Tijdmachine

Vol goede zin en aandacht bestudeer ik de vragenlijst die ik op m'n werk onder mijn
neus geschoven krijg in het kader van een onderzoek ten behoeve van het schrijven
van een bedrijfsplan en dat weer op zijn beurt, ten gevolge van een reorganisatie. Zo
houden we de moed erin. Het is niet de eerste keer. Soms voel ik me het
vleesgeworden verzette baken. Bij het lezen van het woord uitnutten, hapert plots m’n
concentratie. Voor de zoveelste keer duikt het woord in de tekst op. Daar is wat mee.
Maar wat? M'n taalknobbel jeukt. Het riekt naar uitbuiten, uitwonen en uitbenen. Het
doet pijn. Ik pak ouderwets het logge woordenboek in mijn hand. De dikke van Dale
kent het woord niet. Ook het groene boekje op mijn computer geeft geen sjoege. Is
het soms een contaminatie? Een foute optelefoneerconstructie. Het dooreenhalen van
betekenisverwante woorden of uitdrukkingen, waardoor een verkeerd nieuw woord of
een verkeerde nieuwe uitdrukking ontstaat. Zo mooi in beeld gebracht in een Gamma
reclamespot; "Dat kost niet duur." Dan herinner ik m'n abonnement op de
taaladviesdienst. Even kijken wat die ervan vindt. Ik e-mail de vraag en krijg dezelfde
dag nog een antwoord terug. Het blijkt een leenvertaling. Een germanisme.
Ausnutzen. In het Nederlands betekent het exploiteren. Iets ten volle benutten, iets
zodanig gebruiken dat het daarna op is. Maar natuurlijk ik had het kunnen weten. Ik
hoor 't mijn Duitse vriend Dieter aan de Stammtisch van 't Veer zeggen: "Komm Hans!
Wir nutzen noch ein Bierchen aus."

Het uitnutten wordt in het managementjargon veel gebezigd. Proefondervindelijk tik ik

het woord in, in een zoekprogramma. Binnen 0,39 seconden 1250 hits. Schrikbarend
veel. Zoveel gebruikers kunnen toch niet fout zijn? Zou je in eerste instantie denken.
M'n gedachten verzanden in geklaag over duur betaalde onderzoekers die de
Nederlandse taal tergen.

Aangestoken door het snelle zoekprogramma speel ik verder. Ik buit mijn eerste
kennismaking met de popmuziek uit. Herinneringen uit een gelukzalige jeugd buitelen
over me heen. Een nasale stem zingt Last Train To San Fernando. Country-muziek, met
de neiging naar Skiffle. Uitgevoerd door ik zou het nog steeds niet weten. Ik pijnigde
mijn hersens er al eens eerder mee in een stukje. Zo'n vijf jaar geleden. Toen zocht ik
het ook al eens op in verschillende zoekprogramma's. Zonder enig resultaat. Vandaag
heb ik meer geluk.

Het eerste resultaat is meteen raak. Het gaat om de Amerikaanse zanger Johnny
Duncan. Geboren 7 september 1932 in Tennessee. Hij zong niet onverdienstelijk in
een gospelkoor. Een muzikale carrière was het laatste waaraan hij dacht. Het lot
besliste anders. Zijn Engelse vrouw werd, tijdens familiebezoek ernstig ziek. Johnny
kwam over en kwam in Londen in contact met Chris Barber en Lonnie Donegan. Om
het verhaal kort te houden, in 1957 werd zijn tweede single Last Train To San
Fernando, feitelijk een calypso cover, uit Trinidad, een wereldwijde hit.

Via een andere uitkomst ontdek ik dat de spoorlijn van Trinidad naar San Fernando in
april 1956 werd opgeheven. Een jaar daarvoor. Op een verjaardagsfuif van m'n oudste
zus hoorde ik op m’n zevende het nummer voor het eerst, maar heb het zelf nooit als
single bezeten. Het refrein zing ik op de meest onverwachtse momenten. Het risico
dat een hernieuwde kennismaking tegen kan vallen neem ik. Een verzamel cd van de
teruggevonden kortstondige jeugdheld wordt roekeloos besteld. Net op tijd om te
dienen als een verjaardagscadeau aan mezelf ontvang ik de bestelling en luister vol
spanning. Het klinkt allemaal wat sneller.
Waarschijnlijk door de zenuwen, hoor ik in eerste instantie alleen maar het refrein:
"Last train to San Fernando/Last train to San Fernando/And if you miss this one/There'll
never be another one/So let's bitty-bitty boom-boom/To San Fernando" Vergeleken met
dit nummer is het spiegelende, tegenovergestelde Nederlandse equivalent "Busje
komt zo" een spraakwaterval. Bij nadere beluistering ontdek ik twee razendsnel
gezongen coupletten. Een jongeman wordt door ene Dorothy meegelokt om mee te
gaan naar San Fernando. Vanavond kan het nog, morgen is ze de bruid. Als ik de op
internet gevonden tekst vergelijk met de gekortwiekte hitversie, word ik benieuwd
naar hoe het origineel klinkt. De oorspronkelijke interpretatie lijkt mij wat scabreuzer
getint.
O, ... heerlijk dat uitnutten van nutteloze kennis, dat van mijn computer een
tijdmachine maakt.