Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
‘SOUR $e S0|E +06) UB IMbeAeND Us cr
ToMWW ‘Ojal UP B;NEQ U2 ePIDeU ‘saiqoy BP sel’ UETAISMUES UaULIED
Ouua> Taq OaVT Tw NaGNOdsaa40>
SWSW SALNAINDIS Sv7 3ND SOWSauD
UUoDeIeNN [aP SeIUEID:aWUOD So} ap JO1Das ja UD “ef
“SIA DepNID eussWL e| Ua ‘Z9IeZUOD anbm so} ap ope| fe UEIpISA! 191 UE
‘A musuuoumury ‘soue €| ap ‘olpad A ofeiny ‘soue | 2p “uaUlieD ‘sof
sly sns ued Ki9g] ua cuand jap umides “RIN UalieR OlaINY UO €s8i
2052p epeseD ‘EAOMOW o1apIO> saiqa4 UBULIE> esnaod b “epeUnD
1s “IIe BIOWN “eUy K ojainy SOUIL Sofiy sms Lcd ania “eKoUOWY or@pI0D
saxg24 O2suely ‘opueW ns ap epesedes wise ‘soUe Op ap e120 auan
"E81 J0d EaUaND Ue EpReU “GlapIOD se1qay ap SeUBpIED ZOUNWN PUY!
‘euinbsa e| ap ese2 @1 ap ouane
‘sapzied e224 ap UOWIEY ap efly UN LOD gegl Jod PIBSeD oDsDLELy
sequag abr euy eyop £ apjesiny eanbieg ousundes ‘e152 SeIp
-ed sns o> epnp Us UaniA ‘soe g ap oulL ‘enibr7 eanbieq orsDUe!4
507 OURUHEY ns A soue Zz ap o1uel 10d £ BF od opneu ‘obuOG
(086! UP UBhof gun i2 2DUOD “eKenN PEND Ue UpISE eA IL jap sop
21p2u) Bied ‘eIO | Ap ope} > CIDE ‘OUIAALL UOpUaY jenueW\ opeUTD
1S 8p bse> UB opuEPUALIE EPNP US ‘efeIA PEN UB IL 99 [PP UDI
“3INn "euedatuy ap 72194 OUesoy UOD 99g] 40d OSeD ‘eUENpY eI ap al
-af any (osen ouueU! UN ap cr2IU) Seg Jod opizeu ‘eIBNbz, opiewieg
puswieis) esoy £ ouig ‘cos}puels:UOs “seyag Se] Ua Soft €
ns ucd UaNA [28] UB “OUIAALL SEDEWY So} ap E2189 A sofiy ¢ sns UOD ‘ef
“2| PepNID UB UEINA 9g] UP ‘SEBl Ue EPIDEU “1S esoy EUOD UCD 9EBI
Us 9Se9 ‘{IpuaUiei=7 ap adiiay 2507 s2201d [ap ofy, ejanzauay “UegeISa
Ues ua +e] Ua opDeU ‘OLERETy pUEWEID] OMS JoKeW cIUaBLES
UO e} 2p ope jap erans=) e E1B ab ‘ooMod ound NE
‘ajG0y JID [ap eS29 e| UB UIA ENP UI saInY OPeINY s210}00 UO)
+96) 0d 9se9 UaInb eg] Us OPDEU “Zanbjey sai ORIsaIUANK Olly Ms
|
BEL
U09 ann sor 29
43 wnbexens ua ue, k
‘ EER OF $96 cid
OULU O} Jod 3INEQ Ua UoJaiA! (Saqoy jrup ae. e iat oe
wn IN OMIA j@ Ud iggy UD ameG Ua epeey
/aNW “208) U2 aineg ua z
epese> ‘sour
SPPRU 'SeDEW Zenbiey Basor (2
40 2 Jod epednoe oBan chee a
259 exon,
3nb "eosnuiss auinby ertedieg stn oe eaRuOR
3
'd JaINW ns uo> Sapavey ex xe
24 UG
‘uinb e} uzyeq ss
Fuend ja epnp urs ex £ ast hl
: oA seuotied o3¢
eqelIey as ‘evens 1 U3 @Nb OpuPjoUe eee manated
‘Buin e} essiany) sou
PNP ees ‘satue soup zayp
UP sa1uevaeY 099'0) soun ey
s3fen sey ap
and sew 006 uerqey anb
ua ef31A pepnyp,
(8130 Nouava 13 “9-2;
{5} z2wWo5 owowy 219 ouanp of
199 nag ap opucw 2
he 212d @P opUeW 2 saui01 ou
Ie OUC20) $0) fore sey woes 18 UO OPDEU aie aio rae Gee
“Pur Soquue “3/621 sauoy janueyy £
A ‘upIGeIA euene selhui ns tics
2 opyeu! ‘uoHinse> |
veld ap sefased
S010 Uewse Uatquie) 199) U2 soppouos
S310 UoUiey 3p &| {seam ues eueyy
Z9WWOD So} ap oueWaY +
ee. M “UOILNSED A) zeUBIeWy oDs>
dns
@P Jousw upy . EDN Us ‘eagony eMng © & per
ep op ue! S8U01 MDEUB}e oun sao eee CMU EA Dope
SHEN © C12 'S\ UppOas CUS e UD suse
stuawesoun
2 ZaUED por sa
snr sofew Saupe
id Semmes MEN cospuei4souou Ue
5 0) 3
PVA Pepr> SPs uoDoas | us ann zaugn ea AMEND ab
oP 8 3
‘one Uenr Uod epeses ‘gg
SP ZAUIOD eueW ‘cneBay f einbos 10 “sz
NN 'S2 ap ZaWOD eyanu
SOUL So}con Carmen Alvé-
lan en la misma Ciudad Vieja,
6s, con sus hermanas Carmen, de 40 y Rita Al
arez de 30 afios. Fara el 71 estan en Las Pefias, con sus hijos: Anto.
©. N.por 1641, Micaela, n.en 1843, Francisco, n.en 1844, Carmen, nen
16 y Dolores, nac.en 1849,Para entonces
rico Canales y su mujer Lu
on Sandoya tenia casa en el
Muy cerca a los Tola A
Padre ya estaba muerto.
a Sandoya Recordemos que en 1832,
lado del rio, al final, entre Ambrosio
To lado, en el mismo afio, Josefa Canales
tenia la CUARTA CASA EN EL LADO DEL CERRC
que tratamos,
5 posible que sea la
Campos: en 1832. dofa Clara Barrén de Coello, era duefia
ela casa 267 en Las Pefias, entre los Tola y los Alvarado, en el mismo
lado del CERRO, la casa heredaron sus hijos Rafael, Maria de Jestis y
Carmen Coello de Avilés hacia 1850, pero los dos cedieron sus dere.
§ a la segunda,
Jestis Coello Barrén, nacida en I8I0, casé a los 30 aftos
| notable abogado Dr. José Antonio Campos Barron, En
fran duerios de la casa IIS de Ciudad Vieja, lindando con el pré.
lendi, en un sector bastante medio. Para 1871
fa casa materna con sus hijos: Francisco de 30 an
28 aflos (casado con Dolores Maingén lier), Mercedes, de 27
tie 26, Angela, de i afios y su curiado Eustaquio Campos Ba.
‘T6n, de 40 afios, comerctante.
JOSE ANTONIO CAMPOS MAINGO
\do con gent
de Ambato y Rie.
®, Por 1826, fue estudiante de
ado de su pals en I85| por Napoledn ill. Arribé
£152. slendo atendido por el francés Esteban Ca.
de una farmacia en el puerto. Cas6 en 1857 con Elok
li@ de su favorecedor, el 61 estuvo en
aparece en Ciudad Vieja, aqui en Las Pefia-
10 en una misién francesa estudio de la fiebre
140 Ho-A-p
Dr. Emilio Clemente Huerta - (1907)
4
00000060 COS 0 O000 0809990099090 0099TOY
tet
‘UOISUEW B| e EMPUCD anb eupaid @p e19/e9S2 BUN siuaWeNad eIUa end
1 ese epuadnase eun onrauew Sz@t EIseY UOPUAY! lanueNY UO DUNE ZoyOURS muDHy “ops
Jopens3 jap senay uo!223|02"pa
€p'6d “ep|p ozuai07 :UopUEY W 10194
SOAP SOUD
nul Jod oyeg Jap 480010 Je pUNUAL anb o3sns ns jer ary OL
-ye6e] UN e osaid je UOJeVeY sIUaINB|s eUeVeW e} e ‘=yDCU
un euaige opepenb opuaigey anb spiozaisepadseny
50] @ e128 © pepnp ej e Eqenal| snb FICK |e osed sep eed
uae as euand eAno ‘efian eun eupsid e| eaeuieD “auend
un epaied anb "yaaGYN ap eiaie2s2 | 10d oj9s eusn ee
Pplun “eys! Eun aseqeuuo) Pse3 e| £ umpel ja eIseY eIaNS OU
Je ‘auary carew ap sep so} ‘Oued [ap e104 2] Ud eM
3 U9D!eq OAD apsap ‘ojansaaus jap osid jsp enbe jp
‘a1syiadns ej ‘sop somo Jod eperedas ‘sonsu € ap pepipuny
“01d eun Uo> ‘oysue 3p o| Jod ofue| 3p souaw ¢z ap CUD
1d PUN eqeULOY f osid Jawud jap eUa|e6 eLdUE ej e auaIp
-uodsaui02 ued e| ap ofegsp eqemsusd sefend |p “aIuaD
2.9 P| Ua ‘ajualy ns Us eed ap opedse UBIE Un ap eqezo5
eqeinad as oy 8 opueNd ‘ese> e| ‘salojid aiaos epemLens.
ZaUad NOGN3H SO7 30 Niauwr 13
(z} ‘uguie> orapnosg s210
Og UO? 9/8] Us OpUNBas Qsed apuop ‘OUND e oBan) osed oiad ‘181
2 seYag 587 UB anin “950F [ANUEN “SeIGED |p aILGWOD [2 U2 OY
TeI9 FP enue opuspequics euaid eun euapied anb opervasuo> JOP
-249N| o68n) ‘uInbear asor ofly c3IUN ns eiDeU gZ8I US “210 [9 ap'ADIC
| ap JemteU “eranbsoW sera]. UCD e9B) UB OWLS O59 'Z8B) a
luge ap Z 18 QUNW “791 Jod efo7 Ua OpDeU ‘osampieA OWoIY janUe LL
gsi ap
“Sap "NED euy ap OPEL ‘eUIPY ZaLlOD o|Ged Oupay OYaNp Ns e EP
-suauad ‘681 U2 $Z win [a Uod epeubIs ese> EWDEPONp e, ‘sandsep
soye anb Jepio>al opuaigap ‘ousa) jap ope| je UB ese> QudWOD Z9BI
Jod epnp urs oabans ns ap eanoq &| ap oBye> czy as OSs “eyewe
VOSOHOSSHOSSHSHOSHSESHSHHHOSCHHOHOOCEOEdesde la calle hacia la playa, en el camino o sen
\dero estaban muchos jaz-
mines esp
Rodolfo Pérez: Enfermedades de antafio, en Ecuador Profunde, I, 49,
es. en elJardin hablan pechiches, quabos, cerezas. ciuelas y
4)
badeas iquaimente se dabar
Rodolfo Pérez: Guayaquil hacia 1870, en Ecuador Profundo, i, 332
Primero a su hermana Delfina Pérez d
nos que la fueron destruyendo. En 1895
6 don Victor, de regreso de Francia (7)
‘mismo Victor Manuel Rendon:
“En ninguna parte experimenté, como en este jardin, a ale-
gia de vivir. Fue el paraiso de mi infancia, en el que se me
ntojaba que yo era el soberano de un reino, cuyos stibe.
GBciles, pajaros y plantas, apresurados por complac:
me, goyJeaban sus mas dulces cantos 0 inclinaban sus ra
mas con un suave murmullo, saludéndome 2 mi paso y
ofrendiandome sus flores y sus frutos”
Cuando los Rendén dejaron el Ecuador, la casa estuvo encargada
lequieta y luego a suicesivos ingui
ya valla muy peco, cuando la vis
FUENTES DEL CAPITULO DECIMO SEGUNDO:
By
‘Arch.Nacional, Quito, empacronamientos Guayas i86i,
‘Arch.ce la fla.lein Lotredo, Guayaquil
‘Ach cel Muniipio de Guayaquil, censo de la Concepcion en 1832
Severo Gomeziurado: Vide de Garcia Moreno,
Luts Noboa Yeaza: Genezlogia de la Casa de Noboa en Guava
6.0
Informes de don Manuel Suérez Baquerizo,
Decaraciones de Ma.Eugenia Hidalgo Vernaza de
con imagen viva de Guayaquil
1992,
Guarderas. en “Un barrio
or Racio Venegas, El Universo, 25 de julio de
Carlos A.
Guayaqul
do: Historia de la Musica de ef
de agosto de 1930,
Himne Nacional, EI Telégrafo,
Res
fo Pérez: Biografia de Antonio Neumane,
9 Diccionario Biografico, to-
142
si
Julio Estrada: Guia de Guayaquil, 195.
arch.de Miriam Torres de Chinboca, Quito
arch.de Pedro Robles Champers
acl Suarez: Linajes de a Real AUciencia de Quito, los Aguiar, 1649 Guayaqul
Arch. del Municinio de Guayaquil, padrones 1832, 1649.
Arch.Nacional, Quito, empadcronamientos Guayes, 86 y 187
Maria Luisa Lavianas 0.
Cuenca, 1993
‘Agustin Valdvieso: Valdivielso, e apelido, el cu
‘Arch.de dofia Mercedes Clavijo de Endara, Quito.
Informes de Maria inés Riofrio de Endara y del Dr. Carios iotrio Andrade, Qui-
vo.
José Antonio Gomez: Gémez, una familia quayaquilena
Arch, Nacional, Quito, censo de la Concepcién #n 1871, seccién Sa.
Arch.de Redrige Fiallo Cobos, Quito.
n 1861
‘Arch.Nacional, Quito, empadronamientos, censo de Guayaqul
clones
in del Centro de
Pedro Robles: Los Coello de Portugal, en Boletin de! Centro d
Historicas, tomo VI, Guayaguil 194
Pedro Robles: Estudio histérico genealégico de la familia Alerez de Avis,
Guayaquil 1959.
Max Borrero: Origenes Cuencanes, 2 vols, Cuenca 1962
Pedro Robles: Contribucién.
& jumen 35, Quito 1991,
Pearo Robles: Los Letamendi, en Coleccién SAG, volumer
\Viewor M.Rendén: Lorenzo Cilda, e4.Casa de la Cutura, Guayaquil, 1979.
143
|seh
-£> ewiSU! e] UB “e/a\) pepnid Ua opUEpUaUE UeWNA J9gi UZ "EBUT) Bp ZaLL
-95 adiia4 ouaynb jap efiy 74g) Us epdeU ‘sguefed UaBUO ap "eliog ean,
3p ZaWOD eIWaIN3 eiOURS e| LOD 95g) ApSEP EYE) OULIO) “RSUDEUOW UE
Ize] ue oppeu ‘oneig 4 euany auiojoueg 4g exqeuew opeBoae 13
VLU3NH 3SOF OUGId YOAWINOISIH OUNLNA TS 32VN “f'El
(e} -pueing uowiey ap opuoy e ap ests e
a ‘ued ows 2182 Ue opeIGryal eueIse UpIGWe: sandsaq'oDsDUEL4 UES
@p ezeid b} @ aruauy “cuatiay e| 2p jauienD ja Ua opeuiadus A cusiqnosap any
12d “‘sosed soi opuaiOulp ‘seIp soundie onnisa ify “aiped ns ap oBtwe opis
B1geu anb ‘suo oueuoInV) joyedss ofain 9p ese UB “eUY EIUES OLI3> jap
aid je ‘ese> eun us ofole ag ‘seuey Se] Ue o21eqUUasap “eUDOU e} e ‘EOUCD
Bun ua 4 eBre> ap o21eq Un ue 6eryuoHagal euN ap aluay fe euaIsNd 3s
an uppad aj sajeieq sol ‘esods= ns e epezerequua opuefep “pweuey ap
“Sap oun f soye 9¢ e1UaI aLeWy “B/8} ap alquiandes ua oyanbe ang
‘eyuBgoul owion £
Sasauu SoD0d 50) © 4aNOA OIPID’P ‘ewWeUeY e PpUEW al A QUANDSaD o} E}I]LI23
“UiaA “@squioy ase aigou ap bia sy ~~ obipuaW UN Jaen eIgap oun epe> and
‘uproIPUDD ap osnd sj ‘sOBILUE sns e JeZIOWIE e ou;nu} ‘oIUeS Senanf ap eID
IB anb £ jaroy un ua ofoje as anb speupuy ouagoy muand “epwauis” on
“02 seuldsucd eied unbexens e obal| aieyy 'B.8! ap os0Kqa) eDEH
8281 'SVNSd SUT NI OUST “E's!
jap ans eqund e} exsey seuay Sey ap ese> eau
ude] apsap eq) 2 of:e} ap seupeno 2} eiuay ‘Buel sew ofe j2 sand ‘ynbe/
“END |p Jone & UozeA esa 10d O12:99P UN O|p 8/6) ap Ea|WESY E7
‘ou ja 4od upipeBaneu ej uemusgo “e/8!
@P luge UB ef anb ‘sonueq sepues® opueuuos euase f exon ap sepeDa
“UeD sepuei6 opuenseue ‘sefens ole 9peIse as “aineq jap e20q e| UB ea
-s@ anb ofeg un “g/-7281 U2 Pepnn e| opaped anb sass g| ap OWUAIAUI =
U8 anb e1ed omow Un ary 2353 anb adaxey ‘efO7 alco jenude e) ap J01D95 FP
20d ‘siuand 20/8) @ away eBeup eUn epeapucy EQeIIeU 8 §8l 2P530
SVNBd Sv1.3q Orva 7a “Z'El
isoue 9g soy
2 pepieuop
ZH “o1BeIWy UB £ ueing ua
Wa e A cuegy © ese ns ua
" opueN> £ eWua4D9 sou so} Ug
2Ue| CIeIBaLe ‘auapisarg
Spepardaud cant ‘osu Jounout
Ge an. en
IPUOISS ‘our i
UIE? 2D UOKMDasiad
50) © seyeyp exay
IPE ‘oIequiy ap opiuan alone
mbelees °d SE1 2D euy fe eseS ns Ua 91d 948) UB K ower :
e - me uouesed epinBasua £ weg opiesy op. OUD SS ie ca
2 #2) e1qeY UBiNb 1¢g) Jod eux E eae ie
ea ‘Heuedjen us opeisa SIGEY anb ssouey ouapeued un f
‘SPBI400 "Tuag “om Us oeu ’pueung arsnBry ugwiey uog ee
SYN3d SY. Na aNVuna NoWyy Noa
A OATWLNOW NYnr “re!
PUPIED UNE COMPLY crBIUaBUI I] gg)
: @pIENeA jané
wl 12 A 23 =P OUEIG 13 -Jag)
SIBQUIED 039 OUUELL Jo fo
“ENP OUBUHRUed I9 08 soye 50) sp sous
AW 101389 Jap oluowneL
va
‘usWEsoAY op
NB Sonanu soy -g°¢)
SUE SEAEUD CS3POWY EDOUGD anb oKend aos
SUSPH #891 O1peq JopeuOISK @ aoeN) -p'¢)
8281 ‘seed se] UB oLeyy Eg)
S8UAd SE] @p ofeq ig ze)
Pucing Uwe uo A oNeUOW une +) ¢)
esere
‘ORduve 13 Nvuisnn OUuvsTy A OATVLNOW
0Ug5uaL OWID3G OINLIaY>
9L81fis Hilos fueron: Rosa, nen 1857, Luis Felipe, n.en 1859, Josefa,
kK is
; ‘ibe, nen)
So (B60. Emilio Clemente, n.por 1863. graduado de brood mas de
290. auien casb en diciembre de 1906 con Colombia Afare Paredes, hija cel
5. hi
General: Bartolomé, n.en 1866, notable méct
Por 7S adearean
99 de 683 a famoso bry y mar, don Anacia ae a ome ME
Sho Batalome grauoco ce meean30 rey om, 50 ce
dro José Huerta
(0S pocos de meses de edad,
su hermana Mercedes, La fa.
rosa pobreza, bajo la égida ce
ere afios, pinté el techo de fa sala de su casa, en base oe
Peas, 10 que ocasioné que su madre, invitara = oy Ee uieae
viv
1616 aflos le quedaron magnificos recuerdos tanto que d
t e
¥. Carlos Estarellas Aviles,
Huerta murié en 1955 3 tos 75 afios (4)
146
13.5. EL PUEBLO QUE CONOCIO
MODESTO CHAVES FRANCO HACIA 1880
“Todas las guayaquileias han aprendido a nadar all (en tos
Bafios Salados 0 del Corte} 0 en Las Peflas. y primero, al
por la mayor densidad del agua y facil flotamiento, para ir
después a hacer sus fligranas de ondinas, ante el curioso
atisbo de los balcones y las naves, en los dominios hoy de
la Cerveceria y la Witting”
Modesto Chaves: Crénicas del Guayaquil Antiguo, 1, 346.
Reflere Chaves Franco en su crénica “La colina Santa A
este un barrio antiquisimo de pescadores, superior al barrio de
rememora un barrio judio, Para él, Las Pefias tienen mas bien remini
toledana, El talud del cerro, segun don Modesto, es artificial, pues fue he-
cho por el Gral. Veintemilla en 1883, para cafonear a los restauradores, el
certo fue vivienda de solterones, que no gustaban del matrimonio, de es-
‘lavos como la vieja Teresa Alvarado, nacida por 1805. Hablan muchos huer-
tos y numerosos animales, tenia un desague, que salia a través de un ca-
nal, paralelo a la Planchada.
Dice ademas que el certo y el Santa Ana, fueron el aslento solarie-
go de:
Balladares, Casanova, COELLO, Choes, Junco, Maiqueme, Malavé,
Miranda, Moncada, Soriano, Tomala, Varele y Viejé.
Quizas el apellido mas antiguo es el de Malavé o Malaver, pues vie~
ne desde el siglo XVII
En realidad, ya en 1832 se encuentran entre los vecines: Santiago y
Manuel Soriano, de 40 y 25 afies, Juan Coello Barron, de 25, Teresa Coello
® Inés Soriano, fueron duerias de casa en dicho afo, etc.
Tenemos también un testimonio de primera mano: el censo del ba-
‘Tio hecho en 1871 por el cura José Maria Cabezas y el Jefe Politico Gabriel
lian unas 380 personas, es decir unas 50 casas /Anteriormen-
Pero hoy pasamos
En base a él, en
Luque. Se
te hemos hablado ya de varias actividades econémi
a ver los nombres de los vecinos coma en revista
contramos esto en la seccion IS:
1476b
ja ebeY ssouoIus ered eX apjeuimy senpIy eye, e| e SOWIagaD e} 2 eIdoo
eno ‘seiraunsa Se] Ua eISuCD UNBas ‘eUIpayy euie} €| © ‘O42 [ap oper >
epeY {Ij CvAWUNU el) ese> eUN LavesdWoD staqweUD so] ZZ) eDEH
SHOk MAN E BLUE) NS & OSB} UB onal] CULeW! |g “OUANW s2 OU anb ‘sue
St 50] © Bay ‘eIueINy OI9s A soYe g] BP aNO “sas_BW! 6 a OUANU OUN at
‘ua2sound “sofiy sns ap € UoV@DeU BpUO '€/6) € 6981 SP EFSIA PepNID US
uosaI21y 0} oad ‘onuad ja UB UOlsiNA epH ns sD aed Jofew E1 “Pepa ap
soye O¢ b1uai enb ‘eo2Ke1eD avn, eMUaINy UCD [eIPAIeD P| UB OSC K $98}
Jod nbefeng © OBI ‘sei6ul “DOL SYIAWYHD O35 ONRIWW 1a
IYO ®| AP Ope} [ap S| ese> P| ‘OYSy »SIY aIUSWHIEUIY “EIU e} ap
ope] j@ Ua | LUN 2] A aus 1@p ope} jap ZrwiNU g| “eUBWSsoNY UEGATSHUES
a1ua21A ‘O11@D [ap Ope| lap'eg ey seseD sey LUAWIASOIY BP SaIqoy EUEWY
owas |p ua sese> ¢ Uaasod euaUiasauy so| ‘DeDIIENIDe e] US UNy
euaulasaiy UoIUsy so| X sanbuuay euawasoy soy “gy wiNU e| U5
Juo0 euawiascsy sol ‘Zrwnu e| UZ
PUBUISSOIY LoLpsy so} ‘ESe2"e} | UZ
sajgoy euswasoiy so] “ese>'eg e| US
ope} a1
“52 ua UoraINA "@¢ $74) sua anb 4Dep soWlaped ‘ousD Jap ope} jp se5C
Se| 400 orDaje Uei6 o/vasucD euaUIEsory EqILUE, | anb s3 osoUn> 6
Uueqaisnues 2p eiouas oan} Jauos0 eusuiascsy BUeS
“PS e1aNU ns © soinbasqo epey A o1qed epuop eISIA ap eq) ‘ZaIp SOU $0] UB
nb eysucd :ese9 ns anna ojqey ofly ns apuop ‘cured Jo Jod JOM onNasUCD
sidwials oad ‘SoIUBWNDOP SOW! SO} Ue EISUED UNBIS JaLOY © OOS! 2
24 OIPUaA ©) “OUIAUL SO} 2p JerNDe e| ‘aMs2> Jap opel jap eSED EUBNOU | CIB
‘uga7 esourds3 50} 3p Je}0S jap uns fe EIN Opsenog Op Z/g| Ua ef anb asay
“31 85 spuop “sueqUIeUD so} e esoUIdsS So) UaIeY anb eIUaA ap EITMUDSE CI
lua eysu09 UNBas “seuag Se Ua ese? oUINbpe G19) PDE} UOpUaY A JEAIOR
‘anny “oque> cupad “UODBIEW ‘oZeIOGUIIYD SajiED se] UB “SOfy & Ss ap OUN
epeD e eSe> Eun ofep anb crue ‘eunwoy UeIB crueRal A 09@] Ua yINbeA ND
© oBall ‘obel Ua oPPeU ‘oUNaNY eUaUIaso.y Opjenp3 oUaUICUed [3
0061 v Ze! 30 WINOISIH YN
|
|
Be
"SUABWWHD O25 ONIIYW 13 4 YNANASOUY Oauynas
*SONID3A SOnaAN S01 -9-¢1
(shug: ua)
SINOZEA CL EOI e1U2 SaneUD xsapoyy Lop aonb. 4D Ep o}9s age>
SueuOS & OpRIENY “aqewehen soy “ore
meBeyy
UBUUED “ereWIO] esoy Oso>e
re ube
SPUOdsa1109 epNp Us ‘seus ctooaee
ued on © sy
saad I<} & OIDs Pucipedt :
lwia “91 sors 13
12283 50) ap somes 13
. . ‘DUN Soy X ey
VSRSEY CD E39 Te aunby sou ey ee ES
on sath ns K sae rut
reer teres ey ues Soucy aa a eNO
SEI =P e505 epewey 0} e 5: n Since,
epeBad “anne ey
‘ S @P UaAEAET sapaauaW en ns UoD
SOUP O} aNb JeIEPe anb clin
YOWD NEWAA epic Shur sero Mire ONE
Zamuey 4 is6ny -emency:
D $2129 50) 3p 1g
‘48D 19 UB eUBpLERE Loan f o
Sppeugodtule uergey anb ‘nesey spree
SPIRNEA SOTSEBSHIA 501A apsenen soy sowiey
8D soidpuud apsap ousnuy
| 20 sauaued epnp uls UEie
501 ‘oppury so) ap 13
aterye0y ony ofeu
"O09 eee Bae enusy open eee Hk
uy uy
; 1lIpiad sauainb
‘fain, PepIAREN ayaf ns Opuals
BueqeY Jod “eID e} ap P59 ns U
Sr OWEN UPrs
PE S981 Ua OpIDUaA
“ouez07 eropIs| 2 oD
‘ofA soy ap |5,
“OIMISED ZaUWOD exag 3p ese @ ap 19
“EIOIN 501 td So} ‘oyinbuoy soy ap sosa5 a
1S@COOSHCHSOOEHOHESCSEHOSSEHEHHSHOHOOCOEduarde MAroseme!
hens wes wu Espinosa LEON y mas al sur la casa de don
Para amplir su casa, el 31 de enero de 1888 y ante él escribano
Francisco Hemandez. la sefiora Vivero compré el solar adjunto a lor here
deros de los Espinosa Le6n, en remate puiblico.Tuvo asi, mas de 1050 me.
ttos cuadrades en un terreno itegular En octubre de 1897, la sefiora divi
dio su solar en tres partes, una se reservé par: lado none, otra parte
alsur dio en Permuta a su nuera Maria Yiingworth de Chambers y la par.
ntera la vendio a su reciente yero, Francisco Robles Macias, vecino
afios después, le vendié su propio solar al mismo Robles,
quien se dedic6 a levantar dos casas entre 1900 y 1903 (|
ce
angen Mint
ay ull
ey
coy Oana
"Ne ayy MMB ag
i A ua “i
[=
iy
13.7. EL PLANO DE MILLET Y EL MATRIMONIO
DEL ESCRITOR MIGUEL VALVERDE: 1881
En 188! e! Ing Alberto Millet hace un plano de Guayaquil, en e! cual
se nota la presencia auin de los grandes esteros de la ciudad, la Aduana mm
fando a Ja Plaza de la parroquia fel antiguo cuartel de Garcia Moreno}, y
cien metros al sur, e Cok barrio mismo de Las Peas, se
y unas 9 hacia el Cerro.Tienen varias sir.
rimeras: hacia la mitad de la cuadra, hay una casa enorme,
Sin dda la de los Rendon. Comenzando en fa Planchada, las 4 primeres ca,
sas ya existen, aunque la 4a.85 minima, no existen la Say la Ga les deci lo
Ge Avits y la de Pesantes, estén ta 7a.8ay 9a, como en un sélo bloque, la
10.2 la la.no existian, la 2 es la de los Renn, La casa i (o de Uraga} es
taba en construccion y solo se acvierte la presencia de la fachada mirando
hacia! rio. Las 4, 15 yl6, estaban separadas entre si. Todas estas, asi como
tas siguientes al nore, tenian arboledas y jardines por delante, tapando la
calle La 17 esta pegada ata 8, que es muy grande, equivallendo a unay 3
casas, parece que la del Dr Arroyo y la de Henriques, formaban une sola
casa, con la adjunta al norte, Seguian finalmente dos casas, donde exta
ahora la Cerveceria,
Se]L]
Le
l
LAS PENAS
En el lado del Cerro, se ven dos casas que miran a la Planchada, la
Actual calle Diego Noboa no existe, pero se ven unas 4 casas en ella, resal
lado oeste y una al este. El sitio de las dos primeras casas actuales del lado
Gel Cerro esta vacio, pero existe totalmente construido, desde el la
do norte
150
Guayaquil, 1881
00000 0000000000 00000000000800000!
a
peest
tnbefeng ‘siecwey saiqoy oust
o9'Se70 senouuaHo'D
198) ‘seKeno “solusueuoicedus ‘eucIeN uy
{01g oueuors21q Ue “apianien jonBwy ap eYE.50I8 TaiRe CYoPCY
“coypsBog oueuo>
8861 01ND N OWOL
SP apustizn $07 ‘SoROU O1pad
sopruss ua ‘ynbeAeng ap apuan
‘SODIB9IeBUED COUDISIHY soIprISS
'BI6| EPI mu 9p seiop2e uy :eplaNen joni,
lnbefeng a> eine :ef
2661 9b Cu2uG) 8D § "BUDWaScIY OWLIQIITD Uop ap
ccauenbeg Za1ers lanuew uop aps
7 seauasony OWNS)
nbefens ‘eusuwiasory 507 :evauasoN
unbefens “apy
{2005 &} ap ona dB ‘CUNO "RUCBEN' UDA
9) ‘ugpdanu03 & lweUorpedWie ‘2uND ‘JeUOBEN
et 2UOD E}
NJON “onBauy NbexEN jap seaus-D “SENEUD OxSEDOIN
I uauunjon ‘ondau
esd
6 n0p0%
{60g OUEUORIIC Ua “eIeky OMPEDIY ap eYesBOIg ‘TaIAY OOPOY
98l ‘UpIEdsDU09 e| ap OsuED “CUNO ‘RUOREN LAY
{8261 vopenda jap c2yeiBolg OUBUODDIG TalAY o}neLA
{s!
AEND 61 YW ower seau0x5
#P IPOD DeDEDOS Bap op
‘aeueyy
26 SE10N :s2}00y oupag
1661 “OND
SEO4 D¥5 YO!RDDBI09 Ua IMbekenS ap so: 1019 $07 2aiBy oyopoy,
mow
21034
‘18d OOpoY (4)
peIDUY cUBdoy
1A eHeGH2s exanBon
BE ORBAN oan befor ap
ew ‘sa
1 efaseu opayy ig)
eer'98
CUES IS DENSE OMe 2}
“weg oper ap
Pueing
2p “uy
ent 0 JopevoY ap-uony
i
*OURDU31 OWDaCdy> 13g SALNaNS
epueGedaud eidoid ns eg:
enBe ered sequiog se)
2281 UBS “eB jo
A souoyeng
585316 sopesray
1 SOUE soroUUd 501 1090)
bed sayeue so)
Cuid> Ise ‘DepND e| ap sajapiq
PED 95 “efared vis
102 & eq
{Sho2winu us ese eun ue
35 J8UPIeD sandra souy
preg? SOWSU anb sexaIUaBuy 50) ap of
NEBIEW UOD Opese> eqeiss Wung of
420s Opis egey snb seisBues uos
S2waBul S| uod (22 @ wung gINon pero
eA Pat UPIGEH 62"uunU axa ap 6
SHP> 1 US 9035 UeD “Sorenbaquieye £ S2.8U0id ‘S@INe:DIL sorUaBUy, ap
wig wtsoduwod epewer esiewios pepanes Un uous
de sBUBIeD UMeW & uung saipine imberens e
UaNGUV NILIWW oonnvadin,
snd { sapuew claus
‘UaueB3y sog] uz
OUSINDNI 73 -e-¢
40d auetues evsey Ke
|CAPITULO DECIMO CUARTO
CON VEINTEMILLA Y EN
LA RESTAURACION: 1880 al 95
84: CAMBIOS URBANOS: LA BOMBA, LETRINAS
ILADARES
cal
El imouesto para el aseo: Iga5
ite de Emilio Estrada: finales de 1886
ién de Teodoro Wolf: 1887
14.5. Vargas Tor
Zevallos Zambrano: 1887
mena Tola nace e
44.8. Martin Leén y ta infancia del chino Pui
149. La Gulia de Henriques, 1890,Un verge! para los extranje:
ros,
14.10. Problemas por callejones medianeros y tuberias
'4.ll Las Pefias, predilecto paseo de la juventud.
14.1. CAMBIOS URBANOS:
LA BOMBA, LETRINAS Y MULADARES
En 1880 Guayaqui
Sat
del agua potable,
Para 1884 las
5 del lado del cerro. tenian frecuentes problemas sa-
que subian al Cerro, se quedaban en los patios de
que ademas los lan convertico en letrinas. Era
°- RO tenian esta desventaja, Asi lo dice El Tele.
@
AD@
El Tendedero de ‘ee an
= asst
‘ugisud ap SOY sop jse) ap
sandsap ‘eupou 8 ap pepunaso ej uo> asvezt2ui 9p UOD
-eruis ue 4 osofespur ‘sofoaque urs “auped nw oes soaud
0] anus fad ‘uolaIpapaui: sono A uoses sosaid soun
‘oppajade opeynsad js UaIsID UOISMYUOD e| A cYMWY 1g
‘Opiqnuadesap stjes exed enueveb e f o1aidas ja eu2 coipaw
2) Uls euIDApOd as aNb oynuMn ja U2 SsPUTYUOD eyed ‘sos
+310 safe: 2p odru6 auuioua jap ofien as K adeas3 oidaud op
es1WaId CWO? SauNWOD sosaid So| ap adedse ja 9zIUEbID
‘asiedeasa eqesuad anb eip je spp e euelnua 3)
sand ‘oiuei oepiro us oduian je cusIpiad oly anb ajopue>
{PU ‘Eze Id e| ap JEM 242f sai013 (opIeulsy)’i235 Je opeDaL
Je;nua ‘ojno|e> Jod anb o\pasey od sew oiquinasose"opeso.
8p e12 [ei “ost2ey |e Opeunsap sers9 Jod “eSry ap ued je
‘ssieBajd & uoiebau as ‘ass1uoyy aupag oulod ‘soya anua ap
Saino anbune ‘soonijod sosaid soj sp souen © onswosduc>
A sozoqe|e> so} ap sane se} eiuay enb Jopepin> je onawosd
“woo “asiedeasa exed saunuioD sosaid soj © cnewosdwW0),
soindey> $0) 2p owo> oprouos owalwn
OU jap Ose>ey Je sen “OLleweE? aUapISZid jap USpUS Jod “NbeXenD UB ep
-1u8] Uo'sud eBve) e| © eroUBIa4a1 OPUIIDEY “TYIId YON A NOISRd 30 O18
NW audese je ofeg “oMwy OIA Op offy aidaid ns 0d ouDse “aIuaINBIS
409 S¥aNOH NN 30 VaMA 2p L¢ eulBed 9 Ue sowenuoDus sou ‘epenss
2p euoweAen e squeueso}onuIW opuesimey ‘DUE OUeNiad [a 40d scuad
Se] ap ese ns Ua epiBore esouLieo o1gi>es OWS Op anb opiges 63,
9881 30 SSTWNId :vavusa OMIA 30 3LIGNODs3 73“
(2) ‘sonequas Os ‘sepuan sei £ casand
*U] 8p soneqUaD ¢'Z¢ 4eBed URIgap seIqeY Us A sapased Ua sesE> ap 0 S2LLI
-0$ 3p SouaNp S| ‘soneIUaD S/ JeBed UeIGap ‘sosid sen © sop ‘oUN ap seIse
eas “sese2 ap Souanp So} ‘seus St] ap O52 [9 UP enb JeIsUOD o2IL 25 IY
PEDN e| ap saije> se} ap oase Bigos eZUBUBPIO UN oIpidys ‘ojade> sma
“EW os4i8pa4 Uop ‘oIdISIUNYN jap aIUapIsaid |e ‘Segl AP A!aU ap Z 12
S881 :OaSY 143 Vavd OLSandWI 1a “Zt!Ana. en la que adquirié 4 hy
nocedor de! Cerro i
truccion de su c:
mana de ella, ct
cen See
don Pedro Saona,
ieta de Juan José
Fasaguay, nacido
la casa 240 ae los
Padre de Jose Pa-
, Junta al joven 2a.
al lado de la escuela que tenia
Wolf hizo en 1887 un pi
lle de Las Peftas, mucho
lado del Cerro, <2 las
lun espacio vacio,
al fir
Para I871 no quedaba en el Cerro (ver seccion 18 de Ciudad Vieja| si
no la sefiora Narcisa Pasaquay, casada con Mattilo, pariente de Nar-
lo y padres de Justo y de Gregoria. Jacinta debio hallarse en Ya-
14.5. VARGAS TORRES Y LOS ZEVALLOS ZAMBRANO
Dofia Carolina Zambrano Ferrin, fue una connotada sefiora mana-
bita, nacida por i641, casada con Simén David Zevallos Mendoza, con quien
tuvo numerosos hijos. La familia se radicé en Guayaquil hacia I88, debido
aque su primera hija Rosa Orillia, se habla casado con Dario Egas Sanchez
estableciéndose en este puerto, Dofta Carolina vivié entonces en la Sa.casa
del lado de la Orila, sequin certfica la Guia de Henriques
ca, época en la que nacié en Guayaquil su hija Maria,
lla enviudé en esta casa en mayo de 1884, su hija Carolina cas6 por 1885,
con Francisco Suarez Pareja, el 87 ella y su hijo Carlos Anibal, marcharon de
vacaciones a Cuenca, donde éste de apenas Il afios, se hizo intimo amigo
de Luis Vargas Torres. que estaba en prisién y estuvo comprometido en el
plan para la fuga del héroe. Existe una fotografia en que 2! nifio esta junto
a Vargas Torres.Un aro después, Simon murié en Cuenca a los 25 afios.Do-
Ra Carolina murié en Guayaqui lio de 1901 a los 60 afos exactos.
Esta familia tuvo especial devocién por la figura del Gra. Alfaro: en
1895 Carlos a los 19 affos fue miembro de la Escolta de Honor del General
ue fo acompafié en toda la campafia hasta la entrada a Quito; uno de los
gas Zevallos fue uno de fos Uitimos hombres en acompafer al General en
su caida en agosto de I9I, Orflia Zevallos de Egas, nacida en IG, fue muy
amiga de dofia Ana Paredes de Alfaro y se conserva una fotografia de 1914,
ue la sefiora Paredes dedica a dofia Orfiia{5)
14.6. LA FABRICA DE HIELO: 1887
CConsta en el plano de Wolf de dicho afo, cuando la ciudad conta-
‘ba con 40.000 habitantes. Recordemos que las primeras fébricas de hielo
Gataban de IB6LLa que hace referencia Wolf, debid ser la unica fabrica de
cerveza y hielo, que tenia é! puerto en 1890: la de Alberto G.Obartio y que
157
|6st
soyfenaZ @p ouesquiez eujase) tg BSED
uegaisnues saigoy opeub) 29 BSED,
BISUCD ON th BSED
copa ‘semeyy ED0y OPIEIID OM; 3q «+ eSeD,
soni 130 oay1
(PiBUEW E158 Bp “OE UB SELEg
St] ap owieg j@ sinnsuo3ay ‘eary>aj esofsnuIU ns sea ‘opIped ay ‘senbuUa}Y
0’ @P EIN e| eDYIgNd snb soy!oIWOP ap oUEraIp Jap spAEN Vv
“SWSW2 St NVU3 S3DNOLNG “SOUarNVELXS
SO1 Wuvd OSIWuvd NA SYNSd SWT
"0681 N3 SANORINSH 3a VIND W1 *6"b1
“FeA.Ua INSUOD f OWS}eDS jap sBoPepUN; $0) ap “opeINdip any “aj!a14 2D OU
-Jaigo6 j@ enuo? 9uOD8uNSUT e] anb UoIBau ‘seple/auisy Us saseLU QIAN ‘Od
“2122 eisyaBueng Lop sp sosejoud :21ueyodua siquioy UN ary Bind
(9881 ue'u} yep zawioy ot
-ouy 2807 K (+991 Ue'U) oMged olpay UoJany eDUEIU! ap sor|yedwiCD sns'eL)
24NB 12300 X seIUeD e OUD Ise “NED ZaUIOD so} LOD jJorRTY JeBMK e / sep
-2u 2 orpuaide Bing inv valu ns X UoaT ‘O68! @psep ‘seUad $e] UB USIeLD
0} ‘oul Tap aupew e] eUanW\ ‘peel aP UGE Ue OpDEU ‘Ging soueD ap sasp
-ed ‘eznsaui eun cvayediod ns e { sanBepi9A Bing awier jouedss fe eDeaId
-twe ow> opINes eIqeY anb Jafhuu EIsapow UN ‘os@WOY EUORIA US> /86!
Jed 95e9 anb ‘uppenpei6 efeq ap sewius UN ary ‘NOS NUAWA
Pepe 2p Jofew ‘ups] UsUUeS rise avauUyeU4 “aqewiesend UeNr UCD Je
-2ied je epese> sa ‘ersnneg ‘epese> { sofew ‘Zang eune] UOD BAA 30URLL
"EUDET eNO :Zanbse/ eid UOD BAIA YOUBLL ‘jaqes| epeseD K soAEUI j9USIOD
eUeW UoD esow anb Jousus ‘eAUDET :UEIse “soU_DaA sope| UZ “| ‘aIBeL 2101
50] 0D any "euswi0s & JoKEUI “ejasOr ‘SBAl esala], UOD ANIA OUSLY EIUED
2 "9F1A 50} od ann “es2y0s 1ofews ‘sapaciayy) aqUaueidosd seyed se UF'P
*€p2 3p sofew janueW\ :opijade ja epunge ou GUS Pe Ua K Ze) UA
est
‘epeu>
Bi EL e aual atuaUIeANBes 'seU05 so] ap K eoueLy so] ap ope} je enbou
“20 euisiu 8 UB ann “up37 aupag K uNbeor soUanatn “opel exeg
ASIA PEPND ap jeuy je ‘jog esea
yEUY :ZaLIBRND $0) ap [Zz eseD E
f OZ ap ouaIUICLe> “Uos] uRsnBy ‘ouDIp o ©
SE U2 eqeioW ‘sou 77 ap osaredez ‘os Janu
2 Anu “£61 8529 2] Ua EIA UaINb “sou 9€ ap ‘3s
IA BeDND ap fru ei= U9 opijade |3
D1Nd ONIHD 130 VIDNVANI V7 A NOST NILIYW
£12) Cuan bia “Up27 es eueW aIUaUy
2 “seuad seuatd Ua eM IS soy
239 “sa}eueD 50} ap gg eseD |
OW ‘ono ‘seyag se7 2 en
Get
(e186 2429 se op ower
2r12nbunc orDoveD ‘any SoHE) Ud Bole see ee seh eae
murs
omer
SOUED £ 9g@i ap oisoBe
"OUI eusussany opsergs ook
1 Ub Opetlapo> sucusonee
PeUOISY UeIB |e sowageq
SWN3d SW1.N3 aDvN
W101 VNAWASOUY SINSGISaad 13 “Lb
F824 uPIAWE o1GEC “gEB) ap Luge ap
2P 8 [2 “ouBgty SIM] sofiy sns Uolapeu
auped ns ap eidoud ese> e} u2 ‘seyag st
GED PP ‘saIGCY Cupag OUD|INbekENB oy
(Quay 12 ans j2 40d nBuns & ux
-epNDUI “seuaY Se] UB £ oper
fewsnpur ojod ues6 un e1uay
ui ezanbu e} K uoisuedya e| suawe\q
I&S ouat59 [@ UB SOD0y saRgEp Uod ‘olatinsy 9 Ua
lnbexend 068) us anb asap eupod 35
-euo1enD= ap euN ‘sou!
71 52] ap oHgseD ja US
“Bu Jog sepefsueu £ oi
+WN IeuoReU jap eno e|
{sour
JOD0UD ap sa (aVaATY TaN,
@P S0p ‘AnpueyD Ue K e>qnen
BY [2 Ua EO K a19Ns Bj UB Cun)
Gi@peU sevise ap eUN :sesugey
SE7 8p jeuy je aluawersn| eqerss
sauenquie soured ap sop ‘ouainsy ja ua
SI eA ea inbefend sesuo.Ua Jog “seuay€asa 10: No consta
Casa 12: _ Dr. Alfredo Baquerizo Moreno
€asa 14: No consta
€asa 16: Chel Belsario Tores Otoya
Casa I: Arcadio Ayala Compuzano
Casa 20: No hay
Casa 22: José Joaquin Olmedo ¢ Yeaza
Casa 24: 25: no hay
Casa 28: Manuel Lozada y Pize
Casa 30: Juan Temala
Casa 32: Manuel Trivifio Bravo
Casa 34: Lavanderia de Encarnacién Hernandez
Casa 36: Clemente Hurtado,
Subtotal: 18 casas hacia el fo En 6 no consta el propietario
LADO DEL CERR
Casa I: No consta
Casa 3: Luis Medina
Casa 5: Carmen de Sandalia, costurera
Casas 7, 9, Iy 13: No constan
Casa 15: Pulperia de Isidro Lara
Casa 17: Figén de Mercedes Sevila
Casa 19: Ancrés Marin, A Balanz:
Casa 2: no consta
Casa 23: Manuel Alvarado
Casa 25: Pedro Pablo Gémez Tama
Agricultor y zapateria de Abel Pérez
Sr. Dn. Jacinto Tello
160
MOR
——— ——194
42;82YN'y 3507
sefoy saiojog,
Srequiay >ess)
SIAUENENY soy,
anor uenr
Jaupeo’s umeEW,
exeue> asor
'Uos “ouaNp [= e1sUOD OU anb se] ap sese>
21 Se] 2p seun6je e sapuodsauio2 uagap / s0i:> :OWaWAIN NIS S¥SWD
‘USN fey OU FEIOI US {1 Ug
enoxgns
PzOpUaW cIuOLUy f 72:94" ap eRBUY FES BSED
ofeiA pepimnen f e1an euey tg ese>
UBPION'N ap A eineg ap ouppan ‘epanndas
UINBIOH USMaW 2507 ODaI]EW>IENG [ap ofiy wie ‘Opal 40d aINeg UE opHeU
BIqeY UNBjOH}-ofawo> |snBiyy £ opepuarey “UNBjoy UOWs!y 26h BSED
‘OUANP fe EISUOD Ou 1 UT'SESED 1:
UeISUOD Ou :2 A Sb ‘Eb ‘Ib BSED
ojnse> sapeniey 26E BSED
cuerang euoUiSs :2€ BS€2
oval quer ?$€ BSED
opayped Sepaniay #8€ BSED
UenreIuoyy oprepay ap K eulpayy asor ap :eualuidse>
@P sepuan sop A ezanui, apy esoy je "yuomBu) opseNp3 aor HE BSED
PaU0> eyesoy 26z BSED
eysuoD ON 22z BSED
DOOOHHOOSOHHHOHHOHEHHSHCHECHHOSOHOEEE:Comentarios:
a) sPonden a personas de la clar
33 % de duefios, eran de la élite. De alll
al bartio de Las Pefias
P)__ Seis de los 35 propietarios estan entroncados en las clases netamente
Populares: elle 9, El resto (50 %) corresponden a las clases medias,
los mayores vivientes de la calle
©}. Los Trevifio fueron fami
Su hijo Delfin fue General
de 1888 del Corone!
ba; de Mercedes de Cu
‘nue! Isidro Trevifio Izquierdo. {9}
1:10. PROBLEMAS POR CALLEJONES
MEDIANEROS Y TUBERIAS
En marzo de 1890, Delfna Amada Rendén Pérez de laquieta, cohe-
(enero de la casa de su padre, fimné con don Pecro Paps Gomez, un con-
Gomes Tae tease Por el caljén medianero.Esto signe, que los
See am? ¥2 Posen en 1890. dos casas en el Bano ne cada lado
con su vecino Geo Chambers, respect
una tuberia de de:
Chambers queria que pasara por ia casa de
Se cas6 también Carlos con su prima
391 se hizo la particion d
le la casa de Las Peas 3
sague, que
los Rendén, al frente: en 1890
ermana Maria Izquieta: en agosto de
Bienes de don Manuel Rendén Trevifo, tence
Carlos.
(el Ratén Pérez, como seo liamaria), en oe.
162
SS
‘ubre del 91 cas6 Victor en Paris con una de las Seminario, ier ie oka
familia cacotera, ef mismo afio casé Delfina con el colombiano Jos: zp
go Barrera Gomez. £1 95 casaria Adriana en Paris con el Coronel Agi
Damis y e! 97. Aurelio, en Paris mismo con Bianca Henry, (10)
14. PREDILECTO PASEO DE LA JUVENTUD
Carbo y Belisario Torres Otoya {vecino éste de Las Peta}
en su magnifica libro EL ECUADOR EN CHICAGO. dicen que las ae
Pefias son biancas, que a la calda de la tarde y 2n las horas de la lu! aise
habia convertion paseo peferdo de fo Juventud [ceemos que ee
bre todo de Ciudad Vieja), que la calle esta pavimentada y que en
admiran a las mujeres mas bellas de la ciudad. |
FUENTES DEL CAPITULO DECIMO CUARTO:
I] Pablo Lee: 0.
Pablo Lee: 0..
Victor & Estrada: Vida de un Hombre, Senefelder. Guayaquil 1942.
Rodolfo Pérez: Biografia de Teodoro Wolf, en Diccionario Blografico, tomo Vi
Ach.dela
ye9
lioteca Municipal de Guayaquil, censo de La Concepcion en 1832
stuvo en Yaguachi en
Informes de Mercedes Jurado de Lebeut, que estuvo en Yaguachi en 1890.
Julio Estrada: Guia de Guayaquil
Juzn Zevallos: Zeval
en Portoviejo y Guayaq:
‘Atch.de Fernando Zevallos Ross, Quevedo,
C.OHenriques: Guia de Guayaquil, 1890.
Arch, de ia Casa de a Cuitura, Esmeralda.
Eugenio de Jandn: El Viejo Luchador, tomo ¥.
CO. Henriques: Guia de Guayaquil
Plano de Teodoro Wolf, 1887,
Archivo de Pedro Rebles, Guayaquil
163vSDI DUN ap sozsaquy ojnd jap VISTA ‘JInbvdvnD
—— 6
+7-bor s
: :
e
e
e
e
e
e
es
e
e
e
e
e
s
e
e
e
e
e
e
986d ‘oBeny5 us pends 9 (i) -
3DK RADI 2 app $
‘986! OND ‘EZ UBWiNjon 5 IoD = s
‘O6BI WO, Many INDEKeND ap en :
© a isi e
2210 HeZENA Bing Sou ap eyesBog :
e
eCAPITULO DECIMO QUINTO
LA TRAGEDIA DEL INCENDIO GRANDE
15.0. Gastén Thoret y Las Pefias
I5.._ Antes del Incendio Grande: un lugar para convalecer-
Propuestas para embellecer al barrio
15.2. La version de Victor Manuel Rendén en 895,
5.2. La casa recién terminada del General José Antonio Gé-
mez
IS.4, El escritor Manuel de Jestis Andrade y Manuel Lozada
Plisé en Las Perias: 1895
15.5. El Incendio Grande, 1896, el pueblo la vl
ado Antich y la Casa de los Ponte
I joro-
15.6. Nuevos proyectos en el 96
15.7. Conflictos contra Moran y contra Gémez Tama
15.8. Los planos después del Incendio, reconstruccién i
y el relleno: 1897
15.9. Elcarpint
0 Tiburcio Anastasio Flores.
15.10. El ejemplo de Lautaro Aspiazu Zedefio.
“De subito, un inmenso silbido soplé sobre la hoguera. Se levan-
{6 una troma hirviente: grandes maderos treparon al cielo y ca.
yeron después como una lluvia increible de fuego. ib:
Las Pefias, con sus residencias sefforiales, fue abatido por el
Abandonaran las casas entre la atmésfera abrazada, aunque ni
guna ardia aun. Y ahora, el panico crecié: afirmose que el
Tin del Santa Ana estaba encendido. Nadie supo que hacer
Alfredo
ja: La Hoguera Barbara, voll. 56,
F lotoa as)
0000000000088 808 888880 HSH8088808 8!
|a
SOUP Z6 50) e (06) UB QUNMY'efO7 K auaryeDoy s3j
ernbe se} ua eIUINb Ns ofasod ‘cau aiquioy ary “souepany opepanb urig
“24 an “ewe] Z2UI9D so} sajeWe> soULIqOS sns © OUD 258] aPSEqeNIog 1od
SOpeuuy souredsap sns ayes e O63) uainb e ‘oUaIoyy eIIeD UOD SEDI)
“00 onrn ‘sefend Jap sopewiag0D ‘scupedsap sns sopeuLy eIUaI UaINb ap
Jopeuadi isp Opens ‘eannen ejan2s3 exswuud 2 ap ropepury ouLUNye ary
‘6081 Ua InbeAen5 Us oDeu ‘=pIanIeA ZAWIOD cIUOILY aor ‘ID [a
Z3NOD OINOLNY 3sOr TwuaNaD 130
VOYNINUSL N3ID3U WS¥2 WI “E'S!
(2) "09 soue so} ua seyay se7 e seouesan e eq) emue) ns opuens ‘sauon
$0 Ueqediio> 25 Ne anbiod ‘OYSHONOD J9p oats [2 ary ‘auaty ap euENY
2] eqeteu 25 Qégl UB apUOP JeGN) je Ue ‘epeuDuElY | e aIUay arb UO
ay 221 OIBNIA ByASOF JalhWs Ns {Z=}eZUOD OUES|Ig $2 0158 ‘LOPUDY 5
sepualzey se] ap Salopensiuiupe so| ueqeLD o| anb X saj6ul un ap ef “o>
embolus 0 nb eucseuend eun ‘evoW eueyy © opeALOSUD eqeH seDUCIUS
10d sojmbiy> souen uergey ‘Sejo1l92 soueueD ‘c10] Un “oUoW UN spUlape
feyBau e1e6 eun X sauep owed Un ‘sefno ‘ed eun ua ueqeyed as anb so>
~Ueig S2UsP “Sojle® ‘sored sewape UeIGeY apo “uIpJef OUUISIIEq UN opcUs
#9) eFqeY anb ‘saj6ur un e seauoIUe epauaLiad (gy wnU B s1Dap sa) UpUDy,
@P e| © Jousiue ese> eT “sepeUDe; sei 1an Uegefsp ou anb ‘sefian ucD seu
pref sepoy “OU jap ope} fap se} K s2u02}eq UeUAI ‘O1l3> j9P Ope} jap sesC>
521 anb ‘ooypsBoigoine $2 anb ‘YCTID OZNEYOT ald Ns Ua aiayau K sand
“$2 SOUP 07 OWION 126] Us Sied jap OHS ab USpUaY januEYy 011A
O1QN39NI 13a saiNv
NOGN&Y O1D0NOD 3nd OIavE 13
sauaw Z ap eIUEY eUN OI9S “ajfe> el ap ]EaUO
ope] J@ Ua X aysa0 Ja EDeY OYUE ap ¢ Jod obue| ap soNaW OF ap E29
2p ef eun Jerdoudxe eqeusadsu as ojgs anb uoJeUUo!Ur sojjenas) A aUesty
se}efe2u03 so] epians e| e ueqe}jey as anb sese> sop opueidaudke ‘epey>
“UEld eI JeyJSuUe osinb oidiaIUNW\ j@ 968] ap oVaIGa) Us sIUAWIesOUND
‘enueHO
S01 K susineyy So Zew95 so 3p epeiop eDode e exg3epUaN euENb se]
“SWRSOHY OUNRIIND) GiOUE o} UNBas
eideu 25 ‘2aj2q Ns 3p auede souay
87 o1gea ay jap sauce
oae $28 £Sop 2p ssuopeoupa & sepeuey sapued
2 “onan oda ap ‘oy je Uep anb seus,
2 UPd Se =p ses
*22PEN23 1, ole fap seyesBooy seun unos
ORRIVa Ty wads TAM:
“MDSTVANOD vuyd BvD NN
~185G0 Sa|aNS Se] UNBas
“15 “SeSILUOD ‘sepeste Uo:
BS) Un 25 OBEYS u;
INS Wud Svisanuoud
*OIGN39NI 130 SSiNy ‘Is
(0l396ey 50) ap £ Bren
a guUBD Clad ouped ap Pepaidaidioy jap on
Ved 521 UB WEIN eitusEy ns A Ja:0UN 616) Ug
50] 8p OUDEA opuats ‘yn
PL F@P 602 ese &| UB ‘so
Y2EU ‘ouRDM f 0}
Neduiv UB SO6I U9 OPeU “aIB4 ‘eIYES Ua
U3 epPeU 1259 106) ua inbefens us
WweDouay saueld us uaique) “eyes ua
0d ane oot U2 “OIEGUIY UB K cXBeW UB OInn O59 tod
5 1@P luve01424 19 UoDANsUOD e| ap obs
706 2PS=p souaw of 40d An:
4U 5 '628) ua “quay Sequin, us epMeu iy beh
“OND Ua 9se3 a5 E59) Ua 73IC IIIA 2) US. cree: i360, nes
2P OWSOBE Ua e2UaND ap eWo}
U2 ows jse “oz
av YOUED opeyd je seDEIB siuawennoaje
50D SNS © QWIEH OLEH “SEE ap OIL
IED U2 JeyUNIA opnd rey
SE OWOD saszDuEY sOBIUE
A gerUPane 35 anb seuran6 se uo seyUriA exed eusodoud e se
Sor 0m aps S8DUeY UOIDeDUAEY 3p wey
Sep anb “eueweD OBTePIH EMU, ei ap olSUIp jsp
"35 IP Ucuelesuore nb so} sass uosan, 4
ese “osjuP=DoImU feUE> oscUsey fa
84 9D esa0uey UgIsW &} U2 opeBay
uu 3 B42 “op
WW UOUeD ja seidwic>
124 Fe “S6g) ua [ossu
4 SWeIES MP4 A BOW UdIseD soja
IRASUOD eIGap anb sdassay ap opueu
DOOSHHSSHSHSHHOSHHOESSSHSHHOSTOOOSCOOCOEI General habia comprado casa en Las Pefias, al norte de ia fami-
ta Chambery en lado cel Cem, parece ue orale eg a
de ut sobnine Pecro Pablo Gomez Tama, itn see ae Se
1890.Le compra debié haberse efectuaco hacia l878, pues el 60 hue et men
timonio de Fecr Pablo, can na Gault Cateneuie ane aoc
187 casa ena cate, a aly enel mime acs dl Cone on ee
zoorin, el Dr Monti gnaco Gomes “una, con Gerores hoes ae
i. 9c28 ce sp -
mii viv en Pr varios de sus membros a parte eo ae
Neral s6lo como solar pero en abril de 1903 ya hy
C una nuey a
der de sus herederos si lL
En 1909 se casé en este barrio Pedro Pablo Ga
10 Gomez Gault [hijo de Pe
Gro Pablo Gémez Tama) con Maria Sanchez Destruge, luego vecinos del ber
jotera de su apellido, Finalmente Ro-
sario Gomez Tama de Elizalde murid en Paris en 1924,
L2 fame Gémezexara en este
ilo muy iad at “
clusivamente en el lado de ta Orilla: ae
is Gomez Yeaza y Gomez Lince, eran duefios de la primera casa
i
' it
La casa H4 era de don Eni
ique Mauime, all v
wee ee vitian los Seminaric Go-
La casa IS era de José Antonio Gemez G:
faulty de los Gémez tturrat
Se. fue heredada a su padre don Pedro Pablo, ya duefo de casa en Issn
£0 que Hizo corwenio con sus vecinos los Rendén Pérez. Al mismo yen los
af!os 30. vivid su hermano Femando Gémez Gault, con su tamil,
Los Gomez Sanchez vivirian por 1930 en la
Mari
‘Que Sanchez y antes en la adjunta Vila Rosa ne ee gen core
168
|
: =
Los Gémez Moran viveron por 1930 en la citada Villa Rosa
Los Gomez Mancheno vivieron en la casa del Dr Arroyo del Rio, co-
mo también los Gémez Albomoz.Demoraron largo en el barrio, inclusive
hasta los afios 50.
15.4. EL ESCRITOR MANUEL DE JESUS ANDRADE
Y MANUEL LOZADA PLISE EN LAS PENAS: 1895
El Vizconde y doctor Manuel de Lozada Piisé, habia nacido en Pa-
nama en 1838, hijo de CristSbal Lozada y de Petra Piisé y Zea, fue abogado
muy rico, radicado en Paris, cas6 alld en 1874 a los 36 afios con la quaya-
quileFia Rosa Maria Sanchez Carbo, nacida en 1854 e hija de un hombre de
modesto origen, que acumulé enorme fortuna y prestigio, el sefior Juan
Gregorio Sanchez, oriundo del Morro. Se establecieron en Guayaquil, don-
e vivian en I895 en una casa del barrio de las Pefias. Producida la recesién
de Panamd, don Manuel fue representante de Panama ante el gobierno de
Colombia, murid en Guayaquil el 31 de enero de 1900, luego de naber de-
rrochado su fortuna en Paris, Su hermana Elvira Lozada Pllsé, también se ra-
ict en Guayaquil, donde testd el 21 de agosto de 1904 de mas de 60 afios,
habia nacido por 1839 y murié el I7 de febrero de 1908, fue esposa del ban-
quero panamefio Ricardo Planas Pérez
numero 28,
la Rosa
Ya en 1894 la casa de don Manuel en Las Pefias tenia
es decir era la décima cuama casa del lado de la Orla, luego la
de don Palemén Monroy y hoy convertida en solar.
El escritor colombiano (de! Guagua) don Manuel de Jestis Andrade,
que fundé La Democracia en octubre de 1895 y én favor del ala mas radi
al det Liberalismo, cuenta lo siguiente en las pags.i26 y 129 de su autobio-
gratia
“Entre mis buenos colaboradores descollaba el escritor pa-
amefio doctor Manuel de Lozada Pisé... Me habia im-
puesto almorzar en su casa de Las Pefias todos los domin-
gos".
El asunto de los almuerzos quizas no pasd de dos meses, porque
para fines de afto, la Policia prohibié salir de su casa a Lozada, por lo que
Andrade asumid totalmente las responsabilidades. (4)
169Terk od Vs
a PRAM 20 LOD
Oni +
ewe] ZWD ODeUB aNUEYY JOO FP “soBI UP “sENds=P soUy
‘ojasie6ed ued eIon> UeYeY S2UDSA so} JeIOS UN ap oy
-anp “UpJOW JOYaS UN e ary O}eUaS 2s an ewiND!' EsaLUU eT “saUO!Dedaud
x8 SeUeA J822Y UPIAAP a JenD o} eed “a}[e> e} JeIdWWe eIDUBIaid 2s ‘OU ase
ua anb 4220002 224 J68) aP UINBeXeNd ap JecaIUNW Bae ET
VWYL Z3WOD VULNOD A
NVYOW VULNOD SOLMINOD “LSI
(g)'@tuauresuorsiy uepauaad uainb e ‘opersa je xed exe>!pUIA 5
‘anb 0 souaisaa so} exeidoudxe anb aueyry ap owssICo6 je sewiape eipad es
-D [PNGSOH A epusayauag 2p soysy “eUeNpy 8] 2p saUsDEWIE ‘eUENpy ‘521
-feN} ‘SeuLly ap EUEPUEWIO e} soUaLIaN Sose U= JeTUera} seWAPE EGENUIS
ul a5 Cuauia ep eyesBoder @| e sepeidepe ‘saie> A seueZUeW Senanu Jew
-1o wou a epeu uosa|eu ja sede eIpuaiard o13ekoud onan 13
‘Oe as@ ap aIqUIaNOU sp EZ ap oIGary [9p OD
[8201p unas“ nbexeno ap oues seu [2 seGn) o2saiowid A owssiiag 253
lua alwawjentae asopuRUlioy gise enb ‘eunpayncie 3p soUaLL ‘S3UBpPIO SO}
sopo} @p so1yips 2p aug! QquaWedrube, UN seuoy e opezedula eICeY
5 “SOUSA soLIauial Sms Ua SeUad Se] Ua BA “oIPUEDUI jap saw UN
opeuomusw soway anb jap uns je sew on son
48 ue ‘opmjade owssiwi je UOD sayjanuy } sono URIGeY OBseqUIa UIs ‘SEURd Sel
‘8p souDaA so} Jod opesn sew ja e12 A esueLy EQEWHY as CHBUUU 13 “212
un eigey ‘eypens epe> ua anb spap eupod as ciayinsy jap Olea Ja Ua “se
“TD se] ap OHASCD |= eIseY ePELDUELY e| ap ins |e soMaWI OZ BPSaP UG) SOI
“$2 ‘sopenud sajjanu /¢ juan ND ‘OIpUsdu} UEID Jap SIUY
96 ONY OWSIW 13 N3 SOLD3A0Ud SOASNN *9°S!
a
Ja ZaleNS BURY jaNUEW UOP sry epinBasua “osper>
japisuod as Uainb anb e ‘esuaid e| UB osiae UN UO!
“2085 anb saiqeiouoy ue soise URI “eMluey END ap soUeW Ua seed © any
open j@ oWwo> ages aIpeU oIpUaDU| fe Ua “OBaIUeULIeS [anueWY e OpINaUIE
sepaaiay ap uabuin e| ap etuojo2 ouaunb aupero osouLay Un zalens @P
+521 0] & epanbsng
eiewepar oyanp
out
Ouanbad sonas ano awuauyeuy 4 sese9 4 seun ap snboig ono uorsenu
-Au0D & “alleD e} ap Pemu ef e euVEnbad ese CUM 3A 2s Barr ‘Olea [PD
ssuofelu Se| 2pnp Us esa A sefene) je ueqaNUI anb sese> § seun sp opeu
“92 anborq un oBary { o12ea JoDas Un ean as epeypueig e ap seNIEQ) ‘OU
A ease anus apap se ‘epeuoueig e| ap aIuauo [e “sepues6 atuaulenneyar ses
© Sop UeyaeY an ona ‘era2e e] snb esuan sew o4sn bie epeLsUELy
FI -0S0un> owadse un eqmuaseid ‘opusoul jap saIUe seuag se1
‘solu 090°09
S01 2p suede ‘uetuan X uegy arb seieygey 0000 ap ‘PepND g| UB syuE1
“ou wopeIGEd uN eqeIna|e> as sandsap onod K ezania> ap eDUqpy CiaLILS
Ns EQereIsUI auneyy SIM 66 Oye j= OB:equua UIs “ouP 4od seseD OE] seun 4D
“P 59 ‘SUSED HSE asieIeNay LolaIpnd seuade 6% A a6 ‘26 SOU 507
ses
“© 009'1 olpiad wnbexens ‘sand oue ase ug “sepinasap sese> oo A ese US
seu0si9d 000'8 ofsp anb ‘oxsoBy ap 9} aye> e| ap ans fe ‘ono ogny ‘oIpus>
“Ul 289 ap serve sesaw g “auedy ‘saions ap sauiomu gl od uarary sepipisd
$e ‘SEUEZUW 68 UOIaIpIad 85 ‘ese Jod seuosiad oz UeeNgeY anb sand
‘seuossad 000'S2 e aje> e| ua opuefeD ‘sese> 997) gutiaNb apueID oIpusD
“Ul [B aNb sap eyerseg ‘oyjanbe ary anb ososoned (Oj Je2yue eseg
“BLNOd SO1 30 Wsv> W714 HOLINY Oavaouor 13
“VWLLDIA W1 ‘O183Nd 13 “AGNWUD OIGNSDNI73 “S's
108 ejaBuy Uo ose) “eyeds3 Us oUNW ‘egg] sod opreU ‘asnBMy [2
oMWs—Y CIDUBIOLY UOD a>sDUeL
ues ua oBan| 95e> ‘epieD oZuanbeg saio|oq Uo? 9041 Jod esau
(82 ‘eIWOWIED ap O>sKUeLY UES UB OUNW Iggj Jod OpDeU ‘oDEIOH [p
awe
fenuew e & eaupury e5oy & Uolaun & 296] Ua epireu “sepeWy ocieD
wang es0y epuntbas en ns uod 206) Ua ose9 “68) 40d oppeU ‘anu [>
O1a}05 our K oD9) ary anb “2291 Jod opiseu ‘anbuua a
eRie9 oyOp
A922 "SOY IE S01 © 9061 @D IUge UB Euan “sz@i.ua epDeU ‘eouaLY ie
‘Sofly § ony epezoy janueyy uog
DO OSHHSSOSSHSSHHHESSSOSOSHSOOCSSESEHSEOOOCH(duerio del primer solar, al norte de la Planchada, habia levantado una co-
vacha “sobre el fortin de la Planchada’, seguramente para ampllar su casa.
Su vecino, Geo Chambers Vivero, que era concejal, denuncié el caso, por
to que el concejo mandé a suspenderla obra y a expropiarle el terreno,
15.8. LOS PLANOS DESPUES DEL INCENDIO.
RECONSTRUCCION INICIAL Y RELLENO- 1897
Incendio Grande fue un golpe terrible para la mayoria de los due
fos y vecinos, pues la mayoria huyeron y decidieron vender sus terrenos a
terceros.De las gentes del lado de la Orila, decidieron volver a levantar sus
casas: los Ramos. Ignacio Robles Santisteban, Belisario Torres, Arcadio Ayala,
Manuel Lozada y Manuel Trivifc. El resto se fueron del barrio, acotando ca-
50s curriosos, como el del hijo del poeta Olmedo, que se establecié en la pa-
rroquia surefia de San Alejo, donde murié en 1899, pero cuya casa paso a
sus parientes los Ycaza, mientras el joven Alfredo Baquerizo Moreno, deci-
dié comprar un solar en el lade dei Cerro, quizas porque lo creyé mas se
guro.
En el lado del Cerro, las reacciones fueron atin mas radicales, tanto
que quienes se quedaron fueron apenas las excepciones: la familia Robles
Macias y Pedro Pablo Gomez Tama,
La reconstruccién de la calle y del barrio se inicié en I897. se relle-
raron los terrenos con un metro y medio de maderos quemados. basura,
clavos y resto de ceramica vidnada, como lo pudieron comprobar hace no
‘muchos afios, las excavaciones del Instituto de Patrimonio Cultural en la mis-
ma Planchada. Se dieron preferencia a las zonas centro y sur de ja calle,
ues la norte quedé abandonada hasta cerca de 1920.48)
15.9. EL CARPINTERO TIBURCIO ANASTASIO FLORES
‘Guayaquil fue siempre una ciudad de carpinteres, para barcos 0 pa-
ra casas, esa fue a mejor fabrca colonial. Bastaria citar que en i890 habian
220 carpinteros registrados en la ciudad. Algunos apellidos eran tipicos de
artesanos, tal como Antepara, Galarza, Gonzalez 0 Guerteto, algunos eran
muy conocidos como Manuel Borja, Fidel Espantoso, José Gala, Jose Lava-
Lavalle Diaz, Manuel Sumaeta, Adolfo Terranova, Eduardo Tola, José Ma-
174«SDUAd SVT,, DYIaLap VD] VD OOGT ua pinbokynysat Tapeh
g€6l “oreawiy “621 2 921 ‘OUEIAWOICD UN ap sezuePUY =PEIDUYT ap laNUEW\
‘¥66| ‘eueunbesent emu; eun 7aKOD -ZaWIPD OMOIUY #5Or
eb A Zp “62 “4261 "BPID O2UAIOT :UOPUBYW JODIA (2)
yo 857 oes
pLK GL 2uawiesony 507 “euaUIasory oWay
"peal oBeuD ue sopema =f)
jynbeRend ‘suaqweuD saiaoy onlay
ERM “YDUO ZAPIEN BNDLUR ‘TAIPZUOD SBNEUD OBUPOA,
ap osuan “ynbefend ‘JenueD coueS FP ODUDISH'UDAY (0)
© pes6¢ “0x61
FOLNIND OWID3d O1NLIdv> 130 SALNaNS
PUOH eMuley e} ap spnen e eu
-aunbeken6 eua2inp sofew ej ap apas e| uB epnianuoD oBary eDuspIsal ‘op
-anady olgny Zaje2U05 opseDky euqeuEW je ese9 Ns PUA NzeIdsy +06! UB
ses91022€2
Sepua|22u sns ap UoBonpaid e; se}onUND eed ‘oUaNd Je souOD safern HOD K
epuasne ap soue g sen 'Z94| Us aIUSLeARIUUSp osai63) spUOp 3p
s0Ans so} sopor uo ofen 4661 Ua “UODEIGOd BI e ojdWEfe Jep ap OI
woo ‘o1pu29uI jap OBany ese> ns saDeUE1 U2 so1auUd so] ap OUN ary foMaD
[ap ope] jap ese> epunéas e} guinbpe ‘sepeyy Ogle Ue BUOP UCD ZéEI
9pFEp opeseD ‘GEE! UB NbeXeND sp o1dIUNWY Ap aUEpIsaig A 968) AP
leuoReN UpDueAUOD e| ap arLuapisaidasi, any nzeidsy oseANe| Uo
ON3032 NZVidsY OUWLNWT 3G O1dW3rS 13 “01'S!
0681 ap opens) ja Ua CINBY OU sand ‘UaAO! AnW aiquioy opis saCeU oI
2p anb ‘sauoj4 oiserseuy o;DINqU, o1aIUICLED j2 Lod ‘eDaIodiy UB/qUIE AesCD
e2UgeY Bp euNUds8 O2IY “OU [ap OPE] Ie EWaIed ESeD &] [6B] UE OPED
Jeu anb “Zayed UOUBY SOUED “668! ep aIqWERGaS ap Z 13
UPAEUOW oplepaWN A euIpaYY asor LENA seUeY SeUISIM se] UZ 22 “St
sanjeDoy 9e> €] U2 quay anb “ofaij oBuIWOg ‘sojensz opfeursy ‘ofesl CUArchivo de N
en Archivo
uel Aspiazu Carbo: Ger
of, enviada a Espat
(5) Estrada: Guia de Guayaquil, 1994,
F Men
a, pgs.e8 ai57,
‘de octubre de 1896, Informe de t Intendencia
8 El Ecuador Profundo, volumen I,
f Profundo, volumen il
Chaves Franco: Historia g
quil, tomo ll, 70, 7ly 89.
£1 Grito det Pueblo, 25 de nvoiembre de
Cuerpo de Bomberos de Guaya
iblioteca Espinosa Pei
informes,
to de 1997
de don Manuel Suarez Baquerizo, G ‘
Manuel Suarez Baquerizo, Guayaquil, 5 y 7 de agos-
(6] Pablo Lee: 0.
’ano de Guayaquil después del Incencio Grande, fo
eae Publica J.Estrada en su
(7) Pabio Lee: 0.
Penddico El Gi
to det Pueblo, 25 de noviembre de 1896,
al, 606. sesién del 26 de junio de
pal de 6 de septiembre de
(8) Pablo Lee: 0
Archivo privade cel autor.
9] C.O.Henriques: Guia de Guayaquil en 185
Thulos de p
pledad de la familia Kle
Jenny Estrada: Reposteras y
mibre de (989.
ucién, ver Aspiazu,
Angela Avelldn Gonzales y Carmen Ayala Gonzalez
Vecinas de las Pefias - (1881)
176
29900000080 0080008 880800000800 8800 01Q
oy
22]D2U0D vpky sopaoiayy “Dug
ene
com
|
SDIOD Sa1904 man, nfo,
SS
1@ O08 OOOO SSE OOSO8SSOOSHOESOOHEOOOC®OCAPITULO DECIMO SEXTO
EL NUEVO SIGLO
16. La cOmoda casa del brujo y marino, don Arcadio Ayala
16.2. Robles Macias levanta dos casas entre 1900 y 1903 y las
vende a los Iturraice
16.3. Nace en la Villa Rosa, Carlos Estarellas avilés
16.4. El plano del novecientos de
16.5. El plano de Von Buchwald
16.6. Remadelacién e hidrantes: 1906
16.7. Clemente Yerovi en Las Pefias: 1908 a I910
16.8. El plano de Francisco Landin en 1909
16.9. Los Puga, de Paris a las Pefias: once afios de pasion,
16.1, LA COMODA CASA DEL BRUJO Y MARINO
DON ARCADIO AYALA. 1888 EN ADELANTE.
Arcadio Ayala y Campuzano, nacio en Babahoyo en 1848, fue un hom-
bre autoformado, mecdnico desde su juventud, armador de dragas escoce-
sas en el segundo gobierno de Garcia Moreno, luego capitin de favor en
Ja Compatiia Indaburu . Se casé en 1880. con Francisca Gongélez Barreyro,
rnacida en Puebloviejo en I844. Siguieron atin en Puebloviejo, donde les na-
cid su hija Francisca el @l. Para el 83 se radicaron de fijo en Guayaquil
En 183 sirvid alos restauradores en favor de Atfaro, pero sus afios do-
rados fueron de 1884 a 1900, cuando su buena estrella empezé, al recibir en
‘administracion de don Enrique Seminario, la hacienda Elvira en Babahoyo-
Pero fue s6lo el comienzo: se dedicd luego y con ahinco a la fotografia, al
aledrez y sobre todo a la medicina en la hacienda Juana de
inventando férmulas para mil cosas, la mas conocida fue “el
Ia" que se us6 largo tiempo como desinfectante
Ya para 1883 tenia la casa numero |8 en el lado de a Orila en las Pe
fies, comoda casa que luego pas6 al doctor Arroyo del Rio y que era vec
177
tAr-B
avey
968] ap o1puazuy jap sandsap jinbvspny
Nad Sv1
Sv
ae
QD
el
nn! Wl "y vy
S
@
~
>
S
~~
|
eet
10 [8 JOd f ouasoyy exenan:
Ms opueno ‘ge6/ us une
“epUy est
‘9l6l ua'u “e>ueg
“DN sope> sopenu
Ay eueW efiy exto ns eaeious ‘ofeq Osi ja ua ‘< 2p 3
SP 'UBULE “Z| BP “SOUED “bi ap “omBEDNy ‘g) Bp OUR :s
SE 9p ‘e153 ‘ge ap
jaNge e eK 0: pug
“Sues Za42UP§ so] e eUDaA “Z97 C1aWNU fp auaN "sy
8P OSUaD [2 UP ‘SeYad SE] =p Euan aduwen OB
ue SL 2p Zaye
OU) S01 & A uegan
2P e509 &} 66}
z
Sovaiu sity A sofiy stu asqos Upsesad and ‘sayaup
pnw seyp upup
2424 anb ousisaid enbuod “epunbas 07 ‘ujdiuno anb aiueuod
Uy Uoysity eUnBye opera EY sou f Ie) Ess
b ua erode
Eun OPIN 24 anibiod o1auiud 0} “opeimausAsaD £ 2194 OpIs ap,
‘opuew
UN 2} e sandsap
WUOD Fe o(dwaIUOD ese9 Ns apsap * oUe OL
P OLUBIAOE fe owls “| OY jap
NS y "epBUEILI se101g LOWY 4q jap UoUN US
ee 20D) 91D
OpuEp sEWUEAa] e gIA
opeay uog
OIPEDWY OP sp oUZAUI UN & eUIEAy EL, owo
ZAINOD A VLYINH WO TOLYYE JoRop j2 oun:
iy sns UOHaIIeU My OURSoY ef Janey
jaDey sey!
tia. Amiba vivia don Arcadio, con los Ayala Nufiez, abajo los Nufiez Ayala,
fos Ayala Cabanilla y los Ayala Gonzalez. Aun en 1952 vivian alll los Ayala NU-
fez
enemos informes -que no hemos podido documentarios- de que an-
tes del Incendio, la primitiva casa de don Arcadio. como que hubiefa com-
prendido cuatro actuales, de tal manera que mas tarde se habrian hecho 4
lotes: el mds extremo hacia el sur vendido al doctor Arroyo del Rio, el si
jente a los Tinajero. y el tercero a los Guevara Descalzi.Conservand la far
ia solo el sector mas hacia él norte.En la actualidad la casa de los Ayala
es la undécima de la cuadra, si en 1880 era la novena, se ve que de hecho
existen dos construcciones mas, luego del Gran Incendio
16.2. ROBLES MACIAS LEVANTA DOS CASAS
ENTRE 1900 y 1902 Y LAS VENDE A LOS ITURRALDE
Hemos dicho que en octubre de 1897 y ante el netario Santiago Va-
lijo, el joven Francisco Robles Macias (antiguo vecino del barrio, pues era
nieto del Gral. Francisco Robles) compr6 un solar de 18.70 metros de frente
por 25 metros de fondo, a su suegra, dofia Eufemia Vivero de Chambers.
En febrero de 1900, Robles adquirié a su misma suegra y a sus cufiados un
solar adjunto y por detrds del suyo. que tenia 18.75 de frente y 28 de fon-
do hacia el Cerro. En 1901 y 1902 Robles edificd dos casas en es0s dos terre
Tos, por lo que el 25 de abril de 1903, el Juez tercero le otorgé titulo legal
por la edifcacion de esas dos propiedades Juridicamente a la casa de uit
ma adauisicion se la llamaba la Casa primera. Robles no conserv6 sino de
tno a dos afios, sus casas, pues el 9 de agosto de 1903 ante el notario Car-
los Eduardo Freile las vendié a don Alcides Iturralde irazabal, natural de Am-
bato
El Coronel iturralde habia nacido en 1853 y se habla casado alos 43
afios en e! pueblo de Bodegas en 1896 con Dolores Plaza Gutiérrez, nacida
en Charapoté, Manabi. en 1867, tenfa por tanto 29 afios a la boda. pasar-
se a las nuevas casas, levaron consigo a sus 3 hijos: Isidro José, de 6 afios,
Alegria, de 4 afios y Blanca, de dos afios. En Las Pefias nacerian Rosario,
por 1903, que murié en la infancia y Maria Amelia,
El primer hecho importante, ocurrié en septiembre de 1920, cuan-
do Alegria se cas6 con su vecino de Las Peflas, el ing José Antonio Gomez
FRA 179
|tL
‘6l6l ap sa1ue O1nBas ap ‘epi ns
8p feuy fe eX “equsey ns Uo> odio UNBIE OIA iy “eIOWe] sapawInbay 3p
b5e9 0) A Bamiano auinBy anbuug Uop ap evag ent A eueW) CIA e] anue
eqepenoesoy eueYY oWo> ozaneg ej £ seUad SE7 UP EIILO BI AP Ope} jap
2,850 &} guINBpe Ko1UOW Je;DOp |= ‘apUELD olpusduU) [ap sendsaq
SOUP 9 $0] © 426)
8D luce Us OUNWY “bos! OYE fe "bZ So] e aIuaWEDIBpN oUNW ‘o>sDUELy a1
snury & soue g1 S01 E 206] U2 OUNL CLIAID UEAD ‘SOfiy sns ap Sop e ssuaA
-9f Anu Japiad ap emses6sap e| onny epeusueld | 8p 4ns Je somaLL QOS seu
~2dP © alUesip ‘{sousuiar sop Aey A UpIUOY EOqON oLEATY ap SOUPS 50) IIe
Uequens| 2s Aoy) euezueU! e| epor |se> opuednoe ‘eweueg A ZaUiLey\ seuI
OL “UgDaIeW ap euezueUL 2; Ua ‘efS1A pepNID UB eidoud ese> o”ny Ogg) 2p
-S8p anb a2aued "S61 UP OseyIy:IEI5 Fe JOC fe OA3|| anb so} ap any “cuand
[ap soauadsunf z9 so] ap oun exe 06 ja ‘opeBoge opeiouuiod and “€99] uD ef
1A PePNID @p einbowed ewssiw e| UB EpDeU ‘22185 eorKeleD OLIeSOy UOD
8281 2D suy e Ie Ose “Szei Ue eyDed ns QUT SpUOp “elaIA pepnID US
ol uanof arinpueyD UB ayuawersnt ‘sepepaidoid ouinbpe supew ns ap
“op UpIB21 “E3805 o} © soueDuaNS se1UEWBIWIU! ep ofiy exe ‘Ig@l ap ofew UZ
ANDUEUD Sp o[gand Je Ua 9DEU “o1IDa> AoLUOW LOWE, JOOP [3
“AOUNOW NOWST¥d ONANG Ns-
“SUAY SUTTSUVISS SOTUYD ‘YSOU VTIIA VINA 3DWN “€°91
([z)-o1duuy ease spare
8p ouauiat j= A upipien® un fey sousrsod euersodwew! ap olnul un Jod
BUED ep oquaIUeHa> 8 OpeIquie> ey as ‘sepednaosap UPIse Ao} “oUrIOU
OUISLL j2 RUE BBs! BP OZICW ap g Je Bing SpIELITa soUeWHaY 50) spor sod
epraynes Euan ‘ness exer BBI0F OUeIOU ja AUC J0d 9/4) 3p UBL ap Zz FP
‘Bing apreuiny sosodse so| ap souctpazay soyse.ap so} uovauinbpe sauainb
‘Spleuiny| ZawoS zug ep soIEpasay So| e A apjeusng} ZaUIOD soy sowud
ns © “@pjeuinn) JenDry seueWUaY se] & Uar@UaLIAd ‘sese9 sop se AOL,
‘Opuaiue ap soBed sox1pow ap sanew e ‘soulind
“Ul 8p Souew e sesea se] ssUOIU2 UaIesed * £561 9p OLN ap | fe QuNU's
AED ues o1uabu ja UB sauoIZ2e se] 2p A ese EPUNBas o| ap EIU! e| ap EAN
Uusinb ‘ese> exeumud e| ap euanp ‘ezelg apleuinayeus e|“ejos Anu gpanb 25
nb 01 100 ‘s56) 10 jediouud ese> | ua opare) ‘sazenany ewoYss C7
!
og
“UP1y J01>0p ‘21D EWI jon P esoKk “apron a (aly er
IPBW A ena oppou0s :
‘ i RP eS0ds9 “ap
ueBeyy QYOp “ese> exsuid 213 ofl ap oy 0s a Seine fp 0
53121905 scans save sang ow
uy De
21404 0561 ese Se6I sprog
“ouad un ua “san sey cee ta
1 UOWBuNW SpUop “a6 rena
saan te sn “sI6URS 2p ooueR re oun ese
pas seme coan se, 08 & Oba anua sousws 0 seuy ne aan
u WY eURWY CU id e335 rasa,
cars i 1905 ns Jod e235 ap sepeping “et
Sng See MOHD eeu ces ewe
DUAN “ery agen
Bava ie IPG UBIeFSp anb © axiannm
sng oct Ati 2D eva sone goee HE
OID anb e onnow 50} 100 eped
r inp
P J@pod ua ese
E204 eioUsr ey
SOIEAAN CBE;
ope Ct UN ns ejoury eueyy Pose
Spedno0 span ses 2
kd SB0]0g ey
‘aud et “OF sou so} ug
JRHOd OPBUY gidulos anb ‘oy
AMS IEA [apuBAEA zaMI05 ow
“SURS ap ZaWOD apreziy
WD onsibay
2 eINBoUed
O18d ‘seus,
5 E261 40d opersen 3X osofauy o
Beg 1? Onan 3p te fA auarye
$21 OH fe ope) jap ese> Bune
9 onUa> fap ese> Eun
785 anb exsey ‘soue s
'®b StI>e unBas ‘uondas
U8 SBN/U09 sors ue
i $1 & Opuesei634 “pepni eFrancisco Estarelas Bolet, malaguefio, pero de origen catalan, ha-
Bia nacido en noviembre de 1860, era comerciante y pasé a Guayaquil, don.
de case en 1898 con Carmen Avilés Coello, nacida en 1875, heredera de ioe
Coello Barrén, duefios de casa en Las Pefias a principlos del siglo MX. La for
nila vive en 1899 en el Sagrario, pero para 1900 tomaron en amriendo la vt.
Maria Rosa, propiedad de! Dr. Palemon Monroy, alll nacio el 4
Ge 1900, Carlos Estarellas Avilés, conocido abogado y profesor del Vicente
Rocafuerts, gran amigo y disicipulo del doctor Pedro José Huerta, otto de
10s personajes de Las Perias Muro en 1972.Su familia estuvo transitoriamers
te en el barrio, pues en 1901
estaban de nuevo en el Sagrario, en 1906 en
San Alejo y luego v
Meron al Centro. Lo interesante del caso, es que el cen-
50 de las Pefias en 919 fo efectud Eduardo Estarelas Aviles, nacido en I902,
En realidad, los Estrellas eran una de las tantas familias, a quienes
Las Perias, les habla calado muy hondo, tanto que en I9I9 vivian de nuevo
arendando la casa num.l27 de don Enrique Aguirre, por entonces vi.
Man al ya todos sus hij: Carlos, Francisco, Eduardo, Carmen y José Esta
rellas Avis
En el periodo 1925-38, vivieron como diez fami
Gomez Sanchez, hijos de Pedro PGOmez Gault, casado
shez Destruge, nacida en 1894; en esa casa nacié Xavier Gomez Sanches
Gop Alberto Susrez Vargas Machuca y sus hijo, los Suarez Baquertzo lot
{xellin Baquetiz, hijos de Jacinto Avellan Rivero, nacido en l@¥6 y de su
agunde esposa Rosa Maria Baquerizo Ayluardo, eran ellos Jacinto, n por
[81 Francisco, nacido en 1921 y Carlos Julio Aveltin Baqueri2o Los Peres
fe otra rama de los mismos Gomez Tama], los
Casto Avellin, los Chevasco Navarro. los Carbo Macias, los Drouet Carte y
[os Baquerizo German, De tal manera que: de sien I afios viveron Io fam
lias en dos Medio dos affos y me-
dio,
las en esta casa: los
‘con Maria Ester San
deparamentos, cada una moraba de pror
£2 famifa Carbo Macias estaba compuesta de las hermanas: Raquel
Sennen Gh 170, sltera, Rosa Eva, nacida en 1876, Ruth, nacida en 1882 y
®sosa de su sobrino segundo Manuel de Lozada Sanchez. vecino del mic
jn Baro, Sara, nacida en 1884 y muerta en 1958. A su vez Eva casé con
2rGe! Drouet Fuentes y tuvo dos hijas: Maria Rosa, esposa de Lauto San
sy Angela, mujer de Fausto Gémez Galarza (3)
de Manuel José Baquerizo Vera, nacido en 1833, tuvo pre
182