lta mss., at edit. inter ut et nos inserunt ante tempus. Mss. aliquot ; voce prodantar : juldam probantur? alii, xe Hioram autem probentur, Et rursus dies prophetici carminis oracula dectararunt, be- sternumatque bodiernum, de quibus opportunissine dicitur : Dies diei eructat verbum ; et istas nocles, dequibus aptissime disputatur, quia nox nocti indict scientiam. Quid enim aliud hoe biduo, nisi verbun Dei intimo eructastis affectu, et scientiam vos ka- bere fidei probavistis? 46. Cui tamen celebritati vestrar, qui solent, invident, Et quia celebritatem vestram invidis animi ferre non possuut, causam celebritatis oderunt: atque in tantum amentize prodeunt, ut negent mar- lyrum merita, quorum opera etiam daemones coaf- tentur. Sed hoe non mirum; siquidem tanta est in- credulorum perfidia, wt tolerabilior sit diaboli us est; tamen gratiam quam tem- B plerumque confessio. Dicebat enim diabolus : Jess, Fili Dei vivi, quid venisti ante tempus torguere x06 (Maith, vin, 29)? Et com hae audirent Judwei; ipsi tamen Dei Filium denegabant, Et nunc audistis cla- mantes deniones , et confitentes martyribus quod - poenas ferre non possint, et dicentes : Quid venists © ut nos tam graviter torqueatis ? Et Ariani cunt: Non sunt isti martyres, nec torquere diabolum possunt, nec aliquem liberare; cum tormenta dz- monum ipsorum ¥ voce probentur, et beneficia martyrum remediis sanatorum, et absoluloram indiciis dectarentur. 47. Negant ececum illuminatum , sed ile non ne- gal se sanatum. Ile dieit: Video, qui non videbam. Ile dicit: Caecus esse desivi; et probat facto. Ist beneficium negant, qui faetum negare non possunt. 'Notus homo est, publicis 7G cum valeret man- cipatus obsequiis, Severus nomine , lanius ministerio. Deposuerat officium, postquam ineiderat impedimentum. Vocat ad testimonium homines , quoram ante sustentabatur obsequiis:: €08 indices sux visi- tationis arcessit , quos habebat testes et arbitros cxcitatis. Clamat quia ut contigit hmbriam de veste ubi omnes edit. et mss. nonnulli alii partim remediis sanctorum , partim sanatoram Preferunt : quod magis pla T Nihil hoe miraculo certius aut magis testatam , ‘non modo propter gravissimam Ainbrosii auctoritatem, et adjuncta illius universis mediolanensibus, Yenia, testimonium, quod Ii Dei, cap. 8, ef exprossius adie Serin. in Natali mart. Gerv. et Prot. legere est. Idem etiam miraculum simul cum aliis , quae memorantur in hac epistola, narrat, similiter oculatus testis esse potuit ,’Paulinus ia Ambrosii Vita. Mirum igitur tantam fuisse Ariano- rum pervicaciam , ut miracula tam evidentia pro is, immo etiam, ut Paulinus auctor est, pre habuerint: Verumtamen ex iisdem Augustino atque Paulino eognoscimus perfidiam hz- Feticorum ea Mariyrum miauifestatione , sin mines fractam, saltem debilitatam fuisse , ac “deferbuisse persecutionein. Et hine sane wagis niraimur inter ostei temporis heterodoxos, qui vix majorem ia alium ullum ¢ Patribus, quam in Ambrosium nostrum venerationem praz'se ferunt, inventum tames, qui velerem Atianorum ealumniam, licet sub 4 Jrustlant dieteriotum Involuctis, renowaret.1025, EPISTOLAUUM CLASSIS 1. 1026 imartyrum , qua sacra reliquiz vestiuntur, redditum A tus. Quod nequitia supprimit, extorquet * injuria. sibi lumen 48. Nonne ile istad est, atque illud quod in Evangelio legimus ? Unius enim potentiam Inuda- us auctoris : nee interest utrum opus sit, an mu- ‘nus; cum et muneretur in opere, et operetur in munere. Quod enim aliis faciendum donaverit, boc aliorum opere nomen ejus operatur. Legimus ergo in Evangelio Judzeos, eum viderent in illo exco #2- nitatis remedium, requisisse parentom testimonium. Interrogabant : Quomodo videt filius vester ? Cum ille diceret : Cecus cum essem, modo video (Joan. v, 35). Hoe et iste dicit : Cecus fui, et modo video : Tuterrogate atios, si mihi non ereditis ; interrogate exiraneos , ne astipolari mibi parentes putetis. De- testabilior istoram quam Judzorum pertinacia. Illi B Ubi hic locus frauc ‘cum dubitarent, vel parentes interrogabant : isti oc- culte interrogant, palam negant ; jam non operi in- creduli, sed aueto 49 et 20. ed quero quid non credant, utruma martyribus possint aliqui_visitari? floc est Christo non ceredere; ipse enim dixit: Et majora his facietis (Joan, x1", 42). An ab istis martyribus, quorum tmerita jam dudum vigent, corpora dudum reperta ? Quero hic wirum mihi, an sanetis martyribus invideant? Si mibi, numquid a me alique virtutes fiuut? numquid meo opere, meo nomine ? Cu mihi invident, quod meum non est? Si martyribus (restat enim ut si mibi non invident, martyribus invidere videantur), ostendunt alterins fidel foisce martyres, quam aun operibus inviderent ; nisi fidem in his fuisse i non habent, judicarent. Fidem illam ywam dxmones.ipsi negare non possunt ; sed Ariani negant. 21. Audivimus hodie dicentes eos, quibus manus imponebatur, neminem posse * esse salvum, mi qui in Patrem et Filium et Spiritom sanctum cre- didisset : illum mortaum, illum funereum, qui Spi- ritum sanctum negoret qui Trinitatis omnipote tem virtulem non erederet, Confitetur hoc diabolus, sed Arisni nolunt fateri. Dicit diabolus : Sic torquea- tur, $BO quemadmodam ipse a mariyribus torque- atur, qui Spiritus sancti deitatem negaret. 22. Non accipio a diabolo testimonium, sed con- eredunt. Neque enim aliter eo- C Cedit diabolus plagis, et adbue cederenesciunt Aria- ti, Quanta perpessi sunt, et quemadmodum Pharao, tmalis suis indurantur? Dicebat diabolus, ut seriptum legimus : Scio te quis sis, tu ee Filius Dei vivi (Marc. 1,24). Dicebant Judzi: Nescimus quis sit (Joan. 14, 29). Dicebant hodie et superiore die vel nocte dzmones : Seimus quia martyres estis. Et Ariani dicunt : Nescimus, nolumus intelligere, nolumus eredere. Dicunt dzemones martyribus : Venistis perdere nos; Ariani dieunt : Non sunt demonum vera lormenta, sec fleta et composita ludibria. Audivi multa componi, hoe nemo umquam fingere potuit , © ut demonem se esse simularet. Quid illud, quod eos videmnus, qui 17 ul 25. Sed non ego ad sulfragium martyrum usurpo Yocem dimoniorum. Beneficiis suis sacra passio comprobetur. Habet judices, sed purgatos: habet testes, sed absolutos. Melior vox est , quam sanitas loquitur eorum, qui debiles advencrunt : melior vox est, quam sanguis emittit ; habet enim sanguis vo- de terris ad eoelum pervenit. Le- istis Sanguis fratrie tui clamat ad me (Gen. 1¥, 10). Et hie sanguis clamat cotoris indi- io : sanguis clamat operationis prieconio : sanguis clamat passionis triumpho. ¢ Satisfactum est pe tioni vestea,, ut condendas hesterno in hodiernum diem differreinus reliquias. © EPISTOLA XXIII. Definiendi paschalem diem dificultate ac simul neceast- {ate propositis, licitam esse dierum observationent, dum superstitio absit, probat , suumgue consilinm aperit. Ad hoc quanam consideranda, quove pacto observanda Lex? Post quae diem passionis ac diem resurrectionis distinguendos esse ubi demonstravit , difficultatesque diluit exemplo temporum sxperiori ad fitteram nos non teneri declarat : et confirmata tota disputatione, virtutes celebrandee pasche neces- sarias perstring Dominis fratribus dilectissimis episeopis per Aml- liam constitutis Ambrosius episcopus. 4. Non mediocris esse sapientize diem celebrita- Ais definire paschalis et Scriptura divina nos instruit, fessionem. Invitus dixit diabolus, sed exactus et 1or- D et traditio majorum : qui convenientes f ad synodum = Omnes edit., esse salem, gui Pairem et Filium cet Spiritum sanctum negaret, qui Trinitatis, ete; mss. contra nullo excepto locum restituunt, ut in contextu. » Extorquet injuria, id est, cruciatus, et dolor. Sic lib. 1 de Abraham, cap. 8, num. 5, dometur ine Juris, pro, labore ac verberibus. . © Vel, edit., uf demoniacum ; mss. nonoulli , ut demonium; alii plures, et Rom. edit., ut demonem. ‘Hae translatio sacrarum reliquiarum in Marly rot. Rom. refertur xin kal, Jul., de qua nos in admonitione. : Beater me 386. Bedam aliosque nonnullos, qui non concilio Ni- cano, sel Euseblo. Cesariensi decemnovslem, ¢y- lum atiribuont, Baronius ad annum 328 reprehendit Ambrosiani, bujusce loci auctoritate , cui etiam Dionysii Exigui testimonium ex prima ejus epi Jungere !potuisset. Verumtamen erroris. Dionysi arguit Bucherins : Ambrosinm autem in hac epi- Hola minus clare locutum ex €0_probat, quod infra circulum enneadecateridos non dicit aperte consti- tutum, sed his verbis utitur: Si quis diligenter inten dat, am putarent. Nos quidem Bucherio non assentimur in eo, quod ut Ambrosinm que hic super Paschze celebratione tradit, a Theaphilo probet juatum fuisse, bane epistolam an. 381 post Pa- scha, secundo post editum a Theophilo Alex. Latercu- tum paschalem anno seriplam afiirmat ; cum nobis Probabilius videatur banc ipsam eodem laterculo paschali antiquiorem esse. Quod vero ad enneade~ Exteridem,cyjusimentionem abquam in Nicene sya odo faclam, non negat ipsemet Bucherius, eam nom41087 SANCTI ANBROSII took Niewnam, Inter $@q ila fdei ut vera, ita admiran- A vel cavore quosdem dies, quemadmodum plerijae da decrets sm super celebritate memorata, con- calculandi, decem et nover annorum collegere rationem, et quasi quemdam cont mere circulum, ex quo exemplum in annos reliquos signeretur, Hune cirenlum enneadecaterida nancu- Parunt, sequentes illad, quod non debesinas vana qnadam opinione super eelebritate hufusmodi fa- ctuare : sed vera ratione eomperta, Ha omniuim con ‘currat affeotio, * ot ana nocte ubique srorificiem » ‘pro resnrreetione Domini deferatur. 9. Domini fratres dilectissimi, e0 asque « vero nos deviare non convenit, nee vago ingenio disere- Pare, ut quedam necessitas celebritatis hujus om- qnando quidem ipse legit diem, quo Paseba celebraret , qni cum observantice verse ratione concurtit. Seri- ‘plum est eninm : Venit axtem dies, in qua necesse erat Pascha immolari, et misit Petrum et Joannem, dicent : Enntes parate nobis pascha wt mandueemus. At illi dizerunt : Ubi vis parenus ? Bt disit ad illos : Bece introoantibus vobis in civitatem, occurret homo ampho- ram aguoe portans : sequimini exm in domum, in ‘quan intrat, et dicetis putrifamities : Dicit tibi magi- er: Ubi est diversorium, bi pascha cum disctpulis manducem ? Ipse vobis ostenaet in superioribus locum magnum : ibi parate (Lue. xn, 10 et 8e7.). Advertimus igitur quod non adierrena descan- dere, sed in superioribus locum magnum stratum quarere debeamus, ut Domi Abluere etiam sensus nustros quadam spirliali aqua fontis wiervi, ot devote celebritatis tenere mensuram, nec opinione velgari dies quosdam explorare Tonares , cum apostolus dicat : Dies obsereatis, et menses, et tempora, et annos ; timeo ne sine cavea La- boraverim in vobis (Galat. wv, 40); nam incipit esse contrarium, 4. Sed aliud eat observare gentilitio more, ut qua Jana quid adoriendum eit fudices, ut puta ¢ quintam esse fugiendam , nihilque ea inehoandum : vi quoque cursus lunz obeundis negotiis cummendare, ita denite decretam ac stabilitam pulamus, ut pla na floret de celebrando Paschate conttoves ‘qvam quidem opinionem non solum propier Ambro- sii verba supra laudata adducimur, verum etiam Propler eas difficultates, quas cum ex hae ipsa episiola, tum ex Gyrillo, Leone Magno atque aliis etiam Posten emersisee certuin est. Credimus igitur def- D itumn a eoneilio, ut Pasche resurroctionis Graci ac Latini eodem die celebraront; deinde uted Judao- differentiam ea dies eset Dominica xiv lunz Marti mensis proxime lertio ut cireuli re Franc. Balbi notes scula Nic. Fabei edit * Observa veteris ane epistolem inter opu- Hesie consuetudivem , qua io paschatis.co ipso tempore Fesurreotione cansecratum ¥ Ass. duo, pre resurrectione Domini oferatur. + posteros dies vel A”gyptiacos declinareconseerant. Alivd voro est ebservautiam religiosse mentis intes- ore in euin diom, de qua soripinm est : Hie ext des, quem fectt Dominus ( Peal. cx, 24). Nom etal seri ‘pluin sit quod paseta Domini quartodecimo die me: ‘is primi celebrari debeat, ct vere quartamdeciman lunam ad celebrandam Deminica sertem pssstvais inguirere debeamins, tsmen GG ex hoc poscwares intelligere, quod 2d hejusmodi solewendtatemn vel Ec- clesie perfectio , vel clara fdci plouitade queerater, sicut dixit prophet, cam loquerotur de Filia Dei, quia sedes ejus sicut sol in conspecta meo, et sicat li ta perfecta, in eternum mancbit (Poal. 1axxvin, 58) B. inde est quod et ipse Dominus, cum opera in B terris miranda fecieset, quasi jam (undata bumana- rom mention fide , tempus passionis esse memon- ‘it dlcens : Pater, vewit hora, clarifioa Filtem twa ; swt Filius tuus clarificet te (Joan. xen, 4). Hane enim colebrande passionis elaritadinem quisitam alibi docet dicens : Zte, dicite titi velpi : Ecos ejicle de- monia hodie, ot eras sunitates perficio, © et sequent consummor die ( Luc. 110, 32). His wtique consun- 6. Brgo et diem et horam oxquirimas , ut Seri plura nos instrait. Propleta etiam David deh : Tew pus faciendi, Domine ( Psal.cxvim, 196), petous sc- cipere sensum ad cognosconda Domini testimonis. Pascha celebremus. C Bi Ecclesiastes quoque ait : Omi rei sompus ( Eecl. su, 4; Hier, vis, 7). Jeremiss clomat: Tursar et bi- undo, agri pasieres agnoverunt temporn introitus sx (Jerem, vin, 7). Quid autem evidentiua, quom de passione Domini dictuin videri potest : Agnowit br posscssorem suum, ct avinus presepe domini ani (Rss. 4, 5)? Agnoscamus orgo hoc prasepe Demioi, ic quo alirour, paseimur et refic 7. Moe igitur tempas precipue scire debosas, ‘quo per universam erbom consone sacra nectis fan- datur oratio; quia et tempore commendantur proces, ut ecriptum eat : Tempore ecceplo exaudisi i, ot © De geutiliun superstitionibus in servatione traciavit Ambrosius 9, quod autem hoe loco dicit de ‘io procul referendum est ad illad Virg. ex 1 ABneidos : ywarti diei ub- pa dios alos aio detit ordine Yona ellees operam : quiotam foge, ele. 4 Gill., pastores dict. Operarum lapans, sel te samen qai in edit. Paris. ahi 1586 reeeptns fait. Po steros vera dies Bucherias ita explical : Posteri dle, inquit, qui postridie kal., non. vel fdus erent, “Roma- ‘nis infosti habebanter (Geihus, lib. + , cap. 47). Quod ad Azyptios pertinet, eorum Augustinus quu- que in apost itantor ab Am brosio, ment itehus opiniones referens , -singuli sibue duos fulese tradit oggrediendts’ rebus inauspi- eatos. Vide atiom Abutensem in £x0d. tn. © Mes. duo, of tertio consumor die.1039 EPISTOLARUM in die satutis adjuvi te ( Esat, ausx, 8). Hoc est tem- A pus de quo apostolus dixit : Bece mune tempus acce- ptabile, ecee nanc dies salntis (Hl Cor. 6). 8. Unde necesse fult , quia etiam post Aigyptio- rum supputationes, et Alexandrine Eeclesie def- nitiones, * episcopi quoque Roman Ecelesie , per fitteras pterique meam adhue exspectant sententiam, quid existimem seribere de die Pascher. Nam leet faturl diei Pasche inciderit questo, trmen effain in reliqnam quid tenendum videatur, aperinius; si qua questio talis inearrerit. 9. Dao autem sunt observanda in sotemnitate Pasche, qrartadecima luna, et primus menais , qui dicitar novorum. Haque ne 2 veteri Testamento vi- deomar discedere, ipsam de Pasehie celebrands: die capitutom reeenseamns. Monet Moyses popnlum, 8 dicens custediendum mensem noverum , ewm primam esse mensem @G&Q predican mensis vobis principiam mensium, primus erit in men- stbus anni : et facies Pascha Domine Dee tee guaria- decima die tmensis primi ( Exod. x, 11). 40. Les nempe per Moyoen datu eat: gratia autem ot veritas per Jesum Christan facts eat (Zoen. 1, 17). Ipee ergo > qui Legem locetes est, postea veniens per Virginem novissimis temporibus, pleoitudiaem Legis consummavit ; quia venit non legem solvere, sed implere (Matth. v, 17); et celebravit pascha hebdo- made , in qua fult quartadecima tuna quinta feria. Dewique ipsa die, sicut superiora docent, puscha cum Gincipolis mundueavit : sequesti outew die, hve est , sexta feria, crucifizus est, luna qrintadecima. Sab- ¢ ato quoque maguo illo sextadecima full: a¢ per hoe septima decime luna ressurexit a mortuis. 41. Unde Rieter paschae nobis servoada est,atnen quartamdecimam observemus in die resurrectionis , sed in die magis passionis, aut certe aliis proxi superioribus diebus; quin resarreeliouis celebritas die Dominica celebratur : Dominiea autem jejunare nom possumus; quia © Manich.z0s etiam ob istius Jojenia jure damoamas. Hoc est enim in resur- + Utrwm vox episcopi com aiijecsire plerigue ot ‘verbo exepectant conveniat » an vero posite sit in gignendi caow et ad +3 definitioncs referaive , ambigi potest. Atiemen uldmam nebis verisimilius est, eam D et adverbii quoque proprium sit antecedenti oration! Sequentem eonnectere, nec sae recte dici videatur plerosque episeopos Ecelesie Romane: Armbrosia~ fram adhoc exapectare sententiom, wisi quis malit Ecclesie Romane ho loco pon pro, metropoleos Romang. Sed praterqeam quo tatior est es Toeutiv, quae eausn esset, cur potius Mediolanensis jm Ramani metropolite sententiam quatrareat HNdcry sutivn? Iayue, voce enon! sciplnes indefinite pro episeoporum ; cum » plerisque pouti- freibus Romane consututiones de Paschal feo ante tetupas editas constet. Quin imn ficultaterm que Ambrosium nostrum hac de re emmpulerst, etiam postea rediisse ex epi ‘ofa sanevi Leonis ad Mureianum imperstorem coguoscers est. Utramque epistolvm compara, et affinitatem inter ilies non mediverew eomperiess > Nonnulli mss., qui per Legens locuins ost. © De jejunlo Dominies diei a Mavicheis obser- CLASSIS 1. 1000 reetionein Chitistt non eredere, si legem quis jejunii resurrectionls Indieat; edm Let dicat pascha edendum cum amaritadine (Ezod. an, 8), hoc est, cum dolore, quod tanto sacrilegio hominum auctor salutis sit intéremptus : die autem dominica exsul- tandum Propheta docet, dicens: Hicestdies, quem fecit Dominus ; exsultems et letemurin eo(Ps.ckvi,24). 42, Etgo nén solom passtonls diein, sed etiam resurrectlonis observari oportet a nobis ; ut habea- ‘mus et amaritudinis et ketitie diem : illo jejunemus, isto reficiamur. Unde si inciderit , sieut futurum est proxime, # quartadecima lana mensis primi die Dominica; quia neque Dominica jejunare debemus, neque tertiadecima tutta die sabbati incidente Joju- nin solvere, quod maxime die passionis est exhi- hendwm : in alteram hebdomsdam celebritas pa- sehen diferenda. Siquidem sequitur quintadecima lama, qea passos est Christus, et erft secunda feria: tertia qnoque ferta erit sextadecima tana, qua Dorin! cato in seputcro quievit ; cum quarta etiam fetta se- plimradecima luna fotura sit, qoa Domiuus resurrcxit. 43. Cum igitot triduum iffed sacrom in hebdo- madsm proxime ineuttat ultimam, intra qaod t1i- dunmet prasusest, et quievk, etresurrexit, de qua tri- deo ait: Sotvite hoc templam, Bly et in triduo excitabo vid nobis potest motestiam du- et Nain si ea res scrupulum movet, ia Tuna noo celebramus ipsum diem Yel passionis, vel resuerectionts ; ipse Dominut non quartedecima lune fasts est, sed quintadeci- ima, et septiinadecima resurroxit. © Quod si movet, quia quartamdecimem luau transeuntes , que de Dominica inoldit, hee est, quartodecimo kalendas Mail, sequenti Dominica instaurandain celebritaiem suademus,, auetoritas exstat hujusmodi. 44. New tomporibes paulo snpertoribus, cunt in- eidisset qoariadecima lama miensis primi in Domi- nicam diem, sequenti altora Dowinien celebrate solemnitas est. ! Oclogesiaio xutem et nono anno ex die imperti Mioctetiant, cum quatiadecima luna setite, consele Augwetini eplstotafn 38, af Casu- Jann, naon, 27 e699. De que etiam nonnthil lias bet Proterius in epistola ad Leonem. foarat Ambrosies, simran i doret in xiv kal. Malas, steam in vit fransferri pi ‘set debium erat propter ratioues hie a sanicto Ai rosio, et a Proterio In epistols citata, proposiias. UDA obitee animadvertes, qnod ta Admit. ad Ii, lia et jejun. a nobis dictum est de j : Ela oon. 3 ictum est de jejanio sabbutt qua die, etc. fogesine auer ano et nonagesino inten eseeavit et nonagesima bas, et Bucheriu 10 eyetim dr hnalem, inguie Balbos, su invente: F iter smplineomaue pascia m pride tel. Aprtes, Mune au rom post repuratam sabaterh 575 fui tradit Bucherius. Et hie ulrfooqee emiendaiio etiom er cpluelaBroteril wae von £2274 Bioctetani, 1m arse Cheiets $84 tv inst . no ee Chel pt. institulam vo4031 cesset niony kalendas apr cha pridie kalendas Aprilis. Alexandrini quoque et Zqypiii , ut ipsi scripserunt, cum incidisset quartadecima luna, * vigesimo et octavo die Phamenoth mensis, celebraverunt pascha quinta die Pharmuthi mensis, que est pridie kalendas aprili i ima luna in quartumdecimum diem Pharmut 0 idus aprilis, que erat Dow celebratum est Pascha Dominica Pharmuthi vi- jit secundum nos » sexto- Unde cum et ratio sit et exemplum, nihil super boc movere nos debet. 4B. Nune illud est, quod enodandum videtur, quia SANCTI AMBROSIL nos celebravimus pas- A enim mensis apud Agyptios dicitur Pharmuthi, ct 1052 ineipit sexto kalendas aprilis, et finitur septimo ka- endas mali. Ergo secundum Aigyptios primo mense celebraturi sumus Dominicam pasche, hoc est, septimo kalendas maii, qui est dies trigesimus Phar- ‘muthi mensis. SE 16. Nec absurdum arbitror, ut inde obser- vandi mensis trahamus exemplum, ubi primum pascha celebratim est. Unde et majores nostri intra- tatu concilii Niezeni © eumdem Enneade cateridem, si quis diligemter intendat, statuendum putarunt, et ipsuin mensem novorum recte custodierunt; quia in A2gyplo hoe primo mense nova secantur frumen~ ta: hic autem mensis et primus est secundum Azypliorum proventus,, et primus secundum Le- plerique patant secundo mense noi celebraturos B gem, et octavus secundum consuetadinem nostram: pascha, cum seriptum sit novorum (Deut, xv1, 1); quod {non potest incidere, ‘ut preter mensem novornm pascha celebrent , qui quartamdecimans lunam ita observant secundum Titteram, ut non alio nisi ipso celebrent die. Deni- que fururum Judi duodecimo, non primo mense celebraturi sunt pascha, hoc est, « decimo tertio Kalendas aprilis, secundun nos : secundum Zigyptios autem vigesimo quarto die Phamenoth mensis, qui est non primus mensis, ¢ sed duodecimus; primus * Ita Rom. edit. et mss. cum, epist. Proterii, et Balbi ac Bucherii supputatione : Vet autem edit., et ‘vigesimo et octavo die Pharmuthi Vet. edit, non quinto decimo ; restituit edit. Rom. nos sextodecimo. et certe manifestum est, priore do- ( est, quod Athanasius minica in v idus Aprilis incidente, proxime sequentem non in xv, sed in xvi kal, Mail incidere. ¢ tertio kal. April. Rom. cum mss., 3 unde confirmari "mutationem jamenoth, de qua superius dictum est, obtervat Balbus {lta Rom. edit.: vet. autem, sed duodecimus : et incipit sexio, Mendose; ceriam enim est mensem Phamenoth incipere v kal. Martias et nire vit kal. April., a¢ proinde mensem Pharmuthi initium sumere a kal lander Aprile. Ab ilud animadver- tendum videtur Ambrosium, cum Pharmathi primom mensem appellat, intelligendum esse de primo no- Yorum. qui primus anni erat secundum Legem : nam apud Aigyptios mensis primos Thot dicebatur, et nostro Septembri respondebat. Vide Lact. Firmia- num lib. 1, cap. 6. * Edit. vet., eum diem endecateride; Rom.. eum: dem, mensem nimirum, Enneadecateridem, Optima indictio enim Septembri mense incipit. Octavo igitor mense kalendw Aprilis sunt : inc mensis non secundum valgarem usum, sed secandum consuetudinem peritoram ab squinoxio, qui dies est duodecimo kalendas Aprils, et finitur undecimo kalendas Maii. Inde maxime intra hos triginta et unum dies ¢ sepe celebrati pasche dies. 47. Sed cum * ante sexennium celebraverimus paschze Dominicam undecimo kalendas Maii, bec est, trigesimo die mensis, secundum postram scili- cajus quidem institutio, quamvis rem obscurissimam esse affirmet Baronius, receptiori tamen sententia tribuitur anno Domini $42, Constantino Magno im- perante. Nec vero leve hujus opinionis argumentam de Synodis agens de jorum Antiochize habit, illud, pre- sente Constantio , indictione xiv , coivisse declarat: et hinc qui Theodosio indictiones his Ambrosii lois persuasi autribuunt, Tiquido refelluntur. Porro indictionum erebra mentio fit inCod.Theodos. quarum laterculum Codefridus exhibet statim initio. Vide etiam Chronicon Marcellini, et Alexandri innumeris erroribus fosdatum. . 5 Tres mss., sepe celebralos; unus qui et ani simus, ac omnes edit., sepe celebrati; exce busdam Paris. ubi legimus, sepe celebratur. Cteram quod ait Ambrosius inira hos triginta et unum dies, erratum etiam ibi videtor; sunt enim xxxu 2 1 kal. April. ad x1 kal. Maii. . ¥ Seite advert Balbus sequentia com x6 biensi quadrare non posse, nec a anuo, quam 95 xre ‘Diocletiani, Christi vero 379. Unde coligi, biennium ex eo faciam quod seriptum fuerat vi eeainm, Qua conjectura nibil probabilivs. convemiculo A\ um, Tieet iss correctio; id enim hoe loci docet Ambrosius Nice- 1) Nihilominus tamen Bucherius vulgarem retinet le- 10S palres proplerea siatuisse, ut circulus decem- novalis a mense novorum inciperet, aique in eum desineret; quia in eodem primum pascha olim a Ju- dis celehratum es * Ex hoc potissimum loco astraunt chronologi Ambrosini ¢ Patrbus Latiis primom fuisse, 2 quo indictionum facta sit mentio. Verumtamen illud po- tori jure collegissent ex Ii 47, num. 60, ubi earum usum non diu ante ecppisse satis insinuat. Dubitari autem hie potest, quam in- dictionem uiroque loco designaverit; utrain Constan- inopolitanam, qua: incipiebat kal.Septembris ; Constantinianam, cujus initium erat vur kal. ejusdem mensis; an’ tandem Romanam , Antiochenam ‘Yel aliam ex earum numero, que a scriptoribus com- ‘Memorantur? Sed inter se satis conveniunt perit Tes Ambrosium de Constantiniana intelligendum ; de Noo et Arca, cap. - Clionem, annumque designatum per voces ante bier- nnium Christi 369 fuisse arbitratur. Verum ea suppe- tatio non cohzret eum eo quod de-anni 587 pascha hic dicitur : quod fulurum est prozime; cum ane epistolam ident Bucherius scripiam anno38! censeat. Et certe recurrente postmodum simiti diftcultate de paschate anni 885 sanctus Leo non ante annurn 555 consulendos peritos existimavit. Quod auiem Her ‘mannus tradit fleri potuisse, ut alius cyclus a V Cloriniano observaretur : et revera alium hoc ipso ‘antiguiorem etiam a Bucherio editam esse, in quo fpscha Fesurreconis anni S84, ponatae, ula 8, id est, x1, cum festam paschatis apud eum a clorem ab anno 378 semper uno die antevertator. Sed idem canon tot mendis scatere deprebeuditur, ut ei dere non audeamus.1055 xime trigesimo die Pharmuthi mensis celebraturi sumus paschs Dominicam. Verum si quis mensem secundum inde existimat , quia post tridvum com- pleti mensis, qui compleri videtur undecimo kalen- erit; illad consideret, mensis numerum. Lex autem intra primum mensem novorum debere celebrari. 48, Satisfactum est igitur secundum plenitudinem lune, cui ad eomplendum mensem supersunt tres, alii dies. Non ergo in alterum mensem recidit, quando intra eumdem mensem , qui primus est , pascha celebrabitur. Ad litteram autem nos teneri non oportere,, licet consuetudo celebrandi pascha B exsulta ipsa nos instruat; tamen et Apostolus doect, qui ait : Pascha nostrum immolatus ebt Christus (ICor. v, 7), Sed et proposita lectio docet litteram non see quendam; sic enim habes : Et facies pascha Domino Deo two quertodecino SBE die mensis prini ( Exod. x11, 18), Diem pro luna dicit; unde peritissimi quoque secundum Legem lunari cursu compulant men- ‘om : et ideo cum a pluribus nonis lune cursus in- cipiat, boe est, dies primus, * vides nonas Mali adhue ad mensem primum novorum compatari posse. Ergoet juxta Legis sententiam primus hic mensis est. Deniqne jeivey lunam vocant Graeci, unde wives Grace dicunt menses ; et naturalis usus nationum exterarum lunam pro diebus appellat. 49. Alium autem diem passion celebrandum veteris quoque Testamenti series ostendit; sic enim habes : Agnus sine macula, mundus, consummatus, anniculus, masculus erit vobis, ab ovibus ot hedis sumetis, ef erit vobis in observatione susgue in quarlamdecimam mensis hujus, et occidetis il- tum > tora multitudo Synagoge filiorum Terael ad ‘vesperum, et sument de sanguine ejus, et ponent super duos postes, et super limen oftii domus, in qua manducabunt eum inter semetipsos : manducabunt carnem shane noctu igni essatam; et infra : Et edetis illum cum sollicitudine ; pascha est enim Domini et pertrans- iho in terram Agyptiorum in nocte illa, et percutiam ‘omne primitioum in Agypto ab homine usque ad pecus et in omni terra Agypii faciam Dominus. Et erit vobis sanguis in signo in domibus, * Rom. edit., Vides pridie nonas Maii; vet., Vides nonas Maii. Commoda lectio; cum enim nova luna primi mensis, ut noiat Balbus, ex Alexandrinoruin ¢yclo incipere possit vel v April., fit ut none Mali primo lunari mense includantur aliquando. Sed forte on putarunt Rom. editores nonas ad superiorem mensem pertinere posse; cum ex Festo none di- ¢antur a nova luna, quod incidat in eas lunz principium : ex Macrobio autem, quod sint quasi exordiumn nove observationis. At bujusmodi elymologiz: non sunt tanti. Et profecto recte hie ab Ambrosio dicitur, eum a pluribus nonis, ete., non autem ab omnibus. » nus cod. Val. iota muttitudine Synagoge. ¢ Tres. mss., enon erit eobis in plaga, 2 Fait, et vos, et filii Terael. # Vet. edit, cum tribus mss., sustinere, apparatum Patuor. XVI. EPISTOLARUM CLASSIS I. cet caleulationem , moveri non debemus, ti et pro- a in quibus eritis i ium resurrec- (24. Reseratum est clam , ego D 4034 ef videbo sanguinem, et prétegam ‘tos, + et non erit in vobis plaga exterminii. Et conte- ram terram Lgypti, et erit dies hic vobis memorabilis at solemnis, et diem festum agetis exm Domino in pro- genies vestras, legitimum sempiternum, diem festum ‘agetis illum (Ibid., 8 et seg.) 20. Advertimus et passionis diem deseriptum in iejunio, quia ad vesperum occidendus est agnus ; licet ultimum tempus pro vespere possimus accipere secundum Joannem, qui ait: Pueri, novissima hora eat (I Joan. u, £8). Sed et justa mysterium vespere diei constat occisum, quando tenebree statim facte sunt set jejuninm deferendum en die verum est, quia ita edetis iam cum sollicitudine; jejunantibus enim sollicitudo adhzret, Resurrectionis autem dic relectionis est atque lelitix , quo die tur exisse populus ex Agypto, p: ay rum SBT oecalis. Quod posteriora evidentius docent, ura, quia postquam fecerunt Ju- dai pascha, sicut precepit Moyses, factum est circa mediam noctem, et Doniinus percussit omue primiti- um in terra Agypti , a primitivo Pharaonis. Et to- Pharao Moysen et Aaron nocie, et dizi illis: Surgite et exite de populo meo, & et vos et fli vest ite et servite Domino Deo vestro ( Exod. x11, 99-54 ). Et urgebant AXgyptli populum, festinantes quam ce- lerrime expellere. Denique sic profecti sunt Israelite, ‘ut non occurreret sibi azyma fermentare:; cjecerumt ‘enim eos A2gyptii, et non potuerunt sustinere, ¢quem apparatum sibi feecrant in viam. tur diem resurrectionis obser- ‘vandum post diem passionis, qui dies resurrectionis rnon quartadecima luna debet esse, sed postea, ut vetus loquitur Testamentum ; f quia dies resurrectionis, is ‘cum egrediens populus de Algypto, in mari et in nube Daptizatus, ut Apostolus dicit (I Cor. x, 2 et seg mortem vicil, panem spiritalem accipiens, et potumt de petra hauriens spiritalem : nec passionem Domini die Dominica posse celebrari:et si quartadecima luna in Dominieam inciderit, adjungendam hebdomadam Iteram, sicutetseptuagesimo sexto anno ex dieimpe- ioeletiani faciumest. Nam tune € vigesimo octavo die Pharmuthi mensis, qui est nono kalendas Maii, Dominicam pasche celebravimus sine ulla dubi tione majorum. Simul etiam lune cursus et ratio suffragatur, quoniam vigesima prima luna proxi- sbi fecerant; Rom., sustinere, nee apparatum sibi fece- ‘runt, Et certe suffragantur huic correetioni verba illa Exodi x1, xal ody, aSuvnbioay ixuutivar, ob8t triacs iy éroingay, ete. Verumiamen cum lectionem unus Nav. codex suppeditet ab illo textu baud amullum recedentem , in textum recipiendam existimavi~ mus, € Cod. Vat. unus, quod dies passionis sunt, cum egrediens, etc. © Omnes edit., trigesimo die Pharmuthi mensis, qui est septimo kal. Maii. Sed Balbus ac Bucherius emer dationis locum indigere deprehenderunt, aique ad reponendum vigesimo octavo die... qui eat tx kal. M Optima correctio ; eum enim illic agatur de anno re- parate salutis 360, aliter ea inter se colizrere nequaquam possunt, 331038 mum pascha celebrandum est ; nay simam primam lunam eonsuevit exten 22. Ergo cum tot veritatis indicia concurrant, Juxtamajorum exempla festum publicz salutis lati exsultantesque celebremus, postes costros ubi est ‘stiuin verbi, quod sibi Apostolus optat aporiti, « Gde passionis Dominic coloranies (Coloss. 1, 3). De hhoe ostio dicit etiam David : Pone, Domine, custodiam ori meo, et ostium circvitus labiis meis (Peal. ext, 3); ut nibil aliud nisi sanguinem Chr mur, quo mortem vielmus, quo redempti sumut Flagret in nobis odor Christi. 1psum audianus, in illum et mentis et corporis oeulos ditigamus, opera resplen- deat. Sumamus ferveati azymis sinceritatis et veritatis, pia doctrina gloriam Patris © et Fili, et Spiritus majestatem individuam ‘concinentes, 868 ‘ EPISTOLA XXIV. Exposito cur legationis suc rationem reddat, qnomodo consiatorium ingredi coactus, Maxini oxculum recusaverit;; et accusationes guides hic ab eo se deceptum, et @ Bautone immissor imperio barbaroe criminabatur, in ipsum retorsertt, navrat. Tum wbi etulit, qua Hbertaie Votentiniani ctementiam ejus crudekitati opposwerit, wique Gratiani corpus redde- retar, insiterit,necnon post exprobratam tyrauno Vat= Hionis ceedem fuerit ejectus, suam non tam te pericalo suo, quam de Hygini exsilio sollicitudinem subdit. Aupnosios VALENTINIANO IMPERATORT. 25. Etsi superioris legationis mex fides ita appro- Data sit tibi, ut ratio ejus a me non qucratur , satis enim elaruit eo ipso quod aliquot dies retentas surt intra Gallias, * me voleatin Maximo non retepisse, neque fis adstipslatum, qusead Yoluntatem ejus ma gis, quam ad pacem propenderent : denique non commisisses teenndam legattonem, nisi primam pro- asses. Sed qdia regredienti mihi decernendi sécum imposuit necessitatem, ideo hac epistola expositionem legationis mex insineandam patavi ; ne cujus- "Cod.Vat. unus, fide passionis Dominice calebran- tes. Cod. unus, sacramenturt imaginis sinceritatit. ¢ Ms. unm, et Filii majestatem et Spivites sanctt individuam concinnitatem, 4 Seripta auno 387. e Edit, Amerb, et ms Maximo ; seq. edit., me vidlentiam ‘a Maximo ; neutrum congras sensi; reliqui mss, partim me volente @ Mazimo, Yartimt, me voleniiia Maximo, vel me volentia Mazimo, que vera lectio est. Sic ‘enim Taci- tus ; Herc atque talia plebi volentia fuere. Nae ust: Indicat igitar Ambrosius placentia Mai vel now admisisse, vel faclurum se non promisisse ; blctenim verbum recepisve ulroque modo potest ex- Plicari Rursus wero, ubi nos cum antig. edit. et mes. ploribns, ad Pacem protenderent : Rom. edit. et qui dam mss., propetiderent, Uitus privtenderent. Duo mss., the voluntatem Maxim. * Vel. edit. 8 niss.noi jauei, viri prius vana ; noh ntti, ver prits vna ; nee incoinnode, cum non sit insolets Ambrosio, ui veritatis vacita,imitatione Vir- Gilli, appellet veri vana : bene tamen SANCTI AMBROSIT uusque ad vige- A quam sermo ‘ veris prius vana aliquot, me violenti aD iS meus integra, et sincere veritatis expressa s- ‘snaculo manifestaret. 2. Cum perrenissem Treviros, postridie process ad palatium, Bgressws est ed me vir ¢ Gallicanus, Prepositus eubiculi, ewnuchns regies, Popotci el eundi copiam, quasivit num reseriptotn baberen ‘clementize tax. Respondi haberes Retlit nok pote me, nisi in eonsistorio videri. Dixi nom case bare morem sacerdotslem, certe esse aliqua de quis serio deberem cum suo principe confabateri. Quid plura? Consuluit eum, sed eadem referenda ere- didit; ut Tiqueret etiam priora ex illive arbitrio de- Prompta. Dixi tamen alienum td quidem a novo munere, sed me recepto officie non defoterum ; pirita > sacramenium in B gratam mihi esse lumilitatem in tuo presertio, et quod veram ett, fraterns pietatis negotio. 3. Ubi sedit in consiatorio, Ingressws sum, asser- exit ut osculum daret. Ego ! inter eonsisterianos steti. Hlortari cceperumt alii, ut sscemderem :ve- care ille, Respondi ego : Quid oscularis eem, quent ‘non agnoveris t Si enim me sgnoristes, non hee loco viteres: Commotas es, inguit, eptseope. Non, inquam, injuria, i sed verecundia, qund alien cxo- Sisto loco. Et prima, inguit, legatione ingresses es consictoriom. Nec ilind, inqnam, mei errorte fit: vo- cantis, @BQ now ingredicntis vitinm est. Cor, i quit, ingressus es 1 Quia, inquam, tome wt inferior! pacem petebem, hane ut aquali. Gujus, inquit, be- Reficio zequali ? Respondi : Omniporentis Dei, qui C Vatentiniano reguum, quod dederst, rescrvavit. 4. Ad postremurs erupit dicens : Qaoniam me Jusistis te et ille * Bacto, qui sibi regnum sed specie pueti vindieare voteit, qui etiam barberos. iti immisit : quasi ego non habeara, qnos pebeich ave cere ; com mii tot millia barbarobwm mtfitent, et anuonas a me actiplant. Quod si ege rane tempat quando venistt, now fvissem relents, quts Mitt ob- stitiaset et virentl mee ? B.Ad hire ego leniter : Non opts est, Pnqnim, et commovestis, cum causa nulla 8H eommtottonts : sed Rom. edi ; An per catachresin vir nominelut, qui vere fuerit eviratus ; an vero quod eunachus dicitr, nonien ‘it mureris ac dignitatis, non definimes. Vile qet ad lib. de Joseph patriarchs , cap. 6 observavinies. Rom. edit. sola, secreio deberem. 4 Duo mss., inter consisloria non feti i Cum ex hoc Ambrosii exemplo, tum ex rorum sanctitate ac modestia precellentiam enguo- scimus honorem muneri ac vitati_suz debi {eri non vanitatis, sed magnanimitatis esse; modo non persone tribuatur, quod specie dignitatis ex- eitne. . a k Bautonis comitis iterum sanctus nostet taceninit, episiol4 ad Theodosium. Ejus fliam Arcadio impe- tatorimupsisse.tradit.Philostorgius lib. x1 Histor. ‘Loximus vero tam prolixa voluntate eumdem laudat, ut fere suspicionem injiciat, quod idolorum super- didictus fuerit. Hune ipsum quoqne now 2tiam se arbitrabantur ab eo Bautone, qui tum tenporis consulatum gercbat, cum ipsi panegyricam orstie nem Meqiolani Augustinus pronuutiayit . # #pe seripsit! vers. Litt. Petl., ep. $+1037 pationter audias, que referantur istis. Propterea ct ego veni, quia prima legatione, dum mibi credis, [per me deceptum (¢ esse asserelias. Gloriosum mihi est et hoc pro salute pupilli imperatoris. Quos enim episcopi magis, quam pupillos debemus (ueri ? Serip- tum est enim : Judicale pupillo, et justifcate vi duan, ot eripite injuriam accipientem (Esai. 1, 17) ; (4 alibi : Judices siduarum, et potres orphanorum (Ps. avn, 6). 6. Tameu uon exprobrabo beneficium mcum Va- Tentiaiano, Ut. verum eloquar, ubi ego tuis legio- pore meo clausi tibi Alpes? * Utinam hoc meum esset! objectionem non timerem, won vererer cri nationes tuas. Quibus promissis lusi te, ut paci acquiesceres 1 Nonne intra Galliss juxta urbem Mo- guntiacm comes> Victor occurtit mibi, quem di- Texisti, ut pacem rogaret ? In quo ergo te fefellit ‘Valentivianus, qui prius pacem a te rogatus est, quam postulsret ? Ia quo te fefeliit Bavto, qui devotionem imperatori exhibuit suo? An quia principem suum non prouidit ? 7. Im quo ego te circumseripsi ? Qui abi primam veri, cam diceres quod Valentiniauus ad te quasi filius ad patrem venire deberet ; responerim non sce aquum, ui aspero hiemis tempore puer cum matce vidua penelraret Alpes : sine maire antem ineri dubiis rebus commiverelur? De pace © nobis legationem commnissam, aon de adventu cjus Promissionem : speadero wos id now poruiase cor- ‘tua est, quod mandala non erat: me certe nib spopondisse, adeo ut diceres : Exspectemus quid Vi- lor responsi referat, Ium autem liquet, me re- tento, pervenisse Medivlaunm ; wogalumqve ci, BO ‘qned postelalat, De pace tamum conspirare studia, non de adventa imperatoris, quem moreri non opor- teret. Presens eram, ubi Victor rediit, Quemodo ergo revecavi Valemtinianum ? Legati iterum missi ad Gallias, qui ejus adventum negarent, apad Valen tiam Gallorum me repererunt : milites uiriusque ‘partis, qui custodirent juga montium, offendi rever- tens. Quos ego Luos revocavi exercitus ? quis de Atatia reflesi aquilas quos Immisit barbaros Bauto comes? 8. Etquid miram si hoe Bauto fecinset, Transrhe- “Quam sincoro affectn Ambrosius Valentiniano ‘pacro operam suam in obeundis hisce duabus lega- Gonibus prestiterit, idem ipse in ejusdem principis Jandatione fanebri Commemorat, quam consale. ® Vielorem, cujus lie mentio ft, aliuim esse con stat a Viotore Maximi filio, quem Arbogastes a Theo- dosio post mevem ejusdem Maximi in Gallias missus imtorfecit. < Plares _ms., robis legationem promissam ; alii et edit. potiori sensu, nobis... eommisean. ‘Rota. edit. eum paueis mss., provinciaram. «© Verisimile est Hunnos , posiquam ana cum Go- this a Theodosio, ut Z . ‘Viet {uissent, pacom usqa manis: quod auiem ad Alanos, Gratiangs eam gen- tem adeo diligebat, uta se propterea animos Roma- EPISTOLARUM CLASSIS 1. 1038 Ananus genere; cum iu minitoris imperio Roma barbarorum auxilia, et turmas translimitanas, quibus commeatus # provinelalium uributa golvebant? Vide autem quid intersit inter (was minitationes, et Valen- tiniani augusti pueri mansuetu ‘Tu Magitabas quod barbarorum stipatus agmwinibus Halia: te infun- i * Husoos atque Alanas ay alliz por AlemannizetercasreGexil. Quid iz, si Bauto bsrharos cum barbaris feeit decernere ?Quouiain dum a militem Romanum oc- im 80 wiringue practendit, in i sina ¢ Jothuogi populabantur j et ideo adversus Juthungum Hunnus acei- tus est, Idem tamen quia de aitiao proverehat Ale- © et jam de vicinia mali urgebat Gallias ; Bcoactus est irivmiphos suos deserere, me tw tisme- ros. Coufer vtriusque Cactum. Tu fecisti incureari Rhetias , Valentivianus suo Ubi auro pacem ro- demit, 9. Aspice illam quoque, qui Ubi ad dexieram as- sistit, quem Valentiaians, cum posset suum doto- rea ulcisci, bevoratum ad te redire fecit. Tenebat ‘eum in suis Lerris, atquein ipse nuntio necis (raterus frenavit impetus : nec sibi vioom elsi non parilis di- gnilatis, ejusdem tamon necessitudinis retulit. Confer ergo, te judice, utriasque fsctum. Ihe tibi * fratrem tuem viventem remisit, tu iti vel mertuum rede. Quid Hii reliquias germoni abnegas, qui Hbi adversum se auxilia non negavit ? 40. Sed vereris pe exuviarum seditu renovetur C mijlitibus dolor ; hoc enim allegas. Quem viventem deseruerunt, eum defendent perempium ? Quid eum ‘mortuum times, quem oecidisti, cum posses servare Slostem, inquis, meum peremi. Now ille tuus hostis, sed tu illius, Ile jam won sentit i defensionem, tu causam considera. Si quis edversem te bodie imperium in his partibus usurpandum prtet, quero uirum tehhostem ilfus dicas, an itu bi? G3 Nisi fallor, usurpator hellum iufert, imperator jus suum wetwr. Ergo quem non debyeras occidere, efes reliquias negas? Habeat Valentinianus imperator vel fratris exuvias pacis ius obsides. Et quomodo allegubas quod ‘eum non mandaveris occidi, quem probibes sepeliri? Poterit igitur credi quod ei non invideris vitam, cui ‘etiam sepulturam invides ? 44, Sed ad me revertar. Andio te queri quod se D norum abalicnaverit, dedoritque Baxi SoA Vi * Quos Treb. Vollio Virtingos seu ¥iingees vocat, eosdem este qui Juthungi 2b Ambreein hie oqpel” lantur , suspicari sese indicat Casauboaus in enm auctorem p. 224, nnn. 206. Eras. et seq. edil., et gam vicinia; Amerb, et ‘omnes mss., +t jam de § Quomodo lie voeatus fuerit, reticetur a ssncto Presule : at Marcellino nomen ei fuisse Pacatus in Panegyr. Theodosii aperte prodit. ‘Omnes eiit., defensionen, tuam causam scripti ‘cod. magno numero, defensionem duam. con ‘sidera ; Thuan. expungit tuam, eujus loce Reg. ba- Del fu cauzan. Magis concinne. urpationi4039 ad Theodosium imperatorem potius contule sunt cum Valentiniano imperatore, Quid igitur futurum sperabas, cum tu refugientes eos ad poenam posceres, capios necares: Theodosius autem muneribus ditaret , donaret honoribus? Quos, inquit, occidi ? Respondi ei, * Vallionem. At quem virum ? qualem bellatorem ? Hzcceine fuit justa causa ex ‘quod imperatori suo fidem servavit? Non ego, inquit, eum jussi occidi. Respondi : Hoc audivimus, quod oecidi jussus sit. Sed, inquit, si ipse sibi vim non wseram eum deduei Cabillonum, et ibi ‘vivum exuri. Respondi : Ergo propterea et illud cre- ditum est, quod eum occideris. Quis autem sibi par- cendum putaret, cum occisus sit bellator strenuus, miles fidelis , comes utilis? Ita tum discessi, ut se tractatnrum diceret. B 42, Postea cum videret me» abstinere ab episcopis, qui communicabant ei, vel qui aliquos, devios licet a fide, ad necem petebant ; commotus eis jussit me sine mora regredi. Ego vero libenter, etsi me plerique © insidias. evasurum non crederent, ingressus sum iter, hoc solo dolore percitus, quod Hyginum episcopum senem in exsilium duci comperi, evi nihil jam nisi extremus superesset spiritus. Cum de eo convenirem comites ejus, ne sine veste, sine ¢ plu mario paterentur extrudi senem, 45. Hee est expositio legationis mez. Vale, Im- peralor ; et esto tutior adversus hominem pacis in- ‘oluero bellum tegentem. 892 * EPISTOLA XXv. Srupi0 num sibi in reos sententiam ferre liceret, con- G ssulenti respondet ipsi quidem usum gladii esse per- Nomen hujus comitis varie reperitur; omnes enim edit. scribunt Balionem : mss. nonnulli, Bal= Tionem ; alti demum longe plurinii, Vatlionem. Op- time sane. Ita namque de eodem Pacatus in Panegyr. citato: Vallio triumphal... posi amplissimos magis- tratus, et purpuras consulares, et contractum intra tina’ domum quemdam honorum senatum vita se ab- dicare compulsus es. Quod Ambrosius asserit se abstinuisse a com- monione episcoporum, qui cum Maximo sacrorom focielatem conservabant, nihil miramur; quando we Maximum’ communione, at narrat ejus Vita, reseidit ; divina ul eum paeniteret, gravissimis verbis denantiata. Qu autem ad alios episeopos, quos hic indicat, haud du- 1m, Idacium eorumgue fautores intelligit, lianum, devium a fide scilicel, usque ad capitate supplicium persecuti sunt ; quemadmodum rrursus epistola 96 significatur. © Forte an_ad hoe periculum respiciebat A sius, cum in funebri laudatione ejusdem Valent dolere se, quod minas a Maximo sibi intentatas eva- serit, tesiatur. 4 Plumarium, id est, plumacea euleitra, ut paulo qmollius fracta Boni illius senis membra eubitarent, Geterum suspicalur Baronius ad an. 587 bune Hygi- jue Adiginum Cordubetsem episcopum, a quo primun antistites adversus Peti- Tianum concitatos narrat Severus lib. Hist. Ve~ ten Iginus ut in sequentibus appellatur, priscilianis- it in comnmunionem, id cum Hygini nostri ‘generositate non cohzeret ; nisi forte is exsilii propo- ili asperitate deterritus, priorem constantiam abje- SANCTI AMBROSIL 1000 missum, ut tamen wlatur clementia, expedire. Quan in rem Christi adulteram mulierem absoloentisexen- plum promit ; et cur communio judicibus capitelibes neganda non sit, explicat, auonosios srupi0, 4, Recognosco purse affectum mentis, et fidei sta- dium, et Domini nostri Jesu Christi timorem. De quo etiam ego vererer responsum referre : constric- tus altero, quod est commissum vobis propter cxs- todiam legum ; altero autem propter misericordiam et gratiam, nisi de hoe Apostoticam haberes ancia- ritatem : Quia non sine causa gladium portal, qui jx- dicat (Rom. xuit, 4); Dei enim vindex est in eos, qui ‘male agunt. 2. Quod tamen etsi cognitam tibi foret, non otiose seiscitandum potasti. Nam sunt, § extra Ecclesia tamen , qui e0s in communionem non vocent sacri mentorum ccelestium, qui in aliquos eapitalem sea- tentiam ferendam zétimaverunt. Plerique et sponte se abstinent : et laudantur quidem, nec ipsi e05 possumns non priedicare : qui auctoritatem Apo- stoli eatenus observamus , ut iis communionem non audeamus negare. 5. Vides igitur quid auctoritas tribuat, * quid sus- deat misericordia. Excusationem habebis, si feceris: laudem, si non feceris. Sed si non potueris facere; * nee tamen nocentes atterere squalore carceris, sed sbsolvere, plus quasi sacerdos probabo. Potest enim eri ut causa cognita, recipiatur ad sententiam reas, qui postes aut indulgentiam sibi petat, aut certe sine gravi severitate , quod quidam ait, habitet in earcere. Scio tamen plerosque gentilium gloriari se- cerit, quod Ambrosio adhuc in reditus itinere posito innotescere nequaquam potuerit. * Scripta post annum 385, et ante annum 387. CEdit., Ambrosius episcopus Studio ; mss., Ambre sins Studi ‘Studioso. Fuit autem Studius q dam comes R. P. an. 404, lege 17 de Bonis Proseri eLP. U. anno 464, leg. 15 de Epise. Sed utrum idem ille fuerit, ad quem hie et sequens epistola desit- ‘nats sunt , definiri certo non potest. Ita mss. summo consensu : vet. edit nnime discreparent, nisi negationem b ruissent, nam non sunt: at Rom. edit. negationem quidem rejecit, sed simul quoque exemit e texta se- uentes voces, exira Ecclesiam (amen : perperam; etenim nimiam hane severitatem non fuisse catholi= corum verba inferius posita plane demonstrant : Bi deo majored malurantindalgntones ete circa je os per ¢- Eamdern rem etiam aperte deBnivit centius 1, epist. 3 ad Exuper., cujus verbi sedemus,’ Verisimile ergo. putamus non aliog bic designari quam Novatianos, qui inter alia, affeciabant, rigidioris disciplinze documenta, ct illed adjecerint, ut judicem qui reum j iti asset, i Non pauci ma , * Omnes edit. a¢ mss. longe plurimi, nec temen innocentes ; Gem. vero ef Prat., nec tamen nocentes. Et sane sic legendum hune loci evineit quod sab- ditur, plus quasi sacerdos probubo ; quando innoces- tes in vincnlis teneri nemo non improbat. Interjectis Yero non multis verbis, ubi omnes mas. ac vet. edit, recipiatur ad sententiam reus, inde Rom. edit. rese caverat, ad sententiom.4064 EPISTOLARUM CLASSIS I. 1042 Titos, * quod ineruentam de administratione provin- A baptizatus, © ut peenitentiam gerat, et corpus suum ciali securim revexerint. Si hoe gentiles, quid christiani facere debent ? 4. Ad omnia tamen aceipe responsum Salvatoris (Joan, vit, 3 ef seg.). Nam cum adulteram reperis- sent Judi, obtulerunt eam Salvatori, captantes ut si absolveret eam, GQ videretur Legem sulvere, qui dixerat: Non veni Legem solvere, sed adimplere (Mauh. v, 47) : si damnaret, videretur adversus f- ‘nem venisse propositi sui. Hoc igitur praevidens Do- minus Jesus , inelinato capite, seribebat in terra. illud propeticum: Terra, terra, scribe hos vires abdicatos (Jerem. xxn, 29) ; quod de Jechonia descriptum est in Hieremia propheta ? 5. Cum Judai interpellant, in terra seribuntur nomina Judzorum: cum adewnt christiani, non seribuntur in terra fdelinm nomina, sed in caelo. In terra autem seribuntur abdicati a patre proprio, qui patrem tentant, et contumelias irrogant auctori salutis. Cum interpellant Judze, inclinat caput Jesus ; et quia non habet ubi reclinet caput suum, iterum erigit, quasi dicturus sententiam, et ait: Qui sine peccato est, prior lapidet eam (Matth. vit, 20). Et iterum inelinato eapite, scribebat in terra. 6. Audientes illi exire cceperunt singul ioribus (Joan. vin, 7) : vel quod incipien- vim intellexerunt sententie, quasi prudentiores, et magis peccata deflere, qui alieni eriminis venerant accusatores. c 7. Recedentibus ergo illis , remansit solus J et elevans caput ad mulierem, ait: Ubi sunt, q accusabant ? > Nemo te lapidavit ? Bt illa respondit : Nemo. Dicit ei Jesus : Nec ego te dannabo. Vade, at vide amodo ne pecces (Ibid., 10, 11). Nondamnat, quasi redemptio; corrigit, qu: Et quia quando se i jacentes elevet ; ideo ait remissio pecestorum : Nec ‘ego te damnabo. 8. Habes quod sequaris ; potest enim feri, ut ille criminosus possit habere spem correctionis Daptismo est, ut possit accipere remissionem * Isti dicuntur Gree éyuzxed imperium admini trare, quale T. Vespasiani traditur, malle perire , quam perdere. Ita'Nannius : quibus etiam addere’potuisset a Capitolino dictum de Anto- nino Pio: Solus onenium prope principum prorsus sine civili sanguine et hostili, quantum ad se ipsum pertinet, vizit."Avaizzrray quoque imperiam Severo ribuit Lamprid., at (also tio, Hom. edi omnibus, tapi © Canonicie poenitentize labores olim tanti tamque diuturni erant, ut non immerito. pro capitali poena, tamquam mors queedam importunior, subjici possent. 1 Omnes edit., Studio ; omnes mss., Irena : excl- piendi tamen cod. Carb., Germ. et Ful. pretermissa prima senieitia, continuatn ad Bellicium, que in edit. antiq. 75, in Rom. mumeratur. Cerium quidem est ex argumento norrad alinm scriptam esse lane epistolam , quam ad eam ‘cui superior inscribitur : verum ex hoe ipso credibi- ius est ab editoribus pro Freneo positurn fuisse Stu ‘Nemo te condemnavit ; ali cum mss. nus vOx est, 6€ py pro Christo offerat. Quantz sunt ad salutem viz ! 9. Et ideo majores maluerunt indulgentiores esse circa judices ; ut dum gladius eorum timetur, repri- meretur scelerum furor, et non ineitaretur : quod si negaretur communio, videretur criminosorum vin- dicala poena. Maluerunt igitur priores nostri, ut in voluntate magis abstinentis, quam in necessitate sit legis. Vale, et nos dilige ; quia nos quoque te dili- sims. 894 EPISTOLA XXVI. . Argumento superioris epistolee repetito, ad Judeeos ‘adulteram Christo sistentes redit, quibus episcopos reorum mortem prosequentes comparat. Hinc locum ubi oblata {uit mulier, exponens, de remissione pec catorum malta disputat. Postremo singulas ejusdem historiee partes ex Evangelio recenset atque enucleat. aupnosivs 4 nexeo. 4. Etsi jam superiore epistola hane, quam proposuisti, quastiuneulam absolverim ; tamen aliquid plenius requirenti ibi, ut Glio, afferre atque exseal- ere non supersed 2. Ac semper quidem decantata quastio, et cele- bris absolutio fuit mulieris ejus, quar in libro Evan- Belii (Joan. vin, 11), quod secundum Joannem seri- bitur, adutterii rea oblata est Christo. 1d enim Ju- dzeorum * commentata est tergiversatio ; ut si contra Legem absolveretur, contra Legem prolaia Domini Jesu sententia teneretur: si autem damnata esset ex Lege, vacare Christi videretur gratia. 3. Sed vehementior facta est, posteaquam episcopi eos eriminum gravissimorum in publicis judici accusare, alii et urgere usque ad gladium supre- mamque mortem, alii accusationes hujusmodi et cruentos sacerdotum triumphos probare ccsperunt. Quid enim alind isti dicunt, quam dicebant Judai eos criminum legibus esse publicis puniendos; et leo aceusari eos etiam a sacerdotibus in publici judiciis oportuisse , quos asserunt secundum leges ‘oportuisse puniri? adem causa est, sed numerus » quam pro Studio a scriptoribus Irenao substi- tutuin. Quare cum is ad quem date sunt eedem epistole, Studius Irenceus vocari potwerit, nibil prohiher rior vocabulo, posterior autem pote- ta fuerit. © Edit, et quidam mss., commenta est tergiversat ' Mss. Corb., Germ. et Ful., accusarent alii et wr- gerent...alii accusationes ; Germ., accusatores hujusmodi ... improbare ceperunt, Veriiati autem maxime congraumest, quod Hermannus lib. v VitzAmbr. cap. 4, eC lib. vireap. 4, nee non Thaumassinns tom. Ipart. 1, lib. m, cap. 1d imirura non alios episcopos hic designari, quam Ithacianos; quippe quorum impolso Manimus ty: Priseilianum jusseri fici supplicio, ut Sev. Sulpicius lib. 11 conimemor Gaterum quantopere ab eorum crudelitate abhor wus Ambrosii animus non solom ex hac epist. patet, sed etiam ex lis que aly endem tradita sunt in Psal, cxvin , serm. 8, num. 44, 1 lib. 1 Offic, eap. 21.1085 SANCTI AMBRUSII 1048 minor, hoe est, non dispar judicit quaestio, * sed A xn, 3). Septem dierum purgatio secundum Legem poete dispar invidis. Unam Christus poniri ex Lege non passis est, fai minorem numerum aserunt esse pantium. ‘4. At quo loci hoe judicat Christus? > Nam ple- Tumque secundum qualitates locoram in quibus de- cebat famulos stios, disputationes suas formare dl- gnttus est, ut in portien Satomonis , hoe est, wa pientis, deambulans loquebatur : Ego et Pater unum sumus (Joan, x, $0); ut in templo Dei dicebat: Men sicut scriptum est in posterioribus; sic Hee verba locutus est Jesus in gazophylacio, docens in templo ; et nemo apprehendit eum (Joan. vin, 20). Quid est gazopbylacium ? Collatio fidelium, sumptus pauperum , requies egenorum, juxta quod sedens Christus, ut babes secundum Lucam, duo era mulieris viduze divitum muneribus censuit preeferenda (Luc, x11, 2), divino videlicet testinionio praeferens opimae premiis largitatis © sedule liberalitatis af- feetum. 895 5. Qui tale hahebat judicium, videarmus quid ipse juxta gazophylaciem positus conferebat; won enim otiose videam preetolit duo sera mitten- tern, Pretiota isin paupertas eet fidel oputents mysterio. Heta sunt duo era que Samoritanus ille Erangelicus ad ejus curands vulnera, qui ieidit in latrones, stabulario dereliquit (Luc. x, 38). Ergo et ista specie vidua, tn typo Ecclesix, hot gazophylacio snero conferendum putavit, qno pauper sanarentur vatnera, peregrinorum jejunia seda- rentor. 6. Unde et nane quid Christos conferat, spiritalter te oportet expendere ; dividebat enim popotis argentum igne examinatim eloquiorum ectestium, et imaginis regi jecuniam popnlorum annume- tabat affectibus (Pyal. x1, 6). Nemo plus misit, quam qui totum donarit. Satiabat esurientes, re- plebat inopes, illuminabat carcos, redimebat enp- vob, pavalytitos erigebat, moriaos resusetiabat, et quod est umplius, conferebat absolutiones reorum, peceata donabat. He sunt duo ara, quae misit Ecclesia # posteaquain acceplt a Christo. Quid enim sunt duo era, nisi pretium novi et veteris Testa- menti? Pretium Scripture fides uostra est; nam quod legitur, pro intelligentis zstimatur arbitrio. Remissio igitur peceatorum utriusque pretium Teotamenti est, * que per agnum in typo annun- ata est, in verltate Completa per Christum. 7. deo habes neque septom dierum purgatie- ‘nesh sine Arium dierum esse purgatione (Bxod. ig _Net edit 20 mes, aliquot, sod pone dispar invidia, * Eodem plane sensu dixerat ib. m de Spiri sancio cap. 17: Referd itague edveriere quo loci hac Dominus disputaverit ; frequenter enim ejus eracula ex focorum, in quibus diversatus est, qualitalibus wsit— ‘mantur. © Mss. Corb., Germ. et Ful., sedule libertatis af- (Levit. x1, 2), que in specie pravsentis sabbati spi- Fitale sabbatum annuntiavit : trim dieram pargstio secandam gratiam, que Evangelii testiticatione signator (Luc. xu1v, 17); qaia tertio die Domines resnrresit, Ubi poena preescribitur, debet esse pee nitentia peceatorum : ubi tetnissto donetur, gratia est. Precedit poenitentia, sequitur gratin. Neque ergo sine gratia, neque gratia sine pe- nitentia ; debet estim peonitentia pr:us damanare pec- ‘cata, ul gratia possit abuiere. ideo typum Legis accipicns Joannes baptizavit in poenitemiam, Chris tus ad gratin (Math. wn, 44). 8. | Septimus ergo dies Legis mysterium signal, cciavus resurrectionis, sicwt babes im Kockesiaste: B Da partem illis veptem,etiltis octo (Eccl. x1, 2). Nam et in propheta Osee logisti dictum ad eum : Condue tibi fornicariam quindecim denariis (Ose. wn, 1); €0 quod gomino ere veteris et novi Testamemti, hee 044, integro fidei pretio, mulier illa vago quodem et meretricio gentivm convensrum comitate falia conducitur. 9. Bt condusi, inquit, eam gomor Rerdet, et semigomor, et nevel vini (Ibid., 2). Per hordeum signi- feat quia imperfectos vocaret ad fidem, ut per- feetos redderet : per gomor intelligitur plena men- ura, per semigomor semiplena mensura. Plena monsura in Evangelio est, semiptena in Lege, enjus plenindo novum est Testamentam, Siquidem ipse Dominus ait: Non veni Legem volvere, sed implere C (math, v, 17). 40. Nee otiose quindecim thabattinorim 9B. psatmos Davidieos legimus, et quindecim gradibus ascemisse solem, cum Ezechlas Justus rex vite hujus aceiperet comiteatum (Esai, xxxvm, 8). Significabatur esse venturus sol justitiz, (Matac. w, %), qui gradus quindecim veteris et novi Testamenti illuminaturos esset prasentix: sue lumine, quibus nostra fides ad vitam ascendit zter- nam. Unde et hoe quod bodie in Apostolo leetu est (Galat, 1, 48), mysticum reor; eo quod quindecim diebus apd Petrum manserit : videtur enim mihi quod apostolis sanctis Scripture divine in pretationem sermoné secum vario confer vibus pleni luntinis refulserit claritudo, ignorantie: umbra D decesserit. Sed jam veniamns ad muticris bojus adultere absolutionem. 44, Oblata erat a Seribis et Phariseis Domino Jesu adulterii rea (Joan. vin, 5 et seq,). et hac oblata fraude,ut si camabsolveret, Legein solvere vider ‘sin vero dammaret, propositum sui mutaret advent quia peceat omnium remiscurus advenit. Denique fectum. 4 Tuan. edd., posteaguam accepit Christen. © Mss. quatuor, quae per annum én (ype annuntiele ant, ete, € Vide ques ab Ambrosio disputata sunt Bxposit. in Luc. fib, vi, num, 49, et quae ibidem ameote~ vi4048 supra sit: Ego non judicoquemguam (Joan. vin,45). A Offerentes ergo earm, dixerunt : Hane mulierem invenimus publice machantem. Scriptum est enin in lege Moysis omnem macham lopidari. Tu vero quid dicis de ea (Levit. xx, 10) 42. Que cum dicerent, Jesus inelinato capite, digito seribebat in terra. Et cum exspectarent, ut audirent oom, erigens caput dixit : Qui sine peecate at, prlor lapidet cam. Qaid tam divinem, quain ista sententia; ut is peceata punial, qui exsors ise pee- ati sit? Quemodo enim feras alien ultorem, et proprii eriminis defensorem ? Nonne se magis ipee condemnat, qui in alio damnat, quod ipse com- mite? 45. Hoe autem dixit, ot scribebat in terra. Quid ? Utique dicens : Mestucam, quer in oculo est fratris tui, vides : trabem autem, quae in oculo Iwo ext, nou vides (Math. vii, 3). Libido enim velut festuca est, cito accenditar, propere consumitur : sacrileginm * perfidie, quo dude negabant propria salutis aveto- Fem, seeleris magnitudinem personabat. 44. © Seribebat autem in terra digito, quo Legem seripserat (Exod. xxx1, 18). Peceatores in terra seribuntur, jnsti in coeto, sieut hubes dictum ad discipulos : Gaxdete quia nomine vestra scripla sunt In cools (Jerem. xn, 48). Secundo autem se ut gemino Testameuto Judzos scias esse damnatos (Lue, x, 20). 4. Audientes autem hoe verbam, exierant foras ‘unus post anum, inciplentes a senioribus, et sede bomt cogitantes de se (Joan. vin, 6). Et remansit C solus Jesus, et molier in medio stans. Bene sit quod exierunt foras, qui nolebant esse cum Christo. Forts litera est, intus mysteria. Sequebantur enim Givinaram teetionnm quadam velut arborum folin, non fructum ; qui vivebant in umbra Legis, et solem jostitie videre non poterant. 46. Denique discedemibus iilis, remansit sélus Jesus, et mulier in medio stans. Donatnras peceatum, solus remanet Jesus, sicut ipse alt : Eece venie hhora, et jam venit, ut dispergantini unusruisque in sua, et me solum relinguatis (Joan., xv, 32); GGT non enim legatue, neque nuntius, sed ipse Dominus Ivum fecit populum suum (Esai. uxur, 8). Solus Femanet; quia nun potest hoc eviquam hominum cum Christo esse commune, ut peceata condonet, 1) Solivs hoc munus est Christi, qui tulit peccatum mundi (Joan, 1, 29). Meruit et mulier absolvi, quas remnansit sola cum Jest sm caput Jesus divit mt Ubi aunt, qui te occusabant? Newo te lapidavit ? E1 * Quidam mss... perfidiee in salutis auctorem, b Tres mes., Péccatoribus in lerra scribiter, j in carlo. © Rom. edit, posuit condemnarit, condemmatam, condenare, abi reliquae et cuneli mes., lapidavi ete. non guia innocens approbatur. et Ful., corrigat gratia, quod pana non uibus verbis concludunt epistolam, EPISTOLARUM CLASSIS 1. 1046 ilte respond: Nemo, Deming. Kt sit of itlom Jeeus: Nec.ego te dewnabo ; vade, et amodo vide ne peeces (Joan. vm, 10, $4). Vide, leetor, divina mysteria, el clementiam Christi. Cum accusatur mulier, caput Chrigwus inclinat : elevat atom, wbi deBelt accu- ‘ullum damnari vult, sbsolvi omnes. autem onines bereticorum interimit ficendo : Nemo © te lapidavit ? qui dicunt Christam diem nescire judicii, vel qui ait : Sedese autem ad desteram meoam vel ad sinistram, nom oat meum dere vobis (Matth. xx, 23); ecce et hie Nemo te lapidavis ? Quomodo utique interro- Bat, quod videbat ? Sed imterrogat nobis, ut co- {gnosceremus non esse lapldatam. Est eliam humoni affectus hae consuetudo, ut interrogemus szpissime, jwod videwus. Et ideo mulier respondit : Nemo, Domine; hoc est dicere : Quis potest lapidare, quam ipse non éainnas? Quis potest allum sub tali ‘Sententize conditione puniret 49. Cul respondit Dominus : Nec ego te dame nabo. Adverte quemodo proprian: sententlam tem- vt Jadei de absotutione mulieris calem~ poseent, sed in se magis calamniam re- torqnerent, ent: i mulier, non absolvitur : quia deerat accusator, ¢ nom quia innocentia probabatur. Quid ergo quererenter, qui priores a perseeutione criminis et sb exseoa- tione supplicii destite 20. Addidit autem devi et modo vide ne pecees. Emendavit ream, non crimen absolvit. Etenim scveriore sententia culpa damnatur, si unusquisque crimen suum oderit,et in ve ineipiat condemnare delictum. Bienim cum revs oeciditur, persona magis, quam culpa punitur : ubi vero culpa depo- nitur, absolntio persone est paens peceati. Quid est ergo: Vade, et amodo vide ne pecces ? hoc est: Ex quo te Christus redemit, * corrigat gratia, quam poona non emendaret, sed plecteret. Vale, fili, ot nos dilige, ut Mlius; quia os te, ut parentes, di ligimus. 898 ‘ EPISTOLA XXVil. Acgyptiorim abominationes Inexmua docet pecora ‘se : kine intelligi pietatom aigue virtatem improbis displicere ; ac proinde viros bonos contrariis instare atudiis oportere. Hoc illusratur exearplo uzorum Tacob ad fugiendum patrem sequendumique vonjugomn consensum precbentium : qua in allegoria qxidnam prastare conveniat accedentes ad Ecclesiam declu- rater. Inzxao salutem. . ficasti mihi, e0 quod legeris : Amprosi 4, Moveri te si * Soripia cirea ann. 387. ae © Trenzous ille, nd quem tot Ambrosit epistole exstant, quisnam fuerit, ambiguumn est, Attomen eum diaconuim, aut polius secundi ordiais sacer- Gotem fuisse eonjicimus, wm quod epistola seyuenti fei sucerdotalis vile pravcepia tradit sanctus noster, tam quod ipsum de Seripiurs: difficultatibus eon ‘saltumn ex epistola 33 deprebendimus. Quod auiem ‘Auibrosius eumdem in epistolarum calee filium salu-(Exod. vn, 26). Sed habu quia in Genesi scriptum est quod Aigyptii pastorem pecorum abominabantur (Gen. xuv1, 34), non ulique propter hominem, sed propter pecora. Illi enim aratro terram Invertebant : Abraham autem, et Jacob, et postea Moyses et David » pastores fuerunt, regalem quamdam in hoc munere diseiplinam in duentes. 2. Oderant ergo Aigyptii © immolata sacrificia, id est, perfecta studia virtutum, et plena discipline. Quod ergo vitiosi oderunt, hoc apud bonos since- rum ac pium est. Opus virtutis detestatur 4 Juru- riosus, helluo refugit. Agyptium itaque corpus, quod illecebras diligit, aversatur auime virtutes, abominatur imperium, refugit virtutum diseiplinas, B Port et omnia opera, que hujusmodi sunt. 3. Que ergo Agyptius refugit, AXgyptius ile et non homo, lize tu amplectere, qui habes burnani- tatis scientiam. Illa autem declina, qua ili sequuntur atque eligunt; quoniam duo sibi ista con- ‘gruere non possunt, prudentia et insipientia. ltaque sieut fis que in quodani censu imprudentiz atque inlemperantiz sunt, abdieat se prudentia, abdicat ‘continentia : ita eoram exsors omnis ns est aque incontinens, que in bonis aique in hzereditate sapientis viri sunt et continentis. 4. Denique sanctz ile tali conjugio Lia et Ra- hel, una laboriosa, altera aspiratio fortis, refugientes non generis necessitudinem, sed moruin diserepantiam ; cum vi edocie essent, quod vellet discedere, ut Laban et filiorum ejus invidiam declinaret atque ignaviam, responderunt : Numguid est nobis portio aut herreditas in domo pattie nosiri? Nonne sicut alienee estimamur ei? Vendidit enim nos, et devoravit pretium nostrum (Gen. xx51, 14, 18). Ecce primum, quia ignavus et invidus laboriosam et disciplina: tenacem alienat a se ac defugit, seseque $GQ cupit separare ; quo- nniam eas oneri esse cernit sibi, putat se luerum fecisse, quod alionaviteas, et hoc esse sum pre. judicat, eumque fructum voluptatis sux. 5. Nunc andiamus quomodo que habet virtus, non SANCTI AMBROSIL 10 | benim : Omnes divitia et gloria, ‘quam tulit Deus patri nostro, nobis erit, et flit mostris (ibid., 26). Merito, Deo arbitro, dicunt esse sublata, ipse est auctor bonorum, cujus gratia ignavi exuuntur ; quiadecorem haereditatis divin: eapere improbi atque infirmi non queunt : * succedit autem intentus, et spiritum in se fortis habens. Qui fortis nist solus Deus, qui omnia coercet et regit ? 6. Hisergo debetur hereditas Dei. Unde et Essias dicit : Est harreditas ' credentibus in Domino (sai uv, 17). Et polehre ait: Est hereditas; ipsa enim sola haereditas est, alia now est. Neque enim excus thesaurus beereditas est, neque caduea omnia haereditatis habent commodum : solaestilla haereditas, in guibus est portio Deus. * Unde sanctus Domini dicit ‘mea Dominus (Peal. cixxxvin, 87) ; et ali Heres factus sum testimoniorum tworum (Ibid., 444). Vides quae possideat justus, mandata Dei, oracula ejus, prazcepta ejus. In his dives est, in his pascitur, is delectatur, quasi in omnibus divitiis. 7. Hixe ergo possidentes Lia et Rachel, opes ps- trias non requirebant, in guibus erat pecunia adul- (era, irrationabilis species, et spiritalis expers vigo- ris. Denique quasi divites et liberse non eum divitem, ‘sed egentem arbitrabantur. Omnis enim bonarum et Tiberalium consors disciplinarum + neminem insi- Pientium divitem putat, sed inopem atque egenum, abjectum quoque; etsi regalibus affluat, et ‘Superbus auro suam jactet potentiam, 8. Fugienda est igitur talium societas, etiamei qua exerciti Jacob sermone C generis copulentur necessitudine : noxize suot enim conversationes cum insipientibus, et inficiunt s0- briam mentem ac deculorant; quia sicat adhereas sanclo sanctus eris, ita cum perverso é perversas etis (Peal, xvu, 26, 27). Frequenter enim accidit, ut quis contra propositum suum intemperantem audiens, cum velit ipse continentizedisciplinam tepere, fuco insipientie coloretur, meritoque contraris sbi sunt et repugnantes disciplina atque insolentia. 9. Unde cum vir exercitatus earam sententiam ditas in domo patris nostri (Gen. xxxt, 14)? id est, tat, necnon propler persecutiones obChristi gloriam p forte immolata sacriticia idem sunt hoc loco, 3¢ constanti animo toleratas laudat; hine forte non sine ratione colligatur eumdem inter clericos Me- diolanenses tempore concitatz a Justinia persecu- tionis vitam degisse. “Rom. edit,,.Vam abominationes Agyptiorum sacri- ficabimus’ Domino Deo. Cod. Prat, et Gem. , abominata ‘apud Eqyptios immolata Deo; reliqui, ac vet. edit., immolenius Deo. Rursis vero eadem edit. Rom. cum tuno cod. Vat. quod studio solveres : at exter: cum Feligus aptus,qvoistad slsre > Post vocem pastores, Rom. edit. sola repetit, pes autem vel. ac mss. longe plurimi, Giaciplinam. induenies; eadem Rom, com ‘duobus ‘omnino cod., disciplinam innuentes. Non displiceret ir ites; sed receptiori lectioni nihil detrahimu © Ita vet.edit.et mss.;Rom.autem edit. ,immaculata orifice, Nimirum st Philonis lib. de Profugis, ubi val 1m yap xal ume ieptia ai eperai : quibus Verbs similia euam leguator “in Hb. ‘de Sacrif. Sed rfecta ; quandoquidem ad eorum spectabat perfectionem, wtmola salsa aspergerentur ; unde imié- landi tracium est verbum. 4 Omues edil. ag mss. aliquot, fuzwrioeus helluo, refugit Agyptiue: ita corpus etc.; reliqai autem mss. qui el probatiores, ul in textu. Quam quidem lectionem idem Philo in libro citato de Profugis, ’ ane on paurs bac, trang aunt, eoaiea Ss enim ibi, TS pOonabis Aiysrvioy Bidireerat Sus. | © Ultima edit. Patis., Suecedit autem intus. Noo bono senso. Rom. edit. sola, servientibus Domino. © Rom. edit., Unde David sanctus invitat. 4 Tullius quidem paradoxo ultimo solum sapientem divitem esse disputat : sed eadem sententia apod Philonem quoque repetitor libro jam laudato, quemy consule. 1 Vocibus perverss eris, addit Rom. edit. scriptum est, sit10.9 consulis nos utrum ¥% ‘vero non cognoveris quod nullam habeamus cup tatem ejus societatis, neque nos > dulcis pluribus ‘sacularium divitiarum cupiditas teneat, aut luxurix Vatitia? Hee sunt quae nos misera, ac nobis aliena ze sunt GOO que plena inopize aique arbitramor. 40. Adjiciunt etiam causam secessionis ram gloriam, et boni thesauri copias amisit Laban, © in quibus nascimur. Vigor datus est mentis, et bona mouela imaginis Dei et similitudinis ; quia spiritalis moneta. Amisit, quia splendida magis sxeculi legit, quam vera et utilia vite suz : quorum decor expertem divinorum bonorum preterit ; quoniamn ille qaz putat pulchra, in iis se fallit ipsum et decipit. Unde audi ejue verba, et judica, 44. Secutus sanctum Jacob et filias suas; ne forte apud eas suorum vitiorum reperiret aliquid, et revo- id se haberet auctoritalem, coarguens justum, ‘cum ratione esset redargutus, et nilil respondere ac referre poset, quo eum deberet tenere : Si annun- tiasses, inquit, mihi, 4 emisieseu te (Ibid., 27). In quo prodidit quid justus fugerit, ne eum prosequere- tur, ne deduceret, ne tali comitatu stipatus procede- et. Primum quod multorum dominorum mancipio se Subjicere non debuit ; ut ab eo tamquam servulus dimitteretur. Deinde quia vir exercitio intentus, et querens veram viam ad virtutem persequi, minem deductorem, sed oraculs quesivit cwles Que me, miliantur viantem. 42. Sed quomodo me dimisisses? An cum latiti tua, qu plenaest meestitudinis, cum tympanis scilicet alque organis * immoderata modulantibus, et so- nsuavia resultantibus, sonis dissonis, crepitibus discrepantibus, vocibus muti ccymbalis animamn ferientibus? His me delectari posse credidisti? his revocari? Hac sunt que ego fugi : nec vereor verborum tuorum invidiam. Fugi, ne me talia sequerentur, ne quid de tuis accipiens abirem. 45. Non enim talibus deductoribus ad Keclesiam Christi_pervenitur, ad quam tendebat Jacob ; ut eo deduceret populorum copias, inveheret nationum ivitias, posteritatem infunderet, fu nium rerum, prieferens insen: tutum spirantem decorem, plaus quia ve- " Mss. non pauci, Quasi vero nos coguoveris. » Ita vet. edit. et cuneti mas.; at Hom, edit re- secavit vocem pluribus. € Omnes edit. et mss. nonaulli, in quibus ma: mus vigor datus est... quia spirilalem’ monetam amici quia, ete. Sed praterquam quod triplo major m merus ines. lectionem nosiram constituunt, ei ‘sensus perspicnitas patrocinatur. 4 Post emisissem te subjungit edit. Rom., cum le~ titia et cymbalis. At melius illa pretermitti indicat i jed quomodo me dimisisses: immodulata modulantibus : alive, ac mss. 3 horum nonnulli, immoderale modulantibus, Infra vero, ubi omnes. edit., excepta Amerb., vocibus mutis; omnes prope mas. prieferunt ius malts, Sed seriptorum imperiisehioc tribuen- EPISTOLARUM CLASSIS 1. us ab €0 recedere? * Quasi A seria. Vides eni B rem Domini vias. Sed qui Deum nesciti C prius. Ad eam qui venit, 4050 quemadmodum convivia gentiles adornent, festa anountient : sed ea piis mentibus infestiora sunt; quia iis plerique decipiuntur, dul bus capiuntor epulis, eapiuntur saltantium chor dum jejunia nostra fugiunt, dum e tant, dum cor 44. An opinatus es: qui aurum tum desidera- rem? Sed non habes aurum igne examinatam, quo juoti probantur (Psal. x1, 7). An quia argentum cu- perem? Sed non habes argentum, ‘ qui non habes splendorem alloquii ccelestis. Sed fortasse speravi quad adjiceres mihi ad obsequium servulos twos ? 901 Ego vero liberos quero, fugio servos peccati. Sed forte comites itineris, et duces viaram necessa- il fueront? Utinam sequi possent ! ego illis monstra- ejus quomodo novistis? Vias ejus ingrediuntur electi Do- non quicumque intrant eas, sed tamen nemo excluditur. 45. Sequatur qui paratus est, ingrediatur que ducit ad Mesopotamiam ; ut qui eam petit, per aquas transeat , aquas Tigris alque Euphrate, forti- is atque justitie, per lacrymas peenitentiz, baptismum gratiz.¢ inca est via exereitus Dei ; ‘omnes enim qui sunt in Ecclesia, Deo militant. In ea est grex ille insignis diversaram virtutum, quem Ja- ‘cob sibi elegi ‘enim sine signo anima, indoc- et inerudita est, disciplinarum nescia : quarautem insignita, eadem dives operum, et gratiarom opima. 46. Ad eam qui venit, iratum fratrem reconeiliet Sichimam pretiosam illam et sctuosam inhabitet virtutum officinam, ubi lesa: castitatis gravis est ultio. Ad cam qui venit, lucte tur cum Deo ; ut ad imitationem ejus se exerceat , et passiones ejus congredia et Christum sequator (Mauth, x1, 24). Denique bonus congressor non semulatur, non inflatur; uumo etiam benedicit con gredientem sibi tali monere. 47, Sequamur ergo sanctum Jacob, et vias ejus ; tut perveniamus ad eas passiones, ad ens congressio- nes, perveniamus ad humerum, perveniomusad patientiam matrem fidelium, et ad patrem Isaac, id est jucunditatis eapacem, tatitia: redundantem, Ubi jam atientia, ibi Hetitia; quia post tribulationes pat dum; hie enim respiciebat Aubrosius illa Philonis arimuy dvaplpan xa depo. . reciente Hom. edi, quia splendorem allogit co eatis abjecis in ea est virtua; omnes mss., in ca correctionem non potuimus non re tum quippe est Sichinam hoc loco designari, quam ‘ooem Ambrosivs numquam non bumerum interpre- {atur, Evolve superiori tomo lib. 1 de Abraham cap. 2, num. 5, et ib. n, cap. 3, tim. 8 ; lib. de Joseph ap. 3, nuin. 9 ; lib de Benedict. Patriarch. cap. 3 num. 44, etc.4051 spes, de qua non coafundimnu fuerit confusus crucem Christi, nee Chri faadetur in e0 (Rom. v, 3). Vale, li, ot cas patrem intorrogare, qui non erubeseis nibus Christi gloria 902 * EPISTOLA XXVIII. Pythagoricum adaginm, communcm view ease declinen+ dam, petituo {uisse ex sacris pagints, indeque colligi a plebeia vita abhorrere debere sacerdotalem. Hine Am- brosius Irenceum ut populares opiniones et cupidi es fugiat, ingrediatur Domini portas es iam arctam, ‘algue ducentem ad superiora, calcet, escitet. Ausnosius Inzno salurem. 4. Pythagoricun mandatam > in aliquorum seri« lis pradicari invenimus, quod ille diseipulos suos commune atque ui grediviam, Sed hoc unde assumpserit, non est in- coguitum, Nam cum ¢ ex pupulo Judeorum, ut plerique arbitrautur, genus duxerit, ex ejus disciplina derivavit etiam magisterii preoepta : meritoque magnus apud philosophes habitus; ¢ zqualem, ut aiuat, vix reperit. Legeratitaque in Exodo Moy! vino pracceptum esse oraculo : Solve calceamentam pedum tuorem (Ezod. us, 18) 1d etiam preceptum Juau Nave (Jeaue v, 46), videlices wi detritz ot pe- pularis vise deponerent pulverem, qui viam Domini ambulare desiderarent. Legerat praxceptum ekdem ‘Ol montem cum sacerdotibus ascenderet, po- em seorguim stared (Ezed. anty, 15, 16). Se- igitur sacerdotes » populo, et pestea ipsuin ira nubem introire praecey 2. Vides divisiones ? Nitil in sacerdotibus plebeium nihil poputare, {U8 con: erubee- paseio- riam a turbis gravitatem,, serism vitam, singelare pondas dignitas sibi vindient sacerdotalis. Quomode ‘enim potest observari a populo, qui nibil habet s6- cretum a populo, dispar a moltitudinet Quid enim in te miretar, si sua in te recoguoseat, si nihil In te * Seripi » Non alium hic intelligimus quam Phil initio libri Quod omnis probus liber sit, Py sententiain rade ewpspocs ph Badizerr icpioreroy dizeey vocat, commode et eleganter explicat. Eamdein quoque inter Pythagorea symibola refert Erasmus, et ex Hieronymo in euindem plane intellectum exponit. Qua antem ratione praceptum illad observarint Pythazorei, et masimus eorun nu- meas, quod in se aliorum bominum quos Cogiebant, nternecione deletws fuetity mar- rant Laertius lib. vin, Justinus fib. xx, Amobius ib, vadvers, Gentes, et alii © De Pythagorae natali solo multa controversia est apud_antiquos; ut discere licet ex Clemente Alex. lib Stromat., Diogeny Laert. lib. vin, etaltis quibus addimas eradit. Huetiam lib. 1 Demonst. Evang. propos. 4, cap. 2. Quoil vero plurima e Judeorum fontibus hausisse hic dieltur, nibil ea de re adjicie- inns his, que priori tomo in’ peal. cxvi serm. ¥ et i subuoravinnus. jis, quam . et cuncti mes.; Rom. autem edit reperis ullum; quod ex Virgilii Bpi esse addita marginali notula indieavit. Ve- SANCTI AMDROSH quosiam qui nom A aspiciat, quod ultra se inveniat, si que in se erubcs- 1m populo probibuerit io- Brique amant, qui Cc D 108 Ci, in te quem reverendum arbitratur, offendat? 3. Supergrediamur igiter plebeias opiniones, e strata quedam gregalis conver-ationis, ac detrite viz orbitas declinemus, a¢ valgarissemitz solum, quam curritille, cujus vita levior ewrsore, de quo diciter: © Transivit, et non vidit (Job. 11, 95). Sed quzrames nobis viam inaccessam sermonibus insolentiem, in- ‘iain operibus imoperitorum, quam mullus maceloves deterat, maculosus scilicet ignavie sue sordites, quibusdam animz rainosus, qui wullam virw avitatem gustaverit, aul € eerie meni arbitratus sit faceti aique orbani videmer, pulchritudinem sapientiz in dedeces versatiz trant- figuranies ) veram now intens gratiam, tamquam in noete pesitus, non credit in die viventibus; quia de nomero Themanorum et Subeorum ext deficien- tivm etaverientium sea veritate de quibes dicit Job: Videte vias Themanorum, et seni confusionem incident, qui in civitatibus et divitis spem ‘habent. Ita et vos insurresistis in me. sine misericer- dia; unde vito wulnere meo, timete (Job. v1, 19 et se7,) 4. Has igivur devise semmitas deolinantium, et illem deticientium pulverem, qui propter suam appetes- sm cociderunt swepé in deserto, derelingusmes. Converiamur autem, et sequamur sapientie vim, quam non ealeaverunt ili glorificantiuna saetjacian- tium, quam interitio ignorat, mors nescit; quia Deus direxit eam : Abyesus disit : Non est in me: mare disit 1 Non est mecum (Job. xxvin, 44), Sed si queris viam saplenti« et discipling, colere Dew, alque ei subdituin esse sapientia est : abstinere 4a- tem a peccatis diseiplina est, 8. Quid igivur nobis cam istias swevli via, im qua ° et tentatio, immo ipsa vita hominis tentatio est, exilior quam sormo fabularum, liabitare in tuteis 4o- rit ubi tainen reperit legitur, non co respexisse Ambrosiumn jure ad Josephum qui lib. cont. Apion. eidem Pythage- ra pietatis ac sapiemtix: palinaw adjudicat, vel ad Ovidii testimonium lit. xv Trausmut. de eodem Phi- losopho ita canentis, Wome deos adit, et quer natura negartt, Visibus hamaais, oeulis ee pectoris hausi, vel denique ad alios quospiam antiquorem locos, ubi thon infrequentes Pythsgorz taudes vecurra © Edit, ultima: Patis., tnansiei, et non vidi. EL in— fra, ubi ios eum ant, edit. et pluribus potioribaaqme msé., fumo iniguitatis; Rom. edit. cw aliis mss, [fimo iniquitetie.Non-inalo sensu. At vere quod pro obliias quidam mss. preferunt, obligatus {useitie et, £ Rom. edit. et fimo i obkitws. US at re a mad » Nonmulli mss. , éterfor ignorat more : nese quia, ele, Metius vero eacteri, et edit. ut in texte.1088 tmibus, dies ot noctes in lucris ponere, et de tucris & semper cogitarc, et sicut mercenaries diurnam mer coulom quzrere, alyue, ut cicadas aiunt, aura quadam pasci cupiditatuma? Vere sicut cicadas, quia de die in diem vivunt, # questa rampuntur suo, Quid enim aliud sunt bomines nullius ponderis, nullius di- sciplinay, nisi ut videantur sicul cieadse, ad mortem nati diurnain, strepentes magis quam loquentes? Qui sub ardore ferventinmn cupiditatum se ntulcesnt cantu sibi noxio, statimque eecidant, nullom fructum fereutes, oilil habentes gratize. Uorum igitar vi nosis tortosa-que serpentiuin, qui venenato lapsu corporis sesetralunt, alque > ia spiram nequitiz 6e- se colligunt, et erigere non queunt ad ecelestia 6. Ingrediamur autem portas Domini, portas juz titi, quas justus qui fuerit ingressus, confitetur Do- mino (Peal. cxvu, 49). Sed lec paucorum ingressio, 90% 7. Sit ergo via nostra angustior, virus exu- berantior, trames pressior, Odes sublimior, call ctior, vigor mentis exundans, semitz recta; Alexibilia sunt virtutum vestigia. Unde Saloinor qui dereliquerunt semitas recias (Prov. ut, 43) 8. Sit gressusad superiora; quia melius ost ascen- dere. Denique, sicut lectum est hodie : Vee iy qui descendunt in Agyptum (Esai. xxx1, 1)! Now utique transire in Zgyptum eriminogumn est: ved (ransire im gine, pascuntor agrormia vi mores Agyptiorum, transire in eorum ¢ perfidiz: sae- Vitatem, et Iuxuria: deformitatem. Qui eo transit, descendit : qui descendit, cadit. Dé Agyptinm hominem, ot non Deum. Vi ‘cujus comparatione Moyses Deus estimatus ost, perans regnis, subjicicus sibi potestates. Und ‘ctumn legimus: Faciam tein Deum regi Phareoni (Bizod. vi, 4). Vale, et nos, ut facis, quasi divs di 4 EPISTOLA XXIK. Palchritudinem summni boni quarrondam cuadel, fore at # Vet, edit., questugue; Rom. questugte ; ‘omittunt copulam que, non ineommode ; sed silnus concinne quesiu per dipiuhongum efferunt. Ktenim hie non obscure alluditur ad illud Vieg. ox lib. Georg. + Ex canta querote tumpent arbusta cicada, Quod autem eadem cicadas aura victitare asserit sanctus Prasul, etsi respicere potnerit aut ad Arist. ib. 1d inimal., eap. 7, aut ad Plinii lib. w, cap. 26, maxime veruad Virg. Eclog. 5, ubi legimu Dumgue thymo pascentur apes, dum rore cicade. Cerium tamen est imitationem hic Philonis esse ex ci- tatolibro, Quod omnis probus Hibcr wonlonge ab in © Mss. liquot.. in sphaeramm ; alii et edit. , in spi ram, Virg. lib. 1 Georg. : Squameus in spiram tracta se colligit anguis. « Vet. edil. et mss. non pauci, perfidiam, zrcte eupiditatem, lucuriee; quidam, toiditatem et lazurie deformitatem; Pratell. et Gem. , perfidiam ebcee cupi> ditate, et tuxurie deformitate; alii, ac Rom, edit, EPISTOLARUM CLASSIS I. 4058 ila veereetur oeulus noster, algue anima wutrianer epondens; 60 quod hic anime cibus sit, onjus cognitionem sanctis Dens revela!, quemqus David cupide indagavit. Hoe bonum diligenter tenendum esse ; quando idem ipsum sit, quod annuntiaverunt Evan- elise, sciticet Christum. Hoc bonum qui cum dest= erie hawscrit, eum ad mysteriorume scientium perven- Inrune, ot jam negleciurum quae sunt corporis, ad quod Apostolus nos adhoriatur. Elevaxdam igiter enimam ab afectibus, ut feratured bonum ind, inreo fons vite ext, et quo nonnisi virtute perducimur, Verum pereeverantiam ad id opus esse et constantiain, Aupnosius Ingx2o salutem. 4.Interlegendum, eum paululum requlevissem ani- ‘mo, * aia locubratione destiteram, versiculum illum ‘cep mecum volvere, f quo vespert in vigilils usifuera- Imus :# “apaios xia apa to%e vies xiv ipiornl{ Pa. ALY, 3). 05 Spator of wéBes vay ehryyeh outro wiry (Isai. tn, 7). Et vere nibil © speciosins illo sumo bono, enjes etiam pradieatio speciosa est mlmis, ct maxime perseverantis sermonis jroce-sus, et quar- ‘dain apostolieae privdicationis vestigia. Sed illa qui possunt? Quibus doavit Deus, non solum ut Chris- tum annuntiarent, sed etiam pro Iilo paterentur. 2. Nos quantum possumus, Intendsmus ill mum, et in illo simus, illud animo teneammus, quod est pulchrum, decorum, bonum, ut fat illumin: jms et fulgore speciosa anima nostra, et mens dilu- celia. Nam si oculi nostri cum atiqua obducuntur eali- tate et specie nemo- tis, vel collis 9OS herbosi omnem ine qualitatein egrescentis oblutus repellant, et quad: cie pupillae ipsm atyue orbes coldrari quanto magis hic mensis oculus eum iMlad sunt Intuetar bonui, et In eo versaiur, atque co pase! tue, splendescit atque enitet, ut flat illud quod seriplum est : Tamguam adipe et pinguedine repleatnr anima mea (Pral. xx1, 21)! Denique qui stienter a= ‘gnoscit animas gregis sui, curam adhibet herbis eam pesiribos, ut sint ei pascna plurima ; lerbts evi suavioribes et agni pinguiores unt, et sbeens lactis perfidie sevitatem ; Albin., cacitatem, etc. Scrip.ta cirea ann. 587. © Edit., ton quia fnnocens upprobatur. £ be wrinia vgs qum stain prima nots hora persolvebantur , hie lacus est. De iisdem etiam lo- quilur Hieronymus epist. 7, ad Levam, hisce verbis, accensague Incerna reddere sacrificium vespertinum ‘apple assuescat. A Incerna autem Uicebatur luce narium , de quo Epinhan. in Anaceph. , Besi Spirivw sancio cap. 29:, et Chrysust. hom. 49 ad Antioch, Porro de aliis duabus vigliis que et media octe, et sub orinm sotis agebantur , clare lout Ambrosivs lib. 1 ile Abrab. cap. 9, lib. de Elia et jeiunin cap. 45, iv psal. xxavi vers. 25, et in oxvit serm. 19. © Hune versum de corporea Chrisii specie wulgo interpretantur novi, Theslogi; cum veieres Patres ein de sola tleriori pulehritudine inicllexerint, corporeas form igaobilitatem ad humilitatem incor= pertinere existimantes. Qua de re consule dissertationem de Pulchritudine Christi.1033 salubrior. Quibus pase manducaverunt et adoraverunt (Peal. xxit, 1); sunt ‘enim bona fidei pascua in quibus colloeatur sanctus, Dei. 3. Est ergo et fenum, quo aluntur greges ovium, qui emittunt vellera sapientiz, et dant amictum pro- dentin. Et fortasse hoe est fenum montanum, in quod verba descendunt prophet : sicat niz: super [e- num (Deut, xxx11, 2); et quod diligenter colligit s3- Piens, ut sint ei oves ad vestitum, spiritalis utique velaminis (Prov. xxvit, 25). Habet ergo cibum suum et amictum anima,’ qu2 illi summo bono adheret, quod est divinum : quod apostolus Petrus suadet querendum; ut per ejus cognitionis acquisitionem divinze simus consortes nature (II Petr. 1, 4). 4. Hujus cognitionem aperit sanctis suis Deus bonus, et donat hioe de thesauro suo bono, sicut testifi- caturlex sacra dicens : Quia juravit Dominus * patribus tuis dare tibiet aperire thesaurum suum bonum (Deut. xxvin, 41, 42) : de quo thesauro ccelesti dat plaviam terrae suz, benedicere omnia opera manuum tuarum, Hae est pluvia eloquium Legis, quod irrorat animam illam fecundare et fertile bonorum operum; ut habeat humorem gratis: (Dew. xxxut, 2). 5. Hujus boni cognitionem quaerebat David sicut ipse significat, dicens : Unam petiri a Domino, hane requiram, nt inhabitem in domo Domini omnes dies vita mee, et videam delectationes Domini, et considerem templum ejus (Peal. xx¥1, 4). Denique hoc esse sun- mum bonum subtexuit statim in eodem psalmo : Credo videre bona Domini in terra viventium (Ibid., 13). Hic enim quazritur, illic facie ad faciem plene videbitur. Hoc bonum in domo Dei est, in illo secreto jus ac recessu. Unde iterum ait : Replebimur in bonis dontus twa (Peal. .avy, 8). Alibi quoque hane summam esse benedictionis expressit, dicens : Benedicat te Dominus ex Sion, et videas que bona sunt tem (Peal, cxxvit, 8). Ideo beatus qui illic babi ingressu Adei, hospitioque mentis, devotionis habita- culo, conversatione virtutis. 6. In illo igitur simus, atque in eo maneamus, bde quo et Esaias dicit: Quam speciosi pedes evange- lizantium pacem, evangelisantium bona (Esai. unt, 7)! sunt qui evangelizant, nisi Petrus, nisi Paulus, nisi omnes apostoli? Quid evangelizant nobis, nisi Dominum Jesum (I Cor. 1, 4)? Hie est pax nostra, hhie est bonumn itlud summum ; quia ipse bonus ex bono, ex arbore enim bona bonus fructus legitur (Maith, vn, 48). Denique et spiritus ejus bonus, qui ex ipso’accipit , et deducit Dei servulos in viam rectam (Psat. cxtn, 10). Quis autem habens 5; tum Dei 906 in se, neget bonum, cum ipse dieat : An ceulus taus nequam est, quia ego bonus sum (Malth. x, 45)? Hoc bonum veniat in animain nostram, in nostre mentis viscera, quod propitius Deus dat pe- SANCTI © Nonnulli mss., patribus tuis, at aperiret thesaurum, > Rom. edit. sola, et Apostolus dicit. © Quidam mas., qui foguebatur, adsum, id est, qui AMBROSIE 1056 uusi sunt divites illi, qui A tentibas se. Hic est thesaurus noster, hic est via nostra, hic est sapientia nostra, just pastor noster, et pastor bonus, hic est vita nostra. Vides quanta bona in uno bono ! 7. He bons nobis predicant Evangelista. ze bona requirens David, ait : Quis ostendit nobis bons 1v, 6)? Et ostendit ipsum esse bona, sabji- +: Signatum est in nobis lumen vultus tui (Ibid.,). Quis autem Jamen vultus Patris, nisi splendor gloriz, et imago invisibilis Dei (Hebr. 1,3), in quo et videtar et clarificatur Pater, sicut ipse elarificat Filiom sum (Joan. xm, 8)? 8. Ipse est ergo Dominus Jesus summam bonum, quod nobis annuntiatum a prophetis, pradicatom ab angelis, promissum a Patre, evangelizatum est ab B apostolis (1 Tim, m, 46). Qui nobis tanquam mata- ‘tas advenit : nec solum tanquam maturitas, sed tanquam maturitas in montibus adest ; ot nihil acer- bum, nihil immaturum in nost immite, nihil asperum in operibus ac moribus, qui primus Evangelizans bona adfuit. Unde et ait : Iie ¢ qui loquebar , adsum, id est, qui loquebar in prophetis (Hebr. 1, 4), adsum in corpore , quod suscep’ ex Virgine : adsum interior imago Dei, character substantize ; et adsum ut homo, Sed quis cognoscit me? Hominem enim viderunt, sed operibus supra hominem crediderunt. An non ut homo, eum Laza- rum fleret (Joan. x1, 38); et rursus supra hominem, cum eum resuscitaret? An non ut homo, cum vapa- Jaret; et rursus supra hominem, cum toties mundi C peceatum tolleret (Joan. 1, 29) ? 9. Ad iMum igitar properemus, in quo summan est bonum ; quoniam ipse bonitas, ipse patie Israel, qui ad pcenitentiam te vocat ; ne venias ia judicium , sed accipias remissionem pcecatorts. Agite, inquit , penitentiam ( Math. wv, 47). Ipse ex de quo clamat Amos propheta : Exquirite berm {Amos v, 44}. Ipse est summum bonum, qui nollies indiget, et abundat omnibus. Facile abundat, in gov plenitudo divinitatis habitat corporaliter ; Coles. 1, 9). Facile abundat , de cujus plenitudine omnes aceepimus , et in illo repleti sumus, ut dicit Ert- gelista (Joan. 1, 9). 40. Hoc igitur verum et summum bonum, é sill concupiscibili suo et delectabiti anima gustavert, D duabus his hauserit affectionibus, excludens dolores et formidinem, ineredibiliter exestuat. Oscolata ena ‘Verbum Dei, modum non capit, nec expletur, dices: Suavis es, Domine, et in jucunditate (wa doce me jut Feationes twas (Peal, xvi, 68). Oseulata Dei Verbos, concupiscit super omnem decorem , dil omnem ket cupit frequenter trahi, ut sequi posit. Unguentum, eat nomen tuum (Cant. 1,2); propterea te dilgines juebatur , etc. Mss, aliquot, sicut illo; quidam , in illo, cou piacbili suo,1037 EPISTOLARUM CLASSIS |. 1058 adolescentule, propterea certamus, sed comprehen- A batur a corpore, aderat Domino; et cum esset in dere te non possumus. Altrahe nos, ut possimus currere , ut odore unguentornm tuorum aceipiamus virtutem sequendi. 907 11. Festinat etiam interna mysteria videre, ipsam requiem Verbi, ipsam boni illius summi ha- Ditationem, et lucem ejus, et claritatem. In illo sinu ‘ac recessu patrio festinat audire sermones ejus; et ‘cum audierit, super omnem suavitatem accipit. Do- eat te Propheta, qui gustavit, et ait: Quam dulcia faucibus meis verba tua, super mel et favum ori meo (Peal. cxv, 413)! Quid enim aliud desiderat anima, qua seinel suavilatem Verhi gustaverit, quae semel claritatem ejus videril? Moyses in monte positus quadraginta diebus Legem accipiens, cibum corporis non requirebat (Exod. xxx1v, 28) : Elias ad B Gieri potest) somper; ut et nostrum possit quis dicet illam festinans requiem, rogabat ut acciperetor a se ima sua (IM Reg. xix, 4) : Petrus aspiciens et ipse in monte Dominiew resurrectionis gloriam, nolebat descendere, dicens : Domine, bonum est nos hic esse (Matth. xvu, 4). Quanta igitur illa divine substantize gloria, quanta Verbi hona, in qua con- ‘cupiscunt et angeli prospicere (1 Petr. 1, 12)! 42. Anima igitr qua illad videt, corpus. hoc non requirit, minimamque sibi familiaritatem cum eo cease debere intelligit, renuntiat seculo, abducit se a Vineulis carnis, exuit omnibus voluptatum istarum nexibus. Denique Stephanus Jesum videbat, et lapi dari non formidabat; immo cum lapidaretur, non ro se, sed pro illis a quibus perimebatur, rogabat (Act. vit, 85 et eq.). Paulus quoque raptus usque ad © tertium eoelum, cum corpore esset, an sine corpore, nesciebat : raptus, inquam, in paradisum, usum roprii jam non sentiebat corporis: et audiens verba Dei, quomodo ad corporis infirmitates descenderet, erubescebat (Il Cer. xn, 2). 45. Itaque sciens quid vidisset quid audisset, clamabat dicens : Quid adhuc velut videntes de hoc mundo decernitis? Ne tetigeritis, ne attaminaveritis, ne gustaveritis que sunt omnia ad corruptelam ipso usu (Coloss. 1, 20 et 4eq.). Vole- bat enim nos * in figura esse istius mundi, non in possessione alque usa; ut ita vlamur hoc mundo tamquam non ulamor, tamquam praeiereantes, non tamquam residentes : ambulantes tamquam in imagine seculi, non in cuplditate, > ut velocissima putatione ipsam imaginem hujus mundi transeamus Denique ipse fide ambulans, non specie, peregrina paradiso, vel © Subobscurus sermo, inguit Nannius : sensum thune opinor : Volebat nos versari in mundo, quasi in re imaginaria, et que nulla soliditate subsisteret. Pato enim illumallusiage ad illod prim ad Cor cap. vn: Praterit enim figura hujus mundi; nam ose adat; Ambulonistmquam in imagine cul taille. > Edit. Eras. et Gill. cum duobus mss., velocie- sima dispositione; Rom., velocissima preeritione ; Amerb. et cxteri mss.,... disputatione. Commodo sensu; nihil enim aliud exprimit Ambrosius, nist Yelle se quam paucissimis verbis de imagine mundi disputare. Hterum autem post duos versus, ubi nus terri batur. 44, Ergo anima nostra, quae Deo vult appropin- guare, elevet se a corpore, semper illi sumo ad- hereat, ili bono quod est divinum, quod est semper, et quod erat ab initio, et quod erat apud Deum, hoc est, Dei Verbum. Ipsum est illad divinum, én quo vivimus, et sunus, ef movemur (Act. xvi, 28). Ipsum est quod erat in principio, ipsum est quod est : Dei exis Filius Jesus Christus © in vobis, quo non fuit, Est et Non; aed (I Cor. 1, 49). tpse dixit Moysi, @O@ ut diceret : Qui est, misit me (Exod. ‘on in terrenis, sed in cablestibus conversa- Anima mea in manibus tuis semper ( Peal. cxvin, 109). Erit autem, si se terrenis non misceat. Cum enim ad carnalia reflectitur, tunc ei illecebra obrepit corporis, tune ira et indiguatione exestuat, tune mosstitia afficitur, tune 4 supinatur per arrogantiam, tune dolore afli- gitur. 46. Ha sunt zgritudines anima graves, quibus plerumque ad mortem cogitur; dum oculi_¢j eantur, ut non videant vera lumen gloriz, et dit wterne hzreditatis. Quod si eosad Deum se Per intendat, aceipiet a Christo fulgorem sapientie; Ut illuminatum in agnitione Dei habeat obtutum, videat illam spem nostra voeationis, aspiciat illud quod est bonum, et placitum, et perfectum. Quod enim bonum, complacitum Patri : quod complacitum, per- icut habes in Evangelio, ubi dicit Dominus: imicos vestros, wt imitemini Patrem, qui pluit super justos et injustos (Mauth.v, 44 et 20g.) quod est utique bonitatis, Et postea coneludit, dicens : Estote perfecti sicut Pater vester, qui in colis cat, perfectus eat ( Rom, xu, fecta est : denique plenitudo Legis est. Quid autem tam bonum quam charitas, que malum non cogitat? 47, © Et ideo terras fugito, in quibus invidia est, ubi ambitio, ubt contentio. Boni ergo illius eapacem se anima tua praebeal; ut supra nubes volet, sicut aquila renovetur, sicut aquila pennas emittat; ut renovatis € alarum remigiis, alta petere non refor- i- D midet, banc habitationem relinquat : terrenum enim mx, 18). Exvat erroris desideria, abluat oculos suos; vetera, abjici ‘cum pluribus mss. et edit., aderat Domino; Rom., ted aderat Domino; unns mss. exhibel, adheserat Domino; alter, adkerebat Deo. qui in vobis.est, nom fuit, inquit, in ¢0; vet. autem a¢ mss. ut in contextn, nisi quod pro {in vobis, vet. edit. pravterebant, in nobis. 4 Deseribit vultum superbi, qui os sublime in coq Jom erigit : contrarius est demissus, qui vultum in terram dejicit. Ita Nanni © God. Reg., Et ideo terrena fugito. * Cum id avibus alz sint, quod remigium navibas; nine ducta est a poetis, ct maxime a Virgilio, ist metaphora, unde illam transtolit, Ambrosius,4039 SANCTI ut videat illum fontem vers sapientiz, tIlum fontem vite slerne, qui affluit atque exundat omnibus, aullius indigens. Quis enim dedit illi, ewm es ipso, et per ipsum, et in ipso omnia sint (Rom. XU, 58)? 43, Vita igitur fons est summumn illud bonwin, ex quo vivendi substantia ministratur omnibus autem in se habet vitam manentem. A wullo quasi inops accipit :largitur bova aliis, non alfande assu- mit sibi; neque enim nostri indiget. Unde et ait ex persona liominis : Queniaw bonormw meoram non In- diges (Psat, xv, 2). Quid ergo pulehrius, quam et appropinqunre, ef allharere? * quae major voluptes ce? Quod is qol viderit, et de fonte aques vive gratis gustaverit, quid potest alind desiderare? que regna? quas potestates? quam pecuniam? cum advertat quam isere etiam hie regum conditiones sit, quam ma- tabiles imperil status, quam exigna vitwe hnjus spa ‘in, quanta in ipso imperio servitia ; cur ad aliorum, non ad sun vivant arbitrium. 909 19. Quis autem pecatiatns ad vitan ler- ‘mam transit, nisi virtutum fultos pecetio, quod re- cepinm omnibus, sotis divitibas impossibite pronun- fiatur (Matth. xix, 26)t Non ergo his wii beatum est, sed illud videre, quo ists despicias, ¥ et Yana veri refellas, atqne inania et cassa judices, {lam nunlse veritatis pulchritudinem diligas, qua: has 6x- uli faco: 20. Erige igitur oculos, anima, 1uo8; los ceulos, de qnibas tibi Verbum Dei divit : «Corde nos cepisti, s0ror mea sponsa, corde nos cepisti uno ab ocnlis (wie (Cant. wv, 9). Ascende in palmam, vince sexeulum, ut teneas Verbi altitudinen. foris relinque, foris matitiamn : tatem mentis, quae habet gratiam in figno vite; st Javerit stolam snam, et ingrediatr in ef ‘vera est gratia sanctornm, in ceutnm, cirea quod Scribe: Domini ¢ pretendant, ubi non dies, aut sol, ant tuna lumen ministrant : eed ipse Dominus lumen est, totam illam civitatem Hle- minans (Apoc. xx1, 95); est enim lux Yundi (Joan. vm, 42): non utiqus lox visibitis, sed anima- Tum, quie in hoe eunde sunt, inteltigibilis claritudo, quibus se splendenti "tumine rationabilis infwndit prudentie, ¢ preedieatur in Evangelio (Cuc.xx1v, 38), incorporee virtatis inflaremans vapore secreta men- tiuin animorumqae penetralia. A. K qui ata eme ceeperit itfius civitatis superna, incola videlieet conversattone ac moribus, non discedat ab ea, non exeat; non reflectat ‘vestigium, now corporis dico, sed mentis vestigium, © Edit, vet., Que major votuptas est, qham quod ingutiertes gunareti? Qui pan, ete. a eam accedit, Rom. nisi quod haber id viderit : melins vero exarati cod. quos et sequimur. ‘® Mss. aliquot, et velut vana refell ‘vana veris (unus, vere) refellas; rectius alii, et omnes: edit., efvana veri, etc.,de qua focutione jam diximus. « Grecum verbim teupdiveas, quod hic vertiur W Ambrosio, majorem quandam emphasin bal ‘obscrvat Nanhius; cum idem sonet alque excos sti: qund vetus interpres reddidit, Vulnerasti cor AMBROSIL 4040 A non revertatur retro, Retro laxuria, retro imporitas est. Deniqnt ascendens ad montem Loth, retro re- Hiqult sodomitana fagitia : que autem respexitrets, non potuit ad superiora evadere (Gen. 11x, 30).Non ergo pedes (ol retro, eed mores mon revertentur. Non font manus toe remitsz, ot devotionis m= ac fidei genus dissolua. Non fiat yoluntatis ter Fecidiva iniraitas, non vllus intercursus crimioum. Sed Ingressws es, mane : pervenisti, oonsiste : al wens oulve evimam team (Gen, x18, 17 QR. Ascendens directum sttolle gradun, mellus inde tuto redit. Hine via, Inde ruina est. Mine as- cenaus, tide precipitium. Ascendendi quidem i- bor, ved descendendi peticulum : sed potens est Dominws, qui te fundstem illic enstodiat septem B prophettels muris et apostoliels turribas. eo titi Heit Dominus: Intrate, caloate, quia nesitit vinde- tois (Joel m, 43). Intes, non foris simes, Bt ix Kvangelio Det Filius dicit : Qui ect in tecta, non de scendat vere sua twllere (Luc. xvit, 341). Non wtique de hoe tecto Heit, ted de ille : Beton cere sic sat cameram (1V Esdr. x11, 60). 23. Intus ergo esto, intra Hierwsatem, intea 910 aniinam tuam pactteam, mitem aiqee (ranquilan. Non exeas dees, neque deccendas ves tum teted, nt honoribos, ant divitiis, aut errogamtia attollere. Intus esto, wt per te atientgenst hom transeamt, pec esia animam team non tranveant, rane wporationet et © cogitationes inanes: non ttansibant aetem, 6 senctificaveris bellum pre devettonis et dei eert- C mine, pro veritatis studio wtversus passiomam ith cebras, et sempseris arma Dei adversem spiriales equitias, et astetiom diebol, qui pertentat eenes nostros freade ac doto ; € qmem mansuctas betine facile proterit, qui non xerat jurgia, sed sicet deet servum Domini,cum modestia fidem doceat, et e# qui adversentur, redarguat, De hoe di Qui maneveres est , detlator exwergat (Joel m {nfirmas dicat : Onenia posenm in e0, qui me comjortel (Ph. ww, 13). 24, Hae Aue frewus etiam qui indrmes est, pre- valebit, et erit saneta anima ejies, et stillebwot é ‘montes prophetiei (Joe! im, 18), vel apostotic det cediuem, et colles fluent Ine : qualis ile tefis, ‘qui factis porum Corinthfis dabat (1 Cor. 1m, 8); ¢ flsent ef nese de suis vasis, et de peteorum sores fontibos : vel de ventre efus aquie vive, spirit videficet quas Rdelibes suis Spiritus sanctus wxtnic wat, qui etiam animam tam dignetur rigare, # ‘abundet in te fons aque satientts in Vitam stern eum, etc, 4 Bretendunt, id est, ante ¥iios Yentoria seat {Gunt, et eos custodiis suis eingunt, wt scite annta- ‘Vit Nannius, et jam alicubi a nobis om see Blt. ul priedcatur in Evangéfo © Edit., et ul licatur fn t Plerique nee ‘cogitattones tnanes ton transibuat: unus, mon franseant, #4 autem sanctiicaveris : conc: nius Vero ali el edit, ut nos fn ext, sisi quod ret Lhabent, suscitaveris, pro sanctifcmveris. © Nonnulli mss., quem manens vetus bellaror.4061 (Joan. 1", 18). Vi nos ta ut parentes diligimus, > EPISTULA XXX. Docet non habitandwin in locis depressis more luzar sorum, sed sanctorum instar in editioribus, ubi edi- feandun est templum Donsino, acitices in propriis mentibus. A luzuriosis non edificari hoc templw cujus (astigium equitatis ope metimur. Quinam pulera negantur sibi condere, et axcendere in domum Dei; quove pacto ad struendam eam, qua minis, qua promissis excitantur ? Awpnosivs RENO salutem, 4. Ubi superiorem absolvi epistolam, et perferen- dam tibi tradidi, venit ia mentem illad quod Do- inus in manu Aggat prophets locuins eet dices : ‘Si tempus wobis ext at habitetis © in domibus cetatis (Agge. 1, 438 Quid ergo fstud est, wisi n superior bus bitandum, won in vallestribus ¢ subterraneis has Dbitaculls? Qui enim infra tefram babliant, won pos: sant edifcare templum Del, et dicunt : Nom venit tempus wt edificerar domis Domini (Ibi.,2); sired quia 4 lusuriosoram ost hypogita querere, taptan- lium frigus estivum, eo quod resoluti déticits estes aliter ferre a¢ tolerare non quéant, et kdeo requirant ‘umbrosa penetratia: vel quod desidiosi ignava sub té- ris agant otta : delnde quod tenebrosa iftos et _opaca delectem magis, qnibes OLB operiri Magitia sua ceredant, secundum fllud : Tenebrae ircamdant me mt parieies, quem vereor ( Brel. xxii, 26)? Sed frastta the speraitt, evi profinda abyssi et abscondita Devs & ‘cernal, et omnia deprehienda { Sep. vm, 8). 2, At non Bliss in hypogets, tion Blisens habira- ant. Denique alter mortnam vidue fltum tulit 2d ‘superiors, in quibos consueverat sedere, et fbi eum resustitavit (1It Reg. xvn, 22) : alteri quoque Suna mitis {Il magna mulier, ot Scriptura testificatur (IV Reg. av, 16 et se9.), in sayertoribos hospitiuin paravit, et ibi concipfende sobotis, qula non habe- Dat, meruit prerogativam, ejasdemque resuscitati Pignoris vidit miracata. Quid de Petro dicam, qui © ad horam sextam ascendens in superiora, bapti- xandarum gentium voguovit mysteria (Act. x, 9 et 42g. ). AL vero parricida Abessalon in valle Regis antequam fant sibi (Stuldm stacait, et in fossam projectus est, cam D quant in sepulcro sepelivit, eripuit esset_ peremptus (H Reg. xm, 47). Ergo-sancti scendunt ad Dominum, Hagittost xf vitia descendant; © Ulva edit, Daris., wt fitios dilige.... wt paren- em ditigimas : sensu prepostero. > Scripts circa ann, 387. © Legitur in Graeco, dy otxorc xodoerddnis, td Bt, in demibws eavatis; unde Nanoivs existimat Am- Drosinm pet vores in domibus ccrlaris significatum volniase mitts edits subterranéas celles exstitisse. Nihilominus tamen idem agnescit infra dieir ‘Ambrosio, domos celatas, el ergentain vattortm, 4 Hypogtes, idquit Nannits, toca sublerrestrin, bi canpones et meretrices stabulori solent, quae ob similitndinem eubilivm ferarém tustra Romanis ap pellantur, Meretrix corte yepacrion vt xaueroizer EPISTULARUS CLASSIS 1. et nos ut filins dilige; quia A s: aula, ta q 4062 ti in montibus, e1iminost in vallibus ; Dews enim montium cat, et non Dens vallium (It Reg. xx, 20). 3. Qui ergo illic, WW est, in domibus habitabont valtestribus, in quibus non hibitat Deus; domum Det in se Laberé now poterant; bine chim Dominus qnarebat ab iilis donum, ut semet ipsos «did: rent, atque intra se Del templum vivis Bei lapidibus attollerent. Neque enim terrenorum parielum constructlones, et silvestrium 6 Tigna culminum de- slderabat, que cum fuissent, manus dirueret hostilis : sed illud templum quarrebat, quod in hominum eon- deretur mentibus, quibus dicendum foret : Vos estis templuin Dei (1 Cor. 1, 46); in quo habitaret Domi- thus Jesns, et unde ad redemptionem universoraim Procedercl, ut in utero Virginis sacra reperiretur Rex habitaret colestinin, et corpus humanain Dei templum feret; quod etiam, cum solu- ‘tum esset, in triduo resuscitaretur. 4. Sed liane domum luxuriosi non adiffeant, q celatas inhabitant domos (Age. 1, 4), et ewlato ar~ geno delectsniur; sordet cnim lis purumargentum, ita et istis sotdet simplicis habitationis locus (Esai. ¥, 8). Sinuant spatia domorum , et adjiciendo adji- cciunt, conjungentes domum ad domum, et villam ad villam , effodiunt terram; wt elementum quoque eorum cedat habltaculis, et quasi terre filli intra ¢jus recondantur uterurh, et abscondantur alvo. Isti plane sunt, de quibus dicit Hieremias: O qui adif- cant domunt swam non cum justitia (Jerem. xxi, 45) Qui enin cum justitia sedifleat, non in terrenis adi- d in caelestibus. Aédificasti, inquit, domun, metire superiora ejus, perflatilia distincta fenestris, et coutignata cedro t illita minio (Ibid., 14). Mctivur autem superiora, ui contemplaius judicium Dei, judieat judicium bu- rullis, ct judicium pauperis. Qui autem 9 in ava- Fitiam futendit, e ih ssiguinem innocentis, hon ‘ardificat supetiora cum judicio, wee mensuram tenet; quia now habet Christum: nec aspirate sibi divine flatus explorat gratke, tee pleni luminls splendorem Fequitit: hee fllita minio hahet ceenacula, eni non potest diel : Sicut retticula coccinea lubia tua (Cant. Wy, 8). 6. Non sepelietur, inyutt, Aujusmori (Jerem. xxi, 49); qulentti vivim sé sub terram quiem sepulttta. Depositus aque In valle corpora- ium detectationum, non invenit sepuleruni, de quo nominatur, © Amerb. com mss. aliquot, ad horom noha. Quod autem subditnr ascendens in superior Yelus vonsuetulo Judeorum indleatur, superiorem edium partem,, eum oraiuel erant, eonscendentim © Deus vallium bis vocibus subjangit Rom. edit Inguit ergo : Ponite jam corda vestra in vias wstr ascendite in montem. Sed sine ulto script editive c dicis sulfragio. © Nonnalll inss., fignorum culmin exterorum, et edit, fectio, eum fi idem signifect, ae figns trontinn Sed retiuenda catminuih bic1065 SANCTI AMBROSI 1066 possit rosurgere. Hujusmodi ergo vir, nec templum A infusione resplenduit, per quod evanuit illud profis- Deo zdifieat; quia non novit tempus correctionis sux. Quomodo enim possunt tales homines templum dificare, qui quasi ferse ac bestia in spelsea ferarum ct bestiarum latibula sese receptant, atque in foveas se serpentium more demergunt, et consue. tudine fraudulentze valpis infodiunt ? 7. Sed nec sepolerum sibi condit, qui ante tempus moritur; vivens enim, moriuus est (I Tim. v, 6): nee audit vocem Agi, id est, * epulantis, ut interpretatio declarat; quoniam non ingreditur tabernaculum Dei, in voce exsultationis et confessionis, sonus epulantis (Paal, x11, 8). Quomodo enim vocem ejes audit, qui opera ejus non videl? Nam si videret, audiret verbum, quod in ejus manu factum est, de- fectatus ejus a est ci, et descendit in ejus animam; ut epuletur in €0 sinceritatis et > veritatis cibos. 8. Ergo quia non audivit, fit iterum in manu Aggzi verbum, © et dic pressis malitia domibus, et ascendite in montem Seripturarum ccetestium, et caedite lignum sapientie, lignum vite, lignum eognitionis: et dirigite Yestras, ordinate actus vestros ; ut habeant ordinem suum debitum, qui necessarius et utilis est ad zedi- ficandam Domini domum (Aga 1, 8). 9. Nam si non feceritis, nec calum dabit rorem suum (Ibid., 10), id est, sermo ccelestis, qui sicut ros descendit super fenum, non temperabit fervidos corporalium motus passionum; nec ignita restinguet diversarum spicula cupiditatum: nec terra ejus, id C est, 4 anima, fructus debit; eo quod arescat , nisi repleatur irriguo verbi Dei, et perfundatur rore coelesti, spiritalis ubertate gratiz. 40, Et quia sciebat desides esse habitantes in hypogais , et voluptatum gurgustiis: + Excitabo, inguit, iltis spiritum Zorobabel de tribu Juda, et Jeaum Josedech sacerdotem magnum (Ibid., 24); ut incitentur ad edificationem divinz: domus. Nisi enim Dominus adifcaverit sibi domunt, in vanum laborave runt qui edificant eam (Paal. cxxv1, 4). tpse est Zo- robabel jugis redundantia, ut pote fons vitz, et Ver- bum 913 Dei, per quod omnia, et ex quo omnia, et omuia in ipso (Coloss. 1,16, 47). Hae dicit redundantia: Si quis sti, veniat ad me, et bibat (Joan. vi 37), hoe est, profluvium indeficie vium quoque nocturnum legimus Zabuton, quod est propheticum : sed jam et ipsum hujus fuenti © Aggzum vulgo interpretantur festivum , solem- nem ct gyrantem: sed forte illud vocabulum redd dit Ambrosius per v3 epulantem, quod solemnitatum ‘non minima pars in epulis soleat esse po ® Vet. edi. ef mss. non pauci, veritatis cibus. Non satis recte, nisi quis <3 epuletur passive occipiat, pro manducetur. © Rom. edit. sola, et dicit: ascendite in montem, caedite ligna, et edificate domum; quasi dicat : Surgi- te, ete ‘4 Edit. Rom., anima germina sua dabit. Ia vet. edil, ac mss. nisi quod ills omitiunt Jeaum ante Josedech : at Rom. edit. sic emendavit: Ezcitanit, inquit, ills Dominus spiritum Zorobabel is meatus. Proflu- D vium vanitatis in Jesabel, quar inimica veritati, et adversaria prophetarum cloquiis, ita dilacerata est ‘ut nullum ejus superesset vesti- ium, sed toto corpore suo cum omnibus posteritatis Suz insignibus cxstingueretur (IV Reg. 1, 35 seq.) Ipse igitur Zorobabel ex tribu Juda, ipse Jeses magnus sacerdos, et tribu designatus et pomine: duo significari videntur, et unus exprimitur; quia idem quasi potens natus ex potente, quasi redemp- tor ortus ex virgino, in utriusque idem nature diver- sitale dividuse, unius Filii Dei veritatem gigas sale- taris implevit. 44, Excitaturas * itaque a mortuis Zorobabd sanctum, ait: Adkue semel ego movebo carlum, et taus, quibus pulsavit, et apertum B ram, et maria, et desertum (Agg@. 11, 22). Moverat ante hae, cum de Agypto liberaret populum sau (Exod. s1v, 98 ef 4¢9.), quando in costo colomm erat ignis (Exod. x1, 24), terra inter Quctus , aurvs i via in aqua, in deserio messis quotidizea frogumn coelestium multiplicabatur, petra solvebatar in fontes aquarum : sed movit et postea in passione Domini Jesu ( Luc. xxu1, 44); quando ccetom tese- bris obductum, sol refugit, petra scissa, tumuli aperti, mortai resuseitati, draco victus in Buctibes it piseatores hoininum, non solum navi antes in mari, sed etiam ambulantes sine pericuo, 42. Desertum quoque motu , quando infractuo- sus nationum populus messe cappit devotionis et fidei flavescere; et cousquedeserti, et geutium commotio facta est ut apostolorum quos direxit ad genies Vocandas, lama esset et tam vehemens praeicatis; ‘ut in omnem terram exiret sonus corum, et in fret orbis terre verba eorum (Ps. xvin,5). Tanta, inquam, commotio deserti, ut plures filii ferent desertz, quam ejus que: babebat virum (Esai. uv, 4): eo reret desertum, ut lilium (Esai. xxxv, 1): introireat lecta gentium ad residuos populi; quo relique salvee fierent per electionem gratize (Rom. x1, 6). 45. Et replebo, inquit, * domum hane argento mee et auro (Age. 1, 8); eloquiis conlestibus, qua sum sicut argentum igne ex veri claritate luminis, sicut auro spi rum occultis mentibus refulgente. Has di fert Ecclesiee suze, quibus intelligibiles thesauri r- plentur, et gloria | augetur domus super prioren gloriam, quam populous habuit } electu: 44, Pax enimet tranquillitas animze super ome filii Josedech sacerdotis magni. Ye logins od est Zebulon, io propheticum; sed etiam et ipsum ; Rom., legimus quod cat propheticum, et ipsum : at mss. magn consenss nobis suffraganiur. 8 Rom. edit. sola e textu eximit xo a mort 4 Rom. edit., domum hanc gloria, dicis Domina ezercituum, Meum est argentunt, et mexm est cxren, Replei ergo argento, etc uidam mss., augetur domus superiore gloria. 5 Eadem edit., Hoc enim est quod sequi Me Horadomus iatius novissine sper man, dicit Dominus exercituuam : et in loco i paceni. Pax enim, ete. et spiritum Je Piet. ed4065 sum (Age u, 40). Hare est pax (Philip. v, 7) super pacem, quae dabilur post tertiamcommotionem cat, aris, terra, deserti; quando destruct omnes Pote- states et Principatus. Corum enim et terra transibunt (Mauh, 1819, -35), et omnis istivs mundi figura: et Unusquisque in romphza insurget ad fratrem suum, id est, QL verbo penetrante medulias anime (Heb. 1v, 42); ut destruatur quidquid est contrarium , currus ex Ephrem, et equus ex Hierusalem, ut Zacha- rias dixit (Zach. 1x, 10). Et pax per omnia, ullis obsistentibus corporis passionibus,, aut incre- dulz mentis impedimentis; ut fiat in omnibus omnia Christus, subdita Patri exhibens corda universorum (Cor. xv, 28). 45. Unde et ad ipsum solum mystice dicitur: B ‘Sumam te, Zorobabel, et ponam te sicut signaculum ; quia te elegi (Agari 11, 24). Etenim cum fuerit anima nosira pacifca, ut dicatur ei: Converiere, convertere Sunamitis (Cant. vi, 12): quod pacidicain signiticat, et ut tuo nomine ular eipnvociv; tune accipiel in se sicut signaculum Christum; id est, imaginem Dei, tutsit ad imagine ; quoniam qualis calestis, (ales ef ceelestes (I Cor. xv, 48). Et oportet nos portare ima- Binem ccrlestis, id est, pacem. 46. Atque ut sciamus verum esse, habes in Canti- cis, inultimo jam perfecta anime dici, quod et tibi dicat Dominus Jesus: Pone me xt signaculum in bra- i, 6); ut luceat pax in corde operibus tuis Christus, et formetur in te sapientia, et jus 106 dilige; quia nos te diligimus. « EPISTOLA XX Querenti Inenco num cos qui statim a pueritia , et eos qui jam etate provectiores crediderint, diversa charitate Deus ditigat ; respondet sanctus Presul in Scriptura Deum Synagoge, que prius fidelis [uerat, lapsum doluisse; postea tamen charitalem suam transtulisse ad Ecclesiam , wt per duas uxores Da- tid, nec non Moysis de muliere captica locum signi- fcatur. Anvaostus Inexao salutem. "4. Differentia ebaritatis utrum sit allqua apud Deam, eorum qui a pueritia erediderint, et eorum qui juventutis > aut posterior denter requirendum putasti; nam hoe quoque Scrip- tura divina non pretermisit, neque intactum reliquit. Siquidem Dominus Deus noster ad Joel prophe- ‘tam non otiose ait: Lamentare ad me super Sponsam © praecinctam sacco in virum ejus virginalem (Joel, 9), dolens Synagogam, que antea virginitate sua desponsata Dei Verbo foret, vel animam certe que # Scripta circa ann. 387. > Rom. edit., aut provectioris aetatis. © Mss. aliquot , prezcinctam ac super virum; edit., Preecinctam sacco'super virum. 4 Mss. nonnulli, de bonis mentis, + Omnes edit. et mss. catlestis alimenti, copia vi Parrot. XVI. EPISTOLARUM CLASSIS 1. domus gloriam eat; quia pax superat omnem sen- A @ de bonis m et redemptio. Vale, fli, et C deflere seme’ slatis processu, pru- D mysterin 1066 is decidisset; ita offendiculum incidisse peceatorum flagitis, ut odia contraheret, et inquinamento impietatis, ac perfidize obsoleta sordibus, miserabili esset despectui, longe mutata ab illius Sponsze gratia, que ante meruerat audire: Sponsabo te mihi in fide et justia et misericordia (Ose. u, 49). 2, Nec immerito lamentabitis pronuntiatur, quae tantorum munerum amiserat pretium , et virtutum dotalium tam grave subierat dispendium, ut ei vir- inalis Sponsus eriperetur. Nostris enim meritis Yerbum Dei nobis aut vivit, aut moritur; nam si bona stuilia atque opera nostra sint, vivit atque operatur in nobis Dei Verbum : si tenebrosw cogitationes operationesjue noBire sint, occidit nobis sol justitise (Malac. wv, 2). 915 Et ideo lamentandom preecepit pro ea anima. Nam sicut illis gratulandum et epulandum est, cum quibus Sponsus est; ita ill anima lugendum, cui Sponsus fuerit ereptus,, sicut de apostolis scriptum est in Evangelio: quoniam eum ‘auferetur ab eis Sponsus, tunc jejunabunt in illis die- ‘bus (Matth. 1%, 15). 3. Ergo et lize anima habebat ante tztitiam et jonemn, cum haberet rapbevexiy non jejunsbat, quia dies erant epularum et refectio- nis; cum adesset Sponsus, Figatus, quo corda hominum ketific: posteaquam Sponsum factis suis amisit, jubetur in ilicio agere poenitentiam peccatorum suorum, et sam; quia mortuus est et crucifixus pro ea Christus, qui est maplevuxic Diyos ( Peal. cm, 48). 4. Sia prima zlate conven hee videwur experta eopulam ; sed a principio vir ginalem fidei suze orem Christo dicavit, atque ipsi primis fcederata pietatis myster inoffen- foret lamquam ila quae appre- hondit justitiam, et obviabitilli quasi mater, et quasi muier a virginitate suscipiet illam (Eccl. xv, 2). 5. Altera quoque est acquisita ex gentibus, et tutraque Sponsa unius Verbi, quod est msgoum - Rdque tibi demonstratur in libro Regno- rom (I Reg. xxv, 59); si quidem David duas uxores habuit Achinaam Jezrabelitem, et Abigseam acqui- sitam sibi postea : illam rigidiorem, istam misericordiz plenam et gratise, hospitalem ac liberalem animam, que revelata facie Patrem vidit, epeculata @jus gloriam; qua suscepit divinum illum paterna gratiz rorem, ut habet nominis interpretatio. Quid in quibus habes, ubertatis eaelestis ind rigatus; cod. Tigatus, Hoc ultinum non satis apte, cum Figatus sit -asu pro, rigat Duo mss., veriiatis prosapie; melins alii totidem, veritetis provapia ; unus, pielatis prosapie. Minus eleganter. ou In textn, paveis exce4087 fidei atque justitize infudit corda universorum? 6. Pulehre igitur huic anima verus dicit David, quod illi Abigase dictum est: Benedictus Dominus Deus Tercel, qui misit te hodie huc obviam mihi, et benedicti mores tui (Ibid., 32 et seq.). Et iterum dicit ei: Ascende in pace’in domum tuum, Vide, jam audivi vocem tam, et reveritus sum faciem tuam (Ibid.). Denique in Canticis etism have verba sunt Sponsi ad Sponsain : Ostende mihi faciem tuom, et insinua mihi vocem tam (Cant. u, 44). 7. Et tune quidem dimissa est, quoniam alteram babebat virum, qui dicebatur Hebraice Nabal, > La- ine insipiens, durus, inhospivalis, inhumanus, gtaus qui oflicia nesciret referre : sed posteaquam cam sibi in wxorem propheta David. Ver enjus copulam © Ecclesis erediturae ex geutibus significantur mysteria, que amisso viro, eo: ante juncta fuerat, transivit @1G ad Christm, censu pin dives, humi- Titatis et fide’, miserienrdise quoque dotata patri- monio. 8. Sed hoe loco non ista deyloratur, sed illa Ac naam, quie fait male fortis in fratrem; et ides frater facius est in commotiouem. Unie ex person evrum dictum est : Posuisti nos ia parabolam in gentibus, commotionem capitis in populis (Psal. xtan, Quam nutantem inveniens diabolus, sicut len dirwit, cet jucunditatem ejus abstulit (Mich. 1v, 4): vineam ejus et ficum evertit, sub quibus solebat ante requiescere, et arescore fecit fructus ejus. 9. Quos aridus miseratus, atque aibentes siccitate imia, dieit ad prophetam Deus : Lamentare ad me super Sponsam precinctam cilicio, et super virum ejus virginalem (Joel 1, 9), id est, super aninwe bujosmodi vel Sywagegce viram mortunin, Cui ioco alio expostu- Jans dicit (Ose. 19. 6), e quod oblita propositi sui, oblita charitatis, immemor gratiz, devia discipline, superiorem uxoris alfectnmn amiserit. Meritoque suis eam sermowibus redarguit, memorans et retexens ejusdem blanditias, et pictatis vorabula : Non sicut domestieum me voeabas, et patrem et initiatorem virginitatis (we. 40. Ergo huie anime evi per intemperant mortanm est Dei Verbum, et ile rephennis Yayor Oe c SANCTI AMBROSII autem ros Patris, nisi Dei Verbum, * quod humore A nis ejus impesimentis, et exuens’ vestimentis 1068 capti- sitatis; itis. omnibus eapitis sai capille, id est, pecestorum crinieulis, qui quist superfiul vostro in corpore ¥ Inoniam si vir comam nutria, ignominia est illi (I Cor. 31, 88); in unitate Adei, in virum perfectum, in mensuran atatis plenivudiols Christi studeat oceurrere (Ephed. 1, 43); tt bmnem deponat animi perturbationem, et ebaritale ftindatt augeatur in Domino Jesu, € et universo Reatirat inerementum corpori. 44. Hee est anima illa, quam Lex demonstrat bi in specie mutieris bone, quam si videris in preda, et eoncupieris accipere in uxorem tibi: Induces, inquit, eam in domum twam (Dent. x31, tH et acq.); ut tola ei committas interiora domus tua, uncius est vir ejus, suloiam a lege viti acceyit Bomnium tuorum viscerum poscessionem, atferas ej: superfiua, tondeas lapsus acuta, ne fuciat dolam, tuarum exnvias passionum; aque inanes ‘sensus recidas. Ideo ait: Rades cut caput; quo nulla obstacula patiantar venti sapientis, Qui sunt in capite ejus. Ex sedcbit, inqpit, trivinie diebus in domo tna (Eccles. u, 14), peceata propria deplorans nativitatis, et comments QYF nequissini Patris disboli, qui vult congregare, quie hon gene ravit (Jerem. xvi, 41); ut hujus mysticl nomeri pa- Tifcatione mandata, conjugil elaves adipiseatnr. 42. Et pulchre ait: Postea intrubis ad eam; otns ingrediaris in snimam tuam, atque intra ipsam (e cvlligas, et in ea habites, apmd eam commoreris, in ipsa tibi sit omnis conversatio; mt sis nen in carne, sed in spiritu, et propouas adjurigere eam Aibi ad consortium vite, seiens qaoniam common cabit tecum de bonis; et perfunctus ejus gratia divas : Puer autem eram ingeniosus, et sortitus xm animam bonans (Sap. wut, 49). Et ita thi respondeat: Assumam te, et inducum te in domum mattis mew, et in scoretum ejus, quae me concepit (Cant, 11,4). Bona mater avimaruii Hierusalem illa, quia’ in él est. 45, Erit ergo uxer tnd, ét inveniens té oscutabi- lur te. Et ai postea displicuerit tibi (Devt. &x1, 14); quod castiget orpus suum, et servituti redigat, non Patictis eam servire, idl est, voluptatibus eo: poris, nee subjicies eam carniy sed liberam permanere pa- fieris : nee alienabis eam, hoe est enim vendere: et novacula non satls cidit, 4 Iuctam ineidit, intereessorem adhibet; ut B nee euntemnes eam, sed permittes servire eam Deo vocetur ad penitentiam, quo posit mereri mise cordinm. fila autem qn bona intellecta, et decora in aspeotu vaide, sicut Abigwra aequisita sibi erat in prelios devietis ad verseriis, et mortuo viro, qui vale Iatos nequitiis spiritalibus repngnabat ac resistebat, ne sibi speciosa uxor adimeretur (I Reg. xxv, 50) : quasi victor et diligens Sponsus jucunditstem covfert: et gratiam, emundans eam ab omnibus pulchritudi- £ Géa. Royer, quod Inmore grate ot fide mnerh. et sex ms-., Laine mnsipicntia. eGo Rayne Bete creduntur signifiota myste- rit, Et rursts pro censu pid dives, idew habet, censu predines. Ultima edit, Paris., (uctum incidit. W sobrietate. a suo in castitate fidei, et bonoram oper Yale, ot nos dilige : quia nos te diligi RPISTOLA XXXIL Perdicis fallacia et libidine adumtbrari Sutanamtradit. Quomodo hic clamando sibi congregarerit popalos, et evs Christus etiam clamando od. se revocarerit? quonanve pacto id cum perdicis natura convenial? Sub quee colligit non incassum Christum clamese, © Omnes editet nomnulli mss, et unirersa acgui- rat incrementa corpori; alii mss. plures et potiores, €t wiiverso uciuirat inerementum; quidam , incre menta, corpori. + Scripta cirea ann. 587.1069 sultan illum, quem Deus elegit, saleum futurum. « Aupnosivs Inénco saluiem. 4. Clamavit perdi, congregavit quae non peperit (Jerem. avn, 44). ® Licet enim mihi de superioris| fine ¢pistola, sequentis mutuari exordium. Celeber- ima quirstio; et ideo ut possimus eam absolver quid de natura avis istius hebeat © historia, consid: remus. Nam et hue considerare non medineris pru- dentiz est, siquidem et Salomon cognovit natures animatiues, et locutus est de pecoribus, et votatili- bus, et de reptilibus, et de piscibs (II Reg. 1¥, 33). % Dicitur itaque avis iste plena esse doli, fraudis, faliscix, quae decipiendi venatoris vias calleat, atque artes noverit, ut eum a puitis avertat suis; omnia- ‘que tentamenta versutia QI non pretermittere, qvo possit venantem abducere a nid» et eubilibus le si insistere odverterit, tomdiu iludit, quamdin soboli fuiendi signa tribuiat et potestatem. Quam abi evasisse senscrit, tune seet ipsa sub- rabit, et lubriea arte deceptnm insidiamtem re- Ainguit. 3. Ferturetiam promiscux esse permixtionis, ¢ ut in feminas cum summo certamine mares irruant, et ‘yoga calescant libidine. Unde impirui et malevolum et fraadulentum animal adversario et cireumscriptori generis hmmani, faHacissimogue, et impuritatis ave~ tori conferendum patat 3. Clamavit ergo perdix, © qui a perdend» nomen acrepit, Satanas ille, qui Latine Comtrarins dicitur, Glamavit in Eva primum (Gen. m, 4, 5), clamavitia sain, elamavit in Pharao (€zod. v, 2), Dathan, Abi« ron, Core (Num. xvt, 2). Ciamavit in Judvis, quando petieruut sibi fieri deos, cum Moyses Legem accipe- ret (Exod. xxxu, 1)."Glamavit iterum, quando de Salvatore dixeruut : Crucifigatur, crucifigatur; et: Sanguis ejus auper nos, et super filios nostros (Matth, © Ta mss. magno numero, et vet. edit. ; cod. antem Vat. was Long, ae Lvt. et cum his Kom, edit Anbrosins Sabino, quam juscriptionem join jam excutiems. ® Rom. eit. sola, liceat mihi de superioris ad Ire~ xeeum te incarnatichis Dominic sucramento contra Apoltinarium epistol@ fine, etc. Manilestum autem ‘ent istare ab edutoribus ea iment: interpolata esse, ut Indieavent hujusce evistole initium relerri oportere aul finem illus, qua sie Wesinit.. derelict eat diz, qui elumavlt ut eongregaret qnar non neperit, ve. Hujus quidem altinze in sit, edit. inseriptio legitne Treneo : sed cum eandem epistolaw non _oiodo Yeoneti fiss., ver eta inseriptam exhibeant; sdientur exara porro vitl tu, ut quenadwadum que ad Sucbinum est itleo Vel. edit. inscripts {uit ad Irenexm, quia editures eam hoi ipsi dectinatam putarunt, ad ques hire wostra; non atiter etiam bane. qua de agitur, tres memorAi mes. inscripinm Sabino evhifvnt, quod ibrariéillain witem destinatam foisse, ad quem alin tp. sibtpersuawerint. Sed illas diversis.scriptas at avbliremir, inet vel ipsa r jn utraue ser- fim agivur i enm salam ameriti_ aq tis, i iiarius eum Freneo, quippe quem liam Gili vocabulo compellar: in subscriptione non lem edit. EPISTOLARUM CLASSIS 1. 2¢ pouguam diabolus omnino spolintns (uerit, tunc & 2x01 41070 25, 25). Clamavit, quando sibi regem teri postularerunt; ut recederent a Domino Deo rege (I Reg. vit, 8). Chomavit fn omni tano et perfido. 4. His vocibus congtegavit sibt poputos, quos now creaverat; Deus enim hominem ad imoginem et iNitudinem suam fecit (Gen. s, 27), et diabolus sibi hominem voris suze fraude sociaverat. Congre~ gavit sibi_nationum popalos, faciens divitias non ‘cum fadicio. Unde in proverbio est de divite avaro, quia perdix iste congregat divitias non com judicio, AL vero meus Jesus quasi judex bonus eum judicio ‘omnia agit, qui venit, siewt seriptom est, dicens : Egoloquor justitiem ot judiciamn selutis (Beai..sm, 1). 5. Ba igitur gratia depracdates est perdiicem iam iabolum, abstalit ei male congregatas divities mnl- B titudivis, vevocavit ab errore animas genttam, men- tesque nationum deviantium. Et quia diaboli voce deceplos seicbat, et ipse ut vineula nexuaque veteris, erroris solveret, clamavit primum in Abel, cujus clamavit vox éanguinis (Gen, w, 10). Clamavit in Moyse, cui dixit : Quid clamas ad me (Exod. xrv, 48)? Clamavit in Jesu Nave (Josme 1, 4). Clamavit in David, qui ait : Clamavi ad te, satva me (Peal. ‘cavin, 146). Clamavit et in oran®us prophetic. Unde et od Esaiam dicit : Clama; et ille oft : Quid clamabo (Esai. st, 6)? Clamayit in Salomone, convecans eum ltissinea € privdicatione sapientia : Venite, adite de Q1O ricis ponibus, et bibite vimum quod miscui vob (Prov. 1x, 5). Clamavit etiam in corpore suo, sicut Searabzrus in liguo (Hebac. 11, 44). Clamavit ut in C diatorem falleret et circomveniret, dicens : Deus, Deus meus, quare me dereliquistt (Meteh, xxv, 46)? Clamavit ut dispoliaret, respondens latroni : Amen, ‘amen, dico tibi, hodie mecum eris in paradise (Lue. xam, 43). liaque ubi clanravit Jesus, continuo perdix ite « eongregatis in dimidio dierwim snorum dere- ictus eet. . Aubitaverit sanctus noster. Haque cum multo major mumerns mss. et omnes vel. edit. eamdem hane eristolam ad Irena datam signiicent, comaue sce verha commode referri queait ad illa jare que non generavit; cider estimenda esse pi € Tutellige Histor. Anim. Aristotelis, ubi ib. 1x, cap. 6, vel Hist. Natur. Plinii, ubi lib.’ x, cap. 33, subjecia perdicis in venatsres astutia-desceibisur. mtla etiam hae de re tradit Basi Bin oni. el ura. bom. 13 Exhort. ad Bap, Multa simititer Aldvovandos lib, xi Ornithol. et Huetins Olvervats ad Origen. Comment. pag. t6-e0 17, .. ut in mares vetuti feminas. diers etymologiam a recentioribus c fltam dicit Aldvovandus; unde intelligas eum in hune Ambrosi locum noi se. Quod autem illam ridicutam esse idem comiendit, nom reftaga~ nit’; eum ad Ambrosit propo-itum satis fuerit eam insins wiate receptam esse, Dalechampius in Plinvum bo ire Lali llasejstem vod sola, judicium satataria + pradicatione ad sapientian unus, precdicaiione ac supientia; melins eter’ mss. ‘ut in'contextu.4074 6. Unde et quidam nature perdi aptandum putarunt, eo quod aliena diripiat ov: foveal suo corpore, atque hac sua fraude partus alienos studeat acquirere. Sed ( quod aivnt, * cor- ‘oculum ; habent enim et volatilia suas artes ) ubj istud adverterit, cujus aut singula ova direpta, aut cubile fu tata soboles specie’ simulatione decepta, duit se alque armat versutia ; et cum labor omnis impensus nutrimentorum educantem exhauserit, atque adolescere pulli cox petint, tune vocem emiltit, et quadam pietatis tuba rolem advocat. Que naturali quodam auditu exci- tala agnoscit parentem, et simulantem deserit. Ita ‘cum vull congregare quae non peperit, amiltit quos nutriendos putavit. 7. Non superdluo igitur et Jesus clamavit ; ut quia totius mundi populus voce perdicis, blanditis, arte, specie deceptus ab auctore proprio deviaverat , Jubricas artes secutus, veri parentis voce revocatus fallacem relinqueret, atque in dimidio dieram ejus fraudalentum desereret, id est, ante bujus finem ‘secali, cui nos eripuit Dominus Jesus, et ad vitam wlernam voeavit. Itaque nune mortui mundo, vivimus Deo ( Rom. v1, 8 ). 8. Cum igitur perdix iste penitus a falsis filiis derelictus fuerit, tune erit stultusille, quem elegit Deus, et sapiontem confudit,salvus; quouiam qua ‘stulta sunt mundi, elegit Deus. Ideoque si qui detur sapiens esse in hoc szculo, stultus flat, ut sapiens (1 Cor. 1, 97). Vale, Ali, et nos dilige, ut C Domine vocabitur ( Bzod. ait, 23 Lee. quoniam nos te diligimus. ¢ EPISTOLA XXXII. litates ; in amabiti enim ayimam volup- ati deditom adumbrari, in odibiti vero severiores virtulzs consectantem : hujus autem unius primo- genitos esse cum ex altero loco, tum ex ¢0 etiam gui fuit propositus, intelligi Aupaosius Inexzo salutem. 4. 4 Superiore epistola seripsimus liberandam ab adversariis animam nostram, et cum ea indissocia- bilis vite subeundum consortium. Et quia sermo SANCTI ANBROSII 1078 ilem , alteram amabilem; non perfunciorie motus videris, ne forte duas animas istum sibi adscivisse aliquis intelligat : quod Geri nequaquam potest. 2. Verum ipse non ignoras quod interdum Scrip- tura com allegoriam diet, alia ad speciem Syns- lia ad animam, alia ad Verbi mysterium, alia ad diversas species et qualitates animarum : que discernit, qui dijudicat spi- itu. Unde sequenti capitulo Legis non duas animas, sed diversas qualitates unius anime comprehensas esse arbitror. Est enim amabilis animz species, que concupiseit voluptaria, qu laborem fugit, compane- tionem declinat, judicium Dei negligit. Ideo amabilis, quia dulcis et suavis ad tempus videtar, que B mentem non afiiciat, sed oblectet. At illa altera tri tior, que zelo Dei conficiatur, sicut uxor severa Scortaricomparem suum nolit, non patiatar, non s- nat, nibil indulgeat corpori, nibil voluptati et delee- tationi relaxet, abdicet occulta dedecoris, dura li- borum sequatur, gravia periculorum. 3. Si igitur pepererint ef ambze, non poterit, in quit, primitivum filiom aimabilis in haereditatis insti lutione peeponere primitivo Gio odibilis; cum sciat jvum esse. In quo noa tam significari puto, quasi inter primitivos duos, quam expressionem solum odibilis Glimm primitivi habere praerogativam. Primitives enim primogenitus est, sancti autem primogeniti sunt; quia onmnis masculus adaperiens vuleam, sexcies 1, 23). Now tamen omnis primogenitus sanctus ; non enim sanetus Esau, qui utique primogenitus. 4. Sancti autem primogeniti sunt ; denique habes in Nomeris :* Eece twli tevitas de medio filioran Israel pro omni primogenito, qui aperit vulvam, a fis Tract. Mihi enim in quo die perenssi omne primogenitum Hgypti, sanctificasi omne primogenitum Tera (Num. sit, 12}. Ergo levitas. pro primogenitis ac- copit, quasi sancios; sancios enim primogeniios esse cognoscimus ex episiola ad Hebraos scripts, civitati Hierusalem, et decem millibus axgeloram ; & Ecclesia primitivorum ( Hebr. x, 22 ). Ergo sicat primogeniti Ecelesize san etle ¥ qnonian iste nobis de Deuteronomio ( Deut. xx1, 16) exem- D ipsi quoque primogeniti. Non enim nascendi ordise plum assumpsit assertionis suz, quo loci subjectum est 920 de viro, qui duas uxores habebat, unam * Edit., cornicis oculum ; mss., cornici oenlum, ‘quomodo etiam Tullius orat. pro L. Flacco. Videwut SMtem Avabrosius proverbiunt Grascum, de quo M ‘erobias lib. 5 sellicet carnix corniei ocul callidus eallidi Artem, qua sibi frandem facere moliebatur, astutior! arte deludit. Vide Adag. Eras. chil. 4, cent. 3, prov. 78. b Ita Fras. et seq. edit. cum mss, aliquot : Amerb. autem cum allis nonnullis,erroris similitudine, speciei simalatione : Colb, nus specie simulationia, decep Prat. vero, et Gem., errori, similitudine, specie, tins Giius fuit Lise, non pri sancti, sed sanctiticationis munere ; Levi enim ter- us utigue (Gen. xxrx, 34). wlatione decepla. Quze quidem lectio non dis- Plicet. © Scripta cirea ann. 387. 4 Superiore epsiola non’ éuiows superiore, sed tantum penultima; cum illam inter et eam quz bie incipit, alia videatur fuisse interjecta, ut in. i. ‘ostensum est. * Hunc locum etiam in lib. m de Cain et Abel, im. 7, tractatum reperies. Utrum vero librum, an ad hane epistolam Ambrosies de eodem Numerorum loco in libro de Benedict. Patri in Ad:4075 Quam vulvam? Audi dicentem : Erraverunt pecca- (ores ab wtero ( Peal. unt, 4). Quia intellexis mogenitum, qui aperit vulvam; intellige uteram onze matris, a quo non errant sancli, sed pecea- ores. Levite autem avferuntur de medio QR Is rael ; quia nibil habent commune cum populo, cujus wrimogenita szcularia destrnuntur. Primogenita enim seuli alterius matris sunt, a cujus wlero se- Grogatus Paulus est, cum ad gratiam vocaretur Dei (Galat. 1, 15). Et ideo de medio populi segregatus, ‘Verbum recepit, quod est medium in corde nostro. Unde et illud dictum est : Medius outem vestrum stat, quem vos non videtis (Joan. 1, 26). 6. Non otiosus itaque nobis a Lege in Legem exeursus fuit, ut primogenitum non esse amabilis R ut vulgus philosophorum est, remissioris et voluptariz: Glium doce- Femus; quamvis propositi capituli verba hoe ex- Primant, dicente Scriptura: Non poterit filium ama- * primitivum proeponere, cum sciat flium odi~ yam esse ( Deut, x11, 47 ). Ile est vere Primitivus, qui sancte matris sancius est partus; sicutilla vera mater, a cvjus utero non errant veri filii, sed peceatores. Ergo ille non vers matris Glius, on primitivus verus, sed quasi primitivus juvatur sumplu, ne egeat; non ut dives sit, honoratur : hic autem dupla ex omnibus accepit, ut abundet etiam in Genesi habes patriarchas a fratre suo Jo- seph geminz singalos stole donatos munere, cum Femitlerentur ad patrem (Gen. xiv, 22), > ut signi- EPISTOLARUM CLASSIS 1. 5. Qui autem sanctificatur, ipse aperit vulvam. A conferens patrimonii 4078 lio autem Sarrse dupla dedit, euinon solum temporatia, sed etiam superna et perpetua collata sunt. Vale, et nos dilige; quia nos te diligimus. © EPISTOLA XXXIV. Honoxrianow an ania, de qua prave sentixnt philo- sopht, coblestis substantice sit, quarentem primo remittit ad libros Esra ; tum dignitatem ejus ostendens Pauli testimonio, qua ratione ibidem omni creatura ingemiscere, ac rursus liberanda esse dicatur, explicat. Auanosivs Honoxriano salutem. 4. Quesisti a me utrum anima coclestis esse videatur substantize; “non enim aut 92S sanguinem, ‘aut ignem, aut nervorun: barmoniam animam puta terpretatur : aut, ut illa patricia qusedam eorum prosapia Platonis disputat, ‘quod ipsum se movet, et non movetur ab alio, ipsa Libi anima videtur : vel certe ut Aristoteles aeri. ingenio quintum quoddsm elementi genus induxit, probasti, id est iveelézeay, ex quo componeres et velut fingeres anima eubstantiam, 2. De quo tibi © Esdre librum legendum suadeo, et illas philosophorum nugas despexerit ; et abditiore prudentia, quam collegerat ex revelatione, perstrinxerit eas substantia: esse superioris. 3. Apostolus quoque etsi non expresse, tamen intelligendum nobis reliquit, quasi bonus magister, et spiritalis agricola, occultis doctrinze seminibus excitans discipulorum ingenia, quod anima nostre ficarent patri repertum Joseph, quem defuncium C potioris creature sint, et cujusdam prastantissime esse erediderat pater. 7. Primogenitus.itaque hereditatis accepit pree- rogativam, dicente Seriptura : Hic eat initium fliorum ejus, et hie debentur primogenitalia( Deut. xxt, 18). A. primogenito igitur Dei Filio primog neti, et ab illo initio (quia ipse est (Apoc. 1, 8 ) initium et finis) initium sanctus aunenpatur, fnitium flius, cui debetur primitisrum prerogativa, secundum illud ad Abraham dictum : Ejice ancillam, et filium ejus 5 non enim hares eritfliua ancille cum filio meo Asaac (Gen. x11, 10). 8. Quod magis ad hereditatem virtutum, quam Pecunize spectare divino oraculo docetur, dicente Domino : Omnia quecumgue tii dizerit Sarra, andi ocem jus ; quoniam (Ibid., 42). Que erat alia in Isaze, nisi sanctitat hzreditas, qua nobilitaret patrem ? Et filivm quidem ancille super nationes prafecit, quasi simpla @ Ita omnes edit. ac plerique mas. non male tamen fere_omnium _philoso- n opiniones de anima. Siquidem Xenoerati a. meus est nullo corpore, Zenoni ignis, Arisio- teli quinta quaedam essentia, quam enteleehiam no- Aristoxeno corporis intentio quaedam, Empe- docli Cord affusus juripidi Deus, Pythagorae natara. Cum enim dicit, quia vanitati creatura subjecta est non aponte, sed propler eum qui subjecit in esse gratiam, quarum vigore et virlute inadoptionem Gliorum Dei assurgit humanum genus, habens in ‘8e quod ad similitudinem et imaginem Dei tributum est sibi. Anima: enim neque tactu aliquo eompreben- duntur, neque visu corporeo videntur ; et ideo prar- ferunt illins incorporec et invisibilis natura: similitudinem, et supergrediuntur substantia sua corpoream 1 sensibilem qualitatem. Quie enim videntur, temporalia sunt, temporalia significant, temporalibus aggla- Leaac vocabitur tibi semen D tinantur ; illa autem que non videutur, wterno illi et summo adherent bono, atque in ipso vivant, et sunt, et moventur ( Act. xvn, 18); nee abeo, si oni consulunt, se patiuntur separari ac dividi numeri, Diewarcho nomen inane, Democrito atomi. Ize P.’ Nannius ; iam preemisit relatam a sancio Prasule Platonis sententiam ex lib. de Legibus petiam ease Adis quogue tb. de. Noe et Arca, cap. 25, num. 92, et Quast. Tuseal, a * Liber IV Esdrz hoe loco indieatur, de cujus auctoritate actum reperies in Adwonit, ‘ad lib. de Bono, Mortis. { Eras. et. seq. edit., non expressit.; Amerb.1078 4. Uuaquequi isto clausam gurgustio, que tamon terrense hj habitationis consoriio non degeneraverit, ingemiscit gravala corporis hujus conjunciione ; quia corrup- bile corpus gravat animam ( If Cor. v, 4), et inclinat terrenum habitaculum mentem multarum cogitationum ( Sup. 1x, 48) : simulque eognoseens quia per fidem ambulat, non per speciem, peregri- nari wult de corpére, et adesse ad Dominum (I Cor. ¥, 5. Advertamus igitur quomado vauitati ereatura subjecta sit ( Rom. vin, 20), non ex voluntate sua, sed ex divino arbitrio, quo dispositum est animas corparibus conjungi oportere propter spem esrum ; tut dum sperant buna, diguas se pracsteut ccrlesti remuneratione : Omnes. enim n tribunal Christi; wt reforat wnusguisque propria corporis (11 Cor. v, 40 ). Keo uniuscujusque anima prac videat ropendenda sibi merita conversationis suz. Et pulchre ait, propria corporis ( Rom, vin), id est, quod suscepit regendum ; ut si bene rexit, praemium referat, propter_ quod in spe subjecia est :et si 993 male, suppliciuin ; quia non speravit in Deum, nec ad illam adoptionem filiorum, et ad vere libertatern aMfectavit glorise. 6. Docuit igitar Apostolus quod humani gencris ereatura subjecta vanivati sit. © Quid enim tam homo, quam anima ejust De consortibus ejus dicit : Cum sumus in corpore isto, ingemiscimus gravati (Ik Cor. v, 4). Sed et David dicit : Homo vanitati similis (ac~ us est (Peal, oxuan ‘homo vivens (Psal. xxxviit, 6). Vita itaque hominis in hoc swenlo vanitas est. Huic vanitati subjecta est anima. Haque sanctus cum facit quse sunt corporis, non sponte facil, non volens, sed propier eum qui ‘subjecit in spe ( Rom, vin, 20), > facit ut ei pareat. Ab hoe igitur exemplo animz progrediamur ad erea- turas reliquas. 7. Propone tibi golem , Iunam, et stellas, que cceli lumina etsi praeclaro fulgent nitore, ereaturze © Omnes edit., Quid enim sam subjectu quam homo, et quam anima ejus ; nim tam homo, quam ani bine enim homo probatur va quod ejus anima, in qua maxime consistit, eidem subdita sit, D Rom. edit. sola, fucit in spe, uh ei, ete. vanitati, © Quedam + dispositione creator (quo vestinntur : itague die, ete. 1 Vet. edit. cum niss. Reg.. objectum offerunt terrae; mss. won pauci, objectu afferunt terrae; in qu rom tamen offerunt privteriittitur, enjas loco wi uno Vat, wt fer rant; sed il Rom. edit. cum mss. quatuor, objectu affertur terre. Continuo vero ost, ubi vet. edit. ac mss., vel cum e regione ej Rom edit. reposait, vel cam ¢ regione (une: at rar: sus paucis fwterjectis , pro oriuntar apsi : ted ut ai ut habent edit. vel ut inss. artim , oriuntur ips Flim orimnter ex eis, et wt ait unns eodicu bus effert his verbis : Fact funam in tempora, sof narit, eve. SANCTI AMBROSIL ergo anima videns se corvoreo A sunt tamen, et ad quotidianwm oportet adesse ad B dominui ‘gut, vel vecidunt , servientes © disposition crestor Tis wterni, mitistrantes splendorem, quo ¥ alque die nocteque emicant. Quoties sol iste obleri- tur nubibus, quoties # object aufertur terre, ve cum e regione ejus luminis sui radius fuerit reper- cussis, oriuutur eclipses, et ut ait Scriptura : Lane novit occasus suos (Psat, cis, 49). Novit quando plene orbe suo luceat, quando exinanito. Stelle quoque nebulis obducta: vaneseunt , qu sustiveat ministerii hujus mundani usus, non sponte utique, sed in spe; © quia sprrant etiam hujus laboris gratin ab eo, qui subjecit eas. Ideoque propter eum sustinent, id est, propter ejus voluntatem, 8. Nec mirum si patienter sustinent, cum sciam uum, et creatorem omnium sive que in eels, sive quie in terra sunt, suscepisse nostri corporis fragilitatem, nostra conditionis. servituen. Gur ergo illa servitutem corruptionis suze von pi tienter sustineant; cum Dominus omuium pro toto mundo se humitiaverit usque ad mortem , servi formam susceperit (Philip. 11, 7), peceatum mandi, maledictum etiam pro nobis factus sit (Galat.m, 45} Ilius ergo Initautes bonitatem ecelestes creature licet ingemiseant, quod mundi hhujus vanitati subjee- tz sint, consolantur se tamen quod liberabouter te corruptionis , in libertatem glorize; cum t- liorum 9% Dei adoptio venerit, que est unierso- rum redemptio : Cum enim intraverit plenitude gee tc omuie Israel salons erit (Rom. 31,2'). 4); et: Universa vanivas, omnis C enim uon ignoscet populo, qui ignaseit etism ill perseeutori suo, qui dixit : Crucifige, crucifye eum (Joan. six, 6); et: Sanguis ejns super nos ec sep filios nosiros (Math, xxv, 23)? Sed quia vaniti etiam eqelestis subjecta ereatura ent (Itom. ¥ ven ver 1m patielur veritatis pielas is. 9, Ergo ut concludamus, et ille tantusae tals, et redemptiv wir * Hic Locus priebuit nonnullis occasionem, wt Aw Drosiam ecely et sideribus rationales animias sec dum Origenis opinionein attribucre exist Qua de re eonsuli potest Dion. Petavius, Opilicio sex dier. cap. 12, et Dan. gen. quest. 8. Verun prcterquain quod respondetst Dab abquiius hie a sancio Ductore qusmdam. Geri Prasoopeniam, advertere oper pretiuin est_ nea Paucos ills temporibus exslitise ditns esve globos ccrlestes 1 hypothes: et sententia, qn Clesia damata erat , hie loco loquitur Aub esis 3 oslem hane opivionem nn provera et ceria lie Dita esse -hine ieFigas, quid. sequenti eniela afias proponit, et Horomtiana, ot quam otissinam enswerit, seqistar,liberuim relinquit, Nem posse fu sancti Pr tiny ile culligere ap. 4, num, 17, abi di je do quasi npera nomi. Locum expende, et cum simili apud Basitium He- mil. 3 in Herren. compara,4077 EPISTOLARUM CLASSIS 1. 4078 et illa una quam nactis tenebrn won operiunt , et A Quoniam et ipsa crealura liberabitur a servitute cor- tle stelke que sunt ornaments caeli, servitutem corruptionis nune sustinent ; quia corruptibile omn corpus lem et cooli peribunt, et caslum et terra preteribuut (Mawh, xxiv, 25). Postea autem et sol et luna et catera stellarum lumina requiescent gloria filiorum Dei ; quando erit Deus in omnia ix omnibus (1 Cor. xv, 28): qui et in te et in nobis sit per suam plenitudinem et iniser $0. Au ipsos quoque angelos, quiin istius mundi laboribus diversa sustinent m jout in Apocalypsi legimus Joannis { Apoc. m, 4 et seq.), * non ingemiscere eredimus; cum adhibentur paewa- et excidiornm ministrit > Qui babentes.vitam beatam, mallent utique eam in illo superiore tranquillitatis sue statu recurrere, quan ealorum poenis ultricibus interpolari. Etenim qui Gavdent unius peecatoris redemptione (Luc. xv, 10), ‘utique Tantorum pecestorum erumnis ingemis cunt, 44,’ Si_igitur etiam caplestes creature et Potestar tes servitutein corruptions sustinent, sed in spe, pro nobis postea et nobiscum latentur; etiam nos Passiones hujus temporis future spe el exspectatione cousolemur gloris. Vale, fli, et nos dilige ; 925 ¢ EPISTOLA XXXV. In hac epistola queerivur primo, eur cum in verbis Apo- soli non omnis creatura dicalur corruptioni obnozia, congemiscere tamen omnis dicatur: postea ex iis C quiwibidem sequuntur, de Spiritu adoptionis , de magnitudine pramiorum ceelestium , de sanciorum gemitu,, primitis Spiritus, adoptione fliorum, ac ape saloante disseritur. Aupnosivs Honontiaso. 4, Superior epistola tue inquisitioni respondit ; ze mew reeponsionis portio est, qua non solvat, sed impleat soperiorem. Nam dun ulteriora receu- seo, movit me, fateor, quia addidit : Scimus enim ereatura ingemiscit (Rom. vu, 20); cum lo sine adjectione dixerit : Quia crea- ura vanitati subjecia est. Non enim omuem creaturam, sed ereaturam subjectam dixit, Et iterum ait : # Quamvis reprobos angelos ad exigendas eriini- num pwvas Dens potissinum adhibrat, quasi ves ac satellites, unde tegimus psa vers. 49, immissiones per angelos malos ; ho- D nis (amien quandoque ad hue ministerium utivur, non solum ex varits sis intellogita Yerum etiam e Ii ap. xix, et Daniel, exp. x. Quid autem testitur sins eosdem Ane geles ingemiscere, 1d eo sensu accipie Sequentt epistola signiticat hos ip-os wai member supe jetbris Laborautbus, Hae antem compassione us eum um non imped lili wow seme! , tum itaseut August fin ds wy agen Qui non habentes. Minus commode. lufra vero, ubi ant, edit. cum miss. multo pluri- troruin pee- B nostruim laborem,, aut propter membrum s rupiionis (Ibid., 24). Tertio autem aduidit quod omnis creatura congemiscat (Ibid., 22). 2%. Quid sibi igivur vult is:a aujectio; nisi forte quia non omnis creatura subjecta vanitati est: et quia won omnis vanitati subjecta est, non omnis a servitute corruptionis liberabiwur ? Quid enim 4 li- Deretur, quae a subjectioue vanitatis eta servituie corruptionis jus expers atque immunis sit? O: ‘autem congemiscat non in suo, sed in nostro labore, et © compariuriat illum fortasse spiritum salutis , spiritum jucundivatis , exspectans adoptionem fitio- rum Dei; ut communem de redemptione bumani generis consequatur latitiam et exsuliationein. Aut Proper charitatem igitur suai omnis ingemiscit corpa- » cuijus capa Christus est. Sed sive ita ut diximus, sive simpliciter subjectam creaturam omneu dixerit congemiscere et comparturive , ut voles i 3. Nune illud consideremus quod adjecit solum autem illa, sed etiam nos pr tus ha bentes, ipsi intra nos ingemiscimus, adoptionem fliorum exspectantes, redemptionem corporis nosiri (Ron. ‘vat, 25). Quid sit adoptio Gliorum superior pagina docet ; et ideo exponendi sensus gratia ad superio- Fem recurrendum est yaginam. 4, Qui spiritu, inquit (Ibid. 43), facta carnis mortilieat, vivet. Nee mirum si sivat, cum Filiys Dei fiat, qui habet Spiritum Dei. Adeo est Filius Dei, ‘ut non aecipiat spiritum servitutis, sed. spiritum aduptionis filioram ; eousque ut testimonium spiritui nostro sanctus Spiritus reddat quod sunus Gilii Dei. Testimonium autem hue est Spiritus sancti, quod ipse est qui clamat in cordibus nostri sicut ad Galatas seriptum est (Gala illud grande tesiiwonium quod filii su 3 quia suns Iieredes Dei, eohieredes autem Christi: hiseres autem est ejus, qui congloriticatur ei ; £ con ur vero illi, qui patiendo pro ipso, compa titur ei (Rom, vit, 16 et 5¢q.). 96 5. Et wi nos hortetur ad passionem, adjungit, id., 18) quia omnia qua patimur, minora sunt e& indigua quorum pro laboribus tanta rependatur futurorum merces bonorum, quae revelabitur in no- Non bus, interpolari, edit, Rom. cum aliis end. pauculis prefert, intirpetturi, Sed tam sirpe. ait Nou his hhris accurrit iuterpolari peu interpellari bum sit, num S. Ambrosius promiscue ils utatur. © Seripia virea anu, 387. 401 it. et‘iss. nonwal tur ; que canitatis et corruption plures, Quid enim fiveretur, qu Dania et eri. tue corruptionis : at locum restitut cod. Albin. in text, ©Gravcum verbum ddive et parturio et doleo sig iL atromque syguiticationem hie allu-it 1 d:etivne parturio non est, ae plures mss. alii eud., conglorificatur eflicit magis coucinuam, conglorificatur vero itle ; , quod gradationem6. Et ut magnitudinem revelations futur: extol- leret,, addidit quod et creatura hanc revelationem ‘exspectet filiorum Dei, qua: nune vanitati subjecta est non sponte, sed in spe; quis sperat de Christo Gratiam ministerii sui: vel quia et ipsa liberabitur a Servitute corruptionis; ut assumatur in liberiatem glorie fliorum Dei, ut sit una libertas ereaturse, et filiorum Dei, cum revelata fuerit eorum gloria. rom nune dum revelatio procrastinatur, congemiscit omnis creatura exspectans ado} et redemptionis nostree gloriam, parturiens jam illum spiritum ‘alutis, et volens librrari a vanitatis servitio. 7. Cui conjunsit Apostolus etiam sanciorum gemitum, qui habent pris ingemiseunt, Quamvi ger enim de suo merito seeuri sint, tamen quia futura est adhe redemptio totit corporis Ecclesis, compatiuntur. Cum enim adhue ‘membra patiuntur corporis sui, quomodo alia membra, licet superiora, non compatiuntur membris tunius corporis laborantibus ? 8. Unde puto dixisse Apostolum ({ Cor. xv, 28), quia ‘unc et ipse Filius subjectus * erit, qui ei sub- Jecit omnia : qui enim adhue laborant, nondum sub- jJecti sunt, in quibus fortasse adhue sitit Christus, adhue esurit, in quibus nudus est; eo quod non im- pleant verbum Dei, non induant Christum, qui est indumentum eredentiuia , amictus fideliuin. Sed et iti in quibus weger est, adhiue medicina indigent; et ideo nondum sub cst, non infirmitatis denique in fortibus et facienti- ‘autem magis in , qui non subveniunt la- boramibus, quam in postulant subve- Hee est pia interpretatio et vera subjectioni Domini Jesu , qui ideo se subjicict, ut sit Deus omnibus in om 9. Sensum Apostolicum percurrimus : nune con- Sideremus qui sunt primitias Spiritus habentes. (Rom, vit , 13). Et ideo Legem interrogemus quid sit quod primitiarum vel initii nomine declaraverit. Initia inquit, are et lacus tui non frandabis (Exod. xan, 29); et infra : Initia primitiarum tuarum infe- res in domum Domini Dei ui (Exod. xxxtv, 26). Alice SANCTI AMBROSIL ; cum ad Dei imaginem reformati gloriam ejus fa- A mitivis ovium obtulit (Gen. 1000, +4). Licet aliquid lantiam velint esse inter primitias et primogeaita, id st, quae primo nascuntar; eo quod collectis seminibus, quasi ex omnibus initia offerantur arez : tamea de messe quod priwum tollitur, id ofertar 377 De- tino, » sed de hoe alias. Sanctificari autem videur Primitiarum munere tola arem messis, sed ipse sanctiores primitie sunt. 40. Similiter sancti primitize sunt Domini , prec ue aposioli; primum enim Deus posuit in Ecclesia aposiolos, qui et pleraque prophetarunt, et erange- lizarunt Dominum Jesum: quia primi receperaat eum (1 Cor. xu, 28), Recepit eum Simeon prophe- {a (Lue, n, 28), Zacharias propheta , Joannes fi ejus, Nathanael, in quo dolus non erat ( Joan. 1, 7); tas Spiritus; nam et ipsi B et ideo sub flew requiescebat : Joseph, qui dicebatar Justus, qui sepelivit eum (Luc. xsitt, 53). Isti soot iti fldci nostra; sed tamen eadem exteroran natura seminum, que primitiarum, licet in aliquibes minor gratia: Potens est enim Deus ex lopidibes f- ioe Abrahee excitare (Matth. 1%, 9). 44, En tibi exemplum de ipso Domino Jesu, la Fesurrectione mortuorum primogenitas ex mort dicivur (Coloss. 1, 48). Eumdem ipse Apostulus priai- Alas significavit dicens: In Christo omnes vivifces- fur, unusquisque autem in suo ordine : primitie Chris. tus, deinde ii qui sunt Christi, qui in adventum ous erediderunt (1 Cor. xv, 92). Eadem in illo corporis Veritas, que in nobis : sed tamen et primogenitas ex mortuis dicitur, quia primus resurrexit : et pri- utis ¢ mitise ; quia sanctior omnibus fructibus , qui etiam exteros consortii sui fractus sanctiieavit. Ipse etiam 1 45), in quo secundum divinite tem nibil corporeum, nihil temporale; qaia spler- dor est glorise paterne, et imago substantize ej, (Hebr. 1, 3). Produsimus sermonem epistolarem, dum volumus quid sint primitise signiticare. 42, Primltise ergo nosire apostoli , eleciger omnibus © prasentis-scilicet tune temporis froeti- bus, quibus dictum est: Et majora his faciet it enim se in eos gratia Dei (Joan. xiv, 42). I quam, ingemiscebant, exspeciantes redemptionem (otius corporis, et adhuc ingemiscunt; quia mulio- om est labor, qui adhue fluetuant. @ Ut si aliquisad sunt primitiz, alize decima: : primitice majoris gra- D Superiora selitioris subsistat et adhue medio corpore tie , sanctificationis observantissime. Ideo placuit Abel, quia non est suum monusmoratus, qui de pri- “Rom. edit. sola, subjectus erit ei, qui subjecit sibi omnia, > In margine Rom, edit, annotahatur lib. ude Cain et Abel cap. 4, et re vera ibi num. § et 6, lla de primitiis atque initiis mystice disputan: is tamen credibilius est Doctorem nosirum Horontiano hic polliceri se fusius aliquando hac de re aden conseripturum, quam eodem il re. Sententiam porra bujus loci Ambro enarrat ia hue modum. Hane dif it as et ini ntex messe, initia ex tritura : pr ut, initia puro semine constent + quod primum: cxedatur fluctibus , ingemiscit et comparturit, donee totus evadat. Ingemiscit utique , qui adhuenobisdieit: titur, primitiz : quod primum excusto framento ex tritura colligitur, initia voeat. Hoe quoque adjiei potest, initia tum proprie voeari, quia Deo initiala sint et consecrala ; sic primitias esse in concipiendis vo is, initia in reddendis. Hee ‘lle. £ Rom. edit. hing exemerat vocem presentis, que et in eceteris, stquein miss. omnibus occurrit, necsen- sui omnino videlur inutilis. Dictionem vero scilicet ‘ad superiora te lem Rom, edit., Et si alige acms., Etai, ‘non pauci melius, sistat; Albin. cod. sustollat, si , jure eters pr i " vel uno alio fulciretun4084 Quis infirmatur, et ego non infirmor (Il Cor. x1, 29)? A 45. Non ergo nos moveat, quod ita seriptum est : Qui primitias Spiritus hobentes , ipsi intra nos ingemiscimus, adoplionent filioram exapectantes, redemptionem corporis nostri (Rom. vit, 23); sensus enim apertus est, eo quod primi Gemiscunt, adoptionem filiorum exspectantes : quar adoptio Siliorum, redemptio totius corporis est, quando facie ad faciem quasi Dei filius per adoptionem videbit illud divinum et seternum bonum ; est enim adoptio filiorum in Ecclesia 28 Domini elamat Spiritus , Abba pater (Galat. 1v, 6) ad Galatas. Sed ila erit perfecta, quando resurgent ‘omnes in incorruptione, honore, gloria, qui merean- tur Dei faciem videre ; tune enim vere redemptam se humana judicabit conditio. Unde Apostolus glo- B riatur dicens : Quia spe salvi facti sxmus(Rom. vin, 2%). Solvat enim spes, sicut et fides, de qua dicitur: Fides wa te satowm fecit (Luc. xvut, 42). 44, Ergo creatura qua: non sponte, sed in spe vanitati subjecta est (Rom. vitt, 20), spe salvatur , sicut et Paulus, cum sciret lucrum sibi esse mori, ut cum Christo esset solutus corpore, permanebat in carne propler 03 quos Christo acquireret (Philip, 1, 21). Spes autem quid est, nisi futurorum exspec- tatio? Unde ait: Spes auiem que videtur, non eat spes (Rom. vin, 24). Non enim qua videutur , sed que non videntur zterna sunt: Nam quod videt quis, quid sperat? Videmur enim tenere en, quar videmus : quomodo ergo quae tenemus, speramus ? nibil igitur eoram que sperantur, videtur: Oculus enim non oi- C dit, nec auris audivit, quee preeparavit Deus diligent bus eum (1 Cor. 1,9). 45. Ergo si sperari non potest quod videtur, non bene habent aliqui: Nam quod videt quis quid , et sperat. * Nisi forte sic: Nam quod sidet quis , quid ef speral, vel quid exspeciat ? Quia illud verum est, quia id speramus, quod non videmus; el ideo quam- ‘vis abesse videatur a nobis, exspectamus illud per Patientiam : Exspectans enim exspectavi Dominum, ebrespertt me ( Paal. xxxtx, 2), Ideo ergo exspectar mus patienter, quia bonus est Dominus sustinentibus enm (Thren, wt, 25). Et videtur convenire, quia red- t per patientiam: Exspectamus quae sperainn et non videmus. Multum enim facit, qui sperat ea et exspectat, quae non videutur; et propterea quod in. D tendat mentem ad illud omne quod est, sustinet. 4G. Pulchre autem dicitur: Spesautem quer videtur, rnonest spes ( Roma.vur, 24); de potestatibus istius sac- uli, de dignitatibus,, de divitiis. Vides neseio quem fascibus preeminentem et curribus, nibil abet sj © Ita omnes mss. at edit. nisi et forte sie intélli- gas. Paucis vero interpositis, ubi omnes edit. ac plu- Fes mss., Quia illud verum est, legitur in mss. aliquot, Quid alind? Verum est, etc. © Chaldseorum vanitatem’ superiori tomo ita frequenter impugnat Ambrosius, ut mogis expedium Nobis videatur lectores ad indicem remittere , quai 208 locos hie recensere, * Seripta cirea annum 887. EPISTOLARUM CLASSIS 1. 108, incurribas, qui videntur.Necin ipso.cceli lementospes est, sed in Domino ceati.Nec » Chaldzeus in stellis spera 1, quas observat ; nee dives in possessionibus , hee avarus in usuris : sed ille spem habet, qui in ‘eum spem suam ponit, quem non videt , id est, in Domino Jesu, qui medius nostrum stat , et non videtur (Joan. 1, 26). Denique oculus non uris cudivit, que preparavit Dominus ditigentibus eum, 929 « EPISTOLA XXXVI. Roganti quernam spiritum Paulus seripserit postulere ro nobis gemitibus inenarrabilibus, respondetur non alium denotari nisi Spiritum sanctum, qui et ‘orationesnostras dirigit,et gemit prodelictis nostris, gemitu inenarrabii, hoe est, calesti. Awanosivs Hononriaxo. 4. Concatenantur sibi epistol nostra, ut amquam inter presentes videamur sermonem ciedere : ita ego ex tua interrogatione, tuque ex mea explanatio- ne epistolis seribendis materiam damu 2. Moveri enim te indicasti de quo spiritu dictum Quia postulat pro nobis gemitibusinenarrabilibus (Rom. vu, 26). Superiora igitur repetamus; ut leet ritusadjuvat infrmitatem nostra orationis (Ib. tibi videtur Spiritus sanctus, quia adjutor nobis est , sicatilleeui ‘Adjulor menses tu, ue derelinguas sme, neque deapicias me, Deus salutoris meus(Ps.3x01,9).. i qui possit docere Paulum quid oraret? Docet autem Spiritus Christi, ot et Christus, orare discipulos suos (Luc. x, Quis autem post Christom doceret, nisi Spiritus ejus, quem ipse misit, ut doceret, et dirigeret nostras orationes : oramus enim Spiritu, oramus et mente (1Cor. x1v, 15). Ut bene mens possit orare, praxce- dit Spiritus, et deducit eam in viam rectam (Psal. cxuu, 41); ne obrepant carnalia,ne minora, ne etiam majora viribus : Unicuique enim datur manifess {atio Spiritus ad utilitatem (1 Cor. xu, 7). Denique scriptum est: Petite magoa, et parva adjicientar vobis. Petite ewlestia, et terrena adjicientur(Mat.v1,38). 4. Ergo vult nos majora petere , uon in terrenis morari. [lle autem seit quid tribuat,dividens singulis, prout oult (I Cor. 311,44), ict enim interdum, sciens mensuram, quam nos ignoramus : Non potestis hare modo accipere. Peto mibi passionem martyrii, ‘Spiritus sanctus promptusest (Maith. xxv1, 41): sed videns infirmum earnis mes, ne dem majora cupio , minora amittam, dicit: Non potes bec accipere. ‘ Quales occasiones uabui: etdeipso prope fine revoca- tas sum? Novit enim bonus medicus 6 quee esca cui 4 Nonnulli mss. Adjutor meus est © Omnes edit. ac mas. nonnull eat: ‘sed plures ac s ‘ox eun serie oationis minime pugnat Jum martyrio, sed mart : ‘*Ambrosianum hue focoi eontende cum Augusti=1085, apta sit infirmitati, et ent tempori ad profeeium va- A Jetudinis. {nterdum opportunitas esew sanitatem rede dit: quod si importune aliquis aceipiat, aut non eorivenientem , implicatur perieulo. 5. Ergo quia nos neseimus quid oremus, et quomodo oporteat, postulat * pro nobis Spiritus sanetus (Rom, vit, 20); est enim Spiritus advocati nostri Jesu: et postalat gemitihus ineffabilibus; dolet enim pro uobis et Christus (Esai. ua, 4). Et Deus Pator dicit: BO Ventrom meum doteo (Jerem. wv, 19). Et Trequenter indignantem eum legimus et dolentem. Gemit autem, ut ouferat peceata nostra, doceat nos agere pasnitentiam. Est enim pins gemitus, et ple- rns auetoritatis, de quo dicit Propheta: Ev gemitus meus non est absconditus ate (Psal. sxxvn, 10). Non enim latebat wt Adam, sed dicebat: Ecce ego pastor, B et grea inte quid deliguit ? Ego peccuvi , in me vindica (I Par. xx1, 17). 6. Ex hoe igitur gemitus Spiritus Det; > et ille Prophetze gemitus, bene ineflabilis; quia catestis. £a enim quae in cvelo audivit Paulus (II Cor. xu, 4), ineffabilia audivit; wt fari ea homines non debeant : sed que oceulta hominibus, Deo nota sunt. Novit enim omnia, qui serutator est cordis : sed illa seru- tur, que mundavit Spiritus (Rom. vin, 97). Novit ergo Deus quid postulet Spiritus © et que Spiritus sapientia sit; que interpellat pro sanciis , sicut habes : Quia et Spirivusinterpellat pro nobis (Ibid.); pro quibus enim Chiristus passus est, et quos sangui ‘ne mundavit suo, pro iis interpeltat et Spiritus. Vale, et nos ut Glius dilige; quia noste diligimus. 4 EPISTOLA XXXVI. Cum SuupLictancs Apnosio festatns esset eum uliliter facturum, si quid ex Apostolo dissereret apud populum, ipsius voluntati te hoc daturumspondet sanctus vir, mazime cum amicum in eo judicem sibi futurum noscat. Haque mittit ad exm, quod eodem absente disputaverat, scilicet libertatem nostram in sapientia positam esse : quam sententiam a philoso his ambitiose jactutam dicit, Hane tamen a Patri- bus proditum cum ex Satomone astruit, tum exemplis Jacobi ac Josephi. Ex his ostendit non venditione servum, at sapientia liberum quemgue feri. Hine janis aliquot, maxime vero cum his e lib. 1 ad D Simplic. quast. 2, et lib. de Dono Perscv. c. 14, tubi de congruentia vocationis diving disputatur ; et now mediverem inter pracceptorem, ac discipu doetringe alfinitatem reperies. * Mss. aliquot, pro nobli fis reliqni, et omn Yel. edit, a6 mss. 1 tocali prvtermitiunt. © Nonnulli mss., et ille profecto gemitus. © Panes ms6., ef qui Spiritus sapientioe sit @ Scripta cirea ann, 387. * Than, Feliciano ; sed aliorum, atque edit. vest. ill. internus sermo credcretur. edit, sols, de Psalmiste mysterits, vet de quod eorum profundurt .....tpsi suis expo ant sermorubus, Manilestum autem est non alio con Aillo hee et similia ab evitoribus Rom, interpolata Spiritus est enim advoca- ul nos in textu, msi quod Pauci vucem Spiritus aule ad- SANCT AMBROSH seh demonstrate quis fiber, an secus , enm solum deficit ani juris nse, qui now cogitur ; mude colligit servire enn libertate interdum jungi. Sub here sequentsr vere liberorum quaedam exempla et descriptions, quibus subditur libertate hunc demaam frai, qui vine ex legibus. Deinde nonullis contra philesephos dis- Pulatis, eorum heroibus Ghristlanes opponit. Ae tandem ubi confrmasis cos, qui pravis uffectibs sersiunt, tiberos non esse; quomodo membre nose Aupnosies * SiwpLiciaxo salutem. 4. Proxime cum veteris amoris usu familiaris ¢ inter nos sermo cederetur, delectari te insinuasti mihi assumieren ; quod reliendatur, su isputantem accendat isque ita se ipse suis exponat serm- ut is qui tractat, nihil invenist quod adjicat funda seuten tum quia in ph nibu suum ; ac si velit aliquid dicere, grammaticimogis quam disputatoris fungatur munere. 931 2 In eotamen quoniam et veteris affectum amnicitix, et quod plus est, paterne gratia amorem Fecognoseo (nam vetustas babet aliguiid ev plure us consocisbile, patrins amor non habet) twin quis non jejune me fecisse jam, quod postulas, arbitratas €s, parebo voluutati tue, admonitus presertim, et provocitus exemplo meo, quod mihi now dificill= mum; quia non maguum aliqaem, sed me ipsem tahor, eum in meos on magnos aliquos usus te- vertor. 3. Et de consiliis quidem, eum heatse vitze image atque effigies no-tro sermone expritn ean factam complesio:.em, ut pluri cilius sit tuo jndicio, quam plurium non dik sed! judicii pondus affectu ablevas, eoque mihi Blan- dior. 4. Heve autem epistola, quoniam te abs feudit, de seutentiis Pauli est apostoti, servitule in Tibertatem vorat dieens : Pretio emp estis, nulite fieri servi hominum (I Cor. vu, 23), (6 tendens libertatem nvsiram ! in cognitione esse st fuisce in hac epistota, nisi Pralmorum intruderent. Qu Fumdam Paulivorum obscurita do de illa loquitur Augustinus i et Petrus ipse epist. Il, exp. 8, vers. agnoscit. . © Rom. edit. sola, offendit, de psalmo eat civ, #4) odie lecius est, et de sententiis, etc. © Ommes evit., in Christi esse sapientia; mss. fre- quentissimi, ir Christo esse eapientice; unicus Boy: et dit. Eras, ac Gill, ad margineor, in cognition ease sapientie. Neue vero germauiam bane lectioner fesse dubitanus, alias ex voce cognitione in antique exeimplari exesa profluxisse existunsntes, Nam sive Christo sapientie, quod senstum elfcit yarum congruan, sive in Chrisil sapientia, quod panto cou Civmus videtur; quonam pacto subjangerct, sane"as Doctor hane sententiam magna ementione jacistoa esse a Philosophis. Atqui e coutrario Iiberiatew ia illam inter expositiones id porto ad locnirum quo- eodem plane m= ist. ad Row. Qui 16, esinden!1085, pientize. Que setentia magno a philosophis fue- tuata atque juciata est disputationis motimine, di centibus quia omnis sapiens liber , omnis autem * insipiens ser 5. Sed malto hoe prius David filius dixit, qui ait Stultus siout buna metotur (Ecel. xxvn, 42). Sapiens enim non metu fraugitur, non potestale mutatur, non attolliiur prosperis, non tristibus mergitur; ubt enim sapientia, ibi virus animi, ibt constantia et fortitudo. Sapiens ergo idem est animo, non minuitur, nom augetur rerum mutationibus : nee ut par- ulus Muctaat, ut circumferatur omni vento dos- tring, sed manet porfectas in Christo, fundatus charitate, radicatas fide. Saplens ergo defeetus rerum ignorat, » et varios animi cacus nescit : sed fulgebit sicut sol justitia, qui in regno Patriy sui fulget (Math, xm, 43). 6. Unde tamen hoe plenias hauserit Philosophia, de qua Patrum disciplina et prudentia, consideremus. Nonne primus Noe, eum advertisset quia insipienter filins suus Cham riserat nudatum patrem, maledixit ei, icons : © Maledicius Cham, cereus do- imesticus erit fratribue suis (Gen. 1x, 98) ; et pesrpo- suit ei fratres ejas dominos, qui sapienter patris seneetutem honorandam putarant? 7. Nonue etiam fons tlle diseiplinaram emnium Jacob, ubertatem dispntationis hujus omniam pec- Woribus infudit, qui saplentise merito pratatus est fratri seniori (Gen, xxv11, 29)? Denique pater pivs, OBB qui inter duos filios affectu certnret patento, 4 sed discreparet judicio (affectus enim necessitu- ine defertur, meritis autem judicia formantur) eum divideret alteri gratiam , alteri misericordiam : Pienti gratiam, insipienti miscrieordiam; quia ad irtutem se propriis viribus erigere non poterat, Ace spontaneum gressum aitollere, henedixit cum tat serviret fratri suo, ef essel ipsius soreus, ostendens ita ¢ deterivrem esse servitute insipientiam, Lut remedio ei servitus sit; quia stultus regere se non potest, et nisi moderatorem habeat, precipitas tur propriis voluntatibus. 8. Diligens ergo pater! et consulens, servum cum fratris sui feelt, ut ejas regeretur consitio. eo inoonsnttis popalis sapientes qnique adhibentur rectores, qui plebeiam insipientiam vigore pro- Prio regunt; ut potentiae specie deminentur, quo coguitione sapien esse libernm stick Versolur in hae mater 6 now in myltum divers: Parodoxom § M. Tollil, et Clemens Alex, lib. ‘ws. Padag. ¢. 6, solum christianum divitem astruit : Philo quoqe omnes probum monstrat edita commen quo libertate de= viowe sub eodenn titulo, ex on panea in hane epistolam tronstulit Ambro= hoster, quemadmodum in lib. 1 de Jacob ch bata ‘cap. Tet 8, et Fb. a, cap. 4 et 3, ubi tractatur idem argumen etiam mu lus est, ut in Admonit. ad eosiem libros observavimus. * Rom. edit, insipiens aercus, At soqu pro David filiasdicit, mss, inulto pluses | Hd dlit ;Bliquot autem, Sulomon diet. Qui ti versa 1 Dae ain ob EPISTOLARUM CLASSIS I. Avel invitos anctoritate potestatls subjiciant ad obe- dienduin print ywendons legib Imposuit igitue insipienti vebut i cui in glatio suo vivendum dixerat, likertstem ner gavit; ne temeritate laberetur, pretecit ei frairem, enjus auetoritate et moderationo subjectus profice- ret ad conversionem. Et quia ser bet disere- ionem (est enim necessitatis infirmior, voluntatis fortior; quia pulch:ius est bonum, quod non ex necessitate fit, sed ex voluniate) ideo ei prime jugum imposuit necessitatis, postea benediciionem ei vo- Tuntaria subjectionis impertivit. 9, Non igitur natura servom fact, sed insipientia : nec manumissio liberum, sed disciplina. Deni- que Esau liber natus est, et servus factus est: Joseph B venditus in servitutem est (Gen, xin, 28), et lectus est ad potestatem (Gen. xu, $1); ub suis emptoribus imperaret. Non dedignabatur t sequiuin sedulitatis, sed tenebat virtu conservabat libertatem innocentia, integritatis anetoritatem, Unde palchre ysalmista ait: In seroum venumdatus est Joseph : humiliaverunt in compedibus pedes ejus (Psal. civ, 18). In serowm, inguit, venumdatus est, non servus factus. Humiliaverunt pedes jus, now asimam ejus. 40. Quomodo enim humilista est anima, dequa cit : Ferrum pertransivit animaejus? Nam cum aliorwm animas peceatum transeat ( ferrum euim peceatum non patuit peeeato, € ret. Deniq ito Nammas non sensit lib‘dinis are divine Mograbat ardure gratie. Unde et hoe pulchre le eo dicium est : Quia elo- ‘quinn Domini ussit eum (Psat. crv, 49); quo rest Xit iguitas diaboli sagittis. 11. Quomoilo hic servus, qui erudivit principes populi in illa frumentaria dispensatione; ut future inopie cousulerent et providerent ? Aut quomede servus, qui totam terram acquisivit, et universum populum Agyptiorum in servitutem redegit (Gen. xiv, 20)? Non ut conditionem servitii igno- Dilis irrogaret , sed ut tributum constivueret, pr. er possessionem tamen racerdotalem , qua t D quoque a ibotis immanem reservavit; ut apud Azyptivs folsbilis haberetur religio sacerdotlis. Salomoni Ambrosins tribuat Eeclesiasti- nis turno T, pag. 807. De pligiis ver» phi- Ineis eum vodlein Priori tomo, tna ctu hie ipso disputat, wt eis censemfis arbitremur suversedendum. Y Oumnes edit., varium anim nescit; mss. vera plurimi, rariog anini casus ; quidan etiam, motus nescit; Slit wonvull', varius animé; Boyer., varius esse nimi, nescit. Naud ineomnde. © Rom. edit, sola, Maledicius Chanaam. Et certe seribunt LXX, éreceraparos Xa, quos hue Ineo, sept ot alibi seentum vtust-t Atsbrosiom Vet. edit., sed diseep:aret judicio. © Builem edits, detcrivrem ese insipientiam,; sed cur sublat sit yox serie, mil caus est, { Hse. allquot, ef consolan servum eum, ete.SANCTI um servum venditi lutique negotiatoribus erat venditus:: verum si. pre~ ium spectes, multos invenies qui emerunt sibi puel- lulas forma: elegantioris, quarum amore capti, turpl servitio sese dederunt. Videbatur Apeme concubina Darii regis sedens ad dexteram ejus, auferens de capite ejus diadema, et suo imponens vert faciem ejus aperto ore intuebatur, gaudens si quando arrideret ei mulier : quod si ea indignaretur, miserum se at- ‘que aMflictum pularet ; ut potestate submissa, * blanditias obtexeret, et conciliari sibi eam deprecaretur (UL Esdr, rv, 29, 50). 43. Sed quid ista magno allegamus ambitu? Non videmus plerumque in potesiatem piraticam vel immanium barbarorum redactos parentes a filiis ¥ redimi pecunia ? Numquid leges pecunise potiores quam leges nature? Numquid * in servitute sccersitur pietas? Plerique emptores leo- num sunt, et amen non dominantur leonibus sed ita subjiciuntur versa vice , ut si exaspe- Falos ©08 excutere cervice toros viderint, fu- giant et delitescant. Nibil ergo prajudicat fecunia, que plerumque sibi dominos emit: nibil tabule auc- tionales, quibus emptor frequenter adjudicatur atque addicitur, Contracts non mutal genus, nec sapien- tise libertatem adimit. Denique famulo sapienti multi, xvi, 2), serviunt liberi : et regat dominos stultos. liberum censes? Sola est qua divitibus pauperes praeficit, et fenerare dominis facit: fenerare ‘non pecuniam, sed intellectum:: fenerare talentum illivs Dominici eternique thesauri, qui numquam corrumpitur, cujus et usura pretiosa est: fenerare ‘Mud intelligibile eloquioram argentum ceelestium, de quo Lex dicit: Fenerabis gentibus, tx autem non mutuaberis (Deut. xv, 6). Quod Mebraus feneravit gentibus, ipse autem non accepit a populis doctri nam, sed tradidit: cui aperuit Dor thesaurum suum, ut gentes pluvia sermoniy sui faceret 93% humescere, et Geret prineeps gentium, ipse auiem supra se principem nullum haberet. 45. Liber est ergo qui sapiens est, pretio emptus oraculorum ccelestium, illo auro, illo argento sermo- tis divini : pretio emptus sanguinis (non enim mini- ‘mum est emptorem agnoscere) pretio emptus gratiz,, qui audivit et intellexit dicentem : Qui sititis, ite ad Codex Boyer., Blandiens furorem obtexeret. > Ita edit. et mss. longe plurimi, nisi quod omit- Atur in omnibus edit. et fee ‘Mss. VOX pecunia ; tod, vero Boyer. locum ste efert,redini. Numquid pecunie subjacent leges nature? Numquid in servitutem accersiter pictas? © Vel. edit. in servitute accresci pietas, F @ Boyer. cod., axram de Aithiopia. ef topasion, © Duo mes., gui dominum litigalorem, unus, licia- torem. Neutrum commode ; idem enim est, licitato- ‘rem non pertulit, ac qui emptus in auctione non fuit. Quod autem additur, tollentem ‘non vidit, ibi tangitue prisca consaetndo, qua qni emebant, digi- utseriptum est (Pro est servus intelligens, 44, Quem ergo m: sapientia liber: am A aquam ; AMBROSIT toes quicumgue non habetis argentam, ile, ml, et bibite, et menducate (Esai. uv, 4). 46. Liber est ille, qui progrediens in bellen, x viderit molierem bonam aspecta, et deprandass ‘pes iniasicorum suorum, repertam illie eonecpieit eam, demptis superfluis, et indumento eaptiitis detracto, in axorem sibi copulaverit, jam non se. vam, sed liberam (Deut. x31, 40, 14) ; intelligit esa famulatui prudentiam et disciplinam non sabjacer. Meoque Lex fon venumdabitar pecunia (Itt, 44); omne enim pretiosum non estea digaum. E: Job dicit: Autrake sapientiam in interiora (Job. xx1, 48). Non illi comparabitur ¢ Athiopize vopaice, quod auro habetur argentoque pret 47. Sed non ille solum liber, € qui dominam lice B tatorem non pertulit tollentem di + Sed ille magis liber, qui intra se liber est, ¢s legibus naturse liber est, legem sciens nature pre seriptam esse moribus, non conditionibos; et met suram offciorum consentaneam non hominis arte trio, sed nature diseiplinis. Utrom igitur iste liter tibi tantummodo, an quidam censor videtur, et pre fectus moribus? Unde vere ait Scriptura quia pus peres divitum praepositi erunt, et privati utique ad- ministrantium (Prov. xxn, 7). 48. An (ibi liber videtur. qui ‘peconia suffragian sibi emit? qui plausam populi magis, quam judicien requirit prodentium? Hlle ergo liber est, qui popala- ribus auris movetur; ille qui reformidat sibilom ‘vulgit Sed non ista libertas, quam manumis cipit, * et palma lictoris donatus acqui munificentiam, sed virtutem libertatem esse arbi tror : que non suffragiis defertur alienis, sed maga imitate propria vindicatur ac possidetur. Sapieat ‘enim semper liber est, semper honoratus, semperis, qui preesit legibus. Denique justo non est posia les, ‘sed injusto (I Tim. 1, 9); justus enim ipse sibi ex est, non habens necesse longius sibi aceersere formam virtatis, quam corde inclusam gerat, seriptom abens opus legis in tabulis cordis sui, cui diem sit : Bibe aguam de tis vasis, et de puteorum tusram fontibus (Prov.v,1).Quid enim nobis tam proximem, quam Dei verbum? Hoc est verbum in corde nostro, et in orenostro, quod non videmus et tenemes. 49. Sapiens ergo liber, quoniam qui ea facit, qux vult, liber est. Sed non omnis ¢ bona voluntas, sed sapientis est omnia que bona sunt velle; 935 odit enim malum, quia quod bonum est, elegit. Ergo si ‘quod bonum est elegit, arbiter electionis, et eligess ‘tum in ascensus testimoninm elevabant. Cicero Verr. 3: Accurrunt ad lempus emptores, digitum tollit. * Putat Nannius palmam lictoris idem esse ac pra- toris vindictam apud Horatium. Erat autem vie- dicta, sive, ut alii vocant, festuca, quedam virga cujus extremo, sive prator, sive jussu ejusdem Ii tor, capat illivs, qui asserebatur in libertatem, tan- gebat; malumus tamen palma significari domiai seu lictoris manum, qua illi alapam manumitiendo Fntigebant ; de quo'Vide lib. 1, Phd fab. 36. © Rom. edit., bona voluntatis, sed sapientis tantum est} alize cum omnibus omnino thas. ut os in texte cergo sapiens. Sapiens omnia que facit, bene facit. Qui autem bene facit omnia, reete facit omnia : qui Vero recte facit omnia, utique inoffense, et irrepre- hhensibiliter, et sine damno et commotione sui facit ‘omnia. Cui igitur hoc subest, ut inoffense faciat omnia, factat irreprehensibiliter, faciat sine commotione sui, sine damn insipienter facit, sed s2- picnter omnia. (Qui autem sapienter facit , nihil hhabet quod metuat; metus enim in peceato est. Ubi autem nulla formido, ibi libertas : ubi libertas, ibi potestas faciendi quod vult: solus ergo sapiens liber est. 20. Etenimqui nequecogi potest, neque probi is nequaquamservus: sapientis autem est neque cogi neque probivert:: non est igitur servus sapiens. Pro- hibetur enim, qui non fungitur quae autem desiderat sapiens, 0 ipling sunt, sine quibus esse non potest? In ipso im sunt, nec divelluntur ab eo. Quod si divellun- non sapiens, qui sit sine virtutis usu ac disciplina, quibus ipse se fraudet , si non sit volunia- rius virlutis interpres. Quod si cogitur, manifestum est quod invitus faciat. In omnibus autem factis aula virtute correetiones sunt, aut a malitia prolap- sioues, aut media, aut indiflerentia. Virtutis non coactus, sed voluntarius exsecutor est sapiens ; quo- iam omnia qua placent, agit malitiz fugitans , nee somnium ejus admittit. Indifferentibus ita non move- ‘ur, ut nulls jeut vulgus hominum bue atque illue inclinetur, sed tamquam in statera mens @jus wqua Ianee pendeat ; ut neque ad voluptaria C Gemina enim servitus est Propendeat, neque omnino ad ea, que sunt aversan- da, vel leviter studium inclinet suum, sed immot maneat affectu. Unde liquet quia nihil invitus facit sapiens, neque cogitur ; quia si servus esset, coge- Tetur : liber igitur est sapiens. 24. Apostolus quoque sic definit dicens : Non sum g0 liber, non sum opostolus (I Cor. 1x, 4)! Sed adeo liber, ut cum subintrassent quidam tentare libertatem ejus, nee ad horam, ut ipse ait (Galat. u, 8), cederet subjectioni, ut veritas Evangelii predicare- tur. Qui ergo non ceasit, volens pradicavit. Ubi vo- unias, ibi merees voluntatis : ubi necessitas, ibi ob- Sequim necessitatis. Melior ergo voluntes quam necessitas. Velle ergo sapientis est, parere et servire insipien 92. Hac etiam est Apostoli definitio dicentis : Si enim rolens hoc ago, mercedem habebo : si autem invi- ‘us, dispensatio mihi credita eat (I Cor. 12, 17). Sa- Piemti-igitur merees defertur, sapiens autem ex vo- untate facit: liber itaque secundum Apostolum s2- piers. Unde et ipse clamat: Vos enim in libertatem ocati esis, Cantu ne libertatem in occasionem carnis detis (Galat. v, 13). Sequestrat a lege Christianum, Re invitus videatar legi succumbere : @BE vocat i Evangelium , quod volentes et predicant et operan- tur. Judeus sub Lege, Ch in Lege servitus, in Evang * Hoc Sophoclei versus exemplum ex Philone cum Vv EPISTOLANUM CLASSIS 1. is liber est quia quod vult facit: liber A sapientia. Omni D 27. Alium at ergo qui Christum piens : qui autem sapiens, liber : cunnis stianus et liber et sapiens. 25. Doeuit me tamen Apostolus quod ultra erem (I Cor. 15, 49). Quid est ultra libertatem, nisi habere Spiritum gratiz, habere charitatem ? Libertas ‘enim liberum facit hominibus, charitas amicum Deo. Unde ait Christus : Vos autem 45). Boua charitas, de qua dicitu Spiritus servite invicem (Galat. v, 13). Servivit et Christus, ut omnes liberos faceret. Manus ejus in co- phino servierunt (Peal. xxx, 7): qui non rapinam est arbitratus esse se equalem Deo, formam servi que desiderat : B accepit (Phil. u, 6); et omnia omnibus factas est, ut omnibus salutem afferret (I Cor. 11,22). Cujus imita- tor Paulus, et quasi sub Lege erat, et quasi sine Le- ge vivebat pro eorum utilitate, quos cupiebat lucra- Fiz et infirmis volens flebat infirmus, ut eos condi ‘Maret: et currebat, ut comprehenderet : et corpas suum castigabat, ut potestates aereas in Christo triumpharet. 24. Est ergo sapienti et servire libertas. Unde colligitur quia stulto et imperare servitus est; et quod pejus est, cum paucioribus presit, pluribus dominis et gravioribus servit. Servit enim propriis passionibus, servit cupiditatibus suis, quarum dominatum nee nocte potest fugere, nec die; quia intra se dominos habet, intra se sérvitium patitur intolerabile, Hera corporis, anfinarom altera: domini autem corporis quidem homines, animarum autem malitiz, et passiones, 2 quibus sola animi libertas sapientem vindieat; ut servitio ei liceat exire, 25. Queramus igi ir illum vere sapientem, vere liberain, qui quamvis sub plurimorum dominata de- Gat, libere dicit : Quis eat , qui mecum judicio conten dat ? Tu colus manum twam ame abstine, a cujus conspectu non polero me abscondere;; et timor tuxs non me percellat (Job xm, 19 et 4¢9.). 26. Quem secutus David rex ait : Tibi soli peeca~’ i (Peal. L, 6). Regali enim subnixus fastigio, quasi legum dominus legibus reus non erat, soli Deo obnoxius tenebator, qui dominus est potestatum. iberum : Mihi axtem pro minimo 441, ul a vobis dijudicer, aut ab humano die : sed neque me ipsum dijudico ; nihil enim suihi sum conscius ... . qui autem dijudicat me, Dominus est (I Cor. 1v, 3,4). Vera libertas hom i ‘reaturz patticipe, sed soli Deo se subditum novit, ‘qui solus sine peceato est (I Cor. u, 45), de quo de cit Job 1); solus enim ille potest judicare jastum, cojus in conspecta ccelum non est mundam, nec stellarum ura et clara lumina, 28. Quis est qui * Sophocles in mediom ferat lis plurimis mutuatus videtor Ambrosius ; at inerdost SANCTI AMBROSHT 1 937 carmina dicentis : Jupiter mibi pravest, nullus A ipse sibi lex est, opus legis ih corde suo continens, aulem hominum? Quanto antiquior Jub, quanto velus‘ior David? Agnoscant ergo de uostris se habere, anque preestantiora focuti sunt, itu sapiens, nisi qui ad ip-i pervenit divinitatisseereta, et manilestata sibi cognosit océulla sapientio:? Solus igitur sapiens, qui duce Deo usus est ail cognuscenda veritaig cubits, et mortalis ho- fio i Dei haeres et Successor est factus per Gidtiaon, 61 quidam jucinditatis particeps, sicut seri puis SL | Propterea unzit te Deus, Deus twus oleo letitice pre consortibes (wis (Psal. xusv, 8). 30. Si quis igitur propius ea intvospiciat rerum inegotla, éogniseet * quanta sapienti adjumenta, et quanta in ipsis insipieuti refrogia sint; quod hie adjumento libertas ili imped Bit enim sapiens quasi victor d dine, Himore, iguavia, morstivudine, exteris- que ‘itis donee ea de possessione suse mentis eli- sfin-busque suis propulset ywonism dux cantior novit excursus ceavere latrucinantium, et quidam ¥ furta belli, quae iniquissimi anima: nostre adversarii ignitis © swpe pertentant spiculis; sunt enim nobis quedaun et in jpavé privtia, et in bello pax. Unde et ille ait : Foris pugnee, intus timdres. Sed in his ommibus superamua propter eum, qui dileait nos (I Cor. vn, 8). 4 Dieit quia neque angustiis, neque persecutionibus, neque ame, periculo, worte terretyr (Roi. vit, 57). 31. Qui vero hive timet, qui mortem reformidat, alo servitus sil rllatis a se ac trium= quomodo won servus? Servit profeeto, et miseram ( accosan {ql tem Servicutem; nihil enim sic animam ad omnem Bervitinem dejicit, quomada formide mortis. Quo- odd evi se erigat abjectus et vilis sensus atqie ignobilis, demersus in oxunem infirmitatis voraginem Vité hujus enpiditate? Vide quam servus: Abscon- dam me, inquit, et ero gemens ct tremens super terram; ab ierity omnis qui invencrit me, occidet me (Geit.1¥, 1A). Mayjue quasi servus Signum aceepit, nce Sie tamen hecem potuit evadere. Servit igitur pecestor formidini, servit etiam cupidiiati, servit avaritie, servit libitint, servit inalitie, servit iracmndie, et ‘videtur hnjusmodi sibi liber : sed magis servit, quam si sub t}rannis positus. 52.101 autem tnberi sunt, qui tegibus vivunt. Lex autein vera sermo rectus, lex vera non insculpia ta- Duis, noe cee incisa, sed impressn mentibus, atque Anfixa sensibus 5 quando sapiens non sub lege, sed Wirnmaue itlad occurrit diserimtnis, quod Judzeus ile Drofina evempla phira eommemorst, quam sera; eb ‘ptdem illa \wmqnam ad veraoi viriutem pertine Taudet atque euplificet : Ambrosius autem cum in profanis referenis muito parcior sit, met Leis Jurdsvorum ait christian ia hee loco Sopyvclent, ympiats tamtuin 92 vixi heato i anulli censent scriptorwn onium anti- Quissimum, posteriorei dicit, et Iam ex hoc acce- Pinse ovtendat. * Pauei mss., quanta sapienti«c adjumenta, \Sttatagomata Intellige, quae furta belli voeitat, naturali sibi stylo et quidam insirijtione formatem (Ror. in, 14, 45). Tantuiune igitur cacitatis est, tt hon videamus miiiféstaé retuth ex presstones, et vir iutum iiagines # Et GBB quam indignum, tt populi egri Gbediant humanis legibus, quo sint Ie hertaiié participes : sapieites autem ¥eram legm naturie éxpressam a veramque nm tionem dig fibertatis meglizaint et derelie quant ; cum in ea tanta libertas sil, nt parva sr Vire itis neseiamus, alieni ab fra, essortes avatiis, ignsri libidinis! Quam imiserum igitur, ut qui na-c inur in lihertate, moriamur in servitute! 35. Sed fioe fit levitate animi, aique infirai morum; quia curas inaries volvimus, et operaner vacua : Sipitutis antein cnr, actutinque et opes aiicatmin és decet atque immobile, Moe doc Moy-es, quando tanus ei graviores flebant, ita vix sustineret eas Jesus Nave. Weoque vincebal p- putas, quando now perfunetoria gerebantur open, sed plena ponderis alque virtutis, non nutantis ax mi, nec titubantis alfectu, sed futidatce mentis stab- Mate (Exod. xvu, 12). Ergo sapiens extendit mazss snas, Stultus autem eontrahit, sieut seriptum et Oiuia stuttus complecus est manus suas, et eoravit rice ra mua (Kecles. wv, 8), earualia magis cogitans quia Spiritalia, At non filia Juda, qué expandens manus clamavit ad Dominum : Tu cis guia falenm testine- nium adversis me dicunt (Daa. xin, 43). Melius est aubitrata non peceare, séd ot tneldere in ealumnias um, quam peceattin subire sab impunitats velamine, Ea ergocontempla mortis. servavitinso- centiam. Sed ee filia Jephte, quae votum patrs Jmmolatione sua proprio atque hortatorio firmart assensu Judie. x1, 38). 34. Non enim ego de contemptu mortis libres jb osophorum depromo, aut eysnosophistas hudorem, quoruin priv eztteris Calairi laudatur responsuio AR xandré, eum eum juberet sequi : Qua me, innit, Inude dignuin Grarciam petere poscts, si possuim ¢ gi facere quid nalo? Et vere plenus auctoritts mo, Sd magis meris plenta Tibertatis. Deulghe & epistolam serlpsi «Calanus Mlesatidro. 35. « Amici petsu-dent titi manus et inecestitaten re Intorum ® philosophis, nee in somnis quiten Vidientés nostra opera. Corpora enlth transferés de Toco ad Yocum : anithas won coges Tacere, quod a Imitatus Satlistinm atque Virgitioth ‘plartyes Ins « Panel mss., semper tentent aplen?i. 4 Bdit., dicit'quia (Rom., hoc quia} weque anguatt ss =. neque periclo mortis; mss. vero nobiseun ft ciunt exeepto Boyer. qui stlfragatur edittonibus. © Mss, aliquot et vet. edit., IRdoram philosophe. Mt paneis interfertis, ubi omnes anys. ac vet. edit. Cor pore enim irinsferes, ete. eit, Wom. torn sic eer Corpora transferes . .« . animos non intgis coges J requcd nolunt, quam saa, ete. Potro etiam a Phi ‘ne proposituin est lib. eit. Exiani philosephi exe plum, de quo Plutarchus in Alexandru magno eis agit.1098 EPISTULARUM CLASSIS I. sort unt, non magis quam sav4 ti tigi véeeth tinittere, A bus, vago Mutat ériord, Rom Hlé liber, qui curvatur © Moxtinus ignis tiventibus gotPoHius dototem ini et gignit corruptionem : super hune mvs stimus ; viventes enith exurlmie, Nukest ek, Hoque prinecps, qui extorquedt nubis facvte, quéd non proposuinns. Nec shmilts sumus Griecis philosophoram, dul fetba, pro rebns meditati stint ad opintonis celebirita nobis res socize verbis, et verba febus: res celetes, et sermones breves : in virttite nobis Hiberias bexta est. 56 et 57. Preclara verba, sed verba : > prtela- ¥3 9BQ constantia, sed viri: prxctard epistolt, sed philosophi. Apud hos autem et puelle de mortis ap- Petentia sublines usque ad coelum creshre ¥itlitum gradus. Quid Theclam, quid Agnem, quid Petagiatn l= quar, que tanquam nobitia © vitulamina pullulantes, ad inortem quysi ad immortalitatem festinavernnt? uler leaves virgo exsultavit, # et rugientes bestias spertavit intrepida. Et ut nostra eum Indoruii eynic nosophistis conferamms, quod ille verbis gloriatis est, sanctus Laurentius factis probavit; ut vivis ext reretur, et Mammis superstes diceret : Ver‘a, miati- duea. Nand degener Abrahamidarutt, é¢ Mactiabieo- ruin Concertatus pueroram, quérum ait supér fhim- mas eancbant : alii cum exurerentar, non regaliddit, t parccretur : sed invehebantur, dt mplins prrse- cutor inflammaretar (Il Macch. +1, 5 et eq.). Liber igitor sapiens. 38. Quid avtem subtimius sancta Pelagia, que vale ata _perseentoribus; privsqtian tamen hi coram conspectan veniret,, alebat me conttinget mana, nemo oculo protérvo violabit virginém, mecam fetam ¢edorem, meciin cot mem ‘ereetmdiam : natlum pra'dones facram sae capient insotentize, Pelogia Christam sequctor, libet- tatem nemo anferet, nemo captivain videbit fiberam fidem, insignenique padicitiam, et prosapiam prn- dente. Quod servum est, bic manebit, wntlos tt pericula integritatis et vitw néqnaquam inctinata est. 389. At nion ifle eui dominatat ira, stbjteitur enim jugo peeeati: homo etiam iraciridus peceatwith effodtt (Prov. xx1x , 22): Qui autem peccatunt fact, serous est peccsti (Joan, vin, 34). AC non ille fiber, qui Viens moriér, nemo © Bicelpliit Hee exigit, How inclement Ambitus servit enim atieno iitiperlo. Sed ile liber, qui potest diecte : Oninia mihi lcent, © xed dit omnia miki witia ; vinta miki ticekt, sed ego in nullive redigar polestate. Etca veniri, et renter escis (UCor. v1, $3). Me liber, qui ait: Qnid enim tibertas nostra judicatur ab infideti conscientia (fbid., 43) 4. Livertts igitar € sapientt, tion insipienti convenit; quoniam qui deligat Inpidlent in fundiblo, similis est ei, qul dat imprudenti claritatem (Prov. x11, 8) : so fhisum vulnerat, sibique potins, dim fntorquet jaculum , affert periculuut. Certe sictit tor ment secthatut, et gendinstur malian saxi rita; sic intipictitis im Mbertaté rulha rehententior est. Recidenda igitar insipientl potestas,, holt adjitierits B iihertas est; servitus enint ei convenit. Ideque ad- Spinee nascantur tn monn ebriosi, serbitus mn tem in manu impradentis (Ibid., 9); quta sient ille snis tulticentat ;beulis, ita-insiplens suis frctis. Ble biliendo se peceato GO tnserit, iste operands be cttpm idjudicat, et Metis suls trahitur IH serriit~ loti. Vidlebat 3k Pautws iH captivitatem tralia lege petentt (Rom. 1, 25); et ideo ot ftberdretur, coit- fogit Ai ibertatis geaitanil. ‘HA. Non sitit igitut libert fsipientes; yuibus dick tur :Nofite fierd sicttt eqmils et metthea , quibvs non est inteltecths. In freno et chamo tlasitlad ecrum con- siringe, qui non appropingzent tibi, Multa flagella peccatoram ( Peal. xxx1, 9 et seq.) ; qnia multi Ma- ellis opus O41, ut eorant imprittentia. evercentut, Deri parcit batulo suo, od fillaht suum (Prov fimnil qnia annsquisque grévins suis peec . Gratia enim delieloram ponders , gravia ert ent onus gravantur grave, et fn Baill anime eieattices et potrescere faclunt ments tleera (Peel. axxen, 8, 6). 4A, Deponanins igitne tum gravem servitutis sat- etran, rentmiiemus tuxuriae ae dviiells, qe nod q{uibiesdam astringont wextbus eupiditatant, et vill ctlis ligant, Nibil enist produnt delicte stato : a qoicamqte a pueritia dedérit se delietis, manedie Mh servitole: mt viverts moridas ait. Recilatut ergé Inxuttes, * deliek® recesentur : 6 si quis fult Insta Hosts, valedleat superioribes. Recisa erin vined servit avariti; non pstest enim possidere +as sun. D friievam affert, semiputata frondescit, negtectt Non ilfe fiber, qui ¢erviens desideriis et valupta * Rom. edit. sola, Maximum ignis . . . . dolorem aignitetcorruptionen. Eailem ei I. precclara constontia, et viri prevclara tola :mmulto ¢>ncitmnius abe, acmNss. Ue Rs mn tex Clarum enn est e0 loco positum, sed viri, ul el ruin , de quibus. mex agetur, opponainr con itia, et 'maguaninitas, Videtur porro Ambrosius dissinnntate quod Cicero, Valerius Max., Pntarebus alii de morte Calan prodiderunt, quem vivuny in ardentem pyrsm conscendisse memorant, Srd com superhiz et ostentationi hire mors trifuenda sit, non pee ‘est eam pro nitnto duxitse sanctum Practu- lem. © Metaphora ah arhoribas perita, in quibus sto- Jones, et tureuli pollutant, que poxednara nbihan luxuriat, Weogue seriptum est : Tarhqnam agriend- tura Grecis. Cateram exempl cto Deetori per quam familineg sit de illts quidquam adjungere. émunebhnas, quie sob finem Wb. nt de Virg. ob- servata sunt, adiri posse. # Amer.” et Rom. edit, cum mss, non paucis rudehies bestias exspectavit; Eras. et Gill., prodeintes bestius exspectanit; aptius mss. aliquot, iugientes tias spectacit ; unvs, aspectrvit. © Sed non omnia mili wtilia : omnia miki Geént, ek iss. Boyeriano restituta sunt. T Onin edit. Paris, , sapienti céiieni, oinissu ftoh ihsipienti. +# Codex Boyer. situa, di hic et infsa posi stint, a nom opus Pelkeis rath1098, SANCTI Al tara homo imprudens, et tamquam vines homo egens A eran ; si reliqueris cum , deserius erit (Prov. xx1v, 30). Colamus ergo corpus hoc nostrum, esstigemus illud, redigamos in servivutem, non illud despiciamus. 43. Sunt enim * membra nosira arma justitiz, sunt et arma peceati. Si elevantur, arma justitix ‘sunt, ut peceatum in his non dominetur : si mortuum > faerit corpus nostrum peceato, nun reguabit in eo culpa, ef erunt membra nostra a peccato libera. Non obediamus igitur cupiditatibus ejus, neque exhibeamus membra nosira arma iniquitatis pec- ato. Si videris mulierem ad concupiscendum eam, membra tua arma peccati sunt. Si locutus es ad sollicitandam eam, lingua tua et os tuum membra peceati sunt. Si abstulisti terminos a patribus posi- tos, membra (ua arma peccali sunt. Si festinasti ve- 2. Duo s locioribus pedibus ad effundendum innocentium sanguinem, membra tua arma iniquita 44, Contra, si vidisti egenum, mum tuam, membra tua arma justitiz: sunt. Sieri- paisti injuriam accipientem, vel eum qui ducebatar ‘ad mortem, si scidisti chirogrophum debitoris, mem- ‘bra tua arma justitiz: sunt. Si confessus es Christum (arma enim intellectus (Prov. x1v, 7) © labia s2~ pientiz ) labia tua membra justitiz: sunt. Qui potest dicere : Oculus eram crcorum, pes claudorum, pater infrmoram (Job xxix , 15), membra ejus membra Jostitiz sont, 941 45. Ergo liberati a peccato, quasi pretio empti sanguinis Christi, non subjiciamur servit hhominum vel passionum. Non erubescamus peeca- tam nostram fateri. Vide quam liber, qui poterat digere : Non reveritus sume multitudinem populi ; ut kom annuntiarem in conspectu omninm peecatum mewn (Job. axxt, 33). Qui enim confitetur Domino, exui- tur servitute ; Justus enim aceusator eat sui in principio termonis (Prov. xvnt, 47). Non solum liber, sed ‘etiam justus : sed justitia in libertate est, et libertas in confessione ; simul enim ac confessus quis {uerit, absolvitur. Denique Dizi, pronuntiabo adversum me injustitiam meam Domino , et tw remisiati impie tatem cordis mei( Pal. xxx1, 5). Mora ergo abso- Jutionis in confitendo est, confessionem sequitur pec catorum reimissio. Sapiens est igitur, qui confitetur: liber, cui peceatum dimissum est, nulla jam contra- hens wera peccatl. Vale, et nos dilige, ut facis; quia eb eg0 te diligo, 4 EPISTOLA XXXVI. Sepientem esse divitem, neque hic ullum sexum excipi 40 didicisee ex Petri episiola, cxjus locus enuelea- tur, Pacem aliaaque virtues divites esse, divitumgue D © Forsitan non ingratum fverit, si que sequuntur ‘usque ad numerum ultimam , conferre libuerit cum fis, quae inlib. 1de Jacob et Vita beata , cap. 3, mum. 40, disseruntur. > ita cod. Boyer. ; exteri vero, et omnes edi i uid bono sen \MBROSII io ordini Enoch atgue Eliam annumerandos. Post gue ‘Achab et Nubuthe inter se comparatis, propositen problema confrmatar. Awanosios Smupciciano salutem. 4. Videbamur proxime in disceptationes incidise Philosophiz, cum de aposioli Pauli episiola sumer tes exordium, tractaremus quod omnis sapiens lite. ‘Verum postea, cum Petri apostoli epistolam legerem, adverti quod omnis sapiens etiam dives : nec sesum exceperit sminas ornatuin omnem nou in pretiosis monilibus , sed in bonis moribus babere ipserit : © Non enim, inquit, extrinsecus copillorsa implicatio, aut auri cis ‘mentorum ornamentum, sed ile absconditus cordis he mo (I Petr. illum esse di uusumt requirat. Pulchre autem cordis hominem é- xit, eo quod totus sapientix sit absconditus,, sieat ipsa sapientia, qua: non videtur, ged intelligitur. Ne mo ante Petrum tali expressione usus est, ul dice ret cordis hominem; exterior enim homo plorima in se membra habet: interior autem cordis hone totus plenus sapientiz est, plenus gratiz, plenas de- coris. 3. In incorruptione, inquit, quieti et modesti spr tus, qui eat ante Deum dices (Ibid. ). Et vere dives, qui in conspectu Dei potest dives videri, incujes conspectu terra exigua, mundus ipse angusias est: sed solum illum Deus divitem novit, qui sitdives ton opum, sed virtutum fructus Te- tem ante Deumdives, nisi quiets et modestus spiritus, @4@ qui numquam corrumpitur? Nonne tibi videtar dives, qui habet pacen Aranquillitatem quietis ; ut nihit concepiseal, jidiat , et nova querat, et semper desiderando, fiat in summis divitiis inops? 4. Ea est! pax vere dives, quae superat onsen ¥, 7). Dives pax, dives modesia, ideli enim totus mundus possessio ct ‘xv, 6): dives simplicitas ; sunt enim et ditit, nihil contre- tum, nibil suspectum, aut frudulentum putat, sed puro se fundit affecta. 8. Dives bonitas, quam si quis servaverit,, past caelestis haeredit inquit 41, quem arguit Dominus. Admonitionem autem Dei ne re cusaseris..... In jame liberabit te amorte, in pret de imanu ervi liberabit te, eta flagello tingue te ab 4 Scripta cirea ann. © Ita mss. et edit., nisi quod Rom. praefert, Qut- rum non sit, inguit, ete.; ms. vero Boyer. to1um le- ‘cum his verbis reddit : Non, inguit, exirtnseeus cop: lorum intricatio, aut avricompositio, aut veatimentoren habitus ornamentum eat, aed interior absconditus co- dis homo. © Nonnulli ms et dives : melius as tera dives ; Boyer., pas rere n exter, ac edit, ut in text.1097 EPISTOLAR condet..... Fer bestia pacifice erunt tibi, et scies ‘quod in pace erit domus tua (Job. v, 47). Mitigati enim carnis hujus vitiis, et passionibus, que re adversus animam solent, tabernacula tua sine perturbatione erunt, domus sine offensione, semen sing defectu, * posteritas sicut odor agri pleni, sepultura sicut messis. Siquidem quando alii > suum defectum arbitrantur, tune acervus tritici tui supernis matu- rus infertur © apothecis. 6. Merito justus semper fenerat, iniquus indiget. Iie 4 justitias fenerat, fenerat mandatum Dei paupe- Tribus et egenis : at vero insipiens et quod pulat se habere, nequaquam possidet. An putas illum poss dere, qui thesauro suo die ac nocte incubans, avara ‘et misera torquetur sollicitudine? Ile vero eget, et si aliis dives videtur, sibi pauper est ; quia non wti- tur eo quod habet, qui adhue alia rapit, alia deside- modus, qui fructus divitiarum? Nemo est dives, qui quod habet, secum bine auferre non potest: quod enim hic relinquitur , non nostrum, sed alienum est. 7. Dives Enoch, qui quod habuit secum transua- lit, et omnem illum bon‘tatis sue censum coelesti- bus intulit receptaculis ( Gen. v, 25): qui ideo rap~ tus est, ne cor ejus malitia mutaret ( Sap.1v, 4). Dives Elias, qui virtutum suarum thesauros curru igneo sublimis sedibus ethereis invesit (1V Reg. u, 44). Et tamen iste non mediocres divitias haeredi reliquit, quas ipse non amitteret. Quid bune pauperem vel tune dixerit, cum vietus quotidiani indigens mitteretur ad viduam, ut pasceretut ab ea; quando ad ejus vocem ccelum claudebatur et aperie- batur, quando ad ejus verbum hydria farine et vas lei non deficiebat per triennium, sed abundabat : nec minuebatur usu, sed replebatur (Ill Reg. xvi, 9 et 4cq.)? Quis illum pauperem dixerit, ad cujus voluntatem descendebat ignis (IV Reg. 1, 14), quem invia alfis lumina non concludebant (IV Reg. n, 8), sed in GHB suum fontem recurrebant; ut siceo propheta transiret pede 8. Duos finitimos veius historia deseribit (Ill Reg. x11, Let seg.), regem Achab, et pauperem Nabuthen; quem horum pauperiorem, quem ditiorem credimus? Alter regali fulero divitiarum preditus, inexplebilis insatiabilisque opibus suis , exiguam pauperis vineam desideravit : alter © despiciens animo Pasdion sig # Alluditur ad Gen, xvi, 27: Ecce odor filii mei sicut odor agri pleni, etc., nee non ad Job v, 26 : Ti dgredieris in abundantia aepulcrum, sicut infertur acer- tus tritici, etc. » Codex Boyer., suum fructum arbitrantur. © Ubi aliquid reponitur, ait Nannius , apotheca dicitor: nune autem pharmacopularum olficinas ita 8 fenerat mandate. Dei alive, j fenerat mandatum Dei. tn solo sminatur fenerat, quod saltem in aliis subsi . merb. cum mss. non paucis, aspiciens animo. it exit lefnit Cicero loco ci asessio est, utad liberaliter vivendum fac ait, qui nihil querat, nihil appetat, etc Maxime ver Patnot. XVI. UM CLASSIS I. 4098 A relu xpbeoue rizes, imperialesque gazas, suo erat contentus palmite. Nonne videtur hic magis dives, bic magis rex, ‘ qui sibi abundabat, suas regebat cupiditates ; ut nibil alienum eoncupisceret? ille autem egentissimus, cui aurum suum vile, alienus palmes pretiosissimus zestimabatur? Sed qua ratione Segentissimus, cognosce : quia divitix injuste con- gregatze evomuntur (Job xx, 15) ; radix autem jus- torum manet (Prov. xm, 42), et ut palma floret (Peal. xc1, 43). 9. An non egentior paupere is, qui tamquam umbra preterit (Psal. extant, 4)? Hodie impius exal- tatur, eras non erit, nec invenietur aliquis locus ejus (Psat. xxxvi, 35, 56). Quid est itaque divitem esse, nisi abundare? Quis autem abundat , qui Beomtractior? Qui autem animo contra angustior : quar igitur in angustiis abundantia? Non ergo dives , qui non abundat. Unde pulchre David : Divites, inquit , eguerunt, et esurierunt (Peal. xxxu1, 40); quoniam cum haberent Scriplurarum thesauros ccelestiuin , egueruint qui non intellexerunt , et esu- rieruot qui nullum spiritalis gratie gustarunt cibum. 40. Nihil igitur affectu sapientis ditius , nihil insi- entis egentius. Nam cum regnum Dei pauperum sit (Matth. v, 3), quid esse locupletius potest? Et ideo praeclare Apostolus : O aliiudo,inquit, divitia- tum sapientice et scientie Dei (Rom. x1, 35)! Praeclare etiam David , qui in via testimoniorum catlestiun , ‘quasi in omnibus divitiis, delectabatur ( Peal. cxvut, CAs). Expresse Moyses, qui ait: Nephihalim satietas ipientium (Deut. xxi, 23). Nephthalim, * abun- ifleatur Latina interpretatione, vel dilata- abundantia , ubi satietas: nbi autem fames cupiditatum,, ubi inexplebilis appetentia ; ibi ‘utique paupertas. Sed quia vix ulla rei pecuniaria: ‘vel mundi hujus cupiditas satietatem habet; ‘ ideo addidit : Et replebitur benedictione (Ibid.). AL, Secundum have Petrus apostolus deGnivit non in auro et argento et indumentis feminarum esse ornamentum , sed in oceulto cordis homine atque abscondito.(1 Pet. m, 3); unde nnlla se exuat culium pietatis , ormatum gratis, vite alerne bereditatem. Vale, et nos dilige ; quia nos te diligimus. 94% 1 EPISTOLA XXXIX. 1m propler sororis mortem hominum consortium D Fausti ab ejus arguinentandi ratione in e0'diserepat sins, quod pro veterum Romanorum exempli ille adhibet, hie nullis utitur nisi e divina Scriptura its. ee Cod. Boyer., egentissimus? Quia divitie congre+ gate pereunt ; radix enim, etc. ‘Idem cod. Boyer., Latince interpretationis signifi- catione abundantiam vel dilationem significat. Quod vero ad hune significatum, in eo alluditur ad illa verba citati loci ex Deut. : Nephthali abundantia per- fruetur, et plenus jenedictiontbus. Nam alioqui Fectius interpretaremur idem voeabulum comparatio- em, retorsionem ae tortuositatem , ut vulgo solent. 1 Boyer. solus, ideo de justo dicivur. i Scripta haud multo post ann. 387. 331099 SANCTI fugicntem arguit , hoc ipsi sorori injurium, ac interi- tum non hominibus solum, sed et civitatibus conmmu- nem esse monens. Nihil ergo iti jam deberi nisi preces ;vetare siquidem Apostolum, ne quem secundum carnem jam cognoscamus, at novam creaturam. Que- nam ita sit, ef quomodo tlum solari Ambrosins ipse teneatur, expenditur. Ausaosivs Faustino salutem. 4. Acerbo te doliturum dolore obitum germana tug non ignorabam ; non tamen ut a nobis te able~ gares, sed ut nobis te redderes : nam et st minus jucunda solatia moerentibus, tamen nonnamquam necessaria sunt. Tu autem abiisti in seereta mon- ‘tiun,, et inter ferarum diversaris spelza, omni hus mane conversationis * usu abdicato, et quod gravius est, judicio tuo. 2, Tantumne de te commeruit germana tua, ul propter quam excellere apud te debult conditio hu- mona, qu lam egregiam feminam tulit, proptcr ‘eam apud te minoris praxrogativa sit? Illa certe vita excedens , hoc se mulcebat solatio, quod te sibi su- perstitem derelinqueret, parentem nepotibus, pracsu- lem parvulis , auxiliatorem destitutis : tu ita te et nepotibas ct nobis abnegas, ut consolationis itfius fructum non sentiamus. Illa te chara pignora vocant non ad dolendum, sed ad consolandum ; ut cum te vident, matrem sibi> non credant obiisse : in te ‘eam recognoscant, in te ejus praesentiam (eneant, in te vitam ojas sibi manere arbitrentur. 3. Sed doles quod dudum florentissima repente occide ‘cum hominibus, sed etiam cum ciyitatibus, terrisque ipsis est. © Nempe de Bononiensi veniens urbe a tergo Claternam , ipsam Bononiam, Mutinam , Rue- gium derelinguebas , in deatera erat Brixillum, a fronte occurrebat Placentia, veterem nobilitatem ipso adbue womine sonans, ad levam Apennini in- culta miseratus, et florentissimorum quondam populorum castella considersbas, atque affectu relege- ‘bas dolenti.Tot igitur semnirutarum urbium cadavera, terrarumque sub codem conspectu exposita funera ‘non te adinonent unius, sanctz licet et admirabilis femine, decessionem consolabiliorem habendam ; prasertim cum illa in perpetuum prostrata ac diruta sint : hive autem ad tenipus quidem erepta nobis , meliorem ilti vita exigat? 4. Maque non tam deplorandam , quam prosequen- dam orationibus reor ; nec mosstificandam 4 Jacrymis: tuis , sed ‘magis oblationibus Q45 animam ejus Do- mino commendandam arbitror. * Nonnulli mss. ae vet. edit., was abdioatus, > Cod. Boyer., non credant abesse. © Imitatio est Sereii Sulpitii ad Ciceronem de obitu Tulliw filie : Bx Asta rediens, cum ab Bgina Mega ram versus ndsigarem, capi regione circum circa pro- apicere : post me erat Aigina, ante Megara, dezira igreue., sinistra Corinthus , que oppida quodam tempore flrentiasine rant, nunc proirta et dirata ‘ance oculos jacent. Cpt egomet meciem cagitore : He hoe homuicullindighamtrs si quis nova interit, ‘aus occisus eat; cum in uno loco tot oppidorum cadavera Yerum hoe nobis commune non solum G AMBROSIT 1400 A. 8. Verum forte asseras securuia te * de mertis ¢jus ae fide; nequire tamen ferre desiderium, quod ‘eam Jam non videas secundum carnem , idque tibi summo dolori sit. Nee illud te movet Apostoticum, quod alt: Quia neminem novimus ex hoe secundem carnem. Et si cognovimus secundum carnem Christen, sed nunc jam non novimus (11 Cor. v, 46) Caro enim nostra perpetua esse ac dlututiia non potest; ne- esse est oceidat, ut resurgat: necesse est resol- value , ut requieseat, € ot flat quidam finis peccati Et ideo multos cognovimus secundum carnem, sed tune jam non novimus. Ipsum Dominam Jesum cognovimus , inquit Apostolus, secundum carnem sed rane jam non novimus, Jam enim carnis deposuerat exuvias, jam specie hominis non videbatur , jam B pro omnibus mortuus erat, et omnes in illo mortui; sed ut per ipsum renovati, et vivificall spiritu , jam non sibi, sed Christo vivant. Unde et alibi ait idem Apostolus : Vivo aulem jam non ego, oivit autem in me Christus (Gal. 1, 20). €. Meritoque qui ante cognoverat secundum carnem Christum, jam operationes ejus invisibiliter agaos- ens , jam non carnem ejus, sed potentiam scrutans, qui ante perseeator discipalas hominis, et pedisse quos earnis infestis odiis urgebat, pdstea doctor gentinm factus, veneratores majestatis eas ad pra- @eationerh Evangelii instruere alque informare eceperat. Et ideo addidit : Siguis in Christo n ereatura (Ml Cor. v, 7), id est, qui perfectas Christo, nova creatura est; quoniam qui caro est, imperfectus est. Denique ipse Dominus ait : Now permanebit spiritus meus in istis hominibus, quoniom arnes sunt (Gen. v1, 3). Carnalis itaque non est in Christo : sed si quis in Christo est; nova ereaure est, non nature novitate formatus , sed gratiz. Ye- tera itaque quae secu:dim carnem eran, tramsie- Font: feta suit nova omnia, Quer ila, nisi qu Scriba doctus in regno caeloram novit ( Matrh. xm, 52), similis illius patrisfamilias , qui profert de thesauro suo nova et vetera, neque vetera sine novi neque nova sine veteribus ? Ideo et Ecclesia dirt, quia nova et vetera servavi tibi (Cant. vit, 43). Sed transierunt velera, id est, Legis mysteria abscondita, in Christo facta sunt omnia nova. 7. Hive est nova eredtara, de qua Apostolus ad DGatatas sit’: In Christo enim Jesu neque circumeisio eli quid valet, neque prosputium : sed nova creature, yt quam jam renovata caro floret, et fractum invenit gre ie, quae ante inveterati flagitit spinas habebat (Gal. v, 6). Quid ergo est © quod moercaimus, si jam ad 20i- projecta jaceant! Ita Nannius, Ms. Boyer. lacrymis tuis animam, sed mogis oblationibus citis commendandam arbitror. Observabis obiter Ambrosium hoc loco sieut et alibi non semel consuetudinem orati tus fiendaram tesiari, © Gdex Boyer. solus, de meritis eas ad fidem, * Mss--nopniulli, et fiat quidem , ole. Boyer. solus, necease ext ut-figal quosdam fines peceate. © Cod. Long., quod mereawur; new eatis-recle.(Psat. cit, 8)? Quid est quod ingemiseamus pro mortuis, cum jam reccnciliatio mundi apud Deum Pa- trem facta sit per Doinam Jesum (II Cor. v, 48)? 8. Quoniam ergo Christi beneficia tenemus, 946 umn apud omnes , tum apud te pro Christo legatione Fungimur(1bid., 20); at noveris irrevocabitia ejus esse dona, ut eredas, quod semper credidisti : nee nimio meerore tuam in dubluin adducas sententiam; quia Ideo peccatum fuetus est Dominus Jesus , ut tolleret Peceatum mundi (Joan. 1, $8); etessemusin illo omnes justitia Dei (IL Cor. ¥, 24) : jam non culpar obnoxii, sed justitiee remuneratione securi. Vale et vos dilige; quia nos te dillgimus, * EPISTOLA XL. Ab imperatore audit laxdari facilizatem ; tacere se sine utriusque periculo non poste; nec regibus displicere li nero, quamvis pins sit, decipi posse ; synagoga reparanda esse periculosam, cum episcopum martyrio vel preevaricationi exponat. In hanc rem exemplo Juliani proposito, rescripti cawsae re- fellantur, maxime quod Jndeei plures usserint ecclesias, Hine agitur de Valentinianorum, gui gentilibus pejores declarantur, fano , ac dovariis, quae dicebantur sublata, extenuatis, januam ad calummias Judceis aperiei, triumphungue de Christo dari demonstra tur, Hac dere allegorica instituitur Domini expostu- latio ; postquam deterretur Maximi exemplo Theodo- tius, neve Judeos aut hereticos ulcisci velit, admonitus, denuo stimalatur ad clementiam, c * Clementissimo principi, ac beatissimo imperatori Tugoposto augusto Auanosits episeopus. 4. Exercitus © semper jugibus fere curis sum, Ika erator beatissime : sed numquam tanto in astu fui , quanto nune ; cum video eavendum we quid sit, quod ascribatur mihi etiam de sucrilegii periculo. Haque” eto ut patienter sermouem meum audios. Nam si dignus sum, qui a te audiar; indignus sum , qui roe offeram, cui tua vota, cui taas commiltas pre- es. Ipse ergo non audies eum, quem pro te audiri velis? Non audies pro se agentem , quein pro alis du- 1 Nee vereris judicium tuum, we cum iedignum putaris, quem audias, indignum feceris, qui pro te audiatu 2. Sed neque imperiale est libertatem negare , neque sacerdotale, # quoi sentins, non cere. Nihil enim in vobis imperatoribus tam popula et tam amabile est, quam liberiatem etiam in * Scripta sub fin, anni 388. Hts onmes edit. et mss. longe plurimi : nonnulli tamen soluin prielignnt : Ambrosins Theodosio imperatori, Hujus orro epistole Paulinus memivit, ejusque scribendz occasionem, materia alque exitum arrat, de quibus omnibus in ejusdem tempore as gnando satis disputatum est in Admonitione. © Mss. aliquot, Exercittis semper jugibus, seu cw ‘sum, imperator boatissime, deditus, Haud maiequidem; alii tanen plores. et onines edit. nobis patrocinan- ‘tur, nisi quod Roos. edit, expenait adverbrum semper. “Oumes edit. ek quidam mss., qued sentiat now EPISTOLARUM. CLASSIS 1. ffrmaus in principe 108, enovubitur sicut aguile juventus tua 4 diligere , qui obsequio miilitie vobis subditi sant. Si quidem hoe interest inter bonos et malos principes , quod boni libertatem amant, servituiem improbi. Nihil etiam in saccrdote tam poriculosum apud Deum, tam turpe apud homines, quam quod sentis non libere denuntiare. Siquidem scriptum est: Ev toquebar in testimoniis tuis in coaspect regum, et non confindebar(Psal. cxvmt, 45); et ali hominie, specnlatorem te poeui domut- terael, in eo, inquit, wi si avertater justus a justiiis suis, ot fecerit delictum ; quia non distinzisti ef, * hoc est , non dixis cavendum , non retinebitur memoria justo ej sanguinem ojus de man tua exquiram. Ta dtatinseris justo, wt non QA] peccet, et ipse non » juts vita vives; quia diststt ‘mam tuam liberabis (Esech. sn, 17-19). 5. Malo igitur, Imperator, bonoram miki esse te- eam, quam malorum consorttem ; et ideo clementiz: tu displicere debet sacerdotissilentiom, tibertas placere. Nam silentli mei periculo iavolveris, Nber- talis bono juvaris. Non érgo impotiunus indebitis ‘me intersero, alienis ingero: sod debitis obtempero, ‘mandatis Dei nostri obedio. Quod facio prinum tui amore, tui gratia, tu studio conservande sstutis. Si {Id mihi vel non creditue, vel interdicitur : dico eane & divine offense metu. Nam si meum periculam te ‘exuerel, patienter me pro te offerrem, sed non libenter ; malo enim te sine meo aceeptam Doo esse et sloriosum periculo. Sin autem silentii mei dissima- {ationisque culpa et me ingravat, nec te liberat; malo importuniorem me, quam ‘netiliorem aut lurpiorem judices. Siquidem scriptumn est, dicente sancto apostolo Paulo, cujus non potes doct refellere : Insta opportune, importune; argue, obsc- cra, inerepa in omni patientia et doctrina (Ml Tim. 1, 3). 4, Habenus ergo et nos cui displicore ples peri- cculi sit; praesertim cum etiam imperatoribus non dis- pliceat suo quemque fungi munere, et patienter au- diatis unumqnemque pro suo suggerentem officio ; immo corripiatis, si non utatur ¥ infitise suse ordine. Quod ergo in iis libenter accipitis, qui vobis militant, num hoc in sacerdotibes potest molestum videri ; cum id loquamur, non quod volumus, sed quod jube: mur ?Seis enim lectum Cum stabitis ante reges et icendi de- 1) presides, nolite cogitare quid loquamini ; dabitur enim obis in illa hora quid loquamtini : non enim vos estis ‘qui loquimini, sed Spiritus Patris restri, qui loquit in vobie (Marth. x, 49, 20). Et tamen si in causis dicere. | © Reg. cod., hoe ost, non distinzist. EL infra, quia distinziati. AU vice versa ubi idem codex cum aliis taulto pluribus et cunetis edit.. si distinzeris justo, inss. Prat. ac Gem. legunt, si dizeris justo. "Duo mse., si dizeris justo. Reg. cod. solus, divine offense wemor. Nam si sooty hauseris, ; | ‘Prorsus et in principio hujus epistole (nempe his verbis, qui obsequio militia) vider jam ponere non lantum pro castrensi stipeadio, sed pro quavis functione, ministerio, et ofGoio. Hsec Napnius.

Ambrosius, Epistolae Prima Classis

Transféré par

Informations du document

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Ambrosius, Epistolae Prima Classis

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Vous aimerez peut-être aussi