Acetilkolin

Acetilkolin (ACh) je neurotransmiter neuromiine sinapse i preganglijskih simpatikih te preganglijskih i postganglijskih parasimpatikih aksona. To je jedini klasini neurotransmiter to nije aminokiselina ili izravno sintetiziran iz aminokiseline. U perifernom ivanom sustavu acetilkolin izaziva kontrakciju miia, suenje zjenice, pojaavanje peristaltike crijeva, usporavanje rada srca, proirenje krvnih ila, pojaano luenje lijezda znojnica, slinovnica te eluanih i bronhalnih lijezda. U sredinjem ivanom sustavu acetilkolin ima vanu ulogu u odravanju stanja svijesti i procesima uenja i pamenja.

Metabolizam
Biosinteza acetilkolina je jedna jedina enzimska reakcija, u kojoj enzim kolinacetiltransferaza (ChAT) sintetizira acetilkolin iz acetil-CoA i kolina. Neuroni ne mogu sintetizirati kolin, nego se on unosi hranom, pa je acetilkolin poseban po tome to ga nakon egzocitoze u sinaptiku pukotinu inaktivira hidrolitiki enzim acetilkolinesteraza (AChE), a u presinaptiki acetilkolinski aksonski zavretak se ponovno unosi kolin, kao pretea za sintezu ACh.

Djelovanje
Acetilkolin djeluje preko ionotropnih nikotinskih receptora (nAChR), to postoje u dva oblika (neuronski i miini), te preko pet vrsta metabotropnih receptora (M1 do M5) to se mogu razvrstati (na temelju osjetljivosti na spoj pirenzepin) u dvije tradicionalne farmakoloke skupine: M1 i M2 receptore. Receptori M1 skupine (M1 i M3) djeluju preko IP3/DAG sustava (aktivacijom fosfolipaze C) i uz to inaktiviraju K+ kanale, dok receptori M2 skupine (M2, M4 i M5) inhibiraju adenilil ciklazu (smanjuju unutarstaninu koncentraciju cAMP) te aktiviraju K+ kanale. Najpoznatiji agonist nikotinskih receptora je nikotin, a antagonisti tih receptora su otrov kurare (glavni sastojak d-tubokurarin) i zmijski otrov I-bungarotoksin. Najpoznatiji agonist muskarinskih receptora je muskarin (alkaloid gljive muhare, lat. Amanita muscaria), a najpoznatiji antagonisti tih receptora su atropin i skopolamin.

Otrovi i lijekovi
Na biosintezu, pohranu i razgradnju acetilkolina djeluju brojni otrovi i lijekovi: vezamikol - ometa unoenje sintetiziranog ACh iz citosola u sinaptiki mjehuri

hemikolinij-3 - blokira ponovno unoenje kolina iz sinaptike pukotine u presinaptiki aksonski zavretak sarin (bojni otrov), paration (insekticid) - ireverzibilno inhibiraju acetilkolinesterazu neostigmin i fizostigmin - reverzibilno inhibiraju acetilkolinesterazu.
neurotransmiteri
aminokiseline alanin aspartat cikloserin DMG GABA glicin glutamat hipotaurin kinurenska kiselina (transtorin) NAAG (spaglumina kiselina) NMG (sarkozin) serin taurin TMG (betain) endokanabinoidi 2-AG 2-AGE (noladin-eter) AEA (anandamid) NADA OAE (virodamin) oleamid PEA (palmitoiletanolamid) RVD-Hp Hp (hemopresin) plinski transmiteri diduikov oksid duikov monoksid ugljikov monoksid vodikov sulfid monoamini adrenalin (epinefrin) dopamin melatonin NAS (normelatonin) noradrenalin (norepinefrin) serotonin (5-HT) purini adenozin ADP AMP ATP amini u tragovima 3-ITA 5-MeO-DMT bufotenin DMT fenetilamin m-oktopamin m-tiramin NMT p-oktopamin p-tiramin sinefrin tironamin triptamin ostali 1,4-BD acetilkolin GBL GHB histamin