1

Szler
2


Risale-i Nur Klliyatndan 23.sz ve
20.mektubun Arnavuta lisanna tercmesi




T gjitha t drejtat e ribotimit t ksaj vepre i prkasin
vetm prkthyesit. Asnj pjes e ktij koleksioni nuk
mund t kopjohet dhe as t riprodhohet pa lejen e
shqipruesit.

Shqiproi nga arabishtja: Jusuf Salkurti
Prgatitja kompjuterike: Muhammed Salkurti


printed at: Mega Basm
Istanbul, Turkey 2014


web page : www.nur.gen.tr
e mail: nur@nur.gen.tr






Szler Neriyat ve Sanayi A..
Copyright


3


NGA KOLEKSIONI I RISALE-I NURIT



FJALA E NJEZET E TRETE
DHE
LETRA E NJEZETE






Autor
BEDIUZZAMAN SAID NURSI


4














5



Prmbajtje




FJALA E NJZET E TRET ........................... 15
KAPITULLI I PAR .................................................. 15
KAPITULLI I DYT .................................................. 36

LETRA E NJZET .......................................... 69
STACIONI I PAR ............................................................... 73
STACIONI I DYT ............................................................... 89



6


P A R A T H N I E

Kush sht Bediuzzaman SAID NURSI
dhe sht vepra e tij
RISALE-I NUR?
Bediuzzaman Said Nursi u lind n Turqin
Lindore m 1876 dhe ndrroi jet n 1960 n
moshn tetdhjet e tre vjeare, pas nj jete e nj
lufte vetmohuese e shembullore pr shtjen e
Islamit.
Ai qe shkollar i nj rangu shum t lart, sepse nuk
pati studiuar vetm shkencat tradicionale, por edhe
ato moderne. Si rezultat i studimit dhe i aftsive t
tij t rralla, q n rini pati fituar epitetin
Bediuzzaman (Mrekullia e kohs), epitet t cilin
ia dhan dijetart m t shquar.
Jeta individuale e Bediuzzamanit kapi dekadat
e fundit t kalifatit dhe t Shtetit Osman, t rrzimit
dhe coptimit t tij pas Lufts s Par Botrore dhe,
pas formimit t Republiks m 1923, prjetoi
tridhjet e shtat vjetorin e Republiks, vite kto
deri m 1950 t njohura pr shtypjen antiislame t
qeveris dhe pr represionin kundr drejtsis fetare.
Pas Lufts s Par Botrore, prpjekjet e
Bediuzzamanit n rrugn e Islamit qen shum t
7

mdha. Ai, jo vetm q u jepte msim studentve t
tij dhe hynte n debate e diskutime me shkollar e
drejtues nga t gjitha ant e bots islame, por edhe
komandoi e drejtoi pr afro dy vjet nj regjiment
vullnetarsh kundr pushtimit rus n Turqin
Lindore n vitin 1914 derisa ra n burg. Gjer n at
koh, ai kishte krkuar e studiuar n detaje
problemet e Islamit, duke marr pjes aktivisht n
jetn publike. Sidoqoft, vitet q pan tranzicionin
nga Kalifati n Republik, pan gjithashtu edhe
tranzicionin nga Saidi i Vjetr n Saidin e Ri.
Saidi i Ri u karakterizua nga nj trheqje e tij prej
jets publike dhe u prqndrua n studim, n
adhurim e mendim, sepse ajo q krkohej tani ishte
nj luft e nj natyre tjetr.
Pas nj periudhe afro dyvjeare, m 1925,
Bediuzzamanani u detyrua t mrgoj n Anadollin
Perndimor dhe 28 vjet me radh, deri n prag t
dhjetvjearit t fundit t jets s tij, ai vuajti
mrgimin, burgimin, ngacmimin dhe persekutimin
prej autoriteteve.
Gjat viteve n mrgim e izolim vendosi t
shkruante Risale-i Nur (Mesazhet e Drits) dhe
prhapjen e tij anemban Turqis.
Vet Bediuzzmani n ligjrat t drejt u shpreh:
Tani un e shoh qart se pjesa m e madhe e jets
sime sht komanduar e drejtuar jasht aftsis s
perceptimit tim q do t nxirrte kto mesazhe pr ti
shrbyer shtjes s Kuranit. Sikur e gjith jeta ime
8

si shkollar t kishte kaluar n paraprgatitjen pr
kto shkrime, t cilat demonstrojn mrekullin e
Kuranit.
Bediuzzamani e kuptoi shtjen esenciale t
rnies s bots islamike, e cila u dobsua pikrisht
n themelin e besimit. Ky dobsim i shoqruar me
sulmet e pashembullta kundr atyre themeleve n
shekujt e XIX-t dhe XX-t, t ndrmarra nga
materialistt, ateistt e t tjert n emr t shkencs
e t progresit, e bn at q t kuptonte nevojn
urgjente dhe themelore, e cila ishte ruajtja dhe
forcimi i besimit. Krkohej t harxhoheshin t gjitha
prpjekjet pr t rindruar godinn e Islamit nga
themelet e saja, duke filluar nga besimi dhe tu
prgjigjej po me at gjuh atyre sulmeve, me nj
xhihad manevij, ose me Xhihadin e fjals.
Kshtu, n mrgim, Bediuzzamani shkroi nj
mori veprash t titulluara Risale-i Nur
(Mesazhet e drits), t cilat do ti shpjegonin dhe
paraqisnin njeriut modern parimet baz t besimit
dhe t vrtetat e Kuranit. Metoda e tij analizon
besimin e mosbesimin dhe demonstron, prmes
argumenteve t qarta logjike, se, duke ndjekur
metodn e Kuranit, jo vetm q sht e mundur ti
provosh n mnyr t arsyeshme t gjitha t vrtetat
e besimit, si: ekzistencn e Zotit t Lartsuar,
Njsin e Tij, profetsin dhe ringjalljen e qnieve
t gjalla, por gjithashtu se kto t vrteta kan t
9

vetmin shpjegim racional pr ekzistencn, pr
njeriun dhe universin.
Kshtu, Bediuzzamani i demonstroi t vrtetat
e fes m s miri, n formn m t leht t t
kuptuarit, nprmjet krahasimeve, shpjegimeve dhe
provave t arsyeshme, t cilat jan t papajtueshme
me interpretimet materialiste pr ato zbulime
moderne, duke i cilsuar ato interpretime
materialiste joracionale dhe absurde.
N t vrtet Bediuzzamani, me veprat e tij,
provoi se zbulimet mahnitse t shkencs, lidhur me
universin, vrtetojn e prforcojn t vrtetat e fes.
Rndsia e Risale-i Nurit nuk mund t
mohet, sepse nprmjet ksaj vepre, Bediuzzaman
Said Nursi luajti nj rol t madh n ruajtjen dhe
rigjallrimin e besimit islam n Turqi, pikrisht n
ditt shum t errta t historis dhe, n t vrtet,
roli dhe rndsia e ksaj vepre vazhdon t rritet edhe
n ditt e sotme anembane bots. Pr m tepr,
Risale-i Nuri, veanrisht, sht i prshtatshm
tu drejtohet jo vetm muslimanve, por gjith
njerzimit pr disa arsye:
S pari: Sepse sht shkruar n harmoni me
mentalitetin e njeriut modern, qoft musliman ose
jo, i cili ka qen mbushur e frymzuar thell nga
filozofia materialiste.
S dyti: Risale-i Nuri, n mnyr specifike,
u prgjigjet t gjitha pyetjeve dhe dyshimeve q
10

shkakton kjo filozofi; u prgjigjet t gjitha pse-ve
q arrin t ket mendja e shndosh e njeriut modern.
Gjithashtu Risale-i Nuri shpjegon shtjet e
thella t besimit, t cilat m par vetm shkollart e
prparuar i studiuan n detaje, n at mnyr q do
njeri, madje dhe ai pr t cilin subjekti sht i ri,
mund t kuptoj, t fitoj dika pa patur ndonj
vshtirsi a shqetsim.
Nj arsye tjetr sht se duke shpjeguar natyrn
e vrtet t universit dhe qllimin e njeriut, Risale-
i Nuri tregon se lumturia, n kt bot dhe n
tjetrn, arrihet vetm nprmjet besimit dhe njohjes
s Zotit t Lartsuar.
Risale-i Nuri gjithashtu tregon dhimbjen e
rnd dhe mjerimin q i shkakton mosbesimi
shpirtit dhe ndrgjegjjes s njeriut; dhe se njerzit t
cilt kan humbur udhn e drejt prgjithsisht
prpiqen ti shmangin t tjert duke i br t
shkujdesur dhe duke i shkputur nga realiteti.
Kshtu, duke lexuar kt vepr, do njeri mund t
krkoj streh n besim.
Bediuzzamani, nprmjet Risale-i Nuri na
udhzon pr tek konceptimi i drejt i Kuranit dhe
i Sunnetit t pastr profetik. Ai na paralajmron pr
rrezikun e rnies n bidate, risi, n ekstreme dhe n
greminat e udhzimit, q rreziqe t tilla jan t
shumta n kt koh. Ai jep shpjegime t shumta t
hollsishme si tek shembulli i trajtess s
Ixhtihadit e cila sht Fjala e Njzet e Shtat tek
11

koleksioni i Fjalve, ku n at trajtes theksohet
domosdoshmria e ndjekjes s njrs nga katr
shkollat e sheriatit Islam Katr medhhebt t
cilat prfaqsojn mendimet e sakta t dijetarve t
mdhenj t Ehli Sunnetit vel-Xhemaah.
Gjithashtu n Shkreptimn e Katrt t
Koleksionit t Shkreptimave dhe n
Shkreptimn e Njmbdhjet, Bediuzzamani bn
nj shtjellim t detajuar tek trajtesa Rruga e
Praktikave t Profetit Muhammed A.S.M. dhe
Kundrhelmi ndaj smundjes s bidatit duke
treguar n t domosdoshmrin e ndjekjes s
Sunnetit Profetik si dhe duke paralajmruar pr
rreziqet e rnies n kthetrat e sekteve devijuese, n
kurthet e lvizjeve negative q synojn t realizojn
qllime t mbrapshta t ksaj dynjaje duke
shfrytzuar fen dhe paralajmron pr rrezikun e
rnies n grackat e grupeve heretike. Gjithashtu,
nprmjet dhjetra trajtesave t ndryshme t
Risale-i Nurit, Bediuzzamani ndrion pr ne n
mnyra t ndryshme botkuptimin e drejt t Ehli
Sunnetit vel-xhemaah, t cilt jan njerzit e s
vrtets, duke ua mundsuar kshtu besimtarve t
t gjitha niveleve n kt koh t trazuar t ecin n
rrugn e drejt t Kuranit e t Sunnetit me nj
bindje t plot e t sigurt dhe duke i shptuar ata
prfundimisht nga ekstremet.
Kshtu, Fjalt e shkruara rreth mistereve t
Kuranit jan ilai m i efektshm dhe balsami m i
12

mir pr plagt e ksaj kohe; jan drita m e
dobishme pr trsin e Islamit i cili sht zbuluar
para sulmeve t errsirs, dhe jan udhzuesi m i
vrtet pr ata q bredhin t hutuar e t oroditur n
luginat e udhzimit. Koleksioni i Fjalve n kt
koh, t cilat jan shkreptimat e mrekullis s
Kuranit, jan si nj kundrhelm ndaj udhzimit
ateist. Ather nuk do t ishte e perceptueshme t
qndrosh indiferent ndaj ksaj vepre brilante,
Risale-i Nurit.
Prfundim:
Kurani i Shenjt i drejtohet inteligjencs dhe
njeriut t t gjitha niveleve. Ai i krkon njeriut q ta
njoh universin, funksionin e tij, t msoj pr
natyrn e vrtet dhe pr qllimet e krijimit; t
msoj Atributet e Krijuesit t Vetm dhe detyrat e
tij si nj krijes. Kjo sht Pikrisht metoda q
tregon Bediuzzamani nprmjet argumenteve t
qarta, se kur kurani lexohet n kt mnyr, t
gjitha bazat e besimit mund t provohen racionalisht.
Kur ndiqet kjo metod, personi arrin nj besim
t vrtet q do t ishte mjaft i fort e i
qndrueshm pr ti br ball do dyshimi q buron
nga fytyra e sulmeve t holla t materialistve,
natyralistve dhe ateistve.
Nevoja kryesore e njeriut sht nevoja pr fe,
nevoja pr ta njohur e adhuruar Zotin e
Plotfuqishm me t gjitha Atributet dhe Emrat e Tij
t Bukur, sht nevoja pr tiu bindur ligjeve t Tij,
13

atyre t manifestuara n univers dhe atyre q u
zbuluan nprmjet Profetve t Tij; t pranoj
mesazhin e Kuranit, e librit t fundit t shpallur, i
cili u shpjegua nga Profeti i fundit, Muhammedi
A.S.M. (paqja dhe bekimet e Zotit qofshin mbi t)
dhe t pranoj se Islami sht feja e plotsuar e
njerzimit.
N Risale-i Nur Bediuzzamani
demonstron se nuk ka kundrthnie apo ndarje
ndrmjet shkencs e fes dhe, prparimi i vrtet e
lumturia pr njeriun mund t arrihet vetm n kt
rrug, n rrugn e Kuranit.
T dashur lexues!
Tani, para jush sht vllimi i dyt i koleksionit t
Risale-i Nurit q titullohet Mektubat, Letrat.
Kjo vepr, Mektubati, prbhet nga letrat m t
rndsishme dhe ato me interes m t prgjithshm
t shkruara nga Bediuzzamani pr studentt e tij.
Letrat, n kt vllim, mbulojn shum tema t
rndsishme dhe u prgjigjen kritikave dhe
sulmeve ndaj shtjeve t ndryshme t besimit dhe
islamit t bra nga armiqt e fes islame.
Paqja qoft mbi at q ndjek udhzimin!

J USUF SALKURTI

14














15

FJALA E NJZET E TRET
kjo fjal prbhet nga dy kapituj

Vrtet q Ne e krijuam njeriun n ndrtimin, modelin
m t bukur. Pastaj ne e ulm at mu n fund t fundit.
Prve atyre t cilt besojn dhe punojn mirsi e
drejtsi.(Kuran, 95:4-6)
KAPITULLI I PAR
Do t sqarojm n pes pika, vetm pes nga
mijra vlerat e virtyteve t besimit.
PIKA E PAR:
Njeriu nprmjet drits s besimit ngjitet n
shkalln m t lart dhe fiton nj vler t denj pr
parajs. Kurse nprmjet errsirs s mosbesimit ai
zbret n shkalln m t ult duke rn n nj pozit
q i shkon pr shtat vetm ferrit; kjo, pr arsye se
16

besimi sht lidhje me Krijuesin e Gjithlavdishm.
Kshtu njeriu fiton nj vler shum t madhe n saj
t Mjeshtris Hyjnore dhe t skalitjeve t Emrave
Hyjnor q shfaqen tek ai prmes besimit.
Mosbesimi e kput kt lidhje dhe, si rrjedhoj, arti
Hyjnor fshihet. Ather vlera e njeriut do t gjente
shprehje vetm n botn materiale dhe meqense
n materie rrjedh nj jet e shkurtr, kalimtare e
shtazore, domethnia dhe brendia e ktyre vlerave
do t degjenerohej n pothuajse asgj. Kt mister
do ta sqarojm nprmjet nj krahasimi.
Pr shembull: Nse do t marrim parasysh artet
e njeriut, vlera e materialeve t prdorura dhe vlera
e artit n punimin e tyre jan krejt-sisht t
ndryshme. Ndonjher ato jan t barabarta; n
disa raste materiali sht m i mueshm;
nganjher ndodh q nj vler arti prej pes
monedhash ari t gjendet n materiale si hekuri i cili
vlen pes qindarka dhe n raste t tjera ndonj
vepr antike arti mund t vlej miliona, ndrkoh
q materiali prej t cilit prbhet nuk kap vlern e
pes qindarkave.
Ather, n qoft se nj vepr antike e till arti,
nj pun e nj mjeshtri t prkryer e virtuoz i kohve
t lashta, do t ekspozohej n nj treg antikash dhe
t bhej e njohur duke prmendur piktorin dhe artin
e tij, pa dyshim ajo mund t shitej me miliona
dollar. Ndrsa po t drgohej ajo vepr arti pr tu
ekspozuar tek nj tregtar hedhurinash industriale
apo kovahane, ndoshta askush nuk do t shkonte
17

pr ta bler, ose mimi me t cilin do t vleresohej,
do t ishte i barabart me vlern e saj materiale, pra
jo m tepr se pes qindarkat e metalit n t cilin
vepra do t ishte punuar.
Kshtu pra, njeriu sht nj vepr antike e
prkryer arti, i punuar nga Krijuesi i Gjithditur. Ai
sht mrekullia m e hijshme dhe e holl e t
Gjithfuqishmit, i Cili e krijoi q ti shfaq tek ai t
gjith Emrat e Tij s bashku me mbishkrimet dhe
skalitjet e tyre n formn e nj modeli t zvogluar
t universit.
N qoft se drita e besimit do t futej n qnien
e njeriut, ather t gjitha skalitjet kuptimplote tek
ai do t mund t lexoheshin me at drit. Pasi ai q
e ndien pulsin e besimit nprmjet ksaj lidhje, i
lexon me vetdije ato duke i br edhe t tjert q
ti lexojn. Kjo do t thot se arti Hyjnor tek njeriu
bhet i dukshm nprmjet kuptimit t t vrtetave
si: Un jam krijesa dhe produkti i Krijuesit t
Gjithlavdishm. Shikoni se si shfaqet tek un
mshira dhe bujaria e Tij. Me fjal t tjera, besimi
i cili prbhet nga t qnit i lidhur me Krijuesin, bn
t qart t gjith artin Hyjnor tek njeriu dhe me kt
prcaktohet vlera e njeriut e cila sht n harmoni
me at art dhe me shklqimin e asaj pasqyre t
Krijuesit Absolut. Nga ky kndvshtrim, ky njeri i
parndsishm shndrrohet duke zn vendin m
t lart midis krijesave; duke u br i denj pr t
marr mesazhet Hyjnore dhe t arrij nderin e t
qnit mysafir i parajss.
18

Ndrsa n qoft se hyn mosbesimi tek qnia e
njeriut, q do t thot prishje e marrdhnieve me
Krijuesin, ather t gjitha mbishkrimet kuptimplote
t Emrave Hyjnor do t zhyteshin n errsir dhe
nuk do t mund t lexoheshin, sepse po t harrohet
Krijuesi, ather aftsit shpirtrore q e
perceptojn At dhe q jan t orientuara drejt Tij,
nuk do t kuptoheshin, madje ato do t
prmbyseshin. Shumica e atyre arteve sublime dhe
skalitjeve t bukura kuptimplote do t fshiheshin
dhe pjesa tjetr, domethn ato q mund t kapen
me sy, do tu atribuoheshin shkaqeve t rndomta,
natyrs dhe rastsis duke u zhvlersuar kshtu
krejtsisht. N nj koh kur secila nga ato sht nj
diamant brilant, ajo do t bhej si nj cop e zez
dhe e errt qelqi dhe q i ka humbur shklqimi.
Kshtu, rndsia e tij do t kufizohej vetm tek
qnia fizike e shtazore. Ashtu si tham, qllimi dhe
rezultati i qnies s tij fizike apo materiale sht
vetm kalimi i nj jete t shkurtr e t pjesshme, t
ciln njeriu e jeton si m i pafuqishmi, m nevojtari
dhe m i dshpruari nga t gjitha krijesat. Pastaj ai
kalbet e mbaron. Shiko pra se si mosbesimi e
shkatrron natyrn njerzore dhe si e transformon
at nga diamanti n qymyr.
PIKA E DYT:
Besimi sht drita q e ndrion njeriun dhe q ia
bn t lexueshme e t qarta t gjitha mesazhet e
Krijuesit t cilat jan skalitur tek ai; n t njjtn
19

koh besimi ndrion universin si dhe shpton t
kaluarn dhe t ardhmen nga errsira. Kt mister
do ta sqarojm me nj krahasim q lidhet me nj
mister t vrsetit Kuranor:

Zoti sht Mbrojtsi i atyre q besojn; Ai i nxjerr ata
nga errsira n drit
1
.
Krahasimi sht si m posht: Un pash n at
vizion nj ur madhshtore t ngritur n dy male t
lart e t vendosur prball njri tjetrit... Nn ur
ndodhej nj lugin shum e thell... Un
ndodhesha prmbi ur. Nj errsir e dendur kishte
mbuluar t gjitha ant e dynjas. Hodha vshtrimin
nga ana e djatht, por t shohsh, nj varr i madh
gjendej n at terr t pafund. Kshtu mu prfytyrua.
M von kur ktheva shikimin nga ana e majt, sikur
pash se po prgatiteshin stuhi t trbuara dhe
fatkeqsi t grumbulluara midis dallgve t
lemerishme t asaj errsire. Kur vshtrova posht
urs prfytyrova se pash nj humner t thell. Me
vete kisha nj elektrik dore, drita e t cilit u zbeh
prball atij terri t tmerrshm.
Megjithat un e prdora dhe munda t shoh
paksa me dritn e tij t zbeht. Por nj situat m e
llahtarshme u shfaq pr mua. U dukn aq shum
kuedra e kafsh grabitqare rreth e rrotull dhe mbi

1
Kuran:2:257
20

ur, saq un brtita me t madhe: Ah sikur mos
ta kisha kt fener dore dhe mos ti kisha par kto
gjra t uditshme! Nga cilado an q e ktheja at
fener, merrja t njjtat friksime. Ndrkoh thash
ah, medet! Ky fener m solli shum telashe.
Ather, me zemrim e flaka prtok. Ndrsa po e
coptoja, errsira befas u largua, n nj mnyr
sikur un t kisha ngritur elsin e nj llambe
gjigante t till sa rrezet e saj ndrionin t gjith
botn! Tashm do an ishte mbushur me dritn e
llamps e cila tregonte gjithka ashtu si ishte n
realitet.
Ather pash se ura q m ishte shfaqur, ishte
nj rrug q kalonte prmes nj fushe t sistemuar;
kuptova qart se varret e mdha q kisha par n
ann e djatht, nga maja gjer n fund, ishin vetm
kopshte t blerta e t bukura q ngjallnin qetsi e
knaqsi shpirtrore; se ato ishin vende shrbimi e
kuvendimi, pr t prmendur e pr ta adhuruar
Zotin xh.sh., dhe t gjitha kto realizoheshin nn
drejtimin e njerzve dritdhns. Sa pr humnerat
dhe trazirat n t majtn time t cilat i kisha
prfytyruar t trbuara e t stuhishme, tani i shoh se
ato ishin vende gostie, argtimi, vende shtitje dhe
knaqsie prtej maleve dhe ishin t kndshme e t
zbukuruara; ndrsa krijesat q i prfytyroja t
llahtarshme, tani i pash se ishin kafsh t buta si
deve, buaj, dele e dhi. Ather duke deklaruar:
21

I lavdruar esht All-llahu pr dritn e besimit
Un recitova ajetin Kuranor:

Zoti sht Mbrojtsi i atyre q besojn; Ai i nxjerr ata
nga errsira n drit.
Dhe u zgjova nga ajo gjendje. Malet ishin fillimi
dhe mbarimi i jets: Domethn kjo bot dhe bota
e ndrmjetme (Berzah). Ura ishte rruga e jets; ana
e djatht ishte koha e shkuar, ndrsa ana e majt
ishte e ardhmja. Feneri i dors ishte krenaria egoiste
njerzore e cila nuk u bindet urdhresave Hyjnore,
por vese njohuris apo dituris vetiake; sht ajo
njohuri e mangt q t on drejt humbjes, q i
ngjason varrit t madh n terrin e pafund. Kjo ego
e cila krijimin e gjithsis ia atribuon rastsis, duke
qen vetdashse, ajo mbshtetet n at q njeh,
q arrin t perceptoj me pes shqisat dhe nuk i
kushton vmendje shpalljes qiellore. Gjrat q mu
prfytyruan si prbindsha e kuedra ishin ngjarjet
dhe krijesat e habitshme t bots.
Prandaj ai q mbshtetet tek egoja e tij, ai q bie
n errsirn e shkujdesjes dhe provohet me terrin e
rrugs s shtrembr, i ngjason gjendjes sime t par
n vizion, njeriut me fenerin e dobt q, pr shkak
t rrugs s gabuar dhe t njohurive t mangta, e
22

shikoi t shkuarn n formn e nj varri t madh n
mes t errsirs s mosekzistencs, dhe t ardhmen
si nj vend t frikshm vetmie plot furtuna duke ia
atribuuar rastsis s verbr. Ajo ego i prfytyroi
prbindsha e kuedra ndodhit dhe qniet n nj
koh kur secila prej tyre ishte npuns i nnshtruar
i Zotit t Gjithditur e t Gjithmshirshm. Nj
njeri i till sikur vrteton kuptimin e vrsetit:

Ata q mohojn besimin, mbrojtsit e tyre jan t
ligt; ata i nxjerrin nga drita n errsir
(Kuran:2:257)
Mirpo, n qoft se nj njeriu t till i vjen
udhzimi Hyjnor, n qoft se besimi hyn n zemrn
e tij, n rast se tirania e egos mbi shpirtin e tij
coptohet dhe i kushton vmendje librit t Zotit, ai
do ti ngjasonte gjendjes sime t dyt t vizionit.
Ather gjithsia, papritmas, do t merrte formn
dhe ngjyrn e drits dhe do t mbushet me dritn
Hyjnore. Dhe bota do t recitoj vrsetin:

All-llahu sht drita e qiejve dhe e toks
2


2
Kuran 24:35
23

Ather ai do t shikoj me syt e zemrs se e
shkuara nuk sht varr i madh, por nj vend paqe
e prehje pr shpirtrat e pastr q kan jetuar n
do shekull,t cilt duke mbushur detyrat e tyre t
adhurimit nn udhheqjen e profetit ose t evlijave,
thrrasin

Zoti sht m i madhi, dhe

kalojn n t ardhmen duke fluturuar lart pr tek
vendbanimet e larta.
Kur kthen shikimin nga e majta, nprmjet drits
s besimit, dallon nga nj largsi e madhe vende
argtimi e pallate lumturie n kopshtet e parajss q
qndrojn prtej prmbysjeve dhe revolu-cioneve
t mdha t s tashmes dhe t s ardhmes. Ai e di
se stuhit, trmetet dhe smundjet ngjitse q t
gjitha jan npuns t bindur q i nnshtrohen
vullnetit t Zotit. Gjithashtu ngjarje t tilla si shiu dhe
stuhit pranverore, n dukje t ashpra, i sheh, n
kuptim, si shkaqe t shum dhuratave t bukura. Ai
madje do ta shikoj vdekjen si nj fillim pr jetn e
prhershme dhe varrin do ta shoh si dern e
lumturis s prhershme. Ju mund t bni
krahasime n m shum aspekte pr veten tuaj.
Prdoreni realitetin pr krahasimin.
PIKA E TRET:
Besimi sht edhe drit edhe forc. Po, njeriu q
arrin nj besim t vrtet mund t sfidoj gjith
24

universin dhe sht i shptuar nga t gjitha trysnit
e ndodhive duke qen i mbshtetur n forcn e
besimit. Duke thn: Un e kam mbshtetur
besimin tim tek Zoti, ai me siguri t plot, udhton
n anijen e jets prmes dallgve t trazuara t
ngjarjeve. Ai t gjitha peshat e tij i l n dorn e
Fuqis s vetme Absolute. Udhton prmes bots
me qetsi mendore dhe shpirtrore. Pastaj bn
pushim n botn e ndrmjetme (Berzah) dhe m
von mund t fluturoj m lart n parajs me qllim
q t hyj n lumturin e prhershme. Nga ana
tjetr, n qoft se ai nuk mbshtetet tek Zoti, jo
vetm q nuk mund t fluturoj pr n parajs, por
prkundrazi, peshat e bots do ta trhiqnin posht
duke e zbritur n nivelin m t ult.
Prandaj, besimi bn t domosdoshm
vrtetimin e Njsis s Zotit; Njsia t on n
nnshtrim dhe n prulsi ndaj Tij; prulsia dhe
nnshtrimi i sjellin mbshtetje tek Ai dhe
mbshtja tek Zoti domosdoshmrisht t siguron
lumturin n kt bot dhe n tjetrn.
Por nuk duhet keqkuptuar; natyrisht mbshtetja
tek Zoti nuk i mohon krejtsisht shkaqet materiale
q sjellin pasojat. Do t ishte m mir t dihej se
shkaqet jan perde apo maska n dorn e fuqis
Hyjnore q i prdor ato. Duke pranuar se
respektimi i shkaqeve sht nj lloj lutje aktuale,
ndrsa krkimi i rezultateve sht vetm nga Zoti
25

xh.sh. dhe vetm Ai duhet t falnderohet, Atij i
duhet ditur pr nder rezultati.
Ata q mbshtesin besimin e tyre tek Zoti
xh.sh. dhe ata q nuk mbshteten tek Ai,
krahasohen me dy burrat n kt tregim:
Njher dy burra u ngarkuan me pesha t rnda
n shpina e n bel. Pasi pren biletat, hipn n nj
anije t madhe. Me t hipur n t, njri nga ata e uli
barrn e tij n kuvertn e anijes dhe, ndrsa rrinte
ulur, e shikonte pr ta ruajtur. Kurse tjetri,
meqense ishte i marr dhe arrogant, nuk e uli
peshn e tij por e mbante n kurriz.
Kur iu tha atij: Lshoje at barr t rnd q t
rehatohesh,
Ai u prgjigj: Jo, un nuk do ta ul, se mbase
humbet. Dhe shtoi: Un jam i fort dhe do e ruaj
pronn time n kurriz e n kok.
Atij prsri iu tha: Kjo anije madhshtore dhe e
sigurt e cila po t mban ty sht m e fort, sigurisht
ajo do ta mbroj mallin m mir se ti, se kushedi,
ndoshta t merren mendt dhe bie n det s bashku
me barrn tnde dhe gradualisht do t humbassh
fuqin dhe pak nga pak ato pesha do t bhen m
t rnda. Si rrjedhim, kurrizi yt i dal dhe koka jote
pa tru nuk do t ken m fuqi ti mbajn ato. Prve
ksaj, n qoft se t shikon kapiteni n kt gjendje,
ai, ose do t t thot q ti je i marr e do t dboj
nga anija, ose do t mendonte q ti je
26

mosmirnjohs, ose do t lshonte urdhr arresti e
t t fuste n burg duke thn: Ky tradhtar akuzon
anijen ton dhe tallet me ne. Pr m tepr, ti
tregohesh si keqdashs prpara do njeriu, sepse ti
duke treguar mendjemadhsin, e cila fsheh n
vetvete dobsi ashtu si e shohin mendjehollt,
dshmon munges fuqie nprmjet mburrjes,
poshtrsi e hipokrizi me an t shtirjes, dhe e bn
veten tnde objekt talljeje n syt e t gjithve q
po qeshin me ty. Pasi i dgjoi t gjitha kto fjal, ai
njeri fatkeq erdhi n vete dhe n ast lshoi peshn
e tij mbi kuvertn e anijes dhe u ul mbi t. Ather
i tha tjetrit: Ah! Zoti qoft i knaqur me ty,
shptova nga ajo pesh, shptova nga burgu dhe
nga t vepruarit si budalla.
Dhe kshtu, o njeri q nuk e mbshtet besimin
tek Zoti! Ti gji-thashtu eja n vete si ai n anije dhe
mbshtetu tek Krijuesi me qllim q t shptosh nga
shtrirja e dors para gjithsis, t shptosh nga
mundimi, nga mburrja, nga t vepruarit si budalla,
nga mjerimi n botn tjetr si dhe nga burgu i
trysnive t ksaj bote.
PIKA E KATRT:
Besimi e bn njeriun njeri t vrtet. Madje ai
e bn at mbret. Meq sht kshtu, detyra
themelore e njeriut sht besimi dhe lutja drejtuar
Zotit xh. sh.. Ndrsa mosbesimi e bn njeriun nj
egrsir, jasht mase t pafuqishme.
27

Ktu do t paraqesim nj tregues t qart dhe
nj prov vendimtare nga mijra argumente q
lidhen me kt shtje. sht ajo e
ndryshueshmris. Kto ndryshime midis ardhjes s
kafshs dhe t njeriut n kt dynja, tregojn se
njeriu merr tipare njerzore nprmjet besimit,
domethn integriteti njerzor arrihet me besim,
sepse kur shfaqen kafsht n dynja, ato vijn t
plotsuara n t gjitha ant n prputhje me nevojat
e tyre sikur ato t kishin qen plotsuar n nj bot
tjetr dhe t tilla t drgoheshin q andej. Ato i
msojn t gjitha domosdoshmrit e jets s tyre,
marrdhniet me krijesat e tjera dhe ligjet e jets,
ose pr dy or, ose pr dy dit, ose pr dy muaj,
duke u br t afta brenda ktij limiti kohor. Kafsht,
si trumcakt dhe blett, brenda njzet ditve fitojn
fuqin pr t mbijetuar dhe aftsin e eksperiencn
n punt q ato kryejn, ndrkoh q njeriut i
duhen njzet vjet. Kjo vjen se ato inspirohen kshtu
nga ana e Zotit xh.sh., q do t thot se detyra
kryesore e tyre nuk sht q ato t plotsohen
nprmjet msimit duke fituar njohuri, as duke
krkuar ndihm apo me an t lutjeve duke zbuluar
pafuqin e tyre, por ndoshta, duke punuar e
vepruar n prputhje me aftsit q u jan dhn.
Detyra e tyre sht adhurim aktiv.
Ndrsa njeriu ka nevoj t msoj do gj kur
vjen n bot; ai sht i paditur, madje ai nuk mund
ti msoj plotsisht kushtet e jets pr nj hark
kohor njzet vjear. N t vrtet atij i krkohet t
28

vazhdoj t msoj deri n prfundimin e jets s tij.
Gjithashtu ai drgohet n kt bot n formn m
t dobt e t pafuqishme. Ai mund t ngrihet n
kmbt e tij vetm pasi t ket mbushur dy vje;
vetm kur mbush t pesmbdhjetat ai mund t
dalloj midis t mirs dhe t keqes dhe n saj t
eksperiencs njerzore, ai mund t trheq pran
vetes gjrat e dobishme dhe t largoj t tjerat q
jan t dmshme. Ai duhet t pyes! Me mshirn
e kujt po drejtohem n jet? Me dshirn dhe
dashurin e kujt po prsosem un? Kush sht Ai,
q me prkdhelit e t Cilit un po ushqehem dhe
udhzohem me kaq delikates? T njohsh, t
duash dhe ti lutesh me gjuhn e t pafuqishmit Atij
q na i prmbush mijrat e nevojave tona, sht
detyra e natyrshme e njeriut me qllim q ai t
prsoset me an t dijes duke shprehur lutjet dhe
adhurimin e tij ndaj Zotit xh.sh. duke qen rob i
devotshm ndaj Tij dhe duke fluturuar me flett
(kraht) e pafuqis e t varfris n rangun m t
lart t adhurimit.
Kjo do t thot se njeriu erdhi n kt bot pr
tu plotsuar nprmjet njohurive dhe lutjeve. Pr
sa i prket natyrs s tij dhe aftsive, gjithka
lidhet me njohurin. Baza, burimi, drita dhe
shpirti i gjith dijes s vrtet sht njohja e Zotit
xh. Sh., kurse esenca ose themeli i saj sht
besimi i sinqert n Zotin xh.sh..
29

Prve ksaj, meqense njeriu prballet me
prova e mundime t pafundme dhe meq sulmohet
nga armiq t shumt dhe sht nevojtar pr krkesa
t pafundme, pasi ai sht shum i dobt dhe i
pafuqishm, ather pas besimit t sinqert, detyra
e tij themelore e natyrshme sht lutja q i drejtohet
Krijuesit. Dhe pr sa i prket lutjes, ajo sht esenca
e adhurimit.
Pr t realizuar nj dshir apo krkes q nuk
mund ta arrij, fmija, ose do t qaj ose do ta
krkoj. Domethn, ai ose do t lutet nprmjet
gjuhs s pafuqis, ose aktivisht, ose gojarisht duke
u br kshtu i suksesshm n prmbushjen e tyre.
N kt mnyr, njeriu sht i ngjashm me nj
fmij t dobt, delikat e t prkdhelur n botn e
gjallesave. Ai ose duhet t qaj n pranin e t
Gjithmshirshmit duke shprehur dobsin dhe
paaftsin e tij, ose ti drejtohet me lutje duke
shprehur nevojn dhe varfrin q ka, me qllim q
ti prmbushen krkesat dhe ti realizohen dshirat.
Duke vepruar kshtu, ai shpreh falnderim e
mirnjohje pr realizimin e tyre. Prndryshe, n
qoft se ai thot me arroganc ashtu si nj fmij i
marr i cili qan madje edhe pr shkak t nj mize,
Me fuqin time un i nnshtroj e i mposht gjrat,
n nj koh q ai sht i pamundur ti nnshtroj
gjrat q jan nj mij her m t fuqishme se ai,
ose thot: Un i bj ato t m binden sipas ideve t
mia dhe q marr masat. N kt mnyr ai zhytet
n mosmirnjohje ndaj mirsive t Zotit xh.sh.; dhe
30

pikrisht kjo sht kundr natyrs s njeriut. Kshtu
ai e bn veten t meritoj nj dnim t rrept.
PIKA E PEST:
Besimi bn t domosdoshm lutjen si mjetin m
t sigurt pr plotsimin e nevojave. Dhe ashtu si
natyra njerzore q ka nj dshir t zjarrt pr
lutjen, njkohsisht edhe Zoti i Gjithfuqishm
dekreton:

Thuaj; Zoti im kujdeset pr ju vetm nga duaja juaj
drejtuar Atij.
3
...e cila ka kuptimin: rndsi do
t kishit ju n qoft se nuk do t m drejtonit lutje?.
Gjithashtu All-llahu urdhron:

M drejtoni Mua lutje q Un tju prgjigjem4
N qoft se ti do t thoje: Ne shpesh bjm lutje,
por ato nuk pranohen, megjithse vrseti Kuranor
n prgjithsi deklaron se; Pr do lutje ka
prgjigje.
Prgjigjja do t ishte: Prgjigjja e lutjes sht nj
gj, ndrsa pranimi i saj sht krejtsisht gj tjetr.

3
Kuran 25:77
4
Kuran 40:60
31

do lutje gjen prgjigjje, vese pranimi dhe realizmi
i saj varen vetm nga urtsia e Krijuesit.
Pr shembull, n qoft se nj fmij i smur do
ti thrriste mjekut duke i thn: Doktor! M vizito!
dhe ndrkoh ai ti prgjigjej: Ja ku jam, far
dshiron? dhe fmija ti thoshte: M jep at ila!.
Mjeku ose do tia jepte pikrisht at q krkon, ose
dika m t mir e m t dobishme pr t, ose duke
e ditur se ajo sht e dmshme pr smundjen e tij,
sdo tia jepte fare.
N t njjtn mnyr, Krijuesi i Gjithfuqishm
duke qen i Gjithurti Absolut, Kontrollues e
Vzhgues, n do ast u prgjigjet lutjeve t robrve
t Tij me an t prezencs e t pranimit. Ai ia
transformon dshprimin, shkretimin dhe vetmin
n shpres, miqsi e qetsi. Por sigurisht Zoti nuk e
bn kt q t jet n prputhje me krkesat
kaprioze e t pavend t njeriut, por n harmoni me
krkesat e urtsis Hyjnore; kshtu Ai ose i plotson
njeriut pikrisht krkesat sipas lutjeve q i ka
drejtuar, ose far sht m e mir se ajo, ose nuk i
jep asgj.
Gjithashtu lutja sht form adhurimi. Rezultatet
e lutjes lidhen me botn tjetr. Pr sa i prket
qllimeve t ksaj bote, ajo lloj duaje jan koht e
lutjes dhe t adhurimit, dhe jo synimi dhe
prfundimi i tyre. Pr shembull, duat ose lutjet pr
shi jan nj form adhurimi. Koht e atij adhurimi
jan mosrnia e shiut. Adhurimi dhe lutjet e ktij
32

lloji nuk bhen vetm me qllimin q t sjellin shi.
N rast se ajo dua dhe ai ibadet bhen vetm me
at qllim, ather nuk do t ishin t denja pr
pranim, pasi ato nuk jan lutje t bra vetm pr hir
t Zotit xh.sh.. Dhe ashtu si koha e perndimit t
diellit q sht njoftim pr kohn e namazit t
akshamit dhe koha e eklipseve t diellit e t hns
sht koha e dy ibadeteve t veant t njohur si
dhe domethn, Zoti xh.sh. u bn thirrje robrve
t Tij n at koh pr nj lloj falje pr shkak t
mbulimit t dy shenjave ndriuese t nats e t dits
t cilat shpallin madhshtin e Tij. Kjo falje nuk
bhet vetm me qllim q dielli dhe hna t shfaqen,
shfaqja e t cilave si dhe kohzgjatja e eklipsit
llogariten edhe nga astronomt. Dihet se errsira
sht e kufizuar e do t vazhdoj derisa t lind dita
e re.
N kt mnyr duhet t kuptohet edhe thatsira
q sht koha e namazit pr shi. Dhe sundimi i
fatkeqsive dhe vuajtja e sprovimi me t kqija
sht koha e disa lutjeve t veanta, kur njeriu n
ato koh kupton pafuqin e vet dhe me an t
lutjeve e prgjrimeve krkon mbrojtje tek dera e t
Gjithfuqishmit Absolut.
Edhe po t mos i largohen ato vuajtje,
pavarsisht nga lutjet e shumta q ai bn, nuk mund
t thuhet se ato nuk jan pranuar, por m mir
duhet t thuhet se koha e lutjes akoma nuk ka
mbaruar. N qoft se Krijuesi i Vrtet xh.sh., me
mirsin dhe bujarin e Tij ia largon ato fatkeqsi
33

dhe ia lehtson dhimbjet, n kt moment koha e
lutjes ka mbaruar, pasi halli u zgjidh. Ather me
kt, lutja sht nj mister i adhurimit. Sa pr faljen
dhe adhurimin ndaj Zotit xh.sh, ato duhet t jen t
sinqerta dhe t mirfillta pr hir t Krijuesit. Njeriu
duhet t krkoj mbrojtje dhe t shfaq pafuqin e
tij nprmjet faljeve e lutjeve. Ai nuk duhet t
ndrhyj n kompetencat e Krijuesit, por duhet tia
lr vetm Atij marrjen e masave si dhe t
mbshtetet n urtsin e Tij dhe t mos e akuzoj
mshirn e Zotit duke prer shpresat nga kjo
mshir.
Po, n vrsetet Kuranore vrtetohet se t gjitha
qniet bjn adhurim dhe lavdrim me mnyrat e
tyre t veanta ndaj Krijuesit Absolut, ajo sht nj
dua q ngjitet tek porta Hyjnore nga i gjith universi.
Kjo, ose realizohet me an si sht lutja e
bimeve ku donjra prej tyre krkon nj form me
gjuhn e aftsis s saj t veant nga Dhuruesi
absolut n t ciln shfaqen Emrat e bukur t
Krijuesit;
Ose t cilat jan lutje pr nevojat e tyre
esenciale jasht mundsis s tyre pr ti arritur dhe
q paraqiten nga t gjitha qniet nprmjet ksaj
gjuhe. Pra, do qnie e gjall krkon nga Mirbrsi
Absolut disa gjra pr vazhdimsin e jets s saj si
nj lloj ushqimi;
Ose nprmjet t cils t gjitha qniet me
shpirtra kur gjenden n halle apo telashe, bjn
34

lutje dhe krkojn ndihm urgjente nga nj Mbrojts
i panjohur. N t vrtet, ato kthehen tek Furnizuesi
i Gjithmshirshm q ua prmbush nevojat dhe u
jep strehimin gjithmon pranohen nse nuk ka
ndonj penges.
sht lutja jon m e mirnjohur. Kjo gjithashtu
sht dy llojesh:
Njra sht aktive duke marr masat e duhura,
ndrsa tjetra sht me fjal dhe me zemr.
Pr shembull: duke prdorur shkaqet ne bjm
dua aktive, duke qen t vetdijshm se thjesht
grumbullimi i shkaqeve nuk do t thot se ato do t
japin rezultatin, por tregon q kemi marr nj pozit
t prshtatshme gj e cila e knaq Zotin xh.sh.. Kjo
sigurisht bhet me qllim q t krkosh rezultatin
prej Krijuesit t vrtet nprmjet gjuhs s marrjes
s masave apo t prgatitjes. T plugosh nj fush
do t thot t trokassh n dern e Thesarit t
Mshirs Hyjnore. Meqense kjo lloj lutje aktive
drejtohet pr tek Emri dhe tek Titulli i Gjithbujarit
Absolut, ajo sht e pranueshme n shumicn e
rasteve.
Lloji i dyt sht t paraqessh lutje me gjuh
dhe zemr, domethn, t krkosh realizimin e disa
dshirave t cilat nuk mund ti arrij dora. Aspekti
m i rndsishm i ksaj lutje, prfundimi i saj m i
bukur dhe fruti i saj m i shijshm sht se ai q
lutet kupton se gjendet dikush q dgjon dshirat e
zemrs s tij, dora e t Cilit arrin gjithka. Ai sht i
35

Gjithfuqishm q tu prgjigjet t gjitha dshirave
dhe shpresave, i mshirshm ndaj pafuqis s tij
dhe q i prgjigjet mjerimit t tij.
Prandaj, o njeri i pafuqishm dhe nevojtar!
Mos neglizho lutjen e cila sht elsi i thesarit t
mshirs s fuqis s pafund; Kapu fort pas saj!
Ngjitu n shkallt m t larta t humanizmit!
Prfshi n lutjet e tua edhe krijesat e tjera duke e
br kt si pjes t lutjes tnde, ashtu si nj
mbret! dhe si nj shrbtor universal dhe si
prfaqsues i prgjithshm, thuaj

dhe vetm Ty t mbshtetemi e t krkojm
ndihm; dhe bhu modeli m i bukur i universit!








36

KAPITULLI I DYT

Prfshin Pes Pika N Lidhje Me Lumturin
Dhe Mjerimin E Njeriut.

[Meqense njeriu u krijua n modelin m t bukur dhe iu
dhan aftsit e gjithanshme, ai u lshua n arenn e sprovave
ku mund t ngjitet ose mund t bjer nga pozita, nivele dhe
grada, duke filluar nga shkalla m e ult pr tek ajo m e lart,
nga toka pr tek Froni Hyjnor dhe nga grimca m e vogl pr
tek dielli. Ai sht drguar n kt bot si nj mrekulli e fuqis
Hyjnore, si rezultat i krijimit dhe udi e artit Hyjnor prpara t
cilit jan hapur t dyja rrugt q t nxjerrin ose tek ngjitja e
pakufishme ose tek zbritja e pafund. Ne do ta shpjegojm n
pes pika misterin e ktij prparimi madhshtor ose t rnies s
njeriut.]

PIKA E PAR:
Njeriu ka nevoj pr shumicn e qnieve t
larmishme t universit dhe sht i lidhur ngusht me
to. Nevojat e tij prhapen n t gjitha ant e bots
dhe dshirat e shpresat e tij shtrihen deri n prjetsi.
Njeriu ashtu si dshiron nj lule, ashtu dshiron
pranvern madhshtore; ashtu si dshiron nj
kopsht, po ashtu aspiron parajsn e prhershme;
ashtu si i qan zemra t shikoj nj mik, po kshtu
digjet nga malli pr t par Krijuesin Hirplot; ashtu
si e merr malli pr t par nj t dashur n nj vend
37

tjetr dhe aspiron q dera e t dashurit t tij t jet
e hapur pr t, n t njjtn mnyr ai ka nevoj t
vizitoj botn e ndrmjetme, me qllim q t vizitoj
nntdhjet e nnt pr qind t t dashurve t tij t
cilt kan udhtuar atje dhe kshtu t shptoj nga
ankthi i ndarjes prej tyre. Ai ka nevoj t krkoj
mbrojtje tek dera e t Gjithfuqishmit Absolut, i Cili
do ta mbyll dern e ksaj dynjaje t gjer dhe do
t hap dern e bots tjetr, e cila sht nj ekspozit
mrekullirash e udirash dhe sht Ai i Cili do ta
heq kt bot e n vendin e saj do t vendos
botn tjetr duke e shptuar kt njeri nga dhimbja
e ndarjes s prhershme.
Prandaj, pr njeriun n kt pozit, i Adhuruari
i Vetm do t jet vetm Ai, n dorn e t Cilit jan
drejtimi dhe kontrolli i gjithkaje; sht Ai q
zotron thesaret e do gjje; q vzhgon gjithka, q
sht i pranishm kudo, q sht jasht nocionit t
hapsirs e t kohs, nuk kufizohet n hapsir a
koh; q sht i prjashtuar nga pafuqia dhe q
sht pa t meta dhe larg do defekti; sht i
Gjithlavdishm, i Gjithfuqishm, i
Gjithmshirshm, Hirplot, i Gjithurt, Zotruesi i
Plotsimit Absolut. Sepse nuk mundet askush tu
prgjigjet nevojave t pafundme t njeriut prve
Atij i Cili ka fuqi t pafundme dhe i Cili sht
Zotruesi i nj njohurie gjithprfshirse. Ather,
askush tjetr nuk meriton adhurim prve Atij.
Kshtu, o njeri, n qoft se do t ishe vetm rob
i Atij, do t fitoje nj vend i cili do t t jepte eprsi
38

ndaj t gjitha krijesave. Mirpo nse ti do t refuzoje
pr t qen robi i Zotit xh.sh., madje do ta shprfillje
robrin ndaj tij, ather ti do t bheshe nj skllav
i fyer e i poshtruar prpara krijesave t pafuqishme.
N qoft se ti do t mbshteteshe tek egoja dhe
forca jote duke hequr dor nga lutja dhe mbshtetja
tek Ai, natyrisht kjo do t prbnte arroganc dhe
shmangie nga e drejta. Si pasoj, do t zbrisje m
ult se sa milingona dhe bleta n lidhje me mirsin
dhe mjeshtrin dhe do t bheshe m i dobt se sa
merimanga apo miza; dhe ti do t bheshe m i
rnd se sa mali dhe m i dmshm se sa murtaja,
pr sa i prket t keqes dhe shkatrrimit.
Po, o njeri! Ti ke dy aspekte:
sht ai i aftsis mjeshtrore i t mirs,
ekzistencs, veprimit dhe pozitivizmit. Ndrsa
sht ai i shkatrrimit, i mosekzistencs, i s keqes,
negativizmit dhe i pasivitetit. N lidhje me aspektin
e par, ti je m i ult se sa nj blet apo nj harabel
dhe m i dobt se sa nj merimang apo nj miz;
kurse n lidhje me aspektin e dyt, ti mund t kalosh
malet, tokn dhe qiejt pasi more prsipr nj barr,
nj amanet, para s cils ato shprehn pafuqin e
tyre pr ta mbajtur at barr nga e cila u trhoqn.
Ti z nj sfer m t shtrir dhe m t gjer se sa ato,
sepse kur ti ndrmerr nj vepr t mir ose prodhon
dika t dobishme, je n gjendje ta bsh kt vetm
sipas shkalls s aftsis tnde, sipas shkalls s
prpjekjes dhe fuqis tnde, aq sa mund t arrij
dora jote. Ndrsa kur ti kryen nj akt t shmtuar
39

ose bn shkatrrim, ather e keqja jote prmbyt,
dhe shkatrrimi yt prhapet e prgjithsohet.
Pr shembull: Mosbesimi, n vetvete sht e
keqe, sht shka-trrim dhe prgnjeshtrim. Por kjo
e keqe e vetme prfshin fyerje pr t gjith universin
dhe prmban prmim e shprfillje ndaj t gjith
Emrave Hyjnor, gjithashtu fyen dhe prmon t
gjith njerzimin. Kjo ndodh pr faktin se kto
krijesa kan pozita t larta dhe kryejn funksione
shum t rndsishme. Me fjal t tjera, ato jan
komunikata Hyjnore, jan pasqyra Hyjnore dhe
npuns Hyjnor. Mirpo, mosbesimi i heq ose i
shkarkon ato nga pozita e t qnit pasqyr dhe
npuns t nnshtruar q kryejn funksione me
shum domethnie.
Gjithashtu mosbesimi i zbret ato n nivelin e
kotsis duke i konsideruar si lodra t rastsis dhe
nprmjet shkatrrimit t ndarjes dhe t zhdukjes ai
i zbret ato n nj shkall ku konsiderohen kalimtare
e q do t kalben shpejt, i quan pa rndsi e pa vler
deri tek qnia e tyre si hi asgj. Kshtu, nprmjet
prgnjeshtrimit, mosbesimi fyen Emrat Hyjnore,
injoron skalitjet dhe shfaqjet e tyre, bukurit e t
cilave shihen anemban universit n pasqyrn e
qnieve saq ajo q quhet humanizm, e cila sht
nj poem e urt e vargzuar, shpall n mnyr t
bukur t gjitha shfaqjet e Emrave t Shenjt
Hyjnor dhe sht nj mrekulli brilante
gjithprfshirse e Fuqis, ashtu si brthama pr
elementet dhe pr antart e nj peme t
40

vazhdueshme. Ky mosbesim e ul shum posht at
njeri i cili mban pozitn e kalifit prfaqsuesit t
Zotit n tok duke e marr pra amanetin m t
madh me t cilin u b m i lart se toka, se qielli dhe
se malet, si dhe fitoi eprsi ndaj engjjve. Kt njeri,
mosbesimi e zbret n nj nivel m t ult e m t
dobt, m t pafuqishm dhe m t varfr se sa
kafsha m e ult e prkohshme.
Nefsi i njeriut q urdhron pr t kryer vepra t
kqia, n lidhje me shkatrrimin e t keqen, mund
t kryej krime t panumr-ta, por pr sa i prket
mjeshtris dhe brjes s t mirs, fuqia e tij sht
jashtzakonisht e pakt dhe e pjesshme. Po, njeriu
mund ta shkatrroj shtpin pr nj dit, ndrsa
pr ta ndrtuar krkon njqind dit.
Megjithat, n qoft se shpirti heq dor nga
egoizmi dhe krkon t mirn dhe ekzistencn nga
ndihma Hyjnore duke i dal para s keqes dhe
shkatrrimit dhe mbshtetet tek Zoti si nj rob i
vrtet duke i krkuar Atij falje, ather do t
shfaqet misteri i vrsetit Kuranor:

Zoti xh.sh. do tua ndryshoj t

keqen e tyre me t mira.
5
Aftsia e tij e pakufishme

5
Kuran:25:70
41

pr t keqen do t transformohet n aftsi t
pakufishme pr t mirn. Ai do t fitoj vlern e
dhe do t ngjitet n shkalln m t lart.
Kshtu pra o njeri i pavmendshm! Shikoje
bujarin e zemr-gjrsin e Krijuesit. Megjithse do
t ishte drejtsi q nj vepr e keqe t regjistrohet sa
njmij vepra t tilla dhe nj vepr e mir sa nj e
till ose t mos regjistrohet fare, All-llahu e regjistron
nj vepr t keqe si nj vepr e till, kurse nj vepr
t mir me dhjet t tilla, nganjher nj vepr e
mir regjistrohet sa pr shtatdhjet ose shtatqind
dhe n disa raste madje shtat mij. Ti gjithashtu do
t kuptosh nga kjo pik se t drgohesh n at
Xhehennem t tmerrshm sht dnimi pr veprn
e keqe q ke br dhe sht pikrisht drejtsi.
Ndrsa t futesh n xhennet - parajs- sht vetm
mshira dhe bujaria e All-llahut xh.sh..

PIKA E DYT:
Njeriu ka dy fytyra:
lidhet me egon, q shikon nga jeta e ksaj bote.
lidhet me adhurimin dhe devocionin ndaj Zotit xh.
sh dhe shikon pr tek jeta e amshuar.
Pr sa i prket fytyrs s par, ai sht nj krijes
e mjer e till, kapitali i t cilit prbhet si m posht:
Nga dshira; Ai ka nj fuqi t pjesshme zgjedhjeje
aq t vogl sa nj fije floku; nga nj aftsi e vogl
pr t fituar; nga jeta ka nj shklqim q shuhet
42

shpejt; nga nj jetgjatsi q kalon gjat nj intervali
shum t shkurtr kohor dhe nga nj trup i vogl n
ekzistenc q kalbet shpejt. Por megjithat, njeriu
sht delikat e i dobt midis individve t panumrt
t gjallesave q jan t shprndara n nivelet e
gjithsis.
N lidhje me fytyrn e dyt dhe veanrisht pr
sa i prket pafuqis dhe varfris t cilat drejtohen
tek adhurimi, njeriu ka vrtet nj hapsir t gjr
dhe nj rndsi shum t madhe, sepse Krijuesi i
Gjithurt ka prfshir n natyrn shpirtrore t
njeriut nj dobsi t pafund dhe nj skamje t
pakufishme, me qllim q ai t mund t jet nj
pasqyr me shtrirje shum t gjr q nx shfaqje t
panumrta t t Gjithfuqishmit dhe t t
Gjithmshirshmit, fuqia e t Cilit sht Absolute,
dhe manifestime t Dhuruesit t Pashembullt,
pasuria dhe bujaria e t Cilit jan t pashtershme.
Po, vrtet njeriu i ngjason nj fare. Ksaj fare i
jan dhn shum aparatura jolndore t
rndsishme nga ana e Zotit xh.sh. si dhe i sht
dhn nj program pune i holl e i vlefshm me
qllim q ajo t mund t punoj brenda toks dhe
duke dal nga bota e ngusht pr n botn e gjr
t ajrit. S fundi, ajo duke i krkuar Krijuesit me
gjuhn e mobilizimit t vet q t jet nj pem, gjen
nj prkryerje t prshtat-shme pr t. N qoft se
pr shkak t natyrs s keqe, ajo far do ti prdorte
ato aparatura jolndore pr t trhequr lnd t
dmshme nn dh, ather n nj koh t shkurtr
43

ajo do t kalbej e prishej n at vend t ngusht pa
asnj dobi e prfitim.
Nga ana tjetr, n qoft se ajo far do t
vepronte konform urdhrit:

Zoti xh.sh. sht arsi (zbrthyesi) i fars, i kores s saj
dhe brthams (s pems)
6
, si dhe do ti prdorte
mir ato aparatura jolndore, ajo do t dilte nga ajo
bot e ngusht q t plotsohej duke u br nj
pem frutdhnse, ku realiteti i saj i vogl e i
pjesshm dhe shpirti i saj jolndor do t merrnin
formn e nj realiteti t madh universal.
N t njjtn mnyr, ashtu si tek fara, tek
materia njerzore jan vendosur aparatura t
rndsishme dhe programe t mueshme nga Fuqia
Absolute dhe nga kaderi i Tij.
N rast se njeriu i prdor ato aparatura jolndore
pr t plotsuar dshirat e nefsit dhe i prdor pr
gjra t dors s dyt n kufijt e ngusht t bots
toksore, nn dheun e jets s dynjas, ai do t
kalbej dhe dekompozohej midis vshtirsive n nj
jet t shkurtr e n nj vend t ngusht, ashtu si nj
far e kalbur dhe pastaj do t mbante prgjegjsi
shpirti i tij i mjer, duke u larguar nga kjo bot i
humbur e fatkeq.

6
Kuran 6: 95
44

Por n qoft se ai e vadit farn e aftsive t tij
me ujin e Islamit dhe e zhvillon at me dritn e
besimit, nn dheun e adhurimit e t devocionit dhe
vepron konform urdhrave t Kur anit dhe orienton
aftsit e tij mendore e fizike n drejtim t qllimeve
t vrteta, pa dyshim ato do t prodhojn deg e
sythe n botn e ndrmjetme dhe n botn e
shmblless. Ai do t jet nj far e nj vlere t
madhe dhe nj aparat ndriues q prmban
elementet dhe pjestart e nj peme t prjetshme,
e nj t vrtete t prhershme t cilat do t jen
mjetet e mirsive dhe t prsosmris s pafund n
Parajs dhe n botn e Ahiretit. Kshtu, ai do t jet
nj frut i bekuar e i ndritshm nga pema e universit.
Po, progresi i vrtet sht q t orientosh
fytyrn tnde t zemrs, shpirtin, mendjen si dhe
prfytyrimin dhe aftsit e tjera t holla q i jan
dhn njeriut, n drejtim t jets s prhershme dhe
pr seciln nga ato t jesh i preokupuar me nj
detyr t veant adhurimi t denj pr to. Progresi
nuk sht ashtu si e imagjinojn njerzit e rrugs s
udhzimit, q zhyten n jetn e ksaj bote n t
gjitha hollsit me qllim q t shijojn do lloj
knaqsie, madje dhe ato m t ultat duke ia
nnshtruar nefsit t gjitha gjymtyrt e tij, midis tyre
edhe zemrn dhe mendjen; duke i vn t gjitha n
shrbim t tij. Ky nuk do t ishte prparim, por sht
theqafje e rrzim.
Njher po futesha n nj qytet t madh. Kur
hodha vshtrimin, pash se ai kishte plot pallate t
45

mdhenj. Tek dyert e disa prej ktyre pallateve
ndodheshin vende argtimi t ngjashme me
kinoteatro t ndritshm. Ato trheqnin vmendjen
e do njeriu dhe e zbavisnin at. Duke soditur me
kujdes, pash se pronari i ktyre pallateve kishte
ardhur tek dera. Ai luante me nj qen dhe po
ndihmonte dfrimet dhe zbavitjet. Grat po
dfreheshin me biseda ngashnjyese me t rinj t
shthurur; vajza t rritura po organizonin lojra
fmijsh. Portieri kishte marr rolin e drejtimit t t
tjerve. N kt moment, kuptova se ana e
brendshme e atij pallati t madh ishte krejt bosh,
pra e zbrazur nga banort e tij. T gjitha detyrat dhe
funksionet q ishin prcaktuar t kryheshin nuk
vepronin, pasi ishin paralizuar; morali dhe etika e
banorve t tij kishin rn, ndrgjegjja u kishte
vdekur, prandaj ato kishin marr kt rol para ders.
Vazhdova t eci derisa arrita tek nj pallat tjetr
po aq i madh. Tek ky pash se para ders gjendej
nj qen besnik dhe nj portier i rrept e i pafjal.
Prpara pallatit nuk kishte asgj q t trhiqte
vmendjen. Kjo qetsi e heshtje m habiti! Isha
shum kureshtar t dija rreth shkakut, pasi nuk
ngjasonte fare me gjendjen q pash tek pallati
tjetr. Hyra brenda dhe pash se ai ishte shum i
kndshm e i hareshm n t gjitha katet. Njerzit e
pallatit ishin t zn sipas kateve me detyrat e tyre
t ndryshme q u ishin ngakuar ti zbatonin. Burrat
n katin e par vzhgonin administrimin dhe
drejtimin e pallatit. N katin sipr tij vajzat dhe
46

fmijt merrnin msim; tek kati i tret grat bnin
zbukurime e qndisje t mahnitshme npr modele
t ndryshme veshjesh, kurse tek kati i fundit
ndodhej pronari i cili shkmbente informacione
telefonike me mbretin dhe ishte i preokupuar me
detyra t larta t denja pr t, q t siguronte paqen
dhe qetsin e njerzve si dhe pr t arritur qllimin
dhe prparimin e tij. Gjithsecili prej tyre kryente
detyrn sipas specialitetit dhe vendit t
prshtatshm. Pata mundsi t endesha npr ant
e pallatit duke soditur me qetsi meq pr ato isha
i padukshm; m von e lash pallatin dhe shtita
npr qytet.
Gjithandej gjendeshin vetm kto dy lloje
pallatesh. Kur pyeta pr kt, mua mu tha:
Pallatet q ishin pa njerz brenda por q ishin t
stolisur e argtues nga jasht ders, u prkasin
drejtuesve t mohuesve, jobesimtarve t prparuar
dhe njerzve t udhzuar nga e drejta, ndrsa
pallatet e tjera u prkasin muslimanve t mdhenj,
t nderuar e t shquar.
Pastaj n nj qoshe un kalova tek nj pallat mbi
t cilin ishte shkruar Emri im Said. Isha kurioz pr
t. Shikova m nga afr dhe sikur pash imazhin
tim n t. Dhe duke brtitur me habi, erdha n vete
dhe u zgjova. Tani do ta interpretoj kt vizion pr
ju, do Zoti t prfitoni prej tij.
Qyteti sht jeta shoqrore humane dhe qyteti i
njerzve t qytetruar. Secili nga ato pallate ishte
47

nj qnie njerzore. Njerzit e pallatit ishin gjymtyrt
e njeriut si syt, vesht, zemra, misteri, gjrat e
kndshme t zemrs, shpirti, mendja si dhe ant
negative, si: epshi kaprioz, tekat si dhe forcat e
lakmis, t zemrimit, urrejtjes etj. Secila nga kto
aftsi t do njeriu ka detyra t veanta adhurimi si
dhe knaqsi e dhimbje t ndryshme. Nefsi,
kaprioja, lakmia, epshi, zemrimi e urrejtja etj..
jan si portieri dhe qeni n tregimin e msiprm.
Kshtu tia nnshtrosh ato aftsi t holla e t larta
nefsit kaprioz duke shkaktuar harrimin e detyrave
themelore, sigurisht ajo sht theqafje e jo prparim.
Ti mund ti interpretosh aspektet e tjer.

PIKA E TRET:
N lidhje me punt e veprat si dhe me mundimin
e tij, njeriu sht nj kafsh e dobt dhe nj krijes
e pafuqishme. Shtrirja e fuqis q ai ka n
dispozicion dhe pronsia q lidhet me kt, sht
shum e kufizuar dhe e ngusht. sht e ngusht,
aq sa mund t arrij krahu i tij, madje edhe kafsht
e buta shtpiake, frert e t cilave i ka n dor njeriu,
jan t influencuara dhe secila prej tyre kan mar
pjes nga dobsia e tij, nga pafuqia dhe nga
dembelizmi. Kshtu, n qoft se ato krahasohen me
formn e tyre natyrore t egr, do t dukej nj
ndryshim i madh midis tyre (si dhit, delet dhe lopt
shtpiake me lopt e dhit e egra).
48

Ndrsa n lidhje me pasivitetin, me pranimin
dhe lutjet, njeriu sht nj mysafir i nderuar n kt
bujtin t bots. Ai sht mysafir i Krijuesit t
Gjithmshirshm e Gjithbujar, thesaret e
pasosura t mshirs i jan hapur atij si dhe shpikje
t veanta t panumrta jan shrbtore t
nnshtruara t tij. Nj rreth shum i madh sht
prgatitur pr argtimin e zbavitjen e ktij mysafiri,
ku vetm gjysma e diametrit t atij rrethi sht aq e
gjat dhe e gjr, aq sa mund t shtrihet imagjinata.
Kshtu, n qoft se njeriu do t mbshtetej tek
egoizmi i tij duke pasur botn materiale si synimin
e vet, dhe prpiqet pr t plotsuar disa knaqsi t
prkohshme brenda lufts pr mbijetes, ai kshtu
do t zhytej n nj rreth shum t ngusht. Ather,
prpjekja e tij do t zhdukej pa ln asnj vler. T
gjitha gjymtyrt dhe aparaturat e holla q iu dhan,
do t dshmojn kundr tij ditn e kijametit.
Ndrsa po qe se ai do ta dinte se sht nj
mysafir e do ta shpen-zonte kapitalin e jets s tij
brenda rrethit t hallallait -t lejimit dhe t ligjshmes-
t Krijuesit Gjithbujar tek i Cili ai ka shkuar mysafir,
ather puna dhe aktiviteti i tij do t zhvilloheshin
brenda nj sfere shum t gjer ku do t shtrihen
deri tek jeta e amshuar. Ather ai do t jetoj n
paqe e qetsi dhe m von mund t ngjitet n sferat
e larta. Pr m tepr, t gjitha gjymtyrt dhe
sistemet q iu dhan njeriut, do t ishin t knaqura
me t dhe do t dshmonin n favor t tij n botn
tjetr.
49

Pa dyshim, kto aparatura t mrekullueshme
nuk iu dhan njeriut pr jetn e parndsishme
toksore, por pr nj jet t prhershme e
kuptimplote, sepse n rast se do t krahasonim
njeriun me kafsht, do t vrenim se njeriu sht
njqind her m i pasur pr sa u prket gjymtyrve
dhe organeve. Kurse n knaqsit e jets materiale
ai zbret njqind shkall m posht se kafsht.
Kjo ndodh sepse njeriu n do knaqsi q arrin,
gjen shenjat e mijra dhimbjeve e plagve, dhimbjet
e s kaluars, friksimet e s ardhmes si dhe
hidhrimet e kohs s zbrazur. Gjithashtu, ndodhen
dhimbje edhe si rezultat i friks pr zhdukjen e
knaqsis s pranishme. T gjitha kto prishin
shijet dhe knaqsit, pasi do knaqsi l nga pas
shenja dhimbjeje.
Kurse kafsht jan ndryshe. Ato i marrin
knaqsit pa dhimbje dhe gjejn argtim pa
brengosje. As hidhrimet e s shkuars nuk u
shkaktojn vuajtje atyre, dhe as friksimet e s
ardhmes nuk u japin ankth. Ato jetojn n rehati
dhe shprehin falnderime ndaj Krijuesit me gjuhn
e tyre t veant.
Kjo do t thot: N qoft se njeriu, i cili u krijua
n modelin m t bukur e ngushton ose e kufizon
mendimin e tij vetm pr jetn e ksaj bote, ather
ai do t binte njqind her m posht se sa nj
krijes si trumcaku, pavarsisht se qndron m lart
se kafsht. Kt fakt e kam sqaruar n nj vend
50

tjetr nprmjet nj krahasimi, por meqense lidhet
me kt, do ta prsris.
Nj person i dha njrit prej shrbtorve t tij
dhjet monedha ari dhe e porositi q t qepte nj
kostum nga lloji m i mir i stofrave. Ndrsa nj
shrbtori tjetr i dha njmij monedha ari dhe s
bashku me kt shum i dha nj list t vogl, n t
ciln kishte shnuar gjrat q krkonte, dhe pasi e
futi n xhepin e shrbtorit shumn e monedhave
t arit dhe listn, i nisi ata pr n treg. Shrbtori i
par bleu nj kostum t shklqyer nga stofi m i
bukur me dhjet monedha ari. Kurse tjetri nuk e
prdori fare arsyen dhe nga budallallku i tij dhe pa
e lexuar fare listn e shkruar n xhep, imitoi
shrbtorin e par dhe i dha tregtarit t gjith
shumn prej nj mij monedhash ari dhe krkoi prej
tij nj kostum burrash prej stofrave q gjendeshin
aty. Mirpo shitsi i pandershm e hileqar i dha atij
nj kostum nga nj stof me cilsi shum t dobt.
Pastaj shrbtori fatkeq u kthye tek pronari dhe
mori nj qortim t ashpr e ndshkim t rnd.
Natyrisht edhe njeriu m mendjetrash do ta
kuptonte se nj mij monedha ari q iu dhan
shrbtorit t dyt nuk ishin t destinuara pr
blerjen e nj kostumi, por pr t zhvilluar nj tregti
me rndsi.
N t njjtn mnyr, njeriut t cilit iu dhuruan
kto aparatura shpirtrore e kto gjymtyr t holla
q secila nga ato po t krahasoheshin me gjymtyrt
e kafshs, do t dukej qart se ato t njeriut jan
51

njqind her m t larta n grada e m t mdha se
ato t kafshve. Pr shembull: merr n konsiderat
organe t tilla si syt e njeriut, t cilt mund t
dallojn t gjitha shkallt e bukuris; shqisa e shijes
e cila mund t dalloj shumllojshmrit e shijeve
t veanta t t gjitha ushqimeve; mendja e tij e cila
deprton n thelbin e realiteteve dhe n detajet e
tyre; zemra e tij e cila dshiron e digjet pr do lloj
prsosmrie e plotsimi, ku jan kto me gjymtyrt
e thjeshta t kafshve, t cilat kan t zhvilluara
vetm nj ose dy grada!.. Bjn prjashtim disa
veprime t veanta q varen nga aparate t veant
n nj specie t veant, ku ky aparat e kryen
detyrn e tij n nj mnyr q ka eprsi ndaj njeriut,
i cili nuk i ka pr mision kto detyra!
Sekreti i eprsis s njeriut n lidhje me
gjymtyrt e holla dhe me aparaturat shpirtrore
sht ky: Shqisat e njeriut dhe ndjenjat e tij kan
fituar shum zhvillim dhe shtrirje, pasi ai ka
mendjen dhe mendimin. Shum emocione dhe
ndjeshmri t holla kan ardhur n ekzistenc pr
shkak t shumllojshmris s nevojave t tij.
Shqisat e tij jan shfaqur t shumllojshme.
Dhe pr shkak se posedon nj natyr
gjithprfshirse, ai sht br nj bosht pr dshira
e shpresa t shumta t cilat drejtohen pr tek synime
t pafundme. Duke par detyrat e tij t shumta pr
shkak t natyrs, gjymtyrt dhe aparatet e tij jan
shtrir shum. Dhe meq ai sht krijuar me nj
natyr t aft pr t br do lloj adhurimi, atij i jan
52

dhn aftsit q t prqafoj farrat e gjith
prsosmris.
Prandaj kjo pasuri e madhe n aparaturat dhe
n kapitalin e shumt, sigurisht nuk i sht dhn
njeriut pr t siguruar vetm jetn e prkohshme t
ksaj bote, por detyra themelore e tij sht t
zbatoj obligimet e tij t cilat drejtohen pr tek
synime t panumrta; t shpall pafuqin, varfrin
dhe t metat e tij n formn e adhurimit dhe duke i
vzhguar tesbihatet e krijesave me shikim universal,
t dshmoj pr to, duke par shembujt e ndihms
s t Gjithmshirshmit e ta falnderoj; t shikoj
me vmendje t gjitha mrekullit e fuqis Hyjnore
n qniet duke i soditur ato me qllim q t nxjerr
prfundime t logjikshme.
O njeri, q adhuron kt bot dhe q do botn
kalimtare, q je i pavmendshm ndaj kuptimit se
je modeli m i bukur! Saidi i Vjetr e shikoi
realitetin e jets toksore n nj vizion. Ai vizion e
transformoi at n Said t Ri. Gjithashtu edhe ti
dgjoje tregimin e tij n formn e krahasimit t
komentuar nga ai vet.
Un pash se isha nj udhtar e vazhdoja nj
udhtim t gjat; domethn po drgohesha n nj
vend t largt. Pronari im kishte caktuar pr mua
nj shum prej gjashtdhjet monedhash ari dhe
m jepte q t harxhoja do dit nga pak prej asaj
vlere. Un i harxhova ato dhe erdha tek nj hotel
ku kishte zbavitje e dfrime t t gjitha llojeve. N
53

nj nat tek ai hotel un harxhova dhjet monedha
ari duke luajtur kumar, duke dfryer si dhe pr qejf
e fam. N mngjesin e s nesrmes nuk m kishin
mbetur m para. Prve ksaj un nuk kisha br
fare tregti e nuk kisha bler ndonj gj q do t m
nevojitej pr vendin ku do t shkoja. E gjitha ajo q
kishte mbetur tek un nga parat, ishin dhimbjet
dhe mkatet; dhe ajo q m kishte mbetur nga
dfrimet, ishin plagt dhe pikllimet. Ndrsa isha n
at gjendje t dshpruar, papritur u shfaq nj burr
para meje dhe m tha:
Ti e ke prishur t gjith kapitalin tnd dhe
meriton t dnohesh. Ti po shkon n destinacionin
tnd i falimentuar e me duar bosh. Por nse ke
sadopak mend, dera e pendess sht e hapur. Kur
t marrsh pesmbdhjet monedhat e fundit q t
kan mbetur, rezervoje gjysmn e tyre. Domethn
mos i o dm ato me qllim q t marrsh gjrat m
t domosdoshme n vendin ku do t shkosh. E
pash nefsin, por ai nuk ra dakort me t. Ather ai
tha: T paktn nj t tretn e asaj vlere. Akoma
nefsi im nuk u bind. Pastaj ai tha: Po pr erekun?
Mirpo shpirti i lig nuk mund t hiqte dor nga
zakonet dhe veset me t cilat ishte msuar. N fund,
me zemrim burri m ktheu shpinn dhe u largua.
Papritmas, skena ndryshoi. Isha n nj tunel n
nj tren, i cili ecte shum shpejt dhe sikur shkonte
posht pingul. M kapi frika, por far mund t bja,
skisha rrug shptimi ndokund. uditrisht, u
shfaqn lule joshse dhe fruta t kndshme n t
54

dyja ant e trenit. Ndrkoh un si nj i mendur i
paprvoj, pasi i vshtrova, zgjata dorn time duke
u orvatur ti kpus lulet e frutat, por ato ishin
mbushur me gjemba dhe i bra duart gjak kur i
preka. Me lvizjen e trenit duart e mia u orrn kur
po ndaheshin nga lulet.
Ndrkaq, papritmas rojtari i trenit tha: M jep
mua pes qindarka dhe un do t t jap sa t duash
prej atyre luleve e frutave. Dmi q i ke shkaktuar
vetes duke u prgjakur me prpjekjet e tua, sht
m tepr se njqind monedha n vend t pes
qindarkave. Prve ksaj, ti do t dnohesh pasi
nuk mund ti kpussh ato pa leje.
N gjendje t dshpruar un nxora kokn tek
dritarja e trenit dhe hodha vshtrimin prpara me
qllim q t mund t shihja fundin e tunelit.
Ndrkoh pash se n vendin e hyrjes s tunelit
kishte shum gropa. Njerzit flakeshin n to nga nj
tren i gjat. N kt moment pash nj grop
prball meje. N do an t saj ndodhej nga nj
gur varri. Shikova me habi dhe vrejta se n at gur
varri ishte emri Said, i shkruar me shkronja t
mdha. Ather me habi e frik, thirra: O bo bo! Sa
keq! Ndrkoh, befas dgjova zrin e burrit i cili m
pat dhn kshilla tek dera e hotelit.
Ai tha: A erdhe n vete? Un iu prgjigja: Po,
por sht shum von tani, dhe nuk m ka mbetur
m fuqi... Ather ai tha: Pendohu dhe
mbshtetu tek Zoti. Un iu prgjigja pozitivisht! N
55

kt moment u zgjova dhe e pash veten time si
Saidin e Ri, kurse Saidi i Vjetr tashm ishte
zhdukur.
Ky ishte vizioni i Saidit t Vjetr, shpresoj q Zoti
xh.sh. ta bj t dobishm kt vizion. Un do t
interpretoj nj ose dy pjes prej tij, ndrsa aspektet
e tjera mund ti interpretoni vet.
Ai udhtim, sht rruga q kalon nga bota e
shpirtrave, nga periudhat e mitrave t nnave, nga
rinia, pleqria, nga varri, nga bota e ndrmjetme,
nga ringjallja, nga Ura e Siratit pr n jetn e
amshuar.
Gjashtdhjet monedhat e arit ishin
gjashtdhjet vitet e jets. Kur e pash at vizion
un e mendoja veten prafrsisht dyzet e pes vje.
Nuk kisha asnj garanci pr t jetuar deri tek t
gjashtdhjetat, por nj student i sinqert i Kuranit
m kshilloi q ta shpenzoja gjysmn e t
pesmbdhjetave q m kishin mbetur pr botn
tjetr. Hoteli pr mua ishte Stambolli... Treni ishte
koha, do vagon ishte nj vit. Tuneli sht jeta e
ksaj bote, lulet me gjemba dhe frutet ishin
knaqsit e paligjshme dhe dfrimet e ndaluara t
cilat shkaktojn dhimbje kur je n to. Prfytyrimi i
ikjes s tyre dhe parashikimi i ndarjes i shkakton
njeriut dhimbje t thell n zemr dhe ia copton
at, duke e br t vuaj dnim.
Portieri n tren i tha atij q ti jepte pes qindarka
me qllim q ai ti jepte sa t donte nga lulet.
56

Kuptimi i ksaj sht si vijon: Dfrimet dhe
knaqsit q i fiton njeriu nprmjet prpjekjes
hallall q jan brenda caqeve t t lejuars, jan
t mjaftueshme pr lumturin dhe qetsin e tij.
Kshtu, ska arsye pr t hyr tek harami, tek e
ndaluara. Pjesn tjetr mund ta interpretosh vet.

PIKA E KATRT:
Njeriu n kt bot i ngjason nj fmije delikat e
t prkdhelur. Gjendet nj forc e madhe n
dobsin e tij dhe nj fuqi e madhe n pafuqin e
tij, sepse atij me fuqin e ksaj dobsie dhe me
forcn e ksaj pafuqie i jan nnshtruar kto qnie.
N qoft se njeriu do ta kuptonte dobsin e tij
dhe do t bnte lutje me goj, me gjendje e sjellje,
do t pranonte pafuqin dhe do t krkonte ndihm
dhe njkohsisht do t falnderonte pr
nnshtrimin e atyre qnieve ndaj tij, ai do t arrinte
qllimet, do ti plotsoheshin dshirat n nj
mnyr q ai nuk do t arrinte as nj t dhjetn e
tyre me fuqin e tij. Ai nganjher, gabimisht ia
atribuon fuqis s tij, at ka arriti me an t nj
lutjeje drejtuar Krijuesit nprmjet gjuhs s
gjendjes s tij.
Pr shembull, forca e fshehur n dobsin e nj
zogu pule e bn nnn pul t sulmoj madje edhe
nj luan! Kshtu, forca e fshehur n dobsin e
drangut -klyshit- t luanit nnshtron pr vete at
57

nn t egr luanesh duke e ln at t uritur pr
t qen vet i ngopur, megjithse sht i vogl dhe
i dobt. Shikoje pra kt fuqi t madhe n dobsin
dhe n shfaqjen e Mshirs Hyjnore, e cila vlen t
prmendet...
Ashtu edhe nj fmij i prkdhelur, megjithse
delikat, arrin t nnshtroj t fortt nprmjet qarjes
ose krkesave dhe me gjendjen e dshpruar n nj
koh q as nj t nj mijtn e atyre krkesave nuk
mund ta realizonte me fuqin e vet. Pra, dobsia
dhe pafuqia e tij sht mshir dhe nj shtys
mbrotjeje ndaj tij n at shkall, saq fmija me
gishtin e tij t vockl mund t nnshtroj trimat e
mdhenj, madje edhe mbretrit dhe emirt. N rast
se fmija do ta mohonte at mshir dhe do ta
akuzonte at mbrojtje duke thn me marrzi e
mburrje: Un me fuqin time i nnshtrova kto.
natyrisht, ai meriton t marr nj shup-lak.
N t njjtn mnyr, kur njeriu mohon
mshirn e Krijuesit t tij dhe akuzon Urtsin e tij
dhe thot ashtu si tha Karuni duke mohuar
mirsit e Zotit xh.sh.

Ajo m sht dhn vetm

pr llogari t dijes q kam
7
.

7
Kuran 28:78
58

Me fjal t tjera, duke thn: Un e fitova kt
nprmjet dijes dhe fuqis sime. Duke treguar
mosmirnjohje e duke mohuar mshirn e Krijuesit
t tij dhe duke akuzuar Urtsin e tij, ai padyshim
meriton nj goditje ndshkuese.
Kjo do t thot se sundimi i njeriut, prparimi
njerzor dhe arritjet e qytetrimit t cilat duhet t
respektohen, nuk i jan nnshtruar njeriut me
trheqjen, mposhtjen, ose pushtimin q u bri, po
pr shkak t dobsis s tij: Ai u ndihmua pr shkak
t pafuqis ; ato iu dhan pr shkak t varfris; u
inspirua me to pr shkak t injorancs, ato iu
dhuruan atij pr shkak t nevojave, dhe arsyeja e
sundimit ndaj tyre nuk sht forca dhe fuqia e
njohjes, por mshira dhe dhembshuria e Krijuesit
dhe mshira e urtsia Hyjnore q ia nnshtruan ato
gjra. Po, njeriu q mposhtet para nj akrepi t pasy
dhe para nj gjarpri t pakmb, natyrisht nuk sht
fuqia e tij q e bri at t vesh mndafshin nga nj
krimb i vogl, e ta ushqej veten me mjalt nga nj
insekt helmues. Por e gjitha kjo sht frut i dobsis
s tij q sjell nnshtrimin e tyre nga Furnizuesi dhe i
Gjithmshirshmi.
O njeri! Meqense e vrteta sht kshtu, hiq
dor nga mendje-madhsia dhe egoizmi!
Nprmjet gjuhs s t krkuarit ndihm, deklaro
pafuqin tnde para ders s madhshtis Hyjnore
dhe me an t gjuhs s lutjeve e t devocionit,
njofto varfrin dhe nevojat e tua dhe deklaro q ti
je rob i sinqert i All-llahut duke thn:
59

All-llahu vetm na mjafton ne, dhe pr ne Ai sht
Rregulluesi m i mir i punve. Thuaje kt dhe
lartsohu.
Gjithashtu mos thuaj: far jam un dhe far
rndsie kam q t nnshtrohet ky univers n
mnyr t qllimshme nga ana e Zotit t Gjithditur
derisa krkohet prej meje lutje e prgjithshme
universale, sepse ti sigurisht nuk je asgj pr sa i
prket forms dhe nefsit tnd, por nga
kndvshtrimi i detyrs dhe i pozits, ti je nj
spektator vzhgues e i vmendshm i ktij universi
madhshtor; ti je gjuha folse me elokuenc q flet
n emr t ktyre krijesave me urtsi... Ti je lexuesi
i kuptueshm dhe studiuesi i vmendshm i ktij
libri t universit; ti je shikuesi admirues n kto
krijesa q bjn tesbihate. Ti je si nj profesor i
nderuar me prvoj, dhe mjeshtri kryesor i ktyre
qnieve q bjn adhurim.
Po, o njeri! N lidhje me trupin tnd bimor dhe
me nefsin tnd shtazor, ti je nj pjes e shurdht dhe
nj grimc e vockl, je krijes e varfr, je nj kafsh
e dobt q prkundet n valt e frikshme t
lumnajs s qnieve. Por ti me plotsimin
nprmjet drits s besimit e cila prfshin rrezatimin
e dashuris Hyjnore, dhe duke prparuar me
edukimin e islamit ndriues q sht ndriuar me
dritn e imanit n kndvshtrimin njerzor, ti je
60

mbret n kt gjendje robrie, je i tri brenda t
pjesshmes tnde, je nj bot e gjr n voglsin
tnde; ti gzon nj pozit dinjitoze me gjith uljen
tnde, dhe je drejtues i atij rangu t lart dhe i asaj
sfere t gjer, sa mund t thuash: Krijuesi im i
Gjithmshirshm e ka br botn nj shtpi pr
mua; diellin dhe hnn i ka br drita pr at shtpi;
e ka br pr mua pranvern nj tuf lulesh, e ka
br pr mua vern tryez mirsish, i ka br pr
mua kafsht shrbtore t bindura dhe s fundi i ka
br pr mua bimt orendi t stolisura pr shtpin
time.
Pr ta mbyllur: N qoft se i kushton vmendje
djallit dhe nefsit, ti do t biesh n shkalln m t ult,
por nse i kushton vmendje t vrtets dhe
Kuranit, ti do t ngjitesh n shkalln m t lart
duke u br kshtu modeli m i bukur i universit.

PIKA E PEST.
Njeriu sht drguar n kt bot si nj mik dhe
si nj npuns i urdhruar dhe i jan dhuruar
shum aftsi e talente tepr t rndsishme, dhe
mbi kto aftsi mbshteten detyrat e tij t
rndsishme. Me qllim q t aktivizohet njeriu pr
prmbushjen e atyre qllimeve e detyrave, jan
br nxitje t fuqishme dhe krcnime t rrepta.
Ktu do t prmbledhim themelet e adhurimit dhe
detyrat e njeriut t cilat i kemi shpjeguar me hollsi
61

gjetk me qllim q misteri i Modelit m t bukur
t mund t kuptohet.
Me ardhjen n kt bot, njeriu ka dy aspekte
t adhurimit. Njri aspekt sht adhurimi,
shqyrtimi e reflektimi n munges t t Adhuruarit.
Ndrsa aspekti i dyt sht adhurimi dhe lutja n
pranin e Atij t Adhuruari duke u orientuar pr tek
Ai drejtprdrejt.
Aspekti i par: sht vrtetimi, nnshtrimi dhe
prulja ndaj sovranitetit Hyjnor t shfaqura n
univers, vshtrimi i prsosmris s Tij dhe i
mirsis s Tij me admirim e nderim.
Pastaj duhet t deklarosh e t prhapsh
mrekullit e Tij, msimet dhe artet e holla t
skalitura nga Emrat e Shejnt Hyjnor si dhe tua
prezantosh ato t tjerve.
Pastaj vlerso me peshoren e perceptimit
diamantet e Emrave Hyjnor ku do diamant sht
si nj thesar shpirtror i fshehur.Pastaj me
mirnjohje poho vlerat dhe virtytet e tyre me dritat
e vlersimit, t madhshtis e t mshirs, t cilat
burojn nga zemra.
Pastaj studio dhe mendo me admirim mbi
mrekullit e udirat e faqeve t qnieve dhe t
fletve t toks e t qiellit, t cilat ngjasojn me
komunikata e mesazhe nga Pena e Fuqis Absolute.
62

Pastaj nprmjet soditjes me admirim t
zbukurimeve dhe t arteve t holla n qniet, duhet
t ndjesh dashuri pr njohjen e Krijuesit, Autorit t
bukur t tyre e t dshirohesh pr tu ngritur tek
prania e Shpiksit t tyre Absolut, me qllim q t
marrsh mirsi prej Tij.
Aspekti i dyt: Kjo sht pozita e pranis dhe e
adresimit ku njeriu kalon nga i ndikuar n Ndikues
dhe shikon se Shpiksi Hirplot dshiron ta bj t
njohur Veten nprmjet mrekullive t artit t Tij dhe
ndrkoh, ai -besimtari- i prgjigjet me njohje e
besim.
Pastaj ai sheh se: Krijuesi Mshirplot dshiron
ta bje Veten t dashur nprmjet fruteve t
kndshme e t shijshme t mshirs s Tij.
Ndrkoh me an t dashuris s pastr dhe t
adhurimit t sinqert, besimtari e bn veten t
dashur tek Ai.
Pastaj shikon se: Dhuruesi Gjithbujar e ushqen
at me knaqsit e mirsive qofshin materiale apo
shpirtrore dhe si reagim ndaj ktyre, besimtari i
paraqet Krijuesit falnderime, lavdrime, vepra t
mira, sjellje, fjal, madje nse do t mundej me t
gjitha gjymtyrt dhe shqisat e tij.
Pastaj ai shikon se: Krijuesi Hirplot bn t
njohur madhshtin e vet, prsosmrin, lavdin
dhe bukurin n pasqyrat e ktyre qnieve dhe
trheq shikime ngulmuese tek ato. Ndrkoh robi i
drejt si prgjigje ndaj ktyre, deklaron: All-llahu
63

ekber Allahu sht m i madhi. Subhanall-llah
Lavdia i takon Zotit, dhe me prulsi bie pr tok
duke i br sexhde me admirim e dashuri.
Pastaj ai shikon se: Ai Pronar i pasuris Absolute
po ekspozon pasurin e Tij t pashtershme dhe
thesaret e pasosura midis nj bujarie absolute,
ndrkoh adhuruesi i sinqert si prgjigjje ndaj saj,
duke e lavdruar e madhruar At i lutet dhe i
krkon q tia plotsoj nevojat e mdha q ka.
Pastaj ai shikon se: Nj Krijues i Gjithlavdishm
e ka br faqen e toks si nj ekspozit ku shfaq t
gjitha veprat antike t Tij, ndrkoh besimtari i
devotshm si prgjigjje thrret me vlersim:
Mashaall-llah. far udirash ka dashur Zoti!
mrekulli ka br Zoti!, duke shprehur admirim,
thot Barekall-llah far bekimesh ka dhuruar
Zoti!, duke shprehur habi thot: Subhanall-llah
Lavdi Zotit dhe duke u mahnitur, thot: All-llahu
Ekber Zoti sht m i madhi!
Pastaj ai sheh se n pallatin e tij t universit,
vetm Nj i Vetm Unik i ka vn ato vula, pasi ato
jan t posame pr T dhe jan t paimitueshme
n nnshkrimin e tyre, pra jan vula personale dhe
kode t veanta pr T; sheh se Ai skalit mbi t
shenjat e Njsis s Tij, ka ngritur flamujt e Njsis
s Tij n do rajon t bots duke shpallur Hyjnin e
Tij, ndrkoh robi i prkushtuar i prgjigjet me
vrtetim, besim, njsim, nnshtrim, adhurim dhe
me dshmim ndaj Hyjnis s Tij.
64

Kshtu, nprmjet adhurimit dhe reflektimit t
ktij lloji ai bhet nj njeri i vrtet dhe e paraqet
veten e tij se sht n modelin m t bukur.
Ndrkaq me an t besimit ai bhet kalif i besuar
i Zotit n tok dhe i denj pr t mbajtur
amanetin.
O njeri i pavmendshm q je krijuar n
modelin m t bukur, e q zbret n shkalln m t
ult nprmjet keqprdorimit t vullnetit tnd t lir!
Dgjom! N pakujdesin q shkaktohet nga dehja
dhe jeta rinore, edhe un ashtu si ti mendova se
bota ishte e bukur dhe e dashur. Ather n
momentin q u zgjova n mngjesin e pleqris,
un pash se sa e shmtuar sht fytyra e dynjas
q nuk sht orientuar drejt Ahiretit, t ciln m
par un e kisha imagjinuar t bukur. Ndrsa fytyra
e vrtet e dynjas q orientohet drejt Ahiretit, sa e
bukur dhe e kndshme sht! Shiko dhe vr dy
tabelat e vrteta t shkruara n Stacionin e Dyt t
Fjals s Shtatmbdhjet.
Tabela e par: Prshkruan realitetin e bots s
njerzve t shkuj-desur, t cilt n t shkuarn,
ashtu si njerzit e rrugs s udhzimit, i pash
nprmjet perdes s shkujdesjes por duke mos qen
i dehur.
Tabela e dyt: Tregon realitetin e bots s
njerzve t udhzuar dhe t zemrave t qeta. Un
skam ndryshuar asgj nga ato dy tabela por i kam
65

ln ashtu si ishin m par. Ato i ngjasojn poezis,
vese nuk jan poezi...

66

Lavdia t takon Ty! Ne nuk dim asgj m tepr nga
na ke msuar Ti: Vrtet q vetm Ti je i Gjithdituri, i
Gjithurti.
8

O Furnizuesi im! Zgjeroma kraharorin tim dhe mi
bj t lehta punt e mia; zgjidhe nyjn nga gjuha ime q
ata t mund t kuptojn fjalt e mia.
9
O Zot! Jepi
bekimet e tua profetit Muhammed (paqja dhe bekimi
qofshin mbit t), Diellit n qiejt e mistereve dhe shfaqjes
s dritave; qendrs s orbits s Lavdis dhe polit t
sfers s Bukuris.
O Zot! Pr hir t misterit t tij n prezencn Tnde
dhe t udhtimit t tij pr tek Ti m siguro nga frika ime,

8
Kuran 2:32
9
Kuran 20: 25-8
67

drejto gabimet dhe shkarjen time, largoma hidhrimin
dhe lakmin time; Ji i imi.
O Zot, m merr pr tek Ti, m bj ta asgjsoj nefsin.
Mos m bj ti robrohem nefsit tim t mbuluar nga
shqisat e mia. M zbulo sekretet e fshehura.
O i Gjalli i Prjetshm dhe o Vetekzistues i
Prhershm!
O i Gjalli i Prjetshm dhe o Vetekzistues i
Prhershm!
O i Gjalli i Prjetshm dhe o Vetekzistues i
Prhershm!
Dhuro mshir mbi mua dhe mbi shokt e mi dhe mbi
njerzit e besimit t sinqert t Kuranit. Amin.
O i Gjithmshirshm! O Mshirplot! O Furnizues
e Gjithbujar i pashok! Dhe lutja e fundit e tyre do t jet:
Gjith lavdia i takon All-llahut, Zhvilluesit t t gjitha
Botve!









68






























69


LETRA E NJZET

Me Emrin e Atij t Cilit i takon lavdrimi. Dhe ska
gj q t mos e lvdoj Lartsin e Tij.
10


Me Emrin e All-llahut, i Gjithmshirshmi,
Mshirploti.

10
Kuran: 17: 44
70

Nuk ka zot tjetr prve All-llahut; Ai sht Nj; Ai
nuk ka shok; i Tij sht sundimi dhe Atij i takon
lavdrimi; vetm Ai dhuron jet dhe shkakton vdekjen,
dhe Ai sht i Gjall dhe nuk vdes; e gjith e mira sht
n Dorn e Tij; Ai sht i Gjithfuqishm mbi gjithka,
dhe prfundimi i githkaje do t jet tek Ai.
[Kjo fjali shpreh Njsin Hyjnore dhe recitohet
pas namazeve t mngjesit dhe t mbrmjes; kjo
prmban shum vlera e merita; dhe sipas nj
rrfenje autentike, ajo prmban shkalln e Emrit
m t madh. Ajo fjali prmban njmbdhjet fraza;
n seciln prej tyre ka edhe sihariqe, lajme t
gzueshme, si dhe nj shkall t vrtetimit t Njsis
Hyjnore dhe nj aspekt t madhshtis dhe t
plotsimit t Njsis Hyjnore nprmjet
kndvshtrimit t Emrit m t madh. Duke ia
referuar shpjegimin e ktyre t vrtetave t larta
pjesve t tjera t Risale-i Nurit, dhe pr t
prmbushur nj premtim, ne tani do t shkruajm
shkurtimisht nj indeks si prmbledhje e atyre t
vrtetave n dy stacione dhe nj parathnie.]




71

PARATHNIE
Ji i sigurt nga kjo, se qllimi m i lart i krijimit
dhe rezultati i tij m i rndsishm jan El-Imanu
bil-lah Besimi n Zotin xh.sh..
Rangu m i lart n humanizm dhe shkalla m
e lart jan Marifetull-llah njohja e Zotit
xh.sh., q prfshihen brenda besimit n All-llahun.
Lumturia m e ndritshme dhe mirsia m e mbl
pr xhindet dhe njerzit jan Mehabbetull-llah
dashuria pr Zotin xh.sh., e prfshir brenda
njohjes pr Zotin xh.sh.. Dhe gzimi m i pastr pr
shpirtin njerzor dhe knaqsia m e plot pr
zemrn e njeriut jan knaqsia e madhe e shpirtit
e pfshir brenda dashuris ndaj Zotit xh.sh..
N realitet, gjith knaqsia e vrtet, gzimi i
pastr, mirsia e mbl dhe lumturia e paturbulluar
qndron n Njohjen e Zotit xh.sh. dhe n
Dashurin e Zotit xh.sh., sepse pa kto, n t
vrtet, nuk do t ekzistonte as lumturi, as gzim
dhe as mirsi. Nj njeri i cili e njeh dhe e do Zotin e
Gjithfuqishm, ai mund t marr mirsi ose me
aftsi ose me vetveprim, lumturi t pafundme,
mirsi t pashtershme dhe drita e mistere t
pambarim. Ndrsa nj njeri q nuk e njeh realisht
dhe q nuk e do At, ai goditet, shpirtrisht dhe
materialisht, me mjerim t pafudm, me dhimbje e
friksime.
72

Po, ky njeri i mjer edhe sikur t ishte mbreti i t
gjith dynjas, kjo do ti dukej atij se po jeton nj
jet pa rezultat midis grupeve t mjera t llojit t tij
n kt bot kalimtare n qoft se ai nuk do ta
gjente Krijuesin e Tij. Por, nga ana tjetr, n qoft
se e gjen dhe e njeh At, ai do t krkonte mbrojtje
n fuqin e Tij. Ather Bota e shkret do t
shndrrohej n nj vend argtimi e knaqsie dhe
do t bhej nj vend tregtie pr botn tjetr.











73

STACIONI I PAR
N seciln nga kto njmbdhjet fraza Njsie ka
nj sihariq t gzueshm; n ato sihariqe ndodhet
nj balsam dhe n at balsam gjendet nj ndje
shpirtrore.
FRAZA E PAR:

La ilahe il-lall-llah -Nuk ka

zot tjetr prve All-llahut.
Lajmi i gzuar n kt fraz sht i till, saq
shpirti njerzor ashtu si sht i nnshtruar ndaj
nevojave t panumrta dhe i zbuluar para sulmeve
t armiqve t panumrt, gjen n kt fraz nj vend
shptimi dhe nj burim ndihme. Kjo bn q ti hapet
atij dera e thesarit t mshirs q do ti jap garanci
pr t gjitha nevojat dhe do ti siguroj atij nj pik
mbshtetjeje e force e cila tregon autorin dhe
pronarin e saj; gjithashtu ajo i bn t njohur
Krijuesin dhe t Adhuruarin e Vrtet, i Cili zotron
nj fuqi absolute q do ta mbroj nga e keqja e
armiqve t Tij. Duke treguar kt, fraza e shpton
zemrn nga dshprimi e vetmia dhe shpirtin nga
ankthet hidhruese: Ajo siguron nj gzim t
prhershm dhe nj lumturi t prjetshme.
74

FRAZA E DYT:

Vahdehu Ai sht Nj.

Kjo fraz jep sihariqin e mposhtm i cili sht
edhe si kurues, po ashtu edhe burim lumturie.
Shpirti dhe zemra e njeriut t cilat kan lidhje me
shumicn e krijesave n univers dhe arrijn pikn e
t qnit t prmbytura n mjerim dhe n konfuzion
nga presioni dhe shkaku i ktyre lidhjeve t forta,
gjejn n frazn

, Vahdehu Ai sht Nj,

nj strehim dhe mbrojts, e cila do ti shptoj nga
i gjith konfuzioni e oroditja. Domethn fraza

Vahdehu, Ai sht Nj, sht sikur i

thot njeriut:
All-llahu sht Nj, mos e rraskapit veten tnde
duke iu lajkatuar t tjerve, dhe t ndjehesh borxhli
ndaj atyre; mos i mburr e mos iu servilos atyre e t
poshtrosh veten tnde; mos i ndiq ata e ti bsh
gjrat t vshtira pr veten tnde, mos ki frik e mos
u dridh para tyre, sepse Sulltani i universit sht Nj.
elsi i t gjitha gjrave sht me T, frerat e t
gjitha gjrave jan n Dorn e Tij, do gj do t
zgjidhet me urdhrin e Tij. Nse do ta gjesh At, ke
75

gjet gjithka q dshiron, ti do t jesh i shptuar nga
borxhe t pafundme e nga ankthet e shqetsimeve
t panumrta.
FRAZA E TRET:

La sherike lehu Ai nuk ka

shok.
Si n Hyjnin, ashtu edhe n Sovranitetin e Tij,
Ai nuk ka shok. All-llahu xh.sh. sht Nj dhe nuk
mund t jet shum... Gjithashtu n Hyjnin e Tij,
n veprat e Tij dhe n krijim Ai nuk ka shok.
N kundrshtim me mbretrit e toks, ndodh q
mbreti sht nj i vetm dhe pa ortak n
mbretrin e tij, vese ama ai nuk sht nj i vetm
n ekzekutimin e shtjeve t tij, meq npunsit
dhe shrbyesit e tij konsiderohen ortak t tij; ata
mund t ndalojn cilindo nga hyrja pr tek prania e
Tij duke i thn: Kthehu tek ne s pari dhe
konsultohu me ne, ndrsa Zoti i Gjithfuqishm,
Mbreti i paraprjetsis dhe i pasprjetsis nuk ka
shok n sovranitetin e Tij. Ai gjithashtu nuk ka
nevoj pr partner e ndihmsa pr t ekzekutuar
sundimin e Tij, pasi asgj nuk ndikon n dika tjetr
vese me urdhrin, me vullnetin dhe me fuqin e Tij.
Kshtu, t gjith mund t kthehen tek Ai pa
ndrmjets dhe, meqense nuk ekzistojn ortak e
76

ndihmsa pr T, ather nuk mund ti thuhet
askujt q i drejtohet atij t krkoj ndonj
konsulenc t till si: sht ndaluar, ju nuk mund
t hyni n pranin e Tij.
Prandaj, kjo fraz i jep shpirtit t njeriut sihariqin
e gzueshm vijues: Shpirti i njeriut q sht i
ndriuar me besim mund t hyj pa kurrfar
pengese, kundrshtimi apo ndrhyrje, n do
gjendje, pr do dshir, n do koh e n do vend,
tek hirploti i Madhshtis, i Gjithfuqishmi i
Plotsis, i Cili sht Pronari i paraprjetsis dhe i
pasprjetsis; Pronari i thesarit t mshirs, i
burimeve t lumturis dhe mund t paraqes
nevojat dhe krkesat e Tij. Dhe duke gjetur
mshirn e Tij, ai do t mbushet me gzim t plot
e knaqsi t madhe.
FRAZA E KATRT:

Lehul Mulku - I Tij sht e

gjith prona.
Domethn,pronsimi sht krejtsisht i Tij.
Ndrsa ti je edhe pron e Tij edhe rob i Tij dhe i
pronsuar prej Tij, dhe gjithashtu punon n pronn
e Tij.
Kjo fraz jep lajmin e gzueshm e kurues t
mposhtm: O njeri! Mos pandeh se ti je pronar i
77

vetes tnde, sepse ti nuk ke kontroll mbi asnjrn
nga gjrat q lidhen me ty.
Nj pesh e till do t ishte e rnd. Gjithashtu ti
je i pamundur t mbrosh vetveten, t shmangsh
fatkeqsit apo ti bsh ato vepra q jan t
domosdoshme pr jetn tnde. Sidoqoft, mos u
lndo dhe mos u torturo pa arsye, prona i prket nj
tjetri, ajo nuk sht e jotja; Ai pronar sht edhe i
Gjithfuqishm edhe i Gjithmshirshm; prandaj
mbshtetu n fuqin e Tij, mos e akuzo dhe mos e
prfol mshirn e Tij! Lre prapa hidhrimin, ji i
gzuar! Flaki turbullirat dhe gjej qetsin!
Ajo gjithashtu thot: Universi, t cilin ti e do, n
kuptim, dhe me t cilin je i lidhur e q t hidhron
me ngatrresat e tij pr t cilat je i pamundur ti
rregullosh, sht prona e t Vetmit t
Gjithfuqishm e Gjithmshirues. Prandaj
dorzoja pronn Pronarit t vet, lre at tek Ai,
trhiq knaqsin dhe jo zemrimin e Tij.
Ai sht i Gjithurt dhe Mshirplot. Ai sht
plotsisht i lir n pronn e Tij dhe e administron
at si t doj. Sa her q t friksohesh, thuaj edhe
ti ashtu si Ibrahim Hakkiu:
Le ta shohim at q Pronari vepron, sht m
e mira fardo q Ai bn. Ather, shikoje at nga
dritaret dhe mos hyr brenda! Shikoje at t mir dhe
mos ndrhy!
78

FRAZA E PEST:

Lehul Hamdu Atij i itakon

lavdrimi.
Lavdrimi, krenaria, mburrja dhe brohoritja jan
t prshtatshme pr T, ato i shkojn vetm Atij.
Domethn, mirsit jan t Tijat; ato vijn nga
thesari i Tij; ndrsa n lidhje me thesarin, ai sht i
pashtershm. Ather, kjo fraz jep sihariqin e
mposhtm:
O njeri! Mos vuaj dhe mos u brengos kur ikin
mirsit, sepse thesari i mshirs sht i
pashtershm dhe, mos brtit nga t imagjinuarit e
zhdukjes s nj knaqsie, pasi ajo nuk sht tjetr
vese nj frut i mshirgjrsis s pafundme. Dhe
meqense pema e saj sht e pavdekshme, kur fruti
mbaron, ai zvendsohet me m shum t tjer. N
qoft se ti mendon me mirnjohje se brenda
knaqsis s vet mirsis sht nj favor i
mshirshm njqind her m i kndshm dhe m i
knaqshm, ti do ishe n gjendje ta shtoje
knaqsin njqindfish. Brenda nj molle t ciln ta
dhuron nj Monark Madhshtor ndodhet nj
knaqsi m e lart se ajo e njqind ose e nj mij
mollve; sepse sht Ai i cili ta ka dhuruar dhe t ka
br t prjetosh knaqsin e nj mirsie
mbretrore.
79

N t njjtn mnyr, me an t Frazs:

Lehul Hamdu Atij i takon

lavdrimi, do t hapet pr Ty dera e knaqsis
shpirtrore njmij her m e mbl se sa vet
mirsia, sepse kjo fraz do t thot t bsh lvdata
dhe falnderime; domethn, ta perceptosh e t
ndijosh dhnien e mirsis. Kjo me radh, do t
thot t njohsh Mirbrsin duke reflektuar mbi
dhnien e mirsis, dhe kshtu s fundi t mendosh
thell mbi mirsin e mshirs, favorin e
dhembshuris s Tij dhe vazhdimsin e mirsive t
Tij mbi ty.
FRAZA E GJASHT:

Juhji Vetm Ai jep jet.

Domethn, Dhnsi i jets sht Ai dhe Ai q e
bn jetn t vazhdoj nprmjet ushqimit sht
prsri Ai; Mbshtetsi i nevojave t jets sht
gjithashtu Ai. Qllimet e larta t jets i prkasin Atij
dhe rezultatet e rndsishme t saj shikojn pr tek
Ai dhe, nntdhjet e nnt prej njqind frutave t
saj jan t Tij. Kshtu, kjo fraz i bn thirrje ktij
80

njeriu kalimtar e t pafuqishm n kt mnyr dhe
i bn atij nj njoftim t gzueshm:
O njeri! Mos e shqetso veten tnde duke marr
prgjegjsit e rnda t jets n shpatullat e tua.
Mos mendo pr kalimin e jets e t fillosh t
hidhrohesh. Mos e shiko at vetm tek frutet e saja
materiale e t parndsishme dhe t brengosesh q
erdhe n kt dynja sa her q sheh zhdukjen e
mirsive. N t vrtet, ajo makineri jetike e trupit
tnd q i ngjason nj anijeje, i prket t Vetmit t
Prjetshm e Vetekzistues.
sht Ai q e furnizon jetn me t gjitha krkesat
e nevojat. Gjithashtu jeta jote ka shum qllime e
rezultate t cilat edhe ato i prkasin Atij gjithashtu.
Ti je nj timonier i thjesht n at anijen e jets.
Prandaj, bje detyrn tnde mir dhe merr
shprblimin dhe knaqsin q vijn me t.
Mendoni vetm se sa e mueshme sht nj anije e
jets dhe sa t vlefshme jan dobit dhe frutat e saja;
ather mendo se sa Bujar e i Mshirshm sht
Pronari i anijes.
Kshtu, gzohu dhe jep falnderime dhe msoje
se kur ti e kryen detyrn tnde me drejtsi e pastrti,
t gjitha rezultatet q prodhon anija do t kalojn
n regjistrin, n t cilin regjistrohen veprat tuaja,
dhe se ato do t sigurojn nj jet t pavdekshme
dhe do t jetosh jet t amshuar.
81

FRAZA E SHTAT:

Ve jumitu Ai shkakton vdekje.

Domethn, Ai q shkakton vdekjen sht i
Vetmi Krijues. Ai ju shkarkon ju nga detyra e jets,
ndryshon vendbanimin tuaj nga kjo bot kalimtare
dhe ju liron e ju heq nga puna e shrbimit. Me fjal
t tjera, Ai t merr ty nga kjo jet e prkohshme pr
tek jeta e pavdekshme.
Ather, kjo fraz lshoi klithm n veshin e
xhindit dhe t njeriut kalimtar, sa vijon:
Merrni lajme t gzueshme! Vdekja nuk sht
shkatrrim, shuarje, ndarje e prhershme, asgj apo
asgjsim; ajo nuk sht pushim, as zhdukje e
vetvetishme pa autor, as e rastsishme, por sht
nj shkarkim nga detyra e jets nga nj Urdhrues i
autoritetshm, i Gjithurt e Mshirues; ajo sht
ndryshim vendi e pozite drejt nj lumturie t
prjetshme, sht nxitje pr tek Atdheu origjinal.
sht nj der takimi drejt berzahut, bots s
ndrmjetme, ku jan grumbulluar nntdhjet e
nnt prqind prej t dashurve.
82

FRAZA E TET:

Ve huve hajjun la
jemut Ai sht i Gjall e nuk vdes.
Domethn, Zotruesi i bukuris, i plotsimit
dhe i bujaris q jan t pafundme e q shihen n
t gjitha krijesat e universit dhe q shkaktojn
dashuri dhe, i Adhuruari i prjetshm, i Dashuri i
amshuar, nj manifestim i bukuris s t Cilit sht
i mjaftueshm pr ti zvendsuar t gjith t
dashurit e tjer, ka nj jet t vazhdueshme nga
paraprjetsia e pasprjetsia nj jet pa ndonj
shenj ndrprerje apo prkohshmrie dhe sht i
prjashtuar nga gabimi, mangsia apo nga
mosplotsimi. Kshtu, kjo fraz i shpall xhindit dhe
njeriut si dhe t gjitha qnieve t vetdijshme dhe
njerzve t dashuris dhe t pasionit, sa vijon:
Merrni lajme t gzueshme! Ndodhet nj i
Dashur i prjetshm i Cili shron plagt tuaja t
shkaktuara nga ndarje t panumrta prej atyre q ju
i doni. Meqense Ai ekziston dhe sht i
pavdekshm, ather fardo q mund t ndodh,
nuk i bren dhe nuk i hidhron t tjert. Pr m tepr,
bukuria dhe bujaria, virtyti dhe plotsimi n to, t
cilat jan shkaku i dashuris tnde, jan duke kaluar
prmes shum perdeve dhe hijeve nga hijet m t
zbehta t treguesit t bukuris s t Dashurit t
prjetshm e t amshuar. Prandaj, t mos ju
83

hidhroj ju ndarja dhe zhdukja e tyre, pasi ato jan
nj lloj pasqyrash. Ndryshimi i pasqyrave prtrin
dhe zbukuron treguesin e rrezatimit dhe shklqimin
e bukuris. Meqense Ai ekziston, ather do gj
ekziston.
FRAZA E NNT:

Bi jedihil Hajru E gjith

mirsia sht n Dorn e Tij.
Domethn, do veprim t mir q ju e kryeni
transferohet n regjistrin e Tij. do vepr e drejt
q ju bni regjistrohet tek Ai. Kshtu, kjo fraz i
thrret xhindit dhe njeriut me prgzimet dhe
sihariqet e mposhtme:
O ju t mjer! Mos qani me dshprim kur
udhtoni pr tek varri, duke thn, ah, medet!
Gjithka q kishim n pronsi u shkatrrua, gjith
prpjekjet tona shkuan kot. Ne kemi ln nj dynja
t gjr e t bukur dhe kemi hyr n nj tok t
ngusht, sepse do gj e juaja ruhet, t gjitha
veprimet tuaja jan regjistruar dhe do shrbim q
keni br sht regjistruar.
I Vetmi i Gjithlavdishm, n Dorn e t Cilit
sht e gjith e mira dhe q mundet t sjell t gjith
t mirn n realizim, do t t shprblej pr
shrbimin tnd, do t t trheq, do t t mbaj
84

prkohsisht nn dh dhe pastaj do tju marr n
pranin e Tij. Lum ju q e kryet shrbimin dhe
detyrimin, vshtirsia iku. Ju po shkoni pr tek
rehatia dhe mshira! Shrbimi e prpjekja kan
marr fund. Ju po shkoni t merrni shprblimin tuaj!
N t vrtet, i Gjithfuqishmi Madhshtor, i Cili
ruan farrat dhe brthamat, t cilat jan flett e
punve t pranvers s kaluar, jan regjistrat e
shrbimeve t tyre dhe kutit depozituese t
funksioneve t tyre dhe i ruan e i shpall ato n
pranvern vijuese, n nj mnyr njqind her m
t bollshme se origjinalet. Ather, Ai sigurisht i
ruan rezultatet e jets suaj n t njjtn mnyr dhe
do t shprblej shrbimin n nj mnyr vrtet t
bollshme.
FRAZA E DHJET:

Ve huve ala kul-

li shej-in Kadir Dhe Ai sht i
Gjithfuqishm mbi gjithka.
Domethn, Ai sht Nj, Ai sht i Vetm, Ai
ka fuqi mbi gjithka. Asgj fare nuk sht e vshtir
pr T. Krijimi i pranvers sht aq i leht pr At
aq sa krijimi i nj luleje; Ai e krijon Parajsn me aq
lehtsi si pranvern.
85

Artifaktet e panumrta t cilat Ai i krijon
vazhdimisht do dit, do vit e do shekull,
dshmojn me gjuh t panumrta Fuqin e Tij t
pafundme. Kshtu, kjo fraz gjithashtu jep lajme t
gzueshme.
O njeri! Shrbimi q ke ofruar dhe adhurimi q
ke kryer nuk shkojn kot. Nj bot shprblimi, nj
banes lumturie sht prgatitur pr ty; nj Parajs
e pafundme po t pret ty n vend t ksaj bots
tnde kalimtare. Kij besim dhe mirbesim n
premtimin e Krijuesit t Gjithlavdishm, t Cilin ti
e njeh dhe q e adhuron, sepse sht krejtsisht e
pamundur q Ai ta thyej premtimin. N fuqin e
Tij nuk ka absolutisht asnj mangsi; pafuqia nuk
mund t ndrhyj n veprat e Tij. Ai, ashtu si krijon
kopshtin tnd t vogl, gjithashtu sht i aft t
krijoj nj parajs pr ty. Dhe Ai e ka krijuar at dhe
ta ka premtuar; Ai meq t ka premtuar, me siguri
do t t fus n t.
Meqense ne shohim nprmjet vzhgimit se
do vit n faqen e toks Ai grumbullon s bashku
dhe shprndan me nj rregull t plot dhe me
drejtpeshim, me bashkrendim t plot dhe me
lehtsi m shum se treqindmij specie e grupe t
kafshve dhe bimve, me siguri Nj i
Gjithfuqishm i Till e i Gjithlavdishm sht i
aft ta prmbush premtimin e Tij. Duke qen
kshtu i Gjithfuqishm Absolut, Ai krijon shembuj
ringjallje dhe shembuj Xhenneti n mijra forma
do vit.
86

Meqense lumturia e prjetshme e premtuar nga
t gjith librat e shpallur qiellor i jep sihariqet e
parajss; dhe meqense t gjitha veprat e Tij dhe
funksionet jan t drejta dhe t vrteta dhe kryhen
me vrtetsi e seriozitet dhe, meqense prmes
dshmis s t gjitha veprave t artit, t gjitha
plotsimet tregojn e dshmojn plotsimin e Tij t
pafundm dhe kto jan tregues se Ai sht i pastr
dhe larg do mangsie e defekti; dhe meqense
thyerja e premtimit, gnjeshtra, fallsiteti dhe
mashtrimi jan cilsit m t shmtuara, prve
qnies s tyre defekte e mangsi, ather Ai i
Gjithfuqishm i Lavdis dhe i Gjithurti i Plotsimit
dhe Ai Mshirplot Hirplot do ta prmbush
premtimin me t gjith sigurin. Ai do ta hap dern
e lumturis s prhershme; Ai do tju shtie juve, o
njerzit e besimit, n Parajs, e cila ishte atdheu
origjinal i paraardhsit tuaj Ademit.
FRAZA E NJMBDHJET:

Ve ilejhil mesir Dhe me

T, t gjitha gjrat e kan fundin e tyre.
Domethn, qniet njerzore drgohen n kt
bot, e cila sht bota e sprovs dhe e provimit, me
detyrat e tyre t rndsishme t tregtis dhe t
vepruarit si npuns. Pasi ata kan prfunduar
tregtin e tyre, kan prmbushur detyrat e tyre dhe
87

kan plotsuar shrbimet e tyre, ata do t kthehen
tek Krijuesi i tyre i Gjithlavdishm dhe takohen me
Pronarin Gjithbujar, i Cili i lshoi ata n vendin e
par. Duke e ln kt bot kalimtare, ata do t
nderohen e t ngrihen n pranin e madhshtis n
Botn e qndrueshmris.
Domethn, duke qen t shptuar nga
turbullira e shkaqeve dhe nga perdet e errta t
ndrmjetsive, ata do t takohen me Furnizuesin e
tyre Mshirplot pa perde tek vendi i prjetshm i
madhshtis s Tij. Gjithsecili do t gjej Krijuesin,
t Adhuruarin e Vetm t vrtet, Furnizuesin, Zotin,
Pronarin dhe do ta njoh menjher. Kshtu, kjo
fraz, shpall sihariqin e gzueshm vijues i cili sht
m i madh se sa t gjitha sihariqet e tjera duke thn:
O njeri! A e di se ku po shkon dhe pr ku po
shtyhesh? Ashtu si sht pohuar n fund t Fjals
s Tridhjet e Dyt, nj mij vite jet e lumtur n
kt bot nuk mund t krahasohet me nj or jete
n Parajs. Dhe njmij vite nga jeta n Parajs nuk
mund t krahasohen me gzimin e shikimit prej nj
ore t bukuris s Hirplotit t Gjithlavdishm. Dhe
ti po shkon tek sfera e mshirs s Tij dhe tek shkalla
e prezencs s Tij.
Hijeshia dhe bukuria tek t gjitha krijesat e ksaj
bote dhe tek ato t dashur metaforik, pr t cilt
mallngjehesh e joshesh si dhe je shum i dshiruar,
jan vese nj lloj hije nga treguesi i bukuris dhe i
hijeshis s Emrave t Tij; dhe e gjith Parajsa me
88

t gjitha mrekullit e saj t holla sht vetm nj
tregues nga treguesit e mshirs s Tij, t gjitha llojet
e prmallimit, t dashuris, trheqjes dhe joshjeve
jan vetm nj shklqim nga dashuria e t
Adhuruarit t prhershm dhe t Dashurit t
prjetshm. Dhe ju po shkoni n sfern e pranis s
Tij. Dhe ather, ju bhet ftesa pr n Parajs, q
sht nj vend i prhershm gostie.
Meqense sht kshtu, ju nuk duhet t qani kur
hyni n dern e varrit, por ta prisni at me
buzqeshje e gzim. Fraza gjithashtu njofton edhe
kt sihariq:
O njeri! Mos u frikso duke imagjinuar se ti po
shkon n zhdukje, n mosekzistenc, n asgj, n
errsir, n harres, n kalbje, n vetmi e n shkrirje,
dhe se do t mbytesh n nj shumsi.
Ti nuk po shkon n zhdukje, por n
qndrueshmri; Ti nuk po shtyhesh pr n
mosekzistenc, por pr tek ekzistenca e prjetshme.
Ti nuk do t hysh n errsir, por n botn e drits.
Dhe je duke u kthyer tek Pronari yt i vrtet, tek
vendqndrimi i Sulltanit t paraprjetsis.
Ti nuk do t mbytesh n shumsi; ti do t
marrsh pushimin n sfern e Njsis.
Ju jeni t orientuar drejt lidhjes dhe bashkimit
dhe jo drejt ndarjes.
* * *
89

STACIONI I DYT
[Stacioni i Dyt prbhet nga nj tregues i
shkurtr duke e provuar Unitetin Hyjnor tek
niveli i Emrit m t madh]
FRAZA E PAR:

La-Ilahe-il-
lall-llah Nuk ka zot tjetr prve All-llahut.
N kt fraz sht vrtetimi i Unitetit t Hyjnis
dhe i t Adhuruarit t Vrtet. Nj prov tej mase e
fuqishme e ksaj shkalle n vrtetimin e Unitetit
Hyjnor sht sa vijon:
Nj aktivitet me rregullin m t madh sht i
dukshm n fytyrn e universit dhe sidomos n
faqen e toks... Dhe ne vshtrojm se ndodhet nj
krijueshmri e nj urtsie t skajshme. Dhe ne
shikojm qart me syrin e siguris nj hapje
sistematike t skajshme; domethn, hapja dhe
dhnia e nj trajte t prshtatshme dhe nj forme
do gjje. Pr m tepr, ne shohim nj bujari, nj
dorgjrsi e mbretri q jan m t mshirshmet,
m bujaret dhe m t dhembshurat. Meqense
sht kshtu, kjo nga domosdoshmria, provon dhe
bn t ndihet ekzistenca e domosdoshme dhe
Uniteti i nj Krijuesi Aktiv, Kreativ, Haps dhe
Zotruesi bujar i lavdis.
90

N t vrtet, zhdukja e qnieve vazhdimisht
dhe riprtrirja e tyre demonstron se ato qnie jan
shfaqjet e Emrave t shenjt t Nj Autori t
Gjithfuqishm, jan hijet e dritave t Emrave t Tij,
jan nga aktet e Tij, jan skalitjet dhe flett e pens
s Kaderit dhe t Fuqis s Tij; dhe se ato jan
pasqyrat e plotsimit t Tij.
Ashtu si e provon Pronari i universit kt t
vrtet madhshtore dhe kt shkall t lart n
vrtetimin e Unitetit t Tij me t gjitha shkrimet e
shenjta dhe me t gjitha librat qiellor q Ai ka
shpallur, po ashtu t gjith njerzit e s vrtets dhe
antart e prkryer t llojit njerzor e kan provuar
kt t njjtin dekret nprmjet t gjitha hetimeve
dhe zbulesave t tyre. Edhe universi gjithashtu
tregon t njjtn shkall n vrtetimin e Unitetit
Hyjnor nprmjet dshmimit t pandrprer t
mrekullive t artit, t udirave t fuqis dhe t
thesareve t pasuris q ai shfaq, pavarsisht
pafuqis dhe varfris s tij.
Domethn, Dshmitari i paraprjetsis, me
an t t gjitha fletve dhe librave t Tij t shenjt,
njerzit e vizionit dhe t dshmis nprmjet t
gjitha hetimeve, verifikimeve dhe zbulesave t tyre
dhe bota e dukshme duke dshmuar nprmjet t
gjitha gjendjeve t saj t mirsistemuara, cilsive
dhe shtjeve t saj plot urtsi, pajtohen e bien
dakord me unanimitet mbi kt shkall t vrtetimit
t Unitetit Hyjnor.
91

Ata t cilt nuk pranojn t Vetmin e Unitetit,
ather, ata duhet t pranojn zotra t panumrt,
ose ndryshe, ashtu si sofistt e mendur, ata duhet
t mohojn si ekzistencn e vetvetes s tyre, edhe
at t universit.
FRAZA E DYT:

Vahdehu Ai
sht Nj. Kjo fraz demonstron nj shkall t
qart n shpalljen e Unitetit Hyjnor. Nj argument
binds duke e provuar kt shkall kuptueshm dhe
qart, sht sa vijon:
Kur ne i hapim syt ton, dhe kur universi e ngul
dhe e mbrthen shikimin ton n fytyrn e tij, gjja
e par q trheq vmendjen ton sht rregulli i
plot e i prgjithshm; ne shohim se ndodhet nj
ekuilibr i gjithanshm dhe i ndjeshm.
Gjithka ekziston brenda nj rregulli t sakt dhe
do gj peshohet nga nj balanc e ndjeshme dhe
sht brenda nj mase t llogaritur me prpikri. N
qoft se ne shikojm pak m me vmendje, nj
sistemim i vazhdueshm dhe nj drejtpeshim na
qllon syrin ton. Domethn, Nj i vetm po e
ndryshon sistemin me rregullshmri dhe e riprtrin
balancn me matje t sakt. do gj bhet nj
model t cilit i vishen shum forma t drejtpeshuara
e t sistemuara. Kur ne e studiojm dhe e shohim
at akoma m shum, nj urtsi e drejtsi shfaqen
nga posht atij rregulli dhe peshimi.
92

N lvizjen e do gjje dhe madje edhe n
grimcat m t vogla shihen nj qllim e nj prfitim,
dhe nj e vrtet dhe dobi i ndjekin ato. Kur ne e
shqyrtojm at me vmendje akoma m t madhe,
ajo q qllon shikimin e vetdijes son sht
demonstrimi i nj fuqie brenda nj aktiviteti t
skajshm urtsie dhe manifestimi i nj njohurie t
gjithanshme e cila prfshin dhe rrethon t gjitha
cilsit e t gjitha gjrave.
Domethn, ky rregull dhe ky drejtpeshim t
cilat jan tek t gjitha qniet na tregojn qart nj
rregullsi t prgjithshme dhe nj drejtpeshim dhe,
rregulli e drejtpeshimi shfaqin nj urtsi t
prgjithshme dhe nj drejtsi, dhe urtsia e drejtsia,
me radh, na tregojn neve nj fuqi dhe nj njohje.
Domethn, Nj i Gjithfuqishm mbi gjithka dhe
Nj i Gjithditur pr t gjitha gjrat e zbulon
vetveten pr mendjen nga prapa atyre perdeve.
Pr m tepr, ne hedhim vshtrimin tek fillimi
dhe fundi i t gjitha gjrave dhe shohim, sidomos
tek qniet e gjalla, se fillimet e tyre, origjinat, rrnjt,
frutat dhe rezultatet jan t tilla saq, sikur farrat
dhe origjinat e tyre t prmbanin t gjitha sistemet
dhe gjymtyrt e atyre krijesave, secila n formn e
nj flete instruksioni dhe programi. Dhe prsri,
frutat e tyre dhe rezultatet jan t tilla sikur kuptimet
e atyre gjallesave t ishin filtruar e prqndruar tek
ato; ato ua ln atyre me testament -trashgimi-
historit e jets s tyre.
93

sht sikur farrat, t cilat jan origjinat e tyre,
t ishin koleksione t parimeve sipas t cilave ato
krijohen, dhe frutat dhe rezultatet e tyre t ishin nj
lloj indeksi i urdhrave t krijimit t tyre, ashtu si e
shohim.
Pastaj ne shikojm fytyrat e jashtme e t
brendshme t atyre krijesave t gjalla. Ne
vshtrojm se nj sistemim dhe drejtpeshim i
shtjeve t nj fuqie t skajshme urtsie, nj
modelim dhe organizim i nj dshire plotsisht
efektive jan t dukshme. Domethn, nj forc
dhe nj fuqi e krijojn at gj dhe se nj urdhr dhe
nj dshir do ti veshin form asaj. Kshtu, kur i
studiojm me vmendje t gjitha qniet, ne
shikojm se fillimet e tyre jan letrat instruktive t
prgatitura nga nj Zotrues i vetm i njohjes, dhe
se fundet e tyre jan planet dhe programet e nj
Autori; se fytyrat e tyre t jashtme jan veshjet m
t harmonizuara t punuara pr bukuri e t shpikura
nga mjeshtria artistike e Nj Vepruesi Zgjedhs e
Dshirues, ndrsa fytyrat e tyre t brendshme jan
aparatet m t sofistikuara dhe makinerit e nj t
Gjithfuqishmi t Vetm.
Ather, kjo situat, n mnyr t
domosdoshme dhe t vetkup-tueshme, shpall se
asnj gj, as nj koh dhe asnj vend, absolutisht
nuk mund t jen jasht kapjes -zotrimit,
njohuris- s Fuqis s nj Autori t
Gjithlavdishm. do gj dhe t gjitha gjrat, s
bashku me t gjitha cilsit e tyre, organizohen dhe
94

drejtohen brenda kapjes s fuqis s Nj Zotruesi
t Gjithfuqishm Dshirues; dhe ato bhen t
bukura nprmjet sistemit dhe mirsis s t
Gjithmshirshmit dhe Mshirplotit t Vetm; dhe
ato stolisen me zbukurimin e mshirs s nj
Dhuruesi t dashur Mirbrs.
N t vrtet, pr cilindo q sht i vetdijshm
dhe ka sy n kokn e tij, rregulli, ekuilibri, sistemimi
dhe zbukurimi q gjenden n univers dhe n qniet
brenda tij, demonstrojn, n shkalln e Unitetit, Nj
Autor i Cili sht Nj, i Vetm, i pashoq, i Veant,
Unik, i Gjithfuqishm, Zotrues i Dshirs, i
Gjithditur dhe i Gjithurt.
Me siguri, ndodhet nj unitet n do gj; dhe sa
pr unitetin, ai tregon Nj t Vetm. Pr shembull,
e gjith dynjaja ndriohet nga nj llamb, dielli; kjo
do t thot se Pronari i dynjas sht gjithashtu Nj
i vetm. Dhe, pr shembull, ajri, zjarri dhe uji q
jan shrbyes pr gjallesat e toks jan nj;
domethn, Ai q i v n shrbim kto gjra dhe i
nnshtron pr ne, gjithashtu sht Nj.
FRAZA E TRET:

La
Sherike Lehu Ai nuk ka shok.
Meqense Stacioni i Par i Fjals s Tridhjet e
Dyt e ka provuar kt Fraz n nj mnyr t
pakundrshtueshme e bindse, ne ju referojm ju
95

tek ajo Fjal, sepse nuk do t mund t shpjegohej
m qart; nuk ka nevoj pr nj sqarim t
mtejshm.
FRAZA E KATRT:

Lehul
Mulku I Tij sht sundimi.
Domethn, do krijes nga faqja e toks deri
tek Froni Hyjnor, nga dheu pr tek plejadat, nga
grimcat e vockla pr tek trupat qiellor,do gj nga
paraprjetsia pr tek pasprjetsia, qiejt dhe toka,
kjo dynja dhe Ahireti, i prkasin vetm Atij. E Tij
sht shkalla m e lart e pronsis n formn e
vrtetimit m t madh t Unitetit Hyjnor. Nj prov
madhshtore e ktij dekreti m t lart t pronsis
n formn e vrtetimit m t madh t Unitetit
Hyjnor iu shfaq mendjes s ktij t pafuqishmi n
gjuhn arabe n nj koh t kndshme dhe n
kujtesa t kndshme. Pr hir t asaj kujtese t
kndshme, ne do ti shnojm ato t njjta fraza dhe
pastaj do t shkruajm kuptimet e tyre:

96

[I Tij sht sundimi, sepse, Ajo bot e madhe sht e
ngjashme me kt bot t vogl; ajo far sht modeluar
nga Fuqia e Tij sht nj mesazh q shpreh paracaktimin
e Tij; krijimi i Tij at bot t madhe duke e br si nj
vend sexhdeje, ndrsa dhnia e Tij ekzistence pr kt
bot t vogl duke e br at t bie n sexhde; sjellja e Tij
t parn n qnie, e bri si nj pron, ndrsa dhnia e Tij
t dyts ekzistenc, e bn at si t pronsuar; arti i Tij n
t parn e shfaq at si nj libr, ndrsa ngjyrosja e Tij t
97

dytn shklqen nprmjet ligjrats; Fuqia e Tij n t
parn shfaq madhshtin e Tij, ndrsa mshira e Tij n t
dytn radhit mirsin e Tij; Madhshtia e Tij n t parn
dshmon se Ai sht Nji, ndrsa mirbrsia e Tij n t
dytn shpall se Ai sht i Vetm, i pandashm; Stampa e
Tij n t parn sht mbi t gjitha gjrat, universale e t
pjesshme, ndrsa vula e Tij mbi t dytn sht mbi trupin
dhe mbi gjymtyrt].
Paragrafi i par:

...

Ajo bot e madhe sht e ngjashme me kt
bot t vogl... etj. Bota e madhe, domethn i
gjith universi, dhe njeriu i cili sht bota e vogl
dhe shembulli i tij i zvogluar, shfaqin s bashku
dshmit e Unitetit Hyjnor t shkruara n horizonte
dhe brenda vet njeriut nga pena e paracaktimit
Hyjnor dhe e Fuqis Hyjnore.
Po, ndodhet brenda njeriut, n nj shkall
shum t vogl, modeli i artit t mirsistemuar q
sht n univers. Dhe, ashtu si arti i cili sht n
sfern e gjr, q dshmon Autorin e Vetm, po
ashtu arti mikroskopik i cili sht n nj shkall t
zvogluar brenda njeriut, tregon Autorin dhe
demonstron Unitetin e Tij. Pr m tepr, ashtu si
njeriu, i cili sht mesazhi m domethns i skalitur
nga Mbshtetsi i Tij dhe nj od (poem) e hartuar
mir dhe e shkruar nga Kaderi Hyjnor, po ashtu
sht universi, nj poem e hartuar mir e
98

paracaktimit Hyjnor e shkruar nga e njjta pen,
por n nj shkall t gjr t zmadhuar.
A do t ishte e mundur q dikush tjetr prve t
Vetmit t Unitetit t ndrhynte n vnien e stamps
s Njsis n fytyrat e njerzve, t cilat ndonse u
ngjasojn njra-tjetrs, t gjitha kan shenjat e tyre
dalluese; apo t ndrhynte n vnien e vuls s
Unitetit mbi universin, t gjitha krijesat e t Cilit
bashkpunojn sup m sup dhe dor pr dor duke
mbshtetur njra-tjetrn?
Paragrafi i dyt:

...

Krijimi i Tij at bot t madhe... etj. Ajo ka
kt kuptim: Autori i Gjithurt e krijoi botn e
madhe universin n nj form t till origjinale
e t mrekullueshme, duke skalitur n t shenjat e
madhshtis s Tij, sa q Ai e transformoi at n nj
xhami madhshtore. Dhe Ai e krijoi njeriun botn
e vogl- n kt mnyr: duke i dhn atij mendje
dhe duke e br at t prulet duke rn prdhe me
nj sexhde habie prpara atyre mrekullive t artit t
Tij dhe para fuqis s Tij t mrekullueshme. Ai e
bri at t lexoj shenjat e madhshtis s Tij. Dhe
kshtu Ai e bri at nj shrbtor t gatshm pr
adhurim n at xhami madhshtore; Ai e krijoi at
si nj rob q bie n sexhde.
99

A do t ishte e mundur q i Adhuruari i vetm i
atyre adhuruesve t cilt bien n sexhde n kt
xhami madhshtore t ishte dikush tjetr ve Autorit
t vetm t Unitetit dhe t Njsis!?..
Paragrafi i tret:

...

Sjellja e Tij t parn n qnie... etj. Ky ka
kt kuptim: Pronari i Gjithlavdishm i t gjith
sundimit e krijoi botn e madhe dhe sidomos faqen
e toks n nj form t till sikur t ishin rrath
bashkqendror ose sfera t panumrta. do sfer
sht si nj fush e lrueshme ku, koh pas kohe,
stin pas stine dhe shekull pas shekulli, Ai mbjell,
korr dhe mbledh t korrat. Ai vazhdimisht e
administron pronn e Tij dhe e bn at t punoj.
Ai e ka br botn e grimcave t vogla, e cila
sht sfera m e madhe, nj fush. Me fuqin e Tij
dhe me urtsin e Tij, Ai pandrprer mbjell n t
drithra, kultura, aq sa shtrirja e universit dhe i korr
e i mbledh ato. Ai i drgon ato prodhime nga Bota
e dukshme pr tek Bota e padukshme dhe nga sfera
e fuqis pr tek sfera e njohjes.
Pastaj, Ai e ka br faqen e toks, e cila sht
nj sfer e mesme, nj vend kultivimi n pikrisht t
njjtn mnyr, ku stin pas stine, Ai mbjell botra
e specie dhe i korr dhe i grumbullon ato. Dhe
prodhimet e Tij jolndore gjithashtu Ai i drgon tek
100

bott jolndore, tek bott e s padukshmes, t
Ahiretit dhe tek bota e shmblless.
Nj kopsht n tok, gjithashtu, q sht nj sfer
m e vogl, Ai e mbush me qindra e mijra her me
fuqin e Tij dhe e zbraz at me Urtsin e Tij. Pastaj
madje edhe nga sfera m e vogl e nj qnie t
gjall si pema ose si njeriu, pr shembull, Ai mbledh
prodhime t cilat jan njqind her m t mdha se
sa vet ajo qnie. Domethn, Pronari i
Gjithlavdishm i t Gjith sundimit i krijon si nj
model t gjitha gjrat, qofshin ato t mdha apo t
vogla, universale apo t pjesshme dhe u vesh atyre
qindra mnyra nga endjet e artit t Tij, t cilat jan
qndisur me mbishkrime e skalitje q riprtrihen
vazhdimisht; Ai shfaq manifestimet e Emrave t Tij
dhe mrekullit e Fuqis s Tij. Ai e ka krijuar si nj
faqe do gj n pronn e Tij; Ai shkruan letra
kuptimplote n qindra mnyra n do faqe;Ai shfaq
urtsin e Tij, shenjat e Tij dhe Ai i bn t
vetdijshmit q ti lexojn ato.
S bashku me sjelljen n qnie t ksaj bote t
madhe n formn e prons s kultivuar, Ai
gjithashtu e ka krijuar njeriun dhe i ka dhn mjete
t tilla, aftsi, shqise, ndjenja dhe veanrisht nj
nefs t till, dshira t tilla, nevoja, orekse, lakmi
dhe krkesa e pretendime t tilla, sa q n at pron
t gjr Ai e bri at si nj krijes krejtsisht t
pronsuar dhe rob t nevojshm pr gjithka nga
Prona e Tij.
101

Ather, a do t ishte e mundur q ndonj gj
prve Pronarit t Gjithlavdishm t t gjith
sundimit i Cili i bri t gjitha krijesat, duke filluar nga
bota shum e gjr e grimcave t vockla pr tek
krahu i nj mize, si nj fush t kultivuar dhe pron
dhe, e bri njeriun e vogl nj spektator, inspektor,
bujk, tregtar, lajmtar, adhurues dhe nj rob n at
pronsi t gjr dhe, e mori at si nj marrs t
dashur adresimi dhe si nj mysafir t nderuar - a do
t mundej ndonj gj tjetr prve Atij Pronari t t
gjith sundimit t bhej prijsi i par mbi pronn e
atij robi?
Paragrafi i katrt:

...

Arti i Tij n t parn e shfaq at si nj libr,
ndrsa... etj. Kuptimi i tij sht ky:
Arti i Autorit t Gjithlavdishm n botn e
madhe sht aq domethns sa q e shfaq at si t
ishte n formn e nj libri t mrekullueshm dhe,
duke e br kshtu universin si nj vllim vigan,
mendja njerzore ka nxjerr bibliotekn e shkencs
s vrtet natyrale dhe at t filozofis reale prej tij
dhe e ka shkruar bibliotekn n harmoni me t. Dhe
ai libr urtsie sht lidhur aq fort me realitetin dhe
mbshtetet nga realiteti deri n nj shkall t till sa
q ai sht shpallur n formn e Kuranit t gjithurt
- i shkruar - i cili sht nj kopje prej Librit t Qart.
102

Pr m tepr, ashtu si arti i Tij n univers q
sht n formn e nj libri duke prshkruar
rregullsin e tij t prkryer, po ashtu sht hapur
ngjyrosja e Tij dhe skalitja e urtsi s Tij n njeriun
nga lulja e adresimit, e ligjrimit. Domethn, arti
sht aq kuptimplot, i ndjeshm dhe i bukur saq
sikur ti bnte pjest prbrse t asaj makinerie t
gjall t flisnin si t ishin gramafon. Ndrsa arti i ka
dhn njeriut nj ngjyrim t till Hyjnor dhe e bri
at n modelin m t bukur, sa q sikur lulja e
adresimit dhe e t shprehurit, e cila sht jolndore,
e padukshme dhe e gjall, t jet elur n kokn e
tij lndore, trupore dhe t ngurt. Dhe Ai e ka
pajisur fuqin e ligjrimit dhe t t shprehurit, e cila
sht vendosur n kokn e njeriut me mjete t tilla
t larta dhe me aftsi saq kjo e ka br at t
zhvillohet e t prparoj deri n at shkall ku njeriu
bhet marrs adresimi i Sulltanit t paraprjetsis.
Domethn, ngjyrimi Hyjnor, i cili sht n natyrn
esenciale t njeriut, ka elur lulen e adresimit Hyjnor.
A do t ishte e mundur q t ndrhynte dikush
tjetr prve t Vetmit n Unitet n formn e atij arti
n krijesa, q sht forma e nj libri, dhe n at
ngjyrim, i cili sht n natyrn e njeriut dhe me t
ciln ai ngjitet tek stacioni i adresimit dhe i ligjrimit?
Ruajna Zot!..

103

Paragrafi i pest:

...

Fuqia e Tij n t parn shfaq madhshtin
e Tij, ndrsa... etj. Ai ka kt kuptim: Fuqia
Hyjnore n botn e madhe demonstron
madhshtin e Hyjnis s Tij, ndrsa mshira
Hyjnore radhit mirsit e Tij tek njeriu, i cili sht
bota e vogl.
Domethn, fuqia e Autorit, n shkalln e
madhshtis dhe t lavdis, e krijon universin n
formn e nj pallati aq madhshtor sa q Ai e bri
diellin n t nj llamb elektrike madhshtore,
hnn nj kandil dhe yjet qirinj, fruta t zbukuruar
dhe drita t prhapura; dhe e bri faqen e toks nj
sofr ushqimi t mbushur plot e prplot, nj fush,
nj kopsht, nj qilim; i bri malet secilin si nj
magazin e depo, shtylla, direke dhe kala t forta,
dhe kshtu me radh.
Ashtu si demonstron Ai n nj mnyr t
ndritshme madhshtin e Hyjnis s Tij duke i br
t gjitha gjrat, n nj shkall t gjr,
domosdoshmrit dhe mobilimet e atij pallati
madhshtor, edhe mshira e Tij gjithashtu n
shkalln e bukuris u ka dhuruar t gjitha krijesave
me shpirt, dhe madje edhe krijesave m t vogla
t gjalla, shumllojshmrit e ndryshme t mirsive
t Tij. Ai i ka organizuar qniet e tyre me kto. Duke
i zbukuruar ato nga koka deri n fund me mirsi, Ai
104

i ka drejtpeshuar bukurin e mshirs s Tij dhe at
madhshti t lavdishme, ato gjuh mikroskopike
dhe at gjuh madhshtore.
Domethn, ndrsa trupat e mdhenj qiellor si
dielli dhe Arshi thon me gjuhn e madhshtis:
Ja Xhelil!, Ja Kebir!, Ja Adhim!, O i
Gjithlavdishm! O i Gjithfuqishm! O
madhshtor!, ato krijesa t gjalla t vogla, si mizat
dhe peshqit, gjithashtu deklarojn, por me gjuhn e
mshirs: Ja Xhemil!, Ja Adhim!, Ja
Rahim! Ja Kerim!, O i Bukur! O
Mshirplot! O Gjithbujar! Ato jan duke ia
shtuar kngt e tyre t kndshme asaj orkestreje t
madhe, dhe ia shtojn asaj mblsin dhe shijen.
A do t ishte e mndur q ndonj gj tjetr,
prve t Gjithlavdishmit t bukuris dhe Hirplotit
t Madhshtis, t mund t ndrhynte n ndonj
mnyr n krijimin e ksaj bote t madhe dhe n
at t ksaj bote t vogl? Ruajna Zot! Jo, kurr!
Paragrafi i gjasht:

...

Madhshtia e Tij n t parn dshmon se Ai
sht Nj i vetm... etj. Kuptimi i tij sht ky:
Ashtu si Madhshtia e Hyjnis , e cila sht e
dukshme n trsin e universit, q provon e
demonstron Unitetin Hyjnor, po ashtu mirsia
Hyjnore, e cila u dhuron antarve t krijesave t
105

gjalla furnizimet e tyre t rregullta me ushqim,
provon e demonstron Njsin Hyjnore.
Sa pr Unitetin, kjo do t thot se t gjitha ato
krijesa jan pron e Nj Autori t vetm, ato
orientohen e shikojn tek nj Autor i vetm dhe ato
t gjitha jan krijimi i Nj t vetmi.
Sa pr Njsin, ajo sht se shumica e Emrave
t Krijuesit t t gjitha gjrave shfaqen n t gjitha
qniet. Pr shembull, drita e diellit mund t shihet i
ngjashm dhe i prafrt me Unitetin me cilsin e
prfshirjes s asaj drite siprfaqen e t gjith toks.
Ndrsa fakti se drita e diellit, nxehtsia e tij dhe
shtat ngjyrat n dritn e tij dhe, ndonj lloj prej
hijeve t tij gjenden n do objekt t tejdukshm
dhe n do pik uji, i bn ato t ngjashme me
Njsin. Dhe fakti q shumica e Emrave t Autorit
shfaqen n do gj dhe veanrisht n do krijes
t gjall dhe, para s gjithash, tek njeriu, tregon
shembullin e Njsis.
Kshtu, ky paragraf tregon se madhshtia e
Hyjnis, e Cila ka nj drejtim e autoritet trsor mbi
universin, e bn diellin madhshtor si nj shrbtor,
nj llamb dhe si nj oxhak pr krijesat e gjalla n
faqen e toks; dhe e bn tokn madhshtore si nj
djep pr gjallesat, si bujtin dhe si nj vend tregtie
pr to; dhe e bri zjarrin si nj gjellbrs (kuzhin)
dhe si shok i gatshm pr t punuar n do vend
dhe i pranishm; dhe ret si shtrydhse (kullesa)
dhe mndesha pr gjallesat; malet si depo,
106

magazina e thesare; ajrin si ventilator pr krijesat e
gjalla, pr t marr frym e pr t nxjerr; dhe ujin,
burimin e jets, si mndesha e cila mnd gjallesat e
reja q sapo kan ardhur n jet dhe si nj shits i
pijeve t mbla i cili furnizon kafsht me ujin e jets;
kjo mbshtetje e Hyjnis e demosntron Unitetin
Hyjnor n mnyrn m t qart.
Ather, kush tjetr prve Nj Krijuesi t vetm
do t mund ta nnshtronte diellin me qllim q ai t
jet nj shrbtor pr banort e toks? Dhe kush
tjetr prve t Vetmit t Unitetit do t mund ta
mbante ern n dorn e tij dhe ta nnshtronte at
n detyra t mdha dhe ta bnte at si nj shrbtor
t shpejt n faqen e toks? Dhe kush prve t
Vetmit n Unitet do t mund ta bnte zjarrin nj
kuzhinier, dhe t bnte nj flakrim t vogl me nj
maje shkrepseje t djeg e t glltis me mijra
tone mallra? Dhe kshtu... do gj e veant, do
element i veant dhe do trup i veant qiellor
tregon t Gjithlavdishmin e Vetm t Universit, n
shkalln e madhshtis s Hyjnis.
Ather, ashtu si Uniteti Hyjnor q sht i
dukshm n shkalln e lavdis dhe t madhshtis,
po ashtu, mirsia dhe bujaria e shpallin Njsin
Hyjnore n shkalln e bukuris dhe t mshirs. Kjo
sht pr shkak se, brenda ktij arti gjithprfshirs,
ndodhen tek qniet e gjalla, dhe veanrisht tek
njeriu, gjymtyr dhe aftsi nprmjet t cilave pr t
kuptuar, pr t pranuar dhe dshiruar
shumllojshmri t pafundme t mirsive, dhe t
107

cilat reflektojn t gjith Emrat Hyjnor t
manifestuar n trsin e universit. Thjesht, si nj
pik prqndrimi, njeriu i shfaq prnjhersh t
gjith Emrat e Bukur s bashku nprmjet pasqyrs
s esencs s tij dhe, me an t saj shpall Njsin
Hyjnore.
Paragrafi i shtat:

Stampa e Tij n t parn sht mbi t gjitha
gjrat... etj. Kuptimi i tij sht ky: Ashtu si Autori
i Gjithlavdishm q ka nj vul madhshtore n
botn e madhe si nj trsi, po ashtu, Ai ka vn
nj stamp Uniteti mbi seciln nga pjest dhe
speciet e saj. Dhe ashtu si ka vn Ai vuln e
Universit n fytyrn dhe n trupin e do qnie
humane, e cila sht bota e vogl, po ashtu n
seciln nga gjymtyrt e tij sht vula e Unitetit t Tij.
N t vrtet, i Gjithfuqishmi i vetm i lavdis
ka vendosur mbi do gj, mbi universalet dhe mbi
t pjesshmet, mbi yjet dhe mbi grimcat , nj Stamp
Uniteti e cila dshmon pr T. Mbi seciln Ai ka
vn nj vul Uniteti e cila e tregon At. Meqense
kjo m e madhja e t vrtetave sht shpjeguar e
108

provuar n mnyrn m brilante e vendimtare n
fjaln e Njzet e Dyt, n Fjaln e Tridhjet e Dyt
dhe n Tridhjet e Tre Dritaret e letrs s Tridhjet
e Tret, ne ju referojm ju tek ato, dhe e presim
shkurt diskutimin dhe e prfundojm ktu.
FRAZA E PEST:

Lehul
Hamdu Atij i takon lavdrimi.
Domethn, plotsimet q gjenden n t gjitha
qniet dhe q jan shkaku i lavdrimit, i lartsimit
dhe i vlersimit jan t Tij; ather edhe lvdata dhe
mirnjohja gjithashtu i prkasin Atij. Lavdrimi dhe
lartsimi prej cilitdo q ka ardhur dhe prej kujdo q
do t vij, nga paraprjetsia pr tek pasprjetsia,
t gjitha ato lavdrime i takojn vetm Atij, sepse
mirsia dhe bujaria, t cilat jan shkaqet e
lavdrimit dhe t gjitha gjrat, t cilat jan plotsim
e bukuri dhe mjetet e lartsimit jan t Tijat, ato i
prkasin Atij. N t vrtet, ashtu si tregon vrseti
kuranor, gjithka q ngjitet vazhdimisht tek Zoti
xh.sh. nga t gjitha krijesat sht ibadet, tesbih,
sexhde, dua, lavdrim dhe lartsim; q t gjitha kto
ngjiten n pranin e Shenjt n mnyr t
vazhdueshme. Ne do t tregojm nj prov
gjithprfshirse e cila e shtjellon kt t vrtet
duke vrtetuar Unitetin Hyjnor.
Kur ne shikojm tek universi, ai na shfaqet n
formn e nj kopshti madhshtor. atia e tij sht e
109

zbukurar me yje t lart; fusha, terreni i tij sht
stolisur nga qnie t bukura q banojn n t. Dhe
kur e sodisim at kshtu, ne shohim se kto trupa t
lart t ndritshm dhe t mirorganizuar qiellor dhe,
kto qnie toksore t zbukuara dhe me urtsi n
kt kopsht, jan duke thn t gjith s bashku,
secila n gjuhn e saj t veant: Ne jemi
mrekullit e fuqis s Nj t Gjithfuqishmi t vetm
t lavdis; ne dshmojm Unitetin e Nj krijuesi t
Gjithurt dhe nj Autor t Gjithfuqishm.
Ne hedhim vshtrimin tek globi toksor brenda
kopshtit t universit dhe e shikojm at n formn e
nj parku n t cilin jan vendosur e renditur qindra
e mijra nga shumllojshmrit e bimve t
lulzuara shumngjyrshe dhe t stolisura bukur
dhe, n t cilin jan shprndar qindra e mijra
specie t ndryshme kafshsh. Dhe kshtu, n kt
kopsht t toks, t gjitha kto bim t lulzuara e t
bukura dhe t gjitha kafsht e stolisura shpallin me
an t formave t tyre t mirorganizuara dhe
trajtave t tyre t drejtpeshuara duke thn:
Secila nga ne sht nj mrekulli, nj udi e artit,
e krijuar nga Autori i Vetm i Gjithurt dhe secila
nga ne sht nj lajmtare dhe nj dshmitare e
Unitetit t Tij.
Pr m tepr, duke vshtruar majat e pemve n
kopsht, ne shohim se frutat dhe lulet n forma t
ndryshme t cilat jan krijuar me nj dituri t
skajshme, me urtsi, me bujari me hollsi dhe me
110

bukuri, t shkalls m t lart, kto t gjitha shpallin
me nj gjuh: Ne jemi dhuratat e mrekullueshme
t t Gjithmshirshmit t bukuris, t Mshirplotit
t Plotsimit, ne jemi mirsit e habitshme.
Dhe kshtu, trupat qiellor, qniet n kopshtin e
universit, bimt dhe kafsht n parkun e toks dhe
lulet e frutat n pemt dhe bimt e tyre, dshmojn
dhe shpallin me nj z shum t lart e kumbues:
Krijuesi dhe Modeluesi yn, i Gjithfuqishmi,
Hirploti dhe Gjithbujari, Dhuruesi i favoreve, i Cili
na ka drguar neve si dhurata pr tek ju sht i
Gjithfuqishm mbi t gjitha gjrat dhe i Gjithurt,
i pashembullt. Asgj absolutisht nuk sht e vshtir
pr T; absolutisht asgj nuk sht jasht sfers s
fuqis s Tij. N lidhje me fuqin e Tij, grimcat e
vockla dhe yjet jan t barabarta. Universalja sht
aq e leht pr T, aq sa e pjesshmja. E pjesshmja
sht aq e mueshme sa universalja. M e madhja
sht aq e leht sa ajo m e vogla n lidhje me
fuqin e Tij. E vogla sht aq plot art, aq sa e
madhja, dhe ndoshta, lidhur me artin, e vogla sht
m e madhe se e madhja.
T gjitha ndodhit e s shkuars, t cilat jan
udirat e Fuqis s Tij, dshmojn se i
Gjithfuqishmi i vetm Absolut sht gjithashtu
fuqiplot mbi udirat e mundsive q do t ndodhin
n t ardhmen. Ashtu si Ai i cili solli t djeshmen q
sht i aft t sjell t nesrmen, po ashtu, Ai i
Gjithfuqishm Absolut, i Cili krijoi t shkuarn, do
t krijoj gjithashtu t ardhmen. Autori i Gjithurt i
111

Cili e krijoi dynjan, sht i aft gjithashtu t krijoj
Ahiretin.
N t vrtet, ashtu si Ai i Gjithfuqishm i
lavdis i Cili sht i Adhuruari me t vrtet;
gjithashtu sht prsri Ai i vetm i Cili meriton
lavdrim. Dhe ashtu si sht adhurimi ekskluzivisht
(vetm) pr T, po ashtu, lavdrimi dhe plotsimi
jan t veanta pr T.
A do t ishte e mundur pr Autorin e Gjithurt i
Cili i krijoi qiejt dhe tokn q ti linte pa qllim e m
kot qniet njerzore, t cilt jan rezultati m i
rndsishm i qiejve dhe i toks dhe fruti m i
prkryer i universit? A do t ishte e mundur q Ai
tua dorzonte qniet njerzore shkaqeve dhe
rastsis dhe q Ai ta transformonte urtsin e Tij t
vetkuptueshme n kotsi? Ruajna Zot! Jo, kurr!
A do t ishte e arsyeshme q i Gjithurti i
Gjithditur i Cili e planifikoi pemn dhe pastaj e
formoi, q i dha asaj rndsin m t madhe, dhe
duke e pas administruar at dhe duke e mbshtetur
me urtsin m t madhe, a do t ishte e mundur
q Ai ti neglizhonte frutat , t cilat jan qllimi dhe
dobia e pems? A do t ishte e mundur q Ai t mos
u kushtonte vmendje apo ti linte ato n duart e
hajdutve ose n duart e kotsis dhe t kalbeshin
t shprndara n tok e t humbisnin? Sigurisht nuk
sht absolutisht e mundur q Ai ti neglizhonte ato
dhe t mos u jepte rndsi. Pr shkak t frutit, i
sht dhn rndsia pems. Ather qnia e
112

vetdijshme e universit, fruti i tij m i prkryer,
rezultati dhe qllimi sht njeriu.
A do t ishte e mundur q Autori i Gjithurt i
universit tua jepte t tjerve lavdrimin, ibadetin,
falnderimin dhe dashurin t cilat jan frutat e
atyre frutave t vetdijshm, dhe kshtu ti
shkaktonte urtsis s Tij t vetkuptueshme t
shfuqizohej e t humbiste, q fuqia e Tij t
transformohej n pafuqi dhe dituria e Tij
gjithprfshirse t shndrrohej n injoranc?
Ruajna Zot! Njqind mij her, kurr!
Meqense krijesat e vetdijshme jan boshti i
qllimeve Hyjnore n pallatin e universit dhe njeriu
sht m i shquari i krijesave t vetdijshme, a do
t ishte e mundur q falnderimet dhe adhurimi t
cilat ai i shfaq si prgjigjje ndaj mirsive q ai merr,
t shkonin tek dikush tjetr prve Autorit t Pallatit?
Dhe se Autori i Gjithlavdishm t lejonte q
falnderimet dhe adhurimi q jan haku i Tij dhe t
cilat jan qllimi prfudimtar i krijimit t njeriut, a
do t lejonte q ato t shkonin pr dik tjetr prve
Tij?
Pr m tepr, a do t ishte e mundur q Ai ta
bnte Vetveten e Tij t dashur pr qniet e
vetdijshme nprmjet shumllojshmrive t
pafundme t mirsive t Tij dhe t njohur pr ta
nprmjet mrekullive t panumrta t Artit t Tij
dhe, pastaj t mos u jepte rndsi atyre dhe, tua
linte shkaqeve dhe Natyrs falnderimet dhe
113

adhurimin e tyre, lavdrimin dhe dashurin e tyre,
dhe njohjen dhe mirnjohjen e tyre.
A do t ishte e mundur q Ai ta bnte urtsin e
Tij absolute t mohohej dhe sovranitetin e Hyjnis
s Tij t shfuqizohej? Ruajna Zot! Njmij her,
ruajna Zot!
A do t ishte e mundur t jet ortak ai q sht i
paaft t krijoj pranvern, q nuk mund ti krijoj
t gjitha frutat, dhe nuk mund ti krijoj t gjitha
mollat, dhe nuk mund t krijoj as edhe frutin e nj
molle, stampa e t cilave sht e njjta, dhe nj
moll sht nj model i zvogluar i t gjitha mollave
n tok... dhe tia jap at dikujt pr ta ngrn si
mirsi? A do t ishte e mundur q ai t pretendonte
falnderime pr t, dhe kshtu ta ndante lavdrimin
me t Vetmin absolut i Cili sht i meritueshm pr
lavdrim?
Ruajna Zot! Sepse ai i Cili krijon nj moll t
vetme sht ai i cili i krijon t gjitha mollat n t
gjith tokn; pasi stampa e tyre sht e njjta.
Pr m tepr, Ai i cili i krijon t gjitha mollat
sht prsri Ai q i krijoi t gjitha farrat dhe frutat
n t gjith botn, t cilat jan mjete ushqimi, rizku.
Domethn, Ai i cili ia jep mirsin m t vogl t
pjesshme nj krijese t vogl t gjall, sht
drejtprdrejt Krijuesi i Universit dhe Furnizuesi i tij
i lavdishm. Meqense kjo sht kshtu, lavdrimet
dhe falnderimet i takojn drejtprdrejt Atij. Dhe
meqense kjo sht kshtu, realiteti i universit thot
114

pandrprer me gjuhn e s vrtets:

Lavdrimi i takon Atij prej gjithsecilit nga
paraprjetsia pr tek pasprjetsia.
FRAZA E GJASHT:

Juhji Ai
jep jet.
Domethn, ai i cili jep jet sht vetm Ai;
ather vetm Ai sht Krijuesi i t gjitha gjrave,
sepse shpirti, drita, tharmi (fara), themeli, rezultati
dhe prmbledhja e universit sht jeta. Prandaj Ai i
Cili jep jet, Ai sht Krijuesi i t gjith universit.
Ather, Ai i Cili jep jet sht sigurisht i Gjalli i
Prjetshm dhe Vetekzistuesi i Prhershm. Dhe ne
gjithashtu e tregojm provn madhshtore t ksaj
shkalle n vrtetimin e Njsis si vijon:
Ashtu si sht shpjeguar e provuar n nj Fjal
tjetr, ne shohim para nesh ushtrin vrtet
madhshtore t qnieve t gjalla me adrat e tyre t
ngritura n fushn e faqes s toks. N t vrtet,
n do pranver ne e shohim nj ushtri t re duke u
shfaqur nga bota e padukshme e mobilizuar dhe e
armatosur rishtas; nj ushtri prej ushtrive t
115

panumrta t t Gjallit t Vetm t Prjetshm dhe
Vetekzistuesit t Prhershm. Duke e vshtruar kt
ushtri, ne shohim brenda saj m shum se dyqind
mij kombe, lloje t larmishme e t ndryshme nga
familjet e bimve, dhe akoma m shum se njqind
mij nga fiset e tyre. Megjithse uniformat e secilit
fis dhe familje, si dhe furnizimet e tyre t veanta,
strvitja, ushtrimet, instruksionet e tyre, shprndarja,
pajisja me arm, shkrehja e armve dhe afati i
shrbimit jan t gjitha t ndryshme, por
pavarsisht ktij ndryshimi dhe dallueshmrie, nj
Komandant Madhshtor me fuqin e Tij absolute,
me urtsin e Tij absolute, me njohjen e Tij t
pakufishme, me Dshirn e Tij t pafundme, me
Mshirn e Tij t gjr dhe me thesaret e Tij t
pashtershme, pa harruar as edhe nj ushtar t
vetm prej tyre, pa i ngatrruar e przier dhe pa
vonuar pr ato treqind mij grupe dhe lloje t
ndryshme asgj, pr t ciln ato kan nevoj, i
furnizon dhe u siguron rizkun, rrobat, armt,
instruksionet, mobilizimet dhe i siguron t gjitha
kto nevoja t ndryshme me nj drejtpeshim t
sakt, dhe pikrisht n kohn e duhur; kushdo q
ka sy n kokn e tij e shikon kt, dhe ai q ka
zemr e vrteton me syrin e siguris dhe duke e pas
par kt, ai nuk mund ta mohoj...
Ather, a do t ishte e mundur q ndonj gj t
mund t przihej, t ndrhynte dhe t kishte pjes
n kt dhnie jete, n kt administrim, n kt
furnizim me vlera ushqyese dhe mbshtetje prve
116

Nj t vetmi i Cili ka njohuri gjithprfshirse q
rrethon e prfshin t gjith at ushtri s bashku me
t gjitha atributet e saja, prve nj t Vetmi dhe i
Cili ka fuqi absolute me t ciln administron
ushtrin dhe t gjitha domosdoshmrit e saja?
Ruajna Zot! Qindra mijra her ruajna Zot!
sht e qart se, n qoft se ndodhen dhjet
grupe n nj mori batalionesh, pajisja e do lloji me
pajime t dallueshme, m vete, ndarazi, do t ishte
nj lloj si ajo e dhjet batalioneve dhe, kshtu qniet
e pafuqishme njerzore do t detyroheshin ti
pajisnin ato n nj mnyr t vetme.
Kurse i Gjalli i Prjetshm dhe Vetekzistuesi i
Vetm i Prhershm e furnizon dhe e pajis kt
ushtri madhshtore, llojet dhe speciet e s cils jan
m shum se treqindmij, me pajisje jetike t
domosdoshme e t ndryshme nga njra-tjetra.
Prve ksaj, Ai e pajis dhe e furnizon at pa asnj
shqetsim apo vshtirsi, n nj mnyr t
kollajshme e t leht, me nj urtsi t skajshme dhe
me nj rregullsi t plot mbshtetse. Dhe Ai i
shkakton ushtris madhshtore, secilit grup brenda
saj, t deklaroj me gjuhn e gjendjes s saj duke
thn:
117

sht Ai i Cili jep jet.

11
,
dhe e bn grumbullimin e gjr n xhamin e
Universit t recitoj njzri...

...

All-llahu, nuk ka zot tjetr prve Atij, i Gjalli,
Vetekzistuesi, i Prjetshmi, as kotje e as gjumi nuk e kap
At. Atij i prkasin gjith sht n qiej e gjith sht
n tok. E kush sht ai q mund t ndrhyj tek Ai prve
se me lejen e Tij? Ai di se far (u ndodh krijesave t Tij
si) para dhe prapa tyre (Ai di t tashmen dhe t ardhmen).
Dhe ato kurr nuk do t kapin asgj nga dija e Tij prve
asaj q Ai do. Froni i Tij shtrihet mbi qiejt dhe tokn dhe
Ai nuk ndjen aspak lodhje n ruajtjen dhe mbrojtjen e
tyre. Dhe Ai sht m i Larti, m Madhshtori.
12

FRAZA E SHTAT:

Ve Jumitu
Dhe Ai shkakton vdekje.
Domethn, sht Ai i Vetmi i Cili jep vdekjen.
Domethn, ashtu si sht Ai Dhnsi i jets, po
ashtu sht pikrisht Ai i Cili e merr jetn dhe i jep
vdekjen. N t vrtet, vdekja nuk sht vetm

11
Kuran, 23: 80
12
Kuran, 2: 255
118

shkatrrim dhe shuarje e zhdukje q mund tu
atribuohet shkaqeve apo natyrs. Ashtu si nj far e
cila, n dukje vdes e kalbet, ndrsa brenda saj nj
filiz po formohet dhe sht duke ardhur n jet,
domethn, ajo sht duke kaluar nga jeta e
pjesshme e nj fare tek jeta universale e nj fidani,
po ashtu, megjithse vdekja duket, n pamje t
jashtme, t jet shprbrje dhe mrgim e zhdukje,
vese ama, n realitet, pr qniet njerzore, ajo
sht nj titull, nj parathnie dhe nj fillim i nj jete
t amshuar.
Prandaj, i Gjithfuqishmi absolut i Cili e jep dhe
administron jetn duhet me siguri t jet pikrisht Ai
i Cili krijon vdekjen. Kjo ka vijon tregon nj prov
madhshtore t ksaj shkalle m t madhe n
vrtetimin e Unitetit Hyjnor q prfshihet n kt
fraz.
Ashtu si sht shpjeguar n Dritaren e Njzet e
Katrt t letrs s Tridhjet e tret, nprmjet
Dshirs Hyjnore, t gjitha qniet jan duke
rrjedhur e vrshuar. Me urdhrin e Krijuesit t tij,
universi sht n lvizje t vazhdueshme. Me lejen
Hyjnore, t gjitha krijesat rrjedhin pa pushim n
lumin e kohs; ato drgohen nga Bota e
padukshme; ato jan duke u veshur me ekzistenc
t jashtme n Botn e Dukshme; pastaj ato derdhen
n mnyr t rregullt n Botn e padukshme; atje
ato zbresin. Dhe me urdhrin e Krijuesit t tyre, ato
vazhdimisht vijn nga e ardhmja dhe kalojn n t
tashmen ku ndalojn gjat kalimit n t pr tu
119

mbushur me frym pr t pushuar; dhe pastaj
derdhen n t shkuarn...
Ky vrshim i krijesave sht br, nga fillimi gjer
n fund, me shembuj urtsie, dobi, rezultate dhe me
qllime brenda sfers s mshirs m t urt dhe t
bujaris, ashtu si sht ky udhtim i vazhdueshm
brenda sfers s urtsis me nj njohje dhe brenda
rregullsis dhe, kjo rrym brenda sfers s
prkujdesjes m t mshirshme dhe ekuilibrit.
Domethn, Nj i Gjithfuqishm i lavdis, nj i
Gjithurt i Plotsimit, n nj mnyr t
vazhdueshme sht duke u dhn jet dhe duke i
vn n pun me fuqin e Tij llojet e qnieve,
individt brenda do specie, dhe bott t cilat
formohen nga ato specie. Pastaj, me urtsin e Tij,
Ai i liron ato (nga detyra), shfaq vdekjen tek ato dhe
i drgon n Botn e Padukshme. Domethn, Ai i
transformon ato nga sfera e fuqis pr tek sfera e
Njohjes.
Dhe kshtu, a do t ishte e mundur pr dik i cili
nuk ka aftsi pr ta administruar universin n
trsin e tij, q autoriteti i t cilit nuk shtrihet gjat
gjith kohrave, q fuqia e t cilit nuk sht e
mjaftueshme q tu jap t gjith botve vdekjen
dhe jetn, ashtu si i jepet nj individi t veant,
q nuk mund ta bj pranvern si nj lule t vetme,
ti jap jet asaj dhe ta vendos n faqen e toks,
pastaj ta kpus at me vdekjen; a do t mundej nj
i till t ishte pronari i vdekjes dhe Dhnsi i saj? N
t vrtet, vdekja e do qnie t gjall, sado e
120

pjesshme t jet, duhet medoemos t jet si jeta e
saj, domethn, t ndodh n prputhje me ligjin e
Nj t Gjithlavdishmi, n Dorn e t Cilit jan t
gjitha t vrtetat e jets dhe shumllojshmrit e
vdekjes, me lejen e Tij, me urdhrin e Tij, me fuqin
e Tij dhe me njohjen e Tij.
FRAZA E TET:

Ve
Huve Hajjun La Jemut Dhe Ai sht i
Gjall dhe nuk vdes.
Domethn, jeta e Tij sht e prhershme, ajo
sht e paraprjetshme dhe e pasprjetshme.
Vdekja dhe asgjsimi, mosekzistenca dhe zhdukja,
nuk mund ti ndodh e ti bie Atij, sepse jeta pr T
sht esenciale dhe e domosdoshme. Ajo q sht
esenciale dhe e domosdoshme nuk mund t
zhduket. Po, Ai q sht i paraprjetshm duhet q
sigurisht t jet i qndrueshm prjetsisht. Ai q
sht i prhershm, sigurisht duhet t jet i
qndrueshm prjetsisht. Ai q sht Ekzistues i
domosdoshm, padyshim duhet t jet i pafillim e i
pambarim. Si do t ishte e mundur q
mosekzistenca ta prekte nj jet t till, n nj koh
q e gjith ekzistenca me t gjitha dritat e saja jan
vese nj hije nga hijet e saja?
Mosekzistenca, prkohshmria dhe zhdukja
kurrsesi nuk mund ta prekin e ta cnojn nj jet,
titulli i s cils sht i Ekzistuesit t Vetm t
121

Domosdoshm q nprmjet manifestimeve t s
Cils t gjitha jett n mnyr t vazhdueshme vijn
n ekzistenc, nga e cila varen t gjitha t vrtetat e
qndrueshme t universit dhe me an t t Cils ato
ekzistojn.
N t vrtet, nj shkreptim e manifestimit t
asaj jete i jep nj Unitet shumsis s gjrave t cilat
jan t zbuluara para asgjsimit dhe zhdukjes dhe i
bn ato t shfaqin qndrueshmri; ajo i shpton ato
nga shprndarja, mbron ekzistencn e tyre dhe
shfaq tek ato nj lloj vazhdimsie. Domethn, jeta
i jep nj Unitet shumsis; ajo e bn at t
prjetshm.
N qoft se jeta largohet, uniteti shprbhet dhe
asgjsohet. Sigurisht, zhdukja dhe prkohshmria
nuk mund ti afrohen asaj jete t domosdoshme,
nga nj manifestim i s cils jan t gjitha ato
shkreptima t panumrta t jets.
Dshmitar vendimtar pr kt t vrtet jan
zhdukja dhe prkohshmria e ktyre qnieve.
Domethn, ashtu si qniet q dshmojn e
tregojn jetn e Atij t Gjalli t pavdekshm dhe
ekzistencn e domosdoshme t jets s Tij
nprmjet ekzistencs dhe jetve t tyre,
13
po ashtu

13
Kur Hazreti Ibrahim a.s. iu referua subjektit t lindjes
dhe perndimit t diellit n debatin e tij me Nimrudin pr jetn
dhe vdekjen, ky ishte nj kalim i pjesshm i dhnies s jets dhe
vdekjes pr tek nj kuptim universal. Kjo demonstron sfern m
t ndritshme dhe m t gjr t asaj prove dhe, kjo nuk sht nj
122

ato dshmojn e tregojn prhershmrin e jets s
Tij dhe prjetsin e saj nprmjet vdekjeve t tyre,
nprmjet prkohshmris s tyre, sepse fakti q
pasi qniet jan zhdukur, t tjerat vijn n vijim pas
tyre, duke shfaqur jet si ato dhe duke marr vendet
e tyre, demonstron se Nj i Gjall i prjetshm
ekziston, i Cili n mnyr t vazhdueshme,
riprtrin manifestimin e jets.
Fluskat n siprfaqen e nj lumi t rjedhshm
shkndijojn e shklqejn prball diellit dhe pastaj
zhduken. Grup pas grupi prej fluskave shfaqen duke
ndjekur njra-tjetrn pandprer; ato shfaqin t
njjtin shklqim, shkumzim, pastaj shuhen dhe
zhduken. Nprmjet ksaj gjendjeje shklqimi dhe
shuarjeje njra pas tjetrs, ato tregojn
vazhdimsin e nj dielli t lart t prhershm.
Po ashtu, n t njjtn mnyr, ndryshimi dhe
ndrrimi i jets dhe vdekjes n kto qnie
vazhdimisht n lvizje dshmojn vazhdimsin
dhe prhershmrin e nj T Gjalli t prjetshm
dhe t Qndrueshmi t Vetm t Amshuar.
Po, kto ekzistenca jan pasqyra, por ashtu si
sht errsira pasqyr pr dritn dhe, sado e fort
dhe e thell t jet errsira, po n at shkall do t
rritet dhe shfaqet shklqimi i drits, kto ekzistenca
gjithashtu veprojn si pasqyra n shum drejtime

ngjitje pr tek nj prov e dukshme e jashtme dhe lnia e provs
s fshehur, ashtu si thon disa komentator.
123

pr arsye t kontrastit t t kundrtave. Pr
shembull, ashtu si qniet q veprojn si pasqyra pr
t shfaqur fuqin e Autorit nprmjet pafuqis s
tyre dhe jan pasqyra pr pasurit e Tij nprmjet
varfris s tyre, gjithashtu ato tregojn nprmjet
prkohshmris s tyre prhershmrin e Tij, duke
vepruar kshtu si pasqyra pr prjetshmrin e Tij.
Po, varfria e pemve dhe ajo e vet siprfaqes
s toks n stinn e dimrit, dhe pasuria e tyre
vezulluese dhe begatia e mbushullia n pranver,
veprojn si pasqyra n mnyrn m t qart pr t
shfaqur fuqin dhe mshirn e Nj t
Gjithfuqishmi absolut dhe t Vetmin e pasuris
absolute. sht sikur t gjitha qniet po bjn dua
si Uvejs Karani nprmjet gjuhve t gjendjeve t
tyre t natyrshme dhe jan duke thn:
O Zot! Ti je Mbshtetsi yn, sepse ne jemi
thjesht e vetm robr; ne jemi t pafuqishm pr t
mbshtetur e ngritur vetet tona. Domethn, Ai q
na zhvillon dhe na edukon je vetm Ti! Dhe Ti je
Krijuesi, sepse ne jemi t krijuar, t br... Dhe Ti
je Furnizuesi, sepse ne jemi n nevoj pr furnizim,
rizk; ne nuk kemi fuqi! Domethn, Ai i Cili na
krijon ne dhe na jep furnizime je vetm Ti. Ti je
Pronari, sepse ne jemi krejtsisht t pronsuar;
dikush tjetr prve nesh ka fuqin e vendosjes pr
shtjet tona. Domethn, je Ti Pronari yn... Dhe
Ti, Vetm Ti je Madhshtori! Ti je zotruesi i
madhshtis e i lartsis, sepse ne jemi t ult; ne
nuk jemi veshje poshtrimi, por mbi ne ndodhen
124

manifestimet e madhshtis, domethn ne jemi
pasqyrat e madhshtis Tnde!
Ti je Pasaniku absolut! sepse ne jemi fukarenj
dhe na dhurohet nj pasuri t ciln dora jon e
varfr nuk do t mund ta arrinte. Ather Ti je
Pasaniku dhe Ti je Dhuruesi...
Ti je i Gjalli i prjetshm, i Prhershmi, sepse ne
vdesim; ne shohim manifestimin e Nj Jetdhnsi
t Prhershm n vdekjen ton dhe n ringjalljen
ton. Ti je i Qndrueshmi i Amshuar, sepse ne jemi
t prkohshm; ne e shohim vazhdimsin Tnde
dhe prjetshmrin n prkohshmrin dhe n
vdekjen ton. Ti je Ai q na prgjigjesh ne, dhe
Dhnsi i dhuratave je Ti, sepse t gjith ne jemi
qnie q krkojm gjithmon me gjuht e fjalve
dhe t gjendjeve tona t bashklindura dhe
thrrasim, prgjrohemi dhe lutemi pr ndihm.
Dhe dshirat tona na realizohen, dhe qllimet tona
prmbushen dhe arrihen. Me fjal t tjera, i Vetmi
q na prgjigjet ne, je Vetm Ti... dhe kshtu, do
qnie, universale dhe e pjesshme, ashtu si Uvejs
Karani, sht nj pasqyr, n nj form q ka
kuptimin e lutjes shpirtrore, duas. T gjitha e
shfaqin fuqin Hyjnore dhe plotsimin nprmjet
pafuqis s tyre, varfris dhe mangsis.



125

FRAZA E NNT:

Bijedihil-Hajr E gjith e
mira sht n Dorn e Tij.
Domethn, t gjitha gjrat e mira jan n dorn
e Tij, t gjitha veprat e mira jan n Regjistrin e Tij
dhe t gjitha mirsit jan n thesarin e Tij.
Meqense kjo sht kshtu, ather ata t cilt e
dshirojn t mirn le ta krkojn at prej Tij,dhe
ata t cilt e dshirojn at q sht e mira, duhet
tia krkojn Atij... Me qllim q ta demonstrojm
prerazi t vrtetn e ksaj fraze, ne do t tregojm
shenjat dhe shkreptimat e njrs prej shum
dshmive t gjra t Njohjes Hyjnore, si vijon:
Autori, i Cili kontrollon dhe krijon me veprat e
Tij t dukshme n kt univers, ka nj njohje
gjithprfshirse dhe nj njohje e till sht nj cilsi
e Tij e veant, e brendaqensishme dhe e
domosdoshme pr Esencn e Tij madhshtore.
Ndarja e saj prej Tij sht e pamundshme, sepse
ashtu si nuk mund t prfytyrohet ekzistenca e vet
diellit pa dritn e tij, po ashtu Autori madhshtor i
Cili i krijon kto qnie me nj rregullsi t shklqyer
nuk do t ishte e mundur me mijra her q
njohja e Tij t ndahej nga Ai. Ashtu si kjo njohje
gjithprfshirse q sht e domosdoshme pr At
Qnie madhshtore, po ashtu do t ishte e
126

domosdoshme pr t gjitha gjrat nga pikpamja e
qnies s tyre t lidhura me T. Domethn, asgj
nuk mund t fshihet prej Tij. Ashtu si do t ishte e
pamundur pr objektet e shprndara mbi
siprfaqen e toks q t mos e shikonin diellin kur
ato jan me pamje nga ai pa ndonj penges a
perde, po ashtu nuk do t ishte e mundur, madje
do t ishte e pamundur njmij her q t
fshiheshin gjrat prball drits s njohjes s t
Gjithditurit Madhshtor. Dhe kjo sht pr shkak
t ekzistencs s pranis s Tij, domethn, do gj
sht brenda sfers s shikimit t Tij, sht prball
Tij, dhe brenda sfers s t dshmuarit t Tij dhe
njohja e Tij deprton n t gjitha gjrat.
N qoft se poseduesit e drits, t till si Dielli i
pashpirt, njeriu i pafuqishm dhe rrezet e
pavetdijshme t rntgenit, mund t shikojn do
gj q sht me pamje nga ato dhe dritat e tyre
deprtojn n to, pavarsisht se ato jan t
mundshme, t varura, t mangta dhe aksidentale,
ather asgj absolutisht nuk mund t mbetet e
fsheshur apo t jet prtej drits s njohjes s
paraprjetsis, e cila sht e domosdoshme,
gjithprfshirse dhe esenciale. Universi ka shenja
dhe tregues t pallogaritshm duke e treguar kt t
vrtet, si mund t shihen n shembujt vijues:
T gjith shembujt e urtsis q jan t dukshm
n t gjitha qniet e tregojn nj Njohje t till,
sepse realizimi i veprave me urtsi, sigurisht bhet
vetm nprmet njohjes. Po kshtu, e gjith
127

prkudesja dhe zbukurimi n qniet tregojn
gjithashtu at njohje gjithprfshi-rse, sepse Ai i
Cili i kryen veprat me mirsi e dashamirsi, duhet
t dij far sht duke br, dhe Ai vepron me
njohje. Dhe t gjitha qniet e mirorganizuara, secila
brenda nj balance t holl, dhe t gjitha format dhe
trajtat e matura dhe t drejtpeshuara pr bukuri,
gjithsecila brenda nj rregulli, gjithashtu tregon nj
njohje t till gjithprfshirse.
Sepse t kryesh vepra me sistem do t thot ti
realiziosh ato me njohje dhe, e gjith mirsia dhe
stolisja tregojn nj njohje t till. Ai i Cili vepron
me mjeshtri artistike dhe me mas e drejtpeshim,
sigurisht Ai bn far t doj duke u mbshtetur tek
nj Njohje e fuqishme. Dhe t gjitha masat e
mirorganizuara q jan t dukshme tek t gjitha
qniet, format e tyre t cilat jan prer n prputhje
me urtsin dhe dobit, situatat e frutshme dhe
format rezultative t cilat jan organizuar n
prputhje me parimet e vendimit Hyjnor dhe me
kompasin e kaderit Hyjnor, t gjitha kto
demonstrojn nj njohje gjithprfshirse.
Sigurisht, dhnia e formave t mirrregulluara e
t ndryshme do gjje, si dhe dhnia e nj trajte t
veant e cila sht e prshtatshme dhe e dobishme
pr jetn dhe ekzistencn e saj, ndodh vetm
nprmjet nj njohurie gjithprfshirse; kjo nuk
mund t ndodh n ndonj mnyr tjetr...
128

Gjithashtu, drgimi i furnizimit, rizkut, pr tek t
gjitha qniet e gjalla -n mnyr t paparashikuar-
dhe n kohn e duhur dhe, n nj form t
prshtatshme pr seciln nga ato, sigurisht sht
vetm nprmjet nj njohurie gjithprfshirse;
sepse Ai i Cili furnizon me rizk, sigurisht Ai e di
gjendjen e atyre q jan n nevoj pr ushqim, i
njeh dhe e di kohn e prshtatshme pr ta drguar
at, dhe i kupton nevojat e tyre, dhe pastaj ua on
furnizimin atyre n formn m t prshtatshme.
Gjithashtu exheli, momenti i caktuar i vdekjes s
t gjitha krijesave t gjalla, i cili lidhet me nj ligj
prcaktimi, megjithse nuk sht i qart pr vet
krijesat, demonstron nj njohje gjithprfshirse,
sepse, ndonse ora e vdekjes pr t gjitha grupet
dhe individt nuk duket qart t jet e paracaktuar,
por n fakt vdekja e secilit grup sht paracaktuar
brenda nj afati kohor t kufizuar nga dy limite. Tek
ai moment i paracaktuar, ruajtja e farrave t saj, e
frutave dhe e rezultateve, t cilat do t vazhdojn
detyrn e asaj gjje pas saj dhe jan mjetet e
transformimit t saj n nj jet t re, demonstrojn
nj njohje gjithprfshirse.
Gjithashtu, dhuratat mirbrse t mshirs, t
cilat rrethojn e prfshijn t gjitha qniet dhe jan
n nj form t prshtatshme pr seciln nga ato,
demonstrojn nj njohje gjithprfshirse brenda
nj mshire t gjr, sepse, pr shembull, Ai i Cili i
ushqen t vegjlit e qnieve t gjalla me qumsht
dhe q i ndihmon bimt e toks, t cilat jan t
129

nevojshme pr uj, me shi, sigurisht Ai i njeh ato t
vegjl, i di nevojat e tyre, i shikon ato bim, e
percepton se sa i nevojshm sht shiu pr to dhe
pastaj e drgon at; dhe kshtu me radh.
Kshtu, t gjitha manifestimet e mshirs s Tij
t gjr dhe t kurorzuara me mirbrsi e urtsi,
demonstrojn nj njohje gjithprfshirse.
Gjithashtu prkujdesja dhe vmendja, modelimi
artistik, dhe zbukurimi me mjeshtri q jan t
pranishm n artin tek t gjitha gjrat demonstrojn
nj njohje gjithprfshirse, sepse t zgjedhsh nj
gjendje t rregulluar e t urt, t zbukuruar dhe
artistike prej mijra gjendjeve t ndryshme t
mundshme, mund t ndodh vetm nprmjet nj
njohurie t thell. Kjo zgjedhje e dukshme tek t
gjitha gjrat demonstron nj njohje gjithprfshirse.
Gjithashtu, lehtsia absolute n krijimin dhe n
shpikjen e gjrave tregon nj njohje t plot, sepse
lehtsia dhe kollajllku n arritjen e nj gjendjeje t
caktuar n prpjestim me shkalln e njohjes dhe t
mjeshtris, tek cilado shkall q nj gj njihet, po
n at shkall ajo do t kryhet me lehtsi; sepse sa
m e madhe t jet njohja, aq m e leht bhet
puna. Kshtu, si rrjedhoj e ktij fakti, ne shohim
nga qniet se, secila prej tyre sht nj mrekulli arti,
se ato krijohen me lehtsi e kolajllk, pa shqetsim
apo ngatrres, n nj afat t shkurtr kohor, n nj
mnyr t habitshme dhe n t vrtet t
mrekullueshme. Domethn, ndodhet nj njohje e
130

pakufishme e cila shprehet me nj lehtsi t
pakufishme dhe q e realizon kt me nj lehtsi
absolute, e kshtu me rradh.
Dhe kshtu, ndodhen me mijra shenja t
vrteta si ato q u prmendn n shembujt e
mparshm q tregojn se Krijuesi, Mbshtetsi
Madhshtor i Cili administron shtjet e universit
dhe vendos pr t, ka nj njohje gjithprfshirse;
sht Ai i Cili i njeh t gjitha atributet e t gjitha
qnieve, dhe pastaj Ai vepron.
Meqense pronari i universit ka nj njohje t till,
sigurisht Ai i shikon qniet njerzore dhe veprat e
tyre, dhe Ai e di se far meritojn qniet njerzore
dhe far sht e prshtatshme pr to. Dhe Ai i
trajton ata dhe do ti trajtoj n prputhje me
krkesat e urtsis dhe t mshirs.
O njeri! Eja n vete! Dhe mendo me kujdes pr
madhshtin e Atij i Cili t njeh ty dhe t shikon!
mendo pr kt dhe ji i vmendshm!
N qoft se thuhet: Vetm njohja nuk sht e
mjaftueshme; edhe dshira gjithashtu sht e
domosdoshme, sepse n qoft se dshira nuk do t
ishte e pranishme, njohja nuk do t ishte e
mjaftueshme, apo jo?
Prgjigjja: Ashtu si t gjitha qniet q tregojn
e dshmojn nj njohje gjithprfshirse, po ashtu
ato tregojn dshirn gjithprfshi-rse t Pronarit
t asaj njohje gjithprfshirse; kjo sht si vijon:
131

Fakti q, ndrsa duke qen ngurrues midis nj
numri t madh mundsish, nj individualitet i
mirrregulluar u jepet t gjitha gjrave, dhe n
mnyr t veant t gjitha qnieve t gjalla,
nprmjet nj mundsie t prcaktuar prej
mundsive dhe probabiliteteve t shumta t
ngatrruara, dhe nprmjet nj mnyre q jep
rezultat prej mnyrave t shumta t pafrytshme,
demonstron n mnyr t vetkuptueshme dhe t
domosdoshme nj dshir universale t
shumanshme.
Sepse dhnia e formave t drejtpeshuara dhe e
identiteteve t mirorganizuara u jan dhn t gjitha
gjrave n masn m t ndjeshme e m t holl dhe
me rregullin m t holl e m t zgjedhur. Atyre u
jan dhn kto prej elementeve t pajeta t cilat
rrjedhin pa balanc n rrymat e ngatrruara e t
njtrajtshme (monotone), dhe prej rrugve shterpa
e t pafrytshme dhe prej mundsive t pafundme
q rrethojn t gjitha qniet. Kjo n mnyr t
domosdoshme, t vetkuptueshme dhe q shihet
qart demonstron se ato jan veprat e nj Dshireje
Gjithprfshirse.
Sepse zgjedhja e nj gjendjeje t vetme midis
gjendjeve t panumrta ndodh nprmjet nj
prcaktimi, nj preference, nj qllimi dhe nj
dshire dhe specifikohet me nj qllim t
paramenduar dhe me nj dshir. Sigurisht,
prcaktimi krkon nj prcaktues dhe zgjedhja
132

krkon nj zgjedhs. Dhe ai prcaktues e zgjedhs
sht dshira.
Pr shembull, krijimi i nj qnieje si njeriu, i cili
sht si nj makineri e prbr prej qindra pjessh
prbrse dhe sistemesh t ndryshme nga nj pik
uji, sperma; dhe krijimi i nj zogu, i cili ka qindra
gjymtyr t ndryshme, nga nj vez e thjesht.. dhe
krijimi i nj peme, e cila ndahet n qindra pjes t
ndryshme, nga nj brtham e thjesht krijimi i
ktyre dshmon fuqi dhe njohje, ashtu si tregon
edhe dshirn universale t Auorit t tyre n
mnyrn m vendimtare dhe t domosdoshme.
Dhe me at Dshir Ai i jep nj form t ndryshme
e t veant do pjese prbrse, do gjymtyre dhe
do organi. Ai u vesh atyre nj gjendje t prcaktuar.
Shkurtazi: Fakti q ndodhen midis gjrave t
ndryshme ngjashmri dhe koinidenca pr sa ka t
bj me esencat e tyre dhe rezultatet, pr shembull,
midis gjymtyrve t rndsishme dhe organeve t
trupave shtazor dhe, fakti q ato shfaqin nj
stamp t vetme Uniteti, tregon n mnyr
vendimtare se Autori i t gjitha kafshve sht i
njjti; Ai sht Nj, Ai sht i vetm, Ai e zotron
unitetin. Dhe fakti q kto kafsh kan identitete t
ndryshme dhe paraqitje t dallueshme n tiparet e
fytyrs, t gjitha t prcaktuara me urtsi e qllim,
tregon se Autori i tyre i vetm sht Nj, i Cili
vepron me zgjedhje dhe dshir. Ai bn fardo q
133

dshiron t bj; Ai nuk e kryen at far nuk
dshiron ta bj; Ai vepron me qllim e dshir.
Ndodhen aq shum tregues e dshmi t Njohjes
Hyjnore dhe t Dshirs Hyjnore aq sa numri i
qnieve, madje aq sa numri i atributeve dhe i
cilsive t qnieve.
Prandaj, mohimi i Dshirs Hyjnore nga disa
filozof; mohimi i Kaderit Hyjnor nga nj pjes tjetr
prej atyre q anojn tek bidati risia; dhe
pretendimi i disa njerzve t udhzimit, se Zoti
xh.sh. nuk sht i lidhur me shtjet e pjesshme,
dhe t atribuuarit e disa qnieve Natyrs dhe
shkaqeve nga natyralistt, jan gnjeshtra t
shumfishta aq sa numri i qnieve dhe nj
menduri udhzimi i shumfisht aq sa numri i
atyre atributeve t qnieve, sepse kushdo q i
mohon shembujt e panumrt t dshmive t vrteta,
ai thot nj gnjeshtr t prpjestimeve t
pafundme.
Kshtu, ti do ta shikoje vet se sa e gabuar dhe
n kundrshtim me t vrtetn do t ishte fjala e
disave q thon: Ato jan natyrore, ato jan nga
Natyra, n vend t Fjals N dasht All-llahu
xh.sh...!, n dasht All-llahu...! pr ngjarjet, t cilat
q t gjitha vijn n ekzistenc nprmjet Dshirs
Hyjnore.


134

FRAZA E DHJET:

Ve huve Ala kul-

li Shejin Kadir Dhe Ai sht i
Gjithfuqishm mbi t gjitha gjrat.
Domethn, asgj absolutisht nuk sht e
vshtir pr T. Sado gjra t shumta t jen n
sfern e mundsis pr t ndodhur, Ai sht i aft
q ti vesh me ekzistenc t githa ato me lehtsin
m t madhe. Dhe kjo sht aq e thjesht dhe e
kollajt pr T saq sipas kuptimit t vrsetit,

...

Sigurisht q
urdhri i Tij, kur Ai do nj gj, sht vetm se Ai
ti thot asaj Bhu! - dhe ajo sht e br (n
ast)!
14

Pra, me t dhn urdhrin pr dika, ajo sht e
br.
Sapo ta vendos nj artist shum i aft dorn e
tij tek puna e tij, ajo funksionon n pun jasht
mase me lehtsi, ashtu si nj makineri. Me qllim q
t shprehet ajo shpejtsi dhe ajo aftsi, dikush mund
t thot se ajo pun dhe ai art jan nn kontrollin e
Tij deri n nj shkall t till, saq sikur puna kryhet

14
Kuran, 36: 82
135

thjesht me urdhrin dhe me prekjen e tij, kshtu
punt realizohen dhe veprat e artit vijn n
ekzistenc. N t njjtn mnyr, ky vrset nxjerr
dekretin,

Sigurisht q urdhri i Tij, kur Ai do

nj gj, sht vetm se Ai ti thot asaj: Bhu!
dhe ajo sht e br (n ast)!, duke aluduar
pr nnshtrimin absolut dhe bindjen e t gjitha
gjrave ndaj Fuqis s t Gjithfuqishmit t lavdis,
dhe se ajo fuqi i kryen gjrat dhe i realizon me
lehtsi absolute dhe pa ndonj shqetsim.
Ne do t shpjegojm n pes pika, pes nga
mistere t panumrt t prfshir n kt t vrtet
madhshtore.
I pari: N lidhje me Fuqin Hyjnore, gjja m
e madhe sht aq e leht sa ajo m e vogla. Krijimi
i nj specie midis gjallesave me t gjitha
individualitetet e saj sht aq e leht e pa shqetsim
aq sa krijimi i nj indvidi t veant. Krijimi i
Parajss sht aq i leht sa krijimi i pranvers, dhe
krijimi i pranvers sht aq i kollajt sa krijimi i nj
luleje t vetme.
136

Ky mister sht shpjeguar e provuar me an t
gjasht krahasimeve misteri i dritsis, misteri i
tejdukshmris, misteri i reciproksis (kmbimit),
misteri i drejtpeshimit, misteri i rregullit, misteri i
bindjes dhe misteri i shkputjes (lirimit, nxjerrjes,
zhveshjes) n fund t Fjals s Dhjet, e cila lidhet
me ringjalljen e t vdekurve, dhe gjithashtu n
diskutimin rreth ringjalljes n qllimin e dyt t
Fjals s Njzet e Nnt e cila sht rreth melekve,
pavdekshmris s shpirtit t njeriut dhe ringjalljes.
N t gjitha kto sht demonstruar se n lidhje
me Fuqin Hyjnore yjet jan aq t leht sa atomet,
dhe se individt e panumrt krijohen me aq lehtsi
e pa shqetsim aq sa nj individ i vetm.
Meqense kto gjasht mistere jan provuar n
ato dy Fjal, ne ju referojm ju tek ato dhe e presim
shkurt diskutimin ktu.
I dyti: Nj prov vendimtare dhe nj
argument i vetkuptueshm se do gj sht e
barabart n lidhje me fuqin Hyjnore sht kjo: ne
shikojm me syt ton n krijimin e kafshve dhe t
bimve shkalln m t lart t mjeshtris dhe t
bukuris s artit brenda nj shumsie t pafundme
dhe nj bujarie absolute; dhe shohim gjithashtu
dallimin m t madh dhe diferencimin m t
skajshm brenda przierjeve t pafundme; dhe
vshtrojm vlern m t lart lidhur me artin dhe,
bukurin m t madhe lidhur me krijimin brenda
nj bollku dhe gjrsie t pafundme.
137

Dhe megjithse kan nevoj pr shum pajisje
dhe pr shum koh, ato krijohen me lehtsin dhe
me shpejtsin m t skajshme me artin m t madh.
Thjesht, ato mrekulli arti vijn n ekzistenc
menjher befas dhe nga asgjja.
Kshtu, duke e vzhguar kt aktivitet fuqie n
do stin n faqen e toks, ne shohim se ai vrteton
n mnyr t pakundrshtueshme e vendimtare se
gjja m e madhe sht aq e leht sa ajo m e vogla
n lidhje me Fuqin q sht burimi i ktyre
aktiviteteve; dhe se krijimi dhe administrimi i
individve t panumrt sht aq i kollajt, aq sa
krijimi dhe administrimi i nj individi t vetm.
I treti: Universalja m e madhe sht aq e
leht, aq sa e pjesshmja m e vogl n lidhje me
Fuqin e Autorit t Gjithfuqishm i Cili sundon me
kto veprat e Tij, me drejtimin dhe vendimin e Tij
n univers, ashtu si shihet qart. Krijimi i nj
universaleje t prbr nga nj shumsi individsh
sht i leht sa krijimi i nj t pjesshmeje t veant.
Dhe n t pjesshmen m t thjesht m t vogl
mund t shfaqet arti m i vlefshm. Misteri i urtsis
s ksaj t vrteteje rrjedh nga tre burime:
S pari: Nga ndihma e Unitetit.
S dyti: Nga lehtsia e Unitetit.
S treti: Nga shfaqja e Njsis.
138

Ndihma e Unitetit, e cila sht Burimi i par:
Domethn, n qoft se t gjitha gjrat jan pron
e nj Pronari t vetm, ather, si rezultat i Unitetit,
Ai mund ta prqndroj e grupoj fuqin e t gjitha
gjrave prapa ndonj gjje t vetme, dhe t gjitha
gjrat mund t administrohen me aq lehtsi ashtu si
nj gj e vetme. Ne do ta shpjegojm kt mister
me nj krahasim me qllim pr t lehtsuar
kuptimin:
Pr shembull, n qoft se do t ndodhej nj
monark i vetm i nj vendi, pr shkak t ligjit t
unitetit t sovranitetit t tij, ai do t ishte i aft t
mobilizonte fuqin morale t t gjith ushtris prapa
do ushtari t vetm. Dhe pr shkak se ai do t ishte
i aft t vepronte kshtu, nj ushtar i veant do t
ishte i aft t zinte rob komandantin e prgjithshm
t armikut dhe madje mund ta sundonte me emrin
e monarkut t tij edhe mbi at q sht sipr atij
komandanti. Pr m tepr, ashtu si monarku q do
ta vinte n shrbim dhe do ta drejtonte nj ushtar
apo nj zyrtar t vetm, pr shkak t misterit t
unitetit t sovranitetit, po ashtu ai do t ishte i aft
ta drejtonte t gjith ushtrin dhe t gjith npunsit
e tij. sht sikur ai, pr arsye t Misterit t Unitetit t
Sovranitetit, t ishte i aft t drgonte gjithknd dhe
gjithka pr ti ardhur n ndihm cilitdo individi.
Ather do individ i veant do t mund t
mbshtetej n nj fuqi aq t madhe, aq sa ajo e t
139

gjith individve t tjer; domethn, ai do t mund
t merrte ndihm nga ajo fuqi.
N qoft se litart e Unitetit t sovranitetit do t
zgjidheshin (liroheshin) dhe ata t bheshin ushtar
t parregullt, ather do ushtar, menjher befas,
do t humbiste nj fuqi t pafundme, dhe do t
binte nga nj rang i lart influence pr tek ai i nj
njeriu t rndomt. Dhe pr administrimin dhe pr
vnien n shrbim t tyre, do t shkaktoheshin aq
vshtirsi e telashe, aq sa numri i indvidve.
Dhe pikrisht n t njjtn mnyr,

Dhe All-llahut i takon Krahasimi m i lart,
meqense Autori i universit sht Nj i Vetm, Ai i
prqndron, i grupon Emrat e Tij, t Cilt shikojn
tek t gjitha gjrat dhe krijon me nj art t
pafundm, n nj form t vlefshme. N qoft se do
t ishte nevoja pr t, Ai e shikon nj gj t vetme
nprmjet t gjitha gjrave, Ai i bn ato t
orientohen tek ajo gj e ta shohin; Ai i jep ndihm
dhe e forcon at. Dhe pr arsye t misterit t
Unitetit, Ai gjithashtu i krijon, i sundon dhe i
administron t gjitha gjrat sikur ato t ishin nj gj
e vetme.
Kshtu, nprmjet misterit t ksaj ndihme t
Unitetit n kt univers nj cilsi e caktuar sht e
140

dukshme, e cila sht e lart dhe e vlefshme n
shkalln m t skajshme pr sa ka t bj me artin
dhe vlern e saj, dhe kjo brenda bollkut m t
skajshm dhe shumics.
Lehtsia e Unitetit, e cila sht Burimi i Dyt:
Domethn, veprat q ndodhin sipas parimeve t
Unitetit, nga nj qendr e vetme, nga nj Dor e
vetme dhe n prputhje me nj ligj, ndodhin me
lehtsin m t madhe. N qoft se ato do t ishin
t shprndara midis qendrave t shumta, ligjeve t
shumta dhe duarve t shumta, kjo do t shkaktonte
vshtirsi.
Pr shembull, n qoft se pajisjet kryesore t t
gjith ushtarve t nj ushtrie do t prodhoheshin
nga nj qendr e vetme, sipas nj ligji dhe me
urdhrin e nj komandanti t prgjithshm, shtja
do t ishte aq e leht si pajisja e nj ushtari t vetm.
Dhe n qoft se, nga ana tjetr, t gjitha pajisjet
e tyre do t prodhoheshin n fabrika t ndryshme e
n qendra t ndryshme, ather t gjitha uzinat
ushtarake do t ishin t domosdoshme pr t pajisur
nj ushtar t vetm. Domethn, n qoft se do t
mbshtetej shtja tek uniteti, ather pajisja
plotsisht e ushtris do t ishte aq e leht si pajisja
e nj ushtari t vetm; ndrsa n qoft se nuk do t
kishte unitet, pajisja e nj ushtari t vetm me
pajime kryesore do t shkaktonte aq shum
vshtirsi, aq sa numri i individve t ushtris.
141

Po kshtu, n qoft se do t pajiseshin frutat e
nj peme -lidhur me unitetin- me elementet e
domosdoshme t jets nga nj qendr e vetme, me
nj ligj t vetm dhe duke u mbshtetur tek nj
rrnj e vetme,ather me mijra fruta do t
pajiseshin me to me aq lehtsi sa lehtsia e nj fruti
t vetm. N qoft se, nga ana tjetr, secili frut do
t lidhej me qendra t ndryshme, dhe n qoft se t
gjitha domosdosh-mrit e tyre jetike do tu
drgoheshin m vete, ndarazi, ather secili frut do
t shkaktonte aq shum vshtirsi aq sa e gjith
pema, sepse elementet e domosdoshm pr jetn e
t gjith pems do t ishin gjithashtu t
domosdoshm pr secilin frut.
Ather, ashtu si kto dy krahasime,

Dhe All-llahut i takon krahasimi
m i lart, pr shkak se Autori i universit sht i
Vetmi i Unitetit, Ai vepron me unitet dhe, pr shkak
se Ai vepron me Unitet, t gjitha gjrat jan aq t
lehta aq sa nj gj e vetme. Pr m tepr, Ai sht i
aft ta bj nj gj t vetme aq t vlefshme aq sa t
gjitha gjrat, pr sa ka t bj me artin e saj. Dhe
duke krijuar inivid t panumrt n formn m t
vlefshme, Ai demonstron nj bujari absolute
nprmjet gjuhs s ktij bollku t pakufishm t
vetdukshm dhe nprmjet ksaj shumice t
142

pafundme dhe, Ai shfaq bujari t pakufishme dhe
krijueshmri t pafundme.
Manifestimi i Njsis i Cili sht burimi i tret:
Domethn, meqense Autori i Gjithlavdishm
nuk sht fizik e trupor, dhe koha dhe hapsira nuk
mund ta kufizojn At, ather krijimi dhe vendi
nuk mund t ndrhyjn n pranin dhe n
dshmimin e Tij; mjetet dhe masat nuk mund ti
mbulojn veprat e Tij me perde. Nuk ka copzim
apo ndarje n shikimin e Tij dhe n t vepruarit ndaj
krijimit; nj gj nuk mund t jet penges pr nj
tjetr.. Ai kryen akte t panumrta sikur ato t ishin
nj akt i vetm. Pr kt arsye, n t njjtn mnyr,
me sa lidhet me kuptimin e saj, ashtu si e ka
prfshir pemn madhshtore n nj brtham t
vogl, po ashtu edhe botn mund ta prfshij
brenda nj individi t vetm, dhe Ai i drejton t
gjitha shtjet e t gjith bots me Dorn e Fuqis
s Tij, si drejtimi i nj individi t vetm.
Ne e kemi shpjeguar kt mister n Fjalt e tjera
si kjo: Dielli deri diku sht i pakufizuar pr sa ka t
bj me dritsin e tij, kshtu imazhi i tij reflektohet
n do objekt t ndritshm e q shklqen. N qoft
se mijra e miliona pasqyra do t ekspozoheshin e
zbuloheshin para drits s tij, ather manifestimi i
ngjashmris s diellit do t gjendej n seciln
pasqyr pa copzim apo ndarje, sikur ato t ishin
nj pasqyr e vetme. N qoft se kapaciteti i
pasqyrs do t ishte i till, dielli do t ishte i aft t
143

demonstronte efektet e tij me t gjith madhshtin
e tyre. Nj gj nuk mund t jet nj penges pr nj
tjetr. Sepse shembulli i diellit futet n mijra
pasqyra me lehtsi t plot, dhe ai gjendet n nj
vend t vetm me t njjtn lehtsi si gjendet n
mijra vende. Dhe do pasqyr dhe do vend e
shfaqin manifestimin e diellit, aq sa e shfaqin at
mijrat e vendeve.
Kshtu,

Dhe All-llahut i
takon krahasimi m i lart, manifestimi i Autorit
t Gjithlavdishm i universit sht i till, me t
gjitha atributet q jan drit dhe me t gjith Emrat
e Tij t cilt jan t ndritshm, saq nprmjet
misterit t orientimit (shikimit) t Njsis, ndonse
nuk e prkufizon asnj vend, Ai sht i gjithprani-
shm dhe gjithshikues n t gjitha vendet.
Nuk ka copzim apo ndarje n shikimin e Tij dhe
n t vepruarit ndaj krijimit. Ai e kryen fardo q
dshiron n t njjtin ast, n t gjitha vendet, pa
vshtirsi dhe pa penges.
Kshtu, sht nprmjet ktyre mistereve t
ndihms s Unitetit, lehtsis s Unitetit dhe
manifestimit t Njsis, se kur t gjitha qniet i
atribuohen nj Autori t vetm, ather krijimi i t
gjitha atyre bhet aq i thjesht dhe i kollajt, aq sa
ai i nj qnie t vetme. Dhe secila qnie mund t
jet aq e vlefshme sa t gjitha qniet lidhur me
144

bukurin e artit t saj. Kjo e vrtet demonstrohet
nga fakti se brenda bollkut t pakufishm t
qnieve, ndodhen hollsi t pafundme arti tek do
individ. N qoft se qniet nuk do ti atribuoheshin
drejtprdrejt nj Autori t Vetm, secila do t bhej
aq problematike dhe e vshtir, aq sa t gjitha
qniet, dhe vlera e t gjitha qnieve do t paksohej
e do t binte sa ajo e nj qnie t vetme. N kt
gjendje, asgj nuk do t vinte n ekzistenc; ose n
qoft se do t gjendej; ajo do t ishte pa vler, e
pavlefshme.
Ky mister i oi sofistt, t cilt ishin m t
avancuarit e njerzve t filozofis, t kuptonin se
rruga e t prshkruarit ortak Zotit xh.sh. ishte
qindra e mijra her m e vshtir se sa rruga e s
vrtets dhe se sa rruga e vrtetimit t Unitetit
Hyjnor; rruga e tyre ishte e paarsyeshme n
shkalln m t skajshme. Kshtu, pr shkak se ata i
kan larguar fytyrat e tyre nga rruga e s vrtets
dhe kan shikuar at t mosbesimit dhe t
udhzimit, ata u detyruan ti braktisnin mendjet e
tyre dhe t mohonin ekzistencn e do gjje.
I katrti: Krijimi i Parajss sht aq i leht sa
ai i pranvers n lidhje me fuqin e t
Gjithfuqishmit i Cili e administron universin me
aktet e Tij t cilat jan t qarta e t dukshme. Dhe
krijimi i pranvers sht aq i leht sa ai i nj luleje.
Dhe hijeshia n artin e nj luleje dhe bukuria n
krijimin e saj mund t jet aq e kndshme dhe e
145

vlefshme sa ajo e pranvers. Ndodhen tre gjra n
misterin i ksaj t vrtete:
E Para: Domosdoshmria dhe qndrimi
trsisht i veuar (i liruar) i Autorit madhshtor.
E Dyta: Tjetria e plot e Esencs s Tij dhe
pakufizueshmria.
E Treta: Moslidhja e Tij nga hapsira dhe
pandashmria e Tij.
Misteri i Par: Fakti q domosdoshmria dhe
qndrimi trsisht i veuar dhe i liruar shkaktojn
nj lehtsi t pafundme dhe nj kollajllk absolut.
Ky mister sht shum i thell dhe tej mase i holl.
Ne do ta lehtsojm t kuptuarin e tij me krahasimin
e mposhtm:
Shkallt e ekzistencs jan t ndryshme. Dhe
bott e ekzistencs jan t gjitha t ndryshme. Pr
arsye se ato jan t gjitha t ndryshme, nj grimc
nga nj nivel i ekzistencs, e cila sht ngulur thell
n ekzistenc, sht aq e madhe, aq sa nj mal nga
nj nivel i ekzistencs q sht m pak substancial
se sa niveli i saj; ajo e prfshin at mal.
Pr shembull, aftsia e kujtess, e cila sht me
madhsin e nj fare sinapi n kok nga bota e
dukshme, prmban nj ekzistenc me madhsin e
nj biblioteke nga bota e kuptimit. Dhe nj pasqyr
me prmasn e nj thoji gishti nga Bota e jashtme
prmban e prfshin nj qytet madhshtor prej
146

nivelit t Bots s Shmblless.Dhe n qoft se ajo
kujtese dhe ajo pasqyr nga bota e jashtme do t
kishin pasur vetdije dhe fuqi krijuese, ato do t
kishin qen t afta t shkaktonin transformime t
pafundme dhe aktivitete n bott e kuptimit dhe t
Shmblless nprmjet fuqis s ekzistencs s
tyre t vogl n botn e jashtme.
Domethn, sa m e formuar t jet ekzistenca,
aq m tepr rritet fuqia, dhe gjja e pakt - ajo q
sht e pakt - bhet si e shumta dhe simodos pasi
ekzistenca ka fituar stabilitet t plot, n qoft se ajo
sht liruar dhe sht zhveshur nga materia dhe
nuk sht e kufizuar; ather vetm nj manifestim
i pjesshm i tij do t ishte i aft t transformonte
shum botra t tjera prej niveleve m pak
substanciale t ekzistencs.
Kshtu,

Dhe All-llahut i
takon krahasimi m i lart, Autori i
Gjithlavdishm i universit sht Ekzistuesi i
domosdoshm. Domethn, ekzistenca e Tij sht
esenciale, sht e paraprjetshme dhe e
pasprjetshme; mosekzistenca e saj sht e
pamundur, zhdukja e saj sht e pamundur; ajo
sht m e ngulura thell, m e forta, m e
fuqishmja dhe m e plota e niveleve t ekzistens.
N lidhje me ekzistencn e Tij, nivelet e tjera t
ekzistencs jan si hije tej mase t zbehta.
147

Shkalla e ekzistencs s domosdoshme sht tej
mase e qndrueshme dhe reale, ndrsa ekzistenca
e mundsis sht aq e leht dhe e dobt sa q
shum prej atyre q e kan verifikuar krijimin, si
Muhjiddin Ibn Arebi, i kan zbritur nivelet e tjera t
ekzistencs tek niveli i iluzioneve dhe i imagjinatave;
ata than:

Nuk ka ekzistues
prve Atij.. Domethn, nuk duhet t thuhet pr
gjrat e tjera se ato kan ekzistenc n lidhje me
ekzistencn e domosdoshme. Ata than se ato lloje
t ekzistencs nuk jan t meritueshme pr titullin e
ekzistencs.
Dhe kshtu, prball fuqis s Ekzistuesit t
vetm t domosdoshm, e cila sht edhe e
domosdoshme edhe esenciale, qniet e mundshme
t cilat jan ekzistenca t krijuara dhe aksidentale
dhe q jan realitete t paqndrueshme dhe t
pafuqishme, jan jasht mase t lehta dhe t
thjeshta. Ather ringjallja e t gjith shpirtrave n
Tubimin e madh dhe gjykimi i tyre sht aq e leht
pr at fuqi sa grumbullimi dhe sjellja n jet e
gjetheve, e luleve dhe e frutave t cilat Ai i ringjall
n pranver, n t vrtet n nj kopsht t vogl,
dhe madje n nj pem.
Misteri i dyt: Arsyeja pr lehtsin n lidhje
me tjetrin e plot t esencs s Tij dhe t
pakufizueshmris sht kjo: Sigurisht, Autori i
148

universit nuk sht i t njjtit lloj si universi. Esenca
e Tij nuk i ngjason absolutisht esencs s t tjerve.
Meqense kjo sht kshtu, pengesat dhe kufizimet
brenda sfers s universit nuk mund ta pengojn
At, ato nuk mund ti kufizojn veprimet e Tij. Ai ka
autoritet e sundim t plot mbi t gjith universin
dhe sht i aft ta transformoj t gjith at n t
njjtn koh.
N qoft se autoriteti, vendimet dhe veprimet q
shihen qart n univers do tu atribuoheshin
qnieve brenda tij, kjo do t shkaktonte aq shum
vshtirsi dhe aq shum ngatrres, saq nuk do t
mbetej asnj rregull dhe nuk do t vazhdonte t
ekzistoj asnj gj, dhe madje asgj nuk do t ishte
e aft t vinte n ekzistenc.
Pr shembull, n qoft se arti mjeshtror n
ndrtimin e kubeve do tu atribuohej gurve t
kubes, n qoft se urdhri i nj batalioni, i cili i
prket me t drejt oficerit t tij, do tu lihej
ushtarve, ather ose nuk do t ndodhte ai rezultat,
dhe madje ai nuk do t vinte fare n ekzistenc, ose
do t ndodhte rrmuj pr shkak t mungess s
rregullit dhe probleme t mdha e konfuzion.
Ndrsa, n qoft se mjeshtria artistike n
ndrtimin e kubes do ti atribuohej nj mjeshtri, i
cili nuk sht nj gur, q nuk sht nga lloji i gurit,
dhe n qoft se komanda e ushtarve n regjiment
do ti referohej nj oficeri, esenca e t cilit e posedon
cilsin e t qnit oficer, ather edhe arti do t ishte
149

i leht, po ashtu edhe komanda dhe organizimi do
t ishin t kollajt. Kjo sht pr shkak se, ndrsa
gurt, po ashtu edhe ushtart jan pengesa pr
njri-tjetrin, mirpo mjeshtri dhe oficeri mund t
shikojn nga cilido knd; ata drejtojn pa penges.
Kshtu,

Dhe All-llahut i
takon krahasimi m i lart, Esenca e Shenjt e
Ekzistuesit t domosdoshm nuk sht e t njjtit lloj
me esencat e qnieve t mundshme. Prkundrazi t
gjitha t vrtetat e universit jan rreze prej emrit El
Hakk I Vrteti, i Cili sht njri prej Emrave t
bukur t Esencs s Tij. Meqense Esenca e Tij e
shenjt sht ekzistuese, e domosdoshme dhe
krejtsisht e liruar dhe e zhveshur nga materia dhe
e ndryshme nga t gjitha esencat e tjera, ajo nuk ka
prngjasim, as barasvlers dhe as t barabart.
Ather, sigurisht administrimi dhe mbshtetja e
t gjith universit n lidhje me fuqin e
paraprjetshme t Atij t Gjithlavdishmi sht aq i
leht sa ajo e pranvers, madje sa e nj peme. Dhe
krijimi i ringjalljes s t vdekurve, i bots s Ahiretit,
i Parajss dhe i Ferrit, sht aq i leht sa ringjallja
n pranver e nj peme, e cila ka vdekur n
vjeshtn e kaluar.
Misteri i tret: Fakti se pandashmria dhe
mosqnia i lidhur nga hapsira apo vendi sht
shkak pr nj lehtsi absolute, ka kt kuptim:
150

meqense Autori i Gjithfuqishm sht i liruar (i
zhveshur) nga kufizimet e hapsirs, Ai mund t
mendohet t jet i pranishm n do vend me an
t Fuqis s Tij. Dhe meqense nuk ka ndarje apo
copzim lidhur me Esencn e Tij, ather Ai mund
t shikoj e t veproj ndaj t gjitha gjrave me t
gjith Emrat e Tij. Dhe meqense Ai sht i
pranishm gjithkund dhe vepron ndaj gjithkaje,
ather qniet, ndrmjetsit dhe masat nuk mund
ti pengojn e ndalojn veprat e Tij, madje nuk ka
absolutisht nevoj pr to t bjn kshtu.
Le ta supozojm se do t ndodhej ndonj nevoj
pr gjra; ather gjrat si telat -prcjellsat-
elektrik, degt e pemve dhe damart e nervat e
qnieve njerzore do t ishin si mjete lehtsimi;
mjete pr arritjen e jets dhe shkaqe shpejtsie pr
kryerjen e veprave. Kshtu le ta shprfillim iden e
pengess e kufizimeve, ndalimeve dhe at t
ndrhyrjes dhe t themi se ato jan mjete lehtsimi,
shpejtsie dhe bashkimi.
Domethn, nga kndvshtrimi i bindjes dhe
nnshtrimit t t gjitha gjrave ndaj mbisundimit t
fuqis s t Gjithfuqishmit t lavdishm, nuk
ndodhet nevoja pr to. N qoft se do t supozohej
se do t ishte nevoja pr to, ather gjrat do t
ishin mjete lehtsie.
Shkurtazi: Autori i Gjithfuqishm, krijon do
gj n nj form t prshtatshme, pa asnj
shqetsim, pa ndrmarr asnj proces, me lehtsi t
151

skajshme dhe t leht. Ai i krijon universalet me aq
lehtsi si ato t pjesshmet. Ai i krijon t pjesshmet
me aq art t plot ashtu si vepron Ai me universalet.
N t vrtet, Ai i Cili sht krijuesi i universaleve, i
qiejve dhe i toks, medoemos duhet t jet Ai i Cili
krijon t pjesshmet dhe individt e gjall t prfshir
n qiej e n tok, dhe asgj tjetr prve Tij, sepse
ato t pjesshme t vogla jan frutat , farrat dhe
modele t zvogluara t universaleve.
Pr m tepr, Ai q i krijon t pjesshmet, duhet
gjithashtu t jet Ai q krijon elementet, qiejt dhe
tokn, t cilat prfshijn t pjesshmet, sepse ne
shohim se t pjesshmet jan secila si nj far dhe
nj kopje e vogl n lidhje me universalet. Dhe
meqense kjo sht kshtu, elementet universal,
qiejt dhe toka duhet t jen n Dorn e Krijuesit t
atyre t pjesshmeve me qllim q t mund t
prfshihet thelbi i atyre qnieve universale e
gjithprfshirse si dhe kuptimet e modelet e tyre n
ato t pjesshme, t cilat jan si modele t zvogluara
t tyre, n prputhje me parimet e urtsis s Tij dhe
me peshat e njohjes s Tij.
N t vrtet, nga kndvshtrimi i udirave t
artit dhe i mrekullive t krijueshmris, t pjesshmet
nuk jan prapa universaleve; lulet nuk jan m t
ulta n bukuri se sa yjet , as farrat nuk jan m t
ulta n vler se sa pemt. N t vrtet, kuptimi i
pems, q sht skalitja e Paracaktimit Hyjnor dhe
sht n far, sht m e uditshme se sa pema
fizike, e cila sht thurja e Fuqis Hyjnore dhe sht
152

n kopsht. Dhe krijmi i njeriut sht m i uditshm
se sa krijimi i universit. Ashtu si n qoft se Kurani
i urtsis do t shkruhej me grimcat e eterit me nj
atom, mbi esencn e nj individi, q do ta tejkalonte
n vler Kuranin e madhshtis q sht shkruar
n yjet n faqen e qiejve, po ashtu ndodhen t
pjesshme t vogla t cilat jan m eprore se
universalet pr sa ka t bj me mrekullin e artit t
tyre.
I pesti: Ne e kemi demonstruar deri diku n
shpjegimet tona t lartprmendura se lehtsia e
pafundme, shpejtsia e skajshme e veprimeve dhe
kollajllku i pakufishm shihen qart n krijimin e
qnieve, s bashku me misteret dhe shembujt e
urtsis n krijimin e tyre. Ekzistenca e gjrave me
kt shpejtsi t pakufishme dhe me shpejtsit e
pafundme, shkakton tek njerzit e besimit, bindjen
e fort vijuese: N lidhje me fuqin e Autorit t
vetm i Cili i krijon qniet, krijimi i Xhennetit sht
aq i leht sa krijimi i pranvers, krijimi i pranvers
sht aq i leht sa ai i kopshteve dhe krijimi i
kopshteve sht aq i kollajt sa ai i luleve.
Sipas kuptimit t vrsetit,

Krijimi i ju t gjithve dhe ringjallja e ju t
gjithve jan si (krijmi dhe ringjallja) e nj
153

njeriu t vetm.
15
, ringjallja e t gjith
njerzimit, sht aq i leht si ti shkaktoj nj
personi t vdes e ta ringjallje at prsri. Dhe
sipas kuptimit t qart t vrsetit,

Do t jet vetm nj thirrje e vetme (fryrja
e surit) dhe ja! t shohsh! Ata t gjith do t
jen n pritje t sjell prpara nesh!
16
, t
sjellsh n jet t gjitha qniet njerzore sht aq e
leht aq sa grumbullimi i ushtarve t shprndar
pr pushim me zrin e Boris. Kshtu megjithse kjo
shpejtsi dhe lehtsi e pakufishme jan prova
vendimtare dhe argumente binds pr plotsimin e
vetdukshm t fuqis s autorit dhe pr lehtsin e
do gjje n lidhje me t, vese ama n
kndvshtrimin e njerzve t udhzimit, formimi
dhe krijimi i gjrave nga fuqia e Autorit, e cila sht
e leht n shkalln e domosdoshmris, i dha shkas
nocionit se gjrat formojn vetveten, gj e cila sht
krejtsisht e pamundur, dhe kshtu u b shkaku i
konfuzionit. Domethn, pr shkak se ato shikojn
q disa gjra t zakonshme vijn n ekzistenc me
shum lehtsi, ata e imagjinojn formimin e tyre t

15
Kuran, 31: 28
16
Kuran 36: 53
154

jet vetformim. Domethn, ato nuk krijohen por
formohen nga vetvetja e tyre, vetvetiu.
Ather, shikoje budallallkun e tyre! Ata e
bjn at q sht prova e nj fuqie
absolute,provn e mosekzistencs s saj; ata hapin
dyer pr pamundsi t panumrta, sepse ather,
do t duhej q ti jepeshin do grimce t do
krijeseje atributet e plotsimit, t cilat jan t
domosdoshme dhe t veanta pr Autorin e
universit si fuqia absolute dhe njohja
gjithprfshirse, me qllim q ato t ishin t afta t
formonin vetveten.
FRAZA E NJMBDHJET:

Ve Ilejhil-Mesir Dhe tek

Ai t gjitha gjrat e kan fundin.
Domethn, do gj do t kthehet nga bota e
prkohshme pr tek bota e qndrueshmris dhe
do t shkoje tek vendi i sovranitetit t pasprjetshm
i t Qndrueshmit t vetm t prhershm. Ato do
t shkojn nga sfera e shkaqeve t shumsis pr
tek sfera e fuqis s t Gjithlavdishmit t Unitetit.
Dhe do t transferohen nga kjo dynja pr tek Ahireti.
Domethn, kthimi i juaj sht Divani i Tij, dhe
vendstrehimi i juaj sht mshira e Tij. Dhe kshtu
kjo fraz tregon shum si shembulli i ktyre t
vrtetave.
155

Sa pr t vrtetn, midis ktyre t vrtetave, e
cila tregon kthimin pr tek Parajsa dhe arritjen e
lumturis s prjetshme, ajo sht provuar n
mnyr vendimtare nga siguria e parefuzueshme e
dymbdhjet argumenteve t Fjals s Dhjet, dhe
nga gjasht parimet t cilat i prfshin Fjala e Njzet
e Nnt, e cila prmban prova bindse, dhe kshtu
nuk mbetet m nevoja pr shpjegime t mtejshme.
Ato dy Fjal e kan provuar me sigurin e lindjes
s diellit n mngjesin vijues pas perndimit t tij n
ditn e mparshme, se jeta gjithashtu, e cila ka
kuptimin e diellit n kt bot, do t lind n formn
e prhershme n mngjesin e ringjalljes pas
perndimit t saj me shkatrrimin e dynjas.
Meqense Fjalt e Dhjeta dhe e Njzet e Nnta
e kan provuar kt t vrtet n formn m t plot,
ne ju referojm ju tek ato dhe ktu vetm do t
themi kt:
Prve asaj q sht provuar n mnyr
vendimtare tek shpjegimi i lartprmendur, Autori i
Gjithurt i universit, i Cili zotron fuqi t pakufishme
gjithprfshirse, dshir t pakufishme universale
dhe njohje t pafundme gjithprfshirse, Krijuesi i
Gjithurt i qnieve njerzore, ka premtuar me t
gjith librat e Tij qiellor dhe me Flett e Tij qiellore
Parajsn dhe lumturin e prjetshme pr besimtart
t cilt i besojn Atij.
Meqense Ai ka premtuar, Ai sigurisht do ta
prmbush at, sepse do t ishte e pamundur q Ai
156

ta thyej premtimin e Tij, sepse mosprmbushja e
premtimit sht mangsia m e shmtuar. Dhe i
Ploti absolut sht krejtsisht i prjashtuar dhe i
liruar nga do mangsi. Dshtimi pr t
prmbushur nj premtim buron ose nga injoranca
ose nga pafuqia. Por, meqense sht e pamundur
q t gjendet ndonj injoranc apo pafuqi lidhur me
At t Gjithfuqishm absolut dhe me t
Gjithditurin pr t gjitha gjrat, ather thyerja e
premtimit t Tij sht gjithashtu e pamundur.
Pr m tepr, t gjith profett me n krye
krenarin e njerzimit (paqja dhe bekimet e Zotit
qofshin mbi t gjith ata), t gjith evlijat, dijetart
e pastr dhe njerzit e besimit, n mnyr t
vazhdueshme i luten e i prgjrohen, dshirojn
dhe i krkojn Atij Mshirploti Gjithbujar pr
lumturin e prjetshme e cila u sht premtuar atyre.
Dhe ata i prgjrohen dhe ia krkojn at Atij
nprmjet t Gjith Emrave t Tij t bukur, sepse
me n krye dhemshurin dhe mshirn e Tij, dhe
drejtsin e urtsin, Emrat e Tij, si: I
Gjithmshirshmi, Mshirploti, i Drejti dhe i
Gjithurti, dhe Hyjnia e Tij dhe Sovraniteti, dhe
shumica e Emrave t Tij duke prfshir Emrat
Mbshtets dhe All-llah, e krkojn dhe e bjn t
domosdoshme botn e Ahiretit dhe lumturin e
prjetshme, dhe ato dshmojn e tregojn
realizimin e tyre.
N t vrtet, t gjitha qniet me t gjitha t
vrtetat e tyre tregojn Ahiretin.
157

Gjithashtu, Kurani i gjithurt, m i madhi i
librave t shpallur, demonstron dhe e bn t ditur
kt t vrtet me mijrat e vrseteve t tij, me
dshmit e qarta e vendimtare dhe me provat e
vrteta.
Pastaj, i dashuri i nderuar, i cili sht shkaku i
krenaris pr llojin njerzor, duke u mbshtetur n
mijra nga mrekullit e tij t shklqyera e dha
msim kt t vrtet gjat gjith jets s tij, me t
gjith fuqin e tij; ai e provoi at, e shpalli, e pa dhe
e demonstroi at.

158

O Zot, jepi bekime, paqe dhe urata atij dhe familjes
s tij dhe sahabve aq sa numri i frymmarrjeve t
njerzve t Parajss dhe na ringjall ne dhe ringjalle
kt letr- dhe shokt e tij, dhe autorin e saj Saidin, t
lumtur dhe prindrit ton dhe vllezrit ton nn flamurin
e tij, dhe na dhuro ne ndrmjetsin e tij dhe na fut neve
n Parajs me familjen e tij dhe sahabt, nprmjet
mshirs Tnde, o m i Mshirshmi i mshiruesve. Amin.
Amin.
Zoti yn! Mos na ndshko n qoft se
harrojm, apo biem n gabime.
17
Zoti yn!
Mos na i lr zemrat tona t shmangen nga e
vrteta pasi Ti na ke udhzuar, dhe na dhuro
mshir nga mshira Jote. Vrtet, Ti je

17
Kuran, 2: 286
159

Dhuruesi m i Madh.
18
O Zoti im! Ma hap
mua gjoksin tim. Dhe lehtsoma detyrn time.
Dhe zgjidhma nyjen nga gjuha ime, q ata ta
kuptojn Fjaln time.
19

O Mbshtetsi yn! Pranoje kt (shrbim)
nga ne, n t vrtet Ti je Gjithdgjuesi i
Gjithditur. Dhe na fal ne: Sigurisht Ti je
Pranuesi i pendess dhe Mshirploti.
Lavdia t takon Ty! Ne nuk dim asgj m
tepr nga na ke msuar Ti. Vrtet q vetm
Ti je i Gjithdituri, i Gjithurti.
20

* * *








18
Kuran, 3: 8
19
Kuran, 20: 25-28
20
Kuran, 2: 32
160

SHTOJCA E FRAZS S
DHJET E LETRS S NJZET

Me Emrin e Tij, t Cilit i takon lavdrimi! Dhe ska
gj q t mos e lvdoj lartsin e Tij.
21

Me Emrin e All-llahut, i Gjithmshirshmi,
Mshirploti!
Nuk ka dyshim se n prkujtimin e All-llahut, vrtet
zemrat gjejn qetsi.
22

All-llahu ju sjell nj shembull prngjasues: nj
burr (rob) e kan n bashkpronsi disa pronar s
bashku q hahen me njri-tjetrin, dhe nj burr (rob) i
cili i prket plotsisht nj pronari t vetm, a jan kta t
dy t barabart n krahasim? Gjith lavdrimet dhe

21
Kuran, 17: 44
22
Kuran, 13: 28
161

falnderimet i takojn All-llahut! Por shumica e tyre nuk
e din.
23

Pyetje: Ti ke thn n shum vende se ndodhet
nj lehtsi e pafundme n Unitetin Hyjnor dhe ka
vshtirsi t pafundme n shumsi dhe n t
prshkruarit ortakri me Zotin; ti ke thn gjithashtu
se ndodhet nj lehtsi e till n Unitetin Hyjnor sa
q arrin shkalln e domosdoshmris, ndrsa n
shirk -t prshkruarit ortak me Zotin xh.sh.-
ndodhet nj vshtirsi e till sa q arrin shkalln e
pamundsis.

Mirpo, vshtirsit dhe pamundsit q ti i
demonstron jan t pranishme gjithashtu edhe me
Unitetin. Pr shembull, ti thua; n qoft se grimcat
nuk do t ishin t urdhruara, kjo do t bnte t
domosdoshme q n do grimc t ishin t
pranishme ose nj njohje gjithprfshirse dhe nj
fuqi absolute, ose makineri jolndore t panumrta
ose presa tipografike t pakufishme. Kjo natyrisht
sht krejtsisht e pamundur. Dhe, madje, edhe n
qoft se ato grimca do t ishin npunse Hyjnore t
urdhruara, kjo prsri do t bnte t
domosdoshme pr grimcat q ti mbanin t njjtat
cilsi me qllim q ato t jen t afta t prmbushin
me regull detyrat e tyre t pafundme. A do t mund
ta zgjidhje kt problem pr mua?

23
Kuran, 39: 29
162

Prgjigjja: Ne kemi shpjeguar e provuar n
shum Fjal se n qoft se qniet do ti
atribuoheshin Nj Autori t Vetm, ato bhen aq t
lehta e t pamundimshme ashtu si nj qnie e
vetme. Ndrsa n qoft se krijimi i tyre do tu
atribuohej shkaqeve t shumta dhe Natyrs,
ather krijimi i nj mize t vetme do t bhej aq e
vshtir dhe aq e rnd sa krijimi i qiejve, dhe
krijimi i nj luleje do t bhej aq i vshtir sa krijimi
i pranvers, dhe ai i frutit si ai i kopshtit. Meqense
kjo shtje sht shpjeguar e provuar n Fjalt e
tjera, ne ju referojm ju tek ato dhe ktu vetm do
t shpjegojm tre krahasime, nprmjet tre
treguesve, t cilt do ta qetsojn shpirtin dhe
mendjen prball ksaj t vrtete.
Krahasimi i Par: Pr shembull, nj grimc
e vockl xixlluese e tejdukshme nuk mund ta
vendos vetveten e saj, vetvetiu, madje edhe
brenda nj drite me madhsin e nj koke t nj fije
shkrepseje, as nuk mund t jet burimi i saj. Ajo
mund t ket nj drit, n t drejtn e saj, n emrin
e saj, n prputhje me kapacitetin e saj dhe sipas
mass s madhsis s saj si nj grimc e vogl. Por
n qoft se ajo do t lidhej me diellin, n qoft se
ajo do ti hapte syt e saj dhe ta shikonte at diell s
bashku me dritn e tij, shtat ngjyrat, nxehtsin
dhe madje distancn e tij; ajo do t shfaqte nj lloj
manifestimi m t madh.
163

Domethn, n qoft se grimca do t mbetej
vetm me veten, e lir e pa ndonj lidhje, ajo do t
ishte e aft vetm t kryej nj funksion me shkalln
e nj grimce; por n qoft se ajo do t konsiderohej
t jet nj npunse e urdhruar tek dielli, e lidhur
me t dhe pasqyr pr t, ajo do t ishte e aft t
demonstronte disa shembuj t pjesshm t
funksionit t diellit, si dielli.
Kshtu,

Dhe All-llahut i
takon krahasimi m i lart, n qoft se t gjitha
qniet, t gjitha grimcat, do ti atribuo-heshin
shumsis, shkaqeve, Natyrs, vetveteve t tyre ose
ndonj gjje tjetr prve Zotit, ather do grimc
dhe do qnie, ose duhej t kishte nj njohje
gjithprfshirse dhe nj fuqi absolute, ose makineri
jolndore t panumrta, dhe presa tipografike
duhet t formoheshin brenda saj, me qllim q ajo
t kryej detyrat e saj t uditshme. Ndrsa n qoft
se grimcat do ti atribuoheshin nj t Vetmi n
Unitet, ather, secila nga ato dhe do artifakt,
bhet i lidhur me T; sht sikur secila bhet nj
npunse e urdhruar, lidhja e saj e bn at t
shfaq manifestimin e Tij. Dhe nprmjet ksaj
lidhje dhe nprmjet gjendjes s t qnit nj
manifestim, ajo mbshtetet n nj njohje t
pafundme dhe n nj fuqi t till. Dhe kshtu,
nprmjet misterit t lidhjes dhe t mbshtetjes, ajo
164

kryen funksione e detyra q kalojn shum prtej
fuqis s saj, nprmjet fuqis s Krijuesit t saj.
Krahasimi i Dyt: Pr shembull, ishin dy
vllezr, njri guximtar dhe vetbesues, i
mbshtetur n forcat e veta dhe, tjetri atdhetar dhe
i prkushtuar pr vendin e tij. Kur nj luft
shprthen, ai i cili sht mbshtetur tek vetvetja nuk
formoi ndonj lidhje me shtetin; Ai deshi ta kryente
shrbimin e tij m vete. Kshtu ai u detyrua q ti
mbaj burimet e fuqis s tij rreth qafs s tij dhe ti
transportoj pajisjet dhe municionet e tij me fuqin
e tij t kufizuar. N prputhje me fuqin e tij
individuale t vogl, ai ishte i aft t luftoj vetm
kundra nj rreshteri t ushtris s armikut dhe jo m
shum.
Vlla tjetr nuk u mbshtet n veten e tij, ai e
njohu veten e tij si t paaft e t pafuqishm dhe,
prandaj ai formoi nj lidhje me mbretin dhe u
rekrutua n ushtri. Nprmjet ksaj lidhje, ushtria e
madhe e shtetit u b nj pik mbshtetjeje pr T.
Dhe pr shkak t ksaj mbshtetje, ai hyri n luft
me forcn morale t nj ushtrie prapa tij nn
mbrojtjen e mbretit. Kshtu ai e luftoi kundrshtarin
derisa ndeshi me nj mareshall t shquar t armikut
t shpartalluar, dhe n emrin e mbretit t tij deklaroi
duke i thn: Un t zura ti rob! Shpejt marsho!
Dhe e solli dhe e dorzoi at te kampi i tij i
prqndrimit. Kuptimi dhe urtsia e situats sht
kjo:
165

Meqense njeriu i par, i cili ishte i pavarur, u
detyrua ti mbante vet pajisjet dhe burimet e fuqis
s tij, ai ishte i aft t kryej nj shrbim tej mase t
vogl. Ndrsa ai q ishte mobilizuar n ushtri nuk
duhej ti mbante vet burimet e tij t forcs;
prkundrazi, ushtria me urdhrin e mbretit i
transportuan ato pr t. Kshtu ai e lidhi veten e tij
me nj fuqi t madhe, ashtu si dikush q e lidh
kabllin e thjesht t telefonit t tij me telat e
telefonave t shtetit.
Kshtu,

Dhe All-llahut i
takon krahasimi m i lart, n qoft se t gjitha
krijesat dhe t gjitha grimcat do ti atribuoheshin
drejtprdrejt t Vetmit t Unitetit dhe, n qoft se
ato lidhen me T, ather nprmjet fuqis s
lidhjes dhe nprmjet Krijuesit t saj dhe me urdhrin
e Tij, edhe nj milingon do t mund ta rrnonte e
shkatrronte pallatin e Faraonit; nj miz mund t
vras nj Nimrud dhe e on at n Ferr, nj mikrob,
mund ta qroj e ta fus n varr tiranin m t lig;
nj brtham me madhsin e nj kokrre gruri
bhet si punishtja dhe makineria pr prodhimin e
nj peme pishe me madhsin e nj mali; molekulat
e ajrit mund t veprojn me efektshmri dhe n
mnyr t rregullt n t gjitha funksionet e
ndryshme dhe n strukturat e t gjitha luleve dhe
frutave.
166

E gjith kjo lehtsi dhe kollajllk, n mnyr t
vetkuptueshme, buron nga lidhja dhe gjendja e t
qnit t vna n shrbim dhe t urdhruara. N
qoft se qnia n shtje do t kthehej tek
pavarsia, n qoft se ajo u lihet shkaqeve,
shumsis, vetevetes dhe, n qoft se ajo udhton
n rrugn e shirkut, t prshkruarit ortak Zotit
xh.sh., ather ajo do t ishte e aft vetm t
kryente nj shrbim me shkalln e realitetit t saj
fizik dhe me masn e vetdijes s saj.
Krahasimi i Tret:Pr shembull, ishin dy
shok t cilt donin t shkruanin nj vepr
gjeografike dhe statistikore pr nj vend t cilin ata
t dy kurr nuk e kishin par. Njri prej tyre formoi
nj lidhje me mbretin e atij vendi dhe hyri n zyrn
e telegrafit dhe t telefonit. Me nj cop tel me
vlern e pes qindarkave, ai e lidhi gypin e telefonit
t tij me linjat e shtetit dhe qe i aft t bisedonte e
t lidhej me t gjitha ant dhe t merrte prej tyre
informacione. Dhe kshtu, ai shkroi nj vepr t
hartuar mir, t mirsistemuar dhe t prkryer
lidhur me gjeografin dhe statistikat. Sa pr njeriun
tjetr, atij ose do ti duhej t kishte udhtuar
vazhdimisht pr pesdhjet vite dhe t kishte par
gjithandej dhe t kishte msuar rreth do ngjarjeje
me vshtirsi t madhe, ose ndryshe, duke
shpenzuar miliona lira, atij do ti ishte dashur t
bhej Pronari, ashtu si mbreti i nj sistemi telegrafik
dhe telefonik aq i shtrir aq sa i shtetit, me qllim q
167

ai t mund t shkruante nj vepr t prkryer si at
t shokut t tij.
Dhe kshtu,

Dhe All-
llahut i takon Krahasimi m i lart, n qoft se
gjra t panumrta dhe krijesa do ti atribuoheshin
T Vetmit n Unitet, ather, nprmjet lidhjes,
secila gj bhet nj vend manifestimi. Nprmjet
shfaqjes s manifestimit t Diellit t paraprjetshm,
ajo fton nj lidhje me ligjet e urtsis s Tij, me
parimet e Njohjes s Tij dhe me ligjet e Fuqis s
Tij.
Ather, me an t forcs Hyjnore dhe t Fuqis,
ajo gj shfaq nj manifestim t Mbshtetsit t saj,
manifestim i cili sht si nj sy q i shikon t gjitha
gjrat, sht nj fytyr q orientohet tek t gjitha
vendet, dhe si fjalt q kan pesh n t gjitha
shtjet. N qoft se lidhja kputet, gjja gjithashtu
do t kputej nga t gjitha gjrat, ajo do t shtypej
e zvoglohej aq sa voglsia e prmass s saj. Dhe
n kt gjendje, ajo duhet t ishte pronarja e Nj
Hyjnie Absolute me qllim q ajo t mund t
kryente funksionet e prshkruara lart.
Shkurtazi: N rrugn e Unitetit Hyjnor dhe t
besimit ndodhet nj lehtsi e till dhe nj kollajllk
q arrin shkalln e domosdoshmris, ndrsa n
rrugn e shkaqeve dhe t shirkut, t prshkruarit
ortak Zotit, ndodhen vshtirsi t tilla q arrijn
168

shkalln e pamundsis, sepse nj i vetm mund tu
jap nj gjendje t caktuar shum gjrave dhe merr
prej tyre nj rezultat t caktuar pa ndonj shqetsim.
Ndrsa n qoft se marrja e asaj gjendje dhe arritja
e atij rezultati do tu atribuoheshin atyre gjrave t
shumta, ather realizimi i tyre nuk do t ishte i
mundur vese me shqetsime e vshtirsi t mdha
dhe me shum aktivitet e lvizje.
Pr shembull, ashtu si sht prmendur n
Letrn e Tret, n do nat dhe n do stin, nj
ekspedit e shndritshme dhe nj sken, duke
lavdruar e madhruar All-llahun, realizohet
nprmjet vnies n lvizje t ushtris s yjeve n
fushn e qiejve nn komandn e diellit e t hns.
Kjo sht situata joshse dhe robruese e qiejve.
Dhe shkaktohet ndryshimi dhe ndrkmbimi i
stinve dhe i gjrave t tjera madhshtore; dhe ky
sht rezultati i lart dhe i urt i lvizjes s toks. N
qoft se situata e qiejve dhe rezultati i toks
rrotulluese do ti atribuoheshin Unitetit Hyjnor,
ather Monarku i paraprjetshm me lehtsi do t
mund ta caktonte nj ushtar, si globin toksor, si nj
komandant t trupave qiellor me qllim q t
arrihet ajo situat dhe ai rezultat i rndsishm. Dhe
pasi t ket marr urdhrin, toka do t ngrihej me
gzim tek caktimi i saj pr tu sjell prqark, pr tu
rrethrrotulluar, dhe prmend Emrat e Zotit xh.sh.,
ashtu si nj Mevlevi, ashik. Dhe arrihen ato rezultate
t rndsishme dhe ajo situat e hijshme me shum
pak shpenzime.
169

Por, n qoft se do ti thuhej toks: ndalo aty
ku je, mos ndrhy!; dhe n qoft se pr t arritur
rezultatin dhe situatn, ajo do tu referohej vet
qiejve, dhe n qoft se ajo do t merrte rrugn e
shumsis dhe t shirkut, t prshkruarit ortak
Zotit, n vend t asaj t Unitetit Hyjnor, ather do
t ishte e domosdoshme q ajo ti prshkonte
milionat e yjeve t cilat jan mijra her m t
mdhenj se sa globi toksor dhe t prshkonte
distancn e miliona viteve n at t njzet e katr
orve.
Prfundim: Kurani ia atribuon krijesat e
pakufishme Nj Autori t Vetm. Ai ia atribuon do
gj drejtprdrejt Atij; ai ndjek nj rrug e cila sht
aq e leht sa q arrin shkalln e domosdoshmris
dhe i nxit t gjith drejt saj; po kshtu bjn
besimtart. Ndrsa njerzit e kundrshtimit, t cilt
i prshkruajn ortak Zotit xh.sh., duke ia atribuuar
nj krijes t vetme shkaqeve t shumta, ndjekin nj
rrug aq t mbushur me vshtirsi, saq sht n
shkalln e pamundsis. N kt gjendje, ata n
rrugn e Kuranit jan s bashku me t gjitha
krijesat, ndrsa ata n rrugn e udhzimit, me nj
krijes t vetme.
Ose pr ta shprehur n nj mnyr tjetr, dalja,
prejardhja e t gjitha gjrave nga nj i vetm sht
shum m e leht dhe e kollajt se sa dalja e nj
gjje t vetme prej gjrave t pakufishme. Po, ashtu
si nj oficer i vetm q i komandon nj mij ushtar
170

me aq lehtsi si komandimi i nj ushtari t vetm,
mirpo n qoft se komandimi i nj ushtari do tu
atribuohej nj mij oficerve, ather shtja do t
ndrlikohej e vshtirsohej nj mij e nj her m
shum. Dhe kjo do t shkaktonte rrmuj e kaos.
Kshtu, ky vrset madhshtor ua lshon kt t
vrtet atyre q i prshkruajn ortak Zotit xh.sh.,
duke drrmuar mosbesimin e tyre:

..

171

..

..

..

..

..

All-llahu ju sjell nj shembull prngjasues: nj
njeri (rob) e kan n bashkpronsi disa pronar s
bashku q hahen me njri-tjetrin, dhe nj njeri (rob) i cili
i prket plotsisht nj pronari t vetm, a jan kta t dy
t barabart n krahasim? Gjith falnderimet dhe
172

lavdrimet i takojn Alll-llahut! Por shumica e tyre nuk e
din.
24

O Zot! Jepi bekime e paqe shklqesis son
Muhammedit a.s.m. sa numri i grimcave t universit, dhe
familjes s tij dhe t gjith sahabve. Amin! Dhe i gjih
lavdrimi i takon Zotit xh.sh., Mbshtetsit t t gjitha
botrave.
O Zot! O i Vetm! O Unik! O i Prjetshm! O Ti q
nuk ka zot tjetr prve Teje, Ti je Nj, Ti nuk ke shok!
O Ti q t prket Sundimi dhe t takon lavdrimi! O Ti q
jep jetn dhe q shkakton vdekjen! O Ti q n dorn
Tnde sht e gjith mirsia! O Ti q je i Gjithfuqishm
mbi t gjitha gjrat! O Ti q fundi i t gjitha gjrave sht
n dorn Tnde! Nprmjet t vrtets s mistereve t
ktyre frazave, bje botuesin e ksaj trajtese dhe shokt e
tij dhe Autorin e saj prej njsuesve t pastr dhe prej
besimtarve t vetdijshm pr Zotin xh.sh.. Amin!
Nprmjet t Vrtets s misterit t Njsis Tnde,
bje prhapsin e ktij libri t prhap misteret e
vrtetimit t Unitetit Tnd dhe bje zemrn e Tij nj vend
manifestimi pr dritat e besimit dhe gjuhn e tij t flas
t vrtetat e Kuranit. Amin. Amin. Amin!
* * *




24
Kuran, 2: 32
173






















174






















175






















176