T.C.

MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS

ADC-DAC DEVRELER
522EE0253

Ankara, 2012

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................ GR .............................................................................................................................. 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................. 2 1. ANALOG-DJTAL DNTRCLER .......................................................................... 2 1.1. ADC ESASLARI ............................................................................................................. 2 1.2. ETLER ...................................................................................................................... 5 1.2.1. Paralel Karlatrc (Flash) A/D Dntrc ..................................................... 6 1.2.2. Saysal Eimli (Basamak Rampal) A/D Dntrc.......................................... 8 1.2.3. Girii zleyen A/D Dntrc ............................................................................ 9 1.2.4. Tek Eimli A/D Dntrc ................................................................................ 9 1.2.5. ift Eimli A/D Dntrc .............................................................................. 10 1.2.6. Ardk Yaklaml A/D Dntrc ................................................................. 11 1.2.7. arj Dengeleme Sistemli A/D Dntrc ........................................................ 12 1.2.8. Gerilim/Frekans Dntrcl ADC ................................................................. 12 1.2.9. Delta-Sigma () A/D Dntrc ................................................................... 13 1.2.10. Boru Hatt Tipi (Pipeline) A/D Dntrc .................................................... 13 1.2.11. Ayrk Zamanl ADC (Time-Interleaved, TI-ADC ) .......................................... 15 1.3. A/D ENTEGRE DEVRELER ........................................................................................... 15 UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 17 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 25 RENME FAALYET2 ................................................................................................ 27 2. DJTAL- ANALOG DNTRCLER ................................................................ 27 2.1. DAC ESASLARI ........................................................................................................... 27 2.2. ETLER .................................................................................................................... 30 2.2.1. Arlk Direnli (Paralel Girili) D/A Dntrc ............................................ 30 2.2.2. R-2R Merdiven Tipi D/A Dntrc ............................................................... 32 2.3. ENTEGRE TP D/A DNTRCLER ...................................................................... 33 UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 34 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 41 MODL DEERLENDRME ........................................................................................... 43 CEVAP ANAHTARLARI ................................................................................................... 44 KAYNAKA ........................................................................................................................ 45

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 522EE0253 Elektrik-Elektronik Teknolojisi Endstriyel Bakm Onarm Dal/Endstriyel Bakm Onarm Eleman ADC-DAC Devreleri ADC- DAC Devrelerinin tantld ve uygulama becerilerinin kazandrld bir renme materyalidir. 40/16 Bu modln n koulu yoktur. ADC-DAC devrelerini kurmak Genel Ama ADC ve DAC devrelerini kurarak analog-dijital sinyalleri birbirine dntrebileceksiniz. Amalar 1. ADC devrelerini kurup analog sinyalleri dijital sinyallere dntrebileceksiniz. 2. DAC devrelerini kurup dijital sinyalleri analog sinyallere dntrebileceksiniz. Ortam: Analog elektronik, dijital elektronik veya temel elektronik atlyesi Donanm: El takmlar, breadboard, led diyot, diren, potansiyometre, ADC ve DAC entegreleri Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR

Sevgili renci, Gnlk hayatmzda elektronik cihazlar birok eidi ile nemli yer tutmaktadr. Bu cihazlarn d dnya ile nasl iletiim kurduklarn, d dnyadan nasl bilgi aldklarn, hi dndn m? rnein bilgisayarn sesi nasl kaydediyor, cep telefonun sesli komutlar nasl alglyor, MP3 alarn kaytl mzik parasn nasl alyor, elektronik terazi arl nasl rakamlara evirip bize gsteriyor. evremizde grp lebildiimiz btn fiziksel byklkleri genellikle saylarla ifade ederiz. var ya da yok eklinde ifade ettiimiz basit bilgilerin dnda, llen deeri bir say ile gsteririz. Peki, nasl oluyor da elektrik var, elektrik yok yani 1, 0lardan baka hibir eyden anlamayan bilgisayarl sistemlerle, fiziksel dnyaya hkmediyoruz. Bilgisayarda kaytl bir mzik parasnn zerine tklayp not defterinde birlikte an. Dinlediiniz seslerin aslnda harfler, rakamlar eklinde kaytl olduunu greceksiniz. Ayn paray dinlerken kaytl harf ve rakamlar nasl oluyor da sese dnyor? Sevgili renci, Bu modlde analog deer ve dijital deer in ne olduunu, nasl birbirine dntrldn reneceksin. Bylece bilgisayarl sistemler ile fiziksel dnya arasnda bilgi alveriinin temelinde ADC ve DAC devrelerinin olduunu, lebildiimiz her eyi aslnda 1 ve 0larla gsterebileceimizi reneceksin. Bu modlden en iyi ekilde faydalanabilmek iin, verilen uygulamalar retmeninin rehberliinde yapmalsn.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
ADC devrelerini kurup analog sinyalleri dijital sinyallere dntrebileceksiniz.

ARATIRMA
Cep telefonunuza ya da bilgisayarnza ses nasl kaydedilmektedir? Aratrnz. Atlyenizde ayarl bir DC g kaynann kna voltmetre balaynz. G kaynanzn gerilimini sfrdan balayp en kk artlarla maksimum deere kadar artrrken ka farkl gerilim deeri lebilirsiniz.

1. ANALOG-DJTAL DNTRCLER
Gnmzde deiik amalar iin birok elektronik cihaz kullanmaktayz. Bu elektronik cihazlar, evremizdeki fiziksel deiimleri eitli sensrler ile alglayp kontrol etmemizi salar. Bir sensr veya transdser; arlk, uzunluk, k iddeti, scaklk, basn, debi gibi fiziksel byklkleri, bunlarla orantl akm veya gerilim cinsinden elektriksel deerlere dntrr. Sensrler ve Transdserler modlnde bu konu ayrntl olarak ilenmitir. Maksimum ve minimum snrlar arasnda farkl deerler alarak deien elektriksel byklklere analog bilgi ya da analog deer denir. Akm ve gerilim analog deerlerdir. rnein DC g kaynanz sfr ile maksimum deerleri arasnda sonsuz sayda farkl bir deere ayarlayabilirsiniz. Byklklerin gerilim var veya yok anlamna gelen 1 ve 0 eklinde iki rakam kullanlarak ifade edilmesine dijital bilgi ya da dijital deer denir. Sensr ve transdser klarnda genellikle analog deer bulunur. Mikroilemci ile alan elektronik cihazlar sadece dijital bilgileri alp deerlendirebilir. Bu durumda mikroilemcili ve dijital birok cihaz iin analog bilgilerin dijital bilgilere dntrlmesi gerekir. Analog deerleri dijital deerlere dntren devrelere ADC (Analog Digital Converter AD Dntrc) denir. Bu renme faaliyetinde ADC devrelerinin temel esaslarn, eitlerini ve sk kullanlan entegreleri renerek eitli uygulamalar yapacaksnz. Bylece analog devrelerden dijital devrelere nasl bilgi aktarldn reneceksiniz.

1.1. ADC Esaslar

Analog deerler zamana gre srekli (kesintisiz) olduundan, btn zaman dilimlerine karlk gelen bir analog gerilim deeri vardr. Her analog deer iin bir dijital deer oluturmak imknsz denilecek kadar karmak ve maliyetli olacaktr. Bu nedenle analog deer zerinden belirlenmi zaman aralklarnda rnekler alnr. Her rnek iin seviyesine

gre kodlanm dijital bir deer retilir. ADC devrelerin almasn rnekle, karlatr, dijital olarak kodla eklinde zetleyebiliriz. ekil 1.1 (a) da analog sinyalin srekli oluu, (b) de analog sinyal zerinden belirli aralklarla rnekleme alnmas, (c) de ise alnan rneklere karlk gelen seviyenin tespiti ve dijital olarak kodlanmas gsterilmitir.

ekil 1. 1: (a) Analog sinyal (b) rnekleme (c) Kodlama

ADC devrelerinin rnekleme, karlatrma ve dijital kodlama ilemlerini yaparken kullandklar teknikler bakmndan eitleri ileride anlatlacaktr. ADC devrelerini daha iyi incelemek ve karlatrma yapabilmek iin ADClerde kullanlan aadaki kavramlarn bilinmesinde fayda vardr. evrim Zaman: Analog dijital dnmnn balangc ile dijital deerin kodlanarak kta grld an arasnda geen sreye evrim zaman denir. ADCnin dntrme hzn belirledii iin evrim zamannn ksa olmas istenilir. rnekleme Frekans (evrim Frekans): Analog- dijital dnm frekansdr. Bir saniye iinde yaplan dnm says anlamna gelir, sps (Sample Per Second ) birimi kullanlr. ADC giriine uygulanan analog sinyalin maksimum frekansnn en az 2 kat rnekleme frekans belirlenmelidir. Buna Nyguist oran denir. Analog sinyal ile rnekleme frekans ayn olursa hatal sonular ortaya kar. rnein 50 Hz alternatif gerilimi ADC ile dijitale dntrp izlemek isteyelim. Eer rnekleme frekansn da 50 Hz olarak belirleyip dnmler yapacak olursak, alternatif gerilimin hep ayn noktalarnda rnekleme yaplaca iin hep ayn deeri elde ederiz. Bu durumda giriteki

analog deer deitii halde ktaki dijital deer hi deimez ve bizi yanltr. ekil 1.2de bu durum gsterilmitir. rnekleme yaplan t1, t2, t3, t4 zamanlarnda llen deer hep ayndr.

ekil 1. 2: Analog sinyal frekans ile rnekleme frekansnn ayn olmas

znrlk: ADCnin analog giriindeki en kk deer deiimine karlk knda dijital farkllk oluturma yeteneidir. Uygulamada ADCler iin znrlk denildiinde ktaki bit says akla gelmektedir. eitli retici firmalar tarafndan 8,10,12,14,15,16,18,20,24 bit znrlkte deiik ADC entegreleri retilmitir. Dijital kn bit saysnn fazla olmas znrl artrr. Analog sinyalin dorusal olmamas ve grlt bulunmas znrl azaltr. Analog-dijital dntrcde znrln yksek olmas istenir. Quantum Seviyesi (Blnt Seviyesi): ADC giriine uygulanan analog sinyal, minimum ve maksimum genlik deerleri arasnda eit aralklara blnr. Her aralk dijital kta bir bitlik deiime neden olur. rnein n sayda dijital k olan bir ADC 2n adet ayrk quantum seviyesine sahip demektir. Giriteki analog sinyalin minimum-maksimum aras 2n adet eit paraya blnm olur. ekil 1,3te dijital k olduunda 2n=23=8 adet ayrk seviye olduu grlmektedir.

ekil 1. 3: Analog sinyalin quantum seviyelerine blnmesi

Doruluk: Giriteki analog deere karlk olmas beklenen dijital k ile gerekleen dijital k arasndaki ilikiye doruluk denir. Analog sinyalde bulunan grltler, analog sinyal iin kullanlan ADC tipinin uygun olmamas, ar veya az rnekleme frekans gibi etkenler doruluu azaltr. Polarite: Girie sfr-pozitif (0, +Vin) sinyaller uygulanabiliyorsa tek ynl (monolitik) ADC denilir. Tek girii vardr. Girie negatif-pozitif (-Vin, +Vin) sinyaller uygulanabiliyorsa ift ynl (bidirectional) ADC denilir. ift giri ucu vardr.

ekil 1.4de ADC genel sembol gsterilmitir.

ekil 1. 4: ADC genel sembol

1.2. eitleri
ADClerin tasarmnda kullanlan 11 farkl teknik vardr. Paralel karlatrc (Flash) A/D dntrc Saysal eimli (Basamak rampal) A/D dntrc Girii izleyen A/D dntrc Tek eimli A/D dntrc ift eimli A/D dntrc Ardk yaklaml (SAR) A/D dntrc arj dengeleme sistemli A/D dntrc Gerilim/Frekans dntrcl ADC Delta-Sigma A/D dntrc Boru Hatt Tipi (Pipeline) A/D dntrc Ayrk Zamanl ADC (Time-Interleaved, TI-ADC)

Bu tekniklerin birbirine stnlkleri ve benzerlikleri dikkate alndnda, zellikle ADC entegre retiminde paralel karlatrc, ift eimli, ardk yaklaml, delta-sigma ve boru hatt tipi A/D dntrcler en ok kullanlan yntemlerdir. Tablo 1.1de ADClerin znrlk asndan karlatrmas, Tablo 1.2 de ise hz, maliyet ve doruluk asndan karlatrmas yaplmtr.

ADC Tipi ift Eimli Paralel SAR Delta Sigma Pipeline

4 Bit

8 Bit

10 Bit

14 Bit

16 Bit

20 Bit

24 Bit

Tablo 1.1: ADC Tiplerinin znrlk asndan karlatrlmas

ADC Tipi ift Eimli Paralel SAR Delta Sigma Pipeline

Hz Yava ok Hzl Orta-Hzl Yava ok Hzl

Maliyeti Orta Pahal Ucuz Ucuz Ucuz-Orta

Doruluk yi Dk Orta ok yi yi

Tablo 1.2: ADC Tiplerinin hz, maliyet ve doruluk asndan karlatrlmas

ADC eitlerinin genel zellikleri ncelikle belirtilmi, daha sonra prensip emas ve alma sistemi fikir oluturmas iin ayrntl olarak aklanmtr. Gnmzde entegre teknolojisi gelitii iin ADC uygulamalarnda hazr entegre devreler daha ok kullanlmaktadr.

1.2.1. Paralel Karlatrc (Flash) A/D Dntrc

evrim zaman ok ksa ve hz yksek olduundan Annda analog-dijital dntrc (Flash (simultaneous) A/D Converter) de denilmektedir. Bu yntemle yksek znrlkte ADC yapabilmek iin ok sayda karlatrc kullanmak gerekir. Yaps karmak ve maliyeti fazladr. rnein k 4 bit olan ADC iin 24-1=15 adet karlatrc, k 8 bit olan ADC iin 28-1=255 adet karlatrc gerekir. Kullanlan karlatrc saysn azaltmak iin alt kapsaml paralel karlatrc ADC gelitirilmitir.

ekil 1.5: Paralel karlatrc (flash) ADC

Paralel karlatrc ynteminde analog giri iareti, referans gerilimleriyle karlatrlr. Girie ulaan analog gerilim, karlatrclardan birinin referans gerilimini atnda, karlatrc knda yksek seviye oluur ve ncelikli kodlayc yardmyla iaretin saysal kodu retilir. ncelikli kodlayc giriine birden fazla yksek seviye gelebilir. Fakat ncelik en bye verildii iin bu giriin saysal kodu ktan elde edilir. ekil 1.5te 3 bit dijital kl paralel karlatrc devresi grlmektedir. Yedi adet op-amp karlatrc olarak, 4532 entegresi ncelikli kodlayc olarak kullanlmtr.

ekil 1.6: Alt kapsaml (3+3) paralel karlatrc ADC

Alt bitlik alt kapsaml paralel karlatrc ADC ekil 1.6da grlmektedir. Burada giri sinyali ncelikle 3 bitlik paralel ADC ile dijitale dntrlmektedir. Bu bit dijital sonucun yksek seviyeli ilk biti olur. DAC kullanlarak tekrar analoa dntrlen deer, giri sinyalinden karlr. Fark sinyali tekrar 3 bitlik baka bir paralel ADC ile dijitale dntrlr. Bylece dk seviyeli 3 bitte elde edilmi olur. 6 bitlik paralel karlatrc ADCde 63 adet karlatrc kullanlrken, alt kapsaml olarak dizaynedildiinde 14 adet karlatrc yeterli olmaktadr.

1.2.2. Saysal Eimli (Basamak Rampal) A/D Dntrc

Bu dntrc yntemine saycl A/D Dntrc de denilir. Paralel karlatrc (flash) dntrclere gre evrim sresi daha uzun olup hzlar yavatr. Tasarmnda kullanlan eleman says daha az olduundan maliyeti dktr. Girie uygulanan analog sinyalde bulunan grltler k olumsuz etkiler. Yksek frekansl analog sinyallerin dntrlmesi iin uygun deildir. evrim sresi sabit deildir, giriteki analog sinyalin genlii ile deiir.

ekil 1. 7: Saysal eimli ADC

Saysal eimli A/D dntrcde; sayc, sayc iin saat darbe (clock pals) reteci, Dijital/Analog dntrc (DAC), karlatrc ve kaydedici devre ksmlar bulunur. Sayc yukar ynde ikilik sistemde sayar. Sayc kna bal DAC ikilik sistemdeki sayy analog deere dntrr. Bu deer karlatrcda referans deer olarak kullanlr. Balangta sayc dolays ile DAC k sfr olduundan karlatrc referans sfrdr. Girie analog bir sinyal uygulandnda karlatrc k 1 olur ve sayc saymaya balar. Dntrme evrimi balatlm olur. Sayc kna bal DAC srekli artan basamakl rampa eklinde bir referans gerilimi oluturur. Bu referans giri analog deerini getii durumda karlatrc k 0 olur ve sayc durdurulup deeri kaydedicide saklanr. Kontrol devresi saycy sfrlayp yeni bir evrimi balatr.

1.2.3. Girii zleyen A/D Dntrc

Saysal eimli dntrcnn gelitirilmi biimidir ve evrim sresi daha ksadr. Analog giriteki ani deiimlere gecikmeli cevap verir. Girie uygulanan analog sinyalde bulunan grltler k olumsuz etkiler. Yksek frekansl analog sinyallerin dntrlmesi iin uygun deildir. Dk frekansl veya dorusal analog sinyalleri dijitale dntrmekte kullanlr. evrim sresi sabit deildir. Bu yntemde saysal eimli ADC devresindeki yukar sayc yerine yukar-aa sayc kullanlmtr. Her evrim sonunda sayc sfrlanmaz, girii izleyerek yukar -aa sayacak ekilde devre tasarlanmtr. Giri analog deeri > DAC kndaki referans deer olduu srece sayc yukar sayar. Giri analog deeri < DAC kndaki referans deer olduunda sayc aa sayar. Kontrol devresi saycnn her yn deitirmesinde sayc kn kaydediciye ykler. Bylece giriteki analog deere karlk gelen dijital k bulunur.

ekil 1.8: Girii izleyen ADC

1.2.4. Tek Eimli A/D Dntrc

Saysal eimli dntrcde bulunan DAC devresi yerine rampa fonksiyon reteci kullanlarak yaplm ADC devresidir. Girie uygulanan analog sinyalde bulunan grltler k olumsuz etkiler. Yksek frekansl analog sinyallerin dntrlmesi iin uygun deildir. evrim sresi sabit deildir, giriteki analog sinyalin genlii ile deiir. Baz dijital voltmetre, ampermetre gibi l aleti tasarmlarnda kullanlan yntemlerden biridir. Mikroilemci bulunan devrelerde kondansatr ve diren kullanlarak dntrme ilemi bu yntemle yaplr.

ekil 1.9: Tek eimli ADC blok emas

Karlatrc devresinde referans gerilimi olarak DAC yerine rampa fonksiyon reteci (testere dii dalga, eim devresi) kullanlmtr. Kontrol devresi saycy ve eim devresini sfrlayp ayn anda ikisini yeniden balatr. Eim devresi ykselen bir referans gerilimi oluturur. Referans gerilimi giri analog sinyalini (Vin) getii anda (T sn) karlatrc k negatif olur, sayc durur, kontrol devresi sayc kndaki deeri kaydediciye ykleyip yeni bir evrimi balatr. evrim sresi T kadar olup sayc bu sre iinde saydndan giri analog deeri ile orantl bir sonu elde edilir. Giri sinyalinin genlii arttnda T evrim sresi de artacaktr.

1.2.5. ift Eimli A/D Dntrc

imdiye kadar aklanan ADClerde analog sinyalin tek bir noktasnda rnekleme yaplr. ift eimli dntrclerde ise rnek sinyal giriin belirli sre boyunca ortalamas eklindedir. Bu nedenle dijital k, giriteki analog sinyalin grltlerinden dier devrelere gre daha az etkilenir. Yksek hassasiyete sahiptir. evrim sresi sabit deildir, giriteki analog sinyalin genlii ile deiir. Hzlar yavatr. Dijital l aletlerinde kullanlan yntemlerden biridir.

10

ekil 1.10: ift eimli ADC blok emas

Sabit (T1) ve deiken (T2) eimli, biri k dieri ini eklinde iki rampa kullanlarak tek eimli A/D dntrcnn gelitirilmi biimidir. Giri analog sinyali integral alc devreye sabit bir sre T1 kadar (T1 saya ile belirlenir.) uygulanr. Kondansatr giri gerilimi ile orantl bir deere arj olur. Kontrol devresi, integral alc devreyi yar iletken bir anahtar ile giriten ayrp -Vref deerine balanarak kondansatrn dearj balatlr. Bu srada saya sfrlanarak kondansatr tamamen dearj oluncaya kadar yukar ynde sayar. Kondansatr dearj olduunda saya deeri kaydedicilere alnarak ka aktarlr. Saya sfrlanarak yeni bir evrime balanr.

1.2.6. Ardk Yaklaml A/D Dntrc

Bu ynteme Baarl Yaklam (SAR) gibi adlar da verilir. evrim sresi ksa ve sabittir. Orta hzl ADC devreleridir. Bu yntem ile yksek znrlkte ADCler yaplabilir. znrlk arttka hz yavalamaktadr. Analog sinyalde bulunan grltler dijital k etkiler. Orta doruluk seviyesinde dntrclerdir. Hzna gre maliyeti dktr.

11

ekil 1.11: Ardk yaklaml (SAR) ADC blok emas

Ardk yaklaml ADC karlatrc, DAC ve ardk yaklam kaydedicisinden (Successive Approximation RegisterSAR) olumaktadr. Ardk yaklam kaydedicisi en arlkl Bitten (MSB) balayarak en az deerli (LSB) Bite doru sra ile kn 1 yapar. Her aamada sonu DAC ile analog sinyale dntrlr ve giri sinyali ile karlatrlr. Analog giriin byk olduu durumda ilgili bit 1 olarak kalr. DAC knn byk olduu durumda ilgili bit 0 yaplr. Btn bitler tarandktan sonra evrim bitirilmi olur ve dijital deer kaydediciye alnr. Bylece sayma sresi ksaltlarak A/D dntrcnn hz artrlmtr.

1.2.7. arj Dengeleme Sistemli A/D Dntrc

zellikle kapasitif sensrlerde kullanlan bir yntemdir. Kapasite deiimi eklinde elde edilen analog sinyallerin direk dijital sinyallere dntrlmesi iin kullanlrlar. Dier A/D dntrclerde kullanlan rnekleme devresinden nce, kondansatr arj dengeleme sistemi kullanlarak kapasitif deiim alglanmaktadr.

1.2.8. Gerilim/Frekans Dntrcl ADC

Analog sinyalin genliine bal olarak frekans deiimi oluturan Gerilim-Frekans (V/F) dntrc devreleri kullanlmtr. V/F devresinin k, sabit periyotlar iinde bir sayc devresi ile saylarak dijital k elde edilmektedir. Baz mikro denetleyicilerin zerinde bulunan hazr ADCler bu ekilde almaktadr. ADCnin V/F dntrc ve sayc ksmlar optokuplr ile birbirinden ayrlabilir. Uzak mesafedeki sensr klarn kablosuz olarak lmek ve dijitale evirmek iin kullanlabilir. Analog sinyalin iletimi ve dijitale evrilmesi birlikte yaplm olur.

12

1.2.9. Delta-Sigma () A/D Dntrc

Bu ynteme 1Sigma- Delta () analog dijital dntrc de denilmektedir. Yeni entegre devrelerde en ok kullanlan popler bir yntemdir. ok yksek dorulukta ve znrlkte dnm yaparlar. knda kullanlan dijital filtreler ve sayc saat frekans deitirilerek analog sinyalin trne gre ADC zellikleri (evrim frekans ve znrl) deitirilebilir. znrlk arttka evrim sresi uzamaktadr. Giri sinyalinin bant genilii dk olduunda daha iyi sonular verir. Kpr devresi ile birlikte kullanlarak ok hassas A/D dnmleri yaplabilir. Load cell, termokupl, vb. transdserlerin klarn dijitale dntrmek iin genellikle kullanlan bir yntemdir.

ekil 1.12: Delta-Sigma () ADC blok emas

Delta- sigma A/D dntrc devresi; integral alc, karlatrc, D Flip-Flop, geri besleme, dijital filtre ve kodlayc ksmlarndan oluur. D Flip-Flop ve geri besleme devresi bir bitlik DAC gibi almaktadr. ntegral alc op-amp ile rnekleme yaplr ve her alnan rnek geri besleme devresi sayesinde bir nceki rnek ile karlatrlr. Srekli artan bir giri sinyalinde karlatrma sonucu arka arkaya 1ler oluur ve D FF k 111 eklindedir. Srekli azalan bir giri sinyalinde karlatrma sonucu arka arkaya 0lar oluur ve D FF k 000 eklindedir. Giri deimedii durumda D FF k 101010 eklindedir. Bylece giri analog sinyali, bir bitlik modlleri seri dijital deere dntrlm olur. Dijital filtre ve kodlayc devreleri kullanlarak istenilen bit saysnda paralel dijital klar dzenlenir. Dijital filtre ve kodlayc devreleri seri ve paralel kaymal kaydedicilerden oluur. Baz delta-sigma ADCler programlanabilir yapda entegre olarak retilmekte bylece filtre derinlii ve k bit says ayarlanabilmektedir.

1.2.10. Boru Hatt Tipi (Pipeline) A/D Dntrc

Yksek frekansl sinyalleri A/D dntrmek iin dier yntemler yava kalmaktadr. nk Nyguist orann tutturmak iin analog sinyal frekansnn en az iki kat evrim frekans
1

Delta()- Sigma () Greek alfabesinde harflerdir. Matematikte fark ve toplam anlamnda kullanlr.

13

gereklidir. Bu sorunu aabilmek iin paralel karlatrcl ADCler ile Ardk yaklaml ADClerin teknii birletirilmitir. En yksek hzda dntrme ilemi yapabilen ADC lerdir. Bu yntem kullanlarak evrim sresi nano saniyelere kadar ksaltlm, 700 Msps hznda ADCler yaplmtr.

ekil 1.13: Boru hatt tipi (Pipeline) ADC blok emas

ekil 1.13 incelendiinde boru hatt tipi A/D dntrcnn birbirinin tekrar olan aamalardan meydana geldii grlmektedir. Aama says ADCnin dijital k bit says kadardr. Birinci aamada giri sinyali maksimum deerin yars bir referans ile karlatrlmakta ve sonu en yksek deerlikli bit (MSB) olarak alnmaktadr. Bu bir bitlik deer tekrar DAC ile analoa dntrlp giri sinyalinden karlmaktadr. Kalan deer rnekle/Tut (Sample/Hold, S/H) devresi ile bir sonraki aamaya tanmaktadr. Bir sonraki aamann referans deeri, bir nceki aamann referansnn yarsdr. Bu ekilde bit says kadar aama sralanr. En son aama en dk deerli bitin (LSB) elde edildii aamadr. Bir evrimlik A/D dnm ilemi btn aamalar tamamlandnda bitmektedir. Fakat her bir dijital kn seri deerleri daha dikkatli incelenirse; n bitlik bir ADC de ilk n adet saat darbesinden (Clk) sonra her darbe ile bir evrim sonucunun alnabilecei grlr. nk n saat darbe says olmak zere 8 bitlik ADC de bir evrimin dijital k forml yledir: Dijital k = (D7(n-7) + D6(n-6) + D5(n-5) + D4(n-4) + D3(n-3) + D2(n-2) + D1(n-1) + D0(n) )
Saat Darbesi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 D7 S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7 S8 S9 D6 x S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7 S8 D5 x x S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7 D4 x x x S1 S2 S3 S4 S5 S6 D3 x x x x S1 S2 S3 S4 S5 D2 x x x x x S1 S2 S3 S4 D1 x x x x x x S1 S2 S3 D0 x x x x x x x S1 S2

1. evrim sonucu S1 2. evrim sonucu S2

Tablo 1.3: Pipeline tipi ADC dijital klar

Dijital k deerleri Tablo 1.3te daha iyi anlalmaktadr. Her evrim sonucu elde edilen dijital deerler Sn eklinde gsterilmitir.

14

1.2.11. Ayrk Zamanl ADC (Time-Interleaved, TI-ADC )

Analog- dijital dntrmede kullanlan farkl yntemlerin avantajlarn birletirmek iin gelitirilmi yeni yaklamlardan birisidir. Bu yntemde m sayda ADC paralel altrlr. Bir kontrol devresi ile her ADCnin evrimi farkl zamanlarda balatlr. ADC sonular da ayn sra ile ka ynlendirilir. Bylece kullanlan bir ADCnin evrim sresi T olsa bile, ktan alnan dijital bilginin evrim sresi T/m olmaktadr.

ekil 1.14: Ayrk zamanl ADC blok emas

1.3. A/D Entegre Devreler

Yukarda anlatlan ADC tasarm teknikleri kullanlarak hazr entegre devreler gelitirilmitir. retici firmalar ADClerin uygulama alanlarn dikkate alarak uygulamaya ynelik zel tasarmlar yapmlar, bylece entegre eitlilii artmtr. Entegre ADClerde bit says, direkt displey balanabilmesi, mikroilemci ile haberleme yntemi, rnekleme frekans, A/D kanal says, ses sinyali dntrme uygulamalar, load cell ile arlk lmleri, termokupl ile scaklk lmleri, kapasite lmleri, dokunmatik ekran uygulamalar (Touch screen) gibi zellikler dikkate alnarak seim yaplmaldr. Uygulamada en ok karlalan ADClerin retici firmalarnn internet sitelerine girerek ADC entegre eitlerini ve zelliklerini inceleyiniz. ADC entegrelerinin byk bir ounluu mikroilemci veya mikro denetleyici ile birlikte kullanlabilecek ekilde retilmitir. Mikroilemci ile haberlemesi paralel, I2C, SPI, bir telli seri (one-wire) gibi yntemlerle olur. Bir ADC entegresinde bulunan balant ularn; besleme ular, analog ve dijital ase ular, referans ucu, analog sinyal giri ular, dijital k ular, haberleme ular, entegre yetkilendirme ucu, evrimi balatma ve megul ular olarak gruplandrabiliriz. Bu ularn nasl kullanlaca her entegre iin ayr olup katalog bilgilerinden renilebilir. Tablo 1.4 de baz ADC entegreler eitli zellikleri ile birlikte verilmitir.

15

k Haberleme Tipi

Dntrc tipi

znrlk Dijital Bit Says

evrim Frekans evrim Sresi

ADC

ADC0801 ADC0802 ADC0803 ADC0804 ADC0805 ZN425E MAX186E

8 Bit

Paralel

10 Ksps 100 s

Ardk Yaklam (SAR) Saysal Eimli Ardk Yaklam (SAR) Sigma Delta ift Eim

Genel

8 Bit 12 Bit

1 8

Paralel Seri

1 Ksps 1 ms 133 Ksps

Genel ADC/DAC Proses Kontrol, Otomatik test sistemleri, medikal cihazlar, bataryal aralar Dijital Voltmetre, Multimetre Dijital Voltmetre, Multimetre Load cell Termokupl Stereo Audio ADC Haberleme Mobil Haberleme Dijital osilaskop Haberleme test cihazlar Kablosuz haberleme

MAX1447 MAX/1496 MAX1498 ICL7106 ICL7107 LTC2440 PCM1870A ADC820 ADC10662 ADC10664 AD9484

4,5 Digit 3,5 Digit 4,5 Digit 3,5 Digit

24 Bit 16 Bit 8 Bit 10 Bit 8 Bit

2 4 2 4 2

7 Segment display 7 Segment display SPI I2C SPI Paralel Paralel Paralel

512 sps 640 sps 512 sps 3 sps 333 ms Seilebilir Hz 5-50 Khz 720 Ksps 1,4 s 2.7 Msps 360 ns 500 Msps 2 ns

Sigma Delta Sigma Delta 4+4 Paralel Karlatrc 6+4 Paralel Karlatrc Pipeline

Tablo 1. 4: eitli ADC entegrelerinin zellikleri

16

Kullanm Alan

Giri Says

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Bu renme faaliyeti kapsamnda edindiiniz bilgi ve becerileri gelitirmek iin aadaki uygulamay yapnz.
UYGULAMA ADI ADC0804 entegresi ile a/d dntrc yapmak UYGULAMA NO 1

Aklama: Bu uygulamay dijital elektronik deney setinizde, bir elektronik devre izim ve simlasyon program zerinde (rnein ISIS) veya deneme bordu zerine devreyi kurarak yapabilirsiniz.

Malzeme Listesi ADC0804 entegresi, buton, 10k diren, 8 adet 220 ohm diren 10k potansiyometre, 150pF kondansatr, 8 adet led, 5V DC g kayna, deneme bordu, DC voltmetre ve el takmlar.

17

LEM BASAMAKLARI Malzeme listesindeki elemanlar alma masanzn zerine hazrlaynz. Yukardaki devreyi dikkatli bir ekilde kurunuz. G kaynan balamaynz. Potansiyometreyi gz karar orta konuma ayarlaynz. Devre balantlarn yeniden kontrol ettikten sonra 5 volt DC g kayna ularn balaynz. Devreye enerji veriniz, S butonuna basp braknz. Ledlerden yananlarn olmas gerekir. Hi led yanmyorsa devre enerjisini kesip yeniden kontrol ediniz. 5. ilem basaman tekrarlaynz. Ledlerden yananlar olduunda sonraki ilem basamana geebilirsiniz. DC voltmetreyi eksi u ile Vin (entegrenin 6. aya) arasna balaynz. Buradaki gerilim 0 volt olacak ekilde potansiyometreyi ayarlaynz. S butonuna basp braktnzda ledlerin hepsinin snm olmas gerekir. Potansiyometre ile Vin gerilimini artrp butona basnz. Aadaki tabloya voltmetre de llen gerilim deerini ve yanan ledler iin 1, snk ledler iin 0 yaznz. Bu ilem basaman 10 defa tekrarlaynz. Tabloda her lm iin alnan led bilgilerine gre dijital k deerlerini onluk say sistemine evirerek yaznz. Yukardaki emada potansiyometre yerine LDR veya NTC gibi bir transdseri, bir diren ile seri balayp orta noktalarndan Vin ucuna balaynz. Transdser deerini dijitale dntrnz.

NERLER emay dikkatlice inceledikten sonra balantlara geiniz. Entegrenin ayak numaralarn doru tespit ediniz. DC g kaynann + ve ularn doru balaynz. Elektronik devre izim ve simlasyon program (rnein ISIS) kurulu bilgisayarnz varsa bu uygulamay orada tekrarlaynz.

18

Vin
Volt

LED8

LED7

LED6

LED5

LED4

LED3

LED2

LED1

Dijital Deer Onluk Karl

0V

RENCNN Ad: Soyad: Snf: No:

DEERLENDRME

TOPLAM Rakam Yaz

retmen

Tarih:../../.

mza

19

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA ADI UYGULAMA NO

MAX1447 entegresi ile l aleti yapm

Aklama: l aleti yapmnda eskiden beri ok kullanlan ADC entegrelerinden biri ICL7107 entegresidir. Fakat her segment iin bir u olduundan balants karmaktr. Max1447, max1496 ve max1498 entegrelerinin balants daha kolay ve performans daha iyidir. Max1447 entegresi 4,5 digit yedi segment gstergeyi direk srebilen, 1/19999 znrlkte, delta-sigma tipi bir ADC entegresidir. Genellikle dijital l aleti yapmnda kullanlr. +5V ile alr. +Ain ve Ain olmak zere iki girii vardr. Bu giri ularna 200 mV ile 2 V arasnda gerilim uygulanabilir. inde 2,048V sabit referans gerilimi vardr ancak istenilirse dardan farkl bir referans gerilimi 8.ayana (INTREF) uygulanabilir. Tepe deer lme (PEAK) ve llen deeri sabitleme (HOLD) zellikleri vardr. TQFP klf olmas uygulamay zorlatrmaktadr. Max1496 entegresi ise ok daha az harici eleman isteyen 3,5 digit, 1/1999 znrlkte benzer bir entegredir ve DIP 28 klf mevcuttur. Aada ki ekil max1447nin en basit uygulama devresidir. Devre giriine gerilim blc veya akm blc diren kademeleri ve komtatr anahtar ilave edilebilir. Bylece gerilim veya akm lme snr geniletilir.

20

LEM BASAMAKLARI emada verilen elemanlar alma masanzn zerine hazrlaynz. Yukardaki devreyi dikkatli bir ekilde kurunuz. G kaynan balamaynz. Devre balantlarn yeniden kontrol ettikten sonra 5 volt DC g kayna ularn balaynz. Devreye enerji vererek test ediniz.

NERLER 4,5 Digit hazr gsterge yerine 5 adet 7 segment ortak katotlu displayn segment ularn birletirerek kullanabilirsiniz. Yukardaki devrede entegrenin DPon, DPset1 ve DPset2 ular ile gstergede noktann yeri ayarlanabilir. Ayrntl bilgilere entegre katoloundan ulaabilirsiniz. emay dikkatlice inceledikten sonra balantlara geiniz. Entegrenin ayak numaralarn doru tespit ediniz. DC g kaynann + ve ularn doru balaynz. Bu devrenin bask devresini karp bakr plakete montajn yaparak kendinize bir l aleti yapabilirsiniz.

RENCNN Ad: Soyad: Snf: No:

DEERLENDRME

TOPLAM Rakam Yaz

retmen

Tarih:../../.

mza

21

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA ADI Saysal Eimli (Basamak Rampal) A/D Dntrc Devresi UYGULAMA NO

Aklama: Aada emas verilen saysal eimli A/D dntrc devresinde sayc olarak 74LS590 entegresi, DAC olarak LTC1450 entegresi kullanlmtr. LTC1450 12 Bitlik pozitif kl A/D dntrc entegredir. Bu nedenle 8 bitlik saycdan iki adet kullanlarak 12 bit sayc yaplmtr. Analog giri bir potansiyometre kullanlarak ayarl yaplmtr. Bu uygulamay dijital elektronik deney setinizde bir elektronik devre izim ve simlasyon program zerinde (rnein ISIS) veya deneme bordu zerine devreyi kurarak yapabilirsiniz.

22

LEM BASAMAKLARI

NERLER

emada verilen elemanlar alma masanzn zerine hazrlaynz. Yukardaki devreyi dikkatli bir ekilde kurunuz. G kaynan balamaynz. Devre balantlarn yeniden kontrol ettikten sonra 5 volt DC g kayna ularn balaynz. Bilgisayar programnda uygulama yapyorsanz (D11, D10, D9, .., D0) k ularna lojik prob balayp k durumunu grebilirsiniz. Deney seti veya deneme bordu zerinde uygulama yapyorsanz 1. uygulamada olduu gibi klara ledli bir gsterge balaynz. emay dikkatlice inceledikten sonra Devrede V1 voltmetresi girie balantlara geiniz. uygulanan analog gerilim deerini Entegrenin ayak numaralarn doru tespit gstermektedir. Dijital klar ediniz. LTC1450 DAC entegresi ile tekrar DC g kaynann + ve ularn doru analoga dntrlr. V2 voltmetresi balaynz. ise merdiven eklindeki bu referans gerilimini lmektedir. S butonuna baslarak bir evrim balatlr. V2 voltmetresinin gsterdii deer sfrdan balayp artarak V1 deerine eit olduunda evrim bitmi olur ve sayc durur. Bu durumda analog deerin karl olan dijital kod (D11, D10, D9, .., D0) klarnda grlr. Potansiyometrenin deerini deitirip butona basarak A/D dnm ilemini tekrarlaynz. V1 voltmetresinin gsterdii deer ile dijital klar bir tablo yaparak yaznz. Bu ilem basaman on defa tekrarlaynz.
RENCNN Ad: Soyad: Snf: No: DEERLENDRME TOPLAM Rakam retmen Tarih:../../. mza Yaz

23

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Deerlendirme ltleri Kurulacak A /D devresinin entegresini katalogdan setiniz mi? Uygulama devresinin emasn izdiniz mi? Entegreyi borda taktnz m? Yardmc elemanlar (buton, diren, kondansatr led diyot) borda taktnz m? Devre emasna gre kablo balantlarn yaptnz m? Balantlar kontrol ettiniz mi? Devreye enerji verdiniz mi? Devrenin almasn kontrol ettiniz mi? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

24

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Aada analog deerler iin yazlanlardan hangisi dorudur. A) Minimum ve maksimum deerler arasnda zamana gre deiir. B) 1 ve 0 ile ifade edilir. C) Zamana gre kesintili deerler alr. D) Bilgisayar sistemleri analog deerlerle alr. 2. rnekle, karlatr ve dijital olarak kodla prensibine gre alan devre hangisidir. A) DAC devreleri B) Filtre devreleri C) ADC devreleri D) Frekans/ gerilim eviriciler 3. Aada rnekleme frekans iin yazlanlardan hangisi yanltr. A) Bir saniye iinde analog sinyalden alnan rnek saysn gsterir. B) Analog sinyalin frekans ile rnekleme frekans ayn olabilir. C) rnekleme frekans analog sinyalin frekansna gre belirlenmelidir. D) rnekleme frekans, analog sinyalin frekansnn en az iki kat olmaldr. 4. Aadaki ADC tasarm tekniklerinden hangisi ile en yksek znrlk elde edilebilir. A) Paralel karlatrcl B) Delta-sigma C) Tek eimli D) Saysal eimli 5. Aadaki ADC tasarm tekniklerinden hangisi ile en yksek hz elde edilebilir. A) Ardk yaklaml (SAR) B) Delta-sigma C) ift eimli D) Pipeline 6. Yksek frekansl haberleme cihaznda kullanlan bir ADC de hangi zellik kesinlikle bulunmaldr. A) Yksek znrlk B) Dk znrlk fakat yksek doruluk C) Dk hz fakat kesin doruluk D) Yksek hz 7. ADC entegrelerinde WR, RD, CS gibi kontrol ular niin kullanlmtr. A) Entegreyi programlamak iin B) A/D dnm yapmak iin C) Entegreyi mikroilemcilerle birlikte kullanabilmek iin D) Dijital k ayarlamak iin

25

8. k bit says 8 olan ADC, analog sinyalin maksimum deerini ka ayrk seviyeye bler. A) 256 B) 8 C) 16 D) 128 Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1.( )Dijital deerlerin genlii geni snrlar iinde deiir. 2.( )Bir A/D dntrcde k Bit saysnn artmas znrl artrr. . 3.( )rnekleme frekansnn, analog sinyalin frekansnn en az iki kat olmasna Nyguist oran denilir. 4. ( )Boru hatt tipi A/D dntrcler ok yava dnm yaparlar. 5. ( )Delta-Sigma tipi ADCler doruluu en yksek dntrclerdir. 6. ( )Boru hatt tipi ADC ler entegre yapmnda ok kullanlan en hzl yntemdir. Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz. 1. Analog deerleri dijital deerlere dntren devrelere devresi denir. 2. ADC de Analog/dijital dnmnn balangc ile dijital deerin kodlanarak kta grld an arasnda geen sreye ... ... denir. 3. En pahal ADCler ........... .... A/D dntrclerdir. 4. Uzak mesafedeki sensr klarn kablosuz olarak lmek ve dijitale evirmek iin ..... .... ADCler kullanlr. 5. Dijital k deerini direk gstergeye yazabilen ADC entegreleri ..... .... yapmnda ok kullanlr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

26

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
D/A dntrc dntrebileceksiniz. devrelerini kurup, dijital sinyalleri analog sinyallere

ARATIRMA
kilik say sistemini aratrarak daha nceden rendiklerinizi hatrlaynz. kilik say ile gsterilen bir deer nasl gerilim deerine dntrlr, aratrnz.

2. DJTAL- ANALOG DNTRCLER

Analog deerler dijitale dntrldkten sonra ilem grr, saklanr, uzak mesafelere iletilir, eitli ekranlarda gsterilir. Baz durumlarda dijital deerleri yeniden analog deerlere dntrmek gerekir. rnein bilgisayarmzda bir mzik parasn dijital olarak kaytl bulunmaktadr. Dinlemek istediimizde bu dijital deerler hoparlr iin anlaml ve kullanlabilir deerler deildir. Yeniden analog deere dntrlerek hoparlre verilmelidir. Dijital deerleri analog deerlere dntren devrelere DAC (Digital Analog Converter, D/A dntrc ) denilir. Bu renme faaliyetinde DAC devrelerinin temel esaslarn, eitlerini ve sk kullanlan entegreleri renerek eitli uygulamalar yapacaksnz. Bylece dijital devrelerden analog devrelere nasl bilgi aktarldn reneceksiniz.

2.1. DAC Esaslar

Dijital/analog dntrcler (DAC), giriindeki saysal deerlere karlk olarak klarnda analog bir gerilim veya akm retmektedir. Analog mantkla alan cihazlarn mikroilemci ile kontrolnde DAClar kullanlr. DAClar kullanmak ADCleri kullanmaya gre daha kolaydr. Birok DACda, ADClerde olduu gibi evrime balama, evrimin bitmesini bekleme gibi kontrol ilemleri yoktur. ADClere gre evrim sreleri ok daha ksa ve hzlar yksektir. ekil 2.1de DAC genel sembol verilmitir. DAClarn yapsna ve eitlerine gemeden nce D/A dntrcler iin kullanlan temel kavramlar bilmekte fayda var.

ekil 2.1: DAC genel sembol

27

MSB ve LSB: Dijital deerler ikilik say sistemi ile gsterilen deerlerdir. kilik say sisteminde en sadaki rakamdan itibaren basamaklar (,27,26,25,24,23,22,21,20) ikinin katlar eklinde (,128,64,62,16,8,4,2,1) sola doru artarak devam eder. Her basaman arl farkldr. rnein 3. basaman 1 ya da 0 olmas sayy 4 etkilerken, 8. basaman 1 ya da 0 olmas sayy 128 etkiler. Dijital deerlerde arl en yksek basamaa En Anlaml Bit, (Most Significant Bit, MSB), arl en dk basamaa ise En Az Anlaml Bit (Least Significant Bit, LSB) denir.

MSB (10111001100011)
2

LSB

ekil 2.2: MSB ve LSB

znrlk: Bir D/A dntrcnn knda oluabilecek en kk analog deerin en byk analog deere oranna znrlk denilir. znrlk oran olarak (1/2n) gsterildii gibi direk giri bit says olarak da (n bitlik DAC gibi) ifade edilir. DACn giri bit saysnn artmas znrl artrr. rnein 8 bitlik bir DAC giriinde maksimum 28=256 adet farkl dijital deer olabilir. Bu DACn znrl 1/256dr. Orann saysal olarak deerinin klmesinin znrln artmas anlamna geldiine dikkat ediniz. Tam Skala (Full Scala): Dijital-Analog eviricilerde giri olarak kullanlan bitlerin hepsinin 1 olmas durumuna tam skala (Full Scala ya da FS) denir. Giri olarak verilen tm bitler anlamlandrld iin k voltaj veya akm maksimum deerde olacaktr. Doruluk: D/A dntrc knda olmas beklenilen analog deer ile gerekleen deer arasndaki ilikiye doruluk denir. Bir DACn btn dijital girileri dk deerlikli 0 olduunda analog kn sfr olmas beklenilir. Bu durumda kta sfrdan farkl oluan deer hatadr. Kullanlan OP-AMPlarn ve direnlerin tolerans deerlerinden kaynaklanan hatalar ortaya kar. zellikle bu elemanlarn deerlerinde scaklkla meydana gelen deiiklikler hatalar artrr. DAC devrelerinde tam skala durumunda 1/2LSB kadar hata kanlmazdr ve kabul edilebilir snrdr. Giri-k likisi: Giri bitlerindeki deiime karlk k akm veya geriliminde gzlenen deiimdir. LSBden MSBye doru bitlerdeki arlk deeri artacandan k voltaj zerindeki etkisi de artacaktr. Birim art znrlk gerilimine eittir. ekil 2.3te Vmax = 10 Volt olan 4 bitlik DAC devresinin giri-k ilikisi gsterilmitir. DAC znrl =1/2n =1/24 =

1 16 1 =0,625 Volt 16

DAC znrlk gerilimi = Vmax x1/28 = 10x

Girite LSB bitinin deimesi k znrlk gerilimi kadar yani 0,625V etkiler.

28

k analog deeri V0 = Vmax x ekil 2.2deki tablo oluturulur.

DAC Girileri D3
0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 1 1 1 1

Giri Forml ile her giri iin ayr ayr hesaplanabilir. 2n

D2
0 0 0 0 1 1 1 1 0 0 0 0 1 1 1 1

D1
0 0 1 1 0 0 1 1 0 0 1 1 0 0 1 1

D0
0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1

Analog k V0
0 V 0,625 V 1,25 V 1,875 V 2,5 V 3,125 V 3,75 V 4,375 V 5V 5,625 V 6,25 V 6,875 7,5 V 8,125 V 8,75 V 9,375 V

ekil 2.3: 4 Bit DAC giri k ilikisi

+Vref ve -Vref deerleri D/A dntrcnn Vmax kn ayarlamak iin kullanlr. Baz DAC entegrelerinde referans ucu bulunmamakta, entegre iinde sabit referans deeri bulunmaktadr. Bir DAC giriindeki btn bitler yksek seviyede 1 olursa k maksimum analog deer de (Vmax) olmaldr. Giriteki btn bitler dk seviyede 0 olursa, k minimum deerde (Vmin) olmaldr. D/A dntrcler klar sadece pozitif veya hem pozitif hem negatif analog deer verecek ekilde tasarlanr. Pozitif kl olanlarda k deeri 0 ile +V max arasnda deiir. Negatif k verenler de ise k deeri 0 ile Vmax arasnda deiir. Simetrik kl dntrclerde en anlaml bit olan MSB, deerin pozitif veya negatif olduunu gsterecek ekilde devre tasarlanr. MSB 1 dier giriler 0 olduunda analog k 0 volt olacak ekilde referans deerleri ayarlanr. Geri kalan girilerin deerine gre k genlii oluur. rnein LTC1450 entegresi 12 bitlik pozitif kl bir D/A dntrc iken, DAC0800 entegresi 8 bitlik simetrik kl D/A Dntrcdr. Giriteki her dijital deerin bir analog karl kta retilmektedir. Giri deerine karlk olan ktaki analog deer yle hesaplanr: k analog deeri V0=Vmax X

giri 2n

rnek: 8 bit girii olan bir DAC entegresi Vmax= 5 volt olacak ekilde balanmtr. Giriine (01110011) deeri uygulanrsa kndan ka volt analog sinyal alnr?

29

DAC znrl =1/2n =1/28 =

1 256 1 =0,01953 Volt =19,53 mV 256

Dac znrlk gerilimi = Vmax x 1/28 = 5x

Girite LSB bitinin deimesi k znrlk gerilimi kadar yani 19,53 mV etkiler. Giri deeri =(01110011)2=(0x128+1x64+1x32+1x16+0x8+0x4+1x2+1x1) =115 k analog deeri V0=Vmax X

giri 115 =5x =2,246 Volt n 2 256

2.2. eitleri
D/A dntrc devrelerin temelini OP-AMPlar (lemsel ykselte) oluturmaktadr. Bilindii zere Op-Amplar elektrik sinyalleri zerinde deiik ilemleri gerekletiren ayn zamanda ykselten yksek kazanl amplifikatr devreleridir. OpAmplar iin Endstriyel Kontrol ve Arza Analizi dersi lemsel Ykselte ler modlne bakabilirsiniz. DAC devrelerinde Op-Amplar toplayc olarak kullanlmaktadr. Dijital sinyalleri, analog sinyallere dntrmek iin iki temel yaklam vardr. Arlk direnli (paralel girili) D/A dntrc R-2R merdiven tipi D/A dntrc D/A dntrc olarak bu iki yntemin dnda darbe genilik modlasyonunu da (PWM) saymamz gerekir. PWM sinyali dijital k olsa bile, dk frekansl analog sinyal ortalama deeri gibi etki gsterir. PWM kullanlarak gerilim ve akmn ortalama deeri deitirilerek motor hz kontrol, lamba k iddeti ayar, led src devrel eri vb. yaplmaktadr.

2.2.1. Arlk Direnli (Paralel Girili) D/A Dntrc

Bu yntemde OP-AMP toplayc ve eviren ykselte olarak kullanlmtr. Giri direnleri ikinin arlklarna gre giri bit says kadar belirlenir. Bu tip DACnin devresi ekil 2.4te gsterilmitir. Giri direncinin deeri bu giriin temsil ettii bitin arlna baklarak belirlenir. k gerilimine etkisinin fazla olmas iin arl yksek olan giriin direnci kk seilir. Arlk dtke ayn oranda diren deeri artar.

30

ekil 2.4: Arlk direnli 4 Bit D/A dntrc

Op-Ampl eviren ykselte devresinde sinyalin eviren girie (-in) uygulandn, evirmeyen giriin (+in) aseye balandn, ykselte kazancnn A=

Rf R1

olduunu ve

k geriliminin ise V0 = Vi xA denklemi ile hesaplandn hatrlaynz. ekil 2.4teki devrede tek giri yerine direnler ile bit says kadar giri yapld grlmektedir. Toplayc devreleri hatrladnzda bu devrenin kazancnn A = -Rf x ( ve k geriliminin V0 = -Vi x ( greceksiniz. R1, R2, R3, R4 diren deerleri giri bit arl dikkate alnarak (1,2,4,8) katsaylarnda, giri bit deerleri iin D0, D1, D2, D3 ve R f = R/2 seilirse k gerilimi ekil 2.3teki devre iin aadaki formlle hesaplanabilir. Maksimum k geriliminin referans deerine eit olmas iin Rf = R/2 olarak alnmtr. V0 = -Vi x ( D0 V0 = -Vi x (D0

1 1 1 1 + + + ) olacan R1 R2 R3 R4

Rf Rf Rf Rf + + + ) forml ile hesaplanmas gerektiini R1 R2 R3 R4

R R R R + D1 + D2 + D3 ) 16 R 4R 2R 8R

1 1 1 1 +D1 +D2 +D3 ) 8 4 2 16

31

Vi = Vref yazp paydalar eitleyip forml aadaki son duruma getirebiliriz. D0, D1, D2,D3 yerlerine dijital giri deerlerini (1 veya 0) yazdmzda k gerilimini hesaplam oluruz.

DAC k gerilimi

V0 = -

Vref 16

(D0+2D1+4D2+8D3)

ekildeki devre iin k geriliminin negatif olduuna dikkat ediniz. nk ilemsel ykseltecin eviren girii kullanlmtr.

2.2.2. R-2R Merdiven Tipi D/A Dntrc

Arlk direnli D/A dntrcde her giri iin farkl deerde diren kullanmak gerekir. Bu durum zellikle znrl yksek olan DAClerde (24 bit giri v.b) zorluk oluturur. Direnler ekil 2.5te olduu gibi balanrsa devreyi oluturmak iin iki farkl deerde diren olmas yeterlidir.

ekil 2.5: R-2R merdiven tipi 4 bit D/A dntrc

Bu devrede diren deerlerinin R-2R olarak sralanmas ve k dalga eklinin merdiven basama eklinde artmas sebebiyle bu tip dntrclere R-2R merdiven tipi D/A dntrc denilir. ekil 2.5te verilen R-2R merdiven tip DAC devresinde D0, D1, D2, D3 ile gsterilmi dijital girilerin op-amp eviren giriine etkileri farkldr. nnde byk diren deeri olan dijital giri op-amp giriine daha az akm ulatracaktr ve bunun sonucu olarak da ktaki etkisi daha az olacaktr. D0 en arlksz bit (LSB) olup devrenin znrln belirler. Tam skala deerinin (maksimum kn) 1/16s kadar k etkiler. D3 ise en deerlikli bit (MSB) olup ka tam skala deerinin yars olarak et ki eder. Devrenin zmn uzun uzun anlatmak yerine k gerilimini veren formln yine ayn

32

olacan belirterek sonuca gidelim. stenilirse her giri iin 1 dierlerinin sfr olduunu varsayarak k gerilim deeri drt defa hesaplanr, devrenin k gerilim deeri bu drt farkl sonucun toplamdr.

DAC k gerilimi V0 = -

Vref 16

(D0+2D1+4D2+8D3)

2.3. Entegre Tipi D/A Dntrcler

ADC devrelerinde olduu gibi D/A dntrc devreleri de hazr entegre olarak retilmitir. eitli dijital devrelere direk balanabilecek ekilde paralel girili DAC entegreleri retildii gibi mikro denetleyicilerle birlikte kullanma uygun paralel veya seri girili deiik znrlklerde entegreler mevcuttur. Ayrca retici firmalar zel uygulamalara ynelik olarak besleme gerilimi, k polaritesi, akm veya gerilim kl, maksimum k deeri gibi zellikleri deitirerek entegre eitliliini artrmtr. Tablo 2.1de eitli DAC entegreleri ve zellikleri verilmitir.
evrim Sresi k Tipi Gerilim Snr

znrlk

Giri Haberleme Tipi

DAC Kanal Says

DAC

AD558 DAC080 0 MC1408 ZN425E AD5320 LTC1450 MAX531 6 MAX587 9

8 Bit 8 Bit 8 Bit 8 Bit 12 Bit 12 Bit 16 Bit

1 1 1 1 1 1 1

Paralel Paralel Paralel Paralel Seri Paralel SPI Direkt RF Sinyal

1 s 100 ns 70 ns 2 s 12 s 14 s 3 s 2,3Gsp s

0-2,56V veya 0-10V 20V veya Akm kl Akm kl 0-2,5V 0-5V 0-5V Programlanabi lir Gerilim, Akm Akm kl

Genel Genel Genel Hzl DAC Genel Mikrokontrolur Endstriyel Haberleme Medikal Cihazlar Oto. Test Sistemleri Dijital Video Uyg. Kablosuz Altyap Uyg.

14 Bit

Tablo 2.1: eitli DAC entegreleri ve zellikleri

33

Kullanm Alan

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Bu renme faaliyeti kapsamnda edindiiniz bilgi ve becerileri gelitirmek iin aadaki uygulamay yapmalsnz.
UYGULAMA ADI R-2r direnli merdiven tipi d/a dntrc yapmak UYGULAMA NO 1

Aklama: Bu uygulamay dijital elektronik deney setinizde, bir elektronik devre izim ve simlasyon program zerinde (rn. ISIS) veya deneme bordu zerine devreyi kurarak yapabilirsiniz.

ekil 1: R-2R direli merdiven tipi DAC devresi

Malzeme Listesi 741 Op-Amp entegresi, 4 adet 10k ve 5 adet 20k diren, orta ulu ( ulu) anahtar, 15 volt DC g kayna, DC voltmetre

34

LEM BASAMAKLARI
Malzeme listesindeki elemanlar alma masanzn zerine hazrlaynz. ekil 1deki devreyi dikkatlice kurunuz. G kaynan balamaynz. Devre balantlarn yeniden kontrol ettikten sonra DC g kayna ularn balaynz. Devreye enerji veriniz, btn anahtarlar 0 ase duruma alnz. Voltmetrede okunan gerilim deerini aadaki tablonun ilk satrna yaznz. Sra ile anahtar durumlarn ayarlaynz. Anahtarlarn durumuna karlk gelen dijital giri deerini ve ltnz gerilim deerlerini tabloya yaznz. ekil 2deki devreyi dikkatlice kurarak 3.4. ve 5. ilem basamaklarn tekrarlaynz.

NERLER
Devre balantlarn kontrol etmeden enerji vermeyiniz. Devrede bir deiiklik yapmadan nce enerjiyi kesiniz. Anahtarlarn tamam 0 durumunda olduu halde voltmetre sfrdan farkl bir deer gsteriyor olabilir. Op-Amp entegresinin sfr kalibrasyonunu (ofset ayar) bir potansiyometre kullanarak yapabilirsiniz. Ya da bu hata deney boyunca devam edecei iin yok sayp devam edebilirsiniz. Elektronik devre izim ve simlasyon program (rnein ISIS) kurulu bilgisayarnz varsa bu uygulamay orada tekrarlaynz. Anahtarlarn yerine drt bitlik sayc devresi kurup balayabilirsiniz. Sayc yukar ynde saydka kn merdiven eklinde arttn osilaskop ile gzlemleyebilirsiniz.

ekil 2: Arlk direnli DAC devresi

35

S1
0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 1 1 1 1

S2
0 0 0 0 1 1 1 1 0 0 0 0 1 1 1 1

S3
0 0 1 1 0 0 1 1 0 0 1 1 0 0 1 1

S4
0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1

Dijital Giri Deeri

k Gerilimi (volt)

RENCNN Ad: Soyad: Snf: No:

DEERLENDRME

TOPLAM Rakam Yaz

retmen

Tarih:../../.

mza

36

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA ADI DAC0800 entegresi ile d/a dntrc yapmak UYGULAMA NO

Aklama: Bu uygulamay dijital elektronik deney setinizde, bir elektronik devre izim ve simlasyon program zerinde (rnein ISIS) veya deneme bordu zerine devreyi kurarak yapabilirsiniz. DAC0800 entegresi 8 bit, iki referans ucu bulunan, simetrik kl bir D/A dntrc entegresidir. +Vref ve Vref ular ile uygun referans gerilimleri uygulanarak kn maksimum deeri ve polaritesi belirlenebilir. Aada verilen emada Vref aseye balanm +Vref ise potansiyometre ile ayarl yaplmtr. Bu durumda k analog deeri 0 ile Vmax (Vmax= 2xVref) arasnda deiir. Dijital girilerin hepsi 1 yaplr, kn maksimum deeri potansiyometre ile ayarlanr. Dijital girilere anahtarlar ak iken direnler zerinden 1 , anahtarlar kapal iken 0 uygulanm olur. Entegrenin B1 (MSB) en yksek deerli giriidir. B8 ise (LSB) en az deerli giriidir.

Malzeme Listesi: DAC0800 entegresi, 9 adet 10k diren, 2 adet 5k diren, 2 adet 100 nF kondansatr, 10 nF kondansatr, 10k potansiyometre, 8 adet anahtar, DC voltmetre, 12V DC g kayna, deneme bordu ve el takmlar.

37

B1 0 1

B2 0 1

B3 0 1

B4 0 1

B5 0 1

B6 0 1

B7 0 1

B8 0 1

Dijital Giri Deeri

IOUT volt

IOUT
volt

Vmax :

Vref :

Vmax/ Vref =

RENCNN Ad: Soyad: Snf:

DEERLENDRME

TOPLAM Rakam Yaz

38

LEM BASAMAKLARI

NERLER

Malzeme listesindeki elemanlar alma masanzn zerine hazrlaynz. Yukardaki devreyi dikkatli bir ekilde kurunuz. G kaynan balamaynz. Potansiyometreyi gz karar orta konuma ayarlaynz. Devre balantlarn yeniden kontrol ettikten sonra DC g kayna ularn balaynz. Devreye enerji veriniz, btn anahtarlar ak duruma (btn giriler 1) alnz. Voltmetrede okunan gerilim deerini potansiyometre ile -8V Devre balantlarn kontrol olarak ayarlaynz. etmeden enerji vermeyiniz. Btn anahtarlar kapatnz. k gerilimi Devrede bir deiiklik voltmetrede 0 olarak okunmaldr. yapmadan nce enerjiyi Anahtarlar ile dijital girilerden farkl deerler kesiniz. girerek k gerilimini lnz. Bu ilemi 10 defa Elektronik devre izim ve tekrarlayp aadaki tabloya yaznz. simlasyon program (rnein Tam skala durumunda kta llen Vmax deerini ISIS) kurulu bilgisayarnz lnz. Voltmetre ile entegrenin 14 numaral varsa bu uygulamay orada ayana gelen +Vref gerilimini lnz. Vmax ile Vref tekrarlaynz arasndaki oran inceleyiniz. IOUT kna bal RL direnci ve voltmetreyi entegrenin 2 numaral IOUT kna balaynz. 7. ilem basamandaki dijital girileri yeniden uygulaynz. Bu DAC devresinde kn 0 ile +Vmax arasnda deimesi iin nasl bir balant yapmamz gerekir? Aratrnz. Devreye bir op-amp balayp kn tersini almamz zm olur mu inceleyiniz.

39

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet, kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1 Kurulacak D / A devresinin entegresini katalogdan setiniz mi? 2 Uygulama devresinin emasn izdiniz mi? 3 Entegreyi borda taktnz m? Yardmc elemanlar (buton, diren, kondansatr, led, diyot) borda 4 taktnz m? 5 Devre emasna gre kablo balantlarn yaptnz m? 6 Balantlar kontrol ettiniz mi? 7 Devreye enerji verdiniz mi? 8 Devrenin almasn kontrol ettiniz mi? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

40

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Sesimizi bilgisayarda kayt edip dinlediimizde hangi seenekte ki olay kesinlikle gereklememitir. A) Mikrofonla ses analog elektrik sinyaline dntrlmtr. B) Bir ADC ile dijitale evrilmitir. C) Bir DAC ile analoga evrilmitir. D) Hoparlre dijital kaytl dosya gnderilmitir. 2. Mikroilemci ile analog mantkla alan eitli cihazlar kontrol edilirken hangi devrelere kesinlikle ihtiya vardr. A) DAC devreleri B) Filtre devreleri C) Dijital gstergeler D) Gerilim / frekans eviriciler 3. Dijital deerlerde arl en dk bite ne ad verilir. A) nemsiz bit B) LSB C) EDB D) MSB

4. Drt bit girii bulunan bir DACn znrl hangi seenekte doru olarak verilmitir. A) 1/2 B) 1/4 C) 1/8 D) 1/16 5. Hangisi bir D/A dntrc eidi kesinlikle deildir. A) Arlk direnli D/A dntrc B) PWM k C) Ayrk zamanl dntrc D) R-2R direnli D/A dntrc 6. DAC devresi iin yazlanlardan hangisi yanltr. A) Dijital deerleri analog deerlere dntrr. B) DAC devreleri bir analog devrenin knda kullanlr. C) Baz A/D dntrc devrelerin de DAC kullanlr. D) R-2R direnli DAC devresinde iki farkl diren kullanlmtr. 7. Hangi seenek D/A dntrc knda olmas beklenilen analog deer ile gerekleen deer arasndaki ilikidir. A) Doruluk B) znrlk C) Bit says D) Tam skala 8. DAC entegrelerinin k polaritesi hakknda hangisi sylenemez. A) Negatif kl olanlar vardr. B) Pozitif kl olanlar vardr. C) Besleme ular ile k polaritesi ayarlanr. D) Referans ular ile k polaritesi ayarlanr.

41

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. ( ) Dijital deerlerde arl en yksek basamaa en anlaml bit (MSB) denir. ( ) DACn giri bit saysnn artmas znrl artrr. ( ) DAC devrelerinde yksek toleransl direnler kullanlr. ( ) Bir DACn btn girilerinin 1 olmas durumuna Full basma denir. ( ) DAClar ADC devrelerine gre daha hzldr. ( ) DAC giriindeki her bit ktaki analog deeri ayn oranda etkiler. ( ) Arlk direnli DAC devresinde girite bulunan direnlerin deerleri farkldr. ( ) PWM dijital bir k olmasna ramen ortalama deeri bakmndan analog sinyal gibi etki gsterir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirme ye geiniz.

42

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. ( ) Maksimum ve minimum snrlar arasnda farkl deerler alarak deien elektriksel byklklere analog bilgi ya da analog deer denir. 2. ( ) Dijital deerler 1 ve 0 ile gsterilebilen deerlerdir. 3. ( ) ADC giriindeki her analog deere karlk farkl bir dijital deer retir. 4. ( ) ADClerde evrim zaman uzun olmaldr. 5. ( ) rnekleme frekans en az analog sinyal frekans kadar olmaldr. 6. ( ) Gerekleen bir sonucun, beklenen teorik deerden farkna hata denir. 7. ( ) Paralel karlatrcl tipte yksek znrlkl ADCler yaplr. 8. ( ) Yksek frekansl analog sinyalleri dijital deerlere dntrmek iin boru hatt tipi ADCler kullanlr. 9. ( ) Ayrk zamanl ADC tipinde birden fazla sayda ADC paralel alr. 10. ( ) Paralel karlatrc ADCler ok hzldr ancak yksek znrlk iin ok sayda karlatrc gerekir. Pahal olduu iin tercih edilmez. 11. ( ) Alt kapsaml karlatrc ADCler de karlatrc says daha azdr. 12. ( ) Giriin ortalamasn alan (integral alc devreleri bulunan) ADCler giri analog sinyalinde bulunan grltlerden az etkilenir. 13. ( ) Dijital l aletlerinde ift eimli ADCler kullanlmaz. 14. ( ) Delta-sigma ADC, knda kullanlan dijital filtreler ve sayc saat frekans deitirilerek analog sinyalin trne gre ADC zellikleri programlanabilir. 15. ( ) Delta-sigma ADCler ok hassas A/D dnmleri yaplabilir. 16. ( ) Delta-sigma ADCler ok hzldr. 17. ( ) Boru hatt tipi (Pipeline) A/D dntrc birbirinin tekrar olan bit says kadar aamadan meydana gelmitir. 18. ( ) knda direk gsterge srebilen ADC entegreleri, l aleti devrelerinde tercih edilir. 19. ( ) Bir ADC entegresinin mikroilemci ile haberlemesi paralel I2C, SPI gibi yntemlerle olur. 20. ( ) Dijital deerler analog sinyallere dntrlemez. 21. ( ) LSB en arlkl bit demektir. 22. ( ) DAC devrelerinde 1/2LSB kadar hata kanlmazdr. 23. ( ) DAC devrelerinde op-amp fark alc olarak kullanlr. 24. ( ) R-2R merdiven tipi D/A dntrc de k dalga ekli merdiven basama gibi artar. 25. ( ) Arlk direnli DAC eidinde btn diren deerleri ayndr. 26. ( ) PWM analog ktr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

43

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
SORU 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 CEVAP A C B B D D C A YANLI DORU SORU 11 12 13 14 15 16 17 18 19 CEVAP DORU YANLI DORU DORU ADC evrim Zaman Paralel Karlatrcl V/F eviricili l Aleti

RENME FAALYET-2N CEVAP ANAHTARI

SORU 1 2 3 4 5 6 7 8 CEVAP D A B D C B A C SORU 9 10 11 12 13 14 15 16 CEVAP DORU DORU YANLI YANLI DORU YANLI DORU DORU

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

SORU 1 2 3 4 5 6 7 8 9 CEVAP DORU DORU YANLI YANLI YANLI DORU YANLI DORU DORU SORU 10 11 12 13 14 15 16 17 18 CEVAP DORU DORU DORU YANLI DORU DORU YANLI DORU DORU SORU 19 20 21 22 23 24 25 26 CEVAP DORU YANLI YANLI DORU YANLI DORU YANLI YANLI

44

KAYNAKA KAYNAKA
KURTULDU aban, Mehmet Ali GLER, leri Elektronik Dijital, Yksel Matbaas, Ankara, 1996. BAYRAM Harun, Dijital Elektronik, zkan Matbaaclk, Bursa,1998. YCESAN Adem, Dijital Elektronik, Meb Yaynlar, Ankara, 2008. http://www.emo.org.tr/ekler/c2bcf2ee48c0241_ek.pdf (27.01.2012) http://ee.istanbul.edu.tr/uploads/dersnotlari/4750-DENEY-4-1.pdf (02.03.2012) http://web.itu.edu.tr/~aksind/Thesis/sigmadelta.html (02.03.2012) http://en.wikipedia.org/wiki/Delta-sigma_modulation (03.03.2012) http://sorubank.ege.edu.tr/~dengin/digital/DAC&ADC.pdf (04.03.2012) http://www.antrak.org.tr/gazete/112006/tolga-tastan.html "ADC0831 uygulama" (04.03.2012)

45