Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
----- -----
Bi ging
Cu kin in t
Chuyn ngnh: KTVT, KTTT, KH-THGT
H ni 5/ 2005
Li ni u
Cu kin in t l mn hc nghin cu cu to, nguyn tc lm vic
cng nh l nhng ng dng in hnh ca cc linh kin in t c bn. y c
coi l mt mn c s quan trng trc khi tip cn su hn vo phn k thut
in t. Mn hc trang b kin thc nn tng sinh vin tip thu kin thc cc
mn hc tip theo nh K thut mch in t, K thut xung, K thut o lng
v thc tp ti phng th nghim.
Bi ging Cu kin in t c bin son vi mc ch nh trn v da
trn cc gio trnh v ti liu tham kho mi nht hin nay, c dng lm ti
liu tham kho cho sinh vin chnh qui cc chuyn ngnh: K thut Vin thng,
K thut Thng tin, T ng ho, Trang thit b in, iu khin hc v Tn hiu
Giao thng. Ngoi ra, y cng l ti liu tham kho b ch cho sinh vin ngnh
C kh v sinh vin h ti chc khi cn tm hiu su hn v in t c bn.
Mc d c kim tra cn thn nhng ti liu chc chn cn c sai st.
Tc gi xin gi li cm n chn thnh ti cc ng nghip trong b mn K thut
in t ng gp nhiu kin qu bu cho ti liu ny.
Rt mong nhn c cc kin ng gp ca bn c. Cc kin ng
gp xin gi v B m K thut in t - Khoa in in t - H. GTVT.
H Ni thng 5 nm 2005
Tc gi
Chng I
qp = - qe = 1,6 x 10-19 C
Khi nguyn t trng thi bnh thng s proton = s in t nn nguyn t trung
ho v in.
Mt s thay i nh trong cu to ca nguyn t cng c th to nn mt s khc
bit cc k ln v tnh cht ca n. V d, chng ta ch c th sng c nu th bng
oxy thun tu nhng khng th sng nu ch c kh nito. oxy c th lm kim loi b n
mn nhng nito th khng. Mc d iu kin bnh thng c oxy v nito u khng
mu, khng mi, khng v v trng lng nguyn t gn bng nhau. Chng khc nhau v
oxy c 8 proton trong khi nito ch c 7.
M hnh lng t ca nguyn t
in t nhng qu o lng t xc nh, n quay quanh ht nhn nh s cn
bng gia 2 lc:
Lc in gia in tch (-) ca in t v in tch (+) ca ht nhn .
Lc hp dn (lc hng tm) gia 2 thc th c khi lng l in t v ht
nhn.
Cu kin in t
Wn =
me .e 4
1 2
1
= R.h.Z 2 . 2
.
Z
.
2
2 2
n
2.(4 0 ) h
n
me .e 4
= 3,27.1015.s 1
4 (4 0 ) 2 h 3
Tn s photon bc x khi in t nhy t qu o c mc nng lng WK sang
mc nng lng Wi c tnh theo cng thc:
W Wi
1
1
f = K
= R.Z 2 .( 2 2 )
h
ni
nK
nK, ni l 2 s lng t ng vi trng thi dng WK v Wi
Ngi ta gi dy ph bc x ra khi in t nhy:
+ T qu o ngoi v qu o th nht l dy vch ph Lyman
+ T qu o ngoi v qu o th hai l dy vch ph Banme
+ T qu o ngoi v qu o th ba l dy vch ph Paschen
+ T qu o ngoi v qu o th t l dy vch ph Bracket
.
Vi R l hng s Ritbe R =
Wn =
me .e 4
1 2
1
= R.h.Z 2 . 2
.
Z
.
2
2 2
n
2.( 4 0 ) h
n
Cu kin in t
E(eV)
O ion ho
13,6
12,07
M 2nd
L 1st
91nm
121nm
10,2
486.1nm
N 3rd
656.3nm
12,74
K - ground
Cu kin in t
Eg < 2 eV
bn dn
khng c Eg
dn in
Ch : rng di cm ph thuc vo nhit , Eg gim khi nhit tng vi tc
Eg>2eV
Eg>2eV
Cch in
Bn dn
Dn in
gim l 3,6.10-4eV/K
Vt liu
Ge
Eg ti 0 K
0,785 eV
Eg ti 300 K
0,72 eV
Si
1,21 eV
1,1 eV
T=0K
T = 300 K
T = 2500 K
E - EF
0
Xc sut ti vng chim ng khi T 0
u
lun
bng
1/2
khi
E = EF, khng ph thuc vo T.
Hm phn b Fecmi f(E) i xng qua EF ngha l xc sut in t chim ng
mc nng lng ( E F E ) bng xc sut in t chim ng mc nng lng
( E F + E )
V tr ca mc Fecmi trong gin nng lng cho php xc nh tnh cht ca
vt liu.
Nu mc Fecmi thuc:
Di dn
cht dn in
Di ho tr
cht cch in
Gia vng cm
bn dn nguyn tnh
Gn y vng dn Ec
bn dn loi N
Gn nh vng ho tr Ev
bn dn loi P
10
Cu kin in t
Ic
IR
UR
Uc
IC
IR
UR
U
I
Do : tg = R vi s bn tri hoc tg = R vi s bn phi
IC
UC
12
Cu kin in t
R: in tr ca khi in mi
S: din tch ca bn cc
d: b dy ca khi in mi
3. Phn loi v ng dng ca cht in mi
C hai loi cht in mi:
a. Cht in mi th ng
L vt cht c dng lm cht cch in v cht in mi trong t in nh: mica,
gm, thu tinh, cao su, giy, .
+ Mica: chu c in p cao, bn v in Edt = (50-200)kV/mm, nhit chu
ng c th ln ti 6000C, hng s in mi = 6 8 , gc tn hao nh tg = 0,0004 .
in tr sut rt ln = 10 7 m . Mica thng c s dng lm t in, lm mn
cch in ca n in t, lm cun cm
+ Gm: l t nung c kh nng chu nhit tt, hng s in mi ln t vi chc,vi trm
ti vi nghn. Gc tn hao nh tn s ln hn 1MHz v di 100Hz. Ngoi ra, c th
ch to t vt liu gm cc linh kin vi hnh dng rt khc nhau v thay i d dng.
Gm thng c s dng ch to t in c kch thc nh, in dung ln, t cao
tn hoc tn thp, t cao p hoc p thp
+ Giy lm t in: c bn v in kh cao (khong 30kV/mm), nhit chu ng
1000C ( nhit ln hn giy s b oxy ho v bn c hc gim), hng s in mi
kh nh = 3 4 . Giy s dng lm t hoc cch in cho cp in thoi phi rt mng
(0,007 - 0,05mm) qun c nhiu lp m vn m bo kch thc nh gn.
+ Sn cch in: l dung dch keo khi kh to thnh lp mng c tnh cht cch in, c
3 nhm c bn:
. Sn tm: dng tm cch in cc cht cch in c b mt xp nh giy,
ba, si, la lm v bc cho cun dy, bin p
. Sn ph: ph ln b mt si dy, b mt dng c tng cch in v
chng va p.
. Sn dnh: dng dnh cc cht cch in vi nhau hoc cht cch in vi
kim loi.
b. Cht in mi tch cc
L cc vt liu c th iu khin bng in trng (gm, thu tinh ), c hc (vt
liu c tnh cht p in nh thch anh ) hay quang hc (hunh quang )
+ Thch anh p in (SiO2): thch anh l tinh th SiO2 thin nhin trong sut hoc c
mu thng gi l pha l thin nhin. Tinh th thch anh p in c th ko di bng
phng php nhn to, khi cc tnh cht ca n gn ging nh ca tnh cht ca tinh
th thin nhin. Khi a vo s dng ngi ta phi s dng li ca kim cng to ra
c cc tm n tinh th. Gc ct khc nhau s cho tnh cht khc nhau. Di tc dng
ca bin dng c hc ta c th nhn c cc in tch trn cc mt i din ca tm
thch anh. Tr s in tch ln nht c th c to nn khi tm thch anh b ct vung
gc vi trc in X v khi tc ng mt lc dc theo trc X th hin tng p in gi l
p in theo hng dc. Nu t mt lc vo cc cnh bn ca tm thch anh th trn
cc cnh xut hin cc in tch v hiu ng ny gi l hiu ng p in ngang. Khi
= R.
S
l
R : tr s in tr ca dy dn []
S : tit din ngang ca dy dn [m2, mm2]
l : chiu di dy dn [m, mm]
in tr sut ca vt liu dn in nm trong khong 0,016 m (ca Ag) n 10
m (ca hp kim Fe, Cr, Al)
b. H s nhit ca in tr sut
L h s biu th s thay i ca in tr sut khi nhit thay i 10C
Khi nhit tng th in tr sut cng tng theo quy lut:
T = 0 (1 + .T )
Cu kin in t
0 : in tr sut ti 0 [K]
E (eV)
E (eV)
EB
EB
EF
EF
EW
EF
(E)
Mt in t t do
Khong cch
Tng T
Khi cung cp nng lng cho in t trong mng tinh th di dng nhit th s
phn b nng lng ca in t thay i v d vo cng thc pht x nhit hay cn gi
l cng thc Bushman hay Richardson tnh dng in nhit.
I th = S . A0 .T .e
S : din tch si kim loi [m ]
2
Ew
KT
16
Cu kin in t
IV. Vt liu t
1. nh ngha
Vt liu t l vt liu khi t vo trong mt t trng th n b nhim t
Khi khng c t trng ngoi th bn thn trong vt liu t tn ti cc vng nhim
t t pht gi l ngun t. Tuy nhin t thng ca cc vt liu t trong khng gian ngoi
u bng 0 v hng ca cc momen t ca tng ngun ring bit trong n khc nhau.
2. Tnh cht
a. T tr v t thm
Mt s cht c th lm cho cc ng t thng tr nn xa nhau hn trong khng
kh. Mt s cht khc li c th lm cho nhng ng t thng li gn nhau hn so vi
trong khng kh.
T tr l mt i lng nh gi s ngn cn vic lp nn t thng ca mt mch
t. N c tnh theo cng thc sau:
1 l
Rm = .
S
: t thm ca vt liu trong mch t
l : di ca mch t
S : din tch tit din ca mch t
Ch : H s in mi trong chn khng 0 [F/m] v t thm trong chn khng 0
[H/m] nhng v tng i th khng c th nguyn.
1/ gi l t tr sut ca 1m3 vt liu t
t thm c th tnh theo cng thc sau:
B [H/m]
=
H
18
C
B
Cu kin in t
Cc vt liu t khc s c ng
B
cong t ha khc v qua xc nh
c ng cong t thm tng i.
C
+Bbh
Hin tng t tr
Ban u khi vt liu cha
d b
nhim t, tng H ta c on O-a-b-c
ti c th t Hmax, gim H ti 0 th
Bd
cm ng t cn trong vt liu
H
-Hmax HC
nhim t l Bd (gi l cm ng t
a
d) on Cd. gim cm ng t
h Hmax
e o
A/m
d ti 0 th cn cung cp mt cng
t trng m v khi bng 0 th
cng t trng cn thit l Ch gi
g
l lc khng t. Tip tc tng gi tr
ngc ca cng t trng th B
-Bbh
f
cng tng theo gi tr m n gi tr
Bbh, ta c on cong t ho e-f. Gim
Vng t tr
cng t trng ngc li gim
n 0 th cm ng t B cng gim n gi tr cm ng t d, on o-g. gim
cm ng t n 0 ta li phi tng cng t trng theo chiu dng n tr s Ch,
on o-h v y cng chnh l lc khng t. Tip tc tng cng t trng theo chiu
dng ta c on h-c ca th.
Nh vy, th B/H c dng vng khp kn i xng.
Xt 3 loi vt liu vi 3 kiu vng t tr in hnh nh hnh di y
St mm:
+B
Bd
Bd
He
He
St mm
Thp cng
Ferit
+ tr nh nht
+ Lm vic iu kin m cng t trng b thay i o ngc ln. V
d nh nam chm in, li cun dy cao tn
Thp cng:
+ tr trong li ln => tn hao
+ cm ng t d ln => c s dng lm nam chm vnh cu, hoc cc thit
20
Cu kin in t
22
Cu kin in t
Vi
Ge
Si
GaA s
1,02.1019
5,65.1018
2,82.1019
1,83.1019
4,35.1017
7,57.1018
Ge
2,8.1013
Si
1,0.1010
GaA s
2,0.106
24
Cu kin in t
26
Cu kin in t
sau:
Dp
Dn
KT
gi l in th nhit (VT = 26mV ti T = 300K)
e
n
H s khuch tn (cm2/s)
Ge
Si
Dn
99
34
Dp
47
13
= VT vi VT =
GaAs
8800
400
J = J kt + J tr
Chng II
cc linh kin th ng
Trng thi in ca mt phn t c th hin qua hai thng s trng thi l in
p u gia 2 u v dng in i chy qua n, khi phn t t n to c cc thng s ny
th n c gi l phn t tch cc (c th ng vai tr nh mt ngun in p hay
ngun dng in). Ngc li, phn t khng t to c in p hay dng in trn n
th cn phi c nui t mt ngun sc in ng bn ngoi. Ngi ta gi l cc
phn t th ng, c th trong mch in v thit b in t l in tr, t in v cun
dy. Chng ny s cp n mt s tnh cht quan trng ca cc loi linh kin .
I. in tr (Resistor)
1 - nh ngha v k hiu
a - nh ngha
in tr l linh kin dng ngn cn dng in trong mch. Ni mt cch khc
l n iu khin mc dng v in p trong mch.
t c mt gi tr dng in mong mun ti mt im no ca mch in
hay gi tr in p mong mun gia hai im ca mch ngi ta phi dng in tr c
gi tr thch hp. Tc dng ca in tr khng khc nhau trong mch in mt chiu v
c mch xoay chiu, ngha l ch lm vic ca in tr khng ph thuc vo tn s
ca tn hiu tc ng ln n.
Hu ht in tr u lm t cht cch in v n c mt hu khp cc mch in.
C th xc nh gi tr in tr theo nh lut Ohm nh sau:
U
[]
Trong ch tnh:
R=
I
U
u
hay
Trong ch tn hiu nh: r =
gi l in tr vi phn
I
i
Vi U: st p trn in tr [V]
I : dng in chy qua in tr [A]
Cc gi tr ca R thng l : m, ,k , M ,G.
in tr dn c dng mt chiu v xoay chiu. in p v dng in trn in tr
thun c lch pha bng 0 (cng pha).
b - K hiu ca in tr trong m ch in
in tr thng
in tr bin i
1/8 W
1/4 W
1/2 W
1W
5W
10 W
in tr
cng sut
c - Cu trc ca in tr
in tr c nhiu dng kt cu khc nhau tu theo loi nhng ni chung c th
biu din cu trc tng qut ca mt in tr nh sau:
Vt liu cn in
M chp v chn
V bc
Li
30
Cu kin in t
K = K.
2
Cam
3
Vng
4
Lc
5
Lam
6
Tm
7
Xm
8
Trng
9
32
H s
nhn
Vch 3 (4)
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
Dung sai
Vch 4 (5)
1%
2%
-
Cu kin in t
Vng kim
Bch kim
Ch :
+ Vng 1 l vng gn u in tr hn vng cui cng. Tuy nhin, c nhiu in
tr c kch thc nh nn kh phn bit u no gn u in tr hn, khi ta xem
vng no c trng nh th vng l vng cui. Nn in tr ra xa v quan st
bng mt, khi ta s khng nhn thy vng trng nh, ngha l d dng nhn ra c
vng no l vng 1.
+ Trng hp ch c 3 vng mu th sai s l 20%
+ Ngi ta khng ch to in tr c cc tr s t nh nht n ln nht m ch
ch to in tr c tr s theo tiu chun (xem bng di y). Do vy nu cn nhng
gi tr c bit phi chn gi tr gn trong bng nht hoc phi u ni kt hp nhiu
in tr vi nhau c gi tr thch hp.
Bng cc gi tr sn xut thc ca in tr
M
<10
K
0,33
10
180
1
18,0
0,27
6,5
0,5
12
220
1,2
22,0
0,33
8,2
1
1,5
15
18
270
330
1,5
1,8
27,0
33,0
0,39
0,47
10,0
12,0
2
3
22
27
390
470
2,2
2,7
39,0
47,0
0,56
0,68
15,0
18,0
3,3
33
560
3,3
56,0
0,82
22,0
3,9
4
39
47
680
820
3,9
4,7
68,0
82,0
1,0
1,2
4,7
5
56
68
5,6
6,8
100
120
1,8
2,2
5,6
82
8,2
150
2,7
6
6,5
100
120
10,0
12,0
180
220
3,3
4,7
150
15,0
5,6
4. Cc kiu mc in tr
a. Mc ni tip
Gi s mc 3 in tr ni tip nhau nh hnh v, khi 3 in tr ny s tng
ng vi 1 in tr Rtd.
a
R1
R2
R3
Rtd
R2
R3
34
Cu kin in t
1 2 3
Trong nhiu trng hp khi mun thay i gi tr tr khng mt cch linh hot v
thun tin ngi ta phi s dng cc linh kin c tr khng thay i, s thay i ny ph
thuc vo v tr ca con trt (gi l potentionmeter)
Bin tr cn c gi l chit p c cu to gm mt in tr mng than hay
dy qun c dng hnh cung gc quay 2700. Chit p c mt trc xoay gia ni vi
mt con trt lm bng than (cho bin tr dy qun) hay lm bng kim loi cho bin tr
t0
t0
36
Cu kin in t
R1
= e B.(1 / T 11 / T 2)
R2
trong :
B = Eg / K l h s nhit tr
R1 ; R2 l in tr cht bn dn ti nhit T1 v T2.
Eg l rng vng cm.
K l hng s Boltzmann.
Bin i cng thc trn ta c:
ln( R1 / R2 )
B=
1 / T1 1 / T 2
Hnh trn th hin s ph thuc ca in tr vo nhit
ca cht NTC vi cc gi tr khc nhau ca R.
Tuy nhin, cc cht nhy cm nhit c th c hiu ng nhit dng, bi th
chng c gi l cc cht PTC.
Nhit tr thng c s dng n nh nhit cho cc mch ca thit b in t
(c bit l tng khuch i cng sut) iu chnh nhit hay lm linh kin cm
bin trong cc h thng t ng iu khin theo nhit .
V d: Trong cc b ampli, khi hot ng lu cc s cng sut s nng ln, nh s dng
nhit tr m s thay i ca nhit c th hin s thay i ca tr s in tr lm
cho dng in qua s cng sut yu i, tc l bt nng hn.
+ in tr tu p (VDR Voltage Dependent Resistor)
VDR cn gi l varistor l mt linh kin bn dn c tr s in tr thay i khi
in p t ln n thay i.
K hiu v hnh dng ca VDR nh hnh sau:
Khi in p gia hai cc di tr s quy nh th VDR c tr s in tr rt ln
VDR
VDR
II. T in (capacitor)
T in l phn t c gi tr dng in i qua n t l vi tc bin i in p u
trn n theo thi gian vi cng thc:
du
i=C
dt
T in dng tch v phng in.
1. K hiu v cu to ca t in
a. K hiu v hnh dng ca t in
T thng
(T khng
phn cc)
T phn cc
C
+ -
38
Cu kin in t
b. Cu to
T thng
V cu to, t khng phn cc gm cc l kim loi
Bn cc
xen k vi cc l lm bng cht cch in gi l cht in
mi. Tn ca t c t theo tn cht in mi nh t
giy, t gm, t mica, t du
Chn t
Gi tr ca t thng c in dung t 1,8pF ti 1F,
khi gi tr in dung ln hn th kch thc ca t kh ln
nn khi ch to loi phn cc tnh s gim c kch
Cht in mi
thc i mt cch ng k.
T in phn
T in phn c cu to gm 2 in cc tch ri nhau nh mt mng mng cht
in phn, khi c mt in p tc ng ln hai in cc s xut hin mt mng oxit kim
loi khng dn in ng vai tr nh lp in mi. Lp in mi cng mng kch thc
ca t cng nh m in dung li cng ln. y l loi t c cc tnh c xc nh v
nh du trn thn t, nu ni ngc cc tnh lp
in mi c th b ph hu v lm hng t (n t),
Cc dng
loi ny d b r in do lng in phn cn d.
Cc m
Nt bt cao su
V kim
Thi kim loi
Cht in mi
2. c tnh np v x in ca t
T in hot ng da trn nguyn tc np v x in c minh ho trong hnh
di y:
C
VDC
VDC
R
T np in (hnh bn tri)
Khi kho K v tr 1 t c np in vi bn cc pha trn mang in tch dng,
bn cc pha di mang in tch m. in p trn t tng dn t 0 V n in p ngun
vC (t ) = VDC (1 e )
trong :
VDC
xung tr s cui cng l 0A.
R
V
iC (t ) = DC .e
R
T x in (hnh bn phi)
Sau khi t c np y, in p trn t l VC VDC , chuyn kho K sang v tr 2
t x in qua in tr R, dng v p trn t gim dn t gi tr ln nht v 0 theo hm
m vi thi gian (nu s dng bng n thay cho in tr R s thy bng n sng ln
v yu dn ri tt hn). Dng in do t x chnh l nh nng lng c np trong
t. Nng lng ny c tnh theo cng thc :
1
W = C.V 2
2
vi
W : in nng tnh bng Jun (J)
C : in dung ca t tnh bng Fara (F)
V: in p trn t tnh bng Vn (V)
in p v dng in tc thi trn t c tnh theo cng thc:
vC (t ) = VDC .e
V
iC (t ) = DC .e
R
V=
1
.I .t
C
40
Cu kin in t
1 t
vC (t ) = . i (t ).dt
C 0
Nu dng in c dng xoay chiu hnh sin c tr s tc thi l:
i(t) = Im.sin(wt)
vC(t) =
1
.I m .sin( wt 90) =Vm.sin(wt-90)
wC
Vm =
Nh vy,
V
1
1
.I m m =
I m wC
wC
1
c ngha nh l in tr, i vi t in ngi ta gi l dung
wC
khng v k hiu l XC
XC =
1
1
=
wC 2 . f .C
n v tnh l Ohm ()
4. Cc tham s c bn ca t in
a. Tr s in dung v dung sai
c trng cho kh nng np, x in ca t t hay nhiu ngi ta a ra khi
nim in dung (dung lng in) c lng.
in dung ca t c tnh theo cng thc:
S
C = .
[F]
d
vi l hng s in mi ca cht cch in
S l din tch hiu dng ca bn cc [m2]
d l khong cch gia hai bn cc [m]
Hng s in mi ca mt s cht cch in thng dng lm t in c tr s
nh sau:
=1
Khng kh kh
Parafin
=2
Nha ebonit
= 2,7 2,9
Giy tm du
= 3,6
Gm
= 5,5
Mica
=45
Tr s ca in dung c tnh bng F (fara) nhng trn thc t n v ny rt ln
nn khng s dng m thng dng c s ca fara
Microfara
1 F = 10-6 F
ZC =
vi
1
1
= .X C
j 2f .C j
1
gi l dung khng ca t
2fC
Nhn xt:
+ T in khng cho thnh phn mt chiu qua
+ Khi tn s tn hiu tc ng ln t cng tng, tr khng ca t cng gim. Ngha
l, tn hiu tn s cng cao cng d qua t. Hn na, t c tr s in dung cng ln cng
d cho tn hiu tn s thp qua.
c. in p lm vic
Khi np in cho t tc l t vo cc
chn t mt in p, ngi ta gi in p lm
vic ca t chnh l in p mt chiu ln nht
m t c th chu c, tc l nu qu gi tr
Bn
ny th t b n (nn cn gi l in p nh
cc
thng).
iu ny c gii thch nh sau: khi t
vo t mt in p ln th s sinh ra mt lc
in trng mnh lm cho cc in t trong
nguyn t cht in mi b bc x thnh cc in t t do v s c dng in chy qua
cht in mi, lc ny cht in mi b nh thng. Do vy khi s dng t in np
v x in th cn chn t c in p nh thng ln hn in p t vo t vi ln.
in p nh thng ca in mi ph thuc vo tnh cht ca lp in mi v b
dy ca n nn cc t chu c in p ln thng l t c kch thc ln v lm bng
cht in mi tt (v d nh mica, gm hay ebonit)
d. H s nhit
Mi loi t ch lm vic trong mt mi trng lm vic c di nhit nht nh.
V d: -200C - +650C
42
Cu kin in t
H s nhn
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1
10
100
1000
10.000
100.000
Khng s dng
Khng s dng
0,01
0,1
Dung sai
Ch
ci
+/- 0.10%
+/- 5%
+/- 0.25%
+/- 10%
+/- 0.5%
+/- 20%
+/- 0.5%
+/- 0.05%
+/- 1%
+100% ,-0%
+/- 2%
+80%, -20%
+/- 3%
Dung sai
v d:
Cch ghi
0.047
200 VDC
2.2 / 35
ngha
T c in dung 0,047 F, in p mt chiu ln nht
m t chu c l 200 V (t mng mng)
T c in dung 2,2 F, in p chu ng l 35V (t
tantan)
102J
T c in dung 1000 pF = 1 nF, dung sai 5%
.22K
T c in dung 0,22 F, dung sai 10%
474F
T c in dung 0,47 F, dung sai 1%
Trong k thut in t thng thng t in thng c dung sai t
5% n 20%
Ghi theo quy c vch mu (gn ging nh in tr)
44
TCC
1
2
3
4
2
3
4
5
Cu kin in t
2
102
Cam
3
103
Vng
4
104
Lc
5
105
Lam
6
106
Tm
7
107
Xm
8
108
Trng
9
109
Vng kim
10-1
Bch kim
10-2
Hng
Bng m mu TCC
Mu
TCC [ppm/0C]
en
0
75
tm
100
Cam
150
Dung sai
1%
2%
0,5%
0,2%
0,1%
+ 5%, -20%
5%
10%
Mu
Vng
Xanh l cy
Xanh lam
Tm
in p lm vic [V]
Nhm
Tantan
10
100
250
400
6,3
16
630
20
25
3
35
TCC [ppm/0C]
220
330
430
750
27
33
39
47
56
68
75
82
Ctd
+
b. T in mc song song
C2
+
Ctd
V
+
C1
46
Cu kin in t
0.47
160VDC
d. T mica
T mica trng bc l loi t khng c cc tnh, in dung t 2,2pF - 10nF, in p
lm vic rt cao, trn 1000V.
K hiu v hnh dng ca t mica
f. T tantan
T tantan l loi t c phn bit cc tnh vi in cc lm bng tantan, in dung
ca t c th rt cao t 0,1 F n 100 F nhng kch thc cc nh. in p lm vic
ca t tantan thp ch vi chc vn.
K hiu v hnh dng ca t tantan
C
+
Xt v mt n nh nhit v c tuyn tn s khu vc tn s cao th t tantan tt
hn nhiu so vi t nhm, do vy vi cc mch yu cu n nh tr s in dung cao
48
Cu kin in t
8. Cc ng dng ca t in
a. T dn in tn s cao
Dung khng ca t c tnh theo cng thc
1
XC =
2fC
Nh vy dung khng ca t t l nghch vi tn s f ca dng in qua n. tn
s cng cao th dung khng XC cng nh nn dng in qua d dng, ngc li tn s
thp qua t kh hn v c th coi t chn thnh phn mt chiu (khi f = 0, XC = ).
Hn na, nu cng mt tn s th t c in dung ln s c dung khng nh hn t c
in dung nh.
Da vo c tnh dn in ph thuc vo tn s ngi ta s dng t cho cc mc
ch:
+ T lin lc: dn tn hiu xoay chiu ng thi chn thnh phn mt chiu qua
cc tng. (nu tn hiu xoay chiu tn s cao c th s dng c t phn cc v t thng
nhng nu tn hiu tn s thp th phi s dng t phn cc v loi t ny c in dung
ln)
+ T thot: dng loi b tn hiu khng cn thit (thng l tp m) xung t
+ T lc: dng trong cc mch lc phn chia di tn (lc thng cao, thng thp
hay lc di). Khi ny c th kt hp t vi in tr hoc vi cun dy to ra cc mch
lc th ng.
Di y l mt s v d v s mch lc th ng RC
50
Cu kin in t
V d: i vi tn hiu
m thanh th m bng
thuc loi tn s cao nn
tn hiu m bng s qua
c t a vo loa
bng cn m trm tn s
thp s b chn li v i
vo loa trm.
SPK1
8
AMPLI
Loa trm
SPK
8
Loa bng
V1
-5/5V
R1
180
50 Hz
(a)
D2
DIODE
C1
220uF
V2
-5/5V
A
R2
180
50 Hz
(b)
* To cm ng in t
Cun dy c dng to ra cm ng in t. Cho
dng in mt chiu cng I chy qua cun dy th
cun dy s tng ng nh mt nam chm vi cc tnh
c xc nh theo chiu dng in I chy trong cun dy
(quy tc vn nt chai), khi ta ni cun dy l mt
nam chm in.
Nu t thm mt cun dy th 2 di chuyn mt
cch tng i vi cun dy trn th trn cun th 2 ny
52
Cu kin in t
L = n.
gi l h s t cm ca cun dy, n v l henry [H]
I
Khi c th tnh sc in ng cm ng theo cng thc:
I
= L
e = n.
(du - biu th tc dng chng li s bin thin)
t
t
n v ca t cm l t s gia t l thay i ca dng in v in p qua
mt cun cm. Mt t cm l mt Henry (H), i din cho hiu in th mt volt qua
mt cun cm trong dng in tng ln hoc gim xung mt ampe mi giy.
Trn thc t, n v H l mt gi tr kh ln v him khi gp, thng thng ngi
ta s dng n v mH v H.
X L = 2 . f .L
[]
[]
Nhn xt:
+ Tn s dng xoay chiu qua cun dy cng ln th in khng cng tng
+ Nu tn hiu c cha c thnh phn mt chiu v xoay chiu cao tn th khi tc
ng vo cun dy n s d dng cho qua thnh phn 1 chiu (hay tn s thp) v chn
thnh phn cao tn. (nh vy phn ng ca cun dy vi tn hiu ngc vi phn ng
ca t in)
c. H s phm cht Q ca cun dy
Khi dng in chy qua cun dy th trn thc t cun dy s nng ln, ngha l
c tn hao nng lng. Ngi ta biu th tn hao ny bng mt in tr mc ni tip vi
cun dy nh sau:
a
b
XL
f0 =
1
2 L.C
54
Cu kin in t
L2
L
L2
56
Cu kin in t
L
a
Lc thng thp
Lc thng cao
Lc thng di
Lc chn di
V1
-5/5V
L1
C2
C1
Rt
L2
50 Hz
58
Cu kin in t
Bin p li st t
Bin p li st bi
Bin p khng li
Bin p t ngu
N2
a
u1 = e1 = N 1
t
cun th cp ta c:
V2
50 Hz
u 2 = e2 = N 2
b
t
trong N1 l s vng dy ca cun s cp v N2
l s vng dy ca cun th cp.
3. Cc tham s k thut ca bin p
a. H s ghp bin p K
H s ghp bin p K l t s gia t thng lin kt gia hai cun dy v tng t
thng sinh ra bi cun s cp.
M
K=
L1 .L2
vi M l h s h cm c tnh bng cng thc:
M =
eL
i / t
T l v in p:
60
Cu kin in t
N
U
U
R
R 1 = 1 = n 2 . 2 = n 2 .R 2
1 = 1 = n 2
I1
I2
R2 N 2
vi R2 l ti th cp v R1 c gi l in tr ti phn nh v s cp.
Khi c ti vi tr khng Z2 ni ti cun th cp, tr khng ca cun s cp lc
l Z1 = n2.Z2, t c th xc nh n theo h thc:
Z1
R1
R1
n=
Z2
R2 + Rt
Rt
y chnh l h thc xc nh loi bin p dng phi hp tr khng gia
mch s cp R1 v mch th cp Rt (>> R2)
4. Phn loi v ng dng ca bin p
Bin p l linh kin dng bin i in p, bin i dng, ngn cch thnh phn
dng mt chiu gia cc mch khi hai cun dy c cch in vi nhau v c khi l
phi hp tr khng gia cc tng.
Ngi ta thng phn loi bin p theo ng dng ca chng.
Mt s loi bin p thng gp:
a. Bin p ngun (bin p cp in)
Bin p ngun l bin p lm vic tn s 50 n 60 Hz bin i in p li
(thng l 110V 60 Hz hoc 220V 50Hz) thnh in p v dng in u ra theo yu
cu ng thi ngn cch thit b khi ngun in cao p.
Cc bin p ngun thng c 3 u vo (0V, 110V v 220V) v nhiu u ra (0V,
1.5V, 3V, 4.5V, 6V 12V 24V)
Cc thng s chnh chn bin p ngun l tr s in p u ra v dng in ln
nht qua c bin p. Hai thng s ny s quyt nh ti kch thc v gi thnh ca
bin p.
Cc yu cu i vi mt bin p ngun tt l tn hao trong li nh, h s ghp cao,
kch thc nh gn.
80VAC
240VAC
L1
L3
L2
Mch in t
to dao ng
cao tn
p AC ra n
nh
L1
L2
Cao p
> 10kV
Mch in t
to dao ng cao
tn
c. Bin p m tn
Bin p m tn lm vic di tn s m tn t 20 Hz n 20 kHz. Bin p ny cho
php bin i in p m khng gy mo dng sng, ngn cch thnh phn mt chiu
gia cc tng, bin i pha
Do lm vic tn s thp nn cc bin p m tn thng c li st t, kch thc
v trng lng ln. Chnh v l do ny m bin p m tn cng ngy cng t c s
dng.
62
Cu kin in t
Chng III
Mt tip xc
Cu trc ca tip xc P - N v phn b in tch m/dng trong
vng in tch khng gian
N(x)
N(x)
Na
Na
Nd
Nd
q.S
i P ( 0) =
.DP . p ( N ) .exp(
) 1
LP .
KT
Trong :
q: in tch ca in t (q = 1,6.10-19 C)
S: din tch tip xc
LP: di khuch tn ca l trng
DP: h s khuch tn ca l trng
p(N): nng l trng bn dn li N
Eng: in p ngoi (+)
iP(0): mt dng l trng i qua chuyn tip
Nhng ht dn a s sau khi vt qua chuyn tip P - N sang pha bn dn bn kia
gi l cc ht thiu s tri v hin tng ny gi l hin tng tim ht dn thiu s tri
qua min in tch khng gian.
64
Cu kin in t
q.S
i n ( 0) =
.Dn .n ( p ) .exp(
) 1
Ln .
KT
C th tnh iS nh sau:
D
D
i S = q.S .( n .n ( P ) + P . p ( N ) )
Ln .
LP
(P)
n : nng in t bn dn loi P
p(N): nng l trng bn dn loi N
Ch : i vi bn dn Ge: iS ~ 100nA; vi bn dn Si: iS ~ 10 pA
Tm li, cc ch phn cc cho diode v rng tng ng ca vng ngho
c minh ho hnh di y.
a)
b)
c)
d)
trong :
q.Eng
i = iS .exp(
) 1
KT
Dn ( P ) D P ( N )
.n +
.p )
Ln .
LP
Khi Eng l in th phn cc ngc v Eng >> KT/q ta c:
q.E ng
)
i i S . exp(
KT
vi
i S = q.S .(
T phng trnh ny c th v c c
tuyn Von-ampe ca chuyn tip P - N nh hnh
bn.
on c tuyn thun:
Vng
ith = i S .exp( ) 1 vi VT = KT / q l
VT
I = I S .exp(
) 1
.VT
= 1 vi Ge (dng in ln)
= 2 vi Si (dng in nh)
on c tuyn ngc :
Khi in p ngc nh, dng ngc nh v tng chm do s ht dn thiu s 2
phin bn dn t. on ny dng in ngc l mt hng s khng ph thuc vo in
p ngc v c gi l dng in ngc bo ho (Is)
Khi in p ngc t gi tr ln xc nh no th dng in ngc tng t
ngt gy ra hin tng nh thng chuyn tip P N.
66
Cu kin in t
V
I = I S .exp( AK ) 1
.VT
V
+ Khi UAK < UD: dng in tng chm theo quy lut hm m l: exp( AK ) 1
2.VT
V AK
(tng gn nh tuyn tnh vi in p)
) 1
exp(
VT
68
Cu kin in t
Diode nh mt kho in t ng
70
Cu kin in t
I
E/R
M2
IM
u
M1
UAK
UM
Ri =
26mV
IM
C kt =
Ri
trong c gi tr t vi ns n s
A
Diode l mt kho in t m
+ S tng ng nh mt t in ch tn hiu nh
Lp chuyn tip P-N ca diode khi b phn cc ngc c th coi nh mt t in
vi gi tr in dung tip gip Cpn.
Cpn c tr s bin thin theo in
p ngc t ln diode theo quy lut:
C0
vi n = 2 3
C pn =
1/ n
U nguoc
Diode nh mt t in
Tuy nhin, khi in p thun o
cc th cng lm xut hin in dung,
gi l in dung khuch tn Ckt. So vi in dung khuch tn Ckt th Cpn nh hn t 100
ti 1000 ln
I (mA)
M
I
a. in tr tnh R0
in tr tnh hay in tr mt chiu l
in tr ca diode khi lm vic ch ngun
mt chiu.
UAK
Xc nh in tr mt chiu v in
tr ng ca diode
72
Cu kin in t
U
R0 =
I
1
I
= 1 =
U
R0
R0 chnh l nghch o gc nghing ca c tuyn Von-ampe ti im lm vic
tnh (gc 1 ). Nh vy R0 khng phi l mt gi tr c nh, n ph thuc vo tr s in
p v dng in.
tg 1 =
b. in tr ng Ri
Ri l nghch o ca gc nghing ca tip tuyn vi c tuyn Von-ampe, ngha l
t l vi cotg gc nghing ca ng tip tuyn Von-ampe ti im lm vic ca diode,
gc 2 .
.VT
.VT
dU
Ri =
=
=
= cot g 2
U
dI
I + I0
I 0 .e
.VT
Do c tnh dn in mt chiu ca diode nn I >> I0 v
Ri =
U
>> 1 , do
.VT
.VT
I
Do 2 > 1 nn R0 > Ri
c. H s chnh lu k
H s chnh lu l thng s c trng cho phi tuyn ca diode v xc nh bng
biu thc sau:
R0 nguoc
I
k = th =
khi UAK = 1V
I0
R0thuan
d. in dung Cd ca diode
in dung ca chuyn tip P - N gm 2 thnh phn:
Cd = Cpn + Ckt
Vi:
Cpn l in dung bn thn hay in dung ro th ca chuyn tip P - N
Ckt l in dung khuch tn ca chuyn tip P - N
+ in dung ro th Cpn
Khi ta t mt in p ngc ln chuyn tip P - N, cc ht dn a s s di chuyn
ra xa mt tip xc v ch cn li cc ion c nh. Khi ny nu bin i in p phn
cc ngc th s lng in tch trong min in tch khng gian cng bin i, ko theo
s bin i ca in p ri trn 2 b min in tch khng gian. Vy, chuyn tip P - N
khi phn cc ngc c hiu ng in dung v ngi ta gi l in dung ro th Cpn.
Tham s Cpn khng phi l mt tr s c nh, n ph thuc vo in p ngc t ln
chuyn tip v c xc nh theo cng thc:
t 0 max t 0 0
vi t0max l nhit cho php cc i ca
0
0
t max 20
chuyn tip P N v t00 l nhit mi trng
Nh vy nhit mi trng tng th Pttmax s gim. Khong nhit lm vic ca
diode Ge l -600C n +850C; Si l -600C n 1500C
hoc l: Ptt max = Pmax (20 0 ).
74
Cu kin in t
R1
100k
V3
-10/10V
D12
DIODE
1kHz
A
B
+ V1
5V
R2
200k
+ V2
3V
b
12
a
c
8
4
0
-4
-8
-12
0
d
500u
f
1m
d
1.5m
2m
500 / i
2.5m
l
3m
b. Diode n p (Zene)
76
Cu kin in t
78
Cu kin in t
1
2 . L.C
+ Diode trn tn. Khi hai sng c tn s khc nhau c kt hp trong mt mch
khng tuyn tnh th s to ra cc tn s mi. Hin tng ny gi l to phch
(heterodyne), cc tn s mi c to ra gi l cc tn s nhp. Mt ng dng rt ph
bin ca diode trong trng hp ny l iu bin cc dao ng cao tn (sng mang)
theo tn hiu m tn. (s c trnh by chi tit trong gio trnh K thut mch in t)
g. Diode pht sng (LED Light emitting Diode)
y l loi diode c kh nng pht ra nh sng nhn thy hoc cc bc sng khc
tu theo vt liu cu to khi c phn cc thun. LED c k hiu v hnh dng thc t
nh hnh trn. Loi diode ny s c tho lun chi tit chng 4.
80
Cu kin in t
S phn b tp cht ny (c
bit l trong min E v B) nh
hng rt ln n tham s in ca
transistor.
Nd
Transistor plana
Na
Nd
Transistor hp kim
Na
Nd
Na
Mt s dng pha tp cho BJT
Tc
Min lm vic
Phn cc thun
Phn cc thun
Min bo ho
ng dng
Kho in t
Phn cc thun
Phn cc ngc
Min tch cc
Khuch i
Phn cc ngc
Phn cc ngc
Min ct
Kho
Phn cc ngc
Phn cc thun
82
Cu kin in t
84
Cu kin in t
IE
IC
IE
IC
ICBo
E
IB
gi l h s truyn t ca transistor
= C =
IE 1+
I
= c =
gi l h s khuch i ca transistor (gi tr t vi chc
IB 1
ti vi trm, gi tr in hnh 50 150)
l thng s nh gi tc dng iu khin ca dng IB ti dng IC
2 tham s v c gi tr xc nh i vi mi loi transistor v c ghi
trong bng thng s k thut.
Kh nng khuch i ca transistor :
Khi t gia cc emito v bazo mt ngun tn hiu U~ th in p phn cc cho TE
s thay i, tc l lm thay i dng phun t emito sang bazo (IE). Tuy in p phn cc
cho TC khng i nhng do s ht thiu s tri trong min bazo thay i nn dng ngc
qua chuyn tip TC (dng IC) cng thay i theo ng quy lut ca tn hiu u vo.
Nu mc in tr ti cc collector th in p ri trn in tr ny cng c quy
lut bin thin nh in p tn hi t u vo. Thm vo , trong khi in tr ca
E-B khng ng k th in tr ca B-C li rt ln v dng IC xp x dng IE nn theo
86
Cu kin in t
Ura
UHo
Ngt
Tch cc
Dn bo ho
ULo
Uvo
ULi
UHi
S ph thuc ca h s khuch i
S BC
vo tn s c th hin trong hnh sau:
3dB
f l tn s gii hn i vi s
mc emito chung EC
S EC
C th tnh f theo cng thc sau:
1
W2
d
= RE .CTE +
+
+ RC .CTC
f
2f
2.48D pB 2VC
f0
f f
c tnh tn s ca Transistor
vi:
RE l in tr ca min bn
dn cc pht
CTE l in dung ca lp chuyn tip TE
W l b dy ca min base
88
Cu kin in t
C
B
E
VC > VB > VE
VC < VB < VE
+ UCC
RB
Rt
B
UBE
C
UCE
E
IC (mA)
IB = 80 A
UCC/Rt
IB = 60
IB = 40
UCC
IB = 10
IB = 0
UCE(V)
ng ti tnh v im cng tc Q
90
Cu kin in t
I
I B
+ (1 + hh 21e ). CB 0
I C
I C
I C
=
I CB 0
1 + h21e
I
1 h21e . B
I C
Vi h21e l h s khuch i dng trong s EC
Nu dng IB khng i th s = 1 + h21e
Mun n nh nhit cc gi tr s v s cng nh cng tt.
s=
92
Cu kin in t
U EB = f ( I E ) U CB = const
v c c tuyn ny
ngi ta gi UCB gi tr khng
i, thay i gi tr UEB sau ghi
li gi tr IE. Kt qu l ta c
cc ng c tuyn ng vi mi
gi tr ca UCB.
TE lun phn cc thun nn
h c tuyn vo ca s BC
ging nh phn c tuyn thun
ca diode.
in p UCB cng ln th TC
c phn cc cng mnh lm cho
rng hiudng ca min base
cng hp v do dng IE tng
ln.
IE (mA)
40
UCB h
UCB =0
30
UCB =-10
20
UCB =-20
10
0
UBE (V)
+ H c tuyn ra
H c tuyn ra biu th mi quan h gia dng in v in p cc gp. kho
st mi quan h ny cn loi b nh hng ca dng IE bng cch gi IE gi tr xc
nh trong qu trnh kho st (mi gi tr c nh ny cho mt ng c tuyn ra v tp
IC (mA)
Tch cc
40
IE = 40mA
30
IE = 30
Dn bo ho 20
IE = 20
10
IE = 10
nh thng
IE = 0
0
-2
UCB (V)
-8
Ngt
H c tuyn ra ca transistor Ge loi PNP trong s BC
94
Cu kin in t
IB (mA)
UCE =-10V
0,4
UCE =5
0,3
UCE =-2
0,1
UCE =0
0,1
0
UBE (V)
I C = f (U CE ) I B = const
c th tnh IC nh sau: I C =
.I B +
I CB 0 = .I B + ( + 1).I CB 0
1
1
IC (mA)
Ch tch cc
IB = 0.35mA
40
IB = 0,25
Pttmax
30
Ch
dn bo
IB = 0,1
20
ho
10
IB = 0
IB = -ICBo
-2 Ch ngt
-10
UCE(V)
96
Cu kin in t
= C =
(vi chc n vi
IB 1
trm ln)
. H s khuch i KU
U ra
KU=
= S ( RC // rCE ) (c gi
U vao
tr t 103 104 ln)
P
. H s khuch i cng sut KP= ra vi chc
Pvao
. Dng in r ICeo (ln hn BC)
Si: vi : vi chc A
Ge: vi trm A
. Tn s lm vic kh cao (thp hn BC) do in dung nh
S ny c s dng rng ri do c , KU, KP rt ln. Mch lm vic n nh
v nhit, tr khng u vo/ra chnh lch t.
c. S mc cc gp chung (CC Collector common) (cn gi l s lp cc
pht)
Hnh bn l mt s mc transistor
kiu colecto chung.
Trong :
EB, EC l in p mt chiu cung cp
cho transistor
RB l in tr nh thin c nhim v
to st p ca EB phn cc thun cho TE
v a tn hiu vo.
RE l in tr phn cc cho cc E v
l in tr ti to st p dng xoay chiu
ca tn hiu a ra mch sau
C1, C2 l t ghp tng c nhim v dn tn hiu vo mch v dn tn hiu ra
Nh th tn hiu cn khuch i c a vo gia cc gc v cc gp, tn hiu
sau khi khuch i c ly ra trn RE t gia cc pht v cc gp. Cc gp chnh l
cc chung ca mch vo v ra nn s c gi l mc cc gp chung.
98
Cu kin in t
Knh N
Knh P
JFET
Knh N
Knh P
MOSFET knh c sn
Knh N
Knh P
MOSFET knh cm ng
K hiu FET
100
Cu kin in t
U DS
L
JFET
0,1 10 mA/V
0,1 1 M
MOSFET
0,1 20 mA/V
1 50 K
0,1 1 pF
0,1 1 pF
1 10 pF
1 10 pF
> 108
> 1010
> 108
> 1014
102
Cu kin in t
Ch giu
ht dn
Ch ngho
ht dn
104
Cu kin in t
H c tuyn u ra ca EMOSFET
c. Cc s mc FET
Cng nh BJT, FET c 3 cch mc c bn trong cc s khuch i: s mc
cc ngun chung, mc cc mng chung v mc cc ca chung.
S mc cc ngun chung (SC source common)
S mc cc ngun chung ca FET ging nh s mc cc pht chung i
vi BJT nhng c im khc l dng IG thc t bng 0 v tr khng vo rt ln.
c im ca s SC:
+ Tn hiu vo v tn hiu ra ngc pha
+ Tr khng vo v cng ln Z vao = RGS
106
Cu kin in t
108
Cu kin in t
V
1
R 3 . C . ln
+ R 4 . C . ln P
1 n
Vv
2. PUT (Programmable UJT - UJT iu khin c)
a. Cu to v k hiu
PUT gm 3 chuyn tip v 3 cc: anode A; cathode K v cc
ca gate G. Cu trc bn trong v k hiu ca PUT c th hin
nh hnh bn.
b. Nguyn tc hot ng
iu kin dn ca PUT hay l dng dn
gia anode v cathode s ph thuc vo in
p trn cc ca G. Cc ca l cc iu khin
ca PUT. PUT hot ng ging nh mt UJT,
nhng khc im l : dng bt u ca PUT
c th c thit lp nh cc linh kin bn
ngoi.
Trong ch hot ng thng thng
ca PUT, s c mt in p c nh VGK gia
cc G v Cathode. Khi in p anode VAK thay
i s c 3 vng hot ng sau:
Vng kho: VAK nh hn in p VP in p nh (VP VGK 0.5 V) Trong min
ny, dng anode rt nh.
Vng tr
khng m
Vng kho
Vng bo
ho
a. Cu to v k hiu
SCR gm 3 chuyn tip v c 3 cc: Anode A; cathode K; cc
ca G.
SCR (chnh lu c iu khin) cn c gi l thyristor. SCR
l mt linh kin in t c hai trng thi hot ng n nh.
Trng thi ngt OFF, dng qua l rt nh v SCR c th xem
nh h mch.
Trng thi bt ON, dng rt ln (gii hn bi in tr ngoi),
v SCR thc cht l ngn mch.
b. Nguyn tc hot ng
Hot ng ca SCR c m t nh sau:
Mt xung dng in trn cc ca G s iu khin trng thi bt u dn gia
anode v cathode.
gi SCR trng thi dn, cn mt dng nh trn anode c gi l dng duy
tr.
Gim dng anode xung di gi tr ngng duy tr, hay o ngc phn cc
110
Cu kin in t
112
Cu kin in t
Chng IV
114
Cu kin in t
E3
E2
E1
Trng thi bnh thng
o mt tch lu
Cu kin in t
115
GaAs (N)
116
Cu kin in t
Ith
Ung max
UD
UAK
c. Tham s ca LED
* Vt liu:
V nguyn tc tt c cc chuyn tip P N u c kh nng pht ra nh sng khi
c phn cc thun nhng ch c mt s loi vt liu ti hp trc tip mi cho hiu sut
ti hp cao.
Mt s loi LED thng dng:
Cu kin in t
117
GaAlAs
1,91
650
GaAsP
2
635
Cam
GaAsP
2,1
585
Vng
GaAsP
2,2
565
Xanh l cy
GaP
2,24
560
Xanh l cy
SiC
2,5
490
Xanh da tri
GaNO2
3,1
400
Tm
* Nhit
Khong nhit lm vic ca LED : - 600C n + 800C
LED rt nhy vi nhit :
Nhit cng tng bc sng ca LED cng ngn (bc
m/0C).
Nhit tng cng bc x quang gim (1% / 0C)
* Cng sut pht x: vi trm W n vi mW
UD
(I=20mA)
1,6 1,8
1,6 1,8
1,6 1,8
2 - 2,2
2,2 2,4
2,4 2,7
2,7 3
3
3
Ung
5
5
5
5
5
5
5
5
5
118
LED bng
Ma trn LED
.
Cu kin in t
Cu kin in t
119
Dng ti
[nA]
25
100
10
0,1 3
400
30
120
Bc sng
900
1300
1300
nhy [A/W]
0,65
0,45
0,6
Cu kin in t
Vt liu
nhy quang
Bn dn nhy quang
Cht cch in
Cu kin in t
121
122
Cu kin in t
B
C
SiO2
N+
P
C
B
C
E
Cu kin in t
123
IC (mA)
8
hf3
6
N
hf
Rt
hf1
P
N
E
hf2
4
2
Ecc
hf0=0
UCB (V)
0
10
15
Ngun cung cp Ecc to cho chuyn tip pht phn cc thun v chuyn tip gp
phn cc ngc.
Ti Rt st bt mt phn in p phn cc cho C v ly tn hiu in ra.
Khi khng c nh sng chiu vo (khng c tn hiu quang hay hf = 0, IB = 0)
trong mch ch c dng ti ICti . y l dng in do in t khuch tn t phn pht
sang phn gp v c tr s nh.
Khi c tn hiu quang n, trong phn gc s xut hin cc cp in t l trng.
Cc in t s di chuyn v cc gp, l trng di chuyn v pha cc pht to thnh dng
quang in Ip. Cc l trng tp trung tip gip pht lm cho tip gip pht phn cc
thun cng mnh, mt khc in t tp trung tip gip gp lm cho n phn cc ngc
cng mnh. Kt qu l in t d dng i t E, qua B v sang C lm ch dng in cc
gp IC tng r rt.
Nhn xt:
Dng cc gc h v c nh sng chiu vo nn dng in cc gc chnh l
dng tn hiu quang.
H s khuch i dng quang in chnh l h s khuch i ca transistor trong
s mc cc pht chung.
Transistor cng c 3 cch mc l BC, EC v CC vi dng
C
iu khin l dng tn hiu quang.
V mt cu trc c th coi transistor quang nh l mt mch
gm mt diode quang lm nhim v bin i tn hiu quang thnh B
tn hiu in v mt transistor c nhim v khuch i.
Khi ny nhy tng ln vi trm ln so vi diode quang
E
n nhng di tn lm vic li b hn ch i rt nhiu. Transistor
quang c di tn lm vic rng 300 kHz cn diode quang c di
124
Cu kin in t
in cc trong sut
nh sng chiu
Mt quan st
Cu kin in t
125
Lng khng
ng hng
t0 nng chy
Lng
ng hng
t0 trong sut
126
Cu kin in t
Gi tr
nh nht
- 10
Khong nhit d tr
- 25
in p lm vic
VAC
mV
Tn s iu khin
Hz
Tham s
n v
Gi tr tiu
chun
+ 70
4,5
8
100
30
2
200
nA/mm
15
ms
40
ms
80
Thi gian ln + tt
ms
Cu kin in t
Gi tr ln
nht
+ 60
30
250
127
K thut in t - Xun Th
K thut mch in t Phm Minh H
Linh kin bn dn v vi mch H Vn Sung
Electronic Devices and Circuits Mac Grar Hill
S Linh Kin-Tp ch in t
Bng mt s hng s vt l
Stt
Hng s
K hiu
Gi tr
n v
299792458
m s-1
8.854187817E-12
F m-1
Hng s Planck
6.6260755E-34
4E - 40
Js
4.1356692E-15
1.2E-21
eV s
Hng s Boltzmann
1.380658E-23
1.2E-28
J K-1
8.617385e-05
7.3e-10
eV K-1
20836740000
180000
K-1 s-1
me
9.1093897E-31
5.4E-37
kg
10
Electron volt
eV
1.60217733E-19
4.9E-26
11
in tch ca electron
1.60217733E-19
4.9E-26
12
Bn knh Bohr
a0
5.29177249E-11
2.4E-18
13
mp
1.6726231E-27
1.0E-33
kg
4 .10
N A-2
Mc lc
Mc lc
CHNG I
............................................................................................................................................4
1. nh ngha................................................................................................................ 10
2. Cc tham s c bn ca cht in mi................................................................... 10
a. Cht in mi th ng............................................................................ 13
b. Cht in mi tch cc.............................................................................. 13
III. Cht dn in (conductor) .....................................................................................14
1. nh ngha................................................................................................................ 14
2. Cc tham s c bn ca vt liu dn in ............................................................. 14
a. in tr sut: ............................................................................................ 14
b. H s nhit ca in tr sut ................................................................ 14
c. H s dn nhit ...................................................................................... 15
d. Cng thot ca in t trong kim loi..................................................... 15
e. in th tip xc ....................................................................................... 16
3. Phn loi v ng dng............................................................................................. 16
1. nh ngha................................................................................................................ 17
2. Tnh cht .................................................................................................................. 17
a. T tr v t thm ...................................................................................... 17
b. t thm tng i r ........................................................................... 17
c. t d..................................................................................................... 18
d. ng cong t ho B = f (H) ................................................................... 18
Cu kin in t
129
Mc lc
3. Phn loi v ng dng ca vt liu t.................................................................... 20
a. Vt liu t mm......................................................................................... 20
b. Vt liu t cng ........................................................................................ 20
V. Cht bn dn (Semiconductor) ..............................................................................21
..........................................................................................................................................28
cc linh kin th ng
I. in tr (Resistor)...........................................................................................................28
a - nh ngha............................................................................................... 28
b - K hiu ca in tr trong m ch in ................................................... 28
c - Cu trc ca in tr............................................................................... 29
2 - Cc tham s k thut c trng cho in tr. .................................................... 29
a. Mc ni tip .............................................................................................. 33
b. Mc song song .......................................................................................... 34
5 - Phn loi v ng dng ca in tr ...................................................................... 34
a - Phn loi.................................................................................................. 34
b - ng dng ca in tr ........................................................................... 36
c - Mt s in tr c bit ........................................................................... 36
II. T in (capacitor) ........................................................................................................38
1. K hiu v cu to ca t in ............................................................................... 38
130
Cu kin in t
Mc lc
2. c tnh np v x in ca t ............................................................................... 39
3. c tnh ca t in i vi dng in xoay chiu ............................................... 40
4. Cc tham s c bn ca t in.............................................................................. 41
a. T in ghp ni tip................................................................................ 46
b. T in mc song song............................................................................. 46
7. Phn loi t in...................................................................................................... 46
a. T dn in tn s cao .......................................................................... 50
b. T np x in trong mch lc ngun .................................................... 51
III. Cun cm.............................................................................................................................52
a. H s t cm ............................................................................................. 53
b. Tr khng ca cun dy........................................................................... 54
c. H s phm cht Q ca cun dy ........................................................... 54
d. Tn s lm vic gii hn ca cun dy ................................................... 54
3. Cc cch ghp cun dy.......................................................................................... 55
a. Ghp ni tip............................................................................................. 55
b. Ghp song song......................................................................................... 55
4. Phn loi v ng dng ca cun dy ..................................................................... 55
Cu kin in t
131
Mc lc
3. Cc tham s k thut ca bin p .......................................................................... 59
1.
Cu to v k hiu.............................................................................................. 67
2.
Nguyn tc lm vic, c tuyn Von-ampe ca diode ..................................... 67
3. M hnh gn ng v tham s ca diode............................................................... 70
a. in tr tnh R0 ........................................................................................ 72
b. in tr ng Ri ........................................................................................ 73
c. H s chnh lu k...................................................................................... 73
d. in dung Cd ca diode ............................................................................ 73
e. in p ngc cc i cho php .............................................................. 74
f. Khong nhit lm vic......................................................................... 74
5. Phn loi v ng dng............................................................................................. 75
1.
2.
132
Cu to v k hiu BJT...................................................................................... 81
Nguyn tc lm vic ca transistor ch tch cc (ch khuch i).... 84
Cu kin in t
Mc lc
3.
a. Ch ngt ............................................................................................... 87
b. Ch dn bo ho.................................................................................. 87
4.
5.
a. Nguyn tc chung..................................................................................... 89
b. Mch phn dng c nh......................................................................... 90
c. Mch hi tip m in p ......................................................................... 91
d. Mch hi tip m dng in (mch t phn cc) ................................... 91
6.
7.
a. Cu to ca MOSFET............................................................................ 103
b. Nguyn tc lm vic................................................................................ 104
c. Cc s mc FET................................................................................. 105
V. Mt s loi linh kin tch cc khc................................................................107
Cu kin in t
133
Mc lc
CHNG IV ........................................................................................................................................114
1. nh ngha.............................................................................................................. 114
2. Phn loi linh kin quang in t ........................................................................ 114
II. cc linh kin pht quang........................................................................................114
1.
1.
2.
134
Cu kin in t