Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
1. Ñònh nghóa:
Doøng ñieän xoay chieàu laø doøng ñieän coù cöôøng ñoä vaø chieàu thay ñoåi theo qui luaät
hình sin ñoái vôùi thôøi gian.
i = I0sin( ωt + ϕ ) vôùi i laø cöôøng ñoä töùc thôøi
I0 laø cöôøng ñoä cöïc ñaïi
( ωt + ϕ ) : laø pha cuûa i ; ϕ laø pha ban ñaàu cuûa i
Ñoái vôùi ñoaïn maïch RLC noái tieáp, hieäu ñieän theá hai ñaàu maïch coù daïng:
uAB = U0sin( ωt + ϕ + ϕAB ) Vôùi uAB laø hieäu ñieän theá töùc thôøi
U0 laø hieäu ñieän theá cöïc ñaïi
ϕAB = ϕu / i = pha uAB − pha i laø ñoä leäch pha
cuûa uAB vaø i phuï thuoäc vaøo tính chaát maïch
ñieän
Ta coù theå aùp duïng caùc coâng thöùc cuûa doøng ñieän khoâng ñoåi cho caùc giaù trò töùc
thôøi cuûa ñieän xoay chieàu:
uAB = uR + uL + uC nhöng UAB ≠ UR + UL + UC
pAB = uAB . i nhöng PAB = UAB . I. cos ϕAB
dq dφ
i= ; e=−
dt dt
2. Caùch taïo ra doøng ñieän xoay chieàu:
- Nguyeân taéc: döïa treân hieän töôïng caûm öùng ñieän töø ur
- Caáu taïo: quay ñeàu khung daây dieän tích S trong töø tröôøng khoâng ñoåi B vôùi vaän
toác goùc ω
Töø thoâng qua 1 voøng daây laø: φ1 voøng = BS.cos ωt = φ0 cos ωt
Neáu khung coù N voøng daây thì töø thoâng qua khung laø:
φ khung = Nφ0 cos ωt
dφ
Söùc ñieän ñoäng caûm öùng sinh ra laø: e = − = Nφ0 ω sin ωt
dt
e = E 0 sin(ωt + ϕe )
Vôùi E 0 = Nφ0 ω
ϕe laø pha ban ñaàu
Hieäu ñieän theá maïch ngoaøi laø: uAB = et (R’ + r).i . Do R’ vaø r laø ñieän trôû khung daây
vaø daây noái xem nhö khoâng ñaùng keå neân:
uAB = e
Ta vieát: uAB = U0sin( ωt + ϕu ) vôùi ϕu laø pha ban ñaàu cuûa uAB.
Khi maïch ngoaøi goàm R, L, C kín thì doøng ñieän maïch ngoaøi laø:
i = I0sin( ωt + ϕu − ϕAB ) vôùi ϕAB = ϕu / i
3. Maïch ñieän khoâng phaân nhaùnh:
+ Maïch chæ coù ñieän trôû thuaàn: ϕR = (uR,i) = 600
U0
i = I0sin( ωt + ϕi ) thì uR = U0sin( ωt + ϕi ) vôùi I 0 =
R
π
+ Maïch chæ coù tuï C: ϕC = (uC , i) = −
2
π U 1
i = I0sin( ωt + ϕi )thì uC = U0Csin( ωt + ϕi − ) vôùi I 0 = 0 ; Z C =
2 ZC Cω
π
+ Maïch chæ coù cuoän thuaàn caûm L: ϕL = (u L , i) = +
2
π U
i = I0sin( ωt + ϕi ) thì uL = U0Lsin( ωt + ϕi + ) vôùi I 0 = 0 ; Z L = Lω
2 ZL
+ Maïch RLC noái tieáp:
i = I0sin( ωt + ϕi )thì uAB = uRLC = U0sin( ωt + ϕi + ϕAB )
U
vôùi I 0 = 0 ; Z AB = R 2 + (ZL − ZC )2
Z AB
Z − ZC R
tgϕAB = L ; cos ϕAB =
R Z AB
Qui öôùc veà daàu:
ϕAB > 0 Khi zL > ZC: maïch coù tính caûm khaùng, uAB nhanh pha hôn i
ϕAB < 0 Khi zC > ZL: maïch coù tính dung khaùng, i nhanh pha hôn uAB
U
ϕAB = 0 uAB vaø i ñoàng pha, maïch coäng höôûng: ZL = ZC ; Imax = AB
R
Suy ra: uAB ñoàng pha vôùi uR
ZAbmin = R neân UAB = UR
L
- Nhöõng phaân tích lí thuyeát cho keát quaû: phöông
trình bieåu dieãn söï bieán thieân cuûa ñieän tích theo thôøi
1
gian coù daïng: q′′ + q = 0 (1)
LC
Nghieäm cuûa phöông trình coù daïng: q = Q0sin( ωt + ϕ )
Ñieàu ñoù chöùng toû ñieän tích cuûa tuï ñieän trong maïch dao ñoäng bieán thieân ñieàu hoøa
1
vôùi taàn soá goùc ω=
LC
2. Dao ñoäng ñieän töø trong maïch dao ñoäng
Choïn ñieàu kieän ban ñaàu thích hôïp ñeå nghieäm phöông trình (1) coù daïng:
q = Q0sin ω t.
- Naêng löôïng töùc thôøi cuûa tuï ñieän:
1 Q2 Q2
Wñ = qu = 0 sin 2 ωt = W0ñ sin 2 ωt , vôùi W0ñ = 0
2 2C 2C
- Naêng löôïng töùc thôùi trong cuoän caûm:
1 2 1 Q 20
Wt = LI0 = Lω Q 0 cos ωt =
2 2 2
cos2 ωt = W0 t cos2 ωt , vôùi
2 2 2C
1 Q 2
W0t = = 0
2LI 0 2C
2
Q 20
Naêng löôïng toång hôïp trong maïch dao ñoäng: W = Wñ + Wr = W0 = = const.
2C
- Naêng löôïng trong maïch dao ñoäng goàm naêng löôïng ñieän tröôøng taäp trung ôû tuï ñieän
vaø naêng löôïng töø tröôøng taäp trung ôû cuoän caûm.
- Naêng löôïng töø tröôøng vaø naêng löôïng ñieän tröôøng ñeàu bieán thieân tuaàn hoaøn theo
cuøng moät taàn soá. Taïi moïi thôøi ñieåm, toång naêng löôïng töø tröôøng vaø naêng löôïng ñieän
tröôøng laø khoâng ñoåi. Noùi caùch khaùc, naêng löôïng cuûa maïch dao ñoäng ñöôïc baûo toaøn.
- Dao ñoäng cuûa maïch dao ñoäng coù nhöõng tính chaát nhö treân goïi laø dao ñoäng ñieän
töø.
1
Taàn soá dao ñoäng ω= chæ phuï thuoäc vaøo nhöõng ñaëc tính cuûa maïch, vì vaäy dao
LC
1
ñoäng ñieän töø cuûa maïch dao ñoäng laø moät dao ñoäng töï do, ω= laø taàn soá dao ñoäng
LC
rieâng cuûa maïch.
3. Ñieän tröôøng bieán thieân vaø töø tröôøng bieán thieân:
Baèng phöông phaùp toaùn hoïc, Maécxoen ñaõ tìm ra:
Khi moät töø tröôøng bieán thieân theo thôøi gian, noù sinh ra moät ñieän tröôøng xoaùy, laø
ñieän tröôøng maø ñöôøng söùc bao quanh caùc ñöôøng caûm öùng töø. Ngöôïc laïi, khi moät ñieän
tröôøng bieán thieân theo thôøi gian, noù sinh ra moät töø tröôøng xoaùy, laø töø tröôøng maø ñöôøng
caûm öùng töø bao quanh caùc ñöôøng söùc ñieän tröôøng.
4. Ñieän töø tröôøng:
Phaùt minh cuûa Maécxoen daãn ñeán keát luaän laø khoâng theå coù ñieän tröôøng hoaëc töø
tröôøng toàn taïi rieâng bieät, ñoäc laäp vôùi nhau.
Ñieän tröôøng vaø töø tröôøng laø hai maët theå hieän khaùc nhau cuûa moät loaïi tröôøng duy
nhaát goïi laø ñieän töø tröôøng. Ñieän töø tröôøng lan truyeàn ñöôïc trong khoâng gian.
5. Soùng ñieän töø
Ñieän töø tröôøng do moät ñieän tích ñieåm dao ñoäng theo phöông thaúng ñöùng seõ lan
truyeàn trong khoâng gian döôùi daïng soùng. Soùng ñoù ñöôïc goïi laø soùng ñieän töø. Ta noùi ñieän
tích dao ñoäng ñaõ böùc xaï ra soùng ñieän töø.
Taàn soá soùng ñieän töø baèng taàn soá f cuûa ñieän tích dao ñoäng vaø vaän toác cuûa noù trong
chaân khoâng baèng vaän toác aùnh saùng trong chaân khoâng c, coù giaù trò khoaûng c =
300000km/s
Naêng löôïng soùng ñieän töø tæ leä vôùi luõy thöøa baäc boán cuûa taàn soá.
Soùng ñieän töø coù nhöõng tính chaát gioáng nhö moät soùng cô hoïc thoâng thöôøng. Ngoaøi ra,
soùng ñieän töø coøn truyeàn ñöôïc caû trong chaân khoâng.
Soùng ñieän töø ñöôïc ñaëc tröng bôûi taàn soá hoaëc böôùc soùng, giöõa chuùng coù heä thöùc: