11/Dec/13

1
Gjeostatistik
Th.Korini, 2013
Fakulteti i Gjeologjis dhe i Minierave
K
u
r
s
i


I

M
a
s
t
e
r

G
j
e
o
i
n
f
o
r
m
a
t
i
k

Leksioni 7
Varianca e blloqeve dhe e dispersionit
Fizikisht, prmbajtja e nj blloku sht prmbajtja mesatare e gjith pikave q ai
prmban.
( ) ( )
1
v
v
Z x Z y dy
v
=
}
( ) ( ) ( ) ,
v
Var Z x C v v =
N kt mnyr, varianca e bllokut v, jepet nga mesatarja e kovariancave
ndrmjet gjith ifteve t pikave q mund t formohen brenda bllokut v.
Varianca e blloqeve
V
x
y
Ndrsa:
11/Dec/13
2
N qoft se njohim variogramn mund t llogarisim variancn e bllokut:
( ) ( )
2
C h h = Duke ditur se:
( )
2 2
,
v
v v = Marrim:
Pra, n.q.s. njohim variogramn dhe n.q.s. ajo ka prag, ather njohim gjith
variancat e blloqeve cilado qoft forma dhe madhsia e tyre.
2 2
2
2
N qoft se
N qoft se
0

N qoft s
0
e
v
v
v
v
v
v

Varianca e dispersionit
v
V
Sa ndryshon prmbajtja n bllokun e vogl v n
raport me bllokun e madh V ?
Varianca e blloqeve lejon t llogaritet varianca teorike e
prmbajtjes s bllokut n nj zon t pafundme. Duke qen
se vendburimet jan t fundm, krkohet t parashikohet
madhsia e variacionit t prmbajtjes s blloqeve pr nj
zon t fundme q i korrespodon vendburimit ose nj pjese
t tij. Le t marrim n studim bllokun V
j
t ndar n blloqe
t vegjl v
i
. Do t kemi:
V
j
v
i
( ) ( )
1
1
n
j i
i
Z V Z v
n
=
=

Krkojm t prcaktojm variacionin e v
i
n V
j
mesatarisht
pr gjith blloqet V. Kjo quhet varianca e dispersionit t v
n V dhe shnohet : ( )
2
/ D v V
11/Dec/13
3
Le t jet varianca v
i
n V
j
:
( ) ( ) ( )
2
2
/
1
1
i j
n
v V i j
i
s Z v Z V
n
=
=

Prcaktojm variancn e dispersionit si pritjen matematike t ksaj variance

eksperimentale kur marrim n konsiderat gjith blloqet e mundshem V
j
:
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) { }
2 2
2 2
/
1 1
1 1
/
i j
n n
v V i j i j
i i
D v V E s E Z v Z V E Z v m Z V m
n n
= =
( (
(
= = =
( (



( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2 2 2
1
2
, 2 ,
n
V v j i V v j j v V
i
Cov Z V Z v Cov Z V Z V
n

=
= + = + =

Pra: ( )
2 2 2
/
v V
D v V =
N kt mnyr varianca e dispersionit nuk sht gj tjetr vese variabiliteti i
prmbajtjeve t matura n dy volume t ndryshme. Duke prdorur relacionet e
mparshme pr variancn e blloqeve marrim:
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2
/ , , , , D v V C v v C V V V V v v = =
Pr modelet rritse t variogramave do t kemi:
( ) ( )
( )
( )
2
2
2 2
N qoft se
N qof
0 / ,
/ 0

t se
N qoft se /
v
v D v V V V
v V D v V
V D v V

N nj minier, v mund ti korrespodonte prodhimit ditor dhe Vprodhimit javor
ose mujor. Rendimenti i pasurimit mund t lidhej me madhsis e fluktuacioneve
ditore prgjat muajit, pra t ( )
2
/ D v V
v
1
v
2
v
3
v
n
N se kemi nj seri volumesh t futur brenda njeri
tjetrit t till q v
1
<v
2
<v
3
<<v
n-1
<v
n
ather:
( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2
1 1 2 2 3 1
/ / / ... /
n n n
D v v D v v D v v D v v

= + + +
11/Dec/13
4
Shembull 1
Variogram sferike me ax=30m, ay=15m, az=12m dhe C=20 (%)
2
T llogaritet varianca e dispersionit t prmbajtjes s nj kamioni gjat 1 jave.
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2
/ , , , ,
v V
D v V V V v v C F V V F v v = = =
Varianca e nj pike n nj bllok me seksion katror, variogram sferike me prag
C=1; ( ) ( ) ( ) ( )
2 3 1 2
1 2 3
, / , 1 ,
L L L
F D v v v C v v
a a a

| |
= = - = =
|
\ .
Raportet:
( )
10 20 10 5 2
: , 0.833,0.666 0.64
12 30 15 6 3
V F F
| |
=
|
\ .
( )
5 5 4 1 1
: , 0.167,0.333 0.278
30 15 12 6 3
v F F
| |
=
|
\ .
( ) ( ) ( )
2
2
/ 20 0.64 0.278 7.24 % D v V = =
11/Dec/13
5
Shembull 2
Nj vendburim masiv bakri shfrytzohet me metodn e
shfrytzimit block-caving sipas blloqeve me prmasa
60x60x80m. Prmbajtja mesatare e bakrit sht 1.6%.
Nj prodhim ditor prej 65000 ton mineral merret nga ngarkimi
i kamionve n 8 blloqe t ndryshm duke prcaktuar nj
njsi shfrytzimi ditore pr do bllok prej 8125 ton, q i
korrespodon (pr nj pesh vllimore prej rreth 3ton/m
3
) nj
zone t bllokut me prmasa 60x60x0.75m.
Pranojm nj variogram sferike me C
0
=0.05(%)
2
, C
1
=0.10
(%)
2
dhe kapje a=100m.
T llogaritet dispersioni relativ i prmbajtjeve ditore.
( ) ( )
2
2
/ 0.11 0.095 0.015 %
i
D v V = =
( ) ( ) ( )
2
/ , ,
i i i
D v V V V v v =
( )
80 60 60
: 0.8,0.6 0.6
100 100 100
i
V F
( )
0.75 60 60
: 0.0075,0.6 0.45
100 100 100
v F
( ) ( )
0
, ,
i i i i
V V C C F V V = +
( ) ( )
0
, , v v C C F v v = +
( ) ( )
2
, 0.05 0.1 0.6 0.11 %
i i
V V = + =
( ) ( )
2
, 0.05 0.1 0.45 0.095 % v v = + =
1
V
8
V
i
V
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) { }
1 2 3 4 5 6 7 8
1
8
z P z V z V z V z V z V z V z V z V = + + + + + + +
( ) ( ) ( )
2
1
/
8
i
Var z P D v V = me kusht q blloqet t jen m larg njeri-tjetrit se sa
kapja e variograms.
( ) ( ) ( )
2 1
0.015 0.0019 %
8
Var z P = ~ 0.0019 0.044%
P
= ~
2 2 0.044% 0.09%
P
= ~
( ) 1.6 0.09 1.6 0.09 z P s s +
Pra: ( ) 1.51 1.69 z P s s
11/Dec/13
6
Varianca e prmbajtjeve piksore
( )
2
0/ D V prfaqson variancn e prmbajtjeve piksore
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2 2
2
1
1 1
/
n
i
i
V
D v V E Z v Z V E Z x Z V dx
n V
=
| |
| |
= =
|
|
\ .
\ .

}
kur 0
dhe
v
n

( ) ( )
2
0/ , D V V V =
( )
2 2
0/ D V s
-
= sht nj vlersim i ( )
2
0/ D V
Nj zbatim i sa m sipr sht verifikimi i modelit t zgjedhur t variograms.
Pr kt, pr modelin e variograms s zgjedhur llogaritet dhe
krahasohet me s
2
. N rast se ka nj diferenc t madhe ndrmjet tyre,
ather duhet ndryshuar modeli i variograms.
( ) , V V
Ushtrim
N nj shfrytzim n qiell t hapur (karjer), prodhimi ditor mund t merret
nga nj bllok i vetm me prmasa 40x20m, ose nga dy blloqe 20x20m ku
secili merret nga dy pjes t veanta t vendburimit.
Problemi q shtrohet sht q t parashikohet (llogaritet) pr seciln nga
mnyrat e shfrytzimit varianca ditore e e prmbajtjeve mesatare n hyrje t
fabriks s pasurimit, pr t zgjedhur mnyrn e cila minimizon kt
varianc.
Modeli i variograms piksore sht nj variogram izotrope sferike me
kapje 100m dhe prag 2.
Pr t krahasuar dy mnyrat e marrjes s mineralit mund t llogariten
variancat e dispersionit pr t br krahasimin ndrmjet tyre (supozohet q
2 blloqet e vegjl jan n distanc t mjaftueshme nga njeri tjetri pr t qen
t pavarur.
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) { }
1 2 1 2 1 2
1 1
2 ,
4 4
Var Z V Var Z V Z V Var Z V Var Z V Cov Z V Z V = + = + + ( ( ( ( (

=0
( ) ( ) ( ) ( )
1 2
1
2
Z V Z V Z V = +
( ) ( ) ( ) , , Var Z V C V V C V V = = (

Udhzim:
11/Dec/13
7
Varianca e nj pike n nj drejtkndsh, variogram sferike me prag C=1;
( ) ( ) ( ) ( )
2
, / , 1 ,
y
x
x y
L L
F D v v v C v v
a a

| |
= - = = |
|
\ .