Vous êtes sur la page 1sur 12

Servios Personalizados artigo

pdf em Portugus Artigo em XML Referncias do artigo Como citar este artigo Traduo automtica

Compartilhar

Share on deliciousShare on googleShare on t itterShare on diggShare on citeuli!eShare on connotea More Sharing Ser"icesMais More Sharing Ser"icesMais

Permalin!

Arquivos Brasileiros de Psicologia


verso On-line ISSN 1809-5267

Arq. bras. psicol. v.61 n.2 Rio de Janeiro ago. 2009

ARTIGO

A patologizao da angstia no mundo contemporneo

The pathologization of anxiety in the contemporary

orld

!urema "arros #antasI$ Ro%erto &o'aes de ()II$ Teresa *ristina O+ *+ *arreteiroIII

Universidade s!adual do "io de #aneiro $U "#% Universidade &ederal &lu'inense $U&&% III Universidade &ederal &lu'inense $U&&%
II

ndere(o )ara corres)ond*ncia

R,(-.O + ar!igo a)resen!a u'a discuss,o so-re o enco-ri'en!o e a )a!ologi.a(,o da ang/s!ia co'o 'arcas recorren!es dos 'odos de )rodu(,o de su-0e!ividade na 1)oca con!e')or2nea3 A anal4!ica e5is!encial de 6eidegger !e'a!i.a a ang/s!ia co'o u'a dis)osi(,o a7e!iva 7unda'en!al do ser-a4 8u'ano3 A )ar!ir de sua anal4!ica do ser-a4 e de suas re7le59es )os!eriores so-re a !1cnica 'oderna: s,o discu!idos os sen!idos dos 'odos corren!es de evi!a(,o da ang/s!ia e de enco-ri'en!o da condi(,o essencial de desa-rigo da e5is!*ncia )or 'eio da co')uls,o de con!role e seguran(a3 A 'edicali.a(,o e a )sicologi.a(,o do 7en;'eno da ang/s!ia !*' sido es!ra!1gias cen!rais des!e )ro0e!o de con!role3 <iscu!e-se ainda o )a)el essencial da ang/s!ia na din2'ica de singulari.a(,o da e5is!*ncia e a i')or!2cia: )ara as )r=!icas )sico!era)*u!icas: de u'a a)ro)ria(,o !e'=!ica do seu lugar a )ar!ir do qual elas !an!o )ode' re7or(ar essa )a!ologi.a(,o enco-ridora: quan!o a-rir es)a(o )ara os )rocessos de singulari.a(,o que as e5)eri*ncias de ang/s!ia )ode' susci!ar3 /ala'ras0cha'e1 Ang/s!ia> ?on!e')oraneidade> 5is!*ncia> Pa!ologi.a(,o3

A"(TRA*T @8is AorB ai's a! re7lec!ing on !8e an5ie!C concealing and )a!8ologi.a!ion as a 7requen! 'arB o7 su-0ec!ivi!C )roduc!ion in !8e con!e')orarC Aorld3 @8e e5is!encial analC!ic o7 6eidegger does a !8e'a!ic discussion a-ou! an5ie!C as a -asic a77ec!ive 'ood o7 8u'an -eing-!8ere3 &ro' 8is analC!ic o7 -eing-!8ere and 8is la!er re7lec!ions on !8e 'odern !ec8nique: !8e direc!ions in !8e curren! AaCs o7 avoidance o7 an5ie!C and !8e conceal'en! o7 !8e essen!ial condi!ion o7 lacB o7 )ro!ec!ion o7 !8e e5is!ence !8roug8 !8e con!rol co')ulsion and securi!C guard are argued3 @8e 'edical and )sicological a))roac8es o7 !8e )8eno'enon o7 an5ie!C 8ave -een cen!ral s!ra!egies in !8is )ro0ec! o7 con!rol3 @8e essen!ial )a)er o7 an5ie!C in !8e dCna'ics o7 e5is!en!ial singulari.a!ion is s!ill argued: as Aell as !8e consequence: 7or !8e )sCc8ological !rea!'en!s: o7 a !8e'a!ic a))ro)ria!ion o7 i!s )lace: 7ro' A8ic8: !8eC can s!reng!8en !8is concealing )a!8ological a))roac8 or o)en s)ace 7or !8e singulari.a!ion )rocesses !8a! an5ie!C e5)eriences can e5ci!e3 2ey ords1 An5ie!C> ?on!e')orarC> 5is!ence> Pa!8ologi.a!ion3

3 A 4/O*A *O&T,./OR5&,A , (,- 6ORI7O&T, #, (,&TI#O


Indagar: n,o res)onder: era a )ai5,o de 6eidegger3 A isso que indagava e )orque )rocurava: ele c8a'ou-o ser3 <uran!e !oda a sua vida 7ilosD7ica se')re indagou )elo ser3 + sen!ido des!a indaga(,o 1 a)enas devolver E vida o 'is!1rio que a'ea(a desa)arecer na 'odernidade3 $SA&"ANSFI: 2000% A )ar!ir das re7le59es de 6eidegger so-re o e5is!ir 8u'ano e so-re o 8ori.on!e 8is!Drico de sen!ido da 1)oca con!e')or2nea: )or ele deno'inado co'o ra da @1cnica: )rocura'os discu!ir os li'i!es aos quais se res!ringe: co!idiana'en!e: a e5)eri*ncia de sen!ido da e5is!*ncia3 Se0a )elo consu'is'o i'edia!is!a e irre7le!ido eGou )elo )lane0a'en!o e )elo con!role e5acer-ados: os 'odos con!e')or2neos de corres)onder Es incer!e.as essenciais do ser-a4 8u'ano n,o consegue' in!egrar de 7or'a adequada algu'as das e5)eri*ncias 'ais 7unda'en!ais des!e e5is!ir: !ais co'o a dor: o a'or: a li-erdade e a 'or!e3 Para 6eidegger: a dis)osi(,o a7e!iva da ang/s!ia: que insis!e e' e'ergir 'es'o onde !udo )arece assegurado )elo con!role da !1cnica: !e' u' )a)el )rivilegiado na a-er!ura de )ossi-ilidades que leve' o 8o'e' a u'a a')lia(,o de seu 8ori.on!e de sen!ido e a u'a rela(,o 'ais livre co' o 'undo da !1cnica3 ' nosso co!idiano: a 'aior )ar!e das a!ividades - se0a' elas sociais: )ol4!icas: econ;'icas ou cul!urais - -usca orien!ar-se a )ar!ir de u' 'es'o cri!1rio de legi!i'a(,oH a ra.,o !ecnolDgica3 Por !oda )ar!e: ela d= as re7er*ncias do )rogresso econ;'ico e social: do desenvolvi'en!o e do )res!4gio dos indiv4duos e das na(9es3 ?ons!a!ar: si')les'en!e: es!e 7a!o ineg=vel e )ensar so-re os )ro-le'as do 8o'e' a )ar!ir des!a )ers)ec!iva !1cnica es!= longe: no en!an!o: de nos a)ro5i'ar de u'a co')reens,o do )rD)rio 7en;'eno da !1cnica 'oderna e' seu sen!ido 'ais essencial3 Segundo 6eidegger $2001a: )3 9%: enquan!o es!a'os res!ri!os a u'a conce)(,o !1cnica da realidade: )er'anece'os in!eira'en!e cegos )ara o sen!ido da )rD)ria !1cnica co'o !al: is!o )orqueH IIa ess*ncia da !1cnica: n,o 1 a-solu!a'en!e nada de!1cnicoII3 Para ele: a !1cnica 'oderna: ao con!r=rio da co')reens,o usual: n,o 1 u' 'ero sa-er ins!ru'en!al: volun!aria'en!e )rodu.ido e u!ili.ado )elo 8o'e': 'as u' 8ori.on!e 8is!Drico de desvela'en!o de sen!ido dos en!es: ao qual o 8o'e' 'oderno corres)onde: !an!o 'ais 7ascinado e i')o!en!e: quan!o 'ais ali'en!a a ilus,o de que o )rodu. volun!aria'en!e e con!rola3 + !ra(o 7unda'en!al do ser dos en!es: na era da !1cnica: 1 a sua IIdis)oni-ilidadeII ao uso 8u'anoH IIo en!e 1 )os!o 7unda'en!al'en!e e e5clusiva'en!e co'o dis)on4vel )ara o consu'o no c=lculo glo-alII $6 I< JJ ": 1976: )3 K0L%3 ?ada ve. 'ais a o-0e!ividade $Gegenstandlichkeit% se !rans7or'a e' dis)oni-ilidade $Bestandlichkeit%3 Se: )ara a ci*ncia do s1culo )assado: os o-0e!os ainda era' visados co' cer!a i')arcialidade )ela curiosidade de con8ecer: 8o0e e' dia os en!es s,o dis)os!os a priori no 8ori.on!e de sua )oss4vel u!ili.a(,o3 @udo que 1 a!ingido )or esse ol8ar )rovocan!e da !1cnica: inclusive o )rD)rio 8o'e': se 'os!ra co'o reserva de 'a!1ria-)ri'a: 7undo de )rovis,o dis)on4vel )ara e5!ra(,o: )rocessa'en!o: ar'a.enage' e consu'o3 U' e5e')lo do quan!o essa e5)eri*ncia da realidade 1 8ege';nica a!ual'en!e: 'es'o quando acredi!a'os e5ercer nossos cuidados 'ais -e' in!encionados )ara co' o 'undo: 1 a )reocu)a(,o crescen!e e 0us!i7ic=vel co' o 'eio a'-ien!e3 A )ro!e(,o E na!ure.a se !radu. 8o0e co'o II)reserva(,o de recursosIIH os rios e 'ananciais s,o reservas 84dricas e energ1!icas: os 'ares s,o reservas ali'en!ares: as 7lores!as s,o reservas gen1!icas e!c3 sse quadro con7igura u'a !end*ncia de e')o-reci'en!o do )ensa'en!o: vis!o que o 'odo do'inan!e de )ensar se carac!eri.a )elo IIc=lculoII3 A)oiando-se na sua

ca)acidade de a!ingir resul!ados considerados II)r=!icosII: !ais co'o as inques!ion=veis conquis!as alcan(adas )elas )esquisas !ecnolDgicas: es!e 'odo IIcalculan!eII do )ensar considera-se a /nica ou a 'ais elevada 7or'a de )ensa'en!o3 +u!ras 'odalidades: co'o a &iloso7ia: a Ar!e e a "eligi,o: s,o 'era'en!e ad'i!idas co'o acessDrios 1!icos e es!1!icos: no sen!ido )e0ora!ivo: E vida3 A vig*ncia 8ege';nica desse 8ori.on!e de sen!ido i')lica de!er'inados 'ecanis'os de )rodu(,o de su-0e!ividade orien!ados )or u' )ro0e!o 8is!Drico de e5)lora(,o e con!role cada ve. 'ais radical da realidade3 <es!a 'aneira: i')9e'se 'odos de ser: es!ar: agir e )ensar que 'arca' as 7or'as de adoeci'en!o no con!e')or2neo e delineia' as )ossi-ilidades de e5)eri*ncia do 7en;'eno da ang/s!ia3 ' seu livro .odernidade e am%i'al8ncia: Bau'an 7a. u'a o)osi(,o en!re: )or u' lado: a )re!ens,o 'oderna de u' 'undo ordeiro:1 u'a realidade conce-ida a )ar!ir de )rinc4)ios geo'1!ricos: u' 'undo onde o c=lculo )er'i!e a )revisi-ilidade e co' ela o con!role: e: )or ou!ro: a a'-ival*ncia 2 que se d= quando a realidade esca)a E )re!ens,o de classi7ica(,o: n,o conseguindo a0us!ar-se a nen8u'a re7er*ncia dada3 A a'-ival*nciaK )ode en!,o ser en!endida co'o o IIre7ugo da 'odernidadeII: o res!o: o indese0=vel: aquilo que con!raria o )ro0e!o de con!role: colocando e' ques!,o o 'odelo de e5)lora(,o organi.ada do real3 Para Bau'an $1999%: o es7or(o 'oderno se concen!ra no co'-a!e E a'-ival*ncia: no aniquila'en!o e su)ress,o de !udo o que n,o )ode ser clara'en!e de7inido3 A 'odernidade se cons!i!ui co'o u'a era de guerra: )ar!icular'en!e dolorosa e i')lac=vel: con!ra a a'-ival*ncia3 Bau'an $1999% a7ir'a que o )ro-le'a da condi(,o con!e')or2nea de nossa civili.a(,o 'oderna 1 que ela )arou de indagar-se3 + )re(o do sil*ncio 1 )ago na dura 'oeda corren!e do so7ri'en!o 8u'ano3 Segundo o au!or: 7a.er as )ergun!as cer!as cons!i!ui: a7inal: !oda a di7eren(a en!re andar E deriva e via0ar3 la-orar !e'a!ica'en!e e colocar e' ques!,o as )re'issas: su)os!a'en!e inques!ion=veis: do nosso 'odo de vida 1 )rovavel'en!e o 'odo 'ais )er!inen!e de cuidado que ca-e Es )r=!icas )sicolDgicas3 ?o'o nos di. 6eidegger $2001-: )3 129%H M333N que' se dedica 8o0e e' dia E )ro7iss,o de a0udar as )essoas )siquica'en!e en7er'as: deve sa-er o que acon!ece> deve sa-er onde es!= 8is!orica'en!e> )recisa esclarecer-se diaria'en!e que aqui es!= o)erando u' des!ino an!igo do 8o'e' euro)eu> ele )recisa )ensar de 'aneira 8is!Drica e a-andonar a a-solu!i.a(,o incondicional do )rogresso e' cu0o ras!ro o ser-8o'e' do 8o'e' ociden!al a'ea(a sucu'-ir3 6eidegger nos convida a re7le!ir so-re a )re!ens,o das ci*ncias de se cons!i!u4re' co'o cri!1rio /nico de verdade3 "e7le!ir so-re o 'odo co'o a ci*ncia se relaciona co' o 'undo: es!a-elecendo u' ol8ar que -usca 'ensura(,o e con!role: 'es'o onde esse IIc=lculoII n,o se e7e!ua co' n/'eros: co'o no caso de algu'as =reas das ?i*ncias 6u'anas3 Oualquer o-0e!iva(,o cien!47ica da e5is!*ncia 8u'ana su)ri'e seu car=!er 'ais essencial: segundo 6eidegger $1989: v3 1: ca)3 1%H ser a livre a-er!ura 8is!Drica e' que seu )rD)rio sen!ido es!= se')re e' 0ogo3 Na 1)oca 'oderna: a e5)eri*ncia que o 8o'e' 7a. de si 'es'o se redu.iu Equela de u' su0ei!o in!erior enca)sulado e' o)osi(,o ao 'undo e5!erior3 Nesse con!e5!o a ang/s!ia 1 !o'ada co'o 'ero !rans!orno neuroqu4'ico ou su-0e!ivo a ser sanado )or algu' !ra!a'en!o 7ar'acolDgico ou )sicolDgico adequado: de)endendo de suas causas3 Na 'edida e' que as e5)eri*ncias de ang/s!ia )arece' se')re re7ra!=rias Es res)os!as que o )lane0a'en!o !1cnico da vida o7erece: )ode' se !ornar u'a o)or!unidade )ara que a e5is!*ncia se a)ro)rie de ou!ras )ossi-ilidades: )ara al1' daquelas dadas )elo 'undo da !1cnica3

9 A&G:(TIA , ;I&IT-#, &A *O&T,./ORA&,I#A#,


Para 6eidegger $1989% !oda ang/s!ia 1: e' /l!i'a ins!2ncia: ang/s!ia e' rela(,o E 7ini!ude da e5is!*ncia3 Por!e e ang/s!ia s,o )resen(as inalien=veis da e5)eri*ncia 8u'ana3 No en!an!o: !a'-1' 1 )rD)ria ao ser-a4 8u'anoL a !end*ncia )ara desviar-se da e5)eri*ncia da 7ini!ude )or in!er'1dio de in!er)re!a(9es i')essoais: que !ra!a' a 'or!e co'o u'a 'era con!ing*ncia a que !odos es!,o su0ei!os3 A anal4!ica e5is!encial de (er e Tempo revela a co!idianidade 'ediana co'o queda no 'odo i')essoal de ser3 <e in4cio e na 'aior )ar!e das ve.es: so'os co'o se deve ser> so'os co'o II!odo 'undoII 1: ou se0a: n,o reali.a'os nossas )ossi-ilidades singulares de ser3 N,o se !ra!a a4 de nen8u'a cr4!ica valora!iva da co!idianidade: a)enas da descri(,o 7eno'enolDgica de u'a es!ru!ura cons!i!u!iva da e5is!*ncia3 A !end*ncia )ara os 'odos i')essoais de desvio co' rela(,o E 7ini!ude e E ang/s!ia 7a. )ar!e: )or!an!o: da es!ru!ura on!olDgica da e5is!*ncia3 Sua reali.a(,o 8is!Drica 7ac!ual )ode: no en!an!o: a)resen!ar nuan(as es)ec47icas: a'eni.ando ou e5acer-ando esses !ra(os e5is!enciais on!olDgicos3 A )ar!ir da 'odernidade: as res)os!as E cons!a!a(,o des!e car=!er de IIser-)ara-a-'or!eII da e5is!*ncia s,o cada ve. 'ais reveladoras do )ro0e!o 8is!Drico de con!role a-solu!o da realidade3 Se0a )or 'eio das discuss9es cien!47icas so-re as )ossi-ilidades de )rolonga'en!o inde7inido da vida -iolDgica: se0a )ela cul!ura 'ercadolDgica de )lane0a'en!o da vida )elos 'ais diversos )rodu!os das ind/s!rias de seguridade e sa/de ou: ainda: )ela si')les a!i!ude de nega(,o e asse)sia que carac!eri.a os 'odos con!e')or2neos de lidar co' os doen!es !er'inais e co' os 'or!os: !udo isso dei5a !rans)arecer a !en!a!iva de nivela'en!o da radicalidade do 7en;'eno da 'or!e ao 'es'o )lano dos de'ais )ro-le'as o)eracionais de )rodu(,o de u'a e5is!*ncia 'ais segura e con7or!=vel3 A)esar desse e')en8o )ela seguran(a: 'or!e e ang/s!ia )er'anece' co'o 7en;'enos re7ra!=rios ao )ro0e!o de con!role e consu'o que 'arca a 'odernidade e se in!ensi7ica no con!e')or2neo3 Parado5al'en!e: quan!o 'aior o es7or(o de nivela'en!o e )revis,o da vida: 'ais 7requen!es os sen!i'en!os de !1dio e 7al!a de sen!ido que )renuncia' a ang/s!ia e a e5)eri*ncia da 7ini!ude3 +s acon!eci'en!os i')revis!os e as sur)resas s,o IId=divasII ou II)resen!esII gra!ui!os da e5is!*ncia $QAR+P: 1996%: a)enas desvelando-se co'o 7on!es a priori de 'edo e so7ri'en!o a )ar!ir do 'o'en!o e' que l8es 1 negado seu car=!er inevi!=vel3 Ao de)arar-se: 'edian!e u' even!o i')revis!o: co' a aus*ncia de u' sen!ido si')les'en!e dado )ara a e5is!*ncia: co' sua condi(,o ineren!e de desa')aro e 7ini!ude: o 8o'e' se angus!ia3 ?orren!e'en!e: a ang/s!ia nos evoca o sen!ido de es!rei!e.a: a)er!o: es!rangula'en!o: su7oca(,o: u' 'edo se' o-0e!o clara'en!e iden!i7ic=vel3 Pode'os e5)lorar u' )ouco al1' dos signi7icados usuais de sen!ido do !er'o ang/s!ia3 + la!i' angust signi7ica es)a(o es!rei!o: a)er!ado3 Na ang/s!ia: a)er!ura e5is!encial: es!rei!a-se a dis!2ncia en!re o 8o'e' e o seu IIser-a4II3 Ouando as re7er*ncias que sus!en!a' a e5)eri*ncia de u' 'undo si')les'en!e dado 7al8a': a)ro5i'a-se a )ossi-ilidade de u'a e5)eri*ncia 'ais )rD)ria do e5is!ir enquan!o ser-no-'undo3 A )r1-co')reens,o de si co'o 'ero )oder-ser e do agora co'o ins!an!e de decis,o 1 i')ro)ria'en!e e5)erienciada co'o !e'or E des!rui(,o de u'a vida segura e convenien!e'en!e ada)!ada: e de seu 'undo es!ru!urado3 A 7uga e o enco-ri'en!o sis!e'=!icos da e5)eri*ncia de nossa condi(,o de 'or!ais de!er'ina' o 'odo co'o co!idiana'en!e lida'os co' nosso e5is!ir e co' !udo o que: a )ar!ir dele: nos ve' ao encon!ro3 Pes'o que II!odosII sai-a' que 1 i')oss4vel su)erar a 'or!e: esse sa-er 'an!1'-se: na 'aior )ar!e das ve.es: e' u'a di'ens,o 'era'en!e 7or'alH !odo 8o'e' 1 'or!al> sou

8o'e': logo: sou 'or!al3 ssa cons!a!a(,o a)enas 7or'al da 7ini!ude e5)ressa: an!es: u'a e5)eri*ncia i')essoal da 'in8a 'or!e co'o u' si')les II'orre-seII: do que co'o u' IIeu 'orroII e' sen!ido )rD)rio3 Para 6eidegger $1989%: a)enas ao an!eci)ar a 'or!e co'o )ossi-ilidade cer!a e insu)er=vel: o 8o'e' !orna-se livre )ara assu'ir o seu ser-lan(ado: recon8ecendo a sua res)onsa-ilidade dian!e das escol8as que reali.a3 A ang/s!ia concla'a o sera4 a decidir-se )or si 'es'o: no sen!ido de u'a a)ro)ria(,o singular do seu e5is!ir3 sse cla'or e5is!encial: usual'en!e in!er)re!ado )elo senso co'u' co'o IIvo. da consci*nciaII: n,o )ossui: en!re!an!o: nen8u' con!e/do )osi!ivo universali.=vel3 + que ele cla'a: silenciosa'en!e: 1 a)enas que o ser-a4 se decida )or si 'es'o3 Ao con!r=rio da co')reens,o co'u': e' que de )ar!ida nos encon!ra'os co'o 8o'ens 'odernos: esse IIdecidir-se )or si 'es'oII nada !e' a ver co' a a7ir'a(,o volun!aris!a de u' su0ei!o au!o7undado: 1 0us!a'en!e a su)era(,o desse 'odo de su-0e!ividade )or u'a e5)eri*ncia de si co'o dei5ar-se a)ro)riar ao acon!eci'en!o do ser: que es!= e' 0ogo3 A ang/s!ia: longe de ser: )ara a anal4!ica e5is!encial: u'a condi(,o )s4quica )a!olDgica: assu'e an!es o )a)el de u'a dis)osi(,o a7e!iva 7unda'en!al do ser-a43 Por 'eio dela: o 8o'e' dei5a de co')reender a si 'es'o a)enas a )ar!ir do 'undo das ocu)a(9es e das in!er)re!a(9es )/-licas na!urali.adas: )ara )er'i!ir: en!,o: u'a e5)eri*ncia )rD)ria do e5is!ir enquan!o a-er!ura de sen!ido3 s!a !rans7or'a(,o e5is!encial n,o signi7ica de 'odo algu' u' 'ero a-andono e su)era(,o da co!idianidade i')essoal3 I')essoalidade e singularidade s,o )ossi-ilidades on!olDgicas e: )or!an!o: insu)er=veis da e5is!*ncia3 A cada 'o'en!o o ser )rD)rio ou i')rD)rio es!= se')re e' 0ogo na livre a-er!ura do e5is!ir3 A e'erg*ncia cada ve. 'aior dos quadros de ansiedade: de)ress,o: ang/s!ia e )2nico )arece ser o con!ra)on!o necess=rio do )ro0e!o 'oderno de dis)oni-ili.a(,o e con!role da realidade: levado ao )aro5is'o na 1)oca con!e')or2nea3 Ouan!o 'ais a 'odernidade se a7ir'a co'o reali.a(,o cul!ural do 'odo calculan!e de corres)ond*ncia ao sen!ido: 'ais reali.a !a'-1': se' o querer: a e5)eri*ncia das li'i!a(9es desse 'odo de a-er!ura3 Ouan!o 'aior o es7or(o II!1cnico-calculan!eII de nivela'en!o do sen!ido e' que )ode 8aver sen!ido: 'aior o )ressen!i'en!o inc;'odo do que n,o se dei5a nivelar3 #us!a'en!e a4: na e5)eri*ncia do 7racasso e da insu7ici*ncia do )lane0a'en!o !1cnico glo-al $)rinci)al'en!e quando ele 1: do )on!o de vis!a !1cnico: )lena'en!e e7ica. e -e'-sucedido%: 1 que se gera' as )ossi-ilidades de !rans7or'a(,o do nosso 'odo 'oderno de escu!a e corres)ond*ncia ao sen!ido3 + 8o'e' n,o )ode: )ela )revis,o e )elo con!role: condu.ir a ess*ncia da !1cnica a u'a !rans7or'a(,o: ne' evi!ar o )erigo a)enas i')ondo u'a 1!ica ao uso ins!ru'en!al da !1cnica3 Pas a 'edi!a(,o do 8o'e': guiada )ela ang/s!ia )eran!e a incon!orn=vel di'ens,o !r=gica e 7ini!a da e5is!*ncia: )ode condu.i-lo a u'a rela(,o 'ais livre co' a era da !1cnica3 II ssa li-erdade se asse'el8a Equela de u' 8o'e' que Isu)eraI sua dor no sen!ido e' que: longe de dela se des7a.er ou de esquec*-la: ele a 8a-i!a3II $6 I< JJ ": 1976: )3 1LL%3

< A&G:(TIA , (I&G-=ARI7A>?O


Para co')reender 'el8or a ques!,o da ang/s!ia: no 8ori.on!e 8is!Drico con!e')or2neo: 1 7unda'en!al 'edi!ar so-re o que 6eidegger c8a'a de IIa-er!uraII e que cons!i!ui de 7a!o a )rD)ria e5is!*ncia3 + que carac!eri.a o ser do 8o'e' 1: e5a!a'en!e: es!a condi(,o de es!ar e cons!i!uir-se e' a-er!o3 Aquilo que so'os es!= con!inua'en!e e' 0ogo no !e')o3 sse IIes!ar e' 0ogoII sinali.a u'

8ori.on!e de aclara'en!o de !odas as )ossi-ilidades de ser onde os sen!idos con!inua'en!e se desvela'3 Nossa ess*ncia se cons!i!ui E 'edida que so'os: n,o 8avendo )ossi-ilidade de )revisi-ilidades e c=lculos3 ?on!udo: co')reendendo-nos a )ar!ir do 'undo: !ende'os a nos ver co'o )ossuidores de u'a ess*ncia a priorique anuncia o que so'os e de que 'aneira deve'os nos )or!ar3 s!a i')essoalidade co!idiana 0= nos !ra. as re7er*ncias )ron!as e: co' is!o: !ende'os ao 7ec8a'en!o e ao enco-ri'en!o de nossas )ossi-ilidades 'ais )rD)rias e singulares3 squece'os co!idiana'en!e aquilo que nos 1 )rD)rioH que n,o !e'os nen8u'a ess*ncia si')les'en!e su-sis!en!e: que o )rD)rio ao 8o'e' 1 e5a!a'en!e a !e')oralidade: o vir a ser 8is!Drico: es!a condi(,o de a-er!ura na qual os sen!idos es!,o e' 0ogo3 Su)or!ando a condi(,o de es!ar e' a-er!o: co')reendendo a li-erdade de IIdecidirII o que 1 ser 8o'e': ca-e-nos: de acordo co' 6eidegger $1989%: a a)ro)ria(,o das nossas escol8as e5is!enciais3 s!a a)ro)ria(,o 1 aquilo que )ode'os c8a'ar de singulari.a(,o3 + enco-ri'en!o e o desvio des!a condi(,o de a-er!ura i')lica' o so7ri'en!o )s4quico enquan!o res!ri(,o de sen!ido3 So- o signo des!e a)ego a de!er'inadas )ossi-ilidades e' de!ri'en!o de ou!ras 8= o 'edo de ver'os con!rariadas as nossas )re!ens9es de seguran(a3 No 7undo desse 'edo: se encon!ra se')re a ang/s!ia )eran!e nossa condi(,o radical de desa-rigo3 A ang/s!ia )recisa usual'en!e ser evi!ada a qualquer cus!o: sendo sis!e'a!ica'en!e negada e a7as!ada a )ar!ir de co')reens9es de7ensivas3 ' nossas ilus9es de con!role so-re o devir: n,o acei!a'os a ang/s!ia co'o sinali.a(,o de nossa condi(,o 'ais )rD)ria: co'o es)a(o de re7le5,o )rivilegiado so-re a e5is!*ncia3 + )re(o co-rado )or essas ilus9es de con!role e )revis,o 1 0us!a'en!e a ad'inis!ra(,o i')essoal da ang/s!ia e' seus 'odos )a!ologi.ados de e5)ress,o: !ais co'o as 7o-ias: co')uls9es: es!ados de )2nico e de)ress,o3 6averia ou!ros 'odos de e5)eri*ncia da ang/s!iaS +u!ras 7or'as de desvela'en!o do realS 6eidegger $2000%: e' seu !e5!o in!i!ulado (erenidade$Gelassenheit%: se )ro)9e a re7le!ir so-re 'odo de e5)eri*ncia de sen!ido carac!er4s!ico da con!e')oraneidade que: segundo ele: !ende E car*ncia de )ensa'en!o3 Suas re7le59es nes!e !e5!o es!,o in!i'a'en!e ligadas Equelas 0= 'encionadas e' A @uesto da tAcnica $2001a%: is!o )orque o )ensa'en!o do'inan!e - c8a'ado )or 6eidegger de )ensa'en!o calculan!e - 1 o 'es'o )ensa'en!o re)resen!acional: que )rovoca a na!ure.a a se desvelar enquan!o o-0e!o )ass4vel de ser 'ensurado: e que nor!eia aquilo que en!ende'os co'o !1cnica 'oderna3 s!e 'odo calculan!e de )ensar avan(a )rogressiva'en!e co' )re!ens9es de se !ornar o /nico 'odo leg4!i'o de )ensar3 ' con!ra)ar!ida: 6eidegger $2000% nos 7ala de u' )ensa'en!o 'edi!an!e que: e' ve. de )re!ender a a)ro5i'a(,o co' o real )or in!er'1dio do 8ori.on!e do c=lculo: se )ro)9e a ou!ra 7or'a de re7le5,o orien!ada )ara o sen!ido das coisas3 ?o'o a7ir'a 6eidegger $2000: )3 1K%H + )ensa'en!o que calcula nunca )=ra: nunca c8ega a 'edi!ar3 + )ensa'en!o que calcula n,o 1 u' )ensa'en!o que 'edi!a $ein -essinnlic8es <enBen%: n,o 1 u' )ensa'en!o que re7le!e $nac8denB!% so-re o sen!ido que reina e' !udo o que e5is!e3 Pensar de 7or'a 'edi!an!e 1 su)or!ar a es!ran8e.a e a disru)!ura: renunciando E )re!ens,o de !udo con!rolar3 s!e 'odo de )ensar n,o i')lica u'a re0ei(,o a-solu!a de qualquer )ossi-ilidade de u!ili.a(,o da !1cnica: 'as: si': u'a rela(,o de 'aior li-erdade )ara co' ela: na qual )ode'os di.er si' e n,o: u!ili.ando-nos dos recursos !1cnicos se' )er'i!ir que eles de!er'ine' a nossa ess*ncia3 6eidegger $2000% u!ili.a en!,o o !er'o serenidade )ara carac!eri.ar es!a a!i!ude an!e a !1cnica3 + )ensa'en!o 'edi!an!e e a serenidade i')lica': )ara ele: u'a

ren/ncia E a!i!ude de con!role volun!aris!a do 'undo3 s!e n,o querer: no en!an!o: n,o quer di.er desis!*ncia: 'as: si': u'a )er'iss,o )ara que as coisas ven8a' E lu. )or si 'es'as: n,o !endo necessaria'en!e que es!ar enquadradas e' u' 8ori.on!e )rede!er'inado de c=lculo3 Segundo "odrigues $2002%: a serenidade consis!e e' u' su)or!ar a condi(,o 8u'ana de a-er!ura: e' u' dis)oni-ili.ar-se )ara que os sen!idos )ossa' vir E lu. )or si 'es'os: a )ar!ir do insond=vel acon!eci'en!o do ser3 ' o)osi(,o ao con!role carac!er4s!ico do nosso !e')o e: con!ra)ondo a no(,o de u' su0ei!o que calcula e 'ede: do'ina e de!er'ina: encon!ra'os: na serenidade: u' dei5ar vir E lu.3 s!ando a7inado )ela serenidade e' sua a-er!ura ao 'undo: o 8o'e' 0= n,o se dei5a !o'ar )ela ang/s!ia ;n!ica: 7ru!o do dese0o de !udo de!er'inar: 'as acei!a os 7a!os que l8e esca)a' E )ossi-ilidade de con!role3 Pas: vale ressal!ar que 1 ainda a ang/s!ia: co'o dis)osi(,o on!olDgica 7unda'en!al: que convoca e )ossi-ili!a aquela a-er!ura de serena corres)ond*ncia E reali.a(,o do real3 N,o deve'os nos dei5ar con7undir )elos !er'os usados )or 6eidegger nos di7eren!es 'o'en!os de sua o-ra: ou acredi!ar que o 7ilDso7o 'uda si')les'en!e seu )on!o de vis!a3 Pui!os dos concei!os desenvolvidos e' (er e tempo: co'o au!en!icidade e inau!en!icidade: )ro)riedade e i')ro)riedade: i')essoalidade: decis,o: li-erdade e singularidade: )ode' ser )erigosa'en!e con7undidos co' a ace)(,o que 1 dada a !er'os se'el8an!es )or alguns !eDricos 8u'anis!as e e5is!encialis!as: se n,o !iver'os o devido cuidado de ressigni7ic=-los no con0un!o da o-ra de 6eidegger3 ' u' !e5!o in!i!ulado II<i=logo nu' ca'in8o do ca')oII: escri!o e' 19LL-19L5 )or 6eidegger co'o discuss,o co')le'en!ar ao livro (erenidade: ele desenvolve de 7or'a 'ais ela-orada o sen!ido e' que e')rega o !er'o3 + di=logo )ar!e de u' ques!iona'en!o so-re a ess*ncia do 8o'e' e: logo de in4cio: i')ri'e so-re a ques!,o u'a IIreviravol!aII $Kehre%: is!o 1: )ro)9e que se desvie o ol8ar da dire(,o e' que essa ess*ncia 1 !radicional'en!e !o'ada co'o o )ensa'en!o enquan!o re)resen!a(,o e von!ade3 Se o )ensa'en!o 1 o ele'en!o 7unda'en!al da ess*ncia do 8o'e': re7le!ir so-re essa ess*ncia: e' u'a dire(,o dis!in!a da !radi(,o: i')lica u'a 'edi!a(,o so-re o )ensa'en!o enquan!o algo di7eren!e da von!ade3 + )ensar que se )rocura aqui n,o 1: )or!an!o: u' querer3 + 'odo de dis)osi(,o )or 'eio do qual so'os colocados dian!e das coisas se' a in!erven(,o do querer 1 a serenidade3 Pas n,o se !ra!a de algu'a 7or'a de )assividade: )ois: se a serenidade es!= 7ora do 2'-i!o da von!ade: n,o di. res)ei!o !a'-1' E dis!in(,o en!re a!ividade e )assividade3 Para u'a a)ro5i'a(,o E ess*ncia do )ensa'en!o: 6eidegger sugere que: e' ve. de qualquer !en!a!iva de o-0e!iva(,o: IIaguarde'osII $warten% )ela sua ess*ncia3 s!e IIaguardarII: no en!an!o: n,o se )ode con7undir co' II!er e5)ec!a!ivasII $erwarten%: )ois a e5)ec!a!iva 0= !e' a priori u' o-0e!o )elo qual es)era3 + aguardar: !al co'o )ro)os!o: n,o !e' qualquer o-0e!o: si')les'en!e IIaven!ura-se no )rD)rio a-er!o333II $6 I< JJ ": 1969: )3 LK%3 + aguardar se' nada re)resen!ar condu. E )rD)ria a-er!ura de sen!ido do ser3 A serenidade ve' da )rD)ria a-er!ura: consis!e no aguardar sereno )or 'eio do qual e5)eriencia'os o )er!enci'en!o de nossa ess*ncia E a-er!ura3 Nesse 'es'o !e5!o: 6eidegger $1969: )3 58% di. que 1 es!e o sen!ido do !er'o IIdecis,oII $Entschlossenheit%: e')regado e' (er e Tempo: o corres)onder e' u' 'odo )rD)rio do ser-a4 E a-er!ura de sen!ido do ser: nada !endo a ver: )or!an!o: co' algu'a es)1cie de volun!aris'o de u' su0ei!o3 A IIdecis,oII: en!endida e' conson2ncia co' a serenidade: se carac!eri.a co'o u'a a-er!ura )rivilegiada: que su)or!a a descons!ru(,o de vel8as re7er*ncias e )er'i!e

a cons!i!ui(,o de novos 'odos de se relacionar consigo e co' o 'undo: !ra.endo E lu. a )ossi-ilidade de singulari.a(,o da e5is!*ncia3 U'a e5is!*ncia singular sD 1 )oss4vel enquan!o corres)ond*ncia: decidida e )res!es a angus!iar-se: Es nossas )ossi-ilidades 'ais )rD)rias: a-er!as a )ar!ir da an!eci)a(,o da 'or!e3 ?lareados )elo 7a!o de que so'en!e nos )ro0e!a'os no 8ori.on!e do !e')o: !e'os a )ossi-ilidade de nos a)ro)riar'os de nossa li-erdade3 s!e con7ron!o co' a !e')oralidade: enquan!o 7unda'en!o do nosso ser-a4: leva-nos E co')reens,o de que a)ro)riar-se de si 1 dei5ar-se enrai.ar e a)ro)riar o !erri!Drio de acon!eci'en!o do ser-a43 Para 6eidegger $1989: )3 102%H A decis,o -ro!a da co')reens,o sD-ria de )ossi-ilidades 7unda'en!ais e 7ac!uais da )resen(a3 #un!o co' a ang/s!ia sD-ria que leva )ara a singularidade do )oderser: es!= a alegria 'o-ili.ada dessa )ossi-ilidade3 Nela a )resen(a se v* livre dos IIacasosII dos en!re!eni'en!os que a curiosidade sol4ci!a cria: so-re!udo: a )ar!ir das ocorr*ncias do 'undo3 Pode'os di.er en!,o que a ang/s!ia: co'o dis)osi(,o 7unda'en!al on!olDgica: cons!i!ui-se e' u'a a-er!ura )rivilegiada: na 'edida e' que ro')e co' as nossas re7er*ncias )r1vias: nos 7acul!ando a )ossi-ilidade de u'a re7erencia(,o )rD)ria e singular3 <ian!e daquilo que ela nos cla'a: )ode'os res)onder: i')essoal'en!e: )sicologi.ando e )a!ologi.ando seu sen!ido: recusando o seu c8a'ado: -uscando solu(9es '=gicas: e5)lica(9es e 'edica(9es que anes!esie' o so7ri'en!o3 No en!an!o: 1 )oss4vel acei!ar o desa7io e su)or!ar a condi(,o de es!ar a-er!o que a ang/s!ia nos sinali.a3 Nes!a condi(,o: )ode'os 7alar de serenidade co'o u'a rea7ir'a(,o da vida: das )ossi-ilidades reais da e5is!*ncia: que n,o se redu.e' E re)e!i(,o e ao con!role: 'as: 'ais original'en!e: E di7eren(a e E cria(,o3 ?o'o di. "odrigues $2002: )3 110%H <en!ro des!e 8ori.on!e: !udo aquilo que nos li'i!a: os !erri!Drios que nos a)ega'os a 7i' de nos 7a.er sen!ir seguros: os valores que elege'os co'o )riori!=rios e a-solu!os: que so'en!e !eria' sen!ido na )resen(a da i'or!alidade e i'u!a-ilidade: )erde' o sen!ido e s,o su-s!i!u4dos )or novas 7or'as de e5)eri'en!ar a vida e o 7u!uro3 As )r=!icas )sicolDgicas con!e')or2neas s,o: e' geral: consideradas co'o Psicologia A)licada: ou se0a: !1cnicas que re!ira' sua legi!i'idade da ins!i!ucionali.a(,o da Psicologia co'o ci*ncia3 Para al1' das di7eren(as de escolas e corren!es: !ais )ressu)os!os deriva' do 8ori.on!e 8is!Drico de co')reens,o de sen!ido e' que nos encon!ra'os inseridos )revia'en!e Es nossas o)(9es !eDricas3 Pode'os cons!a!ar na 'aioria das a-ordagens e condu!as )sico!era)*u!icas a 'es'a in!en(,o de 7undo do )ro0e!o e)is!e'olDgico da 'odernidade: designada )or 6eidegger co'o a era da !1cnica3 N,o se !ra!a de u' )ro0e!o volun!aria'en!e ela-orado e escol8ido )elo su0ei!o: 'as: an!es: de u'a iden!i7ica(,o 8is!Drica na qual es!a'os: de in4cio: inevi!avel'en!e i'ersos3 U'a re7le5,o so-re a )a!ologi.a(,o da ang/s!ia: a )ar!ir da 7eno'enologia 8eideggeriana: n,o !e': )or!an!o: a )re!ens,o de ul!ra)assar: no sen!ido de su)erar: esse )ro0e!o !1cnico )ela ins!aura(,o de algu' ou!ro3 A in!en(,o de u'a re7le5,o so-re a ang/s!ia e so-re a ques!,o da !1cnica 1 a)enas )ro)iciar algu'a ela-ora(,o !e'=!ica des!e 8ori.on!e )ara que: E 'edida que nos a)ro)rie'os de nossa si!ua(,o 8er'en*u!ica: )ossa'os a7rou5ar nossas iden!i7ica(9es i')essoais e a')liar nossa 'arge' de livre corres)ond*ncia a ou!ras )ossi-ilidades 8is!Dricas de sen!ido da e5is!*ncia3 T )ela via da serenidade e da re7le5,o so-re a era da !1cnica que )ode'os )ensar e' ou!ros 'odos de a)ro)ria(,o dos 'edos e das ang/s!ias )resen!es no con!e')or2neo3 ?o'o nos di. Bau'an $1999: )3 92%H

nsinar os 8o'ens a viver na incer!e.a: n,o a se acal'ar: 'as a )er!ur-ar3 ' !oda )ar!e e a cada )asso: e' cada o)or!unidade: co' ou se' ra.,o: 1 necess=rio ridiculari.ar da 'aneira 'ais 7ir'e os 0u4.os acei!os e a7ir'ar os )arado5os3 Para al1' de u' car=!er 'era'en!e rea!ivo: a ci!a(,o de Bau'an nos e5or!a a u' e5erc4cio de a!en(,o )ara que n,o 7ique'os res!ri!os a u'a )os!ura de rea7ir'a(,o das '=5i'as i')essoais -as!an!e )resen!es nos dias a!uais3 nquan!o )sicDlogos: deve'os !er u'a cons!an!e a!i!ude cri!ica )ara n,o nos dei5ar'os ca)!urar )ela )erigosa )osi(,o de IIa0us!adoresII ou IIre)aradoresII de su0ei!os ou de )siquis'os3 Re'-re'o-nos das l/cidas )alavras de S)onville $2000: )3 12%H &a.e'-'e rir nossos )equenos gurus: que quere' )ro!eger-nos dela $da ang/s!ia%3 +u nossos )equenos psis: que quere' curar-nos dela3 Por que n,o nos cura': e' ve. dela: da 'or!eS Por que n,o nos )ro!ege': e' ve. dela: con!ra a vidaS N,o se !ra!a de evi!ar: e si' de acei!ar3 N,o de curar: e si' de a!ravessar3 T: 0us!a'en!e: no ca'in8o de u'a 'edi!a(,o l/cida so-re a nossa condi(,o on!olDgica de es!ar'os e' 0ogo no !e')o que )ode'os encon!rar u'a ga'a de )ossi-ilidades 8is!Dricas e' que novas re7er*ncias e !erri!Drios de enrai.a'en!o e5is!encial )ossa' ser 8a-i!ados3 Nes!a )ers)ec!iva: a ang/s!ia dei5a de ser vis!a co'o u'a e5)eri*ncia a ser si')les'en!e neu!rali.ada ou a-olida: cons!i!ui-se: ao con!r=rio: co'o u'a dis)osi(,o a7e!iva 7unda'en!al )ara que novas e5)eri*ncias se a-ra' e ou!ras narra!ivas e5is!enciais )ossa' ser ela-oradas3

*O&(I#,RA>B,( ;I&AI(
' nosso con!e5!o 8is!Drico: a ang/s!ia 1: e' geral: considerada u'a condi(,o )a!olDgica que deve ser IIaliviadaII )or !era)ias ou 'edica'en!os3 + II-e'-es!arII 8u'ano encon!ra-se: cada ve. 'ais: de)enden!e de sa-eres !1cnicos es)eciali.ados3 + enco-ri'en!o do sen!ido e da orige' da ang/s!ia: seu esqueci'en!o: no 'odo de ser 'ediano da co!idianidade: n,o 1 casual3 &a. )ar!e da )rD)ria es!ru!ura des!a co!idianidade 'ediana 7ugir ao descon7or!o da ang/s!ia: 'ergul8ando no 'undo i')essoal das ocu)a(9es: do 7ala!Drio: da curiosidade: da a'-iguidade3 Para a co')reens,o co!idiana: a ang/s!ia deve ser curada )elos es)ecialis!as co')e!en!es e co'-a!ida )elo envolvi'en!o co' as ocu)a(9es /!eis3 Pes'o quando es!e envolvi'en!o !orna-se desordenado e co')ulsivo: a )on!o de dei5ar a)arecer o 'es'o esva.ia'en!o que se queria co'-a!er na ang/s!ia: !udo se redu. ainda E 'era ques!,o de u' corre!o equil4-rio de neuro!rans'issores e de ocu)a(9es sociais3 + que )recisa con!inuar enco-er!o )ara essa avalia(,o vulgar 1 que a dis)osi(,o a7e!iva 7unda'en!al que )er!ur-a a e5is!*ncia: do )on!o de vis!a do i')essoal: n,o !e' nen8u'a IIsolu(,oII ou e5)lica(,o causal redu!iva: 1 a )ar!ir dela: enquan!o a-er!ura de sen!ido: que se -usca' as IIsolu(9esII e IIe5)lica(9esII que )ode' a7as!ar even!ual'en!e a ang/s!ia: 'as 0a'ais re7u!ar ou solucionar aquilo )ara que a)on!aH a condi(,o essencial de desa-rigo que se enco-re soqualquer )ro0e!o religioso ou cien!47ico de assegura'en!o da e5is!*ncia3 N,o 8= ocu)a(,o ou droga algu'a ca)a. de li-er!ar da ang/s!ia: )ois a -usca co')ulsiva de ocu)a(9es e 'edica(9es 0= 1 se')re sin!o'a e nunca solu(,o do 7en;'eno da ang/s!ia3 T a escu!a e a 8a-i!a(,o na )rD)ria ang/s!ia que )ode' des)er!=-la enquan!o dis)osi(,o a7e!iva 7unda'en!al )ara se in!errogar so-re o sen!ido da e5is!*ncia3

A ang/s!ia a)on!a: 0us!a'en!e: )ara a di'ens,o !r=gica da e5is!*ncia> )ara nossa 7ragilidade: indig*ncia: vulnera-ilidade e 7ini!ude )eran!e a vida3 + 8o'e' angus!iado n,o 1 'ais o ani'al racional ou qualquer ou!ro !i)o de o-0e!iva(,o: ele 1: so-re!udo: IIser-a4II: n,o !endo nen8u' 7unda'en!o )ara al1' da !e')oralidade3 T )or nossa condi(,o de IIe5is!en!esII: que nos angus!ia'os3 A ang/s!ia 1 es!a dis)osi(,o co')reensiva e' que o IIser-a4II 8u'ano encon!ra-se a-er!o )ara si 'es'o: )ara o seu ser-no-'undo3 Assi': 1 o 7en;'eno da ang/s!ia que aca-a )or revelar o nosso )oder-ser 'ais )rD)rio: ro')endo co' a 7a'iliaridade co!idiana e e5)ondo E lu. nossa i')essoalidade3 + !erri!Drio da ang/s!ia 1 e5a!a'en!e es!a aus*ncia de qualquer !erri!Drio )revia'en!e es!a-elecido3 n!re!an!o: nos a)ro)riar'os de nossa e5is!*ncia: assu'ir'os nossa singularidade e nos dar'os con!a de que nada nos cons!i!ui a priori 1: de in4cio: u'a e5)eri*ncia de desenrai.a'en!o dolorosa: da qual: geral'en!e: nos esquiva'os3 <e acordo co' 6eidegger: 8= u'a !end*ncia ao IIenco-ri'en!oII: co'o se o 8o'e' 7ugisse de si: esquecendo o seu IIser-)rD)rioII3 Se esse enco-ri'en!o da ang/s!ia 1 u'a das es!ru!uras on!olDgicas da e5is!*ncia: sua vig*ncia 8is!Drica $8ege';nica e na!urali.ada% 1 u' dos !ra(os signi7ica!ivos de nossa cul!ura: na qual i')era a convic(,o de que o so7ri'en!o deve ser a-olido a qualquer )re(o3 ' nossa con!e')oraneidade: cu0o )ro0e!o se 7unda no con!role e no c=lculo: a )roli7era(,o de res)os!as !1cnicas e es!1!icas: ou de rea(9es religiosas 'orali.an!es: n,o )ode de!er a devas!a(,o do 'undo enquan!o 8a-i!a(,o e5is!encial3 Paga'os: )elo con!4nuo desvio da ang/s!ia: co' algo que nos 1 essencial: nossa ca)acidade de ver: de corres)onder E realidade e' suas '/l!i)las e 'is!eriosas )ossi-ilidades de sen!ido3 SD 1 )oss4vel livrar'o-nos da ang/s!ia: livrando-nos igual'en!e da realidade3 T quando se cala o alarido i')essoal dos dese0os e re)resen!a(9es corren!es do II!odo 'undoII que )ode'os nos );r livre'en!e E escu!a das de'andas e dos ques!iona'en!os de sen!ido que nos s,o 'ais )rD)rios e singulares3

R,;,RC&*IA(
BAUPAN: U3 .odernidade e am%i'al8ncia3 "io de #aneiroH #orge Ua8ar: 19993 6 I< JJ ": P3 Duestions IE3ParisH Jalli'ard: 19763 VVVVVV3 (o%re o pro%lema do ser F O caminho do campo3 @radu(,o rnildo S!ein3 S,o PauloH Rivraria <uas ?idades: 19693 VVVVVV3 (er e tempo3 Pe!rD)olisH Wo.es: 19893 v3 I e II3 VVVVVV3 (erenidade3 S,o PauloH Ins!i!u!o Piage!: 20003 VVVVVV3 A ques!,o da !1cnica InH VVVVVV3 ,nsaios e confer8ncias3 Pe!rD)olisH Wo.es: 2001a3 VVVVVV3 (emin)rios de 7olliGon3 Pe!rD)olisH Wo.esH 2001-3 "+<"IJU S: #3 @3 O pensamento de 6eidegger e a /si@uiatria1 !error e )2nico3 20023 <isser!a(,o $Pes!rado e' Psicologia% - <e)ar!a'en!o de Psicologia da U&&: Ni!erDi: 20023

SA&"ANSFI: "3 6eideggerHu' 'es!re da Ale'an8a en!re o -e' e o 'al3 S,o PauloH Jera(,o di!orial: 20003 SP+NWIRR : A3 ?3 "om diaH angstiaI S,o PauloH Par!ins &on!es: 20003 QAR+P: I3 <3 O executor do amor3 Por!o AlegreH Ar!es P1dicas: 19963

Vous aimerez peut-être aussi