ABD-NiN ULUSAL GVENLiK ANLAY

Dr. ar Erhan
Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi

zet
"Ulusal Gvenlik" kavram tm ulus-devletlerin olduu gibi ABD'nin d politikasnn oluturulmas srecinde de dayanak olarak alnan en nemli unsurlardandr. Souk Sava'n sona ermesinden sonra ABD'nin ulusal gvenlik stratejileri halen devam etmekte olan bir evrim srecine girmitir. Sz konusu srete ABD, d politika nceliklerini, tehdit tanmlarn ve savunma politikalarn yeniden yaplandrmaktadr. 9(j'larn ikinci yansndan itibaren, ABD'nin ulusal gvenlik anlaynda, "kresellemenin" devam etmesini ve buna ynelik tm engellerin kaldrlmasn temel ilkeler olarak benimsenmitir.

National Security Perception of the United States

Abstract
As for all na tion-states, the concept of "national securily" is one of the most important bases of the policy-making process of the United States. After the Cold War era, American national security stralegy has entered an evolution process, which has not yet come to an end. During this process, the United States is reshaping is foreign policy priorities, threat definitions and defense policies. Starting from the second half of the 9Os, the United States recognized the continuation of "globalization" and elimination of barriers against it, as basic principals of ls national security concept.

78 Ankaa

Oniverstlesi SBF Derg isi. 56-4

ABD'nin Ulusal Gvenlik Anlay

"Uluslararas lideri iimizin temel talar, demokratik ideallerimiz ve deerlerimizden gelen gtr. 5tratejimizi olutururken, demokrasinin, insan haklarnn ve hukukun stnlne saygnn [dnyada] yaylmasnn sadece Amerikan deerlerini yanstmadnn, ayn zamanda, gvenliimizi ve refahmlZ da artrdnn bilincindeyiz. Demokratik ynetimler, ortak tehditlere kar hareket etme, serbest ticareti cesaretlendirme, srdrlebilir ekonomik kalknmay tevik etme, hukuk dzenini el stnde tutma ve kendi insanlarnn haklarn koruma konularnda birbirleriyle ibirliine daha yakndrlar. Dolaysyla, tm dnyada demokrasiye ve serbest pazarlara ynelik eilim, Amerikan karlarn ilerletir. ABD, dnya gelimeleriyle aktif olarak ilgilenerek, ekonomik kurumlar salamlatrarak ve birbirleriyle ayn eyleri dnen devletlerin topluluunu ina ederek, bu eilimi destekleyecektir. Bu strateji bizi gelecek yzyla tayacaktr" (WHITE HOUSE, 1999:4).

''Ulusal gvenlik", ulus-devletlerin gvenliklerini salamaya ilikin balca endielerini ifade etmek iin kullanlan bir terimdir. Dolaysyla "ulusal gvenlik", ulus-devletlerden oluan bir dnya siyasal yaps iinde anlamn bulur. Ulus-devletin gvenliinin geliimini salayan her ey o devlet iin yararl, bu gvenlii azaltan olgu, eylem ve davranlar ise zararl olarak nitelendirilebilir. "Gvenlik" szlk anlamyla, "korku ve tehlikeden uzak olma durumu veya hissi"dir. Bu tanmdan gvenliin bir fiziksel bir de psikolojik boyutu olduu kanmn yapmak mmkndr. Tarih boyunca, daha ziyade gvenliin fiziksel boyutu zerinde durulmu ve ulusal snrlar baka devletlerin saldr ve tehdidinden uzak tutmak, devletlerin gvenlik anlaylarnn en nemli unsuru olarak belirrnitir. Doal kaynaklara rahata ulaabilme, dnyann eitli blgeleriyle ticaret yapabilme gibi fiziksel gvenlii ilgilendiren dier konular, hep ulusal snrlarn korunmas nceliinin alhnda yer almlardr. Dier taraftan, gvenliin psikolojik boyutu, fiziksel bir saldnnn varl gibi nesnel

ar Erla ABD'nin Ulusal GUvenlik Anlay.

79

tehditleri iermeyebilir. Bir devletin ve onun halknn kendini gvende hissetmesi, znel ynleri olan ve farkl alglamalardan kaynaklanan bir olgudur. Gvenlik konusunda nesnel ve znel alglamalann varl, gvenlik ve d politika konulannda karar verici merdlerin zorlanmalan sonucunu verebilir. nceliklerin tespiti ve atlacak admn ynnn belirlenmesi srecinde yaanan bu zorlanma "gvenlik ikilemi" olarak adlandnlr (SNOW, 1994:4-6).Bu ikilem genellikle, ulusal snrlann ve ulus-devletin varln devam ettirmesinin mi, yoksa halkn ve d dnyann az zarar grmesinin mi daha nemli olduu noktasnda yaanr. zellikle ABD ile SSCB arasnda bir nkleer sava ihtimalinin en st derecesinde olduu 1950'li yllarda her iki tarafn da yneticileri bu ikilemi yaamlardr. Gvenlik ikilemi, ulusal gvenlik hedeflerinin belirlenmesinin, d politikann oluturulmas srecinde ncelikli bir yere oturtulmas sonucunu vermitir. Souk Sava yllan boyunca Amerikan d politikasnn belirlenmesinde ne kan en arpo nokta, "sava C..) diplomatik notalann yerine muharebenin ve muhasarann ikame edildii, daha etkili bir mzakere yntemi, bir eit younlatrlm diplomasidir" ya da daha bilinen biimiyle "sava, devlet politikasnn baka yntemlerle devamdr" diyen 19. Yzyln Prusyal generali Karl von Clausewitz'in yaklamnn, d politikay oluturanlar tarafndan kefedilmesi ve uygulama alanna konulmasdr (CRABB, 1983:114). Bu anlayn Amerikan d politikasna yansmalan, Ortadou blgesine yaplacak bir komnist saldmy Amerikan askeri gcn kullanarak bertaraf etmeyi hedefleyen 1957 tarihli Eiscnhower Doktrini'nde, gneydou Asya'daki komnist oluumlan ayn yntemle yok etmeyi amalayan ABD'nin Vietnam politikalarnda ve petrol gibi stratejik bir maddeyi banndran Basra Krfezi'nin gvenliini salamak iin ortaya atlan 1980tarihli Carter Doktrini'nde, bariz biimde grlmtr (RAPPAPORT,1975:428). Souk Sava sonras dnemde, ABD'nin gvenlik alglamalannda, d politika nceliklerinde ve ulusal gvenlik stratejisinde meydana gelen deiiklikleri daha iyi ortaya koyabilmek iin nce 1945-1990dnemi Amerikan d politika ve gvenlik anlayn ksaca zetlernekte yarar vardr.

Souk $ava Srasnda Genel Portre Birinci Dnya Sava'nn sona ermesinden 1990'lara kadarki ABD d politikasn 4 temel dneme ayrarak incelemek mmkndr: lk dnem, ABD'nin Asya-Pasifik blgesinde Japonya'nn genilemed eilimlerini diplomasi yoluyla snrlamaya alt ve bu blgedeki karlann korumay hedefledii 1930'lardan ABD'nin savaa girdii 1941'e kadar srmtr. Sz konusu yllarda, Washington Avrupa'da Mussolini ve Hitler'in saldrganlndan ok, kendi siyasal ve ekonomik karlarn daha yakndan etkileyebileceini

80 Ankara nivers~esi SBF Dergisi.

56-4

dnd Uzakdou gelimeleri zerine odaklanmbr (ARMAoGLU, 1957). Bu tercih aslnda, ABD'nin 1898'de spanya ilc yaplan savatan sonra Filipinleri ele geirerek Asya'da da toprak edinmesinden sonra benimsedii d politika yaklamnn doal sonucudur. Bu yaklamn istisnas, ABD'nin Birind Dnya Sava'na girdii 1917'den, idealist dnceleriyle dnyay yeniden ekillendinneye alan Bakan Woodrow Wilson'un bakanlktan aynId 1921'e kadar devam eden, dnya lekli d politika izleme denemesidir. kind dnem, ABD'nin kind Dnya Sava'nda fiilen yer ald 1941-1945 yllarn kapsar. Askeri yaklamlarn, diplomasinin nne getii bu dnemde, Souk Sava'n baz temel anlamazlk noktalannn ilk iaretleri ortaya kmbr. Orta ve Dou Avrupa'da KzlOrdu'nun rakipsiz stnl ve SSCBtarafndan kurtarlan blgelerde Moskova tarafndan desteklenen komnist oluumlar, Almanya'nn blnmlnden doan sorunlar, Kore ve Hind-i ini blgesindeki siyasal belirsizlikler, ilerleyen yllarda ABD ve SSCB arasnda srekli ihtilaf oluturacaktr (CRABB,1983:117). nc dnem, kind Dnya Sava'nn bitiminden 1990'larn bana kadar devam eden ve Souk Sava yllar olarak tanmlanan safhadr. ABD ve SSCB arasnda, kinci Dnya Sava srasnda ve sonrasnda beliren anlamazlklarn boyutlar byrken, taraflarn nkleer silahlara sahip olmas, karlkl tehdit alglamalarnn niteliini de deitirmitir. Bununla birlikte, nkleer silahlarn kullanlabilecei bir savan dnya apnda yaratabilecei muhtemel yko etkiler, ABD ve SSCB'nin bir yandan nkleer alanda silahlanrken, dier yandan da konvansiyonel silahlarn gelitirmelerine yol amtr. Nkleer silahlara sahip olma "caydrolk" unsurunun bir paras haline gelmekle birlikte, bu durum, ABD, SSCBve in gibi devletleri snrlarnn tesinde askeri mdahalelerde bulunmaktan alkoymamtr. nc dnemin ABD asndan bir dier zellii, kinci Dnya Sava'nn hemen ardndan Amerikan ulusal gvenlik mekanizmasnn yeniden yaplandrlmas ve Souk Sava yllar boyunca, bu yeni mekanizmann evrimini devam ettirmesidir. Fakl bakanlklar biiminde bulunan kara kuvvetleri, donanma ve hava kuvvetleri, 1947'de Kongre tarafndan kabul edilen Ulusal Gvenlik Yasas erevesinde kurulan ve sivil bir bakan tarafndan ynetilen Savunma Bakanl'na balandlar. Takip eden 20 yl iinde savunma bakan, d politikann ve ulusal gvenlik stratejisinin belirlenmesinde bakan ve dileri bakannn yannda ok nemli bir kimlik kazand. Ulusal Gvenlik Yasas'yla getirilen bir dier yenilik ise, bakann d politika ve ulusal gvenlik konularnda karar almasna bir danma organ olarak katk salayacak Ulusal Gvenlik Konseyi'nin (UGK) kurulmasyd. Souk Sava yllar boyunca ye says ve ilevlerinde farkllamalar olmakla birlikte genellikle bakan, bakan 'yardmcs, dileri ve savunma bakanlar ile

ar Erba ABD'nin Ulusal GUvenlik Anlay.

81

genelkurmay bakan ve CIA direktr UGK yelerini oluturdular. yelerin yannda UGK, bakann ulusal gvenlik danmannn liderliinde 60 kadar uzmana sahiptir. Souk Sava srasnda bazen, bakann ulusal gvenlik dammanlm yapan kiiler, dileri ve savunma bakan1arndan daha etkin olabildiler. Bunlar arasnda Kennedy'nin danman McGeorge Bundy, Johnson'un danmam Walt Rostow ve dileri bakam olmadan nce Nixon'un dammanlm yapan Henry Kissinger saylabilir (BREWER,1992:140-141). 1947 yasasyla getirilen son nemli deiiklik, ordunun eitli birimleri arasnda bir egdm ilevi grecek genelkurmay bakanlnn kurulmasyd (CRABB,1983:122). ABD, yukarda iaret edilen yeni yaplanmayla girdii Souk Sava yllarnda, 45 kez ulusal smrlarmn dna asker gndererek, dnyann eitli blgelerinde scak ahmaya girdi veya BM bar koruma gleri iinde yer ald. Bunlar arasnda, 1950-1953 Kore Sava, 1964-1973 Vietnam Sava gibi uzun sreli savalarn yamsra, 1958 Lbnan, 1959-1960 Karayibler, 1965 Dominik Cumhuriyeti, 1970 Kamboya, 1980 ran, 1981, 1986 ve 1989 Libya, 1982 Lbnan,1983 Grenada, 1988-1989 Panama ve 1990 Panama askerI operasyonlar vardr (GRlMMETI, 1999:14-19). Grld gibi Souk Sava yllarnda ABD, 1823'te bakan James Monroe'nun aklad ve 100 yl akn bir sre eitli ynleriyle Amerikan d ve gvenlik politikalarmn belirlenmesinde etkili olan Monroe Doktrini'nin izolasyonist erevesinden giderek kurtulmu, sadece Amerika ktasnda ve Asya-Pasifik blgesinde deil, dnya leinde etki alamn geniletmeyi ve karlarm salamay hedefleyen yaklamlar benimsemitir. Bunu gerekletirmek iin de gerekli grdnde silahl kuvvetlerini kullanmaktan ekinmemitir. Bu politikamn uzanhs gl bir askerI yaplanmann salanmas, bunun doal sonucu ise genel bte iinden savunmaya ayrlan payn ykselmesidir. Nitekim, Kore Sava'mn hemen ncesinde 50 milyar dolar (1982 sabit dolar kuruyla) dzeyinde bulunan ABD'nin yllk savunma harcamalar, 1970'lerin sonunda bu miktarn iki katna ulam, 198O'lerin ortalarnda ise yllk 300 milyar dolar gibi olaanst bir seviyeye oturmutur. Bu rakam Souk Sava'n sona ermesiyle 1990'lar boyunca yava yava decektir. 198O'lerde savunma harcamalar gayrisafi yurt ii haslamn %6'slna ve toplam federal btenin %25'ine denk bir seviyede gereklemitir (BREWER, 1992:163-164). Savunma harcamalarnn bte zerindeki olumsuz etkisi, Souk Sava'n sona ermesinden sonra ABD'nin gvenlik alglamasmn tekrar gzden geirilmesiyle giderilmeye allacak, fakat, Souk Sava sonras dneme hakim olan belirsizlik ortam ve ABD asndan stratejik neme sahip corafi blgelerdeki gerginlikler, "savunma reformu"nun gerekletirilmesini geciktirecektir.

82 Ankara Oniversijesi

SBF Dergisi. 56-4

go'l Yllarda ABD'nin Ulusal Gvenlik Stratejisi Sovyetler Birlii'nin ve bu lkenin nderliini yapt Varova Pakt'nn dalmasyla birlikte, 1990'lann bandan itibaren, zamann ABD bakan George Bush'un ''Yeni Dnya Dzeni" olarak adlandrd bir dneme girildi. Aslnda Bush'un adlandrlmas kendi orijinal buluu deildi. 20. Yzyl boyunca iki kez daha, Birinci ve kinci Dnya savalarnn ardndan ABD bakanlan, ortaya kan yeni uluslararas ortam ''Yeni Dnya Dzeni" olarak adland.rmlard. Orijinallik kayglan bir yana, Bush'un adlandrmas kendi iinde doruluk pay ieriyordu. nk, 45 yllk Souk Sava deneyiminden sonra tm dnya alk olmad bir siyasal atmosfere giriyor, ABD de, tek "sper g" kalmann getirdii kendine gven art ve aknl birlikte yaayarak, yeni dnem iin stratejiler belirlemeye alyordu (SLOAN, 1991). Sovyetler Birlii'nin henz resmen ortadan kalkmad Austos 1990-Nisanl991 dneminde yaanan, Souk Sava'n sonuncu ya da Yeni Dnya Dzeni'nin ilk ciddi bunalm olan Krfez Sava'nn hemen ardndan, Austos 1991'de hazrlanan "ABD'nin Ulusal Gvenlik StratejisilOnde,ABD'nin gven art ve aknlnn izlerini birlikte grmek mmkndr (WHITE HOUSE, 1991). "tki kuaktr dnyay blen zorlu mcadele sona ermitir. Dou Avrupa zerindeki Sovyet hakimiyetinin ortadan kalkmas, Souk Sava'n bittii, en nemli sorunun zld anlamna gelmektedir. Bundan sadece yl nce hayal bile edemeyeceimiz yeni bir dneme girdik. Bu yeni dnem byk umutlar ve belirsizlikler iermektedir" cmleleriyle balayan yeni stratejide Souk Sava sonras belirsizlik yle ifade edilmekteydi: ''Yeni dnem iin gvenlik stratejilerini biimlendirmek, bugn varln srdren olaanst eilimlerin tahlil edilmesini gerektirmektedir. Neyin deitiini ve neyin deimediini aka grmeliyiz. Tarihin nmze serdii frsatlan ciddi biimde deerlendirmeli ve devam eden tehlikeleri de gz ard etmemeliyiz." 1991 stratejisinde askeri alanda gerekletirilecek bir deiim konusunda temkinli admlar atlmasnn gereklilii de vurgulanmaktayd. Tek ve somut bir dman yerine, eitlenen ve biim deitiren tehdit unsurlanyla mcadele iin Amerikan ordusunun ve NATO'nun yeniden yaplanmasnn nemine dikkat ekilirken, Sovyet tehdidinin ortadan kalkmasyla konvansiyonel alanda silahszlanmaya gidilirken, yeni "dmanlarn" Amerikan karlanna zarar verebileceinin alt izilmekteydi. Stratejide, bir yandan, "ykselmeye balayan yeni g merkezlerinin varlna ramen, ABD dnyay siyasal, ekonomik ve askeri boyutta etkileyebilecek gerek anlamda tek kresel gtr" deerlendirmesiyle ABD'nin tek "sper g" olduu vurgulanrken, dier yandan da, "dnyann tm

ar Erla ABD'nin Ulusal GUvenlik Anlay.

83

gvenlik sorunlarnu zecek 'dnya jandarmas' olamayz. Ama, zor durumda kalan lkelerin yardm iin yzlerini evirecekleri lke olabiliriz" ifadesiyle ABD'nin artk uluslararas sorunlara mdahalede scid davranacann iareti veriliyordu. Bu erevede, ABD'nin zgr ve bamsz bir lke olarak kalmasnn temel gvenlik hedefi olduunun vurguland stratejide, ABD'nin aadaki konulara ncelik verdii belirtiliyordu: a) Askeri adan: ABD'nin ve mttefiklerinin gvenliini tehdit edecek her trl saldry caydrmak; hakkaniyete uygun ve denetlenebilir silahlann kontrol anlamalaryla istikran artrmak, snrl ballstik fze saldrlann nleyecek sistemler gelitirmek ve gerekli konvansiyonel kapasiteyi zenginletirrnek; dnyada silahlanma harcamalarnn kstlanmasna almak; gelimi askeri teknolojiler ile nkleer, kimyasal ve biyolojik silahlann dman lke ve gruplara transferinin nne gemek; ABD ve mttefikleri arasnda, kresel liderliin ve sorumluluklarn daha fazla paylald daha dengeli bir ortaklk kurmak; blgesel hakimiyet kurmak isteyen lkeleri caydracak, blgesel askeri dengeleri salamak. b) Ekonomik adan: Ulusal gvenlik ve ekonomik gcn ayrlmaz paralar olduundan hareketle, gl, mreffeh ve rekabete dayanabilir bir ulusal ekonomi oluturmak; uluslararas pazarlara, enerji ve maden kaynaklaryla, okyanuslara ve uzaya almay gvence albna almak; pazar ilkelerine dayal, ticaret ve yahrm engellemeyen, istikrarl para kurlarna sahip, ak ve genileyen bir uluslararas ekonomiyi tevik etmek; ekonomik gelime ile sosyal ve siyasal ilerlemeyi salamak iin yardm, ticaret ve yabnm politikalarn desteklemek. c) Siyasal adan: Sovyetler Birlii'ndeki demokratik deiimi desteklemek; demokratik deerlere ve bireysel haklara bal zgr uluslar camiasn geniletmek; BM gibi uluslararas rgtleri, bar salama ve dnya siyasal, ekonomik ve sosyal istikrarn salama konusunda daha etkin hale getirmek; Bab Avrupa'nn siyasal ve ekonomik btnlemesini desteklemek, NATO kapsamnda Avrupa gvenlik kimliinin oluumuna imkan salamak; tm Avrupa'ya istikrar, demokrasi ve gvenlik getirrne amacna matuf olarak NATO mttefikleriyle Avrupa Cvenlik ve Ibirlii Konferans (ACIK)arasnda yardmlamann gelitirilmesini salamak; blgesel ihtilaflann giderilmesinde diplomatik zm yollarna arlk vermek; insan haklarnun, ekonomik ve sosyal ilerlemenin teminine ynelik zgr ve demokratik kurumlarn geliimine katk salamak. d) Dier alanlar: Uluslararas terrizm bata olmak zere, ABD'nin ve Amerikan vatandalarnn gvenliine ynelik yeni tehdit alanlarn ortadan kaldrmak; d retimi azaltma, kaaklkla mcadele ve i talebi azaltma

84 Ankara niversrtesi SBF Dergisi.

56-4

yoluyla yasad uyuturucu ticaretini engellemek; demokratik kurumlara ynelmi, te1'rizmve yasad uyuturucu ticareti kaynakl tehditleri ortadan kaldrmak.
1991 stratejisinin aklanmasndan 5 yl sonra, Souk Sava sonrasnn artlarmm daha da belirginletii bir dnemde Bakan Bill Clinton tarafndan aklanan Ulusal Gvenlik Stratejisi (WHITE HOUSE, 1996), 1991 'de belirlenen hedeflere ulalmakta olduunu ve evvelce tespit edilen gvenlik nceliklerinde byk deiiklikler olmadn ortaya koydu. Clinton, ABD'nin temel hedeflerini, "savamaya ve lke dna gnderilmeye her an hazr bir silahl kuvvetle gvenlii salamak; ABD'nin iktisadi canlanmasn hzlandrmak ve lke dnda demokrasiyi tevik etmek" olarak sayd 1996 stratejisinde, ABD'nin dnya liderliinin "daha nce hi olmad kadar gerekli" olduunun altn iziyordu. 1996 stratejisinde, ulusal gvenlii glendirmek iin ABD'nin, rdn ve srail ilc Filistin ve srail arasndaki bar srecine yardmc olduu, Bosna bunalmnn zmnde etkin rol stlenerek Dayton Bar Antlamas'nn imzalanmasn salad, NATO ilc eski Dou Bloku lkeleri arasnda "Bar iin Ortaklk" giriimini balatt, Rusya, Ukrayna, Kazakistan ve Beyaz Rusya ile nkleer silahlarn snrlandrlmas ynnde yakn ibirlii ortamnn yaratld ve Kuzey Kore'nin nkleer programn durdurmas iin youn aba gsterildii ifade edilmekteydi.

Stratejide ikind hedef olarak belirlenen, "ABD'de ve tm dnyada refah" salamak iinse ABD, NAFTA ve GATT Uruguay Raundu'nun tamamlanmas iin nclk etmi, Dnya Ticaret rgt'nn (DT /WTO) kurulmas salanm, Asya-Pasifik Ekonomik birlii (APEC) forumlarnn oluturulmasna n ayak olmu, AB ilc 'Atlantik tesi Pazar' yaratlmas iin ticaret ve yatrm nndeki engellerin karlkl olarak azaltlmas konusunda mutabk kalnm ve in 'e ticarette "en ok gzetilen ulus" stats tannmt. Son hedef olan demokrasiyi yaygnlatrmak ynnde ABD, Gney Afrika'daki siyasal dnm desteklemi, eski Sovyet cumhuriyetlerinin ve orta ve dou Avrupa lkelerinin demokratikleme srelerine yardmda bulunmu, Kamboya'ya destek salam, tm dnyada insan haklar ve hukukun stnlnn hakim klnmasna almt. belki de en arpc zellii, ABD'nin uluslararas bunalmlara mdahale konusunda "seici" davranacann ak biimde vurgulanmasyd: "(...) Ulusal gvenlik karlarmz tehdit edildiinde, her zaman olduu gibi, mmknse diplomasiye ama zorunlu kaldmzda da kuvvet kullanmna bavuracaz. Mmknse bakalaryla birlikte, mecbur kaldmzda tek bana hareket edeceiz. Yine de, askeri gcn saldrgan malup etmekle birlikte, kkl sorunlar ortadan kaldrmadn biliyoruz.
1996 stratejisinin

arElaa. ABD'n in Ulusal GUvenlik Anlay.

85

alkanblI bir toplumda demokratik deerler ve ekonomik refah ancak o toplum tarafndan oluturulan yerel zmler erevesinde kk salabillr. Askeri gc, bir topluma pencere amaktan baka ie yaramayacann bilinciyle, seici biimde kullanmalyz. Dolaysyla, ancak karlarmz ve deerlerimiz tam anlamyla tehdit altndaysa lke dna kuvvet gndereceiz. (...) Baka trl hareket etmek bu hedeflerimizi ve birliklerimizin can gvenliini tehlikeye atmak olur (...)" Bill Ginton'un 1997'de aklad ''Yeni Bir Yzyl in Ulusal Gvenlik Stratejisi"nde (WHITE HOUSE, 1997) ise, evvelce belirtilen hedef ve temel ilkelerin tekrar edilmesinin yannda, ABD karlanna ynelik tehditlerin snflandrlmas yaplmaktayd. Buna gre, "Blgesel ya da Devlet-merkezli Tehditler" bal albnda, halen baz lkelerin ABD'nin yaamsal karlarm tehdit etme niyetine ve kapasitesine sahip olduu belirtilerek, bu lkelerin nkleer, biyolojik ve kimyasal silahlar da dahilolmak zere saldr kapasitelerini artrmaya albklarna ve zaman zaman blgesel gerginliklere sebep olduklarna iaret edilmekteydi. "Ulus-tesi Tehditler" bal albnda, terrizm, yasad uyuturucu ticareti, silah kaakl, uluslararas rgtl sular, denetim d gmen tamacl ve evreye verilen zararlarn ABD'nin karlarm zedeledii belirtilmekteydi. "Kitle Imha Silahlarndan Kaynaklanan Tehdit" bal albndaysa, bu silahlarn kresel gvenlik iin en byk tehdit oluturduunun alh izilerek, ABD'ye dman ve dnya gvenliini hedef alan lkelerin bu tr silahlara sahip olmasnn kabul edilemez olduu vurgulanmaktayd. 1997 stratejisinde, hibir lkenin yukarda saylan tehditlerle tek bana mcadele etmesinin mmkn olmadna iaret edilerek, ABD'nin bu tehlikelere kar, dnyamn balca lkeleriyle ibirliine girmeyi istedii ifade edilmekteydi. 1997 stratejisinin bir dier yn, ABD'nin "uluslararas ortam ekillendirirken" bavurduu yntemlerin saylmasyd. Bu balamda ABD, tehditlere kar ilk savunma hatbn diplomatik yntemlerle oluturmak dncesindeydi. Ulusal ve blgesel istikrarszlklarn ABD'nin karlarna zarar vermesini engellemek iin gerekli grlen yerlere Amerikan yardmlarnn ulabrlmas ikinci yntem olarak belirtilmekteydi. Silahlarn kontrol ve silahszlanma, yukardaki yntemleri izlemekte, ABD Qkarlarnn salanmas iin askeri gcn kullamlmas son fakat en etkili yololarak vurgulanmaktayd. "ABD'nin Qkarlar" kavram, 1998'de aklanan "Yeni Bir Yzyl Iin Ulusal Gvenlik StratejisilOnde (WHITE HOUSE, 1998) temel kategoride tammland. "Yaamsal karlar" balm tayan birinci kategoride, ABD'nin gvenlik ve varlmn devamna ynelik dorudan tehditler yer almaktayd. Buna gre, ABD'nin ya da mttefiklerinin lke btnlne, vatandalarnn gvenliine, iktisadi karlarna ve kritik deer tayan alt-yap unsurlarna ynelik tehditler, gerektiinde tek bana kuvvet kullanmak da dahil olmak

86 Ankara niversitesi SBF Dergisi.

56-4

zere, her trl yntemle bertaraf edilecekti. "nemli Ulusal karlar" baln tayan ikinci kategoride, ABD'nin varlm dorudan tehdit etmeyen, fakat lkenin ve dnyann mevcut yapsm tehlikeye dren olgu, davran ve eylemler sz konusuydu. Haiti'de "demokrasinin yeniden tesisi" iin ABD mdahalesi ve Bosna'daki NATO harekah, bu tr tehditleri ortadan kaldrmaya ynelik eylemlere rnek olarak verilmekteydi. nc kategori, "nsani ve Dier karlar" balm tamakta ve baz durumlarda, srf ulusal deerler gerektirdii iin ABD'nin harekete geebilecei ifade edilmekteydi. Doal ve insan kaynakl afetler ile insan haklan ihlalleri durumunda ve demokratiklemenin desteklenmesi, ordunun sivil denetiminin salanmas ve srdrlebilir kalknma amalanyla ABD'nin baka lkelerle birlikte ya da tek bana davranabilecei belirtilmekteydi (WHITE HOUSE, 1998:5-6). 1998 stratejisinde, bir ncekine ek olarak, yabanc devletler tarafndan gerekletirilen ABD'nin askei, diplomatik, teknolojik ya da ticari srlann ele geirmeyi hedefleyen casusluk faaliyetleriyle, kendi halklann ynetmekten aciz, lkelerindeki i kankl nleyerneyen, bu nedenle insani ve blgesel bunalmlara yol aan "Baansz Devletler" de ABD karlanm tehlikeye dren tehditler olarak saylmaktayd (WHITE HOUSE, 1998:7). Clinton ynetiminin 1999'da aklad "Yeni Bir Yzyl in Ulusal Gvenlik Stratejisi" bir nceki stratejide de ahf yaplan "kreselleme" srecinin nemini vurgulayan, neredeyse tm stratejiyi "kreselleme" zerine dayandran bir yaklamla kaleme alnmh. Kresellemeye niin bu denli deer verildii, kavramn ABD ynetimi tarafndan yaplan tanmndan anlalmaktayd. ABD'ye gre, " (...) kreselleme, ekonomik, teknolojik, ktrel ve siyasal btnlemeyi hzlandran, tm ktalardan insanlan birbirlerine yaknlahran, fikirlerini, mallarn ve bilgilerini paylamalarma imkan salayan bir sretir." Bu genel tanm takip eden cmlelerde, ABD'nin kresellemeden ne anlad ortaya konulmaktayd: "Dnyann her tarafndan artan sayda insan, demokratik ynetim, serbest pazar ekonomisi, insan haklanna ve hukuk dzenine sayg, lkeler arasnda ban, refah ve ibirliini salamak iin yeni frsatlar yaratma gibi Amerika'nn temel deerlerini kucaklamaktadr. Bir ok eski dmanmz, bugn, ortak hedefler iin bizimle ibirlii halindedir. Kresel ekonominin dinamizmi, ticareti, kltr, iletiimi ve kresel ilikileri dntrerek, Amerikallar iin yeni i imkanlan ve frsatlar yaratmaktadr." (WHITE HOUSE, 1999:1) Kresellemenin beraberinde yeni risk unsurlann da getirdiinin belirtildii stratejide, dnyann pek ok yerinde, "sulu" devletlerin ve etnik ihtilaflann blgesel istikran ve gelimeyi tehdit ettii, kitle imha silahlan, terrizm, uyuturucu kaakl gibi uluslararas sularn tm devletler iin endie kayna olduu ifade edilmekteydi (WHITE HOUSE, 1999:1).

arErlal. ABD'nin Ulusal GUvenlik Anlay.

87

ABD'nin kendi karlan asndan dnyarun her yanndaki gelimelerle ilgilendii stratejide yle ifade edilmekteydi: "Eer kresel ekonomi istikrarszlk iine girerse, d pazarlar ker ya da Amerikallara kapablrsa, alanlanrnz ve iadamlanmz zarar grr. Eer baka lkelerin evre konusunda belirli standartlan yakalamasn salayamazsak, bu konudaki ulusal dzenlemelerimiz ABD'yi gerei gibi korumaya yetmeyebilir. Ksaca, Amerikan vatandalan, dier uluslarn, refalunn ve istikranmn artmas, uluslararas normlara ve insan haklarna destek vermeleri, uluslararas sular ile mcadele yetenekleri, serbest pazara ballklan ve evreyi koruma ynndeki abalanyla, yakndan ilgilenmektedir." (WHITE HOUSE, 1999:1) 1999 stratejisindeki bir dier yenilik de, "ulusal ze savunma" sitemine geni yer aynlmasyd. 1998 stratejisinde sadece "zesavunmas" bal altnda ve genel hatlaryla yer alan konu, bu kez derinlemesine ele alnmaktayd. ABD'nin uzun menzilli kitle imha silahlan gelitirmekte olan devletlerden tehdit alglad vurgulanarak, "Serseri devletlerden" gelebilecek ktalar aras balistik ze (ICBM) saldrs ihtimalinin her geen gn artt ifade edilmektedir. Sz konusu tehdidi ortadan kaldrmak iin ABD'nin 2000 ylndan itibaren, snrl bir zesavunma sistemini gerekletirme niyetinde olduu, bunu mmkn klmak iin, 1972 tarihli Anti-Balistik Fze Antlamas'nda gerekli deiikliklerin yaplmas iin diplomatik mzakerelere arlk verilecei ifade edilmekteydi (WHITE HOUSE, 1999:16). Ulusal Gvenlik Stratejilerinin Askeri ve Ekonomk Yansmalar ABD, Souk Sava sonras dnemin hemen banda, tek sper g olarak kaldmn farknda olmakla birlikte, ideolojik farkllklardan kaynaklanan evrensel apl bir mcadelenin taraflanndan birinin sahneden ekilmesinden sonra, 40 yl akn bir sre boyunca yrtt "Dou bloundan kaynaklanan tehdidi bertaraf etmek" gerekesiyle dnyann her kesindeki anlamazlklara mdahale etmek politikasndan vazgemek niyetini de aka sergiliyordu. ABD tek kutuplu bir ortamda, "dnya jandarmas" olmak istemiyor, tam tersine kendisinin ve mttefiklerinin karlann ilgilendiren konularda sorumluluu paylamak, bunun iin de BM ve ACIK (daha sonra AClT) gibi rgtlerin, uluslararas bunalmlarn zmnde daha etkin roloynayabilecek ilevlere kavuturulmasuu, NATO'nun da olumakta olan yeni konjonktr nda yeniden yaplandrlmasn istiyordu. Dier taraftan, 9O'larn ortalarndan itibaren "kreselleme" srecinin devamnn ABD'nin d politika ve gvenlik ncelikleri arasna girdii grlmektedir. Kuruluundan bugne d politikasn, ticaret politikasyla ayrlmaz biimde ilikilendiren ABD, yukarda da belirtildii gibi, 1997'den balayarak ulusal strateji belgelerinde kresellemenin tanmn yapmaya ve bu

i,

88 Ankara Oniversitesi SBF Dergisi.

56-4

sreci "Amerikan ulusunun" karlarn salamaya ynelik bir ara olarak grmeye balamtr. Dolaysyla, ABD'nin Souk Sava yllannda, SSCB ve in'in liderliini yapb "komnist blok"a kar yrtt mcadelenin yerini, "Amerika'nn temel deerleri" ile eanlaml olan kresellemeye kar olan ya da bu eilirne zarar verebilecek unsurlarla mcadele almtr. Bu unsurlar, bazen Qinton dneminde "Serseri devlet" olarak tanmlanan, ABD'ye meydan okuyan Irak, tran, Kuzey Kore ve Ubya gibi devletler, bazen eylemleriyle krsellemenin ekonomik ve siyasal ayaklarna zarar veren ynetimler, bazen de bata ABD olmak zere, kresellemeye destek veren lkeleri hedef alan rgtl su gruplan olarak ortaya kmtr. Kreselleme dneminin tehditleriyle mcadelede ABD, Souk Sava dnemi aralarndan farkl aralar gelitirmeye ve kullanmaya zen gstermitir. Bu erevede ABD'nin, yaamsal karlarn dorudan ilgilendirmedike askeri g kullanmaktan kand gzlenmektedir. Nitekim, Krfez Sava'nn sona erdii 1991'den 2000 sonuna kadar ABD askeri birliklerinin kullanmyla gerekletirilen operasyonlarn byk ounluunun, BM ya da AGtT bnyesinde yapld grlmektedir. Bu erevede ABD askerleri, 1991'den gnmze Irak'a ynelik eki G ve Kuzeyden Keif Harekah'nda, 1992'de Somali, 1993-1995 dneminde Bosna, 1996'da Ruanda ve Zaire'ye ynelik BM operasyonlarnda yer aldlar. Ayn dnemde, kriz yaanan blgelerdeki Amerikan vatandalarnn kurtarlmas kapsamnda, 1996'da Uberya'da, 1997'de Arnavutluk'ta, 1997'de Kongo ve Gabon'da ve 1998'de Gine-Bissau'da, Amerikan askeri birlikleri grevald. Bunlarn dnda, dorudan Amerikan askeri gcnn kullanld operasyon vardr. Bunlar, 1994'te Haiti'ye "demokrasiyi yeniden tesis etmek iin" yaplan mdahale, 1998'de Kenya ve Tanzanya'daki ABD elilik binalarnn bombalanmasndan sonra "faillerin cezalandrlmas" amacyla Sudan ve Afganistan'daki hedeflere ynelik fze saldrs ve 1999'da ABD nclnde NATO'nun, tarihinde ilk kez herhangi bir BM karar olmadan Yugoslavya'da gerekletirdii mdahale olarak saylabilir (GRIMMETT, 1999:20-28). Her ne kadar, tm bu mdahalelerde ABD baat unsur olarak n plana kmsa da, 1991 stratejisinde ilk kez ifade edilen "sorumluluu mttefiklerle paylama" ynnde bir eilimin Washington'da giderek artan bir biimde benimsendii anlalmaktadr. Krizlere mdahalenin tesinde, Souk Sava'n sona ermesinin hemen ardndan, ABD'nin NATO'nun yaplanmasnda gerekletirmeye alh deiiklik de bu balamda ele alnabilir. ABD'nin 1991 stratejisinin oluturulmasndan ksa bir sre sonra 7-8 Kasm 1991'de Roma'da toplanan NATO Zirvesi'nde, ABD'nin "yeni dnya dzeni" iin belirledii nceliklere uygun bir "Yeni Stratejik Konsept" kabul edildi. Bu belgede NATO'nun 4 temel grevalanna iaret edilmekteydi. Bunlar, demokratik kurumlarn gelimesi ve hibir lkenin herhangi bir Avrupa lkesini tehdit edemeyecei ya da zor

ar Ela. ABD'nin Ulusal Gvenlik Anlay.

89

kullanma tehdidiyle bask kuramayaca bir tarzda Avrupa'da isti.kran ve gvenlik ortamn tesis etmek; Kuzey Atlantik Antlamas'nn 4. maddesinde ifadesini bulan risk oluturan muhtemel gelimeler de dahilolmak zere karlarn ilgilendiren konularda abalarn uygun bir ekilde egdm iin Atlantik tesi bir forum oluturmak; ye lkelerin topraklanna ynelik tehdit ve saldrlar caydrmak ve ye lkeleri savunmak ve Avrupa'da stratejik dengeyi korumak olarak say1rnt (NATO DERGSt, 1992:5). Bunlann yansra, Yeni Stratejik Konsepfin 22. maddesinde, NATO amalanmn gerekletirilmesinde Avrupa Topluluklan (AT), Bat Avrupa Birlii (BAB) ve Avrupa Gvenlik ve birlii Konferans / Tekilat) AGK / AGIT gibi kurumlanmn da kendi sorumluluklan ve amalan dorultusunda rolleri bulunduu ifadesi ok ak biimde ABD'nin 1991 stratejisinde yer alan "sorumluluu paylama" yaklamyla rtmekteydi. Avrupa Topluluklar'nn 1991'deki Maastricht Zirvesi'nden sonra siyasal btnleme ynnde nemli bir dnemeci aarak Avrupa Birlii adn almas ve bu erevede BAB' canlandrma ynnde admlar atmas, I990'lar boyunca Balkanlar'da yaanan scak gelimelerin, ABD'de, Avrupa'daki krizlerin nlenmesinde Avrupa lkelerinin daha etkin grevalmas gerektii ynndeki dnceleri glendirmesi ve 1999'da rolonya, ek Cumhuriyeti ve Macaristan'n NATO'ya katlmasyla Ittifak'n Avrupal kimliinin glenmesi gibi gelimeler Washington'un Avrupa'nn savunulmasnn Avrupallara braklmas eilimine daha scak yaklamasna yol at. 1999'da Washington'da, NATO'nun kuruluunun 50. yl vesilesiyle yaplan Zirve'de kabul edilen "Yeni Stratejik Konsept" (NATO REVIEW, 1999:07-013) ile, bir yandan NATO'nun yeni grevalanlar, yine ABD'nin 1991 stratejiSine uygun olarak belirleniyor, dier yandan da Avrupa Gvenlik ve Savunma Kimlii'nin (AGSK) glendirilmesi ynnde kararlar alnyordu. NATO'nun 1999 stratejik konseptine gre, rgt bundan byle yelerini sadece dorudan saldrya kar deil ayn zamanda, Konsepfin 20-24. maddelerinde saylan, etnik ve dinsel rekabet, blgesel uyumazlklar, yetersiz ya da baarsz reform gayretleri, insan haklar ihlalleri, devletlerin dalmas, kitle imha silahlarnn yaylmas, terrizm, sabotaj ve rgtl sular gibi risk faktrlerine kar da koruyacakt. Konsept'in 18. maddesinde, evvelce 1994 ve 1996 kararlarnda teyid edildii gibi, NATO'nun BAB tarafndan yrtlecek operasyonlarda, ttifakn imkan ve kabiliyetlerinin BAB'n kullanmna sunulmasyla, AGSK'nn Ittifak iinde gelitirilmesinin desteklendii belirtildi. 45. maddede de "NATO, ttifak iinde AGSK'nn daha da gelitirilmesini desteklemektedir" ifadesi yer ald. NATO-AB ilikilerinin geleceine ilikin en ak ifadeler ise Konsepfin 30. maddesinde u ekilde yer ald: "(...) AGSK'nn NATO iinde gelitirilmesine devam edilecektir. Bu sre, NATO, BAB ve uygun olduu zamanlarda AB arasnda yakn bir ibirlii

90 Ankara Oniverstlesi S8F Dergisi.

56-4

gerektirecektir. Bu sre, ortak sorumluluklannuzn bir ifadesi olarak, tm Avrupal mttefiklerin, ttifak'n grev ve faaliyetlerine daha tutarl ve etkili katk salamasna imkan verecek; Atlantik tesi ortakl glendirecek ve Avrupal mttefiklere, ttifak'n hazrlnn gerektirdii biimde, NATO'nun askeri olarak dahil olmad operasyonlarda, BAB'n ya da kararlatrlan baka bir oluumun, tm Avrupal mttefiklerin tam katlm gz nnde bulundurularak, siyasal kontrol ve stratejik ynlendirmesi altnda, kapasitelerini olay baznda ve fikir birlii ierisinde kullanmalamu salayarak kendi balanna hareket etme imkan verecektir." Kreselleme dneminde, askeri politikalarndaki bu dnmn yannda, ABD'nin ekonomik ve siyasal hedeflerine ulamak iin yeni baz aralan da kullanmaya baladndan yukarda sz edilmiti. Bu aralar bir yandan, ABD'nin tammlad anlamda kresellemeye kar kan unsurlar cezalandrmak ya da kreselleme eksenine oturmakta zorluk eken lkeleri desteklemek amaayla kullanlrken, dier taraftan da dorudan doruya kreselleme yi hzlandrmak iin gndeme getirilmektedir. ABD'ye "meydan okuyan" ya da kreselleme dnda kalmakta direnen lkeler iin Washington ynetiminin etkili biimde kulland ara ekonomik yaptrmlardr. Clinton dneminde youn biimde kullamlan ekonomik yaptrmlar arasnda, Amerikan irketlerinin tran, Irak, Kuzey Kore ve Libya'yla ticaret yapmalanna ilikin yasaklar, Amerikan vatandalannn Kba'ya seyahat etmelerine ilikin yasak ile Hindistan, Pakistan, Arnavutluk ve Krgzistan'a dnemselolarak uygulanan ve sonra kaldrlan ticari kstlamalar saylabilir (RENNACK,2oo1:3-4). Kresellemeye uyum salamakta glk eken lkelere destek iin kullamlan ara ise uluslararas yardmlardr. ABD, "demokrasiye geite, insan haklanna ve hukukun stnlne saygy tesis etmede, serbest pazar ekonomisini benimsemede zorlanan ya da salgn hastalklar, fakirlik, alk, rgtl sular tarafndan tehdit edilen lkelere yardm etmeyi" ulusal gvenlik stratejisinin bir paras haline getirmitir (WHITE HOUSE, 1999:6).Bu balamda ABD, bata eski Dou Bloku lkeleri olmak zere ok sayda lkeye dorudan ya da IMF ve Dnya Bankas kredilerinin salanmasna yardma olarak katkda bulunurken, yoksul lkelerin gelimi lkelere olan borlannn bir blmnn silinmesi ynnde de giriimlerde bulunmu, 1999'da Kln'de gerekletirilen G-7 Zirvesi'nde bu borlarn %70 oramnda azaltlarak 127 milyar dolardan 37 milyar dolara indirilmesini salamtr (WHITE HOUSE, 1999:7). Kresellemeyi hzlandrmak iin ABD'nin son 10 ylda bavurduu balca aralar ise, "mali egdm glendirmek" ve "ak ticaret sistemini tevik etmek"tir. ABD ynetimi, Amerikan halkmn refahnn, uluslararas kalknma, mali ve ticaret kurumlarnda Amerikan liderliine bal olduundan

ar Eha ABD'nin Ulusal GUvenlik Anlay.

91

hareketle (WHITE HOUSE, 1999:21),yukardaki iki araa birlikte ve etkin olarak kullanmaktadr . Mali egdm glendirmekten kast, zel sermaye akyla beslenen kresel mali piyasalarn istikrarn salamaktr. ABD, G-7 lkeleri ve IMF ile birlikte hareket ederek, uluslararas mali kurum ve dzenlemeleri glendirmek, effafl salamak, sanayilemi lkelerde mali dzenlemeleri salamlatrmak, olumakta olan piyasalarda makroekonomik politikalan ve mali sistemleri istikrarl klmak, kriz nleme ve ynetim mekanizmalann oluturmak, zel sektr glendirmek ve yoksullan koruyacak sosyal politikalara hz vermek gibi alanlarda gerekli admlarn ablmasru salamaya almaktadr. Bununla balantl olarak, gelimekte olan ekonomileri kapsayan G-20 mekanizmas ABD'nin giriimiyle oluturulmutur (WHITE HOUSE, 1999:22). Ak ticaret sistemini tevik etmekten kast ise, uluslararas ticaretin nndeki engellerin kaldrlmasyla, Amerikan irketlerinin dnyann her yeriyle serbeste alveri yapabilmesini mmkn klmaktr. Bunu salamak iin ABD bir yandan IMF ve Dnya Bankas kredileri salad lkeleri, kreselleme eksenine ekecek taahhtler altna sokmaya, dier yandan da Dnya Ticaret rgt, OECD ve APEC gibi geni katlrnl ekonomik forumlarda, yelerin serbest ticarete uyguladklar kstlamalar kaldrmaya almaktadr (SANFORD, 1999:10-11;WHITE HOUSE, 1999:22-23). Bush, Fze Savuma Sistemi ve Belirsizlikler Souk Sava'n srekli tehdit atmosferinin ortadan kalkmas ve sorumluluu mttefiklerle paylama yaklamnn gelitirilmesiyle ABD'nin bteden savunmaya ayrd payda da d ynnde bir eilim olutu. Bunun yannda, ABD Savunma Bakanl'nn ve askeri kuvvetierinin, gnn artlarna uygun olarak yeniden dzenlenmesi iin 1990'larn ortalarndan itibaren "Askeri lerde Devrim" (Revolution in Militay Affairs, RMA) program zerinde almalar yrtld (GRASSO, 2001:1-7). Fakat, hem Balkanlar ve Ortadou'daki gelimeler ABD'nin savunma reformunu yavalatt, hem de George W. Bush'un bakanla seilmesiyle birlikte ciddi olarak yeniden gndeme getirilen Fze Savunma Sistemi (FSS) konusu, son derece pahal bir teknoloji gerektirdiindcn, savunmaya ayrlan btcnin tekrar artabilecei ihtimalini glcndirdi. zetle FSS, ABD'yi hedef alan balistik fze saldrlarn, saldrgann yakrundaki mttefik lkelcre kurulacak nlcyid fzeler yoluyla engellerneyi amalamaktayd. Burada dikkat ckid nokta, ABD'nin halihazrda nkleer kapasiteye sahip Rusya ve in gibi lkclere kar deil, kendi kresel karlarna meydan okuyan ve 20 yl iinde ICBM'lere sahip olabilecei tahmin edilen

92 Ankara niversnesi SBF Dergisi.

5&-4

lkelere kar nlem almaya almasyd. Bush'un iktidara gelmesiyle, ABD Dileri Bakanl 2000 ylndan beri kullanmad "Scrseri devletler" tabirini tekrar gndeme tarken, Savunma Bakanl da, Kuzey Kore, ran, Irak ve Suriye gibi lkelerin, yakn gelecekte uzun menzilli nkleer silahlara sahip olabilecekleri savm ortaya srd (MCGEARY,2001:24-25). Bush'un, Savunma Bakan Donald Rumsfeld'in evvelce hazrlad bir rapora dayanarak gelitirmeye alt FSS giriimi bir ok soru iaretlerini de beraberinde getirdi. Sz konusu "Scrseri devletler" gerekten de ICBM gelitirebilirler miydi? FSS erevesinde dnyann baz blgelerine Amerikan fzelerinin yerletirilmesi 1972 tarihli Anti-Balistik Fze Antlamas'nn ihlali anlamna gelir miydi? Bush'un FSSzerinde diretmesi, START II ve START III' tehlikeye drr myd? (GAFFNEY, 2001:30-32).FSS'nin bteye getirecei yeni yk Clinton zamannda gerekletirilen ekonomik kalknma hamlesini yavalatr myd? Henz hazr olmayan bir sistemi gndeme getirerek, Rusya'y ve in'i endielendiren Bush gerekte ne yapmak istiyordu? (SHANKER, 2001) Son 10 yldr kreselleme yi tevik eden hatta zorlayan ABD, Bush dneminde, siyasi ve ekonomik olarak ie mi kapanacak? Tm uluslararas tepkilere ramen gndemde tutulan FSS, ABD'nin evvelce bayraktarln yapt, kresel snmaya kar Kyoto Protokol'nden ekilmesi gibi eylemler, ABD'nin ie kapanma ynnde ilk admlan olarak nitelendirilebilir mi? Tm bu sorulara Bush dnemi boyunca cevap aranacak.

Kaynaka
ARMAoGLU. Fohlr (1957), Amerikan-Japon Mnasebetlerinir iO Yu 1931-1941 (Ankoro: ASBF Yoynlor). BREWER. Thornu
L (1992), American Foreign Policy (New Jersey: Simon ;, Schuster).

'

CRABB, Cecll V. (1983). American Foreign Policy in Je Nuc1ear Age (New York: Horper ;, Row). GAFFNEY, Fronk J. (2001), 'Bush, M1sslleDefense, ond the CrltJcs.' Commentary, 3/2:30.32. GRASSO, Volerle Bolley (2001), Defense Acquisilion Reform: Status and Currertlssue Congresslonol Reseorch Service). (Woshlngton D.C.:

GRIMMEIT. Richord F. (1999). Instances of Use of United States Armed Forces Abroad. (Woshlngton D.C.: Congresslonol Reseorch Service). MCGEARY, Johonno (2001), 'Dubyo Tolks the Tolk,' Time, 157/13: 24.25). NATO DERGISI (1992), 'Ittifok'n Yen StroteJlk Kovrom,' 1992/1 :5. NATO REVIEW (1999), 'The Aonce's New Stroteglc Consept,'
1999/2: 07.013.

1798-1999

RAPPAPORT, Armln (1975), A History of American Diplomacy (New York: Mocml1lon). RENNACK, Dlonne E. (2001). 'Economle Sonetlons ond U.S. Foreign pocy.' Foreign Affairs. Defense and Trade Policy: Key Issues in Je I07J Cogress (Woshlngton D.C.: Congresslonol Reseorch Service). SANFORD. Jonothon E. (2001), 'Internotlonol Flnondol Institutlons,' Foreign Affairs, Defense and Trade Policy: Key Issues in Je I07J Cogress (Woshlngton D.C.: Congresslonol Reseorch Service).

ajjrErba. ABD'nin Ulusal GUvenlik Anlay.

SHANKER, Tom (2001). 'MIssl1e Defenses Need More Tests,' The New York Tmes, i June 2001.

93

SLOAN, Stanley R. (1991). The US Role in a New World Order: Prosperles for Genrge Bush's Global Vision (Weshlngton D.C.: Congressianel Reseerch Service). SNOW, Doneld /i\. (1994). National Serurily. Enduring Problems in a Changing Defense Erwirormeru (New York: St. Mertln's Press). WHITE HOUSE (1991). National Stralgy o{ the United Slales. Augusl 199 . <'nu.p://wwwJes.org/menjdocs/ 9180 i 5.nss.hlm> , (25.06.200 I). WHITE HOUSE (1996). A National Security Stral.egy o{ Engagenw1 and Etl4rgemenl (W hlngton D.C.: The White House). WHITE HOUSE (1997), House). WHITE HOUSE (1998). House). A National Set::urily Stralgy for A New Cerlury (WeshIngton D.C.: The White

A National Serurily Sirategy for A New Century (Weshlngton D.C.: The White

WHITE HOUSE (1999). A National Serurily Strategy for A New Century (Weshlngton D.C.: The Whlle House).