Hoi Ky Tran Quang Co

H
H
H
i
i
i

c
c
c

v
v
v

S
S
S
u
u
u
y
y
y

N
N
N
g
g
g
h
h
h

T
T
r
r
n
n

Q
Q
u
u
a
a
n
n
g
g
C
C

Hi c v Suy ngh Trn Quang C
2/194
Li ta

Tp hi k Hi c v Suy ngh ca ng Trn Quang C
(1920) lu chuyn trong nc t u nm 2003. Tc gi
nguyn l y vin Trung ng ng, Th trng th nht B
Ngoi giao, thnh vin on Vit Nam Dn Ch Cng Ha ti
Hi ngh Paris (6873) v Vit Nam.

Trc khi lm vic ti B Ngoi Giao (1954), Trn Quang C
l s quan qun i nhn dn ging dy ti trng Cao ng
Ngoi Giao. ng l cn b ngoi giao sut 44 nm (5497)
1964 lm b th th nht i S Qun Vit Nam Dn Ch
Cng Ha 1966 Trn Quang C tr li H Ni, 1976 ph
trch V Bc M ri chuyn sang v u Chu trc khi sang
lm i S ti Thi Lan vo nm 1982. c a vo Trung
ng ng cng sn Vit Nam t 1986; rng r 12 nm k t
1979, ng Trn Quang C tham gia cc cuc thng lng
nhm gii quyt chin tranh ti Cambodia. Sau chin tranh Vit
Nam, ng tham gia cuc m phn bnh thng ho quan h
vi ba nc Hoa K, Lin X, v Trung Quc. Thng hai
1991, ng xin rt ra khi danh sch c vo Ban chp hnh
Trung ng ng cng sn Vit Nam kha VII nhng khng
c chp thun. Thng by cng nm ng gp Tng B Th
Mi xin khng nhn chc b trng ngoi giao thay th
ng Nguyn C Thch. Cui nm 1993, Hi ngh gia nhim
k, ng t xin rt khi Ban chp hnh Trung ng ng cng
sn Vit Nam.

Trong chiu hng i tm nhng i thoi thng thn gia cu
th, McNamara ngh nhng hc gi v cu lnh o cuc
chin hai bn cng sn Vit Nam v Hoa K cng ngi xung
duyt li nhng quyt nh trong cuc chin nhm hiu r
kh d rt c nhng kinh nghim lch s, thc dng cho ton
cu qua bi hc Vit Nam. Su hi ngh nh trn din ra
ti H Ni t thng 11, 1995 n thng 2, 1998; Hi ngh th 7
thc hin ti Vin Rockefeller Bellagio, Italy.

3/194
ng Trn Quang C, Nguyn C Thch v mt s hc gi,
tng lnh v cu lnh o CHXHCN Vit Nam tham d
chui hi ngh ny, quan trng nht l hai hi ngh chnh vo
thng 6, 1997 v thng 2, 1998.

Tp ti liu ny ghi li nhiu d kin quan trng v quan h
ngoi giao ca Vit Nam vi cc nc x hi ch ngha ln
nh, vi Hoa K v khi ASEAN cng nh nhng tranh chp
trong ni b ng cng sn Vit Nam.

Ghi li nhng thng tin ni cm v cc vn ca Vit Nam
cn i sau hn bn mi nm mt thy tai nghe c gi
knmt, cha bao gi ph bin cng vi nhng suy ngh ca
mt cn b cng sn trung kin, tp hi k ny s phn no
gip cc nh quan st, nhng ngi cm bt, thm ti liu phn
tch cc din Vit Nam nhng nm sau cuc ni chin v
nhng thng ngy trc mt.

D ngn nm trc hay ngay thi ng i, quan h Vit
Trung lc no cng l ni quan ngi ca ngi Vit Nam, nht
l trc nhng mt mt, thit hi, e da ln n ch quyn v
ti nguyn Vit Nam trong nhng nm gn y dc ng bin
gii pha Bc cng nh Vnh Bc Vit v c vng Bin ng
ca T Quc; tp ti liu ny ch r mt s h qu ca t duy
v cch ng x ca nhng ngi c trch nhim an dn bo
quc trong nhng thp nin cn i. y l nhng bi hc qu
gi cho tt c mi ngi Vit quan tm n vn mnh dn tc.

Ph nh, mc lc, tt c nhng cc ch v ch thch cui tp
ti liu nhm gip ngi c d hiu hn v tra cu thm
khi cn. Phn ph nh gm mt nhn nh khc ca Trn
Quang C (Tp ch Cng Sn s 31, 2003) v mt s nhng
trch on bi vit lin h n tp hi k trc nm 2005.

Ngi bin tp
4/194
Mc lc

Li ta
------------------------------------------------------------------------- 1
Hi c v Suy ngh
----------------------------------------------------------- 5
Vit Nam trong thp nin 70 ca th k 20
------------------------------- 7
Mt nhim k i s khng t nht.
--------------------------------------19
i hi i mi.
---------------------------------------------------------28
CP87 v 3 tng quan h ca vn Campuchia.
-----------------------30
T chng dit chng n gii php ?
------------------------------36
Mt bc t ci tri: a dng ho a phng ho quan h .
---------40
Trung Quc un mnh thch nghi vi th cc .
----------------------44
Hip 1 ca Hi ngh quc t Pari v Campuchia .
--------------------49
ng Tiu Bnh tip Kaysone Phomvihan ni vi Vit Nam .
-----56
Thuc ng nhng khng d c tt .
----------------------------------64
BCT nh gi cuc m phn thng 6/1990
----------------------------74
Mt s chn la thiu khn ngoan.
---------------------------------------80
Cuc gp cp cao VitTrung ti Thnh 34/9/90
-----------------83
Thnh l thnh cng hay l tht bi ca ta?
------------------------88
Ai l ngi ng l ra phi nh dai?
------------------------------------95
Mn n Thnh .
----------------------------------------------------------99
Nhng vn v tnh hnh quc t v chnh sch i ngoi cn c
tranh lun
------------------------------------------------------------------ 105
i hi VII v ci gi phi tr cho vic bnh thng ho quan h vi
Trung Quc .
------------------------------------------------------------- 108
Hip 2 ca Hi ngh quc t v Campuchia.
-------------------------- 115
Kt thc mt chng ng nhng lch s cha sang trang
--------- 119
Ph lc
--------------------------------------------------------------------- 124
Nhng thch thc e da an ninh v pht trin ca ta c th xut x
t u v di nhng dng no?
--------------------------------------- 125
Nguy c ln nht v thc bch nht e da an ninh v pht trin ca
ta l t u?
--------------------------------------------------------------- 129
Kin ngh i sch
-------------------------------------------------------- 134
Bng nin i
-------------------------------------------------------------- 141
Ph nh
------------------------------------------------------------------- 177
5/194

Hi c v Suy ngh

Trong 44 nm (19541997) lm ngoi giao, tri qua nhng
giai on khc nhau. Bn thn chng kin v tham gia nhiu
s kin ngoi giao ng ghi nh ca thi k khng chin v
ca thi k hu chin nh cuc m phn ho bnh vi M
Pari (19681973), m phn v bnh thng ho quan h vi
Trung Quc. S d ti chn qung thi gian (19751993)
vit k c ny v n cha ng nhiu din bin khc mc t nh
v i ngoi. Nht l trong quan h ca ta vi ba nc ln, d
b v tnh hay c lm ri rng cho lch s c trn
trnh, khin cho vic nh gi v rt bi hc b sai lch. V
y cng l giai on m mi quan h ca ta vi cc nc ln
c nhng iu ng phi bn khon suy ngh, khng nhng cho
hin ti m c th cho c tng lai.

Bi cnh quc t lc ny rt phc tp, chin tranh lnh i
vo giai on cui. C 3 nc ln Lin X, M, Trung Quc
u c nhng chuyn i v chin lc, t ch i u quyt
lit vi nhau chuyn sang ho hon tay i ri tay ba. Cc din
chnh tr lun bin i Chu Thi Bnh Dng tc ng
trc tip n tiu khu vc ng Nam v nc Vit Nam ta.
Khu vc ng Nam lc ny cng ang trong qu trnh
chuyn i t i u sang quan h i thoi gia hai nhm
nc ng Dng v ASEAN. Hon cnh ny ng ra i hi
Vit Nam phi mnh dn sm i mi t duy v i ngoi c
c mt ng li ph hp vi thc tin khch quan nhm
thot ra khi th c lp, ho nhp c vi pht trin chung
ca khu vc v th gii. Nhng khng! T duy chnh tr x
cng giam gi nc ta trong cnh kh khn mt thi gian
di. Chnh v th ngoi giao qung thi gian ny li
trong ti nhiu bn khon suy ngh v ci ng ci sai, ci nn
lm v ci khng nn lm. Ti ngh rng nu nghin cu mt
cch trung thc v c trch nhim nhng s kin ca giai on
lch s ny th t y c th rt ra nhng bi hc b ch v
6/194
ch ng cho ngoi giao ta hin ti v tng lai vi mc ch
ti cho l m bo c li ch ca dn tc trong mi trng
hp.

V vy ti liu ny ti vit lm 2 phn: Hi c v Suy ngh.
Phn Hi c c gng ghi li mt cch khch quan v trung
thc din bin ca cc s kin trong thi gian 19751993 trn
c s nhng t liu v nht k cng tc cn lu gi c. Cn
phn Suy ngh dnh cho nhng ngh ca ring ti, nhng
iu trn tr ca ti khi nghin ngm li cc s vic tri
qua. Nhng ngh hon ton theo ch quan, c th sai c th
ng.

23.1.2001
Bn tho ny c b sung v hon chnh ngy 22.05.2003

Trn Quang C

7/194

Vit Nam trong thp nin 70 ca th k 20

Nc Vit Nam ta trong nhng nm 70 ca th k 20 tri
qua nhng s kin to ln: Hip nh Pari
1
1973 v Vit Nam
kt thc cuc m phn maratng
2
19681973 gia VN v
M, ton thng ca chin dch H Ch Minh nm 1975 a
Vit Nam ti nh cao ca gii phng dn tc v uy tn ca
quc t. Thng li ca Vit Nam trong khng chin chng M
khng ch l mt tc nhn a n nhng thay i rt quan
trng trong chin lc ca cc nc ln m cn lm chuyn
i cc din chnh tr khu vc ng Nam . N s sc mnh
qun s v ch kin cng ca Vit Nam, mt khc lo ngi
mi e da t nc Trung Hoa khng l tng ln mt khi M
rt khi ng Nam , ng thi li c yu cu pht trin kinh
t, cc nc ASEAN
3
st sng bnh thng ho v ci thin
quan h vi Vit Nam; t chc lin minh qun s SEATO
4
tan
r; xu hng ho bnh, n nh ng Nam pht trin. Sau
khi b go nc lnh Vit Nam, M lo tho chy khi
ng Nam , song li s to ra mt khong trng c li cho
cc i th ca mnh. Mt mt s Lin X tha th m rng
nh hng ng Nam v th gii, mt khc lo Trung Quc
pht huy vai tr nc ln Chu lp ch hng nn
M va tm cch khai thc mu thun XTrung va mun c
mt nc Vit Nam c lp c vi Trung Quc ln Lin X
duy tr th cn bng chin lc gia 3 nc ln trong khu vc
Chu Thi Bnh Dng.

Trong tp Ti liu Lu Nm Gc (Pentagone Papers
5
) ca
M c vit: Bo co ca i s M ti Anh gi B Ngoi giao

1
Paris
2
Marathon
3
The Association of Southeast Asian Nations, Hip hi cc quc gia ng
Nam
4
Southeast Asia Treaty Organization
5
The Pentagon Papers (1971), the New York Times ed.
8/194
M ngy 1.3.1967 ghi li mt cuc i thoi ngn gia ngoi
trng Anh Brown
6
v ngoi trng Ba Lan Rapacki
7
ti Lun
n ngy 22.2.1967. Khi Brown hi nhn nh ca Rapacki v
mc th lc ca Kossyguine
8
(th tng Lin X lc )
i vi H Ni. Rapacki tr li: Khng km ca ng i vi
H Ni. V khi Brown hi: Gia Trung Quc v Lin X
nc no c nhiu nh hng hn i vi H Ni?. Rapacki
tr li: Bc Vit Nam. ng li c lp t ch ca Vit
Nam th hin r nt trong sut thi gian m phn vi M
Pari.

Sau cuc m phn vi M Pari nm 1973 ti c bt
lm v trng V Bc M nn c y iu kin trc tip
theo di v x l mi quan h ca nc ta vi M sau chin
tranh.

Vo qung hn mt thng sau khi gii phng min Nam, ta c
nh Lin X chuyn cho M mt thng ip ming Lnh o
VNDCCH tn thnh c quan h tt trn c s tn trng ln
nhau. Trn tinh thn , pha VN t kim ch trong khi gii
phng, to c hi cho ngi M khng b cn tr trong vic
tin hnh di tn nhn vin ca h. Pha VN c gng lm mi
s cn thit khng lm xu i quan h vi M trong tng
lai. Khng c s th ch i vi M Vit Nam v VN cng
khng mun thy nh vy pha M.

Ngy 12.6.75, M gi n S qun ta Pari bc thng ip
p li: V nguyn tc, M khng th hn g Vit Nam Dn
Ch Cng Ho. ngh trn c s tin hnh bt c quan h
no gia hai bn (procced on this basis in any relations
between the two sides). M sn sng nghe bt c gi no m

6
George Alfred GeorgeBrown, Baron GeorgeBrown (11.8.1966
16.3.1968) T chc v nghin ru
7
Adam Rapacki, Ngoi trng Poland 19561968 (+1970)
8
Kosygin, Alexei Nikolayevich , 190480, Th tng USSR (196480)
di thi Leonid Brezhnev
9/194
pha VNDCCH c th mun a ra. Thng ip ny do S
qun M Pari gi ti S qun ta, ni dung khng ni r l
ca B Ngoi giao M hay ca cp no.

Ngy 11.7.75, ta gi thng ip cho M, ch yu nhc li on
ni v M trong Bo co ca Ngoi trng Nguyn Duy Trinh
9

c trc Quc hi ngy 4.6.75: Vic Chnh ph Hoa K tn
trng cc quyn dn tc c bn ca nhn dn Vit Nam, t b
hon ton s can thip vo cng vic ni b min Nam Vit
Nam, lm ngha v ng gp vo vic hn gn vt thng
chin tranh v cng cuc xy dng li sau chin tranh c hai
min Vit Nam, s to iu kin thit lp quan h bnh thng
gia VNDCCH v Hoa K theo tinh thn iu 22
i
Hip nh
Pari v Vit Nam.

Cuc tip xc u tin sau chin tranh gia ta v M din ra ti
Pari ngy 10.7 cp b th th nht i s qun ( Thanh
Pratt) ch yu bn v vn MIA
10
, c th pha M xin c
trao tr mt s hi ct phi cng M b bn ri min Bc. n
cuc gp tip theo ngy 5.9.75, cng vn pha Thanh v
Pratt, ta ng s giao cho M 3 b hi ct gic li. Song
mi ti thng 12 ta mi cho php mt on 4 h ngh s M do
Ch tch y ban POW/MIA
11
G.V. Montgomery dn u vo
H Ni nhn. on ny c Th tng Phm Vn ng
tip.

Sang nm 1976, M li thng qua Lin X thm d vic tip
xc vi ta, song khng nh s khng thc hin iu 21
ii
ca
Hip nh Pari. Cng hm ngy 26.3.76 ca Henry Kissinger
lc ny l ngoi trnggi ngoi trng Nguyn Duy Trinh
cm n ta n tip on Montgomery v sn sng m cuc
tho lun v vic thit lp mi quan h mi gia hai nc. I
believe that the interests of peace and security will benefit from

9
19101985, i din VNDCCH k Hip nh Paris 1973
10
MissingInAction
11
PrisonerOfWar/ MissingInAction
10/194
placing the past behind us and developing the basis for a new
relationship between our two countries. Ngy 30.4 b trng
ngoi giao ta gi cng hm tr li, nu li nhng vn tn ti
gia 2 nc (vn bi thng chin tranh v vn ngi
M mt tch trong chin tranh), trn c s gii quyt 2 vn
s bnh thng ho quan h vi M theo quy nh ca iu
22 Hip nh Pari. Ta sn sng xem xt ngh c th ca M
v vic m thng lng gia hai bn. Ta s c tr li khng
qu lu, song s khng trc khi Quc hi M bn v vic
b cm vn i vi Vit Nam. Gn nh ng thi vi vic G.
Ford
12
bc kin ngh ca Quc hi M yu cu tm ngng
trong 6 thng lnh cm vn bun bn vi Vit Nam. B ngoi
giao M gi thng ip khng nh sn sng sm c tho lun
vi VN, song nhn xt quan im ta t thng lng trn c
s selective application of past agreements l khng em li
kt qu xy dng; vn full accounting v MIA s l mt
trong nhng vn hng u ca M, ch khi no vn ny
c gii quyt mt cch c bn (substantially) mi c th
c tin b tht s ti bnh thng ha quan h gia hai nc
chng ta. ngh VN xem li mt cuc hp bn v cc vn
tn ti l c b ch hay khng?

Tnh hnh nhng nhng nh vy ko di cho ti khi Jimmy
Carter
13
trng c tng thng thay Gerald Ford nm 1977.
Chnh quyn mi ca ng Dn ch c quan im chin lc
khc v thi i vi Vit Nam mm mng hn. Nguyn
nhn quan trng khin chnh quyn Carter quan tm ngay t
u n vic thit lp mi quan h mi vi Vit Nam l li ch
chin lc ca M khu vc chu Thi Bnh Dng. i s
M ti Lin Hip Quc, Andrew Young, ni r iu :
Chng ti coi Vit Nam nh mt Nam T Chu . Khng

12
Gerald Rudolph Ford, (14.7.1913), tn Leslie Lynch King, Jr. khi mi
cho i, i tn v ly h ca cha k. Tng Thng th 38 ca Hoa K
(19741977)
13
James Earl Carter, Jr. (1.10.1924) Tng Thng th 39 ca Hoa K
(19771981)
11/194
phi l b phn ca Trung Quc hay ca Lin X, m l mt
nc c lp. Mt nc Vit Nam mnh v c lp l ph hp
vi li ch quc gia ca M (thng 1/1977).

Ngy 6/1/1977, thng qua Lin X, M li a ra mt k
hoch 3 bc v bnh thng ha quan h vi Vit Nam:

1) Vit Nam cho bit tin v nhng ngi M mt tch
trong chin tranh (MIA).
2) M chp nhn Vit Nam vo Lin Hip Quc v sn
sng lp quan h ngoi giao y , cng nh bt u
bun bn vi Vit Nam.
3) M c th ng gp khi phc li Vit Nam bng cch
pht trin bun bn, cung cp thit b v cc hnh thc
hp tc kinh t khc.

Ngy 3/3/1977 chnh quyn Carter quyt nh ni lng mt
phn cm vn i vi ta, cho php tu thu v my bay nc
khc ch hng sang Vit Nam c gh cc cng v sn bay
ca M ly nhin liu (nhng vn cm ngi M bun bn
vi Vit Nam, cm tu M n Vit Nam, cm tu v my bay
Vit Nam n cng v sn bay M). Ngy 9/3/1977 M cho
php cng dn M c i thm Vit Nam, Cuba, Bc Triu
Tin, CPC
14
k t ngy 18/3/1977.

n gia thng 3, ta nhn tip n Leonard Woodcock
15
, c
phi vin ca tng thng M Carter, sang Vit Nam. Ngy
17/3/1977, Th tng Phm Vn ng tip L. Woodcock v
4 thnh vin trong c Thng ngh s Mansfield ti Ch
tch ph H Ni. Ngy hm , on M cng n cho
Ngoi trng Nguyn Duy Trinh.

Sau chuyn i thm m ng ny, hai bn tha thun m

14
Kampuchea (Cambodia)
15
(15.2.191118.1.2001) Ch tch Cng on UAW (197077), i s u
tin ca Hoa K ti Beijing

12/194
cuc m phn v bnh thng ho quan h gia Vit Nam v
M ti Pari. on ta lc do Th trng ngoi giao Phan
Hin dn u, thnh vin c ti, v trng V Bc M, anh V
Hong, v trng V Lnh s v my cn b V Bc M: a.
Bi Xun Ninh, Cng, L Mai. Anh L Mai khi l cn b
V Bc M, lm phin dch cho trng on. S qun ta
Php c anh Thanh, b th th nht v anh Nguyn Thin
Cn, tu vin bo ch, tham gia on. Pha M do R.Holbrooke
lm trng on. Cuc m phn din ra kh lu, phi qua 3
vng m phn trong thng 5, thng 6 v thng 12 nm 1977.
a im lun phin i s qun ta v i s qun M ti
Php. Trong m phn vng 1 (ngy 34/5/1977), lp trng
ca M l hai bn thit lp quan h ngoi giao y ngay v
v iu kin, cn nhng vn khc gia hai bn li gii
quyt sau; M s khng cn Vit Nam vo Lin Hip Quc.
Cn v iu 21 (ca Hip nh Pari v VN), M c kh khn
v php lut nn khng thc hin c, ha s thc hin khi
c quan h, b cm vn bun bn v xt vin tr nhn o.
Theo ch th nhn trc khi i, ta kin quyt i phi gii
quyt c gi 3 vn : ta v M bnh thng ho quan h
(bao gm c vic b cm vn v lp quan h ngoi giao y
), ta gip M gii quyt vn MIA v M vin tr 3,2 t
la cho Vit Nam nh ha hn trc y. Tr ngi ln
nht cho vic bnh thng ho quan h l vic ta i M vin
tr 3,2 t la cho ta v Quc hi M khi dt khot khng
chp nhn vin tr lm iu kin cho vic bnh thng ha
quan h vi Vit Nam. Ngy 23/6, m phn vng 2, M nu
li cc ngh hi thng 5. Ngy 19/7/1977, ti Hi ng Bo
An LHQ, M rt b vic ph quyt Vit Nam vo Lin Hip
Quc. Sau vng 2, anh Phan Hin phi bay v H Ni bo
co v xin ch th, thc cht l ngh trn nn c thi thc
t v i sch mm do hn, nhng nghe ni c 4 v lnh o
ch cht
16
ca ta lc u nht tr lp trng trn. Trc i
hi kin quyt ca ta, ti vng 3 (1920/12/1978), M ngh

16
Lnh o b chnh tr CSVN (1977): L Dun, Trng Chinh, Phm
Vn ng, L c Th
13/194
nu cha tho thun c v vic thit lp quan h ngoi giao
y th c th lp Phng Quyn li (Interest section) th
hai nc, nhng nh vy th cha b cm vn c. Sau khi
c Phng Quyn li th s tu tnh hnh m xt b cm vn,
song ta vn gi lp trng cng nhc i gii quyt c gi 3
vn .

R rng nm 1977 chnh quyn Carter thc s mun bnh
thng ha quan h vi Vit Nam v nm 1977 c kh nng
thc t ta bnh thng ha quan h vi M nhng ta b
qua. Trong khi , theo s xi dc ca Bc Kinh, chnh quyn
Polpot bt u chin tranh bin gii t ngy 20 thng 4 v n
phng ct t quan h ngoi giao vi ta ngy 31.12.1977.

T u nm 1978, quan h gia 3 nc ln MXTrung bt
u chuyn t hnh thi i u tng i mt sang hnh thi
MTrung cu kt chng Lin X. Lin X nhn th yu ca
M sau thm bi Vit Nam ra sc tng cng nh hng
Phi v M la tinh bng hc thuyt ch quyn hn ch ca
Brejnev
17
. Ti Chu , Lin X a qun vo Afghanistan
(1979), ng thi thc hin chnh sch bao vy Trung Quc.
Cng t nm 1978, M y nhanh qu trnh bnh thng ha
quan h vi Trung Quc (t thng 2/1978), khi Kissinger i
thm Bc Kinh, TQ
18
v M k tho thun lp C quan lin
lc th 2 nc vi quy ch nh mt s qun. Nc c
chi l bi Trung Quc ngn chn Lin X ca c vn an
ninh quc gia Z. Brzezinski
19
dn dn ln lt ch trng
ca ngoi trng Cyrus Vance v R. Holbrooke l thc y
song song vic ci thin quan h vi Vit Nam v Trung
Quc. Ngy 23/8/78, trong lc M m phn v bnh thng
ho quan h vi ta Pari, ngoi trng M C. Vance i

17
Leonid Ilyich Brezhnev (19061982)
18
Trung Quc
19
Zbigniew Brzezinski (28.3.1928) Warsaw, Poland, tr thnh cng dn
Canada, ri cng dn Hoa K (1958); c vn cho cc chnh ph ca ng
Dn Ch t nhng nm 60; C Vn An Ninh Quc Gia ca TT Carter
14/194
thm Bc Kinh. Cho n khi ng Tiu Bnh
20
tuyn b
Trung Quc l NATO phng ng v Vit Nam l Cuba
phng ng (19/5/1978) v Brzezinski i thm Trung Quc
(20/5/1978) th chnh quyn Carter chn con ng bnh
thng ha quan h vi Trung Quc v gc sang bn vic bnh
thng ho quan h vi Vit Nam.

Ngy 21 thng 8 nm 1978 Quc hi M cn c mt on 7 h
ngh s thuc c hai ng Dn ch v Cng ho, do h ngh s
Dn ch G.V. Montgomery, ch tch y ban POW/MIA, dn
u sang Vit Nam ch yu trao i vi th trng Phan
Hin v vn tm kim ngi M mt tch trong chin
tranh (MIA). Ta trao tr cho M mt s b hi ct t
thin ch hp tc trong vn MIA. V theo yu cu ca h,
ti dn on Montgomery i min Nam, thm thnh tht
Cao i v mt tri ngi Campuchia t nn chin tranh bin
gii Ty Ninh. y l ln u tin ta cho php mt on M
chnh thc thm thnh ph H Ch Minh k t khi gii phng
min Nam.

Sau chng mt thng, ti sang Nuc
21
tip tc cuc
m phn v bnh thng ho quan h vi M. Cuc m phn
vng 4 v bnh thng ho quan h Vit NamM khng ko
di nhiu nm 1977 Pari. Ln ny trng on m phn
ca ta l th trng ngoi giao Nguyn C Thch
22
. Cn pha
M vn l R. Holbrooke. n lc ny khi ta quyt nh rt b
i hi M phi bi thng chin tranh vin tr 3,2 t la
mi bnh thng ho quan h v nhn cng thc bnh
thng ho quan h khng iu kin ca M th mun. S
d M tip tc m phn vn bnh thng ho vi ta lc

20
Deng Xiaoping (19051997), cha ca Kinh t th trng nh hng
XHCN ti Trung Quc vo cui thp nin 70
21
New York
22
Tn tht l Phm Vn Chng (19201998), th k ring ca V Nguyn
Gip (194549); Tng Gim c B ngoi giao (1954); Tng Lnh S ti
India (1959) vo Trung ng ng t 1976, Th trng th nht (1979), B
trng Ngoi Giao t 1986 n khi v hu nm 1991.
15/194
l ch nhm lm Vit Nam chp chng trong quan h vi Lin
X v trong vn Campuchia, trong khi M chuyn
hng sang pha Trung Quc. R. Holbrooke ni vi ta: M coi
trng Chu ; M cn bnh thng ha quan h gia hai nc.
Nhng M lo ngi Lin X t cn c Cam Ranh.

Trong khi ch i pha M tr li dt khot v vn bnh
thng ho quan h, khong h tun thng 11, anh Thch v
H Ni trc, cn ti vn li Nu c gi cu. Ngy
30/11/1978, R. Oakley
23
, tr l ngoi trng M, tr li s
thc dc ca ti, cn ni: M khng thay i lp trng bnh
thng ho quan h vi Vit Nam, nhng phi chm li v cn
lm r 3 vn CPC, Hip c VitX v vn ngi di
tn. Ri h trao cho ti tm nh to nh ca s qun ngay trn
ng R. Hoathnhn
24
, ni l s trao tr ta to nh
lm tr s i s qun, yu cu ta cung cp s ngi nh c
ca tng lnh s qun M ti ng Trng Thi (?) H Ni.

Ti li Nu c mi ti cui thng 1/1979, sau khi ta a
qun vo Campuchia gip bn nh ui Polpot gii phng
NngPnh
25
. Cc cuc ni chuyn MVit Nam v bnh
thng ho tan v do cuc xm lc Campuchia ca Vit
Nam (Cyrus Vance 9/1/1979). Ti ngh, thc ra M quyt
nh dt b qu trnh m phn bnh thng ho quan h vi ta
t khi ta tham gia khi COMECON
26
v k Hip c hu ngh
vi Lin X (3/11/1978), bt tay vi Trung Quc chng
Lin X Chu Thi Bnh Dng.

Vic ng Tiu Bnh i thm M (2930/1/1979) nh du
vic bnh thng ho quan h MTrung Quc, cng l chnh
thc xp li vic bnh thng ho quan h Vit NamM ti 17

23
Robert B. Oakley, Deputy Assistant Secretary of State for East Asia and
the Pacific (2.1977)
24
Washington D.C.
25
Phnom Penh, th Cambodia
26
The Council for Mutual Economic Assistance
16/194
nm sau. Trong khi gp Carter Hoathnhn, ng Tiu
Bnh t s tin cng vo Vit Nam v khng gp phi
phn ng bt li no t pha M. Theo Brzezinski, trong cuc
hi m vi Carter hm 29/1, ng yu cu c s cng tc
gia M v TQ chng Lin X. Cn Carter c phn thn
trng hn, ng c nhng cuc tham kho cht ch gia hai
nc chn ch ngha bnh trng ca LX nhng thn trng
trnh cp ti ngh ca ng. Sau , ngy 26/2/1979,
Carter c nu 6 nguyn tc x s khi Trung Quc xm lng
Vit Nam: M khng can thip trc tip; khuyn khch cc bn
t kim ch; Vit Nam rt qun khi Campuchia v Trung
Quc rt qun khi Vit Nam, cuc xung t khng e da li
ch trc mt ca M; khng t li vn bnh thng ho
vi Trung Quc; quyn li ng minh ca M khng b e da.
Cng t , cuc xung t CPC v quan h vi Vit Nam
c t trong khun kh ca mi quan gia 3 nc ln M
XTrung. V cng t M gn vn quan h MVit
Nam vi qu trnh gii quyt vn CPC.

L nhn chng lch s v cng l ngi trc tip tham gia cc
hot ng ngoi giao ny vi t cch l v trng V Bc M
B ngoi giao, trc tip tham gia on m phn v bnh
thng ho quan h vi M Pari nm 1977 ri Nu c
nm 1978, ti tht s au xt v ta b l mt c hi cng c
th ng ca Vit Nam trong ho bnh tp trung pht trin
t nc sau bao nm chin tranh, l c hi san bng khong
cch vi cc nc cng khu vc. Trong tp hi k ca mnh
(From Third world to First
27
T th gii th ba n th gii
th nht). L Quang Diu
28
nhn xt: Nm 1975 thnh ph
H Ch Minh c th snh ngang vi Bngcc
29
. Nhng nay
(nm 1992) n tt li ng sau ti hn 20 nm.

27
From Third World to First: The Singapore Story, 19652000, Lee Kwan
Yew, HarperCollins, 10.1.2000
28
Lee Kwan Yew, Th tng u tin ca Singapore sau ngy c lp
(19591990)
29
Bangkok, th Thailand
17/194

Vic ta t chi li ngh bnh thng ho quan h khng
iu kin ca M, lm cao trc vic ASEAN ng mun
Vit Nam tham gia t chc khu vc ny, theo ti, a li
nhng h qu v cng tai hi cho nhn dn v t nc ta. Liu
Trung Quc c dm tip tay cho bn dit chng Polpot khiu
khch ta v c dm nh ta nm 1979 nu nh Vit Nam sau
Chin thng 1975 c mt chin lc thm bnbt th thc
s cu th hn? Vic bnh thng ho quan h vi M v vic
gia nhp khi ASEAN mi ngt 20 nm sau (1995) ta mi thc
hin c mt cch kh cht vt.

Theo ti, t duy i ngoi c phn cng nhc ca ta lc y qu
khng theo kp bc chuyn bin ca chnh tr th gii th
hin qua s iu chnh chin lc ca cc nc ln sau s kin
Vit Nam 1975, dm c nhng quyt sch linh hot kp thi
em li li ch to ln lu di cho dn tc ta. Ngc li, vic ta
b l c hi bnh thng ho quan h vi M lc ny khin
Vit Nam gn nh n c trc mt Trung Quc y tham
vng.

Cn vi Trung Quc, sau khi c Hip nh Pari 1973, Trung
Quc c li ch duy tr nguyn trng ng Dng, nht l
vic Vit Nam chia ct thnh hai min di hai ch chnh tr
khc nhau l ph hp vi lu di ca h ng Nam .
Sau khi i thm Trung Quc v, thng ngh s M K.
Mansfield bo co trc Quc hi M (1/2/1975): Trung Quc
tn thnh hai nc Vit Nam tip tc tn ti. Trung Quc
cho rng mt nc Campuchia thng nht, trung lp l iu
ch yu trong mt ng Dng n nh.

T 1973, xy ra nhng va chm bin gii VitTrung.
Nm 1974, Trung Quc chim ngon lnh nt phn cn li
qun o Hong Sa ca ta. C ngi cho rng ch sau khi ta
ng hn theo Lin X th Trung Quc mi chng ta. Song s
tht l cc hot ng th ch ca Trung Quc i vi Vit
18/194
Nam xy ra t trc khi Vit Nam tham gia khi SEV
30

(thng 6/1978) v k Hip c hu ngh vi Lin X (thng
11/1978). Thng 12 nm 1975, sau khi thm Trung Quc qua
Pari, H. Kissinger ni: M ang tnh ton vic s dng Trung
Quc hn ch nh hng ca Vit Nam khu vc.

Nt c trng ca giai on 197578 l Campuchia tr thnh
tiu im ca s i u gia mt bn l Trung Quc v mt
bn l Vit Nam c Lin X ng h. S i u y tr thnh
xung t qun s ngay t thng 5/1975 v pht trin ln thnh
cuc chin tranh bin gii TyNam nc ta. Trong khi tr li
phng vn, ngy 8/1/1978 ti nhn nh: iu l th y l
trng hp u tin ca mt cuc chin tranh qua tay ngi
khc gia Lin X v Trung Quc; xung t gia Vit Nam
c Lin X ng h v CPC c Trung Quc ng h.

Nh vy ch qua 4 nm sau khi gii phng c t nc, ta li
b x y vo cuc chin thm khc Campuchia, i u
ngay vi Trung Quc, k tng l ng minh chin lc ca
ta trong 30 nm chin u chng xm lc phng Ty. Sau
hai cuc khng chin gian kh, dn ta mi ch c hng mi
v ca chin thng v ho bnh m cha y 5 nm. Vt
thng chin tranh cha lnh th lm vo cnh na ho bnh
na chin tranh. Chin tranh chng M tuy gian kh khc lit
song Vit Nam cn c c mt trn nhn dn th gii rng
ln ng h, cn trong cuc chin u chng dit chng Polpot
th Vit Nam hu nh hon ton c lp. Cc nc cng khu vc
lo s Vit Nam sau khi h xong Campuchia s pht huy sc
mnh qun s ra c ng Nam . Cn Trung Quc ra sc vu
khng Vit Nam xm lc Campuchia v c mu lp
Lin bang ng Dng lm ch c Lo ln Campuchia,
xo m tnh cht chng dit chng ca vic Vit Nam a
qun vo Campuchia.

30
SEV, Lin minh h tr kinh t (COMECON , CMEA, CEMA: COuncil
for Mutual ECONomic assistance)
19/194
Cng thi gian ny, do nhng kh khn kinh tx hi chng
cht ca thi k chin tranh cha c tho g, li b bao vy
cm vn bn ngoi nn trong nc ny sinh ra tnh trng
vt bin trn ra nc ngoi ca mt b phn dn chng
c min Nam ln min Bc, to thm gnh nng v i ngoi
cho ta, bi en thm hnh nh Vit Nam trn quc t. Vn
Campuchia v vn thuyn nhn (boat people) lc qu
l hai gnh nng trn mt trn i ngoi ca ta trong thp nin
80 ca th k 20.

Na cui ca thp k 70 ny l thi gian ta chng cht nhiu
sai lm v i ngoi nht trong sut lch s dng nc sau cch
mng (t 1945 n nay):

- Ta khng khn ngoan duy tr mi quan h cn bng vi
Trung Quc v Lin X, nhn t cc k quan trng
m bo thng li ca ta trong khng chin chng M.
- B l c hi bnh thng ho quan h vi M, nm
1977, khi chnh quyn Carter ch ng ngh hai
bn bnh thng ho quan h khng iu kin.
- nh gi sai v khng gia nhp khi ASEAN ngay t
1976 khi c 6 nc ny u mong mun ta tham gia v
li ch ca mi mt quc gia v ca chung khu vc.
- Dnh lu su v lu vo vn Campuchia.

Nhng sai lm ny c h qu lin quan cht ch vi nhau, gy
thit hi ln cho ta v i ngoi, v an ninh quc phng, v
pht trin kinh t trong mt thi gian di.

Mt nhim k i s khng t nht.

Thng 10.1982, ti c b nhim i lm i s ti Vng
quc Thi Lan
31
mt im tin tin ca mt trn i ngoi thi

31
Thailand
20/194
k y v chnh quyn Thi Lan lc gn b rt cht vi Trung
Quc trong vic nui dng b l dit chng Polpot chng Vit
Nam. Khng th ni nhim k i s ca ti Thi Lan khi
l bnh lng hay t nht. Hu nh khng c thng no l khng
c nhng m ng biu tnh trc s qun h ht phn i
Vit Nam xm lc Campuchia, xm phm lnh th Thi.
Thng thng nhng hot ng ny tr nn no nhit vo u
ma kh hng nm, cng lc vi cc hot ng qun s bt u
trn bin gii CPCThi. m biu tnh c khi l dn
xml (loi xe xchl my ca Thi), c khi l t chc dn
v Thi, c khi l m ngi Vit phn ng my tnh ng
Bcthng t tp trong cng vin Lumpini
32
gn i s
qun ta trn ng Oairlt (Wireless Road
33
), nhn tin
biu tnh ph.

Bo ch Thi Lan hi hnh nh rt khoi theo di phn nh
cc hot ng ca i s Vit Nam, c bit l nhng khi c
cuc gp g khng ly g lm vui v gia B Ngoi giao Thi
Lan v i s Vit Nam. Phi ni rng nhit khng kh
chuyn tr gia ti vi cc v quan chc, ngoi giao Thi
phn nh kh trung thnh cng chin s vng bin gii
CampuchiaThi Lan. Ti khng th no qun li pht biu
y phn n ca ngi T lnh lc qun y quyn uy Acthit
Khmlangc
34
vi bo ch: Chng cn c i s Vit Nam
Thi Lan na, sau khi ti lch s nhng kin quyt t chi
nhn hai bc cng hm phn i ca ngoi trng Thi. Bc
cng hm ngy 17.4.1983 ca Thi phn i qun i Vit
Nam bn ri chic my bay trinh st L19 lm cht vin phi
cng li my bay , v sau li bn hng mt chic trc
thng ca qun i Thi. Cn cng hm ngy 1.5.1984 phn
i qun i Vit Nam pho kch vo lnh th Thi thuc

32
Lumpini Park: cng vin ngay trung tm th Bangkok
33
Pha ty ca cng vin Lumpini
34
Arthit Kamlangek, Tng Tng t lnh qun i v T lnh ti cao Lc
Qun hong gia Thailand n 1986

21/194
tnh Surin lm cht v b thng mt s dn lng. Tuyn b
gin d ca tng Acthit c ph ho bi mt s bo
Thi, trong t nht bo ting Anh Daily News (Tin tc
hng ngy) c x lun vit: Chnh ph (Thi Lan) cn yu cu
Vit Nam thay ngay i s ca h Bngcc phn i vic
ng ny t chi nhn cng hm phn khng ca Thi. S
vic xy ra vo thi gian u ma kh 19841985, lc qun
tnh nguyn Vit Nam m chin dch nh thng vo vng t
thnh v xo sch cc cn c ca 3 phi Khme phn ng
nm trn ng bin gii CampuchiaThi Lan v cm su vo
t Thi Lan. Cng thi gian xy ra nhng v tp kch v
pho kch ca qun Trung Quc vo my tnh bin gii pha
Bc nc ta phi hp cu nguy cho bn dit chng Polpot
mt trn pha Ty nc ta.

Thng qua bo ch Thi, ti cng c dp lm cho nhn dn
Thi Lan r s tht v vn Campuchia trong khi tr li
phng vn ca t Kledlap (B Quyt) ngy 15.4.1984:

Hi: Ngi c tn thnh kin cho rng chin tranh CPC l
cuc xung t gia Lin XVN mt bn vi Trung Quc
Khme mt bn, cn ASEAN v cc bn khc ch ng vai
tr ph? Nu ng nh vy, Ngi c kin th no v sng
kin ca ng Adam Malik
35
v m phn Lin XVit Nam
Trung Quc gii quyt vn CPC?

T.L: Thc cht ca ci gi l vn CPC hin nay l vic
Trung Quc s dng mt trong nhng cng c c lc nht v
cng l th bo nht ca h can thip v e da an ninh ca
cc nc ng Dng, trc ht l Campuchia. Nu cho rng
y l xung t gia Lin XVit Nam vi Trung QucKh
me th l mc by Trung Quc c, u l sai lm nguy him.
V nh th s khng thy c mi e da ln i vi an ninh
ca tt c cc khu vc ny l ch ngha bnh trng v b

35
Ph Tng Thng Indonesia t 19781983 (19171984)
22/194
quyn Trung Quc. Lin X trc n nay ch gip nhn dn 3
nc ng Dng bo v c lp v xy dng ho bnh t
nc mnh, khng e da ai c. V vy, xin min pht biu v
kin ca ng Adam Malik y.

Hi: Chin tranh ( CPC) ko di s nh hng n kinh t
Vit Nam v ASEAN, khng r ai s chu ng c lu hn
ai?

T.L: Ti ngh rng khng nn t vn nh vy, v s trng
him k ca Bc Kinh. Th on ln ca h trong chnh tr
quc t xa nay vn l ngi trn ni xem h nh nhau.
Nc chng ta khng ln nh h, v vy ta cn phi thng
minh hn h, t nht cng khng mc mu h. Li ch ca
nhn dn cc nc ng Nam khng cho php chng ta ko
di tnh hnh i u hin nay cho cc nc khc ng
ngoi hng li.

Trong chuyn i Innxia
36
thng 3 va qua ca B trng
Nguyn C Thch, Vit Nam v Innxia nht tr nhn
nh l tnh hnh tip tc nh hin nay l c hi cho cc
nc trong khu vc trong c gng xy dng nn kinh t v ci
thin i sng nhn dn mnh. Hai bn tha nhn l gii
quyt c tnh hnh ny s c li cho tt c cc nc ng
Nam . Nu khng s ch c li cho cc bn th ba.

Hi: Khng r Ngi c th khng nh c hay khng rng
trong tnh hnh hin nay qun VN s khng trn qua bin gii
Thi Lan.

T.L: V iu ny chng ti c th m bo chc chn rng
chng ti khng xm phm lnh th ca Thi Lan.

Hi: Nhng chnh quyn v qun i Thi Lan vch r iu

36
Indonesia
23/194
xy ra. Mt s phng vin nc ngoi cng a tin ny.

T.L: Xin khng nh li rng trong t tn cng bn Khme
va qua, bn ny chy vo lnh th Thi Lan. Lc lng
ca chng ti dng li bin gii ch khng xm phm
lnh th Thi Lan, mc d pha Thi Lan to iu kin cho
bn ny chy sang. V tin ni rng bt c t binh Vit Nam,
c xc binh s v xe tng Vit Nam trong t Thi Lan l hon
ton ba t.

Hi: Ngi T Lnh ti cao kim T Lnh Lc qun (Acthit
Khmlngc) a ra tin ny

T.L: Chnh Ngi T Lnh ti cao qun i khng nh tin ni
rng qun i Thi Lan s dng my bay A.37 nm bom
ph hy kho v kh ca Khme , cng cha r kho ny nm
trn t Thi hay trn t CPC. Trong khi chin s ang xy ra
bin gii, qun i Thi Lan khng to iu kin cho
phng vin nc ngoi vo lm tin khu vc . Nhiu phng
vin nc ngoi rt bt bnh v vic ny v ni rng qun i
Thi Lan a tin rt ln xn, hm nay ni th ny, ngy mai li
ni th kia, khng thng nht. V d nh lc u ni bt c
40 t binh VN, sau ni l bt c 41 ngi, tip ni ch
bt c 6 ngi, cn l ngi Khme.

Hi: Khng r Vit Nam s c bin php sm chm dt chin
s nh th no?

T.L: Theo kin ring ti, nu chin s ln ny chm dt cng
sm s cng c li cho cc bn. Trc ht chng ti mun gi
gn mi quan h, mun lm cho bin gii Thi LanCampuchia
c ho bnh n nh v mun cho Vit Nam v Thi Lan sm
c quan h hu ngh. Chng ti khng mun chin tranh ko
di, nhng cng khng s chin tranh ko di.

Hi: Vn khng an ton hin nay l qun i VN p st
24/194
bin gii Thi Lan. Nu vo cng v Thi Lan th VN cng
s cm thy mnh khng an ton nu nh c lc lng nc
ngoi xm phm nh vy. y l iu suy ngh hin nay ca
Thi Lan.

T.L: Nu nh cc ng theo di k vn th cc ng s thy
khng phi l g mi m c. Chng ti nhiu ln a ra
nhiu sng kin: t nm 1980 chng ti ngh xy dng
khu an ton dc bin gii Thi LanCPC nhm m bo an
ninh khu vc ny, lm cho pha Thi Lan khi lo ngi vic
qun i VN c mt CPC. Nhim v ca qun i VN CPC
ch nhm tiu dit lc lng Polpot. Chng ti nhiu ln
tuyn b qun i VN s rt ngay khi nguy c e da t Trung
Quc chm dt.

Khi cho in bi phng vn ny, Ban bin tp t ct b
khng dng tr li ca ti ni v bng chng qun i Thi
gip qun Polpot v xm phm lnh th CPC.

Trong khi Vit Nam tip tc sa ly vo Campuchia th ba nc
ln trong tam gic chin lc MXTrung li c s iu
chnh chin lc tp trung vo pht trin kinh t, i vo xu
th ho hon nhm va tranh th va u tranh kim ch ln
nhau. Vn Campuchia bt u c a vo chng trnh
ngh s ca cc cuc m phn tng cp mt gia ba nc ln.
Ngay t khi TrungX khi u qu trnh m phn bnh
thng ho quan h gia hai bn, thng 10.1982 Bc Kinh,
Trung Quc nu 3 tr ngi cho vic bnh thng ho quan
h TrungX l xung t bin gii TrungX, vn
Campuchia, vn Afghanistan, v trao bn yu sch 5 im
v vn Campuchia cho Lin X:

a) Lin X chm dt ng h Vit Nam xm lc
Campuchia.
b) Vit Nam tuyn b rt ht qun khi Campuchia. m
phn bnh thng ho quan h TrungVit s bt u
25/194
sau khi nhng n v qun VN u tin rt.
c) Trung Quc c nhng bin php ci thin quan h vi
Lin X.
d) Lp chnh ph lin hip CPC i din cho tt c cc phe
phi Campuchia (iu ny c ngha l hp thc ha
phi Polpot dit chng).
e) Bo m quc t cho mt nc CPC c lp v khng
lin kt.

n ngy 1.3.1983, Trung Quc a ra cng khai 5 im trn.
Thc ra lc Trung Quc a ra lp trng 5 im gii quyt
vn Campuchia ch yu lm con bi mc c vi Lin X,
v gy sc p vi M v ASEAN ch cha nh gii quyt v
Trung Quc cho rng ghm chn Vit Nam Campuchia cng
lu cng c li cho h. Thi gian ti lm i s Vit Nam
Thi Lan th i s Trung Quc Thi Lan l Trng c
Duy, vi Trng Thanh l tham tn. Nhng nhn vt ny ti li
gp li sau ny khi m phn vi Trung Quc v bnh thng
ha quan h gia hai nc. Thi gian lm i s Bangkok
cng gip ti tm hiu c thm v lu di ca Trung
Quc ng Nam v trong vn Campuchia.

Vn Hoa kiu cng l mt c im m Trung Quc mun
khai thc hng ginh thm li th chnh tr v kinh t
ng Nam . S lng ngi Hoa Thi Lan cng nh cc
nc N khc u kh ln v nm vai tr quan trng trong
nn kinh t a phng. Nhng cc ni khc cng ng
ngi Hoa thng tch bit ring ra cn Thi h hu nh
ng ha vi dn a phng. Rt kh phn bit ngi Thi
gc Hoa vi ngi bn a, nht l trong tng lp trung lu tr
ln, k c trong hong tc.

Trong khi , ngi Vit Thi Lan li chu mt s phn hm
hiu hn nhiu. Ta quen gi l Vit kiu Thi Lan, nhng chnh
quyn Thi Lan ch coi h l nhng ngi t nn bt hp
php ca nc Vit Nam cng sn, khng coi l ngoi kiu
26/194
(khng c cp giy tngdo giy chng nhn l ngoi
kiu) cng khng c nhp quc tch Thi. V vy nn hng
chc vn ngi Vit mc d lm n sinh sng trn t Thi
hng chc nm vn b qun thc my tnh min ng Bc
Thi Lan. Phi xin giy php ca chnh quyn Thi nu mun
ra khi ni mnh c tr, cng nh nu mun n s qun
Bngcc nhng dp Tt Nguyn n hay ngy Quc khnh.
Ngc li i s ta cng khng th ti nhng tnh c ng
ngi Vit ng Bc thm hi b con kiu bo mnh.
Ngi tin nhim ti, anh Hong Bo Sn, trc khi kt thc
nhim k i s t vn vi B Ngoi giao Thi Lan xin
c i ng Bc thm v cho t bit kiu bo v nhn
c cu tr li rt chi l ngoi giao: khng m bo an ton
trn ng i. vt qua s ngn cn n vi kiu bo,
ngy thng 6 nm 1985, khng bo trc cho B Ngoi giao
Thi nhng c thng bo vi ban i din Vit kiu tnh, ti
cng my anh em trong b phn lnh s p my bay ni a i
thng n Ubon Thani, tnh c ng Vit kiu nht vng ng
Bc. n ni b con Vit kiu Ubon v cc tnh ln cn t
chc n tip cc k nhit tnh, bc l tnh cm kht khao vi
qu hng t nc. Nhng ng thi, chnh quyn v cng an
tnh cng khng km phn quan tm n chng ti. H cht
vn ti ngay khi vo phng khch sn: v sao ngi i s i
khng bo cho B Ngoi Giao? Ngi n Ubon c vic g?
d kin trc tnh hung ny, ti thn nhin p: Ti nhn
c thip bo ci con chu gi hi chm nn vi i. Hn
na y l chuyn ring t gia nh nn khng mun cc ngi
bn tm n. i khi cu chuyn trao i i li lc u c v
cng thng nhng kt thc kh m thm. Cui cng h ch
yu cu mi khi i s i u xin cho hai xe m t i trc v
mt xe t cng an i sau h tng. V bui l ci hm sau
c bin thnh mt cuc mttinh ln t chc ngoi tri
chim c mt ng ph ln ng o Vit kiu c tham
d. S kin ny l mt k nim kh qun ca ti Thi Lan.

Thng 10 nm 1986, va trn 4 nm Thi, ti kt thc nhim
27/194
k i s, ri Bangkok v H Ni. Ngay sau khi v nc, ti
c giao nhim v nghin cu gip bn Lo trong cuc m
phn vi Trung Quc vo cui nm 1986 theo yu cu ca B
Ngoi Giao Lo. Ti sang Vientiane
37
3 ln trong my thng
10, 11 v 12.1986 trao i kin vi bn trong vic chun
b ni dung chnh tr v k hoch tin hnh cuc m phn.
Vic Trung Quc p ng kh nhanh li tuyn b ca ngoi
trng Lotrong bn tuyn b ca Hi ngh b trng ngoi
giao 3 nc ng Dng ln th 13 (thng 8/1986)trong khi
h vn t chi m phn bnh thng ho quan h vi VN,
nhm chia r ba nc ng Dng; m mu bnh thng ho
quan h ring r vi Lo, ci thin quan h vi Lin X v
ng u gy sc p vi ta trong vn Campuchia. V vy,
trong m phn, Trung Quc mun ko Lo i vo bn cc vn
c th thuc quan h song phng hai nc. C th TQ nu
4 vn : lp li quan h ngoi giao cp i s, quan h mu
dch, tha thun nhng im tn ti v bin gii, nhn dn
vng bin hai bn qua li t do. Cn pha Lo nu li 3 vn :
tnh hnh cng thng bin gii LoTQ, TQ nui dng bn
Lo lu vong, gii quyt vi c 3 nc ng Dng. Theo ch
trng nht tr vi ta l khng gii quyt g, ch yu
thm d i phng v gi cu tip tc m phn. Lo ko
Trung Quc phi i vo bn nhng vn c tnh cht nguyn
tc v phi cp n nhng vn m Bc Kinh mun ln
trnh nh vn Campuchia, vn quan h Trung QucVit
Nam. Qua m phn chnh thc cng nh qua nhng cuc trao
i ring, ta hiu r thm c v ca Trung Quc i
vi khu vc ny. Lc ny Trung Quc tuy cha thay i chnh
sch i vi ng Dngng Nam , song c kh khn
thc bch v thi gian. Trc mt h mun nn gn ct ta,
mun thm d mc on kt nht tr gia Vit NamLo
Campuchia, nht l v vn Campuchia. Th trng ngoi
giao Lu Thut Khanh
38
, trng on m phn Trung Quc,
coi vn Campuchia khng lin quan g ti Lo cng nh ti

37
Vientiane, th Laos
38
Liu Huaqiu (1939)
28/194
quan h Trung QucLo, nhng ng thi li c qua Lo
thm d ca ta trong vn Campuchia.

Cuc m phn khng em li kt qu. Lu mi Lo sang Bc
Kinh bn tip. i vi ti y cng l mt dp bn thn ti
c b sung thm hiu bit v chnh sch ca TQ i vi
ng Dng v dng xu xa ca h khi tip tc tung ra lun
iu Vit Nam mu thit lp Lin bang ng Dng.

i hi i mi.

i hi VI, mnh danh l i hi i mi ca Vit Nam,
thc cht bt u t i mi t duy kinh t m i ti i mi t
duy i ngoi. i hi din ra trong bi cnh xu hng ho
bnh n nh trn th gii ang pht trin, cc nc ln i su
vo quan h ho hon tng cp MX, MTrung v X
Trung. Khng phi ngu nhin m Ngh quyt 32 BCT ngy
9.7.1986 quy nh cn t gii php chnh tr vn
Campuchia v i vo bnh thng ho quan h vi Trung Quc
(gii php vn Campuchia phi gi vng thnh qu cch
mng Campuchia, gi vng on kt 3 nc ng Dng) li
ra i t ngy trc bi din vn ca Gorbachov
39

Vladivostok
40
(28.7.1986) trong Gorbachov cng b nhng
nt ln trong chnh sch i ngoi mi ca Lin X i vi
Chu Thi Bnh Dng: xch gn li vi Trung Quc, gii
quyt 3 tr ngi m Trung Quc nu ra (rt qun khi
Afhganistan, chm dt xung t bin gii TrungX, gii quyt
vn Campuchia). Gorbachov tuyn b: Vn Campuchia
khng th gii quyt cc th xa xi, k c Lin Hip
Quc, phi gii quyt gia Vit Nam v Trung Quc l hai
nc x hi ch ngha lng ging.

39
Gorbachev, Mikhail Sergeevich (2.3.1981), Ch tch Union of Soviet
Socialist Republics (USSR)
40
Vladivostok, cn c hi qun Nga cch bin gii TQ 100km i din o
Honshu bn kia bin Nht Bn
29/194

Cng trong nhng nm 19861988, cuc khng hong kinh t
x hi nc ta ln ti nh cao. Trc thc bch ca hon
cnh th gii v trong nc nh vy, v i ngoi, ng
quyt nh chuyn sang mt giai on u tranh mi trong
cng tn ti ho bnh vi Trung Quc, ASEAN, M nhanh
chng phc hi kinh t, pht trin trong ho bnh. Giai on
u tranh nhm ginh thng li hon ton cho cch mng CPC
vi o tng tnh hnh khng th o ngc (irreversible)
kt thc v ta phi chp nhn thc t u tranh tng bc
t mt gii php chnh tr cho vn CPC.

Sau khi c c c (khng phi qua ng c mt ng b a
phng) i d i hi VI (thng 12.1986), ti c bu vo
Trung ng kha 6. Ri n thng 1.1987 nhn chc th
trng B Ngoi giao, chuyn trch vn gii php
Campuchia.

Ngy 09.4.1987, gip B Chnh tr xc tin vic thc hin
Ngh quyt 32 BCT v Ngh quyt v i ngoi ca i hi VI.
B Ngoi giao ra quyt nh thnh lp T nghin cu ni b
ly k hiu l CP87 vi nhim v:

- Nghin cu ch trng gii quyt cc vn bnh
thng ho quan h vi TQ, vn Campuchia v ho
bnh ng Nam ; chun b cc phng n u tranh
trc, trong v sau khi c gii php;
- Nghin cu cc din n c th tc ng tch cc ti
phng hng ;
- Nghin cu ni dung phi hp hot ng vi Lin X,
Lo, Campuchia theo phng hng .

B phn thng trc CP87 gm c: Trn Quang C, ph trch
chung, ng Nghim Honh (v trng V Tng hp i
ngoi) t ph, Nguyn Phng V (v trng V Trung Quc),
Trn Xun Mn (v trng V chu II). Cc thnh vin
30/194
khng thng trc ca CP87 c: anh ng Nghim Bi (v
trng V Bc M), anh T Hu Canh (v trng V Lin
X), anh Nguyn Can (v trng V chu III), anh Trnh
Xun Lng (v trng V Bo ch), L th trng chuyn
trch vn Campuchia, ti c nhim v trc tip ch o
CP87.

B Ngoi giao CHND Campuchia cng thnh lp b phn B1
c th trng Ngoi giao Dith Munty, Sok An, Chom Prasit
lm i tc ca CP87.

CP87 v 3 tng quan h ca vn Campuchia.

Trc tnh hnh quc t v khu vc ngy cng ri rm phc
tp, vn CPC c quc t ho cao, chng ti khng th
khng cng nhau r li nhng nhn t c bn trc khi a ra
nhng phng n gii quyt. Qua phn tch tnh hnh, chng ti
thy vic gii quyt vn CPC nay quc t ho cao nm
trong li ch khng nhng phe phi CPC m cn ng n li
ch ca cc nc trong khu vc v chu nh hng tnh ton
chin lc ca cc nc ln trn th gii na. Cho nn nhng
lc lng trc tip can d vo vic gii quyt vn
Campuchia c th phn thnh 3 tng: Tng 1 gm 5 nc
thng trc Hi ng Bo An, ch yu l ba nc ln: Trung
Quc, Lin X v M. Tng 2 gm cc nc ng Nam ,
ch yu l Vit Nam v Thi Lan. Tng 3 l cc bn
Campuchia gm Nh nc Campuchia (SOC
41
) v 3 phi trong
ci gi l Campuchia Dn Ch. Thot nhn tng chng nh
cc phe phi CPC v nhng nc k cn phi gi vai tr quyt
nh vn CPC v c li ch st sn
42
. Nhng nu suy xt
tht thu o th mi thy gi vai tr quyt nh li l cc nc
ln. Vic nghin cu gii php ca chng ti tt nhin phi tp
trung vo theo di st nhng nhn t trc tip trong tng th

41
State of Cambodia
42
vested interest
31/194
ba, nhng khng th b st nhng ng thi trong mi quan h
gia cc nc thuc tng th nht.

c c phng hng hnh ng gia lc nhiu nhn thc
v i ngoi ca ta khi cn trong tnh trng tranh ti tranh
sng, chng ti t chc nhng bui tho lun trong ni b
CP87 vi tinh thn t do t tng c th nhn thy c
thc cht ca s vic. Trong lc nhn thc con ngi v th
gii bn ngoi cn b chi phi bi cm tnh mnh hn l tr,
ngi ta d xem nh thc cht vn m hng theo nhng
hin tng nht thi. Sau s kin Trng Sa 1988 m hi qun
Trung Quc gy tn tht kh nng cho hi qun ta v vic
Trung Quc tip tc gy cng thng trong quan h vi ta, bc
b cc ngh ca ta ci thin quan h gia hai nc, trong ni
b ta xut hin nhng kin khc nhau. Khng kh chung
lc u l khng thun li cho vic bnh thng ho quan h
vi Trung Quc theo tinh thn Ngh quyt 13 ca B Chnh tr.
Ta nhn mt bnh trng b quyn ca Trung Quc m nt
hn mt x hi ch ngha. Nhiu kin cho rng trong khi
Trung Quc ang chng ta trong vn Campuchia v tm
cch ln chim bin gii hi o ca ta, vic ta quyt nh rt
qun khi Campuchia, sa Li ni u ca iu l ng l
hu khuynh trong quan h vi Trung Quc. Ch trng ca B
Chnh tr v gim tuyn truyn chng Trung Quc cng khng
c thc hin y . Ngy 20.5.1987, vi tinh thn thc s
cu th, B Ngoi Giao lm t trnh ln B Chnh tr kin ngh
sa Li ni u ca Hin php, b ch ni Trung Quc l k
th trc tip v nguy him nht nh sa iu l ng, mi
ti 26.8.1988 Quc Hi mi c ngh quyt thng qua vic sa
ny. C ngi cn ni ma: c phi Ngoi giao nh qu gi
trc Trung Quc khng. Nhng ri sang nm 1989, khi bt
u cuc khng hong trong phe x hi ch ngha, mt s
ngnh trong Trung ng ta v ngay trong B Chnh tr li xut
hin nhng kin khc nhau v nh gi s kin Thin An
Mn cng nh nh gi tnh hnh Lin Xng u. Lc ny
lun im c dng li l: d bnh trng th no Trung
32/194
Quc vn l mt nc x hi ch ngha.

Ti v anh em trong b phn thng trc CP87 mt kh
nhiu thi gi tranh lun v thc cht Trung Quc l x hi ch
ngha hay bnh trng b quyn? mt no l chnh trong chnh
sch i ngoi ca Trung Quc? ch ngha x hi mang mu
sc Trung Quc c th l g? Trung Quc mun g trong vn
Campuchia? mun g khi nui dng b l Khme
chng Vit Nam? ca Trung Quc i vi Vit Nam?

Chng ti thy rng: Trung Quc ngy nay c hai mt, mt x
hi ch ngha v mt bnh trng b quyn. Tnh cht x hi
ch ngha th hin tng i r nt hn v chnh sch i ni,
c cu x hi, c cu kinh t ca h. Cn ng li i ngoi
ca Trung Quc li mang tnh cht c truyn ca h l bnh
trng b quyn. Ci bt bin ca Trung Quc l tham vng b
quyn. Nhng nhng ci m Trung Quc s dng lm cng c
thc hin chnh sch li l vn bin. Ty theo li ch
ca h trong tng lc m mt nc no c th c Trung
Quc coi l bn hay l th. Ti ng Nam , khi Trung Quc
mun chng hay gy sc p vi chnh quyn t sn cc nc
ny th h lp ra, hoc gip lp ra cc ng cng sn Mao
it
43
Thi Lan, Min in
44
, Mlai
45
, v.v; khi Trung Quc
thy cn tranh th cc chnh quyn t sn khu vc ny th ta
thy cc ng cng sn ln lt tiu tan phc v cho mc
ch ca Trung Quc. Ri sau s kin Thin An Mn
46
, xoa
du phn ng ca M v phng Ty, Trung Quc hy sinh nt
ng Cng sn Mlai theo lnh ca Bc Kinh, tng b th
ng ny l Trn Bnh gc Trung Quc, ra k kt u hng
chnh quyn Malayxia v gii tn ng Cng sn.

43
Maoist
44
Myanmar
45
Malaysia
46
Qung trng Tiananmen ni hang ngn thanh nin thiu n TQ b qun
i nhn dn n p trong cuc vn ng i t do dn ch t thng 4 n
thng 6.1989
33/194

Trng hp Khme sau ny cng vy, theo t thc
Khme
47
ngy 17/10/2000 di u Trung Quc git
Pn Pt
48
e da nhng ch huy Khme cn li buc tr
v vi Hunxen
49
vit Sau khi i gp S qun Trung Quc ti
Bangkok, Pn Pt cht khng phi do bnh tt cng khng phi
do Hunxen m cht do thuc c ca Trung Quc (?). Bi v
Trung Quc vn ng cc ch huy Khme tr v vi ch
ca Th tng Hunxen khng c nn git Pn Pt
e da nhng ch huy Khme khc S d Trung Quc
mun cc ch huy Khme tr v vi Hunxen v TQ
chn Hunxen lm con bi c li v chnh tr cho h sau khi
Pn Pt khng cn ngha i vi h na.

Trong lch s 50 nm ca nc C.H.N.D. Trung Hoa th c hn
30 nm Trung Quc ht chng Lin X li chng Vit Nam.
Trn c s , ti hoi nghi l liu c th ng trn l tng
chung x hi ch ngha tranh th Trung Quc c chng?

Trong khi nghin cu Trung Quc i vi Vit Nam v
trong vn Campuchia, chng ti th lit k nhng thay
i trong lp trng ca Trung Quc v vic ni li m phn
bnh thng ho quan h vi ta trong thi gian 19801988. Kt
qu cho thy l t khi Trung Quc n phng chm dt vng
2 m phn Vit Trung v bnh thng ho quan h hai nc
vo ngy 8.3.1980, Trung Quc lun lun nng cao iu
kin ni li m phn vi Vit Nam:

A. (19809/1985) Trung Quc i ta rt ht qun khi
CPC th sn sng ni li m phn
- Thng 10.1982, ti vng 1 m phn XTrung,
Trung Quc trao cho Lin X bn ngh 5 im v
vn Campuchia trong im 2 ni: Vit Nam

47
Moneakseka Khmer (Khmer Conscience)
48
Pol Pot, lnh t Khmers
49
Samdech Hun Sen
34/194
tuyn b rt hon ton. Trung Quc s tin hnh
tham kho vi Vit Nam v bnh thng ho quan
h hai nc ngay sau khi Vit Nam rt nhng n
v u tin. Thng 3.1983, Trung Quc a ra cng
khai ngh ny.
- Sau chin dch pho kch v tp kch quy m ln
trn ton tuyn bin gii min Bc nc ta ko di
3 thng (thng 46.1984), Trung Quc tuyn b: ch
cn Vit Nam ha rt qun khi Campuchia th hai
bn s m m phn.
B. T thng 9/1985 n cui nm 1985 khi ta tuyn b s
rt ht qun khi Campuchia trong nm 1990, Trung
Quc li khng ni sn sng m phn vi ta na, m
ch ni s ni chuyn qua i s hai bn.
- Ngy 6.9.1985, i s qun Trung Quc ti H Ni
gi cng hm tr li cng hm ngy 21.8.85 ca B
Ngoi Giao trong ni: Vit Nam tuyn b thi
gian rt qun ko di n 1990 v t iu kin v
l cho vic rt qun, nh vy l cha c thin ch.
m phn gia hai nc vi bt c hnh thc no
cng kh t kt qu. Nu Vit Nam c vn g
cn ni th c chuyn qua i s hai bn.
C. T cui 1985 n thng 3.1986, Trung Quc mt mt
vn i ta cam kt rt qun nhng a thm iu kin
l nu Vit Nam khng loi tr lc lng Polpot th
Trung Quc s m phn ngay vi Vit Nam.
- Ngy 18.12.1985, lnh t Rumani Ceausescu
50
sau
khi thm Trung Quc thng bo vi anh Hong
Tng chuyn Tng B Th L Dun: Trung
Quc s m phn ngay vi Vit Nam, nu Vit
Nam ng khng loi tr lc lng Polpot. m
phn s bt u trong khi Vit Nam cha rt ht
qun khi Campuchia, song cn cam kt rt ht.

50
Nicolae Andruta Ceausescu (26.1.191825.12.1989). Nicolae cng v l
Elena (thnh vin BCT ng CS Romania) b bt v x bn sau cuc cch
mng lt ch c ti v ng CS Romania.
35/194
D. T thng 3.1986 (khi 3 phi Khme phn ng a
ngh 8 im) n nay (6.1987) Trung Quc i Vit
Nam rt ht qun nhng i Vit Nam ni chuyn vi
Chnh ph lin hip CPC dn ch v vi Sihanouk,
cn Trung Quc ch m phn trc tip vi Vit Nam
sau khi vn Campuchia c gii quyt theo cch
ca Trung Quc.

- Ngy 25.8.1986, th trng ngoi giao Trung Quc
Lu Thut Khanh ni vi v ph V Trung Quc
B Ngoi Giao ta V Thun: Trung Quc khng th
thay mt Campuchia bn vi Vit Nam vn
Campuchia c, Vit Nam phi bn vi
Campuchia Dn ch.
- Thng 10.1986, TBT H Diu Bang
51
ni vi
Honecker
52
ang thm Trung Quc Lc u Trung
Quc ngh c th m phn (vi Vit Nam) trc,
rt qun sau. Nhng sau tnh li nhiu ln, Trung
Quc quyt nh Vit Nam phi rt qun trc, sau
mi m phn. y l phng n tt nht, nu
khng s tc ng khng tt ti ASEAN v 3 phi
(Sihanouk, Son San
53
v Khme ).
- Ngy 14.5.1987, ng Tiu Bnh tip Tng th k
Lin Hip Quc De Cuellar v nh ng ta chuyn
cho ta mt thng ip ming (message oral): ch
khi no vn Campuchia c gii quyt theo
cch ny (Vit Nam rt qun khi Campuchia, lp
chnh ph lin hip 4 bn gm Sihanouk, Son San
Khieu Samphon
54
, Heng Xamrin
55
; do Sihanouk
ng u) th Trung Quc mi m phn trc tip

51
Tng B Th (19801987) Hu Yaobang (191515.4.1989)
52
Erich Honecker (August 25, 1912 May 29, 1994),
53
Son Sann (5.10.1911, Phnom Penh, Cambodia19.12. 2000, Paris,
France) Lnh t MTGPQGND Khmer (KPNLF)
54
Khieu Samphan (27.7.1931) Tng T Lnh Q Khmer , Quc
Trng Cambodia (14.4.19767.1.1979)
55
Heng Samrin Quc Trng Cambodia (19791991)
36/194
vi Vit Nam. m phn nh vy s bao gm c
vn bnh thng ho quan h gia Trung Quc
v Vit Nam. Cn trc th mi cuc m phn
trc tip u khng th c c.

Nh vy l t sau khi n phng ct t cuc m phn (sau
khi Trung Quc gy chin tranh xm lc Vit Nam thng
2/1979, ta c 2 vng m phn vi Trung Quc: vng 1 t
18/4 n 18/5/1979 ti H Ni; vng 2 t 28/6/79 n 6/3/80
ti Bc Kinh) t nm 1980 n cui nm 1988, ngt hai
chc ln Vit Nam gi th hoc cng hm cho Trung Quc
ngh ni li m phn nhng u b Trung Quc bc vi l do
ny hoc l do khc. V Trung Quc nng cao dn iu kin
ln (tu chung l v qun s i Vit Nam rt qun, v chnh
tr i Vit Nam chp nhn vic lp chnh ph lin hip
Campuchia, bao gm c Khme ). Trong khi thoi thc
m phn vi ta, Trung Quc xc tin m phn bnh thng
ho quan h vi Lin X (t thng 10.1982) v vi Lo (t
cui 1986) c lp v p Vit Nam. c bit l thng qua
m phn vi Lin X. Sau khi Gorbachov ln lm tng b th
ng cng sn Lin X (11/3/1985). XTrung bt u bn
n vn Campuchia trong vng m phn th 7 Bc Kinh
(420/10/1985), Trung Quc th hin ngay thi lm cao,
khng ni n m phn vi Vit Nam na gia tng sc p
i vi Vit Nam v vn Campuchia. Trong vng 10 m
phn XTrung Mctkhoa (7.2.1987), Trung Quc nu
li 3 tr ngi trong vic bnh thng quan h vi Lin X m
tr ngi ln nht l vic Vit Nam xm lc Campuchia. V
cng t , cc ln gp g XTrung u tp trung bn vn
Campuchia v cng khai ho iu .

T chng dit chng n gii php ?

R rng Trung Quc mu dng vn Campuchia ci thin
th ng trong quan h vi cc nc ln, trc ht l trong
37/194
quan h TrungX v quan h TrungM. Cn Gorbachov
cng sn sng dng mn qu Campuchia sm gp c
ng, ci thin quan h vi Trung Quc nhm tc ng n
quan h MX. Chnh trong bi cnh , ra i ci gi l
gii php , xut pht t tng ca Gorbachov mun vn
Campuchia c gii quyt gia hai nc x hi ch ngha
Vit Nam v Trung Quc cho nn nh gn ghp hai lc lng
cng sn Khme th ch. Khme ca Polpot Ieng Sary
56

thn Bc Kinh v Nh nc Campuchia thn H Ni, bt tay
nhau di ci m ho hp dn tc.

u thng 3.1987, ngoi trng Lin X Shevardnadz
57
n
Nng Pnh trong chuyn i thm 3 nc ng Dng. Sau
cuc gp Shevardnadz, Hunxen ni vi anh Chnh,
trng on chuyn gia Vit Nam Campuchia l: Lin X c
v mun thc gic gii quyt nhanh vn Campuchia cng
nh vn Afghanistan. Lin X chc chun b mt cng
thc gii php chnh tr Campuchia nhng gn hi khng
ni, chc Lin X s nu trong cuc gp GorbachovNguyn
Vn Linh Mctkhoa (thng 5/1987). Shevardnadz ni
n ho hp dn tc Campuchia v hi ai trong Khme
cn c th dng c? Hunxen lin h chuyn ny vi pht
biu ca Gorbachov Vladivodstock (28/7/1986) v cho rng
c th Lin X ngh n chuyn khuyn khch hai phi cng
sn CPC dn xp vi nhau. Khi thut li li Shevardnadz
khuyn CPC thc y mnh ho hp dn tc, Hunxen ni:
Chng n m v th chng s lm tht nhng ngi tch cc,
trc ht l bn chng ta.

Sau cuc hp BCT 7/3/1987, L c Th sang trao i vi
BCT Lo, ri n cui thng 4/1987 L c Th li cng L
c Anh bay sang Campuchia hp vi nhng ngi lnh o
Nngpnh bn vic thc y gii php chnh tr Campuchia v

56
Ngoi Trng Khmer (19761979)
57
Eduard Amvrosiyevich Shevardnadze, Ngoi trng Soviet Union di
thi Mikhail Sergeyevich Gorbachev
38/194
quan h vi Trung Quc, trong on c ti v anh Trn Xun
Mn ca CP87. Anh L c Th khi a ra gi gii
php . Bn thn ti ln u mi c bit tng tn v ci
gi l gii php . Ni gn li, gii php l mt sn
phm ca mng tng gii quyt cuc xung t CPC bng
cch ho gii NngPnh vi bn dit chng Polpot v lp nn
mt nc CPC x hi ch ngha va lm va lng Trung Quc
va hp ca lnh o ta. Trong thm tm chng tinhng
anh em CP87 u thy khng th chp nhn c ci sng
kin k qui ny. Phn v qu gh tm vi ti c ca bn
Khme i vi nhn dn CPC cng nh i vi nhn dn ta
c th ngh n chuyn hp tc vi chng phn v ngh rng
kh c kh nng thc hin c tr chi nguy him ny. Qu
nhin lnh o NngPnh n nhn nhng gi ny vi
mt thi lnh nht. H ch trng n c bng mt gii
php qun s coi Khme ln Xihanc v Son San u l
i th phi loi tr. Nhng vi sc p ca hai ng minh
chnhLin X v Vit Namtrong cuc hp gia cc bn
Campuchia, Giaccta
58
, Hunxen th tip xc vi Khiu
Samphon song tn u s Khme ny ch p bng thi
khinh mit.

Ngy 30.7.1988, trong bui thng bo kt qu cuc Hp khng
chnh thc Jakarta ln 1 (JIM1
59
) cho i s, i biu cc
nc x hi ch ngha Phnm Pnh, khi i s CHDC c
hi kh nng li ko Khiu Samphon v nhng nhn vt n ho
ca Khme , Hunxen ni: bn th ch khng phi l
ngi. C chng trong rng, khng c chng, ta cng gii
quyt c. Chng khng thay i. Nhn dn Campuchia
khng chp nhn chng. Chng ti rt hiu Khme . Mong
cc ng ch hiu cho bn ny khng chi c. Nu ch ring
Campuchia thi th Campuchia khng cn Khme . Nhng
Campuchia lin quan n cc nc xung quanh m Vit Nam
li cn bnh thng ho quan h vi Trung Quc nn chng ti

58
Jakarta
59
Jakarta Informal Meeting 1
39/194
chp nhn chng v chnh tr Ti cho rng c chng
(Khme ) ngoi rng, khng sao c! Thi Lan trung
lp th CPC tranh th Sihanouk, Son San nh Khme .

Ngy 12/10/1989, tm s vi i s Ng in, sau khi ph
phn Lin X nhng b Trung Quc, p Campuchia tha hip
vi Trung Quc v Khme , nh ng ti phm vi phm
nhn khng tn trng cc nc bn, Hunxen ni: Vit Nam
cng c ng ch ni phi nhng b ci g gi th din cho
Bc Kinh. Nm 1987 ti cng tnh n gii php . Bn
Khme , tr s u s, c th tham gia, chng phi xin li
nhn dn ri ha hp dn tc. Nay ti suy ngh nhiu, tip
xc vi dn nhiu ni, trc tip gp bn Khiu Samphon, ti
nhn thc r l dt khot khng chi vi bn ny c, phi
gii tn lc lng ca chng.

Thng ging 1989, Hunxen xut bn cun sch Campuchia
con ng 10 nm, c dnh mt on di ni v gii php ,
ph phn nhng suy ngh v gii php , cho quan im l
sai lm v nguy him, l iu phi l v tri o c khi
nh ng bn ti phm Polpot vi nn nhn ca chng, ri
kt lun gii php l con ng nguy him rt ln cho
nhn dn Campuchia. N khng th no hnh thnh c, bi
v chng ti khng nh ngi ta hiu l c th ho ng
vo ci ca bn Polpot c.

Nhng ai c sng kin ngh ra (cho n nay ti cng cha
bit c chnh xc ai l tc gi ca ci qui thai ny: Lin X?
Vit Nam? hay Hunxen? C iu chc l lnh o VN trong
sut thi k 1987 1991 vn coi l nc bi hay) hay tn
thng gii php chc cho rng gii quyt vn
Campuchia theo cch s lm hi lng Trung Quc. Nhng
thc ra ci sng kin ny chng hp vi ng li tranh th
phng Ty v mc tiu 4 hin i
60
ca ng Tiu Bnh

60
Four Modernisations Bn hin i ho l ch trng ca Th Tng
Chu n Lai (Zhou Enlai) trc khi qua i: Cng ngh, Nng nghip, Khoa
40/194
cht no m li gy thm s nghi ngi ca Nh nc
Campuchia i vi ta, m chnh Trung Quc em chuyn
ny ni vi M v cc nc phng Ty chng t rng Vit
Nam lun c th on lt lo, l mt i tng m phn
khng ng tin cy, bn ngoi th h to chng dit chng bn
trong th p Nng Pnh tha hip vi bn Polpot.

Tht ng tic, o tng v gii php ny vn cn eo
ui kh lu trong cc tnh ton ca ta v vn Campuchia,
thm ch c sau khi Trung Quc ni thng vi ta trong cuc
gp cp cao Thnh
61
l h khng th nut ni mn qu
!

Mt bc t ci tri: a dng ho a phng ho quan h .

Trong khi hp CP87 sng 14.5.1987, chng ti tho lun si
ni lm sao ginh li th ch ng trong vic gii quyt vn
Campuchia. Anh Thch c kin: Khng nht thit ta ch lm
vi Trung Quc. Phi thy l ba nc ln MXTrung ang
chm li vi nhau trao i v ci khung gii php. Cn nh
kinh nghim nhng nm 1954, 1973, TQ vn phi tip tc li
dng mu thun MX, TrungX khng th gii quyt vi
nhau qua u M, phi tha thun c vi M. Cho nn ta ch
hc u vo mt con ng ni chuyn vi Trung Quc l
khng ng. Bn thn ti rt tm c suy ngh . Lu nay ti
thng cm thy ta chu l thuc hi nhiu vo anh c Lin X,
anh hai Trung Quc trong t duy v hnh ng nn t hn
ch mnh trong hot ng i ngoi trn th gii v khu vc
ng Nam . Mun Trung Quc mm i, phi cho thy ta
ngy cng nhiu bn. Ngc li nu ta ch thy c Trung Quc
thi v nu Trung Quc thy ta yu v n c th h s rt
cng rn vi ta. Chnh v vy m Trung Quc buc ta phi
c ht nhng b n n nhng b kia. Mt khc, Gorbachov

hc, Qun s.
61
Chengdu, th ph ca Sichuan (T Xuyn)
41/194
v li ch nc ln khng r v tnh hay hu giam Vit
Nam vo ci khung phi gii quyt vn Campuchia vi
Trung Quc.

Phi ni rng vi np suy ngh qu thin lch, qu cng nhc
v hai phe lc , ch ring ngh n chuyn quan h vi cc
nc phng Ty gn nh mt iu hy k, nn vic Ngoi
giao cp n m rng tip xc hp tc ra ngoi th gii x
hi ch ngha gn nh l chuyn ng tri. Ngi ta chp nhn
n khng phi d dng. T tng a phng ho, a dng ho
trong quan h i ngoi n vi ta hi chm nhng cha
mun.

Theo hng , ta nghin cu v m t tn cng ngoi
giao thng 68/1987 vi c im:

- khng tn cng v ni dung gii php nh mi khi, m
tn cng v c ch gii quyt vn ;
- thm d tt c cc din n c th a n gii php,
tip xc trc tip hay gin tip tt c cc i phng
(Trung Quc, ASEAN, M);
- phi hp tt vi vic Campuchia ra Tuyn b v chnh
sch ho hp dn tc.

t tn cng em li nhng kt qu mong mun, lm bc l
hai xu hng i ngc chiu nhau trong hng ng i phng,
nhng mu thun trong hng ng i phng n ra mt cch
cng khai gay gt (gia Trung Quc vi ASEAN, M,
Sihanouk; trong ni b ASEAN; trong ni b 3 phi
Campuchia Dn Ch).

Trong xu th i thoi ang c y mnh gia XM,
thng co 29/7/1987 ca cuc gp gia Vit Nam (Nguyn C
Thch) v Innxia (Mochtar
62
), i din cho hai nhm nc

62
Mochtar Kusumaatmadja, ngoi trng Indonesia, ch tch y ban
thng trc ca ASEAN (12.1978)
42/194
ng Dng v ASEAN, tho thun dng hnh thc t chc
cocktail party hp vi cc bn Campuchia bn vn
Campuchia gn vi vn ng Nam , vic Vit Nam cng
b t rt qun 1987 c mi quan st vin nc ngoi lm
chuyn ng tnh hnh. M c c phi vin ca tng thng
n Vit Nam, Sihanouk tuyn b tm thi chc ch tch
Campuchia Dn ch v sn sng gp Hunxen.

Tt c nhng ng thi to ra kh nng thc t ph v b
tc vn Campuchia ko di hn 8 nm qua. Trung Quc
buc phi tnh ton li, h khng cn kh nng khng ch
ASEAN cng nh Sihanouk. V pha cc nc ASEAN, iu
khin h lo ngi Vit Nam nht trong vn Campuchia l vic
Vit Nam a qun sang CPC nay ang c g b. Cc din
n mi v vn Campuchia c m ra khin cho sc p
ca Trung Quc i vi Vit Nam b hn ch li.

Trong ho hon gia ba nc ln, vai tr Trung Quc lc ny
vn lp nht, ho hon XM pht trin mnh nht. XM
tha thun gii quyt vn Afghanistan l mt vn chu
m khng c vai tr ca Trung Quc. Trung Quc lo ngi
vi ci XM ri s gii quyt cc vn Chu khc
nh vn Campuchia m cng khng c vai tr Trung Quc.
Trung Quc mun gi vai tr mt trong ba nc ln gii quyt
vn Campuchia. Nh th s li cho Trung Quc hn l
vn Campuchia c gii quyt gia ngi CPC, gia
ASEANng Dng, hay gia Trung QucVit Nam. V
vy Trung Quc chng li tha thun Vit NamInnxia
29.7.1987 thnh ph HCM, ra sc ph din n Hunxen
Sihanouk, i Vit Nam m phn vi Sihanouk, h tr Thi
Lan gy xung t bin gii ThiLo, gy ra xung t vi hi
qun ta Trng Sa (34.1988). Trong tnh hnh , Vit Nam
v CHND Campuchia cng b t rt qun tnh nguyn Vit
Nam ln th 7 khi Campuchia trong nm 1988. y l t rt
qun ln nht t khi ta bt u rt qun 1982. Vic ny lm
tng thm kh khn lng tng cho Trung Quc v d lun quc
43/194
t li bt u tp trung hng v vn x l bn dit chng
Polpot, ng thi lm tng s thc bch sm c mt gii php
chnh tr cho vn Campuchia trc khi Vit Nam rt ht
qun vo nm 1990 nh tuyn b.

44/194

Trung Quc un mnh thch nghi vi th cc .

Ngy 6.12.1988, sau chuyn i Lin X ca ngoi trng
Trung Quc Tin K Tham
63
, Lin X thng bo li cho ta
l cc pht biu ca Tin v vn Campuchia c thay i
chng no, chng t Bc Kinh ang dn dn nhn thc thy
vic t gii php cho vn Campuchia kch bn ca Trung
Quc l khng thc t v Trung Quc ang t b ng li ko
di cuc xung t. V gii php, Trung Quc ng vi Lin
X l vic rt qun Vit Nam l mt b phn trong gii php;
v cc vn ni b ca Campuchia, Trung Quc cho rng
phi c gii quyt bi bn thn nhn dn Campuchia trn
c s ho hp dn tc, khng c s can thip t bn ngoi.
Song Trung Quc vn nhc li lp trng c v vic lp chnh
ph lin hip lm thi 4 bn do Sihanouk ng u, gim dn
i n gii tn qun i ca c 4 bn Campuchia; thc cht l
xo nguyn trng Campuchia.

Ngy 24.12.1988, tr li th ngy 15/12 ca B trng ngoi
giao ta, pha Trung Quc mi mt th trng ngoi giao Vit
Nam ti Bc Kinh trao i kin gia th trng ngoi
giao hai nc chun b cho cuc gp cp ngoi trng Trung
Vit. Sau 10 nm i u gay gt v sau 8 nm mt mc t
chi m phn vi ta, y l ln u Trung Quc nhn m
phn vi Vit Nam v vn Campuchia v v bnh thng
ho quan h hai nc, thc hin bc chuyn sch lc
ng Nam phc v cho vic chuyn chin lc chung ca
Trung Quc trn th gii v trong quan h vi X, M. S iu
chnh chin lc ny c xc nh ti Hi ngh B Chnh
Tr CS Trung Quc Bc i H thng 9 nm 1988, v c
cng khai ho ti Quc hi Trung Quc thng 3/1989. S iu

63
Qian Qichen (1928) Ph Th Tng Quc v vin t 1993, y vin ca B
Chnh Tr, Trung ng ng CS Trung Quc kha 14 (199297) v 15 (1997
2002). Khng cn l y vin trung ng ng CSTQ kha 16 (2002)
http://www.chinavitae.com/biography_display.php?id=414
45/194
chnh chin lc ln ny din ra trong tnh hnh th gii cng
nh tnh hnh ng Nam v Campuchia c nhng thay
i to ln, c bit t nm 1987. Quan h XM t nm 1987
c ci thin nhiu, hnh thnh th hai cc gii quyt cng
vic th gii v c chu . Trung Quc khng cn li dng
c mu thun XM nh trc; ng thi quan h Trung
X ci thin chm so vi quan h MX, lm cho v tr ca
Trung Quc b yu trong quan h gia ba nc ln. Mt khc
vic XM gim cam kt qun s bn ngoi thc y xu
th c lp ca cc nc khc, lm tng xu hng hp tc khu
vc gii quyt cc vn khu vc. Quan h gia cc nc
ng Nam t nm 1987 t tnh trng i u chuyn tng
bc sang va hp tc va u tranh trong cng tn ti ha
bnh. Cc cuc hp JIM1 v JIM2 (Jakarta Informal Meeting)
gii quyt c mt quc t ca vn CPC v to khun
kh hp tc gia hai nhm nc ng Nam gii quyt
cc vn khu vc. c bit chnh quyn Chaticha Thi Lan
lc ny quyt tm tch khi chnh sch i u ca Trung Quc
ng Nam , thc hin chnh sch bin ng Dng t
chin trng thnh th trng. Trong tnh hnh , vic Trung
Quc tip tc chnh sch gy cng thng trn t lin v trn
bin khu vc ny ch lm tng mi lo ngi i vi nguy c b
quyn ca Trung Quc. Vi vic qun Vit Nam rt 3 phn
t v s rt ht vo thng 9/1989, ct li ca vn Campuchia
khng cn l vn rt qun Vit Nam na m tr thnh vn
lm sao loi tr ch dit chng Polpot. Nhng bin i to
ln ny buc Trung Quc phi chuyn t ch ko di m phn
v bnh thng ho quan h vi Lin X li dng mu thun
XM v tranh th vn v k thut ca M sang xc tin bnh
thng ho ton din quan h vi Lin X, gi cn bng gia
quan h ca h vi X v vi M, ng thi tng bc ci
thin quan h vi cc nc lng ging to iu kin quc t
thun li cho vic ci thin th ca Trung Quc trn th gii v
chu .

Thng 1/1989, ta ni li m phn vi Trung Quc c gng
46/194
bnh thng ho quan h vi Trung Quc ng thi khng nh
thi ng h Nh nc Campuchia gi vng thnh qu cch
mng.

Ngy 5/1/1989, TBT Nguyn Vn Linh dn u on i biu
cp cao ca Vit Nam sang Nng Pnh d l k nim 10 nm
thnh lp Cng Ho Nhn Dn Campuchia. Ngay chiu hm
(16 gi) TBT Nguyn Vn Linh c cuc hi m vi
Heng Somrin ti Hong Cung. Heng Somrin thng bo: B
Chnh tr (CPC) nht tr s tip tc tn cng ngoi giao trn
c s rt qun Vit Nam ng thi vi vic ngn chn vin tr
qun s nc ngoi gip bn Khme i ch, chm dt mi
s can thip vo cch mng CPC to iu kin thun li cho
ho m Vit NamTrung Quc, Lin XTrung Quc, y
mnh thng thuyt CPCThi Lan. Chng ta phi c mt lch
rt qun mi, trong nu c mt gii php chnh tr, ta s
tuyn b rt ht (qun Vit Nam) khng chm qu thng
9/1990. Nu Vit Nam ng , s tuyn b trong din vn ca
ti v ca ng ch ngy mai. Nguyn Vn Linh tn thnh v
ngh thng bo li cho Lin X v Lo bit. Ngay chiu ti
hm anh Linh bo ti sa li bi din vn ca anh theo
nh hai bn tho thun.

Sng 6/1/1989, trong bui mitting
64
long trng. Tng b th
Heng Somrin tuyn b: CPC v VN tha thun l nu c
gii php chnh tr th qun VN s rt ht, chm nht l vo
thng 9/1990. Tng b th Nguyn Vn Linh cng tuyn b:
VN hon ton nht tr vi CPC s rt ton b qun VN cn li
vo cui thng 9/1990. Vic rt ht qun phi song song vi
vic chm dt vin tr ca nc ngoi, chm dt vic s dng
lnh th nc ngoi chng CPC, tin hnh di s kim sot
quc t.

Qua nhng cuc trao i gia ta vi bn, l mt thnh vin

64
Meeting
47/194
trong on Vit Nam, ti d cm chng no nhng kh
khn khi i su vo gii php. Lnh o CPC c phn qu t
tin, mun ta hon ton ng h bn n c; cn ta li thin v gii
quyt vn CPC mt cch thun li cho ci thin quan h
VitTrung.

Trong na u nm 1989, c hai vng m phn cp th
trng ngoi giao gia ta vi Trung Quc (inh Nho Lim v
Lu Thut Khanh) ti Bc Kinh. Vng u (16 19.1.1989).
Trung Quc ch trao i lt qua v quan h hai nc ri li
tp trung m phn vn Campuchia. Hai bn tho thun
tng i nhanh my vn v mt quc t ca gii php CPC
(rt qun VN, gim st quc t, chm dt vin tr qun s,
tng tuyn c). Hai bn ng thc y cc bn CPC thng
lng sm t gii php CPC. TQ cho l mt quc t c bn
xong, mun ta tha thun hng gii quyt mt ni b ca
gii php CPC, ch yu l hai vn chnh quyn v vn
qun i ca cc bn CPC trong thi k qa (thi gian
ngng bn cho n tng tuyn c); cho nn c tho lun v t
kt qu ny th mi c gii php, nu khng th mt quc t c
tha thun cng khng gii quyt c v kh bn quan h hai
nc. Lp trng ca ta l ca vn ni b Campuchia phi
do cc bn Campuchia gii quyt. ng ch l Tin K Tham
khi tip inh Nho Lim c ni: 4 nc Trung Quc, Lin X,
Vit Nam, Thi Lan l nhng nc c lin quan trc tip, c
trch nhim v vn CPC cn tha thun vi nhau v chnh
quyn lm thi 4 bn Campuchia trong thi k qu th mi
gii quyt c vn Campuchia. H ni bn vi Lin
X v Lin X nht tr nguyn tc ny.

Ngy 11/2/1989, BCT hp bn n u tranh v vn CPC
theo hng:

- tch v gii quyt tng bc mt quc t v mt ni b
ca vn Campuchia;
- gn vic gii quyt vn CPC vi yu cu kin lp
48/194
ho bnh ng Nam ;
- trin khai cc din n: VitTrung (vng 2), JIM2, 4
bn CPC, ThiSOC, Vit Thi, VitM

Trn tinh thn , ngy 15/2/1989, ti cng my cn b CP87
bay i Giaccta hp Nhm Lm vic (Working Group)
chun b cho cuc hp JIM 2 (1921/2/1989) vi cc thnh
phn cng nh JIM1 cc bn CPC, Vit Nam, Lo v 6 nc
ASEAN. Hi ngh khng nh li kt qu t c nm trc
JIM 1(25 28/7/1988) v nht tr l vn CPC phi c gii
quyt bng mt gii php chnh tr gp phn vo vic thit lp
c ch quyn, ho bnh, trung lp v khng lin kt trn c s
quyn t quyt v ho hp dn tc. Hi ngh nht tr cn triu
tp Hi ngh quc t v CPC bn v i n mt gii php
chnh tr ton din, cng bng v hp l cho vn CPC.

Ngy 14.3.1989 BCT hp quyt nh rt ht qun khi CPC
vo cui thng 9/1989 v thc y din n Hunxen
Sihanouk.

Sang vng 2 (810.5.1989) vn ti Bc Kinh, cuc m phn
vp ngay vo hai tng ln vn dit chng v vic x l
cc vn ni b ca CPC. Pha Trung Quc i ta tha thun
v nguyn tc hai vn thuc mt ni b CPC: lp chnh ph
lin hip lm thi 4 bn do Sihanouk ng u, ng kt v
gim qun i ca 4 bn CPC. m phn kt thc m khng i
n kt qu g. Pha TQ ngh tm thi cha tnh n m
phn vng 3. Tin K Tham ni vi inh Nho Lim ri sau
cng b: bnh thng ho quan h hai nc ch c th thc
hin sau khi vn CPC c gii quyt, khng phi l
trc . Sau ny Trung Quc ni toc ra rng: Vit Nam
khng nhng phi rt ht qun khi Campuchia m cn c
trch nhim gii quyt nhng hu qu ca vic Vit Nam a
qun vo Campuchia, c th l xo chnh quyn v qun i
CHND CPC c hnh thnh sau khi qun Vit Nam vo
Nng Pnh nh ui bn Polpot.
49/194

Vic Trung Quc ni li m phn vi Vit Nam lc ny, m
pha Trung Quc gi l gp g ni b, theo ti, mc ch chnh
l biu din cho th gii thy l TQ nm con ch bi gii
quyt vn CPC.

Hip 1 ca Hi ngh quc t Pari v Campuchia .

Hai thng sau, Hi ngh quc t Pa ri v Campuchia (30/7
30/8/1989) tuy cha kt thc c nhng c th ni m ra
giai on kt thc vn CPC. Sau JIM, y l cuc hi ngh
quc t u tin bn v vn CPC. Hi ngh tin hnh ngoi
khun kh ca Lin Hip Quc tuy c mt DeCuellar
65
, tng
th k Lin Hip Quc, v b trng ngoi giao 5 nc thnh
vin Hi ng Bo An. Tng th k LHQ d hi ngh ch vi
t cch mt thnh vin ca hi ngh. Trong hi ngh ny, ln
u cc bn Campuchia i ch ngi st cnh nhau, di mt
ci bin ghi tn chung l Campuchia. Ngoi i din ca 4 phi
CPC: Hunxen (CHND CPC
66
), Khieu Samphon (Khme
), Ranarit
67
(phi Sihanouk), Son Sonbert (con Son San), c
cc on i biu ca 17 nc do b trng ngoi giao dn
u: Lin X, Trung Quc, Anh, Php, Nht, c, n ,
Canada, Vit Nam, Lo, Thi Lan, Innxia, Singapore,
Malaysia, Philipin
68
, Brunei, Phong tro Khng Lin Kt do
ngoi trng Zimbawe i din. Ngoi trng Php Roland
Dumas v ngoi trng Innxia Ali Alatas l ng ch tch
hi ngh.

Sng 28/7, ti cng i b phn on ta ti Pari. on c cc
anh L Mai, ng Nghim Honh, Ng in, H Vn Lu,
Trn Huy Chng, L Cng Phng, Hunh Anh Dng, ch Tn

65
Javier Perez de Cuellar, Tng th k th 5 ca Lin Hip Quc
66
People's Republic of Kampuchea
67
Samdech Krom Preah Norodom Ranaridth
68
The Philippines
50/194
N Th Ninh, Thiu tng Phi Long c B Quc Phng c
i tham gia on. Ngy 29/7 anh Nguyn C Thch n ni.
Hi ngh khai mc chiu 30/7/89. Thnh phn hi ngh tuy
ng nhng khng c li cho ta, song ta n hi ngh vi th
mnh ca Tuyn b rt ht qun vo cui thng 9/89 m
CHND CPC vn t ra vng vng t tin.

Ngay t u Hi ngh vch ra chng trnh phi hp c
thng t 30/730/8/90 v vn rt phc tp m lp trng gii
php ca cc bn li cn kh xa nhau. Sut thi gian hi ngh
ni cm ln hai vn ln:

- loi tr hay chp nhn bn dit chng Polpot.
- duy tr hay xo b nguyn trng chnh tr v qun s
CPC.

Cuc u tranh din ra gay gt trong sut qu trnh hi ngh.
i phng dng p lc ca 5 nc ln v a s trong hi ngh
i p t vic lp Chnh ph lin hip lm thi 4 bn do
Sihanouk ng u v i lp b my kim sot quc t ca
LHQ. Cn pha ta i loi tr bn dit chng Polpot, i tn
trng nguyn tc nc ngoi khng c can thip vo cng
vic ni b Campuchia, tn trng nguyn trng Campuchia
c 2 chnh quyn, tn trng quyn ca nhn dn Campuchia t
quyt nh ch chnh tr ca mnh v lp chnh ph ca
mnh, thng qua tng tuyn c t do. Pha ta chp nhn s
ng gp ca LHQ nu LHQ chm dt nhng ngh quyt thin
v, ng h 1 bn chng 1 bn .

Pht biu ca ta ti phin hp ton th tp trung ln n dit
chng Polpot, khng nh kt lun ca JIM v 2 vn then
cht (rt qun VN v ln n dit chng) v nguyn tc khng
can thip vo cng vic ni b CPC, cao v tr ca Nh nc
CPC. Cc ngoi trng ch d cc phin hp ton th hi ngh
trong 3 ngy u v 2 ngy cui ca hi ngh, cn phn ln
thi gian dnh cho cc bui hp cc y ban 1 (v kim sot
51/194
quc t), y ban 2 (v bo m quy ch), u ban 3 (v ngi t
nn v vn ti thit CPC), y ban ad hoc (gm cc bn CPC
bn cc vn thuc ni b CPC) v y ban Phi hp, c
nhim v tho lun thc cht ni dung ca gii php.

Cng trong thi gian ny, ta tranh th tip xc ring cc on.
Ngy 3/8, th trng ngoi giao Lin X Rogatchev cho bit:
phi on Trung Quc Lu Thut Khanh ni do khng c thi
gian nn Tin K Tham khng gp c ng ch Nguyn C
Thch; nhng Tin li ni nu ng ch Trn Quang C yu
cu th c th gp (?). Hm sau Lu Thut Khanh li nhn qua
Rogatchev: cha thy ng ch C yu cu gp, nu yu cu th
s nhn li. n sng 7/8, ta t vn vi pha Trung Quc:
Nguyn C Thch v Trn Quang C ngh gp quyn
trng on TQ Lu Thut Khanh (Tin K Tham v nc)
trao i kin. Lu Thut Khanh nhn li ngay. Cuc gp din
ra ti s qun TQ Pari ngay 4 gi chiu ngy hm . Thi
ca Lu t ra nh nhn tuy lp trng TQ cha c g khc.
Lu ni nu VN ng c chnh ph lm thi 4 bn CPC (tc
l c c Khme nh mt thnh vin ngang vi 3 bn kia)
th vn CPC coi nh gii quyt, v thanh minh l Trung
Quc khng mun pha 3 phi chim chic bnh, ch cn c
s tham gia ca c 4 bn CPC, cn chia phn nh th no l
tu h. Nu ch 2 bn, 3 bn th khng thc t v khng chp
nhn c. Lu ngh ta khng dng t dit chng, vn
dit chng l vic ni b CPC, do h t gii quyt.

S d Trung Quc n Hi ngh Pari trong khi cha sn sng
gii quyt vn CPC l v h ang c gng g th c lp sau
s kin Thin An Mn v trong lc ni b h vn u tranh gay
gt v cc vn i ni v i ngoi. Trung Quc bt chp
tnh hnh thc t, a ra i hi rt cao l xo nguyn trng
Campuchia trc tng tuyn c, chia x quyn lc cho 4 phi,
lm suy yu cch mng Campuchia, chia r 3 nc ng
Dng, M, phng Ty, ASEAN mu thun vi Trung Quc
v vn Campuchia, v c li ch khng lm xu thm quan
52/194
h vi Trung Quc.

Chiu 10/8, tr l ngoi trng M Lambertson
69
cng 4 ngi
trong on M ti phng lm vic ca on ta Trung tm hi
ngh Klber, yu cu gp ti trao i v vn CPC. Ti
cng anh L Mai tip h trong 1 ting. H trnh by quan
im ca M v vn CPC; cn c gii php ton b, khng
nhn gii php b phn; c s chia s quyn lc tht s cho cc
phi Khme khng cng sn v trao thc quyn cho Sihanouk
ch khng phi tng trng, mong VN tc ng Hunxen
mm do hn. V vn dit chng v Khme , h vn gi
li ni nc i. H ni n trin vng quan h tt gia M v
VN, nhng khng qun vn MIA. Ngy 11/8/90 anh Thch
v nc, n 25/8 mi tr li.

Tuy l c tranh ci vi on TQ trong cc bui hp chung nh
tho thun vi Lu Thut Khanh nhng trong bui hp y
ban 1 (y ban v kim sot quc t) ngy 16/8 bn vn dit
chng, sau khi ti pht biu ln n Khme , vch ti c dit
chng, i biu Trung Quc phn bc: Vit Nam i kt ti
dit chng l che du hnh ng xm lc, thoi thc trch
nhim vin c chng dit chng a qun tr li
Campuchia; kt ti dit chng th Khme s khng c
tham gia chnh quyn, s vo rng tip tc nh nhau, do s
khng c ho bnh Campuchia v ti cho Vit Nam s
phi chu trch nhim v thnh cng hay tht bi ca hi ngh.
Ti khng th khng pht biu p li cc lun iu , khng
nh phi gii quyt vn ngn chn dit chng mi gii
quyt c cc vn khc. Ti vch r s tht lch s l
nhng nm 197578 l thi gian cho bn dit chng Polpot
honh hnh th VN khng c mt CPC, lc ch c c vn
Trung Quc m thi.

Sau pht biu ca ta v vn dit chng, tr Trung Quc v

69
Lambertson, David F., Deputy Assistant Secretary, Bureau of East Asian
and Pacific Affairs, Department of State
53/194
Singapore, khng cn ai ni gnocide (dit chng), Sihanouk
tuyn b khng cho Khme i din cho 3 phi, cc y
ban u phi ghi nhn v bn vn dit chng, nhng k i
khng dng t dit chng cng phi nhn s tn bo ca
Khme .

Ngy 29/8/1989, theo chng trnh nh, cc ngoi trng,
tr ngoi trng M v ngoi trng Trung Quc, tr li Pari
kt thc hp phin kt thc Hi ngh. Ngy 30/8 sau khi
trao i vi ta ng ch tch hi ngh v d tho tuyn b ca
Hi ngh quc t, anh Thch ch phng hp n gi tra, v
tnh hnh sc kho phi tr v s qun ngh. Ta bo Ban Th
K hi ngh l th trng Trn Quang C s l quyn trng
on Vit Nam d phin hp cp b trng b mc hi ngh.

Cuc hp hp khng chnh thc cp b trng bt u t
khong 14 gi ko di gn 1 ting. V l hp hp, mi on ch
c 2 ngi d, nn ch c ti v anh L Mai trong phng hp.
Cuc hp ny ch yu tranh ci v iu b sung vo d tho
Tuyn b hi ngh ca trng on Canada da theo ca
Trung Quc, mang hm ph nhn kt lun ca JIM v 2 vn
then cht ca gii php. Do cha hiu ht ca i
phng, anh Hunxen pht biu chp thun b sung ny.
trnh ch s h ny v khng i phng c th khai thc
s khc nhau gia ta v CPC, ti yu cu ch tch cuc hp
ngng cuc hp t pht trao i ring gia 3 on VN, CPC
v Lo. Sau khi phn tch bn thy c nh nguy him
ca i phng trong im b sung ny, ti ngh c 3 on
gp 2 ng ch tch yu cu sa li b sung ny, khng cho
i phng c th li dng cu ch mp m ni l Hi ngh
Quc t Pari ph nhn kt lun ca JIM v chng dit
chng.

Sau khi d tho Tuyn b ca hi ngh c thng qua, mi i
vo phin hp chnh thc b mc Hi ngh sau mt thng
lm vic lin tc. Tuyn b chung ngn gn ca Hi ngh Quc
54/194
t Pari v Campuchia ghi nhn Hi ngh ny l mt bc tin
c ngha. Hi ngh tm ngng, ku gi cc bn CPC v cc
nc c lin quan tip tc c gng i ti mt gii php ton
b.

Kt qu rt hn ch ca Hi ngh phn nh tnh cht v cng
phc tp ca vn CPC. Vic VN rt ht qun vo thng 9/89
v trin vng Nh Nc CPC vn ng vng thc p i
phng phi c hi ngh ny, song cha ti mc h phi chp
nhn nguyn trng chnh tr qun s CPC. Hi ngh kt thc
mt giai on u tranh v m ra giai on u ttranh mi v
vn CPC trong tnh hnh VN rt ht qun CPC nhng
vn CPC vn cha c gii php.

Ngy 5/10/1989, trong khi tr li phng vn bo ch, ti
ni v nguyn nhn khin Hi ngh quc t Pari cha thnh
cng, nh sau:

Ngay t nhng ngy u, d lun trong v ngoi Hi ngh
u thy vt cn chnh v duy nht cho kh nng tin trin
ca Hi ngh l nhm i din ca Polpot c s khuyn
khch v ph ha ch yu ca mt s nc v li ch ring t
ca h. Cng v cui Hi ngh, iu ny cng thnh s thc
hin nhin.

lp lim trch nhim, h vu khng Vit Nam v Nh
Nc Campuchia qu cng rn khin Hi ngh b tc.

Lm sao chng ti c th i n tho thun c trong khi
i phng ngoan c ti mc t mu thun mt cch trng
trn trong lp trng cng nh cc lp lun ca h? H ni
tn trng nguyn tc ch quyn ca nhn dn Campuchia
nhng h li i phi cc nc ngoi tham gia gii quyt
cc vn Campuchia, li p t cho nhn dn Campuchia
phi chp nhn mt chnh ph phi theo hnh thi h nh ra
trc; h ni h v cng phn i ti c git ngi ca bn
55/194
Polpot nhng h li i hp php ho t chc dit chng v
i chng c chia quyn cai tr t nc Campuchia.

Cng ng quc t c trch nhim loi tr him ha dit
chng ny. c bit l nhng nc xa nay ln ting i Vit
Nam rt qun trong khi li ln trnh ln n dit chng, th
nay n lt h phi c trch nhim ngn dit chng gy ni
chin Campuchia.

V trin vng quan h gia cc nc khu vc vi tin trin
ca vn CPC cn tu thuc cc nhn t ch quan cng nh
khch quan, trong c kh nng ca ta chuyn ho cc nhn
t khch quan c li hn cho vic thc hin mc tiu ca ta.
Chng hn nh kh nng thc hin phng chm thm bn
bt th trong i ngoi i hi c c mt nim rng ri
hn v bn. Tt nhin m rng vic kt bn khng c ngha l
th tiu u tranh v phi trn c s bo v tt li ch an ninh
quc gia ca ta.

Cng nn bit i vi vn dit chng Campuchia, Lin X
v li ch chin lc ca mnh nn ch trng hu nh khng
khc g Trung Quc. Trong cuc gp anh Nguyn Vn Linh
H Ni ti 5/9/1989, Heng Samrin cho bit anh va i ngh
Lin X v v k rng: Trc khi i, ti nu yu cu c
gp Gorbachov thng bo tnh hnh Campuchia v trao i
mt s vn Lin X ng . Nhng khi n Lin X, ng
ch Gobachov khng gp ti m ng ch y vin d khuyt
B Chnh Tr, ph ch tch X Vit ti cao gp. Ti hiu rng v
Hi ngh quc t Pari cha c kt qu g nn Gorbachov
khng gp ti. Trong khi gp ti pha Lin X ni thng l
chng ti phi chp nhn lp chnh ph lin hip 4 bn, cho c
Khme vo v Sihanouk lm ch tch. Chnh ph v
Sihanouk c thc quyn, Lin X gii thch l trong Khme
ch c Polpot v vi ngi theo Polpot l xu thi, cn li
th Nng Pnh nn chp nhn cho h tham gia chnh ph. Lp
trng ny ca Lin X, chng ti khng ng .
56/194

Vy l n lc ny c Lin X ln Trung Quc v li ch ca
mnh cng nht tr trong hnh ng dng sc p nc ln can
thip vo cng vic ni b, xm phm ch quyn Campuchia.

ng Tiu Bnh tip Kaysone Phomvihan
70
ni vi Vit
Nam .

Nhng bin ng ln trong tnh hnh th gii bn ngoi lc ny
tc ng mnh m ti suy ngh ca lnh o ta v phng
hng chin lc i ngoi. Cuc khng hong chnh tr ti
nhiu nc theo ch x hi ch ngha bng n t nm
1989 v ang c chiu hng lan rng ra. Thng 6/1989 xy ra
v Thin An Mn Trung Quc. Cng trong nm 1989, ch
x hi ch ngha cc nc ng u nh CHDC c, Ba
Lan, Rumani, Hung, Tip, H Lan
71
u sp . u
thng 10/1989, TBT Nguyn Vn Linh i d k nim 40 nm
Quc Khnh CHDC c, khi v n H Ni th bc tng
Berlin , Honecker b lt. Lnh t Rumani Ceaucescu,
ngi m khi Berlin anh Linh xem ra tm u hp trong
vic bn chuyn tm huyt cu vn s nghip x hi ch ngha
th gii ang lm nguy, va chn t chn ro v n Bucarest
th b truy bt. Vi t duy mi ca Gorbachov, tnh hnh Lin
X ngy cng tr nn ln xn.

Trc tnh hnh y, trong ni b lnh o ta ny sinh nhng
kin khc bit trong nhn nh v s kin Thin An Mn
cng nh v nhng bin i dn dp ti cc nc x hi ch
ngha ng u v Lin X. Ni ln l kin nhn mnh mt

70
(13.12.1920, Naseng 21.11.1992, Vientiane) m ngi Laos, b Vit
Nam, Kaysone hc lut ti H Ni, tr v lm lnh t Pathet Lao. 1975 lt
chnh ph hong gia Laos. Th tng CHDCND Laos (197591), Ch
tch (199192) "Kaysone Phomvihan." Britannica Concise Encyclopedia.
2004. Encyclopdia Britannica Premium Service. 29 Jan. 2004
http://www.britannica.com/ebc/article?eu=394304.
71
Bin tp gch ngang
57/194
x hi ch ngha ca Trung Quc, phi bng mi gi bt tay
ngay sau Trung Quc bo v ch ngha x hi, chng M
v cc th lc quc khc. Chnh iu to nn bc
ngot kh t ngt trong thi ca ta i vi Trung Quc.
Suy ngh n gin ca ta l khng c l g Vit Nam li ngng
ngnh vi Trung Quc trong khi Lin X bnh thng ho
quan h vi Trung Quc (thng 5/1989). Lo cng tho
thun trao i i s tr li vi Trung Quc v bnh thng ho
quan h gia hai nc, nh du bng cuc i thm chnh thc
Trung Quc ca Kayson Phomvihan, tng b th ng NDCM
Lo, thng 10/1989.

Chnh l thng qua cuc ni chuyn vi Kayson ngy 7/10/89
m ng Tiu Bnh bc l r phn no nhng tnh ton su
xa ca mnh i vi Vit Nam: phn ho Vit Lo, VitCPC,
VitX v phn ho c ni b Vit Nam. ng ni vi
Kayson rng Vit Nam c biu hin chng Trung Quc t
khi H Ch Minh cn sng; rng sau khi thng M, L Dun
tr mt chng Trung Quc, xm lc Campuchia, Vit Nam i
theo Lin X, a qun vo Campuchia, nn mi c chuyn
Trung Quc nh Vit Nam. Lc u Trung Quc cho l v
Brejnev xi gic nn Vit Nam xm lc Campuchia, nhng
chnh l do Vit Nam c lp Lin bang ng Dng,
khng mun Lo, Campuchia c lp. Vit Nam chng Trung
Quc v Trung Quc l tr ngi cho vic lp Lin bang ng
Dng Trong khi khng tic li ph phn L Dun, ng
ht li ca ngi Nguyn Vn Linh; ng k li khi lm tng b
th ng Cng Sn Trung Quc, nm 1963, t chc a
Nguyn Vn Linh t min Nam sang Hng Kng i thm
Bc Kinh gp nhau, khen anh Linh l ngi tt, sng sut v
c ti; nh Kayson chuyn li hi thm anh Linh; khuyn
Nguyn Vn Linh nn gii quyt dt khot vn Campuchia,
nu lm c vic ny th s khi phc c uy tn ca Vit
Nam. Cho y l vic Vit Nam phi lm, v nhng g Vit
Nam ang lm l sai lm; mong mun bnh thng ha quan
h vi Vit Nam trc khi ng ta ngh hu V iu kin bnh
58/194
thng ho quan h TrungVit, ng nhn mnh Vit Nam
phi rt ht qun, rt trit , rt tht s khi CPC th s c
bnh thng ho quan h (tuy lc ta kt thc t rt qun
cui cng khi CPC t ngy 26/9/1989).

Theo thng bo ca i s Lo ti Trung Quc, trong 70 pht
ni chuyn vi Kayson, ng ni v Vit Nam v quan h
TrungVit ti 60 pht.

Ngy 21/10/1989 BCT ta hp nhn nh v pht biu ca
ng Tiu Bnh khi tip Kayson. Cuc hp i n kt lun:
trong lc Trung Quc ang cn gng vi ta, ta cn c thi
kin tr v thch ng, khng cay c, khng chc tc nhng
cng khng t ra nhn qu. Cn tip tc thc hin ng li
i hi VI v Ngh quyt 13 ca B Chnh Tr, cn thy c mt
x hi ch ngha v mt b quyn nc ln ca Trung Quc.
Trong khi c ko Trung Quc, ta cn ng thi hot ng trn
nhiu hng; cng c on kt cht ch vi Lo, phn ho M,
phng Ty, ASEAN vi Trung Quc.

Theo phng , ngy 6/11/1989, anh Thch chuyn qua
i s Trung Quc thng ip ming ca TBT Nguyn Vn
Linh gi ng Tiu Bnh, ng mong sm c bnh thng ho
quan h gia Vit Nam v Trung Quc. Ba ngy sau, anh
Thch li gi th cho Tin K Tham nhc li thng ip ngy
6/11 v ngh: pha Vit Nam sn sng gp li pha Trung
Quc cp b trng hoc th trng ngoi giao ti H Ni
hoc Bc Kinh trong thng 12/1989. Nhng Trung Quc khng
tr li thng ip ca Tng b th ta ln th ca anh Thch.

Mi n ngy 12/1/1990, i s Trung Quc mi gp anh
Thch chuyn thng ip ming ca pha Trung Quc tr li
TBT Nguyn Vn Linh, vn t iu kin cho vic ni li m
phn vi ta: ng ch ng Tiu Bnh v cc lnh o khc
ca Trung Quc chn thnh mong mun sm bnh thng ho
quan h TrungVit. Vn Campuchia l nguyn nhn ch
59/194
yu lm cho quan h hai nc xu i n nay cha c ci
thin. Vic khi phc quan h hu ngh gia hai nc cha c
th ci thin nu b qua vn CPC. ng ch ng Tiu Bnh
c nu ra l vic Vit Nam rt qun sch s, trit v vic
CPC lp Chnh ph Lin hip Lm thi 4 bn do Sihanouk
ng u l hai vn ht nhn thit thc cn ng thi gii
quyt. Pha Trung Quc sn sng suy xt ngh ca VN v
vic m vng thng lng mi cp th trng, nu Vit
Nam chp nhn mt c ch gim st quc t do Lin Hip
Quc ch tr c 4 bn CPC tham gia kim chng vic rt
qun VN v lp chnh ph 4 bn do Sihanouk ng u trong
thi k qu .

T 26/2 n 1/3/1990 ti th Innxia hp Hi ngh
khng chnh thc v CPC (IMCInformal Meeting on
Campuchia). D hp ngoi cc bn CPC, VN, Lo v 6 nc
ASEAN (nh hp JIM, cn c thm i din Tng th k LHQ
Php v tralia
72
). Hi ngh khng ra c tuyn b chung
v Khme dng quyn ph quyt.

Ngy 8/3/1990, c vn L c Th cho gi ti v anh inh
Nho Lim n nh ring s 4 Nguyn Cnh Chn ni my
kin v vn CPC: cn c chuyn hng chin lc trong
u tranh v vn CPC. Phi gii quyt vi TQ, nu khng
th khng gii quyt c vn CPC. Khng th gt Khme
. Cn mm do v vn dit chng, c th ni khng tr
li chnh sch sai lm trong qu kh. Khng chp nhn LHQ t
chc tng tuyn c. Cn nu phng n lp chnh ph lin hip
lm thi hai bn bn phi t chc tng tuyn c CPC.
Phi gii quyt mt bc c bn vn CPC trc i hi VII
khai thng nhng vn khc. Hai hm sau anh li ni vi
Nguyn C Thch nhng .

n ngy 3/4/1990, Trung Quc t nhin li biu th hoan

72
Australia
60/194
nghnh vic th trng inh Nho Lim n Bc Kinh kim
tra s qun v cng b tin Trung Quc s m phn vi th
trng ngoi giao Vit Nam v vn Campuchia.

Lc ny CP87 gii th. Cc thnh vin thng trc ca
CP87 u c b nhim i nhn trng trch nc ngoi.
Anh ng Nghim Honh nhn quyt nh i i s
Trung Quc. Anh Trn Xun Mn nhn chc i s Angi
ri
73
. Anh Nguyn Phng V trn ng i nhn chc i s
Philipin, cht trong tai nn my bay trn bu tri Thi
Lan. Thay vo , B Ngoi Giao lp Nhm ad hoc v gii
php Campuchia vi nhim v c th hn v vn CPC
n lc phi gii quyt. Nhm vn do ti ph trch, c cc anh
Trn Huy Chng, L Cng Phng, Hunh Anh Dng, Nguyn
Can tham gia.

Nhm Nghin cu gii php Campuchia chng ti nhn nh
c my l do khin Trung Quc mm mng hn trong thi
i vi Vit Nam v vn CPC:

- quan h MX ang c chuyn ng mnh. Ch trong
vng 6 thng, t thng 12/1989 n thng 5/1990, c
2 cuc gp cp cao XM. Trong khi quan h ca
Trung Quc vi M v cc nc phng Ty chm
khi phc sau v Thin An Mn.
- gia Trung Quc vi M, phng Ty ang ny sinh
nhng mu thun v vn Campuchia, ch yu trong
vn i x vi Khme . Trong cc cuc hp 5
nc thng trc Hi ng Bo An thng 2 v thng
3/1990, Trung Quc th b c lp buc phi c
nhn nhng v phi chp nhn vai tr ca Lin Hip
Quc.
- m phn SihanoukHunxen c tin trin. Ngy
9/4/1990 Sihanouk c phn nhng b khi a ra 9

73
Algrie
61/194
im gii php, nhn lp Hi ng Dn Tc Ti Cao
(Supreme National CouncilSNC) gm s i din
bng nhau ca hai chnh ph, 6 ca Chnh ph Nng
Pnh v 6 ca Chnh ph Campuchia Dn Ch nh
ngh ca Hunxen; khng i hi gii tn Nh Nc
Campuchia (SOC), tuy i thc quyn cai qun
Campuchia trong thi k qu phi l c cu quyn
lc ca Lin Hip Quc.

Ngy 10/4 BCT hp bn n u tranh sch lc v vn
CPC do B NG
74
d tho: dng cng thc LHQ ni v vn
dit chng v cho Khme vo chnh ph lin hip CPC,
nhn vai tr Sihanouk, lp chnh ph lin hip t chc tng
tuyn c i a s BCT ng . Cc ng ch Nguyn Vn
Linh, L c Anh, o Duy Tng, ng S Nguyn cn nhn
vo m mu ca quc M sau cuc khng hong chnh tr
ng u, VN v TQ cn lin kt bo v ch ngha x hi v
cng tc ng c mt nc CPC thn thin vi TQ v VN
v nh hng i ln ch ngha x hi, coi l li ch chung
ca TQ v VN. Ring Nguyn C Thch ni r quan im ca
Ngoi Giao l cn tranh th TQ, song ng thi phi chun b
c 3 kh nng v thi ca TQ:

- kh nng 1: TQ cng ta bo v ch ngha x hi.
- kh nng 2: TQ cu kt vi M chng ta nh trc.
- kh nng 3: TQ va bnh thng ho quan h vi ta,
va tranh th M, phng Ty l chnh.

Lc ti c cm gic nhiu y vin BCT khng tn thnh
quan im ny v c nh hng cng TQ bo v ch ngha
x hi chng quc.

Ngy 1617/1/1990, thc hin quyt nh ca B Chnh Tr
theo hng sm lm lnh vi Bc Kinh, anh Nguyn C Thch

74
Ngoi Giao
62/194
i Nng Pnh gp 4 ngi ch cht trong BCT Campuchia:
Heng Somrin, Chia Xira
75
, Hunxen v Sor Kheng
76
c
thuyt phc bn nn tnh ti bc sch lc v vn dit
chng v khng gt Khme , nhng pha Campuchia khng
ng v t ra mun gi ng li c lp trong vic gii
quyt vn Campuchia, khng mun ta m phn vi Trung
Quc v cc vn ni b ca Campuchia. Bn t ra rt gng
v vn dit chng, ni nu b ta s khng cn v kh g
chng cc lun im ca i phng vu co Vit Nam xm
lc Campuchia, chnh quyn Nng Pnh do Vit Nam dng
ln. Hn na chnh lc ny phng Ty ang khi ln vn
ln n dit chng.

Ngy 2/5/90 vi danh ngha i kim tra s qun, anh inh
Nho Lim n Bc Kinh c cuc trao i kin khng
chnh thc vi Trung Quc. Ln ny i tc khng phi th
trng Lu Thut Khanh m l tr l b trng T n Tn
77
.
Ph t cho anh Lim l anh ng Nghim Honh lc ny l
i s Vit Nam Trung Quc. Cuc m phn khng c my
tin trin v thc cht.

V bnh thng ho quan h hai nc, pha Trung Quc khng
mn m g vi gi ca ta v vic xch li gn hn na gia
hai nc x hi ch ngha cu vn s nghip x hi ch
ngha chung trn th gii ang lm nguy. Trung Quc ch t
quan h vi Vit Nam trong khun kh chung sng ho bnh
nh cc nc lng ging khc.

Ln ny pha Trung Quc i vo nhng vn thun tu ni b
ca Campuchia, i ta m phn v vi phm quyn lc ca Hi

75
Semdech Chea Sim, Kampuchean People's Revolutionary Party. n
1991, thay Heng Samrin l ch tch ng vi tn mi l ng Nhn Dn
Cambodia (Cambodian People's Party, CPP)
76
Sar Kheng, Ph Th tng kim ng B trng ni v chnh ph
Cambodia
77
Xu Dunxin (1934), Th trng ngoi giao (19911993); Thnh vin y
Ban Thng Trc Quc Hi Nhn Dn Trung Quc (19982003)
63/194
ng dn tc ti cao Campuchia (SNC) v v vic x l qun
i 4 bn Campuchia. V vn chnh quyn Campuchia trong
thi k qu (t khi Vit Nam rt ht qun n khi tng
tuyn c), T ni Trung Quc thy tt nht l lp mt chnh
ph lin hip 4 bngi l Hi ng dn tc ti cao cng c
bng khng th phi chn phng n giao quyn cho Lin Hip
Quc. Chnh quyn thi k qu ny phi bao gm c 4 bn
Campuchia (vi hm Khme c chnh thc coi l 1
bn tham chnh) mi th hin c tinh thn ho gii dn tc.
Nu cc ng ch thy ni 4 bn c kh khn th ni l cc
bn Campuchia cng c, khng gt mt bn no, khng
bn no nm c quyn. (Trong bui lm vic vi anh ng
Nghim Honh sng 4/5, V ph Trng Thanh cng nhc li
ny: Hi ng ny bao gm i din ca 2 chnh ph, 4 bn
hay cc bn Campuchia u c). T ni: nu so snh gia
phng n chnh thc lin hip lm thi , Trung Quc ra
v phng n Lin Hip Quc qun l th chng ti vn thy
phng n ca TQ l tt hn. V vn dit chng, T ni c
e da l nu c khng nh Khme phm ti th pha
bn kia s ni Vit Nam l xm lc v Nng Pnh l ngy
quyn, cho nn khng nn ni n vn na.

Trong m phn, pha Trung Quc l r mun Hi
ng Dn tc ti cao thc t s thay th Chnh ph Nng Pnh;
cn qun i ca 4 bn Campuchia phi tp kt vo nhng
a im c ch nh ri gii php ton b; t nht l lc u
gim qun s ti mc ti a, mc ch l tc b th mnh c
v chnh quyn ln v lc lng v trang ca Nh Nc
Campuchia. Cch lm ca Trung Quc ng l mt mi tn
bn hai ch, va xo sch thnh qu cch mng Campuchia
va phn ho quan h Vit NamCampuchia. trnh i ngay
vo chuyn hc ba ny, anh Lim ni s em hai vn ny
v bn nghin cu thm ri s pht biu. ng thi theo ch th
trn, ta nhn Vit Nam khng ni n t dit chng na
v s tm mt cng thc khc thch hp ni v vn .
Pha Trung Quc cn ngh lnh o Vit Nam nn gp
64/194
Sihanouk nh Sihanouk ng to thun li cho vic
thc y gii php. ng suy ngh l T n Tn gi l
sau khi Vit Nam v Trung Quc nht tr c v gii php
Campuchia th 3 nc Trung Quc, Vit Nam v Thi Lan s
hp li. iu ny chng t l Thi Lan gi mt vai tr khng
nh trong vic cng Trung Quc nui dng Khme v
lm chy mu Vit Nam bng vn CPC.

Phn v tnh th thc bch y nhanh gii php Campuchia,
phn v hi lng vi cuc gp ny, Tin K Tham ng u
thng 6 s c T n Tn sang H Ni vi danh ngha khch
ca i s Trung Quc H Ni tip tc trao i kin
vi ta. y l ln u tin trong 10 nm qua pha Trung Quc
nhn sang H Ni m phn vi ta, trong khi tuyt i a s
cc t m phn VitTrung u tin hnh Bc Kinh. ng
thi ny c lnh o ta hiu nh mt c ch thin ch c
bit ca Trung Quc i vi Vit Nam.

Thuc ng nhng khng d c tt .

Sng 30/5/1990, B Chnh tr hp bn v m phn vi Trung
Quc, Tng b th Nguyn Vn Linh thng bo vi B Chnh
tr v cuc hp vi 2 tng b th ng Lo v ng Campuchia
ngy 2021/5, ni ra d nh s gp i s Trung Quc v T
n Tn khi T n H Ni. C vn Phm Vn ng v mt
s trong BCT t phi thn trng trong x s vi Trung Quc.
Anh T
78
ni: My nghn nm Trung Quc vn l Trung Quc,
khng nn c tin. Ta cn thm d thc y nhng phi cnh
gic ng h. Mi cng khuyn anh Linh khng nn
gp i s Trung Quc v T n Tn trc cuc m phn.
Nhng L c Anh li t ra ng tnh vi d nh ca anh
Linh, cho rng phi thm d v phn tch chin lc ca Trung
Quc, x l mi quan h ca 3 nc ln v 5 nc thng trc
HBA, tranh th th gii th ba, ng h cc nc x hi ch

78
Phm Vn ng
65/194
ngha. a s trong BCT u cho rng khng nn ni n gii
php vi Trung Quc na. Cui cng Tng b th Nguyn
Vn Linh kt lun li l anh s ch gp i s Trung Quc, cn
khng gp T n Tn; v pha lnh o ta, ch c anh Thch
tip T. Nguyn Vn Linh cn ni khi gp Trng c Duy
anh s ch ni v hp tc hai nc v ngh gp cp cao,
khng ni n gii php . Nhng trn thc t trong cuc
gp i s TQ vi hm sau, Nguyn Vn Linh li nu vn
.

Ngy 5/6/90, vi ngy trc khi T n Tn n H Ni, TBT
Nguyn Vn Linh mi i s Trng c Duy (va t Bc
Kinh tr li H Ni) n Nh khch Trung ng ng ni
chuyn thn mt. y cng l ln u tin trong 10 nm, tng
b th ng ta tip i s Trung Quc t s trng th i vi
Bc Kinh. Trong cuc gp, nh chp nhn li ph bnh ca
ng (ni qua Kayson), Nguyn Vn Linh ni Trong quan h
hai nc, 10 nm qua c nhiu ci sai. C ci sa nh vic
sa i Li ni u ca Hin php, c ci sai ang sa. Anh
st sng ng mun sang gp lnh o TQ bn vn bo
v Ch ngha x hi v quc ang m mu th tiu ch
ngha x hi chng m mu din bin ho bnh, mi ng
phi t lc chng li. Lin X l thnh tr x hi ch ngha,
nhng li ang c nhiu vn . Chng ti mun cng cc
ngi cng sn chn chnh bn vn bo v ch ngha x
hi Ti sn sng sang Trung Quc gp lnh o cp cao
Trung Quc khi phc li quan h hu ho. Cc ng ch
c ku mt ting l ti i ngay Trung Quc cn ging cao
ngn c ch ngha x hi, kin tr ch ngha McLnin. V
vn Campuchia, anh Linh gi dng gii php
gii quyt: Khng c l g nhng ngi cng sn li khng
th bn vi nhng ngi cng sn c, h gp Sihanouk
cn c hung chi l gp li nhau.

Sng 6/6/1990, B trng Quc phng L c Anh li gp
ring v mi cm i s Trng c Duy. Cuc gp ring ch
66/194
gia hai ngi. Trng c Duy vn l thng dch rt tho
ting Vit nn khng cn c ngi lm phin dch. Ni dung
cuc gp ny mi n ngy 19 thng 6 trong cuc hp BCT
nh gi cuc m phn 1113/6 gia ti v T n Tn, L
c Anh mi ni l gp Trng c Duy ni c th
thm ba m anh Linh ni vi i s Trung Quc hm
trc (gp cp cao hai nc; hai nc on kt bo v ch
ngha x hi; hai nhm cng sn Khme nn ni chuyn vi
nhau). Nhng trc , t ngy 6/6, pha Trung Quc (tham
tn L Gia Trung v B th th nht H Cn Vn) cho ta
bit ni dung cu chuyn gia L c Anh v Trng c
Duy. Cn i s Trung Quc cho anh Ng Tt T, v trng
V Trung Quc, bit l trong cuc gp ng ta ngy 6/6, anh L
c Anh ni kh c th v gii php : Sihanouk s ch
ng vai tr tng trng, danh d, cn lc lng ch cht ca
hai bn Campuchia l lc lng Heng Somrin v lc lng
Polpot. Trung Quc v Vit Nam s bn vi bn Campuchia
ca mnh, v thu xp hai bn gp nhau gii quyt vn .
a im gp nhau c th Vit Nam, c th Trung Quc,
nhng Trung Quc l tt hn c. y l gp nhau bn trong,
cn bn ngoi hot ng ngoi giao vn bnh thng Ngy
xa Polpot l bn chin u ca ti

Theo H Cn Vn, ngy 23/5/90 Cc trng Cc i Ngoi
B Quc Phng Vit Nam V Xun Vinh mi Tu vin
qun s Trung Quc Triu Nhu n thng bo l TBT
Nguyn Vn Linh v B trng B Quc Phng L c Anh
s tip T n Tn khi T n H Ni. Chnh nhng ng thi
bt thng v vt ra ngoi khun kh ngoi giao ny ca ta
lm cho Trung Quc hiu rng ni b Vit Nam c s
phn ho v vai tr ca B Ngoi giao khng cn nh trc.

Ngy 8/6/1990, khi c bit l ln ny ti s l ngi ng ra
thay anh inh Nho Lim m phn vi T n Tn, B trng
Quc Phng L c Anh cn in thoi dn ti trnh ch ng
ni n gii php : Vic hai bn tip xc vi nhau l
67/194
chuyn lu di, cn cho n nh lu di. Trung Quc s tc
ng vi pha CPC thn Trung Quc, ta s tc ng vi pha
CPC thn vi ta hai bn kim ch vic th ch nhau. Vic
ny phi c thi gian, khng th i h tr li ngay. ng thc
h, c h ch ng, khi no tr li c th h tr li
Phi rt b mt. L ra rt nguy him. Ch ni khi gp ring ch
khng ni khi m phn. Vic anh Nguyn Vn Linh t vn
vi i s Trng c Duy ni sn sng i TQ gp cp cao
nht, cng khng nn hi li nu h cha ni ti. Nhng li
dn d ny i vi ti thc ra l khng cn thit, khng phi v
ti sn thc bo mt cao, m bi v ngay t u ti kh
chu vi ci ngha gi l gii php , vi ngha bt tay
vi bn dit chngd ch l gin tip lm va lng Trung
Quc. Nhng s vic tr nn phc tp khi tra ngy 11/6/1990
sau m phn phin u vi T n Tn, ti v B Ngoi Giao
hi bo li vi anh Thch lc ny ang hp Hi ngh ngoi
giao nh gi tnh hnh ng uLin X. Anh Thch lin gn
hi ti c ni vi T v gii php khng. Ti ni: ng
ch L c Anh dn phi thn trng trnh ni n vn
khi m phn. Anh Thch vn li: Vy ng ch nghe theo
kin b trng Quc phng hay kin b trng Ngoi giao.
Ti p: L cn b ngoi giao ti sn sng chp hnh kin
anh, vi s hiu bit rng anh ni vi t cch l y vin B
chnh tr. Lc y ti tht bt ng trc phn ng ca anh
Thch, nhng ng thi cng cm nhn c vt rn nt trong
BCT kh su.

Pha Trung Quc tt nhin khng lt hin tng ny v
chnh h ang mun tc ng vo ni b ta. Chnh thi qu
c bit, qu nhn mnh v cng qu s h ca lnh o ta
ngy 5 v 6/6/1990 gy kh khn khng nh cho ngoi giao
ta trong t m phn ny. Ngay t hm u n H Ni v
trong sut my ngy m phn, T n Tn lun d ging cao
ngo, dng uy lc ca chnh lnh o ta gy sc p vi cn
b ngoi giao ta. Ngay trong li p t ti bui tic ca ti
chiu i on TQ ti 9/6/1990, T ni: Sau khi nghe i
68/194
s Trng c Duy bo co li, ti cng tng thm lng tin
tng, ti tin rng ng ch th trng Trn Quang C v cc
ng ch lnh o Vit Nam, c th ha vo cuc trao i vi
chng ti chng ta nhanh chng gii quyt xong vn .

Vo phin m phn u tin, sng 11/6/1990, T tm cch
ghim li nhng im c li cho Trung Quc hoc t nht cng
hp vi ca h bng cch nu ra 5 nhn thc chung rt b
ch m hai bn t c trong cuc gp Bc Kinh u
thng 5/1990:

1. Hai bn u cho rng vn Campuchia cn t c
mt gii php ton din, cng bng v hp l.
2. Pha Vit Nam by t rt ht qun khi Campuchia,
chp nhn s kim chng ca Lin Hip Quc v cam
kt s khng quay li Campuchia.
3. Hai bn u cho rng, trong thi k qu
Campuchia sau khi Vit Nam rt ht qun, chm dt
vin tr bn ngoi v thc hin ngng bn, cn thnh
lp Hi ng ton quc ti cao. V nguyn tc hai bn
chng ta u tn thnh Hi ng ton quc ti cao phi
l c cu quyn lc c thc quyn, cnvic t chc Hi
ng th no, kin ca hai bn c bn nht tr vi
nhau. ng c vin ca Hi ng c th l ai th phi
do cc bn Campuchia la chn. Trung Quc, Vit Nam
tn trng s la chn . Chng ta tn thnh Hi ng
ton quc ti cao khng loi tr bt c bn no, cng
khng bn no nm c quyn. V Hong thn
Sihanouk, hai bn u ch trng Hong thn Sihanouk
lm Ch tch Hi ng ton quc ti cao.
4. Vn qun s trong thi k qu , hai bn u cho
rng trnh xy ra ni chin v gi ho bnh
Campuchia, cn c s sp xp tho ng qun i 4 bn
Campuchia. D nhin sp xp nh th no, hai bn
chng ta cn bn thm.
5. Cn mt im na, cc ng ch Vit Nam by t t
69/194
nay v sau s khng nhc n vn dit chng, k c
trong cc vn kin quc t cng khng nu na.

V vy T ngh tp trung bn hai im tn ti ca ln gp
trc l vn phm vi quyn lc ca Hi ng Dn tc Ti
cao Campuchia v vn lc lng v trang ca cc bn
Campuchia trong thi k qu . Trong 3 ngy m phn, mi
khi pha Trung Quc thy ta khng chp nhn yu sch v l
ca h v hai vn thuc ni b CPC ny, nht l khi ta kin
tr cng thc hai bn Campuchia tc l hai chnh ph Nng
Pnh v chnh ph Campuchia Dn ch hoc c th ni 2 bn
Campuchia, nhng dt khot bc cng thc 4 bn
Campuchia ca h mang hm chp nhn vai tr hp php
ca bn Khme , th T li ln ging ch trch ti lm tri
ngc kin ca lnh o VN, vi lp lun l lnh o Vit
Nam a ra hp tc gia 2 phi cng sn Khme tc l
nhn t 4 bn CPC (c ngha l a Khme ln ngang
vi Chnh ph Nng Pnh) v nhc n tho thun Tokyo, T
ni: Pht biu ca cc ng ch khng nn tri ngc vi cc
ng ch lnh o Vit Nam. kin ca B Ngoi Giao nn
nht tr vi ca lnh o cp cao, khng nn c hai ting ni
tri ngc. Ti phi a T tr v v tr ca y: ng ch c
th yn tm, khng cn lo h, chng ti l B Ngoi Giao c
ting ni khc Trung ng. ng chng ti nht tr t trn
xung do B Ngoi Giao l mt b phn chu s lnh o cht
ch ca B Chnh Tr chng ti.

V vn Hi ng Dn tc Ti cao Campuchia, Trung Quc
kin tr 3 im:

- HDTTC (SNC) phi l c quan chnh quyn ti cao
hp php duy nht i din cho c lp, ch quyn,
thng nht ca Campuchia. V mt i ngoi, i din
cho Campuchia trn quc t, gi gh cho Campuchia
Lin Hip Quc; v mt i ni, thc hin quyn lp
php v qun l hnh chnh, trc tip nm cc ngnh
70/194
quan trng nh hng n tng tuyn c t do, cng
bng gm quc phng, ngoi giao, ni v, tuyn truyn,
ti chnh (vi hiu bit l xo 5 b ny ca chnh quyn
Nng Pnh).
- Khng loi bn no (tc l khng loi Khme ),
khng bn no c quyn. Thnh phn, s lng do 4
bn Campuchia bn bc v quyt nh. Sihanouk lm
ch tch HDTTC (thc cht l bc b Thng co
chung Tokyo tha thun l Hi ng gm 12 ngi,
chia u cho 2 bn, mi bn 6 ngi).

Ti khng nh HDTTC c trch nhim v quyn lc trong
vic thc hin cc hip nh c k kt v Campuchia, v ho
gii dn tc v v tng tuyn c; hai chnh quyn hin tn ti
khng c lm vic g cn tr trch nhim v quyn lc trn
y ca HDTTC. Cn vic cc bn Campuchia chp nhn
kin ca Trung Quc n u l quyn ca cc bn Campuchia,
Vit Nam v Trung Quc khng th thay cc bn Campuchia
sp t vic ni b ca Campuchia.

V vn lc lng v trang, Trung Quc i ghi vo bin bn
tha thun: qun i ca 4 bn Campuchia phi tp kt vo
nhng a im do y ban gim st ca Lin Hip Quc ch
nh. Cn vic gim qun hay thc hin cc nguyn tc trn s
do cc bn Campuchia tha thun vi nhau.

Nh thuyt phc ta chp nhn lp trng ca h, T a ra
d kin ca Trung Quc gii quyt vn Campuchia theo 5
bc:

1. TrungVit t c tho thun v gii php vn
Campuchia v ghi nhn li bng mt bin bn ni b;
2. Hp ngoi trng 5 nc Trung Quc, Vit Nam, Thi
Lan, Innxia, Lo v ra tuyn b chung;
3. Hp hi ngh c tnh cht khu vc gia 5 nc trn v 4
bn Campuchia;
71/194
4. Hp 5 nc Hi ng Bo An vi 4 bn Campuchia;
5. Hp Hi ngh quc t Pari v Campuchia.

T ni ch trao i ni b vi ta d kin ny y, khng ni
vi 4 nc y vin thng trc Hi ng Bo An, cng khng
ni vi Lin X trnh s quy nhiu ca bn ngoi. Ti
trnh bnh lun c th, ch ni y l mt gi th v, rt ng
suy ngh, song cn lm sao cho bc khi ng ca chng ta
y c kt qu th ton b k hoch mi c kh nng trin khai
c.

Chiu ngy 12/6/1990, thc hin yu cu ca pha Trung Quc,
c cuc hp hp gia hai trng on. Qua T nh ti
chuyn ti lnh o VN tr li ca lnh o Trung Quc v
nhng kin m Nguyn Vn Linh v L c Anh ni vi
i s Trung Quc ngy 5 v 6/6/1990: Lnh o Trung Quc
rt coi trng quan h TrungVit. Lnh o Trung Quc cng
rt coi trng nhng kin Tng b th Nguyn Vn Linh v
ng ch L c Anh ni vi i s Trng c Duy. Pha
Trung Quc cho rng quan h TrungVit sm mun cng s
bnh thng ha. Hai bn u cn cng nhau c gng thc
hin.Vn Campuchia, cuc chin tranh Campuchia ko
di hn 10 nm. y l vn ton th gii quan tm, cc
nc trong khu vc, nht l ASEAN, cng rt quan tm. i
vi hai nc Trung Quc v Vit Nam, nhim v cp bch cn
gii quyt hin nay l trn c s nhng nhn thc chung t
c, tip tc trao i kin v hai vn tn ti (vn
quyn lc ca Hi ng ti cao v vic x l qun i ca cc
bn CPC), lm sao cho c tin trin v hai vn ny. Nu
c nh vy, chng ta s gp phn vo vic thc s gii quyt
vn Campuchia. Bc i ny l ht sc quan trng. Ch c
i xong bc ny, chng ta mi c th suy ngh n nhng
bc sau. Cng c ngha l ch c i xong bc ny lnh o
Trung Quc mi suy ngh v vic gp cp cao v vic thc y
hai phi cng sn Khme ho gii vi nhau. Gii quyt
xong 2 im tn ti c c gii php ton b, khng
72/194
nn vt qua vn Campuchia. Gii quyt xong vn
Campuchia th cc bc tip theo v gp g cp cao v bnh
thng ho quan h gia hai nc s d gii quyt.

Ngay sau , ti sang gp th tng Mi bo co tnh
hnh cuc m phn chun b cho vic anh y tip T n
Tn chiu hm sau nh d nh. Ti ni: ch vi vic anh
Linh v anh L c Anh gp Trng c Duy trc khi T
n Tn ti H Ni lm cho pha Trung Quc ln ging
trong m phn, nay nu anh Linh hoc anh Mi li tip hn
na th rt khng nn. Nghe ti trnh by xong, Mi bo
s d anh ngh n chuyn gp T l v sng 10/6/1990 L c
Anh n yu cu Mi gp T. Nay nh vy th khng cn
gp na. Mi bo ti cng i ngay sang bo co s tnh
vi TBT Nguyn Vn Linh v anh Linh cng d nh tip T.
Sau khi nghe ti trnh by, c mt pht lng i, ti ngh bng
Tng b th chc b bt ng v nhng cu tr li qu lnh
nht ca lnh o Trung Quc i vi nhng iu tm huyt
m anh v L c Anh th l vi i s Trng c Duy.
Ri anh Linh cho kin l trong tnh hnh ny anh Mi hoc
mt cp cao khc ca ta khng cn tip T n Tn na.

Ba ngy m phn vi T ni chung l cng nhng ging t
ch n ra khi T n Tn n cho B trng Nguyn C
Thch chiu 13.6.1990 trc khi on Trung Quc ri H Ni.
Ngay t u, khng kh tr chuyn khng ly g lm mn
m lm. Nhng n khi T ni: Cc ng ch ni chng ta
nn khuyn hai phi cng sn Campuchia ha gii vi nhau
nhng li khng chp nhn c 4 bn Campuchia. Chng ti
khng th hiu c trong hai ging ni ci no l tht ci
no l gi. Nghe ting ni ny th ting ni kia l gi di, nghe
ting ni kia th ting ni ny l gi di. Mong rng sau ny
cc ng ch khng nn lm nh vy, anh Thch phn ng
mnh: Chng ti khng i cc ng ch ni ch c hai bn
Campuchia; cc ng ch cng khng th i chng ti ni 4
bn. Chng ti ni cc bn, khng loi b bn no l ri.
73/194
Nu ni khc i l chng li Hi ngh Tokyo. Ti ni tht, dng
th on xuyn tc th rt kh m phn Ti rt trng ng
ch nhng rt khng hi lng vi nhng iu ng ch ni v
ng ch c nhng xuyn tc. Nh th rt kh m phn.
Cuc ni chuyn kt thc bng cu Cho Ngi ca T n
Tn. V anh Thch cng p li bng t thay vo t ng
ch.

Ti khng c mt trong bui anh Thch tip T n Tn nhng
khi nghe k li chuyn ti khng h ngc nhin. Ti nh
nh in ci ging ngo mn kiu s gi thin triu ca T
trong bui gp ngy 13/6/90: Ln ny ti sang H Ni ch yu
bn vi cc ng ch Vit Nam v vn Campuchia, ng
thi cng xem xt nguyn vng ca cc ng ch, chng ti
chun b kin v quan h hai nc Trung QucVit Nam.
Khi ni nguyn vng ca cc ng ch l T mun ni n
nhng iu m anh Linh v anh Anh ni vi i s Trung
Quc Trng c Duy ngy 5 v 6/6/1990. y l cuc m
phn gia hai quc gia bnh ng, lm sao Trung Quc c th
ni n chuyn xem xt nguyn vng ca lnh o Vit Nam
c thm vo ; tm trng B trng Nguyn C Thch
trong nhng ngy ny li ang nng tru nhng suy t khc.

Sau khi xy ra va chm gia B trng Nguyn C Thch v
trng on TQ T n Tn, sc p vo ni b ta cng mnh
hn; sut na cui 1990 n u 1991, TQ pht l B Ngoi
Giao, ch lm vic vi Ban i ngoi; ngoi trng Tin K
Tham t chi gp Nguyn C Thch ti k hp i hi ng
LHQ Nuc thng 9/1990. Trc , TQ phn ho
ni b ta bc l r: mun ta phi thay i b trng ngoi
giao.

Liu thuc ca thy Tu bc cho ta tht l ng, th nhng u
c d c tt!

74/194
BCT nh gi cuc m phn thng 6/1990

Ngy 19/6/1990 B Chnh Tr hp nh gi cuc m
phn. Rt tic khng hiu v sao ngay sng hm hp BCT anh
Linh li i vo Thnh ph H Ch Minh v nhn qua anh
Nguyn Thanh Bnh ngh BCT c hp nhng cha bn v
phng hng ti.

L ngi trc tip m phn vi TQ, ti trnh by trc
BCT bn bo co ca B Ngoi Giao trong c nhn nh v
ca Trung Quc qua cuc m phn ny:

Trung Quc v vn quan h vi Vit Nam
v v vn Campuchia; qua cuc gp ny bc
l r. Chin lc ca Trung Quc l t u tin cao
nht vo vic tranh th M, phng Ty, ASEAN
phc v mc tiu 4 hin i ho. Chnh sch
i vi Vit Nam, cng nh vi Lin X v cc
nc khc u phi phc tng li ch ti cao ny,
khng c gy nn bt k nh hng xu no
trong quan h ca Trung Quc vi M, phng Ty,
ASEAN. Chnh v vy Trung Quc khng p
ng nhng ngh m TBT Nguyn Vn Linh v
anh L c Anh ni vi i s Trung Quc trc
cuc m phn ny:
a) v vic ta ngh gp cp cao nht ca 2 nc
cng sm cng tt, Trung Quc tr li ch sau
khi gii quyt xong vn Campuchia th lnh
o Trung Quc mi suy ngh n vic ny cng
nh mi c th bn vn bnh thng ho
quan h hai nc.
b) v vic ta ngh hai nc on kt bo v
ch x hi ch ngha, h ni r h coi quan
h vi Vit Nam sau ny cng ch nm trong
phm vi quan h gia hai nc lng ging, trn
c s 5 nguyn tc cng tn ti ho bnh. H
75/194
cn ni quan h Vit NamTrung Quc khng
th lm cho M v ASEAN lo ngi.
c) v vic ta ngh hai nc cng thc y 2 phi
cng sn Khme ho gii vi nhau, h cng
ch tr li l gii quyt xong vn Campuchia
th lnh o Trung Quc s tnh v vic ny.
Thc cht phng n gii quyt vn
Campuchia ca Trung Quc l nhm xo i
chnh quyn v lc lng qun s ca Nh
Nc Campuchia giao thc quyn cho Hi
ng Dn Tc Ti Cao do Sihanouk ch tr. Hai
chnh quyn hin nayNh Nc Campuchia v
Campuchia Dn Chu do hai lc lng cng
sn kim sot l chnh, v cc lc lng qun s
Campuchia mnh nht cng l ca hai nhm
cng sn Khme. Trung Quc i cho qun s
ca Lin Hip Quc h tr hoc i Lin
Hip Quc cai tr hon ton Campuchia.
thc hin tnh ton chin lc ca h, Trung
Quc sn sng ng theo phng n ca M v
phng Ty, tri vi suy tnh ca ta.
Trung Quc khng p ng cc ngh ca lnh
o ta, ng thi h li nh gi sai lm l Vit
Nam yu, c nhiu kh khn do tnh hnh bn thn
VN v do tc ng ca tnh hnh Lin X, ng u
nn qu lo s b quc din bin ho bnh nh i
vi cc nc ng u, do Vit Nam rt cn
Trung Quc. V vy h li dng lng kht khao
hp tc vi Trung Quc ca lnh o ta gy sc
p mnh vi ta trong m phn. ng thi, t khi
c cuc gp khng chnh thc vi ta Bc Kinh
cho n nay, Trung Quc khng ngng a tin v
cc hot ng ca Trung Quc Trng Sa v
Hong Sa vi va gy sc p vi ta va lm
cho M, ASEAN yn tm l quan h gia Trung
Quc v Vit Nam chng phi c s u i g hn
76/194
mi quan h ca Trung Quc vi cc nc ng
Nam khc.
Trung Quc p ta chp nhn lp trng ca h v 2
vn thuc phm vi ni b Campuchia cn nhm
mc ch chia r ta vi bn CPC, sau khi Trung
Quc c gng tranh th Lo, nhm tch Lo khi
Vit Nam v Lin X.
Trung Quc khng hi lng v Thng co chung
Tokyo v n cao vai tr Nht Chu ng thi
xo b vai tr Khme , con ch bi ca Trung
Quc trong vn Campuchia ngy 4 v
5/6/1990 Tokyo c cuc hp gia cc bn
Campuchia v ra c Thng co chung Hun
xenSihanouk tha thun mt cuc ngng bn t
nguyn ng thi vi vic lp ra Hi ng Dn Tc
Ti Cao gm s ngi ca 2 bn ngang nhau (6+6),
nhng Trung Quc khng dm cng khai phn i
nn c ko ta cng c lp trng khc vi Thng
co Tokyo.
Trung Quc a ra d kin gii quyt vn
Campuchia theo 5 bc nhm ginh cho Trung
Quc vai tr trung tm v ch ng trong c qu
trnh gii quyt vn CPC, qua khng nh cc
vn Chu khng th ch M v Lin X gii
quyt m khng c Trung Quc. Trung Quc xem
m phn vi ta l bc m u c tnh quyt nh
ca k hoch 5 bc gii quyt vn
Campuchia, v Trung Quc cho rng Lin X khng
p c Vit Nam, ch c Trung Quc dng n
byv bnh thng ho quan h vi Vit Nam mi
p c Vit Nam xo b hoc hn ch n mc
thp nht chnh quyn Nng Pnh.
Trong quan h vi ta, Trung Quc lun c hai gii
hn: mt ng l Trung Quc mun khng lm g
vi Vit Nam gy nh hng bt li n quan h
vi M, phng Ty, ASEAN; mt ng l Trung
77/194
Quc cng khng mun t ra qu cng vi Vit
Nam lm cho vn Campuchia khng th sm gii
quyt c, ng thi duy tr quan h cng thng
vi Vit Nam khng ph hp vi li ch Trung
Quc lc ny l to hon cnh quc t thun li cho
vic n nh ni b thc hin 4 hin i.

Nghe xong bn bo co v kin ngh ca B Ngoi Giao, BCT
cha c kin ngay m bn ti din bin ca cuc m phn
va qua. V v to ting gia anh Thch v T n Tn chiu
13/6, anh o Duy Tng ni Cn phi ni li mnh mi
c. Cn anh ng S Nguyn ni: Nu anh khng phn
ng mnh th chng ti khng th hiu ni. V vic anh L
c Anh v anh Linh gp Trng c Duy trc khi ta v
Trung Quc m phn, anh T pht biu: Trong cuc hp BCT
bn v m phn vi Trung Quc, ti ni 3 ln l khng
c h phi rt thn trng vi trung Quc. ng ny anh li
nga bi trc h bit ht v kt qu l iu xy ra.
Trung Quc h ngh theo kiu i Hn ca h v kt qu l h
p mnh. Ngoi giao nh nh bi phi gi th, khng phi lc
no cng lt ht l bi ra. Khng th a ngc ra cho n bit.
Khi anh L c Anh ni c thanh minh s d anh ni gii
php vi i s Trung Quc l v Campuchia nh ta thm
d Trung Quc, anh V Vn Kit ni: Nhng ta thm d tht
th qu! Anh V Ch Cng ni: Trung Quc ly li ch dn
tc ca h l chnh, khng phi theo li ch quc t ca x hi
ch ngha. H khc ta. D ta c mun hp tc h cng khng
chu u. Anh L c Th, ngy 12/6, khi nghe bo co ni
dung tr li ca Trung Quc v cc ngh ca anh Nguyn
Vn Linh v anh L c Anh, c kin: Vic anh Nguyn
Vn Linh v anh L c Anh gp i s Trung Quc lm
cho Trung Quc cng ln. ng l khng nn gp. (Anh L
c Th lc ny ang m nng, nm nh). Ngy 12/6, khi
dn d anh ng Nghim Honh, i s ta TQ, anh L c
Anh li ni: Anh Linh ni chuyn vi Trng c Duy cng
c i ch tht lng qu. Nhng cng khng phi v th m n
78/194
cho l mnh yu (?).

Ti ngh, xt cho cng ni b ta lc ny c hai cch nh
gi v Trung Quc, cng nh c hai cch nh gi v cuc
khng hong chnh tr ng u v Lin X nn c hai
cch x s khc nhau. T n Tn ni ta c hai ting ni tri
ngc, khng bit ci no gi, ci no tht v khuyn B
Ngoi Giao nn nht tr vi kin ca lnh o cp cao, nh
th c ngha l Trung Quc bit ni b ta c k h m h
khng di g b qua khng li dng ginh li cho h.

Ngy 25/6/1990 TBT Nguyn Vn Linh t Thnh ph H Ch
Minh in ra cho B Chnh Tr ti c bin bn cuc hp
BCT 19/6/1990, c mt s kin s pht biu sau. Anh khng
ng thng bo cho Trung ng v cc cp y v iu ti
mt (tc l nhng iu L c Anh ni vi Trng c
Duy ngy 6/6/1990 m ch thng bo rng cuc hp Vit
Trung va qua khng c kt qu l do Trung Quc ph. Ngoi
giao cn c cch gii thch cho d lun theo hng trn. Ngoi
giao theo di khi Trung Quc l ra nhng iu m ta ly tnh
bn ni vi h th ph nhn ngay, khng chm.

t m phn thng 6/1990 khng kt qu, nhng TQ khng
ct cu nh cc ln trc m thc hin i s! Nh
vy, sau khi m phn tht bi c hng lot hnh ng tin
hnh song song; hai bn va tip tc ni chuyn vi nhau, va
cng kch nhau trn mt trn d lun.

ginh ch ng trong vic tranh th d lun quc t, ngy
21/6/1990, di hnh thc tr li phng vn ca Vit Nam
Thng Tn X, ti nu r nguyn nhn khin cuc ni
chuyn vi TQ khng tin trin c ch v VN kin quyt tun
th nguyn tc khng can thip vo cng vic ni b CPC, cn
tr chnh cho gii php CPC l vic Trung Quc vn c bm
gi bn dit chng Polpot. Song iu khin Trung Quc cay c
nht l ti vch Trung Quc khng tn thnh Thng co
79/194
chung Tokyo nhng khng mun n phng mt mnh chng
li. H mun Vit Nam v Trung Quc cng c mt lp trng
tri vi Thng co chung Tokyo. V vy ngay sau , t Nhn
Dn Nht Bo Bc Kinh ngy 5/7/1990 c ngay bi K
hoch mt hn nm hai ch ca H Ni ca Thi Tch
Mai, Tn Hoa X, phn ng ngay v bi , ni Trn Quang
C nh d dn nhn dn th gii vo ci by ca h bng
hng lot sch lc mt hn nhm hai ci ch. th
nht ca H Ni l thng qua vic ngng bn ti ch che
y v vic qun i VN vn c mt CPC. th 2 ca H
Ni l thnh lp HDTTC trong khun kh Nng Pnh.
th 3 l ly cuc i thoi gia hai chnh quyn thay th
nguyn tc 4 bn.

Him c nht l Trung Quc thng bo kh rng ri vi
cc nc nhng iu Nguyn Vn Linh v L c Anh ni
ring vi Trng c Duy v gii php v on kt x
hi ch ngha nhm gy n tng xu v ta i vi cc nc
quan tm n vn CPC, k c Lin X v cc nc bn khc
ca ta. Sng 26/6/1990, i s CHLB c khi gp V Chu u
II BNG
79
ta cho bit l ngy 22/6 Trung Quc thng bo
cho i s cc nc Th trng chung Chu u Bc Kinh ni
dung cuc hi m gia T n Tn v ti, v a ra kt lun:
Vit Nam l nhng ngi rt xo tr, rt xu xa v rt cng
rn. H ch mun Hunxen c quyn. H khng chu nhn
nhng bt c iu g ng Nguyn C Thch l ngi xo
quyt, rt cng rn v cm th Trung Quc cao .

Tuy nhin, theo ch trng kin tr thc y bnh thng ho
quan h vi Trung Quc v li ch chin lc ca ta, trong thi
gian ny hng tun ti vn gp trao i kin vi i s Trung
Quc gi cu.

79
B Ngoi Giao
80/194
Mt s chn la thiu khn ngoan.

Trong cuc gp ti ngy 25/6/1990 B Ngoi Giao, khng
hiu sao Trng c Duy c li ton vn tr li ca lnh
o Trung Quc gi lnh o Vit Nam v ni l bn ny
chnh xc hn (so vi bn m T n Tn chuyn ngy
12.6) (?), trong on cui v CPC sa li l: Vn
Campuchia ko di 11 nm, tr thnh vn quc t trng
i m cng ng quc t, c bit l cc nc ASEAN , rt
ch trng. Chng ti cho rng vic ny cn lm gp. Trc
mt l hai bn Trung QucVit Nam nn i n tha thun
cng sm cng tt v mt s mt quan trng trong gii php
chnh tr v vn CPC thc y v tng cng hn tin
trnh gii quyt ton din vn CPC. Bc ny i tt th c
li cho vic suy tnh nhng vn ca bc sau v to iu
kin cn thit cho cuc gp cp cao Trung QucVit Nam, v
to s ho gii ni b Campuchia. Thc ra ni dung khng
c g khc, ch l li l c sa li cho bt ging xc xc
ngo mn.

Ngy 2/8/90. trc khi hp BCT, Tng b th hi Nguyn C
Thch c nn nhc li TQ v gp cp cao v ni gii php
. Vo cuc hp, Thch ni TQ 3 ln bc b gii php
. Anh V Ch Cng ni thm: ch l o tng, ngy th.

Trong cuc gp Trng ngy 5/8/1990, ti nu li nhng
im m hai bn c c s nht tr v nhng im tn ti
v vn CPC, ng thi ni r lp trng ca VN v vn
vai tr LHQ v v vic lp HDTTC CPC. Ti nhn mnh lp
trng nguyn tc ca VN l cng vic ni b ca CPC ch c
th do ngi CPC quyt nh. Trng c Duy ng l
nhng vn ni b CPC phi thuc ch quyn ca CPC,
nhng li cho rng nu khng c s can thip ca bn ngoi th
s kh c c gii php ton din. Qua trao i, i s TQ
phi tha nhn l cc nc khc c th bn nhng phi l
ngi CPC quyt nh th mi thc hin c. V quan h hai
81/194
nc, Trng c bn vit sn: Chng ti cho rng hin nay
tnh hnh quc t chuyn bin rt nhanh, khng ch i chng
ta. Mong pha VN nm vng thi c, sm h quyt tm, c
quyt sch loi tr chng ngi, to iu kin cho vic sm
bnh thng ho quan h hai nc, v ni thm Trung Quc
coi trng quan h TQVN nhng phi lm tng bc mt.

n cuc gp ngy 13/8/90, theo li dn ca TBT Nguyn Vn
Linh trong cuc hp BCT 12/8, sau khi t hoan nghnh tuyn
b ca L Bng
80
Singapo 12/8 (Trung Quc hy vng sp
ti y s bnh thng ho quan h vi Vit Nam v s bn bc
vi Vit Nam nhng vn c tranh chp nh qun o
Trng Sa), ti ni: Lnh o chng ti rt vui mng v hai
bn c suy ngh gp nhau, chng ti cho rng hai nc chng
ta cn c s hp tc vi nhau trc mt cng nh lu di, v
nhng vn c th nh vn Campuchia cng nh cc vn
rng ln hn m hai nc cng c s quan tm ging nhau.
Trng c Duy trnh by 7 im lp trng ca TQ v vn
CPC, trong c vic lp HDTTC gm 4 bn CPC do
Sihanouk ng u, thnh phn v s lng do cc bn CPC
quyt nh, v l c ch hp php duy nht. Cc im khc
khng c g mi. gy tc ng lm gim sc p ca Trung
Quc; ti thng bo cho TQ cuc ni chuyn gia ta v M
ti Nu c ngy 6/8/1990 v vn CPC (trong cuc gp ny
M ch yu thm d, vn ng ta chp nhn 2 vn kin ca
P5
81
v gii php CPC), VN v M s cn tip tc ni chuyn.

Thng 8/1990, tnh hnh quc t cng nh vn CPC tip tc
din bin phc tp. T u 1990 m u thi k ho hon gia
3 nc ln, ng thi 3 nc ln bt u dng c ch 5 nc
thng trc Hi ng Bo An (P5) gii quyt vn CPC
cng nh vn vng Vnh. T khi Vit Nam rt ht qun khi
CPC v cng i gn vo gii php th li ch ca CPC v ca ta

80
Li Peng (1929) qu Thnh , T Xuyn, con nui ca Zhou Enlai t
3 tui khi cha b Quc Dn ng git Hi Nam. Th tng (19881998).
81
Canada, Colombia, Ethiopia, Finland, Malaysia (1.198912.1990)
82/194
cng knh nhau ln. Chngta ng trc tnh hnh 5 nc ln
quyt tm t tha thun v mt gii php chnh tr v vn
CPC. Cn CPC li ang trc mt tnh th tin ho lng nan:
kh ko di ni chin v kh khn kinh t chnh tr trong nc
v trn th gii, m i vo gii php chnh tr th lo tht bi
trong tuyn c. Mt khc, thi ca M c i khc: ngy
18/7/1990 ngoi trng Janes Baker tuyn b M thi khng
cng nhn CPC Dn Ch (tc chnh quyn 3 phi do Sihanouk
ng u), ln n Khme , nhn i thoi vi VN qua phi
on Nuc. Ngy 6/8/1990, ta vi M tip xc Nu
c, M ch yu thm d thi ta v vn kin khung ca
LHQ v gii php CPC.

Ngy 8/8/1990 B Ngoi Giao trnh BCT n v vn CPC
theo hng phn r mt quc t v mt ni b ca gii php.
V mt quc t, gp vi bn nn ng phng n ca P5,
cn mt ni b phi do bn CPC quyt nh, ta tn trng.

Chiu 8/8/1990, ti n gp C vn Phm Vn ng xin kin
v n ny. Anh ni: Tnh hnh hin nay to c hi thun li
cho gii php CPC. Cn tn dng c hi mi ny trong khi ta
cn s dng c. Phi dm chi vi Lin Hip Quc, vi Hi
ng Bo An, vi M v phng Ty. Cn tranh th nhn t
M trong tnh hnh mi n v l thuyt th tt nhng lm
sao thc hin c Khng nn t yu cu qu cao gi
vng thnh qu cch mng (CPC) i vo tng tuyn c
bn ginh c 50% l l tng

Ngy 12/8/1990, B Chnh tr hp v n CPC ca B Ngoi
giao. Sau khi tho lun, anh Linh kt lun: Vi M, ta tip tc
i thoi nh BCT cho kin; vi TQ, trong cuc gp 13/8
(gia ti v Trng c Duy), ta nn ni l 2 nc XHCN Vit
Nam v Trung Quc nn hp tc gii quyt vn CPC c
mt nc CPC hu ngh vi cc nc lng ging, trc ht l
Vit Nam, Trung Quc, Lo. Ta khng ni VN v TQ l hai
nc x hi ch ngha cn on kt chng quc, bo v ch
83/194
ngha x hi.

Nhng ri cuc gp Thnh lm lnh o Vit Nam xa ri
quan im thc t ny m ng hn theo Trung Quc, thm ch
cn nh p Nng Pnh chp nhn i hi qu ng ca Bc
Kinh v vn HDTTC CPC.

Cuc gp cp cao VitTrung ti Thnh 34/9/90

Ngy 29/8/1990, i s Trng c Duy xin gp Tng B th
Nguyn Vn Linh v Th tng Mi chuyn thng ip
ca Tng B th Giang Trch Dn
82
v Th tng L Bng
mi TBT Nguyn Vn Linh, Th tng Mi v C vn
Phm Vn ng sang Thnh , th ph tnh T Xuyn,
Trung Quc ngy 3/9/90 hi m b mt v vn
Campuchia v vn bnh thng ho quan h hai nc.
Trng ni mp m l ng Tiu Bnh c th gp anh T.
Trung Quc cn ly c Bc Kinh ang bn chun b t chc
ASIAD
83
( Vn hi) nn khng gp cp cao Vit Nam th
Bc Kinh c v kh gi c b mt, m gp Thnh .

y qu l mt s chuyn bin t ngt ca pha Trung Quc.
Trc y Trung Quc ni rng ch sau khi gii quyt xong vn
Campuchia mi gp cp cao ta v mi bn vn bnh
thng ho quan h hai nc. Nm ngy trcngy
24/8/1990Trung Quc cn bc b vic gp cp cao, nay li
mi ta gp cp cao trong mt thi hn rt gp v ng cp
cao s ni chuyn v c hai vn CPC v vn bnh thng
ho quan h.

Thi thin ch gp gp nh vy ca Bc Kinh khng phi

82
Jiang Zemin (1926), TBT ng CSTQ (19892002), Ch tch nc
(19932003), Ch tch Qun y Trung ng (19892004)
83
XI Asian Games 1990 Beijing (China), do hi ng i hi th thao
Chu t chc, 6122 lc s t 37 quc gia tham d 29 b mn.
84/194
l t nhin m c. N c nhng nguyn nhn su xa v nhn t
bc bch:

a) tt c nhng hot ng i ngoi v i ni ca Trung
Quc trong hn 10 nm qua khng nh chin lc nht
qun ca h l kin quyt thc hin 4 hin i, bin
Trung Quc thnh mt cng quc hng u trn th
gii, ng thi xc nh v tr nc ln ca mnh trc
ht ng Nam v chu Thi Bnh Dng. V li
ch chin lc , Trung Quc kin tr tranh th M,
Nht, phng Ty, ng thi bnh thng ho quan h
vi Lin X. Nhng sau hn 10 nm ci cch v m
ca, tnh hnh chnh tr, x hi v kinh t ca Trung
Quc rt kh khn. Sau s kin Thin An Mn, mc
tiu chin lc ang b e da nghim trng. V i
ngoi, b M, Nht v phng Ty thi hnh cm vn.
Trong khi , qu trnh ci thin quan h MX tin
trin rt nhanh v rt su. XM hp tc cht ch gii
quyt cc vn th gii v khu vc khng k n vai
tr ca Trung Quc. Ngay trong vn Campuchia, vai
tr Trung Quc cng b ln t (XM tip xc trao i
cht ch v vn CPC; cuc gp SihanoukHunxen
Tokyo l do s dn xp ca M, Nht v Thi, ngoi
mun ca Trung Quc). Phng Ty tip tc i
Trung Quc thc hin dn ch v gii quyt vn
CPC trn c s kim ch Khme .
b) chuyn i ng Nam ca L Bng (613/8/1990)
nm trong yu cu chin lc ca Trung Quc tranh th
hon cnh quc t ho bnh thc hin 4 hin i,
din ra trong bi cnh lin minh m Trung Quc xy
dng ng Nam trong 10 nm qua chng Vit
Nam ang tan v sau khi Vit Nam rt qun khi CPC
v sau khi M iu chnh chnh sch. Cuc i thm
ca L bc l nhng im ng v bt ng gia
Trung Quc v cc nc ASEAN. Cc nc ASEAN
vn rt lo ngi bnh trng ca Trung Quc. Trung
85/194
Quc buc phi cam kt ni b cc nc trong khu vc
khng ng h cc ng cng sn v vn Hoa kiu,
tuyn b sn sng thng lng v hp tc v vn
Trng Sa. Tip tc i u vi Vit Nam khng cn
ph hp vi chnh sch ng Nam ca Trung Quc
lc ny na.
c) sau khi Vit Nam hon tt vic rt qun khi CPC,
cc nc phng Ty, M, Nht, ASEAN i vo ci
thin quan h vi ta theo hng khng c li cho tnh
ton ca Trung Quc ng Nam . Trc tnh hnh
, Trung Quc khng mun chm chn.
d) v thi im: trong cuc hp ngy 27 v 28/8/1990 ti
Nu c, 5 nc thng trc Hi ng Bo An tho
thun vn kin khung v gii php ton b cho vn
Campuchia (gm 5 vn : lc lng v trang CPC,
tng tuyn c di s bo tr ca LHQ, nhn quyn v
bo m quc t i vi th ch tng lai ca
Campuchia). Vn kin v nhn quyn khng cp
trc tip n vn dit chng, ch ni CPC s khng
tr li chnh sch v hnh ng trong qu kh. Cn
Trung Quc buc phi nhn nhng khng cn i lp
chnh ph lin hip 4 bn ngang nhau, phi chp nhn
vai tr ln ca Lin Hip Quc. Nm nc thng trc
HBA/LHQ tha thun lch gii quyt vn CPC:
trong tun t 3/9 n 9/9 hp cc bn CPC Giacc
ta lp HDTTC trc phin hp i hi ng LHQ,
tip hp m rng vi cc nc trong khu vc (c
TQ), n khong thng 10 11 nm 1990 hp y ban
Phi hp Hi ngh Pari v CPC son tho Hip
nh trn c s vn kin khung do 5 nc vch ra; cc
ngoi trng k Hip nh; 15 nc trong Hi ng
Bo An thng qua, Trung Quc t cuc gp cp cao
TrungVit trong ci khung thi gian ny. Tuy nhin
Bc Kinh du khng cho ta bit g v nhng tha thun
gia h v cc nc ln trong HBA, mt khc cng
gi kn vic hn gp ta Thnh v khng mun lm
86/194
cho phng Ty v ASEAN lo ngi kh nng on kt
v hp tc gia Trung Quc v Vit Nam.

Ngy 30/8/1990, B Chnh Tr hp bn v vic gp lnh o
Trung Quc. Anh Linh nu kin s bn hp tc vi Trung
Quc bo v ch ngha x hi chng quc, v hp tc
gia Nng Pnh v Khme gii quyt vn
Campuchia, mc d trc B Ngoi giao trnh by n
nu r l rt t c kh nng thc hin phng n ny v phng
hng chin lc ca TQ vn l tranh th phng Ty phc v
4 hin i. Anh L c Anh b sung anh Linh: Phi ni v
ho hp dn tc thc s Campuchia. Nu khng c Polpot
th vn tip tc chin tranh. Anh V Ch Cng khng ng ,
ni: Trung Quc s khng nghe ta v hp tc bo v ch ngha
x hi. Trung Quc mun tranh th phng Ty. Anh Thch
cnh gic: Vn c 3 kh nng v quan h gia ta v Trung
Quc, khng phi ch l kh nng tt c. D kin Trung Quc
s nu cng thc HDTTC 6+2+2+2 nhn r l c 4
bn Campuchia. (trong Khme l 1 bn), xo vn
dit chng S thc ny cho thy Trung Quc cn i cao hn
th!

Ngy 2/9/90, ba ng ch lnh o cp cao ca ta n Thnh
ng hn. Thp tng c Hng H chnh vn phng Trung
ng, Hong Bch Sn trng ban i ngoi, v inh Nho
Lim th trng ngoi giao. ng ch trong on khng c
b trng ngoi giao Nguyn C Thch.

Sau 2 ngy ni chuyn (34/9/90), kt qu c ghi li trong
mt vn bn gi l Bin bn tm tt gm 8 im. Khi nghin
cu bin bn 8 im , chng ti nhn thy c ti 7 im ni
v vn Campuchia, ch c 1 im ni v ci thin quan h
gia hai nc m thc cht ch l nhc li lp trng c ca
Trung Quc gn vic gii quyt vn Campuchia vi bnh
thng ho quan h gia Vit Nam v Trung Quc. Trong 7
im v Campuchia, 2 im l nhng im c tnh cht chung
87/194
v mt quc t m 2 bn khng cn tranh ci (gii php chnh
tr ton din cho vn CPC; rt ht qun Vit Nam
Campuchia c kim chng), cn 5 im th hon ton l p
ng yu cu ca Trung Quc. Khng c im no theo yu cu
ca ta c. Trong bn tha thun, vn ni cm nht l im 5
v vic thnh lp Hi ng Dn Tc Ti Cao CPC. Lnh o
ta tha thun d dng, khng do d (?), cng thc
6+2+2+2+1 (pha Nng Pnh 6 ngi, pha 3 phi 7 ngi:
2 ca Khme , 2 ca phi Son San, 2 ca phi Sihanouk v
bn thn Sihanouk) m T n Tn va a ra H Ni v b
ti bc. Cng thc ny bt li cho Nng Pnh, khc vi cng
thc 6+6 hay 6+2+2+2, tc l hai bn c s ngi ngang
nhau, m Sihanouk v Hunxen tha thun Tokyo.

V sng kin gii php cho vn Campuchia m lnh
o ta a ra, tng nh pha Trung Quc s nhit tnh hoan
nghnh, song L Bng bc i: Cc ng ch ni cn thc
hin 2 ng cng sn hp tc vi nhau pht huy hn na.
Ti ng mt phn v khng ng mt phn. Bn bn
Campuchia xt v lc lng qun s v chnh quyn, mnh
nht l hai ng cng sn, c vai tr nhiu hn. Nhng phn
ti khng ng l Campuchia khng ch c hai ng cng
sn m cn c cc th lc khc l lc lng ca Sihanouk v
lc lng ca Son San. Lc lng ca h khng ln lm nhng
h c quc t ng h. Bi xch h th c lp Hi ng Dn
Tc Ti Cao, khng th on kt Campuchia. Cn phi cho
hai bn kia pht huy tc dng Campuchia. V Giang Trch
Dn cng ni thm: Cc nc phng Ty rt ch ti quan
h ca chng ta. Cc ng ch n y, cho n nay cc nc
khng ai bit, cng khng cho cc bn Campuchia bit. Chng
ti cnh gic vn ny. H cho rng Vit Nam x hi ch
ngha, Trung Quc x hi ch ngha u do ng cng sn
lnh o, hp vi nhau bn ci g y? V vy chng ti gi
kn chuyn ny. Tnh hnh quc t hin nay nu hai ng
cng sn bt tay nhau l sch lc khng li cho chng ta.

88/194

Thnh l thnh cng hay l tht bi ca ta?

Ngay sau khi Thnh v, ngy 5/9/1990 anh Linh v anh
Mi, c thm anh Thch v anh L c Anh bay sang
Nng Pnh thng bo li ni dung cuc gp cp cao Vit
Trung vi BCT Campuchia. thm sc thuyt phc Nng
Pnh nhn Tha thun Thnh , anh Linh ni vi lnh o
Campuchia: Phi thy gia Trung Quc v quc cng c
mu thun trong vn Campuchia. Ta phi c sch lc li
dng mu thun ny. ng u tranh vi Trung Quc n mc
x y h bt tay cht ch vi quc . Lp lun ny c L
c Anh m rng thm: M v phng Ty mun c hi ny
xo cng sn. N ang xo ng u. N tuyn b l xo
cng sn trn ton th gii. R rng n l k th trc tip v
nguy him. Ta phi tm ng minh. ng minh ny l Trung
Quc.

Nhng cu tr li ca Heng Somrin thay mt cho lnh o
CPC, vn l: Phi gi nguyn tc khng can thip vo cng
vic ni b ca chng ta. Nhng vn ni b lin quan n
ch quyn CPC phi do cc bn CPC gii quyt. V gii
php , Nng Pnh nhn nh ca Trung Quc khng
mun 2 phi cng sn Campuchia hp tc vi nhau gy phc
tp cho quan h ca h vi Sihanouk v vi phng Ty. V
vy chng ti thy rng kh c th thc hin gii php v
gii php tri vi li ch ca TQ. Mc d ban lnh o
Campuchia xc nh r thi nh vy, song L c Anh
vn c c thuyt phc bn: Ta ni gii php nhng l gii
php hng, va xanh va . Trc mt khng lm c
nhng phi kin tr. Ta lm bng nhiu con ng, lm bng
thc t. Cc ng ch cn tm nhiu con ng tip xc vi
Khme . Vn tranh th Khme l vn sch lc
mang tnh chin lc Nn kin tr tm cch lin minh vi
Trung Quc ko Khme tr v Ta ng ni vi Trung
Quc l lm gii php , nhng ta thc hin gii php . C
89/194
c xanh, nhng thc t l hp tc 2 lc lng cng sn.
Nguyn Vn Linh bi thm: Xin cc ng ch ch li dng
mu thun, ng b l thi c, TQ mun i vi M, nhng M
p TQ nn TQ cng mun c quan h tt vi Lo, Vit Nam v
Campuchia. Nu ta c sch lc tt th ta c gii php .

Theo bo co ca i s Ng in, thi ca bn CPC i
vi ta t sau Thnh i khc. V cng khai, bn c trnh t
ra b l thuc vo Vit Nam. Trn c s tnh ton v li ch ca
mnh, bn t quyt nh ly i sch, khng trao i trc vi
ta, hoc quyt nh khc vi s gi ca ta trn nhiu vic.

Nhn li, trong cuc gp Thnh , ta b mc lm vi Trung
Quc t nht trn 3 im:

Trung Quc ni cuc gp Thnh s m phn c
vn CPC v vn bnh thng ho quan h, nhng
thc t ch bn vn Campuchia, cn vn bnh
thng ho quan h hai nc Trung Quc vn nhc li
lp trng c l c gii quyt vn Campuchia th
mi ni n chuyn bnh thng ho quan h hai nc;
Trung Quc ni mp m l ng Tiu Bnh c th gp
C vn Phm Vn ng, nhng ch l ci mi
ko anh ng tham gia gp g cp cao.
Trung Quc ni gi b mt vic gp cp cao hai nc,
nhng ngay sau cuc gp hu nh tt c cc nc
c pha Trung Quc trc tip hay gin tip thng bo
ni dung chi tit bn Tho thun Thnh theo hng
bt li cho ta.

Ngy 7/9/90 BCT hp tho lun v kt qu cuc gp cp
cao VitTrung v cuc gp cp cao VitCPC sau , v
quyt nh ngay hm sau Mi gp i s TQ thng bo li
lp trng ca Nh Nc CPC; ng thi thng bo vi Lin
X, Lo nh thng bo vi CPC. Nu c ai hi v cng thc
6+2+2+2+1, ni khng bit.
90/194

Bo Bangkok Post ngy 19/9/90 trong bi ca Chuchart
Kangwaan cng khai ho bn Tha thun Thnh , vit r
Vit Nam ng vi Trung Quc v thnh phn HDTTC
ca Campuchia gm 6 ngi ca Nh nc Campuchia, 2 ca
Khme , 2 ca phi Son San, 2 ca phi Sihanouk. Thnh
vin th 13 l Hong thn Sihanouk gi chc ch tch Hi
ng. Cn L Bng trong khi tr li phng vn ca Paisai
Sricharatchang, phng vin t Bangkok Post ti Bc Kinh,
ngy 24/10/1990, xc nhn c mt cuc gp b mt gia
lnh o Trung Quc v Vit Nam hi u thng 9 v cho bit
kt qu cuc gp c phn nh qua cuc hp gia cc bn
Campuchia ngy 10/9/90 ti Jakarta. Trong khi ni khng bit
chc pha Vit Nam c gng thuyt phc Nng Pnh n
u, L nhn nh l H Ni chc cha lm mc. iu
c th thy c qua vic Nng Pnh c mt thi thiu
hp tc (uncooperative).

S d ta d dng b mc la Thnh l v chnh ta t la
ta. Ta t to o tng l Trung Quc s ging cao ngn c
Ch ngha x hi, thay th Lin X lm ch da vng chc cho
cch mng Vit Nam v ch ngha x hi th gii, chng li
him ha din bin ho bnh ca ch ngha quc do M
ng u. T tng dn n sai lm Thnh cng nh
sai lm gii php , v.v

Sau Thnh , trong B Chnh tr c nhiu kin bn ci
v chuyn i ny. Song mi n trc i hi VII, khi BCT
hp (1517/5/1991) tho lun bn d tho Bo co v tnh
hnh th gii v v vic thc hin ng li i ngoi ca i
hi VI v phng hng ti, cuc gp cp cao Vit Nam
Trung Quc Thnh mi li c cp ti khi d tho
bo co ca B Ngoi giao c cu c mt s vic lm khng
ng vi cc Ngh quyt ca B Chnh tr v vn
Campuchia. Cuc hp ny c mt y tng b th Nguyn
Vn Linh, c vn Phm Vn ng, V Ch Cng, cc y vin
91/194
BCT Mi, V Ch Cng, V Vn Kit, Nguyn C Thch,
L c Anh, Mai Ch Th, Nguyn c Tm, o Duy Tng,
ng S Nguyn, on Khu, Nguyn Thanh Bnh.

Anh T ni: C thi gi v c c hi em ra kim im nhng
vic va qua nhn nh su hn th tt thi. Sau chuyn i
Thnh , ti vn n hn v thi ca mnh. Ni l t kim
im th y l t kim im. Ti n hn hai ch. Lc
Thnh , khi bn n vn Campuchia, ngi ni trc l
anh Linh. Anh Linh ni n phng n ho gii dn tc
Campuchia. Sau L Bng trnh by phng n
6+2+2+2+1 m T n Tn khi m phn vi anh C H
Ni p ta nhn song ta bc. Anh Linh ng (ni khng
c vn ). Lc c l do thy thi ca ti, Giang mi ti
ni. Ti ni ti khng ngh phng n 13 ny l hay, ti ni
l khng cng bng Ti n hn l l ra sau on ta nn
hi li sau ba tic bui ti. Nhng ti khng ngh ra, ch
phn vn. Sng sm hm sau, my anh em bn Ban i Ngoi
v anh Hng H ni nh vi ti l ct sao tranh th c
nguyn tc consensus, cn con s khng quan trng. Ti
nghe hi yn tm, nhng vn ngh c hi vn hn. Sau ,
Trung Quc a k bn Tho thun c ni n con s 13 Ti
phn vn mun c bit ni dung trc khi ta h bt k. Nu
nh on ta trao i vi nhau sau phin hp u, sau khi L
Bng a ra cng thc 6+2+2+2+1 th c th ta c cch bn
thm vi h. Hai l trc khi k vn bn do chuyn vin hai
bn tha thun, cc ng ch lnh o cn xem li v bn bc
xem c th thm bt g trc khi k. Ngh li, khi h mi tng
b th, ch tch Hi ng b trng ta sang gp tng b th v
ch tch Quc v vin, h li mi thm ti. Ti kh bt ng,
khng chun b k. Anh Mi cho l h mi rt trang trng c
hi ln nn i. Nhng i ri k mt vn bn m ta khng
lng trc hu qu v phn ng ca bn CPC, rt gay gt.
Ti hiu l bn kh bt bnh, thm ch l ut nhau. Cho l ta
lm sau lng, c hi cho ngi ta.

92/194
Anh Linh: Anh T nh li xem. Khng phi ti ng , ti ch
ni ta nghin cu xem xt v cui cng t vn thng bo
li Campuchia By gi ti vn ngh th l ng. Ti khng
thy n hn v vic mnh chp nhn phng n 13 Vn
Campuchia dnh n Trung Quc v M. Phi tnh n chin
lc v sch lc. Phi tip tc lm vic vi Campuchia v
chin lc, phi c nhiu bin php lm cho bn thy m mu
ca quc M chng ph ch ngha x hi Chu , c
Cuba. N ph Trung Quc qua v Thin An Mn ri, nay
chyn sang ph ta Trung Quc mun thng qua Khme
nm Campuchia. Song d bnh trng th no th Trung Quc
vn l mt nc x hi ch ngha.

Anh Thch: V chuyn Thnh , Trung Quc a c
bng ghi m cuc ni chuyn vi lnh o ta Thnh cho
Nng Pnh, Hunxen ni l trong bin bn vit l hai bn ng
thng bo cho Campuchia phng n 6+2+2+2+1, nhng
bng ghi m li ghi r l anh Linh ni Khng c vn g.
Ti xin trnh by cc anh hiu nguyn do con s 13 l t
u? Ti Tokyo thng 6/1990, Sihanouk v Hunxen tha
thun thnh phn SNC gm 2 bn ngang nhau = 6+6. T n
Tn sang H Ni, p ta nhn cng thc 6+2+2+2+1 khng
c. n cuc gp Thnh , Trung Quc li a ra. Khi ta
sang Nng Pnh thuyt phc bn nhn con s 13 vi nguyn
tc lm vic theo consensus trong SNC, anh Hunxen ni
ring vi ti: chng ti thng m phi nhn s ngi t hn
bn kia (bn ta 6, bn kia 7) th mang ting l Campuchia b
Vit Nam v Trung Quc p. Nh vy d l consensus cng
khng th thuyt phc nhn dn Campuchia c. Ch c th
nhn 12 hoc 14 thnh vin trong Hi ng Dn tc Ti cao.
Phi ni l Nng Pnh thc mc nhiu vi ta. Lin X, Anh,
Php, M u cho ta bit l Trung Quc thng bo cho h
y v Tho thun Thnh , v ni h l lnh o Vit
Nam khng ng tin cy, Trung Quc s dng Thnh
ph quan h ca ta vi cc nc v chia r ni b ta.

93/194
Hm sau, BCT hp tip, anh Mi ni: Ta tn thnh Sihanouk
lm ch tch Hi ng Dn tc Ti cao, Hunxen lm ph ch
tch, ly nht tr trong Hi ng Dn tc Ti cao lm nguyn
tc. y khng phi l mt nhn nhng Nu c anh Thch
i Thnh th tt hn

Anh T: Vn ch yu khng phi l thi ca ta Thnh
nh anh Mi ni, m l kt qu v tc ng n bn
Campuchia nh gi ta nh th no? Thnh iu ta lm
c th chng minh c, nhng Campuchia cho l ta gii
quyt trn lng h. V vy m ti n hn. Ti n hn v sau ny
s li hu qu.

Anh Mi: Vi tinh thn mt ngi cng sn, ti cho l ta
khng sai. Bn Campuchia ngh g ta l quyn ca h. Vi tinh
thn mt ngi cng sn, ta khng bao gi vi phm ch quyn
ca Campuchia.

Anh Thch: Hp B Chnh tr kim im, ti xin c ni
thng. C phi khi i Thnh , anh Mi c ni vi ti l
hai ng anh nhn hi sm. Anh Linh nhn cng thc 13 v anh
T consensus (nguyn tc nht tr).

Anh V Vn Kit: Trong thm tm ti, ti khng ng c anh
T trong on i Thnh . Nu c gp ng th anh T i l
ng. Ti ni thng l ti xt xa khi bit anh T i cng anh
Linh v anh Mi ch gp Giang v L, khng c ng.
Mnh b n la nhiu ci qu. Ti ngh Trung Quc chuyn l
cm by.

Vn l ngi im m, song anh T c lc phi pht biu:
Mnh h, mnh di ri m cng cn ni s nghip cch mng
l trn ht, cn c hay khng th khng sao. Cng lm l ni
ci l , nhng ti khng ngh nh vy l thng sch. Ti
khng ngh ngi lnh o nn lm nh vy.

94/194
Tha thun Vit NamTrung Quc Thnh ng nh anh
T lo ngi li mt n tng khng d qun i vi Nng
Pnh. Trong phin hp Quc hi Campuchia ngy 28/2/1991,
Hunxen pht biu: Nh cc i biu bit, vn Hi
ng Dn tc Ti cao ny rt phc tp chng ta phi u tranh
khc phc v lm tht bi m mu ca k th nhng bn ng
h chng khng t u. Mc d Hi ng c thnh lp
trn c s 2 bn bnh ng nhng ngi ta vn mun bin n
thnh 4 bn theo cng thc 6+2+2+2+1, v vn ch tch
lm cho Hi ng khng hot ng c.

Ti cn nh khi tip ti Nng Pnh, ngy 28/9/1990, Hun
xen c nhng kh mnh khi ni v tho thun Thnh :
Khi gp Sok An Bng Cc hm 17/9, TQ da v i SNC
phi cng nhn cng thc m VN v TQ tha thun. Nhng
Nng Pnh c lp. Sok An ni rt ng khi tr li TQ l
ny l ca VN khng phi ca Nng Pnh.

Cuc hi m Thnh thng 9/1990 hon ton khng phi l
mt thnh tu i ngoi ca ta, tri li l mt sai lm ht
sc ng tic v i ngoi. V qu nn nng ci thin quan h
vi Trung Quc, on ta hnh ng mt cch v nguyn tc,
tng rng tho thun nh th s c lng Bc Kinh nhng
tri li tha thun Thnh lm chm vic gii quyt vn
Campuchia v do chm vic bnh thng ho quan h
vi Trung Quc, uy tn quc t ca ta b hoen .

Vic ta ngh hp tc vi Trung Quc bo v ch ngha x
hi chng quc M, thc hin gii php Campuchia l
khng ph hp vi Ngh Quyt 13 ca B Chnh Tr m cn
gy kh khn cho ta trong vic a dng ha quan h vi cc i
tng khc nh M, phng Ty, ASEAN v tc ng khng
thun li n quan h gia ta v ng minh, nht l quan h
vi Lin X v Campuchia. Trung Quc mt mt bc b nhng
ngh ca ta, nhng mt khc li dng ngay nhng ngh
bi xu ta vi cc nc khc nhm tip tc c lp ta, gy
95/194
sc p vi ta v Campuchia.

Cng vi vic ta thc p Nng Pnh i vo gii php , vic
ta tha thun vi Trung Quc v cng thc HDTTC ti
Thnh l khng ph hp vi nguyn tc nht qun ca
ng ta l khng can thip v khng quyt nh cc vn ni
b ca Campuchia, lm tng mi nghi ng vn c ca bn
Campuchia i vi ta, i ngc li ch trng tng cng v
cng c mi quan h ca ta vi Campuchia v Lo.

Ai l ngi ng l ra phi nh dai?

Sau cuc gp cp cao Thnh , yu sch chnh ca Trung
Quc i vi ta trong vn Campuchia tp trung ch yu vo
vic i ta thc hin tha thun Thnh , tc ng vi Nng
Pnh theo hng: nhn bu Sihanouk lm ch tch Hi ng
Dn tc Ti cao (Supreme National Council) gm 13 thnh
vin ca 4 bn Campuchia; chp nhn vn kin ca 5 nc
thng trc Hi ng Bo An v vn Campuchia.

6 gi sng ngy 9/9/1990, i s Trung Quc n Ban i
Ngoi (ch khng n B Ngoi giao) gp Hng H trao thng
ip bo cc bn CPC s hp ngy 10/9 ti Giaccta bn
vic lp HDTTC v nhn mnh yu cu pha Vit Nam tc
ng theo hng tho thun ti Thnh . Ngay sau
BCT hp trao i v thng ip v quyt nh c ti i
Giaccta. Trong cuc hp ny BCT quyt nh t nay cc
tip xc i ngoi v mt Nh Nc u phi qua B Ngoi
Giao v phi bo co trc vi anh Thch v B Trng Quc
Phng L c Anh (?) v cch lm ca i s Trung Quc pht
l B Ngoi Giao mt cch qu l liu.

Tra ngy 9/9/1990 ti cng anh Hunh Anh Dng p my
bay qua ng Bangkok sang th Innxia theo di
cuc hp ca cc bn Campuchia bn v vic thnh lp
96/194
HDTTC. Khng c cm nang no km theo ch th c,
ch c li dn ngn gn ca Tng b th Nguyn Vn Linh l
c lp c HDTTC. Chiu ti 10/9/1990, va chn t chn
ro t sn bay v n s qun ta Giaccta, ti nhn
c mt c in thoi t s qun Trung Quc gi ti. Trng
Thanh gi in thoi n ni li cho t bit ti trc khi ri
Giaccta v cm n ti tc ng tch cc khin cho cuc
hp cc bn Campuchia ti nay t c mt s kt qu (?).
Ti tr li l ti khng dm nhn s biu dng , nu nh
cuc hp c kt qu tt th l do thin ch ca Nh Nc
Campuchia.

Ch l lc ti xung sn bay Giacc ta cng l lc cuc hp
gia cc bn CPC va b mc sau khi tho thun lp
HDTTC gm 12 thnh vin, chc ch tch cn trng v
tun ti s hp phin u Bangkok gii quyt nt vn
ch tch HDTTC. Bn Tuyn b chung ca cuc hp c ghi
Cc bn CPC chp nhn ton b vn kin khung ca P5 lm
c s gii quyt cuc xung t CPC. Ti ngh bng B
Chnh Tr bo ti sang Giaccta c th l mt tc ng sch
lc t ra vi Trung Quc l ta ang tch cc thc hin tha
thun Thnh . Cn Trng Thanh gi in cm n ti thc
ra cng l mt s v v ca Trung Quc khuyn khch ti
tip tc c gng thc hin tha thun Thnh . Nhng s
khuyn khch li c tc dng tri ngc li, lm thc tnh
ci con ngi bng bnh trong ti. T u, ti v s anh em
chuyn nghin cu vn Campuchia v quan h vi Trung
Quc trong B Ngoi giao rt khng thng vi Tha thun
Thnh v nhiu l, nay ti cng thy mnh khng th hnh
ng tri vi iu mnh cho l l phi.

Ngy 13/9/1990 ti li c trong nc ch th i thng t
Jakarta sang Bangkok theo di phin hp u tin ca SNC
. Sng 14/9/1990 B th thng trc B Ngoi Giao Thi
Kasem mi ti ti B Ngoi Giao Thi Lan ni chuyn. Ch
cu chuyn vn l vn Campuchia, Kasem hi d ti v tho
97/194
thun gia Vit Nam v Trung Quc v c ch SNC. Ti tr li
ch l nhng tin n khng cn c, khng nn tin. Tra hm
, Sok An, th trng ngoi giao Campuchia, tm n gp ti.
Anh hi kin ti v cuc hp SNC Bangkok sp ti, thi
ta nn nh th no nu i phng i a Sihanouk lm ch
tch SNC v l thnh vin th 13 ca SNC? Ti gi cn gi
vng nguyn tc hai bn ngang nhau. t thin ch, mt ln
na, ta c th nhn cho i phng thm 1 ngi nhng bn ta
cng phi thm 1 ngi (mi bn 7 ngi). Khng 12 th 14
ch khng nhn 13. Sau ti li c anh Sok An cho bit l
Kraisak, con trai Th tng Chatichai v l thnh vin trong
nhm c vn ca th tng Thi, bo anh rng ng ta c
B Ngoi Giao Thi thng bo l Vit Nam cng ng h vic
lp SNC vi 13 thnh vin do Sihanouk ng u. Ti ni vi
Sok An y l iu ba t v ti s gp Kraisak ni li.
Chiu hm khi gp Kraisak, ti ni kh thng rng:
Khng th coi ng Sihanouk l ng ch Campuchia, l vua
ng trn tt c. Vn thnh phn cng nh chc ch tch
Hi ng Dn tc Ti cao phi do ngi Campuchia quyt
nh. Vit Nam v Trung Quc khng c quyn b phiu v
vn . Sau Kraisak k li cho c Kasem. Kt qu l
cuc hp Hi ng Dn tc Ti cao Campuchia (SNC) phin
u tin ngy 17/9/1990 ti Bangkok tan v v Hunxen
khng chp nhn cng thc 6+2+2+2+1, c tuyt bu
Sihanouk lm ch tch vi t cch l thnh vin th 13 ca
HDTTC. Hn TQ gn trch nhim, hoc t nht cng l
mt phn trch nhim v tht bi cho ti.

H tun thng 9/1990, Trung Quc n Ph th tng V
Nguyn Gip thm Trung Quc v d l khai mc Vn Hi
(ASIAD) 11 vi t cch l khch mi c bit ca Chnh ph
Trung Quc (tuy nhin bo ch TQ vn a tin vic TQ mi
V Nguyn Gip l theo yu cu ca ta, d rng ngy 1/9/1990
khi tip on cp cao ta Thnh chnh GiangTrch Dn
ni s mi anh Gip d khai mc ASIAD nh mt c ch thin
ch ca h). Ngy 24/9/1990 khi tip i tng V Nguyn
98/194
Gip, Th tng L Bng c ni: Sau cuc gp cp cao
Thnh , cuc hp Jakarta kt qu tt, ra c tuyn b
lp HDTTC 13 ngi. Song n khi hp HDTTC Bangkok
th khng tt. Xin ni thng thn vi ng ch l chng ti thy
Th trng Trn Quang C c tc dng xu trong vic ny.
Khi Kasem hi c thc s gia Vit Nam v Trung Quc i
n tho thun lp SNC gm 13 ngi hay khng? Trn Quang
C p rng hon ton khng c vic , hon ton l
nhng iu di tr. Chng ti khng hiu ti sao Th trng
Trn Quang C li ni nhngli nh vy, hon ton truyn t
thng tin khng ng u. Anh Gip p: Khi v ti s hi
li v pht biu ca ng ch C. Nu c nh vy th y khng
phi l kin ca Trung ng chng ti. Ti khng bit vic
ny v ti khng ph trch cng tc ngoi giao.

Tin y ti thy cng nn ghi li mt chuyn c th gip cho
chng ta hiu thm c im ca ngi Trung Quc: sau khi
n Bc Kinh, i tng V Nguyn Gip c ngh gp mt
s tng lnh cao cp trong qun i Trung Quc nh Dng
c Ch (Dng l tng ch huy cuc chin tranh nh Vit
Nam nm 1979). Nhng Dng ni mt cch bc tc: i
no ti li gp ng ta. M ca cc cn b chin s ta cn cha
xanh c! Ngy 1/10/90 Dng cng mt s tng lnh khc
cn gi in thoi thm hi ng vin s quan binh lnh Vn
Nam, Qung Ty. Nh vn qun i L Tn Bo, tc gi cun
Vng hoa di chn ni cao vit v cuc tn cng vo Vit
Nam thng 2 nm 1979, pht biu: Xem tin L Bng tip V
Nguyn Gip m trong lng ti cm thy bt rt. Gi y
chng ta phi xem xt li xem c nn gy ra cuc chin tranh
khng? Chng nhng phn ln s quan binh lnh di n v
khng thng m ngayc mt s tng lnh cao cp cng khng
thng ni.

T liu trn y ti ly bi V Nguyn Gip thm Bc Kinh
gy chn ng ca Quan Nghip Thnh ng trn bo Tranh
Minh xut bn Hng Kng thng 11/1990. T n nay,
99/194
ti vn phn vn mi l ngi Vit Nam v ngi Trung Quc
ng l ra ai l ngi phi nh dai hn v s kin thng 2 nm
1979?

Mn n Thnh .

T sau cuc gp Thnh , yu sch chnh ca Trung Quc i
vi ta v vn CPC ch yu l i ta thc hin tha thun
Thnh , c th l tc ng vi Nng Pnh nhn SNC c 13
thnh vin v do Sihanouk lm ch tch, chp nhn vn kin
ca P5. Trung Quc thy rng vic thc hin tha thun Thnh
gp tr ngi chnh t B Ngoi Giao Vit Nam nn ch
trng chia r ni b ta cng trng trn hn. i s mi ca
Malaysia ngy 3/10/90 n cho x giao, ni vi ti l Bc
Kinh ngi ta a tin l c s khc nhau gia B Ngoi Giao
v Lnh o ng v ch trng i ngoi cho nn trong
chuyn i Thnh gp cp cao Trung Quc khng c ng
Nguyn C Thch. Sau Thnh , trong khi ta ni rng phm
vi hot ng ca s qun Trung Quc Vit Nam th pha
Trung Quc li t ra lnh nht vi B Ngoi Giao, cng kch
lnh o B Ngoi Giao Vit Nam; hn ch hot ng ca i
s ta Bc Kinh, khng sp xp i s ta tham d cc cuc L
Bng tip anh V Nguyn Gip, anh V Oanh; c cn b cp
thp tip v lm vic vi i s ta. Trung Quc mt mt khng
nh l vn Campuchia cha gii quyt th quan h Trung
Vit ch c bc i nh, mt khc thm d v tch cc tc
ng n vn nhn s v phng hng chun b i hi
VII ca ng Cng Sn Vit Nam s hp vo gia nm 1991.
T thng 3/91, ti k hp th 4 Quc hi Trung Quc kho 7,
L Bng tuyn b quan h TrungVit tan bng v c mt
s iu chnh mm do hn trong vn Campuchia. V vn
HDTTC ca Campuchia, Trung Quc khng c bm gi
con s 13, tm gc vn ch tch, ph ch tch, a ra cng
thc Sihanouk ch tr cc cuc hp SNC. T ch ch c quan
h vi 3 phi, sau cuc gp SNC Pattaya (Thi Lan), Trung
100/194
Quc chuyn sang quan h trc tip vi Nh Nc Campuchia,
mi Hunxen thm Bc Kinh trong 3 ngy (2224/7/91).
Nhng tha thun cp cao Thnh tr thnh v ngha,

Chiu ch nht 18/11/90 hp BCT v vn CPC. T sau khi 5
nc thng trc HBA tha hip v vn kin khung
(28/8/1990), cuc u tranh v vn CPC i vo giai on
cui, gay gt v quyt nh. Thay mt BNG, ti trnh by n
BCT cho kin v nguyn tc u tranh v vn kin khung
ca P5 v v vn Hi ng Dn tc Ti cao CPC. Khi ti
trnh by xong, anh Thch ngh BCT khng nh 2 im: 1)
vn HDTTC l vn ni b ca CPC, ta khng p bn
c; phi tn trng ch quyn ca bn, 2)v vn kin khung,
ta phi bc nhng im vi phm Hin chng LHQ. Nu
khng sau ny c th nh hng n vn x l Trng Sa
Ta thy r TQ v M u nht tr xo Nh Nc CPC bng
cch khc nhau

Cui cuc hp, Tng B th Linh kt lun: v SNC ta khng th
gp vi bn c Nu ni rng TQ v M nh nhau th ti
khng ng . Sau hi ngh T.., BCT s nh gi li mt s
vn lin quan n Ngoi Giao nh nhn nh v Trung
Quc th no, tuyn b hoc ni v TQ nh th no? (Nguyn
C Thch ni lun: ng nh gi li c cuc hi m
Thnh ).

D tho Hip nh ton b v CPC ngy 21/6/90 do P5 tho ra
c cc thnh vin Hi ng Dn Tc Ti Cao Campuchia
chp nhn v c bn ti cuc hp Pari ngy 23/12/1990.
Ch trng ca ta l gii php chnh tr v Campuchia, nht l
nhng vn ni b Campuchia, phi do bn t quyt nh v
chu trch nhim vi dn tc CPC. Ta ht sc gip h, gi
h trnh c nhng tht bi khng ng c, nhng ta
khng th lm thay. Nh vy ta va ht lng gip bn va
khng Vit Nam mt ln na b sa ly vo cuc u tranh
ni b ca CPC. Khng vn gii php chnh tr v CPC
101/194
li mt ln na tr thnh vn lch s trong quan h Vit
NamCampuchia.

Theo yu cu ca bn, ngy 14/1/1991, ti cng cc anh Hunh
Anh Dng, L Cng Phng, V Tin Phc, chuyn vin v gii
php Campuchia, sang Nng Pnh lm vic vi bn vi mc
ch:

a) tm hiu suy ngh v nh ca bn v gii php
Campuchia sau khi bn chp nhn vn kin khung
ca P5 ti cuc hp Giaccta 10.9.1990 v chp nhn
v c bn d tho Hip nh 26.11 ca P5 ti cuc hp
Pari 23.12.1990;
b) thuyt phc bn kin quyt tch ring cc vn ni b
thuc ch quyn Campuchia ch tho lun v gii
quyt trong SNC;
c) tha thun k hoch chun b cho vic hp li Hi ngh
quc t Pari.

Khi tip ti, anh Hunxen ni: Trong ni b Campuchia, xu
hng mnh nht l mun c mt gii php chnh tr gi c
thnh qu cch mng, khng cho Polpot quay tr li
Tnh hnh hin nay rt t nh. Tnh hnh phc tp s xy ra nu
ta chp nhn mt gii php v nguyn tc. Ch cn chp nhn
mt gii php nh vy th ni b Campuchia hn lon ri
ch cha ni l k kt. Ta gi lp trng cng nh va qua l
tt. ngh Vit Nam khng y qu nhanh tin trnh gii
php.

Nh vy, qua cc cuc gp B trng Hor Nam Hong, th
trng Dith Munty v th trng Sok An, nht l qua pht biu
ca Ch tch Hunxen chiu 16.11, c th thy c ch
trng ca bn l c ko di trng thi nh m hin ti v
nhiu yu t ch quan khch quan khc nhau, song ch yu v
trong ni b lnh o bn xu hng cha mun i vo gii
php cn rt mnh. Hunxen cho bit l theo quyt nh ca
102/194
BCT, trong cuc hp Trung ng ngy 17.1.1991, ng ta s
thng bo cho Trung ng l nm 1991 s cha c gii php.
Tuy nhin ti li c cm thy trong suy ngh cng nh trong
hnh ng lnh o CPC ang c nhiu mu thun lng tng,
cha xc nh c cho mnh mt ng li r rng mch lc,
m ch lo i ph tng bc vi nhng vn trong ni b
cng nh vi i phng.

Trong ln gp Heng Somrin H Ni ngy 24.2.1991, anh
Nguyn Vn Linh vn c p bn cn thc hin tt chnh sch
ho hp dn tc, khng nn nhn mnh vn dit chng, nn
nhn HDTTC gm 13 thnh vin v Sihanouk lm ch tch.
Heng Somrin v ni li vi B Chnh tr ng CPC th tt c
u bn khon v ngi rng Heng Somrin khng tho ting Vit
nn nghe c th sai st.

Thc ra, nh Hunxen ni vi anh Ng in, khi nghe Heng
Somrin ni li nhng kin ca anh Linh, BCT Campuchia rt
lo v thy Vit Nam khc Campuchia nhiu qu. Ngy 13/3/91
Hunxen ni vi anh Thch: C th b sch lc phn ho
Khme , nhng dt khot khng th b vn dit chng.
Nu b s c 3 mi nguy him: s mt con bi mc c trong
m phn ngay t u; mt li th trong tng tuyn c; k th
s c li trong vic vu co Vit Nam l mi chuyn xy ra 12
nm qua u do Vit Nam gy ra c. S lng thnh vin
HDTTC c th l 12 hoc 14, khng th chp nhn con s
13, sn sng cho Sihanouk lm ch tch, Hunxen lm ph,
khng i chc ch tch lun phin hay ng ch tch na.

Trong cch lm ny ca ta cho thy ta ch quan tm n iu
m ta cho l c li ch i vi ta m thiu cn nhc xem iu
c ph hp vi li ch ca bn khng. Cch lm tt yu
s nh hng xu n quan h gn b lu nay gia ta vi Nng
Pnh.

u nm 1991, BCT c cuc hp ti T78 Thnh ph HCM
103/194
(2425/1/91) bn v vn Campuchia. Ti trnh by ch
trng tch hai mt quc t vi mt ni b ca gii php CPC,
ng thi bo co kin ca Hunxen cho bit l B chnh tr
CPC quyt nh khng i vo gii php trong nm 1991. BCT
quyt nh cn thm d kh nng hp BCT 3 nc hng
CPC i vo gii php, hp c tnh cht trao i, gi ch
khng quyt nh. Ta khng p bn, ng thi phi t c
thin ch, trnh mi vic lm ta b c lp.

Nhn dp ny, ti ng vi anh Thch l ti mun rt khi
Trung ng kho ti. Anh Thch t khng tn thnh. n
thng 2/91, khi c cuc bn i biu cc tnh i d i hi
VII, ti gi th cho anh Nguyn c Tm, trng ban T
chc Trung ng, xin rt khi danh sch d i hi VII. Lc
ny tinh thn ti c phn mt mi v nhng s vic trong
thi gian qua. Nhng yu cu ca ti khng c p ng.
Thng 6/1991, ti vn c giy i d i hi ng vi t cch
i biu tnh Sn La ti tip tc tham gia T.. kho VII.

Tnh hnh bt ng kin trong BCT cng n gn i hi
cng bc l gay gt. Ngy 13/4/1991, trong cuc hp BCT bn
v tnh hnh th gii v ng li i ngoi chun b bo
co chnh tr ti i hi, sau khi anh Thch bo co v Tnh
hnh th gii v chin lc i ngoi ca ng v Nh nc
ta, L c Anh gii thiu i t Ln, cn b Cc II B Quc
Phng, trnh by v tnh hnh th gii v mu quc.
Nghe xong, TBT Nguyn Vn Linh pht biu: Ch quan ti
ngh gia bn trnh by sng nay (ca B Ngoi giao) v bn
trnh by tnh hnh qun s chiu nay (ca B Quc phng) c
nhiu ch khc nhau. Mun tho lun ch trng th phi tho
lun tnh hnh trc, nhng cch nh gi tnh hnh cn khc
nhau. C vn Phm Vn ng: Ni khi hi lc ny tht khng
phi l. Chng ta cn c gng lm vic ng lng tm,
nghim chnh, ng trch nhim ca mnh. B Chnh tr
giao cho 3 ng ch ph trch 3 ngnh lm nhng li cha
lm. L c Anh: BCT nn nghe tnh hnh nhiu mt, ngay
104/194
trong nc chng ta cng nh gi khc nhau. Cn c vo
nh gi chung, mi ngnh c n ring, khng lm chung
c. Nguyn C Thch ng ngnh tho lun i ti nht
tr v tnh hnh, cn cng tc th mi ngnh lm.

Trn tinh thn , ngy 2/5/1991, c cuc hp gia Ngoi
giao, An ninh v Quc phng thng nht nhn nh tnh
hnh th gii. D hp v pha Quc phng c L c Anh,
Trn Vn Quang, i t Ln (Ln tht); B Ni v c Mai Ch
Th; Ngoi giao c Nguyn C Thch v 4 th trng. Cn c
3 ph ban i ngoi (Nguyn Th Bnh, Trnh Ngc Thi,
Nguyn Quang To). Thu hoch ca cuc hp kh ngho nn,
khng em li c s nht tr trong nhn nh tnh hnh, ch
nht tr c my im l lun chung chung.

Ch cn mt thng n ngy hp i hi VII. BCT hp lin
gn 3 ngy (15, 16 v 17/5/1991) tho lun bn d tho
Bo co v tnh hnh th gii v vic thc hin ng li i
ngoi ca i hi VI v phng hng ti. BCT c mt ng
. Theo di cuc hp gh d thnh (s d thnh lc u c
10 ngi, t chiu 16/5 khi i vo kim im vic thc hin
cc Ngh quyt v i ngoi ca i hi VI th s d thnh thu
hp li ch cn c Hng H, Hong Bch Sn, inh Nho Lim
v ti) t u n cui, ti cm nhn r s u tranh gia hai
quan im v mt quc t, nht l khi i vo phn kim im
thc hin ng li i ngoi, ni n vn CPC v quan h
vi Trung Quc. Bn d tho bo co ca B ngoi giao c nu
c mt s vic lm khng ng vi cc Ngh quyt ca B
Chnh tr, thi i vi Trung Quc c s thay i qua 2
giai on (trc v sau nm 1989) tri vi Ngh quyt 13,
mt s vic lm khng ng vi cc Ngh quyt ca B Chnh
tr v vn Campuchia, gia ta v bn Lo bc l s
khc nhau r rt v i ngoi, ta lng tng, thiu bnh tnh
trc cuc khng hong chnh tr ng u v Lin X
b l c hi ci thin vi ASEAN (khi Thi Lan mi Th
tng Mi sang thm, nhng anh Mi ni phi i Lin
105/194
X, i n ri mi i Thi), lm ny sinh tranh ci kh
cng, c bit khi bn n ng sai trong chuyn gp cp cao
TQ Thnh thng 9/1990 v vn chng dit chng v
gii php .

Anh V Ch Cng: V TQ rt phc tp BCT nh gi TQ
c hai mt XHCN v b quyn. V XHCN cng cn thy l
trong nhy nhy Kh khn l cha bnh thng ho quan
h H a ra 5 tr ngi, c ci hng trm nm khng gii
quyt ni. V d nh Lin bang ng Dng, h bit ta khng
c song c nu ln ct chia r v ginh ly Lo v
Campuchia, gt ta ra Chuyn gii php l khng
c, v nh vy th c ngha l TQ s i vi ta chng M trong
lc ch trng ca h l tranh th khoa hc k thut ca
phng Ty hin i ho, cn g l TQ na?

Ti cuc hp, Nguyn c Tm cn ni: Cha lm d tho
Ngh quyt ngay c v qua tho lun thy kin B Chnh tr
cn khc nhau v nh gi ng thnh tch, ng bnth, i
sch i hi n ni, sau i hi khng cn B Chnh tr ny
na, tuy mt s ng ch cn li Mc d vy, Nguyn
Thanh Bnh, ch tr cuc hp, vn kt lun lm d tho Ngh
quyt v i ngoi.

Nhng vn v tnh hnh quc t v chnh sch i ngoi
cn c tranh lun

1. V tnh hnh quc t: do tc ng ca cch mng
KHKT, khong cch giu ngho gia cc quc gia
ngy cng ln. Thch thc ln nht ca nc ta l nguy
c tt hu v kinh t, yu t quyt nh trong sc mnh
tng hp ca quc gia hin nay ch yu l kinh t.

A. c tranh lun: nguy c din bin ho bnh
hn thch thc tt hu v kinh t. T c
106/194
kin cho cc quc gia l sc mnh an ninh
quc phng l ch yu ch khng phi ch
yu l sc mnh kinh tx hi bn trong
mi nc.
B. v mu thun thi i: nhiu kin cho rng
nhng bin i ln trong cc din th gii
lm thay i th t quan trng ca cc
mu thun ln, mu thun chnh chi phi
quan h quc t ngy nay khng cn l mu
thun ngTy m l mu thun TyTy.
Nhng c kin cho mu thun ngTy
vn quan trng.
C. v tp hp lc lng: kin chung ch
trng a dng ho quan h. Nhng cn
tranh lun l tp hp lc lng theo thc
h hay theo li ch dn tc; hoc a dng
ha nhng nhn thc h, cn tm ng
minh chin lc.

2. V v chnh sch ca cc nc ln v ASEAN:

M: v cu hi Cc din th gii mi to cho M thi c hay
thch thc? (M mnh ln hay yu i)

- C kin cho rng M ang tranh th li th thit
lp trt t mt cc do M chi phi, kin khc cho
rng ang hnh thnh trt t a cc, a trung
tm, hay trt t th gii ang trong qu trnh hnh
thnh, ang c s cn bng gia cc nc ln.
- Mc tiu chin lc ton cu ca M l xo sch cc
nc XHCN cn li hay l kim ch cc trung tm
kinh t t bn khc?
- L gii hin tng cc nc khu vc mong mun
M tip tc c mt s gip n nh khu vc, cn VN
cho M l mi e da nguy him nht.

107/194
TQ:
- V sao cc nc khu vc u lo ngi TQ, cn VN t
hy vng vo TQ (ng minh chin lc)?
- Mt bnh trng b quyn ca TQ l chnh hay mt
XHCN l chnh? thc cht ca ch ngha x hi
mang mu sc TQ?
- V quan h MTQ (lin quan n VN):
- D lun chung: M lo kim ch TQ Chu Thi
Bnh Dng v mong VN gp vo . Nhng c
kin cho M v TQ tho hip bt li cho VN. V M
t u tin quan h vi TQ cao hn nn M sn sng
th VN cho u tin .
- nh gi v ASEAN:
- C kin cho ASEAN l t chc c ting ni, c
sc sng, bit li dng mu thun cc nc ln li
ch quc gia, v li ch nhm nc khu vc mnh.
VN cn sm gia nhp t chc ny.

3. V chin lc i ngoi ca ta:

- V th ca VN c g khc trc?
- e da chnh i vi an ninh v pht trin ca ta nay
l g? Nguy c tt hu v kinh t hay nguy c din
bin ho bnh l e da chnh?
- Bin php i ph vi e da v thc hin mc tiu
ca ta? (ng minh chin lc, quan h c
bit).
- Tp trung pht trin kinh t c phi l li thot duy
nht cng c n nh, ra khi khng hong kinh
tx hi trong nc v nng cao v th v vai tr
nc ta trn quc t, i ph din bin ho bnh c
kt qu hay khng? Ta t u tin cao nht cho
pht trin kinh t hay cha?
- Trong thc t i ngoi, thng c s lng tng
ngp ngng v u tin trong cc mi quan h sau:
o gia pht trin kinh t v bo m an ninh chnh
108/194
tr (gia nguy c tt hu v kinh t v nguy c
chch hng XHCN, nguy c b din bin ho
bnh).
o li ch dn tc v ngha v quc t. Tp hp lc
lng v phn bit bnth theo quan im
thc h hay theo li ch dn tc.
o c lp ch qun v hp tc quc t. Ho nhp
cng ng th gii.(2/1995)

i hi VII v ci gi phi tr cho vic bnh thng ho
quan h vi Trung Quc.

T 17 n 27/6/1991 CS VN hp i hi ln th 7 a li
nhiu thay i quan trng v nhn s: Mi thay Nguyn
Vn Linh lm tng b th; L c Anh nay nghim nhin gi
v tr th 2 trong ng, y vin thng trc B Chnh tr kim
b th trung ng ph trch c 3 khi quc phngan ninh
ngoi giao; V Vn Kit c gii thiu vi Nh Nc c lm
Ch tch Hi ng B trng; o Duy Tng thng trc Ban
b th. B ba Mi, L c Anh, o Duy Tng nm b
phn thng trc ca B Chnh tr v ca Ban B th. i
tng V Nguyn Gip b gt ra khi chc y vin Trung
ng. Cn Nguyn C Thch b bt ra khi B Chnh tr v
chun b thi chc b trng B Ngoi giao (Thc ra nhng
thay i v nhn s trong B Chnh tr c quyt nh t
thng 5 v Trung Quc bit). D lun quc t xn sao cho
rng Nguyn C Thch l vt t thn trong vic Vit Nam
bnh thng ho quan h vi Trung Quc. Ti ngh rng
mi ch l mt cch ni n gin v vn khng ch l bnh
thng ho quan h m l ph thuc ho quan h.

Trc ht vn t ra l ai s thay anh Thch gi chc b
trng ngoi giao? T u thng 7, ti nhiu ln c triu
tp ln gp TBT Mi v Trng ban T chc trung ng
L Phc Th (ngi thay Nguyn c Tm), c thng
109/194
bo v thng v d nh a ti lm b trng ngoi giao.
Sng ngy 10/7/91, thy ti t chi, Mi hiu lm
tng ti khng nhn v cha c vo B Chnh tr nh Bi
Thin Ng (ngi thay Mai Ch Th lm b trng b Ni V)
nn ha s gii quyt chuyn sau. Ti ni ch v l do sc
kho m ti khng nhn. 45 nm nay ti lin tc cng tc, c
gng lm tt cc cng vic c giao, khng t nan. Song ln
ny khng th nhn. Ti ch c nguyn vng l lm nt cng
vic th trng ngoi giao. ngh cc anh quyt nh theo
phng n chng ti ngh ngy hm qua: c anh V Oanh
hay anh V Khoan. Nhn y ti xin phn nh t tng chung
ca anh em cn b nhn vin B Ngoi giao l c s i x
cha cng bng vi Ngoi giao.

V sao ti c ngi ta chn thay Nguyn C Thch tuy
bit r ti ng quan im chnh tr vi anh Thch? Ti ngh c
2 l do: mt l che y ngha chnh tr ca vic sa thi
Nguyn C Thch; hai l c ch mi v i ngoi sau i hi
VII c kh nng v hiu ho hon ton mi ch trng v hnh
ng sai khc vi quan im ca my v trong Ban Thng
Trc BCT mi.

Mi vn quan trng v i ngoi ca Nh Nc u do
Hng H, b th T.. Ph trch i ngoi, di s ch o trc
tip ca L c Anh v tt nhin c s tn thng ca TBT
Mi, quyt nh. Nhng phn cng vic xa nay vn do
B Ngoi giao m nhim nay u do Hng H v Ban i
Ngoi ch tr. Mt th d in hnh v v c nhn h sn
sng b qua danh d v quc th: ngy 5/8/91, gia cuc hp
Hi ng b trng, Hng H tuyn b: T nay trong quan h
vi Trung Quc cc ngnh c tp trung ch anh Trng c
Duy (i s TQ), khng cn qua s qun Vit Nam Bc
Kinh. (L c Anh cho bit khi TQ, Ban i Ngoi TQ
Chu Lng c ngh: v l do k thut (?) quan h gia hai
ng xin lm qua Trng c Duy). Hm sau, Hng H vi t
cch trng ban i ngoi tip i s CPC Ouch Borith,
110/194
thng bo: Theo s phn cng ca B Chnh tr VN, t nay
ng ch L c Anh v /c Hng H s ph trch tho lun
gii php CPC v cc vn lin quan. Nu lnh o CPC
mun bn cc vn trn th ngh quan h v tho lun trc
tip vi 2 ng ch .

Sau khi ti c min, c mt cuc vn ng kh si ni v
chc b trng ngoi giao. Nhng tn tui nh V Oanh, Hng
H, Hong Bch Sn, Nguyn Dy Nin, V Khoan c ni
ti. Cui cng, Nguyn Mnh Cm (lc ang l i s ta
Lin X) c chn, mc d khi anh cn rt lng l.

Ngy 9/7/91, va c bn lm tng b th, Mi gp i
s TQ Trng c Duy t mun c c phi vin i Bc
Kinh thng bo v i hi VII v trao i v quan h gia
hai nc. Trc t ngyngy 11/6/91B Ngoi Giao ta
cng gp i s Trung Quc ngh m li m phn cp
th trng ngoi giao hai nc. Ngy 17/7, Trung Quc tr li
ng gp cp th trng Bc Kinh t 5/8 n 10/8. Hai
ngy sau, Trung Quc tr li ng vic ta c c phi vin
gp lnh o Trung Quc, nhng li sp xp sau cuc gp c
phi vin trc cuc gp th trng ngoi giao. Vic lm trn
cho thy mt mt Trung Quc mun gp ta c hai cp, mt
khc mun dng nhng tha thun vi cp c phi vin p
ta trong cuc gp cp th trng ngoi giao. cao cng
vic ny, pha Trung Quc ngh thay ch c phi vin
thnh on i din c bit ca Ban chp hnh Trung ng
ng cng sn Vit Nam tuy on ch c 2 thnh vin l L
c Anh v Hng H. Hng H lc l b th T.. ph trch
i ngoi. Ph t on l Trnh Ngc Thi, ph ban i ngoi
ca ng. Ti nh khi B Ngoi Giao c ngh c mt
th trng ngoi giao l y vin Trung ng i vi on
nm tnh hnh vn dng vo cuc m phn cp th trng
ngoi giao ngay sau , nhng ngh khng c chp nhn.
i s Vit Nam ti Trung Quc ng Nghim Honh cng
khng c tham d cc hot ng ca on, trong khi i
111/194
s Trung Quc ti Vit Nam, Trng c Duy, li c mt trong
mi hot ng chnh thc ca on ti Trung Quc.

Ngy 28/7/91, on n Bc Kinh v trong my ngy sau
gp Kiu Thch, L Bng, Giang Trch Dn thng bo kh
chi tit v i hi VII (nhng kin khc nhau, qu trnh tho
lun, tranh lun v vic biu quyt nhng vn quan trng
trong i hi; v c cu nhn s ca Ban Chp hnh Trung
ng) Giang Trch Dn v L Bng t ra quan tm n vic
Vit Nam s c ngoi trng mi (thay Nguyn C Thch)
trong k hp Quc hi thng 8/1991. Giang t hi lng T
y lng mnh, ti ht sc hoan nghnh kt qu i hi VII ca
cc ng ch Vit Nam.

c bit mc d chuyn i c mc ch gp lnh o Trung
Quc thng bo v i hi VII v bn quan h hai nc, nhng
L c Anh v Hng H ch ng xin gp T n Tn ti 2
ln, chiu 29/7/ v ti 31/7 t li (?). M u cuc gp chiu
29/7, L c Anh ni: Nm ngoi khi ng ch T n Tn
sang Vit Nam xy ra mt s trc trc khng hay lm do
pha chng ti gy ra (!) ng ch Nguyn Vn Linh v chng
ti khi bit vic ny, chng ti khng vui lm. Hm nay gp
ng ch, ti ni tnh cm ca ng ch Nguyn Vn Linh,
Mi v ca ti Tnh hnh trc trc trong quan h l mt
vic au lng, nht l gia nhng ngi cng sn. Khc nhc
c qua ri, mong cc ng ch yn tm. Cn T th cng
mn dp ny than phin v i s ng Nghim Honh:
Mt nm nay ng ch y khng gp ti, tr khi gp cc
cuc chiu i. y l ln u tin ti gp ng ch Honh k
t thng 6 nm ngoi (s thc l pha Trung Quc c
thnh kin vi anh Honh t trong cuc m phn thng
6/1990 H Ni). T khng qun nhc n iu kin khng
th thiu c th bnh thng ho quan h vi Vit Nam: Ti
rt hoan nghnh ng ch L c Anh v ng ch Hng H l
t nay khng ni dit chng na. Khi v H Ni nu gp
Campuchia ngh cc ng ch cng ni ny Nu cc
112/194
ng ch lnh o Vit Nam sang Trung Quc m ci ui
Campuchia vn cn th chng ti kh ni vi nhn dn. Mong
vn Campuchia c gii quyt th khi bnh thng ho
quan h vi chng ti c th n ni vi nhn dn Trung Quc
v nhn dn th gii.

dn ng cho cuc gp cp th trng Bc Kinh thng
8/1991, ti 31/7 Hng H vn bo vi T n Tn: ng ch
L c Anh v ti s lm vic trc tip vi th trng Nguyn
Dy Nin (ngi c ch nh i m phn vi Trung Quc ch
v cha c tin s vi Trung Quc) trc khi ng ch y i
Trung Quc. Chng ti phi bo co vi B Chnh tr c
kin ch o khng nhng c v ni dung m c v tinh thn
v thi lm vic. Tinh thn ca chng ti l phn u lm
cho cuc gp thnh cng. Sau khi cam kt t nay khng
ni n vn dit chng na, Hng H hi T: Ti mun
hi ng ch ngoi vn dit chng, cn hai vn gai gc l
vn qun i cc bn Campuchia v vai tr Lin Hip Quc
th phng hng gii quyt nn th no, chng ti c th
gp phn lm cho cuc gp th trng VitTrung Bc Kinh
sp ti t kt qu tt. Xin kin i phng v hng gii
quyt vn m phn trc khi m phn, tht l chuyn c
mt khng hai trong lch s ngoi giao!

Sau khi Trung Quc v, ngy 4/8/1991, L c Anh v Hng
H gp ti v Nguyn Dy Nin ti Vn phng Trung ng
ng chun b cho Nin i m phn vi Trung Quc. Sau
khi anh Nin c bn n ca B Ngoi giao, ti ni: Anh
Honh (i s ta TQ) va in v, pha TQ thng bo c 3
bui lm vic nhng h ni c th lm mt bui l xong. Chc
chn T n Tn s a vn bn buc chng ta phi tho
thun. Nu ta nhn, h s x ra cho cc nc PS, ASEAN v
bn CPC. Ta s b vo th phn bi ng minh, phn bi bn
b. Nu ta i sa vn bn ca TQ th s khng ra c vn
bn, s tht bi. Chng ti xem li bin bn thy TQ gn rt
cht vn CPC, vi vic bnh thng ho quan h, vn coi
113/194
CPC l iu kin. TQ rt khn, khi gp cp cao ch tp trung
vo vn quan h hai nc, cn ci xng li. Gm ci
xng ny, chng ta phi gii quyt vn c tnh nguyn tc.
Ta quyt tm bnh thng ho vi TQ nhng khng c ph
quan h vi CPC v khng c th gii thy anh Vit Nam
l ngi tro tr. Bit ti qu gai gc, khng chu chp nhn
tha hip v nguyn tc vi TQ, L c Anh v Hng H
ch ni chung chung v chuyn i Bc Kinh va qua. Hng H
ni: Tinh thn ti nm c l Trng c Duy v T n
Tn u lo cuc gp th trng tht bi. Khng bit ng ch
th trng no gp ti c nm c tinh thn ny khng? Ti
lin bo: Nh vy cng r l h c yu cu cao nn h s ta
khng th chp nhn c, Hng H: Ti hiu h mun
bnh thng ho quan h l chnh nn h lo. Ti p: V mt
ny th phi ni l Vit Nam lo hn v Vit Nam mun bnh
thng ha quan h vi TQ hn. Vo cui bui hp, Hng H
ni: Chuyn i ca anh Nin l thun li, sau chuyn i ca
anh L c Anh. Anh Nin cng l nhn vt mi, khng c
tin s. Khi nhc n thng 6/90 h rt cay c. L c Anh
thm vo: Sau thng 6/90 li c pht biu vi bo ch ca hai
bn nn cng tch t thm, gng thm. ( ni n ln m phn
thng 6/90 gia ti v T n Tn). V n chiu, khi hp
Thng trc B Chnh tr bn v vic m phn vi TQ, h
triu tp anh Nin, khng triu tp ti.

c bit trong cuc hp ny TBT Mi khng nh l
khng nn v vn Campuchia m cn tr vic bnh thng
ho quan h ca ta vi Trung Quc. V vn CPC, h ch th
cho Nin tha thun vi pha TQ:

a) khng ni vn dit chng. L c Anh ni phi dt
khot thi vn dit chng. V TBT Mi nhn
thm: Nu ni vn dit chng tc l ng minh vi
M chng Trung Quc (!)
b) nng cao vai tr HDTTC, h thp vai tr LHQ.
c) gim qun cc bn CPC 50%.
114/194

m bo cuc m phn khng i chch khi qu o
dn xp trc vi Trung Quc, Hng H cn Trnh Ngc
Phi, ph ban i ngoi, li Bc Kinh tham gia on m
phn, thc cht gim st Nguyn Dy Nin theo ng nhng
iu h tho thun trc vi Trung Quc. Ngy 10/8/1991,
sau khi ci gi l cuc m phn ny t kt qu ng Trung
Quc (hoan nghnh Sihanouk gi chc ch tch HDTTC, ng
h vn kin khung ca LHQ v gii php CPC ) vo ng
ngy Quc Hi Vit Nam thng qua vic b nhim Nguyn
Mnh Cm thay Nguyn C Thch lm b trng Ngoi Giao.
Ngoi trng Trung Quc Tin K Tham nhn tip Nguyn Dy
Nin v ng li mi ban ngoi trng Nguyn Mnh Cm ngy
10/9/1991 thm Trung Quc chun b cho cuc gp cp cao
TrungVit Bc Kinh.

Ta d kin sau cuc m phn Bc Kinh s sang Nng
Pnh thng bo cho bn CPC, nhng ti 18/8/1991 Hng H
gi in ch th: Theo kin ng ch L c Anh, anh Nin
khng phi i CPC thng bo vi bn na v cng khng
thng bo cho bt c ai v cuc m phn Bc Kinh va qua
(mc d pha TQ thng bo cho cc nc ASEAN v cc
nc phng Ty ri). V cn ni thm: T nay tr i, trn
giy trng mc en ng ghi ca Trung Quc na (?) v
vn ny BCT nm ri.

Ni chung, t sau i hi VII, tin trnh bnh thng ho quan
h Vit NamTrung Quc nh c my c tra du y ,
din bin chn chu theo trnh t nh. Ngy 5 n 10/11/91,
sau khi Hip nh v Campuchia c k kt Pari, TBT
Mi v Th tng V Vn Kit thm chnh thc CHND
Trung Hoa hon thnh vic bnh thng ho mi quan h b
trc trc ln t thng 2/1979. Nhng trong khi lnh o ta m
k vng cng TQ bo v x hi ch ngha chng quc th
h xc nh quan h vi ta l thn nhi bt cn, s nhi bt
vin, tranh nhi bt u (thn nhng khng gn, s nhng
115/194
khng xa, u tranh nhng khng nh nhau). TQ ni th song
lun lun ly th nc ln ln chim lnh th lnh hi ta, v
him c nht l khng ngng tc ng vo ni b ta.

Hip 2 ca Hi ngh quc t v Campuchia.

Vi tin trin nhanh chng qua cc cuc hp SNC ti
Jakarta (6/91), Bc Kinh, Pattaya (Thi Lan) v Nu c
(9/91), 5 nc thng trc Hi ng Bo An quyt tm quyt
nhanh gn vn Campuchia lm gii quyt cc cuc xung
t khu vc khc, c bit l Trung ng. C Lin X ln
Trung Quc u c li ch ng tnh vi phng Tych yu
l Mgt nt nhng vng mc cui cng trong vic thng
qua cc vn bn d tho Hip nh 28/11/1990 ca P5.

Cui thng 9/1991, ti dn u on i biu nc ta i Nu
c d kho hp th 46 i hi ng Lin Hip Quc. Khc
vi nm 1988, khi ti i din Vit Nam d i hi ng Lin
Hip Quc kho th 43, ln ny vn CPC i st n gii
php. Trong thi gian Nu c, ti tranh th tip xc vi
anh Hunxen hp SNC tm hiu thi bn i vi d
tho Hip nh. Ti c bit ngy 21/9/91, Nh Nc
Campuchia cui cng cng bung th rt nhanh tt c cc
im yu cu sa d tho Hip nh. Nh vy, ch cn li mt
mnh Vit Nam l nc duy nht i b sung d tho v 4 im
lin quan n Vit Nam. Ti vi thng bo tnh hnh ny v
nc nh sm c quyt sch thch ng cho on i biu ta
i d Hi ngh quc t Pari v Campuchia. Ngy 13/10/1991
b phn thng trc v sau cc ng ch khc trong BCT
thng qua ch trng Vit Nam tham gia k kt Hip nh vi
2 phng n u tranh v 4 im b sung ca ta. Sng 14/10,
anh V Vn Kit gp ti Vn phng Hi ng b trng
cho kin v 2 vn bn do B Ngoi Giao chun b cho
cuc hp v vn Campuchia Pari . Sau khi nghe ti trnh
by, anh Kit tn thnh T trnh BCT v phng n u tranh
116/194
ca ta ti Hi ngh quc t Pari, v gp nn sa li 2 ch
trong bn d tho Tuyn b Chnh ph.

Ngy 16/10, trn ng i Pari, ti c in ca B bo cho
bit c Levitte, th trng ngoi giao Php v T n Tn, lc
ny l th trng ngoi giao, u mun gp ti sm, trc
ngy hp U ban Phi hp ca Hi ngh. Trn c s phn on
l c hai u mun gp thng lng v thc y Vit Nam
rt cc yu cu sa i d tho Hip nh bo m cho cuc
hp U ban Phi hp khi gp trc tr, ti quyt nh gp
Levitte trc, sau mi gp T. Suy ngh ca ti l: Php l
nc ng ch tch ng cai hi ngh, rt mun hi ngh t kt
qu, cao c vai tr Php trn quc t, ng thi gp Php
trc s t c thin ch v tnh c lp ca ta, nu gp Trung
Quc trc gp Php sau th s chu ting b sc p ca Trung
Quc m phi nhng b.

Ngy 18/10, ngay sau khi n Pari, ti gp Levitte tho
lun. ng nh phn on, Php tha thit mong Vit Nam
c thi mm do i vi d tho Hip nh. Cui cng,
t thin ch, ti tha thun vi Php v cch lm nh sau:
trong bo co ca Tng th k LHQ trc Hi ng Bo an s
c gii thch nhng im m Vit Nam yu cu lm r. V
ngay trong cuc hp UB phi hp ngy 21/10/91, trong bn
trnh by ca Ph tng th k LHQ Ahmed Rafeuddin cng
phi nu y gii thch ny, ng thi Levitte nhn danh ch
tch U ban s tuyn b hoan nghnh thin ch hp tc ca Vit
Nam thi khng a cc b sung d tho Hip nh na v
c nhng gii thch thch ng ca Ph tng th k Lin
Hip Quc. Ti cng tha thun vi Levitte s c cuc gp tay
ba vi Ahmed tho thun cui cng.

Hm sau, ti gp Th trng ngoi giao Trung Quc T n
Tn. T cng c mc ch thu phc ta thi khng a cc yu
cu b sung na, ni nu Vit Nam a b sung th cc nc
khc i b sung cn bng li. M s i hon vic k kt
117/194
v trch nhim cho Vit Nam.

Ngy 20/10/1991, nh tha thun vi Php, ngay sau khi
Ph tng th k Lin Hip Quc n Pari, c cuc hp tay
ba gia Vit Nam, Php, v Ph tng th k Lin Hip Quc
Ahmed tho thun cch lm nh ta bn vi Php hm 18/10
v cho tr l ca ng ta ghi li cc cu ch yu cu ni r khi
ng gii thch v my im b sung ca ta. Nh vy, thc cht
l vt mc yu cu ca ta, nhng gi cao gi, ti ni s
b tha thun nh vy, song ti cn phi xin ch th H Ni:
khng nh li trong sng 21/10 trc khi bt u hp U ban
Phi hp.

Sng 21/10/1991, khi on Vit Nam n Trung tm Hi ngh
quc t Klber, c mt on ca on Trung Quc ra mi ti
gp T n Tn c vic gp cn trao i trc khi hp. T yu
cu ring ti ni chuyn bng ting Tu khng qua phin dch,
cho bit M nh a b sung vo Hip nh mt on ln n
dit chng v yu cu ti cho bit kin. Ti tr li: chuyn
ny by gi ch yu l vn ca ngi Campuchia, nn
cc bn Campuchia c kin. Cn quan im ca Vit Nam l
n nay khng nn bt c mt vn no gy tr ngi cho
vic k kt. T xem ra hi lng v cch t thi ca ta. Nhng
cui cng hnh nh c s tha hip gia M v Trung Quc,
M rt b t dit chng trong on b sung v ch ni chung
chung v nhn quyn v cc quyn t do c bn ca
Campuchia cn c cc nc tn trng.

Sau tin hnh phin hp th 8 ca U ban Phi hp ca
Hi ngh quc t Pari (PICC
84
) thng qua ln cui cc vn
kin a ra Hi ngh cp b trng. S vic din ra hon
thnh ng nh tho thun gia ta vi Php v Tng th k
LHQ. Sau li khai mc ca hai ng ch tch Php v
Innxia, Ph tng th k Lin Hip Quc Ahmed c bn

84
1991 Paris International Conference on Cambodia
118/194
trnh by tnh hnh chun b trong vic thi hnh Hip nh s
c k kt v c y nhng li gii thch v 4 im m ta
yu cu h (vic a tr li hay a qun ca bt c nc
ngoi no vo Campuchia s l vi phm Hip nh; thng tin
cn cung cp cho UNTAC ch lin quan n cc lc lng
nc ngoi cn c mt Campuchia khi k kt Hip nh ny;
s c mt ca s quan lin lc UNTAC th Vit Nam, Lo
v Thi Lan khng c hm m rng quyn hn UNTAC sang
cc nc lng ging ca Campuchia phi tn trng y
ch quyn ca cc nc ny). p li, ti pht biu hoan
nghnh v ghi nhn nhng li gii thch ca Ph tng th k
Lin Hip Quc, Levitte, ng ch tch cuc hp, biu th cm
n Vit Nam, thin ch hp tc.

Kt qu c 4 vn kin k kt u c nht tr thng qua
trong UB Phi hp, khng tranh ci no v thc cht c, k c
nhng vn ta d phng nh vn t binh, Vit kiu
Campuchia, bin gii Vit NamCampuchia... u khng c
on no nu ra. Gi y ch cn l cc vic k kt Hip nh
ca anh Nguyn Mnh Cm ti 23/10/1991.

Sng 22/10/1991, i RFI
85
(Php) xin gp ti v t cu
hi: ng ti Pari vi t cch i din ca Vit Nam tham d
Hi ngh ho bnh v Campuchia, v hm qua ng tham gia
thng qua vn bn cui cng ca Hip nh ho bnh. Trc ht
xin ng cho bit cm tng v vic k kt vn bn ny, khi m
sau mi my nm chin tranh c lit, nay Campuchia c
ho bnh thc s? Cu tr li ca ti lc l: Cm tng ca
ti i vi vic mt hai ngy na s k kt Hip nh ho bnh
v Campuchia l cm tng ca mt ngi sau nhiu ngy
lun rng leo ni ti c qung ng rng ri thnh thi,
v cng l cm tng ca mt ngi qua nhiu ngy i trn sa
mc sp n trm ngh. Tt nhin y khng phi l trm ngh
cui cng, m l ngh tip tc mt chng ng mi vi

85
Radio France Internationale
119/194
nhng th thch mi, nhng chc chn c nhiu iu ha hn
tt p hn.

Kt thc mt chng ng nhng lch s cha sang trang

Sau 12 nm dng d, i vi chng ta, vn Campuchia coi
nh kt thc v tr thnh mt h s ca b phn lu tr
trong B Ngoi Giao Vit Nam. Nhng nhng bi hc ca 12
nm y vn cn , vn cn c nhiu tnh cht thi s, nht l
bi hc v chnh sch v thi c x vi cc nc ln.

Tip sau vic vn Campuchia c gii quyt l vic thc
hin bnh thng ho quan h vi Trung Quc. Theo tha
thun gia hai bn, ngy 5.11.1991, tng b th Mi v
th tng V Vn Kit c cuc i thm chnh thc nc
CHND Trung Hoa, nh du s bnh thng ho quan h gia
hai nc. Quan h VitTrung tun th cc nguyn tc tn
trng ch quyn v ton vn lnh th ca nhau, khng xm
phm ln nhau, khng can thip vo cng vic ni b ca
nhau Quan h VitTrung khng phi l quan h ng minh,
khng tr li quan h nhng nm 5060

Tuy nhin sau khi bnh thng ho quan h, li dn dp din ra
nhng s kin xu trn nhiu mt quan h gia hai nc, tp
trung gay gt nht l cc vn lin quan n lnh th trn b
vng bin gii (H Giang thng 2, 3, 4/92; v ni li ng xe
la Lin vn ng ng, Lng Sn thng 12/91, 4, 5/92; Lc
Lm, Qung Ninh thng 5/92) v tranh chp bin o m nh
cao l v Trung Quc cng khai ho vic k kt hp ng thm
d khai thc du kh vi Cng ty Nng lng M Crestone ti
mt vng rng ln trn thm lc a ca Vit Nam (bi T
Chnh).

V sao Trung Quc tng cng ln p ta vo thi im ny? V
Trung Quc cho rng tnh hnh lc ang thun li cho h
120/194
tranh th gp rt thc hin yu cu tng th v lc (xy dng
hi qun nhanh, n th bom 1000kilotons, thi hnh chin lc
bin gii mm) nhm to cho mnh mt v th bt li so
vi M v cc nc ln khc, trong c gp rt bin
bin Nam Trung Hoa thnh vng bin c chim ca Trung
Quc, t khng ch ton b vng ng Nam :

1. Trt t th gii c khng cn, trt t th gii mi cha
hnh thnh. Cc i th chnh ca Trung Quc Chu
Thi Bnh Dng u ang gp kh khn. Lin X
va tan r, Lin bang Nga trc mt cha phi l thch
thc ng k. M ang gim bt s c mt v qun s
Chu Thi Bnh Dng trnh can thip nu li ch
ca M v ng minh khng b ng n.
2. ng Nam mi bt u qu trnh ni li cc quan h
giao lu gia hai nhm nc i u c. Trin vng
lin kt hay nht th ho ng Nam , bt li i vi
b quyn ca Trung Quc, ang cn c nhng tr
ngi (nghi ng nhau do khc thc h, va chm li ch,
ca Thi Lan i vi Lo, Campuchia) i hi thi
gian khc phc. Trung Quc mun tranh th thi gian
ny cn ph xu th hp tc khu vc gia ng
Dng ch yu l Vit Nam, v ASEAN, to ra mt tp
hp lc lng thn Trung Quc ng Nam (qun
phit Thi, qun phit Myanmar, Khme CPC v
Lo nu c th) khut phc Vit Nam.
3. Bn thn Vit Nam cn ang lng tng v nhng vn
chin lc (vn ng minh, vn tp hp lc
lng, vn bnth) trong tnh hnh mi sau khi
Lin X tan r, quan h vi M cha bnh thng ha,
Trung Quc mun i vo bnh thng ho quan h vi
Vit Nam trn th mnh.

V vy Trung Quc nhn nha trong cc bc bnh thng ho
quan h vi Vit Nam, va to b ngoi thn mt gn b
TrungVit, va xit cht bn trong, ginh li th cho mnh
121/194
trn mi lnh vc quan h. C hai mt u nhm mc tiu
khng nh Vit Namng Dng l thuc khu vc nh
hng ca Trung Quc, mun tch Vit Nam khi ng Nam
v th gii bn ngoi.

Ngy 29/11/1993, ti cuc hp Trung ng th 6 kho VII
nhn nh tnh hnh v bn v phng hng ti, d tnh trc
vic ti s xin rt khi Trung ng, ti tranh th ni r quan
im ca ti trc phin hp ton th Trung ng di dng
trnh by nhng suy ngh ca mnh v Thi c v Thch
thc. Ti cho rng cc din mi lc ny c mt thun li l
lm ny sinh nhng xu th ph hp vi yu cu m ca, ho
nhp vo i sng kinh tchnh tr quc t ca ta, ang to
nn thi c thc hin mc tiu ho bnh v pht trin ca nc
ta. l:

1. xu th c lp t ch, t lc t cng ca nhng nc
nh v va, c thc v li ch dn tc ca mnh,
cng li chnh tr cng quyn p t ca nc ln.
2. xu th a dng ho quan h i ngoi, tng cng ngoi
giao a phng do nhu cu y mnh giao lu kinh t
v an ninh tp th.
3. xu th gi ho bnh n nh th gii v khu vc nhm
m bo mi trng quc t thun li cho tp trung
pht trin kinh t.
4. xu th lin kt khu vc kinh t v an ninh khu vc.

ng thi, cng c nhng thch thc ln i vi an ninh v
pht trin ca ta, c t bn trong ln t bn ngoi:

a) thch thc bn trong l t nn tham v nhng nhiu
ang hy hoi sc khng vt cht cng nh tinh thn
ca dn tc ta, lm gim hn kh nng chng ca ta
i vi cc thch thc bn ngoi
b) din bin ho bnhmt dng biu hin ca mu thun
ngTy sau chin tranh lnh.
122/194
c) B quyn bnh trng. Nguy him khng km din
bin ho bnh, st nch ta, th hin lc mm lc cng
d gy m h mt cnh gic (im ny trong hi ngh
hu nh khng c kin no cp ti v ngi ng
TQ, tuy l ni trong ni b).
d) Tnh hnh Campuchia cn y bt trc vi Khme ,
cng vi ch ngha dn tc cc oan ca ngi
Campuchia.

Trn c s nhn nh v thi c v nguy c nh vy, ti a
ra kin ngh:

1. Cn nhn tng th tnh hnh khch quan v ch quan,
i chiu cc thch thc vi kh nng cc mt ca ta
chn cch x l st thc t, va sc.
2. Trc ht x l thch thc no trong tm tay ca ta, tp
trung chng tham nhng bo tn v tng cng sc
khng phng nga thch thc bn ngoi.
3. u tin cho lin kt khu vc (ng Nam ). Lin kt
khng phi i u chng nc no.
4. i vi cc nc ln, hu ho khng i u nc no,
nhng u phi gi khong cch nht nh.
5. Song song vi vic kt bn, khng l l vic u tranh
khi cn thit. Song lun lun gi gii hn khng gy
nguy c mt n nh khu vc.
6. Trnh khng lm g c th dn hai hoc ba i th cu
kt li vi nhau chng ta.
7. Nhng kin trn y c th dng lm on kt cho
phn hi c ny ca ti, v phn nh y quan im
ca ti v cho n nay (1999) xem ra n cha phi l
li thi. Trc y ngy 14/6/1993, theo yu cu ca
Thng trc B Chnh tr, ti vit v ngy 20/6/1991
gi cc ng ch Thng trc BCT ti liu Nhng
thch thc i vi an ninh v pht trin ca ta. Mt s
kin ngh i sch (xem ph lc Hi c), thng thn
nu kin ca mnh v my vn ln: nhng thch
123/194
thc, e da i vi an ninh v pht trin ca c th
xut x t u, di nhng dng no.

124/194
Ph lc

Nhng thch thc i vi an ninh v pht trin ca ta
Mt s kin ngh i sch
(Vit theo yu cu ca Thng trc B Chnh tr v gi cc ng ch
Thng trc BCT ngy 20.6.1993)

Nhng bin i ln trong chnh tr th gii nhng nm gn y
cng nh nhng bin i ln ca tnh hnh kinh t th gii v
nhng tin b vt bc ca khoa hc k thut tc ng tng
hp vo s hnh thnh cc din chin lc ngy nay vi nhng
xu th mi ngy cng th hin r nt.

Bi cnh chung ny thc y tt c cc nc ln nh,
pht trin hay ang pht trin phi iu chnh li chin lc,
iu chnh li th t u tin cc mc tiu chin lc ca mnh
sao cho ph hp c im tnh hnh th gii mi v nhng xu
th chung hin nay.

Mt vn ln t ra cho mi nc l sm xc nh c
nhng c hi v nht l nhng thch thc tr ngi cho vic
thc hin mc tiu chin lc ca mnh. i vi ta, trong khi
phn u thc hin mc tiu chin lc l sm a t nc
ra khi khng hong, n nh tnh hnh kinh tx hi, phn
u vt qua tnh trng nc ngho v km pht trin ci thin
i sng ca nhn dn, cng c quc phng v an ninh, to
iu kin cho t nc pht trin vi nhp mi vo u th
k 21 bo m ho bnh v n nh chng ta cn tm ra
c cu tr li cho nhng vn cp bch l: hin nay v mt
i ngoi t nc ta ang ng trc nhng thch thc, e
da ch yu g? c th t u n v di dng no? u l
mi e da trc tip nht, thc bch nht cn i ph? Phng
hng x l, trong c vn tp hp lc lng i ph
vi nhng e da, thch thc sao cho ph hp vi kh nng
cn rt hn ch v mi mt ca ta?

125/194

Nhng thch thc e da an ninh v pht trin ca ta c
th xut x t u v di nhng dng no?

Hn 2 nm qua k t i hi ng ln th 7, trn c s nhng
thnh tu trong cng cuc i mi trong nc, vic trin khai
ng li i ngoi rng m, a dng ho quan h theo hng
Vit Nam mun l bn vi tt c cc nc trong cng ng
quc t, phn u v ho bnh, c lp v pht trin, chng ta
ci thin mt bc ng k v tr nc ta trn quc t. Quan
trng nht l ta ph c mt bc quan trng th b c lp
v chnh tr trong mi trng quc t, thun li hn cho vic
gi vng ho bnh v y mnh pht trin kinh t.

Tuy nhin, trong tnh hnh quan h i ngoi ca ta b o
ln gh gm vi s tan r ca h thng cc nc bn b Lin
X v ng u th nhng kt qu ny mi ch l bc u v
cha tht vng chc. V chnh tr, ta cha to c mt hu
thun quc t thay th chng no cho nhng ch da truyn
thng m ta va mt i. V kinh t, t nc ta cn tnh trng
lc hu v kinh t, KHKT so vi nhiu nc trong khu vc v
cha ra khi cuc khng hong v kinh tx hi. Ngy nay
quan h gia ta v cc nc ch yu da trn c s li ch
tng ng, trn tng mt, tng vn ; hon ton khc vi
phng thc tp hp lc lng truyn thng trc y v i
vi bt c i tc no cng u c hai mt hp tc v u tranh
rt phc tp. Trong khi , nhng e da thch thc v ang
ny sinh t nhng pha khc nhau, trc mt v trong tng lai
gn.

Trn c s d bo chin lc, nhng i tng chnh trc mt
hoc sau ny c th to nn nhng e da thch thc ch yu
i vi s nghip an ninh v pht trin ca ta l: Trung Quc,
M, Nht v Thi Lan.

Sau y l nhng dng thch thc e da m mi i tng c
126/194
th gy ra i vi ta:

1. Trung Quc: Sau hn 1 nm bnh thng ho, quan h
VitTrung c nhiu mt c thc y nh trao i on
qua li, m mt s ca khu, bun bn bin gii Song
mt tiu cc v hn ch ang ni ln, nhiu hip nh k
kt v nhiu tha thun cp cao cha c thc hin. c
bit t u nm 1993, TQ dng nhiu bin php tng hp
tng sc p v to thm nhiu kh khn cho ta, gy tnh
hnh khng n nh cho ta c bn trong ln bn ngoi nhm
lm chm pht trin kinh t ca ta v km hm vic m
rng quan h i ngoi ca ta trc ht l khu vc N
v Chu TBD. Nhng thch thc v e da ca Trung
Quc i vi ta ang c th hin ngy cng r nt di
cc dng chnh sau y:

a. Xm phm ch quyn v ton vn lnh th ca ta
trn b v trn bin: trong khi trn b, TQ khng c
du hiu no mun gii quyt cc vn tn ti v
bin gii, li cn lm xu thm tnh hnh (xm canh
xm c, xy k cng lm thay i dng chy cc
sng sui bin gii c li cho TQ, ln sang pha ta)
th trn bin TQ lin tip c nhng bc leo thang
nghim trng t tranh chp ngoi bin ng, TQ
tng bc ngy cng ln su vo thm lc a, ngay
trong khu vc ta phn l k kt vi cc cng ty
nc ngoi v ang thm d khai thc du kh (u
thng 5/93 TQ cho tu FENDOU 4 vo thm d
a chn khu vc l 6 nm su trong thm lc a
ca ta) bc l bin mt s khu vc trong thm
lc a ca ta thnh vng tranh chp, ang chun b
d lun a o Bch Long V vo din tranh
chp.
b. Ph mi trng quc t ha bnh n nh ca VN
vi nhng hot ng: CPC, thng qua Khme
khuy ng vn ngi VN CPC ng thi lm
127/194
cho tnh hnh CPC kh i vo nh; li ko 3 nc
(Thi, Min, Lo) thnh mt cm lin kt kinh t
N lc a thng lu sng M Kng gn vi
TQ, tch ri VN, khng hong bin ng ko di
cng c tc ng ph mi trng pht trin ca VN.
c. Gy mt n nh chnh tr, kinh t bn trong VN:
nu tr li vn ngi Hoa, y s ngi Hoa
b v TQ t nhng nm 78,79 tr li VN; thng
qua Khme dn ui Vit kiu CPC v nc;
gy sc p vi Hng Kng a ton b s thuyn
nhn v VN trc nm 1997; hng lu t
TQ tun vo VN qua con ng tiu ngch bn
hng vo VN vi gi rt r gy ri lon th trng,
gy nh hng tiu cc n sn xut nc ta.
d. Km hm pht trin kinh t i ngoi ca VN: tip
tc bt gi tu thuyn ca ta (s lng nhiu hn
1992: 28 chic); chng vic ICAO
86
tr li vng
FIR H Ch Minh cho VN.

2. M c th thch thc e da an ninh v pht trin ca VN
qua cc dng:

a. M l nc ln duy nht hin nay cha bnh thng
ho quan h vi Vit Nam v cn tip tc chnh
sch cm vn gy tr ngi cho cc t chc quc t
(Qu tin t quc t, Ngn hng th gii ) v cc
nc khc trong vic vin tr ti chnh v hp tc
vi ta pht trin kinh t.
b. Tin hnh din bin ho bnh: thng qua nhng ci
gi l u tranh cho t do, dn ch, nhn quyn p
ta a nguyn, a ng; kch ng cc vn tn
gio, dn tc thiu s gy tnh hnh phc tp lm
mt n nh chng ta.
c. Nui dng nhng phn t phn ng hoc thoi

86
International Civil Aviation Organization (T chc hng khng dn s
quc t)
128/194
ho bin cht cn li VN v cc lc lng phn
ng ngi Vit ang nc ngoi khi c iu kin
thun li th gy bo lon, lt nh lm mt
s nc.

3. Nht Bn trc mt l mt i tng hp tc chnh ca ta
thc hin yu cu pht trin nhanh kinh t VN, song ta
vn phi d phng v lu di nhng kh nng xu t pha
Nht:

- Trc ht l cng vi vic tng cng u t vin
tr, Nht s tng bc thao tng kinh t VN v a
VN v c N vo qu o Nht Bn phc v cho
tham vng b quyn khu vc v th gii ca Nht
Bn v kinh t cng nh v chnh tr.
- Mt khc, cng vi tham vng v chnh tr v kinh
t c thc hin tng bc, ch ngha qun phit
Nht c th c phc hi nhm tr thnh 1 siu
cng ton din khu vc v trn th gii. Nguy c
ny s c hu qu trc tip ti khu vc ng
trong c VN.

4. Thi Lan hin l mt b phn ca ASEAN m ta ang tch
cc tranh th hp tc c v kinh t ln chnh tr. Nhng ch
ngha i Thi xa nay l nguy c truyn thng i vi
an ninh v pht trin ca VN, hin vn tn ti v y tham
vng.

Thi lun coi VN l mt i th tim tng v kinh t cng
nh v chnh tr. V vy thch thc ca Thi i vi ta c
th n t hai pha:

- V kinh t, Thi c li ch kim ch nhp pht
trin ca VN (vn U ban M Kng, FIR
87
H

87
HCM Flight information regions (Pha Nam o Hi Nam)
129/194
Ch Minh), ng thi tn dng c VN nh mt
th trng tiu th hng Thi v mt ngun cung
cp nguyn liu (lm sn, hi sn, khong sn).
- V chnh tr, qun s Thi c li ch bin Lo v
CPC t nhng ng minh ca VN thnh vng chu
nh hng Thi nhiu hn. ng thi Thi vn c
th cung cp cn c a cho cc lc lng phn
ng VN thm nhp ph hoi ni a ta

Nguy c ln nht v thc bch nht e da an ninh v pht
trin ca ta l t u?

Trong 4 i tng c th to nn nguy c e da ta, c nhng
nc ln c ton cu hoc khu vc nh M, TQ, Nht; ring
Thi Lan l nc ngang tm vi ta nn mc thch thc i
vi ta khng so c vi cc nc ln. Trong cc dng thch
thc khc nhau ca c 4 i tng, c nhiu iu mi trn c
s gi nh hoc d phng cnh gic, song c nhng iu
ang l hin thc, ang l nhng vn thc t v thc bch
t ra trc mt ta. V vy vi kh nng rt hn hp v mi mt
ca ta, ta cn phn bit r u l nguy c ln nht trc tip e
da nhng li ch sng cn ca dn tc VN tp trung tr lc
v vn dng cao sch lc i ngoi i ph li. Trc ht
chc chn khng phi l Nht hay Thi Lan. ch c th
l M hay TQ .

1. Chin lc ca M v ca M i vi VN:

Sau s tan r ca LX v s kt thc chin tranh lnh, M gp
phi nhiu thch thc hn l c hi. Thch thc bi nhng vn
kinh tx hi cp bch trong nc, thch thc bi nhng
i th vn l ng minh c ca M trong chin tranh lnh nh
Nht, EC. V vy mc tiu chin lc ca M phi iu chnh
li mt cch thc t v khim tn hn: c gng duy tr v tr s
mt trn th gii v Chu TBD, hin ang tr thnh v i
130/194
chnh ca th gii. Trc thch thc ngy cng ln ca cc
trung tm kinh t phng Ty, vic xo CNXH Chu cha
phi l u tin hng u ca M hin nay.

Khong cch v so snh lc lng gia M v cc cng quc
khc khng cn qu ln nh trc thc hin c mc tiu
chin lc, phng hng ca M ch yu l to mt cn bng
lc lng gia cc i th c tim nng e da v tr s mt th
gii ca M, dng i th ny kim ch i th kia, thng qua
hp tc kim ch cc i th, tng cng vai tr cc th ch
quc t (nh LHQ) trong vic x l cc xung t khu vc, to
thnh mt th n nh chung c li cho M.

M ang c lp nn trt t khu vc mi trn c s tam gic
chin lc mi MNhtTrung thay cho tam gic MX
Trung ngy trc, trong M va tranh th v hp tc vi
TQ m ch yu l vi Nht, va cnh gic kim ch c hai,
ch yu l TQ.

Ring vi TQ, M rt coi trng vai tr ca t nc c hn 1 t
dn ny trong k hoch to lp mt trt t quc t mi. M cn
thc y v tranh th s hp tc ca TQ trong nhiu vn
nht l trong vic x l cc cuc xung t khu vc .

M khng th khuyn khch hoc lm ng TQ t do bnh
trng xung N. Trong chin lc Chu TBD ca M,
chnh quyn Clinton t ra coi trng vai tr N hn trc.
C th v y l mt vng kh nng ng v pht trin kinh t,
ng thi li c mt c ch tiu khu vc c sc sng v gn b
vi li ch kinh t ca M. Song mt khc v y l hng
bung ra ca TQ trong lp khong trng quyn lc sau
khi LX tan r v M thu bt s c mt qun s N. Li ch
ca M l to ra c y mt N n nh v mnh
cn bc TQ trong chin lc bin gii mm v m rng
khng gian sinh tn. ca M l tng bc thc y vic
m rng ASEAN thnh mt t chc chung cho c 10 nc
131/194
N, c kh nng tr thnh mt i trng ng k i vi TQ
bo m n nh khu vc. Trong k hoch to lp mt c ch
an ninh khu vc ca Chu TBD, M, Nht v phng Ty
ni chung u ly ASEAN lm ct li v t chc. Hi ngh
thng nin gia ASEAN v 6 nc i tc ang tr thnh
din n trao i v an ninh khu vc Chu TBD. Nga cng
t thi ng h phng hng ny. Ring TQ khng mn m.

Vy c kh nng M ng tnh hay cu kt vi TQ chng VN
khng? Trc y M v TQ hp lc chng VN trong vn
CPC l v c 2 cng c yu cu chung l nh vo LX v xo
b nh hng ca LX N. Nay LX sp , th chin
lc Chu TBD thay i, nu M li i vi TQ chng
VN th chng khc g l y VN vo tnh th hoc ch ng
lin minh vi TQ hoc phi khut phc trc sc mnh ca
TQ, t to iu kin cho TQ tng bc khng ch c N
mt cch d dng v nhanh chng tr thnh mt trong nhng
i th e da v tr s 1 ca M trn ton cu. iu ny hon
ton ngc li mc tiu chin lc ca M.

Mt khc, mt nc VN i mi, c lp vi Nga, TQ, cng
nh khng chu s chi phi ca Nht, ci thin quan h v ho
nhp vi cc ng minh ca M N l ph hp vi li ch
ca M v ho bnh, n nh, nhm duy tr nh hng ca M
v hn ch cc thch thc ni ln i vi v tr ca M khu
vc. VN tuy khng c mt v tr quan trng trong chin lc
ton cu ca M, nhng VN vn l mt nhn t m M khng
th khng tnh n trong chin lc ca M Chu TBD v
N. Hn na v kinh t M c li ch tranh th th trng v
ngun nguyn liu ca VN. M khng mun vng mt trong
khi cc i th ca M i mnh vo th trng VN.

Bn cnh nhng li ch c phn no trng hp vi ta nh trn,
mt tiu cc trong chnh sch ca M i vi ta khng nh.
M khng th t b din bin ho bnh vi ta. Tuy nhin
M c lm c hay khng ch yu cn tu thuc vo kh
132/194
nng gi vng n nh chnh tr trong nc ca ta, tc l tu
thuc vo bn lnh chnh tr ca ng ta v s vng vng cnh
gic ca cn b v nhn dn ta v s gn b gia dn vi ng.
y nhn t vng mnh bn trong c ngha quyt nh.
Thng li ca cng cuc i mi, s n nh v kinh tx hi
nc tav vic khng ngng nng cao cnh gic cch mng
trong qu trnh a dng ho v m rng quan h quc t s l
m bo tt nht hn ch tc ng ca mi th on din bin
ho bnh. Mt khc cng phi thy r khng phi M tp trung
chng ph VN vi bt c gi no v M c nhng u tin chin
lc ln hn v hn na hin nay M l ang c nhng li ch
trng hp vi ta khu vc m ta c th tranh th li dng
phc v hu hiu cho mc tiu chin lc ca ta.

2. Chin lc ca TQ v TQ i vi VN:
Tri vi M, TQ thy nhng bin i ln trong cc din th
gii ngy nay, mt c hi ngn nm c mt. i vi TQ c
hi ang tng ln, cn thch thc gim i. Trong khi M cm
thy cn co bt li cng c v phng ng l chnh th TQ
nui tham vng ln l mun vn ln tr thnh 1 cc trong trt
t th gii a cc mi. Trong khi hin i ho trn 4 mt vn l
cu cnh chnh thc hin mc tiu , TQ khng ngng
tranh th mi c hi c c thc hin k hoch bnh
trng, gy mt n nh cho nc khc hoc li dng tnh
trng mt n nh ca nc khc (CPC, Myanmar) mu li
cho mnh. Do hin nay th cng nh lc cha mnh, nn h
thc hin mt cch tnh ton thn trng tu theo din bin
ca tnh hnh khu vc, phn ng ca cc i th v thc lc
ca chnh h.

Trc mt TQ ang ra sc thc hin nhanh chng tr
thnh 1 cng quc Chu TBD, c a v ngang hng vi
M, Nht khu vc ny. TQ t mc tiu ln chim ton b
bin ng v tr u tin hng u. TQ coi trng v tr chin
lc ca bin ng v kim sot c bin ng tc l khng
ch c c N v c con ng giao lu huyt mch t
133/194
Thi Bnh Dng qua n Dng, v cng l khu vc giu
ti nguyn nht l du kh (tr lng du khu vc ny ngang
Vnh Ba T
88
) m TQ ang cn y nhanh tc pht trin.

ng ch l trong khi TQ m mt chin dch hot ng ngoi
giao rng ln nhm tranh th tng cng quan h hp tc pht
trin vi tt c cc nc cng nghip ho phng Ty, tranh
th cc nc ang pht trin v khng lin kt hng khi phc
vai tr lnh o th gii th ba, ci thin quan h vi cc nc
lng ging cng chung bin gii, c bit l gn y tng
cng li ko cc nc khu vc N ph th qun lang
u h, th TQ lun tp trung mi nhn gy sc p v ln dn
VN trn mi vn , mc d ta dng phng sch t
thi cu ho v hu ho vi h. Phi chng v TQ cho rng
VN l im yu v d tnh ln nht lc ny (kh v qun s,
ngho v kinh t, n c v chnh tr) m li chim mt v tr
chin lc quan trng N v l tr ngi ln nht cho k
hoch bin ng ca TQ.

Nhng hot ng bt li i vi VN ca TQ s khng dng li
trng thi hin nay m s cn c tip tc y ti v TQ cho
rng tnh th hin ti ang rt thun li cho vic TQ ln p VN
m ch gp phi phn ng quc t mc thp nht v M cha
b cm vn VN; quan h hp tc, u t gia cc nc v VN
cn cha pht trin; vn CPC ang cn thu ht nhiu s ch
ca d lun quc t; c ch an ninh khu vc Chu TBD
cha hnh thnh. TQ t nm 1997 thnh mt mc thi gian
quan trng trong qu trnh xy dng sc mnh mi mt ca
TQ: nm 1997 l nm TQ thu hi Hng Kng v cng c th l
nm thc hin mt bc k hoch hnh thnh vnh ai kinh t
i Trung Hoa bao quanh N; nm 1997 l nm qun i
TQ s c trang b hng khng mu hm v cc trang b ti
tn khc, c bit v hi khng qun c th vn ra khp
bin ng; c tin TQ ang c rt ngn mc tiu ca nm 2000

88
Persian gulf gia Saudi Arabia, United Emirates v Iran
134/194
xung nm 1997 s tng tng sn phm quc dn ln gp 4
ln. Sc p ca TQ i vi ta spht trin thun chiu vi s
pht trin cc mt ca TQ.

3. Nhng phn tch tnh hnh trn y c th dn n kt
lun:
Trc mt cng nh trong tng lai d bo c, TQ l ngun
xut x chnh ca nhng thch thc e da i vi ch quyn
v ton vn lnh th, cng nh i vi an ninh v pht trin
ca VN. Nhng thch thc e da trn nhiu mt ca TQ i
vi ta u ang l nhng vn hin thc, ang xy ra v ta
ang phi x l, khc vi nhng thch thc e da ca cc i
tng khc, k c M, c phn no cn l gi nh v d
phng. Nhng mu thun v li ch trn cc mt gia ta vi TQ
c nhiu hn i vi cc i tng khc.

Kin ngh i sch

1. Xt v so snh lc lng gia Vit Nam v Trung
Quc, Vit Nam l nc nh so vi TQ l nc ln,
trng lng v nh hng chnh tr rng ln hn ta
nhiu y mnh pht trin kinh t, ci thin th chnh
tr ca ta trong cuc u tranh nhm gii quyt cc vn
tranh chp vi TQ bo v li ch chnh ng ca
ta.

V bn cnh nhng ch mnh so vi ta, trn mt trn
i ngoi TQ c nhng im yu c bn m ta c th v
cn bit cch khai thc hn ch TQ trong chnh sch
ln p ta trn nhiu mt. Nhng im yu l:

a) thc hin u tin ti cao l y nhanh hin
i, TQ cn M hn l M cn TQ. Do tuy
gia MTQ c u tranh v tho hip, nhng
r rng TQ ngi phn ng ca M, khng dm
135/194
thch thc M trong khi th v lc ca TQ cn
c hn. Th gii cng nh cc nc khu vc
u coi M l i trng c hiu qu nht trong
vic kim ch TQ. Cng v th TQ rt khng
mun M ci thin quan h v i ti bnh
thng ho quan h vi VN.
b) Trong lc cha xy dng c lc lng kinh t
cng nh qun s mnh, TQ rt ngi cc khu
vc Ni tng bnh trng trc mt ca
TQlin kt vi nhau, c bit l gia ASEAN
v VN, thnh th qun lang u h chng li
nguy c chung. Chnh v vy m TQ ang tm
mi cch li ko phn ho N thnh nhng
mnh ring bit, thm ch c th chng i
nhau.
c) Trc xu th mnh m ca chung trn th gii
v trong khu vc mun c n nh tp trung
ganh ua pht trin kinh t, TQ rt ngi b d
lun quc t, trc ht l d lun khu vc, coi l
nhn t gy mt n nh Chu TBD v
th gii . Cuc vn ng ca M, Nht, nht l
ASEAN, nhm tng bc thc y vic hnh
thnh mt din n v tin ti mt c ch v an
ninh tp th khu vc Chu TBD hin nay
chnh l nhm kim ch TQ.

2. c th tn dng nhng im yu ca TQ vo vic
ci thin th chnh tr trong cuc u tranh khng cn
sc ny, ta nht thit cn phi chn la v hnh thnh
mt chin lc i ngoi ht sc linh hot ph hp vi
chiu hng din bin chung ca chnh tr v kinh t
th gii, thch ng vi nhng c im ln ca cc din
quc t hin i. Cuc u tranh chng li nhng thch
thc e da ca i tng c bit ny l mt nhim v
ht sc thc bch, i hi nhng bin php tng hp
song din ra trn mt trn ngoi giao l chnh.
136/194

Vi s kt thc trng thi th gii phn thnh 2 cc i
u nhau, do tnh tu thuc ln nhau ngy cng tng
gia cc nc trn ton cu v trong mi khu vc, vic
khng ngng m rng quan h quc t theo hng a
phng ho, a dng ho ho nhp vo i sng
chung ca cng ng quc t l rt quan trng c v
chnh tr ln kinh t. ng thi trong bi cnh quc t
hin nay, an ninh ca mt nc tu thuc rt ln v
trc ht vo mi quan h quc t v khu vc ca ta
va qua cho thy vic x l tt mi quan h vi cc
nc ln l cc k quan trng i vi li ch an ninh
v pht trin ca nc ta. Kinh nghim xng mu ca
dn tc ta trong nhng thp k qua cho thy cn c
chnh sch quan h cn bng gia cc nc ln, v
tuyt i khng bn ngoi hiu l VN c i vi
nc ln ny chng nc n, gn li ch ca ta vi li
ch an ninh v pht trin ca cc nc lng ging trong
khu vc to cho nc ta mt th quc t thun li
hn.

3. Nhng trng im trong chin lc i ngoi ca ta
phi l cc nc ln trong tam gic chin lc Chu
TBD v khi cc nc ASEAN, nhng nhn t c kh
nng tc ng nhiu ti TQ.

a) Vi M:
Quan h vi M l mt b phn quan trng chnh
sch a dng ho quan h i ngoi ca ta. Hin nay
M l nhn t duy nht c kh nng lm i trng
v kim ch TQ, do ta cn kin tr v quyt tm
ko M i vo bnh thng ho quan h. Ko M
vo M c li ch trc tip VN, nht l li ch
trong lnh vc du kh ngoi khi VN, khin M
khng th lm ng trc tnh hnh bt n nh do
TQ khiu khch, xm ln gy ra. Mt nh nghin
137/194
cu M v Chu nh gi mt dn khoan ca
Cng ty Mobil Oil (M) bin ng c gi tr
ngang vi c mt Hm i 7.

Thc y bnh thng ho quan h vi M trc ht
l vic b cm vn c ngha rt quan trng i vi
yu cu an ninh, n nh v pht trin kinh t ca ta,
gip ta ci thin vi cc i tng khc v to thm
iu kin thun li cho ta i ph vi cc thch
thc hin nay. Trin khai mnh m quan h vi M
cng nh vi cc i tng khc khng phi to
mt tp hp lc lng chng TQ v iu tri vi
phng chm i ngoi lm bn vi tt c ca ta,
cng khng ph hp vi cc tnh ton chin lc
ca M cng nh ca cc nc khc.

Vic ta xin gi ho kh vi TQ va c quan h bnh
thng vi M v thc y quan h vi Nht,
phng Ty v ASEAN v cc nc khc s to ra
cho ta th mnh trong quan h cn bng vi cc i
tng.

Trong tnh hnh hin nay vic hp tc gii quyt tt
vn POW/MIA l khu thit yu tho g tr
ngi cho quan h VitM. ng thi y mnh
cng tc vn ng trong ni b M (lobby) vi
khu hiu c tnh sch lc tranh th d lun M
thc y M sm b cm vn, thu ht cc cng ty
M vo lm n VN va to p lc va to iu
kin cho chnh quyn M i vo bnh thng ho
vi ta sm nht. Mt khc ta cn quan tm c ch
trng, chnh sch v bin php thch ng v
hiu ho ca M v cc nc phng Ty
dng vn dn ch, nhn quyn gy sc p
vi ta.

138/194
Song song vi cc bc ci thin quan h VN v
M, cn kt hp m rng ng li ho hp dn
tc bng nhng chnh sch c th i vi Vit kiu
M v cc nc khc nhm chuyn h thnh
nhng lc lng mnh m h tr cho cng cuc
hin i ho nn kinh t v KHKT
89
ca nc nh.
Vic lm my tt nhin s tc ng tr li i vi
vic tng cng quan h hp tc ca ta vi M v
cc nc c ngi Vit sinh sng.

b) Vi ASEAN:
ASEAN hin c coi l t chc khu vc c sc
sng mnh nht m cc nc ln, trong c TQ,
phi tnh n trong chnh sch Chu TBD ca
h. Gia ta v cc nc ASEAN c nguyn vng
chung l ho bnh, n nh v pht trin, ng thi
cng phi lo i ph vi thch thc bn ngoi, t
TQ v Nht Bn. Tng cng hp cc khu vc va
ph hp vi xu th hin nay va to th cho ta trong
quan h vi cc nc ln ngoi khu vc, nht l
TQ. thc y quan h ny, ngoi vic tng
cng quan h song phng bng cc bin php xy
dng lng tin, cn sm gt nhng tn ti trong quan
h tay i gia ta v mt s nc ASEAN qua vic
hp tc gii quyt vn vng chng ln vi
Innxia, Malaysia, Thi Lan, cn c cc bc
i mnh m tham gia cc c ch hp tc khu vc v
an ninh v pht trin ph hp vi kh nng v li
ch ca ta; c bit l cn tch cc tham gia qu
trnh trao i v c cu an ninh khu vc v sm
tham gia ASEAN. Ni chung, ta cn tch cc ch
ng tng cng cc im ng gia ta v cc nc
ASEAN, x l kho lo nhng khc bit.

89
Khoa hc k thut
139/194

c) Vi cc nc v cc i tng khc, c bit l
vi Nht Bn, Nga, Cng ng Chu u
Ta cn tip tc tng cng quan h hp tc v nhiu
mt nhm tn dng ti a kh nng hp tc kinh t,
KHKT, kinh nghim qun l ca cc nc ny cho
cc cng cuc pht trin t nc v qua gp
phn to th cn bng lc lng c li ch cho ta
khu vc, tranh th tp hp d lun rng ri h tr
cho cuc u tranh bo v ch quyn, lnh th ca
ta, to nn mt mng li li ch kinh tchnh tr
che chn thm cho ta trc mu xm ln ca
TQ.

d) Vi TQ:
- Bnh thng ho vi TQ l mt yu cu
chin lc ca ta. Do TQ thi hnh chnh
sch 2 mt nn i sch ca ta cng gm 2
mt va hp tc va u tranh, va ch
ng thc y quan h trn c s nhng
tho thun t c, va kin quyt bo
v ch quyn lnh th ng thi gi vng
phn chm khng tr li tnh trng i
u vi TQ cng nh khng t cc nc
trc s la chn hoc VN hoc TQ. Bin
php ti u lc ny l ch ng to nn cc
din cc nc ln v ASEAN c li ch kinh
t, an ninh ngy cng ln trong quan h vi
VN. Cc din cng vi s ln mnh cng
nhanh cng tt ca bn thn chng ta s l
s rn e c hiu qu nht i vi mi hot
ng ln chim ca TQ.
- Kin quyt u tranh hn ch ln chim
ca TQ bin ng, c bit vng thm
lc a ca ta; p dng cc bin php khn
140/194
kho nhng c hiu qu ngn chn hot
ng ca TQ m khng dn n i u v
qun s.
- Xc tin vic xc nh phm vi ca qun
o Trng Sa xem xt khi nim khai
thc chung, ph TQ li dng vn
ny chia r phn ho gia ta v ASEAN.
- Chun b kh nng a ra to n quc t
hoc trng ti quc t vn Trung Quc vi
phm thm lc a ca ta.
- n mt lc no ta nn tnh n kh nng
m cng Cam Ranh thnh mt thng cng
cho cc tu quc t ra vo, k c tu M, to
s c mt ca nhiu quc gia khu vc bin
ng, ngn c chim ca mt nc.
Song tt nhin ta phi c chnh sch v lut
php cht ch bo m ch quyn v an
ninh quc gia

Ngy 14 thng 6 nm 1993.
Trn Quang C
141/194
Bng nin i
1975
01.2 NS M. Mansfield bo co trc Quc
hi M sau khi i thm Trung Quc v:
TQ tn thnh 2 nc Vit Nam tip
tc tn ti. TQ cho rng mt nc
Campuchia thng nht, trung lp l iu
ch yu trong mt ng Dng n nh.

17.4 Gii phng Nng Pnh.

30.4 Chin dch H Ch Minh ton thng.
Gii phng Saigon.

04.5 Qun Polpot tn cng o Ph Quc v
t lin tip tn cng bin gii trn b
v trn bin ca ta.

05.5 H. Kissinger: Vi vic mt Vit Nam, s
c s sp xp li lc lng quan trng
N, CPC v Lo s l ch hu ca H
Ni, cn Thi Lan v In nxia s t
ng lin minh vi Vit Nam. Trung
Quc s gi khng cho VN c bt k
hnh ng quyt lit no.

??.? Thng ip ming nh Lin X chuyn
ti M t mun hai bn c quan h tt.

12.6 M gi n i s qun ta ti Pa ri
thng ip: V nguyn tc, M khng
hn th g Vit Nam, ngh trn c s
tin hnh bt c quan h no gia hai
bn. M sn sng nghe bt c gi no
do Vit Nam a ra.

142/194
11.7 Thng ip ta tr li: nhc M ngha v
ng gp hn gn vt thng chin
tranh.

10.7 v 5.9 Tip xc gia b th VN Thanh v b
th M Pratt Pa ri .

2729.7 on i biu ng Lao ng VN do B
th th nht L Dun dn u i thm
CPC.

09.8 V WatergateNixon t chc. Ph tng
thng G.Ford ln thay.

11.8 Ti Hi ng Bo An, M ph quyt
Vit Nam vo Lin Hip Quc.

07.12 G. Ford cng b hc thuyt Thi Bnh
Dng mi gm 6 phng hng
chnh: sc mnh M cn bng lc
lng Thi Bnh Dng, lin minh vi
Nht, bnh thng ho quan h vi TQ,
quan h mnh vi ASEAN, gii quyt
xung t khu vc, hp tc kinh t trong
vng.

21.12 on h ngh s M do G. V.
Montgomery vo H Ni nhn 3 b hi
ct gic li M. Th tng Phm Vn
ng tip on.

thng 12 H. Kissinger pht biu Pari sau khi i
thm TQ: M ang tnh ton vic s
dng TQ hn ch nh hng ca VN
khu vc.

143/194
1976
10.1 M thng qua Lin X thm d vic tip
xc vi ta, song khng nh khng thc
hin .21.

26.3 H. Kissinger gi cng hm cho b
trng ngoi giao ta: M sn sng tho
lun vi VN pht trin quan h mi
gia hai nc.

10.4 B trng NG ta tr li: nu li nhng
vn tn ti gia hai nc (.21 v
vn MIA). Trn c s gii quyt
nhng vn s bnh thng ho
quan h vi M.

07.5 Tng thng G. Ford bc kin ngh ca
Quc hi M yu cu tm thi ngng
cm vn bun bn vi VN trong 6 thng.
08.5 Cng hm ca ngoi trng M H.
Kissinger gi Ngoi trng Nguyn Duy
Trinh: sn sng m cuc tho lun v
vic thit lp mi quan h mi gia hai
nc, song ch khi no vn MIA c
gii quyt v thc cht th mi c tin
b i ti bnh thng ho quan h.

19.6 Thng ip ca BNG ta ph phn M
n phng tuyn b xo b Hip
nh, ln trnh ngha v i vi .21
ng thi li i VN thi hnh .8b
iii
ca
Hip nh; nhc li lp trng ta gn 2
vn vi nhau. Bc u sn sng gp
i din M Pa ri trao i kin.

19.7 M gi thng ip tr li ng m
144/194
cuc tho lun ti Pa ri gia ngi th
2 ca hai s qun

01.8 Ta trao tr M tt c 27 ngi M b kt
li Nam VN sau ngy 30/4/1975

27.8 Thng ip ca ta gi M: xc nh
ngi gp (tham tn Trn Hon) v ni
gp (lun phin gia hai s qun ti Pa
ri)

thng 11 Tng tuyn c M: Jimmy Carter (Dn
ch) trng c tng thng.

thng 12 i hi VI vi lun im 3 ging thc
cch mng trong th tin cng.

1977
06.1 M thng qua Lin X a ra k hoch
3 bc bnh thng ho quan h vi VN:
VN cho bit tin v MIA M; chp
nhn VN vo LHQ v sn sng lp quan
h ngoi giao cng nh bt u bun
bn, cung cp thit b v cc hnh thc
hp tc kinh t khc.

11.1 Ngoi trng C. Vance:Vic tin ti bnh
thng ho quan h MVN l ph hp
vi li ch ca hai nc.

03.3 Chnh quyn J. Carter quyt nh ni
lng cm vn vi VN.

09.3 M cho php cng dn M i thm VN,
CPC, Bc Triu Tin, Cuba, k t ngy
18.3.77
145/194

17.3 U ban ca tng thng M do Leonard
Woodcock dn u sang thm Vit Nam

30.4 Polpot bt u chin tranh bin gii
chng ta.

034.5 Vng 1 m phn VNM ti Pari v
bnh thng ho quan h hai nc: M
ngh lp ngay quan h cp i s,
trao i s qun c quan h lnh s; M
khng cn VN vo LHQ; M c kh
khn v mt php lut nn khng thc
hin iu 21 c m ha s thc hin
khi c quan h, b cm vn bun bn v
xt vin tr nhn o.

023.6 Vng 2 m phn VNM ti Pa ri, M
nu li cc ngh ni vng
1.1920.12 Vng 3 m phn VNM ti
Pari, M ngh nu hai bn cha lp
quan h ngoi giao y th c lp
Phng quyn li (Interest Section),
nhng nh th th cha b cm vn
c. Song ta vn gi lp trng c
gi 3 vn : quan h ngoi giao, bi
thng, MIA.

thng 12 Lin X a qun vo Afghanistan nh
cao ca qu trnh LX bnh trng ra th
gii bn ngoi.

31.12 Chnh quyn Polpot n phng ct
quan h ngoi giao vi Vit Nam.

1978
146/194
08.1 Z. Brezinski: iu l th l y l
trng hp u tin ca mt cuc chin
tranh qua tay ngi khc (proxy war)
gia Lin X v Trung Quc. Vit Nam
c Lin X ng h v CPC c
Trung Quc ng h.

05.5 Ph tng thng M W. Mondale pht
biu khi i thm 5 nc ASEAN: M s
y mnh vic bnh thng ho quan h
vi TQ v n gi th n nh khu vc.
Chnh sch ca TQ ng Nam v
mt s mt l song hnh vi M. M
a ra ngh hp l vi Vit Nam v
vn gi lp trng thit lp quan h m
khng c iu kin tin quyt. H vn
gi lp trng l M trc ht phi cam
kt vin tr. Nhn dn, Quc hi v
chnh quyn M khng cho php lm
iu .

11.5 R. Oakley, tr l ngoi trng M: Vit
Nam, vi 59 triu dn, l quc gia cng
sn ln th 3 trn th gii v mnh nht
v qun s ng Nam . Thi Vit
Nam vi cc nc khc l quan trng
trong cc thp nin ti. Quan h ngoi
giao v s c mt ca M H Ni c
th phc v li ch bn b M Chu
cng nh li ch ca M v Vit Nam.

19.5 ng Tiu Bnh tuyn b: Trung Quc
l NATO phng ng, Vit Nam l
Cuba phng ng.

29.6 Vit Nam tham gia khi COMECON.
147/194

05.7 Th trng ngoi giao Phan Hin ni ti
Tokyo: Vit Nam sn sng bnh thng
ha quan h vi M khng c iu kin
tin quyt.

20.5 Brezinski c vn an ninh ca tng thng
M, i thm Trung Quc.

27.7 Ngh quyt T.. 09 (kho IV): Trung
Quc l k th trc tip v nguy him
nht; M l k th c bn v lu di;
quyt tm nh ch dit chng
Polpot.

21.8 on 7 h ngh s M do G. V.
Montgomery sang Vit Nam v vn
MIA.

2227.9 Vng 4 m phn VNM (Nguyn C
ThchR.Holbrooke) ti New York. Ta
chp nhn ngh ca M a ra thng
5/1977, tc l bnh thng ho quan h
khng iu kin. Vic ta chuyn i lp
trng qu mun mn khng em li kt
qu. Holbrooke ni: M coi trng Chu
; lo s vic Lin X t cn c Cam
Ranh.

03.11 Vit Nam v Lin X k hip c hu
ngh v hp tc.

30.11 R. Oakley gp Trn Quang C ti Nu
c ni: M khng thay i lp trng
bnh thng ho quan h vi Vit Nam,
nhng phi chm li v cn lm r 3 vn
148/194
CPC, hip c VitX v vn di
tn ngi Vit Nam.

15.12 Trung Quc v M ra thng co chung
chnh thc cng nhn nhau v thit lp
quan h ngoi giao t ngy 1.1.1979.

16.12 M. Mansfield, i s M Nht: ch sau
khi nhng kh khn gia TQ v VN
c gii quyt mi c l do chnh ng
hy vng gii quyt quan h ngoi giao
MVN.

1979
07.1 Ta gip bn nh ui Polpot v gii
phng Nng Pnh.

11.1 Thnh lp nc CHND CPC.

29.14.2 ng Tiu Bnh i thm chnh thc M.
Hi m J. Carterng.

16.2 Carter nu 6 nguyn tc x s khi TQ
xm lc VN: khng can thip trc tip;
khuyn khch cc bn kim ch; VN rt
qun khi CPC v TQ rt qun khi VN;
xung t khng e da li ch trc mt
ca M; khng v VN xm lc CPC m
t li vn bnh thng ho quan h
vi TQ; quyn li ng minh ca M
khng b e da.

17.2 Trung Quc tn cng VN trn ton tuyn
bin gii pha Bc nc ta. Dy cho
Vit Nam mt bi hc (li ng Tiu
Bnh).
149/194

17.2 B Ngoi giao M ra tuyn b phn i
c 2 cuc xm lc (VN vo CPC, TQ
vo VN) v ku gi hai bn rt qun
ngay.

18.2 Chnh ph Lin X ra tuyn b phn i
Trung Quc xm lc Vit Nam.

18.2 K hip c Ha bnh, Hu ngh v Hp
tc Vit NamCPC ti Nng Pnh.

cui thng 12 ng ni vi cc nh bo Bc Kinh:
Chng ti c th dung th vic LX c
VN 70% nh hng, min l 30% cn li
dnh cho Trung Quc.

05.3 Trung Quc tuyn b rt qun khi lnh
th Vit Nam.

thng 3 TQ tuyn b hu Hip c Hu ngh,
ng minh tng tr TrungX k
15.2.1950 gia Chu n Lai
90
v
Kroutchev dp Mao thm LX.

thng 4 m phn vng 1 VNTQ ti H Ni.

thng 4 Z. Breinev lm tng b th. i hi CS
LX th 26
91
.

07.10 Sihanouk gi 2 th v 1 in (ngy 7,
23/10 v11/11).

90
Zhou En Lai
91
i hi ng cng sn LX ln th 26: 2.1981; Leonid Ilych Brezhnev tr
thnh TBT CSLX t 4.1966 i hi ng ln th 23
150/194
thng 10 B NG pht hnh cun S tht v quan
h VNTQ trong 30 nm qua.

01.12 LHQ quyt nh vn Khme gi
gh ca CPC ti Lin Hip Quc.

1980
05.1 Hi ngh ngoi trng 3 nc VNLo
CPC ln th 1 ti Nng Pnh.
m phn vng 2 VNTQ ti Bc Kinh.
Khng kt qu, TQ ct cu m phn.
T n cui nm 1988, ta nhiu ln
gi cng hm hoc th ngh ni li
m phn, song TQ u bc b.

29.7 i s M Thi Abramowitz
92
: M
khng bao gi cng nhn ch Polpot;
tuy nhin gt Polpot ra khi LHQ ch
cng lm tng v th ca VN. Quan im
ca M v TQ v CPC c khc nhau.
M nhn vn v mt chin lc, c
bit lo ngi bin gii CPCThi.

1981
19.1 Tng thng mi R. Reagan: Quan h
MTrung di thi Carter l khng c
li, M phi tr gi.

19.2 i s M Thi Abramowitz, trao ta
bn ghi nh: ng tic Vit Nam, Lin
X ph v n nh; ngc nhin vic

92
Morton I. Abramowitz, tuyn b trong mt bi bnh lun trn t
Washington Post ngy 29 thng 5 1994 rng, Bng cnh ghp hay bng
ngh thut qun l nh nc, Thailand tr thnh ng minh tt nht ca
Pol Pot [By graft or statecraft, Thailand has become [KR leader] Pol Pot's
best ally.]
151/194
VN cho LX s dng cng Cam Ranh;
khng hi lng vic gii quyt vn
MIA trong 2 nm ri qua.

18.5 Ngh quyt 39 BCT u tranh chng ch
ngha Mao trn mi hnh thi ca n;
chng ch ngha bnh trng b quyn
nc ln; lin minh v hp tc ton din
vi Lin X

13.7 Hi ngh quc t v CPC Nu c,
Ngoi trng M A. Haig ni M khng
c nh bnh thng ho quan h vi
VN cn ang chim ng CPC lm mt
n nh N.

1982
14.1 S qun M Bangkok gi message cho
ta qua L Vn Ho: M mun mt gii
php chnh tr v CPC. M khng nhn
vic i VN rt qun ngay, rt ht m
ch m phn rt mt phn v c 1 lch
rt qun. Mt nc Vit Nam c lp
vi Lin X v Trung Quc l ph hp
vi li ch ca M. Mun bit kin VN
v lc lng gi gn ho bnh ca LHQ.

1617.2 Hi ngh 3 ngoi trng VNLoCPC
ln th 5 ti Vientiane.

24.3 Brejnev tuyn b Tachkent
93
: Lin X
cha h ph nhn ch x hi ch
ngha ang tn ti Trung Quc. Mong
mun ci thin quan h vi TQ.

93
Tashkent, th ph ca Uzbekistan
152/194

0607.7 Hi ngh 3 ngoi trng VNLoCPC
ln th 6 ti TP.HCM tuyn b: VN v
CPC tho thun i bc trc, quyt
nh s rt mt s qun VN khi CPC
trong thng 7/82 v c th xem xt rt
thm cn c vo tnh hnh bin gii
CPCThi v s p ng ca Thi Lan.

02.10 m phn XTrung ln th nht. TQ
a ra 5 im v CPC v quan h TQ
VN: VN tuyn b rt qun v iu kin
khi CPC; nu VN quyt nh rt ht
qun khi CPC th sau t rt qun u
TQ sn sng m phn vi VN v bnh
thng ho quan h.

??.10 R. Childress, c vn chnh tr qun s
HBAQG M ni vi Nguyn C
Thch: ngh on chuyn vin cp
cao nht vo VN tho lun vn
MIA. M khng mun VN rt qun CPC
Polpot quay tr li.

10.11 Brejnev cht. TQ c ngoi trng Hong
Hoa sang ving. Khi i ng dn phi
kho lo ni quan h hai nc xu i t
sau nm 50 ch Kroutchev, t sau
nm 60 xu n mc nghim trng
ch Brejnev; trnh ni tn.

1983
23.2 Hi ngh cp cao VNLoCPC hp
Vinchn
94
. Tuyn b ca VN v CPC:

94
Vientiane
153/194
hng nm s rt mt s qun VN khi
CPC; tt c qun tnh nguyn VN s rt
ht v nc khi mi e da i vi
CHND CPC chm dt.

01.3 m phn XTrung ln th 2, TQ nu
vic VN chim ng CPC l 1 trong 3
tr ngi cho bnh thng ho quan h
TrungX.

01.3 B NG TQ: VN rt n v u tin khi
CPC, TQ s ni li m phn.

12.4 Hi ngh bt thng 3 ngoi trng VN
LoCPC ln th 7 ti Nng Pnh tuyn
b rt qun VN ln th 2 vo thng 5/83.
Rt 1 binh on.

02.5 L tin qun tnh nguyn VN rt t 2.

1920.7 Hi ngh ngoi trng VNLoCPC
ln th 7 ti Nng Pnh khng nh:
qun tnh nguyn VN s c rt ht
khi CPC khi TQ chm dt e da.

1984

ln th 8 ti Vientiane.

thng 4 Chin dch ma kh nh vo cc Kh
me trn ng bin gii CPCThi.

2023.6 t rt qun th 3 ca qun tnh nguyn
VN khi CPC.

154/194
1985
LX: Gorbachev ln, bt u iu chnh
chnh sch i ni, ngoi. Nhiu ln ni
mong mun ci thin quan h XTrung,
song khng ng n 3 tr ngi.
c bit l vic rt qun VN khi CPC.

08.1 Nguyn C Thch th cho Ng Hc
Khim ngh ni li m phn.

ln th 10 ti TP.HCM tuyn b: qun
i VN s tip tc rt dn hng nm v
s rt ht khi CPC vo nm 1990.

21.1 Ng Hc Khim th tr li: sau khi VN
cng khai cam kt v thc hin rt qun
khi CPC th m phn mi c ngha
thc t.

23.1 Ngoi trng TQ Ng Hc Khim i cc
nc ng Nam . Khi n Singapore,
ni: Trung Quc s dy cho Vit Nam
bi hc th hai.

02.4 t rt qun th 4 ca VN khi CPC.

1986
ln th 12 ti Nng Pnh.

0710.4 m phn XTrung vng 8 ti Mat
xcva
95
. TQ vn nu ba tr ngi. LX
ngh gp cp cao (Gorbachevng),

95
Moskva (Moscow), th USSR
155/194
TQ t chi.

28.5 t rt qun tnh nguyn VN th 5 khi
CPC.

08.7 Ngh quyt 32 BCT: chuyn sang giai
on u tranh mi di hnh thc cng
tn ti ho bnh vi Trung Quc,
ASEAN, M; gii quyt ho bnh vn
CPC.

28.7 Din vn ca Gorbachev
Vladivodstock nu nhng nt ln ca
chnh sch i ngoi mi ca Lin X
i vi Chu Thi Bnh Dng: xch
dn li vi TQ, gii quyt 3 tr ngi
bnh thng ho quan h vi TQ (rt
qun khi Afghanistan, chm dt xung
t bin gii XTrung, gii quyt vn
CPC). Vi M, LX c th c c ch
p ng (responsive gesture) v vnh
Cam Ranh nu M rt cc cn c qun
s Philipin.

0515.10 Vng 9 m phn XTrung ti Bc
Kinh, 70% thi gian bn vn CPC.

19.10 Lin X bt u rt qun khi
Afghanistan.

12.1986 i hi VI. Nguyn Vn Linh c bu
lm tng b th. Mi lm th tng.
Sa Li ni u ca iu l ng, xa
ch ni v TQ l k th trc tip v
nguy him nht.

156/194
1987
07.2 Vng 10 m phn XTrung ti Mc
tkhoa. Trung Quc li nu 3 tr
ngi cho vic bnh thng ho quan h
TrungX, tr ngi ln nht l vic
Vit Nam xm lc Campuchia.

u thng 3 Ngoi trng LX Schevarnadz n
Nng Pnh thc y gii quyt vn
CPC

26.3 B Ngoi giao thnh lp CP87 chuyn
trch nghin cu gii php CPC v vn
bnh thng ho quan h vi Trung
Quc.

19 20.4 L c Th gp Hunxen, Heng Somrin
v Chia Xim Nng Pnh, khuyn CPC
tho hip vi dit chng Polpot, thc
hin gii php .

08.5 Hp BCT v vn CPC (sau khi L
Th i Nng Pnh, trc khi i TBT
Linh i LX).

20.5 B Ngoi giao kin ngh BCT sa Li
ni u ca Hin php ch ni Trung
Quc (n 27.8.1988 mi thc hin).

10.6 Ph tng th k LHQ Ahmed chuyn ti
ta 4 im ca ng Tiu Bnh.

17.6 Hunxen (i thm Lo) ni vi Phun:
mun lin hip vi phi Polpot khng c
Polpot hn l vi Sihanouk vi l l l
bn Polpot c lc lng nhng khng c
157/194
th chnh tr, cn Sihanouk ngc li
khng c lc lng nhng c th chnh
tr.

26.6 Nguyn C Thch gp i s Trung
Quc chuyn thng ip ming ca Th
tng Phm Vn ng gi lnh o TQ
ngh m m phn b mt hai nc.

29.7 Thng co chung VNInnxia sau
cuc gp Nguyn C ThchMochtar ti
Thnh ph HCM. Tha thun dng hnh
thc coctail party cc bn lin quan
gp nhau bn gii php CPC.

22.8 Th ca Ng Hc Khim gi Nguyn
C Thch ni TQ cha th tr li thng
ip ca ta v TQ khng mun chp
nhn vic ri CPC.

27.8 Chnh ph CHND CPC cng b chnh
sch 5 im v ho hp dn tc.

02.10 Thng ip ming ca ta nh Lin X
chuyn cho TQ nhn cuc gp vng 11
LXTQ ti Mct khoa ngy 6.10.

06.10 m phn vng 11 XTrung ti Bc
Kinh. a cng khai vic bn vn
CPC vo thng co bo ch.

29.11 t rt qun th 6 ca qun tnh nguyn
VN khi CPC.

02.12 Hi m HunxenSihanouk ln th 1
ti FreenTardenois (Php). Thng
158/194
co chung tha thun: gii quyt xung
t CPC bng bin php chnh tr: vn
CPC do nhn dn CPC gii quyt;
triu tp Hi ngh quc t bo m
tha thun gia cc bn CPC. Gp li
vng 2 Pa ri v vng 3 Bnh
Nhng.

??.? TQ ngh LX cng TQ dn xp mt
cuc gp gia CHND CPC v Khme
. TQ khng p ng.

30.12 BCT quyt nh i mi quan h gia ta
vi Lo v CPC, rt chuyn gia, c vn
ta Lo v CPC, gii tn on chuyn
gia VN CPC.
1988
2022.1 Vng 2 HunxenSihanouk ti Pari.
Khng c thng co chung. Hai bn nht
tr: ch chnh tr CPC do nhn dn
CPC quyt nh qua tng tuyn c c
gim st quc t; triu tp hi ngh quc
t v CPC theo kiu Hi ngh Genve
1954 v ng Dng.

2029.1 Cuba, Angola v tr l ngoi trng M
hp Luanda tho thun vic rt ton
b qun Cuba khi Angola.

01.2 Th Sihanouk gi th tng Phm Vn
ng: Mi quan tm lun lun ginh
cho vic khi phc quan h hu ngh hai
nc lng ging anh em chng ta. Nh
vy th gii php ny s ti gn.

08.2 Gorbachev tuyn b qun i Lin X s
159/194
rt khi Afghanistan trong 10 thng k
t ngy 15.5.1988.

1416.3 ng gia hi qun Vit Nam v hi
qun Trung Quc Trng Sa.

20.5 Ngh quyt 13 BCT: gii quyt vn
CPC trc 1990, phn u bnh thng
ho vi Trung Quc.

26.5 B NG VN tuyn b rt qun t 7 gm
50.000 qun v B T lnh qun tnh
nguyn; s qun cn li s rt su vo 30
km trong lnh th CPC dc bin gii
CPCThi Lan.

cui thng 5 Hp cp cao XM GorbachevReagan
ti Matxcva, c bn vn CPC

1320.6 m phn XTrung ti Matxcva.
Hai bn bn t m vn CPC. LX rt ra
5 im ng vi TQ v vn CPC.

28.6 Quc hi ra ngh quyt sa Li ni u
ca Hin php (b cu Trung Quc l
k th trc tip v nguy him nht).
Chnh thc thng qua ngy 27.8.1988.

15.7 Nguyn C Thch gp i s TQ nu
mt lot bin php lm gim cng thng
quan h hai nc, ngh hai bn ni li
m phn bt c cp no.

2528.7 Hp JIM1 (Jakarta Informal Meeting)
160/194
ti Bgo
96
(Innxia). Cuc hp tin
hnh lm 2 bc: bc u ch c 4 phi
CPC; bc sau c thm VN, Lo v 6
nc ASEAN. Mc ch: to mt khun
kh cho cc cuc tho lun khng chnh
thc gia cc bn lin quan trc tip v
cc nc hu quan trong vic tm kim
mt gii php ton din, ng n v lu
di cho vn CPC. Cuc hp khng
nh 2 vn then cht: vic rt qun
VN trong khun kh mt gii php
chnh tr v vic ngn chn s tr li ca
ch dit chng Polpot.

07.11 Vng 3 HunxenSihanouk ti Pari.
Ch yu bn chng trnh ngh s hp
cp cao 3 bn (HunxenSihanoukSon
San) ngy 8/11/88.

01.12 Hon thnh t rt qun VN th 7 khi
CPC gm 50.000 qun v B T lnh
qun tnh nguyn Vit Nam CPC.

1989
05.1 Tham gia on i biu ng v Chnh
ph VN do TBT Nguyn Vn Linh dn
u i Nng Pnh d l k nim 10 nm
Quc khnh CHND Campuchia.

06.1 Tuyn b ca Nguyn Vn Linh v ca
Heng Somrin l s rt ht qun VN khi
CPC trong khun kh mt gii php
chnh tr vo thng 9/1989.

96
Th trn Bogo thuc min Ty o Java, gn Jakarta
161/194
09.1 Cuba bt u rt qun khi Angola theo
Hip nh 12.8.1988 gia Cuba, Angola
v Nam Phi.

09.1 Ngoi trng Thi Siddi Savetsila n
H Ni.

1619.1 m phn VNTQ cp th trng Bc
Kinh v vn CPC v vn bnh
thng ho quan h hai nc.

01.2 Ngoi trng Schevarnadz n Bc
Kinh hi m vi Tin K Tham v vn
CPC.

15.2 Lin X hon thnh vic rt qun khi
Afghanistan.

11.2 Hp BCT bn vic tch v gii quyt
tng bc mt mt quc t v mt ni
b ca vn CPC; trin khai cc din
n VitTrung (vng 2), JIM2, Vit
Thi, VitM

1618.2 Hp tr b (Working group) JIM2
(Jakarta Informal Meeting). Ta a ra 3
bc rt qun VN khi CPC gn vi 3
bc chm dt vin tr qun s ca
nc ngoi cho cc bn CPC.

1921.2 Hp JIM2. Khng nh li 2 vn
mu cht ca gii php cho vn CPC
l rt qun VN trong khun kh mt gii
php chnh tr v ngn nga s quay tr
li chnh sch v nhng hnh ng dit
chng ca ch Polpot; chm dt mi
162/194
s can thip ca nc ngoi v s gip
v qun s cho cc phi i lp Kh
me.

14.3 Hp BCT: quyt nh rt ht qun khi
CPC vo cui thng 9/1989; thc y
din n HunxenSihanouk.

2223.3 Ngoi trng Nguyn C Thch thm
Singapo, Malayxia, Thi Lan.

23.2 Trung QucInnxia bnh thung ho
quan h.

25.2 MTrung Quc: Bush n Bc Kinh
gp ng Tiu Bnh.

13.3 X vit ti cao Lin Xo thng qua ngh
quyt lp chc tng thng LX.
Gorbachev c bn gi chc v ny.

15.3 Tip v lm vic vi Ph tng th k
LHQ Ahmed ti H Ni v vn CPC.

05.4 Ba chnh ph VN, CPC, Lo ra tuyn b:
s rt ht qun VN khi CPC thng 9

30.401.5 Quc hi CPC hp phin bt thng:
sa Hin php, i tn nc CHND
CPC thnh Nh Nc CPC (State of
CampuchiaSOC), thay quc k.

0203.5 Vng 4 HunxenSihanouk ti Jakarta,
Sihanouk hoan ngnh vic i tn nc
CHND CPC thnh Nh Nc CPC
(SOCState of Campuchia), i quc k
163/194
v nhiu sa i quan trng trong Hin
php CPC; ni c th chp nhn tr v
nc (nhng khi v Bngcc Sihanouk
li thay i kin. T quan h Hun
xenSihanouk rt xu).

0810.5 VNTQ m phn cp th trng ti
Bc Kinh. TQ vn i ta tha thun v
nguyn tc vic lp chnh ph lin hip 4
bn CPC do Sihanouk ng u; ng
kt v gim hoc gii th lc lng qun
s ca cc bn CPC. V quan h hai
nc, lp trng Trung Quc vn l gii
quyt xong vn CPC th mi ci thin
c quan h vi VN; tm thi cha tnh
n tip tc m phn vi ta.

1516.5 Hi m cp cao TrungX
(Gorbachevng Tiu Bnh) Bc
Kinh.

0304.6 S kin Thin An Mn.

04.6 Ba Lan: Cng on on kt thng
tuyt i tng tuyn c.

24.7 Vng 5 HunxenSihanouk Pari.
Khng t tha thun no. Sihanouk bc
tha thun ca JIM1 v 2, i xo SOC
lp Chnh ph 4 bn CPC.

30.730.8 Hi ngh quc t v CPC ti Pari: vic
rt qun VN khng cn l vn ln
hi ngh m vn ln ni ln l vn
dit chng. Hi ngh khng t c
mt gii php chnh tr, b tc vn
164/194
chia quyn gia cc bn CPC trong thi
k qu , song thng qua c tuyn
b chung ghi nhn Hi ngh l mt bc
tin c ngha v s hp li.

07.8 Gp th trng Lu Thut Khanh (ph
trng on TQ) Pari.

07.8 Hung: ng CHXHCN i tn; Hung gia
nhp EC.

05.9 TBT Nguyn Vn Linh gp Heng
Somrin H Ni chuyn li Lin X
khuyn Nng Pnh nn nhn chnh ph
4 bn gm c Khme , do Sihanouk
lm ch tch.
2126.9 t rt qun VN cui cng khi CPC.

30.9 Hp BCT nhn nh v kt qu Hi ngh
Pari v CPC.

07.10 Kayson Phonivihan thm chnh thc
Trung Quc nh du vic bnh thng
ho quan h LoTrung Quc. ng ni
vi Kayson: nu VN rt qun trit
khi CPC th s bnh thng ho quan
h vi VN.

06.11 Thng ip ming ca Nguyn Vn Linh
gi ng Tiu Bnh: mong sm bnh
thng ho quan h vi TQ; mong sm
c dp gp li ng.

09.11 ng c: Bc tng Berlin sp .
Kt thc chin tranh lnh.

165/194
20.11 Tip: Biu tnh ln Praha. Husak t
chc. Lp chnh ph mi, trong ng
Cng sn Tip ch cn l thiu s.

24.11 P5 (5 nc thng trc Hi ng Bo
An) chp nhn phng n gii quyt vn
CPC ca Oxtralia trong cao vai
tr ca LHQ CPC trong thi k qu
.

28.11 TBT Nguyn Vn Linh gi ng v
khng nh li pha VN sn sng gp
pha TQ cp b trng hoc th
trng ngoi giao ti Bc Kinh hoc H
Ni trong thng 12/1989 bn cc
bc bnh thng ho quan h hai
nc.

2.12 TBT CS Mlai Trn Bnh k tha
thun vi chnh quyn Malaysai v Thi
Lan gii tn CS, v rt v sng
Hadyai (Nam Thi Lan).

10.12 Bungari biu tnh ln Sofia.

12.12 i s TQ thng bo tr li ca TQ cho
thng ip ngy 6.11 ca Nguyn Vn
Linh: t iu kin cho vic m li m
phn cp th trng ngoi giao vi ta
(VN phi chp nhn s gim st ca
LHQ v vic rt qun khi CPC; phi
chp nhn vic lp chnh ph lin hip 4
bn CPC do Sihanouk lm ch tch).

1990
09.2 i s M Thi Lan Donohue chuyn
166/194
thng ip ca M: gi ca Vit Nam
v mt cuc gp g gia b trng
Nguyn C Thch hoc th trng Trn
Quang C vi tr l ngoi trng
Solomon l qu sm. Hai bn cn lm r
cc vn cn tho lun v cc kh nng
la chn, sau Solomon sn sng gp
pha VN. M hin vn sn sng tip tc
trao i qua hai i s qun Bangkok.

10.2 Hi ngh th trng ngoi giao 3 nc
VNLoCPC ti Nng Pnh trao i v
tnh hnh khu vc v chun b hp IMC.

21.2 Vng 6 HunxenSihanouk ti
Bangkok. Tho thun v nguyn tc: s
c mt ca LHQ mc thch hp ti
CPC l cn thit, cn thnh lp mt c
ch quc gia ti cao th hin ch
quyn quc gia v thng nht dn tc
ca CPC.

25.2 Mt trn Sandino tht c trong tng
tuyn c Nicaragua.

2628.2 Hp IMC (Hi ngh khng chnh thc v
CPC) Jakarta. Ngoi cc bn CPC,
VN, Lo v 6 nc ASEAN nh hp
JIM, cn c thm i din tng th l
LHQ, Php v Oxtralia. Hi ngh
khng ra c tuyn b chung v Kh
me dng quyn ph quyt.
08.3 L c Th gp inh Nho Lim v Trn
Quang C (v Nguyn C Thch ngy
10.3) a kin: cn c chuyn hng
chin lc trong u tranh v vn
167/194
CPC; phi gii quyt vn CPC vi
Trung Quc, khng th gt Khme ;
khng th chp nhn LHQ t chc tng
tuyn c CPC, lp chnh ph 2 bn 4
phi CPC t chc tng tuyn c

10.4 Hp BCT bn an u tranh ngoi giao
v vn CPC trong tnh hnh th gii
c bin i /c TBT, L c Anh, o
Duy Tng, ng S Nguyn nhn mnh
cn lin kt vi TQ bo v ch ngha x
hi v li ch chung ca c hai bn.

16.4 Nguyn C Thch i Nng Pnh
thuyt phc Nh Nc CPC mm do
trong vn dit chng, chp nhn
Khme tham gia chnh quyn lin
hip thi k qu

30.4 TBT Nguyn Vn Linh ni ti TP. HCM
nhn dp k nim 15 nm gii phng
Saigon:
- nn qun cuc chin tranh i mc d
c bin c trong qu kh;
- VN cm thy c tnh hu ngh vi
nhn dn M;
- ti mun thy bnh thng ho quan
h VN TQ tuy l mt tin trnh
lu di

0308.5 Vng 3 m phn cp th trng ngoi
giao VNTQ ti Bc Kinh
Trung Quc ni r h v vn ni b
trong gii php CPC v i ta tn thnh:
Hi ng Dn tc Ti cao nn l mt c
cu c tnh cht chnh quyn lm thi, c
168/194
chc nng lp php v hnh chnh; qun
i cc bn CPC nu cha gii php th
tp kt vo mt s im nht nh v
gim qun.

2021.5 Hp 3 tng b th VN, Lo, CPC ti H
Ni nhn dp 100 nm ngy sinh H Ch
tch. Quyt nh cn thc hin gii php
gii quyt vn CPC.

0405.6 Hunxen v Sihanouk i din cho 2
chnh ph CPC hp ti Tokyo. K Tuyn
b chung tha thun lp Hi ng Dn
tc Ti cao vi s thnh vin ca hai bn
bng nhau (6+6) tng trng cho ch
quyn quc gia v thng nht dn tc
ca CPC.

05.6 Ln u TBT Nguyn Vn Linh tip i
s TQ Trng c Duy.

06.6 B trng Quc phng L c Anh tip
v mi cm thn mt i s Trung
Quc.

1113.6 Vng 4 m phn VNTQ (Trn Quang
CT n Tn). Ta khng chp nhn
vic can thip vo vn ni b CPC
nh TQ ngh. m phn khng t
kt qu.

13.6 Ngoi trng Nguyn C Thch tip T
n Tn. Ging iu cao ngo ca T b
Nguyn C Thch ph phn mnh.

19.6 BCT hp nh gi cuc m phn vng
169/194
4 vi TQ (vng mt TBT Nguyn Vn
Linh).

25.6 i s Trng c Duy gp th trng
Trn Quang C chuyn thng ip ca
lnh o TQ (c sa li) gi lnh o
VN.

1617.7 Hp P5 (5 nc thng trc Hi ng
Bo An LHQ) v vn CPC ti Pa ri.

18.7 Ngoi trng M Baker tuyn b chnh
sch mi ca M v vn CPC: M
tha nhn VN rt qun khi CPC;
chnh quyn Nng Pnh hin l lc
lng ch yu c kh nng ngn chn
Khme tr li cm quyn, v vy
M quyt nh rt b vic cng nhn
Chnh ph Lin hip CPCDn ch ti
LHQ; sn sng tho lun vi VN v Nh
Nc CPC thc y gii php cho
vn CPC.

06.8 i thoi VNM vng 1 (Trnh Xun
LngKeneth Quinn) ti Nuc v
vn CPC v bnh thng ho quan h
VitM. M yu cu ta: cam kt chp
nhn v thc y CPC chp nhn vn
kin khung P5; tuyn b hoan nghnh
LHQ kim chng rt nhn vin qun s
cn li CPC; cho bit kin v SNC
v vai tr ca LHQ CPC.

12.8 Th tng L Bng tuyn b khi n
thm Singapo: hy vng s bnh thng
ho quan h vi VN v hai bn s tho
170/194
lun cc vn khc nh tranh chp
Trng Sa

13.8 Th trng Trn Quang C tip i s
TQ biu th hoan nghnh tuyn b ca
L Bng ti Singapo, nhc li mong
mun sm gp cp cao hai bn.

2728.8 Hp P5 (ln th 6) v CPC i n tha
thun: nhng dn xp v qun s trong
thi k qu CPC; tuyn c di s
bo tr ca LHQ; bo v nhn quyn;
vn bo m quc t. Hon thnh
ton b 5 vn kin khung v gii php
CPC.

29.8 i s TQ gp Nguyn Vn Linh v
Mi chuyn li ca Giang Trch Dn
v L Bng mi TBT Nguyn Vn Linh,
th tng Mi, c vn Phm Vn
ng sang hi m b mt vi lnh o
TQ ti Thnh vo ngy 3.9.90.

30.8 Hp BCT bn v gp cp cao TQ
Thnh .

31.8 i thoi VNM ln th 2 ti Nu
c. M ngh VN v Nng Pnh chp
nhn khung gii php CPC ca P5, v
ngh Nh Nc CPC (SOC) i hp
Giaccta lp HDTTC trn c s
tho thun ca P5. M coi y l iu
kin M bnh thng ho quan h vi
VN v M gp Hunxen.

01.9 VNTQ hp cp ngoi trng ti Cp
171/194
nhtn bn v vn CPC.

0304.9 Cuc gp cp cao VNTQ ti Thnh
(th ph tnh T Xuyn). Nguyn Vn
Linh nhn cng thc lp HDTTC ca
TQ (6+2+2+2+1 v Sihanouk lm ch
tch).

05.9 Nguyn Vn Linh i Nng Pnh thng
bo lnh o CPC v cuc gp Thnh
, thuyt phc Nng Pnh nhn cng
thc lp HDTTC ca TQ, CPC phn
i.

07.9 Ngoi trng M thng bo M quyt
nh m i thoi trc tip vi Nng
Pnh.

10.9 BCT c Trn Quang C i Giaccta
theo di cuc hp ca cc bn CPC bn
v vic thnh lp HDTTC (SNC), di
s ch tr ca hai ng ch tch Hi ngh
quc t v CPC, Php v Innxia. Cc
bn CPC ra tuyn b chung chp nhn
ton b vn kin khung ca P5 lm c s
cho vic gii quyt xung t CPC,
thnh lp HDTTC CPC.

10.9 Ph tr l b trng ngoi giao M K.
Quinn thng bo ta: M quyt nh ni
chuyn vi trng on ta ti H
LHQ v bnh thng ho quan h hai
nc.

1418.9 i Bangkok theo di tip cuc hp
ca cc bn CPC gii quyt nt vn
172/194
ch tch HDTTC.

17.9 Cc bn CPC hp ti Bangkok hon
tt vic lp HDTTC. Cuc hp tht bi
do khng nht tr trong vic c on i
biu SNC i d i hi ng LHQ v
nht l do SOC (Hunxen) khng chp
thun vic c Sihanouk lm ch tch v
thnh vin th 13 ca Hi ng.

20.9 Hi ng Bo An LHQ thng qua Ngh
quyt 608 ghi nhn SNC i din cho
CPC v mt i ngoi v gi gh ca
CPC LHQ.

24.9 Ph th tng V Nguyn Gip sang
Trung Quc d l khai mc vn hi.
Th tng TQ L Bng tip, ni v quan
h hai nc, nhn xt Trn Quang C l
nhn t tiu cc trong thc y gii
php CPC.

29.9 Nguyn C Thch gp ngoi trng M
Baker. M ni mun bnh thng ho
quan h vi VN trong khung cnh mt
gii php chnh tr v CPC, ng thi tc
v qui m ca bnh thng ho quan
h tu thuc vo tin b trong vn
MIA v cc vn nhn o khc.

18.11 BCT hp bn v nguyn tc u tranh v
vn kin khung ca P5 v vn chc
ch tch SNC ca CPC.

26.11 5 nc thng trc HBA (P5) v
Innxia hp ti Pari tho thun d
173/194
tho Hip nh Pari v Campuchia.

21.12 Hp SNC ti Pari vi s tham gia ca
hai ng ch tch PICC v i din Tng
th k LHQ.

1991
1516.1 Hp vi b phn B1 B ngoi giao CPC
chun b cho cuc hp UB Phi hp
PICC. Nhn nh v Trung Quc.

16.1 Hunxen ni vi Trn Quang C: kh
nng nm 1991 cha c gii php chnh
tr. Cuc gp Pari va qua ch l din
n d lun, khng phi thng lng,
v vy chng ti cha nu vic tch mt
ni b v mt quc t.

2425.1 Hp BCT TP.HCM tho lun ng
li i ngoi phc v thc hin mc tiu
chin lc ca nc ta n nm 2000
do BNG d tho v vn CPC.

02.2 Xin rt khi danh sch c Trung
ng kho VII. Khng c chp nhn.

24.2 Nguyn Vn Linh gp Heng Somrin ti
H Ni, li thuyt phc Nng Pnh nhn
cng thc 6+2+2+2+1 thc y chnh
sch ho hp dn tc theo ca TQ nu
trong cuc gp Thnh 3.9.90.

09.4 i thoi ln th 5 VNM ti Nu
c. Tr l ngoi trng R. Solomon
a ra s l trnh (roadmap) 4 bc
gn qu trnh gii quyt vn CPC vi
174/194
cc bc ci thin quan h MVit.

13.4 BCT hp nhn nh tnh hnh th gii v
bn chnh sch i ngoi. Yu cu phi
hp tt hn gia ba ngnh Ngoi giao
Quc phngAn ninh trong nghin cu
cc vn quc t.

08.5 Hp lnh o 3 ngnh Ngoi giaoQuc
phngAn ninh nhn nh tnh hnh th
gii.

1517.5 BCT tho lun bn d tho Bo co v
tnh hnh th gii v vic thc hin
ng li i ngoi ca i hi VI v
phng hng ti, tip tc nh gi v
cuc gp cp cao vi TQ thng 9/1990
ti Thnh .

1519.5 Giang Trch Dn thm Lin X. Chuyn
thm LX u tin ca cp cao nht TQ
trong 34 nm. Thng co chung hai bn
ni nhiu n vn CPC.

0204.6 Hp HDTTC CPC (SNC) ti Giacc
ta. Ngoi cc bn CPC, c 2 ng ch
tch PICC l Php v Innxia, i din
TTK LHQ. Sihanouk cng c mt vi
danh ngha l khch mi ca Suharto.
Cuc hp khng t kt qu g ng k.

05.6 SihanoukHunxen gp ring tha thun
v chc ch tch v ph ch tch SNC,
ko di ngng bn n khi c tng tuyn
c, Sihanouk v Nng Pnh, ku gi
ngng vin tr qun s ca nc ngoi
175/194
cho cc bn CPC.

1727.6 i hi VII ca ng CS VN Mi
thay Nguyn Vn Linh lm tng b th,
L c Anh lm ch tch nc. Nguyn
C Thch ra khi Trung ng v BCT.

10.7 Trn Quang C gp TBT Mi xin
khng nhn chc b trng ngoi giao.

09.7 Mi gp i s TQ t vn c
c phi vin sang thng bo lnh o
TQ v i hi VII.

28.702.8 L c Anh v Hng H sang Trung
Quc vi danh ngha on i din c
bit ca Trung ng CS VN thng
bo lnh o TQ v i hi VII ca
CS VN.
C hai gp T n Tn xin li (v v
to ting vi b trng N. C Thch).

thng 8 Quc hi kha 8 hp k 9. Thng qua
danh sch chnh ph mi. Nguyn Mnh
Cm nhn chc b trng ngoi giao
thay Nguyn C Thch.

0810.8 VNTQ m phn cp th trng vng
5 ti Bc Kinh v bnh thng ho quan
h.

0914.9 Ngoi trng mi Nguyn Mnh Cm
thm Trung Quc.

23.10 Hi ngh quc t v CPC ti Pari. K
kt Hip nh Ho bnh CPC.
176/194

05 10.11 TBT Mi v Th tng V Vn
Kit thm chnh thc Trung Quc.
Thng co chung v bnh thng ho
quan h hai nc.

14.11 Sihanouk tr v Nng Pnh sau 13 nm
lu vong.

25.12 Gorbachev t chc: L c ba lim trn
nc in Kremlin b h xung, thay bng
l c 3 mu ca nc Nga, nh du
vic Lin bang xvit chm dt s tn
ti.
1993
24.1101.12 Hi ngh gia nhim k ca BCH Trung
ng kha VII.
T nguyn xin rt khi Trung ng.

177/194
Ph nh
Tp Ch Cng Sn S pht hnh 31 2003
Pht hnh u k vo 10 v 25 hng thng
THNG LI NGOI GIAO TUYT VI!
97
Trn Quang C Nguyn y vin Trung ng ng, Th
trng th nht B Ngoi giao, thnh vin on Vit Nam dn
ch cng ha ti Hi ngh Pari v Vit Nam

Khng chin chng M l bn anh hng ca trn vn t u
n cui. Hip nh Pari nm 1973 l thng li ngoi giao
tuyt vi. l li ca Th tng Phm Vn ng knh yu,
ngi ng u Chnh ph Vit Nam dn ch cng ha trong
sut nhng nm thng y sng gi ca cuc khng chin
chng M cu nc, khi cho kin v vic tng kt 50 nm
ngoi giao Vit Nam.
hiu thu o s nh gi trn, chng ta cn thy r tnh
thi i v ngha quc t ln lao ca cuc khng chin chng
M cu nc ca nhn dn Vit Nam. iu ny hin hin ngay
trong bi cnh th gii bi phn phc tp so vi thi k ta
chng thc dn Php: i th ca ta ln ny l quc u s,
v cng ln mnh, chng xm lc Vit Nam vi mu ton
cu. Tm l s M, trong nhng nm u ca thp nin 60 (th
k XX), cn ang bao trm th gii. M coi nh cha c tin
l thua trn u. M c mng li lin minh qun s khp
ni. Khng ch Lin hp quc. Phong tro cch mng quc t
li ang c khng hong v ng li, khng nht tr v quan
im cch mng, thm ch sinh ra chia r, mu thun v t
chc.
Tnh thi i ca cuc khng chin chng M cu nc cn
ch mc tiu u tranh ca dn tc ta hon ton ph hp vi

97
http://www.tapchicongsan.org.vn/show_content.pl?topic=3&ID=857
178/194
bn mc tiu ca thi i: ha bnh, c lp dn tc, dn ch,
x hi ch ngha.
Nhn thc r tnh thi i v ngha quc t ca cuc khng
chin chng M cu nc, H Ch tch thy cn nng ngoi
giao ln thnh mt mt trn vi tm c chin lc. K hp
Trung ng ln th 13 (kha III), thng 11967, ra ngh
quyt xc nh iu . Mt trn ngoi giao phi hp vi mt
trn qun s v mt trn chnh tr to thnh sc mnh tng hp
a cuc chin u ca ton dn n thng li cui cng.
Trong chng M cu nc, v tr v chc nng ca ngoi giao
rt quan trng vi hai nhim v ln:
a) Tng cng hu phng quc t ca ta v lm suy yu hu
phng ch. tng cng hu phng quc t ca ta, phi
thc hin phng chm thm bn bt th, tranh th t bn
gn n bn xa, t nhng ng minh chin lc cng chung
ch hng x hi ch ngha cho n nhng ai ch tn thnh mt
trong nhng mc tiu ha bnh, dn ch, c lp dn tc.
b) Gii quyt vn ta thng ch thua. y l vn phc
tp, phi c u c thc t. C khi nim tht ng th no l
ta thng, th no l ch thua mi xc nh c gii php. Ta
thng l khi no ta bo v c c lp t do, gii phng c
t nc. M thua tc l M phi rt ht qun ra khi t nc
ta, chm dt xm lc, phi cam kt tn trng cc quyn dn
tc c bn ca nhn dn Vit Nam. Chnh vi tinh thn , H
Ch tch tng ni: Nu M chu nhn rt th chng ti ri
thm cho m rt.
i vi mt ch th c ln nh M, ta li l nc nh, cn c
ngoi giao thc hin phng chm thng li tng bc, tin
ln ginh thng li hon ton.
to c s ng h ca ton th gii, tranh th c s
gip ca cc nc x hi ch ngha cng nh cc nc dn
tc c lp, cc lc lng dn ch cng nh cc lc lng ha
179/194
bnh, ng ta c mt ng li quc t ng n v sng
to: c lp t ch i i vi on kt quc t.
Phi c lp t ch v cch mng quc t khi ang c khng
hong v ng li, quan im khng thng nht.
c lp t ch v on kt quc t, hai v phi i i. Thot
nghe tng chng nh hai v ny c lp nhau, nhng trong
tnh hnh lc , c c lp t ch mi on kt quc t c.
c lp t ch ch khng t c lp, on kt quc t nhng
khng l thuc. My iu nghe nh n gin, nhng trn
thc t vn dng v cng phc tp, v cng kh khn, cc
nhc.
Quan im ca ta v va nh va m th hin ng li c
lp t ch. nh cng nh theo kiu ca ta, m cng m
theo kiu ca ta. Khc vi quan im ch nh m khng m,
cho rng m l cn tr nh, cho l ch dng bin php qun
s chnh tr mi buc c M chp nhn nhng yu cu ca
ta. Cng khc vi quan im ch m khng nh, cho l nh
s ph v m, cho l Vit Nam khng th thng M, phi sm
i vo mt gii php tha hip vi M.
Nhng quan im i chi nhau th hin ngay t vic nh gi
quc M th no? X s vi xm lc M ra sao?
Vi bn lnh vng vng, ng ta nhn nh mt cch khch
quan v sng sut: M l k th mnh, v cng nguy him,
song khng phi l c sc mnh v hn v v ch. N v nh
con cp tht, c nanh vut, nguy him cht ngi, nhng con
cp trong th b bao vy sn ui. Nhng ngi M tnh to
nh Thng ngh s Phunbrai
98
nm 1966 ni: Nc M
ang c du hiu ca s ngo mn v sc mnh. l iu
nguy hi lm suy yu, i lc trong lch s hy hoi nhng
nc ln... Nguyn nhn nhng kh khn ca chng ta ng
Nam khng phi do thiu sc mnh m do s dng qu ng

98
J. William Fulbright (9.4.19059.2.1995), Thng ngh s Hoa K
180/194
loi sc mnh sai lm. iu a n kt qu l gy nn mt
cm gic v s bt lc khi sc mnh khng thc hin c
ng nhng mc tiu mong mun. ng ta i n kt lun l
ta c th nh M v thng M nu nh ta tranh th c s
ng tnh ng h rng ri ca tt c lc lng bn b trn th
gii.
V vy, ta cn to lp Mt trn nhn dn th gii ng h Vit
Nam chng M cu nc tp hp d lun quc t, c lp
M v chnh tr, v tinh thn.
Vic tuyn truyn vn ng quc t hng vo ba ni dung
chnh: nu cao chnh ngha ca ta, khng nh quyt tm nh
bi xm lc, vch r thin ch ha bnh ca ta.
Vic nu cao chnh ngha ca ta c thun li v ta sn c uy
tn chnh tr qua cuc khng chin chng thc dn Php vi
chin thng in Bin Ph v tn tui H Ch Minh. Vit Nam
l l c u trong cch mng gii phng dn tc.
Khng nh quyt tm chng xm lc. Mun t c iu
ny phi vt tr ngi tm l s M trn th gii. Ngi ta c
th rt cm tnh vi ta, tn thnh Vit Nam nh M nhng
cha tin Vit Nam nh c M. Phi chng t c ta quyt
tm chng M, cho n khi no t mc tiu mi thi, khng
b cuc. iu khng ch gii quyt bng ngoi giao, m
phi qua thc t chin trng mi c sc thuyt phc.
Ni r thin ch ha bnh ca ta: Phi lm ng lc v ng
mc mi c tc dng. Khi M cn hung hng leo thang chin
tranh m ta nhn mnh thin ch ha bnh th ngi ta s
hiu l ta lung lay, mun rt lui ri. Thi k 1965 1967, nh
l chnh, nu chnh ngha v quyt tm l chnh.
Nh tch cc v lm ng hng, ta sm hnh thnh c
mt Mt trn nhn dn th gii rng ri, lm nn tng chnh tr
quc t vng chc cho cuc chng M cu nc ca ta. y
thc s l mt k tch lch s.
181/194
Ta c gng khc phc mi tr ngi pht huy cc nhn t
tch cc, hn ch mt tiu cc nhm tranh th c s ng h
v gip cao nht ca Lin X v Trung Quc, ph tan m
mu M li dng chnh sch ha hon X M, Trung M
hng chia r lm suy yu ch da chnh ca ta trn quc t.
H. Ktxinggi
99
nhn nh: Bn thn Vit Nam rt ngho, rt
yu. Vit Nam sng c, chin u c, chng M c l
do trng nhiu vo vin tr bn ngoi, ch yu l Lin X v
Trung Quc. Nu nh M khai thc c mu thun Trung
X, chia r c h vi Vit Nam th s ct c ngun vin
tr bn ngoi cho Vit Nam. Mt vin tr bn ngoi th d Vit
Nam kin cng n my cng khng th chng M c.
Thi k M leo thang chin tranh (1964 1968): th on
ca M lc ny l thng lng trn th mnh ng thi dng
trung gian cc loi nhm xoa du phn ng quc t hng
chuyn sc p d lun sang ta. L.B. Ginxn, trong mt cuc
hp ti Nh Trng, ni: Cuc chin tranh ny ging nh
mt trn u n gii. Tay phi ca ta nm lc lng qun s,
song tay tri cn c cc ngh ha bnh. Mi khi a qun
i ln pha trc th cng phi a cc nh ngoi giao ln
pha trc. Cc tng lnh i a qun nhiu nhiu hn na.
Song B Ngoi giao cng phi cung cp cho ti thm ci g
na.
Vi bi hc ca Hip ngh Ginev 1954, ta ch trng m
phn trc tip vi i th ca mnh, vn Vit Nam phi do
nhn dn Vit Nam gii quyt, khng m phn qua trung
gian. Nhng ngoi giao ta c thi i x thch hp vi
tng nc trung gian theo phng chm thm bn bt th,
khng M li dng t tng ha bnh ch ngha chuyn sc
p sang ta.

99
Henry Kissinger (27.5.1923), sinh ti Fuerth, c, tr thng cng dn
Hoa K nm 1943; Ngoi Trng (197377) thi Tng Thng Richard
Nixon v Gerald Ford
182/194
Tuy sc p bn ngoi tng ln, nhng thi k M tin hnh
Vit Nam ha chin tranh (19691972) cng chnh l thi k
ng li c lp t ch v on kt quc t ca ng ta
chng t r nht s ng n v hiu qu ca n. Trong cuc
hp bo ti M ngy 2461972, H. Ktxinggi phi nhn:
M tha nhn rng mt dn tc tn ty hy sinh lu di nh
th th s khng chu khut phc trc nhng gii php do
nhng nc khc p buc.
Cuc m phn Pari ngay t u n cui xoay quanh hai vn
c bn: vn rt qun M v vn chnh quyn min
Nam Vit Nam. Trong sut thi gian m phn ko di, lp
trng m phn ca hai bn hon ton i lp. M ch trng
rt c qun M v m vn gi c ngy. M t iu kin
qun M rt th ng thi qun Bc Vit Nam cng phi rt
khi min Nam Vit Nam, Lo v Campuchia. M i tch
ring gii php qun s v gii php chnh tr. Ch gii quyt
cc vn qun s: ngng bn, rt qun, th t binh M v rt
qun Bc Vit Nam. Cn gii php chnh tr cho cc bn
Vit Nam gii quyt vi nhau sau.
Lp trng ca ta l phi c gii php c gi, tc l M c
trch nhim gii quyt c nhng vn qun s ln chnh tr.
M phi rt ht qun M v ch hu khng iu kin, gn vic
rt qun M vi vic th t binh M ; v chnh tr, lp chnh
ph lin hip min Nam Vit Nam gm ba thnh phn, khng
c Thiu K Khim, tn thnh ha bnh, c lp, trung lp,
dn ch.
n giai on cht ca cuc m phn, ta u tranh hng vo
mt gii php p ng cc yu cu ca ta: M cam kt tn
trng cc quyn dn tc c bn ca nhn dn Vit Nam ; M
rt ht qun, chm dt dnh lu vo chin s min Nam,
khng c can thip cng vic ni b min Nam Vit Nam ;
M phi cng nhn trn thc t min Nam Vit Nam c hai
chnh quyn, hai qun i, hai vng lnh th, ba lc lng
chnh tr.
183/194
Cuc m phn Pari kt thc khi ta t c cc mc
tiu c bn ra lc ban u. Mt thng li ngoi giao tuyt
vi!.
Trong bi cnh th gii phc tp nh vy, vi quyt tm bo
v li ch ti cao ca dn tc, ng ta kin tr ng li c
lp t ch v on kt quc t nn vt qua c mi th
thch, kt thc nh m thng li, thc hin li tin nh
ca Bc H: nh cho M ct, nh cho ngy nho.
Qua cuc chng M cu nc, cng thy r kh nng to ln
ca mt trn i ngoi. Ngoi giao thu c thng li tuyt
vi, gp phn lm nn bn anh hng ca trn vn ca dn tc
Vit Nam.

Ngy Tt ni chuyn tng kt
100
Trn Quang C
T nm 1975 cho n 1998, ti tham gia lm tng kt ngoi
giao ti 3 ln. Ln th nht l khi cuc khng chin trng k
ngt ba mi nm rng ca nc ta va kt thc, B trng
Nguyn Duy Trinh ch th phi bt tay ngay vo tng kt
cng tc ngoi giao trong thi gian hai cuc chin tranh chng
Php v chin tranh chng M. Phn v chun b cha y ,
phn v nhng l do ny khc nn ln ny cng nh ln th hai
tin hnh sau my nm u b "gia chng t gnh". Cho
mi n nm 1995, dp k nim 50 nm ngnh Ngoi giao Vit
Nam, vn tng kt ngoi giao li c t ra.
Rt kinh nghim hai ln trc, ln ny vic tng kt lm
tng i quy c v cn trng. Cng vic c tin hnh trn
hai tuyn: tuyn th nht da vo b phn nghin cu bin
son ca Hc vin Quan h Quc t, khi do anh o Huy
Ngc lm Gim c, tuyn th hai l Ban T vn gm cc

100
Bo Quc T in t, S Tt Nhm Ng, gp 3 s 6+7+8, ra ngy 7/2/2002
http://www.mofa.gov.vn/quocte/tet02/ngay%20tet%20%20hnvpt02.htm
184/194
ng ch: Nguyn C Thch, inh Nho Lim, Lu Vn Li,
H Vn Lu, Nguyn Xun, Ng in, o Huy Ngc,
Nguyn Khc Hunh, Nguyn Phc Lun, Lu on Huynh v
ti; phn ln l nhng cn b ngoi giao lu nm ngh hu,
tr cc ng ch thuc Hc vin Quan h Quc t. Thnh phn
Ban T vn ny c u im l c nhiu ng ch t nhiu
c bit r ch trng chnh sch ca ta v trc tip tham gia
vo hot ng ngoi giao trong tng s kin lch s cn tng
kt, c thi gian tp trung tr c vo tng kt ch khng b
phn tn vo cng vic khc nh khi cn ng chc. ng
tic rng khi cng vic tng kt i vo bc cui th anh
Nguyn C Thch t trn vo thng 4/1998. V b phn tng
kt Ngoi giao chng ti ch kp gp Anh T (C Th tng
Phm Vn ng) xin kin c hai ln vo thng 11/1994 v
thng 2/1998.
Trong sut qu trnh lm tng kt ngoi giao, ti c my suy
ngh:
Ni tng kt ngha l ni n lch s. Tng kt ngoi giao
phi ly lch s ngoi giao lm nn. Vic ghi li lch s c y
nghim tc th tng kt mi c th phn tch v c kt ra
c nhng bi hc v kinh nghim ng n v b ch cho
cng tc sau ny. V vy mun cho cng vic tng kt sau ny
ti mun ni ba mi hoc nm mi nm v sau c
thun li th vic ghi chp v lu tr s liu ngoi giao cn
c t chc chu o khoa hc, v nht l lm lin tc d nhn
s c i thay.
Trong lch s nc ta, u tranh ngoi giao lun gn vi u
tranh qun s, chnh tr, cho nn tng kt ngoi giao phi phi
hp cht vi tng kt qun s.
Khi xem xt v phn tch cc s kin lch s, chng ti
thng tranh ci v c ngi qun t s kin trong bi
cnh th gii v trong nc khi s kin xy ra m li nhn n
trong mt bi cnh khng phi ca n. V vy nm vng quan
im lch s l iu quan trng khi tng kt.
185/194
Th gii gn xa lun c nh hng n Vit Nam v ngc
li. C th l nh hng tch cc m cng c th l nh hng
tiu cc. Phn tch tnh hnh th gii trong khi lm tng kt
ngoi giao tng giai on, cng nh khi xem xt mi s kin
u cn tm nhn t quc t trong c vai tr g, tch cc hay
tiu cc. Ngc li, mi s kin ln trn th gii u c nh
hng n ta, t hay nhiu, tch cc hay tiu cc. Nh s kin
11/9 M gn y chng hn.
Vi hy vng tng kt em li kt qu c ngha, chng ti
thng nht trong Ban T vn l tn trng nhng kin khc
nhau, t do t tng; nhng ch no cha c nht tr th ghi
ly kin c a s chp nhn, song ng thi cng ghi li c
kin khc nhng ai quan tm n vn c th tham
kho v suy ngh.
186/194

Bi Tn, Thi s u nm 2004 v Gip Thn: Con ng
thot him l phng nhanh ra pha trc hi nhp hon
ton vi th gii dn ch v vn minh
101

Trong cn khng hong v t chc, nhng hi k c nhn
ca nguyn th trng ngoi giao Trn Quang C hay ca
nguyn th k ca L Kh Phiu l Nguyn Ch Trung cng
phi by thm nhng ri lon v xu xa n b i. l li
ng Mi ni v ng L Kh Phiu: N lt ti th ti lt
n !. l ch trng lm cm hi nm 1991, gi l gii
php : gn b keo sn gia cc ch cng sn H Ni v
Bc Kinh (b Trung Quc thng thng bc b), v gn b ha
gii gia Khme Hng ca Hunsen vi Khme ca Pl
Pt, do L c Anh v Nguyn Vn Linh ra (b Hunsen t
chi v ln n l vi phm ch quyn quc gia).

u Dng Th, Nhng Du Hiu Thay i Chnh Sch
Ngoi Giao Ca H Ni
102
Ni chung, hu ht gii lnh o CSVN u e ngi mt s
rng buc qu cht ch vi Bc kinh, nhng ng thi li cng
khng mun lm pht lng ngi anh c phng Bc.(Cuc
gp cp cao hai bn VN v Trung Hoa Thnh vo nm
1990 ni li bang giao gy sau chin tranh bin gii
u 1979 nh cu Th trng Ngoi giao Trn Quang C
tit l trong tp hi k cho thy ca hai bn.)
Cho nn sau khi Lin x sp , chiu hng tm cch ci
thin bang giao vi M cn bnh p lc t phng Bc
c t lu trong tnh ton ca gii cm quyn H ni. Nhng
trc y, v t i ca mt ngi thng trn v mt s iu
kin quc ni v quc t cha thun li nn cc bc tin li
gn Hoa k rt e d, chm chp. Gn y nhng bin ng ln
trn th gii v nhng thay i nhn s ton din cp cao ca
CS Trung Hoa thc y H ni phi c quyt nh r

101
http://www.ykien.net/buitin09.html
102
http://www.shcd.de/tn_danchu/402/nhung%20dau%20hieu%20thay%20doi%20HN.html
187/194
rang.
Nguyn Thanh Giang, Bnh lun v Chin Lc Bo V
T Quc Trong Tnh Hnh Mi
103
, H Ni, 9 thng 8 nm
2003
Chng ta th sao? Khng k ci bui u tr ngng cung
dng cao khu hiu V sn ton th gii lin hip li, h
nhau tin ln tiu dit ch ngha t bn. Xung phong t nhn
th gii chn ta lm im ta ri c th thc c dn tc quyt
t xc ti Ta v ta ba chc triu con ngi. Cng v ba ngn
triu trn i! ng phn nn hn l, mi n sau ny, khi
Lin X v h thng x hi ch ngha sp , chin tranh lnh
kt thc, M v phng Ty cho rng c bn khng cn i
th thc h na; khng coi thc h l ngun gc ca mi e
da hoc xc nh i tng no liu c phi i tng
ch yu a ti mi e da t bn ngoi hay khng th u
ta vn c t tng mun xng ln trn tuyn u chng
M. Nm 1989, khi t vn bnh thng ho tr li mi
quan h vi Trung Quc th xut pht im cn bn khng phi
v quyn li dn tc, cng khng phi v thy cn nghim khc
sa sai trong ng li i ngoi ca ta, m v, phi bng mi
gi bt tay ngay vi Trung Quc bo v ch ngha x hi,
chng M v cc th lc quc khc! ( Trch Hi c v suy
ngh ca nguyn th trng ngoi giao Trn Quang C ).

Trn Gang Thp, Gp lnh o ng v nh nc
104
,
H Ni, 4 thng 8 nm 2003
Hy nhn gng ca Myanmar nc cng khu vc, c n p
bt b nhng phe phi i lp nh v b Suu Kyi, khin
Myanmar b c lp vi th gii. Nht Bn phn i v da ct
vin tr. Quc hi EU e xt li quan h kinh t. Tng thng
M Bush e cm vn. C kin i khai tr Myanmar khi khi
ASEAN.

103
http://www.ykien.net/nthanhgiang05.html
104
http://www.danchu.net/ArticlesChinhLuan/Collection6/TranGangThep601.htm
188/194
Xin nh li, thi k chng ta chim ng Campuchia, cng b
th gii c lp. Ri phi rt qun v, chng ta mi thot khi
tnh trng y. Ri vt v mt bao nhiu nm chng ta mi gy
c quan h ngoi giao a phng v kinh t thng mi nh
by gi (Xin c hi k ca ng Trn Quang C, nguyn th
trng B Ngoi giao).

Nguyn Trng Tuyn, i Tm ng Minh
105
Cn phi t tt c cc ng thi ni trn trong mt mi quan
h rng hn. Nu c th ch ra mt mi quan h mang tnh
chin lc ca Vit Nam th l quan h tam gic gia Vit
Nam, Trung Quc v M. T khi cn Lin X, thnh bi ca
Vit Nam nm trong quan h t gic Vit Nam, Lin X,
Trung Quc v M. Sau nm 1991 Lin X khng cn tn ti
th s phn ca Vit Nam ph thuc vo vic x l mi quan
h tam gic Vit Nam, Trung Quc, M.
Mi y, cun Hi k ca cu th trng Ngoi Giao Trn
Quang C tit l mt s chi tit l th (nhng ng bun)
xung quanh v bnh thng ha quan h VitTrung. Rt tic,
chnh quyn Vit Nam khng cho cng b cun hi k quan
trng ny. Tuy nhin n lt ra hi ngoi v hai chng quan
trng lin quan n cuc gp cp cao Thnh nm 1990
c cng b trn bo Din n thng 112003. Xin trch dn
mt vi on quan trng bn c hiu c ng c ca cc
nh lnh o Vit Nam lc :
Ngy 30.8.90, B Chnh tr hp bn v vic gp lnh o
Trung Quc. Anh Linh nu kin l s bn hp tc vi Trung
Quc bo v ch ngha x hi chng quc, v hp tc
gia Phnom Penh v Khmer gii quyt vn
Campuchia, mc d trc B Ngoi Giao trnh by
n nu r l rt t kh nng thc hin phng n ny v
phng hng chin lc ca Trung Quc vn l tranh th
phng Ty phc v 4 hin i. Anh L c Anh b sung

105
http://www.canhen.de/noidung/baoce/CE2003/CE11va12
2003/baiviet/nguyentrongtuyen.htm
189/194
anh Linh: Phi ni v ho hp dn tc thc s Campuchia.
Nu khng c Pol Pot th vn tip tc chin tranh. Anh V Ch
Cng khng ng , ni: Trung Quc s khng nghe ta v hp
tc bo v ch ngha x hi. Trung Quc mun tranh th
phng Ty. Anh Thch cnh gic: Vn c 3 kh nng v
quan h gia ta v Trung Quc, khng phi ch l kh nng tt
c. D kin Trung Quc s nu cng thc SNC 6+2+2+2
nhn r l c 4 bn Campuchia (trong Khmer l 1 bn),
xo vn dit chng... S thc sau ny cho thy Trung Quc
cn i cao hn th !
Ngay sau khi Thnh v, ngy 5.9.90 anh Linh v anh
Mi, c thm anh Thch v L c Anh, bay sang Phnom
Penh thng bo li vi B Chnh tr Campuchia ni dung cuc
gp g cp cao VitTrung. thm sc thuyt phc Phnom
Penh nhn Tho thun Thnh , anh Linh ni vi lnh o
Campuchia: Phi thy gia Trung Quc v quc cng c
mu thun trong vn Campuchia. Ta phi c sch lc li
dng mu thun ny. ng u tranh vi Trung Quc n mc
x y h bt tay cht ch vi quc. Lp lun ny c L
c Anh m rng thm: M v phng Ty mun c hi ny
xo cng sn. N ang xo ng u. N tuyn b l xo
cng sn trn ton th gii. R rng n l k th trc tip v
nguy him. Ta phi tm ng minh. ng minh ny l Trung
Quc.

Nguyn nh Ton, Vit Nam trc th chin lc ca cc
siu cng
106
Trong khi , sau khi chim trn Min Nam Vit Nam, Hoa
K c k hoch tr lai vi Vit Nam, cng nhn v tng
lai, nhm gip nhn dn Vit Nam xy dng li t nc sau
chin tranh, gip nhn dn Vit nam sm c sng trong t
do, sung tc v giu mnh. (Xin xem hi k ca Th Trng
Ngoi Giao Cng Sn Trn Quang C nh km sau). Nhng

106

http://www.nationalistvietnameseforum.com/Nationalist%20Vietnamese%20Forum/
Pages/Article%2012.htm
190/194
tic thay khi y H Ni c xay men chin thng, khng bit
ngi bit ta, ch ngi y ging, t v ngc cho mnh l k
duy nht nh bi tn quc sng s nht th gii, l lng
tri ca nhn loi, l thy n ni ca th gii, v nhiu ngi
m c sau khi ng tnh dy c lm ngi Vit Nam v.v
b l c hi ngn nm ca lch s, n khi bit ra th
mun ri!

Bi Tn Gp vi ng u Dng Th v bi Nhng du
hiu thay i chnh sch ngoi giao ca H ni
107
Tht tnh trong my nm nay ti theo di tnh hnh chnh tr
trong nc v cha h thy nhm lnh o cao nht c nh
thay i ng li i ngoi theo hng tin b, qu kh li
v d vng, hng thng ti tng lai, ha nhp tht lng vi
th gii dn ch vn minh. ng Nguyn C Thch ch mi c
nh cn bng quan h Vit Trung vi quan h Vit M
mt chc ngay. Sau khi Lin X sp , ng CS Lin X
tan v, phe XHCN tan bin, CSVN qua i hi 8 v 9 vn
lm cm theo gii php , c ngha l u tin c kt nhng
ch do CS c quyn lnh o vi nhau, che ch cho
nhau, b qua nhng bt ha v xung t c, cng nhau chng
li m mu din bin ha bnh ca cc th lc quc do M
cm u.

Ti c bit trong cuc hp trung ng ln th 8 (thng 7
2003) bn v Chin lc bo v t quc trong tnh hnh mi,
vn c nhn mnh chnh l phi cnh gic vi xu th i
dn ch trong nc, mnh tay n p mi k bt ng chnh
kin, i ph vi mi sc p quc t v dn ch v nhn
quyn, ng thi tranh th cng ng ngi Vit nc ngoi
Lm g c chuyn thay i chnh sch i ngoi!
Cuc hp ngoi giao sau cng nhn mnh nhng quan
im trn, ng thi t nhim v r hn cho ngnh ngoi giao
l vn ng thu ht u t, nghin cu th trng, lm tnh bo
kinh t, ti chnh, khoa hc, thng mi, tm kim th trng v

107
http://www.danchimviet.com/diendan/GopYVoiOngAuDuongThe.shtml
191/194
c t tin thng, chia hoa hng cho ngnh ngoi giao khi
kim c th trng v t nhng hp ng bo b cho cc
a phng v cng ty Lm g c chuyn gii thch v chinh
sch i ngoi mi!

Ng Nhn Dng, Ngi ng trn my
108
, Ngi Vit
Online, Th nm, 16 thng 9, 2004
Cu hi thng thn nht l v Hip nh bin gii VitTrung.
ng Phm Th Duyt hnh din khoe rng y l ln u tin
(trong lch s) mi c mt hip nh chnh thc quy nh v
bin gii vi Trung Quc. ng coi l do ti lnh o ca
ng v nh nc ca ng. ng khng bao gi c cun hi k
ca Trn Quang C, cu th trng ngoi giao ca Vit cng
hi xung t vi Trung Quc. ng Trn Quang C cho thy
ch v Vit cng c bm ly lng Trung cng sau khi n anh
Nga X r m v b ri, cho nn Bc Kinh ni g Vit cng
cng phi nghe. C lc thy nhm Trn Quang C b Ngoi
giao cng u lm mt thi gi qu, y vin i ngoi ca
Trung ng ng l Hng H yu cu i s Trung Quc
H Ni hy lin lc trc tip vi ng, coi ci b Ngoi giao
ca nh nc nh khng c. ng ta cng ra lnh i s ca H
Ni Bc Kinh phi bo co trc tip vi ng ta! ng Trn
Quang C t co B Chnh tr thi Nguyn Vn Linh,
Mi nhng Trung Quc mi iu v bin gii. Vic
Trung Quc p Vit cng phi k hip nh bin gii l mt
cch bt cht n em ang mun cu thn. Vy m ng Phm
Th Duyt li bo l nh s lnh o ca ng ta! ng l
ni nh Vm.

L vn Xng, Cuc Qut Khi Ca Ton Dn Vit hay
l Ton dn Vit chun b cho cng cuc pht Bc bnh
Nam
109
Ti sao ta li gi nh vy mc d hi ngh ny bn v chuyn

108
http://www.nguoiviet.com/absolutenm/anmviewer.asp?a=10238&z=7
109

http://www.nationalistvietnameseforum.com/Nationalist%20Vietnamese%20Forum/
Pages/Article%2014.htm
192/194
gii quyt vn Campuchia?Xin tha: Trong hi ngh ny,
Vit cng chp nhn gii php do Tu cng a ra. Tc l
chnh sch i ngoi ca Vit cng hon ton tun theo nhng
ch th t Trung cng. Bng chng l sau khi hi ngh Thnh
chm dt, th ngy 591990, L c Anh, ch tch chnh
quyn Vit cng cng khai tuyn b: M v phng Ty
mun nhn c hi ny xo Cng sn, n ang xa ng
u, n tuyn b l n xa Cng sn trn ton th gii, r
rng n l k th trc tip v nguy him. Ta phi tm ng
minh, ng minh ny l Trung quc. V ta hy nghe Tng b
th Vit cng Nguyn vn Linh pht biu chng t Linh cng
l loi tay sai, ngu dt: Song d (Trung Quc) bnh trng
th no th Trung quc vn l mt nc x hi ch ngha
(trch t hi k ca Trn Quang C, cu ph b trng ngai
giao ca cng sn Vit Nam). Nh vy, lnh o chp bu Cng
sn H Ni bit l Bc Kinh c k hoch bnh trng
sang ln bang, nhng v quyn li ca phe nhm v ca ng
Cng sn H Ni, lnh o Vit cng sn lng quay sang bm
chn Bc Kinh bng mi gi, k c hy sinh quyn li ca dn
tc Bc Kinh gip Vit cng gi cho ng Cng sn H Ni
khi sp trc cao tro tan r ca ch ngha Cng sn
ng u v Lin X. Nh vy, i vi Cng sn H Ni h
coi T Quc Vit Nam ch l cng c to ra quyn lc cho
ng Cng sn v cho b phi h, quyn li ca ng trn
quyn li ca t quc v dn tc. V vy tt c chng ta quc
ni, hi ngoi, cng nhau mt lng mun ngi nh mt chun
b cho cuc qut khi dp tan bn ngi, v t quc, phn
dn, hi nc Cng sn H Ni cng sm cng tt.

Nguyn Ngc Bch, Linh Quct v Vn Dn
chho Vit Nam
110
, Ngy 8 thng 12 nm 2003, Hi
tho AEI
Cch no i n clp thcs vt thot c ci
vng kimc ca TrungCng, Hni cn phi c s ng
thun rng ri trong nib ng, nht l cp Trungng v

110
http://www.lmdcvn.net/lm/html/modules.php?name=News&file=print&sid=101
193/194
B Chnhtr. Tiliu mt (k tn Nguyn Ch Trung) mi
tung ra gn y cng nh Hik Trn Quang C v nhng g
ta bit t V Nguyn Gip v Nguyn c Tm nhn k hp
ihi ng ln th IX (vo thng 42001) cho ta thy l
nib ng CSVN, ngay chp bu, cng mt onkt v
TrungCng cng bit khai thc s mt onkt ny.
ng khng cn c dn ngh nh trong thi chintranh,
ng lm mt lng tin ngay ni mt bphn ng k ng
vin, nhng b mt sng gi b y ra ra (V Nguyn Gip,
Phm Qu Dng, Bi Tn, cn nhng ngi nh Trn th
b clp cho n lc cht). Ni tm li, nu hm nay hay
ngy mai m Quni Nhndn phi ra ng u vi mt
thch quns tm c th gn nh chc, quni
mt uthiu lnho.

Bill Bell v George J. Veith, Chuyn Dch: Nguyn Phc,
T Binh V Chnh Tr: H Ni Tht S Am Hiu n
Mc No?
111
B Ngoi Giao Chng hn, mt vi Ngun tin trong s
nhng ngi o ng cho thy rng nhng vin chc B Ngoi
Giao c giao ph nhim v lin i ti vn POW/MIA
Hoa K u c ty trng. Ging nh trong trng hp ca
Lc lng c nhim Php trong thi gian Chin tranh ng
Dng ln th nht, vic iu ng nhng cn b chnh tr VN
giu kinh nghim t Tng Cc Chnh tr sang B Ngoi Giao
VN x l cc t binh v sau tham gia vo nhng cuc
thng tho vi cc nh ngoi giao HK, cng xy ra. Trong
qu kh, nhng cn b chnh tr nh th ca Tng Cc Chnh
Tr gm c cc i t thm nin Trn Quang C v H Vn
Lu, v v sau c hai tr thnh nhng nh ngoi giao thc
th vi cp i s v Th trng Ngoi giao.

111

http://www.daiviet.org/Pages/TCCM/CM14_Unicode/Tu%20Binh%20Va%20Chinh
%20Tri.html
194/194

i
Hip nh v chm dt chin tranh, lp li ho bnh Vit Nam
27.01.1973, Paris
Chng VIII iu 22
Vic chm dt chin tranh, lp li ho bnh Vit Nam v vic thc hin
trit Hip nh ny s to iu kin thit lp quan h mi, bnh ng v
cng c li gia Ho K v Vit Nam dn ch cng ho trn c s tn
trng c lp, ch quyn ca nhau v khng can thip vo cng vic ni b
ca nhau. ng thi, nhng vic s bo m vng chc Vit Nam v
gp phn gi gn ho bnh lu di ng dng v ng Nam .

ii
Chng VIII iu 21
Hoa K mong rng Hip nh ny s mang li mt thi k ho gii vi Vit
Nam dn ch cng ho cng nh vi tt c cc dn tc ng dng. Theo
chnh sch truyn thng ca mnh, Ho K s ng gp vo vic hn gn
vt thng chin tranh v cng cuc xy dng sau chin tranh Vit Nam
dn ch cng ho v ton ng Dng

iii
Chng III iu 8b
Cc bn s gip nhau tm kim tin tc v nhng nhn vin qun s ca
cc bn v thng dn nc ngoi ca cc bn b mt tch trong chin u,
xc nh v tr va bo qun m m ca nhng ngi b cht, nhm to iu
kin d dng cho vic ct bc v hi hng hi ct v c nhng bin php
khc cn thit tm kim tin tc nhng ngi cn coi l mt tch trong
chin u.

Hoi Ky Tran Quang Co

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Hoi Ky Tran Quang Co

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

H

Vous aimerez peut-être aussi