Prof. dr. sc. Z.

Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 1 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

EMISIJA U ATMOSFERU I NJENI UTJECAJI

Izvori emisija u atmosferu zbog ljudskih aktivnosti: - stacionarni (energetska i industrijska postrojenja), - pokretni (automobili, brodovi), - fugativni ( razna proputanja iz pumpi, ventila, brtvenica, cjevovoda i dr.). Glavni oneiivai (polutanti) atmosfere su: - sumporni oksidi (SOx), - duini oksidi (NOx), - ugljini oksidi (CO, CO2), - estice, - ostali polutanti: ozon (O3), olovo (Pb), iva (Hg), isparljivi organski sastojci (VOC).

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 2 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

SUMPORNI OKSIDI

> 90 % S iz goriva emitira se u obliku SO2. Dio SO2 se u atmosferi, pod utjecajem raznih kemijskih i fotokemijskih reakcija, transformira u sulfate (SO4). < 10% S iz goriva emitira se u obliku SO3, koji u kontaktu s H20 prelaze u sulfate (SO4).

Dozvoljena koncentracija tetnih sastojaka u atmosferi (imisijska koncentracija) propisana ja zakonskom regulativom temeljem saznanja o njihovoj tetnosti. Za SO2 vai: Stroga granina vrijednost - dugotrajna (SGVZd) 60 g/m3 Stroga granina vrijednost - kratkotrajna (SGVZk) 150 g/m3 Tolerantna gornja vrijednost - dugotrajna (GVZd) 110 g/m3 Tolerantna gornja vrijednost - kratkotrajna (GVZk) 300 g/m3

Ovisno o vrsti goriva, nainu izgaranja i kapacitetu loita, dozvoljena emisija SO2 (mg/m3) s izlaznim dimnim plinovima ograniena je zakonskom regulativom.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 3 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Sumpor (IV) oksid - sumporni dioksid (SO2): - otrovan jer vrlo tetno djeluje na ljudske dine organe - u atmosferi reagira s ozonom, vodikovim peroksidom, vodenom parom, stvarajui sulfatnu (sumpornu) kiselinu (H2SO4) - glavni je uzronik nastajanja tzv. kiselih kia - relativno se kratko vrijeme zadrava u atmosferi (nekoliko dana). Emisija SO2 u atmosferu, kao posljedica ljudskih aktivnosti (antropogena emisija), progresivno raste te je posljednjih 50 godina prela koliinu emitiranu iz prirodnih izvora (vulkana).
Djelovanje SO2 ovisno o koncentraciji u atmosferi: Osnovna koncentracija u atmosferi 0,0002 - 0,0004 ppm

Koncentracija u zraku iznad ne-industrijskoga 0,01 ppm grada Astmatiari poinju osjeati dine probleme 0,5 ppm Zapoinje se osjeati miris Dolazi do pojave bronhijalnih greva (nejednoliko disanje) Poremeaj funkcije plua Trajno oteenje plua 0,5-1,0 ppm 1,0 ppm ( tijekom 1 sata) 5,0 ppm (tijekom 8 sati na dan) 20,0 ppm

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 4 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

DUINI OKSIDI Duini oksidi (NOx): duik (II)-oksid (NO) duik (IV)-oksid) (NO2) NO nastaje izgaranjem svih vrsta fosilnih goriva, a njegova koliina ovisi o: - pretiku zraka za izgaranje, - sadraju N u gorivu, - temperaturi plamena tijekom izgaranja. NO u atmosferi vrlo brzo oksidira u NO2 pod djelovanjem fotokemijskih efekata i sunevih zraka uz prisutnost raznih organskih spojeva u zraku.

tetno djelovanje NO2: - ljudsko zdravlje (djelovanje na dine organe), - djelovanje na nastajanje kiselih kia, - utjecaj na koliinu ozona u stratosferi, - stvaranje ozona u prizemnome dijelu atmosfere (u troposferi).

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 5 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Pod djelovanjem UV sunevih zraka, duini oksidi, u kombinaciji sa nekim drugim molekulama (kao klorfluorugljik), djeluju katalitiki na proces razgradnje ozona u stratosferi. (Ozon u stratosferi titi Zemlju od prevelikoga ultraljubiastog zraenja iz Sunca). Ozon u niim slojevima atmosfere (troposferi) nastaje spajanjem molekule i atoma kisika. Atom kisika ne nastaje disocijacijom O2 pod djelovanjem UV zraka Sunca, ve raspadom molekula NO2 pod djelovanjem sunevih zraka vee valne duine. Ozon u troposferi (prizemni ozon) tetan je jer uzrokuje smog, poremeaj rada dinih organa i tetno djeluje na biljni svijet, Granine koncentracije NO2 u okolnome zraku: dozvoljena gornja vrijednost - dugotrajna (GVZd) - 80g/m3 dozvoljena gornja vrijednost - kratkotrajna (GVZk) - 300g/m3 Dozvoljena emisija NOx iz energetskih objekata (loita) ovisi o vrsti goriva i kapacitetu loita, a propisana je zakonskom regulativom o dozvoljenim emisijama u okolinu.

Utjecaji ljudskih aktivnosti u ukupnoj emisiji NOX:

Izgaranje fosilnih goriva Otplinjavanje obradivih povrina Izgaranje biomase Zrani transport

50 do 55 % 25 do 30 % 15 do 20 % 1 do 1,5 %

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 6 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

UGLJINI OKSIDI

Ugljik (II)-oksid (CO): - Posljedica procesa nepotpuna izgaranja goriva. - Ovisi o : vrsti goriva, pripremi goriva za izgaranje, nainu izgaranja (vrsti loita), podeenosti ureaja za izgaranje. - Ovisno o vrsti goriva, nainu izgaranja i kapacitetu loita, dozvoljena emisija CO (mg/m3) u izlaznim dimnim plinovima ograniena je zakonskom regulativom.

Ugljik (IV)-oksid (CO2): - Neizbjeni produkt izgaranja fosilnih goriva. - Ne spada u klasine uzronike oneienja okolia. - Uzronik efekta staklenika (globalnoga zatopljenja). - Protokolom svjetske konferencije u Kyotu uvedeno je ogranienje emisije CO2 iz umjetnih izvora na razini pojedinih drava.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 7 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ESTICE Oblik oneienja atmosfere, koji se svrstava pod zajedniko ime "estice", ini priblino 5 % mase svih oneienja. Na koliinu, veliinu i sastav emitiranih estica utjeu: vrsta goriva, konstrukcija loita, pogonski uvjeti, uinkovitost ureaja za odstranjivanje estica (filtera). Sastojci neizgorenih estica ugljena: ugljik, spojevi silicija, aluminija, eljeza, mogui tragovi klora i ive. Sastojci neizgorenih estica loivih ulja: ugljik, spojevi silicija, aluminija, natrija, metali (vanadij, eljezo, bakar, nikal,)
- Veliina estica moe biti od 0,005 do oko 100 mikrona (m).

- Vee estice imaju manji utjecaj na ljudsko zdravlje jer se one relativno brzo taloe. - estice promjera manjega od 2,5 m postaju opasne za ljudsko zdravlje jer se znatno due zadravaju u atmosferi.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 8 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

OSTALI UZROCI ONEIENJA ATMOSFERE OZON (O3) U troposferi nastaje pod djelovanjem sunevih zraka (ultraljubiastih) i duiih oksida (NO2) te radikala ugljikovodika ili nekog drugog organskoga spoja. (Radikali R su atomi ili grupe atoma koji su kemijski vani sastojci molekule, te daju molekuli reaktivna svojstva). Neki ljudi osjete djelovanje ozona ve pri koncentraciji od samo 0.001 ppm. Pri koncentraciji 0,05 do 0,1 ppm dolazi do nadraivanja oiju kao i smanjenja otrine vidljivosti. Pri koncentracijama manjim od 1 ppm nastaju smetnje pri disanju i pluni problemi. Dozvoljena koncentracija ozona u industrijskim uvjetima izloenosti, tijekom 8 sati, je 0,05 ppm. Relativno visoka koncentracija ozona je u kabinama aviona loji lete na visinama iznad 10.000 m. Na visinama iznad 25.000 m, koncentracija ozona iznosi preko 10 ppm, to je smrtonosno ak i za vrlo kratkotrajno izlaganje. Ozon je u niim slojevima atmosfere (troposferi) tetan, ali je u viim slojevima (stratosferi) koristan jer djeluje kao zatita od direktnoga ultraljubiastog zraenja Sunca. Problem nastaje kada se zbog ljudskih aktivnosti koncentracija ozona u stratosferi smanjuje uslijed katalitikoga djelovanja u sprezi s atomima klora zbog isputanja raznih klorflorugljinih spojeva.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 9 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

NASTAJANJE OZONA U NIIM SLOJEVIMA ATMOSFERE

UV zraenje Duik(II)-oksid (NO)

Duik(IV)-oksid (NO2 )

Disocijacija

Atom kisika (O) Kombinacija Molekula kisika (O2)

OZON (O3 )

UV zraenje

R O2

Duik(II)-oksid (NO)

RO

Duik(IV)-oksid (NO 2)

Atom kisika (O)

OZON (O3 )

Ugljikovodici

Molekula kisika (O2)

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 10 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

PROMJENA KONCENTRACIJE OZONA I DUINIH OKSIDA TIJEKOM DANA

Vidljiv je utjecaj prometa na NO i NO2 (jutarnji sati), utjecaj NO2 na koncentraciju O3, kao i utjecaj intenzivnosti suneve svjetlosti na O3 (pad u poslijepodnevnim satima).

Koncentracija ppm

Dnevno razdoblje

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 11 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

OLOVO Glavni uzrok zagaivanja atmosfere s olovom su automobili (visoko-oktanski benzin). Koritenjem bezolovnoga benzina taj je utjecaj bitno reduciran. Olovo (olovni-tetraetil) slui za poboljanje antidetonatorskih svojstava benzina te za pospjeivanja podmazivanja u glavi i cilindru motora. Koncentracija olova u atmosferi je cca 50 puta vea u urbanim sredinama u odnosu na udaljenija seoska podruja. Ljudski organizam prima olovo uglavnom udisanjem i prehranom. Olovo, koje ue u krv, postupno se izluuje, a dio se moe taloiti u kostima.

Ovisno u udjelima koji se izluuju odnosno taloe u kostima, moe se dosei granicu toksinosti kada nastupaju zdravstveni problemi (karcinom kostiju).

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 12 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

IVA Glavni izvor zagaenja atmosfere sa ivom je zbog otplinjavanja zemljine kore (25000 do 125000 tona ive godinje). Para iz geotermalnih izvora uobiajeno sadri znatne koliine ive. Veliki izvori emisije ive u atmosferu su i termoelektrane pogonjene ugljenom. iva se koristi u papirnoj industriji, kemijskoj industriji kao i u proizvodnji boja. Odreena emisija ive dolazi i iz poljoprivrede zbog koritenja pesticida i fungicida.

Posebno je opasan spoj ive sa klorom (HgCl2) koji u koliini od samo 1 gr, ako se unese u tijelo, moe postati smrtonosan za ljudski organizam.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 13 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ISPARLJIVI ORGANSKI SPOJEVI (VOCs - Volatile Organic Compounds) Okolni zrak zagauju razni organski spojevi od kojih su oko 50% razni ugljikovodici. Najvei udjel VOC-a ini metan (CH4) (1 do 6 ppm). Reaktivni organski spojevi (etilen-oksid, formaldehid, fenol, fosgen, benzen, ugljik-tetraklorid te poliklorirani bifenili) su potencijalno ili dokazano karcinogeni. Izvori emisije volatilnih organskih spojeva: -transport (25 do 30 %), -kemijska i petrokemijska industrija (15 do 20 %), -ugljenokopi (10 do 15 %), -odlagalita otpada (10 do 15 %), -prirodni izvori - ume (10 do 12%), -drugo (oko 2%).

Za volatilne organske spojeve nisu utvrene granine vrijednosti jer se za veinu od njih ne poznaje sigurnosna granica.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 14 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zagaivai bez definiranih sigurnosnih kriterija (Non-criteria pollutants)

Postoje razni organski i ne-organsko spojevi za koje se zna da su tetni (karcinogeni, mutageni, otrovni i dr.), ali za njih nema utvrenih dozvoljenih i sigurnih granica izloenosti.

Organski zagaivai bez sigurnosnih kriterija:

Opis i izvor Utjecaji

Zagaiva

Napomena, preporuka Svj. zdr. org. Benzen bezbojna tekuina, lagano topiva u vodi, karcinogen nema sigurne (C6H6) nastaje u procesu prerade nafte granice Ugljini bezbojna, lako-hlapiva, zapaljiva tekuina, oteenje mozga, 100 g/m3, disulfid (CS2) koristi se u proizvodnji viskoze atrofija miia 24 h Dikloretan zapaljiva bezbojna tekuina, topiva u vodi, mutagen, oteuje 700 g/m3, (C2H4C12) umjetni spoj koji se koristi u sintezi drugih jetra, plua i 24 h kemikalija bubrege Diklormetan ne-zapaljiva bezbojna tekuina, jako karcinogen 3000 g/m3, (CH2C12) hlapiva, odstranjiva boje, otapalo, agentno (za ivotinje) 24 sredstvo za ekspanziju poliuretanske pjene Polinuklearni spadaju u sintetike spojeve koji nastaju u karcinogeni nema sigurne aromatski procesu nepotpuna izgaranja organskih granice ugljikovodici materijala Stiren hlapiva bezbojna tekuina koja se koristi u potencijalno 70 g/m3, (C6H5CH) proizvodnji polimera, ojaane plastike i mutagen 30 min polistirena Tetrakloretilen ne-zapaljiv spoj, ne-topiv u vodi, solvent za otrovan 5 mg/m3, (C2H14) ienje 24 h Toluen ne-korozivna hlapiva tekuina, nastaje u otrovan 7,5 mg/m3, rafinerijskim procesima te u proizvodnji 24 h stirena, koristi se u proizvodnji boja Vinil-klorid bezbojni plin iz petrokemijske proizvodnje, karcinogen nema sigurne postrojenja za PVC, odlagalita otpada granice

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 15 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Anorganski zagaivai bez sigurnosnih kriterija:

Zagaiva Opis i izvor Utjecaji Napomena, preporuka Svj. zdr. org. nema sigurnosne granice nema sigurnosne granice < 20 mg/m3 nema sigurne granice 150 g/m3, 24 h

Arsen (Ar)

vulkanska aktivnost, izgaranje, pesticidi

lijevanje

metala, karcinogen

Azbest

koristi se za toplinsku/vatrostalnu izolaciju, u graevinarstvu mekan svijetlo sivi metal, nus-proizvod cinka, elektroplatiniranje metala sivi tvrdi metal, koristi se u metalurgiji za legiranje bezbojni plin, topiv u vodi i alkoholu, nastaje iz organskih tvari u odsutnosti O2, kod obrade otpadnih voda, u rafinerijskim procesima, u proizvodnji pulpe koristi se u metalurgiji kao legirajui element, u proizvodnji umjetnih gnojiva, u koarskoj industriji, tekstilnoj industriji, staklarskoj industriji

karcinogen

Kadmij (Cd) Krom (Cr) Sumpor-vodik (H2S)

karcinogen (za ivotinje) karcinogen otrovan,

Mangan (Mn)

otrovan u veim 1 g/m3, koncentracijama prosjeno tijekom godine

iva (Hg)

Nikal (Ni)

Vanadij (V)

1 g/m3, prosjeno tijekom godine srebreno-bijeli tvrdi metal, metalurgija, karcinogen nema legirajui element sigurnosne granice svijetlo bijeli metal, metalurgija, izgaranje bronhitis, 1 g/m3, ugljena i loiva ulja zapaljenje plua, 24 h djeluje na dini trakt rudnici, zatita boja, baterije, medicinska bioakumulativan, oprema oteuje bubrege

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 16 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

KISELE KIE to se podrazumijeva pod kiselim kiama ? Kisele kie - kisela taloenja iz atmosfere, koja mogu biti: vlana ili suha. - Vlana taloenja: kisela kia, magla, snijeg; - Suha taloenja: kiseli plinovi, estice. to uzrokuje kisele kie? - Sumporni oksidi (SOx), - Duini oksidi (NOx), - Ugljikovodici.

Pod djelovanjem suneve energije, te u kombinaciji s vodenom parom i kisikom, u atmosferi nastaju sloene kemijske reakcije iz kojih nastaju razblaene otopine sumporne i duine kiseline koje padaju na zemlju u obliku suhih i vlaenih taloenja (padalina). Normalna ista kia ima pH od 5.5 do 6 Kisela kia ima pH od 4 (3) do 5. Koje su posljedice kiselih kia ? - tetni utjecaj na ume (biljni svijet), - tetni utjecaj na riblji svijet (u jezerima i rijekama), - tetno djelovanje na ljudsko zdravlje, - Korozijsko / erozijsko djelovanje na tlo.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 17 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Nastajanje kiselih taloga i kiselih kia

Kemijske pretvorbe
cij a ida s k -o to o F
po l ut
Kis e li

ti an

Ugljikovodici

NO x

SO 2

Suhi talozi

Kisele kie

Emisije u atmosferu
Plinovi estice

H2SO4

HNO3

Industrija

Prijevoz

Kuanstva

Proizvodnja el. energije

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 18 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

STAKLENIKI PLINOVI (UTJECAJ NA GLOBALNE KLIMATSKE PROMJENE)

to su globalne klimatske promjene ? - Dugotrajne promjene temperature okoline, koliine atmosferskih padalina, vjetrova i ostalih prirodnih utjecaja koji karakteriziraju klimatski sustav Zemlje. Koji su uzroci globalnih klimatskih promjena ? - Prirodni: varijacije suneva zraenja, promjene orbitalnih parametara Zemlje, vulkanske aktivnosti; - Razne ljudske aktivnosti koje direktno ili indirektno utjeu na promjenu sastava globalne atmosfere.

Plinovi koji ine sastav atmosfere bitno utjeu na bilancu energije koju na Zemlju zrai Sunce i energije koju Zemlja zrai u svemir. Promjena sastava atmosfere mijenja bilancu energije, to za posljedicu moe imati snienje ili povienje globalne temperature na Zemlji. Emisija plinova zbog ljudskih aktivnosti utjee na promjenu koncentracije tzv, staklenikih plinova u atmosferi, to za posljedicu ima pojavu globalna zatopljenja Zemlje. Tijekom XX stoljea, prosjena temperatura na Zemlji poveala se za oko 0,6 0C, to se pripisuje rastuoj koncentraciji staklenikih plinova u atmosferi.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 19 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Stakleniki plinovi - apsorbiraju toplinu emitiranu sa zemljine povrine te je ponovno zrae na Zemlju. - H2O, CO2, CH4, O3, halogeni ugljikoklorfluoridi (CFCs), hidrougljikobromfluoridi (HBFCs), CO, NOx, aerosoli. Vodena para (H2O) - Najizdaniji stakleniki plin u atmosferi (0 do 2 %); - Ljudske aktivnosti ne utjeu direktno na globalnu koncentraciju H2O u atmosferi ve indirektno - preko utjecaja na globalne klimatske promjene, a time i na koncentraciju H2O. Ugljini dioksid (CO2) - Atmosferski CO2 predstavlja dio globalnoga krunog ciklusa ugljika u prirodi izmeu atmosfere, kopna i mora; - U atmosferi je ugljik u najveoj mjeri prisutan u obliku CO2. U razdoblju od pred-industrijskoga doba do 1999. godine, koncentracija CO2 u atmosferi je poveana od priblino 280 ppm (vol) na 367 ppm (vol), odnosno za 31 %, to je najveim dijelom posljedica ljudskih aktivnosti (izgaranje velikih koliina organskih goriva, sjea velikih umskih povrina); Poveana koncentracija CO2 u atmosferi dovodi do klimatskih promjena - globalna zatopljenja uslijed staklenikoga djelovanja.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 20 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Metan (CH4) Nastaje: - U procesima anaerobna razlaganja organskih tvari u biolokim sustavima (iz ivotinjskoga i komunalnog otpada); - Kao nus-produkt proizvodnje nafte i naftnih derivata; - Kao nus-produkt eksploatacije ugljena; - Kao produkt nepotpuna izgaranja fosilnih goriva. Koncentracija metana u atmosferi poveana je u razdoblju od predindustrijskoga doba do danas za oko 150 %, od ega se preko 50 % pripisuje posljedicama ljudskih aktivnosti.

Ozon (O3) - U gornjim slojevima atmosfere (u stratosferi) ozon (O3) djeluje kao prirodni tit za Zemlju od ultraljubiastoga zraenja koje dolazi iz Sunca; - U donjim slojevima atmosfere (u troposferi) ozon (O3) tetno djeluje kao glavni sastojak fotokemijskoga smoga, to nastaje kao posljedica emisije raznih volatilnih organskih spojeva u kombinaciji s NOx te uslijed djelovanja suneve svijetlosti; - Procijenjeno je da je ozon (O3), kao stakleniki plin, trei po utjecaju na globalno zatopljenje Zemlje kao posljedica ljudskih aktivnosti, odnosno iza CO2 i CH4. Tijekom zadnjih dvadesetak godina, uslijed poveane emisije raznih halogenih spojeva klora, fluora, i broma, koncentracija ozona (O3) u stratosferi je znaajno smanjena (ozonske rupe), to ima za posljedicu poveano tetno (ultraljubiasto) zraenje za Sunca.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 21 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ugljini monoksid (CO) - Indirektno djeluje na globalno zatopljenje jer utjee na poveanje koncentracije metana CH4, troposferskoga ozona (O3) te ugljinog dioksida (CO2) putem kemijskih reakcija koje se zbivaju u atmosferi. Duini oksidi (NOx) - Indirektno djeluju na globalno zatopljenje jer pospjeuju nastajanje ozona (O3) u troposferi.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 4 (Utjecaji emisije u atmosferu) List: 22 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Promjene koncentracije CO2, CH4 i N2O u proteklome razdoblju