MAKALE

PARTKL TAKVYEL ALMNYUM ESASLI METAL MATRS KOMPOZTLERN DFZYON KAYNAK KABLYETLERNN NCELENMES
Sertan Ozan*
Ara Gr., Ege niversitesi, Makine Mhendislii Blm, Bornova-zmir sertan.ozan@ege.edu.tr

ZET
Modern mhendislik malzemeleri olan Metal Matrisli Kompozitlerin (MMK), klasik metallere gre birok avantajlar mevcuttur. MMK malzemelerin klasik metallerin yerine kullanlmasyla birlikte daha yksek mukavemet/arlk oran, anma direnci, srnme dayanm ve krlma tokluu elde edilebilir. MMK malzemelerin tm bu avantajlarna ramen, kullanm alanlarn kstlayan en byk engel, bu malzemelerin birletirme ilemlerinde karlalan zorluklardr. Bu almada, MMK malzemeler arasnda yksek kullanm oranna sahip alminyum esasl metal matris kompozitlerin difzyon kayna ile birletirilmelerinde ara yzey eleman, kararl ve kararsz oksit tabakas oluumu, ara yzeydeki mikro birleim tipi, takviye hacim oran, matris malzemesi, scaklk, basn ve srenin kaynakl birletirmenin mikroyap ve mekanik zellikleri zerindeki etkileri incelenmitir. Anahtar Kelimeler: Difzyon kayna, metal matrisli kompozit, arayzey, mikroyap

Serdar Karaolu
Yrd. Do. Dr., Ege niversitesi, Makine Mhendislii Blm, Bornova-zmir serdar.karaoglu@ege.edu.tr

Rasim pek
Prof. Dr., Ege niversitesi, Makine Mhendislii Blm, Bornova-zmir rasim.ipek@ege.edu.tr

Investigation of Diffusion Welding Capabilities of Particle Reinforced Aluminum Matrix Composites

ABSTRACT
Metal Matrix Composites (MMCs) are modern engineering materials which have more advantages when compared to conventional materials. With the use of MMCs instead of conventioanal materials, higher strength/weight ratio, wear resistance, creep strength, fracture toughness can be obtained. Despite all these advantages of MMCs, the biggest obstacle to restrict the common usage of these materials is the difficulty of joint process. In this study, the diffusion welding capability of aluminum-based metal matrix composites was investigated. Effects of the formation of stable and unstable oxide layer at the interface, reinforcement volume fraction, matrix material, micro-bonding type, bonding temperature, pressure, duration on the microstructure and mechanical properties of joints were investigated.
*

letiim yazar

Keywords: Diffusion welding, metal matrix composites, interface, microstructure

Geli tarihi Kabul tarihi

: 06.07.2012 : 07.08.2012

20-21 Ekim 2011 tarihlerinde Makina Mhendisleri Odas tarafndan stanbulda dzenlenen Gelecein Teknolojileri Sempozyumunda sunulan bildiri, yazarnlarca gncellenerek ve geniletilerek bu makale hazrlanmtr. Ozan, S., Karaolu, S., pek, R. 2012. Partikl Takviyeli Alminyum Esasl Metal Matris Kompozitlerin Difzyon Kaynak Kabiliyetlerinin ncelenmesi, TMMOB MMO Mhendis ve Makina Dergisi, cilt 53, say 630, s. 45-53.

Mhendis ve Makina

53 45 Cilt: Say: 630

Partikl Takviyeli Alminyum Esasl Metal Matris Kompozitlerin Difzyon Kaynak Kabiliyetlerinin ncelenmesi

Sertan Ozan, Serdar Karaolu, Rasim pek

1. GR

2. KATI HL DFZYON KAYNAI

Difzyon kayna; scaklk, basn ve birletirme sresiyle kontrol edilebilen, alminyum esasl MMK malzemeler gibi kimyasal olarak kararl oksit tabakasna sahip olan malzemelerde difzyon olaynn meydana gelebilmesi iin etkili bir yzey temizliine ihtiya duyulan, genellikle koruyucu gaz veya vakum altnda gerekletirilen bir kaynak yntemidir [11-13]. Difzyon kayna kat ve sv faz difzyon kayna olarak iki ana gruba ayrlr. ekil 1de difzyon kaynak cihaz ematik olarak gsterilmitir [54].
1

MK malzemeler, mhendislik uygulamalarnda dk younlua ve yksek mukavemet/arlk oranna sahip olmasndan dolay son yllarda nemli aratrma konularndan biri haline gelmitir. MMK malzemeler, kompozit malzemelerin bir grubunu oluturan, dier tm kompozit malzemeler gibi kimyasal ve fiziksel olarak farkl olan en az iki faz ieren geleneksel malzemelere gre daha yksek anma direnci, mukavamet/arlk oranna sahip modern mhendislik malzemeleridir [1]. MMK malzemeler, havaclk ve uzay endstrisinin yksek zgl dayanm ve rijitlie sahip malzeme gereksiniminde vazgeilemez malzeme grubudur [2]. Partikl takviyeli MMK malzemeler, srekli fiber takviyeli kompozit malzemelerle kyaslandnda maliyetinin daha dk olmas [3], yksek anma direnci ve sl kararllk zellikleriyle n plana kmaktadrlar [2]. Matris malzemesi olarak genellikle Al, Mg, Fe, Ti, Ni, Cu, Ag, Co, Nb malzemeleri kullanlmaktadr [3]. Matris malzemeleri ierisinde Al, Ti ve Mg yaygn olarak kullanlmaktadr [1]. Dayanm, dk younluk, yksek korozyon direnci ve dk maliyet zelliklerinden dolay en fazla kullanlan malzeme ise alminyumdur [2]. Alminyum esasl metal matris kompozitlerin ergitme kaynak yntemleri [4,5], difzyon kayna [6-43], srtnme kartrma kayna [44-54] ile birletirilebilirlii birok aratrmac tarafndan incelenmitir. Kaynak blgesinde oluan ve nlenemeyen baz yaygn kusurlar yznden, ergitme kaynak yntemlerinin yetersiz kald alminyum esasl MMK malzemelerin birletirilmesinde, kat hl kaynak yntemleri daha iyi sonular vermektedir. Bir kat hl kaynak yntemi olan difzyon kayna nn alminyum esasl MMK malzemelere uygulanabilirlii, yntemin bu alandaki nemini arttrmakta ve aratrmaclarn ilgisini ekmektedir. Alminyum esasl MMK malzemelerin, yaygn endstriyel kullanmlarnn nndeki balca engel birletirme ilemlerinde karlalan zorluklardr [6-9]. Alminyum esasl MMK malzemelerin difzyon kaynanda birletirilecek olan paralarn yzeylerinde oluan oksit tabakalar, difzyon iin engel tekil etmektedir. Kaynak ilemi ncesi etkili bir yzey temizlii n art olmakla birlikte birletirme yzeylerinde metalik ban oluabilmesi ve etkili bir difzyon srecinin geliebilmesi iin yzeyin oksit tabakasndan arndrlmas, bununla birlikte oksit tabakasnn kaynak ilemi esnasnda da olumamas iin gerekli tedbirlerin alnmas olduka nemlidir [10]. Bu almada, partikl takviyeli alminyum esasl metal matris kompozitlerin (PTAMK) difzyon kayna ile birletirilmelerinde; ara yzey eleman, kararl ve kararsz oksit tabakas oluumu, ara yzeydeki mikro birleim tipi, takviye hacim oran, matris malzemesi, scaklk, basn ve srenin kaynakl birletirmenin mikroyap ve mekanik zellikleri zerindeki etkisi incelenmitir.

Birleme ara yzeylerindeki srekli oksit tabakas %40 deformasyon Birleme ara yzeylerindeki oksit tabakasnn krlmas

Tekli oksit bloku

kili oksit bloku

daha fazla miktarda oksit tabakasnda krlma meydana gelerek metal/metal temas oran artar [9]. Al-8090 alamnn kat hl difzyon kayna ileminde, ara yzey birleme kesme dayanmnn, yzey przll yksek malzemelerde artt belirlenmitir [10,15]. Ancak, Nicholas ve arkadalarnn [16] farkl yzey przlklerine sahip bakr malzemelerle gerekletirdikleri difzyon kayna ileminde, yzey przll fazla olan bakr malzemelerin birletirme ileminde daha dk kesme dayanm elde edilmitir, bu durum, bakr oksit tabakas ile alminyum oksit tabakasnn farkl zelliklere sahip olmasndan kaynaklanmaktadr [10]. Alminyum alamlarn kat hl difzyon kayna ileminde magnezyum, lityum gibi alam elementlerinin birleme ara yzeyinin kesme dayanm zerindeki etkisi, farkl aratrmaclar tarafndan incelenmitir [55]. Alminyum alam ierisinde bulunan bu elementlerin kimyasal olarak ara yzeyde bulunan oksit tabakasyla etkileime girdii ve srekli ve amorf yapdaki bu tabakay sreksizletirdii, dolaysyla metal/metal temasn artrd belirtilmitir [55,10]. ekil 4ada [55] lityum ve magnezyum iermeyen Al-8090 alamnn srekli oksit tabakasn gsteren TEM grnts verilmitir. Buna karlk ekil 4bde [55] lityum ve magnezyum ieren Al-8090 alamnn sreksiz durumdaki oksit tabakas verilmitir. Birletirme ara yzeylerinde metalik ban oluabilmesi ve etkili bir difzyon srecinin geliebilmesinde, magnezyum elementinin lityumdan daha etkili olduu belirtilmitir [10,55].

ekil 2. Kat Hal Difzyon Kayna leminde Ara Yzeyde Birlemenin Oluumu [10]

2 6 3

5 4

kisiyle kararsz hle getirilebilir [17]. ematik olarak ekil 2de [10] grld gibi birletirme esnasnda basncn uygulanmasyla birlikte; ara yzeyde bulunan gevrek karakterdeki oksit tabakas krlr ve sreksiz duruma geer [10]. Oksit tabakasnn, uygulanan basncn etkisiyle blgesel olarak ortadan kalkmas, birleme ara yzeyinde metal/metal temasn salar. Birletirme yzeylerinde metalik ban oluabilmesi ve etkili bir difzyon srecinin geliebilmesi daha fazla basncn uygulanmasyla mmkn olmakla birlikte, uygulanan basncn yksek olmas durumunda birletirilecek paralarda ekil deiimlerinin olmas muhtemeldir [9]. Daha nce yaynlanm olan almalarda, alminyum alamlarn kat hl difzyon kayna ileminde %40 mertebesinde uygulanan plastik deformasyon miktarnn olumlu sonular verdii saptanmtr [10].
Birleme ara yzeyindeki srekli oksit tabakas Birleme ncesi yzey prz tepelerinde olumu oksit tabakas Yzey prz tepelerinde mikroplastik deformasyon sonucunda oksit tabakasnn krlmas sonucunda oluan partikller ekil 3. Kat Hl Difzyon Kayna leminde Yzey Prz Tepelerinde Olumu Oksit Tabakasnn Krlmas Sonucu Metalik Birlemenin Oluumu [10]

ekil 1. Difzyon Kaynak Cihaznn ematik Gsterimi: (1) Yk; (2) Argon k; (3) Is Bobini; (4) Argon Girii; (5) Numuneler; (6) Scaklk ler [14]

PTAMK malzemelerin difzyon kaynak kabiliyetlerini olumsuz ynde etkileyen yzeyde oluan kararl oksit tabakalarnn ortadan kaldrlmas ve sreksiz hle getirilmesi olduka nemlidir. Bu balamda, alminyum alamlarn oksit tabakalarnn sreksizletirilmesine ynelik yaplan almalar, PTAMK malzemelerin difzyon kaynak kabiliyetlerinin iyiletirilmesinde esas alnabilir. Alminyum alamlarn ve kompozitlerin kat hl difzyon kayna ile birletirilmelerinde yzeyde oluan oksit tabakalarnn kimyasal olarak kararl olmasndan dolay, bu durum salam bir birleme ara yzeyi elde etmek iin engel tekil eder [17]. Bakr, titanyum, tantal, niyobyum, zirkonyum gibi malzemelerinin yzeylerinde oluan oksit filmleri birletirme scaklklarnda kararsz hle gelirler ve basn etkisiyle kolaylkla bozunurlar [10]. Alminyum esasl MMK malzemelerin, kat hl difzyon kayna ileminde; gevrek ve srekli karakterde olan oksit tabakas, birletirme ilemi srasnda uygulanan basncn et-

(a)

Kat hl difzyon kayna ileminde, oksit tabakas oluumu probleminin ortadan kaldrlmasnda yksek yzey przll deerlerine sahip alminyum alamlarda, dk yzey przll deerine sahip olan alminyum alamlara gre birleme ara yzeyinde daha iyi kesme dayanm elde edilmitir [15]. ematik olarak ekil 3te [10] grld gibi yzey przll deerinin artmasyla birlikte yzey prz tepeleri daha fazla plastik deformasyona urar, dolaysyla

(b) ekil 4. Difzyon Kayna ile Birletirilmi Alminyum Malzemelerin Geirimli Elektron Mikroskobu Grntleri: (a) Mg veya Li ermeyen Al-8090 Alam; (b) Mg veya Li eren Al-8090 Alam [55]

Cilt: 53 Say: 630

46 Mhendis ve Makina

Mhendis ve Makina

53 47 Cilt: Say: 630

Partikl Takviyeli Alminyum Esasl Metal Matris Kompozitlerin Difzyon Kaynak Kabiliyetlerinin ncelenmesi

Sertan Ozan, Serdar Karaolu, Rasim pek

Nami ve arkadalar [17], in-situ (yerinde oluan) yntemini kullanarak retmi olduklar Al/Mg2Si MMK malzemelerin kaynanda birletirme scaklnn, birleme sresinden daha etkili olduunu ortaya koymulardr. ekil 5te [17] scakln artmasyla birlikte, ana malzemenin deformasyonu sonucunda ara yzeyin dalga formunda olutuu saptanmtr . Bu sonular destekleyen dier bir almada, Arik ve arkadalar [18] in-situ yntemini kullanarak retmi olduklar Al esasl Al4C3 takviyeli MMK malzemelerin kaynanda birletirme scaklnn, birleme sresinden daha etkili olduunu ortaya koymulardr. Mikroyap grntlerinde ara yzeyin belirgin olmay salam ara yzey balantsnn gstergelerinden biri olduunu belirtmilerdir [18].

ekil 6ada [9] Al-MMKde SiCp takviye partikllerinin dzlemsel ara yzey oluturduu varsaylmtr. Buna karlk, takviye partikllerinin matris malzemesine doru nfuz etmesiyle birlikte birleme ara yzeyinde mekanik olarak kilitlenmi partikller oluur [9] (ekil 6b). kinci durumda SiCp takviye partikllerinin mekanik kilitleme etkisi ve her iki temas yzeyinde oksit tabakasnn blgesel olarak krlmasndan dolay ara yzeyde birleme dayanm daha yksek olacaktr [10].

artmasyla birlikte, matris/takviye ve takviye/takviye mikro birleim durumunun olumas neticesinde ara yzeyde, zayf mikro birleim durumu artacaktr, dolaysyla bu durum ara yzey kesme dayanm zerinde olumsuz bir etki yaratacaktr [20]. Kkkara ve arkadalar [21], toz metalurjisi (T/M) yntemiyle retilen Al- SiCp kompozitinin 6063 Al alam ile difzyon kaynak kabiliyetini incelemilerdir. Farkl oranlarda SiCp ieren Al- SiCp kompoziti 6063 Al iftinin difzyon kayna 600 Cde 3,5 saat ve 2 MPa basn uygulanarak gerekletirilmitir ve alma neticesinde SiCp artyla kesme dayanmnn azaldn tespit etmilerdir [21]. algulu ve arkadalar [22], SiCp takviyeli Al esasl MMK iftinin difzyon kayna yntemiyle birletirilmesinde, kaynak sresinin birleme zerindeki etkisini aratrmtr. almada [22], difzyon kayna zel olarak tasarlanm difzyon kaynak aparatnda 600 Clik sabit scaklkta, 20-40-60 dakikalk srelerde ve 30 N yk uygulayarak argon atmosferinde gerekletirilmitir. % 5 ve 10 (a.) SiCp ierikli numunelerde 20 ve 40 dakikalarda yaplan birletirmelere gre, 60 dakikada yaplan birletirmelerde daha yksek kayma dayanm deerleri elde edilmi, kesme dayanm deerlerine gre, % 5-10 (a.) SiCp ierikli numuneler iin 600 Cde yaplan birletirmelerde 60 dakikalk srenin daha uygun olduu, % 20 (a.) SiCp ierikli numunede ise 40 dakikalk srenin daha uygun olduunu saptamlardr [22]. Temas yzeylerinde bulunan oksit tabakas atomlarn difzyonunu engeller ve dolaysyla matris/matris mikro birleimini zorlatrr, matris malzemesine gre daha sert olan takviye partiklleri temas ara yzeylerinde matris malzemesine doru ieri girerler [17]. Takviye partikllerinin, bu ekilde matris malzemesinin iine doru nfuz etmesi sonucunda, ara yzeyde kesme dayanmn artmasn salayan kilitleme mekanizmasnn yan sra oksit tabakasn blgesel olarak ortadan kaldrarak matris/matris mikro birleiminin olumasn salar [17]. Aydn ve arkadalarnn [23], %3 SiCp takviyeli Al-7075 matrisli kompozit iftini kat hl difzyon kayna yntemiyle vakum ortamnda, 560 Cde, 2 MPa basn altnda, 60-120 dakika sre birletirdikleri almada; takviye partikllerinin matris malzemesine doru nfuz etmesinin ve oksit tabakasnn sreksiz hle gelmesinin ara yzey kesme dayanmn artrd belirtilmitir. Ayrca en iyi kesme dayanm iki saatlik birletirme sresiyle elde edilmitir [23]. Liming ve arkadalar [12], alminyum esasl MMK malzemelerin difzyon kaynanda en iyi kesme dayanmnn elde edilebilecei scaklk aralnn, kat-sv faz izgisinin arasnda olduunu ortaya koymulardr. Difzyon kaynak scakl, bu scaklk aralna ulatnda eriyen matris takviye/ takviye mikro birleme oluumu arasna nfuz eder, byle-

likle takviye/matris/takviye mikro birleimi meydana gelir [12]. Solidus ve likudus erilerinin arasnda optimum bir scaklkta, balantnn dayanm asndan en iyi sonu, zayf mikro birleme oluumlarnn dayanmlarnn artrlmasyla mmkn olmakla birlikte; takviye partikllerinin eriyen matris tarafndan slatlmas sonucu matris/takviye partikl ara yzey oluumu daha salam bir yap oluturur ve takviye/takviye ara yzey oluumlar, takviye/matris/takviye ara yzey oluumlar olarak meydana gelir [12].

3. GEC SIVI FAZ DFZYON KAYNAI

Bu yntemde, birleme ara yzeyinde yzeyleri slatabilecek ince bir sv filmi oluturulmas ve bu sv filmin izotermal olarak katlamas sz konusudur [25]. Solidus ve likudus erilerinin arasnda optimum bir scaklkta, balantnn dayanm asndan en iyi sonu zayf mikro birleme oluumlarnn dayanmlarnn artrlmasyla mmkndr. Takviye partikllerinin eriyen matris tarafndan slatlmas sonucu matris/ takviye ara yzey oluumu daha salam bir yap oluturur ve takviye/takviye ara yzey oluumlar, takviye/matris/takviye ara yzey oluumlar olarak meydana gelir [12]. Buna karlk, Shirzadi ve arkadalar [10], oluan sv faz hacminin %3 gemesi halinde; tane snrlarnda atlak oluumunun meydana geldiini ve birleme ara yzeyinde porozite oluumunun artn belirtmitir. Zhang ve arkadalar [20], SiCp takviyeli alminyum matrisli kompozitlerde kat hl ve geici sv hl difzyon kaynann birlemenin kesme dayanm zerindeki etkisini karlatrmlardr. Sz konusu almada [20] geici sv faz difzyon kaynayla yaplan birletirmeler, takviye partikl miktar artsa dahi kesme dayanm asndan olumlu sonu vermitir. Al-Si-Mg aktif sert lehim alamnn ara tabaka olarak kullanlmas sonucunda, Mg elementinin kimyasal olarak ara yzeyde bulunan oksit tabakasyla etkileime girdii ve dolaysyla birleme ara yzeyinde, SiCp/SiCp ve SiCp/Al ara yzeylerinde oluabilecek zayf mikro birleme durumunu azaltt belirtilmitir [20]. Urena ve arkadalar [26], SiCp/2124Al MMK malzemenin sv faz difzyon kayna ileminde ara tabaka olarak Al-Li alam ve Al-Cu alam kullanmlardr, lityum ieren ara tabaka folyosuyla yaplan kaynak ilemi neticesi daha iyi kesme dayanm sonular elde edilmitir. Kesme dayanmndaki ykseliin sebebi oksit tabakas ile Linin reaksiyona girmesi sonucu srekli oksit tabakasnn sreksizlemesi, birleme ara yzeyinde LiO2, LiAlO2, LiAl508 gibi sreksiz, daha az sertlie sahip oksitlerin olumasdr [26]. Urena ve arkadalar [27] dier almalarnda, SiCp/2014Al MMK malzemenin sv faz difzyon kayna ileminde, ara tabaka olarak Al-Li alam ve saf gm kullanmlardr. Sz konusu almada

ekil 7. Al Matris erisinde Mekanik Olarak Kilitlenmi Mg2Si takviye Partiklnn SEM Grnts [17]

ekil 5. Ara Yzey Formunun Scakln Artmasyla Birlikte Deiimi: (a) 540 oC; (b) 560 C; (c) 580 oC [17]

ekil 7de [17] Mg2Si takviye partikllerinin temas ara yzeyinde alminyum metal matrise doru nfuz ettii grlmektedir. Ara yzey temas blgesinde mekanik olarak kilitlenmi takviye partiklleri, temas ara yzeyindeki kararl oksit tabakasnn sreksizletirilip, kararsz bir hl almasnda etkilidir [17]. Kat hl difzyon kayna sonrasnda ara yzeyde tip mikro birleme olmaktadr. Bunlar [12]; a) Matris/Matris mikro birleim b) Matris/Takviye mikro birleim c) Takviye/Takviye mikro birleim Bu tip mikro birleim trnden hangisinin daha baskn olaca, MMK malzemenin ierdii takviye miktarna ve takviye partikllerinin dalmna bal olmakla birlikte, matris/matris mikro birleimi kesme dayanm asndan olduka iyi bir mikro birleme durumudur [12]. Matris/takviye ve takviye/ takviye mikro birleme durumu, kesme dayanm zerinde matris/matris mikro birleim durumuna gre kyaslandnda olumsuz etkiye sahiptir [10,12, 17,19, 20]. Matris/matris mikro birleim durumu ara yzey kesme dayanmnn artrlmasnda olduka etkilidir [12]. Zhang ve arkadalar [20], SiCp takviyeli alminyum matrisli kompozitlerde takviye partikl hacim orannn artmasyla birlikte ara yzey kesme dayanmnn azaldn belirtmilerdir. Takviye partikl hacim orann

ekil 6. SiC PTAMK Malzemede, Takviye Partikllerin Ara Yzeyde Dalmn: a) Teorik Olarak Dzlemsel Temas Ara Yzeyi; b) Takviye Partikllerinin Temas Ara Yzeyinde Matris Malzemesine Doru Nfuz Etmesiyle Birlikte Dzlemsel Olmayan Ara Yzey Oluumu [9]

Cilt: 53 Say: 630

48 Mhendis ve Makina

Mhendis ve Makina

53 49 Cilt: Say: 630

Partikl Takviyeli Alminyum Esasl Metal Matris Kompozitlerin Difzyon Kaynak Kabiliyetlerinin ncelenmesi

Sertan Ozan, Serdar Karaolu, Rasim pek

[27] lityum ieren ara tabaka folyosuyla yaplan kaynak ilemi neticesi daha iyi kesme dayanm sonular elde edilmitir. Saf gmn, birleme ara yzeyinde srekli intermetalik tabaka oluumunu engellemek iin bir nceki almaya [28] gre gm folyo kalnl 3 m olarak belirlenmitir [27]. Buna ramen birleme ara yzeyinde oluan inemsi intermetalik oluumlar, kesme dayanm asndan tatmin edici sonular vermemitir [27]. Maity ve arkadalar [29], 50 m kalnlnda bakr folyo kullanarak gerekletirdikleri sv faz difzyon kayna ileminde, daha nce literatrde yer almayan uzun zamanl (6 saat) birletirmenin kesme dayanm zerinde olumlu etkileri olduunu saptamlardr. Dier taraftan, matris malzemesinin difzyon kayna sonras elde edilen kesme dayanm deerinin %92 oranndaki kesme dayanm deeri, Shirzadi ve Wallach [24] tarafndan Al-MMK malzeme iin sv faz difzyon kayna ile 560 C, 0.10.2 MPa basnta, 7 m kalnlnda bakr ara tabaka kullanarak, 20 dakikalk birletirme ilemi sonras izostatik preslemeyle salanmtr. Bakr ara tabaka kullanldnda birleme blgesinde SiCpin segregasyonu sonucu dayanm deerinde d meydana gelir [30-33]. Ancak, Askew ve arkadalar [34] nikel ara tabaka kullanldnda byle bir durumun meydana gelmediini, nikel ara tabaka kullanldnda birleme scaklnn 650 C civarnda olduunu, bu scakln alminyumun ergime scaklna ok yakn olduunu ve dolaysyla makro boyutta bir deformasyonun kanlmaz olduunu bildirmilerdir. Dolaysyla Yan ve arkadalar [35], daha dk scaklklarda birleme yaplabilmesi iin Cu-Ni-Cu ara tabaka kullanmnn ilevselliini aratrmlardr. Al2O3p/6061 Al MMK malzemenin kullanld almada [35], hacimsel olarak %30 takviye partikl (0.4 m) kullanlmtr. Sv faz difzyon kayna 580 Cde 30-90 dakika aralnda ve vakum altnda gerekletirilmitir [35]. Kumar [36], ortalama olarak 23m apnda SiCp kulland
80 70 60 50 40 30 20 10 0 30 60 90 120 Birleme sresi (dak.) ekil 8. Geici Sv Faz Difzyon Kayna Yntemi ile Bakr Folyo Kullanlarak Birletirilmi Al-SiCp MMK Malzemenin Birleme Sresine Bal Kesme Dayanm Deerleri (basn 2 MPa) [36]

60 Kesme Dayanm (MPa) Kesme Dayanm (MPa) 50 40 30 20 10 0 0.45 0.55 Basn (MPa) ekil 9. Geici Sv Faz Difzyon Kayna Yntemi ile Bakr Folyo Kullanlarak Birletirilmi Al-SiCp MMK Malzemenin Basn Deerine Bal Kesme Dayanm Deerleri (sre 30 dak.) [36] 0.80

60 50 40 30 20 10 0 Al-Si Al-Si-SiC Al-Cu Ara Tabaka Al-Si-Si C-Ti

PTAMK malzemelerin difzyon kayna ileminde ara tabaka olarak toz formlar kullanlabilmektedir.

KAYNAKA
1. Soy, U. 2009. Metal Matriks Kompozit Malzemeler, SA Teknoloji Fakltesi. 2. Torralba, J. M., da Costa, C. E., Velasco, F. 2003. P/M Aluminum Matrix Composites: An Overview, Journal of Materials Processing Technology, vol. 133, no. 1-2, p.203206. Chawla, N., Chawla, K.K. 2006. Metal Matrix Composites, Springer, Newyork. Gurler, R. 1998. Fusion Welding of SiC Particulate-Reinforced Aluminum 392 Metal Matrix Composite, Journal of Materials Science Letters, vol.17, no.18, p.1543-1544. Wang, X.H., Niu, J.T., Guan, S.K., Wang, L.J., Cheng, D.F. 2009. Investigation on TIG Welding of SiCp-Reinforced Aluminum-Matrix Composite Using Mixed Shielding gas and Al-Si Filler, Materials Science and Engineering aStructural Materials Properties Microstructure and Processing, vol.499, no.1-2, p.106-110. Shirzadi, A.A., Wallach, E.R. 1997. New Approaches For Transient Liquid Phase Diffusion Bonding of Aluminium Based Metal Matrix Composites, Materials Science and Technology, vol.13, no.2, p.135-142. Bushby, R.S., Scott, V.D. 1995. Liquid Phase Bonding of Aluminium and Aluminium/Nicalon Composite Using nterlayers of CuAg Alloy, Mater. Sci. Technol., vol.11, no.7, p.643-649. Devletian, J.H. 1987. Sic/Al Metal Matrix Composite Welding by a Capacitor Discharge Process, Welding Journal, vol.66, no.6, p.33-39. Shirzadi, A.A. 1998. PhD Thesis, University of Cambridge, Cambridge. Shirzadi, A.A., Assadi, H., Wallach, E.R. 2001. Interface Evolution and Bond Strength When Diffusion Bonding Materials with Stable Oxide Films, Surface and Interface Analysis, vol.31, no.7, p.609-618. Lee, C.S., Li, H., Chandel, R.S. 1999. Stimulation Model For the Vacuum-Free Diffusion Bonding of Aluminium Metal-Matrix Composite, Journal of Materials Processing Technology, vol.90, p.344-349. Liu, L.M., Zhu, M.L., Pan, L.X., Wu, L. 2001. Studying of Micro-Bonding in Diffusion Welding Joint for Composite, Materials Science and Engineering a-Structural Materials Properties Microstructure and Processing, vol.315, no.12, p.103-107.

3. 4.

ekil 11. SiCp /6063 MMK Malzemenin AlSi, AlCu, AlSiSiC ve AlSi SiCTi Tozlarnn Ara Tabaka Olarak Kullanlmasyla Elde Edilen Kesme Dayanm Deerleri (scaklk 595 C, sre 90 dak.) [37]

almasnda matris malzemesi olarak Al-6061 kullanmtr. almada [36] hacimsel olarak %15 SiCp, ara tabaka olarak bakr folyo ve bakr tozlar kullanlm, sv faz difzyon kayna argon atmosferinde, 560 Cde, 2-3 MPa basn altnda, 30-60-90-120 dakika yaplmtr. alma [36] sonunda artan sre ve basn ile kayma dayanmlarnn artt saptanmtr (ekil 8, ekil 9). Ayrca ara tabaka olarak bakr tozlar kullanldnda, uygulanan ara tabakann kalnlnn artmasyla birlikte kayma dayanmlarnn artt tespit edilmitir (ekil 10) [36]. Huang ve arkadalar [37], hacimsel olarak %15 SiCp ihtiva eden alminyum esasl (Al6063) MMK malzemenin difzyon kaynanda ara tabaka olarak kullanlan metal tozlarnn, birletirmenin kayma dayanm zerindeki etkilerini aratrmlardr. Ara tabakada titanyum kullanlmasnn birletirmenin kesme dayanmnn artrlmasna olumlu ynde etki ettii, Al-Si ve Al-Cu tozlarnn ara tabaka olarak kullanld bir70 60 Kesme Dayanm (MPa) 50 40 30 20 10 0 0.45 0.55 0.80 Bakr Toz Ara Tabaka Kalnl (mm) ekil 10. Geici Sv Faz Difzyon Kayna Yntemi ile Bakr Toz Kullanlarak Birletirilmi Al-SiCp MMK Malzemenin Ara Tabaka Kalnlna Bal Olarak Kesme Dayanm Deerleri (sre 20 dak., basn 2 MPa) [36]

letirmelerde elde edilen kayma dayanmnn Al-Si-SiC tozlarnn ara tabaka olarak kullanld birletirmelerden daha iyi sonu verdii saptanmtr (ekil 11) [37]. ekil 11de [37] SiCp/6063 MMK malzemenin AlSi, AlCu, AlSiSiC ve AlSiSiCTi tozlarnn ara tabaka olarak kullanlmasyla elde edilen kesme dayanm deerleri incelendiinde, AlSi SiC ara tabakasna titanyum eklendiinde, kesme dayanmnn en dk deerden en yksek deere ykseldii grlmektedir. Titanyum tozunun SiCp segregasyonunu azaltt, SiCp slatlabilirliini artrd belirtilmitir [37].

5.

6.

4. SONULAR
PTAMK malzemelerin difzyon kayna ileminde gevrek ve srekli karakterde olan oksit tabakas birleme ara yzeyinde difzyonun meydana gelebilmesi iin engel tekil eder. Bu balamda, difzyon kaynak kabiliyetini olumsuz ynde etkileyen yzeyde oluan kararl oksit tabakalarnn ortadan kaldrlmas ve sreksiz hle getirilmesi olduka nemlidir. Birletirme yzeylerinde etkili bir difzyon srecinin meydana gelmesi, gevrek oksit tabakasnn basn etkisiyle karaszlatrlmas etkili bir ilemdir. Basn (MPa) deeri belirlenirken birletirilecek paralarn makro dzeyde deformasyonundan kanlmaldr. PTAMK malzemelerin sv hl difzyon kayna ileminde, lityum ve magnezyum elementleri, kararl oksit tabaklarnn ortadan kaldrlmas ve sreksiz hale getirilmesinde olduka etkilidir. Ara yzeyde mekanik olarak kilitlenmi partikller temas yzeylerinde bulunan oksit tabakasnn sreksizlemesinde etkili olmakla birlikte takviye partikl miktarnn artmasyla birlikte matris/takviye ve takviye/takviye mikro birleim durumunun oluma olaslnn artmasndan dolay ara yzeyde zayf mikro birleim durumu artar.

7.

8.

9. 10.

Kesme Dayanm (MPa)

11.

12.

Cilt: 53 Say: 630

50 Mhendis ve Makina

Mhendis ve Makina

53 51 Cilt: Say: 630

Partikl Takviyeli Alminyum Esasl Metal Matris Kompozitlerin Difzyon Kaynak Kabiliyetlerinin ncelenmesi

Sertan Ozan, Serdar Karaolu, Rasim pek

13.

Nami, H., Halvaee, A., Adgi, H., Hadian, A. 2010. Investigation on Microstructure and Mechanical Properties of Diffusion Bonded Al/Mg2Si Metal Matrix Composite Using Copper nterlayer, Journal of Materials Processing Technology, vol. 210, no.10, p.1282-1289. Aydn, M. TR2002 02710 U Patented Diffusion Bonding Machine, Department of Machine Engineering, Faculty of Engineering, University of Dumlipinar, Kutahya, Turkey. Ricks, R.A., Mahon, G.J., Parson, N.C., Heinrich, T., Winkler, P.J. 1990. Development of Diffusion Bonding Techniques for Al-Li Base Alloy AA 8090, Proc. Conf. Diffusion Bonding 2, Cranfield Institute of Technology, Cranfield, UK, 69-82, ed. Stephenson D.J, Amsterdam, Elsevier. Nicholas, N.H., Nichting, R.A., Edwards, G.R., Olson, D.L. 1990. The Influence of Surfacetopography on Low Temperature Solid State Bonding, Proc. Conf. Recent Trends in Welding Science & Technology, 547-550, ed. David S.A. and Vitek V.M., ASM International. Nami, H., Halvaee, A., Adgi, H., Hadian, A. 2010. Microstructure and Mechanical Properties of Diffusion Bonded Al/ Mg2Si Metal Matrix in Situ Composite, Materials & Design, vol.31, no.8, p.3908-3914. Arik, H., Aydin, M., Kurt, A., Turker, M. 2005. Weldability of Al4C3-Al Composites Via Diffusion Welding Technique, Materials & Design, vol.26, no.6, p.555-560. Muratoglu, M., Yilmaz, O., Aksoy, A. 2006. Investigation on Diffusion Bonding Characteristics of Aluminum Metal Matrix Composites (Al/Sicp) with Pure Aluminum for Different Heat Treatments, Journal of Materials Processing Technology, vol.178, no.1-3, p.211-217. Zhang, X.P., Ye, L., Mai, Y.W., Quan, G.F., Wei, W. 1999. Investigation on Diffusion Bonding Characteristics of Sic Particulate Reinforced Aluminium Metal Matrix Composites (Al/Sicp-MMC), Composites Part a-Applied Science and Manufacturing, vol.30, no.12, p.1415-1421. Kkkara, H., Acarer, M., Ahlatc, H., Tren, Y. 2009. Toz Metalurjisi Yntemiyle retilen Al-Sicp Kompozitlerin Difzyon Kaynak Kabiliyetlerinin ncelenmesi, 5. Uluslararas leri Teknolojiler Sempozyumu 13-15 Mays, Karabk, Trkiye. algl, U., Dikba, H., Takn, M. 2006. Scak Presleme Yntemiyle mal Edilmi SiCp Takviyeli Alminyum Esasl Kompozitlerin Difzyon Kaynanda Srenin Birleme zerindeki Etkisinin ncelenmesi, Frat niv. Fen ve Mh. Bil. Dergisi, cilt18, say3, s.437-443. Aydin, M., Gurler, R., Turker, M. 2009. The Diffusion Welding of 7075Al-3%SiC Particles Reinforced Composites, Physics of Metals and Metallography, vol.107, no.2, p.206-210.

24.

Shirzadi, A. A., Wallach, E. R. 1997. Temperature Gradient Transient Liquid Phase Diffusion Bonding: A New Methot for Joining Advanced Materials, Science and Technology of Welding and Joining, vol.2, no.3, p.8994. Takn, M., Kejanl, H., Firat, E.H., algl, U. 2008. T/M Yntemiyle retilmi Ni-Ti-Cu Alamlarnn TLP Difzyon Kaynanda Ni Ve Cu Folyo Arasndaki Mikrosertlik Deerlerinin statistiki Olarak ncelenmesi, Frat niv. Fen ve Mh. Bil. Dergisi, cilt20, say2, s.379-388. Urena, A., Desalazar, J.M.G. 1993. Bonding of AluminumMatrix Composites for Application in the Transport Industry, Journal De Physique Iv, vol.3, no.C7, p.1037-1042. Urena, A., deSalazar, J.M.G., Escalera, M.D. 1996. Diffusion Bonding of an Aluminium-Copper Alloy Reinforced with Silicon Carbide Particles (AA2014/Sic/13p) Using Metallic Interlayers, Scripta Materialia, vol.35, no.11, p.12851293. Urena, A., Gomez de Salazar, J.M., Escalera, M.D. 1995. Metal Matrix Composites. Part 2: Microstructural Characterization, Thermomechanical Behavior and Modeling, (Ed. G.M. Newaz, et al.) Trans Tech Publications, Zurich, p. 523. Maity, J., Pal, T.K., Maiti, R. 2009. Transient Liquid Phase Diffusion Bonding of 6061-15 Wt% SiCp in Argon Environment, Journal of Materials Processing Technology, vol.209, no.7, p.3568-3580. Li, Z., Fearis, W., North, T.H. 1995. Particulate Segregation and Mechanical-Properties in Transient Liquid-Phase Bonded Metal-Matrix Composite-Material, Materials Science and Technology, vol.11, no.4, p.363-369. Li, Z., Zhou, Y., North, T.H. 1995. Counteraction of Particulate Segregation During Transient Liquid-Phase Bonding of Aluminum-Based MMC Material, Journal of Materials Science, vol.30, no.4, p.1075-1082. Zhai, Y., North, T.H., SerratoRodrigues, J. 1997. Transient Liquid-Phase Bonding of Alumina and Metal Matrix Composite Base Materials, Journal of Materials Science, vol.32, no.6, p.1393-1397. Macdonald, W.D., Eagar, T.W. 1992. Transient LiquidPhase Bonding, Annual Review of Materials Science, vol.22, p.23-46. Askew, J.R., Wilde, J.F., Khan, T.I. 1998. Transient Liquid Phase Bonding of 2124 Aluminium Metal Matrix Composite, Materials Science and Technology, vol.14, no.1-2, p.920-924. Yan, J.C., Xu, Z.W., Wu, G.H., Yang, S.Q. 2004. Interface Structure and Mechanical Performance of TLP Bonded Joints

of Al2O3p/6061A1 Composites Using Cu/Ni Composite Interlayers, Scripta Materialia, vol.51, no.2, p.147-150. 36. Pal, T.K. 2005. Joining of Aluminium Metal Matrix Composites, Materials and Manufacturing Processes, vol.20, no.4, p.717-726. Huang, J.H., Dong, Y.L., Wan, Y., Zhao, X.K., Zhang, H. 2007. Investigation on Reactive Diffusion Bonding of SiCp/6063 MMC by Using Mixed Powders as Interlayers, Journal of Materials Processing Technology, vol.190, no.1-3, p.312-316. Feng, T., Chen, X.Z., Wu, L.H., Lou, S.N. 2006. Diffusion Welding of SiCp/2014Al Composites Using Ni as Interlayer, Journal of University of Science and Technology Beijing, vol.13, no.3, p.267-271. Guo, W., Hua, M., Law, H.W., Ho, J.K.L. 2008. LiquidPhase Impact Diffusion Welding of SiCp/6061Al and its Mechanism, Materials Science and Engineering a-Structural Materials Properties Microstructure and Processing, vol.490, no.1-2, p.427-437. Huang, J.H., Wan, Y., Zhang, H., Zhao, X.K. 2007. TLP Bonding of SiCp/2618Al Composites Using Mixed Al-AgCu System Powders as Interlayers, Journal of Materials Science, Vol.42, No.23, p.9746-9749. Huang, J.H., Wan, Y., Zhao, H.T., Cheng, D.H., Zhang, H. 2007. Effect of Ti on TLP Bonding of SiCp/2618Al Composites Using Interlayers of Mixed Al-Ag-Cu System Powders, Materials Science and Technology, vol.23, no.1, p.8791. Maity, J., Pal, T.K., Maiti, R. 2008. Microstructural Characterization of TLPD Bonded 6061-SiCp Composite, Journal of Materials Engineering and Performance, vol.17, no.5, p.746-754. Maity, J., Pal, T.K., Maiti, R. 2010. Transient Liquid Phase Diffusion Bonding of 6061-13 Vol.% SiCp Composite Using Cu Powder Interlayer: mechanism and interface characterization, Journal of Materials Science, vol.45, no.13, p.35753587. Bozkurt, Y., Uzun, H., Salman, S. 2011. Effect of Tool Wear on Mechanical Properties of Friction Stir Welded AA2124/SiCp/25 Composite Plates, Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, vol.26, no.1, p.139-149. Ceschini, L., Boromei, I., Gambaro, C., Minak, G., Morri, A., Tarterini, F. 2010. Friction Stir Welding of Aluminium Based Composites Reinforced with Al(2)O(3) Particles, In: Chandra T, Wanderka N, Reimers W, Ionescu M, editors. Thermec 2009, Pts 1-4, vol. 638-642, p.87-92.

14.

25.

46. Ceschini, L., Boromei, I., Minak, G., Morri, A., Tarterini, F. 2007. Microstructure, Tensile And Fatigue Properties of AA6061/20 vao.%Al2O3p Friction Stir Welded Joints, Composites Part a-Applied Science and Manufacturing, vol.38, no.4, p.1200-1210. 47. Ceschini, L., Boromei, I., Minak, G., Morrri, A., Tarterini, F. 2007. Effect of Friction Stir Welding on Microstructure, Tensile And Fatigue Properties of the AA7005/10 Vol.%Al2O3p Composite, Composites Science and Technology, vol.67, no.3-4, p.605-615. Chen, X.G., da Silva, M., Gougeon, P., St-Georges, L. 2009. Microstructure and Mechanical Properties of Friction Stir Welded AA6063-B(4)C Metal Matrix Composites, Materials Science and Engineering a-Structural Materials Properties Microstructure and Processing, vol.518, no.1-2, p.174184. Feng, A.H., Xiao, B.L., Ma, Z.Y. 2008. Effect of Microstructural Evolution on Mechanical Properties of Friction Stir Welded AA2009/SiCp Composite, Composites Science and Technology, vol.68, no.9, p.2141-2148. Fuch, U., Zimmermann, K., Sauer, H.W., Trautmann, K.H., Biallas, G. 2008. Similar and Dissimilar Friction Stir Welded Joints Made from AA2124+25% SiC and AA2024, Materialwissenschaft Und Werkstofftechnik, vol.39, no.8, p.531-544. Mahmoud, ERI., Takahashi, M., Shibayanagi, T., Ikeuchi, K. 2009. Effect of Friction Stir Processing Tool Probe on Fabrication of SiC Particle Reinforced Composite on Aluminium Surface, Science and Technology of Welding and Joining, vol.14, no.5, p.413-425. Minak, G., Ceschini, L., Boromei, I., Ponte, M. 2010. Fatigue Properties of Friction Stir Welded Particulate Reinforced Aluminium Matrix Composites, International Journal of Fatigue, vol.32, no.1, p.218-226. Nami, H., Adgi, H., Sharifitabar, M., Shamabadi, H. 2011. Microstructure and Mechanical Properties of Friction Stir Welded Al/Mg(2)Si Metal Matrix Cast Composite, Materials & Design, vol.32, no.2, p.976-983. Tajdari, M., Mehraban, A. G., Khoogar, A. R. 2010. Shear Strength Prediction of Ni Ti alloys Manufactured by Powder Metallurgy Using Fuzzy Rule-Based Model, Materials and Design, vol.31, no.3, p.1180-1185. Maddrell, E.R., Ricks, R.A., Wallach, E.R. 1989. Diffusion Bonding of Aluminium Alloys Containing Lithium and Magnesium, Proc. Conf. Aluminium-Lithium 5, Williamsburg, Virginia, USA, 451-460, ed. Sanders Jnr. T.H. and Starke Jnr. E.A., MCEP Ltd. Birmingham, UK.

37.

15.

26.

38.

48.

16.

27.

39.

49.

17.

28.

40.

50.

18.

29.

41.

19.

51.

30.

42.

20.

31.

52.

43.

21.

32.

53.

44.

22.

33.

54.

34.

45.

55.

23.

35.

Cilt: 53 Say: 630

52 Mhendis ve Makina

Mhendis ve Makina

53 53 Cilt: Say: 630