Phn 1.

Nhng vng mc, bt cp trong cc quy nh ca php lut hin hnh cn tr

vic hin thc ha cc tha thun v x l ti sn bo m
X l ti sn bo m l h qu php l ca hnh vi khng thc hin hoc thc hin khng ng,
khng y ngha v ca bn bo m. Kt qu x l ti sn bo m nh hng trc tip n
li ch ca bn bo m (ch s hu ti sn), bn nhn bo m (bn hng li t vic x l ti
sn bo m) v cc ch th khc c li ch lin quan (c quan nh nc, ngi mua, ngi nhn
chuyn nhng ti sn bo m ngay tnh)... Do qu trnh x l ti sn bo m rt d xy ra cc
tranh chp, bt ng v li ch gia cc bn lin quan n ti sn bo m nn cn phi thit lp
mt h thng php lut v giao dch bo m, trong c quy nh v x l ti sn bo m thc
s ng b, hon thin.
Trong thi gian qua, php lut v x l ti sn bo m gp phn to lp mt mi trng php
l an ton, thun li cho qu trnh x l ti sn bo m, gip bo v quyn, li ch hp php ca
cc bn tham gia giao dch. Tuy nhin, bn cnh nhng kt qu t c, cc quy nh ca
php lut hin hnh vn cha thc s p ng y nhu cu iu chnh ca thc tin x l ti
sn bo m, c th nh sau:
1. Php lut dn s hin hnh cha tip cn giao dch bo m t cc nguyn l ca vt
quyn bo m nn quyn, li ch hp php ca ch n c bo m cha c bo v y

Theo l thuyt v vt quyn bo m (quyn ca bn nhn bo m i vi ti sn bo m),
ngi c vt quyn bo m c quyn tuyt i, trc tip v ngay tc khc i vi ti sn bo
m khi vt quyn bo m c cng khai ha (c ng k) theo quy nh ca php lut.
L thuyt ny cho php bn c vt quyn bo m (bn nhn bo m) c quyn thu hi ti sn
bo m x l ngay c khi ti sn bo m ang thuc quyn chim gi, kim sot v chi
phi bi cc ch th khc. Tuy nhin, cc kha cnh php l v ngha v c bo m v giao
dch bo m trong B lut Dn s 2005 cha c nghin cu, tip cn t cc nguyn l ca
vt quyn bo m. Do , quyn ch n ca bn nhn bo m cha c bo v tng xng
vi v th ca ch th ny trong quan h bo m thc hin ngha v dn s, v d nh quyn thu
gi ti sn bo m, quyn truy i ti sn bo m x l, c bit l i vi ti sn bo m
khng ng k quyn s hu. Theo PGS.TS Nguyn Ngc in, Ph Hiu trng Trng i
hc Kinh t - lut, i hc quc gia thnh ph H Ch Minh th Ton b ch php l hin
hnh v bo m ngha v c nhng khuyt tt k thut c bn, nu c nh gi theo cc tiu
ch c thit lp trong cc h thng php lut tin tin. Chnh do nhng khuyt tt m vic
trin khai cc quy nh v x l ti sn bo m trong thc tin gp kh khn. Vic hon thin
php lut v bo m ngha v, trong c x l ti sn bo m i hi nhng n lc ci cch
su rng ngay t gc, t B lut Dn s.
2. Mt s cc quy nh ca php lut hin hnh thiu c th, r rng dn n nhng
vng mc trong vic xc nh hiu lc ca giao dch bo m, gy ri ro cho bn nhn
bo m
2.1. Php lut hin hnh cha c quy nh c th v cn c xc nh t cch thnh vin h gia
nh, mc d y l ch th tham gia rt nhiu trong cc giao dch vay vn ti ngn hng
Mt trong cc cn c xc nh giao dch bo m do h gia nh k kt c hp php hay khng
chnh l xc nh cc thnh vin ca h gia nh - nhng ngi c quyn quyt nh vic xc lp
giao dch bo m. Tuy nhin, vn c ngha mu cht ny li ang c php lut b ng.
C th l, ngoi nh ngha v h gia nh ti iu 106 B lut Dn s 2005, php lut hin hnh
khng c quy nh hng dn v tiu ch, cn c php l lm c s xc nh t cch thnh vin
h gia nh. Thc t ny dn n nhiu cch hiu v p dng php lut khc nhau. Cch hiu
th nht cho rng, vic xc nh thnh vin h gia nh phi da trn s lng thnh vin thc t
c trn S h khu ti thi im giao kt hp ng bo m. Cch hiu th hai li cho rng,
vic xc nh thnh vin h gia nh phi cn c trn s lng thnh vin ti thi im cp giy
chng nhn quyn s dng t cho h gia nh. Thc tin cho thy, do thiu tiu ch php l xc
nh t cch thnh vin h gia nh v thiu thng nht trong cc quy nh ca Ngh nh s
181/2004/N-CP ngy 29/10/2004 ca Chnh ph v thi hnh Lut t ai v B lut Dn s
2005 v vic xc nh thnh vin h gia nh c quyn k tn vo hp ng th chp quyn s
dng t dn n nhiu kh khn, vng mc trong vic xc nh hiu lc ca hp ng th
chp quyn s dng t ca h gia nh, dn n ri ro cho bn nhn bo m trong qu trnh
nhn v x l ti sn bo m l ti sn chung ca h gia nh.
2.2. Php lut hin hnh thiu cc quy nh cn thit nhm h tr v thc y bn nhn bo m
thc thi quyn thu gi ti sn bo m x l
V nguyn l chung, trong trng hp bn bo m khng thc hin hoc thc hin khng ng
ngha v giao kt, bn nhn bo m c quyn truy i, thu gi ti sn bo m x l. Tuy
nhin, do vic chuyn giao ti sn bo m cho bn nhn bo m x l ng ngha vi vic
bn bo m b mt ti sn , nn bn bo m thng c thi bt hp tc, chy v tm
cch tr hon vic chuyn giao ti sn bo m. Trc thc t ny, khon 5 iu 63 Ngh nh s
163/2006/N-CP quy nh v s h tr ca y ban nhn dn cp x v c quan Cng an i
vi hot ng thu gi ti sn bo m trong vai tr gi gn an ninh, trt t, bo m cho ngi
x l ti sn thc hin quyn thu gi ti sn bo m. Vic quy nh vai tr gi gn an ninh, trt
t ca U ban nhn dn v c quan Cng an trong qu trnh bn nhn bo m thc hin vic thu
gi ti sn bo m l hp l, nhm trnh tnh trng hnh chnh ha cc quan h dn s, kinh
doanh, thng mi. Tuy nhin, hin php lut cha c cc quy nh v c th v vic y ban
nhn dn v c quan Cng an thc thi vai tr ny nh th no. Do vy, tri qua 5 nm thi hnh
Ngh nh s 163/2006/N-CP cho thy, quy nh ny cha thc s pht huy ht hiu qu nh
mong mun. Bn cnh , thc tin cng cho thy, bn nhn bo m khng ch c nhu cu
chnh quyn gi gn an ninh trt t trong trng hp bn gi ti sn bo m c du hiu chng
i, cn tr, gy mt an ninh, trt t ni cng cng hoc c hnh vi vi phm php lut khc m
quan trng hn l h tr thc hin quyn thu gi ti sn bo m. Vy, c quan no c th gip
bn nhn bo m thc hin quyn nng ny? Theo quy nh ca php lut hin hnh, bn nhn
bo m ch c cch khi kin ra Ta n i ti sn v c quan thi hnh n s thc hin cng
vic ny sau khi bn n tuyn ca Ta n c hiu lc php lut. Tuy nhin, qu trnh ny
thng mt rt nhiu thi gian v chi ph ca bn nhn bo m.
3.Hot ng x l ti sn bo m cha c c s h tr cn thit v y t cc cc
quy nh ca php lut khc c lin quan (php lut v t tng, hnh chnh, nh gi ti
sn bo m, bn u gi ti sn)
3.1. Mt trong cc phng thc x l ti sn bo m l bn u gi ti sn. Thc tin cho thy,
hot ng x l ti sn bo m rt cn s h tr t chnh cc quy nh v s hot ng chuyn
nghip ca t chc u gi v t chc nh gi bn ti sn. Tuy nhin, trong bi cnh nc ta
hin nay, hot ng nh gi cha mang tnh ph bin v chuyn nghip nn vic xc nh gi
bn ti sn bo m gp nhiu kh khn, thm ch pht sinh nhiu tranh chp, nh hng n
tin x l ti sn bo m.
3.2. Quy trnh t tng hin hnh cng dn n kh khn cho ch n c bo m trong qu trnh
tip cn ti sn bo m v gii quyt cc tranh chp lin quan n ti sn bo m. Trong nhiu
trng hp hp ng bo m c cc bn k kt theo ng quy nh ca php lut (hp
ng c cng chng, ng k giao dch bo m), nhng khi pht sinh tranh chp th Ta n
vn phi gii quyt theo mt quy trnh t tng chung nn dn n h qu l ti sn khng
thanh ton ngha v theo bn n, quyt nh ca Ta n do gi tr b gim, b h hng, b tu tn.
3.3. Cc quy nh hin hnh v xc nh quyn u tin thanh ton khi x l ti sn bo m mi
ch gii hn trong lnh vc dn s, kinh doanh, thng mi, m cha a ra cc nguyn tc
chung v xc nh v th quyn ca cc ch th khc c quyn v li ch lin quan n ti sn ti
sn bo m. V d: Php lut v qun l thu cha c quy nh c th v th t u tin thanh
ton t s tin thu c do x l ti sn bo m ca doanh nghip n thu m ch quy nh
nguyn tc chung: Trng hp tin, ti sn khc ca i tng b cng ch do bn th ba
ang nm gi l i tng ca cc giao dch bo m hoc thuc trng hp gii quyt ph sn
th vic thu tin, ti sn khc t bn th ba c thc hin theo quy nh ca php lut (iu
100 Lut Qun l thu 2006) v Nu i tng b cng ch khng c ti sn no khc th c
quan tin hnh k bin c quyn k bin c ti sn ca ngi ang cm c, th chp, nu ti
sn c gi tr ln hn ngha v c m bo. C quan tin hnh k bin c trch nhim
thng bo cho ngi nhn cm c, th chp bit v vic k bin. (im 5.9g khon 5 Mc III
phn B ca Thng t s 157/2007/TT-BTC ngy 24/12/2007 ca B Ti chnh hng dn v
cng ch thi hnh quyt nh hnh chnh thu).
4. C ch, th tc x l ti sn bo m cn rm r, phc tp v ph thuc qu nhiu vo
ch ca bn bo m (bn c ngha v thanh ton n)
Vic chuyn dch quyn s hu, quyn s dng ti sn bo m t bn bo m sang ngi mua,
ngi nhn chuyn nhng ti sn bo m b x l c xem l khu cui cng, ng thi l
kt qu ca qu trnh x l ti sn. Tuy nhin, thc tin cho thy, mc d php lut cho php
bn nhn bo m c quyn x l ti sn bo m trong trng hp bn bo m khng thc
hin hoc thc hin khng ng ngha v theo giao dch bo m giao kt nhng khi tin
hnh x l ti sn bo m, vic nh gi v chuyn quyn s hu, quyn s dng ti sn bo
m vn phi ph thuc nhiu vo ch ca ch s hu, gy kh khn cho bn nhn bo m
trong qu trnh x l (v d: Ch s hu ti sn b trn hoc khng chu k vo bin bn nh gi
ti sn hoc khng chu k vn bn chuyn giao quyn s hu cho bn mua, bn nhn chnh ti
sn bo m). Ngoi ra, kt qu x l ti sn bo m vn cn ph thuc vo cch thc gii
quyt ca c quan c thm quyn cp giy chng nhn quyn s hu, quyn s dng ti sn khi
bn nhn bo m thc hin th tc sang tn, trc b i vi ti sn bo m.