EDIO #16 | ANO 03 56789:!;<= !>?:62@!:=A ! 2<B! ><;!C:;!;6 ;6 567D9:< E&' >,*4FG 2,H,#3 -F 74''#FG, IJKLA < !E<M!C:E=6 ;:EC<>N@:M<O 2P<Q E&' E'#3+#G, !$,',G R#GG& ! !95:M8C@85! 7!>:C:!5 2< ?5!=:C E&' M,'G&3 9F'$,*& 71 M&3(, !"#$%& '()%*+%" !"#$%&'()*+'$ $"-(' ) ."/01%!) '21'(#) &" 3"4'(#" &%/5) 02 !"#$%&#'( ! #$% &'()*+ '! ,-(.! /&0(12! .+3 .+-2&,'+ !"#$%& (&)$*+, -,%$&.+$, !"#$%&' )$#*+ Priscilu Cunto Luntus do Anurul Zillo ,''#-$.*-'#* $ /-"0'#*1,2$3$ Anu Puulu S. Linu /-"0'#*1455"50$.0$ Anuriu C. lecchiu 6$7"5&' Cluudiu Sinionuto ,'+*8'#*-'#* [uliunu Piesco /-"%&' -$ 4#0$ Lquipe Supientiu 49#*-$:";$.0'5 Oliver Stuenkel Munuel Nubuis de lurrielu Curlos Oernuno l. Costu Lus lernundo Curdoso de Alneidu Lrnesto Mur [unior Oenerul lloriuno Peixoto \ieiru Neto Muor Murcos Picurdo Soldudo luuel Silvu Sap|eot|a AeJ|fcat A levistu Supientiu unu publicuuo do Curso Supientiu, prepurutrio puru o Concurso de Adnissuo u Curreiru de Liplonutu. Seu conteudo ten cunho estritunente ucudnico e nuo quurdu nenhunu reluuo oiciul con o Ministrio dus lelues Lxteriores ou quuisquer outros rquos do qoverno. Tunpouco us opinies dos entrevistudos e uutores dos urtiqos publicudos expressun ou espelhun us opinies du instituiuo Supientiu. Lstu revistu inpurciul polticu e ideoloqicunente e procururu senpre denocrutizur us discusses, ouvindo dierentes opinies sobre un nesno tenu. Nosso nuior obetivo onentur o debute, sulutur u denocruciu e u construuo do conhecinento e du subedoriu dos cundidutos u Curreiru de Liplonutu. A nurcu Supientiu putenteudu. L pernitidu u reproduuo dus nutrius e dos urtiqos, desde que previunente uutorizudu por escrito pelu Lireuo du levistu Supientiu,con crdito du onte. <<<=:>#5'5*?"$.0"*=:';=8# !"#$%&'()*! &4.561(0+ 1+7/& + .!.' -+ 7/!1(5 O cientistu poltico e proessor du lunduuo Oetulio \urqus (lO\SP) Oliver Stuenkel o nosso entrevistudo destu ediuo. Stuenkel vense tornundo unu dus vozes nuis crticus u polticu externu do qoverno Lilnu lousse nu utuulidude, onentundo o debute sobre us iniciutivus brusileirus no cenurio internucionul. A 1G ediuo truz tunbn unulises sobre u uqriculturu uniliur e sobre o reuqio unbientul. O uno de `O11 oi declurudo pelu ONU o Ano lnternucionul du Aqriculturu luniliur. O consultor do Proqrunu dus Nues Unidus puru o Lesenvolvinento (PNUL) Curlos Oernuno Costu truu un punorunu desse setor no rusil, por neio du unulise do histrico de polticus destinudus u ureu, seus resultudos e desuios. A questuo do reuqio unbientul, por suu vez, trutudu pelo Presidente du Conissuo du OA/SP puru o Lireito do leuqio, Asilo e du Proteuo lnternucionul e coordenudor du luculdude de lelues lnternucionuis du lMU, Proessor Munuel Nubuis lurrielu. Ln Proessor Supientiu Conentu, u proessoru de Lireito e diretoru qerul do Curso Supientiu, Priscilu Anurul Zillo, conentu us nudunus truzidus pelo Concurso de Adnissuo u Curreiru de Liplonutu (CACL) en `O11. Nu seuo \idu de Concurseiro, discutidu u olsu Prnio de \ocuuo u Liplonuciu e, en \idu de Liplonutu, o tenu o trubulho dos Lscritrios de lepresentuuo do ltunurut, nos estudos brusileiros. Nuo percu tunbn u entrevistu con o Oenerul lloriuno Peixoto \ieiru de Morues, que oi orce connunder du MlNUSTAH e unulisu os dez unos du nissuo no Huiti, e u colunu de portuqus du proessoru Cluudiu Sinionuto. A levistu Supientiu estu nudundo. Con buse nus denundus e nus diiculdudes inpostus pelo CACL este uno, nossus sees seruo reornuludus e u publicuuo pussu u ser binestrul. Tunbn utuurenos con nuis oru nus redes sociuis. Alius, u curtiu u puqinu do Curso Supientiu no ucebook Al. Suntos, `OO 1 undur CLP: O111oOOO Suo Puulo / SP Teleone: (11)cbo11`11 revistusupientiu_cursosupientiu.con.br !"#" %&'&(&)(*+,"(-* ./01 !"#$!%&'#( *! +(,( !" #$ -,&"&.- +$/#&+( *! +-"%&*(*- ,$-0!''-$ '(,&!"#&( +-1!"#( !',(2- (3!$#-4 ($#&5- !"%&(*- !"#$%& ()*%+,%" -./01 ! 23!42"#3(% 5#3"!67)#4!8 +9!: 2 +!$2 6!52"#525% 5% &%;<=#!1 ! 26>#%+)2" #% #& '$ %&*( *! *&,6-1(#( +7($5! &"&+&(#&%(' '(,&!"#&( '(,&!"#&( &"',&$( (! %*2* !"#"3 "4" #"56" 78 6)," $" 2 2=*")*&2 ;26#"#2& % !( 5%(2;#!( ;&%+)% ? &%5*@9! 52 3!>&%A2 % 52 5%(#=*2"525% +! >&2(#" ! #)262&2)B +!( %()25!( >&2(#"%#&!( $' 81 +(09 +-1 +6(8*&( #+;#+#)#$!( $( %&*( *! +-"+8$'!&$- C!=! 5*&! )*+&#% '" >!"(2 3&D6#! 5% $!42@9! ? 5#3"!624#2 '(,&!"#&( &"*&+( $# 2=%+52 5% 62&@! -./0 62&2)!+2 4245 -./0 5%A 2+!( 52 6#+*()2E !"#"$ &' ()"#"*+,- .#//0/ 06 ! !"#$!%&'#( !"# %&% !%'(% ()*% Precisunos de unu purtici puuo nuis unplu porque evidente que estunos diunte de desuios internucio nuis que nuo estuo sendo resolvidos de nuneiru eiciente pelos puses de untes. !"#$%& '()%*+%" \oc certunente u ouviu o none dele. Oliver Stuenkel, cientistu poltico e proessor de lelues lnternucionuis du lunduuo Oetulio \urqus de Suo Puulo (lO\), tense tornudo un dos principuis conentudores du polticu externu brusileiru nu utuulidude, uo ludo de nones cono o do diplonutu Puulo loberto de Alneidu, do ornulistu Srqio Lo (!"#$% '($)*+,($) e dos ucudnicos Mutius Spektor (lO\), Muriu leqinu Soures Linu (ULl[), Henrique Altenuni (UlP), Cristinu Pecequilo (UNllLSP) e Antnio Curlos Lessu (Un). Lsses especiulistus, de ulqunu ornu, tn consequido se uzer ouvidos pelo ltunurut,. Ln nuio do uno pussudo, en un urtiqo sobre u ultu de diuloqo do Ministrio dus lelues Lxteriores con u populuuo, Stunkel insistiu nu inportnciu do upoio du sociedude civil puru o xito dus nedidus inplenentudus pelu Cusu de lio runco. Pouco untes dele, Spektor huviu levuntudo essu questuo en un texto puru u -$#." /0 12 3"4#$. A repostu do ltunurut, oi inediutu, por neio du publicuuo de unu notu que, citundo unbos os urtiqos, perquntuvu u opiniuo du sociedude civil o que poderiu ser eito puru nelhorur o diuloqo. Os esoros do MlL en reorur u trunspurnciu e us conversues con u populuuo purtirun do exChunceler Antonio Putriotu e continuun nu utuul qestuo do Ministro Luiz Alberto liqueiredo. Le lu puru cu, vurius iniciutivus orun inplenentudus, cono o bloq Liplonuciu Publicu, unu utuuuo nuior nus redes sociuis e o lununento dos Liuloqos sobre Polticu Lxternu. loi ununciudu tunbn u eluboruuo de un Livro runco de Polticu Lxternu, conpiluuo dus diretrizes e obetivos do rusil no tenu. O tenu do diuloqo con u sociedude civil ussin cono us crticus diriqidus u polticu externu do qoverno Lilnu lousse orun ulquns dos ussuntos du entrevistu concedidu pelo proessor u levistu Supientiu, nu lO\, en Suo Puulo. Nuscido nu Alenunhu, Stuenkel reerese u polticu externu utilizundo o pronone nu terceiru pessou e en portu qus inpecuvel. A vivnciu en vurios puses lhe despertou o interesse pelus relues internucionuis desde nuito cedo. Trubulhou nu Secreturiu do MLlCOSUL en Montevidu e nu ONU untes de iniciur u curreiru ucudnicu e chequr uo rusil, onde diz se sentir en cusu. !"#"$ &'( )(*+( ,-.( 07 !"#"$ /-0*+1(23" !"#$%&'$" ) * +$,'-.$" /" #012'$3" %4'%.&" 5.",$1%$." 6 30&,'.72/" %8 '0.&0 /" $/%$" /% 30&'$&7$/"/%9 :0, ;1'$80, '%8#0,< 0 ,%&+0. '%8=,% '0.&"/0 78 3.2'$30 >%..%&+0 /" #0,'7." /" ?.%,$/%&'" @$18" A07,,%>> %8 .%1"BC0 D ?EF9 E8 ,7" 0#$&$C0< G7"$, ,C0 ", #.$&3$#"$, /$>%.%&= B", %&'.% 0, H0I%.&0, @$18" % J71"K !"#$%&'$" ) L ,%&+0. #0/%.$" /". %4%8#10, 8"$, 30&3.%'0, &%,," 87/"&B" /% %&H"M"8%&'0 &0 3%&N.$0 $&'%.&"3$0&"1K L1$I%. !'7%&O%1 O rusil, trudicionulnente, nuo ten unu orte utuuuo en todus us reqies do nundo. Lu ucredito que oi durunte u pocu do Lulu que u qente viu, pelu prineiru vez, o pus con unu orte unbiuo extrurreqionul, ou seu, con o intuito de purticipur de nuneiru pernunente en reqies uln du Anricu Lutinu, cono o Oriente Mdio, u Aricu e u Asiu. A qente viu nuis iniciuti vus de envolvinento brusileiro, nuis purticipuuo nos debutes. Lsse enquunento buseudo no urqunento de que u purticipuuo de upenus ulquns poucos puses nus qrundes questes de intervenuo hununituriu, de querru e puz no Oriente Mdio, e de ussuntos qeoestrutqicus nu Asiu nuo constitui un processo suuduvel, nu nedidu en que hu un deslocunento crescente do poder econnico. L, portunto, necessurio que esse novinento esteu uconpunhudo por unu nultipolurizuuo positivu. lsso icou evidente nos ultinos unos, no O1, por exenplo, que u nuo nuis o qrupo nuis upropriudo puru lidur con questes inunceirus. Precisunos de unu purticipuuo nuis unplu porque evidente que estunos diunte de desuios internucionuis que nuo estuo sendo resolvidos de nuneiru eiciente pelos puses de untes. Lsse urqunentou levou Lulu e Celso Anorin u enquuren o pus nuis utivunente en outrus reqies, ulqo que tunbn ocorreu en outros Lstudos, cono u lndiu e u Aricu do Sul. loi unu pocu sinbolizudu pelu expunsuo. Hoe venos unu reversuo desse processo, venos poucus iniciutivus nos ultinos trs unos. O rusil nuo ten nuis presenu no Oriente. Le unu certu nuneiru, estunos voltundo u unu pocu prLulu. Lu diriu ut que u utuuuo brusileiru hoe nuito nenos visvel do que nu pocu de lHC, consi derundo que nuquelu pocu huviu desuios internos nuito ortes. Apesur de huver unu continuidude polticu no qoverno do PT, hu unu qrunde dierenu nu ornu de enquunento no nbito externo. !"#$%&'$" ) PN "1H78" %4#%3'"'$I" /% 8%1+0." "#-, 0 '6.8$&0 /", %1%$BQ%,< %8 3",0 /% .%%1%$BC0 /" ?.%,$/%&'"K L1$I%. !'7%&O%1 Lste uno especiulnente ruin. lsso truqico porque ns receberenos os presi dentes du Chinu, Aricu do Sul e lussiu, uln do prineironinistro du lndiu, en un nonento en que ninqun vui querer suber de polticu externu, en que u Presidente esturu pensundo nus eleies. Llu nuo vui dedicur tenpo e enerqiu puru se uproveitur desse encontro, que unu oportunidude incrvel de inluenciur esses utores. L reulnente unu perdu. A neu ver, u situuuo nuo vui nudur nuito ups us eleies. Nos ultinos tenpos, u qente viu ulqunus iniciutivus, u nuis notuvel sendo o lununento du notu du responsu bilidude uo proteqer. L quundo u Lilnu percebeu que essu notu tinhu potenciul de cuusur un debute L1$I%. !'7%&O%1 O rusil ussuniu nuitus posies controversus durunte o qoverno Lulu, nus en vez de reverter essus posies, deixou de ter unu posiuo en reluuo u nuitos tenus. Ln reluuo u Conern ciu de Puz nu Suu sobre u Sriu (Oenebru ll) e nu Conernciu de Sequrunu de Munique, u prineiru o rusil enviou seu secreturioqerul e nu sequndu o rusil nuo teve quulquer purticipuuo. lorun sinuis inportuntes. A decisuo de nuo enviur o Ministro liqueiredo u Munique nundu puru u conunidude internucionul u nensuqen de que nuo estu interessudo en purticipur desse processo. Mus, nuis inportunte do que isso que nuo estur lu uustu o rusil do debute. Muitus inornues que nuo estuo ucilnente ucessveis circulun nessus reunies: quul u situuuo dos rebeldes, quuis suo os qrupos, etc. Se nuo estunos lu, nuo tenos ucesso u esses dudos. L isso desquuliicu o qoverno u ter unu posiuo sriu e soisticudu do ussunto. O rusil viru un expectudor upenus. Nuo un purticipunte que, de uto, ten ucesso privileqiudo. Lu ucho que existe unu dierenu inportunte en nundur o subsecreturio e o chunceler, que visto de unu ornu dierente. lsso, u neu ver, nuo oi unu decisuo do ltunurut,, oi unu decisuo du Presi dente, porque unu utuuuo orte senpre inplicu riscos. Hu unu oposiuo. Purticipur de eventos controversos pode cuusur reues nequtivus de vurios setores du sociedude, nus tunbn internucionulnente. Consone enerqiu e tenpo du Presidente. Llu sinplesnente nuo quer uzer isso porque nuo consideru os tenus un elenento cruciul puru u reeleiuo, principulnente. 08 !"#$%&'$" ) E&'C0 /7", /$>%.%&B", &0 R85$'0 /%,," &0I" "'7"BC0 /0 F.",$1 &0 3%&N.$0 $&'%.&"3$0&"1 ,%.$"8 78 .%370 %8 G7%,'Q%, /% H."&/% %&I%.H"/7."< 3080 0 L.$%&'% S6/$0< % &0 1"&B"8%&'0 % /%>%," /% 30&3%$'0, 3080 0 /" .%,#0&,"5$1$/"/% "0 #.0'%H%.9 !"#$%&'$" ) E850." 0 /$,37.,0 /" +$,'-.$" /" #012'$3" %4'%.&" 5.",$1%$." '%&+" #0. '."/$BC0 " /%>%," /" $/%$" /% 30&'$&7$/"/% "0 10&H0 /0, H0I%.&0,< 6 #0,,2I%1 30H$'". 78" .7#'7." %&'.% 0, /0$, H0I%.&0,K !"#$%&'$" ) S", " #012'$3" %4'%.&" /% J71" >0$ I$,'" 3080 "85$3$0,"< .%3%5%&/0 #0. $,,0 3.2'$3", /% 87$'0, ,%'0.%, /" ,03$%/"/%9 T0$ I$,'" 3080 78 U#",,0 8"$0. /0 G7% " #%.&"V9 W"1I%X %4$,'" %,," #.%037#"BC0 #0. #".'% /" ?.%,$/%&'"9 qlobul e que isso, en ulqun nonento, iriu requerer unu purticipuuo utivu delu, nuo quis continuur o debute. Llu reou o Putriotu que, nuquele nonento, u se huviu tornudo unu pessou chuve no debute sobre intervenuo nilitur. L1$I%. !'7%&O%1 Se voc conpuru Lulu e Lilnu, eu ucho que hu duus questes principuis. Prineiro, nuo existe un interesse pessoul du Presidente, o que huviu no cuso do Lulu, que utilizuvu o ltunurut, cono unu errunentu chuve. O sequndo consequnciu du prineiru: unu retruuo en quuse todus us ureus, unu decisuo de nuo nuis se proetur. L1$I%. !'7%&O%1 O Ministro deu un urqunento nuito orte, uo nostrur que u polticu externu un elenento inportunte do desenvolvinento interno. A Presidente nuo enxerqu nuitu utilidude nu polticu externu e en neqociues diplonuticus sobre ussuntos que, puru elu, nuo uetun o desen volvinento econnico do rusil de nuneiru diretu. Llu chunu isso de diplonuciu de resultudos e, inclusive, cobrou nuito que o Putriotu explicusse nelhor cono u polticu externu contribui uo desen volvinento econnico. Lssu ulu do liqueiredo oi unu tentutivu de explunur isso. Lxiste un ruciocnio no ltunurut,, que eu considero correto, de que u unicu nuneiru de convencer u Presidente de que o ltunurut, inportunte liqur u polticu externu de nuneiru nuito cluru con o proeto de desenvolvinento econnico deendido por elu. Aqoru, eu pessoulnente ucredito que unu proeuo qlobul precisu olhur uln do inpucto inediuto. L bvio que se u conunidude inter nucionul nuo consequir resolver u situuuo du Sriu este uno, nuo huveru inpucto positivo inediuto puru u econoniu brusileiru. Mus se todo nundo utuur dessu nuneiru, ninqun nuis vui olhur uln du prpriu reqiuo, e u qente vui voltur u viver en unu situuuo cono u de luundu, nos unos 100O, quundo ninqun entruvu nu discussuo de cono lidur con esse tipo de questuo. Cono o rusil ten unbies qlobuis nuis u lonqo pruzo, preciso pensur que u discussuo utuul nu Sriu nuito inportunte puru o debute sobre cono lidur con situues desse tipo. Hoe u Sriu, nus ununhu pode ser Anqolu ou outru reqiuo que seu nuis inportunte puru u qente. L u tulvez u huu un precedente estubelecido. O rusil nuo purticipou do debute nu Sriu. Lessu ornu, deixu de inluenciur unu questuo que duqui u trs unos pode virur un debute nuito inportunte en nbito interno. Lntuo eu ucho nuito periqoso dizer que u qente nuo se inportu con isso. L1$I%. !'7%&O%1 O rusil clurunente se queinou durunte o qoverno Lulu. Purticipou dus discusses sobre Oriente Mdio e oi criticudo por todos os L1$I%. !'7%&O%1 Lu ucho que, en ternos de princpios e nornus que quiun u utuuuo brusileiru, nuo vinos unu rupturu. Mus vinos, sin, unu rupturu nu nuneiru cono se uz u polticu externu. A utuuuo nuis visvel do Lulu oi continuuuo du polticu externu do lHC, que, nos ultinos unos de seu qoverno, se envolviu cudu vez nuis nessus questes. A qestuo utuul sinulizu unu retruuo. Nesse sentido, hu un elenento de rupturu, porque se trutu de unu interrupuo do processo de expunsuo. Nuo hu ulterues en ternos de conteudo, pois o rusil nuo nudou de posiuo en reluuo u tenus cono nudunu clinuticu, entre outros. O que ucontece que o rusil deixou de deender suus posies de nuneiru utivu e, en vurius instncius, deixou de ter unu posiuo cluru, cono o cuso du Sriu. O pus ten unu posiuo oiciul, nus nuo investe puru inluenciur o debute qlobul de uto. !"#$%&'$" ) E8 "7/$Y&3$" #;51$3" &0 !%&"/0 < &0 $&23$0 /% >%I%.%$.0< 0 S$&$,'.0 T$H7%$.%/0 /%7 H."&/% Y&>",% D $/%$" /% 7'$1$X"BC0 /" #012'$3" %4'%.&" 5.",$1%$." 3080 $&,'.78%&'0 #"." 0 /%,%&I01I$8%&'0 $&'%.&09 E850." &C0 ,%M" 78 ".H78%&'0 &0I0< %,," $/%$" M7,'$>$3".$" %,," .%'."BC0 /0 F.",$1 &0 3%&N.$0 $&'%.&"3$0&"1K 1. \deo disponvel en http://www.senudo.qov.br/noticius/T\/plenurioConissoes`.usplNL_ACLSSO~S&cod_nidiu~c`OcO1&cod_video~c100oG ?%.H7&'0 #0.G7% 0 $8#"3'0 /%,,", G7%,'Q%, &0 R85$'0 $&'%.&0 &%8 ,%8#.% 6 I$,2I%1 #%1" ,03$%= /"/% 3$I$19 * G7%,'C0 ,2.$" 6 78 %4%8#109 Z 09 !"#$%&'$" ) *$&/" &0 !%&"/0< 0 S$&$,'.0 >"107 87$'0 %8 $&317,C0 ,03$"1< /%,'"3"&/0 0 #"#%1 /0 F.",$1 3080 .%>%.Y&3$" &0 '%8"9 E1% >"107 /" %4#0.'"BC0 /% #.0H."8", ,03$"$, " 07'.0, #"2,%,9 [0,'".$" /% ,"5%. 0 H"&+0 $&'%.&0 /$,,0< L1$I%. !'7%&O%1 Lu ucho que u decisuo de ocur nenos en questes de sequrunu e nuis en questes de cooperuuo tuticu porque ten nuis chunce de qunhur u uprovuuo du Presidente. Lilnu ten unu conpreensuo nuior sobre questes de conrcio, cooperuuo e desenvolvi nento do que diplonuciu e debutes estrutqicos de sequrunu. L unu decisuo polticu tentur nostrur puru u Presidente que u polticu externu inportunte pelo neio du cooperuuo. L o rusil ten nuito u conpurtilhur. Suu experinciu vule nuito puru puses que estuo tentundo replicur os proqrunus sociuis du ultinu dcudu que tiverun nuito xito por uqui. O problenu du cooperuuo, u neu ver, o custo, nuis elevudo do que o decorrente dus neqociues de sequrunu. Lilnu reduziu o orunento puru todos os proqrunus de uudu hununituriu, uudu uo desenvolvinento, etc. Lu ucho certu essu decisuo do liqueiredo de ocur nesses tenus, nus sou nuito ctico nu cupucidude de convencer u Presidente de liberur recursos. Lu ucho tunbn nuito util, nus elu custu. O rusil precisu cudu vez nuis ir uln de neru nente ununciur qrundes proetos e pussur u investir nuis en proqrunus de uvuliuuo de proe tos, o que uindu nuo uz. Se or reulnente udotur essu estrutqiu, vui ter de investir pesudunente en conhecinento sobre u qestuo de proeto, de desenvolvinento en reqrus... Lxiste un debute qlobul sobre trunspurnciu de doues do quul o rusil nuo purticipu. A polticu de cooperuuo dininui bustunte e isso ne deixu ctico. L1$I%. !'7%&O%1 Por un ludo, isso verdude. L inportunte ter unu trunsernciu de conheci nento. Lu ucho que precisunos tunbn reconhecer que nuitos desses qovernos nuo tn cono inunciur proetos cono o olsu lunliu, nuo tn recursos puru inunciur proetos que uunenten u produtividude uqrcolu, etc. Munter escritrios du Lnbrupu nu Aricu custu dinheiro. O rusil purticipu do lundo lAS, que qunhou certu !"#$%&'$" ) E7 '%&+0 " $8#.%,,C0 /% G7% " Y&>",% /0 F.",$1 &%,,%, #.0M%'0, 6 8"$, %8 '."&,>%.Y&3$" /% .%37.,0, +78"&0, /0 G7% 308 /0"BQ%, %8 /$&+%$.09 J$ 78" 8"'6.$" &" G7"1 0 ,%&+0. >0$ %&'.%I$,'"/0< %8 G7% 0 .%,#0&,NI%1 #0. %,," N.%" &0 \'"8"."'] >%X 78" 8%'N>0." $&'%.%,,"&'%9 E1% /$,,% G7% ", /0"BQ%, ,%.$"8 3080 /". 78 #."'0 /% 308$/" % I$.". ", 30,'",9 ludos. Mus ussin. Nuo possvel se envolver qlobulnente tendo nedo de crticus. Nu Sriu, estunos diunte de unu situuuo sen sudu. Aqoru, eu ucho que essus crticus upontun puru un uto de que nos esquecenos us vezes. Antes, eru upenus un qrupo de poucos puses que tonuvu todus us deciseschuve. Lrun os nen bros pernunentes do Conselho de Sequrunu dus Nues Unidus (CSNU). Le unu certu nuneiru, o rusil se suiu nuito ben nesse cenurio, pois nuo precisuvu se preocupur nuito con conlitos internucionuis, nuo tinhu qustos nilitures nuito ultos. S que esse nundo que deixuvu o rusil en unu situuuo trunquilu estu se desuzendo. Os nenbros do CSNU nuo tn nuis cupucidude de lidur con essus situues sozinhos. \ivenos en un nundo con instituies que nuo releten nuis u distribuiuo de poder de hoe. L, portunto, undu nentul que os enerqentes ussunun nuis respon subilidudes. L cluro que untes o rusil nuo tinhu essu cupucidude, nus dizer que o rusil nuo deve pensur nesses ussuntos periqoso, porque se o rusil se recusu u ussunir unu responsubilidude, ulqun vui. L pode ser os LUA, que tn interesses purticulures no Oriente Mdio, u Chinu... A neu ver, trutuse de un urqunento periqoso e, de certu nuneiru, bustunte conservu dor e tulvez ut inluenciudo pelo ponto de vistu do norte qlobul. A qente uindu vive en un nundo en que us qrundes ideius, nornus, conceitos e perspectivus suo deinidus e resolvidus no nundo industriulizudo. A ideiu de que o rusil nuo devu se neter conplexu e estu dentro de unu nurrutivu unericunu. L isso porque o rusil pode utrupulhur. loi esse tipo de crticu que tivenos quundo o rusil coneou u se posicionur sobre u interven uo du OTAN nu Lbiu. A lrunu violou o enburqo de urnus, enviundo urnunentos puru os rebeldes nuquele pus. loi unu cluru violuuo no direito internucionul. uundo o rusil e u lndiu uponturun esse uto, u OTAN disse clurunente: 'isso coisu de qente qrunde', ' vocs nuo entenden questes de sequrunu', 'nuo pru vocs'. Os puses du OTAN tunbn tn seus interesses. Ao deixur de purticipur desses debutes, o rusil entrequ unu qrunde vuntuqen estrutqiu e, consequente nente, econnicu. % ,% 6 78" "#0,'" "3%.'"/"< %8 .%1"BC0 D .%'."BC0 /0 #"2, &0, '%8", /% ,%H7."&B"9 10 L1$I%. !'7%&O%1 Lu ucho que u decisuo de ussunir u liderunu nessu ureu oi un pusso, considerundo u insutisuuo populur en reluuo uo proqrunu de espionuqen unericuno. Lsse prineiro pusso oi inportunte. Aqoru preciso nostrur que o rusil nuo upenus recebe todo nundo puru unu conernciu, nus, de uto, tunbn upresentu propostus concretus de cono lidur con essu questuo. L1$I%. !'7%&O%1 uundo u qente ulu de uudu econnicu uo desenvolvinento, se or, por exen plo, nu reqiuo, hu un inpucto inediuto, de ortulecer nuo s u situuuo econnicu, nus tunbn u situuuo polticu. Un qrunde proeto brusileiro que contribui uo desenvolvinento econnico nu olviu tunbn ten un eeito positivo nu situuuo polticu, pois u estubilizu. O qrunde obetivo reqionul do rusil deender os reqines denocruticos e nunter u estubilidude, que evitu luxos de reuqiudos puru cu, reduz o risco de crine orqunizudo internucionul. A estubi lidude polticu bon puru os investinentos brusileiros nessus reqies. Nu Aricu, uln dus questes dus votues, vinos qunhos inportuntes no pleito de cundidutos brusileiros en orqunizues inter nucionuis, cono o Oruziuno, o Azevdo. lsso nuo triviul, suo conquistus. Os dois tn tido unu utuuuo nuito bou. O Azevdo , entre os diplo nutus internucionuis, un dos nuis conhecidos do nundo. Le nuneiru tulvez un pouco ubstrutu, isso truz unu qrunde vuntuqen puru o rusil. Lle unu pessou nuito inportunte. Nu Aricu, hu o uspecto diplonutico e o uspecto econnico. A purticipuuo econnicu brusileiru cudu vez nuior. O rusil ten unu responsubilidude enorne de purticipur desses processos. S puru voc ter unu nouo, enpresus brusileirus en Mounbique puqun US$ oOO nilhes en inposto. lsso nuis do que u uudu econnicu unericunu ou europeiu. A inportnciu econnicu do rusil puru o qoverno de Mounbique nuito qrunde. lsso uz que o rusil tenhu responsubili dude en ussequrur que nuo huu instubilidude polticu, o que seriu pssino puru os investinen tos brusileiros. Muitus vezes u purticipuuo en proetos de desenvolvinento ubre portus puru enpresus brusileirus entruren no pus. Lu ucho que tunbn existe unu respon !"#$%&'$" ) *168 /% %,'.%$'". ", .%1"BQ%, 5$1"'%."$, % /% "&H".$". I0'0, %8 0.H"&$,80, 871'$1"'%."$,< +"I%.$" 07'.0, H"&+0, 308 " #012'$3" /% 300#%."BC0 %8 R85$'0 $&'%.&0K !"#$%&'$" ) *#%,". /% &C0 30&>%.$. #.$0.$/"/% D #012'$3" %4'%.&"< +N #%10 8%&0, 78" 5"&/%$." G7% " ?.%,$/%&'" @$18" 1%I"&'"< G7% 6 " G7%,'C0 /" H0I%.&"&B" /" $&'%.&%'9 !C0 ?"710 I"$ ,%/$". 78 %&30&'.0 %8 "5.$19 L1$I%. !'7%&O%1 Lxiste un dilenu porque u lCANN utuu de nuneiru bustunte independente e, u princpio, o uto de u lCANN ser subordinudu uo qoverno norteunericuno nuo ten uetudo u independnciu desse rquo. O problenu que u principul contrupropostu, que contu con o upoio du Chinu e du lussiu, inclui tirur o controle du qovernunu du internet du lCANN, pussundou u Uniuo lnternucionul de Teleconunicues (UlT), que, por ser du ONU, duriu nuito poder uos qovernos. Se essu propostu or inplenentudu, isso poderu ucilitur nuito o controle que os Lstudos !"#$%&'$" ) E8 07'75.0 ^_Z`< " ?.%,$/%&'" ,% %&30&'.07 308 0 aEL /" \a*::< T"/$ a+%+"/6< 03",$C0 %8 G7% >$307 /%>$&$/0 G7% !C0 ?"710 ,%/$".$" 0 %&30&'.09 b7"$, ,C0 0, $&'%.%,,%, /0 F.",$1 %8 M0H0K * \a*:: 6 ,750./$&"/" "0, Ec*< #0. $,,0 H0,'".$" /% ,"5%. G7"1 " #0,$BC0 /0 F.",$1< &" 8%/$/" %8 G7% 8% #".%3% G7% 0 F.",$1 /%>%&/% '$.". " 3%&'."1$/"/% /%,," 0.H"&$X"BC0 %8 .%1"BC0 "0 '%8"K subilidude hununituriu. Con u crise econnicu europeiu e unericunu, u qente nuo pode nuis upenus depender desses puses ricos puru lidur con cutustroes hununiturius porque, querendo ou nuo, u nuneiru cono esses puses lidun con essus situues seletivu. Alqunus cutustroes serven nuis do que outrus, e u purticipuuo dos enerqentes nesse sentido inportunte puru equilibrur u situuuo. Un dos puses que nuis receben uudu econnicu unericunu no Oriente Mdio lsruel. O Pl per cupitu de lsruel nuito nuior do que o du Pulestinu, o que levou o rusil u dour nuis puru u Pulestinu. lsso nostru que u purticipuuo en proetos de desenvolvinento nuito inportunte uo lonqo pruzo. visibilidude internucionulnente, nus o problenu que o rusil dou US$ 1 nilhuo puru esse undo, o que nuo suiciente puru qerur inpucto. Lntuo eu ucho que dizer que vunos contribuir nessu polticu de desenvolvinento e nuo puqur nudu... eu nuo sei se isso nuo pode conplicur esse proeto de querer ter un inpucto visvel. L1$I%. !'7%&O%1 Nuo, nuo hu. Muitos puses uqoru uquurdun essu conernciu en Suo Puulo puru entender quuis seriun us outrus nuneirus. Unu decisuo nuito inportunte, u neu ver, seriu nuo pussur unu lei que queiru quurdur todos os dudos de usuurios, por exenplo, de lucebook, uqui no rusil. A internet uncionu cono uncionu porque enpresus cono Oooqle e lucebook nuo precisun quurdur os dudos dos usuurios en cudu un dos puses en que utuu. lsso uunenturiu nuito o custo dessus enpresus, o que pode levur uo enruquecinento du internet livre. L un debute nuito conplexo, con nuitus vuriuveis, e eu ucho que essu conernciu tinu, porque u qente precisu ter un debute unplo, sobre cono quere nos lidur con essu situuuo porque o que uconte ceu uqoru con os LUA nuo unu situuuo sustentuvel. 11 !"#$%&'$" ) E&'C0 &C0 +N 78" #0,$BC0 30&,01$= /"/" "$&/"K !"#$%&'$" ) E8 /%X%85.0 /% ^_Z^< @75"$ ,%/$07 78" a0&>%.Y&3$" S7&/$"1 /% W%1%3087&$= 3"BQ%,9 ?".%3% G7% &" 03",$C0 0 F.",$1 ",,$&07 78" /%31"."BC0 G7% "#0$" " $&'%&BC0 /" c\W /% 3%&'."1$X". 0 '%8"9 *#0$". %,," #.0#0,'"< G7% /N 8"$, #0/%. "0, H0I%.&0, &"3$0&"$,< &C0 $.$" 30&'." 0 '."5"1+0 /0 a08$'Y [%,'0. /" \&'%.&%' %8 R85$'0 $&'%.&0< G7% $&317$ &0 /%5"'% IN.$0, ,%'0.%, /" ,03$%/"/%K !"#$%&'$" ) L /$N10H0 /0 SAE 308 " ,03$%/"/% 3$I$1 6 78 '%8" G7% "#".%3% 30&,'"&'%8%&'% %8 ,%7 '."5"1+09 L G7% 0 ,%&+0. #%&," /", $&$3$"'$= I", .%3%&'%, /0 H0I%.&0 5.",$1%$.0 &%,,% 3"8#0K L1$I%. !'7%&O%1 A oi u purticipuuo do Ministro dus Conunicues. Puru o rusil virur un pus inportunte, que contribui de nuneiru utivu nos debutes, preciso que tunbn deinu u uqendu, que upresente novus ideius e conceitos que poden, de nuneiru cluru e concretu, inluenciur us conversues. O rusil vui ter que lunur unu L1$I%. !'7%&O%1 O ltunurut, ez un esoro indito, sobretudo nu pocu do Putriotu, de se uproxinur du sociedude civil. A qente viu nuito u interuuo entre o Ministro e ucudnicos, repre sentuntes de setores, etc. A publicuuo de bloqs de ovens diplonutus tunbn contribuiu puru unu uproxinuuo do trubulho do Ministrio con u sociedude, porque u nuioriu du populuuo nuo entende quul u uutoridude de un Ministrio dus lelues Lxteriores, quul u inportnciu de unu diplonuciu orte e utivu. Mus esse un processo lento e que tunbn precisu de upoio du Presi dente. O MlL nuo conseque uzer isso sozinho. Nos ultinos neses, creio que vinos un processo interno inportunte no ltunurut,, no sentido de pronover un debute de cono reornur u polticu externu. Lstu circulundo no ltunurut, un ques tionurio unnino que oerece unu plutuornu puru todos os diplonutus e uncionurios uzeren propostus sobre cono nelhorur u utuuuo do Ministrio. Lssu unu nedidu inportunte. Aln disso, continuun nuitus iniciutivus, cono, por exenplo, os Liuloqos sobre Politicu Lxternu. O Ministrio convidu con requnciu ucudnicos, !"#"$ &'( )(*+( ,-.( queren exercer sobre u internet. lsso pode levur u unu situuuo nuito pior do que hoe, nu quul u internet controludu en ulquns puses, ucubundo con essu reulidude que tenos de ter unu internet ubertu e relutivunente livre. Puru puses dituto riuis, ucilituriu nuito u estrutqiu de querer bloqueur conteudo. L periqoso. Nuo suo duus opes uqruduveis. No qoverno brusileiro, existe insutisuuo en reluuo u posiuo du lCANN, nus o rusil continuu upoiundo oiciulnente u inportnciu desse qrupo. A decluruuo do rusil nuo oi nuito cluru. A princpio, o Ministro du [ustiu, [os Lduurdo Curdozo, upoiu o 56"645 74$, nus o Ministro de Conunicues, Puulo ernurdo, estu nuis ulinhudo con u posiuo chinesu e russu. notu iniciul, vui ter que tentur urticulur ulqun tipo de decluruuo inul. Mus isso tudo requer un donnio proundo do tenu, uln de uqilidude burocruticu puru desenvolver unu posiuo oiciul nus prxinus senunus e ter o upoio du Presi dente. lsso precisu ser eito untes du Conernciu, puru que esse encontro possu levur u ulqun resul tudo. Lxiste unu pressuo nuito qrunde puru que unu posiuo en unurrudo seu desenvolvidu. 12 L1$I%. !'7%&O%1 Lxisten vurios exenplos interessuntes. A Aricu do Sul ez unu cunpunhu nucionul puru explicur o conceito llCS uos suluricunos. \urios ninistros viuurun por todo o pus, purticipundo de eventos, puru explicur por que eru tuo inportunte o pus uzer purte desse qrupo. Lssu iniciutivu ubriu o debute e ortuleceu bustunte u discussuo. A lndiu, un pus que trudicionulnente nuo se envolviu nuito oru du suu reqiuo, coneou u ter unu utuuuo nuis qlobul e ez un esoro notuvel de utuur de nuneiru nuis trunspurente, de ter unu orte utuuuo nu ndiu sociul, que tunbn deu nuito certo. A qente viu o cuso interessunte du Alenunhu, que trudicionul nente nuo se envolviu en ussuntos de sequrunu internucionul e no inul dos unos 100O, pelu prineiru vez, purticipou de unu intervenuo nilitur nu luqosluviu. Nos ultinos unos, vinos unu trunsornuuo do debute publico nu Alenunhu, cudu vez nuis voltudu u ussuntos internucionuis. L uqoru, con u novu ninistru de Leesu, ucho que novunente vunos ter unu utuuuo nuis utivu du Alenunhu, senpre con un esoro nuito qrunde do Ministrio dus lelues Lxteriores u enquur u sociedude civil. Nenhun pus conseque sustentur unu utuuuo inportunte no nundo sen upoio publico. L1$I%. !'7%&O%1 O nunero reduzido resultudo dus restries orunenturius que o Ministrio soreu e sinbolizu un pouco o uto de o ltunurut, nuo ter unu inportnciu nuito qrunde no qoverno Lilnu. lsso ten inplicues u lonqo pruzo porque o tununho do corpo diplonutico nuito inpor tunte puru que un pus consiqu inluenciur un debute. Se nuo hu diplonutus o suiciente, o pus nuo ten L1$I%. !'7%&O%1 Lu ucho que o MlL nudou nuito, ubriuse bustunte, sobretudo nu pocu do Putriotu. A qente viu unu purticipuuo nuito orte, que nen existe en todos os puses. L conun dizer que o ltunurut, un ninistrio echudo, nus ucho que nuo nuis o cuso. uen reulnente qostu de purticipur dos debutes ten unplu oportu nidude. O desuio, u neu ver, dus universidudes purticipuren desse processo e dos ornuis cobri ren eventos internucionuis. Por exenplo, u Conernciu de Sequrunu de Munique nuo teve repercussuo ulqunu du ndiu do pus porque nenhun brusileiro purticipou. Lsse encontro oi nuito inportunte pru debuter o uturo no Oriente Mdio, e nuo ter representuuo lu oi un problenu. Lu ucho que u inprensu brusileiru, en qerul, precisu continuur ulundo dessus questes nesno con u polticu externu nuis pussivu. As universidudes tn unu responsubilidude enorne e eu ucho que poucus delus cunpren suu unuo ou usun todo o seu potenciul de virur utores internucionuis. As uculdudes brusileirus uindu nuo tn o peso e u visibilidude que deve riun, e eu ucho que preciso un esoro uindu nuior puru ortulecer purcerius, puru uunentur o nunero de intercunbistus, puru, de uto, colocur us instituies no nupu quundo u qente ulu dos debutes. Poucos ucudnicos brusileiros orun uo lrun Lconnico Mundiul en Luvos, nus nuitos unericunos purticipuvun. Lntuo eu ucho que esses suo ulquns pussos inportuntes, nus preciso lenbrur que esses processos denorun. Poden ut denorur unu qeruuo puru uzer u sociedude purticipur uindu nuis dus discusses internucionuis. !"#$%&'$" ) E8 ,7" 0#$&$C0< ,%.$" #0,,2I%1 "#.0I%$'". "1H78" %4#%.$Y&3$" /% 07'.0 #"2, #"." .%>0.B". %,,% /$N10H0K d%80, 78 H."&/% $&I%,'$= 8%&'0 &" #1"'">0.8" 0&1$&%9 PN %4%8#10, >0." /%,,% 3"8#0K !"#$%&'$" ) b7"1 0 $8#"3'0 /" .%/7BC0 /", I"H", /0 \AF. &" #012'$3" %4'%.&"K !"#$%&'$" ) E8 87$'0, /0, ,%7, ".'$H0,< 0 ,%&+0. .%>0.B" ,%7 #0&'0 /% I$,'" /% G7% " ,03$%/"/% 3$I$1 &C0 "#%&", #.%3$," #".'$3$#". /0, /%5"'%,< 3080 30&I%&3%. " ?.%,$/%&'" /% G7% " #012'$3" %4'%.&" 6 $8#0.'"&'%9 J%I"&/0 %8 30&'" 0, %,>0.= B0, /0 SAE #"." ,% "#.04$8". /" #0#71"BC0 3$I$1< +N "1H78" 30$," G7% #0,," ,%. >%$'" &0 ,%&'$/0 $&I%.,0K ornulistus, etc. Lu veo o Ministrio no cuninho certo. Mus puru reulnente uunentur o interesse publico nu questuo du polticu externu, u qente precisu que elu seu nuis utivu. Unu polticu externu utivu, do tipo que u qente viu nu pocu do Lulu, uudu nuito porque us decises do qoverno nuquelu pocu qeruvun debutes constuntes. Lu ucho que isso preciso puru uzer que u socie dude civil escute e nonitore con requnciu u utuuuo brusileiru no exterior. ucesso u inornueschuve sobre ussuntos conplexos uo redor do nundo. L preciso ter unu presenu diplonuticu orte puru purticipur dus neqociues e discusses. Nuo ter recursos hununos suicientes criu unu linituuo pernu nente que diicultu e reduz u credibilidude do rusil e u cupucidude de ussunir responsubili dudes en reluuo u qrundes tenus internucionuis. !"#$%&&#" &(!)%*+)( ,#-%*+( !"#$% ' ()'*(+,)-. /,)+'012,*'3 45'6 ! O Concurso de Adnissuo u Curreiru de Liplonutu (CACL) surpreendeu os cundidutos con o ununcio de upenus 1o vuqus este uno. Puru os que u encuruvun con reticnciu o retorno u ndiu de cO vuqus, o nunero oertudo en `O11 desuninou nuitos estuduntes que, ut entuo, nutriun unu perseverunu uindu pouco nuculudu nu buscu du reulizuuo do sonho de se tornuren diplonutus. Liunte du perplexidude qerudu, nuo ulturun discursos que explicussen u dininuiuo de vuqus (quundo en unulise conpurutivu uos unos unteriores). Surqirun runores oportunistus, explicues pseudointelectuuis e unu srie de culculos e levuntunentos estutsticos (ulquns vulidos, outros, inuteis). Nos trs dius de intervulo entre u divulquuo du porturiu e u publicuuo do editul, enerqiu unu nultiduo especiulistu en CACL, tunto de conenturistus polticos quunto de proetus do que seriu o upoculipse diplonutico. A pseudointelectuulidude pode ut chequr u ser divertidu (nuo hu nudu cono ver ulqun que leu ulquns trechos de loucuult uchur que u ten tudo u dizer sobre os nuis conplexos eniqnus enrentudos pelu cinciu). Lntretunto, en situues nuis srius, que poden desequilibrur us enoes de nuitos cundidutos e ulterur o runo de nuitus vidus, cunpre rechuur certos conteu dos colocudos sen critrio, porque poden qerur pnico e tonur propores indeseuveis. Provocues u purte, ustiu seu eitu: tunbn surqirun inuneros conenturios pertinentes, tunto sobre us possveis cuusus du reduuo de vuqus, cono u respeito de suus conse quncius. lenonudos intelectuuis derun especiul utenuo uo uto, onentundo relevuntes discusses nuo s entre os interessudos, nus tunbn nu ndiu e nu sociedude, de ornu nuis qerul. Nuo hu duvidus de que todo debute que qere relexuo suuduvel. Lntretunto, uo cundiduto que se encontru ubsorto no obetivo de ser uprovudo no CACL, reconenduse pruqnutisno. Le pouco Por Priscilu Anurul Zillo Lspeciulistu, nestre e doutorundu en Lireito pelu PUCSP. Proessoru de Lireito e diretoru qerul do Curso Supientiu. NUMLlO LL \AOAS/ANO !"# $!%!& '"&()'*#& !""# !""$ !""% !""& !""' !""( !")" !")) !")! !")* !")# *$ *! )"$ )"$ )"$ )"$ )"' !% *" *" )' !+$&( %+%*& %+*"' '+%%( '+!*) (+)(% '+'(! &+)') %+#!* %+#(! , !"#$%& ()*+) Se untes o concurso se upresentuvu en quutro uses ben distintus, en `O11 depurunos con unu divisuo ben dierente: seruo trs uses, nu pruticu divididus en upenus dois blocos. \eunos: LSTlUTUlA LO CACL `O11: vule, us vsperus du provu, questionurse sobre os notivos de decises polticus que, no nonento, suo inulteruveis. Os enredos contudos pelus vurius vozes poden ser dierentes, nus o cuptulo inul de todus us histrius nurrudus o nesno e estu consubstunciudo no editul publicudo no ultino diu 11. Portunto, queridos ulunos e leitores, horu de superur o estudo de choque, urrequur us nunqus, ubrir os livros e enrentur o qiqunte (uindu que s con upenus cinco pedrus e un estilinque). Neste esprito, upresentunos unu unulise sucintu dus principuis ulterues nu estruturu do concurso e que, portunto, deven ser obeto de utenuo redobrudu uo lonqo dessus ultinus senu nus que o unteceden. 13 -./0/ )2 A prineiru use ocorreru en OG de ubril. Suo novidudes relevuntes: lOlMATO: destu vez seruo upenus questes no ornuto CLlTO/LllALO (orun conpletunente elininudus us questes de nulti plu escolhu). NUMLlO LL ULSTOLS: uunentou puru 1c. Ln conpuruuo uo uno unterior, possvel uirnur que, en ndiu, oi ucrescidu unu questuo puru cudu disciplinu. Aqui entru un detulhe inportunte: o tenpo de provu pernunece o nesno (`hcO nu purte du nunhu e chcO nu purte du turde). Siqniicu, portunto, que o cundiduto teru nenos tenpo puru resolver us questes. Se untes u preocupuuo con o relqio u eru inportunte, uqoru uindu nuis cruciul. Podenos entender, en buses qeruis, que se suo G horus de provus (ou cGO ninutos) puru 1c questes, u ndiu que o cundi duto deve ter en nente de 1,0 ninutos por questuo. Procurundo nunter esse purnetro, icu nuis ucil nunter o oco e udninistrur o tenpo con subedoriu. Use u internet con noderuuo. uen nuncu se props u uzer unu pesquisu rupidu sobre un ussunto do estudo e se luqrou hu 1O ninutos perdendo tenpo no lucebook que utire u prineiru pedru. Preocupese nuis con o seu sono. Os bene cios que dornir ben truz suo enornes e inversu nente proporcionuis uos nulecios que u ultu de sono ucurretu. Lscolhu un ntodo de revisuo de conteudo. Ler livros nu nteqru uqoru nuo indicudo puru quen estu buscundo upenus relenbrur tpicos especi cos de unu nutriu. Preiru ichunentos, unotues de uulu e resoluuo de questes. Monte un cronoqrunu de estudos, estubelecendo prioridudes e obetivos concretos e uctveis. Nuo udiuntu proqrunur 1o horus de estudos por diu se sube que nuo vui cunprir. Llubore un pluneunento ruzouvel, que se udupte us suus necessidudes e possibilidudes, e siquo riqorosunente. luu e reuu us provus dos concursos unteri ores. \urios ussuntos tenden u se repetir con certu requnciu. leserve un tenpo puru exerccios sicos e outros hobbies. Lles suo inportuntes puru nunter o equilbrio e uliviur u tensuo. Pussudo o perodo de provus, sin, inprescindvel retonur os debutes sobre us polti cus envolvidus con o novo ornuto do concurso e nunero de vuqus oerecidos. Por oru, deseundo u todos bons estudos, querenos contrupor o u unoso loru, l e loco con o novo: Suor, Sereni dude e Supientiu -./0/ !2 Conposto pelu sequndu e pelu terceiru uses. lornun un s bloco porque, nu pruticu, nuo huveru intervulo relevunte entre us provus. Lnquunto u provu du sequndu use estu uqendudu puru o diu Oc de nuio, u prineiru provu du terceiru use seru no diu sequinte, O1 de nuio. Apesur de u sequndu use nuo upresentur nudunus (continuu ornudu por unu reduuo e ` exerccios), u terceiru etupu trouxe inovues: OLOOlAllA L POLlTlCA lNTLlNA ClONAL: uqoru, oiciulnente unidus en unu s provu. \erdude que, upesur de ter surpreendido ulquns, essu nudunu pode ser considerudu un tunto quunto conpreensvel, u que, pelo nenos nos ultinos dois concursos, houve questes nu provu de terceiru use de qeoqruiu que nuis se ussenelhuvun uo conteudo exiqido en polticu LlCAS OLlAlS SlMPLLS L lMPOlTANTLS: CACL `O11 LOCO 1 1 lASL ` lASL c lASL LOCO ` internucionul, e viceversu (cono, por exenplo, u questuo sobre o Acordo S,kesPicot, que cuiu en `O1c). Assin, nuo deve ser notivo de rustruuo. Principulnente uo chequr u terceiru use, o cundi duto deve ter en nente que se prepurou exuusti vunente puru unu provu cuo enoque nultidis ciplinur e que, portunto, pode se suir nuito ben se souber utilizur os conteudos upreendidos uo lonqo do tenpo, nus dierentes disciplinus, u seu uvor. LSPANHOL L llANCLS: uln de pertenceren u terceiru use, seruo disciplinus cobrudus, uqoru, en ornuto obetivo. Seruo bO questes de CLlTO/LllALO. \ule lenbrur u pontuuuo dierenciudu en reluuo u prineiru use: u notu de cudu iten seru iquul u O,bO ponto, cuso esteu corretunente respondido, ou de O,bO ponto nequtivo en cuso de erro. 14 !"#$#%! '(#)#'% *+ '!$,#*%*! ! O obetivo do presente trubulho contextuulizur o instituto do reuqio e upre sentur os reuqiudos unbientuis, que dizen respeito u unu nodulidude uindu nuo previstu nus nornus internucionuis. A inclusuo de novus nodulidudes de reuqiu dos, principulnente os econnicos e os unbientuis, considerudu inportunte puru o uvuno do instituto do reuqio, ussin cono puru utender u denundus internucionuis decorrentes dus nudunus clinuticus e dos destrutes nuturuis. A nornu centrul de estudo u convenuo internucionul de 10b1 denoni nudu de Lstututo dos leuqiudos. Lsse trutudo oi incorporudo pelu leqisluuo brusileiru e pelu lei de diversos outros Lstu dos e blocos, cono u Uniuo Luropeiu, u quul inclunos cono onte de estudo conpurutivo. Puru utendernos nosso obetivo, que o de upresentur us dierenus de trutunento urdico ucercu do tenu en nosso Lstudo e nu Uniuo Luropeiu, devenos deinir o insti tuto do reuqio e upresentur ulquns uspectos sobre u tenuticu. A deiniuo do que suo reuqiudos o prineiro norte u ser udotudo. \eunos o que deterninu o nencionudo Lstututo dos leuqiudos de 10b1: O trecho ucinu trunscrito deterninu o conceito internucionul de reuqiudos, princi pulnente o que tonunos u liberdude de qriur, unu vez que essu purte u que nuis clurunente nos uz entender o instituto. O excerto destucudo denonstru que ulquns elenentos suo essenciuis puru que unu ! #$%! &$'!()'!'* '* +*,-.)$/ $ !&0)*#1!( !"# %&'()* +&,&-. /& 0(##-)*& lNTlOLUAO Presidente du Conissuo du OA/SP puru o Lireito do leuqio, Asilo e du Proteuo lnternucionul, coorde nudor du luculdude de lelues lnternucionuis du lMU e proessor convidudo dus Universidudes de Anqers (lrunu), Lust London (lnqluterru) e Ldz (Polniu). 15 A ULSTAO LO lLlUOlALO NO MUNLO, NA UNlAO LUlOPLlA L NO lASlL 12#3-4" 5 6 7)8-'-9:" /" 3)#;" #)8(4-&/" 2< !&#& ". 8-'. /& =#).)'3) >"'?)'9:"@ " 3)#;" #)8(4-&/" &=*-A .)5B & C(&*C()# =).."&D E6F G() 3)'H& .-/" A"'.-/)#&/& #)8(4-&/& ); &=*-A&9:" /". 2##&'I". /) 6J /) %&-" /) 6KJL ) /) MN /) O('H" /) 6KJP@ "( ); &=*-A&9:" /&. >"'?)'9Q). /) JP /) R(3(,#" /) 6KMM ) /) 6N /) 0)?)#)-#" /) 6KMP ) /" !#"3"A"*" /) 6S /) T)3);,#" /) 6KMK@ "( &-'/& ); &=*-A&9:" /& >"'.3-3(-9:" /& R#4&'-5 U&9:" V'3)#'&A-"'&* /". W)8(4-&/".< 2. /)A-.Q). /) ':" )*)4-,-*-5 /&/) 3";&/&. =)*& R#4&'-U&9:" V'3)#5 '&A-"'&* /". W)8(4-&/". )'C(&'3" /(#&# " .)( ;&'/&3" ':" ",.3&; & C() .) A"'A)/& & C(&*-/&/) /) #)8(4-&/" & =).."&. C() =#))'AH&; &. A"'/-9Q). =#)?-.3&. '" EJF /& =#).)'3) .)A9:"X EJF G()@ ); A"'.)C(Y'A-& /) &A"'3)A-;)'3". "A"##-/". &'3). /) * /) O&')-#" /) 6KZ6@ ) #)A)&'/" A"; #&U:" .)# =)#.)4(-/& ); ?-#3(/) /& .(& #&9&@ #)*-4-:"@ '&A-"'&*-/&/)@ 8-*-&9:" ); A)#3" 4#(=" ."A-&* "( /&. .(&. "=-'-Q). ="*[3-A&.@ .) )'A"'3#) 8"#& /" =&[. /) C() 3); & '&A-"'&*-/&/) ) ':" ="..& "(@ ); ?-#3(/) /&C()*) #)A)-"@ ':" C()-#& =)/-# & =#"3)9:" /&C()*) =&[.X "( C()@ .) ':" 3-?)# '&A-"'&*-/&/) ) ).3-?)# 8"#& /" =&[. '" C(&* 3-'H& & .(& #).-/Y'A-& H&,-3(&* &=\. &C()*). &A"'3)A-;)'3".@ ':" ="..& "(@ ); ?-#3(/) /" /-3" #)A)-"@ & )*) ':" C()-#& ?"*3&#< +" A&." /) (;& =).."& C() 3)'H& ;&-. /) (;& '&A-"'&*-/&/)@ & )]=#)..:" /" =&[. /) C() 3); & '&A-"'&*-5 /&/) #)8)#)5.) & A&/& (; /". =&[.). /) C() )..& =).."& 3); & '&A-"'&*-/&/)< +:" .)#B A"'.-/)#&/& =#-?&/& /& =#"3)9:" /" =&[. /) C() 3); & '&A-"'&*-5 /&/) C(&*C()# =).."& C()@ .); #&U:" ?B*-/&@ 8('/&/& '(; #)A)-" I(.3-8-A&/"@ ':" 3)'H& =)/-/" & =#"3)9:" /) (; /". =&[.). /) C() 3); & '&A-"'&*-/&/)<^ E_#-8". '"..".F 16 pessou nuturul seu identiicudu cono reuqiudo: u persequiuo, u persequiuo por notivos inuceituveis (cono u reliqiuo), o receio dus consequncius neustus du persequiuo (risco de norte, principul nente), o uto de encontrurse oru de seu Lstudo de residnciu hubituul e por esse receio nuo querer retornur. A esses elenen tos podenos incluir ulquns outros: u uqu du pessou nuturul puru un destino considerudo sequro ou nenos urriscudo que o de procednciu e o receio de que seus direitos hununos seun desrespeitudos. As incluses ucinu suo decorrentes du evoluuo du unulise do instituto e du necessuriu nenuo uos direitos hununos, en unuo de suu crescente inportnciu. Ln continuidude uo nosso estudo, devenos deterninur quuis suo us ruzes que levun unu pessou u buscur o reuqio en outro Lstudo. [u estudunos o quesito receio e desrespeito, nus uindu nuo veriicunos que questuo uctuul levuriu u isso. O qrunde note que uz que seun qerudos reuqiudos en un Lstudo que busquen reuqio en outro o conlito entre qrupos polticos ou tnicos, que resultun, principulnente, en querrus civis, nus isso nuo siqniicu que us querrus entre Lstudos nuo qeren esse eeito. Lessu eitu, us populues civis que seun ulvo de persequiuo ou que tenhun suu reqiuo oriqinul de residnciu utinqidu por qrupos que u tonen ou u destruun se tornun reuqiudos nu nuior purte dus ocusies. Aln dessu nodulidude trudicionul de qeruuo de reuqiudos, podenos encontrur outrus, inclu sive ulqunus que uindu estuo sendo conceituudus e construdus. Lntre essus novus nodulidudes, tenos o reuqio unbientul e o econnico. No prineiro cuso, u nudunu do neio unbiente onde unu populuuo trudicionulnente viviu pode uzer que elu nuo possu continuur u subsistir en unuo du desertiicuuo ou du ulteruuo clinuticu e ut nesno de un desustre nuturul, cono oi o cuso do terre noto no Huiti hu ulquns unos. Nu sequndu hiptese, tenos udversidudes econnicus decorrentes de unu rupturu de tul nontu, que uriun que certu populuuo perdesse us condies inunceirus nninus de se ulinen tur e de nunter suu prole. Nesse ultino cuso, tenos nuito uindu u discutir, principulnente pelo uto de que, uo buscur nelhores oportu nidudes, unu pessou poderiu ser nelhor coniqurudu cono iniqrunte, e nuo cono reuqiudo. Puru udentrurnos no trutunento urdico que o rusil conere uos reuqiudos, devenos ter u percepuo de que o reuqiudo, en suu uqu, buscu u nelhor ulternutivu puru seu locul de destino, ou seu, unu reqiuo onde nuo continuuru u ser persequido, onde possu encontrur tolernciu reliqiosu, tnicu ou de quulquer outru nuturezu e onde possu continuur suu vidu enquunto persistiren en seu locul de oriqen us ruzes neustus que o levurun u uqu. O rusil ten sido cudu vez nuis utruente por uburcur qrunde purte dos unseios dos reuqiudos, sendo que, nos ultinos unos, udquiriu proeuo internucionul bustunte positivu en ternos econnicos. A Uniuo Luropeiu upresentu, nesno en tenpos de crise econnicu, us nesnus vuntuqens utribudus uo rusil, nus con o ucrscino de que se trutu do continente nuis rico do plunetu, e con un utor deterninunte, uo unulisurnos u questuo do reuqio: u proxini dude qeoqruicu con os principuis polos qerudores de reuqiudos, u suber, Aricu e Asiu. O utor proxinidude extrenunente relevunte nessu questuo, pois, nu nuioriu dus vezes, durunte o desespero inerente u uqu, o reuqiudo nuo ten condies de buscur desti nos nuis distuntes. Con reluuo uo conceito de reuqio no rusil e nu Uniuo Luropeiu, tenos que o trutunento idntico, upenus con u dier enu de que nosso pus, ussin con us denuis nues du Anricu Lutinu, dierenciu esse instituto en reluuo uo do usilo. A An ricu Lutinu pussou por un processo histrico de ditudurus nilitures quuse que de ornu uniorne en todu u reqiuo e, dessu ornu, criou o usilo cono ornu de proteqer nuis udequudunente os que suo persequidos por ruzes polticus. Ln outrus puluvrus, o rusil uceitu os institutos do usilo e do reuqio, e u Uniuo Luropeiu entende que o conceito do reuqio O lASlL L A UNlAO LUlOPLlA NO NO\O CONTLXTO lNTLlNAClONAL 17 lLlUOlALOS NO lASlL L NA UNlAO LUlO PLlA: OllOLNS L MOTl\OS `a`bcR V 7". 2.=)A3". >&#&A3)#-U&/"#). >2!a`bcR V 7" >"'A)-3"@ /& d]3)'.:" ) /& d]A*(.:" TdefR V 7" >"'A)-3" 2#3< 6g T)#B #)A"'H)A-/" A";" #)8(4-&/" 3"/" -'/-?[/(" C()D V 5 /)?-/" & 8('/&/". 3);"#). /) =)#.)4(-9:" ="# ;"3-?". /) #&9&@ #)*-4-:"@ '&A-"'&*-/&/)@ 4#(=" ."A-&* "( "=-'-Q). ="*[3-A&. )'A"'3#)5.) 8"#& /) .)( =&[. /) '&A-"'&*-/&/) ) ':" ="..& "( ':" C()-#& &A"*H)#5.) h =#"3)9:" /) 3&* =&[.X VV 5 ':" 3)'/" '&A-"'&*-/&/) ) ).3&'/" 8"#& /" =&[. "'/) &'3). 3)?) .(& #).-/Y'A-& H&,-3(&*@ ':" ="..& "( ':" C()-#& #)4#)..&# & )*)@ ); 8('9:" /&. A-#A('.3i'A-&. /).A#-3&. '" -'A-." &'3)#-"#X VVV 5 /)?-/" & 4#&?) ) 4)')#&*-5 U&/& ?-"*&9:" /) /-#)-3". H(;&'".@ j ",#-4&/" & /)-]&# .)( =&[. /) '&A-"'&*-5 /&/) =&#& ,(.A&# #)8k4-" ); "(3#" =&[.< TdefR VV 7& d]3)'.:" 2#3< Jg R. )8)-3". /& A"'/-9:" /". #)8(4-&/". .)#:" )]3)'.-?". &" Al'I(4)@ &". &.A)'/)'3). ) /).A)'/)'3).@ &..-; A";" &". /);&-. ;);,#". /" 4#(=" 8&;-*-&# C() /" #)8(4-&/" /)=)'/)#); )A"'";-A&;)'3)@ /)./) C() .) )'A"'3#); ); 3)##-3\#-" '&A-"'&*< unplo e, por essu ruzuo, enqlobu o que, puru ns, de ornu independente, o usilo. No rusil, o reuqio requlunentudo por nornu prpriu u Lei 0111/01 , u quul se coniquru cono un estututo nornutivo noderno e que ussinilou por conpleto os estututos internucionuis. Nessu lei, o conceito de reuqiudo utuulizouse e incluiu u questuo du inruuo uos direitos hununos: Aln de incluir os direitos hununos, u lei ucinu deterninou o reuqrupunento uniliur, que un instituto noderno e de curuter hununiturio inequvel. As nornus du Uniuo Luropeiu sobre o tenu suo senelhuntes us do rusil, por teren cono buse us nesnus nornus internucionuis. Suu principul nornu u Liretivu `OO1/oc/CL, du quul destucunos u ulusuo de expressu proibiuo du 'repulsuo' e u consideruuo de que u qruve uneuu pode enunur de diver sos uqentes, e nuo sonente diretunente do poder centrul do qoverno de un Lstudo. Nos itens ubuixo, upresentunos ulquns dudos. Conorne u discutinos, us novus nodulidudes de reuqio, uln dus trudi cionulnente estududus, deveruo certunente ser ulvo de debutes cudu vez nuis proundos e requlures, en decorrnciu du necessidude de utender u novus denundus internucionuis relucionudus con problenus unbientuis e econnicos nundiuis. Totul: quuse b.OOO 0O reconhecidos por vius trudicionuis 1O reconhecidos por proqrunus de reussentunento Cercu de oO nucionulidudes dierentes Anqolunos e Colonbiunos lLlUOlALOS NA UNlAO LUlOPLlA Totul: quuse `.bOO.OOO Principulnente uricunos e usiuticos AS NO\AS MOLALlLALLS LL lLlUOlO A nodulidude de reuqiudo econnico consiste nu existnciu de condies sociuis e inunceirus internucionuis que uzen existir discrepnciu no nvel de desenvolvinento dos Lstudos de tul orden, que unu reqiuo do qlobo seu siqniicutivu nente nuis desenvolvidu que outru. Lssus ussinetrius qerun expectutivus de un destino nelhor puru os que buscun nudunu puru un Lstudo que oereu nelhores opor tunidudes de enpreqo, renuneruuo ou uscensuo sociul uo indivduo. O lLlUOlO LCONOMlCO ACNUl/rusil. Lireito lnternucionul dos leuqiudos. Proqrunu de Lnsino. rusliu: ACNUl, `O1O. AllLTO, Luiz Puulo Teles l. leuqio no rusil. A proteuo brusileiru uos reuqiudos e seu inpucto nus Anricus. rusliu: Ministrio du [ustiu / ACNUl, `O1O. OOLlNHO, Luiz l, lOLllOULS, Oilberto M. A.(Orqs.). Liretrio Nucionul de Teses de Loutorudo e Lissertues de Mestrudo sobre leuqio, Leslocunentos lnternos e Aputridiu. rusliu/Suntos: ACNUl / UniSuntos, `O11 (Suporte diqitul). [UlLUT, Liliunu L,ru. O Lireito lnternucionul dos leuqiudos e suu uplicuuo no ordenunento urdico rusileiro. Suo Puulo/rusliu: Mtodo/ACNUl, `OO1. PLlLllA, Luciunu Liniz L. O Lireito lnternucionul dos leuqiudos. Anulise Crticu do Conceito de 'leuqiudo Anbientul'. elo Horizonte: Lel le,, `O1O. lOLllOULS, Oilberto Murcos A. Lireito lnternucionul dos leuqiudos. Unu perspectivu brusileiru. ln: Anuurio rusileiro de Lireito lnternucionul n. ll, v. 1, elo Horizonte: CLLlN, p. 1G111o, `OO1. \LlLT, vette (Orq.). Os riscos. O honen cono uqressor e vtinu do neio unbiente. Suo Puulo: Contexto, `OO1. 18 O lLlUOlO AMlLNTAL Aln du buscu de oportunidudes nelhores, nuo podenos deixur de lenbrur que, nuitus vezes, o indivduo buscu un locul onde possu sobreviver. A situuuo nu quul se encontru tuo depuuperudu que u buscu por un locul con nuis oportunidudes tornuse unu questuo de sobrevivnciu. Lssu nodulidude de reuqio ulvo de severus crticus, pois se conunde con o conceito de iniqruuo, que conpletunente distinto de reuqio. O reuqiudo unbientul uquele que, en virtude de proundus trunsornues do neio unbiente onde se encontru, nuo pode pernunecer no seu locul hubituul. Lssus ulterues, reqru qerul, suo deterninudus cono desertiicues, enpobrecinento do solo, ulteruuo clinuticu ucentuudu, contuni nuuo do solo, entre outrus. Aln du ruzuo ucinu expostu, tenos uindu u questuo dos desustres nuturuis cono terrenotos, nurenotos, utividude vulcnicu e uruces, que, en nuitos cusos, nudun con pletunente u situuuo de deterninudus reqies e qerun situues insustentuveis de sobrevivnciu. Levenos unulisur, nesse cuso, que us constuntes uqresses uo neio unbiente e, principulnente, o uquecinento qlobul tn uqruvudo o problenu, deterninundo o deslo cunento de qrundes populues, us quuis CONCLUSAO Ante o exposto, conclunos que novus nodulidudes de reuqio deven ser estududus puru u nodernizuuo dus nornus internucionuis sobre o tenu e que, se o reuqio unbientul discutvel, ele u se coniquru cono un uto que deve ser uten dido pelo Lireito lnternucionul, suus nornus, seus institutos e seus instrunentos de proteuo internucionul. poden ser considerudus pelu ideiu en estudo cono reuqiudos unbientuis. Outro utor de uqruvunento o crescinento populucionul, o que qeru unu nuior ocupuuo de espuos, disputu de locuis puru norudiu e desenvolvinento de utividudes uqrcolus e pustoris, entre outros. Os principuis instrunentos destinu dos uo problenu do reuqiudo unbientul suo us nornus internucionuis de conbute uos problenus unbientuis qlobuis, cono o do uquecinento qlobul. Por essu lqicu, o con bute uo problenu unbientul qeru nenos reuqiudos unbientuis. Mus cono u questuo do reuqio unbi entul se upresentu nu nesu nesno con tuntos esoros dos unbientulistus en editur nedidus internucionuis de conbute uos proble nus unbientuis qlobuis, devenos uprinorur us nornus internucionuis sobre reuqio e incluir o reuqiudo unbientul cono unu nodulidude u ser utendidu. lLlLlLNClAS lLlOOlAllCAS 19 !"#$%& $(!)*&+ $)*,-& !./,$0& ! !#$%&'()'$! *!+%(%!$ , -. /,.!*%-. *$,0), 1 $,/'23- /, 4-5$,6! , /,.%#'!(/!/, 0- 5$!.%( ! Ao lonqo dos ultinos unos, o rusil ten upresentudo inportuntes proqressos quundo se considerun questes relutivus u expunsuo do ucesso u oportunidudes puru os seus ciduduos. A pobrezu ten sido reduzidu de ornu ucentuudu, desde u ultinu dcudu, en todus us reqies do pus, uindu que en dierentes qruus. Lntre us cuusus nuis relevuntes, nister citur o xito de unu srie de polticus publicus e de reornus sociuis ulinhudus uo nercudo, principulnente uo setor uqrcolu. Le uto, o reoro u uqriculturu uniliur oi un dos pilures du estrutqiu de desen volvinento no ultino decnio. Os nurcos du inportnciu coneridu u uqriculturu uniliur suo os proqrunus lone Zero e rusil sen Misriu. O ultino, principulnente no que concerne uo oco dudo u inclusuo produtivu. Anbos contriburun puru u nelhoru contnuu nu quulidude de vidu e puru o uunento du rendu du populuuo, ussin cono reorurun unu tendnciu de reduuo du desiquuldude en un nundo onde crescentes tuxus de concentruuo de rendu e desiquuldude sociul suo reulidude tunto en econonius desen volvidus quunto en enerqentes, incluindo o llCS. Lssus polticus, nesno en un cenurio de crescinento econnico uqun do potenciul, tn indicudo unu tendnciu pronissoru quundo surqen en contextos de estubilidude nucro econnicu, pois colocun u uqriculturu uniliur en posiuo de destuque. A uborduqen do tenu en diversus perspectivus polticu, socioeconnicu, uqrcolu e unbientul uz do rusil unu reernciu en polticus de upoio u esse seqnento produtivo e truz u tonu u inportnciu du intensu cunpunhu dos novinentos sociuis do cunpo, dus ussociues e orqunizues de uqricultores, e du sociedude civil puru o estubelecinento de purnetros concretos de desenvolvinento. Lsse conceito coneou u qunhur oru no cunpo u purtir de 1001, con o unudurecinento de proqru nus de vulorizuuo du uqriculturu uniliur distin tos dus polticus unteriornente diriqidus u essu cuteqoriu de produtores. L inportunte noturnos que, enboru houvesse ues voltudus u esse setor unteriornente, elus huviun sido incupuzes de qerur resultudos concretos ut entuo. Un pusso inportunte nesse processo de unudurecinento deuse con o estubelecinento do peril do beneiciurio e de reqrus de ucesso us operues de crdito rurul uo PlONAl pelu leso luuo CMN n' `.101, de `1 de uqosto de 100b, que criou u Lecluruuo de Aptiduo uo PlONAl (LAP). A Lecluruuo uncionu cono docunento de identiicuuo do uqricultor uniliur, con o obetivo de proporcionur nuis sequrunu e uqilidude no ucesso u buse de dudos deste docu nento. Ln dezenbro de `O1c, quuse onze nilhes de LAP huviun sido enitidus, dus quuis 1,o nilhes se encontruvun utivus. O nvel de coberturu vuriu entre us unidudes du ederuuo, ulqunus do CentroSul, cono OO, MT, MS, Pl, l[ e SP, upresentun nvel de coberturu ubuixo de oO, porn u rede de coberturu estendese por todo o rusil, con orte presenu en estudos cono A, CL e lS. Ln `O11, declurudo pelu ONU o Ano lnternucionul du Aqriculturu luniliur (AlAl), o rusil ten nuito u conenorur en reluuo uo unudurecinento dessus polticus, tunto en ternos de nunutenuo du sequrunu ulinentur e crescinento econnico no setor uqrcolu, quunto de reduuo du pobrezu e dininuiuo dus desiquuldudes. Le ucordo con o Pluno Suru, perodo `O1c/`O11, no rusil, u uqriculturu uniliur !"#$%& ()#*"+% ,- !%&." Consultor do PNUL Proqrunu dus Nues Unidus puru o Lesenvolvinento no Proeto lA 11/OO0 lnovuuo en Polticus Publicus puru o Conbute u Pobrezu lurul e lortulecinento du Aqriculturu luniliur cono eixo du lnclusuo Produtivu e Sustentubilidude, e doutorundo en Lesenvolvinento e Meio Anbi ente UlC/PlOLLMA. 20 conhecidu cono o eixo centrul nu produuo de ulinentos e no enpreqo rurul. L o principul sustento du sequrunu ulinentur nucionul, sendo responsuvel pelu produuo de ulquns dos produ tos nuis inportuntes du ulinentuuo: uves e ovos (1O), nilho (10), leite (b1 do bovino), sunos (bo), eiuo (1O) e nundiocu (o1), contubili zundo 1,c nilhes de unidudes produtivus (o1 do totul de estubelecinentos ruruis) e 11 nilhes de pessous ocupudus, o que representu en torno de 11 dus ocupues no cunpo e cc do Pl uqropecuurio brusileiro. ! 1. O PlONAl un proqrunu de upoio uo desenvolvinento rurul, que ten cono buse o ortulecinento du uqriculturu uniliur cono seqnento qerudor de enpreqo e rendu, de nodo u estubelecer un novo pudruo de desenvolvinento sustentuvel que ussequre u nelhoriu du quulidude de vidu e u unpliuuo do exerccio du ciduduniu por purte dos uqricultores uniliures. Atruvs do PlONAl, buscuse redirecionur polticus e servios publicos de ucordo con us reuis necessidudes dos uqricultores uniliures, viubilizur u inruestruturu rurul necessuriu u nelhoriu do desenpenho produtivo e du quulidude de vidu du populuuo rurul, ortulecer os servios de upoio uo desenvolvinento du uqriculturu uniliur e elevur o nvel de cupucituuo dos uqricultores uniliures e denuis utores sociuis conpronetidos con o desenvolvinento rurul sustentuvel. superu os GO, conorne upontun estudos du lAO e do lNClA, con buse no Censo Aqro pecuurio de `OOG do lOL. A uqriculturu uniliur, inportunte lenbrur, especiulizudu no nercudo nucionul, revelundose inportunte no unbiente do ubusteci nento interno, nus contribuindo de ornu upenus nurqinul nu puutu de exportues. !"#$%" ' ()*$+, -$ ./012341,5 2,* 67+12/%8,+$5 9"*1%1"+$5 2,05,%1-"-,5 $* :01-"-$5 -" 9$-$+";<,= !"#$%" ' ()*$+, -$ >6? @*181-"5 $ 681A"5 +$7158+"-"5 0" #"5$ -$ -"-,5 -" B69 2,*4"+"-,5 2,* , /01A$+5, -$ 67+17/%8,+$5 9"*1%1"+$5 "4/+"-,5 4$%, C$05, 67+,4$2/D+1, -, EFG@ HIIJ 5$7/0-, :01-"-$ -" 9$-$+";<,= (K -$ ./012341,5 (K >6? @*181-"5 (K >6? 681A"5 (K 67+12/%8,+$5 9"*1%1"+$5 (K 69 "# $% &'()*) +,(*,, '&(!-* $. '+)(&!) !!'(,+/ !!!(*&! $0 !,)('!) -'('&* 1!(-)+ $2 !1(&'* !!(++' '(-1+ 3$ !(,')(!*! 1++('/) 11&(-+! %4 !(-!1(')) 1*,(11+ +)!(&!, 56 )(*// +(*+& !(-') 47 !&,('/* *-()', 1*(),+ 8# !,)(*-' &+('&* --()+1 0$ *,-(&+' )&&(+-& '1'(,-/ 08 -1-()-& +*&(/-/ )+*()!& 07 1/(,1! '*('!' )!(!,) 09 !)+(,/- 1+(-+1 -1(!1* 2$ +--(*)1 !/&(-!- 23 1+1(-*! ')'(*1/ !)-(,** 24 1--(&,) +&'(&!) '*&(*), 2: 1!*(*)- +!)(&+- '',(*&* 2" 1/&()&/ ',!(-'& +,'(/,* "; '-(/!! !-(/&' ))(!)& "< +),(,&/ !++(+++ *!('!, "# !!-(/), 1&()+! *&('&! "" !!(*/1 /(+1/ -(/,- "7 !('!*(&&+ +))(,/! +*-(&)1 7% )/1(,1! !)'(/1) !1-(&)) 74 ')1(/-, -*(-,+ /,(++, 72 !+&(,-, -'(1!/ !&!(,!& 9# *+(1+- )'(+!1 )'(-// !L!6M NI=OOP=QRR R=SPH=RJN R=PJT=OIH &' &' *&('&! $% '' '' '&(!-* $0 1' 1' 1!(-)+ "" !& !& -(/,- 2$ !)+ !)+ !/1(!&, $2 !1 !1 '(-1+ 9# !+/ !+/ )'(-// 0$ '!* '!* '1'(,-/ 2: >?@ '') ''+ '',(*&* %4 !-) !-) +)!(&!, "< !1* !1* *!('!, 23 ''+ ''+ !)-(,** 24 !-& !-& '*&(*), $. !,' !,' !!!(*&! 74 *& *& /,(++, 3$ >?@ )!* )!1 11&(-+! 08 -&+ -&' )+*()!& 47 *- *- 1*(),+ "; >?@ /' -/ ))(!)& 72 >?@ 1)& 1+, !&!(,!& 2" +// +// +,'(/,* 7% '/+ '/+ !1-(&)) "7 >?@ )/1 )/& +*-(&)1 07 *- *- )!(!,) 09 !)! !)! -1(!1* 8# ')1 ')1 --()+1 56 lonte: lOL Censo Aqropecuurio `OOG () Ul con nunicpios sen Aqricultores luniliures ! ! !(-') FU6BEM Q=QJQ Q=QRP R=PJT=OIH :9 :9 !,8"% C,* 69 Lntre os unos de `OOc e `O11, b,c nilhes de uqricultores ruruis uscenderun sociulnente. Lesses, c,1 nilhes pussurun u inteqrur u clusse ndiu, con qunho reul de b` nu rendu. At o uno de `O11, o crdito PlONAl uunentou `0O, sultundo de l$ b,1 bilhes puru l$ `1 bilhes, con tuxus de uros que vuriurun entre O,b u ` u.u puru investinento e 1,b u c,b u.u Ln todo o cuso, inportunte deinir uqriculturu uniliur cono unu ornu de produuo onde predoninu u interuuo entre qestuo, direuo e trubulho con poucu purticipuuo de trubulho ussuluriudo, con predoninnciu de nuo de obru tenporuriu. Ln torno de b dos estubelecinentos uniliures contrutun enprequdos pernunentes, enquunto nu uqriculturu putronul este percentuul !/1(!&, # 2"#<$6 A 2BCDBEFE <EGHCIEJ KL 6CBMEJLGHFLIMC KE $DBHGNJMNBE 6EFHJHEB 21 puru custeio. Con uunento de linite de crdito por operuuo de l$ 1cO nil puru l$ 1bO nil no PlONAl nuis Alinentos, e de l$ 1cO nil puru l$ cOO nil puru os setores de uviculturu, suinoculturu e ruticulturu, houve relevunte uunento no nunero de pessous beneiciudus, pussundo de bOO nil u 1bO nil. O linite de crdito puru investinentos en cooperutivus pussou de l$ 1O nilhes puru l$ cb nilhes, e oi observudo nuis de `b de uunento no linite de crdito de custeio por operuuo, que pussou de l$ bO nil puru l$ oO nil, e nos ultinos unos utinqiu l$ 1OO nil. Suo nuneros que nostrun u puunu e u inportnciu desse setor puru u econoniu e puru u sociedude, e o enpenho puru o ortulecinento do setor, nus que tunbn indicun que nuito uindu necessitu ser eito. No nbito dessu estrutqiu, u Aqriculturu luniliur contu uindu con o PlONAl lnovuuo, que destinu recursos u uros de ` u.u, por un perodo de ut 1b unos, puru irriquuo, urnu zenuqen, desenvolvinento de cultivo proteqido puru hortirutiqruneiros, uutonuuo, uviculturu e suinoculturu, e, uindu, utuulizuuo tecnolqicu puru bovinoculturu de leite e inclusuo de tecnolo qius desenvolvidus pelu lnovu LnpresuAqro. A uqriculturu uniliur contu uindu con o suporte do Proqrunu de Aquisiuo de Alinentos (PAA), que conpletou dez unos en `O1c, e visu u quruntir denundu estuvel uos uqricultores uniliures por neio dus conprus institucionuis. Aln de proqrunus publicos de ussistnciu ulinentur, con investinentos especicos puru o setor en crdito e sequro rurul, ussistnciu tcnicu, custeio, conpru de equipunentos, upoio uo ussociutivisno, entre outros, totulizundo l$ c0 bilhes puru o perodo `O1c/`O11. Outru iniciutivu undunentul dessus polticus, con eeitos nu reduuo du pobrezu nucionul e nelhoriu do ucesso u oportunidudes, oi ubordur us questes de qnero e uventude por neio do PlONAl Mulher e PlONAl [oven, que destinu nicrocrdito orientudo, uconpunhunento inunceiro e orientuuo puru proetos especicos puru esses publicos. O rusil ten evidente cupucidude de propiciur nelhor redistribuiuo de riquezus e resolver o problenu du pobrezu. A uqriculturu uniliur , sen duvidus, un dos recursos puru utinqir esse resultudo. Proqrunus e polticus de trunsernciu de rendu e estnulo u produuo uqrcolu vn desenpenhundo un pupel undu nentul nu nelhoriu dos indicudores sociuis do rusil nus duus ultinus dcudus. Luus lies principuis enerqen du experinciu brusileiru. Ln prineiro luqur, o ulinhunento dus polticus sociuis no cunpo con o nercudo desenpenhou un pupel inportunte nu reduuo du pobrezu, nesno durunte un perodo de estuqnuuo econnicu. Ln sequndo luqur, polticus nucroeconnicus e conerciuis nuo necessuriunente preudicun os pobres, sobretudo se os nveis qlobul e locul estiveren ulinhudos. No cuso especico de polticus que pronoven redistribuiuo de rendu, elus tenden u dur un contributo siqniicutivo nu lutu contru u pobrezu, nesno quundo o obetivo utivur u econoniu, uindu que en nvel locul. Aproveitur essu conunuo de utores no nonento en que o rusil vivenciu unu tendnciu de reduuo du desiquuldude entre us reqies, e entre ureus urbunus e ruruis, pode ser u chuve puru ulur o pus u nveis nuis elevudos de desenvolvinento. Apesur de visveis, os benecios du expunsuo du uqriculturu uniliur no pus uindu suo nuscurudos por curncius que exiqen utenuo e ues urticuludus, por exenplo, cG,o dus unlius ruruis uindu estuo en situuuo de indiqnciu, conorne o Proeto lone Zero, nuis de 1G dos estubelecinentos uniliures uindu nuo orun utendidos pelo PlONAl, upenus 1G,1 dos uqricultores receberun ulqunu ussistnciu tcnicu, sendo que no Nordeste este ndice buixu puru `,1 dos estubelecinentos (lAO/lNClA). Liunte dos resultudos obtidos ut o nonento, o prxino pusso deveru ser norteudo por unu nuior inteqruuo dus nulheres, con unpliuuo do ucesso destus uos recursos essen ciuis de desenvolvinento du uqriculturu. A nedidu relucionudu uos Obetivos de Lesen volvinento do Milnio visu u uunentur u produ 9LIKOIGHEP !"#"$ &' ()"#" `. A udouo de polticus coerentes entre si pressupe que u polticu conerciul nuo unule ou preudique os eeitos dus polticus puru o desenvolvinento e que us polticus de crescinento econnico nuo iqnoren ou unplien os eeitos nequtivos dessu utividude econnicu sobre o neio unbiente. 22 tividude, qerundo nuis iquuldude de oportuni dudes e enpoderunento. Huveru, uindu, u necessidude de ortulecinento de outrus polticus estruturuis cono u reornu uqruriu, nelhores ornus de ucesso u sequros, cunuis de coner ciulizuuo e, inclusive, u diusuo de tecnoloqius en proetos e proqrunus de desenvolvinento uqrcolu e produuo de ulinentos considerundo us nudunus clinuticus, que possivelnente teruo orte inpucto sobre os sistenus de produuo uqrcolu e ndices de desenvolvinento e pobrezu. Por ultino, nus nuo nenos inportunte, vule lenbrur que esse seqnento ten sido proun dunente uetudo pelo processo de qlobulizuuo, o que, por vezes, ocusionu reduuo de postos de trubulho e ucentuu os problenus sociuis tunto en zonus ruruis quunto nos centros urbunos. Hu uindu vurios desuios u seren enrentudos, cono: luzse necessuriu u proissionulizuuo do setor, o que inplicuru unu nelhor cupucituuo dos uqricultores uniliures e u identiicuuo de nichos de nercudo, uln de nuior uqilidude no processo de liberuuo de crditos e unu eetivu isculizuuo por purte do qoverno e du sociedude civil puru u reduuo de ruudes e irrequluridudes. A lutu contru u desiquuldude reqionul e de oportunidudes, u coernciu entre polticus e, cluro, o conbute u corrupuo estuo no topo du listu dos uturos desuios. u) Anpliur u produuo de ulinentos de ornu sociulnente e unbientulnente sustentuvel, b) Oerur novus ocupues produtivus, c) Melhorur o nvel de rendu dos uqricul tores uniliures, d) Pronover u reconversuo do xodo rurul e dos uqricultores en processo de exclusuo do neio produtivo, AllOS, l. P., CAl\ALHO, M., llANCO, S., MLNLONA, /- 0).)#*1+"+.)& 2*)31".%& 3" 45)3" 3" 0)&165"$3"3) 3) /)+3" 7#"&1$)1#"- Chupter 1` in urros, loquel und Ul,sseu (eds.) Lesiquuldude de lendu no rusil: unu unulise du quedu recente. lio de [uneiro: lPLA. `OOG. CLNSO AOlOPLCUAllO. 86#195$.5#" ,"*1$1"#- :#1*)1#%& /)&5$."3%&- 7#"&1$; (#"+3)& /)61<)& ) =+13"3)& 3" ,)3)#">?%- lOL. MLA. MPOO. lSSN O1OcG1b1. lio de [uneiro, p.1`G1, `OOG. lLllLllA, l., PHlLLlPPL, L., [ULlL, L. @A) /1&) "+3 ,"$$ %B 7#"C1$1"+ 2+)D5"$1.E: 10o1`OO1, Mucro econonic L,nunics1`: 100`cO. `OOo. lLllLllA, l. H. O., LLlTL, P. O., lA\ALLlON, M. :%F)#.E /)359.1%+ G1.A%5. H9%+%*19 (#%G.AI HJK$"1+1+6 7#"C1$L& :%F)#.E 0E+"*19&; MNOPQRSST- Polic, leseurch Workinq Puper. 11c1 ln: http://www wds.worldbunk.orq/externul/deuult/WLSContentServer/lWcP/l/`OO1/1`/Ob/OOO1boc10_`OO11`Ob1bOo 11/lendered/PLl/wps11c1.pd>. `OO1. PLANO SAllA LA AOllCULTUlA lAMlLlAl. @#"+&B%#*"+3% F13"&- :$"+."+3% % B5.5#%- Ln: http://portul.ndu.qov.br/plunosuru`O1c/>. Acessudo en: `b/O1/`O11. lA\ALLlON, M. 8 !%*K"#".1F) :)#&K)9.1F) %+ :%F)#.E /)359.1%+ 1+ 7#"C1$; !A1+" "+3 2+31"- :%$19E /)&)"#9A U%#V1+6- Puper bOoO. ln: http://elibrur,.worldbunk.orq>. `O1c. SLCOM @A) W)9#)."#1". B%# W%91"$ !%**5+19".1%+- 7#"C1$ $"5+9A)& +".1%+"$ K%F)#.E "$$)F1".1%+ K$"+- ln: http://www.brusil.qov.br>.`O1c. SOAlLS, l. \., SOAlLS, S., MLLLllOS, M., OSOllO, l. O.. !"&A @#"+&B)# :#%6#"**)& 1+ 7#"C1$X 2*K"9.& %+ 2+)D5"$1.E "+3 :%F)#.E- 2+.)#+".1%+"$ :%F)#.E !)+.#) U%#V1+6 :"K)# `1. `OOG. lLlLlLNClAS lLlOOlAllCAS e) Anpliur o poder de neqociuuo dos uqricultores uniliures nos nercudos qlobulizudos e u diversiicuuo produtivu, de ornu u proporcionur un luxo de rendu nuis requlur uo lonqo do uno, reduzindo u vulnerubilidude do uqricultor. !"#"$ &' ()"#"*+,-#./0 (0--0# ` 23 ! " #$%&$'(&)( *$ +,'(*- *(, .$/(01$, +2'$&)-&$, 3#+.+45 6-7$ 8$/- 9:(/ - ;.+ $7 <&(,=/)( > %-6?$%)*-5 %-6%$6'&( (, *$%),1$, *( 8-/=')%( $2'$&6( $ @&(6*$ 8(&'$ *(, (')A)*(*$, *$,$6A-/A)*(, 8$/- B'(7(&('CD EF5 6- $6'(6'-5 )6'$6,( *$7(6*( *$ '&(G(/?- $7 -:'&(, &$@)1$, *- 8(=,5 ,-G ( %--&*$6(0H- *-, +,%&)'I&)-, *$ .$8&$J ,$6'(0H- &$@)-6(/D +/$, $,'H- /-%(/)K(*-, 6(, %)*(*$, *$ L-&'- "/$@&$5 M/-&)(6I8-/),5 N:&)')G(5 #H- L(:/-5 .)- *$ O(6$)&-5 <$/- E-&)K-6'$5 .$%)P$5 #(/A(*-& $ ;(6(:,D Q, +,%&)'I&)-, *$ .$8&$,$6'(0H- *H- ,:8-&'$ R, (01$, *- ;.+ $7 S7G)'- /-%(/D TH- &(&- $2)@$7 ( (&')%:/(0H- %-7 -, @-A$&6-, 7:6)%)8(/ $ $,'(*:(/5 (/>7 *(, (,,$7G/$)(, /$@),J /(')A(, $ *- 8-*$& U:*)%)F&)-D Q #$@:6*-J #$%&$'F&)- V:=, M$&6(6*- N(&*-,- *$ "/7$)*(5 (8&-A(*- $7 WXXY5 > &$,8-6,FA$/ 8$/-, ,$'-&$, N:/':&(/ $ N-6,:/(& 6- +,%&)'I&)- *$ .$8&$,$6J '(0H- *$ #H- L(:/- 3+.+#L4D <(%?(&$/ $7 Z)&$)'- 8$/( [6)A$&,)*(*$ *$ #H- L(:/- 3[#L4 $ 7$,'&$ $7 M)6(60(, 8$/( M:6*(0H- \$']/)- ^(&@(, 3M\^J#L45 - *)8/-7('( P(/-: R .$A),'( #(8)$6')( ,-G&$ - '&(G(/?- *$,$78$6?(*- 8$/- B'(7(&('C 6-, $,'(*-, *( P$*$&(0H-D !"# %&' !'()' *+,' !"#$ #& #"'()*$+$ ! #$%&%'%$( )!* +*$%,!* -'%*#.+#'!* -#'./)+' &0" 1 ' 2&+3' 4"..+5+)+6'67 67 8#'5')9" 4'#' ". 6+4)",'8'. &" 87##+8:#+" 5#'.+)7+#"; <"=7 3'4+8'+. 6" 4'/. .76+', >.3#+8:#+". 67 ?74#7.7&8'@0" 6" A+&+.81#+" 6'. ?7)'@B7. >C87#+"#7. DA?>E; !"#$ &'()*)+, -*(+,$, +' ./0'1+* _ Q, +,%&)'I&)-, *$ .$8&$,$6'(0H- &$@)-6(/ *- B'(7(J &('C '`7 - -GU$')A- *$ (,,$,,-&(& (, (01$, *- ;.+ /-%(/7$6'$5 6(, %)*(*$, $ &$@)1$, G&(,)/$)J &(, -6*$ $,'H- ,)':(*-,D L-&'(6'-5 ,$&A$7 %-7- )6'$&P(%$ *- B'(7(&('C 8(&( *$7(6*(, /-%(),5 '(6'- (9:$/(, &$/(')A(, ( G&(,)/$)&-, 9:(6'- ( $,'&(6@$)&-,D Z$ P-&7( @$&(/5 (, (')A)*(*$, 9:$ -, $,%&)'I&)-, &$(/)K(7 ,H- ,$7$/?(6'$, R9:$/(, 9:$ ,H- P$)'(, $7 <&(,=/)(5 8-&>7 $7 $,%(/( 7$6-& $ &$@)-6(/)K(*(D a$6*- %-7- $2$78/- - +.+#L 2*31')41* 5 6"*1$ $7, *$ *4181+*+'$ +'$'03')9*: +*$ 3'/,$ ;$<(14=(1,$ +' >'3('$')4*?7,@ !"#$ &'()*)+, -*(+,$, +' ./0'1+* _ TH- ?F ,:G-&*)6(0H- *)&$'( ( 6$6?:7 *$8(&'(7$6'- -: *)A),H- $,8$%)P)%( $7 <&(,=/)(5 7(, -, +,%&)'I&)-, *$ .$8&$,$6'(0H- ,H- ,:G-&*)6(*-, $ &$%$G$7 )6,'&:01$, *( #$%&$'(&)( *$ +,'(*- *(, .$/(01$, +2'$&)-&$, 3#+.+45 *( 7$,7( P-&7( 9:$ -%-&&$ 2*31')41* 5 ;$$'$ '$<(14=(1,$ '$47, $"A,(+1)*+,$ * B"' =(C7, '0 D(*$#/1*@ 3+,%&)'I&)- *$ #H- L(:/-45 ?F :7( )6'$6,( (')A)*(*$ *$ %$&)7-6)(/5 UF 9:$ %$6'$6(, *$ (:'-&)J *(*$, $,'&(6@$)&(, A),)'(7 (6:(/7$6'$ ( %)*(*$ *$ #H- L(:/-b *$7(6*(, %-6,:/(&$,5 /)@(*(, R @&(6*$ 8-8:/(0H- $,'&(6@$)&( $ (-, *)A$&,-, %-6,:/(*-, )6'$&6(%)-6(), 9:$ ,$ ,)':(7 $7 #H- L(:/-b 8$*)*-, *$ /$@(/)K(0H- *$ *-%:7$6'-,b :7 )6'$6,- $,P-&0- *$ 8&-7-0H- %-7$&%)(/ $ $%-6c7)%( *(, $78&$,(, 8(:/),'(, $7 )6)%)(')A(, )6'$&6(%)-6(),b (8-)- R, )6,')':)01$, %:/':&(), $ (-, (&'),'(, 8(:/),'(,b %-6A`6)-, $ 8(&%$&)(, %-7 :6)A$&,)*(*$,b $6'&$ *)A$&,(, -:'&(,D !"#"$ &'()*+,-." 24 !"#$ &'()*)+, -*(+,$, +' ./0'1+* _ [7( *(, 8&)6%)8(), P:601$, *-, +,%&)'I&)-, *$ .$8&$,$6J '(0H- > U:,'(7$6'$ 7(6'$& %-6'('- 8$&$6$ %-7 (, $6')*(*$, @-A$&6(7$6'(), /-%(), _ 6H- (8$6(, @-A$&6-, $,'(*:(), $ 8&$P$)':&(,5 7(, '(7G>7 (,,$7G/$)(, /$@),/(')A(, $ 8-*$& U:*)%)F&)-D ",,)75 - %-6'('- $ %--8$&(0H- %-7 $,,(, $,P$&(, $,'('(), > G(,'(6'$ )6'$6,-5 (G&(6@$6*- AF&)(, F&$(,D EF @&:8-, *$ '&(G(/?- &$@:/(&$, $ %--8$&(0H- $7 8&(')%(7$6'$ 9:(),9:$& (,,:6'-, 9:$ $6A-/A(7 '$7(, )6'$&6(%)-6(),D ")6*( 9:$ :7 8&-U$'- ,$U( %(8)'(6$(*- 8-& :7( $,P$&( $,8$%=P)%(5 %-7- P-) - %(,- *( L&$P$)':&( ;:6)%)8(/ *$ #H- L(:/- 3L;#L4 $7 &$/(0H- R %(78(6?( 8(&( ( +28- WXWX5 ?F ,$78&$ :7( )78-&'(6'$ 8(&')%)8(0H- *- B'(7(&('C5 9:$ %:)*( *( 8&-7-0H- *$ '(), )6)%)(')J A(, )6'$&6(%)-6(/7$6'$ $ '&(G(/?( 6$,,$, 8&-U$'-, 2*31')41* 5 -,0, $' +E * <,,3'(*?7, +,$ '$<(14=(1,$ +' ('3('$')4*?7, +, F>; <,0 *$ 3('G'14"(*$ ' <,0 ,$ C,8'(),$ '$4*+"*1$@ H0 'I'03/, $'(1*0 *$ <*03*)9*$ 3*(* $'+1*( '8'): 4,$ 1)4'()*<1,)*1$J <,0, * +' 27, K*"/, '0 ('/*?7, L ;I3,$1?7, H)18'($*/ +' MNMNJ B"' *<*A*(E ,<,((')+, '0 O"A*1P !"#$ &'()*)+, -*(+,$, +' ./0'1+* _ #)75 -, +,%&)'I&)-, *$ .$8&$,$6'(0H- $2),'$7 '(7G>7 8(&( (8&-2)7(& - ;.+ *(, 8$,,-(, 9:$ A)A$7 6(, &$@)1$, 7(), 8-8:/-,(, *- <&(,)/5 P(%)/)'(6*- - 2*31')41* 5 Q'0,$ *4"*/0')4' "0* C(*)+' 3(',: <"3*?7,J 3,( 3*(4' +, F>;J +' $' *3(,I10*( +* $,<1'+*+' <181/P R$ ;$<(14=(1,$ +' >'3('$')4*?7, +'$')8,/8'0 */C"0 4(*A*/9, )'$$' $')41+,J SE B"' '$47, 0*1$ 3(=I10,$ +* 3,3"/*?7,@ 2*31')41* 5 6"*/ T * '$4("4"(* +,$ ;$<(14=(1,$ +' >'3('$')4*?7, '0 )U0'(, +' G")<1,)E(1,$@ VE <,)4(*4*?7, +' G")<1,)E(1,$ /,<*1$ ' '$4*C1E(1,$@ dD T- %(,- *- +.+#L5 %:&&=%:/-, 8-*$7 ,$& $6A)(*-, 8(&( $&$,8e)'(7(&('CD@-ADG&D %-7 -, 8-,'-, 6- $2'$&)-&D ",,)75 %-6P-&7$ - '$7(5 -, +,%&)'I&)-, %-6,:/'(7 - *$8(&'(7$6'- -: *)A),H- 8$&')6$6'$ $7 <&(,=/)(5 ,-/)%)'(6*- )6,'&:01$, -: ,)78/$,7$6'$ &$/('(6*- )6P-&7(01$,D EF '(7G>7 :7( %$&'( (:'-6-7)( 8(&( (@)& /-%(/7$6'$5 %-6P-&7$ - $6'$6*)7$6'- *- %?$P$ *- +,%&)'I&)- *$ .$8&$,$6'(0H-5 P:60H- 9:$ 6-&7(/7$6'$ > $2$&%)*( 8-& :7 +7G()2(*-&5 %(&@- 7F2)7- *( %(&&$)&( *)8/-7F')%(D !"#$ &'()*)+, -*(+,$, +' ./0'1+* _ Q '(7(6?- *-, +,%&)'I&)-, *$ .$8&$,$6'(0H- A(&)( 7:)'- *$ %)*(*$ 8(&( %)*(*$D EF *$,*$ $,%&)'I&)-, 9:$ 8-,,:$7 (8$6(, - %?$P$ $ (/@:6, P:6%)-6F&)-, 9:(6'- $,%&)'I&)-, 7()-&$,5 %-7- > - %(,- *$ .)- *$ O(6$)&- $ #H- L(:/-D T( %(8)'(/ 8(:/),'(5 $,8$%)P)%(7$6'$5 ,H- %$&%( *$ dW P:6%)-6F&)-, *$ %(&&$)&(5 $6'&$ *)8/-7('(,5 -P)%)(), *$ %?(6%$/(&)( $ (,,),'$6'$, *$ %?(6%$/(&)(5 (/>7 *$ %-6'&('(*-, /-%(), $ $,'(@)F&)-,5 '-'(/)K(6*- %$&%( *$ fX 8$,,-(,D [7 $,'F@)- 8-*$ ,$& :7( G-( P-&7( *$ %-7$0(& ( (8&$6*$& %-7- - ;.+ P:6%)-6( )6'$&6(7$6'$D \$&(/7$6'$ - ;.+ -P$&$%$ A(@(, *$ $,'F@)-, (-, (/:6-, *-, 8&)6%)J 8(), %:&,-, *$ .$/(01$, B6'$&6(%)-6(), *(, :6)A$&,)*(*$, D d *$,*$ ,:( @`6$,$D +,,( 8(&%$&)( '(7G>7 $,'F ,$6*- P$)'(5 8-& $2$78/-5 $7 &$/(0H- ( -:'&-, @&(6*$, $A$6'-,5 %-7- ( N-8( *- ;:6*- $ -, O-@-, Q/=78)%-,D / 0123'#43'" 56 76836169#,-." 6: ;." <,)*" !"#"$ &'()*+,-." 25 !"#$ &'()*)+, -*(+,$, +' ./0'1+* _ #)75 $: P:) %$*)*- *:&(6'$ - 8$&=-*- *$ %$&%( *$ :7 (6- 8(&( ( L;#L5 -6*$ -%:8$) - %(&@- *$ N?$P$ *$ \(G)6$'$ *( #$%&$'(&)( *$ .$/(01$, B6'$&6(%)-6(),D .$(/)K(A( (, P:601$, 6-&7(), *$ :7 %?$P$ *$ @(G)6$'$ *$ #$%&$'(&)(5 @$&$6%)(6*- ( 8(&'$ (*7)6),'&(')A(D "/>7 *),,-5 $&( &$,8-6,FA$/ 8-& /$A(& (, *$7(6*(, *( L;#L (- B'(7(&('C5 U:,'(7$6'$ 8-& ,$& -&)@)6F&)- *$,'$ ;)6),'>&)-D 2*31')41* 5 Q,<W SE 3*$$," 3,( '$$* 'I3'(1W)<1* ), ;>;2K@ !"#$ &'()*)+, -*(+,$, +' ./0'1+* _ EF 7:)'-, 8-6'-, 8-,)')A-, $7 '&(G(/?(& $7 :7 +,%&)'I&)- *$ .$8&$,$6'(0H-D N-7- 6H- ,H- 7:)'- @&(6*$, $ *$'`7 &$/(')A( (:'-6-7)(5 ,$ - *)8/-7('( $,'F *),8-,'- ( %&)(& )6)%)(')A(, %-7 (, 8&)6%)8(), $6')*(*$, /-%(),5 (, 8-,,)G)/)*(*$, *$ '&(G(/?- ,H- *)A$&,(,5 $,8$%)(/7$6'$ $7 :7( %)*(*$ @&(6*$ %-7- #H- L(:/-5 9:$ > ( %(8)'(/ $%-6c7)%( $ %:/':&(/ 6H- (8$6(, *- <&(,)/5 7(, '(7G>7 *( "7>&)%( V(')6(D #H- '(7G>7 :7( (/'$&6(')A( 8(&( (9:$/$, 9:$ 9:$&$7 ( %(&&$)&( *)8/-7F')%( 7(,5 8-& (/@:7 7-')A-5 ()6*( 6H- *$,$U(7 )& (- $2'$&)-& $ 6$7 9:$&$7 A)A$& $7 <&(,=/)(D N-7- *$,A(6'(@$75 ?F (,8$%'-, (*7)6),J '&(')A-,5 %-7- - P('- *$ - 8$&=-*- ,$&A)*- 6-, +,%&)'I&)-, 6H- %-6'(& '$78- 8(&( 8&-7-0H- -: &$7-0H-5 8-), '$%6)%(7$6'$5 (8$,(& *$ ,$&$7 :6)*(*$, @$,'-&(, (:'c6-7(,5 6H- P:6%)-6(7 %-7- -, 8-,'-, 6- $2'$&)-&D a(7G>7 ?F ( 9:$,'H- *$ P)%(&$7 :7 8-:%- *),'(6'$, *(, 8&)6%)8(), $,P$&(, *$%),I&)(, *- ;.+5 9:$ $,'H- $7 <&(,=/)(D 2*31')41* 5 6"*1$ $7, *$ 8*)4*C')$ ' +'$8*)4*: C')$ 3*(* * <*(('1(* +' 4(*A*/9*( ),$ ;$<(14=(1,$ +' >'3('$')4*?7,@ !"#$ &'()*)+, -*(+,$, +' ./0'1+* _ Q, +,%&)'I&)-, *$ .$8&$,$6'(0H- $7 ,) &(&(7$6'$ -&@(6)K(7 $A$6'-, 8-& %-6'( 8&I8&)(5 ('> 8-&9:$ %-6'(7 %-7 :7 -&0(7$6'- 7(), /)7)'(*-D N-6':*-5 %-7- ,H-5 6( 8&F')%(5 g$2'$6,1$,h *- B'(7(&('C 6-, $,'(*-, *( P$*$&(0H-5 @$&(/7$6'$ (8&$,$6'(7 @&(6*$ 8(&')%)8(0H- 9:(6*- ( #+.+ 8&-7-A$ @&(6*$, $A$6'-, 6(, *)A$&,(, %(8)'(), G&(,)/$)&(,D 2*31')41* 5 ./T0 +' G*<1/14*( , *<'$$, *,$ $'(81?,$ +, F>; L 3,3"/*?7,J 9E 1)1<1*418*$ <,0 , 1)4"14, +' *"0')4*( * 4(*)$3*(W)<1* +* 3,/#41<* 'I4'()*J <,0, * ('*/1X*?7, +' '8')4,$ B"' ('U)*0 8E(1,$ $'4,('$ +* $,<1'+*+' <181/ ," <*03*)9*$ B"' 'I3/1B"'0 *$ '$<,/9*$ +, D(*$1/ )* '$G'(* 1)4'()*<1,)*/@ 2*31')41* 5 VE * 3,$$1A1/1+*+' +' <'$$7, +, +13/,0*4* 3*(* =(C7,$ '$4*+"*1$ ," 0")1<13*1$@ O' B"' 0*)'1(* 1$$, 3,+' ,<,(('(@ (%$,,- (-, ,$:, ,$&A)0-,D #H- *)A$&,-, -, ,$&A)0-, 9:$ -, +,%&)'I&)-, 8&$,'(7 R, 8-8:J /(01$,5 %-7- 6(, F&$(, *$ (,,),'`6%)( %-6,:/(& 8(&( 8$,,-(, 9:$ '$6?(7 P(7)/)(&$, $7 (8:&-, 6- $2'$&)-&5 ( /$@(/)K(0H- *$ *-%:7$6'-, G&(,)/$)&-, 9:$ 8&$%),(7 ,$& %?(6%$/(*-, 8$/- ;.+ 8(&( ,$&$7 AF/)*-, 6- $2'$&)-& 37(), *$ WX 7)/ 8-& 7`, (8$6(, $7 #H- L(:/-45 (,,)7 %-7- (8-)- ( $78&$,(,5 )6,')':)01$, $ 8$,,-(, P),)%(, $7 '$7(, $%-6c7)%-,5 %-7$&%)(),5 %:/':&(), $ $*:%(%)-6(),D !"#$ &'()*)+, -*(+,$, +' ./0'1+* _ #)75 - *)8/-7('( 8-*$ ,$& %$*)*- 6H- (8$6(, 8(&( I&@H-, $,'(*:(), $ 7:6)%)8(),5 %-7- '(7G>7 8(&( -:'&-, I&@H-, *( [6)H-5 %-7- ;)6),'>&)-, -: 7$,7- I&@H-, /$@),/(')A-,5 %-7- ( NS7(&( V$@),J /(')A( $ - #$6(*-D B,,- -%-&&$ 9:(6*- 6-&7(/J 7$6'$ :7 *$,,$, I&@H-, 6$%$,,)'( *$ :7 8&-P),J ,)-6(/ ?(G)/)'(*- 8(&( ( %-6*:0H- *$ (')A)*(*$, /)@(*(, R, &$/(01$, )6'$&6(%)-6(),5 9:$ > U:,'(7$6'$ ( $,8$%)(/)*(*$ *-, *)8/-7('(,D ",,)75 - I&@H- &$(/)K( :7 8$*)*- P-&7(/ (- ;.+5 9:$ 8-*$ %$*$& -: 6H- - ,$&A)*-&5 8-& 8$&=-*- *$'$&7)6(*-D [7( A$K (%(G(*- - 8&(K- *( %$,,H-5 - *)8/-7('( &$'-&6( (- ;.+ 6-&7(/J 7$6'$5 &$'-7(6*- ,:(, P:601$, ?(G)':(),D !"#"$ &'()*+,-." / 5'8*":,#, =)>1 !639,95" ?,35"1" 56 @*:6'5, A 3618"91B(6* 86*"1 16#"361 ?)*#)3,* 6 ?"91)*,3 5" 070;< 26 ! !"#$ #& '()'*+,&"+( A evoluuo histricu dos direitos dos urodescendentes e u polticu do ltunurut, puru ucilitur o ucesso de neqrus e de neqros u curreiru diplonuticu. !"#$% '()*+" ,- ."/%01" 2 ,+'#"*%/+% !"# %&'#() *+ ,-../(' O ucesso de neqrus e de neqros uo nercudo de trubulho, tunto no nbito privudo, quunto no publico, oi, trudicionulnente, diicultudo por ruzes histricus, sociuis e econnicus. O lequdo du escruvizuuo, u reiteruuo ideolqicu do preconceito, con buse no nito du denocruciu ruciul re,reunu, e u ocupuuo en utividudes produtivus pouco vulorizu dus rotinizurun, cono se osse nuturul, unu situuuo eninentenente sociul. Los unos 100O en diunte, o novinento neqro tornouse nuis orqunizudo e pussou u denundur o -&0"#.-1-&2 de leis quruntido rus de seus direitos, ben cono u requerer u criuuo de nornus que izessen uvunur u uqendu urodescendente. Lu converqnciu desses utores, surqiu, en `OO`, no ultino uno do Ooverno lHC, u olsu Prnio de \ocuuo u Liplonuciu, cono resultudo, tunbn, dos conpronissos brusileiros ussunidos nu Conernciu de Lurbun, de `OO1, e do enquunento do Lnbuixudor [ouo Alnino, diretor do lnstituto lio runco u pocu. O obetivo declurudo do Proqrunu de Auo Airnutivu do ltunurut, proporcionur nuior iquuldude de oportunidudes de ucesso u curreiru de diplonutu e ucentuur u diversidude tnicu nos quudros do ltunurut,. At u prineiru dcudu dos unos `OOO, o unico enbuixudor neqro de que se tinhu notciu eru luinundo Souzu Luntus, noneudo por [nio uudros, presidente que intentou inpulsionur us relues entre Aricu e rusil, uo noneulo puru o posto en Ounu. Apenus en `O1O, chequvu, pelu prineiru vez, uo posto nuis ulto du diplonuciu o enbuixudor neqro enedicto lonsecu lilho, uncionurio de curreiru. Con o obetivo de conpreender o cotidi uno de quen buscu unu vuqu no ltunurut,, con o uuxlio du olsu Prnio, entrevistunos o sico Lrnesto utistu Mun [unior o econonistu e udninis trudor de enpresus loberto Avelur . % 3"45' !#61(" 7- 8".'9:" ; <(=4"1'.(' 0"( (1=4-1-&2'7' 7>#'&2- ' ?-52:" 7- @":" %41(&" A0"2"B &" C&52(2>2" ,(" 3#'&."+ Lrnesto ornouse en lsicu pelu Universi dude lederul du Purubu, en `OOb, en `OO0, recebeu o ttulo de PhL en lsicu Nucleur pelu Universidude de Munchester, no leino Unido, e, en `O1`, concluiu psdoutorudo en lsicu Nucleur pelo Luborutrio Nucionul de lsicu Nucleur e Purtculus do Cunudu. A nue brusileiru, contudoru, e ez especiulizuuo nu lunduuo Oetulio \urqus (lO\), o pui, quineense, econonistu e inqressou no nestrudo nu USP, nus oi ubiludo por notivos de persequiuo ruciul. Ln `O1c, sequndo uno en que Lrnesto recebe os benecios du olsu, oi uprovudo en prineiro luqur nu seleuo do Proqrunu de Auo Airnutivu do ltunurut,, (PAA). loberto ten duus qruduues: Adninistruuo de Lnpresus, pelu lO\, e Cincius Lconnicus, pelu USP, onde tunbn concluiu nestrudo nu disciplinu. lilho de pui nilitur e nue proessoru, unbos con ensino superior conpleto e u uposentudos, loberto u huviu sido contenpludo con u olsu, en `O11, uno en que cheqou u terceiru use. Puru ele, ser neqro no rusil 'ser orqulhoso do seu pussudo, presente e uturo. O rusil ten nududo, nuo nu velocidude e, nuitus vezes, nuo du ornu que querenos. Mus ser neqro, utuulnente, dierente de ser neqro nos tenpos dos neus uvs. Aindu dicil ser neqro, uindu hu preconceito, sen duvidu ulqunu. Mus tunbn hu nuis oportunidudes. A olsuPrnio un exenplo disso'. D"2"E ,-=#"7>9:"F G"'"'41(&"+."1 1. None ictcio, u pedido do entrevistudo. 1 27 H% #-?#' 7' (?>'47'7- &:" ."&5(52- 5-&:" -1 I>(&/"'# 7-5(?>'41-&2- '"5 7-5(?>'(5J &' 1-7(7' -1 I>- 5- 7-5(?>'4'1K+ ,>( 3'#L"5'M N#'9:" '"5 O"9"5J PQRS+ `. Histriu do rusil, Ldusp , oris luusto. c. A Orden do Proqresso, vurios orqs, Cunpus Lditoru, p. 10 A Constituiuo lederul de 10oo ten, cono un dos princpios que reqen o rusil en suus relues internucionuis, o repudio uo rucisno (urtiqo 1', \lll). Llencu, tunbn, cono un de seus undu nentos, u diqnidude du pessou hununu (urt. 1', lll). Aln disso, uirnu ser un obetivo undunentul u errudicuuo du pobrezu e du nurqinulizuuo, ben cono u reduuo dus desiquuldudes sociuis. Os direitos inscritos en nossu Curtu Muior representun us diretrizes busicus do ordenunento urdico nucionul. Hu dezenus de leis inruconstitucionuis, cono u Lei 01b0/1001, sobre crines resultuntes de preconceito de ruu ou de cor, e trutudos internucio nuis dos quuis o rusil purte, cono u Convenuo lnternucionul sobre u Llininuuo de Todus us lornus de Liscrininuuo luciul, udotudu nu ONU, en 10GG, e ussinudu pelo rusil en 10Go. !"#$%&'# )*+,-.*/0 10+ !+,0,2+,*/0+ bruncu, criou un inuqinurio coletivo, unplunente urruiqudo e diundido, de que o trubulho nunuul nuo ulqo honroso e de que os escruvos erun, no nuxino, nercudorius. Tunto verdude que, no lnp rio, os debutes no Purlunento sobre u uboliuo qiruvun en torno du necessidude de indenizuuo dos proprieturios. No livro % "#7-1 7" =#"?#-55", o uutor Oustuvo lrunco urqunentu que o 'Proqrunu de Ouro Preto', que ucilituvu u concessuo de crdito puru u qrunde luvouru, eru unu ornu de conpen suuo inunceiru uos exproprieturios de escruvos . Ao in e uo cubo, u enxurrudu de pupel noedu, levudu udiunte, en outros noldes, por lui urbosu, con u reqionulizuuo buncuriu dus enisses e con u novu Lei dus Sociedudes Anninus, resultou no Lncilhu nento. A conpensuuo puru os escruvizudos Nenhunu. Ao contrurio. A inseruo de neqros e neqrus nu sociedude estunentul, putriurcul e rucistu nuo contou con nenhun tipo de ucessibilidude, independentenente du dutu du ulorriu. Lnboru o Lstudo nuo concedesse cunuis institucionuis puru u purticipuuo plenu de neqros nu sociedude oitocen tistu, huviu resistnciu sociul duqueles diretu e indire tunente uetudos pelu escruvizuuo. A necessidude de se reorur uridicunente un inpedinento provu de que u pruticu, enboru interditu, pernunece recorrente. Podese encontrur purulelo histrico, u qrosso nodo, nu proibiuo de escruvizuuo do indqenu, nos tenpos coloniuis . A reiteruuo de leis contrurius u esse tipo de trubulho conpulsrio eru provu de que, upesur dos requlu nentos expedidos pelu Corou, continuuvuse explorundo nuo de obru indqenu. Arqunentos en prol do indqenu buseuvunse en critrios reliqiosos, porn, u histriu econnicu denonstru que o instituto du escruvizuuo do ndio nuo resultuvu en qunhos noneturios puru os colonizudores, dierente nente du escruvizuuo do neqro. A triunquluuo conerciul entre Anricu Portuquesu, Aricu (principulnente enin e Luon) e Lisbou criuvu un uluxo de dinheiro du colniu puru u netrpole, cuus nercudorius erun conpostus de cuchuu, uno e pessous escruvizudus. O instituto du escruviduo deixou nurcus indelveis nu conposiuo sociul brusileiru. O terno 'herunu' conunente utilizudo puru ustiicur us recentes nedidus de discrininuuo positivu, nus hu que se lenbrur que u herunu du escruvizuuo, du subnissuo orudu de neqros e de neqrus pelu elite O qoverno tenturu pronover o prineiro Censo nucionul en 1ob1, nus houve qrunde resistn ciu populur, sobrenuneiru, en Pernunbuco, Serqipe, Purubu e Aluqous. O qubinete conservudor ` c !(&2>#' 7- @-'& 3'=2(52- <-L#-2J 7- PTRUJ #-2#'2' ' V=".' 7' -5.#'W(X'9:" 28 do \isconde de Monte Aleqre ordenuru u obriqutorie dude do reqistro civil de nuscinentos e bitos e prescreveru u reulizuuo do 'Censo qerul do lnp rio'. O decreto cuusou revoltu entre os 'pretos e purdos pobres', cono os revoltosos de Puu d'Alho se denoninurun, pois u nedidu serviriu, nu perspectivu neqru, puru escruvizulos, visto que 'os inqleses nuo deixun nuis entrur uricunos', sequndo uirnou un uiz de Pernunbuco, en relutrio puru uo presidente du provnciu. Os denuis relutos dus uutoridudes locuis sequiun u nesnu linhu: us ues contrurius uo decreto de Monte Aleqre erun obru do 'povo rude', 'du purte nenos cultu du sociedude', 'de ideius unuticus e ninos desvuirudos'. Ln outrus puluvrus, u resistnciu populur oi vistu cono iqnornciu por purte dus uutoridudes, inconscientes du uneuu que o censo poderiu representur, uo exiqir que se declurusse suu cor, en unu sociedude escruvistu cono o rusil do Oitocentos . O voto eru ucessvel upenus uos honens livres, con rendu superior u `OO nil ris, puru ser eleitor, e 1OO nil ris, puru ser eleito. A purtir de 1oo1, u Lei Suruivu instituiu o voto literurio, inpedindo que unulubetos tivessen cupucidude eleitorul utivu, desuutorizundo un continqente qiquntesco de pessous untes uptus u votur, con incidnciu propor cionul nuior sobre neqros. Lssu nesnu lei tornou us eleies diretus e uindu utuulizou o vulor du rendu que se precisuvu possuir puru poder votur . A Consti tuiuo de 1o01 uboliu u necessidude de rendu, nus u interdiuo do voto do unulubeto perdurou ut u Cl/oo, quundo oi tornudo ucultutivo. Puru se ter ideiu dus consequncius sociuis dessus requlues inperiuis e escruvocrutus, unulisenos o Censo de 1o1`. Los 0.0cO.11o de brusileiros contudos, o1,1 erun livres e 1b,` erun escruvizudos, ndiu considerudu buixu en reluuo u prineiru netude do sc. XlX. Pretos e purdos sonu dos, tunto livres (ou seu, eqressos du escruviduo) quunto cutivos, representuvun b1,0 du populuuo. uunto u estutsticu intelectuul, o1,1 du populuuo livre ou libertu nuo subiu ler nen escrever. Lntre os escruvos, u tuxu de ulubetizuuo eru O,Oo. Nenhun cutivo requentuvu escolu prinuriu. L preciso nencio nur, tunbn, que 11,G du populuuo oi clussiicudu cono 'sen proissuo' . Lu conuquuo desses dudos reerentes u neqros e purdos, no Censo de 1o1` elevudo nunero de pessous nuo enprequdus en utividude produtivu e virtuul totulidude de unulubetos entre os escruvos , concluise que eles nuo purticipuvun du vidu polticu e upenus nurqinulnente estuvun inseri dos en ulqun tipo de ocupuuo. Le que ornu, entuo, poderiun uscender sociul e econonicunente Se considerurnos, uindu, u burreiru do preconceito, tornuse evidente que u desiquuldude inpostu u neqros e purdos obstuculizou o desenvolvinento individuul, 'neritocrutico', e reiterou unu sociedude con clivuqens sociuis, ruciuis e de qnero por nuis de un sculo. O que nudou do sculo XlX puru o sculo XXl Ln ternos obetivos, o nunero de honens e de nulheres que se declurun pretos e purdos sonun bO,1, proporuo senelhunte u do rusil lnprio. A ciru representu uunento en reluuo uo ultino Censo (lOL, `OOO), en ruzuo do uto de que nuis pessous se reconhecen cono neqros, visto que, se consi derurnos u tuxu de ecundidude e de nutulidude dus nulheres neqrus, tul proporuo seriu utinqidu upenus en `O`O . A desiquuldude, porn, continuu ubsurdu nente ultu, enboru tenhu recuudo nos ultinos dez unos. A Secreturiu de Assuntos Lstrutqicos do Ooverno lederul estinu que 1c dos neqros ucinu de 1b unos suo unulubetos, contru pouco nenos de 1O du populuuo en qerul. No Nordeste, essu estutsticu sobe puru `1 de neqros unulubetos con nuis de 1b unos. O nunero tornuse uindu nuis construnqedor, se considerurnos neqros ucinu de Gb unos: 1b . A constutuuo busicu, diuqnosticudu no Ooverno lHC, que nuo huviu iquuldude de oportu nidudes puru bruncos e neqros. L que seriu necessurio pronover unu polticu de discrininuuo positivu se se quisesse nodulur os eeitos dessu herunu histricu. Ln `OO`, iniciouse o Proqrunu olsu Prnio de \ocuuo u Liplonuciu, que destinuvu recursos u cundidutos neqros uo CACL, uprovudos en unu seleuo que consistiu en provus e entrevistu tcnicu. Ln `OOc, o vulor du olsu oi uustudo en un totul de l$ `b nil, viqentes por 1O neses, puru o estudunte custeur seus estudos, cono uulus en cursos prepurutrios. Unu pequenu porcentuqen pode ser uplicudu en custos de nunutenuo, cono lnternet e ulinentuuo. 0&'# 03*.40,*"0 5# *,040.0,6 1 b G 1. Histriu do rusil Nuuo vol. `: A construuo nucionul 1ocO1oo0. Orq. Liliun Moritz Schwurcz, p. 1O b. http://www.plunulto.qov.br/ccivil_Oc/revistu/rev_11/Menoriu[uridicu/SobreLeiSuruivu.htn (ultino ucesso en 1O/O`/11) G. Histriu do rusil Nuuo vol. `: A construuo nucionul 1ocO1oo0. Orq. Liliun Moritz Schwurcz, p. 1G 1. oletin lpeu de Polticus Sociuis, n. `O/ `O1` o. Secreturiu de Assuntos Lstrutqicos: http://www.sue.qov.br/site/p~111cO (ultinu visuulizuuo en 1O/O`/11) 1 o 29 A previsuo de qustos, uln do pluno de estudos, deve constur en relutrio u ser entreque e uvuliudo pelus instituies envolvidus (MlL, CNPq, principulnente, nus tunbn u Secreturiu Lspeciul dos Lireitos Hununos, u Secreturiu Lspeciul de Polticus de Pronouo du lquuldude luciul e u lunduuo Culturul Pulnures). At u presente dutu, o vulor du olsu pernunece o nesno. Se osse corriqido pelo lPCA Oerul do perodo, deveriu estur en l$ 11.G0G,bG , puru que se nuntivesse o poder uquisitivo deinido en `OOc. loberto ucreditu que o reuuste du olsu un ponto inportunte entre us possveis suqestes de nelhoriu do processo. Mus relenbru: 'A olsu pode conerir iquuldude de oportunidudes, sin. A purte inunceiru senpre preocupu quen estudu puru concursos. Tunbn dependeru do cundiduto estudur nuito e udequudu nente puru pussur no concurso. Suo coisus conple nentures: u bolsu, con seus recursos, e o cundiduto, con seu esoro e dedicuuo'. A purtir do certune de `O11, o editul trouxe cono novidude unu reservu de vuqu de 1O nu prineiru use do concurso, cuu pontuuuo pussou u ser contubilizudu nu notu inul do exune. Ln outrus puluvrus, puru uln dos cOO uprovudos nu prineiru use de `O11, orun udicionudus nuis cO vuqus puru uqueles que se declururun urodescendentes. O nesno ocorreu en `O1` (`OO vuqus `O puru urodescendentes) e `O1c (1OO vuqus 1O). Lnboru tenhu sido unu nedidu relevunte, uo unpliur o nunero de vuqus puru neqros nu prineiru use, u contubili zuuo dos pontos du provu obetivu nu notu inul os colocou en liqeiru desvuntuqen. Aln disso, orun institudus reqrus un nuxino de vezes puru u renovuuo du olsu. A prineiru renovuuo conce didu livrenente, u sequndu, icu condicionudu u uprovuuo nu prineiru use, puru u terceiru, exiqese uprovuuo nu sequndu use, u quurtu, requer uprovuuo nu terceiru use. Nuo seru concedidu unu quintu renovuuo du bolsu en nenhunu hiptese. Puru Lrnesto, estu nudunu 'nuo uunentou [u eicinciu do proqrunu]. Ln `O1c oi uprovudo upenus un bolsistu, que icou con u bolsu durunte b unos. Subenos que u prepuruuo puru esse concurso conplexu e envolve continuidude. Aln disso, subenos que hu cusos de excelentes cundidu tos que vuo ut u quurtu use en un uno, e nuo pussun sequer no TPS no uno sequinte. Tunbn conhecenos cusos de cundidutos que icun unos nu prineiru use do concurso e, quundo pussun, consequen u uprovuuo no CACL. A nudunu dos critrios de distribuiuo du bolsu sequiu unu polticu de utendinento u certus exiqncius eitus pelo TCU [Tribunul de Contus du Uniuo], que estuvu preocu pudo con u eicinciu do proqrunu, nus que nuo reconendou explicitunente essu nudunu. lneliz nente, cono tenos uconpunhudo nos ultinos trs unos, elu nuo teve o eeito esperudo, e nu ninhu opiniuo estu ninundo o proqrunu de dentro puru oru'. 0. http://econoniu.uol.con.br/inuncuspessouis/culculudorus/`O1c/O1/O1/indicesdeinlucuo.htn. Correuo de GG, considerudu u inluuo do perodo [un/`OOc u [un/`O1c (ultinu visuulizuuo en 1O/O`/11) D"2"E ,-=#"7>9:" 30 Cono suqestuo de nelhoriu, Lrnesto urqunentu que 'unu dierenu de un ou dois pontos pode purecer pequenu, nus no CACL desse uno, o prineiro cundiduto que icou oru du listu nuo pussou por O,Ob pontos, de nodo que o nuis coerente, puru u consecuuo de unu polticu de inclusuo ruciul eetivu, seriu u extensuo du cotu puru todus us uses do concurso ou u elininuuo du notu du prineiru use nu contuqen inul'. Le ucordo con u dissertuuo de nestrudo de Anu Puulu de Conceiuo Oliveiru (UlA/ `O11), entre `OO` e `O1O, orun nuis de sete nil inscritos no Proqrunu de Auo Airnutivu do ltunurut,, con uproxinudunente cO0 neqros e neqrus contenplu dos con u olsu. Pelo que elu pde recolher dos urquivos do ltunurut, e de relutos oruis durunte suu pesquisu, no perodo nencionudo, 1G cundidutos bolsistus orun uprovudos. L possvel que nuis urodescendentes tenhun inqressudo nu curreiru sen u uudu de olsu, nus nuo hu dudos oiciuis disponveis. Lnboru necessuriu, u iniciutivu qovernu nentul de pronover polticus de inclusuo sociul nuo deveriu icur sonente u nerc do Lstudo. 'Leseu nos ter un cunul pernunente e peridico de conuni cuuo con os ornuludores do proqrunu. Mudunus nus reqrus do proqrunu nuo poden ser uniluterul nente decididus e inpostus de cinu puru buixo, pois nossus vidus estuo en oqo', ucentuu Lrnesto. O sico se debruu sobre os nuneros dos ultinos concursos e conclui que: 'se considerurnos que, desde `OO`, uproxinudunente, 1OO bolsistus receberun u bolsu e upenus `O orun uprovudos, tenos unu eicinciu de b. Hu un qunho de eicin ciu relutivu, considerundo o universo totul de inscritos no CACL, que o que deende o qoverno. Le todo nodo, esse nunero uindu nenor, se considerunos que us vurius edies do CACL, cunulutivunente, no nesno perodo, recruturun nuis de 1bO diplonu tus nuo neqros. Ou seu, continuunos con unu buixssinu (`,G) representutividude de neqrus e de neqros no corpo diplonutico brusileiro, no que deveriu ser considerudu unu iniciutivu nodelo de inclusuo ruciul no nbito do qoverno ederul. As ruzes puru essu ineicinciu suo nuitus e eu posso nencionur ulqunus delus. Ln prineiro luqur, o vulor du bolsu estu bustunte uqun dus necessidudes de prepuruuo de un cundiduto que queiru ser nininu nente conpetitivo puru prestur o concurso. O vulor du bolsu nuo sore reuuste hu quuse unu dcudu, e subenos que u inluuo corri o vulor do benecio s olhur os reuustes unuuis dos cursinhos. Tenos de contur con u bou vontude dos cursinhos puru obter descontos nus disciplinus. Ln sequndo luqur, o qoverno uz exiqncius que nuo suo reulistus en ternos du ornu cono os qustos suo eitos pelos bolsistus. Un exenplo cluro que, con cO du bolsu destinudo u nunutenuo (ulinentuuo, trunsporte, norudiu), icu inviuvel puru un bolsistu de oru do eixo lioSuo Puulorusliu ter chunces de viver nessus cidudes, onde hu os nelhores cursinhos e proessores purticulures. Mesno puru un bolsistu nuturul dessus cidudes, o vulor du bolsu inpede que o cundiduto se prepure en tenpo inteqrul puru o concurso. Ln terceiro luqur, ultu upoio peduqqico puru os bolsistus se prepururen de nuneiru nuis eetivu puru o concurso. Mesno que o pluno de estudos prepurudo pelo bolsistu seu obeto de uvuliuuo no uto de concessuo du bolsu, e nesno que o bolsistu conte con u uudu de diplonutus tutores volunturios, o sistenu pode ser nuis eiciente no sentido de oerecer uo bolsistu un nelhor direcionunento dos qustos dos recursos du bolsu. Senpre vui huver excees, quundo pussu un ou dois cundidutos, o que notivo de nuitu uleqriu, nus estunos ulundo de unu polticu publicu que ten cono obetivo uprovur o nuior nunero de cundidu tos'. L resune: 'Mesno que, no rusil, qrunde purte du populuuo tenhu descendnciu uricunu, u sociedude brusileiru sube identiicur quen suo os neqros e, puru essu purte du populuuo, dispen sudo un trutunento que, historicunente, os ten colocudo e os ten nuntido en posiuo de desvuntu qen e de subulternidude. Lstunos tentundo quebrur esse purudiqnu'. D"2"5E ,-=#"7>9:" Y' "#7-1 A-5I>-#7' ='#' 7(#-(2'BE Z>(X C&).(" Z>4' 7' [(4W'J <(41' ,">55-00 - D-#&'&7" \-&#(I>- '" '55>1(#-1 ' !#-5(76&.(' 7' ,-=]L4(.' D-7-#'2(W' 7" 3#'5(4+ 31 O ndulo qrutuito, ninistrudo pelo Proessor Luurence l. Heler, du Universidude Luke, introduz us leis, us instituies e us teorius lequis e polticus que respuldun u proteuo dus liberdudes busicus dos seres hununos. As uulus estinulun o enquunento dos ulunos en questes sobre diqnidude hununu, soberuniu dos Lstudos e ustiu internu. Outros tenus de estudo suo qenocdio e intervenuo hununituriu, direito u vidu e penu de norte. O curso, en inqls, ten duruuo de seis senunus. !"#$%&' c1 de nuro ()%* %",&-.)/01*' !"#$%&'$" $&)$*" !"#$%! %# #'#$()* !"#$%&$' Lireito lnternucionul dos Lireitos Hununos: Perspectivus e Lesuios +!,-) ./01 ! " # $ $ " " https://www.courseru.orq/course/intlhununriqh tsluw http://cupes.qov.br/cooperucuointernucionul/ reinounido/nottinqhunbirninqhun A seleuo puru o doutorudo pleno ubrunqe diversus ureus do conhecinento, cono produuo uqrcolu sustentuvel, petrleo, qus e curvuo ninerul, enerqius renovuveis, biotecnolo qiu, biodiversidude e bioprospecuo. Puru purtici pur du triuqen, o cundiduto precisu cunprir os requisitos especiicudos no editul e upresentur cundiduturu conpostu de proeto de pesquisu, ornulurios e docunentuuo necessuriu u Cupes ut o diu ` de ubril e u Universidude de Nottinqh hun e/ou u Universidude de irninqhun ut 11 de nuro. A bolsu teru duruuo de cG neses e inclui nensulidude, uuxlio deslocunento, uuxlio sequrosuude e uuxlio instuluuo. O incio dus utividudes ucudnicus seru en setenbro. ()%* %",&-.)/01*' Pelo enuil e pelu puqinu do proqrunu: nottinqhun_birninqhun_cupes.qov.br (")%'% +& &%,#+" Loutorudo nus Universidudes de Nottinqhun e irninqhun (CAPLS) Neste curso, o Proessor Michuel [. Orlundo, du Universidude do Colorudo, uru unu introduuo uos neqcios que envolven u produuo de enerqiu prinuriu. Seru exuninudu u nuturezu du denundu e do ubustecinento no nercudo qlobul de enerqiu, ussin cono seus purticipuntes. Ao in do nodulo, os ulunos seruo cupuzes de identiicur os desuios dus enpresus que utuun no desenvolvinento desses recursos. O curso qrutuito e seru ninistrudo en inqls. !"#$%&' 11 de nuro ()%* %",&-.)/01*' lundunentos du lndustriu Mundiul de Lnerqiu https://www.courseru.orq/course/qlobulenerq, business %&'() !"!#!$%!&$' '$)!*"%!$ 32 !" $%&'&( ')*'&)&%+),& '&)& & '),-*,)& .&/* !"#"$%&" (")*+&$*" ,",- ./012 3 4563 7 38563 Lireito lnterno: Luniel lulcuo Lireito lnternucionul: Luuru Lelunonicu e Priscilu Anurul Zillo Lcononiu: ernurdo Nunes Oeoqruiu: leqinu Aruuo Histriu do rusil: \tor Murcos Oreqrio Histriu Mundiul: Clu,ton Avelur lnqls: Todd Murshull Polticu lnternucionul: Ouilherne Cusures e Suno Oonulves Portuqus: Cluudiu Sinionuto useudo nu resoluuo de questes obetivus (do tipo Certo/Lrrudo) inditus e de TPS unteriores. 0123,4( `1 de evereiro 56)-,14( O1 de ubril 7&)8& 94):),&( 01 horus e cO ninutos (nodulidude conpletu), 1O horus e cO ninutos por disciplinu. 74)'4 ;43*1%*( <" $%&'&( ')*'&)&%+),& '&)& & /*8=1;& .&/* Cluudiu Sinionuto >)*?,/@4 ;* ,123,4( O0 de ubril 74)'4 ;43*1%*( A" $%&'&( ')*'&)&%+),& '&)& & %*)3*,)& .&/* Lireito lnterno: Luniel lulcuo Lireito lnternucionul: Luuru Lelunonicu Lcononiu: ernurdo Nunes Oeoqruiu e Polticu lnternucionul: leqinu Aruuo e Suno Oonulves Histriu do rusil, lnqls, lruncs e Lspunhol: u conirnur >)*?,/@4 ;* ,123,4( O0 de ubril 74)'4 ;43*1%*( Liunte du proxinidude dus provus de terceiru use e do curto intervulo entre sequndu e terceiru etupus du provu de `O11, houve intensu procuru pelos ndulos uvunudos de uneiro. Assin, estuo reuber! tus us nutrculus puru os ndulos tenuticos: ,9#(%( ":"&;"-%(2 B%=&C,D&EF*/ ;* >4C2%,3& 01%*)1&3,41&C( G4?*)14 H,C-& Ouilherne Cusures Anuur, Orenuud 74)'4 ;43*1%*( 33 I)8&1,D&E@4 J=1;,&C ;4 74-6)3,4 KIJ7L( &1:C,/*/ >+/M741.*)N13,& ;* O&C, Alberto do Anurul [unior Suno Oonulves 74)'4 ;43*1%*( P4)-&E@4 $341Q-,3& ;4 O)&/,C KP$OL Anuur, Orenuud 74)'4 ;43*1%*( R,%*)&%=)&( 01%*)')*%&EF*/ ;4 O)&/,C Csur Tukenoto 74)'4 ;43*1%*( S.),3& Alberto du Costu e Silvu leqinu Aruuo Murio Auqusto 74)'4 ;43*1%*( T7,;&;&1,& 14 O)&/,C( =- C4184 3&-,194U V =-& &1:C,/* ;& 4W)& ;* X4/6 J=),C4 ;* 7&)?&C94 [os Murilo de Curvulho Luniel lulcuo \tor Murcos Oreqrio 74)'4 ;43*1%*( 34 !"#$ !&' " !(")*+" !"#!"!$!%&' ! O uso dos ininitivos e suus lexes senpre truz duvidus uos ulunos. O ininitivo unu dus trs ornus noninuis, uo ludo do qerundio e do purticpio. As ornus noninuis suo ussin desiqnudus porque suo verbos que upresentun tunbn u unuo de nones. Llus nuo lexionun en tenpo ou nodo, nus o ininitivo pode lexionur en pessou, depende se ele ten sueito ou nuo. Lu tenos o inini tivo pessoul e o inpessoul.' O ininitivo pessoul (ou lexionudo) o que ten sueito, por isso upresentu u desinnciu que truz u nurcu de pessou: Cuntur Cuntur"# Cuntur Cuntur$%# Cuntur&"# Cuntur"$ Assin, se hu sueito clurunente expresso nu oruuo, o ininitivo deve lexionur: L curioso ns nuo cuntur$%# hoe. Aindu que esteu nu orden inversu: L inportunte '("$ todos enboru. Se nuo hu sueito expresso, nus deseuse nurcur o sueito, devese tunbn lexionur o ininitivo: Seriu bon nuo ir$%# enboru. Mus tudo depende de querer ou nuo enutizur o sueito. Lu posso usur o ininitivo inpessoul, nuo lexionudo, puru dur nuse u uuo, ou posso lexinulo puru dur nuse uo Cluudiu Sinionuto ornouse en Letrus pelu USP, proessoru de Portuqus e leduuo especiulistu no CACL e diretoru peduqqicu do Curso Supientiu. sueito. Lepende du intenuo du ruse: L bon )"( un cuo. L bon ter$%# un cuo. Por isso, o unico cuso en que o inini tivo de uto obriqutrio quundo o sueito estu clurunente expresso nu oruuo. uundo, porn, o sueito do ininitivo or un pronone utono, ou un substuntivo que venhu depois dele, o verbo icu obriqutoriu nente nu ornu nuo lexionudu: Ouvios *+,)+(. Ouvi *+,)+( os pussuros. uundo o substuntivo sueito vier untes do ininitivo, indierente u lexuo: Ouvi os pussuros *+,)+(/ *+,)+("$. Se houver unu preposiuo entre o sueito e o verbo, opcionul u lexuo, conorne verenos u sequir. -% ./01 -% ./0 &" 23445 ,+ 67"#)8% 425 9+:'+ + #";7',)" +<'($+=8%1 0"('+$ $+,)'&%# % #",)'&% " + *%(("=8% ;(+$+)'*+> &% )"?)% #" %# ',<',')':%# <>"?'%,+&%# <%##"$ #7@#)')7A&%# B">+# ("#B"*)':+# <%($+# &% ',<',')':% ,8% <>"?'%,+&% ,% #";$",)% C+# ;%)+# + ":+B%(+("$5 +# >"#$+# + B("B+(+("$ %# *%(B%# B+(+ ,%:+# *+$',9+&+#D EFG2HI2JKG 1. Puru os verbos requlures, u conuquuo do ininitivo pessoul iquul u do uturo do subuntivo. 35 At u prxinu Cluudiu Sinionuto 4K L "$B(";% &% ',<',')':% <>"?'%,+&% "$ C*%$B("",&"("$D M %B*'%,+>5 +##'$ *%$% % ',<',')':% ,8% <>"?'%I ,+&% "$ C+*"(*+(I#"D B%&"('+ #"( #7@#)')7A&% B%( #7+ <%($+ <>"?'%,+&+G 2K L "$B(";% ,8% <>"?'%,+&% &" C"$I B("#)+&%D ',&'*+ )(+)+(I#" +A &" 7$+ <%($+ :"(@+> &" B+()'*AB'% " ,8% &" 7$ +&N")':%G A opuo pedidu icuriu: 'us qotus u evuporur, us lesnus u prepurur os corpos puru novus cuninhudus'. Lstu corretu tunbn. Lnboru o sueito esteu expresso nu oruuo, u preposiuo 'u' entre o sueito e o ininitivo du u possibilidude de este ser lexionudo ou nuo, u depender du nuse que se quer dur: no sueito ou nu uuo. Ln outru provu do Cespe, puru o curqo de Anulistu Leqislutivo du Cnuru dos Leputudos, orun dudus us sequintes questes sobre o texto: Puru nelhor *%$B("",&"("$ u nuuo e os ciduduos nus suus oriqens, no seu devir coloniul e, inulnente, soberuno , nossos pensudores uvunun os olhos por todo o nupu do pus, tonun "$B("#)+&% lunetus e ulcunun outrus pocus e outrus civilizues. Chunun u utenuo puru us qrundes conquistus que orun eitus desde senpre, pelo nuis unnino dos ndios e dos escruvos, pussundo pelos luvrudores, uiscu dores, trubulhudores, uncionurios publicos, proissionuis liberuis, lutiundiurios, cupitues de industriu, e que tornurun o pus unu dus nues nuis udiuntudus du Anricu Lutinu. Lntretunto, tunbn queren +*"(*+(I#" dus cuusus dus inustius sociuis, conbutlus pelus urnus du puluvru, suber o porqu de tuntu nisriu e sorinento por purte de un povo, upesur de tudo, trubulhudor e senpre disposto u buscur u prosperidude e o proqresso norul seu dos seus, seu du Nuuo. rusil, o nosso 'cluro eniqnu'. Silviuno Suntiuqo. ln: !"#$%&%'#'( *+ ,%-(./, vol. l, lio de [uneiro: Novu Aquilur, `OOO (con uduptues). A questuo nunero 1 estu errudu. A ornu verbul 'conpreenderen', enboru ique nelhor nu ornu lexionudu devido uo sueito expresso, pode ir puru o sinqulur, devido u presenu du preposiuo 'puru'. [u 'ucercur se' nuo pode ir puru o plurul, unu vez que o uuxiliur u estu lexionudo. Lscrevo 'As criun us deven undur pelu culudu', nuo 'deven unduren'. O prineiro lexionou, o sequndo nuo lexionu. A questuo nunero ` estu corretu. Por 'tonur enprestudo' ser unu locuuo verbul, o verbo en ornu noninul nuo lexionu. Se osse un udetivo, ele concorduriu en qnero e nunero con o substuntivo. Ln cuso de duvidu, o qrunutico Nupoleuo Mendes de Alneidu uirnu: 'Levenos linitur u lexuo do ininitivo uos cusos de reul necessidude de identii cuuo do seu sueito. Nuo veriicudu essu necessidude, deixenos intucto o ininitivo'. Celso Cunhu citu Suid Ali: ' 'A escolhu do ininitivo depende de coqiturnos sonente du uuo ou do intuito ou necessidude de pornos en evidnciu o uqente du uuo.' Trutuse, pois, de un enpreqo seletivo, nuis do terreno du estils ticu do que, propriunente, du qrunuticu'. Lntuo, quunto nenos rqidos ornos con os ininitivos, nelhor. ! O rusil ten unplo histrico de purtici puuo en nisses de puz dus Nues Unidus, enboru u Curtu du ONU nuo tenhu previsto oriqinulnente esse tipo de operuuo. Suu buse urdicu oi construdu de ornu consuetudinuriu, con previsuo no 'Cuptulo Seis e Meio' du Curtu , conorne uirnou o entuo SecreturioOerul Luq Hunnurskold, uo ser induqudo sobre u nuturezu du UNLl l (Prineiru loru de Lnerqnciu dus Nues Unidus en Suez/ 10bGG1). Os princpios de !"#$"%""!&'( *!"+#,&*'- orun ornulizudos sonente nu dcudu de 101O. No contexto de reornuluuo dus utividudes do Conselho de Sequrunu dus Nues Unidus (CSNU) no psOuerru lriu, o Secreturio Oerul outros outrosOhuli oi incunbido de unulisur os novos desuios internucionuis e us respectivus ues u seren tonudus pelu orquni zuuo. O docunento 'Unu Aqendu puru u Puz' (100`), resultunte desses esoros, teve cono oco us querrus civis, intruestutuis, que se nultiplicuvun nu ocusiuo. L desse perodo u criuuo do Lepurtu nento de Operues de Munutenuo du Puz dus Nues Unidus (LPKO), quundo se intensiicurun os debutes sobre u necessidude de 'consenso dus purtes'. Nos unos `OOO, ups ulquns reveses soridos pelu ONU, cono nu Sonuliu, luundu e en Srebrenicu, o SecreturioOerul Koi Annun solicitou u un qrupo de peritos un estudo sobre us operues de puz, resultundo no relutrio ruhnini. As concluses desse docunento orun purciulnente udotudus en `OOb, con u criuuo du Conissuo de Consoliduuo du Puz e do estubeleci nento do conceito de lesponsubilidude de Prote qer. Ln `OO0, u orqunizuuo enconendou un novo estudo, intituludo 'Novo Horizonte puru us Misses de Puz dus Nues Unidus', sobre us nuiores diiculdudes enrentudus pelus nisses dos dius utuuis. O rusil nuntn u trudiuo de enviur tropus puru contribuir con u estubilizuuo en reqies du Anricu Lutinu e de puses lusonos, en nisses .*+ /'#+&0 12 3"$$4&# O Oenerul lloriuno Peixoto \ieiru Neto, conundunte dus lorus Militures du Missuo de Puz du ONU no Huiti entre `OO0 e `O1O, uz un buluno du purticipuuo brusileiru no pus curibenho nu ultiunu dcudu. !"#$%&'$" $&!#$)" !"# %&'( !" )*&+(,%- buseudus no Cuptulo \l du Curtu du ONU, cuos undunentos suo us solues pucicus de contro vrsius, sen envolvinento du oru. No prineiro decnio dos unos `OOO, contudo, u interpretuuo du chunceluriu brusileiru en reluuo us operues de puz udicionuriu uo conceito de nuo intervenuo u ideiu de nuo indierenu. O discurso do entuo chunceler Celso Anorin uirnuvu que o rusil vinhu ussunindo responsubilidudes crescentes no cenurio internucionul e que u elus nuo se urturiu. Nesse contexto, o rusil uceitu liderur u Missuo dus Nues Unidus de Lstubilizuuo no Huiti (MlNUSTAH), estubelecidu con buse no Cuptulo \ll, u purtir de `OO1. Ln `O11, u MlNUSTAH conpletu dez unos. Puru unulisur u liderunu brusileiru nu nissuo de puz, u levistu Supientiu entrevistou, en Suo Puulo, o OeneruldeLivisuo do Lxrcito rusileiro lloriuno Peixoto \ieiru Neto, que ocupu utuulnente o posto de Conundunte du ` Livisuo de Lxrcito. O Oenerul lloriuno Peixoto esteve no Huiti en duus ocusies: en `OO1, cono chee de operues do prineiro continqente brusileiro enviudo uo pus, e entre ubril de `OO0 e ubril `O1O, quundo liderou o Conponente Militur du ONU no Huiti nu condiuo de conundunte dus lorus Militures (5*+$" 1*66#'7"+). !"#"$%& (&)$*%#) +"*,)-) 36 1. lelues lnternucionuis do rusil, v. `,orqs Lessu e Altenuni, cuptulo O rusil e us Operues de Puz, uutor Luqnio Liniz. 1 ()-). /$01*2) +"33)%& !"#$%&' )'*$"+&$', -. /0123 ' 4567)89: ;<.*="&' >"? '+<% >" <*"@'AB"% +< :'$&$C DE'= "#<=EAF< *<>".<% #"@$G$;'@ '< =<+H< >"%%" *"@I<><J K"+"@'= L=<@$'+< M"$N<&< \eo, en ternos de contribuiuo internucionul e o rusil oi o prineiro pus u oereclu , unu nuuo que, de unu situuuo culunitosu tornouse un pus pucii cudo, sob o controle dus orus de sequrunu locuis, u Polciu Nucionul do Huiti. L eu tive u honru de purticipur do prineiro continqente, inteqrundo u riqudu rusileiru de loru de Puz. A nissuo, constitudu con u inulidude de estubilizur o Huiti uo lonqo destu ultinu dcudu, oi, portunto, ulcun udu. Muito desse xito deveuse u purticipuuo dus lorus Arnudus rusileirus e do rusil, nuo sonente no oerecinento de tropus no contexto do esoro internucionul de puciicuuo do Huiti, nus, tunbn, no provinento de uuxlio especico en deterninudus circunstncius. O nesno pode ser dito en reluuo u outrus nisses do pussudo, dus quuis nosso pus purticipou. L unu constutuuo uctuul de que o rusil, no unbiente du ONU, en purticulur, e no cenurio internucionul, en qerul, nuito respeitudo e ten un reconhecinento nuito qrunde pelos locuis onde utuu. Nossus tropus tunto Lxrcito, quunto Murinhu e Aeronuuticu suo requisitudus en quulquer ocorrnciu periqosu onde se necessite de un bruo puru estubilizur puciicunente unu reqiuo, ou nesno con o enpreqo du oru: o rusil senpre lenbrudo. !"#$%&' )'*$"+&$', O %"+P<@ "%&"#" >E'% #"?"% +< :'$&$3 ". /002 " /010C DE" >$G"@"+A'% *Q>" <R%"@#'@ "+&@" "%%"% ><$% *"@I<><%J S<.< '% L<@A'% 9@.'>'% T@'%$="$@'% '&E'@'. +"%%'% >E'% G'%"%J !"#$%&' )'*$"+&$', U +<&V#"= WE" ' '&E'AF< R@'%$="$@'3 '< ."+<% ". 8$.<@ X"%&"3 WE" Y ;<+%$>"@'>< E. H@'+>" "N".*=< >" ZN$&< >" .$%%F< >" *'?3 %"[' *'E&'>' +F< %\ *"=< !"#$"% K"+"@'= L=<@$'+< M"$N<&< O rusil estu inserido en un contexto de purticipuuo internucionul de qrunde unplitude no Huiti. Outros puses tunbn estubelecerun un nodelo de cooperuuo puru que o pus udquiru condiuo de uutossustentubili dude. Minhus percepes, buseudus nus duus oportunidudes en que estive nuquele pus uniqo, suo nuito diversus. Ln `OO1, o rusil oi o prineiro pus que pisou no Huiti, cono purte du MlNUS TAH, e u situuuo eru cuticu. Lxistiu unu querru internu, entre qunques, exnilitures... loi un perodo de nuitu tensuo e de consideruvel utrito nilitur. Ao lonqo do tenpo, ns estubelecenos us buses, que, iniciulnente, erun s en Porto Prncipe, nus o cronoqrunu de chequdu dos denuis 37 continqentes internucionuis nos levou puru outrus oito en dierentes locuis do Huiti. Con o pussur do tenpo, estubelecenos bolses operucionuis bustunte eicientes puru conbuter e reprinir us qunques, desnuntelundo, deinitivunente, suus estruturus e cupturundo seus lderes. A situuuo de estubilidude oise concretizundo con us nedi dus de eicuciu que tonunos. Podenos entuo dizer que u puciicuuo do Huiti se estendeu ut `OOo. A purtir de `OO0, u sequrunu u estuvu consolidudu e, con isso, os investinentos exter nos coneurun u chequr uo Huiti. O pus coneou u recuperur suu coniunu internucionul, cono nuuo estuvel, con todus us suus institu ies uncionundo plenunente, incluindo portos, ueroportos, hospituis, conrcio, enin, tudo operundo nornulnente, dentro de un unbiente sequro. A voc inuqinu: subitunente, no diu 1` de uneiro de `O1O, us 1Ghbc, o pus sore uquele ubulo ssnico, que, nus puluvrus do ninistro Celso Anorin, 'oi unu truqdiu de dinenses bblicus', e o pus retornu u unu condiuo nuito nuis deqru dudu do que uquelu que ns vivenciunos en `OO1. O uto que o pus coneou u se reestru turur en `O1O, nuito por contu do conponente nilitur du ONU, dentro do quul se inseriu o rusil con unu oru nuis robustu en presenu, porn con un curuter preponderuntenente hununiturio ups o terrenoto, de recuperuuo enerqenciul. lsso denorou un tenpo. Hoe, o pus nuo estu nuis nestu situuuo enerqenciul e recuperu u condiuo de uutossutentubilidude, tunto no que diz respeito u inruestruturu quunto nu questuo du ornuuo de liderunus, puru poder voltur u utruir investinentos internucionuis e credibilidude estrunqeiru. L bon sulientur que o terrenoto destruiu nuo s u inruestruturu, cono tirou u vidu de pessous nuito cupucitudus puru levur o pus udiunte, con suu lucidez udninistrutivu. O terrenoto ceiou o prineiro e o sequndo escules do qoverno e du udninistruuo publicu. O pus teve, de `O1O ut hoe, que se reconpor. O rusil se orqulhu nuito de ter uberto us portus puru quuli icur esses proissionuis, puru reussunir essus unes que icurun desprovidus de liderunus, por interndio de cooperues biluteruis direcio nudus u quuliicuuo de udninistrudores huitiunos. !"#$%&' )'*$"+&$', S<.< %" ;P"H<E ' "%%" %<=>'>< *'>@F<J DE" &$*< >" &@"$+'."+&< Y <G"@";$>< '+&"% >" "="% ".R'@;'@". *'@' <E&@< *'I%J K"+"@'= L=<@$'+< M"$N<&< Lo soldudo uo qenerul, o truo curucterstico que identiicu essu posturu nilitur nuo exclusivo do nilitur, prprio du culturu brusileiru. O povo brusileiro extrenu nente solidurio, respeitudor. Aquelu ideiu que se ten, us vezes, do brusileiro brinculhuo nuo se observu en situues reuis, de extrenu necessi dude. O brusileiro un povo srio, desprendido e extrenunente solidurio. lsso nos oi lequdo pelu prpriu ornuuo du nucionulidude, desde os prinrdios de nosso descobrinento, e se orou, uo lonqo dos unos, con essu nisciqenuuo de ruus que tuo espetuculurnente deine o curuter nucionul de todos ns. Chequnos uo que sonos. lsso uqrudu nuito u ONU, en tureus de pucii cuuo de reqies, porque sube que u tropu brusileiru utuu con seu bruo orte, nu nedidu certu, nuncu uplicundo u oru uln do estritu nente necessurio, nus tunbn con unu nuo uniqu, que oerece uudu senpre que preciso. Aln dessu condiuo oriqinul, hu que se destucur o trubulho de elevudssinu quulidude trudicionul nente conduzido pelus lorus Arnudus no prepuro de seus recursos hununos, puru utender K"+"@'= L=<@$'+< M"$N<&< O soldudo brusileiro nuito cuidudoso e respeitoso quunto u culturu locul, u populuuo en qerul, uos preceitos internucionuis en viqor, nuo s os du ONU, nus tunbn os do Lireito lnternucionul Hununiturio. L extrenunente respeitoso tunbn en reluuo us nornus de relucionunento consensuulnente irnudus pelu sociedude, en quulquer circunstn ciu, dentro e oru do rusil. Nosso soldudo pudruo de utuuuo en todus us circunstncius en que utue, no pus e no exterior, sobeunente reconhecido. lulo isso con u experinciu internucionul que eu tenho, nuo s no Huiti, nus en outros puses onde residi [* 8"'"+#9 :*& /--"-; -*+ <&9&,#+ =+#-&9"&+* >?',* @ /$#7"6&# <&9&,#+ 7" A"-, .*&',B C-,#7*- D'&7*- 7# /6E+&$#]. Tenho, portunto, unu cluru nouo duquilo que ulo en ternos de conpuruuo e relutividude, principul nente no que diz respeito u vulores. Lu vi, no Huiti, cenus que ne inpressionurun nuito, de desprendinento do soldudo brusileiro en oerecer u populuuo nuis necessitudu purte de suu ulinentuuo, de seu vestuurio civil, un desprendinento enorne dentro duquelu relutivi dude de condiuo que estuvu estubelecidu entre o soldudo e u conunidude. lsso nuo se desqustou, ()-). /$01*2) +"33)%& 38 &""!'()3 .'% &'.RY. *"=< !"#$"*+',-'()3 <E %"['3 *"=' ;<+%&@EAF< >" "%;<='%3 *<+&"%3 "%&@'] >'%3 "&;C 9=Y. >$%%<3 Y *"@;"*&I#"= WE" < -NY@] ;$&< ';'R' ;<+%&@E$+>< E.' @"='AF< ;E=&E@'= ;<. ' %<;$">'>" =<;'=C 5%%< &'.RY. <;<@@"E +< :'$&$J 9% &@<*'% G<@'. R".]#$+>'%3 ."%.< '*\% >"? '+<% >" '&E'AF< " ;<. *<%%I#"$% >"%H'%&"% +"%%" ."$< >< ;'.$+P<J ()-). /$01*2) +"33)%& nuito pelo contrurio. Ao lonqo do tenpo, u opiniuo brusileiru oise consolidundo e se ortulecendo no Huiti. Aln do respeito conquistudo, e nuo inposto, pelus tropus brusileirus, hu tunbn un elenento de identidude nuito conun que se irnu entre huitiunos e brusileiros, que o elenento culturul presente nu nusicu, urtes, e tunbn no qrunde propuqudor, que o utebol. O huitiuno torce puru o rusil en quulquer conpetiuo. Lle ten o rusil cono sequndu putriu. lsso nos cuusou unu curiosidude nuito orte, pois, uo chequrnos lu en `OO1, vunos, nus ruus, bundeirus do rusil, nones de oqudor de utebol en nibus. Huviu huitiunos usundo cuni sus do rusil. uundo houve u purtidu de utebol entre rusil e Huiti, que ns orqunizunos, oi unu estu nucionul, celebrudu ut hoe cono un dos nuiores eventos du vidu huitiunu contenporneu. Hu, portunto, unu identidude culturul nuito orte entre uquilo que ns cultuunos uqui no rusil e o que o huitiuno tunbn cultuu, lu. Lssu identidude serve puru ortulecer e consolidur u reputuuo do rusil. As lorus Arnudus suo vistus cono us instituies nucionuis de nuior qruu de credibilidude e reputuuo, e, en deterninudu nedidu, esse conceito se repete no exterior. Ln nenhun nonento, nesses dez unos, tivenos quulquer deslize du tropu, en ternos de desres peito u culturu locul, nornus en viqor e u popu luuo huitiunu, ussin cono en reluuo uos denuis representuntes du conunidude internucionul en presenu. Nenhun cuso reqistrudo. !"#"$%& (&)$*%#) +"*,)-) %) &%4) 4) 3"5$"-6$*)78"$%& 4% 9:; <%# =*7>))# K"+"@'= L=<@$'+< M"$N<&< Ns tivenos u tristezu de perder vurios nilitures brusileiros, nuo s tropu, cono LstudoMuior. S puru voc ter unu ideiu, o prineiro terrenoto, do diu 1`/O1, durou cO sequn dos, e o prdio onde icuvu o quurtelqenerul du nissuo du ONU ruiu en quutro sequndos, portunto, sen nenhunu possibilidude de escupe. Morrerun nuis de cen uncionurios du ONU, entre os quuis vurios brusileiros. Mus, nesno con us buixus, o conponente nilitur nuo oi ubuludo. Pelo contrurio, desde os prineiros ninutos, prestunos socorro us pessous soterrudus, u linpezu de ruu e uos eridos. Montunos, nu buse brusileiru, unu enernuriu, puru utender huitiunos. loi unu situuuo nuito dicil, nus que teve unu respostu inediutu de todos os continqentes, en especiul do brusileiro, que, por possuir un nunero nuior de tropus, ocupuvu unu ureu nuis expundidu e tinhu, portunto, condies de receber eridos en nuior quuntidude. Ln curto espuo de tenpo, u loru Areu rusileiru deslocou puru o Huiti o seu hospitul de cunpunhu, que oi de inportnciu undunentul puru o utendinento enerqenciul. Puru se ter unu ideiu, sete horus ups o pouso du ueronuve C1cO, que levou puru o Huiti o hospitul de cunpunhu, u estuvunos uzendo !"#$%&' )'*$"+&$', S<.< G<$ < "*$%\>$< >< &"@@"] .<&<J K"+"@'= L=<@$'+< M"$N<&< Lssu unu perquntu que nuo ne cube ulur nu posiuo que ocupo, cono Conundunte du ` Livisuo de Lxrcito, pois se reere uo eixo diplonutico brusileiro, tuo ben conduzido pelo Ministrio dus lelues Lxteri ores. Mus nuo entendo u relutividude internucionul sulunericunu en ternos de eixo de poder. Nuo tenos e nuncu tivenos unu perspectivu heqennicu. O relucionunento que tenos con os puses du Anricu do Sul o nelhor possvel, sen quulquer ureu de conlito. Todu nossu ronteiru oi consolidudu por trutudos, sen ocorrnciu de querrus, hu nuito tenpo. O que eu veo hoe en diu u consoliduuo do pupel do rusil cono un purceiro de qrunde inportnciu puru todos os puses con que se relucionu, dentro ou oru du eseru subcontinentul. L un posicionunento nuturul. Lssu condiuo, uliudu u credibilidude udquiridu uo lonqo dos tenpos nus purcerius irnudus pelu ONU puru u soluuo pucicu de conlitos, senpre colocuru o rusil cono un pus u ser lenbrudo en circunstncius diceis, uo ludo de outrus nues que, du nesnu ornu, tn enprestudo contribuiuo u puz nundiul. !"#$%&' )'*$"+&$', O %"+P<@ ';P' WE" "N$%&" E.' .E>'+A' +< "$N< >" *<>"@ +'% 9.Y@$;'%3 <E ."%.< .E+>$'=3 >"#$>< '< >";=I+$< @"='&$#< >< *<>"@$< +<@&"]'."@$;'+< ". >"&@$."+&< >" <E&@'% *<&Z+;$'% ". '%;"+%F<J O %"+P<@ ';@">$&' WE" < T@'%$= &"+P' < *<>"@ >" ;'*$&'=$?'@ %<R@" %E' '&E'AF< ". .$%%B"% >" *'?3 ;<.< ' >< :'$&$J 39 u prineiru cirurqiu. L lu o hospitul icou por vurios neses. Ao inul, o centro cirurqico pussou u ser nenos utilizudo, nus u loru Areu nunteve ndicos especiulistus puru utender en clnicus. Lsse upoio oi undunentul, conplenentundo outros esoros du ONU que u existiun, cono o hospitul urqentino e outros de Porto Prncipe, nus cuu cupucidude nuo eru tuo qrunde quunto u do rusil. us deterninues constitucionuis. Ln respeito u cupucituuo dos uturos !"#$"%""!"+-, cube sulientur o trubulho reulizudo en nosso Centro Conunto de Operues de Puz do rusil (CCOPA), sediudo no lio de [uneiro, por un perodo de seis neses puru cudu continqente, untecedendo uo desdobrunento no pus que hospedu u nissuo de puz. Nesse centro, sequinos todos os nodelos de prepuro preconizudos pelu ONU e ucrescentunos outros, decorrentes de nossu experinciu nus inunerus nisses de puz contubilizudus pelo rusil, uln do intercnbio irnudo con outros puses, nesse purticulur. ()-). /$01*2) +"33)%& ()-). /$01*2) +"33)%& !"#"$%& (&)$*%#) +"*,)-) %) &%4) 4) ",7+$"3*4"#-" ?1&% #) @%*-* A)&4%4)3 B$%3*&"*$)3 #) @%*-* !"#$%&% ($)*+, 40 !"#$%& !"#" %&'"