Denzinger (latin)

Enchiridion Symbolorum, Denzinger.

In lingua latina.
INDEX
Enchiridion Symbolorum
Symbola Primitiva. Papyrus liturgicus Dr-Balyzeh
2 Symbola exculta. Schema tripartitum trinitarium. Formula
ocidentalis Symbolum apostolicum.
!! Symbole "postoli#ue $ormule occidentale %ome &eme siecle'
(! Saint )yrille *v#ue de +*rusalem )at*cheses ,--.,--- vers
S&(/
(2 S. 0piphane *v. de Salamine &1(
(( "sie 2ineure $in -,eme 3S. 0piphane *v#ue de Salamine4
Symbole 5 6uicum#ue 5 pseudo-athanasien
!72 Saint )l*ment - 0p. ad )orinthios vers 89
!7: Saint ;*phyrin et saint )alliste d*clarations dogmati#ues
3avant 2224
Saint )l*ment - 0p. ad )orinthios vers 89
Saint )orneille 0p. <6uantam sollicitudinem< = )yprien *v#ue
!7/ de )arthage 2:!
!78 Saint )orneille 0p. = Fabius *v#ue d<"ntioche 2:!
!!7 Saint 0tienne - 0p. = )yprien *v#ue de )arthage 2:9
!!! Saint 0tienne - 0p. aux *v#ues d<"sie mineure 2:9
!!2 Saint Denis >et. = Denis *v#ue d<"lexandrie 292
!!1 )oncile d<0lvire 3vers &77-&7&4
!2& )oncile d<"rles 3&!(4
!21 )oncile ?ic*e - 3oecum. -4 &2:
!&2 Saint +ules - 0p. aux "ntiochiens &(!
!&& )oncile de Sardi#ue 3&(&-&((@4
!&/ >ibere 0p. <Studens paci< aux *v#ues orientaux &:1
!&8 >ibere 3Symbole de Sirmium - &:! sign* par >ibere en &:14
1
!(! >ibere 0p. <Pro dei$ico< ad episcopos Arientales &:1
!(2 >ibere 0p. <6uia scio< ad Brsacium ,alentem Cerminium &:1
!(& >ibere 0p. <?on doceo< ad ,incentium &:1
!(( Saint Damase - 0pistolarum $ragmenta ad episcopos Arientales
vers &1(
!(1 Saint Damase - 0p. <Per $ilium meum< ad Paulinum episc.
!(/ "ntiochenum &1:
Saint Damase - 0p. <Ati te apostoliDe Dathedra< ad episcopos
!(8 Arientales vers &1/
)oncile de )onstantinople - 3oecum. --' sous saint Damase -4'
!:7 mai - &7 Euillet &/!' Symbole de )onstantinople
!1/ )oncile %omain &/2' <Decretum Damasi< seu De explanatione
)$idei
!/7 Saint Sirice 0p. <Directa ad decessorem< ad Fimerium episc.
!/! Garracon.' !7 $*vrier &/:
!/9 )oncile de )arthage --- 2/ aoHt &81
!/1 )oncile de Golede - sept. (77 3(7:4@
!8! )oncile de Golede - <Symbolum Goletanum -< (77
278 Saint "nastase - 0p. <Dat mihi< ad ,enerium episc. 2ediolan.
vers (7!
Saint -nnocent - 0p. <0tsi tibi< ad ,ictricium episc.
2!! %otomag. 3%ouen4 !: $*vrier (7(
Saint -nnocent - 0p. <)onsulenti tibi< ad 0xsuperium episc.
2!2 Golosanum 3Goulouse4' 27. Febr. (7:
2!& Saint -nnocent - 0p. <2agna me gratulatio< ad %u$um et alios
2!( episcopos 2acedoniae !&. Dec. (!(
Saint -nnocent - 0p. <Si instituta ecclesiastica< ad Decentium
2!: episc. 0ugubinum 3Cubbio4 !8. 2art. (!9
2!9 Saint -nnocent - 0p. <-n re#uirendis< ad episcopos )onc.
2!1 )arthag. 21 +an. (!1
Saint -nnocent - 0p. <-nter ceteras 0cclesiae %omanae< ad
2!/ Silvanum et ceteros Synodi 2ilevitanae Patres 21. -an. (!1
22! Saint ;osime 0p. <6uamvis Patrum< ad )oncilium )arthag.
2! mars (!/
222 )oncile de )arthage 3., ou .,-4 commenc* le ! mai (!/
2
2&7 Saint ;osime 0p. <Gractatoria< ad 0ccclesias Arientales entre
2&! Euin et aoHt (!/
Saint Boni$ace 0p. <%etro maEoribus< ad %u$um episc.
2&2 Ghessaliae !! mars (22
2&& Saint Boni$ace 0p. <-nstitutio< ad episcopos Ghessaliae
!! 2ars (22
Saint Boni$ace 0p. <2anet beatum< ad %u$um et ceteros
2&( episcopos per 2acedoniam etc. !! 2ars (22
2&9 Saint )*lestin - ep. 5 )uperemus #uidem 5
2&1 )apitula pseudo-)aelestina seu <-ndiculus< 3%ome vers (&:-((2'
2&/ 3saint Prosper 3@444
2(1 <-ndiculus< 3%ome vers (&:-((2' 3saint Prosper 3@444
2:! )oncile d<0phese 3oecum.---' (&!4' Discours de Philippe >*gat
du Ponti$e %omain prononc* dans l<"ction ---
2:2 )oncile d<0phese 3&eme oecum*ni#ue contre les ?estoriens (&!4
29( )ontra ?estorius
29/ Saint Sixte --- Formule d<union entre saint )yrille *v.
21! d<"lexandrie et les *v. de l<0glise d<"ntioche' (&&
21& Saint >*on - le Crand 0p. <Bt nobis gratulationem<
2/7 ad episcopos per )ampaniam Picenum Gusciam !7 octobre ((&
2/! Saint >*on - le Crand 0p. <6uanta $raternitati< ad "nastasium
2/2 ep. Ghessal. ((9 3@
Saint >*on - le Crand 0p. <6uam laudabiliter< ad Gurrib.
2/& ep. "stur. 2!. -ul. ((1
28: Saint >*on - le Crand 0p. <>icet per nostros< ad +ulian.
289 )oinsem !& Euin ((8
288 Saint >*on - le Crand 0p. <Sollicitudinis #uidem tuae< ad
&7/ Gheodorum episc. Foroiuliensem 3Fr*Eus Calliae merid.4
!! Euin (:2
&78 )oncile de )halc*doine 3oecum. -,4 / octobre - d*but novembre
&77 (:!' "ctio , 22 octobre (:!I Symbole de )halc*doine
&79 Saint >*on - le Crand 0p. <Sollicitudinis #uidem tuae< ad
&!7 Gheodorum episc. Foroiuliensem 3Fr*Eus Calliae merid.4
3
!! Euin (:2
Saint >*on - le Crand 0p. <%egressus ad nos< ad ?icetam episc.
&!! "#uil. 2! 2ars (:/
&!9 Saint >*on - le Crand 0p. <Promisisse me memini< ad >eonem -
&!1 imp. !1 aoHt (:/
&!/ Saint >*on - le Crand 0p. <Fre#uenter #uidem< ad ?eonem
&!8 episcopum %avennat. 2( octobre (:/
&27 Saint >*on - le Crand 0p. <0pistolas $raternitatis<
&2! ad %usticum episc. ?arbon. (:/ aut (:8
&22 Saint >*on le Crand 0p. <2agna indignatione< ad universos
&2& episcopos per )ampaniam etc. 9 2ars (:8
<Statuta 0cclesiae "nti#ua< 3milieu ou $in du ,eme siecle
&2: Caule ?arbonnaise4
&28 Saint Simplicius 0p. <6uantum presbyterorum< ad "cacium episc.
&(& )epolit. !7 Eanvier (19
&(: Saint F*lix -- 3---4 0p. <6uoniam pietas< ad ;enonem imp. !
aoHt (/(
&(1 Saint C*lase - 0p. <Famuli vestrae pietatis< ad "nastasium -
imp. (8(
&(/ Saint C*lase - Synodus %omanaI "cta de absolutione 2iseni !&
2ai (8:
)oncile d<"rles (1& >ibelle de soumission du prtre >ucidus
&&7 De gratia et praedestinatione
&(8 Saint C*lase - Gomus <?e $orte< de anathematis vinculo (8:
<Decretum Celasianum< seu 0p. decretalis de libris recipiendis
&:7 et non recipiendis tp. incerto
&:( Saint C*lase - Gomus <?ecessarium #uo#ue< adv. 0utychen et
&:: ?estorium tp. incerto
&:9 "nastase -- 0p. <0xordium ponti$icatus mei< ad "nastasium -
imp. (89
"nastase -- 0p. <-n prolixitate epistolae< ad >aurentium
&:1 episc. >ignidensem 3>ignido in -llyrico4 (81
&97 "nastase -- 0p. <Bonum at#ue iucundum< ad epos Calliae
2& aoHt (8/
&9! Saint Symma#ue 0p. <"d augustae memoriae< ad "nastasium -

&92 Simp.
post a. :79
Saint Formisdas <>ibellus $idei Formisdae papae< )<polim
&9& missus !! aoHt :!:
&9: Saint Formisdas 0p. <Sicut rationi< ad Possessorem episc.
&99 S"$rum
!& aoHt :27
&91 Saint Formisdas 0p. <-nter ea #uae< ad -ustinum imperatorem
29 mars :2!
&98 )oncile d<Arange -- commenc* le & Euillet :28
&17 a4 Prooemium
&1! b4 )anones
&89 c4 )onclusio a )aesario episc. "relat. redacta
&81 Boni$ace -- 0p. <Per $ilium nostrum< ad )aesar. ep. "relat.
&8/ 2: Eanvier :&!' )on$irmatio )oncilii "rausicani --
(7! +ean -- 0p. <Alim #uidem< ad senatores )<politanos 2ars :&(
(72 ,igile 0dit de l<empereur +ustinien = 2*nas patriarche de
)onstantinople publi* dans le Synode de )onstantinople
(7& en :(&' "nath*matismes contre Arigene
(!! ,igile 0p. <Dum in sanctae< ad univ. populum Dei
(!2 : $*vrier ::2' Pro$essio $idei ,igilii papae
(!: ,igile )onstitutum 3-4 <-nter innumeras sollicitudines< de
tribus )apitulis ad +ustinianum imperatorem !( mai ::&'
(!9 Damnatio errorum ?estorianismi de humanitate )hristi
(27 )oncile de )onstantinople -- 3oecum. ,4 Session ,---
(2! 2 Euin ::& )anons
(&/ P*lage - 0p. 5 Fumani generis 5 = )hildebert !er roi
((& & $*vrier :9!
((( P*lage - 0p. encycl. <,as electionis< ad universum populum Dei
cc. ::1
P*lage - 0p. <"dmonemus ut< ad Caudentium episc. ,olaterrae
((: inter Sept. ::/ et 2. Febr. ::8
((9 P*lage - 0p. <"deone te< ad 3-ohannem4 episc. ineunte a. ::8
P*lage - 0p. <%elegentes autem< ad ,alerianum patricium 2art.
((1 aut init. "pr. ::8
!
)oncile de Braga -' :9!I anath*matismes principalement contre
(:! les Priscillanistes
(9( P*lage -- 0p. <6uod ad dilectionem< ad episcopos schismaticos
-striae c. :/:
P*lage -- 0p. <Dilectionis vestrae< ad episcopos schismaticos
(9/ -striae a. :/: aut :/9
(17 )onc. de Golede --- commenc* le / mai :/8
Saint Cr*goire - le Crand 0p. <)onsidernati mihi< aux
(12 patriarches $*vrier :8!
Saint Cr*goire - le Crand0p. <A #uam bona< ad ,irgilium episc.
(1& "relat. !2 aoHt :8:
Saint Cr*goire - le Crand 0p. <Sicut a#ua< ad 0ulogium patr.
(1( "lexandr. aoHt 977
(19 Saint Cr*goire le Crand 0p. <>itterarum tuarum primordia< ad
(11 Serenum episc. 2assiliensem octobre 977
Saint Cr*goire le Crand 0p. <6uia caritati nihil< ad episcopos
(1/ -beriae 3Ceorgiae4 vers le 22 Euin 97!
(18 Saint Cr*goire le Crand 0p. <6ui sincera< ad Paschasium
(/7 episc. ?eapolit. ?ovembre 972
(/: )oncile de Golede -, commenc* le : d*cembre 9&/
(/1 Fonorius - 0p. <Scripta $raternitatis< ad Sergium patr. 9&(
(87 )oncile de Golede ,- commenc* le 8 Eanvier 9&/
(8& +ean -, 0p. <Dominus #ui dixit< ad )onstantinum --- imp.
(89 3"pologia pro Fonorio papa4 9(!
:77 )oncile du >atran :-&! octobre 9(8 sous saint 2artin -
:7! )anones
:2: )oncile de Golede .- commenc* le 1 novembre 91:' Symbole
:(2 Saint "gathon 0p. <)onsideranti mihi< ad imperatores
21 mars 9/7
:(: )onc. romanum 0p. dogmat. synodalis <Amnium bonorum spes< ad
:(9 imperatores 21 mars 9/7
::7 )oncile de )onstantinople --- 3oecum. ,-4' Sess. .---
2/ mars 9/!
:9! Saint >*on -- 0p. <%egi regum< = l<empereur )onstantin -,
aoHt 9/2
"
:9( )oncile de Golede .-, !(-27 novembre 9/(
:99 )oncile de Golede ., commenc* le !! mai 9//
:9/ )oncile de Golede .,- commenc* le 2 mai 98&' Symbole
:/7 Saint Cr*goire -- 0p. <Desiderabilem mihi< ad S. Boni$atium
22 ?ov. 129
Saint Cr*goire -- >ettre = l<empereur >*on ---
:/! 3entre 129 et 1&74
Saint Cr*goire --- 0p. <2agna nos habuit< = saint Boni$ace
*v#ue vers 1&2
:/1 )oncile romain "ction --- 2: octobre 1(:
Saint ;acharias 0p. <,irgilius et Sedonius< ad S. Boni$atium
:// ! Euillet 1(9 31(:@4
:/8 Saint ;acharias 0p. <Sacris liminibus< = saint Boni$ace
! mai 1(/
:82 0tienne -- 3---4 <%esponsa )arisiaca< 36uiercy4 a. 1:(
Fadrien - 0p. <Pastoralibus curis< ad patriarch. Garasium 1/:
Fadrien - 0p. 5-nstitutio universalis5 aux *v#ues d<0spagne
:8: 3entre 1/: et 18!4
:89 Fadrien - 0p. <-nstituio universalis< ad episcopos Fispaniae
1/:
)oncile de ?ic*e -- 3oecum. ,--' 1/14' "ction ,--
977 !& octobre 1/1' De$initio de sacris imaginibus
97( )oncile de ?ic*e -- 3oecum. ,--4' "ction ,--- 2& octobre 1/1
9!7 Fadrien - 0p. 5Si tamen licet5 aux *v#ues d<0spagne
318& ou 18(4
9!! )oncile de Franc$ort 3FranD$urt J 2ain4 18(' 0p. synod. des
9!2 *v#ues de France aux autorit*s d<0spagne
9!: )oncile de Frioul 3$oroiuliense4 3189 ou 1814
9!9 Symbole De Grinitate divina
927 )onc. Gicinense 3Pavia4 a. /:7
92! )onc. )arisiacum 36uiercy-sur-Aise4 mai /:&
92: )onc. ,alentinum 3,alence4 / Eanvier /::
9&& Saint ?icolas - )onc. %omain /97 et /9&
9&: )oncile %omain 3Saint ?icolas -4 /92
9&1 Saint ?icolas - 0p. <Proposueramus #uidem< = l<empereur
#
9&/ 2ichel 2/ septembre /9:
9(2 Saint ?icolas - %esp. <"d consulta vestra< aux Bulgares
9(& !& novembre /99
9(/ )oncile de )onstantinople -, 3oecum. ,---4 Sessio .
9:7 2/ $*vrier /17' )anons
99( +ean ,--- 0p. <Bnum est< aux princes de Sardaigne
99/ vers septembre /1&
Saint 0tienne , 3,-4 0p. <)onsuluisti de in$antibus<
917 ad >udbertum archiep. 2aguntinum 32ainz4 inter //1-///
+ean ., 0p. 0nc. <)um conventus esset< ad episcopos et abbates
91: Calliae et Cermaniae & $*vrier 88&
Saint >*on -. 0p. 5 )ongratulamur vehementer 5 = Pierre
9/7 patriarche d<"ntioche !& avril !7:&' Pro$ession de Foi
9/9 Saint >*on -. 0p. <"d splendidum nitentis< ad S. Petrum
9/1 Damiani a. !7:(
9// )onc. %omanum 3?icolas --4 a. !7:8' Pro$essio $idei in
987 0ucharistiam Berengario praescripta
Saint >*on -. 0p. <-n terra pax hominibus< ad 2ichaelem
)erularium et >eonem "cridanum 2 septembre !7:&
98! )onc. 3minus4 >ateranense 3?icolas --4 avril !797
98: "lexandre -- 0p. <Super causas< ad %ainaldum episc. )umanum
a. !79&
98/ "lexandre -- 0p. <>icet ex< ad >andul$um princ. Benevent.
a. !79:
)onc. %omain 3Saint Cr*goire ,--4 -usiurandum Berengarii
177 Guron. !! $*vrier !718
Bienheureux Brbain -- 0p. <Debent subditi< ad Petrum episc.
17! Pistor. et %usticum abb. ,allumbros. a. !7//
Bienheureux Brbain -- 0p.<Caudemus $ilii< ad >anzonem
172 %odul$um etc. ! $*vrier !78!
)onc. Beneventanum 3Bienheureux Brbain --4
17& coeptum !/. 2art. !78!
17( )onc. 3minus4 >ateranense 3Pascal --4 !!72
17: )onc. Cuastallense 3Pascal --4 22 octobre !!79
179 )onc. 3minus4 >ateranense 3Pascal --4 1 2art. !!!7
1!7 )onc. 3oecum. -.4 >atran - 3)alliste --4' canons 21 mars !!2&
$
1!: )onc. 3oecum. .4 >atran -- 3-nnocent --4 coeptum (. "pr. !!&8'
canons
1!/ )oncile de Sens commenc* le 2 Euin !!(7 3!!(!@4' erreurs de
12! Pierre "b*lard
1&8 -nnocent -- 0p. <Gestante "postolo< ad Fenricum episc. Senon.
!9 Euillet !!(7
1(! -nnocent -- 0p. <"postolicam Sedem< ad episc. )remonensem tp.
incerto
1(: )onc. %emense 3%eims4 30ugene ---4 coeptum 2!. 2art. !!(/
"lexandre --- 0p. <0x litteris tuis< ad soldanum -conii
1(/ residentem !!98
"lexandre --- 0p. <)um in nostra< ad Cuilelmum archiep.
1(8 Senon. 2/. 2aii !!17
)onc. %emense sous 0ugene --- Pro$essio $idei de Grinitate '
!!(/
1(1 )onc. Guronense 3Gours4 coeptum !8 mai !!9&
>ettre )um )hristus du pape "lexandre --- = l<archev#ue de
1:7 %eims !/ $*vrier !!11
1:& "lexandre --- 0p. <-n civitate tua< ad archiep. -anuensem
tp. incerto
"lexandre --- 0p. <0x publico instrumento< ad episc.
1:( Brixiensem tp. incerto
1:: "lexandre --- 0p. 3$ragm.4 <,erum post< ad archiep. Salernit.
tp. incerto
1:1 "lexandre --- 0p. 3$ragm.4 ad Pontium episc. )laromont. 3@4
tp. incerto
1:! )onc. 3oecum. .-4 >atran --- : - !8 3224@ 2art. !!18
197 )onc. ,eronense 3>ucius ---4 exeunte Act.-init. ?ov. !!/(
19! >ucius --- 0p. <Dilectae in )hristo< ad Simonem episc.
192 2eldensem 32eaux4 tp. incerto
19( Brbain --- 0p. <)onsuluit nos< ad presbyterum Brixiensem
tp. incerto
-nnocent --- 0p. <)um apud sedem< ad Kmbertum archiep.
199 "relat. !: Euillet !!8/
119 -nnocent --- 0p. <0x parte tua< ad episc. 2utinensem a. !277
-nnocent --- 0p. <Sicut universitatis< ad "cerbum consulem
191 Florentinum &7 octobre !!8/
-nnocent --- 0p. <6uanto te magis< ad Bgonem episc.
%
19/ Ferrariensem ! mai !!88
198 -nnocent --- 0p. <)um ex iniuncto< ad 2etenses 32etz4
117 !2 Euillet !!88
11! -nnocent --- )onst. <>icet per$idia -udaeorum<
112 !: septembre !!88
11& -nnocent --- 0p. <"postolicae Sedis primatus< ad 3-ohannem4
11( patriarcham )<polit. !2 novembre !!88
111 -nnocent --- 0p. <Caudemus in Domino< ad episc. Giberiadensem
initio !27!
1/9 -nnocent --- 0p. <0x parte tua< ad "ndream archiep. >und !2
Eanvier !279
-nnocent --- 0p. <2aiores 0cclesiae causas< ad Kmbertum
1/7 archiep. "relat. exeunte a. !27!
1/! -nnocent --- 0p. <)um 2arthae circa< ad -ohannem #uondam
1/2 archiep. >ugdun. 28. ?ov. !272
1/( -nnocent --- 0p. <)um venisset< ad Basilium archiep.
1/: Grinovitanum 3Grnovo Bulgar.4 2:. Febr. !27(
-nnocent --- 0p. <?on ut apponeres< ad Ghoriam archiep.
1/1 ?idrosiensem 3Grondheim in ?orvegia4 !. 2art. !279
-nnocent --- 0p. <Debitum o$$icii ponti$icalis< ad Bertoldum
1// 3sive Bertrandum4 episc. 2etensem 2/. "ug. !279
-nnocent --- 0p. <De homine #ui< ad rectores $raternitatis
1/8 %omanae 22. Sept. !27/
-nnocent --- 0p. 5 0Eus exemplo 5 = l<archev#ue de Garragone
187 !/ d*cembre !27/' Pro$ession de $oi prescrite aux ,audois
18/ -nnocent --- <-n #uadam ?ostra< ad Bgonem 0pisc. Ferrar.
: mars !278
-nnocent --- 0p. <>icet apud< ad Fenricum episc. "rgentorat.
188 8 Eanvier !2!2
)oncile >atran -, 3oecum. .--4 !! - &7 novembre !2!: 3sous
-nnocent ---4' cap. ! de $ide catholica' D*$inition contre les
/77 "lbigeois et les )athares
/7& )ap. 2 De errore abbatis +oachim
/78 &. De haereticis 3Laldensibus4
/!7 (. De superbia Craecorum contra >atinos
1&
/!9 )ap. (!. De continuatione bonae $idei in omni praescriptione
/!1 :!. De poena contrahentium clandestina matrimonia
/!/ 92. De reli#uiis Sanctorum
/27 9&. De simonia
Fonorius --- 0p. <Perniciosus valde< ad Alaum archiep. Bpsal
F!&
/22 d*cembre !227
Cr*goire -. 0p. <"b "egyptiis argentea< ad theologos Paris.
/2( 1 Euillet !22/
Cr*goire -. Damnatio haereticorum variorum 30x $orma
anathematis edita 27. "ug. !2283@4.4
Cr*goire -. 0p. <)onsultationi tuae< ad archiep. Barensem
/2: !2 novembre !2&!
Cr*goire -. 0p. <Presbyter et diaconus< ad Alaum episc.
C>und. 8
/29 d*cembre !2&2
/21 Cr*goire -. Decr. $ragm. <Si condiciones< inter a. !221-!2&(
Cr*goire -. 0p. <?aviganti vel< ad $ratrem %.
/2/ inter a. !221-!2&(
Cr*goire -. 0p. <)um sicut ex< ad Sigurdum archiep.
/28 ?idrosiensem 3Grondheim in ?orvegia4 / Euillet !2(!
-nnocent -, 0p. <Sub catholicae pro$essione< ad episcop.
/&7 Gusculanum "p. Sedis legatum apud Craecos 9 mars !2:(
/&8 "lexandre -, )onst. <%omanus Ponti$ex de summi<
/(7 : octobre !2:9
/(9 Brbain -, 0p. encycl. <Gransiturus de hoc mundo< !! aoHt !29(
/(1 )l*ment -, 0p. <6uanto sincerius< ad 2aurinum archiep.
/(8 ?arbon. 2/ octobre !291
)oncile de >yon -- 3oecum. .-,4 1 mai - !1 Euillet !21( 3sous
le Bienheureux Cr*goire .4' Session -- !/ mai !21(I
/:7 )onstitution 5de summa Grinitate et $ide catholica5
)onc. 3oecum. .-,4 >yon -- 3Bienheureux Cr*goire .4'
/:! Session -, 9 Euil. !21(I 2ichaelis imp. 0p. ad Cregorium pp
/99 Boni$ace ,--- Bulla <Saepe sanctam 0cclesiam< ! aoHt !289
/9/ Boni$ace ,--- Bulla <"nti#uorum habet< 22 $*vrier !&77
/17 Boni$ace ,--- Bulla <Bnam sanctam< !/ novembre !&72
/1( BenoMt .- )onst. <-nter cunctas sollicitudines<
11
/1: !1 $*vrier !&7(
)oncile de ,ienne 3oecum. .,' sous )l*ment ,' !&!!-!&!24'
Session --- 9 mai !&!2' )onstitution 5"d nostrum #ui5'
/8! erreurs des B*gards et des B*guines sur l<*tat de per$ection
877 )onstitutio 5Fidei )atholicae5
879 )onstitutio <0x gravi ad nos<
87/ )onstitutio <0xivi de paradiso<
8!7 +ean ..-- )onst. <Cloriosam 0cclesiam< 2& Eanvier !&!/
82! +ean ..-- )onst. <,as electionis< 2( Euillet !&2!
82( +ean ..-- 0p. <?e#ua#uam sine dolore< ad "rmenios
82: 2! novembre !&2!
8&7 +ean ..-- )onst. <)um inter nonnullos< !2 novembre !&2&
8&! +ean ..-- )onst. <>icet iuxta doctrinam< ad episc. urbis
8(! Norcester 2& octobre !&21
8:7 +ean ..-- )onst. <-n agro dominico< 21 mars !&28
887 +ean ..-- Bulla <?e super his< & d*cembre !&&(
!777 BenoMt .-- )onst. <Benedictus Deus< 28 Eanvier !&&9
!779 BenoMt .-- >ibellus 5 )um dudum 5 aux "rm*niens !&(!
!72: )l*ment ,- Bulla iubilaei <Bnigenitus Dei Filius< 21 Eanvier
!&(&
!721 )l*ment ,- Schedula revocationis Parisiis praestitae
!72/ 2: novembre !&(1' 0rrores philosophici ?icolai de Bltricuria
!7(8 )l*ment ,- 0p. <Super #uibusdam< ad 32eDhithar O4
!7:7 )onsolatorem )atholicon "rmeniorum 28 septembre !&:!
!7/: Bienheureux Brbain , Schedula revocationis Dionysio Foullechat
iniunctae vi )onst. <0x supernae clementiae< 2& dec. !&9/
!7/1 a4 )edula 3primae4 revocationis 3&! Eanvier !&9:4
!78( b4 propositiones additae ad alteram revocationem
!78: 3!2 avr. !&984
!781 Cr*goire .- 0p. )ardinalium -n#uis. ad archiep. Garracon. et
!!7! )aesaro "ugust. / aoHt !&1!
!!7& Cr*goire .- Bulla <Salvator humani generis< ad archiep.
12
!!!7 %igensem eius#ue su$$raganeos / avril !&1(
!!!9 Cr*goire .- )onclusiones -ohannis Nycli$ damnatae in 0p.
!!2! <Super periculosis< ad episcopos )antuar. et >ondon.
22 mai !&11
!!&8 Boni$ace -. Bullae papales spectantes privilegium monasterii
S.Asithae in 0ssexia con$erendi ordines maiores'
a4 Bulla <Sacrae religionis< ad abbatem et )onventum monasterii
!!(: ! $*vrier !(77
b4 Bulla <"postolicae Sedis< ad idem monasterium
!!(9 9 $*vrier !(7&
)onc. 3oecum. .,-4 de )onstance' Session ,--- ( mai !(!:'
!!:! D*cret con$irm* par le pape le 22 $*vrier !(!/' erreurs de
+ean Nycli$
!!8: Session .--- !: Euin !(!:' D*cret con$irm* par 2artin ,
!!8/ le ! septembre !(2:
!277 Session ., 9 Euillet !(!:' D*cret con$irm* par le pape
!27! le 22 $*vrier !(!/' 0rreurs de +ean Fus
!2&7 )onc. 3oecum. .,-4 de )onstance' Session .,- 9 Euillet !(!:'
!2&: D*cret <6uilibet tyrannus<
2artin , Bulle <-nter cunctas< 22 $*vrier !(!/'
!2(1 -nterrogations pour les Nycli$ites et les Fussites
!218 2artin ,Bulla <Cerentes ad vos< ad abbatem monasterii
!287 )isterciensis "ltzelle in Saxonia !9 novembre !(21
)oncile de Florence 3oecum. .,--4 29 $*vrier !(&8 - aoHt 3@4
((:' sous 0ugene -,' Bulle d<union des Crecs 5>aetentur
!&77 caeli5I 9 Euillet !(&8
!&7/ )onc. 3oecum .,--4 Florentinum Decr. <2oyses vir Dei< contra
!&78 )onc. Basileense ( septembre !(&8
!&2/ )oncile de Florence 3oecum. .,--4 29 $*vrier !(&8 - aoHt 3@4
!((:' sous 0ugene -,' Bulle d<union des )optes et des
0thiopiens 5 )antate Domino 5 ( $*vrier !((2 3!((! dans le
!&&7 style de Florence4
!&:& )alliste --- )onst. <%egimini universalis< ad episcopum
!&:: 2agdeburg. ?aumburg. et Falberstad. 9 mai !(::
!&:1 Pie -- Bulla <0xsecrabilis< !/ Eanvier !(97
!&1: 3style Floren. !(:84
13
Pie -- Propositiones damnatae in 0p. <)um sicut accepimus<
!&9! !( novembre !(:8' 0rrores ;anini de Solcia
!&/: Pie -- Bulla <-ne$$abilis summi providentia Patris<
! aoHt !(9(
Sixte -, Propositiones Petri de %ivo damnatae in Bulla <"d
!&8! )hristi vicarii< & Eanvier !(1(I Schedula revocationis
!&89 Sixte -, Bulla <Salvator noster< in $avorem ecclesiae S. Petri
!&8/ .anctonensis & aoHt !(19
Sixte -, )onst. <)um praeexcelsa< 21 $*vrier !(11
!(7: Sixte -, 0p. encycl. <%omani Ponti$icis provida< 21 nov. !(11
!(!! Asma damnatae in Bulla <>icet ea #uae de nostro mandato<
8 aoHt !(18
!(2: Sixte -, )onst. <Crave nimis< ( septembre !(/&
!(29 -nnocent ,--- Bulla <0xposcit tuae devotionis< ad -ohannem abb.
!(&: monasterii )istertii 3)iteaux4 )abillon. dioec. 8 avr !(/8
)onc. 3oecum. .,---4 >atran , 3continuation sous >*on .4
!((7 Sessio ,--- !8 d*cembre !:!&I Bulla <"postolici regiminis<
!((2 Sessio . ( mai !:!:I Bulla <-nter multiplices<
!((: Sessio .- !8 d*cembre !:!9I Bulla <Pastor aeternus gregem.<
>*on . Decr. 5)um post#uam5 = )aEetan de ,io >*gat du Pape
!((1 8 novembre !:!/
!((8 >*on . Bulle <0xsurge Domine< !: Euin !:27'
!(:! erreurs de 2artin >uther
!(8: Paul --- Breve <Pastorale o$$icium< ad archiep. Golet.
28 mai !:&1
!(81 Paul --- )onst. <"ltitudo divini consilii< ! Euin !:&1
)onc. 3oecum. .-.4 de Grente' Sessio --- ( $*vrier !:(9'
!:77 Decretum de Symbolo $idei
)oncile de Grente 3.-.eme oecum.4 Decretum de libris sacris et
!:7! de traditionibus recipendis / avril !:(9
!:7/ )onc. 3oecum. .-.4 de Grente' Sessio , !1 Euin !:(9'
!:!7 Decretum de peccato originali
!:!9 )onc. 3oecum. .-.4 de Grente' Sessio ,- !& Eanvier !:(1'
!:27 Decretum de iusti$icatione
!::! )anones de iusti$icatione
1
!:/& )oncile de Grente 3.-.eme oecum*ni#ue4 Session ,-- & mars
)!:(1
!977 D*cret De Sacramentis
!9!( )anones De sacramento baptismi
!92/ )anones De sacramento con$irmationis
!9&: Sessio .--- !! octobre !::!' Decretum de ss. 0ucharistia
!9:! )anones de ss. 0ucharistiae sacramento
!99! Sessio .-, 2: novembre !::!' Doctrina de sacramento
!991 paenitentiae
!98( b4 Doctrina de sacramento extremae unctionis
!17! )anones de sacramento paenitentiae
!1!9 )anones de extrema unctione
!1!8 Sessio ..- !9 Euillet !:92' Doctrina de communione sub utra#ue
!12: specie et parvulorum
!1&! )anones de communione sub utra#ue specie et parvulorum
!1&/ Doctrina de ss. 2issae sacri$icio
!1(8 )oncile de Grente 3.-.eme oecum*ni#ue4 Session ..--
!1:7 !1 septembre !:92 Doctrine De ss. 2issae sacri$icio
!1:! )anones de ss. 2issae sacri$icio
!19& Sessio ..--- !: Euillet !:9&I Doctrina de sacramento ordinis
!11! )anones de sacramento ordinis
!181 Sessio ..-, !! novembre !:9&' De sacramento matrimonii
!/7! )anones de sacramento matrimonii
!/!& )anones super re$ormatione circa matrimoniumI Decr. <Gametsi<
!/!9 )oncile de Grente 3.-.eme oecum.4 Session ..,' Decretum de
!/27 purgatorio & d*cembre !:9&
Decretum de invocatione veneratione et reli#uiis Sanctorum
!/2! et sacris imaginibus & d*cembre !:9&
!/&7 Decretum de re$ormatione generali & d*cembre !:9&
!/&: Decretum de indulgentiis ( d*cembre !:9&
Bulla con$irmationis )onc. Gridentini <Benedictus Deus<
1!
!/(1 29 Eanvier !:9( 3<!:9&< stilo curiali4
!/:7 <%egulae Gridentinae< de libris prohibitis con$irmatae in
!/:! )onst. <Dominici gregis custodiae< 2( mars !:9(
!/9! Pie -, Bulle 5 -nEunctum nobis 5 !& novembre !:9('
!/92 Pro$ession de $oi tridentine
!//7 Pie -, )onst. <)um #uorumdam hominum< 1 aoHt !:::
Saint Pie , Bulla <0x omnibus a$$lictionibus< ! octobre !:91'
!87! 0rrores 2ichaelis Baii de hominis natura et de gratia
!8/! Saint Pie , )onst. <-n eam pro nostro< 2/ Eanvier !:1!
!8/& Saint Pie , )onst. <%omani Ponti$icis< 2 aoHt !:1!
Cr*goire .--- D*cret pour l<0glise gr*co-russe !:1:'
!8/: Pro$ession de $oi prescrite aux grecs
!8// Cr*goire .--- )onst. <Populis ac nationibus< 2: Eanvier !:/:
!8/8 )l*ment ,--- Decr. ad omnes Superiores regulares 29 mai !:8&
!887 )l*ment ,--- -nstr. <Presbyteri Craeci< &7 aoHt !:8:
!88( Decr. S. A$$icii 3sous )l*ment ,---4' 27 Euin !972
!88: Decr. S. A$$icii 1 Euin !97&
Paul , Formula pro $iniendis disputationibus de auxiliis ad
!881 Praepositos Cenerales A. Pr. et S. -. missa : septembre !971
!88/ Decr. S. A$$. 3sous Brbain ,---4' 2& Euillet !9&8
!888 Decr. S. A$$icii 3sous -nnocent .4' 2( Eanvier !9(1
-nnocent . )onst. <)um occasione< ad univ. $ideles
277! &! mai !9:&' 0rrores )ornelii +ansenii de gratia
277/ Decr. S. A$$icii 3sous -nnocent .4' 2& avril !9:(
"lexandre ,-- )onst. <"d sanctam beati Petri sedem<
27!7 !9 octobre !9:9
27!& %esp. S. A$$icii 3sous "lexandre ,--4' !! $*vrier !99!
"lexandre ,-- Breve <Sollicitudo omnium ecclesiarum<'
27!: / d*cembre !99!
27!1 "lexandre ,-- )onst. <%egiminis apostolici< !: $*vrier !99:
2727 Propositiones .>, damnatae in Decretis S. A$$icii 3sous
"lexandre ,--4' 0rrores doctrinae moralis laxioris'
272! prop. !-2/ d*cret , du 2( sept. !99:' 28-(: du !/ mars !999
2717 Decr. S. A$$icii : mai !991 3sous "lexandre ,--4
1"
2787 Decr. )gr. S. )oncilii 3sous -nnocent .-4 !2 $*vrier !918
278: Propositiones >., damnatae in Decr. S. A$$icii 2 mars !918
2!7! 3sous -nnocent .-4' 0rrores doctrinae moralis laxioris
2!17 Decr. S. A$$icii 3sous -nnocent .-4' 2& novembre !918
2!11 -nstructio S. A$$icii 3Schema a cardinali Fieronymo )asanate
2!/! elaboratum4 3sous -nnocent .-4 cc. octobre !9/2
2!8: Decr. S. A$$icii !/ novembre !9/2
-nnocent .- Propositiones damnatae in Decr. S. A$$icii
227! 2/ aoHt et in )onst. <)aelestis Pastor< 27 novembre !9/1
2298 "lexandre ,--- "rticuli cleri Callicani 3!8 mars !9/24 irriti
22/! declarati in )onst. <-nter multiplices< ( aoHt !987
2287 Decr. S. A$$icii 3sous "lexandre ,---4 2( aoHt !987
2&7! Decr. S. A$$icii 1 d*cembre !987' 0rrores +ansenistarum
2&&2 %esp. S. A$$icii ad 2issionarios )apucc. 3sous -nnocent .--4
2&(7 2& Euillet !98/
-nnocent .-- Bre$ <)um alias ad apostolatus< !2 mars !988'
2&:! 0rrores Francisci de F*nelon de amore erga Deum
2&1( %esp. S. A$$icii ad episc. 6uebecensem 3sous )l*ment .-4
2&/7 2: Eanvier !17&
2&87 )l*ment .- )onst. <,ineam Domini Sabaoth< !9 Euillet !17:
)l*ment .- )onst. <Bnigenitus Dei Filius< / septembre !1!&'
2(77 0rrores iansenistici Paschasii 6uesnel
2:72 )l*ment .-- Bulla <"postolicae providentiae o$$icio<
2:78 2 octobre !1&&' De libertate in modo explicandi e$$icaciam gratiae
2:!7 )l*ment .-- >itt. "p. <-n eminenti apostolatus specula<
2:!! 2/ avril !1&/' De societatibus clandestinis
2:!2 BenoMt .-, Declaratio <2atrimonia #uae in locis<
2:!: ( novembre !1(!' De matrimoniis clandestinis
2:22 BenoMt .-, )onst. <0tsi pastoralis< pro -talo-Craecis
29 mai !1(2
2:2( BenoMt .-, )onst. 5 ?uper ad nos 5 !9 mars !1(&'
2:2: pro$ession de $oi prescrite aux orientaux
1#
2:(& BenoMt .-, Breve <Suprema omnium 0cclesiarum< 1 Euillet !1(:
2:(( BenoMt .-, 0p. encycl. <,ix pervenit< ad ep<os -taliae
2:(9 ! novembre !1(:
2::7 BenoMt .-, -nstructio <Postremo mense< 2/ $*vrier !1(1'
2::2 De baptismo in$antium invitis parentibus
2:92 BenoMt .-, 0p. <Dum praeterito< ad supremum in#uisitorem
Fispan. &! Euillet !1(/'
2:9( De libertate docendi in #uaestionibus de auxiliis
2:9: BenoMt .-, Breve <Singulari nobis< ad Fenricum card. ducem
2:99 0borac. 8 $*vrier !1(8' De incorporatione in 0cclesiam vi
baptismi
2:17 BenoMt .-, )onst. <Detestabilem< !7 novembre !1:2'
2:1! 0rrores de duello
2:1: )l*ment .--- %esp. S. A$$icii ad episc. )occinensem'
2:/7 De privilegio Paulino' ! aoHt !1:8
2:/: )l*ment .-, -nstructio pro simplici sacerdote administrante
2:// sacramentum con$irmationis ex S. Sedis "p. delegatione
( mai !11(
Pie ,- %escr. ad )ard. FranscDenberg archiepis. 2echlin. et
episcopos Belgii ' !& Euillet !1/2
2:81 Pie ,- 0p. <Deessemus nobis< ad episc. 2otulensem
2:8/ !9 septembre !1//
Pie ,- )onst. <"uctorem $idei< ad univ. $ideles 2/ aoHt !18('
2977 0rrores Synodi Pistoriensis
298( 2andata et sanctiones Bullae
2177 Pie ,-- Breve <0tsi $raternitatis< ad archiep. 2ogunt. /
217: octobre !/7&
2179 Pie ,-- 0p. <2agno et acerbo< ad archiepisc. 2ohilovensem
/ Sept. !/!9
21!: Pie ,-- %esp. S. Paenitentiariae 2& avril !/22
Pie ,-- Breve <"dorabile 0ucharistiae< ad patriarch. "ntioch.
21!/ et episcopos Craeco-2elchitarum / mai !/22
2127 >*on .-- 0p. encycl. <Bbi primum< : mai !/2(
2122 Pie ,--- %esp. S. Ponti$. ad episc. %hedonensem !/ aoHt !/&7
1$
212( Cr*goire .,- %esp. S. Paenitentiariae ad archiep. ,esuntion.
212: : Euillet !/&!' De auctoritate S. "lphonsi de >igorio in re
morali
2121 Declaratio S. A$$icii de usura circa responsum ali#uod Pii
D,---
sous Cr*goire .,- ' &! aoHt !/&!
21&7 Cr*goire .,- 0p. encycl. <2irari vos arbitramur< !: aoHt !/&2
21&2 Cr*goire .,- 0ncycl. <Singulari nos a$$ecerant gaudio< ad
episcopos Calliarum 2: Euin !/&(
Cr*goire .,- Bre$ 5 Dum acerbissimas 5 29 septembre !/&:'
erreurs de Ceorge Fermes
21(7 Cr*goire .,- %esp. S. A$$icii ad episc. ?icaeensem
21(& !1 Eanvier !/&/
Cr*goire .,- )onst. <-n supremo apostolatus $astigio<
21(: & d*cembre !/&8' De servitute hominum tollenda
21(9 Cr*goire .,- %esp. S. )gr. -ndulgentiarum 2/ Euillet !/(7' De
21:7 e$$icientia indulgentiae altaris privilegiati
Gheses a >udovico 0ugenio Bautain iussu sui episcopi
subscriptae / sept. !/(7 3et !/ nov. !/&:4' 3sous Cr*goire
21:! .,-4' Gheses de $ide et ratione oppositae $ideismo
21:1 %esp. S. Paenitentiariae / Euin !/(2 3sous Cr*goire .,-4'
21:/ De usu onanistico matrimonii
2197 %esp. S. A$$icii !( septembre !/(2 3sous Cr*goire .,-4'
2192 De materia unctionis in$irmorum
219: De religionis christianae demonstrabilitate
2198 Cr*goire .,- 0p. encycl. <-nter praecipuas machinationes<
211! / mai !/((' De versionibus s. Scripturae
2112 Pie -. 0p. encycl. <6ui pluribus< 8 novembre !/(9'
211: De errore rationalismi
218! Decr. S. A$$icii 3sous Pie -.4' 2! mai !/:!' De usu onanistico
matrimonii
218& Pie -. "lloc. <"cerbissimum vobiscum< 21 septembre !/:2
%esp. S. A$$icii 3sous Pie -.4' 9 3!84 avril !/:&' De usu
218: onanistico matrimonii
2/77 Pie -. Bulla <-ne$$abilis Deus< / d*cembre !/:(
1%
2/7( Pie -. "lloc. 5 Singulari #uadam 5 8 d*cembre !/:(' sur le
rationalisme et l<indi$$*rentisme' 3omis dans DS4
Decr. S. )gr. -ndicis !! 3!:4 Euin !/::' Gheses contra
2/!! traditionalismum "ugustini Bonnetty
2/!( -nstructio S. A$$icii ad episc. 2allensem 3,ic. "p. Siam.4
2/!1 ( Euillet !/::' De privilegio Paulino
2/2& >itt. encycl. S. A$$icii ad episcopos 3sous Pie -.4'
( aoHt !/:9
2/2/ Pie -. Bre$ 50ximiam tuam5 = l<archev#ue de )ologne
!: Euin !/:1
2/&! Pie -. >itt. "p. <Dolore haud mediocri< ad episc.
ratislaviensem 3Breslau4 &7 avril !/97' De anima rationali
2/&& #ua principio vitali hominis ' 3D !9:: nota4
-nstr. S. A$$icii ad ,ic. "p. Gche-Piang. ! 3&4 aoHt !/97
2/&: 3sous Pie -.4' De dispositione in subiecto baptismi re#uisito
2/&8 Decr. S.A$$icii !/ septembre !/9! 3sous Pie -.4' 0rrores
Antologistarum 36u.I Btrum se#uentes propositiones tuto tradi
2/(! possintI )ensura S. A$$.I ?egative.4
2/(1 Pie -. 0p. <Cravissimas inter< ad archiepisc.
2onaco-Frisingensem !! d*cembre !/92
2/9! Pie -. 0p. encycl. <6uanto con$iciamur moerore< ad episcopos
2/9: -taliae !7 aoHt !/9&' De indi$$erentismo
2/91 Pie -. 0ncycl. <6uanto con$iciamur moerore< ad episcopos
-taliae !7 aoHt !/9&
Pie -. 0p. <Guas libenter< ad archiep. 2onaco-Frisingensem
2/1: 32unchen-Freising4 2! d*cembre !/9&
2//7 0p. S. A$$icii ad episcopos "ngliae !9 septembre !/9( 3sous
2//: Pie -.4' De unicitate 0cclesiae contra theoriam ramorum
2/// Pie -. 0ncycl. <6uanta cura< / d*cembre !/9(
2/89 Pie -. Syllabus Pii -. seu )ollectio errorum in diversis
"ctis Pii -. proscriptorum editus / d*cembre !/9(
287! -. Pantheismus naturalismus et rationalismus absolutus
287/ --. %ationalismus moderatus
28!: ---. -ndi$$erentismus latitudinarismus
28!8 ,. 0rrores de 0cclesia eius#ue iuribus
28&/ ,-. 0rrores de societate civili tum in se tum in suis ad
2&
28&8 0cclesiam relationibus spectata
28:9 ,--. 0rrores de ethica naturali et christiana
289: ,---. 0rrores de matrimonio christiano
281: -.. 0rrores de civili %omani Ponti$icis principatu
2811 .. 0rrores #ui ad liberalismum hodiernum re$eruntur
2887 -nstructio S. Paenitentiariae !: Euin !/99' De matrimonio
civili
288& Pie -. >itt. "p. <+am vos omnes< ad omnes Protestantes
2881 alios#ue "catholicos !& septembre !/9/
2888 )oncile ,atican - 3..eme oecum*ni#ue4 Session --- 2( avril
&777 !/17 )onstitution 5Dei Filius5
&77! )ap. !. De Deo rerum omnium creatore
&77( )ap. 2. De revelatione
&77/ )ap. &. De $ide
&7!: )ap.( 5 de $ide et ratione 5
&72! )anones' !. De Deo rerum omnium creatore
&729 2. De revelatione
&7&! &. De $ide
&7(! (. Fides et ratio
&7(& )oncile ,atican - 3oecum. ..4 / d*cembre !/98 - 27 octobre !/17
3sous Pie -.4' Sessio -, !/ Euillet !/17I )onstitutio
&7:7 dogmatica <Pastor aeternus< de 0cclesia )hristi
&7:& )ap. !. De apostolici primatus in beato Petro institutione
&7:: 2. De perpetuitate primatus beati Petri in %omanis
&7:9 Ponti$icibus
&7:8 &. De vi et ratione primatus %omani Ponti$icis
&79: (. De %omani Ponti$icis in$allibili magisterio
&71: %esp. S. A$$icii ad ,ic. "p. Aceaniae )entralis 3sous Pie -.4
&!77 !/ d*cembre !/12' De $ide et intentione ministri sacramentorum
&!7: -nstructio S. )gr. de Propaganda Fide a. !/1& 3sous Pie -.
&!78 Pie -. 0ncycl. <0tsi multa luctuosa< 2! novembre !/1&
21
Pie -. 0ncycl. <6uod nun#uam< ad episcopos Borussiae
9 $*vrier !/19
%esponsa ad 0p. circularem cancellarii BismarcD Decretum )onc.
,aticani de %om. Ponti$ice interpretantem +an.-2art. !/1:.
De iurisdictione %omani Ponti$icis et episcoporum'
&!!2 a4 Declaratio collectiva episcoporum Cermaniae +an-Fev !/1:
&!!1 b4 >itt. "p. <2irabilis illa constantia< ad Cermaniae episc.
Decr. S. A$$icii 1 Euillet !/1: 3sous Pie -.4'
&!2! De explicatione transsubstantiationis
&!2( -nstr. S. A$$icii ad episc. ?es#ualliensem 3sous Pie -.4
&!29 2( Eanvier !/11' De $ide et intentione ministri sacramentorum
Pie -. "lloc. <>uctuosis exagitati< !2 mars !/11
&!2/ Decr. S. A$$icii 3sous >*on .---4 27 novembre !/1/
>*on .--- 0p. encyc!. <6uod apostolici muneris<
&!&7 2/ d*cembre !/1/
&!&: >*on .--- 0p. encycl. <"eterni Patris< ( aoHt !/18
&!(7 >*on .--- 0p. encycl. <"rcanum divinae sapientiae<
&!(2 !7 $*vrier !//7
&!(/ %esp. S. Paenitentiariae 3sous >*on .---4 !9 Euin !//7
&!:7 >*on .--- 0p. encycl. <Diuturnum illud< 28 Euin !//!
&!:( Decr. S. )gr. indicis 3sous >*on .---4 : 3&74 d*cembre !//!
&!:9 >*on .--- 0p. encycl. <Fumanum genus< 27 avril !//(
&!:8 -nstr. S. A$$. <"d gravissima avertenda< 3sous >*on .---4
!7 mai !//(
&!97 %esp. S. A$$. ad episc. Pictav. 3Poitiers4 3sous >*on .---4
&!92 32/4 &! mai !//(
&!9: >*on .--- 0p. encycl. <-mmortale Dei< ! novembre !//:
&!/: %esp. S. Paenitentiariae 3sous >*on .---4 !7 mars !//9
&!// Decr. S. A$$icii 3sous >*on .---4 !8 mai !//9
&!8: Decr. S. A$$icii 3sous >*on .---4 !: d*cembre !//9
&!8/ %esp. S. A$$icii ad episc. )arcasson. 3sous >*on .---4
/ mai !//1
Decr. S. A$$icii <Post obitum< 3sous >*on .---4
&27! !( d*cembre !//1' 0rrores "ntonii de %osmini-Serbati
&2(: >*on .--- >itt. encycl. <>ibertas praestantissimum<
27 Euin !///
22
&2:! >*on .--- 0ncycl. <>ibertas praeseantissimum< 27 Euin !///
&2:: %esp. S. A$$icii ad archiep. )ameracensem 3sous >*on .---4
&2:/ !( 3!84 aoHt !//8' D !//8-!/87
>*on .--- 0ncycl. <Sapientiae chnstianae< !7 Eanvier !/87
&297 >*on .--- 0p. encycl. <6uam#uam pluries< !: aoHt !//8
&29& %esp. S. A$$icii ad episc. 2assiliensem 3sous >*on .---4
&29( &7 Euillet !/87' De vino ad 2issam adhibendo
&29: >*on .--- >itt. encycl. <%erum novarum< !: mai !/8!
&21! >*on .--- 0p. <Pastoralis o$$icii< ad episcopos Cermaniae et
&212 "ustriae !2 septembre !/8!
&21( >*on .--- 0p. encycl. <Actobri mense< 22 septembre !/8!
&21: %esp. S. A$$icii ad archiep. Friburg. 3sous >*on .---4
&219 21 Euillet !/82
&218 >*on .--- 0p. encycl. <Providentissimus Deus<
&2/7 !/ novembre !/8&
&28( %esp. S. A$$icii ad episc. Prishnaghurensem 3sous >*on .---4
&289 !/ Euillet !/8(
%esp. S. A$$. ad archiep. )amerac. 3)ambrai4 3sous >*on .---4
&28/ 2( Euillet !/8:
&&77 >*on .--- 0p. encycl. <Satis cognitum< 28 Euin !/89
&&!7 %esp. S. o$$icii ad #uendam episc. Brasil. 3sous >*on .---4
&&!2 : aoHt !/89' D !8&1 nota
%esp. S. o$$icii ad archiep. Garracon. 3sous >*on .---4
&&!& : aoHt !/89' D !8&1 nota
>*on .--- 0p. <"postolicae curae et caritatis<
&&!: !& septembre !/89' De ordinationibus "nglicanis
&&27 >*on .--- 0p. encycl. <Fidentem pium#ue< 27 septembre !/89
&&2& %esp. S. A$$icii 3sous >*on .---4 !1 mars !/81
&&2: >*on .--- 0p. encycl. <Divinum illud munus< 8 mai !/81
&&&! %esp. S. A$$icii 3sous >*on .---4 &7 mars !/8/' De $ide et
&&&& intentione ad baptismum re#uisitis
&&&: %esp. S. A$$icii ad episc. Sinaloensem ( mai !/8/' De modis
23
&&&9 extrahendi $etum
&&&/ >*on .--- 0p. encycl. <)aritatis studium< ad episcopos
&&&8 Scotiae 2: Euillet !/8/
>*on .--- 0p. <Gestem benevolentiae< ad archiep. Baltimor.
&&(7 22 Eanvier !/88
&&:7 >*on .--- >itt. encycl. <"nnum sacrum< 2: mai !/88
&&:& %esp. S. A$$. ad archiep. Bltraiect. 3Btrecht4 3sous >*on
&&:9 .---4 2! aoHt !87!
%esp. S. A$$. ad Fac. theol. Bniv. 2arianopol. 3sous >*on
&&:/ .---4 : mars !872
&&97 >*on .--- 0p. encycl. <2irae caritatis< 2/ mai !872
&&17 Saint Pie . >itt. encycl. <"d diem illum< 2 $*vrier !87(
%esp. )ommiss. de re Biblica 3sous saint Pie .4
&&12 !& $*vrier !87:
&&1& %esp. )ommiss. de %e Biblica 2& Euin !87:
Decr. <Sacra Gridentina Synodus< sous saint Pie .
&&1: !9 3274 d*cembre !87:
&&/& Decr. <Provida sapienti#ue cura< sous saint Pie .
&&/: !/ Eanvier !879
&&// Saint Pie . 0ncycl. <,ehementer nos< ad clerum et populum
Calliae ! $*vrier !87/
&&8! Decr. S. A$$icii sous saint Pie . 2: avril !879
&&8( %esp. )ommiss. de re Biblica sous saint Pie . 21 Euin !879
&&8/ %esp. )ommiss. de re Biblica sous saint Pie . 28 mai !871
&(77 Decr. S. A$$icii <>amentabili< sous saint Pie .
&(7! & Euillet !871
&(9/ Decr. S. )gr. )oncilii <?e temere< sous saint Pie .
2 aoHt !871
&(1( Saint Pie . 0ncycl. <Pascendi dominici gregis<
/ septembre !871
&:77 Saint Pie . >itt. motu proprio <Praestantia Scripturae<
&:7& !/ novembre !871
&:7: %esp. )ommiss. de re Biblica sous saint Pie . 28 Euin !87/
2
&:78 Saint Pie . 0ncycl. <)ommunium rerum< 2! avril !878
&:!2 %esp. )ommiss. de re Biblica sous saint Pie . &7 Euin !878
&:2! %esp. )ommiss. de re Biblica ! mai !8!7
&:&7 Decr. S. )gr. de Sacram. <6uam singulari< sous saint Pie .
/ aoHt !8!7
&:&9 Saint Pie . >itt. motu proprio <Sacrorum antistitum<
&:&1 ! Septembre !8!7 ' +usiurandum contra errores modernismi
&::7 Saint Pie . 0p. <0x #uo nono< ad Delegatos "p. Byzantii in
&::& Craecia "egypto 2esopot. etc. 29 d*cembre !8!7
&:9! %esp. )ommiss. de re Biblica sous saint Pie . !8 Euin !8!!
&:9/ %esp. )ommiss. de re Biblica 29 Euin !8!2
&:/! %esp. )ommiss. de re Biblica !2 Euin !8!&
&:8! %esp. )ommiss. de re Biblica 2( Euin !8!(
&97! Decr. S. )gr. Studiorum sous saint Pie . 21 Euillet !8!(
&92( BenoMt ., >itt. encycl. <"d beatissimi "postolorum<
&92: ! novembre !8!(
&92/ %esp. )ommiss. de re Biblica sous BenoMt ., !/ Euin !8!:
&9&2 Decr. S. A$$icii sous BenoMt ., 28 mars 3/ avril4 !8!9
&9&( %esp. S. Paenitentiariae & avril !8!9
&9&: %esp. S. A$$icii ad varios loc. Ardinarios !1 mai !8!9
&9&/ %esp. S. Paemtentiariae sous BenoMt ., & Euin !8!9
&9(2 %esp. S. A$$icii sous BenoMt ., 2( avril !8!1
&9(/ %esp. S. A$$icii !9 3!/4 Euillet !8!8
&9:7 BenoMt ., 0p. encycl. <Spiritus Paraclitus< !: septembre !827
&997 Decr. S. A$$icii sous Pie .- 22 novembre !822
&992 Pie .- 0ncycl. <Bbi arcano< 2& d*cembre !822
&99: Pie .- >itt. encyc. 5 Studiorum ducem 5 28 Euin !82&
&917 Pie .- >itt. "p. <-n$inita Dei misericordia< 28 maii !82(
&912 Decr. S. )gr. )oncilii sous Pie .- !& Euin !82:
&91: Pie .- >itt. encycl. <6uas primas< !! d*cembre !82:
&9/7 -nstructio S. A$$icii sous Pie .- !8 Euillet !829
2!
&9/! Declaratio S. A$$icii sous Pie .- 2 Euin !821
&9/2 Decr. S. A$$icii sous Pie .- / Euillet !821
&9/& Pie .- >itt. encycl. <2ortalium animos< 9 Eanvier !82/
0x )onst. "post. <Divini cultus< 27 d*cembre !82/
&9/( Decr. S. A$$icii sous Pie .- 2( Euillet 32 aoHt4 !828
Pie .- 0ncycl. <Divini illius magistri< &! d*cembre !828
&177 Pie .- >itt. 0ncycl. <)asti connubii< &! d*cembre !8&7
&12( 0x decreto S. A$$icii sous Pie .- 2! mars !8&!
&12: Pie .- >itt. encycl. <6uadragesimo anno< !: mai !8&!
&1(/ %esp. S. Paenitentiariae sous Pie .- 27 Euillet !8&2
&1:7 %esp. )ommiss. de re Biblica sous Pie .- ! Euillet !8&&
&1:! Pie .- 0ncycl. <"d catholici sacerdotii< 27 d*cembre !8&:
&197 %esp. S. A$$icii sous Pie .- !! aoHt !8&9
&11! Pie .- >itt. encycl. <Divini %edemptoris< !8 mars !8&1
&1/7 Pie .-- >itt. encycl. <Summi ponti$icatus< 27 octobre !8&8
&1// Decr. S. A$$icii sous Pie .-- 2! 32(4 $*vrier !8(7
&187 Decr. S. A$$icii 21 novembre 32 d*cembre4 !8(7
>itt. )ommissionis de re Biblica ad episcopos -taliae
&182 sous Pie .-- 27 aoHt !8(!
&189 Pie .-- allocution du &7 nov. !8(! = l<"cad. Pont. des
sciences
&/77 Pie .-- >itt. encycl. <2ystici corporis< 28 Euin !8(&
&/22 Pie .-- >itt. encycl. <Divino a$$lante Spiritu<
&/2: &7 septembre !8(&
&/&2 -nstructio S. Paenitentiariae sous Pie .-- 2: mars !8((
&/&/ Decr. S. A$$icii sous Pie .-- 28 mars 3! avril4 !8((
&/&8 Decr. S. o$$icii sous Pie .-- !8. 32!.4 Euillet !8((
&/(7 Pie .-- >itt. encycl. <2ediator Dei< 27 novembre !8(1
&/9! 0p. Secretarii )ommiss. de re Biblica ad card. Suhard
&/92 archiep. Paris. sous Pie .-- !9 Eanvier !8(/
&/9: Decr S. A$$icii sous Pie .-- 2/ Euin 3! Euillet4 !8(8
&/99 0p. S. A$$icii ad archiep. Bostoniensem sous Pie .--
2"
/ aoHt !8(8
&/1( %esp. S. A$$icii sous Pie .-- 2/ d*cembre !8(8
&/1: Pie .-- >itt. encycl. <Fumani generis< !2 aoHt !8:7
&877 Pie .-- )onst. "p. <2uni$icentissimus Deus< ! novembre !8:7
&87: Pie .-- >itt. encycl. <Sempiternus %ex< / septembre !8:!
&871 2onitum S. A$$icii sous Pie .-- &7 Euin !8:2
&87/ Pie .-- >itt. encycl. <Fulgens corona< / septembre !8:&
&8!! Pie .-- >itt. encycl. <Sacra virginitas< 2: mars !8:(
&8!& Pie .-- >itt. encycl. <"d caeli %eginam< !! octobre !8:(
&8!/ -nstructio S. A$$icii sous Pie .-- 2 $*vrier !8:9
&822 >itt. encycl. <Faurietis aguas< !: mai !8:9
&82/ Decr. S. A$$icii / mars 32& mai4 !8:1
Denzinger 3latin4
0nchiridion Symbolorum
Symbola Primitiva. Papyrus liturgicus Dr-Balyzeh
3$rag. du ,-e contenant une liturgie du milieu du -,e' le symbole semble bien plus ancien4
2 !b 3in lingua greca4
Symbola exculta. Schema tripartitum trinitarium. Formula
ocidentalis Symbolum apostolicum.
%oma saec. --- 3$orma <%omana "nti#uior< <%<4. Psalterium "ethelstani regis
!! 2 3in lingua greca4
Symbole "postoli#ue $ormule occidentale %ome &eme siecle'
)odex >audianus
2a )redo in Deum Patrm omnipotentem 0t in )hristo +esu Filium eEus unicum Dominum nostrum
Saint )yrille *v#ue de +*rusalem )at*cheses ,--.,--- vers
S&(/
(! 8 3in lingua greca4
S. 0piphane *v. de Salamine &1(
(2 3in lingua greca4
(& 3in lingua greca4
"sie 2ineure $in -,eme 3S. 0piphane *v#ue de Salamine4
2#
(( !& 3in lingua greca4
Symbole 5 6uicum#ue 5 pseudo-athanasien
3Caule m*ridionale :eme siecle4
1: &8 3!4 6uicum#ue vult salvus esse ante omnia opus est ut teneat catholicam $idem 324 #uam nisi
#uis#ue 3#uis4 integram inviolatam#ue servaverit abs#ue dubio in aeternum peribit.3&4 Fides autem
catholica haec est ut unum Deum in G r i n i t a t e et Grinitatem in unitate veneremur 3(4 ne#ue
con$undentes personas ne#ue substantiam separantesI 3:4 alia est enim persona Patris alia 3persona4 Filii
alia 3persona4 Spiritus Sancti' 394 sed Patris et Filii et Spiritus Sancti una est divinitas ae#ualis gloria
coaeterna maiestas.314 6ualis Pater talis Filius talis 3et4 Spiritus SanctusI 3/4 increatus Pater increatus
Filius increatus Spiritus Sanctus' 384 immensus 3immensus4 Pater immensus Filius immensus Spiritus
Sanctus' 3!74 aeternus Pater aeternus Filius aeternus Spintus Sanctus' 3!!4 et tamen non tres aeterni sed
unus aeternus' 3!24 sicut non tres increati nec tres immensi sed unus increatus 3inmensus4 et unus
immensus 3increatus4. 3!&4 Simililer omnipotens Pater omnipotens Filius omnipotens Splritus Sanctus'
3!(4 et tamen non tres omnipotentes sed unus omnipotens 3l:4 -ta Deus Pater Deus Filius Deus Spiritus
Sanctus3!94 et tamen non tres Dii sed unus Deus. 3!14 -ta Dominus Pater. Dominus Filius Dominus
Spiritus Sanctus' 3!/4 et tamen non tres Domini sed unus est 3--Q4 DominusI 3!84 #uia sicut singillatim
unam#uam#ue personam 3et4 Deum ac 3et4 Dominum con$iteri christiana veritate compellimur 3274 ita
tres Deos aut Dominos dicere catholica religione prohibemur. 32!4 Pater a nullo est $actus nec creatus nec
genitus' 3224 Filius a Patre solo est non $actus nec creatus sed genitus' 32&4 Spiritus Sanctus a Patre et
Filio non $actus nec creatus nec genitus sed procedens. 32(4 Bnus ergo Pater non tres Patres' unus
Filius non tres Filii' unus Spiritus Sanctus non tres Spiritus Sancti. 32:4 0t 3-Q 4 in hac Grinitate nihil
prius aut posterius nihil maius aut minus 3294 sed totae tres personae coaeternae sibi sunt et coae#uales.
3214 -ta ut per omnia sicut iam supra dictum est et unitas in Grinitate et Grinitas in unitate 3Grinitas in
unitate et unitas in Gr.4 veneranda sit. 32/4 6ui vult ergo salvus esse ita de Grinitate sentiat.
19 (7 3284 Sed necessarium est ad aeternam salutem ut incarnationem #uo#ue Domini nostri +esu )hristi
$ideliter credat. 3&74 0st ergo $ides recta ut credamus et con$iteamur #uia Dominus noster +esus )hristus
Dei Filius 3et4 Deus 3pariter4 et homo estI 3&!4 Deus est ex substantia Patris ante saecula genitus et homo
est ex substantia matris in saeculo natus' 3&24 per$ectus Deus per$ectus homo ex anima rationali
3rationabili4 et humana carne subsistens' 3&&4 ae#ualis Patri secundum divinitatem minor Patre secundum
humanitatem' 3&(4 #ui licet Deus sit et homo non duo tamen sed unus est )hristus' 3&:4 unus autem non
conversione divinitatis in carnem 3carne4 sed assumptione humanitatis in Deum 3Deo4' 3&94 unus
omnino non con$usione substantiae sed unitate personae. 3&14 ?am sicut anima rationalis 3rationabilis4
et caro unus est homo ita Deus et homo unus est )hristus. 3&/4 6ui passus est pro salute nostra descendit
3discendit4 ad in$eros tertia die resurrexit 3surrexit4 a mortuis 3&84 ascendit ad caelos sedet 3sedit4 ad
dexteram Patris inde venturus est 3-Q4 iudicare vivos et mortuos. 3(74 "d cuius adventum omnes homines
resurgere habent 3in4 corporibus suis et reddituri sunt de $actis propriis rationem' 3(!4 et #ui bona
egerunt ibunt in vitam aeternam #ui vero 3-Q 4 mala in ignem aeternum. 3(24 Faec est $ides catholicaI
#uam nisi #uis#ue 3#uis4 $ideliter $irmiter#ue crediderit salvus esse non poterit.
Saint )l*ment - 0p. ad )orinthios vers 89
!72 (! 3c. 1 n. !4 Bt vos o$$icii vestri admoneamus. scribimus ... 3c. :/ n. 24 "cceptate consilium
nostrum et vos non paenitebit. 3c.:8 n.!4 Sin autem #uidam non obtemperaverint iis #uae ille 3)hristus4
per nos dixit cognoscant o$$ensioni et periculo non parvo sese implicaturos esse' 324 nos autem
innocentes erimus ab hoc peccato. 3c.9& n.24 Caudium enim et laetitiam nobis praestabitis si oboedientes
$acti iis #uae scripsimus per Spiritum Sanctum resecetis illegitimum zeli vestri studium secundum
exhortationem #uam de pace ac concordia $ecimus in hac epistola.
!7! 3c- (7 n. !4 . . . -n divinae cognitionis pro$unda introspicientes cuncta ordine debemus $acere #uae
nos Dominus statutis temporibus peragere iussit I 324 oblationes scilicet et o$$icia per$ici ne#ue temere
vel inordinate $ieri praecepit sed prae$initis temporibus et horis. 3&4 Bbi etiam et a #uibus celebrari vult
ipse excelsissima sua voluntate de$inivit ut pure et sancte omnia $acta in beneplacito accepta essent
voluntati eius. 3(4 6ui ergo assignatis temporibus oblationes suas $aciunt accepti et beati sunt' nam #ui
se#uuntur leges Domini non aberrant.
2$
3c.(7 n.:4 Summo #uippe sacerdoti sua mulnera tributa sunt sacerdotibus locus proprius adsignatus est
et levitis sua ministeria incumbunt. Fomo laicus praeceptis laicis constringitur. 3c. (! n. !4 Bnus#uis#ue
nostrum $ratres <in suo ordine< 3- )or !: 2&4 cum bona conscientia praescriptam ministerii sui regulam
non transgrediens honeste Deo placeat 3al.I gratias agat4 ... 3c. (2 n. !4 "postoli nobis evangelii
praedicatores $acti sunt a Domino +esu )hristo' +esus )hristus missus est a Deo. 324 2issus est igitur
)hristus a Deo et "postoli a )hristoI et $actum est utrum#ue ordinatim ex voluntate Dei. 3&4 -ta#ue
acceptis mandatis et certo persuasi per resurrectionem Domini nostri +esu )hristi et in $ide con$irmati per
,erbum Dei cum Spiritus Sancti plenitudine ac securitate egressi sunt annuntiantes adventurum esse
regnum Dei. 3(4 Per regiones igitur et urbes verbum praedicantes primitias earum spiritu cum probassent
constituerunt episcopos et diaconos eorum #ui credituri erant.
Saint ;*phyrin et saint )alliste d*clarations dogmati#ues
3avant 2224
!7: (2a -psum autem 3papam4 ;ephyrinum 3)allistus nondum papa4 adducebat ut palam populo diceretI
<0go novi unum Deum )hristum +esum nec praeter eum ullum alium generatum et passibilem<' tum vero
3)allistus4 dicens <non Pater mortuus est sed Filius< tali modo perpetuam rixam in plebe sustinuit.
Saint )l*ment - 0p. ad )orinthios vers 89
3c- (7 n. !4 . . . -n divinae cognitionis pro$unda introspicientes cuncta ordine debemus $acere #uae nos
Dominus statutis temporibus peragere iussit I 324 oblationes scilicet et o$$icia per$ici ne#ue temere vel
inordinate $ieri praecepit sed prae$initis temporibus et horis. 3&4 Bbi etiam et a #uibus celebrari vult ipse
excelsissima sua voluntate de$inivit ut pure et sancte omnia $acta in beneplacito accepta essent voluntati
eius. 3(4 6ui ergo assignatis temporibus oblationes suas $aciunt accepti et beati sunt' nam #ui se#uuntur
leges Domini non aberrant. 3c.(7 n.:4 Summo #uippe sacerdoti sua mulnera tributa sunt sacerdotibus
locus proprius adsignatus est et levitis sua ministeria incumbunt. Fomo laicus praeceptis laicis
constringitur. 3c. (! n. !4 Bnus#uis#ue nostrum $ratres <in suo ordine< 3- )or !: 2&4 cum bona
conscientia praescriptam ministerii sui regulam non transgrediens honeste Deo placeat 3al.I gratias
agat4 ... 3c. (2 n. !4 "postoli nobis evangelii praedicatores $acti sunt a Domino +esu )hristo' +esus
)hristus missus est a Deo. 324 2issus est igitur )hristus a Deo et "postoli a )hristoI et $actum est
utrum#ue ordinatim ex voluntate Dei. 3&4 -ta#ue acceptis mandatis et certo persuasi per resurrectionem
Domini nostri +esu )hristi et in $ide con$irmati per ,erbum Dei cum Spiritus Sancti plenitudine ac
securitate egressi sunt annuntiantes adventurum esse regnum Dei. 3(4 Per regiones igitur et urbes verbum
praedicantes primitias earum spiritu cum probassent constituerunt episcopos et diaconos eorum #ui
credituri erant.
Saint )orneille 0p. <6uantam sollicitudinem< = )yprien *v#ue
de )arthage 2:!
!7/ (( ?os... )ornelium episcopum sanctissimae catholicae 0cclesiae electum a Deo omnipotente et
)hristo Domino nostro scimus' 3nos4 errorem nostrum con$itemur' imposturam passi sumus' circumventi
sumus per$idia et lo#uacitate captiosa' nam 3tam4etsi 3videbamur #uasi 4 #uandam communicationem cum
schismatico et haeretico homine habuisse cor tamen nostrum semper in 0cclesia $uit nec 3enim4
ignoramus unum Deum Dominum omnipotentem 3-Q 4 esse unum #uo#ue 3et unum4 )hristum esse
Dominum #uem con$essi sumus unum Spiriturn Sanctum 3S. Sp.4 unum episcopum in catholica
30cclesia4 esse debere praepositum 3-Q 4.
Saint )orneille 0p. = Fabius *v#ue d<"ntioche 2:!
!78 (: -lle ergo evangelii vindex 3?ovatianus4 ignorabat unum episcopum esse oportere in 0cclesia
catholica@ -n #ua tamen ei non latebat - #uomodo enim 3illud nescire potuisset4 @ - presbyteros esse
#uadraginta sex diaconos septem subdiaconos septem acolythos duos et #uadraginta exorcistas autem
et lectores cum ostiariis #uin#uaginta duo viduas cum thlibomenis 3O indigentibus4 plus mille #uingentas'
#uibus omnibus gratia et benignitas Dei alimenta suppeditat.
Saint 0tienne - 0p. = )yprien *v#ue de )arthage 2:9
2%
!!7 (9 3c.!4... Si #uis ergo a #uacum#ue haeresi venient ad vos nihil innovetur nisi #uod traditum est ut
manus illis imponatur in paenitentiam cum ipsi haeretici proprie alterutrum ad se venientes non
baptizent sed communicent tantum.
Saint 0tienne - 0p. aux *v#ues d<"sie mineure 2:9
!!! (1 3c.!/4 Sed in multum... pro$icit nomen )hristi ad $idem et baptismi sancti$icationem ut
#uicum#ue et ubicum#ue in nomine )hristi baptizatus $uerit conse#uatur statim gratiam )hristi.
Saint Denis >et. = Denis *v#ue d<"lexandrie 292
!!2 (/ 3c. !4 +am vero ae#uum $uerit disputare adversus eos #ui monarchiam #uae augustissima est
0cclesiae Dei praedicatio in tres #uasdam virtutes ac separatas hypostases tres#ue deitates dividentes ac
discindentes destruunt. "udivi enim #uosdam #ui apud vos divinum verbum praedicant et docent huius
opinionis magistros esse #ui #uidem e diametro ut ita lo#uar Sabellii opinioni adversantur. Fic enim
blasphemat ipsum F i l i u m dicens e s s e P a t r e m et vicissimI illi vero tres deos #uodammodo
praedicant dum sanctam unitatem in tres diversas hypostases ab invicem omnino separatas dividunt.
?ecesse est enim divinum ,erbum Deo universorum esse unitum et Spiritum Sanctum in Deo manere et
inhabitareI adeo#ue divinam Grinitatem in unum #uasi in #uendam verticem hoc est in Deum
universorum omnipotentem reduci at#ue colligi. -nsipientis enim 2arcionis doctrina #uae in tria
principia monarchiam secat et dividit diabolica sane est non autem verorum )hristi discipulorum vel
eorum #uibus Salvatoris disciplina placet. Fi enim probe norunt Grinitatem #uidem in divina Scriptura
praedicari tres autem esse deos ne#ue in ,eteri ne#ue in ?ovo Gestamento doceri.
!!& (8 3c. 24 Sed ne#ue minus culpandi sunt #ui Filium opus esse existimant et Dominum $actum esse
sicut unum eorum #uae vere $acta sunt arbitranturI cum illum genitum esse ut congruit ac decet non
conditum aut $actum divina elo#uia testantur. ?on levis igitur sed maxima est impietas Dominum ali#uo
modo manu$actum dicere. ?am si $actus est Filius erat tempus #uando non eratI at#ui $uit semper si
uti#ue est ut ipse declarat in Patre 3+o l( !7s4. 0t si )hristus verbum sapientia et virtus est 3haec enim
)hristum esse divinae docent litterae 3+o ! !(' - )or ! 2(4 ut ipsi nostis4 haec sane virtutes Dei sunt.
6uocirca si $actus est Filius $uit tempus #uando haec non erantI adeo#ue $uit tempus #uo sine his erat
DeusI #uod perabsurdum est.
!!( :7 Sed #uid pluribus de his apud vos disseram viros Spiritu plenos et apprime intelligentes #uae
se#uuntur absurda ex illa sententia #uae Filium $actum asserit@ "d haec minime attendisse mihi videntur
opinionis huius duces et idcirco a veritate prorsus aberrasse #uli aliter #uam #uod sibi vult divina et
prophetica Scriptura explicant illud 5 Dominus creavit me principium viarum suarum 5 3Prv / 22I
Septg.4. ?on enim una est ut scitis verbi 5 creavit 5 signi$icatio. ?am hoc in loco 5 creavit 5 idem est
#uod 5 prae$ecit operibus ab ipso $actis 5 $actis in#uam per ipsum Filium. "t hic 5 creavit 5 non perinde
intelligendum est at#ue 5 $ecit 5 . 5 Facere 5 enim et 5 creare 5 inter se di$$erunt. 5 ?onne ipse ille pater
tuus possedit te et $ecit te et creavit te@ 5 3Dt &2 9I Septg.4 ait 2oyses in magno Deuteronomii carmine.
Sic etiam illos recte #uis possit coarguereI A praecipites temerarii#ue homines ergone $acta res est 5
primogenitus omnis creaturae 5 3)ol ! !:4 5 ex utero ante luci$erum genitus 5 3Ps !78 &I Septg-4 #ui ut
Sapientia dicit 5 ante omnes colles gignit me 5 3Prv / 2:. Septg.4@ Deni#ue multis in locis divinorum
elo#uiorum eum 5 genitum 5 dici at nus#uam 5 $actum 5 Filium #uis legerit. 0x #uibus aperte
convincuntur $alsa de Domini generatione opinari #ui divinam at#ue inexplicabilem eius generationem
$actionem audent dicere.
!!: :! 3c. &4 ?e#ue igitur admirabilis et divina unitas in tres divinitates est separanda ne#ue $actionis
vocabulo dignitas ac summa magnitudo Domini est diminuendaI sed credendum est in Deum Patrem
omnipotentem et in )hristum +esum eius Filium et in Spiritum SanctumI ,erbum autem Deo
universorum esse unitum. 6uippe 5 0go in#uit et Pater unum sumus 5 3+o !7 &74 et 0go in Patre et
Pater in me est 5 3+o !( !74. -ta scilicet divina Grinitas et sancta monarchiae praedicatio integra
servabitur.
)oncile d<0lvire 3vers &77-&7&4
!!1 :2a )an.8. -tem $emina $idelis #uae adulterum maritum reli#uerit $idelem et alterum ducit
prohibeatur ne ducat' si duxerit non prius accipiat communionem nisi #uem reli#uerit prius de saeculo
exierit' nisi $orte necessitas in$irmitatis dare compulerit.
3&
!!/ :2b )an.21. 0piscopus vel #uilibet alius clericus aut sororem aut $iliam virginem dicatam Deo
tantum secum habeat' extraneam ne#ua#uam habere placuit.
!!8 :2c )an. &&. Placuit in totum prohibere episcopis presbyteris et diaconibus vel omnibus clericis
positis in ministerio abstinere se a coniugibus suis et non generare $iliosI #uicum#ue vero $ecerit ab
honore clericatus exterminetur.
!27 :2d )an. &/. >oco peregre navigantes aut si ecclesia in proximo non $uerit posse $idelem #ui
lavacrum suum integrum habet nec sit bigamus baptizare in necessitate in$irmitatis positum
catechumenum ita ut si supervixerit ad episcopum eum perducat ut per manus impositionem per$ici
possit.
!2! :2e )an. 11. Si #uis diaconus regens plebem sine episcopo vel presbytero ali#uos baptizaverit
episcopus eos per benedictionem per$icere debebit' #uod si ante de saeculo recesserint sub $ide #ua #uis
credidit poterit esse Eustus.
)oncile d<"rles 3&!(4
!2& :& )an 8 3/4. De "$ris #uod propria lege sua utantur 3utuntur4 ut rebaptizent placuit ut si ad
0cclesiam ali#uis de haeresi venerit interrogent eum symbolum et si perviderint eum in Patrem et Filium
et Spiritum Sanctum 3Patre et F<o et Sp<u S<o4 esse baptizatum manus ei tantum inponatur ut accipiat
Spiritum 3Sanctum4' #uod si interrogatus non responderit hanc Grinitatem baptizetur.
!2: )redimus in unum Deum Patrem omnipotentem omnium visibilium et invisibilium $actorem.0t in
unum Dominum nostrum 3- Q4 -esum )hristum Filium Dei natum ex Patre unigenitum hoc est de
substantia Patris Deum ex Deo lumen ex lumine DeRm verum de Deo vero natum non $actum unius
substantiae cum Patre 3#uod graece7 icunt homousion4 3- Q4 per #uem omnia $acta sunt #uae in caelo et
in terra #ui 3propter nos homines et4 propter nostram salutem descendit incarnatus est et homo $actus est
et passus est et resurrexit tertia die et ascendit in caelos venturus iudicare vivos et mortuos. 0t Spiritum
Sanctum. 3DS!294 0os autem #ui dicunt 5 0rat #uando non erat 5 et 5 "nte#uam nascereturnon erat 5 et
5 6uod de non exstantibus $actus est 5 vel ex alia substantia autessentia dicentes 3esse4 aut 3$actum aut4
convertibilem aut demutabilem Deum 3$ilium Dei4 hos anathematizat catholica 0cclesia.
)oncile ?ic*e - 3oecum. -4 &2:
!21 :: )an /. De his #ui se cognominant )atharos 3id est mundos4 3scilicet ?ovatiani4 si ali#uando
venerint ad 0cclesiam catholicam placuit sancto et magno )oncilio ut impositionem manus accipientes
sic in clero permaneant. Faec autem prae omnibus eos scriptis convenit pro$iteri #uod catholieac et
apostolicae 0cclesiae dogmata suscipiant et se#uanturI id est et bigamis se communicare et his #ui in
persecutione prolapsi sunt....
!2/ :9 )an. !8. De Paulianistis ad 0cclesiam catholicam con$ugientibus de$initio prolata est ut
baptizentur omnimodis. Si #ui autem de his praeterito tempore in clero $uerunt si #uidem immaculati et
irreprehensibiles apparuerint baptizati ordinentur ab episcopo 0cclesiae catholicae.
3,ersio - Dionysii 0xigui4 )an. !. Si #uis a medicis per languorem desectus est aut abscisus a barbaris
hic in clero permaneat. Si #uis autem se sanus abscidit hunc et in clero constitutum abstinere conveniet et
deinceps nullum debere talium promoveri. Sicut autem hoc claret #uod de his #ui rem hanc a$$ectant
audent#ue se ipsos abscidere dictum est' sic eos #uos barbari aut domini castraverunt inveniuntur autem
alias dignissimi ad clerum regula tales admittit.
!28 :1 )an. !&. 3PriscaI !24 De his #ui ad exitum veniunt etiam nunc lex anti#ua regularis#ue
servabitur' ita ut si #uis egreditur e corpore ultimo et necessario viatico minime privetur. 6uod si
desperatus et consecutus communionem oblationis#ue particeps $actus iterum convaluerit sit inter eos
#ui communionem orationis tantummodo conse#uuntur. Ceneraliter autem omni cuilibet in exitu posito et
poscenti sibi communionis gratiam tribui episcopus probabiliter ex oblatione dare debebit.
!&7 :1 3c.! n.24 Primum igitur habita est #uaestio . . . de impietate ac perversitate "rii et sociorum eius'
cunctis#ue su$$ragantibus placuit ut impia eius opinio anathemate damnaretur verba#ue ac nomina
31
blasphemiae plena #uibus utebatur dicens Filium Dei ortum ex nihilo et $uisse ali#uando tempus cum
non esset et pro arbitrii libertate eum vitii ac virtutis capacem esse et creaturam illum vocans at#ue
$acturamI haec omnia anathemate damnavit sanctissima synodus opinionis huius impietatem at#ue
amentiam et verba blasphemiae plena ne audire #uidem patienter sustinens.
Saint +ules - 0p. aux "ntiochiens &(!
!&2 :1a ?am si omnino ut dicitis ali#ua $uit eorum culpa iudicium secundum ecclesiasticum canonem
nec eo pacto $ieri oportuit. Aportuit omnibus nobis scripsisse ut ita ab omnibus #uod iustum esset
decerneretur' episcopi enim erant #ui patiebantur nec vulgares 0cclesiae #uae vexabantur sed #uas ipsi
"postoli per se gubernarunt. )ur autem de "lexandrina potissimum 0cclesia nihil nobis scriptum est@ "n
ignoratis hanc esse consuetudinem ut primum nobis scribatur et hinc #uod iustum est decernatur@ Sane si
#ua huEusmodi suspicio in illius urbis episcopum cadebat ad hanc 0cclesiam scribendum $uit.
)oncile de Sardi#ue 3&(&-&((@4
!&& :1b 33can.&a4 -sidor. can.(4 Asius episcopus dixitI -llud #uo#ue 3suppl. e graecoI necessario
adiciendum est4 ut episcopus de provincia ad aliam provinciam in #ua sunt episcopi non transeat' nisi
$orte a $ratribus suis invitatus ne videamur ianuam caritatis clausisse. - -llud #uo#ue providendum estI si
in ali#ua provincia $orte ali#uis episcopus contra $ratrem suum episcopum litem habuerit non ex his unus
ex alia provincia advocet episcopos. - 6uod si ali#uis episcopus iudicatus $uerit in ali#ua causa et putat
bonam causam habere ut iterum iudicium renovetur si vobis placet sanctissimi Petri "postoli memoriam
honoremusI scribatur vel ab his #ui causam examinarunt vel ab episcopis #ui in proxima provincia
morantur %omano episcopo' et si iudicaverit renovandum esse iudicium renovetur et det iudices. Si
autem probaverit talem causam esse ut ea non re$ricentur #uae acta sunt #uae decreverit con$irmata
erunt. Si hoc omnibus placet@ Synodus responditI Placet.
!&( :1c 3-sid. :4. Caudentius episcopus dixitI "ddendum si placet huic sententiae #uam plenam
sanctitatis protulistisI cum ali#uis episcopus depositus $uerit eorum episcoporum iudicio #ui in vicinis
commorantur locis et proclamaverit agendum sibi esse negotium in urbe %oma alter episcopus in eadem
cathedra post appellationem eius #ui videtur esse depositus omnino non ordinetur loco ipsius nisi causa
$uerit iudicio %omani episcopi determinata.
!&: :1d 33)an. &b4 -sid. 14 Asius episcopus dixitI Placuit autem ut si episcopus accusatus $uerit et
iudicaverint congregati episcopi regionis ipsius et de gradu suo deiecerint eum et appellasse videatur et
con$ugerit ad beatissimum ecclesiae %omanae episcopum et voluerit audiri et iustum putaverit 3ut4
renovetur examen' scribere his episcopis dignetur #ui in $initima et propin#ua provincia sunt 3ut4 ipsi
diligenter omnia re#uirant et iuxta $idem veritatis de$iniant. 6uod si #ui rogat causam suam iterum audiri
et deprecatione sua moverit episcopum %omanum ut e latere suo presbyterum mittat erit in potestate
episcopi #uid velit aut #uid aestimetI 3et4 si decreverit mittendos esse #ui praesentes cum episcopis
iudicent habentes 3eius4 auctoritatem a #uo destinati sunt erit in suo arbitrio. Si vero crediderit su$$icere
episcopos ut negotio terminum imponant $aciet #uod sapientissimo consilio suo iudicaverit.
>ibere 0p. <Studens paci< aux *v#ues orientaux &:1
!&/ Studens paci et concordiae 0cclesiarum postea#uam litteras caritatis vestrae de nomine "thanasii et
ceterorum $actas ad nomen +ulii bonae memoriae episcopi accepi secutus traditionem maiorum
presbyteros urbis %omae >ucium Paulum et Felianum e latere meo ad "lexandriam ad supradictum
"thanasium direxi ut ad urbem %omam veniret ut in praesenti id #uod de 0cclesiae disciplina exstitit in
eum statueretur. >itteras etiam ad eundem per supradictos presbyteros dedi #uibus continebatur #uod si
non veniret sciret se alienum esse ab 0cclesiae %omanae communione. %eversi igitur presbyteri
nuntiaverunt eum venire noluisse. Secutus deni#ue litteras caritatis vestrae #uas de nomine supradicti
"thanasii ad nos dedistis sciatis his litteris #uas ad unanimitatem vestram dedi me cum omnibus vobis
et cum universis episcopis 0cclesiae catholicae pacem habere supradictum autem "thanasium alienum
esse a communione mea sive 0cclesiae %omanae et a consortio litterarum et ecclesiasticarum.
>ibere 3Symbole de Sirmium - &:! sign* par >ibere en &:14
!&8 - )redimus in unum Deum Patrem omnipotentem creatorem 3Dtisen4 et conditorem 3poietenO
$actorem4 <ex #uo omnis paternitas in caelo et in terris nominatur< 30ph & !:4. 0t in unicum
32
3monogeneOunigenitum4 eius Filium Dominum nostrum +esum )hristum #ui ante omnia saecula ex Patre
natus 3genitus4 est Deum ex Deo lumen ex lumine per #uem $acta sunt omnia in caelis et in terra
visibilia et invisibilia' #ui est ,erbum et sapientia et virtus 3-Q4 et vita et lumen verum' #ui in novissimis
diebus propter nos incorporatus 3enanthrSpesantaOinhumanatus4 est et natus 3gennethenta4 ex sancta
virgine et cruci$ixus et mortuus est et sepultus' #ui et surrexit ex mortuis tertia die et ascendit
3analephthentaOassumptus est4 in caelum et sedet 3Dathesthenta4 in dextera Patris et venturus est in
consummatione saeculi iudicare vivos et mortuos et reddere unicui#ue secundum opera sua' cuius regnum
sine $ine perseverans 3aDatapaustos ousa4 permanet in perpetua saecula. 0rit enim sedens 3Dathezomenos4
in dextera Patris non solum in hoc saeculo verum etiam et in $uturo. 0t in Spiritum Sanctum id est
paracletum #uem promittens apostolis postea#uam caelum adscendit misit docere eos et commonere
omnia per #uem et sancti$icantur credentium in eum sinceriter animae.
!(7 - !. 0os autem #ui dicuntI De nullis exstantibus 3ex ouD ontSn4 Filius vel de altera substantia 3ex
heteras hupostaseSs4 et non ex Deo et #uod erat tempus 3chronos4 vel saeculum 3aiSn4 #uando non eratI
alienos scit sancta et catholica 0cclesia.
2. 3-terum ergo dicimusI4 Si #uis autem Patrem et Filium duos dicit deosI anathema sit.
&. 0t si #uis unum dicens Deum )hristum autem Deum ante saecula Filium Dei obsecutum Patri in
creatione omnium non con$itetur 3si #uis dicens Deum )hristum esse sed eum ante saecula Filium Dei et
hupourgeDota tS patri eis ten tSn holSn demiourgian O administrum Patri ad universorum opi$icium
$uisse non con$iteatur4I an. s.
(. 0t si #uis innascibilem 3agenneton4 Deum vel partem 3m*ros4 eEus de 2aria natum esse audet dicereI
an. s.
:. 0t si #uis secundum praescientiam 3Data prognSsis4 vel praedestinationem 3-Q4 a 2aria 3pro 2arias O
ante 2ariam4 dicit Filium esse et non ante saecula ex Patre natum apud Deum esse 3eD tou patros
gegennemenon pros ton theon einai4 et per eum $acta esse omniaI an. s.
9. Si #uis substantiam 3ousian4 Dei dilatari 3platunesthai4 et contrahi 3sustellesthai4 dicitI an. s.
1. Si #uis dilatatam substantiam Dei Filium dicat $acere aut latitudinem 3platusmon4 substantiae eius
sicut sibi videtur 3-Q4 Filium nominetI an. s.
/. Si #uis insitum vel prolativum ,erbum 3endiatheton e prophoriDon >ogon4 Dei Filium dicatI an. s.
8. Si #uis hominem solum 3monon4 dicit de 2aria 3eD 2arias4 FiliumI an. s.
!7. Si #uis Deum et hominem de 2aria natum dicens Deum 3-Q4 innascibilem 3ton aggeneton4 sic
intellegitI an. s.
!!. 3%ecensionis Filarii O !2 t. graeci' anath. gr. !! O Fil. 2&4 Si #uis <,erbum caro $actum est< 3+o ! !(4
audiens ,erbum in carnem translatum 3metabeblesthai4 putet vel demutationem sustinentem 3tropen
hupomemeneDotaO conversionem subeundo4 accepisse carnem dicitI an. s.
!2 3!&4. Si #uis unicum 3unigenitum4 Filium Dei cruci$ixum audiens dealitatem 3theoteta4 eius
corruptionem 3phthoran4 vel passibilitatem 3pathos4 aut demutationem 3tropen4 aut deminutionem
3meiSsin4 vel inter$ectionem 3anairesin4 sustinuisse 3hupomemeneDenai4 dicatI an. s.
!& 3!(4. Si #uis <Faciamus hominem< 3Cn ! 294 non Patrem ad Filium dixisse sed ipsum ad semetipsum
dicat Deum locutumI an. s.
!( 3!:4. Si #uis Filium non dicat "brahae visum 3Cn !/ !ss4 sed Deum innascibilem vel partem eius
dicatI an. s.
!: 3!94. Si #uis cum +acob non Filium #uasi hominem colluctatum 3Cn &2 2: ss4 sed Deum innascibilem
vel partem eius dicatI an. s.
!9 3!14. Si #uis <Pluit Dominus 3ignem4 a Domino< 3Cn !82(4 non de Filio et Patre intellegat sed ipsum a
se dicat pluisseI an. s. Pluit enim Dominus Filius a Domino Patre.
!1 3 !/ 4. Si #uis Dominum et Dominum Patrem et Filium 3#uia Dominus a Domino4 duos dicat deosI an.
s. 3Si #uis audiens Dominum Patrem Dominum item Filium et Dominem Patrem et Filium 3eo #uod
Dominus a Domino 3pluit44 duos dicat deosI an. s.4. ?on enim exae#uamus 3suntassomen4 vel
comparamus 3-Q4 Filium Patri sed subiectum 3suntetagmenon tS patri4 intellegimus. ?e#ue enim
descendit in Sodomam sine Patris voluntate' ne#ue pluit ex se sed a Domino auctoritate scilicet Patris'
nec sedet in dextera a semetipso sed audit dicentem PatremI <Sede ad dexteram meam< 3Ps !78!4.
!/3!84. Si #uis Patrem et Filium et Spiritum Sanctum unam personam 3prosSpon4 dicatI an. s. !8 3274. Si
#uis Spiritum Sanctum Paracletum dicens innascibilem 3agenneton4 Deum dicatI an. s.
2732!4. Si #uis sicuti docuit nos Dominus non alium dicat Paracletum a Filio - dixit enimI <0t alterum
Paracletum mittet vobis Pater #uem rogabo ego< 3c$. +o l( l94 -I an. s.
2! 3224. Si #uis Spiritum Sanctum partem dicat Patris vel FiliiI an. s.
2232&4. Si #uis Patrem et Filium et Spiritum Sanctum tres dicat deosI an. s.
33
2& 3!!4. Si #uis #uod dictum est <0go Deus primus et ego Deus novissimus et praeter me non est Deus<
3-s ((94 ad destructionem idolorum dictum et eorum #ui non sunt dii in destructionem Bnigeniti ante
saecula Dei iudaice intellegatI an.s.
2(. Si #uis voluntate Dei tam#uam unum ali#uid de creatura 3en tSn poiematSn4 $actum 3gegonenai4
dicat FiliumI an. s.
2:. Si #uis nolente Patre natum dicat FiliumI an. s. ?on enim nolente Patre coactus Pater vel naturali
necessitate ductus cum nollet genuit Filium sed mox voluit sine tempore 3achronSs4 et impassibiliter
3apathSs4 ex se eum genitum demonstravit.
29. Si #uis innascibilem 3agenneton4 et sine initio 3anarchon4 dicat Filium tam#uam duo sine principio
3anarcha4 et duo innascibilia 3-Q4 et duo innata 3agenneta4 dicens 3et4 duos $aciat deosI an. s. )aput enim
#uod est principium 3arche4 omniumI Filius' caput autem #uod est principium )hristiI Deus' ita enim ad
unum #ui est sine principio omnium principium 3eis mian anarchov tSn holSn archen4 per Filium 3pie4
universa re$erimus.
21. 0t iterum con$irmantes christianismi intellectum dicimus #uoniam si #uis )hristum Deum Filium Dei
ante saecula subsistentem 3proaiSnion onta4 et ministrantem 3hupourgeDota4 Patri ad omnium
per$ectionem 3universorum opi$icium4 non dicat sed ex #uo de 2aria natus est ex eo et )hristum et
Filium nominatum esse et initium accepisse ut sit Deus 3archen eilephenai tou Gheou einai4 dicatI an. s.
>ibere 0p. <Pro dei$ico< ad episcopos Arientales &:1
!(! 3!4 Pro dei$ico timore sancta $ides vestra Deo cognita est 3et4 hominibus bonae voluntatis 3>c 2 !(4.
Sicut lex lo#uiturI +usta iudicate $ilii hominum 3Ps :1 24 ego "thanasium non de$endi sed #uia
susceperat illum bonae memoriae +ulius episcopus decessor meus verebar ne $orte in ali#uo
praevaricator iudicarer. "t ubi cognovi #uando Deo placuit iuste vos illum condemnasse mox
consensum commodavi sententiis vestris. >itteras adae#ue super nomine eius id est de condemnatione
ipsius per $ratrem nostrum Fortunatianum dedi per$erendas ad imperatorem )onstantium. -ta#ue amoto
"thanasio a communione omnium nostrum cuius nec epistulia a me suscipienda sunt dico me pacem
cum omnibus vobis et cum universis episcopis Arientalibus seu per universas provincias pacem et
unitatem habere.
324 ?am ut verius sciatis me veram $idem per hanc epistulam meam prolo#ui dominus et $rater meus
communis Demo$ilus #uia dignatus est pro sua benivolentia $idem vestram et catholicam exponere #uae
Syrmio a pluribus $ratribus et coepiscopis nostris tractata exposita et suscepta est 3-haec est per$idia
"riana hoc ego notavi non apostata >iberius se#uentiaI-4 ab omnibus #ui in praesenti $uerunt hanc ego
libenti animo suscepi 3-sanctus Filarius illi anathema dicitI anathema tibi a me dictum >iberi et sociis
tuis-4 in nullo contradixi consensum accommodavi' hanc se#uor haec a me tenetur. 3--terum tibi
anathema et tertio praevaricator >iberi-4. Sane petendum credidi sanctitatem vestram #uia iam pervidetis
in omnibus me vobis consentaneum esse dignemini communi consilio ac studio elaborare #uatenus de
exilio dimittar et ad sedem #uae mihi divinitus credita est revertar.
Denzinger 3latin4
Denzinger 3latin4 !(2
>ibere 0p. <6uia scio< ad Brsacium ,alentem Cerminium &:1
!(2 3!4 6uia scio vos $ilios pacis esse diligere etiam concordiam et unanimitatem 0cclesiae catholicae
idcirco non in ali#ua necessitate impulsus - Deo teste dico - sed pro bono pacis et concordiae #uae
martyrio praeponitur his litteris convenio vos domini $ratres carissimi. )ognoscat ita#ue prudentia
vestra "thanasium #ui "lexandrinae 0cclesiae episcopus $uit 3a me esse damnatum4 prius#uam ad
comitatum sancti imperatoris secundum litteras Arientalium episcoporum 3scriberem #uod4 et ab
0cclesiae %omanae communione separatus est sicuti teste est omne presbyterium 0cclesiae %omanae.
Sola haec causa $uit ut tardius viderer de nomine ipsius litteras ad $ratres et coepiscopos nostros
Arientales dare ut legati mei #uos ab urbe %oma ad comitatum direxeram seu episcopi #ui $uerant
deportati et ipsi una cum his si $ieri posset de exilio revocarentur.
324 0t hoc autem scire vos volo #uod $ratrem Fortunatianum petii ut 3cum4 litteras meas ad
clementissimum imperatorem 3per$erat #uas ad Arientales episcopos $eci ut scirent et ipsi una secum
"thanasi communione me esse separatum. 6uas credo #uod pietas ipsius pro bono pacis gratulanter
accipiet ... Pervideat caritas vestra haec me benigno et innocenti animo gessisse. 6uapropter his litteris
meis convenio vos et adiuro per Deum omnipotentem et )hristum -esum Filium eius Deum et Dominum
nostrum ut dignemini ad clementissimum imperatorem4 )onstantium "ugustum pergere et petere ut
bono pacis et concordiae in #ua pietas eius semper exsultat me ad 0cclesiam mihi divinitus traditam
iubeat reverti ut temporibus ipsius 0cclesia %omana nullam sustineat tribulationem. ...
3
>ibere 0p. <?on doceo< ad ,incentium &:1
!(& 324 Sanctitati vero tuae signi$icandum credidi me de contentione illa a nomine "thanasii recessisse et
ad $ratres et coepiscopos nostros Arientales litteras dedisse 3et4 desuper eius nomine. Bnde #uia Deo
volente et pax nobis ubi#ue est dignaberis convenire episcopos cunctos )ampaniae et haec illis insinuare.
0x ipsorum numero una cum epistula vestra de unanimitate nostra et pace ad clementissimum
imperatorem scribite de #uo possim et ego de tristitia liberari.... )um omnibus episcopis Arientalibus
pacem habemus et vobiscum. ...
Saint Damase - 0pistolarum $ragmenta ad episcopos Arientales
vers &1(
!(( 0a gratia $ratres Fiericho illa #uae $urata est saecularium voluntatum scita venalia concidit nec
resurgit #uia omnes uno ore unius virtutis unius maiestatis unius divinitatis unius usiae dicimus
Grinitatem ita ut inseparabilem potestatem tres tamen adseramus esse personas nec redire in se aut
minui ... sed semper manere nec potentiae gradus #uosdam ortus#ue tempora disparata nec prolativum
,erbum ut generationem ei demamus nec inper$ectum ut aut persona aut Patris natura aut divinitatis ei
plenitudo de$uerit nec dissimilem opere Filium nec dissimilem potestate aut per universa dissimilem nec
subsistere aliunde sed de Deo natum nec $alsum sed Deum verum de Deo vero esse generatum lumen
verum de vero lumine ne minutum aut diversum putetur #uod Bnigenitus habet 3lacuna@ %edintegr.I Dei
naturam4 splendorem#ue lucis aeternae 3c$. Sap 1 294 #uia naturae more
divinae ne#ue sine splendore lumen ne#ue splendor potest esse sine lumine imaginem #uo#ue Patris ut
#ui viderit 3Filium viderit4 et Patrem 3+o !( 84 eundem redemptionis nostrae gratia processisse de
virgine ut per$ectus homo pro per$ecto #ui peccaverat homine nasceretur. 0rgo $ratres adseramus Dei
Filium et per$ectum 3esse Deum et4 hominem suscepisse per$ectum.
!(: Spiritum #uo#ue Sanctum increatum at#ue unius maiestatis unius usiae unius virtutis cum Deo Patre
et Domino nostro +esu )hristo $atemur. ?e#ue enim creaturae dignus iniuriae est #ui emissus est ut
crearet sicut propheta sanctus adstruxit dicensI <0mitte Spiritum tuum et creabuntur< 3Ps !7& &74. Deinde
alius item posuitI <Spiritus divinus #ui $ecit me< 3c$. +ob && (4. ?on enim separandus est divinitate #ui in
operatione ac peccatorum remissione conectitur.
!(9 -llud sane miramur #uod #uidam inter nostros dicantur #uia licet de Grinitate piam intellegentiam
habere videantur de sacramento tamen salutis nostrae... recta non sentiant. "dseruntur enim dicere
Dominum ac Salvatorem nostrum ex 2aria virgine imper$ectum id est sine sensu hominem suscepisse.
Feu #uanta erit "rianorum in tali sensu vicinitasQ -lli inper$ectam divinitatem in Dei Filio dicunt isti
inper$ectam humanitatern in hominis Filio mentiuntur. 6uod si uti#ue inper$ectus homo susceptus est
inper$ectum Dei munus est inper$ecta nostra salus #uia non est totus homo salvatus. 0t ubi erit dictum
illud dictum DominiI <,enit Filius hominis salvare #uod perierat< 32t !/ !!4@ Gotus id est in anima et
corpore in sensu at#ue in tota substantiae suae natura. Si ergo totus in 3his4 homo perierat necesse $uit ut
id #uod perierat salvaretur' si autem sine sensu salvatus est iam contra evangelii $idem invenietur non
totum #uod perierat esse salvatum cum alio loco ipse Salvator dicatI -rascimini mihi #uia totum
hominem salvum $eci 3c$I +o 1 2&4. 6uid #uod ipsius principalis delicti et totius perditionis summa in
hominis sensu consistit. Primum enim 3si4 hominis sensus eligendi boni mali#ue non perisset non
morereturI #uomodo ergo praesumeretur in $inem salvari minime debuisse #uod ante omnes peccasse
cognoscitur@ ?os autem #ui integros et per$ectos salvatos nos scimus secundum catholicae 0cclesiae
pro$essionem per$ectum Deum per$ectum suscepisse hominem pro$itemur.
!(1 Bt enim ?icaeni )oncilii $idem inviolabilem per omnia retinentes sine simulatione verborum aut
sensu corrupto coaeternae et unius essentiae Grinitatem credentes in nullo Spiritum Sanctum separamus
sed per$ectum in omnibus virtute honore maiestate deitate cum Patre conveneramur et Filio ita etiam
plenitudinem Dei ,erbi non prolativi sed nati ne#ue in Patre remanentis ut non sit sed ex aeterno in
aeternum subsistentis per$ectum id est integrum transgressorem adsumpsisse et salvasse con$idimus.
Saint Damase - 0p. <Per $ilium meum< ad Paulinum episc.
"ntiochenum &1:
!(/ ... )on$itendus 3est4 ipse Sapientia Sermo Filius Dei humanum suscepisse corpus animam sensum
is est integrum "dam et ut expressius dicam totum veterem nostrum sine peccato hominem. Sicuti enim
3!
con$itens eum humanum corpus suscepisse non statim ei et humanas vitiorum adiungimus passionesI ita
et dicentes eum suscepisse et hominis animam et sensum non statim dicimus et cogitationum eum
humanarum subiacuisse peccato. Si #ui autem dixerit ,erbum pro humano sensu in Domini carne
versatum hunc catholica 0cclesia anathematizat necnon et eos #ui duos in Salvatore $ilios con$itentur id
est alium ante incarnationem et alium post assumptionem carnis ex ,irgine et non eundem Dei Filium et
ante et postea con$itentur.
Saint Damase - 0p. <Ati te apostoliDe Dathedra< ad episcopos
Arientales vers &1/
!(8 Scitote igitur #uia dudum Gimotheum pro$anum ineruditum "pollinaris haeretici discipulum cum
impio eius dogmate condemnavimus nec ultra concedimus eius reli#uias #ualibet ratione de cetero
praevalere. ... )hristus enim Filius Dei Dominus noster humano generi per propriam passionem salutem
plenissimam condonavit ut totum hominem delictis obnoxium liberaret 3A gar )hristos ... tS genei tSn
anthrSpSn dia tou idiou pathous plerestaten apedSDe ten sSterian ina olon ton anthrSpon tais amartiais
enechomenon pases amartias eleutherSse4. Func si #uis in deitate sive in humanitate minus ali#uid
dixerit habuisse 3Gouton ei tis etoi anthrSpotetos e theotetos elatton escheDenai eipoi4 plenus spiritu
diaboli gehennae semet ipsum $ilium demonstravit. )ur ita#ue rursus a me #uaeritis damnationem
Gimothei @ 6ui et hic iudicio "postolicae Sedis... cum "pollinari suo doctore damnatus est...
)oncile de )onstantinople - 3oecum. --' sous saint Damase -4'
mai - &7 Euillet &/!' Symbole de )onstantinople
!:7 /9 )redo 3)redimus4 in unum Deum Patrem omnipotentem $actorem caeli et terrae visibilium
omnium et invisibilium. 0t in unum Dominum +esum )hristum Filium Dei unigenitum et 3 Q 4 ex Patre
natum ante omnia saecula Deum de Deo 3- Q 4 lumen de lumine Deum verum de Deo vero genitum non
$actum consubstantialem PatriI per #uem omnia $acta sunt' #ui propter nos homines et propter nostram
salutem descendit de caelis et incarnatus est de Spiritu Sancto 3et4 ex 2aria virgine et homo $actus
3inhumanatus4 est cruci$ixus etiam pro nobis sub Pontio Pilato 3et4 passus et sepultus est et resurrexit
tertia die secundum Scripturas et ascendit in caelum 3caelos4 3et4 sedet ad dexteram Patris et iterum
venturus est cum gloria iudicare vivos et mortuosI cuius regni non erit $inis. 0t in Spiritum Sanctum
Dominum et viviticantem #ui ex Patre Filio#ue 3-Q 4 procedit #ui cum Patre et Filio simul adoratur
3coadoratur4 et conglori$icatur #ui locutus est per prophetas. 0t 3in4 unam sanctam catholicam et
apostolicam 0cclesiam. )on$iteor 3)on$itemur4 unum baptisma in remissionem peccatorum. 0t exspecto
30xspectamus4 resurrectionem mortuorum et vitam venruri 3$uturi4 saeculi. "men.
!:! /: Fidem non esse violandam Patrum trecentorum decem et octo #ui apud ?icaeam Bithyniae
convenerunt' sed manere eam $irmam et stabilem et anathematizandam omnem haeresim et specialiter
0unomianorum vel "nomianorum et "rianorum vel 0udoxianorumet 2acedonianorum vel Spiritui
Sancto resistentium eet Sabellianorum et 2arcellianorum et Photinianorum et "pollinariorum.
!:2 :/ 3Post hoc )oncilium #uod in urbe %oma congregatum est a catholicis episcopis addiderunt de
Spiritu Sancto 4 0t #uia postea is error inolevit ut #uidam ore sacrilego auderent dicere Spiritum
Sanctum $actum esse per FiliumI
!:& :8 3!.4 "nathematizamus eos #ui non tota libertate proclamant eum cum Patre et Filio unius
potestatis esse at#ue substantiae.
!:( 97 32.4 "nathematizamus #uo#ue eos #ui Sabellii se#uuntur errorem eundem dicentes 3esse4 Patrem
#uem et Filium.
!:: 9! 3&.4 "nathematizamus "rium at#ue 0unomium #ui pari impietate licet sermone dissimili Filium
et Spiritum Sanctum asserunt creaturas.
!:9 92 3(.4 "nathematizamus 2acedonianos #ui de "rii stirpe venientes non per$idiam mutaverunt sed
nomen.
!:1 9& 3:.4 "nathematizamus Photinum #ui 0bionis haeresim instaurans Dominum +esum )hristum
tantum ex 2aria con$itetur.
3"
!:/ 9( 39.4 "nathematizamus eos #ui duos asserunt Filios unum ante saecula et alterum post
assumptionem carnis ex ,irgine.
!:8 9: 31.4 "nathematizamus eos #ui pro hominis anima rationabili et intelligibili dicunt Dei ,erbum in
humana carne versatum cum ipse Filius et ,erbum Dei non pro anima rationabili et intelligibili in suo
corpore $uerit sed nostram 3id est rationabilem et intelligibilem4 sine peccato animam susceperit at#ue
salvaverit.
!97 99 3/.4 "nathematizamus eos #ui ,erbum Filium Dei extensionem
aut collectionem et a Patre separatum insubstantivum et $inem habiturum esse contendunt.
!9! 91 38.4 0os #uo#ue #ui de ecclesiis ad ecclesias migraverunt tamdiu a communione nostra habemus
alienos #uamdiu ad eas redierint civitates in #uibus primum sunt constituti. 6uodsi alius alio
transmigrante in loco viventis est ordinatus tamdiu vacet sacerdotii dignitate #ui suam deseruit
civitatem #uamdiu successor eius #uiescat in Domino.
!92 9/ 3!7. 4 Si #uis non dixerit semper Patrem semper Filium semper Spiritum Sanctum esseI
haereticus est.
!9& 98 3!!.4 Si #uis non dixerit Filium natum de Patre id est de substantia divina ipsius haereticus est.
!9( 17 3!2.4 Si #uis non dixerit verum Deum Filium Dei sicut verum Deum Patrem 3eius et4 omnia
posse 3et4 omnia nosse et Patri ae#ualemI haereticus est.
!9: 1! 3!&.4 Si #uis dixerit #uod in carne constitutus cum esset in terra in caelis cum Patre non eratI
haereticus est.
!99 12 3!(.4 Si #uis dixerit #uod in passione crucis dolorem sentiebat Deus et non caro cum anima
#uam induerat-$orma servi #uam sibi acceperat 3c$ Phil 214 sicut ait Scriptura -Filius Dei )hristusI non
recte sentit.
!91 1& 3!:.4 Si #uis non dixerit #uod in carne sedet in dextera Patris in #ua venturus est Eudicare vivos et
mortuosI haeteticus est.
!9/ 1( 3!9.4 Si #uis non dixerit Spiritum Sanctum de Patre esse vere ac proprie sicut Filium de divina
substantia et Deum verumI haereticus est.
!98 1: 3!1.4 Si #uis non dixerit omnia posse Spiritum Sanctum et omnia nosse et ubi#ue esse sicut
Filium et PatremI haereticus est.
!17 19 3!/.4 Si #uis dixerit Spiritum Sanctum $acturam aut per Filium $actumI haereticus est.
!1! 11 3!8.4 Si #uis non dixerit omnia per Filium et Spiritum 3suum4 Sanctum Patrem $ecisse id est
visibilia et invisibiliaI haereticus est.
!12 1/ 327.4 Si #uis non dixerit Patris et Filii et Spiritus Sancti unam divinitatem potestatem
maiestatem potentiam unam gloriam dominationem unum regnum at#ue unam voluntatem ac
veritatemI haereticus est.
!1& 18 32!.4 Si #uis tres personas non dixerit veras Patris et Filii et Spiritus Sancti ae#uales semper
viventes omnia continentes visibilia et invisibilia omnia potentes omnia iudicantes omnia vivi$icantes
omnia $acientes omnia salvantesI haereticus est.
!1( /7 322.4 Si #uis non dixerit adorandum Sanctum Spiritum ab omni creatura sicut Filium et PatremI
haereticus est.
!1: /! 32&.4 Si #uis de Patre et Filio bene senserit de Spiritu autem non recte habuerit haereticus est
#uod omnes haeretici de Filio 3Dei4 et Spiritu 3Sancto4 male sentientes in per$idia +udaeorum et
paganorum inveniuntur.
3#
!19 /2 32(.4 6uod si #uis partiatur 3)hristi4 Patrem Deum dicens et Deum Filium eius et Deum Sanctum
Spiritum deos dicere et non propter unam dignitatem et potentiam #uam credimus et scimus Patris et
Filii et Spiritus Sancti ita dicit Deum' subtrahens autem Filium aut Spiritum Sanctum ita solum aestimet
Deum Patrem dici aut ita credit unum DeumI haereticus est in omnibus immo +udaeus #uod nomen
deorum et angelis et sanctis omnibus a Deo est positum et donatum de Patre autem et Filio et Spiritu
Sancto propter unam et ae#ualem divinitatem non nomen deorum sed Dei nobis ostenditur at#ue
indicitur ut credamus #uia in Patre et Filio et Spiritu Sancto solum baptizamur et non in archangelorum
nominibus aut angelorum #uomodo haeretici aut +udaei aut etiam pagani dementes.
!11 /2 Faec ergo est salus christianorum ut credentes Grinitati id est Patri et Fllio et Spiritui Sancto 3et4
baptizati in ea veram solam unam divinitatem et potentiam maiestatem et substantiam eiusdem esse sine
dubio credamus.
)oncile %omain &/2' <Decretum Damasi< seu De explanatione
)$idei
!1/ /& Prius agendum est de Spiritu septi$ormi #ui in )hristo re#uiescit. Spiritus sapientiaeI )hristus Dei
virtus et Dei sapientia 3- )or ! 2(4. Spiritus intellectusI -ntellectum dabo tibi et instruam te in via in #ua
ingredieris 3Ps &! /4. Spiritus consiliiI 0t vocabitur nomen eius magni consilii angelus 3-s 8 9I Septg4.
Spiritus virtutisI ut supra Dei virtus et Dei sapientia 3- )or ! 2(4. Spiritus scientiae Propter eminentia3m4
)hristi scientiae -esu 30ph & !8' Phil & /4 apostoli. Spiritus veritatisI 0go via et vita et veritas 3+o !( 94.
Spiritus timoris 3Dei4I -nitium sapientiae timor Domini 3Ps !!7 !7' Prv 8 !74. 2ulti$ormis autem
nominum )hristi dispensatioI Dominus #uia spiritus' ,erbum #uia Deus' Filius #uia unigenitus ex
Patre' ... propheta #uia $utura revelavit' <Spiritus enim Sanctus non est Patris tantummodo aut Filii
tantummodo Spiritus sed Patris et Filii Spiritus' scriptum est enimI Si #uis dilexerit mundum non est
Spiritus Patris in illo 3c$. - -o 2 !:' %om /84' item scriptum estI 6uis#uis <autem Spiritum )hristi non
habet hic non est eius< 3%om / 84' nominato ita Patre et Filio intelligitur Spiritus< Sanctus de #uo ipse
Filius in 0vangelio dicit #uia Spiritus Sanctus a Patre procedit 3+o !:294 et de meo accipiet et
adnuntiabit vobis 3+o !9 !(4.
!18 /( ?unc vero de Scripturis divinis agendum est #uid universalis catholica recipiat 0cclesia et 3vel4
#uid vitare 3vitari4 debeat. -ncipit ordo ,eteris Gestamenti. Cenesis liber unus' 0xodus lib. !' >eviticus
lib. !' ?umeri lib. !' Deuteronomium lib. !' +esu ?ave lib. !' +udicum lib. !' %uth lib. !' %egum libri ('
Paralypomenon 3Paralipomenon4 libri 2' Psalmi )> 3Psalterium4 lib. !' Salamonis 3Salomonis4 libri &I
Proverbia lib. ! 0cclesiastes lib. ! )antica )anticorum l.!' -tem Sapientia lib. ! 0cclesiasticus lib. !.
-tem o r d o P r o p h e t a r u m . 0saiae liber unus' Fieremiae lib.! cum )inoth id est >amentationibus
suis' 0zechiel3is4 lib. !' Danihel3is4 lib. !' Aseae lib. !' "mos lib. !' 2icheae lib. !' +ohel lib. !' "bdiae
lib. !' +onae lib. !' ?aum lib. !' "mbacum 3"bbacuc4 lib. !' Sophoniae lib. !' "ggei lib. !' ;achariae lib.
!' 2alacihel 32alachiae4 lib. !. -tem o r d o s t o r i a r u m . +ob liber unus' Gobiae lib. !' 0sdrae
3Fesdrae4 libri 2' Fester lib. !' +udit lib. ! 3-Q4' 2achabeorum libri 2.
!/7 /( -tem ordo Scripturarum ?ovi et aeterni 3-Q4 Gestamenti #uem sancta et catholica 3%omana4
suscipit 3et veneratur4 0cclesia. 0vangeliorum 3libri (I4 secundum 2atheum liber unus sec. 2arcum lib.
! sec. >ucam lib. ! sec. -ohannem lib. !. 3-tem "ctuum apostolorum liber unus.4 0pistulae Pauli
3apostoli4 numero !(I ad %omanos 3ep.4 una ad )orinthios 3ep.4 duas ad 0phesios ! ad Ghessalonicenses
2 ad Calatas ! ad Philippenses ! ad )olosenses ! ad Gimotheum 2 ad Gitum ! ad Filimonem
3Philemonem4 ! ad Febreos !. -tem "pocalypsis -ohannis liber !. 0t "ctus apostolorum liber ! 3-Q ,d.
supra4.
-tem epistulae canonicae 3can. ep.4 numero 1I Petri apostoli epistulae 2 +acobi apostoli ep. ! +ohannis
apostoli ep. ! alterius 3)$ note dans DS4 +ohannis presbyteri ep. 2 +udae zelotis apostoli ep. !. 0xplicit
canon ?ovi Gestamenti.
Saint Sirice 0p. <Directa ad decessorem< ad Fimerium episc.
Garracon.' !7 $*vrier &/:
!/! /1 3Prooem. !4 ... )onsultationi tuae responsum competens non negamus #uia o$$icii ?ostri
consideratione non est ?obis dissimulare non est tacere libertas #uibus maior cunctis christianae
religionis zelus incumbit. Portamus onera omnium #ui gravantur' #uin immo haec portat in ?obis beatus
"postolus Petrus #ui ?os in omnibus ut con$idimus administrationis suae protegit et tuetur heredes. ...
3$
!/2 3c. !: 274 ?unc $raternitatis tuae animum ad servandos canones et tenenda decretalia constituta magis
ac magis incitamus ut haec #uae ad tua rescripsimus consulta in omnium coepiscoporum nostrorum
per$erri $acias notionem et non solum eorum #ui in tua sunt dioecesi constituti sed etiam ad universos
)arthaginenses ac Baeticos >usitanos at#ue Callicios vel eos #ui vicinos tibi collimitant hinc inde
provinciis haec #uae a ?obis sunt salubri ordinatione disposita sub litterarum tuarum prosecutione
mittantur. 0t #uam#uam statuta Sedis "postolicae vel canonum venerabilia de$inita nulli sacerdotum
Domini ignorare sit liberumI utilius tamen et pro anti#uitate sacerdotii tui dilectioni tuae esse admodum
poterit gloriosum si ea #uae ad te speciali nomine generaliter scripta sunt per unanimitatis tuae
sollicitudinem in universorum $ratrum nostrorum notitiam per$eranturI #uatenus et #uae a ?obis non
inconsulte sed provide sub nimia cautela et deliberatione sunt salubriter constituta intemerata
permaneant et omnibus in posterum excusationibus aditus #ui iam nulli apud ?os patere poterit
obstruatur.
!/& // 3c. ! 24 3Signi$icasti4 ... baptizatos ab impiis "rianis plurimos ad $idem catholicam $estinare et
#uosdam de $ratribus nostris eosdem denuo baptizare velleI #uod non licet cum hoc $ieri et "postolus
vetet 3c$. 0ph ( :' Febr 9 (s@4 et canones contradicant et post cassatum "riminense )oncilium missa ad
provincias a ven. mem. praedecessore meo > i b e r i o generalia decreta prohibeant. 6uos nos cum
?ovatianis aliis#ue haereticis sicut est in synodo constitutum per invocationem solam septi$ormis
Spiritus episcopalis manus impositione catholicorum conventui sociamus #uod etiam totus Ariens
Accidens#ue custodit' a #uo tramite vos #uo#ue posthac minime convenit deviare si non vultis a nostro
collegio synodali sententia separari.
//a 3( :4 De conEugali autem velatione re#uisivisti si desponsatam alii puellam alter in matrimonium
possit accipere. Foc ne $ait modis omnibus prohibemus I #uia illa benedictio #uam nupturae sacerdos
imponit apud $ideles cuiusdam sacrilegii instar est si ulla transgressione violetur.
!/( 3c. 2 &4 Sicut sacram ergo paschalem reverentiam in nullo dicimus esse minuendam ita in$antibus #ui
necdum lo#ui poterunt per aetatem vel his #uibus in #ualibet necessitate opus $uerit sacri unda
baptismatis omni volumus celeritate succurri ne ad nostrarum perniciem tendat animarum si negato
desiderantibus $onte salutari exiens unus#uis#ue de saeculo et regnum perdat et vitam. 6uicum#ue etiam
discrimen nau$ragii hostilitatis incursum obsidionis ambiguum vel cuiuslibet corporalis aegritudinis
desperationem inciderint et sibi unico credulitatis auxilio poposcerint subveniri eodem #uo poscunt
momento temporis expetitae regenerationis praemia conse#uantur. Factenus erratum in hac parte
su$$iciat' nunc prae$atam regulam omnes teneant sacerdotes #ui nolunt ab apostolicae petrae super #uam
)hristus universalem construxit 0cclesiam soliditate divelli.
!/: 31 /s##4 ,eniamus nunc ad sacratissimos ordines clericorum #uos in venerandae religionis iniuriam
ita per vestras provincias calcatos at#ue con$usos . . . reperimus ut -eremiae nobis voce dicendum sitI
<6uis dabit capiti meo a#uam aut oculis meis $ontem lacrimarum @ et $lebo populum hunc die ac nocte<
3-er 8 !4. ... Plurimos enim sacerdotes )hristi at#ue levitas post longa consecrationis suae tempora tam
de coniugiis propriis #uam etiam de turpi coitu sobolem didicimus procreasse et crimen suum hac
praescriptione de$endere #uia in ,eteri Gestamento sacerdotibus ac ministris generandi $acultas legitur
attributa. Dicat mihi nunc #uis#uis ille est sectator libidinumI ... )ur 3Dominus4 eos #uibus
cornmittebantur sancta sanctorum praemonet dicensI Sancti estote #uia et ego sanctus sum Dominus
Deus vester 3>v 27 1' ! Petr ! !94 @ )ur etiam procul a suis domibus anno vicis suae in templo habitare
iussi sunt sacerdotes@ Fac videlicet ratione ne vel cum uxoribus possent carnale exercere commercium
ut conscientiae integritate $ulgentes acceptabile Deo munus o$$erent. 3 !74 Bnde et Dominus +esus cum
nos suo illustrasset adventu in 0vangelio protestatur #uia >egem venerit implere non solvere 32t : !14.
0t ideo 0cclesiae cuius sponsus est $ormam castitatis voluit splendore radiare ut in die iudicii cum
rursus advenerit <sine macula et ruga< 30ph : 214 eam possit ... reperire. 6uarum sanctionum omnes
sacerdotes at#ue levitae insolubili lege constringimur ut a die ordinationis nostrae sobrietati ac pudicitiae
et corda nostra mancipemus et corpora dummodo per omnia Deo nostro in his #uae #uotidie o$$erimus
sacri$iciis placeamus. <6ui autem in carne sunt dicente electionis vase Deo placere non possunt< 3%om /
/4.... -i vero #ui illiciti privilegii excusatione nituntur ut sibi asserant veteri hoc lege concessum noverint
se ab omni ecclesiastico honore #uo indigne usi sunt "postolicae Sedis auctoritate deiectos nec un#uam
posse veneranda attrectare mysteria #uibus se ipsi dum obscoenis cupiditatibus inhiant privaverunt. 0t
#uia exempla praesentia cavere nos praemonent in $uturumI #uilibet episcopus presbyter at#ue diaconus
#uod non optamus deinceps $uerit talis inventus iam nunc sibi omnem per nos indulgentiae aditum
3%
intelligat obseratumI #uia $erro necesse est excidantur vulnera #uae $omentorum non senserint
medicinam.
87 3!&4 2onachos #uo#ue #uos tamen morum gravitas et vitae ac $idei institutio sancta commendat
clericorum o$$iciis aggregari et optamus et volumus ... 3c$ n.l:/74.
3&4 Sane non possumus negare de 2ariae $iliis iure reprehensum merito#ue vestram sanctitatem
abhorruisse #uod ex eodem utero virginali ex #uo secundum carnem )hristus natus est alius partus
e$$usus sit. ?e#ue enim elegisset Dominus -esus nasci per virginem si eam iudicasset tam incontinentem
$ore ut illud genitale Dominici corporis illam aulam regis aeterni concubitus humani semine
coin#uinaret. 6ui enim hoc adstruit nihil aliud nisi per$idiam -udaicam adstruit #ui dicunt eum non
potuisse nasci ex virgine. ?am si hanc accipiant a sacerdotibus auctoritatem ut videatur 2aria partus
$udisse plurimos maiore studio veritatem $idei expugnare contendunt.
)oncile de )arthage --- 2/ aoHt &81
!/9 82 3Placuit4 ... ut praeter scripturas canonicas nihil in ecclesia legatur sub nomine divinarum
Scripturarum. Sunt autem canonicae scripturaeI Cenesis 0xodus >eviticus ?umeri Deuteronomium
-esu3s4 ?ave -udicum %uth %egnorum libri #uatuor Paralipomenon libri duo +ob Psalterium
Davidicum Salomonis libri #uin#ue duodecim libri Prophetarum 0saias -eremias Daniel 0zechiel
Gobias -udith Fester Fesdrae libri duo 2achabaeorum libri duo. ?ovi autem GestamentiI 0vangeliorum
libri #uatuor "ctus "postolorum liber unus Pauli "postoli epistolae tredecim eiusdem ad Febraeos una
Petri duae -oannis tres 3comp. DS !/74 -acobi una -udae una "pocalypsis +oannis.
3"dditur in #uodam cod.I4 ... ut de con$irmando isto canone transmarina 0celesia consulatur.
)oncile de Golede - sept. (77 3(7:4@
!/1 )an. 27. 3!4 6uamvis paene ubi#ue custodiatur ut abs#ue episcopo chrisma nemo con$iciat tamen
#uia in ali#uibus locis vel provinciis presbyteri dicuntur chrisma con$icere placuit ex hac die nullum
alium nisi episcopum chrisma con$icere et per dioeceses destinare ita ut de singulis ecclesiis ad
episcopum ante diem Paschae diaconi destinentur aut subdiaconi ut con$ectum chrisma ab episcopo
destinatum ad diem Paschae possit occurrere. 324 0piscopum sane certum est omni tempore licere chrisma
con$icere sine conscientia autem episcopi nihil penitus $aciendum' statutum vero est diaconum non
chrismare sed presbyterum absente episcopo praesente vero si ab ipso $uerit praeceptum.
!// !8 )redimus in unum verum Deum Patrem et Filium et Spiritum Sanctum visibilium et invisibilium
$actorem per #uem creata sunt omnia in caelo et in terra. Func unum Deum et hanc unam esse divini
nominis 3divinae substantiae4 Grinitatem. Patrem 3autem4 non esse ipsum Filium sed habere Filium #ui
Pater non sit. Filium non esse Patrem sed Filium Dei 3de Patris4 esse natura. Spiritum #uo#ue Paracletum
3Paraclituml esse #ui nec Pater sit ipse nec Filius sed a Patre 3Filio#ue4 procedat 3procedens4. 0st ergo
ingenitus Pater genitus Filius non genitus Paracletus sed a Patre 3Filio#ue4 procedens. Pater est cuius
vox haec est audita de caelisI Fic est Filius meus dilectus in #uo bene complacui' hunc 3ipsum4 audite
32t !1 :' 2Petr !!1' c$. 2t &!14. Filius est #ui aitI 0go a Patre exivi et a Deo veni in hunc mundum
3c$. -o l 92/4. paracletus ipse 3Paraclitus Spiritus4 est de #uo Filius aitI ?isi abiero 3ego4 ad Patrem
Paracletus non veniet ad vos 3+o !9 14. Fanc Grinitatem personis distinctam substantiam unam 3unitam4
virtutem potestatem maiestatem 3virtute et potestate et maiestate4 indivisibilem indi$$erentem' praeter
illam 3hanc4 nullam 3credimus4 divinam esse naturam vel angeli vel spiritus vel virtutis alicuius #uae
Deus esse credatur.
!/8 27 Func igitur 3ergo4 Filium Dei Deum natum a Patre ante omne omnino principium sancti$icasse
in utero beatae 2ariae virginis 3uterum 2ariae vg.4 at#ue ex ea verum hominem sine viri 3virili4
generatum semine suscepisse' 3duabus dumtaxta naturis id est deitatis et carnis in unam convenientibus
omnino personam4 id est Dominum 3nostrum4 +esum )hristum. ?on 3?ec4 imaginarium corpus aut $orma
sola compositum 3phantasmatis alicuius in eo $uisse4 sed solidum 3at#ue verum4I "t#ue hunc et esuriisse
et sitiisse et doluisse et $levisse et omnia corporis exitia sensisse 3omnes corporis inEurias pertulisse4.
Postremo 3a +udaeis4 cruci$ixum mortuum 3-Q4 et sepultum 3et4 tertia die resurrexisse' conversatum
postmodum cum discipulis 3suis4 #uadragesima 3post resurrectionem4 die ad caelos 3caelum4 ascendisse.
Func $ilium hominis etiam <Dei Filium< appellari 3dici4' Filium autem Dei <Deum< <$ilium hominis< non
vocari 3Filium autem Dei Deum hominis $ilium appellari 4.
&
!87 27 %esurrectionem vero 3$uturam4 humanae credimus carnis 3carni4. "nimam autem hominis non
divinam esse substantiam aut Dei partem sed creaturam 3dicimus4 divina voluntate non prolapsam 3@4
3creatam4.
)oncile de Golede - <Symbolum Goletanum -< (77
!8! 2! !. Si #uis ergo 3autem4 dixerit at#ue 3aut4 crediderit a Deo omnipotente mundum hunc $actum non
$uisse at#ue eius omnia instrumenta anathema sit.
!82 22 2. Si #uis dixerit at#ue 3vel4 crediderit Deum Patrem eundem Filium esse 3esse Filium4 vel
Paracletum an. s.
!8& 2& &. Si #uis . . . crediderit Deum 3Dei4 Filium eundem esse Patrem vel Paracletum an. s.
!8( 2( (. Si #uis . . . crediderit Paracletum Spiritum 3-Q4 vel Patrem esse vel Filium an. s.
!8: 2: :. Si #uis . . . crediderit hominem -esum )hristum a Filio Dei assumptum non $uisse 3carnem
tantum sine anima a Filio Dei $uisse susceptam4 an. s.
!89 29 9. Si #uis .. . crediderit Filium Dei Deum passum 3)hristum innascibilem esse4 an. s.
!81 21 1. Si #uis . . . crediderit hominem -esum )hristum hominem impassibilem $uisse 3deitatem )hristi
convertibilem $uisse vel passibilem4 an. s.
!8/ 2/ /. Si #uis . . . crediderit alterum Deum esse priscae >egis alterum 0vangeliorum an. s.
!88 28 8. Si #uis . . . crediderit ab altero Deo mundum $uisse $actum #uam 3$actum $uisse et non 4 ab eo
de #uo scriptum estI -n principio $ecit Deus caelum et terram 3c$. Cn !!4 an. s.
277 &7 !7. Si #uis ... crediderit corpora humana non resurrectura 3resurgere4 post mortem an. s.
27! &! !!. Si #uis ... crediderit animam humanam Dei portionem vel Dei esse substantiam an. s.
272 &2 !2. Si #uis ali#uas scripturas praeter #uas catholica 0cclesia recepit vel in auctoritate habendas
esse crediderit vel $uerit veneratus 3Si #uis... crediderit alias scripturas praeter #uas 0cclesia catholica
recipit in auctoritate habendas vel esse venerandas4 an. s.
27& && 3!&. Si #uis . ...crediderit deitatis et carnis unam in )hristo esse naturam an. s.4
27( &( 3!(. Si #uis ..... crediderit esse ali#uid #uod se extra divinam Grinitatem possit extendere an. s.4
27: &: 3!:. Si #uis astrologiae vel mathesiae 3sicQ4 aestimat esse credendum an. s.4 3c$. DS (974
279 &9 3!9. Si #uis ... crediderit coniugia hominum #uae secundum legem divinam licita habentur
exsecrabilia esse an. s.4
271 &1 3!1. Si #uis ... crediderit carnes avium seu pecudum #uae ad escam datae sunt non tantum pro
castigatione corporum abstinendas sed exsecrandas esse an. s.4
27/ &/ 3 !/. Si #uis in his erroribus Priscilliani sectam se#uitur vel pro$itetur ut aliud in salutari baptismi
contra sedem sancti Petri $aciat an. s.4
Saint "nastase - 0p. <Dat mihi< ad ,enerium episc. 2ediolan.
vers (7!
278 8& Dat mihi plurimum laetitiae illud )hristi amore $actum #uo divinitatis studio et alacritate
succensa integram $idem "postolis traditam locatam#ue a maioribus toto orbe victrix retinebat -talia hoc
#uippe sub tempore #uo divae memoriae )onstantius orbem victor obtinuit nec potuit sordes suas
immittere ali#ua subreptione haeretica $actio "riana Deo nostro ut credimus providente ne illa sancta
$ides et impolluta in ali#uo vitio blasphemiae maledicorum hominum contaminaretur haec scilicet #uae a
1
sanctis viris et in re#uie sanctorum iam collocatis episcopis tractata $uerat vel de$inita in Synodi conventu
?icaenae. Pro #ua exilium libenter tulerunt #ui sancti tunc episcopi sunt probati hoc est Dionysius inde
Dei servus divina instructione compositus vel eius secuti exemplum sanctae recordationis 0cclesiae
%omanae >iberius episcopus 0usebius #uo#ue a ,ercellis Filarius de Callis ut de pleris#ue taceam
#uorum potuerit arbitrio residere cruci potius a$$igi #uam Deum )hristum #uod "riana cogebat haeresis
blasphemarent aut Filium Dei Deum )hristum dicerent creaturam Domini. Se#uitur reprobatio librorum
Arigenis "lexandrini a %u$ino latine conversorumI c$ DS &:&
Denzinger 3latin4 !(2
Denzinger 3latin4 278
Saint -nnocent - 0p. <0tsi tibi< ad ,ictricium episc.
%otomag. 3%ouen4 !: $*vrier (7(
2!! 8( 3c. / !!4 30xpedit custodire4... ut venientes a ?ovatianis vel 2ontensibus per manus tantum
impositionem suscipiantur #uia #uamvis ab haereticis tamen in )hristi nomine sunt baptizati.
Saint -nnocent - 0p. <)onsulenti tibi< ad 0xsuperium episc.
Golosanum 3Goulouse4' 27. Febr. (7:
2!2 8: 3c. 24 ....6uaesitum est #uid de his observari oporteat #ui post baptismum omni tempore
incontinentiae voluptatibus dediti in extremo $ine vitae suae paenitentiam simul et reconciliationem
communionis exposcunt. De his observatio prior durior posterior interveniente misericordia inclinatior
3est4. ?am consuetudo prior tenuit ut concederetur 3eis4 paenitentia sed communio negaretur. ?am cum
illis temporibus crebrae persecutiones essent ne communionis concessa $acilitas homines de
reconciliatione securos non revocaret a lapsu merito negata communio est concessa paenitentia ne
totum penitus negareturI et duriorem remissionem $ecit temporis ratio. Sed post#uam Dominus noster
pacem 0cclesiis suis reddidit iam terrore depulso communionem dari abeuntibus placuit et propter
Domini misericordiam #uasi viaticum pro$ecturis et ne ?ovatiani haeretici negantis veniam asperitatem
et duritiam se#ui videamur. Gribuitur ergo cum paenitentia extrema communioI ut homines huiusmodi vel
in supremis 3al.I extremis4 suis permittente Salvatore nostro a perpetuo exitio vindicentur 3c$. DS 29&/4.
2!& 89 3c. 14 6ui vero libri recipiantur in canone brevis adnexus ostendit. Faec sunt #uae desiderata
moneri voce voluistiI 2oysen libri , id est Cenesis 0xodi >evitici ?umeri Deuteronomii et Fiesu ?ave
- -udicum - %egnorum libri -, simul et %uth Prophetarum libri .,- Solomonis libri , Psalterium.
-tem historiarumI -ob liber ! Gobiae - Fester - -udith - 2achabeorum -- Fesdrae -- Paralypomenon --.
-tem ?ovi Gestamenti 0vangeliorum -, "postoli Pauli epistulae .--- 3.-,4 epistulae -ohannis ---
epistulae Petri -- 3epistula -udae -4 epistula -acobi - "ctus "postolorum "pocalypsis -ohannis. )etera
autem #uae vel sub nomine 2athiae sive -acobi minoris vel sub nomine Petri et -ohannis #uae a
#uodam >eucio scripta sunt 3vel sub nomine "ndreae #uae a .enocaride et >eonida philosophis4 vel
sub nomine Ghomae et si #ua sunt alia non solum repudianda verum etiam noveris esse damnanda.
Saint -nnocent - 0p. <2agna me gratulatio< ad %u$um et alios
episcopos 2acedoniae !&. Dec. (!(
2!( 81 30xplicatur cur secundum can. / et !8 ?icaenum DS !21s baptizandi #uidem sint Paulianistae ad
0cclesiam venientes non vero ?ovatianiI4 3c. : !74 6uod idcirco distinctum esse ipsis duabus haeresibus
ratio mani$esta declarat #uia Paulianistae in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti minime baptizant et
?ovatiani iisdem nominibus tremendis venerandis#ue baptizant nec apud istos de unitate potestatis
divinae hoc est Patris et Filii et Spiritus Sancti #uaestio ali#uando commota est.
Saint -nnocent - 0p. <Si instituta ecclesiastica< ad Decentium
episc. 0ugubinum 3Cubbio4 !8. 2art. (!9
2!: 8/ 3c. & 94 De consignandis vero in$antibus mani$estum est non ab alio #uam ab episcopo $ieri licere.
?am presbyteri licet secundi sint sacerdotes ponti$icatus tamen apicem non habent. Foc autem
ponti$icium solis deberi episcopis ut vel consignent vel Paracletum Spiritum tradant non solum
consuetudo ecclesiastica demonstrat verum et illa lectio "ctuum "postolorum #uae asserit Petrum et
-oannem esse directos #ui iam baptizatis traderent Spiritum Sanctum 3c$. "ct / !(-!14. ?am presbyteris
sive extra episcopum sive praesente episcopo cum baptizant chrismate baptizatos ungere licet sed #uod
2
ab episcopo $uerit consecratum' non tamen $rontem ex eodem oleo signare #uod solis debetur episcopis
cum tradunt Spiritum Paracletum. ,erba vero dicere non possum ne magis prodere videar #uam ad
consultationem respondere.
2!9 88 3c. / !!4 Sane #uoniam de hoc sicut de ceteris consulere voluit dilectio tua adiecit etiam $ilius
meus )aelestinus diaconus in epistola sua esse a tua dilectione positum illud #uod in beati "postoli
+acobi epistola conscriptum estI <Si in$irmus ali#uis in vobis est vocet presbyteros et orent super eum
ungentes eum oleo in nomine DominiI et oratio $idei salvabit laborantem et suscitabit illum Dominus et
si peccatum $ecit remittet ei< 3-ac : !( s4. 6uod non est dubium de $idelibus aegrotantibus accipi vel
intelligi debere #ui sancto oleo chrismatis perungi possunt #uod ab episcopo con$ectum non solum
sacerdotibus sed et omnibus uti )hristianis licet in sua aut in suorum necessitate ungendum. )eterum
illud super$luum esse videmus adiectum ut de episcopo ambigatur #uod presbyteris licere non dubium
est. ?am idcirco presbyteris dictum est #uia episcopi occupationibus alii impediti ad omnes languidos ire
non possunt. )eterum si episcopus aut potest aut dignum ducit ali#uem a se visitandum et benedicere et
tangere chrismate sine cunctatione potest cuius est chrisma con$icere. ?am paenitentibus istud in$undi
non potest #uia genus est sacramenti. ?am #uibus reli#ua sacramenta negantur #uomodo unum genus
putatur posse concedi @
Saint -nnocent - 0p. <-n re#uirendis< ad episcopos )onc.
)arthag. 21 +an. (!1
2!1 !77 3c. !4 -n re#uirendis divinis 3Dei4 rebus ... anti#uae traditionis exempla servantes ... nostrae
religionis vigorem non minus nunc in consulendo #uam antea cum pronuntiaretis vera ratione $irmatis
3$irmastis4 #ui ad ?ostrum re$erendum adprobastis esse iudicium scientes #uid "postolicae Sedi cum
omnes hoc loco positi ipsum se#ui desideremus "postolum debeatur a #uo ipse episcopatus et tota
auctoritas nominis huius emersit. 6uem se#uentes tam mala iam damnare novimus #uam probare
laudanda vel3ut4 id vero #uod Patrum instituta sacerdotali custodientes o$$icio non censetis esse calcanda
#uod illi non humana sed divina decrevere sententia ut #uic#uid #uamvis de disiunctis remotis#ue
provinciis ageretur non prius ducerent $iniendum nisi ad huius Sedis notitiam perveniret ut tota huius
auctoritate iusta #uae $uerit pronuntiatio $irmaretur inde#ue sumerent ceterae 0cclesiae velut de natali
suo $onte a#uae cunctae procederent et per diversas totius mundi regiones puri 3latices4 capitis incorruptae
manarent #uid praecipere #uos abluere #uos velut in caeno inemundabili sordidatos mundis digna
corporibus unda vitaret.
Saint -nnocent - 0p. <-nter ceteras 0cclesiae %omanae< ad
Silvanum et ceteros Synodi 2ilevitanae Patres 21. -an. (!1
2!/ 3c. 24 Diligenter ergo et congrue apostolici consulitis honoris arcani honoris in#uam illius #uem
<praeter illa #uae sunt extrinsecus sollicitudo< manet <omnium 0cclesiarum< 32 )or !! 2/4 super anxiis
rebus #uae sit tenenda sententia anti#uae scilicet regulae $ormam secuti #uam toto semper ab orbe
mecum nostis servatam. ... 6uid id etiam actione $irmastis nisi scientes #uod per omnes provincias de
apostolico $onte petentibus responsa semper emanent@ Praesertim #uotiens $idei ratio ventilatur arbitror
omnes $ratres et coepiscopos nostros nonnisi ad Petrum id est sui nominis et honoris auctorem re$erre
debere velut nunc rettulit vestra dilectio #uod per totum mundum possit 0cclesiis omnibus in commune
prodesse. Fiant enim necesse est cautiores cum inventores malorum ad duplicis relationem synodi
sententiae nostrae statutis viderint ab ecclesiastica communione seiunctos.
2!8 3c. :4 ... parvulos aeternae vitae praemiis etiam sine baptismatis gratia posse donari per$atuum est.
?isi enim manducaverint carnem Filii hominis et biberint sanguinem eius non habebunt vitam in semet
ipsis 3c$ +o 9 :&s4. 6ui autem hanc eis sine regeneratione de$endunt videntur mihi ipsum baptismum
velle cassare cum praedicant nos habere #uod in eos credunt non sibi baptismate con$erendum 3al.I #uod
in eos creditur non nisi baptismate con$erendum4. Si ergo nihil volunt
o$$icere non renasci $ateantur necesse est nec regenerationis sacra $luenta prodesse. ,erum ut
super$luorum hominum prava doctrina celeri veritatis possit ratione discingi proclamat hoc Dominus in
0vangelio dicensI Sinite in$antes et nolite eos prohibere 3venire4 ad me 3I talium est enim regnum
caelorum4 3c$. 2t !8 !(' 2c !7 !(' >c !/ !94.
Saint ;osime 0p. <6uamvis Patrum< ad )oncilium )arthag.
2! mars (!/
3
22! !78 3n !4 6uamvis Patrum traditio "postolicae Sedi auctoritatem tantam tnbuerit ut de eius iudicio
disceptare nullus auderet id#ue per canones semper regulas#ue servaverit et currens adhuc suis legibus
ecclesiastica disciplina Petri nomini a #uo ipsa #uo#ue descendit reverentiam #uam debet exsolvatI ...
3&4 cum ergo tantae auctoritatis et Petrus caput sit et se#uentia omnium maiorum statuta $irmaverint ut
iam humanis divinis#ue legibus disciplinis#ue omnibus $iniretur %omanam 0cclesiam cuius locum
regeret 3al.I $irmetur %omana 0cclesia cuius locum ?os regere4 ipsius #uo#ue potestatem nominis
obtinere...I
3(4 tamen cum ?obis tantum esset auctoritatis ut nullus de ?ostra possit retractare sententia nihil
egimus #uod non ad vestram notitiam ?ostris ultro litteris re$erremus dantes hoc $raternitati et in
commune consulentes non #uia #uid deberet $ieri nesciremus aut $aceremus ali#uid #uod contra
utilitatem 0cclesiae veniens displiceret sed pariter vobiscum voluimus habere tractatum de illo 3)aelestio
accusato4.
)oncile de )arthage 3., ou .,-4 commenc* le ! mai (!/
222 !7! )an. !. Placuit omnibus episcopis ... in sancta Synodo )arthaginensis 0cclesiae constitutisI ut
#uicum#ue dixerit "dam primum hominem mortalem $actum ita ut sive peccaret sive non peccaret
moreretur in corpore hoc est de corpore exiret non peccati merito sed necessitate naturae anathema sit.
22& !72 )an. 2. -tem placuit ut #uicum#ue parvulos recentes ab uteris matrum baptizandos negat aut
dicit in remissionem #uidem peccatorum eos baptizari sed nihil ex "dam trahere originalis peccati #uod
lavacro regenerationis expietur unde sit conse#uens ut in eis $orma baptismatis <in remissionem
peccatorum< non vera sed $alsa intellegatur an. s. 6uoniam non aliter intellegendum est #uod ait
"postolusI <Per unum hominem peccatum intravit in mundum 3et per peccatum mors4 et ita in omnes
homines pertransiit in #uo omnes peccaverunt< 3c$. %om : !24 nisi #uemadmodum 0cclesia catholica
ubi#ue di$$usa semper intellexit. Propter hanc enim regulam $idei etiam parvuli #ui nihil peccatorum in
se ipsis adhuc committere potuerunt ideo in peccatorum remissionem veraciter baptizantur ut in eis
regeneratione mundetur #uod generatione traxerunt.
22( !72( )an. &<. -tem placuit ut si #uis dicit ideo dixisse DominumI <-n domo Patris mei mansiones
multae sunt< 3+o !(24 ut intelligatur #uia in regno caelorum erit ali#uis medius aut ullus alicubi locus
ubi beati vivant parvuli #ui sine baptismo ex hac vita migrarunt sine #uo in regnum caelorum #uod est
vita aeterna intrare non possunt an. s. ?am cum Dominus dicatI ?isi #uis renatus $uerit ex a#ua et
Spiritu Sancto non intrabit in regnum caelorum 3+o &:4 #uis catholicus dubitet participem $ore diaboli
eum #ui coheres esse non meruit )hristi @ 6ui enim dextra caret sinistram procul dubio partem incurret.
22: !7& )an.&. item placuit ut #uicum#ue dixerit gratiam Dei #ua Eusti$icatur homo per +esum )hristum
Dominum nostrum ad solam remissionem peccatorum valere #uae Eam commissa sunt nonetiam ad
adEutorium ut non committantur an.s.
229 !7( )an.(. -tem #uis#uis dixerit eandem gratiam Dei per +esum )hristum Dominum nostrum
propter hoc tantum nos adEuvare ad non peccandum #uia per ipsam nobis revelatur et aperitur
intelligentia mandatirum ut sciamus #uid appetere #uid vitare debeamus non autem per illam nobis
praestari ut #uod $aciendum cognoverimus etaim $acere diligamus at#ue valeamus an. s. )um enim
dicat "postolusI 5Scientia in$lat caritas vero aedi$icat5 3)or! /.!4 valde impium est ut credams ad eam
#uae in$lat nos habere gratiam )hristi et ad eam #uae aedi$icat non habere cum sit utrum#ue donum
Dei et scire #uid $acere debeamus et diligere ut $aciamus ut aedi$icante caritate scientia nos non possit
in$lare. Sicut autem de Deo scriptum estI 56ui docet homines scientiam5 3Ps 8&.!74 ita etiam sciptum estI
5)aritas ex Deo est5 3+o! (.14.
221 !7: )an. :. -tem placuit ut #uicum#ue dixerit ideo nobis gratiam iusti$icationis dari ut #uod $acere
per liberum iubemur arbitrium $acilius possimus implere per gratiam tam#uam et si gratia non daretur
non #uidem $acile sed tamen possimus etiam sine illa implere divina mandata an. s. De $ructibus enim
mandatorum Dominus lo#uebatur ubi non aitI sine me di$$icilius potestis $acere sed aitI <Sine me nihil
potestis $acere< 3-o !: :4.
22/ !79 )an. 9. -tem placuit #uod ait S. +oannes "postolusI Si dixerimus #uia peccatum non habemus
nos ipsos seducimus et veritas in nobis non est 3- -o !/4I #uis#uis sic accipiendum putaverit ut dicat
propter humilitatem oportere dici nos habere peccatum non #uia vere ita est an. s. Se#uitur enim
"postolus et adiungitI Si autem con$essi $uerimus peccata nostra $idelis est et iustus #ui remittat nobis

peccata et mundet nos ab omni ini#uitate 3! -o ! 84. Bbi satis apparet hoc non tantum humiliter sed
etiam veraciter dici. Poterat enim "postolus dicereI <Si dixerimusI non habemus peccatum nos ipsos
extollimus et humilitas in nobis non est<. Sed cum aitI ?os ipsos decipimus et veritas in nobis non estI
satis ostendit eum #ui se dixerit non habere peccatum non verum lo#ui sed $alsum.
228 !71 )an. 1. -tem placuit ut #uicum#ue dixerit in oratione dominica ideo dicere sanctosI <Dimitte
nobis debita nostra< 32t 9 !24 ut non pro seipsis hoc dicant #uia non est iam necessaria ista petitio sed
pro aliis #ui sunt in suo populo peccatores et ideo non dicere unum#uem#ue sanctorumI <Dimitte mihi
debita mea< sed <Dimitte nobis debita nostra< ut hoc pro aliis potius #uam pro se iustus petere intellegatur
an. s. Sanctus enim et iustus erat "postolus -acobus cum dicebatI <-n multis enim o$$endimus omnes< 3-ac
& 24. ?am #uare additum est <omnes< nisi ut ista sententia conveniret et Psalmo 3!(2 24 ubi legiturI ?e
intres in iudicium cum servo tuo #uia non iusti$icabitur in conspectu tuo omnis vivens @ 0t in oratione
sapientissimi SalomonisI ?on est homo #ui non peccavit 3& %eg / (94. 0t in libro sancti +ob 3&1 14I -n
manu omnis hominis signat ut sciat omnis homo in$irmitatem suam. Bnde etiam Daniel sanctus et iustus
cum in oratione pluraliter diceretI <Peccavimus ini#uitatem $ecimus< 3Dn 8.:!:4 et cetera #uae ibi
veraciter et humiliter con$iteturI ne putaretur #uemadmodum #uidam sentiunt hoc non de suis sed de
populi sui potius dixisse peccatis postea dixitI <)um ... orarem et con$iterer peccata mea et peccata populi
mei< 3Dn 8274 Domino Deo meo noluit dicere <peccata nostra< sed peccata populi sui dixit et sua
#uoniam $uturos istos #ui tam male intellegerent tam#uam propheta praevidit.
2&7 !7/ )an. /. -tem placuit ut #uicum#ue ipsa verba dominicae orationis ubi dicimusI <Dimitte nobis
debita nostra< 32t 9!24 ita volunt a sanctis dici ut humiliter non veraciter hoc dicatur an. s. 6uis enim
$erat orantem et non hominibus sed ipsi Domino mentientem #ui labiis sibi dicit dimitti velle et corde
dicit #uae sibi dimittantur debita non habere@
Saint ;osime 0p. <Gractatoria< ad 0ccclesias Arientales entre
Euin et aoHt (!/
2&! !78a Fidelis Dominus in verbis suis 3Ps !(( !&4 eius#ue baptismus re ac verbis id est opere
con$essione et remissione vera peccatorum in omni sexu aetate condicione generis humani eandem
plenitudinem tenet. ?ullus enim nisi #ui peccati servus est liber e$$icitur nec redemptus dici potest nisi
#ui vere per peccatum $uerit ante captivus sicut scriptum estI <Si vos Filius liberaverit vere liberi eritis<
3-o / &94. Per ipsum enim renascimur spiritaliter per ipsum cruci$igimur mundo. -psius morte mortis ab
"dam omnibus nobis introductae at#ue transmissae universae animae illud propagatione 3al.I propagine4
contractum chirographum 3c$. )ol 2 !(4 rumpitur in #uo nullus omnino natorum ante#uam per
baptismum liberetur non tenetur obnoxius.
Saint Boni$ace 0p. <%etro maEoribus< ad %u$um episc.
Ghessaliae !! mars (22
2&2 !!7 3c. 24 ... "d synodum 3)orinthi4 ... talia scripta direximus #uibus universi $ratres intellegant ...
de nostro non esse iudicio retractandum. ?um#uam etenim licuit de ea rursus TreU #uae semel statuta est
ab "postolica Sede tractari.
Saint Boni$ace 0p. <-nstitutio< ad episcopos Ghessaliae
!! 2ars (22
2&& 3c. l4 -nstitutio universalis nascentis 0cclesiae de beati Petri sumpsit honore principium in #uo
regimen eius et summa consistit. 0x eius enim ecclesiastica disciplina per omnes 0cclesias religionis iam
crescente cultura $onte manavit. ?icaenae synodi non aliud praecepta testanturI adeo ut non ali#uid super
eum ausa sit constituere cum videret nihil supra meritum suum posse con$erri omnia deni#ue huic
noverat Domini sermone concessa. Func ergo 0cclesiis toto orbe di$$usis velut caput suorum certum est
esse membrorumI a #ua se #uis#ue abscidit sit christianae religionis extorris cum in eadem non ceperit
esse compage.
Saint Boni$ace 0p. <2anet beatum< ad %u$um et ceteros
episcopos per 2acedoniam etc. !! 2ars (22
2&( :777 2anet beatum apostolum Petrum per sententiam dominicam universalis 0cclesiae ab hoc
sollicitudo suscepta #uippe #uam evangelio teste in se noverit esse $undatam. ?ec um#uam eius honor
!
vacuus potest esse curarum cum certum sit summam rerum ex eius deliberatione pendere.... "bsit hoc a
Domini sacerdotibus ut in hunc ali#uis eorum cadat reatum ut in nova #uippiam usurpatione temptando
inimica sibi $aciat scita maiorum aemulum se illum specialiter habere cognoscens apud #uem )hristus
noster sacerdotii summam locavit in cuius contumeliam #uis#uis insurgit habitator caelestium non
poterit esse regnorum. <Gibi< in#uit <dabo claves regni caelorum< 32t !9 !84 in #uod nullus abs#ue gratia
ianitoris intrabit. ...
2&: :77! 6uoniam locus exigit si placet recensete canonum sanctiones repperietis #uae sit post
0cclesiam %omanam secunda sedes #uaeve sit tertia.... ?emo un#uam apostolico culmini de cuius
iudicio non licet retractari manus obvias audacter intulit nemo in hoc rebellis exstitit nisi #ui de se voluit
iudicari. Servant 0cclesiae magnae praedictae ... per canones dignitates I "lexandrina et "ntiochena 3c$.
)onc. ?icaen. - can. 94 habentes ecclesiastici iuris notitiam. Servant in#uam statuta maiorum ... in
omnibus de$erentes et eius vicissitudinem recipientes gratiae #uam se in Domino #ui pax nostra est
?obis debere cognoscunt. Sed #uia res postulat adprobandum documentis est maxime Arientalium
0cclesias in magnis negotiis in #uibus opus esset disceptatione maiore Sedem semper consuluisse
%omanam et #uotiens usus exegit eius auxilium postulasse. 3Se#uuntur exempla appellationum et
consultationum in causa "thanasii et Petri "lexandrini 0cclesiae "ntiochenae ?ectarii )<politani
Arientalium separatorum tempore -nnocentii -4.
Saint )*lestin - ep. 5 )uperemus #uidem 5
2&9 !!! 324 "gnovimus paenitentiam morientibus denegari nec illorum desideriis annui #ui obitus sui
tempore hoc animae suae cupiunt remedio subveniri. Forremus $ateor tantae impietatis ali#uem reperiri
ut de Dei pietate desperet #uasi non possit ad se #uovis tempore concurrenti succurrere et periclitantem
sub onere peccatorum hominem pondere #uo se ille expediri desiderat liberare. 6uid hoc rogo aliud est
#uam morienti mortem addere eius#ue animam sua crudelitate ne absoluta esse possit occidere@ )um
Deus ad subveniendum paratissimus invitans ad paenitentiam sic promittatI Peccator in#uit #uacun#ue
die conversus $uerit peccata eius non imputabuntur ei 3c$I 0z && !94.... )um ergo sit Dominus cordis
inspector #uovis tempore non est deneganda paenitentia postulanti. ...
2&1 !2/ )ap. 2. "ugustinum sanctae recordationis virum pro vita sua at#ue meritis in nostra communione
semper habuimus nec un#uam hunc sinistrae suspicionis saltem rumor adspersitI #uem tantae scientiae
olim $uisse meminimus ut inter magistros optimos etiam ante a meis semper decessoribus haberetur.
)apitula pseudo-)aelestina seu <-ndiculus< 3%ome vers (&:-((2' 3saint Prosper 3@444
2&/ !28 6uia nonnulli #ui catholico nomine gloriantur in damnatis haereticorum sensibus seu pravitate
sive imperitia demorantes piissimis disputatoribus obviare praesumunt et cum Pelagium at#ue
)aelestium anathematizare non dubitent magistris tamen nostris tam#uam necessarium modum
excesserint oblo#uuntur ea#ue tantummodo se#ui et probare pro$itentur #uae sacratissima beati "postoli
sedes Petri contra inimicos gratiae Dei per ministerium praesulum suorum sanxit et docuit necessarium
$uit diligenter in#uirere #uid rectores %omanae 0cclesiae de haeresi #uae eorum temporibus exorta
$uerat iudicarint et contra nocentissimos liberi arbitrii de$ensores #uid de gratia Dei sentiendum esse
censuerint' ita ut etiam "$ricanorum conciliorum #uasdam sententias iungeremus #uas uti#ue suas
$ecerunt apostolici antistites cum probarunt. Bt ergo plenius #ui in ali#uo dubitant instruantur
constitutiones sanctorum Patrum compendioso mani$estamus -ndiculo #uo si #uis non nimium est
contentiosus agnoscat omnium disputationum connexionem ex hac subditarum auctoritatum brevitate
pendere nullam#ue sibi contradictionis superesse rationem si cum catholicis credat et dicatI
2&8 !&7 )ap. !. -n praevaricatione "dae omnes homines naturalem possibilitatem et innocentiam
perdidisse et neminem de pro$undo illius ruinae per liberum arbitrium posse consurgere nisi eum gratia
Dei miserentis erexerit pronuntiante b. mem. - n n o c e n t i o papa at#ue dicente in 0p. ad )arthaginense
)oncilium I <>iberum enim arbitrium olim ille perpessus dum suis inconsultius utitur bonis cadens in
praevaricationis pro$unda demersus est et nihil #uemadmodum exinde surgere posset invenit' sua#ue in
aeternum libertate deceptus huius ruinae iacuisset oppressu nisi eum post )hristi pro sua gratia relevasset
adventus #ui per novae regenerationis puri$icationem omne praeteritum vitium sui baptismatis lavacro
purgavit.<
2(7 !&! )ap. 2. ?eminem esse per semetipsum bonum nisi participationem sui ille donet #ui solus est
bonus. 6uod in eisdem scriptis eiusdem ponti$icis sententia protestatur dicensI <?um#uid nos de eorum
"
posthac rectum mentibus aestimemus #ui sibi se putant debere #uod boni sunt nec illum considerant
cuius #uotidie gratiam conse#uuntur #ui sine illo tantum se asse#ui posse con$idunt@<
2(! !&2 )ap. &. ?eminem etiam baptismatis gratia renovatum idoneum esse ad superandas diaboli
insidias et ad vincendas carnis concupiscentias nisi per #uotidianum adiutorium Dei perseverantiam
bonae conservationis acceperit. 6uod eiusdem antistitis in eisdem paginis doctrina con$irmat dicensI
<?am #uamvis hominem redemisset a praeteritis ille peccatis tamen sciens iterum posse peccare ad
reparationem sibi #uemadmodum posset illum et post ista corrigere multa servavit #uotidiana praestans
illi remedia #uibus nisi $reti con$isi#ue nitamur nullatenus humanos vincere poterimus errores. ?ecesse
est enim ut #uo auxiliante vincimus eo iterum non adiuvante vincamur.<
2(2 !&& )ap. (. 6uod nemo nisi per )hristum libero bene utatur arbitrio idem magister in 0p. ad
2ilevitanum concilium 3(!94 data praedicat dicensI <"dverte tandem o pravissimarum mentium perversa
doctrina #uod primum hominem ita libertas ipsa decepit ut dum indulgentius $renis eius utitur in
praevaricationem praesumptione conciderit. ?ec ex hac potuit erui nisi ei providentia regenerationis
statum pristinae libertatis )hristi Domini re$ormasset adventus.<
2(& !&( )ap. :. 6uod omnia studia et omnia opera ac merita Sanctorum ad Dei gloriam laudem#ue
re$erenda sint' #uia nemo aliunde ei placet nisi ex eo #uod ipse donaverit. -n #uam nos sententiam dirigit
b. record. papae ;osimi regularis auctoritas cum scribens ad totius orbis episcopos aitI <?os autem
instinctu Dei 3omnia enim bona ad auctorem suum re$erenda sunt unde nascuntur4 ad $ratrum et
coepiscoporum nostrorum conscientiam universa retulimus.< Func autem sermonem sincerissimae
veritatis luce radiantem tanto "$ri episcopi honore venerati sunt ut ita ad eundem virum scriberentI <-llud
vero #uod in litteris #uas ad universas provincias curasti esse mittendas posuisti dicensI <?os tamen
instinctu Dei etc.< sic accepimus dictum ut illos #ui contra Dei adiutorium extollunt humani arbitrii
libertatem districto gladio veritatis velut cursim transiens amputares. 6uid enim tam libero $ecistis
arbitrio #uam #uod universa in nostrae humilitatis conscientiam retulistis. 0t tamen instinctu Dei $actum
esse $ideliter sapienter#ue vidistis veraciter $identer#ue dixistis. -deo uti#ue #uia <praeparatur voluntas a
Domino< 3Prv / &: Septg' c$. DS &1(4 et ut boni ali#uid agant paternis inspirationibus suorum ipse
tangit corda $iliorum. <6uot#uot enim Spiritu Dei aguntur hi $ilii Dei sunt< 3%om / !(4' ut nec nostrum
deesse sentiamus arbitrium et in bonis #uibus#ue voluntatis humanae singulis motibus magis illius valere
non dubitemus auxilium.<
2(( !&: )ap. 9. 6uod ita Deus in cordibus hominum at#ue in ipso libero operetur arbitrio ut sancta
cogitatio pium consilium omnis#ue motus bonae voluntatis ex Deo sit #uia per illum ali#uid boni
possumus <sine #uo nihil possumus< 3+o !: :4. "d hanc enim nos pro$essionem idem doctor ;osimus
instituit #ui cum ad totius orbis episcopos de divinae gratiae opitulatione lo#uereturI <6uod ergo ait
tempus intervenit #uo eius non egeamus auxilio@ -n omnibus igitur actibus causis cogitationibus
motibus adiutor et protector orandus est. Superbum est enim ut #uid#uam sibi humana natura praesumat
clamante "postoloI <?on est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem sed contra principes et
potestates aeris huius contra spiritalia ne#uitiae in caelestibus< 30ph 9 !24. 0t sicut ipse iterum dicitI
<-n$elix ego homo #uis me liberabit de corpore mortis huius@ Cratia Dei per -esum )hristum Dominum
nostrum< 3%om 1 2( s4. 0t iterumI <Cratia Dei sum id #uod sum et gratia eius in me vacua non $uit' sed
plus illis omnibus laboraviI non ego autem sed gratia Dei mecum< 3- )or !: !74.<
2(: )ap. 1. -llud etiam #uod intra )arthaginensis synodi 3a. (!/4 decreta constitutum est #uasi proprium
"postolicae Sedis amplectimur #uod scilicet tertio capitulo de$initum estI <Bt #uicum#ue dixerit gratiam
Dei #ua iusti$icamur per -esum )hristum Dominum nostrum ad solam remissionem peccatorum valere
#uae iam commissa sunt non etiam ad adiutorium ut non committantur an. s.<
- 0t iterum #uarto capituloI <Bt #uis#uis dixerit gratiam Dei per -esum )hristum propter hoc tantum nos
adiuvare ad non peccandum #uia per ipsam nobis revelatur et aperitur intelligentia mandatorum ut
sciamus #uid appetere et #uid vitare debeamus non autem per illam nobis praestari ut #uod $aciendum
cognovimus etiam $acere diligamus at#ue valeamus an. s. )um enim dicat "postolusI <Scientia in$lat
caritas vero aedi$icat< 3- )or / !4I valde impium est ut credamus ad eam #uae in$lat nos habere gratiam
)hristi et ad eam #uae aedi$icat non habere cum sit utrum#ue donum Dei et scire #uid $acere
debeamus et diligere ut $aciamus ut aedi$icante caritate scientia non possit in$lare. Sicut autem de Deo
scriptum est I <6ui docet hominem scientiam< 3Ps 8& !74 ita scriptum est etiamI <)aritas ex Deo est< 3! -o
( 14<.
- -tem #uinto capituloI <Bt #uis#uis dixerit ideo nobis gratiam iusti$icationis dari ut #uod $acere per
liberum arbitrium iubemur $acilius possimus implere per gratiam tam#uam etsi gratia non daretur non
#
#uidem $acile sed tamen possimus etiam sine illa implere divina mandata an. s. De $ructibus enim
mandatorum Dominus lo#uebatur ubi non aitI Sine me di$$icilius potestis $acere sed aitI <Sine me nihil
potestis $acere< 3+o !: :4<.
2(9 !&8 )ap./. Praeter has autem beatissimae et "postolicae Sedis inviolabiles sanctiones #uibus nos
piisimi Patres pesti$erae novitatis elatione deEecta et bonae voluntatis exordia et incrementa probabilium
studiorum et in eis us#ue in $inem perseverentiam ad )hristi gratiam re$erre docuerunt obsecrationum
#uo#ue sacerdotalium sacramenta respiciamus #uae ab "postolis tradita in toto mundo at#ue in omni
0cclesia catholica uni$ormiter celebrantur ut legem credendi lex statuat supplicandi. )um enim
sanctarum plebium praesules mandata sibimet legatione $ungantur apud divinam clementiam humani
generis agunt causam et tota secum 0cclesia congemiscente pstulant et precantur ut in$idelibus donetur
$ides ut idololatrae ab impietatis suae liberentur erroribus ut +udaeis ablato cordis velamine lux veritatis
appareat ut haeretici catholicae $idei perceptione resipiscant ut schismatici spiritum redivivae caritatis
accipiant ut lapsis paenitentiae remedia con$erantur ut deni#ue catechumenis ad regenerationis
sacramenta perductis caelestis misericordiae aula reseretur. Faec autem non per$unctorie ne#ue inaniter a
domino peti rerum ipsarum monstrat e$$ectusI #uando#uidem ex omni errorum genere plurimos Deus
dignatur attrahere #uos 5 erutos de potestate tenebrarum trans$erat in regnum Filii caritatis suae 3c$ )ol
!.!&4 et ex vasis irae $aciat vasa misericordiae 5 3c$ %om 8.22s4. 6uod adeo totum divini operis esse
sentitur ut haec e$$icienti Deo gratiarum semper actio laudis#ue con$essio pro illuminatione talium vel
correctione re$eratur.
<-ndiculus< 3%ome vers (&:-((2' 3saint Prosper 3@444
2(1 !(7 )ap. 8. -llud etiam #uod circa baptizandos in universo mundo sancta 0cclesia uni$ormiter agit
non otioso contemplamur intuitu. )um sive parvuli sive iuvenes ad regenerationis veniunt sacramentum
non prius $ontem vitae adeunt #uam exorcismis et exsu$$lationibus clericorum spiritus ab eis immundus
abigatur' ut tunc vere appareat #uomodo princeps mundi huius mittatur $oras 3+o !2 &!4 et #uomodo
prius alligetur $ortis 3c$ 2t !2 284 deinceps et vasa eius diripiantur 3c$. 2c & 214 in possessionem
translata victoris #ui <captivam ducit captivitatem< 30ph ( /4 et dat dona hominibus 3PS 91 !84.
2(/ !(! Fis ergo ecclesiasticis regulis et ex divina sumptis auctoritate documentis ita adiuvante Domino
con$irmati sumus ut omnium bonorum a$$ectuum at#ue operum et omnium studiorum omnium#ue
virtutum #uibus ab initio $idei ad Deum tenditur Deum pro$iteamur auctorem et non dubitemus ab ipsius
gratia omnia hominis merita praeveniri per #uem $it ut ali#uid boni et velle incipiamus et $acere 3c$. Phil
2 !&4. 6uo uti#ue auxilio et munere Dei non au$ertur liberum arbitrium sed liberatur ut de tenebroso
lucidum de pravo rectum de languido sanum de imprudente sit providum. Ganta enim est erga omnes
homines bonitas Dei ut nostra velit esse merita #uae sunt ipsius dona et pro his #uae largitus est aeterna
praemia sit donaturus. "git #uippe in nobis ut #uod vult et velimus et agamus nec otiosa in nobis esse
patitur #uae exercenda non negligenda donavit ut et nos cooperatores simus gratiae Dei. "c si #uid in
nobis ex nostra viderimus remissione languescere ad illum sollicite recurramus #ui sanat omnes
languores nostros et redimit de interitu vitam nostram 3Ps !72 &s4 et cui #uotidie dicimus I ?e inducas
nos in tentationem sed libera nos a malo 32t 9 !&4.
2(8 !(2 )ap. !7. Pro$undiores vero di$$iciliores#ue partes incurrentium #uaestionum #uas latius
pertractarunt #ui haereticis restiterunt sicut non audemus contemnere ita non necesse habemus
adstruere #uia ad con$itendum gratiam Dei cuius operi ac dignationi nihil penitus subtrahendum est satis
su$$icere credimus #uid#uid secundum praedictas regulas "postolicae Sedis nos scripta docuerunt ut
prorsus non opinemur catholicum #uod apparuerit prae$ixis sententiis esse contrarium.
2:7 ?e#ue enim dicimus ,erbi naturam per sui mutationem carnem esse $actam ' sed ne#ue in totum
hominem trans$ormatum ex anima et corpore constitutum' asserimus autem ,erbum unita sibi secundum
hypostasim carne animata rationali anima inexplicabili incomprehensibili#ue modo hominem $actum et
hominis Filium exstitisse non per solam voluntatem sive per solam personae assumptionem. 0t #uamvis
naturae sint diversae vera tamen unione coeuntes unum nobis )hristum et Filium e$$ecerunt ' non #uod
naturarum di$$erentia propter unionem sublata sit verum #uod divinitas et humanitas secreta #uadam
ine$$abili#ue coniunctione in una persona unum nobis +esum )hristum et Filium constituerint. ... ?on
enim primo vulgaris #uispiam homo ex ,irgine ortus est in #uem Dei ,erbum deinde se demiserit ' sed in
ipso utero carni unitum secundum carnem progenitum dicitur utpote suae carnis generationem sibi ut
propriam vindicans. ... -ta 3sancti Patres4 non dubitaverunt sacram ,irginem Deiparam appellare non
#uod ,erbi natura ipsiusve divinitas ortus sui principium ex sancta ,irgine sumpserit sed #uod sacrum
$
illud corpus anima intellegente per$ectum ex ea traxerit cui et Dei ,erbum secundum hypostasim
unitum secundum carnem natum dicitur.
2:! 3,ersio 2arii 2ercatoris4 3c. &4 )redimus in#uiunt illi 3scl. sancti Patres4 et in Dominum nostrum
-esum )hristum Filium eius unigenitum. Praevides #uomodo Domini et +esu )hristi et unigeniti Filii
prius communia deitatis et humanitatis nomina tam#uam $undamenta ponentes tunc suscepti hominis
3accuratiusI inhumanationis4 et resurrectionis et passionis superaedi$icant traditionem ut nominibus
#uibusdam utrius#ue naturae communibus et signi$icativis propositis ne#ue #uae generationis Filii et
dominationis dissecentur ne#ue #uae naturarum sunt propria in singularitate nativitatis Filii ulla
con$usionis abolitione periclitentur nomine unionis.
3c. (4 -n hoc apud illos Paulus doctor est $actus' #ui cum divinae incarnationis memoriam $aceret
incipiens subiungere #uae sunt passionis prius posuit <)hristus< commune ut paulo ante dixi nomen
naturarumI tunc decentem in$ert sermonem sive rationem utrius#ue. 6uid enim ait@ <Foc sentiatur in
vobis #uod et in )hristo -esu #ui cum in $orma Dei esset non rapinam arbitratus est esse ae#ualis Deo
sed< ne ad unum#uod#ue lo#uar
<$actus oboediens us#ue ad mortem mortem autem crucis< 3Phil 2 :s /4. 6uoniam igitur coeperat mortis
$acere mentionem ut ne #uis hinc ,erbum Deum passibilem suspicetur posuit <)hristus< tam#uam
inpassibilis et passibilis essentiae in singularitate personae signi$icativum vocabulum ut inpassibilis et
passibilis )hristus sine periculo nominetur inpassibilis #uidem deitate passibilis vero natura corporea.
3c. :4 2ulta super hoc cum possim dicere et primo omnium #uod nec nativitatis in dispensatione sed
susceptionis humanitatis tantum meminisse sanctos illos Patres ostendere valeam' ... 3brevitati studens
statim4 venio nunc et ad secundum TaU caritate tua capitulum motum in #uo naturarum #uidem laudabam
$actam discretionem secundum deitatis et humanitatis rationem et in una persona consortium nec non et
illud #uod Deum ,erbum secunda nativitate ex muliere minime diceret eguisse TetU #uod passionis
incapacem pro$itebatur deitatem. )atholica enim re vera sunt haec et omnino sectis omnibus circa Domini
naturas adversa. -n reli#uis vero si ali#uam latentem et pro$undam at#ue incomprehensibilem rationem
legentium auribus ad$erebas tuae sit examinatae prudentiae scireI mihi enim priora destruere videbaris.
0um enim #ui in primis inpassibilis et secundam non recipere nativitatem $uerat praedicatus iterum
passibilem et noviter creatum nescio #uomodo in$erebas tam#uam #uae Deo ,erbo naturaliter inessent
consortio templi corrupta sint aut $orsitan paulo minus hominibus putari illud ipsum abs#ue peccato
templum et inseparabile divinae naturae nativitatem et mortem pro peccatoribus 3non4 pertulisse
tam#uam voci dominicae ad +udaeos clamanti <Solvite templum hoc et in triduo suscitabo illud< 3+o 2 !84
non debeat credi. ?on dixitI solvite deitatem meam et in triduo suscitabitur.
3c. 94 ... Bbi#ue per divinas Scripturas #uotiens meminerint dominicae dispensationis non divinitatis
)hristi sed humanitatis eius passio et nativitas traditur ut magis secundum li#uidissimam rationem
convenientius aptius#ue sit sanctam ,irginem non genetricem Dei id est theotoDon sed )hristi
genetricem id est )hristotoDon vocari ad haec 0vangeliis #uo#ue voci$erantibusI <>iber generationis +esu
)hristi $ilii David $ilii "braham< 32t ! !4. 0videns est #uia Deus ,erbum David non erat $ilius. "ccipe si
videtur et aliud testimoniumI <-acob autem genuit +oseph virum 2ariae de #ua natus est +esus #ui dicitur
)hristus< 32t ! !94. -ntende etiam in aliud dictumI <)hristi autem generatio sic erat. )um esset
desponsata virgo 2aria inventa est in utero habens de Spiritu Sancto< 32t ! !/4. )reaturam autem esse
Spiritus Sancti Bnigeniti deitatem #uis vel debeat suspicari @ 6uid etiam his super$undi debeat audiI <0t
erat mater +esu ibi< 3+o 2 !4 et iterum <cum 2aria matre +esu< 3"ct ! !(4 illud #uo#ue <6uod in ea natum
est de Spiritu Sancto est< 32t ! 274 et iterum <"ccipe puerum et matrem eius et $uge in "egyptum< 32t 2
!&4 et illud <De Filio eius unigenito #ui $actus est ei ex semine David secundum carnem< 3%om ! &4 et
iterum de passione eius #uia <Deus Filium suum misit in similitudinem carnis peccati et de peccato
damnavit peccatum in carne< 3%om / &4 et iterum <)hristus mortuus est pro peccatis nostris< 3- )or !: &4
et denuo <)hristo passo in carne< 3- Petr ( !4 et illud <Foc est corpus meum et hic est sanguis meus< 3- )or
!! 2(4 non dixit haec est deitas mea.
3c. 14 0t decem milia alia sunt aliis at#ue aliis vocibus protestantibus humanum genus in eo non Filii
deitatem recentem putare aut novellam aut corporalium passionum esse capacem sed illam divinae
naturae coniunctam carnem ex #ua Tet dominum etU $ilium se David nominat )hristus. 6uid enim ait@
<6uid vobis videtur de )hristo@ )uius est $ilius@ %esponderuntI David. 0t respondit +esus et dixitI
6uomodo ergo David in spiritu dominum eum vocat dicensI dixit in#uit Dominus Domino meo sede ad
dexteram meam< 32t 22 (2-((4. Gam#uam $ilius pro$ecto David secundum carnem secundum
divinitatem vero Dominus. 0sse #uidem templum divinitatis Filii corpus et templum secundum
%
excellentem #uandam et divinam unitum coniunctionem certissimum est ita ut ea #uae sunt Dei
adsciscere sibi et ad se revocare divinam naturam pro$iteri sit bonum et dignum evangelica traditione'
huius autem $amiliaritatis nomine con$ricare et coniunctae carnis proprietates generationem scilicet et
passionem et mortalitatem Deo tribuere aut errantis gentilitatis $rater est sensus aut mente capti
"pollinaris et "rrii aut reli#uarum pestium haereticarum et harum ali#uid peius. ?ecesse est enim
huiusmodi homines adtractos $amiliaritatis nomine et lactationis socium propter $amiliaritatem et aetatis
#uae paulatim accessit incrementorum participem Deum ,erbum $acere et passionis in tempore ex
timiditate auxilii angelici indigentem. Gaceo circumcisionem et sacri$icium et sudorem et $amem #uae
#uidem carnis pro nobis evenerunt 3haec tamen cum illi coniunguntur et adoranda sunt4 in deitate autem
ista etiam mendaciter accipiuntur nobis#ue tam#uam calumniatoribus iustas damnationis causas
important. ...
Denzinger 3latin4 278
Denzinger 3latin4 2:!
)oncile d<0phese 3oecum.---' (&!4' Discours de Philippe >*gat
du Ponti$e %omain prononc* dans l<"ction ---
!!2 ?ulli dubium immo saeculis omnibus notum est #uod sanctus beatissimus#ue Petrus "postolorum
princeps et caput $idei#ue columna et 0cclesiae catholicae $undamentum a Domino nostro +esu )hristo
salvatore humani generis ac redemptore claves regni accepit solvendi#ue ac ligandi peccata potestas ipsi
data estI #ui ad hoc us#ue tempus et semper in suis successoribus vivit et Eudicium exercet.
)oncile d<0phese 3&eme oecum*ni#ue contre les ?estoriens (&!4
2:2 !!& Si #uis non con$itetur Deum esse veraciter 0mmanuel et propterea Dei gentricem sanctam
virginem 3peperit enim secundum carnem carnem $actum Dei verbum4 ".S.
2:& !!( 2. Si #uis non con$itetur carni secundum subsistentiam adunatum ex Deo Patre ,erbum unum
esse etiam )hristum cum sua carne eundem ipsum videlicet Deum simul et hominem an. s.
2:( !!: &. Si #uis in uno )hristo dividit subsistentias post adunitionem soli iungens eas contiguitati #uae
est secundum dignitatem vel auctoritatem aut potentiam et non magis concursu #ui est secundum
adunitionem naturalem an. s.
2:: !!9 (. Si #uis personis duabus vel etiam subsistentiis #uae sunt in evangelicis vel apostolicis
scripturis impertit voces aut in )hristo a Sanctis dictas aut ab -pso de se et #uasdam velut homini praeter
ex Deo ,erbum specialiter intellecto applicat #uasdam vero velut Deo condecentes soli ex Deo Patre
,erbo an. s.
2:9 !!1 :. Si #uis audet dicere dei$erum hominem )hristum et non magis Deum esse secundum veritatem
sicut Filium unum et natura secundum #uod $actus est caro ,erbum et communicavit similiter nobis in
sanguine et carne an. s.
2:1 !!/ 9. Si #uis dicit Deum aut Dominum esse )hristi ex Deo Patre ,erbum et non magis eundem
con$itetur simul Deum et hominem utpote $acto carne ,erbo secundum Scripturas an. s.
2:/ !!8 1. Si #uis ait ut hominem operationem suscepisse ex Deo ,erbo +esum et Bnigeniti gloriam
appositam esse tam#uam alteri praeter eum exsistenti an. s.
2:8 !27 /. Si #uis audet dicere adsumptum hominem coadorari oportere Deo ,erbo et conglori$icari et
coappellari Deum ut alter alteri 35co-5 enim semper adEectum hoc intelligi cogit4 et non magis una
adoratione honori$icat 0mmanuel et unam ei glori$icationem re$ert secundum #uod $actum est caro
,arbum an.s.
297 !2! 8. Si #uis ait unum Dominum -esum )hristum glori$icatum a Spiritu #uasi aliena virtute #uae
per eum est utens et ab ipso accepisse operari posse contra spiritus immundos et adimplere in homines
deitatis miracula et non magis proprium eius esse Spiritum dicit per #uem et operatus est deitatis signa
an. s.
!&
29! !22 !7. Ponti$icem et "postolum con$essionis nostrae 3Feb &.!4 $actum )hristum divina dicit
Scriptura' obtulit etiam semet ipsum in odorem suavitatis Deo 30ph :.24 et Patri. si #uis ergo Ponti$icem
et "postolum nostrum $ieri dicit non ipsum ex Deo ,erbum #uando $actum est caro et secundum nos
homo sed ut si alterum praeter ipsum specialiter hominem ex muliere aut si #uis dicit et pro se obtulisse
semet ipsum sacri$icium et non magis pro nobis tantum 3nec enim indiguit sacri$icio #ui nescit
peccatum4 an. s.
292 !2& !!. Si #uis non con$itetur Domini carnem vivi$icatoriam esse et propriam ipsius ex deo Patre
,erbi sed velut alterius praeter ipsum copulati #uidem ei secundum dignitatem aut #uasi solummodo
divinam inhabitationem habentem et non magis vivi$icatoriam sicut diximus #uia $acta est propria ,erbi
omnia vivi$icare valentis an.s.
29& !2( !2. Si #uis non con$itetur Dei ,erbum passum carne et cruci$ixum carne et mortem gustasse
carne $actum etiam primogenitum ex mortuis secundum #uod vita est et vivi$icans ut Deus an. s. 3DS
29(4 Super alia ne#ue obaudire volente honorabili ?estorio nostram vocationem ne#ue #uidem a nobis
destinatos sanctissimos et rev<mos episcopos suscipiente necessario accessimus ad discussionem impie ab
eo dictorum et conprehendentes eum et ex epistolis eius et ex scriptis #uae lecta sunt et de nuper ab eo
dictis in hac metropoli et per testium depositionem impie sapientem et praedicantem necessario coacti
sumus tam ex canonibus #uam ex epistola sanctissimi patris nostri et comministri )aelestini episcopi
%omanorum 0cclesiae lacrimantes saepius ad hanc maestam contra eum venire sententiamI 6ui
blasphematus igitur ab eo est Dominus -esus )hristus de$iniit per praesentem sanctissimam SynodumI
alienum esse eundem ?estorium ab episcopali dignitate et omni conventu sacerdotali.
!2( !2. Si #uis non con$itetur Dei ,erbum passum carne et cruci$ixum carne et mortem gustasse carne
$actum etiam primogenitum ex mortuis secundum #uod vita est et vivi$icans ut Deus an. s.
)ontra ?estorius
29( !2( Super alia ne#ue obaudire volente honorabili ?estorio nostram vocationem ne#ue #uidem a
nobis destinatos sanctissimos et rev<mos episcopos suscipiente necessario accessimus ad discussionem
impie ab eo dictorum et conprehendentes eum et ex epistolis eius et ex scriptis #uae lecta sunt et de
nuper ab eo dictis in hac metropoli et per testium depositionem impie sapientem et praedicantem
necessario coacti sumus tam ex canonibus #uam ex epistola sanctissimi patris nostri et comministri
)aelestini episcopi %omanorum 0cclesiae lacrimantes saepius ad hanc maestam contra eum venire
sententiamI 6ui blasphematus igitur ab eo est Dominus -esus )hristus de$iniit per praesentem
sanctissimam SynodumI alienum esse eundem ?estorium ab episcopali dignitate et omni conventu
sacerdotali.
29: !2: 2: ... Statuit sancta Synodus alteram $idem nemini licere pro$erre aut conscribere aut
componere praeter de$initam a sanctis Patribus #ui in ?icaea cum Spiritu Sancto congregati $uerunt. ...
Si #ui inventi $uerint vel episcopi vel clerici vel laici sive sentire sive docere ea #uae continentur in
oblata expositione a )harisio presbytero de unigeniti Filii Dei incarnatione' sive scelerata et perversa
?estorii dogmata ...I subiaceant sententiae sanctae huius et universalis Synodi. ...
291 !29 )an. !. Si #uispiam metropolita provinciae derelicta sancta et oecumenica Synodo... cum
)aelestio sensit aut sentiet ipse nihil amplius poterit agere adversus provinciae episcoposI ut #ui iam inde
a Synodo totius ecclesiasticae communionis expers sit $actus et prorsus inutilis. ...
29/ !21 )an. (. Si #ui autem clericorum de$ecerint et ausi $uerint vel privatim vel publice #uae sunt
?estorii aut )aelestii sapere sancitum est a sancta Synodo istos #uo#ue depositos esse.
Saint Sixte --- Formule d<union entre saint )yrille *v.
d<"lexandrie et les *v. de l<0glise d<"ntioche' (&&
21! :772 De Dei autem Cenetrice ,irgine #uemadmodum et sapimus et dicimus et de modo
humanationis unigeniti Filii Dei necessariae non additamenti causa sed ad satis$actionem proprie
desuper tam de divinis scripturis #uam de traditione sanctorum patrum adsumentes habuimus breviter
dicimus nihil omnino addentes $idei sanctorum patrum #uae in ?icaea exposita est. Sicut enim iam
diximus ad omnem su$$icit et pietatis cognitionem et omnem haereticae per$idiae abdicationem. Dicimus
!1
autem non praesumentes illicita sed con$essione propriae in$irmitatis excludentes eos #ui exsurgere
volunt contra ea #uae ultra hominem disceptamus.
212 :77& )on$itemur igitur Dominum nostrum +esum )hristum $ilium Dei unigenitum Deum per$ectum
et hominem per$ectum ex anima rationali et corpore ante saecula ex Patre genitum secundum deitatem in
ultimis autem diebus eundem propter nos et propter nostram salutem ex 2aria ,irgine secundum
humanitatem consubstantialem Patri eundem secundum deitatem et consubstantialem nobis secundum
humanitatem. Duarum enim naturarum unitas $acta est' unde unum )hristum unum $ilium unum
dominum con$itemur. Secundum hanc incon$undibilem unitatem con$itemur sanctam ,irginem Dei
genetricem #uia Deus ,erbum incarnatus est et humanatus est et ex ipso conceptu adunivit sibi ex ipsa
assumptum templum.
21& :77& 0vangelicas autem et apostolicas de Domino voces scimus deilo#uos viros ali#uotiens has
consociantes tam#uam de una persona dictas ali#uotiens autem dividentes tam#uam de duabus naturis et
has #uidem Deo condecentes secundum deitatem )hristi humiles autem secundum humanitatem
tradentes.
Saint >*on - le Crand 0p. <Bt nobis gratulationem<
ad episcopos per )ampaniam Picenum Gusciam !7 octobre ((&
2/7 3c. &4 ?ec hoc #uo#ue praetereundum duximus #uosdam lucri turpis cupiditate captatos usurariam
exercere pecuniam et $aenore velle ditescere #uod ?os non dicam in eos #ui sunt in clericali o$$icio
constituti sed et in laicos cadere #ui christianos se dici cupiunt condolemus. 6uod vindicari acrius in
eos #ui $uerint con$utati decernimus ut omnis peccandi opportunitas adimatur.
2/! 3c. (4 -llud etiam duximus praemonendum ut sicut non suo ita nec alieno nomine ali#uis clericorum
exercere $aenus adtemptetI indecens enim est crimen suum commodis alienis impendere. Faenus autem
hoc solum aspicere et exercere debemus ut #uod hic misericorditer tribuimus ab eo Domino #ui
multipliciter et in perpetuum mansura tribuet recipere valeamus.
Saint >*on - le Crand 0p. <6uanta $raternitati< ad "nastasium
ep. Ghessal. ((9 3@
2/2 3c. !!4 ... )onnexio totius corporis unam sanitatem unam pulchritudinem $acit' et haec connexio
totius #uidem corporis unanimitatem re#uirit sed praecipue exigit concordiam sacerdotum. 6uibus cum
dignitas sit communis non est tamen ordo generalisI #uoniam et inter beatissimos apostolos in
similitudine honoris $uit #uaedam discretio potestatis' et cum omnium par esset electio uni tamen datum
est ut ceteris praeemineret. De #ua $orma episcoporum #uo#ue orta est distinctio et magna ordinatione
provisum est ne omnes sibi omnia vindicarent sed essent in singulis provinciis singuli #uorum inter
$ratres haberetur prima sententia' et rursus #uidam in maioribus urbibus constituti sollicitudinem
susciperent ampliorem per #uos ad unam Petri sedem universalis 0cclesiae cura con$lueret et nihil
us#uam a suo capite dissideret.
Saint >*on - le Crand 0p. <6uam laudabiliter< ad Gurrib.
ep. "stur. 2!. -ul. ((1
2/& 3-mpietas Priscillianistarum4 tenebris se etiam paganitatis immersit ut per magicarum artium pro$ana
secreta et mathematicorum vana mendacia religionis $idem morum#ue rationem in potestate daemonum
et in e$$ectu siderum collocarent. 6uod si et credi liceat et doceri nec virtutibus praemium nec vitiis
poena debebitur omnis#ue non solum humanarum legum sed etiam divinarum constitutionum decreta
solventurI #uia ne#ue de bonis ne#ue de malis actibus ullum poterit esse iudicium si in utram#ue partem
$atalis necessitas motum mentis impellit et #uid#uid ab hominibus agitur non est hominum sed
astrorum. ... 2erito Patres nostri ... instanter egere ut impius $uror ab universa 0cclesia pellereturI
#uando etiam mundi principes ita hanc sacrilegam amentiam detestati sunt ut auctorem eius 3scl.
Priscillianum4 cum pleris#ue discipulis legum publicarum ense prosternerent. ,idebant enim omnem
coniugiorum copulam solvi simul#ue divinum ius humanum#ue subverti si huiusmodi hominibus
us#uam vivere cum tali pro$essione licuisset. Pro$uit diu ista districtio ecclesiasticae lenitati #uae etsi
sacerdotali contenta iudicio cruentas re$ugit ultiones severis tamen christianorum principum
constitutionibus adiuvatur dum ad spiritale nonnum#uam recurrunt remedium #ui timent corporale
supplicium. ...
!2
2/( 3c. !4 Primo ita#ue capitulo demonstratur #uam impie sentiant de Grinitate divina #ui et Patris et
Filii et Spiritus Sancti unam at#ue eandem asserunt esse personas tam#uam idem Deus nunc Pater nunc
Filius nunc Spiritus Sanctus nominetur' nec alius sit #ui genuit alius #ui genitus est alius #ui de utro#ue
processit sed singularis unitas in tribus #uidem vocabulis sed non in tribus sit accipienda personis. 6uod
blasphemiae genus de Sabellii opinione sumpserunt cuius discipuli etiam Patripassiani merito
nuncupantur' #uia si ipse est Filius #ui et Pater crux Filii Patris est passio' et #uid#uid in $orma servi
Filius Patri oboediendo sustinuit totum in se Pater ipse suscepit. 6uod catholicae $idei sine ambiguitate
contrarium est #uae Grinitatem deitatis sic homousion con$itetur ut Patrem et Filium et Spiritum
Sanctum sine con$usione indivisos sine tempore sempiternos sine di$$erentia credat ae#ualesI #uia
unitatem in trinitate non eadem persona sed eadem implet essentia. ...
2/: 3c. :4 6uinto capitulo re$ertur #uod animam hominis divinae asserant esse substantiae nec a natura
)reatoris sui condicionis nostrae distare naturam. 6uam impietatem... catholica $ides damnatI sciens
nullam tam sublimem tam#ue praecipuam esse $acturam cui Deus ipsa natura sit. 6uod enim de ipso est
id est #uod ipse ne#ue id aliud est #uam Filius et Spiritus Sanctus. Praeter hanc autem summae Grinitatis
unam consubstantialem et sempiternam at#ue incommutabilem deitatem nihil omnino creaturarum est
#uod non in exordio sui ex nihilo creatum sit.... ?emo hominum veritas nemo sapientia nemo iustitia est'
sed multi participes sunt veritatis et sapientiae at#ue iustitiae. Solus autem Deus nullius participatione
indigus estI de #uo #uid#uid digne utcum#ue sentitur non #ualitas est sed essentia. -ncommutabili enim
nihil accedit nihil deperitI #uia esse illi #uod est sempiternum semper est proprium. Bnde in se manens
innovat omnia et nihil accepit #uod ipse non ded3er4it.
2/9 3c. 94 Sexta annotatio indicat eos dicere #uod diabolus num#uam $uerit bonus nec natura eius
opi$icium Dei sit sed eum ex chao et tenebris emersisseI #uia scilicet nullum sui habeat auctorem sed
omnis mali ipse sit principium at#ue substantiaI cum $ides vera ... omnium creaturarum sive spiritualium
sive corporalium bonam con$iteatur substantiam et mali nullam esse naturamI #uia Deus #ui universitatis
est conditor nihil non bonum $ecit. Bnde et diabolus bonus esset si in eo #uod $actus est permaneret. Sed
#uia naturali excellentia male usus est <et in veritate non stetit< 3+o / ((4 non in contrariam transiit
substantiam sed a summo bono cui debuit adhaerere descivit sicut ipsi #ui talia asserunt a veris in $alsa
proruunt et naturam in eo arguunt in #uo sponte delin#uunt ac pro sua voluntaria perversitate damnantur.
6uod uti#ue in ipsis malum erit et ipsum malum non erit substantia sed poena substantiae.
287 3c. 24 ?esciens igitur 30utyches4 #uid deberet de ,erbi Dei incarnatione sentire... illam saltem
communem et indiscretam con$essionem sollicito recepisset auditu #ua $idelium universitas pro$itetur
credere se <in Deum Patrem omnipotentem et in )hristum -esum Filium eius unicum Dominum nostrum
#ui natus est de Spiritu Sancto et 2aria virgine< 3Symb. "postol.I DS !24.... )um enim Deus et
omnipotens 3et4 Pater creditur consempiternus eidem Filius demonstratur' in nullo a Patre di$$erens #uia
de Deo Deus' de Amnipotente omnipotens' De "eterno natus est coaeternus' non posterior tempore non
in$erior potestate non dissimilis gloria non divisus essentia.
28! -dem vero sempiterni Cenitoris unigenitus sempiternus <natus est de Spiritu Sancto et 2aria virgine<.
6uae nativitas temporalis illi nativitati divinae et sempiternae nihil minuit nihil contulit sed totum se
reparando homini #ui erat deceptus inpendit ut et mortem vinceret et diabolum #ui mortis habebat
imperium sua virtute destrueret. ?on enim possemus superare peccati et mortis auctorem nisi naturam
nostram ille susciperet et suam $aceret #uem nec peccatum contaminare nec mors potuit detinere.
)onceptus #uippe est de Spiritu Sancto intra uterum virginis matris #uae illum ita salva virginitate edidit
#uemadmodum salva virginitate concepit. ...
282 "n $orte ideo 30utyches4 putavit Dominum nostrum +esum )hristum non nostrae esse naturae #uia
missus ad beatam 2ariam angelus aitI <Spiritus Sanctus superveniet in te et virtus "ltissimi obumbrabit
tibi ideo#ue #uod nascitur ex te sanctum vocabitur Filius Dei< 3>c ! &:4. Bt #uia conceptus virginis
divini $uit operis non de natura concipientis $uerit caro concepti. Sed non ita intelligenda est illa
generatio singulariter mirabilis et mirabiliter singularis ut per novitatem creationis proprietas remota sit
generisI $ecunditatem virgini Sanctus Spiritus dedit veritas autem corporis sumpta de corpore est et
<aedi$icante sibi Sapientia domum< 3Prov 8 !4 <,erbum caro $actum est et habitavit in nobis< 3-o ! !(4
hoc est in ea carne #uam sumpsit ex homine et #uam spiritus vitae rationalis animavit.
28& !(& 3c.&4 Salva igitur proprietate utrius#ue naturae et in unam coeunte personam suscepta est a
maEustate humilitas a virtute in$irmitas ab aeternitate mortalitas et ad resolvendum condicionis nostrae
!3
debitum natura inviolabilis naturae est unita passibiliI ut #uod nostris remediis congruebat unus at#ue
idem 5mediator Dei et hominum homo )hristus +esus5 3Gim! 2.:4 et mori posset ex uno et mori non ex
altero. -n integra ergo veri hominis per$ecta#ue natura verus natus est Deus totus in suis totus in nostris -
nostar autem dicimus #uae in nobis ab initio )reator condidit at #uae reparanda suscepit' nam illa #uae
deceptor intulit et homo deceptus admisit nullum habuerunt in salvatore vestigium... "dsumpsit $ormam
servi sine sorde peccati humana augens divina non minuens #uia exinanitio illa #u se invisibilis
visibilem praebuit... inclinatio $uit miserationis non de$ectio potestatis.
28( !(( 3c. (4 -ngreditur ergo haec mundi in$ima Filius Dei de caelesti sede descendens et a paterna
gloria non recedens novo ordine nova nativitate generatus. novo ordineI #uia invisibilis in suis visibilis
est $actus in nostris incomprehensibilis voluit comprehendi' ante tempora manens esse coepit ex tempore'
universitatis Dominus servilem $ormam obumbrata maEestatis suae immensitate suscepit' impassibilis
Deus non ddedignatus est hom esse passibilis et immortalis mortis legibus subEacere. ?ova autem
nativitate generatusI #uia inviolata virginitas concupiscentiam nescivit carnis materiam ministravit.
assumpta est de matre Domini natura non culpa' nec in Domino +esu )hristo ex utero virginis genito
#uia nativitas est mirabilis ideo nostri est natura dissimilis. 6ui enim verus est Deus idem verus est
homo et nullum est in hac unitate mendacium dum invicem sunt et humilitas hominis et altitudo
divinitatis. Sicut enim Deus non mutatur miseratione ita homo non consumitur dignitate. "git enim
utra#ue $orma cum alterius communione #uod proprium estI ,erbo scilicet operante #uod ,erbi est et
carne exse#uente #uod carnis est. Bnum horum coruscat miraculis aliud succumbit inEuriis. 0t sicut
,erbum ab ae#ualitate paternae gloriae non recedit ita caro naturam nostri generis non reli#uit.
28: ...?on eiusdem naturae est dicereI <0go et Pater unum sumus< 3+o !7 &74 et dicereI <Pater maior me
est< 3+o !( 2/4. 6uamvis enim in Domino -esu )hristo Dei et hominis una persona sit aliud tamen est
unde in utro#ue communis est contumelia aliud unde communis est gloria. De nostro enim illi est minor
Patre humanitas de Patre illi ae#ualis cum Patre divinitas.
Saint >*on - le Crand 0p. <>icet per nostros< ad +ulian.
)oinsem !& Euin ((8
289 3c. !4 ... Sancti Spiritus in nobis at#ue in vobis una est eruditio eadem#ue doctrina #uam #uis#ue non
recipit non est membrum corporis )hristi nec potest eo capite gloriari in #uo naturam suam asserit non
haberi. ...
281 3c. 24 ... 6uod deitatis est caro non minuit' #uod carnis est deitas non peremit 3al.I perimit4. -dem
enim et sempiternus ex Patre et temporalis ex matre in sua virtute inviolabilis in nostra in$irmitate
passibilis in deitate Grinitatis cum Patre et Spiritu Sancto unius eiusdem#ue naturae in susceptione autem
hominis non unius substantiae sed unius eiusdem#ue personae ut idem esset dives in paupertate
omnipotens in abiectione impassibilis in supplicio immortalis in morte. ?ec enim ,erbum aut in carnem
aut in animam ali#ua sui parte conversum est cum simplex et incommutabilis natura deitatis tota in sua sit
semper essentia nec damnum sui recipiens nec augmentum et sic adsumptam naturam beati$icans ut
glori$icata in glori$icante permaneat. )ur autem inconveniens aut impossibile videatur ut ,erbum et caro
at#ue anima unus -esus )hristus et unus Dei hominis#ue sit Filius si caro et anima #uae dissimilium
naturarum sunt unam $aciunt etiam sine ,erbi incarnatione personam@ ... ?ec ,erbum igitur in carnem
nec in ,erbo caro mutata est sed utrum#ue in uno manet et unus in utro#ue est non diversitate divisus
non permixtione con$usus nec alter ex Patre alter ex matre sed idem alter ex Patre ante omne
principium alter de matre in $ine saeculorum ut esset <mediator Dei et hominum homo +esus )hristus< 3-
Gim 2 :4 in #uo habitaret <plenitudo divinitatis corporaliter< 3)ol 2 84 #uia adsumpti non adsumentis
provectio est #uod <Deus illum exaltavit...< 3Phil 2 8-!!4.
28/ 3c. &4 ... "rbitror 30utychen4 talia lo#uentem 3scl. ante incarnationem d u a s in )hristo $uisse naturas
post incarnationem autem u n a m4 hoc habere persuasum #uod anima #uam Salvator adsumpsit prius in
caelis sit commorata #uam de 2aria virgine nasceretur eam#ue sibi ,erbum in utero copularit. Sed hoc
catholicae mentes aures#ue non tolerant #uia nihil secum Dominus de caelo veniens nostrae condicionis
exhibuit. ?ec animam enim #uae anterior exstitisset nec carnem #uae non materni corporis esset accepit.
?atura #uippe nostra non sic adsumpta est ut prius creata post adsumeretur sed ut ipsa adsumptione
crearetur. Bnde #uod in Arigene merito damnatum est 3c$. DS 2784 #ui animarum ante#uam corporibus
insererentur non solum vitas sed et diversas $uisse asseruit actiones necesse est ut etiam in isto nisi
maluerit sententiam abdicare plectatur.
!
288 ?ativitas enim Domini secundum carnem #uamvis habeat #uaedam propria #uibus humanae
condicionis initia transcendat sive #uod solus 3ex Sancto Spiritu4 ab inviolata virgine sine concupiscentia
est conceptus et natus sive #uod ita visceribus matris est editus ut et $ecunditas pareret et virginitas
permaneret non alterius tamen naturae erat eius caro #uam nostrae nec alio illi #uam ceteris hominibus
anima est inspirata principio #uae excelleret non diversitate generis sed sublimitate virtutis. ?ihil enim
carnis suae habebat adversum nec discordia desideriorum gignebat compugnantiam voluntatum sensus
corporei vigebant sine lege peccati et veritas a$$ectionum sub moderamine deitatis et mentis nec
temptabatur illecebris nec cedebat iniuriis. ,erus homo vero unitus est Deo nec secundum exsistentem
prius animam deductus e caelo nec secundum carnem creatus ex nihilo eandem gerens in ,erbi deitate
personam et tenens communem nobiscum in corpore anima#ue naturam. ?on enim esset Dei
hominum#ue mediator nisi idem Deus idem#ue homo in utro#ue et unus esset et verus.
Saint >*on - le Crand 0p. <Sollicitudinis #uidem tuae< ad
Gheodorum episc. Foroiuliensem 3Fr*Eus Calliae merid.4
!! Euin (:2
&7/ !(9 3c. 24 2ultiplex misericordia Dei ita lapsibus subvenit humanis ut non solum per baptismi
gratiam sed etiam per paenitentiae medicinam spes vitae reparetur aeternae ut #ui regenerationis dona
violassent proprio se iudicio condemnantes ad remissionem criminum pervenirent I sic divinae bonitatis
praesidiis ordinatis ut indulgentia Dei nisi supplicationibus sacerdotum ne#ueat obtineri. <2ediator enim
Dei et hominum homo )hristus -esus< 3! Gim 2 :4 hanc praepositis 0cclesiae tradidit potestatem ut et
con$itentibus actionem paenitentiae darent et eosdem salubri satis$actione purgatos ad communionem
sacramentorum per ianuam reconciliationis admitterent. ...
&78 3c. (4 Fis autem #ui in tempore necessitatis et in periculi urgentis instantia praesidium paenitentiae et
mox reconciliationis implorant nec satis$actio interdicenda est nec reconciliatio denegandaI #uia
misericordiae Dei nec mensuras possumus ponere nec tempora de$inire apud #uem nullas patitur veniae
moras vera conversio...
)oncile de )halc*doine 3oecum. -,4 / octobre - d*but novembre
(:!' "ctio , 22 octobre (:!I Symbole de )halc*doine
&77 3Prooemium de$initionis4 Su$$iceret #uidem ad plenam cognitionem pietatis et con$irmationem
sapiens hoc et salutare divinae gratiae symbolum' de Patre enim et Filio et Spiritu Sancto per$ectionem
docet et Domini inhumanationem $ideliter accipientibus repraesentat. Sed #uoniam hi #ui veritatis
reprobare praedicationem conantur per proprias haereses novas voces genuerunt ... et vocem denegantes
#ua theotocos de ,irgine praedicatur alii autem con$usionem et temperamentum introducentes et unam
naturam esse carnis et divinitatis stulte con$ingentes et passibilem Bnigeniti divinam naturam per
con$usionem prodigiose dicentes propter hoc illis omnem machinationem contra veritatem volens
claudere praesens nunc sancta et magna et universalis synodus praedicationem hanc ab initio inmobilem
docens decrevit ante omnia $idem inrecusabilem permanere ))).,--- sanctorum Patrum 3)onc.
?ieaeni4 et doctrinam con$irmat #uae de substantia Spiritus Sancti a Patribus )> postea congregatis in
regia civitate 3)<politana4 tradita est propter illos #ui Spiritui Sancto repugnabant #uam illi omnibus
notam $ecerunt non #uasi #uod ali#uid deesset antecedentibus in$erentes sed de Sancto Spiritu
intellectum eorum contra illos #ui dominationem eius respuere temptaverunt Scripturarum testimoniis
declarantes. Propter illos autem #ui dispensationis corrumpere conantur mysterium et purum hominem
esse illum Cenitum ex sancta virgine 2aria impudenter delirant epistulas synodicas beati )yrilli
#uondam "lexandrinae 0cclesiae praesulis ad ?estorium et ad Arientales congrue habentes suscepit ad
convincendas ?estorii vesanias... 6uibus etiam epistulam maximae et senioris urbis %omae praesulis
beatissimi et sanctissimi archiepiscopi >eonis #uae scripta est ad s. mem. archiepiscopum Flavianum ad
perimendam 0utychis malam intelligentiam 3DS 287ss4 conse#uentissime coaptavit utpote et magni illius
Petri con$essioni congruentem et communem #uandam columnam nobis adversum prava dogmata
exsistentem ad con$irmationem rectorum dogmatum. Fis nam#ue #ui in duos $ilios dispensationis
divinae mysterium discerpere nituntur obsistit et illos #ui passibilem deitatem Bnigeniti ausi sunt
dicere a sacro coetu expellit et his #ui in duabus naturis )hristi temperamentum aut con$usionem
ex#uirunt resistit et eos #ui caelestem aut alterius alicuius esse substantiae dicunt #uam ex nobis
assumpsit servi $ormam ut dementes abigit et #ui duas #uidem ante unitionem naturas Domini
$abulantur unam vero post unitionem con$ingunt anathematizat.
!!
!(8 ...6uid enim $ide ad laetitiam superius@ ... 6uam ipse desuper nobis Salvator ad salutem tradidit
dicensI ambulantes <docete omnes gentes ...< 32t 2/!8s4 #uam ipse tam#uam auream catenulam
praecepto imponentis deductam in nos conservasti vocis beati Petri omnibus interpres exsistens et illius
$idei omnibus beatitudinem attrahens. Bnde et nos tam#uam principi tibi huius boni ad utilitatem usi
veritatis $ilii 0cclesiae sortem ostendimus ... uno consensu et concordia $idei con$essionem cognoscentes.
0t $uimus in communi exsultatione spiritalibus tam#uam imperialibus cenis epulationibus in cibis #uas
per tuas litteras )hristus epulantibus apparavit 3#uasi in imperialibus cenis deliciis spiritalibus epulantes
#uas per tuas litteras )hristus praeparaverat invitatis4 et supercaelestem Sponsum inter nos cernere
videbamur epulantem. 3D !(84 Si enim ubi sunt duo aut tres congregati in nomine ipsius ibi ait se esse in
medio eorum 3c$. 2t !/ 274 #uantam circa #uingentos viginti sacerdotes $amiliaritatem monstrabat #ui
et patriae et labori circa eum scientiam con$essionis praeposuerunt@ 6uibus tu tam#uam caput membris
praepositus eras per eos #ui tuam continent vicem rectum consilium demonstrans...
&7! 3De$initio4 Se#uentes igitur sanctos Patres unum eundem#ue con$iteri Filium Dominum nostrum
-esum )hristum consonanter omnes docemus eundem per$ectum in deitate eundem per$ectum in
humanitate Deum vere et hominem vere eundem ex anima rationali et corpore consubstantialem Patri
secundum deitatem et consubstantialem nobis eundem secundum humanitatem <per omnia nobis similem
abs#ue peccato< 3c$. Febr ( !:4' ante saecula #uidem de Patre genitum secundum deitatem in novissimis
autem diebus eundem propter nos et propter nostram salutem ex 2aria virgine Dei genetrice secundum
humanitatemI
&72 Bnum eundem#ue )hristum Filium Dominum unigenitum in duabus naturis incon$use
immutabiliter indivise inseparabiliter agnoscendum nus#uam sublata di$$erentia naturarum propter
unitionem magis#ue salva proprietate utrius#ue naturae et in unam personam at#ue subsistentiam
concurrente non in duas personas partitum sive divisum sed unum et eundem Filium unigenitum Deum
,erbum Dominum +esum )hristumI sicut ante Prophetae de eo et ipse nos +esus )hristus erudivit et
Patrum nobis symbolum tradidit 3DS !2: !:74.
&7& 3S a n c t i o4 Fis igitur cum omni undi#ue scrupulositate et diligentia nobis dispositis de$inivit
sancta et universalis Synodus alteram $idem nulli licere pro$erre vel conscribere aut componere aut
sentire aut docere aliter ...
)anones
&7( )an. 2. Si #uis episcopus per pecunias $ecerit ordinationem 3)heirotonian4 et sub pretio redegerit
gratiam #uae non potest vendi ordinaverit#ue per pecunias episcopum aut chorepiscopum aut
presbyterum aut diaconum vel #uemlibet ex his #ui connumerantur in clero aut promoverit 3probaloito4
dispensatorem aut de$ensorem vel mansionarium 3oiDonomon e eDdiDon e paramonarion4 vel #uem#uam
omnino #ui subiectus est regulae 3tina tou Danonos4 pro suo turpis lucri commodo is cui hoc
adtemptandum probatum $uerit proprii gradus periculo subiacebit et #ui ordinatus est nihil ex hac
ordinatione vel promotione #uae est per negotiationem $acta pro$iciat 3SpheleisthS4 sed sit alienus ea
dignitate 3allotrios tes axias4 vel sollicitudine 3tou phrontismatos4 #uam pecuniis ac#uisivit. Si #uis vero
mediator tam turpibus et ne$andis datis vel acceptis exstiterit et ipse si #uidem clericus $uerit proprio
gradu decidat si vero laicus vel monachus anathematizetur.
&7: )an. !(. 6uoniam in #uibusdam provinciis concessum est lectoribus et psaltis uxores ducere
3gamein4 statuit sancta synodus non licere cui#uam ex his accipere sectae alterius uxorem 3eterodoxon
gunaiDa4. 6ui vero ex huiusmodi coniugio iam $ilios susceperunt si #uidem praeventi ut ex se genitos
apud haereticos baptizarent o$$erre eos 0cclesiae catholicae communioni conveniet' non baptizatos
autem non posse ulterius apud haereticos baptizari sed ne#ue copulari debet nuptura haeretico aut +udaeo
vel pagano nisi $orte promittat ad orthodoxam $idem se persona orthodoxae copulanda trans$erre. Si #uis
autem hanc de$initionem 3ton oron4 sanctae synodi transgressus $uerit correptioni canonicae subiacebit.
&79 Si enim ubi sunt duo aut tres congregati in nomine ipsius ibi ait se esse in medio eorum 3c$. 2t !/
274 #uantam circa #uingentos viginti sacerdotes $amiliaritatem monstrabat #ui et patriae et labori circa
eum scientiam con$essionis praeposuerunt@ 6uibus tu tam#uam caput membris praepositus eras per eos
#ui tuam continent vicem rectum consilium demonstrans...
!"
Saint >*on - le Crand 0p. <Sollicitudinis #uidem tuae< ad
Gheodorum episc. Foroiuliensem 3Fr*Eus Calliae merid.4
!! Euin (:2
&!7 !(1 3c. :4 Bnde oportet unum#uem#ue christianum conscientiae suae habere iudicium ne converti ad
Deum de die in diem di$$erat nec satis$actionis sibi tempus in $ine vitae suae constituat ... et cum posset
pleniore satis$actione indulgentiam promereri illius temporis angustias eligat #uo vix inveniat spatium
vel con$essio paenitentis vel reconciliatio sacerdotis. ,erum ut dixi etiam talium necessitati ita
auxiliandum est ut et actio illis paenitentiae et communionis gratia si eam etiam amisso vocis o$$icio per
indicia integri sensus postulant non negetur. "t si ali#ua vi aegritudinis ita $uerint aggravati ut #uod
paulo ante poscebant sub praesentia sacerdotis signi$icare non valeant testimonia eis $idelium
circumstantium prodesse debebunt ut simul et paenitentiae et reconciliationis bene$icium conse#uantur ...
Denzinger 3latin4 2:!
Denzinger 3latin4 &!7
Saint >*on - le Crand 0p. <%egressus ad nos< ad ?icetam episc.
"#uil. 2! 2ars (:/
&!! 3c. !4 )um ergo per bellicam cladem et per gravissimas hostilitatis incursus ita #uaedam dicatis divisa
esse coniugia ut abductis in captivitatem viris $eminae eorum remanserint destitutae #uae cum viros
proprios aut interemptos putarent aut num#uam a dominatione crederent liberandos ad aliorum
coniugium solitudine cogente transierint cum#ue nunc statu rerum auxiliante Domino in meliora
converso nonnulli eorum #ui putabantur periisse remeaverint merito caritas tua videtur ambigere #uid
de mulieribus. #uae aliis iunctae sunt viris a nobis debeat ordinari. Sed #uia novimus scriptum #uod a
Deo iungitur mulier viro 3c$. Prov !8 !(4 et iterum praeceptum agnovimus ut #uod Deus iunxit homo
non separet 32t !8 94 necesse est ut legitimarum $oedera nuptiarum redintegranda credamus et remotis
malis #uae hostilitas intulit unicui#ue hoc #uod legitime habuit re$ormetur omni#ue studio procurandum
est ut recipiat unus#uis#ue #uod proprium est.
&!2 3c. 24 ?ec tamen culpabilis iudicetur et tam#uam alieni iuris pervasor habeatur #ui personam eius
mariti #ui iam non esse existimabatur assumpsit. Sic enim multa #uae ad eos #ui in captivitatem ducti
sunt pertinebant in ius alienum transire potuerunt et tamen plenum iustitiae est ut eisdem reversis
propria re$ormentur. 6uodsi in mancipiis vel in agris aut etiam in domibus ac possessionibus rite servatur
#uanto magis in coniugiorum redintegratione $aciendum est ut #uod bellica necessitate turbatum est
pacis remedio re$ormetur@
&!& 3c. &4 0t ideo si viri post longam captivitatem reversi ita in dilectione suarum coniugum perseverent
ut eas cupiant in suum redire consortium omittendum est et inculpabile iudicandum #uod necessitas
intulit et restituendum #uod $ides poscit.
&!( 3c. (4 Si autem ali#uae mulieres ita posteriorum virorum amore sunt captae ut malint his cohaerere
#uam ad legitimum redire consortium merito sunt notandae ita ut etiam ecclesiastica communione
priventurI #uae de re excusabili contaminationem criminis elegerunt ostendentes sibimet pro sua
incontinentia placuisse #uod iusta remissio poterat expiare.
&!: 3c. 94 Fis vero ... #ui ad iterandum baptismum vel metu coacti sunt vel errore traducti et nunc se
contra catholicae $idei sacramentum egisse cognoscunt ea custodienda est moderatio #ua in societatem
nostram non nisi per paenitentiae remedium et per impositionem episcopalis manus communionis
recipiant unitatem. ...
&!9 3c. 14 ?am hi #ui baptismum ab haereticis acceperunt cum antea baptizati non $uissent sola
invocatione Spiritus Sancti per impositionem manuum con$irmandi sunt #uia $ormam tantum baptismi
sine sancti$icationis virtute sumpserunt. 0t hanc regulam ut scitis servandam in omnibus 0cclesiis
praedicamus ut lavacrum semel initum nulla iteratione violetur dicente "postoloI <Bnus Dominus una
$ides unum baptisma< 30ph ( :4. )uius ablutio nulla iteratione temeranda est sed ut diximus sola
sancti$icatio Spiritus Sancti invocanda estI ut #uod ab haereticis nemo accipit a catholicis sacerdotibus
conse#uatur.
!#
Saint >*on - le Crand 0p. <Promisisse me memini< ad >eonem -
imp. !1 aoHt (:/
&!1 3c. 94 >icet ergo in uno Domino -esu )hristo vero Dei at#ue ho
minis Filio ,erbi et carnis una persona sit #uae inseparabiliter at#ue indivise communes habeat actiones
intellegendae tamen sunt ipsorum operum #ualitates et sincera $idei contemplatione cernendum est ad
#uae provehatur humilitas carnis et ad #uae inclinetur altitudo deitatis #uid sit #uod caro sine ,erbo non
agit et #uid sit #uod ,erbum sine carne non e$$icit.... 6uamvis ita#ue ab illo initio #uo in utero ,irginis
,erbum caro $actum est nihil un#uam inter utram#ue $ormam divisionis exstiterit et per omnia
incrementa corporea unius personae $uerint totius temporis actiones ea ipsa tamen #uae inseparabiliter
$acta sunt nulla permixtione con$undimus sed #uid cuius $ormae sit ex operum #ualitate sentimus. ...
&!/ 3c. /4 )um ergo unus sit Dominus -esus )hristus et verae deitatis verae#ue humanitatis in ipso una
prorsus eadem#ue persona sit exaltationem tamen #ua illum sicut Doctor gentium dicit exaltavit Deus
et donavit illi nomen #uod super omne nomen excellit 3c$. Phil 2 8s4 ad eandem intellegimus pertinere
$ormam #uae ditanda erat tantae glori$icationis augmento. -n $orma #uippe Dei ae#ualis erat Filius Patri
et inter Cenitorem at#ue Bnigenitum nulla erat in essentia discretio nulla in maiestate diversitas' nec per
incarnationis mysterium ali#uid decesserat ,erbo #uod ei Patris munere redderetur. Forma autem servi
per #uam impassibilis deitas sacramentum magnae pietatis implevit humana humilitas est #uae in
gloriam divinae potestatis evecta est in tantam unitatem ab ipso conceptu ,irginis deitate et humanitate
conserta ut nec sine homine divina nec sine Deo agerentur humana.
Saint >*on - le Crand 0p. <Fre#uenter #uidem< ad ?eonem
episcopum %avennat. 2( octobre (:/
&!8 3!4 ... 6uorumdam $ratrum suggestione comperimus ali#uos captivorum ad sedes suas libere
redeuntes #ui scilicet in captivitatem illa aetate devenerint #uae nullius rei $irmam potuerat habere
notitiam remedium #uidem implorare baptismatis sed utrum eiusdem mysterium baptismatis ac
sacramenta perceperint in$antiae inscientia non posse reminisci et ideo sub hoc latentis recordationis
incerto animas suas in discrimen adduci dum sub specie cautionis negatur his gratia #uae ideo non
impenditur #uia putatur impensa. )um ita#ue tribuere talibus dominici sacramenta mysterii non immerito
#uorumdam $ratrum $ormido dubitaret in sodali ut diximus coetu $ormam huiuscemodi consultationis
accepimus ... -n primis ita#ue providere debemus ne dum speciem #uamdam cautionis tenemus damnum
regenerandarum incidamus animarum. 6uis enim ita sit suspicationibus suis deditus ut verum esse
de$iniat #uod omni mani$estatione cessante ex opinione ambigua suspicatur@ )um ita#ue baptizatum se
nec ille recordetur #ui regenerationis est cupidus nec alter attestari de eo possit #ui nesciat consecratum
nihil est in #uo peccatum possit obrepere cum in hac parte conscientiae suae nec ille reus sit #ui
consecratur nec ille #ui consecrat. Scimus #uidem inexpiabile esse $acinus #uoties iuxta haereticorum
damnata a sanctis Patribus instituta cogitur ali#uis lavacrum. #uod regenerandis semel tributum est bis
subire apostolica reclamante doctrina #uae nobis unam praedicat in Grinitate deitatem unam in $ide
con$essionem unum in baptismate sacramentum 30ph ( :4. Sed in hoc nihil simile $ormidatur #uoniam
non potest in iterationis crimen venire #uod $actum esse omnino nescitur. ...
&27 324 6uod si ab haereticis baptizatum #uempiam $uisse constiterit erga hunc nullatenus sacramentum
regenerationis iteretur sed hoc tantum #uod ibi de$uit con$eraturI ut per episcopalem manus
impositionem virtutem Sancti Spiritus conse#uatur.
Saint >*on - le Crand 0p. <0pistolas $raternitatis<
ad %usticum episc. ?arbon. (:/ aut (:8
&2! 3-n#uisitio !(4 Propositum monachi proprio arbitrio aut voluntate susceptum deseri non potest abs#ue
peccato. 6uod enim #uis vovit Deo debet et reddere 3Dt 2& 2!' Ps (8 !(4. Bnde #ui relicta singularitatis
pro$essione ad militiam vel ad nuptias devolutus est publicae paenitentiae satis$actione purgandus estI
#uia etsi innocens militia et honestum potest esse coniugium electionem meliorum deseruisse
transgressio est.
&22 3 -n#u. !:4 Puellae #uae non coactae parentum imperio sed spontaneo iudicio virginitatis propositum
at#ue habitum susceperunt si postea nuptias eligunt praevaricantur etiam si consecratio non accessit...
Saint >*on le Crand 0p. <2agna indignatione< ad universos
!$
episcopos per )ampaniam etc. 9 2ars (:8
&2& !(: 3c. 24 -llam etiam contra apostolicam regulam praesumptionem #uam nuper agnovi a #uibusdam
illicita usurpatione committi modis omnibus constituo submoveri. De paenitentia scilicet #uae a
$idelibus postulatur ne de singulorum peccatorum genere libello scripta pro$essio publice recitetur cum
reatus conscientiarum su$$iciat solis sacerdotibus indicari con$essione secreta. 6uamvis enim plenitudo
$idei videatur esse laudabilis #uae propter Dei timorem apud homines erubescere non veretur tamen #uia
non omnium huiusmodi sunt peccata ut ea #ui paenitentiam poscunt non timeant publicare removeatur
tam improbabilis consuetudo ne multi a paenitentiae remediis arceantur dum aut erubescunt aut metuunt
inimicis suis $acta reserari #uibus possint legum constitutione percelli. Su$$icit enim illa con$essio #uae
primum Deo o$$ertur tum etiam sacerdoti #ui pro delictis paenitentium precator accedit. Gunc enim
demum plures ad paenitentiam poterunt provocari si populi auribus non publicetur conscientia
con$itentis.
<Statuta 0cclesiae "nti#ua< 3milieu ou $in du ,eme siecle
Caule ?arbonnaise4
&2: 6ui episcopus ordinandus est ante3a4 examinetur si... in Scripturarum sensibus cautus si in
dogmatibus ecclesiasticis exercitatus et ante omnia si $idei documenta verbis simplicibus adserat id est
Patrem et Filium et Spiritum Sanctum unum Deum esse con$irmans totam#ue in Grinitate deitatem
coessentialem et consubstantialem et coaeternalem et coomnipotentem praedicans' si singulam #uam#ue
in Grinitate personam plenum Deum et totas tres personas unum Deum' si incarnationem divinam non in
Patre ne#ue in Spiritu Sancto $actam sed in Filio tantum 3credat4 ut #ui erat in divinitate Dei Patris
Filius ipse $ieret in homine hominis matris $ilius Deus verus ex Patre et homo verus ex matre carnem
ex matris visceribus habens et animam humanam rationabilem simul in eo ambae naturae id est homo
et Deus una persona unus Filius unus )hristus unus Dominus creator omnium #uae sunt et auctor et
dominus et creator 3rector4 cum Patre et Spiritu Sancto omnium creaturarum #ui passus sit 3est4 vera
carnis passione mortuus vera corporis sui morte resurrexit vera carnis suae resurrectione et vera animae
resumptione in #ua veniet iudicare vivos et mortuos. 6uaerendum est etiam ab eo si ?ovi et ,eteris
Gestamenti id est >egis et Prophetarum et "postolorum unum eundem#ue credat auctorem et Deum' si
diabolus non per condicionem sed per arbitrium $actus sit malus. 6uaerendum etiam ab eo si credat
huius #uam gestamus et non alterius carnis resurrectionem' si credat iudicium $uturum et recepturos
singulos pro his #uae in hac carne gesserunt vel poenas vel glorias 3-am4' si nuptias non improbet' si
secunda matrimonia non damnet' si carnium perceptionem non culpet' si paenitentibus reconciliatis
communicet' si in baptismo omnia peccata id est tam illud originale contractum #uam illa #uae
voluntarie admissa sunt dimittantur' si extra 0cclesiam catholicam nullus salvetur. )um in his omnibus
examinatus inventus $uerit plene instructus tunc cum consensu clericorum et laicorum et conventu totius
provinciae episcoporum ... ordinetur episcopus.
&29 !:7 )an. 87 324. 0 p i s c o p u s cum ordinatur duo episcopi 3ex4ponant et teneant 0vangeliorum
codicem super cervicem 3caput4 eius et uno super eum $undente benedictionem reli#ui omnes episcopi
#ui adsunt manibus suis caput eius tangant.
&21 !:! )an. 8! 3&4. Presbyter cum ordinatur episcopo eum 3-Q4 benedicente et manus super caput eius
tenente etiam omnes presbyteri #ui praesentes sunt manus suas iuxta manum 3-us4 episcopi super caput
illius teneant.
&2/ !:2 )an. 82 3(4. D i a c o n u s cum ordinatur solus episcopus #ui eum benedicit manum suam 3-us
-as4 super caput illius 3eius4 ponatI #uia non ad sacerdotium sed ad ministerium consecratur.
&28 !:& )an. 8& 3:4. S u b d i a c o n u s cum ordinatur #uia manus impositionem non accipit patenam
de manu episcopi accipiat vacuam et vacuum calicem. De manu vero archidiaconi accipiat urceolum cum
a#ua et manile et manutergium.
!:( )an. 9 38(4 "colythus cum ordinatur ab episcopo #uidem doceatur #ualiter se in o$$icio suo agere
debeatI ab archidiacono accipiat cereo$oraleum cum cereis ut sciat se ad accendenda ecclesiae luminaria
mancipandum. "ccipiat et urceolum vacuum ad suggerendum vinum in eucharistia sanguinis )hristi.
!:: )an. 1 38:4. 0 x o r c i s t a cum ordinatur accipiat de manu episcopi libellum in #uo scripti sunt
exorcismi dicente sibi episcopoI "ccipe et commenda memoriae et habeto potestatem imponendi manum
super energumenum sive baptizatum sive catechumenum.
!%
!:9 )an. / 3894. >ector cum ordinatur $aciat de illo verbum episcopus ad plebem indicans eius $idem ac
vitam at#ue ingenium. Post haec spectante plebe tradat ei codicem de #uo lecturus est dicens ad eumI
"ccipe et esto verbi Dei relator habiturus $ideliter et utiliter si impleveris o$$icium partem cum his #ui
verbum Dei ministraverunt.
!:1 )an. 8 3814. Astiarius cum ordinatur post#uam ab archidiacono instructus $uerit #ualiter in domo
Dei debeat conversari ad suggestionem archidiaconi tradat ei episcopus claves ecclesiae de altario
dicensI Sic age #uasi redditurus Deo rationem pro his rebus #uae istis clavibus recluduntur.
!:/ )an. !7 38/4. Psalmista id est cantor potest abs#ue scientia episcopi sola iussione presbyteri
o$$icium suscipere cantandi dicente sibi presbyteroI ,ide ut #uod ore cantas corde credasI et #uod corde
credis operibus comprobes.
Saint Simplicius 0p. <6uantum presbyterorum< ad "cacium episc.
)epolit. !7 Eanvier (19
&(& !:8 3 & 3c. 244 6uia sanctae memoriae prae3de4cessorum ?ostrorum exstante doctrina contra #uam
ne$as est disputare #uis#uis recte sapere videtur novis assertionibus non indiget edoceri sed plana at#ue
per$ecta sunt omnia #uibus potest vel deceptus ab haereticis erudiri vel in vinea Domini plantandus
institui' implorata $ide clementissimi principis vocem $aciendae synodi $ac respui. ... 393&44 Fortor ergo
$rater carissime ut modis omnibus $aciendae synodi perversorum conatibus resistatur #uae non alias
semper indicta est nisi cum ali#uid in pravis sensibus novum aut in assertione dogmatum emersit
ambiguumI ut in commune tractantibus si #ua3e4 esset obscuritas sacerdotalis deliberationis illuminaret
auctoritas' sicut primum "rii ac deinde ?estorii postremum Dioscori at#ue 0utych3et4is $ieri coegit
impietas. 0t #uod misericordia )hristi Dei nostri Salvatoris avertat - intimandum est abominabile esse
contra sententias totius orbis Domini sacerdotum et principum utrius#ue rectorum damnatos restitui. ...
Saint F*lix -- 3---4 0p. <6uoniam pietas< ad ;enonem imp. !
aoHt (/(
&(: )um apud barbaras etiam nationes at#ue ipsius deitatis ignaras 3in4 exse#uendis negotiis vel humanis
iure gentium semper legationis cuiuslibet habeatur sacrosancta libertas notum est omnibus #uanto magis
ab imperatore %omano et christiano principe in rebus praesertim divinis oportuerit intemerata servari. ...
Puto autem #uod pietas tua #uae etiam suis mavult vinci legibus #uam reniti caelestibus debeat parere
decretis at#ue ita humanarum sibi rerum $astigium noverit esse commissum ut tamen ea #uae divina sunt
per dispensatores divinitus adtributos percipienda non ambigat' puto #uod vobis sine ulla dubitatione sit
utile si 0cclesiam catholicam vestri tempore principatus sinatis uti legibus suis nec libertati eius
#uem#uam permittatis obsistere #uae regni vobis restituit potestatem. )ertum est enim hoc rebus vestris
esse salutare ut cum de causis agitur Dei iuxta ipsius constitutum regiam voluntatem sacerdotibus )hristi
studeatis subdere non prae$erre et sacrosancta per eorum praesules discere potius #uam docere
0cclesiae $ormam se#ui non huic humanitus se#uenda iura prae$igere ne#ue eius sanctionibus velle
dominari cui Deus voluit clementiam tuam piae devotionis colla summittere ne dum mensura caelestis
dispositionis exceditur eatur in contumeliam disponentis.
Saint C*lase - 0p. <Famuli vestrae pietatis< ad "nastasium -
imp. (8(
&(1 324 Duo sunt #uippe imperator auguste #uibus principaliter mundus hic regitur auctoritas sacrata
ponti$icum et regalis potestas in #uibus tanto gravius pondus est sacerdotum #uanto etiam pro ipsis
regibus hominum in divino reddituri sunt examine rationem. ?osti etenim $ili clementissime #uoniam
licet praesedeas humano generi dignitate rerum tamen praesulibus divinarum devotus colla submittis
at#ue ab eis causas tuae salutis expetis hinc#ue sumendis caelestibus sacramentis eis#ue ut competit
disponendis subdi te debere cognoscis religionis ordine potius #uam praeesse ita#ue inter haec illorum te
pendere iudicio non illos ad tuam velle redigi voluntatem. Si enim #uantum ad ordinem publicae pertinet
disciplinae cognoscentes imperium tibi superna dispositione conlatum legibus tuis ipsi #uo#ue parent
religionis antistites ne vel in rebus mundanis exclusae... videantur obviare sententiae #uo oro te decet
a$$ectu eis et convenit oboedire #ui praerogandis venerabilibus sunt attributi mysteriis @ Proinde sicut
non leve discrimen incumbit ponti$icibus siluisse pro divinitatis cultu #uod congruit ita his #uod absit
non mediocre periculum est #ui cum debeant parere despiciunt. 0t si cunctis generaliter sacerdotibus
"&
recte divina tractantibus $idelium convenit corda submitti #uanto potius sedis illius praesuli consensus est
adhibendus #uem cunctis sacerdotibus et divinitas summa voluit praeminere et subse#uens 0cclesiae
generalis iugiter pietas celebravit @
3&4 Bbi pietas tua evidenter advertit num#uam #uolibet penitus humano consilio elevare se #uem#uam
posse illius privilegio vel con$essioni #uem )hristi vox praetulit universis #uem 0cclesia veneranda
con$essa semper est et habet devota primatem. -mpeti possunt humanis praesumptionibus #uae divino
sunt iudicio constituta vinci autem #uorumlibet potestate non possunt.
Saint C*lase - Synodus %omanaI "cta de absolutione 2iseni !&
2ai (8:
&(/ ... )um nulli animae Deus omnipotens et misericors per ecclesiasticam pietatem #uaerenti voluerit
remedium denegari non dubium est hoc ipso auctore Deo et divina conpunctione prodire ut tunc de eius
32iseni4 receptione tractetur #uando eam non protelanda #uo#ue necessitas compellat impendi nostro
praeterea Salvatore beato Petro "postolo prae ceteris delegantiI <6uaecum#ue ligaveris super terram
ligata erunt et in caelis et #uaecum#ue solveris super terram erunt soluta et in caelis< 32t !9 !84 sicut et
his verbis nihil constat exceptum sic per apostolicae dispensationis o$$icium et totum possit generaliter
alligari et totum conse#uenter absolvi praecipue cum ex hoc magis praeberi cunctis oporteat apostolicae
miserationis exemplum ut absolutione damnati si resipiscant universi et ab errore se retrahant ... vinculis
se damnationis ... non ambigant exuendos.... Proinde #uantum permittente Domino possibilitatis humanae
desideranti remedia praebeamus totum #uod supra nostrae $acultatis est modulum divino iudicio
relin#uentes non autem nobis poterunt imputare cur praevaricationis o$$ensam viventibus remittamus
#uod 0cclesiae Deo largiente possibile est #ui nos etiam mortuis veniam praestare deposcunt #uod nobis
possibile non esse mani$estum est. 6uia cum dictum sit <#uae ligaveris super terram< #uos ergo non esse
iam constat super terram non humano sed suo iudicio reservavit nec audet 0cclesia sibimet vindicare
#uod ipsis beatis apostolis conspiciat non $uisse concessum #uia alia sit causa superstitum alia
de$unctorum.
)oncile d<"rles (1& >ibelle de soumission du prtre >ucidus
De gratia et praedestinatione
&&7 !97a )orreptio vestra salus publica et sententia vestra medicina est. Bnde et ego summum remedium
duco ut praeteritos errores accusando excusem et saluti$era con$essione me diluam. Proinde iuxta
praedicandi recentia statuta concilii damno vobiscum sensum illum #ui dicit humanae oboedientiae
laborem divinae gratiae non esse iungendum'
&&! !97a #ui dicit post primi hominis lapsum ex toto arbitrium voluntatis exstinctum'
&&2 !97a #ui dicit #uod )hristus Dominus et Salvator noster mortem non pro omnium salute susceperit'
&&& !97a #ui dicit #uod praescientia Dei hominem violenter compellat 3impellat4 ad mortem vel #uod
Dei pereant voluntate #ui pereunt'
&&( !97a #ui dicit #uod post acceptum legitime baptismum in "dam moriatur #uicum#ue deli#uerit'
&&: !97a #ui dicit alios deputatos ad mortem alios ad vitam praedestinatos'
&&9 !97a #ui dicit ab "dam us#ue ad )hristum nullos ex gentibus per primam Dei gratiam id est per
legem naturae in adventum )hristi esse salvatos eo #uod liberum arbitrium ex omnibus 3O ex toto' al.I eis
omnibus4 in primo parente perdiderint'
&&1 !97a #ui dicit patriarchas ac prophetas vel summos #uos#ue sanctorum etiam ante redemptionis
tempora in paradisi habitatione 3intra paradisum4 deguisse'
&&/ !97a #ui dicit ignes et in$erna non esse.
&&8 !97a Faec omnia #uasi impia et sacrilegiis repleta condemno. -ta autem assero gratiam Dei ut
adnisum hominis et conatum gratiae semper adiungam et libertatem voluntatis humanae non exstinctam
"1
sed adtenuatam et in$irmatam esse pronuntiem et periclitari eum #ui salvus est et eum #ui periit
potuisse salvari.
&(7 !97b )hristum etiam Deum et Salvatorem nostrum #uantum pertinet ad divitias bonitatis suae
pretium mortis pro omnibus obtulisse et #uia nullum perire velit #ui est Salvator omnium hominum
maxime $idelium dives in omnibus #ui invocant illum 3%om !7 !24. 0t #uia in tantis rebus conscientiae
satis$aciendum memini me ante dixisse #uod )hristus pro his tantum #uos credituros praescivit
advenisset 3provocando ad 2t 272/' 292/' Febr 8214. ?unc vero sacrorum testimoniorum auctoritate
#uae abunde per spatia divinarum inveniuntur Scripturarum ex seniorum doctrinae ratione pate$acta
libens $ateor )hristum etiam pro perditis advenisse #uia eodem nolente perierunt. ?e#ue enim $as est
circa eos solum #ui videntur esse salvati immensae divitias bonitatis ac bene$icia divina concludi. ?am
si )hristum his tantum remedia adtulisse dicimus #ui redempti sunt videbimur absolvere non redemptos
#uos pro redemptione contempta constat esse puniendos.
&(! !97b "ssero etiam per rationem et ordinem saeculorum alios lege gratiae alios lege 2oysi alios lege
naturae #uam Deus in omnium cordibus scripsit 3c$. %om 2!:4 in spe adventus )hristi $uisse salvatos'
nullos 3-Q 4 tamen ex initio mundi ab originali nexu nisi intercessione sacri sanguinis 3non4 absolutos.
&(2 !97b Pro$iteor etiam aeternos ignes et in$ernales $lammas $actis capitalibus praeparatas #uia
perseverantes in $inem humanas culpas merito se#uitur divina sententia #uam iuste incurrunt #ui haec
non toto corde crediderint. Arate pro me domini sancti et apostolici PatresQ - >ucidus presbyter hanc
epistolam manu propria subscripsi et #uae in ea adstruuntur assero et #uae sunt damnata damno.
Saint C*lase - Gomus <?e $orte< de anathematis vinculo (8:
&(8 !91 3:4 Dixit Dominus #uod in Spiritum Sanctum peccantibus nec hic esset nec in $uturo saeculo
remittendum 32t !2 &24. 6uantos autem cognoscimus in Sancto Spiritu 3in Spiritum Sanctum4
delin#uentes sicut haereticos diversos ... ad $idem catholicam revertentes et hic remissionem suae
percepisse blasphemiae et in $uturum spem sumpsisse indulgentiae conse#uendae @ ?ec ideo non vera est
Domini sententia aut putabitur esse ullatenus resoluta cum circa tales si hoc esse permaneant nun#uam
omnino solvenda persistat e$$ectis autem non talibus inesse non possit #uae non est talibus inrogata.
Sicut etiam est conse#uenter et illud beati -oannis "postoliI 0st peccatum ad mortemI non dico ut oretur
pro eo' et est peccatum non ad mortemI dico ut oretur pro eo 3! +o : !9 !14. 0st peccatum ad mortem in
eodem peccato manentibus' est peccatum non ad mortem ab eodem peccato recedentibus. ?ullum est
#uippe peccatum pro #uo aut non oret 0cclesia remittendo aut #uod data sibi divinitus potestate
desistentibus ab eodem non possit absolvere vel paenitentibus relaxare cui diciturI 6uaecun#ue
dimiseritis super terram ... 3c$. +o 27 2&4' <#uaecun#ue solveritis super terram soluta erunt et in caelo< 32t
!/ !/4. -n #uibuscun#ue omnia sunt #uantacun#ue sint et #ualiacun#ue sint veraci nihilominus eorum
manente sententia #ua nun#uam solvendus esse denuntiatur in eorum tenore consistens non etiam ab hoc
eodem post recedens.
<Decretum Celasianum< seu 0p. decretalis de libris recipiendis
et non recipiendis tp. incerto
&:7 !9& Post 3has omnes4 propheticas et evangelicas at#ue apostolicas 3#uas superius deprompsimus4
scripturas #uibus 0cclesia catholica per gratiam Dei $undata est etiam illud intimandum putavimus
#uod #uamvis universae per orbem catholicae di$$usae 0cclesiae unus thalamus )hristi sit sancta tamen
%omana 0cclesia nullis synodicis constitutis ceteris 0cclesiis praelata sit sed evangelica voce Domini et
Salvatoris primatum obtenuitI Gu es Petrus in#uiens et super hanc petram aedi$icabo 0cclesiam meam et
portae in$eri non praevalebunt adversus eam et tibi dabo claves regni caelorum et #uaecum#ue ligaveris
super terram erunt ligata et in caelo et #uaecum#ue solveris super terram erunt soluta et in caelo 32t !9
!/s4. "ddita est etiam societas beatissimi Pauli "postoli vas3is4 electionis #ui non diverso sicut haeretici
garriunt sed uno tempore uno eodem#ue die gloriosa morte cum Petro in urbe %oma sub )aesare ?erone
agonizans coronatus est' et pariter supradictam sanctam %omanam 0cclesiam )hristo Domino
consecrarunt aliis#ue omnibus urbibus in universo mundo sua praesentia at#ue venerando triumpho
praetulerunt.
&:! !9& 0st ergo prima Petri "postoli sedis 3sedes4 %omanae 0cclesiae non habens maculam ne#ue
rugam nec ali#uid eiusmodi 30ph : 214. Secunda autem sedis 3sedes4 apud "lexandriam beati Petri
nomine a 2arco eius discipulo at#ue evangelista consecrata est .... Gertia vero sedis 3sedes4 apud
"2
"nthiociam 3"ntiochiam4 beatissimi "postoli Petri habetur honorabilis eo #uod illic primus 3primitus4
#uam %omae venisset habitavit et illic primum nomen )hristianorum novellae gentis exortum est 3c$ "ct
!! 294.
&:2 !9( 0t #uamvis aliud $undamentum nullus possit ponere praeter id #uod positum est #ui est )hristus
-esus 3c$. - )or & !!4 tamen ad aedi$icationem sancta id est %omana 0cclesia post illas ,eteris vel ?ovi
Gestamenti #uas regulariter suscipimus etiam has suscipi non prohibet Scripturas id estI Sanctam
Synodum ?icaenam ...' 3sanctam Synodum )onstantinopolitanam ... in #ua 2acedonius haereticus
debitam damnationem excepit'4 s. Synodum 0phesinam...' s. Synodum )alchedonensem 3O
)halcedon4. ... 3Sed et si #ua sunt concilia a s. Patribus hactenus instituta post istorum #uattuor
auctoritatem et custodienda et recipienda decrevimus.4
&:& 3-am nunc subiiciendum de opusculis s. Patrum #uae in 0cclesia calholica recipiuntur.4 -tem 3-Q4
opuscula beati )aecilii )ypriani martyris )arthag. episcopi 3in omnibus recipienda4. -tem opuscula ...
30odem modo allegantur Cregor. ?az. Basilius 2. "thanas. "lex. +ohannes )hrysost. Gheophilus
"lex. )yrill. "lex. Filarius Pict. "mbros. "ugustin. Fieronym. Prosper "#uit.4 -tem epistolam beati
>eonis papae ad Flavianum )<politanum episcopum destinatam' de cuius textu #uispiam si us#ue ad
unum iota disputaverit et non eam in omnibus venerabiliter receperit anathema sit. -tem opuscula at#ue
tractatus omnium orthodoxorum Patrum #ui in nullo a sanctae 0cclesiae %omanae consortio deviarunt ...
legendos decernit. -tem decretales epistolas #uas beatissimi papae diversis temporibus ab urbe %oma pro
diversorum Patrum consultatione dederunt venerabiliter suscipiendas esse. -tem gesta sanctorum
martyrum ... Sed ideo secundum anti#uam consuetudinem singulari cautela in sancta %omana 0cclesia
non leguntur #uia et eorum #ui conscripsere nomina penitus ignorantur et ab in$idelibus vel 3et4 idiotis
super$lua aut minus apta #uam rei ordo $uerit esse putantur .... Propter #uod ... ne vel levis subsannandi
oriretur occasio in sancta %omana 0cclesia non leguntur. ?os tamen cum praedicta 0cclesia et omnes
martyres et eorum gloriosos agones #ui Deo magis #uam hominibus noti sunt omni devotione
veneramur. -tem vitas Patrum Pauli "ntonii Filarionis et omnium eremitarum #uas tamen vir
beatissimus Fieronymus descripsit cum omni honore suscipimus. 3)ontinuando seriem librorum
moneturI4 cum haec ad catholicorum manus advenerint 3pervenerint4 beati Pauli "postoli praecedat
sententiaI <Amnia probate #uod bonum est tenete< 3! Ghess : 2!4. -tem %u$inus vir religiosus plurimus
ecclesiastici operis edidit libros nonnullas etiam Scripturas interpretatus est. Sed #uoniam venerabilis
Fieronymus eum in ali#uibus de arbitrii libertate notavit illa sentimus #uae praedictum beatum
Fieronymum sentire cognoscimus' et non solum de %u$ino sed etiam de universis #uos vir saepius
memoratus zelo Dei et $idei religione reprehendit. - -tem Arigenis nonnulla opuscula #uae vir
beatissimus Fieronymus non repudiat legenda suscipimus. %eli#ua autem omnia cum auctore suo
dicimus renuenda. ... 3DS &:(4 )etera #uae ab haereticis sive schismaticis conscripta vel praedicata sunt
nullatenus recipit catholica et apostolica %omana 0cclesia. 3Se#uitur longa series <apocryphorum< tam
sensu stricto i. e. pseudocanonicorum #uam sensu lato i.e. librorum haeresi in$ectorum.4
&:( !9:-!99 )etera #uae ab haereticis sive schismaticis conscripta vel praedicata sunt nullatenus recipit
catholica et apostolica %omana 0cclesia. 3Se#uitur longa series <apocryphorum< tam sensu stricto i. e.
pseudocanonicorum #uam sensu lato i.e. librorum haeresi in$ectorum.4 3D !994 Faec et his similia
#uae ... haeresiarchae ... docuerunt vel conscripserunt #uorum nomina minime retinentur non solum
repudiata verum etiam ab omni %omana catholica et apostolica 0cclesia eliminata at#ue cum suis
auctoribus auctorum#ue se#uacibus sub anathematis insolubili vinculo in aeternum con$itemur esse
damnata.
!9: O DS&:7 3-am nunc subiiciendum de opusculis s. Patrum #uae in 0cclesia calholica recipiuntur.4
-tem 3-Q4 opuscula beati )aecilii )ypriani martyris )arthag. episcopi 3in omnibus recipienda4. -tem
opuscula ... 30odem modo allegantur Cregor. ?az. Basilius 2. "thanas. "lex. +ohannes )hrysost.
Gheophilus "lex. )yrill. "lex. Filarius Pict. "mbros. "ugustin. Fieronym. Prosper "#uit.4 -tem
epistolam beati >eonis papae ad Flavianum )<politanum episcopum destinatam' de cuius textu #uispiam
si us#ue ad unum iota disputaverit et non eam in omnibus venerabiliter receperit anathema sit. -tem
opuscula at#ue tractatus omnium orthodoxorum Patrum #ui in nullo a sanctae 0cclesiae %omanae
consortio deviarunt ... legendos decernit. -tem decretales epistolas #uas beatissimi papae diversis
temporibus ab urbe %oma pro diversorum Patrum consultatione dederunt venerabiliter suscipiendas esse.
-tem gesta sanctorum martyrum ... Sed ideo secundum anti#uam consuetudinem singulari cautela in
sancta %omana 0cclesia non leguntur #uia et eorum #ui conscripsere nomina penitus ignorantur et ab
in$idelibus vel 3et4 idiotis super$lua aut minus apta #uam rei ordo $uerit esse putantur .... Propter #uod ...
ne vel levis subsannandi oriretur occasio in sancta %omana 0cclesia non leguntur. ?os tamen cum
"3
praedicta 0cclesia et omnes martyres et eorum gloriosos agones #ui Deo magis #uam hominibus noti
sunt omni devotione veneramur. -tem vitas Patrum Pauli "ntonii Filarionis et omnium eremitarum
#uas tamen vir beatissimus Fieronymus descripsit cum omni honore suscipimus. 3)ontinuando seriem
librorum moneturI4 cum haec ad catholicorum manus advenerint 3pervenerint4 beati Pauli "postoli
praecedat sententiaI <Amnia probate #uod bonum est tenete< 3! Ghess : 2!4. -tem %u$inus vir religiosus
plurimus ecclesiastici operis edidit libros nonnullas etiam Scripturas interpretatus est. Sed #uoniam
venerabilis Fieronymus eum in ali#uibus de arbitrii libertate notavit illa sentimus #uae praedictum
beatum Fieronymum sentire cognoscimus' et non solum de %u$ino sed etiam de universis #uos vir
saepius memoratus zelo Dei et $idei religione reprehendit. - -tem Arigenis nonnulla opuscula #uae vir
beatissimus Fieronymus non repudiat legenda suscipimus. %eli#ua autem omnia cum auctore suo
dicimus renuenda. ...
)etera #uae ab haereticis sive schismaticis conscripta vel praedicata sunt nullatenus recipit catholica et
apostolica %omana 0cclesia. 3Se#uitur longa series <apocryphorum< tam sensu stricto i. e.
pseudocanonicorum #uam sensu lato i.e. librorum haeresi in$ectorum.4
Faec et his similia #uae ... haeresiarchae ... docuerunt vel conscripserunt #uorum nomina minime
retinentur non solum repudiata verum etiam ab omni %omana catholica et apostolica 0cclesia eliminata
at#ue cum suis auctoribus auctorum#ue se#uacibus sub anathematis insolubili vinculo in aeternum
con$itemur esse damnata.
Denzinger 3latin4 &!7
Denzinger 3latin4 &:(
Saint C*lase - Gomus <?ecessarium #uo#ue< adv. 0utychen et
?estorium tp. incerto
&:: !9/ 3c. (4 6uamvis enim unus at#ue idem sit Dominus -esus )hristus et totus Deus et totus homo
Deus et #uic#uid est humanitatis Deus homo suum $aciat et #uic#uid est Dei homo Deus habeatI tamen
ut hoc permaneat sacramentum nec possit ex ali#ua parte dissolvi sic totus homo permanet esse #uod
Deus est ut totus Deus permaneat esse #uod homo est ...
"nastase -- 0p. <0xordium ponti$icatus mei< ad "nastasium -
imp. (89
&:9 !98 3c.14 Secundum 0cclesiae catholicae consuetudinem sacratissimum serenitatis tuae pectus
agnoscat #uod nullum de his vel #uos baptizavit "cacius vel #uos sacerdotes sive levitas secundum
canones ordinavit ulla eos ex nomine "cacii porti laesionis attingat #uo $orsitan per ini#uum tradita
sacramenti gratia minus $irma videatur. ?am et baptismum ... sive ab adultero vel a $ure $uerit datum ad
percipientem munus pervenit illibatumI #uia vox illa #uae per columbam sonuit omnem maculam
humanae pollutionis excludit #ua declaratur ac diciturI <Fic est #ui baptizat...< 3>c &.!94. ?am si visibilis
solis istius radii cum per loca $oetidissima transeunt nulla contactus in#uinatione maculantur multo
magis illius #ui istum visibilem $ecit virtus nulla ministri indignitate constringitur. ... 3c.8 al./4 -deo ergo
et hic ... male bona ministrando sibi tantum nocuit. ?am inviolabile sacramentum #uod per illum datum
est aliis per$ectionem suae virtutis obtinuit.
"nastase -- 0p. <-n prolixitate epistolae< ad >aurentium
episc. >ignidensem 3>ignido in -llyrico4 (81
&:1 )on$itemur ergo Dominum nostrum -esum )hristum Filium Dei unigenEtum ante omnia #uidem
saecula sine principio ex Patre natum secundum deitatem in novissimis autem diebus de sancta virgine
2aria eundem incarnatum et per$ectum hominem ex anima rationali et corporis susceptione homousion
Patri secundum deitatem et homousion nobis secundum humanitatem. Duarum enim naturarum
per$ectarum unitas $acta est ine$$abiliter. Propter #uod unum )hristum eundem Filium Dei et hominis
unigenitum a Patre et primogenitum ex mortuis con$itemur scientes #uod #uidem coaeternus suo Patri
secundum divinitatem secundum #uam opi$ex est omnium et dignatus est post consensionem sanctae
,irginis cum dixit ad angelum <0cce ancilla Domini $iat mihi secundum verbum tuum< 3>c ! &/4
ine$$abiliter sibi ex ipsa aedi$icari templum et istud sibi univit #uod non coaeternum de sua substantia e
caelo detulit corpus sed ex massa nostrae substantiae hoc est ex ,irgine. Foc accipiens et sibi uniens non
"
Deus ,erbum in carne versus est ne#ue ut phantasma apparens sed inconvertibiliter et incommutabiliter
suam conservavit essentiam primitias naturae nostrae sibi univit. ?am principium Deus ,erbum has
nostrae naturae primitias per multam sibi bonitatem unire dignatus estI #ui non permixtus sed in utris#ue
substantiis unus et ipse visus secundum #uod scriptum estI <Solvite templum istud et in tribus diebus
resuscitabo illud< 3+o 2 !84. Solvitur enim )hristus -esus secundum meam substantiam #uam suscepit et
solutum suscitat proprium templum hoc ipse secundum divinam substantiam secundum #uam et omnium
arti$ex est.
&:/ ?um#uam autem post resurrectionem unitionis nostrae naturae discessit a proprio templo nec
discedere potest propter ine$$abilem suam benignitatem sed est ipse Dominus -esus )hristus et passibilis
et impassibilis passibilis secundum humanitatem impassibilis secundum divinitatem. Suscitavit igitur
suum templum Deus ,erbum et in se naturae nostrae resurrectionem et renovationem operatus est. 0t
hanc Dominus )hristus post#uam resurrexit a mortuis discipulis ostendebat dicensI <Palpate me et
videte #uoniam spiritus carnem et ossa non habet #uemadmodum me videtis habere< 3>c 2( &84. ?on
dixit <#uemadmodum me dicitis esse< sed <habere< ut et #ui habet et #ui habetur considerans non
permixtionem non conversionem non mutationem sed unitatem $actam respicias. Propterea et $ixuras
clavorum et punctionem lanceae demonstravit et cum discipulis manducavit ut per omnia resurrectionem
nostrae naturae in se renovatam doceret et #uia secundum beatam divinitatis substantiam inconvertibilis
incommutabilis impassibilis immortalis nullius indigens per$iciens omnes passiones et permisit proprio
in$erri templo #uod virtute propria suscitavit et per propriam per$ectionem templi sui renovationem
nostrae naturae operatus est.
&:8 6ui autem dicunt subtilem hominem )hristum aut passibilem Deum aut in carne versum aut non
counitum habuisse corpus aut de caelo hoc detulisse aut phantasma esse aut mortalem dicentes Deum
,erbum indiguisse ut a Patre resuscitaretur aut sine anima corpus aut sine sensu hominem suscepisse aut
duas substantias )hristi secundum permixtionem con$usas unam $actam $uisse substantiam et non
con$itentes Dominum nostrum +esum )hristum duas esse naturas incon$usas unam autem personam
secundum #uod unus )hristus unus idem Filius istos anathematizat catholica et apostolica 0cclesia.
"nastase -- 0p. <Bonum at#ue iucundum< ad epos Calliae
2& aoHt (8/
&97 !17 3c.! 24 3"sserunt #uidam haeretici4 #uod humano generi parentes ut ex materiali $aece tradunt
corpora ita etiam vitalis animae spiritum tribuant.... 3 (4 6uomodo ergo contra divinam sententiam
carnali nimis intellectu animam ad Dei imaginem $actam putant hominum permixtione di$$undi at#ue
insinuari cum ab illo #ui ab initio hoc $ecit actio ipsa hodie#ue non desinat sicut ipse dixitI <Pater meus
adhuc operatur et ego operor< 3)$ +o :l14@ ... )um et illud debeant intelligere #uod scriptum est I <6ui
vivit in aeternum creavit omnia simul< 30ccli !/!4. Si igitur ante#uam Scriptura per species singulas in
singulis #uibus#ue creaturis ordinem rationem#ue disponeret <potentialiter< #uod negari non potest <et
causaliter in opere pertinente ad temporum cursum us#ue nunc operatur< I sanae igitur doctrinae
ac#uiescant #uod ille indat animas #ui <vocat ea #uae non sunt tan#uam sint< 3c$. %om (!14.
&9! !17 3c.( 14 6ua putant $ortasse pie ac bene se dicere ut animas merito dicant a parentibus tradi cum
sint peccatis implicitae hac ab ipsis sapienti debent separatione discerniI #uod ab illis nihil aliud potest
tradi #uam #uod ab ipsorum mala praesumptione commissum est id est culpa poena#ue peccati #uam
per traducem secuta progenies evidenter ostendit ut pravi homines distorti#ue nascantur. -n #uo solo
uti#ue Deus nullam communionem habere perspicue cernitur #ui ne in hanc necessitatem calamitatis
inciderent genito mortis terrore prohibuit at#ue praedixit. -ta#ue per traducem #uod a parentibus traditur
evidenter apparet et #uid ab initio us#ue ad $inem vel operatus sit Deus vel operetur ostenditur.
Saint Symma#ue 0p. <"d augustae memoriae< ad "nastasium -
Simp.
post a. :79
&92 3/4 )on$eramus autem honorem imperatoris cum honore ponti$icisI inter #uos tantum distat #uantum
ille rerum humanarum curam gerit iste divinarum. Gu imperator a ponti$ice baptismum accipis
sacramenta sumis orationem poscis benedictionem speras paenitentiam rogas. Postremo tu humana
administras ille tibi divina dispensat. -ta#ue ut non dicam superior certe ae#ualis honor est.... Sit istud in
mundo iudicium spectante Deo et angelis eius spectaculum omni saeculo simus #uo aut sacerdotes
bonae vitae aut imperator religiosae modestiae conse#uantur exemplum #uia his praecipue duobus
"!
o$$iciis regitur humanum genus et non debeat ali#uis eorum exsistere #uo valeat o$$endi divinitas
maxime cum uter#ue honor videatur esse perpetuus at#ue ita humano generi ex alterutro consulatur.
Precor imperator pace tua dixerim memento te hominem ut possis uti concessa tibi divinitus potestate
#uia etiam si haec sub humano provenerint iudicio sub divino necesse est ut discutiantur examine.
Fortassis dicturus es scriptum esseI omni potestati nos subditos esse debere 3c$. Git &!4. ?os #uidem
potestates humanas suo loco suscipimus donec contra Deum suas 3"li#ui codicesI non4 erigant
voluntates. )eterum si omnis potestas a Deo est magis ergo #uae rebus est praestituta divinis. De$er Deo
in nobis et nos de$erimus Deo in te.
Saint Formisdas <>ibellus $idei Formisdae papae< )<polim
missus !! aoHt :!:
&9& !1! 3!4 Prima salus est rectae $idei regulam custodire et a constitutis Patrum nullatenus deviare. 0t
#uia non potest Domini nostri +esu )hristi praetermitti sententia dicentisI <Gu es Petrus et super hanc
petram aedi$icabo 0cclesiam meam< 32t !9 !/4 haec #uae dicta sunt rerum probantur e$$ectibus #uia
in Sede "postolica immaculata est semper catholica servata religio.
&9( !1! 324 De hac ergo 3#ua4 spe et $ide separari minime cupientes et Patrum se#uentes in omnibus 3-Q4
constituta anathematizamus omnes haereses praecipue ?estorium haereticum #ui #uondam
)onstantinopolitanae $uit urbis episcopus damnatum in )oncilio 0pheseno a )aelestino papa urbis
%omae et a sancto 3venerabili viro4 )yrillo "lexandrinae civitatis antistite' una cum isto 3similiter4
anathematizantes 0utychen et Dioscorum "lexandrinum in sancta Synodo #uam se#uimur et
amplectimur )halcedonensi damnatos 3 #uae secuta s. )oncilium ?icaenum $idem apostolicam
praedicavit4.
3&4 Fis Gimotheum addiicientes parricidam 3Detestamur et G. parr.4 "elurum cognomento et discipulum
#uo#ue ipsius at#ue se#uacem in omnibus Petrum "lexandrinum' item#ue 3-Q4 condemnamus 3etiam4 et
anathematizamus "cacium )onstantinopolitanum #uondam episcopum ab "postolica Sede damnatum
eorum complicem at#ue se#uacem vel #ui in eorum communionis societate permanserintI #uia 3"cacius4
#uorum se communioni miscuit ipsorum similem meruit in damnatione sententiam. Petrum nihilominus
"ntiochenum damnantes 3damnamus4 cum se#uacibus suis et omnium supra scriptorum.
&9: !12 3(4 6uapropter 3-Q 4 suscipimus 3autem4 et probamus epistolas beati >eonis papae universas #uas
de christiana religione conscripsit. Bnde 3-Q 4 sicut praediximus se#uentes in omnibus "postolicam
Sedem et praedicantes eius omnia constituta 3. 0t ideo4 spero ut in una communione vobiscum #uam
Sedes "postolica praedicat esse merear in #ua est integra et verax christianae religionis 3et per$ecta4
soliditas I promittentes 3promittens4 etiam 3in se#uenti tempore4 se#uestratos a communione 0cclesiae
catholicae id est non consentientes Sedi "postolicae eorum nomina inter sacra non recitanda esse
mysteria. 36uodsi in ali#uo a pro$essione mea deviare tentavero his #uos damnavi complicem me mea
sententia esse pro$iteor.4
3:4 Fanc autem pro$essionem meam 3ego4 manu propria 3mea4 subscripsi et tibi Formisdae sancto et
venerabili papae urbis %omae obtuli 3direxi4 ...
Saint Formisdas 0p. <Sicut rationi< ad Possessorem episc.
S"$rum
!& aoHt :27
&99 !1&a 3c. :4 De arbitrio tamen libero et gratia Dei #uid %omana hoc est catholica se#uatur et servet
0cclesia licet et variis libris beati "ugustini et maxime ad Filarium et Prosperum abunde possit agnosci
tamen et in scriniis ecclesiasticis expressa )apitula continentur #uae si ibi desunt et necessaria creditis
destina3bi4mus #uam#uam #ui diligenter "postoli dicta considerat #uid se#ui debeat evidenter agnoscat.
Saint Formisdas 0p. <-nter ea #uae< ad -ustinum imperatorem
29 mars :2!
&91 3c. 14 ?am si Grinitas Deus hoc est Pater et Filius et Spiritus Sanctus Deus autem unus specialiter
>egislatore dicenteI <"udi -srael Dominus Deus tuus Deus unus est< 3Dt 9 (4I #ui aliter habet necesse est
aut divinitatem in multa dividat aut specialiter passionem ipsi essentiae Grinitatis impingat et ... hoc est
aut plures deos more pro$anae gentilitatis inducere aut sensibilem poenam ad eam naturam #uae aliena
est ab omni passione trans$erre. 3/4 Bnum est sancta Grinitas non multiplicatur numero non crescit
augmento nec potest aut intellegentia comprehendi aut hoc #uod Deus est discretione seiungi. 6uis ergo
illi secreto aeternae impenetrabilis#ue substantiae #uod ne#ue ulla vel invisibilium creaturarum potuit
""
investigare natura pro$anam divisionem temptet ingerere et divini arcana mysterii revocare ad calculum
moris humani@ "doremus Patrem et Filium et Spiritum Sanctum indistinctam distincte
inconprehensibilem et inenarrabilem substantiam Grinitatis ubi etsi admittit numerum ratio personarum
unitas tamen non admittit essentiae 3addeI numerum4 ita tamen ut servemus divinae propria naturae
servemus propria unicui#ue personae ut nec personis divinitatis singularitas denegetur nec ad essentiam
hoc #uod est proprium nominum trans$eratur. 384 2agnum est sanctae et incomprehensibile mysterium
GrinitatisI Deus Pater Deus Filius Deus Spiritus Sanctus Grinitas indivisa et tamen notum est #uia
proprium est Patris ut generaret Filium' proprium Filii Dei ut ex Patre Patri nasceretur ae#ualis notum
etiam #uid sit proprium Spiritus Sancti.
&9/ 3c. !74 Proprium autem Filii Dei ut ... in novissimis temporibus ,erbum caro $ieret et habitaret in
nobis ita intra viscera sanctae 2ariae virginis genitricis Dei unitis utris#ue sine ali#ua con$usione naturis
ut #ui ante tempora erat Filius Dei $ieret Filius hominis et nasceretur ex tempore hominis more matris
vulvam natus aperiens et virginitatem matris deitatis virtute non solvens. 3!!4 Dignum plane Deo nascente
mysterium. ut servaret partum sine corruptione #ui conceptum $ecit esse sine semine servans #uod ex
Patre erat et repraesentans #uod ex matre suscepit. ...
&98 3!24 -dem enim Deus et homo non ut ab in$idelibus dicitur sub #uartae introductione personae sed
ipse Dei Filius Deus et homo idem virtus et in$irmitas humilitas et maiestas redimens et venditus in
cruce positus et caeli regna largitus ita nostrae in$irmitatis ut possit interimi ita ingenitae potentiae ne
posset morte consumi. 3!&4 Sepultus est iuxta id #uod homo voluit nasci et iuxta id #uod Patri erat
similis resurrexit I patiens vulnerum et salvator aegrorum unus de$unctorum et vivi$icator obeuntium ad
in$erna descendens et a Patris gremio non recedens. Bnde et animam #uam pro communi condicione
posuit pro singulari virtute et admirabili potentia mox resumpsit.
)oncile d<Arange -- commenc* le & Euillet :28
a4 Prooemium
&17 !1&b ... Pervenit ad nos esse ali#uos #ui de gratia et libero arbitrio per simplicitatem minus caute et
non secundum $idei catholicae regulam sentire velint. Bnde id nobis secundum admonitionem et
auctoritatem Sedis "postolicae iustum ac rationabile visum ut pauca capitula ab "postolica nobis Sede
transmissa #uae ab anti#uis Patribus de sanctarum Scripturarum voluminibus in hac praecipue causa
collecta sunt ad docendos eos #ui aliter #uam oportet sentiunt ab omnibus observanda et manibus
nostris subscribere deberemus. ...
b4 )anones
&1! !1( )an.!. Si #uis per o$$ensam praevaricationis "dae non totum id est secundum corpus et animam
<in deterius< dicit hominem <commutatum< sed animae libertate illaesa durante corpus tantummodo
corruptioni credit obnoxium Pelagii errore deceptus adversatur Scripturae dicentiI <"nima #uae
peccaverit ipsa morietur< 30z !/274' etI <?escitis #uoniam cui exhibetis vos servos ad oboediendum
servi estis eius cui oboeditis@< 3%om 9!94' etI <" #uo #uis superatur eius et servus addicitur< 3c$. 2 Petr
2!84.
&12 !1: )an. 2. Si #uis soli "dae praevaricationem suam non et eius propagini asserit nocuisse aut certe
mortem tantum corporis #uae poena peccati est non autem et peccatum #uod mors est animae per unum
hominem in omne genus humanum transiisse testatur iniustitiam Deo dabit contradicens "postolo dicenti
I <Per unum hominem peccatum intravit in mundum 3mundo4 et per peccatum mors et ita in omnes
homines 3mors4 pertransiit in #uo omnes peccaverunt< 3c$. %om :!24.
&1& !19 )an. &. Si #uis invocatione humana gratiam Dei dicit posse con$erri non autem ipsam gratiam
$acere ut invocetur a nobis contradicit -saiae prophetae vel "postolo idem dicentiI <-nventus sum a non
#uaerentibus me' palam apparui his #ui me non interrogabant< 3%om !7 27' c$. -s 9: !4
&1( !11 )an. (. Si #uis ut a peccato purgemur voluntatem nostram Deum exspectare contendit non
autem ut etiam purgari velimus per Sancti Spiritus in$usionem et operationem in nos $ieri con$itetur
resistit ipsi Spiritui Sancto per Salomonem dicentiI <Praeparatur voluntas a Domino< 3Prv / &: sec.
Septg.4 et "postolo salubriter praedicantiI <Deus est #ui operatur in vobis et velle et per$icere pro bona
voluntate< 3c$. Phil 2 !&4.
"#
&1: !1/ )an. :. Si #uis sicut augmentum ita etiam initium $idei ipsum#ue credulitatis a$$ectum #uo in
eum credimus #ui iusti$icat impium et ad 3re4generationem sacri baptismatis pervenimus non per gratiae
donum id est per inspirationem Spiritus Sancti corrigentem voluntatem nostram ab in$idelitate ad $idem
ab impietate ad pietatem sed naturaliter nobis inesse dicit apostolicis dogmatibus adversarius approbatur
beato Paulo dicenteI <)on$idimus #uia #ui coepit in vobis bonum opus per$iciet us#ue in diem -esu
)hristi< 3c$. Phil ! 94' et illudI <,obis datum est pro )hristo non solum ut in eum credatis verum etiam
ut pro illo patiamini< 3c$. Phil ! 284' etI <Cratia salvi $acti estis per $idem et hoc non ex vobisI Dei enim
donum est< 3c$. 0ph 2 /4. 6ui enim $idem #ua in Deum credimus dicunt esse naturalem omnes eos #ui
ab 0cclesia )hristi alieni sunt #uodammodo $ideles esse de$iniunt.
&19 !18 )an. 9. Si #uis sine gratia Dei credentibus volentibus desiderantibus conantibus laborantibus
orantibus vigilantibus studentibus petentibus #uaerentibus pulsantibus nobis misericordiam dicit
con$erri divinitus non autem ut credamus velimus vel haec omnia sicut oportet agere valeamus per
in$usionem et inspirationem Sancti Spiritus in nobis $ieri con$itetur et aut humilitati aut oboedientiae
humanae subiungit gratiae adiutorium nec ut oboedientes et humiles simus ipsius gratiae donum esse
consentit resistit "postolo dicentiI <6uid habes #uod non accepisti @< 3- )or ( 14' etI <Cratia Dei sum id
#uod sum< 3l )or !: !74.
&11 !/7 )an. 1. Si #uis per naturae vigorem bonum ali#uid #uod ad salutem pertinet vitae aeternae
cogitare ut expedit aut eligere sive salutari id est evangelicae praedicationi consentire posse con$irmat
abs#ue illuminatione et inspiratione Spiritus Sancti #ui dat omnibus suavitatem in consentiendo et
credendo veritati haeretico $allitur spiritu non intelligens vocem Dei in 0vangelio dicentisI <Sine me nihil
potestis $acere< 3+o !: :4' et illud "postoliI <?on #uod idonei simus cogitare ali#uid a nobis #uasi ex
nobis sed su$$icientia nostra ex Deo est< 32 )or & :4.
&1/ !/! )an. /. Si #uis alios misericordia alios vero per liberum arbitrium #uod in omnibus #ui de
praevaricatione primi hominis nati sunt constat esse vitiatum ad gratiam baptismi posse venire contendit
a recta $ide probatur alienus. -s enim non omnium liberum arbitrium per peccatum primi hominis asserit
in$irmatum aut certe ita laesum putat ut tamen #uidam valeant sine revelatione Dei mysterium salutis
aeternae per semetipsos posse con#uirere. 6uod #uam sit contrarium ipse Dominus probat #ui non
ali#uos sed neminem ad se posse venire testatur nisi <#uem Pater attraxerit< 3c$. +o 9 ((4 sicut et Petro
dicitI <Beatus es Simon Bar-+ona #uia caro et sanguis non revelavit tibi sed Pater meus #ui in caelis est<
32t !9 !14' et "postolusI <?emo potest dicere Dominum -esum nisi in Spiritu Sancto< 3c$. ! )or !2 &4.
&18 !/2 )an. 8. <De adiutorio Dei. Divini est muneris cum et recte cogitamus et pedes nostros a $alsitate
et iniustitia continemus' #uoties enim bona agimus Deus in nobis at#ue nobiscum ut operemur operatur<.
&/7 !/& )an. !7. De adiutorio Dei. "diutorium Dei etiam renatis ac sanatis semper est implorandum ut
ad $inem bonum pervenire vel in bono possint opere perdurare.
&/! !/( )an. !!. <De obligatione votorum. ?emo #uid#uam Domino recte voveret nisi ab ipso acceperit
#uod voveret< sicut legiturI 0t #uae de manu tua accepimus damus tibi 3- Par 28 !(4.
&/2 !/: )an. !2. <6uales nos diligat Deus. Gales nos amat Deus #uales $uturi sumus ipsius dono non
#uales sumus nostro merito<.
&/& !/9 )an. !&. De reparatione liberi arbitrii. "rbitrium voluntatis in primo homine in$irmatum nisi per
gratiam baptismi non potest reparari' <#uod amissum nisi a #uo potuit dari non potest reddi. Bnde ,eritas
ipsa dicitI <Si vos Filius liberaverit tunc vere liberi eritis<< 3+o /&94.
&/( !/1 )an. !(. <?ullus miser de #uantacum#ue miseria liberatur nisi #ui Dei misericordia praevenitur<
sicut dicit PsalmistaI <)ito anticipet nos misericordia tua Domine< 3Ps 1/ /4' et illudI <Deus meus
misericordia eius praeveniet me< 3Ps :/ !!4.
&/: !// )an. !:. <"b eo #uod $ormavit Deus mutatus est "dam sed in peius per ini#uitatem suam. "b
eo #uod operata est ini#uitas mutatur $idelis sed in melius per gratiam Dei. -lla ergo mutatio $uit
praevaricatoris primi haec secundum Psalmistam <mutatio est dextrae 0xcelsi< 3c$. Ps 19 !!4<.
&/9 !/8 )an. !9. <?emo ex eo #uod videtur habere glorietur tam#uam non acceperit aut ideo se putet
accepisse #uia littera extrinsecus vel ut legeretur apparuit vel ut audiretur sonuit. ?am sicut "postolus
"$
dicitI <Si per legem iustitia ergo )hristus gratis mortuus est< 3Cal 22!4' <ascendens in altum captivavit
captivitatem dedit dona hominibus< 3c$ 0ph (/' c$. Ps 91!84. -nde habet #uicum#ue habet' #uis#uis
autem se inde habere negat aut vere non habet aut id <#uod habet au$eretur ab eo 32t 2: 284<.
&/1 !87 )an. !1. <De $ortitudine christiana. Fortitudinem Centilium mundana cupiditas $ortitudinem
autem )hristianorum Dei caritas $acit #uae di$$usa est in cordibus nostris< non per voluntatis arbitrium
#uod est a nobis sed <per Spiritum Sanctum #ui datus est nobis< 3%om : :4<.
&// !8! )an. !/. <?ullis meritis gratiam praeveniri. Debetur merces bonis operibus si $iant' sed gratia
#uae non debetur praecedit ut $iant<.
&/8 !82 )an. !8. <?eminem nisi Deo miserante salvari. ?atura humana etiamsi in illa integritate in #ua
est condita permaneret nullo modo se ipsam creatore suo non adiuvante servaret' unde cum sine Dei
gratia salutem non possit custodire #uam accepit #uomodo sine Dei gratia poterit reparare #uod
perdidit@<.
&87 !8& )an. 27. <?ihil boni hominem posse sine Deo. 2ulta Deus $acit in homine bona #uae non $acit
homo' nulla vero $acit homo bona #uae non Deus praestat ut $aciat homo<.
&8! !8( )an. 2!. <De natura et gratia. Sicut iis #ui volentes in lege iusti$icari et a gratia exciderunt
verissime dicit "postolusI <Si ex lege iustitia est ergo )hristus gratis mortuus est 3Cal 22!4 sic iis #ui
gratiam #uam commendat et percipit $ides )hristi putant esse naturam verissime diciturI Si per naturam
iustitia est <ergo )hristus gratis mortuus est<. -am hic enim erat lex et non iusti$icabatI iam hic erat et
natura et non iusti$icabat. -deo )hristus non gratis mortuus est ut et lex per illum impleretur #ui dixitI
<?on veni legem solvere sed adimplere< 32t : !14 et natura per "dam perdita per illum repararetur #ui
dixit venisse se <#uaerere et salvare #uod perierat< 3>c !8 !74<.
&82 !8: )an. 22. <De his #uae hominum propria sunt. ?emo habet de suo nisi mendacium et peccatum.
Si #uid autem habet homo veritatis at#ue iustitiae ab illo $onte est #uem debemus sitire in hac eremo ut
ex eo #uasi guttis #uibusdam irrorati non de$iciamus in via<.
&8& !89 )an. 2&. <De voluntate Dei et hominis. Suam voluntatem homines $aciunt non Dei #uando id
agunt #uod Deo displicet' #uando autem id $aciunt #uod volunt ut divinae serviant voluntati #uamvis
volentes agant #uod agunt illius tamen voluntas est a #uo et praeparatur et iubetur #uod volunt<.
&8( !81 )an.2( 5De palmitibus vitis. -ta sunt in vite palmites ut viti nihil con$erant sed inde accipiant
unde vivantI sic #uippe vitis est in palmitibus ut vitale alimentum subministret iis non sumat ab iis. "c
per hoc et manentem in se habere )hristum et manere in )hristo discipulis prodest utrum#ue non
)hristo. ?am praeciso palmite potest de viva radice alius pullulare' #ui autem praecisus est sine radice
non potest vivere 3c$ +o !:.:ss4
&8: !8/ )an. 2:. <De dilectione #ua diligimus Deum. Prorsus donum Dei est diligere Deum. -pse ut
diligeretur dedit #ui non dilectus diligit. Displicentes amati sumus ut $ieret in nobis unde placeremus.
Di$$undit enim caritatem in cordibus nostris Spiritus 3%om : :4 Patris et Filii #uem cum Patre amamus et
Filio<.
c4 )onclusio a )aesario episc. "relat. redacta
&89 !88 "c sic secundum supra scriptas sanctarum Scripturarum sententias vel anti#uorum Patrum
de$initiones hoc Deo propitiante et praedicare debemus et credere #uod per peccatum primi hominis ita
inclinatum et attenuatum $uerit liberum arbitrium ut nullus postea aut diligere Deum sicut oportuit aut
credere in Deum aut operari propter Deum #uod bonum est possit nisi eum gratia misericordiae divinae
praevenerit. Bnde et "bel iusto et ?oe et "braham et -saac et -acob et omni anti#uorum Sanctorum
multitudini illam praeclaram $idem #uam in ipsorum laude praedicat "postolus Paulus 3Febr !!4 non per
bonum naturae #uod prius in "dam datum $uerat sed per gratiam Dei credimus $uisse collatam. 6uam
gratiam etiam post adventum Domini omnibus #ui baptizari desiderant non in libero arbitrio haberi sed
)hristi novimus simul et credimus largitate con$erri secundum illud #uod iam saepe dictum est et
praedicat Paulus "postolusI <,obis donatum est pro )hristo non solum ut in eum credatis sed etiam ut
pro eo patiamini 3Phil !284' et illudI Deus #ui coepit in vobis bonum opus per$iciet us#ue in diem
Domini nostri< 3Phil ! 94' et illudI <Cratia salvi $acti estis per $idem et hoc non ex vobisI Dei enim donum
"%
est< 30ph 2/4' et #uod de se ipso ait "postolusI <2isericordiam consecutus sum ut $idelis essem< 3l )or 1
2:'! Gim ! !&4' non dixitI <#uia eram< sedI ut essem. 0t illudI <6uid habes #uod non accepisti @< 3! )or (
14. 0t illudI <Amne datum bonum et omne donum per$ectum desursum est descendens a Patre luminum<
3+ac !!14. 0t illudI <?emo habet #uid#uam nisi illi datum $uerit desuper< 3+o &214. -nnumerabilia sunt
sanctarum Scripturarum testimonia #uae possint ad probandam gratiam pro$erri sed brevitatis studio
praetermissa sunt #uia et revera cui pauca non su$$iciunt plura non proderunt.
&81 277 Foc etiam secundum $idem catholicam credimus #uod post acceptam per baptismum gratiam
omnes baptizati )hristo auxiliante et cooperante #uae ad salutem animae pertinent possint et debeant si
$ideliter laborare voluerint adimplere. "li#uos vero ad malum divina potestate praedestinatos esse non
solum non credimus sed etiam si sunt #ui tantum mali credere velint cum omni detestatione illis
anathema dicimus. Foc etiam salubriter pro$itemur et credimus #uod in omni opere bono non nos
incipimus et postea per Dei misericordiam adiuvamur sed ipse nobis nullis praecedentibus bonis meritis
et $idem et amorem sui prius inspirat ut et baptismi sacramenta $ideliter re#uiramus et post baptismum
cum ipsius adiutorio ea #uae sibi sunt placita implere possimus. Bnde mani$estissime credendum est
#uod et illius latronis #uem Dominus ad paradisi patriam revocavit 3>c 2& (&4 et )ornelii centurionis ad
#uem angelus Domini missus est 3"ct !7 &4 et ;achaei #ui ipsum Dominum suscipere meruit 3>c !8 94
illa tam admirabilis $ides non $uit de natura sed divinae gratiae largitate donata 3divinae largitatis
donum4.
Boni$ace -- 0p. <Per $ilium nostrum< ad )aesar. ep. "relat.
2: Eanvier :&!' )on$irmatio )oncilii "rausicani --
&8/ 277a 3c. !4 ... Petitioni tuae #uam laudabili $idei 3al.I $ieri4 sollicitudine concepisti catholicum non
distulimus dare responsum. -ndicas enim #uod ali#ui episcopi Calliarum cum cetera iam bona ex Dei
ac#uieverint gratia provenire $idem tantum #ua in )hristo credimus naturae esse velint non gratiae' et
hominibus ex "dam #uod dici ne$as est in libero arbitrio remansisse non etiam nunc in singulis
misericordiae divinae largitate con$erri' postulans ut pro ambiguitate tollenda con$essionem vestram #ua
vos e diverso $idem rectam in )hristo totius#ue bonae voluntatis initium iuxta catholicam veritatem per
praevenientem Dei gratiam singulorum de$initis sensibus inspirari auctoritate Sedis "postolicae
$irmaremus.
&88 277b 3c. 24 "t#ue ideo cum de hac re multi Patres et prae ceteris beatae recordationis "ugustinus
episcopus sed et maiores nostri "postolicae Sedis antistites ita ratione probentur disseruisse latissima ut
nulli ulterius deberet esse ambiguum $idem #uo#ue nobis ipsam venire de gratiaI supersedendum
duximus responsione multiplici' maxime cum secundum eas #uas ex "postolo direxisti sententias #uibus
dicitI <2isericordiam consecutus sum ut $idelis essem< 3- )or 1 2:4 et alibiI ,obis datum est pro )hristo
non solum ut in eum credatis verum etiam ut pro eo patiamini 3Phil ! 284 evidenter appareat $idem #ua
in )hristo credimus sicut et omnia bona singulis hominibus ex dono supernae venire gratiae non ex
humanae potestate naturae. 6uod etiam Fraternitatem tuam habita collatione cum #uibusdam
sacerdotibus Calliarum iuxta $idem gaudemus sensisse catholicamI in his scilicet in #uibus uno sicut
indicasti consensu de$inierunt $idem #ua in )hristo credimus gratia divinitatis praeveniente con$erri'
adiicientes etiam nihil esse prorsus secundum Deum boni #uod sine Dei #uis gratia aut velle aut
incipere aut operari aut per$icere possit dicente ipso Salvatore nostroI <Sine me nihil potestis $acere< 3+o
!: :4. )ertum est enim at#ue catholicum #uia in omnibus bonis #uorum caput est $ides nolentes nos
adhuc misericordia divina praeveniat ut velimus insit in nobis cum volumus se#uatur etiam ut in $ide
duremus sicut David propheta dicitI <Deus meus misericordia eius praeveniet me< 3Ps :/ !!4' et iterumI
<2isericordia mea cum ipso est< 3Ps // 2:4I et alibiI <2isericordia eius subse#uitur me< 3Ps 22 94.
Similiter et beatus Paulus dicitI <"ut #uis prior dedit ei et retribuetur illi@ 6uoniam ex ipso et per ipsum
et in ipso sunt omnia< 3%om !! &: s4.
(77 277b Bnde nimis eos #ui contra sentiunt admiramur us#ue eo vetusti erroris adhuc reli#uiis
praegravari ut ad )hristum non credant Dei bene$icio sed naturae veniri' et ipsius naturae bonum #uod
"dae peccato noscitur depravatum auctorem nostrae $idei dicant magis esse #uam )hristum' nec
intelligant se dominicae reclamare sententiae dicentiI <?emo venit ad me nisi datum $uerit illi a Patre
meo< 3+o 9 ((4' sed et beato Paulo simul obsistere clamanti ad FebraeosI <)urramus ad propositum nobis
certamen aspicientes in auctorem $idei et consummatorem -esum )hristum< 3Febr !2 !s4. 6uae cum ita
sint invenire non possumus #uid ad credendum in )hristo sine Dei gratia humanae deputent voluntati'
cum )hristus auctor consummator#ue sit $idei. - 3c.&4 6uapropter ... supra scriptam con$essionem vestram
consentaneam catholicis Patrum regulis approbamus.
#&
+ean -- 0p. <Alim #uidem< ad senatores )<politanos 2ars :&(
(7! 27!-272 3+ustinianus imperator4 de his tribus #uaestionibus orta certamina $uisse signi$icavitI
3-4 Btrum <unus ex Grinitate< )hristus et Deus noster dici possit hoc est una de tribus personis sanctae
Grinitatis sancta persona.
3--4 "n Deus )hristus carne pertulerit impassibilis deitate.
3---4 "n proprie et veraciter TDei genitrix mater#ue Dei ,erbi ex ea incarnatiU 2ater Domini Dei nostri
-esu )hristi 2aria semper virgo debeat appellari ...
3De adagio <Bnus de Grinitate passus est<.4
Bnum enim ex sancta Grinitate )hristum esse hoc est unam de tribus sanctae Grinitatis personis sanctam
esse personam sive subsistentiam #uam Craeci hypostasim dicunt in his exemplis evidenter ostendimus
3allegantur inter alia Cn & 22' ! )or /9' Symb. ?icaenum4.
3De )hristo <Deo carne passo<.4
Deum vero carne passum his nihilominus roboremus exemplis 3Dt 2/ 99' -o !( 9' 2al & /' "ct & !:'
27 2/' ! )or 2 /' )yrill. "l. "nathem. !2' >eo - Gom. ad Flav. etc.4.
3De titulo <2ater Dei<.4 Cloriosam vero sanctam semper virginem 2ariam et proprie et veraciter Dei
genitricem matrem#ue Dei ,erbi ex ea incarnati ab hominibus catholicis con$iteri recte docemus. Proprie
nam#ue et veraciter idem ipse ultimis temporibus incarnatus ex sancta et gloriosa ,irgine matre nasci
dignatus est. Propterea ergo #uia proprie et veraciter Dei Filius ex ea incarnatus et natus est ideo proprie
et veraciter matrem Dei ex ea incarnati et nati esse con$itemur et Tproprie #uidemU ne Dominus -esus
per honori$icentiam vel gratiam nomen Dei accepisse credatur sicut ?estorius sentit insulsusI veraciter
autem ideo ne in phantasmate aut ali#uo modo non veram sumpsisse carnem credatur ex virgine sicut
asseruit impius 0utyches.
3De titulo <2ater Dei<.4 Cloriosam vero sanctam semper virginem 2ariam et proprie et veraciter Dei
genitricem matrem#ue Dei ,erbi ex ea incarnati ab hominibus catholicis con$iteri recte docemus. Proprie
nam#ue et veraciter idem ipse ultimis temporibus incarnatus ex sancta et gloriosa ,irgine matre nasci
dignatus est. Propterea ergo #uia proprie et veraciter Dei Filius ex ea incarnatus et natus est ideo proprie
et veraciter matrem Dei ex ea incarnati et nati esse con$itemur et Tproprie #uidemU ne Dominus -esus
per honori$icentiam vel gratiam nomen Dei accepisse credatur sicut ?estorius sentit insulsusI veraciter
autem ideo ne in phantasmate aut ali#uo modo non veram sumpsisse carnem credatur ex virgine sicut
asseruit impius 0utyches.
(72 3Summarium christologiae.4 Fis igitur evidenter ostensum est ... #uid speraverit imperator #uid
%omana se#uatur et colat 0cclesia scl. )hristum Dominum nostrum unum esse ut saepe diximus sanctae
Grinitatis ex duabus naturis cognoscendum hoc est in deitate et humanitate per$ectum non antea
exsistente carne et postea unita ,erbo sed in ipso Deo ,erbo initium ut esset accipiente. -deo enim #uia
,erbi ex materno corpore caro sumpsit initium salva proprietate et veritate utrius#ue naturae 3c$. DS 28&4
hoc est divinitatis at#ue humanitatis Dei Filium Dominum nostrum -esum )hristum catholice con$itemur
omni posthac commutatione vel con$usione submota. ?e#ue enim naturas in eo aliter agnoscimus nisi
di$$erentias intellegentes et con$itentes divinitatis at#ue humanitatis. Sed nec duas personas in )hristo
intellegimus per id #uod dicimus duas naturas ut adunationis divisionem $acere videamur et sit #uod
absit #uaternitas non trinitas sicut ?estorius sentit insanus nec con$undimus easdem unitas naturas
cum unam personam )hristi con$itemur ut 0utyches impius credit. Gomum vero papae >eonis omnes#ue
epistolas nec non et #uattuor synodos ?icaenam )onstantinopolitanam et 0phesenam primam et
)alchidonensem 3O )halcedon.4 sicut %omana hactenus suscepit et veneratur 0cclesia se#uimur
amplectimur at#ue servamus.
Denzinger 3latin4 &:(
Denzinger 3latin4 (72
,igile 0dit de l<empereur +ustinien = 2*nas patriarche de
)onstantinople publi* dans le Synode de )onstantinople
en :(&' "nath*matismes contre Arigene
#1
(7& 27& )an. !. Si #uis dicit aut sentit praeexsistere hominum animas utpote #uae antea mentes $uerint
et sanctae virtutes satietatem#ue cepisse divinae contemplationis et in deterius conversas esse at#ue
idcirco re$rixisse a Dei caritate et inde psuchas graece id est animas esse nuncupatas demissas#ue esse
in corpora supplicii causaI anathema sit.
(7( 27( )an. 2. Si #uis dicit aut sentit Domini animam prius exstitisse at#ue unitam $uisse Deo ,erbo
ante incarnationem et genrationem ex virgine an. s.
(7: 27: )an.&. Si #uis dicit aut sentit primum $ormatum esse corpus Domini nostri +esu )hristi in utero
beatae ,irginis ac postea unitum ei esse Deum ,erbum et animam utpote #uae ante $uisset an. s.
(79 279 )an. (. Si #uis dicit aut sentit omnibus caelestibus ordinibus assimilatum esse Deum ,erbum
cherubim #ue $actum esse ipsis cherubim et seraphim ipsis seraphim ac omnibus plane supernis
virtutibus similem esse $actum an. s.
(71 271 )an. :. Si #uis dicit aut sentit in resurrectione corpora hominum orbiculata suscitari nec
con$itetur nos suscitari rectos an. s.
(7/ 27/ )an. 9. Si #uis dicit Taut sentitU caelum et solem et lunam et stellas et a#uas #uae super
caelos sunt animatas et ratione praeditas 3materiales4 esse #uasdam virtutes an. s.
(78 278 )an. 1. Si #uis dicit aut sentit Dominum )hristum in $uturo saeculo cruci$ixum iri pro
daemonibus sicuti et pro hominibus an. s.
(!7 2!7 )an. /. Si #uis dicit aut sentit vel $initam esse Dei potestatem vel eum tanta $ecisse #uanta
comprehendere et cogitare 3-Q4 potuit vel creaturas Deo coaerernas esse 3-Q4 an. s.
(!! 2!! )an. 8 Si #uis dicit aut sentit ad tempus esse daemonum et impiorum hominum supplicium
eius#ue $inem ali#uando $uturum sive restitutionem et redintegrationem esse 3$ore4 daemonum aut
impiorum hominum an. s.
,igile 0p. <Dum in sanctae< ad univ. populum Dei
: $*vrier ::2' Pro$essio $idei ,igilii papae
(!2 Sciant igitur universi nos illam $idem praedicare tenere ac de$endere #uam ab "postolis traditam et
per successores eorum inviolabiliter custditam reverenda ?icaena synodus ))).,--- patrum Sancto
Spiritu sibi revelante suscipiens redegit in symbolum ac deinde tres aliae sanctae synodi id est
)onstantinopolitana ... 0phesena ... )alchidonensis 3 O )halcedon. 4 .. . ediderunt.
(!& Finc est #uod Dominus noster contra errorum huiusmodi $eritatem pastorale caelitus armavit
o$$icium #uod beatissimo Petro apostolo trina praeceptione commendans aitI <Pasce oves meas< 3+o
2l!:4. 0t recte illi pascendarum est cura commissa cuius $idei praeclara con$essio Domini est laudata....
eundem ipsum 3)hristum4 hominis esse $ilium Dei#ue sub mirabili interrogationis responsionis#ue
brevitate con$essus est <Gu es )hristus $ilius Dei vivi< 32t !9 !94 sacratissimae scilicet mysterium
incarnationis eius aperiens dum in unitate personae servata geminae proprietate naturae homo idem#ue
Deus esset #uod ex matre semper virgine sumpsit in tempore et #uod natus ex patre est ante saecula
permaneret. -ncon$use autem et indivise at#ue inconvertibiliter et substantialiter uniens sibi carnem Deus
,erbum 0mmanuel noster #ui lege et pro$itia 3prophetia4 adnuntiantibus exspectabatur advenit. <,erbum
ergo caro $actum est et habitavit in nobis< 3+o !!(4 totus in suis totus in nostris adsumens ex vulva
carnem cum anima rationali et intellectuali.... Fumanitatis sumpsit initium ut nos aeternitatis suae $aceret
coheredes' nostrae consors dignatus est esse naturae ut nos suae immortalitatis $aceret esse participes'
pauper $actus est cum esset dives ut eius inopia ditaremur' omnia #uae nostra sunt evacuato noxarum
nostrarum chirographo condonavit 3c$. )ol 2 !&s4... id peragens ... ut <mediator Dei et hominum homo
)hristus -esus< 3- Gim 2 :4 maledicto #uo primus homo terrenus mortis vinculis tenebatur adstrictus
secundus homo caelestis 3! )or l: (14 dum mortem morte calcaret absolveret.
(!( Passus est pro nobis Dei Filius cruci$ixus carne est mortuus carne est et die tertio resurrexit ut
divina inpassibili permanente natura et carnis nostrae veritate servata unius eiusdem#ue Domini Dei
nostri +esu )hristi et passiones et miracula $ateamur ut glori$icationem )apitis nostri totius 0cclesiae
corpus aspiciens #uales primitias in )apite nostro id est in )hristo Deo ac Domino intueretur ex
#2
mortuis tales in his #ui eius membra sunt in $uturae gloriae praestoletur adventum. -pse igitur %edemptor
noster sedet ad dexteram Patris unus idem#ue sine con$usione utrius#ue naturae sine divisione personae
et ex duabus at#ue in duabus creditus permanens#ue naturis inde venturus iudicare vivos et mortuos.
(!: Pater autem cum eodem unigenito Filio et Spiritu Sancto unus est in deitate et ae#ualis indiscretae#ue
naturae. Fuius $idei plenitudinem Dominus noster post resurrectionem mandavit "postolis dicensI <-te
docete omnes gentes baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti< 32t 2/ !84. <-n nomine<
in#uit 3dixit4 non in nominibus ut in #uibus una virtus una potestas una deitas una aeternitas una
gloria una omnipotentia una beatitudo una operatio est una#ue natura unius #uo#ue nominis exsistat
integritas. ?ihil in deitate #uippe discretum est cum tantum personarum proprietas mani$esta distinctione
signetur. Gotum ergo #uod Grinitas est permanet consubstantialis et indiscreta divinitas.
,igile )onstitutum 3-4 <-nter innumeras sollicitudines< de
tribus )apitulis ad +ustinianum imperatorem !( mai ::&'
Damnatio errorum ?estorianismi de humanitate )hristi
(!9 !. Si #uis servata inconvertibilitate naturae divinae non con$itetur ,erbum carnem $actum et ex ipsa
conceptione de utero ,irginis humanae naturae sibi secundum subsistentiam unisse principia sed
tam#uam cum exsistenti iam homine $uerit Deus ,erbum ut per hoc non sancta ,irgo vere Dei genitrix
esse credatur sed verbo tenus appelletur anathema sit.
(!1 2. Si #uis secundum subsistentiam unitatem naturarum in )hristo $actam denegat sed seorsum
existenti homini tam#uam uni iustorum inhabitare Deum ,erbum et non ita con$itetur naturarum
secundum subsistentiam unitatem ut Deus ,erbum cum adsumpta carne una permanserit permaneat#ue
subsistentia sine persona an. s.
(!/ &. Si #uis voces evangelicas et apostolicas in uno )hristo ita dividit ut etiam naturarum in ipso
unitarum divisionem introducat an. s.
(!8 (. Si #uis unum -esum )hristum verum Dei et eundem verum hominis Filium $uturorum ignorantiam
aut diei ultimi iudicii habuisse dicit et tanta scire potuisse #uanta ei deitas #uasi alteri cuidam inhabitans
revelabat an. s.
(27 :. Si #uis illud "postoli #uod est in 0p. ad Febraeos 3: / et 14 dictum #uod experimento cognovit
oboedientiam et cum clamore $orti et lacrimis preces supplicationes#ue obtulit ad eum #ui salvum illum
posset a morte $acere tam#uam nudo deitate )hristo deputans #ui laboribus virtutis per$ectus sit ut ex
hoc duos introducere )hristos vel duos Filios videatur et non unum eundem#ue credit )hristum Dei et
hominis Filium ex duabus et in duabus naturis inseparabilibus indivisis#ue con$itendum at#ue
adorandum an. s.
)oncile de )onstantinople -- 3oecum. ,4 Session ,---
2 Euin ::& )anons
(2! 2!& 3 Grinitas divina4 )an. !. Si #uis non con$itetur Patris et Filii et Spiritus Sancti unam naturam
sive substantiam et unam virtutem et potestatem trinitatem consubstantialem unam deitatem in tribus
subsistentiis sive personis adorandam talis anathema sit. Bnus enim Deus et Pater ex #uo omnia' et unus
Dominus -esus )hristus per #uem omnia' et unus Spiritus Sanctus in #uo omnia.
(22 2!( )an. 2. Si #uis non con$itetur Dei ,erbi duas esse nativitates unam #uidem ante saecula ex patre
sine tempore incorporaliter alteram vero in ultimis diebus eiusdem ipsius #ui de caelis descendit et
incarnatus de sancta gloriosa Dei Cenitrice et semper ,irgine 2aria natus est ex ipsa talis an. s.
(2& 2!: )an.&. Si #uis dicit alium esse Deum ,erbum #ui miracula $ecit et alium christum #ui passus
est vel Deum ,erbum cum )hristo nascente de muliere vel in ipso esse ut alterum in altero et non unum
eundem#ue Dominum nostrum +esum )hristum Dei ,erbum incarnatum et hominem $actum et eEusdem
ipsius miracula et passiones #uas voluntarie carne sustinuit talis an. s.
(2( 2!9 )an. (. Si #uis dicit secundum gratiam vel secundum operationem vel secundum dignitatem
vel secundum ae#ualitatem honoris vel secundum auctoritatem aut relationem aut a$$ectum aut
virtutem unitionem Dei ,erbi ad hominem $actam esse vel secundum bonam voluntatem #uasi #uod
#3
placuit Deo ,erbo homo eo #uod bene visum est ei de ipso sicut Gheodorus insipiens dicitI vel
secundum homonymiam per #uam ?estoriani Deum ,erbum Filium et )hristum vocantes et hominem
separatim )hristum et Filium nominantes et duas personas evidenter dicentes per solam nominationem
et honorem et dignitatem et adorationem unam personam unum Filium et unum )hristum con$ingunt
dicereI sed non con$itetur unitatem Dei ,erbi ad carnem animatam anima rationabili et intellectuali
secundum compositionem sive secundum subsistentiam $actam esse sicut sancti Patres docuerunt et ideo
unam eius subsistentiam compositam #ui est Dominus 3noster4 +esus )hristus unus de Sancta Grinitate
talis an. s.
(2: 2!9 )um enim multis modis unitas intelligitur #ui impietatem "pollinarii et 0utychetis se#uuntur
interemptionem eorum #uae convenerunt colentes unitionem secundum con$usionem dicunt. Gheodori
autem et ?estorii se#uaces divisione gaudentes a$$ectualem unitatem introducunt. Sancta Dei 0cclesia
utrius#ue per$idiae impietatem reiciens unitionem Dei ,erbi ad carnem secundum compositionem
con$itetur #uod est secundum subsistentiam. Bnitio enim per compositionem in mysterio )hristi non
solum incon$use ea #uae convenerunt conservat sed nec divisionem suscipit.
(29 2!1 )an. :. Si #uis unam subsistentiam Domini nostri +esu )hristi sic intelligit tam#uam
suscipientem plurimarum subsistentiarum signi$icationem et per hoc introducere conatur in mysterio
)hristi duas subsistentias seu duas personas et duarum personarum #uas introducit unam personam
dicit secundum dignitatem et honorem et adorationem sicut Gheodorus et ?estorius insanientes
conscripserunt' et calumniatur sanctam )halcedonensem Synodum tam#uam secundum istum impium
intellectum unius subsistentiae utentem vocabulo sed non con$itetur Dei ,erbum carni secundum
subsistentiam unitum esse et propter hoc unam eius subsistentiam seu unam personam et sic et sanctum
)halcedonense )oncilium unam subsistentiam Domini nostri +esu )hristi con$essum esse talis an. s. ?ec
enim adiectionem personae vel subsistentiae suscepit sancta Grinitas ex incarnato uno de sancta Grinitate
Deo ,erbo.
(21 2!/ )an. 9. Si #uis abusive et non vere Dei genitricem dicit sanctam gloriosam semper ,irginem
2ariam vel secundum relationem #uasi homine puro nato sed non Deo ,erbo incarnato et nato ex ipsa
re$erenda autem sicut illi dicunt hominis nativitate ad Deum ,erbum eo #uod cum homine erat
nascente et calumniatur sanctam )halcedonensem Synodum tam#uam secundum istum impium
intellectum #uem Gheodorus exsecrandus adinvenit Dei genitricem ,irginem dicentem vel #ui hominis
genitricem vocat aut )hristotocon id est )hristi genitricem tam#uam si )hristus Deus non esset et non
proprie et vere Dei genitricem ipsam con$itetur eo #uod ipse #ui ante saecula ex Patre natus est Deus
,erbum in ultimis diebus ex ipsa incarnatus et natus est et sic pie et sanctam )halcedonensem Synodum
eam esse con$essam talis an. s.
(2/ 2!8 )an. 1. Si #uis in duabus naturis dicens non ut in deitate et humanitate unum Dominum nostrum
-esum )hristum cognosci con$itetur ut per hoc signi$icet di$$erentiam naturarum in #uibus incon$use
ine$$abilis unitio $acta est ne#ue Deo ,erbo in carnis naturam transmutato ne#ue carne in ,erbi naturam
transducta 3manet enim utrum#ue hoc #uod est natura etiam $acta unitate secundum subsistentiam4 sed
pro divisione per partem talem excipit vocem in mysterio )hristi vel numerum naturarum con$itendo in
eodem Domino nostro +esu )hristo Deo ,erbo incarnato non intellectu tantummodo di$$erentiam excipit
earum ex #uibus et compositus est non interemptam propter unitatem 3unus enim ex utro#ue et per
unum utra#ue4 sed in hoc numero utitur ut separatim una#ua#ue natura suam habente subsistentiam talis
an. s.
(28 227 )an. /. Si #uis ex duabus naturis deitatis et humanitatis con$itens unitatem $actam esse vel unam
naturam Dei ,erbi incarnatam dicens non sic ea excipit sicut Patres docuerunt #uod ex divina natura et
humana unitione secundum subsistentiam $acta unus )hristus e$$ectus est sed ex talibus vocibus unam
naturam sive substantiam deitatis et carnis )hristi introducere conatur talis an. s.
(&7 227 Secundum subsistentiam enim dicentes unigenitum Deum ,erbum carni unitum esse non
con$usionem ali#uam naturarum in se invicem $actam esse dicimus sed magis permanente utra#ue hoc
#uod est unitum esse carni Deum ,erbum intelligimus. Propter #uod et unus est )hristus Deus et homo
idem ipse consubstantialis Patri secundum deitatem et consubstantialis nobis idem ipse secundum
humanitatem. "e#ualiter enim et eos #ui per partem dividunt vel incidunt et eos #ui con$undunt divinae
dispensationis mysterium )hristi reicit et anathematizat Dei 0cclesia.
#
(&! 22! )an.8. Si#uis in duabus naturis adorari dicit )hritum ex #uo duas adorationes introducunt
separatim Deo ,erbo et separatim hominiI vel si #uis ad interemptionem carnis vel con$usionem
deitatiset humanitatis unam naturaml sive substantiam eorum #uae convenerunt introducens sic
)hristum adorat sed non una adoratione Deum ,erbum incarnatum cum propria ipsius carne adorat sicut
ab initio Dei 0cclesiae traditum est talis an. s.
(&2 222 )an. !7. Si #uis non con$itetur Dominum nostrum -esum )hristum #ui cruci$ixus est carne
Deum esse verum et Dominum gloriae et unum de Sancta Grinitate talis an. s.
(&& 22& )an. !!. Si #uis non anathematizat "rium 0unomium 2acedonium "pollinarium ?estorium
0utychen Arigenem cum impiis eorum conscriptis et alios omnes haereticos #ui condemnati et
anathematizati sunt a sancta catholica et apostolica 0cclesia et a praedictis sanctis #uattuor )onciliis et
eos #ui similia praedictis haereticis sapuerunt vel sapiunt et us#ue ad mortem in sua impietate
permanserunt vel permanent talis an. s.
(&( 22( )an.!2. Si #uis de$endit impium Gheodorum 2opsuestenum #ui dixit alium esse Deum ,erbum
et alium )hristum a passionibus animae et desideriis carnis molestias patientem et a deterioribus
paulatim recedentem et sic ex pro$ectu operum melioratum et a conversatione immaculatum $actum et
tam#uam purum hominem baptizatum esse in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti et par baptisma
Sancti Spiritus gratiam accepisse et $iliationem meruisse et ad similitudinem imperialis imaginis in
persona Dei ,erbi adorari et post resurrectionem immutabilem cogitationibus et impeccabilem omnino
$actum $uisse. 0t iterum dixit idem impius Gheodorus talem $actam esse unitionemDei ,erbi ad
)hristum #ualem dixit "postolus de viro et muliereI 5erunt duo in carne una5 30ph :.&!4. 0t super alias
innumerabiles blasphemias ausus est dicere #uod post resurrectiuonem cum insu$$lasset Dominus
discipulis et dixissetI 5"ccipite Spiritum Sanctum5 3+o 27.224 non dedit eis Spiritum Sanctum sed
$iguratim tantummodo insu$$lavit. -ste enim et con$essionem #uam $ecit Ghomas cum palpasset manus et
latus Domini post resurrectionem dicensI 5Dominus meus et Deus meus5 3+o 27.2/4 in#uit non esse
dictam a Ghomas de )hristo 3nec enim dicit Gheodorus Deum esse )hristum4 sed ad miraculum
resurrectionis stupe$actum Ghomam glori$icasse Deum #ui )hristum resuscitavit.
(&: 22: 0t #uod peius est etiam in interpretatione #uam in "ctus "postolorum scripsit Gheodorus
similem $ecit )hristum Platoni et 2anichaeo et 0picuro et 2arcioni dicensI 6uod sicut illorum
unus#uis#ue ex dogmate #uod invenit suos discipulos $ecit vocari Platonicos et 2anichaeos et 0picureos
et 2arcionistasI simili modo et cum )hristus dogma invenisset ex ipso )hristianos vocari. Si #uis igitur
de$endit praedictum impium Gheodorun et impia eius conscripta in #uibus tam praedictas #uam alias
innumerabiles blasphemias e$$udit contra magnum Deum et Salvatorem +esum )hristum et non
anathematizat eum et impia eius conscripta et omnes #ui suscipiunt vel de$endunt eum et dicunt
orthodoxe eum exposuisse et #ui scripserunt pro eo et eadem illi sapuerunt vel scribunt pro eo vel
impiis eius conscriptis et eos #ui similia illi sapiunt vel ali#uando sapuerunt et us#ue ad morte
permanserunt vel permanent in tali impietate talis an. s.
(&9 229 )an. !&. Si #uis de$endit impia G h e o d o r i t i conscripta #uae )ontra rectam $idem et contra
primam 0phesinam sanctam Synodum et sanctum )yrillum et duodecim eius capitula 3c$. V2:2-29&4
exposuit et omnia #ua conscripsit pro Gheodoro et ?estorio impiis et pro aliis #ui eadem praedictis
Gheodoro et ?estorio sapuerunt de$endens eos et eorum impietate 5 et propter hoc impios vocans
doctores 0cclesiae #ui unitatem secundum subsistentiam Dei ,erbi ad carnem con$itentur et non
anathematizat ea et eos #ui similia eis sapuerunt vel sapiunt insuper autem et omnes #ui scripserunt
contra rectam $idem et sanctum )yrillum et duodecim eius capitula et us#ue ad mortem in tali impietate
permanserunt talis an. s.
(&1 221 )an. !(. Si #uis de$endit epistolam #uam dicitur -bas ad 2arin Persam haereticum scripsisse
#uae abnegat #uidem Deum ,erbum de sancta Dei genitrice semper virgine 2aria incarnatum hominem
$actum esse dicit autem purum hominem ex ipsa natum esse #uem templum vocat ut alius sit Deus
,erbum et alius homo et sanctum )yrillum #ui rectam $idem )hristianorum praedicavit tam#uam
haereticum et similiter "pollinario impio scripsisse criminatur et inculpat primam 0phesinam sanctam
Synodum tam#uam sine examinatione et #uaestione ?estorium condemnantem et duodecim capitula
sancti )yrilli 3DS 2:2-29&4 impia et contraria rectae $idei vocat eadem impia epistola et de$endit
Gheodorum et ?estorium et impia eorum dogmata et conscripta. Si #uis igitur memoratam impiam
epistolam de$endit et non anathematizat eam et de$ensores eius et eos #ui dicunt eam rectam esse vel
partem eius et eos #ui scripserunt vel scribunt pro ea vel pro impietate #uae in ea continetur et
#!
praesumunt eam de$endere vel insertam ei impietatem nomine sanctorum Patrum vel sancti
)halcedonensis )oncilii et in his us#ue ad mortem permanent talis an. s.
(&/ 22/ )um igitur haec ita recte con$essi sumus #uae tradita nobis sunt tam a divinis Scripturis #uam a
sanctorum Patrum doctrina et ab his #uae de$inita sunt de una eadem#ue $ide a praedictis sanctis #uattuor
)onciliis $acta autem a nobis et condemnatione contra haereticos et eorum impietatem nec non etiam
contra eos #ui de$enderunt vel de$endunt praedicta impia tria capitula et permanserunt in suo errore vel
#ui permanent' si #uis conatus $uerit contra haec #uae pie disposuimus vel tradere vel docere vel
scribere si #uidem episcopus vel clericus sit iste tam#uam aliena a sacerdotibus et statu ecclesiastico
$aciens denudabitur episcopatu vel clericatuI si autem monachus vel laicus sit anathematizabitur.
P*lage - 0p. 5 Fumani generis 5 = )hildebert !er roi
& $*vrier :9!
((& 22/a 3De consummatione mundi.4 6uem credo et con$iteor...sicut ascendit in caelos ita venturum
iudicare vivos et mortuos. Amnes enim homines ab "dam us#ue ad consummationem saeculi natos et
mortuos cum ipso "dam eius#ue uxore #ui non ex aliis parentibus nati sunt sed alter de terra alter
3altera4 autem de costa viri 3c$ Cn 2 1 224 creati sunt tunc resurrecturos esse con$iteor et adstare 5 ante
tribunal )hristi ut recipiat unus#uis#ue propria corporis prout gessit sive bona sive mala 5 3%om !( !7'
2 )or : !74 et iustos #uidem per largissimam gratiam Dei utpote vasa misericordiae in gloriam
praeparata 5 3c$ %om 8.2&4 aeternae vitae praemiis donaturum in societate videlicet angelorum abs#ue
ullo iam lapsus sui metu sine $ine victuros' ini#uos autem arbitrio voluntatis propriae 5 vasa irae apta in
interitum 5 3%om 8. 224 permanentes #ui viam Domini aut non agnoverunt aut cognitam diversis capti
praevaricationibus reli#uerunt in poenis aeterni at#ue inexstinguibilis ignis ut sine $ine ardeant
iustissimo iudicio traditurum. Faec est igitur $ides mea et spes #uae in me dono misericordiae Dei est
pro #ua maxime paratos esse debere beatus Petrus "postolus praecipit 3praecepit4 ad respondcndum omni
poscenti nos rationem 3c$ Pet! & !:4.
((! 3De Grinitate divina. 4
)redo igitur in unum Deum Patrem et Filium et Spiritum SanctumI Patrem scilicet omnipotentem
sempiternum ingenitum' Filium vero ex eiusdem Patris substantia vel natura genitum ante omne omnino
vel temporis vel aevi cuius#uam initium id est 3al.I de omnipotente4 omnipotentem ae#ualem
consempiternum et consubstantialem Cenitori' Spiritum #uo#ue Sanctum omnipotentem utri#ue Patri
scilicet ac Filio ae#ualem consempiternum at#ue consubstantialem' #ui ex Patre intemporaliter
procedens Patris est Filii#ue SpiritusI Foc est tres personas sive tres subsistentias unius essentiae sive
naturae unius virtutis unius operationis unius beatitudinis at#ue unius potestatis' ut trina sit unitas et
una sit Grinitas iuxta vocis dominicae veritatem dicentisI <-te docete omnes gentes baptizantes eos in
nomine Patris et Pilii et Spiritus Sancti< 32t 2/ !8 s4. <-n nomine< in#uit non <in 3-Q 4 nominibus< ut et
unum Deum per indistinctum divinae essentiae nomen ostenderet et personarum discretionem suis
demonstratam proprietatibus edoceret 3c$. DS (!:4' #uia dum tribus unum deitatis nomen est ae#ualitas
ostenditur personarum et rursus ae#ualitas personarum nihil extraneum nihil accedens in eis permittit
intelligiI ita ut et unus#uis#ue eorum verus per$ectus#ue sit Deus et omnes tres simul unus verus
per$ectus#ue sit Deus 3al.I -Q 4 videlicet ex plenitudine divinitatis nihil minus in singulis nihil amplius
intellegatur in tribus.
((2 3De Filio Dei incarnato.4
0x hac autem sancta et beatissima at#ue consubstantiali Grinitate credo at#ue con$iteor unam personam
id est Filium Dei pro salute humani generis novissimis temporibus descendisse de caelo nec patriam
sedem nec mundi gubernacula relin#uentem et superveniente in beata virgine 2aria Sancto Spiritu at#ue
obumbrante ei virtute "ltissimi eundem ,erbum ac Filium Dei in utero eiusdem sanctae virginis 2ariae
clementer ingressum et de carne eius sibi unisse carnem anima rationali et intellectuali animatamI nec
ante creatam esse carnem et postea supervenisse Filium Dei sed sicut scriptum est <sapientia aedi$icante
sibi domum< 3Prov 8!4 mox carnem in utero ,irginis mox ,erbi Dei carnem $actam exinde#ue sine ulla
permutatione aut conversione ,erbi carnis#ue naturae ,erbum ac Filium Dei $actum hominem unum in
utra#ue natura divina scilicet et humana )hristum -esum Deum verum eundem#ue verum hominem
processisse id est natum esse servata integritate maternae virginitatisI #uia sic eum ,irgo permanens
genuit #uemadmodum ,irgo concepit. Propter #uod eandem beatam virginem 2ariam Dei genitricem
verissime con$itemurI peperit enim incarnatum Dei ,erbum. 0st ergo unus at#ue idem -esus )hristus
verus Filius Dei et idem ipse verus $ilius hominis per$ectus in deitate et idem ipse per$ectus in
humanitate utpote totus in suis et idem ipse totus in nostris 3c$. DS 28&4' sic per secundam nativitatem
#"
sumens ex homine matre #uod non erat ut non desisteret esse #uod per primam #ua ex Patre natus est
erat. Propter #uod eum ex duabus et in duabus manentibus indivisis incon$usis#ue credimus esse naturisI
indivisis #uidem #uia et post adsumptionem naturae nostrae unus )hristus Filius Dei permansit et
permanetI incon$usis autem #uia sic in unam personam at#ue subsistentiam adunatas credimus esse
naturas ut utrius#ue proprietate servata neutra converteretur in alteram. "c propterea sicut saepe
diximus unum eundem#ue )hristum esse verum Filium Dei et eundem ipsum verum $ilium hominis
con$itemur consubstantialem Patri secundum deitatem et consubstantialem nobis eundem secundum
humanitatem per omnia nobis similem abs#ue peccato' passibilem carne eundem ipsum inpassibilem
deitate. 6uem sub Pontio Pilato sponte pro salute nostra passum esse carne con$itemur cruci$ixum carne
mortuum carne resurrexisse tertia die glori$icata et incorruptibili eadem carne et ... ascendisse in caelos
sedere etiam ad dexteram Patris.
P*lage - 0p. encycl. <,as electionis< ad universum populum Dei
cc. ::1
((( De sanctis vero #uattuor conciliis id est ?icaeno trecentorum decem et octo 3Patrum4
)onstantinopolitano centum #uin#uaginta 0pheseno primo ducentorum sed et 3de4 )alchedonensi
3)halcedonensi4 sexcentorum triginta ita me protegente divina misericordia sensisse et us#ue ad
terminum vitae meae sentire toto animo et tota virtute pro$iteor ut eas in sanctae $idei de$ensione et
damnationibus haeresum at#ue haereticorum utpote Sancto $irmatas Spiritu omnimoda devotione
custodiam' #uarum $irmitatem #uia universalis 0cclesiae $irmitas est ita me tueri ac de$endere pro$iteor
sicut eas decessores meos de$endisse non dubium est. -n #uibus illum maxime et se#ui et imitari desidero
#uem )alchedonensis synodi auctorem novimus exstitisse 3>eo - pp.4 #ui suo congruens nomini eius se
membrum #ui de tribu -uda leo exstitit 3c$. "poc : :4 vivacissima $idei sollicitudine evidenter ostendit.
Similem igitur suprascriptis synodis reverentiam me semper exhibiturum esse con$ido et #uicum#ue ab
eisdem #uattuor conciliis absoluti sunt me esse orthodoxos habiturum nec um#uam in vita mea ... ali#uid
de sanctae et verae praedicationis eorum auctoritate minuere. Sed et canones #uos Sedes "postolica
suscipit se#uor et veneror ... 0pistolas etiam beatae recordationis papae )aelestini ... et "gapiti pro
de$ensione $idei catholicae et pro $irmitate suprascriptarum #uattuor synodorum et contra haereticos .. me
custodire pro$iteor et omnes #uos ipsi damnaverunt habere damnatos et #uos ipsi receperunt praecipue
venerabiles episcopos Gheodoretum et -bam me inter orthodoxos venerari .
P*lage - 0p. <"dmonemus ut< ad Caudentium episc. ,olaterrae
inter Sept. ::/ et 2. Febr. ::8
((: 228 De haereticis 3ad catholicam $idem reversuris de #uibus4 ... ?os consulendos esse duxisti ...
utrum baptizandi sint an tantummodo reconciliandi haec tuam volumus observantiam custodire...I ... #uia
in nomine solummodo )hristi una etiam mersione se asserunt baptizari evangelicum vero praeceptum ...
nos admonet in nomine Grinitatis trina etiam mersione sanctum baptisma unicui#ue tribuere dicente
Domino nostro discipulis suisI <-te baptizate omnes gentes in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti< 32t
2/ !84 si re vera hi de prae$atis haereticis ... solummodo se in nomine Domini baptizatos $uisse $orsitan
con$itentur sine cuius#uam dubitationis ambiguo eos ad catholicam $idem venientes sanctae Grinitatis
nomine baptizabis. Sin vero ... mani$esta con$essione claruerit #uod in Grinitatis $uerint nomine baptizati
sola reconciliationis inpensae gratia 3al.I gratia impensa4 catholicae sociare $idei maturabis ...
P*lage - 0p. <"deone te< ad 3-ohannem4 episc. ineunte a. ::8
((9 2&7 "deone te in summo sacerdotii gradu positum catholicae $e$ellit veritas matris ut non statim
schismaticum te conspiceres cum a Sedibus "postolicis recessisses@ "deone populis ad praedicandum
positus non legeras super "postolorum principem a )hristo Deo nostro 0cclesiam esse $undatam et ita
$undamentum ut portae adversus ipsam in$eri praevalere non possunt 3al.I possent4 3c$. 2t !9 !/4@ 6uod
si legeras ubinam praeter ipsum esse credebas 0cclesiam in #uo uno omnes scilicet "postolicae Sedes
sunt #uibus pariter sicut illi #ui claves acceperat ligandi solvendi#ue potestas indulta est@ Sed idcirco
uni primum #uod daturus erat etiam 3in4 omnibus dedit ut secundum beati )ypriani martyris id ipsum
exponentis sententiam una esse monstretur 0cclesia. 6uo ergo tu carissime iam in )hristo ab ista
divisus errabas vel #uam salutis tuae tenebas spem@
P*lage - 0p. <%elegentes autem< ad ,alerianum patricium 2art.
aut init. "pr. ::8
##
((1 ?ec licuit ali#uando nec licebit particularem synodum ad diiudicandum generalem synodum
congregari. Sed #uotiens ali#ua de universali synodo ali#uibus dubitatio nascitur ad recipiendam de eo
#uod non intellegunt rationem aut sponte ii #ui salutem animae suae desiderant ad "postolicas Sedes pro
percipienda ratione conveniunt aut si $orte ... ita obstinati et contumaces exstiterint ut doceri non velint
eos ab eisdem "postolicis Sedibus aut attrahi ad salutem #uo#uomodo necesse est aut ne aliorum
perditio esse possint secundum canones per saeculares opprimi potestates.
)oncile de Braga -' :9!I anath*matismes principalement contre
les Priscillanistes
(:! 2&! !. Si #uis Patrem et Filium et Spiritum Sanctum non con$itetur tres personas unius esse
substantiae et virtutis ac potestatis sicut catholica 3et apostolica4 0cclesia docet sed unam tantum dicit et
solitariam esse personam ita ut ipse sit Pater #ui Filius ipse etiam sit Paraclitus Spiritus sicut Sabellius
et Priscillianus dixerunt anathema sit.
(:2 2&2 2. Si #uis extra sanctam Grinitatem alia nescio #uae divinitatis nomina introducit dicens #uod in
ipsa divinitate sit trinitas trinitatis sicut Cnostici et Priscillianus 3-i4 dixerunt an. s.
(:& 2&& &. Si #uis dicit Filium Dei Dominum nostrum ante#uam ex ,irgine nasceretur non $uisse sicut
Paulu Samosatenus et Photinus et Priscillianus dixerunt an. s.
(:( 2&( (. Si #uis natalem )hristi secundum carnem non vere honorat sed honorare se simulat ieiunans
in eodem die et in Dominico #uia )hristum in vera hominis natura natum esse non credidit 3credit4 sicut
)erdon 2arcion 2anichaeus et Priscillianus dixerunt 3-Q 4 an. s.
(:: 2&: :. Si #uis animas humanas vel angelos ex Dei credit substantia exstitisse sicut 2anichaeus et
Priscillianus dixerunt an. s.
(:9 2&9 9. Si #uis animas humanas dicit prius in caelesti habitatione peccasse et pro hoc in corpora
humana in terra deiectas sicut Priscillianus dixit an. s.
(:1 2&1 1. Si #uis dicit diabolum non $uisse prius 3bonum4 angelum a Deo $actum nec Dei opi$icium
$uisse naturam eius sed dicit eum ex chao et 3-Q4 tenebris emersisse nec ali#uem sui habere auctorem sed
ipsum esse principium at#ue substantiam mali sicut 2anichaeus et Priscillianus dixerunt an. s.
(:/ 2&/ /. Si #uis credit #uia ali#uantas in mundo creaturas diabolus $ecerit et tonitrua et $ulgura et
tempestates et siccitates ipse diabolus sua auctoritate $aciat sicut Priscillianus dixit an. s.
(:8 2&8 8. Si #uis animas et corpora humana $atalibus stellis 3animas humanas $atali signo4 credit
adstringi sicut pagani et Priscillianus dixerunt an. s.
(97 2(7 !7. Si #uis duodecim signa vel sidera 3de sideribus4 #uae mathematici observare solent per
singula animi 3animae4 vel corporis membra disposita 3dissipata4 credunt et nominibus Patriarcharum
adscripta dicunt sicut Priscillianus dixit an. s.
(9! 2(! !!. Si #uis coniugia humana damnat et procreationem nascentium perhorrescit sicut 2anichaeus
et Priscillianus dixerunt an. s.
(92 2(2 !2. Si #uis plasmationem humani corporis diaboli dicit esse $igmentum et conceptiones in uteris
matrum operibus dicit daemonum $igurari propter #uod et resurrectionem carnis non credit sicut
2anichaeus et Priscillianus dixerunt an s.
(9& 2(& !&. Si #uis dicit creationem universae carnis non opi$icium Dei sed malignorum esse angelorum
sicut 2anichaeus et Priscillianus dixerunt an. s.
(9( 2(( !(. Si #uis immundos putat cibos carnium #uos Deus in usus hominum dedit et non propter
a$$lictionem corporis sui sed #uasi immunditiam putans ita ab eis abstineat ut ne olera cocta cum
carnibus praegustet sicut 2anichaeus et Priscillianus dixerunt an. s.
#$
2(: !1. Si #uis Scripturas #uas Priscillianus secundum suum depravavit errorem vel tractatus Dictinii
#uos ipse Dictinius ante#uam converteretur scripsit vel #uaecun#ue haereticorum scripta sub nomine
Patriarcharum Prophetarum vel "postolorum suo errori consona con$inxerunt legit et impia eorum
$igmata se#uitur aut de$endit ". S.
Denzinger 3latin4 (72
Denzinger 3latin4 (9(
P*lage -- 0p. <6uod ad dilectionem< ad episcopos schismaticos
-striae c. :/:
2(9 ?ostis 3enim4 in evangelio Dominum proclamantem I Simon Simon ecce satanas expetivit vos ut
cribraret sicut triticum I ego autem rogavi pro te Patrem ut non de$iciat $ides tua ' et tu conversus
con$irma $ratres tuos 3>c 22 &! s#4. )onsiderate carissimi #uia ,eritas mentiri non potuit nec $ides
P0G%- in aeternum #uassari poterit vel mutari. ?am cum omnes discipulos diabolus ad cribrandum
poposcerit pro solo P0G%A se Dominus rogasse testatur et ab eo ceteros voluit con$irmari' cui etiam pro
maiori dilectione #uam prae ceteris Domino exhibebat pascendarum ovium sollicitudo commissa est 3c$.
-o 2! !: s##4' cui et claves regni coelorum tradidit et super #uem suam 0cclesiam aedi$icaturum esse
promisit nec portas in$erni adversus eam praevalere testatus est 32t !9!9s##4. Sed #uia inimicus humani
generis us#ue in $inem saeculi non #uiescit in Domini 0cclesiam bono semini superseminare zizania 32t
!&2:4 ideo#ue ne $orte #uis#uam maligno studio ali#ua de $idei nostrae integritate diaboli instigatione
$ingere praesumpserit et argumentari et ex hoc vestri $ortasse videantur animi perturbari necessarium
iudicavimus per praesentem epistolam nostram et ad viscera vos matris 0cclesiae ut reverti debeatis cum
lacrimis exhortari et de nostrae $idei integritate vobis satis$actionem mittere. ... 3)on$irmata $ide
Synodorum ?-)"0?"0 )A?SG"?G-?APA>. - 0PF0S-?"0 - et praecipue )F">)0DA?0?S-S
necnon epistolae dogmaticae >0A?-S ad Flavianum sic pergit I4 Si #uis autem contra hanc $idem aut
sapit aut credit aut docere praesumit secundum eorundem Patrum sententiam damnatum at#ue
anathematizatum se esse cognoscat. ... )onsiderate 3ergo4 #uia #uicun#ue in pace et unitate 0cclesiae non
$uerit Deum habere non poterit 3Cal. & 14. ...
P*lage -- 0p. <Dilectionis vestrae< ad episcopos schismaticos
-striae a. :/: aut :/9
(9/ 2(1 Bbi nam#ue sit 0cclesia constituta licet ipsius Domini voce in sancto evangelio sit apertum
#uid tamen beatus "ugustinus eiusdem dominicae memor sententiae de$inierit audiamus. -n his nam#ue
ait esse Dei 0cclesiam constitutam #ui Sedibus "postolicis per successionem praesulum praesidere
noscuntur et #uicum#ue ab earumdem Sedium se communione vel auctoritate suspenderit esse in
schismate demonstratur. 0t post aliaI <Positus $oris etiam pro )hristi nomine mortuus eris. -nter membra
)hristi patere pro )hristo haerens corpori' pugna pro capite 3-nter membra )hristi non numeraberis'
patere pro )hristo' haerens corpori pugna pro capite4<.
(98 2(1 Sed et beatus )yprianus ... inter alia sic dicitI <0xordium ab unitate pro$iciscitur et primatus
Petro datur ut una )hristi 0cclesia et cathedra monstretur' et pastores sunt omnes sed grex unus
ostenditur #ui ab "postolis unanimi consensione pascatur<. 0t post paucaI <Fanc 0cclesiae unitatem #ui
non tenet tenere se $idem credit @ 6ui cathedram Petri super #uam 0cclesia $undata est 3c$I 2t !9 !/4
deserit et resistit in 0cclesia se esse con$idit@< ... )um Deo manere non possunt #ui esse in 0cclesia Dei
unanimiter nolueruntI ardeant licet $lammis et ignibus traditi vel obiecti bestiis animam suam ponant non
erit illa $idei corona sed poena per$idiae' nec exigitur 3)ypr.I religiosae virtutis exitus4 gloriosus sed
desperationis interitus. Accidi talis potest coronari non potest. ... Peius schismatis crimen est #uam #uod
hi #ui sacri$icaverunt' #ui tamen in paenitentia criminis constituti Deum plenissimis satis$actionibus
deprecantur. -llic 0cclesia #uaeritur et rogatur' hic 0cclesiae repugnatur. -llic #ui lapsus est sibi tantum
nocuit' hic #ui schisma $acere conatur multos secum trahendo decipit. -llic animae unius est damnum' hic
periculum plurimorum. )erte peccasse se hic intellegit et lamentatur et plangit' ille tumens in peccato suo
et ipsis sibi delictis placens a matre $ilios segregat oves a pastore sollicitat Dei sacramenta disturbat et
cum lapsus semel peccaverit hic #uotidie peccat. Postremo lapsus martyrium postmodum consecutus
potest regni promissa percipere' hic si extra 0cclesiam $uerit occisus ad 0cclesiae non potest praemia
pervenire.
)onc. de Golede --- commenc* le / mai :/8
#%
(17 )on$itemur esse Patrem #ui genuerit ex sua substantia Filium sibi coae#ualem et coaeternum non
tamen ut ipse idem sit natus et genitor 3natus ingenitus4 sed persona alius sit Pater #ui genuit alius sit
Filius #ui $uerit generatus unius tamen uter#ue substantiae divinitate subsistatI Pater ex #uo sit Filius
ipse vero ex nullo sit alio Filius #ui debeat 3habeat4 Patrem sed sine initio et sine diminutione in ea #uia
Patri coae#ualis et coaeternus est divinitate subsistat. Spiritus ae#ue Sanctus con$itendus a nobis et
praedicandus est a Patre et a Filio procedere et cum Patre et Filio unius esse substantiae' tertiam vero in
Grinitate Spiritus Sancti esse personam #ui tamen communem habeat cum Patre et Filio divinitatis
essentiam. Faec enim sancta Grinitas unus est Deus Pater et Filius et Spiritus Sanctus cuius bonitate
omnis 3hominis4 licet bona sit condita creatura 3natura4 per assumptam tamen a Filio humani habitus
$ormam a damnata progenie re$ormamur ad beatitudinem pristinam.
Saint Cr*goire - le Crand 0p. <)onsidernati mihi< aux
patriarches $*vrier :8!
(12 ... Sicut sancti 0vangelii #uattuor libros sic #uattuor concilia suscipere et venerari me $ateorI
?icaenum scilicet in #uo perversum "rii dogma destruitur' )onstantinopolitanum #uo#ue in #uo
0unomii et 2acedonii error convincitur 0phesenum etiam primum in #uo ?estorii impietas iudicatur
)halcedonense vero in #uo 0utychis Dioscori#ue pravitas reprobatur tota devotione complector
integerrima robatione custodioI #uia in his velut in #uadrato lapide sanctae $idei structura consurgit et
cuiuslibet vitae at#ue actionis exsistat #uis#uis eorum soliditatem non tenet etiam si lapis esse cernitur
tamen extra aedi$icium iacet. 6uintum #uo#ue concilium pariter veneror in #uo 0pistola #uae -bae dicitur
erroris plena reprobatur Gheodorus 32opsuestenus4 personam 2ediatoris Dei et hominum in duabus
subsistentiis separans ad impietatis per$idiam cecidisse convincitur scripta #uo#ue Gheodoreti per #uae
beati )yrilli 3"lex.4 $ides reprehenditur ausu dementiae prolata re$utantur. )unctas vero #uae prae$ata
veneranda concilia personas respuunt respuo #uae venerantur amplector #uia dum universali sunt
consensu sunt constituta se et non illa destruit #uis#uis praesumit aut solvere #uos religant aut ligare
#uos solvunt. 6uis#uis ergo aliud sapit anathema sit.
Saint Cr*goire - le Crand0p. <A #uam bona< ad ,irgilium episc.
"relat. !2 aoHt :8:
(1& ... "gnovi #uod in Calliarum vel Cermaniae partibus nullus ad sacrum ordinem sine commodi
datione perveniat. 6uod si ita est $lens dico gemens denuntio #uia cum sacerdotalis ordo intus cecidit
$oris #uo#ue diu stare non poterit. Scimus #uippe ex 0vangelio #uid %edemptor noster per semetipsum
$ecerit #uia ingressus templum cathedras vendentium columbas evertit 3)$. 2t 2! !24. )olumbas enim
vendere est de Spiritu Sancto #uem Deus omnipotens consubstantialem sibi per impositionem manuum
hominibus tribuit commodum temporale percipere. 0x #uo ut praedixi malo iam innuitur #uid se#uatur
#uia #ui in templo Dei columbas vendere praesumpserunt eorum Deo iudice cathedrae ceciderunt. - 6ui
videlicet error in subditis cum augmento propagatur. ?am ipse #uo#ue #ui pretio ad sacrum honorem
3ordinem4 perducitur iam in ipsa provectus sui radice vitiatus paratior est aliis venumdare #uod emit. 0t
ubi est #uod scriptum estI <Cratis accepistis gratis date< 32t !7 /4@ 0t cum prima contra sanctam
0cclesiam simoniaca haeresis sit exorta cur non perpenditur cur non videtur #uia eum #uem #uis cum
pretio ordinat provehendo agit ut haereticus $ait@
Saint Cr*goire - le Crand 0p. <Sicut a#ua< ad 0ulogium patr.
"lexandr. aoHt 977
(1( 2(/ De eo ... #uod scriptum est #uia <diem et horam ne#ue Filius ne#ue angeli sciunt< 3c$. 2c !&
&24 omnino recte vestra sanctitas sensit #uoniam non ad eundem Filium iuxta hoc #uod caput est sed
iuxta corpus eius #uod nos sumus est certissime re$erendum. 6ua de re multis in locis "ugustinus eo
sensu utitur. Dicit #uo#ue et aliud #uod de eodem Filio possit intelligi #uia omnipotens Deus ali#uando
more lo#uitur humano sicut ad "braham dicitI <?unc cognovi #uia times Deum 3c$. Cn 22 !24 non #uia
se Deus tunc timeri cognoverit sed #uia tunc eundem "braham $ecit agnoscere #uia Deum timeret. Sicut
enim nos diem laetum dicimus non #uod ipse dies laetus sit sed #uia nos laetos $acit ita et omnipotens
Filius nescire se dicit diem #uem nesciri $acit non #uod ipse nesciat sed #uia hunc sciri minime
permittat.
(1: 2(/ Bnde et Pater solus dicitur scire #uia consubstantialis et Filius ex eius natura #ua est super
angelos habet ut hoc sciat #uod angeli ignorant. Bnde et hoc intelligi subtilius potest #uia incarnatus
Bnigenitus $actus#ue pro nobis homo per$ectus in natura #uidem humanitatis novit diem et horam iudicii
$&
sed tamen hunc non ex natura humanitatis novit. 6uod ergo in ipsa novit non ex ipsa novit #uia Deus
homo $actus diem et horam iudicii per deitatis suae potentiam novit. ... -ta#ue scientiam #uam ex
humanitatis natura non habuit ex #ua cum angelis creatura $uit hanc se cum angelis #ui creaturae sunt
habere denegavit. Diem ergo et horam iudicii scit Deus et homo' sed ideo #uia Deus est homo.
(19 2(/ %es autem valde mani$esta est #uia #uis#uis ?estorianus non est "gnoita esse nullatenus potest.
?am #ui ipsam Dei Sapientiam $atetur incarnatam #ua mente valet dicere esse ali#uid #uod Dei
Sapientia ignoret @ Scriptum est I <-n principio erat ,erbum et ,erbum erat apud Deum et Deus erat
,erbum. Amnia per ipsum $acta sunt< 3+o !!&4. Si omnia procul dubio etiam dies iudicii et hora. 6uis
ergo ita desipiat ut dicere praesumat #uia ,erbum Patris $ecit #uod ignorat@ Scriptum #uo#ue estI Sciens
-esus #uia omnia dedit ei Pater in manus 3+o !&&4. Si omnia pro$ecto et iudicii diem et horam. 6uis ergo
ita stultus est ut dicat #uia accepit Filius in manibus #uod nescit@ De eo vero loco in #uo mulieribus de
>azaro dicitI <Bbi posuistis eum@< 3+o !!&(4 ipsa specialiter sensimus #uae sensistis #uia si negant
scisse Dominum ubi $uerat >azarus sepultus at#ue ideo re#uisisse procul dubio compelluntur $ateri #uia
nescivit Dominus in #uibus locis se "dam et 0va post culpam absconderant cum in paradiso dixitI
<"dam ubi es@< 3c$. Cn & 84 aut cum )ain corripit dicensI <Bbi est "bel $rater tuus@< 3Cn ( 84. 6ui si
nesciebat cur protinus adiunxitI <Sanguis $ratris tui de terra clamat ad me<@
Saint Cr*goire le Crand 0p. <>itterarum tuarum primordia< ad
Serenum episc. 2assiliensem octobre 977
(11 Perlatum ... ad ?os $uerat #uod ... Sanctorum imagines sub hac #uasi excusatione ne adorari
debuissent con$ringeres 3con$regeris 4. 0t #uidem #uia eas adorari vetuisses omnino laudamus' $regisse
vero reprehendimus.... "liud est enim picturam adorare aliud 3per4 picturae historia 3historiam4 #uid sit
adorandum addiscere. ?am #uod legentibus scriptura hoc idiotis praestat pictura cernentibus. #uia in
ipsa 3etiam4 ignorantes vident #uod 3#uid4 se#ui debeant in ipsa legunt #ui litteras nesciunt' unde 3et4
praecipue gentibus pro lectione pictura est.... Si #uis imagines $acere voluerit minime prohibe adorare
3adorari4 vero imagines omnimodis devita 3modis omnibus veta4. Sed hoc sollicite $raternitas tua
admoneat ut ex visione rei gestae ardorem compunctionis percipiant et in adoratione solius omnipotentis
sanctae GrinEtatis humiliter prosternantur.
Saint Cr*goire le Crand 0p. <6uia caritati nihil< ad episcopos
-beriae 3Ceorgiae4 vers le 22 Euin 97!
(1/ 2(8 "b anti#ua Patrum institutione didicimus ut #uilibet apud haeresim in Grinitatis nomine
baptizantur cum ad sanctam 0cclesiam redeunt aut unctione chrismatis aut impositione manus aut sola
pro$essione $idei ad sinum matris 0cclesiae revocentur. Bnde "rianos per impositionem manus Accidens
per unctionem vero sancti chrismatis ad ingressum 0cclesiae catholicae Ariens re$ormat. 2onophysitas
vero et alios ex sola vera con$essione recipit #uia sanctum baptisma #uod sunt apud haereticos
consecuti tunc in eis vires emundationis accipit cum vel illi per impositionem manus Spiritum Sanctum
acceperint vel isti per pro$essionem verae $idei sanctae et universalis 0cclesiae visceribus $uerint uniti. Fi
vero haeretici #ui in Grinitatis nomine minime baptizantur sicut sunt Bonosiaci et )ata$rigae #uia et illi
)hristum Dominum non credunt et isti Sanctum Spiritum perverso sensu esse #uendam pravum hominem
2ontanum credunt ... cum ad sanctam 0cclesiam veniunt baptizantur #uia baptisma non $uit #uod in
errore positi in sanctae Grinitatis nomine minime perceperunt. ?ec potest hoc ipsum iteratum dici
baptisma #uod sicut dictum est in Grinitatis nomine non erat datum.... "bs#ue ulla dubitatione eos 3scl.
?estorianos reversos4 Sanctitas vestra servatis eis propriis ordinibus in suo coetu recipiat ut dum ... per
mansuetudinem nullam eis contrarietatem vel di$$icultatem de propriis suis ordinibus $acitis eos ab
anti#ui hostis ore rapiatis.
(18 2:7 ?on autem prius in utero ,irginis caro concepta est et postmodum divinitas venit in carne' sed
mox 3ut4 ,erbum venit in utero 3uterum4 mox ,erbum servata propriae virtute naturae $actum est caro....
?ec ante conceptus et postmodum unctus est' sed hoc ipsum de Spiritu Sancto ex carne ,irginis concipi a
Sancto Spiritu ungueri 3ungi4 $uit.
Saint Cr*goire le Crand 0p. <6ui sincera< ad Paschasium
episc. ?eapolit. ?ovembre 972
(/7 6ui sincera intentione extraneos ad christianam religionem ad $idem cupiunt rectam adducere
blandimentis debent non asperitatibus studere ne #uorum mentem reddita plana 3ad planum4 ratio
$1
poterat provocare pellat procul adversitas. ?am #uicum#ue aliter agunt et eos sub hoc velamine a
consueta ritus sui volunt cultura suspendere suas illi magis #uam Dei probantur causas attendere. -udaei
si#uidem ?eapolim habitantes #uesti ?obis sunt asserentes #uod #uidam eos a #uibusdam $eriarum
suarum solemnibus irrationabiliter nitantur arcere ne illis sit licitum $estivitatum suarum solemnia
colere sicut eis nunc us#ue et parentibus eorum longis retro temporibus licuit observare vel colere. 6uod
si ita se veritas habet supervacuae rei videntur operam adhibere. ?am #uid utilitatis est #uando etsi
contra longum usum $uerint vetiti ad $idem illis et conversionem nihil pro$icit @ "ut cur -udaeis #ualiter
caeremonias suas colere debeant regulas ponimus si per hoc eos lucrari non possumus@ "gendum ergo
est ut ratione potius et mansuetudine provocati se#ui nos velint non $ugere ut eis ex eorum )odicibus
ostendentes #uae dicimus ad sinum matris 0cclesiae Deo possimus adiuvante convertere. -ta#ue
$raternitas tua eos monitis #uidem prout potuerit Deo adiuvante ad convertendum accendat et de suis
illos solemnitatibus in#uietari denuo non permittat sed omnes $estivitates $erias#ue suas sicut hactenus ...
tenuerunt liberam habeant observandi celebrandi#ue licentiam.
)oncile de Golede -, commenc* le : d*cembre 9&/
(/: 3cap.!4 Secundum divinas Scripturas et doctrinam #uam a sanctis Patribus accepimus Patrem et
Filium et Spiritum Sanctum unius deitatis at#ue substantiae con$itemur' in personarum diversitate
trinitatem credentes in divinitate unitatem praedicantes nec personas con$undimus nec substantiam
separamus. Patrem a nullo $actum vel genitum dicimus Filium a Patre non $actum sed genitum asserimus
Spiritum vero Sanctum nec creatum nec genitum sed procedentem ex Patre et Filio pro$itemur ipsum
autem Dominum nostrum +esum )hristum Filium Dei et creatorem omnium ex substantia Patris ante
saecula genitum descendisse ultimo tempore pro redemptione mundi a Patre #ui num#uam desiit esse
cum Patre' incarnatus est enim ex Spiritu Sancto et sancta gloriosa Dei genitrice virgine 2aria et natus ex
ipsa solus' idem )hristus Dominus -esus unus de sancta Grinitate anima et carne per$ectum sine peccato
suscipiens hominem manens #uod erat assumens #uod non erat ae#ualis Patri secundum divinitatem
minor Patri secundum humanitatem habens in una persona duarum naturarum proprietates' naturae enim
in illo duae Deus et homo non autem duo $ilii et dii duo sed idem una persona in utra#ue natura'
per$erens passionem et mortem pro nostra salute non in virtute divinitatis sed in in$irmitate humanitatis
descendit ad in$eros ut sanctos #ui ibidem tenebantur erueret devicto#ue mortis imperio resurrexit'
assumptus deinde in caelos venturus est in $uturo ad iudicium vivorum et mortuorum' cuius morte et
sanguine mundati remissionem peccatorum consecuti sumus resuscitandi ab eo in die novissima in ea #ua
nunc vivimus carne et in ea #ua resurrexit idem Dominus $orma percepturi ab ipso alii pro iustitiae
meritis vitam aeternam alii pro peccatis supplicii aeterni sententiam. - Faec est catholicae 0cclesiae
$ides hanc con$essionem conservamus at#ue tenemus #uam #uis#uis $irmissime custodierit perpetuam
salutem habebit.
(/9 3cap. !14 "pocalypsim librum multorum conciliorum auctoritas et synodica sanctorum praesulum
%omanorum decreta -ohannis 0vangelistae esse perscribunt 3prae-4 et inter divinos libros recipiendum
constituerunt et #uia 3#uam4plurimi sunt #ui eius auctoritatem non recipiunt ar#ue 3eum#ue4 in ecclesia
Dei praedicare contemnunt. Si #uis eum deinceps aut non receperit aut a Pascha us#ue ad Pentecosten
2issarum tempore in ecclesia non praedicaverit excommunicationis sententiam habebit.
Fonorius - 0p. <Scripta $raternitatis< ad Sergium patr. 9&(
(/1 2:! ... Duce Deo perveniemus us#ue ad mensuram rectae $idei #uam apostoli veritatis Scripturarum
sanctarum $uniculo extenderuntI )on$itentes Dominum -esum )hristum mediatorem Dei et hominum 3c$.
! Gim 2 :4 operatum divina media humanitate ,erbo Dei naturaliter 3gr.I hypostatice4 unita eundem#ue
operatum humana ine$$abiliter at#ue singulariter assumpta carne 3gr.I in-4 discrete incon$use at#ue
inconvertibiliter plena divinitate... ut nimirum stupenda mente mirabiliter manentibus utrarum#ue
naturarum di$$erentiis cognoscatur 3caro passibilis divinitati4 uniri ... Bnde et unam voluntatem $atemur
Domini nostri -esu )hristi #uia pro$ecto a divinitate assumpta est nostra natura non culpa' illa pro$ecto
#uae ante peccatum creata est non #uae post praevaricationem vitiata. )hristus enim ... sine peccato
conceptus de Spiritu Sancto etiam abs#ue peccato est partus de sancta et immaculata ,irgine Dei
genitrice nullum experiens contagium vitiatae naturae... ?am lex alia in membris aut voluntas diversa
non $uit vel contraria Salvatori #uia super legem natus est humanae condicionis... 6uia Dominus -esus
)hristus Filius ac ,erbum Dei <per #uem $acta sunt omnia< 3+o !&4 ipse sit unus operator divinitatis
at#ue humanitatis plenae sunt sacrae litterae luculentius demonstrantes. Btrum autem propter opera
divinitatis et humanitatis una an geminae operationes debeant derivatae dici vel intelligi ad nos ista
pertinere non debent' reli#uentes ea grammaticis #ui solent parvulis ex#uisita derivando nomina
$2
venditare. ?os enim non unam operationem vel duas Dominum -esum )hristum eius#ue Sanctum
Spiritum sacris litteris percepimus sed multi$ormiter cognovimus operatum.
(// 2:2 ... 6uantum ad dogma ecclesiasticum pertinet #uae tenere vel praedicare debemus propter
simplicitatem hominum et amputandas inextricabiles #uaestionum ambages... non unam vel duas
operationes in mediatore Dei et hominum de$inire sed utras#ue naturas in uno )hristo unitate naturali
copulatas cum alterius communicatione operantes at#ue operatrices con$iteri debemus et divinam
#uidem #uae Dei sunt operantem et humanam #uae carnis sunt exse#uentem non divise ne#ue
con$use aut convertibiliter Dei naturam in hominem et humanam in Deum conversam edocentesI sed
naturarum di$$erentias integras con$itentes. . . "u$erentes ergo. . . scandalum novellae adinventionis non
nos oportet unam vel duas operationes de$inientes praedicare' sed pro una #uam #uidam dicunt
operatione oportet nos unum operatorem )hristum Dominum in utris#ue naturis veridice con$iteriI et pro
duabus operationibus ablato geminae operationis vocabulo ipsas potius duas naturas i. e. divinitatis et
carnis assumptae in una persona unigeniti Dei Patris incon$use indivise at#ue inconvertibiliter nobiscum
praedicare propria operantes.
)oncile de Golede ,- commenc* le 8 Eanvier 9&/
(87 )redimus et con$itemur sacratissimam et omnipotentissimam Grinitatem Patrem et Filium et
Spiritum Sanctum unum Deum solum non solitarium unius essentiae virtutis potestatis maiestatis
unius#ue naturae discretam inseparabiliter personis indiscretam essentialiter substantia deitatis
creatricem omnium creaturarum' Patrem ingenitum increatum $ontem et originem totius divinitatis'
Filium a Patre intemporaliter ante omnem creaturam sine initio genitum non creatum' nam nec Pater
um#uam sine Filio nec Filius exsistit sine Patre sed tamen Filius Deus de Patre Deo non Pater Deus de
Filio Deo Pater Filii non Deus de Filio' ille autem Filius Patris et Deus de Patre per omnia coae#ualis
Patri Deus verus de Deo vero' Spiritum vero Sanctum ne#ue genitum ne#ue creatum sed de Patre
Fllio#ue procedentem utrius#ue esse Spiritum' ac per hoc substantialiter unum sunt #uia et unus ab
utro#ue procedit. -n hac autem Grinitate tanta est unitas substantiae ut pluralitate careat et ae#ualitatem
teneat nec minor in singulis #uam in omnibus nec maior in omnibus #uam in singulis maneat personis.
(8! 0x his igitur tribus divinitatis personis solum Filium $atemur ad redemptionem humani generis
propter culparum debita #uae per inoboedientiam "dae originaliter et nostro libero arbitrio
contraxeramus resolvenda a secreto Patris arcano#ue prodiisse et hominem sine peccato de sancta
semper virgine 2aria assumpsisse ut idem Filius Dei Patris esset $ilius hominis Deus per$ectus et homo
per$ectus ut homo et Deus esset unus )hristus naturis in duabus in persona unus ne #uaternitas trinitati
accederet si in )hristo persona geminata esset. 0rgo a Patre et Spiritu Sancto inseparabiliter discretus est
persona ab homine autem assumpto natura' item cum eodem homine unus exstat persona cum Patre et
Spirito Sancto natura ac sicut diximus ex duabus naturis et una persona unus est Dominus noster +esus
)hristus in $orma divinitatis ae#ualis Patri in $orma servi minor Patre' hinc enim est vox eius in Psalmo
32! !! 4I <De ventre matris meae Deus meus es tu<. ?atus ita#ue a Deo sine matre natus a virgine sine
patre solus <,erbum caro $actum est et habitavit in nobis< 3+o !!(4' et cum tota cooperata sit Grinitas
$ormationem suscepti hominis #uoniam inseparabilia sunt opera Grinitatis solus tamen accepit hominem
in singularitate personae non in unitate divinae naturae in id #uod est proprium Filii non #uod commune
Grinitati' nam si naturam hominis Dei#ue alteram in altera con$udisset tota Grinitas corpus assumpsisset
#uoniam constat naturam Grinitatis esse unam non tamen personam.
(82 Fic igitur Dominus +esus )hristus missus a Patre suscipiens #uod non erat nec amittens #uod erat
inviolabilis de suo mortalis de nostro venit in hunc mundum peccatores salvos $acere et credentes
iusti$icare $aciens#ue mirabilia traditus est propter delicta nostra mortuus est propter expiationem
nostram resurrexit propter iusti$icationem nostram cuius livore sanati 3-s :& :4 cuius morte Deo Patri
reconciliati cuius resurrectione sumus resuscitati #uem etiam venturum in $ine exspectamus saeculorum
et cum resurrectione omnium ae#uissimo suo iudicio redditurum iustis praemia et impiis poenas.
(8& 0cclesiam #uo#ue catholicam credimus sine macula in opere et abs#ue ruga 3c$. 0ph : 2&-214 in $ide
corpus eius esse regnum#ue habituram cum capite suo omnipotente )hristo -esu post#uam hoc
corruptibile induerit incorruptionem et mortale immortalitatem 3l )or !: :&4 <ut sit Deus omnia in
omnibus< 3ib. !: 2/ 4. Fac $ide corda puri$icantur 3c$. "ct !: 84 hac haereses exstirpantur in hac omnis
0cclesia collocata iam in regno caelesti et degens in saeculo praesenti gloriatur et non est in alia $ide
salusI <?ec enim nomen aliud est sub caelo datum hominibus in #uo oporteat nos salvos $ieri< 3"ct (!24.
$3
+ean -, 0p. <Dominus #ui dixit< ad )onstantinum --- imp.
3"pologia pro Fonorio papa4 9(!
(89 2:& Sergius rev. mem. patriarcha praedicto sanctae record. %omanae urbis ponti$ici 3Fonorio4
signi$icavit #uod #uidam in %edemptore nostro Domino -esu )hristo duas contrarias dicerent voluntates'
#uo prae$atus papa comperto rescripsit ei #uia Salvator noster sicut esset monadicus unus ita et
mirabiliter super omne genus hominum conceptus et natus esset. 0x sancta #uo#ue ipsius incarnata
dispensatione docebat #uia %edemptor noster sicut esset Deus per$ectus ita esset et homo per$ectusI ut
#uam primus homo per praevaricationem amisit sine ali#uo peccato natus primae imaginis nobilem
originem renovaret. ?atus ergo est secundus "dam nullum habens nascendo vel cum hominibus
conversando peccatum' etenim ,erbum caro $actum in similitudine carnis peccati omnia nostra suscepit
nullum reatus vitium $erens ex traduce praevaricationis exortum...
0rgo unus et solus est sine peccato mediator Dei et hominum homo )hristus -esus 3c$. - Gim 2:4 #ui in
mortuis liber conceptus et natus est. -n dispensatione ita#ue sanctae carnis suae duas num#uam habuit
contrarias voluntates nec repugnavit voluntati mentis eius voluntas carnis ipsius.... Bnde scientes #uod
nullum in eo cum nasceretur et conversaretur esset omnino peccatum decenter dicimus et veraciter
con$itemur unam voluntatem in sanctae ipsius dispensationis humanitate et non duas contrarias mentis et
carnis praedicamus secundum #uod #uidam haeretici velut in puro homine delirare noscuntur.
(81 2:& Secundum hunc igitur modum ... 3Fonorius papa Sergio4 scripsisse dignoscitur #uia in Salvatore
nostro duae voluntates contrariae i. e. in membris ipsius 3c$. %om 1 2&4 penitus non consistunt #uoniam
nihil vitii traxit ex praevaricatione primi hominis.... Sed ne #uis nonnum#uam minus intellegens
reprehendat #uamobrem de humana tantum natura et non etiam de divina natura 3Fonorius4 docere
sciaturI . . . debet #ui super hoc ambigit scire #uoniam ad hoc $acta est responsio ad iam dicti patriarchae
interrogationem. Praeterea et hoc $ieri solet ut scilicet ubi est vulnus ibi medicinale occurrat auxilium.
?am et beatus "postolus hoc saepe $ecisse dignoscitur se secundum auditorum consuetudinem
praeparans' et ali#uando #uidem de suprema natura docens de humana penitus tacet' ali#uando vero de
humana dispensatione disputans mysterium divinitatis eius non tangit...
(8/ Praedictus ergo decessor meus docens de mysterio incarnationis )hristi dicebat non $uisse in eo
sicut in nobis peccatoribus mentis et carnis contrarias voluntates. 6uod #uidam ad proprium sensum
convertentes divinitatis eius et humanitatis unam eum voluntatem docuisse suspicati sunt #uod veritati
omnimodis est contrarium.
)oncile du >atran :-&! octobre 9(8 sous saint 2artin -
:77 et duas eiusdem sicuti naturas unitas incon$use ita et duas naturales voluntates divinam et humanam
in approbatione per$ecta et indiminuta eundem veraciter esse per$ectum Deum et hominem per$ectum
secundum veritatem eundem at#ue unum Dominum nostrum et Deum -esum )hristum utpote volentem
et operantem divine et humane nostram salutem 3dein continuatur Symb. )halc.I c$ DS &72' le pr*sent
passage est ins*r* entre <+esum )hristumI< et <sicut ante prophetae<4
)anones
:7! 2:( )an !. Si #uis secundum sanctos Patres non con$itetur proprie et veraciter Patrem et Filium et
Spiritum Sanctum trinitatem in unitate et unitatem in trinitate hoc est unum Deum in tribus subsistentiis
consubstantialibus et ae#ualis gloriae unam eandem#ue trium deitatem naturam substantiam virtutem
potentiam regnum imperium voluntatem operationem inconditam. sine initio incomprehensibilem
immutabilem creatricem omnium et protectricem 3...4 condemnatus sit.
:72 )an.2. Si #uis sec. sanctos Patres non con$itetur proprie et secundum veritatem ipsum unum sanctae
et consubstantialis et venerandae Grinitatis Deum ,erbum e caelo descendisse et incarnatum ex Spiritu
Sancto et 2aria semper virgine et hominem $actum cruci$ixum carne propter nos sponte passum
sepultum#ue et resurrexisse tertia die et ascendisse in caelos at#ue sedentem in dextera Patris et
venturum iterum cum gloria paterna cum assumpta ab eo at#ue animata intellectualiter carne eius
Eudicare vivos et mortuos condemnatus sit.
:7& 2:9 )an. &. Si #uis secundum sanctos Patres non con$itetur proprie et secundum veritatem Dei
genitricem sanctam semper#ue ,irginem et immaculatam 2ariam utpote ipsum Deum ,erbum
specialiter et veraciter #ui a Deo Patre ante omnia saecula natus est in ultimis saeculorum abs#ue semine
$
concepisse ex Spiritu Sancto et incorruptibiliter eam 3eum@4 genuisse indissolubili permanente et post
partum eiusdem virginitate condemnatus sit 3v.D.2!/4.
:7( 2:1 )an.(. Si #uis sec. s. patres non con$itetur... ipsius et unius Domini nostri et Dei +esu )hristi duas
nativitates tam ante saecula ex Deo et Patre incorporaliter et sempiternaliter #uam#ue de sancta virgine
semper Dei genitrice 2aria corporaliter in ultimis saeculorum at#ue unum eundem#ue Dominum
nostrum +esum )hristum consubstantialem Deo et Patri secundum deitatem et consubstantialem homini
et matri secundum humanitatem at#ue eundem passibilem carne et impassibilem deitate circumscriptum
corpore incircumscriptum deitate eundem inconditum et conditum terrenum et caelestem visibilem et
intelligibilem capabilem et icapabilem ut toto homine eodem#ue et Deo totus homo re$ormaretur #ui
sub peccato cecidit condemnatus sit.
:7: 2:/ )an.:. Si #uis sec. s. Patres non con$itetur... unam naturam Dei ,erbi incarnatam per hoc #uod
incarnata dicitur nostar substantia per$ecte in )hristo Deo et indiminute abs#ue tantummodo peccato
signi$icata condemnatus sit.
:79 2:8 )an. 9I Si #uis secundum sanctos Patres non con$itetur proprie et secundum veritatem ex duabus
et in duabus naturis substantialiter unitis incon$use et indivise unum eundem#ue esse Dominum et Deum
+esum )hristum condemnatus sit.
:71 297 )an. 1. Si #uis secundurn sanctos Patres non con$itetur proprie et secundum veritatem
substantialem di$$erentiam naturarum incon$use et indivise in eo salvatam condemnatus sit 3v. D. !(/4.
:7/ 29! )an. /I Si #uis secundum sanctos Patres non con$itetur proprie et secundum veritatem naturarum
substantialem unitionem indivise et incon$use in eo cognitam condemnatus sit.
:78 292 )an. 8. Si #uis secundum sanctos Patres non con$itetur proprie et secundum veritatem naturales
proprietates deitatis eius et humanitatis indiminute in eo et sine deminoratione salvatas condemnatus sit.
:!7 29& )an. !7. Si #uis secundum sanctos Patres non con$itetur proprie et secundum veritatem duas
unius eiusdem#ue )hristi Dei nostri voluntates cohaerenter unitas divinam et humanam ex hoc #uod per
utram#ue eius naturam voluntarius naturaliter idem consistit nostrae salutis 3addunt editoresI operator4
condemnatus sit.
:!! 29( )an. !!. Si #uis secundum sanctos Patres non con$itetur proprie et secundum veritatem duas
unius eiusdem#ue )hristi Dei nostri operationes cohaerenter unitas divinam et humanam ab eo #uod per
utram#ue eius naturam operator naturaliter idem exsistit nostrae salutis condemnatus sit.
:!2 29: )an. !2. Si #uis secundum scelerosos haereticos unam )hristi Dei nostri voluntatem con$itetur et
unam operationem in peremptionem sanctorum Patrum con$essionis et abnegationem eiusdem Salvatoris
nostri dispensationis condemnatus sit.
:!& 299 )an. !&. Si #uis secundum scelerosos haereticos in )hristo Deo in unitate substantialiter salvatis
et a sanctis Patribus nostris pie praedicatis duabus voluntatibus et duabus operationibus divina et
humana contra doctrinam Patrum et unam voluntatem at#ue unam operationem con$itetur condemnatus
sit.
:!( 291 )an. !(. Si #uis secundum scelerosos haereticos cum una voluntate et una operatione #uae ab
haereticis impie con$itetur et duas voluntates pariter#ue et operationes hoc est divinam et humanam
#uae in ipso )hristo Deo in unitate salvantur et a sanctis Patribus orthodoxe in ipso praedicantur denegat
et respuit condemnatus sit.
:!: 29/ )an. !:. Si #uis secundum scelerosos haereticos deivirilem operationem #uod Craeci dicunt
theandriDen unam operationem insipienter suscipit non autem duplicem esse con$itetur secundum
sanctos Patres hoc est divinam et humanam aut ipsam deivirilis #uae posita est novam vocabuli
dictionem unius esse designativam sed non utrius#ue miri$icae et gloriosae unitionis demonstrativam
condemnatus sit.
:!9 298 )an. !9. Si #uis secundum scelerosos haereticos in peremptione salvatis in )hristo Deo
essentialiter in unitione et 3a4 sanctis Patribus pie praedicatis duabus voluntatibus et duabus
$!
operationibus hoc est divina et humana dissensiones et divisiones insipienter mysterio dispensationis
eius innectit et propterea evangelicas et apostolicas de eodem Salvatore voces non uni eidem#ue
personae et essentialiter tribuit eidem ipsi Domino et Deo nostro +esu )hristo secundum beatum
)yrillum ut ostendatur Deus esse et homo idem naturaliter condemnatus sit.
:!1 217 )an. !1. Si #uis secundum sanctos Patres non con$itetur proprie et secundum veritatem omnia
#uae tradita sunt et praedicata sanctae catholicae et apostolicae Dei 0cclesiae perinde#ue a sanctis
Patribus et venerandis universalibus #uin#ue )onciliis us#ue ad unum apicem verbo et mente
condemnatus sit.
:!/ 21! )an. !/. Si #uis sec. s. Patres consonanter nobis pariter#ue $ide non respuit et anathematizat
anima et ore omnes #uos respuit et anathematizat ne$andissimos haereticos cum omnibus impiis eorum
conscriptis us#ue ad unum apicem sancta Dei 0cclesia catholica et apostolica hoc est sanctae et
universales #uin#ue Synodi et consonanter omnes probabiles 0cclesiae Patres
:!8 21! 3)an. !/. Si #uis sec. s. Patres consonanter nobis pariter#ue $ide non respuit et anathematizat
anima et ore omnes...4 - id est Sabellium "rium 0unomium 2acedonium "pollinarem. Polemonem
0utychen Dioscurum Gimotheum "elurum Severum Gheodosium )olluthum Ghemistium Paulum
Samosatenum Diodorum Gheodorum ?estorium Gheodulum Persam Arigenem Didymum 0vagrium
et compendiose omnes reli#uos haereticos 3)ommemorantur insuper 2onotheletae Gheodorus episc.
Pharanitanus )yrus patr. "lex. Sergius patr. )<politanus eius#ue successores Pyrrhus et Paulus edictum
Feraclii imp. 5 0cthesis 5 a Sergio in $avorem monotheletismi compositum 3a. 9&/4 et )onstantini ---
3alias )onstantis -- appellati4 5 Gypus 5 #uo 5 0cthesis 5 #uidem revocata doctrina vero dyotheletica
taciturnitate constricata est4 -
:27 212 Si #uis igitur iuxta #uod dictum est consonanter nobis omnia haec impiissima haereseos illorum
dogmata et ea #uae pro illis aut in de$initione eorum a #uolibet impie conscripta sunt et denominatos
haereticos Gheodorum dicimus )yrum et Sergium Pyrrhum et Paulum non respuit et anathematizat
utpote catholicae 0cclesiae rebelles exsistentesI aut si #uis ali#uem de his #ui ab illis vel similibus eorum
in scripto vel sine scripto #uocun#ue modo vel loco aut tempore temere depositi sunt aut condemnati
utpote similia eis minime credentem sed sanctorum Patrum nobiscum con$itentem doctrinam uti
condemnatum habet aut omnino depositum sed non arbitratur huiusmodi #uicun#ue $uerit hoc est sive
episcopus aut presbyter vel diaconus sive alterius cuiuscun#ue ecclesiastici ordinis aut monachus vel
laicus pium et orthodoxum et catholicae 0cclesiae propugnatorem at#ue in ipso $irmius consolidatum in
#uo vocatus est a Domino ordine illos autem impios at#ue detestabilia eorum pro hoc iudicia vel
sententias vacuas et invalidas at#ue in$irmas magis autem pro$anas et exsecrabiles vel reprobabiles
arbitratur huiusmodi condemnatus sit.
:2! 21& )an. !8. Si #uis ea #uae scelerosi haeretici sapiunt indubitanter pro$essus at#ue intelligens per
inanem proterviam dicit haec pietatis esse dogmata #uae tradi derunt ab initio speculatores et ministri
verbi hoc est dicere sanctae et universales #uin#ue Synodi calumnians uti#ue ipsos sanctos Patres et
memoratas sanctas #uin#ue Synodos in deceptione simplicium vel susceptione suae pro$anae per$idiae
huiusmodi condemnatus sit.
:22 21( )an. 27. Si #uis secundum scelerosos haereticos #uocun#ue modo aut verbo aut tempore aut
loco terminos removens illicite #uos posuerunt $irmius sancti catholicae 0cclesiae Patres 3Prov22 2/4 id
est sanctae et universales #uin#ue Synodi novitates temere ex#uirere et $idei alterius expositiones aut
libellos aut epistolas aut conscripta aut subscriptiones aut testimonia $alsa aut synodos aut gesta
monumentorum aut ordinationes vacuas ecclesiasticae regulae incognitas aut loci servaturas incongruas
et irrationabiles et compendiose si #uid aliud impiissimis haereticis consuetum est agere per diabolicam
operationem tortuose et callide agit contra pias orthodoxorum catholicae 0cclesiae hoc est dicere
paternas eius et synodales praedicationes ad eversionem sincerissimae in Dominum Deum nostrum
con$essionis et us#ue in $inem sine poenitentia permanet haec impie agens huiusmodi in saecula
saeculorum condemnatus sit 5 et dicat omnis populusI $ait $ait 5 3Ps !7: (/4.
Denzinger 3latin4 (9(
Denzinger 3latin4 :2:
$"
)oncile de Golede .- commenc* le 1 novembre 91:' Symbole
:2: 21: 3!4 )on$itemur et credimus sanctam at#ue ine$$abilem Grinitatem Patrem et Filium et Spiritum
Sanctum unum Deum naturaliter esse unius substantiae unius naturae unius #uo#ue maiestatis at#ue
virtutis.
324 0t Patrem #uidem non genitum non creatum sed ingenitum pro$itemur. -pse enim a nullo originem
ducit ex #uo et Filius nativitatem et Spiritus Sanctus processionem accepit. Fons ergo ipse et origo est
totius divinitatis.
3&4 -pse #uo#ue Pater est essentiae suae #ui de ine$$abili substantia Filium 3al.I Pater essentia #uidem
ine$$abilis substantiae suae Filium4 ine$$abiliter genuit nec tamen aliud #uam #uod ipse est genuitI Deus
Deum lux lucem' ab ipso est ergo 5 omnis paternitas in caelo et in terra 5 30ph &!:4.
:29 219 3(4 Filium #uo#ue de substantia Patris sine initio ante saecula natum nec tamen $actum esse
$atemurI #uia nec Pater sine Filio nec Filius ali#uando exstitit sine Patre.
3:4 0t tamen non sicut Filius de Patre ita Pater de Filio #uia non Pater a Filio sed Filius a Patre
generationem accepit. Filius ergo Deus de Patre Pater autem Deus sed non de Filio' Pater #uidem Filii
non Deus de FilioI ille autem Filius Patris et Deus de Patre. "e#ualis tamen per omnia Filius Deo PatriI
#uia nec nasci coepit ali#uando nec desiit.
394 Fic etiam unius cum Patre substantiae creditur propter #uod et omoousio, Patri dicitur hoc est
eiusdem cum Patre substantiae' omo, enim graece unum ousia vero substantia dicitur #uod utrum#ue
coniunctum sonat <una substantia<. ?ec enim de nihilo ne#ue de ali#ua alia substantia sed de Patris utero
id est de substantia eius idem Filius genitus vel natus esse credendus est.
314 Sempiternus ergo Pater sempiternus et Filius. 6uod si semper Pater $uit semper habuit Filium cui
Pater essetI et ob hoc Filium de Patre natum sine initio con$itemur.
3/4 ?ec enim eundem Filium Dei pro eo #uod de Patre sit genitus desectae naturae portiunculam
nominamus' sed per$ectum Patrem per$ectum Filium sine diminutione sine desectione genuisse
asserimus #uia solius divinitatis est inae#ualem Filium non habere.
384 Fic etiam Filius Dei natura est Filius non adoptione #uem Deus Pater nec voluntate nec necessitate
genuisse credendus est' #uia nec ulla in Deo necessitas capit 3al. cadit4 nec voluntas sapientiam
praevenit.
:21 211 3!74 Spiritum #uo#ue Sanctum #ui est tertia in Grinitate persona unum at#ue ae#ualem cum Deo
Patre et Filio credimus esse Deum unius substantiae unius #uo#ue esse naturaeI non tamen genitum vel
creatum sed ab utris#ue procedentem amborum esse Spiritum.
3!!4 Fic etiam Spiritus Sanctus nec ingenitus nec genitus crediturI ne aut si ingenitum dixerimus duos
Patres dicamus aut si genitum duos Filios praedicare monstremurI #ui tamen nec Patris tantum nec Filii
tantum sed simul Patris et Filii Spiritus dicitur.
3!24 ?ec enim de Patre procedit in Filium vel de Filio procedit ad sancti$icandam creaturam sed simul
ab utris#ue processisse monstratur' #uia caritas sive sanctitas amborum esse agnoscitur.
3!&4 Fic igitur Spiritus Sanctus missus ab utris#ue sicut Filius 3a Patre4 creditur' sed minor a Patre et Filio
non habetur sicut Filius propter assumptam carnem minorem se Patre et Spiritu Sancto esse testatur.
:2/ 21/ 3!(4 Faec est sanctae Grinitatis relata narratioI #uae non triplex sed Grinitas et dici et credi debet.
?ec recte dici potest ut in uno Deo sit Grinitas sed unus Deus Grinitas.
3!:4 -n relativis vero personarum nominibus Pater ad Filium Filius ad Patrem Spiritus Sanctus ad
utros#ue re$erturI #uae cum relative tres personae dicantur una tamen natura vel substantia creditur
3!94 ?ec sicut tres personas ita tres substantias praedicamus sed unam substantiam tres autem personas.
3!14 6uod enim Pater est non ad se sed ad Filium est' et #uod Filius est non ad se sed ad Patrem est'
similiter et Spiritus Sanctus non ad se sed ad Patrem et Filium relative re$erturI in eo #uod Spiritus Patris
et Filii praedicatur.
3!/4 -tem cum dicimus Deum 35 Deus 54 non ad ali#uid dicitur sicut Pater ad Filium vel Filius ad Patrem
vel Spiritus Sanctus ad Patrem et Filium sed ad se specialiter dicitur Deus.
:28 218 3!84 ?am et si de singulis personis interrogemur Deum necesse est $ateamur. Deus ergo Pater
Deus Filius Deus Spiritus Sanctus singulariter diciturI nec tamen tres dii sed unus est Deus.
3274 -tem et Pater omnipotens et Filius omnipotens et Spiritus Sanctus omnipotens singulariter diciturI
nec tamen tres omnipotentes sed unus omnipotens sicut et unum lumen unum#ue principium
praedicatur.
32!4 Singulariter ergo et una#uae#ue persona plenus Deus et totae tres personae unus Deus con$itetur
3sicQ4 et crediturI una illis vel indivisa at#ue ae#ualis Deitas maiestas sive potestas nec minoratur in
singulis nec augetur in tribus' #uia nec minus ali#uid habet cum una#uae#ue persona Deus singulariter
dicitur nec amplius cum totae tres personae unus Deus enuntia3n4tur.
:&7 2/7 3224 Faec ergo sancta Grinitas #uae unus et verus est Deus nec recedit a numero nec capitur
numero. -n relatione enim personarum numerus cernitur' in divinitatis vero substantia #uid numeratum
$#
sit non comprehenditur. 0rgo 3in4 hoc solum numerum insinuant #uod ad invicem sunt et in hoc numero
carent #uod ad se sunt.
32&4 ?am ita huic sanctae Grinitati unum naturale convenit nomen ut in tribus personis non possit esse
plurale. Ab hoc ergo credimus illud in sacris litteris dictumI 5 2agnum Dominus noster et magna virtus
eius et sapientiae eius non est numerus 5 3Ps !(9 :4.
32(4 ?ec #uia tres has personas esse diximus unum Deum eundem esse Patrem #uem Filium vel esse
Filium eum #ui est Pater aut eum #ui Spiritus Sanctus est vel Patrem vel Filium dicere poterimus.
32:4 ?on enim ipse est Pater #ui Filius nec Filius ipse #ui Pater nec Spiritus Sanctus ipse #ui est vel
Pater vel Filius cum tamen ipsum sit Pater #uod Filius ipsum Filius #uod Pater ipsum Pater et Filius
#uod Spiritus SanctusI id est natura unus Deus.
3294 )um enim dicimus non ipsum esse Patrem #uem Filium ad personarum distinctionem re$ertur. )um
autem dicimus ipsum esse Patrem #uod Filium ipsum Filium #uod Patrem ipsum Spiritum Sanctum
#uod Patrem et Filium ad naturam #ua Deus est vel substantiam pertinere monstratur #uia substantia
unum suntI personas enim distinguimus non deitatem separamus.
:&! 3214 Grinitatem igitur in personarum distinctione agnoscimus unitatem propter naturam vel
substantiam pro$itemur Gria ergo ista unum sunt natura scilicet non persona.
32/4 ?ec tamen tres istae personae separabiles aesti mandae sunt cum nulla ante aliam nulla post aliam
nulla sine alia vel exstitisse vel #uidpiam operasse ali#uando credatur.
3284 -nseparabiles enim inveniuntur et in eo #uod sunt et in eo #uod $aciuntI #uia inter generantem
Patrem et generatum Filium vel procedentem Spiritum Sanctum nullum $uisse credimus temporis
intervallum #uo aut genitor genitum ali#uando praecederet aut genitus genitori deesset aut procedens
Spiritus Patre vel Filio posterior appareret.
3&74 Ab hoc ergo inseparabilis et incon$usa haec Grinitas a nobis et praedicatur et creditur. Gres igitur
personae istae dicuntur iuxta #uod maiores de$iniunt ut agnoscantur non ut separentur.
3&!4 ?am si attendamus illud #uod Scriptura sancta dicit de SapientiaI 5 Splendor est lucis aeternae 5
3Sap 1294I sicut splendorem luci videmus inseparabiliter inhaerere sic con$itemur Filium a Patre separari
non posse.
3&24 Gres ergo illas unius at#ue inseparabilis naturae personas sicut non con$undimus ita separabiles
nullatenus praedicamus.
:&2 3&&4 6uando #uidem ita nobis hoc dignata est ipsa Grinitas evidenter ostendere ut etiam in his
nominibus #uibus voluit sigillatim personas agnosci unam sine altera non permittat intelligiI nec enim
Pater abs#ue Filio cognoscitur nec sine Patre Filius invenitur.
3&(4 %elatio #uippe ipsa vocabuli personalis personas separari vetat #uas etiam dum non simul nominat
simul insinuat. ?emo autem audire potest unum#uod#ue istorum nominum in #uo non intelligere cogatur
et alterum.
3&:4 )um igitur haec tria sint unum et unum tria est tamen unicui#ue personae manens sua proprietas.
Pater enim aeternitatem habet sine nativitate Filius aeternitatem cum nativitate Spiritus vero Sanctus
processionem sine nativitate cum aeternitate.
:&& 2/2 3&94 De his tribus pesonis solam Filii personam pro liberatione humani generis hominem verum
sine peccato de sancta et immaculata 2aria ,irgine credimus assumpsisse de #ua novo ordine nova#ue
nativitate est genitus' novo ordine #uia invisibilis divinitate visibilis monstratur in carne' nova autem
nativitate est genitus #uia intacta virginitas et virilem coitum nescivit et $oecundatam per Spiritum
Sanctum carnis materiam ministravit.
3&14 6ui partus virginis nec ratione colligitur nec exemplo monstratur' #uod si ratione colligitur non est
mirabile' si exemplo non erit singulare.
3&/4 ?ec tamen Spiritus Sanctus Pater esse credendus est Filii pro eo #uod 2aria eodem Spiritu Sancto
obumbrante concepitI ne duos patres Filii videamur asserere #uod uti#ue ne$as est dici.
:&( 2/& 3&84 -n #uo mirabili conceptu aedi$icante sibi Sapientia domum 5 ,erbum caro $actum est et
habitavit in nobis 5 3+o !!(4. ?ec tamen ,erbum ipsum ita in carne conversum at#ue mutatum est ut
desisteret Deus esse #ui homo esse voluisset' sed ita ,erbum caro $actum est ut non tantum ibi sit
,erbum Dei et hominis caro sed etiam rationalis hominis anima' at#ue hoc totum et Deus dicatur propter
Deum et homo propter hominem.
3(74 -n #uo Dei Filio duas credimus esse naturas' unam divinitatis alteram humanitatis #uas ita in se una
)hristi persona univit ut nec divinitas ab humanitate nec humanitas a divinitate possit ali#uando seiungi.
3(!4 Bnde per$ectus Deus per$ectus et homo in unitate personae unus 3unius4 est )hristus' nec tamen
#uia duas diximus in Filio esse naturas duas causabimus in eo esse personas' ne Grinitati #uod absit
accedere videatur #uaternitas.
3(24 Deus enim ,erbum non accepit personam hominis sed naturam et in aeternam personam divinitatis
temporalem accepit substantiam carnis.
$$
:&: 2/( 3(&4 -tem cum unius substantiae credamus esse Patrem et Filium et Spiritum Sanctum non tamen
dicimus ut huius Grinitatis unitatem 2aria ,irgo genuerit sed tantummodo Filium #ui solus naturam
nostram in unitate personae suae assumpsit.
3((4 -ncarnationem #uo#ue huius Filii Dei tota Grinitas operasse credenda est #uia inseparabilia sunt
opera Grinitatis. Solus tamen Filius $ormam servi accepit 3c$ Phil 2.14 in singularitate personae non in
unitate divinae naturae in id #uod est proprium Filii non #uod commune GrinitatiI
3(:4 #uae $orma illi ad unitatem personae coaptata est id est ut Filius Dei et Filius hominis unus sit
)hristus. -tem idem )hristus in his duabus naturis tribus exstat substantiisI ,erbi #uod ad solius Dei
essentiam re$erendum est corporis et animae #uod ad verum hominem pertinet.
:&9 3(94 Fabet igitur in se geminam substantiam divinitatis suae et humanitatis nostrae.
3(14 Fic tamen per hoc #uod de Deo Patre sine initio prodiit natus tantum 3nam4 ne#ue $actus ne#ue
praedestinatus accipitur' per hoc tamen #uod de 2aria ,irgine natus est et natus et $actus et
praedestinatus esse credendus est.
3(/4 "mbae tamen in illo generationes mirabiles #uia et de Patre ante saecula sine matre est genitus et in
$ine saeculorum de matre sine patre est generatus' #ui tamen secundum #uod Deus est creavit 2ariam
secundum #uod homo creatus est a 2ariaI ipse et pater 2ariae matris et $ilius.
3(84 -tem per hoc #uod Deus est ae#ualis Patri' per hoc #uod homo minor est Patre.
3:74 -tem et maior et minor seipso esse credendus estI in $orma enim Dei etiam ipse Filius se ipso maior
est propter humanitatem assumptam #ua divinitas maior est' in $orma autem servi se ipso minor est id
est humanitate #uae minor divinitate accipitur.
3:!4 ?am sicut per assumptam carnem non tantum a Patre sed a seipso minor accipitur ita secundum
divinitatem #uae ae#ualis 3coae#ualis4 est Patri et ipse et Pater maior est homine #uem sola Filii persona
assumpsit.
:&1 3:24 -tem in eo #uod #uaeritur utrum posset Filius sic ae#ualis et minor esse Spiritu Sancto sicut
Patri nunc ae#ualis nunc minor 3Patre4 creditur esse respondemusI Secundum $ormam Dei ae#ualis est
Patri et Spiritui Sancto secundum $ormam servi minor est et a Patre et a Spiritu SanctoI #uia nec Spiritus
Sanctus nec Deus Pater sed sola Filii persona suscepit carnem per #uam minor esse creditur illis personis
duabus.
3:&4 -tem hic Filius a Deo Patre et Spiritu Sanclo inseparabiliter discretus creditur esse persona ab
homine autem assumpto 3assumpta4 natura. -tem cum homine exstat persona cum Patre vero et Spiritu
Sancto natura divinitatis sive substantia.
:&/ 3:(4 2issus tamen Filius non solum a Patre sed a Spiritu Sancto missus esse credendus estI in eo
#uod ipse per prophetam dicitI <0t nunc Dominus misit me et Spiritus eius< 3c$. -s (/!94.
3::4 " seipso #uo#ue missus accipiturI pro eo #uod inseparabilis non solum voluntas sed operatio totius
Grinitatis agnoscitur.
3:94 Fic enim #ui ante saecula unigenitus est vocatus temporaliter primogenitus $actus estI unigenitus
propter deitatis substantiam primogenitus propter assumptae carnis naturam.
:&8 2/( 3:14 -n #ua suscepta hominis $orma Euxta evangelicam veritatem sine peccato conceptus sine
peccato natus sine peccato mortuus creditur #ui solus pro nobis 5peccatum est $actus5 3c$ )or2 :.2!4 id
est sacri$icium pro peccatis nostris.
3:/4 0t tamen passionem ipsam salva divinitate sua pro delictis nostris sustinuit moti#ue adEudicatus et
cruci veram carnis mortem excepit tertio #uo#ue die virtute propria sua suscitatus e sepulchro surrexit.
:(7 3:84 Foc ergo exemplo )apitis nostri con$itemur veram $ieri resurrectionem carnis omnium
mortuorum.
3974 ?ec in aWrea vel #ualibet alia carne 3ut #uidam delirant4 surrecturos nos credimus sed in ista #ua
vivimus consistimus et movemur.
39!4 Peracto huius sanctae resurrectionis exemplo idem Dominus noster at#ue Salvator paternam
ascendendo sedem repetiit de #ua num#uam per divinitatem discessit.
3924 -llic ad dexteram Patris sedens exspectatur in $inem saeculorum iudex omnium vivorum et
mortuorum.
39&4 -nde cum sanctis omnibus 3"ngelis et hominibus4 veniet ad $aciendum iudicium reddere unicui#ue
mercedis propriae debitum prout #uis#ue gesserit incorpore nositus sive bonum sive malum 3c$ 2 )or :
!74.
39(4 0cclesiam sanctam catholicam pretio sui sanguinis comparatam cum eo credimus in perpetuum
regnaturam.
39:4 -ntra cuius gremium constituti unum baptisma credimus et con$itemur in remissionem omnium
peccatorum. 3994 Sub #ua $ide ct resurrectinnem mortuorum veraciter redimus et $uturi saeculi gaudia
exspectamus.
$%
3914 Foc tantum orandum nobis est et petendum. ut cum peracto $inito#ue +udicio tradiderit Filius
regnum Deo Patri 3c$. - )or !: 2(4 participes nos e$$iciat regni sui ut per hanc $idem #ua illi
inhaesimus cum illo sine $ine regnemus.
:(! 39/4 Faec est con$essionis nostrae $ides exposita per #uam omnium haereticorum dogma perimitur
per #uam $idelium corda mundantur per #uam etiam ad Deum gloriose acceditur... 3ascenditur in saecula
saeculorum. "men4.
Saint "gathon 0p. <)onsideranti mihi< ad imperatores
21 mars 9/7
:(2 Fic igitur status est evangelicae at#ue apostolicae $idei regularis#ue traditionis ut con$itentes
sanctam et inseparabilem Grinitatem id est Patrem et Filium et Spiritum Sanctum unius esse deitatis
unius naturae et substantiae sive essentiae unius eam praedicemus et naturalis voluntatis virtutis
operationis dominationis maiestatis potestatis et gloriae. 0t #uid#uid de eadem sancta Grinitate
essentialiter dicitur singulari numero tam#uam de una natura trium consubstantialium personalrum
comprehendamus regulari ratione hoc instituti.
:(& )um vero de uno earumdem trium personarum ipsius sanctae Grinitatis Filio Dei Deo ,erbo et de
mysterio adorandae eius secundum carnem dispensationis con$itemur omnia duplicia unius eiusdem#ue
Domini Salvatoris nostri -esu )hristi secundum evangelicam traditionem asserimus id est duas eius
naturas praedicamus divinam scilicet et humanam ex #uibus et in #uibus etiam post admirabilem at#ue
inseparabilem unitionem subsistit. 0t unam#uam#ue eius naturam proprietatem naturalem habere
con$itemur et habere divinam omnia #uae divina sunt et humanam omnia #uae humana sunt abs#ue ullo
peccato. 0t utras#ue unius eiusdem Dei ,erbi incarnati id est humanati incon$use inseparabiliter
immutabiliter esse cognoscimus sola intelligentia #uae unita sunt discernente propter con$usionis
dumtaxat errorem. "e#ualiter enim et divisionis et commistionis detestamur blasphemiam.
:(( )um duas autem naturas duas#ue naturales voluntates et duas naturales operationes con$itemur in
uno Domino nostro -esu )hristo non contrarias eas nec adversas ad alterutram dicimus ... nec tam#uam
separatas in duabus personis vel subsistentiis sed duas dicimus eundem#ue Dominum n. -esum )hristum
sicut naturas ita et naturales in se voluntates et operationes habere divinam scilicet et humanamI divinam
#uidem voluntatem et operationem habere ex aeterno cum coessentiali Patre communem' humanam
temporaliter ex nobis cum nostra natura susceptam....
:(: Porro apostolica )hristi 0cclesia... ex proprietatibus naturalibus unam#uam#ue harum )hristi
naturarum per$ectam esse cognoscit et #uid#uid ad proprietates naturarum pertinet duplicia omnia
con$itetur #uia ipse Dn. n. -esus )hristus et Deus per$ectus est et homo per$ectus est et ex duabus et in
duabus naturis... )onse#uenter ita#ue... duas etiam naturales voluntates in eo et duas naturales operationes
esse con$itetur et praedicat. ?am si personalem #uis#uam intelligat voluntatem dum tres personae in
sancta Grinitate dicuntur necesse est ut et tres voluntates personales et tres personales operationes 3#uod
absurdum est et nimis pro$anum4 dicerentur. Sin autem #uod $idei christianae veritas continet naturalis
vo!untas est ubi una haec natura dicitur sanctae et inseparabilis Grinitatis conse#uenter et una naturalis
voluntas et una naturalis operatio intelligenda est. Bbi vero in una persona Domini n. -esu )hristi
2ediatoris Dei et hominum duas naturas id est divinam et humanam con$itemur in #uibus et post
admirabilem adunationem consistit sicut duas unius eiusdem#ue naturas ita et duas naturales voluntates
duas#ue naturales operationes eius regulariter con$itemur.
)onc. romanum 0p. dogmat. synodalis <Amnium bonorum spes< ad
imperatores 21 mars 9/7
:(9 )redentes in Deum Patrem... et in Filium eius... et in Spiritum Sanctum Dominum et vivi$icatorem
ex Patre procedentem cum Patre et Filio coadorandum et conglori$icandumI Grinitatem in unitate et
unitatem in Grinitate unitatem #uidem essentiae Grinitatem vero personarum sive subsistentiarum' Deum
Patrem con$itentes Deum Filium Deum Spiritum Sanctum non tres deos sed unum Deum Patrem et
Filium et Spiritum Sanctum' non trium nominum subsistentiam sed trium subsistentiarum unam
substantiam' #uorum una essentia sive substantia vel natura id est una deitas una aeternitas una
potestas unum imperium una gloria una adoratio una essentialis eiusdem sanctae et inseparabilis
Grinitatis voluntas et operatio #uae omnia condidit dispensat et continet.
%&
:(1 )on$itemur autem unum eiusdem sanctae coessentialis Grinitatis Deum ,erbum #ui ante saecula de
Patre natus est in ultimis saeculorum temporibus pro nobis nostra#ue salute descendisse de caelis et
incarnatum de Spiritu Sancto et sancta immaculata semper#ue virgine gloriosa 2aria domina nostra
vere et proprie Dei genitrice secundum carnem scilicet ex ea natum et vere hominem $actum eundem
Deum verum eundem#ue hominem verum Deum #uidem ex Deo Patre hominem autem ex virgine
matre incarnatum ex ea carne animam habente rationalem et intellectualem' consubstantialem eundem
Deo Patri secundum Deitatem consubstantialem#ue nobis eundem ipsum secundum humanitatem et per
omnia similem nobis abs#ue solo peccato cruci$ixum pro nobis sub Pontio Pilato passum sepultum#ue et
resurgentem...
:(/ 2// Bnum #uippe eundem#ue Dominum nostrum -esum )hristum Filium Dei unigenitum ex
duabus et in duabus substantiis incon$use incommutabiliter indivise inseparabiliter subsistere
cognoscimus nus#uam sublata di$$erentia naturarum propter unitionem sed potius salva proprietate
utrius#ue naturae et in unam personam unam#ue subsistentiam concurrente non in dualitatem
personarum dispertitum vel diversum ne#ue in unam compositam naturam con$usumI sed unum
eundem#ue Filium unigenitum Deum ,erbum Dominum nostrum -esum )hristum ne#ue alium in alio
ne#ue alium et alium sed eundem ipsum in duabus naturis id est in Deitate et humanitate et post
subsistentialem adunationem cognoscimusI #uia ne#ue ,erbum in carnis naturam conversum est ne#ue
caro in ,erbi naturam trans$ormata estI permansit enim utrum#ue #uod naturaliter eratI di$$erentiam
#uippe adunatarum in eo naturarum sola contemplatione discernimus ex #uibus incon$use inseparabiliter
et incommutabiliter est compositusI unus enim ex utris#ue et per unum utra#ue #uia simul sunt et altitudo
deitatis et humilitas carnis servante utra#ue natura etiam post adunationem sine de$ectu proprietatem
suam et <operante utra#ue $orma cum alterius communione #uod proprium habet' ,erbo operante #uod
,erbi est et carne exse#uente #uod carnis estI #uorum unum coruscat miraculis aliud succumbit iniuriis.<
3DS 28(4. Bnde conse#uenter sicut duas naturas sive substantias id est deitatem et humanitatem
incon$use indivise incommutabiliter eum habere veraciter con$itemur ita #uo#ue et duas naturales
voluntates et duas naturales operationes habere utpote per$ectum Deum et per$ectum hominem unum
eundem#ue ipsum Dominum -esum )hristum 3DS :7! ss.4 pietatis nos regula instruit #uia hoc nos
apostolica at#ue evangelica traditio sanctorum#ue Patrum magisterium #uos sancta apostolica at#ue
catholica 0cclesia et venerabiles Synodi suscipiunt instituisse monstratur.
)oncile de )onstantinople --- 3oecum. ,-4' Sess. .---
2/ mars 9/!
::7 %etractantes dogmaticas epistolas #uae tam#uam a Sergio #uondam patriarcha huius a Deo
conservandae regiae urbis scriptae sunt tam ad )yrum #ui tunc $uerat episcopus Phasidis #uam ad
Fonorium #uondam papam anti#uae %omae similiter autem et epistolam ab illo id est Fonorio
rescriptam ad eundem Sergium 3c$. DS (/14 has#ue invenientes omnino alienas exsistere ab apostolicis
dogmatibus et a de$initionibus sanctorum conciliorum et cunctorum probabilium Patrum se#ui vero
$alsas doctrinas haereticorumI eas omnino abiicimus et tam#uam animae noxias exsecramur.
::! 6uorum autem id est eorumdem impia exsecramur dogmata horum et nomina a sancta Dei 0cclesia
proiici iudicavimus id est Sergii... #ui aggressus est de huiusmodi impio dogmate conscribere )yri
"lexandriae Pyrrhi Pauli et Petri #ui et ipsi praesulatu $uncti sunt in sede huius a Deo conservandae
civitatis et similia iis senserunt' ad haec et Gheodori #uondam episcopi Pharani #uarum omniurn
suprascriptarum personarum mentionem $ecit "gatho sanctissimus ac ter beatissimus papa anti#uae
%omae in suggestione #uam $ecit ad piissimum... imperatorem 3DS :(2ss4 eos#ue abiecit utpote contraria
rectae $idei nostrae sentientes #uos anathemati submitti detinimus.
::2 )um iis vero simul proiici a sancta Dei catholica 0cclesia simul#ue anathematizari praevidimus et
Fonorium #ui $uerat papa anti#uae %omae eo #uod invenimus per scripta #uae ab eo $acta sunt ad
Sergium #uia in omnibus eius mentem secutus est et impia dogmata con$irmavit.
::& 2/8 6uae praesens sancta et univesalis Synodus $ideliter suscipiens et expansis manibus amplectens
tam suggestionem #uae a sanctissimo ac beatissimo "gathone Papa anti#uae %omae $acta est ad
)onstantinum piissimum at#ue $idelissimum nostrum imperatorem #uae nominatim abEecit eos #ui
docuerunt vel praedicaverunt sicut superus dictum est unam voluntatem et unam operationem in
incarnationis dispensatione Domini nostri +esu )hristi veri Dei nostri 3c$ DS:(/4 adae#ue amplexa est et
alteram synodalem suggestionem #uae missa est a sacro )oncilio #uod est sub eodem sanctissimo Papa
centum viginti #uin#ue Deo amabilium episcoporum ad eEus a Deo instructam tran#uillitatem utpote
%1
consonantes sancto )halcedonensi )oncilio 3c$ DS&77ss4 et tomo sacerrimi ac beatissimi Papae eEusdem
anti#uae %omae >eonis #ui directus est ad sanctum Flavianum 3c$ DS287ss4 #uem et columnam rectae
$idei huEusmodi Synodus appellavit.
::( 287 "d haec et synodicis epistolis #uae scripta sunt a beato )yrillo adversus impium ?estorium et ad
orientales episcoposI 3Synodus4 assecuta #uo#ue sancta , universalia )oncilia et sanctos at#ue probabiles
Patres consonanter#ue con$itetur de$iniens Dominum nostrum +esum )hristum verum Deum nostrum
unum de sancta et consubstantiali et vitae originem praebente Grinitate per$ectum in deitate et per$ectum
eundem in humanitate Deum vere et hominem vere eundem ex anima rationali et corpore'
consubstantialem Patri secundum deitatem et consubstantialem nobis secundum humanitatem per omnia
similem nobis abs#ue peccato 3Feb (.!:4.
::: 287 ante saecula #uidem ex Patre genitum secundum deitatem in ultimis diebus autem eundem
propter nos et propter nostram salutem de Spiritu Sancto et 2aria ,irgine proprie et veraciter Dei
genitrice secundum humanitatem unum eundem#ue )hristum Filium Dei unigenitum in duabus naturis
incon$use inconvertibiliter inseparabiliter indivise cognoscendum nus#uam exstinctaz harum naturarum
di$$erentia propter unitionem salvata#ue magis proprietate utrius#ue naturae et in unam personam et in
unam subsistentiam concurrente non in duas personas partitum vel divisum sed unum eundem#ue
unigenitum Filium Dei ,erbum Dominum +esum )hristum Euxta #uod olim Prophetae de eo et ipse nos
Dominus +esus)hristus erudivit et sanctorum Patrum nobis tradidit symbolum.
::9 28! 0t duas naturales voluntates in eo et duas naturales operationes indivise inconvertibiliter
inseparabiliter incon$use secundum sanctorum Patrum doctrinam adae#ue praedicamus' et duas naturales
voluntates non contrarias absit Euxta #uod impii asseruerunt haeretici sed se#uentem eEus humanam
voluntatem et non resistentem vel eluctantem sed potius et subEectam divinae eEus at#ue omnipotenti
voluntati. Aportebat enim carnis voluntatem moveri subici vero voluntati divinae Euxta sapientissimum
"thanasium. Sicut enim eEus caro Dei ,erbi dicitur et estita et naturalis carnis eEus voluntas propria Dei
,erbi dicitur et est sicut ipse aitI 6uia descendi de caelo non ut $aciam voluntatem meam sed eEus #ui
misit me Patris 3+o 9.&/4 suam propriam dicens voluntatem #uae erat carnis eEus. ?am et caro propria
eEus $acta est. 6uemadmodum enim sanctissima at#ue immaculata animata eEus caro dei$icata non est
perempta sed in proprio sui statu et ratione permansitI ita et humana eEus voluntas dei$icata non est
perempta salvata est autem magissecundum deilo#uum Cregorium dicentemI 5?am illius velle #uod in
Salvatore intelligitur non est contrarium Deo dei$icatum totum5 3Aratio &7 c.!24.
::1 Duas vero naturales operationes indivise inconvertibiliter incon$use inseparabiliter in eodem
Domino nostro +esu )hristo vero Deo nostro glori$icamus hoc est divinam operationem et humanam
operationem secundum divinum praedicatorem >eonem apertisime asserentemI 5 agit enim utra#ue
$orma cum alterius communione #uod proprium est ,erbo scilicet operante #uod ,erbi est et carne
exse#uente #uod carnis est 5 3c$ DS 28(4. ?ec enim in #uo#uam unam dabimus naturalem operationem
Dei et creaturae ut ne#ue #uod creatum est in divinam educamus essentiam ne#ue #uod eximium est
divinae naturae ad competentem creaturis locum deiciamus. Bnius enim eEusdem#ue tam miracula
#uam#ue passiones cognoscimus secundum aliud et aliud earum ex #uibus est naturarum et in #uibus
habet esse sicut admirabilis in#uit )yrillus. 3DS ::/4 Bndi#ue igitur incon$usum at#ue indivisum
conservantes brevi voce cuncta pro$erimusI unum sanctae Grinitatis et post incarnationem Dominum
nostrum +esum )hristum verum Deum nostrum esse credentes asserimus duas eEus esse naturas in una
eEus radiantes subsistentia in #ua tam miracula #uam#ue passiones per omnem sui dispensativam
conversationem non per phantasiamsed veraciter demonstravit ob naturalem di$$erentiam in eadem una
subsistentia cognoscendam dum cum alterius communione utra#ue natura indivise et incon$use propria
vellet at#ue operareturI Euxta #uam rationem et duas naturales voluntates et operationes con$itemur ad
salutem humani generis convenienter in eo concurrentes.
::8 28& Fis igitur cum omni undi#ue cautela au#ue diligentia a nobis $ormatis de$inimus aliam $idem
nulli licere pro$erre aut conscribere componereve aut sapere vel etiam aliter docere. 6ui vero
praesumpserint $idem alteram componere vel pro$erre vel docere vel tradere aliud symbolum volentibus
converti ad agnitionem veritatis ex gentilitate vel +udaismo aut ex #ualibet haeresi I aut #ui novitatem
vocis vel sermonis adinventionem ad subversionem eorum #uae nunc a nobis determinata sunt
introducereI hos si#uidem episcopi $uerint aut clerici alienos esse episcopos #uidem ab episcopatu
clericos vero a cleroI sin autem monachi $uerint vel laici etiam anathematizari eos.
%2
Saint >*on -- 0p. <%egi regum< = l<empereur )onstantin -,
aoHt 9/2
:9! )ognovimus enim #uod sancta et universalis et magna sexta Synodus 3)<politana ---4 eadem #uae et
universum concilium assidens huic Sanctae Sedi "postolicae 3%omanam a.9/74 ... senserit ... at#ue
concorditer nobiscum con$essa estI Bnum esse de sancta et inseparabili Grinitate nostrum Dominum
+esum )hristum ex duabus et in duabus naturis incon$use inseparabiliter indivise consistentem ut vere
Deum per$ectum et hominem per$ectum eumdem ipsum salva#ue proprietate uniuscuius#ue in eo
convenientium naturarum eumdem ipsum divina operatum ut hominem abs#ue solo peccatoI et duas
idcirco naturales voluntates duas#ue naturales operationes eum habere veraciter praedicavit per #uae
principaliter et naturarum eius veritas demonstratur us#ue ad cognoscendam pro$ecto di$$erentiam
#uarum sunt naturarum ex #uibus et in #uibus unus idem#ue Dominus noster -esus )hristus consistit' per
#uae revera probavimus hanc sanctam... sextam Synodum ... apostolicam praedicationem ino$$enso pede
$uisse secutam sanctorum#ue et universalium #uin#ue conciliorum de$initionibus in omnibus
consentientem nihil super statuta orthodoxae $idei augentem aut minuentem sed regiam et evangelicam
semitam rectissime gradientem et in his at#ue per eos sacrorum dogmatum lima et probabilium
catholicae 0cclesiae Patrum doctrina servata est...
:92 0t #uia 3Synodus )<polit.4 de$initionem rectae $idei... plenissime praedicavit #uam et "postolica
Sedes beati Petri "postoli... veneranter suscepit idcirco et ?os et per ?ostrum o$$icium haec veneranda
Sedes "postolica concorditer ac unanimiter his #uae de$inita sunt ab ea consentit et beati Petri auctoritate
con$irmat ...
:9& Pariter#ue anathematizamus novi erroris inventores id est Gheodorum Pharanitanum episcopum
)yrum "lexandrinum Sergium Pyrrhum . . . necnon et Fonorium #ui hanc apostolicam 0cclesiam non
apostolicae traditionis doctrina lustravit sed pro$ana proditione immaculatam $idem subvertere conatus
est 3graeca recensioI O maculari permisit4.
)oncile de Golede .-, !(-27 novembre 9/(
:9( 3c. /4 "t nunc nos... 3$idelibus4 praedicamus brevi admodum de$initione collecta ut in una 3enim4
)hristi Filii Dei persona duarum naturarum individuas proprietates agnoscant sicut indivisas at#ue
inseparabiles ita incon$usas et inconvertibiles permanere unam deitatis alteram hominis unam #ua ex
Deo Patre est genitus alteram #ua ex 2aria virginegeneratus 3generatur4. Btra#ue ergo ei generatio plena
utra#ue per$ecta nihil minus ex deitate habens nihil imper$ectum ex humanitate suscipiens non
naturarum geminatione divisus non persona geminatus sed plenus Deus plenus#ue homo abs#ue omni
peccato in singularitate personae unus est )hristus. Bnus igitur in utra#ue natura consistens et divinitatis
signis e$$ulget et humanitatis passionibus subiacet. ?ec enim alter ex Patre alter ex matre est genitus
cum tamen aliter de Patre aliter de matre sit natusI ipse tamen in utro#ue naturarum genere non divisus
sed unus idem#ue et Dei et hominis $ilius' ipse vivit moriens ipse moritur vivens' ipse impassibilis
patiens ipse passioni non subiacens nec deitate succumbens nec humanitate passioni se subtrahens'
habens ex deitatis natura non posse mori habens ex humanitatis substantia et nolle et posse mori' ex una
immortalis habetur ex altera mortalium condicione resolvitur' habens in aeterna divinitatis voluntate
#uod 3#uo4 susceptum hominem sumeret habens in suscepti hominis voluntate ut humana voluntas Deo
subdita esset. Bnde et ipse dicit ad PatremI <Pater non mea voluntas sed tua $iat< 3>c 22(24 alteram
videlicet ostendens voluntatem divinitatis #ua susceptus est homo alteram hominis #ua oboediendum est
Deo. - 3c. 84 0t ideo secundum harum duarum di$$erentiam naturarum duarum #uo#ue inseparabilium
proprietates praedicandae sunt voluntatum et operum. - 3c. !74... Si #uis igitur -esu )hristo Dei Filio ex
utero 2ariae virginis nato ali#uid aut divinitatis imminuit aut de suscepta humanitate subducit excepta
sola lege peccati et eum non verum Deum hominem#ue per$ectum in una persona subsistentem
sincerissime credit anathema sit.
Denzinger 3latin4 :2:
Denzinger 3latin4 :99
)oncile de Golede ., commenc* le !! mai 9//
:99 28( 3!4... -nvenimus #uod in libro illo %esponsionis $idei nostrae #uem per Petrum regionarium
%omanae 0cclesiae miseramus id primum capitulum iam dicto papae 3Benedicto --4 incaute visum $uisset
a nobis positum ubi nos secundum divinam essentiam diximusI <,oluntas genuit voluntatem sicut et
%3
sapientia sapientiam<' #uod vir ille in incuriosa lectionis transcursione praeteriens existimavit haec ipsa
nomina iuxta relativum aut secundum comparationem humanae mentis nos posuisseI et ideo ipsa
renotatione sua ita nos admonere iussus est dicensI <?aturali ordine cognoscimus #uia verbum ex mente
originem ducit sicut ratio et voluntas et converti non possunt ut dicaturI #uia sicut verbum et voluntas de
mente procedit ita et mens de verbo aut voluntate' et ex ista comparatione visum est %omano Ponti$ici
voluntatem ex voluntate non posse dici<. ?os autem non secundum hanc comparationem humanae mentis
nec secundum relativum sed secundum essentiam diximusI ,oluntas ex voluntate sicut et sapientia ex
sapientia. Foc enim est Deo esse #uod velleI hoc velle #uod sapere. 6uod tamen de homine dici non
potest. "liud #uippe est homini id #uod est sine velle et aliud velle etiam sine sapere. -n Deo autem non
est ita #uia simplex ita natura est et ideo hoc est illi esse #uod velle #uod sapere...
:91 28: 3(4 "d secundum #uo#ue retractandum capitulum transeuntes #uo idem Papa incaute nos dixisse
putavit tres substantias in )hristo Dei Filio pro$iteriI sicut nos non pudebit #uae sunt vera de$endere ita
$orsitan #uosdam pudebit #uae vera sunt ignorare. 6uis enim nesciat unum#uem#ue hominem duabus
constare substantiis animae scilicet et corporis@ 3Provocatur ad 2 )or ( !9 et Ps 92 24...
3:4 )ontra #uam regulam invenimus item in Scripturis aut carne plerum#ue nominata totum hominem
posse intelligi aut anima sola interdum nominata totius hominis per$ectionem agnosci. 6uapropter natura
divina humanae sociata naturae possunt et tres proprie et duae tropice appellari substantiae. Sed aliud est
cum per proprietatem totus homo exprimitur aliud cum a parte totus intelligitur. 0st enim #uidam modus
locutionis #ui $re#uenter in Scripturis divinis positus invenitur #uo signi$icatur a parte totum I hic etiam
tropus apud grammaticos <synecdoche< dicitur.
)oncile de Golede .,- commenc* le 2 mai 98&' Symbole
:9/ 3art. !4 )redimus et con$itemur omnium creaturarum #uae trinis rerum machinis continentur
auctricem at#ue conservatricem individuam GrinitatemI
324 id est Patrem #ui est totius $ons et origo divinitatis' Filium #ui est plena imago Dei propter
expressam in se paternae claritatis unionem ante omnium saeculorum eventu ex Patris intimo ine$$abiliter
genitus' Spiritum vero Sanctum ex Patre Filio#ue abs#ue ali#uo initio procedentem.
:98 3&4 6ui tres #uam#uam personarum secernantur distinctione num#uam tamen separantur potentiae
maiestate I inseparabilis nempe ae#ualitatis eorum insinuatur divinitas. 0t tamen #uamvis Pater genuerit
Filium nec ideo Filius sit idem #ui Pater ne#ue Pater sit ipse #ui Filius sed nec Spiritus Sanctus Pater sit
Filius#ue sed tantum Patris Filii#ue Spiritus eidem Patri et Filio etiam ipse coae#ualis.
3(4 ?e#ua#uam in hac sancta Grinitate #uic#uam creatum servum $amulum#ue convenit credi nec
adventitium vel subintroductum tam#uam ei ali#uando acciderit #uod constet eam ali#uando minime
habuisse condecet autumari....
394 6uarum tamen personarum #uamvis in hoc #uod ad se sunt nulla possit separabilitas inveniri in hoc
vero #uod ad distinctionem adtinet sunt #uaedam #uae specialius unicui#ue possint pertinere personaeI
scilicet #uod Pater a nullo originem sumpsit Filius Patre generante exsistit Spiritus #uo#ue Sanctus ex
Patris Filii#ue unione procedit....
3!74 0t ista dicentes non personarum con$undimus proprietates nec unionem substantiae separamus' nihil
etiam in eadem sancta Grinitate maius aut minus credere oportet nihil#ue etiam imper$ectum at#ue
mutabile. ...
:17 3!24 -dcirco sunt #uaedam #uae in hac sancta Grinitate indiscrete oporteat con$iteri. -n hoc etenim
#uod ad se sunt Pater et Filius et Spiritus Sanctus indiscrete unus Deus credendus est Pater cum Filio et
Spiritu Sancto. 6uod vero ad relativum adtinet discrete personarum trium est praedicanda proprietas
0vangelista praedicanteI -te docete omnes gentes in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti 3c$. 2t
2/!84. %elativum etenim dicitur #uod una ad aliam persona re$eratur' nam #uando dicitur Pater Filii
nihilominus persona signatur et cum dicitur Filius Pater ei sine dubio inesse monstratur.
3!&4 "t nunc #uoniam Spiritus Sancti vocabulum #uo non tota Grinitas signi$icatur sed tertia #uae est in
Grinitate persona #uomodo secundum relativum ad Patris Filii#ue re$eratur personam ne#ua#uam
apertissime pateat pro id scilicet #uia sicut dicimus Spiritum Sanctum Patris non conse#uenter dicimus
Patrem Spiritus Sancti ne Filius Spiritus Sanctus intellegatur' in aliis tamen vocabulis #uibus eiusdem
Sancti Spiritus signatur persona ad relativum pertinere dinoscitur.
3!(4 -gitur <donum< specialiter Spiritum Sanctum accipimus #uae in sancta praenoscitur Grinitate tertia
esse persona pro eo #uod a Patre Filio#ue cum #uibus unius essentiae per omnia creditur $idelibus
condoneturI #uapropter cum dicitur <donum donatoris< et <donator doni< relativum haud dubie declaraturI
#uod etiam de ipso vocabulo Spiritus Sancti inculpabiliter est credendum.
:1! 3!94 Bnde licet inseparabilia sint opera Grinitatis tamen $ideliler pro$itemur... #uod non tota Grinitas
susceperit carnem sed solus Filius Dei #ui est ante saecula ex Dei Patris substantia genitus in $ine
%
saeculorum de virgine 2aria evangelio est teste enixus #ui aitI <,erbum caro $actum est et habitavit in
nobis< 3+o l!(4....
3!/4 ... "ngeli oraculum cum Spiritum Sanctum superventurum in ea dicit et virtutem "ltissimi #ui est
Dei Patris Filius obumbraturum eam praemonuit 3c$I >c !&:4 eiusdem Filii carni totam Grinitatem
cooperatricem esse monstravit.
3!84 6uae scilicet virgo sicut ante conceptionem obtinuit virginitatis pudorem ita post partum nullam
sensit integritatis corruptionem' nam virgo concepit virgo peperit et post partum incorruptelae pudorem
sine interceptione obtinuit. ...
:12 3224 -pse vero Dei Filius ab ingenito Patre genitus a vero verus a per$ecto per$ectus ab uno unus a
toto totus Deus sine initio per$ectum hominem de sancta et inviolata 2aria semper virgine adsumpsisse
est mani$estus.
32&4 )ui etiam sicut hominis per$ectionem adscribimus ita duas ei voluntates inesse unam divinitatis
suae aliam humanitatis nostrae nihilominus credimusI
32(4 #uod etiam per #uatuor 0vangelistarum oracula eiusdem %edemptoris nostri a$$atu evidentissime
declaratur' sic enim $atus est dicensI <Pater mi si possibile est transeat a me calix iste' verumtamen non
sicut ego volo sed sicut tu< vis 32t 29 &84' et iterumI ?on veni voluntatem meam $acere sed voluntatem
eius #ui misit me 3c$. +o 9 &/4 . . .
32:4 6uibus etiam adlocutionibus demonstrat suam voluntatem ad hominem retulisse adsumptum Patris
ad divinitatem in #ua est idem unus et ae#ualis cum PatreI #uippe #uantum ad divinitatis adtinet
unitatem non est alia voluntas Patris alia Filii' una enim est voluntas ubi una persistit divinitas.
6uantum autem ad hominis naturam adsumpti alia est voluntas deitatis suae alia etiam humanitatis
nostrae.
3294 Proinde in hoc #uod aitI <?on sicut ego volo sed sicut tu< 32t 29 &84 patule ostendit non velle id
$ieri #uod voluntate humani lo#uebatur a$$ectus sed propter #uod ad terras paterna voluntate descenderat
cuius tamen Patris voluntas ne#ua#uam contraria Filii voluntati exstitit #uia #uibus est divinitas una non
potest esse voluntas diversa' et ubi in natura nihil potest diversitatis accidere ibi nihilominus enumerantur
generaliter ali#ua numerosa.
:1& 289 3214 -gitur huius voluntatis sanctae vocabulum #uamvis per comparativam similitudinem
Grinitatis #ua dicitur memoria intellegentia et voluntas ad personam Sancti re$eratur Spiritus secundum
hoc autem #uod ad se dicitur substantialiter praedicatur.
32/4 ?am voluntas Pater voluntas Filius voluntas Spiritus Sanctus #uemadmodum Deus est Pater Deus
est Filius Deus est Spiritus Sanctus et multa alia similia #uae secundum substantiam dici ab his #ui
catholicae $idei veridici cultores exsistunt nulla ratione ambigitur.
3284 0t sicut est catholicum dici Deum de Deo lumen de lumine lucem de luce ita verae $idei est proba
adsertio voluntatem dici de voluntate sicut sapientiam de sapientia essentiam de essentiaI et veluti Deus
Pater genuit Filium Deum ita voluntas Pater genuit Filium voluntatem.
3&74 -ta#ue #uam#uam secundum essentiam Pater voluntas Filius voluntas Spiritus Sanctus voluntas
non tamen secundum relativum unus esse credendus est #uoniam alius est Pater #ui re$ertur ad Filium
alius Filius #ui re$ertur ad Patrem alius Spiritus Sanctus #ui pro eo #uod de Patre Filio#ue procedit ad
Patrem Filium#ue re$erturI non aliud sed alius' #uia #uibus est unum esse in deitatis natura his est in
personarum distinctione specialis proprietas. ...
:1( 3&:4 0xemplum nobis sua resurrectione impendens sicut ille vivi$icans nos post duos dies tertio
vivus resurrexit a mortuis sic nos etiam in huius saeculi $ine resurrecturos us#ue#ua#ue credamus. ?on
in aeria vel in phantasticae visionis umbra ut #uorumdam improbanda opinio praestruit sed in veridicae
carnis substantia in #ua nunc sumus et vivimus ac tempore iudicii coram )hristo et sanctis angelis eius
adstantes unus#uis#ue re$eret corporis sui propria prout gessit sive bonum sive malum recepturus ab eo
aut pro propriis actibus interminabilis beatitudinis regnum aut pro suis sceleribus perpetuae damnationis
interitum.
:1: 3&94 Fuius etenim $idei 0cclesia sancta catholica baptismatis a#ua abluta )hristi sanguine pretioso
redempta #uae ne#ue in $ide habet rugam ne#ue maculosi per$ert operis notam 3c$. 0ph :2&-214
insignibus pollet virtutibus cluit 3al.I claruit4 Sancti#ue Spiritus donis re$erta coruscat.
3&14 6uae etiam cum -esu )hristo Domino nostro capite suo cuius corpus esse ne#ua#uam ambigitur est
perenniter regnatura at#ue omnes #ui nunc in ea minime consistunt sive constiterint aut ab ea recesserunt
sive recesserint aut peccata in ea relaxari di$$identiae malo negaverint nisi paenitudinis ope ad eam
redierint et #uae#ue ?icaena synodus... )onstantinopolitanus conventus ... 0pheseni primi concilii
amplecti auctoritas sanxit at#ue )halcedone sanctorum una nimitas vel reli#uorum conciliorum sive etiam
omnium venerabilium Patrum in $ide sana recte viventium edicta custodire praecipiunt abs#ue ali#uo
dubietatis naevo non crediderint perpetuae damnationis sententia ulciscentur at#ue in $ine saeculi cum
diabolo eius#ue sociis ignivomis rogis cremabuntur.
%!
Saint Cr*goire -- 0p. <Desiderabilem mihi< ad S. Boni$atium
22 ?ov. 129
:/7 289a 6uosdam baptizatos abs#ue interrogatione symboli ab adulteris et indignis presbyteris $assus es.
-n his tua dilectio teneat anti#uum morem 0cclesiaeI #uia #uis#uis in nomine Patris et Filii et Spiritus
Sancti baptizatus est rebaptizari liceat minime' non enim in nomine baptizantis sed in nomine Grinitatis
huius gratiae donum percepit. 0t teneatur #uod "postolus dicitI Bnus Deus una $ides unum baptisma
3)$. 0ph ( :4. Doctrinam vero spirit3u4alem talibus studiosius ut impertias demandamus.
Saint Cr*goire -- >ettre = l<empereur >*on ---
3entre 129 et 1&74
:/! 3 ,ersioI4 0t dicis nos lapides et parietes ac tabellas adorare. ?on ita est ut dicis imperator' sed ut
memoria nostra excitetur et ut custodia et imperita crassa#ue mens nostra erigatur et in altum provehatur
per eos #uorum haec nomina et #uorum appellationes et #uorum hae sunt imagines' et non tam#uam
deos ut tu in#uis' absitQ ?on enim spem in illis habemus. "c si #uidem imago sit Domini dicimus I
Domine -esu )hriste Fili Dei succurre et salva nosQ Sin autem sanctae matris eius dicimus Sancta Dei
genitrix Domini mater intercede apud Filium tuum verum Deum nostrum ut salvas $aciat animas nostrasQ
Sin vero martyrisI Sancte Stephane #ui pro )hristo sanguinem tuum $udisti #ui ut protomartyr lo#uendi
con$identiam habes intercede pro nobisQ 0t de #uovis martyre #ui passus est martyrium ita dicimus.
tales per illos preces o$$erimus. ?ec ita est uti dicis imperator #uasi deos martyres appellemus.
Saint Cr*goire --- 0p. <2agna nos habuit< = saint Boni$ace
*v#ue vers 1&2
289b -lli #uippe #ui baptizati sunt per diversitatem et declinationem linguarum gentilitatis tamen #uod
in nomine Grinitatis baptizati sunt oportet eos per manus impositionis 3impositionem4 et sacri chrismatis
con$irmari.
:/2 0osdem#ue #uos a paganis baptizatos esse asseruisti si ita habetur ut denuo baptizes in nomine
Grinitatis mandamus.... ?am et eos #ui se dubitant $uisse baptizatos an non vel #ui a presbytero -ovi
mactanti et immolaticias carnes vescenti ut baptizentur praecipimus.
:/& Pro obeuntibus #uippe consuluisse dinosceris si liceat oblationes o$$erre. Sancta sic tenet 0cclesia ut
#uis#ue pro suis mortuis vere christianis o$$erat oblationes at#ue presbyter eorum $aciat memoriam. 0t
#uamvis omnes peccatis subiaceamus congruit ut sacerdos pro mortuis catholicis memoriam $aciat et
intercedat. ?on tamen pro impiis #uamvis christiani $uerint tale #uid agere licebit.
:/9 3 24 %epperimus 3in Boni$atii ep. ad papam4... #uod talia a te nobis re$erantur #uasi ?os corruptores
simus canonum et Patrum rescindere traditiones #uaeramus ac per hoc #uod absit cum nostris clericis in
simoniacam haeresim incidamus accipientes et compellentes #uorum pallia tribuimus 3compellentes ut
in #uibus pallia tribuimus4 ut 3-Q4 nobis praemia largiantur expetentes ab illis pecunias.... 3"dmonetur
Boni$atius ne tale #uid iterum scribar4 #uia $astidiosum a ?obis et iniuriosum suscipitur dum illud nobis
ingeritur #uod ?os omnino detestamur. "bsit enim a ?obis et a nostris clericis ut donum #uod per
Spiritus Sancti gratiam suscepimus pretio venumdemus... anathematizantes nam#ue omnes #uicum#ue
ausi $uerint donum Sancti Spiritus pretio venumdare.
)oncile romain "ction --- 2: octobre 1(:
:/1 ... )lemens #ui per suam stultitiam sanctorum Patrum statuta 3scripta4 respuit vel omnia synodalia
acta 3parvipendit4 in$erens etiam )hristianis Eudaismum dum praedicet $ratris de$uncti accipere uxorem
3uxorem posse in matrimonium iungi4 insuper et Dominum -esum )hristum descendentem ad in$eros
omnes 3-Q4 pios et impios exinde praedicat 3simul inde4 abstraxisse ab omni sit 3-Q4 sacerdotali o$$icio
nudatus 3deponatur4 et anathematis vinculo obligatus 3obligetur4.
Saint ;acharias 0p. <,irgilius et Sedonius< ad S. Boni$atium
! Euillet 1(9 31(:@4
%"
:// 281 %etulerunt #uippe #uod $uerit in eadem provincia sacerdos #ui latinam linguam penitus
ignorabat et dum baptizaret nesciens latini elo#uii in$ringens linguam diceretI <Baptizo te in nomine
Patria et Filia et Spiritus Sancti<. "c per hoc tua reverenda $raternitas consideravit rebaptizare. Sed... si ille
#ui baptizavit non errorem introducens aut haeresim sed pro sola ignorantia %omanae locutionis
in$ringendo linguam ut supra $ati sumus baptizans dixisset non possumus consentire ut denuo
baptizentur...
Saint ;acharias 0p. <Sacris liminibus< = saint Boni$ace
! mai 1(/
:/8 281a -n illa 3"nglorum synodo4 tale decretum et iudicium $irmissime praeceptum et diligenter
demonstratum esse dignoscitur ut #uicum#ue sine invocatione Grinitatis lotus $uisset #uod sacramentum
regenerationis non haberet. 6uod omnino verum est' #uia si mersus in $onte baptismatis #uis $uerit sine
invocatione Grinitatis per$ectus non est nisi $uerit in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti baptizatus. ...
Foc #uo#ue observari 3observasse4 in supradicta synodo sacerdotes ut #ui vel unam de Grinitate
personam in baptismo non nominaret illud baptismum esse non posse #uod pro certo verum est #uia #ui
unum ex sancta Grinitate con$essus non $uerit per$ectus )hristianus esse non potest.
0tienne -- 3---4 <%esponsa )arisiaca< 36uiercy4 a. 1:(
:82 3%esp. .-,.4 De illo presbytero #ui baptizavit isto modo sic rusticeI -n nomine Patris mergo et Filii
mergo et Spiritus Sancti mergo et ipse presbyter nescit si episcopus $uit #ui eum benedixitI hic #ui
ordinationem suam ignorat omnino abiiciendus est...' in$antes vero illi #uos baptizavit licet rustice #uia
in nomine sanctae Grinitatis sunt baptizati in eo permaneant baptismo.
Fadrien - 0p. <Pastoralibus curis< ad patriarch. Garasium 1/:
28/ ... Pseudosyllogus ille #ui sine "postolica Sede... $actus est adversus venerabilium Patrum
traditionem contra divinas imagines anathematizetur praesentibus apocrisiariis nostris... et Domini nostri
-esu )hristi sermo compleatur #uiaI <portae in$eri non praevalebunt adversus eam< 32t !9!/4' et rursusI
<Gu es Petrus ...< 32t !9 !/-!84. )uius sedes in omnem terrarum orbem primatum tenens re$ulget et caput
omnium ecclesiarum Dei consistit.
Fadrien - 0p. 5-nstitutio universalis5 aux *v#ues d<0spagne
3entre 1/: et 18!4
:8: 288 ... De partibus vestris pervenit ad nos lugubre capitulum #uod #uidam episcopi ibidem degentes
videlicet 0liphandus et "scaricus cum aliis eorum consentaneis Filium Dei adoptivum con$iteri non
erubescunt #uod nullus #uamlibet haeresiarcha talem blasphemiam ausus est oblatrare nisi per$idus ille
?estorius#ui purum hominem Dei con$essus est Filium...
:89 &77 -llud autem #uod alii ex ipsis dicunt #uod praedestinatio ad vitam sive ad mortem in Dei sit
potestate et non nostra' isti dicunt <Bt #uid conamur vivere #uod in Dei est potestate@<' alii iterum dicuntI
<Bt #uid rogamus Deum ne vincamur tentatione #uod in nostra est potestate #uasi libertate arbitrii @<
%evera enim nullam rationem reddere vel accipere valent ignorantes beati Fulgentii episcopi ad
0ugipium presbyterum contra sermonem cuiusdam Pelagiani opuscula directaI <Apera ergo misericordiae
ac iustitiae praeparavit Deus in aeternitate incommutabilitatis suae...' praeparavit ergo iusti$icandis
hominibus merita' praeparavit iisdem glori$icandis et praemia' malis vero non praeparavit voluntates
malas aut opera mala sed praeparavit eis iusta et aeterna supplicia. Faec est aeterna praedestinatio
$uturorum operum Dei #uam sicut nobis apostolica doctrina semper insinuari cognoscimus sic etiam
$iducialiter praedicamus.<
Fadrien - 0p. <-nstituio universalis< ad episcopos Fispaniae
1/:
&7! Porro dilectissimi diversa capitula #uae ex illis audivimus partibus id estI #uod multi dicentes se
catholicos esse communem vitam gerentes cum -udaeis et non baptizatis paganis tam in escis #uam#ue
in potu seu in diversis erroribus nihil pollui se in#uiunt I et illud #uod inhibitum est ut nulli liceat iugum
ducere cum in$idelibus' ipsi enim $ilias suas cum alio benedicent et sic populo gentili tradentur et #uod
sine examinatione prae$ati presbyteri ut praesint ordinantur I et alius #uo#ue immanis invaluit error
%#
perniciosus ut etiam vivente viro mulieres sibi in conubio sortiantur ipsi pseudosacerdotes simul#ue et
de libertate arbitrii et alia multa sicut de illis audivimus partibus #uae longum est dici. ...
)oncile de ?ic*e -- 3oecum. ,--' 1/14' "ction ,--
!& octobre 1/1' De$initio de sacris imaginibus
977 &72 3de$initio4 ... %egiae #uasi continuati semitae se#uentes#ue divinitus inspiratum sanctorum
Patrum nostrorum magisterium et catholicae traditionem 0cclesiae 3nam Spiritus Sancti hanc esse
novimus #ui nimirum in ipsa inhabitat4 de$inimus in omni certitudine ac diligentia sicut $iguram
pretiosae ac vivi$icae crucis ita venerabiles ac sanctas imagines proponendas tam #uae de coloribus et
tessellis #uam #uae ex alia materia congruenter in sanctis Dei ecclesiis et sacris vasis et vestibus et in
parietibus ac tabulis domibus et viisI tam videlicet imaginem Domini Dei et Salvatoris nostri +esu )hristi
#uam intemeratae Dominae nostrae sanctae Dei genitricis honrobilium#ue "ngelorum et omnium
Sanctorum simul et almorum virorum.
97! &72 6uanto enim $re#uentius per imaginalem $ormationem videntur tanto #ui has contemplantur
alacrius eriguntur ad primitivorum earum memoriam et desiderium ad osculum et ad honorariam his
adorationem tribuendam non tamen ad veram latriam #uae secundum $idem est #uae#ue solam divinam
naturam decet impartiendamI ita ut istis sicuti $igurae pretiosae ac vivi$icae crucis et sanctis evangeliis
et reli#uis sacris monumentis incensorum et luminum oblatio ad harum honorem e$$iciendum exhibeatur
#uemadmodum et anti#uis piae consuetudinis erat. -maginis enim honor ad primitivum transitI et #ui
adorat imaginem adorat in ea depicti subsistentiam.
972 &7& 3probatio4 Sic enim robur obtinet sanctorum Patrum nostrorum doctrina id est traditio sanctae
catholicae 0cclesiae #uae a $inibus us#ue ad $ines terrae suscepit evangelium. Sic Paulum #ui in )hristo
locutus est 3c$ )or2 2.!14 et omnem divinum apostolicum coetum et paternam sanctitatem exse#uimur
tenentes traditiones 3Ghess2 2.!(4 #uas accepimus. Sic triumphales 0cclesiae prophetice canimus
hymnosI Caude satis $ilia Sion praedica $ilia +erusalemI Eucundare et laetare ex toto corde tuo. "bstulit
Dominus a te inEustitias adversantium tibiI redemit te de manu inimicorum tuorum. Dominus rex in medio
tuiI non videbis mala ultra 3Soph &.!(sI Sptg4 et pax in te in tempus aeternum.
97& &7( 3Sanctio4 0os ergo #ui audent aliter sapere aut docere aut secundum scelestos haereticos
ecclesiasticas traditiones spernere et novitatem #uamlibet excogitare vel proicere ali#uid ex his #uae
sutn 0cclesiae deputata sive evangelium sive $iguram crucis sive imaginalem picturam sive sanctas
reli#uias martyris' aut excogitare prave aut astute ad subvertendum #uid#uam ex legitimis traditionibus
0cclesiae catholicae' vel etiam #uasi communibus uti sacris vasis aut venerabilibus monasteriisI si
#uidem episcopi aut clerici $uerint deponi praecipimus' monachos autem vel laicos a communione
segregari.
)oncile de ?ic*e -- 3oecum. ,--4' "ction ,--- 2& octobre 1/1
97( &7: )an. &. Amnis electio a principibus $acta episcopi aut presbyteri aut diaconi irrita maneat
secundum regulam 3)an. apost. &74 #uae dicitI Si #uis episcopus saecularibus potestatibus usus
ecclesiam per ipsos obtineat deponatur et segregentur omnes #ui illi communicant. Aportet enim ut #ui
provehendus est in episcopum ab episcopis eligatur #uemadmodum a sanctis Patribus #ui apud ?icaeam
convenerunt in regula 3)an. ?icaen. (4 de$initum est #uae dicitI 0piscopum convenit maxime #uidem ab
omnibus #ui sunt in provincia episcopis ordinari. Si autem hoc di$$icile $uerit aut propter instantem
necessitatem aut propter itineris longitudinem tribus tamen omnimodis in idipsum convenientibus et aliis
per litteras consentientibus tunc consecratio $iat. Firmitas autem eorum #uae geruntur per
unam#uam#ue provinciam metropolitano tribuatur antistiti.
97: &79 ?os venerandas imagines recipimus. ?os 3eos4 #ui ita non sentiunt anathemati subiicimus...
979 &71 Si #uis )hristum Deum nostrum circumscriptum non con$itetur secundum humanitatem
anathema sit.
971 Si #uis evangelicas historias imaginibus expressas non admittit an. sit.
97/ Si #uis ipsas non salutat cum sint in nomine Domini et Sanctorum eius anathema sit.
%$
978 &7/ Si #uis omnem ecclesiasticam traditionem sive scriptam sive non scriptam reicit anathema sit.
Fadrien - 0p. 5Si tamen licet5 aux *v#ues d<0spagne
318& ou 18(4
9!7 &78 2ateria autem causalis per$idiae inter cetera reicienda de adoptione +esu )hristi Fili Dei
secundum carnem $alsis argumentationibus digesta pe$idorum verborum ibi stramina incomposito calamo
legebantur. Foc catholica 0cclesia nun#uam credidit num#uam docuit num#uam male credentibus
assensum praebuit. ...
9!! &78 -pse enim 3)hristus4 de se innotuit cuEus $ilius esset cum Patris nomen se asserit hominibus
adnuntiasse. "it enimI 52ani$estavi nomen tuum hominibus #uos dedisti mihi de mundo5 3+o !1.94.
?omen paternum tunc mani$estavit hominibus cum se Patris Filium verum et non putativum proprium
innotuit et non adoptivum. Sed notandum #uod diciturI 5hominibus #uos dedisti mihi5. ?on enim isti ex
illis hominibus #uos ei Pater dederat et immo #uos ille cum Patre ante mundi constitutionem elegerat #ui
eum adoptivum et non proprium Filium con$itentur #uasi alienus ali#uando a Patre $uerit aut per carnis
extraneus ab eo $actus esset adsumptionem cum ut ,erbum caro $ieret una exstiterit Patris Filii#ue
voluntas sicut scriptum estI 5Bt $acerem voluntatem tuam' Deus meus volui5 3Ps &8.84. Finc alias dicitI
5"scendo ad Patrem meum et Patrem vestrum5 3+o 27.!14. Distincte enim dixit 5meum5 et 5vestrum5
eEus videlicet non per gratiam sed per naturam noster vero per gratiam adoptionis. Porro num#uam non
$uit Filius #uia num#uam non $uit Pater. Semper eum et ubi#ue distincte Patrem appellat. 5Pater5 in#uit
5meus us#ue modo operatur et ego operor5 3+o :.!14 et rursusI 5Pater clari$ica Filium tuum ut Filius
tuus clari$icet te5 3+o !1.!4 etI 5Pater meus #uod dedit mihi maEus omnibus est5 3+o !7.284. 6uodsi
secundum eorum callidam tergiversationem cuncta #uae protulimus ad divinitatem tantummodo Filii Dei
re$erenda opinantur dicant ubi um#uam communi a$$ectu dixerit nobiscum 5Pater noster5. 5Scit enim5
in#uit 5Pater vester #uid vobis opus est5 32t 9./4. ?on ait 5noster5 #uasi nobiscum adoptatus per
gratiam. 0t alibi 50stote ergo et vos per$ecti sicut et Pater vester caelestis per$ectus est5 32t :.(/4. )ur
non dixit 5noster5@ 6uia aliter noster et aliter suus. Finc rursus aitI 5Si vos cum sitis mali nostis bona
dare $iliis vestris #uanto magis Pater vester de caelo dabit spiritum bonum petentibus se@5 3>c !!.!&4 et
cetera. hinc Paulus vas electionis aitI 5Proprio Filio suo non pepercit Deus sed pro nobis omnibus
tradidit illum5 3%om /.&24. Scimus enim #uia non est traditus secundum divinitatem sed secundum id
#uod homo verus erat.
&!7 ... "doptivum eum Filium #uasi purum hominem calamitati3s4 humanae subiectum et #uod pudet
dicere servum eum impii et ingrati tantis bene$iciis liberatorem nostrum non pertimescitis venenosa
$auce susurrare. ... )ur non veremini #ueruli detrectatores Deo odibiles illum servum nuncupare #ui
vos de servitute diaboli liberavit@ ... ?am etsi in umbra prophetiae dictus est servus 3c$. -b !/s##4 propter
servilis $ormae conditionem #uam sumpsit ex ,irgine ... hoc nos ... intelligimus et secundum historiam
de sancto -ob et allegorice de )hristo dictum. ...
)oncile de Franc$ort 3FranD$urt J 2ain4 18(' 0p. synod. des
*v#ues de France aux autorit*s d<0spagne
9!2 &!! ... -nvenimus enim in libelli vestri principio scriptum #uod posuistis vosI 5)on$itemur et
credimus Deum Dei Filium ante omnia tempora sine initio ex Patre genitum coaeternum et
consubstantialem non adoptione sed genere5. -tem post pauca eodem loco legebaturI 5)on$itemur et
credimus eum $actum ex muliere $actum sub lege 3c$ Cal (.(4 non genere esse Filium Dei sed
adoptione non natura sed gratia5. 0cce serpens inter pomi$era paradisi latitans ligna ut incautos #uos#ue
decipiat...
9!& &!2 6uod etiam et in se#uentibus adEunxistis in pro$essione ?icaeni symboli non invenimus dictum
in )hristo duas naturas et tres substantias 3c$ DS :914 et 5homo dei$icus et Deus humanatus5. 6uid est
natura hominis nisi anima et corpus@ vel #uid est inter naturam et substantiam ut tres substantias necesse
sit nobis dicere et non magis simpliciter sicut sancti Patres dixerunt con$iteri Dominum nostrum +esum
)hristum D0um verum et verum homnem in una persona@ 2ansit vero persona Filii in sancta Grinitate
cui persoane humana accessit natura ut esset una persona Deus et homo non homo dei$icus et
humanatus Deus sed Deus homo et homo DeusI propter unitatem personae unus Dei Filius et idem
hominis Filius per$ectus Deus per$ectus homo. Per$ectus homo non est nisi anima et corpore... nec
negamus et nos )hristo haec tria veraciter inesse divinitatem scilicet animam et corpus. Sed #uia vere
Deus et homo dicitur in Dei nomine totum #uod Dei est designatur in hominis vero totum #uic#uid
%%
hominis intelligitur. -deo su$$icit in eo unam per$ectam divinitatis et alteram per$ectam humanitatis
con$iteri substantiam. ... )onsuetudo ecclesiastica solet in )hristo duas substantias nominare Dei
videlicet et hominis. ...
9!( &!& Si ergo Deus verus est #ui de ,irgine natus est #uomodo tunc potest adoptivus esse vel servus@
Deum enim ne#ua#uam audetis con$iteri servum vel adoptivumI et si eum propheta servum nominasset
non tamen ex condicione servitutis sed ex humilitatis obedientia #ua $actus est Patri 5oboediens us#ue ad
mortem5 3Phil 2./4.
9!: &!( )an.!. ... -n primordio capitulorum exortum est de impia ac ne$anda haeresi 0liphandi Goletanae
sedis episcopi et Felicis Argellitanae eorum#ue se#uacibus #ui lmale sentientes in Dei Filio asserebant
adoptionemI #uam omnes #ui supra sanctissimi Patres et respuentes una voce contradixerunt at#ue hanc
haeresim $unditus a sancta 0cclesia eradicandam statuerunt.
)oncile de Frioul 3$oroiuliense4 3189 ou 1814
Symbole De Grinitate divina
9!9 3Post Symb. )<politanum se#uiturI4 Sanctam autem per$ectam inseparabilem et ine$$abilem
veram#ue Grinitatem i. e. Patrem et Filium et Spiritum Sanctum individuam con$iteor in unitate naturae
#uia trinus et unus est DeusI trinus nimirum per distinctionem personarum unus vero per substantiam
inseparabilem deitatis. Fas igitur tres personas . . . non putativas vel #uasi suspicabiles tantum sed veras
subsistentes coaeternas coae#uales credimus et consubstantiales...
9!1 ?am Pater verus Deus vere et proprie Pater est #ui genuit ex se i. e. ex sua substantia
intemporaliter et sine initio verum Filium coaeternum consubstantialem et coae#ualem sibi. -0t Filius
verus Deus vere et proprie est Filius #ui ante omnia saecula genitus est de Patre intemporaliter et abs#ue
ullo initio... 0t num#uam $uit Pater sine Filio nec Filius sine Patre... -Spiritus nam#ue Sanctus verus
Deus vere et proprie Spiritus Sanctus estI non genitus nec creatus sed ex Patre Filio#ue intemporaliter et
inseparabiliter procedens. )onsubstantialis coaeternus et ae#ualis Patri Filio#ue semper est erat et erit.
0t num#uam $uit Pater aut Filius sine Spiritu Sancto nec Spiritus Sanctus sine Patre et 3vel4 Filio.
9!/ 0t idcirco inseparabilia sunt semper opera Grinitatis et nihil est in sancta Grinitate diversum ali#uid
aut dissimile vel inae#ualeI non divisum naturaliter non con$usum personaliter nihil maius aut minus
non anterior non posterior non in$erior non superior' sed una et ae#ualis potestas par gloria sempiterna
et coaeterna consubstantialis#ue maiestas...
9!8 &!(a De hac autem ine$$abili Grinitate sola ,erbi Dei persona i.e. Filius ... descendit de caelis unde
num#uam recesserat' -ncarnatus est de Spiritu Sancto et semper virgine 2aria verus homo $actus
verus#ue permanet Deus. 3D &!(a4 ?ec ob$uit humana et temporalis nativitas divinae illi et intemporali
nativitati sed in una )hristi +esu persona verus Dei verus#ue hominis Filius non alter hominis Filius
alter Deised unus idm#ue Dei homnis#ue Filius in utra#ue natura divina scilicet et humana Deus verus
et homo verus non putativus Dei Filius sed verus' non adoptivus sed proprius #uia num#uam $uit
propter hominem #uem adsumpsit a Patre alienus. Solus enim sine peccato natus est homo #uoniam solus
est icarnatus de Spiritu Sancto et immaculata ,irgine novus homo. )onsubstantialis Deo Patri in sua i.e.
divina' consubstantialis etiam matri sine sorde peccati in nostra i.e. humana. et ideo in utra#ue natura
proprium eum et non adoptivum Dei Filium con$itemur #uia incon$usibiliter et inseparabiliter adsumpto
homine unus idem#ue est Dei et hominis Filius. ?aturaliter Patri secundum divinitatem naturaliter matri
secundum humanitatem' proprius tamen Patri in utro#ue...
Denzinger 3latin4 :99
Denzinger 3latin4 927
)onc. Gicinense 3Pavia4 a. /:7
927 &!: 3/4 -llud #uo#ue salutare sacramentum #uod commendat +acobus "postolus dicensI <-n$irmatur
#uis ... remittetur ei< 3-ac :!(s4 solerti praedicatione populis innotescendum estI magnum sane ac valde
appetendum mysterium per #uod si $ideliter poscitur et peccata remittuntur et conse#uenter corporalis
salus restituitur... Foc tamen sciendum #uia si is #ui in$irmatur publicae paenitentiae mancipatus est
1&&
non potest huius mysterii conse#ui medicinam nisi prius reconciliatione percepta communionem corporis
et sanguinis )hristi meruerit. )ui enim reli#ua sacramenta interdicta sunt hoc uno nulla ratione uti
conceditur.
)onc. )arisiacum 36uiercy-sur-Aise4 mai /:&
92! &!9 )ap. !. Deus omnipotens hominem sine peccato rectum cum libero arbitrio condidit et in
paradiso posuit #uem in sanctitate iustitiae permanere voluit. Fomo libero arbitrio male utens peccavit et
cecidit et $actus est <massa perditionis< totius humani generis. Deus autem bonus et iustus elegit ex eadem
massa perditionis secundum praescientiam suam #uos per gratiam praedestinavit 3%om / 28 ss' 0ph !
!!4 ad vitam et vitam illis praedestinavit aeternam I ceteros autem #uos iustitiae iudicio in massa
perditionis reli#uit perituros praescivit sed non ut perirent praedestinavit' poenam autem illis #uia iustus
est praedestinavit aeternam. "c per hoc unam Dei praedestinationem tantummodo dicimus #uae aut ad
donum pertinet gratiae aut ad retributionem iustitiae.
922 &!1 )ap. 2. >ibertatem arbitrii in primo homine perdidimus #uam per )hristum Dominum nostrum
recepimus I et habemus liberum arbitrium ad bonum praeventum et adiutum gratia et habemus liberum
arbitrium ad malum desertum gratia. >iberum autem habemus arbitrium #uia gratia liberatum et gratia
de corrupto sanatum.
92& &!/ )ap. &. Deus omnipotens <omnes homines< sine exceptione <vult salvos $ieri< 3- Gim 2 (4 licet
non omnes salventur. 6uod autem #uidam salvantur salvantis est donum I #uod autem #uidam pereunt
pereuntium est meritum.
92( &!8 )ap.(. )hristus +esus D.?. sicut nullus homo est $uit vel erit cuEus natura in illo assumpta non
$uerit ita nullus est $uit vel erit homo pro #uo passus non $uerit' licet non omnes passionis eEus mysterio
redimantur. 6uod vero omnes passionis eEus mysterio non redimuntur non respicit ad magnitudinem et
pretii copiositatem sed ad in$idelium et ad non credentium ea $ide 5#uae per dilectionem operatur5 3Cal
:.94 respicit partem' #uia poculum humanae salutis #uod con$ectum est in$irmitate nostra et virtute
divina habet #uidem in se ut omnibus prositI sed si non bibitur non medetur.
)onc. ,alentinum 3,alence4 / Eanvier /::
92: &27 )an. !. ... ?ovitates vocum et praesumptivas garrulitates unde potius inter $ratres contentionum
et scandalorum $omes excitari potest #uam aedi$icatio ulla timoris Dei succrescere cum studio omni
devitamus. -ndubitanter autem doctoribus pie et recte tractantibus verbum veritatis ipsis#ue sacrae
Scripturae lucidissimis expositoribus id est )ypriano Filario "mbrosio Fieronymo "ugustino
ceteris#ue in catholica pietate #uiescentibus reverenter auditum et obtemperanter intellectum
submittimus et pro viribus #uae ad salutem nostram scripserunt amplectimur. ?am de praescientia Dei
et de praedestinatione et de #uaestionibus aliis in #uibus $ratrum animi non parum scandalizati
probantur illud tantum $irmissime tenendum esse credimus #uod ex maternis 0cclesiae visceribus nos
hausisse gaudemus.
929 &2! )an. 2. <Deum praescire et praescisse aeternaliter et bona #uae boni erant $acturi et mala #uae
mali sunt gesturi< #uia vocem Scripturae dicentis habemusI <Deus aeterne #ui absconditorum es cognitor
#ui nosti omnia ante#uam $iant< 3Dn !& (24 $ideliter tenemus' et placet tenere <bonos praescisse omnino
per gratiam suam bonos $uturos et per eandem gratiam aeterna praemia accepturos I malos praescisse per
propriam malitiam malos $uturos et per suam iustitiam aeterna ultione damnandos< I ut secundum
PsalmistamI <6uia potestas Dei est et Domini misericordia ut reddat unicui#ue secundum opera sua< 3Ps
9! !2 s4 et sicut apostolica doctrina se habetI <Fis #uidem #ui secundum patientiam boni operis gloriam
et honorem et incorruptionem #uaerunt vitam aeternam I his autem #ui 3sunt4 ex contentione et #ui non
ac#uiescunt veritati credunt autem ini#uitati ira et indignatio tribulatio et angustia in omnem animam
hominis operantis malum< 3%om 2 1ss4. -n eodem sensu idem alibi I <-n revelatione< in#uit <Domini nostri
+esu )hristi de caelo cum angelis virtutis eius in igne $lammae dantis vindictam his #ui non noverunt
Deum et #ui non oboediunt evangelio Domini nostri +esu )hristi #ui poenas dabunt in interitu
aeternas ... cum venerit glori$icari in Sanctis suis et admirabilis $ieri in omnibus #ui crediderunt< 32 Ghess
! 1ss4.
921 &2! ?ec prorsus ulli malo praescientiam Dei imposuisse necessitatem ut aliud esse non posset sed
#uod ille $uturus erat ex propria voluntate sicuti Deus #ui novit omnia ante#uam $iant praescivit ex sua
1&1
omnipotenti et incommutabili maEestate. 5 ?ec ex praeEudicio eEus ali#uem sed ex merito propriae
ini#uitatis credimus condemnari<. <?ec ipsos malos ideo perire #uia boni esse non potuerunt' sed #uia
boni esse noluerunt suo#ue vitio in massa damnationis vel merito originali vel etiam actuali
permanserunt<.
92/ &22 )an. &. Sed et de praedestinatione Dei placuit et $ideliter placet iuxta auctoritatem apostolicam
#uae dicitI <"n non habet potestatem $igulus luti ex eadem massa $acere aliud vas in honorem aliud vero
in contumeliam @< 3%om 8 2! 4 ubi et statim subiungit I <6uod si volens Deus ostendere iram et notam
$acere potentiam suam sustinuit in multa patientia vasa irae aptata sive praeparata in interitum ut
ostenderet divitias gratiae suae in vasa misericordiae #uae praeparavit in gloriam< 3%om 8 22 s4 I $identer
$atemur praedestinationem electorum ad vitam et praedestinationem impiorum ad mortemI in electione
tamen salvandorum misericordiam Dei praecedere meritum bonum I in damnatione autem periturorum
meritum malum praecedere iustum Dei iudicium. <Praedestinatione autem Deum ea tantum statuisse #uae
ipse vel gratuita misericordia vel iusto iudicio $acturus erat< secundum Scripturam dicentemI <6ui $ecit
#uae $utura sunt< 3-s (: !!I Septg.4 I in malis vero ipsorum malitiam praescivisse #uia ex ipsis est non
praedestinasse #uia ex illo non est.
928 &22 Poenam sane maium meritum eorum se#uentem uti Deum #ui omnia prospicit praescivisse et
praedestinasse #uia iustus est apud #uem est ut sanctus "ugustinus ait de omnibus omnino rebus tam
$ixa sententia #uam certa praescientia. "d hoc si#uidem $acit Sapientis dictum I <Parata sunt derisoribus
iudicia et mallei percutientes stultorum corporibus< 3Prv !8 284. De hac immobilitate praescientiae
praedestinationis Dei per #uam apud eum $utura iam $acta sunt etiam apud 0cclesiasten bene intelligitur
dictumI )ognovi #uod omnia opera #uae $ecit Deus perseverent in perpetuum. ?on possumus his
addere nec au$erre #uae $ecit Deus ut timeatur 30ccle &!(4. <,erum ali#uos ad malum praedestinatos
esse divina potestate< videlicet ut #uasi aliud esse non possint non solum non credimus sed etiam si sunt
#ui tantum mali credere velint cum omni detestatione< sicut "rausica3na4 Synodus <illis anathema
dicimus< 3DS &814.
9&7 &2& )an. (. -tem de redemptione sanguinis )hristi propter nimium errorem#ui de hac causa exortus
est ita ut #uidam sicut eorum scripta indicant etiam pro illis impiis #ui a mundi exordio us#ue ad
passionem Domini in sua impietate mortui aeterna damnatone puniti sunt e$$usum eum de$iniant. contra
illud propheticumI 0ro mors tua o mors morsus tuus ero in$erne 5 3As l& !(4I illud nobis simpliciter et
$ideliter tenendum ac docendum placet iuxta evangelicam et apostolicam veritatem #uod pro illis hoc
datum pretium teneamus de #uibus ipse Dominus noster dicitI 5 Sicut 2oyses exaltavit serpentem in
deserto ita exaltari oportet Filium hominis ut omnis #ui credit in ipso 3ipsum4 non pereat sed habeat
vitam aeternam. Sic enim Deus dilexit mundum ut Filium suum unigenitum daretI ut omnis #ui credit in
eum non pereat sed habeat vitam aeternam 3lo &!( ss4 et "postolusI 5 )hristus 5 in#uit <semel oblatus
est ad multorum exhaurienda peccata< 3Febr 82/4.
9&! &2& Porro capitula- 3-#uattuor #uae a concilio $ratrum nostrorum minus prospecte suscepta sunt
propter inutilitatem vel etiam noxietatem et errorem contrarium veritatiI sed et alia-4 .-. syllogismis
ineptissime conclusa et licet iactetur nulla saeculari litteratura nitentia in #uibus commentum diaboli
potius #uam argumentum ali#uod $idei deprehenditur a pio auditu $idelium penitus explodimus et ut talia
et similia caveantur per omnia auctoritate Spiritus Sancti interdicimusI novarum etiam rerum
introductores ne districtius $eriantur castigandos esse censemus.
9&2 &2( )an. :. -tem $irmissime tenendum credimus #uod omnis multitudo $idelium <ex a#ua et Spiritu
Sancto< 3+o & :4 regenerata ac per hoc veraciter 0cclesiae incorporata et iuxta doctrinam apostolicam in
morte )hristi baptizata 3%om 9 &4 in eius sanguine sit a peccatis suis abluta I #uia nec in eis potuit esse
vera regeneratio nisi $ieret et vera redemptio I cum in 0cclesiae sacramentis nihil sit cassum nihil
ludi$icatorium sed prorsus totum verum et ipsa sui veritate ac sinceritate subnixum. 0x ipsa tamen
multitudine $idelium et redemptorum alios
salvari aeterna salute #uia per gratiam Dei in redemptione sua $ideliter permanent ipsius Domini sui
vocem in corde $erentesI <6ui ... perseveraverit us#ue in $inem hic salvus erit< 32t !722 et 2(!&4I alios
#uia noluerunt permanere in salute $idei #uam initio acceperunt redemptionis#ue gratiam potius irritam
$acere prava doctrina vel vita #uam servare elegerunt ad plenitudinem salutis et ad perceptionem
aeternae beatitudinis nullo modo pervenire. 3Provocatur ad %om 9 &' )ol & 21' Febr !7 22s 29 2/s4.
9&& &2: )an 9. -tem de gratia per #uam salvantur credentes et sine #ua rationalis creatura num#uam
beate vixit et de !ibero arbitrio per peccatum in primo homine in$irmato sed per gratiam Domini -esu
1&2
$idelibus eius redintegrato et sanato idipsum constantissimi et $ide plena $atemur #uod sanctissimi Patres
auctoritate sacrarum Scripturarum nobis tenendum reli#uerunt #uod "$ricana 3DS 2224 #uod
"rausica3na4 3DS &17ss4 Synodus pro$essa est #uod beatissimi Ponti$ices "postolicae Sedis 3DS 2&/ss4
catholica $ide tenuerunt I sed et de natura et gratia in aliam partem nullo modo declinare praesumentes.
-neptas autem #uaestiunculas et aniles pene $abulas 3- Gim ( 14 Scotorum#ue pultes puritati $idei
nauseam in$erentes #uae periculosissimis et gravissimis temporibus ad cumulum laborum nostrorum
us#ue ad scissionem caritatis miserabiliter et lacrimabilter succreverunt ne mentes christianae inde
corrumpantur et excidant a simplicitate et castitate $idei #uae est in )hristo 32 )or !! &4 +esu penitus
respuimus et ut $raterna caritas cavendo a talibus auditum castiget Domini )hristi amore monemus.
Saint ?icolas - )onc. %omain /97 et /9&
&29 )ap. :. Si #uis dogmata mandata interdicta sanctiones vel decreta pro catholica $ide pro
ecclesiastica disciplina pro correctione $idelium pro emendatione sceleratorum vel interdictione
imminentium vel $uturorum malorum a Sedis "postolicae praeside salubriter promulgata contempserit
anathema sit.
)oncile %omain 3Saint ?icolas -4 /92
9&: &21 )ap.! 314. ,eraciter #uidem credendum est et omnimodis pro$itendum #uia Dominus noster
-esus )hristus Deus et Dei Filius passionem crucis tantummodo secundum carnem sustinuit deitate
autem impassibilis mansit ut apostolica docet auctoritas et sanctorum Patrum luculentissime doctrina
ostendit.
9&9 &2/ )ap. 2 3/4. Fis 3Fi4 autem #ui aiunt #uia %edemptor noster et Dominus 3-Q4 +esus )hristus et
Dei Filius passionem crucis secundum deitatem sustinuit #uod 3#uoniam4 impium est et catholicis
mentibus exsecrabile anathema sit 3sint4.
9&1 &28 )ap. 8 3(4. Amnibus enim #ui dicunt #uod hi #ui sacrosancti $onte baptismatis credentes in
Patrem et Filium Sanctum#ue Spiritum renascuntur non ae#ualiter originali abluantur delicto anathema
sit.
Saint ?icolas - 0p. <Proposueramus #uidem< = l<empereur
2ichel 2/ septembre /9:
9&/ &&7 ... ?e#ue ab "ugusto ne#ue ab omni clero ne#ue a regibus ne#ue a populo iudex iudicabitur...
<Prima Sedes non iudicabitur a #uo#uam<...
9&8 &&! Bbinam legistis imperatores antecessores vestros in synodalibus conventibus inter$uisse nisi
$orsitan in #uibus de $ide tractatum est #uae universalis est #uae omnium communis est #uae non solum
ad clericos verum etiam ad laicos et ad omnes omnino pertinet )hristianos @ ... 6uanto magis ad potioris
auctoritatis iudicium tenditur #uerimonia tanto adhuc amplius maius culmen petendum est #uous#ue
gradatim perveniatur ad eam Sedem cuius causa aut a se negotiorum meritis exigentibus in melius
commutatur aut solius Dei sine #uaestione reservatur arbitrio.
9(7 &&2 Porro si ?os non audieritis restat ut sitis apud ?os necessario #uales Dominus noster -esus
)hristus hos haberi praecepit #ui 0cclesiam Dei audire contempserint praesertim cum 0cclesiae
%omanae privilegia )hristi ore in b. Petro $irmata in 0cclesia ipsa disposita anti#uitus observata et a
sanctis universalibus synodis celebrata at#ue a cuncta 0cclesia iugiter venerata nullatenus possint minui
nullatenus in$ringi nullatenus commutari #uoniam $undamentum #uod Deus posuit humanus non valet
amovere conatus et #uod Deus statuit $irmum validum#ue consistit.... -sta igitur privilegia huic sanctae
0cclesiae a )hristo donata a synodis non donata sed iam solummodo celebrata et venerata nos cogunt
nos#ue compellunt <omnium habere sollicitudinem ecclesiarum< Dei 3c$. 2 )or !!2/4...
9(! &&& 6uoniam cum secundum canones ubi est maior auctoritas iudicium in$eriorum sit de$erendum
ad dissolvendum scilicet vel ad roborandum I patet pro$ecto Sedis "postolicae cuius auctoritate maior
non est iudicium a nemine $ore retractandum 3c$. DS 2&24 <ne#ue cui#uam de eius liceat iudicare iudicio.
Si#uidem ad illam de #ualibet mundi parte canones appellari voluerunt ab illa autem nemo sit appellare
permissus<... 0rgo de iudicio %omani praesulis non retractando #uia nec mos exigit #uod diximus
comprobato non negamus eiusdem Sedis sententiam posse in melius commutari cum aut sibi subreptum
1&3
ali#uid $uerit aut ipsa pro consideratione aetatum vel temporum seu gravium necessitatum dispensatorie
#uiddam ordinare decreverit. #uoniam et egregium "postolum Paulum #uaedam $ecisse dispensatorie
legimus #uae postea reprobasse dinoscitur' #uando tamen illa %omana videlicet 0cclesia discretissima
consideratione $ieri delegerit non #uando ipsa #uae bene sunt di$$inita retractari renuerit...
9(2 &&& ,os autem #uaesumus nolite praeiudicium Dei 0cclesiae irrogare I illa #uippe nullum imperio
vestro praeiudicium in$ert cum magis pro stabilitate ipsius aeternam divinitatem exoret et pro
incolumitate vestra et perpetua salute iugi devotione precetur. ?olite #uae sua sunt usurpare' nolite #uae
ipsi soli commissa sunt velle surripere scientes #uia tanto nimirum a sacris debet omnis mundanarum
rerum administrator esse remotus #uanto #uemlibet ex catalogo clericorum et militantium Deo nullis
convenit negotiis saecularibus implicari. Deni#ue hi #uibus tantum humanis rebus et non divinis praeesse
permissum est #uomodo de his per #uos divina ministrantur iudicare praesumant penitus ignoramus.
Fuerunt haec ante adventum )hristi ut #uidam typice reges simul et sacerdotes exsisterent' #uod sanctum
2elchisedech $uisse sacra prodit historia #uod#ue in membris suis diabolus imitatus utpote #ui semper
#uae divino cultui conveniunt sibimet tyrannico spiritu vindicare contendit ut pagani imperatores iidem
et <maximi ponti$ices< dicerentur. Sed cum ad verum ventum est eundem regem at#ue ponti$icem ultra
sibi nec imperator iura ponti$icatus arripuit nec ponti$ex nomen imperatorium usurpavit. 6uoniam idem
<2ediator Dei et hominum homo )hristus -esus< 3- Gim 2 :4 sic actibus propriis et dignitatibus distinctis
o$$icia potestatis utrius#ue discrevit propria volens medicinali humilitate sursum e$$erri non humana
superbia rursus in in$erna demergi ut et christiani imperatores pro aeterna vita ponti$icibus indigerent et
ponti$ices pro cursu temporalium tantummodo rerum imperialibus legibus uterenturI #uatenus spiritalis
actio carnalibus distaret incursibus et ideo militans Deo minime se negotiis saecularibus implicaret ac
vicissim non ille rebus divinis praesidere videretur #ui esset negotiis saecularibus implicatusI ut et
modestia utrius#ue ordinis curaretur ne extolletur utro#ue su$$ultus et competens #ualitatibus actionum
specialiter pro$essio aptaretur.
Saint ?icolas - %esp. <"d consulta vestra< aux Bulgares
!& novembre /99
9(& &&( )ap &... Su$$iciat secundum leges solus eorum consensus de #uorum coniunctionibus agitur' #ui
consensus si solus in nuptiis $orte de$uerit cetera omnia etiam cum ipso coitu celebrata $rustrantur
+oanne )hrysostomo magno doctore testante #ui aitI <2atrimonium non $acit coitus sed voluntas<.
9(( &&(a )ap. !:. -nterrogatis utrum homines illi #ui hoc ab illo 3pseudo-presbytero4 baptismo
receperunt )hristiani sint an iterum baptizari debeant. Sed si in nomine summae ac individuae Grinitatis
baptizati $uere )hristiani pro$ecti sunt et eos a #uocum#ue )hristiano baptizati sunt iterato baptizari non
convenit' #uoniam ... <baptismum ...sive ab adultero vel a $ure $uerit datum ad percipientem munus
pervenit illibatum<. 3 DS &:94... 0t ideo mali 3malus4 bona ministrando non aliis sed sibi detrimenti
cumulum ingerunt 3ingerit4 ac per hoc certum est #uia #uos ille Craecus baptizavit nulla portio laesionis
attingit propter illudI <Fic est #ui baptizat< 3+o ! &&4 id est )hristus et iterum I <Deus incrementum dat<
3! )or & 14 subauditur I et non homo.
9(: )ap. 1!. ?on potest ali#uis 3sacerdos adulter4 #uantumcum#ue pollutus sit sacramenta divina
polluere #uae purgatoria cunctarum remedia contagionum exsistunt. ?ec potest solis radius per cloacas et
latrinas transiens ali#uid exinde contaminationis attrahere' proinde #ualiscum#ue sacerdos sit #uae sancta
sunt coin#uinare non potest' idcirco ab eo us#ue#uo episcoporum iudicio reprobetur communio
percipienda est I #uoniam mali bona ministrando se tantummodo laedunt et cerea $ax accensa sibi
#uidem detrimentum praestat aliis vero lumen in tenebris administrat... Sumite igitur intrepide ab omni
sacerdote )hristi mysteria #uoniam omnia in $ide purgantur.
9(9 &&: )ap. !7(. " #uodam +udaeo nescitis utrum christiano an pagano multos in patria vestra
baptizatos asseritis et #uid de his sit agendum consulitis. Fi pro$ecto si in nomine sanctae Grinitatis vel
tantum in nomine )hristi sicut in "ctibus "postolorum 32 &/' !8 :4 legimus baptizati sunt 3unum
#uippe idem#ue est ut sanctus exponit "mbrosius4 constat eos non esse denuo baptizandosI sed primum
utrum christianus aut paganus ipse +udaeus exstiterit vel si postmodum $actus $uerit christianus
investigandum est #uamvis non praetereundum esse credamus #uid beatus de baptismo dicat "ugustinus
I <+am satis< in#uit <ostendimus ad baptismum #ui verbis evangelicis consecratur non pertinere cuius#uam
vel dantis vel accipientis errorem sive de Patre sive de Filio sive de Spiritu Sancto aliter sentiat #uam
doctrina caelestis insinuat< et iterumI <Sunt etiam #uidam ex eo numero #ui adhuc ne#uiter vivant aut
etiam in haeresibus vel in gentilium superstitionibus iaceant et tamen etiam illic <novit Dominus #ui sunt
1&
eius< 32 Gim 2 !84. ?am#ue in illa ine$$abili praescientia multi #ui $oris videntur intus sunt<. 0t alio locoI
<0tiam corde tardiores #uantum existimo intelligunt baptisma )hristi nulla perversitate hominis sive
dantis sive accipientis posse violari<' et rursus I <Potest tamen< ait tradere separatus sicut potest habere
separatus sed #uam perniciose tradere' ille autem cui tradit potest salubriter accipere si ipse non
separatus accipiat<.
9(1 )ap. (!. De his 3iis4 autem #ui christianitatis bonum suscipere renuunt ... nihil aliud scribere
possumus vobis nisi ut eos ad $idem rectam monitis exhortationibus et ratione illos potius #uam vi #uod
vane sapiant convincatis.... Porro illis violentia ut credant nullatenus in$eranda est. ?am omne #uod ex
voto non est bonum esse non potest 3a$$ertur Ps :&/' !!/!7/' 2114' ultronea #uippe Deus obse#uia et
exhiberi tantum ab ultroneis praecipit I nam si vim in$erre voluisset nullus omnipotentiae illius resistere
potuisset.
9(/ )ap. /9. Si $ur vel latro deprehensus $uerit et negaverit #uod si impingitur asseritis apud vos #uod
iudex caput eius verberibus tundat et aliis stimulis $erreis donec veritatem depromat ipsius latera pungat'
#uam rem nec divina lex nec humana prorsus admittit cum non invita sed spontanea debeat esse
con$essio nec sit violenter elicienda sed voluntarie pro$erenda' deni#ue si contigerit vos etiam illis
poenis illatis nihil de his #uae passo in crimen obiiciuntur penitus invenire nonne saltem tunc
erubescitis et #uam impie iudicetis agnoscitis@ Similiter autem si homo criminatus talia passus sustinere
non valens dixerit se perpetrasse #uod non perpetravitI ad #uem rogo tantae impietatis magnitudo
revolvitur nisi ad eum #ui hunc talia cogit mendaciter con$iteri @ 6uamvis non con$iteri noscatur sed
lo#ui #ui hoc ore pro$ert #uod corde non tenetQ ... Porro cum liber homo crimine $uerit appetitus nisi
iam pridem repertus est alicuius sceleris reus aut tribus testibus convictus poenae succumbit aut si
convinci non potuerit ad 0vangelium sacrum #uod sibi obiicitur minime commisisse iurans absolvitur
et deinceps huic negotio $inis imponitur #uemadmodum crebro dictus "postolus gentium attestaturI
<Amnis<< in#uiens <controversiae eorum $inis ad con$irmationem est iuramentum< 3Febr 9 !94.
)oncile de )onstantinople -, 3oecum. ,---4 Sessio .
2/ $*vrier /17' )anons
9:7 &&9 )an. !. Per ae#uam et regiam divinae iustitiae viam ino$$ense incedere volentes veluti #uasdam
lampades semper lucentes et illuminantes gressus nostros #ui secundum Deum sunt sanctorum Patrum
de$initiones et sensus retinere debemus.
9:! &&9 6uapropter et has ut <secundum elo#uia< secundum magnum et sapientissimum Dionysium
arbitrantes et existimantes etiam de eis cum divino David promptissime canamus I <2andatum Domini
lucidum illuminans oculos< 3Ps !/ 8I citatur et Ps !!/!7:' Prv 9 2&' -s 29 8I Septg4.... >uci enim
veraciter assimilatae sunt divinorum canonum hortationes et dehortationes secundum #uod discernitur
melius a peiore et expediens at#ue pro$icuum ab eo #uod non expedire sed et obesse dignoscitur.
9:2 &&9 -gitur regulas #uas sanctae catholicae et apostolicae 0cclesiae tam a sanctis $amosissimis
"postolis #uam ab orthodoxorum universalibus necnon et localibus conciliis vel etiam a #uolibet
deilo#uo Patre ac magistro 0cclesiae traditae sunt servare ac custodire pro$itemur' his et propriam vitam
et mores regentes et omnem sacerdotii catalogum sed et omnes #ui )hristiano censentur vocabulo
poenis et damnationibus et e diverso receptionibus ac iusti$icationibus #uae per illas prolatae sunt et
de$initae subiici canonice decernentes' tenere #uippe traditiones #uas accepimus sive per sermonem sive
per epistolam 3c$. 2 Ghess 2 !(4 Sanctorum #ui antea $ulserunt Paulus admonet aperte magnus
"postolus.
9:& &&1 )an. &. Sacram imaginem Domini nostri +esu )hristi et omnium >iberatris et Salvatoris ae#uo
honore cum libro sanctirum 0vangeliorum adorari decernimus.
9:( &&1 Sicut enim per syllabarum elo#uia #uae in libro $eruntur salutem conse#uemur omnes ita per
colorum imaginariam operationem et sapientes et idiotae cuncti ex eo #uod in promptu est per$ruuntur
utilitate' #uae enim in syllabis sermo haec et scriptura #uae in coloribus est praedicat et commendat' et
dignum est ut secundum congruentiam rationis et anti#uissimam traditionem propter honorem #uia ad
principalia ipsa re$erentur etaim derivative iconae honrentur et adorentur ae#ue ut sanctirum sacer
0vangeliorum liber at#ue typus pretiosae crucis.
1&!
9:: &&1 Si #uis ergo non adorat iconam Salvatoris )hristi non videat $ormam eEus #uando veniet in
gloria paterna glori$icari et glori$icare sanctos suos 3c$ Ghess2 !.!74' sed alienus sit a communione ipsius
et claritate'
9:9 &&1 similiter autem et imaginem intemerate matris eEus et Dei genitricis 2ariae' insuper et iconas
sanctorum "ngelorum depingimus #uemadmodum eos $igurat verbis divina Scriptura' sed et
laudabilissimorum "postolorum Prophetarum martyrum et sanctorum virorum simul et omnium
Sanctorum et honoramus et veneramus Deigenitricem cum culto hyperduliae et angeles et sanctos cum
culto duliae. 0t #ui sic se non habent anathema sint a Patre et Filio et Spiritu Sancto.
9:1 &&/ )an. !!. ,eteri et ?ovo Gestamento unam animam rationabilem et intellectualem habere
hominem docente et omnibus deilo#uis Patribus et magistris 0cclesiae eandem opinionem asseverantibusI
in tantum impietatis #uidam maiorum inventionibus dantes operam devenerunt ut duas eum habere
animas impudenter dogmatizare et #uibusdam irrationabilibus conatibus ... propriam haeresim con$irmare
pertentent.
9:/ &&/ -ta#ue sancta haec et universalis Synodus ... talis impietatis inventores et patratores et his similia
sentientes magna voce anathematizat et de$init at#ue promulgat neminem prorsus habere vel servare
#uo#uo modo statuta huius impietatis auctorum. Si autem #uis contraria gerere praesumpserit huic
sanctae et magnae Synodo anathema sit et a $ide at#ue cultura )hristianorum alienus.
9:8 &&8 )an. !2. 3graece non exstat4 "postolicis et synodicis canonibus promotiones et consecrationes
episcopotum et potentia et praeceptione principium $actas penitus interdicentibus concordantes de$inimus
et sententiam nos #uo#ue pro$erimus ut si #uis episcopus per versutiam vel tyrannidem principum
huiusmodi dignitatis consecrationem susceperit deponatur omnimodis utpote #ui non ex voluntate Dei et
ritu ac decreto ecclesiastico sed ex voluntate carnalis sensus ex hominibus et per homines Dei domum
possidere voluit vel consensit.
997 &(7 )an. !1 3lat.4. -llud autem tam#uam perosum #uiddam ab auribus nostris repulimus #uod a
#uibusdam imperitis dicitur non posse synodum abs#ue principali praesentia celebrari I cum nus#uam
sacri canones convenire saeculares principes in conciliis sanxerint sed solos antistites. Bnde nec
inter$uisse illos synodis exceptis conciliis universalibus invenimus I ne#ue enim $as est saeculares
principes spectatores $ieri rerum #uae sacerdotibus Dei nonnum#uam eveniunt ...
99! &(! )an. 2!. 3Faec pars graece non exstat4 Dominicum sermonem #uem )hristus sanctis "postolis
et discipulis suis dixit #uiaI <6ui vos recipit me recipit< 32t !7 (74' <et #ui vos spernit me spernit< 3>c
!7 !94 ad omnes etiam #ui post eos secundum ipsos $acti sunt Summi Ponti$ices et pastorum principes
in 0cclesia catholica dictum esse credentes de$inimus neminem prorsus mundi potentium #uem#uam
eorum #ui patriarchalibus sedibus praesunt inhonorare aut movere a proprio throno tentare sed omni
reverentia et honore dignos iudicare' praecipue #uidem sanctissimum Papam senioris %omae deinceps
autem )onstantinopoleos patriarcham deinde vero "lexandriae ac "ntiochiae at#ue Fierosolymorum' sed
nec alium #uemcun#ue conscriptiones contra sanctissimum Papam senioris %omae ac verba complicare et
componere sub occasione #uasi di$$amatorum #uorundam criminum' #uod et nuper Photius $ecit et multo
ante Dioscorus.
992 &(! 6uis#uis autem tanta iactantia et audacia usus $uerit ut secundum Photium vel Dioscorum in
scriptis vel sine scriptis iniurias #uasdam contra sedem Petri "postolorum principis moveat ae#ualem et
eandem #uam illi condemnationem recipiat.
99& &(! Si vero #uis ali#ua saeculi potestate $ruens vel potens pellere tentaverit prae$atum "postolicae
cathedrae Papam aut aliorum patriarcharum #uem#uam anathema sit.
99( &(! Porro si Synodus universalis $uerit congregata et $acta $uerit etiam de sancta %omanorum
0cclesia #uaevis ambiguitas et controversia oportet venerabiliter et cum convenienti reverentia de
proposita #uaestione sciscitari et solutionem accipere aut pro$icere ut pro$ectum $acere non tamen
audacter sententiam dicere contra Summos senioris %omae Ponti$ices.
+ean ,--- 0p. <Bnum est< aux princes de Sardaigne
vers septembre /1&
1&"
99/ Bnum est unde vos modicum paterno more debeamus monere' #uod nisi emendaveritis grande
peccatum incurritis et ob hoc sicut speratis non lucra sed magis vobis dam3p4na augebitis. -gitur
Craecorum studiis sicut didicimus multi a paganis captivi sublati in vestris partibus venundantur et a
vestratibus empti sub iugo servitutis tenentur' cum constet pium et sanctum esse veluti )hristianos decet
ut cum eos vestrates ab ipsis Craecis emerint pro amore )hristi liberos esse dimittant et non ab
hominibus sed ab ipso Domino nostro -esu )hristo mercedem accipiant. Bnde vos exhortamur et paterno
amore praecipimus ut cum captivos ali#uos ab ipsis redemeritis pro salute animae vestrae liberos eos
abire sinatis.
Saint 0tienne , 3,-4 0p. <)onsuluisti de in$antibus<
ad >udbertum archiep. 2aguntinum 32ainz4 inter //1-///
917 )onsuluisti de in$antibus #ui in uno lecto cum parentibus dormientes mortui reperiuntur utrum $erro
candente an 3aut4 a#ua $ervente seu alio #uolibet examine parentes se puri$icare debeant eos non
oppressisse. 2onendi nam#ue sunt et protestandi parentes ne tam tenellos secum in uno collocent lecto
ne 3nec4 negligentia #ualibet provenient su$$ocentur vel opprimantur unde ipsi homicidii rei inveniantur.
?am $erri candentis vel a#uae $erventis examinatione con$essionem extor#ueri a #uolibet sacri non
censent canones' et #uod sanctorum Patrum documento sancitum non est superstitiosa adinventione non
est praesumendum. Spontanea enim con$essione vel testium approbatione publicata delicta habita prae
oculis Dei timore commissa sunt regimini nostro iudicare' occulta vero et incognita illius sunt iudicio
relin#uenda <#ui solus novit corda $iliorum hominum< 3c$. & %eg / &84. Fi autem #ui probantur vel
con$itentur talis reatus se noxios tua eos castiget moderatio #uia si conceptum in utero #ui per aborsus
3abortum4 deleverit homicida est #uanto magis #ui unius saltem diei puerulum peremerit homicidam se
esse excusare ne#uibit@
+ean ., 0p. 0nc. <)um conventus esset< ad episcopos et abbates
Calliae et Cermaniae & $*vrier 88&
91: &(2 324 ... )ommuni consilio decrevimus memoriam illius id est sancti Bdalrici episcopi a$$ectu
piissimo devotione $idelissima venerandam I #uoniam sic adoramus et colimus reli#uias martyrum et
con$essorum ut eum cuius martyres et con$essores sunt adoremus' honoramus servos ut honor redundet
in Dominum #ui dixitI <6ui vos recipit me recipit< 32t !7(74I ac proinde nos #ui $iduciam nostrae
iustitiae non habemus illorum precibus et meritis apud clementissimum Deum iugiter adiuvemur #uia
divina saluberrima praecepta. et sanctorum canonum ac venerabilium Patrum instabant e$$icaciter
documenta omnium ecclesiarum pio considerationis intuitu immo apostolici moderaminis annisu
utilitatum commoditatem at#ue $irmitatis per$icere integritatem #uatenus memoria Bdalrici iam prae$ati
venerabilis episcopi divino cultui dicata exsistat et in laudibus Dei devotissime persolvendis semper
valeat pro$icere.
Denzinger 3latin4 927
Denzinger 3latin4 91:
Saint >*on -. 0p. 5 )ongratulamur vehementer 5 = Pierre
patriarche d<"ntioche !& avril !7:&' Pro$ession de Foi
9/7 &(& Firmiter 3enim4 credo sanctam Grinitatem Patrem et Filium et Spiritum Sanctum unum Deum
omnipotentem esse totam#ue in Grinitate deitatem coessentialem et consubstantialem coaeternam et
coomnipotentem unius#ue voluntatis potestatis et maiestatisI creatorem omnium creaturarum ex #uo
omnia per #uem omnia in #uo omnia 3%om !! &94 #uae sunt in caelo et in terra visibilia et invisibilia.
)redo etiam singulas #uas#ue in Sancta Grinitate personas unun Deum verum plenum et per$ectum.
9/! &(( )redo #uo#ue ipsum Dei Patris Filium ,erbum Dei aeternaliter natum ante omnia tempora de
Patre consubstantialem coomnipotentem et coae#ualem Patri per omnia in divinitate temporaliter natum
de Spiritu Sancto ex 2aria semper virgine cum anima rationaliI duas habentem nativitates unam ex Patre
aeternam alteram ex matre temporalemI duas voluntates et operationes habentemI Deum verum et
hominem verumI proprium in utra#ue natura at#ue per$ectumI non commixtionem at#ue divisionem
passum non adoptivum ne#ue phantasticumI unicum et unum Deum Filium Dei in duabus naturis sed in
unius personae singularitateI impassibilem et immortalem divinitate sed in humanitate pro nobis et pro
nostra salute passum vera carnis passione et sepultum ac resurrexisse a mortuis die tertia vera carnis
1&#
resurrectioneI propter #uam con$irmandam cum discipulis nulla indigentia cibi sed sola voluntate et
potestate comedisseI die #uadragesimo post resurrectionem cum carne #ua surrexit et anim ascendisse
in caelum et sedere in dextera Patris inde decimo die misisse Spiritum Sanctum et inde sicut ascendit
venturum iudicare vivos et mortuos et redditurum unicui#ue secundum opera sua.
9/2 &(: )redo etiam Spiritum Sanctum plenum et per$ectum verum#ue Deum a Patre et Filio
procedentem coae#ualem et coessentialem et coomnipotentem et coaeternum per omnia Patri et Filio per
prophetas locutum.
9/& &(9 Fanc sanctam et individuam Grinitatem non tres Deos sed in tribus personis et in una natura sive
essentia unum Deum omnipotentem aeternum invisibilem et incommutabilem ita credo et con$iteor ut
Patrem ingenitum Filium unigenitum Spiritum Sanctum nec genitum nec ingenitum sed a Patre et Filio
procedentem veraciter praedicem.
9/( &(1 3 ,ariaI4 )redo sanctam catholicam et apostolicam unam esse veram 0cclesiam in #ua unus
datur baptismus et vera omnium remissio peccatorum. )redo etiam veram resurrectionem eiusdem carnis
#uam nunc gesto et vitam aeternam.
9/: &(/ )redo etiam ?ovi et ,eteris Gestamenti legis et Prophetarum et "postolorum unum esse
auctorem Deum et Dominum omnipotentem. Deum praedestinasse solummodo bona praescivisse autem
bona mala#ue. Cratiam Dei praevenire et subse#ui hominem credo et pro$iteor ita tamen ut liberum
arbitrium rationali creaturae non denegem. "nimam non esse partem Dei sed ex nihilo creatam et abs#ue
baptismate originali peccato obnoxiam credo et praedico.
9/9 &(8 Porro anathematizo omnem haeresim extollentem se adversus sanctam 0cclesiam catholicam
pariter#ue eum #uicun#ue ali#uas scripturas praeter eas #uas catholica 0cclesia recipit in auctoritate
habendas esse crediderit vel veneratus $uerit. 6uattuor )oncilia omnimode recipio et velut #uattuor
evangelia venerorI #uia per #uattuor partes mundi universalis 0cclesia in his tan#uam in #uadro lapide
$undata consistit 3c$. DS (124.... Pari modo recipio et veneror reli#ua tria )oncilia.... 6uid#uid supradicta
septem sancta et universalia )oncilia senserunt et collaudaverunt et sentio et collaudo et #uoscun#ue
anathematizaverunt anathematizo.
Saint >*on -. 0p. <"d splendidum nitentis< ad S. Petrum
Damiani a. !7:(
9/1 ... Aportet sicut desideras "postolicam ?ostram interponamus auctoritatem #uatenus scrupulosam
legentibus au$eramus dubietatem et constet omnibus certum ?ostro iudicio placuisse #uaecum#ue
continet ipse libellus 3Comorrhianus4 diabolico igni velut a#ua oppositus. -gitur ne caenosae libidinis
impunita licentia pervagetur necesse est "postolicae severitatis congrua reprehensione re$ellatur et
tamen ali#uod tentamentum in austeritate ponatur.
9// 0cce omnes illi #ui #uavis #uattuor generum #uae dicta sunt $oeditate polluuntur prospecta
ae#uitatis censura ab omnibus immaculatae 0cclesiae gradibus tam sacrorum canonum #uam ?ostro
iudicio depelluntur. Sed ?os humanius agentes eos #ui vel propriis manibus vel 3invicem4 inter se egerunt
semen vel etiam inter $emora pro$uderunt et non longo usu nec cum pluribus si voluptatem re$renaverint
et digna paenitudine probrosa commissa luerint admitti ad eosdem gradus in #uibus in scelere manentes
non permanentes $uerant divinae miserationi con$isi volumus at#ue etiam iubemus' ablata aliis spe
recuperationis sui ordinis #ui vel per longa tempora secum sive cum aliis vel cum pluribus brevi licet
tempore #uolibet duorum $oeditatis genere #uae descripseras maculati vel #uod est horrendum dictu et
auditu in terga prolapsi sunt. )ontra #uod ?ostrum "postolicae sanctionis decretum si #uis ausus $uerit
vel iudicare vel latrare ordinis sui se noverit periculo agere.
)onc. %omanum 3?icolas --4 a. !7:8' Pro$essio $idei in
0ucharistiam Berengario praescripta
987 0go Berengarius ... cognoscens veram et apostolicam $idem anathematizo omnem haeresim
praecipue eam de #ua hactenus in$amatus sumI #uae adstruere conatur panem et vinum #uae in altari
ponuntur post consecrationem solummodo sacramentum et non verum corpus et sanguinem Domini
nostri -esu )hristi esse nec posse sensualiter nisi in solo sacramento manibus sacerdotum tractari vel
$rangi vel $idelium dentibus atteri. )onsentio autem sanctae %omanae 0cclesiae et "postolicae Sedi et
1&$
ore et corde pro$iteor de sacramento dominicae mensae eam $idem me tenere #uam dominus et
venerabilis papa ?icolaus et haec sancta Synodus auctoritate evangelica et apostolica tenendam tradidit
mihi#ue $irmavitI scilicet panem et vinum #uae in altari ponuntur post consecrationem non solum
sacramentum sed etiam verum corpus et sanguinem Domini nostri -esu )hristi esse et sensualiter non
solum sacramento sed in veritate manibus sacerdotum tractari et $rangi et $idelium dentibus atteri iurans
per sanctam et homousion Grinitatem et per haec sacrosancta )hristi evangelia. 0os vero #ui contra hanc
$idem venerint cum dogmatibus et sectatoribus suis aeterno anathemate dignos esse pronuntio.
Saint >*on -. 0p. <-n terra pax hominibus< ad 2ichaelem
)erularium et >eonem "cridanum 2 septembre !7:&
&:7 )ap. :. ... Dicimini "postolicam et >atinam 0cclesiam nova praesumptione at#ue incredibili audacia
nec auditam nec convictam palam damnasse pro eo maxime #uod de azymis audeat commemorationem
Dominicae passionis celebrare. 0cce incauta reprehensio vestra ecce non bona gloriatio vestra #uando
ponitis in coelum os vestrum cum lingua vestra transiens in terra 3PS 12 84 humanis argumentationibus
et coniecturis anti#uam $idem con$odere ac subvertere moliatur. ...
&:! )ap. 1. ... Sancta 0cclesia super petram id est )hristum et super P0G%B2 vel )epham $ilium
-oannis #ui prius Simon dicebatur aedi$icata #uia in$eri portis disputationibus scilicet haereticorum
#uae vanos ad interitum introducunt nullatenus $oret superanda ' sic pollicetur ipsa ,eritas per #uam sunt
vera #uaecun#ue sunt veraI <Portae in$eri non praevalebunt adversus eam< 32t !9!/4. )uius promissionis
e$$ectum se precibus impetrasse a Patre idem Filius protestatur dicendo ad P0G%B2I <Simon ecce
Satanas< etc. 3>c 22 &!4. 0rit ergo #uis#uam tantae dementiae #ui orationem illius cuius velle est posse
audeat in ali#uo vacuam putare @ ?onne a Sede principis "postolorum %omana videlicet 0cclesia tam
per eundem P0G%B2 #uam per successores suos reprobata et convicta at#ue expugnata sunt omnium
haereticorum commenta et $ratrum corda in $ide P0G%- #uae hactenus nec de$ecit nec us#ue in $inem
de$iciet sunt con$irmata @
&:2 )ap. !!. ... Praeiudicium $aciendo summae Sedi de #ua nec iudicium licet $acere cui#uam hominum
anathema accepistis ab universis Patribus omnium venerabilium )onciliorum. ...
&:& )ap. &2. ... Sicut cardo immobilis permanens ducit et reducit ostium sic P0G%BS et sui successores
liberum de omni 0cclesia habent iudicium cum nemo debeat eorum dimovere statum #uia <Summa Sedes
a nemine iudicatur< 3v. D &&7 s##.4.
)onc. 3minus4 >ateranense 3?icolas --4 avril !797
98! &:( Domnus papa ?icolaus synodo in basilica )onstantiniana praesidens dixitI 3 !4 0rga simoniacos
nullam misericordiam in dignitate servanda habendam esse decernimus' sed iuxta canonum sanctiones et
decreta sanctorum Patrum eos omnino damnamus ac deponendos esse apostolica auctoritate sancimus.
982 &:( 3 24 De iis autem #ui non per pecuniam sed gratis sunt a simoniacis ordinati #uia #uaestio a
longo tempore est diutius ventilata omnem nodum 3modum4 dubietatis absolvimusI ita ut super hoc
capitulo neminem deinceps ambigere permittamus.... 0os #ui us#ue modo gratis sunt a simoniacis
consecrati ... in acceptis ordinibus manere permittimus ... -ta tamen auctoritate sanctorum "postolorum
Petri et Pauli omnimodis interdicimus ne ali#uando ali#uis successorum ?ostrorum ex hac ?ostra
permissione regulam sibi vel alicui assumat vel prae$igatI #uia non hoc 3hoc non4 auctoritas anti#uorum
Patrum iubendo aut concedendo promulgavit sed temporis nimia necessitas permittendum a ?obis
extorsit.
98& 3 &4 De cetero autem si #uis hinc in posterum ab eo #uem simoniacum esse non dubitat se consecrari
permiserit et consecrator et consecratus non disparem damnationis sententiam subeat sed uter#ue
depositus paenitentiam agat et privatus a propria dignitate persistat.
98( 3 :4 ?icolaus episcopus episcopis omnibusI Statuimus decretum de simoniaca tripartita haeresi id est
3!.4 de simoniacis simoniace ordinatoribus 3ordinantibus4 vel ordinatis 32.4 et de simoniacis simoniace a
non simoniacis 3&.4 et simoniacis non simoniace a simoniacisI Simoniaci simoniace ordinati vel
ordinatores secundum ecclesiasticos canones a proprio gradu decidant. Simoniaci #uo#ue simoniace a non
simoniacis ordinati similiter ab o$$icio male accepto removeantur. Simoniacos autem non simoniace a
1&%
simoniacis ordinatos misericorditer per manus impositionem pro temporis necessitate concedimus in
o$$icio permanere.
"lexandre -- 0p. <Super causas< ad %ainaldum episc. )umanum
a. !79&
98: Super causas Cuillandi 3Cissandi4 presbyteri tui de morte episcopi sui prae3de4cessoris tui in$amati
in medium consuluimus.... si certi accusatores de$uerint tunc dictante iustitia sine omni controversia
presbyter #uaecum#ue ob hoc iniuste amisit ac sacerdotium accipiat et integra bene$icia purgationem
tamen antea duobus sibi sacerdotibus iunctis ubi accusator cessaverit eumdem ex se praebere suo
committimus arbitrio. ,ulgarem deni#ue ac nulla canonica sanctione $ultam legem $erventis scilicet sive
$rigidae a#uae igniti#ue $erri contactum aut cuiuslibet popularis inventionis 3#uia $abricante haec sunt
omnino $icta invidia4 nec ipsum exhibere nec ali#uo te modo volumus postulare immo apostolica
auctoritate prohibemus $irmissime.
"lexandre -- 0p. <>icet ex< ad >andul$um princ. Benevent.
a. !79:
98/ >icet ex devotionis studio non dubitamus procedere #uod nobilitas tua +udaeos ad christianitatis
cultum disponit adducere tamen #uia id inordinato videris studio agere necessarium duximus
admonendo tibi litteras nostras dirigere. Dominus enim noster +esus )hristus nullum legitur ad sui
servitium violenter coegisse sed humili exhortatione reservata unicui#ue proprii arbitrii libertate
#uoscum#ue ad vitam praedestinavit aeternam non iudicando sed proprium sanguinem $undendo ab
errore revocasse.... -tem beatus Cregorius ne eadem gens ad $idem violentia trahatur in #uadam sua
epistola interdicit.
)onc. %omain 3Saint Cr*goire ,--4 -usiurandum Berengarii
Guron. !! $*vrier !718
177 &:: 0go Berengarius corde credo et ore con$iteor panem et vinum #uae ponuntur in altari per
mysterium sacrae orationis et verba nostri %edemptoris substantialiter converti in veram et propriam ac
vivi$icatricem carnem et sanguinem -esu )hristi Domini nostri et post consecrationem esse verum )hristi
corpus #uod natum est de ,irgine et #uod pro salute mundi oblatum in cruce pependit et #uod sedet ad
dexteram Patris et verum sanguinem )hristi #ui de latere eius e$$usus est non tantum per signum et
virtutem sacramenti sed in proprietate naturae et veritate substantiae. Sicut in hoc Brevi continetur et ego
legi et vos intelligitis sic credo nec contra hanc $idem ulterius docebo. Sic me Deus adiuvet et haec sacra
3sancta Dei4 0vangelia.
Bienheureux Brbain -- 0p. <Debent subditi< ad Petrum episc.
Pistor. et %usticum abb. ,allumbros. a. !7//
17! ... Daibertum a Cuezelone licet simoniaco non simoniace eiusdem con$essione reperimus in
diaconum ordinatum et b. -nnocentii papae sententia constat declaratum #uod Cuezelon haereticus
#uem constat ab haereticis ordinatum #uia nihil habuit dare nihil potuit ei cui manus imposuit. ?os
igitur tanti Ponti$icis auctoritate $irmati Damasi papae testimonio roborati #ui aitI <%eiterari oportere
#uod male actum est< Daibertum ab haereticis corpore et spiritu digressum at#ue utilitati 0cclesiae pro
viribus insudantem ex integro 0cclesiae necessitate ingruente diaconum constituimus. 6uod non
reiterationem existimari censemus sed tantum integram diaconii dationem #uoniam #uidem ut
praediximus #ui nihil habuit nihil dare potuit.
Bienheureux Brbain -- 0p.<Caudemus $ilii< ad >anzonem
%odul$um etc. ! $*vrier !78!
172 -llud sane omni modo re#uirendum est utrum 3Poppo4 per manus Grevirensis illius dicti
archiepiscopi simoniace $uerit in diaconem ordinatus. 6uid#uid enim ab eo extraordinarie indigne#ue
suscepit ?os Sancti Spiritus iudicio irritum esse censemus ut eosdem ordines ab ali#uo sortiatur
episcopo catholico praesenti auctoritate praecipimus. Galis enim ordinator cum nihil habuerit dare nihil
potuit.
11&
)onc. Beneventanum 3Bienheureux Brbain --4
coeptum !/. 2art. !78!
17& &:9 )an. !. ?ullus deinceps in episcopum eligatur nisi #ui in sacris ordinibus religiose inventus est.
Sacros autem ordines dicimus diaconatum ac presbyteratum. Fos si#uidem solos primitiva legitur
0cclesia habuisse' super his solum praeceptum habemus "postoli.
)onc. 3minus4 >ateranense 3Pascal --4 !!72
17( &:1 "nathematizo omnem haeresim et praecipue eam #uae statum praesentis 0cclesiae perturbat
#uae docet et adstruit I anathema contemnendum et 0cclesiae ligamenta spernenda esse. Promitto autem
oboedientiam "postolicae Sedis Ponti$ici Domino Paschali eius#ue successoribus sub testimonio )hristi
et 0cclesiae a$$irmans #uod a$$irmat damnans #uod damnat sancta et universalis 0cclesia.
)onc. Cuastallense 3Pascal --4 22 octobre !!79
17: &:/ 3(4 Per multos iam annos regni Geutonici latitudo ab "postolicae Sedis unitate divisa est. -n #uo
nimirum schismate tantum periculum $actum est ut #uod cum dolore dicimus vix pauci sacerdotes aut
clerici catholici in tanta terrarum latitudine reperiantur. Got igitur 3ergo4 $iliis in hac strage iacentibus
christianae pacis necessitas exigit ut super hos 3hoc4 materna 0cclesiae viscera aperiantur. Patrum ita#ue
3ergo4 nostrorum exemplis et script3ur4is instructi #ui diversis temporibus ?ovatianos Donatistas et alios
haereticos in suis ordinibus susceperuntI prae$ati regni episcopos in schismate ordinatos nisi aut
invasores aut simoniaci aut criminosi comprobentur in o$$icio episcopali suscipimus. -d ipsum de clericis
cuiuscum#ue ordinis constituimus #uos vita scientia#ue commendat.
)onc. 3minus4 >ateranense 3Pascal --4 1 2art. !!!7
179 )an. 8 3al. (4. 6uicum#ue res nau$ragorum diripiunt ut raptores et $ratrum necatores ab 0cclesiae
liminibus 3limitibus4 excludantur.
171 )an. !7 3)c. Plac. !4 6uae de simoniacis statuta sunt ?os #uo#ue Sancti Spiritus iudicio ex
apostolica auctoritate $irmamus. 324 6uid#uid igitur vel in sacris ordinibus vel in ecclesiasticis rebus 3vel4
data vel $irmata 3promissa4 pecunia 3lingua aut obse#uio4 re#uisitum est ?os irritum esse et nullas
um#uam vires obtinere censemus. 3(4 6ui vero scienter 3se4 a simoniacis consecrari immo exsecrari passi
sunt eorum ordinationem 3consecrationem4 omnino irritam decernimus.
17/ )an. !: 3)c. Plac. !&4. -llud #uo#ue praecipimus #uod pro chrismate baptismo et sepultura nihil
um#uam exigatur.
)onc. 3oecum. -.4 >atran - 3)alliste --4' canons 21 mars !!2&
1!7 &:8 )an. !. <Sanctorum Patrum exempla se#uentes< et o$$icii nostri debita innovantes <ordinari
#uem#uam per pecuniam in 0cclesia Dei vel promoveri auctoritate Sedis "postolicae modis omnibus
prohibemus. Si #uis vero in 0cclesia ordinationem vel promotionem taliter ac#uisierit ac#uisita 3-Q4
prorsus careat dignitate<.
1!! &97 )an. & 3al. 14. Presbyteris diaconibus vel subdiaconibus concubinarum et uxorum contubernia
penitus interdicimus et aliarum mulierum cohabitationem praeter #uas Synodus ?icaena 3can. &4 propter
solas necessitudinum causas habitare permisit videlicet matrem sororem amitam vel materteram aut
alias huiusmodi de #uibus nulla valeat iuste suspicio oriri.
1!2 &9! )an. ( 3al. /4. Praeterea iuxta beatissimi Stephani 3papae4 sanctionem statuimus ut laici
#uamvis religiosi sint nullam tamen de ecclesiasticis rebus ali#uid disponendi habeant $acultatem ' sed
secundum "postolorum canones 3can. &/ al. &84 omnium negotiorum ecclesiasticorum curam episcopus
habeat et ea velut Deo contemplante dispenset. 3"l. can. 84 Si #uis ergo principum aut laicorum aliorum
dispositionem 3dispensationem vel donationem rerum4 sive possessionem ecclesiasticarum rerum
3possessionum ecclesiasticarum4 sibi vindicaverit ut sacrilegus iudicetur.
&92 )an. :. <coniunctiones consanguineorum $ieri prohibemus I #uoniam eas et divinae et saeculi
prohibent leges. >eges enim divinae hoc agentes et eos #ui ex eis prodeunt non solum eiciunt sed
111
maledictos appellant ' vero saeculi in$ames tales 3eos4 vocant et ab hereditate repellunt. ?os ita#ue Patres
nostros se#uentes in$amia eos notamus et in$ames esse censemus.<
&9& )an. !7. ?ullus in episcopum nisi canonice electum ad consecrandum manus mittat. 6uodsi
praesumpserit et consecratus et consecrator abs#ue recuperationis spe deponatur.
)onc. 3oecum. .4 >atran -- 3-nnocent --4 coeptum (. "pr. !!&8'
canons
1!: &9( )an. 2. Si #uis praebendam vel prioratum seu decanatum aut honorem vel promotionem
ali#uam ecclesiasticam seu #uodlibet sacramentum ecclesiasticum utpote chrisma vel oleum sanctum
consecrationes altarium vel ecclesiarum interveniente exsecrabili ardore avaritiae per pecuniam
ac#uisivit I honore male ac#uisito careat et emptor at#ue venditor et interventor nota in$amiae
percellantur. 0t nec pro pastu nec sub obtentu alicuius consuetudinis ante vel post a #uo#uam ali#uid
exigatur vel ipse dare praesumat I #uoniam simoniacum est' sed libere et abs#ue imminutione ali#ua
collata sibi dignitate at#ue bene$icio per$ruatur.
1!9 &9: )an. !&. Porro detestabilem et probrosam divinis et humanis legibus per Scripturam in ,eteri et
in ?ovo Gestamento abdicatam illam in#uam insatiabilem $oeneratorum rapacitatem damnamus et ab
omni ecclesiastica consolatione se#uestramus praecipientes ut nullus archiepiscopus nullus episcopus
vel cuiuslibet ordinis abbas seu #uivis in ordine et clero nisi cum summa cautela usurarios recipere
praesumat sed in tota vita in$ames habeantur et nisi resipuerint christiana sepultura priventur.
1!1 &99 )an. 22. <Sane #uia inter cetera unum est #uod sanctam maxime perturbat 0cclesiam $alsa
videlicet paenitentia con$ratres nostros et presbyteros admonemus ne $alsis paenitentiis laicorum animas
decipi et in in$ernum pertrahi patiantur. Falsam autem paenitentiam esse constat cum spretis pluribus de
uno solo paenitentia agiturI aut cum sic agitur de uno ut non discedatur ab alio. Bnde scriptum estI <6ui
totam legem observaverit o$$endat autem in uno $actus est omnium reus 3+ac 2!74I scilicet #uantum ad
vitam aeternam. Sicut enim si peccatis esset omnibus involutus ita si in uno tantum maneat aeternae
vitae ianuam non intrabit. Falsa etiam $it paenitentia cum paenitens ab o$$icio vel curiali vel negotiali non
recedit #uod sine peccato agi nulla ratione praevalet' aut si odium in corde gestetur aut si o$$enso cuilibet
non satis$iat aut si o$$endenti o$$ensus non indulgeat aut si arma #uis contra iustitiam gerat.<
1!/ &91 )an 2&. <0os autem #ui religiositatis speciem simulantes Domini corporis et sanguinis
sacramentum baptisma puerorum sacerdotium et ceteros ecclesiasticos ordines et legitimarum damnant
$oedera nuptiarum tan#uam haereticos ab 0cclesia Dei pellimus et damnamus et per potestates exteras
coerceri praecipimus. De$ensores #uo#ue ipsorum eiusdem damnationis vinculo innodamus.<
)oncile de Sens commenc* le 2 Euin !!(7 3!!(!@4' erreurs de
Pierre "b*lard
12! &9/ !. 6uod Pater sit plena potentia Filius #uaedam potentia Spiritus Sanctus nulla potentia.
122 &98 2. 6uod Spiritus Sanctus non sit de substantia 3omnipotentia4 Patris 3aut Filii4 immo anima
mundi.
&17 3&- 6uod Spiritus Sanctus sit anima mundi.4
12& &1! & 3(4. 6uod )hristus non assumpsit carnem ut nos a Eugo diaboli liberaret.
12( &12 ( 3:4. 6uod ne#ue Deus et homo ne#ue haec persona #uae )hristus est sit tertia persona in
Grinitate.
12: &1& : 394. 6uod liberum arbitrium per se su$$iciat 3su$$icit4 ad ali#uod bonum.
129 &1( 9 314. 6uod ea solummodo possit 3potest4 Deus $acere #uae $acit 3-Q4 vel dimittere #uae dimittit
3-Q4 vel eo modo tantum vel eo tempore 3#uo $acit4 et non alio.
121 &1: 1 3/4. 6uod Deus nec debeat nec possit mala impedire.
112
12/ &19 / 384. 6uod non contraximus culpam ex "dam sed poenam tantum.
128 &11 8 3!74. 6uod non peccaverunt #ui )hristum ignorantes cruci$ixerunt
3 et4 !7. 3-Q4 6uod non sit 3est4 culpae adscribendum #uic#uid $it per ignorantiam.
1&! &1/ !!. 6uod in )hristo non $uerit spiritus timoris Domini
1&2 &18 !2. 6uod potestas ligandi at#ue solvendi "postolis tantum data sit et 3-Q4 non successoribus
eorum 3-Q4.
1&& &/7 !&. 6uod propter opera nec melior nec peior e$$iciatur homo.
1&( &/! !(. 6uod ad Patrem #uia 3#ui4 ab alio non est proprie vel specialiter attineat omnipotentia
3operatio4 non etiam sapientia et benignitas.
1&: &/2 !:. 6uod etiam castus timor excludatur a $utura vita.
1&9 &/& !9. 6uod diabolus immittat suggestiones 3suggestionem4 per appositionem 3operationem4
lapidum vel herbarum.
1&1 &/( !1. 6uod adventus in $ine saeculi posset 3possit4 attribui Patri.
1&/ &/: !/. 6uod anima )hristi perse non descendit ad in$eros sed per pontentiam tantum.
1&8 &/9 !8. 6uod ne#ue opus ne#ue voluntas ne#ue concupiscentia ne#ue delectatio #uae 3cum4 movet
eam peccatum sit nec debemus eam velle exstingui 3velle eam exstinguere4.
-nnocent -- 0p. <Gestante "postolo< ad Fenricum episc. Senon.
!9 Euillet !!(7
&/1 ?os ita#ue #ui in cathedra Sancti P0G%- cui a Domino dictum est I <0t tu ali#uando conversus
con$irma $ratres tuos< 3>c 22 &24 licet indigni residere conspicimur communicato $ratrum nostrorum
episcoporum cardinalium consilio destinata nobis a vestra discretione capitula et universa ipsius Petri
3"baelard4 dogmata sanctorum canonum auctoritate cum suo auctore damnavimus ei#ue tan#uam
haeretico perpetuum silentium imposuimus. Bniversos #uo#ue erroris sui sectatores et de$ensores a
$idelium consortio se#uestrandos et excommunicationis vinculo innodandos esse censemus.
-nnocent -- 0p. <"postolicam Sedem< ad episc. )remonensem tp.
incerto
1(! &// Presbyterum #uem sine unda baptismatis extremum diem clausisse signi$icasti #uia in sanctae
matris 0cclesiae $ide et )hristi nominis con$essione perseveravit ab originali peccato solutum et caelestis
patriae gaudium esse adeptum asserimus incunctanter. >ege super octavo libro "ugustini de civitate Dei
ubi inter cetera legiturI <Baptismus invisibiliter ministratur #uem non contemptus religionis sed terminus
necessitatis excludit<. >ibrum etiam beati "mbrosii de obitu ,alentiniani idem asserentis revolve. Sopitis
ergo #uaestionibus doctorum Patrum sententias teneas et in ecclesia tua iuges preces hostias#ue Deo
o$$erri iubeas pro presbytero memorato.
)onc. %emense 3%eims4 30ugene ---4 coeptum 2!. 2art. !!(/
1(: <De primo tantum 3capitulo4 %omanus Ponti$ex di$$inivit ne ali#ua ratio in theologia inter naturam et
personam divideret neve Deus divina essentia diceretur ex sensu ablativi tantum sed etiam nominativi.<
"lexandre --- 0p. <0x litteris tuis< ad soldanum -conii
residentem !!98
1(/ 32aria4 concepit nempe sine pudore peperit sine dolore et hinc migravit sine corruptione iuxta
verbum angeli immo Dei per angelum ut plena non semiplena gratiae esse probaretur' et 3ut4 Deus
Filius eius anti#uum #uod pridem docuit mandatum $ideliter adimpleret videlicet patrem et matrem
113
honore praevenire et ne caro )hristi virginea #uae de carne matris virginis assumpta $uerat a tota
discreparet.
"lexandre --- 0p. <)um in nostra< ad Cuilelmum archiep.
Senon. 2/. 2aii !!17
1(8 )um in ?ostra esses olim praesentia constitutus tibi viva voce iniunximus ut su$$raganeis tuis
Parisius tibi ascitis ad abrogationem pravae doctrinae Petri #uondam Parisiensis episcopi #ua dicitur
#uod )hristus secundum #uod est homo non est ali#uid omnino intenderes et e$$icacem operam
adhiberes. -nde si#uidem est #uod $raternitati tuae per "postolica scripta mandamus #uatenus...
su$$raganeos tuos Parisius convoces et una cum illis et aliis... praescriptam doctrinam studeas penitus
abrogare et a magistris scholaribus ibidem in theologia studentibus )hristum sicut per$ectum Deum sic et
per$ectum hominem ex anima et corpore consistentem praecipias edoceri.
)onc. %emense sous 0ugene --- Pro$essio $idei de Grinitate '
!!(/
&/8 !. )redimus et con$itemur simplicem naturam divinitatis esse Deum nec ali#uo sensu catholico
posse negari #uin divinitas sit Deus et Deus divinitas. Si vero diciturI Deum sapientia sapientem
magnitudine magnum aeternitate aeternum unitate unum divinitate Deum esse et alia huiusmodiI
credimus nonnisi ea sapientia #uae est ipse Deus sapientem esse' nonnisi ea magnitudine #uae est ipse
Deus magnum esse' nonnisi ea aeternitate #uae est ipse Deus aeternum esse' nonnisi ea unitate #uae est
ipse Deus unum esse' nonnisi ea divinitate Deum #uae est ipseI id est seipso sapientem magnum
aeternum unum Deum.
&87 2. )um de tribus personis lo#uimur Patre Filio et Spiritu Sancto ipsas unum Deum unam divinam
substantiam esse $atemur. 0t e converso cum de uno Deo una divina substantia lo#uimur ipsum unum
Deum unam divinam substantiam esse tres personas con$itemur.
&8! &. )redimus 3et con$itemur4 solum Deum Patrem et Filium et Spiritum Sanctum aeternum esse nec
ali#uas omnino res sive relationes sive proprietates sive singularitates vel unitates dicantur et
huiusmodi alia adesse Deo #uae sint ab aeterno #uae non sint Deus.
&82 (. )redimus 3et con$itemur4 ipsam divinitatem sive substantiam divinam sive naturam dicas
incarnatam esse sed in Filio.
)onc. Guronense 3Gours4 coeptum !8 mai !!9&
1(1 3)ap. 24 Plures clericorum et #uod maerentes dicimus eorum #uo#ue #ui praesens saeculum
pro$essione vocis et habitu reli#uerunt dum communes usuras #uasi mani$estius damnatas exhorrent
commodata pecunia indigentibus possessiones eorum in pignus accipiunt et provenientes $ructus
percipiunt ultra sortem. -dcirco generalis )oncilii decrevit auctoritas ut nullus amodo constitutus in clero
vel hoc vel aliud genus usurae exercere praesumat. 0t si #uis 3hactenus4 alicuius possessionem data
pecunia sub hac specie vel condicione in pignus acceperit si sortem suam deductis expensis de $ructibus
iam perceperit absolute possessionem restituat debitori. Si autem ali#uid minus habet eo recepto
possessio libere ad dominum revertatur. 6uodsi post huiusmodi constitutum in clero #uis#uam exstiterit
#ui detestandis usurarum lucris insistat ecclesiastici o$$icii periculum patiatur nisi $orte 0cclesiae
bene$icium $uerit #uod redimendum ei hoc modo de manu laici videatur.
>ettre )um )hristus du pape "lexandre --- = l<archev#ue de
%eims !/ $*vrier !!11
1:7 &8& )um )hristus per$ectus Deus per$ectus homo sit mirum est #ua temeritate #uis#uam audet
dicere #uod )hristus non sit ali#uid secundum #uod homo. ?e autem tanta possit in ecclesia Dei 3dici4
abusio suboriri vel error induci 3...4 mandamus #uatenus 3...4 auctoritate ?ostra sub anathemate
interdicas ne #uis de cetero dicere audeat )hristum non esse ali#uid secundum #uod homo #uia sicut
verus Deus ita verus est homo ex anima rationali et humana carne subsistens.
"lexandre --- 0p. <-n civitate tua< ad archiep. -anuensem
11
tp. incerto
1:& &8( -n civitate tua dicis saepe contingere #uod cum #uidam piper seu cinnamomum seu alias
merces comparant #uae tunc ultra #uin#ue libras non valent et promittunt se illis a #uibus illas merces
accipiunt sex libras statuto termino soluturos. >icet autem contractus huiusmodi ex tali $orma non possit
censeri nomine usurarum nihilominus tamen venditores peccatum incurrunt nisi dubium sit merces illas
plus minusve solutionis tempore valiturasI et ideo cives tui saluti suae bene consulerent si a tali contractu
cessarent cum cogitationes hominum omnipotenti Deo ne#ueant occultari.
"lexandre --- 0p. <0x publico instrumento< ad episc.
Brixiensem tp. incerto
1:( &8: 6uia prae$ata mulier licet a prae$ato viro desponsata $uerit adhuc tamen sicut asserit ab ipso
est incognita $raternitati tuae per apostolica scripta praecipiendo mandamus #uatenus si praedictus vir
mulierem ipsam carnaliter non cognoverit et eadem mulier sicut ex parte tua nobis proponitur ad
religionem transire voluerit recepta ab ea su$$icienti cautione #uod vel ad religionem transire vel ad
virum suum redire in$ra duorum mensium spatium debeat ipsam contradictione et appellatione cessante a
sententia 3excommunicationis4 #ua tenetur absolvas ita #uod si ad religionem transierit uter#ue
restituat alteri #uod ab eo noscitur recepisse et vir ipse ea religionis habitum assumente ad alia vota
licentiam habeat transeundi. Sane #uod Dominus in 0vangelio dicit non licere viro nisi ob causam
$ornicationis uxorem suam dimittere 32t : &2' !8 84 intelligendum est secundum interpretationem sacri
elo#uii de his #uorum matrimonium carnali copula est consummatum sine #ua matrimonium
consummari non potest et ideo si praedicta mulier non $uit a viro suo cognita licitum est 3sibi4 ad
religionem transire.
"lexandre --- 0p. 3$ragm.4 <,erum post< ad archiep. Salernit.
tp. incerto
1:: &89 Post consensum legitimum de praesenti licitum est alteri altero etiam repugnante eligere
monasterium sicut Sancti #uidem de nuptiis vocati $uerunt dummodo carnalis commixtio non
intervenerit inter eosI et alteri remanenti si commonitus continentiam servare noluerit licitum est ad
secunda vota transire' #uia cum non $uissent una caro simul e$$ecti satis potest unus ad Deum transire et
alter in saeculo remanere...
1:9 &81 Si 3inter virum et mulierem4 legitimus consensus... interveniat de praesenti ita #uidem ut unus
alterum in suo mutuo consensu verbis consuetis expresse recipiat.... sive sit iuramentum interpositum sive
non non licet mulieri alii nubere. 0t si nupserit etiamsi carnalis copula sit secuta ab eo separari debet et
ut ad primum redeat ecclesiastica districtione compelli #uamvis alii aliter sentiant et aliter etiam a
#uibusdam praedecessoribus nostris sit ali#uando iudicatum.
Denzinger 3latin4 91:
Denzinger 3latin4 1:9
"lexandre --- 0p. 3$ragm.4 ad Pontium episc. )laromont. 3@4
tp. incerto
1:1 &8/ Si #uis sane puerum ter in a#ua immerserit in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti "men et
non dixeritI <0go baptizo te in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti "men< non est puer baptizatus 3al.I
Si #uis - sane puerum tunc merserit dicendoI <-n nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti<I si non dixeritI
<0go te baptizo< talis immersio non potest dici baptismus4.
1:/ &88 De #uibus dubium est an baptizati $uerint baptizantur his verbis praemissisI <Si baptizatus es
non te baptizo' sed si nondum baptizatus es ego te baptizo etc.<
)onc. 3oecum. .-4 >atran --- : - !8 3224@ 2art. !!18
1:! (77 )ap. !7. 2onachi non pretio recipiantur in monasterio... Si #uis autem exactus pro sua
receptione ali#uid dederit ad sacros ordines non ascendat. -s autem #ui acceperit o$$icii sui privatione
mulctetur.
11!
(7! )ap. 21. Sicut ait beatus >0A <licet ecclesiastica disciplina sacerdotali contenta iudicio cruentas
non e$$iciat ultiones I catholicorum tamen principum constitutionibus adiuvatur ut saepe #uaerant
homines salutare remedium dum corporale super se metuunt evenire supplicium<. 0apropter #uia in
Casconia "lbegesio et partibus Golosanis et aliis locis ita haereticorum #uos alii )atharos alii Patarenos
alii Publicanos alii aliis nominibus vocant invaluit damnata perversitas ut iam non in occulto sicut
ali#ui ne#uitiam suam exerceant sed suum errorem publice mani$estent et ad suum consensum simplices
attrahant et in$irmosI eos et de$ensores et receptatores eorum anathemati decernimus subiacere et sub
anathemate prohibemus ne #uis eos in domibus vel in terra sua tenere vel $overe vel negotiationem cum
eis exercere praesumat.
)onc. ,eronense 3>ucius ---4 exeunte Act.-init. ?ov. !!/(
197 omnem haeresim #uocum#ue nomine censeatur per huius )onstitutionis seriem auctoritate
apostolica condemnamusI -n primis ergo )atharos et Patarinos et eos #ui se Fumiliatos vel Pauperes de
>ugduno $also nomine mentiuntur Passaginos -osepinos "rnaldistas perpetuo decernimus anathemati
subiacere.
19! (72 0t #uoniam nonnulli sub specie pietatis... auctoritatem sibi vindicant praedicandi... omnes #ui
vel prohibiti vel non missi praeter auctoritatem ab "postolica Sede vel episcopo loci susceptam publice
vel privatim praedicare praesumpserint et universos #ui de sacramento corporis et sanguinis Domini
nostri -esu )hristi vel de baptismate seu de peccatorum con$essione matrimonio vel reli#uis ecclesiasticis
sacramentis aliter sentire aut docere non metuunt #uam sacrosancta %omana 0cclesia praedicat et
observat et generaliter #uoscum#ue eadem %omana 0cclesia vel singuli episcopi per dioeceses suas cum
consilio clericorum vel clerici ipsi Sede vacante cum consilio si oportuerit vicinorum episcoporum
haereticos iudicaverint pari vinculo perpetui anathematis innodamus.
>ucius --- 0p. <Dilectae in )hristo< ad Simonem episc.
2eldensem 32eaux4 tp. incerto
192 ... Priorissa et conventus de )olonantia a Sede "postolica #uaesierunt si iuvenis #uidam conversus
earum genitalibus destitutus in pre sbyterum possit de permissione canonum ordinari. ?os ita#ue in hoc
articulo distinctionem volentes canonicam observari $raternitati tuae per "postolica scripta mandamus
#uatenus in#uiras diligentius veritatem si ab hostibus sectus $uerit vel a medicis aut nesciens carnis vitio
reluctari ipse sibi manum iniecerit. Priores enim admittunt canones 3c$. DSS !2/a4 si alias idoneus $uerit
tertium velut homicidam sui statuunt puniendum.
Brbain --- 0p. <)onsuluit nos< ad presbyterum Brixiensem
tp. incerto
19( (7& )onsuluit nos tua devotio an ille in iudicio animarum #uasi usurarius debeat iudicari #ui non
alias mutuo traditurus eo proposito mutuam pecuniam credit ut licet omni conventione cessante plus
tamen sorte recipiat' et utrum eodem reatu criminis involvatur #ui ut vulgo dicitur non aliter parabolam
iuramenti concedit donec #uamvis sine exactione emolumentum ali#uod inde percipiat' et an negotiator
poena consimili debeat condemnari #ui merces suas longe maiore pretio distrahit si ad solutionem
$aciendam prolixioris temporis dilatio prorogetur #uam si ei in continenti pretium persolvatur. ,erum
#uia #uid in his casibus tenendum sit ex evangelio >ucae mani$este cognoscitur in #uo diciturI Date
mutuum nihil inde sperantes 3c$. >c 9 &:4I huiusmodi homines pro intentione lucri #uam habent cum
omnis usura et superabundantia prohibeatur in lege iudicandi sunt male agere et ad ea #uae taliter sunt
accepta restituenda in animarum iudicio e$$icaciter inducendi.
-nnocent --- 0p. <)um apud sedem< ad Kmbertum archiep.
"relat. !: Euillet !!8/
199 (7( )onsuluisti nos utrum mutus et surdus alicui possint matrimonialiter copulari. "d #uod
$raternitati tuae taliter respondemus #uod cum prohibitorium sit edictum de matrimonio contrahendo ut
#uicun#ue non prohibetur per conse#uentiam admittatur et su$$iciat ad matrimonium solus consensus
illorum de #uorum #uarum#ue coniunctionibus agiturI videtur #uod si talis velit contrahere sibi non
possit vel debeat denegari cum #uod verbis non potest signis valeat declarare.
11"
-nnocent --- 0p. <0x parte tua< ad episc. 2utinensem a. !277
119 (7( -n matrimoniis de cetero contrahendis illud te volumus observare ut post#uam inter legitimas
personas consensus legitimus intervenerit de praesenti #ui su$$icit in talibus iuxta canonicas sanctiones
et si solus de$uerit cetera etiam cum ipso coitu celebrata $rustrantur si personae iunctae legitime cum
aliis postea de $acto contrahant #uod prius de iure $actum $uerat non poterit irritari.
-nnocent --- 0p. <Sicut universitatis< ad "cerbum consulem
Florentinum &7 octobre !!8/
191 Sicut universitatis conditor Deus duo magna luminaria in $irmamento caeli constituit luminare
maius ut praeesset diei et luminare minus ut praeesset nocti sic ad $irmamentum universalis 0cclesiae
#uae caeli nomine nuncupatur duas magnas instituit dignitatesI maiorem #uae #uasi diebus animabus
praeesset et minorem #uae #uasi noctibus praeesset corporibus #uae sunt ponti$icalis auctoritas et
regalis potestas. Porro sicut luna lumen suum a sole sortitur #uae revera minor est illo #uantitate simul et
#ualitate situ pariter et e$$ectu sic regalis potestas ab auctoritate ponti$icali suae sortitur dignitatis
splendorem' cuius conspectui #uanto magis inhaeret tanto maiori lumine decoratur et #uo plus ab eius
elongatur aspecto eo plus de$icit 3al. vitioseI pro$icit4 in splendore.
-nnocent --- 0p. <6uanto te magis< ad Bgonem episc.
Ferrariensem ! mai !!88
19/ (7: Gua $raternitas intimavit #uod altero coniugum ad haeresim transeunte #ui relin#uitur ad
secunda vota desiderat convolare et $ilios procreare #uod utrum possit $ieri de iure per tuas ?os duxisti
litteras consulendos. ?os igitur consultationi tuae de communi $ratrum ?ostrorum consilio respondentes
distinguimus licet #uidam praedecessor noster 3scl. )aelestinus ---4 sensisse aliter videatur an ex duobus
in$idelibus alter ad $idem catholicam convertatur vel ex duobus $idelibus alter labatur in haeresim vel
decidat in gentilitatis errorem. Si enim alter in$idelium coniugum ad $idem catholicam convertatur altero
vel nullo modo vel saltem non sine blasphemia divini nominis vel ut eum pertrahat ad mortale peccatum
ei cohabitare volenteI #ui relin#uitur ad secunda si voluerit vota transibit' et in hoc casu intelligimus
#uod ait "postolusI <Si in$idelis discedit discedatI $rater enim vel soror non est servituti subiectus in
huiusmodi< 3c$. - )or 1 !:4. 0t canonem etiam in #uo diciturI 6uod <contumelia creatoris solvit ius
matrimonii circa eum #ui relin#uitur<.
198 (79 Si vero alter $idelium coniugum vel labatur in haeresim vel transeat ad gentilitatis errorem non
credimus #uod in hoc casu is #ui relin#uitur vivente altero possit ad secundas nuptias convolare licet in
hoc casu maior appareat contumelia creatoris. ?am etsi matrimonium verum #uidem inter in$ideles
exsistat non tamen est ratumI inter $ideles autem verum #uidem et ratum exsistitI #uia sacramentum $idei
#uod semel est admissum num#uam amittitur sed ratum e$$icit coniugii sacramentum ut ipsum in
coniugibus illo durante perduret.
-nnocent --- 0p. <)um ex iniuncto< ad 2etenses 32etz4
!2 Euillet !!88
117 3Signi$icavit ?obis episcopus 2etensis4 #uod tam in dioecesi #uam urbe 2etensi laicorum et
mulierum multitudo non modica tracta #uodammodo desiderio Scripturarum 0vangelia 0pistolas Pauli
Psalterium 2oralia -ob et plures alios libros sibi $ecit in Callico sermone trans$erri' ... 3#uo vero $actum
est4 ut secretis conventionibus talia inter se laici et mulieres eructare praesumant et sibi invicem
praedicareI #ui etiam aspernantur eorum consortium #ui se similibus non immiscent ... 6uidam etiam ex
eis simplicitatem sacerdotum suorum $astidiunt' et cum ipsis per eos verbum salutis proponitur se melius
habere in libellis suis et prudentius se posse id elo#ui submurmurant in occulto. >icet autem desiderium
intelligendi divinas Scripturas et secundum eas studium adhortandi reprehendendum non sit sed potius
commendandum in eo tamen apparent merito arguendi #uod tales occulta conventicula sua celebrant
o$$icium sibi praedicationis usurpant sacerdotum simplicitatem eludunt et eorum consortium aspernantur
#ui talibus non inhaerent.... Deus enim ... in tantum odit opera tenebrarum ut 3"postolis4 ... praeceperit
dicensI <6uod dico vobis in tenebris dicite in lumine...< 32t !7 214' per hoc mani$este denuntians #uod
evangelica praedicatio non in occultis conventiculis sicut haeretici $aciunt sed in ecclesia iuxta morem
catholicum est publice proponenda. ...
11! "rcana vero $idei sacramenta non sunt passim omnibus exponenda cum non passim ab omnibus
possint intelligi sed eis tantum #ui ea $ideli possunt concipere intellectu. Propter #uod simplicioribus
11#
in#uit "postolusI <6uasi parvulis in )hristo lac potum dedi vobis non escam< 3- )or & 24. ... Ganta est
enim divinae Scripturae pro$unditas ut non solum simplices et illiterati sed etiam prudentes et docti non
plene su$$iciant ad ipsius intelligentiam indagandam. Propter #uod dicit ScripturaI <6uia multi de$ecerunt
scrutantes scrutinio< 3Ps 9& 14. Bnde recte $uit olim in lege divina statutum ut bestia #uae montem
3Sinai4 tetigerit lapidetur 3c$. Febr !2 27' 0x !8 !2 s4 ne videlicet simplex ali#uis vel et indoctus
praesumat ad sublimitatem Scripturae sacrae pertingere vel eam aliis praedicare. Scriptum est enimI
<"ltiora te ne #uaesieris< 30ccli & 224. Propter #uod dicit "postolusI <?on plus sapere #uam oporteat
sapere sed sapere ad sobrietatem< 3%om !2 &4. Sicut enim multa sunt membra corporis omnia vero
membra non eundem actum habent ita multi sunt ordines in 0cclesia sed non omnes idem habent
o$$icium #uia secundum "postolum <alios #uidem Dominus dedit apostolos alios prophetas alios autem
doctores etc.< 30ph ( !!4. )um igitur doctorum ordo sit #uasi praecipuus in 0cclesia non debet sibi
#uis#uam indi$$erenter praedicationis o$$icium usurpare.
-nnocent --- )onst. <>icet per$idia -udaeorum<
!: septembre !!88
112 >icet per$idia -udaeorum sit multipliciter improbanda #uia tamen per eos $ides nostra veraciter
comprobatur non sunt a $idelibus graviter opprimendi ... Sicut ergo -udaeis non debet esse licentia in
synagogis suis ultra #uam permissum est lege praesumere ita in his #uae sunt illis concessa nullum
debent praeiudicium sustinere. ?os ergo licet in sua magis velint duritia perdurare #uam vaticinia
prophetarum et >egis arcana 3al.I prophetarum verba et suarum Scripturarum arcana4 cognoscere at#ue ad
christianae $idei notitiam pervenire #uia tamen ?ostrae postulant de$ensionis auxilium ex christianae
pietatis mansuetudine praedecessorum ?ostrorum $el. mem. )alixti 3--.4 0ugenii 3---.4 "lexandri 3---.4
)lementis 3---.4 et )aelestini 3---.4 %omanorum Ponti$icum vestigiis inhaerentes ipsorum petitionem
admittimus eis#ue protectionis ?ostrae clypeum indulgemus.
11& Statuimus enim 3etiam4 ut nullus )hristianus invitos vel nolentes eos ad baptismum per violentiam
venire compellat' sed si eorum #uilibet sponte ad )hristianos $idei causa con$ugerit post#uam voluntas
eius $uerit pate$acta sine #ualibet e$$iciatur calumnia )hristianus. ,eram #uippe christianitatis $idem
habere non creditur #ui ad )hristianorum baptisma non spontaneus sed invitus cognoscitur pervenire.
?ullus etiam )hristianus sine potestatis terrae iudicio personas eorum ne#uiter laedere vel res eorum
violenter au$erre praesumat aut bonas #uas hactenus in ea in #ua habitant regione habuerint
consuetudines immutare. Praeterea in $estivitatum suarum celebratione #uis#uam $ustibus vel lapidibus
eos ullatenus non perturbet nec ali#uis ab eis indebita 3coacta4 servitia exigere vel extor#uere contendat
nisi ea #uae ipsi praeteritis $acere temporibus consueverunt. "d haec malorum hominum pravitati et
avaritiae obviantes decernimus ut nemo coemeterium -udaeorum mutilare audeat vel minuere sive
obtentu pecuniae corpora e$$odere iam humata.... 30xcommunicantur ii #ui hoc decretum violant.4 0os
autem dumtaxat huius protectionis praesidio volumus communiri #ui nihil machinari praesumpserint in
subversionem $idei christianae.
-nnocent --- 0p. <"postolicae Sedis primatus< ad 3-ohannem4
patriarcham )<polit. !2 novembre !!88
11( "postolicae Sedis primatus #uem non homo sed Deus immo verius Deus homo constituit multis
#uidem et evangelicis et apostolicis testimoniis comprobatur a #uibus postmodum constitutiones
canonicae processerunt concorditer asserentes sacrosanctam 0cclesiam in beato Petro "postolorum
principe consecratam #uasi magistram et matrem ceteris praeeminere. Fic enim ... audire promeruitI <Gu
es Petrus ... tibi dabo claves regni caelorum< 32t !9 !/ s4. ?am licet primum et praecipuum 0cclesiae
$undamentum sit unigenitus Dei Filius +esus )hristus iuxta #uod dicit "postolus <6uia $undamentum
positum est praeter #uod aliud poni non potest #uod est )hristus +esus< 3l )or & !!4 secundum tamen et
secundarium 0cclesiae $undamentum est Petrus etsi non tempore primus auctoritate tamen praecipuus
inter ceteros de #uibus Paulus "postolus in#uitI <-am non estis hospites et advenae sed estis cives
sanctorum et domestici Dei superaedi$icati supra $undamentum "postolorum et Prophetarum< 30ph 2
274. ... Fuius etiam primatum ,eritas per se ipsam expressit cum in#uit ad eumI <Gu vocaberis )ephas< 3-o
! (24I #uod etsi <Petrus< interpretetur <caput< tamen exponitur ut sicut caput inter cetera membra corporis
velut in #uo viget plenitudo sensuum obtinet principatum sic et Petrus inter "postolos et successores
ipsius inter universos 0cclesiarum praelatos praerogativa praecellerent dignitatis vocatis sic ceteris in
partem sollicitudinis ut nihil eis de potestatis plenitudine deperiret. Fuic Dominus oves suas pascendas
vocabulo tertio repetito commisit ut alienus a grege dominico censeatur #ui eum etiam in successoribus
suis noluerit habere pastorem. ?on enim inter has et illas oves distinxit sed simpliciter in#uitI <Pasce oves
11$
meas< 3+o 2! !14 ut omnes omnino intelligantur ei esse commissae. ... 30xplicando allegorice +o 2! 1I4
)um enim mare mundum designet 3Euxta Ps !7& 2:4 per hoc #uod Petrus se misit in mare privilegium
expressit ponti$icii singularis per #uod universum orbem susceperat gubernandum ceteris "postolis ut
vehiculo navis contentis cum nulli eorum universus $uerit orbis commissus sed singulis singulae
provinciae vel 0cclesiae potius deputatae. 3Simile argumentum allegoricum deducitur ex 2t !( 2/ ssI4
Per hoc #uod Petrus super a#uas maris incessit super universos populos se potestatem accepisse
monstravit.
11: Pro eo Dominus se orasse $atetur...I <0go pro te rogavi Petre ut non de$iciat $ides tua. 0t tu ali#uando
conversus con$irma $ratres tuos< 3>c 22 &24 ex hoc innuens mani$este #uod successores ipsius a $ide
catholica nullo um#uam tempore deviarent sed revocarent magis alios et con$irmarent etiam haesitantes
per hoc sic ei con$irmandi alios potestatem indulgens ut aliis necessitatem imponeret obse#uendi. ... Fuic
praeterea dictum ... legistiI <6uodcum#ue ligaveris super terram erit ligatum et in caelis' et #uodcum#ue
solveris super terram erit solutum et in caelis< 32t !9 !84. 6uod si omnibus etiam "postolis simul
dictum esse reperias non tamen aliis sine ipso sed ipsi sine aliis attributam esse cognosces ligandi et
solvendi a Domino $acultatem ut #uod non alii sine ipso ipse sine aliis posset ex privilegio sibi collato a
Domino et concessa plenitudine potestatis...I -pse 3Petrus vidit4 ... vas #uoddam velut linteum magnum
#uattuor initiis in terram de caelo submitti #uod omnia #uadrupedia et serpentia terrae ac caeli volatilia
continebat 3"ct !7 8 ss4. ... 0t vox ad eum est $acta secundoI <6uod Deus puri$icavit tu commune ne
dixeris<. Per #uod innuitur mani$este #uod Petrus praelatus $uerit populis universis cum vas illud orbem
et universitas contentorum in eo universas signi$icet tam -udaeorum #uam gentium nationes. ...
-nnocent --- 0p. <Caudemus in Domino< ad episc. Giberiadensem
initio !27!
111 (71 Btrum pagani uxores accipientes in secundo ve! tertio vel ulteriore gradu sibi coniunctas sic
coniuncti debeant post conversionem suam insimul remanere vel ab invicem separari edoceri per
scriptum "postolicum postulasti. Super #uo $raternitati tuae taliter respondemus #uod cum sacramentum
coniugii apud $ideles et in$ideles exsistat #uemadmodum ostendit "postolus dicensI <Si #uis $rater
in$idelem habet uxorem et haec consentit habitare cum eo non illam dimittat< 3c$. - )or 1 !24' et in
praemissis gradibus a paganis #uoad eos matrimonium licite sit contractum #ui constitutionibus canonicis
non arctantur 36uid enim ad nos secundum "postolum eundem <de his #uae $oris sunt iudicare@< 3c$ -
)or : !244I in $avorem praesertim christianae religionis et $idei a cuius perceptione per uxores se deseri
timentes viri possunt $acile revocari $ideles huiusmodi matrimonialiter copulati libere possunt et licite
remanere coniuncti cum per sacramentum baptismi non solvantur coniugia sed crimina dimittantur.
11/ (7/ 6uia vero pagani circa plures insimul $eminas a$$ectum dividunt coniugalem utrum post
conversionem omnes vel #uam ex omnibus retinere valeant non immerito dubitatur. ,erum absonum hoc
videtur et inimicum $idei christianae cum ab initio una costa in unam $eminam sit conversa et Scriptura
divina testetur #uod <propter hoc relin#uet homo patrem et matrem et adhaerebit uxori suae et erunt duo
in carne una< 30ph : &!' Cn 2 2(' c$. 2t !8 :4' non dixit <tres vel plures< sed duoI nec dixitI <adhaerebit
uxoribus< sed uxori. ?ec ulli un#uam licuit insimul plures uxores habere nisi cui $uit divina revelatione
concessum #uae mos #uando#ue interdum etiam $as censetur per #uam sicut -acob a mendacio
-sraelitae a $urto et Samson ab homicidio sic et Patriarchae et alii viri iusti #ui plures leguntur simul
habuisse uxores ab adulterio excusantur. Sane veridica haec sententia probatur etiam de testimonio
,eritatis testantis in 0vangelioI <6uicun#ue dimiserit uxorem suam 3 nisi4 ob $ornicationem et aliam
duxerit moechatur< 32t !8 8' c$. 2c !7 !!4. Si ergo uxore dimissa duci alia de iure non potest $ortius et
ipsa retenta per #uod evidenter apparet pluralitatem in utro#ue sexu cum non ad imparia Eudicentur circa
matrimonium reprobandam.
118 (7/ 6ui autem secundum ritum suum legitimam repudiavit uxorem cum tale repudium ,eritas in
0vangelio reprobaverit num#uam ea vivente licite poterit aliam etiam ad $idem )hristi conversus
habere nisi post conversionem ipsius illa renuat cohabitare cum ipso aut etiamsi consentiat non tamen
abs#ue contumelia creatoris vel ut eum pertrahat ad mortale peccatum in #uo casu restitutionem petenti
#uamvis de iniusta spoliatione constaret restitutio negareturI #uia secundum "postolum $rater aut soror
non est in huiusmodi subiectus servituti 3c$. - )or 1 !:4. 6uod si conversum ad $idem et illa conversa
se#uatur ante#uam propter causas praedictas legitimam ille ducat uxorem eam recipere compelletur.
6uamvis #uo#ue secundum evangelicam veritatem #ui duxerit dimissam moechatur 32t !8 84I non
tamen dimissor poterit obicere $ornicationem dimissae pro eo #uod nupsit alii post repudium nisi alias
$uerit $ornicata.
11%
-nnocent --- 0p. <0x parte tua< ad "ndream archiep. >und !2
Eanvier !279
1/9 (78 ?os nolentes a praedecessorum ?ostrorum vestigiis in hoc articulo subito declinare #ui
respondere consulti ante#uam matrimonium sit per carnalem copulam consummatum licere alteri
coniugum reli#uo etiam inconsulto ad religionem transire ita #uod reli#uus extunc legitime poterit alteri
copulariI hoc ipsum tibi consulimus observandum.
-nnocent --- 0p. <2aiores 0cclesiae causas< ad Kmbertum
archiep. "relat. exeunte a. !27!
1/7 (!7 ... "sserunt enim parvulis inutiliter baptisma con$erri... %espondemus #uod baptisma
circumcisione successit... Bnde sicut anima circumcisi de populo suo non peribat 3Cn !1!(4 sic #ui ex
a#ua $uerit et Spiritu sancto renatus regni caelorum introiturn obtinebit 3+o & :4 ... 0tsi originalis culpa
remittebatur per circumcisionis mysterium et damnationis periculum vitabatur non tamen perveniebatur
ad regnum caelorum #uod us#ue ad mortem )hristi $uit omnibus obseratum' sed per sacramentum
baptismi )hristi sanguine rubricati culpa remittitur et ad regnum caelorum etiam pervenitur cuius
ianuam )hristi sanguis $idelibus suis misericorditer reseravit. "bsit enim ut universi parvuli pereant
#uorum #uotidie tanta multitudo moritur #uin et ipsis rnisericors Deus #ui neminem vult perire ali#uod
remedium procuraverit ad salutem ... 6uod opponentes inducunt $idem aut caritatem alias#ue virtutes
parvulis utpote non consentientibus non in$undi a pleris#ue non conceditur absolute... aliis asserentibus
per virtutem baptismi parvulis #uidem culpam remitti sed gratiam non con$erri' nonnullis vero
dicentibus et dimitti peccatum et virtutes in$undi habentibus illas #uoad habitum 3c$. DS 87(4 non
#uoad usum donec perveniant ad aetatem adultam.... Dicimus distinguendum #uod peccatum est duplexI
originale scilicet et actualeI originale #uod abs#ue consensu contrahitur et actuale #uod committitur
cum consensu. Ariginale igitur #uod sine consensu contrahitur sine consensu per vim remittitur
sacramenti' actuale vero #uod cum consensu contrahitur sine consensu minime relaxatur.... Poena
originalis peccati est carentia visionis Dei actualis vero poena peccati est gehennae perpetuae cruciatus...
1/! (!! -d est religioni christianae contrarium ut semper invitus et penitus contradicens ad recipiendam
et servandam )hristianitatem ali#uis compellatur. Propter #uod inter invitum et invitum coactum et
coactum alii non absurde distinguunt #uod is #ui terroribus at#ue suppliciis violenter attrahitur et ne
detrimentum incurrat baptismi suscipit sacramentum talis #uidem sicut et is #ui $icte ad baptismum
accedit characterem suscipit )hristianitatis impressum et ipse tam#uam conditionaliter volens licet
absolute non velit cogendus est ad observantiam $idei christianae.... -lle vero #ui num#uam consentit
sed penitus contradicit nec rem nec characterem suscipit sacramenti #uia plus est expresse contradicere
#uam minime consentireI sicut nec ille notam alicuius reatus incurrit #ui contradicens penitus et
reclamans thuri$icare idolis cogitur violenter. Dormientes autem et amentes si prius #uam amentiam
incurrerent aut dormirent in contradictione persisterentI #uia in eis intelligitur contradictionis propositum
perdurare etsi $uerint sic immersi characterem non suscipiunt sacramenti' secus autem si prius
catechumeni exstitissent et habuissent propositum baptizandi' unde tales in necessitatis articulo consuevit
0cclesia baptizare. Gunc ergo characterem sacramentalis imprimit operatio cum obicem voluntatis
contrariae non invenit obsistentem.
-nnocent --- 0p. <)um 2arthae circa< ad -ohannem #uondam
archiep. >ugdun. 28. ?ov. !272
1/2 (!( 6uaesivisti si#uidem #uis $ormae 3al.I #uae sit $orma4 verborum #uam ipse )hristus expressit
cum in corpus et sanguinem suum panem transsubstantiavit et vinum 3cum4 illud in canone 2issae #uo
0cclesia utitur generalis adiecerit #uod nullus 0vangelistarum legitur expressisse... -n canone 2issae
sermo iste videlicet <mysterium $idei< verbis ipsi3u4s interpositus invenitur. ... Sane multa tam de verbis
#uam de $actis dominicis invenimus ab 0vangelistis omissa #uae "postoli vel supplevisse verbo vel $acto
expressisse leguntur. ... 0x eo autem verbo de #uo movit tua $raternitas #uaestionem videlicet
<mysterium $idei< munimentum erroris #uidam trahere putaverunt dicentes in sacramento altaris non esse
corporis )hristi et sanguinis veritatem sed imaginem tantum et speciem et $iguram pro eo #uod
Scriptura interdum commemorat id #uod in altari suscipitur esse sacramentum et mysterium et
exemplum. Sed tales ex eo la#ueum erroris incurrunt #uod nec auctoritates Scripturae convenienter
intelligunt nec sacramenta Dei suscipiunt reverenter Scripturas et virtutem Dei pariter nescientes 3c$. 2t
22 284. ... Dicitur tamen <mysterium $idei< #uoniam et aliud ibi creditur #uam cernatur et aliud cernitur
12&
#uam credatur. )ernitur enim species panis et vini et creditur veritas carnis et sanguinis )hristi ac virtus
unitatis et caritatis. ...
1/& (!: Distinguendum est tamen subtiliter inter tria #uae sunt in hoc sacramento discreta videlicet
$ormam visibilem veritatem corporis et virtutem spiritualem. Forma est panis et vini veritas carnis et
sanguinis virtus unitatis et caritatis. Primum est <sacramentum et non res<. Secundum est <sacramentum et
res<. Gertium est <res et non sacramentum<. Sed primum est sacramentum geminae rei. Secundum autem est
sacramentum unius et alterius res exsistit. Gertium vero est res gemini sacramenti. )redimus igitur #uod
$ormam verborum sicut in canone reperitur et a )hristo "postoli et ab ipsis eorum acceperint
successores. ...
1/( (!9 6uaesivisti etiam utrum a#ua cum vino in sanguinem convertatur. Super hoc autem opiniones
apud scholasticos variantur. "li#uibus enim videtur #uod cum de latere )hristi duo praecipua $luxerint
sacramenta redemptionis in sanguine ac regenerationis in a#ua in illa duc vinum et a#ua #uae
commiscentur in calice divina virtute mutantur. ... "lii vero tenent #uod a#ua cum vino
transsubstantiatur in sanguinem cum in vinum transeat mixta vino. ... Praeterea potest dici #uod a#ua
non transit in sanguinem sed remanet prioris vini accidentibus circum$usa.... -llud autem est ne$arium
opinari #uod #uidam dicere praesumpserunt a#uam videlicet in phlegma converti. ... ,erum inter
opiniones praedictas illa probabilior iudicatur #uae asserit a#uam cum vino in sanguinem transmutari.
3c$. DS 18/4.
-nnocent --- 0p. <)um venisset< ad Basilium archiep.
Grinovitanum 3Grnovo Bulgar.4 2:. Febr. !27(
1/: (!8 Per $rontis chrismationem manus impositio designatur #uae alio nomine dicitur con$irmatio
#uia per eam Spiritus Sanctus ad augmentum datur et robur. Bnde cum ceteras unctiones simplex
sacerdos vel presbyter valeat exhibere hanc non nisi summus sacerdos i. e. episcopus debet con$erre
#uia de solis "postolis legitur #uorum vicarii sunt episcopi #uod per manus impositionem Spiritum
Sanctum dabant 3c$. "ct / !( ss4.
-nnocent --- 0p. <?on ut apponeres< ad Ghoriam archiep.
?idrosiensem 3Grondheim in ?orvegia4 !. 2art. !279
1/1 (!2 Postulasti utrum parvuli sint pro )hristianis habendi #uos in articulo mortis constitutos propter
a#uae penuriam et absentiam sacerdotis ali#uorum simplicitas in caput ac pectus ac inter scapulas pro
baptismo salivae conspersione linivit. %espondemus #uod cum in baptismo duo semper videlicet
<verbum et elementum< necessario re#uirantur iuxta #uod de verbo ,eritas aitI 0untes in mundum etc.
32c !9 !:' c$. 2t 2/ !84 eadem#ue dicat de elementoI ?isi #uis etc. 3+o & :4 dubitare non debes illos
verum non habere baptismum in #uibus non solum utrum#ue praedictorum sed eorum alterum est
omissum.
-nnocent --- 0p. <Debitum o$$icii ponti$icalis< ad Bertoldum
3sive Bertrandum4 episc. 2etensem 2/. "ug. !279
1// (!& Sane ... intimasti #uod #uidam -udaeus in mortis articulo constitutus cum inter -udaeos tantum
exsisteret in a#uam seipsum immersit dicendoI <0go baptizo me in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti
3 "men4<. ?unc autem #uaeris utrum idem -udaeus in devotione christianae $idei perseverans debeat
baptizari. ?os autem ... respondemus #uod cum inter baptizantem et baptizatum debeat esse discretio
sicut ex verbis Domini colligitur evidenter dicentis "postolisI 3-te4 baptizate omnes gentes ... 3c$I 2t 2/
!84 memoratus -udaeus est denuo ab alio baptizandus ut ostendatur #uod alius est #ui baptizatur et
alius #ui baptizat ... 6uamvis si talis continuo decessisset ad 3caelestem4 patriam protinus evolasset
propter sacramenti $idem etsi non propter $idei sacramentum.
-nnocent --- 0p. <De homine #ui< ad rectores $raternitatis
%omanae 22. Sept. !27/
1/8 (!/ 6uaesivistis 3enim4 a ?obis #uid de incauto presbytero videatur #ui cum se sciat in mortali
crimine constitutum missarum sollemnia #uae non potest propter necessitatem #uamlibet intermittere
propter sui $acinoris conscientiam dubitat celebrare ... peractis#ue ceteris circumstantiis missam celebrare
se $ingit et suppressis verbis #uibus con$icitur corpus )hristi panem et vinum tantummodo pure
121
sumit. ... )um ergo $alsa sint abicienda remedia #uae veris sunt periculis gravioraI licet is #ui pro sui
criminis conscientia reputat se indignum ab huiusmodi sacramento reverenter debeat abstinere ac ideo
peccet graviter si se ingerat irreverenter ad illud gravius tamen procul dubio videtur o$$endere #ui sic
$raudulenter illud praesumpserit simulare' cum ille culpam vitando dum $acit in solius misericordis Dei
manum incidat iste vero culpam $aciendo dum vitat non solum Deo cui non veretur illudere sed et
populo #uem decipit se adstringat.
-nnocent --- 0p. 5 0Eus exemplo 5 = l<archev#ue de Garragone
!/ d*cembre !27/' Pro$ession de $oi prescrite aux ,audois
187 (27-(2! Pateat omnibus $idelibus #uod ego Durandus de Asca 3,aldesius4 ... et omnes $ratres nostri
3mei4 corde credimus $ide intelligimus ore con$itemur et simplicibus verbis a$$irmamusI Patrem et Filium
et Spiritum Sanctum tres personas esse unum Deum totam#ue 3deitatisl Grinitatem coessentialem et
consubstantialem et coaeternalem et 3co-4omnipotentem et singulas #uas#ue in Grinitate personas plenum
Deum 3et totas tres personas unum Deum4 sicut in 5 )redo in Deum 5 3Symh. "post. V&74 in 5 )redo in
unum Deum 5 3Symb. )<pol. V!:74 et in 5 6uicum#ue vult 5 3Symb. ps.-"than. V1:s4 continetur. - Patrem
#uo#ue et Filium et Spiritum Sanctum unum Deum de #uo nobis sermo esse creatorem $actorem
gubernatorem et 3loco congruo et tempore4 dispositorem omnium corporalium et spiritualium 3-Q4
visibilium et invisibilium 3caelestium et aerarium a#uaticarum et terrenarum4 corde credimus et ore
con$itemur. ?ovi et ,eteris Gestamenti 3 id est >egis 2oysi et Prophetarum et "postolorum4 unum
eundem#ue 3et Deum4 auctorem credimus esse Deum 3-Q4 #ui in Grinitate ut dictum est permanens de
nihilo 3-Q4 cuncta 3omnia4 creavit' +ohannem#ue Baptistam ab eo 3ipso4 missum esse sanctum et iustum et
in utero matris suae Spiritu Sancto repletum.
18! (22 -ncarnationem divinitatis non in Patre ne#ue in Spiritu Sancto $actam sed in Filio tantum corde
credimus et ore con$itemur' ut #ui erat in divinitate Dei Patris Filius Deus veus ex Patre esset in
humanitate hominis $ilius 3et4 homo verus ex matre veram carnem habens ex visceribus matris et animam
humanam rationabilem simul 3in eo4 utrius#ue naturae id est Deus et homo una persona unus Filius
unus )hristus unus Deus cum Patre et Spiritu Sancto omnium auctor et rector natus ex virgine 2aria
vera carnis nativitate' manducavit et bibit dormivit et $atigatus ex itinere #uievit 3#ui4passus est vera
carnis suae passione 3et4 mortuus 3est4 vera corporis sui morte et resurrexit vera carnis suae resurrectione
et vera animae ad corpus 3-Q4 resumptione' in #ua post#uam manducavit et bibit ascendit in caelum sedet
ad dexteram Patris et in eadem venturus est Eudicare vivos et mortuos 3corde credimus...4.
182 (2& )orde credimus et ore con$itemur 3-Q4 unam 0cclesiam non haereticorum sed sanctam %omanam
3-Q4 catholicam 3sanctam4 apostolicam 3et immaculatam4 extra #uam neminem salvari credimus.
18& (2( Sacramenta #uo#ue #uae in ea celebrantur inaestimabili at#ue invisibili virtute Spiritus Sancti
cooperante licet a peccatore sacerdote ministrentur dum 0cclesia eum recipit in nullo reprobamus nec
ecclesiasticis o$$iciis vel benedictionibus ab eo celebratis detrahimus sed benevolo animo tam#uam a
iustissimo amplectimur #uia non nocet malitia episcopi vel presbyteri ne#ue ad baptismum in$antis ne#ue
ad 0ucharistiam consecrandam nec ad cetera ecclesiastica o$$icia subditis celebrata 3-Q 4.
18( (2( "pprobamus ergo baptismum in$antium #ui 3ut4 si de$uncti $uerint post baptismum ante#uam
peccata committant $atemur eos salvari et credimus' et 3-Q4 in baptismate 3vero4 omnia peccata tam illud
originale peccatum contractum #uam illa #uae voluntarie com missa sunt dimitti credimus. -
)on$irmationem 3#uo#ue4 ab episcopo $actam id est impositionem manuum sanctam et venerande esse
accipiendam 3venerandam accipiendam esse4 censemus. - Sacri$icium id est panem et vinum post
consecrationem esse verum 3-Q4 corpus et verum 3-Q4 sanguinem Domini nostri 3-Q4 +esu )hristi $irmiter et
indubitanter corde puro 3-Q4 credimus et simpliciter verbis $idelibus 3-Q4 a$$irmamus in #uo nihil a bono
maius nec a malo minus per$ici credimus 3per$icitur4 sacerdote' #uia non in merito consecrantis sed in
verbo e$$icitur )reatoris et in virtute Spiritus Sancti. Bnde $irmiter credimus et con$itemur #uod
#uantumcum#ue #uilibet honestus religiosus sanctus et prudens sit non potest nec debet 0ucharistiam
consecrare nec altaris Sacri$icium con$icere nisi sit presbyter a visibili et tangibili episcopo regulariter
ordinatus. "d #uod o$$icium tria sunt ut credimus necessaria I scilicet certa persona id est presbyter ab
episcopo ut praediximus ad illud proprie o$$icium constitutus et illa sollemnia verba #uae a sanctis
Patribus in canone sunt expressa et $idelis intentio pro$erentis' ideo#ue $irmiter credimus et $atemur
#uod #uicum#ue sine proecedenti ordinatione episcopali ut praediximus credit et contendit se posse
sacri$icium 0ucharistiae $acere haereticus est et perditionis )ore et suorum complicum est particeps
at#ue consors 3?m !94 et ab omni sancta %omana 0cclesia segregandus 3-Q4. - Peccatoribus vere 3corde4
122
paenitentibus 3et ore con$itentibus et opere secundum Scripturas satis$acientibus4 veniam concedi a Deo
credimus 3a Deo posse conse#ui concedimus4 et eis libentissime communicamus. - Bnctionem
in$irmorum cum oleo consecrato veneramur. - )oniugia carnalia esse contrahenda secundum "postolum
3c$. - )or 14 non negamus ordinarie vero contracta disiungere omnino prohibemus. Fominem #uo#ue
cum sua coniuge salvari credimus et $atemur 3-Q4 nec etiam secunda et ulteriora 3-Q4 matrimonia
condemnamus 3damnamus 4.
18: (2: )arnium perceptionem minime culpamus 3-Q ,d. in$ra DS 1814. ?on condemnamus iuramentum
imo credimus puro corde #uod cum veritate et iudicio et iustitia licitum sit iurare 3-Q4. 3"dditum a. !2!7I
De potestate saeculari asserimus #uod sine peccato mortali potest iudicium sanguinis exercere dummodo
ad in$erendam vindictam non odio sed iudicio non incaute sed consulte procedat 4.
189 (29 Praedicationem necessariam valde et laudabilem esse credimus tamen ex auctoritate vel licentia
Summi Ponti$icis vel praelatorum permissione illam credimus exercendam. -n omnibus vero locis ubi
mani$este haeretici manent et Deum et $idem sanctae %omanae 0cclesiae abdicant et blasphemant
credimus #uod disputando et exhortando modis onmibus secundum Deum debeamus illos con$undere et
eis verbo Dominico veluti )hristi et 0cclesiae adversariis $ronte us#ue ad mortem libera contraire 3-Q4.
Ardines vero ecclesiasticos et omne #uod in sancta %omana 3-Q4 0cclesia sancitum legitur aut canitur
humiliter collaudamus et $ideliter veneramur.
181 (21 Diabolum non per condicionem sed per arbitrium malum $actum esse credimus. 3)arnium
perceptionem minime culpamus. 4 )orde credimus et ore con$itemur huius carnis #uam
3circum4gestamus et non alterius resurrectionem. -udicium #uo#ue per +esum )hristum 3-Q 4 $uturum et
singulos pro iis #uae in hac carne gesserunt recepturos vel poenas vel praemia $irmiter credimus et
a$$irmamus 0leemosynas 3et4 sacri$icium cetera#ue bene$icia $idelibus posse p r o d e s s e d e $ u n c t i s
credimus 3non dubitamus4. 30t #uia $ides secundum -acobum "postolum 5 sine operibus mortua est 5 3+ac
2 !14 saeculo abrenuntiavimus. et #uae habebamus velut a Domino consultum est pauperibus
erogavimus et pauperes esse decrevimus ita ut de crastino solliciti es:e non curamus 32t 9 &(4 nec
aurum nec argentum vel ali#uid tale praeter victum et vestitum #uotidianum a #uo#uam accepturi sumus.
)onsilia #uo#ue evangelica velut praecepta servare proposuimus.4 %emanentes 3autem4 in saeculo et sua
possidentes eleemosynas et cetera bene$icia ex rebus suis agentes praecepta Domini servantes salvari
3eos omnino4 $atemur et credimus. Decimas primitias et oblationes ex praecepto Domini credimus
clericis persolvendas 3-Q4 36uapropter discretionem vestram omnino deposci mus #uod si $orte contigerit
ali#uos venire ad vestras partes dicentes se esse ex nobis si hanc $idem non habuerint ipsos ex nostris
non $ore pro certo sciatis.4
Denzinger 3latin4 1:9
Denzinger 3latin4 181
-nnocent --- <-n #uadam ?ostra< ad Bgonem 0pisc. Ferrar.
: mars !278
18/ (!1 -n #uadam ?ostra decretali epistola 3DS 1/(4 asseris te legisse illud $uisse ne$arium opinari
#uod #uidam dicere praesumpserunt in sacramento videlicet 0ucharistiae a#uam in phlegma converti'
nam de latere )hristi non a#uam sed humorem a#uaticum mentiuntur exiisse. >icet autem hoc magnos et
authenticos viros sensisse recenseas #uorum opinionem dictis et scriptis hactenus es secutus ex #uo
tamen ?os in contrarium sentimus ?ostrae compelleris sententiae consentire... ?am si non $uisset a#ua
sed phlegma #uod de latere Salvatoris exivit ille #ui vidit et testimonium veritati perhibuit 3)$. -o !8
&:4 pro$ecto non a#uam sed phlegma dixisset. ... %estat igitur ut #ualiscum#ue $uerit illa a#ua sive
naturalis sive miraculosa sive de novo divina virtute creata sive de componentibus ex parte ali#ua
resoluta procul dubio vera $uit.
-nnocent --- 0p. <>icet apud< ad Fenricum episc. "rgentorat.
8 Eanvier !2!2
188 >icet apud iudices saeculares vulgaria exerceantur iudicia ut a#uae $rigidae vel $erri candentis sive
duelli huiusmodi tamen iudicia 0cclesia non admisit cum scriptum sit in lege divinaI <?on tentabis
Dominum Deum tuum< 3Dt 9 !9' 2t ( 14.
123
)oncile >atran -, 3oecum. .--4 !! - &7 novembre !2!: 3sous
-nnocent ---4' cap. ! de $ide catholica' D*$inition contre les
"lbigeois et les )athares
/77 (2/ Firmiter credimus et simpliciter con$itemur #uod unus solus est verus Deus aeternus immensus
et incommutabilis incomprehensibilis omnipotens et ine$$abilis Pater et Filius et Spiritus SanctusI tres
#uidem personae sed una essentia substantia seu natura simplex omninoI Pater a nullo Filius a Patre
solo ac Spiritus Sanctus pariter ab utro#ueI abs#ue initio semper ac sine $ineI Pater generans Filius
nascens et Spiritus Sanctus procedensI consubstantiales et coae#uales et coomnipotentes et coaeterniI
unum universorum principiumI creator omnium visibilium et invisibilium spiritualium et corporaliumI
#ui sua omnipotenti virtute simul ab initio temporis utram#ue de nihilo condidit creaturam spiritualem et
corporalem angelicam videlicet et mundanamI ac deinde humanam #uasi communem ex spiritu et
corpore constitutam. Diabolus enim et alii daemones a Deo #uidem natura creati sunt boni sed ipsi per se
$acti sunt mali. Fomo vero diaboli suggestione peccavit. Faec sancta Grinitas secundum communem
essentiam individua et secundum personales proprietates discreta primo per 2oysen et sanctos
Prophetas alios#ue $amulos suos iuxta ordinatissimam dispositionem temporum doctrinam humano
generi tribuit salutarem.
/7! (28 0t tandem unigenitus Dei Filius +esus )hristus a tota Grinitate communiter incarnatus ex 2aria
semper ,irgine Spiritus Sancti cooperatione conceptus verus homo $actus ex anima rationali et humana
carne compositus una in duabus naturis persona viam vitae mani$estius demonstravit. 6ui cum
secundum divinitatem sit immortalis et impassibilis idem ipse secundum humanitatem $actus est
passibilis et mortalisI #ui3n4 etiam pro salute humani generis in ligno crucis passus et mortuus descendit
ad in$ernos resurrexit a mortuis et ascendit in caelumI sed descendit in anima et resurrexit in carneI
ascendit#ue pariter in utro#ueI venturus in $ine saeculi iudicaturus vivos et mortuos et redditurus singulis
secundum opera sua tam reprobis #uam electisI #ui omnes cum suis propriis resurgent corporibus #uae
nunc gestant ut recipiant secundum opera sua sive bona $uerint sive mala illi cum diabolo poenam
perpetuam et isti cum )hristo gloriam sempiternam.
/72 (&7 Bna vero est $idelium universalis 0cc!esia extra #uam nullus omnino salvatur in #ua idem ipse
sacerdos est sacri$icium -esus )hristus cuius corpus et sanguis in sacramento altaris sub speciebus panis
et vini veraciter continentur transsubstantiatis pane in corpus et vino in sanguinem potestate divinaI ut ad
per$iciendum mysterium unitatis accipiamus ipsi de suo #uod accepit ipse de nostro. 0t hoc uti#ue
sacramentum nemo potest con$icere nisi sacerdos #ui rite $uerit ordinatus secundum claves 0cclesiae
#uas ipse concessit "postolis eorum#ue successoribus -esus )hristus. Sacramentum vero baptismi 3#uod
ad Dei invocationem et individuae Grinitatis videlicet Patris et Filii et Spiritus Sancti consecratur in
a#ua4 tam parvulis #uam adultis in $orma 0cclesiae a #uocun#ue rite collatum pro$icit ad salutem. 0t si
post susceptionem baptismi #uis#uam prolapsus $uerit in peccatum per veram potest semper paenitentiam
reparari. ?on solum autem virgines et continentes verum etiam coniugati per rectam $idem et
operationem bonam placentes Deo ad aeternam merentur beatitudinem pervenire.
)ap. 2 De errore abbatis +oachim
/7& (&! Damnamus ergo et reprobamus libellum seu tractatum #uem "bbas +oachim edidit contra
2agistrum Petrum >ombardum de unitate seu essentia Grinitatis appellans ipsum haereticum et insanum
pro eo #uod in suis dixit SententiisI 5 6uoniam #uaedam summa res est Pater et Filius et Spiritus
Sanctus et illa non est generans ne#ue genita ne#ue procedens. 5 Bnde asserit #uod ille non tam
Grinitatem #uam #uaternitatem astruebat in Deo videlicet tres personas et illam communem essentiam
#uasi #uartam' mani$este protestans #uod nulla res est #uae sit Pater et Filius et Spiritus Sanctus' nec est
essentia nec substantia nec naturaI #uamvis concedat #uod Pater et Filius et Spiritus Sanctus sunt una
essentia una substantia una#ue natura. ,erum unitatem huiusmodi non veram et propriam sed #uasi
collectivam et similitudinariam esse $atetur #uemadmodum dicuntur multi homines unus populus et
multi $ideles una 0cclesia iuxta illudI 2ultitudinis credentium erat cor unum et anima una 3"ct ( &24' etI
6ui adhaeret Deo unus spiritus est cum illo 3- )or9!14' itemI 5 6ui . . . plantat et #ui rigat unum sunt 5
3- )or & /4' etI Amnes unum corpus sumus in )hristo 3%om !2 :4' rursus in libro %egum 3& %eg 22 :4I
Populus meus et populus tuus unum sunt. "d hanc autem suam sententiam astruendam illud potissimum
verbum inducit #uod )hristus de $idelibus in#uit in 0vangelioI 5 ,olo Pater ut sint unum in nobis sicut
et nos unum sumus ut sint consummati in unum 5 3+o !1 22 s4. ?on enim 3ut ait4 $ideles )hristi sunt
unum i e. #uaedam una res #uae communis sit onmibus sed hoc modo sunt unum id est una 0cclesia
propter catholicae $idei unitatem et tandem unum regnum propter unionem indissolubilis caritatis
12
#uemadmodum in canonica +oannis "postoli epistola legitur 6uia 5 tres sunt #ui testimonium dant in
caelo Pater et Filius et Spiritus SanctusI et hi tres unum sunt 5 3! +o : 14 statim#ue subiungiturI 5 0t
tres sunt #ui testimonium dant in terraI Spiritus a#ua et sanguis et hi tres unum sunt 5 3! +o : /4 sicut in
#uibusdam codicibus invenitur.
/7( (&2 ?os autem sacro approbante )oncilio credimus et con$itemur cum Petro >ombardo #uod una
#uaedam summa res est incomprehensibilis #uidem et ine$$abilis #uae veraciter est Pater et Filius et
Spiritus Sanctus' tres simul personae ac singillatim #uaelibet earundemI et ideo in Deo solummodo
Grinitas est non #uaternitas #uia #uaelibet trium personarum est illa res videlicet substantia essentia seu
natura divinaI #uae sola est universorum principium praeter #uod aliud inveniri non potestI et illa res non
est generans ne#ue genita nec procedens sed est Pater #ui generat et Filius #ui gignitur et Spiritus
Sanctus #ui proceditI ut distinctiones sint in personis et unitas in natura.
/7: (&2 >icet igitur 5 alius sit Pater alius Filius alius Spiritus Sanctus non tamen aliud 5I sed id #uod est
Pater est Filius et Spiritus Sanctus idem omnino ut secundum orthodoxam et catholicam $idem
consubstantiales esse credantur. Pater enim ab aeterno Filium generando suam substantiam ei dedit iuxta
#uod ipse testaturI <Pater #uod dedit mihi maius omnibus est< 3+o !7 284. "c dici non potest #uod partem
substantiae suae illi dederit et partem ipse sibi retinuerit cum substantia Patris indivisibilis sit utpote
simplex omnino sed nec dici potest #uod Pater in Filium transtulerit suam substantiam generando #uasi
sic dederit eam Filio #uod non retinuerit ipsam sibi alio#uin desiisset esse substantia Patet ergo #uod
sine ulla diminutione Filius nascendo substantiam Patris accepit et ita Pater et Filius habent eandem
substantiamI et sic eadem res est Pater et Filius. nec non et Spiritus Sanctus ab utro#ue procedens.
/79 (&2 )um vero ,eritas pro $idelibus suis orat ad Patrem ,olo 3in#uiens4 5 ut ipsi sint unum in nobis
sicut et nos unum sumus 5 3+o !1 224I hoc nomen 5 unum 5 pro $idelibus #uidem accipitur ut intelligatur
unio caritatis in gratia pro personis vero divinis ut attendatur identitatis unitas in natura #uemadmodum
alibi ,eritas aitI <0stote per$ecti sicut et Pater vester caelestis per$ectus est< 32t : (/4 ac si diceret
mani$estiusI <0stote per$ecti< per$ectione gratiae <sicut Pater vester caelestis per$ectus est< per$ectione
naturae utra#ue videlicet suo modo #uia inter creatorem et creaturam non potest similitudo notari #uin
inter eos maior sit dissimilitudo notanda. Si #uis igitur sententiam vel doctrinam prae$ati -oachim in hac
parte de$endere vel approbare praesumpserit tam#uam haereticus ab omnibus con$utetur.
/71 (&& -n nullo tamen propter hoc Florensi monasterio 3cuius ipse -oachim exstitit institutor4 volumus
derogariI #uoniam ibi et regularis est institutio et observantia salutarisI maxime cum ipse -oachim omnia
scripta sua nobis assignari mandaverit "postolicae Sedis iudicio approbanda seu etiam corrigenda
dictans epistolam #uam propria manu subscripsit in #ua $irmiter con$itetur se illam $idem tenere #uam
%omana tenet 0cclesia #uae 3disponente Domino4 cunctorum $idelium mater est et magistra.
/7/ (&& %eprobamus etiam et condemnamus perversissimum dogma impii "lmarici cuius mentem sic
pater mendacii excaecavit ut eius doctrina non tam haeretica censenda sit #uam insana.
&. De haereticis 3Laldensibus4
/78 (&( 6uia vero <nonnulli sub specie pietatis virtutem eius 3iuxta #uod ait "postolus4 abnegantes 3c$. 2
Gim & :4 auctoritatem sibi vindicant praedicandi cum idem "postolus dicatI <6uomodo ... praedicabunt
nisi mittantur@< 3%om !7 !:4 omnes #ui prohibiti vel non missi praeter auctoritatem ab "postolica Sede
vel catholico episcopo loci susceptam publice vel privatim praedicationis o$$icium usurpare
praesumpserint 3DS 19l4 excommunicationis vinculo innodentur I et nisi #uantocius resipuerint alia
competenti poena plectantur.
(. De superbia Craecorum contra >atinos
/!7 (&: >icet Craecos in diebus nostris ad oboedientiam Sedis "postolicae revertentes $overe ac
honorare velimus mores ac ritus eorum in #uantum cum Domino possumus sustinendo in his tamen
illis de$erre nec volumus nec debemus #uae periculum generant animarum et ecclesiasticae derogant
honestati. Post#uam enim Craecorum ecclesia cum #uibusdam complicibus et $autoribus suis ab
oboedientia Sedis "postolicae se subtraxit in tantum Craeci coeperunt abominari >atinos #uod inter alia
#uae in derogationem eorum impie committebant si #uando sacerdotes >atini super eorum celebrassent
altaria non prius ipsi sacri$icare volebant in illis #uam ea tam#uam per hoc in#uinata lavissent'
baptizatos etiam a >atinis ipsi Craeci rebaptizare ausu temerario praesumebantI et adhuc sicut accepimus
12!
#uidam hoc agere non verentur. ,olentes ergo tantum scandalum ab 0cclesia Dei amovere sacro suadente
)oncilio districte praecipimus ut talia de cetero non praesumant con$ormantes se tam#uam oboedientiae
$ilii sacrosanctae %omanae 0cclesiae matri suae ut sit <unum ovile et unus pastor< 3+o !7 !94. Si #uis
autem #uid tale praesumpserit excommunicationis mucrone percussus ab omni o$$icio et bene$icio
ecclesiastico deponatur.
/!! (&9 "nti#ua patriarchalium sedium privilegia renovantes sacra universali Synodo approbante
sancimus ut post %omanam 0cclesiam #uae disponente Domino super omnes alias ordinariae potestatis
obtinet principatum utpote mater universorum )hristi $idelium et magistra )onstantinopolitana primum
"lexandrina secundum "ntiochena tertium Fierosolymitana #uartum locum obtineant.
/!2 (&1 Amnis utrius#ue sexus $idelis post#uam ad annos discretionis pervenerit omnia sua solus
peccata saltem semel in anno $ideliter con$iteatur proprio sacerdoti et iniunctam sibi paenitentiam pro
viribus studeat adimplere suscipiens reverenter ad minus in Pascha 0ucharistiae sacramentum nisi $orte
de consilio proprii sacerdotis ob ali#uam rationabilem causam ad tempus ab eius perceptione duxerit
abstinendumI alio#uin et vivens ab ingressu ecclesiae arceatur et moriens christiana careat sepultura.
Bnde hoc salutare statutum $re#uenter in ecclesiis publicetur ne #uis#uam ignorantiae caecitate velamen
excusationis assumat. Si #uis autem alieno sacerdoti voluerit iusta de causa sua con$iteri peccata
licentiam prius postulet et obtineat a proprio sacerdote cum aliter ille ipsum non possit absolvere vel
ligare.
/!& (&1 Sacerdos autem sit discretus et cautus ut more periti medici superin$undat vinum et oleum 3c$.
>c !7 &(4 vulneribus sauciati diligenter -n#uirens et peccatoris circumstantias et peccati #uibus
prudenter intelligat #uale debeat ei praebere consilium et cuiusmodi remedium adhibere diversis
experimentis utendo ad sanandum 3salvandum4 aegrotum.
/!( (&/ )aveat autem omnino ne verbo aut signo aut alio #uovis modo ali#uatenus prodat peccatorem I
sed si prudentiore consilio indiguerit illud abs#ue ulla expressione personae caute re#uirat #uoniam #ui
peccatum in paenitentiali iudicio sibi detectum praesumpserit revelare non solum a sacerdotali o$$icio
deponendum decernimus verum etiam ad agendam perpetuam paenitentiam in arctum monasterium
detrudendum.
/!: ... )eterum cum anima sit multo pretiosior corpore sub interminatione anathematis prohibemus ne
#uis medicorum pro corporali salute ali#uid aegroto suadeat #uod in periculum animae convertatur.
)ap. (!. De continuatione bonae $idei in omni praescriptione
/!9 (&8 6uoniam <omne #uod non est ex $ide peccatum est< 3%om !( 2&4 synodali iudicio di$$inimus ut
nulla valeat abs#ue bona $ide praescriptio tam canonica #uam civilis cum generaliter sit omni
constitutione at#ue consuetudini derogandum #uae abs#ue mortali peccato non potest observari. Bnde
oportet ut #ui praescribit in nulla temporis parte rei habeat conscientiam alienae.
:!. De poena contrahentium clandestina matrimonia
/!1 Praedecessorum ?ostrorum inhaerendo vestigiis clandestina coniugia penitus inhibemus'
prohibentes etiam ne #uis sacerdos talibus interesse praesumat. 6uare specialem #uorumdam locorum
consuetudinem ad alia generaliter prorogando statuimus ut cum matrimonia $uerint contrahenda in
ecclesiis per presbyteros publice proponantur competenti termino prae$inito ut in$ra illum #ui voluerit et
valuerit legitimum impedimentum opponat. 0t ipsi presbyteri nihilominus investigent utrum ali#uod
impedimentum obsistat. ...
92. De reli#uiis Sanctorum
/!/ ((7 )um ex eo #uod #uidam Sanctorum reli#uias exponunt venales et eas passim ostendunt
christianae religioni detractum sit saepiusI ne posterum detrahatur praesenti decreto statuimus ut
anti#uae reli#uiae amodo extra capsam nullatenus ostendantur nec exponantur venales. -nventas autem de
novo nemo publice venerari praesumat nisi prius auctoritate %omani Ponti$icis $uerint approbatae.
Praelati vero de cetero non permittant illos #ui ad eorum ecclesias causa venerationis accedunt vanis
$igmentis aut $alsis decipi documentis sicut et in pleris#ue locis occasione #uaestus $ieri consuevit.
12"
/!8 ... 6uia per indiscretas et super$luas indulgentias #uas #uidem ecclesiarum praelati $acere non
verentur et claves 0cclesiae contemnuntur et paenitentialis satis$actio enervatur decernimus ut cum
dedicatur basilica non extendatur indulgentia ultra annum ...' ac deinde in anniversario dedicationis
tempore (7 dies de iniunctis pae nitentiis indulta remissio non excedat. Func #uo#ue dierum numerum
indulgentiarum litteris praecipimus moderari #uae pro #uibuslibet causis ali#uoties conceduntur cum
%omanus Ponti$ex #ui plenitudinem obtinet potestatis hoc in talibus moderamen consueverit observare.
9&. De simonia
/27 ... -n pleris#ue locis et a plurimis personis #uasi columbas in templo vendentibus $iunt exactiones et
extorsiones turpes et pravae pro consecrationibus episcoporum benedictionibus abbatum et ordinibus
clericorumI est#ue taxatum #uantum sit isti vel illi #uantumve alteri vel alii persolvendum' et ad
cumulum damnationis maioris #uidam turpitudinem et pravitatem huiusmodi nituntur de$endere per
consuetudinem longo tempore observatam. Gantum igitur abolere volentes abusum consuetudinem
huiusmodi #uae magis dicenda est corruptela penitus reprobamus I $irmiter statuentes ut pro iis sive
con$erendis sive collatis nemo ali#uid #uocum#ue praetextu exigere ac extor#uere praesumat. "lio#uin et
#ui receperit et #ui dederit huiusmodi pretium omnino damnatum cum Ciezi 3c$. ( %eg : 27-214 et
Simone 3c$. "ct / 8-2(4 condemnetur.
Fonorius --- 0p. <Perniciosus valde< ad Alaum archiep. Bpsal
F!&
d*cembre !227
/22 ((! Perniciosus valde sicut audivimus in tuis partibus inolevit abusus videlicet #uod in maiore
#uantitate de a#ua ponitur in sacri$icio #uam de vinoI cum secundum rationabilem consuetudinem
0cclesiae generalis plus in ipso sit de vino #uam de a#ua ponendum. -deo#ue $raternitati tuae per
"postolica scripta mandamus #uatenus id non de cetero $acias nec in tua provincia $ieri patiaris.
Cr*goire -. 0p. <"b "egyptiis argentea< ad theologos Paris.
1 Euillet !22/
/2( ((2 ... 0t #uidem theologicus intellectus #uasi vir habet praeesse cuilibet $acultati et #uasi spiritus in
carnem dominium exercere ac eam in viam dirigere rectitudinis ne aberret. ... Sane tacti dolore cordis
intrinsecus 3c$. Cn 9 94 amaritudine repleti sumus absynthii 3c$. Ghr & !:4 #uod ... #uidam apud vos ...
<positos a Patribus terminos< 3c$. Prv 22 2/4 pro$ana trans$erre satagunt novitate' caelestis paginae
intellectum sanctorum Patrum studiis certis expositionum terminis limitatae #uos transgredi non solum
est temerarium sed pro$anum ad doctrinam philosophicam naturalium inclinando ad ostentationem
scientiae non pro$ectum ali#uem auditorum ut sic videantur non theodocti seu theologi sed theophanti.
)um enim theologiam secundum approbatas traditiones Sanctorum exponere debeant et non carnalibus
armis sed <Deo potentibus destruere omnem altitudinem extollentem se adversus scientiam Dei et
captivum in obse#uium )hristi omnem reducere intellectum<32 )or !7 (s4I ipsi doctrinis variis et
peregrinis abducti 3Febr !& 84 redigunt caput in caudam 3Dt 2/ !& ((! et ancillae cogunt $amulari
reginam videlicet documentis terrenis caeleste #uod est gratiae tribuendo naturae. Pro$ecto scientiae
naturalium plus debito insistentes <ad in$irma et egena elementa< mundi ... reversi et eis <denuo servientes<
3c$. Cal ( 84 tam#uam imbecilles in )hristo <lacte non solido cibo< 3Febr : !2 s4 vescuntur et videntur
cor ne#ua#uam gratia stabilisse 3Febr !& 84' propter #uod <spoliati gratuitis et in suis naturalibus
vulnerati< ad memoriam non reducunt illud "postoli ...I <Pro$anas vocum novitates et $alsi nominis
scientiae opiniones devita #uam #uidam appetentes exciderunt a $ide< 3- Gim 9 27s4. A improvidi et tardi
corde in omnibus #uae divinae gratiae assertores Prophetae videlicet 0vangelistae ac "postoli sunt
locuti 3>c 2( 294 cum natura per se #uic#uam ad salutem non possit nisi gratia sit adiuta 3v. D !7: !7/4.
Dicant praesumptores huiusmodi #ui doctrinam naturalium amplexantes verborum $olia et non $ructus
auditoribus suis apponunt #uorum mentes #uasi sili#uis pastae vacuae remanent et inanes et eorum
anima non potest in crassitudine delectari 3-s :: 24 eo #uod sitibunda et arida a#is SiloW currentibus cum
silentio 3-s / 94 non potaturI sed eis potius #uae de torrentibus philosophicis hauriuntur de #uibus
diciturI 6uo plus sunt potae plus sitiuntur a#uae #uia satietatem non a$$erunt sed anxietatem potius et
laborem' nonne dum ad sensum doctrinae philosophorum ignorantium Deum sacra elo#uia divinitus
inspirata extortis expositionibus immo distortis in$lectunt iuxta Dagon arcam $oederis collocant 3! %g :
24 et adorandam in templo Domini statuunt imaginem "ntiochi@ 0t dum $idem conantur plus debito
ratione adstruere naturali nonne illam reddunt #uodammodo inutilem et inanem@ 6uoniam <$ides non
habet meritum cui humana ratio praebet experimentum<. )redit deni#ue intellecta natura sed $ides ex sui
12#
virtute gratuita intellegentia credita comprehendit #uae audax et improba penetrat #uo naturalis ne#uit
attingere intellectus. Dicant huiusmodi naturalium sectatores ante #uorum oculos gratia videtur
proscripta #uod ,erbum #uod erat in principio apud Deum $actum est caro et habitavit in nobis 3-o !4
estne gratiae an naturae@ "bsit de cetero ut pulcherrima mulierum 3)ant 9 84 a praesumptoribus stibi
peruncta oculos 3( %eg 8 &74 coloribus adulterinis $ucetur et #uae a suo sponso circumamicta
varietatibus 3Ps ((!74 et ornata monilibus 3-s 9!!74 procedit splendida ut regina consutis
philosophorum semicinctiis veste sordida induatur. "bsit ut boves $oedae ac con$ectae macie #uae
nullum dant saturutatis vestigium speciosas devorent 3Cn (! !/s##4 crassas#ue consumant.
((& ?e igitur huiusmodi dogma temerarium et perversum ut cancer serpat 32 Gim 2!14 et in$iciat
plurimos oporteat#ue $ilios perditos plorare %achelem 3-r &! !:4 praesentium vobis auctoritate
mandamus et districte praecipimus #uatenus praedicta vesania penitus abdicata sine $ermento mundanae
scientiae doceatis theologicam puritatem non <adulterantes verbum Dei< 32 )or 2 !14 philosophorum
$igmentis ne circa altare Dei videamini lucum velle contra praeceptum Domini plantare et mellis
commixtione sacri$icium $ermentare doctrinae in sinceritatis et veritatis azymis 3! )or : /4 exhibendum.
Sed contenti terminis a Patribus institutis mentes auditorum vestrorum $ructu coelestis elo#uii saginetis
ut $oliis verborum semotis limpidas a#uas et puras tendentes ad hoc principaliter ut vel $idem adstruant
vel mores in$orment hauriant de $ontibus Salvatoris 3-s !2 &4I #uibus re$ecti interna crassitudine
delectentur.
Cr*goire -. Damnatio haereticorum variorum 30x $orma
anathematis edita 27. "ug. !2283@4.4
((( <0xcommunicamus et anathematizamus 3 ... 4 universos haereticos< I )atharos Patarenos Pauperes de
>ugduno Passaginos -osepinos "rnaldistas Speronistas et alios <#uibuscun#ue nominibus censeantur I
$acies #uidem habentes diversas sed caudas ad invicem colligatas 3-ud !: (4 #uia de vanitate conveniunt
in idipsum<.
Cr*goire -. 0p. <)onsultationi tuae< ad archiep. Barensem
!2 novembre !2&!
/2: )onsultationi tuae taliter respondemus #uod eos #ui extra tempora statuta sacros ordines receperunt
characterem non est dubium recepisse #uos pro transgressione huiusmodi primo eis paenitentia imposita
competenti sustinere poteris in susceptis ordinibus ministrare.
Cr*goire -. 0p. <Presbyter et diaconus< ad Alaum episc.
C>und. 8
d*cembre !2&2
/29 ((: Presbyter et diaconus cum ordinantur manus impositionem tactu corporali ritu ab "postolis
introducto 3c$. ! Gim (!(' : 22' 2 Gim ! 9' "ct 9 94 recipiunt' #uod si omissum $uerit non est
ali#uatenus iterandum sed statuto tempore ad huiusmodi ordines con$erendos caute supplendum #uod
per errorem exstitit praetermissum. Suspensio autem manuum debet $ieri cum oratio super caput
e$$unditur ordinandi.
Cr*goire -. Decr. $ragm. <Si condiciones< inter a. !221-!2&(
/21 ((9 Si condiciones contra substantiam coniugii inserantur puta si alter dicat alteriI <contraho tecum
si generationem prolis evites< velI <donec inveniam aliam honore vel $acultatibus digniorem< autI <si pro
#uaestu adulterandam te tradas<I matrimonialis contractus #uantumcum#ue sit $avorabilis caret e$$ectu'
licet aliae condiciones appositae in matrimonio si turpes aut impossibiles $uerint debeant propter eius
$avorem pro non adiectis haberi.
Cr*goire -. 0p. <?aviganti vel< ad $ratrem %.
inter a. !221-!2&(
/2/ ((/ ?aviganti vel eunti ad nundinas certam mutuans pecuniae #uantitatem eo #uod suscipit in se
periculum recepturus ali#uid ultra sortem usurarius 3non@4 est censendus. -lle #uo#ue #ui dat . solidos
ut alio tempore totidem sibi grani vini et olei mensurae reddanturI #uae licet tunc plus valeant utrum
plus vel minus solutionis tempore $uerint valiturae verisimiliter dubitaturI non debet ex hoc usurarius
12$
reputari. %atione huius dubii etiam excusatur #ui pannos granum vinum oleum vel alias merces vendit
ut amplius #uam tunc valeant in certo termino recipiat pro eisdem si tamen ea tempore contractus non
$uerat venditurus.
Cr*goire -. 0p. <)um sicut ex< ad Sigurdum archiep.
?idrosiensem 3Grondheim in ?orvegia4 / Euillet !2(!
/28 ((1 )um sicut ex tua relatione didicimus nonnun#uam propter a#uae penuriam in$antes terrae tuae
contingat in cerevisia baptizariI tibi tenore praesentium respondemus #uod cum secundum doctrinam
evangelicam oporteat ex a#ua et Spiritu Sancto renasci 3+o & :4 non debent reputari rite baptizati #ui in
cerevisia baptizantur.
-nnocent -, 0p. <Sub catholicae pro$essione< ad episcop.
Gusculanum "p. Sedis legatum apud Craecos 9 mars !2:(
/&7 ((8 & 3al. (4. !. )irca haec ita#ue sic deliberatio nostra resedit ut Craeci eiusdem regni in
unctionibus #uae circa baptisma $iunt morem 0cclesiae %omanae teneant et observent.-2. %itus vero seu
consuetudo #uam habere dicuntur ungendi per totum baptizandorum corpora si tolli sine scandalo vel
removeri non potest cum sive $iat sive non #uantum ad baptismi e$$icaciam vel e$$ectum non multum
re$erat toleretur.-&. ?ec re$ert etiam utrum in $rigida vel calida a#ua baptizent cum parem vim et
e$$ectum in utra#ue baptismum habere asseverare dicantur.
/&! (:7 ( 3 :4. Soli autem episcopi consignent chrismate in $rontibus baptizatos #uia huius unctio non
debet nisi per episcopos exhiberi. 6uoniam soli "postoli #uorum vices gerunt episcopi per manus
impositionem #uam con$irmatio vel $rontis chrismatio repraesentat Spiritum Sanctum tribuisse leguntur.-
:. Singuli #uo#ue episcopi in suis ecclesiis in die )oenae Domini possunt secundum $ormam 0cclesiae
chrisma con$icere ex balsamo #uidem et oleo olivarum. ?am Spiritus Sancti donum in chrismatis
unctione con$ertur. 0t columba uti#ue #uae ipsum designat Spiritum olivae ramum ad arcam legitur
retulisse. Sed si suum anti#uum ritum in hoc Craeci potius servare voluerint videlicet #uod patriarcha
una cum archiepiscopis et episcopis eius su$$raganeis et archiepiscopi cum su$$raganeis suis simul
chrisma con$iciant in tali eorum consuetudine tolerentur.
/&2 (:! 9. ?ullus autem per sacerdotes vel con$essores pro satis$actione paenitentiae unctione ali#ua
solummodo inungatur.
/&& (:! 1. -n$irmis vero iuxta verbum -acobi "postoli 3-ac : !( s4 unctio exhibeatur extrema.
/&( (:2 / 3 94. Porro in appositione a#uae sive $rigidae sive calidae vel tepidae in altaris sacri$icio
suam si velint consuetudinem Craeci se#uantur dummodo credant et asserant #uod servata canonis
$orma con$iciatur pariter de utra#ue.-8. Sed 0ucharistiam in die )oenae Domini consecratam us#ue ad
annum praetextu in$irmorum ut de illa videlicet ipsos communicent non reservent. >iceat tamen eis pro
in$irmis ipsis corpus )hristi con$icere ac per #uindecim dies et non longiori temporis spatio conservare'
ne per diutinam ipsius reservationem alteratis $orsitan speciebus reddatur minus habile ad sumendumI
licet veritas et e$$icacia semper eadem omnino remaneat nec ulla um#uam diuturnitate seu volubilitate
temporis evanescat.
/&: (:& !/ 3 !(4. De $ornicatione autem #uam solutus cum soluta committit #uin sit mortale peccatum
non est ali#uatenus ambigendum cum tam $ornicarios #uam adulteros a regno Dei "postolus asserat
alienos 3c$. l )or 9 8s4.
/&9 (:( !8 3 !:4. "d haec volumus et expresse praecipimus #uod episcopi Craeci septem ordines
secundum morem 0cclesiae %omanae de cetero con$erant cum hucus#ue tres de minoribus circa
ordinandos neglexisse vel praetermisisse dicantur. -lli tamen #ui iam sunt taliter ordinati per eos propter
nimiam ipsorum multitudinem in sic susceptis ordinibus tolerentur.
/&1 (:: 27 3 !94. 6uia vero secundum "postolum mulier mortuo viro ab ipsius est lege soluta ut
nubendi cui vult in Domino liberam habeat $acultatem 3%om 1 2' ! )or 1 &84 secundas et tertias ac
ulteriores etiam nuptias Craeci non reprehendant ali#uatenus nec condemnent sed potius illas approbent
inter personas #uae alias licite ad invicem matrimonio iungi possunt. Secundo tamen nubentes presbyteri
nullatenus benedicant.
12%
/&/ (:9 3De sorte de$unctorum 4 2& 3 !/4. Deni#ue cum ,eritas in 0vangelio asserat #uod si #uis in
Spiritum Sanctum blasphemiam dixerit ne#ue in hoc saeculo ne#ue in $uturo dimittetur ei 32t !2 &24'
per #uod datur intellegi #uasdam culpas in praesenti #uasdam vero in $uturo saeculo relaxari et
"postolus dicat #uod <uniuscuius#ue opus #uale sit ignis probabit< et <cuius opus arserit detrimentum
patietur' ipse autem salvus erit' sic tamen #uasi per ignem< 3- )or & !& !:4 et ipsi Craeci vere ac
indubitanter credere ac a$$irmare dicantur animas illorum #ui suscepta paenitentia ea non peracta vel
#ui sine mortali peccato cum venialibus tamen et minutis decedunt purgari post mortem et posse
su$$ragiis 0cclesiae adiuvariI ?os #uia locum purgationis huiusmodi dicunt non $uisse sibi ab eorum
doctoribus certo et proprio nomine indicatum illum #uidem iuxta traditiones et auctoritates sanctorum
Patrum <Purgatorium< nominantes volumus #uod de cetero apud ipsos isto nomine appelletur. -llo enim
transitorio igne peccata uti#ue non tamen criminalia seu capitalia #uae prius per paenitentiam non $uere
remissa sed parva et minuta purgantur #uae post mortem etiam gravant si in vita $uerunt relaxata.
/&8 (:1 -2( 3 !84. Si #uis autem abs#ue paenitentia in peccato mortali decedit hic procul dubio aeternae
gehennae ardoribus perpetuo cruciatur.-2: 3 274. "nimae vero parvulorum post baptismi lavacrum et
adultorum etiam in caritate decedentium #ui nec peccato nec ad satis$actionem ali#uam pro ipso
tenentur ad patriam protinus transvolant sempiternam.
"lexandre -, )onst. <%omanus Ponti$ex de summi<
: octobre !2:9
/(7 (:/ 3>ibello Cuilelmi4 studiose perlecto et mature et districte examinato ?obis#ue de hoc plenaria
$acta relatione ab eis #uia 3#uod4 in ipso #uaedam perversa et reproba contra potestatem et auctoritatem
%omani Ponti$icis et coepiscoporum suorum
/(! (:/ et nonnulla contra illos #ui propter Deum sub ar3c4tissima paupertate mendicant mundum cum
suis opibus voluntaria inopia superantes'
/(2 (:/ alia vero contra eos #ui salutem animarum zelantes ardenter et sacris studiis procurantes multos
in 0cclesia Dei operantur spirituales pro$ectus et magnum $aciunt ibi $ructum'
/(& (:8 #uaedam autem contra salutem 3salutarem4 pauperum seu mendicantium religiosorum statum
sicut sunt dilecti $ilii Fratres Praedicatores et 2inores #ui vigore spiritus saeculo cum suis divitiis
derelicto ad solam caelestem patriam tota intentione suspirant necnon et alia plura inconvenientia digna
uti#ue con$utatione ac con$usione perpetua mani$este comperimus contineri.
/(( (:8 6uia 36uod#ue4 etiam idem libellus magni scandali seminarium et multae turbationis materia
existebat et inducebat etiam dispendium animarum cum retraheret a devotione solita et consueta
eleemosynarum largitione ac a conversione et religionis ingressu $idelesI ?os libellum eumdem #ui sic
incipitI <0cce videntes clamabunt $oris< #ui#ue secundum ipsius titulum <Gractatus brevis de periculis
novissimorum temporum< nuncupatur tam#uam ini#uum scelestum et exsecrabilem et institutiones ac
documenta in eo tradita utpote prava $alsa et ne$aria de Fratrum ?ostrorum consilio auctoritate
"postolica reprobamus et in perpetuum condemnamus...
Denzinger 3latin4 181
Denzinger 3latin4 /(9
Brbain -, 0p. encycl. <Gransiturus de hoc mundo< !! aoHt !29(
/(9 -n institutione #uidem huius sacramenti dixit ipse "postolisI <Foc $acite in meam commemorationem<
3>c 22 !84 ut praecipuum et insigne memoriale sui amoris eximii #uo nos dilexit esset nobis hoc
praecelsum et venerabile sacramentum. 2emoriale in#uam mirabile ... in #uo innovata sunt signa et
mirabilia immutata in #uo habetur omne delectamentum ... in #uo uti#ue vitae su$$ragium conse#uimur
et salutis. Foc est memoriale ... salvi$icum in #uo gratam redemptionis nostrae recensemus memoriam in
#uo a malo retrahimur et in bono con$ortamur et ad virtutum et gratiarum pro$icimus incrementa in #uo
pro$ecto pro$icimus ipsius corporali praesentia Salvatoris. "lia nam#ue #uorum memoriam agimus
spiritu mente#ue complectimur sed non propter hoc realem eorum praesentiam obtinemus. -n hac vero
sacramentali )hristi commemoratione -esus )hristus praesens sub alia #uidem $orma in propria vero
13&
substantia est nobiscum. "dscensurus enim in caelum dixit "postolis et eorum se#uacibusI <0cce ego
vobiscum sum omnibus diebus us#ue ad consummationem saeculi< 32t 2/ 274 benigna ipsos
promissione con$ortans #uod remaneret et esset cum eis etiam praesentia corporali.
/(1 ... Granscendens omnem plenitudinem largitatis omnem modum dilectionis excedens attribuit se in
cibum. A singularis et admiranda liberalitas ubi donator venit in donum et datum est idem penitus cum
datoreQ ... Dedit igitur nobis se in pabulum ut #uia per mortem homo corruerat et per cibum relevaretur
ad vitam. ... Custus sauciavit et gustus sanavit. ,ide #uia unde vulnus est ortum prodiit et medela et
unde mors subiit exinde vita evenit. De illo si#uidem gustu diciturI <6uacum#ue die comederis morte
morieris< 3Cen 2 !14' de isto vero legiturI <Si #uis comederit ex hoc pane vivet in aeternum< 3+o 9 :24. ...
Decens #uo#ue liberalitas exstitit et conveniens operatio ut ,erbum Dei aeternum #uod rationabilis
creaturae cibus est et re$ectio $actum caro se rationabili creaturae carni et corpori homini videlicet in
edulium largiretur. ... Fic panis sumitur sed vere non consumitur' manducatur sed non transmutatur #uia
in edentem minime trans$ormatur sed si digne recipitur sibi recipiens con$ormatur.
)l*ment -, 0p. <6uanto sincerius< ad 2aurinum archiep.
?arbon. 2/ octobre !291
/(8 3Pervenit ad ?ostrum auditum #uod tu ..4 dixisti corpus Domini nostri -esu )hristi sanctissimum
essentialiter in altari non esse sed tantum sicut signatum sub signo et hanc celebrem esse opinionem
Parisius 3O Parisiis4 adiecisti. %epsit autem hic sermo ... et ad ?os postremo perveniens scandalizavit ?os
plurimum nec $acile ?obis exstitit credere talia te dixisse #uae haeresim continent mani$estam et illius
sacramenti derogant veritati in #uo $ides eo negotiatur utilius #uo sensum superat intellectum captivat et
suis legibus subiicit rationem. ... Firmiter teneas #uod communiter tenet 0cclesia ... sub speciebus
scilicet panis et vini post sacra verba iuxta ritum 0cclesiae ore sacerdotis prolata esse vere realiter et
essentialiter corpus et sanguinem Domini nostri -esu )hristi licet localiter sit in caelo.
)oncile de >yon -- 3oecum. .-,4 1 mai - !1 Euillet !21( 3sous
le Bienheureux Cr*goire .4' Session -- !/ mai !21(I
)onstitution 5de summa Grinitate et $ide catholica5
/:7 (97 Fideli ac devota pro$essione $atemur #uod Spiritus Sanctus aeternaliter ex Patre et Filio non
tan#uam ex duobus principiis sed tan#uam ex uno principio non duabus spirationibus sed unica
spiratione proceditI hoc pro$essa est hactenus praedicavit et docuit hoc $irmiter tenet praedicat
pro$itetur et docet sacrosancta %omana 0cclesia mater omnium $idelium et magistraI hoc habet
orthodoxorum Patrum at#ue Doctorum >atinorum pariter et Craecorum incommutabilis et vera sententia.
Sed #uia nonnulli propter irre$ragabilis praemissae veritatis ignorantiam in errores varios sunt prolapsiI
?os huiusmodi erroribus viam praecludere cupientes sacro approbante )oncilio damnamus et
reprobamus #ui negare praesumpserint aeternaliter Spiritum Sanctum ex Patre et Filio procedere sive
etiam temerario ausu asserere #uod Spiritus Sanctus ex Patre et Filio tan#uam ex duobus principiis et
non tan#uam ex uno procedat.
)onc. 3oecum. .-,4 >yon -- 3Bienheureux Cr*goire .4'
Session -, 9 Euil. !21(I 2ichaelis imp. 0p. ad Cregorium pp
/:! (9! 3Pro$essio generalis4 )redimus sanctam Grinitatem Patrem et Filium et Spiritum Sanctum unum
Deum omnipotentem totam#ue in Grinitate deitatem coessentialem et consubstantialem coaeternam et
coomnipotentem unius voluntatis potestatis et maiestatis creatorem omnium creaturarum a #uo omnia
in #uo omnia per #uem omnia #uae sunt in caelo et in terra visibilia invisibilia corporalia et spiritualia.
)redimus singulam #uam#ue in Grinitate personam unum verum Deum plenum et per$ectum.
/:2 (92 )redimus ipsum Filium Dei ,erbum Dei aeternaliter natum de Patre consubstantialem
coomnipotentem et ae#ualem per omnia Patri in divinitate temporaliter natum de Spiritu Sancto et 2aria
semper ,irgine cum anima rationali' duas habentem nativitates unam ex Patre nativitatem aeternam
alteram ex matre temporalemI Deum verum et hominem verum proprium in utra#ue natura at#ue
per$ectum non adoptivum nec phantasticum sed unum et unicum Filium Dei in duabus et ex duabus
naturis divina scilicet et humana in unius personae singularitate impassibilem et immortalem divinitate
sed in humanitate pro nobis et salute nostra passum vera carnis passione mortuum et sepultum et
descendisse ad in$eros ac tertia die resurrexisse a mortuis vera carnis resurrectione die #uadragesima
131
post resurrectionem cum carne #ua resurrexit et anima ascendisse in caelum et sedere ad dextram Dei
Patris inde venturum iudicare vivos et mortuos et redditurum unicui#ue secundum opera sua sive bona
$uerint sive mala.
/:& (9& )redimus et Spiritum Sanctum plenum et per$ectum verum#ue Deum ex Patre Filio#ue
procedentem coae#ualem et consubstantialem et coomnipotentem et coaeternum per omnia Patri et Filio.
)redimus hanc sanctam Grinitatem non tres Deos sed unicum Deum omnipotentem aeternum et
invisibilem et incommutabilem.
/:( (9( )redimus sanctam catholicam et apostolicam unam esse veram 0cclesiam in #ua unum datur
sanctum baptisma et vera omnium remissio peccatorum. )redimus etiam veram resurrectionem huius
carnis #uam nunc gestamus et vitam aeternam. )redimus etiam ?ovi et ,eteris Gestamenti >egis ac
Prophetarum et "postolorum unum esse auctorem Deum ac Dominum omnipotentem.
/:: (9( 3"dditio specialis contra errores Arientalium4 Faec est vera $ides catholica et hanc in supradictis
articulis tenet et praedicat sacrosancta %omana 0cclesia. Sed propter diversos errores a #uibusdam ex
ignorantia et ab aliis ex malitia introductos dicit et praedicatI 0os #ui post baptismum in peccata
labuntur non rebaptizandos sed per veram paenitentiam suorum conse#ui veniam peccatorum.
/:9 (9( 3De sorte de$unctorum4 6uod si vere paenitentes in caritate decesserint ante#uam dignis
paenitentiae $ructibus de commissis satis$ecerint et omissisI eorum animas poenis purgatoriis seu
catharteriis sicut nobis $rater -ohannes 3Parastron A. F. 2.4 explanavit post mortem purgariI et ad poenas
huiusmodi relevandas prodesse eis $idelium vivorum su$$ragia 2issarum scilicet sacri$icia orationes et
eleemosynas et alia pietatis o$$icia #uae a $idelibus pro aliis $idelibus $ieri consueverunt secundum
0cclesiae instituta.
/:1 (9( - -llorum autem animas #ui post sacrum baptisma susceptum nullam omnino peccati maculam
incurrerunt illas etiam #uae post contractam peccati maculam vel in suis manentes corporibus vel
eisdem exutae prout superius dictum est sunt purgatae mox in caelum recipi.
/:/ (9( - -llorum autem animas #ui in mortali peccato vel cum solo originali decedunt mox in in$ernum
descendere poenis tamen disparibus puniendas.
/:8 (9( - 0adem sacrosancta 0cclesia %omana $irmiter credit et $irmiter asseverat #uod nihilominus in
die iudicii omnes homines ante tribunal )hristi cum suis corporibus comparebunt reddituri de propriis
$actis rationem 3c$I %om !( !7s4.
/97 (9: Genet etiam et docet eadem sancta %omana 0cclesia septem esse ecclesiastica sacramenta unum
scilicet baptisma de #uo dictum est supra' aliud est sacramentum con$irmationis #uod per manuum
impositionem episcopi con$erunt chrismando renatos' aliud est paenitentia aliud 0ucharistia aliud
sacramentum ordinis aliud est matrimonium aliud extrema unctio #uae secundum doctrinam beati
-acobi in$irmantibus adhibetur. Sacramentum 0ucharistiae ex azymo con$icit eadem %omana 0cclesia
tenens et docens #uod in ipso sacramento panis vere transsubstantiatur in corpus et vinum in sanguinem
Domini nostri -esu )hristi. De matrimonio vero tenet #uod nec unus vir plures uxores simul nec una
mulier permittitur habere plures viros. Soluto vero legitimo matrimonio per mortem coniugum alterius
secundas et tertias deinde nuptias successive licitas esse dicit si impedimentum canonicum aliud ex causa
ali#ua non obsistat.
/9! (99 -psa #uo#ue sancta %omana 0cclesia summum et plenum primatum et principatum super
universam 0cclesiam catholicam obtinet' #uem se ab ipso Domino in beato Petro "postolorum principe
sive vertice cuius %omanus Ponti$ex est successor cum potestatis plenitudine recepisse veraciter et
humiliter recognoscit. 0t sicut prae ceteris tenetur $idei veritatem de$endereI sic et si #uae de $ide subortae
$uerint #uaestiones suo debent iudicio de$iniri. "d #uam potest gravatus #uilibet super negotiis ad
ecclesiasticum $orum pertinentibus appellareI et in omnibus causis ad examen ecclesiasticum spectantibus
ad ipsius potest iudicium recurriI et eidem omnes ecclesiae sunt subiectae ipsarum praelati oboedientiam
et reverentiam sibi dant. "d hanc autem sic potestatis plenitudo consistit #uod ecclesias ceteras ad
sollicitudinis partem admittit' #uarum multas et patriarchales praecipue diversis privilegiis eadem
%omana 0cclesia honoravit sua tamen observata praerogativa tum in generalibus conciliis tum in
ali#uibus aliis semper salva.
132
Boni$ace ,--- Bulla <Saepe sanctam 0cclesiam< ! aoHt !289
/99 "ccepimus nam#ue #uod nonnullae personae se contra sanctam catholicam 0cclesiam erigentes
etiam sexus $eminei dogmatizant se ligandi et solvendi claves habere paenitentias audiunt et a peccatis
absolvunt conventicula non solum diurna $aciunt sed nocturna in #uibus de suis pravitatibus
con$erunt ... et praedicare praesumunt' tonsura clericali contra ritum 0cclesiae abutentes Spiritum
Sanctum se dare per impositionem manuum mentiuntur' et exhibendam 3suppleI reverentiam @
oboedientiam @ 4 soli Deo et non alteri cuiuscum#ue $uerit condicionis dignitatis et status. 0$$icaciores
etiam illas orationes a$$irmant #uae a nudatis toto corpore o$$eruntur' ... et in dicta sancta 0cclesia ligandi
at#ue solvendi $ore abnegant potestatem ... 6uapropter huiusmodi sectam ... damnatam et haereticam
nuntiamus.
Boni$ace ,--- Bulla <"nti#uorum habet< 22 $*vrier !&77
/9/ (91 "nti#uorum habet $ida relatio #uod accedentibus ad honorabilem basilicam principis
"postolorum de Brbe concessae sunt magnae remissiones et indulgentiae peccatorum. ?os igitur ...
huiusmodi remissiones et indulgentias omnes et singulas ratas et gratas habentes ipsas auctoritate
"postolica con$irmamus et approbamus ... ?os de omnipotentis Dei misericordia et eorundem
"postolorum eius meritis et auctoritate con$isi de $ratrum ?ostrorum consilio et "postolicae plenitudine
potestatis omnibus ... ad basilicas ipsas accedentibus reverenter vere paenitentibus et con$essis . . . in
huiusmodi praesenti et #uolibet centesimo secuturo annis non solum plenam et largiorem immo
plenissimam omnium suorum concedemus et concedimus veniam peccatorum ...
Boni$ace ,--- Bulla <Bnam sanctam< !/ novembre !&72
/17 (9/ Bnam sanctam 0celesiam catholicam et ipsam apostolicam urgente $ide credere cogimur et
tenere nos#ue hanc $irmiter credimus et simpliciter con$itemur extra #uam nec salus est nec remissio
peccatorum ...' #uae unum corpus mysticum repraesentat cuius corporis caput )hristus )hristi vero
Deus. -n #ua <unus Dominus una $ides et unum baptisma< 30ph ( :4. Bna nempe $uit diluvii tempore arca
?oe unam 0cclesiam prae$igurans #uae in uno cubito consummata unum ?oe videlicet gubernatorem
habuit et rectorem extra #uam omnia subsistentia super terram legimus $uisse deleta.
/1! (9/ Fanc autem veneramur et unicam dicente Domino in ProphetaI 0rue a $ramea Deus animam
meam et de manu canis unicam meam< 3Ps 2! 2!4. Pro anima enim id est pro se ipso capite simul oravit
et corpore #uod corpus unicam scl. 0cclesiam nominavit propter sponsi $idei sacramentorum et caritatis
0cclesiae unitatem. Faec est <tunica< illa Domini <inconsutilis< 3+o !8 2&4 #uae scissa non $uit sed sorte
provenit.
/12 (9/ -gitur 0cclesiae unius et unicae unum corpus unum caput non duo capita #uasi monstrum
)hristus videlicet et )hristi vicarius Petrus Petri#ue successor dicente Domino ipsi PetroI <Pasce oves
meas< 3-o 2! !14. <2eas< in#uit et generaliter non singulariter has vel illasI per #uod commisisse sibi
intelligitur universas. Sive ergo Craeci sive alii se dicant Petro eius#ue successoribus non esse
commissosI $ateantur necesse est se de ovibus )hristi non esse dicente Domino in +oanne <unum ovile
unum et unicum esse pastorem< 3+o !7 !94.
/1& (98 -n hac eius#ue potestate duos esse gladios spiritualem videlicet et temporalem evangelicis dictis
instruimur 3Provocatur ad >c 22 &/ et 2t 29 :24 ... Bter#ue ergo est in potestate 0cclesiae spiritualis
scilicet gladius et materialis. Sed is #uidem pro 0cclesia ille vero ab 0cclesia exercendus. -lle sacerdotis
is manu regum et militum sed ad nutum et patientiam sacerdotis. Aportet autem gladium esse sub gladio
et temporalem auctoritatem spirituali subiici potestati. ... Spiritualem et dignitate et nobilitate terrenam
#uamlibet praecellere potestatem oportet tanto clarius nos $ateri #uanto spiritualia temporalia
antecellunt. ... ?am ,eritate testante spiritualis potestas terrenam potestatem instituere habet et iudicare
si bona non $uerit. ... 0rgo si deviat terrena potestas iudicabitur a potestate spirituali' sed si deviat
spiritualis minor a suo superiore' si vero suprema a solo Deo non ab homine poterit iudicari testante
"postoloI <Spiritualis homo iudicat omnia ipse autem a nemine iudicatur< 3! )or 2 !:4.
/1( (98 0st autem haec auctoritas etsi data sit homini et exerceatur per hominem non humana sed
potius divina potestas ore divino Petro data sibi#ue suis#ue successoribus in ipso )hristo #uem
con$essus $uit petra $irmata dicente Domino ipsi PetroI <6uodcum#ue ligaveris< etc. 32t !9 !84.
6uicum#ue igitur huic potestati a Deo sic ordinatae <resistit Dei ordinationi resistit< 3%om !& 24 nisi duo
133
sicut 2anichaeus $ingat esse principia #uod $alsum et haereticum iudicamus #uia testante 2oyse non
in principiis sed <in principio caelum Deus creavit et terram< 3c$. Cn ! !4.
(98 Porro subesse %omano Ponti$ici omni humanae creaturae declaramus dicimus di$$inimus omnino
esse de necessitate salutis.
BenoMt .- )onst. <-nter cunctas sollicitudines<
!1 $*vrier !&7(
/1: (17 ... >icet ... de necessitate non sit iterum eadem con$iteri peccata tamen #uia propter
erubescentiam #uae magna est paenitentiae pars ut eorundem peccatorum iteretur con$essio reputamus
salubreI districte iniungimus ut Fratres 3Praedicatores et 2inores4 ipsi con$itentes attente moneant et in
suis praedicationibus exhortentur #uod suis sacerdotibus saltem semel con$iteantur in anno asserendo id
ad animarum pro$ectum procul dubio pertinere.
)oncile de ,ienne 3oecum. .,' sous )l*ment ,' !&!!-!&!24'
Session --- 9 mai !&!2' )onstitution 5"d nostrum #ui5'
erreurs des B*gards et des B*guines sur l<*tat de per$ection
/8! (1! 3!4 6uod homo in vita praesenti tantum et talem per$ectionis gradum potest ac#uirere #uod
reddetur penitus impeccabilis et amplius in gratia pro$icere non valebitI nam ut dicunt si #uis semper
posset pro$icere posset ali#uis )hristo per$ectior inveniri.
/82 (12 324 6uod ieiunare non oportet hominem nec orare post#uam gradum per$ectionis huiusmodi
$uerit assecutus #uia tunc sensualitas est ita per$ecte spiritui et rationi subiecta #uod homo potest libere
corpori concedere #uid#uid placet.
/8& (1& 3&4 6uod illi #ui sunt in praedicto gradu per$ectionis et spiritu libertatis non sunt humanae
subiecti oboedientiae nec ad ali#ua praecepta 0cclesiae obligantur' #uia 3ut asserunt4 <ubi spiritus
Domini ibi libertas< 32 )or & !14.
/8( (1( 3(4 6uod homo potest ita $inalem beatitudinem secundum omnem gradum per$ectionis in
praesenti asse#ui sicut eam in vita obtinebit beata.
/8: (1: 3:4 6uod #uaelibet intellectualis natura in se ipsa naturaliter est beata #uod#ue anima non
indiget lumine gloriae ipsam elevante ad Deum videndum et eo beate $ruendum.
/89 (19 394 6uod se in actibus exercere virtutum est hominis imper$ecti et per$ecta anima licentiat a se
virtutes.
/81 (11 314 6uod mulieris osculum cum ad hoc natura non inclinet est mortale peccatum' actus autem
carnalis cum ad hoc natura inclinet peccatum non est maxime cum tentatur exercens.
/8/ (1/ 3/4 6uod in elevatione corporis +esu )hristi non debent assurgere nec eidem reverentiam
exhibereI asserentes #uod esset imper$ectioniseisdem si a puritate et altitudine suae contemplationis
tantum descenderent #uod circa ministerium 3al.I mysterium4 seu sacramentum 0ucharistiae aut circa
passionem humanitatis )hristi ali#ua cogitarent.
/88 (1/ 3)ensuraI4 ?os sacro approbante )oncilio sectam ipsam cum praemissis erroribus damnamus et
reprobamus omnino inhibentes districtius ne #uis ipsos de cetero teneat approbet vel de$endat.
)onstitutio 5Fidei )atholicae5
877 (/7 3De duabus naturis )hristi.4
Fidei catholicae $undamento praeter #uod teste "postolo nemo potest aliud ponere 3- )or & !!4 $irmiter
inhaerentes aperte cum sancta matre 0cclesia con$itemur unigenitum Dei Filium in iis omnibus in
#uibus Deus Pater exsistit una cum Patre aeternaliter subsistentem partes nostrae naturae simul unitas ex
#uibus ipse in se verus Deus exsistens $ieret verus homo humanum videlicet corpus passibile et animam
intellectivam seu rationalem ipsum corpus vere per se et essentialiter in$ormantem assumpsisse ex
tempore in virginali thalamo ad unitatem suae hypostasis et personae.
13
87! (/7 3De vulnere lateris )hristi.4
0t #uod in hac assumpta natura ipsum Dei ,erbum pro omnium operanda salute non solum a$$igi cruci et
in ea mori voluit sed etiam emisso iam spiritu per$orari lancea sustinuit latus suum ut exinde
pro$luentibus undis a#uae et sanguinis $ormaretur unica et immaculata ac virgo sancta mater 0cclesia
coniux )hristi sicut de latere primi hominis soporati 0va sibi in coniugium est $ormata ut sic certae
$igurae primi et veteris "dae #ui secundum "postolum <est $orma $uturi< 3c$. %om :!(4 in nostro
novissimo "dam id est )hristo veritas responderet. Faec est in#uam veritas illius praegrandis a#uilae
vallata testimonio #uam propheta vidit 0zechiel animalibus ceteris evangelicis transvolantem beati
-ohannis videlicet "postoli et 0vangelistae #ui sacramenti huius rem gestam narrans et ordinem in
0vangelio suo dixitI <"d -esum autem cum venissent ut viderunt eum iam mortuum non $regerunt eius
crura sed unus militum lancea latus eius aperuit et continuo exivit sanguis et a#ua' et #ui vidit
testimonium perhibuit et verum est testimonium eius et ille scit #uia vera dicit ut 3et4 vos credatis< 3-o
!8 && ss4. ?os igitur ad tam praeclarum testimonium ac sanctorum Patrum et Doctorum communem
sententiam apostolicae considerationis ad #uam dumtaxat haec declarare pertinet aciem convertentes
sacro approbante )oncilio declaramus praedictum "postolum et 0vangelistam -oannem rectum in
praemissis $actae rei ordinem tenuisse narrando #uod )hristo <iam mortuo unus militum lancea latus eius
aperuit<.
872 (/! 3De anima ut $orma corporis.4
Porro doctrinam omnem seu positionem temere asserentem aut vertentem in dubium #uod substantia
animae rationalis seu intellectivae vere ac per se humani corporis non sit $orma velut erroneam ac veritati
catholicae inimicam $idei praedicto sacro approbante )oncilio reprobamusI de$inientes ut cunctis nota
sit $idei sincerae veritas ac praecludatur universis erroribus aditus ne subintrent #uod #uis#uis deinceps
asserere de$endere seu tenere pertinaciter praesumpserit #uod anima rationalis seu intellectiva non sit
$orma corporis humani per se et essentialiter tam#uam haereticus sit censendus.
87& (/2 3De e$$ectu baptismi.4
"d hoc baptisma unicum baptizatos omnes in )hristo regenerans est sicut unus Deus ac $ides unica ab
omnibus $ideliter con$itendum #uod celebratum in a#ua in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti
credimus esse tam adultis #uam parvulis communiter per$ectum remedium ad salutem.
87( (/& ,erum #uia #uantum ad e$$ectum baptismi in parvulis reperiuntur doctores #uidam theologi
opiniones contrarias habuisse #uibusdam ex ipsis dicentibus per virtutem baptismi parvulis #uidem
culpam remitti sed gratiam non con$erri aliis econtra asserentibus #uod et culpa iisdem in baptismo
remittitur et virtutes ac in$ormans gratia in$unduntur #uoad habitum 3v. D. (!74 etsi non pro illo tempore
#uoad usumI ?os autem attendentes generalem e$$icaciam mortis )hristi #uae per baptisma applicatur
pariter omnibus baptizatis opinionem secundam #uae dicit tam parvulis #uam adultis con$erri in
baptismo in$ormantem gratiam et virtutes tan#uam probabiliorem et dictis Sanctorum et doctorum
modernorum theologiae magis consonam et concordem sacro approbante )oncilio duximus eligendam.
)onstitutio <0x gravi ad nos<
879 (18 ... Si #uis in illum errorem inciderit ut pertinaciter a$$irmare praesumat exercere usuras non esse
peccatum decernimus eum velut haereticum puniendum.
)onstitutio <0xivi de paradiso<
87/ ... Succrevit non parum scrupulosa #uaestio inter $ratres videlicetI utrum ex suae pro$essione regulae
obligentur ad arctum et tenuem sive pauperem usum rerum #uibusdam ... dicentibus #uod sicut #uoad
dominium rerum habent ex voto abdicationem arctissimam ita ipsis #uoad usum arctitudo maxima et
exilitas est indicta' aliis in contrarium asserentibus #uod ex pro$essione sua ad nullum usum pauperem
#ui non exprimatur in regula obligantur licet teneantur ad usum moderatum temperantiae sicut et magis
ex condecenti #uam ceteri christiani. ,olentes ita#ue conscientiarum praedictorum $ratrum providere
#uieti ... declarando dicimus #uod $ratres 2inores ex pro$essione suae regulae specialiter obligantur ad
arctos usus seu pauperes #ui in ipsorum regula continentur et eo obligationis modo sub #uo continet seu
ponit regula dictos usus. Dicere autem sicut ali#ui asserere perhibentur #uod haereticum sit tenere usum
pauperem includi vel non includi sub voto evangelicae paupertatis praesumptuosum et temerarium
iudicamus.
13!
+ean ..-- )onst. <Cloriosam 0cclesiam< 2& Eanvier !&!/
8!7 (/( !2... Praedicti temeritatis at#ue impietatis $ilii ut habet $ide digna relatio ad eam sunt mentis
inopiam devoluti #uod adversus praeclarissimam et saluberrimam christianae $idei veritatem impie
sentiunt sacramenta 0cclesiae veneranda contemnunt et in gloriosum 0cclesiae %omanae primatum
cunctis nationibus percellendum ab ipso conterendi citius impetu caeci $uroris impingunt...
8!! (/: 3!4 !(. Primus ita#ue error #ui de istorum o$$icina tenebrosa prorumpit duas $ingit ecclesias
unam carnalem divitiis pressam e$$luentem divitiis 3al.I deliciis4 sceleribus maculatam cui %omanum
praesulem alios#ue in$eriores praelatos dominari asserunt' aliam spiritualem $rugalitate mundam virtute
decoram paupertate succinctam in #ua ipsi soli eorum#ue complices continentur cui etiam ipsi
spiritualis vitae merito si #ua $ides est adhibenda mendaciis principantur. ...
8!2 (/9 324 !9. Secundus error #uo praedictorum insolentium conscientia maculatur venerabiles
0cclesiae sacerdotes alios#ue ministros sic iurisdictionis et ordinis 3BullGauI-Q4 clamitat auctoritate
desertos ut nec sententias $erre nec sacramenta con$icere nec subiectum populum instruere valeant vel
docere illos $ingentes omni ecclesiastica potestate privatos #uos a sua per$idia viderint alienosI #uia
apud ipsos solos 3ut ipsi somniant4 sicut spiritualis vitae sanctitas sic auctoritas perseverat in #ua re
Donatistarum se#uuntur errorem...
8!& (/1 3&4 !/. Gertius istorum error in Naldensium errore coniurat #uoniam et ii et illi in nullum
eventum asserunt $ore iurandum dogmatizantes mortalis criminis contagione pollui et poena teneri #uos
contigerit iuramenti religione constringi...
8!( (// 3(4 27. 6uarta huiusmodi impiorum blasphemia de praedictorum Naldensium venenato $onte
prorumpens sacerdotes rite etiam et legitime secundum $ormam 0cclesiae ordinatos #uibuslibet tamen
criminibus pressos non posse con$icere vel con$erre ecclesiastica sacramenta con$ingit...
8!: (/8 3:4 22. 6uintus error sic istorum hominum mentes obcaecat ut 0vangelium )hristi in se solis
hoc in tempore asserant esse completum #uod hactenus 3ut ipsi somniant4 obtectum $uerat immo prorsus
exstinctum...
8!9 (87 2(. 2ulta sunt alia #uae isti praesumptuosi homines contra coniugii venerabile sacramentum
garrire dicuntur multa #uae de cursu temporum et $ine saeculi somniant multa #uae de "ntichristi
adventu #uae iamiam instare asserunt $lebili vanitate divulgant. 6uae omnia #uia partim haeretica
partim insana partim $abulosa cognoscimus damnanda potius cum suis auctoribus #uam stilo
prose#uenda aut re$ellenda censemus...
+ean ..-- )onst. <,as electionis< 2( Euillet !&2!
82! (8! 3!4 6uod con$essi $ratribus habentibus licentiam generalem audiendi con$essiones tenentur
eadem peccata #uae con$essi $uerant iterum con$iteri proprio sacerdoti.
822 (82 324 6uod stante Statuto 3)c. >ateran. -, DS /!24 <Amnis utrius#ue sexus< edito in concilio
generali %omano 3ita Den)h' al.I %omanus4 Ponti$ex non potest $acere #uod parochiani non teneantur
con$iteri omnia peccata sua semel in anno proprio sacerdoti #uem dicit esse parochialem curatum' immo
nec Deus posset hoc $acereI #uia ut dicebat implicat contradictionem.
82& (8& 3&4 6uod Papa non potest dare generalem potestatem audiendi con$essiones immo nec Deus
#uin con$essus habenti generalem licentiam teneatur iterum con$iteri suo proprio sacerdoti #uem dicit
esse 3ut praemittitur4 parochialem curatum.
82( (8& 3)ensuraI4 ... )omperimus praemissos articulos doctrinam non sanam sed periculosam multum
et veritati contrariam continere. 6uos etiam articulos omnes... magister -oannes... revocavit... Amnes
articulos et #uemlibet eorum tam#uam $alsos et erroneos et a doctrina sana devios auctoritate "postolica
damnamus et reprobamus de $ratrum ?ostrorum consilio... doctrinam ipsis contrariam veram esse et
catholicam asserentes...
+ean ..-- 0p. <?e#ua#uam sine dolore< ad "rmenios
13"
2! novembre !&2!
82: 3Docet %omana 0cclesia4... illorum vero animas #ui post sacramentum baptismatis susceptum
nullam omnino peccati maculam incurrerunt illas etiam #uae post contractam peccati maculam vel in
suis manentes corporibus vel eisdem exutae et purgatae in caelum mox recipi.
829 (8&a - -llorum autem animas #ui in mortali peccato vel cum solo originali decedunt mox in
in$ernum descendere poenis tamen ac locis disparibus puniendas.
+ean ..-- )onst. <)um inter nonnullos< !2 novembre !&2&
8&7 (8( )um inter nonnullos viros scholasticos saepe contingat in dubium revocari utrum pertinaciter
a$$irmare %edemptorem nostrum ac Dominum -esum )hristum eius#ue "postolos in speciali non
habuisse ali#ua nec in communi etiam haereticum sit censendum diversa et adversa etiam sentientibus
circa illudI ?os huic concertationi $inem imponere cupientes assertionem huiusmodi pertinacem - cum
Scripturae sacrae #uae in pleris#ue locis ipsos nonnulla habuisse asserit contradicat expresse ipsam#ue
Scripturam sacram per #uam uti#ue $idei orthodoxae probantur articuli #uoad praemissa $ermentum
aperte supponat continere mendacii ac per conse#uens #uantum in ea est eius in totum $idem evacuans
$idem catholicam reddat eius probationem adimens dubiam et incertam - deinceps erroneam $ore
censendam et haereticam de $ratrum ?ostrorum consilio hoc perpetuo declaramus edicto.
8&! (8( %ursus in posterum pertinaciter a$$irmare #uod %edemptori nostro praedicto eius#ue "postolis
iis #uae ipsos habuisse Scriptura sacra testatur ne#ua#uam ius ipsis utendi competierit nec illa vendendi
seu donandi ius habuerint aut ex ipsis alia ac#uirendi #uae tamen ipsos de praemissis $ecisse Scriptura
sacra testatur seu ipsos potuisse $acere supponit expresse' cum talis assertio ipsorum usum et gesta
evidenter includat in praemissis non iustaI #uod uti#ue de usu gestis seu $actis %edemptoris nostri Dei
Filii sentire ne$as est sacrae Scripturae contrarium et doctrinae catholicae inimicumI assertionem ipsam
pertinacem de $ratrum ?ostrorum consilio deinceps erroneam $ore censendam merito ac haereticam
declaramus.
+ean ..-- )onst. <>icet iuxta doctrinam< ad episc. urbis
Norcester 2& octobre !&21
8(! (8: 3!4 6uod illud #uod de )hristo legitur in 0vangelio beati 2atthaei 3!1 294 #uod ipse solvit
tributum )aesari #uando staterem sumptum ex ore piscis illis #ui petebant didrachma iussit dari 3dare4
hoc $acit non condescensive e liberalitate sive pietate 3suae pietatis4 sed necessitate coactus. 3-nde in
bulla ex mente 2arsilii concluditurI4 6uod omnia temporalia 0cclesiae subsunt -mperatori et ea potest
accipere velut sua.
8(2 (89 324 6uod beatus Petrus "postolus non plus auctoritatis habuit #uam alii "postoli habuerunt 3non
$uit plus caput 0cclesiae #uam #uilibet aliorum "postolorum4 nec aliorum "postolorum $uit caput 3-Q4.
-tem #uod )hristus nullum caput dimisit 0cclesiae nec ali#uem suum vicarium $ecit.
8(& (81 3&4 6uod ad -mperatorem spectat Papam corrigere instituere et destituere ac punire 3corrigere
Papam et punire ac instituere et destituere4.
8(( (8/ 3(4 6uod omnes sacerdotes sive sit Papa sive archiepiscopus sive sacerdos simplex
3#uicum#ue4 sunt ex institutione )hristi auctoritatis et iurisdictionis ae#ualis. 3Sed #uod unus habet plus
alio hoc est secundum #uod -mperator concessit plus vel minus et sicut concessit revocare potest.4
8(: (88 3:4 6uod 3Papa vel4 tota 0cclesia simul iuncta 3sumpta4 nullum hominem 3#uantumcum#ue
sceleratum4 punire potest punitione coactiva nisi concedat hoc -mperator 3nisi -mperator daret eis
auctoritatem4.
8(9 :77 3)ensuraI4 "rticulos praedictos ... velut sacrae Scripturae contrarios et $idei catholicae inimicos
haereticos seu haereticales et erroneos necnon et praedictos 2arsilium et -oannem haereticoS immo
haeresiarchas $ore mani$estos et notorios sententialiter declaramus.
+ean ..-- )onst. <-n agro dominico< 21 mars !&28
13#
8:7 0x in#uisitione... auctoritate... )oloniensis archiepiscopi prius $acta et tandem auctoritate ?ostra in
%omana curia renovata comperimus evidenter constare per con$essionem eiusdem 0Dardi #uod ipse
praedicavit dogmatizavit et scripsit viginti sex articulos tenorem #ui se#uitur continentesI
8:! :7! 3!4 -nterrogatus #uando#ue #uare Deus mundum non prius pro duxerit respondit tunc sic nunc
#uod Deus non potuit primo 3legendumI priusQ -ta 0chardus.4 producere mundum #uia res non potest
agere ante#uam sit' unde #uam cito Deus $uit tam cito mundum creavit.
8:2 :72 324 -tem concedi potest mundum $uisse ab aeterno.
8:& :7& 3&4 -tem simul et semel #uando Deus $uit #uando Filium sibi coaeternum per omnia coae#ualem
Deum genuit etiam mundum creavit.
8:( :7( 3(4 -tem in omni opere etiam malo malo in#uam tam poenae #uam culpae mani$estatur et
relucet ae#ualiter gloria Dei.
8:: :7: 3:4 -tem vituperans #uempiam vituperio ipso peccato vituperii laudat Deum et #uo plus vituperat
et gravius peccat amplius Deum laudat.
8:9 :79 394 -tem Deum ipsum #uis blasphemando Deum laudat.
8:1 :71 314 -tem #uod petens hoc aut hoc malum petit et male #uia negationem boni et negationem Dei
petit et orat Deum sibi negari.
8:/ :7/ 3/4 6ui non intendunt res nec honores nec utilitatem nec devotionem internam nec sanctitatem
nec praemium nec regnum caelorum sed omnibus his renuntiaverunt etiam #uod suum est in illis
hominibus honoratur Deus.
8:8 :78 384 0go nuper cogitavi utrum ego vellem ali#uid recipere a Deo vel desiderareI ego volo de hoc
valde bene deliberare #uia ubi ego essem accipiens a Deo ibi essem ego sub eo vel in$ra eum sicut unus
$amulus vel servus et ipse sicut dominus in dando et sic non debemus esse in aeterna vita.
897 :!7 3!74 ?os trans$ormamur totaliter in Deum et convertimur in eum' simili modo sicut in
sacramento panis convertitur in corpus )hristi sic ego convertor in eum #uod ipse operatur me suum
esse unum non simile. Per viventem Deum verum est #uod ibi nulla est distinctio.
89! :!! 3!!4 6uid#uid Deus Pater dedit Filio suo unigenito in humana natura hoc totum dedit mihi. Fic
nihil excipio nec unionem nec sanctitatem sed totum dedit mihi sicut sibi.
892 :!2 3!24 6uid#uid dicit sacra Scriptura de )hristo hoc etiam totum veri$icatur de omni bono et
divino homine.
89& :!& 3!&4 6uid#uid proprium est divinae naturae hoc totum proprium est homini iusto et divino'
propter hoc iste homo operatur #uid#uid Deus operatur et creavit una cum Deo caelum et terram et est
generator ,erbi aeterni et Deus sine tali homine nesciret #uid#uam $acere.
89( :!( 3!(4 Bonus homo debet sic con$ormare voluntatem suam voluntati divinae #uod ipse velit
#uid#uid Deus vult. 6uia Deus vult ali#uo modo me peccasse nollem ego #uod ego peccata non
commisissem et haec est vera paenitentia.
89: :!: 3!:4 Si homo commisisset mille peccata mortalia si talis homo esset recte dispositus non
deberet velle se ea non commisisse.
899 :!9 3!94 Deus proprie non praecipit actum exteriorem.
891 :!1 3!14 "ctus exterior non est proprie bonus nec divinus nec operatur ipsum Deus proprie ne#ue
parit.
89/ :!/ 3!/4 "$$eramus $ructum actuum non exteriorum #ui nos bonos non $aciunt sed actuum
interiorum #uos Pater in nobis manens $acit et operatur.
13$
898 :!8 3!84 Deus animas amat non opus extra.
817 :27 3274 6uod bonus homo est unigenitus Filius Dei.
81! :2! 32!4 Fomo nobilis est ille unigenitus Filius Dei #uem Pater aeternaliter genuit.
812 :22 3224 Pater generat me suum $ilium et eundem $ilium. 6uid#uid Deus operatur hoc est unum'
propter hoc generat ipse me suum $ilium sine omni distinctione.
81& :2& 32&4 Deus est unus omnibus modis et secundum omnem rationem ita ut in ipso non sit invenire
ali#uam multitudinem in intellectu vel extra intellectum. 6ui enim duo videt vel distinctionem videt
Deum non videt Deus enim unus est extra numerum et supra numerum nec ponit in unum 3legeI
numerum4 cum ali#uo. Se#uitur 3scl. loco posteriore4I nulla igitur distinctio in ipso Deo esse potest aut
intelligi.
81( :2( 32(4 Amnis distinctio est a Deo aliena ne#ue in natura ne#ue in personis' probaturI #uia natura
ipsa est una et hoc unum et #uaelibet persona est una et idipsum unum #uod natura.
81: :2: 32:4 )um diciturI <Simon diligis me plus his@< 3-o 2! !: s4 sensus est id est plus #uam istos et
bene #uidem sed non per$ecte. -n primo enim et secundo et 3 in4 plus et minus et 3-Q4 gradus est et ordo
in uno autem nec gradus est nec ordo. 6ui igitur diligit Deum plus #uam proximum bene #uidem sed
nondum per$ecte.
819 :29 3294 Amnes creaturae sunt unum purum nihilI non dico #uod sint #uid modicum vel ali#uid sed
#uod sint unum purum nihil.
Abiectum praeterea exstitit dicto 0Dardo #uod praedicaverat alios duos articulos sub his verbisI
811 :21 3!4 "li#uid est in anima #uod est increatum et increabile' si tota anima esset talis esset increata
et increabilis et hoc est intellectus.
81/ :2/ 324 6uod Deus non est bonus ne#ue melior ne#ue optimus' ita male dico #uandocum#ue voco
Deum bonum ac si ego album vocarem nigrum.
818 :28 3)ensuraI4 ... #uia ... invenimus primos #uindecim memoratos articulos et duos etiam alios
ultimos tam ex suorum sono verborum #uam ex suarum connexione sententiarum errorem seu labem
haeresis continere alios vero undecim #uorum primus incipit <Deus non praecipit< etc. 3prop. !94
reperimus nimis male sonare et multum esse temerarios de haeresi#ue suspectos licet cum multis
expositionibus et suppletionibus sensum catholicum $ormare valeant vel habereI ne articuli huiusmodi seu
contenta in eis corda simplicium ... in$icere valeant ...
:28 ?os ... prae$atos #uindecim primos articulos et duos alios ultimos tam#uam haereticos dictos vero
alios undecim tam#uam male sonantes temerarios et suspectos de haeresi ac nihilominus libros
#uoslibet seu opuscula eiusdem 0Dardi prae$atos articulos seu eorum ali#uem continentes damnamus et
reprobamus expresse.
8/7 Porro ... volumus notum esse #uod prout constat per publicum instrumentum inde con$ectum
prae$atus 0Dardus in $ine vitae suae $idem catholicam pro$itens praedictos viginti sex articulos #uos se
praedicasse con$essus exstitit necnon #uaecum#ue alia per eum scripta et docta ... #uae possent generare
in mentibus $idelium sensum haereticum vel erroneum ac verae $idei inimicum #uantum ad illum sensum
revocavit ac etiam reprobavit ... determinationi "postolicae Sedis et ?ostrae tam se #uam scripta sua et
dicta omnia summittendo.
Denzinger 3latin4 /(9
Denzinger 3latin4 887
+ean ..-- Bulla <?e super his< & d*cembre !&&(
13%
887 ?e super his 3hiis4 #uae de animabus purgatis separatis a corporibus 3an citra resumptionem
corporum divinam essentiam illa visione videlicet #uam vocat $acialem "postolus videant4 tam per ?os
#uam per nonnullos alios in praesentia ?ostra recitando sacram Scripturam ac originalia dicta Sanctorum
vel alias ratiocinando saepius dicta sunt aliter #uam per ?os dicta et intellecta $uerint et intelligantur ac
dicantur auribus valeant $idelium inculcari ecce #uod ?ostram intentionem #uam cum sancta 0cclesia
catholica circa haec habemus et habuimus serie praesentium ut se#uitur declaramus.
88! Fatemur si#uidem et credimus #uod animae purgatae separatae a corporibus sunt in caelo caelorum
regno et paradiso et cum )hristo in consortio angelorum congregatae et vident Deum de communi lege ac
divinam essentiam $acie ad $aciem clare in #uantum status et condicio compatitur animae separatae. Si
vero alia vel aliter circa materiam huiusmodi per ?os dicta $uerint #uo#uomodo illa in habitu $idei
catholicae diximus ac recitando et con$erendo dixisse asserimus et volumus esse dicta. -nsuper si #ua alia
sermocinando con$erendo dogmatizando docendo seu alio #uovis modo diximus circa ea #uae $idem
concernunt catholicam sacram Scripturam aut bonos mores ea in #uantum sunt consona $idei catholicae
determinationi 0cclesiae sacrae Scripturae ac bonis moribus approbamus alias autem illa haberi
volumus pro non dictis et ea minime approbamus sed in #uantum essent a praemissis $ide catholica
determinatione 0cclesiae sacra Scriptura vel bonis moribus aut ali#uo ipsorum dissonantia reprobamus
et nihilominus omnia dicta et scripta ?ostra de #uacum#ue materia ubicum#ue et in #uocum#ue loco ac
in #uocum#ue statu #uem habemus vel habuerimus hactenus submittimus determinationi 0cclesiae ac
successorum ?ostrorum.
BenoMt .-- )onst. <Benedictus Deus< 28 Eanvier !&&9
!777 :&7 3,isio Dei beati$ica.4
Fac in perpetuum valitura )onstitutione auctoritate "postolica di$$inimusI #uod secundum communem
Dei ordinationem animae sanctorum omnium 3hominum4 #ui de hoc mundo ante D<ni ?. -esu )hristi
passionem decesserunt nec non sanctorum "postolorum martyrum con$essorum virginum et aliorum
$idelium de$unctorum post sacrum ab eis )hristi baptisma susceptum in #uibus nihil purgabile $uit
#uando decesserunt nec erit #uando decedent etiam in $uturum vel si tunc $uerit aut erit ali#uid
purgabile in eisdem cum post mortem suam $uerint purgatae ac #uod animae puerorum eodem )hristi
baptismate renatorum et baptizandorum cum $uerint baptizati ante usum liberi arbitrii decedentium mox
post mortem suam et purgationem prae$atam in illis #ui purgatione huius modi indigebant etiam ante
resumptionem suorum corporum et iudicium generale post ascensionem Salvatoris Domini nostri -esu
)hristi in caelum $uerunt sunt et erunt in caelo caelorum regno et paradiso caelesti cum )hristo
sanctorum "ngelorum consortio congregatae ac post Domini +esu )hristi passionem et mortem viderunt
et vident divinam essentiam visione intuitiva et etiam $aciali nulla mediante creatura in ratione obiecti
visi se habente sed divina essentia immediate se nude clare et aperte eis ostendente #uod#ue sic videntes
eadem divina essentia per$ruuntur necnon #uod ex tali visione et $ruitione eorum animae #ui iam
decesserunt sunt vere beatae et habent vitam et re#uiem aeternam et etiam 3animae4 illorum #ui postea
decedent eandem divinam videbunt essentiam ipsa#ue per$ruentur ante iudicium generale'
!77! :&7 ac #uod visio huiusmodi divinae essentiae eius#ue $ruitio actus $idei et spei in eis evacuant
prout $ides et spes propri3a4e theologicae sunt virtutes' #uod#ue post#uam inchoata $uerit vel erit talis
intuitiva ac $acialis visio et $ruitio in eisdem eadem visio et $ruitio sine ali#ua intercisione 3intermissione4
seu evacuatione praedictae visionis et $ruitionis continuata exstitit et continuabitur us#ue ad $inale
iudicium et ex tunc us#ue in sempiternum.
!772 :&! 3-n$ernum. - -udicium generale.4
Di$$inimus insuper #uod secundum Dei ordinationem communem animae decedentium in actuali peccato
mortali mox post mortem suam ad in$erna descendunt ubi poenis in$ernalibus cruciantur et #uod
nihilominus in die iudicii omnes homines <ante tribunal )hristi< cum suis corporibus comparebunt
reddituri de $actis propriis rationem <ut re$erat unus#uis#ue propria corporis prout gessit sive bonum
sive malum< 32 )or : !74.
BenoMt .-- >ibellus 5 )um dudum 5 aux "rm*niens !&(!
!779 :&2 (. -tem #uod "rmeni dicunt et tenent #uod peccatum primorum parentum personale ipsorum
tam grave $uit #uod omnes eorum $ilii semine eorum propagati us#ue ad )hristi passionem merito dicti
peccati personalis ipsorum damnati $uerunt et in in$erno post mortem detrusi non propter hoc #uod ipsi
ex "dam ali#uod peccatum originale contraxerint cum dicant pueros nullum omnino habere originale
1&
peccatum nec ante )hristi passionem nec post' sed dicta damnatio ante )hristi passionem eos se#uebatur
ratione gravitatis peccati personalis #uod commiserunt "dam et 0va transgrediendo divinum praeceptum
is datumI sed post Domini passionem in #ua peccatum primorum arentum deletum $uit pueri #ui
nascuntur ex $iliis "dam non sunt uamnationi addicti nec in in$erno ratione dicti peccati sunt detrudendi
#uia )hristus totaliter peccatum primorum parentum delevit in sua passione.
!771 :&& :. -tem #uod #uidam magister "rmenorum vocatus 2echit3a4riz #ui interpretatur paraclitus de
novo introduxit et docuit #uod anima humana $ilii propagatur ab anima patris sui sicut corpus a corpore
et angelus etiam unus ab alio #uia cum anima humana rationalis exsistens et angelus exsistens
intellectualis naturae sint #uaedam lumina spiritualia ex se ipsis propagant alia lumina spiritualia...
!77/ :&( 9. -tem dicunt "rmeni #uod animae puerorum #ui nascuntur ex christianis parentibus post
)hristi passionem si moriantur ante#uam baptizentur vadunt ad paradisum terrestrem in #uo $uit "dam
ante peccatum' animae vero puerorum #ui nascuntur ex parentibus non christianis post )hristi passionem
et moriuntur sine baptismo vadunt ad loca ubi sunt animae parentum ipsorum...
!778 /. -tem "rmeni dicunt #uod animae puerorum baptizatorum et animae multum per$ectorum
hominum post generale 3Q4 iudicium intrabunt in regnum caelorum ubi carebunt omni malo poenali huius
vitae. ... ?on tamen videbunt Dei essentiam #uia nulla creatura eam videre potest' sed videbunt
claritatem Dei #uae ab eius essentia emanat sicut lux solis emanat a sole et tamen non est sol.
!7!7 :&: !1. -tem #uod "rmeni communiter tenent #uod in alio saeculo non est purgatorium animarum
#uia ut dicunt si christianus con$iteatur peccata sua omnia peccata eius et poenae peccatorum ei
dimittuntur. ?ec etiam ipsi orant pro de$unctis ut eis in alio saeculo peccata dimittantur sed generaliter
orant pro omnibus mortuis sicut pro beata 2aria "postolis. ...
!7!! :&9 !/. -tem #uod "rmeni credunt et tenent #uod )hristus descendit de caelo et incarnatus $uit
propter hominum salutem non pro eo #uod $ilii propagati ex "dam et 0va post peccatum eorum ex eis
contrahant originale peccatum a #uo per )hristi incarnationem et mortem salventur cum nullum tale
peccatum dicant esse in $iliis "daeI sed dicunt #uod )hristus propter salutem hominum est incarnatus et
passus #uia per suam passionem $ilii "dam #ui dictam passionem praecesserunt $uerunt liberati ab
in$erno in #uo erant non ratione originalis peccati #uod in eis esset sed ratione gravitatis peccati
personalis primorum parentum. )redunt etiam #uod )hristus propter salutem puerorum #ui nati $uerunt
post eius passionem incarnatus $uit et passus #uia per suam passionem destruxit totaliter in$ernum. ...
!7!2 :&1 !8. ... in tantum dicunt 3"rmeni4 #uod 3dicta4 concupiscentia carnis est peccatum et malum
#uod parentes etiam christiani #uando matrimonialiter concumbunt committunt peccatum... #uia actum
matrimonialem dicunt esse peccatum et etiam matrimonium. ...
!7!& :&/ (7. "lii vero dicunt #uod episcopi et presbyteri "rmenorum nihil $aciunt ad peccatorum
remissionem nec principaliter nec ministerialiter sed solus Deus peccata remittitI nec episcopi vel
presbyteri adhibentur ad $aciendam dictam peccatorum remissionem nisi #uia ipsi acceperunt potestatem
lo#uendi a Deo et ideo cum absolvunt dicuntI <Deus dimittat tibi peccata tua<' velI <0go dimitto tibi
peccata tua in terra et Deus dimittat tibi in caelis<.
!7!( :&8 (2. -tem "rmeni dicunt et tenent #uod sola )hristi passio sine omni alio Dei dono etiam
grati$icante su$$icit ad peccatorum remissionemI nec dicunt #uod ad peccatorum remissionem $aciendam
re#uiratur gratia Dei grati$icans vel iusti$icans nec #uod in sacramentis novae legis detur gratia
grati$icans.
:(7 (/. -tem "rmeni dicunt et tenent #uod si "rmeni committant semel #uodcun#ue crimen #uibusdam
exceptis ecclesia eorum potest absolvere eos #uantum ad culpam et poenam de dictis criminibusI sed si
ali#uis postea committeret iterum dicta crimina absolvi non posset per eorum ecclesiam.
!7!: :(! (8. -tem dicunt #uod si ali#uis... accipiat tertiam 3uxorem4 vel #uartam et deinceps non potest
absolvi per eorum ecclesiam #uia dicunt #uod tale matrimonium $ornicatio est. ...
!7!9 :(2 :/. -tem #uod "rmeni dicunt et tenent #uod ad hoc #uod sit baptismus verus ista tria
re#uiruntur scilicet a#ua chrisma... et 0ucharistia' ita #uod si ali#uis baptizaret in a#ua ali#uem dicendoI
11
<0go te baptizo in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti "men< et postea non inungeretur 3dicto4
chrismate non esset baptismus. Si etiam non daretur ei 0ucharistiae sacramentum baptizatus non esset. ...
:(& 9(. -tem )atholicon minoris "rmeniae dicit #uod sacramentum con$irmationis nihil valet et si valet
ali#uid ipse dedit licentiam presbyteris suis ut idem sacramentum con$erant.
!7!1 99. -tem omnes "rmeni communiter dicunt et tenent #uod per verba posita in canone 2issae
#uando dicitur per sacerdotem <"ccepit panem et gratias agens $regit et dedit suis sanctis electis et
recumbentibus discipulis dicensI "ccipite et manducate ex hoc omnes hoc est )orpus meum ...' similiter
et calicem accipiens ... dicensI "ccipite et bibite ex hoc omnes hic est Sanguis meus ... in remissionem
peccatorum< non con$icitur nec ipsi con$icere intendunt )orpus et Sanguinem )hristi sed solum dicunt
verba recitative recitando scilicet #uod Dominus $ecit #uando sacramentum instituit. 0t post dicta verba
dicit sacerdos multas orationes positas in eorum canone et post dictas orationes venit ad locum ubi sic in
eorum canone diciturI <"doramus supplicamus et petimus a te benigne Deus mitte in nobis et in hoc
propositum donum coessentialem tibi Spiritum Sanctum per #uem panem benedictum )orpus veraciter
e$$icies Domini nostri et Salvatoris +esu )hristi< - et dicta verba dicit sacerdos ter deinde dicit sacerdos
super calicem et vinum benedictumI <Sanguinem veraciter e$$icies D<ni ?. et Salvatoris +esu )hristi< et
per haec verba 3sic dictae <0piclesis<4 credunt #uod con$iciantur )orpus )hristi et Sanguis.
!7!/ :(( 91. -tem #uod "rmeni non dicunt #uod post dicta verba consecrationis panis et vini sit $acta
transsubstantiatio panis et vini in verum corpus )hristi et sanguinem #uod natum $uit de ,irgine 2aria et
passum et resurrexit' sed tenent #uod illud sacramentum sit exemplar vel similitudo aut $igura veri
corporis et sanguinis DominiI ... propter #uod ipsi sacramentum "ltaris non vocant corpus et sanguinem
Domini sed hostiam vel sacri$icium vel communionem. ...
!7!8 :(: 9/. -tem "rmeni dicunt et tenent #uod si presbyter vel episcopus ordinatus committat
$ornicationem etiam in secreto perdit potestatem con$iciendi et ministrandi omnia sacramenta. ...
!727 :(9 17. -tem "rmeni non dicunt nec tenent #uod sacramentum 0ucharistiae digne susceptum
operetur in suscipiente peccatorum remissionem vel poenarum debitarum peccato relaxationem vel #uod
per ipsum detur gratia Dei vel eius augmentumI sed ... corpus )hristi intrat in eius corpus et in ipsum
convertitur sicut alia alimenta convertuntur in alimentato. ...
:(1 82. -tem #uod apud "rmenos non sunt nisi tres ordines scl. acolythatus diaconatus et presbyteratus I
#uos ordines con$erunt episcopi promissa vel accepta pecunia. 0t eodem modo dicti ordines presbyteratus
et diaconatus con$irmantur scl. per manus impositionem dicendo #uaedam verba hoc solummodo
mutato #uod in ordinatione diaconi exprimitur ordo diaconatus et in ordinatione presbyteri ordo
presbyteratus. ?ullus autem episcopus apud eos potest ordinare alium episcopum nisi solus )atholicon.
:(/ 8:. -tem #uod )atholicon minoris "rmeniae dedit potestatem cuidam presbytero ut posset ordinare
in diaconos #uos vellet de subiectis. ...
:(8 !78. -tem #uod apud "rmenos nullus punitur de #uocun#ue errore #uem teneat ...
)l*ment ,- Bulla iubilaei <Bnigenitus Dei Filius< 21 Eanvier
!&(&
!72: ::7 Bnigenitus Dei Filius... <$actus nobis a Deo sapientia iustitia sancti$icatio et redemptio< 3c$. -
)or ! &74 <non per sanguinem hircorum aut vitulorum sed per proprium sanguinem introivit semel in
sancta aeterna redemptione inventa< 3Febr 8 !24. <?on enim corruptibilibus auro et argento sed sui
ipsius agni incontaminati et immaculati pretioso sanguine nos redemit< 3c$. - Petr ! !/ s4 #uem in ara
crucis innocens immolatus non guttam sanguinis modicam #uae tamen propter unionem ad ,erbum pro
redemptione totius humani generis su$$ecisset sed copiose velut #uoddam pro$luvium noscitur e$$udisse
ita ut <a planta pedis us#ue ad verticem capitis nulla sanitas< 3c$. -s ! 94 inveniretur in ipso. 6uantum ergo
exinde ut nec supervacua inanis aut super$lua tantae e$$usionis miseratio redderetur thesaurum militanti
0cclesiae ac#uisivit volens suis thesaurizare $iliis pius Pater ut sic sit <in$initus thesaurus hominibus #uo
#ui usi sunt Dei amicitiae participes sunt e$$ecti< 3c$. Sap 1 !(4.
!729 ::! 6uem #uidem thesaurum... per beatum Petrum caeli clavigerum eius#ue successores suos in
terris vicarios commisit $idelibus salubriter dispensandum et pro piis ac rationabilibus causis nunc pro
12
totali nunc pro partiali remissione poenae temporalis pro peccatis debitae tam generaliter #uam
specialiter 3prout cum Deo expedire cognoscerent4 vere paenitentibus et con$essis misericorditer
applicandum.
!721 ::2 "d cuEus #uidem thesauri cumulum Beatae Dei Cenitricis omnium#ue electorum a primo Eusto
us#ue ad ultimum merita adminiculum praestare noscuntur' de cuEus consumptione seu minutione non est
ali#uatenus $ormidandum tam propter in$inita )hristi 3ut praedictum est4 merita #uam pro eo #uod
#uanto plures ex eEus applicatione trahuntur ad Eustitiam tanto magis acrrescit ipsorum cumulus
meritorum'
)l*ment ,- Schedula revocationis Parisiis praestitae
2: novembre !&(1' 0rrores philosophici ?icolai de Bltricuria
!72/ ::& !. ... 6uod de rebus per apparentia naturalia #uasi nulla certitudo potest haberi' illa tamen
modica potest in brevi haberi tempore si homines convertant intellectum suum ad res et non ad
intellectum "ristotelis et commentatoris.
!728 ::( 2. ... 6uod non potest evidenter evidentia praedicta ex una re in$erri vel concludi alia res vel ex
non-esse unius non-esse alterius.
!7&7 ::: &. ... 6uod propositionesI <Deus est< <Deus non est< penitus idem signi$icant licet alio modo.
!7&! ::9 8. ... 6uod certitudo evidentiae non habet gradus.
!7&2 ::1 !7. ... 6uod de substantia materiali alia ab anima nostra non habemus certitudinem evidentiae.
!7&& ::/ !!. ... 6uod excepta certitudine $idei non erat alia certitudo nisi certitudo primi principii vel
#uae in primum principium potest resolvi.
!7&( ::8 !(. ... 6uod nescimus evidenter #uod alia a Deo possint esse causa alicuius e$$ectus - #uod
ali#ua causa causet e$$icienter #uae non sit Deus - #uod ali#ua causa e$$iciens naturalis sit vel esse possit.
!7&: :97 !:. ... 6uod nescimus evidenter utrum ali#uis e$$ectus sit vel esse possit naturaliter productus.
!7&9 :9! !1. ....6uod nescimus evidenter #uod in ali#ua productione concurrat subiectum.
!7&1 :92 2!. ...6uod #uacum#ue re demonstrata nullus scit evidenter #uin excedat nobilitate omnes
alias.
!7&/ :9& 22. ...6uod #uacum#ue re demonstrata nullus scit evidenter #uin ipsa sit Deus si per Deum
intelligamus ens nobilissimum.
!7&8 :9( 2:. ...6uod ali#uis nescit evidenter #uin ista possit rationabiliter concediI <Si ali#ua res est
producta Deus est productus<.
!7(7 :9: 29. ... 6uod non potest evidenter ostendi #uin #uaelibet res sit aeterna.
!7(! :99 &7. ... 6uod istae conse#uentiae non sunt evidentesI <"ctus intelligendi estI ergo intellectus est.
"ctus volendi estI igitur voluntas est<.
!7(2 :91 &!. ... 6uod non potest evidenter ostendi #uin omnia #uae apparent sint vera.
!7(& :9/ &2. ... 6uod Deus et creatura non sunt ali#uid.
!7(( &8. ... 6uod universum est per$ectissimum secundum se et secundum omnes partes suas et #uod
nulla imper$ectio potest esse in toto nec in partibus et propter hoc oportet tam totum #uam partes esse
aeterna nec transire de non-esse in esse nec e converso #uia ad istud se#uitur necessario in universo vel
in partibus eius imper$ectio.
!7(: :98 (7. ... 6uod #uid#uid est in universo est melius ipsum #uam non ipsum.
13
!7(9 (2. ... 6uod praemiatio bonorum et punitio malorum per hoc $it #uia #uando corpora atomalia
segregantur remanet #uidam spiritus #ui dicitur intellectus et alius #ui dicitur sensus et isti spiritus
sicut in bono se habebant in optima dispositione sic se habebunt in$inities secundum #uod illa individua
in$inities congregabuntur et sic in hoc bonus praemiabitur malus autem punietur #uia in$inities #uando
iterabitur congregatio suorum atomalium habebit semper suam malam dispositionem. ,el potest dicit
3?icolaus de B.4 aliter poni #uia illi duo spiritus bonorum #uando dicitur corrumpi suppositum eorum
$iunt praesentes alteri supposito constituto ex atomis per$ectioribus. 0t tunc cum tale suppositum sit
maioris $lexionis et per$ectionis idcirco intelligibilia magis #uam prius veniunt ad eos.
!7(1 (&. ... 6uod esse corruptibile includit repugnantiam et contradictionem.
!7(/ :17 :&. ... 6uod hoc est primum principium et non aliudI <Si ali#uid est ali#uid est<.
!7(8 :/. ... 6uod Deus potest praecipere rationali creaturae #uod habeat ipsum odio et ipsa oboediens
plus meretur #uam si ipsum diligeret ex praecepto #uoniam hoc $aceret cum maiori conatu et magis
contra propriam inclinationem.
)l*ment ,- 0p. <Super #uibusdam< ad 32eDhithar O4
)onsolatorem )atholicon "rmeniorum 28 septembre !&:!
!7:7 :17a ... 6uaerimusI
!. si creditis tu et ecclesia "rmenorum #uae tibi obedit omnes illos #ui in baptismo eandem $idem
catholicam receperunt et postmodum a communione $idei eiusdem 0cclesiae %omanae #uae una sola
catholica est recesserunt vel recedent in $uturum esse schismaticos et haereticos si pertinaciter divisi a
$ide ipsius %omanae 0cclesiae perseverent.
!7:! :17b 2. petimus si creditis tu et "rmeni tibi obedientes #uod nullus homo viatorum extra $idem
ipsius 0cclesiae et obedientiam Ponti$icum %omanorum poterit $inaliter salvus esse.
!7:2 :17c -n secundo vero capitulo ... #uaerimusI
!. si credidisti credis vel credere es paratus cum ecclesia "rmenorum #uae tibi obedit #uod beatus
Petrus plenissimam potestatem iurisdictionis acceperit super omnes $ideles )hristianos a Domino -esu
)hristoI et #uod omnis potestas iurisdicticnis #uam in certis terris et provinciis et diversis partibus orbis
specialiter et particulariter habuerunt +udas Ghaddaeus et ceteri "postoli subiecta $uerit plenissime
auctoritati et potestati #uam super #uoscum#ue in )hristum credentes in omnibus partibus orbis beatus
Petrus ab ipso Domino -esu )hristo accepitI et #uod nullus "postolus vel #uicum#ue alius super omnes
)hristianos nisi solus Petrus plenissimam potestatem accepit.
!7:& :17d 2. si credidisti tenuisti vel credere ac tenere paratus es cum "rmenis tibi subiectis #uod
omnes %omani Ponti$ices #ui beato Petro succedentes canonice intraverunt et canonice intrabunt ipsi
beato Petro %omano Ponti$ici successerint et succedent in eadem plenitudine iurisdictione potestatis
#uam ipse beatus Petrus accepit a Domino +esu )hristo super totum et universum corpus 0cclesiae
militantis.
!7:( :17e &. si credidistis et creditis tu et "rmeni tibi subiecti %omanos Ponti$ices #ui $uerunt et ?os
#ui sumus Ponti$ex %omanus ac illos #ui in posterum successive erunt tam#uam legitimos et potestate
plenissimos )hristi vicarios omnem potestativam iurisdictionem #uam )hristus ut caput con$orme in
humana vita habuit immediate ab ipso )hristo super totum ac universum corpus militantis 0cclesiae
accepisse.
!7:: :17$ (. si credidisti et credis #uod omnes %omani Ponti$ices #ui $uerunt ?os #ui sumus et alii #ui
erunt in posterum ex plenitudine potestatis et auctoritatis praemissae potuerunt possumus et poterunt
immediate per ?os et eos de omnibus tam#uam de iurisdictione ?ostra ac eorum subditis iudicare et ad
iudicandum #uoscum#ue voluerimus ecclesiasticos iudices constituere et delegare.
!7:9 :17g :. Si credidisti et credis #uod in tantum $uerit sit et erit suprema et praeeminens auctoritas et
iuridica potestas %omanorum Ponti$icum #ui $uerunt ?ostri #ui sumus et illorum #ui in posterum erunt
ut a nemine iudicari potuerint potuerimus ne#ue in posterum poterunt' sed soli Deo iudicandi servati
1
$uerint servemur et servabunturI et #uod a sententiis et iudiciis ?ostris non potuerit ne#ue possit nec
poterit ad ali#uem iudicem alium appellari.
!7:1 :17h 9. si credidisti et adhuc credis plenitudinem potestatis %omani Ponti$icis se extendere in
tantum #uod patriarchas catholicon archiepiscopos episcopos abbates et #uoscum#ue praelatos alios de
dignitatibus in #uibus $uerint constituti possit ad alias dignitates maioris vel minoris iurisdictionis
trans$erre vel exigentibus eorum criminibus ipsos degradare et deponere excommunicare et Satanae
tradere 3c$. ! )or : :4.
!7:/ :17i 1. si credidisti et adhuc credis ponti$icalem auctoritatem non posse nec debere subici
cuicum#ue imperiali et regali aut alteri saeculari potestati #uantum ad institutionem iudicialem
correctionem vel destitutionem.
!7:8 :17D /. si credidisti et credis %omanum Ponti$icem solum posse sacros generales canones condere
plenissimam indulgentiam dare visitantibus limina "postolorum Petri et Pauli vel ad Gerram Sanctam
accedentibus aut #uibuscum#ue $idelibus vere et plene paenitentibus et con$essis.
!797 :17l 8 si credidisti et credis omnes #ui se contra $idem %omanae 0cclesiae erexerunt et in $inali
impaenitentia mortui $uerunt damnatos $uisse et ad perpetua in$ernorum supplicia descendisse.
!79! :17 !7. si credidisti et adhuc credis %omanum Ponti$icem circa administrationem sacramentorum
0cclesiae salvis semper illis #uae sunt de integritate et necessitate sacramentorum posse diversos ritus
ecclesiarum )hristi tolerare et etiam concedere ut serventur.
!792 :17 !!. si credidisti et credis "rmenos #ui %omano Ponti$ici in diversis partibus orbis obediunt et
$ormas et ritus %omanae 0cclesiae in administratione sacramentorum et in ecclesiasticis o$$iciis ieiuniis
et aliis caerimoniis studiose et cum devotione observant bene agere et illa agendo vitam aeternam mereri.
!79& :17 !2. si credidisti et credis neminem de dignitate episcopali ad archiepiscopalem patriarchalem
vel catholicon posse trans$erri auctoritate propria nec etiam auctoritate cuiuscum#ue principis saecularis
sive rex $uerit sive imperator vel #uicum#ue alius $ultus #ualicum#ue potestate et dignitate terrena.
!79( :17 !&. si credidisti et adhuc credis solum %omanum Ponti$icem dubiis emergentibus circa $idem
catholicam posse per determinationem authenticam cui sit inviolabiliter adhaerendum $inem imponere
et esse verum et catholicum #uid#uid ipse auctoritate clavium sibi traditarum a )hristo determinat esse
verum et #uod determinat esse $alsum et haereticum sit 3sic4 censendum.
!79: :17 !(. si credidisti et credis ?ovum et ,etus Gestamentum in omnibus libris #uos %omanae
0cclesiae nobis tradidit auctoritas veritatem indubiam per omnia continere...
!799 :17 ... 6uaerimus si credidisti et credis purgatorium esse ad #uod descendunt animae decedentium
in gratia #uae nondum per completam paenitentiam de suis satis$ecerunt peccatis.
!791 :17 -tem si credidisti et credis #uod igne crucientur ad tempus et #uod mox purgatae etiam citra
diem iudicii ad veram et aeternam beatitudinem perveniant #uae in $aciali Dei visione et dilectione
consistit.
!79/ :1! %esponsiones dedisti #uae nos inducunt ut a te se#uentia re#uiramusI
!. de consecratione chrismatis si credis #uod per nullum sacerdotem #ui non est episcopus chrisma
potest rite et debite consecrari.
!798 :12 2. si credis #uod sacramentum con$irmationis per alium #uam per episcopum non potest ex
o$$icio ordinarie ministrari.
!717 :1& &. si credis #uod solum per %omanum Ponti$icem plenitudinem potestatis habentem possit
dispensatio sacramenti con$irmationis presbyteris #ui non sunt episcopi committi.
!71! :1( (. si credis #uod chrismati per #uoscum#ue sacerdotes #ui non sunt episcopi ne#ue a %omano
Ponti$ice super hoc commissionem seu concessionem ali#uam receperunt iterum per episcopum vel
episcopos sint chrismandi.
1!
!712 :1(a Post praedicta omnia mirari cogimur vehementer #uod in #uadam 0pistola #uae incipit
<Fonorabilibus in )hristo Patribus< subtrahis de >--- primis capitulis capitula .-,I
!. 6uod Spiritus Sanctus procedit a Patre et Filio.
!71& :1(a &. 6uod parvuli ex primis parentibus contrahunt originale peccatum.
!71( :1(a 9. 6uod animae ex toto purgatae separatae a suis orporibus mani$este Deum vident.
!71: :1(a 8. 6uod animae decedentium in mortali peccato in in$ernum descendant.
!719 :1(a !2. 6uod baptismus deleat originale et actuale peccatum.
!711 :1(a !&. 6uod )hristus non destruxit descendendo ad in$eros in$eriorem in$ernum.
!71/ :1(a !:. 6uod angeli a Deo $uerunt creati boni.
!718 :1(a &7. 6uod e$$usio sanguinis animalium nullam operatur remissionem peccatorum.
!7/7 :1(a &2. 6uod non iudicent comestores piscium et olei in diebus ieiuniorum.
!7/! :1(a &8. 6uod in 0cclesia catholica baptizati si e$$iciantur in$ideles et post modum convertantur
non sunt iterum baptizandi.
!7/2 :1(a (7. 6uod parvuli ante octavum diem possunt baptizari et #uod baptismus non potest esse in
li#uore alio #uam in vera a#ua.
!7/& :1(a (2 6uod corpus )hristi post verba consecrationis sit idem numero #uod corpus natum de
,irgine et immolatum in cruce.
!7/( :1(a (: 6uod nullus etiam sanctus corpus )hristi potest con$icere nisi sit sacerdos.
!7/: :1(a (9 6uod est de necessitate salutis con$iteri proprio sacerdoti vel de licentia eius omnia
peccata mortalia per$ecte et distincte.
Bienheureux Brbain , Schedula revocationis Dionysio Foullechat
iniunctae vi )onst. <0x supernae clementiae< 2& dec. !&9/
a4 )edula 3primae4 revocationis 3&! Eanvier !&9:4
!7/1 :1: 3"rt. ( conclusio &4 6uod haec benedicta immo superbenedicta lex et dulcissima videlicet lex
amoris ... omnem au$ert proprietatem et dominium ...I - revoco tam#uam $alsam erroneam et haereticam
#uia )hristus et "postoli illam legem per$ectissime tenuerunt et multi alii statuum diversorum legem
hanc ... tenuerunt ... #ui proprietatem et dominium habuerunt ...
!7// 3)orrelarium !4 6uod haec lex 3amoris4 desponsat duo pronomina possessiva videlicet <meum< et
<tuum< ... - 3)orr. 24 6uod non minus $acit omnia communia per$ecta caritas #uam extrema necessitas ... -
Dico nunc #uod ista duo correlaria ut se#uuntur ex praedicta conclusione sunt $alsa.
!7/8 3)orr. (4 6uod hanc legem dedit )hristus discipulis suis principaliter ad actualiter exse#uendum
non solum habitualiter... - -stud correlarium intelligendo hanc legem amoris ut au$erentem omnem
proprietatem et dominium sicut conclusio dicit sic intellectum reputo $alsum erroneum et haereticum et
contra determinationem 0cclesiae ...
!787 :19 3)oncl. (4 6uod actualis abdicatio cordialis voluntatis et temporalis potestatis dominii seu
auctoritatis statum per$ectissimum ostendit et e$$icit ... - -stam universaliter intellectam reputo $alsam
erroneam et haereticam...
!78! :11 !78! 3)orr.!4 6uod )hristus non abdicasse huiusmodi possessionem et ius in temporalibus non
habetur ex nova lege immo potius oppositum 3c$. 2t / 274. - 3)orr. 24 6uod hanc legem pro regula
per$ectionis )hristus docuit et exemplo $irmavit... - -sta duo correlaria revoco tam#uam $alsa erronea et
haeretica et contra determinationem Decretalis domini -oannis papae ..-- #uae incipit <6uia
#uorumdam<.
!782 3)orr. (4 6uod abdicatio rerum temporalium secundum animi praeparationem nullam aut valde
imper$ectam et $ragilem ostendit et e$$icit per$ectionem ...I - revoco tam#uam $alsum et scandalosum.
!78& %espondendo 3cuidam baccalario dicenti4... #uod )hristus talia non abdicavit illud negavi et dixi
#uod )hristus nihil sibi retinuit. - -sta duo dicta revoco tam#uam $alsa et haeretica #uia )hristus loculos
habuit propter in$irmos a $idelibus oblata conservans...
!78( 3)orrel. ultimum4 6uod non plus curavit )hristus de temporalibus #uam $aciunt divites de
pauperibus... - ?unc dico #uod )hristus de temporalibus curavit #uia non omnia abdicavit...
1"
b4 propositiones additae ad alteram revocationem
3!2 avr. !&984
!78: 6uod )hristus in morte sua omnia simpliciter abdicavit. - -stam reputo tam#uam $alsam erroneam
et haereticam.
!789 6uod #uando corpus 3)hristi4 in sepulcro mansit ibi caritas abstulit ab eo omnem proprietatem et
dominium. - -stam revocavi tam#uam $alsam erroneam et haereticam.
!781 6uod tunc vacavit sedes generalis Domini us#ue ad diem istamI ... - revoco tam#uam $alsam et
erroneam.
Cr*goire .- 0p. )ardinalium -n#uis. ad archiep. Garracon. et
)aesaro "ugust. / aoHt !&1!
!!7! :1/ !. 6uod si hostia consecrata cadat seu proiciatur in cloacam lutum seu ali#uem turpem locum
#uod speciebus remanentibus sub eis esse desinit corpus )hristi et redit substantia panis.
!!72 :18 2. 6uod si hostia consecrata a mure corrodatur seu a bruto sumatur #uod remanentibus dictis
speciebus sub eis desinit esse corpus )hristi et redit substantia panis.
!!7& :/7 &. 6uod si hostia consecrata a iusto vel a peccatore sumatur #uod dum species dentibus teritur
)hristus ad caelum rapitur et in ventrem hominis non traicitur.
Cr*goire .- Bulla <Salvator humani generis< ad archiep.
%igensem eius#ue su$$raganeos / avril !&1(
!!!7 ... Bniversis )hristi $idelibus per "postolica scripta mandamus #uod ipsis scriptis seu legibus
reprobatis de cetero non utantur... I 3"rt. l4 6uid#uid homo $ecerit extra iudicium #uantumcum#ue hoc sit
notorium se liberare poterit per suum iuramentum nec contra talem valet ali#uod testimonium.
!!!! 394 6uod si #uis $uerit inter$ectus 3in4 spolio vel $urto pro #uo consanguineus inter$ecti se praebeat
ad duellum talis per duellum repellit omne testimonium nec talis mortuus tunc sine duello poterit
convinci.
!!!2 314 6uod si duo dictant in iudicio simul contrarias sententias tunc #uicum#ue talium habuerit
maiorem se#uelam talis sententiam obtinebit.
!!!& 3/4 6uod #uicum#ue $uerit appellatus ad duellum secundum istius libri $ormam talis non potest
negare duellum nisi sic appellans minus bene natus $uerit #uam appellatus.
!!!( 384 6uod #uicum#ue per3di4dit ius suum ratione $urti vel spolii
talis incusatus secundo de $urto vel spolio non potest se liberare iuramento sed electionem habet ad
$errum ignitum aut a#uam bullientem vel ad duellum. Fuius #uidem articuli pars ultima #uae ad $errum
ignitum etc. electionem concedit est erronea.
!!!: 3!24 6uod heres non tenetur de $urto vel spolio perpetrato per illum cui succedit in hereditate
respondereI #uod erroneum est saltem in $oro conscientiae.
!!!9 3)ensuraI Scripta damnantur tam#uam4 $alsa temeraria ini#ua et iniusta et in #uibusdam haeretica
3haec verba desunt in 0p. ad )arolum -, imp. de eadem re4 et schismatica et contra bonos mores
exsistentia periculosa#ue animabus.
Denzinger 3latin4 887
Denzinger 3latin4 !!!9
Cr*goire .- )onclusiones -ohannis Nycli$ damnatae in 0p.
<Super periculosis< ad episcopos )antuar. et >ondon.
1#
22 mai !&11
!!2! - !. Gotum genus concurrentium citra )hristum non habet potestatem simpliciter ordinandi ut
Petrus et omne genus suum dominetur politice super mundum.
!!22 2. Deus non potest dare homini pro se et heredibus suis in perpetuum civile dominium.
!!2& &. )hartae humanitatis adinventae de hereditate olim perpetua sunt impossibiles.
!!2( (. 6uilibet exsistens in gratia grati$ice et $ideliter nedum habet ius sed in re habet omnia Dei.
!!2: :. Fomo potest solum ministratorie dare tam naturali $ilio #uam imitationis in schola )hristi tam
temporale dominium #uam aeternum.
!!29 9. Si Deus est domini temporales possunt legitime ac meritorie au$erre bona $ortunae ab 0cclesia
delin#uente.
!!21 1. ?um#uid 0cclesia est in tali statu vel non non est meum discutere sed dominorum temporalium
examinare et posito casu con$identer agere et in poena3m4 damnationis eius temporalia au$erre.
!!2/ /. Scimus #uod non est possibile #uod vicarius )hristi pure ex bullis suis vel ex illis cum voluntate
et consensu suo et sui collegii #uem#uam habilitet vel inhabilitet.
!!28 8. ?on est possibile hominem excommunicari nisi prius et principaliter excommunicetur a se ipso.
!!&7 !7. ?emo ad sui deteriorationem excommunicatur suspenditur vel aliis censuris cruciatur nisi in
causa Dei.
!!&! !!. 2aledictio vel excommunicatio non ligat simpliciter nisi #uantum $ertur in adversarium legis
)hristi.
!!&2 !2. ?on est exempli$icata potestas a )hristo suis discipulis excommunicandi subditos praecipue
propter negationem temporalium sed e contra.
!!&& !&. Discipuli )hristi non habent potestatem coacte exigere temporalia per censuras.
!!&( !(. ?on est possibile de potentia Dei absoluta #uod si papa vel alius praetendat se #uovis modo
solvere vel ligare eo ipso solvit et ligat.
!!&: l:. )redere debemus #uod solum tunc solvit vel ligat #uando se con$ormat legi )hristi.
!!&9 !9. Foc debet catholice crediI #uilibet sacerdos rite ordinatus habet potestatem su$$icienter
sacramenta #uaelibet con$erendi et per conse#uens #uemlibet contritum a peccato #uolibet absolvendi.
!!&1 !1. >icet regibus au$erre temporalia a viris ecclesiasticis ipsis abutentibus habitualiter.
!!&/ !/. Sive domini temporales sive sancti papae sive )aput 0cclesiae #ui est )hristus dotaverint
0cclesiam bonis $ortunae vel gratiae et excommunicaverint eius temporalia au$erentes licet tamen
propter condicionem implicitam delicto proportionabili eam temporalibus spoliare.
!!&8 !8. 0cclesiasticus immo %omanus Ponti$ex potest legitime a subditis et laicis corripi etiam
accusari.
Boni$ace -. Bullae papales spectantes privilegium monasterii
S.Asithae in 0ssexia con$erendi ordines maiores'
a4 Bulla <Sacrae religionis< ad abbatem et )onventum monasterii
! $*vrier !(77
!!(: Sacrae religionis sub #ua dilecti $ilii abbas et )onventus monasterii "postolorum Petri et Pauli ac S.
Asithae ,irginis et 2artyris in 0ssexia Ardinis S. "ugustini >ondoniensis dioecesis devotum et sedulum
exhibent "ltissimo $amulatum promeretur honestas ut votis eorum ... #uantum cum Deo possumus
1$
$avorabiliter annuamus. Finc est #uod ?os ipsorum abbatis et )onventus in hac parte supplicationibus
inclinati ut idem abbas et successores sui in perpetuum abbates eiusdem monasterii pro tempore
exsistentes omnibus et singulis )anonicis praesentibus et $uturis pro$essis eiusdem monasterii omnes
minores necnon subdiaconatus diaconatus et presbyteratus ordines statutis a iure temporibus con$erre
libere et licite valeant et #uod dicti )anonici sic per dictos abbates promoti in sic susceptis ordinibus
libere et licite ministrare possint #uibuscum#ue constitutionibus "postolicis et aliis contrariis in
contrarium editis #uibuscum#ue #uacum#ue $irmitate roboratis ne#ua#uam obstantibus eisdem abbati et
successoribus suis ac eorum )anonicis auctoritate "postolica tenore praesentium indulgemus. -psis abbati
et )onventui de uberioris dono gratiae concedentes et eadem auctoritate decernentes #uod si $orsan
imposterum gratias aut indulgentias seu privilegia vel alias #uascum#ue concessiones seu >itteras
"postolicas de huiusmodi ordinibus con$erendis vel suscipiendis aut de alia #uacum#ue materia seu re
per Sedem "postolicam vel praedicta auctoritate imperpetuum vel ad certum tempus praedictis abbati et
)onventui vel aliis #uibuscum#ue in partibus "ngliae vel alibi concessa per eandem Sedem in genere vel
in specie revocari restringi aut minui contigerit per hoc praesens indulgentia nullatenus revocetur
restringatur aut in ali#uo #uomodolibet minuatur. Sed praesentes >itterae nisi de ipsis plena et expressa
de verbo ad verbum mentio habeatur in omni sui permaneant roboris $irmitate constitutionibus...
concessis et contrariis non obstantibus #uibuscum#ue.
b4 Bulla <"postolicae Sedis< ad idem monasterium
9 $*vrier !(7&
!!(9 "postolicae Sedis providentia circumspecta nonnum#uam concessa seu ordinata per eam cassat
revocat et annullat prout... praesertim cathedralium ac praelatorum illis praesidentium statui id conspicit
utiliter expedire. Dudum si#uidem ?os ad dilectorum $iliorum abbatis et )onventus monasterii S. Asithae
A. S. "ug. >ondoniensis dioecesis petitionis instantiam 3l 4 ut ipse abbas et successores sui abbates dicti
monasterii ... mitra anulo et omnibus aliis ponti$icalibus insigniis libere uti #uod#ue in dicto
monasterio ... ac parochialibus et aliis ecclesiis ad ipsos ... pertinentibus #uamvis ipsis pleno iure non
subessent benedictionem sollemnem post 2issarum ,esperorum et 2atutinorum sollemnia dummodo
in benedictione huiusmodi ali#uis antistes vel Sedis "postolicae legatus praesens non esset elargiri
possent per #uasdam primo 324 et deinde ut abbas et successores prae$ati omnibus et singulis )anonicis
praesentibus et $uturis Pro$essis eiusdem monasterii omnes minores necnon subdiaconatus diaconatus et
presbyteratus ordines statutis a iure temporibus con$erre libere et licite valerent $el. record. "lexandri pp.
-, praedecessoris ?ostri #uae incipit <"bbates< et aliis #uibuscum#ue constitutionibus "postolicis
contrariis ne#ua#uam obstantibus eisdem abbati et successoribus auctoritate "postolica de speciali gratia
per #uasdam alias >itteras ?ostras 3DS !!(:4 duximus indulgendum prout in praedictis >itteris plenius
continetur. )um autem sicut exhibita ?obis nuper pro parte ,en. Fratris ?ostri %oberti episcopi
>ondoniensis petitio continebat monasterium prae$atum in #uo idem episcopus ius obtinet patronatus
per #uosdam ipsius episcopi praedecessores... $undatum exstiterit ac >itterae et indulta huiusmodi in
gravem ipsius episcopi et iurisdictionis suae ordinariae ac 0cclesiae >ondoniensis laesionem vergere
dignoscantur pro parte eiusdem episcopi ?obis $uit humiliter supplicatum ut suae et eiusdem 0cclesiae
indemnitati consulere in praemissis de benignitate "postolica dignaremur. ?os super his ... providere
volentes huiusmodi supplicationibus inclinati >itteras et indulta huiusmodi auctoritate "postolica ex
certa scientia tenore praesentium revocamus cassamus et irritamus ac nullius esse volumus roboris vel
momenti.
)onc. 3oecum. .,-4 de )onstance' Session ,--- ( mai !(!:'
D*cret con$irm* par le pape le 22 $*vrier !(!/' erreurs de
+ean Nycli$
!!:! :/! !. Substantia panis materialis et similiter substantia vini materialis remanent in sacramento
altaris.
!!:2 :/2 2. "ccidentia panis non manent sine subiecto in eodem sacramento.
!!:& :/& &. )hristus non est in eodem sacramento identice et realiter 3in4 propria praesentia corporali.
!!:( :/( (. Si episcopus vel sacerdos exsistat in peccato mortali non ordinat non consecrat non
con$icit non baptizat.
!!:: :/: :. ?on est $undatum in 0vangelio #uod )hristus 2issam ordinaverit.
1%
!!:9 :/9 9. Deus debet oboedire diabolo.
!!:1 :/1 1. Si homo $uerit debite contritus omnis con$essio exterior est sibi super$lua et inutilis.
!!:/ :// /. Si Papa sit praescitus et malus et per conse#uens membrum diaboli non habet potestatem
super $ideles sibi ab ali#uo datam nisi $orte a )aesare.
!!:8 :/8 8. Post Brbanum ,- non est ali#uis recipiendus in Papam sed vivendum est more Craecorum
sub legibus propriis.
!!97 :87 !7. )ontra Scripturam sacram est #uod viri ecclesiastici habeant possessiones.
!!9! :8! !!. ?ullus praelatus debet ali#uem excommunicare nisi prius sciat eum excommunicatum a
DeoI et #ui sic excommunicat $it ex hoc haereticus vel excommunicatus.
!!92 :82 !2. Praelatus excommunicans clericum #ui appellavit ad regem vel ad concilium regni eo ipso
traditor est regis et regni.
!!9& :8& !&. -lli #ui dimittunt praedicare sive audire verbum Dei propter excommunicationem hominum
sunt excommunicati et in Dei iudicio traditores )hristi habebuntur.
!!9( :8( !(. >icet alicui diacono vel presbytero praedicare verbum Dei abs#ue auctoritate Sedis
"postolicae sive episcopi catholici.
!!9: :8: !:. ?ullus est dominus civilis nullus est praelatus nullus est episcopus dum est in peccato
mortali 3c$. DS !2&74.
!!99 :89 !9. Domini temporales possunt ad arbitrium suum au$erre bona temporalia ab 0cclesia
possessionatis habitualiter delin#uentibus id est ex habitu non solum actu delin#uentibus.
!!91 :81 !1. Populares possunt ad suum arbitrium dominos delin#uentes corrigere.
!!9/ :8/ !/. Decimae sunt purae eleemosynae et possunt parochiani propter peccata suorum
praelatorum ad libitum suum eas au$erre.
!!98 :88 !8. Speciales orationes applicatae uni personae per praelatos vel religiosos non plus prosunt
eidem #uam generales ceteris paribus.
!!17 977 27. )on$erens eleemosynam Fratribus est excommunicatus eo $acto.
!!1! 97! 2!. Si ali#uis ingreditur religionem privatam #ualemcum#ue tam possessionatorum #uam
mendicantium redditur ineptior et inhabilior ad observationem mandatorum Dei.
!!12 972 22. Sancti instituentes religiones privatas sic instituendo peccaverunt.
!!1& 97& 2&. %eligiosi viventes in religionibus privatis non sunt de religione christiana. 3)ensura in
utro#ue textu 3i.e. 2& et 2(4 ibi additaI 4 Prima pars est scandalosa et praesumptuosa pro #uanto sic
generaliter et indistincte lo#uitur' et secunda erronea pro #uanto asserit mendicitatem $ratribus non licere.
!!1( 97( 2(. Fratres tenentur per laborem manuum victum ac#uirere et non per mendicitatem. - 3)ensura
in utro#ue textu 3i.e. 2& et 2(4 ibi additaI 4 Prima pars est scandalosa et praesumptuosa pro #uanto sic
generaliter et indistincte lo#uitur' et secunda erronea pro #uanto asserit mendicitatem $ratribus non licere.
!!1: 97: 2:. Amnes sunt simoniaci #ui se obligant orare pro aliis eis in temporalibus subvenientibus.
!!19 979 29. Aratio praesciti nulli valet.
!!11 971 21. Amnia de necessitate absoluta eveniunt.
1!&
!!1/ 97/ 2/. )on$irmatio iuvenum clericorum ordinatio locorum consecratio reservantur Papae et
episcopis propter cupiditatem lucri temporalis et honoris.
!!18 978 28. Bniversitates studia collegia graduationes et magisteria in iisdem sunt vana gentilitate
introducta' tantum prosunt 0cclesiae sicut diabolus.
!!/7 9!7 &7. 0xcommunicatio Papae vel cuiuscum#ue praelati non est timenda #uia est censura
antichristi.
!!/! 9!! &!. Peccant $undantes claustra et ingredientes sunt viri diabolici.
!!/2 9!2 &2. Ditare clerum est contra regulam )hristi.
!!/& 9!& &&. Silvester papa et )onstantinus imperator errarunt 0cclesiam dotando.
!!/( 9!( &(. Amnes de ordine mendicantium sunt haeretici et dantes eis eleemosynas sunt
excommunicati.
!!/: 9!: &:. -ngredientes religionem aut ali#uem ordinem eo ipso inhabiles sunt ad observanda divina
praecepta 3c$. DS !!1!4 et per conse#uens ad perveniendum ad regnum caelorum nisi apostataverint ab
iisdem.
!!/9 9!9 &9. Papa cum omnibus clericis suis possessionem habentibus sunt haeretici eo #uod
possessiones habent et consentientes eis omnes videlicet domini saeculares et ceteri laici.
!!/1 9!1 &1. 0cclesia %omana est synagoga satanae 3c$. "po 2 84 nec Papa est proximus et immediatus
vicarius )hristi et "postolorum.
!!// 9!/ &/. Decretales epistolae sunt apocryphae et seducunt a $ide )hristi et clerici sunt stulti #ui
student eis.
!!/8 9!8 &8. -mperator et domini saeculares sunt seducti a diabolo ut 0cclesiam ditarent bonis
temporalibus.
!!87 927 (7. 0lectio Papae a cardinalibus a diabolo est introducta.
!!8! 92! (!. ?on est de necessitate salutis credere %omanam 0cclesiam esse supremam inter alias
ecclesias. - 3)ensuraI4 0rror si per %omanam 0cclesiam intelligatur universalis 0cclesia aut concilium
generale aut pro #uanto negaret primatum Summi Ponti$icis super alias 0cclesias particulares.
!!82 922 (2. Fatuum est credere indulgentiis 3-as4 Papae et episcoporum.
!!8& 92& (&. -uramenta illicita sunt #uae $iunt ad corroborandum humanos contractus et commercia
civilia.
!!8( 92( ((. "ugustinus Benedictus et Bernardus damnati sunt nisi paenituerint de hoc #uod habuerunt
possessiones et instituerunt et intraverunt religionesI et sic a Papa us#ue ad ultimum religiosum omnes
sunt haeretici.
!!8: 92: (:. Amnes religiones indi$$erenter introductae sunt a diabolo.
Session .--- !: Euin !(!:' D*cret con$irm* par 2artin ,
le ! septembre !(2:
!!8/ 929 )um in nonnullis mundi partibus #uidam temerarie asserere praesumant populum christianum
debere sacrum 0ucharistiae sacramentum sub utra#ue panis et vini specie suscipere et non solum sub
specie panis sed etiam sub specie vini populum laicum passim communicent etiam post coenam vel alias
non ieiunum et communicandum esse pertinaciter asserant contra laudabilem 0cclesiae consuetudinem
rationabiliter approbatam #uam tam#uam sacrilegam damnabiliter reprobare conanturI hinc est #uod hoc
praesens )oncilium... declarat decernit et di$$init #uod licet )hristus post coenam instituerit et suis
1!1
discipulis administraverit sub utra#ue specie panis et vini hoc venerabile sacramentum tamen hoc non
obstante sacrorum canonum auctoritas laudabilis et approbata consuetudo 0cclesiae servavit et servat
#uod huiusmodi sacramentum non debet con$ici post coenam ne#ue a $idelibus recipi non ieiunis nisi in
casu in$irmitatis aut alterius necessitatis a iure vel 0cclesia concesso vel admisso.
!!88 929 0t sicut haec consuetudo ad evitandum ali#ua pericula et scandala rationabiliter introducta est
sic potuit simili aut maiori ratione introduci aut rationabiliter observari #uod licet in primitiva 0cclesia
huiusmodi sacramentum reciperetur a $idelibus sub utra#ue specie tamen postea a con$icientibus sub
utra#ue specie et a laicis tantummodo sub specie panis suscipiatur 3al.I 0t similiter #uod licet in primitiva
0cclesia huiusmodi sacramentum reciperetur a $idelibus sub utra#ue specieI tamen haec consuetudo ad
evitandum ali#ua pericula et scandala est rationabiliter introducta #uod a con$icientibus sub utra#ue
specie et a laicis tantummodo sub specie panis suscipiatur4 cum $irmissime credendum sit et nullatenus
dubitandum integrum )hristi corpus et sanguinem tam sub specie panis #uam sub specie vini veraciter
contineri. Bnde cum huiusmodi consuetudo ab 0cclesia et sanctis Patribus rationabiliter introducta et
diutissime observata sit habenda est pro lege #uam non licet reprobare aut sine 0cclesiae auctoritate pro
libito innovare 3immutare4.
!277 929 6uapropter dicere #uod hanc consuetudinem aut legem observare sit sacrilegum aut illicitum
censeri debet erroneum et pertinaciter asserentes oppositum praemissorum tam#uam haeretici arcendi
sunt...
Session ., 9 Euillet !(!:' D*cret con$irm* par le pape
le 22 $*vrier !(!/' 0rreurs de +ean Fus
!27! 921 !. Bnica est sancta universalis 0cclesia #uae est praedestinatorum universitas. 0t in$ra se#uiturI
Bniversalis sancta 0cclesia tantum est una sicut tantum unus est numerus omnium praedestinatorum.
!272 92/ 2. Paulus num#uam $uit membrum diaboli licet $ecit #uosdam actus actibus ecclesiae
malignantium consimiles.
!27& 928 &. Praesciti non sunt partes 0cclesiae cum nulla pars eius $inaliter excidat 3BullaI -et4 ab ea eo
#uod praedestinationis caritas #uae ipsam ligat non excidit 3BullaI -et4 3c$. - )or !& /4.
!27( 9&7 (. Duae naturae divinitas et humanitas sunt unus )hristus.
!27: 9&! :. Praescitus etsi ali#uando est in gratia secundum praesentem iustitiam tamen num#uam est
pars sanctae 0cclesiae' et praedestinatus semper manet membrum 0cclesiae licet ali#uando excidat a
gratia adventitia sed non a gratia praedestinationis.
!279 9&2 9. Sumendo 0cclesiam pro convocatione praedestinatorum sive $uerint in gratia sive non
secundum praesentem iustitiam isto modo 0cclesia est articulus $idei.
!271 9&& 1. Petrus non est nec $uit caput 0cclesiae sanctae catholicae.
!27/ 9&( /. Sacerdotes #uomodolibet criminose viventes sacerdotii polluunt potestatem et sicut $ilii
in$ideles sentiunt in$ideliter de septem sacramentis 0cclesiae de clavibus o$$iciis censuris moribus
caeremoniis et sacris rebus 0cclesiae veneratione reli#uiarum indulgentiis et ordinibus.
!278 9&: 8. Papalis dignitas a )aesare inolevit et Papae prae$ectio 3BullaI per$ectio4 et institutio a
)aesaris potentia emanavit.
!2!7 9&9 !7. ?ullus sine revelatione assereret rationabiliter de se vel alio #uod esset caput ecclesiae
particularis nec %omanus Ponti$ex est caput %omanae 0cclesiae 3BullaI particularis4.
!2!! 9&1 !!. ?on oportet credere #uod iste #uicum#ue est %omanus Ponti$ex sit caput cuiuscum#ue
particularis ecclesiae sanctae nisi Deus eum praedestinaverit.
!2!2 9&/ !2. ?emo gerit vicem )hristi vel Petri nisi se#uatur eum in moribusI cum nulla alia se#uela sit
pertinentior nec aliter recipiat a Deo procuratoriam potestatem' #uia ad illud o$$icium vicariatus
re#uiritur et morum con$ormitas et instituentis auctoritas.
1!2
!2!& 9&8 !&. Papa non est verus et mani$estus successor "postolorum principis Petri si vivit moribus
contrariis PetroI et si #uaerit avaritiam tunc est vicarius -udae -scarioth. 0t pari evidentia )ardinales non
sunt veri et mani$esti successores collegii aliorum "postolorum )hristi nisi vixerint more "postolorum
servantes mandata et consilia Domini nostri +esu )bristi.
!2!( 9(7 !(. Doctores ponentes #uod ali#uis per censuram ecclesiasticam emendandus si corrigi
noluerit saeculari iudicio est tradendus pro certo se#uuntur in hoc ponti$ices scribas et pharisaeos #ui
)hristum non volentem eis oboedire in omnibus dicentesI <?obis non licet inter$icere #uem#uam< 3+o !/
&!4 ipsum saeculari iudicio tradiderunt' et tales sunt homicidae graviores #uam Pilatus.
!2!: 9(! !:. Aboedientia ecclesiastica est oboedientia secundum adinventionem sacerdotum 0cclesiae
praeter expressam auctoritatem Scripturae.
!2!9 9(2 !9. Divisio immediata humanorum operum estI #uod sunt vel virtuosa vel vitiosa #uia si homo
est vitiosus et agit #uid#uam tunc agit vitiose' et si est virtuosus et agit #uid#uam tunc agit virtuose' #uia
sicut vitium #uod crimen dicitur seu mortale peccatum in$icit universaliter actus hominis vitiosi sic
virtus vivi$icat omnes actus homini virtuosi.
!2!1 9(& !1. Sacerdotes )hristi viventes secundum legem eius et habentes Scripturae notitiam et
a$$ectum ad aedi$icandum populum debent praedicare non obstante praetensa excommunicatione. 0t
in$raI 6uod si Papa vel ali#uis praelatus mandat sacerdoti sic disposito non praedicare non debet subditus
oboedire.
!2!/ 9(( !/. 6uilibet praedicantis o$$icium de mandato accipit #ui ad sacerdotium accedit' et illud
mandatum debet exse#ui praetensa excommunicatione non obstante.
!2!8 9(: l8. Per censuras ecclesiasticas excommunicationis suspensionis et interdicti ad sui exaltationem
clerus populum laicalem sibi suppeditat avaritiam multiplicat malitiam protegit et viam praeparat
antichristo. Signum autem evidens est #uod ab antichristo tales procedunt censurae #uas vocant in suis
processibus $ulminationes #uibus clerus principalissime procedit contra illos #ui denudant ne#uitiam
antichristi #ui clerum pro se maxime usurpabit.
!227 9(9 27. Si Papa est malus et praesertim si est praescitus tunc ut -udas "postolus est diabolus $ur et
$ilius perditionis et non est caput sanctae militantis 0cclesiae cum nec sit membrum eius.
!22! 9(1 2!. Cratia praedestinationis est vinculum #uo corpus 0cclesiae et #uodlibet eius membrum
iungitur )hristo capiti insolubiliter.
!222 9(/ 22. Papa vel praelatus malus et praescitus est ae#uivoce pastor et vere $ur et latro.
!22& 9(8 2&. Papa non debet dici <sanctissimus< etiam secundum o$$icium #uia alias rex deberet etiam
dici sanctissimus secundum o$$icium et tortores et praecones dicerentur sancti immo etiam diabolus
deberet dici sanctus cum sit o$$iciarius Dei.
!22( 9:7 2(. Si Papa vivat )hristo contrarie etiamsi ascenderet per ritam et legitimam electionem
secundum constitutionem humanam vulgatam tamen aliunde ascenderet #uam per )hristum dato etiam
#uod intraret per electionem a Deo principaliter $actam' nam -udas -scariothes rite et legitime est electus a
Deo )hristo -esu ad episcopatum et tamen ascendit aliunde in ovile ovium.
!22: 9:! 2:. )ondemnatio (: articulorum -ohannis Nicle$$ per doctores $acta est irrationabilis et ini#ua
et male $actaI $icta est causa per eos allegata videlicet ex eo #uod <nullus eorum sit catholicus sed
#uilibet eorum aut est haereticus aut erroneus aut scandalosus<.
!229 9:2 29. ?on eo ipso #uod electores vel maior pars eorum consenserint viva voce secundum ritum
hominum in personam ali#uam eo ipso illa persona est legitime electa vel eo ipso est verus et mani$estus
successor vel vicarius Petri "postoli vel alterius "postoli in o$$icio ecclesiasticoI unde sive electores
bene vel male elegerint operibus electi debemus credereI nam eo ipso #uo #uis copiosius operatur
meritorie ad pro$ectum 0cclesiae habet a Deo ad hoc copiosius $acultatem.
1!3
!221 9:& 21. ?on est scintilla apparentiae #uod oporteat esse unum caput in spiritualibus regens
0cclesiam #uod semper cum 0cclesia ipsa militante conversetur et conservetur.
!22/ 9:( 2/. )hristus sine talibus monstruosis capitibus per suos veraces discilpulos sparsos per orbem
terrarum melius suam 0cclesiam regularet.
!228 9:: 28. "postoli et $ideles sacerdotes Domini strenue in necessariis ad salutem regularunt
0cclesiam ante#uam Papae o$$icium $oret introductum I sic $acerent de$iciente per summe possibile
Papa us#ue ad diem iudicii.
!2&7 9:9 &7. ?ullus est dominus civilis nullus est praelatus nullus est episcopus dum est in peccato
mortali 3c$I V!!9:4.
)onc. 3oecum. .,-4 de )onstance' Session .,- 9 Euillet !(!:'
D*cret <6uilibet tyrannus<
!2&: 987 <6uilibet tyrannus potest et debet licite et meritorie occidi per #uemcum#ue vasallum suum vel
subditum etiam per clanculares insidias et subtiles blanditias et adulationes non obstante #uocum#ue
praestito iuramento seu con$oederatione $actis cum eo non exspectata sententia vel mandato iudicis
cuiuscum#ue< ... erroneam esse in $ide et in moribus ipsam#ue tam#uam haereticam scandalosam et ad
$raudes deceptiones mendacia proditiones periuria viam dantem reprobat et condemnat. Declarat
insuper decernit et di$$init #uod pertinaciter doctrinam hanc perniciosissimam asserentes sunt haeretici.
2artin , Bulle <-nter cunctas< 22 $*vrier !(!/'
-nterrogations pour les Nycli$ites et les Fussites
!2(1 9:1 :. -tem utrum credat teneat et asserat #uod #uodlibet )oncilium generale et etiam
)onstantiense universalem 0cclesiam repraesentet.
!2(/ 9:/ l2(/ 9. -tem utrum credat #uod illud #uod sacrum )oncilium )onstantiense universalem
0cclesiam repraesentans approbavit et approbat in $avorem $idei et ad salutem animarum #uod hoc est
ab universis )hristi $idelibus approbandum et tenendumI et #uod condemnavit et condemnat esse $idei vel
bonis moribus contrarium hoc ab iisdem esse tenendum pro condemnato credendum et asserendum.
!2(8 9:8 1. -tem utrum credat #uod condemnationes -ohannis Nicle$$ +ohannis Fus et Fieronymi de
Praga $actae de personis eorum libris et documentis per sacrum generale )onstantiense )oncilium
$uerint rite et iuste $actae et a #uolibet catholico pro talibus tenendae et $irmiter asserendae.
!2:7 997 /. -tem utrum credat teneat asserat -ohannem Nicle$$ de "nglia +ohannem Fus de Bohemia
et Fieronymum de Praga $uisse haereticos et pro haereticis nominandos ac deputandos et libros et
doctrinas eorum $uisse et esse perversos propter #uos et #uas et eorum pertinacias per sacrum )oncilium
)onstantiense pro haereticis sunt condemnati.
!2:! 99! !!. -tem specialiter litteratus interrogetur utrum credat sententiam sacri )onstantiensis
)oncilii super #uadraginta #uin#ue +ohannis Nicle$$ et +ohannis Fus triginta articulis superius descriptis
latam $ore veram et catholicamI scilicet #uod supradicti #uadraginta #uin#ue articuli +oannis Nicle$$ et
-ohannis Fus triginta non sunt catholici sed #uidam ex eis sunt notorie haeretici #uidam erronei alii
temerarii et seditiosi alii piarum aurium o$$ensivi.
!2:2 992 !2. -tem utrum credat et asserat #uod in nullo casu sit licitum iurare.
!2:& 99& !&. -tem utrum credat #uod ad mandatum iudicis iuramentum de veritate dicenda vel
#uodlibet aliud ad causam opportunum etiam pro puri$icatione in$amiae $aciendum sit licitum.
!2:( 99( !(. -tem utrum credat #uod periurium scienter commissum ex #uacum#ue causa vel
occasione pro conservatione vitae corporalis propriae vel alterius etiam in $avorem $idei sit mortale
peccatum.
!2:: 99: !:. -tem utrum credat #uod deliberato animo contemnens ritum 0cclesiae caeremonias
exorcismi et catechismi a#uae baptismatis consecratae peccet mortaliter.
1!
!2:9 999 !9. -tem utrum credat #uod post consecrationem sacerdotis in sacramento altaris sub
velamento panis et vini non sit panis materialis et vinum materiale sed idem per omnia )hristus #ui $uit
in cruce passus et sedet ad dexteram Patris.
!2:1 991 !1. -tem utrum credat et asserat #uod $acta consecratione per sacerdotem sub sola specie panis
tantum et praeter speciem vini sit vera caro )hristi et sanguis et anima et deitas et totus )hristus ac
idem corpus absolute et sub una#ualibet illarum specierum singulariter.
!2:/ 99/ !/. -tem utrum credat #uod consuetudo communicandi personas laicales sub specie panis
tantum ab 0cclesia universali observata et per sacrum )oncilium )onstantiae approbata sit servanda sic
#uod non liceat eam reprobare aut sine 0cclesiae auctoritate pro libito immutare. 0t #uod dicentes
pertinaciter oppositum praemissorum tam#uam haeretici vel sapientes haeresim sint arcendi et puniendi.
!2:8 998 !8. -tem utrum credat #uod christianus contemnens susceptionem sacramentorum
con$irmationis vel extremae unctionis aut solemnizationis matrimonii peccet mortaliter.
!297 917 !297 27. -tem utrum credat #uod christianus ultra contritionem cordis habita copia sacerdotis
idonei soli sacerdoti de necessitate salutis con$iteri teneatur et non laico seu laicis #uantumcum#ue bonis
et devotis.
!29! 91! 2!. -tem utrum credat #uod sacerdos in casibus sibi permissis possit peccatorem con$essum et
contritum a peccatis absolvere et sibi paenitentiam iniungere.
!292 912 22. -tem utrum credat #uod malus sacerdos cum debita materia et $orma et cum intentione
$aciendi #uod $acit 0cclesia vere con$iciat vere absolvat vere baptizet vere con$erat alia sacramenta.
!29& 91& 2&. -tem utrum credat #uod beatus Petrus $uerit vicarius )hristi habens potestatem ligandi et
solvendi super terram.
!29( 91( 2(. -tem utrum credat #uod Papa canonice electus #ui pro tempore $uerit eius nomine proprio
expresso sit successor beati Petri habens supremam auctoritatem in 0cclesia Dei.
!29: 91: 2:. -tem utrum credat auctoritatem iurisdictionis Papae archiepiscopi et episcopi in solvendo
et ligando esse maiorem auctoritate simplicis sacerdotis etiam si curam animarum habeat.
!299 919 29. -tem utrum credat #uod Papa omnibus )hristianis vere contritis et con$essis ex causa pia et
iusta possit concedere indulgentias in remissionem peccatorum maxime pia loca visitantibus et ipsis
manus suas porrigentibus adiutrices.
!291 911 21. 0t utrum credat #uod ex tali concessione visitantes ecclesias ipsas et manus adiutrices eis
porrigentes huiusmodi indulgentias conse#ui possint.
!29/ 91/ 2/. -tem utrum credat #uod singuli episcopi suis subditis secundum limitationem sacrorum
canonum huiusmodi indulgentias concedere possint.
!298 918 28. -tem utrum credat et asserat licitum esse Sanctorum reli#uias et imagines a )hristi
$idelibus venerari.
!217 9/7 &7. -tem utrum credat religiones ab 0cclesia approbatas a sanctis Patribus rite et rationabiliter
introductas.
!21! &!. -tem utrum credat #uod Papa vel alius praelatus propriis nominibus Papae pro tempore
expressis vel ipsorum vicarii possint suum subditum ecclesiasticum sive saecularem propter
inoboedientiam sive contumaciam excommunicare ita #uod talis pro excommunicato sit habendus.
!212 9/2 &2. -tem utrum credat #uod inoboedientia sive contumacia excommunicatorum crescente
praelati vel eorum vicarii in spiritualibus habeant potestatem aggravandi et reaggravandi interdictum
ponendi et brachium saeculare invocandi' et #uod illis censuris per in$eriores sit oboediendum.
1!!
!21& 9/& &&. -tem utrum credat #uod Papa vel alii praelati et eorum vicarii in spiritualibus habeant
potestatem sacerdotes et laicos inoboedientes et contumaces excommunicandi ab o$$icio bene$icio
ingressu ecclesiae et administratione ecclesiasticorum sacramentorum suspendendi.
!21( 9/( &(. ltem utrum credat #uod liceat personis ecclesiasticis abs#ue peccato huius mundi habere
possessiones et bona temporalia.
!21: 9/: &:. -tem utrum credat #uod laicis ipsa ab eis au$erre potestate propria non liceat' immo #uod
sic au$erentes tollentes et invadentes bona ipsa ecclesiastica sint tam#uam sacrilegi puniendi etiam si
male viverent personae ecclesiasticae bona huiusmodi possidentes.
!219 9/9 &9. -tem utrum credat #uod huiusmodi ablatio et invasio cuicum#ue sacerdoti etiam male
viventi temere vel violenter $acta vel illata inducat sacrilegium.
!211 9/1 &1. -tem utrum credat #uod liceat laicis utrius#ue sexus viris scilicet et mulieribus libere
praedicare verbum Dei.
!21/ 9// &/. -tem utrum credat #uod singulis sacerdotibus libere liceat praedicare verbum Dei
ubicum#ue #uandocum#ue et #uibuscum#ue placuerit etiam si non sint missi.
!218 9/8 &8. -tem utrum credat #uod omnia peccata mortalia et specialiter mani$esta sint publice
corrigenda et exstirpanda.
2artin ,Bulla <Cerentes ad vos< ad abbatem monasterii
)isterciensis "ltzelle in Saxonia !9 novembre !(21
!287 Cerentes ad vos et monasterium vestrum paternae dilectionis a$$ectum ad commoda vestra libenter
intendimus ac petitionibus vestris illis praesertim #uibus dispendiis vestris occurritur $acilem impertimur
assensum. Finc est #uod ?os volentes vos et monasterium ipsum praerogativa gratiae prose#ui et honoris
tibi $ili abbas #uotiens hoc hinc ad #uin#uennium opportunum $uerit singulas ecclesias ad tuam et
tuorum )onventus collationem provisionem praesentationem seu #uamvis aliam dispositionem
communiter et divisim pertinentes ac membra dicti monasterii in dioecesi 2isnensi 32eissen4
consistentia eorum#ue cimeteria sanguine vel semine polluta reconciliandi necnon singulis monachis
eiusdem monasterii ac personis tibi abbati subiectis omnes etiam sacros ordines con$erendi dioecesani
loci licentia super hoc minime re#uisita constitutionibus et ordinationibus "postolicis ceteris#ue
contrariis ne#ua#uam obstantibus auctoritate "postolica tenore praesentium licentiam concedimus et
etiam $acultatem.
Denzinger 3latin4 !!!9
Denzinger 3latin4 !287
)oncile de Florence 3oecum. .,--4 29 $*vrier !(&8 - aoHt 3@4
((:' sous 0ugene -,' Bulle d<union des Crecs 5>aetentur
caeli5I 9 Euillet !(&8
!&77 98! 3De processione Spiritus Sancti. 4
-n nomine igitur Sanctae Grinitatis Patris et Filii et Spiritus Sancti hoc sacro universali approbante
Florentino )oncilio di$$inimus ut haec $idei veritas ab omnibus )hristianis credatur et suscipiatur sic#ue
omnes pro$iteantur #uod Spiritus Sanctus ex Patre et Filio aeternaliter est et essentiam suam suum#ue
esse subsistens habet ex Patre simul et Filio et ex utro#ue aeternaliter tam#uam ab uno principio et unica
spiratione procedit 3c$ )c. >ugdun. llI V/:74'
!&7! 98! declarantes #uod id #uod sancti Doctores et Patres dicunt ex Patre per Filium procedere
Spiritum Sanctum ad hanc intelligentiam tendit ut per hoc signi$icetur Filium #uo#ue esse secundum
Craecos #uidem causam secundum >atinos vero principium subsistentiae Spiritus Sancti sicut et Patrem.
0t #uoniam omnia #uae Patris sunt Pater ipse unigenito Filio suo gignendo dedit praeter esse Patrem
hoc ipsum #uod Spiritus Sanctus procedit ex Filio ipse Filius a Patre aeternaliter habet a #uo etiam
aeternaliter genitus est.
1!"
!&72 98! Di$$inimus insuper explicationem verborum illorum <Filio#ue< veritatis declarandae gratia et
imminente tunc necessitate licite ac rationabiliter Symbolo $uisse appositam.
!&7& 982 -tem in azymo sive $ermentato pane triticeo corpus )hristi veraciter con$ici' sacerdotes#ue in
altero ipsum Domini corpus con$icere debere unum#uem#ue scilicet iuxta suae 0cclesiae sive
occidentalis sive orientalis consuetudinem.
!&7( 98& 3De sorte de$unctorum.4
-tem si vere paenitentes in Dei caritate decesserint ante#uam dignis paenitentiae $ructibus de commissis
satis$ecerint et omissis eorum animas poenis purgatoriis post mortem purgariI et ut a poenis huiusmodi
releventur prodesse eis $idelium vivorum su$$ragia 2issarum scilicet sacri$icia orationes et
eleemosynas et alia pietatis o$$icia #uae a $idelibus pro aliis $idelibus $ieri consueverunt secundum
0cclesiae instituta.
!&7: 98& - -llorum#ue animas #ui post baptisma susceptum nullam omnino peccati maculam incurrerunt
illas etiam #uae post contractam peccati maculam vel in suis corporibus vel eisdem exutae corporibus
prout superius dictum est sunt purgatae in caelum mox recipi et intueri clare ipsum Deum trinum et
unum sicuti est pro meritorum tamen diversitate alium alio per$ectius.
!&79 98& - -llorum autem animas #ui in actuali mortali peccato vel solo originali decedunt mox in
in$ernum descendere poenis tamen disparibus puniendas 3c$. DS /:9-/:/ 4.
!&71 98( 3Ardo sedium patriarch.' primatus %om.4
-tem di$$inimus sanctam "postolicam Sedem et %omanum Ponti$icem in universum orbem tenere
primatum et ipsum Ponti$icem %omanum successorem esse beati Petri principis "postolorum et verum
)hristi vicarium totius#ue 0cclesiae caput et omnium )hristianorum patrem ac doctorem exsistere' et
ipsi in beato Petro pascendi regendi ac gubernandi universalem 0cclesiam a Domino nostro +esu )hristo
plenam potestatem traditam esse' #uemadmodum etiam in gestis oecumenicorum )onciliorum et in sacris
canonibus continetur.
!&7/ %enovantes insuper ordinem traditum in canonibus ceterorum venerabilium patriarcharum ut
patriarcha )onstantinopolitanus secundus sit post sanctissimum %omanum Ponti$icem tertius vero
"lexandrinus #uartus autem "ntiochenus et #uintus Fierosolymitanus salvis videlicet privilegiis
omnibus et iuribus eorum.
)onc. 3oecum .,--4 Florentinum Decr. <2oyses vir Dei< contra
)onc. Basileense ( septembre !(&8
!&78 3Synodales )oncilii Basileensis4 ... tres propositiones #uas $idei veritates vocant #uasi ?os et
omnes principes ac praelatos et alios $ideles et devotos "postolicae Sedis haereticos $acerent protulerunt
#uarum tenor se#uitur in haec verbaI <,eritas de potestate concilii generalis universam 0cclesiam
repraesentantis supra papam et #uemlibet alterum declarata per )onstanciense et hoc Basiliense generalia
concilia est veritas $idei catholicae. ,eritas haec #uod papa concilium generale universalem 0cclesiam
repraesentans actu legitime congregatum super declaratis in prae$ata veritate aut ali#uo sine eius
consensu nullatenus auctoritate potest dissolvere aut ad aliud tempus prorogare aut de loco ad locum
trans$erre est veritas catholica. ,eritatibus praedictis pertinaciter repugnans est censendus haereticus.<
3%eprobatioI4 ... ipsas#ue propositiones superius descriptas iuxta pravum ipsorum Basiliensium
intellectum #uem $acto demonstrant veluti sano S. Scripturae et sanctorum patrum et ipsius
constanciensis )oncilii sensui contrarium necnon prae$atam assertam declarationis seu privationis
sententiam cum omnibus inde secutis et #uae in $uturum se#ui possent tam#uam impias et scandalosas
necnon in mani$estam Dei 0cclesiae scissuram ac omnis ecclesiastici ordinis et christiani principatus
con$usionem tendentes ipso sacro approbante )oncilio damnamus et reprobamus ac damnatas et
reprobatas nuntiamus.
!&!7 98: 6uinto ecclesiasticorum sacramentorum veritatem pro ipsorum "rmenorum tam praesentium
#uam $uturorum $aciliore doctrina sub hac brevissima redigimus $ormula. ?ovae >egis septem sunt
sacramentaI videlicet baptismus con$irmatio 0ucharistia Paenitentia extrema unctio ordo et
matrimonium #uae multum a sacramentis di$$erunt "nti#uae >egis. -lla enim non causabant gratiam sed
eam solum per passionem )hristi dandam esse $igurabantI haec vero nostra et continent gratiam et ipsam
digne suscipientibus con$erunt.
1!#
!&!! 98: - Forum #uin#ue prima ad spiritualem uniuscuius#ue hominis in seipso per$ectionem duo
ultima ad totius 0cclesiae regimen multiplicationem#ue ordinata sunt. Per baptismum enim spiritualiter
renascimur' per con$irmationem augemur in gratia et roboramur in $ide' renati autem et roborati nutrimur
divina 0ucharistiae alimonia. 6uod si per peccatum aegritudinem incurrimus animae per paenitentiam
spiritualiter sanamur I spiritualiter etiam et corporaliter prout animae expedit per extremam unctionem '
per ordinem vero 0cclesia gubernatur et multiplicatur spiritualiter per matrimonium corporaliter augetur.
!&!2 98: - Faec omnia sacramenta tribus per$iciuntur videlicet rebus tam#uam materia verbis tam#uam
$orma et persona ministri con$erentis sacramentum cum intentione $aciendi #uod $acit 0cclesiaI #uorum
si ali#uod desit non per$icitur sacramentum.
!&!& 98: - -nter haec sacramenta tria suntI baptismus con$irmatio et ordo #uae characterem id est
spirituale #uoddam signum a ceteris distinctivum imprimunt in anima indelebile. Bnde in eadem persona
non reiterantur. %eli#ua vero #uattuor characterem non imprimunt et reiterationem admittunt.
!&!( 989 Primum omnium sacramentorum locum tenet sanctum baptisma #uod vitae spiritualis ianua
est I per ipsum enim membra )hristi ac de corpore e$$icimur 0cclesiae. 0t cum per primum hominem
mors introierit in universos 3c$I %om : !24 nisi ex a#ua et Spiritu renascamur non possumus ut in#uit
,eritas in regnum caelorum introire 3c$. +o & : 4. 2ateria huius sacramenti est a#ua vera et naturalis I nec
re$ert $rigida sit an calida. Forma autem estI 0go te baptizo in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti.
?on tamen negamus #uin et per illa verbaI <Baptizetur 3$also in plurimis ed.I baptizatur4 talis servus
)hristi in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti< vel <Baptizatur manibus meis talis in nomine Patris et
Filii et Spiritus Sancti< verum per$iciatur baptisma' #uoniam cum principalis causa ex #ua baptisma
virtutem habet sit sancta Grinitas instrumentalis autem sit minister #ui tradit exterius sacramentumI si
exprimitur actus #ui per ipsum exercetur ministrum cum sanctae Grinitatis invocatione per$icitur
sacramentum.
!&!: 989 - 2inister huius sacramenti est sacerdos cui ex o$$icio competit baptizare. -n causa autem
necessitatis non solum sacerdos vel diaconus sed etiam laicus vel mulier immo etiam paganus et
haereticus baptizare potest dummodo $ormam servet 0cclesiae et $acere intendat #uod $acit 0cclesia.
!&!9 989 - Fuius sacramenti e$$ectus est remissio omnis culpae originalis et actualis omnis #uo#ue
poenae #uae pro ipsa culpa debetur. Propterea baptizatis nulla pro peccatis praeteritis iniungenda est
satis$actioI sed morientes ante#uam culpam ali#uam committant statim ad regnum caelorum et Dei
visionem perveniunt.
!&!1 981 Secundum sacramentum est con$irmatio' cuius materia est chrisma con$ectum ex oleo #uod
nitorem signi$icat conscientiae et balsamo #uod odorem signi$icat bonae $amae per episcopum
benedicto. Forma autem est I Signo te signo crucis et con$irmo te chrismate salutis in nomine Pattis et
Filii et Spiritus Sancti.
!&!/ 981 - Ardinarius minister est episcopus. 0t cum ceteras unctiones simplex sacerdos valeat exhibere
hanc non nisi episcopus debet con$erreI #uia de solis "postolis legitur #uorum vicem tenent episcopi
#uod per manus impositionem Spiritum Sanctum dabant #uemadmodum "ctuum "postolorum lectio
mani$estatI )um enim audissent in#uit "postoli #ui erant Fierosolymis #uia recepisset Samaria verbum
Dei miserunt ad eos Petrum et -oannem. 6ui cum venissent oraverunt pro eis ut acciperent Spiritum
SanctumI nondum enim in #uem#uam illorum venerat sed baptizati tantum erant in nomine Domini -esu.
Gunc imponebant manus super illos et accipiebant Spiritum Sanctum 3c$. "ct / !( ss4. >oco autem illius
manus impositionis in 0cclesia datur con$irrnatio. >egitur tamen ali#uando per "postolicae Sedis
dispensationem ex rationabili et urgente admodum causa simplicem sacerdotem chrismate per episcopum
con$ecto hoc administrasse con$irmationis sacramentum.
!&!8 981 0$$ectus autem huius sacramenti est #uia in eo datur Spiritus Sanctus ad robur sicut datus est
"postolis in die Pentecostes ut videlicet )hristianus audacter )hristi con$iteatur nomen. -deo#ue in
$ronte ubi verecundiae sedes est con$irmandus inungitur ne )hristi nomen con$iteri erubescat et
praecipue crucem eius #uae -udaeis #uidem est scandalum gentibus autem stultitia 3c$. ! )or ! 2&4
secundum "postolum' propter #uod signo crucis signatur.
1!$
!&27 98/ Gertium est 0ucharistiae sacramentum cuius materia est panis triticeus et vinum de vite cui
ante consecrationem a#ua modicissima admisceri debet. "#ua autem ideo admiscetur #uoniam iuxta
testimonia sanctorum Patrum ac Doctorum 0cclesiae pridem in disputatione exhibita creditur ipsum
Dominum in vino a#ua per mixto hoc instituisse sacramentum. Deinde #uia hoc convenit dominicae
passionis repraesentationi. -n#uit enim beatus "lexander Papa #uintus 3successor4 a beato PetroI <-n
sacramentorum oblationibus #uae intra 2issarum solemnia Domino o$$eruntur panis tantum et vinum
a#ua permixtum in sacri$icium o$$erantur. ?on enim debet in calice Domini aut vinum solum aut a#ua
sola o$$erri sed utrum#ue permixtumI #uia utrum#ue id est sanguis et a#ua ex latere )hristi pro$luxisse
legitur 3c$. +o !8 &(4<. Gum etiam #uod convenit ad signi$icandum huius sacramenti e$$ectum #ui est
unio populi christiani ad )hristum. "#ua enim populum signi$icat secundum illud "pocalypsisI "#uae
multae populi multi 3c$. "pc !1!:4. 0t -ulius Papa secundus 3sueccessor4 post beatum Silvestrum aitI
<)alix dominicus iuxta canonum praeceptum vino et a#ua permixtus debet o$$erri #uia videmus in a#ua
populum intelligi in vino vero ostendi sanguinem )hristi. 0rgo cum in calice vinum et a#ua miscetur
)hristo populus adunatur et $idelium plebs ei in #uem credit copulatur et iungitur.< )um ergo tam sancta
%omana 0cclesia a beatissimis "postolis Petro et Paulo edocta #uam reli#uae omnes >atinorum
Craecorum#ue ecclesiae in #uibus omnis sanctitatis et doctrinae lumina claruerunt ab initio nascentis
0cclesiae sic servaverint et modo servent inconveniens admodum videtur ut alia #uaevis regio ab hac
universali et rationabili discrepet observantia. Decernimus igitur ut etiam ipsi "rmeni se cum universo
orbe christiano con$orment eorum#ue sacerdotes in calicis oblatione paululum a#uae prout dictum est
vino admisceant.
!&2! 98/ Forma huius sacramenti sunt verba Salvatoris #uibus hoc con$ecit sacramentum' sacerdos enim
in persona )hristi lo#uens hoc con$icit sacramentum. ?am ipsorum verborum virtute substantia panis in
corpus )hristi et substantia vini in sanguinem convertunturI ita tamen #uod totus )hristus continetur sub
specie panis et totus sub specie vini. Sub #ualibet #uo#ue parte hostiae consecratae et vini consecrati
separatione $acta totus est )hristus.
!&22 98/ Fuius sacramenti e$$ectus #uem in anima operatur digne sumentis est adunatio hominis ad
)hristum. 0t #uia per gratiam homo )hristo incorporatur et membris eius unitur conse#uens est #uod per
hoc sacramentum in sumentibus digne gratia augeatur' omnem#ue e$$ectum #uem materialis cibus et
potus #uoad vitam agunt corporalem sustentando augendo reparando et delectando sacramentum hoc
#uoad vitam operatur spiritualem' in #uo ut in#uit Brbanus 3-,4 Papa 3DS /(94 gratam Salvatoris nostri
recensemus memoriam a malo retrahimur con$ortamur in bono et ad virtutum et gratiarum pro$icimus
incrementum.
!&2& 988 6uartum sacramentum est paenitentia cuius #uasi materia sunt actus paenitentis #ui in tres
distinguuntur partes. 6uarum prima est cordis contritio' ad #uam pertinet ud doleat de peccato commisso
cum proposito non peccandi de cetero. Secunda est oris con$essio' ad #uam pertinet ut peccator omnia
peccata #uorum memoriam habet suo sacerdoti con$iteatur integraliter. Gertia est satis$actio pro peccatis
secundum arbitrium sacerdotis' #uae #uidem praecipue $it per orationem ieiunium et eleemosynam.
Forma huius sacramenti sunt verba absolutionis #uae sacerdos pro$ert cum dicitI 0go te absolvo'
minister huius sacramenti est sacerdos habens auctoritatem absolvendi vel ordinariam vel ex commissione
superioris. 0$$ectus huius sacramenti est absolutio a peccatis.
!&2( 177 6uintum sacramentum est extrema unctio cuius materia est oleum olivae per episcopum
benedictum. Foc sacramentum nisi in$irmo de cuius morte timetur dari non debet' #ui in his locis
ungendus estI in oculis propter visum in auribus propter auditum in naribus propter odoratum in ore
propter gustum vel locutionem in manibus propter tactum in pedibus propter gressum in renibus propter
delectationem ibidem vigentem. Forma huius sacramenti est haecI <Per istam sanctam unctionem et suam
piissimam misericordiam indulgeat tibi Dominus #uic#uid deli#uisti per visum< et similiter in aliis
membris.
!&2: 177 - 2inister huius sacramenti est sacerdos. 0$$ectus vero est mentis sanatio et in #uantum animae
expedit ipsius etiam corporis. De hoc sacramento in#uit beatus -acobus "postolusI <-n$irmatur #uis in
vobis @ -nducat presbyteros 0cclesiae ut orent super eum ungentes eum oleo in nomine Domini' et oratio
$idei salvabit in$irmum et alleviabit eum Dominus et si in peccatis sit dimitten tur ei< 3-ac : !(s4.
!&29 17! Sextum est sacramentum ordinis cuius materia est illud per cuius traditionem con$ertur ordoI
sicut presbyteratus traditur per calicis cum vino et patenae cum pane porrectionem' diaconatus vero per
libri 0vangeliorum dationem' subdiaconatus vero per calicis vacui cum patena vacua superposita
1!%
traditionem et similiter de aliis per rerum ad ministeria sua pertinentium assignationem. Forma sacerdotii
talis estI <"ccipe potestatem o$$erendi sacri$icium in 0cclesia pro vivis et mortuis in nomine Patris et Filii
et Spiritus Sancti<. 0t sic de aliorum ordinum $ormis prout in Ponti$icali %omano late continetur.
Ardinarius minister huius sacramenti est episcopus. 0$$ectus augmentum gratiae ut #uis sit idoneus
)hristi minister.
!&21 172 Septimum est sacramentum matrimonii #uod est signum coniunctionis )hristi et 0cclesiae
secundum "postolum dicentem <Sacramentum hoc magnum estI ego autem dico in )hristo et in 0cclesia<
30ph : &24. )ausa e$$iciens matrimonii regulariter est mutuus consensus per verba de praesenti
expressus. "ssignatur autem triplex bonum matrimonii. Primum est proles suscipienda et educanda ad
cultum Dei. Secundum est $ides #uam unus coniugum alteri servare debet. Gertium indivisibilitas
matrimonii propter hoc #uod signi$icat indivisibilem coniunctionem )hristi et 0cclesiae. 6uamvis autem
ex causa $ornicationis liceat tori separationem $acere non tamen aliud matrimonium contrahere $as est
cum matrimonii vinculum legitime contracti perpetuum sit.
!&2/ Fis omnibus explicatis praedicti "rmenorum oratores nomine suo et sui patriarchae et omnium
"rmenorum hoc saluberrimum synodale decretum cum omnibus suis capitulis declarationibus
di$$initionibus traditionibus praeceptis et statutis omnem#ue doctrinam in ipso descriptam necnon
#uic#uid tenet et docet Sancta Sedes "postolica et %omana 0cclesia cum omni devotione et obedientia
acceptant suscipiunt et amplectuntur. -llos #uo#ue Doctores et sanctos Patres #uos 0cclesia %omana
approbat ipsi reverenter suscipiunt. 6uascun#ue vero personas et #uic#uid ipsa 0cclesia %omana
reprobat et damant ipsi pro reprobatis et damnatis habent.
)oncile de Florence 3oecum. .,--4 29 $*vrier !(&8 - aoHt 3@4
!((:' sous 0ugene -,' Bulle d<union des )optes et des
0thiopiens 5 )antate Domino 5 ( $*vrier !((2 3!((! dans le
style de Florence4
!&&7 17& Sacrosancta %omana 0cclesia Domini et Salvatoris nostri voce $undata $irmiter credit
pro$itetur et praedicat unum verum D e u m omnipotentem incommutabilem et aeternum Patrem et
Filium et Spiritum Sanctum unum in essentia trinum in personisI Patrem ingenitum Filium ex Patre
genitum Spiritum Sanctum ex Patre et Filio procedentem. Patrem non esse Filium aut Spiritum Sanctum'
Filium non esse Patrem aut Spiritum Sanctum' Spiritum Sanctum non esse Patrem aut FiliumI sed Pater
tantum Pater est Filius tantum Filius est Spiritus Sanctus tantum Spiritus Sanctus est. Solus Pater de
substantia sua genuit Filium solus Filius de solo Patre est genitus solus Spiritus Sanctus simul de Patre
procedit et Filio. Fae tres Personae sunt unus Deus et non tres diiI #uia trium est una substantia una
essentia una natura una divinitas una immensitas una aeternitas omnia#ue sunt unum ubi non obviat
relationis oppositio.
!&&! 17( <Propter hanc unitatem Pater est totus in Filio totus in Spiritu Sancto' Filius totus est in Patre
totus in Spiritu Sancto' Spiritus Sanctus totus est in Patre totus in Filio. ?ullus alium aut praecedit
aeternitate aut excedit magnitudine aut superat potestate. "eternum #uippe et sine initio est #uod Filius
de Patre exstitit' et aeternum ac sine initio est #uod Spiritus Sanctus de Patre Filio#ue procedit.< Pater
#uid#uid est aut habet non habet ab alio sed ex se' et est principium sine principio. Filius #uid#uid est
aut habet habet a Patre et est principium de principio. Spiritus Sanctus #uid#uid est aut habet habet a
Patre simul et Filio. Sed Pater et Filius non duo principia Spiritus Sancti sed unum principiumI sicut
Pater et Filius et Spiritus Sanctus non tria principia creaturae sed unum principium.
!&&2 17: 6uoscum#ue ergo adversa et contraria sentientes damnat reprobat et anathematizat et a )hristi
corpore #uod est 0cclesia alienos esse denuntiat. Finc damnat Sabellium personas con$undentem et
ipsarum distinctionem realem penitus au$erentem. Damnat "rianos 0unomianos 2acedonianos solum
Patrem Deum verum esse dicentes Filium autem et Spiritum Sanctum in creaturarum ordine collocantes.
Damnat et #uoscum#ue alios gradus seu inae#ualitatem in Grinitate $acientes.
!&&& 179 Firmissime credit pro$itetur et praedicat unum verum Deum Patrem et Filium et Spiritum
Sanctum esse omnium visibilium et invisibilium c r e a t o r e mI #ui #uando voluit bonitate sua
universas tam spiritales #uam corporales condidit creaturasI bonas #uidem #uia a summo bono $actae
sunt sed mutabiles #uia de nihilo $actae sunt nullam#ue mali asserit esse naturam #uia omnis natura in
#uantum natura est bona est.
1"&
!&&( 179 Bnum at#ue eundem Deum ,eteris et ?ovi Gestamenti hoc est >egis et Prophetarum at#ue
0vangelii pro$itetur auctoremI #uoniam eodem Spiritu Sancto inspirante utrius#ue Gestamenti Sancti
locuti suntI #uorum libros sucipit et veneratur #ui titulis se#uentibus continenturI
!&&: 179 6uin#ue 2oysi id est Cenesi 0xodo >evitico ?umeris Deuteronomio' +osue +udicum %uth
6uatuor %egum Duobus Paralipomenon 0sdra ?eemia Gobia +udith Fester +ob Psalmis David
Parabolis 0cclesiaste )anticis )anticorum Sapientia 0cclesiastico -saya +eremia Baruch 0zechiele
Daniele Duodecim Prophetis 2inoribus id est Asee +ohele "mos "bdia +ona 2ichea ?aum
"bachuc Sophonia "geo ;acharia 2alachia' Duobus 2achabeorum 6uatuor 0vangeliis 2athaei
2arci >ucae +ohannis' 6uatuordecim 0pistolis Pauli "d %omanos Duabus ad )orinthios "d Calatas
"d 0phesios "d Philipenses Duabus ad Ghesalonicense "d )olocenses Duabus ad Gimotheum "d
Gitum "d Philomenon "d Febraeos' Petri duabus' Gribus +ohannis' Bna +acobi' Bna +udae' "ctibus
"postolorum et "pocalypsi +ohannis.
!&&9 171 - Propterea 2anichaeorum anathematizat insaniam #ui duo prima principia posuerunt unum
visibilium aliud invisibilium' et alium ?ovi Gestamenti Deum alium ,eteris esse dixerunt.
3d*cret pour les +acobites4
!&&1 17/ Firmiter credit pro$itetur et praedicat unam ex Grinitate personam verum Deum Dei Filium ex
Patre genitum Patri consubstantialem et coaeternum in plenitudine temporis #uam divini consilii
inscrutabilis altitudo disposuit propter salutem humani generis veram hominis integram#ue naturam ex
immaculato utero 2ariae ,irginis assumpsisse et sibi in unitatem personae copulasse tanta unitate ut
#uid#uid ibi Dei est non sit ab homine separatum' et #uid#uid est hominis non sit a deitate divisum'
sit#ue unus et idem indivisus utra#ue natura in suis proprietatibus permanente Deus et homo Dei Filius
et hominis $ilius ae#ualis Patri secundum divinitatem minor Patre secundum humanitatemI immortalis et
aeternus ex natura divinitatis passibilis et temporalis ex conditione assumptae humanitatis.
!&&/ 178 Firmiter credit pro$itetur et praedicat Dei Filium in assumpta humanitate ex ,irgine vere
natum vere passum vere mortuum et sepultum vere ex mortuis resurrexisse in caelum ascendisse
sedere#ue ad dexteram Patris et venturum in $ine saeculorum ad vivos mortuos #ue iudicandos.
!&&8 1!7 "nathematizat autem exsecratur et damnat omnem haeresim contraria sapientem. 0t primo
damnat 0bionem )erinthum 2arcionem Paulum Samosatenum Photinum omnes#ue similiter
blasphemantes #ui percipere non valentes unionem personalem humanitatis ad ,erbum +esum )hristum
Dominum nostrum verum Deum esse negaveruntI ipsum purum hominem con$itentes #ui divinae gratiae
participatione maEore #uam sanctioris vitae merito suscepisset divinus homo diceretur.
!&(7 1!7 "nathematizat etiam 2anichaeum cum sectatoribus suis #ui Dei Filium non verum corpus sed
phantasticum sumpsisse somniantes humanitatis in )hristo veritatem penitus sustulerunt.
!&(! 1!7 ?ecnon ,alentinum asserentem Dei Filium nihil de ,irgine 2atre cepisse sed corpus caeleste
sumpsisse at#ue ita transisse per uterum ,irginis sicut per a#uaeductum de$luens a#ua transcurrit.
!&(2 1!7 "rium etiam #ui asserens corpus ex ,irgine assumptum anima caruisse voluit loco animae
$uisse deitatem.
!&(& 1!7 "pollinarem #uo#ue #ui intelligens si anima corpus in$ormans negetur in )hristo
humanitatem veram ibidem non $uisse solam posuit animam sensitivam sed deitatem ,erbi vicem
rationalis animae tenuisse.
!&(( 1!7 "nathematizat etiam Gheodorum 2opsuestenum at#ue ?estorium asserentes humanitatem Dei
Filio unitam esse per gratiam et ob id duas in )hristo esse personas sicut duas $atentur esse naturas cum
intelligere non valerent unionem humanitatis ad ,erbum hypostaticam exstitisse et propterea negarent
verbi subsistentiam accepisse. ?am secundum hanc blasphemiam non ,erbum caro $actum estsed
,erbum per gratiam habitavit in carneI hoc est non Dei Filius homo $actus est sed magis Dei Filius
habitavit in homine.
!&(: 1!7 "nathematizat etiam exsecratur et damnat 0utychen archimandritamI #ui cum intelligeret Euxta
?estorii blasphemiam veritatem incarnationis excludi et propterea oportere #uod ita Dei ,erbo unita
esset humanitas ut deitatis et humanitatis una esset eadem#ue persona ac etiam capere non posset stante
1"1
pluralitate naturarum unitatem personaeI sicut deitatis et humanitatis in )hristo unam posuit esse
personam ita unam asseruit esse naturam volens ante unionem dualitatem $uisse naturarum sed in unam
naturam in assumptione transiisse maxima blasphemia et impietate concedens aut humanitatem in
deitatem aut deitatem in humanitatem esse conversam.
!&(9 1!7 "nathematizat etiam exsecratur et damnat 2acarium "ntiochenum omnes#ue similia sapientes
#ui licet vere de naturarum dualitate et personae unitate sentiret tamen circa )hristi operationes
enormiter oberravit 3aberravit4 dicens in christo utrius#ue naturae unam $uisse operationem unam#ue
voluntatem. Fos omnes cum haeresibus suis anathematizat sacrosancta %omana 0cclesia a$$irmans in
)hristo duas esse voluntates duas#ue operationes.
!&(1 1!! Firmiter credit pro$itetur et docet neminem un#uam ex viro $emina#ue conceptum a diaboli
dominatu $uisse liberatum nisi per $idem mediatoris Dei et hominum +esu )hristi Domini nostriI #ui sine
peccato conceptus natus et mortuus humani generis hostem peccata nostra delendo solus sua morte
prostravitet regni caelestis introitum #uem primus homo peccato proprio cum omni successione
perdiderat reseravitI #uem ali#uando venturum omnia ,eteris Gestamenti sacra sacri$icia sacramenta
ceremoniae praesignrunt.
!&(/ 1!2 Firmiter credit pro$itetur et docet legalia ,eteris Gestamenti seu 2osaicae legis #uae
dividuntur in ceremonias sacra sacri$icia sacramenta #uia signi$icandi alicuius $uturi gratia $uerant
instituta licet divino cultui illa aetate congruerunt signi$icato per illa Domino nostro +esu )hristo
adveniente cessasse et ?ovi Gestamenti sacramenta coepisse. 6uemcum#ue etiam post passionem in
legalibus spem ponentem et illis velut ad salutem necessariis se subdentem #uasi )hristi $ides sine illis
salvare non posset peccasse mortaliter. ?on tamen negat a )hristi passione us#ue ad promulgatum
0vangelium illa potuisse servari dum tamen minime ad salutem necessaria crederentur sed post
promulgatum 0vangelium sine interitu salutis aeternae asserit non posse servari. Amnes ergo post illud
tempus circumcisionis et sabbati reli#uorum#ue legalium observatores alienos a )hristi $ide denuntiat et
salutis aeternae minime posse esse participes nisi ali#uando ab iis erroribus resipiscant. Amnibus igitur
#ui christiano nomine gloriantur praecipit omnino #uocum#ue tempore vel ante vel post baptismum a
circumcisione cessandum' #uoniam sive #uis in ea spem ponat sive non sine interitu salutis aeternae
observari omnino non potest.
!&(8 1!2 )irca pueros vero propter periculum mortis #uod potest saepe contingere cum ipsis non possit
alio remedio subveniri nisi per sacramentum baptismi per #uod eripiuntur a diaboli dominatu et in Dei
$ilios adoptantur admonet non esse per #uadraginta aut octoginta dies seu aliud tempus iuxta #uorundam
observantiam sacrum baptisma di$$erendum sed #uamprimum commode $ieri potest debere con$erriI ita
tamen #uod mortis imminente periculo mox sine ulla dilatione baptizentur etiam per laicum vel
mulierem in $orma 0cclesiae si desit sacerdos #uemadmodum in decreto "rmenorum plenius continetur
3DS !&!:4.
!&:7 1!& Firmiter credit pro$itetur et praedicat omnem creaturam Dei bonam <nihil#ue reiciendum
#uod cum gratiarum actione percipitur< 3! Gim ( (4 #uia iuxta verbum Domini 32t !: !!4 <non #uod
intrat in os coin#uinat hominem<' illam#ue 2osaicae legis ciborum mundorum et immundorum
di$$erentiam ad ceremonialia asserit pertinere #uae surgente 0vangelio transierunt et e$$icacia esse
desierunt. -llam etiam "postolorum prohibitionem <ab immolatis simulacrorum et sanguine et su$$ocato<
3"ct !: 284 dicit illi tempori congruisse #uo ex +udaeis at#ue gentilibus #ui antea diversis ceremoniis
moribus#ue vivebant una surgebat 0cclesia ut cum +udaeis etiam gentiles ali#uid communiter
observarent et in unum Dei cultum $idem#ue conveniendi praeberetur occasio et dissensionis materia
tollereturI cum +udaeis propter anti#uam consuetudinem sanguis et su$$ocatum abominabilia viderentur et
esu immolatitii poterant arbitrari gentiles ad idololatriam redituros. Bbi autem eo us#ue propagata est
christiana religio ut nullus in ea +udaeus carnalis appareat sed omnes ad 0cclesiam transeuntes in
eosdem ritus 0vangelii ceremonias#ue conveniant credentes <omnia munda mundis< 3Git ! !:4I illius
apostolicae prohihitionis causa cessante etiam cessavit e$$ectus. ?ullam ita#ue cibi naturam
condemnandam esse denuntiat #uem societas admittit humana I nec inter animalia discernendum per
#uemcum#ue sive virum sive mulierem et #uocum#ue genere mortis intereantI #uamvis pro salute
corporis pro virtutis exercitio pro regulari et ecclesiastica disciplina possint et debeant multa non negata
dimitti #uia iuxta "postolum <omnia licent sed non omnia expediunt< 3- )or 9 !2' !7 224.
!&:! 1!( Firmiter credit pro$itetur et praedicat <nullos extra catholicam 0cclesiam exsistentes 3intra cath.
0. non exs.4 non solum paganos< sed nec +udaeos aut haereticos at#ue schismaticos aeternae vitae $ieri
1"2
posse participes' sed in ignem aeternum ituros <#ui paratus est diabolo et angelis eius< 32t 2: (!4 nisi
ante $inem vitae eidem $uerint aggregatiI tantum#ue valere ecclesiastici corporis unitatem ut solum in ea
manentibus ad salutem ecclesiastica sacramenta pro$iciant et ieiunia eleemosynae ac cetera pietatis
o$$icia et exercitia militiae christianae praemia aeterna parturiant. <?eminem#ue #uantascum#ue
eleemosynas $ecerit etsi pro )hristi nomine sanguinem e$$uderit posse salvari nisi in catholicae
0cclesiae gremio et unitate permanserit<.
!&:2 1!: ,erum #uia in suprascripto decreto "rmenorum non est explicata $orma verborum #uibus in
consecratione corporis et sanguinis Domini sacrosancta %omana 0cclesia "postolorum Petri et Pauli
doctrina et auctoritate $irmata semper uti consuevit illam praesentibus duximus inserendam. -n
consecratione corporis Domini hac utitur $orma verborumI <Foc est enim corpus meum<' sanguinis veroI
<Fic est enim calix sanguinis mei novi et aeterni testamenti mysterium $idei #ui pro vobis et pro multis
e$$undetur in remissionem peccatorum<. Panis vero triticeus in #uo sacramentum con$icitur an eo die an
antea decoctus sit nihil omnino re$ertI dummodo enim panis substantia maneat nullatenus dubitandum
est #uin post praedicta verba consecrationis corporis a sacerdote cum intentione con$iciendi prolata mox
in verum )hristi corpus transsubstantietur.
!&:& 6uoniam nonnullos asseritur #uartas nuptias tam#uam condemnatas respuere ne peccatum ubi non
est esse putetur cum secundum "postolum mortuo viro mulier sit ab eius lege soluta et nubendi cui
vult in Domino habeat $acultatem 3c$. %om 1 &' - )or 1 &84 nec distinguat mortuo primo secundo vel
tertio declaramus non solum secundas ac tertias sed et #uartas at#ue ulteriores si ali#uod canonicum
impedimentum non obstet licite contrahi posse. )ommendatiores tamen dicimus si ulterius a coniugio
abstinentes in castitate permanserint #uia sicut virginitatem viduitati ita nuptiis castam viduitatem laude
ac merito prae$erendam esse censemus.
Denzinger 3latin4 !287
Denzinger 3latin4 !&:&
)alliste --- )onst. <%egimini universalis< ad episcopum
2agdeburg. ?aumburg. et Falberstad. 9 mai !(::
!&:: 1!9 ... ?obis nuper exhibita petitio continebat #uod licet a tanto tempore cuius contrarii memoria
non exsistit in diversis "lemanniae partibus pro communi hominum utilitate inter habitatores et incolas
partium earundem talis inoleverit hactenus#ue observata $uerit... consuetudo #uod ipsi habitatores et
incolae sive illi ex eis #uibus id pro suis statu et indemnitatibus expedire visum $uerit super eorum
bonis domibus agris praediis possessionibus et hereditatibus annuos marcarum $lorenorum seu
grossorum monetae in partibus illis currentis reditus seu census vendentes pro singulis ex marcis $lorenis
sive grossis huiusmodi ab eis #ui illas vel illos sive reditus sive census ipsos emerint certum competens
pretium in numerata pecunia secundum temporis #ualitatem prout ipsi vendentes et ementes in
contractibus super his inter se $irmaverunt et recipere soliti $uere illa ex domibus terris agris praediis
possessionibus et hereditatibus praedictis #ui 3legendumI #uae4 in huiusmodi contractibus expressi 3-ae4
$uerunt praedictorum solutione redituum et censuum e$$icaciter obligantes in illorum vendentium
$avorem hoc adiecto #uod ipsi pro rata #ua huiusmodi per eos receptam dictis ementibus restituerent in
toto vel in parte pecuniam a solutione redituum seu censuum huiusmodi restitutam pecuniam
contingentium liberi $orent penitus et immunes sed iidem ementes etiamsi bona domus terrae agri
possessiones hereditates huiusmodi processu temporis ad omnimodae destructionis sive desolationis
reducerentur opprobrium pecuniam ipsam etiam agendo repetere non valerent.
!&:9 1!9 - "pud ali#uos tamen haesitationis versatur scrupulus an huiusmodi contractus liciti sint
censendi. Bnde nonnulli illos usurarios $ore praetendentes occasionem #uaerunt reditus et census
huiusmodi ab eis debitos non solvendi...
!&:1 1!9 ?os igitur... ad omne super his ambiguitatis tollendum dubium prae$atos contractus licitos
iuri#ue con$ormes et vendentes eosdem ad ipsorum solutionem censuum et redituum iuxta dictorum
contractuum tenores remoto contradictionis obstaculo e$$icaciter teneri auctoritate "postolica
praesentium serie declaramus.
1"3
Pie -- Bulla <0xsecrabilis< !/ Eanvier !(97
3style Floren. !(:84
!&1: 1!1 0xsecrabilis et pristinis temporibus inauditus tempestate nostra inolevit abusus ut a %omano
Ponti$ice -esu )hristi vicario cui dictum est in Persona beati Petri <Pasce oves meas< 3+o 2! !14 et
<6uodcum#ue ligaveris super terram erit ligatum et in caelis< 32t !9 !84 nonnulli spiritu rebellionis
imbuti non sanioris cupiditate iudicii sed commissi evasione peccati ad $uturum concilium provocare
praesumant. ... ,olentes igitur hoc pesti$erum virus a )hristi 0cclesia procul pellere ... huiusmodi
provocationes damnamus et tam#uam erroneas ac detestabiles reprobamus.
Pie -- Propositiones damnatae in 0p. <)um sicut accepimus<
!( novembre !(:8' 0rrores ;anini de Solcia
!&9! 1!1a 3!4 2undum naturaliter consumi et $iniri debere humiditatem terrae et aWris calore solis
consumente ita ut elementa accendantur.
!&92 1!1b 324 0t omnes )hristianos salvandos esse.
!&9& 1!1c 3&4 Deum #uo#ue alium mundum ab isto creasse et in eius tempore multos alios viros et
mulieres exstitisse et per conse#uens "dam primum hominem non $uisse.
!&9( 1!1d 3(4 -tem +esum )hristum non pro redemptione ob amorem humani generis sed stellarum
necessitate passum et mortuum esse.
!&9: 1!1e 3:4 -tem +esum )hristum 2oysen et 2ahometem mundum pro suarum libito voluntatum
rexisse.
!&99 1!1$ 394 ?ecnon eundem Dominum nostrum +esum illegitimum et in hostia consecrata non #uoad
humanitatem sed divinitatem dumtaxat exsistere.
!&91 1!1g 314 0xtra matrimonium luxuriam non esse peccatum nisi legum positivarum prohibitione
eas#ue propterea minus bene disposuisse et sola prohibitione ecclesiastica se $raenari #uominus 0picuri
opinionem ut veram sectaretur.
!&9/ 1!1h 3/4 Praeterea rem au$erre alienam non esse peccatum mortale etiam domino invito.
!&98 1!1i 384 >egem deni#ue )hristianam per successionem alterius legis $inem habituram
#uemadmodum >ex 2oysi per >egem )hristi terminata $uit.
Pie -- Bulla <-ne$$abilis summi providentia Patris<
! aoHt !(9(
!&/: 1!/ ... "uctoritate "postolica tenore praesentium statuimus et ordinamus #uod nulli Fratrum
praedictorum 32inorum et Praedicatorum4 deinceps liceat de supradicta dubietate disputare praedicare
vel publice aut private verbum $acere seu aliis suadere #uod videlicet haereticum vel peccatum sit tenere
vel credere sanguinem ipsum sacratissimum 3ut praemittitur4 triduo passionis eiusdem Domini nostri -esu
)hristi ab ipsa divinitate #uomodolibet $uisse vel non $uisse divisum vel separatum donec super
dubietatis huiusmodi decisione #uid tenendum sit $uerit per ?os et Sedem "postolicam de$initum.
Sixte -, Propositiones Petri de %ivo damnatae in Bulla <"d
)hristi vicarii< & Eanvier !(1(I Schedula revocationis
!&8! 1!8 3!4 0lisabeth >uc. ! cum lo#uitur beatae 2ariae ,irgini dicensI <Beata #uae credidisti #uoniam
per$icientur in te #uae dicta sunt tibi a Domino< 3>c ! (:4 innuere videtur illas propositiones scilicet
<Paries $ilium et vocabis nomen eius +esum' hic erit magnus< etc. 3>c ! &!s4 nondum habere veritatem.
!&82 127 324 -tem >uc. ult. )hristus post resurrectionem dicensI <?ecesse est impleri omnia #uae scripta
sunt in lege 2oysis et Prophetis et Psalmis de me< 3>c 2( (( 4 videtur innuisse #uod tales propositiones
vacuae erant veritatis.
1"
!&8& 12! 3&4 -tem ad Febr. !7 ubi "postolus in#uitI <Bmbram habens lex $uturorum bonorum< et <non
ipsam imaginem rerum< 3Febr !7 !4 innuere videtur #uod propositiones ,eteris >egis #uae erant de
$uturo nondum habebant determinatam veritatem.
!&8( 122 3(4 -tem #uod non su$$icit ad veritatem propositionis de $uturo #uod res erit sed re#uiritur
#uod inimpedibiliter erit.
!&8: 3:4 -tem necesse est dicere alterum duorumI aut #uod in articulis $idei de $uturo non est praesens et
actualis veritas aut #uod signi$icatum eorum per potentiam divinam non potuit impediri. 3DS !&894
3)ensuraI4 scandalosae et a catholicae $idei semita deviae.
12& 3:4 -tem necesse est dicere alterum duorumI aut #uod in articulis $idei de $uturo non est praesens et
actualis veritas aut #uod signi$icatum eorum per potentiam divinam non potuit impediri.
!&89 12& 3)ensuraI4 scandalosae et a catholicae $idei semita deviae.
Sixte -, Bulla <Salvator noster< in $avorem ecclesiae S. Petri
.anctonensis & aoHt !(19
!&8/ 12&a 0t ut animarum salus eo tempore potius procuretur #uo magis aliorum egent su$$ragiis et #uo
minus sibi ipsis pro$icere valent auctoritate "postolica de thesauro 0cclesiae animabus in purgatorio
exsistentibus succurrere volentes #uae per caritatem ab hac luce )hristo unitae decesserunt ac #uae dum
viverent sibi ut huiusmodi indulgentia su$$ragaretur meruerunt paterno cupientes a$$ectu #uantum cum
Deo possumus de divina misericordia con$isi ac de plenitudine potestatis concedimus pariter ac
indulgemus ut si #ui parentes amici aut ceteri )hristi $ideles pietate commoti pro ipsis animabus
purgatorio igni pro expiatione poenarum eisdem secundum divinam iustitiam debitarum expositis durante
dicto decennio pro reparatione ecclesiae .anctonensi3s4 certam pecuniarum #uotam aut valorem iuxta
decani et capituli dictae ecclesiae aut nostri collectoris ordinationem dictam ecclesiam visitando dederint
aut per nuntios ab eisdem deputandos durante dicto decennio miserint volumus ipsam plenariam
remissionem per modum su$$ragii 3vd. DS !(7:s4 ipsis animabus purgatorii pro #uibus dictam #uotam
pecuniarum aut valorem persolverint ut prae$ertur pro relaxatione poenarum valere ac su$$ragari.
Sixte -, )onst. <)um praeexcelsa< 21 $*vrier !(11
3<!(19< st. cur.4
!(77 1&( )um praeexcelsa meritorum insignia #uibus regina caelorum ,irgo Dei genitrix gloriosa
sedibus praelata aethereis sideribus #uasi stella matutina praerutilat devotae considerationis indagine
perscrutamur ...I dignum #uin potius debitum reputamus universos )hristi $ideles ut omnipotenti Deo
3cuius providentia eiusdem ,irginis humilitatem ab aeterno respiciens pro reconcilianda suo auctori
humana natura lapsu primi hominis aeternae morti obnoxia eam sui Bnigeniti habitaculum Sancti
Spiritus praeparatione constituit ex #ua carnem nostrae mortali tatis pro redemptione populi sui
assumeret et immaculata ,irgo nillilominus post partum remaneret4 de ipsius immaculatae ,irginis mira
conceptione gratias et laudes re$erant et instituta propterea in Dei 0cclesia 2issas et alia divina o$$icia
dicant et illis intersint indulgentiis et peccatorum remissionibus invitare ut exinde $iant eiusdem ,irginis
meritis et intercessione divinae gratiae aptiores.
Sixte -, 0p. encycl. <%omani Ponti$icis provida< 21 nov. !(11
!(7: )um ?obis relatum esset in publicatione indulgentiae per ?os alias ecclesiae .anctonensi
concessae 3DS !&8/4 plura scandala ... $uisse exorta praedicantes#ue... occasione dictae indulgentiae
#uam animabus in purgatorio exsistentibus per modum su$$ragii concessimus nonnullos scripta ?ostra
male interpretantes publice asseruisse at#ue asserere non esse ultra opus pro animabus ipsis orare aut pia
su$$ragia $acere. 0x #uo #uam plurimi a bene agendo retrahebantur. ?os scandalis et erroribus
huiusmodi... obviare volentes per Brevia ?ostra ad ... praelatos scripsimus ut )hristi $idelibus declarent
ipsam plenam indulgentiam pro animabus exsistentibus in purgatorio per modum su$$ragii per ?os $uisse
concessam non ut per indulgentiam praedictam )hristi $ideles ipsi a piis et bonis operibus revocarentur
sed ut illa in modum su$$ragii animarum saluti prodesset' perinde#ue ea indulgentia pro$iceret acsi
devotae orationes piae#ue eleemosynae pro earundem animarum salute dicerentur et o$$errentur.
1"!
!(79 ?uper vero non sine gravi animi ?ostri displicentia intelleximus nonnullos minus recte et longe
aliter #uam intentio ?ostra $uerit aut sit huiusmodi verba interpretatos esse. ... ?on enim ?os ... ad
praelatos scripsimus et declaravimus supradictam indulgentiam plenariam animabus in purgatorio
exsistentibus acsi $ierent pro eisdem devotae orationes piae#ue eleemosynae e$$icerentur videre
prodesse non #uod intenderemus prout nec intendimus ne#ue etiam in$erre vellemus indulgentiam non
plus pro$icere aut valere #uam eleemosynae et orationes aut eleemosynas et orationes tantum pro$icere
tantum#ue valere #uantum indulgentia per modum su$$ragii cum sciamus orationes et eleemosynas et
indulgentiam per modum su$$ragii longe distare' sed eam <perinde< valere diximus id est per eum
modum <ac si< id est per #uem orationes et eleemosynae valent. 0t #uoniam orationes et eleemosynae
valent tam#uam su$$ragia animabus impensa ?os #uibus plenitudo potestatis ex alto est attributa de
thesauro.universalis 0cclesiae #ui ex )hristi Sanctorum#ue eius meritis constat ?obis commisso
auxilium et su$$ragium animabus purgatorii a$$erre cupientes supradictam concessimus indulgentiam ita
tamen ut $ideles ipsi pro eisdem animabus su$$ragium darent #uod ipsae de$unctorum animae per se
ne#ueant adimplere. Faec in scriptis ?ostris sensimus et sentimus...
!(71 Bt igitur sanctum et laudabile desiderium hoc ?ostrum a nullo potest iure damnari etiam intentio et
sana mens #uae non nisi ad apertum bonum intendit impugnari per ambiguitatis medium non debet cum
secundum theologicae disciplinae rationem #uaecum#ue propositio dubium intellectum in se continens
semper in eo sensu sit accipienda in #uo vera redditur locutio. 6uamobrem... praesentium tenore motu
proprio decernimus et declaramus in #uibuscum#ue scriptis ?ostris semper ?ostrae intentionis $uisse et
nunc esseI ipsam plenariam indulgentiam per modum su$$ragii animabus in purgatorio exsistentibus
concessam sic valere et su$$ragari #uemadmodum communis Doctorum schola eas valere et su$$ragari
concedit.
Asma damnatae in Bulla <>icet ea #uae de nostro mandato<
8 aoHt !(18
!(!! 12( 3!4 )on$essionem peccatorum in specie ex universalis 0cclesiae realiter statuto non divino iure
compertam $ore 3)omplut. 2.I 6uod con$. de pecc. in specie $uerit ex ali#uo statuto universalis 0cclesiae
non de iure divino4.
!(!2 12: 324 Peccata mortalia #uoad culpam et poenam alterius saeculi abs#ue con$essione sola cordis
contritione 3supplendum ex 3&4I deleri4 3)omplut. !I ... alterius saeculi delentur per solam cordis
contritionem sine ordine ad claves4
!(!& 129 3&4 pravas vero cogitationes sola displicentia deleri 3&I 6uod pravae cogit. con$iteri non debent
sed sola displ. delentur sine ordine ad claves4.
!(!( 121 3(4 6uod con$essio secreta sit necessario non exigi 3(I )on$essio debet esse secreta i. e. de
peccatis secretis non de mani$estis4.
!(!: 12/ 3:4 ?on peracta paenitentia con$itentes absolvi non debere 3:I ?on sunt absolvendi paenitentes
nisi peracta prius paenitentia eis iniuncta4.
!(!9 128 394 %omanum Ponti$icem purgatorii poenam remittere 3suppl. ex 314I non posse4 39I Papa non
potest indulgere alicui vivo poenam purgatorii4
!(!1 1&! 314 et super his #uae universalis 0cclesia statuit dispensare non posse 3O/4.
!(!/ 1&2 3/4 Sacramentum #uo#ue paenitentiae #uantum ad collationem gratiae naturae non autem
institutionis ?ovi vel ,eteris Gestamenti exsistere 38I ... #u. ad coll. gratiae sacramentum naturae est non
alicuius institutionis ,et. vel ?. G.4.
!(!8 1&& 3)ensura in Bulla 94 Pro potioris cautelae su$$ragio omnes et singulas propositiones praedictas
$alsas sanctae catholicae $idei contrarias erroneas et scandalosas et ab evangelica veritate penitus alienas
sanctorum #uo#ue Patrum decretis et aliis "postolicis constitutionibus contrarias $ore ac mani$estam
haeresim continere... declaramus.
1""
Sixte -, )onst. <Crave nimis< ( septembre !(/&
!(2: 1&: Sane cum s. %omana 0cclesia de intemeratae semper#ue ,irginis 2ariae conceptione publice
$estum solemniter celebret et speciale ac proprium super hoc o$$icium ordinaverit I nonnulli ut
accepimus diversorum ordinum praedicatores in suis sermonibus ad populum publice per diversas
civitates et terras a$$irmare hactenus non erubuerunt et #uotidie praedicare non cessant omnes illos #ui
tenent aut asserunt eandem gloriosam et immaculatam Dei genitricem abs#ue originalis peccati macula
$uisse conceptam mortaliter peccare vel esse haereticos eiusdem immaculatae conceptionis o$$icium
celebrantes audientes#ue sermones illorum #ui eam sine huiusmodi macula conceptam esse a$$irmant
peccare graviter.
!(29 1&: ... ?os igitur huiusmodi temerariis ausibus ... obviare volentes motu proprio non ad alicuius
?obis super hoc oblatae petitionis instantiam sed de ?ostra mera deliberatione et certa scientia
huiusmodi assertiones ... #ui a$$irmare praesumerent eos #ui crederent aut tenerent eandem Dei
genitricem ab originalis peccati macula in sua conceptione praeservatam $uisse propterea alicuius
haeresis labe pollutos $ore vel mortaliter peccare aut huiusmodi o$$icium conceptionis celebrantes seu
huiusmodi sermones audientes alicuius peccati reatum incurrere utpote $alsas et erroneas et a veritate
penitus alienas editos#ue desuper libros praedictos id continentes #uoad hoc auctoritate "postolica
tenore praesentium reprobamus et damnamus' ... 3sed reprehenduntur etiam ii4 #ui ausi $uerint asserere
contrariam opinionem tenentes videlicet gloriosam ,irginem 2ariam cum originali peccato $uisse
conceptam haeresis crimen vel peccatum incurrere mortale cum nondum sit a %omana 0cclesia et
"postolica Sede decisum...
-nnocent ,--- Bulla <0xposcit tuae devotionis< ad -ohannem abb.
monasterii )istertii 3)iteaux4 )abillon. dioec. 8 avr !(/8
!(&: ... )um ita#ue sicut exhibita ?obis nuper pro parte tua petitio continebat ex privilegiis et indultis
"postolicis tibi et aliorum #uatuor monasteriorum praedictorum abbatibus pro tempore exsistentibus ut
omnes ordines minores personis Ardinis eiusdem intra monasteria praedicta con$erre ac pallas altaris et
alia ornamenta ecclesiastica benedicere ac mitra et anulo et aliis ponti$icalibus insigniis uti nec non in
ipsis et aliis monasteriis et prioratibus illis subiectis ac in parochialibus et aliis ecclesiis ad eos
communiter vel divisim pertinentibus #uamvis eis pleno iure non subessent benedictionem sollemnem
post 2issarum ,esperarum et 2atutinarum sollemnia dummodo in benedictione huiusmodi ali#uis
antistes vel "postolicae Sedis legatus praesens non $oret elargiri ... obtenta valerent ... concessum
$uerit ...I ?os #ui Ardinem ipsum prae ceteris in visceribus gerimus charitatis et illum intendimus non
minoribus gratiis et privilegiis #uam praedecessores ?ostri $ecerunt decorare tuis in hac parte
supplicationibus inclinati tibi et successoribus tuis ac dictis abbatibus aliorum #uatuor monasterium
praedictorum nunc et pro tempore exsistentibus ut de cetero perpetuis $uturis temporibus praedicta et
#uaecum#ue alia vestimenta ac ornamenta ecclesiastica ... benedicere et calices consecrare ... ac altaria ...
in #uibuslibet locis dicti Ardinis chrismate sacra prius ab ali#uo catholico antistite recepto consecrare et
etiam benedictionem sollemnem post 2issarum ,esperarum et 2atutinarum sollemnia ... elargiri ac ne
monachi dicti Ardinis pro suscipiendis Subdiaconatus et Diaconatus ordinibus extra claustrum hinc inde
discurrere cogantur tibi et successoribus tuis ut #uibuscum#ue dicti Ardinis monachis aliis vero #uatuor
abbatibus prae$atis ac eorum successoribus ut suorum monasteriorum praedictorum religiosis #uos ad id
idoneos repereritis Subdiaconatus et Diaconatus ordines huiusmodi alias rite con$erre ... libere et licite
possitis et possunt auctoritate "postolica et ex certa scientia tenore praesentium de speciali dono gratiae
indulgemus.
)onc. 3oecum. .,---4 >atran , 3continuation sous >*on .4
Sessio ,--- !8 d*cembre !:!&I Bulla <"postolici regiminis<
!((7 1&/ )um ... zizaniae seminator ... nonnullos perniciosissimos errores a $idelibus semper explosos
in agro Domini superseminare et augere sit ausus de natura praesertim animae rationalis #uod videlicet
mortalis sit aut unica in cunctis hominibus et nonnulli temere philosophantes secundum saltem
philosophiam verum id esse asseverent I contra huiusmodi pestem opportuna remedia adhibere cupientes
hoc sacro approbante )oncilio damnamus et reprobamus omnes asserentes animam intellectivam
mortalem esse aut unicam in cunctis hominibus et haec in dubium vertentes cum illa non solum vere per
se et essentialiter humani corporis $orma exsistat sicut in canone $elicis recordationis )lementis papae ,
praedecessoris ?ostri in 3generali4 ,iennensi )oncilio edito continetur 3DS 8724 verum et immortalis et
pro corporum #uibus in$unditur multitudine singulariter multiplicabilis et multiplicata et multiplicanda
sit...
1"#
!((! 1&/ )um#ue verum vero minime contradicat omnem assertionem veritati illuminatae $idei
contrariam omnino $alsam esse de$inimus 3c$. DS &7!14' et ut aliter dogmatizare non liceat districtius
inhibemusI omnes#ue huiusmodi erroris assertionibus inhaerentes veluti damnatissimas haereses
seminantes per omnia ut detestabiles et abominabiles haereticos et in$ideles catholicam $idem
labe$actantes vitandos et puniendos $ore decernimus.
Sessio . ( mai !:!:I Bulla <-nter multiplices<
!((2 3Disputantium de montibus pietatis alii censuerunt4 eos montes non esse licitos in #uibus ali#uid
ultra sortem pro libra decurso certo tempore per ministros huius montis ab ipsis pauperibus #uibus
mutuum datur exigitur et propterea ab usurarum crimine... mundos non evadere cum Dominus noster
>uca 0vangelista testante 3>c 9 &( s4 aperto nos praecepto obstrinxerit ne ex dato mutuo #uid#uam ultra
sortem sperare debeamus. 0a enim propria est usurarum interpretatio #uando videlicet ex usu rei #uae
non germinat nullo labore nullo sumptu nullove periculo lucrum $etus#ue con#uiri studetur...
!((& 3"lii autem e contra asserunt illos montes licitos esse dummodo4 ratione mutui nihil petatur. ...' pro
indemnitate tamen eorumdem montium impensarum videlicet ministrorum eorumdem ac rerum omnium
ad illorum necessariam conservationem pertinentium abs#ue montium huiusmodi lucro id#ue
moderatum et necessarium ab his #ui ex huiusmodi mutuo commodum suscipiunt licite ultra sortem
exigi et capi posse nonnihil licere cum regula iuris habeat #uod #ui commodum sentit onus #uo#ue
sentire debeat praesertim si "postolica accedat auctoritas. 6uam #uidem sententiam a $el. record. Paulo
-- Sixto -, -nnocentio ,--- "lexandro ,- et -ulio -- %omanis Ponti$icibus praedecessoribus ?ostris
probatam ... esse ostendunt.
!((( ?os ... providere volentes alterius #uidem partis iustitiae zelum ne vorago aperiretur usurarum
alterius pietatis et veritatis amorem ut pauperibus subvenireturI ... sacro approbante )oncilio
declaramus et de$inimus montes pietatis antedictos per respublicas institutos et auctoritate Sedis
"postolicae ... con$irmatos in #uibus pro eorum impensis et indemnitate ali#uid moderatum ad solas
ministrorum impensas et aliarum rerum ad illorum conservationem ut prae$ertur pertinentium. pro eorum
indemnitate dumtaxat ultra sortem abs#ue lucro eorundem montium recipitur ne#ue speciem mali
prae$erre nec peccandi incentivum praestare ne#ue ullo pacto improbari #uin immo meritorium esse ac
laudari et probari debere tale mutuum et minime usurarium putari... Amnes autem ... #ui contra
praesentis declarationis et sanctionis $ormam de cetero praedicare seu disputare verbo vel scriptis ausi
$uerint excommunicationis latae sententiae poenam ... incurrere volumus.
Sessio .- !8 d*cembre !:!9I Bulla <Pastor aeternus gregem.<
!((: 1(7 ... ?os a tam ne$ariae Sanctionis 3pragmaticae Bituricensis4 et contentorum in ea revocatione
retrahi aut desistere salva conscientia... non posse aut debere censemus. ?ec illud ?os movere debet
#uod Sanctio ipsa et in ea contenta in Basileensi )oncilio edita et ipso )oncilio instante a Bituricensi
)ongregatione recepta et acceptata $uerunt cum ea omnia post translationem eiusdem Basileensis
)oncilii per $el. mem. 0ugenium -, 3Ferraram !/ septembre !(&14 $actam a Basileensi )onciliabulo
$acta exstiterint ac propterea nullum robur habere potuerint cum etiam solum %omanum Ponti$icem pro
tempore exsistentem tam#uam auctoritatem super omnia concilia habentem conciliorum indicendorum
trans$erendorum ac dissolvendorum plenum ius et potestatem habere nedum ex sacrae Scripturae
testimonio dictis sanctorum Patrum ac aliorum %omanorum Ponti$icum etiam praedecessorum
?ostrorum sacrorum#ue canonum decretis sed propria etiam eorundem conciliorum con$essione
mani$este constet...
>*on . Decr. 5)um post#uam5 = )aEetan de ,io >*gat du Pape
8 novembre !:!/
!((1 1(7a ... ?e de cetero #uis#uam ignorantiam doctrinae %omanae 0cclesiae circa huEusmodi
indulgentias et illarum e$$icaciam allegare aut ignorantiae huEusmodi praetextu se excusare aut
protestatione con$icta se Euvare sed ut ipsi de notorio mendacio ut culpabiles convinci et merito damnari
possint per praesentem tibi signi$icandum duximus %omanam 0cclesiam #uam reli#uae tam#uam
matrem se#ui tenentur tradidisseI
1"$
!((/ 1(7a %omanum Ponti$icem Petri clavigeri successorem et +esu )hristi in terris vicarium potestate
clavium #uarum est aperire regnum caelorum tollendo illius in )hristi $idelibus impedimenta 3culpam
scilicet et poenam pro actualibus peccatis debitam culpam #uidem mediante sacramento paenitentiae
poenam vero temporalem pro actualibus peccatis secundum divinam Eustitiam debitam mediante
ecclesiastica indulgentia4 posse pro rationabilibus causis concedere eisdem )hristi $ideibus #ui caritate
Eungente membra sunt )hristi sive in hac vita sint sive in purgatorio indulgentias ex superabundantia
meritorum )hristi et sanctorum' ac tam pro vivis #uam pro de$unctis "postolica auctoritate indulgentiam
concedendo thesaurum meritorum +esu )hristi et Sanctorum dispensare per modum absolutionis
indulgentiam ipsam con$erre vel per modum su$$ragii illam trans$erre consuevisse. "c propterea omnes
tam vivos #uam de$unctos #ui veraciter omnes indulgentias huEusmodi consecuti $uerint a tanta
temporali poena secundum divinam Eustitiam pro peccatis suis actualibus debita liberari #uanta
concessae et ac#uisitae indulgentiae ae#uivalet.
!((8 1(7a 0t ita ab omnibus teneri et praedicari debere sub excommunicationis latae sententiae poena ...
auctoritate "postolica earumdem tenore praesentium decernimus.
>*on . Bulle <0xsurge Domine< !: Euin !:27'
erreurs de 2artin >uther
!(:! 1(! !. Faeretica sententia est sed usitata sacramenta ?ovae >egis iusti$icantem gratiam illis dare
#ui non ponunt obicem.
!(:2 1(2 2. -n puero post baptismum negare remanens peccatum est Paulum et )hristum simul
conculcare.
!(:& 1(& &. Fomes peccati etiamsi nullum adsit actuale peccatum moratur exeuntem a corpore animam
ab ingressu caeli.
!(:( 1(( (. -mper$ecta caritas morituri $ert secum necessario magnum timorem #ui se solo satis est
$acere poenam purgatorii et impedit introitum regni.
!(:: 1(: :. Gres esse partes paenitentiaeI contritionem con$essionem et satis$actionem non est $undatum
in sacra Scriptura nec anti#uis sanctis christianis doctoribus.
!(:9 1(9 9. )ontritio #uae paratur per discussionem collationem et detesta tionem peccatorum #ua #uis
recogitat annos suos in amaritudine animae suae ponderando peccatorum gravitatem multitudinem
$oeditatem amissionem aeternae beatitudinis ac aeternae damnationis ac#uisitionem haec contritio $acit
hypocritam immo magis peccatorem.
!(:1 1(1 1. ,erissimum est proverbium et omnium doctrina de contritionibus huc us#ue data
praestantiusI <De cetero non $acere summa paenitentiaI optima paenitentia nova vita.<
!(:/ 1(/ /. ?ullo modo praesumas con$iteri peccata venialia sed nec omnia mortalia #uia impossibile
est ut omnia mortalia cognoscas. Bnde in primitiva 0cclesia solum mani$esta mortalia con$itebantur.
!(:8 1(8 8. Dum volumus omnia pure con$iteri nihil aliud $acimus #uam #uod misericordiae Dei nihil
volumus relin#uere ignoscendum.
!(97 1:7 !7. Peccata non sunt ulli remissa nisi remittente sacerdote credat sibi remitti' immo peccatum
maneret nisi remissum crederetI non enim su$$icit remissio peccati et gratiae donatio sed oportet etiam
credere esse remissum.
!(9! 1:! !!. ?ullo modo con$idas absolvi propter tuam contritionem sed propter verbum )hristiI
<6uodcum#ue solveris< etc. 32t !9!84. Finc in#uam con$ide si sacerdotis obtinueris absolutionem et
crede $ortiter te absolutum et absolutus vere eris #uid#uid sit de contritione.
!(92 1:2 !2. Si per impossibile con$essus non esset contritus aut sacerdos non serio sed ioco absolveret
si tamen credat se absolutum verissime est absolutus.
1"%
!(9& 1:& !&. -n sacramento paenitentiae ac remissione culpae non plus $acit Papa aut episcopus #uam
in$imus sacerdosI immo ubi non est sacerdos ae#ue tantum #uilibet )hristianus etiamsi mulier aut puer
esset.
!(9( 1:( !(. ?ullus debet sacerdoti respondere se esse contritum nec sacerdos re#uirere.
!(9: 1:: !:. 2agnus est error eorum #ui ad sacramenta 0ucharistiae accedunt huic innixi #uod sint
con$essi #uod non sint sibi conscii alicuius peccati mortalis #uod praemiserint orationes suas et
praeparatoria omnes illi iudicium sibi manducant et bibunt. Sed si credant et con$idant se gratiam ibi
consecuturos haec sola $ides $acit eos puros et dignos.
!(99 1:9 !9. )onsultum videtur #uod 0cclesia in communi )oncilio statueret laicos sub utra#ue specie
communicandosI nec Bohemi communicantes sub utra#ue specie sunt haeretici sed schismatici.
!(91 1:1 !1. Ghesauri 0cclesiae unde Papa dat indulgentias non sunt merita )hristi et Sanctorum.
!(9/ 1:/ !/. -ndulgentiae sunt piae $raudes $idelium et remissiones bonorum operum' et sunt de numero
eorum #uae licent et non de numero eorum #uae expediunt 3c$. ! )or 9 !24.
!(98 1:8 !8. -ndulgentiae his #ui veraciter eas conse#uuntur non valent ad remissionem poenae pro
peccatis actualibus debitae apud divinam iustitiam.
!(17 197 27. Seducuntur credentes indulgentias esse salutares et ad $ructum spiritus utiles.
!(1! 19! 2!. -ndulgentiae necessariae sunt solum publicis criminibus et proprie conceduntur duris
solummodo et impatientibus.
!(12 192 22. Sex generibus hominum indulgentiae nec sunt necessariae nec utilesI videlicet mortuis seu
morituris in$irmis legitime impeditis his #ui non commiserunt crimina his #ui crimina commiserunt
sed non publica his #ui meliora operantur.
!(1& 19& 2&. 0xcommunicationes sunt tantum externae poenae nec privant hominem communibus
spiritualibus 0cclesiae orationibus.
!(1( 19& 2(. Docendi sunt )hristiani plus diligere excommunicationem #uam timere.
!(1: 19: 2:. %omanus Ponti$ex Petri successor non est )hristi vicarius super omnes totius mundi
ecclesias ab ipso )hristo in beato Petro institutus.
!(19 199 29. ,erbum )hristi ad PetrumI <6uodcum#ue solveris super terram< etc.. 32t !94 extenditur
dumtaxat ad ligata ab ipso Petro.
!(11 191 21. )ertum est in manu 0cclesiae aut Papae prorsus non esse statuere articulos $idei immo nec
leges morum seu bonorum operum.
!(1/ 19/ 2/. Si Papa cum magna parte 0cclesiae sic vel sic sentiret nec etiam erraret' adhuc non est
peccatum aut haeresis contrarium sentire praesertim in re non necessaria ad salutem donec $uerit per
)oncilium universale alterum reprobatum alterum approbatum.
!(18 198 28. ,ia nobis $acta est enervandi auctoritatem )onciliorum et libere contradicendi eorum
gestis et iudicandi eorum decreta et con$identer con$itendi #uid#uid verum videtur sive probatum $uerit
sive reprobatum a #uocum#ue )oncilio.
!(/7 117 &7. "li#ui articuli +ohannis Fus condemnati in )oncilio )onstantiensi sunt christianissimi
verissimi et evangelici #uos nec universalis 0cclesia posset damnare.
!(/! 11! &!. -n omni opere bono iustus peccat.
!(/2 112 &2. Apus bonum optime $actum est veniale peccatum.
1#&
!(/& 11& &&. Faereticos comburi est contra voluntatem Spiritus.
!(/( 11( &(. Proeliari adversus Gurcas est repugnare Deo visitanti ini#uitates nostras per illos.
!(/: 11: &:. ?emo est certus se non semper peccare mortaliter propter occultissimum superbiae vitium.
!(/9 119 !9. >iberum arbitrium post peccatum est res de solo titulo et dum $acit #uod in se est peccat
mortaliter.
!(/1 111 &1. Purgatorium non potest probari ex sacra Scriptura #uae sit in canone.
!(// 11/ &/. "nimae in purgatorio non sunt securae de earum salute saltem omnesI nec probatum est
ullis aut rationibus aut Scripturis ipsas esse extra statum merendi vel augendae caritatis.
!(/8 118 &8. "nimae in purgatorio peccant sine intermissione #uamdiu #uaerunt re#uiem et horrent
poenas.
!(87 1/7 (7. "nimae ex purgatorio liberatae su$$ragiis viventium minus beantur #uam si per se
satis$ecissent.
!(8! 1/! (!. Praelati ecclesiastici et principes saeculares non male $acerent si omnes saccos mendicitatis
delerent.
!(82 1/! 3)ensuraI4 Prae$atos omnes et singulos articulos seu errores tam#uam ut praemittitur
respective haereticos aut scandalosos aut $alsos aut piarum aurium o$$ensivos vel simplicium mentium
seductivos et veritati catholicae obviantes damnamus reprobamus at#ue omnino reicimus.
Denzinger 3latin4 !&:&
Denzinger 3latin4 !(82
Paul --- Breve <Pastorale o$$icium< ad archiep. Golet.
28 mai !:&1
!(8: "d ?ostrum si#uidem pervenit auditum #uod ... )arolus 3,4 %omanorum imperator... ad
reprimendos eos #ui cupiditate aestuantes contra humanum genus inhumanum gerunt animum publico
edicto omnibus sibi subiectis prohibuit ut #uis#uam Accidentales aut 2eridionales -ndos in servitutem
redigere aut eos bonis suis privare praesumat. Fos igitur attendentes -ndos ipsos licet extra gremium
0cclesiae exsistant non tamen sua libertate aut rerum suarum dominio privatos vel privandos esse cum
homines ideo#ue $idei et salutis capaces sint non servitute delendos sed praedicationibus et exemplis ad
vitam invitandos $ore ac praeterea ?os talium impiorum tam ne$arios ausus reprimere et ne iniuriis et
damnis exasperati ad )hristi $idem amplectendam duriores e$$iciantur providere cupientes
circumspectioni tuae ... mandamus #uatenus... universis et singulis uniuscuius#ue dignitatis...
exsistentibus sub excommunicationis latae sententiae poena ... districtius inhibeas ne prae$atos -ndos
#uomodolibet in servitutem redigere aut eos bonis suis spoliare #uo#uomodo praesumant.
Paul --- )onst. <"ltitudo divini consilii< ! Euin !:&1
!(81 Super eorum 3-ndorum Accidentalium4 vero matrimonium hoc observandum decernimus ut #ui
ante conversionem plures iuxta eorum mores habebant uxores et non recordantur #uam primo acceperint
conversi ad $idem unam ex illis accipiant #uam voluerint et cum ea matrimonium contrahant per verba
de praesenti ut moris est' #ui vero recordantur #uam primo acceperint aliis dimissis eam retineant.
)onc. 3oecum. .-.4 de Grente' Sessio --- ( $*vrier !:(9'
Decretum de Symbolo $idei
!:77 1/2 Faec sacrosancta oecumenica et generalis Gridentina Synodus in Spiritu Sancto legitime
congregata in ea praesidentibus eisdem tribus "postolicae Sedis legatis magnitudinem rerum
tractandarum considerans praesertim earum #uae duobus illis capitibus de exstirpandis haeresibus et
moribus re$ormandis continentur #uorum causa praecipue est congregata ... Symbolum $idei #uo sancta
1#1
%omana 0cclesia utitur tam#uam principium illud in #uo omnes #ui $idem )hristi pro$itentur
necessario conveniunt ac $undamentum $irmum et unicum contra #uod portae in$eri num#uam
praevalebunt 3c$. 2t !9!/4 totidem verbis #uibus in omnibus ecclesiis legitur exprimendum esse
censuit. 3Se#uitur Symbolum <?icaeno- )onstantinopolitanum< I DS !:74.
)oncile de Grente 3.-.eme oecum.4 Decretum de libris sacris et
de traditionibus recipendis / avril !:(9
!:7! 1/& Sacrosancta oecumenica et generalis Gridentina Synodus in Spiritu Sancto legitime congregata
... hoc sibi perpetuo ante oculos proponens ut sublatis erroribus puritas ipsa 0vangelii in 0cclesia
conservetur #uod promissum ante per Prophetas in Scripturis sanctis Dominus noster +esus )hristus Dei
Filius proprio ore primum promulgavit deinde per suos "postolos tam#uam $ontem omnis salutaris
veritatis et morum disciplinae <omni creaturae praedicari< 32c !9.!:4 Eussit' perspiciens#ue hanc
veritatem et disciplinam contineri in libris scriptis et sine scripto traditionibus #uae ab ipsius )hristi ore
ab "postolis acceptae aut ab ipsis "postolis Spiritu Sancto dictante #uasi per manus traditae ad nos us#ue
pervenerunt orthodoxorum Patrum exempla secuta omnes libros tam ,eteris #uam ?ovi Gestamenti cum
utrius#ue Bnus Deus sit auctor nec non traditiones ipsas tum ad $idem tum ad mores pertinentes
tam#uam vel oretenus a )hristo vel a Spiritu Sancto dictatas et continua successione in 0cclesia catholica
conservatas pari pietatis a$$ectu ac reverentia suscipit et veneratur. Sacrorum vero librorum indicem huic
decreto adscribendum censuit ne cui dubitatio suboriri possit #uinam sint #ui ab ipsa Synodo
suscipiuntur. Sunt vero in$ra scripti.
!:72 1/( Gestamenti ,eterisI 6uin#ue 2oisis id est Cenesis 0xodus >eviticus ?umeri
Deuteronomium' -osue -udicum %uth #uatuor %egum duo Paralipomenon 0sdrae primus et secundus
#ui dicitur ?ehemias Gobias -udith 0sther -ob Psalterium Davidicum centum #uin#uaginta psalmorum
Parabolae 0cclesiastes )anticum )anticorum Sapientia 0cclesiasticus -saias -eremias cum Baruch
0zechiel Daniel duodecim Prophetae minores id est Asea -oel "mos "bdias -onas 2ichaeas
?ahum Fabacuc Sophonias "ggaeus ;acharias 2alachias' duo 2achabaeorum primus et secundus.
!:7& 1/( Gestamenti ?oviI 6uatuor 0vangelia secundum 2atthaeum 2arcum >ucam loannem' "ctus
"postolorum a >uca 0vangelista conscripti #uatuordecim epistolae Pauli "postoli ad %omanos duae ad
)orinthios ad Calatas ad 0phesios ad Philippenses ad )olossenses duae ad Ghessalonicenses duae ad
Gimotheum ad Gitum ad Philemonem ad Febraeos' Petri "postoli duae -oannis "postoli tres +acobi
"postoli una +udae "postoli una et "pocalypsis +oannis "postoli.
!:7( 1/( Si #uis autem libros ipsos integros cum omnibus suis partibus prout in 0cclesia catholica legi
consueverunt et in veteri vulgata latina editione habentur pro sacris et canonicis non susceperit et
traditiones praedictas sciens et prudens contempseritI anathema sit.
!:7: 1/( Amnes ita#ue intelligant #uo ordine et via ipsa Synodus post iactum $idei con$essionis
$undamentum sit progressura et #uibus potissimum testimoniis ac praesidiis in con$irmandis dogmatibus
et instaurandis in 0cclesia moribus sit usura.
!:79 1/: -nsuper eadem sacrosancta Synodus considerans non parum utilitatis accedere posse 0cclesiae
Dei si ex omnibus latinis editionibus #uae circum$eruntur sacrorum librorum #uaenam pro authentica
habenda sit innotescatI statuit et declarat ut haec ipsa vetus et vulgata editio #uae longo tot saeculorum
usu in ipsa 0cclesia probata est in publicis lectionibus disputationibus praedicationibus et expositionibus
pro authentica habeatur et #uod nemo illam reicere #uovis praetextu audeat vel praesumat 3c$. DS &/2:4.
!:71 1/9 Praeterea ad coercenda petulantia ingenia decernit ut nemo suae prudentiae innixus in rebus
$idei et morum ad aedi$icationem doctrinae christianae pertinentium sacram Scripturam ad suos sensus
contor#uens contra eum sensum #uem tenuit et tenet sancta mater 0cclesia cuEus est Eudicare de vero
sensu et interpretatione Scripturarum sanctarum aut etiam contra unanimem consensum Patrum ipsam
Scripturam sacram interpretari audeat etiamsi huEusmodi interpretationes nullo um#uam tempore in
lucem edendae $orent...
!:7/ 1/9 Sed et impressoribus modum in hac parte ut par est imponere volens... statuit ut posthac sacra
Scriptura potissimum vero haec ipsa vetus et ,ulgata editio #uam emendatissime imprimatur nulli#ue
1#2
liceat imprimere vel imprimi $acere #uosvis libros de rebus sacris sine nomine auctoris ne#ue illos in
$uturum vendere aut etiam apud se retinere nisi primum examinati probati#ue $uerint ab Ardinario...
)onc. 3oecum. .-.4 de Grente' Sessio , !1 Euin !:(9'
Decretum de peccato originali
!:!7 1/1 Bt $ides nostra catholica <sine #ua impossibile est placere Deo< 3Febr !!94 purgatis erroribus
in sua sinceritate integra et illibata permaneat et ne populus christianus <omni vento doctrinae
circum$eratur< 30ph ( !(4 cum serpens ille anti#uus humani generis perpetuus hostis inter plurima
mala #uibus 0cclesia Dei his nostris temporibus perturbatur etiam de peccato originali eius#ue remedio
non solum nova sed etiam vetera dissidia excitaveritI sacrosancta oecumenica et generalis Gridentina
Synodus... iam ad revocandos errantes et nutantes con$irmandos accedere volens sacrarum Scripturarum
et sanctorum Patrum ac probatissimorum conciliorum testimonia et ipsius 0cclesiae iudicium et
consensum secuta haec de ipso peccato originali statuit $atetur ac declaratI
!:!! 1// !. Si #uis non con$itetur primum hominem "dam cum mandatum Dei in paradiso $uisset
transgressus statim sanctitatem et iustitiam in #ua constitutus $uerat amisisse incurrisse#ue per o$$ensam
praevaricationis huiusmodi iram et indignationem Dei at#ue ideo mortem #uam antea illi comminatus
$uerat Deus et cum morte captivitatem sub eius potestate <#ui mortis< deinde <habuit imperium< 3Febr 2
!(4 hoc est diaboli <totum#ue "dam per illam praevaricationis o$$ensam secundum corpus et animam in
deterius commutatum $uisse< 3c$. DS &1!4I anathema sit.
!:!2 1/8 2. <Si #uis "dae praevaricationem sibi soli et non eius propagini asserit nocuisse< acceptam a
Deo sanctitatem et iustitiam #uam perdidit sibi soli et non nobis etiam eum perdidisse' aut in#uinatum
illum per inoboedientiae peccatum <mortem< et poenas <corporis tantum in omne genus humanum
trans$udisse non autem et peccatum #uod mors est animae<I an. s. <cum contradicat "postolo dicentiI <Per
unum hominem peccatum intravit in mundum et per peccatum mors et ita in omnes homines mors
pertransiit in #uo omnes peccaverunt< 3%om : !2I c$. DS &124.
!:!& 187 &. Si #uis hoc "dae peccatum #uod origine unum est et propagatione non imitatione
trans$usum omnibus inest unicui#ue proprium vel per humanae naturae vires vel per aliud remedium
asserit tolli #uam per meritum unius mediatoris Domini nostri +esu )hristi 3c$ DS !&(74 #ui nos Deo
reconciliavit in sanguine suo 5$actus nobis Eustitia sancti$icatio et redemptio5 3)or! !.&74' aut negat
ipsum )hristi +esu meritum per baptismi sacramentum in $orma 0cclesiae rite collatum tam adultis #uam
parvulis applicariI an. s. 6uia 5non est aliud nomen sub caelo datum hominibus in #uo oporteat nos
salvos $ieri5 3"ct (.!24. Bnde illa voxI 50cce agnus Dei ecce #ui tollit peccata mundi5 3c$ +o !.284. 0t
illaI 56uicum#ue baptizati estis )hristum induistis5 3Cal &.214.
!:!( 18! (. 5Si #uis parvulos recentes ab uteris matrum baptizandis negat5 etiam si $uerint a baptizatis
parentibus orti 5aut dicit in remissionem #uidem peccatorum eos baptizari sed nihil ex "dam trahere
originalis peccati #uod regenerationis lavacro necesse sit expiari5 ad vitam aeternam conse#uendam
5unde $it conse#uens ut in eis $orma baptismatis in remissionem peccatorum non vera sed $alsa
intelligaturI an. s. 6uoniam non aliter intelligendum est id #uod dicit "postolusI <per unum hominem
peccatum intravit in mundum et per peccatum mors et ita in omnes homines mors pertransiit in #uo
omnes peccaverunt< 3%om :.!24 nisi #uemadmodum ecclesia catholica ubi#ue di$$usa semper intellexit.
Propter hanc enim regulam $idei ex traditione "postolorum 5etiam parvuli #ui nihil peccatorum in
semetipsis adhuc committere potuerunt ideo in remissionem peccatorum veraciter baptizantur ut in eis
regeneratione mundetur #uod generatione contraxerunt5 3c$ D.!724. 5?isi enim #uis renatus $uerit ex
a#ua et Spiritu Sancto non potest introire in regnum Dei5 3+o &.:4.
!:!: 182 :. Si #uis per -esu )hristi Domini nostri gratiam #uae in baptismate con$ertur reatum originalis
peccati remitti negat aut etiam asserit non tolli totum id #uod veram et propriam peccati rationem habet
sed illud dicit tantum radi aut non imputari I an. s. -n renatis enim nihil odit Deus #uia <nihil est
damnationis iis #ui vere consepulti sunt cum )hristo per baptisma in mortem< 3%om 9 (4 #ui <non
secundum carnem ambulant< 3%om /!4 sed veterem hominem exuentes et novum #ui secundum Deum
<creatus est induentes< 3c$I 0ph (22ss' )ol &8s4 innocentes immaculati puri innoxii ac Deo dilecti $ilii
e$$ecti sunt <heredes #uidem Dei coheredes autem )hristi< 3%om /!14 ita ut nihil prorsus eos ab ingressu
caeli remoretur. 2anere autem in baptizatis concupiscentiam vel $omitem haec sancta Synodus $atetur et
sentit' #uae cum ad agonem relicta sit nocere non consentientibus et viriliter per )hristi -esu gratiam
repugnantibus non valet. 6uin immo <#ui legitime certaverit coronabitur< 32 Gim 2:4. Fanc
1#3
concupiscentiam #uam ali#uando "postolus <peccatum< 3c$. %om 9!2ss' 11 !(-274 appellat sancta
Synodus declarat 0cclesiam catholicam num#uam intellexisse peccatum appellari #uod vere et proprie
in renatis peccatum sit sed #uia ex peccato est et ad peccatum inclinat. Si #uis autem contrarium senseritI
an. s.
!:!9 182 9. Declarat tamen haec ipsa sancta Synodus non esse suae intentionis comprehendere in hoc
decreto ubi de peccato originali agitur beatam et immaculatam ,irginem 2ariam Dei genitricem sed
observandas esse constitutiones $elicis recordationis Sixti Papae -, sub poenis in eis constitutionibus
contentis #uas innovat 3DS !(77 !(2:s4.
)onc. 3oecum. .-.4 de Grente' Sessio ,- !& Eanvier !:(1'
Decretum de iusti$icatione
!:27 182a )um hoc tempore non sine multarum animarum iactura et gravi ecclesiasticae unitatis
detrimento erronea #uaedam disseminata sit de iusti$icatione doctrinaI ad laudem et gloriam omnipotentis
Dei 0cclesiae tran#uillitatem et animarum salutem sacrosancta oecumenica et generalis Gridentina
synodus ... exponere intendit omnibus )hristi$idelibus veram sanam#ue doctrinam ipsius iusti$icationis
#uam <sol iustitiae< 32al (24 )hristus -esus <$idei nostrae auctor et consummator< 3c$. Febr !224 docuit
"postoli tradiderunt et catholica 0cclesia Spiritu Sancto suggerente perpetuo retinuit' districtius
inhibendo ne deinceps audeat #uis#uam aliter credere praedicare aut docere #uam praesenti decreto
statuitur ac declaratur.
!:2! 18& Primum declarat sancta Synodus ad iusti$icationis doctrinam probe et sincere intelligendam
oportere ut unus#uis#ue agnoscat et $ateatur #uod cum omnes homines in praevaricatione "dae
innocentiam perdidissent 3%om : !2' ! )or !: 22' c$. DS 2&84 <$acti immundi< 3-s 9( 94 et 3ut "postolus
in#uit4 <natura $ilii irae< 30ph 2 &4 #uemadmodum in decreto de peccato originali exposuit us#ue adeo
<servi erant peccati< 3%om 9 274 et sub potestate diaboli ac mortis ut non modo gentes per vim naturae
3can. !4 sed ne -udaei #uidem per ipsam etiam litteram >egis 2oysi inde liberari aut surgere possent
tametsi in eis liberum arbitrium minime exstinctum 3can. :4 esset viribus licet attenuatum et inclinatum
3c$. DS &1/4.
!:22 18( )ap.2. 5De dispensatione et mysterio adventus )hristi5 -
6uo $actum est ut caelestis Pater 5Pater misericordiarum et Deus totius consolationis5 3)or2 !.&4
)hristum +esum 3can. !4 Filium suum et ante >egem et >egis tempore multis sanctis Patribus declaratum
ac promissum 3c$ Cen (8.!7-!/4 cum venit beata illa 5plenitudo temporis5 30ph !.!7' Cal (.(4 ad
homines miserit ut et +udaeos #ui sub >ege erant redimeret et 5gentes #uae non sectabantur Eustitiam
Eustitiam apprehenderent5 3%om 8.&74 at#ue omnes 5adoptionem $iliorum reciperent5 3Cal (.:4. Func
5proposuit Deus propitiatorem per $idem in sanguine ipsius pro peccatis nostris5 3%om &.2:4 5non solum
autem pro nostris sed etiam pro totius mundi5 3+o! 2.24.
!:2& 18: )ap.&. 56ui per )hristum Eusti$icantur5 - ,erum etsi ille 5pro omnibus mortuus est5 3)or2
:.!:4 non omnes tamen mortis eEus bene$icium recipiunt sed ii dumtaxat #uibus meritum passionis eEus
communicatur. ?am sicut revera homines nisi ex semine "dae propagati nascerentur non nascerentur
inEusti cum ea propagatione per ipsum dum concipiuntur propriam inEustitiam contrahantI ita nisi in
)hristo renascerentur num#uam Eusti$icarentur 3can. 2 et !74 cum ea renascentia per meritum passionis
eEus gratia #ua Eusti $iunt illis tribuatur. Pro hoc bene$icio "postolus gratias nos semper agere hortatur
Patri 5#ui dignos nos $ecit in partem sortis sanctorum in lumine5 3)ol !.!24 et eripuit de potestate
tenebrarum transtulit#ue in regnum Filii dilectionis suae in #uo habemus redemptionem et remissionem
peccatorum 3)ol !.!&s4.
!:2( 189 )ap. (. 6uibus verbis iusti$icationis impii descriptio insinuatur ut sit translatio ab eo statu in
#uo homo nascitur $ilius primi "dae in statum gratiae et <adoptionis $iliorum< 3%om /!:4 Dei per
secundum "dam -esum )hristum Salvatorem nostrum' #uae #uidem translatio post 0vangelium
promulgatum sine lavacro regenerationis 3can. : de bapt.4 aut eius voto $ieri non potest sicut scriptum estI
<?isi #uis renatus $uerit ex a#ua et Spiritu Sancto non potest introire in regnum Dei< 3+o &:4.
)ap. :. 5De necessitate praeparationis ad Eusti$icationem in adultis et unde sit5
!:2: 181 Declarat praeterea ipsius Eusti$icationis exordium in adultis a Dei per )hristum +esum
praeveniente gratia 3can.&4 sumendum esse hoc est ab eEus vocatione #ua nullis eorum existentibus
meritis vocantur ut #ui per peccata a Deo aversi erant per eEus excitantem at#ue adEuvantem gratiam ad
convertendum se ad suam ipsorum Eusti$icationem eidem gratiae libere 3can. ( et :4 assentiendo et
1#
cooperando disponantur ita ut tangente Deo cor hominis per Spiritus Sancti illuminationem ne#ue
homo ipse nihil omnino agat inspirationem illam recipiens #uippe #ui illam et abicere potest ne#ue
tamen sine gratia Dei movere se ad Eustitiam coram illo libera sua voluntate possit 3can.&4. Bnde in sacris
>itteris cum diciturI 5)onvertimini ad me et ego convertar ad vos5 3;ach !.&4 libertatis nostrae
admonemur' cum respondemusI 5)onverte nos Domine ad te et convertemur5 3>am :.2!4 Dei nos
gratiam praeveniri con$itemur.
!:29 18/ Disponuntur autem ad ipsam iustitiam 3can. 1 et 84 dum excitati divina gratia et adiuti $idem
<ex auditu< 3c$. %om !7 !14 concipientes libere moventur in Deum credentes vera esse #uae divinitus
revelata et promissa sunt 3can. !2-!(4 at#ue illud in primis a Deo iusti$icari impium per gratiam eius
<per redemptionem #uae est in )hristo -esu< 3%om &2(4 et dum peccatores se esse intelligentes a
divinae iustitiae timore #uo utiliter concutiuntur 3can. /4 ad considerandam Dei misericordiam se
convertendo in spem eriguntur $identes Deum sibi propter )hristum propitium $ore illum#ue tam#uam
omnis iustitiae $ontem diligere incipiunt ac propterea moventur adversus peccata per odium ali#uod et
detestationem 3can. 84 hoc est per eam paenitentiam #uam ante baptismum agi oportet 3c$. "ct 2 &/4'
deni#ue dum proponunt suscipere baptismum inchoare novam vitam et servare divina mandata.
!:21 18/ De hac dispositione scriptum estI <"ccedentem ad Deum oportet credere #uia est et #uod
in#uirentibus se remunerator sit< 3Febr !! 94 et <)on$ide $ili remittuntur tibi peccata tua< 32t 8 2' 2c 2
:4 etI <Gimor Domini expellit peccatum< 30ccli ! 214 etI <Paenitentiam agite et baptizetur unus#uis#ue
vestrum in nomine -esu )hristi in remissionem peccatorum vestrorum et accipietis donum Spiritus
Sancti< 3"ct 2 &/4 etI <0untes ergo docete omnes gentes baptizantes eos in nomine Patris et Filii et
Spiritus Sancti docentes eos servare #uaecum#ue mandavi vobis< 32t 2/ !8 4 deni#ueI <Praeparate corda
vestra Domino< 3- %g 1 &4.
!:2/ 188 )ap.1. 56uid sit Eusti$icatio impii et #uae eEus causae5. - Fanc dispositionem seu
praeparationem Eusti$icatio ipsa conse#uitur #uae non est sola peccatorum remissio 3can. !!4 sed et
sancti$icatio et renovatio interioris hominis per voluntariam susceptionem gratiae et donorum unde homo
ex inEusto $it Eustus et ex inimico amicus ut sit 5heres secundum spem vitae aeternae5 3Git &.14.
!:28 188 FuEus Eusti$icationis causae suntI $inalis #uidem gloria Dei et )hristi ac vita aeterna' e$$iciens
vero misericors Deus #ui gratuito abluit et sancti$icat 3)or! 9.!!4 signans et ungens Spiritu promissionis
Sancto #ui est pignus hereditatis nostrae 3c$ 0ph !.!&s4' meritoria autem dilectissimus Bnigenitus suus
Dominus noster +esus )ristus #ui 5cum essemus inimici5 3c$ %om :.!74 5propter nimiam caritatem #ua
dilexit nos5 30ph 2.(4 sua sanctissima passione in ligno crucis nobis Eusti$icationem meruit 3can. !74 et
pro nobis Deo Patri satis$ecit' instrumentalis item sacramentum baptismi #uod est 5sacramentum $idei5
sine #ua nulli un#uam contigit Eusti$icatio. demum unica $ormalis causa est 5+ustitia Dei non #ua ipse
Eustus est sed #ua nos Eustos $acit5 3can. !7 et !!4 #ua videlicet ab eo donati renovamur spiritu mentis
nostrae et non modo reputamur sed vere Eusti nominamur et sumus Eustitiam in nobis recipientes
unus#uis#ue suam secundum mensuram #uam 5Spiritus Sanctus partitur singulis prout vult5 3)or!
!2.!!4 et secundum propriam cuEus#ue dispositionem et cooperationem.
!:&7 /77 6uam#uam enim nemo possit esse Eustus nisi cui merita passionis Domini nostri +esu )hristi
communicantur id tamen in hac impii Eusti$icatione $it dum eEusdem sanctissimae passionis merito per
Spiritum Sanctum caritas Dei di$$unditur in cordibus 3c$ %om :.:4 eorum #ui Eusti$icantur at#ue ipsis
inhaeret 3can. !!4. Bnde in ipsa Eusti$icatione cum remissione peccatorum haec omnia simul in$usa accipit
homo per +esum )hristum cui inseriturI $idem spem et caritatem.
!:&! /77 ?am $ides nisi ad eam spes accedat et caritas ne#ue unit per$ecte cum )hristo ne#ue corporis
eEus vivum membrum e$$icit. 6ua ratione verissime dicitur 5$idem sine operibus mortuam5 3c$ +ac
2.!1ss4 et otiosam esse 3can. !84 et 5in )hristo +esu ne#ue circumcisionem ali#uid valere ne#ue
praeputiumsed $idem #uae per caritatem operatur5 3Cal :.9' 9.!:4. Fanc $idem ante baptismi
sacramentum ex "postolorum traditione catechumeni ab 0cclesia petunt cum petunt 5$idem vitam
aeternam praestantem5 #uam sine spe et caritate $ides praestare non potest. unde et statim verbum )hristi
audiuntI 5si vis ad vitam igredi serva mandata5 32t !8.!1' can. !/-274. -ta#ue veram et christianma
Eustitiam accipientes eam ceu primam stolam 3c$ >c !:.224 pro illa #uam "dam sua inobedientia sibi et
nobis perdidit per )hristum +esum illis donatam candidam et immaculatam Eubentur statim renati
conservare ut eam per$erant ante tribunal Domini nostri +esu )hristi et habeant vitam aeternam.
1#!
!:&2 /7! )um vero "postolus dicit Eusti$icari hominem 5 per $idem 5 3can.84 et 5 gratis 5 3%om &.222(4
ea verba in eo sensu intelligenda sunt #uem perpetuus 0cclesiae catholicae consensus tenuit et expressit
ut scilicet per $idem ideo Eusti$icari dicamur #uia 5 $ides est humanae salutis initium 5 %ituale %omanum
Ardo Bapt. n.! $undamentum et radix omnis Eusti$icationis 5 sine #ua impossibile est placere Deo 5 3Feb
!!.94 et ad $iliorum eEus consirtium pervenire' gratis autem Eusti$icari ideo dicamur #uia nihil eorum
#uae Eusti$icationem praecedunt sive $ides sive opera ipsam Eusti$icationis gratiam promeretur' 5 si enim
gratia est Eam non ex operibus' alio#uin 3ut idem "postolus in#uit4 gratia Eam non est gratia 5 3%om !!.94.
!:&& /72 )ap 8. 6uamvis autem necessarium sit credere ne#ue remitti ne#ue remissa um#uam $uisse
peccata nisi gratis divina misericordia propter )hristumI nemini tamen $iduciam et certitudinem
remissionis peccatorum suorum iactanti et in ea sola #uiescenti peccata dimitti vel dimissa esse dicendum
est cum apud haereticos et schismaticos possit esse immo nostra tempestate sit et magna contra
0cclesiam catholicam contentione praedicetur vana haec et ab omni pietate remota $iducia 3can. !24.
!:&( /72 Sed ne#ue illud asserendum est oportere eos #ui vere iusti$icati sunt abs#ue ulla omnino
dubitatione apud semetipsos statuere se esse iusti$icatos neminem#ue a peccatis absolvi ac iusti$icari
nisi eum #ui certo credat se absolutum et iusti$icatum esse at#ue hac sola $ide absolutionem et
iusti$icationem per$ici 3can. !(4 #uasi #ui hoc non credit de Dei promissis de#ue mortis et resurrectionis
)hristi e$$icacia dubitet. ?am sicut nemo pius de Dei misericordia de )hristi merito de#ue
sacramentorum virtute et e$$icacia dubitare debetI sic #uilibet dum seipsum suam#ue propriam
in$irmitatem et indispositionem respicit de sua gratia $ormidare et timere potest 3can. !&4 cum nullus
scire valeat certitudine $idei cui non potest subesse $alsum se gratiam Dei esse consecutum.
!:&: /7& )ap !7.
Sic ergo iusti$icati et <amici Dei< ac <domestici< 3-o !: !:' 0ph 2 !8 4 $acti <euntes de virtute in virtutem<
3Ps /& /4 <renovantur 3ut "postolus in#uit4 de die in diem< 32 )or ( !94 hoc est <morti$icando membra
carnis< 3)ol & :4 suae et exhibendo ea arma iustitiae 3%om 9 !& !84 in sancti$icationem per
observationem mandatorum Dei et 0cclesiaeI in ipsa iustitia per )hristi gratiam accepta <cooperante $ide
bonis operibus< 3c$. -ac 2 224 crescunt at#ue magis iusti$icantur 3can. 2( et &24 sicut scriptum estI <6ui
iustus est iusti$icetur adhuc< 3"pc 22 !!4 et iterumI <?e verearis us#ue ad mortem iusti$icari< 30ccli
!/224 et rursusI <videtis #uoniam ex operibus iusti$icatur homo et non ex $ide tantum< 3-ac 2 2(4. Foc
vero iustitiae incrementum petit sancta 0cclesia cum oratI <Da nobis Domine $idei spei et caritatis
augmentum< 3Dom. !& post Pent. or.4.
!:&9 /7( )ap. !!. ?emo autem #uantumvis iusti$icatus liberum se esse ab observatione mandatorum
3can. 274 putare debet' nemo temeraria illa et a Patribus sub anathemate prohibita voce uti Dei praecepta
homini iusti$icato ad observandum esse impossibilia 3can. !/ et 22' c$. DS &814. <?am Deus impossibilia
non iubet sed iubendo monet et $acere #uod possis et petere #uod non possis< et adiuvat ut possis' <cuius
mandata gravia non sunt< 3- +o : &4 cuius <iugum suave est et onus leve< 3c$. 2t !! &74. 6ui enim sunt
$ilii Dei )hristum diliguntI #ui autem diligunt eum 3ut ipsemet testatur4 servant sermones eius 3+o !(
2&4 #uod uti#ue cum divino auxilio praestare possunt.
!:&1 /7( - >icet enim in hac mortali vita #uantumvis sancti et iusti in levia saltem et #uotidiana #uae
etiam venialia 3can. 2&4 dicuntur peccata #uando#ue cadant non propterea desinunt esse iusti. ?am
iustorum illa vox est et humilis et veraxI <Dimitte nobis debita nostra< 32t 9 !2I c$ DS 228s4. 6uo $it ut
iusti ipsi eo magis se obligatos ad ambulandum in via iustitiae sentire debeant #uo <liberati iam a peccato
servi autem $acti Deo< 3c$. %om 9 224 <sobrie et iuste et pie viventes< 3Git 2 !24 pro$icere possunt per
)hristum -esum per #uem accessum habuerunt in gratiam istam 3%om : 24. Deus nam#ue sua gratia
semel iusti$icatos <non deserit nisi ab eis prius deseratur<.
!:&/ /7( -ta#ue nemo sibi in sola $ide 3can. 8 !8 274 blandiri debet putans $ide sola se heredem esse
constitutum hereditatem#ue consecuturum etiamsi )hristo non compatiatur ut et glori$icetur 3c$. %om /
!14. ?am et )hristus ipse 3ut in#uit "postolus4 <cum esset Filius Dei didicit ex his #uae passus est
oboedientiam et consummatus $actus est omnibus obtemperantibus sibi causa salutis aeternae< 3Febr : /
s4. Propterea "postolus ipse monet iusti$icatos dicensI <?escitis #uod ii #ui in stadio currunt omnes
#uidem currunt sed unus accipit bravium@ Sic currite ut comprehendatis. 0go igitur sic curro non #uasi
in incertum sic pugno non #uasi aerem verberans sed castigo corpus meum et in servitutem redigo ne
$orte cum aliis praedicaverim ipse reprobus e$$iciar< 3! )or 8 2( ss4. -tem princeps "postolorum PetrusI
1#"
<Satagite ut per bona opera certam vestram vocationem et electionem $aciatis' haec enim $acientes non
peccabitis ali#uando< 32 Petr ! !74.
!:&8 /7( - Bnde constat eos orthodoxae religionis doctrinae adversari #ui dicunt iustum in omni bono
opere saltem venialiter peccare 3can. 2:' c$I DS !(/!s4 aut 3#uod intolerabilius est4 poenas aeternas
mereri' at#ue etiam eos #ui statuunt in omnibus operibus iustos peccare si in illis suam ipsorum
socordiam excitando et sese ad currendum in stadio cohortando cum hoc ut in primis glori$icetur Deus
mercedem #uo#ue intuentur aeternam 3can. 29 &!4 cum scriptum sitI <-nclinavi cor meum ad $aciendas
iusti$icationes tuas propter retributionem< 3Ps !!/ !!24 et de 2oyse dicat "postolus #uod <aspiciebat in
remuneratione3m4< 3Febr !! 294.
!:(7 /7: ?emo #uo#ue #uamdiu in hac mortalitate vivitur de arcano divinae praedestinationis mysterio
us#ue adeo praesumere debet ut certo statuat se omnino esse in numero praedestinatorum 3can. !:4
#uasi verum esset #uod iusti$icatus aut amplius peccare non possit 3can. 2&4 aut si peccaverit certam
sibi resipiscentiam promittere debeat. ?am nisi ex speciali revelatione sciri non potest #uos Deus sibi
elegerit 3can. !9 4.
!:(! /79 Similiter de perseverantiae munere 3can. !94 de #uo scriptum estI <6ui perseveraverit us#ue in
$inem hic salvus erit< 32t !7 22' 2( !& 4 3#uod #uidem aliunde haberi non potest nisi ab eo #ui <potens
est eum #ui stat statuere< 3c$ %om !( (4 ut perseveranter stet et eum #ui cadit restituere4 nemo sibi
certi ali#uid absoluta certitudine polliceatur tametsi in Dei auxilio $irmissimam spem collocare et
reponere omnes debent. Deus enim nisi ipsi illius gratiae de$uerint sicut coepit opus bonum ita per$iciet
operans velle et per$icere 3Phil 2 !&' can. 22 4. ,erumtamen #ui se existimant stare videant ne cadant 3-
)or !7 !24 et cum timore ac tremore salutem suam operentur 3Phil 2 !24 in laboribus in vigiliis in
eleemosynis in orationibus et oblationibus in ieiuniis et castitate 3c$. 2 )or 9 &ss4. Formidare enim
debent scientes #uod in spem 3c$. - Petr ! &4 gloriae et nondum in gloriam renati sunt de pugna #uae
superest cum carne cum mundo cum diabolo in #ua victores esse non possunt nisi cum Dei gratia
"postolo obtemperent dicentiI <Debitores sumus non carni ut secundum carnem vivamus. Si enim
secundum carnem vixeritis moriemini. Si autem spiritu $acta carnis morti$icaveritis vivetis< 3%om / !2
s4.
!:(2 !:(2 6ui vero ab accepta iusti$icationis gratia per peccatum exciderunt rursus iusti$icari poterunt
3can. 284 cum excitante Deo per paenitentiae sacramentum merito )hristi amissam gratiam recuperare
procuraverint. Fic enim iusti$icationis modus est lapsi reparatio #uam <secundam post nau$ragium
deperditae gratiae tabulam< sancti Patres apte nuncuparunt. 0tenim pro iis #ui post baptismum in peccata
labuntur )hristus -esus sacramentum instituit paenitentiae cum dixitI <"ccipite Spiritum Sanctum'
#uorum remiseritis peccata remittuntur eis et #uorum retinueritis retenta sunt< 3-o 27 22 2&4.
!:(& !:(& - Bnde docendum est christiani hominis paenitentiam post lapsum multo aliam esse a
baptismati ea#ue contineri non modo cessationem a peccatis et eorum detestationem aut <cor contritum
et humiliatum< 3Ps :7 !84 verum etiam et eorundem sacramentalem con$essionem saltem in voto et suo
tempore $aciendam et sacerdotalem absolutionem item#ue satis$actionem per ieiunium eleemosynas
orationes et alia pia spiritualis vitae exercitia non #uidem pro poena aeterna #uae vel sacramento vel
sacramenti voto una cum culpa remittitur sed pro poena temporali 3can. &74 #uae 3ut sacrae >itterae
docent4 non tota semper ut in baptismo $it dimittitur illis #ui gratiae Dei #uam acceperunt ingrati
Spiritum Sanctum contristaverunt 3c$. 0ph ( &74 et templum Dei violare 3c$. ! )or &!14 non sunt veriti.
De #ua paenitentia scriptum estI <2emor esto unde excideris age paenitentiam et prima opera $ac< 3"pc
2 :4 et iterumI <6uae secundum Deum tristitia est paenitentiam in salutem stabilem operatur< 32 )or 1
!74 et rursusI <Paenitentiam agite< 32t &2' (!14 etI <Facite $ructus dignos paenitentiae< 32t & /4.
!:. <6uolibet mortali peccato amitti gratiam sed non $idem<
!:(( /7/ "dversus etiam hominum #uorumdam callida ingenia #ui <per dulces sermones et benedictiones
seducunt corda innocentium< 3%om !9 !/4 asserendum est non modo in$idelitate 3can. 214 per #uam et
ipsa $ides amittitur sed etiam #uocum#ue alio mortali peccato #uamvis non amittatur $ides 3can. 2/4
acceptam iusti$icationis gratiam amittiI divinae legis doctrinam de$endendo #uae a regno Dei non solum
in$ideles excludit sed et $ideles #uo#ue <$ornicarios adulteros molles masculorum concubitores $ures
avaros ebriosos maledicos rapaces< 3c$. ! )or 98s4 ceteros#ue omnes #ui letalia committunt peccata a
#uibus cum divinae gratiae adiumento abstinere possunt et pro #uibus a )hristi gratia separantur 3can.
214.
1##
!9. <De $ructu iusti$icationis hoc est de merito bonorum operum de#ue ipsius meriti ratione<
!:(: /78 Fac igitur ratione iusti$icatis hominibus sive acceptam gratiam perpetuo conservaverint sive
amissam recuperaverint proponenda sunt "postoli verbaI "bundate in omni opere bono <scientes #uod
labor vester non est inanis in Domino< 3! )or !: :/4' <non enim iniustus est Deus ut obliviscatur operis
vestri et dilectionis #uam ostenditis in nomine ipsius< 3Febr 9 !74 etI <?olite amittere con$identiam
vestram #uae magnam habet remunerationem< 3Febr !7 &:4. "t#ue ideo bene operantibus <us#ue in
$inem< 32t !7 224 et in Deo sperantibus proponenda est vita aeterna et tam#uam gratia $iliis Dei per
)hristum -esum misericorditer promissa et <tam#uam merces< ex ipsius Dei promissione bonis ipsorum
operibus et meritis $ideliter reddenda 3can. 29 et &24. Faec est enim illa corona iustitiae #uam post suum
certamen et cursum repositam sibi esse aiebat "postolus a iusto iudice sibi reddendam non solum autem
sibi sed et omnibus #ui diligunt adventum eius 32 Gim ( 1s4.
!:(9 /78 )um enim ille ipse )hristus -esus tam#uam <caput in membra< 30ph ( !: 4 et tam#uam <vitis in
palmites< 3+o !: :4 in ipsos iusti$icatos iugiter virtutem in$luat #uae virtus bona eorum opera semper
antecedit comitatur et subse#uitur et sine #ua nullo pacto Deo grata et meritoria esse possent 3can. 24I
nihil ipsis iusti$icatis amplius deesse credendum est #uominus plene illis #uidem operibus #uae in Deo
sunt $acta divinae legi pro huius vitae statu satis$ecisse et vitam aeternam suo etiam tempore 3si tamen in
gratia decesserint 3"pc !( !&44 conse#uendam vere promeruisse censeantur 3can. &24 cum )hristus
Salvator noster dicatI Si #uis biberit ex a#ua #uam ego dabo ei non sitiet in aeternum sed $iet in eo $ons
a#uae salientis in vitam aeternam 3+o ( !(4.
!:(1 /78 -ta ne#ue propria nostra iustitia tam#uam ex nobis propria statuitur ne#ue ignoratur aut
repudiatur iustitia Dei 3%om !7 &4' #uae enim iustitia nostra dicitur #uia per eam nobis inhaerentem
iusti$icamur 3can. !7 et !!4 illa eadem Dei est #uia a Deo nobis in$unditur per )hristi meritum.
!:(/ /!7 ?e#ue vero illud omittendum est #uod licet bonis operibus in sacris >itteris us#ue adeo
tribuatur ut etiam #ui uni ex minimis suis potum a#uae $rigidae dederit promittat )hristus eum non esse
sua mercede cariturum 32t !7(24 et "posto4us testetur id #uod in praesenti est momentaneum et leve
tribulationis nostrae supra modum in sublimitate aeternum gloriae pondus operari in nobis 32 )or (!14I
absit tamen ut christianus homo in se ipso vel con$idat vel glorietur et non in Domino 3c$. ! )or !&!' 2
)or !7!14 cuius tanta est erga omnes homines bonitas ut eorum velit esse merita 3can. &2 4 #uae sunt
ipsius dona 3DS 2(/4.
!:(8 /!7 0t #uia <in multis o$$endimus omnes< 3-ac & 2' can. 2& 4 unus#uis#ue sicut misericordiam et
bonitatem ita severitatem et iudicium ante oculos habere debet ne#ue se ipsum ali#uis etiam si nihil sibi
conscius $uerit iudicare #uoniam omnis hominum vita non humano iudicio examinanda et iudicanda est
sed Dei #ui <illuminabit abscondita tenebrarum et mani$estabit consilia cordium et tunc laus erit
unicui#ue a Deo< 3l )or ( (s4 #ui ut scriptum est reddet unicui#ue secundum opera sua 3%om 2 94.
!::7 /!7 Post hanc catholicam de iusti$icatione doctrinam 3can. &&4 #uam nisi #uis#ue $ideliter
$irmiter#ue receperit iusti$icari non poterit placuit sanctae Synodo hos canones subiungere ut omnes
sciant non solum #uid tenere et se#ui sed etiam #uid vitare et $ugere debeant.
Denzinger 3latin4 !(82
Denzinger 3latin4 !::!
)anones de iusti$icatione
!::! /!! )an. !. Si #uis dixerit hominem suis operibus #uae vel per humanae naturae vires vel per
>egis doctrinam $iant abs#ue divina per )hristum +esum gratia posse iusti$icari coram DeoI anathema sit
3c$. DS !:2!4.
!::2 /!2 )an. 2. Si #uis dixerit ad hoc solum divinam gratiam per )hristum +esum dari ut $acilius homo
iuste vivere ac vitam aeternam promereri possit #uasi per liberum arbitrium sine gratia utrum#ue sed
aegre tamen et di$$iculter possitI an. s. 3c$I DS !:2(s4.
1#$
!::& /!& )an. &. Si #uis dixerit sine praeveniente Spiritus Sancti inspiratione at#ue eius adiutorio
hominem credere sperare et diligere aut paenitere posse sicut oportet ut ei iusti$icationis gratia
con$eraturI an. s. 3DS !:2:4.
!::( /!( )an. (. Si #uis dixerit liberum hominis arbitrium a Deo motum et excitatum nihil cooperari
assentiendo Deo excitanti at#ue vocanti #uo ad obtinendam iusti$icationis gratiam se disponat ac
praeparet ne#ue posse dissentire si velit sed velut inanime #uoddam nihil omnino agere mere#ue
passive se habereI an. s. 3c$. DS !:2:4.
!::: /!: )an. :. Si #uis liberum hominis arbitrium post "dae peccatum amissum et exstinctum esse
dixerit aut rem esse de solo titulo immo titulum sine re $igmentum deni#ue a satana invectum in
0cclesiamI an. s. DS !:2! !:2: !(/94.
!::9 /!9 )an. 9. Si #uis dixerit non esse in potestate hominis vias suas malas $acere sed mala opera ita
ut bona Deum operari non permissive solum sed etiam proprie et per se adeo ut sit proprium eius opus
non minus proditio +udae #uam vocatio PauliI an. s.
!::1 /!1 )an. 1. Si #uis dixerit opera omnia #uae ante iusti$icationem $iunt #uacum#ue ratione $acta
sint vere esse peccata vel odium Dei mereri aut #uanto vehementius #uis nititur se disponere ad gratiam
tanto eum gravius peccareI an. s. 3c$. DS !:294.
!::/ /!/ )an. /. Si #uis dixerit gehennae metum per #uem ad misericordiam Dei de peccatis dolendo
con$ugimus vel a peccando abstinemus peccatum esse aut peccatores peiores $acereI an. s. 3c$. DS !:29
!(:94.
!::8 /!8 )an. 8. Si #uis dixerit sola $ide impium iusti$icari ita ut intelligat nihil aliud re#uiri #uo ad
iusti$icationis gratiam conse#uendam cooperetur et nulla ex parte necesse esse eum suae voluntatis motu
praeparari at#ue disponiI an. s. 3c$. DS !:&2 !:&/ !(9: !(97 s4.
!:97 /27 )an. !7. Si #uis dixerit homines sine )hristi Eustitia per #uam nobis meruit Eusti$icari aut per
eam ipsam $ormaliter Eustos esseI an. s.
!:9! /2! )an. !!. Si #uis dixerit homines iusti$icari vel sola imputatione iustitiae )hristi vel sola
peccatorum remissione exclusa gratia et caritate #uae in cordibus eorum per Spiritum Sanctum
di$$undatur at#ue illis inhaereat aut etiam gratiam #ua iusti$icamur esse tantum $avorem DeiI an. s. 3c$.
DS !:2/ss !:(:s4.
!:92 /22 )an. !2. Si #uis dixerit $idem iusti$icantem nihil aliud esse #uam $iduciam divinae
misericordiae peccata remittentis propter )hristum vel eam $iduciam solam esse #ua iusti$icamurI an. s.
3c$. DS !:&&s4.
!:9& /2& )an. !&. Si #uis dixerit omni homini ad remissionem peccatorum asse#uendam necessarium
esse ut credat certo et abs#ue ulla haesitatione propriae in$irmitatis et indispositionis peccata sibi esse
remissaI an. s. 3c$. DS !:&&s !(97ss 4.
!:9( /2( )an. !(. Si #uis dixerit hominem a peccatis absolvi ac iusti$icari ex eo #uod se absolvi ac
iusti$icari certo credat aut neminem vere esse iusti$icatum nisi #ui credit se esse iusti$icatum et hac sola
$ide absolutionem et iusti$icationem per$ici an. s. 3c$. DS !:&&s !(97ss4.
!:9: /2: )an. !:. Si #uis dixerit hominem renatum et iusti$icatum teneri ex $ide ad credendum se certo
esse in numero praedestinatorumI an. s. 3c$. DS !:(7 4.
!:99 /29 )an. !9. Si #uis magnum illud us#ue in $inem perseverantiae donum se certo habiturum
absoluta et in$allibili certitudine dixerit nisi hoc ex speciali revelatione didiceritI an. s. 3c$. DS !:(7s4.
!:91 /21 )an. !1. Si #uis iusti$icationis gratiam non nisi praedestinatis ad vitam contingere dixerit
reli#uos vero omnes #ui vocantur vocari #uidem sed gratiam non accipere utpote divina potestate
praedestinatos ad malumI an. s.
1#%
!:9/ /2/ )an. !/. Si #uis dixerit Dei praecepta homini etiam iusti$icato et sub gratia constituto esse ad
observandum impossibiliaI an. s. 3c$. DS !:&9 4.
!:98 /28 )an !8. Si #uis dixerit nihil praeceptum esse in 0vangelio praeter $idem cetera esse
indi$$erentia ne#ue praecepta ne#ue prohibita sed libera aut decem praecepta nihil pertinere ad
)hristianosI an. s. 3c$. DS !:&9s4.
!:17 /&7 )an. 27. Si #uis hominem iusti$icatum et #uantumlibet per$ectum dixerit non teneri ad
observantiam mandatorum Dei et 0cclesiae sed tantunt ad credendum #uasi vero 0vangelium sit nuda et
absoluta promissio vitae aeternae sine condicione observationis mandatorumI an. s. 3c$. DS !:&9s4.
!:1! /&! )an. 2!. Si #uis dixerit )hristum -esum a Deo hominibus datum $uisse ut redemptorem cui
$idant non etiam ut legislatorem cui obediantI an. s.
!:12 /&2 )an. 22. Si #uis dixerit iusti$icatum vel sine speciali auxilio Dei in accepta iustitia perseverare
posse vel cum eo non posseI an. s. 3c$. DS !:(!4.
!:1& /&& )an. 2&. Si #uis hominem semel iusti$icatum dixerit amplius peccare non posse ne#ue gratiam
amittere at#ue ideo eum #ui labitur et peccat num#uam vere $uisse iusti$icatum' aut contra posse in tota
vita peccata omnia etiam venialia vitare nisi ex speciali Dei privilegio #uemadmodum de beata ,irgine
tenet 0cclesiaI an. s. 3c$. DS !:&1 !:(84.
!:1( /&( )an. 2(. Si #uis dixerit iustitiam acceptam non conservari at#ue etiam non augeri coram Deo
per bona opera sed opera ipsa $ructus solummodo et signa esse iusti$icationis adeptae non etiam ipsius
augendae causamI an. s. 3c$. DS !:&:4.
!:1: /&: )an. 2:. Si #uis in #uolibet bono opere iustum saltem venialiter peccare dixerit aut 3#uod
intolerabilius est4 mortaliter at#ue ideo poenas aeternas mereri tantum#ue ob id non damnari #uia Deus
ea opera non imputet ad damnationemI an. s. 3)$. DS !:&8 !(/!s4.
!:19 /&9 )an. 29. Si #uis dixerit Eustos non debere pro bonis operibus #uae in Deo $uerint $acta
exspectare et sperare aeternam retributionem a Deo per eEus misericordiam et +esu )hristi meritum si
bene agendo et divina mandata custodiendo us#ue in $inem perseveraverintI an. s.
!:11 /&1 )an. 21. Si #uis dixerit nullum esse mortale peccatum nisi in$idelitatis aut nullo alio
#uantumvis gravi et enormi praeter#uam in$idelitatis peccato semel acceptam gratiam amittiI an. s. 3c$.
DS !:((4.
!:1/ /&/ )an. 2/. Si #uis dixerit amissa per peccatum gratia simul et $idem semper amitti aut $idem
#uae remanet non esse veram $idem licet non sit viva aut eum #ui $idem sine caritate habet non esse
)hristianumI an. s. 3c$. DS !:((4.
!:18 /&8 )an. 28. Si #uis dixerit eum #ui post baptismum lapsus est non posse per Dei gratiam
resurgere' aut posse #uidem sed sola $ide amissam iustitiam recuperare sine sacramento paenitentiae
prout sancta %omana et universalis 0cclesia a )hristo Domino et eius "postolis edocta hucus#ue
pro$essa est servavit et docuitI an. s. 3c$. DS !:(2s4.
!:/7 /(7 )an. &7. Si #uis post acceptam iusti$icationis gratiam cuilibet peccatori paenitenti ita culpam
remitti et reatum aeternae poenae deleri dixerit ut nullus remaneat reatus poenae temporalis exsolvendae
vel in hoc saeculo vel in $uturo in purgatorio ante#uam ad regna caelorum aditus patere possitI an. s. 3c$.
DS !:(&4.
!:/! /(! )an. &! Si #uis dixerit iusti$icatum peccare dum intuitu aeternae mercedis bene operaturI an. s.
3c$. DS !:&84.
!:/2 /(2 )an. &2. Si #uis dixerit hominis Eusti$icati bona opera ita esse dona Dei ut non sint etiam bona
ipsius Eusti$icati merita aut ipsum Eusti$icatum bonis operibus #uae ab eo per Dei gratiam et +esu )hristi
meritum 3cuEus vivum membrum est4 $iunt non vere mereri augmentum gratiae vitam aeternam et ipsius
vitae aeternae 3si tamen in gratia decesserit4 consecutionem at#ue etiam gloriae augmentumI an. s.
1$&
!:/& /(& )an. &&. Si #uis dixerit per hanc doctrinam catholicam de iusti$icatione a sancta Synodo hoc
praesenti decreto expressam ali#ua ex parte gloriae Dei vel meritis -esu )hristi Domini nostri derogari et
non potius veritatem $idei nostrae Dei deni#ue ac )hristi -esu gloriam illustrariI an. s.
)oncile de Grente 3.-.eme oecum*ni#ue4 Session ,-- & mars
)!:(1
D*cret De Sacramentis
!977 /(&a "d consummationem salutaris de Eusti$icatione doctrinae #uae in praecedenti proxima
sessione uno omnium patrum consensu promulgata $uit consentaneum visum est de sanctissimis
0cclesiae sacramentis agere per #uae omnis vera Eustitia vel incipit vel coepta augetur vel amissa
reparatur. Propterea sacrosancta oecumenica et generalis Gridentina Synodus... ad errores eliminandos et
extirpandas haereses #uae circa ipsa sanctissima sacramenta hac nostra tempestate tum de damnatis olim
a Patribus nostris haeresibus suscitataetum etiam de novo adinventae sunt #uae cathiolicae 0cclesiae
puritati et animarum saluti magnopere o$$iciuntI sanctarum Scrioturarum doctrinae apostolicis
traditionibus at#ue aliorum conciliorum et Patrum consensui inhaerendo hos praesentes canones
statuendos et decernendos censuit reli#uuos #ui supersunt ad coepti operis per$ectionem deinceps
3divino Spiritu adEuvante4 editura.
!97! /(( )an. !. Si #uis dixerit sacramenta novae >egis non $uisse omnia a +esu )hristo Domino nostro
instituta aut esse plura vel pauciora #uam septem videlicet baptismum con$irmationem 0ucharistiam
paenitentiam extremam unctionem ordinem et matrimonium aut etiam ali#uod horum septem non esse
vere et proprie sacramentumI anathema sit.
!972 /(: )an. 2. Si #uis dixerit ea ipsa novae >egis sacramenta a sacramentis anti#uae >egis non
di$$erre nisi #uia caeremoniae sunt aliae et alii ritus externiI an. s.
!97& /(9 )an. &. Si #uis dixerit haec septem sacramenta ita esse inter se paria ut nulla ratione aliud sit
alio digniusI an. s.
!97( /(1 )an. (. Si #uis dixerit sacramenta novae >egis non esse ad salutem necessaria sed super$lua et
sine eis aut eorum voto per solam $idem homines a Deo gratiam iusti$icationis adipisci licet omnia
singulis necessaria non sintI an. s.
!97: /(/ )an. :. Si #uis dixerit haec sacramenta propter solam $idem nutriendam instituta $uisseI an. s.
!979 /(8 )an. 9. Si #uis dixerit sacramenta novae >egis non continere gratiam #uam signi$icant aut
gratiam ipsam non ponentibus obicem non con$erre 3c$. DS !(:!4 #uasi signa tantum externa sint
acceptae per $idem gratiae vel iustitiae et notae #uaedam christianae pro$essionis #uibus apud homines
discernuntur $ideles ab in$idelibusI an. s.
!971 /:7 )an. 1. Si #uis dixerit non dari gratiam per huiusmodi sacramenta semper et omnibus #uantum
est ex parte Dei etiamsi rite ea suscipiant sed ali#uando et ali#uibusI an. s.
!97/ /:! )an. /. Si #uis dixerit per ipsa novae >egis sacramenta ex opere operato non con$erri gratiam
sed solam $idem divinae promissionis ad gratiam conse#uendam su$$icereI an. s.
!978 /:2 )an. 8. Si #uis dixerit in tribus sacramentis baptismo scilicet con$irmatione et ordine non
imprimi characterem in anima hoc est signum #uoddam spirituale et indelebile unde ea iterari non
possuntI an. s.
!9!7 /:& )an. !7. Si #uis dixerit )hristianos omnes in verbo et omnibus sacramentis administrandis
habere potestatemI an. s.
!9!! /:( )an. !!. Si #uis dixerit in ministris dum sacramenta con$iciunt et con$erunt non re#uiri
intentionem saltem $aciendi #uod $acit 0cclesiaI an. s. 3c$. DS !2924.
1$1
!9!2 /:: )an. !2. Si #uis dixerit ministrum in peccato mortali exsistentem modo omnia essentialia
#uae ad sacramentum con$iciendum aut con$erendum pertinent servaverit non con$icere aut con$erre
sacramentum I an. s. 3c$I DS !!:(4.
!9!& /:9 )an. !&. Si #uis dixerit receptos et approbatos 0cclesiae catholicae ritus in sollemni
sacramentorum administratione adhiberi consuetos aut contemni aut sine peccato a ministris pro libito
omitti aut in novos alios per #uemcum#ue ecclesiarurn pastorem mutari posseI an. s.
)anones De sacramento baptismi
!9!( /:1 )an. !. Si #uis dixerit baptismum -oannis habuisse eandem vim cum baptismo )hristiI an. s.
!9!: /:/ )an. 2. Si #uis dixerit a#uam veram et naturalem non esse de necessitate baptismi at#ue ideo
verba illa Domini nostri -esu )hristiI <?isi #uis renatus $uerit ex a#ua et Spiritu Sancto< 3+o & :4 ad
metaphoram ali#uam detorseritI an. s.
!9!9 /:8 )an & Si #uis dixerit in 0cclesia %omana 3#uae omnium ecclesiarum m"ter est et magistra4
non esse veram de baptismi sacramento doctrinam I an. s.&
!9!1 /97 )an (. Si #uis dixerit baptismum #ui etiam datur ab haereticis in nomine Patris et Filii et
Spiritus Sancti cum intentione $aciendi #uod $acit 0cclesia non esse verum baptismumI an. s.
!9!/ /9! )an. :. Si #uis dixerit baptismum liberum esse hoc est non necessarium ad salutem I an. s. 3c$.
DS !:2(4
!9!8 /92 )an 9. Si #uis dixerit baptizatum non posse etiamsi velit gratiam amittere #uantumcum#ue
peccet nisi nolit credereI an. s. 3c$I DS !:((4.
!927 /9& )an. 1. Si #uis dixerit baptizatos per baptismum ipsum solius tantum $idei debitores $ieri non
autem universae legis )hristi servandaeI an. s.
!92! /9( )an. /. Si #uis dixerit baptizatos liberos esse ab omnibus sanctae 0cclesiae praeceptis #uae vel
scripta vel tradita sunt ita ut ea observare non teneantur nisi se sua sponte illis summittere voluerintI an.
s.
!922 /9: )an. 8. Si #uis dixerit ita revocandos esse homines ad baptismi suscepti memoriam ut vota
omnia #uae post baptismum $iunt vi promissionis in baptismo ipso iam $actae irrita esse intelligant
#uasi per ea et $idei #uam pro$essi sunt detrahatur et ipsi baptismoI an. s.
!92& /99 )an. !7. Si #uis dixerit peccata omnia #uae post baptismum $iunt sola recordatione et $ide
suscepti baptismi vel dimitti vel venialia $ieriI an. s.
!92( /91 )an !!. Si #uis dixerit verum et rite collatum baptismum iterandum esse illi #ui apud in$ideles
$idem )hristi negaverit cum ad paenitentiam convertiturI an. s.
!92: /9/ )an. !2. Si #uis dixerit neminem esse baptizandum nisi ea aetate #ua )hristus baptizatus est
vel in ipso mortis articuloI an. s.
!929 /98 )an. !&. Si #uis dixerit parvulos eo #uod actum credendi non habent suscepto baptismo inter
$ideles computandos non esse ac propterea cum ad annos discretionis pervenerint esse rebaptizandos
aut praestare omitti eorum baptisma #uam eos non actu proprio credentes baptizari in sola $ide 0cclesiaeI
an. s.
!921 /17 )an. !(. Si #uis dixerit huiusmodi parvulos baptizatos cum adoleverint interrogandos esse an
ratum habere velint #uod patrini eorum nomine dum baptizarentur polliciti sunt et ubi se nolle
responderint suo esse arbitrio relin#uendos nec alia interim poena ad christianam vitam cogendos nisi ut
ab 0ucharistiae aliorum#ue sacramentorum perceptione arceantur donec resipiscantI an. s.
)anones De sacramento con$irmationis
1$2
!92/ /1! )an. !. Si #uis dixerit con$irmationem baptizatorum otiosam caeremoniam esse et non potius
verum et proprium sacramentum aut olim nihil aliud $uisse #uam catechesim #uandam #ua
adolescentiae proximi $idei suae rationem coram 0cclesia exponebantI an. s.
!928 /12 )an. 2. Si #uis dixerit iniurios esse Spiritui Sancto eos #ui sacro con$irmationis chrismati
virtutem ali#uam tribuuntI an. s.
!9&7 /1& )an. &. Si #uis dixerit sanctae con$irmationis ordinarium ministrum non esse solum episcopum
sed #uemvis simplicem sacerdotemI an. s.
Sessio .--- !! octobre !::!' Decretum de ss. 0ucharistia
!9&: /1&a Sacrosancta oecumenica et generalis Gridentina Synodus... etsi in eum $inem non abs#ue
peculiari Spiritus Sancti ductu et gubernatione convenerit ut veram et anti#uam de $ide et sacramentis
doctrinam exponeret et ut haeresibus omnibus et aliis gravissimis incommodis #uibus Dei 0cclesia
misere nunc exagitatur et in multas ac varias partes scinditur remedium a$$erret hoc praesertim iam inde
a principio in votis habuit ut stirpitus convelleret zizania exsecrabilium errorum et schismatum #uae
inimicus homo his nostris calamitosis temporibus in doctrina $idei usu et cultu sacrosanctae 0ucharistiae
superseminavit #uam alio#ui Salvator noster in 0cclesia sua tam#uam symbolum reli#uit eius unitatis et
caritatis #ua )hristianos omnes inter se coniunctos et copulatos esse voluit. -ta#ue eadem sacrosancta
synodus sanam et sinceram illam de venerabili hoc et divino 0ucharistiae sacramento doctrinam tradens
#uam semper catholica 0cclesia ab ipso -esu )hristo Domino nostro et eius "postolis erudita at#ue a
Spiritu Sancto illi <omnem veritatem in dies suggerente< 3c$. +o !( 294 edocta retinuit et ad $inem us#ue
saeculi conservabit omnibus )hristi $idelibus interdicit ne posthac de sanctissima 0ucharistia aliter
credere docere aut praedicare audeant #uam ut est hoc praesenti decreto explicatum at#ue de$initum.
!9&9 /1( Principio docet sancta Synodus et aperte ac simpliciter pro$itetur in almo sanctae 0ucharistiae
sacramento post panis et vini consecrationem Dominum nostrum lesum )hristum verum Deum at#ue
hominem vere realiter ac substantialiter 3can. - 4 sub specie illarum rerum sensibilium contineri. ?e#ue
enim haec inter se pugnant ut ipse Salvator noster semper ad dextram Patris in caelis assideat iuxta
modum exsistendi naturalem et ut multis nihilominus aliis in locis sacramentaliter praesens sua
substantia nobis adsit ea exsistendi ratlone #uam etsi verbis exprimere vix possumus possibilem tamen
esse Deo cogitatione per $idem illustrata asse#ui possumus et constantissime credere debemus.
!9&1 /1( -ta enim maiores nostri omnes #uot#uot in vera )hristi 0cclesia - $uerunt #ui de sanctissimo
hoc sacramento disseruerunt apertissime pro$essi sunt hoc tam admirabile sacramentum in ultima )oena
%edemptorem nostrum instituisse cum post panis vini#ue benedictionem se suum ipsius corpus illis
praebere ac suum sanguinem disertis ac perspicuis verbis testatus est' #uae verba a sanctis 0vangelistis
commemorata 32t 29 29 ss' 2c !( 22 ss' >c 22 !8 s4 et a divo Paulo postea repetita !! )or !! 2&ss4
cum propriam illam et apertissimam signi$icationem prae se $erant secundum #uam a Patribus intellecta
sunt indignissimum sane hagitium est ea a #uibusdam contentiosis et pravis hominibus ad $ictitios et
imaginarios tropos #uibus veritas carnis et sanguinis )hristi negatur contra universum 0cclesiae sensum
detor#ueri #uae tam#uam columna et $irmamentum veritatis 3- Gim & !:4 haec ab impiis hominibus
excogitata commenta velut satanica detestata est grato semper et memori animo praestantissimum hoc
)hristi bene$icium agnoscens.
!9&/ /1: 0rgo Salvator noster discessurus ex hoc mundo ad Patrem sacramentum hoc instituit in #uo
divitias divini sui erga homines amoris velut e$$udit <memoriam $aciens mirabilium suorum< 3Ps !!7 (4 et
in illius sumptione colere nos <sui memoriam< 3! )or !! 2(4 praecepit suam#ue <annuntiare mortem
donec ipse ad iudicandum mundum veniat< 3c$. ! )or !! 294. Sumi autem voluit sacramentum hoc
tam#uam spiritualem animarum cibum 32t 29 294 #uo alantur et con$ortentur 3can. :4 viventes vita
illius #ui dixitI <6ui manducat me et ipse vivet propter me< 3-o 9 :/4 et tam#uam antidotum #uo
liberemur a culpis #uotidianis et a peccatis mortalibus praeservemur. Pignus praeterea id esse voluit
$uturae nostrae gloriae et perpetuae $elicitatis adeo#ue symbolum unius illius corporis cuius ipse caput
3! )or !! &' 0ph : 2&4 exsistit cui#ue nos tam#uam membra arctissima $idei spei et caritatis
conexione adstrictos esse voluit ut <idipsum omnes diceremus nec essent in nobis schismata< 3c$. ! )or !
!74.
&. <De excellentia ss. 0ucharistiae super reli#ua sacramenta
1$3
!9&8 /19 )ommune hoc #uidem est sanctissimae 0ucharistiae cum ceteris sacramentis <symbolum esse
rei sacrae et invisibilis gratiae $ormam visibilem<' verum illud in ea excellens et singulare reperitur #uod
reli#ua sacramenta tunc primum sancti$icandi vim habent cum #uis illis utiturI at in 0ucharistia ipse
sanctitatis auctor ante usum est 3can. (4.
!9(7 /19 ?ondum enim 0ucharistiam de manu Domini "postoli susceperant 32t 29 29' 2c !( 224 cum
vere tamen ipse a$$irmaret corpus suum esse #uod praebebat' et semper haec $ides in 0cclesia Dei $uit
statim post consecrationem verum Domini nostri corpus verum#ue eius sanguinem sub panis et vini
specie una cum ipsius anima et divinitate exsistereI sed corpus #uidem sub specie panis et sanguinem sub
vini specie ex vi verborum ipsum autem corpus sub specie vini et sanguinem sub specie panis
animam#ue sub utra#ue vi naturalis illius conexionis et concomitantiae #ua partes )hristi Domini #ui
iam ex mortuis resurrexit non amplius moriturus 3%om 9 84 inter se copulantur divinitatem porro propter
admirabilem illam eius cum corpore et anima hypostaticam unionem 3can. ! et &4.
!9(! /19 - 6uapropter verissimum est tantundem sub alterutra specie at#ue sub utra#ue contineri. Gotus
enim et integer )hristus sub panis specie et sub #uavis ipsius speciei parte totus item sub vini specie et
sub eius partibus exsistit 3can. &4.
!9(2 /11 6uoniam autem )hristus redemptor noster corpus suum id #uod sub specie panis o$$erebat 3c$
2t 29.29ss' 2c !(.22ss' >c 22.!8s' ! )o !!.2(ss4 vere esse dixit ideo persuasum semper in 0cclesia Dei
$uit id#ue nunc denuo sancta haec Synodus declaratI per consecrationem panis et vini conversionem $ieri
totius substantiae panis in substantiam corporis )hristi Domini nostri et totius substantiae vini in
substantiam sanguinis eEus. #uae conversio convenienter et proprie a sancta catholica 0cclesia
transsubstantiatio est appellata 3can.24.
!9(& /1/ ?ullis ita#ue dubitandi locus relin#uitur #uin omnes )hristi $ideles pro more in catholica
0cclesia semper recepto latriae cultum #ui vero Deo debetur huic sanctissimo sacramento in veneratione
exhibeant 3can.94. ?e#ue enim ideo minus est adorandum #uod $uerit a )hristo Domino ut sumatur 3c$
2t 29.29ss4 institutum. ?am illum eundem Deum praesentem in eo adesse credimus #uem Pater
aeternus introducens in orbem terrarum dicitI 50t adorent eum omnes "ngeli Dei5 3Feb !.9' ex Ps 89.14
#uem 2agi procidentes adoraverunt 3c$ 2t 2.!!4 #uem deni#ue in Calilea ab "postolis adoratum $uisse
Scriptura testatur 3c$ 2t 2/.!14.
!9(( /1/ Declarat praeterea sancta Synodus pie et religiose admodum in Dei 0cclesiam inductum $uisse
hunc morem ut singulis annis peculiari #uodam et $esto die praecelsum hoc et venerabile sacreamentum
singulari veneratione ac solemnitate celebraretur ut#ue in processionibus reverenter et honori$ice illud
per vias et loca publica circum$eretur. "e#uiisimum est enim sacros ali#uos statutos esse dies cum
)hristiani omnes singulari ac rara #uadam signi$icatione gratos et memores testentur animos erga
communem Dominum et %edemptorem pro tam ine$$abili et plane divino bene$icio #uo mortis eEus
victoria et triumphus repraesentatur. "t#ue sic #uidem oportuit victricem veritatem de mendacio et
haeresi triumphum agere ut eius adversarii in conspectu tanti splendoris et in tanta universae 0cclesiae
laetitia positi vel debilitati et $racti tabescant vel pudore a$$ecti et con$usi ali#uando resipiscant.
!9(: /18 )onsuetudo asservandi in sacrario sanctam 0ucharistiam adeo anti#ua est ut eam saeculum
etiam ?icaeni )oncilii agnoverit. Porro de$erri ipsam sacram 0ucharistiam ad in$irmos et in hunc usum
diligenter in ecclesiis conservari praeter#uam #uod cum summa ae#uitate et ratione conEunctum est tum
multis in conciliis praeceptum invenitur et vetustissimo catholicae 0cclesiae more est observatum. 6uare
sancta haec Synodus retinendum omnino salutarem hunc et necessarium morem statuit3can.14.
)ap. 1. <De praeparatione #uae adhibenda est ut digne #uis s. 0ucharistiam percipiat<
!9(9 //7 Si non decet ad sacras ullas $unctiones #uempiam accedere nisi sancte certe #uo magis
sanctitas et divinitas caelestis huius sacramenti viro christiano comperta est eo diligentius cavere ille
debet ne abs#ue magna reverentia et sanctitate 3can. !!4 ad id percipiendum accedat praesertim cum illa
plena $ormidinis verba apud "postolum legamusI <6ui manducat et bibit indigne iudicium sibi manducat
et bibit non diiudicans corpus Domini< 3! )or !! 28 4. 6uare communicare volenti revocandum est in
memoriam eius praeceptumI <Probet autem seipsum homo< 3! )or !! 2/4.
1$
!9(1 //7 0cclesiastica autem consuetudo declarat eam probationem necessariam esse ut nullus sibi
conscius peccati mortalis #uamtumvis sibi contritus videatur abs#ue praemissa sacramentali con$essione
ad sacram 0ucharistiam accedere debeat. 6uod a )hristianis omnibus etiam ab iis sacerdotibus #uibus
ex o$$icio incubuerit celebrare haec sancta Synodus perpetuo servandum esse decrevit modo non desit
illis copia con$essoris. 6uod si necessitate urgente sacerdos abs#ue praevia con$essione celebraverit
#uam primum 3c$. DS 27:/4 con$iteatur.
!9(/ //! 6uoad usum autem recte et sapienter patres nostri tres rationes hoc sanctum sacramentum
accipiendi distinxerunt. 6uosdam enim docuerunt sacramentaliter dumtaxat id sumere ut peccatores'
alios tantum spiritualiter illos nimirum #ui voto propositum illum caelestem panem edentes $ide viva
5#uae per dilectionem operatur5 3Cal :.94 $ructum eEus et utilitatem sentiunt' tertios porro sacramentaliter
simul et spiritualiter 3can./4' ii autem sunt #ui ita se prius probant et instruunt ut 5vestem nuptialem
induti5 3c$ 2t 22.!!ss4 ad divinam hanc mensam accedant. -n sacramentali autem sumptione semper in
0cclesia Dei mos $uit ut laici a sacerdotibus communionem acciperent sacerdotes autem celebrantes se
ipsos communicarent 3can.!74' #ui mos tam#uam ex traditione apostolica descendens Eure ac merito
retineri debet.
!9(8 //2 Demum autem paterno a$$ectu admonet sancta Synodus hortatur rogat et obsecrat <per viscera
misericordiae Dei nostri< 3>c ! 1/4 ut omnes et singuli #ui christiano nomine censentur in hoc <unitatis
ali#uando conveniant et concordent memores#ue tantae maiestatis et tam eximii amoris -esu )hristi
Domini nostri #ui dilectam animam suam in nostrae salutis pretium et carnem suam nobis dedit ad
manducandum 3+o 9 (/ ss4 haec sacra mysteria corporis et sanguinis eius ea $idei constantia et $irmitate
ea animi devotione ea pietate et cultu credant et venerentur ut panem illum supersubstantialem 32t 9!!4
$re#uenter suscipere possint et is vere eis sit animae vita et perpetua sanitas mentis <cuius vigore
con$ortati< 3& %g !8 /4 ex huius miserae peregrinationis itinere ad caelestem patriam pervenire valeant
eundem <panem "ngelorum< 3Ps 11 2:4 #uem modo sub sacris velaminibus edunt abs#ue ullo velamine
manducaturi.
!9:7 //2 6uoniam autem non est satis veritatem dicere nisi detegantur et re$ellantur erroresI placuit
sanctae Synodo hos canones subiungere ut omnes iam agnita doctrina catholica intelligant #uo#ue #uae
3ab4 illis haereses caveri vitari#ue debeant.
)anones de ss. 0ucharistiae sacramento
!9:! //& )an. l. Si #uis negaverit in sanctissimae 0ucharistiae sacramento contineri vere realiter et
substantialiter corpus et sanguinem una cum anima et divinitate Domini nostri +esu )hristi ac proinde
totum )hristum' sed dixerit tantummodo esse in eo ut in signo vel $igura aut virtuteI anathema sit 3c$.
DS !9&9 !9(74.
!9:2 //( )an. 2. Si #uis dixerit in sacrosancto 0ucharistiae sacramento remanere substantiam panis et
vini una cum corpore et sanguine Domini nostri +esu )hristi negaverit#ue mirabilem illam et singularem
conversionem totius substantiae panis in corpus et totius substantiae vini in sanguinem manentibus
dumtaxat speciebus panis et vini #uam #uidem conversionem catholica 0cclesia aptissime
transsubstantiationem appellatI an. s. 3c$. DS !9(24.
!9:& //: )an. &. Si #uis negaverit in venerabili sacramento 0ucharistiae sub una#ua#ue specie et sub
singulis cuius#ue speciei partibus separatione $acta totum )hristum contineriI an. s. 3c$. DS !9(!4.
!9:( //9 )an. (. Si #uis dixerit peracta consecratione in admirabili 0ucharistiae sacramento non esse
corpus et sanguinem Domini nostri -esu )hristi sed tantum in usu dum sumitur non autem ante vel post
et in hostiis seu particulis consecratis #uae post communionem reservantur vel supersunt non remanere
verum corpus DominiI an. s. 3c$. DS !9&8 s4.
!9:: //1 )an. :. Si #uis dixerit vel praecipuum $ructum sanctissimae 0ucharistiae esse remissionem
peccatorum vel ex ea non alios e$$ectus provenireI an. s. 3c$. DS !9&/4.
!9:9 /// )an. 9. Si #uis dixerit in sancto 0ucharistiae sacramento )hristum unigenitum Dei Filium non
esse cultu latriae etiam externo adorandum at#ue ideo nec $estiva peculiari celebritate venerandum
ne#ue in processionibus secundum laudabilem et universalem 0cclesiae sanctae ritum et consuetudinem
1$!
solemniter circumgestandum vel non publice ut adoretur populo proponendum et eEus adoratores esse
ido3lo4latrasI an. s. 3c$ DS !9(&s4.
!9:1 //8 )an. 1. Si #uis dixerit non licere sacram 0ucharistiam in sacrario reservari sed statim post
consecrationem adstantibus necessario distribuendam' aut non licere ut illa ad in$irmos honori$ice
de$eraturI an. s. 3c$. DS !9(:4.
!9:/ /87 )an. /. Si #uis dixerit )hristum in 0ucharistia exhibitum spiritualiter tantum manducari et non
etiam sacramentaliter ac realiterI an. s. 3c$. DS !9(/4.
!9:8 /8! )an. 8. Si #uis negaverit omnes et singulos )hristi $ideles utrius#ue sexus cum ad annos
discretionis pervenerint teneri singulis annis saltem in Paschate ad communicandum iuxta praeceptum
sanctae matris 0cclesiaeI an. s. 3c$. DS /!24.
!997 /82 )an. !7. Si #uis dixerit non licere sacerdoti celebranti se ipsum communicareI an. s. 3c$. DS
!9(/4.
!99! /8& )an. !!. Si #uis dixerit solam $idem esse su$$icientem praeparationem ad sumendum
sanctissimae 0ucharistiae sacramentum 3c$. DS !9(: 4I an. s. 0t ne tantum Sacramentum indigne at#ue
ideo in mortem et condemnationem sumatur statuit at#ue declarat ipsa sancta Synodus illis #uos
conscientia peccati mortalis gravat #uantumcum#ue etiam se contritos existiment habita copia
con$essoris necessario praemittendam esse con$essionem sacramentalem. Si #uis autem contrarium
docere praedicare vel pertinaciter asserere seu etiam publice disputando de$endere praesumpserit eo
ipso excommunicatus exsistat 3c$. DS !9(14.
Sessio .-, 2: novembre !::!' Doctrina de sacramento
paenitentiae
!991 /8&a Sacrosancta oecumenica et generalis Gridentina Synodus... #uamvis in decreto de
iusti$icatione 3DS !:(2s !:184 multus $uerit de paenitentiae sacramento propter locorum cognationem
necessaria #uadam ratione sermo interpositusI tanta nihilominus circa illud nostra hac aetate diversorum
errorum est multitudo ut non parum publicae utilitatis retulerit de eo exactiorem et pleniorem
de$initionem tradidisse in #ua demonstratis et convulsis Spiritus Sancti praesidio universis erroribus
catholica veritas perspicua et illustris $ieret' #uam nunc sancta haec synodus )hristianis omnibus perpetuo
servandam proponit.
!99/ /8( Si ea in regeneratis omnibus gratitudo erga Deum esset ut iustitiam in baptismo ipsius
bene$icio et gratia susceptam constanter tuerentur non $uisset opus aliud ab ipso baptismo sacramentum
ad peccatorum remissionem esse institutum 3can 24. 6uoniam autem Deus dives in misericordia 30ph 2
(4 cognovit $igmentum nostrum 3Ps !72 !(4 illis etiam vitae remedium contulit #ui sese postea in
peccati servitutem et daemonis potestatem tradidissent sacramentum videlicet poenitentiae 3can. !4 #uo
lapsis post baptismum bene$icium mortis )hristi applicatur.
!998 /8( Fuit #uidem poenitentia universis hominibus #ui se mortali ali#uo peccato in#uinassent #uovis
tempore ad gratiam et iustitiam asse#uendam necessaria illis etiam #ui baptismi sacramento ablui
petivissent ut perversitate abiecta et emendata tantam Dei o$$ensionem cum peccati odio et pio animi
dolore detestarentur. Bnde Propheta aitI <)onvertimini et agite poenitentiam ab omnibus ini#uitatibus
vestris' et non erit vobis in ruinam ini#uitas< 30z !/ &74. Dominus etiam dixitI <?isi poenitentiam egeritis
omnes similiter peribitis< 3>c !& &4. 0t princeps "postolorum Petrus peccatoribus baptismo initiandis
poenitentiam commendans dicebatI <Poenitentiam agite et baptizetur unus#yuis#ue vestrum 3"ct 2 &/4.
!917 /8( Porro nec ante adventum )hristi poenitentia erat sacramentum nec est post adventum illius
cui#uam ante baptismum. Dominus autem sacramentum poenitentiae tunc praecipue instituit cum a
mortuis excitatus insu$$lavit in discipulos suos dicensI <"ccipite Spiritum Sanctum' #uorum remiseritis
peccata remittuntur eis et #uorum retinueritis retenta sunt< 3-o 27 22s#4. 6uo tam insigni $acto et verbis
tam perspicuis potestatem remittendi et retinendi peccata ad reconciliandos $ideles post baptismum
lapsos "postolis et eorum legitimis successoribus $uisse communicatam universorum Patrum consensus
semper intellexit 3can.&4 et ?ovatianos remittendi potestatem olim pertinaciter negantes magna ratione
0cclesia catholica tan#uam haereticos explosit at#ue condemnavit. 6uare verissimum hunc illorum
verborum Domini sensum sancta haec Synodus probans et recipiens damnat eorum commentitias
1$"
interpretationes #ui verba illa ad potestatem praedicandi verbum Dei et )hristi 0vangelium annuntiandi
contra huiusmodi sacramenti institutionem $also detor#uent.
!91! /8: )eterum hoc sacramentum multis rationibus a baptismo di$$erre dignoscitur 3can. 24. ?am
praeter#uam #uod materia et $orma #uibus sacramenti essentia per$icitur longissime dissidetI constat
certe baptismi ministrum iudicem esse non oportere cum 0cclesia in neminem iudicium exerceat #ui
non prius in ipsam per baptismi ianuam $uerit ingressus. <6uid enim mihi in#uit "postolus de iis #ui
$oris sunt iudicare @< 3! )or : !24. Secus est de domesticis $idei #uos )hristus Dominus lavacro
baptismi sui corporis membra 3c$. ! )or !2 !&4 semel e$$ecit. ?am hos si se postea crimine ali#uo
contaminaverint non iam repetito baptismo ablui cum id in 0cclesia catholica nulla ratione liceat sed
ante hoc tribunal tam#uam reos sisti voluit ut per sacerdotum sententiam non semel sed #uoties ab
admissis peccatis ad ipsum paenitentes con$ugerint possent liberari.
!912 /8: - "lius praeterea est baptismi et alius paenitentiae $ructus. Per baptismum enim )hristum
induentes 3c$. Cal & 214 nova prorsus in illo e$$icimur creatura plenam et integram peccatorum omnium
remissionem conse#uentesI ad #uam tamen novitatem et integritatem per sacramentum paenitentiae sine
magnis nostris $letibus et laboribus divina id exigente iustitia pervenire ne#ua#uam possumus ut merito
paenitentia <laboriosus #uidam baptismus< a sanctis Patribus dictus $uerit. 0st autem hoc sacramentum
paenitentiae lapsis post baptismum ad salutem necessarium ut nondum regeneratis ipse baptismus 3can. 9
4.
!91& /89 Docet praeterea sancta Synodus sacramenti paenitentiae $ormam in #ua praecipue ipsius vis
sita est in illis ministri verbis positam esse I 0go te absolvo etc. ' #uibus #uidem de 0cclesiae sanctae
more preces #uaedam laudabiliter adiunguntur ad ipsius tamen $ormae essentiam ne#ua#uam spectant
ne#ue ad ipsius sacramenti administrationem sunt necessariae. Sunt autem #uasi materia huius sacramenti
ipsius paenitentis actus nempe contritio con$essio et satis$actio 3can. (4. 6ui #uatenus in paenitente ad
integritatem sacramenti ad plenam#ue et per$ectam peccatorum remissionem ex Dei institutione
re#uiruntur hac ratione paenitentiae partes dicuntur.
!91( /89 - Sane vero res et e$$ectus huius sacramenti #uantum ad eius vim et e$$icaciam pertinet
reconciliatio est cum Deo #uam interdum in viris piis et cum devotione hoc sacramentum percipientibus
conscientiae pax ac serenitas cum vehementi spiritus consolatione conse#ui solet.
!91: /89 - Faec de partibus et e$$ectu huius sacramenti sancta Synodus tradens simul eorum sententias
damnat #ui paenitentiae partes incussos conscientiae terrores et $idem esse contendunt 3can. (4.
!919 /81 )ontritio #uae primum locum inter dictos paenitentis actus habet animi dolor ac detestatio est
de peccato commisso cum proposito non peccandi de cetero. Fuit autem #uovis tempore ad impetrandam
veniam peccatorum hic contritionis motus necessarius et in homine post baptismum lapso ita demum
praeparat ad remissionem peccatorum si cum $iducia divinae misericordiae et voto praestandi reli#ua
coniunctus sit #uae ad rite suscipiendum hoc sacramentum re#uiruntur. Declarat igitur sancta Synodus
hanc contritionem non solum cessationem a peccato et vitae novae propositum et inchoationem sed
veteris etiam odium continere iuxta illudI <Proicite a vobis omnes ini#uitates vestras in #uibus
praevaricati estis et $acite vobis cor novum et spiritum novum< 30z !/ &!4. 0t certe #ui illos Sanctorum
clamores consideraveritI <Gibi soli peccavi et malum coram te $eci< 3Ps :7 94' <>aboravi in gemitu meo'
lavabo per singulas noctes lectum meum< 3Ps 9 14' <%ecogitabo tibi omnes annos meos in amaritudine
animae meae< 3-s &/ !:4 et alios huius generis $acile intelliget eos ex vehementi #uodam anteactae vitae
odio et ingenti peccatorum detestatione manasse.
!911 /8/ Docet praeterea etsi contritionem hanc ali#uando caritate per$ectam esse contingat
hominem#ue Deo reconciliare prius#uam hoc sacramentum actu suscipiatur ipsam nihilominus
reconciliationem ipsi contritioni sine sacramenti voto #uod in illa includitur non esse adscribendam.
!91/ /8/ -llam vero contritionem imper$ectam 3can. :4 #uae attritio dicitur #uoniam vel ex turpitudinis
peccati consideratione vel ex gehennae et poenarum metu communiter concipitur si voluntatem peccandi
excludat cum spe veniae declarat non solum non $acere hominem hypocritam et magis peccatorem 3c$.
DS !(:94 verum etiam donum Dei esse et Spiritus Sancti impulsum non adhuc #uidem inhabitantis sed
tantum moventis #uo paenitens adiutus viam sibi ad iustitiam parat. 0t #uamvis sine sacramento
paenitentiae per se ad iusti$icationem perducere peccatorem ne#ueat tamen eum ad Dei gratiam in
sacramento paenitentiae impetrandam disponit. Foc enim timore utiliter concussi ?inivitae ad +onae
1$#
praedicationem plenam terroribus paenitentiam egerunt et misericordiam a Domino impetrarunt 3c$. -on
&4. 6uamobrem $also #uidam calumniantur catholicos scriptores #uasi tradiderint sacramentum
paenitentiae abs#ue bono motu suscipientium gratiam con$erre #uod num#uam 0cclesia Dei docuit nec
sensit. Sed et $also docent contritionem esse extortam et coactam non liberam et voluntariam 3can. :4.
!918 /88 0x institutione sacramenti paenitentiae iam explicata universa 0cclesia semper intellexit
institutam etiam esse a Domino integram peccatorum con$essionem 3c$. -ac : !9'! +o ! 8 3>c !1 !(44 et
omnibus post baptismum lapsis iure divino necessariam exsistere 3can. 14 #uia Dominus noster -esus
)hristus e terris ascensurus ad caelos sacerdotes sui ipsius vicarios reli#uit 32t !9 !8' !/ !/' -o 27
2&4 tam#uam praesides et iudices ad #uos omnia mortalia crimina de$erantur in #uae )hristi $ideles
ceciderint #uo pro potestate clavium remissionis aut retentionis peccatorum sententiam pronuntient.
)onstat enim sacerdotes iudicium hoc incognita causa exercere non potuisse ne#ue ae#uitatem #uidem
illos in poenis iniungendis servare potuisse si in genere dumtaxat et non potius in specie ac singillatim
sua ipsi peccata declarassent.
!9/7 /88 0x his colligitur oportere a paenitentibus omnia peccata mortalia #uorum post diligentem sui
discussionem conscientiam habent in con$essione recenseri etiamsi occultissima illa sint et tantum
adversus duo ultima decalogi praecepta commissa 30x 27 !1' "ct : 2/4 #uae nonnum#uam animum
gravius sauciant et periculosiora sunt iis #uae in mani$esto admittuntur. ?am venialia #uibus a gratia
Dei non excludimur et in #uae $re#uentius labimur #uam#uam recte et utiliter citra#ue omnem
praesumptionem in con$essione dicantur 3can. 14 #uod piorum hominum usus demonstrat I taceri tamen
citra culpam multis#ue aliis remediis expiari possunt. ,erum cum universa mortalia peccata etiam
cogitationis homines <irae $ilios< 30ph 2 & 4 et Dei inimicos reddant necessum est omnium etiam veniam
cum aperta et verecunda con$essione a Deo #uaerere. -ta#ue dum omnia #uae memoriae occurrunt
peccata )hristi $ideles con$iteri student procul dubio omnia divinae misericordiae ignoscenda exponunt
3can. 14. 6ui vero secus $aciunt et scienter ali#ua retinent nihil divinae bonitati per sacerdotem
remittendum proponunt. <Si enim erubescat aegrotus vulnus medico detegere #uod ignorat medicina non
curat<.
!9/! /88 )olligitur praeterea etiam eas circumstantias in con$essione explicandas esse #uae speciem
peccati mutant 3can. 14 #uod sine illis peccata ipsa nec a paenitentibus integre exponantur nec iudicibus
innotescant et $ieri ne#ueat ut de gravitate criminum recte censere possint et poenam #uam oportet pro
illis paenitentibus imponere. Bnde alienum a ratione est docere circumstantias has ab hominibus otiosis
excogitatas $uisse aut unam tantum circumstantiam con$itendam esse nempe peccasse in $ratrem.
!9/2 877 Sed et impium est con$essionem #uae hac ratione $ieri praecipitur impossibilem dicere 3can.
/4 aut carni$icinam illam conscientiarum appellare' constat enim nihil aliud in 0cclesia a paenitentibus
exigi #uam ut post#uam #uis#ue diligentius se excusserit et conscientiae suae sinus omnes et latebras
exploraverit ea peccata con$iteatur #uibus se Dominum et Deum suum mortaliter o$$endisse meminerit'
reli#ua autem peccata #uae diligenter cogitanti non occurrunt in universum eadem con$essione inclusa
esse intelliguntur' pro #uibus $ideliter cum Propheta dicimusI <"b occultis meis munda me Domine< 3Ps
!/ !&4. -psa vero huiusmodi con$essionis di$$icultas ac peccata detegendi verecundia gravis #uidem
videri posset nisi tot tantis#ue commodis et consolationibus levaretur #uae omnibus digne ad hoc
sacramentum accedentibus per absolutionem certissime con$eruntur.
!9/& 87! )eterum #uoad modum con$itendi secreto apud solum sacerdotem etsi )hristus non vetuerit
#uin ali#uis in vindictam suorum scelerum et sui humiliationem cum ob aliorum exemplum tum ob
0cclesiae o$$ensae aedi$icationem delicta sua publice con$iteri possitI non est tamen hoc divino praecepto
mandatum nec satis consulte humana ali#ua lege praeciperetur ut delicta praesertim secreta publica
essent con$essione aperienda 3can. 94. Bnde cum a sanctissimis et anti#uissimis Patribus magno
unanimi#ue consensu secreta con$essio sacramentalis #ua ab initio 0cclesia sancta usa est et modo etiam
utitur $uerit semper commendata mani$este re$ellitur inanis eorum calumnia #ui eam a divino mandato
alienam et inventum humanum esse at#ue a Patribus in )oncilio >ateranensi 3-,4 congregatis initium
habuisse docere non verentur 3can. /4' ne#ue enim per >ateranense )oncilium 0cclesia statuit ut )hristi
$ideles con$iterentur #uod iure divino necessarium et institutum esse intellexerat sed ut praeceptum
con$essionis saltem semel in anno ab omnibus et singulis cum ad annos discretionis pervenissent
impleretur. Bnde iam in universa 0cclesia cum ingenti animarum $idelium $ructu observatur mos ille
salutaris con$itendi sacro illo et maxime acceptabili tempore 6uadragesimae #uem morem haec sancta
Synodus maxime probat et amplectitur tam#uam pium et merito retinendum 3can. /' c$. DS /!24.
1$$
!9/( 872 )irca ministrum autem huius sacramenti declarat sancta Synodus $alsas esse et a veritate
0vangelii penitus alienas doctrinas omnes #uae ad alios #uosvis homines praeter episcopos et sacerdotes
3can. !74 clavium ministerium perniciose extendunt putantes verba illa DominiI <6uaecum#ue
alligaveritis super terram erunt ligata et in caelo et #uaecum#ue solveritis super terram erunt soluta et in
caelo< 32t !/!/4 et I <6uorum remiseritis peccata remittuntur eis et #uorum retinueritis retenta sunt< 3+o
27 2&4 ad omnes )hristi $ideles indi$$erenter et promiscue contra institutionem huius sacramenti ita
$uisse dicta ut #uivis potestatem habeat remittendi peccata publica #uidem per correptionem si correptus
ac#uieverit secreta vero per spontaneam con$essionem cuicum#ue $actam. Docet #uo#ue etiam
sacerdotes #ui peccato mortali tenentur per virtutem Spiritus Sancti in ordinatione collatam tam#uam
)hristi ministros $unctionem remittendi peccata exercere eos#ue prave sentire #ui in malis sacerdotibus
hanc potestatem non esse contendunt.
!9/: 872 6uamvis autem absolutio sacerdotis alieni bene$icii sit dispensatio tamen non est solum nudum
ministerium vel annuntiandi 0vangelium vel declarandi remissa esse peccataI sed ad instar actus
iudicialis #uo ab ipso velut a iudice sententia pronuntiatur 3can. 84. "t#ue ideo non debet paenitens adeo
sibi de sua ipsius $ide blandiri ut etiamsi nulla illi adsit contritio aut sacerdoti animus serio agendi et
vere absolvendi desit putet tamen se propter suam solam $idem vere et coram Deo esse absolutum. ?ec
enim $ides sine paenitentia remissionem ullam peccatorum praestaret nec is esset nisi salutis suae
negligentissimus #ui sacerdotem ioco se absolventem cognosceret et non alium serio agentem sedulo
re#uireret 3)$. DS !(924.
!9/9 87& 6uoniam igitur natura et ratio iudicii illud exposcit ut sententia in subditos dumtaxat $eratur
persuasum semper in 0cclesia Dei $uit et verissimum esse Synodus haec con$irmat nullius momenti
absolutionem eam esse debere #uam sacerdos in eum pro$ert in #uem ordinariam aut subdelegatam non
habet iurisdictionem.
!9/1 87& 2agnopere vero ad christiani populi disciplinam pertinere sanctissimis Patribus nostris visum
est ut atrociora #uaedam et graviora crimina non a #uibusvis sed a summis dumtaxat sacerdotibus
absolverentur. Bnde merito Ponti$ices 2aximi pro suprema potestate sibi in 0cclesia universa tradita
causas ali#uas criminum graviores suo potuerunt peculiari iudicio reservare. ?e#ue dubitandum esset
#uando omnia #uae a Deo sunt ordinata sunt #uia hoc idem episcopis omnibus in sua cui#ue dioecesi in
aedi$icationem tamen non in destructionem 32 )or !& !74 liceat pro illis in subditos tradita supra
reli#uos in$eriores sacerdotes auctoritate praesertim #uoad illa #uibus excommunicationis censura
annexa est. Fanc autem delictorum reservationem consonum est divinae auctoritati non tantum in externa
politia sed etiam coram Deo vim habere 3can. !!4.
!9// 87& ,erumtamen pie admodum ne hac ipsa occasione ali#uis pereat in eadem 0cclesia Dei
custoditum semper $uit ut nulla sit reservatio in articulo mortis at#ue ideo omnes sacerdotes #uoslibet
paenitentes a #uibusvis peccatis et censuris absolvere possunt' extra #uem articulum sacerdotes cum nihil
possint in casibus reservatis id unum paenitentibus persuadere nitantur ut ad superiores et legitimos
iudices pro bene$icio absolutionis accedant.
!9/8 87( Demum #uoad satis$actionem #uae ex omnibus paenitentiae partibus #uemadmodum a
Patribus nostris christiano populo $uit perpetuo tempore commendata ita una maxime nostra aetate
summo pietatis praetextu impugnatur ab iis #ui speciem pietatis habent virtutem autem eius abnegarunt
3c$. 2 Gim & :4 sancta Synodus declarat $alsum omnino esse et a verbo Dei alienum culpam a Domino
num#uam remitti #uin universa etiam poena condonetur 3can. !2 et !:4. Perspicua enim et illustria in
sacris >itteris exempla 3c$. Cn & !9ss' ?m !2 !(s' 27 !!s' 2 %g !2 !&s etc.4 reperiuntur #uibus praeter
divinam traditionem hic error #uam mani$estissime revincitur.
!987 87( Sane et divinae iustitiae ratio exigere videtur ut aliter ab eo in gratiam recipiantur #ui ante
baptismum per ignorantiam deli#uerint' aliter vero #ui semel a peccati et daemonis servitute liberati et
accepto Spiritus Sancti dono scientes <templum Dei violare< 3! )or & !14 et <Spiritum Sanctum
contristare< 30ph ( &74 non $ormidaverint. 0t divinam clementiam decet ne ita nobis abs#ue ulla
satis$actione peccata dimittantur ut occasione accepta peccata leviora putantes velut iniurii et
<contumeliosi Spiritui Sancto< 3Febr !7 284 in graviora labamur <thesaurizantes nobis iram in die irae<
3%om 2 :I -ac : &4. Procul dubio enim magnopere a peccato revocant et #uasi $reno #uodam coercent
hae satis$actoriae poenae cautiores#ue et vigilantiores in $uturum paenitentes e$$iciunt' medentur #uo#ue
peccatorum reli#uiis et vitiosos habitus male vivendo comparatos contrariis virtutum actionibus tollunt.
?e#ue vero securior ulla via in 0cclesia Dei um#uam existimata $uit ad amovendam imminentem a
1$%
Domino poenam #uam ut haec paenitentiae opera 32t & 2 /' ( !1' !! 2! etc.4 homines cum vero animi
dolore $re#uentent. "ccedit ad haec #uod dum satis$aciendo patimur pro peccatis )hristo -esu #ui pro
peccatis nostris satis$ecit 3c$. %om :!7' ! +o 2 !s4 <ex #uo omnis nostra su$$icientia est< 3c$. 2 )or & :4
con$ormes e$$icimur certissimam #uo#ue inde arrham habentes #uod si compatimur et
conglori$icabimur 3c$. %om / !14.
!98! 87( ?e#ue vero ita nostra est satis$actio haec #uam pro peccatis nostris exsolvimus ut non sit per
)hristum -esum' nam #ui ex nobis tam#uam ex nobis nihil possumus eo cooperante <#ui nos con$ortat
omnia possumus< 3c$. Phil ( !&4. -ta non habet homo unde glorietur' sed omnis gloriatio 3c$. ! )or ! &!'
2 )or !7 !1' Cal 9 !(4 nostra in )hristo est <in #uo vivimus< 3c$. "ct !1 2/4 in #uo meremur in #uo
satis$acimus <$acientes $ructus dignos paenitentiae< 3c$. >c & /4 #ui ex illo vim habent ab illo o$$eruntur
Patri et per illum acceptantur a Patre 3can. !& s4.
!982 87: Debent ergo sacerdotes Domini #uantum spiritus et prudentia suggesserit pro #ualitate
criminum et paenitentium $acultate salutares et convenientes satis$actiones iniungere ne si $orte peccatis
conniveant et indulgentius cum paenitentibus agant levissima #uaedam opera pro gravissimis delictis
iniungendo alienorum peccatorum participes e$$iciantur 3c$. - Gim : 224. Fabeant autem prae oculis ut
satis$actio #uam imponunt non sit tantum ad novae vitae custodiam et in$irmitatis medicamentum sed
etiam ad praeteritorum peccatorum vindictam et castigationemI nam claves sacerdotum non ad solvendum
dumtaxat sed et ad ligandum concessas 3c$. 2t !9 !8' !/!/' +o 27 2&' can. !:4 etiam anti#ui Patres et
credunt et docent. ?ec propterea existimarunt sacramentum paenitentiae esse $orum irae vel poenarum'
sicut nemo um#uam catholicus sensit ex huiusmodi nostris satis$actionibus vim meriti et satis$actionis
Domini nostri -esu )hristi vel obscurari vel ali#ua ex parte imminui' #uod dum ?ovatores intelligere
volunt ita optimam paenitentiam novam vitam esse docent 3c$. DS !(:14 ut omnem satis$actionis vim et
usum tollant 3can. !&4.
8. <De operibus satis$actionis<
!98& 879 Docet praeterea tantam esse divinae muni$icentiae largitatem ut non solum poenis sponte a
nobis pro vindicando peccato susceptis aut sacerdotis arbitrio pro mensura delicti impositis sed etiam
3#uod maximum amoris argumentum est4 temporalibus $lagellis a Deo in$lictis et a nobis patienter
toleratis apud Deum Patrem per )hristum +esum satis$acere valeamus 3can. !&4.
Denzinger 3latin4 !::!
Denzinger 3latin4 !98(
b4 Doctrina de sacramento extremae unctionis
!98( 871 ,isum est autem sanctae Synodo praecedenti doctrinae de paenitentia adiungere ea #uae
se#uuntur de sacramento extremae unctionis #uod non modo paenitentiae sed et totius christianae vitae
#uae perpetua paenitentia esse debet consummativum existimatum est a Patribus. Primum ita#ue circa
illius institutionem declarat et docet #uod clementissimus %edemptor noster #ui servis suis #uovis
tempore voluit de salutaribus remediis adversus omnia omnium hostium tela esse prospectum
#uemadmodum auxilia maxima in sacramentis aliis praeparavit #uibus )hristiani conservare se integros
dum viverent ab omni graviore spiritus incommodo possintI ita extremae unctionis sacramento $inem
vitae tam#uam $irmissimo #uodam praesidio munivit 3can. !4. ?am etsi adversarius noster occasiones per
omnem vitam #uaerat et captet ut devorare 3c$. ! Petr : /4 animas nostras #uo#uo modo possitI nullum
tamen tempus est #uo vehementius ille omnes suae versutiae nervos intendat ad perdendos nos penitus et
a $iducia etiam si possit divinae misericordiae deturbandos #uam cum impendere nobis exitum vitae
prospicit 3perspicit4.
!98: 87/ -nstituta est autem sacra haec unctio in$irmorum tm#uam vere et proprie sacramentum ?ovi
Gestamenti a )hristo Domino nostro apud 2arcum #uidem insinuatum 32c 9.!&4 per +acobum autem
"postolum ac Domini $ratrem $idelibus commendatum ac promulgatum 3can.!4. 5-n$irmatur in#uit #uis
in vobis@ -nducat presbyteros 0cclesiae et orent super eum ungentes eum oleo in nomine Domini' et
oratio $idei salvabit in$irmum et alleviabit eum Dominus' et si in peccatis sit dimittentur ei5 3+ac
:.!(!:4. 6uibus verbis ut ex apostolica traditione per manus accepta 0cclesia didicit docet materiam
$ormam proprium ministrum et e$$ectum huEus salutaris sacramenti. -ntellexit enim 0cclesia materiam
esse oleum ab episcopo benedictum' nam unctio aptissime Spiritus S"ncti gratiam #ua invisibiliter
anima aegrotantis inungitur repraesentat' $ormam deinde esse illa verbaI 5Per istam unctionem5 etc.
1%&
)ap. 2. <De e$$ectu huius sacramenti<
!989 878 %es porro et e$$ectus huius sacramenti illis verbis explicaturI 0t oratio $idei salvabit in$irmum
et alleviabit eum Dominus' et si in peccatis sit dimittentur ei 3-ac : !:.4 %es etenim haec gratia est
Spiritus Sancti cuius unctio delicta si #ua3e4 sint adhuc expianda ac peccati reli#uias abstergit et aegroti
animam alleviat et con$irmat 3can. 24 magnam in eo divinae misericordiae $iduciam excitando #ua
in$irmus sublevatus et morbi incommoda ac labores levius $ert et tentationibus daemonis <calcaneo
insidiantis< 3Cn & !:4 $acilius resistit et sanitatem corporis interdum ubi saluti animae expedierit
conse#uitur.
!981 8!7 +am vero #uod attinet ad praescriptionem eorum #ui et suscipere et ministrare hoc
sacramentum debent haud obscure $uit illud etiam in verbis praedictis traditum. ?am et ostenditur illic
proprios huius sacramenti ministros esse 0cclesiae presbyteros 3can. (4 #uo nomine eo loco non aetate
seniores aut primores in populo intelligendi veniunt sed aut episcopi aut sacerdotes ab ipsis rite ordinati
per <impositionem manuum presbyterii< 3- Gim ( !(' can. (4.
!98/ 8!7 - Declaratur etiam esse hanc unctionem in$irmis adhibendam illis vero praesertim #ui tam
periculose decumbunt ut in exitu vitae constituti videantur unde et sacramentum exeuntium nuncupatur.
6uod si in$irmi post susceptam hanc unctionem convaluerint iterum huius sacramenti subsidio iuvari
poterunt cum in aliud simile vitae discrimen inciderint.
!988 8!7 6uare nulla ratione audiendi sunt #ui contra tam apertam et dilucidam "postoli -acobi
sententiam 3+ac : !(4 docent hanc unctionem vel $igmentum esse humanum vel ritum a Patribus
acceptum nec mandatum Dei nec promissionem gratiae habentem 3can. !4' et #ui illam iam cessasse
asserunt #uasi ad gratiam curationum dumtaxat in primitiva 0cclesia re$erenda esset' et #ui dicunt ritum
et usum #uem sancta %omana 0cclesia in huius sacramenti administratione observat +acobi "postoli
sententiae repugnare at#ue ideo in alium commutandum esse' et deni#ue #ui hanc extremam unctionem a
$idelibus sine peccato contemni posse a$$irmant 3can. &4. Faec enim omnia mani$estissime pugnant cum
perspicuis tanti "postoli verbis. ?ec pro$ecto 0cclesia %omana aliarum omnium mater et magistra aliud
in hac administranda unctione #uantum ad ea #uae huius sacramenti substantiam per$iciunt observat
#uam #uod beatus +acobus praescripsit. ?e#ue vero tanti sacramenti contemptus abs#ue ingenti scelere et
ipsius Spiritus Sancti iniuria esse posset.
!177 8!7 Faec sunt #uae de paenitentiae et extremae unctionis sacramentis haec sancta oecumenica
Synodus pro$itetur et docet at#ue omnibus )hristi $idelibus credenda et tenenda proponit. Se#uentes
autem canones inviolabiliter servandos esse tradit et asserentes contrarium perpetuo damnat et
anathematizat.
)anones de sacramento paenitentiae
!17! 8!! )an !. Si #uis dixerit in catholica 0cclesia paenitentiam non esse vere et proprie sacramentum
pro $idelibus #uoties post baptismum in peccata labuntur ipsi Deo reconciliandis a )hristo Domino
nostro institutumI anathema sit 3c$. DS !99/ss4.
!172 8!2 )an. 2. Si #uis sacramenta con$undens ipsum baptismum paenitentiae sacramentum esse
dixerit #uasi haec duo sacramenta distincta non sint at#ue ideo paenitentiam non recte <secundam post
nau$ragium tabulam< appellari I an. s. 3c$. DS !91! s !:(24.
!17& 8!& )an.&. Si #uis dixerit verba illa Domini SalvatorisI 5"ccipite Spiritum Sanctum' #uorum
remiseritis peccata remittuntur eis' et #uorum retinueritis retenta sunt5 3+o 27.22s4 non esse intelligenda
de potestate remittendi et retinendi peccata in sacramento paenitentiae sicut 0cclesia catholica ab initio
semper intellexit' detorserit autem contra institutionem huEus sacramenti ad auctoritatem praedicandi
0vangeliumI an. s. 3c$ D./8(4.
!17( 8!( )an. (. Si #uis negaverit ad integram et per$ectam peccatorum remissionem re#uiri tres actus in
paenitente #uasi materiam sacramenti paenitentiae videlicet contritionem con$essionem et
satis$actionem #uae tres paenitentiae partes dicuntur' aut dixerit duas tantum esse paenitentiae partes
terrores scilicet incussos conscientiae agnito peccato et $idem conceptam ex 0vangelio vel absolutione
#ua credit #uis sibi per )hristum remissa peccata I an. s. 3c$. DS !91& !91:4.
1%1
!17: 8!: )an. :. Si #uis dixerit eam contritionem #uae paratur per discussionem collectionem et
detestationem peccatorum #ua #uis recogitat annos suos in amaritudine animae suae 3-s &/ !:4
ponderando peccatorum suorum gravitatem multitudinem $oeditatem amissionem aeternae beatitudinis
et aeternae damnationis incursum cum proposito melioris vitae non esse verum et utilem dolorem nec
praeparare ad gratiam sed $acere hominem hypocritam et magis peceatorem' demum illam esse dolorem
coactum et non liberum ac voluntariumI an. s. 3c$. DS !919 !(:94.
!179 8!9 )an. 9. Si #uis negaverit con$essionem sacramentalem vel institutam vel ad salutem
necessariam esse iure divino' aut dixerit modum secrete con$itendi soli sacerdoti #uem 0celesia
catholica ab initio semper observavit et observat alienum esse ab institutione et mandato )hristi et
inventum esse humanumI an. s. 3c$. DS !918ss4.
!171 8!1 )an. 1. Si #uis dixerit in sacramento paenitentiae ad remissionem peccatorum necessarium non
esse iure divino con$iteri omnia et singula peccata mortalia #uorum memoria cum debita et diligenti
praemeditatione habeatur etiam occulta et #uae sunt contra duo ultima decalogi praecepta et
circumstantias #uae peccati speciem mutant' sed eam con$essionem tantum esse utilem ad erudiendum et
consolandum paenitentem et olim observatam $uisse tantum ad satis$actionem canonicam imponendam'
aut dixerit eos #ui omnia peccata con$iteri student nihil relin#uere velle divinae misericordiae
ignoscendum' aut demum non licere con$iteri peccata venialia I an. s. 3c$. DS !918ss4.
!17/ 8!/ )an. /. si #uis dixerit con$essionem omnium peccatorum #ualem 0cclesia servat esse
impossibilem et traditionem humanam a piis abolendam' aut ad eam non teneri omnes et singulos
utrius#ue sexus )hristi $ideles iuxta magni )oncilii >ateranensis constitutionem semel in anno et ob id
suadendum esse )hristi $idelibus ut non con$iteantur tempore 6uadragesimae I an. s. 3c$. DS !9/2s4.
!178 8!8 )an. 8. Si #uis dixerit absolutionem sacramentalem sacerdotis non esse actum iudicialem sed
nudum ministerium pronuntiandi et declarandi remissa esse peccata con$itenti modo tantum credat se
esse absolutum aut sacerdos non serio sed ioco absolvat' aut dixerit non re#uiri con$essionem paenitentis
ut sacerdos ipsum absolvere possit I an. s. 3c$. DS !9/: !(924.
!1!7 827 )an !7. Si #uis dixerit sacerdotes #ui in peccato mortali sunt potestatem ligandi et solvendi
non habere' aut non solos sacerdotes esse ministros absolutionis sed omnibus et singulis )hristi $idelibus
esse dictumI <6uaecum#ue ligaveritis super terram erunt ligata et in caelo et #uaecum#ue solveritis super
terram erunt soluta et in caelo< 32t !/ !/4' et <6uorum remiseritis peccata remittuntur eis et #uorum
retinueritis retenta sunt< 3+o 27 2&4 #uorum verborum virtute #uilibet absolvere possit peccata publica
#uidem per correptionem dumtaxat si correptus ac#uieverit secreta vero per spontaneam con$essionem I
an. s. 3c$. DS !9/(4.
!1!! 82! )an. !!. Si #uis dixerit episcopos non habere ius reservandi sibi casus nisi #uoad externam
politiam at#ue ideo casuum reservationem non prohibere #uominus sacerdos a reservatis vere absolvatI
an. s. 3c$. DS !9/14.
!1!2 822 )an. !2. Si #uis dixerit totam poenam simul cum culpa remitti semper a Deo
satis$actionem#ue paenitentium non esse aliam #uam $idem #ua apprehendunt )hristum pro eis
satis$ecisseI an. s. 3c$. DS !9/84.
!1!& 82& )an. !&. Si #uis dixerit pro peccatis #uoad poenam temporalem minime Deo pe )hristi merita
satis$ieri poenis ab eo in$lictis et patienter toleratis vel a sacerdote inEunctis sed ne#ue sponte susceptis
ut EeEuniis orationibus eleemosynis vel aliis etiam petatis operibus at#ue ideo optimam paenitentiam
esse tantum novam vitamI an. s.
!1!( 82( )an. !(. Si #uis dixerit satis$actiones #uibus paenitentes per )hristum +esum peccata
redimunt non esse cultus Dei sed traditiones hominum doctrinam de gratia et verum Dei cultum at#ue
ipsum bene$icium mortis )hristi obscurantesI an. s. 3c$. DS !9824.
!1!: 82: )an. !:. Si #uis dixerit claves 0cclesiae esse datas tantum ad solvendum non etiam ad
ligandum et propterea sacerdotes dum imponunt poenas con$itentibus agere contra $inem clavium et
contra institutionem )hristi' et $ictionem esse #uod virtute clavium sublata poena aeterna poena
temporalis plerum#ue exsolvenda remaneatI an s. 3c$. DS !9824.
1%2
)anones de extrema unctione
!1!9 829 )an. !. Si #uis dixerit extremam unctionem non esse vere et proprie sacramentum a )hristo
Domino nostro institutum 3c$. 2c 9 !&4 et a beato +acobo "postolo promulgatum 3-ac : !(4 sed ritum
tantum acceptum a Patribus aut $igmentum humanumI anathema sit 3c$. DS !98: !9884.
!1!1 821 )an. 2. Si #uis dixerit sacram in$irmorum unctionem non con$erre gratiam nec remittere
peccata nec alleviare in$irmos sed iam cessasse #uasi olim tantum $uerit gratia curationumI an. s. 3c$.
DS !988 l9894.
!1!/ 82/ )an. &. Si #uis dixerit extremae unctionis ritum et usum #uem observat sancta %omana
0cclesia repugnare sententiae beati +acobi "postoli ideo#ue eum mutandum posse#ue a )hristianis
abs#ue peccato contemniI an. s. 3c$. DS !9884.
!1!8 828 )an. (. Si #uis dixerit presbyteros 0cclesiae #uos beatus -acobus adducendos esse ad
in$irmum inungendum hortatur non esse sacerdotes ab episcopo ordinatos sed aetate seniores in #uavis
communitate ob id#ue proprium extremae unctionis ministrum non esse solum sacerdotem I an. s. 3c$. DS
!9814.
Sessio ..- !9 Euillet !:92' Doctrina de communione sub utra#ue
specie et parvulorum
Prooemium
!12: 828a Sacrosancta oecumenica et generalis Gridentina Synodus ... cum de tremendo et sanctissimo
0ucharistiae sacramento varia diversis in locis errorum monstra ne#uissimi daemonis artibus
circum$erantur ob #uae in nonnullis provinciis multi a catholicae 0cclesiae $ide at#ue obedientia
videantur discessisseI censuit ea #uae ad communionem sub utra#ue specie et parvulorum pertinent hoc
loco exponenda esse. 6uapropter cunctis )hristi$idelibus interdicit ne posthac de iis aliter vel credere vel
docere vel praedicare audeant #uam est iis decretis explicatum at#ue de$initum.
)ap. !. <>aicos et clericos non con$icientes non adstringi iure
divino ad communionem sub utra#ue specie<
!129 8&7 -ta#ue sancta ipsa Synodus a Spiritu Sancto #ui Spiritus est sapientiae et intellectus Spiritus
consilii et pietatis 3-s !! 24 edocta at#ue ipsius 0cclesiae iudicium et consuetudinem secuta declarat ac
docet nullo divino praecepto laicos et clericos non con$icientes obligari ad 0ucharistiae sacramentum sub
utra#ue specie sumendum ne#ue ullo pacto salva $ide dubitari posse #uin illis alterius speciei communio
ad salutem su$$iciat.
!121 8&7 ?am etsi )hristus Dominus in ultima )oena venerabile hoc sacramentum in panis et vini
speciebus instituit et "postolis tradidit 3c$. 2t 29 29 ss' 2c !( 22 ss' >c 22 !8 s' ! )or !! 2(s4I non
tamen illa institutio et traditio eo tendunt ut omnes )hristi $ideles statuto Domini ad utram#ue speciem
accipiendam adstringantur 3can. ! et 24. Sed ne#ue ex sermone illo apud -oannem sexto recte colligitur
utrius#ue speciei communionem a Domino praeceptam esse 3can. &4 utcum#ue iuxta varias sanctorum
Patrum et Doctorum interpretationes intelligatur. ?am#ue #ui dixitI <?isi manducaveritis carnem Filii
hominis et biberitis eius sanguinem non habebitis vitam in vobis< 3+o 9 :(4 dixit #uo#ueI <Si #uis
manducaverit ex hoc pane vivet in aeternum< 3+o 9 :24. 0t #ui dixitI <6ui manducat meam carnem et
bibit meum sanguinem habet vitam aeternam< 3+o 9 ::4 dixit etiamI <Panis #uem ego dabo caro mea est
pro mundi vita< 3+o 9 :24' et deni#ue #ui dixitI <6ui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem
in me manet et ego in illo< 3+o 9 :14 dixit nihilominusI <6ui manducat hunc Panem vivet in aeternum<
3+o 9 :/4.
2. <0cclesiae potestas circa dispensationem sacramenti
0ucharistiae<
!12/ 8&! Praeterea declarat hanc potestatem perpetuo in 0cclesia $uisse ut in sacramentorum
dispensatione salva illorum substantia ea statueret vel mutaret #uae suscipientium utilitati seu ipsorum
1%3
sacramentorum venerationi pro rerum temporum et locorum varietate magis expedire iudicaret. -d
autem "postolus non obscure visus est innuisse cum aitI <Sic nos existimet homo ut ministros )hristi et
dispensatores mysteriorum Dei< 3! )or ( !4' at#ue ipsum #uidem hac potestate usum esse satis constat
cum in multis aliis tum in hoc ipso sacramento cum ordinatis nonnullis circa eius usum <)etera in#uit
cum venero disponam< 3! )or !! &(4. 6uare agnoscens sancta mater 0cclesia hanc suam in
administratione sacramentorum auctoritatem licet ab initio christianae religionis non in$re#uens utrius#ue
speciei usus $uisset tamen progressu temporis latissime iam mutata illa consuetudine gravibus et iustis
causis adducta hanc consuetudinem sub altera specie communicandi approbavit et pro lege habendam
decrevit #uam reprobare aut sine ipsius 0cclesiae auctoritate pro libito mutare non licet 3)an. 24.
&. <Gotum et integrum )hristum ac verum sacramentum sub #ualibet
specie sumi<
!128 8&2 -nsuper declarat #uamvis %edemptor noster ut antea dictum est in suprema illa )oena hoc
sacramentum in duabus speciebus instituerit et "postolis tradideritI tamen $atendum esse etiam sub altera
tantum specie totum at#ue integrum )hristum verum#ue sacramentum sumi ac propterea #uod ad
$ructum attinet nulla gratia necessaria ad salutem eos de$raudari #ui unam speciem solam accipiunt 3can.
&4.
!1&7 8&& Deni#ue eadem sancta Synodus docet parvulos usus rationis carentes nulla obligari necessitate
ad sacramentalem 0ucharistiae communionem 3can.(4 si#uidem per baptismi 5lavacrum regenerati5 3Git
&.:4 et )hristo incorporati adeptam Eam $iliorum Dei gratiam in illa aetate amittere non possunt. ?e#ue
ideo tamen damnanda est anti#uitas si eum morem in #uibusdam locis ali#uando servavit. Bt enim
sanctissimi illi Patres sui $acti probabilem causam pro illius temporis ratione habuerunt ita certe eos nulla
salutis necessitate id $ecisse sine controversia credendum est.
)anones de communione sub utra#ue specie et parvulorum
!1&! 8&( )an. !. Si #uis dixerit ex Dei praecepto vel ex necessitate salutis omnes et singulos )hristi
$ideles utram#ue speciem sanctissimi 0ucharistiae sacramenti sumere debereI anathema sit 3c$. DS
!129s4.
!1&2 8&: )an. 2. Si #uis dixerit sanctam 0cclesiam catholicam non iustis causis et rationibus adductam
$uisse ut laicos at#ue etiam clericos non con$icientes sub una panis tantummodo specie communicaret
aut in eo errasseI an. s. 3c$. DS !12/4.
!1&& 8&9 )an. &. Si #uis negaverit totum et integrum )hristum omnium gratiarum $ontem et auctorem
sub una panis specie sumi #uia ut #uidam $also asserunt non secundum ipsius )hristi institutionem sub
utra#ue specie sumaturI an. s. 3c$. DS !129s4.
!1&( 8&1 )an. (. Si #uis dixerit parvulis ante#uam ad annos discretionis pervenerint necessariam esse
0ucharistiae communionemI an. s. 3c$. DS !1&74.
Doctrina de ss. 2issae sacri$icio
!1&/ 8&1a Sacrosancta oecumenica et generalis Gridentina Synodus... ut vetus absoluta at#ue omni ex
parte per$ecta de magno 0ucharistiae mysterio in sancta catholica 0cclesia $ides at#ue doctrina retineatur
et in sua puritate propulsatis erroribus at#ue haeresibus conserveturI de ea #uatenus verum et singulare
sacri$icium est Spiritus Sancti illustratione edocta haec #uae se#uuntur docet declarat et $idelibus
populis praedicanda decernit.
)ap.!. <De institutione sacrosancti 2issae sacri$icii<
!1&8 8&/ 6uoniam sub priori Gestamento 3teste "postolo Paulo4 propter >evitici sacerdotii imbecillitatem
consummatio non erat oportuit 3Deo Patre misericordiarum ita ordinante4 sacerdotem alium 5secundum
ordinem 2elchisedech5 3Cen !(.!/' Ps !78.(' Feb 1.!!4 surgere Dominum nostrum +esum )hristum #ui
posset omnes #uot#uot sancti$icandi essent consummare 3Feb !7.(4 et ad per$ectum adducere.
1%
!1(7 8&/ -s igitur Deus et Dominus nosteretsi semel seipsum in ara crucis morte intercedente Deo Patri
oblaturus erat ut aeternam illis 3illic4 redemptionem operareturI #uia tamen per morteme sacerdotium
exstinguendum non erat 3Feb 1.2(214 in )oena novissima 5#ua nocte tradebatur5 3)or! !!.!&4 ut
dilectae sponsae suae 0cclesiae visibile 3sicut hominum natura exigit4 relin#ueret sacri$icium #uo
cruentum illud semel in cruce peragendum repraesentaretur eEus#ue memoria in $inem us#ue saeculi
permaneret at#ue illius salutaris virtus in remissionem eorum #uae a nobis #uotidie commituntur
peccatorum applicareturI 5sacerdotem secundum ordinem 2elchisededch se in aeternum5 3Ps !78.(4
constitutum declarans corpus et sanguinem suum sub speciebus panis et vini Deo Patri obtulit ac sub
earundem rerum symbolis "postolis 3#uos tunc ?ovi Gestamenti sacerdotes constituebat4 ut sumerent
tradidit et eisdem eorum#ue in sacerdotio successoribus ut o$$erent praecipit per haec verbaI 5Foc $acite
in meam commemorationem5 etc. 3>c 22.!8' )or! !!.2(4 uti semper catholica 0cclesia intellexit et
docuit 3can. 2.4.
!1(! 8&/ ?am celebrato veteri Pascha #uod in memoriam exitus de "egypto multitudo $iliorum -srael
immolabat 30x !2.!ss4 novum instituit Pascha se ipsum ab 0cclesia per sacerdotes sub signis visibilibus
immolandum in memoriam transitus si ex hoc mundo ad Patrem #uando per sui sanguinis e$$usionem nos
redemit 5eripuit#ue de potestate tenebrarum et in regnum suum transtulit5 3)ol !.!&4.
!1(2 8&8 0t haec #uidem illa munda oblatio est #uae nulla indignitate aut malitia o$$erentium in#uinari
potest #uam Dominus per 2alachiam nomini suo #uod magnum $uturum esset in gentibus in omni loco
mundam o$$erendam praedixit 32al !.!!4 et #uam non obscure innuit "postolus Paulus )orinthiis
scribens cum dicit non posse eos #ui participatione mensae daemoniorum polluti sint mensae Domini
participes $ieri 3)or! !7.2!4 per mensam altare utrobi#ue intelligens. Faec deni#ue illa est #uae per
varias sacri$iciorum naturae et >egis tempore 3Cen (.(' /.27' !2./' 22' 0xI passim4 similitudines
$igurabatur utpote #uae bona omnia per illa signi$icata veluti illorum omnium consummatio et per$ectio
complectitur.
)ap.2. <Sacri$icium visibile esse propitiatorium pro vivis et de$unctis<
!1(& 8(7 0t #uoniam in divino hoc sacri$icio #uod in 2issa peragitur idem ille )hristus continetur et
incruente immolatur #ui in ara crucis 5semel seipsum cruente obtulit5 3Feb 8.!(214I docet sancta
Synodus sacri$icium istud vere propitiatorium esse 3can.&4 per ipsum#ue $ieri ut si cum vero corde et
recta $ide cum metu ac reverentia contriti ac paenitentes ad Deum 5accedamus misericordiam
conse#uamur et gratiam inveniamus in auxilio opportuno5 3Feb (.!94. FuEus #uippe oblatione placatus
Dominus gratiam et donum paenitentiae concedens crimina et peccata etiam ingentia dimittit. Bna enim
eadem#ue est hostia idem nunc o$$erens sacerdotum ministerio #ui se ipsum tunc in cruce obtulit sola
o$$erendi ratione diversa. )uEus #uidem oblationis 3cruentae in#uam4 $ructus per hanc incruentam
uberrime percipiunturI tantum abest ut illi per hanc #uovis modo derogetur 3can.(4. 6uare non solum pro
$idelium vivorum peccatis poenis satis$actionibus et aliis necessitatibus sed et pro de$unctis in )hristo
nondum ad plenum purgatis rite Euxta "postolorum traditionem o$$ertur 3can. &4.
)ap. &. De 2issis in honorem Sanctorum
!1(( 8(! 0t #uamvis in honorem et memoriam Sanctorum nonnullas interdum 2issas 0cclesia celebrare
consueverit non tamen illis sacri$icium o$$erri docet sed Deo soli #ui illos coronavit 3can. :4. Bnde <nec
sacerdos dicere soletI A$$ero tibi sacri$icium Petre et Paule< sed Deo de illorum victoriis gratias agens
eorum patrocinia implorat <ut ipsi pro nobis intercedere dignentur in caelis #uorum memoriam $acimus
in terris<.
)ap. (. Btrum missam celebrare conveniet
!1(: 8(2 0t cum sancta sancte administrari conveniat sit#ue hoc omnium sanctissimum sacri$iciumI
ecclesia catholica ut digne reverenter#ue o$$erretur ac perciperetur sacrum canonem multis ante saeculis
instituit ita ab omni errore purum 3can.94 ut nihil in eo contineatur #uod non maxime sanctitatem ac
pietatem #uandam redoleat mentes#ue o$$erentium in Deum erigat. -s enim constat cum ex ipsis Domini
verbis tum ex "postolorum traditionibus ac sanctorum #uo#ue Ponti$icum piis institutionibus.
1%!
)ap. :. 5De solemnibus 2issae sacri$icii caeremoniis5
!1(9 )um#ue natura hominum ea sit ut non $acile #ueat sine adminiculis exterioribus ad rerum
divinarum mediattionem sustolli propterea pia mater 0cclesia ritus #uosdam ut scilicet #uaedam
submissa voce 3can. 84 alia vero elatiore in 2issa pronuntiarentur instituit' caeremonias item adhibuit
3can. 14 ut mysticas benedictiones lumina thymiamata vestes alia#ue id genus multa ex apostolica
disciplina et traditione #uo et maEestas tanti sacri$icii commendaretur et mentes $idelium per haec
visibilia religionis et pietatis signa ad rerum altissimarum #uae in hoc sacri$icio latent contemplationem
excitarentur.
)ap. 9. De 2issa in #ua solus sacerdos communicat
!1(1 8(( Aptaret #uidem sacrosancta Synodus ut in singulis 2issis $ideles adstantes non solum spirituali
a$$ectu sed sacramentali etiam 0ucharistiae perceptione communicarent #uo ad eos sanctissimi huius
sacri$icii $ructus uberior proveniret' nec tamen si id non semper $iat propterea 2issas illas in #uibus
solus sacerdos sacramentaliter communicat ut privatas et illicitas damnat 3can. /4 sed probat at#ue
commendat si #uidem illae #uo#ue 2issae vere communes censeri debent partim #uod in eis populus
spiritualiter communicet partim vero #uod a publico 0cclesiae ministro non pro se tantum sed pro
omnibus $idelibus #ui ad )orpus )hristi pertinent celebrentur.
)ap. 1. De a#ua in calice o$$erendo vino miscenda
!1(/ 8(: 2onet deinde sancta Synodus praeceptum esse ab 0cclesia sacerdotibus ut a#uam vino in
calice o$$erendo miscerent 3can. 84 tum #uod )hristum Dominum ita $ecisse credatur tum etiam #uia e
latere eius a#ua simul cum sanguine exierit 3+o !8 &(4 #uod sacramentum hac mixtione recolitur. 0t cum
<a#uae< in "pocalypsi beati +oannis populi dicantur 3"pc !1 ! !:4 ipsius populi $idelis cum capite
)hristo unio repraesentatur.
)ap /. De 2issa vulgari lingua passim non celebranda et
mysteriis eius populo explicandis
!1(8 8(9 0tsi 2issa magnam contineat populi $idelis eruditionem non tamen expedire visum est
Patribus ut vulgari passim lingua celebraretur 3can. 84. 6uamobrem retento ubi#ue cuius#ue ecclesiae
anti#uo et a sancta %omana 0cclesia omnium ecclesiarum matre et magistra probato ritu ne oves )hristi
esuriant neve <parvuli panem petant et non sit #ui $rangat eis< 3c$. Ghr ( (4I mandat sancta Synodus
pastoribus et singulis curam animarum gerentibus ut $re#uenter inter 2issarum celebrationem vel per se
vel per alios ex his #uae in 2issa leguntur exponant at#ue inter cetera sanctissimi huius sacri$icii
mysterium ali#uod declarent diebus praesertim Dominicis et $estis.
)oncile de Grente 3.-.eme oecum*ni#ue4 Session ..--
!1 septembre !:92 Doctrine De ss. 2issae sacri$icio
!1:7 8(1 6uia vero adversus veterem hanc in sacrosancto 0vangelio "postolorum traditionibus
sanctorum#ue Patrum doctrina $undatam $idem hoc tempore multi disseminati sunt errores multa#ue a
multis docentur et disputanturI sacrosancta Synodus post multos graves#ue his de rebus mature habitos
tractatus unanimi patrum omnium consensu #uae huic purissimae $idei sacrae#ue doctrinae adversantur
damnare et a sancta 0cclesia eliminare per subEectos hos canones constituit.
)anones de ss. 2issae sacri$icio
!1:! 8(/ )an. !. Si #uis dixerit in 2issa non o$$erri Deo verum et proprium sacri$icium aut #uod o$$erri
non sit aliud #uam nobis )hristum ad manducandum dariI an. s.
1%"
!1:2 8(8 )an. 2. Si #uis dixerit illis verbisI <Foc $acite in meam commemorationem< 3+o 22 !8' ! )or
!! 2(4 )hristum non instituisse "postolos sacerdotes aut non ordinasse ut ipsi alii#ue sacerdotes
o$$errent corpus et sanguinem suumI an. s. 3c$. DS !1(74.
!1:& 8:7 )an. &. Si #uis dixerit 2issae sacri$icium tantum esse laudis et gratiarum actionis aut nudam
commemorationem sacri$icii in cruce peracti non autem propitiatorium' vel soli prodesse sumenti' ne#ue
pro vivii et de$unctis pro peccatis poenis satis$actionibus et aliis necessitatibus o$$erri debereI an. s. 3c$.
DS !1(&4.
!1:( 8:! )an. (. Si #uis dixerit blasphemiam irrogari sanctissimo )hristi sacri$icio in cruce peracto per
2issae sacri$icium aut illi per hoc derogariI an. s. 3c$. DS !1(&4.
!1:: 8:2 )an. :. Si #uis dixerit imposturam esse 2issas celebrari in honorem Sanctorum et pro illorum
intercessione apud Deum obtinenda sicut 0cclesia intenditI an. s. 3c$. DS !1((4.
!1:9 8:& )an. 9. Si #uis dixerit canonem 2issae errores continere ideo#ue abrogandum esseI an. s. 3c$.
DS !1(:4.
!1:1 8:( )an. 1. Si #uis dixerit caeremonias vestes et externa signa #uibus in 2issarum celebratione
0cclesia catholica utitur irritabula impietatis esse magis #uam o$$icia pietatisI an. s. 3c$. DS !1(94.
!1:/ 8:: )an. /. Si #uis dixerit 2issas in #uibus solus sacerdos sacramentaliter communicat illicitas
esse ideo#ue abrogandasI an. s. 3c$. DS !1(14.
!1:8 8:9 )an. 8. Si #uis dixerit 0cclesiae %omanae ritum #uo submissa voce pars canonis et verba
consecrationis pro$eruntur damnandum esse' aut lingua tantum vulgari 2issam celebrari debere' aut
a#uam non miscendam esse vino in calice o$$erendo eo #uod sit contra )hristi institutionemI an. s. 3c$.
DS !1(9 !1(/ s4.
!197 -nsuper cum eadem sacrosancta Synodus superiori sessione duos articulos alias propositos et tum
nondum discussos videlicetI - "n rationes #uibus sancta catholica 0cclesia adducta $uit ut
communicaret laicos at#ue etiam non celebrantes sacerdotes sub una panis specie ita sint retinendae ut
nulla ratione calicis usus cui#uam sit permittendus - etI "n si honestis et christianae caritati consentaneis
rationibus concedendus alicui vel nationi vel regno calicis usus videatur sub ali#uibus condicionibus
concedendus sit et #uaenam illae sint in aliud tempus oblata sibi occasione examinandos at#ue
di$$iniendos reservaveritI nunc eorum pro #uibus petitur saluti optimum consultum volens decrevit
integrum negotium ad Sanctissimum Dominum esse re$erendum prout praesenti decreto re$ert' #ui pro
sua singulari prudentia id e$$iciat #uod utile rei publicae christianae et salutare petentibus usum calicis
$ore iudicaverit.
Sessio ..--- !: Euillet !:9&I Doctrina de sacramento ordinis
!19& 8:9a ,era et catholica doctrina de sacramento ordinis ad condemnandos errores nostri temporis a
sancta Synodo Gridentina decreta et publicata sessione 3sub Pio -,4 septima.
!19( 8:1 Sacri$icium et sacerdotium ita Dei ordinatione conEuncta sunt ut utrum#ue in omni lege
exstiterit. )um igitur in ?ovo Gestamento sanctum 0ucharistiae sacri$icium visibile ex Domini
institutione catholica 0cclesia acceperitI $ateri etiam oportet in ea novum esse visibile et externum
sacerdotium 3can. !4 in #uod vetus translatum est 3c$ Feb 1.!2ss4. Foc autem ab eodem Domino
Salvatire nostro institutum esse 3can.&4 at#ue "postolis eorum#ue successoribus in sacerdotio potestatem
traditam consecrandi o$$erendi et ministrandi corpus et sanguinem eEus nec non et peccata dimittendi et
retinendi sacrae >itterae ostendunt et catholicae 0cclesiae traditio semper docuit 3can.!4.
!19: 8:/ )um autem divina res sit tam sancti sacerdotii ministerium consentaneum $uit #uo dignius et
maiore cum veneratione exerceri posset ut in 0cclesiae ordinatissima dispositione plures et diversi essent
ministrorum ordines 32t !9 !8' >c 22 !8' +o 27 22s4 #ui sacerdotio ex o$$icio deservirent ita distributi
ut #ui iam clericali tonsura insigniti essent per minores ad maiores ascenderent 3can. 24. ?am non solum
de sacerdotibus sed et de diaconis sacrae >itterae apertam mentionem $aciunt 3"ct 9 :' - Gim & / ss'
Phil ! !4 et #uae maxime in illorum ordinatione attendenda sunt gravissimis verbis docent' et ab ipso
1%#
0cclesiae initio se#uentium ordinum nomina at#ue uniuscuius#ue eorum propria ministeria subdiaconi
scilicet acolythi exorcistae lectoris et ostiarii in usu $uisse cognoscuntur #uamvis non pari gradu. ?am
subdiaconatus ad maiores ordines a Patribus et sacris )onciliis re$ertur in #uibus et de aliis in$erioribus
$re#uentissime legimus.
!199 8:8 )um Scripturae testimonio apostolica traditione et Patrum unanimi consensu perspicuum sit
per sacram ordinationem #uae verbis et signis exterioribus per$icitur gratiam con$erriI dubitare nemo
debet ordinem esse vere et proprie unum ex septem sanctae 0cclesiae sacramentis 3can.&4. -n#uit enim
"postolusI 5"dmoneo te ut resuscites gratiam Dei #uae est in te per impositionem manuum mearum.
?on enim dedit nobis Deus spiritum timoris sed virtutis et dilectionis et sobrietatis5 32 Gim !.91' c$ !
Gim (.!(4.
!191 897 6uoniam vero in sacramento ordinis sicut et in baptismo et con$irmatione character imprimitur
3can. (4 #ui nec deleri nec au$erri potestI merito sancta Synodus damnat eorum sententiam #ui asserunt
?ovi Gestamenti sacerdotes temporariam tantummodo potestatem habere et semel rite ordinatos iterum
laicos e$$ici posse si verbi Dei ministerium non exerceant 3can. !4. 6uod si #uis omnes )hristianos
promiscue ?ovi Gestamenti sacerdotes esse aut omnes pari inter se potestate spirituali praeditos a$$irmetI
nihil aliud $acere videtur #uam ecclesiasticam hierarchiam #uae est <ut castrorum acies ordinata< 3c$I )t 9
&4 con$undere 3can. 94 perinde ac si contra beati Pauli doctrinam omnes "postoli omnes Prophetae
omnes 0vangelistae omnes Pastores omnes sint Doctores 3c$. ! )or !2 28' 0ph ( !!4.
!19/ 897 Proinde sancta Synodus declarat praeter ceteros ecclesiasticos gradus episcopos #ui in
"postolorum locum successerunt ad hunc hierarchicum ordinem praecipue pertinere et <positos< 3sicut
idem "postolus ait4 <a Spiritu Sancto regere 0cclesiam Dei< 3"ct 27 2/4 eos#ue presbyteris superiores
esse ac sacramentum con$irmationis con$erre ministros 0cclesiae ordinare at#ue alia plera#ue peragere
ipsos posse #uarum $unctionum potestatem reli#ui in$erioris ordinis nullam habent 3can. 14.
!198 897 Docet insuper sancta Synodus in ordinatione episcoporum sacerdotum et ceterorum ordinum
nec populi nec cuiusvis saecularis potestatiS et magistratus consensum sive vocationem sive auctoritatem
ita re#uiri ut sine ea irrita sit ordinatio' #uin potius decernit eos #ui tantummodo a populo aut saeculari
potestate ac magistratu vocati et instituti ad haec ministeria exercenda ascendunt et #ui ea propria
temeritate sibi sumunt omnes non 0cclesiae ministros sed <$ures et latrones per ostium non ingressos<
3c$. +o !7 !4 habendos esse 3can. /4.
!117 897 Faec sunt #uae generatim sacrae Synodo visum est )hristi$ideles de sacramento ordinis
docere. Fis autem contraria certis et propriis canonibus in hunc #ui se#uitur modum damnare constituit
ut omnes ante )hristo $idei regula utentes in tot errorum tenebris catholicam veritatem $acilius
agnoscere et tenere possint.
Denzinger 3latin4 !98(
Denzinger 3latin4 !11!
)anones de sacramento ordinis
!11! 89! )an. !. Si #uis dixerit non esse in ?ovo Gestamento sacerdotium visibile et externum vel non
esse potestatem ali#uam consecrandi et o$$erendi verum corpus et sanguinem Domini et peccata
remittendi et retinendi sed o$$icium tantum et nudum ministerium praedicandi 0vangelium vel eos #ui
non praedicant prorsus non esse sacerdotesI anathema sit 3c$. DS !19( !1914.
!112 892 )an. 2. Si #uis dixerit praeter sacerdotium non esse in 0cclesia catholica alios ordines et
maiores et minores per #uos velut per gradus #uosdam in sacerdotium tendaturI an. s. 3c$. DS !19:4.
!11& 89& )an. &. Si #uis dixerit ordinem sive sacram ordinationem non esse vere et proprie sacramentum
a )hristo Domino institutum vel esse $igmentum #uoddam humanum excogitatum a viris rerum
ecclesiasticarum imperitis aut esse tantum ritum #uendam eligendi ministros verbi Dei et sacramentorumI
an. s. 3c$. DS !1994.
1%$
!11( 89( )an. (. Si #uis dixerit per sacram ordinationem non dari Spiritum Sanctum ac proinde $rustra
episcopos dicereI "ccipe Spiritum Sanctum' aut per eam non imprimi characterem' vel eum #ui sacerdos
semel $uit laicum rursus $ieri posseI an. s. 3c$. DS !1914.
!11: 89: )an. :. Si #uis dixerit sacram unctionem #ua 0cclesia in sancta ordinatione utitur non tantum
non re#uiri sed contemnendam et perniciosam esse similiter et alias ceremoniasI an. s.
!119 899 )an. 9. Si #uis dixerit in 0cclesia catholica non esse hierarchiam divina ordinatione institutam
#uae constat ex episcopis presbyteris et ministris an. s. 3c$. DS !19/4.
!111 891 )an. 1. Si #uis dixerit episcopos non esse presbyteris superiores' vel non habere potestatem
con$irmandi et ordinandi vel eam #uam habent illis esse cum presbyteris communem' vel ordines ab
ipsis collatos sine populi vel potestatis saecularis consensu aut vocatione irritos esse' aut eos #ui nec ab
ecclesiastica et canonica potestate rite ordinati nec missi sunt sed aliunde veniunt legitimos esse verbi et
sacramentorum ministrosI an. s. 3c$. DS !19/ s4.
!11/ 89/ Si #uis dixerit episcopos #ui auctoritate %omani Ponti$icis assumuntur non esse legitimos et
veros episcopos sed $igmentum humanumI an. s.
Sessio ..-, !! novembre !:9&' De sacramento matrimonii
!181 898 2atrimonii perpetuum indissolubilem#ue nexum primus humani generis parens divini Spiritus
instinctu pronuntiavit cum dixitI <Foc nunc os ex ossibus meis et caro de carne mea. 6uamobrem
relin#uet homo patrem suum et matrem et adhaerebit uxori suae et erunt duo in carne una< 3Cn 2 2& s'
c$. 0ph : &!4.
!18/ 898 Foc autem vinculo duos tantummodo copulari et coniungi )hristus Dominus apertius docuit
cum postrema illa verba tam#uam a Deo prolata re$erens dixitI <-ta#ue iam non sunt duo sed una caro<
32t !8 94 statim#ue eiusdem nexus $irmitatem ab "damo tanto ante pronuntiatam his verbis
con$irmavitI <6uod ergo Deus mconiunxit homo non separet 32t !8 9' 2c !7 84.
!188 898 Cratiam vero #uae naturalem illum amorem per$iceret et indissolubilem unitatem con$irmaret
coniuges#ue sancti$icaret ipse )hristus venerabilium sacramentorum institutor at#ue per$ector sua nobis
Passione promeruit. 6uod Paulus "postolus innuit dicensI <,iri diligite uxores vestras sicut )hristus
dilexit 0cclesiam et se ipsum tradidit pro ea< 30ph : 2:4 mox subiungensI <Sacramentum hoc magnum
est' ego autem dico in )hristo et in 0cclesia< 30ph : &24.
!/77 817 )um igitur matrimonium in lege evangelica veteribus connubiis per )hristum gratia praestetI
merito inter ?ovae >egis sa cramenta annumerandum sancti Patres nostri )oncilia et universalis
0cclesiae traditio semper docuerunt ' adversus #uam impii homines huius saeculi insanientes non solum
perperam de hoc venerabili sacramento senserunt sed de more suo praetextu 0vangelii libertatem carnis
introducentes multa ab 0cclesiae catholicae sensu et ab "postolorum temporibus probata consuetudine
aliena scripto et verbo asseruerunt non sine magna )hristi$idelium iactura. 6uorum temeritati sancta et
universalis Synodus cupiens occurrere insigniores praedictorum schismaticorum haereses et errores ne
plures ad se trahat perniciosa eorum contagio exterminandos duxit hos in ipsos haereticos eorum#ue
errores decernens anathematismos.
)anones de sacramento matrimonii
!/7! 81! )an. !. Si #uis dixerit matrimonium non esse vere et proprie unum ex septem >egis
evangelicae sacramentis a )hristo Domino institutum sed ab hominibus in 0cclesia inventum ne#ue
gratiam con$erreI anathema sit 3c$. DS !/774.
!/72 812 )an. 2. Si #uis dixerit licere )hristianis plures simul habere uxores et hoc nulla lege divina
esse prohibitum 32t !8 8 ss4I an. s. 3c$. DS !18/4.
!/7& 81& )an. &. Si #uis dixerit eos tantum consanguinitatis et a$$initatis gradus #ui >evitico 3!/ 9 ss4
exprimuntur posse impedire matrimonium contrahendum et dirimere contractum' nec posse 0cclesiam in
nonnullis illorum dispensare aut constituere ut plures impediant et dirimantI an. s. 3c$. DS !::84.
1%%
!/7( 81( )an. (. Si #uis dixerit 0cclesiam non potuisse constituere impedimenta matrimonium
dirimentia vel in iis constituendis errasseI an. s.
!/7: 81: )an. :. Si #uis dixerit propter haeresim aut molestam cohabitationem aut a$$ectatam
absentiam a coniuge dissolvi posse matrimonii vinculumI an. s.
!/79 819 )an. 9. Si #uis dixerit matrimonium ratum non consummatum per solemnem religionis
pro$essionem alterius coniugum non dirimiI an. s.
!/71 811 )an. 1. Si #uis dixerit 0cclesiam errare cum docuit et docet iuxta evangelicam et apostolicam
doctrinam 3c$. 2c !7' ! )or 14 propter adulterium alterius coniugum matrimonii vinculum non posse
dissolvi et utrum#ue vel etiam innocentem #ui causam adulterio non dedit non posse altero coniuge
vivente aliud matrimonium contrahere moechari#ue eum #ui dimissa adultera aliam duxerit et eam
#uae dimisso adultero alii nupseritI an. s.
!/7/ 81/ )an. /. Si #uis dixerit 0cclesiam errare cum ob multas causas separationem inter coniuges
#uoad thorum seu #uoad cohabitationem ad certum incertumve tempus $ieri posse decernitI an. s.
!/78 818 )an. 8. Si #uis dixerit clericos in sacris ordinibus constitutos vel regulares castitatem
solemniter pro$essos posse matrimonium contrahere contractum#ue validum esse non obstante lege
0cclesiastica vel voto et oppositum nil aliud esse #uam damnare matrimonium' posse#ue omnes
contrahere matrimonium #ui non sentiunt se castitatis 3etiamsi eam voverint4 habere donumI an. s. )um
Deus id recte petentibus non deneget <nec patiatur nos supra id #uod possumus tentari< 3! )or !7 !&4.
!/!7 8/7 )an. !7. Si #uis dixerit statum coniugalem anteponendum esse statui virginitatis vel caelibatus
et non esse melius ac beatius manere in virginitate aut caelibatu #uam iungi matrimonio 3c$I 2t !8 !!s'
! )or 1 2:s &/ (74I an. s.
!/!! 8/! )an. !!. Si #uis dixerit prohibitionem solemnitatis nuptiarum certis anni temporibus
superstitionem esse tyrannicam ab ethnicorum superstitione pro$ectam' aut benedictiones et alias
ceremonias #uibus 0cclesia in illis utitur damnaveritI an. s.
!/!2 8/2 )an. !2. Si #uis dixerit causas matrimoniales non spectare ad iudices ecclesiasticosI an. s. 3DS
2:8/ 29:84.
)anones super re$ormatione circa matrimoniumI Decr. <Gametsi<
!/!& 887 )ap. !. 32otivum et tenor legis4 Gametsi dubitandum non est clandestina matrimonia libero
contrahentium consensu $acta rata et vera esse matrimonia #uamdiu 0cclesia ea irrita non $ecit et
proinde iure damnandi sint 3legeI sunt4 illi ut eos sancta Synodus anathemate damnat #ui ea vera ac rata
esse negant #ui#ue $also a$$irmant matrimonia a $iliis $amilias sine consensu parentum contracta irrita
esse et parentes ea rata vel irrita $acere posseI nihilominus sancta Dei 0cclesia ex iustissimis causis illa
semper detestata est at#ue prohibuit.
!/!( 887 ,erum cum sancta Synodus animadvertat prohibitiones illas propter hominum inoboedientiam
iam non prodesse et gravia peccata perpendat #uae ex eisdem clandestinis coniugiis ortum habent
praesertim vero eorum #ui in statu damnationis permanent dum priore uxore cum #ua clam
contraxerant relicta cum alia palam contrahunt et cum ea in perpetuo adulterio vivunt' cui malo cum ab
0cclesia #uae de occultis non iudicat succurri non possit nisi e$$icacius ali#uod remedium adhibeatur
idcirco sacri >ateranensis )oncilii 3-,4 sub -nnocentio --- celebrati 3DS /!14 vestigiis inhaerendo
praecipit ut in posterum ante#uam matrimonium contrahatur ter a proprio contrahentium parocho tribus
continuis diebus $estivis in ecclesia inter 2issarum solemnia publice denuntietur inter #uos matrimonium
sit contrahendum' #uibus denuntiationibus $actis si nullum legitimum opponatur impedimentum ad
celebrationem matrimonii in $acie 0cclesiae procedatur ubi parochus viro et muliere interrogatis et
eorum mutuo consensu intellecto vel dicatI <0go vos in matrimonium coniungo in nomine Patris et Filii
et Spiritus Sancti< vel aliis utatur verbis iuxta receptum uniuscuius#ue provinciae ritum.
!/!: 88! 3%estrictio legis4 6uod si ali#uando probabilis $uerit suspicio matrimonium malitiose impediri
posse si tot praecesserint denuntiationesI tunc vel una tantum denuntiatio $iat vel saltem parocho et
duobus vel tribus testibus praesentibus matrimonium celebretur' deinde ante illius consummationem
2&&
denuntiationes in ecclesia $iant ut si ali#ua subsunt impedimenta $acilius detegantur nisi Ardinarius ipse
expedire iudicaverit ut praedictae denuntiationes remittantur #uod illius prudentiae et iudicio sancta
Synodus relin#uit.
!/!9 882 3Sanctio4 6ui aliter #uam praesente parocho vel alio sacerdote de ipsius parochi seu Ardinarii
licentia et duobus vel tribus testibus matrimonium contrahere attentabuntI eos sancta Synodus ad sic
contrahendum omnino inhabiles reddit et huiusmodi contractus irritos et nullos esse decernit prout eos
praesenti decreto irritos $acit et annullat.
)oncile de Grente 3.-.eme oecum.4 Session ..,' Decretum de
purgatorio & d*cembre !:9&
!/27 8/& )um catholica 0cclesia Spiritu Sancto edocta ex sacris >itteris et anti#ua Patrum traditione in
sacris )onciliis et novissime in hac oecumenica Synodo docuerit purgatorium esse 3v.D./(74 animas#ue
ibi detentas $idelium su$$ragiis potissimum vero acceptabili altaris sacri$icio iuvari 3v. D. 8(7 8:74I
praecipit sancta Synodus episcopis ut sanam de purgatorio doctrinam a sanctis Patribus et sacris
)onciliis traditam a )hristi$idelibus credi teneri doceri et ubi#ue praedicari diligenter studeant. "pud
rudem vero plebem di$$iciliores ac subtiliores #uaestiones #uae#ue ad aedi$icationem non $aciunt 3c$. !
Gim ! (4 et ex #uibus plerum#ue nulla $it pietatis accessio a popularibus concionibus secludantur.
-ncerta item vel #uae specie $alsi laborant evulgari ac tractari non permittant. 0a vero #uae ad
curiositatem #uandam aut superstitionem spectant vel turpe lucrum sapiunt tan#uam scandala et $idelium
o$$endicula prohibeant...
Decretum de invocatione veneratione et reli#uiis Sanctorum
et sacris imaginibus & d*cembre !:9&
!/2! 8/( 2andat sancta Synodus omnibus episcopis et ceteris docendi munus curam#ue sustinentibus ut
iuxta catholicae et apostolicae 0cclesiae usum a primaevis christianae religionis temporibus receptum
sanctorum#ue Patrum consensionem et sacrorum )onciliorum decretaI imprimis de Sanctorum
intercessione invocatione reli#uiarum honore et legitimo imaginum usu $ideles diligenter instruant
docentes eos Sanctos una cum )hristo regnantes orationes suas pro hominibus Deo o$$erre' bonum
at#ue utile esse suppliciter eos invocare et ob bene$icia impetranda a Deo per Filium eius -esum
)hristum Dominum nostrum #ui solus noster %edemptor et Salvator est ad eorum orationes opem
auxilium#ue con$ugere' illos vero #ui negant Sanctos aeterna $elicitate in coelo $ruentes invocandos
esse' aut #ui asserunt vel illos pro hominibus non orare vel eorum ut pro nobis etiam singulis orent
invocationem esse idololatriam vel pugnare cum verbo Dei adversari#ue honori 5 unius mediatoris Dei
et hominum +esu )hristi 5 3c$ ! Gim 2 :4' vel stultum esse in coelo regnantibus voce vel mente
supplicareI impie sentire.
!/22 8/: Sanctorum #uo#ue martyrum et aliorum cum ,hristo viventium sancta corpora #uae viva
membra $uerunt )hristi et templum Spiritus Sancti 3c$ )or! &.!9' 9.!8' )or2 9.!94 ab ipso ad aeternam
vitam suscitenda et glori$icanda a $idelibus venranda ese per #uae multa bene$icia a Deo hominibus
praestanturI iat ut a$$irmantes Sanctorum reli#uiis venraionem at#ue honorem non deberi vel eas alia#ue
sacra monumenta a $idlibus inutilite honorari at#ue eorum opis impetrandae causa Sanctirum memorias
$rustra $re#uentariI omnino damnandos esse prout Eampridem eos damnavit et nunc etiam damnat
0cclesia.
!/2& 8/9 -magines porro )hristi Deiparae ,irginis et aliorum Sanctorum in templis praesertim habendas
et retinendas eis#ue debitum honorem et venerationem impertiendam non #uod credatur inesse ali#ua in
iis divinitas vel virtus propter #uam sint colendae vel #uod ab eis sit ali#uid petendum vel #uod $icucia
in imaginibus sit $igenda veluti olim $iebat a gentibus #uae in idolis spem suam collocabant 3c$ Ps
!&(.!:ss4I sed #uoniam honos #ui eis exhibeturre$ertur ad prototypa #uae illae repraesentantI ita ut per
imagines #uas osculamuret coram #uibus caput aperimus et procumbimus )hristum adoremus et
Sanctis #uorum illae similitudinem gerunt veneremur. -d #uod )onciliorum praesertim vero secundae
?icaenae Synodi decretis contra imaginum oppugnatores est sanctitum 3c$ DS 977ss4'
!/2( 8/1 -llud vero diligenter doceant episcopi per historias mysteriorum nostrae redemptionis picturis
vel aliis similitudinibus expressas erudiri et con$irmari populum in articulis $idei commemorandis et
assidue recolendis' tum vero ex omnibus sacris imaginibus magnum $ructum percipi non solum #uia
admonetur populus bene$iciorum et munerum #uae a )hristo sibi collata sunt sed etiam #uia Dei per
2&1
Sanctos miracula et salutaria exempla oculis $idelium subiciuntur ut pro iis Deo gratias agant ad
Sanctorum#ue imitationem vitam mores#ue suos componant excitentur#ue ad adorandum ac diligendum
Deum et ad pietatem colendam. Si #uis autem his decretis contraria docuerit aut senseritI an. s.
!/2: 8// -n has autem sanctas et salutares observationes si #ui abusus irrepserintI eos prorsus aboleri
sancta Synodus vehementer cupit ita ut nullae $alsi dogmatis imagines et rudibus periculosi erroris
occasionem praebentes statuantur. 6uod si ali#uando historias et narrationes sacrae Scripturae cum id
indoctae plebi expediet exprimi et $igurari contigeritI doceatur populus non propterea divinitatem
$igurari #uasi corporeis oculis conspici vel coloribus aut $iguris exprimi possit. Amnis porro superstitio
in Sanctorum invocatione reli#uiarum veneratione et imaginum sacro usu tollatur omnis turpis #uaestus
eliminetur omnis deni#ue lascivia vitetur. . . Faec ut $idelius observentur statuit sancta Synodus nemini
licere ullo in loco... ullam insolitam ponere vel ponendam curare imaginem nisi ab episcopo approbata
$uerit. ?ulla etiam admittenda esse nova miracula nec novas reli#uias recipiendas nisi... approbante
episcopo.
Decretum de re$ormatione generali & d*cembre !:9&
!/&7 )ap. !8 3De duello seu monomachia4. Detestabilis duellorum usus $abricante diabolo introductus
ut cruenta corporum morte animarum etiam perniciem lucretur ex christiano orbe penitus exterminetur.
-mperator reges... et #uocum#ue alio nomine domini temporales #ui locum ad monomachiam in terris
suis inter )hristianos concesserint eo ipso sint excommunicati... 6ui vero pugnam commiserint et #ui
eorum patrini vocantur excommunicationis ... ac perpetuae in$amiae poenam incurrant et ut homicidae
iuxta sacros canones puniri debeant et si in ipso con$lictu decesserint perpetuo careant ecclesiastica
sepultura.
Decretum de indulgentiis ( d*cembre !:9&
!/&: 8/8 )um potestas con$erendi indulgentias a )hristo 0cclesiae concessa sit at#ue huiusmodi
potestate divinitus sibi tradita 3c$. 2t !9!8'!/!/4 anti#uissimis etiam temporibus illa usa $ueritI
sacrosancta Synodus indulgentiarum usum christiano populo maxime salutarem et sacrorum conciliorum
auctoritate probatum in 0cclesia retinendum esse docet et praecipit eos#ue anathemate damnat #ui aut
inutiles esse asserunt vel eas concedendi in 0cclesia potestatem esse negant. -n his tamen concedendis
moderationem... adhiberi cupit ne nimia $acilitate ecclesiastica disciplina enervetur. "busus vero #ui in
his irrepserunt et #uorum occasione hoc indulgentiarum nomen ab haereticis blasphematur emendatos et
correctos cupiensI praesenti decreto generaliter statuit pravos #uaestus omnes pro his conse#uendis...
omnino abolendos esse.
Bulla con$irmationis )onc. Gridentini <Benedictus Deus<
29 Eanvier !:9( 3<!:9&< stilo curiali4
!/(1 - Gandem consecuti sumus #uod nec diuturnis nec nocturnis curis elaborare destitimus #uod#ue a
Patre luminum 3-ac ! !14 assidue precati sumus. )um enim eam in urbem undi#ue ex christiani nominis
nationibus convenisset - ?ostris convocata litteris et sua etiam ipsorum pietate excitata - episcoporum et
aliorum insignium praelatorum maxima et oecumenico concilio digna $re#uentia ... ?obis adeo concilii
libertati $aventibus ut etiam de rebus Sedi "postolicae proprie reservatis liberum ipsi )oncilio arbitrium
per litteras ad legatos ?ostros scriptas ultro permiserimus #uae de sacramentis et aliis rebus #uae #uidem
necessariae visae sint tractanda di$$inienda et statuenda restabant ad con$utandas haereses ad tollendos
abusus et emendandos mores a sacrosancta Synodo summa libertate diligentia#ue tractata et accurate ac
mature admodum de$inita explicata statuta sunt...
!/(/ )um autem ipsa sancta Synodus pro sua erga Sedem "postolicam reverentia anti#uorum etiam
conciliorum vestigiis inhaerens decretorum suorum omnium #uae ?ostro et praedecessorum ?ostrorum
tempore $acta sunt con$irmationem a ?obis petierit decreto de ea re in publica sessione $acto I ?os ...
postulatione ipsius Synodi cognita habita super hac re cum venerab. Fratribus ?ostris S. %. 0.
cardinalibus deliberatione matura Sancti#ue Spiritus in primis auxilio invocato cum ea decreta omnia
catholica et populo christiano utilia ac salutaria esse cognovissemusI ad Dei omnipotentis laudem de
eorumdem Fratrum ?ostrorum consilio et assensu in consistorio ?ostro secreto illa omnia et singula
auctoritate "postolica hodie con$irmavimus et ab omnibus )hristi$idelibus suscipienda ac servanda esse
decrevimus...
2&2
!/(8 "d vitandum praeterea perversionem et con$usionem #uae oriri posset si unicui#ue liceret prout ei
liberet in decreta )oncilii commentarios et interpretationes suas edereI "postolica auctoritate inhibemus
omnibus... I ne #uis sine auctoritate ?ostra audeat ullos commentarios glossas annotationes scholia
ullumve omnino interpretationis genus super ipsius )oncilii decretis #uocum#ue modo edere aut
#uid#uam #uocum#ue nomine etiam sub praetextu maioris decretorum corroborationis aut exsecutionis
aliove #uaesito colore statuere.
!/:7 Si cui vero in eis ali#uid obscurius dictum et statutum $uisse eam#ue ob causam interpretatione aut
decisione ali#ua egere visum $uerit I ascendat ad locum #uem Dominus elegit ad Sedem videlicet
"postolicam omnium $idelium magistram cuius auctoritatem etiam ipsa sancta Synodus tam reverenter
agnovit. ?os enim di$$icultates et controversias si #uae ex eis decretis ortae $uerint nobis declarandas et
decidendas #uemadmodum ipsa #uo#ue sancta Synodus decrevit reservamus...
<%egulae Gridentinae< de libris prohibitis con$irmatae in
)onst. <Dominici gregis custodiae< 2( mars !:9(
!/:! %egula -I >ibri omres #uos ante annum !:!: aut Summi Ponti$ices aut )oncilia oecumenica
damnarunt et in hoc -ndice non sunt eodem modo damnati esse censeantur sicut olim damnati $uerunt.
!/:2 %egula --I Faeresiarcharum libri tam eorum #ui post praedictum annum 3!:!:4 haereses
invenerunt vel suscitarunt #uam #ui haereticorum capita aut duces sunt vel $uerunt ... omnino
prohibentur. "liorum autem haereticorum libri #ui de religione #uidem ex pro$esso tractant omnino
damnantur. 6ui vero de religione non tractant a theologis catholicis... examinati et approbati
permittuntur...
!/:& %egula ---I ,ersiones scriptorum etiam ecclesiasticorum #uae hactenus editae sunt a damnatis
auctoribus modo nihil contra sanam doctrinam contineant permittuntur. >ibrorum autem ,eteris
Gestamenti versiones viris tantum doctis et piis iudicio episcopi concedi poterunt modo huiusmodi
versionibus tam#uam elucidationibus vulgatae editionis ad intelligendam sacram Scripturam non autem
tam#uam sano textu utantur. ,ersiones vero ?ovi Gestamenti ab auctoribus primae classis huius -ndicis
$acta nemini concedantur #uia utilitatis parum periculi vero plurimum lectoribus ex earum lectione
manare solet. Si #uae vero annotationes cum huiusmodi #uae permittuntur versionibus vel cum vulgata
editione circum$eruntur expunctis locis suspectis a $acultate theologica alicuius Bniversitatis catholicae
aut -n#uisitione generali permitti eisdem poterunt #uibus et versiones....
!/:( %egula -,I )um experimento mani$estum sit si sacra Biblia vulgari lingua passim sine discrimine
permittantur plus inde ob hominum temeritatem detrimenti #uam utilitatis oriri hac in parte iudicio
episcopi aut in#uisitoris stetur ut cum consilio parochi vel con$essarii Bibliorum a catholicis auctoribus
versorum lectionem in vulgari lingua eis concedere possint #uos intellexerint ex huiusmodi lectione non
damnum sed $idei at#ue pietatis augmentum capere posse...
!/:: %egula ,I >ibri illi #ui haereticorum auctorum opera interdum prodeunt in #uibus nulla vel pauca
de suo apponunt sed aliorum dicta colligunt cuiusmodi sunt lexica concordantiae apophthegmata... si
#uae habeant #uae purgatione indigeant illis episcopi... consilio sublatis aut emendatis permittantur.
!/:9 %egula ,-I >ibri vulgari idiomate de controversiis inter catholicos et haereticos nostri temporis
disserentes non passim permittantur sed idem de iis servetur #uod de bibliis vulgari lingua scriptis
statutum est. 6ui vero de ratione bene vivendi contemplandi con$itendi ac similibus argumentis vulgari
sermone conscripti sunt si sanam doctrinam contineant non est cur prohibeantur...
!/:1 %egula ,--I >ibri #ui res lascivas seu obscoenas ex pro$esso tractant narrant aut docent cum non
solum $idei sed et morum #ui huiusmodi librorum lectione $acile corrumpi solent ratio habenda sit
omnino prohibentur. ... "nti#ui vero ab ethnicis conscripti propter sermonis elegantiam et proprietatem
permittuntur I nulla tamen ratione pueris praelegendi erunt.
!/:/ %egula ,---I >ibri #uorum principale argumentum bonum est in #uibus tamen obiter ali#ua inserta
sunt#uae ad haeresim seu impietatem divinationem seu superstitionem spectant a catholicis theologis ...
expurgati concedi possunt. ...
2&3
!/:8 %egula -.I >ibri omnes et scripta geomantiae hydromantiae aeromantiae pyromantiae
oneiromantiae chiromantiae necromantiae sive in.#uibus continentur sortilegia vene$icia auguria
auspicia incantationes artis magicae prorsus reiiciuntur. 0piscopi vero diligenter provideant ne
astrologiae iudiciariae libri tractatus indices legantur vel habeantur #ui de $uturis contingentibus
successibus $ortuitisve casibus aut iis actionibus #uae ab humana voluntate pendent certi ali#uid
eventurum a$$irmare audent. ...
!/97 %egula .I -n librorum aliarumve scripturarum impressione servetur #uod in )oncilio >ateranensi
3,4 sub >eone . sess. . statutum est. 3Se#uuntur praecepta disciplinaria particularia pro librorum
auctoribus bibliopolis bibliothecis4.
!/9! "d extremum vero omnibus $idelibus praecipitur ne #uis audeat contra harum regularum
praescriptum aut huius -ndicis prohibitionem libros ali#uos legere aut habere. 6uod si #uis libros
haereticorum vel cuiusvis auctoris scripta ob haeresim vel ob $alsi dogmatis suspicionem damnata at#ue
prohibita legerit sive habuerit statim in excommunicationis sententiam incurrat. ...
Pie -, Bulle 5 -nEunctum nobis 5 !& novembre !:9('
Pro$ession de $oi tridentine
!/92 88( 0go ?- $irma $ide credo et pro$iteor omnia et singula #uae continentur in Symbolo $idei
3)<polit.I c$. V!:74 #uo sancta %omana 0cclesia utitur videlicetI 3 4)redo in unum Deum Patrem
omnipotentem $actorem caeli et terrae visibilium omnium et invisibilium' et in unum Dominum +esum
)hristum Filium Dei unigenitum et ex Patre natum ante omnia saecula Deum de Deo lumen de lumine
Deum verum de Deo vero genitum non $actum consubstantialem Patri' per #uem omnia $acta sunt' #ui
propter nos homines et propter nostram salutem descendit de caelis incarnatus est de Spiritu Sancto ex
2aria ,irgine et homo $actus est' )ruci$ixus etiam pro nobis sub Pontio Pilato passus et sepultus est' et
resurrexit tertia die secundum Scripturas et ascendit in caelum sedet ad dexteram Patris et iterum
venturus est cum gloria iudicare vivos et mortuos cuius regni non erit $inis' et in Spiritum Sanctum
Dominum et vivi$icantem #ui ex Patre Filio#ue procedit' #ui cum Patre et Filio simul adoratur et
conglori$icatur' #ui locutus est per Prophetas' et unam sanctam catholicam et apostolicam 0cclesiam.
)on$iteor unum baptisma in remissionem peccatorum et exspecto resurrectionem mortuorum et vitam
venturi saeculi. "men.
!/9& 88: "postolicas et ecclesiasticas traditiones reli#uas#ue eEusdem 0cclesiae observationes et
constitutiones $irmissime admitto et amplector. -tem sacram Scripturam Euxta eum sensum #uem tenuit et
tenet sancta mater 0cclesia cuEus est Eudicare de vero sensu et interpretatione sacrarum Scripturarum
admitto nec eam um#uam nisi Euxta unanimem consensum Patrum accipiam et interpretabor.
!/9( 889 Pro$iteor #uo#ue septem esse vere et proprie sacramenta ?ovae >egis a -esu )hristo Domino
nostro instituta at#ue ad salutem humani generis licet non omnia singulis necessaria scilicet baptismum
con$irmationem 0ucharistiam paenitentiam extremam unctionem ordinem et matrimonium illa#ue
gratiam con$erre et ex his baptismum con$irmationem et ordinem sine sacrilegio reiterari non posse.
%eceptos #uo#ue et approbatos 0cclesiae catholicae ritus in supradictorum omnium sacramentorum
solemni administratione recipio et admitto.
!/9: 889 Amnia et singula #uae de peccato originali et de iusti$icatione in sacrosancta Gridentina
Synodo de$inita et declarata $uerunt amplector et recipio.
!/99 881 Pro$iteor pariter in 2issa o$$erri Deo verum proprium et propitiatorium sacri$icium pro vivis et
de$unctis at#ue in sanctissimo 0ucharistiae sacramento esse vere realiter et substantialiter corpus et
sanguinem una cum anima et divinitate Domini nostri +esu )hristi $ieri#ue conversionem totius
substantiae panis in corpus et totius substantiae vini in sanguinem #uam conversionem catholica
0cclesia transsubstantiationem appellat. Fateor etiam sub altera tantum specie totum at#ue integrum
)hristum verum#ue sacramentum sumi.
!/91 88/ )onstanter teneo purgatorium esse animas#ue ibi detentas $idelium su$$ragiis Euvari' similiter et
Sanctos una cum )hristo regnantes venerandos at#ue invocandos esse eos#ue orationes Deo pro nobis
o$$erre at#ue eorum reli#uias esse venerandas. $irmite asero imagines )hristi ac Deiparae semper
,irginis nec non aliorum Sanctorum habendas et retinendas esse at#ue eis debitum honorem ac
2&
venrationem impertiendam' indulgentiarum etiam potestatem a )hristo in 0clesia relictam $uisse
illarum#ue usum christiano populo maxime salutarem esse a$$irmo.
!/9/ 888 Sanctam catholicam et apostolicam %omanam 0cclesiam omnium ecclesiarum matrem et
magistram agnosco' %omano#ue Ponti$ici beati Petri "postolorum principis successori ac +esu )hristi
vicario veram oboedientiam spondeo ac iuro.
!/98 !777 )etera item omnia a sacris canonibus et oecumenicis )onciliis ac praecipue a sacrosancta
Gridentina Synodo 3et ab oecumenico )oncilio ,aticano4 tradita de$inita ac declarata 3praesertim de
%omani Ponti$icis Primatu et in$allibili magisterio4 indubitanter recipio at#ue pro$iteor' simul#ue
contraria omnia at#ue haereses #uascum#ue ab 0cclesia damnatas et reiectas et anathematizatas ego
pariter damno reicio et anathematizo.
!/17 !777 Fanc veram catholicam $idem extra #uam nemo salvus esse potest #uam in praesenti sponte
pro$iteor et veraciter teneo eandem integram et immaculatam us#ue ad extremum vitae spiritum
constantissime Deo adiuvante retinere et con$iteri at#ue a meis subditis vel illis #uorum cura ad me in
munere meo spectabit teneri doceri et praedicari #uantum in me erit curaturum ego idem ?. spondeo
voveo ac iuroI sic me Deus adiuvet et haec sancta Dei 0vangelia.
Pie -, )onst. <)um #uorumdam hominum< 1 aoHt !:::
!//7 88& 3cupientes admonere omnes4 #ui hactenus asseruerunt dogmatizarunt vel crediderunt Deum
omnipotentem non esse trinum in personis et incomposita omnino indivisa#ue unitate substantiae et unum
unamet simplici divinitatis essentia' aut Dominum nostrum non esse Deum verum eiusdem substantiae
per omnia cum Patre et Spiritu Sancto' aut eundem secundum carnem non esse conceptum in utero
beatissimae semper#ue ,irginis 2ariae de Spiritu Sancto sed sicut ceteros homines ex semine -oseph'
aut eundem Dominum ac Deum nostrum +esum )hristum non subiisse acerbissimam crucis mortem ut
nos a peccatis et ab aeterna morte redimeret et Patri ad vitam aeternam reconciliaret' aut eandem
beatissimam ,irginem 2ariam non esse veram Dei matrem nec perstitisse semper in virginitatis
integritate ante partum scilicet in partu et perpetuo post partum ex parte omnipotentis Dei Patris et Filii
et Spiritus Sancti "postolica auctoritate re#uirimus et monemus...
Saint Pie , Bulla <0x omnibus a$$lictionibus< ! octobre !:91'
0rrores 2ichaelis Baii de hominis natura et de gratia
!87! !77! !. ?ec angeli nec primi hominis adhuc integri merita recte vocantur gratia.
!872 !772 2. Sicut opus malum ex natura sua est mortis aeternae meritorium sic bonum opus ex natura
sua est vitae aeternae meritorium.
!87& !77& &. 0t bonis angelis et primo homini si in statu illo perseverasset us#ue ad ultimum vitae
$elicitas esset merces et non gratia.
!87( !77( (. ,ita aeterna homini integro et angelo promissa $uit intuitu bonorum operum et bona opera
ex lege naturae ad illam conse#uendam per se su$$iciunt.
!87: !77: :. -n promissione $acta 3et4 angelo et primo homini continetur naturalis iustitiae constitutio
#ua pro bonis operibus sine alio respectu vita aeterna iustis promittitur.
!879 !779 9. ?aturali lege constitutum $uit homini ut si in oboedientia perseveraret ad eam vitam
pertransiret in #ua mori non posset.
!871 !771 1. Primi hominis integri merita $uerunt primae creationis munera' sed iuxta modum lo#uendi
Scripturae sacrae non recte vocantur gratia' #uo $it ut tantum merita non etiam gratia debeant nuncupari.
!87/ !77/ /. -n redemptis per gratiam )hristi nullum inveniri potest bonum meritum #uod non sit gratis
indigno collatum.
!878 !778 8. Dona concessa homini integro et angelo $orsitan non improbanda ratione possunt dici
gratia I sed #uia secundum usum 3sacrae4 Scripurae nomine gratiae ea tantum munera intelliguntur #uae
2&!
per +esum 3)hristum4 male merentibus et indignis con$eruntur ideo ne#ue merita ne#ue merces #uae illis
redditur gratia dici debet.
!8!7 !7!7 !7. Solutionem 3Solutio4 poenae temporalis #uae peccato dimisso saepe remanet et corporis
resurrectionem 3-io4 proprie nonnisi meritis )hristi adscribendam esse 3adscribenda est4.
!8!! !7!! !!. 6uod pie et iuste in hac vita mortali us#ue in $inem vitae conversati vitam conse#uimur
aeternam id non proprie gratiae Dei sed ordinationi naturali statim initio creationis constitutae iusto Dei
iudicio deputandum est I ne#ue in hac retributione bonorum ad )hristi meritum respicitur sed tantum ad
primam institutionem generis humani in #ua lege naturali constitutum est ut iusto Dei iudicio
oboedientiae mandatorum vita aeterna reddatur.
!8!2 !7!2 !2. Pelagii sententia est I opus bonum citra gratiam adoptionis $actum non est regni caelestis
meritorium.
!8!& !7!& !&. Apera bona a $iliis adoptionis $acta non accipiunt rationem meriti ex eo #uod $iunt per
spiritum adoptionis inhabitantem corda $iliorum Dei sed tantum ex eo #uod sunt con$ormia legi
#uod#ue per ea praestatur oboedientia legi.
!8!( !7!( !(. Apera bona iustorum non accipiunt in die iudicii extremi ampliorem mercedem #uam
iusto Dei iudicio mererentur 3mereantur4 accipere.
!8!: !7!: !:. Docet rationem meriti non consistere 3%atio meriti non consistit4 in eo #uod #ui bene
operatur habeat gratiam et inhabitantem Spiritum Sanctum sed in eo solum #uod oboedit divinae legi
#uam sententiam saepius repetit et multis rationibus probat $ere toto libro 3-Q4.
!8!9 !7!9 !9. -n eodem libro saepius repetit #uod 3-Q4 non est vera legis oboedientia #uae $it sine
caritate.
!8!1 !7!1 !1. Dicit sentire 3Sentiunt4 cum Pelagio #ui dicunt esse necessarium ad rationem meriti ut
homo per gratiam adoptionis sublimetur ad statum dei$icum.
!8!/ !7!/ !/. Dicit 3-Q4 opera catechumenorum ut $idem et paenitentiam ante remissionem peccatorum
$actam esse 3sunt4 vitae aeternae merita I #uam vitam non conse#uentur catechumeni nisi prius
praecedentium delictorum impedimenta tollantur.
!8!8 !7!8 !8. ,idetur insinuare #uod 3- Q4 opera Eustitiae et temperantiae #uae )hristus $ecit ex dignitate
personae operantis non traxerunt maEorem valorem.
!827 !727 27. ?ullum est peccatum ex natura sua veniale sed omne peccatum meretur poenam aeternam.
!82! !72! 2!. Fumanae naturae sublimatio et exaltatio in consortium divinae naturae debita $uit
integritati primae condicionis et proinde naturalis dicenda est et non supernaturalis.
!822 !722 22. )um Pelagio sentiunt #ui textum "postoli ad %omanos secundoI <Centes #uae legem non
habent naturaliter ea #uae legis sunt $aciunt< 3%om 2 !(4 intelligunt de gentibus $idei gratiam non
habentibus.
!82& !72& 2&. "bsurda est sententia eorum #ui dicunt hominem ab initio dono #uodam supernaturali et
gratuito supra condicionem naturae suae $uisse exaltatum ut $ide spe et caritate Deum supernaturaliter
coleret.
!82( !72( 2(. " vanis et otiosis hominibus secundum insipientiam philosophorum excogitata est
sententia 3#uae ad Pelagianismum reicienda est4 hominem ab initio sic constitutum ut per dona naturae
superaddita $uerit largitate conditoris sublimatus et ad Dei $ilium adoptatus et ad Pelagianismum
reicienda est illa sententia 3-Q4.
!82: !72: 2:. Amnia opera in$idelium sunt peccata 3294 et philosophorum virtutes sunt vitia.
2&"
!829 !729 29. 3214. -ntegritas primae creationis non $uit indebita humanae naturae exaltatio sed naturalis
eius condicio #uam sententiam repetit ... per plura capitula 3-Q4.
!821 !721 21. 32/4. >iberum arbitrium sine gratiae Dei adiutorio nonnisi ad peccandum valet.
!82/ !72/ 2/ 3284. Pelagianus est error dicere #uod liberum arbitrium valet ad ullum peccatum
vitandum.
!828 !728 28. 3&7"4. ?on soli <$ures< ii sunt et <latrones< #ui )hristum viam et <ostium< veritatis et vitae
negant sed etiam #uicun#ue <aliunde< #uam per ipsum in viam iustitiae 3hoc est ad ali#uam iustitiam4
<conscendi< 3c$. -o !7!4 posse dicunt 3docent4
!8&7 !7&7 &7. 3&7B4. aut tentationi ulli sine gratiae ipsius adiutorio resistere hominem posse sic ut in
eam non inducatur aut 3ac4 ab ea non superetur.
!8&! !7&! &!. )aritas per$ecta et sincera #uae est ex 3de4 <corde puro et conscientia bona et $ide non
$icta< 3- Gim ! :4 tam in catechumenis #uam in paenitentibus potest esse sine remissione peccatorum.
!8&2 !7&2 &2. )aritas illa #uae est plenitudo legis non est semper coniuncta cum remissione
peccatorum.
!8&& !7&& &&. )atechumenus iuste recte et sancte vivit et mandata Dei observat ac legem implet per
caritatem ante obtentam remissionem peccatorum #uae in baptismi lavacro demum percipitur.
!8&( !7&( &(. Distinctio illa duplicis amoris naturalis videlicet #uo Deus amatur ut auctor naturae et
gratuiti #uo Deus amatur ut beati$icator vana est et commentitia et ad illudendum sacris >itteris et
plurimis veterum testimoniis excogitata.
!8&: !7&: &:. Amne #uod agit peccator vel servus peccati peccatum est.
!8&9 !7&9 &9. "mor naturalis #ui ex viribus naturae exoritur ex sola philosophia per elationem
praesumptionis humanae cum iniuria crucis )hristi de$enditur a nonnullis doctoribus.
!8&1 !7&1 &1. )um Pelagio sentit #ui boni ali#uid naturalis hoc est #uod ex naturae solis viribus ortum
ducit agnoscit.
!8&/ !7&/ &/. Amnis amor creaturae rationalis aut vitiosa est cupiditas #ua mundus diligitur #uae a
-ohanne prohibetur aut laudabilis illa caritas #ua <per Spiritum Sanctum in corde di$$usa< 3%om ::4 Deus
amatur.
!8&8 !7&8 &8. 6uod voluntarie $it etiam si necessario $iat libere tamen $it.
!8(7 !7(7 (7. -n omnibus suis actibus peccator servit dominanti cupiditati.
!8(! !7(! (!. -s libertatis modus #ui est a necessitate sub libertatis nomine non reperitur in Scripturis
sed solum nomen libertatis a peccato.
!8(2 !7(2 (2. +ustitia #ua iusti$icatur per $idem impius consistit $ormaliter in oboedientia mandatorum
#uae est operum iustitia' non autem in gratia ali#ua animae in$usa #ua adoptatur homo in $ilium Dei et
secundum interiorem hominem renovatur ac divinae naturae consors e$$icitur ut sic per Spiritum
Sanctum renovatus deinceps bene vivere et Dei mandatis oboedire possit.
!8(& !7(& (&. -n hominibus paenitentibus ante sacramentum absolutionis et in catechumenis ante
baptismum est vera iusti$icatio separata tamen a remissione peccatorum.
!8(( !7(( ((. operibus pleris#ue #uae a $idelibus $iunt 3solum4 ut mandatis Dei pareant cuiusmodi sunt
oboedire parentibus depositum reddere ab homicidio a $urto a $ornicatione abstinere iusti$icantur
#uidem homines #uia sunt legis oboedientia et vera legis iustitia' non tamen iis obtinent incrementa
virtutum.
2&#
!8(: !7(: (:. sacri$icium 2issae non alia ratione est sacri$icium #uam generali illa #ua <omne opus
#uod $it ut sancta societate Deo homo inhaereat<.
!8(9 !7(9 (9. 3(9"4. "d rationem et de$initionem peccati non pertinet voluntarium nec de$initionis
#uaestio est sed causae et originis utrum omne peccatum debeat esse voluntarium.
!8(1 !7(1 (1. 3(9B4. Bnde peccatum originis vere habet rationem peccati sine ulla relatione ac respectu
ad voluntatem a #ua originem habuit.
!8(/ !7(/ (/. 3(1"4. Peccatum originis est habituali parvuli voluntate voluntarium et habitualiter
dominatur parvulo3s4 eo #uod non gerit contrarium voluntatis arbitrium.
!8(8 !7(8 (8. 3(1B4. 0t ex habituali voluntate dominante $it ut parvulus decedens sine regenerationis
sacramento #uando usum rationis consecutus erit actualiter Deum odio habeat Deum blasphemet et legi
Dei repugnet.
!8:7 !7:7 :7. 3(/4. Prava desideria #uibus ratio non consentit et #uae homo invitus patitur sunt
prohibita praecepto I <?on concupisces< 3c$. 0x 27 !14.
!8:! !7:! :!. 3(84. )oncupiscentia sive lex membrorum et prava eius desideria #uae inviti sentiunt
homines sunt vera legis inoboedientia.
!8:2 !7:2 :2. 3:74. Amne scelus eius est condicionis ut suum auctorem et omnes posteros eo modo
in$icere possit #uo in$ecit prima transgressio.
!8:& !7:& :&. 3:!4. 6uantum est ex vi transgressionis tantum meritorum malorum a generante
contrahunt #ui cum minoribus nascuntur vitiis #uam #ui cum maioribus.
!8:( !7:( :(. 3:24. De$initiva haec sententia Deum homini nihil impossibile praecepisse $also tribuitur
"ugustino cum Pelagii sit.
!8:: !7:: ::. 3:&4. Deus non potuisset ab initio talem creare hominem #ualis nunc nascitur.
!8:9 !7:9 :9 3:("4. -n peccato duo sunt actus et reatus' transeunte autem actu nihil manet nisi reatus
sive obligatio ad poenam.
!8:1 !7:1 :1. 3:(B4. Bnde in sacramento baptismi aut sacerdotis absolutione proprie reatus peccati
dumtaxat tollitur et ministerium sacerdotum solum liberat a reatu.
!8:/ !7:/ :/. 3::4. Peccator paenitens non vivi$icatur ministerio sacerdotis absolventis sed a solo Deo
#ui paenitentiam suggerens et inspirans vivi$icat eum et resuscitatI ministerio autem sacerdotis solum
reatus tollitur.
!8:8 !7:8 :8. 3:94. 6uando per eleemosynas alia#ue paenitentiae opera Deo satis$acimus pro poenis
temporalibus non dignum pretium Deo pro peccatis nostris o$$erimus sicut #uidam errantes autumant
3nam alio#ui essemus saltem ali#ua ex parte redemptores4' sed ali#uid $acimus cuius intuitu )hristi
satis$actio nobis applicatur et communicatur.
!897 !797 97. 3:14. Per passiones Sanctorum in indulgentiis communicatas non proprie redimuntur nostra
delicta' sed per communionem caritatis nobis eorum passiones impertiuntur ut digni simus #ui pretio
sanguinis )hristi a poenis pro peccatis debitis liberemur.
!89! !79! 9!. 3:/4. )elebris illa doctorum distinctio divinae legis mandata bi$ariam impleri altero
modo #uantum ad praeceptorum operum substantiam tantum altero #uantum ad certum #uendam
modum videlicet secundum #uem valeant operantem perducere ad regnum aeternum 3hoc est ad modum
meritorium4 commentitia est et explodenda.
!892 !792 92. 3:84. -lla #uo#ue distinctio #ua opus dicitur bi$ariam bonum vel #uia ex obiecto et
omnibus circumstantiis rectum est et bonum 3#uod moraliter bonum appellari consuevit 3appellare
2&$
consueverunt44 vel #uia est meritorium regni aeterni eo #uod $it 3sit4 a vivo )hristi membro per Spiritum
caritatis reicienda putatur 3est4.
!89& !79& 9&. 3974. Similiter 3Sed4 et illa distinctio duplicis iustitiae alterius #uae $it per Spiritum
caritatis inhabitantem alterius #uae $it ex inspiratione #uidem Spiritus Sancti cor ad paenitentiam
excitantis sed nondum cor inhabitantis et in eo caritatem di$$undentis #ua divinae legis iusti$icatio
impleatur odiosissime et pertinacissime 3similiter4 reicitur.
!89( !79( 9(. 39l 4. Deni#ue 3-tem4 et illa distinctio duplicis vivi$icationis alterius #ua vivi$icatur
peccator dum ei paenitentia3-ae4 et vitae novae propositum et inchoatio per Dei gratiam inspiratur
alterius #ua vivi$icatur #ui vere iusti$icatur et palmes vivus in vite )hristo e$$icitur pariter commentitia
est et Scripturis minime congruens.
!89: !79: 9:. 3924. ?on nisi Pelagiano errore admitti potest usus ali#uis liberi arbitrii bonus sive non
malus et gratiae )hristi iniuriam $acit #ui ita sentit et docet.
!899 !799 99. 39& 4. Sola violentia repugnat libertati hominis naturali.
!891 !791 91. 39(4. Fomo peccat etiam damnabiliter in eo #uod necessario $acit.
!89/ !79/ 9/. 39:4. -n$idelitas pure negativa in his in #uibus )hristus non est praedicatus peccatum est.
!898 !798 98. 3994. -usti$icatio impii $it $ormaliter per oboedientiam legis non autem per occultam
communicationem et inspirationem gratiae #uae per eam iusti$icatos $aciat implere legem.
!817 !717 17. 3914. Fomo exsistens in peccato mortali sive in reatu aeternae damnationis potest habere
veram caritatemI et caritas etiam per$ecta potest consistere cum reatu aeternae damnationis.
!81! !71! 1!. 39/4. Per contritionem etiam caritate per$ectam 3cum caritate per$ecta4 et cum voto
suscipiendi sacramentum coniunctam non remittitur crimen extra casum necessitatis aut martyrii sine
actuali susceptione sacramenti.
!812 !712 12. !984. Amnes omnino iustorum a$$lictiones sunt ultiones peccatorum ipsorumI unde et -ob
et martyres #uae passi sunt propter peccata sua passi sunt.
!81& !71& 1&. 3174. ?emo praeter )hristum est abs#ue peccato originaliI hinc Beata ,irgo mortua est
propter peccatum ex "dam contractum omnes#ue eius a$$lictiones in hac vita sicut et aliorum iustorum
$uerunt ultiones peccati actualis vel originalis.
!81( !71( 1(. 31!4. )oncupiscentia in renatis relapsis in peccatum mortale in #uibus iam dominatur
peccatum est sicut et alii habitus pravi.
!81: !71: 1:. 3124. 2otus pravi concupiscentiae sunt pro statu hominis vitiati prohibiti praecepto I <?on
concupisces< 30x 27 !14' unde homo eos sentiens et non consentiens transgreditur praeceptumI <?on
concupisces< #uamvis transgressio in peccatum non deputetur.
!819 !719 19. 31&4. 6uamdiu ali#uid concupiscentiae carnalis in diligente est non $acit praeceptumI
<Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo< 3Dt 9 :' 2t 22 &14.
!811 !711 11. 31(4. Satis$actiones laboriosae iusti$icatorum non valent expiare de condigno poenam
temporalem restantem post culpam condonatam.
!81/ !71/ 1/. 31:4. -mmortalitas primi hominis non erat gratiae bene$icium sed naturalis condicio.
!818 !718 18. 3194. Falsa est doctorum sententia primum hominem potuisse a Deo creari et institui sine
iustitia naturali.
!8/7 !7/7 3censuraI4 6uas #uidem sententias stricto coram ?obis examine ponderatas #uam#uam
nonnullae ali#uo pacto sustineri possent in rigore et proprio verborum sensu ab assertoribus intento
haereticas erroneas suspectas temerarias scandalosas et in pias aures o$$ensionem immittentes
2&%
respective ac #uaecum#ue super iis verbo scripto#ue emissa praesentium auctoritate damnamus
circumscribimus et abolemus.
Denzinger 3latin4 !11!
Denzinger 3latin4 !8/!
Saint Pie , )onst. <-n eam pro nostro< 2/ Eanvier !:1!
!8/! !7/! Primum 3igitur4 damnamus ea omnia cambia #uae $icta 3al. sicca4 nominantur et ita
con$inguntur ut contrahentes ad certas nundinas seu ad alia loca cambia celebrare simulent ad #uae loca
ii #ui pecuniam recipiunt litteras #uidem suas cambii tradunt sed non mittuntur vel ita mittuntur ut
transacto tempore unde processerant inanes re$erantur aut etiam nullis huiusmodi litteris traditis
pecunia ibi deni#ue cum interesse reposcitur ubi contractus $uerat celebratus I nam inter dantes et
recipientes us#ue a principio ita convenerat vel certe talis intentio erat ne#ue #uis#uam est #ui in
nundinis aut locis supradictis huiusmodi litteris receptis solutionem $aciat. )ui malo simile etiam illud
est cum pecuniae sive depositi sive alio nomine $icti cambii traduntur ut postea eodem in loco vel alibi
cum lucro restituantur.
!8/2 !7/2 Sed et in ipsis cambiis #uae realia appellantur interdum ut ad nos per$ertur campsores
praestitutum solutionis terminum lucro ex tacita vel expressa conventione recepto seu etiam tantummodo
promisso di$$erulnt. 6uae omnia nos usuraria esse declaramus et ne $iant districtius prohibemus.
Saint Pie , )onst. <%omani Ponti$icis< 2 aoHt !:1!
!8/& )um... -ndis in sua in$idelitate manentibus plures permittantur uxores #uas ipsi etiam levissimis de
causis repudiant hinc $actum est #uod recipientibus baptismum permissum sit permanere cum ea uxore
#uae simul cum marito baptizata exsistit' et #uia saepenumero contingit illam non esse primam coniugem
unde tam ministri 3sacramentorum4 #uam episcopi gravissimis scrupulis tor#uentur existimantes illud
non esse verum matrimoniumI sed #uia durissimum est separare eos ab uxoribus cum #uibus ipsi -ndi
baptismum susceperunt maxime #uia di$$icillimum $oret primam coniugem reperireI ideo ?os statui
dictorum -ndorum paterno a$$ectu benigne consulere at#ue ipsos episcopos et ministros ab huiusmodi
scrupulis eximere volentes motu proprio et ex certa scientia ?ostra ac "postolicae potestatis plenitudine
ut -ndi sicut praemittitur baptizati et in $uturum baptizandi cum uxore #uae cum ipsis $uerit baptizata et
baptizabitur remanere valeant tam#uam cum uxore legitima aliis dimissis "postolica auctoritate tenore
praesentium declaramus matrimonium#ue huiusmodi inter eos legitime consistere.
Cr*goire .--- D*cret pour l<0glise gr*co-russe !:1:'
Pro$ession de $oi prescrite aux grecs
!8/: !7/& 0go ?. $irma $ide credo et pro$iteor omnia et singula #uae continentur in Symbolo $idei #uo
sancta %omana 0cclesia utitur videlicetI )redo in unum Deum . . . 3ut in Symbolo )onstantinopolitano
DS !:74.
!8/9 !7/( )redo etiam suscipio at#ue pro$iteor ea omnia #uae sacra oecumenica Synodus Florentina
super unione occidentalis et orientalis 0cclesiae de$inivit et declaravit videlicet #uod Spiritus Sanctus a
Patre et Filio aeternaliter est' et essentiam suam suum#ue esse subsistens habet ex Patre simul et Filio et
ex utro#ue aeternaliter tam#uam ab uno principio et unica spiratione procedit' cum id #uod sancti
Doctores et Patres dicunt ex Patre per Filium procedere Spiritum Sanctum ad hanc intelligentiam tendat
ut per hoc signi$icetur Filium #uo#ue esse secundum Craecos #uidem causam secundum >atinos vero
principium subsistentiae Spiritus Sancti sicut et Patrem. )um#ue omnia #uae Patris sunt ipse Pater
unigenito Filio suo gignendo dederit praeter esse Patrem hoc ipsum #uod Spiritus Sanctus procedit ex
Filio ipse Filius a Patre aeternaliter habet a #uo aeternaliter etiam genitus est. -llam#ue verborum illorum
5 Filio#ue 5 explicationem veritatis declarandae gratia et imminente tunc necessitate licite ac
rationabiliter Symbolo $uisse appositam... 3Se#uitur textus ex Decr. unionis Craecorum DS !&7& !&71
)onc. Florentini.4.
!8/1 !7/: -nsuper pro$iteor ac recipio alia omnia #uae ex decretis sacrae oecumenicae generalis Synodi
Gridentinae sacrosancta %omana et "postolica 0cclesia etiam ultra contenta in supradictis $idei Symbolis
21&
pro$itenda ac recipienda proposuit at#ue praescripsit ut se#uitur. "postolicas... 3et cetera omnia ut in
Pro$essione $idei Gridentina DS !/9&ss4.
Cr*goire .--- )onst. <Populis ac nationibus< 2: Eanvier !:/:
!8// Populis ac nationibus nuper ex gentilitatis errore ad $idem catholicam conversis expedit indulgere
circa libertatem contrahendi matrimonia ne homines continentiae servandae minime assueti propterea
minus libenter in $ide persistant et alios illorum exemplo ab eius perceptione deterreant. 6uoniam igitur
saepe contingit multos utrius#ue sed praecipue virilis sexus in$ideles post contracta gentili ritu
matrimonia ... ab hostibus captos a patriis $inibus et propriis coniugibus in remotissimas regiones
exterminari adeo ut tam ipsi captivi#ue #ui in patria remanent si postea ad $idem convertantur coniuges
in$ideles tam longo locorum intervallo disiunctos an sine contumelia )reatoris secum cohabitare velint
ut par est monere ne#ueant vel #uia interdum ad hostiles et barbaras provincias ne nuntiis #uidem
accessus pateat vel #uia ignorent prorsus in #uas regiones $uerint transvecti vel #uia itineris longitudo
magnam a$$erat di$$icultatemI idcirco ?os attendentes huiusmodi connubia inter in$ideles contracta vera
#uidem non tamen adeo rata censeri ut necessitate suadente dissolvi non possint ... locorum Ardinariis
et parochis ... concedimus $acultatem dispensandi 3super interpellatione4 cum #uibuscum#ue utrius#ue
sexus )hristi$idelibus incolis dictarum regionum et serius ad $idem conversis #ui ante baptisma
susceptum matrimonium contraxerunt ut eorum #uilibet superstite coniuge in$ideli et eius consensu
minime re#uisito aut responso non exspectato matrimonia cum #uovis $ideli alterius etiam ritus
contrahere et in $acie 0cclesiae sollemnizare et in eis postea carnali copula consummatis #uoad vixerint
remanere licite valeant I dummodo constet etiam summarie et extraiudicialiter coniugem ut prae$ertur
absentem moneri legitime non posse aut monitum intra tempus in eadem monitione prae$ixum suam
voluntatem non signi$icasse' #uae #uidem matrimonia etiamsi postea innotuerit coniuges priores
in$ideles suam voluntatem iuste impeditos declarare non potuisse et ad $idem etiam tempore transacti
secundi matrimonii conversos $uisse nihilominus rescindi num#uam debere sed valida et $irma
prolem#ue inde suscipiendam legitimam $ore decernimus.
)l*ment ,--- Decr. ad omnes Superiores regulares 29 mai !:8&
!8/8 3c. (4 Gam Superiores pro tempore exsistentes #uam con$essarii #ui postea ad superioritatis gradum
$uerint promoti caveant diligentissime ne ea notitia #uam de aliorum peccatis in con$essione habuerunt
ad exteriorem gubernationem utantur. "t#ue ita per #uoscum#ue %egularium Superiores #uicum#ue illi
sint observari mandamus.
)l*ment ,--- -nstr. <Presbyteri Craeci< &7 aoHt !:8:
!887 Presbyteri Craeci baptizatos chrismate in $ronte non consignent et ideo ab ipsis in ordine baptismi
apud eorum 0uchologium praetermittantur #uae se#uuntur post illa verba... <0t post orationem< etc. ubi
habetur $orma huius consignationis...
!88! !. 0piscopi >atini in$antes seu alios baptizatos a presbyteris Craecis de $acto chrismate in $ronte
consignatos con$irment et tutius videtur ut cum cautela et sub condicione id $aciant videlicetI ?. si es
con$irmatus ego te non con$irmo sed si non es con$irmatus ego consigno te signo crucis et con$irmo te
chrismate salutis in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti' praesertim vero cum verisimiliter dubitari
potest #uod ab episcopis Craecis $uerint baptizati.
!882 !7/9 &... ?on sunt cogendi presbyteri Craeci olea sancta praeter chrisma ab episcopis >atinis
dioecesanis accipere cum huiusmodi olea ab eis in ipsa oleorum et sacramentorum exhibitione ex vetere
ritu con$iciantur seu benedicantur.... )hrisma autem #uod non nisi ab episcopo etiam iuxta eorum ritum
benedici potest cogantur accipere.
!88& !7/1 3 (4 Ardinati ab episcopis schismaticis a!ias rite ordinatis servata debita $orma recipiunt
#uidem ordinem sed non exsecutionem.
Decr. S. A$$icii 3sous )l*ment ,---4' 27 Euin !972
!88( !7// Sanctissimus Dn. ... propositionem scilicet <licere per litteras seu internuntium con$essario
absenti peccata sacramentaliter con$iteri et ab eodem absente absolutionem obtinere< uti $alsam
temerariam et scandalosam damnavit ac prohibuit praecepit#ue ne deinceps ista propositio publicis
211
privatisve lectionibus concionibus et congressibus doceatur neve um#uam tam#uam ali#uo casu
probabilis de$endatur imprimatur aut ad praxim #uovis modo deducatur.
Decr. S. A$$icii 1 Euin !97&
!88: !7/8 6u.I "n doctrina Patris Suarez contenta in tomo -, )ommentariorum suorum in &am Partem
D. Ghomae disp. 2! sect. ( ubi post publicationem decreti a Sanctissimo D. ?. anno elapso de mense
-unii emanati circa materiam con$essionis sacramentalis de eadem materia ac de sensu dicti decreti
disputat sit aperte contraria dispositioni eiusdem decreti@ %espI )um verba praecitati decreti clare ac ex
ipsorum $orma ostendant Sanctissimum damnasse non solum sententiam asserentem licere ab absente
sacerdote absolutionem obtinere sed etiam licere con$essario absenti peccata sacramentaliter con$iteri
verbum#ue <licere< ex adiunctis aliis dilucide contrahatur ad signi$icandum illicitum #uod est contra
institutionem et essentiam sacramenti 3ut ipsemet Suarez veritate coactus $atetur4 merum#ue $igmentum
sit nullum habens in verbis decreti verisimile $undamentum dicere #uod ibi damnatur tota illa
hypothetica solum copulatim videlicet per modum unius debuerit#ue eadem hypothetica damnanda
concipi cum particula copulativa et non disiunctiva ut ex proprietate sermonis utrum#ue membrum
subiiceret censurae ae damnationi et non tantum unum vel aliud et inanis sit praetextus arguere ab eo
casu dum super solis signis datis paenitentiae relatis sacerdoti advenienti datur iamiam morituro
absolutio ad con$essionem peccatorum absenti sacerdoti $actam cum omnino diversam contineat
di$$icultatemI ideo prae$ati domini censuerunt praedictam P. Suarez doctrinam aperte pugnare cum
de$initione Sanctissimi.
Paul , Formula pro $iniendis disputationibus de auxiliis ad
Praepositos Cenerales A. Pr. et S. -. missa : septembre !971
!881 !787 -n negotio de auxiliis $acta est potestas a Summo Ponti$ice cum disputantibus tum
consultoribus redeundi in patrias aut domus suas I additum#ue est $ore ut Sua Sanctitas declarationem et
determinationem #uae exspectabatur opportune promulgaret. ,erum ab eodem Ss. Domino serio
admodum vetitum est in #uaestione hac pertractanda ne #uis partem suae oppositam aut #uali$icaret aut
censura #uapiam notaret... 6uin optat etiam ut verbis asperioribus amaritiem animi signi$icantibus
invicem abstineant.
Decr. S. A$$. 3sous Brbain ,---4' 2& Euillet !9&8
!88/ )irca baptismum datum "legretae annorum trium circiter $iliae hebraeae... invitis parentibus ...
3cardinales4 censuerunt parvulam puellam esse vere baptizatam concurrente materia $orma et intentione
baptismum probari unico teste et #uamvis $ilii Febraeorum non possint invitis parentibus baptizari si
tamen de $acto baptizentur valet baptismus et character imprimitur' $iliam baptizatam penes )hristianos
alendam' mulierem baptizantem acriter monendam ut in posterum caveat a similibus' noti$icandum vero
populo non licere invitis parentibus $ilios Febraeorum baptizare #uia licet $inis sit bonus media autem
non licita potissimum stante Bulla -ulii --- imponente poenam !777 ducatorum et suspensionis
baptizantibus $ilios Febraeorum invitis parentibus.
Bna cum relatione de ultima )ongregatione de auxiliis repertum est etiam manuscriptum allocutionis
Pauli , destinatae legato regis Fispaniae die 29. -ul. !9!! #uae apprime ad eandem libertatem docendi
spectat ideo#ue meretur ut magis in extenso adnotetur 3ed. C. Schneemann op. supra cit. 28:s4 -
retinetur modus scribendi originalis italicus anti#uior #uando#ue permixtus cum latino - I ... )he si e
sopraseduto in esso 3scl. decidendi aliguid in #u. de auxiliis4 per tre ragioniI >a prima per accertare bene
et perche il tempo insegna et mostra la verita delle cose come #uello che e gran giudice et censore delle
cose.
>a seconda perche si l<una et l<altra parte conviene nella sostanza con la verita cattolica cioe che Dio con
la e$$icacia della sua grazia ci $a $are et $acit de nolentibus volentes et $lectit et immutat hominum
voluntates del che ci e #uestione ma solo sono discrepanti nel modo perche i Dominicani dicono che
predetermina la nostra volonta $isice hoc est realiter et e$$icienter et i Cesuiti tengono che lo $a congrue
et moraliter opinioni che l<una et l<altera si possono de$endere. >a terza perche in #uesti tempi in che ci
sono tante heresie conviene molto conservare et mantenere la riputazione et credito di #ueste due
religioni e con discreditare una puo seguire gran danno. Se si dicesse che converra sapere #ual $ede si ha
da tenere in #uesta materia si risponde che sia da seguitare et tenere la dottrina del )oncilio Gridentino
nella sessione ,- de iusti$icatione che e chiara et dilucida et in che consiste l<errore et heresia dei
Pelagiani et Semipelagiani et #uello di )alvino et insegna la dottrina cattolica che e necessario che il
212
libero arbitrio sia mosso eccitato et adEuvato dalla gratia di -ddio et puo liberamente assentire et
dissentire et non entra in #uesta #uestione del modo che opera la gratia la #uale $u tocca dal )oncilio et
$u lasciata come inutile et non necessaria imitando in cio )elestino primo che avendo di$inito alcuni
#uestioni o proposizioni in #uesta materia disse che alcune altre di$$icilioris et subtilioris 3naturae4 sicuti
non audebat condemnare ita et nolebat adstruere 3c$. DS 2(84.
Decr. S. A$$icii 3sous -nnocent .4' 2( Eanvier !9(1
!888 !78! Sanctissimus Dn. ... propositionem hancI <S. Petrus et S. Paulus sunt duo 0cclesiae principes
#ui unicum e$$iciunt< vel I <sunt duo 0cclesiae catholicae coryphaei ac supremi duces summa inter se
unitate coniuncti< vel I <sunt geminus universalis 0cclesiae vertex #ui in unum divinissime coaluerunt<
vel I <sunt duo 0cclesiae summi pastores ac praesides #ui unicum caput constituunt< ita explicatam ut
ponat omnimodam ae#ualitatem inter S. Petrum et S. Paulum sine subordinatione et subiectione S. Pauli
ad S. Petrum in potestate suprema et regimine universalis 0cclesiae haereticam censuit et declaravit.
-nnocent . )onst. <)um occasione< ad univ. $ideles
&! mai !9:&' 0rrores )ornelii +ansenii de gratia
277! !782 !. "li#ua Dei praecepta hominibus iustis volentibus et conantibus secundum praesentes #uas
habent vires sunt impossibilia' deest #uo#ue illis gratia #ua possibilia $iant 3c$I DS !8:(4.
2772 !78& 2. -nteriori gratiae in statu naturae lapsae num#uam resistitur.
277& !78( &. "d merendum et demerendum in statu naturae lapsae non re#uiritur in homine libertas a
necessitate sed su$$icit libertas a coactione.
277( !78: (. Semipelagiani admittebant praevenientis gratiae interioris necessitatem ad singulos actus
etiam ad initium $idei' et in hoc erant haeretici #uod vellent eam gratiam talem esse cui posset humana
voluntas resistere vel obtemperare.
277: !789 :. Semipelagianum est dicere )hristum pro omnibus omnino hominibus mortuum esse aut
sanguinem $udisse.
2779 3)ensura4 Propos. !I temerariam impiam blasphemam anathemate damnatam et haereticam
declaramus et uti talem damnamus. - 2I haereticam... - &I haereticam ... - (I $alsam et haereticam ... - :I
$alsam temerariam scandalosam et intellectam eo sensu ut )hristus pro salute dumtaxat
praedestinatorum mortuus sit impiam blasphemam contumeliosam divinae pietati derogantem et
haereticam ...
2771 ?on intendentes tamen per hanc declarationem et de$initionem super praedictis #uin#ue
propositionibus $actam approbare ullatenus alias opiones #uae continentur in praedicto libro )ornelii
-ansenii.
Decr. S. A$$icii 3sous -nnocent .4' 2& avril !9:(
277/ !781 )um tam %omae #uam alibi circum$erantur #uaedam asserta acta manuscripta et $orsitan
typis excusa )ongregationum habitarum coram $el. rec. )lemente ,--- et Paulo , super #uaestione de
auxiliis divinae gratiae tam sub nomine Francisci Pegnae olim %otae %omanae decani #uam Fr. Ghomae
de >emos A. Praed. aliorum#ue praelatorum et theologorum #ui ut asseritur praedictis inter$uerunt
)ongregationibus necnon #uoddam autographum seu exemplar assertae )onstitutionis eiusdem Pauli ,
super de$initione praedictae #uaestionis de auxiliis ac damnationis sententiae seu sententiarum >udovici
2olinae Soc. -esu I eadem Sanctitas sua praesenti hoc decreto declarat ac decernit praedictis assertis
actis tam pro sententia Fratrum Ard. S. Dominici #uam >udovici 2olinae aliorum#ue Soc. -esu
religiosorum et autographo sive exemplari praedictae assertae )onstitutionis Pauli , nullam omnino esse
$idem adhibendam ' ne#ue ab alterutra parte seu a #uocum#ue alio allegari posse vel debere I sed super
#uaestione praedicta observanda esse decreta Pauli , et Brbani ,--- suorum praedecessorum 3c$. DS
!88174.
"lexandre ,-- )onst. <"d sanctam beati Petri sedem<
213
!9 octobre !9:9
27!7 :. )um ... nonnulli ini#uitatis $ilii praedictas #uin#ue propositiones vel in libro praedicto eiusdem
)ornelii -ansenii non reperiri sed $icte et pro arbitrio compositas esse vel non in sensu ab eodem intento
damnatas $uisse asserere magno cum )hristi $idelium scandalo non re$ormident
27!! 9. ?os #ui omnia #uae hac in re gesta sunt su$$icienter et attente perspeximus utpote #ui 3#ua
cardinalis et commissarius4 ... omnibus illis congressibus inter$uimus in #uibus "postolica auctoritate
eadem causa discussa est ea pro$ecto diligentia #ua maior desiderari non posset #uamcum#ue
dubitationem super praemissis in posterum au$erre volentes ... praeinsertam -nnocentii praedec. ?ostri
constitutionem declarationem et de$initionem harum serie con$irmamus approbamus et innovamus
27!2 !78/ et #uin#ue illas propositiones ex libro praememorati )ornelii +ansenii episcopi -prensis cui
titulus est "ugustinus excerptas ac in sensu ab eodem )ornelio -ansenio intento damnatas $uisse
declaramus et de$inimus ac uti tales inusta scilicet eadem singulis nota #uae in pradicta declaratione et
de$initione unicui#ue illarum si3n4gillatim inuritur iterum damnamus...
%esp. S. A$$icii 3sous "lexandre ,--4' !! $*vrier !99!
27!& :77: 6u.I "n con$essarius sollicitando propter parvitatem materiae sit denuntiandus @ %esp.I )um
in rebus venereis non detur parvitas materiae et si daretur in re praesenti non dari 3detur@4 censuerunt
esse denuntiandum et opinionem contrariam non esse probabilem.
"lexandre ,-- Breve <Sollicitudo omnium ecclesiarum<'
/ d*cembre !99!
27!: !!77 -. ,etus est )hristi $idelium erga eius beatissimam matrem ,irginem 2ariam pietas
sentientium eius animam in primo instanti creationis at#ue in$usionis in corpus $uisse speciali Dei gratia
et privilegio intuitu meritorum -esu )hristi eius $ilii humani generis %edemptoris a macula peccati
originalis praeservatam immunem at#ue in hoc sensu eius conceptionis $estivitatem sollemni ritu
colentium et celebrantium' crevit#ue horum numerus post editas a $el. rec. Sixto pp. -, ... constitutiones
3DS !(77 !(2: a )onc. Grid. innovatasI DS !:!94. ... "ucta rursus et propagata $uit pietas haec ... ita ut
accedentibus #uo#ue pleris#ue celebrioribus academiis ad hanc sententiam iam $ere omnes catholici eam
complectantur.
27!9 !!77 2. 0t #uia ex occasione contrariae assertionis in contionibus lectionibus conclusionibus et
actibus publicis #uod nempe eadem beatissima ,irgo 2aria $uerit concepta cum peccato originali
oriebantur in populo christiano cum magna Dei o$$ensa scandala iurgia et dissensiones recol. mem.
Paulus pp. , etiam praedecessor ?oster vetuit horum opinionem prae$atae sententiae contrariam publice
doceri aut praedicari. 6uam prohibitionem piae mem. Cregorius pp. ., similiter praedecessor ?oster ad
privata etiam collo#uia extendit mandans insuper in $avorem eiusdem sententiae ut in sacrosanctae
2issae sacri$icio ac divino A$$icio celebrandis tam publice #uam privatim non alio #uam <conceptionis<
nomine uti #uicum#ue debeant.
27!1 !!77 (. ?os considerantes #uod sancta %omana 0cclesia de intemeratae semper#ue ,irginis 2ariae
)onceptione $estum sollemniter celebrat et speciale ac proprium super hoc A$$icium olim ordinavit ...
volentes#ue laudabili huic pietati et devotioni et $esto ac cultui ... $avere ... 3Decreta4 edita in $avorem
sententiae asserentis animam beatae 2ariae ,irginis in sui creatione et in corpus in$usione Spiritus
Sancti gratia donatam et a peccato originali praeservatam $uisse ... innovamus.
"lexandre ,-- )onst. <%egiminis apostolici< !: $*vrier !99:
3<!99(< st. cur.4
2727 !788 <0go ?. )onstitutioni "postolicae -nnocentii . datae die &!. maii !9:& et )onstitutioni
"lexandri ,-- datae die !9. Actobris !9:9 Summorum Ponti$icum me subicio et #uin#ue propositiones
ex )ornelii +ansenii libro cui nomen "ugustinus excerptas et in sensu ab eodem auctore intento prout
illas per dictas )onstitutiones Sedes "postolica damnavit sincero animo reicio ac damno et ita iuroI Sic
me Deus adiuvet et haec sancta Dei evangelia.<
Propositiones .>, damnatae in Decretis S. A$$icii 3sous
21
"lexandre ,--4' 0rrores doctrinae moralis laxioris'
prop. !-2/ d*cret , du 2( sept. !99:' 28-(: du !/ mars !999
272! !!7! !. Fomo nullo um#uam vitae suae tempore tenetur elicere actum $idei spei et caritatis ex vi
praeceptorum divinorum ad eas virtutes pertinentium.
2722 !!72 2. ,ir e#uestris ad duellum provocatus potest illud acceptare ne timiditatis notam apud alios
incurrat.
272& !!7& &. Sententia asserens Bullam <)oenae< solum prohibere absolutionem haeresis et aliorum
criminum #uando publica sunt et id non derogare $acultati Gridentini in #ua de occultis criminibus
sermo est anno !928 !/. -ulii in )onsistorio sacrae )ongregationis 0minentissimorum )ardinalium visa
et tolerata est.
272( !!7( (. Praelati regulares possunt in $oro conscientiae absolvere #uoscum#ue saeculares ab haeresi
occulta et ab excommunicatione propter eam incursa.
272: !!7: :. 6uamvis evidenter tibi constet Petrum esse haereticum non teneris denuntiare si probare
non possis.
2729 !!79 9. )on$essarius #ui in sacramentali con$essione tribuit paenitenti chartam postea legendam in
#ua ad venerem incitat non censetur sollicitasse in con$essione ac proinde non est denuntiandus.
2721 !!71 1. 2odus evadendi obligationem denuntiandae sollicitationis est si sollicitatus con$iteatur cum
sollicitanteI hic potest ipsum absolvere abs#ue onere denuntiandi.
272/ !!7/ /. Duplicatum stipendium potest sacerdos pro eadem 2issa licite accipere applicando petenti
partem etiam specialissimam $ructus ipsimet celebranti correspondentem id#ue post decretum Brbani
,---.
2728 !!78 8. Post decretum Brbani potest sacerdos cui 2issae celebrandae traduntur per alium
satis$acere collato illi minori stipendio alia parte stipendii sibi retenta.
27&7 !!!7 !7. ?on est contra iustitiam pro pluribus sacri$iciis stipendium accipere et sacri$icium unum
o$$erre. ?e#ue etiam est contra $idelitatem etiamsi promittam promissione etiam iuramento $irmata danti
stipendium #uod pro nullo alio o$$eram.
27&! !!!! !!. Peccata in con$essione omissa seu oblita ob instans periculum vitae aut ob aliam causam
non tenemur in se#uenti con$essione exprimere.
27&2 !!!2 !2. 2endicantes possunt absolvere a casibus episcopis reservatis non obtenta ad id
episcoporum $acultate.
27&& !!!& !&. Satis$acit praecepto annuae con$essionis #ui con$itetur regulari episcopo praesentato sed
ab eo iniuste reprobato.
27&( !!!( !(. 6ui $acit con$essionem voluntarie nullam satis$acit praecepto 0cclesiae 3c$. DS 2!::4.
27&: !!!: !:. Paenitens propria auctoritate substituere sibi alium potest #ui loco ipsius paenitentiam
adimpleat.
27&9 !!!9 !9. 6ui bene$icium curatum habent possunt sibi eligere in con$essarium simplicem
sacerdotem non approbatum ab Ardinario.
27&1 !!!1 !1. 0st licitum religioso vel clerico calumniatorem gravia crimina de se vel de sua religione
spargere minantem occidere #uando alius modus de$endendi non suppetitI uti suppetere non videtur si
calumniator sit paratus vel ipsi religioso vel eius religioni publice et coram gravissimis viris praedicta
impingere nisi occidatur.
27&/ !!!/ !/. >icet inter$icere $alsum accusatorem $alsos testes ac etiam iudicem a #uo ini#ua certo
imminet sententia si alia via non potest innocens damnum evitare.
21!
27&8 !!!8 !8. ?on peccat maritus occidens propria auctoritate uxorem in adulterio deprehensam.
27(7 !!27 27. %estitutio a Pio , imposita bene$iciatis non recitantibus non debetur in conscientia ante
sententiam declaratoriam iudicis eo #uod sit poena.
27(! !!2! 2!. Fabens capellaniam collativam aut #uodvis aliud bene$icium ecclesiasticum si studio
litterarum vacet satis$acit suae obligationi si o$$icium per alium recitet.
27(2 !!22 22. ?on est contra iustitiam bene$icia ecclesiastica non con$erre gratisI #uia collator con$erens
illa bene$icia ecclesiastica pecunia interveniente non exigit illam pro collatione bene$icii sed veluti pro
emolumento temporali #uod tibi con$erre non tenebatur.
27(& !!2& 2&. Frangens ieiunium 0cclesiae ad #uod tenetur non peccat mortaliter nisi ex contemptu vel
inoboedientia hoc $aciat puta #uia non vult se subicere praecepto.
27(( !!2( 2(. 2ollities sodomia et bestialitas sunt peccata eiusdem speciei in$imae' ideo#ue su$$icit
dicere in con$essione se procurasse pollutionem.
27(: !!2: 2:. 6ui habuit copulam cum soluta satis$acit con$essionis praecepto dicens I )ommisi cum
soluta grave peccatum contra castitatem non explicando copulam.
27(9 !!29 29. 6uando litigantes habent pro se opiniones ae#ue probabiles potest iudex pecuniam
accipere pro $erenda sententia in $avorem unius prae alio.
27(1 !!21 21. Si liber sit alicuius iunioris et moderni debet opinio censeri probabilis dum non constet
reiectam esse a Sede "postolica tam#uam improbabilem.
27(/ !!2/ 2/. Populus non peccat etiamsi abs#ue ulla causa non recipiat legem a principe promulgatam.
27(8 !!28 28. -n die ieiunii #ui saepius modicum #uid comedit etiamsi notabilem #uantitatem in $ine
comederit non $rangit ieiunium.
27:7 !!&7 &7. Amnes o$$iciales #ui in republica corporaliter laborant sunt excusati ab obligatione
ieiunii nec debent se certi$icare an labor sit compatibilis cum ieiunio.
27:! !!&! &!. 0xcusantur absolute a praecepto ieiunii omnes illi #ui iter agunt e#uitando utcum#ue iter
agunt etiamsi iter necessarium non sit et etiamsi iter unius diei con$iciant.
27:2 !!&2 &2. ?on est evidens #uod consuetudo non comedendi ova et lacticinia in 6uadragesima
obliget.
27:& !!&& &&. %estitutio $ructuum ob omissionem Forarum suppleri potest per #uascum#ue eleemosynas
#uas antea bene$iciarius de $ructibus sui bene$icii $ecerit.
27:( !!&( &(. -n die Palmarum recitans o$$icium paschale satis$acit praecepto.
27:: !!&: &:. Bnico o$$icio potest #uis satis$acere duplici praecepto pro die praesenti et crastino.
27:9 !!&9 &9. %egulares possunt in $oro conscientiae uti privilegiis suis #uae sunt expresse revocata per
)oncilium Gridentinum.
27:1 !!&1 &1. -ndulgentiae concessae regularibus et revocatae a Paulo , hodie sunt revalidatae.
27:/ !!&/ &/. 2andatum Gridentini $actum sacerdoti sacri$icanti ex necessitate cum peccato mortali
con$itendi <#uamprimum< 3c$. DS !9(14 est consilium non praeceptum.
27:8 !!&8 &8. -lla particula <#uamprimum< intelligitur cum sacerdos suo tempore con$itebitur.
21"
2797 !!(7 (7. 0st probabilis opinio #uae dicit esse tantum veniale osculum habitum ob delectationem
carnalem et sensibilem #uae ex osculo oritur secluso periculo consensus ulterioris et pollutionis.
279! !!(! (!. ?on est obligandus concubinarius ad eiciendam concubinam si haec nimis utilis esset ad
oblectamentum concubinarii vulgo <regalo< dum de$iciente illa 3Sanchez illo4 nimis aegre ageret vitam
et aliae epulae taedio magno concubinarium a$$icerent et alia $amula nimis di$$icile inveniretur.
2792 !!(2 (2. >icitum est mutuanti ali#uid ultra sortem exigere si se obliget ad non repetendam sortem
us#ue ad certum tempus.
279& !!(& (&. "nnuum legatum pro anima relictum non durat plus #uam per decem annos.
279( !!(( ((. 6uoad $orum conscientiae reo correcto eius#ue contumacia cessante cessant censurae.
279: !!(: (:. >ibri prohibiti <donec expurgentur< possunt retineri us#ue dum adhibita diligentia
corrigantur.
3censura S. A$$.4 ut minimum scandalosae.
Decr. S. A$$icii : mai !991 3sous "lexandre ,--4
2717 !!(9 3)irca controversiamI4 an illa attritio #uae concipitur ex metu gehennae excludens
voluntatem peccandi cum spe veniae ad impetrandam gratiam in sacramento paenitentiae re#uirat
insuper ali#uem actum dilectionis Dei asserentibus #uibusdam negantibus aliis et invicem adversam
sententiam censurantibusI ... Sanctitas Sua ... praecipit ... ut si deinceps de materia attritionis prae$atae
scribent vel libros aut scripturas edent vel docebunt vel praedicabunt vel alio #uovis modo paenitentes aut
scholares ceteros#ue erudient non audeant alicuius theologicae censurae alteriusve iniuriae aut
contumeliae nota taxare alterutram sententiam sive negantem necessitatem ali#ualis dilectionis Dei in
prae$ata attritione ex metu gehennae concepta #uae hodie inter scholasticos communior videtur sive
asserentem dictae dilectionis necessitatem donec ab hac Sancta Sede $uerit ali#uid hac in re de$initum.
Decr. )gr. S. )oncilii 3sous -nnocent .-4 !2 $*vrier !918
2787 !!(1 0tsi $re#uens #uotidianus#ue sacrosanctae 0ucharistiae usus a SS. Patribus $uerit semper in
0cclesia probatusI num#uam tamen aut saepius illam percipiendi aut ab ea abstinendi certos singulis
mensibus aut hebdomadis dies statuerunt #uos nec )oncilium Gridentinum praescripsit sed #uasi
humanam in$irmitatem secum reputaret nihil praecipiens #uid cuperet tantum indicavit cum in#uitI
<Aptaret #uidem sacrosancta Synodus ut in singulis 2issis $ideles adstantes sacramentali 0ucharistiae
perceptione communicarent< 3DS !1(14. -d#ue non immeritoI multiplices enim sunt conscientiarum
recessus variae ob negotia spiritus alienationes' multae contra gratiae et Dei dona parvulis concessa #uae
cum humanis oculis scrutari non possimus nihil certe de cuius#ue dignitate at#ue integritate et
conse#uenter de $re#uentiore aut #uotidiano vitalis panis esu potest constitui.
278! !!(1 0t propterea #uod ad negotiatores ipsos attinet $re#uens ad sacram alimoniam percipiendam
accessus con$essariorum secreta cordis explorantium iudicio est relin#uendus #ui ex conscientiarum
puritate et $re#uentiae $ructu et ad pietatem processu laicis negotiatoribus et coniugatis #uod prospicient
eorum saluti pro$uturum id illis praescribere debebunt.
2782 !!(1 -n coniugatis autem hoc amplius animadvertant cum beatus "postolus nolit eos <invicem
$raudari nisi $orte ex consensu ad tempus ut vacent orationi< 3c$. l cor 1 :4 eos serio admoneant tanto
magis ob sacratissimae 0ucharistiae reverentiam continentiae vacandum puriore#ue mente ad caelestium
epularum communionem esse conveniendum.
278& !!(/ -n hoc igitur pastorum diligentia potissimum invigilabit non ut a $re#uenti aut #uotidiana
sacrae communionis sumptione unica praecepti $ormula ali#ui deterreantur aut sumendi dies generaliter
constituantur sed magis #uid singulis permittendum per se aut parochos seu con$essarios sibi
decernendum putet' illud#ue omnino prohibeat ut nemo a sacro convivio seu $re#uenter seu #uotidie
accesserit repellatur...
21#
278( !!(8 Proderit etiam praeter parochorum et con$essariorum diligentiam opera #uo#ue concionatorum
uti et cum eis constitutum habere ut cum $ideles ad sanctissimi Sacramenti $re#uentiam 3#uod $acere
debent4 accesserint 3al.I accenderint4 statim de magna ad illud sumendum praeparatione orationem
habeant generatim#ue ostendant eos #ui ad $re#uentiorem aut #uotidianam saluti$eri cibi sumptionem
devoto studio excitantur debere sive laici negotiatores sint sive coniugati sive #uicum#ue alii suam
agnoscere in$irmitatem ut dignitate Sacramenti ac divini iudicii $ormidine discant caelestem mensam in
#ua )hristus est revereri' et si #uando se minus paratos senserint ab ea abstinere se#ue ad maiorem
praeparationem accingere.
278: !!:7 Porro episcopi et parochi seu con$essarii redarguant asserentes communionem #uotidianam
esse de iure divino...
Denzinger 3latin4 !8/!
Denzinger 3latin4 278:
Propositiones >., damnatae in Decr. S. A$$icii 2 mars !918
3sous -nnocent .-4' 0rrores doctrinae moralis laxioris
2!7! !!:! !. ?on est illicitum in sacramentis con$erendis se#ui opinionem probabilem de valore
sacramenti relicta tutiore nisi id vetet lex conventio aut periculum gravis damni incurrendi. Finc
sententia probabili tantum utendum non est in collatione baptismi ordinis sacerdotalis aut episcopalis.
2!72 !!:2 2. Probabiliter existimo iudicem posse iudicare iuxta opinionem etiam minus probabilem.
2!7& !!:& &. Ceneratim dum probabilitate sive intrinseca sive extrinseca #uantumvis tenui modo a
probabilitatis $inibus non exeatur con$isi ali#uid agimus semper prudenter agimus.
2!7( !!:( (. "b in$idelitate excusabitur in$idelis non credens ductus opinione minus probabili.
2!7: !!:: :. "n peccet mortaliter #ui actum dilectionis Dei semel tantum in vita eliceret condemnare
non audemus.
2!79 !!:9 9. Probabile est ne singulis #uidem rigorose #uin#uenniis per se obligare praeceptum caritatis
erga Deum.
2!71 !!:1 1. Gunc solum obligat #uando tenemur iusti$icari et non habemus aliam viam #ua iusti$icari
possumus.
2!7/ !!:/ /. )omedere et bibere us#ue ad satietatem ob solam voluptatem non est peccatum modo non
obsit valetudini' #uia licite potest 3#uis4 appetitus naturalis suis actibus $rui.
2!78 !!:8 8. Apus coniugii ob solam voluptatem exercitum omni penitus caret culpa ac de$ectu veniali.
2!!7 !!97 !7. ?on tenemur proximum diligere actu interno et $ormali.
2!!! !!9! !!. Praecepto proximum diligendi satis$acere possumus per solos actus externos.
2!!2 !!92 !2. ,ix in saecularibus invenies etiam in regibus super$luum statui. 0t ita vix ali#uis tenetur
ad eleemosynam #uando tenetur tantum ex super$luo statui.
2!!& !!9& !&. Si cum debita moderatione $acias potes abs#ue peccato mortali de vita alicuius tristari et
de illius morte naturali gaudere illam ine$$icaci a$$ectu petere et desiderare non #uidem ex displicentia
personae sed ob ali#uod temporale emolumentum.
2!!( !!9( !(. >icitum est absoluto desiderio cupere mortem patris non #uidem ut malum patris sed ut
bonum cupientis' #uia nimirum ei obventura est pinguis hereditas.
2!!: !!9: !:. >icitum est $ilio gaudere de parricidio parentis a se in ebrietate perpetrato propter ingentes
divitias inde ex hereditate consecutas.
21$
2!!9 !!99 !9. Fides non censetur cadere sub praeceptum speciale et secundum se.
2!!1 !!91 !1. Satis est actum $idei semel in vita elicere.
2!!/ !!9/ !/. Si 3a4 potestate publica #uis interrogetur $idem ingenuo con$iteri ut Deo et $idei gloriosum
consulo I tacere ut peccaminosum per se non damno.
2!!8 !!98 !8. ,oluntas non potest e$$icere ut assensus $idei in se ipso sit magis $irmus #uam mereatur
pondus rationum ad assensum impellentium.
2!27 !!17 27. Finc potest #uis prudenter repudiare assensum #uem habebat supernaturalem.
2!2! !!1! 2!. "ssensus $idei supernaturalis et utilis ad salutem stat cum notitia solum probabili
revelationis immo cum $ormidine #ua #uis $ormidet ne non sit locutus Deus.
2!22 !!12 22. ?onnisi $ides unius Dei necessaria videtur necessitate medii non autem explicita
%emuneratoris.
2!2& !!1& 2&. Fides late dicta ex testimonio creaturarum similive motivo ad iusti$icationem su$$icit.
2!2( !!1( 2(. ,ocare Deum in testem mendacii levis non est tanta irreverentia propter #uam velit aut
possit damnare hominem.
2!2: !!1: 2:. )um causa licitum est iurare sine animo iurandi sive res sit levis sive gravis.
2!29 !!19 29. Si #uis vel solus vel coram aliis sive interrogatus sive propria sponte sive recreationis
causa sive #uocum#ue alio $ine iuret se non $ecisse ali#uid #uod revera $ecit intelligendo intra se
ali#uid aliud #uod non $ecit vel aliam viam 3diem4 ab ea in #ua $ecit vel #uodvis aliud additum verum
revera non mentitur nec est periurus.
2!21 !!11 21. )ausa iusta utendi his amphibologiis est #uoties id necessarium aut utile est ad salutem
corporis honorem res $amiliares tuendas vel ad #uemlibet alium virtutis actum ita ut veritatis occultatio
censeatur tunc expediens et studiosa.
2!2/ !!1/ 2/. 6ui mediante commendatione vel munere ad magistratum vel o$$icium publicum promotus
est poterit cum restrictione mentali praestare iuramentum #uod de mandato regis a similibus solet exigi
non habito respectu ad intentionem exigentis' #uia non tenetur $ateri crimen occultum.
2!28 !!18 28. Brgens metus gravis est causa iusta sacramentorum administrationem simulandi.
2!&7 !!/7 &7. Fas est viro honorato occidere invasorem #ui nititur calumniam in$erre si aliter haec
ignominia vitari ne#uit I idem #uo#ue dicendum si #uis impingat alapam vel $uste percutiat et post
impactam alapam vel ictum $ustis $ugiat.
2!&! !!/! &!. %egulariter occidere possum $urem pro conservatione unius aurei.
2!&2 !!/2 &2. ?on solum licitum est de$endere de$ensione occisiva #uae actu possidemus sed etiam ad
#uae ius inchoatum habemus et #uae nos possessuros speramus.
2!&& !!/& &&. >icitum est tam heredi #uam legatario contra iniuste impedientem ne vel hereditas
adeatur vel legata solvantur se taliter de$endere sicut et ius habenti in cathedram vel praebendam contra
earum possessionem iniuste impedientem.
2!&( !!/( &(. >icet procurare abortum ante animationem $oetus ne puella deprehensa gravida occidatur
aut in$ametur.
2!&: !!/: &:. ,idetur probabile omnem $oetum 3#uamdiu in utero est4 carere anima rationali et tunc
primum incipere eandem habere cum paritur I ac conse#uenter dicendum erit in nullo abortu homicidium
committi.
21%
2!&9 !!/9 &9. Permissum est $urari non solum in extrema necessitate sed etiam in gravi.
2!&1 !!/1 &1. Famuli et $amulae domesticae possunt occulte heris suis surripere ad compensandam
operam suam #uam maiorem iudicant salario #uod recipiunt.
2!&/ !!// &/. ?on tenetur #uis sub poena peccati mortalis restituere #uod ablatum est per pauca $urta
#uantumcum#ue sit magna summa totalis.
2!&8 !!/8 &8. 6ui alium movet aut inducit ad in$erendum grave damnum tertio non tenetur ad
restitutionem istius damni illati.
2!(7 !!87 (7. )ontractus mohatra licitus est etiam respectu eiusdem personae et cum contractu
retrovenditionis praevie inito cum intentione lucri.
2!(! !!8! (!. )um numerata pecunia pretiosior sit numeranda et nullus sit #ui non maioris $aciat
pecuniam praesentem #uam $uturam potest creditor ali#uid ultra sortem a mutu3at4ario exigere et eo
titulo ab usura excusari.
2!(2 !!82 (2. Bsura non est dum ultra sortem ali#uid exigitur tam#uam ex benevolentia et gratitudine
debitum sed solum si exigatur tam#uam ex iustitia debitum.
2!(& !!8& (&. 6uidni nonnisi veniale sit detrahentis auctoritatem magnam sibi noxiam $also crimine
elidere@
2!(( !!8( ((. Probabile est non peccare mortaliter #ui imponit $alsum crimen alicui ut suam iustitiam
et honorem de$endat. 0t si hoc non sit probabile vix ulla erit opinio probabilis in theologia.
2!(: !!8: (:. Dare temporale pro spirituali non est simonia #uando temporale non datur tam#uam
pretium sed dumtaxat tam#uam motivum con$erendi vel e$$iciendi spirituale vel etiam #uando
tempora!e sit solum gratuita compensatio pro spirituali aut e contra.
2!(9 !!89 (9. 0t id #uo#ue locum habet etiamsi temporale sit principale motivum dandi spirituale' immo
etiamsi sit $inis ipsius rei spiritualis sic ut illud pluris aestimetur #uam res spiritualis.
2!(1 !!81 (1. )um dicit )oncilium Gridentinum eos alienis peccatis communicantes mortaliter peccare
#ui nisi #uos digniores et 0cclesiae magis utiles ipsi iudicaverint ad ecclesias promoventI )oncilium vel
primo videtur per hoc <digniores< non aliud signi$icare velle nisi dignitatem eligendorum sumpto
comparativo pro positivo' vel secundo locutione minus propria ponit <digniores< ut excludat indignos non
vero dignos' vel tandem lo#uitur tertio #uando $it concursus.
2!(/ !!8/ (/. Gam clarum videtur $ornicationem secundum se nullam involvere malitiam et solum esse
malam #uia interdicta ut contrarium omnino rationi dissonum videatur.
2!(8 !!88 (8. 2ollities iure naturae prohibita non est. Bnde si Deus eam non interdixisset saepe esset
bona et ali#uando obligatoria sub mortali.
2!:7 !277 :7. )opula cum coniugata consentiente marito non est adulterium ' adeo#ue su$$icit in
con$essione dicere se esse $ornicatum.
2!:! !27! :!. Famulus #ui submissis humeris scienter adiuvat herum suum ascendere per $enestras ad
stuprandam virginem et multoties eidem subservit de$erendo scalam aperiendo ianuam aut #uid simile
cooperando non peccat mortaliter si id $aciat metu notabilis detrimenti puta ne a domino male tractetur
ne torvis oculis aspiciatur ne domo expellatur.
2!:2 !272 :2. Praeceptum servandi $esta non obligat sub mortali seposito scandalo si absit contemptus.
2!:& !27& :&. Satis$acit praecepto 0cclesiae de audiendo Sacro #ui duas eius partes immo #uattuor
simul a diversis celebrantibus audit.
22&
2!:( !27( :(. 6ui non potest recitare 2atutinum et >audes potest autem reli#uas Foras ad nihil tenetur'
#uia maior pars trahit ad se minorem.
2!:: !27: ::. Praecepto communionis annuae satis$it per sacrilegam Domini manducationem 3c$. DS
27&(4.
2!:9 !279 :9. Fre#uens con$essio et communio etiam in his #ui gentiliter vivunt est nota
praedestinationis.
2!:1 !271 :1. Probabile est su$$icere attritionem naturalem modo honestam.
2!:/ !27/ :/. ?on tenemur con$essario interroganti $ateri peccati alicuius consuetudinem.
2!:8 !278 :8. >icet sacramentaliter absolvere dimidiate tantum con$essos ratione magni concursus
paenitentium #ualis verbi gratia potest contingere in die magnae alicuius $estivitatis aut indulgentiae.
2!97 !2!7 97. Paenitenti habenti consuetudinem peccandi contra legem Dei naturae aut 0cclesiae etsi
emendationis spes nulla appareat nec est neganda nec di$$erenda absolutio dummodo ore pro$erat se
dolere et proponere emendationem.
2!9! !2!! 9!. Potest ali#uando absolvi #ui in proxima occasione peccandi versatur #uam potest et non
vult omittere #uin immo directe et ex proposito #uaerit aut ei se ingerit.
2!92 !2!2 92. Proxima occasio peccandi non est $ugienda #uando causa ali#ua utilis aut honesta non
$ugiendi occurrit.
2!9& !2!& 9&. >icitum est #uaerere directe occasionem proximam peccandi pro bono spirituali vel
temporali nostro vel proximi.
2!9( !2!( 9(. "bsolutionis capax est homo #uantumvis laboret ignorantia mysteriorum $idei et etiamsi
per negligentiam etiam culpabilem nesciat mysterium sanctissimae Grinitatis et -ncarnationis Domini
nostri +esu )hristi.
2!9: !2!: 9:. Su$$icit illa mysteria semel credidisse.
2!99 3)ensuraI4 Amnes propositiones damnatae et prohibitae sicut iacent ut minimum tam#uam
scandalosae et in praxi perniciosae.
2!91 !2!9 3)onclusio DecretiI4 Gandem ut ab iniuriosis contentionibus doctores seu scholastici aut alii
#uicum#ue in posterum se abstineant et ut paci et caritati consulatur idem Sanctissimus in virtute sanctae
oboedientiae eis praecipit ut tam in libris imprimendis ac manuscriptis #uam in thesibus disputationibus
ac praedicationibus caveant ab omni censura et nota necnon a #uibuscum#ue conviciis contra eas
propositiones #uae adhuc inter catholicos hinc inde controvertuntur donec a Sancta Sede re cognita
super iisdem propositionibus iudicium pro$eratur.
Decr. S. A$$icii 3sous -nnocent .-4' 2& novembre !918
2!17 !2!1 !. Deus donat nobis omnipotentiam suam ut ea utamur sicut ali#uis donat alteri villam vel
librum.
2!1! !2!/ 2. Deus subicit nobis suam omnipotentiam. 3)ensuraI Prohibentur uti4 temerariae ad minimum
et novae.
2!1: Facta relatione per Patrem >auream contentorum in litteris Patris Ghirsi Conzalez Soc. -esu Ssmo
D. ?. directis 0m<mi Domini dixerunt #uod scribatur per Secretarium Status ?untio "postolico
Fispaniarum ut signi$icet dicto Patri Ghirso #uod Sanctitas Sua benigne accepit ac non sine laude
perlectis eius litteris mandavit ut ipse libere et intrepide praedicet doceat et calamo de$endat opinionem
magis probabilem nec non viriliter impugnet sententiam eorum #ui asserunt #uod in concursu minus
probabilis opinionis cum probabiliori sic cognita et Eudicata licitum sit se#ui minus probabilem eum#ue
221
certum $aciat #uod #uid#uid $avore opinionis magis probabilis egerit et scripserit gratum erit Sanctitati
Suae.
2!19 -niungatur Patri Cenerali Societatis -esu de ordine Sanctitatis Suae ut non modo permittat eiusdem
Patribus Societatis scribere pro opinione magis probabili et impugnare sententiam asserentium #uod in
concursu minus probabilis opinionis cum probabiliori sic cognita et iudicata licitum sit se#ui minus
probabilem verum etiam scribat omnibus Bniversitatibus Societatis mentem Sanctitatis Suae esse ut
#uilibet prout sibi libuerit libere scribat pro opinione magis probabili et impugnet contrariam
praedictam' eis#ue iubeat ut mandato Sanctitatis Suae omnino se submittant.
2!11 3"dditum in autographo S. A$$iciiI4 Die / +ulii !9/7.
%enunciato praedicto Ardine Sanctitatis Suae Patri Cenerali Societatis +esu per "ssessorem respondit se
in omnibus #uanto citius pariturum licet nec per ipsum nec per suos Praedecessores $uerit um#uam
interdictum scribere pro opinione magis probabili eam#ue docere.
-nstructio S. A$$icii 3Schema a cardinali Fieronymo )asanate
elaboratum4 3sous -nnocent .-4 cc. octobre !9/2
2!/! !. ?emini igitur orationi meditativae sive contemplativae addicto liceat vocalem orationem a
)hristo Domino institutam ab "postolis servatam et ab 0cclesia catholica perenni successione in
omnibus divinis ministeriis semper adhibitam vel despicere vel tam#uam inutilem et in comparatione
meditativae aut contemplativae inanem deprimere' sed docente propheta in hymnis et canticis Dominum
esse laudandum eam omnes cum mentali pariter et contemplativa laudent at#ue commendent.
2!/2 2. )um vero in domo Patris caelestis mansiones multae sint 3c$. -o !( 24 meditationi vacantes
eorum#ue directores nullo modo contemplationi studentes despiciant aut otiosos vocent aut #uod peius
est ali#ua haeresis labe notent' sed donis cui#ue eorum a Deo per meditationem collatis sancte et pie
utantur et $ruantur' praecipue cum contemplationis gratiam saepe summi saepe minimi saepius remoti
ali#uando etiam coniugati percipiant.
2!/& &. )ontemplativi pariter meditativos non contemnant cum regulariter per meditationis gradus ad
contemplationis apicem perveniatur' sed omnes glori$icent cum caritate Deum Dominum nostrum +esum
)hristum scientes #uod non habet ali#uid viriditatis ramus boni operis si non manet in radice caritatis.
2!/( (. >icet autem nemo a contemplationis gratia auxiliante Deo repellatur animadvertendum tamen
magnopere est per directores animarum ne omnis aetas gradus sexus aut condicio ad huius doctrinae et
exercitii praxim indistincte admittatur sed prius mensuram spiritus #uid $erre #uidve agere valeat
assidua observatione pensent ut alios ad meditationem alios ad contemplationem iuxta uniuscuius#ue
spiritum perducant.
2!/: :. Bt autem doctrina de oratione contemplativa #ua $idelium animae ad summam cum Deo
unionem elevantur purgatis erroribus integra et illibata permaneat caveant inprimis contemplativi
asserere aut tenere solius Dei praesentiam in omni loco esse obiectum contemplationis seu orationis
#uam #uietis vocantI cum omnia meditationis obiecta possint licet diverso modo esse obiecta
contemplationis' ne#ue pariter audeant asserere eos num#uam #ui meditatione se exercent ad ali#uem
per$ectionis gradum ascendere posse nisi ad contemplationis orationem transierint.
2!/9 9. 0t #uia per incarnationem et passionem Domini nostri -esu )hristi salvati et liberati sumus
caveant contemplativi ne voluntarie at#ue ex industria eiusdem Domini nostri vitae gestorum passionis
et redemptionis mysteriorum obliviscantur aut eorumdem considerationem inutilem et contemplationis
statui contrariam esse asseverent' immo eorum considerationi ad exemplum omnium Sanctorum pro loci
et temporis opportunitate sedulo incumbant.
2!/1 1. ?e#ue )hristi Domini Beatissimae#ue eius 2atris 2ariae ,irginis ceterorum#ue Sanctorum #ui
cum Deo regnant in caelis et pro nobis in hac lacrymarum valle constitutis orant imagines et simulacra
tam externa #uam interna velut contemplationi inutilia a mente et oculis removeant' licet ali#uando in
actu contemplationis tantum et #uando mens nostra caelestibus donis per$usa ad divinarum rerum
contemplationem attrahitur ne anima distrahatur liceat a $iguris pro tunc recedere.
222
2!// /. 0t #uia per$ectae contemplationis exercitium in eo praecipue versatur ut anima in
contemplationis actu nihil aliud agat immo cum pro tunc omnium creaturarum oblivione ad Deum aut
divina in sublimium virtutum $idei spei et caritatis #uibus Deus praecipue colitur consideratione
elevetur nullo modo meditativi audeant aut praesumant contemplativos tam#uam otiosos et desides in
vulgus sugillare.
2!/8 8 2eminerint praeterea tam contemplativi #uam meditativi minime se exemptos esse ab
observatione praeceptorum Dei et 0cclesiae immo omnes velut servi erga dominos et uxores erga viros
suos stricte teneri ad observantiam mandatorum #uae secundum cuius#ue statum servari debent cum
virtus orationis ad humilitatem et oboedientiam non vero ad superbiam et elationem perducat.
2!87 !7. -dem pariter docendum et tenendum est de clericis tam saecularibus #uam regularibus
pariter#ue de monialibusI ne praetextu meditationis sive contemplationis praesumant se ab ecclesiasticis
obligationibus regularibus votis institutis aut regulis eximi aut liberari cum ab eorum observantia
#uamvis ad ali#uem per$ectum orandi gradum pervenerint nullo modo probentur exempti.
2!8! !!. "b externis autem religionis et pietatis o$$iciis #uae a $idelibus in 0cclesia catholica exerceri
solent #uemadmodum sunt sacramentorum et sacramentalium usus ecclesiarum visitatio et ieiuniorum
observantia contionum auditio et reli#ua spiritualis sive corporalis misericordiae opera sciant cuncti
contemplativi ae#ue ac meditativi minime esse exemptos immo magno $ore $idelibus scandalo si
praedictorum mandatorum ali#ua ab eis praetextu contemplationis seu meditationis negligantur.
2!82 !2. -mpium prorsus et christiana puritate indignum est asserere non esse resistendum tentationibus
ne#ue imputari contemplativis ipsa peccata #uae ab eis dum contemplant committuntur sub $alsa
opinione #uod tunc non ipsi contemplativi sed diabolus per eorum membra talia operetur. -mpium pariter
est asserere huiusmodi peccata non esse per contemplativos in sacramento paenitentiae aperienda et
0cclesiae clavibus subiicienda. -mpium deni#ue #uod simpliciter necessaria sit ad salutem oratio
mentalis sive meditativa sive contemplativa.
Decr. S. A$$icii !/ novembre !9/2
2!8: !227 PropositioI <Scientia ex con$essione ac#uisita uti licet modo $iat sine directa aut indirecta
revelatione et gravamine paenitentis nisi aliud multo gravius ex non usu se#uatur in cuius comparatione
prius merito contemnatur< addita deinde explicatione sive limitatione #uod sit intelligenda de usu
scientiae ex con$essione ac#uisitae cum gravamine paenitentis seclusa #uacum#ue revelatione at#ue in
casu #uo multo maius 3t. orig.I gravius4 gravamen eiusdem paenitentis ex non usu se#ueretur. ) e n s u r
aI Dictam propositionem #uatenus admittit usum dictae scientiae cum gravamine paenitentis omnino
prohibendam esse etiam cum dicta explicatione sive limitatione.
-nnocent .- Propositiones damnatae in Decr. S. A$$icii
2/ aoHt et in )onst. <)aelestis Pastor< 27 novembre !9/1
227! !22! !. oportet 3hominem suas4 potentias annihilare et haec est via interna.
2272 !222 2. ,elle operari active est Deum o$$endere #ui vult esse 3ipse4 solus agens I et ideo opus est
seipsum in Deo totum 3et4 totaliter derelin#uere et postea permanere velut corpus exanime.
227& !22& &. ,ota de ali#uo $aciendo sunt per$ectionis impeditiva.
227( !22( (. "ctivitas naturalis est gratiae inimica impedit#ue Dei operationes et veram per$ectionem'
#uia Deus operari vult in nobis sine nobis.
227: !22: :. ?ihil operando anima se annihilat et ad suum principium redit et ad suam originem #uae est
essentia Dei in #ua trans$ormata remanet ac divinizata et Deus tunc in se ipso remanet' #uia tunc non
sunt amplius duae res unitae sed una tantum et hac ratione Deus vivit et regnat in nobis et anima
seipsam annihilat in esse operativo.
2279 !229 9. ,ia interna est illa in #ua non cognoscitur nec lumen nec amor resignatio' et non oportet
Deum cognoscere et hoc modo recte proceditur.
223
2271 !221 1. ?on debet anima cogitare nec de praemio nec de punitione nec de paradiso nec de in$erno
nec de morte nec de aeternitate.
227/ !22/ /. ?on debet velle scire an gradiatur cum voluntate Dei an cum eadem voluntate resignata
maneat necne' nec opus est ut velit cognoscere suum statum nec proprium nihil' sed debet ut corpus
exanime manere.
2278 !228 8. ?on debet anima reminisci nec sui nec Dei nec cuiuscum#ue rei et in via interna omnis
re$lexio est nociva etiam re$lexio ad suas actiones humanas et ad proprios de$ectus.
22!7 !2&7 !7. Si propriis de$ectibus alios scandalizet non est necessarium re$lectere dummodo non adsit
voluntas scandalizandiI et ad proprios de$ectus non posse re$lectere gratia Dei est.
22!! !2&! !!. "d dubia #uae occurrunt an recte procedatur necne non opus est re$lectere.
22!2 !2&2 !2. 6ui suum liberum arbitrium Deo donavit de nulla re debet curam habere nec de in$erno
nec de paradiso' nec debet desiderium habere propriae per$ectionis nec virtutum nec propriae sanctitatis
nec propriae salutis cuius spem expurgare debet.
22!& !2&& !&. %esignato Deo libero arbitrio eidem Deo relin#uenda est cogitatio et cura de omni re
nostra et relin#uere ut $aciat in nobis sine nobis solam divinam voluntatem.
22!( !2&( !(. 6ui divinae voluntati resignatus est non convenit ut a Deo rem ali#uam petat' #uia petere
est imper$ectio cum sit actus propriae voluntatis et electionis et est velle #uod divina voluntas nostrae
con$ormetur et non #uod nostra divinaeI et illud 0vangeliiI <Petite et accipietis< 3+o !9 2(4 non est
dictum a )hristo pro animabus internis #uae nolunt habere voluntatem' immo huiusmodi animae eo
perveniunt ut non possint a Deo rem ali#uam petere.
22!: !2&: !:. Sicut non debent a Deo rem ali#uam petere ita nec illi ob rem ali#uam gratias agere
debent' #uia utrum#ue est actus propriae voluntatis.
22!9 !2&9 !9. ?on convenit indulgentias #uaerere pro poena propriis peccatis debita' #uia melius est
divinae iustitiae satis$acere #uam divinam misericordiam #uaerereI #uoniam illud ex puro Dei amore
procedit et istud ab amore nostri interessato nec est res Deo grata nec meritoria #uia est velle crucem
$ugere.
22!1 !2&1 !1. Gradito Deo libero arbitrio et eidem relicta cura et cogitatione animae nostrae non est
amplius habenda ratio tentationum' nec eis alia resistentia $ieri debet nisi negativa nulla adhibita
industria' et si natura commovetur oportet sinere ut commoveatur #uia est natura.
22!/ !2&/ !/. 6ui in oratione utitur imaginibus $iguris speciebus et propriis conceptibus non adorat
Deum in spiritu et veritate 3+o ( 2&4.
22!8 !2&8 !8. 6ui amat Deum eo modo #uo ratio argumentatur aut intellectus comprehendit non amat
verum Deum.
2227 !2(7 27. "sserere #uod in oratione opus est sibi per discursum auxilium $erre et per cogitationes
#uando Deus animam non allo#uitur ignorantia est. Deus num#uam lo#uitur eius locutio est operatio et
semper in anima operatur #uando haec suis discursibus cogitationibus et operationibus eum non impedit.
222! !2(! 2!. -n oratione opus est manere in $ide obscura et universali cum #uiete et oblivione
cuiuscum#ue cogitationis particularis ac distinctae attributorum Dei ac Grinitatis et sic in Dei praesentia
manere ad illum adorandum et amandum ei#ue inserviendum' sed abs#ue productione actuum #uia Deus
in his sibi non complacet.
2222 !2(2 22. )ognitio haec per $idem non est actus a creatura productus sed est cognitio a Deo
creaturae tradita #uam creatura se habere non cognoscit nec postea cognoscit illam se habuisse' et idem
dicitur de amore.
22
222& !2(& 2&. 2ystici cum S. Bernardo vel auctore <Scalae claustralis< sub nomine eEusdem Bernardi 3in
<Scala )laustralium<4 distinguunt #uattuor gradusI lectionem meditationem orationem et
contemplationem in$usam. 6ui semper in primo sistit num#uam ad secundum pertransit. 6ui semper in
secundo persistit num#uam ad tertium pervenit #ui est nostra contemplatio ac#uisita in #ua per totam
vitam persistendum est dummodo Deus animam non trahat 3abs#ue eo #uod ipsa id exspectet4 ad
contemplationem in$usam' et hac cessante anima regredi debet ad tertium gradum et in ipso permanere
abs#ue eo #uod amplius redeat ad secundum aut primum.
222( !2(( 2(. 6ualescum#ue cogitationes in oratione occurrant etiam impurae etiam contra Deum
Sanctos $idem et sacramenta si voluntarie non nutriantur nec voluntarie expellantur sed cum
indi$$erentia et resignatione tolerentur' non impediunt orationem $idei immo eam per$ectiorem e$$iciunt
#uia anima tunc magis divinae voluntati resignata remanet.
222: !2(: 2:. 0tiamsi superveniat somnus et dormiatur nihilominus $it oratio et contemplatio actualis'
#uia oratio et resignatio resignatio et oratio idem sunt et dum resignatio perdurat perdurat et oratio.
2229 !2(9 29. Gres illae viaeI purgativa illuminativa et unitiva sunt absurdum maximum #uod dictum
$uerit in mystica cum non sit nisi unica via scilicet via interna.
2221 !2(1 21. 6ui desiderat et amplectitur devotionem sensibilem non desiderat nec #uaerit Deum sed
seipsum' et male agit cum eam desiderat et eam habere conatur #ui per viam internam incedit tam in
locis sacris #uam in diebus solemnibus.
222/ !2(/ 2/. Gaedium rerum spiritualium bonum est si#uidem per illud purgatur amor proprius.
2228 !2(8 28. Dum anima interna $astidit discursus de Deo et virtutes et $rigida remanet nullum in se
ipsa sentiens $ervorem bonum signum est.
22&7 !2:7 &7. Gotum sensibile #uod experimur in vita spirituali est abominabile spurcum et
immundum.
22&! !2:! &!. ?ullus meditativus veras virtutes exercet internas' #uae non debent a sensibus cognosci.
Apus est amittere virtutes.
22&2 !2:2 &2. ?ec ante nec post communionem alia re#uiritur praeparatio aut gratiarum actio 3pro istis
animabus internis4 #uam permanentia in solita resignatione passiva #uia supplet modo per$ectiore omnes
actus virtutum #ui $ieri possunt et $iunt in via ordinaria. 0t si hac occasione communionis insurgunt
motus humiliationis petitionis aut gratiarum actionis reprimendi sunt #uoties non dignoscatur eos esse
ex impulsu speciali DeiI alias sunt impulsus naturae nondum mortuae.
22&& !2:& &&. 2ale agit anima #uae procedit per hanc viam internam si in diebus solemnibus vult
ali#uo conatu particulari excitare in se devotum ali#uem sensum #uoniam animae internae omnes dies
sunt ae#uales omnes $estivi. 0t idem dicitur de locis sacris #uia huiusmodi animabus omnia loca sunt
ae#ualia.
22&( !2:( &(. ,erbis et lingua gratias agere Deo non est pro animabus internis #uae in silentio manere
debent nullum Deo impedimentum opponendo 3apponendo4 #uod operetur in illis' et #uo magis Deo se
resignant experiuntur se non posse orationem dominicam seu Pater noster recitare.
22&: !2:: &:. ?on convenit animabus huEus viae internae #uod $aciant operationes etiam virtuosas ex
propria electione et activitateI alias non essent mortuae. ?ec debent elicere actus amoris erga beatam
,irginem Sanctos aut humanitatem )hristiI #uia cum ista obEecta sensibilia sint talis est amor erga illa.
22&9 !2:9 &9. ?ulla creatura nec beata ,irgo nec Sancti sedere debent in nostro cordeI #uia solus Deus
vult illud occupare et possidere.
22&1 !2:1 &1. -n occasione tentationum etiam $uriosarum non debet anima elicere actus explicitos
virtutum oppositarum sed debet in supradicto amore et resignatione permanere.
22&/ !2:/ &/. )rux voluntaria morti$icationum pondus grave est et in$ructuosum ideo#ue dimittenda.
22!
22&8 !2:8 &8. Sanctiora opera et paenitentiae #uas peregerunt Sancti non su$$iciunt ad removendam ab
anima vel unicam adhaesionem.
22(7 !297 (7. Beata ,irgo nullum um#uam opus exterius peregit et tamen $uit Sanctis omnibus sanctior.
-gitur ad sanctitatem perveniri potest abs#ue opere exteriore.
22(! !29! (!. Deus permittit et vult ad nos humiliandos et ad veram trans$ormationem perducendos
#uod in ali#uibus animabus per$ectis etiam non arreptitiis daemon violentiam in$erat earum corporibus
eas#ue actus carnales committere $aciat etiam in vigilia et sine mentis o$$uscatione movendo physice
earum 3illarum4 manus et alia membra contra earum voluntatem. 0t idem dicitur #uoad alios actus per se
peccaminososI in #uo casu non sunt peccata #uia in his non adest consensus.
22(2 !292 (2. Potest dari casus #uod huiusmodi violentiae ad actus carnales contingant eodem tempore
ex parte duarum personarum scilicet maris et $eminae et ex parte utrius#ue se#uatur actus.
22(& !29& (&. Deus praeteritis saeculis sanctos e$$iciebat tyrannorum ministerio' nunc vero eos e$$icit
sanctos ministerio daemonum #ui causando in eis praedictas violentias $acit ut illi seipsos magis
despiciant at#ue annihilent et se Deo resignent.
22(( !29( (( -ob blasphemavit et tamen non peccavit labiis suis' #uod 3#uia4 $uit ex daemonis violentia.
22(: !29: (:. Sanctus Paulus huiusmodi daemonis violentias in suo corpore passus est' unde scripsitI
?on #uod volo bonum hoc ago' sed #uod nolo malum hoc $acio 3%om 1 !84.
22(9 !299 (9. Fuiusmodi violentiae sunt medium magis proportionatum ad annihilandam animam et ad
eam ad veram trans$ormationem et unionem perducendam nec alia superest viaI et haec est via $acilior et
tutior.
22(1 !291 (1. )um huiusmodi violentiae occurrunt sinere oportet ut satanas operetur nullam adhibendo
industriam nullum#ue proprium conatum sed permanere debet homo in suo nihilo' et etiamsi se#uantur
pollutiones et actus obscoeni propriis manibus et etiam peiora non opus est seipsum in#uietare sed $oras
emittendi sunt scrupuli dubia et timores' #uia anima $it magis illuminata magis roborata magis#ue
candida et ac#uiritur sancta libertas' et prae omnibus non opus est haec con$iteri 3 et sanctissime $it non
con$itendo4 #uia hoc pacto superatur daemon et ac#uiritur thesaurus pacis.
22(/ !29/ (/. Satanas #ui huiusmodi violentias causat 3in$ert4 suadet deinde gravia esse delicta ut
anima se in#uietet ne in via interna ulterius progrediaturI unde ad eius vires enervandas melius est ea non
con$iteri #uia non sunt peccata nec etiam venialia.
22(8 !298 (8. -ob ex violentia daemonis se propriis manibus polluebat eodem tempore #uo mundas
habebat ad Deum preces sic interpretando locum ex capite .,- -ob 3c$. -ob !9 !/4.
22:7 !217 :7. David +eremias et multi ex sanctis Prophetis huiusmodi violentias patiebantur harum
impurarum operationum externarum.
22:! !21! :!. -n sacra Scriptura multa sunt exempla violentiarum ad actus externos peccaminosos' uti
illud de Samsone #ui per violentiam seipsum occidit cum Philistaeis 3-dc !9 28 s4 coniugium iniit cum
alienigena 3-dc !( ! ss4 et cum Dalila meretrice $ornicatus est 3-dc !9 ( ss4 #uae alias erant prohibita et
peccata $uissent' de -uditha #uae Folo$erni mentita $uit 3-dth !! ( ss4' de 0lisaeo #ui pueris maledixit 3(
%eg 2 2(4' de 0lia #ui combussit duos 3-Q 4 duces cum turmis regis "chab 3c$. ( %eg ! !7 ss4. "n vero
$uerit violentia immediate a Deo peracta vel daemonum ministerio ut in aliis animabus contingit in dubio
relin#uitur.
22:2 !212 :2. )um huiusmodi violentiae etiam impurae abs#ue mentis o$$uscatione accidunt tunc
anima Deo potest uniri et de $acto semper magis unitur.
22:& !21& :&. "d cognoscendum in praxi an ali#ua operatio in aliis personis $uerit violenta 3violentia4
regula #uam de hoc habeo nedum sunt protestationes animarum illarum #uae protestantur se dictis
violentiis non consensisse aut iurare non posse #uod in iis consenserint et videre #uod sint animae #uae
22"
pro$iciunt in via interna' sed regulam sumerem a lumine #uodam actuali cognitione humana ac
theologica superiori #uod me certo cognoscere $acit cum interna securitate 3certitudine4 #uod talis
operatio est violentaI et certus sum #uod hoc lumen a Deo procedit #uia ad me pervenit 3provenit4
coniunctum cum certitudine #uod a Deo proveniat et mihi nec umbram dubii relin#uit in contrariumI eo
modo #uo interdum contingit #uod Deus ali#uid revelando eodem tempore animam certam reddit #uod
ipse sit #ui revelat et anima in contrarium non potest dubitare.
22:( !21( :(. Spirituales vitae ordinariae in hora mortis se delusos invenient et con$usos 3et4 cum
omnibus passionibus in alio mundo purgandis.
22:: !21: ::. Per hanc viam internam pervenitur etsi multa cum su$$erentia ad purgandas et
exstinguendas omnes passiones ita #uod nihil amplius sentitur nihil nihilI nec ulla sentitur in#uietudo
sicut corpus mortuum nec anima se amplius commoveri sinit.
22:9 !219 :9. Duae leges et duae cupiditates 3animae una et amoris proprii altera4 tamdiu perdurant
#uamdiu perdurat amor propriusI unde #uando hic purgatus est et mortuus uti $it per viam internam non
adsunt amplius illae duae leges et duae cupiditates nec ulterius lapsus ali#uis incurritur nec ali#uid
sentitur amplius ne #uidem veniale peccatum.
22:1 !211 :1. Per contemplationem ac#uisitam pervenitur ad statum non $aciendi amplius peccata nec
mortalia nec venialia.
22:/ !21/ :/. "d huiusmodi statum pervenitur non re$lectendo amplius ad proprias operationes' #uia
de$ectus ex re$lexione oriuntur.
22:8 !218 :8. ,ia interna seiuncta est a con$essione a con$essariis et a casibus conscientiae a theologia
et philosophia.
2297 !2/7 97. "nimabus provectis #uae re$lexionibus mori incipiunt et eo etiam perveniunt ut sint
mortuae Deus con$essionem ali#uando e$$icit impossibilem et supplet ipse tanta gratia praeservante
#uantam in sacramento reciperentI et ideo huiusmodi animabus non est bonum in tali casu ad
sacramentum paenitentiae accedere #uia id est 3in4 illis impossibile.
229! !2/! 9!. "nima cum ad mortem mysticam pervenit non potest amplius aliud velle #uam #uod
Deus vult #uia non habet amplius voluntatem et Deus illi eam abstulit.
2292 !2/2 92. Per viam internam pervenitur ad continuum statum immobilem in pace imperturbabili.
229& !2/& 9&. Per viam internam pervenitur etiam ad mortem sensuumI #uin immo signum #uod #uis in
statu nihilitatis maneat id est mortis mysticae est si sensus exteriores non repraesentent amplius res
sensibiles unde sint ac si non essent #uia non perveniunt ad $aciendum #uod intellectus ad eas se
applicet.
229( !2/( 9(. Gheologus minorem dispositionem habet #uam homo rudis ad statum contemplativiI
primo #uia non habet $idem adeo puram secundo #uia non est adeo humilis' tertio #uia non adeo curat
propriam salutem' #uarto #uia caput re$ertum habet phantasmatibus speciebus opinionibus et
speculationibus et non potest in illum ingredi verum lumen.
229: !2/: 9:. Praepositis oboediendum est in exteriore et latitudo voti oboedientiae religiosorum
tantummodo ad exterius pertingit. -n interiore vero aliter res se habet ubi 3#uo4 solus Deus et director
intrant.
2299 !2/9 99. %isu digna est nova #uaedam doctrina in 0cclesia Dei #uod anima #uoad internum
gubernari debeat ab episcopoI #uod si episcopus non sit capax anima ipsum cum suo directore adeat.
?ovam dico doctrinam' #uia nec sacra Scriptura nec concilia nec canones nec bullae nec Sancti nec
auctores eam um#uam tradiderunt nec tradere possuntI #uia 0cclesia non iudicat de occultis et anima ius
habet et $acultatem eligendi #uemcum#ue sibi visum $uerit.
22#
2291 !2/1 91. Dicere #uod internum mani$estandum est exteriori tribunali praepositorum et #uod
peccatum sit id non $acere est mani$esta deceptioI #uia 0cclesia non iudicat de occultis et propriis
animabus praeiudicant his deceptionibus et simulationibus.
229/ !2// 9/. -n mundo non est $acultas nec iurisdictio ad praecipiendum ut mani$estentur epistolae
directoris #uoad internum animaeI et ideo opus est animadvertere #uod hoc est insultus satanae etc.
2298 3)ensuraI4 6uas #uidem propositiones tam#uam haereticas 3& !&-!: (!-:&4 suspectas 3haeresi
proximasI 2! 2& :1 97s' haeresim sapientesI 2 (-!7 !2 !9-!8 &!s &:s ::s :/4 et erroneas 3(-9 /-!7 !&-!8
2!s 2( &2 &: (!-:& :/4 scandalosas 39s 8-!! !(-27 2(s &7-:2 :( :/-97 9&s 994 blasphemas 3!7 !(s (!-
:& 974 piarum aurium o$$ensi v as 39 &7 :/4 temerarias 3!! !(s !1-27 2&s 29s &7-&: &/s (!-9/4
christianae disciplinae relaxativas 3!7 !9 2!s 2(s &! &: &/s (!-:2 :8 9:s4 et eversivas 3iurisdictionis
eccl.I 9/4 et seditiosas 39:4 respective... damnavimus.... Praeterea... damnavimus omnes libros omnia#ue
opera #uocum#ue loco et idiomate impressa necnon omnia manuscripta eiusdem 2ichaelis de 2olinos.
Denzinger 3latin4 278:
Denzinger 3latin4 2298
"lexandre ,--- "rticuli cleri Callicani 3!8 mars !9/24 irriti
declarati in )onst. <-nter multiplices< ( aoHt !987
22/! !&22 !.- Beato Petro eius#ue successoribus )hristi vicariis ipsi#ue 0cclesiae rerum spiritualium et
ad aeternam salutem pertinentium non autem civilium ac temporalium a Deo traditam potestatem dicente
DominoI <%egnum meum non est de hoc mundo< 3+o !/ &94 et iterumI <%eddite ergo #uae sunt )aesaris
)aesari et #uae sunt Dei Deo< 3>c 27 2:4 ac proinde stare "postolicum illudI <Amnis anima potestatibus
sublimioribus subdita sit' non est enim potestas nisi a Deo' #uae autem sunt a Deo ordinatae sunt' ita#ue
#ui potestati resistit Dei ordinationi resistit< 3%om !& !s4. %eges ergo et principes in temporalibus nulli
ecclesiasticae potestati Dei ordinatione subici ne#ue auctoritate clavium 0cclesiae directe vel indirecte
deponi aut illorum subditos eximi a $ide at#ue oboedientia ac praestito $idelitatis sacramento solvi posseI
eam#ue sententiam publicae tran#uillitati necessariam nec minus 0cclesiae #uam -mperio utilem ut
verbo Dei Patrum traditioni et Sanctorum exemplis consonam omnino retinendam.
22/2 !&2& 2. Sic inesse "postolicae Sedi ac Petri successoribus )hristi vicariis rerum spiritualium
plenam potestatem ut simul valeant at#ue immota consistant sanctae oecumenicae Synodi )onstantiensis
a Sede "postolica comprobata ipsorum#ue %omanorum Ponti$icum ac totius 0cclesiae usu con$irmata
at#ue ab ecclesia Callicana perpetua religione custodita decreta de auctoritate )onciliorum generalium
#uae sessione #uarta et #uinta continentur nec probari a Callicana ecclesia #ui eorum decretorum #uasi
dubiae sint auctoritatis ac minus approbata robur in$ringant aut ad solum schismatis tempus )oncilii dicta
detor#ueant.
22/& !&2( &. Finc "postolicae potestatis usum moderandum per canones Spiritu Dei conditos et totius
mundi reverentia consecratos' valere etiam regulas mores et instituta a regno et ecclesia Callicana
recepta patrum#ue terminos manere inconcussos at#ue id pertinere ad amplitudinem "postolicae Sedis
ut statuta et consuetudines tantae Sedis et ecclesiarum consensione $irmatae propriam stabilitatem
obtineant.
22/( !&2: (. -n $idei #uo#ue #uaestionibus praecipuas Summi Ponti$icis esse partes eius#ue decreta ad
omnes et singulas ecclesias pertinere nec tamen irre$ormabile esse iudicium nisi 0cclesiae consensus
accesserit.
22/: !&29 3Sent. iudicialis BullaeI4 Amnia et singula #uae tam #uoad extensionem iuris regaliae #uam
#uoad declarationem de potestate ecclesiastica ac #uattuor in ea contentas propositiones in supradictis
)omitiis )leri Callicani a. !9/2 habitis acta et gesta $uerunt cum omnibus et singulis mandatis arrestis
con$irmationibus declarationibus epistolis edictis et decretis a #uibusvis personis sive ecclesiasticis sive
laicis #uomodolibet #uali$icatis #uavis auctoritate et potestate etiam individuam expressionem
re#uirente $ungentibus editis seu publicatis ... ipso iure nulla irrita invalida inania viribus#ue et e$$ectu
penitus et omnino vacua ab ipso initio $uisse et esse ac perpetuo $ore neminem#ue ad illorum seu
cuiuslibet eorum etiamsi iuramento vallata sint observantiam teneri ... tenore praesentium declaramus.
22$
Decr. S. A$$icii 3sous "lexandre ,---4 2( aoHt !987
2287 !2/8 !. Bonitas obiectiva consistit in convenientia obiecti cum natura rationaliI $ormalis vero in
con$ormitate actus cum regula morum. "d hoc su$$icit ut actus moralis tendat in $inem ultimum
interpretative. Func homo non tenetur amare ne#ue in principio ne#ue in decursu vitae suae moralis.
228! !287 2. Peccatum philosophicum seu morale est actus humanus disconveniens naturae rationali et
rectae rationi' theologicum vero et mortale est transgressio libera divinae legis. Philosophicum
#uantumvis grave in illo #ui Deum vel ignorat vel de Deo actu non cogitat est grave peccatum sed non
est o$$ensa Dei ne#ue peccatum mortale dissolvens amicitiam Dei ne#ue aeterna poena dignum.
2282 !287 3)ensuraI4 Propos. !I Declarata et damnata uti haeretica. - 2. scandalosa temeraria piarum
aurium o$$ensiva et erronea.
Decr. S. A$$icii 1 d*cembre !987' 0rrores +ansenistarum
2&7! !28! !. -n statu naturae lapsae ad peccatum mortale 3,ivaI $ormale4 et demeritum su$$icit illa
libertas #ua voluntarium ac liberum $uit in causa sua peccato originali et voluntate "dami peccantis.
2&72 !282 2. Gametsi detur ignorantia invincibilis iuris naturae haec in statu naturae lapsae operantem ex
ipsa non excusat a peccato $ormali.
2&7& !28& &. ?on licet se#ui opinionem 3probabilem4 vel inter probabiles probabilissimam.
2&7( !28( (. )hristus dedit semetipsum pro nobis oblationem Deo non pro solis electis sed pro omnibus
et solis $idelibus.
2&7: !28: :. Pagani +udaei haeretici alii#ue huius generis nullum omnino accipiunt a +esu )hristo
in$luxumI adeo#ue hinc recte in$eres in illis esse voluntatem nudam et inermem sine omni gratia
su$$icienti.
2&79 !289 9. Cratia su$$iciens statui nostro non tam utilis #uam perniciosa est sic ut proinde merito
possimus petereI " gratia su$$icienti libera nos Domine.
2&71 !281 1. Amnis humana actio deliberata est Dei dilectio vel mundiI si Dei caritas Patris est' si mundi
concupiscentia carnis hoc est mala est.
2&7/ !28/ /. ?ecesse est in$idelem in omni opere peccare.
2&78 !288 8. %evera peccat #ui odio habet peccatum mere ob eius turpitudinem et disconvenientiam cum
natura sine ullo ad Deum o$$ensum respectu.
2&!7 !&77 !7. -ntentio #ua #uis detestatur malum et prose#uitur bonum mere ut caelestem obtineat
gloriam non est recta nec Deo placens.
2&!! !&7! !!. Amne #uod non est ex $ide christiana supernaturali #uae per dilectionem operatur
peccatum est.
2&!2 !&72 !2. 6uando in magnis peccatoribus de$icit omnis amor de$icit etiam $idesI et etiamsi
videantur credere non est $ides divina sed humana.
2&!& !&7& !&. 6uis#uis etiam aeternae mercedis intuitu Deo $amulatur caritate si caruerit vitio non caret
#uoties intuitu licet beatitudinis operatur.
2&!( !&7( !(. Gimor gehennae non est supernaturalis.
2&!: !&7: !:. "ttritio #uae gehennae et poenarum metu concipitur sine dilectione benevolentiae Dei
propter se non est bonus motus ac supernaturalis.
22%
2&!9 !&79 !9. Ardinem praemittendi satis$actionem absolutioni induxit non politia aut institutio
0cclesiae sed ipsa )hristi lex et praescriptio natura rei id ipsum #uodammodo dictante.
2&!1 !&71 !1. Per illam praxim mox absolvendi ordo paenitentiae est inversus.
2&!/ !&7/ !/. )onsuetudo moderna #uoad administrationem sacramenti paenitentiae etiamsi eam
plurimorum hominum sustentet auctoritas et multi temporis diuturnitas con$irmet nihilominus ab
0cclesia non habetur pro usu sed abusu.
2&!8 !&78 !8. Fomo debet agere tota vita paenitentiam pro peccato originali.
2&27 !&!7 27. )on$essiones apud religiosos $actae plerae#ue vel sacrilegae sunt vel invalidae.
2&2! !&!! 2!. Parochianus potest suspicari de mendicantibus #ui eleemosynis communibus vivunt de
imponenda nimis levi et incongrua paenitentia seu satis$actione ob #uaestum seu lucrum subsidii
temporalis.
2&22 !&!2 22. Sacrilegi sunt iudicandi #ui ius ad communionem percipiendam praetendunt ante#uam
condignam de delictis suis paenitentiam egerint.
2&2& !&!& 2&. Similiter arcendi sunt a sacra communione #uibus nondum inest amor Dei purissimus et
omnis mixtionis expers.
2&2( !&!( 2(. Ablatio in templo #uae $iebat a beata ,irgine 2aria in die puri$icationis suae pe duos
pullos columbarum unum in holocaustum et alterum pro peccatis su$$icienter testatur #uod indiguerit
puri$icatione et #uod $ilius 3#ui o$$erebatur4 etiam macula matris maculatus esset secundum verba legis.
2&2: !&!: 2:. Dei Patris 3,ivaI sedentis4 simulacrum ne$as est christiano in templo collocare.
2&29 !&!9 29. >aus #uae de$ertur 2ariae ut 2ariae vana est.
2&21 !&!1 21. ,aluit ali#uando baptismus sub hac $orma collatusI 5 -n nomine Patris etc. 5 praetermissis
illisI 5 0go te baptizo.
2&2/ !&!/ 2/. ,alet baptismus collatus a ministro #ui omnem ritum externum $ormam#ue baptizandi
observat intus vero in corde suo apud se resolvitI ?on intendo #uod $acit 0cclesia.
2&28 !&!8 28. Futilis et toties convulsa est assertio de Ponti$icis %omani supra )oncilium oecumenicum
auctoritate at#ue in $idei #uaestionibus decernendis in$allibilitate.
2&&7 !&27 &7. Bbi #uis invenerit doctrinam in "ugustino clare $undatam illam absolute potest tenere et
docere non respiciendo ad ullam Ponti$icis Bullam.
2&&! !&2! &!. Bulla B%B"?- ,--- 5 -n eminenti 5 est subreptitia.
2&&2 !&2! 3)ensuraI Damnatae et prohibitae tam#uam4 temerariae scandalosae male sonantes
iniuriosae haeresi proximae haeresim sapientes erroneae schismaticae et haereticae respective.
%esp. S. A$$icii ad 2issionarios )apucc. 3sous -nnocent .--4
2& Euillet !98/
2&(7 :779 6u.I "n matrimonium inter apostatas a $ide et antea rite baptizatos post apostasiam publice
more gentilium vel 2ahumetanorum initum sit vere matrimonium et sacramentum. %esp.I Si adsit
pactum dissolubilitatis non esse matrimonium ne#ue sacramentum' si vero non adsit esse matrimonium
et sacramentum.
-nnocent .-- Bre$ <)um alias ad apostolatus< !2 mars !988'
0rrores Francisci de F*nelon de amore erga Deum
2&:! !&21 !. Datur habitualis status amoris Dei #ui est caritas pura et sine ulla admixtione motivi proprii
interesse. ?e#ue timor poenarum ne#ue desiderium remunerationum habent amplius in eo partem. ?on
23&
amatur amplius Deus propter meritum ne#ue propter per$ectionem ne#ue propter $elicitatem in eo
amando inveniendam.
2&:2 !&2/ 2. -n statu vitae contemplativae sive unitivae amittitur omne motivum interessatum timoris et
spei.
2&:& !&28 &. -d #uod est essentiale in directione animae est non aliud $acere #uam se#ui pedetentim
gratiam cum in$inita patientia praecautione et subtilitate. Aportet se intra hos limites continere ut sinatur
Deus agere et num#uam ad purum amorem ducere nisi #uando Deus per unctionem interiorem incipit
aperire cor huic verbo #uod adeo durum est animabus adhuc sibimet a$$ixis et adeo potest illas
scandalizare aut in perturbationem conicere.
2&:( !&&7 (. -n statu sanctae indi$$erentiae anima non habet amplius desideria voluntaria et deliberata
propter suum interesse exceptis iis occasionibus in #uibus toti suae gratiae $ideliter non cooperatur.
2&:: !&&! :. -n eodem statu sanctae indi$$erentiae nihil nobis omnia Deo volumus. ?ihil volumus ut
simus per$ecti et beati propter interesse proprium' sed omnem per$ectionem ac beatitudinem volumus in
#uantum Deo placet e$$icere ut velimus res istas impressione suae gratiae.
2&:9 !&&2 9. -n hoc sanctae indi$$erentiae statu nolumus amplius salutem ut salutem propriam ut
liberationem aeternam ut mercedem nostrorum meritorum ut nostrum interesse omnium maximum' sed
eam volumus voluntate plena ut gloriam et beneplacitum Dei ut rem #uam ipse vult et #uam nos vult
velle propter ipsum.
2&:1 !&&& 1. Derelictio non est nisi abnegatio seu sui ipsius renuntiatio #uam +esus )hristus a nobis in
0vangelio re#uirit post#uam externa omnia reli#uerimus. -sta nostri ipsorum abnegatio non est nisi #uoad
interesse proprium ... 0xtremae probationes in #uibus haec abnegatio seu sui ipsius derelictio exerceri
debet sunt tentationes #uibus Deus aemulator vult purgare amorem nullum ei ostendendo per$ugium
ne#ue ullam spem #uoad suum interesse proprium etiam aeternum.
2&:/ !&&( /. Amnia sacri$icia #uae $ieri solent ab animabus #uam maxime disinteressatis circa earum
aeternam beatitudinem sunt condicionalia. ... Sed hoc sacri$icium non potest esse absolutum in statu
ordinario. -n uno extremarum probationum casu hoc sacri$icium $it ali#uo modo absolutum.
2&:8 !&&: 8. -n extremis probationibus potest animae invincibiliter persuasum esse persuasione re$lexa
et #uae non est intimus conscientiae $undus se iuste reprobatam esse a Deo.
2&97 !&&9 !7. Gunc anima divisa a semetipsa exspirat cum )hristo in cruce dicensI <Deus Deus meus ut
#uid dereli#uisti me@< 32t 21 (9.4 -n hac involuntaria impressione desperationis con$icit sacri$icium
absolutum sui interesse proprii #uoad aeternitatem.
2&9! !&&1 !!. -n hoc statu anima amittit omnem spem sui proprii interesse' sed num#uam amittit in parte
superiore id est in suis actibus directis et intimis spem per$ectam #uae est desiderium disinteressatum
promissionum.
2&92 !&&/ !2. Director tunc potest huic animae permittere ut simpliciter ac#uiescat iacturae sui proprii
interesse et iustae condemnationi #uam sibi a Deo indictam credit.
2&9& !&&8 !&. -n$erior )hristi pars in cruce non communicavit superiori suas involuntarias
perturbationes.
2&9( !&(7 !(. -n extremis probationibus pro puri$icatione amoris $it #uaedam separatio partis superioris
animae ab in$eriore. ... -n ista separatione actus partis in$erioris manant ex omnino caeca et involuntaria
perturbationeI nam totum #uod est voluntarium et intellectuale est partis superioris.
2&9: !&(! !:. 2editatio constat discursivis actibus #ui a se invicem $acile distinguuntur. ... -sta
compositio actuum discursivorum et re$lexorum est propria exercitatio amoris interessati.
231
2&99 !&(2 !9. Datur status contemplationis adeo sublimis adeo#ue per$ectae ut $iat habitualisI ita ut
#uoties anima actu orat sua oratio sit contemplativa non discursiva. Gunc non amplius indiget redire ad
meditationem eius#ue actus methodicos.
2&91 !&(& !1. "nimae contemplativae privantur intuitu distincto sensibili et re$lexo +esu )hristi duobus
temporibus diversisI primo in $ervore nascente earum contemplationis' secundo anima amittit intuitum
+esu )hristi in extremis probationibus.
2&9/ !&(( !/. -n statu passivo exercentur omnes virtutes distinctae non cogitando #uod sint virtutes. -n
#uolibet momento aliud non cogitatur #uam $acere id #uod Deus vult et amor zelotypus simul e$$icit ne
#uis amplius sibi virtutem velit nec um#uam sit adeo virtute praeditus #uam cum virtuti amplius a$$ixus
non est.
2&98 !&(: !8. Potest dici in hoc sensu #uod anima passiva et disinteressata nec ipsum amorem vult
amplius #uatenus est sua per$ectio et sua $elicitas sed solum #uatenus est id #uod Deus a nobis vult.
2&17 !&(9 27. -n con$itendo debent animae trans$ormatae sua peccata detestari et condemnare se et
desiderare remissionem suorum peccatorum non ut propriam puri$icationem et liberationem sed ut rem
#uam Deus vult et vult nos velle propter suam gloriam.
2&1! !&(1 2!. Sancti mystici excluserunt a statu animarum trans$ormatarum exercitationes virtutum.
2&12 !&(/ 22. 6uamvis haec doctrina 3de puro amore4 esset pura et simplex per$ectio evangelica in
universa traditione designata anti#ui pastores non proponebant passim multitudini iustorum nisi exercitia
amoris interessati eorum gratiae proportionata.
2&1& !&(8 2&. Purus amor ipse solus constituit totam vitam interiorem' et tunc evadit unicum principium
et unicum motivum omnium actuum #ui deliberati et meritorii sunt.
2&1( !&(8 3)ensuraI4 ... >ibrum praedictum ... #uippe ex cuius lectione et usu $ideles sensim in errores
ab 0cclesia catholica iam damnatos induci possent ac insuper tam#uam continentem propositiones sive
in obvio earum verborum sensu sive attenta sententiarum connexione temerarias 3!s/ !7 !:-27 224
scandalosas 31 !7 !2 !8-2!4 male sonantes 3(-9 2&4 piarum aurium o$$ensivas 3/ !/4 in praxi
perniciosas 32 !( !14 ac etiam erroneas 3!-1 !7s !& !1-!8 22s4 respective tenore praesentium damnamus
et reprobamus ipsius#ue libri impressionem... prohibemus.
%esp. S. A$$icii ad episc. 6uebecensem 3sous )l*ment .-4
2: Eanvier !17&
2&/7 !&(8a 6u.I Btrum ante#uam adulto con$eratur baptisma minister ei teneatur explicare omnia $idei
nostrae mysteria praesertim si est moribundus #uia hoc perturbaret mentem illius@ "n non su$$iceret si
moribundus promitteret $ore ut ubi e morbo convalescet instruendum se curet ut in praxim redigat #uod
ei praescriptum $uerit@ %esp.I ?on su$$icere promissionem sed missionarium teneri adulto etiam
moribundo #ui incapax omnino non sit explicare mysteria $idei #uae sunt necessaria necessitate medii
ut sunt praecipue mysteria Grinitatis et -ncarnationis.
!7 mai !17&
2&/! !&(8b 6u. 2I "n possit baptizari adultus rudis et stupidus ut contigit in barbaro si ei detur sola Dei
cognitio et ali#uorum eius attributorum praesertim iustitiae remunerativae et vindicativae iuxta hunc
"postoli locumI "ccedentem ad Deum oportet credere #uia est et remunerator est 3c$. Febr !! 94 ex #uo
in$ertur adultum barbarum in certo casu urgentis necessitatis posse baptizari #uamvis non credat
explicite in -esum )hristum. %esp.I 2issionarium non posse baptizare non credentem explicite in
Dominum -esum )hristum sed teneri illum instruere de omnibus iis #uae sunt necessaria necessitate
medii iuxta captum baptizandi.
2&/2 !&(8b 6u. /I Btrum con$erendum sit viaticum aut extrema unctio rnoribundis adultis #uos
ali#uando baptismi capaces credimus non autem )ommunionis aliorum#ue sacramentorum@ %esp.I ?on
esse administrandum viaticum neophyto moribundo nisi saltem discernat cibum spiritualem a corporali
cognoscendo et credendo in sacra hostia praesentiam )hristi Domini. ?on esse pariter con$erendum
sacramentum extremae unctionis neophyto moribundo #uem missionarius capacem baptismi credidit nisi
232
saltem idem habeat ali#uam intentionem recipiendi sacram unctionem in bene$icium animae pro mortis
tempore ordinatam.
)l*ment .- )onst. <,ineam Domini Sabaoth< !9 Euillet !17:
2&87 !&:7 3 9 vel 2:4. Bt #uaevis imposterum erroris occasio penitus praecidatur at#ue omnes catholicae
0cclesiae $ilii 0cclesiam ipsam audire non tacendo solum 3nam et impii in tenebris conticescunt 3! %eg
2844 sed et interius obse#uendo #uae vera est orthodoxi hominis oboedientia condiscantI hac ?ostra
perpetuo valitura constitutione oboedientiae #uae praeinsertis "postolicis constitutionibus debetur
obse#uioso illo silentio ne#ua#uam satis$ieri' sed damnatum in #uin#ue prae$atis propositionibus
-anseniani libri sensum #uem illarum verba prae se $erunt ut prae$ertur ab omnibus )hristi $idelibus ut
haereticum non ore solum sed et corde reici ac damnari debere' nec alia mente animo aut credulitate
supradictae $ormulae subscribi licite posse ita ut #ui secus aut contra #uoad haec omnia et singula
senserint tenuerint praedicaverint verbo vel scripto docuerint aut asseruerint tam#uam prae$atarum
"postolicarum constitutionum transgressores omnibus et singulis illarum censuris et poenis omnino
subiaceant eadem auctoritate "postolica decernimus declaramus statuimus et ordinamus.
)l*ment .- )onst. <Bnigenitus Dei Filius< / septembre !1!&'
0rrores iansenistici Paschasii 6uesnel
2(77 324 ... Perspicue novimus summam huiusmodi libri perniciem ideo potissimum progredi et
invalescere #uod eadem intus lateat et velut improba sanies non nisi secto ulcere $oras erumpat cum ipse
liber primo aspectu legentes specie #uadam pietatis illiciat ...
2(7! !&:! 3&4 !. 6uid aliud remanet animae #uae Deum at#ue ipsius gratiam amisit nisi peccatum et
peccati consecutiones superba paupertas et segnis indigentia hoc est generalis impotentia ad laborem ad
orationem et ad omne opus bonum@ - 0xstat haec propositio in Abservationibus moralibus 6uesnelli ad
>c !9 &.
2(72 !&:2 2. -esu )hristi gratia principium e$$icax boni cuiuscum#ue generis necessaria est ad omne
opus bonum' abs#ue illa non solum nihil $it sed nec $ieri potest. - +o !: :I ed. !98&.
2(7& !&:& &. -n vanum Domine praecipis si tu ipse non das #uod praecipis. - "ct !9.!7.
2(7( !&:( (. -ta Domine omnia possibilia sunt ei cui omnia possibilia $acis eadem operando in illo. -
2c 8 22.
2(7: !&:: :. 6uando Deus non emollit cor per interiorem unctionem gratiae suae exhortationes et
gratiae exteriores non inserviunt nisi ad illud magis obdurandum. - %om 8 !/I ed. !98&.
2(79 !&:9 9. Discrimen inter $oedus iudaicum et christianum est #uod in illo Deus exigit $ugam peccati
et implementum legis a peccatore relin#uendo illum in sua impotentiaI in isto vero Deus peccatori dat
#uod iubet illum sua gratia puri$icando. - %om !! 21.
2(71 !&:1 1. 6uae utilitas pro homine in vetere $oedere in #uo Deus illum reli#uit eius propriae
in$irmitati imponendo ipsi suam legem@ 6uae vero $elicitas non est admitti ad $oedus in #uo Deus nobis
donat #uod petit a nobis@ - Febr / 1.
2(7/ !&:/ /. ?os non pertinemus ad novum $oedus nisi in #uantum participes sumus ipsius novae
gratiae #uae operatur in nobis id #uod Deus nobis praecipit. - Febr / !7.
2(78 !&:8 8. Cratia )hristi est gratia suprema sine #ua con$iteri )hristum num#uam possumus et cum
#ua num#uam illum abnegamus. - ! )or !2 &I ed. !98&.
2(!7 !&97 !7. Cratia est operatio manus omnipotentis Dei #uam nihil impedire potest aut retardare. - 2t
27 &(.
2(!! !&9! !!. Cratia non est aliud #uam voluntas omnipotens Dei iubentis et $acientis #uod Eubet. - 2c
2 !!.
233
2(!2 !&92 !2. 6uando Deus vult salvare animam #uocum#ue tempore #uocum#ue loco e$$ectus
indubitabilis se#uitur voluntatem Dei. - 2c 2 !2.
2(!& !&9& !&. 6uando Deus vult animam salvam $acere et eam tangit interiore gratiae suae manu nulla
voluntas humana ei resistit. - >c : !&I ed. !98&.
2(!( !&9( !(. 6uantumcum#ue remotus a salute sit peccator obstinatus #uando +esus se ei videndum
exhibet lumine salutari suae gratiae oportet ut se dedat accurrat sese humiliet et adoret Salvatorem
suum. - 2c : 91I ed. !98&.
2(!: !&9: !:. 6uando Deus mandatum suum et suam externam locutionem comitatur unctione sui
Spiritus et interiore vi gratiae suae operatur illam in corde oboedientiam #uam petit. - >c 8 97.
2(!9 !&99 !9. ?ullae sunt illecebrae #uae non cedant illecebris gratiae' #uia nihil resistit Amnipotenti. -
"ct / !2.
2(!1 !&91 !1. Cratia est vox illa Patris #uae homines interius docet ac eos venire $acit ad -esum
)hristum I #uicum#ue ad eum non venit post#uam audivit vocem exteriorem Filii nullatenus est doctus a
Patre. - +o 9 (:.
2(!/ !&9/ !/. Semen verbi #uod manus Dei irrigat semper a$$ert $ructum suum. - "ct !! 2!.
2(!8 !&98 !8. Dei gratia nihil aliud est #uam eius omnipotens voluntasI haec est idea #uam Deus ipse
nobis tradit in omnibus suis Scripturis. - %om !(. ( - ed. !98&.
2(27 !&17 27. ,era gratiae idea est #uod Deus vult sibi a nobis oboediri et oboeditur' imperat et omnia
$iunt' lo#uitur tam#uam Dominus et omnia sibi submissa sunt.- 2c ( &8.
2(2! !&1! 2!. Cratia +esu )hristi est gratia $ortis potens suprema invincibilis utpote #uae est operatio
voluntatis omnipotentis se#uela et imitatio operationis Dei incarnantis et resuscitantis Filium suum. 2 )or
: 2!I ed. !98&.
2(22 !&12 22. )oncordia omnipotentis operationis Dei in corde hominis cum libero ipsius voluntatis
consensu demonstratur illico nobis in incarnatione veluti in $onte at#ue architypo omnium aliarum
operationum misericordiae et gratiae #uae omnes ita gratuitae at#ue ita dependentes a Deo sunt sicut
ipsa originalis operatio. - >c ! (/.
2(2& !&1& 2&. Deus ipse nobis ideam tradidit omnipotentis operationis suae gratiae eam signi$icans per
illam #uae creaturas e nihilo producit et mortuis reddit vitam. - %om ( !1.
2(2( !&1( 2(. -usta idea #uam centurio habet de omnipotentia Dei et +esu )hristi in sanandis corporibus
solo motu suae voluntatis est imago ideae #uae haberi debet de omnipotentia suae gratiae in sanandis
animabus a cupiditate. - >c 1 1.
2(2: !&1: 2:. Deus illuminat animam et eam sanat ae#ue ac corpus sola sua voluntate I iubet et ipsi
obtemperatur. - >c !/ (2.
2(29 !&19 29. ?ullae dantur gratiae nisi per $idem. - >c / (/.
2(21 !&11 21. Fides est prima gratia et $ons omnium aliarum. - 2 Pt ! &.
2(2/ !&1/ 2/. Prima gratia #uam Deus concedit peccatori est peccatorum remissio. - 2c !! 2:.
2(28 !&18 28. 0xtra 0cclesiam nulla conceditur gratia. - >c !7 &: &9.
2(&7 !&/7 &7. Amnes #uos Deus vult salvare per )hristum salvantur in$allibiliter. - +o 9 (7.
2(&! !&/! &!. Desideria )hristi semper habent suum e$$ectumI pacem intimo cordium in$ert #uando eis
illam optat. - +o 27 !8.
23
2(&2 !&/2 &2. +esus )hristus se morti tradidit ad liberandum pro semper suo sanguine primogenitos id
est electos de manu angeli exterminatoris. - Cal ( (-1.
2(&& !&/& &&. Proh #uantum oportet bonis terrenis et sibimetipsi renuntiasse ad hoc ut #uis $iduciam
habeat sibi ut ita dicam appropriandi )hristum +esum eius amorem mortem et mysteria' ut $acit sanctus
Paulus dicens I <6ui dilexit me et tradidit semetipsum pro me<. - Cal 2 27.
2(&( !&/( &(. Cratia "dami non producebat nisi merita humana. - 2 )or : 2! I ed. ! 98&.
2(&: !&/: &:. Cratia "dami est se#uela creationis et erat debita naturae sanae et integrae. - 2 )or : 2!.
2(&9 !&/9 &9. Di$$erentia essentialis inter gratiam "dami et status innocentiae ac gratiam christianam est
#uod primam unus#uis#ue in propria persona recepisset ista vero non recipitur nisi in persona +esu
)hristi resuscitati cui nos uniti sumus. - %om 1 (.
2(&1 !&/1 &1. Cratia "dami sancti$icando illum in semetipso erat illi proportionataI gratia christiana
nos sancti$icando in +esu )hristo est omnipotens et digna Filio Dei. - 0ph ! 9.
2(&/ !&// &/. Peccator non est liber nisi ad malum sine gratia >iberatoris. ->c / 8.
2(&8 !&/8 &8. ,oluntas #uam gratia non praevenit nihil habet luminis nisi ad aberrandum ardoris nisi ad
se praecipitandum virium nisi ad se vulnerandum est capax omnis mali et incapax ad omne bonum. - 2t
27 &(.
2((7 !&87 (7. Sine gratia nihil amare possumus nisi ad nostram condemnationem. - 2 Ghess & !/I ed.
!98&.
2((! !&8! (!. Amnis cognitio Dei etiam naturalis etiam in philosophis ethnicis non potest venire nisi a
Deo ' et sine gratia non producit nisi praesumptionem vanitatem et oppositionem ad ipsum Deum loco
a$$ectuum adorationis gratitudinis et amoris. - %om ! !8.
2((2 !&82 (2. Sola gratia )hristi reddit hominem aptum ad sacri$icium $idei ' sine hoc nihil nisi
impuritas nihil nisi indignitas. - "ct !! 8.
2((& !&8& (&. Primus e$$ectus gratiae baptismalis est $acere ut moriamur peccato adeo ut spiritus cor
sensus non habeant plus vitae pro peccato #uam homo mortuus habeat pro rebus mundi. - %om 9 2I ed.
!98&.
2((( !&8( ((. ?on sunt nisi duo amores unde volitiones et actiones omnes nostrae nascuntur I amor Dei
#ui omnia agit propter Deum #uem#ue Deus remuneratur et amor #uo nos ipsos ac mundum diligimus
#ui #uod ad Deum re$erendum est non re$ert et propter hoc ipsum $it malus. - +o : 28.
2((: !&8: (:. "more Dei in corde peccatorum non amplius regnante necesse est ut in eo carnalis regnet
cupiditas omnes#ue actiones eius corrumpat. - >c !: !&I ed. !98&.
2((9 !&89 (9. )upiditas aut caritas usum sensuum bonum vel malum $aciunt. - 2t : 2/.
2((1 !&81 (1. Aboedientia legis pro$luere debet ex $onte et hic $ons est caritas. 6uando Dei amor est
illius principium interius et Dei gloria eius $inis tunc purum est #uod apparet exterius' alio#uin non est
nisi hypocrisis aut $alsa iustitia. - 2t 2: 29I ed. !98&.
2((/ !&8/ (/. 6uid aliud esse possumus nisi tenebrae nisi aberratio et nisi peccatum sine $idei lumine
sine )hristo et sine caritate@ -0ph : /.
2((8 !&88 (8. Bt nullum peccatum est sine amore nostri ita nullum est opus bonum sine amore Dei. - 2c
1 22 2&.
2(:7 !(77 :7. Frustra clamamus ad DeumI <Pater mi< si spiritus caritatis non est ille #ui clamat. - %om /
!:.
23!
2(:! !(7! :!. Fides iusti$icat #uando operatur sed ipsa non operatur nisi per caritatem. - "ct !& &8.
2(:2 !(72 :2. Amnia alia salutis media continentur in $ide tam#uam in suo germine et semine ' sed haec
$ides non est abs#ue amore et $iducia. - "ct !7 (&.
2(:& !(7& :&. Sola caritas christiano modo $acit 3actiones christianas4 per relationem ad Deum et +esum
)hristum. - )ol & !(.
2(:( !(7( :(. Sola caritas est #uae Deo lo#uitur' eam solam Deus audit. - ! )or !& !.
2(:: !(7: ::. Deus non coronat nisi caritatemI #ui currit ex alio impulsu et ex alio motivo in vanum
currit. - ! )or 8 2(.
2(:9 !(79 :9. Deus non remunerat nisi caritatemI #uoniam caritas sola Deum honorat. - 2t 2: &9.
2(:1 !(71 :1. Gotum deest peccatori #uando ei deest spes' et non est spes in Deo ubi non est amor Dei. -
2t 21 :.
2(:/ !(7/ :/. ?ec Deus est nec religio ubi non est caritas. - ! +o ( /.
2(:8 !(78 :8. Aratio impiorum est novum peccatum' et #uod Deus illis concedit est novum in eos
Eudicium. +o !7.2: I ed. !98&
2(97 !(!7 97. Si solus supplicii timor animat paenitentiam #uo haec est magis violenta eo magis ducit
ad desperationem. - 2t 21 :.
2(9! !(!! 9!. Gimor nonnisi manum cohibet cor autem tamdiu peccato addicitur #uamdiu ab amore
iustitiae non ducitur. - >c 27 !8.
2(92 !(!2 92. 6ui a malo non abstinet nisi timore poenae illud committit in corde suo et iam est reus
coram Deo. - 2t 2! (9.
2(9& !(!& 9&. Baptizatus adhuc est sub lege sicut +udaeus si legem non adimpleat aut adimpleat ex solo
timore. - %om 9 !(.
2(9( !(!( 9(. Sub maledicto legis num#uam $it bonum' #uia peccatur sive $aciendo malum sive illud
nonnisi ob timorem evitando. - Cal : !/.
2(9: !(!: 9:. 2oyses Prophetae sacerdotes et doctores >egis mortui sunt abs#ue eo #uod ullum Deo
dederint $ilium cum non e$$ecerint nisi mancipia per timorem. - 2c !2 !8.
2(99 !(!9 99. 6ui vult Deo appropin#uare nec debet ad ipsum venire cum brutalibus passionibus ne#ue
adduci per instinctum naturalem aut per timorem sicuti bestiae sed per $idem et per amorem sicuti $ilii. -
Febr !2 27I ed. !98&.
2(91 !(!1 91. Gimor servilis non sibi repraesentat Deum nisi ut dominum durum imperiosum iniustum
intractabilem. - >c !8 2!I ed. !98&.
2(9/ !(!/ 9/. Dei bonitas abbreviavit viam salutis claudendo totum in $ide et precibus. - "ct 2 2!.
2(98 !(!8 98. Fides usus augmentum et praemium $idei totum est donum purae liberalitatis Dei. - 2c
8 22.
2(17 !(27 17. ?um#uam Deus a$$ligit innocentes' et a$$lictiones semper serviunt vel ad puniendum
peccatum vel ad puri$icandum peccatorem. - +o 8 &.
2(1! !(2! 1!. Fomo ob sui conservationem potest sese dispensare ab ea lege #uam Deus condidit
propter eius utilitatem. - 2c 2 2/.
23"
2(12 !(22 12. ?ota 0cclesiae christianae est #uod sit catholica comprehendens et omnes angelos caeli et
omnes electos et iustos terrae et omnium saeculorum. - Febr !2 22-2(.
2(1& !(2& 1&. 6uid est 0cclesia nisi coetus $iliorum Dei manentium in eius sinu adoptatorum in )hristo
subsistentium in eius persona redemptorum eius sanguine viventium eius spiritu agentium per eius
gratiam et exspectantium gratiam $uturi saeculi @ - 2 Ghess ! !sI ed. !98&.
2(1( !(2( 1(. 0cclesia sive integer )hristus incarnatum ,erbum habet ut caput omnes vero Sanctos ut
membra. - ! Gim & !9.
2(1: !(2: 1:. 0cclesia est unus solus homo compositus ex pluribus membris #uorum )hristus est caput
vita subsistentia et persona' unus solus )hristus compositus ex pluribus Sanctis #uorum est sancti$icator.
- 0ph 2 !(-!9.
2(19 !(29 19. ?ihil spatiosius 0cclesia DeiI #uia omnes electi et iusti omnium saeculorum illam
componunt. - 0ph 2 22.
2(11 !(21 11. 6ui non ducit vitam dignam $ilio Dei et membro )hristi cessat interius habere Deum pro
Patre et )hristum pro capite. - ! +o 2 2(I ed. ! 98&.
2(1/ !(2/ 1/. Separatur #uis a populo electo cuius $igura $uit populus +udaicus et caput est +esus
)hristus tam non vivendo secundum 0vangelium #uam non credendo 0vangelio. - "ct & 2&.
2(18 !(28 18. Btile et necessarium est omni tempore omni loco et omni personarum generi studere et
cognoscere spiritum pietatem et mysteria sacrae Scripturae. - ! )or !( :.
2(/7 !(&7 /7. >ectio sacrae Scripturae est pro omnibus. - "ct / 2/.
2(/! !(&! /!. Abscuritas sancta verbi Dei non est laicis ratio dispensandi se ipsos ab eius lectione. - "ct
/ &!.
2(/2 !(&2 /2. Dies Dominicus a )hristianis debet sancti$icari lectionibus pietatis et super omnia
sanctarum Scripturarum. Damnosum est velle )hristianum ab hac lectione retrahere. - "ct !: 2!.
2(/& !(&& /&. 0st illusio sibi persuadere #uod notitia mysteriorum religionis non debeat communicari
$eminis lectione sacrorum librorum. ?on ex $eminarum simplicitate sed ex superba virorum scientia ortus
est Scripturarum abusus et natae sunt haereses. - +o ( 29.
2(/( !(&( /(. "bripere e )hristianorum manibus ?ovum Gestamentum seu eis illud clausum tenere
au$erendo eis modum illud intelligendi est illis )hristi os obturare. - 2t : 2.
2(/: !(&: /:. -nterdicere )hristianis lectionem sacrae Scripturae praesertim 0vangelii est interdicere
usum luminis $iliis lucis et $acere ut patiantur speciem #uandam excommunicationis. - >c !! &&I ed.
!98&.
2(/9 !(&9 /9. 0ripere simplici populo hoc solatium iungendi vocem suam voci totius 0cclesiae 3c$. DS
29994 est usus contrarius praxi apostolicae et intentioni Dei. - ! )or !( !9.
2(/1 !(&1 /1. 2odus plenus sapientia lumine et caritate est dare animabus tempus portandi cum
humilitate et sentiendi statum peccati petendi spiritum paenitentiae et contritionis et incipiendi ad minus
satis$acere iustitiae Dei ante#uam reconcilientur. - "ct / 8.
2(// !(&/ //. -gnoramus #uid sit peccatum et vera paenitentia #uando volumus statim restitui
possessioni bonorum illorum #uibus nos peccatum spoliavit et detrectamus separationis istius $erre
con$usionem. - >c !1 !! !2.
2(/8 !(&8 /8. 6uartus decimus gradus conversionis peccatoris est #uod cum sit iam reconciliatus habet
ius assistendi sacri$icio 0cclesiae. - >c !: 2&.
23#
2(87 !((7 87. 0cclesia auctoritatem excommunicandi habet ut eam exerceat per primos pastores de
consensu saltem praesumpto totius corporis. - 2t !/ !1.
2(8! !((! 8!. 0xcommunicationis iniustae metus num#uam debet nos impedire ab implendo debito
nostro' num#uam eximus ab 0cclesia etiam #uando hominum ne#uitia videmur ab ea expulsi #uando
Deo +esu )hristo at#ue ipsi 0cclesiae per caritatem a$$ixi sumus. - +o 8 22 2&.
2(82 !((2 82. Pati potius in pace excommunicationem et anathema iniustum #uam prodere veritatem est
imitari sanctum Paulum' tantum abest ut sit erigere se contra auctoritatem aut scindere unitatem. - %om
8 &.
2(8& !((& +esus #uando#ue sanat vulnera #uae praeceps primorum pastorum $estinatio in$ligit sine
ipsius mandato. +esus restituit #uod ipsi inconsiderato zelo rescindunt. - +o !/ !!.
2(8( !((( 8(. ?ihil peiorem de 0cclesia opinionem ingerit eius inimicis #uam videre illic dominatum
exerceri supra $idem $idelium et $overi divisiones propter res #uae nec $idem laedunt nec mores. - %om
!( !9.
2(8: !((: 8:. ,eritates eo devenerunt ut sint lingua #uasi peregrina pleris#ue )hristianis et modus eas
praedicandi est veluti idioma incognitum' adeo remotus est a simplicitate "postolorum et supra
communem captum $ideiium' ne#ue satis advertitur #uod hic de$ectus sit unum ex signis maxime
sensibilibus senectutis 0cclesiae et irae Dei in $ilios suos. - ! )or !( 2!.
2(89 !((9 89. Deus permittit ut omnes potestates sint contrariae praedicatoribus veritatis ut eius victoria
attribui non possit nisi divinae gratiae. - "ct !1 /.
2(81 !((1 81. ?imis saepe contingit membra illa #uae magis sancte ac magis stricte unita 0cclesiae
sunt respici at#ue tractari tam#uam indigna ut sint in 0cclesia vel tam#uam ab ea separata ' sed <iustus
vivit ex $ide< 3%om ! !14 et non ex opinione hominum. - "ct ( !!.
2(8/ !((/ 8/. Status persecutionis et poenarum #uas #uis tolerat tam#uam haereticus $lagitiosus et
impius ultima plerum#ue probatio est et maxime meritoria utpote #uae $acit hominem magis con$ormem
+esu )hristo - >c 22 &1.
2(88 !((8 88. Pervicacia praeventio obstinatio in nolendo aut ali#uid examinare aut agnoscere se $uisse
deceptum mutant #uotidie #uoad multos in odorem mortis id #uod Deus in sua 0cclesia posuit ut in ea
esset odor vitae verbi gratia bonos libros instructiones sancta exempla etc. - 2 )or 2 !9.
2:77 !(:7 !77. Gempus deplorabile #uo creditur honorari Deus perse#uendo veritatem eius#ue
discipulosQ Gempus hoc advenit. ... Faberi et tractari a religionis ministris tam#uam impium et indignum
omni commercio cum Deo tam#uam membrum putridum capax corrumpendi omnia in societate
Sanctorum est hominibus piis morte corporis mors terribilior. Frustra #uis sibi blanditur de suarum
intentionum puritate et zelo #uodam religionis perse#uendo $lamma $erro#ue viros probos si propria
passione est excaecatus aut abreptus aliena propterea #uod nihil vult examinare. Fre#uenter credimus
sacri$icare Deo impium et sacri$icamus diabolo Dei servum. - +o !9 2.
2:7! !(:! !7!. ?ihil spiritui Dei et doctrinae +esu )hristi magis opponitur #uam communia $acere
iuramenta in 0cclesia' #uia hoc est multiplicare occasiones peierandi la#ueos tendere in$irmis et idiotis
et e$$icere ut nomen et veritas Dei ali#uando deserviant consilio impiorum. - 2t : &1.
2:72 !(:! 3)ensuraI4 ... Propositiones praeinsertas tam#uam $alsas captiosas male sonantes piarum
aurium o$$ensivas scandalosas perniciosas temerarias 0cclesiae et eius praxi iniuriosas ne#ue in
0cclesiam solum sed etiam in potestates saeculi contumeliosas seditiosas impias blasphemas suspectas
de haeresi ac haeresim ipsam sapientes necnon haereticis et haeresibus ac etiam schismati $aventes
erroneas haeresi proximas pluries damnatas ac demum haereticas varias#ue haereses et potissimum
illas #uae in $amosis +ansenii propositionibus et #uidem in eo sensu in #uo hae damnatae $uerunt
acceptis continentur mani$este innovantes respective... declaramus damnamus et reprobamus.
23$
Denzinger 3latin4 2298
Denzinger 3latin4 2:72
)l*ment .-- Bulla <"postolicae providentiae o$$icio<
2 octobre !1&&' De libertate in modo explicandi e$$icaciam gratiae
2:78 !781 ! . ... 2entem tamen 3)lementis .- et Benedicti .---4 praedecessorum ?ostrorum compertam
habentes nolumus aut per ?ostras aut per ipsorum laudes Ghomisticae scholae delatas #uas iterato
?ostro iudicio comprobamus et con$irmamus #uic#uam esse detractum ceteris catholicis scholis diversa
ab eadem in explicanda divinae gratiae e$$icacia sentientibus #uarum etiam erga S. Sedem praeclara sunt
merita #uominus sententias ea de re tueri pergant #uas hactenus palam et libere ubi#ue etiam in huius
almae Brbis luce docuerunt et propugnarunt.
2:!7 2. 6uamobrem ... prohibemus sub iisdem poenis ne vel scribendo vel docendo vel disputando vel
alia #ualibet occasione notam aut censuram ullam theologicam iisdem scholis diversa sentientibus inurere
aut earum sententiis conviciis et contumeliis incessere audeant donec de iisdem controversiis haec S.
Sedes ali#uid de$iniendum ac pronuntiandum censuerit.
)l*ment .-- >itt. "p. <-n eminenti apostolatus specula<
2/ avril !1&/' De societatibus clandestinis
2:!! 3!4 ... ?obis innotuit longe late#ue progredi at#ue in dies invalescere nonnullas societates coetus
conventus collectiones aggregationes seu conventicula vulgo de <liberi 2uratori< seu <Francs 2assons<
aut alia #uavis nomenclatura pro idiomatum varietate nuncupata in #uibus cuiuscum#ue religionis et
sectae homines a$$ectata #uadam contenti honestatis naturalis specie arcto ae#ue ac impervio $oedere
secundum leges et statuta sibi condita invicem consociantur #uae#ue simul clam operantur tum districto
iureiurando ad sacra Biblia interposito tum gravium poenarum exaggeratione inviolabili silentio obtegere
adstringuntur. ,erum cum ea sit sceleris natura ut se ipsum prodat et clamorem edat sui indicem hinc
societates seu conventicula praedicta vehementem adeo $idelium suspicionem ingesserunt ut iisdem
aggregationibus nomen dare apud prudentes et probos idem omnino sit ac pravitatis et perversionis notam
incurrere' nisi enim male agerent tanto ne#ua#uam odio lucem haberent. 6ui #uidem rumor eo us#ue
percrebuit ut in plurimis regionibus memoratae societates per saeculi potestates tam#uam regnorum
securitati adversantes proscriptae ac provide eliminatae iam pridem exstiterint.
2:!2 324 ?os ita#ue animo volventes gravissima damna #uae ut plurimum ex huiusmodi societatibus seu
conventiculis nedum temporalis rei publicae tran#uillitati verum etiam spirituali animarum saluti
in$eruntur at#ue idcirco tum civilibus tum canonicis minime cohaerere sanctionibus cum divino elo#uio
doceamur ... vigilandum esse ne huiusmodi hominum genus veluti $ures domum per$odiant ... ne
videlicet simplicium corda pervertant... ad latissimam #uae ini#uitatibus impune patrandis inde aperiri
posset viam obstruendam aliis#ue de iustis ac rationabilibus causis ?obis notis easdem societates ... de
<liberi 2uratori< seu <Francs 2assons< aut alio #uocum#ue nomine appellata de nonnullorum ...
cardinalium consilio ac etiam motu proprio ... de#ue "postolicae potestatis plenitudine damnanda et
prohibenda esse statuimus...
BenoMt .-, Declaratio <2atrimonia #uae in locis<
( novembre !1(!' De matrimoniis clandestinis
2:!: !(:2 2atrimonia #uae in locis Foederatorum Ardinum dominio in Belgio subiectis iniri solent sive
inter haereticos ex utra#ue parte sive inter haereticum ex una parte virum et catholicam $eminam ex alia
aut viceversa non servata $orma a sacro Gridentino )oncilio praescripta 3Decr. <Gametsi< DS !/!&ss4
utrum valida habenda sint necne diu multum#ue disceptatum est animis hominum ac sententiis in diversa
distractis' id #uod satis uberem anxietatis ac periculorum sementem per multos annos subministravit...
2:!9 !(:& 3!4 ... Sanctissimus D. ?.... hanc nuper declarationem et instructionem exarari praecepit #ua
veluti certa regula ac norma omnes Belgii antistites parochi earum#ue regionum missionarii et vicarii
apostolici deinceps in huiusmodi negotiis uti debeant.
2:!1 !(:( 324 Primo scilicet #uod attinet ad matrimonia ab haereticis inter se in locis Foederatorum
Ardinum dominio subiectis celebrata non servata $orma per Gridentinum praescripta licet Sanctitas Sua
non ignoret alias in casibus #uibusdam particularibus et attentis tunc expositis circumstantiis sacram
23%
)ongregationem )oncilii pro eorum invaliditate respondisse ae#ue tamen compertum habens nihil adhuc
generatim et universe super eiusmodi matrimoniis $uisse ab "postolica Sede de$initum et alio#uin
oportere omnino ad consulendum universis $idelibus in iis locis degentibus et plura avertenda gravissima
incommoda #uid generaliter de hisce matrimoniis sentiendum sit declarareI ... declaravit statuit#ue
matrimonia in dictis Foederatis Belgii provinciis inter haereticos us#ue modo contracta #uae#ue
imposterum contrahentur etiamsi $orma a Gridentino praescripta non $uerit in iis celebrandis servata
dummodo aliud non obstiterit canonicum impedimentum pro validis habenda esse' adeo#ue si contingat
utrum#ue coniugem ad catholicae 0cclesiae sinum se recipere eodem #uo antea coniugali vinculo ipsos
omnino teneri etiamsi mutuus consensus coram parocho catholico ab eis non renovetur' sin autem unus
tantum ex coniugibus sive masculus sive $emina convertatur neutrum posse #uamdiu alter superstes
erit ad alias nuptias transire.
2:!/ !(:: 3&4 6uod vero spectat ad ea coniugia #uae pariter in iisdem Foederatis Belgii provinciis
abs#ue $orma a Gridentino statuta contrahuntur a catholicis cum haereticis sive catholicus vir haereticam
$eminam in matrimonium ducat sive catholica $emina haeretico viro nubatI dolens imprimis #uam
maxime Sanctitas Sua eos esse inter catholicos #ui insano amore turpiter dementati ab hisce
detestabilibus conubiis #uae sancta mater 0cclesia perpetuo damnavit at#ue interdixit ex animo non
abhorrent et prorsus sibi abstinendum non ducunt... 3animarum pastores4 serio graviter#ue hortatur et
monet ut catholicos utrius#ue sexus ab huiusmodi nuptiis in propriarum animarum perniciem ineundis
#uantum possint absterreant easdem#ue nuptias omni meliore modo intervertere at#ue e$$icaciter
impedire satagant. "t si $orte ali#uod huius generis matrimonium Gridentini $orma non servata ibidem
contractum iam sit aut in posterum 3#uod Deus avertat4 contrahi contingat declarat Sanctitas Sua
matrimonium huiusmodi alio non occurrente canonico impedimento validum habendum esse et neutrum
ex coniugibus donec alter eorum supervixerit ullatenus posse sub obtentu dictae $ormae non servatae
novum matrimonium inire' id vero debere sibi potissime in animum inducere coniugem catholicum sive
virum sive $eminam ut pro gravissimo scelere #uod admisit paenitentiam agat ac veniam a Deo precetur
conetur#ue pro viribus alterum coniugem a vera $ide deerrantem ad gremium catholicae 0cclesiae
pertrahere eius#ue animam lucrari #uod porro ad veniam de patrato crimine impetrandam
opportunissimum $oret sciens de cetero ut mox dictum est se istius matrimonii vinculo perpetuo ligatum
iri.
2:!8 !(:9 3(4 3-dem valet4... etiam de similibus matrimoniis extra $ines dominii eorundem Foederatorum
Ardinum contractis ab iis #ui addicti sunt legionibus seu militaribus copiis #uae ab iisdem Foederatis
Ardinibus transmitti solent ad custodiendas muniendas#ue arces conterminas vulgo dictas di BarrieraI ita
#uidem ut matrimonia ibi praeter Gridentini $ormam sive inter haereticos utrim#ue sive inter catholicos et
haereticos inita valorem suum obtineant dummodo uter#ue coniux ad easdem copias sive legiones
pertineat...
2:27 !(:1 3:4 Gandem circa coniugia #uae contrahuntur vel in regionibus principum catholicorum ab iis
#ui in provinciis Foederatis domicilium habent vel in Foederatis provinciis ab habentibus domicilium in
regionibus catholicorum principum nihil Sanctitas Sua de novo decernendum aut declarandum esse duxit
volens ut de iis iuxta canonica iuris communis principia probatas#ue in similibus casibus alias editas a
sacra )ongregatione )oncilii resolutiones ubi disputatio contingat decidatur et ita declaravit statuit#ue
ac 3ab4 omnibus in posterum servari praecepit.
BenoMt .-, )onst. <0tsi pastoralis< pro -talo-Craecis
29 mai !1(2
2:22 !(:/ & 3n.!4. 0piscopi >atini in$antes seu alios in suis dioecesibus baptizatos a presbyteris Craecis
absolute chrismate in $ronte consignatos con$irment cum ne#ue per praedecessores ?ostros ne#ue per
?os Craecis presbyteris in -talia et insulis adiacentibus ut in$antibus baptizatis sacramentum
con$irmationis con$erant $acultas concessa sit aut concedatur' #uin immo us#ue ab anno a $el. rec.
)lemente ,--- praedecessore ?ostro $uit presbyteris -talo-Craecis expresse interdictum ne baptizatos
chrismate consignent 3DS !8874.
2:2& 3n.(4 6uamvis con$irmati a simplici sacerdote cogendi non sunt eiusmodi con$irmationis
sacramentum ab episcopo suscipere si ex tali coactione scandala oriri possentI cum sacramentum
con$irmationis eiusmodi necessitatem non habeat ut sine eo salvus #uis esse non possit monendi tamen
sunt ab Ardinariis locorum eos gravis peccati reatu teneri si cum possunt ad con$irmationem accedere
illam renuunt ac negligunt.
2&
2:2( : 3n.24 -n$irmis ... unctio exhibeatur extrema. 3n.&4 ?ec re$ert utrum eadem extrema unctio per
unum vel plures presbyteros $iat ubi huiusmodi viget consuetudo' dummodo credant et asserant illud
sacramentum servata debita materia et $orma ab uno presbytero valide et licite con$ici. 3n.(4 -dem
sacerdos materiam adhibere $ormam#ue pronuntiare respective debet' ac propterea #ui ungit idem dicat
$ormam respondentem nec alius unget et alius $ormam pronuntiet.
BenoMt .-, )onst. 5 ?uper ad nos 5 !9 mars !1(&'
pro$ession de $oi prescrite aux orientaux
2:2: !(:8 :.... 0go ?. $irma $ide credo et pro$iteor ornnia et singula #uae continentur in Symbolo $idei
#uo sancta %omana 0cclesia utitur videlicetI )redo in unum Deum...3Symb. )<politanum DS !:7 vel DS
!/924.
2:29 !(97 ,eneror etiam et suscipio universales Synodos prout se#uitur videlicetI ?icaenam primam et
pro$iteor #uod in ea contra "rium damnatae memoriae de$initum est Dominum +esum )hristum esse
Filium Dei ex Patre natum unigenitum id est ex substanta Patris natum non $actum consubstantialem
Patri at#ue impias illas voces recte in eadem Synodo damnatas esse <#uod ali#uando non $uerit< aut
<#uod $actus sit ex iis #uae non sunt aut ex alia substantia vel essentia< aut <#uod sit mutabilis vel
convertibilis Filius Dei<.
2:21 !(9! )onstantinopolitanam primam 3DS !:7ss4 secundam in ordine et pro$iteor #uod in ea contra
2acedonium damnatae memoriae de$initum est Spiritum Sanctum non esse servum sed Dominum non
creaturam sed Deum ac unam habentem cum Patre et Filio deitatem.
2:2/ !(92 0phesinam primam 3DS 2:7ss4 tertiam in ordine et pro$iteor #uod in ea contra ?estorium
damnatae memoriae de$initum est divinitatem et humanitatem ine$$abili et incomprehensibili unione in
una persona Filii Dei unum nobis +esum )hristum constituisse ea#ue de causa beatissimam ,irginem
vere esse Dei genitricem.
2:28 !(9& )halcedonensem 3DS &77ss4 #uartam in ordine et pro$iteor #uod in ea contra 0utychen et
Dioscorum ambos damnatae memoriae de$initum est unum eundem#ue Filium Dei Dominum nostrum
+esum )hristum per$ectum esse in deitate et per$ectum in humanitate Deum verum et hominem verum
ex anima rationali et corpore consubstantialem Patri secundum deitatem eundem consubstantialem nobis
secundum humanitatem per omnia nobis similem abs#ue peccato' ante saecula #uidem de Patre genitum
secundum deitatem in novissimis autem diebus eundem propter nos et propter nostram salutem ex 2aria
,irgine Dei genitrice secundum humanitatem unum eundem#ue )hristum Filium Dominum unigenitum
in duabus naturis incon$use immutabiliter indivise inseparabiliter agnoscendum nus#uam sublata
di$$erentia naturarum propter unionem magis#ue salva proprietate utrius#ue naturae in unam personam
at#ue substantiam concurrente non in duas personas partitum aut divisum sed unum eundem#ue Filium
et Bnigenitum Deum ,erbum Dominum +esum )hristum I item eiusdem Domini nostri +esu )hristi
divinitatem secundum #uam consubstantialis est Patri et Spiritu Sancto impassibilem esse et
immortalem eundem autem cruci$ixum et mortuum tantummodo secundum carnem ut pariter de$initum
est in dicta Synodo et 3in4 epistola S. >eonis %omani Ponti$icis 3c$. DS 287ss4 cuius ore beatum Petrum
"postolum locutum esse Patres in eadem Synodo acclamaverunt per #uam de$initionem damnatur impia
haeresis illorum #ui Grisagio ab angelis tradito 3scl. -s 9 &4 et in prae$ata )halcedonensi Synodo
decantatoI <Sanctus Deus sanctus $ortis sanctus immortalis miserere nobis< addebantI <#ui cruci$ixus es
pro nobis< at#ue adeo divinam naturam trium personarum passibilem asserebant et mortalem.
2:&7 !(9( )onstantinopolitanam secundam 3DS (2!ss4 #uintam in ordine in #ua prae$atae
)halcedonensis Synodi de$initio renovata est.
2:&! !(9: )ontantinopolitanam tertiam 3DS ::7ss4 sextam in ordine et pro$iteor #uod in ea contra
2onothelitas de$initum est in uno eodem#ue Domino nostro +esu )hristo duas esse naturales voluntates
et duas naturales operationes indivise inconvertibilter inseparabiliter incon$use et humanam eEus
voluntatem non contrariam sed subEectam divinae eEus at#ue omnipotenti voluntati.
2:&2 !(99 ?icaenam secundam 3DS 977ss4 septimam in ordine et pro$iteor #uod in ea contra
-conoc!astas de$initum est imagines )hristi ac Deiparae ,irginis necnon aliorum Sanctorum habendas et
retinendas esse at#ue eis debitum honorem et venerationem impertiendam.
21
2:&& !(91 )onstantinopolitanam #uartam 3DS 9:7ss4 octavam in ordine et pro$iteor in ea Photium
merito $uisse damnatum et sanctum -gnatium Patriarcham restitutum.
2:&( !(9/ ,eneror etiam et suscipio omnes alias universales Synodos auctoritate %omani Ponti$icis
legitime celebratas et con$irmatas et praesertim Florentinam Synodum 3DS !&77ss4' et pro$iteor #uae in
ea de$inita sunt 3#uae se#uuntur partim verbotenus allegata partim excerpta sunt ex Decr. unionis
Craecorum et ex Decr. pro "rmenis eiusdem )oncilii4....
2:&: !(98 Pariter veneror et suscipio Gridentinam Synodum 3DS !:77ss4 et pro$iteor #uae in ea de$inita
et declarata sunt et praesertim o$$erri Deo in 2issa verum proprium et propitiatorium sacri$icium pro
vivis et de$unctis at#ue in sanctissimo 0ucharistiae sacramento iuxta $idem #uae semper in 0cclesia Dei
$uit contineri vere realiter et substantialiter corpus et sanguinem una cum anima et divinitate Domini
nostri +esu )hristi ac proinde totum )hristum $ieri#ue conversionem totius substantiae panis in corpus et
totius substantiae vini in sanguinem #uam conversionem catholica 0cclesia aptissime
transsubstantiationem appellat et sub una#ua#ue specie et singulis cuius#ue speciei partibus separatione
$acta totum )hristum contineri.
2:&9 !(17 -tem septem esse ?ovae >egis sacramenta a )hristo Domino nostro instituta ad salutem
humani generis #uamvis non omnia singulis necessaria videlicet baptismum con$irmationem
0ucharistiam paenitentiam extremam unctionem ordinem et matrimoniumI illa#ue gratiam con$erre et
ex his baptismum con$irmationem et ordinem 3sine sacrilegio4 iterari non posse. -tem baptismum esse
necessarium ad salutem ac proinde si mortis periculum immineat mox sine ulla dilatione con$erendum
esse et a #uocum#ue et #uandocum#ue sub debita materia et $orma et intentione collatum esse validum.
-tem sacramenti matrimonii vinculum indissolubile esse et #uamvis propter adulterium haeresim aut
alias causas possit inter coniuges thori et cohabitationis separatio $ieri non tamen illis aliud matrimonium
contrahere $as esse.
2:&1 !(1! -tem apostolicas et ecclesiasticas traditiones suscipiendas esse et venerandas. -ndulgentiarum
etiam potestatem a )hristo 0cclesiae relictam $uisse illarum#ue usum christiano populo maxime
salutarem esse.
2:&/ !(12 Pariter #uae de peccato originali de iusti$icatione de sacrorum librorum tam ,eteris #uam
?ovi Gestamenti indice et interpretatione in prae$ata Gridentina Synodo de$inita sunt suscipio et pro$iteor.
2:&8 3+ussu >eonis .--- Decreto S. )gr. de Propag. Fide !9 -ul. !/1/ hic additurI -tem veneror et
suscipio oecumenicam synodum ,aticanam at#ue omnia ab eadem tradita de$inita et declarata
praesertim de %omani Ponti$icis primatu ac de eius in$allibili magisterio $irmissime amplector et
pro$iteor.4
2:(7 !(1& )etera item omnia suscipio et pro$iteor #uae recipit et pro$itetur sancta %omana 0cclesia
simul#ue contraria omnia et schismata et haereses ab eadem 0cclesia damnatas reiectas et
anathematizatas ego pariter damno reicio et anathematizo. -nsuper %omano Ponti$ici beati Petri principis
"postolorum successori ac +esu )hristi vicario veram oboedientiam spondeo ac iuro. Fanc $idem
catholicae 0cclesiae extra #uam nemo salvus esse potest etc. 3ut in pro$essione $idei Gridentina DS
!/17ss4.
BenoMt .-, Breve <Suprema omnium 0cclesiarum< 1 Euillet !1(:
2:(& !(1( 3!4 Pervenit 3enim4 haud ita pridem ad aures ?ostras nonnullos istarum partium con$essarios
$alsa zeli imagine seduci se passos sed a zelo secundum scientiam 3c$I %om !7 24 longe aberrantes
perversam #uandam et perniciosam praxim in audiendis )hristi $idelium con$essionibus et in saluberrimo
paenitentiae sacramento administrando invehere at#ue introducere coepisseI ut videlicet si $orte in
paenitentes incidissent socium criminis habentes ab iisdem paenitentibus socii huiusmodi seu complicis
nomen passim ex#uirerent at#ue ad illud sibi revelandum non inducere modo suadendo conarentur sed
#uod detestabilius est denuntiata #uo#ue nisi revelarent absolutionis sacramentalis negatione prorsus
adigerent at#ue compellerent' immo etiam complicis eiusdem nedum nomen sed habitationis insuper
locum sibi exigerent designariI #uam illi #uidem intolerandam imprudentiam tum procurandae complicis
correctionis aliorum#ue bonorum colligendorum specioso praetextu colorare tum emendicatis #uibusdam
doctorum opinionibus de$endere non dubitarent' cum revera opiniones huiusmodi vel $alsas et erroneas
22
se#uendo vel veras et sanas male applicando perniciem tam suis #uam paenitentium animabus
consciscerent ac sese praeterea plurium gravium damnorum #uae inde $acile consecutura $ore praevidere
debuerant reos coram Deo aeterno iudice constituerent. ...
2:(( !(1( 3&4 3)ensuraI4 ?os autem ne in tam gravi animarum discrimine ulla ex parte "postolico
?ostro ministerio deesse videamur neve mentem hac super re ?ostram apud vos obscuram aut ambiguam
esse sinamusI notum vobis esse volumus memoratam superius praxim penitus reprobandam esse
eandem#ue a ?obis per praesentes ?ostras in $orma Brevis litteras reprobari at#ue damnari tam#uam
scandalosam et perniciosam ac tam $amae proximorum #uam ipsi etiam sacramento iniuriosam
tendentem#ue ad sacrosancti sigilli sacramentalis violationem at#ue ab eiusdem paenitentiae sacramenti
tantopere pro$icuo et necessario usu $ideles abalienantem.
BenoMt .-, 0p. encycl. <,ix pervenit< ad ep<os -taliae
! novembre !1(:
2:(9 !(1: 3&4 !. 3)onceptus usurae4. Peccati genus illud #uod usura vocatur #uod#ue in contractu mutui
propriam suam sedem et locum habet in eo est repositum #uod #uis ex ipsomet mutuo #uod suapte
natura tantundem dumtaxat reddi postulat #uantum receptum est plus sibi reddi velit #uam est receptum
ideo#ue ultra sortem lucrum ali#uod ipsius ratione mutui sibi deberi contendat. Amne propterea
huiusmodi lucrum #uod sortem superet illicitum et usurarium est.
2:(1 !(19 2. ?e#ue vero ad istam labem purgandam ullum arcessiri subsidium poterit vel ex eo #uod id
lucrum non excedens et nimium sed moderatum non magnum sed exiguum sit' vel ex eo #uod is a #uo
id lucrum solius causa mutui deposcitur non pauper sed dives exsistat nec datam sibi mutuo summam
relicturus otiosam sed ad $ortunas suas ampli$icandas vel novis coWmendis praediis vel #uaestuosis
agitandis negotiis utilissime sit impensurus. )ontra mutui si#uidem legem #uae necessario in dati at#ue
redditi ae#ualitate versatur agere ille convincitur #uis#uis eadem ae#ualitate semel posita plus ali#uid a
#uolibet vi mutui ipsius cui per ae#uale iam satis est $actum exigere adhuc non vereturI proinde#ue si
acceperit restituendo erit obnoxius ex eius obligatione iustitiae #uam commutativam appellant et cuius
est in humanis contractibus ae#ualitatem cuius#ue propriam et sancte servare et non servatam exacte
reparare.
2:(/ !(11 &. Per haec autem ne#ua#uam negatur posse #uando#ue una cum mutui contractu #uosdam
alios ut aiunt titulos eosdem#ue ipsimet universim naturae mutui minime innatos et intrinsecos $orte
concurrere ex #uibus iusta omnino legitima#ue causa consurgat #uiddam amplius supra sortem ex mutuo
debitam rite exigendi. ?e#ue item negatur posse multoties pecuniam ab uno#uo#ue suam per alios
diversae prorsus naturae a mutui natura contractus recte collocari et impendi sive ad proventus sibi
annuos con#uirendos sive etiam ad licitam mercaturam et negotiationem exercendam honesta#ue
indidem lucra percipienda.
2:(8 !(1/ (. 6uemadmodum vero in tot eiusmodi diversis contractuum generibus si sua cuius#ue non
servatur ae#ualitas #uid#uid plus iusto recipitur si minus ad usuram 3eo #uod omne mutuum tam
apertum #uam palliatum absit4 at certe ad aliam veram iniustitiam restituendi onus pariter a$$erentem
spectare compertum estI ita si rite omnia peragantur et ad iustitiae libram exigantur dubitandum non est
#uin multiplex in iisdem contractibus licitus modus et ratio suppetat humana commercia et $ructuosam
ipsam negotiationem ad publicum commodum conservandi ac $re#uentandi. "bsit enim a )hristianorum
animis ut per usuras aut similes alienas iniurias $lorere posse lucrosa commercia existiment' cum contra
ex ipso oraculo divino discamus #uod <iustitia elevat gentem miseros autem $acit populos peccatum< 3Prv
!(. &(4.
2::7 !(18 :. Sed illud diligenter animadvertendum est $also sibi #uem#uam et nonnisi temere
persuasurum reperiri semper ac praesto ubi#ue esse vel una cum mutuo titulos alios legitimos vel
secluso etiam mutuo contractus alios iustos #uorum vel titulorum vel contractuum praesidio
#uotiescum#ue pecunia $rumentum aliudve id generis alteri cuicum#ue creditur toties semper liceat
auctarium moderatum ultra sortem integram salvam#ue recipere. -ta si #uis senserit non modo divinis
documentis et catholicae 0cclesiae de usura iudicio sed ipsi etiam humano communi sensui ac naturali
rationi procul dubio adversabitur. ?eminem enim id saltem latere potest #uod multis in casibus tenetur
homo simplici ac nudo mutuo alteri succurrere ipso praesertim )hristo Domino edocenteI <,olenti
mutuari a te ne avertaris< 32t : (24I et #uod similiter multis in circumstantiis praeter unum mutuum
alteri nulli vero iusto#ue contractui locus esse possit. 6uis#uis igitur suae conscientiae consultum velit
23
in#uirat prius diligenter oportet verene cum mutuo iustus alius titulus verene iustus alter a mutuo
contractus occurrat #uorum bene$icio #uod #uaerit lucrum omnis labis expers et immune reddatur.
BenoMt .-, -nstructio <Postremo mense< 2/ $*vrier !1(1'
De baptismo in$antium invitis parentibus
2::2 !(/7 &. ... Primo 3enim4 expendetur utrum invitis parentibus ac reluctantibus Febraei in$antes
baptizari licite possint. Secundo si hoc ne$as esse dixerimus an casus un#uam contingat ali#uis in #uo id
$ieri non modo possit sed etiam liceat plane#ue deceat. Gertio baptismum Febraeis in$antibus tunc
impertitum cum $as non sit ratumne an vero irritum haberi debeat. 6uarto #uid sit $aciendum cum
in$antes Febraei a$$eruntur ut baptizentur aut compertum sit eos iam $uisse sacro baptismate initiatos I
demum #uomodo probari possit eosdem a#uis salutaribus iam lustratos $uisse.
!(/! (. De primo primae partis capite si sermo sit utrum nempe dissentientibus parentibus Febraei
in$antes baptizari possint aperte asserimus hoc iam a S. Ghoma tribus in locis de$initum $uisse nempe in
6uodl. 2 a. 1' in 3S. th.4 --a --ae #. !7 a. !2 ubi ad examen revocans #uaestionem in 6uodlibetis
propositamI <Btrum pueri -udaeorum et aliorum in$idelium sint invitis parentibus baptizandi< ita
respondetI <%espondeo dicendum. #uod maximam habet auctoritatem 0cclesiae consuetudo #uae semper
est in omnibus aemulanda etc. Foc autem 0cclesiae usus nun#uam habuit #uod -udaeorum $ilii invitis
parentibus baptizarentur ...<' at#ue ita ait in ---a #. 9/ a. !7I <%espondeo dicendum #uod pueri in$idelium
$ilii ... si nondum habent usum liberi arbitrii secundum ius naturale sunt sub cura parentum #uamdiu ipsi
sibi providere non possunt ... et ideo contra iustitiam naturalem esset si tales pueri invitis parentibus
baptizarentur' sicut etiam si ali#uis habens usum rationis baptizaretur invitus. 0sset etiam periculosum. ...<
2::& !(/2 :. Scotus in -, Sent. dist. ( #. 8 n. 2 et in #uaestionibus relatis ad n. 2 censuit laudabiliter
posse principem imperare ut invitis etiam parentibus Febraeorum at#ue in$idelium in$antuli baptizentur
dummodo id potissimum prudenter caveatur ne iidem in$antes a parentibus occidantur. ... Praevaluit
3tamen4 in tribunalibus S. Ghomae sententia ... at#ue inter theologos canonum#ue peritos vulgatior est. ...
2::( !(/& 1. Foc igitur posito #uod ne$as sit Febraeorum in$antes reluctante parentum arbitrio
baptizare nunc iuxta ordinem initio propositum descendere iam oportet ad alteram partemI an videlicet
contingere um#uam possit occasio ali#ua in #ua id liceat et conveniat. ...
2::: !(/( /. ... )um id eveniat ut ab ali#uo )hristiano Febraeorum puer morti proximus reperiatur rem
opinor laudabilem Deo#ue gratam is certe e$$iciet #ui salutem puero a#ua lustrali praebeat
immortalem. ...
2::9 !(/: 8. Si item eveniret ut puer ali#uis Febraeus proiectus esset at#ue a parentibus derelictus
communis omnium sententia est pluribus #uo#ue con$irmata iudiciis eum baptizari oportere
reclamantibus etiam repetentibus#ue parentibus. ...
2::1 !(/9 !(. Post#uam casus magis obvios exposuimus in #uibus nostra haec regula prohibet
Febraeorum in$antes invitis parentibus baptizari ali#uas insuper declarationes addimus ad hanc regulam
pertinentes #uarum haec prima est I si parentes desint in$antes vero alicuEus Febraei tutelae commissi
$uerint eos sine tutoris assensu licite baptizari nullo modo posse cum omnis parentum potestas ad tutores
pervenerit. ... !:. Secunda est si pater christianae militiae nomen daret iuberet#ue in$antem $ilium
baptizari' eum #uidem vel matre Febraea dissentiente baptizandum esse cum $ilius non sub matris sed
sub patris potestate sit habendus. ... !9. Gertia estI #uamvis mater $ilios sui iuris non habeat tamen ad
)hristi $idem si accedat et in$antem o$$erat baptizandum tametsi pater Febraeus reclamet eum
nihilominus a#ua baptismatis abluendum esse. ... !1. 6uarta est #uod si pro certo habeatur parentum
voluntatem esse in$antium baptismati necessariam #uoniam sub appellatione parentum locum #uo#ue
habet paternus avusI ... hinc necessario se#uitur ut si avus paternus catholicam $idem amplexus sit ac
nepotem $erat ad sacri lavacri $ontem #uamvis mortuo iam patre mater Febraea repugnet tamen in$ans
sit abs#ue dubio baptizandus ...
2::/ !(/1 !/. Fictitia res non est #uod ali#uando pater Febraeus se velle catholicam religionem amplecti
praedicet ac se ipsum $ilios#ue in$antes baptizandos o$$erat postmodum vero sui se consilii paeniteat
abnuat#ue $ilium baptizari. -d 2antuae evenit. ... %es ad examen deducta est in )ongregatione S. A$$icii
ac Ponti$ex die 2( septembre a. !988 ... decrevit #uod <duo $ilii in$antes alter scilicet triennis alter
#uin#uennis baptizentur. "lii nempe $ilius octo annorum et $ilia duodecim collocentur in domo
2
)atechumenorum si ea 2antuae adsit sin minus apud piam honestam#ue personam ad e$$ectum
explorandi ipsorum voluntatem eos#ue instruendi<. ...
2::8 !(// !8. Sunt #uo#ue ali#ui in$ideles suos in$antes )hristianis o$$erre soliti ut a#uis salubribus
abluantur non tamen )hristi ut stipendia mereantur ne#ue ut originalis culpa eorum ex anima deleaturI
sed id $aciunt indigna #uadam superstitione ducti #uod nempe baptismi bene$icio existimant eosdem a
malignis spiritibus a $oetore aut morbo ali#uo liberandos. ...
2:97 2!. )um ad theologos canonum#ue peritos huius #uaestionis examen transisset varii casus propositi
ac discussi $uerunt. -n$ideles ali#ui cum hoc sibi in animum induxissent baptismi gratia in$antes suos a
morbis daemonum#ue vexationibus liberatum iri eo dementiae adducti sunt ut mortem #uo#ue minitati
sint catholicis sacerdotibus #ui utpote eorum pravae mentis conscii baptismum eorumdem liberis
constantissime denegabant. ... 36uidam4 sentiunt omnibus con$erri baptismum posse mors ut evitetur
dum materia solum non autem $orma adhibeatur. "t huic sententiae re$ragatur congregatio S. A$$icii
coram Ponti$ice habita die : septembre !92:I 3DS 2:9!4 <Sacra )ongregatio universalis -n#uisitionis
habita coram Sanctissimo relatis >itteris episcopi "ntibarensis in #uibus supplicabat pro resolutione
in$rascripti dubiiI "n cum sacerdotes coguntur a Gurcis ut baptizent eorum $ilios non ut christianos
e$$iciant sed pro corporali salute ut liberentur a $oetore comitiali morbo male$iciorum periculo et lupis
an in tali casu possint saltem $icte eos baptizare adhibita baptismi materia sine debita $orma @ %espondit
negative #uia baptismus est ianua sacra mentorum ac protestatio $idei nec ullo modo $ingi potest<. ...
!(/8 2!. )um ad theologos canonum#ue peritos huius #uaestionis examen transisset varii casus propositi
ac discussi $uerunt. -n$ideles ali#ui cum hoc sibi in animum induxissent baptismi gratia in$antes suos a
morbis daemonum#ue vexationibus liberatum iri eo dementiae adducti sunt ut mortem #uo#ue minitati
sint catholicis sacerdotibus #ui utpote eorum pravae mentis conscii baptismum eorumdem liberis
constantissime denegabant. ... 36uidam4 sentiunt omnibus con$erri baptismum posse mors ut evitetur
dum materia solum non autem $orma adhibeatur. "t huic sententiae re$ragatur congregatio S. A$$icii
coram Ponti$ice habita die : septembre !92:I
2:9! !(/8 <Sacra )ongregatio universalis -n#uisitionis habita coram Sanctissimo relatis >itteris episcopi
"ntibarensis in #uibus supplicabat pro resolutione in$rascripti dubiiI "n cum sacerdotes coguntur a
Gurcis ut baptizent eorum $ilios non ut christianos e$$iciant sed pro corporali salute ut liberentur a
$oetore comitiali morbo male$iciorum periculo et lupis an in tali casu possint saltem $icte eos baptizare
adhibita baptismi materia sine debita $orma @ %espondit negative #uia baptismus est ianua sacra
mentorum ac protestatio $idei nec ullo modo $ingi potest<. ...
2:92 !(87 28. ... "d eos ita#ue spectat hic sermo noster #ui baptismo ne#ue a parentibus ne#ue ab aliis
#ui ius in eos habeant o$$eruntur sed ab ali#uo nullam habente auctoritatem. De iis praeterea agitur
#uorum casus non comprehenduntur sub ea dispositione #uae sinit baptismum con$erri etiamsi maiorum
consensus desitI hoc #uidem in casu baptizari non debent sed ad illos remitti #uorum in potestate ac $ide
sunt legitime constituti. 6uod si iam sacramento initiati essent aut detinendi sunt aut ab Febraeis
parentibus recuperandi tradendi#ue )hristi $idelibus ut ab illis pie sancte#ue in$ormentur' hic enim
baptismi licet illiciti tamen veri validi#ue e$$ectus est. ...
BenoMt .-, 0p. <Dum praeterito< ad supremum in#uisitorem
Fispan. &! Euillet !1(/'
De libertate docendi in #uaestionibus de auxiliis
Denzinger 3latin4 2:72
Denzinger 3latin4 2:9(
2:9( !787 Gu scis in celeberrimis #uaestionibus de praedestinatione et gratia et de modo conciliandi
humanam libertatem cum omnipotentia Dei multiplices esse in scholis opiniones. Ghomistae traducuntur
uti destructores humanae libertatis et uti sectatores nedum +ansenii sed etiam )alvini' sed cum ipsi
obiectis apprime satis$aciant nec eorum sententia $uerit um#uam a Sede "postolica reprobata in ea
Ghomistae impune versantur nec $as est ulli Superiori ecclesiastico in praesenti rerum statu eos a sua
sententia removere. "ugustiniani traducuntur tam#uam sectatores Baii et +ansenii. %eponunt ipsi se
humanae libertatis $autores esse et oppositiones pro viribus eliminant cum#ue eorum sententia us#ue
adhuc a Sede "postolica damnata non sit nemo est #ui non videat a nullo praetendi posse ut a sua
2!
sententia discedant. Sectatores 2olinae et Suaresii a suis adversariis proscribuntur perinde ac si essent
Semipelagiani' %omani Ponti$ices de hoc 2oliniano systemate us#ue adhuc +udicium non tulerunt et
idcirco in eius tuitione 3ipsi libere4 prose#uuntur et prose#ui possunt.
2:9: Bno verbo episcopi et in#uisitores non notas 3i.e. #uali$icationes seu censuras4 #uas doctores inter
se digladiantes sibi invicem opponunt attendere debent sed an notae invicem oppositae sint a Sede
"postolica reprobatae. Faec libertati scholarum $avet haec nullum ex propositis modis conciliandi
humanam libertatem cum divina omnipotentia us#ue adhuc reprobavit. 0piscopi et in#uisitores cum se
dat occasio eodem modo se gerant etiam si uti privatae personae unius potius #uam alterius sententiae
sint sectatores. ?os ipsi etsi uti privati doctores in theologicis rebus uni $aveamus opinioni ut Summi
Ponti$ices tamen oppositum non reprobamus nec sinimus ab aliis reprobari.
BenoMt .-, Breve <Singulari nobis< ad Fenricum card. ducem
0borac. 8 $*vrier !1(8' De incorporatione in 0cclesiam vi
baptismi
2:99 !2. ... Faereticus ali#uem baptizando si $ormam adhibeat et materiam legitimam ... is sacramenti
charactere insignitur. ...
2:91 !&. Deinde id etiam compertum est eum #ui baptisma ab haeretico rite suscepit illius vi 0cclesiae
catholicae membrum e$$ici' privatus si#uidem baptizantis error hac eum $elicitate privare ne#uit si
sacramentum con$erat in $ide verae 0cclesiae at#ue eius instituta servet in his #uae pertinent ad
validitatem baptismi. 0gregie hoc con$irmat Suarez in sua Fidei catholicae de$ensione contra errores
sectae "nglicanae lib.- cap.2( ubi probat baptizatum 0cclesiae membrum $ieri hoc etiam addens #uod si
haereticus #uod saepius accidit in$antem lustret impotem ad $idei actum eliciendum hoc impedimento
non est #uominus ille habitum $idei cum baptismo accipiat.
2:9/ !(. Postremo exploratum habemus ab haereticis baptizatos si ad eam aetatem venerint in #ua bona
a malis dispicere per se possint at#ue erroribus baptizantis adhaereant illos #uidem ab 0cclesiae unitate
repelli iis#ue bonis orbari omnibus #uibus $ruuntur in 0cclesia versantes non tamen ab eius auctoritate
et legibus liberari ut sapienter Conzalez disserit in )ap. <Sicut< n. !2 de haereticis.
2:98 !:. Foc #uidem in trans$ugis ac perduellibus observatum videmus #uos leges civiles a $idelium
subditorum privilegiis omnino excludunt. >eges #uo#ue ecclesiasticae privilegia clericalia iis clericis non
concedunt #ui sacrorum canonum iussa negligunt. ?emo autem sentit aut perduelles aut clericos
canonum violatores suorum principum aut praelatorum auctoritati non subiacere.
2:17 !9. Faec exempla ni $allimur pertinent ad #uaestionem' ut enim illi sic haeretici 0cclesiae subditi
sunt et legibus ecclesiasticis tenentur.
BenoMt .-, )onst. <Detestabilem< !7 novembre !1:2'
0rrores de duello
2:1! !(8! !. ,ir militaris #ui nisi o$$erat vel acceptet duellum tam#uam $ormidolosus timidus abiectus
et ad o$$icia militaria ineptus haberetur inde#ue o$$icio #uo se suos#ue sustentat privaretur vel
promotionis alias sibi debitae ac promeritae spe perpetuo carere deberet culpa et poena vacaret sive
o$$erat sive acceptet duellum.
2:12 !(82 2. 0xcusari possunt etiam honoris tuendi vel humanae vilipensionis vitandae gratia duellum
acceptantes vel ad illud provocantes #uando certo sciunt pugnam non esse secuturam utpote ab aliis
impediendam.
2:1& !(8& &. ?on incurrit ecclesiasticas poenas ab 0cclesia contra duellantes latas dux vel o$$icialis
militiae acceptans duellum ex gravi metu amissionis $amae et o$$icii.
2:1( !(8( (. >icitum est in statu hominis naturali acceptare et o$$erre duellum ad servandas cum honore
$ortunas #uando alio remedio earum iactura propulsari ne#uit.
2:1: !(8: :. "sserta licentia pro statu naturali applicari etiam potest statui civitatis male ordinatae in #ua
nimirum vel negligentia vel malitia magistratus iustitia aperte denegatur.
2"
3)ensuraI Damnatae ac prohibitae tam#uam4 $alsae scandalosae ac perniciosae.
)l*ment .--- %esp. S. A$$icii ad episc. )occinensem'
De privilegio Paulino' ! aoHt !1:8
2:/7 0xpos.I Saepe contingit ut ex duobus in$idelibus alter convertatur ad $idem alter converti #uidem
tunc nolit consentiat tamen cohabitare cum $ideli sine contumelia )reatoris et #uin eum pertrahat ad
mortale peccatum immo promittat se #uo#ue $idem postea amplexaturum #uod ob ali#uam specialem
rationem ali#uamdiu di$$erre necessarium ducit. 6uare $idelis in$idelem non dimittit sed cohabitare
pergunt ut coniuges id#ue ad longum tempus et ali#uos etiam annosI at postea in$idelis mutata voluntate
non solum converti non vult sed tentat $idelem pertrahere ad idolorum cultum vel discedit nec iam
consentit habitare cum illo immo ad alias nuptias ipse transit.
2:/! 6u.I !. "n in hoc casu possit etiam $idelis derelictus discedere et ad alias nuptias transire habeat#ue
hic locum privilegium ab "postolo promulgatumI <Si in$idelis discedit discedat< 3l )or 1 !:4@ %esp.I "d
!. -n casu de #uo agiturI a$$irmative.
2:/2 2. "n id solum habeat locum #uando in$idelis discedit odio $idei an etiam #uando discedit propter
discordias vel aliam causam a $ide diversam @ %esp.I "d. 2. )um militet ex parte coniugis conversi $avor
$idei eo potest uti #uacum#ue ex causa dummodo iusta sit nimirum si non dederit iustum ac rationabile
motivum alteri coniugi discedendi ita tamen ut tunc solum intelligatur solutum iugum vinculi
matrimonialis cum in$ideli #uando coniux conversus 3renuente altero post interpellationem converti4
transit ad alia vota $ideli.
2:/& &. "n etiam possit $idelis transire ad alias nuptias #uando in$idelis #uacum#ue de causa ab eo
discessit nec sciri potest vivat adhuc necne. %esp.I "d. & Praemittendam esse interpellationem #ua
intimetur coniugi in$ideli an velit converti a #ua interpellatione "postolica Sedes iustis de causis
dispensat.
2:/( (. "n $idelis #ui ex dispensatione valide contraxit matrimonium cum in$ideli transire possit ad alias
nuptias si in$idelis discedat vel cohabitare nolit vel eum pertrahat ad mortale peccatum@ %esp.I "d (. Si
$idelis praevia dispensatione contraxit matrimonium cum in$ideli censetur illud contraxisse cum
explicita condicione dummodo nimirum in$idelis secum cohabitare velit abs#ue contumelia )reatorisI
#uare si in$idelis non servat supradictam condicionem adhibenda sunt iuris remedia ad hoc ut eam
servet' alias separari debent #uoad torum et cohabitationem non tamen #uoad vinculum' #uocirca in casu
de #uo agitur coniuge in$ideli superstite non potest $idelis ad alia vota transire.
2:/: :. "n ali#uo et #uanto tempore possit $idelis post conversionem cohabitare cum in$ideli #uin
privetur potestate transeundi ad alias nuptias@ %esp.I "d :. )onversus ad $idem in ipso conversionis
momento non intelligitur solutus a vinculo matrimonii cum in$ideli adhuc superstite contracti sed tunc
ac#uirit tantummodo ius transeundi ad alias nuptias cum coniuge tamen $ideli id#ue si coniux in$idelis
renuat post interpellationem converti. )eterum tunc solum coniugii vinculum dissolvitur #uando coniux
conversus transit cum e$$ectu ad alias nuptias. Si autem coniux conversus ante susceptionem baptismi
habeat plures uxores et prima recusat amplecti $idemI tunc legitime potest #uamlibet ex illis retinere
dummodo $idelis $iat' sed in hoc casu contrahentes mutuum consensum coram parocho et testibus
renovare debent.
)l*ment .-, -nstructio pro simplici sacerdote administrante
sacramentum con$irmationis ex S. Sedis "p. delegatione
( mai !11(
2:// 0tsi iuxta sacrosancti Gridentini )oncilii de$initionem 3sess. ,-- De con$irm. can. &I DS !9&74
solus episcopus est ordinarius huius sacramenti minister solet tamen #uando#ue iustis de causis Sedes
"postolica simplici sacerdoti tam#uam extraordinario ministro $acultatem tribuere illud con$erendi.
Sacerdos igitur cui $acultas haec $uerit concessa in primis curet apud se habere )hrisma per catholicum
antistitem cum eadem S. Sede communionem habentem con$ectum ac sciat sibi num#uam licere sine eo
con$irmationem administrare vel illud ab episcopis haereticis aut schismaticis recipere 3c$. DS 2!:4.
2#
Pie ,- %escr. ad )ard. FranscDenberg archiepis. 2echlin. et
episcopos Belgii ' !& Euillet !1/2
!(89 ... ?on 3ideo4 recedendum nobis est ab uni$ormi praedecessorum nostrorum sententia et ab
ecclesiastica disciplina #uae non probant matrimonia inter partes utrim#ue haereticas vel inter catholicam
unam et haereticam alteram id#ue multo minus casu #uo dispensatione in ali#uo gradu opus sit. ...
2:87 !(81 ... Si praemissa... admonitione ad avocandam partem catholicam ab illicito matrimonio ipsa
nihilominus in voluntate illud contrahendi persistat et matrimonium in$allibiliter secuturum praevideatur
poterit tunc parochus catholicus materialem suam exhibere praesentiam sic tamen ut se#uentes observare
teneatur cautelasI Primo ut non assistat tali matrimonio in loco sacro nec ali#ua veste ritum sacrum
prae$erente indutus ne#ue recitabit super contrahentes preces ali#uas ecclesiasticas et nullo modo ipsis
benedicet. Secundo ut exigat et recipiat a contrahente haeretico declarationem in scriptis #ua cum
iuramento praesentibus duobus testibus #ui debebunt et ipsi subscribere obliget se ad permittendum
comparti usum liberum religionis catholicae et ad educandum in eadem omnes liberos nascituros sine ulla
sexus distinctione. ... Gertio ut et ipse contrahens catholicus declarationem edat a se et duobus testibus
subscriptam in #ua cum iuramento promittat non tantum se num#uam apostaturum a religione sua
catholica sed educaturum in ipsa omnem prolem nascituram et procuraturum se e$$icaciter conversionem
alterius contrahentis acatholici.
!(8/ 6uarto #uod attinet proclamationes decreto )aesareo imperatas #uas episcopi reprehendunt actus
esse civiles potius #uam sacros respondemusI cum praeordinatae illae sint ad $uturam celebrationem
matrimonii et ex conse#uenti positivam eidem cooperationem contineant #uod uti#ue excedit simplicis
tolerantiae limites non posse nos ut hae $iant annuere. ...
!(88 Superest nunc de uno adhuc puncto lo#uendum super #uo licet non simus expresse interrogati
silentio tamen illud praetereundum non credimus utpote #uod in praxi nimis $re#uenter possit accidere
hoc scilicetI an contrahens catholicus postea volens sacramentorum particeps $ieri ad ea debeat admitti @
"d #uod dicimus dum idem ille demonstrabit poenitere se peccaminosae suae coniunctionis poterit hoc
ipsi concedi modo ante con$essionem sincere declaret procuraturum se conversionem coniugis
haereticae renovare se promissionem de educanda prole in religione orthodoxa et reparaturum se
scandalum aliis $idelibus datum. Si tales conditiones concurrant non repugnamus nos #uominus pars
catholica sacramentorum $iat particeps.
2:82 !:77 ?on ille 3-oseph. ,al. 0ybel4 veritus est <$anaticam< turbam appellare #uam prospiciebat ad
aspectum Ponti$icis in has voces erupturamI hominem eum esse #ui claves regni caelorum cum ligandi
solvendi#ue potestate a Deo acceperit cui non alius episcopus exae#uari valeat a #uo ipsi episcopi
auctoritatem suam recipiant #uemadmodum ipse a Deo supremam suam potestatem accepit' eundem
porro vicarium esse )hristi caput 0cclesiae visibile iudicem supremum $idelium.
2:8& !:77 "n ergo #uod horribile dictu $anatica $uerit vox ipsa )hristi claves regni caelorum cum
ligandi solvendi#ue potestate Petro pollicentis 32t !9!84 ... @ "n $anatica dicenda tot sollemnia toties#ue
repetita Ponti$icum )onciliorumve decreta #uibus illi damnati sunt #ui negarent in beato Petro
"postolorum principe successorem eius %omanum Ponti$icem constitutum a Deo caput 0cclesiae visibile
ac vicarium +esu )hristi ei regendae 0cclesiae plenam potestatem traditam veram#ue ab omnibus #ui
christiani nomine censentur oboedientiam deberi' at#ue vim eam esse primatus #uem divino iure obtinet
ut ceteris episcopis non honoris tantum gradu sed et supremae potestatis amplitudine antecellat@ 6uo
magis deploranda est praeceps ac caeca hominis temeritas #ui ... 3se#uentes errores4 instaurare
studuerit ... ac per multas ambages insinuaritI
2:8( !:77 #uemlibet episcopum vocatum a Deo ad gubernationem 0cclesiae non minus #uam papam
nec minore praeditum esse potestateI )hristum eandem per sese "postolis omnibus potestatem dedisse'
#uid#uid ali#ui credant obtineri et concedi solum a Ponti$ice posse idipsum sive a consecratione sive ab
ecclesiastica iurisdictione pendeat perinde obtineri a #uolibet episcopo'
2:8: !:77 voluisse )hristum 0cclesiam reipublicae more administrari' ei #uidem regimini opus esse
praeside pro bono unitatis verum #ui non audeat se aliorum #ui simul regunt negotiis implicare'
privilegium tamen habeat negligentes cohortandi ad sua implenda munia' vim primatus hac una
praerogativa contineri supplendi aliorum negligentiae prospiciendi conservationi unitatis hortationibus et
exemplo' Ponti$ices nil posse in aliena dioecesi praeter#uam extraordinario casu'
2$
2:89 !:77 Ponti$icem caput esse #uod vim suam ac $irmitatem teneat ab 0cclesia'
2:81 !:77 licitum sibi $ecisse Ponti$ices violandi iura episcoporum reservandi#ue sibi absolutiones
dispensationes decisiones appellationes collationes bene$iciorum alia uno verbo munia omnia #uae
singulatim recenset at#ue velut indebitas ac episcopis iniuriosas reservationes traducit.
Pie ,- 0p. <Deessemus nobis< ad episc. 2otulensem
!9 septembre !1//
2:8/ !:77a -gnotum nobis non est #uosdam adesse #ui saecularium principum auctoritati plus nimio
tribuentes et verba huius canonis 3)c. Grid. sess. ..-, De matrim. can. !2I DS !/!24 captiose
interpretantes illud de$endendum susceperunt ut #uoniam Gridentini patres hac dicendi $ormula usi non
$uerintI ad solos iudices ecclesiasticos aut omnes causas matrimoniales - potestatem reli#uerint iudicibus
laicis cognoscendi saltem causas matrimoniales #uae sunt meri $acti. Sed scimus etiam hanc
captiunculam et $allax hoc cavillandi genus omni $undamento destitui. ,erba enim canonis ita generalia
sunt omnes ut causas comprehendant et complectantur. Spiritus vero sive ratio legis adeo late patet ut
nullum exceptioni aut limitationi locum relin#uat.. Si enim hae causae non alia ratione pertinent ad unum
0cclesiae iudicium nisi #uia contractus matrimonialis est vere et proprie unum ex septem >egis
evangelicae sacramentis sicut haec sacramenti ratio communis est omnibus causis matrimonialibus ita
omnes hae causae spectare unice debent ad iudices ecclesiasticos.
Pie ,- )onst. <"uctorem $idei< ad univ. $ideles 2/ aoHt !18('
0rrores Synodi Pistoriensis
2977 ... Post#uam Synodus haec Pistoriensis e latebris erupit in #uibus - ali#uamdiu abdita delituit nemo
$uit de summa religione pie sapienter#ue sentiens #ui non continuo adverterit hoc $uisse auctorum
consilium ut #uae antea per multiplices libellos pravarum doctrinarum semina sparserant ea in unum
velut corpus compingerent proscriptos dudum errores suscitarent "postolicis #uibus proscripti sunt
decretis $idem auctoritatem#ue derogarent. 3Surgenti malo comprimendo studentes4... Synodum ab
episcopo editam primum #uattuor episcopis aliis#ue adiunctis e clero saeculari theologis examinandam
commisimus' tum etiam plurium S.%.0 cardinalium aliorum#ue episcoporum congregationem
deputavimus #ui totam actorum seriem diligenter perpenderent loca inter se dissita con$errent excerptas
sententias discuterent. 6uorum su$$ragia coram ?obis voce et scripto edita excepimus' #ui et Synodum
universe reprobandam et plurimas inde collectas propositiones alias #uidem per sese alias attenta
sententiarum connexione plus minus acribus censuris perstringendas censuerunt' #uorum auditis
perpensis#ue animadversionibus illud #uo#ue ?obis curae $uit ut selecta ex tota Synodo praecipua
#uaedam pravarum doctrinarum capita ad #uae potissimum $usae per Synodum reprobandae sententiae
directe vel indirecte re$eruntur in certum deinceps ordinem redigerentur eisdem#ue sua cui#ue peculiaris
censura subiiceretur. 3"d depellendam subdolam excusationem4 #uod #uae alicubi durius dicta
exciderint ea locis aliis planius explicata aut etiam correcta reperiantur ... non alia potior via inita est
#uam ut iis exponendis sententiis #uae sub latibulo ambiguitatis periculosam suspiciosam#ue involvunt
discrepantiam sensuum perversa signi$icatio notaretur cui subesset error #uem catholica sententia
reprobaret. ...
297! !:7! !. Propositio #uae asserit <postremis hisce saeculis sparsam esse generalem obscurationem
super veritates gravioris momenti spectantes ad religionem et #uae sunt basis $idei et moralis doctrinae
+esu )hristi<I haeretica.
2972 !:72 2. Propositio #uae statuit <potestatem a Deo datam 0cclesiae ut communicaretur pastoribus
#ui sunt eius ministri pro salute animarum<' sic intellecta ut a communitate $idelium in pastores derivetur
ecclesiastici ministerii ac regiminis potestasI - haeretica.
297& !:7& &. -nsuper #uae statuit <%omanum Ponti$icem esse caput ministeriale< sic explicata ut
%omanus Ponti$ex non a )hristo in persona beati Petri sed ab 0cclesia potestatem ministerii accipiat #ua
velut Petri successor verus )hristi vicarius ac totius 0cclesiae caput pollet in universa 0cclesiaI -
haeretica.
2%
297( !:7( (. Propositio a$$irmans <abusum $ore auctoritatis 0cclesiae trans$erendo illam ultra limites
doctrinae ac morum et eam extendendo ad res exteriores et per vim exigendo id #uod pendet a
persuasione et corde< tum etiam <multo minus ad eam pertinere exigere per vim exteriorem subiectionem
suis decretis<' #uatenus indeterminatis illis verbis <extendendo ad res exteriores< notet velut abusum
auctoritatis 0cclesiae usum eius potestatis acceptae a Deo #ua usi sunt et ipsimet "postoli in disciplina
exteriore constituenda et sanciendaI - haeretica.
297: !:7: :. 6ua parte insinuat 0cclesiam non habere auctoritatem subiectionis suis decretis exigendae
aliter #uam per media #uae pendent a persuasione' #uatenus intendat 0cclesiam <non habere collatam
sibi a Deo potestatem non solum dirigendi per consilia et suasiones sed etiam iubendi per leges ac
devios contumaces#ue exteriore iudicio ac salubribus poenis coercendi at#ue cogendi<I - inducens in
systema alias damnatum ut haereticum.
2979 !:79 9. Doctrina synodi #ua pro$itetur <persuasum sibi esse episcopum accepisse a )hristo omnia
iura necessaria pro bono regimine suae dioecesis<' perinde ac si ad bonum regimen cuius#ue dioecesis
necessariae non sint superiores ordinationes spectantes sive ad $idem et mores sive ad generalem
disciplinam #uarum ius est penes Summos Ponti$ices et )oncilia generalia pro universa 0cclesiaI -
schismatica ad minus erronea.
2971 !:71 1. -tem in eo #uod hortatur episcopum <ad prose#uendam naviter per$ectiorem ecclesiasticae
disciplinae constitutionem<' id#ue <contra omnes contrarias consuetudines exemptiones reservationes
#uae adversantur bono ordini dioecesis maiori gloriae Dei et maiori aedi$icationi $idelium<' per id #uod
supponit episcopo $as esse proprio suo iudicio et arbitratu statuere et decernere contra consuetudines
exemptiones reservationes sive #uae in universa 0cclesia sive etiam in una#ua#ue provincia locum
habent sine venia et interventu superioris hierarchicae potestatis a #ua inductae sunt aut probatae et vim
legis obtinentI - inducens in schisma et subversionem hierarchici regiminis erronea.
297/ !:7/ /. -tem #uod et sibi persuasum esse ait <iura episcopi a +esu )hristo accepta pro gubernanda
0cclesia nec alterari nec impediri posse et ubi contigerit horum iurium exercitium #uavis de causa $uisse
interruptum posse semper episcopum ac debere in originalia sua iura regredi #uotiescum#ue id exigit
maius bonum suae ecclesiae<' in eo #uod innuit iurium episcopalium exercitium nulla superiore potestate
praepediri aut coerceri posse #uandocum#ue episcopus proprio iudicio censuerit minus id expedire
maiori bono suae ecclesiaeI - inducens in schisma et subversionem hierarchici regiminis erronea.
2978 !:78 8. Doctrina #uae statuit <re$ormationem abusuum circa ecclesiasticam disciplinam in synodis
dioecesanis ab episcopo et parochis ae#ualiter pendere ac stabiliri debere ac sine libertate decisionis
indebitam $ore subiectionem suggestionibus et +ussionibus episcoporum<I - $alsa temeraria episcopalis
auctoritatis laesiva regiminis hierarchici subversiva $avens haeresi "erianae a )alvino innovatae.
29!7 !:!7 !7. -tem doctrina #ua parochi aliive sacerdotes in synodo congregati pronuntiantur una cum
episcopo iudices $idei et simul innuitur iudicium in causis $idei ipsis competere iure proprio et #uidem
etiam per ordinationem acceptoI - $alsa temeraria ordinis hierarchici subversiva detrahens $irmitati
de$initionum iudiciorumve dogmaticorum 0cclesiae ad minus erronea.
29!! !:!! !!. Sententia enuntians vetere maiorum instituto ab apostolicis us#ue temporibus ducto per
meliora 0cclesiae saecula servato receptum $uisse <ut decreta aut de$initiones aut sententiae etiam
maiorum sedium non acceptarentur nisi recognitae $uissent et approbatae a synodo dioecesana<I - $alsa
temeraria derogans pro sua generalitate oboedientiae debitae constitutionibus "postolicis tum et
sententiis ab hierarchica superiore legitima potestate manantibus schisma $ovens et haeresim.
29!2 !:!2 !2. "ssertiones Synodi complexive acceptae circa decisiones in materia $idei ab ali#uot
saeculis emanatas #uas perhibet velut decreta ab una particulari ecclesia vel paucis pastoribus pro$ecta
nulla su$$icienti auctoritate su$$ulta nata corrumpendae puritati $idei ac turbis excitandis intrusa per vim
e #uibus in$licta sunt vulnera nimium adhuc recentiaI - $alsae captiosae temerariae scandalosae in
%omanos Ponti$ices et 0cclesiam iniuriosae debitae "postolicis constitutionibus oboedientiae derogantes
schismaticae perniciosae ad minus erroneae.
29!& !:!& !&. Propositio relata inter acta Synodi #uae innuit )lementem -. pacem 0cclesiae reddidisse
per approbationem distinctionis iuris et $acti in subscriptione $ormularii ab "lexandro ,-- praescriptiI -
$alsa temeraria )lementi -. iniuriosa.
2!&
29!( !:!( !(. 6uatenus vero ei distinctioni su$$ragatur eiusdem $autores laudibus extollendo et eorum
adversarios vituperandoI - temeraria perniciosa Summis Ponti$icibus iniuriosa schisma $ovens et
haeresim.
29!: !:!: !:. Doctrina #uae proponit 0cclesiam <considerandam velut unum corpus mysticum
coagmentatum ex )hristo capite et $idelibus #ui sunt eius membra per unionem ine$$abilem #ua
mirabiliter evadimus cum ipso unus solus sacerdos una sola victima unus solus adorator per$ectus Dei
Patris in spiritu et veritate<' intellecta hoc sensu ut ad corpus 0cclesiae non pertineant nisi $ideles #ui
sunt per$ecti adoratores in spiritu et veritateI - haeretica.
29!9 !:!9 !9. Doctrina Synodi de statu $elicis innocentiae #ualem eum repraesentat in "damo ante
peccatum complectentem non modo integritatem sed et iustitiam interiorem cum impulsu in Deum per
amorem caritatis at#ue primaevam sanctitatem ali#ua ratione post lapsum restitutam' #uatenus
complexive accepta innuit statum illum se#uelam $uisse creationis debitum ex naturali exigentia et
condicione humanae naturae non gratuitum Dei bene$iciumI $alsa alias damnata in Baio 3DS !87!ss4 et
6uesnellio 3DS 2(&(ss4 erronea $avens haeresi Pelagianae.
29!1 !:!1 !1. Propositio his verbis enuntiataI <0docti ab "postolo spectamus mortem non iam ut
naturalem condicionem hominis sed revera ut iustam poenam culpae originalis<' #uatenus sub nomine
"postoli subdole allegato insinuat mortem #uae in praesenti statu in$licta est velut iusta poena peccati
per iustam subtractionem immortalitatis non $uisse naturalem condicionem hominis #uasi immortalitas
non $uisset gratuitum bene$icium sed naturalis condicioI - captiosa temeraria "postolo iniuriosa alias
damnata 3DS !81/4.
29!/ !:!/ !/. Doctrina Synodi enuntians <post lapsum "dami Deum annuntiasse promissionem $uturi
liberatoris et voluisse consolari genus humanum per spem salutis #uam +esus )hristus allaturus erat<'
tamen <Deum voluisse ut genus humanum transiret per varios status ante#uam veniret plenitudo
temporum<' ac primum ut in statu naturae <homo relictus propriis luminibus disceret de sua caeca ratione
di$$idere et ex suis aberrationibus moveret se ad desiderandum auxilium superioris luminis<' doctrina ut
iacet captiosa at#ue intellecta de desiderio adiutorii superioris luminis in ordine ad salutem promissam
per )hristum ad #uod concipiendum homo relictis suis propriis luminibus supponatur sese potuisse
movereI - suspecta $avens haeresi Semipelagianae.
29!8 !:!8 !8. -tem #uae subiungit hominem sub >ege <cum esset impotens ad eam observandam
praevaricatorem evasisse non #uidem culpa >egis #uae sanctissima erat sed culpa hominis #ui sub
>ege sine gratia magis magis#ue praevaricator evasitI superaddit#ue >egem si non sanavit cor hominis
e$$ecisse ut sua mala cognosceret et de sua in$irmitate convictus desideraret gratiam mediatoris<' #ua
parte generaliter innuit hominem praevaricatorem evasisse per inobservantiam >egis #uam impotens
esset observare #uasi <impossibile ali#uid potuerit imperare #ui iustus est aut damnaturus sit hominem
pro eo #uod non potuit evitare #ui pius est<I - $alsa scandalosa impia in Baio damnata 3DS !8:(4.
2927 !:27 27. 6ua parte datur intelligi hominem sub lege sine gratia potuisse concipere desiderium
gratiae mediatoris ordinatum ad salutem promissam per )hristum' #uasi <non ipsa gratia $aciat ut
invocetur a nobis< 3)c. "raus. -- can. & 3DS &1&4I - propositio ut iacet captiosa suspecta $avens haeresi
Semipelagianae.
292! !:2! 2!. Propositio #uae asserit <lumen gratiae #uando sit solum non praestare nisi ut
cognoscamus in$elicitatem nostri status et gravitatem nostri mali' gratiam in tali casu producere eundem
e$$ectum #uem >ex producebatI ideo necesse esse ut Deus creet in corde nostro sanctum amorem et
inspiret sanctam delectationem contrariam amori in nobis dominanti' hunc amorem sanctum hanc
sanctam delectationem esse proprie gratiam +esu )hristi inspirationem caritatis #ua cognita sancto
amore $aciamus' hanc esse illam radicem e #ua germinantur bona opera' hanc esse gratiam ?ovi
Gestamenti #uae nos liberat a servitute peccati constituit $ilios Dei<' #uatenus intendat eam solam esse
proprie gratiam +esu )hristi #uae creet in corde sanctum amorem et #uae $acit ut $aciamus sive etiam
#ua homo liberatus a servitute peccati constituitur $ilius Dei' et non sit etiam proprie gratia )hristi ea
gratia #ua cor hominis tangitur per illuminationem Spiritus Sancti 3)c. Grid. sess. ,- c. : 3DS !:2:44 nec
vera detur interior gratia )hristi cui resistiturI - $alsa captiosa inducens in errorem in secunda
propositione +ansenii damnatum ut haereticum eum#ue renovans 3DS 27724.
2!1
2922 !:22 22. 3...4
292& !:2& 2&. Doctrina Synodi de duplici amore dominantis cupiditatis et caritatis dominantis enuntians
hominem sine gratia esse sub virtute peccati ipsum#ue in eo statu per generalem cupiditatis dominantis
in$luxum omnes suas actiones in$icere et corrumpere' #uatenus insinuat in homine dum est sub servitute
sive in statu peccati destitutus gratia illa #ua liberatur a servitute peccati et constituitur $ilius Dei sic
dominari cupiditatem ut per generalem huius in$luxum omnes illius actiones in se in$iciantur et
corrumpantur aut opera omnia #uae ante iusti$icationem $iunt #uacum#ue ratione $iant sint peccata'
#uasi in omnibus suis actibus peccator serviat dominanti cupiditatiI - $alsa perniciosa inducens in
errorem a Gridentino damnatum ut haereticum iterum in Baio damnatum art. (7 3DS !::1 !8(74.
292( !:2( 2(. 6ua vero parte inter dominantem cupiditatem et caritatem dominantem nulli ponuntur
a$$ectus medii a natura ipsa insiti suapte#ue natura laudabiles #ui una cum amore beatitudinis naturali#ue
propensione ad bonum <remanserunt velut extrema lineamenta et reli#uiae imaginis Dei<' perinde ac si
<inter dilectionem divinam #uae nos perducit ad regnum et dilectionem humanam illicitam #uae
damnatur< non daretur <dilectio humana licita #uae non reprehenditur<I - $alsa alias damnata 3DS !8&/
2&714.
292: 2:. Doctrina #uae timorem poenarum generatim perhibet <dumtaxat non posse dici malum si saltem
pertingit ad cohibendam manum<' #uasi timor ipse gehennae #uam $ides docet peccato in$ligendam non
sit in se bonus et utilis velut donum supernaturale ac motus a Deo inspiratus praeparans ad amorem
iustitiaeI - $alsa temeraria perniciosa divinis donis iniuriosa alias damnata 3c$. DS !(:94 contraria
doctrinae )oncilii Gridentini 3c$. DS !:29 !91/4 tum et communi Patrum sententiae <opus esse< iuxta
consuetum ordinem praeparationis ad iustitiam <ut intret timor primo per #uem veniat caritasI timor
medicamentum caritas sanitas.
2929 !:29 29. Doctrina #uae velut $abulam Pelagianam explodit locum illum in$erorum 3#uem limbi
puerorum nomine $ideles passim designant4 in #uo animae decedentium cum sola originali culpa poena
damni citra poenam ignis puniantur' perinde ac si hoc ipso #uod #ui poenam ignis removent inducerent
locum illum et statum medium expertem culpae et poenae inter regnum Dei et damnationem aeternam
#ualem $abulabantur PelagianiI - $alsa temeraria in scholas catholicas iniuriosa.
2921 !:21 21. Deliberatio Synodi. #uae praetextu adhaesionis ad anti#uos canones in casu dubii
baptismatis propositum suum declarat de omittenda $ormae condicionalis mentioneI - temeraria praxi
legi auctoritati 0cclesiae contraria.
292/ !:2/ 2/. Propositio Synodi #ua post#uam statuit <victimae participationem esse partem sacri$icio
essentialem< subiungit <non tamen se damnare ut illicitas 2issas illas in #uibus adstantes sacramentaliter
non communicant ideo #uia isti participant licet minus per$ecte de ipsa victima spiritu illam recipiendo<'
#uatenus insinuat ad sacri$icii essentiam deesse ali#uod in eo sacri$icio #uod peragatur sive nullo
adstante sive adstantibus #ui nec sacramentaliter nec spiritualiter de victima participant' et #uasi
damnandae essent ut illicitae 2issae illae in #uibus solo sacerdote communicante nemo adsit #ui sive
sacramentaliter sive spiritualiter communicetI - $alsa erronea de haeresi suspecta eam#ue sapiens.
2928 !:28 28. Doctrina Synodi #ua parte tradere instituens $idei doctrinam de ritu consecrationis remotis
#uaestionibus scholasticis circa modum #uo )hristus est in 0ucharistia a #uibus parochos docendi
munere $ungentes abstinere hortatur duobus his tantum propositis !4 )hristum post consecrationem vere
realiter substantialiter esse sub speciebus' 24 tunc omnem panis et vini substantiam cessare solis
remanentibus speciebus prorsus omittit ullam mentionem $acere transsubstantiationis seu conversionis
totius substantiae panis in corpus et totius substantiae vini in sanguinem #uam velut articulum $idei
Gridentinum )oncilium de$inivit 3Ds !9(2 !9:24 et #uae in solemni $idei pro$essione continetur 3DS
!/994' #uatenus per inconsultam istiusmodi suspiciosam#ue omissionem notitia subtrahitur tum articuli
ad $idem pertinentis tum etiam vocis ab 0cclesia consecratae ad illius tuendam pro$essionem adversus
haereses tendit#ue adeo ad eius oblivionem inducendam #uasi ageretur de #uaestione mere scholasticaI -
perniciosa derogans expositioni veritatis catholicae circa dogma transsubstantiationis $avens haereticis.
29&7 !:&7 &7. De applicatione $ructus sacri$icii'5 &7. Doctrina Synodi #ua dum pro$itetur <credere
sacri$icii oblationem extendere se ad omnes ita tamen ut in liturgia $ieri possit specialis commemoratio
ali#uorum tam vivorum #uam de$unctorum precando Deum peculiariter pro ipsis< dein continuo subicitI
<non tamen #uod credamus in arbitrio esse sacerdotis applicare $ructus sacri$icii cui vult immo
2!2
damnamus hunc errorem velut magnopere o$$endentem iura Dei #ui solus distribuit $ructus sacri$icii cui
vult et secundum mensuram #uae ipsi placet<I unde et conse#uenter traducit velut <$alsam opinionem
invectam in populum #uod illi #ui eleemosynam subministrant sacerdoti sub condicione #uod celebret
unam 2issam specialem $ructum ex ea percipiant<' sic intellecta ut praeter peculiarem
commemorationem et orationem specialis ipsa oblatio seu applicatio sacri$icii #uae $it a sacerdote non
magis prosit ceteris paribus illis pro #uibus applicatur #uam aliis #uibus#ue' #uasi nullus specialis
$ructus proveniret ex speciali applicatione #uam pro determinatis personis aut personarum ordinibus
$aciendam commendat ac praecipit 0cclesia speciatim a pastoribus pro suis ovibus #uod velut ex divino
praecepto descendens a sacra Gridentina Synodo 3sess. ..--- De re$orm. c. !4 diserte est expressum -
$alsa temeraria perniciosa 0cclesiae iniuriosa inducens in errorem alias damnatum in Nicle$$o 3DS
!!984.
29&! !:&! &!. Propositio Synodi enuntians conveniens esse pro divinorum o$$iciorum ordine et anti#ua
consuetudine ut in uno#uo#ue templo unum tantum sit altare sibi#ue adeo placere morem illum
restituereI - temeraria peranti#uo pio multis abhinc saeculis in 0cclesia praesertim >atina vigenti et
probato mori iniuriosa.
29&2 !:&2 &2. -tem praescriptio vetans ne super altaria sacrarum reli#uiarum thecae $loresve
apponanturI - temeraria pio ac probato 0cclesiae mori iniuriosa.
29&& !:&& &&. Propositio Synodi #ua cupere se ostendit ut causae tollerentur per #uas ex parte inducta
est oblivio principiorum ad liturgiae ordinem spectantium <revocando illam ad maiorem rituum
simplicitatem eam vulgari lingua exponendo et elata voce pro$erendo<' #uasi vigens ordo liturgiae ab
0cclesia receptus et probatus ali#ua ex parte manasset ex oblivione principiorum #uibus illa regi debetI -
temeraria piarum aurium o$$ensiva in 0cclesiam contumeliosa $avens haereticorum in eam conviciis.
29&( !:&( &(. Declaratio Synodi #ua post#uam praemisit ordinem paenitentiae canonicae sic ad
"postolorum exemplum ab 0cclesia statutum $uisse ut esset communis omnibus nec tantum pro
punitione culpae sed praecipue pro dispositione ad gratiam subdit se <in ordine illo mirabili et augusto
totam agnoscere dignitatem sacramenti adeo necessarii liberam a subtilitatibus #uae ipsi decursu
temporis adiunctae sunt<' #uasi per ordinem #uo sine peracto canonicae paenitentiae cursu hoc
sacramentum per totam 0cclesiam administrari consuevit illius $uisset dignitas imminutaI - temeraria
scandalosa inducens in contemptum dignitatis sacramenti prout per 0cclesiam totam consuevit
administrari 0cclesiae ipsi iniuriosa.
29&: !:&: &:. Propositio his verbis conceptaI <Si caritas in principio semper debilis est de via ordinaria
ad obtinendum augmentum huius caritatis oportet ut sacerdos praecedere $aciat eos actus humiliationis et
paenitentiae #ui $uerunt omni aetate ab 0cclesia commendatiI redigere hos actus ad paucas orationes aut
ad ali#uod ieiunium post iam collatam absolutionem videtur potius materiale desiderium conservandi
huic sacramento nudum nomen paenitentiae #uam medium illuminatum et aptum ad augendum illum
$ervorem caritatis #ui debet praecedere absolutionem' longe #uidem absumus ab improbanda praxi
imponendi paenitentias etiam post absolutionem adimplendasI si omnia nostra bona opera semper
adiunctos habent nostros de$ectus #uanto magis vereri debemus ne plurimas imper$ectiones admiserimus
in di$$icillimo et magni momenti opere nostrae reconciliationis<' #uatenus innuit paenitentias #uae
imponuntur adimplendae post absolutionem spectandas potius esse velut supplementum pro de$ectibus
admissis in opere nostrae reconciliationis #uam ut paenitentias vere sacramentales et satis$actorias pro
peccatis con$essis' #uasi ut vera ratio sacramenti non nudum nomen servetur oporteat de via ordinaria
ut actus humiliationis et paenitentiae #ui imponuntur per modum satis$actionis sacramentalis praecedere
debeant absolutionemI - $alsa temeraria communi praxi 0cclesiae iniuriosa inducens in errorem
haereticali nota in Petro de Asma con$ixum 3DS !(!:' c$. DS 2&!94.
29&9 !:&9 &9. Doctrina Synodi #ua post#uam praemisit <#uando habebuntur signa non ae#uivoca
amoris Dei dominantis in corde hominis posse illum merito iudicari dignum #ui admittatur ad
participationem sanguinis +esu )hristi #uae $it in sacramentis subdit supposititias conversiones #uae
$iunt per attritionem nec e$$icaces esse solere nec durabiles< conse#uenter <pastorem animarum debere
insistere signis non ae#uivocis caritatis dominantis ante#uam admittat suos paenitentes ad sacramenta<'
#uae signa ut deinde tradit 3 !14 <pastor deducere poterit ex stabili cessatione a peccato et $ervore in
operibus bonis<' #uem insuper <$ervorem caritatis< perhibet 3De paenit. !74 velut dispositionem #uae
<debet praecedere absolutionem<' sic intellecta ut non solum contritio imper$ecta #uae passim attritionis
nomine donatur etiam #uae iuncta sit cum dilectione #ua homo incipit diligere Deum tam#uam omnis
2!3
iustitiae $ontem 3c$I DS !:294 nec modo contritio caritate $ormata sed et $ervor caritatis dominantis et
ille #uidem diuturno experimento per $ervorem in operibus bonis probatus generaliter et absolute
re#uiratur ut homo ad sacramenta et speciatim paenitentes ad absolutionis bene$icium admittanturI -
$alsa temeraria #uietis animarum perturbativa tutae ac probatae in 0cclesia praxi contraria sacramenti
e$$icaciae detrahens et iniuriosa.
29&1 !:&1 &1. Doctrina Synodi #uae de auctoritate absolvendi accepta per ordinationem enuntiat <post
institutionem dioecesium et parochiarum conveniens esse ut #uis#ue iudicium hoc exerceat super
personas sibi subditas sive ratione territorii sive iure #uodam personali propterea #uod aliter con$usio
induceretur et perturbatio<' #uatenus post institutas dioeceses et parochias enuntiat tantummodo
<conveniens esse ad praecavendam con$usionem ut absolvendi potestas exerceatur super subditos<' sic
intellecta tam#uam ad validum usum huius potestatis non sit necessaria ordinaria vel subdelegata illa
iurisdictio sine #ua Gridentinum 3DS !9/9s4 declarat nullius momenti esse absolutionem a sacerdote
prolatamI - $alsa temeraria perniciosa Gridentino contraria et iniuriosa erronea.
29&/ !:&/ &/. -tem doctrina #ua post#uam Synodus pro$essa est <se non posse non admirari illam adeo
venerabilem disciplinam anti#uitatis #uae 3ut ait4 ad paenitentiam non ita $acile et $orte num#uam eum
admittebat #ui post primum peccatum et primam reconciliationem relapsus esset in culpam subiungit
per timorem perpetuae exclusionis a communione et pace etiam in articulo mortis magnum $renum illis
iniectum iri #ui parum considerant malum peccati et minus illud timent<I - contraria can. !& )oncilii
?icaeni - 3DS !284 Decretali -nnocentii - ad 0xsuperium Golos. 3DS 2!24 tum et Decretali )aelestini -
ad episcopos ,ienn. et ?arbonen. provinciae 3DS 2&94 redolens pravitatem #uam in ea Decretali sanctus
Ponti$ex exhorret.
29&8 !:&8 &8. Declaratio Synodi de peccatorum venialium con$essione #uam optare se ait non tantopere
$re#uentari ne nimium contemptibiles reddantur huiusmodi con$essionesI - temeraria perniciosa
Sanctorum ac piorum praxi a sacro )oncilio Gridentino probatae 3DS !9/74 contraria.
29(7 !:(7 (7. Propositio asserens <indulgentiam secundum suam praecisam notionem aliud non esse
#uam remissionem partis eius paenitentiae #uae per canones statuta erat peccanti<' #uasi indulgentia
praeter nudam remissionem poenae canonicae non etiam valeat ad remissionem poenae temporalis pro
peccatis actualibus debitae apud divinam iustitiamI - $alsa temeraria )hristi meritis iniuriosa dudum in
art. !8 >utheri damnata 3DS !(984.
29(! !:(! (!. -tem in eo #uod subditur <scholasticos suis subtilitatibus in$latos invexisse thesaurum
male intellectum meritorum )hristi et Sanctorum et clarae notioni absolutionis a poena canonica
substituisse con$usam et $alsam applicationis meritorum<' #uasi thesauri 0cclesiae unde Papa dat
indulgentias non sint merita )hristi et SanctorumI - $alsa temeraria )hristi et Sanctorum meritis
iniuriosa dudum in art. !1 >utheri 3DS !(914 damnata.
29(2 !:(2 (2. -tem in eo #uod superaddit <luctuosius adhuc esse #uod chimaerea isthaec applicatio
trans$erri volita sit in de$unctos< I - $alsa temeraria piarum aurium o$$ensiva in %omanos Ponti$ices et in
praxim et sensum universalis 0cclesiae iniuriosa inducens in errorem haereticali nota in Petro de Asma
con$ixum 3DS !(!94 iterum damnatum in art. 22 >utheri 3DS !(124.
29(& !:(& (&. -n eo demum #uod impudentissime invehitur in tabellas indulgentiarum altaria
privilegiata. etc.I - temeraria piarum aurium o$$ensiva scandalosa in Summos Ponti$ices at#ue in praxim
tota 0cclesia $re#uentatam contumeliosa.
29(( !:(( ((. Propositio Synodi asserens <reservationem casuum nunc temporis aliud non esse #uam
improvidum ligamen pro in$erioribus sacerdotibus et sonum sensu vacuum pro paenitentibus assuetis non
admodum curare hanc reservationem<I - $alsa temeraria male sonans perniciosa )oncilio Gridentino
contraria 3DS !9/14 superioris hierarchicae potestatis laesiva.
29(: !:(: (:. -tem de spe #uam ostendit $ore <ut re$ormato %ituali et ordine paenitentiae nullum
amplius locum habiturae sint huiusmodi reservationes<' prout attenta generalitate verborum innuit per
re$ormationem %itualis et ordinis paenitentiae $actam ab episcopo vel synodo aboleri posse casus #uos
Gridentina Synodus 3sess. .-, c. 1 3DS !9/144 declarat Ponti$ices maximos potuisse pro suprema
potestate sibi in universa 0cclesia tradita peculiari suo iudicio reservareI - propositio $alsa temeraria
)oncilio Gridentino et summorum Ponti$icum auctoritati derogans et iniuriosa.
2!
29(9 !:(9 (9. Propositio asserens <e$$ectum excommunicationis exteriorem dumtaxat esse #uia
tantummodo natura sua excludit ab exteriore communicatione 0cclesiae' #uasi excommunicatio non sit
poena spiritualis ligans in caelo animas obligansI - $alsa perniciosa in art. 2& >utheri damnata 3DS
!(1&4 ad minus erronea.
29(1 !:(1 (1. -tem #uae tradit necessarium esse iuxta leges naturales et divinas ut sive ad
excommunicationem sive ad suspensionem praecedere debeat examen personale' at#ue adeo sententias
dictas ipso $acto non aliam vim habere nisi seriae comminationis sine ullo actuali e$$ectuI - $alsa
temeraria perniciosa 0cclesiae potestati iniuriosa erronea.
29(/ !:(/ (/. -tem #uae pronuntiat <inutilem ac vanam esse $ormulam nonnullis abhinc saeculis
inductam absolvendi generaliter ab excommunicationibus in #uas $idelis incidere potuisset<' - $alsa
temeraria praxi 0cclesiae iniuriosa.
29(8 !:(8 (8. -tem #uae damnat ut nullas et invalidas <suspensiones ex in$ormata conscientia<I - $alsa
perniciosa in Gridentinum iniuriosa.
29:7 !::7 :7. -tem in eo #uod insinuat soli episcopo $as non esse uti potestate #uam tamen ei de$ert
Gridentinum 3sess. .-, c. ! de re$orm.4 suspensionis <ex in$ormata conscientia< legitime in$ligendaeI -
iurisdictionis praelatorum 0cclesiae laesiva.
29:! !::! :!. Doctrina Synodi #uae perhibet in promovendis ad ordines hanc de more et instituto
veteris disciplinae rationem servari consuevisse <ut si #uis clericorum distinguebatur sanctitate vitae et
dignus aestimabatur #ui ad ordines sacros ascenderet ille solitus erat promoveri ad diaconatum vel
sacerdotium etiamsi in$eriores ordines non suscepissetI ne#ue tum talis ordinatio dicebatur per saltum ut
postea dictum est<.
29:2 !::2 :2. -tem #uae innuit non alium titulum ordinationum $uisse #uam deputationem ad ali#uod
speciale ministerium #ualis praescripta est in )oncilio )halcedonensi 3can. 94' subiungens 3 94 #uamdiu
0cclesia sese his principiis in delectu sacrorum ministrorum con$ormavit ecclesiasticum ordinem
$loruisse' verum beatos illos dies transiisse nova#ue principia subinde introducta #uibus corrupta $uit
disciplina in delectu ministrorum sanctuarii.
29:& !::& :&. -tem #uod inter haec ipsa corruptionis principia re$ert #uod recessum sit a vetere instituto
#uo ut ait 3 :4 0cclesia insistens "postoli vestigiis neminem ad sacerdotium admittendum statuerat nisi
#ui conservasset innocentiam baptismalemI #uatenus innuit corruptam $uisse disciplinam per decreta et
institutaI !4 Sive #uibus ordinationes per saltum vetitae sunt' 24 Sive #uibus pro ecclesiarum necessitate et
commoditate probatae sunt ordinationes sine titulo specialis o$$icii velut speciatim a Gridentino ordinatio
ad titulum patrimonii salva oboedientia #ua sic ordinati ecclesiarum necessitatibus deservire debent iis
obeundis o$$iciis #uibus pro loco ac tempore ab episcopo admoti $uerint #uemadmodum ab apostolicis
temporibus in primitiva 0cclesia $ieri consuevit' &4 Sive #uibus iure canonico $acta est criminum
distinctio #uae delin#uentes reddunt irregulares' #uasi per hanc distinctionem 0cclesia recesserit a spiritu
"postoli non excludendo generaliter et indistincte ab ecclesiastico ministerio omnes #uoscum#ue #ui
baptismalem innocentiam non conservassentI - doctrina singulis suis partibus $alsa temeraria ordinis pro
ecclesiarum necessitate et commoditate inducti perturbativa in disciplinam per canones et speciatim per
Gridentini decreta probatam iniuriosa.
29:( !::( :(. -tem #uae velut turpem abusum notat um#uam praetendere eleemosynam pro celebrandis
2issis et sacramentis administrandis sicuti et accipere #uemlibet proventum dictum <stolae< et generatim
#uodcum#ue stipendium et honorarium #uod su$$ragiorum aut cuiuslibet parochialis $unctionis occasione
o$$erretur' #uasi turpis abusus crimine notandi essent ministri 0cclesiae dum secundum receptum et
probatum 0cclesiae morem et institutum utuntur iure promulgato ab "postolo accipiendi temporalia ab
his #uibus spiritualia ministrantur 3Cal 9 94I - $alsa temeraria ecclesiastici ac pastoralis iuris laesiva in
0cclesiam eius#ue ministros iniuriosa.
29:: !::: ::. -tem #ua vehementer optare se pro$itetur ut ali#ua ratio inveniretur minutuli cleri 3#uo
nomine in$eriorum ordinum clericos designat4 a cathedralibus et collegiatis submovendi providendo
aliter nempe per probos et provectioris aetatis laicos congruo assignato stipendio ministerio inserviendi
2issis et aliis o$$iciis velut acolythi etc. ut olim in#uit $ieri solebat #uando eius generis o$$icia non ad
2!!
meram speciem pro maioribus ordinibus suscipiendis redacta erant' #uatenus reprehendit institutum #uo
cavetur ut minorum ordinum $unctiones per eos tantum praestentur exerceanturve #ui in illis constituti
adscriptive sunt id#ue ad mentem Gridentini 3sess. ..--- De re$orm. c. !14 <ut sanctorum ordinum a
diaconatu ad ostiariatum $unctiones ab apostolicis temporibus in 0cclesia laudabiliter receptae et in
pluribus locis ali#uamdiu intermissae iuxta sacros canones revocentur nec ab haereticis tam#uam otiosae
traducantur<I - suggestio temeraria piarum aurium o$$ensiva ecclesiastici ministerii perturbativa
servandae #uoad $ieri potest in celebrandis mysteriis decentiae imminutiva in minorum ordinum munera
et $unctiones tum in disciplinam per canones et speciatim per Gridentinum probatam iniuriosa $avens
haereticorum in eam conviciis et calumniis.
29:9 !::9 :9. Doctrina #uae statuit conveniens videri in impedimentis canonicis #uae proveniunt ex
delictis in iure expressis ullam um#uam nec concedendam nec admittendam esse dispensationemI -
ae#uitatis et moderationis canonicae a sacro )oncilio Gridentino probatae laesiva auctoritati et iuribus
0cclesiae derogans.
29:1 !::1 :1. Praescriptio Synodi #uae generaliter et indiscriminatim velut abusum reicit #uamcum#ue
dispensationem ut plus #uam unum residentiale bene$icium uni eidem#ue con$eratur' item in eo #uod
subiungit certum sibi esse iuxta 0cclesiae spiritum plus #uam uno bene$icio tametsi simplici neminem
$rui posseI - pro sua generalitate derogans moderationi Gridentini 3Decreta de re$orm.I sess. ,-- c. : et
sess. ..-, c. !14.
29:/ !::/ :/. Propositio #uae statuit sponsalia proprie dicta actum mere civilem continere #ui ad
matrimonium celebrandum disponit eadem#ue civilium legum praescripto omnino subiacereI #uasi actus
disponens ad sacramentum non subiaceat sub hac ratione iuri 0cclesiae I - $alsa iuris 0cclesiae #uoad
e$$ectus etiam e sponsalibus vi canonicarum sanctionum pro$luentes laesiva disciplinae ab 0cclesia
constitutae derogans.
29:8 !::8 :8. Doctrina Synodi asserens <ad supremam civilem potestatem dumtaxat originarie spectare
contractui matrimonii apponere impedi menta eius generis #uae ipsum nullum reddunt dicuntur#ue
dirimentia<I #uod <ius originarium< praeterea dicitur cum <iure dispensandi essentialiter conexum<'
subiungens <supposito assensu vel coniventia principum potuisse 0cclesiam iuste constituere
impedimenta dirimentia ipsum contractum matrimonii<' #uasi 0cclesia non semper potuerit ac possit in
)hristianorum matrimoniis iure proprio impedimenta constituere #uae matrimonium non solum
impediant sed et nullum reddant #uoad vinculum #uibus )hristiani obstricti teneantur etiam in terris
in$idelium in eisdem#ue dispensareI canonum & ( 8 !2 sessionis ..-, )oncilii Gridentini eversiva
haeretica 3DS !/7&ss4.
2997 !:97 97. -tem rogatio Synodi ad potestatem civilem ut <e numero impedimentorum tollat
cognationem spiritualem at#ue illud #uod dicitur publicae honestatis #uorum origo reperitur in
collectione +ustiniani<' tum ut <restringat impedimentum a$$initatis et cognationis ex #uacun#ue licita aut
illicita coniunctione provenientis ad #uartum gradum iuxta civilem computationem per lineam lateralem
et obli#uam' ita tamen ut spes nulla relin#uatur dispensationis obtinendae<' #uatenus civili potestati ius
attribuit sive abolendi sive restringendi impedimenta 0cclesiae auctoritate constituta vel comprobata' item
#ua parte supponit 0cclesiam per potestatem civilem spoliari posse iure dispensandi super impedimentis
ab ipsa constitutis vel comprobatisI - libertatis ac potestatis 0cclesiae subversiva Gridentino contraria ex
haereticali supra damnato principio pro$ecta 3DS !/7&ss4.
299! !:9! 9!. Propositio #uae asserit <adorare directe humanitatem )hristi magis vero ali#uam eius
partem $ore semper honorem divinum datum creaturae<' #uatenus per hoc verbum directe intendat
reprobare adorationis cultum #uem $ideles dirigunt ad humanitatem )hristi perinde ac si talis adoratio
#ua humanitas ipsa#ue caro vivi$ica )hristi adoratur non #uidem propter se et tam#uam nuda caro sed
prout unita divinitati $oret honor divinus impertitus creaturae et non potius una eadem#ue adoratio #ua
,erbum incarnatum cum propria ipsius carne adoratur 3)c. )<polit. -- can. 8 3DS (&!' c$.DS 2:844I -
$alsa captiosa pio ac debito cultui humanitati )hristi a $idelibus praestito ac praestando detrahens et
iniuriosa.
2992 !:92 92. Doctrina #uae devotionem erga sacratissimum )or +esu reicit inter devotiones #uas notat
velut novas erroneas aut saltem periculosas' intellecta de hac devotione #ualis est ab "postolica Sede
probataI - $alsa temeraria perniciosa piarum aurium o$$ensiva in "postolicam Sedem iniuriosa.
2!"
299& !:9& 9&. -tem in eo #uod cultores )ordis +esu hoc etiam nomine arguit #uod non advertant
sanctissimam carnem )hristi aut eius partem ali#uam aut etiam humanitatem totam cum separatione aut
praecisione a divinitate adorari non posse cultu latriae' #uasi $ideles )or +esu adorarent cum separatione
vel praecisione a divinitate dum illud adorant ut est cor +esu cor nempe personae ,erbi cui
inseparabiliter unitum est ad eum modum #uo exsangue corpus )hristi in triduo mortis sine separatione
aut praecisione a divinitate adorabile $uit in sepulcroI - captiosa in $ideles )ordis )hristi cultores
iniuriosa.
299( !:9( 9(. Doctrina #uae velut superstitiosam universe notat <#uamcum#ue e$$icaciam #uae ponatur
in determinato numero precum et piarum salutationum<' tam#uam superstitiosa censenda esset e$$icacia
#uae sumitur non ex numero in se spectato sed ex praescripto 0cclesiae certum numerum precum vel
externarum actionum prae$inientis pro indulgentiis conse#uendis pro adimplendis paenitentiis et
generatim pro sacro et religioso cultu rite et ex ordine peragendoI - $alsa temeraria scandalosa
perniciosa pietati $idelium iniuriosa 0cclesiae auctoritati derogans erronea.
299: !:9: 9:. Propositio enuntians <irregularem strepitum novarum institutionum #uae dictae sunt
exercitia vel missiones.... $orte num#uam aut saltem perraro eo pertingere ut absolutam conversionem
operentur' et exteriores illos commotionis actus #ui apparuere nil aliud $uisse #uam transeuntia naturalis
concussionis $ulgura<I - temeraria male sonans perniciosa mori pie ac salutariter per 0cclesiam
$re#uentato et in verbo Dei $undato iniuriosa.
2999 !:99 99. Propositio asserens <$ore contra apostolicam praxim et Dei consilia nisi populo $aciliores
viae pararentur vocem suam iungendi cum voce totius 0cclesiae<' intellecta de usu vulgaris linguae in
liturgicas preces inducendaeI - $alsa temeraria ordinis pro mysteriorum celebratione praescripti
perturbativa plurium malorum $acile productrix.
2991 !:91 91. Doctrina perhibens a lectione sacrarum Scripturarum nonnisi veram impotentiam
excusare' subiungens ultro se prodere obscurationem #uae ex huiusce praecepti neglectu orta est super
primarias veritates re!igionisI - $alsa temeraria #uietis animarum perturbativa alias in 6uesnellio
damnata 3DS 2(18ss4.
299/ !:9/ 9/. >audatio #ua summopere Synodus commendat 6uesnelli commentationes in ?ovum
Gestamentum alia#ue aliorum 6uesnellianis erroribus $aventium opera licet proscripta eadem#ue
parochis proponit ut ea tam#uam solidis religionis principiis re$erta in suis #uis#ue paroeciis populo post
reli#uas $unctiones perlegantI - $alsa scandalosa temeraria seditiosa 0cclesiae iniuriosa schisma $ovens
et haeresim .
2998 !:98 98. Praescriptio #uae generaliter et indistincte inter imagines ab 0cclesia au$erendas velut
rudibus erroris occasionem praebentes notat imagines Grinitatis incomprehensibilisI - propter sui
generalitatem temeraria ac pio per 0cclesiam $re#uentato mori contraria #uasi nullae exstent imagines
sanctissimae Grinitatis communiter approbatae ac tuto permittendae.
2917 !:17 17. -tem doctrina et praescriptio generatim reprobans omnem specialem cultum #uem alicui
speciatim imagini solent $ideles impendere et ad ipsam potius #uam ad aliam con$ugereI - temeraria
perniciosa pio per 0cclesiam $re#uentato mori tum et illi providentiae ordini iniuriosa #uo <ita Deus nec
in omnibus memoriis Sanctorum ista $ieri voluit #ui dividit propria unicui#ue prout vult<.
291! !:1! 1!. -tem #uae vetat ne imagines praesertim beatae ,irginis ullis titulis distinguantur
praeter#uam denominationibus #uae sint analogae mysteriis de #uibus in sacra Scriptura expressa $it
mentioI #uasi nec adscribi possent imaginibus piae aliae denominationes #uas vel in ipsismet publicis
precibus 0cclesia probat et commendatI - temeraria piarum aurium o$$ensiva venerationi beatae
praesertim ,irgini debitae iniuriosa.
2912 !:12 12. -tem #uae velut abusum exstirpari vult morem #uo velatae asservantur certae imaginesI -
temeraria $re#uentato in 0cclesia et ad $idelium pietatem $ovendam inducto mori contraria.
291& !:1& 1&. Propositio enuntians novorum $estorum institutionem ex neglectu in veteribus observandis
et ex $alsis notionibus naturae et $inis earundem solemnitatum originem duxisseI - $alsa temeraria
scandalosa 0cclesiae iniuriosa $avens haereticorum in dies $estos per 0cclesiam celebratos conviciis.
2!#
291( !:1( 1(. Deliberatio Synodi de trans$erendis in diem dominicum $estis per annum institutis id#ue
pro iure #uod persuasum sibi esse ait episcopo competere super disciplinam ecclesiasticam in ordine ad
res mere spiritualesI ideo#ue et praeceptum 2issae audiendae abrogandi diebus in #uibus ex pristina
0cclesiae lege viget etiamnum id praeceptum' tum etiam in eo #uod superaddit de trans$erendis in
"dventum episcopali auctoritate ieiuniis per annum ex 0cclesiae praecepto servandis' #uatenus adstruit
episcopo $as esse iure proprio trans$erre dies ab 0cclesia praescriptos pro $estis ieiuniisve celebrandis aut
indictum 3al. inductum4 2issae audiendae praeceptum abrogareI - propositio $alsa iuris )onciliorum
generalium et Summorum Ponti$icum laesiva scandalosa schismati $avens.
291: !:1: 1:. Doctrina #uae perhibet beatis temporibus nascentis 0cclesiae iuramenta visa esse a
documentis divini praeceptoris at#ue ab aurea evangelica simplicitate adeo aliena ut <ipsummet iurare
sine extrema et ineluctabili necessitate reputatus $uisset actus irreligiosus homine christiano indignus<'
insuper <continuatam Patrum seriem demonstrare iuramenta communi sensu pro vetitis habita $uisse<'
inde#ue progreditur ad improbanda iuramenta #uae curia ecclesiastica iurisprudentiae $eudalis ut ait
normam secuta in investituris et in sacris ipsis episcoporum ordinationibus adoptavit' statui#ue adeo
implorandam a saeculari potestate legem pro abolendis iuramentis #uae in curiis etiam ecclesiasticis
exiguntur pro suscipiendis muniis et o$$iciis et generatim pro omni actu curialiI - $alsa 0cclesiae
iniuriosa iuris ecclesiastici laesiva disciplinae per canones inductae et probatae subversiva.
2919 !:19 19. -nsectatio #ua Synodus scholasticam exagitat velut eam #uae <viam aperuit inveniendis
novis et inter se discordantibus systematibus #uoad veritates maioris pretii ac demum adduxit ad
probabilismum et laxismum<' #uatenus in scholasticam reicit privatorum vitia #ui abuti ea potuerunt aut
abusi suntI - $alsa temeraria in sanctissimos viros et doctores #ui magno catholicae religionis bono
scholasticam excoluere iniuriosa $avens in$estis in eam haereticorum conviciis.
2911 !:11 11. -tem in eo #uod subdit <mutationem $ormae regiminis ecclesiastici #ua $actum est ut
ministri 0cclesiae in oblivionem venirent suorum iurium #uae simul sunt eorum obligationes eo demum
rem adduxisse ut obliterari $aceret primitivas notiones ministerii ecclesiastici et sollicitudinis pastoralis<'
#uasi per mutationem regiminis congruentem disciplinae in 0cclesia constitutae et probatae obliterari
um#uam potuerit et amitti primitiva notio ecclesiastici ministerii pastoralisve sollicitudinisI - propositio
$alsa temeraria erronea.
291/ !:1/ 1/. Praescriptio Synodi de ordine rerum tractandarum in collationibus #ua postea#uam
praemisit <in #uolibet articulo distinguendum id #uod pertinet ad $idem et ad essentiam religionis ab eo
#uod est proprium disciplinae subiungit in hac ipsa 3disciplina4 distinguendum #uod est necessarium aut
utile ad retinendos in spiritu $ideles ab eo #uod est inutile aut onerosius #uam libertas $iliorum novi
$oederis patiatur magis vero ab eo #uod est periculosum aut noxium utpote inducens ad superstitionem
et materialismum<' #uatenus pro generalitate verborum comprehendat et praescripto examini subiciat
etiam disciplinam ab 0cclesia constitutam et probatam #uasi 0cclesia #uae Spiritu Dei regitur
disciplinam constituere posset non solum inutilem et onerosiorem #uam libertas christiana patiatur sed et
periculosam noxiam inducentem in superstitionem et materialismumI - $alsa temeraria scandalosa
perniciosa piarum aurium o$$ensiva 0cclesiae ac Spiritui Dei #uo ipsa regitur iniuriosa ad minus
erronea.
2918 !:18 18. "ssertio #uae conviciis et contumeliis insectatur sententias in scholis catholicis agitatas et
de #uibus "postolica Sedes nihil adhuc de$iniendum aut pronuntiandum censuitI - $alsa temeraria in
scholas catholicas iniuriosa debitae "postolicis )onstitutionibus oboedientiae derogans.
29/7 !:/7 /7. %egula - #uae statuit universe et indiscriminatimI <statum regularem aut monasticum
natura sua componi non posse cum animarum cura cum#ue vitae pastoralis muneribus nec adeo in
partem venire posse ecclesiasticae hierarchiae #uin ex adverso pugnet cum ipsiusmet vitae monasticae
principiis<' - $alsa perniciosa in sanctissimos 0cclesiae Patres et Praesules #ui regularis vitae instituta
cum clericalis ordinis muneribus consociarunt iniuriosa pio vetusto probato 0cclesiae mori
Summorum#ue Ponti$icum sanctionibus contrariaI #uasi <monachi #uos morum gravitas et vitae ac $idei
institutio sancta commendat< non rite nec modo sine religionis o$$ensione sed et cum multa utilitate
0cclesiae <clericorum o$$iciis aggregentur.<
29/! !:/! /!. -tem in eo #uod subiungit sanctos Ghomam et Bonaventuram sic in tuendis adversus
summos homines mendicantium institutis versatos esse ut in eorum de$ensionibus minor aestus accuratio
2!$
maior desideranda $uissetI - scandalosa in sanctissimos doctores iniuriosa impiis damnatorum auctorum
contumeliis $avens.
29/2 !:/2 /2. %egula -- <multiplicationem ordinum ac diversitatem naturaliter in$erre perturbationem et
con$usionem<' item in eo #uod praemittit ( regularium <$undatores< #ui post monastica instituta
prodierunt <ordines superaddentes ordinibus re$ormationes re$ormationibus nihil aliud e$$ecisse #uam
primariam mali causam magis magis#ue dilatare<' intellecta de ordinibus et institutis a Sancta Sede
probatis #uasi distincta piorum munerum varietas #uibus distincti ordines addicti sunt natura sua
perturbationem et con$usionem parere debeatI - $alsa calumniosa in sanctos $undatores eorum#ue $ideles
alumnos tum et in ipsos Summos Ponti$ices iniuriosa.
29/& !:/& /&. %egula --- #ua post#uam praemisit <parvum corpus degens intra civilem societatem #uin
vere sit pars eiusdem parvam#ue monarchiam $igit in statu semper esse periculosum< subinde hoc
nomine criminatur privata monasteria communis instituti vinculo sub uno praesertim capite consociata
velut speciales totidem monarchias civili reipublicae periculosas et noxiasI - $alsa temeraria regularibus
institutis a Sancta Sede ad religionis pro$ectum approbatis iniuriosa $avens haereticorum in eadem
instituta insectationibus et calumniis.
29/( !:/( /(. "rt. -. De uno dumtaxat ordine in 0cclesia retinendo ac de seligenda prae ceteris regula
sancti Benedicti cum ob sui praestantiam tum ob praeclara illius ordinis merita sic tamen ut in his #uae
$orte occurrent temporum condicioni minus congrua instituta vitae ratio apud Portum-%egium lucem
prae$erat ad explorandum #uid addere #uid detrahere conveniat'
29/: !:/: "rt. --. ?e compotes $iant ecclesiasticae hierarchiae #ui se huic ordini adiunxerint' nec ad
sacros ordines promoveantur praeter#uam ad summum unus vel duo initiandi tam#uam curati vel
capellani monasterii reli#uis in simplici laicorum ordine remanentibus'
29/9 !:/9 "rt. ---. Bnum 3"ctaI unicum4 in una#ua#ue civitate admittendum monasterium id#ue extra
moenia civitatis in locis abditioribus et remotioribus collocandum'
29/1 !:/1 "rt. -,. -nter occupationes vitae monasticae pars sua labori manuum inviolate servanda relicto
tamen congruo tempore psalmodiae impendendo aut etiam si cui libuerit litterarum studio' psalmodia
deberet esse moderata #uia nimia eius prolixitas parit praecipitantiam molestiam evagationem' #uo plus
auctae sunt psalmodiae orationes preces tantundem perae#ua proportione omni tempore imminutus
$ervor est sanctitas#ue regularium'
29// !:// "rt. ,. ?ulla $oret admittenda distinctio monachos inter sive choro sive ministeriis addictos'
inae#ualitas isthaec gravissimas omni tempore lites excitavit ac discordias et a communitatibus
regularium spiritum caritatis expulit'
29/8 !:/8 "rt. ,-. ,otum perpetuae stabilitatis num#uam tolerandum' non illud norant veteres monachi
#ui tamen 0cclesiae consolatio et christianismi ornamentum exstiteruntI vota castitatis paupertatis et
oboedientiae non admittentur instar communis et stabilis regulae. Si #uis ea vota aut omnia aut ali#ua
$acere voluerit consilium et veniam ab episcopo postulabit #ui tamen num#uam permittet ut perpetua
sint nec anni $ines excedent' tantummodo $acultas dabitur ea renovandi sub iisdem condicionibus'
2987 !:87 "rt. ,--. Amnem episcopus habebit inspectionem in eorum vitam studia progressum in
pietate' ad ipsum pertinebit monachos admittere et expellere semper tamen accepto contubernalium
consilio'
298! !:8! "rt. ,---. %egulares ordinum #ui adhuc remanent licet sacerdotes in hoc monasterium
admitti etiam possent modo in silentio et solitudine propriae sancti$icationi vacare cuperent' #uo casu
dispensationi locus $ieret in generali regula n. -- statuta sic tamen ne vitae institutionem se#uantur ab
aliis discrepantem adeo ut non plus #uam una aut ad summum duae in diem 2issae celebrentur satis#ue
ceteris sacerdotibus esse debeat una cum communitate concelebrare'
2982 !:82 3... -tem pro re$ormatione monialium ...4
298& !:8& /:. Propositio enuntians #ualemcum#ue cognitionem ecclesiasticae historiae su$$icere ut
$ateri #uis#ue debeat convocationem concilii nationalis unam esse ex viis canonicis #ua $iniantur in
2!%
0cclesia respectivarum nationum controversiae spectantes ad religionem' sic intellecta ut controversiae
ad $idem et mores spectantes in 0cclesia #uacum#ue subortae per nationale concilium irre$ragabili iudicio
$iniri valeant' #uasi inerrantia in $idei et morum #uaestionibus nationali concilio competeretI -
schismatica haeretica.
Denzinger 3latin4 2:9(
Denzinger 3latin4 298(
2andata et sanctiones Bullae
298( !:8( 2andamus igitur omnibus utrius#ue sexus )hristi $idelibus ne de dictis propositionibus et
doctrinis sentire docere praedicare praesumant contra #uam in hac ?ostra )onstitutione declaraturI ita
ut #uicum#ue illas vel earum ali#uam coniunctim vel divisim docuerit de$enderit ediderit aut de eis
etiam disputando publice vel privatim tractaverit nisi $orsitan impugnando ecclesiasticis censuris
aliis#ue contra similia perpetrantes a iure statutis poenis ipso $acto abs#ue alia declaratione subiaceat.
298: !:8: )eterum per hanc expressam prae$atarum propositionum et doctrinarum reprobationem alia in
eodem libro contenta nullatenus approbare intendimusI cum praesertim in eo complures deprehensae
$uerint propositiones et doctrinae sive illis #uae supra damnatae sunt a$$ines sive #uae communis ac
probatae cum doctrinae et disciplinae temerarium contemptum tum maxime in$ensum in %omanos
Ponti$ices et "postolicam Sedem animum prae se $erunt.
2989 !:8: Duo vero speciatim notanda censemus #uae de augustissimo sanctissime Grinitatis mysterio 2
Decreti de $ide si non pravo animo imprudentius certe Synodo exciderunt #uae $acile rudes praesertim
et incautos in $raudem impellere valeantI
2981 !:89 Primum dum postea#uam rite praemisit Deum in suo 0sse unum et simplicissimum
permanere continuo subiungens ipsum Deum in tribus personis distingui perperam discedit a communi
et probata in christianae doctrinae institutionibus $ormula #ua Deus unus #uidem 5 in tribus personis
distinctis 5 dicitur non 5 in tribus personis distinctus 5I cuius $ormulae commutatione hoc vi verborum
subrepit erroris periculum ut essentia divina distincta in personis putetur #uam $ides catholica sic unam
in personis distinctis con$itetur ut eam simul pro$iteatur in se prorsus indistinctam.
298/ !:81 "lterum #uod de ipsismet tribus divinis personis tradit eas secundum earum proprietates
personales et incommunicabiles exactius lo#uendo exprimi seu appellari Patrem 5 ,erbum 5 et Spiritum
SanctumI #uasi minus propria et exacta $oret appellatio 5 Filii 5 tot Scripturae locis consecrata voce ipsa
Patris e caelis et e nube delapsa tum $ormula baptismi a )hristo praescripta tum et praeclara illa
con$essione #ua 5 beatus 5 ab ipsomet )hristo Petrus est pronuntiatus' ac non potius retinendum esset
#uod edoctus ab "ugustino angelicus praeceptor vicissim ipse docuit in nomine ,erbi eandem
proprietatem importari #uae in nomine Filii dicente nimirum "ugustinoI 0o dicitur ,erbum #uo Filius.
2988 !:8/ ?e#ue silentio praetereunda insignis et $raudis plena Synodi temeritas #uae pridem
improbatam ab "postolica Sede )onventus Callicani declarationem 3DS 22/!ss4 anni !9/2 ausa sit non
amplissimis modo laudibus exornare sed #uo maiorem illi auctoritatem conciliaret eam in decretum <de
$ide< inscriptum insidiose includere articulos in illa contentos palam adoptare et #uae sparsim per hoc
ipsum decretum tradita sunt horum articulorum publica et solemni pro$essione obsignare. 6uo sane non
solum gravior longe se ?obis o$$ert de Synodo #uam praedecessoribus ?ostris $uerit de comitiis illis
expostulandi ratio sed et ipsimet Callicanae ecclesiae non levis iniuria irrogatur #uam dignam Synodus
existimaverit cuius auctoritas in patrocinium vocaretur errorum #uibus illud est contaminatum decretum.
2177 !:88 6uamobrem #uae acta )onventus Callicani mox ut prodierunt praedecessor ?oster
venerabilis -nnocentius .- per >itteras in $orma Brevis 3<Paternae caritati< 4 die !!. "prilis anni !9/2 post
autem expressius "lexander ,--- )onstitutione <-nter multiplices< die (. "ug. !987 3DS 22/!ss4 pro
apostolici sui muneris ratione improbarunt resciderunt nulla et irrita declararunt' multo $ortius exigit a
?obis pastoralis sollicitudo recentem horum $actam in Synodo tot vitiis a$$ectam adoptionem velut
temerariam scandalosam ac praesertim post edita praedecessorum ?ostrorum decreta huic "postolicae
Sedi summopere iniuriosam reprobare ac damnare prout eam praesenti hac ?ostra )onstitutione
reprobamus et damnamus ac pro reprobata et damnata haberi volumus.
2"&
Pie ,-- Breve <0tsi $raternitatis< ad archiep. 2ogunt. /
octobre !/7&
217: !977 %esp. S. P<cis ad #uaedam dubiaI Sententiam laicorum tribunalium et catholicorum
conventuum a #uibus praesertim matrimoniorum nullitas declaratur eorum#ue vinculi attentatur
dissolutio nullum robur vim#ue prorsus nullam penes 0cclesiam conse#ui posse. ...
2179 !97! Cravissimum commissuros scelus suum#ue sacrum ministerium prodituros esse eos parochos
#ui has nuptias sua praesentia probarent sua#ue benedictione $irmarent. ?e#ue enim illae nuptiae
dicendae sunt sed potius adulterina conubia. ...
Pie ,-- 0p. <2agno et acerbo< ad archiepisc. 2ohilovensem
/ Sept. !/!9
!972 2agno et acerbo dolore con$ecti sumus ubi accepimus exitiosum consilium haud ita primum
susceptum #uo sacratissimi Bibliorum libri novis ac praeter saluberrimas 0cclesiae regulas editis
interpretationibus iis#ue callide in pravos sensus contortis vernacula #ualibet lingua passim pervulgantur.
?am#ue ab ali#ua iam ex perlatis ad ?os huiusmodi versionibus animadvertimus eam in purioris
doctrinae sanctitatem parari perniciem ut $acile $ideles ex iis $ontibus letale ebibant venenum ex #uibus
haurire debuissent a#uas sapientiae salutaris 30ccli !: &4. ...
21!7 !97& Abversari ... tibi debuisset ante oculos... <si sacra Biblia vulgari lingua passim sine discrimine
permittantur plus inde detrimenti #uam utilitatis oriri 3DS !/:&4. Porro %omana 0cclesia solam ,ulgatam
editionem ex notissimo Gridentini )oncilii praescripto 3DS !:794 suscipiens aliarum linguarum versiones
respuit eas#ue tantum permittit #uae cum adnotationibus ex Patrum et catholicorum doctorum scriptis
opportune depromptis eduntur ne tantus thesaurus pateat novitatum corruptelis at#ue ut 0cclesia toto
orbe di$$usa sit labii unius et sermonum eorundem 3Cn !! !4.
21!! !97( Sane cum in vernaculo sermone creberrimas animadvertamus vicissitudines varietates
commutationes#ue pro$ecto ex immoderata biblicarum versionum licentia immutabilitas illa
convelleretur #uae divina decet testimonia et $ides ipsa nutaret cum praesertim ex unius syllabae ratione
#uando#ue de dogmatis veritate dignoscatur. -n id proinde pravas teterrimas#ue machinationes suas
con$erre in more habuerunt haeretici ut editis vernaculis Bibliis 3de #uorum tamen mira varietate ac
discrepantia ipsi se invicem accusant et carpunt4 suos #uis#ue errores sanctiore divini elo#uii apparatu
obvolutos per insidias obtruderent. <?on 3G. orig.I ne#ue4 enim natae sunt haereses in#uiebat S.
"ugustinus nisi dum Scripturae bonae intelliguntur non bene et #uod in eis non bene intelligitur etiam
temere et audacter asseritur.< 6uod si viros pietate et sapientia spectatissimos in Scripturarum
interpretatione haud raro de$ecisse dolemus #uid non timendum si imperito vulgo #ui ut plurimum non
delectu ali#uo sed temeritate #uadam iudicat translatae in vulgarem #uamcum#ue linguam Scripturae
libere pervolvendae traderentur@...
21!2 3Provocatur dein ad celebrem -nnocentii --- epistolam ad $ideles 0cclesiae 2etensisI <"rcana vero
$idei sacramenta . .. sapere ad sobrietatem<I DS 11!4.
!97:-!979 "t notissimae sunt non mox laudati -nnocentii --- solum sed et Pii -, )lementis ,--- et
Benedicti .-, )onstitutiones. ... Sed #uae sit 0cclesiae mens de Scripturae lectione at#ue interpretatione
noscat luculentissime $raternitas tua ex praeclara alterius praedecessoris ?ostri )lementis .-
)onstitutione <Bnigenitus< #ua illae doctrinae diserte improbantur #uibus utile ac necessarium
asserebatur omni tempori omni loco et omni personarum generi cognoscere mysteria sacrae Scripturae
cuius lectio esse pro omnibus adstruebatur damnosum#ue esse christianum populum ab eadem retrahere
immo )hristi os $idelibus obturari cum ex ipsorum manibus ?ovum Gestamentum abripiatur 3c$. DS
2(18-2(/:4.
Pie ,-- %esp. S. Paenitentiariae 2& avril !/22
21!: 6u.I Potestne pia uxor permittere ut maritus suus ad eam accedat post#uam experientia ipsi
constiterit eum more ne$ando Anan se gerere... praesertim si uxor denegando se exponat periculo
saevitiarum aut timeat ne maritus ad meretrices accedat@ %esp.I )um in proposito casu mulier e sua
#uidem parte nihil contra naturam agat det#ue operam rei licitae tota autem actus inordinatio ex viri
malitia procedat #ui loco consummandi retrahit se et extra vas e$$undit ideo si mulier post debitas
admonitiones nihil pro$iciat vir autem instet minando verbera aut mortem aut alias graves saevitias
2"1
poterit ipsa 3ut probati theologi docent4 citra peccatum passive se praebere cum in his rerum adiunctis
ipsa viri sui peccatum simpliciter permittat id#ue ex gravi causa #uae eam excuset' #uoniam caritas #ua
illud impedire teneretur cum tanto incommodo non obligat.
Pie ,-- Breve <"dorabile 0ucharistiae< ad patriarch. "ntioch.
et episcopos Craeco-2elchitarum / mai !/22
21!/ 3?on levis doloris et metus causa exstiterunt disseminantes4 novam illam opinionem a schismaticis
hominibus propugnatam #ua docetur $ormam #ua vivi$icum hoc ... sacramentum per$icitur non in solis
+esu )hristi verbis consistere #uibus sacerdotes tam >atini #uam Craeci in consecratione utuntur sed ad
per$ectam consummatam#ue consecrationem addi oportere eam precum $ormulam #uae memorata verba
apud nos praecurrit in vestra autem liturgia subse#uitur.... -n virtute sanctae oboedientiae ...
praecipimus ... ut non audeant deinceps ... tueri eam opinionem #uae tradit ad admirabilem illa
conversionem totius substantiae panis in substantiam )orporis )hristi et totius substantiae vini in
substantiam Sanguinis eius necesse esse praeter )hristi verba eam etiam ecclesiasticam precum
$ormulam recitare #uam saepe iam memoravimus...
>*on .-- 0p. encycl. <Bbi primum< : mai !/2(
2127 3Secta #uaedam4 blandam pietatis et liberalitatis speciem prae se $erens tolerantismum 3sic enim
aiunt4 seu indi$$erentismum pro$itetur at#ue extollit non modo in rebus civilibus de #uo non est ?obis
sermo verum etiam in religionis negotio docens amplam unicui#ue libertatem a Deo $actam esse ut #uae
cui#ue secta iuxta suum privatum iudicium vel opinio arriserit eam #uis#ue sine salutis periculo amplecti
vel adoptare valeat. 3)ontra hoc a$$ertur %om !9!1s.4.
!971 ... Fostium nostrorum ini#uitas eous#ue progreditur ut praeter colluviem perniciosorum librorum
religioni per se in$estam in religionis detrimentum vertere nitantur etiam sacras >itteras ad religionis
ipsius aedi$icationem divinitus nobis datas. ?on vos latet ,enerabiles Fratres Societatem #uandam
dictam vulgo biblicam per totum orbem audacter vagari #uae spretis sanctorum Patrum traditionibus et
contra notissimum G%-D0?G-?- )oncilii decretum 3c$. D 1/94 in id collatis viribus ac modis omnibus
intendit ut in vulgares linguas nationum omnium sacra vertantur vel potius pervertantur Biblia. ...
!97/ "d #uam pestem avertendam praedecessores ?ostri plures ediderunt )onstitutiones ... 3e.g. P-BS
,--' c$. D !972s##4. ... ?os #uo#ue pro apostolico ?ostro munere hortamur vos ,enerabiles Fratres ut
gregem vestrum a leti$eris hisce pascuis amovere omnimode satagatis. "rguite obsecrate instate
opportune importune in omni patientia et doctrina 32 Gim ( 24 ut $ideles vestri regulis nostrae -ndicis
)ongregationis adamussim inhaerentes sibi persuadeant <si sacra Biblia vulgari lingua passim sine
discrimine permittantur plus inde ob hominum temeritatem detrimenti #uam utilitatis oriri<. 6uam
veritatem et experientia commonstrat et praeter ceteros Patres declaravit S. "ugustinus his verbisI <?on
enim ...< 3c$. D !97(4.
Pie ,--- %esp. S. Ponti$. ad episc. %hedonensem !/ aoHt !/&7
2122 !978 0xpos.I 3Dissentiunt con$essarii de liceitate lucri percepti4 ex pecunia negotiatoribus mutuo
data ut ea ditescant. De sensu 0pistolae encyclicae <,ix pervenit< acriter disputatur. 0x utra#ue parte
momenta a$$eruntur ad tuendam eam #uam #uis#ue amplexus est sententiam tali lucro $aventem aut
contrariam. -nde #uerelae dissensiones denegatio sacramentorum pleris#ue negotiatoribus isti ditescendi
modo inhaerentibus et innumera damna animarum.
212& !978 Bt animarum damnis occurrant nonnulli con$essarii mediam inter utram#ue sententiam viam
se posse tenere arbitrantur. Si #uis ipsos consulat de istiusmodi lucro illum ab eo deterrere conantur. Si
paenitens perseveret in consilio pecuniam mutuo dandi negotiatoribus et obiciat sententiam tali mutuo
$aventem multos habere patronos et insuper non $uisse damnatam a Sancta Sede non semel ea de re
consultaI tunc isti con$essarii exigunt ut paenitens promittat se $iliali oboedientia obtemperaturum iudicio
Summi Ponti$icis si intercedat #ualecum#ue sit' nec hac promissione obtenta absolutionem denegant
#uamvis probabiliorem credant opinionem contrariam tali mutuo. Si paenitens non con$iteatur de lucro ex
pecunia sic mutuo data et videatur in bona $ideI isti con$essarii etiamsi aliunde noverint ab eo perceptum
esse aut etiam nunc percipi istiusmodi lucrum eum absolvunt nulla ea de re interrogatione $acta #uando
timent ne paenitens admonitus restituere aut a tali lucro abstinere recuset.
2"2
212( !9!7 6u.I !. Btrum possit horum posteriorum con$essariorum agendi rationem probare @ 2. Btrum
alios con$essarios rigidiores ipsum adeuntes consulendi causa possit hortari ut istorum agendi rationem
se#uantur donec S. Sedes expressum ea de #uaestione iudicium $erat@ %esp. S. Ponti$icisI "d !. ?on esse
in#uietandos. - "d 2. Provisum in primo.
Cr*goire .,- %esp. S. Paenitentiariae ad archiep. ,esuntion.
: Euillet !/&!' De auctoritate S. "lphonsi de >igorio in re
morali
212: 6u.I >udovicus Franc. "ug. card. de %ohan-)habot archiep. ,esuntionensis 3BesanXon4 doctrinae
Sapientiam et unitatem $overe nititur apud omnes dioecesis suae #ui curam gerunt animarum' #uorum
nonnullis impugnantibus ac prohibentibus theologiam moralem B. "lphonsi 2. a >igorio tam#uam laxam
nimis periculosam saluti et sanae morali contrariam S. Paenitentiariae oraculum re#uirit suppliciter ac
ipsi unius theologiae pro$essoris 3scl. Gh. Cousset4 dubia proponit solvendaI
2129 !. Btrum sacrae theologiae pro$essor opiniones #uas in sua theologia morali pro$itetur B.
"lphonsus a >igorio tuto se#ui ac pro$iteri possit @ %esp. 3c$irm. a S. P<ce 22 Euillet !/&!4I "d !.
"$$irmative #uin tamen ad inde reprehendendi censeantur #ui opiniones ab aliis probatis auctoribus
traditas se#uuntur.
2121 2. "n sit in#uietandus con$essarius #ui omnes B. "lphonsi a >igorio se#uitur opiniones in praxi s.
paenitentiae tribunalis hac sola ratione #uod a Sede "postolica nihil in operibus illius censura dignum
repertum $uerit @ - )on$essarius de #uo in dubio non legit opera B. Doctoris nisi ad cognoscendam
accurate eius doctrinam non perpendens momenta rationesve #uibus variae nituntur opiniones' sed
existimat se tuto agere eo ipso #uod doctrinam #uae nihil censura dignum continet prudenter Eudicare
#ueat sanam esse tutam nec ullatenus sanctitati evangelicae contrariam. %esp. 3c$irm. a S. P<ce 22 Euillet
!/&!4I "d 2. ?egative habita ratione mentis S. Sedis circa approbationem scriptorum Servorum Dei ad
e$$ectum canonizationis.
Declaratio S. A$$icii de usura circa responsum ali#uod Pii
D,---
sous Cr*goire .,- ' &! aoHt !/&!
!9!! ". "d dubia episcopi ,ivariensis I !. <"n prae$atum iudicium Sanctissimi Ponti$icis intelligendum
sit ut verba ipsius sonant et separatim a titulo legis principis de #uo 0minentissimi )ardinales lo#uuntur
in his responsis ita ut unice agatur de mutuo negotiatoribus $acto. 2. <"n titulus ex lege principis de #uo
0minentissimi )ardinales sic intelligendus sit ut su$$iciat legem principis declarare licitum esse cui#ue
convenire de lucro ex solo mutuo $acto sicut $it in codice civili Francorum #uin dicat se concedere ius
tale lucrum percipiendi.< )ongregatio S. A$$icii responadit &!. "ug. !/&! I Provisum in decretis $eriae -,
d. !/. "ug. !/&7 at#ue dentur decreta.
Cr*goire .,- 0p. encycl. <2irari vos arbitramur< !: aoHt !/&2
21&7 !9!& "lteram nunc perse#uimur causam malorum uberrimam #uibus a$$lictari in praesens
comploramus 0cclesiam indi$$erentismum scilicet seu pravam illam opinionem ... #ualibet $idei
pro$essione aeternam posse animae salutem comparari si mores ad recti honesti#ue normam exigantur. ...
"t#ue ex hoc putidissimo indi$$erentismi $onte absurda illa $luit ac erronea sententia seu potius
deliramentum asserendam esse ac vindicandam cuilibet libertatem conscientiae.
21&! !9!( )ui #uidem pestilentissimo errori viam sternit plena illa at#ue immoderata libertas opinionum
#uae in sacrae et civilis rei labem late grassatur dictitantibus per summam impudentiam nonnullis ali#uid
ex ea commodi in religionem promanare. "t <#uae peior mors animae #uam libertas erroris@< in#uiebat
"ugustinus. ...
!9!: ?e#ue laetiora et religioni et principatui ominari possemus ex eorum votis #ui 0cclesiam a regno
separari mutuam#ue imperii cum sacerdotio concordiam abrumpi discupiunt. )onstat #uippe pertimesci
ab impudentissimae libertatis amatoribus concordiam illam #uae semper rei et sacrae et civili $austa
exstitit ac salutaris...
2"3
21&2 !9!9 0os imprimis a$$ectu paterno complexi #ui ad sacras praesertim disciplinas et ad
philosophicas #uaestiones animum appulere hortatores auctores#ue iisdem sitis ne solius ingenii sui
viribus $reti imprudenter a veritatis semita in viam abeant impiorum 2eminerint Deum esse sapientiae
ducem emendatorem#ue sapientium 3c$. Sap 1 !:4 ac $ieri non posse ut sine Deo Deum discamus #ui
per ,erbum docet homines scire Deum.
Cr*goire .,- 0ncycl. <Singulari nos a$$ecerant gaudio< ad
episcopos Calliarum 2: Euin !/&(
!9!1 )eterum lugendum valde est #uonam prolabantur humanae rationis deliramenta ubi #uis novis
rebus studeat at#ue contra "postoli monitum nitatur plus sapere #uam oporteat sapere 3c$. %om !2 &4
sibi#ue nimium prae$idens veritatem #uaerendam autumet extra catholicam 0cclesiam in #ua abs#ue vel
levissimo erroris coeno ipsa invenitur #uae#ue idcirco <columna ac $irmamentum veritatis 3! Gim & !:4
appellatur et est. Probe autem intelligitis ,enerabiles Fratres ?os hic lo#ui etiam de $allaci illo haud ita
pridem invecto philosophiae systemate plane improbando #uo ex proiecta et e$$renata novitatum
cupiditate veritas ubi certo consistit non #uaeritur sanctis#ue et apostolicis traditionibus posthabitis
doctrinae aliae inanes $utiles incertae#ue nec ab 0cclesia probatae adsciscuntur #uibus veritatem ipsam
$ulciri ac sustineri vanissimi homines perperam arbitrantur.
Cr*goire .,- Bre$ 5 Dum acerbissimas 5 29 septembre !/&:'
erreurs de Ceorge Fermes
!9!/ "d augendas #uibus diu noctu#ue ob id 3scil. perrsecutiones 0cclesiae4 premimur angustias illud
etiam calamitosissimum ac summopere deplorandum accedit #uod inter eos #ui pro religione editis
operibus certant nonnulli simulate se intrudere audeant #ui similiter pro eadem videri volunt et ostentant
se dimicare ut retenta religionis specie veritate autem despecta $acilius possint <per philosophiam< seu
per vanas eorum philosophicas commentationes <et inanem $allaciam< 3)ol 2 /4 incautos seducere at#ue
pervertere hinc et populos decipere $identius#ue inimicis palam saevientibus adiutrices porrigere manus.
6uapropter ut nobis impiae et insidiosae #uorundam horum scriptorum molitiones innotuerunt non
distulimus per nostras 0ncyclicas alias#ue "postolicas >itteras callida eorum et prava denuntiare consilia
errores#ue damnare simul et exitiales pate$acere $raudes #uibus divinam 0cclesiae constitutionem et
ecclesiasticam disciplinam immo et totum ipsum publicum ordinem $unditus evertere va$errime
contendunt. 0t #uidem tristissimo $acto comprobatum est eos deposito tandem simulationis velo
perduellionis vexillum contra #uamcum#ue a Deo constitutam potestatem alte iam extulisse.
21&/ !9!8 ,erum non haec sola subest gravissima lugendi causa. Praeter enim eos #ui omnium
catholicorum scandalo se perduellibus devoverunt ad amaritudinum nostrarum cumulum in theologicum
etiam studium prodire videmus #ui novitatis cupidine et aestu 5 semper discentes et nun#uam ad
scientiam veritatis pervenientes 532Gi &14 magistri exsistunt erroris #uia veritatis discipuli non $uerunt.
3DS 21&/4 Peregrinis #uippe improbandis#ue doctrinis sacra ipsi in$iciunt studia et publicum etiam si
#uod tenent in scholis et academiis docendi magisterium pro$anare non dubitant ipsum#ue #uod tueri se
iactant sacratissimum adulterare dignoscuntur $idei depositum. "t#ue inter huiusmodi erroris magistros
ex constanti et $ere communi per Cermaniam $ama adnumeratur Ceorgius Fermes utpote #ui audacter a
regio #uenn universa traditio et SS. Patres in exponendis ac vindicandis $idei veritatibus tramitem
stravere de$lectens #uin et superbe contemnens et damnans tenebrosam ad errorem omnigenum viam
moliatur in dubio positivo tan#uam basi omnis theologicae in#uisitionis et in principio #uod statuit
rationem principem normam ac unicum medium esse #uo horno asse#ui possit supernaturalium veritatum
cognitionem....
21&8 !927 3+udicatum est auctorem in suis4 operibus contexere absurda et a doctrina catholicae 0cclesiae
aliena' praesertim vero circa naturam $idei et credendorum regulam circa sacram Scripturam traditionem
revelationem et 0cclesiae magisterium circa motiva credibilitatis circa argumenta #ueis existentia Dei
adstrui con$irmari#ue consuevit circa ipsius Dei essentiam sanctitatem iustitiam libertatem eiusdem#ue
$inem in operibus #uae a theologis vocantur ad extra necnon circa gratiae necessitatem eiusdem#ue ac
donorum distributionem retributionem praemiorum et poenarum in$lictionem circa protoparentum
statum peccatum originale ac hominis lapsi vires'
21(7 !927 eosdem#ue libros tam#uam continentes doctrinas et propositiones respective $alsas
temerarias captiosas in scepticismum et indi$$erentismum inducentes erroneas scandalosas in
2"
catholicas scholas iniuriosas $idei divinae eversivas haeresim sapientes ac alias ab 0cclesia damnatas
prohibendos et damnandos esse censuerunt.
Cr*goire .,- %esp. S. A$$icii ad episc. ?icaeensem
!1 Eanvier !/&/
21(& !9!2 6u. 38 septembre !/&14I "n paenitentes #ui moderatum lucrum solo legis titulo ex mutuo
dubia vel mala $ide perceperunt absolvi sacramentaliter possint nullo imposito restitutionis onere
dummodo de patrato ob dubiam vel malam $idem peccato sincere doleant et $iliali oboedientia parati sint
stare mandatis S. Sedis@ %esp.I "$$irmative dummodo parati sint stare mandatis S. Sedis.
Cr*goire .,- )onst. <-n supremo apostolatus $astigio<
& d*cembre !/&8' De servitute hominum tollenda
21(: ... "d ?ostram pastoralem sollicitudinem pertinere animadvertimus ut $ideles ab inhumano
?igritarum seu aliorum #uorumcum#ue hominum mercatu avertere penitus studeamus. ... Fuerunt subinde
ex ipso $idelium numero #ui sordidioris lucri cupidine turpiter obcaecati in dissitis remotis#ue terris
-ndos ?igritas miserosve alios in servitutem redigere seu instituto ampliato#ue commercio eorum #ui
captivi $acti ab aliis $uerant indignum horum $acinus iuvare non dubitarent. Faud sane praetermiserunt
plures glor. mem. %omani Ponti$ices praecessores ?ostri reprehendere graviter pro suo munere illorum
rationem utpote spirituali ipsorum saluti noxiam et christiano nomini probrosam' ex #ua etiam illud
conse#ui pervidebant ut in$idelium gentes ad veram nostram religionem odio habendam magis magis#ue
ob$irmarentur. 3%ecoluntur documenta supra in nota indicata4.
21(9 Fae #uidem praedecessorum ?ostrorum sanctiones et curae pro$uerunt Deo bene iuvante non
parum -ndis aliis#ue praedictis a crudelitate invadentium seu mercatorum christianorum cupiditate
tutandis non ita tamen ut Sancta haec Sedes de plene suorum in id studiorum exitu laetari posset cum
immo commercium ?igritarum etsi nonnulla ex parte imminutum adhuc tamen a christianis pluribus
exerceatur. 6uare ?os tantum huiusmodi probrum a cunctis christianorum $inibus avertere cupientes...
auctoritate "postolica omnes cuiuscum#ue condicionis christi$ideles admonemus et obtestamur in
Domino vehementer ne #uis audeat in posterum vexare aut spoliare suis bonis aut in servitutem redigere
vel aliis talia in eos patrantibus auxilium aut $avorem praestare seu exercere inhumanum illud
commercium #uo ?igritae tam#uam si non homines sed pura puta#ue animantia $orent in servitutem
utcum#ue redacti sine ullo discrimine contra iustitiae et humanitatis iura emuntur venduntur ac
durissimis interdum laboribus exantlandis devoventur...
Cr*goire .,- %esp. S. )gr. -ndulgentiarum 2/ Euillet !/(7' De
e$$icientia indulgentiae altaris privilegiati
21:7 6u.I Btrum per indulgentiam altari privilegiato adnexam intelligenda sit indulgentia plenaria
animam statim liberans ab omnibus purgatorii poenis an vero tantum indulgentia #uaedam secundum
divinae misericordiae beneplacitum applicanda@ %esp.I Per indulgentiam altari privilegiato adnexam si
spectetur mens concedentis et usus clavium potestatis intelligendam esse indulgentiam plenariam #uae
animam statim liberet ab omnibus purgatorii poenis' si vero spectetur applicationis e$$ectus intelligendam
esse indulgentiam cuius mensura divinae beneplacito et acceptioni respondet.
Gheses a >udovico 0ugenio Bautain iussu sui episcopi
subscriptae / sept. !/(7 3et !/ nov. !/&:4' 3sous Cr*goire
.,-4' Gheses de $ide et ratione oppositae $ideismo
21:! !922 !. >e raisonnement peut prouver avec certitude l<existence de Dieu et l<in$init* de ses
per$ections 3-Q4. - >a $oi don du ciel suppose 3est post*rieure =4 la rev*lation' elle ne peut donc pas
convenablement 3- Q4 tre all*gu*e vis-a-vis d<un ath*e en preuve de l<existence de Dieu 3c$. DS 2/!24.
21:2 !92& 2. >a divinit* de la 3>a4 r*v*lation mosaY#ue se prouve avec certitude par la tradition orale et
*crite de la synagogue et du christianisme.
21:& !92( & . >a preuve 3de la r*v*lation chr*tienne4 tir*e des miracles de +*sus-)hrist sensible et
$rappante pour les t*moins oculaires n<a point perdu sa $orce et son *clat vis--vis des g*n*rations
subs*#uentes. ?ous trouvons cette preuve en toute certitude dans l<authenticit* du ?ouveau Gestament
2"!
3-Q 4 dans la tradition orale et *crite de tous les chr*tiens. )<est par cette double tradition #ue nous devons
la d*montrer l<incr*dule #ui la reEette 3 ceux #ui la reEettent4 ou a ceux 3-Q4 #ui sans l<admettre encore la
d*sirent.
21:( !92: (. An n<a pas 3point4 le droit d<attendre d<un incr*dule #u<il admette la r*surrection de notre
divin Sauveur avant de lui en avoir administr* des preuves certaines' et ces preuves sont d*duites 3de la
mme tradition4 par le raisonnement.
21:9 !929 :. Sur ces #uestions diverses la raison pr*cede la $oi et doit nous y conduire 3><usage de la
raison pr*cede la $oi et y conduit l<homme par la r*v*lation et la grce4 3c$. DS 2/!&4.
21:1 !921 9. 6uel#ue $aible et obscure #ue soit devenue la raison par le p*ch* originel il lui reste assez
de clart* et de $orce pour nous guider avec certitude l<existence de Dieu la r*v*lation $aite aux +ui$s par
2oYse et aux chr*tiens par notre adorable Fomme-Dieu 3>a raison peut prouver avec certitude
l<authenticit* de la r*v*lation $aite aux +ui$s par 2oYse et aux chr*tiens par +*sus-)hrist4.
%esp. S. Paenitentiariae / Euin !/(2 3sous Cr*goire .,-4'
De usu onanistico matrimonii
21:/ 6u.I !4 "n coniuges #ui matrimonio eo utuntur modo ut conceptionem praecaveant actum per se
moraliter malum exerceant @ %esp.I "d l4 )um tota actus deordinatio ex viri malitia procedat #ui loco
consummandi retrahit se et extra vas e$$unditI ideo si mulier post debitas admonitiones nihil pro$iciat vir
autem instet minando verbera aut mortem poterit ipsa ut probati theologi docent citra peccatum
simpliciter permittere id#ue ex gravi causa #uae eam excusat' #uoniam caritas #ua illud impedire
tenetur cum tanto incommodo non obligat.
21:8 24 Si actus habendus sit ut moraliter malus an coniuges de illo se non accusantes considerari possint
tam#uam in ea constituti bona $ide #uae eos a gravi culpa excuset @ %esp.I "d 2 et &4 ... con$essarius
revocet in mentem adagium illudI sancta sancte esse tractanda' at#ue etiam verba perpendat S. "lphonsi
de >igorio viri docti et harum rerum peritissimi #ui in Praxi con$essariorum 3cap. -4 -, n. (! in#uitI
<)irca autem peccata coniugum respectu ad debitum coniugale ordinarie lo#uendo con$essarius non
tenetur nec decet interrogare nisi uxores an illud reddiderint modestiori modo #uo possit... De aliis
taceat nisi interrogatus $uerit<. ?ecnon alios probatos auctores consulere non omittat.
2197 &4 "n probanda sit agendi ratio con$essariorum #ui ne coniugatos o$$endant illos circa modum
#uo iuribus matrimonii utuntur non interrogant @ %esp.I "d 2 et &4 ... con$essarius revocet in mentem
adagium illudI sancta sancte esse tractanda' at#ue etiam verba perpendat S. "lphonsi de >igorio viri docti
et harum rerum peritissimi #ui in Praxi con$essariorum 3cap. -4 -, n. (! in#uitI <)irca autem peccata
coniugum respectu ad debitum coniugale ordinarie lo#uendo con$essarius non tenetur nec decet
interrogare nisi uxores an illud reddiderint modestiori modo #uo possit... De aliis taceat nisi interrogatus
$uerit<. ?ecnon alios probatos auctores consulere non omittat.
%esp. S. A$$icii !( septembre !/(2 3sous Cr*goire .,-4'
De materia unctionis in$irmorum
2192 !928 6u.I "n in casu necessitatis parochus ad validitatem sacramenti extremae unctionis uti possit
oleo a se benedicto@ %esp.I 3c$irm. a S. A$$ice4I ?egative ad $ormam Decreti 3S. A$$icii4 !& Eanvier !9!!
3coram Paulo ,4
219& !92/ PropositioI 6uod nempe sacramentum extremae unctionis oleo episcopali benedictione non
consecrato ministrari valide possitI Declar. S. A$$iciiI propositionem esse temerariam et errori proximam.
De religionis christianae demonstrabilitate
219: !922 ... ?ous promettons pour auEourd<hui et pour l<avenirI
l. de ne Eamais enseigner #ue avec les seules lumieres de la droite raison abstraction $aite de la r*v*lation
divine on ne puisse donner une v*ritable d*monstration de l<existence de Dieu'
2199 !922 2. #u<avec la raison seule on ne puisse d*montrer la spiritualit* et l<immortalit* de l<me ou
toute autre v*rit* purement naturelle rationnelle ou morale'
2""
2191 !922 &. #u<avec la raison seule on ne puisse avoir la science des principes ou de la m*taphysi#ue
ainsi #ue des v*rit*s #ui en d*pendent comme science tout $ait distincte de la th*ologie surnaturelle #ui
se $onde sur la r*v*lation divine'
219/ !922 (. #ue la raison ne puisse ac#u*rir une vraie et pleine certitude des moti$s de cr*dibilit* c<est--
dire de ces moti$s #ui rendent la r*v*lation divine *videmment croyable tels #ue sont sp*cialement les
miracles et les proph*ties et particulierement la r*surrection de +*sus-)hrist'
2198 !922 :. #ue la religion chr*tienne ne puisse s<adapter a toute $orme l*gitime de gouvernement
politi#ue tout en restant la mZme religion chr*tienne et catholi#ue completement indi$$*rente a toutes les
$ormes du r*gime politi#ue ne $avorisant pas l<une plus #ue l<autre et n<en excluant aucune.
Cr*goire .,- 0p. encycl. <-nter praecipuas machinationes<
/ mai !/((' De versionibus s. Scripturae
211! !9&7 ... ?e#ue deni#ue ignoratis #uanta vel diligentia vel sapientia opus sit trans$erenda $ideliter in
aliam linguam elo#uia Domini' ut nihil proinde $acilius contingat #uam ut in eorundem versionibus per
societates biblicas multiplicatis gravissimi ex tot interpretum vel imprudentia vel $raude inserantur
errores' #uos ipsa porro illarum multitudo et varietas diu occultat in perniciem multorum. -psarum tamen
societatum parum aut nihil omnino interest si homines Biblia illa vulgaribus sermonibus interpretata
lecturi in alios potius #uam alios errores dilabantur dummodo assuescant paulatim ad liberum de
Scripturarum sensu iudicium sibimet ipsis vindicandum at#ue ad contemnendas traditiones divinas ex
Patrum doctrina in 0cclesia catholica custoditas ipsum#ue 0cclesiae magisterium repudiandum.
!9&! Func in $inem biblici iidem socii 0cclesiam sanctam#ue hanc P0G%- Sedem calumniari non
cessant #uasi a pluribus iam saeculis $idelem populum a sacrarum Scripturarum cognitione arcere
conetur ' cum tamen plurima exstent eadem#ue luculentissima documenta singularis studii #uo
recentioribus ipsis temporibus Summi Ponti$ices ceteri#ue illorum ductu catholici antistites usi sunt ut
catholicorum gentes ad Dei elo#uia scripta et tradita impensius erudirentur.
2112 !9&2 -is in regulis #uae a Patribus a Gridentina Synodo delectis conscriptae et a Pio -, 3DS
!/:(4 ... approbatae -ndici#ue librorum prohibitorum praemissae sunt generali sanctione statutum legitur
ut Biblia vulgari sermone edita non aliis permitterentur nisi #uibus illorum lectio ad $idei at#ue pietatis
augmentum pro$utura iudicaretur. Fuic eidem regulae nova subinde propter perseverantes haereticorum
$raudes cautione constrictae ea demum auctoritate Benedicti .-, adiecta declaratio est ut permissa porro
habeatur lectio vulgarium versionum #uae ab "postolica Sede approbatae aut cum annotationibus
desumptis ex sanctis 0cclesiae Patribus vel ex doctis catholicis#ue viris editae $uerint ...
Denzinger 3latin4 298(
Denzinger 3latin4 2112
Pie -. 0p. encycl. <6ui pluribus< 8 novembre !/(9'
De errore rationalismi
211: !9&( 3?oscitis christiani nominis hostes docereI4 commentitia esse et hominum inventa sacrosancta
nostrae religionis mysteria catholicae 0cclesiae doctrinam humanae societatis bono et commodis
adversari 3c$. DS 28(74 ac vel ipsum )hristum et Deum eiurare non extimescant. 0t #uo $acilius populis
illudant at#ue incautos praesertim et imperitos decipiant et in errores secum abripiant sibi unis
prosperitatis vias notas esse comminiscuntur sibi#ue philosophorum nomen arrogare non dubitant
perinde #uasi philosophia #uae tota in naturae veritate investiganda versatur ea respuere debeat #uae
supremus et clementissimus ipse totius naturae auctor Deus singulari bene$icio et misericordia hominibus
mani$estare est dignatus ut veram ipsi $elicitatem et salutem asse#uantur.
2119 !9&: Finc praepostero sane et $allacissimo argumentandi genere num#uam desinunt humanae
rationis vim et excellentiam appellare extollere contra sanctissimam )hristi $idem at#ue audacissime
blaterant eam humanae re$ragari rationi 3c$. DS 28794. 6uo certe nihil dementius nihil magis impium
nihil contra ipsam rationem magis repugnans $ingi vel excogitari potest. 0tsi enim $ides sit supra
2"#
rationem nulla tamen vera dissensio nullum#ue dissidium inter ipsas inveniri um#uam potest cum ambae
ab uno eodem#ue immutabilis aeternae#ue veritatis $onte Deo optimo maximo oriantur at#ue ita sibi
mutuam opem $erant ut recta ratio $idei veritatem demonstret tueatur de$endat $ides vero rationem ab
omnibus erroribus liberet eam#ue divinarum rerum cognitione miri$ice illustret con$irmet at#ue per$iciat.
2111 !9&9 ?e#ue minore certe $allacia ,enerabiles Fratres isti divinae revelationis inimici humanum
progressum summis laudibus e$$erentes in catholicam religionem temerario plane ac sacrilego ausu illum
inducere vellent perinde ac si ipsa religio non Dei sed hominum opus esset aut philosophicum ali#uod
inventum #uod humanis modis per$ici #ueat. -n istos tam miserre delirantes percommode #uidem cadit
#uod Gertullianus sui temporis philosophis merito exprobrabatI <#ui stoicum et platonicum et dialecticum
)hristianismum protulerunt<. 0t sane cum sanctissima nostra religio non ab humana ratione $uerit inventa
sed a Deo hominibus clementissime pate$acta tum #uis#ue vel $acile intelligit religionem ipsam ex
eEusdem Dei lo#uentis auctoritate omnem suam vim ac#uirere ne#ue ab humana ratione deduci aut per$ici
um#uam posse.
211/ !9&1 Fumana #uidem ratio ne in tanti momenti negotio decipiatur et erret divinae revelationis
$actum diligenter in#uirat oportet ut certo sibi constet Deum esse locutum ac eidem #uemadmodum
sapientissime docet "postolus <rationabile obse#uium< exhibeat 3%om !2 !4. 6uis enim ignorat vel
ignorare potest omnem Deo lo#uenti $idem esse habendam nihil#ue rationi ipsi magis consentaneum
esse #uam iis ac#uiescere $irmiter#ue adhaerere #uae a Deo #ui nec $alli nec $allere potest revelata esse
constiterit@
2118 !9&/ 32otiva credibilitatis religionis christianae4 Sed #uam multa #uam mira #uam splendida
praesto sunt argumenta #uibus humana ratio luculentissime evinci omnino debet divinam esse )hristi
religionem et <omne dogmatum nostrorum principium radicem desuper ex caelorum Domino accepisse<
ac propterea nihil $ide nostra certius nihil securius nihil sanctius exstare et #uod $irmioribus innitatur
principiis. Faec scilicet $ides vitae magistra salutis index vitiorum omnium expultrix ac virtutum
$oecunda parens et altrix divini sui auctoris et consummatoris )hristi +esu nativitate vita morte
resurrectione sapientia prodigiis vaticinationibus con$irmata supernae doctrinae luce undi#ue re$ulgens
ac coelestium divitiarum ditata thesauris tot prophetarum praedictionibus tot miraculorum splendore tot
martyrum constantia tot Sanctorum gloria vel maxime clara et insignis salutares pro$erens )hristi leges
ac maiores in dies ex crudelissimis ipsis persecutionibus vires ac#uirens universum orbem terra mari#ue
a solis ortu us#ue ad occasum uno )rucis vexillo pervasit at#ue idolorum pro$igata $allacia errorum
depulsa caligine triumphatis#ue cuius#ue generis hostibus omnes populos gentes nationes utcum#ue
immanitate barbaras ac indole moribus legibus institutis diversas divinae cognitionis lumine illustravit
at#ue suavissimo ipsius )hristi iugo subiecit annuntians omnibus pacem annuntians bona 3c$. -s :2 14.
6uae certe omnia tanto divinae sapientiae ac potentiae $ulgore undi#ue collucent ut cuius#ue mens et
cogitatio vel $acile intelligat christianam $idem Dei opus esse.
21/7 !9&8 3obligatio credendi4 -ta#ue humana ratio ex splendidissimis hisce ae#ue ac $irmissimis
argumentis clare aperte#ue cognoscens Deum eiusdem $idei auctorem exsistere ulterius progredi ne#uit
sed #uavis di$$icultate ac dubitatione penitus abiecta at#ue remota omne eidem $idei obse#uium praebeat
oportet cum pro certo habeat a Deo traditum esse #uid#uid $ides ipsa hominibus credendum et agendum
proponit.
21/! "t#ue hinc plane apparet in #uanto errore illi etiam versentur #ui ratione abutentes ac Dei elo#uia
tam#uam humanum opus existimantes proprio arbitrio illa explicare interpretari temere audent cum
Deus ipse vivam constituerit auctoritatem #uae verum legitimum#ue caelestis suae revelationis sensum
doceret constabiliret omnes#ue controversias in rebus $idei et morum in$allibili iudicio dirimeret ne
$ideles circum$erantur omni vento doctrinae in ne#uitia hominum ad circumventionem erroris. 6uae
#uidem viva et in$allibilis auctoritas in ea tantum viget 0cclesia #uae a )hristo Domino supra Petrum
totius 0cclesiae caput principem et pastorem cuius $idem num#uam de$ecturam promisit aedi$icata suos
legitimos semper habet Ponti$ices sine intermissione ab ipso Petro ducentes originem in eius cathedra
collocatos et eiusdem etiam doctrinae dignitatis honoris ac potestatis heredes et vindices. 0t #uoniam ubi
Petrus ibi 0cclesia ac Petrus per %omanum Ponti$icem lo#uitur et semper in suis successoribus vivit et
iudicium exercet ac praestat #uaerentibus $idei veritatem idcirco divina elo#uia eo plane sensu sunt
accipienda #uem tenuit ac tenet haec %omana beatissimi Petri cathedra #uae omnium 0cclesiarum
mater et magistra 3DS !9!94 $idem a )hristo Domino traditam integram inviolatam#ue semper servavit
eam#ue $ideles edocuit omnibus ostendens salutis semitam et incorruptae veritatis doctrinam.
2"$
)eteris illius temporis erroribus
21/2 +am vero probe noscitis ,en. Fr. alia errorum monstra et $raudes #uibus huius saeculi $ilii
catholicam religionem et divinam 0cclesiae auctoritatem... oppugnare et tum sacrae tum civilis potestatis
iura conculcare conanturI
21/& Fuc spectant ... clandestinae illae sectae e tenebris ad rei tum sacrae tum publicae exitium et
vastitatem emersae at#ue a %omanis Ponti$icibus decessoribus ?ostris iterato anathemate damnatae suis
"postolicis >itteris #uas ?os "postolicae nostrae potestatis plenitudine con$irmamus. ...
21/( Foc volunt va$errimae biblicae societates #uae... divinarum scripturarum libros contra ss. 0cclesiae
regulas vulgaribus #uibus#ue linguis translatos ac perversis saepe explicationibus interpretatos cuius#ue
generis hominibus etiam rudioribus gratuito impertiri obtrudere non cessant ut divina traditione Patrum
doctrina et catholicae 0cclesiae auctoritate reiecta omnes elo#uia Domini privato suo iudicio
interpretentur eorum#ue sensum pervertant at#ue ita in maximos elabantur errores. 6uas societates ...
Cregorius .,-. ... reprobavit et nos pariter damnatas esse volumus.
21/: Fuc spectat horrendum ac vel ipsi naturali rationis lumini maxime repugnans de cuiuslibet religionis
indi$$erentia systema 3-ndi$$erentismus4 #uo isti veteratores omni virtutis et vitii veritatis et erroris
honestatis et turpitudinis sublato discrimine homines in cuiusvis religionis cultu aeternam salutem
asse#ui posse comminiscuntur. ...
21/9 huc in$anda ac vel ipsi naturali iuri maxime adversa de communismo uti vocant doctrina #ua
semel admissa omnium iura res proprietates ac vel ipsa humana societas $unditus everterentur.
Decr. S. A$$icii 3sous Pie -.4' 2! mai !/:!' De usu onanistico
matrimonii
218! 6u.I 6ua nota digna sint tres propositiones se#uentesI !. Ab rationes honestas coniugibus uti licet
matrimonio eo modo #uo usus est Anan 3Cn &/ /ss4. %esp.I "d. ! Scandalosa erronea et iuri naturali
matrimonii contraria.
2182 2. Probabile est istum matrimonii usum non esse prohibitum iure naturali. %esp.I "d 2. Scandalosa
et alias implicite condemnata ab -nnocentio .- propos. (8 3DS 2!(84.
218& &. ?us#uam expedit interrogare de hac materia utrius#ue sexus coniuges etiamsi prudenter timeatur
ne coniuges sive uxor sive uter#ue abutantur matrimonio. %esp.I "d &. Propositio ut iacet est $alsa nimis
laxa et in praxi periculosa.
Pie -. "lloc. <"cerbissimum vobiscum< 21 septembre !/:2
!9(7 ?ihil dicimus de alio illo decreto #uo matrimonii sacramenti mysterio dignitate sanctitate omnino
despecta eius#ue institutione et natura prorsus ignorata et eversa at#ue 0cclesiae in sacramentum idem
potestate penitus spreta proponebatur iuxta iam damnatos haereticorum errores at#ue adversus catholicae
0cclesiae doctrinam ut matrimonium tan#uam civilis tantum contractus haberetur et in variis casibus
divortium proprie dictum sanciretur 3c$. D !1914 omnes#ue matrimoniales causae ad laica de$errentur
tribunalia et ab illis iudicarentur 3c$. D !11(4' cum nemo ex catholicis ignoret aut ignorare possit
matrimonium esse vere et proprie unum ex septem evangelicae >egis sacramentis a )hristo Domino
institutum ac propterea inter $ideles matrimonium dari non posse #uin uno eodem#ue tempore sit
sacramentum at#ue idcirco #uamlibet aliam inter )hristianos viri et mulieris praeter sacramentum
coniunctionem cuiuscun#ue etiam civilis legis vi $actam nihil aliud esse nisi turpem at#ue exitialem
concubinatum ab 0cclesia tantopere damnatum ac proinde a coniugali $oedere sacramentum separari
nun#uam posse 3c$. D !11&4 et omnino spectare ad 0cclesiae potestatem ea omnia decernere #uae ad
idem matrimonium #uovis modo possunt pertinere.
%esp. S. A$$icii 3sous Pie -.4' 9 3!84 avril !/:&' De usu
onanistico matrimonii
2"%
218: 6u. l4 "n usus imper$ectus matrimonii sive onanistice sive condomistice 3seu adhibito ne$ario
instrumento vulgo <condom<4 $iat prout in casu sit licitus@ 24 "n uxor sciens in congressu condomistico
possit passive se praebere @ %esp. 3decr. 9. publ. !8 avril4I "d !4 ?egative' est enim intrinsece malus. "d
24 ?egative' daret enim operam rei intrinsece illicitae.
Pie -. Bulla <-ne$$abilis Deus< / d*cembre !/:(
2/77 -ne$$abilis Deus... ab initio et ante saecula Bnigenito Filio suo matrem ex #ua caro $actus in beata
temporum plenitudine nasceretur elegit at#ue ordinavit tanto#ue prae creaturis universis est prosecutus
amore ut in illa una sibi propensissima voluntate complacuerit. 6ua propter illam longe ante omnes
"ngelicos Spiritus cunctos#ue Sanctos caelestium omnium charismatum copia de thesauro divinitatis de
prompta ita miri$ice cumulavit ut ipsa ab omni prorsus peccati labe semper libera ac tota pulcra et
per$ecta eam innocentiae et sanctitatis plenitudinem prae se $erret #ua maior sub Deo nullatenus
intelligitur et #uam praeter Deum nemo asse#ui cogitando potest.
2/7! 0t #uidem decebat omnino ut per$ectissimae sanctitatis splendoribus semper ornata $ulgeret ac vel
ab ipsa originalis culpae labe plane immunis amplissimum de anti#uo serpente triumphum re$erret tam
venerabilis mater cui Deus Pater unicum Filium suum #uem de corde suo ae#ualem sibi genitum
tam#uam seipsum diligit ita dare disposuit ut naturaliter esset unus idem#ue communis Dei Patris et
,irginis Filius et #uam ipse Filius substantialiter $acere sibi matrem elegit et de #ua Spiritus Sanctus
voluit et operatus est ut conciperetur et nasceretur ille de #uo ipse procedit.
2/72 )hristi enim 0cclesia sedula depositorum apud se dogmatum custos et vindex nihil in his um#uam
permutat nihil minuit nihil addit sed omni industria vetera $ideliter sapienter#ue tractando si #ua
anti#uitus in$ormata sunt et Patrum $ides sevit ita limare expolire studet ut prisca illa caelestis doctrinae
dogmata accipiant evidentiam lucem distinctionem sed retineant plenitudinem integritatem
proprietatem ac in suo tantum genere crescant in eodem scilicet dogmate eodem sensu eadem#ue
sententia.
2/7& !9(! ... "d honorem sanctae et individuae Grinitatis ad decus et ornamentum ,irginis Deiparae ad
exaltationem $idei catholicae et christianae religionis augmentum auctoritate Domini nostri +esu )hristi
beatorum "postolorum Petri et Pauli ac ?ostra declaramus pronuntiamus et de$inimus doctrinam. #uae
tenet beatissimam ,irginem 2ariam in primo instanti suae conceptionis $uisse singulari omnipotentis
Dei gratia et privilegio intuitu meritorum )hristi +esu Salvatoris humani generis ab omni originalis
culpae labe praeservatam immunem esse a Deo revelatam at#ue idcirco ab omnibus $idelibus $irmiter
constanter#ue credendam.
2/7( !9(! 6uapropter si #ui secus ac a ?obis de$initum est #uod Deus avertat praesumpserint corde
sentire ii noverint ac porro sciant se proprio iudicio condemnatos nau$ragium circa $idem passos esse et
ab unitate 0cclesiae de$ecisse ac praeterea $acto ipso suo semet poenis a iure statutis subiicere si #uod
corde sentiunt verbo aut scripto vel alio #uovis externo modo signi$icare ausi $uerint.
Pie -. "lloc. 5 Singulari #uadam 5 8 d*cembre !/:(' sur le
rationalisme et l<indi$$*rentisme' 3omis dans DS4
Sunt praeterea ,enerabiles Fratres viri #uidam eruditione praestantes #ui religionem munus esse
$atentur longe praestantissimum a Deo hominibus datum humanam nihilominus rationem tanto habent in
pretio tantopere extollunt ut vel ipsi religioni ae#uiparandam stultissime putent. Finc ex vana ipsorum
opinione theologicae disciplinae perinde ac philosophicae tractandae sunt 3v. n. !17/4' cum tamen illae
$idei dogmatibus innitantur #uibus nihil $irmius nihil stabilius istae vero humana explicentur at#ue
illustrentur ratione #ua nihil incertius utpote #uae varia est pro ingeniorum varietate innumeris#ue
$allaciis et praestigiis obnoxia. -ta #uidem reiecta 0cclesiae auctoritate di$$icillimis #uibus#ue
reconditis#ue #uaestionibus latissimus patuit campus ratio#ue humana in$irmis suis con$isa viribus
licentius excurrens turpissimos in errores lapsa est #uos hic re$erre nec vacat nec lubet #uippe vobis
probe cognitos at#ue exploratos #ui#ue in religionis et civilis rei detrimentum illud#ue maximum
redundarunt. 6uamobrem istis hominibus #ui plus ae#uo vires e$$erunt humanae rationis ostendere
oportet plane id esse contrarium verissimae illi sententiae Doctoris gentiumI 5 Si #uis putet se ali#uid
esse cum nihil sit ipse se seducit 5 3Cal 9 /4. Demonstrandum illis est #uantae sit arrogantiae
pervestigare mysteria #uae revelare nobis dignatus est clementissimus Deus eadem#ue asse#ui
2#&
complecti#ue audere humanae mentis imbecillitate et angustiis cum longissime ea vires excedant nostri
intellectus #ui ex "postoli eiusdem dicto captivandus est in obse#uium $idei 3c$. 2 )or !7.:4.
"t#ue huiusmodi humanae rationis sectatores seu cultores potius #ui eam sibi certam veluti magistram
proponunt eius#ue ductu $austa sibi omnia pollicentur obliti certe sunt #uam grave et acerbum ex culpa
primi parentis in$lictum sit vulnus humanae naturae #uippe #uod et ob$usae tenebrae menti et prona
e$$ecta ad malum voluntas. Finc celeberrimi ex anti#uissima aetate philosophi #uamvis multa praeclare
scripserint doctrinas tamen suas gravissimis erroribus contaminarunt' hinc assiduum illud certamen #uod
in nobis experimur de #uo lo#uitur "postolusI 5 Sentio in membris meis legem repugnantem legi mentis
meae 5 3%om 1.2&4.
?unc #uando ex originis labe in universos "dami posteros propagata extenuatum esse constet rationis
lumen et ex pristino iustitiae at#ue innocentiae statu miserrime deciderit humanum genus ec#uis satis
esse rationem ducat ad asse#uendam veritatem @ 0c#uis in tantis periculis at#ue in tanta virium
in$irmitate ne labatur et corruat necessaria sibi neget ad salutem religionis divinae et gratiae coelestis
auxilia@ 6uae #uidem auxilia benignissime iis largitur Deus #ui humili prece eadem $lagitent cum
scriptum sit 5 Deus superbis resistit humilibus autem dat gratiam 5 3+ac (94. -dcirco conversus olim ad
Patrem )hristus Dominus altissima veritatum arcana pate$acta haud esse a$$irmavit 5 prudentibus et
sapientibus huius saeculi 5 #ui ingenio doctrina#ue sua superbiunt et praestare negant obse#uium $idei
sed vero humilibus ac simplicibus hominibus #ui $idei divinae oraculo nituntur et con#uiescunt 3)$ 2t
!! 2:' >c !7.2!4.
Salutare hoc documentum eorum animis inculcetis oportet #ui humanae rationis vim us#ue adeo
exagerant illius ut ope mysteria ipsa scrutari audeant at#ue explicare #uo nihil ineptius nihil insanius.
%evocare illos contendite a tanta mentis perversitate exponentes nimirum nihil esse praestabilius a
providentia Dei concessum hominibus #uam $idei divinae auctoritatem hanc nobis esse #uasi $acem in
tenebris hanc ducem #uam se#uamur ad vitam hanc necessariam prorsus esse ad salutem utpote #uod 5
sine $ide . . . impossibile est placere Deo 5 3Feb !!.94 et 5 #ui... non crediderit condemnabitur 5 32c
!9.!94
!9(9 0rrorem alterum nec minus exitiosum ali#uas catholici orbis partes occupasse non sine moerore
novimus animis#ue insedisse plerum#ue catholicorum #ui bene sperandum de aeterna illorum omnium
salute putant #ui in vera )hristi 0celesia ne#ua#uam versantur 3c$. D !1!14. -dcirco percontari
saepenumero solent #uaenam $utura post obitum sit eorum sors et conditio #ui catholicae $idei minime
addicti sunt vanissimis#ue adductis rationibus responsum praestolantur #uod pravae huic sententiae
su$$ragetur. "bsit ,enerabiles Fratres ut misericordiae divinae #uae in$inita est terminos audeamus
apponere' absit ut perscrutari velimus arcana consilia et iudicia Dei #uae sunt abyssus multa 3Ps &: 14
nec humana #ueunt cogitatione penetrari. 6uod vero apostolici ?ostri muneris est episcopalem vestram
et sollicitudinem et vigilantiam excitatam volumus ut #uantum potestis contendere opinionem illam
impiam ae#ue ac $unestam ab hominum mente propulsetis nimirum #uavis in religione reperiri posse
aeternae salutis viam. 0a #ua praestatis sollertia ac doctrina demonstretis commissis curae vestrae
populis miserationi ac iustitiae divinae dogmata catholicae $idei neuti#uam adversari.
!9(1 Genendum #uippe ex $ide est extra apostolicam %omanam 0cclesiam salvum $ieri neminem posse
hanc esse unicam salutis arcam hanc #ui non $uerit ingressus diluvio periturum' sed tamen pro certo
pariter habendum est #ui verae religionis ignorantia laborent si ea sit invincibilis nulla ipsos obstringi
huiusce rei culpa ante oculos Domini. ?unc vero #uis tantum sibi arroget ut huiusmodi ignorantiae
designare limites #ueat iuxta populorum regionum ingeniorum aliarum#ue rerum tam multarum
rationem et varietatem @ 0nimvero cum soluti corporeis hisce vinculis videbimus Deum sicuti est 3! -o &
24 intelligemus pro$ecto #uam arcto pulchro#ue nexu miseratio ac iustitia divina copulentur' #uamdiu
vero in terris versamur mortali hac gravati mole #uae hebetat animam $irmissime teneamus ex catholica
doctrina unum Deum esse unam $idem unum baptisma 30ph (94' ulterius in#uirendo progredi ne$as est.
!9(/ )eterum prout caritatis ratio postulat assiduas $undamus preces ut omnes #ua#uaversus gentes ad
)hristum convertantur communi#ue hominum saluti pro viribus inserviamus ne#ue enim abbreviata est
manus Domini 3-s :8 !4 gratiae#ue coelestis dona ne#ua#uam illis de$utura sunt #ui hac luce recreari
sincero animo velint et postulent. Fuiusmodi veritates de$igendae altissime sunt $idelium mentibus ne
$alsis corrumpi #ueant doctrinis eo spectantibus ut religionis $oveant indi$$erentiam #uam ad exitium
animarum serpere latius videmus ac roborari.
2#1
Decr. S. )gr. -ndicis !! 3!:4 Euin !/::' Gheses contra
traditionalismum "ugustini Bonnetty
2/!! !9(8 !. 0tsi $ides sit supra rationem nulla tamen vera dissensio nullum dissidium inter ipsas
inveniri um#uam potest cum ambae ab uno eodem#ue immutabili veritatis $onte Deo optimo maximo
oriantur at#ue ita sibi mutuam opem $erant< 3DS 2119I c$. DS &7!84.
2/!2 !9:7 2. %atiocinatio Dei exsistentiam animae spiritualitatem hominis libertatem cum certitudine
probare potest. Fides posterior est revelatione proinde#ue ad probandam Dei exsistentiam contra atheum
ad probandam animae rationalis spiritualitatem ac libertatem contra naturalismi ac $atalismi sectatorem
allegari convenienter ne#uit 3c$. DS 21:! 21:(4.
2/!& !9:! &. %ationis usus $idem praecedit et ad eam hominem ope revelationis et gratiae conducit 3c$.
DS21::4.
2/!( !9:2 (. 2ethodus #ua usi sunt D. Ghomas D. Bonaventura et alii post ipsos scholastici non ad
rationalismum ducit ne#ue causa $uit cur apud scholas hodiernas philosophia in naturalismum et
pantheismum impingeret. Proinde non licet in crimen doctoribus et magistris illis vertere #uod methodum
hanc praesertim approbante vel saltem tacente 0cclesia usurpaverint.
-nstructio S. A$$icii ad episc. 2allensem 3,ic. "p. Siam.4
( Euillet !/::' De privilegio Paulino
2/!1 ... ,etitum omnino est christianam nubere pagano' #uod si praevia dispensatione disparitatis cultus
a S. Sede obtenta #uando#ue eiusmodi matrimonium $ieri contingat notum est illud indissolubile
$uturum #uoad vinculum et solum ali#uando #uoad torum posse dissolvi.... ?um#uam proinde vivente
viro illo in$idele licet concubinario poterit christiana mulier secundas inire nuptias.
2/!/ Si vero agatur de uxore pagana alicuius pagani concubinarii #uae convertitur tunc $acta
interpellatione 3ut supra4 si renuat converti aut cohabitare abs#ue iniuria )reatoris ac proinde desinere a
concubinatu 3#ui sine iniuria )reatoris certe haberi ne#uit4 potuerit uti privilegio in $avorem $idei
concesso.
2/!8 Ceneratim si coniugis conversio praecesserit matrimonium cum in$ideli praevia dispensatione
"postolica initum nullo modo illo $rui potest privilegio in $avorem $idei concesso' si vero matrimonium
praecesserit conversionem tunc pars conversa poterit uti eo privilegio servatis servandis prout dictum
est.
2/27 "nimadvertendum est etiam #uoad impedimenta dirimentia ignorantiam invincibilem aut bonam
$idem haud su$$icere ut valide contrahatur matrimonium. 0tsi #uando#ue 3#uod tamen raro credendum
est in praxi4 illa ignorantia et bona $ides excusare valeat a peccato tamen num#uam e$$icere potest
matrimonium validum #uod obice dirimente $uerit initum.
>itt. encycl. S. A$$icii ad episcopos 3sous Pie -.4'
( aoHt !/:9
2/2& !9:& ... ?onnullae iam hac de re a Sancta Sede datae sunt responsiones ad peculiares casus #uibus
reprobantur tam#uam illicita illa experimenta #uae ad $inem non naturalem non honestum non debitis
mediis asse#uendum ordinantur' unde in similibus casibus decretum est $eria -, 2!. "prilis !/(!I <Bsum
magnetismi prout exponitur non licere<. Similiter #uosdam libros eiusmodi errores pervicaciter
disseminantes prohibendos censuit S. )ongregatio.
2/2( !9:& ,erum #uia praeter particulares casus de usu magnetismi generatim agendum erat hinc per
modum regulae sic statutum $uit $eria -, 2/. -ulii !/(1I <%emoto omni errore sortilegio explicita aut
implicita daemonis invocatione usus magnetismi nempe merus actus adhibendi media physica aliunde
licita non est moraliter vetitus dummodo non tendat ad $inem illicitum aut #uomodolibet pravum.
"pplicatio autem principiorum et mediorum pure physicorum ad res et e$$ectus vere supernaturales ut
physice explicentur non est nisi deceptio omnino illicita et haereticalis<.
2#2
2/2: !9:( 6uam#uam generali hoc decreto satis explicetur licitudo aut illicitudo in usu aut abusu
magnetismi tamen adeo crevit hominum malitia ut neglecto licito studio scientiae potius curiosa
sectantes magna cum animarum iactura ipsius#ue civilis societatis detrimento ariolandi divinandive
principium #uoddam se nactos glorientur. Finc somnambulismi et clarae intuitionis uti vocant praestigiis
mulierculae illae gesticulationibus non semper verecundis abreptae se invisibilia #uae#ue conspicere
e$$utiunt ac de ipsa religione sermones instituere animas mortuorum evocare responsa accipere ignota
ac longin#ua detegere alia#ue id genus superstitiosa exercere ausu temerario praesumunt magnum
#uaestum sibi ac dominis suis divinando certo consecuturae. -n hisce omnibus #uacum#ue demum utantur
arte vel illusione cum ordinentur media physica ad e$$ectus non naturales reperitur deceptio omnino
illicita et haereticalis et scandalum contra honestatem morum.
Pie -. Bre$ 50ximiam tuam5 = l<archev#ue de )ologne
!: Euin !/:1
2/2/ !9:: ... 0tenim non sine dolore apprime noscimus in iisdem operibus erroneum ac
perniciosissimum et ab hac "postolica Sede saepe damnatum rationalismi systema ampliter dominari'
item#ue noscimus in iisdem libris ea inter alia non pauca legi #uae a catholica $ide sincera#ue
explicatione de unitate divinae substantiae in tribus distinctis sempiternis#ue Personis non minimum
aberrant' -n compertis pariter habemus ne#ue meliora ne#ue accuratiora esse #uae traduntur de
sacramento ,erbi incarnati de#ue unitae divinae ,erbi personae in duabus naturis divina et humana.
?oscimus iisdem libris laedi catholicam sententiam ac doctrinam de homine #ui corpore et anima ita
absolvatur ut anima ea#ue rationalis sit vera per se at#ue immediata corporis $orma. ?e#ue ignoramus ea
iisdem libris doceri et statui #uae catholicae doctrinae de suprema Dei libertate a #uavis necessitate
soluta in rebus procreandis plane adversantur.
2/28 !9:9 "t#ue illud etiam vel maxime improbandum ac damnandum #uod Cuentherianis libris
humanae rationi et philosophiae #uae in religionis rebus non dominari sed ancillari omnino debent
magisterii Eus temere attribuatur ac propterea omnia perturbentur #uae $irmissima manere debent tum de
distinctione inter scientiam et $idem tum de perenni $idei immutabilitate #uae una semper at#ue eadem
est dum philosophia humanae#ue disciplinae ne#ue semper sibi constant ne#ue sunt a multiplici errorum
varietate immunes.
2/&7 !9:1 "ccedit nec ea sanctos Patres reverentia haberi #uam )onciliorum canones praescribunt
#uam#ue splendidissima 0cclesiae lumina omnino promerentur nec ab iis in catholicas scholas dicteriis
abstineri #uae recolendae memoriae Pius ,- decessor ?oster solemniter damnavit 3v. D.!:194.
2/&! !9:/ ?e#ue silentio praeteribimus in Cuentherianis libris vel maxime violari sanam lo#uendi
$ormam ac si liceret verborum "postoli Pauli oblivisci 32 Gim ! !&4 aut horum #uae gravissime monuit
"ugustinus I <?obis ad certam regulam lo#ui $as est ne verborum licentia etiam de rebus #uae his
signi$icantur impiam gignat opinionem<.
Pie -. >itt. "p. <Dolore haud mediocri< ad episc.
ratislaviensem 3Breslau4 &7 avril !/97' De anima rationali
#ua principio vitali hominis ' 3D !9:: nota4
2/&& ?otatum ... est Baltzerum ... cum omnem controversiam ad hoc revocasset sitne corpori vitae
principium proprium ab anima rationali re ipsa discretum eo temeritatis progressum esse ut oppositam
sententiam et appellaret haereticam et pro tali habendam esse multis verbis argueret. 6uod #uidem non
possumus non vehementer improbare considerantes hanc sententiam #uae unum in homine ponit vitae
principium animam scilicet rationalem a #ua corpus #uo#ue et motum et vitam omnem et sensum
accipiat in Dei 0cclesia esse communissimam at#ue Doctoribus pleris#ue et probatissimis #uidem
maxime cum 0cclesiae dogmate ita videri coniunctam ut huius sit legitima sola#ue vera interpretatio
nec proinde sine errore in $ide possit negari.
-nstr. S. A$$icii ad ,ic. "p. Gche-Piang. ! 3&4 aoHt !/97
3sous Pie -.4' De dispositione in subiecto baptismi re#uisito
2/&: 0xpos.I 32issionarius consulere volens tam reverentiae sacramenti #uam saluti aeternae in$irmi iam
morituri con$ert4 baptismum sub hac condicioneI <si tu es vere dispositus< expresse intendens se non
2#3
baptizare sepositis bonis dispositionibus. 6u.I Btrum talis modus con$erendi baptismum licitus sit vel
non@
2/&9 %esp.I 0xplorata res est tres in adulto re#uiri dispositiones ad baptismum rite suscipiendumI $idem
nempe paenitentiam et intentionem illum percipiendi. Fides pro$ecto necessaria est #ua adultus debet
esse su$$icienter instructus iuxta propriae intelligentiae mensuram de mysteriis christianae religionis et
ea $irmiter credere' et necessaria item est paenitentia #ua debet peccata sua dolere et actum elicere vel
contritionis vel attritionis' ac tertio necessario re#uiritur intentio seu voluntas suscipiendi hoc
sacramentum ea#ue de$iciente non imprimitur in adulto baptismatis character.
2/&1 "t enim vero $ides et paenitentia in adulto re#uiruntur ut licite sacramentum suscipiat et $ructum
sacramenti conse#uatur' intentio vero necessaria est ad illud valide conse#uendum adeo ut #ui baptizatur
adultus sine $ide ac paenitentia illicite #uidem at valide baptizatur et contra #ui baptizatur abs#ue
voluntate sacramentum suscipiendi nec licite nec valide baptizatur.
2/&/ Fisce praemissis $acile erit dignoscere missionarium in proposito casu non bene se gessisse
#uando baptismum administrans adulto moribundo eodem calculo habuit dispositiones re#uisitas ad
baptismum licite administrandum et eas #uae ad illum valide percipiendum necessario re#uiruntur. -n
dubio enim utrum adultus morti proximus su$$icienter instructus sit de $idei mysteriis et ea su$$icienter
crediderit at#ue in dubio utrum ipsum anteactae vitae sincere paeniteat cum mortis necessitas urgeat
sacramentum absolute administrare ei debet abs#ue ulla condicione. -n dubio vero utrum ipse vere
intendat baptismum suscipere si praevio diligenti examine de hac intentione adhuc dubitetur baptismus
con$erri debet sub condicioneI dummodo sit capax baptismi. ...
2/&8 Praeterea nec bene se gessit missionarius #uando baptismum con$erens sub condicione intendit se
non baptizare sepositis bonis dispositionibus in suscipiente baptismum. nam in casu missionarius debet
tantum intendere se baptizare #uatenus suscipiens sit capax baptismi id est illum sincere percipere velit.
Decr. S.A$$icii !/ septembre !/9! 3sous Pie -.4' 0rrores
Antologistarum 36u.I Btrum se#uentes propositiones tuto tradi
possintI )ensura S. A$$.I ?egative.4
2/(! !. -mmediata Dei cognitio habitualis saltem intellectui humano essentialis est ita ut sine ea nihil
cognoscere possitI si#uidem est ipsum lumen intellectuale.
2/(2 !997 2. 0sse illud #uod in omnibus et sine #uo nihil intelligimus est esse divinum.
2/(& !99! &. Bniversalia a parte rei considerata a Deo realiter non distinguuntur.
2/(( !992 (. )ongenita Dei tam#uam entis simpliciter notitia omnem aliam cognitionem eminenti modo
involvit ita ut per eam omne ens sub #uocum#ue respectu cognoscibile est implicite cognitum
habeamus.
2/(: !99& :. Amnes aliae ideae non sunt nisi modi$icationes ideae #ua Deus tam#uam ens simpliciter
intelligitur.
2/(9 !99( 9. %es creatae sunt in Deo tam#uam pars in toto non #uidem in toto $ormali sed in toto
in$inito simplicissimo #uod suas #uasi partes abs#ue ulla sui divisione et diminutione extra se ponit.
2/(1 !99: )reatio sic explicari potestI Deus ipso actu speciali #uo se intelligit et vult tam#uam
distinctum a determinata creatura homine v. g. creaturam producit.
Denzinger 3latin4 2112
Denzinger 3latin4 2/(1
Pie -. 0p. <Cravissimas inter< ad archiepisc.
2onaco-Frisingensem !! d*cembre !/92
2#
!999 Cravissimas inter acerbitates #uibus undi#ue premimur in hac tanta temporum perturbatione et
ini#uitate vehementer dolemus cum noscamus in variis Cermaniae regionibus reperiri nonnullos
catholicos etiam viros #ui sacram theologiam ac philosophiam tradentes minime dubitant #uandam
inauditam adhuc in 0cclesia docendi scribendi#ue libertatem inducere novas#ue et omnino improbandas
opiniones palam publice#ue pro$iteri et in vulgus disseminare.
!991 Finc non levi moerore a$$ecti $uimus ,enerabilis Frater ubi tristissimus ad ?os venit nuntius
presbyterum -acobum Frohschammer in ista 2onacensi "cademia philosophiae doctorem huiusmodi
docendi scribendi#ue licentiam prae ceteris adhibere eum#ue suis operibus in lucem editis
perniciosissimos tueri errores. ?ulla igitur interposita mora ?ostrae )ongregationi libris notandis
praepositae mandavimus ut praecipua volumina #uae eiusdem presbyteri Frohschammer nomine
circum$eruntur cum maxima diligentia sedulo perpenderet et omnia ad ?os re$erret. 6uae volumina
germanice scripta titulum habent I -ntroductio in philosophiam De libertate scientiae "thenaeum
#uorum primum anno !/:/ alterum anno !/9! tertium vero vertente hoc anno !/92 istis 2onacensibus
typis est in lucem editum. -ta#ue eadem )ongregatio ... iudicavit auctorem in pluribus non recte sentire
eius#ue doctrinam a veritate catholica aberrare.
2/:7 !99/ 3S. )gr. -ndicis Eudicavit auctorem a catholica veritate aberrare4 ex duplici praesertim parte et
primo #uidem #uod auctor tales humanae rationi tribuat vires #uae rationi ipsi minime competunt
secundo vero #uod eam omnia opinandi et #uid#uid semper audendi libertatem eidem rationi concedat ut
ipsius 0cclesiae Eura o$$icium et auctoritas de medio omnino tollantur.
2/:! !998 ?am#ue auctor in primis edocet philosophiam si recta eius habeatur notio posse non solum
percipere et intelligere ea christiana dogmata #uae naturalis ratio cum $ide habet communia 3tam#uam
commune scilicet perceptionis obiectum4 verum etiam ea #uae christianam religionem $idem#ue maxime
et proprie e$$iciunt ipsum#ue scilicet supernaturalem hominis $inem et ea omnia #uae ad ipsum spectant
at#ue sacratissimum Dominicae -ncarnationis mysterium ad humanae rationis et philosophiae provinciam
pertinere rationem#ue dato hoc obiecto suis propriis principiis scienter ad ea posse pervenire. 0tsi vero
ali#uam inter haec et illa dogmata distinctionem auctor inducat et haec ultima minore iure rationi
attribuat tamen clare aperte#ue docet etiam haec contineri inter illa #uae veram propriam#ue scientiae
seu philosophiae materiam constituunt.
2/:2 !998 6uocirca ex eiusdem auctoris sententia concludi omnino possit ac debeat rationem in
abditissimis etiam divinae sapientiae ac bonitatis immo etiam et liberae eius voluntatis mysteriis licet
posito revelationis obiecto posse ex se ipsa non iam ex divinae auctoritatis principio sed ex naturalibus
suis principiis et viribus ad scientiam seu certitudinem pervenire. 6uae auctoris doctrina #uam $alsa sit et
erronea nemo est #ui ... non illico videat ...
2/:& !917 ?am#ue si isti philosophiae cultores vera ac sola rationis et philosophicae disciplinae tuerentur
principia et iura debitis certe laudibus essent prose#uendi. Si#uidem vera ac sana philosophia
nobilissimum suum locum habet cum eiusdem philosophiae sit veritatem diligenter in#uirere
humanam#ue rationem licet primi hominis culpa obtenebratam nullo tamen modo exstinctam recte ac
sedulo excolere illustrare eius#ue cognitionis obiectum ac permultas veritates percipere bene intelligere
promovere earum#ue plurimas uti Dei exsistentiam naturam attributa #uae etiam $ides credenda
proponit per argumenta ex suis principiis petita demonstrare vindicare de$endere at#ue hoc modo viam
munire ad haec dogmata $ide rectius tenenda et ad illa etiam reconditiora dogmata #uae sola $ide percipi
primum possunt ut illa ali#uo modo a ratione intelligantur. Faec #uidem agere at#ue in his versari debet
severa et pulcherrima verae philosophiae scientia.
2/:( !91! "t vero in hoc gravissimo sane negotio tolerare num#uam possumus ut omnia temere
permisceantur ut#ue ratio illas etiam res #uae ad $idem pertinent occupet at#ue perturbet cum certissimi
omnibus#ue notissimi sint $ines ultra #uos ratio num#uam suo iure est progressa vel progredi potest.
"t#ue ad huiusmodi dogmata ea omnia maxime et apertissime spectant #uae supernaturalem hominis
elevationem ac supernaturale eEus cum Deo commercium respiciunt at#ue ad hunc $inem revelata
noscuntur. 0t sane cum haec dogmata sint supra naturam idcirco naturali ratione ac naturalibus principiis
attingi non possunt. ?um#uam si#uidem ratio suis naturalibus principiis ad huiusmodi dogmata scienter
tractanda e$$ici potest idonea. 6uod si haec isti temere asseverare audeant sciant se certe non a
#uorumlibet doctorum opinione sed a communi et num#uam immutata 0cclesiae doctrina recedere.
2#!
2/:: !912 0x divinis enim >itteris et sanctorum Patrum traditione constat Dei #uidem exsistentiam
multas#ue alias veritates ab iis etiam #ui $idem nondum susceperunt naturali rationis lumine cognosci
3c$. %om !4 sed illa reconditiora dogmata Deum solum mani$estasse dum notum $acere voluit
<mysterium #uod absconditum $uit a saeculis et generationibus< 3)ol ! 294...
2/:9 !91& ...Sancti Patres in 0cclesiae doctrina tradenda continenter distinguere curarunt rerum
divinarum notionem #uae naturalis intelligentiae vi omnius est communis ab illarum rerum notitia #uae
per Spiritum Sanctum $ide suscipitur et constanter docuerunt per hanc ea nobis in )hristo revelari
mysteria #uae non solam humanam philosophiam verum etiam angelicam naturalem intelligentiam
transcendunt #uae#ue etiamsi divina revelatione innotuerint et ipsa $ide $uerint suscepta tamen sacro
adhuc ipsius $idei velo tecta et obscura caligine obvoluta permanent #uamdiu in hac mortali vita
peregrinamur a Domino.
2/:1 !91& 0x his omnibus patet alienam omnino esse a catholicae 0cclesiae doctrina sententiam #ua
idem Frohschammer asserere non dubitat omnia indiscriminatim christianae religionis dogmata esse
obEectum naturalis scientiae seu philosophiae et humanam rationem historice tantum excultam modo
haec dogmata ipsi rationi tam#uam obEectum proposita $uerint posse ex suis naturalibus viribus et
principio ad veram de omnibus etiam reconditioribus dogmatibus scientiam pervenire. 3c$. DS 28784
2/:/ !91( ?unc vero in memoratis eiusdem auctoris scriptis alia dominatur sententia #uae catholicae
0cclesiae doctrinae ac sensui plane adversatur. 0tenim eam philosophiae tribuit libertatem #uae non
scientiae libertas sed omnino reprobanda et intoleranda philosophiae licentia sit appellanda. 6uadam
enim distinctione inter philosophum et philosophiam $acta tribuit philosopho ius et o$$icium se
submittendi auctoritati #uam veram ipse probaverit sed utrum#ue philosophiae ita denegat ut nulla
doctrinae revelatae ratione habita asserat ipsam num#uam debere ac posse auctoritati se submittere.
2/:8 !91( 6uod esset tolerandum et $orte admittendum si haec dicerentur de iure tantum #uod habet
philosophia suis principiis seu methodo ac suis conclusionibus uti sicut et aliae scientiae ac si eius
libertas consisteret in hoc suo iure utendo ita ut nihil in se admitteret #uod non $uerit ab ipsa suis
condicionibus ac#uisitum aut $uerit ipsi alienum. Sed haec iusta philosophiae libertas suos limites noscere
et experiri debet. ?um#uam enim non solum philosopho verum etiam philosophiae licebit aut ali#uid
contrarium dicere iis #uae divina revelatio et 0cclesia docet aut ali#uid ex eisdem in dubium vocare
propterea #uod non intelligit aut iudicium non suscipere #uod 0cclesiae auctoritas de ali#ua
philosophiae conclusione #uae hucus#ue libera erat pro$erre constituit.
2/97 !91: "ccedit etiam ut idem auctor philosophiae libertatem seu potius e$$renatam licentiam tam
acriter tam temere propugnet ut minime vereatur asserere 0cclesiam non solum non debere in
philosophiam um#uam animadvertere verum etiam debere ipsius philosophiae tolerare errores ei#ue
relin#uere ut ipsa se corrigat 3c$. DS 28!!4 ex #uo evenit ut philosophi hanc philosophiae libertatem
necessario participent at#ue ita etiam ipsi ab omni lege solvantur. ...
2/9! !919 6uocirca 0cclesia ex potestate sibi a divino suo auctore commissa non solum ius sed o$$icium
praesertim habet non tolerandi sed proscribendi ac damnandi omnes errores si ita $idei integritas et
animarum salus postulaverint et omni philosopho #ui 0cclesiae $ilius esse velit ac etiam philosophiae id
o$$icium incumbit nihil um#uam dicere contra ea #uae 0cclesia docet et ea retractare de #uibus eos
0cclesia monuerit. Sententiam autem #uae contrarium edocet omnino erroneam et ipsi $idei 0cclesiae
eius#ue auctoritati vel maxime iniuriosam esse edicimus et declaramus.
Pie -. 0p. encycl. <6uanto con$iciamur moerore< ad episcopos
-taliae !7 aoHt !/9&' De indi$$erentismo
2/9: !911 -terum commemorare et reprehendere oportet gravissimum errorem in #uo nonnulli catholici
misere versantur #ui homines in erroribus viventes et a vera $ide at#ue a catholica unitate alienos ad
aeternam vitam pervenire posse opinantur 3)$. DS 28!14. 6uod #uidem catholicae doctrinae vel maxime
adversatur.
2/99 !911 ?otum ?obis vobis#ue est eos #ui invincibili circa sanctissimam nostram religionem
ignorantia laborant #ui#ue naturalem legem eius#ue praecepta in omnium cordibus a Deo insculpta
sedulo servantes ac Deo oboedire parati honestam rectam#ue vitam agunt posse divinae lucis et gratiae
operante virtute aeternam conse#ui vitam cum Deus #ui omnium mentes animos cogitationes
2#"
habitus#ue plane intuetur scrutatur et noscit pro summa sua bonitate et clementia minime patiatur
#uempiam aeternis puniri suppliciis #ui voluntariae culpae reatum non habeat.
2/91 !911 Sed notissimum #uo#ue est catholicum dogma neminem scilicet extra catholicam 0cclesiam
posse salvari et contumaces adversus eiusdem 0cclesiae auctoritatem de$initiones et ab ipsius 0cclesiae
unitate at#ue a Petri successore %omano Ponti$ice cui vineae custodia a Salvatore est commissa
pertinaciter divisos aeternam non posse obtinere salutem. ...
Pie -. 0ncycl. <6uanto con$iciamur moerore< ad episcopos
-taliae !7 aoHt !/9&
!91/ "bsit vero ut catholicae 0cclesiae $ilii ullo un#uam modo inimici sint iis #ui eisdem $idei
caritatis#ue vinculis nobiscum minime sunt coniuncti #uin immo illos sive pauperes sive aegrotantes sive
aliis #uibus#ue aerumnis a$$lictos omnibus christianae caritatis o$$iciis prose#ui et adiuvare semper
studeant et in primis ab errorum tenebris in #uibus misere iacent eripere at#ue ad catholicam veritatem
et ad amantissimam matrem 0cclesiam reducere contendant #uae maternas suas manus ad illos amanter
tendere eos#ue ad suum sinum revocare nun#uam desinit ut in $ide spe et caritate $undati ac stabiles et
<in omni opere bono $ucti$icantes< 3)ol ! !74 aeternam asse#uantur salutem.
Pie -. 0p. <Guas libenter< ad archiep. 2onaco-Frisingensem
32unchen-Freising4 2! d*cembre !/9&
2/1: !918 ?oscebamus... nonnullos ex catholicis #ui severioribus disciplinis excolendis operam navant
humani ingenii viribus nimium $identes errorum periculis haud $uisse absterritos ne in asserenda $allaci et
minime sincera scientiae libertate abriperentur ultra limites #uos praetergredi non sinit oboedientia debita
erga magisterium 0cclesiae ad totius revelatae veritatis integritatem servandam divinitus institutum. 0x
#uo evenit ut huiusmodi catholici misere decepti et iis saepe consentiant #ui contra huius "postolicae
Sedis ac ?ostrarum )ongregationum decreta declamant ac blaterant ea liberum scientiae progressum
impedire 3c$. DS 28!24 et periculo se exponunt sacra illa $rangendi oboedientiae vincula #uibus ex Dei
voluntate eidem "postolicae huic obstringuntur Sedi #uae a Deo ipso veritatis magistra et vindex $uit
constituta.
2/19 !9/7 ?e#ue ignorabamus in Cermania etiam $alsam valuisse opinionem adversus veterem scholam
et adversus doctrinam summorum illorum Doctorum 3c$ D.!1!&4 #uos propter admirabilem eorum
sapientiam et vita sanctitatem universalis veneratur 0cclesia. 6ua $alsa opinione ipsius 0cclesiae
auctoritas in discrimen vocatur #uando#uidem ipsa 0cclesia non solum per tot continentia saecula
permisit ut ex eorundem Doctorum methodo et ex principiis communi omnium catholicarum scholarum
consensu sancitis theologica excoleretur scientia verum etiam saepissime summis laudibus theologicam
eorum doctrinam extulit illam#ue veluti $ortissimum $idei propugnaculum et $ormidanda contra suos
inimicos arma vehementer commendavit...
2/11 !9/! 0#uidem cum omnes eiusdem conventus viri ... asseruerint scientiarum progressum et $elicem
exitum in devitandis ac re$utandis miserrimae nostrae aetatis erroribus omnino pendere ab intima erga
veritates revelatas adhaesione #uas catholica docet 0cclesia ipsi noverunt ac pro$essi sunt illam
veritatem #uam veri catholici scientiis excolendis et evolvendis dediti semper tenuere ac tradiderunt.
"t#ue hac veritate innixi potuerunt ipsi sapientes ac veri catholici viri scientias easdem tuto excolere
explanare eas#ue utiles certas#ue reddere. 6uod #uidem obtineri non potest si humanae rationis lumen
$inibus circumscriptum eas #uo#ue veritates investigando #uas propriis viribus et $acultatibus asse#ui
potest non veneretur maxime ut par est in$allibile et increatum divini intellectus lumen #uod in
christiana revelatione undi#ue miri$ice elucet. 6uamvis enim naturales illae disciplinae suis propriis
ratione cognitis principiis nitantur catholici tamen earum cultores divinam revelationem veluti rectricem
stellam prae oculis habeant oportet #ua praelucente sibi a syrtibus et erroribus caveant ubi in suis
investigationibus et commentationibus animadvertant posse se illis adduci ut saepissime accidit ad ea
pro$erenda #uae plus minusve adversentur in$allibili rerum veritati #uae a Deo revelatae $uere.
2/1/ !9/2 Finc dubitare nolumus #uin ipsius conventus viri commemoratam veritatem noscentes ac
pro$itentes uno eodem#ue tempore plane reicere ac reprobare voluerint recentem illam ac praeposteram
philosophandi rationem #uae etiamsi divinam revelationem veluti historicum $actum admittat tamen
ine$$abiles veritates ab ipsa divina revelatione propositas humanae rationis investigationibus supponit
perinde ac si illae veritates rationi subiectae essent vel ratio suis viribus et principiis posset conse#ui
2##
intelligentiam et scientiam omnium supernarum sanctissimae $idei nostrae veritatum et mysteriorum #uae
ita supra humanam rationem sunt ut haec num#uam e$$ici possit idonea ad illa suis viribus et ex
naturalibus suis principiis intelligenda aut demonstranda 3c$. DS 28784.
2/18 !9/& Dum vero debitas illis de$erimus laudes #uod pro$essi sint veritatem #uae ex catholicae $idei
obligatione necessario oritur persuadere ?obis volumus noluisse obligationem #ua catholici magistri ac
scriptores omnino adstringuntur coarctare in iis tantum #uae ab in$allibili 0cclesiae iudicio veluti $idei
dogmata ab omnibus credenda proponuntur 3v. D. !1224. "t#ue etiam ?obis persuademus ipsos noluisse
declarare per$ectam illam erga revelatas veritates adhaesionem #uam agnoverunt necessariam omnino
esse ad verum scientiarum progressum asse#uendum et ad errores con$utandos obtineri posse si
dumtaxat dogmatibus ab 0cclesia expresse de$initis $ides et obse#uium adhibeatur. ?am#ue etiamsi
ageretur de illa subiectione #uae $idei divinae actu est praestanda limitanda tamen non esset ad ea #uae
expressis oecumenicorum )onciliorum aut %omanorum Ponti$icum huius#ue Sedis decretis de$inita sunt
sed ad ea #uo#ue extendenda #uae ordinario totius 0cclesiae per orbem dispersae magisterio tan#uam
divinitus revelata traduntur ideo#ue universali et constanti consensu a catholicis theologis ad $idem
pertinere retinentur.
2//7 !9/( Sed cum agatur de illa subiectione #ua ex conscientia ii omnes catholici obstringuntur #ui in
contemplatrices scientias incumbunt ut novas suis scriptis 0cclesiae a$$erant utilitates idcirco eiusdem
conventus viri recognoscere debent sapientibus catholicis haud satis esse ut prae$ata 0cclesiae dogmata
recipiant ac venerentur verum etiam opus esse ut se subiciant decisionibus #uae ad doctrinam
pertinentes a Ponti$iciis )ongregationibus pro$eruntur tum iis doctrinae capitibus #uae communi et
constanti )atholicorum consensu retinentur ut theologicae veritates et conclusiones ita certae ut
opiniones eisdem doctrinae capitibus adversae #uam#uam haereticae dici ne#ueant tamen aliam
theologicam mereantur censuram.
0p. S. A$$icii ad episcopos "ngliae !9 septembre !/9( 3sous
Pie -.4' De unicitate 0cclesiae contra theoriam ramorum
2//: !9/: 3societas ad procurandam christianitatis unitatem >ondinii a. !/:1 erecta expresse pro$iteturI4
tres videlicet christianas communiones romano-catholicam graeco-schismaticam et anglicanam #uamvis
invicem separatas ac divisas ae#uo tamen iure catholicum nomen sibi vindicare. "ditus igitur in illam
patet omnibus ubi#ue locorum degentibus tum catholicis tum graeco-schismaticis tum anglicanis ea
tamen lege ut nemini liceat de variis doctrinae capitibus in #uibus dissentiunt #uaestionem movere et
singulis $as sit propriae religiosae con$essionis placita tran#uillo animo sectari. Sociis vero omnibus
preces ipsa recitandas et sacerdotibus sacri$icia celebranda indicit iuxta suam intentionemI ut nempe tres
memoratae christianae communiones utpote #uae prout supponitur 0cclesiam catholicam omnes simul
iam constituunt ad unum corpus e$$ormandum tandem ali#uando coeant. ...
2//9 !9/9 Fundamentum cui ipsa innititur huiusmodi est #uod divinam 0cclesiae constitutionem
sus#ue de#ue vertit. Gota enim in eo est ut supponat veram +esu )hristi 0cclesiam constare partim ex
%omana 0cclesia per universum orbem di$$usa et propagata partim vero ex schismate photiano et ex
anglicana haeresi #uibus ae#ue ac 0cclesiae %omanae <unus sit Dominus una $ides et unum baptisma<
3c$. 0ph ( :4. ...
2//1 !9/9 ?ihil certe viro catholico potius esse debet #uam ut inter )hristianos schismata et
dissensiones a radice evellantur et )hristiani omnes sint <solliciti servare unitatem spiritus in vinculo
pacis< 30ph ( &4. ... "t #uod )hristi$ideles et ecclesiastici viri haereticorum ductu et #uod peius est iuxta
intentionem haeresi #uam maxime pollutam et in$ectam pro christiana unitate orent tolerari nullo modo
potest.
2/// !9/9 ,era +esu )hristi 0cclesia #uadruplici nota #uam in Symbolo credendam asserimus
auctoritate divina constituitur et dignosciturI et #uaelibet ex hisce notis ita cum aliis cohaeret ut ab iis
ne#ueat seEungi' hinc $it ut #uae vere est et dicitur catholica unitatis simul sanctitatis et apostolicae
successionis praerogativa debeat e$$ulgere. 0cclesia igitur catholica una est unitate conspicua per$ecta#ue
orbis terrae et omnium gentium ea pro$ecto unitate cuius principium radix et origo inde$ectibilis est
beati Petri "postolorum principis eius#ue in )athedra %omana successorum suprema auctoritas et <potior
principalitas<. ?ec alia est 0cclesia catholica nisi #uae super unum Petrum aedi$icata in unum conexum
corpus at#ue compactum 30ph ( !94 unitate $idei et caritatis assurgit. ...
2#$
!9/1 Praeterea inde #uo#ue a >ondinensi societate $ideles abhorrere summopere debent #uod
conspirantes in eam et indi$$erentismo $avent et scandalum ingerunt.
Pie -. 0ncycl. <6uanta cura< / d*cembre !/9(
!9// 0tsi 3autem4 haud omiserimus potissimos huiusmodi errores saepe proscribere et reprobare tamen
catholicae 0cclesiae causa animarum#ue salus ?obis divinitus commissa at#ue ipsius humanae societatis
bonum omnino postulant ut iterum pastoralem vestram sollicitudinem excitemus ad alias pravas
pro$ligandas opiniones #uae ex eisdem erroribus veluti ex $ontibus erumpunt. 6uae $alsae ac perversae
opiniones eo magis detestandae sunt #uod eo potissimum spectant ut impediatur et amoveatur salutaris
illa vis #uam catholica 0cclesia ex divini sui auctoris institutione et mandato libere exercere debet us#ue
ad consummationem saeculi 32t 2/ 274 non minus erga singulos homines #uam erga nationes populos
summos#ue eorum principes ut#ue de medio tollatur mutua illa inter sacerdotium et imperium
consiliorum societas et <concordia #uae rei cum sacrae tum civili $austa semper exstitit ac salutaris<.
!9/8 0tenim probe noscitis ,enerabiles Fratres hoc tempore non paucos reperiri #ui civili consortio
impium absurdum#ue naturalismi uti vocant principium applicantes audent docere <optimam societatis
publicae rationem civilem#ue progressum omnino re#uirere ut humana societas constituatur et
gubernetur nullo habito ad religionem respectu ac si ea non exsisteret vel saltem nullo $acto veram inter
$alsas#ue religiones discrimine<. "t#ue contra sacrarum >itterarum 0cclesiae sanctorum#ue Patrum
doctrinam asserere non dubitant <optimam esse conditionem societatis in #ua imperio non agnoscitur
o$$icium coercendi sancitis poenis violatores catholicae religionis nisi #uatenus pax publica postulet<.
!987 0x #ua omnino $alsa socialis regiminis idea haud timent erroneam illam $overe opinionem
catholicae 0cclesiae animarum#ue saluti maxime exitialem a rec. mem. C%0CA%-A .,- praedecessore
?ostro deliramentum appellatam nimirum <libertatem conscientiae et cultuum esse proprium cuiuscun#ue
hominis ius #uod lege proclamari et asseri debet in omni recte constituta societate et ius civibus inesse
ad omnimodam libertatem nulla vel ecclesiastica vel civili auctoritate coarctandam #uo suos conceptus
#uoscun#ue sive voce sive typis sive alia ratione palam publice#ue mani$estare ac declarare valeant<.
Dum vero id temere a$$irmant haud cogitant et considerant #uod libertatem perditionis praedicant et
#uod <si humanis persuasionibus semper disceptare sit liberum nun#uam deesse poterunt #ui veritati
audeant resultare et de humanae 3al. mundanae4 sapientiae lo#uacitate con$idere cum hanc
nocentissimam vanitatem #uantum debeat $ides et sapientia christiana vitare ex ipsa Domini nostri -esu
)hristi institutione cognoscat<.
2/87 !98! 6uoniam ubi a civili societate $uit amota religio ac repudiata divinae revelationis doctrina et
auctoritas vel ipsa germana iustitiae humani#ue iuris notio tenebris obscuratur et amittitur at#ue in verae
iustitiae legitimi#ue iuris locum materialis substituitur vis inde li#uet cur nonnulli certissimis sanae
rationis principiis penitus neglectis posthabitis#ue audeant conclamare <voluntatem populi publica #uam
dicunt opinione vel alia ratione mani$estatam constituere supremam legem ab omni divino humano#ue
iure solutam et in ordine politico $acta consummata eo ipso #uod consummata sunt vim iuris habere<.
,erum ec#uis non videt plane#ue sentit hominum societatem religionis ac verae iustitiae vinculis solutam
nullum aliud pro$ecto propositum habere posse nisi scopum comparandi cumulandi#ue opes nullam#ue
aliam in suis actionibus legem se#ui nisi indomitam animi cupiditatem inserviendi propriis voluptatibus
et commodis@ ...
!982 0apropter huiusmodi homines acerbo sane odio insectantur religiosas $amilias #uamvis de re
christiana civili ac litteraria summopere meritas et blaterant easdem nullam habere legitimam exsistendi
rationem at#ue ita haereticorum commentis plaudunt. ?am ut sapientissime rec. mem. P-BS ,- decessor
?oster docebat <regularium abolitio laedit statum publicae pro$essionis consiliorum evangelicorum laedit
vivendi rationem in 0cclesia commendatam tan#uam apostolicae doctrinae consentaneam laedit ipsos
insignes $undatores #uos super altaribus veneramur #ui nonnisi a Deo inspirati eas constituerunt
societates<.
2/8! !98& ?e#ue contenti amovere religionem a publica societate volunt religionem ipsam a privatis
etiam arcere $amiliis. 0tenim $unestissimum communismi et socialismi docentes ac pro$itentes errorem
asserunt <societatem domesticam seu $amiliam totam suae exsistentiae rationem a iure dumtaxat civili
mutuari' proinde#ue ex lege tantum civili dimanare ac pendere iura omnia parentum in $ilios cum primis
vero ius institutionis educationis#ue curandae<.
2#%
!98( 0tenim $unestissimum communismi et socialismi docentes ac pro$itentes errorem asserunt
<societatem domesticam seu $amiliam totam suae exsistentiae rationem a iure dumtaxat civili mutuari'
proinde#ue ex lege tantum civili dimanare ac pendere iura omnia parentum in $ilios cum primis vero ius
institutionis educationis#ue curandae<.
2/82 !98: 6uibus impiis opinionibus machinationibus#ue in id praecipue intendunt $allacissimi isti
homines ut saluti$era catholicae 0cclesiae doctrina ac vis a iuventutis institutione et educatione prorsus
eliminetur.
2/8& !989 "lii instaurantes prava ac toties damnata novatorum commenta insigni impudentia audent
0cclesiae et huius "postolicae Sedis supremam auctoritatem a )hristo Domino ei tributam civilis
auctoritatis arbitrio subicere et omnia eiusdem 0cclesiae et Sedis iura denegare circa ea #uae ad
exteriorem ordinem pertinent.
2/8( !981 ?am#ue ipsos minime pudet a$$irmareI 0cclesiae leges non obligare in conscientia nisi cum
promulgantur a civili potestate' acta et decreta %omanorum Ponti$icum ad religionem et 0cclesiam
spectantia indigere sanctione et approbatione vel minimum assensu potestatis civilis' constitutiones
"postolicas #uibus damnantur clandestinae societates sive in eis exigatur sive non exigatur iuramentum
de secreto servando earum#ue asseclae et $autores anathemate mulctantur nullam habere vim in illis
orbis regionibus ubi eiusmodi aggregationes tolerantur a civili gubernio. ...
2/8: !98/ ?e#ue erubescunt palam publice#ue pro$iteri haereticorum e$$atum et principium ex #uo tot
perversae oriuntur sententiae at#ue errores. Dictitant enim <0cclesiasticam potestatem non esse iure divino
distinctam et independentem a potestate civili ne#ue eiusmodi distinctionem et independentiam servari
posse #uin ab 0cclesia invadantur et usurpentur essentialia iura potestatis civilis<. "t#ue silentio
praeterire non possumus eorum audaciam #ui ... contendunt <illis "postolicae Sedis iudiciis et decretis
#uorum obiectum ad bonum generale 0cclesiae eiusdem#ue iura ac disciplinam spectare declaratur
dummodo $idei morum#ue dogmata non attingat posse assensum et oboedientiam detrectari abs#ue
peccato et abs#ue ulla catholicae pro$essionis iactura.
2/89 !988 -ta#ue omnes et singulas pravas opiniones ac doctrinas singillatim hisce litteris commemoratas
auctoritate ?ostra "postolica reprobamus proscribimus at#ue damnamus eas#ue ab omnibus catholicae
0cclesiae $iliis veluti reprobatas proscriptas at#ue damnatas omnino habere volumus et mandamus.
Pie -. Syllabus Pii -. seu )ollectio errorum in diversis
"ctis Pii -. proscriptorum editus / d*cembre !/9(
-. Pantheismus naturalismus et rationalismus absolutus
287! !17! !. ?ullum supremum sapientissimum providentissimum#ue ?umen divinum exsistit ab hac
rerum universitate distinctum et Deus idem est ac rerum natura et idcirco immutationibus obnoxius
Deus#ue reapse $it in homine et mundo at#ue omnia Deus sunt et ipsissimam Dei habent substantiam' ac
una eadem#ue res est Deus cum mundo et proinde spiritus cum materia necessitas cum libertate verum
cum $also bonum cum malo et iustum cum iniusto 329<4.
2872 !172 2. ?eganda est omnis Dei actio in homines et mundum 329<4.
287& !17& &. Fumana ratio nullo prorsus Dei respectu habito unicus est veri et $alsi boni et mali arbiter
sibi ipsi est lex et naturalibus suis viribus ad hominum ac populorum bonum curandum su$$icit 329<4.
287( !17( (. Amnes religionis veritates ex nativa humanae rationis vi derivant' hinc ratio est princeps
norma #ua homo cognitionem omnium cuiuscun#ue generis veritatum asse#ui possit ac debeat 3!< !1<
29<4.
287: !17: :. Divina revelatio est imper$ecta et idcirco subEecta continuo et inde$inito progressui #ui
humanae rationis progressui respondeat.
2879 !179 9. )hristi $ides humanae re$ragatur rationi' divina#ue revelatio non solum nihil prodest verum
etiam nocet hominis per$ectioni 3!< 29<4.
2$&
2871 !171 1. Prophetiae et miracula in sacris >itteris exposita et narrata sunt poetarum commenta et
christianae $idei mysteria philosophicarum investigationum summa' et utrius#ue Gestamenti libris mythica
continentur inventa' ipse#ue +esus )hristus est mythica $ictio 3!< 29<4.
--. %ationalismus moderatus
287/ !17/ /. )um ratio humana ipsi religioni ae#uiparetur idcirco theologicae disciplinae perinde ac
philosophicae tractandae sunt 3!&<4.
2878 !178 8. Amnia indiscriminatim dogmata religionis christianae sunt obiectum naturalis scientiae seu
philosophiae' et humana ratio historice tantum exculta potest ex suis naturalibus viribus et principiis ad
veram de omnibus etiam reconditioribus dogmatibus scientiam pervenire modo haec dogmata ipsi rationi
tam#uam obiectum proposita $uerint 321< &7< 3vd. DS 2/1/44.
28!7 !17!7 !7. )um aliud sit philosophus aliud philosophia ille ius et o$$icium habet se submittendi
auctoritati #uam veram ipse probaverit' at philosophia ne#ue potest ne#ue debet ulli sese submittere
auctoritati 321< &7< 3vd. DS 2/:9s44.
28!! !1!! !!. 0cclesia non solum non debet in philosophiam um#uam animadvertere verum etiam debet
ipsius philosophiae tolerare errores ei#ue relin#uere ut ipsa se corrigat 321< 3vd. DS 2/9744.
28!2 !1!2 !2. "postolicae Sedis %omanarum#ue )ongregationum decreta liberum scientiae progressum
impediunt 3&7< 3vd. DS 2/1:44.
28!& !1!& !&. 2ethodus et principia #uibus anti#ui Doctores scholastici Gheologiam excoluerunt
temporum nostrorum necessitatibus scientiarum#ue progressui minime congruunt 3v. D.!9/74.
28!( !1!( !(. Philosophia tractanda est nulla supernaturalis revelationis habita ratione 3&7<4.
?B. )um rationalismi systemate cohaerent #uoad maximam partem errores "ntonii Cuenther #ui
damnantur in !8< et 2!<.
---. -ndi$$erentismus latitudinarismus
28!: !1!: !:. >iberum cui#ue homini est eam amplecti ac pro$iteri religionem #uam rationis lumine
#uis ductus veram putaverit 3/< 29<4.
28!9 !1!9 !9. Fomines in cuiusvis religionis cultu viam aeternae salutis reperire aeternam#ue salutem
asse#ui possunt 3!< &< !1<4.
28!1 !1!1 !1. Saltem bene sperandum est de aeterna illorum omnium salute #ui in vera )hristi 0cclesia
ne#ua#uam versantur 3!&< 2/< 3vd. DS 2/7:s 2/9:ss44.
28!/ !1!/ !/. Protestantismus non aliud est #uam diversa verae eiusdem christianae religionis $orma in
#ua ae#ue ac in 0cclesia catholica Deo placere datum est 3:<4.
...reprobantur in !< (< :< !&< 2/<.
,. 0rrores de 0cclesia eius#ue iuribus
28!8 !1!8 !8. 0cclesia non est vera per$ecta#ue societas plane libera nec pollet suis propriis et
constantibus iuribus sibi a divino suo $undatore collatis sed civilis potestatis est de$inire #uae sint
0cclesiae iura ac limites intra #uos eadem iura exercere #ueat 3!&< 2&< 29<4.
2827 !127 27. 0cclesiastica potestas suam auctoritatem exercere non debet abs#ue civilis gubernii venia
et assensu 32:<4.
282! !12! 2!. 0cclesia non habet potestatem dogmatice de$iniendi religionem catholicae 0cclesiae esse
unice veram religionem 3/<4.
2$1
2822 !122 22. Abligatio #ua catholici magistri et scriptores omnino adstringuntur coarctatur in iis
tantum #uae ab in$allibili 0cclesiae iudicio veluti $idei dogmata ab omnibus credenda proponuntur 3&7<
3vd. DS 2/1844.
282& !12& 2&. %omani Ponti$ices et )oncilia oecumenica a limitibus suae potestatis recesserunt iura
principum usurparunt at#ue etiam in rebus $idei et morum de$iniendis errarunt 3/<4.
282( !12( 2(. 0cclesia vis in$erendae potestatem non habet ne#ue potestatem ullam temporalem directam
vel indirectam 38<4.
282: !12: 2:. Praeter potestatem episcopatui inhaerentem alia est attributa temporalis potestas a civili
imperio vel expresse vel tacite concessa revocanda propterea cum libuerit a civili imperio 38<4.
2829 !129 29. 0cclesia non habet nativum ac legitimum ius ac#uirendi ac possidendi 3!/< 28<4.
2821 !121 21. Sacri 0cclesiae ministri %omanus#ue Ponti$ex ab omni rerum temporalum cura ac dominio
sunt omnino excludendi 329<4.
282/ !12/ 2/. 0piscopis sine gubernii venia $as non est vel ipsas apostolicas >itteras promulgare 3!/<4.
2828 !128 28. Cratiae a %omano Ponti$ice concessae existimari debent tam#uam irritae nisi per
gubernium $uerint imploratae 3!/<4.
28&7 !1&7 &7. 0cclesiae et personarum ecclesiasticarum immunitas a iure civili ortum habuit 3/<4.
28&! !1&! &!. 0cclesiasticum $orum pro temporalibus clericorum causis sive civilibus sive criminalibus
omnino de medio tollendum est etiam in consulta et reclamante "postolica Sede 3!2< !/<4.
28&2 !1&2 &2. "bs#ue ulla naturalis iuris et ae#uitatis violatione potest abrogari personalis immunitas
#ua clerici ab onere subeundae exercendae#ue militiae eximuntur' hanc vero abrogationem postulat civilis
progressus maxime in societate ad $ormam liberioris regiminis constituta 3&2<4.
28&& !1&& &&. ?on pertinet unice ad ecclesiasticam iurisdictionis potestatem proprio ac nativo iure
dirigere theologicarum rerum doctrinam 3&7<4.
28&( !1&( &(. Doctrina comparantium %omanum Ponti$icem principi libero et agenti in universa 0cclesia
doctrina est #uae medio aevo praevaluit 38<4.
28&: !1&: &:. ?ihil vetat alicuius )oncilii generalis sententia aut universorum populorum $acto
summum Ponti$icatum ab %omano episcopo at#ue Brbe ad alium episcopum aliam#ue civitatem
trans$erri 38<4.
28&9 !1&9 &9. ?ationalis concilii de$initio nullam aliam admittit disputationem civilis#ue administratio
rem ad hosce terminos exigere potest 38<4.
28&1 !1&1 &1. -nstitui possunt nationales ecclesiae ab auctoritate %omani Ponti$icis subductae plane#ue
divisae 32&< 2(<4.
28&/ !1&/ &/. Divisioni 0cclesiae in orientalern at#ue occidentalem nimia %omanorum Ponti$icum
arbitria contulerunt 38<4.
Denzinger 3latin4 2/(1
Denzinger 3latin4 28&/
,-. 0rrores de societate civili tum in se tum in suis ad
0cclesiam relationibus spectata
28&8 !1&8 &8. %eipublicae status utpote omnium iurium origo et $ons iure #uodam pollet nullis
circumscripto limitibus 329<4.
2$2
28(7 !1(7 (7. )atholicae 0cclesiae doctrina humanae societatis bono et commodis adversatur 3!< 3vd. DS
211:4 (<4.
28(! !1(! (!. )ivili potestati vel ab in$ideli imperante exercitae competit potestas indirecta negativa in
sacra' eidem proinde competit nedum ius #uod vocant <exse#uatur< sed etiam ius <appellationis< #uam
nuncupant <ab abusu< 38<4.
28(2 !1(2 (2. -n con$lictu legum utrius#ue potestatis ius civile praevalet 38<4.
28(& !1(& (&. >aica potestas auctoritatem habet rescindendi declarandi ac $aciendi irritas solemnes
conventiones 3vulgo <)oncordata<4 super usu iurium ad ecclesiasticam immunitatem pertinentium cum
Sede "postolica initas sine huius consensu immo et ea reclamante 31< 2&<4.
28(( !1(( ((. )ivilis auctoritas potest se immiscere rebus #uae ad religionem mores et regimen
spirituale pertinent. Finc potest de instructionibus iudicare #uas 0cclesiae pastores ad conscientiarum
normam pro suo munere edunt #uin etiam potest de divinorum sacramentorum administratione et
dispositionibus ad ea suscipienda necessariis decernere 31< 29 4.
28(: !1(: (:. Gotum scholarum publicarum regimen in #uibus iuventus christianae alicuius reipublicae
instituitur episcopalibus dumtaxat seminariis ali#ua ratione exceptis potest ac debet attribui auctoritati
civili et ita #uidem attribui ut nullum alii cuicum#ue auctoritati recognoscatur ius immiscendi se in
disciplina scholarum in regimine studiorum in graduum collatione in delectu aut approbatione
magistrorum 31< !7<4.
28(9 !1(9 (9. -mmo in ipsis clericorum seminariis methodus studiorum adhibenda civili auctoritati
subicitur 3!/<4.
28(1 !1(1 (1. Postulat optima civilis societatis ratio ut populares scholae #uae patent omnibus cuius#ue
e populo classis pueris ac publica universim instituta #uae litteris severioribus#ue disciplinis tradendis et
educationi iuventutis curandae sunt destinata eximantur ab omni 0cclesiae auctoritate moderatrice vi et
ingerentia pleno#ue civilis ac politicae auctoritatis arbitrio subiciantur ad imperantium placita et ad
communium aetatis opinionum amussim 3&!<4.
28(/ !1(/ (/ )atholicis viris probari potest ea iuventutis instituendae ratio #uae sit a catholica $ide et ab
0cclesiae potestate seiuncta #uae#ue rerum dumtaxat naturalium scientiam ac terrenae socialis vitae $ines
tantummodo vel saltem primario spectet 3&!<4.
28(8 !1(8 (8. )ivilis auctoritas potest impedire #uominus sacrorum antistites et $ideles populi cum
%omano Ponti$ice libere ac mutuo communicent 329<4.
28:7 !1:7 :7. >aica auctoritas habet per se ius praesentandi episcopos et potest ab illis exigere ut ineant
dioecesium procurationem ante#uam ipsi canonicam a Sancta Sede institutionem et "postolicas >itteras
accipiant 3!/<4.
28:! !1:! :!. -mmo laicum gubernium habet ius deponendi ab exercitio pastoralis ministerii episcopos
ne#ue tenetur oboedire %omano Ponti$ici in iis #uae episcopatum et episcoporum respiciunt institutionem
3/< !2<4.
28:2 !1:2 :2. Cubernium potest suo iure immutare aetatem ab 0cclesia praescriptam pro religiosa tam
mulierum #uam virorum pro$essione omnibus#ue religiosis $amiliis indicere ut neminem sine suo
permissu ad solemnia vota nuncupanda admittant 3!/<4.
28:& !1:& :& "brogandae sunt leges #uae ad religiosarum $amiliarum statum tutandum earum#ue iura et
o$$icia pertinent' immo potest civile gubernium iis omnibus auxilium praestare #ui a suscepto religiosae
vitae instituto de$icere ac solemnia vota $rangere velint' pariter#ue potest religiosas easdem $amilias
perinde ac collegiatas ecclesias et bene$icia simplicia etiam iuris patronatus penitus exstinguere
illorum#ue bona et reditus civilis potestatis administrationi et arbitrio subicere et vindicare 3!2< !(< !:<4.
2$3
28:( !1:( :(. %eges et principes non solum ab 0cclesiae iurisdictione eximuntur verum etiam in
#uaestionibus iurisdictionis dirimendis superiores sunt 0cclesia 3/<4.
28:: !1:: ::. 0cclesia a statu status#ue ab 0cclesia seiungendus est 3!2<4.
,--. 0rrores de ethica naturali et christiana
28:9 !1:9 :9. 2orum leges divina haud egent sanctione minime#ue opus est ut humanae leges ad
naturae ius con$ormentur aut obligandi vim a Deo accipiant 329<4.
28:1 !1:1 :1. Philosophicarum rerum morum#ue scientia item civiles leges possunt et debent a divina et
ecclesiastica auctoritate declinare 329<4.
28:/ !1:/ :/. "liae vires non sunt agnoscendae nisi illae #uae in materia positae sunt et omnis morum
disciplina honestas#ue collocari debet in cumulandis et augendis #uovis modo divitiis ac in voluptatibus
explendis 329< 2/<4.
28:8 !1:8 :8. -us in materiali $acto consistit et omnia hominum o$$icia sunt nomen inane et omnia
humana $acta iuris vim habent 329<4.
2897 !197 97. "uctoritas nihil aliud est nisi numeri et materialium virium summa 329<4.
289! !19! 9!. Fortunata $acti iniustitia nullum iuris sanctitati detrimentum a$$ert 32(<4.
2892 !192 92. Proclamandum est et observandum principium #uod vocant de non-interventu 322<4.
289& !19& 9&. >egitimis principibus oboedientiam detractare immo et rebellare licet 3!< 2< :< 27<4.
289( !19( 9(. Gum cuius#ue sanctissimi iuramenti violatio tum #uaelibet scelesta $lagitiosa#ue actio
sempiternae legi repugnans non solum haud est improbanda verum etiam omnino licita summis#ue
laudibus e$$erenda #uando id pro patriae amore agatur 3(<4.
,---. 0rrores de matrimonio christiano
289: !19: 9:. ?ulla ratione $erri potest )hristum evexisse matrimonium ad dignitatem sacramenti 38<4.
2899 !199 99. 2atrimonii sacramentum non est nisi #uid contractui accessorium ab eo#ue separabile
ipsum#ue sacramentum in una tantum nuptiali benedictione situm est 38<4.
2891 !191 91. -ure naturae matrimonii vinculum non est indissolubile et in variis casibus divortium
proprie dictum auctoritate civili sanciri potest 38< !2<4.
289/ !19/ 9/. 0cclesia non habet potestatem impedimenta matrimonium dirimentia inducendi sed ea
potestas civili auctoritati competit a #ua impedimenta exsistentia tollenda sunt 3/<4.
2898 !198 98. 0cclesia se#uioribus saeculis dirimentia impedimenta inducere coepit non iure proprio
sed illo iure usa #uod a civili potestate mutuata erat 38<4.
2817 !117 17. Gridentini canones #ui anathematis censuram illis in$erunt #ui $acultatem impedimenta
dirimentia inducendi 0cclesiae negare audeant 3DS !/7&s4 vel non sunt dogmatici vel de hac mutuata
potestate intelligendi sunt 38<4.
281! !11! 1!. Gridentini $orma 3vd. DS !/!&ss4 sub in$irmitatis poena non obligat ubi lex civi!is aliam
$ormam praestituat et velit hac nova $orma interveniente matrimonium valere 38<4.
2812 !112 12. Boni$atius ,--- votum castitatis in ordinatione emissum nuptias nullas reddere primus
asseruit 38<4.
2$
281& !11& 1&. ,i contractus mere civilis potest inter )hristianos constare veri nominis matrimonium
$alsum#ue est aut contractum matrimonii inter )hristianos semper esse sacramentum aut nullum esse
contractum si sacramentum excludatur 38< !!< !2< 2&4.
281( !11( 1(. )ausae matrimoniales et sponsalia suapte natura ad $orum civile pertinent 38< !2<4.
?. B. Fuc $acere possunt duo alii errores de clericorum caelibatu abolendo et de statu matrimonii statui
virginitatis ante$erendo. 3)ontra hos vd.4 !< et /<.
-.. 0rrores de civili %omani Ponti$icis principatu
281: !11: 1:. De temporalis regni cum spirituali compatibilitate disputant inter se christianae et
catholicae 0cclesiae $ilii 38<4.
2819 !119 19. "brogatio civilis imperii #uo "postolica Sedes potitur ad 0cclesiae libertatem
$elicitatem#ue vel maxime conduceret 3(< 9<4.
?B. 30$$ata hac de re vd. etiam in4 (< 9< 27< 22< 2(< 29<.
.. 0rrores #ui ad liberalismum hodiernum re$eruntur
2811 !111 11. "etate hac nostra non amplius expedit religionem catholicam haberi tam#uam unicam
status religionem ceteris #uibuscum#ue cultibus exclusis 3!9<4.
281/ !11/ 1/. Finc laudabiliter in #uibusdam catholici nominis regionibus lege cautum est ut hominibus
illuc immigrantibus liceat publicum proprii cuius#ue cultus exercitium habere 3!2<4.
2818 !118 18. 0nimvero $alsum est civilem cuius#ue cultus libertatem item#ue plenam potestatem
omnibus attributam #uaslibet opiniones cogitationes#ue palam publice#ue mani$estandi conducere ad
populorum mores animos#ue $acilius corrumpendos ac indi$$erentismi pestem propagandam 3!/<4.
28/7 !1/7 /7. %omanus Ponti$ex potest ac debet cum progressu cum liberalismo et cum recenti civilitate
sese reconciliare et componere 32(<4.
-nstructio S. Paenitentiariae !: Euin !/99' De matrimonio
civili
2887 324 S. Paenitentiaria super$luum putat in memoriam cuius#ue revocare #uod est ss. religionis
nostrae notissimum dogma nimirum matrimonium unum esse ex septem sacramentis a )hristo Dno.
institutis proinde#ue ad 0cclesiam ipsam cui idem )hristus divinorum suorum mysteriorum
dispensationem commisit illius directionem unice pertinere tum etiam super$luum putat in cuius#ue
memoriam revocare $ormam a s. Gridentina Synodo praescriptam 3Sess. ..-, De re$orm. matr. c. !I DS
!/!&ss4 sine cuius observantia in locis ubi illa promulgata $uit valide contrahi matrimonium ne#ua#uam
posset.
288! 3&4 Sed ex hisce aliis#ue axiomatibus et catholicis doctrinis debent animarum pastores practicas
instructiones con$icere #uibus etiam $idelibus id persuadeant #uod 3Pius -.4 in )onsistorio secreto 21.
Sept. l/:2 proclamabatI <-nter $ideles matrimonium dari non posse #uin uno eodem#ue tempore sit
sacramentum' at#ue idcirco #uamlibet aliam inter christianos viri et mulieris praeter sacramentum
coniunctionem etiam civilis legis vi $actam nihil aliud esse nisi turpem at#ue exitialem concubinatum<.
2882 3(4 "t#ue hinc $acile deducere poterunt civilem actum coram Deo eius#ue 0cclesia nedum ut
sacramentum verum nec ut contractum haberi ullo modo posse' et #uemadmodum civilis potestas ligandi
#uem#uam $idelium in matrimonio incapax est ita et solvendi incapacern esse ideo#ue ... sententiam
omnem de separatione coniugum legitimo matrimonio coram 0cclesia coniunctorum a laica potestate
latam nullius valoris esse' et coniugem #ui eiusmodi sententia abutens alii se personae coniungere
auderet $ore verum adulterumI #uemadmodum esset verus concubinarius #ui vi tantum civilis actus in
matrimonio persistere praesumeret' at#ue utrum#ue absolutione indignum esse donec haud resipiscat ac
praescriptionibus 0cclesiae se subiiciens ad paenitentiam convertatur.
2$!
288& 3:4 3)onceditur tamen ad poenas vitandas ob prolis bonum et ad polygamiae periculum
avertendum ut4 $ideles post#uam matrimonium legitime contraxerint coram 0cclesia se sistant actum
lege decretum exsecuturi ea tamen intentioneI sistendo se Cubernii A$$iciali nil aliud $aciant #uam ut
civilem caeremoniam exse#uantur.
Pie -. >itt. "p. <+am vos omnes< ad omnes Protestantes
alios#ue "catholicos !& septembre !/9/
2881 ?emo in$iciari ac dubitare potest ipsum )hristum +esum ut humanis omnibus generationibus
redemptionis suae $ructus applicaret suam hic in terris supra Petrum unicam aedi$icasse 0cclesiam id est
unam sanctam catholicam apostolicam ei#ue necessariam omnem contulisse potestatem ut integrum
inviolatum#ue custodiretur $idei depositum ac eadem $ides omnibus populis gentibus nationibus
traderetur ut per baptisma omnes in mysticum suum )orpus cooptarentur homines ... ut#ue eadem
0cclesia #uae mysticum suum constituit )orpus in sua propria natura semper stabilis et immota us#ue ad
consummationem saeculorum permaneret...
288/ ?unc vero #ui accurate consideret ac meditetur condicionem in #ua versantur variae et inter se
discrepantes religiosae societates seiunctae a catholica 0cclesia ... vel $acile sibi persuadere debebit
ne#ue aliam peculiarem ex eisdem societatibus ne#ue omnes simul coniunctas ullo modo constituere et
esse illam unam et catholicam 0cclesiam #uam )hristus Dominus aedi$icavit constituit et esse voluit
ne#ue membrum aut partem eiusdem 0cclesiae ullo modo dici posse #uando#uidem sunt a catholica
unitate visibiliter divisae. )um enim eiusmodo societates careant viva illa et a Deo constituta auctoritate
#uae homines res $idei morum#ue disciplinam praesertim docet eos#ue dirigit ac moderatur in iis
omnibus #uae ad aeternam salutem pertinent tum societates ipsae in suis doctrinis continenter variarunt
et haec mobilitas ac instabilitas apud easdem societates num#uam cessat. 6uis#ue vel $acile intelligit... id
vel maxime adversari 0cclesiae a )hristo Domino institutae...
2888 6uamobrem ii omnes #ui 0cclesiae catholicae unitatem et veritatem non tenent occasionem
amplectantur huius )oncilii #uo 0cclesia catholica cui eorum 2aiores adscripti erant novum intimae
unitatis et inexpugnabilis vitalis sui roboris exhibet argumentum ac indigentiis eorum cordis
respondentes ab eo statu se eripere studeant in #uo de sua propria salute securi esse non possunt.
)oncile ,atican - 3..eme oecum*ni#ue4 Session --- 2( avril
!/17 )onstitution 5Dei Filius5
&777 !1/! ... ?unc autem sedentibus ?obiscum et Eudicantibus universi orbis episcopis in hanc
oecumenicam Synodum auctoritate ?ostra in Spiritu Sancto congregatis innixi Dei ,erbo scripto et
tradito prout ab 0cclesia catholica sancte custoditum et genuine expositum accepimus ex hac Petri
cathedra in conspectu omnium salutarem )hristi doctrinam pro$iteri et declarare constituimus adversis
erroribus potestate ?obis a Deo tradita proscriptis at#ue damnatis.
)ap. !. De Deo rerum omnium creatore
&77! !1/2 Sancta catholica apostolica %omana ecclesia credit et con$itetur unum esse Deum verum et
vivum creatorem ac Dominum caeli et terrae omnipotentem aeternum immensum incomprehensibilem
intellectu ac voluntate omni#ue per$ectione in$initum' #ui cum sit una singularis simplex omnino et
incommutabilis substantia spiritualis praedicandus est re et essentia a mundo distinctus in se et ex se
beatissimus et super omnia #uae praeter ipsum sunt et concipi possunt ine$$abiliter excelsus 3can. !-(4.
&772 !1/& Fic solus verus Deus bonitate sua et 5omnipotenti virtute5 non ad augendam suam
beatitudinem nec ad ac#uirendam sed ad mani$estandam per$ectionem suam per bona #uae creaturis
impertitur liberrimo consilio 5simul ab initio temporis utram#ue de nihilo condidit creaturam spiritualem
et corporalem angelicam videlicet et mundanam ac deinde humanam #uasi communem ex spiritu et
corpore constitutam 3)onc. >ateran. -,I c$ D./77' in$ra can. 2 et :4.
&77& !1/( Bniversa vero #uae condidit Deus providentia sua tuetur at#ue gubernat <attingens a $ine
us#ue ad $inem $ortiter et disponens omnia suaviter< 3c$. Sap / !4.<Amnia enim nuda et aperta sunt oculis
eius< 3Febr ( !&4 ea etiam #uae libera creaturarum actione $utura sunt.
2$"
)ap. 2. De revelatione
&77( !1/: 0adem sancta mater 0cclesia tenet et docet Deum rerum omnium principium et $inem
naturali humanae rationis lumine e rebus creatis certo cognosci posse' <invisibilia enim ipsius a creatura
mundi per ea #uae $acta sunt intellecta conspiciuntur< 3%om ! 274I attamen placuisse eius sapientiae et
bonitati alia ea#ue supernaturali via se ipsum ac aeterna voluntatis suae decreta humano generi revelare
dicente "postoloI <2ulti$ariam multis#ue modis olim Deus lo#uens patribus in Prophetis novissime
diebus istis locutus est nobis in Filio< 3Febr ! ! s' can. !4.
&77: !1/9 Fuic divinae revelationi tribuendum #uidem est ut ea #uae in rebus divinis humanae rationi
per se impervia non sunt in praesenti #uo#ue generis humani condicione ab omnibus expedite $irma
certitudine et nullo admixto errore cognosci possint. ?on hac tamen de causa revelatio absolute necessaria
dicenda est sed #uia Deus ex in$inita bonitate sua ordinavit hominem ad $inem supernaturalem ad
participanda scilicet bona divina #uae humanae mentis intelligentiam omnino superant' si#uidem <oculus
non vidit nec auris audivit nec in cor hominis ascendit #uae praeparavit Deus iis #ui diligunt illum< 3l
)or 2 8' can. 2 et &4.
&779 !1/1 Faec porro supernaturalis revelatio secundum universalis 0cclesiae $idem a sancta Gridentina
Synodo declaratam continetur 5in libris scriptis et sine scripto traditionibus #uae ipsius )hristi ore ab
"postolis acceptae aut 3ab4 ipsis "postolis Spiritu Sancto dictante #uasi per manus traditae ad nos us#ue
pervenerunt5 3c$ D.1/&4. 6ui #uidem veteris et ?ovi testamenti libri integri cum omnibus suis partibus
prout in eEusdem )oncilii decreto recensentur et in veteri ,ulgata latina editione habentur pro sacris et
canonicis suscipiendi sunt. 0os vero 0cclesia pro sacris et canonicis habet non ideo #uod sola humana
industria concinnati sua deinde auctoritate sint approbati' nec ideo dumtaxta #uod revelationem sine
errore contineant' sed propterea #uod Spiritu Sancto inspirante conscripti Deum habent auctorem at#ue
uti tales ipsi 0cclesiae traditi sunt 3can.(4.
&771 !1// 6uoniam vero #uae sancta Gridentina Synodus de interpretatione divinae Scripturae ad
coercenda petulantia ingenia salubriter decrevit a #uibusdam hominibus prave exponuntur ?os idem
decretum renovantes hanc illius mentem esse declaramus ut in rebus $idei et morum ad aedi$icationem
doctrinae christianae pertinentium is pro vero sensu sacrae Scripturae habendus sit #uem tenuit ac tenet
sancta mater 0cclesia cuEus est Eudicare de vero sensu et interpretatione Scripturarum sanctarum' at#ue
ideo nemini licere contra hunc sensum aut etiam contra unanimem consensum Patrum ipsam Scripturam
sacram interpretari.
)ap. &. De $ide
&77/ !1/8 )um homo a Deo tan#uam creatore et Domino suo totus dependeat et ratio creata increatae
,eritati penitus subiecta sit plenum revelanti Deo intellectus et voluntatis obse#uium $ide praestare
tenemur 3can. !4. Fanc vero $idem #uae humanae salutis initium est< 3c$. D./7!4 0cclesia catholica
pro$itetur virtutem esse supernaturalem #ua Dei aspirante et adiuvante gratia ab eo revelata vera esse
credimus non propter intrinsecam rerum veritatem naturali rationis lumine perspectam sed propter
auctoritatem ipsius Dei revelantis #ui nec $alli nec $allere potest 3can.24. 5 0st enim $ides testante
"postolo sperandarum substantia rerum argumentum non apparentium 5 3Feb !!l4.
&778 !187 Bt nihilominus $idei nostrae obse#uium rationi consentaneum 3c$. %om !2!4 esset voluit
Deus cum internis Spiritus Sancti auxiliis externa iungi revelationis suae argumenta $acta scilicet divina
at#ue imprimis miracula et prophetias #uae cum Dei omnipotentiam et in$initam scientiam luculenter
commonstrent divinae revelationis signa sunt certissima et omnium intelligentiae accommodata
3can.&et(4. 6uare tum 2oyses et Prophetae tum ipse maxime )hristus Dominus multa et mani$estissima
miracula et prophetias ediderunt' et de "postolis legimusI 5 -lli autem pro$ecti praedicaverunt ubi#ue
Domino cooperante et sermonem con$irmlante se#uentibus signis 5 32c !9274. 0t rursum scriptum estI 5
Fabemus $irmiorem propheticum sermonem cui bene$acitis attendentes #uasi lucernae lucenti in
caliginoso loco 5 32 Petr l l84.
&7!7 !18! >icet autem $idei assensus ne#ua#uam sit motus animi caecusI nemo tamen 5 evangelicae
praedicationi consentire 5 potest sicut oportet ad salutem conse#uendam 5 abs#ue illuminatione et
inspiratione Spiritus Sancti #ui dat omnibus suavitatem in consentiendo et credendo veritati 5 3)onc.
"raus. v. D. !1/ s##4. 6uare $ides ipsa in se etiamsi per caritatem non operatur 3c$.Cal :94 donum Dei
2$#
est et actus eius est opus ad salutem pertinens #uo homo liberam praestat ipsi Deo oboedientiam gratiae
eius cui resistere posset consentiendo et cooperando 3c$. D. 181 s#' can. :4.
&7!! !182 Porro $ide divina et catholica ea omnia credenda sunt #uae in verbo Dei scripto vel tradito
continentur et ab 0cclesia sive solemni Eudicio sive ordinario et universali magisterio tam#uam divinitus
revelata credenda proponuntur.
&7!2 !18& 6uoniam vero 5 sine $ide . . . impossibile est placere Deo 5 3Febr !!94 et ad $iliorum eius
consortium pervenire ideo nemini un#uam sine illa contigit iusti$icatio nec ullus nisi in ea 5
perseveraverit us#ue in $inem 5 32t !722' 2(!&4 vitam aeternam asse#uetur. Bt autem o$$icio veram
$idem amplectendi in ea#ue constanter perseverandi satis$acere possemus Deus per Filium suum
unigenitum 0cclesiam instituit suae#ue institutionis mani$estis notis instruxit ut ea tan#uam custos et
magistra verbi revelati ab omnibus posset agnosci.
&7!& !18( "d solam enim catholicam 0cclesiam ea pertinent omnia #uae ad evidentem $idei christianae
credibilitatem tam multa et tam mira divinitus sunt disposita. 6uin etiam 0cclesia per se ipsa ob suam
nempe admirabilem propagationem eximiam sanctitatem et inexhaustam in omnibus bonis
$oecunditatem ob catholicam unitatem invictam#ue stabilitatem magnum #uoddam et perpetuum est
motivum credibilitatis et divinae suae legationis testimonium irre$ragabile.
&7!( !18( 6uo $it ut ipsa veluti signum levatum in nationes 3c$. -s !! !24 et ad se invitet #ui nondum
crediderunt et $ilios suos certiores $aciat $irmissimo niti $undamento $idem #uam pro$itentur. )ui
#uidem testimonio e$$icax subsidium accedit ex superna virtute. 0tenim benignissimus Dominus et
errantes gratia sua excitat at#ue adiuvat ut <ad agnitionem veritatis venire< 3- Gim 2 (4 possint et eos
#uos <de tenebris transtulit in admirabile lumen suum< 3c$. ! Petr 2 84 in hoc eodem lumine ut
perseverent gratia sua con$irmat non deserens nisi deseratur 3)$. DS !:&14. 6uocirca minime par est
condicio eorum #ui per caeleste $idei donum catholicae veritati adhaeserunt at#ue eorum #ui ducti
opinionibus humanis $alsam religionem sectantur' illi enim #ui $idem sub 0cclesiae magisterio
susceperunt nullam um#uam habere possunt iustam causam mutandi aut in dubium $idem eandem
revocandi 3can. 94. 6uae cum ita sint <gratias agentes Deo Patri #ui dignos nos $ecit in partem sortis
sanctorum in lumine< 3)ol ! !24 tantam ne negligamus salutem sed <aspicientes in auctorem $idei et
consummatorem +esum< 3Febr !2 24 <teneamus spei nostrae con$essionem indeclinabilem< 3Febr !7 2&4.
)ap.( 5 de $ide et ratione 5
&7!: !18: Foc #uo#ue perpetuus 0cclesiae catholicae consensus tenuit et tenet duplicem esse ordinem
cognitionis non solum principio sed obiecto etiam distinctumI principio #uidem #uia in altero naturali
ratione in altero $ide divina cognoscimus' obiecto autem #uia praeter ea ad #uae naturalis ratio
pertingere potest credenda nobis proponuntur mysteria in Deo abscondita #uae nisi revelata divinitus
innotescere non possunt 3can. !4. 6uocirca "postolus #ui a gentibus Deum 5 per ea #uae $acta sunt 5
3%om ! 274 cognitum esse testatur disserens tamen de gratia et veritate #uae 5 per +esum )hristum $acta
est 5 3c$. +o ! !14 pronuntiatI 5 >o#uimur Dei sapientiam in mysterio #uae abscondita est #uam
praedestinavit Deus ante saecula in gloriam nostram #uam nemo principum huius saeculi cognovit . . .
nobis autem revelavit Deus per Spiritum suumI Spiritus enim omnia scrutatur etiam pro$unda Dei 5 3-
)or 2. 1/!74. 0t ipse Bnigenitus con$itetur Patri #uia abscondit haec a sapientibus et prudentibus et
revelavit ea parvulis 3c$ 2t !! 2:4.
&7!9 !189 "c ratio #uidem $ide illustrata cum sedulo pie et sobrie #uaerit ali#uam Deo dante
mysteriorum intelligentiam eam#ue $ructuosissimam asse#uitur tum ex eorum #uae naturaliter cognoscit
analogia tum e mysteriorum ipsorum nexu inter se et cum $ine hominis ultimo' num#uam tamen idonea
redditur ad ea perspicienda instar veritatum #uae proprium ipsius obiectum constituunt Divina enim
mysteria suapte natura intellectum creatum sic excedunt ut etiam revelatione tradita et $ide suscepta
ipsius tamen $idei velamine contecta et #uadam #uasi caligine obvoluta maneant #uamdiu in hac mortali
vita 5 peregrinamur a DominoI per $idem enim ambulamus et non per speciem 5 32 )or : 9s4. 5 .
&7!1 !181 ,erum etsi $ides sit supra rationem nulla tamen um#uam inter $idem et rationem vera
dissensio esse potestI cum idem Deus #ui mysteria revelat et $idem in$undit animo humano rationis
lumen indiderit Deus autem negare se ipsum non possit nec verum vero um#uam contradicere. -nanis
autem huius contradictionis species inde potissimum oritur #uod vel $idei dogmata ad mentem 0cclesiae
intellecta et exposita non $uerint vel opinionum commenta pro rationis e$$atis habeantur. <Amnem< igitur
2$$
<assertionem veritati illuminatae $idei contrariam omnino $alsam esse de$inimus< 3)c. >ateran. ,I DS
!((!4.
&7!/ !18/ Porro 0cclesia #uae una cum apostolico munere docendi mandatum accepit $idei depositum
custodiendi Eus etiam et o$$icium divinitus habet $alsi nominis scientiam 3! Gim 9.274 proscribendi ne
#uis decipiatur per philosophiam et inanem $allaciam 3c$ )ol 2./' can.24. 6uapropter omnes )hristiani
$ideles huEusmodi opiniones #uae $idei doctrinae contrariae esse cognoscuntur maxime si ab 0cclesia
reprobatae $uerint non solum prohibentur tam#uam legitimas scientiae conclusiones de$endere sed pro
erroribus potius #ui $allacem veritatis speciem prae se $erant habere tenentur omnino.
&7!8 !188 ?e#ue solum $ides et ratio inter se dissidere num#uam possunt sed opem #uo#ue sibi mutuam
$erunt cum recta ratio $idei $undamenta demonstret eius#ue lumine illustrata rerum divinarum scientiam
excolat $ides vero rationem ab erroribus liberet ac tueatur eam#ue multiplici cognitione instruat.
6uapropter tantum abest ut 0cclesia humanarum artium et disciplinarum culturae obsistat ut hanc multis
modis iuvet at#ue promoveat. ?on enim commoda ab iis ad hominum vitam dimanantia aut ignorat aut
despicit' $atetur immo eas #uemadmodum a <Deo scientiarum Domino< 3c$ - %eg 2 &4 pro$ectae sunt ita
si rite pertractentur ad Deum iuvante eius gratia perducere. ?ec sane ipsa vetat ne huiusmodi disciplinae
in suo #uae#ue ambitu propriis utantur principiis et propria methodo' sed iustam hanc libertatem
agnoscens id sedulo cavet ne divinae doctrinae repugnando errores in se suscipiant aut $ines proprios
transgressae ea #uae sunt $idei occupent et perturbent.
&727 !/77 ?e#ue enim $idei doctrina #uam Deus revelavit velut philosophicum inventum proposita est
humanis ingeniis per$icienda sed tam#uam divinum depositum )hristi Sponsae tradita $ideliter
custodienda et in$allibiliter declaranda. Finc sacrorum #uo#ue dogmatum is sensus perpetuo est
retinendus #uem semel declaravit sancta mater 0cclesia nec um#uam ab eo sensu altioris intelligentiae
specie et nomine recedendum 3can.&4. 5 )rescat igitur... et multum vehementer#ue pro$iciat tam
singulorum #uam omnium tam unius hominis #uam totius 0cclesiae aetatum ac saeculorum gradibus
intelligentia scientia sapientiaI sed in suo dumtaxat genere in eodem scilicet dogmate eodem sensu
eadem#ue sententia 5.
)anones' !. De Deo rerum omnium creatore
&72! !/7! l. Si #uis unum verum Deum visibilium et invisibilium creatorem et Dominum negaveritI
anathema sit 3c$. DS &77!4.
&722 !/72 2. Si #uis praeter materiam nihil esse a$$irmare non erubueritI an. s. 3c$I DS &7724.
&72& !/7& &. Si #uis dixerit unam eandem#ue esse Dei et rerum omnium substantiam vel essentiamI an.
s. 3c$. DS &77!4.
&72( !/7( (. Si #uis dixerit res $initas tum corporeas tum spirituales aut saltem spirituales e divina
substantia emanasse aut divinam essentiam sui mani$estatione vel evolutione $ieri omnia aut deni#ue
Deum esse ens universale seu inde$initum #uod sese determinando constituat rerum universitatem in
genera species et individua distinctamI an. s.
&72: !/7: :. Si #uis non con$iteatur mundum res#ue omnes #uae in eo continentur et spirituales et
materiales secundum totam suam substantiam a Deo ex nihilo esse productas aut Deum dixerit non
voluntate ab omni necessitate libera sed tam necessario creasse #uam necessario amat se ipsum aut
mundum ad Dei gloriam conditum esse negaveritI an. s.
2. De revelatione
&729 !/79 !. Si #uis dixerit Deum unum et verum creatorem et Dominum nostrum per ea #uae $acta
sunt naturali rationis humanae lumine certo cognosci non posseI anathema sit 3c$. DS &77(4.
&721 !/71 2. Si #uis dixerit $ieri non posse aut non expedire ut per revelationem divinam homo de Deo
cultu#ue ei exhibendo doceaturI an. s.
2$%
&72/ !/7/ &. Si #uis dixerit hominem ad cognitionem et per$ectionem #uae naturalem superet divinitus
evehi non posse sed ex se ipso ad omnis tandem veri et boni possessionem iugi pro$ectu pertingere posse
et debereI an. s.
&728 !/78 (. Si #uis sacrae Scripturae libros integros cum omnibus suis partibus prout illos sancta
Gridentina Synodus recensuit 3DS !:7!ss4 pro sacris et canonicis non susceperit aut eos divinitus
inspiratos esse negaveritI an. s.
&. De $ide
&7&! !/!7 !. Si #uis dixerit rationem humanam ita independentem esse ut $ides ei a Deo imperari non
possitI anathema sit 3c$. DS &77/4.
&7&2 !/!! 2. Si #uis dixerit $idem divinam a naturali de Deo et rebus moralibus scientia non distingui ac
propterea ad $idem divinam non re#uiri ut revelata veritas propter auctoritatem Dei revelantis credaturI
an. s. 3c$. DS &77/4.
&7&& !/!2 &. Si #uis dixerit revelationem divinam externis signis credibilem $ieri non posse ideo#ue
sola interna cuius#ue experientia aut inspiratione privata homines ad $idem moveri debereI an. s. 3c$. DS
&7784.
&7&( !/!& (. Si #uis dixerit miracula nulla $ieri posse proinde#ue omnes de iis narrationes etiam in
sacra Scriptura contentas inter $abulas vel mythos ablegandas esse' aut miracula certo cognosci
num#uam posse nec iis divinam religionis christianae originem rite probari I an. s. 3c$. DS &7784.
&7&: !/!( :. Si #uis dixerit assensum $idei christianae non esse liberum sed argumentis humanae rationis
necessario produci' aut ad solam $idem vivam #uae per caritatem operatur 3Cal : 94 gratiam Dei
necessariam esseI an. s. 3c$. DS &7!74.
&7&9 !/!: 9. Si #uis dixerit parem esse condicionem $idelium at#ue eorum #ui ad $idem unice veram
nondum pervenerunt ita ut catholici iustam causam habere possint $idem #uam sub 0cclesiae magisterio
iam susceperunt assensu suspenso in dubium vocandi donec demonstrationem scienti$icam credibilitatis
et veritatis $idei suae absolverint an. s. 3c$. DS &7!(4.
(. Fides et ratio
&7(! !/!9 !. Si #uis dixerit in revelatione divina nulla vera et proprie dicta mysteria contineri sed
universa $idei dogmata posse per rationem rite excultam e naturalibus principiis intelligi et demonstrariI
anathema sit 3c$I DS &7!:s4.
&7(2 !/!1 2. Si #uis dixerit disciplinas humanas ea cum libertate tractandas esse ut earum assertiones
etsi doctrinae revelatae adversentur tam#uam verae retineri ne#ue ab 0cclesia proscribi possintI an s. 3c$
DS&7!14.
&7(& !/!/ &. Si #uis dixerit $ieri posse ut dogmatibus ab 0cclesia propositis ali#uando secundum
progressum scientiae sensus tribuendus sit alius ab eo #uem intellexit et intelligit 0cclesiaI an. s. 3c$.
DS&7274.
!/!8 -ta#ue supremi pastoralis ?ostri o$$icii debitum exse#uentes omnes )hristi $ideles maxime vero
eos #ui praesunt vel docendi munere $unguntur per viscera -esu )hristi obtestamur necnon eiusdem Dei
et Salvatoris nostri auctoritate iubemus ut ad hos errores a sancta 0cclesia arcendos et eliminandos at#ue
purissimae $idei lucem pandendam studium et operam con$erant.
!/27 6uoniam vero satis non est haereticam pravitatem devitare nisi ii #uo#ue errores diligenter
$ugiantur #ui ad illam plus minusve accedunt omnes o$$icii monemus servandi etiam )onstitutiones et
Decreta #uibus pravae eiusmodi opiniones #uae isthic diserte non enumerantur ab hac Sancta Sede
proscriptae et prohibitae sunt.
Denzinger 3latin4 28&/
2%&
Denzinger 3latin4 &7(&
)oncile ,atican - 3oecum. ..4 / d*cembre !/98 - 27 octobre !/17
3sous Pie -.4' Sessio -, !/ Euillet !/17I )onstitutio
dogmatica <Pastor aeternus< de 0cclesia )hristi
&7:7 !/2! Pastor aeternus et episcopus animarum nostrarum 3! Petr 2 2:4 ut saluti$erum redemptionis
opus perenne redderet sanctam aedi$icare 0cclesiam decrevit in #ua veluti in domo Dei viventis $ideles
omnes unius $idei et caritatis vinculo continerentur. 6uapropter prius#uam clari$icaretur rogavit Patrem
non pro "postolis tantum sed et pro eis #ui credituri erant per verbum eorum in ipsum ut omnes unum
essent sicut ipse Filius et Pater unum sunt 3c$. -o !1 27 s4. 6uemadmodum igitur "postolos #uos sibi de
mundo elegerat misit sicut ipse missus erat a Patre 3+o 27 2!4I ita in 0cclesia sua pastores et doctores
us#ue ad consummationem saeculi 32t 2/ 274 esse voluit.
&7:! !/2! Bt vero episcopatus ipse unus et indivisus esset et per cohaerentes sibi invicem sacerdotes
credentium multitudo universa in $idei et communionis unitate conservaretur beatum Petrum ceteris
"postolis praeponens in ipso instituit perpetuum utrius#ue unitatis principium ac visibile $undamentum
super cuius $ortitudinem aeternum exstrueretur templum et 0cclesiae caelo in$erenda sublimitas in huius
$idei $irmitate consurgeret.
&7:2 !/2! 0t #uoniam portae in$eri ad evertendam si $ieri posset 0cclesiam contra eius $undamentum
divinitus positum maiore in dies odio undi#ue insurgunt ?os ad catholici gregis custodiam
incolumitatem augmentum necessarium esse iudicamus sacro approbante )oncilio doctrinam de
institutione perpetuitate ac natura sacri "postolici primatus in #uo totius 0cclesiae vis ac soliditas
consistit cunctis $idelibus credendam et tenendam secundum anti#uam at#ue constantem universalis
0cclesiae $idem proponere at#ue contrarios dominico gregi adeo perniciosos errores proscribere et
condemnare.
)ap. !. De apostolici primatus in beato Petro institutione
&7:& !/22 Docemus ita#ue et declaramus iuxta 0vangelii testimonia primatum iurisdictionis in
universam Dei 0cclesiam immediate et directe beato Petro "postolo promissum at#ue collatum a )hristo
Domino $uisse. Bnum enim Simonem cui iam pridem dixeratI <Gu vocaberis )ephas< 3+o ! (24 post#uam
ille suam edidit con$essionem in#uiensI <Gu es )hristus Filius Dei vivi< solemnibus his verbis allocutus
est DominusI <Beatus es Simon Bar -onaI #uia caro et sanguis non revelavit tibi sed Pater meus #ui in
caelis est. 0t ego dico tibi #uia tu es Petrus et super hanc petram aedi$icabo 0cclesiam meam et portae
in$eri non praevalebunt adversus eamI et tibi dabo claves regni caelorum. 0t #uodcum#ue ligaveris super
terram erit ligatum et in caelisI et #uodcum#ue solveris super terram erit solutum et in caelis< 32t !9
!9ss4. "t#ue uni Simoni Petro contulit -esus post suam resurrectionem summi pastoris et rectoris
iurisdictionem in totum suum ovile dicens' <Pasce agnos meos< <Pasce oves meas< 3-o 2! !:ss4.
&7:( !/22 Fuic tam mani$estae sacrarum Scripturarum doctrinae ut ab 0cclesia catholica semper
intellecta est aperte opponuntur pravae eorum sententiae #ui constitutam a )hristo Domino in sua
0cclesia regiminis $ormam pervertentes negant solum Petrum prae ceteris "postolis sive seorsum
singulis sive omnibus simul vero proprio#ue iurisdictionis primatu $uisse a )hristo instructum' aut #ui
a$$irmant eundem primatum non immediate directe#ue ipsi beato Petro sed 0cclesiae et per hanc illi ut
ipsius 0cclesiae ministro delatum $uisse.
&7:: 3)anon.4 Si #uis igitur dixerit beatum Petrum "postolum non esse a )hristo Domino constitutum
"postolorum omnium principem et totius 0cclesiae militantis visibile caput' vel eundem honoris tantum
non autem verae propriae#ue iurisdictionis primatum ab eodem Domino nostro +esu )hristo directe et
immediate accepisseI anathema sit.
2. De perpetuitate primatus beati Petri in %omanis
Ponti$icibus
&7:9 6uod autem in beato "postolo Petro princeps pastorum et pastor magnus ovium Dominus )hristus
in perpetuam salutem ac perenne bonum 0cclesiae instituit id eodem auctore in 0cclesia #uae $undata
super petram ad $inem saeculorum us#ue $irma stabit iugiter durare necesse est. <?ulli< sane <dubium
immo saeculis omnibus notum est #uod sanctus beatissimus#ue Petrus "postolorum princeps et caput
2%1
$idei#ue columna et 0cclesiae catholicae $undamentum a Domino nostro -esu )hristo Salvatore humani
generis ac %edemptore claves regni accepitI #ui ad hoc us#ue tempus et semper in suis successoribus<
episcopis sanctae %omanae Sedis ab ipso $undatae eius#ue consecratae sanguine <vivit< et praesidet et
<iudicium exercet<.
&7:1 Bnde #uicum#ue in hac cathedra Petro succedit is secundum )hristi ipsius institutionem primatum
Petri in universam 0cclesiam obtinet. <2anet ergo dispositio veritatis et beatus Petrus in accepta
$ortitudine petrae perseverans suscepta 0cclesiae gubernacula non reli#uit.< Fac de causa ad %omanam
0cclesiam <propter potentiorem principalitatem necesse< semper $uit <omnem convenire 0cclesiam hoc est
eos #ui sunt undi#ue $ideles< ut in ea sede e #ua <venerandae communionis iura< in omnes dimanant
tam#uam membra in capite consociata in unam corporis compagem coalescerent.
&7:/ 3)anon.4 Si #uis ergo dixerit non esse ex ipsius )hristi Domini institutione seu iure divino ut
beatus Petrus in primatu super universam 0cclesiam habeat perpetuos successoresI aut %omanum
Ponti$icem non esse beati Petri in eodem primatu successoremI anathema sit.
&. De vi et ratione primatus %omani Ponti$icis
&7:8 !/29 6uapropter apertis innixi sacrarum >itterarum testimoniis et inhaerentes tum praedecessorum
?ostrorum %omanorum Ponti$icum tum )onciliorum generalium disertis perspicuis#ue decretis
innovamus oecumenici )oncilii Florentini de$initionem #ua credendum ab omnibus )hristi $idelibus est
<sanctam "postolicam Sedem et %omanum Ponti$icem in universum orbem tenere primatum et ipsum
Ponti$icem %omanum successorem esse beati Petri principis "postolorum et verum )hristi vicarium
totius#ue 0cclesiae caput et omnium )hristianorum patrem ac doctorem exsistere' et ipsi in beato Petro
pascendi regendi ac gubernandi universalem 0cclesiam a Domino nostro -esu )hristo plenam potestatem
traditam esse' #uemadmodum etiam in gestis oecumenicorum conciliorum et in sacris canonibus
continetur< 3DS !&714.
&797 !/21 Docemus proinde et declaramus 0cclesiam %omanam disponente Domino super omnes alias
ordinariae potestatis obtinere principatum et hanc %omani Ponti$icis Eurisdictionis potestatem#uae vere
episcopalis est immediatam esseI erga #uam cuEuscum#ue ritus et dignitatis pastores at#ue $ideles tam
seorsum singuli #uam simul omnes o$$icio hierarchicae subordinationis verae#ue oboedientiae
obstringuntur non solum in rebus #uae ad $idem et mores sed etiam in iis #uae ad disciplinam et
regimen 0cclesiae per totum orbem di$$usae pertinent' ita ut custodita cum %omano Ponti$ice tam
communionis #uam eEusdem $idei pro$essionis unitate 0cclesia )hristi sit unus grex sub uno summo
pastore. Faec est catholicae veritatis doctrina a #ua deviare salva $ide at#ue salute nemo potest.
&79! !/2/ Gantum autem abest ut haec Summi Ponti$icis potestas o$$iciat ordinariae ac immediatae illi
episcopalis iurisdictionis potestati #ua episcopi #ui positi a Spiritu Sancto 3c$. "ct 27 2/4 in
"postolorum locum successerunt tam#uam veri pastores assignatos sibi greges singuli singulos pascunt
et regunt ut eadem a supremo et universali pastore asseratur roboretur ac vindicetur secundum illud
sancti Cregorii 2agniI <2eus honor est honor universalis 0cclesiae. 2eus honor est $ratrum meorum
solidus vigor. Gum ego vere honoratus sum cum singulis #uibus#ue honor debitus non negatur<.
&792 !/28 Porro ex suprema illa %omani Ponti$icis potestate gubernandi universam 0cclesiam ius eidem
esse conse#uitur in huius sui muneris exercitio libere communicandi cum pastoribus et gregibus totius
0cclesiae ut iidem ab ipso in via salutis doceri ac regi possint. 6uare damnamus ac reprobamus illorum
sententias #ui hanc supremi capitis cum pastoribus et gregibus communicationem licite impediri posse
dicunt aut eandem reddunt saeculari potestati obnoxiam ita ut contendant #uae ab "postolica Sede vel
eius auctoritate ad regimen 0cclesiae constituuntur vim ac valorem non habere nisi potestatis saecularis
placito con$irmentur.
&79& !/&7 0t #uoniam divino "postolici primatus iure %omanus Ponti$ex universae 0cclesiae praeest
docemus etiam et declaramus eum esse iudicem supremum $idelium et in omnibus causis ad examen
ecclesiasticum spectantibus ad ipsius posse iudicium recurri 3DS /9!4' Sedis vero "postolicae cuius
auctoritate maior non est iudicium a nemine $ore retractandum ne#ue cui#uam de eius licere iudicare
iudicio 3c$. DS 9&/ss4. 6uare a recto veritatis tramite aberrant #ui a$$irmant licere ab iudiciis
%omanorum Ponti$icum ad oecumenicum concilium tam#uam ad auctoritatem %omano Ponti$ice
superiorem appellare.
2%2
&79( !/&! 3canon.4 Si #uis ita#ue dixerit %omanum Ponti$icem habere tantummodo o$$icium
inspectionis vel directionis non autem plenam et supremam potestatem iurisdictionis in universam
0cclesiam non solum in rebus #uae ad $idem et mores sed etiam in iis #uae ad disciplinam et regimen
0cclesiae per totum orbem di$$usae pertinent' aut eum habere tantum potiores partes non vero totam
plenitudinem huius supremae potestatis' aut hanc eius potestatem non esse ordinariam et immediatam sive
in omnes ac singulas ecclesias sive in omnes et singulos pastores et $idelesI anathema sit.
(. De %omani Ponti$icis in$allibili magisterio
&79: !/&2 -pso autem "postolico primatu #uem %omanus Ponti$ex tam#uam Petri principis
"postolorum successor in universam 0cclesiam obtinet supremam #uo#ue magisterii potestatem
comprehendi haec Sancta Sedes semper tenuit perpetuus 0cclesiae usus comprobat ipsa#ue oecumenica
)oncilia ea imprimis in #uibus Ariens cum Accidente in $idei caritatis#ue unionem conveniebat
declaraverunt.
&799 !/&& Patres enim )oncilii )onstantinopolitani #uarti maiorum vestigiis inhaerentes hanc
solemnem ediderunt pro$essionemI <Prima salus est rectae $idei regulam custodire 3...4 0t #uia non potest
Domini nostri -esu )hristi praetermitti sententia dicentisI <Gu es Petrus et super hanc petram aedi$icabo
0cclesiam meam< 32t !9 !/4 haec #uae dicta sunt rerum probantur e$$ectibus #uia in Sede "postolica
immaculata est semper catholica reservata religio et sancta celebrata doctrina. "b huius ergo $ide et
doctrina separari minime cupientes 3...4 speramus ut in una communione #uam Sedes "postolica
praedicat esse mereamur in #ua est integra et vera christianae religionis soliditas< 3c$. DS &9&s4.
&791 !/&( "pprobante vero >ugdunensi )oncilio secundo Craeci pro$essi suntI <sanctam %omanam
0cclesiam summum et plenum primatum et principatum super universam 0cclesiam catholicam obtinere
#uem se ab ipso Domino in beato Petro "postolorum principe sive vertice cuius %omanus Ponti$ex est
successor cum potestatis plenitudine recepisse veraciter et humiliter recognoscit' et sicut prae ceteris
tenetur $idei veritatem de$endere sic et si #uae de $ide subortae $uerint #uaestiones suo debent iudicio
de$iniri< 3c$. DS /9!4.
&79/ !/&: Florentinum deni#ue )oncilium de$inivitI <Ponti$icem %omanum verum )hristi vicarium
totius#ue 0cclesiae caput et omnium )hristianorum patrem et doctorem exsistere' et ipsi in beato Petro
pascendi regendi ac gubernandi universalem 0cclesiam a Domino nostro -esu )hristo plenam potestatem
traditam esse< 3DS !&714.
&798 Fuic pastorali muneri ut satis$acerent praedecessores ?ostri inde$essam semper operam dederunt
ut salutaris )hristi doctrina apud omnes terrae populos propagaretur pari#ue cura vigilarunt ut ubi
recepta esset sincera et pura conservaretur. 6uocirca totius orbis antistites nunc singuli nunc in Synodis
congregati longam ecclesiarum consuetudinem et anti#uae regulae $ormam se#uentes ea praesertim
pericula #uae in negotiis $idei emergebant ad hanc Sedem "postolicam retulerunt ut ibi potissimum
resarcirentur damna $idei ubi $ides non potest sentire de$ectum. %omani autem Ponti$ices prout
temporum et rerum condicio suadebat nunc convocatis oecumenicis )onciliis aut explorata 0cclesiae per
orbem dispersae sententia nunc per Synodos particulares nunc aliis #uae divina suppeditabat
providentia adhibitis auxiliis ea tenenda de$iniverunt #uae sacris Scripturis et apostolicis traditionibus
consentanea Deo adEutore cognoverant.
&717 ?e#ue enim Petri successoribus Spiritus Sanctus promissus est ut eo revelante novam doctrinam
pate$acerent sed ut eo assistente traditam per "postolos revelationem seu $idei depositum sancte
custodirent et $ideliter exponerent. 6uorum #uidem apostolicam doctrinam omnes venerabiles Patres
amplexi et sancti Doctores orthodoxi venerati at#ue secuti sunt' plenissime scientes hanc sancti Petri
Sedem ab omni semper errore illibatam permanere secundum Domini Salvatoris nostri divinam
pollicitationem discipulorum suorum principi $actamI 50go rogavi pro te ut non de$iciat $ides tuaI et tu
ali#uando conversus con$irma $ratres tuos5 3>c 22.&24.
&71! !/&1 Foc igitur veritatis et $idei num#uam de$icientis charisma Petro eius#ue in hac cathedra
successoribus divinitus collatum est ut excelso suo munere in omnium salutem $ungerentur ut universus
)hristi grex per eos ab erroris venenosa esca aversus caelestis doctrinae pabulo nutriretur ut sublata
schismatis occasione 0cclesia tota una conservaretur at#ue suo $undamento innixa $irma adversus in$eri
portas consisteret.
2%3
&712 !/&/ "t vero cum hac ipsa aetate #ua saluti$era "postolici muneris e$$icacia vel maxime re#uiritur
non pauci inveniantur #ui illius auctoritati obtrectant necessarium omnino esse censemus
praerogativam #uam unigenitus Dei Filius cum summo pastorali o$$icio coniungere dignatus est
solemniter asserere.
&71& !/&8 -ta#ue ?os traditioni a $idei christianae exordio perceptae $ideliter inhaerendo ad Dei
Salvatoris nostri gloriam religionis catholicae exaltationem et christianorum populorum salutem sacro
approbante )oncilio docemus et divinitus revelatum dogma esse de$inimusI
&71( !/&8 %omanum Ponti$icem cum ex cathedra lo#uitur id est cum omnium )hristianorum pastoris
et doctoris munere $ungens pro suprema sua "postolica auctoritate doctrinam de $ide vel moribus ab
universa 0cclesia tenendam de$init per assistentiam divinam ipsi in beato Petro promissam ea
in$allibilitate pollere #ua divinus %edemptor 0cclesiam suam in de$inienda doctrina de $ide vel moribus
instructam esse voluit' ideo#ue eiusmodi %omani Ponti$icis de$initiones ex sese non autem ex consensu
0cclesiae irre$ormabiles esse.
&71: !/(7 3)anon.4 Si #uis autem huic ?ostrae de$initioni contradicere #uod Deus avertat
praesumpserit I anathema sit.
%esp. S. A$$icii ad ,ic. "p. Aceaniae )entralis 3sous Pie -.4
!/ d*cembre !/12' De $ide et intentione ministri sacramentorum
&!77 6u.I !. Btrum baptismus ab illis haereticis 32ethodistis4 administratus sit dubius propter de$ectum
intentionis $aciendi #uod voluit )hristus si expresse declaratum $uerit a ministro ante#uam baptizet
baptismum nullum habere e$$ectum in animam@
&!7! 2. Btrum dubius sit baptismus sic collatus si praedicta declaratio non expresse $acta $uerit
immediate ante#uam baptismus con$erretur sed illa saepe pronuntiata $uerit a ministro et illa doctrina
aperte praedicetur in illa secta@
&!72 %esp.I Porro haec dubia iampridem agitata $uisse ac pro validitate baptismi $uisse responsum
videre potes apud Benedictum .-, De synodis dioeces. lb.,-- cap.,- n.8 ubi haec habenturI <)aveat
episcopus ne incertam et dubiam pronuntiet baptismi validitatem hoc tantum nomine #uod haereticus
minister a #uo $uit collatus cum non credat per regenerationis lavacrum deleri peccata illud non
contulerit in remissionem peccatorum at#ue ideo non habuerit intentionem illud con$iciendi prout a
)hristo Domino $uerit constitutum ...< )uius rei ratio perspicue traditur a )ard. Bellarmino De
sacramentis in genere lb.! cap.21 n.!& ubi 3contra asserentes )onc. Gridentinum in sess.,-- can.!! 3DS
!9!!4 de$inivisse non esse ratum sacramentum nisi minister intendat non solum actum sed etiam $inem
sacramenti i.e. illud propter #uod sacramentum est institutum4 haec subditI< ... )oncilium enim in toto
canone !! non nominat $inem sacramenti ne#ue dicit oportere ministrum intendere #uod 0cclesia
intendit sed #uod 0cclesia $acit. Porro #uod 0cclesia $acit non $inem sed actionem signi$icat. ... 0x #uo
est #uod -nnocentius -, in cap. 2 De baptismo n.8 ait validum esse baptisma collatum a saraceno de
#uo notum est non credere per immersionem ali#uid $ieri nisi made$actionem dummodo intenderit $acere
#uod ceteri baptizantes $aciunt.
)onclusio %esponsiI "d !. ?egativeI #uia non obstante errore #uoad e$$ectus baptismi non excluditur
intentio $aciendi #uod $acit 0cclesia. "d 2. Provisum in primo.
-nstructio S. )gr. de Propaganda Fide a. !/1& 3sous Pie -.
&!7: )onclusio 3ex omnibus resolutionibus in -nstructione allatis4I !. Ceneratim lo#uendo de lucro ex
mutuo nihil omnino percipi inde posse vi mutui seu immediate et praecise ratione ipsius.
&!79 2. "li#uid ultra sortem percipere licitum esse si $orte titulus ali#uis extrinsecus non mutui naturae
universim coniunctus et innatus mutuo accedat.
&!71 &. De$icientibus licet aliis #uibuslibet titulis cuiusmodi sunt lucrum cessans damnun emergens
at#ue periculum amittendae sortis vel assumendi insolitos labores pro sortis recuperatione unum #uo#ue
legis civilis titulum ceu su$$icientem in praxi haberi posse tum a $idelibus tum ab eorum con$essariis
2%
#uibus proinde suos paenitentes hac super re in#uietare non licet donec #uaestio haec sub iudice pendeat
nec S. Sedes ipsam explicite de$inierit.
&!7/ (. Praxis huius tolerantiam minime extendi posse sive ad cohonestandam usuram #uamvis modicam
erga pauperes sive usuram immodicam ac naturalis ae#uitatis limites excedentem.
&!78 :. Deni#ue #uaenam usurae #uantitas dicenda sit immodica et excessiva #uaenam iusta ac
moderata universim determinari non posse cum hoc dimetiri oporteat in singulis casibus respectu habito
ad omnes et singulas circumstantias locorum personarum ac temporum.
Pie -. 0ncycl. <0tsi multa luctuosa< 2! novembre !/1&
!/(! Fides 3tamen4 docet et humana ratio demonstrat duplicem exsistere rerum ordinem simul#ue binas
distinguendas esse potestates in terris alteram naturalem #uae humanae societatis tran#uillitati et
saecularibus negotiis prospiciat alteram vero cuius origo supra naturam est #uae praeest civitati Dei
nimirum 0cclesiae )hristi ad pacem animarum et salutem aeternam divinitus instituta. Faec autem
duplicis potestatis o$$icia sapientissime ordinata sunt ut reddantur #uae sunt Dei Deo et propter Deum
#uae sunt )aesaris )aesari 32t 22 2!4' #ui <ideo magnus est #uia coelo minor est' illius enim est ipse
cuius 3et4 coelum est et omnis creatura<. " #uo certe divino mandato nun#uam de$lexit 0cclesia #uae
semper et ubi#ue $idelium suorum animis ingerere contendit obse#uium #uod inviolabiliter servare
debent erga supremos principes eorum#ue iura #uoad saecularia' docuit#ue cum "postolo esse principes
non timori boni operis sed mali iubens $ideles subditos esse non solum propter iram #uia princeps
gladium portat vindex in iram ei #ui malum agit sed etiam propter conscientiam #uia in o$$icio suo Dei
minister est 3%om !& /s##4. Func autem principum metum ipsa cohibuit ad opera mala eundem plane
excludens a divinae legis observantia memor eius #uod $ideles docuit beatus P0G%BS I <?emo vestrum
patiatur ut homicida aut $ur aut maledicus aut alienorum appetitor ' si autem ut )hristianus non
erubescat glori$icet autem Deum in isto nomine 3! Petr ( !:s#4.
Pie -. 0ncycl. <6uod nun#uam< ad episcopos Borussiae
9 $*vrier !/19
!/(2 ... Partes ?ostri muneris implendas intendimus per hasce litteras aperta testatione denuntianGes
omnibus ad #uos ea res pertinet et universo catholico orbi leges illas irritas esse utpote #uae divinae
0cclesiae constitutioni prorsus adversantur. ?on enim potentes huius saeculi prae$ecit Dominus sacrorum
antistitibus in iis #uae ad sanctum ministerium attinent ' sed beatum P0G%B2 cui non modo agnos sed
et oves suas pascendas commendavit 3c$. -o 2! !9 !14' proinde#ue a nulla #uantumvis sublimi saeculi
potestate episcopali o$$icio privari possunt ii <#uos Spiritus Sanctus posuit episcopos regere 0cclesiam
Dei< 3"ct 27 2/4. ... -llud autem sciant #ui vobis in$esti sunt #uod renuentes vos praestare )aesari #uae
Dei sunt nullam regiae auctoritati iniuriam allaturi estis et nihil ex ea detracturi ' scriptum est enim
<Aboedire opportet Deo magis #uam hominibus< 3"ct : 284' ac simul noverint unum#uem#ue vestrum
tributum et obse#uium )aesari dari paratum esse non propter iram sed propter conscientiam 3%om !& :
s#4 in iis #uae civili subsunt imperio et potestati. ...
%esponsa ad 0p. circularem cancellarii BismarcD Decretum )onc.
,aticani de %om. Ponti$ice interpretantem +an.-2art. !/1:.
De iurisdictione %omani Ponti$icis et episcoporum'
a4 Declaratio collectiva episcoporum Cermaniae +an-Fev !/1:
&!!2 3,ersio latina4 0pistola circularis asserit #uoad decreta )oncilii ,aticani I <Fisce decretis papa
$acultate donatus est vindicandi sibi in singulis #uibus#ue dioecesibus iura episcopalia et substituendi
potestatem papalem potestati territoriali episcopali.< <+urisdictio episcopalis absorpta est iurisdictione
papali.< <Papa non iam sicut hucus#ue determinata #uaedam iura sibi reservata exercet sed omnis
plenitudo iurium episcopalium est in eius manibus.< <Per se in locum cuius#ue episcopi subrogatus est et
ab eo solo dependet num etiam in praxi #uolibet momento eius locum occupare velit respectu
guberniorum civilium.< <0piscopi iam non sunt nisi eius instrumenta sunt o$$iciales propria sua
responsabilitate destituti'< <%espectu guberniorum civilium $acti sunt o$$iciales principis independentis
extranei et #uidem talis principis #ui vi in$allibilitatis absolutissimus est plus #uam #uilibet alius
monarchus absolutus mundi.< Amnes illae theses $undamento carent et contradicunt tam verbis #uam
sensui vero Decretorum )onc. ,aticani a papa episcopatu repraesentantibus scientiarum catholicarum
saepius declarato.
2%!
&!!& 0st #uidem secundum haec decreta potestas iurisdictionis ecclesiastica papae potestas suprema
ordinaria et immediata suprema potestas gubernandi papae a +esu )hristo Filio Dei in Petro
communicata #uae extenditur directe in totam 0cclesiam proinde etiam in singulas #uas#ue dioeceses et
omnes $ideles ut conservetur unitas $idei disciplinae et regiminis 0cclesiae ne#ue est $acultas ex solis
ali#uibus iuribus reservatis consistens. Faec vero non est nova doctrina sed veritas $idei catholicae
semper agnita ... #uae )onc. ,aticanum contra errores Callicanorum +ansenistarum Febronianorum ...
renovavit et con$irmavit. Secundum hanc catholicae 0cclesiae doctrinam papa est episcopus %omanus
non episcopus cuiuslibet alterius urbis aut dioecesis non est episcopus )oloniensis aut ,ratislaviensis
etc. Sed #ua 0piscopus %omanus simul est papa id est pastor et caput totius 0cclesiae caput omnium
episcoporum omnium#ue $idelium eius#ue potestas papalis non solum viget in casibus #uibusdam
exceptionalibus sed omni tempore loco#ue valet et obligat. -n tali munere constitutus papa invigilare
debet ut #uis#ue episcopus obligationes muneris sui integre impleat et ubi episcopus impeditur aut alia
necessitas id exposcit S. P<ci ius et o$$icium competit non #uidem #ua episcopus dioecesis de #ua agitur
sed #ua papa omnia ea in eadem 3dioecesi4 disponere #uae eius admistrationem attinet. ...
&!!( Decreta )oncilii ,aticani ne umbram #uidem $undamenti praebent assertioni papam eisdem $actum
esse principem absolutum et #uidem vi in$allibilitatis absolutissimum <plus #uam ullum in mundo
monarchum absolutum<. Primo dominium potestatis ecclesiasticae Ponti$icis essentialiter diversum est ab
illo principatu civili monarchi' ne#ue ullo modo plena ac summa potestas domini alicuius territorii #uoad
res civiles a catholicis negatur. Sed praeterea ne#ue #uoad res ecclesiasticas papa monarchus absolutus
nuncupari potest #uippe cum subordinatus sit iuri divino et obstrictus sit iis #uae )hristus pro 0cclesia
sua disposuit. ?on potest mutare constitutionem 0cclesiae a $undatore divino datam ad modum
legislatoris civilis #ui potest mutare constitutionem rei publicae. )onstitutio 0cclesiae in omnibus
essentialibus $undatur in ordinatione divina ideo#ue immunis est ab omni arbitraria dispositione humana.
&!!: ,i eiusdem institutionis divinae in #uo $undatur munus Summi Ponti$icis exsistit etiam
episcopatus competunt eidem iura et o$$icia vi dispositionis ab ipso Deo promanantis ad #uae mutanda
Summo Ponti$ici ne#ue ius ne#ue potestas prostat. Decreta ,aticana ergo plane erronee intelliguntur
coniiciendo iisdem <iurisdictionem episcopalem a papali absorptam esse< papam <per se in locum
cuius#ue episcopi subrogatum esse< episcopos remanere solummodo <instrumenta papae A$$iciales eius
sine propria responsabilitate<. ... 6uod in specie hanc assertionem 3modo dictam4 attinet ... necesse est ut
eam acerrime reiiciamus pro$ecto non 0cclesia catholica ea 3societas4 est in #ua illud axioma immorale
et despoticum susceptum sit #uo enuntiatur mandato superioris in #uovis casu tolli propriam
responsabilitatem.
&!!9 Deni#ue opinio papam <vi suae in$allibilitatis esse principem absolutissimum< supponit conceptum
omnino erroneum dogmatis in$allibilitatis papalis. Sicut )oncilium ,aticanum nitidis et expressis verbis
enuntiavit et ex rerum natura per se patet haec restringitur ad proprietatem summi magisterii papalisI id
vero coincidit cum ambitu magisterii in$allibilis ipsius 0cclesiae et est ligatum ad doctrinam in s.
Scriptura et in traditione contentam necnon ad de$initiones a magisterio ecclesiastico iam latas. Fac
3in$allibilitate4 proinde #uoad negotia gubernii papae nihil omnino mutatum est.
b4 >itt. "p. <2irabilis illa constantia< ad Cermaniae episc.
&!!1 ... Cloriam 0cclesiae vos continuastis ,en. Fr. dum germanum ,aticani )oncilii de$initionum
sensum a vulgata #uadam circulari epistola captiosa commentatione detortum restituendum suscepistis ne
$ideles deciperet et in invidiam conversus ansam praebere videretur machinationibus obiiciendis libertati
electionis novi Ponti$icis. 0#uidem ea est perspicuitas et soliditas declarationis vestrae ut cum nihil
desiderandum relin#uat amplissimis tantum gratulationibus ?ostris occasionem suppeditare deberet' nisi
gravius etiam testimonium exposceret a ?obis versuta #uarundam ephemeridum vox #uae ad
restituendam re$utatae a vobis epistolae vim conata est lucubrationi vestrae $idem derogare suadendo
emollitam et minime propterea respondentem huiusce Sedis "postolicae menti probatam a vobis $uisse
conciliarium de$initionum doctrinam. ?os ita#ue va$ram hanc et calumniosam insinuationem ac
suggestionem reiicimus' cum declaratio vestra nativam re$erat catholicam ac propterea sacri )oncilii et
huius Sanctae Sedis sententiam luculentis et ineluctabilibus rationum momentis scitissime munitam et
nitide sic explicatam ut honesto cuilibet ostendere valeat nihil prorsus esse in impetitis de$initionibus
#uod novum sit aut #uid#uam immutet in veteribus relationibus #uod#ue obtentum ali#uem praebere
possit urgendae vexationi 0cclesiae ...
2%"
Decr. S. A$$icii 1 Euillet !/1: 3sous Pie -.4'
De explicatione transsubstantiationis
&!2! !/(& 6u.I Btrum tolerari possit explicatio transsubstantiationis in ss. 0ucharistiae sacramento #uae
se#uentibus propositionibus comprehenditurI !. Sicut $ormalis ratio hypostaseos est per se esse seu per se
subsistere ita $ormalis ratio substantiae est in se esse et actualiter non sustentari in alio tam#uam primo
subiecto' probe enim ista duo discernenda sunt I esse per se 3#uae est $ormalis ratio hypostaseos4 et esse
in se 3#uae est $ormalis ratio substantiae4.
&!22 !/(( 2. 6uare sicut natura humana in )hristo non est hypostasis #uia non per se subsistit sed est
assumpta ab hypostasi superiore divina ita substantia $inita ex. gr. substantia panis desinit esse
substantia eo solum et abs#ue alia sui mutatione #uod in alio supernaturaliter sustentatur ita ut iam non
in se sit sed in alio ut in primo subiecto.
&!2& !/(: &. Finc transsubstantiatio seu conversio totius substantiae panis in substantiam corporis )hristi
Domini nostri explicari potest hac ratione #uod corpus )hristi dum $it substantialiter praesens in
0ucharistia sustentat naturam panis #uae hoc ipso et abs#ue alia sui mutatione desinit esse substantia
#uia iam non est in se sed in alio sustentante' adeo#ue manet #uidem natura panis sed in ea cessat
$ormalis ratio substantiae' et ideo non duae sunt substantiae sed una sola nempe corporis )hristi.
&!2( !/(9 (. -gitur in 0ucharistia manent materia et $orma elementorum panis' verum iam in alio
supernaturaliter exsistentes rationem substantiae non habent sed habent rationem supernaturalis
accidentis non #uasi ad modum naturalium accidentium a$$icerent corpus )hristi sed eo dumtaxat #uod
a corpore )hristi modo #uo dictum est sustentantur. %esp.I Prout hic exponitur tolerari non posse.
-nstr. S. A$$icii ad episc. ?es#ualliensem 3sous Pie -.4
2( Eanvier !/11' De $ide et intentione ministri sacramentorum
&!29 ... ?ovit "mplitudo Gua dogma $idei esse baptismum a #uocum#ue sive schismatico sive haeretico
sive etiam in$ideli administratum validum esse habendum dummodo in eiusdem administratione singula
concurrerint #uibus sacramentum per$icitur scl. debita materia praescripta $orma et persona ministri
cum intentione $aciendi #uod $acit 0cclesia. Finc conse#uitur errores peculiares #uos ministrantes sive
privatim sive etiam publice pro$itentur nihil o$$icere posse validitati baptismi vel cuiuscum#ue
sacramenti. ... -mmo ... peculiares errores ministrantium per se et propria ratione ne#ue excludunt illam
intentionem #uam minister sacramentorum debet habere $aciendi nempe #uod $acit 0cclesia 3%ecolitur
%esp. S. A$$. !/ d*cembre !/12 c$. DS &!77ss.4. ,idet igitur "mpl. Gua errores 3haereticorum4 ... non
esse incompossibiles cum illa intentione #uam sacramentorum ministri de necessitate eorumdem
sacramentorum tenentur habere $aciendi nempe #uod $acit 0cclesia vel $aciendi #uod )hristus voluit ut
$ieret' et eosdem errores per se non posse inducere generalem praesumptionem contra validitatem
sacramentorum in genere et baptismi in specie ita ut ea ipsa sola statui possit practicum principium
omnibus casibus applicandum vi cuius #uasi a priori ut aiunt baptismus sit iterum con$erendus.
Pie -. "lloc. <>uctuosis exagitati< !2 mars !/11
!/(1 ... ?os novissime declarare coacti $uimus tolerari posse ut acta canonicae institutionis eorundem
episcoporum laicae potestati exhibeantur ad occurrendum #uantum in ?obis est $unestissimis rerum
adiunctis in #uibus non amplius agebatur de temporalium bonorum possessione sed ipsae $idelium
conscientiae earum pax animarum procuratio et salus #uae suprema ?obis lex est in apertum discrimen
vocabantur. ,erum in hoc #uod egimus ad gravissima pericula removenda palam ac iterum agnosci
volumus ?os iniustam eam legem #uae regium placitum vocatur omnino improbare ac detestari aperte
declarantes per ipsam laedi divinam 0cclesiae auctoritatem eius#ue libertatem violari ... 3c$. D !/284.
Decr. S. A$$icii 3sous >*on .---4 27 novembre !/1/
Denzinger 3latin4 &7(&
Denzinger 3latin4 &!2/
&!2/ !/(/ 6u.I <"n baptismum sub condicione con$erri debeat haereticis #ui se convertunt ad religionem
catholicam a #uocum#ue loco proveniant et ad #uamcum#ue sectam pertineant@< %esp.I <?egative. Sed in
2%#
conversione haereticorum a #uocum#ue loco vel a #uacum#ue secta venerint in#uirendum de validitate
baptismi in haeresi suscepti. -nstituto igitur in singulis casibus examine si compertum $uerit aut nullum
aut nulliter collatum $uisse baptizandi erunt absolute. Si autem pro tempore et locorum ratione
investigatione peracta nihil sive pro validitate sive pro invaliditate detegatur aut adhuc probabile dubium
de baptismi validitate supersit tum sub condicione secreto baptizentur. Demum si constiterit validum
$uisse recipiendi erunt tantummodo ad abiurationem seu pro$essionem $idei.<
>*on .--- 0p. encyc!. <6uod apostolici muneris<
2/ d*cembre !/1/
&!&7 !/(8 0x 0vangelicis documentis ea est hominum ae#ualitas ut omnes eandem naturam sortiti ad
eandem $iliorum Dei celsissimam dignitatem vocentur simul#ue et uno eodem#ue $ine omnibus
praestituto singuli secundum eandem legem iudicandi sint poenas aut mercedem pro merito consecuturi.
&!&! !/(8 -nae#ualitas tamen iuris et potestatis ab ipso naturae auctore dimanat <ex #uo omnis paternitas
in caelis et in terra nominatur< 30ph & !:4. Principum autem et subditorum animi mutuis o$$iciis et iuribus
secundum catholicam doctrinam ac praecepta ita devinciuntur ut et imperandi temperetur libido et
oboedientiae ratio $acilis $irma et nobilissima e$$iciatur. ...
&!&2 !/(8 Si tamen #uando#ue contingat temere et ultra modum publicam a principibus potestatem
exerceri catholicae 0cclesiae doctrina in eos insurgere proprio marte non sinit ne ordinis tran#uillitas
magis magis#ue turbetur neve societas maius exinde detrimentum capiat. )um#ue res eo devenerint ut
nulla alia spes salutis a$$ulgeat docet christianae patientiae meritis et instantibus ad Deum precibus
remedium esse maturandum. - 6uodsi legislatorum ac principum placita ali#uid sanciverint aut iusserint
#uod divinae aut naturali legi repugnet christiani nominis dignitas et o$$icium at#ue apostolica sententia
suadent oboediendum esse magis Deo #uam hominibus 3"ct : 284. ...
&!&& !/(8 Publicae autem ac domesticae tran#uillitati catholica sapientia naturalis divinae#ue legis
praeceptis su$$ulta consultissime providit etiam per ea #uae sentit ac docet de iure dominii et partitione
bonorum #uae ad vitae necessitatem et utilitatem sunt comparata. )um enim socialistae ius proprietatis
tam#uam humanum inventum naturali hominum ae#ualitati repugnans traducant et communionem
bonorum a$$ectantes pauperiem haud ae#uo animo esse per$erendam et ditiorum possessiones ac iura
impune violari posse arbitrentur I 0cclesia multo satius et utilius inae#ualitatem inter homines corporis
ingenii#ue viribus naturaliter diversos etiam in bonis possidendis agnoscit et ius proprietatis ac dominii
ab ipsa natura pro$ectum intactum cuilibet et inviolatum esse iubet' novit enim $urtum ac rapinam a Deo
omnis iuris auctore ac vindice ita $uisse prohibita ut aliena vel conspicere 3al. concupiscere4 non liceat
$ures#ue et raptores non secus ac adulteri et idololatrae a caelesti regno excludantur 3- )or 9 8s4.
!/:2 ?ec tamen idcirco pauperum curam negligit aut ipsorum necessitatibus consulere pia mater
praetermittit I #uin immo materno illos complectens a$$ectu et probe noscens eos gerere ipsius )hristi
personam #ui sibi praestitum bene$icium putat #uod vel in minimum pauperem a #uopiam $uerit
collatum magno illos habet in honore omni #ua potest ope sublevat ' domos at#ue hospitia iis
excipiendendis et curandis ubi#ue terrarum curat erigenda ea#ue in suam recipit tutelam. Cravissimo
divites urget praecepto ut #uod superest pauperibus tribuant eos#ue divino terret iudicio #uo nisi
egenorum inopiae succurrant aeternis sint suppliciis mulctandi. Gandem pauperum animos maxime
recreat ac solatur sive exemplum )hristi obiciens #ui cum esset dives propter nos egenus $actus est 32
)or / 84 sive eiusdem verba recolens #uibus pauperes beatos 32t : &4 edixit et aeternae beatitudinis
praemia sperare iussit.
>*on .--- 0p. encycl. <"eterni Patris< ( aoHt !/18
&!&: 0#uidem non tantam humanae philosophiae vim et auctoritatem tribuimus ut cunctis omnino
erroribus propulsandis... parem esse iudicemusI sicut enim ... per admirabile $idei lumen <non
persuasibilibus humanae sapientiae verbis< di$$usum <sed in ostensione spiritus et virtutis< 3! )or 2(4 orbi
terrarum contigit ut primaevae dignitati restitueretur' ita etiam in praesens ab omnipotenti potissimum
virtute et auxilio Dei exspectandum est ut mortalium mentes ... resipiscant. Sed ne#ue spernenda neve
posthabenda sunt naturalia adiumenta #uae divinae sapientiae bene$icio ... hominum generi suppetunt'
#uibus in adiumentis rectum philosophiae usum constat esse praecipuum. ?on enim $rustra rationis lumen
humanae menti Deus inseruit et tantum abest ut superaddita $idei lux intelligentiae virtutem exstinguat
aut imminuat ut potius per$iciat auctis#ue viribus habilem ad maiora reddat.
2%$
&!&9 "c primo #uidem philosophia si rite a sapientibus usurpetur iter ad veram $idem #uodammodo
sternere et munire valet suorum#ue alumnorum animos ad revelationem suscipiendam convenienter
praeparare. ... 0t sane benignissimus Deus in eo #uod pertinet ad res divinas non eas tantum veritates
lumine $idei pate$ecit #uibus attingendis impar humana intelligentia est sed nonnullas etiam
mani$estavit rationi non omnino impervias ut scilicet accedente Dei auctoritate statim et sine ali#ua
erroris admixtione omnibus innotescerent. 0x #uo $actum est ut #uaedam vera #uae vel divinitus ad
credendum proponuntur vel cum doctrina $idei arctis #uibusdam vinculis colligantur ipsi ethnicorum
sapientes naturali tantum ratione praelucente cognoverint aptis#ue argumentis demonstraverint ac
vindicaverint. ... Faec autem vera vel ipsis ethnicorum sapientibus explorata vehementer est opportunum
in revelatae doctrinae commodum utilitatem#ue convertere ut reipsa ostendatur humanam #uo#ue
sapientiam at#ue ipsum adversariorum testimonium $idei christianae su$$ragari. ...
&!&1 Solidissimis 3ope philosophiae4 positis $undamentis perpetuus et multiplex adhuc re#uiritur
philosophiae usus ut sacra theologia naturam habitum ingenium#ue verae scientiae suscipiat at#ue
induat. -n hac enim nobilissima disciplinarum magnopere necesse est ut multae ac diversae caelestium
doctrinarum partes in unum veluti corpus colligantur ut suis #uae#ue locis convenienter dispositae et ex
propriis principiis derivatae apto inter se nexu cohaereant' demum ut omnes et singulae suis iis#ue
invictis argumentis con$irmentur. - ?ec silentio praetereunda aut minimi $acienda est accuratior illa at#ue
uberior rerum #uae creduntur cognitio et ipsorum $idei mysteriorum #uoad $ieri potest ali#uanto lucidior
intelligentia #uam "ugustinus alii#ue Patres et laudarunt et asse#ui studuerunt #uam#ue ipsa ,aticana
Synodus 3)onst. de $ide cath. c.(I DS &7!94 $ructuosissimam esse decrevit. ...
&!&/ Postremo hoc #uo#ue ad disciplinas philosophicas pertinet veritates divinitus traditas religiose
tueri et iis #ui oppugnare audeant resistere. 6uam ad rem magna est philosophiae laus #uod $idei
propugnaculum ac veluti $irmum religionis munimentum habeatur. 0st #uidem sicut )lemens
"lexandrinus testatur <per se per$ecta et nullius indiga Servatoris doctrina cum sit Dei virtus et sapientia.
"ccedens autem graeca philosophia veritatem non $acit potentiorem' sed cum debiles e$$iciat sophistarum
adversus eam argumentationes et propulset dolosas adversus veritatem insidias dicta est vineae apta
sepes et vallus<. ...
&!&8 -nter scholasticos Doctores omnium princeps et magister longe eminet Ghomas "#uinasI #ui uti
)aietanus animadvertit veteres <Doctores sacros #uia summe veneratus est ideo intellectum omnium
#uodamodo sortitus est<. -llorum doctrinas velut dispersa cuiusdam corporis membra in unum Ghomas
collegit et coagmentavit miro ordine digessit et magnis incrementis ita adauxit ut catholicae 0cclesiae
singulare praesidium et decus iure merito#ue habeatur. ...
&!(7 ?os igitur dum edicimus libenti grato#ue animo excipiendum esse #uid#uid sapienter dictum
#uid#uid utiliter $uerit a #uopiam inventum at#ue excogitatum vos omnes... #uam enixe hortamur ut ad
catholicae $idei tutelam et decus ad societatis bonum ad scientiarum omnium incrementum auream S.
Ghomae sapientiam restituatis et #uam latissime propagetis. Sapientiam sancti Ghomae dicimusI si #uid
enim est a Doctoribus scholasticis vel nimia subtilitate #uaesitum vel parum considerate traditum si #uid
cum exploratis posterioris aevi doctrinis minus cohaerens vel deni#ue #uo#uo modo non probabile id
nullo pacto in animo est aetati nostrae ad imitandum proponi.
>*on .--- 0p. encycl. <"rcanum divinae sapientiae<
!7 $*vrier !//7
&!(2 !/:& 3Bniversalis traditio docet4 )hristum Dominum ad sacramenti dignitatem evexisse
matrimonium simul#ue e$$ecisse ut coniuges caelesti gratia #uam merita eius pepererunt saepti ac
muniti sanctitatem in ipso coniugio adipiscerentur at#ue in eo ad exemplar mystici connubii sui cum
0cclesia mire con$ormato et amorem #ui est naturae consentaneus per$ecisse et viri ac mulieris
individuam suapte natura societatem divinae caritatis vinculo validius coniunxisse. ... - Similiter "postolis
auctoribus didicimus unitatem perpetuam#ue $irmitatem #uae ab ipsa re#uirebatur nuptiarum origine
sanctam esse et nullo tempore violabilem )hristum iussisse. ...
&!(& !/:& ?e#ue iis dumtaxat #uae commemorata sunt christiana eius per$ectio absolutio#ue continetur.
?am primo #uidem nuptiali societati excelsius #uiddam et nobilius propositum est #uam antea $uissetI ea
enim spectare iussa est non modo ad propagandum genus humanum sed ad ingenerandam 0cclesiae
sobolem <cives Sanctorum et domesticos Dei< 3c$. 0ph 2!84. ... Secundo loco sua utri#ue coniugum sunt
2%%
o$$icia de$inita sua iura integre descripta. 0os scilicet ipsos necesse est sic esse animo semper a$$ectos ut
amorem maximum constantem $idem sollers assiduum#ue praesidium alteri alterum debere intelligant.
,ir est $amiliae princeps et caput mulieris' #uae tamen #uia caro est de carne illius et os de ossibus eius
subiiciatur pareat#ue viro in morem non ancillae sed sociaeI ut scilicet oboedientiae praestitae nec
honestas nec dignitas absit. -n eo autem #ui praeest et in hac #uae paret cum imaginem uter#ue re$erant
alter )hristi altera 0cclesiae divina caritas esto perpetua moderatrix o$$icii. ...
&!(( )hristus igitur cum ad talem et tantam excellentiam matrimonia renovavisset totam ipsorum
disciplinam 0cclesiae credidit et commendavit. 6uae potestatem in coniugia christianorum omni cum
tempore tum loco exercuit at#ue ita exercuit ut illam propriam eius esse appareret nec hominum
concessu #uaesitam sed auctoris sui voluntate divinitus adeptam. ... Simili modo ius matrimonii
ae#uabile inter omnes at#ue unum omnibus est constitutum vetere inter servos et ingenuos sublato
discrimine' exae#uata viri et uxoris iura' etenim ut aiebat Fieronymus <apud nos #uod non licet $eminis
ae#ue non licet viris et eadem servitus pari condicione censetur<I at#ue illa eadem iura ob
remunerationem benevolentiae et vicissitudinem o$$iciorum stabiliter $irmata' adserta et vindicata
mulierum dignitas' vetitum viro poenam capitis de adultera sumere iuratam#ue $idem libidinose at#ue
impudice violare. "t#ue illud etiam magnum est #uod de potestate patrum$amilias 0cclesia #uantum
oportuit limitaverit ne $iliis et $iliabus coniugii cupidis #uid#uam de iusta libertate minueretur' #uod
nuptias inter cognatos et a$$ines certis gradibus nullas esse posse decreverit ut nimirum supernaturalis
coniugum amor latiore se campo di$$underet' #uod errorem et vim et $raudem #uantum potuit a nuptiis
prohibenda curaverit' #uod sanctam pudicitiam thalami #uod securitatem personarum #uod coniugiorum
decus #uod religionis incolumitatem sarta tecta esse voluerit. Deni#ue tanta vi tanta providentia legum
divinum istud institutum communiit ut nemo sit rerum ae#uus existimator #uin intelligat hoc etiam ex
capite #uod ad coniugia re$ertur optimam esse humani generis custodem ac vindicem 0cclesiam ...
&!(: !/:( ?e#ue #uem#uam moveat illa tantopere a %egalistis praedicata distinctio vi cuius contractum
nuptialem a sacramento disiungunt eo sane consilio ut 0cclesiae reservatis sacramenti rationibus
contractum tradant in potestatem arbitrium#ue principum civitatis. 0tenim non potest huiusmodi
distinctio seu verius distractio probari' cum exploratum sit in matrimonio christiano contractum a
sacramento non esse dissociabilem' at#ue ideo non posse contractum verum et legitimum consistere #uin
sit eo ipso sacramentum. ?am )hristus Dominus dignitate sacramenti auxit matrimonium' matrimonium
autem est ipse contractus si modo sit $actus iure.
&!(9 !/:( Fuc accedit #uod ob hanc causam matrimonium est sacramentum #uia est sacrum signum et
e$$iciens gratiam et imaginem re$erens mysticarum nuptiarum )hristi cum 0cclesia. -starum autem $orma
ac $igura illo ipso exprimitur summae coniunctionis vinculo #uo vir et mulier inter se conligantur
#uod#ue aliud nihil est nisi ipsum matrimonium. -ta#ue apparet omne inter christianos iustum
coniugium in se et per se esse sacramentumI nihil#ue magis abhorrere a veritate #uam esse sacramentum
decus #uoddam adiunctum aut proprietatem allapsam extrinsecus #uae a contractu disiungi ac disparari
hominum arbitratu #ueat.
%esp. S. Paenitentiariae 3sous >*on .---4 !9 Euin !//7
&!(/ 6u.I "n licitus sit usus matrimonii illis tantum diebus #uibus di$$icilior est conceptio@ %esp.I
)oniuges praedicto modo utentes in#uietandos non esse posse#ue con$essarium sententiam de #ua agitur
illis coniugibus caute tamen insinuare #uos alia ratione a detestabili onanismi crimine abducere $rustra
tentaverit.
>*on .--- 0p. encycl. <Diuturnum illud< 28 Euin !//!
&!:7 !/:: 0tsi homo arrogantia #uadam et contumacia incitatus $renos imperii depellere saepe contendit
num#uam tamen asse#ui potuit ut nemini pareret. Praeesse ali#uos in omni consociatione hominum et
communitate cogit ipsa necessitas. ... -nterest autem attendere hoc loco eos #ui reipublicae prae$uturi
sint posse in #uibusdam causis voluntate iudicio#ue deligi multitudinis non adversante ne#ue repugnante
doctrina catholica. 6uo sane delectu designatur princeps non con$eruntur iura principatusI ne#ue
mandatur imperium sed statuitur a #uo sit gerendum. - ?e#ue hic #uaeritur de rerum publicarum modisI
nihil enim est cur non 0cclesiae probetur aut unius aut plurium principatus si modo iustus sit et in
communem utilitatem intentus. 6uamobrem salva iustitia non prohibentur populi illud sibi genus
comparare reipublicae #uod aut ipsorum ingenio aut maiorum institutis moribus#ue magis apte
conveniat.
3&&
&!:! !/:9 )eterum ad politicum imperium #uod attinet illud a Deo pro$icisci recte docet 0cclesia. ... 6ui
civilem societatem a libero hominum consensu natam volunt ipsius imperii ortum ex eodem $onte
petentes de iure suo in#uiunt ali#uid unum#uem#ue cessisse et voluntate singulos in eius se contulisse
potestatem ad #uem summa illorum iurium pervenisset. Sed magnus est error non videre id #uod
mani$estum est homines cum non sint solivagum genus citra liberam ipsorum voluntatem ad naturalem
communitatem esse natosI ac praeterea pactum #uod praedicant est aperte commenticium et $ictum
ne#ue ad impertiendum valet politicae potestati tantum virium dignitatis $irmitudinis #uantum tutela
reipublicae et communes civium utilitates re#uirunt. 0a autem decora et praesidia universa tunc solum est
habiturus principatus si a Deo augusto sanctissimo#ue $onte manare intelligatur. ...
&!:2 !/:1 Bna illa hominibus causa est non parendi si #uid ab iis postuletur #uod cum naturali aut
divino iure aperte repugnetI omnia enim in #uibus naturae lex vel Dei voluntas violatur ae#ue ne$as est
imperare et $acere. Si cui igitur usuveniat ut alterutrum malle cogatur scilicet aut Dei aut principum iussa
negligere -esu )hristo parendum est reddere iubenti <#uae sunt )aesaris )aesari #uae sunt Dei Deo< 32t
22 2!4 at#ue ad exemplum "postolorum animose respondendumI <Aboedire oportet Deo magis #uam
hominibus< 3"ct : 284. ...
!/:/ Pro$ecto 0cclesia )hristi ne#ue principibus potest esse suspecta ne#ue populis invisa. Principes
#uidem ipsa monet se#ui iustitiam nulla#ue in re ab o$$icio declinareI at simul eorum roborat multis#ue
rationibus adiuvat auctoritatem. 6uae in genere rerum civilium versantur ea in potestate supremo#ue
imperio eorum esse agnoscit et declarat in iis #uorum iudicium diversam licet ob causam ad sacram
civilem#ue pertinet potestatem vult exsistere inter utram#ue concordiam cuius bene$icio $unestae utri#ue
contentiones devitantur.
Decr. S. )gr. indicis 3sous >*on .---4 : 3&74 d*cembre !//!
&!:( 6u.I !. Btrum libri ad S. -ndicis )ongregationem delati et ab eadem dimissi seu non prohibiti
censeri debeant immunes ab omni errore contra $idem et mores.
&!:: 2. 0t #uatenus negative utrum libri dimissi seu non prohibiti a S. -ndicis )ongregatione possint
tum philosophice tum theologice citra temeritatis notam impugnari.
%esp. 3c$irm. a S. P<ce 2/ d*cembre4I "d !I ?egative. - "d 2I "$$irmative.
>*on .--- 0p. encycl. <Fumanum genus< 27 avril !//(
&!:9 Simulare et velle in occulto latere obligare sibi homines tam#uam mancipia tenacissimo nexu nec
satis declarata causa alieno addictos arbitrio ad omne $acinus adhibere...I immanitas #uaedam est #uam
rerum natura non patitur. 6uapropter societatem de #ua lo#uimur cum iustitia et naturali honestate
pugnare ratio et veritas ipsa convincit. 30x supra dictis indiciis4 erumpit illud #uod est consiliorum
suorum ultimum scilicet evertere $unditus omnem eam #uam instituta christiana pepererunt disciplinam
religionis rei#ue publicae novam#ue 3disciplinam4 ad ingenium suum exstruere ductis e medio
naturalismo $undamentis et legibus.
&!:1 Fac #uae diximus aut dicturi sumus de secta 2assonica intelligi oportet spectata in genere suo et
#uatenus sibi cognatas $oederatas#ue complectitur societates non autem de sectatoribus earum singulis.
-n #uorum numero uti#ue possunt esse nec pauci #ui #uamvis culpa non careant #uod sese istius modi
implicuerint societatibus tamen nec sint $lagitiose $actorum per se ipsi participes et illud ultimum
ignorent #uod illae nituntur adipisci. Similiter ex consociationibus ipsis nonnullae $ortasse ne#ua#uam
probant conclusiones #uasdam extremas #uas cum ex principiis communibus necessario conse#uantur
consentaneum esset amplexari nisi per se $oeditate sua turpitudo ipsa deterreret.
&!:/ !/:8 ?omen sectae 2assonum dare nemo sibi #uapiam de causa licere putet si catholica pro$essio
et salus sua tanti apud eum sit #uanti esse debet.
-nstr. S. A$$. <"d gravissima avertenda< 3sous >*on .---4
!7 mai !//(
3&1
&!:8 !/97 3&4 ?e #uis vero errori locus $iat cum diiudicandum erit #uaenam ex his perniciosis sectis
censurae #uae vero prohibitioni tantum obnoxiae sint certum imprimis est excommunicatione latae
sententiae mulctari massonicam alias#ue eius generis sectas #uae ... contra 0cclesiam vel legitimas
potestates machinantur sive id clam sive palam $ecerint sive exegerint sive non a suis asseclis secreti
servandi iuramentum.
&!97 !/9! 3(4 Praeter istas sunt et aliae sectae prohibitae at#ue sub gravis culpae reatu vitandae inter
#uas praecipue recensendae illae omnes #uae a sectatoribus secretum nemini pandendum et omnimodam
oboedientiam occultis ducibus praestandam iureiurando exigunt. "nimadvertendum insuper est adesse
nonnullas societates #uae licet certo statui ne#ueat pertineant necne ad has #uas memoravimus dubiae
tamen et periculi plenae sunt tum ob doctrinas #uas pro$itentur tum ob agendi rationem #uam se#uuntur
ii #uibus ducibus ipsae coaluerunt et reguntur ...
%esp. S. A$$. ad episc. Pictav. 3Poitiers4 3sous >*on .---4
32/4 &! mai !//(
&!92 6u.I !. Potestne medicus rogatus a duellantibus duello assistere cum intentione citius $inem pugnae
imponendi vel simpliciter vulnera ligandi ac curandi #uin incurrat excommunicationem Summo Ponti$ici
simpliciter reservatam@ 2. Potestne saltem #uin duello sit praesens in domo vicina vel in loco propin#uo
sistere proximus ac paratus ad praebendum suum ministerium si duellantibus opus $uerit@ &. 6uid de
con$essario in iisdem condicionibus@ %esp.I "d !. ?on posse et excommunicationem incurri. "d 2. et &.
6uatenus ex condicto $iat item non posse et excommunicationem incurri.
>*on .--- 0p. encycl. <-mmortale Dei< ! novembre !//:
&!9: -nsitum homini natura est ut in civili societate vivatI is enim necessarium vitae cultum et paratum
item#ue ingenii at#ue animi per$ectionem cum in solitudine adipisci non possit provisum divinitus est ut
ad coniunctionem congregationem#ue hominum nasceretur cum domesticam tum etiam civilem #uae
suppeditare vitae su$$icientiam per$ectam sola potest. 6uoniam vero non potest societas ulla consistere
nisi si ali#uis omnibus praesit e$$icaci simili#ue movens singulos ad commune propositum impulsione
e$$icitur civili hominum communitati necessariam esse auctoritatem #ua regaturI #uae non secus ac
societas a natura propterea#ue a Deo ipso oriatur auctore. - 0x #uo illud conse#uitur potestatem
publicam per se ipsam non esse nisi a Deo 3c$. %om !& !4... - -us autem imperii per se non est cum ulla
reipublicae $orma necessario copulatumI aliam sibi vel aliam assumere recte potest modo utilitatis
boni#ue communis reapse e$$icientem.
&!99 Sicut -esus )hristus in terras venit ut homines <vitam habeant ...< 3+o !7!74 eodem modo 0cclesia
propositum habet tam#uam $inem salutem animorum sempiternamI ob eam#ue rem talis est natura sua ut
porrigat sese ad totius complexum gentis humanae nullis nec locorum nec temporum limitibus
circumscripta. ...
&!91 Faec societas #uamvis ex hominibus constet non secus ac civilis communitas tamen propter $inem
sibi constitutum at#ue instrumenta #uibus ad $inem contendit supernaturalis est et spiritualisI at#ue ideo
distinguitur ac di$$ert a societate civiliI et #uod plurimum interest societas est genere et iure per$ecta
cum adiumenta ad incolumitatem actionem#ue suam necessaria voluntate bene$icio#ue )onditoris sui
omnia in se et per se ipsa possideat. Sicut $inis #uo tendit 0cclesia longe nobilissima est ita eius potestas
est omnium praestantissima ne#ue imperio civili potest haberi in$erior aut eidem esse ullo modo obnoxia.
&!9/ !/99 -ta#ue Deus humani generis procurationem inter duas potestates partitus est scilicet
ecclesiasticam et civilem alteram #uidem divinis alteram humanis rebus praepositam. Btra#ue est in suo
genere maximaI habet utra#ue certos #uibus contineatur terminos eos#ue sua cuius#ue natura causa#ue
proxima de$initos' unde ali#uis velut orbis circumscribitur in #uo sua cuius#ue actio iure proprio
versetur. Sed #uia utrius#ue imperium est in eosdem cum usu venire possit ut res una at#ue eadem
#uam#uam aliter at#ue aliter sed tamen eadem res ad utrius#ue ius iudicium#ue pertineat debet
providentissimus Deus a #uo sunt ambae constitutae utrius#ue itinera recte at#ue ordine composuisse. ...
-ta#ue inter utram#ue potestatem #uaedam intercedat necesse est ordinata colligatio' #uae #uidem
coniunctioni non immerito comparatur per #uam anima et corpus in homine copulantur. ... 6uid#uid
igitur est in rebus humanis #uo#uo modo sacrum #uid#uid ad salutem animorum cultumve Dei pertinet
sive tale illud sit natura sua sive rursus tale intelligatur propter causam ad #uam re$ertur id est omne in
potestate arbitrio#ue 0cclesiae I cetera vero #uae civile et politicum genus complectitur rectum est civili
3&2
auctoritati esse subiecta cum +esus )hristus iusserit #uae )aesaris sint reddi )aesari #uae Dei Deo 32t
22 2!4. ...
&!98 !/91 0cclesiam vero etiam in suorum o$$iciorum munere potestati civili velle esse subiectam
magna #uidem iniuria magna temeritas est Foc $acto perturbatur ordo #uia #uae naturalia sunt
praeponuntur iis #uae sunt supra naturamI tollitur aut certe magnopere minuitur $re#uentia bonorum
#uibus si nulla re impediretur communem vitam 0cclesia compleret' praeterea#ue via ad inimicitias
munitur et certamina #uae #uantam utri#ue reipublicae perniciem a$$erant nimis saepe eventus
demonstravit.
&!17 !/9/ 0x iis autem Ponti$icum praescriptis illa omnino intelligi necesse est ortum publicae potestatis
a Deo ipso non a multitudine repeti oportereI seditionum licentiam cum ratione pugnareI o$$icia religionis
nullo loco numerare vel uno modo esse in disparibus generibus a$$ectos ne$as esse privatis hominibus
ne$as civitatibusI immoderatam sentiendi sensus#ue palam iactandi potestatem non esse in civium iuribus
ne#ue in rebus gratia patrocinio#ue dignis ulla ratione ponendam.
&!1! !/98 Similiter intelligi debet 0cclesiam societatem esse non minus #uam ipsam civitatem genere
et iure per$ectamI ne#ue debere #ui summam imperii teneant committere ut sibi servire aut subesse
0cclesiam cogant aut minus esse sinant ad suas res agendas liberam aut #uic#uam de ceteris iuribus
detrahant #uae in ipsam a -esu )hristo collata sunt.
&!12 !/17 -n negotiis autem mixti iuris maxime esse secundum naturam item#ue secundum Dei consilia
non secessionem alterius potestatis ab altera multo#ue minus contentionem sed plane concordiam
eam#ue cum causis proximis congruentem #uae causae utram#ue societatem genuerunt. - Faec #uidem
sunt #uae de constituendis temperandis#ue civitatibus ab 0cclesia catholica praecipiuntur.
&!1& !/1! 6uibus tamen dictis decretis#ue si recte diiudicari velit nulla per se reprehenditur ex variis
reipublicae $ormis ut #uae nihil habent #uod doctrinae catholicae repugnet eaedem#ue possunt si
sapienter adhibeantur et iuste in optimo statu tueri civitatem.
&!1( !/12 -mmo ne#ue illud per se reprehenditur participem plus minus esse populum reipublicaeI #uod
ipsum certis in temporibus certis#ue legibus potest non solum ad utilitatem sed etiam ad o$$icium
pertinere civium.
&!1: !/1& -nsuper ne#ue causa iusta nascitur cur 0cclesiam #uis#uam criminetur aut esse in lenitate
$acilitate#ue plus ae#uo restrictam aut ei #uae germana et legitirna sit libertati inimicam.
&!19 !/1( %evera si divini cultus varia genera eodem iure esse #uo veram religionem 0cclesia iudicat
non licere non ideo tamen eos damnat rerum publicarum moderatores #ui magni alicuius adipiscendi
boni aut prohibendi causa mali moribus at#ue usu patienter $erunt ut ea habeant singula in civitate
locum.
&!11 !/1: "t#ue illud #uo#ue magnopere cavere 0cclesia solet ut ad amplexandam $idem catholicam
nemo invitus cogatur #uia #uod sapienter "ugustinus monetI <)redere non potest 3homo4 nisi volens.<
&!1/ !/19 Simili ratione nec potest 0cclesia libertatem probare eam #uae $astidium gignat
sanctissimarum Dei legum debitam#ue potestati legitimae oboedientiam exuat. 0st enim licentia verius
#uam libertasI rectissime#ue ab "ugustino <libertas perditionis< a Petro "postolo <velamen malitiae< 3- Petr
2 !94 appellaturI immo cum sit praeter rationem vera servitus estI <#ui enim $acit peccatum servus est
peccati< 3+o / &(4. )ontra illa germana est at#ue expetenda libertas #uae si privatim spectetur erroribus
et cupiditatibus teterrimis dominis hominem servire non sinit I si publice civibus sapienter praeest
$acultatem augendorum commodorum large ministrat rem#ue publicam ab alieno arbitrio de$endit.
&!18 !/11 - "t#ui honestam hanc et homine dignam libertatem 0cclesia probat omnium maxime eam#ue
ut tueretur in populis $irmam at#ue integram eniti et contendere nun#uam destitit. - %evera #uae res in
civitate plurimum ad communem salutem possunt ' #uae sunt contra licentiam principum populo male
consulentium utiliter institutae ' #uae summam rempublicam vetant in municipalem vel domesticam rem
importunius invadere ' #uae valent ad decus ad personam hominis ad ae#uabilitatem iuris in singulis
civibus conservandamI earum rerum omnium 0cclesiam catholicam vel inventricem vel auspicem vel
custodem semper $uisse superiorum aetatum monumenta testantur. Sibi igitur perpetuo consentiens si ex
3&3
altera parte libertatem respuit immodicam #uae et privatis et populis in licentiam vel in servitutem cadit
ex altera volens et libens amplectitur res meliores #uas dies a$$erat si vere prosperitatem contineant
huius vitae #uae #uoddam est velut stadium ad alteram eam#ue perpetuo mansuram.
!/1/ -0rgo #uod in#uiunt 0cclesiam recentiori civitatum invidere disciplinae et #uaecun#ue horum
temporum ingenium peperit omnia promiscue repudiare inanis est et ieiuna calumnia. -nsaniam #uidem
repudiat opinionum improbat ne$aria seditionum studia illum#ue nominatim habitum animorum in #uo
initia perspiciuntur voluntarii discessus a Deo ' sed #uia omne #uod verum est a Deo pro$icisci necesse
est #uid#uid indagando veri attingatur agnoscit 0cclesia velut #uoddam divinae mentis vestigium.
)um#ue nihil sit in rerum natura veri #uod doctrinis divinitus traditis $idem abroget multa #uae
adrogent omnis#ue possit inventio veri ad Deum ipsum vel cognoscendum vel laudandum impellere
idcirco #uid#uid accedat ad scientiarum $ines pro$erendos gaudente et libente 0cclesia semper accedet I
eadem#ue studiose ut solet sicut alias disciplinas ita illas etiam $ovebit ac provehet #uae positae sunt in
explicatione naturae.
!/18 6uibus in studiis non adversatur 0cclesia si #uid mens repererit noviI non repugnat #uin plura
#uaerantur ad decus commoditatem#ue vitaeI immo inertiae desidiae#ue inimica magnopere vult ut
hominum ingenia uberes $erant exercitatione et cultura $ructus' incitamenta praebet ad omne genus artium
at#ue operumI omnia#ue harum rerum studia ad honestatem salutem#ue virtute sua dirigens impedire
nititur #uominus a Deo bonis#ue coelestibus sua hominem intelligentia at#ue industria de$lectat. ...
!//7 -ta#ue in tam di$$icili rerum cursu catholici homines si ?os ut oportet audierint $acile videbunt
#uae sua cuius#ue sint tam in opinionibus #uam in $actis o$$icia. - 0t in opinando #uidem #uaecun#ue
Ponti$ices %omani tradiderunt vel tradituri sunt singula necesse est et tenere iudicio stabili comprehensa
et palam #uoties res postulaverit pro$iteri. "c nominatim de iis #uas libertates vocant novissimo tempore
#uaesitas oportet "postolicae Sedis stare iudicio et #uod ipsa senserit idem sentire singulos. )avendum
ne #uem $allat honesta illarum speciesI cogitandum#ue #uibus ortae initiis et #uibus passim sustententur
at#ue alantur studiis. Satis iam est experiendo cognitum #uarum illae rerum e$$ectrices sint in civitateI
eos #uippe passim genuere $ructus #uorum probos viros et sapientes iure poeniteat. Si talis alicubi aut
reapse sit aut $ingatur cogitatione civitas #uae christianum nomen insectetur proterve et tyrannice cum
ea#ue con$eratur genus id reipublicae recens de #uo lo#uimur poterit hoc videri tolerabilius. Principia
tamen #uibus nititur sunt pro$ecto eiusmodi sicut ante diximus ut per se ipsa probari nemini debeant.
!//! Potest autem aut in privatis domesticis#ue rebus aut in publicis actio versari. - Privatim #uidem
primum o$$icium est praeceptis evangelicis diligentissime con$ormare vitam et mores nec recusare si
#uid christiana virtus exigat ad patiendum tolerandum#ue paulo di$$icilius. Debent praeterea singuli
0cclesiam sic diligere ut communem matrem eius#ue et servare oboedienter leges et honori servire et iura
salva velle conari#ue ut ab iis in #uos #uis#ue ali#uid auctoritate potest pari pietate colatur at#ue
ametur.
!//! -llud etiam publicae salutis interest ad rerum urbanarum administrationem con$erre sapienter
operam I in ea#ue studere maxime et e$$icere ut adolescentibus ad religionem ad probos mores
in$ormandis ea ratione #ua ae#uum est )hristianis publice consultum sitI #uibus ex rebus magnopere
pendet singularum salus civitatum.
!//& -tem catholicorum hominum operam ex hoc tan#uam angustiore campo longius excurrere ipsam#ue
summam rempublicam complecti generatim utile est at#ue honestum. Ceneratim eo dicimus #uia haec
praecepta ?ostra gentes universas attingunt. )eterum potest alicubi accidere ut maximis iustissimis#ue
de causis rempublicam capessere in muneribus#ue politicis versari ne#ua#uam expediat. Sed generatim
ut diximus nullam velle rerum publicarum partem attingere tam esset in vitio #uam nihil ad communem
utilitatem a$$erre studii nihil operaeI eo vel magis #uod catholici homines ipsius #uam pro$itentur
admonitione doctrinae ad rem integre et ex $ide gerendam impelluntur. )ontra ipsis otiosis $acile
habenas accepturi sunt ii #uorum opiniones spem salutis haud sane magnam a$$erant. -d#ue esset etiam
cum pernicie coniunctum christiani nominisI propterea #uod plurimum possent #ui male essent in
0cclesiam animati minimum #ui bene.
!//( 6uamobrem perspicuum est ad rempublicam adeundi causam esse iustam catholicisI non enim
adeunt ne#ue adire debent ob eam causam ut probent #uod est hoc tempore in rerum publicarum
rationibus non honestum ' sed ut has ipsas rationes #uoad $ieri potest in bonum publicum trans$erant
3&
sincerum at#ue verum destinatum animo habentes sapientiam virtutem#ue catholicae religionis tan#uam
saluberrimum succum ac sanguinem in omnes reipublicae venas inducere. ...
!//: ... ?e animorum coniunctio criminandi temeritate dirimatur sic intelligant universi I integritatem
pro$essionis catholicae consistere ne#ua#uam posse cum opinionibus ad naturalismum vel rationalismum
accedentibus #uarum summa est tollere $unditus instituta christiana hominis#ue stabilire in societate
principatum posthabito Deo. - Pariter non licere aliam o$$icii $ormam privatim se#ui aliam publice ita
scilicet ut 0cclesiae auctoritas in vita privata observetur in publica respuatur. Foc enim esset honesta et
turpia coniungere hominem#ue secum $acere digladiantem cum contra debeat sibi semper constare
ne#ue ulla in re ullove in genere vitae a virtute christiana de$icere.
!//9 ,erum si #uaeratur de rationibus mere politicis de optimo genere reipublicae de ordinandis alia vel
alia ratione civitatibus uti#ue de his rebus potest honesta esse dissensio. 6uorum igitur cognita cetero#ui
pietas est animus#ue decreta Sedis "postolicae oboedienter accipere paratus iis vitio verti dissentaneam
de rebus #uas diximus sententiam iustitia non patiturI multo#ue est maior iniuria si in crimen violatae
suspectaeve $idei catholicae #uod non semel $actum dolemus adducantur.
!//1 Amnino#ue istud praeceptum teneant #ui cogitationes suas solent mandare litteris maxime#ue
ephemeridum auctores. -n hac #uidem de rebus maximis contentione nihil est intestinis concertationibus
vel partium studiis relin#uendum loci sed conspirantibus animis studiis#ue id debent universi contendere
#uod est commune omnium propositum religionem rem#ue publicam conservare. Si #uid igitur
dissidiorum antea $uit oportet voluntaria #uadam oblivione conterere' si #uid temere si #uid iniuria
actum ad #uoscun#ue demum ea culpa pertineat compensandum est caritate mutua et praecipuo #uodam
omnium in "postolicam Sedem obse#uio redimendum.
!/// Fac via duas res praeclarissimas catholici consecuturi sunt alteram ut adiutores sese impertiant
0cclesiae in conservanda propaganda#ue sapientia christiana' alteram ut bene$icio maximo a$$iciant
societatem civilem cuius malarum doctrinarum cupiditatum#ue causa magnopere periclitatur salus.
Denzinger 3latin4 &!2/
Denzinger 3latin4 &!/:
%esp. S. Paenitentiariae 3sous >*on .---4 !7 mars !//9
&!/: 0xpos.I 3Arator diversum agendi modum con$essariorum #uoad interrogationes de usu matrimonii
onanistico exponens primum breviter recolit #uae hac in re praesertim in %esponso S. Paenitentiariae !(
d*cembre !/19 ad parochum dioec. "ndegav. 3"ngers4 declarata suntI4 ... )onstat non esse licitum
$avere paenitentium errori #ui a multis bona $ides dicitur nec talem bonam $idem creare. )onstat etiam
non satis$acere muneri suo eos con$essarios #ui #uando paenitens solummodo accusat onanismum
altum silentium servant et $inita con$essione peccatorum illum verbis generalibus ad contritionem
excitant illi#ue asserenti se detestari omne peccatum lethale sanctam absolutionem impertiuntur. )onstat
praeterea omni reprehensione carere eos con$essarios #ui 3intra limites 3decentiae4 ... #uoad
interrogationes... 4 non omittunt #uemcum#ue paenitentem sive sponte sive ex interrogatione prudenter
$acta con$essum de onanismo reprehendere non secus ac de aliis gravibus peccatis ... nec illum
absolvunt nisi su$$icientibus signis monstret se dolere de praeterito et habere propositum non amplius
onanistice agendi. - 3%emanent vero dubia #uae se#uunturI 4
&!/9 6u.I !. 6uando adest $undata suspicio paenitentem #ui de onanismo omnino silet huic crimini esse
addictum num con$essario liceat a prudenti et discreta interrogatione abstinere eo #uod praevideat
plures a bona $ide exturbandos multos#ue sacramenta deserturos esse @ - "nnon potius teneatur
con$essarius prudenter ac discrete interrogare @ %esp.I "d !. %egulariter negative ad primam partem'
a$$irmative ad ad secundam.
&!/1 2. "n con$essarius #ui sive ex spontanea con$essione sive ex prudenti interrogatione cognoscit
paenitentem esse onanistam teneatur illum de huius peccati gravitate ae#ue ac de aliorum peccatorum
mortalium monere... ei#ue absolutionem tunc solum impertiri cum su$$icientibus signis constet eumdem
dolere de praeterito et habere propositum non amplius onanistice agendi @ "d 2. "$$irmative iuxta
doctrinam probatorum auctorum.
3&!
Decr. S. A$$icii 3sous >*on .---4 !8 mai !//9
&!// !/9& 6u.I !. "n licitum sit nomen dare societatibus #uibus propositum est promovere usum
comburendi hominum cadavera @ 2. "n licitum sit mandare ut sua aliorumve cadavera comburantur@
%esp. 3c$irm. a S. P<ce4I "d -- ?egative et si agatur de societatibus 2assonicae sectae $ilialibus incurri
poenas contra hanc latas. - "d 2 ?egative.
&!87 !/9: 0xpos.I " nonnullis Calliarum episcopis se#uentia dubia S. %. et B. -n#uisitioni proposita
suntI -n epistola S. %. et B. -n#uis. 2:. -uni !//: ad omnes in Callica dicione Ardinarios circa civilis
divortii legem ita decerniturI <"ttentis gravissimis rerum temporum ac locorum adiunctis tolerari posse
ut #ui magistratus obtinent et advocati causas matrimoniales in Callia agant #uin o$$icio cedere
teneantur< condiciones adiecit #uarum secunda haec estI <Dummodo ita animo comparati sint tum circa
valorem et nullitatem coniugii tum circa separationem corporum de #uihus causis iudicare coguntur ut
num#uam pro$erant sententiam ne#ue pro$erendam de$endant vel ad eam provocent vel excitent divino
aut ecclesiastico Euri repugnantem.<
&!8! !/9: 6u.I !. "n recta sit interpretatio per Callias di$$usa ac etiam typis data iuxta #uam satis$acit
condicioni praecitatae iudex #ui licet matrimonium ali#uod validum sit coram 0cclesia ab illo
matrimonio vero et constanti omnino abstrahit et applicans legem civilem pronuntiat locum esse
divortio modo solos e$$ectus civiles solum#ue contractum civilem abrumpere mente intendat ea#ue sola
respiciant termini prolatae sententiae@ "liis terminis an sententia sic lata dici possit divino aut
ecclesiastico iuri non repugnans @ %esp. 3c$irm. a S. P<ce4I ?egative ad !.
&!82 !/9: 2. Post#uam iudex pronuntiavit locum esse divortio an possit syndicus 3galliceI le maire4 et
ipse solos e$$ectus civiles solum#ue civilem contractum intendens ut supra exponitur divortium
pronuntiare #uamvis matrimonium validum sit coram 0cclesia. %esp. 3c$irm. a S. P<ce4I ?egative ad 2.
&!8& !/9: &. Pronuntiato divortio an possit idem syndicus coniugem ad alias nuptias transire attentantem
civiliter cum alio iungere #uamvis matrimonium prius validum sit coram 0cclesia vivat#ue altera pars @
%esp. 3c$irm. a S. P<ce4I ?egative ad &.
Decr. S. A$$icii 3sous >*on .---4 !: d*cembre !//9
&!8: !/9( 6uoties agatur de iis #uorum corpora non propria ipsorum sed aliena voluntate cremationi
subiiciantur 0cclesiae ritus et su$$ragia adhiberi posse tum domi tum in ecclesia non autem us#ue ad
cremationis locum remoto scandalo. Scandalum vero removeri etiam poterit si notum $iat cremationem
non propria de$uncti voluntate electam $uisse.
&!89 !/9( - "t ubi agatur de iis #ui propria voluntate cremationem elegerunt et in hac voluntate certo et
notorie us#ue ad mortem perseverarunt attento Decreto $eria -, !8 mai !//9 3DS &!//4 agendum cum iis
iuxta normas %itualis %omani tit. <6uibus non licet dare ecclesiasticam sepulturam<. -n casibus autem
particularibus in #uibus dubium vel di$$icultas oriatur consulendus erit Ardinarius. ...
%esp. S. A$$icii ad episc. )arcasson. 3sous >*on .---4
/ mai !//1
&!8/ !8&1 6u.I 3Btrum ad periculum corruptionis vini praecavendum remedia #uae se#uuntur sint licita
et #uodnam prae$erendumI4 !. ,ino naturali addatur parva #uantitas <d<eau-de-vie<' 2. 0bulliatur vinum ad
9: altitudinis gradus. %esp.I Prae$erendum vinum prout secundo loco exponitur.
Decr. S. A$$icii <Post obitum< 3sous >*on .---4
!( d*cembre !//1' 0rrores "ntonii de %osmini-Serbati
&27! !/8! !. -n ordine rerum creatarum immediate mani$estatur humano intellectui ali#uid divini in se
ipso huiusmodi nempe #uod ad divinam naturam pertineat.
&272 !/82 2. )um divinum dicimus in natura vocabulum istud <divinum< non usurpamus ad
signi$icandum e$$ectum non divinum causae divinae ne#ue mens nobis est lo#ui de <divino< #uodam #uod
tale sit per participationem.
3&"
&27& !/8& &. -n natura igitur universi id est in intelligentiis #uae in ipso sunt ali#uid est cui convenit
denominatio divini non sensu $igurato sed proprio. - 0st actualitas non distincta a reli#uo actualitatis
divinae.
&27( !/8( (. 0sse indeterminatum #uod procul dubio notum est omnibus intelligentiis est divinum illud
#uod homini in natura mani$estatur.
&27: !/8: :. 0sse #uod homo intuetur necesse est ut sit ali#uid entis necessarii et aeterni causae
creantis determinantis ac $inientis omnium entium contingentium at#ue hoc est Deus.
&279 !/89 9. -n esse #uod praescindit a creaturis et a Deo #uod est esse indeterminatum at#ue in Deo
esse non indeterminato sed absoluto eadem est essentia.
&271 !/81 1. 0sse indeterminatum intuitionis esse initiale est ali#uid ,erbi #uod mens Patris distinguit
non realiter sed secundum rationem a ,erbo.
&27/ !/8/ /. 0ntia $inita #uibus componitur mundus resultant ex duobus elementis id est ex termino
reali $inito et ex esse initiali #uod eidem termino tribuit $ormam entis.
&278 !/88 8. 0sse obiectum intuitionis est actus initialis omnium entium. - 0sse initiale est initium tam
cognoscibilium #uam subsistentium I est pariter initium Dei prout a nobis concipitur et creaturarum.
&2!7 !877 !7. 0sse virtuale et sine limitibus est prima ac simplicissima omnium entitatum adeo ut
#uaelibet alia entitas sit composita et inter ipsius componentia semper et necessario sit esse virtuale. - 0st
pars essentialis omnium omnino entitatum utut cogitatione dividantur.
&2!! !87! !!. 6uidditas 3id #uod res est4 entis $initi non constituitur eo #uod habet positivi sed suis
limitibus. 6uidditas entis in$initi constituitur entitate et est positiva' #uidditas vero entis $initi constituitur
limitibus entitatis et est negativa.
&2!2 !872 !2. Finita realitas non est sed Deus $acit eam esse addendo in$initae realitati limitationem. -
0sse initiale $it essentia omnis entis realis. - 0sse #uod actuat naturas $initas ipsis coniunctum est
recisum a Deo.
&2!& !87& !&. Discrimen inter esse absolutum et esse relativum non illud est #uod intercedit substantiam
inter et substantiam sed aliud multo maius' unum enim est absolute ens alterum est absolute non-ens. "t
hoc alterum est relative ens )um autem ponitur ens relativum non multiplicatur absolute ens' hinc
absolutum et relativum absolute non sunt unica substantia sed unicum esse' at#ue hoc sensu nulla est
diversitas esse immo habetur unitas esse.
&2!( !87( !(. Divina abstractione producitur esse initiale primum $initorum entium elementum' divina
vero imaginatione producitur reale $initum seu realitates omnes #uibus mundus constat.
&2!: !87: !:. Gertia operatio esse absoluti mundum creantis est divina synthesis id est unio duorum
elementorumI #uae sunt esse initiale commune omnium $initorum entium initium at#ue reale $initum
seu potius diversa realia $inita termini diversi eiusdem esse initialis. 6ua unione creantur entia $inita.
&2!9 !879 !9. 0sse initiale per divinam synthesim ab intelligentia relatum non ut intelligibile sed mere
ut essentia ad terminos $initos reales e$$icit ut exsistant entia $inita subiective et realiter.
&2!1 !871 !1. -d unum e$$icit Deus creando #uod totum actum esse creaturarum integre ponitI hic igitur
actus proprie non est $actus sed positus.
&2!/ !87/ !/. "mor #uo Deus se diligit etiam in creaturis et #ui est ratio #ua se determinat ad
creandum moralem necessitatem constituit #uae in ente per$ectissimo semper inducit e$$ectumI
huiusmodi enim necessitas tantummodo in pluribus entibus imper$ectis integram relin#uit libertatem
bilateralem.
3&#
&2!8 !878 !8. ,erbum est materia illa invisa ex #ua ut dicitur Sap !! !/ creatae $uerunt res omnes
universi.
&227 !8!7 27. ?on repugnat ut anima humana generatione multiplicetur ita ut concipiatur eam ab
imper$ecto nempe a gradu sensitivo ad per$ectum nempe ad gradum intellectivum procedere.
&22! !8!! 2!. )um sensitivo principio intuibile $it esse hoc solo tactu hac sui unione principium illud
antea solum sentiens nunc simul intelligens ad nobiliorem statum evehitur naturam mutat ac $it
intelligens subsistens at#ue immortale.
&222 !8!2 22. ?on est cogitatu impossibile divina potentia $ieri posse ut a corpore animato dividatur
anima intellectiva et ipsum adhuc maneat animale' maneret nempe in ipso tam#uam basis puri animalis
principium animale #uod antea in eo erat veluti appendix.
&22& !8!& 2&. -n statu naturali anima de$uncti exsistit perinde ac non exsisteret' cum non possit ullam
super se ipsam re$lexionem exercere aut ullam habere sui conscientiam ipsius condicio similis dici
potest statui tenebrarum perpetuarum et somni sempiterni.
&22( !8!( 2(. Forma substantialis corporis est potius e$$ectus animae at#ue interior terminus operationis
ipsiusI propterea $orma substantialis corporis non est ipsa anima. - Bnio animae et corporis proprie
consistit in immanenti perceptione #ua subiectum intuens ideam a$$irmat sensibile post#uam in hac eius
essentiam intuitum $uerit.
&22: !8!: 2:. %evelato mysterio SS. Grinitatis potest ipsius exsistentia demonstrari argumentis mere
speculativis negativis #uidem et indirectis huiusmodi tamen ut per ipsa veritas illa ad philosophicas
disciplinas revocetur at#ue $iat propositio scienti$ica sicut ceteraeI si enim ipsa negaretur doctrina
theosophica purae rationis non modo in completa maneret sed etiam omni ex parte absurditatibus scatens
annihilaretur.
&229 !8!9 29. Gres supremae $ormae esse nempe subiectivitas obiectivitas sanctitas seu realitas
idealitas moralitas si trans$eranlur ad esse absolutum non possunt aliter concipi nisi ut personae
subsistentes et viventes. ,erbum #uatenus obiectum amatum et non #uatenus ,erbum id est obiectum in
se subsistens per se cognitum est persona Spiritus Sancti.
&221 !8!1 21. -n humanitate )hristi humana voluntas $uit ita rapta a Spiritu Sancto ad adhaerendum 0sse
obiectivo id est ,erbo ut illa -psi integre tradiderit regimen hominis et ,erbum illud personaliter
assumpserit ita sibi uniens naturam humanam. Finc voluntas humana desiit esse personalis in homine et
cum sit persona in aliis hominibus in )hristo remansit natura.
&22/ !8!/ 2/. -n christiana doctrina ,erbum character et $acies Dei imprimitur in animo eorum #ui cum
$ide suscipiunt baptismum )hristi.-,erbum id est character in anima impressum in doctrina christiana
est 0sse reale 3in$initum4 per se mani$estum #uod deinde novimus esse secundam personam SS.
Grinitatis.
&228 !8!8 28. " catholica doctrina #uae sola est veritas minime alienam putamus hanc coniecturamI -n
eucharistico Sacramento substantia panis et vini $it vera caro et verus sanguis )hristi #uando )hristus
eam $acit terminum sui principii sentientis ipsam#ue sua vita vivi$icatI eo $erme modo #uo panis et
vinum vere transsubstantiantur in nostram carnem et sanguinem #uia $iunt terminus nostri principii
sentientis.
&2&7 !827 &7. Peracta transsubstantiatione intelligi potest corpori )hristi glorioso partem ali#uam
adiungi in ipso incorporatam indivisam pariter#ue gloriosam.
&2&! !82! &!. -n sacramento 0ucharistiae vi verborum corpus et sanguis )hristi est tantum ea mensura
#uae respondet #uantitati 3<a #uel tanto<4 substantiae panis et vini #uae transsubstantiaturI reli#uum
corporis )hristi ibi est per concomitantiam.
&2&2 !822 &2. 6uoniam #ui <non manducat carnem Filii hominis et bibit eius sanguinem non habet vitam
in se< 3+o 9 :(4 et nihilominus #ui moriuntur cum baptismate a#uae sanguinis aut desiderii certo
conse#uuntur vitam aeternam dicendum est his #ui in hac vita non comederunt corpus et sanguinem
3&$
)hristi subministrari hunc caelestem cibum in $utura vita ipso mortis instanti. - Finc etiam Sanctis
,eteris Gestamenti potuit )hristus descendens ad in$eros se ipsum communicare sub speciebus panis et
vini ut aptos eos redderet ad visionem Dei.
&2&& !82& &&. )um daemones $ructum possederint putarunt se ingressuros in hominem si de illo ederet '
converso enim cibo in corpus hominis animatum ipsi poterant libere ingredi animalitatem i. e. in vitam
subiectivam huius entis at#ue ita de eo disponere sicut proposuerant.
&2&( !82( &(. "d praeservandam B. ,. 2ariam a labe originis satis erat ut incorruptum maneret
minimum semen in homine neglectum $orte ab ipso daemone e #uo incorrupto semine de generatione in
generationem trans$uso suo tempore oriretur ,irgo 2aria.
&2&: !82: &:. 6uo magis attenditur ordo iusti$icationis in homine eo aptior apparet modus dicendi
scripturalis #uod Deus peccata #uaedam tegit aut non imputat. - -uxta Psalmistam 3Ps &! !4 discrimen
est inter ini#uitates #uae remittuntur et peccata #uae teguntur I illae ut videtur sunt culpae actuales et
liberae haec vero sunt peccata non eorum #ui pertinent ad populum Dei #uibus propterea nullum
a$$erunt nocumentum.
&2&9 !829 &9. Ardo supernaturalis constituitur mani$estatione esse in plenitudine suae $ormae realis'
cuEus communicationis seu mani$estationis e$$ectus est sensus 3<sentimento<4 dei$ormis #ui inchoatus in
hac vita constituit lumen $idei et gratiae completus in altera vita constituit lumen gloriae.
&2&1 !821 &1. Primum lumen reddens animam intelligentem est esse ideale ' alterum primum lumen est
etiam esse non tamen mere ideale sed subsistens ac vivensI illud abscondens suam personalitatem
ostendit solum suam obiectivitatem I at #ui videt alterum 3#uod est ,erbum4 etiamsi per speculum et in
aenigmate videt Deum.
&2&/ !82/ &/. Deus est obiectum visionis beati$icae in #uantum est auctor operum ad extra.
&2&8 !828 &8. ,estigia sapientiae ac bonitatis #uae in creaturis relucent sunt comprehensoribus
necessaria' ipsa enim in aeterno exemplari collecta sunt ea -psius pars #uae ab illis videri possit 3<che e
loro accessibile<4 ipsa#ue argumentum praebent laudibus #uas in aeternum Deo Beati concinunt.
&2(7 !8&7 (7. )um Deus non possit nec per lumen gloriae totaliter se communicare entibus $initis non
potuit essentiam suam comprehensoribus revelare et communicare nisi eo modo #ui $initis intelligentiis
sit accommodatusI scilicet Deus se illis mani$estat #uatenus cum ipsis relationem habet ut eorum creator
provisor redemptor sancti$icator.
&2(! !8&7a 3)ensura c$irm. a S. P<ceI Fas propositiones S. A$$icium4 in proprio auctoris sensu
reprobandas ac proscribendas esse iudicavit prout hoc generali decreto reprobat damnat proscribit...
>*on .--- >itt. encycl. <>ibertas praestantissimum<
27 Euin !///
&2(: >ibertas praestantissimum naturae bonum idem#ue intelligentia aut ratione utentium naturarum
unice proprium hanc tribuit homini dignitatem ut sit in manu consilii sui obtineat#ue actionum suarum
potestatem. ,erumtamen eiusmodi dignitas plurimum interest #ua ratione geratur. ... Sane integrum est
homini parere rationi morale bonum se#ui ad summum $inem suum recta contendere. Sed idem potest ad
omnia alia de$lectere $allaces#ue bonorum imagines persecutus ordinem debitum perturbare et in
interitum ruere voluntarium. ...
&2(9 >ibertatem nemo altius praedicat nec constantius asserit 0cclesia catholica #uae 3id4 ... tuetur ut
dogma. ?e#ue id solumI sed contradicentibus haereticis... 3nominantur 2anichaei adversarii )oncilii
Gridentini +ansenistae Fatalistae4 patrocinium libertatis 0cclesia suscepit hominis#ue tam grande bonum
ab interitu vindicavit.
&2(1 )ur homini lex necessaria sit in ipso eius arbitrio scilicet in hoc nostrae ut voluntates a recta
ratione ne discrepent prima est causa tam#uam in radice #uaerenda. ... Galis 3lex4 est princeps omnium
lex naturalis #uae scripta est et insculpta in hominum animis singulorum #uia ipsa est humana ratio recte
$acere iubens et peccare vetans. -sta vero humanae rationis praescriptio vim habere legis non potest nisi
3&%
#uia altioris est vox at#ue interpres rationis cui mentem libertatem#ue nostram subiectam esse oporteat.
,is enim legis cum ea sit o$$icia imponere et iura tribuere tota in auctoritate nititur hoc estI in vera
potestate statuendi o$$icia describendi#ue iura item poenis praemiis#ue imperata sanciendiI #uae #uidem
omnia in homine li#uet esse non posse si normam actionibus ipse suis summus sibi legislator daret. 0rgo
conse#uitur ut naturae lex sit ipsa lex aeterna insita in iis #ui ratione utuntur eos#ue inclinans ad
debitum actum et $inem ea#ue est ipsa aeterna ratio )reatoris universum#ue mundum gubernantis Dei.
&2(/ 6uod ratio lex#ue naturalis in hominibus singulis idem e$$icit in consociatis lex humana ad bonum
commune civium promulgata. 0x hominum legibus aliae in eo versantur #uod est bonum malumve
natura. ... Sed istiusmodi decreta ne#ua#uam ducunt ab hominum societate principium ... sed potius ipsi
hominum societati antecedunt omnino#ue sunt a lege naturali ac propterea a lege aeterna repetenda. ...
"lia vero civilis potestatis praescripta non ex naturali iure statim et proxime sed longius et obli#ue
conse#uuntur res#ue varias de$iniunt de #uibus non est nisi generatim at#ue universe natura cautum. ...
-amvero peculiaribus hisce vivendi regulis prudenti ratione inventis legitima#ue potestate propositis lex
humana proprii nominis continetur. ... 0x eo intelligitur omnino in aeterna Dei lege normam et regulam
positam esse libertatis nec singulorum dumtaxat hominum sed etiam communitatis et coniunctionis
humanae.
&2(8 -gitur in hominum societate libertas veri nominis non est in eo posita ut agas #uod lubet. ... sed in
hoc ut per leges civiles expeditius possis secundum legis aeternae praescripta vivere. 0orum vero #ui
praesunt non in eo sita libertas est ut imperare temere et ad libidinem #ueant. ... sed humanarum vis
legum haec debet esse ut ab aeterna lege manare intelligantur nec #uid#uam sancire #uod non in ea
velut in principio universi iuris contineatur.
&2:7 -lla 3libertas4 magnopere praedicatur #uam conscientiae libertatem nominant I #uae si ita accipiatur
ut suo cui#ue arbitratu ae#ue liceat Deum colere 3aut4 non colere argumentis #uae supra allata sunt satis
convicitur. - Sed potest etiam in hanc sententiam accipi ut homini ex conscientia o$$icii Dei voluntatem
se#ui et iussa $acere nulla re impediente in civitate liceat. Faec #uidem vera haec digna $iliis Dei
libertas #uae humanae dignitatem personae honestissime tuetur est omni vi iniuria#ue maiorI eadem#ue
0cclesiae semper optata ac praecipue cara. Fuius generis libertatem sibi constanter vindicavere
"postoli ...
&2:! 30cclesia4 nihil #uidem impertiens iuris nisi iis #uae vera #uae#ue honesta sint non recusat
#uominus #uidpiam a veritate iustitia#ue alienum $erat tamen publica potestas scilicet maius ali#uod vel
vitandi causa malum vel adipiscendi aut conservandi bonum. -pse providentissimus Deus cum in$initae
sit bonitatis idem#ue omnia possit sinit tamen esse in mundo mala partim ne ampliora impediantur
bona partim ne maiora mala conse#uantur. -n regendis civitatibus %ectorem mundi par est imitari I #uin
etiam cum singula mala prohibere auctoritas hominum non possit debet <multa concedere at#ue impunita
relin#uere #uae per divinam tamen providentiam vindicantur et recte< ,erumtamen in eiusmodi rerum
adiunctis si communis boni causa et hac tantum causa potest vel etiam debet lex hominum $erre
toleranter malum tamen nec potest nec debet id probare aut velle per seI #uia malum per se cum sit boni
privatio repugnat bono communi #uod legislator #uoad optime potest velle ac tueri debet. 0t hac
#uo#ue in re ad imitandum sibi lex humana proponat Deum necesse est #ui in eo #uod mala esse in
mundo sinit <ne#ue vult mala $ieri ne#ue vult mala non $ieri sed vult permittere mala $ieri et hoc est
bonum<. 6uae Doctoris "ngelici sententia brevissime continet de malorum tolerantia doctrinam.
>*on .--- 0ncycl. <>ibertas praeseantissimum< 27 Euin !///
!8&! ... 2ulti 3deni#ue4 rei sacrae a re civili distractionem non probant ' sed tamen $aciendum censent ut
0cclesia obse#uatur tempori et $lectat se at#ue accommodet ad ea #uae in administrandis imperiis
hodierna prudentia desiderat. 6uorum est honesta sententia si de #uadam intelligatur ae#ua ratione #uae
consistere cum veritate iustitia#ue possit I nimirum ut explorata spe magni alicuius boni indulgentem
0cclesia sese impertiat id#ue temporibus largiatur #uod salva o$$icii sanctitate potest. -,erum secus est
de rebus ac doctrinis #uas demutatio morum ac $allax iudicium contra $as invexerint. ...
&2:2 !8&2 -ta#ue ex dictis conse#uitur ne#ua#uam licere petere de$endere largiri cogitandi scribendi
docendi item#ue promiscuam religionum libertatem veluti iura totidem #uae homini natura dederit.
?am si vere natura dedisset imperium Dei detrectari ius esset nec ulla temperari lege libertas humana
posset. - Similiter conse#uitur ista genera libertatis posse #uidem si iustae causae sint tolerari de$inita
tamen moderatione ne in libidinem at#ue insolentiam degenerent. ...
31&
&2:& !8&& Bbi dominatus premat aut impendeat eiusmodi #ui oppressam iniusta vi teneat civitatem vel
carere 0cclesiam cogat libertate debita $as est aliam #uaerere temperationem reipublicae in #ua agere
cum libertate concessum sit I tunc enim non illa expeditur immodica et vitiosa libertas sed sublevatio
ali#ua salutis omnium causa #uaeritur et hoc unice agitur ut ubi rerum malarum licentia tribuitur ibi
potestas honeste $aciendi ne impediatur.
&2:( !8&( "t#ue etiam malle reipublicae statum populari temperatum genere non est per se contra
o$$icium salva tamen doctrina catholica de ortu at#ue administratione publicae potestatis. 0x variis
reipublicae generibus modo sint ad consulendum utilitati civium per se idonea nullum #uidem 0cclesia
respuitI singula tamen vult #uod plane idem natura iubet sine iniuria cuius#uam maxime#ue integris
0cclesiae iuribus esse constituta. ...
!8&: "d res publicas gerendas accedere nisi alicubi ob singularem rerum temporum#ue conditionem
aliter caveatur honestum est I immo vero probat 0cclesia singulos operam suam in communem a$$erre
$ructum et #uantum #uis#ue industria potest tueri conservare augere rempublicam.
&2:: !8&9 ?e#ue illud 0cclesia damnat velle gentem suam nemini servire nec externo nec domino si
modo $ieri incolumi iustitia #ueat. Deni#ue nec eos reprehendit #ui e$$icere volunt ut civitates suis
legibus vivant cives#ue #uam maxima augendorum commodorum $acultate donentur. )ivicarum sine
intemperantia libertatum semper esse 0cclesia $autrix $idelissima consuevit I #uod testantur potissimum
civitates -talicae scilicet prosperitatem opes gloriam nominis municipali iure adeptae #uo tempore
salutaris 0cclesiae virtus in omnes reipublicae partes nemine repugnante pervaserat.
%esp. S. A$$icii ad archiep. )ameracensem 3sous >*on .---4
!( 3!84 aoHt !//8' D !//8-!/87
&2:/ -n scholis catholicis tuto doceri non posse licitam esse operationem chirurgicam #uam
<craniotomiam< appellant sicut declaratum $uit die 2/. 2aii !//( et #uamcum#ue chirurgicam
operationem directe occisivam $etus vel matris gestantis.
>*on .--- 0ncycl. <Sapientiae chnstianae< !7 Eanvier !/87
!8&9a 0sse in usu vitae plura ac maiora catholicorum o$$icia #uam eorum #ui sint $idei catholicae aut
perperam compotes aut omnino expertes dubitari non potest. ... )hristianam $idem homo ut debet
complexus hoc ipso 0cclesiae ut ex ea natus subicitur eius#ue $it societatis maximae sanctissimae#ue
particeps #uam summa cum potestate regere sub invisibili capite )hristo -esu %omani Ponti$icis
proprium est munus. - ?unc vero si civitatem in #ua editi suscepti#ue in hanc lucem sumus praecipue
diligere tueri#ue iubemur lege naturae us#ue eo ut civis bonus vel mortem pro patria oppetere non
dubitet o$$icium est )hristianorum longe maius simili modo esse in 0cclesiam semper a$$ectos. 0st enim
0cclesia civitas sancta Dei viventis Deo ipso nata eodem#ue auctore constituta I #uae peregrinatur
#uidem in terris sed vocans homines et erudiens at#ue deducens ad sempiternam in coelis $elicitatem.
"damanda igitur patria est unde vitae mortalis usuram accipimusI sed necesse est caritate 0cclesiam
praestare cui vitam animae debemus perpetuo mansuram I #uia bona animi corporis bonis rectum est
anteponere multo#ue #uam erga homines sunt erga Deum o$$icia sanctiora.
!8&9b )eterum vere si iudicare volumus supernaturalis amor 0cclesiae patriae#ue caritas naturalis
geminae sunt ab eodem sempiterno principio pro$ectae caritates cum ipse sit utrius#ue auctor et causa
Deus I ex #uo conse#uitur non posse alterum o$$icium pugnare cum altero. ... ?ihilominus horum
o$$iciorum ordo vel calamitate temporum vel ini#uiore hominum voluntate ali#uando pervertitur.
?imirum incidunt causae cum aliud videtur a civibus respublica aliud a christianis religio postulare'
id#ue non alia sane de causa #uam #uod rectores reipublicae sacram 0cclesiae potestatem aut nihil pensi
habent aut sibi volunt esse subiectam. ... Si reipublicae leges aperte discrepent cum iure divino si #uam
0cclesiae imponant iniuriam aut iis #uae sunt de religione o$$iciis contradicant vel auctoritatem -esu
)hristi in Ponti$ice 2aximo violent tum vero resistere o$$icium est parere scelusI id#ue cum ipsius
reipublicae iniuria coniunctum #uia peccatur in rempublicam #uid#uid in religione delin#uitur.
!8&9c ?e#ue est #uod opponat #uis#uam 0cclesiae conservatorem et vindicem -esum )hristum
ne#ua#uam opera hominum indigere. ?on enim inopia virium sed magnitudine bonitatis vult ille ut
311
ali#uid a nobis con$eratur operae ad salutis #uam ipse peperit obtinendos adipiscendos#ue $ructus.
Fuiusce partes o$$icii primae sunt catholicam doctrinam pro$iteri aperte et constanter eam#ue #uoad
#uis#ue potest propagare. ... Pro$ecto praedicandi hoc est docendi munus iure divino penes magistros
est #uos <Spiritus Sanctus posuit episcopos regere 0cclesiam Dei< 3"ct 272/4 maxime#ue penes
Ponti$icem %omanum -esu )hristi vicarium 0cclesiae universae summa cum potestate praepositum
credendorum agendorum magistrum. ?ihilominus nemo putet industriam nonnullam eadem in re ponere
privatos prohiberi eos nominatim #uibus ingenii $acultatem Deus cum studio bene merendi deditI #ui
#uoties res exigat commode possunt non sane doctoris sibi partes assumere sed ea #uae ipsi acceperint
impertire ceteris magistrorum voci resonantes tam#uam imago. 6uin immo privatorum opera visa est
Patribus )oncilii ,"G-)"?- us#ue adeo opportuna ac $rugi$era ut prorsus deposcendam iudicarint I
<Amnes )hristi $ideles ... operam con$erant.< 3c$. D !/!84. -)eterum serere $idem catholicam auctoritate
exempli pro$essionis#ue constantia praecdicare #uisgue se posse ac debere meminerit. - -n o$$iciis igitur
#uae nos iungunt Deo at#ue 0cclesiae hoc est numerandum maxime ut in veritate christiana propaganda
propulsandis#ue erroribus elaboret singulorum #uoad potest industria.
>*on .--- 0p. encycl. <6uam#uam pluries< !: aoHt !//8
&297 )ur beatus +osephus nominatim habeatur 0cclesiae patronus vicissim#ue plurimum sibi 0cclesia de
eius tutela patrocinio#ue polliceatur causae illae sunt rationes#ue singulares #uod is vir $uit 2ariae et
pater ut putabatur +esu )hristi. Finc omnis eius dignitas gratia sanctitas gloria pro$ectae. )erte 2atris
Dei tam in excelso dignitas est ut nihil $ieri maius #ueat. Sed tamen #uia intercessit +osepho cum ,irgine
beatissima maritale vinculum ad illam praestantissimam dignitatem #ua naturis creatis omnibus
longissime Deipara antecellit non est dubium #uin accesserit ipse ut nemo magis. 0st enim coniugium
societas necessitudo#ue omnium maxima #uae natura sua adiunctam habet bonorum unius cum altero
communicationem. 6uocirca si sponsum ,irgini Deus -osephum dedit dedit pro$ecto non modo vitae
socium virginitatis testem tutorem honestatis sed etiam excelsae dignitatis eius ipso coniugali $oedere
participem. - Similiter augustissima dignitate unus eminet inter omnes #uod divino consilio custos Filii
Dei $uit habitus hominum opinione pater. 6ua ex re conse#uens erat ut ,erbum Dei +osepho modeste
subesset dicto#ue esset audiens omnem#ue adhiberet honorem #uem liberi adhibeant parenti suo necesse
est.
&29! -amvero ex hac duplici dignitate o$$icia sponte se#uebantur #uae patribus$amilias natura
praescripsit ita #uidem ut domus divinae cui +osephus praeerat custos idem et curator et de$ensor esset
legitimus ac naturalis. )uiusmodi o$$icia ac munia ille #uidem #uoad suppeditavit vita mortalis revera
exercuit. ...
&292 "t#ui domus divina #uam +osephus velut potestate patria gubernavit initia exorientis 0cclesiae
continebat. ,irgo sanctissima #uemadmodum +esu )hristi genitrix ita omnium est christianorum mater
#uippe #uos ad )alvariae montem inter supremos %edemptoris cruciatus generavit' item#ue +esus
)hristus tam#uam primogenitus est christianorum #ui ei sunt adoptione ac redemptione $ratres.
&29& 6uibus rebus causa nascitur cur beatissimus Patriarcha commendatam sibi peculiari #uadam ratione
sentiat multitudinem christianorum ex #uibus constat 0cclesia scilicet innumerabilis isthaec per#ue
omnes terras $usa $amilia in #uam #uia vir 2ariae et pater est +esu )hristi paterna propemodum
auctoritate pollet. 0st igitur consentaneum et beato -osepho apprime dignum ut sicut ille olim
?azarethanam $amiliam #uibuscum#ue rebus usuvenit sanctissime tueri consuevit ita nunc patrocinio
caelesti 0cclesiam )hristi tegat ac de$endat.
Denzinger 3latin4 &!/:
Denzinger 3latin4 &29&
%esp. S. A$$icii ad episc. 2assiliensem 3sous >*on .---4
&7 Euillet !/87' De vino ad 2issam adhibendo
&29( !8&/ -n pluribus Calliae partibus maxime si eae ad meridiem sitae reperiantur vinum album #uod
incruento 2issae sacri$icio inservit tam debile est ac impotens ut diu conservari non valeat nisi eidem
#uaedam spiritus vini 3<spirito alcool<4 #uantitas admisceatur. 6u.I l. "n istiusmodi commixtio licita sit@ 2.
0t si a$$irmative #uaenam #uantitas huiusmodi materiae extraneae vino adiungi permittatur@ &. -n casu
312
a$$irmativo re#uiriturne spiritus vini ex vino puro seu ex vitis $ructu extractus@ %esp. 3c$irm. a S. P<ce &!
Euillet4I Dummodo spiritus 3<alcool<4 extractus $uerit ex genimine vitis et #uantitas alcoholica addita una
cum ea #uam vinum de #uo agitur naturaliter continet non excedat proportionem duodecim pro centum
et admixtio $iat #uando vinum est valde recens nihil obstare #uominus idem vinum in 2issae sacri$icio
adhibeatur.
>*on .--- >itt. encycl. <%erum novarum< !: mai !/8!
&29: Possidere res privatim ut suas ius est homini a natura datum. ... ?e#ue est cur providentia
introducatur reipublicaeI est enim homo #uam respublica seniorI #uocirca ius ille suum ad vitam
corpus#ue tuendum habere natura ante debuit #uam civitas ulla coisset. ... %es enim eas #uae ad
conservandam vitam maxime#ue ad per$iciendam re#uiruntur terra #uidem cum magna largitate $undit
sed $undere ex se sine hominum cultu et curatione non posset. -amvero cum in parandis naturae bonis
industriam mentis vires#ue corporis homo insumat hoc ipso applicat ad sese eam naturae corporeae
partem #uam ipse percoluit in #ua velut $ormam #uandam personae suae impressam reli#uit' ut omnino
rectum esse oporteat eam partem ab eo possideri uti suam nec ullo modo ius ipsius violare cui#uam
licere. ...
&299 +ura vero istiusmodi #uae in hominibus insunt singulis multo validiora intelliguntur esse si cum
o$$iciis hominurn in convictu domestico apta et connexa spectentur. ... 6uod igitur demonstravimus ius
dominii personis singularibus natura tributum id trans$erri in hominem #ua caput est $amiliae oportetI
immo tanto ius est illud validius #uanto persona humana in convictu domestico plura complectitur.
Sanctissima naturae lex est ut victu omni#ue cultu pater$amilias tueatur #uos ipse procrearitI idem#ue
illuc a natura ipsa deducitur ut velit liberis suis #uippe #ui paternam re$erunt et #uodam modo producunt
personam ac#uirere et parare unde se honeste possint in ancipiti vitae cursu a misera $ortuna de$endere.
-d vero e$$icere non alia ratione potest nisi $ructuosarum possessione rerum #uas ad liberos hereditate
transmittat...
&291 !8&/b +usta possessio pecuniarum a iusto pecuniarum usu distinguitur. Bona privatim possidere
#uod paulo ante vidimus ius est homini naturale I eo#ue uti iure maxime in societate vitae non $as modo
est sed plane necessarium. ... "t vero si illud #uaeratur #ualem esse usum bonorum necesse sit 0cclesia
#uidem sine ulla dubitatione respondetI <6uantum ad hoc non debet homo habere res exteriores ut
proprias sed ut communes ut scilicet de $acili ali#uis eas communicet in necessitate aliorum. Bnde
"postolus dicitI <Divitibus huius saeculi praecipe ... $acile tribuere communicare< 3- Gim 9 !1s4<. ?emo
certe opitulari aliis de eo iubetur #uod ad usus pertineat cum suos tum suorum necessariosI immo nec
tradere aliis #uo ipse egeat ad id servandum #uod personae conveniat #uod#ue deceat. ... Sed ubi
necessitati satis et decoro datum o$$icium est de eo #uod superat grati$icari indigentibus. <6uod superest
date eleemosynam< 3>c !! (!4. ?on iustitiae excepto in rebus extremis o$$icia ista sunt sed caritatis
christianae #uam pro$ecto lege agendo petere ius non est. Sed legibus iudiciis#ue hominum lex antecedit
iudicium#ue )hristi Dei #ui multis modis suadet consuetudinem largiendi... et collatam negatamve
iudicaturus 32t 2: &(s4.
&29/ Duas velut notas habet in homine labor natura insitas nimirum ut personalis sit #uia vis agens
adhaeret personae at#ue eius omnino est propria a #uo exercetur et eius est utilitati nataI deinde ut sit
necessarius ob hanc causam #uod $ructus laboris est homini opus ad vitam tuendamI vitam autem tueri
ipsa rerum cui maxime parendum natura iubet.
&298 -amvero si ex ea dumtaxat parte spectetur #uod personalis est non est dubium #uin integrum
opi$ici sit pactae mercedis angustius $inire modumI #uemadmodum enim operas dat ille voluntate sic et
operarum mercede vel tenui vel plane nulla contentus esse voluntate potest.
&217 Sed longe aliter iudicandum si cum ratione personalitatis ratio coniungitur necessitatis cogitatione
#uidem non re ab illa separabilis. %eapse manere in vita commune singulis o$$icium est cui scelus est
deesse. Finc ius reperiendarum rerum #uibus vita sustentatur necessario nasciturI #uarum rerum
$acultatem in$imo cui#ue non nisi #uaesita labore merces suppeditat. 0sto igitur ut opi$ex at#ue herus
libere in idem placitum ac nominatim in salarii modum consentiantI subest tamen semper ali#uid ex
iustitia naturali id#ue libera paciscentium voluntate maius et anti#uius scilicet alendo opi$ici $rugi
#uidem et bene morato haud imparem esse mercedem oportere. 6uod si necessitate opi$ex coactus aut
mali peioris metu permotus duriorem condicionem accipiat #uae etiamsi nolit accipienda sit #uod a
domino vel a redemptore operum imponitur istud #uidem est subire vim cui iustitia reclamat. ...
313
&21! 2ercedem si $erat opi$ex satis amplam ut ea se uxorem#ue et liberos tueri commodum #ueat $acile
studebit parsimoniae si sapit e$$iciet#ue #uod ipsa videtur natura monere ut detractis sumptibus ali#uid
etiam redundet #uo sibi liceat ad modicum censum pervenire. ... ?on tamen ad haec commoda perveniri
nisi ea condicione potest ut privatus census ne exhauriatur immanitate tributorum et vectigalium. -us
enim possidendi privatim bona cum non sit lege hominum sed natura datum non ipsum abolere sed
tantummodo ipsius usum temperare et cum communi bono componere auctoritas publica potest. Faciat
ergo iniuste at#ue inhumane si de bonis privatorum plus ae#uo tributorum nomine detraxerit...
!8&/d ,ulgo coiri eEus generis societates sive tota ex opi$icibus con$latas sive ex utro#ue ordine mixtas
gratum est I optandum vero ut numero et actuosa virtute crescant. ... Privatas enim societates inire
concessum est homini iure naturaeI est autem ad praesidium iuris naturalis instituta civitas non ad
interitum ' eo#ue si civium coetus sociari vetuerit plane secum pugnantia agat propterea #uod tam ipsa
#uam coetus privati uno hoc e principio nascuntur #uod homines sunt natura congregabiles. - -ncidunt
ali#uando tempora cum ei generi communitatum rectum sit leges obsistere I scilicet si #uid#uam ex
instituto perse#uantur #uod cum probitate cum iustitia cum reipublicae salute aperte dissideat.
>*on .--- 0p. <Pastoralis o$$icii< ad episcopos Cermaniae et
"ustriae !2 septembre !/8!
&212 !8&8 Btra#ue divina lex tum ea #uae naturalis rationis lumine tum #uae >itteris divino a$$latu
perscriptis promulgata est districte vetant ne #uis extra causam publicam hominem interimat aut vulneret
nisi salutis suae de$endendae causa necessitate coactus. "t #ui ad privatum certamen provocant vel
oblatum suscipiunt hoc agunt huc animum vires#ue intendunt nulla necessitate adstricti ut vitam
eripiant aut saltem vulnus in$erant adversario. Btra#ue porro divina lex interdicit ne #uis temere vitam
proiciat suam gravi et mani$esto obiciens discrimini cum id nulla o$$icii aut caritatis magnanimae ratio
suadeat' haec autem caeca temeritas vitae contemptrix plane inest in natura duelli. 6uare obscurum
nemini aut dubium esse potest in eos #ui privatim proelium conserunt singulare utrum#ue cadere et
scelus alienae cladis et vitae propriae discrimen voluntarium. Demum vix ulla pestis est #uae a civilis
vitae disciplina magis abhorreat et iustum civitatis ordinem pervertat #uam permissa civibus licentia ut
sui #uis#ue assertor iuris privata vi manu#ue et honoris #uem violatum putet ultor exsistat. ...
&21& !8(7 ?e#ue illis #ui oblatum certamen suscipiunt iusta suppetit excusatio metus #uod timeant se
vulgo segnes haberi si pugnam detrectent. ?am si o$$icia hominum ex $alsis vulgi opinionibus
dimetienda essent non ex aeterna recti iusti#ue norma nullum esset naturale ac verum inter honestas
actiones et $lagitiose $acta discrimen. -psi sapientes ethnici et norunt et tradiderunt $allacia vulgi iudicia
spernenda esse a $orti et constanti viro. -ustus potius et sanctus timor est #ui avertit hominem ab ini#ua
caede eum#ue $acit de propria et $ratrum salute sollicitum. -mmo #ui inania vulgi aspernatur iudicia #ui
contumeliarum verbera subire mavult #uam ulla in re o$$icium deserere hunc longe maiore at#ue
excelsiore animo esse perspicitur #uam #ui ad arma procurrit lacessitus iniuria. 6uin etiam si recte
diiudicari velit ille est unus in #uo solida $ortitudo eluceat illa in#uam $ortitudo #uae virtus vere
nominatur et cui gloria comes est non $ucata non $allax. ,irtus enim in bono consistit rationi
consentaneo et nisi #uae in iudicio nitatur approbantis Dei stulta omnis est gloria.
>*on .--- 0p. encycl. <Actobri mense< 22 septembre !/8!
&21( !8(7a Filius Dei aeternus cum ad hominis redemptionem et decus hominis naturam vellet
suscipere ea#ue re mysticum #uoddam cum universo humano genere initurus esset conubium non id ante
per$ecit #uam liberrima consensio accessisset designatae matris #uae ipsius generis humani personam
#uodammodo agebat ad eam illustrem verissimam#ue "#uinatis sententiamI <Per annuntiationem
exspectabatur consensus ,irginis loco totius humanae naturae<. 0x #uo non minus vere proprie#ue
a$$irmare licet nihil prorsus de permagno illo omnis gratiae thesauro #uem attulit Dominus si#uidem
<gratia et veritas per +esum )hristum $acta est< 3+o ! !14 nihil nobis nisi per 2ariam Deo sic volente
impertiri' ut #uo modo ad summum Patrem nisi per Filium nemo potest accedere ita $ere nisi per matrem
accedere nemo possit ad )hristum.
&21: 221! Galem 32ariam4 nobis praestitit Deus cui hoc ipso #uod Bnigenae sui matrem elegit
maternos plane indidit sensus aliud nihil spirantes nisi amorem et veniam' talem $acto suo -esus )hristus
ostendit cum 2ariae subesse et obtemperare ut matri $ilius sponte voluit' talem de cruce praedicavit cum
31
universitatem humani generis in +oanne discipulo curandam ei $ovendam#ue commisit 3+o !8 29s4'
talem deni#ue se dedit ipsa #uae eam immensi laboris hereditatem a moriente Filio relictam magno
complexa animo materna in omnes o$$icia con$estim coepit impendere.
%esp. S. A$$icii ad archiep. Friburg. 3sous >*on .---4
21 Euillet !/82
&219 6u.I !. Btrum liceat sacramenta morientium ministrare $idelibus #ui massonicae #uidem sectae non
adhaerent nec eius ducti principiis sed aliis rationibus moti corpora sua post mortem cremanda
mandarunt si hoc mandatum retractare nolint@ %esp.I "d !. Si moniti renuant negative. Bt vero $iat aut
omittatur monitio serventur regulae a probatis auctoribus traditae habita praesertim ratione scandali
vitandi.
&211 2. Btrum liceat pro $idelibus #uorum corpora non sine ipsorum culpa cremata sunt 2issae
sacri$icium publice o$$erre vel etiam privatim applicare item#ue $undationes ad hunc $inem acceptare@
"d 2. )irca publicam s. 2issae applicationem negative' circa privatam a$$irmative.
&21/ &. Btrum liceat cadaverum cremationi cooperari sive mandato ac consilio sive praestita opera ut
medicis o$$icialibus operariis in crematorio inservientibus@ 0t utrum hoc liceat saltem si $iat in #uadam
necessitate aut ad evitandum magnum damnum@ "d &. ?um#uam licere $ormaliter cooperari mandato vel
consilio. Golerari autem ali#uando posse materialem cooperationem dummo !. crematio non habeatur pro
signo protestativo massonicae sectae' 2 non ali#uid in ipsa contineatur #uod per se directe at#ue unice
exprimat reprobationem catholicae doctrinae et approbationem sectae' & ne#ue constet o$$iciales et
operarios catholicos ad opus adstringi vel vocari in contemptum catholicae religionis. )eterum #uamvis
in hisce casibus relin#uendi sunt in bona $ide semper tamen monendi sunt ne cremationi cooperari
intendant.
&218 (. Btrum liceat taliter cooperantibus ministrare sacramenta si ab hac cooperatione desistere nolunt
aut desistere non posse a$$irmant@ "d (. Provisum in praecedenti. 0t detur Decr. !: d*cembre !//9 3DS
&!8:s4.
>*on .--- 0p. encycl. <Providentissimus Deus<
!/ novembre !/8&
&2/7 !8(! 32agister ad docendum sumet exemplar4 versionem ,ulgatam #uam )oncilium Gridentinum
<in publicis lectionibus disputationibus praedicationibus et expositionibus pro authentica< habendam
decrevit 3c$. DS !:794 at#ue etiam commendat #uotidiana 0cclesiae consuetudo. ?e#ue tamen non sua
habenda erit ratio reli#uarum versionum #uas christiana laudavit usurpavit#ue anti#uitas maxime
codicum primigeniorum. 6uamvis enim ad summam rei #uod spectat ex dictionibus ,ulgatae hebraea et
graeca bene eluceat sententia attamen si #uid ambigue si #uid minus accurate inibi elatum sit <inspectio
praecedentis linguae< suasore "ugustino pro$iciet. ...
&2/! !8(2 ...Patrum doctrinam Synodus ,aticana amplexa est #uando Gridentinum decretum de divini
verbi scripti interpretatione renovans hanc illius mentem esse declaravit ut <in rebus $idei et morum ad
aedi$icationem doctrinae christianae pertinentium is pro vero sensu sacrae Scripturae habendus sit #uem
tenuit ac tenet sancta mater 0cclesia cuius est iudicare de vero sensu et interpretatione Scripturarum
sanctarum' at#ue ideo nemini licere contra hunc sensum aut etiam contra unanimem consensum Patrum
ipsam Scripturam sacram interpretari< 3vd DS !:71 &7714.
&2/2 !8(2 6ua plena sapientiae lege ne#ua#uam 0cclesia pervestigationem scientiae biblicae retardat aut
coercet' sed eam potius ab errore integram praestat plurimum#ue ad veram adiuvat progressionem. ?am
privato cui#ue doctori magnus patet campus in #uo tutis vestigiis sua interpretandi industria praeclare
certet 0cclesiae#ue utiliter. -n locis #uidem divinae Scripturae #ui expositionem certam et de$initam
adhuc desiderant e$$ici ita potest ex suavi Dei providentis consilio ut #uasi praeparato studio iudicium
0cclesiae maturetur' in locis vero iam de$initis potest privatus doctor ae#ue prodesse si eos vel
enucleatius apud $idelium plebem et ingeniosius apud doctos edisserat vel insignius evincat ab
adversariis. ...
31!
&2/& !8(& -n ceteris analogia $idei se#uenda est et doctrina catholica #ualis ex auctoritate 0cclesiae
accepta tam#uam Summa norma est adhibenda. ...
&2/( !8(( -amvero sanctorum Patrum #uibus <post "postolos sancta 0cclesia plantatoribus rigatoribus
aedi$icatoribus pastoribus nutritoribus crevit< summa auctoritas est #uotiescum#ue testimonium ali#uod
biblicum ut ad $idei pertinens morumve doctrinam uno eodem#ue modo explicant omnesI nam ex ipsa
eorum consensione ita ab "postolis secundum catholicam $idem traditum esse nitide eminet. ... ?e#ue
ideo tamen viam sibi 3exegeta4 putet obstructam #uominus ubi iusta causa ad$uerit in#uirendo et
exponendo vel ultra procedat modo praeceptioni illi ab "ugustino sapienter propositae religiose
obse#uatur videlicet a litterali et veluti obvio sensu minime discedendum nisi #ua eum vel ratio tenere
prohibeat vel necessitas cogat dimittere.
&2/: !8(: )eterorum interpretum catholicorum est minor #uidem auctoritas' attamen #uoniam
Bibliorum studia continuum #uendam progressum in 0cclesia habuerunt istorum pariter commentariis
suus tribuendus est honor ex #uibus multa opportune peti liceat ad re$ellenda contraria ad di$$iciliora
enodanda.
&2/9 !8(9 Sacrae Scripturae magistris necesse est at#ue theologos addecet eas linguas cognitas habere
#uibus libri canonici sunt primitus ab hagiographis exarati. ... Fos autem ipsos eiusdem rei gratia
doctiores esse oportet at#ue exercitatiores in vera artis criticae disciplinaI perpera enim et cum religionis
damno inductum est arti$icium nomine honestatum criticae sublimioris #uo ex solis internis uti
lo#uuntur rationibus cuiuspiam libri origo integritas auctoritas diiudicata emergant. )ontra perspicuum
est in #uaestionibus rei historicae cuiusmodi origo et conservatio librorum historiae testimonia valere
prae ceteris ea#ue esse #uam studiosissime et con#uirenda et excutiendaI illas vero rationes internas
plerum#ue non esse tanti ut in causam nisi ad #uandam con$irmationem possint advocari. ...
&2/1 !8(1 Scripturae sacrae doctori cognitio naturalium rerum bono erit subsidio #uo huius #uo#ue modi
captiones in divinos libros instructas $acilius detegat et re$ellat. - ?ulla #uidem theologum inter et
physicum vera dissensio intercesserit dum suis uter#ue $inibus se contineant id caventes secundum S.
"ugustini monitum <ne ali#uid temere et incognitum pro cognito asserant<. Sin tamen dissenserint
#uemadmodum se gerat theologus summatim est regula ab eodem oblataI <6uid#uid in#uit ipsi de
natura rerum veracibus documentis demonstrare potuerint ostendamus nostris >itteris non esse
contrarium I #uid#uid autem de #uibuslibet suis voluminibus his nostris >itteris id est catholicae $idei
contrarium protulerint aut ali#ua etiam $acultate ostendamus aut nulla dubitatione credamus esse
$alsissimum<.
&2// !8(1 De cuius ae#uitate regulae in consideratione sit primum scriptores sacros seu verius <Spiritum
Dei #ui per ipsos lo#uebatur noluisse ista 3videlicet intimam adspectabilium rerum constitutionem4
docere homines nulli saluti pro$utura<' #uare eos potius #uam explorationem naturae recta perse#uantur
res ipsas ali#uando describere et tractare aut #uodam translationis modo aut sicut communis sermo per ea
$erebat tempora hodie#ue de multis $ert rebus in #uotidiana vita ipsos inter homines scientissimos.
,ulgari autem sermone cum ea primo proprie#ue e$$erantur #uae cadant sub sensus non dissimiliter
scriptor sacer 3monuit#ue et Doctor "ngelicus4 <ea secutus est #uae sensibiliter apparent< seu #uae Deus
ipse homines allo#uens ad eorum captum signi$icavit humano more.
&2/8 !8(/ 6uod vero de$ensio Scripturae sanctae agenda strenue est non ex eo omnes ae#ue sententiae
tuendae sunt #uas singuli Patres aut #ui deinceps interpretes in eadem declaranda ediderintI #ui prout
erant opiniones aetatis in locis edisserendis ubi physica aguntur $ortasse non ita semper iudicaverunt ex
veritate ut #uaedam posuerint #uae nunc minus probentur. 6uocirca studiose dignoscendum in illorum
interpretationibus #uaenam reapse tradant tam#uam spectantia ad $idem aut cum ea maxime copulata
#uaenam unanimi tradant consensu' nam#ue <in his #uae de necessitate $idei non sunt licuit Sanctis
diversimode opinari sicut et nobis< ut est S. Ghomae sententia. 6ui et alio loco prudentissime habetI
<2ihi videtur tutius esse huiusmodi #uae philosophi communiter senserunt et nostrae $idei non
repugnant nec sic esse asserenda ut dogmata $idei etsi ali#uando sub nomine philosophorum
introducantur nec sic esse neganda tam#uam $idei contraria ne sapientibus huius mundi occasio
contemnendi doctrinam $idei praebeatur<. Sane #uam#uam ea #uae speculatores naturae certis
argumentis certa iam esse 30nchB.-Q4 a$$irmarint interpres ostendere debet nihil Scripturis recte explicatis
obsistere. ...
&287 !8(8 Faec ipsa deinde ad cognatas disciplinas ad historiam praesertim iuvabit trans$erri.
31"
&28! !8:7 Fieri #uidem potest ut #uaedam librariis in codicibus describendis minus recte exciderint'
#uod considerate iudicandum est nec $acile admittendum nisi #uibus locis rite sit demonstratum' $ieri
etiam potest ut germana alicuius loci sententia permaneat anceps' cui enodandae multum a$$erent
optimae interpretandi regulaeI at ne$as omnino $uerit aut inspirationem ad ali#uas tantum sacrae
Scripturae partes coangustare aut concedere sacrum ipsum errasse auctorem. ?ec enim toleranda est
eorum ratio #ui ex istis di$$icultatibus sese expediunt id nimirum dare non dubitantes inspirationem
divinam ad res $idei morum#ue nihil praeterea pertinere eo #uod $also arbitrentur de veritate
sententiarum cum agitur non adeo ex#uirendum #uaenam dixerit Deus ut non magis perpendatur #uam
ob causam ea dixerit.
&282 !8:! 0tenim libri omnes at#ue integri #uos 0cclesia tam#uam sacros et canonicos recipit cum
omnibus suis partibus Spiritu Sancto dictante conscripti sunt' tantum vero abest ut divinae inspirationi
error ullus subesse possit ut ea per se ipsa non modo errorem excludat omnem sed tam necessario
excludat et respuat #uam necessarium est Deum summam ,eritatem nullius omnino erroris auctorem
esse.
&28& !8:2 Faec est anti#ua et constans $ides 0cclesiae sollemni etiam sententia in )onciliis de$inita
Florentino 3vd. DS !&&(4 et Gridentino 3vd. DS !:7!ss4 con$irmata deni#ue at#ue expressius declarata in
)oncilio ,aticano a #uo absolute edictumI <,eteris et ?ovi Gestamenti libri Deum habent auctorem< 3DS
&7794- 6uare nihil admodum re$ert Spiritum Sanctum assumpsisse homines tam#uam instrumenta ad
scribendum #uasi non #uidem primario auctori sed Scriptoribus inspiratis #uidpiam $alsi elabi potuerit.
?am supernaturali ipse virtute ita eos ad scribendum excitavit et movit ita scribentibus adstitit ut ea
omnia ea#ue sola #uae ipse iuberet et recte mente conciperent et $ideliter conscribere vellent et apte
in$allibili veritate exprimerent I secus non ipse esset auctor sacrae Scripturae universae. ... "t#ue adeo
Patribus omnibus et Doctoribus persuasissimum $uit divinas >itteras #uales ab hagiographis editae sunt
ab omni omnino errore esse immunes ut propterea non pauca illa #uae contrarii ali#uid vel dissimile
viderentur a$$erre ... non subtiliter minus #uam religiose componere inter se et conciliare studuerint'
pro$essi unanimes libros eos et integros et per partes a divino ae#ue esse a$$latu Deum#ue ipsum per
sacros auctores elocutum nihil admodum a veritate alienum Ponere potuisse. 0a valeant universe #uae
idem "ugustinus ad Fieronymum scripsit I <...Si ali#uid in eis o$$endero >itteris #uod videatur
contrarium veritati nihil aliud #uam vel mendosum esse codicem vel interpretem non assecutum esse
#uod dictum est vel me minime intellexisse non ambigam<. ...
&28( !8:& ... Permulta enim ex omni doctrinarum genere sunt diu multum#ue contra Scripturam iactata
#uae nunc utpote inania penitus obsolevere' item non pauca de #uibusdam Scripturae locis 3non proprie
ad $idei morum#ue pertinentibus regulam4 sunt #uondam interpretando proposita in #uibus rectius postea
vidit acrior #uaedam investigatio. ?empe opinionum commenta delet dies' sed <veritas manet et invalescit
in aeternum<.
%esp. S. A$$icii ad episc. Prishnaghurensem 3sous >*on .---4
!/ Euillet !/8(
&289 6. 32/ aout !//94I !. "n possint baptizari $ilii in$idelium in periculo non vero in articulo mortis
constituti@ 2. "n iidem possint saltem baptizari #uando non est spes eos denuo revisendi @ &. 6uid si
valde prudenter dubitetur #uod ex in$irmitate #ua actu a$$iciuntur non vivant sed moriantur ante
aetatem discretionis@ (. "n baptizari possint $ilii in$idelium in periculo vel articulo mortis constituti de
#uibus dubitatur an attigerint statum discretionis et non adest opportunitas eos docendi in rebus $idei@
%esp.I "d !-&I "$$irmative' ad (I )onentur missionarii eos instruere eo meliori modo #uo $ieri possit'
secus baptizentur sub condicione.
%esp. S. A$$. ad archiep. )amerac. 3)ambrai4 3sous >*on .---4
2( Euillet !/8:
&28/ !/87a 0xpos.I Gitius medicus cum ad praegnantem graviter decumbentem vocabatur passim
animadvertebat lethalis morbi causam aliam non subesse praeter ipsam praegnationem hoc est $etus in
utero praesentia. Bna igitur ut matrem a certa at#ue imminenti morte salvaret praesto ipsi erat via
procurandi scilicet abortum seu $etus eiectionem. ,iam hanc consueto ipse inibat adhibitis tamen mediis
et operationibus per se at#ue immediate non #uidem ad id tendentibus ut in materno sinu $etum
occiderent sed solummodo ut vivus si $ieri posset ad lucem ederetur #uamvis proxime moriturus utpote
31#
#ui immaturus omnino adhuc esset. -amvero lectis #uae die !8. "ugusti !//8 Sancta Sedes ad
)ameracenses archiepiscopos rescripsitI <tuto doceri non posse< licitam esse #uamcum#ue operationem
directe occisivam $etus etiam si hoc necessarium $oret ad matrem salvandamI dubius haeret Gitius circa
liceitatem operationum chirurgicarum #uibus non raro ipse abortum hucus#ue procurabat ut praegnantes
graviter aegrotantes salvaret. 6u.I Gitius petitI Btrum enuntiatas operationes in repetitis dictis
circumstantiis instaurare tuto possit. %esp. 3c$irm. a S. P<ce 2: Euillet4I ?egative iuxta alia Decreta diei
scl. 2/ mai !//( et !8 aout !//8.
>*on .--- 0p. encycl. <Satis cognitum< 28 Euin !/89
&&77 30cclesia4 #uidem si extremum illud #uod vult causae#ue proximae sanctitatem e$$icientes
spectentur pro$ecto est spiritualis' si vero eos consideres #uibus cohaeret res#ue ipsas #uae ad spiritualia
dona perducunt externa est necessario#ue conspicua. ... 6uibus de causis 0cclesiam cum corpus tum
etiam <corpus )hristi< tam crebro sacrae >itterae nominantI <,os autem estis corpus )hristi< 3- )or !2 214.
Propter eam rem #uod corpus est oculis cernitur 0cclesia' propterea #uod est )hristi vivum corpus est
actuosum et vegetum #uia 3)hristus4 eam tuetur ac sustentat. ... 6uemadmodum autem in animantibus
principium vitae in occulto est ac penitus abditum indicatur tamen at#ue ostenditur motu actu#ue
membrorum sic in 0cclesia supernaturalis principium vitae perspicue ex iis #uae ab ipsa aguntur
apparet.
&&7! 0x #uo conse#uitur in magno eodem#ue pernicioso errore versari #ui ad arbitrium suum $ingunt
0cclesiam at#ue in$ormant #uasi latentem minime#ue conspicuam' item #ui perinde habent at#ue
institutum #uoddam humanum cum temperatione #uadam disciplinae ritibus#ue externis et sine perenni
communicatione munerum gratiae divinae sine rebus iis #uae haustam a Deo vitam #uotidiana at#ue
aperta signi$icatione testentur. ?imirum alterutram esse posse -esu )hristi 0cclesiam tam repugnat #uam
solo corpore vel anima sola constare hominem. )omplexio copulatio#ue earum duarum velut partium
prorsus est ad veram 0cclesiam necessaria sic $ere ut ad naturam humanam intima animae corporis#ue
coniunctio. ?on est 0cclesia intermortuum #uiddam sed )orpus )hristi vita supernaturali praeditum.
Sicut )hristus )aput et exemplar non omnis est si in eo vel humana dumtaxat Spectetur natura visibilis...
vel divina tantummodo natura invisibilis ... sed unus est ex utra#ue et in utra#ue natura cum visibili tum
invisibili sic corpus eius mysticum non vera 0cclesia est nisi propter eam rem #uod eius partes
conspicuae vim vitam#ue ducunt ex donis supernaturalibus rebus#ue ceteris unde propria ipsarum ratio
ac natura e$$lorescit.
&&72 !8:( -n diiudicanda statuenda#ue natura unitatis multos varius error de via de$lectit. 0cclesiae
#uidem non solum ortus sed tota constitutio ad rerum voluntate libera e$$ectarum pertinet genusI #uocirca
ad id #uod revera gestum est iudicatio est omnis revocanda ex#uirendum#ue non sane #uo pacto una
esse 0cclesia #ueat sed #uo unam esse is voluit #ui condidit.
&&7& !8:: -amvero si ad id respicitur #uod gestum est 0cclesiam +esus )hristus non talem $inxit
$ormavit#ue #uae communitates plures complecteretur genere similes sed distinctas ne#ue iis vinculis
alligatas #uae 0cclesiam individuam at#ue unicam e$$icerent eo plane modo #uo <)redo unam ...
0cclesiam< in Symbolo $idei pro$itemur ... Sane +esus )hristus de aedi$icio eiusmodi mystico cum
lo#ueretur 0cclesiam non commemorat nisi unam #uam appellat suamI <aedi$icabo 0cclesiam meam< 32t
!9 !/4. 6uaecum#ue praeter hanc cogitetur alia cum non sit per +esum )hristum condita 0cclesia
)hristi vera esse non potest ... -ta#ue partam per -esum )hristum salutem simul#ue bene$icia omnia #uae
inde pro$iciscuntur late $undere in omnes homines at#ue ad omnes propagare aetates debet 0cclesia.
6uocirca ex voluntate auctoris sui unicam in omnibus terris in perpetuitate temporum esse necesse est...
&&7( -llud accedit #uod 0cclesiam Filius Dei mysticum corpus suum decrevit $ore #uocum ipse velut
)aput coniungeretur ad similitudinem corporis humani #uod suscepit. ... Sicut igitur mortale corpus sibi
sumpsit unicum #uod obtulit ad cruciatus et necem ut liberationis humanae pretium exsolveret sic
pariter unum habet corpus mysticum in #uo et cuius ipsius opera $acit sanctitatis salutis#ue aeternae
homines compotes I <-psum 3)hristum4 dedit 3Deus4 caput supra omnem 0cclesiam #uae est corpus
ipsius< 30ph ! 22s.4. Dispersa membra at#ue seiuncta non possunt eodem cum capite unum simul
e$$ectura corpus cohaerere. "t#ui Paulus <omnia autem< in#uit <membra corporis cum sint multa unum
tamen corpus sunt I ita et )hristus< 3! )or !2 !24. Propterea corpus istud mysticum <compactum< ait esse
<et connexum ... )aput )hristusI ex #uo totum corpus compactum et connexum per omnem iuncturam
subministrationis secundum operationem in mensuram uniuscuius#ue membri< 30ph ( !:s.4.
6uamobrem dispersa a membris ceteris si#ua membra vagantur cum eodem at#ue unico capite
31$
conglutinata esse ne#ueunt. ... 0st igitur 0cclesia )hristi unica et perpetua I #uicum#ue seorsum eant
aberrant a voluntate et praescriptione )hristi Domini relicto#ue salutis itinere ad interitum digrediuntur.
&&7: "t vero #ui unicam condidit is idem condidit unam I videlicet eiusmodi ut #uot#uot in ipsa $uturi
essent arctissimis vinculis sociati tenerentur ita prorsus ut unam gentem unum regnum corpus unum
e$$icerent I <unum corpus et unus spiritus ...< 30ph ( (4. ... Gantae autem inter homines ac tam absolutae
concordiae necessarium $undamentum est convenientia coniunctio#ue mentium. ...
3-n hunc $inem4 instituit +esus )hristus in 0cclesia vivum authenticum idem#ue perenne magisterium
#uod suapte potestate auxit spiritu veritatis instruxit miraculis con$irmavit eius#ue praecepta doctrinae
ae#ue accipi ac sua voluit gravissime#ue imperavit. - 6uoties igitur huius verbo magisterii edicitur
traditae divinitus doctrinae complexu hoc contineri vel illud id #uis#ue debet certo credere verum esse I
si $alsum esse ullo modo posset illud conse#uatur #uod aperte repugnat erroris in homine ipsum esse
auctorem DeumI <Domine si error est a te decepti sumus<. ...
&&79 !8:1 Sicut ad unitatem 0cclesiae #uatenus est coetus $idelium necessario unitas $idei re#uiritur ita
ad ipsius unitatem #uatenus est divinitus constituta societas re#uiritur iure divino unitas regiminis #uae
unitatem communionis e$$icit. ...
!8:/ "t vero #uo modo doctrina caelestis nun#uam $uit privatorum arbitrio ingeniove permissa sed
principio a -esu tradita deinceps ei separatim de #uo dictum est commendata magisterio sic etiam non
singulis e populo christiano verum delectis #uibusdam data divinitus $acultas est per$iciendi at#ue
administrandi divina mysteria una cum regendi gubernandi#ue potestate. ...
!8:8 6uapropter mortales -esus )hristus #uot#uot essent et #uot#uot essent $uturi universos advocavit
ut ducem se eundem#ue servatorem se#uerentur non tantum seorsum singuli sed etiam consociati at#ue
invicem re animis#ue iuncti ut ex multitudine populus exsisteret iure sociatus' $idei $inis rerum ad $inem
idonearum communione unus uni eidem#ue subiectus potestati. ... 0rgo 0cclesia societas est ortu divinaI
$ine rebus#ue $ini proxime admoventibus supernaturalis I #uod vero coalescit hominibus humana
communitas est. ...
&&71 Si Petri eius#ue successorum plena ac summa potestas est 3#uod loco antecedenti $use
demonstratum est4 ea tamen ne putetur sola. ?am #ui Petrum 0cclesiae $undamentum posuit idem elegit
<duodecim ... #uos et "postolos nominavit< 3>c 9!&4. 6uo modo Petri auctoritatem in %omano Ponti$ice
perpetuam manere necesse est sic episcopi #uod succedunt "postolis horum potestatem ordinariam
hereditate capiunt ita ut intimam 0cclesiae constitutionem ordo episcoporum necessario attingat.
6uam#uam vero ne#ue plenam ne#ue universalem ii ne#ue summam obtinent auctoritatem non tamen
vicarii %omanorum Ponti$icum putandi #uia potestatem gerunt sibi propriam verissime#ue populorum
#uos regunt antistites ordinarii dicuntur.
&&7/ !897 Sed episcoporum ordo tunc 3tantum4 rite ut )hristus iussit colligatus cum Petro putandus si
Petro subsit ei#ue pareat' secus in multitudinem con$usam ac perturbatam necessario delabitur. Fidei et
communionis unitati rite conservandae non gerere honoris causa priores partes non curam agere satis est'
sed omnino auctoritate est opus vera eadem#ue summa cui obtemperet tota communitas. ... Finc illae de
beato Petro singulares veterum locutiones #uae in summo dignitatis potestatis#ue gradu locatum
luculenter praedicant. "ppellant passim <principem coetus discipulorum< <sanctorum "postolorum
principem< <chori illius coryphaeum< <os "postolorum omnium< <caput illius $amiliae< <orbis totius
praepositum< <inter "postolos primum< <0cclesiae columen<. ...
&&78 !89! -llud vero abhorret a veritate et aperte repugnat constitutioni divinae iurisdictioni %omanorum
Ponti$icum episcopos subesse singulos ius esse universos ius non esse. Faec enim omnis est causa
ratio#ue $undamenti ut unitatem stabilitatem#ue toti potius aedi$icio #uam partibus eius singulis
tueatur. ... Fanc vero de #ua dicimus 3%omanorum Ponti$icum4 in ipsum episcoporum collegium
potestatem... agnoscere ac testari nullo tempore 0cclesia destitit 3"llegantur inter alia DS 9(! !((:4. ...
Sane claves regni caelorum uni creditas Petro item ligandi solvendi#ue potestatem "postolis una cum
Petro collatam sacrae >itterae testantur' at vero summam potestatem sine Petro et contra Petrum unde
"postoli acceperint nus#uam est testatum. ... ?e#ue vero potestati geminae eosdem subesse con$usionem
habet administrationis. Gale #uic#uam suspicari primum sapientia Dei prohibemur cuius consilio est
temperatio isthaec regiminis constituta. -llud praeterea animadvertendum tum rerum ordinem mutuas#ue
necessitudines perturbari si bini magistratus in populo sint eodem gradu neutro alteri obnoxio. Sed
31%
%omani Ponti$icis potestas summa est universalis plane#ue sui iurisI episcoporum vero certis
circumscripta $inibus nec plane sui iurisI <-nconveniens est #uod duo ae#ualiter super eundem gregem
constituantur. Sed #uod duo #uorum unus alio principalior est super eandem plebem constituantur non
est inconveniens et secundum hoc super eandem plebem immediate sunt et sacerdos parochialis et
episcopus et papa<.
&&!7 !892 %omani autem Ponti$ices o$$icii sui memores maxime omnium conservari volunt #uid#uid
est in 0cclesia divinitus constitutumI propterea #uemadmodum potestatem suam ea #ua par est cura
vigilantia#ue tuentur ita et dedere et dabunt constanter operam ut sua episcopis auctoritas salva sit.
-mmo #uid#uid episcopis tribuitur honoris #uid#uid obse#uii id omne sibimet ipsis tributum deputant.
Denzinger 3latin4 &29&
Denzinger 3latin4 &&!7
%esp. S. o$$icii ad #uendam episc. Brasil. 3sous >*on .---4
: aoHt !/89' D !8&1 nota
&&!2 !8&1 0xpos.I ... Bva his in locis adeo debilis et a#uosa est ut ad tolerabile vinum habendum ali#uid
sacchari e planta #uam vulgo <canna de assugar< appellamus musto admisceri debeat. ... )ognita
%esponsione S. %om. et Bniv. -n#uisitionis 2: Euin !/8! lata dubitationes ortae suntI 6u.I Btrum sic
con$ectum vinum pro s. 2issae sacri$icio tuto adhiberi valeat@ %esp. 3c$irm. a S. P<ce 1 aout4I >oco
sacchari extracti e canna saccharina vulgo <canna de assugar< addendum potius esse spiritum alcool
dummodo ex genimine vitis extractus $uerit et eius #uantitas addita cum ea #uam vinum de #uo agitur
naturaliter continet haud excedat proportionem !2 pro centum' huiusmodi vero admixtio $iat #uando
$ermentatio tumultuosa ut aiunt de$ervescere inceperit.
%esp. S. o$$icii ad archiep. Garracon. 3sous >*on .---4
: aoHt !/89' D !8&1 nota
&&!& 6u.I !. Btrum... vinis 3exportandis4 praesertim dulcibus pro eorumdem conservatione tantum
spiritus seu <alcool< ex uva deprompti addi #ueat ut ad !1 circiter vel !/ vis alcoolicae gradus increscant
#uin cessent exinde esse materia apta pro 2issae sacri$icio@ 2 Btrum licitum sit ad s. 2issae sacri$icium
con$iciendum uti vino ex musto obtento #uod ante $ermentationem vinosam per evaporationem igneam
condensatum est@ %esp. 3c$irm. a S. P<ce 1 aout4I "d !. Dummodo... spiritus extractus $uerit ex genimine
vitis et #uantitas alcoolica adiungenda una cum ea #uam vinum de #uo agitur naturaliter continet non
excedat proportionem !1 vel !/ pro centum et admixtio $iat #uando $ermentatio tumultuosa ut aiunt
de$ervescere inceperit nihil obstare #uominus idem vinum in 2issae sacri$icio adhibeatur. "d 2. >icere
dummodo decoctio huiusmodi $ermentationem alcoolicam haud excludat ipsa#ue $ermentatio naturaliter
obtineri possit et de $acto obtineatur.
>*on .--- 0p. <"postolicae curae et caritatis<
!& septembre !/89' De ordinationibus "nglicanis
&&!: !89& -n ritu cuiuslibet sacramenti con$iciendi et administrandi iure discernunt inter partem
ceremonialem et partem essentialem #uae materia et $orma appellari consuevit. Amnes#ue norunt
sacramenta novae >egis utpote signa sensibilia at#ue gratiae invisibilis e$$icientia debere gratiam et
signi$icare #uam e$$iciunt et e$$icere #uam signi$icant 3c$. DS !&!7 !9794. 6uae signi$icatio etsi in toto
ritu essentiali in materia scilicet et $orma haberi debet praecipue tamen ad $ormam pertinet' cum materia
sit pars per se non determinata #uae per illam determinatur. -d#ue in sacramento ordinis mani$estius
apparet cuius con$erendi materia #uatenus hoc loco se dat considerandam est manuum impositio' #uae
#uidem nihil de$initum per se signi$icat et ae#ue ad #uosdam ordines ae#ue ad con$irmationem
usurpatur.
&&!9 !89( -amvero verba #uae ad proximam us#ue aetatem habentur passim ab "nglicanis tam#uam
$orma propria ordinationis presbyteralis videlicet <"ccipe Spiritum Sanctum< minime sane signi$icant
de$inite ordinem sacerdotii vel eius gratiam et potestatem #uae praecipue est potestas consecrandi et
o$$erendi verum corpus et sanguinem Domini eo sacri$icio #uod non est nuda commemoratio sacri$icii
in cruce peracti 3DS l1:&4. Forma huiusmodi aucta #uidem est postea iis verbis I ad o$$icium et opus
presbyteri' sed hoc potius convincit "nglicanos vidisse ipsos primam eam $ormam $uisse mancam ne#ue
32&
idoneam rei. 0adem vero adiectio si $orte #uidem legitimam signi$icationem apponere $ormae posset
serius est inducta elapso iam saeculo post receptum Ardinale 0duardianum I cum propterea hierarchia
exstincta potestas ordinandi iam nulla esset. ...
&&!1 !89: De consecratione episcopali similiter est. ?am $ormulae <"ccipe Spiritum Sanctum< non modo
serius annexa sunt verba <ad o$$icium et opus episcopi< sed etiam de iisdem ut mox dicemus iudicandum
aliter est #uam in ritu catholico. ?e#ue rei pro$icit #uid#uam advocasse prae$ationis precem Amnipotens
DeusI cum ea pariter deminuta sit verbis #uae summum sacerdotium declarent. Sane nihil huc attinet
explorare utrum episcopatus complementum sit sacerdotii an ordo ab illo distinctus I aut collatus ut
aiunt per saltum scilicet homini non sacerdoti utrum e$$ectum habeat necne. "t ipse procul dubio ex
institutione )hristi ad sacramentum ordinis verissime pertinet at#ue est praecellenti gradu sacerdotium'
#uod nimirum et voce sanctorum Patrum et rituali nostra consuetudine summum sacerdotium sacri
ministerii summa nuncupatur. -nde $it ut #uoniam sacramentum ordinis verum#ue )hristi sacerdotium a
ritu "nglicano penitus extrusum est at#ue adeo in consecratione episcopali eiusdem ritus nullo modo
sacerdotium con$ertur nullo item modo episcopatus vere ac iure possit con$erriI eo#ue id magis #uia in
primis episcopatus muniis illud scilicet est ministros ordinandi in sanctam 0ucharistiam et sacri$icium. ...
"d rectam vero plenam#ue Ardinalis anglicani aestimationem praeter ista per ali#uas eius partes notata
nihil pro$ecto tam valet #uam si probe aestimetur #uibus adiunctis rerum conditum sit et publice
constitutum. >ongum est singula perse#ui ne#ue est necessarium I eius nam#ue aetatis memoria satis
diserte lo#uitur cuius animi essent in 0cclesiam catholicam auctores Ardinalis #uos adsciverint $autores
ab heterodoxis sectis #uo demum consilia sua re$errent. ?imis enimvero scientes #uae necessitudo inter
$idem et cultum inter legem credendi et legem supplicandi intercedat liturgiae ordinem specie #uidem
redintegrandae eius $ormae primaevae ad errores ?ovatorum multis modis de$ormarunt. 6uamobrem toto
Ardinali non modo nulla est aperta mentio sacri$icii consecrationis sacerdotii potestatis#ue consecrandi
et sacri$icium o$$erendi' sed immo omnia huiusmodi rerum vestigia #uae superessent in precationibus
ritus catholici non plane reiectis sublata et deleta sunt de industria #uod supra attigimus.
-ta per se apparet nativa Ardinalis indoles ac spiritus uti lo#uuntur. Finc vero ab origine ducto vitio si
valere ad usum ordinationum minime potuit ne#ua#uam decursu aetatum cum tale ipsum permanserit
$uturum $uit ut valeret. "t#ue ii egerunt $rustra #ui inde a temporibus )aroli - conati sunt admittere
ali#uid sacri$icii et sacerdotii nonnulla dein ad Ardinale $acta accessione $rustra#ue similiter contendit
pars ea "nglicanorum non ita magna recentiore tempore coalita #uae arbitratur posse idem Ardinale ad
sanam rectam#ue sententiam intelligi et deduci. ,ana in#uimus $uere et sunt huiusmodi conataI id#ue
hac etiam de causa #uod si #ua #uidem verba in Ardinali anglicano ut nunc est porrigant se in
ambiguum ea tamen sumere sensum eumdem ne#ueunt #uem habent in ritu catholico. ?am semel novato
ritu ut vidimus #uo nempe negetur vel adulteretur sacramentum Ardinis et a #uo #uaevis notio repudiata
sit consecrationis et sacri$icii iam minime constat <"ccipe Spiritum Sanctum< #ui Spiritus cum gratia
nimirum sacramenti in animam in$unditurI minime#ue constant verba illa <ad o$$icium et opus presbyteri<
vel <episcopi< ac similia #uae restant nomina sine re #uam instituit )hristus.
&&!/ !899 )um hoc igitur intimo $ormae de$ectu coniunctus est de$ectus intentionis #uam ae#ue
necessario postulat ut sit sacramentum. De mente vel intentione utpote #uae per se #uiddam est interius
0cclesia non iudicatI at #uatenus extra proditur iudicare de ea debet. -amvero cum #uis ad sacramentum
con$iciendum et con$erendum materiam $ormam#ue debitam serio ac rite adhibuit eo ipso censetur id
nimirum $acere intendisse #uod $acit 0cclesia. 6uo sane principio innititur doctrina #uae tenet esse vere
sacramentum vel illud #uod ministerio hominis haeretici aut non baptizati dummodo ritu catholico
con$eratur. )ontra si ritus immutetur eo mani$esto consilio ut alius inducatur ab 0cclesia non receptus
ut#ue id repellatur #uod $acit 0cclesia et #uod ex institutione )hristi ad naturam attinet sacramenti tunc
palam est non solum necessariam sacramento intentionem deesse sed intentionem immo haberi
sacramento adversam et repugnantem.
&&!8 ... 3)onsultores S. o$$icii4 ad unum consensere propositam causam iam pridem ab "p. Sede plene
$uisse et cognitam et iudicatam. ... 3,erum optimum duximus4 eamdem rem auctoritate ?ostra rursus
declarari...
-ta#ue 3Ponti$icum praedecessorum decreta4 con$irmantes ac veluti renovantes auctoritate ?ostra motu
proprio certa scientia pronuntiamus et declaramus ordinationes ritu "nglicano actas irritas prorsus $uisse
et esse omnino#ue nullas.
321
>*on .--- 0p. encycl. <Fidentem pium#ue< 27 septembre !/89
&&27 )ertissime #uidem per$ecti )onciliatoris nomen et partes alii nulli conveniunt #uam )hristo #uippe
#ui unus homo idem et Deus humanum genus summo Patri in gratiam restitueritI <Bnus mediator Dei et
hominum homo )hristus -esus...< 3! Gim 2 :s4. "t vero si <nihil prohibet< ut docet "ngelicus <ali#uos
alios secundum #uid dici mediatores inter Deum et homines prout scilicet cooperantur ad unionem
hominis cum Deo dispositive et ministerialiter< cuiusmodi sunt "ngeli Sancti#ue caelites prophetae et
utrius#ue Gestamenti sacerdotes pro$ecto eiusdem gloriae decus ,irgini excelsae cumulatius convenit.
&&2! !8(7b ?emo etenim unus cogitari #uidem potest #ui reconciliandis Deo hominibus parem at#ue illa
operam vel um#uam contulerit vel ali#uando sit collaturus. ?empe ipsa ad homines in sempiternum
ruentes exitium Servatorem adduxit iam tum scilicet cum paci$ici sacramenti nuntium ab "ngelo in terras
allatum admirabili assensu <loco totius humanae naturae< excepit' ipsa est de #ua natus est -esus 32t
!!94 vera scilicet eius mater ob eam#ue causam digna et peraccepta ad 2ediatorem mediatrix.
%esp. S. A$$icii 3sous >*on .---4 !1 mars !/81
&&2& 6u.I "n adhiberi possit arti$icialis mulieris $ecundatio @ %esp. 3c$rm. a S. P<ce 29 mars4 I ?on licere.
>*on .--- 0p. encycl. <Divinum illud munus< 8 mai !/81
&&2: Periculum 3errandi de Grinitate4 ex eo $it ne in $ide aut in cultu vel divinae inter se Personae
con$undantur vel unica in ipsis natura separetur' ... 6uare -nnocentius .-- decessor ?oster sollemnia
#uaedam honori Patris propria postulantibus omnino negavit. 6uod si singula -ncarnati ,erbi mysteria
certis diebus $estis celebrantur non tamen proprio ullo $esto celebratur ,erbum secundum divinam tantum
naturam I at#ue ipsa etiam Pentecostes sollemnia non ideo inducta anti#uitus sunt ut Spiritus Sanctus per
se simpliciter honoraretur sed ut eiusdem recoleretur adventus sive externa missio. 6uae #uidem omnia
sapienti consilio sancita sunt ne #uis $orte a distinguendis Personis ad divinam essentiam distinguendam
prolaberetur. 6uin etiam 0cclesia ut in $idei integritate $ilios contineret sanctissimae Grinitatis $estum
instituit #uod -ohannes ..-- 3a !&&!4 deinde iussit ubi#ue agendum ... 2ulta#ue rem con$irmant. )ultus
enim #ui sanctis )aelitibus at#ue "ngelis #ui ,irgini Deiparae #ui )hristo tribuitur is demum in
Grinitatem ipsam redundat et desinit.
&&29 "ptissime#ue 0cclesia ea divinitatis opera in #uibus potentia excellit tribuere Patri ea in #uibus
excellit sapientia tribuere Filio ea in #uibus excellit amor Spiritui Sancto tribuere consuevit. ?on #uod
per$ectiones cunctae at#ue opera extrinsecus edita Personis divinis communia non sint' sunt enim
<indivisa opera Grinitatis sicut et indivisa est Grinitatis essentia< #uia uti tres Personae divinae
<inseparabiles sunt ita inseparabiliter operantur<I verum #uod ex comparatione #uadam et propemodum
a$$initate #uae inter opera ipsa et Personarum proprietates intercedit ea alteri potius #uam alteris
addicuntur sive ut aiunt approprianturI <Sicut similitudine vestigii vel imaginis in creaturis inventa
utimur ad mani$estationem divinarum Personarum ita et essentialibus attributis' et haec mani$estatio
Personarum per essentialia attributa appropriatio dicitur<. Foc modo Pater #ui est <principium totius
Deitatis< idem causa est e$$ectrix universitatis rerum et -ncarnationis ,erbi et sancti$icationis animarum
<ex ipso sunt omnia< I ex ipso propter Patrem. Filius autem ,erbum -mago Dei idem est causa
exemplaris unde res omnes $ormam et pulchritudinem ordinem et concentum imitantur' #ui exstitit nobis
veritas vita hominis cum Deo reconciliator <per ipsum sunt omnia< I per ipsum propter Filium. Spiritus
vero Sanctus idem est omnium rerum causa ultima eo #uia sicut in $ine suo voluntas late#ue omnia
con#uiescunt non aliter ille #ui divina bonitas est ac Patris ipsa Filii#ue inter se caritas arcana ea opera
de salute hominum ... complet et per$icit <in ipso sunt omnia<I in ipso propter Spiritum Sanctum.
&&21 Sane in operibus Dei externis illud eximie praestat -ncarnati ,erbi 2ysterium in #uo divinarum
per$ectionum sic enitet lux ut #uid#uam supra ne cogitari #uidem possit ... Foc igitur tantum opus etsi
totius Grinitatis $uit attamen Spiritui Sancto tam#uam proprium adscribiturI ita ut de ,irgine sic
0vangelia commemorent I <-nventa est in utero habens de Spiritu Sancto< et <6uod in ea natum est de
Spiritu Sancto est< 32t ! !/ 274. ... Divini autem Spiritus opera non solum conceptio )hristi e$$ecta est
sed eius #uo#ue sancti$icatio animae #uae unctio in sacris libris nominatur 3"ct !7 &/4I at#ue adeo
omnis actio <praesente spiritu peragebatur< praecipue#ue sacri$icium eius suiI <Per Spiritum Sanctum
semetipsum obtulit immaculatum Deo< 3Febr 8!(4. -sta #ui perpenderit nihil erit ei mirum #uod
charismata omnia almi Spiritus in animam )hristi a$$luxerint. ... -ta#ue Spiritus Sancti et praesentia
322
conspicua super )hristum et virtute intima in anima eius duplex eiusdem Spiritus praesigni$icatur missio
ea nimirum #uae in 0cclesia mani$esto patet et ea #uae in animis iustorum secreto illapsu exercetur.
&&2/ 0cclesia #uae iam concepta ex latere ipso secundi "dami velut in cruce dormientis orta erat sese
in lucem hominum insigni modo primitus dedit die celeberrima Pentecostes. -psa#ue die bene$icia sua
Spiritus Sanctus in mystico )hristi )orpore prodere coepit. ... -ta plane eveniebat illud extremum )hristi
ad "postolos suos promissum de Spiritu Sancto mittendo #ui doctrinae ipso a$$lante traditae
completurus ipse esset et #uodammodo obsignaturus depositumI <... cum autem venerit ille Spiritus
veritatis docebit vos omnem veritatem< 3+o !9!2s4. ... #uam #uidem veritatem impertit ac largitur
0cclesiae auxilio praesentissimo providens ut ipsa ne ulli un#uam errori obnoxia sit ut#ue divinae
doctrinae germina alere copiosius in dies possit et $rugi$era praestare ad populorum salutem. 0t #uoniam
populorum salus... postulat ut haec 30cclesia4 munus idem in perpetuitatem temporum perse#uatur
perennis idcirco vita at#ue virtus a Spiritu Sancto suppetit #uae 0cclesiam conservat auget#ue 3citatur +o
!9 !9s.4. "b ipso nam#ue episcopi constituuntur #uorum ministerio non modo $ilii generantur sed etiam
patres sacerdotes videlicet ad eam regendam enutriendam#ue... Btri#ue autem episcopi et sacerdotes
insigni Spiritus munere id habent ut peccata pro potestate deleant 3)itatur +o 2722s4. Porro 0cclesiam
opus esse plane divinum alio nullo argumento praeclarius constat #uam charismatum #uibus undi#ue illa
ornatur splendore et gloria auctore nimirum et datore Spiritu Sancto. "t#ue hoc a$$irmare su$$iciat #uod
cum )hristus )aput sit 0cclesiae Spiritus Sanctus sit eius "nimaI <6uod est in corpore nostro anima id
est Spiritus Sanctus in )orpore )hristi #uod est 0cclesia<.
&&28 )ertum #uidem est in ipsis etiam hominibus iustis #ui ante )hristum $uerunt insedisse per gratiam
Spiritum Sanctum #uemadmodum de prophetis de ;acharia de -oanne Baptista de Simeone et "nna
scriptum accepimus' #uippe in Pentecoste non ita se Spiritus Sanctus tribuit <ut tunc primum esse
Sanctorum inhabitator inciperet sed ut copiosius inundaret cumulans sua dona non inchoans nec ideo
novus opere #uia ditior largitate<. ,erum si et illi in $iliis Dei numerabantur condicione tamen perinde
erant ac servi #uia etiam $ilius <nihil di$$ert a servo< #uous#ue est <sub tutoribus et actoribus< 3Cal (!s.4 I
ac praeter#uam #uod iustitia in illis non erat nisi ex )hristi meritis adventuri communicatio Spiritus
Sancti post )hristum $acta multo est copiosior propemodum ut arram pretio vincit res pacta at#ue ut
imagini longe praestat veritas. ...
&&&7 %egenerationis et renovationis initia sunt homini per baptisma ' in #uo sacramento... illabitur
primum Spiritus Sanctus eam#ue 3animam4 similem sibi $acit. <6uod natum est ex Spiritu spiritus est<3+o
&14. Bberius#ue per sacram con$irmationem ad constantiam et robur christianae vitae sese dono dat idem
Spiritus ... -pse 3Sp. S.4 non modo a$$ert nobis divina munera sed eorumdem est auctor at#ue etiam
munus ipse est supremum' #ui a mutuo Patris Filii#ue amore procedens iure habetur et nuncupatur
<altissimi donum Dei<. )uius doni natura et vis #uo illustrius pateat revocare oportet ea #uae in divinis
>itteris tradita sacri doctores explicaverunt Deum videlicet adesse rebus omnibus in eis#ue esse <per
potentiam in #uantum omnia eius potestati subduntur' per praesentiam in #uantum omnia nuda sunt et
aperta oculis eius' per essentiam in #uantum adest omnibus ut causa essendi<. "t vero in homine est Deus
non tantummodo ut in rebus sed eo amplius cognoscitur ab ipso et diligitur' cum vel duce natura bonum
sponte amemus cupiamus con#uiramus. Praeterea Deus ex gratia insidet animae iustae tam#uam in
templo modo penitus intimo et singulari' ex #uo etiam se#uitur ea necessitudo caritatis #ua Deo adhaeret
anima coniunctissime plus #uam amico possit benevolenti maxime et dilecto eo#ue plene suaviter#ue
$ruitur.
&&&! Faec autem mira coniunctio #uae suo nomine inhabitatio dicitur condicione tantum seu statu ab ea
discrepans #ua caelites Deus beando complectitur tametsi verissime e$$icitur praesenti totius Grinitatis
numine <ad eum veniemus et mansionem apud eum $aciemus< 3-o !( 2&4 attamen de Spiritu Sancto
tam#uam peculiaris praedicatur. Si#uidem divinae et potentiae et sapientiae vel in homine improbo
apparent vestigia' caritatis #uae propria Spiritus veluti nota est alius nemo nisi iustus est particeps.
%esp. S. A$$icii 3sous >*on .---4 &7 mars !/8/' De $ide et
intentione ad baptismum re#uisitis
&&&& !899a 6u.I Btrum missionarius con$erre possit baptismum in articulo mortis mahumedano adulto
#ui in suis erroribus supponitur in bona $ideI !. Si habeat adhuc plenam advertentiam tantum illum
adhortando ad dolorem et ad con$identiam minime lo#uendo de nostris mysteriis ex timore ut ipsis non
crediturus sit. %esp. 3c$irm. a S. P<ce ! avril4I "d ! et 2. ?egative i. e. non licere huiusmodi
323
mahumedanis... sive absolute sive condicionate administrare baptismum' et dentur Decreta S. o$$icii ad
episc. 6uebecensem d. 2: Eanvier et !7 mai !17& et -nstr. S. o$$icii ad ,ic. "p. Gche-Piang ! aout !/97
3DS 2&/7ss 2/&:ss4.
&&&( !899a 2. 6uamcum#ue habeat advertentiam nihil ei dicendo cum ex una parte supponitur illi non
deesse contritionem ex alia vero prudens non esse lo#ui cum eo de nostris mysteriis. %esp. 3c$irm. a S.
P<ce ! avril4I "d ! et 2. ?egative i. e. non licere huiusmodi mahumedanis... sive absolute sive
condicionate administrare baptismum' et dentur Decreta S. o$$icii ad episc. 6uebecensem d. 2: Eanvier et
!7 mai !17& et -nstr. S. o$$icii ad ,ic. "p. Gche-Piang ! aout !/97 3DS 2&/7ss 2/&:ss4.
&&&: !899a &. Si iam advertentiam amiserit nihil prorsus ei dicendo. "d &I De mahumedanis moribundis
et sensibus iam destitutis respondendum ut in Decr. S. A$$icii !/ septembre !/:7 ad episc. Perthensem' id
estI <Si antea dederint signa velle baptizari vel in praesenti statu aut nutu aut alio modo eandem
dispositionem ostenderint baptizari posse sub condicione #uatenus tamen missionarius cunctis rerum
adiunctis inspectis ita prudenter iudicaverit.
%esp. S. A$$icii ad episc. Sinaloensem ( mai !/8/' De modis
extrahendi $etum
&&&9 !/87b 6u. eritne licita partus acceleratio #uoties ex mulieris arctitudine impossibilis evaderet $etus
egressio suo naturali tempore @ %esp. 3c$irm. a S. P<ce 9 mai4I "d !. Partus accelerationem per se illicitam
non esse dummodo per$iciatur iustis de causis et eo tempore ac modis #uibus ex ordinariis
contingentibus matris et $etus vitae consulatur.
&&&1 !/87b 2. 0t si mulieris arctitudo talis sit ut ne#ue partus praematurus possibilis censeatur licebitne
abortum provocare aut caesaream suo tempore per$icere operationem@ "d 2. 6uoad primam partemI
negative iuxta decretum $eria -, 2(. -ulii !/8: de abortus illiceitate. - "d secundum vero #uod spectat I
nihil obstare #uominus mulier de #ua agitur caesareae operationi suo tempore subiciatur.
&&&/ !/87b &. 0stne licita laparatomia #uando agitur de praegnatione extra-uterina seu de ectopicis
conceptibus@ "d &. ?ecessitate cogente licitam esse laparatomiam ad extrahendos e sinu matris ectopicos
conceptus dummodo et $etus et matris vitae #uantum $ieri potest serio et opportune provideatur.
>*on .--- 0p. encycl. <)aritatis studium< ad episcopos
Scotiae 2: Euillet !/8/
&&&8 ?ecessitatem ... sacri$icii vis ipsa et natura religionis continet. ... %emotis#ue sacri$iciis nulla nec
esse nec cogitari religio potest. >ege veteri non est lex in$erior 0vangelii' immo multo praestantior #uia
id cumulate per$ecit #uod illa inchoarat. -amvero sacri$icium in )ruce $actum praesigni$icabant sacri$icia
in Gestamento veteri usitata multo ante #uam )hristus nascereturI post eius ascensum in caelum idem
illud sacri$icium sacri$icio eucharistico continuatur. -ta#ue vehementer errant #ui hoc perinde respuunt
ac si veritatem virtutem#ue sacri$icii deminuat #uod )hristus cruci su$$ixus $ecit' <semel oblatus ad
multorum exhaurienda peccata< 3Febr 8 2/4. Amnino per$ecta at#ue absoluta illa expiatio mortalium $uit'
nec ullo modo altera sed ipsa illa in sacri$icio eucharistico inest. 6uoniam enim sacri$icalem ritum
comitari in omne tempus religioni oportebat divinissimum $uit %edemptoris consilium ut sacri$icium
semel in )ruce consummatum perpetuum et perenne $ieret. Fuius autem ratio perpetuitatis inest in
sacratissima 0ucharistia #uae non similitudinem inanem memoriamve tantum rei a$$ert sed veritatem
ipsam #uam#uam specie dissimili propterea#ue huius sacri$icii e$$icientia sive ad impetrandum sive ad
expiandum ex morte )hristi tota $luit.
>*on .--- 0p. <Gestem benevolentiae< ad archiep. Baltimor.
22 Eanvier !/88
&&(7 !891 ?ovarum igitur #uas diximus opinionum id $ere constituitur $undamentum I #uo $acilius #ui
dissident ad catholicam sapientiam traducantur debere 0cclesiam ad adulti saeculi humanitatem ali#uanto
propius accedere ac veteri relaxata severitate recens invectis populorum placitis ac rationibus indulgere.
-d autem non de vivendi solum disciplina sed de doctrinis etiam #uibus $idei depositum continetur
intelligendum esse multi arbitrantur. Apportunum enim esse contendunt ad voluntates discordium
alliciendas si #uaedam doctrinae capita #uasi levioris momenti praetermittantur aut molliantur ita ut
non eundem retineant sensum #uem constanter tenuit 0cclesia. - -d porro ... #uam improbando sit
32
consilio excogitatum haud longo sermone indiget' si modo doctrinae ratio at#ue origo repetatur #uam
tradit 0cclesia. "d rem ,aticana SynodusI <?e#ue enim... recedendum< 3DS &7274...
&&(! !89/ "etatum vero praeteritarum omnium historia testis est Sedem hanc "postolicam cui non
magisterium modo sed supremum etiam regimen totius 0cclesiae tributum est constanter #uidem <in
eodem dogmate eodem sensu eadem#ue sententia< 3vd. DS &727 et nt.4 haesisse' at vivendi disciplinam
ita semper moderari consuevisse ut divino incolumi iure diversarum adeo gentium #uas amplectitur
mores et rationes num#uam neglexerit. -d Si postulet animorum salus nunc etiam $acturam #uis dubitet @
- ?on hoc tamen privatorum hominum arbitrio de$iniendum #ui $ere specie recti decipiuntur' sed
0cclesiae iudicium esse oportet. ...
!898 -n causa tamen de #ua lo#uimur dilecte Fili ?oster plus a$$ert periculi est#ue magis catholicae
doctrinae disciplinae#ue in$estum consilium illud #uo rerum novarum sectatores arbitrantur libertatem
#uandam in 0cclesiam esse inducendam ut constricta #uodammodo potestatis vi ac vigilantia liceat
$idelibus suo cuius#ue ingenio actuosae#ue virtuti largius ali#uanto indulgere. ...
&&(2 !817 0xternum magisterium omne ab iis #ui christianae per$ectioni adipiscendae studere velint
tam#uam super$luum immo etiam minus utile reiciturI ampliora aiunt at#ue uberiora nunc #uam elapsis
temporibus in animos $idelium Spiritus Sanctus in$luit charismata eos#ue medio nemine docet arcano
#uodam instinctu at#ue agit. ...
&&(& !81! 2axime in excolendis virtutibus Spiritus Sancti praesidio opus est omnino' verum #ui nova
sectari adamant naturales virtutes praeter modum e$$erunt #uasi hae praesentis aetatis moribus ac
necessitatibus respondeant aptius iis#ue exornari praestet #uod hominem paratiorem ad agendum ac
strenuiorem $aciant. - Di$$icile #uidem intellectu est eos #ui christiana sapientia imbuantur posse
naturales virtutes supernaturalibus ante$erre maiorem#ue illis e$$icacitatem ac $ecunditatem tribuere. ...
&&(( !812 )um hac de naturalibus virtutibus sententia alia cohaeret admodum #ua christianae virtutes
universae in duo #uasi genera dispertiuntur in passivas ut aiunt at#ue activas' addunt#ue illas in elapsis
aetatibus convenisse melius has cum praesenti magis congruere. ... )hristianas autem virtutes alias
temporibus aliis accommodatas esse is solum velit #ui "postoli verba non meminerit' <6uos praescivit
hos et praedestinavit con$ormes $ieri imaginis Filii sui< 3%om / 284. 2agister et exemplar sanctitatis
omnis )hristus est' ad cuius regulam aptari omnes necesse est #uot#uot avent beatorum sedibus inseri.
-amvero haud mutatur )hristus progredientibus saeculis sed idem heri et hodie et in saecula 3Febr !&
/4. "d omnium igitur aetatum homines pertinet illudI <Discite a me #uia mitis sum et humilis corde< 32t
!! 284' nullo#ue non tempore )hristus se nobis exhibet $actum oboedientem us#ue ad mortem 3Phil 2 /4'
valet#ue #uavis aetate "postoli sententiaI <6ui ... sunt )hristi carnem suam cruci$ixerunt cum vitiis et
concupiscentiis< 3Cal : 2(4...
&&(: !81& 0x #uo virtutum evangelicarum veluti contemptu #uae perperam passivae appellantur
pronum erat se#ui ut religiosae etiam vitae despectus sensim per animos pervaderet. "t#ue id novarum
opinionum $autoribus commune esse conicimus ex eorum sententiis #uibusdam circa vota #uae ordines
religiosi nuncupant. "iunt enim illa ab ingenio aetatis nostrae dissidere plurimum utpote #uae humanae
libertatis $ines coerceant' esse#ue ad in$irmos animos magis #uam ad $ortes apta' nec admodum valere ad
christianam pro$ectionem humanae#ue consociationis bonum #uin potius utri#ue rei obstare at#ue
o$$icere. ...
!81( Postremo ne nimiis moremur via #uo#ue et ratio #ua catholici adhuc sunt usi ad dissidentes
revocandos deserenda edicitur alia#ue in posterum ad hibenda. ... 6uodsi e diversis rationibus verbi Dei
elo#uendi ea #uando#ue prae$erenda videatur #ua ad dissidentes non in templis dicant sed privato #uovis
honesto loco nec ut #ui disputent sed ut #ui amice collo#uantur res #uidem reprehensione caretI modo
tamen ad id muneris auctoritate episcoporum ii destinentur #ui scientiam integritatem#ue suam antea
ipsis probaverint. ...
&&(9 !81: 0x his igitur #uae huc us#ue disseruimus patet ... non posse ?obis opiniones illas probari
#uarum summam "mericanismi nomine nonnulli indicant.
!819 Bna unitate doctrinae sicut unitate regiminis ea#ue catholica est 0cclesia I cuius #uoniam Deus in
cathedra beati P0G%- centrum ac $undamentum esse statuit iure %omana dicitur ' ubi enim Petrus ibi
0cclesia. 6uamobrem #uicun#ue catholico nomine censeri vult is verba Fieronymi ad D"2"SB2
32!
Ponti$icem usurpare ex veritate debet I <0go nullum primum nisi )hristum se#uens beatitudini tuae id est
cathedrae P0G%- communione consocior I super illam petram aedi$icatam 0cclesiam 32t !9 !/4 scio'
#uicun#ue tecum non colligit spargit< 32t !2 &74.
>*on .--- >itt. encycl. <"nnum sacrum< 2: mai !/88
&&:7 "mplissimum istud maximum#ue obse#uii et pietatis testimonium 3scl. actus devovendi genus
humanum Ss. )ordi -esu4 omnino convenit -esu )hristo #uia ipse princeps est ac Dominus summus.
,idelicet imperium eius non est tantummodo in gentes catholici nominis aut in eos solum #ui sacro
baptismate rite abluti uti#ue ad 0cclesiam si spectetur ius pertinent #uamvis vel error opinionum devios
agat vel dissensio a caritate seiungat sed complectitur etiam #uot#uot numerantur christianae $idei
expertes ita ut verissime in potestate )hristi sit universitas generis humani. ?am #ui Dei Patris
Bnigenitus est eandem#ue habet cum ipso substantiam <splendor gloriae et $igura substantiae eius< 3Febr
! &4 huic omnia cum Patre communia necesse est propterea#ue #uo#ue rerum omnium summum
imperium. Ab eam rem Dei Filius de se ipse apud Prophetam <0go autem< e$$atur <constitutus sum rex
super Sion montem sanctum eius. - Dominus dixit ad meI Filius meus es tu ego hodie genui te. Postula a
me et dabo tibi gentes hereditatem tuam et possessionem tuam terminos terrae< 3Ps 2 9ss4. 6uibus
declarat se potestatem a Deo accepisse cum in omnem 0cclesiam #uae per Sion montem intelligitur tum
in reli#uum terrarum orbem #ua eius late termini pro$eruntur. 6uo autem summa ista potestas
$undamento nitatur satis illa docentI <Filius meus es tu<. Foc enim ipso #uod omnium %egis est Filius
universae potestatis est heresI ex #uo illa <Dabo tibi gentes hereditatem tuam<. 6uorum sunt ea similia
#uae habet Paulus "postolusI <6uem constituit heredem universorum< 3Febr ! 24.
&&:! -llud autem considerandum maxime #uid a$$irmaverit de imperio suo -esus )hristus ... suis ipse
verbis. 6uaerenti enim %omano praesidi <0rgo rex es tu@< sine ulla dubitatione responditI <Gu dicis #uia
rex sum ego< 3-o !/ &14. "t#ue huius magnitudinem potestatis et in$initatem regni illa ad "postolos
apertius con$irmant I <Data est mihi omnis potestas in caelo et in terra< 32t 2/ !/4. Si )hristo data
potestas omnis necessario conse#uitur imperium eius summum esse oportere absolutum arbitrio nullius
obnoxium nihil ut ei sit nec par nec simile' cum#ue data sit in caelo et in terra debet sibi habere caelum
terras#ue parentia. %e autem vera ius istud singulare sibi#ue proprium exercuit iussis nimirum "postolis
evulgare doctrinam suam congregare homines in unum corpus 0cclesiae per lavacrum salutis leges
deni#ue imponere #uas recusare sine salutis sempiternae discrimine nemo posset.
&&:2 ?e#ue tamen sunt in hoc omnia. -mperat )hristus non iure tantum nativo #uippe Dei Bnigenitus
sed etiam #uaesito. -pse enim <eripuit nos de potestate tenebrarum< 3)ol ! !&4 idem#ue <dedit
redemptionem semetipsum pro omnibus< 3- Gim 2 94. 0i ergo $acti sunt <populus ac#uisitionis< 3Petr 2 84
non solum et catholici et #uot#uot christianum baptisma rite accepere sed homines singuli et universi. ...
)ur autem ipsi in$ideles potestate dominatu#ue -esu )hristi teneantur causam S. Ghomas rationem#ue
edisserendo docet. )um enim de iudiciali eius potestate #uaesisset num ad homines porrigatur universos
a$$irmasset#ue <iudiciaria potestas conse#uitur potestatem regiam< plane concluditI <)hristo omnia sunt
subiecta #uantum ad potestatem etsi nondum sunt ei subiecta #uantum ad exsecutionem potestatis<. 6uae
)hristi potestas et imperium in homines exercetur per veritatem per iustitiam maxime per caritatem.
&&:& 6uoniam#ue inest in Sacro )orde symbolum at#ue expressa imago in$initae +esu )hristi caritatis
#uae movet ipsa nos ad amandum mutuo ideo consentaneum est dicare se )ordi eius augustissimoI #uod
tamen nihil aliud est #uam dedere at#ue obligare se -esu )hristo #uia #uid#uid honoris obse#uii pietatis
divino )ordi tribuitur vere et proprie )hristo tribuitur ipsi.
Denzinger 3latin4 &&!7
Denzinger 3latin4 &&:&
%esp. S. A$$. ad archiep. Bltraiect. 3Btrecht4 3sous >*on
.---4 2! aoHt !87!
&&:9 !811 0xpos.I Plures medici in nosocomiis aut alibi casu necessitatis in$antes praecipue in utero
matris baptizare solent a#ua cum hydrargyro bichlorato corrosivo 3galliceI chloride de mercure4
permixta. )omponitur $ere haec a#ua solutione unius partis huius chloreti hydrargici in mille partibus
a#uae ea#ue solutione a#uae potio vene$ica est. %atio vero cur hac mixtura utantur est ne matris uterus
morbo a$$iciatur. 6u.I !. 0stne baptisma cum huiusmodi a#ua administratum certo an dubie validum@
32"
2. 0stne licitum ad omne morbi periculum vitandum huiusmodi a#ua sacramentum baptismatis
administrare@ &. >icetne etiam tum hac a#ua uti #uando sine ullo morbi periculo a#ua pura adhiberi
potest@ %esp. 3c$irm. a s. P<ce 2& aout4I "d !. Providebitur in 2s. "d 2. >icere ubi verum adest morbi
periculum. "d &. ?egative.
%esp. S. A$$. ad Fac. theol. Bniv. 2arianopol. 3sous >*on
.---4 : mars !872
&&:/ !/87c 6u.I Btrum ali#uando liceat e sinu matris extrahere $etus ectopicos adhuc immaturos
nondum exacto sexto mense post conceptionem@ %esp.I ?egative iuxta Decr. ( mai !/8/ vi cuius $etus
et matris vitae #uantum $ieri potest serio et opportune providendum est' #uoad vero tempus iuxta idem
Decretum orator meminerit nullam partus accelerationem licitam esse nisi per$iciatur tempore ac modis
#uibus ex ordinarie contingentibus matris ac $etus vitae consulatur.
>*on .--- 0p. encycl. <2irae caritatis< 2/ mai !872
&&97 Bene$icia porro ex 0ucharistia manantia #ui... consideret illud sane praestare at#ue eminere
intelliget #uo cetera #uaecum#ue sunt continenturI ex ipsa nempe vitam in homines #uae vere vita est
in$luereI <Panis #uem ego dabo caro mea est pro mundi vita< 3+o 9 :24. ?on uno modo ... )hristus est vita
...I statim nam#ue ut in terris ... apparuit nemo #uidem ignorat vim #uamdam continuo erupisse ordinis
rerum prorsus novi procreatricem eam#ue in venas omnes societatis civilis et domesticae permanasse...'
#uod autem praecipuum hominum animos et studia ad veritatem religionis sanctitatem#ue morum
traducta at#ue adeo vitam homini communicatam caelestem plane ac divinam. ... - "t vero #uoniam haec
ipsa de #ua dicimus vita expressam habet similitudinem cum vita hominis naturali sicut altera cibo alitur
ac viget ita alteram sustentari cibo suo et augeri oportet. "pte hic 3cibus4 $acit revocare #uo #uidem
)hristus tempore ac modo moverit animos hominum et adduxerit ut panem vivum #uem daturus erat...
exciperent. ... <Si #uis manducaverit ex hoc pane vivet in aeternum...< 3-o 9 :24. Cravitatem porro
praecepti ita ipse convincitI <"men amen dico vobis nisi manducaveritis carnem Filii hominis et
biberitis eius sanguinem non habebitis vitam in vobis< 3+o 9:(4.
&&9! !81/ "bsit igitur pervagatus ille error perniciosissimus opinantium 0ucharistiae usum ad eos $ere
amandandum esse #ui vacui curis angusti#ue animo con#uiescere instituant in #uodam vitae religiosioris
proposito. 0a #uippe res #ua nihil sane nec excellentius nec salutarius ad omnes omnino cuiuscum#ue
demum muneris praestantiaeve sint attinet #uot#uot velint 3ne#ue unus #uis#uam non velle debet4
divinae gratiae in se $overe vitam. cuius ultimum est adeptio vitae cum Deo beatae.
&&92 ... ,el signa ipsa #uibus huiusmodi constat sacramentum peropportuna coniunctionis incitamenta
sunt. 6ua de re S. )yprianusI <... 6uando Dominus corpus suum panem vocat de multorum granorum
adunatione congestum populum nostrum #uem portabat indicat adunatum' et #uando sanguinem suum
vinum appellat de botris at#ue acinis plurimis expressum at#ue in unum coactum gregem item nostrum
signi$icat commixtione adunatae multitudinis copulatum<. Similiter "ngelicus Doctor ex "ugustini
sententiaI <<Dominus noster corpus et sanguinem suum in eis rebus commendavit #uae ad unum ali#uid
rediguntur ex multis' nam#ue aliud scl.panis ex multis granis in unum constat aliud scl. vinum in unum
ex multis acinis con$luit< et ideo "ugustinus alibi dicitI <A sacramentum pietatis o signum unitatis o
vinculum caritatis<<. 6uae omnia con$irmantur )oncilii Gridentini sententia )hristum 0ucharistiam
0cclesiae reli#uisse <tam#uam symbolum eius unitatis et caritatis #ua )hristianos omnes inter se
coniunctos et copulatos esse voluit ... symbolum unius illius corporis cuius ipse caput exsistit...< 3DS
!9&: !9&/4. -d#ue edixerat Paulus I <6uoniam unus panis unum corpus multi sumus omnes #ui de uno
pane participamus< 3- )or !7 !14. ...
&&9& 2utuae praeterea inter vivos caritatis gratia cui a sacramento eucharistico tantum accedit roboris et
incrementi Sacri$icii praesertim virtute ad omnes permanat #ui in Sanctorum communione numerantur.
?ihil est enim aliud Sanctorum communio... nisi mutua auxilii expiationis precum bene$iciorum
communicatio inter $ideles vel caelesti patria potitos vel igni piaculari addictos vel adhuc in terris
peregrinantes in unam coalescentes civitatem cuius caput )hristus cuius $orma caritas. Foc autem $ide
est ratum etsi soli Deo Sacri$icium augustum o$$erri liceat tamen etiam honori Sanctorum in caelis cum
Deo regnantium #ui illos coronavit celebrari posse ad eorum patrocinium nobis conciliandum at#ue
etiam ut ab "postolis traditum ad labes $ratrum abolendas #ui iam in Domino mortui nondum plane
sint expiati. ...
32#
&&9( -psum 3sacramentum 0ucharistiae4 deni#ue est velut anima 0cclesiae ad #uod ipsa sacerdotalis
gratiae amplitudo per varios ordinum gradus dirigitur. -ndidem#ue haurit habet#ue 0cclesia omnem
virtutem suam et gloriam omnia divinorum charismatum ornamenta bona omniaI #uae propterea
summam curarum in eo collocat ut $idelium animos ad intimam cum )hristo coniunctionem per
sacramentum )orporis et Sanguinis eius instruat et adducat.
Saint Pie . >itt. encycl. <"d diem illum< 2 $*vrier !87(
&&17 !81/a 0x hac autem 2ariam inter et )hristum communione dolorum ac voluntatis <promeruit< illa
<ut reparatrix perditi orbis dignissime $ieret< at#ue ideo universorum munerum dispensatrix #uae nobis
+esus nece et sanguine comparavit. - 0#uidem non di$$itemur horum erogationum munerum privato
proprio#ue iure esse )hristi' si#uidem et illa eius unius morte sunt parta et -pse pro potestate mediator
Dei at#ue hominum est. "ttamen pro ea #uam diximus dolorum at#ue aerumnarum 2atris cum Filio
communione hoc ,irgini augustae datum est ut sit <totius terrarum orbis potentissima apud unigenitum
Filium suum mediatrix et conciliatrix<. Fons igitur )hristus est <et de plenitudine eius nos omnes
accepimus< 3-o ! !94' <ex #uo totum corpus et connexum per omnem iuncturam subministrationis...
augmentum corporis $acit in aedi$icationem sui in caritate< 30ph ( !94. 2aria vero... <a#uaeductus est< aut
etiam collum per #uod corpus cum capite iungitur. Patet ita#ue abesse pro$ecto plurimum ut nos
Deiparae supernaturalis gratiae e$$iciendae vim tribuamus #uae Dei unius est. 0a tamen #uoniam
universis sanctitate praestat coniunctione#ue cum )hristo at#ue a )hristo ascita in humanae salutis opus
de congruo ut aiunt promeret nobis #uae )hristus de condigno pro meruit est#ue princeps largiendarum
gratiarum ministra.
%esp. )ommiss. de re Biblica 3sous saint Pie .4
!& $*vrier !87:
&&12 !818 Btrum ad enodandas di$$icultates #uae occurrunt in nonnullis sacrae Scripturae textibus #ui
$acta historica re$erre videntur liceat exegetae catholico asserere agi in his de citatione tacita vel
implicita documenti ab auctore non inspirato conscripti cuius asserta omnia auctor inspiratus minime
approbare aut sua $acere intendit #uae#ue ideo ab errore immunia haberi non possunt@ %esp. 3c$irm. a S.
P<ce !&. Febr.4I ?egative excepto casu in #uo salvis sensu ac iudicio 0cclesiae solidis argumentis
probeturI !. Fagiographum alterius dicta vel documenta revera citare et 2. eadem nec probare nec sua
$acere ita ut iure censeatur non proprio nomine lo#ui.
%esp. )ommiss. de %e Biblica 2& Euin !87:
&&1& !8/7 6u.I Btrum admitti possit tam#uam principium rectae exegeseos sententia #uae tenet sacrae
Scripturae libros #ui pro historicis habentur sive totaliter sive ex parte non historiam proprie dictam et
obiective veram #uando#ue narrare sed speciem tantum historiae prae se $erre ad ali#uid signi$icandum a
proprie litterali seu historica verborum signi$icatione alienum@ %esp. 3c$irm. a S. P<ce4I ?egative excepto
tamen casu non $acile nec temere admittendo in #uo 0cclesiae sensu non re$ragante eius#ue salvo
iudicio solidis argumentis probetur Fagiographum voluisse non veram et proprie dictam historiam
tradere sed sub specie et $orma historiae parabolam allegoriam vel sensum ali#uem a proprie litterali seu
historica verborum signi$icatione remotum proponere.
Decr. <Sacra Gridentina Synodus< sous saint Pie .
!9 3274 d*cembre !87:
&&1: !8/! Desiderium vero -esu )hristi et 0cclesiae ut omnes )hristi$ideles #uotidie ad sacrum
convivium accedant in eo potissimum est ut )hristi$ideles per sacramentum Deo coniuncti robur inde
capiant ad compescendam libidinem ad leves culpas #uae #uotidie occurrunt abluendas et ad graviora
peccata #uibus humana $ragilitas est obnoxia praecavendaI non autem praecipue ut Domini honori ac
venerationi consulatur nec ut sumentibus id #uasi merces aut praemium sit suarum virtutum. Bnde S.
Gridentinum )oncilium 0ucharistiam vocat <antidotum #uo liberemur a culpis #uotidianis et a peccatis
mortalibus praeservemur< 3c$. DS !9&/4.
&&19 !8/2 De$ervescente interim pietate ac potissimum -anseniana lue unde#ua#ue grassante disputari
coeptum est de dispositionibus #uibus ad $re#uentem et #uotidianam communionem accedere oporteat
at#ue alii prae aliis maiores ac di$$iciliores tam#uam necessarias expostularunt. Fuiusmodi disceptationes
32$
id e$$ecerunt ut perpauci digni haberentur #ui ss. 0ucharistiam #uotidie sumerent et ex tam saluti$ero
sacramento pleniores e$$ectus haurirent contentis ceteris eo re$ici aut semel in anno aut singulis
mensibus vel una#ua#ue ad summum hebdomada. 6uin etiam eo severitatis ventum est ut a
$re#uentanda caelesti mensa integri coetus excluderentur uti mercatorum aut eorum #ui essent
matrimonio coniuncti.
&&11 ?onnulli tamen in contrariam abierunt sententiam. Fi arbitrati communionem #uotidianam iure
divino esse praeceptam ne dies ulla praeteriret a communione vacua ... etiam $eria ,- in Parasceve
0ucharistiam sumendam censebant et ministrabant.
&&1/ !8/& "d haec Sancta Sedes o$$icio proprio non de$uit 3c$. DS 2787ss 2&2&4... ,irus tamen
-ansenianum #uod bonorum etiam animos in$ecerat sub specie honoris ac venerationis 0ucharistiae
debiti haud penitus evanuit. 6uaestio de dispositionibus ad $re#uentandam recte ac legitime
communionem S. Sedis declarationibus supervixit' #uo $actum est ut nonnulli etiam boni nominis
theologi raro et positis compluribus condicionibus #uotidianam communionem $idelibus permitti posse
censuerint.
!8/( ... Sanctitas vero Sua cum ipsi maxime cordi sit ut ... christianus populus ad sacrum convivium
per#uam $re#uenter et etiam #uotidie advocetur eius#ue $ructibus amplissimis potiatur #uaestionem
praedictam huic s. Ardini examinandam ac de$iniendam commisit. ... 3Finc )ongreg. S. )onc. d. !9. Dec.
!87:4 ea #uae se#uuntur statuit ac declaravitI
&&18 !8/: !. )ommunio $re#uens et #uotidiana... omnibus )hristi$idelibus cuiusvis ordinis aut
condicionis pateat ita ut nemo #ui in statu gratiae sit et cum recta pia#ue mente ad s. mensam accedat
impediri ab ea possit.
&&/7 !8/9 2. %ecta autem mens in eo est ut #ui ad s. mensam accedit non usui aut vanitati aut humanis
rationibus indulgeat sed Dei placito satis$acere velit ei arctius caritate coniungi ac divino illo pharmaco
suis in$irmitatibus ac de$ectibus occurrere.
&&/! !8/1 &. 0tsi #uam maxime expediat ut $re#uenti et #uotidiana communione utentes venialibus
peccatis saltem plene deliberatis eorum#ue a$$ectu sint expertes su$$icit nihilominus ut culpis
mortalibus vacent cum proposito se num#uam in posterum peccaturos. ...
&&/2 !8// (. ... )urandum est ut sedula ad s. communionem praeparatio antecedat et congrua gratiarum
actio inde se#uatur iuxta uniuscuius#ue vires condicionem ac o$$icia.
&&/& !8/8 :. ... )on$essarii consilium intercedat. )aveant tamen con$essarii ne a $re#uenti seu
#uotidiana communione #uem#uam avertant #ui in Statu gratiae reperiatur et recta mente accedat. ...
!887 ... 8. Deni#ue post promulgatum hoc Decretum omnes ecclesiastici scriptores a #uavis contentiosa
disputatione circa dispositiones ad $re#uentem et #uotidianam communionem abstineant...
Decr. <Provida sapienti#ue cura< sous saint Pie .
!/ Eanvier !879
&&/: !88! ... -. -n universo hodierno -mperio Cermaniae caput <Gametsi< )oncilii Gridentini 3DS !/!&ss4
#uamvis in pluribus locis sive per expressam publicationem sive per legitimam observantiam nondum
$uerit certo promulgatum et inductum tamen inde a die $esto Paschae 3i. e. a die !:. "prilis4 huius anni
!879 omnes catholicos etiam hucus#ue immunes a $orma Gridentina servanda ita adstringat ut inter se
non aliter #uam coram parocho et duobus vel tribus testibus validum matrimonium celebrare possint 3c$.
DS &(9/ss4.
&&/9 !882 --. 2atrimonia mixta #uae a catholicis cum haereticis vel schismaticis contrahuntur graviter
sunt manent#ue prohibita nisi accedente iusta gravi#ue causa canonica datis integre $ormiter utrim#ue
legitimis cautionibus per partem catholicam dispensatio super impedimento mixtae religionis rite $uerit
obtenta. 6uae #uidem matrimonia dispensatione licet impetrata omnino in $acie 0cclesiae coram
parocho ac duobus tribusve testibus celebranda sunt adeo ut graviter delin#uant #ui coram ministro
acatholico vel coram solo civili magistratu vel alio #uolibet modo clandestino contrahunt. -mmo si #ui
32%
catholici in matrimoniis istis mixtis celebrandis ministri acatholici operam ex#uirunt vel admittunt aliud
patrant delictum et canonicis censuris subiacent.
&&/1 !88& ?ihilominus matrimonia mixta in #uibusvis -mperii Cermanici provinciis et locis etiam in iis
#uae iuxta %omanarum )ongregationum decisiones vi irritanti capitis <Gametsi< certo hucus#ue subiecta
$uerunt non servata $orma Gridentina iam contracta vel 3#uod Deus avertat4 in posterum contrahenda
dummodo nec aliud obstet canonicum impedimentum nec sententia nullitatis propter impedimentum
clandestinitatis ante diem $estum Paschae huius anni legitime lata $uerit et mutuus coniugum consensus
us#ue ad dictam diem perseveraverit pro validis omnino haberi volumus id#ue expresse declaramus
de$inimus at#ue decernimus.
&&// !88( ---. Bt autem iudicibus ecclesiasticis tuta norma praesto sit hoc idem iisdem#ue sub
condicionibus et restrictionibus declaramus statuimus ac decernimus de matrimoniis acatholicorum sive
haereticorum sive schismaticorum inter se in iisdem regionibus non servata $orma Gridentina hucus#ue
contractis vel in posterum contrahendis' ita ut si alter vel uter#ue acatholicorum coniugum ad $idem
catholicam convertatur vel in $oro ecclesiastico controversia incidat de validitate matrimonii duorum
acatholicorum cum #uaestione validitatis matrimonii ab ali#uo catholico contracti vel contrahendi conexa
eadem matrimonia ceteris paribus pro omnino validis pariter habenda sint. ...
Saint Pie . 0ncycl. <,ehementer nos< ad clerum et populum
Calliae ! $*vrier !87/
!88: ... ?os pro suprema #uam obtinemus divinitus auctoritate sancitam legem #uae rempublicam
Callicanam seorsum ab 0cclesia separat reprobamus ac damnamus ' id#ue ob eas #uas exposuimus
causasI #uod maxima a$$icit iniuria Deum #uem solemniter eiurat principio declarans rempublicam
cuiusvis religiosi cultus expertem ' #uod naturae ius gentium#ue violat et publicam pactorum $idem' #uod
constitutioni divinae et rationibus intimis et libertati adversatur 0cclesiae' #uod iustitiam evertit ius
opprimendo dominii multiplici titulo ipsa#ue conventione legitime #uaesitum' #uod graviter "postolicae
Sedis dignitatem ac personam ?ostram episcoporum ordinem clerum et catholicos Callos o$$endit.
Propterea de rogatione latione promulgatione eiusdem legis vehementissime expostulamus' in ea#ue
testamur nihil #uic#uam inesse momenti ad in$irmanda 0cclesiae Eura nulla hominum vi ausu#ue
mutabilia.
Decr. S. A$$icii sous saint Pie . 2: avril !879
&&8! !889 )um... #uaesitum $uerit ut unica determinaretur $ormula brevis in administratione sacramenti
0xtremae Bnctionis in casu mortis imminentis ... 3-n#uisitores4 decreveruntI -n casu verae necessitatis
su$$icere $ormamI <Per istam sanctam unctionem indulgeat tibi Dominus #uid#uid deli#uisti. "men<.
%esp. )ommiss. de re Biblica sous saint Pie . 21 Euin !879
&&8( !881 6u. ! I Btrum argumenta a criticis congesta ad impugnandam authentiam mosaicam sacrorum
librorum #ui Pentateuchi nomine designantur tanti sint ponderis ut posthabitis #uampluribus testimoniis
utrius#ue Gestamenti collective sumptis perpetua consensione populi iudaici 0cclesiae #uo#ue constanti
traditione nec non indiciis internis #uae ex ipso textu eruuntur ius tribuant a$$irmandi hos libros non
2oysen habere auctorem sed ex $ontibus maxima ex parte aetate mosaica posterioribus $uisse con$ectos@
%esp.I ?egative.
&&8: !88/ 6u. 2I Btrum mosaica authentia Pentateuchi talem necessario postulet redactionem totius
operis ut prorsus tenendum sit 2oysen omnia et singula manu sua scripsisse vel amanuensibus dictasse
an etiam eorum hypothesis permitti possit #ui existimant eum opus ipsum a se sub divinae inspirationis
a$$latu conceptum alteri vel pluribus scribendum commisisse ita tamen ut sensa sua $ideliter redderent
nihil contra suam voluntatem scriberent nihil omitterent' ac tandem opus hac ratione con$ectum ab
eodem 2oyse principe inspirato#ue auctore probatum ipsiusmet nomine vulgaretur@ %esp.I ?egative ad
primam partem' a$$irmative ad secundam.
&&89 !888 6u. &I Btrum abs#ue praeiudicio mosaicae authentiae Pentateuchi concedi possit 2oysen ad
suum con$iciendum opus $ontes adhibuisse scripta videlicet documenta vel orales traditiones ex #uibus
secundum peculiarem scopum sibi propositum et sub divinae inspirationis a$$latu nonnulla hauserit ea#ue
ad verbum vel #uoad sententiam contracta vel ampli$icata ipsi operi inseruerit@ %esp.I "$$irmative.
33&
&&81 2777 6u. (I Btrum salva substantialiter mosaica authentia et integritate Pentateuchi admitti possit
tam longo saeculorum decursu nonnullas ei modi$icationes obvenisse utiI additamenta post 2oysi
mortem vel ab auctore inspirato apposita vel glossas et explicationes textui interiectas vocabula #uaedam
et $ormas e sermone anti#uato in sermonem recentiorem translatas mendosas demum lectiones vitio
amanuensium adscribendas de #uibus $as sit ad normas artis criticae dis#uirere et iudicare@ %esp.I
"$$irmative salvo 0cclesiae iudicio.
%esp. )ommiss. de re Biblica sous saint Pie . 28 mai !871
&&8/ 2!!7 6u. !I Btrum ex constanti universali ac solemni 0cclesiae traditione iam a saeculo --
decurrente prout maxime eruiturI a4 ex SS. Patrum scriptorum ecclesiasticorum imo etiam haereticorum
testimoniis et allusionibus #uae cum ab "postolorum discipulis vel primis successoribus derivasse
oportuerit necessario nexu cum ipsa libri origine cohaerent' b4 ex recepto semper et ubi#ue nomine
auctoris #uarti 0vangelii in canone et catalogis sacrorum >ibrorum' c4 ex eorundem >ibrorum
vetustissimis manuscriptis codicibus et in varia idiomata versionibus ' d4 ex publico usu liturgico inde ab
0cclesiae primordiis toto orbe obtinente' praescindendo ab argumento theologico tam solido argumento
historico demonstretur -oannem "postolum et non alium #uarti 0vangelii auctorem esse agnoscendum ut
rationes a criticis in oppositum adductae hanc traditionem nullatenus in$irment@ %esp.I "$$irmative.
&&88 2!!! 6u. 2I Btrum etiam rationes internae #uae eruuntur ex textu #uarti 0vangelii seiunctim
considerato ex scribentis testimonio et 0vangelii ipsius cum - 0pistola -oannis "postoli mani$esta
cognatione censendae sint con$irmare traditionem #uae eidem "postolo #uartum 0vangelium
indubitanter attribuit@ - 0t utrum di$$icultates #uae ex collatione ipsius 0vangelii cum aliis tribus
desumuntur habita prae oculis diversitate temporis scopi et auditorum pro #uibus vel contra #uos auctor
scripsit solvi rationabiliter possint prout SS. Patres et exegetae catholici passim praestiterunt@ %esp.I
"$$irmative ad utram#ue partem.
&(77 2!!2 6u. &I Btrum non obstante praxi #uae a primis temporibus in universa 0cclesia
constantissime viguit arguendi ex #uarto 0vangelio tam#uam ex documento proprie historico
considerata nihilominus indole peculiari eiusdem 0vangelii et intentione auctoris mani$esta illustrandi et
vindicandi )hristi divinitatem ex ipsis $actis et sermonibus Domini dici possit $acta narrata in #uarto
0vangelio esse totaliter vel ex parte con$icta ad hoc ut sint allegoriae vel symbola doctrinalia sermones
vero Domini non prorrie et vere esse ipsius Domini sermones sed compositiones theologicas scriptoris
licet in ore Domini positas@ %esp.I ?egative.
Decr. S. A$$icii <>amentabili< sous saint Pie .
& Euillet !871
&(7! 277! !. 0cclesiastica lex #uae praescribit subicere praeviae censurae libros divinas respicientes
Scripturas ad cultores critices aut exegeseos scienti$icae >ibrorum ,eteris et ?ovi Gestamenti non
extenditur.
&(72 2772 2. 0cclesiae interpretatio sacrorum >ibrorum non est #uidem spernenda subiacet tamen
accuratiori exegetarum iudicio et correctioni.
&(7& 277& &. 0x iudiciis et censuris ecclesiasticis contra liberam et cultiorem exegesim latis colligi potest
$idem ab 0cclesia propositam contradicere historiae et dogmata catholica cum verioribus christianae
religionis originibus componi reipsa non posse.
&(7( 277( (. 2agisterium 0cclesiae ne per dogmaticas #uidem de$initiones genuinum sacrarum
Scripturarum sensum determinare potest.
&(7: 277: :. )um in deposito $idei veritates tantum revelatae contineantur nullo sub respectu ad
0cclesiam pertinet iudicium $erre de assertionibus disciplinarum humanarum.
&(79 2779 9. -n de$iniendis veritatibus ita collaborant discens et docens 0cclesia ut docenti 0cclesiae
nihil supersit nisi communes discentis opinationes sancire.
331
&(71 2771 1. 0cclesia cum proscribit errores ne#uit a $idelibus exigere ullum internum assensum #uo
iudicia a se edita complectantur.
&(7/ 277/ /. "b omni culpa immunes existimandi sunt #ui reprobationes a Sacra )ongregatione -ndicis
aliisve Sacris %omanis )ongregationibus latas nihili pendunt.
&(78 2778 8. ?imam simplicitatem aut ignorantiam prae se $erunt #ui Deum credunt vere esse Scripturae
sacrae auctorem.
&(!7 27!7 !7. -nspiratio librorum ,eteris Gestamenti in eo consistit #uod scriptores israelitae religiosas
doctrinas sub peculiari #uodam aspectu gentibus parum noto aut ignoto tradiderunt.
&(!! 27!! !!. -nspiratio divina non ita ad totam Scripturam sacram extenditur ut omnes et singulas eius
partes ab omni errore praemuniat.
&(!2 27!2 !2. 0xegeta si velit utiliter studiis biblicis incumbere imprimis #uamlibet praeconceptam
opinionem de supernaturali origine Scripturae sacrae seponere debet eam#ue non aliter interpretari #uam
cetera documenta mere humana.
&(!& 27!& !&. Parabolas evangelicas ipsimet 0vangelistae ac )hristiani secundae et tertiae generationis
arti$iciose digesserunt at#ue ita rationem dederunt exigui $ructus praedicationis )hristi apud -udaeos.
&(!( 27!( !(. -n pluribus narrationibus non tam #uae vera sunt 0vangelistae retulerunt #uam #uae
lectoribus etsi $alsa censuerunt magis pro$icua.
&(!: 27!: !:. 0vangelia us#ue ad de$initum constitutum#ue canonem continuis additionibus et
correctionibus aucta $uerunt' in ipsis proinde doctrinae )hristi non remansit nisi tenue et incertum
vestigium.
&(!9 27!9 !9. ?arrationes -oannis non sunt proprie historia sed mystica 0vangelii contemplatio'
sermones in eius 0vangelio contenti sunt meditationes theologicae circa mysterium salutis historica
veritate destitutae.
&(!1 27!1 !1. 6uartum 0vangelium miracula exaggeravit non tantum ut extraordinaria magis
apparerent sed etiam ut aptiora $ierent ad signi$icandum opus et gloriam ,erbi -ncarnati.
&(!/ 27!/ !/. -oannes sibi vindicat #uidem rationem testis de )hristo' re tamen vera non est nisi eximius
testis vitae christianae seu vitae )hristi in 0cclesia exeunte primo saeculo.
&(!8 27!8 !8. Feterodoxi exegetae $idelius expresserunt sensum verum Scripturarum #uam exegetae
catholici.
&(27 2727 27. %evelatio nihil aliud esse potuit #uam ac#uisita ab homine suae ad Deum relationis
conscientia.
&(2! 272! 2!. %evelatio obEectum $idei catholicae constituens non $uit cum "postolis completa.
&(22 2722 22. Dogmata #uae 0cclesia perhibet tam#uam revelata non sunt veritates e caelo delapsae
sed sunt interpretatio #uaedam $actorum religiosorum #uam humana mens laborioso conatu sibi
comparavit.
&(2& 272& 2&. 0xsistere potest et reipsa exsistit oppositio inter $acta #uae in sacra Scriptura narrantur
eis#ue innixa 0cclesiae dogmata' ita ut criticus tam#uam $alsa reicere possit $acta #uae 0cclesia
tam#uam certissima credit.
&(2( 272( 2(. %eprobandus non est exegeta #ui praemissas adstruit ex #uibus se#uitur dogmata
historice $alsa aut dubia esse dummodo dogmata ipsa directe non neget.
&(2: 272: 2:. "ssensus $idei ultimo innititur in congerie probabilitatum.
332
&(29 2729 29. Dogmata $idei retinenda sunt tantummodo iuxta sensum practicum id est tam#uam norma
praeceptiva agendi non vero tam#uam norma credendi.
&(21 2721 21. Divinitas +esu )hristi ex 0vangeliis non probatur' sed est dogma #uod conscientia
christiana e notione 2essiae deduxit.
&(2/ 272/ 2/. +esus cum ministerium suum exercebat non in eum $inem lo#uebatur ut doceret se esse
2essiam ne#ue eEus miracula eo spectabent ut id demonstraret.
&(28 2728 28. )oncedere licet )hristum #uem exhibet historia multo in$eriorem esse )hristo #ui est
obiectum $idei.
&(&7 27&7 &7. -n omnibus textibus evangelicis nomen Filius Dei ae#uivalet tantum nomini 2essias
minime vero signi$icat )hristum esse verum et naturalem Dei Filium.
&(&! 27&! &!. Doctrina de )hristo #uam tradunt Paulus +oannes et )oncilia ?icaenum 0phesinum
)halcedonense non est ea #uam +esus docuit sed #uam de +esu concepit conscientia christiana.
&(&2 27&2 &2. )onciliari ne#uit sensus naturalis textuum evangeliorum cum eo #uod nostri theologi
docent de conscientia et scientia in$allibili +esu )hristi.
&(&& 27&& &&. 0videns est cui#ue #ui praeconceptis non ducitur opinionibus +esum aut errorem de
proximo messianico adventu $uisse pro$essum aut maEorem partem ipsius doctrinae in 0vangeliis
synopticis contentae authenticitate carere.
&(&( 27&( &(. )riticus ne#uit asserere )hristo scientiam nullo circumscriptam limite nisi $acta hypothesi
#uae historice haud concipi potest #uae#ue sensui morali repugnant nempe )hristum uti hominem
habuisse scientiam Dei et nihilominus noluisse notitiam tot rerum communicare cum discipulis ac
posteritate.
&(&: 27&: &:. )hristus non semper habuit conscientiam suae dignitatis messianicae.
&(&9 27&9 &9. %esurrectio Salvatoris non est proprie $actum ordinis historici sed $actum ordinis mere
supernaturalis nec demonstratum nec demonstrabile #uod conscientia christiana sensim ex aliis derivavit.
&(&1 27&1 &1. Fides in resurrectionem )hristi ab initio $uit non tam de $acto ipso resurrectionis #uam de
vita )hristi immortali apud Deum.
&(&/ 27&/ &/. Doctrina de morte piaculari )hristi non est evangelica sed tantum paulina.
&(&8 27&8 &8. Apiniones de origine sacramentorum #uibus Patres Gridentini imbuti erant #uae#ue in
eorum canones dogmaticos procul dubio in$luxum habuerunt longe distant ab iis #uae nunc penes
historicos rei christianae indagatores merito obtinent.
&((7 27(7 (7. Sacramenta ortum habuerunt ex eo #uod "postoli eorum#ue successores ideam ali#uam et
intentionem )hristi suadentibus et moventibus circumstantiis et eventibus interpretati sunt.
&((! 27(! (!. Sacramenta eo tantum spectant ut in mentem hominis revocent praesentiam )reatoris
semper bene$icam.
&((2 27(2 (2. )ommunitas christiana necessitatem baptismi induxit adoptans illum tam#uam ritum
necessarium ei#ue pro$essionis christianae obligationes annectens.
&((& 27(& (&. Bsus con$erendi baptismum in$antibus evolutio $uit disciplinaris #uae una ex causis
exstitit ut sacramentum resolveretur in duo in baptismum scilicet et paenitentiam.
&((( 27(( ((. ?ihil probat ritum sacramenti con$irmationis usurpatum $uisse ab "postolisI $ormalis
autem distinctio duorum sacramentorum baptismi scilicet et con$irmationis haud spectat ad historiam
christianismi primitivi.
333
&((: 27(: (:. ?on omnia #uae narrat Paulus de institutione 0ucharistiae 3- )or !! 2&-2:4 historice sunt
sumenda.
&((9 27(9 (9. ?on ad$uit in primitiva 0cclesia conceptus de christiano peccatore auctoritate 0cclesiae
reconciliato sed 0cclesia nonnisi admodum lente huiusmodi conceptui assuevit. -mmo etiam post#uam
paenitentia tam#uam 0cclesiae institutio agnita $uit non appellabatur sacramenti nomine eo #uod
haberetur uti sacramentum probrosum.
&((1 27(1 (1. ,erba DominiI <"ccipite Spiritum Sanctum' #uorum remiseritis peccata remittuntur eis et
#uorum retinueritis retenta sunt< 3-o 2722 2&4 minime re$eruntur ad sacramentum paenitentiae #uid#uid
Patribus Gridentinis asserere placuit.
&((/ 27(/ (/. -acobus in sua epistola 3-ac : !(s4 non intendit promulgare ali#uod sacramentum )hristi
sed commendare pium ali#uem morem et si in hoc more $orte cernit medium ali#uod gratiae id non
accipit eo rigore #uo acceperunt theologi #ui notionem et numerum sacramentorum statuerunt.
&((8 27(8 (8. )oena christiana paulatim indolem actionis liturgicae assumente hi #ui )oenae praeesse
consueverant characterem sacerdotalem ac#uisiverunt.
&(:7 27:7 :7. Seniores #ui in )hristianorum coetibus invigilandi munere $ungebantur instituti sunt ab
"postolis presbyteri aut episcopi ad providendum necessariae crescentium communitatum ordinationi '
non proprie ad perpetuandam missionem et potestatem "postolicam.
&(:! 27:! :!. 2atrimonium non potuit evadere sacramentum novae legis nisi serius in 0cclesia'
si#uidem ut matrimonium pro sacramento haberetur necesse erat ut praecederet plena doctrinae de
gratia et sacramentis theologica explicatio.
&(:2 27:2 :2. "lienum $uit a mente )hristi 0cclesiam constituere veluti societatem super terram per
longam saeculorum seriem duraturam ' #uin immo in mente )hristi regnum caeli una cum $ine mundi
iamiam adventurum erat.
&(:& 27:& :&. )onstitutio organica 0cclesiae non est immutabilis' sed societas christiana perpetuae
evolutioni ae#ue ac societas humana est obnoxia.
&(:( 27:( :(. Dogmata sacramenta hierarchia tum #uod ad notionem tum #uod ad realitatem attinet
non sunt nisi intelligentiae christianae interpretationes evolutiones#ue #uae exiguum germen in
0vangelio latens externis incrementis auxerunt per$ecerunt#ue.
&(:: 27:: ::. Simon Petrus ne suspicatus #uidem um#uam est sibi a )hristo demandatum esse
primatum in 0cclesia.
&(:9 27:9 :9. 0cclesia %omana non ex divinae providentiae ordinatione sed ex mere politicis
condicionibus caput omnium 0cclesiarum e$$ecta est.
&(:1 27:1 :1. 0cclesia sese praebet scientiarum naturalium et theologicarum progressibus in$ensam.
&(:/ 27:/ :/. ,eritas non est immutabilis plus #uam ipse homo #uippe #uae cum ipso in ipso et per
ipsum evolvitur.
&(:8 27:8 :8. )hristus determinatum doctrinae corpus omnibus temporibus cunctis#ue hominibus
applicabile non docuit sed potius inchoavit motum #uendam religiosum diversis temporibus ac locis
adaptatum vel adaptandum.
&(97 2797 97. Doctrina christiana in suis exordiis $uit iudaica sed $acta est per successivas evolutiones
primum paulina tum ioannica demum hellenica et universalis.
&(9! 279! 9!. Dici potest abs#ue paradoxo nullum Scripturae caput a primo Cenesis ad postremum
"pocalypsis continere doctrinam prorsus identicam illi #uam super eadem re tradit 0cclesia et idcirco
nullum Scripturae caput habere eundem sensum pro critico ac pro theologo.
33
&(92 2792 92. Praecipui articuli Symboli "postolici non eandem pro )hristianis primorum temporum
signi$icationem habebant #uam habent pro christianis nostri temporis.
&(9& 279& 9&. 0cclesia sese praebet imparem ethicae evangelicae e$$icaciter tuendae #uia obstinate
adhaeret immutabilibus doctrinis #uae cum hodiernis progressibus componi ne#ueunt.
&(9( 279( 9(. Progressus scientiarum postulat ut re$ormentur conceptus doctrinae christianae de Deo de
creatione de revelatione de persona ,erbi -ncarnati de redemptione.
&(9: 279: 9:. )atholicismus hodiernus cum vera scientia componi ne#uit nisi trans$ormetur in #uendam
christianismum non dogmaticum id est in protestantismum latum et liberalem.
&(99 279:a )ensura S. P<cisI <Sanctitas Sua Decretum 0minentissimorum Patrum adprobavit et
con$irmavit ac omnes et singulas supra recensitas propositiones ceu reprobatas ac proscriptas ab omnibus
haberi mandavit.<
Denzinger 3latin4 &&:&
Denzinger 3latin4 &(99
Decr. S. )gr. )oncilii <?e temere< sous saint Pie .
2 aoHt !871
&(9/ 2799 De sponsalibus. -. 0a tantum sponsalia habentur valida et canonicos sortiuntur e$$ectus #uae
contracta $uerint per scripturam sub signatam a partibus et vel a parocho aut loci Ardinario vel saltem a
duobus testibus....
&(98 2791 De matrimonio. ---. 0a tantum matrimonia valida sunt #uae contrahuntur coram parocho vel
loci Ardinario vel sacerdote ab alterutro delegato et duobus saltem testibus....
&(17 279/ ,--. -mminente mortis periculo ubi parochus vel loci Ardinarius vel sacerdos ab alterutro
delegatus haberi ne#ueat ad consulendum conscientiae et 3si casus $erat4 legitimationi prolis
matrimonium contrahi valide ac licite potest coram #uolibet sacerdote et duobus testibus.
&(1! 2798 ,---. Si contingat ut in ali#ua regione parochus locive Ardinarius aut sacerdos ab eis
delegatus coram #uo matrimonium celebrari #ueat haberi non possit ea#ue rerum condicio a mense iam
perseveret matrimonium valide ac licite iniri potest emisso a sponsis $ormali consensu coram duobus
testibus...
&(12 2717 .- !. Statutis superius legibus tenentur omnes in catholica 0cclesia baptizati et ad eam ex
haeresi aut schismate conversi 3licet sive hi sive illi ab eadem postea de$ecerint4 #uoties inter se sponsalia
vel matrimonia ineant.
&(1& 2717 2. ,igent #uo#ue pro iisdem de #uibus supra catholicis si cum acatho-icis sive baptizatis sive
non baptizatis etiam post obtentam dispensationem ab impedimento mixtae religionis vel disparitatis
cultus sponsalia vel matrimonium contrahunt' nisi pro ali#uo particulari loco aut regione aliter a S. Sede
sit statutum.
&(1( 2717 &. "catholici sive baptizati sive non baptizati si inter se contrahunt nullibi ligantur ad
catholicam sponsalium vel matrimonii $ormam servandam. )um "SS inde ab vol. &1 3!87(J7:4 et "SS
#uae a. !87/ in eorum locum successerunt editionem actorum "p. Sediceps ipsi textui inserere si est sive
longior sive ex dissitis locis excerptus.
Saint Pie . 0ncycl. <Pascendi dominici gregis<
/ septembre !871
271! 6uia ... modernistarum 3sic enim iure in vulgus audiunt4 callidissimum arti$icium est ut doctrinas
suas non ordine digestas proponant at#ue in unum collectas sed sparsas veluti at#ue invicem seiunctas ut
nimirum ancipites et #uasi vagi videantur cum e contra $irmi sint et constantes' praestat ,enerabiles
Fratres doctrinas easdem uno hic conspectu exhibere primum nexum#ue indicare #uo invicem
33!
coalescunt ut deinde errorum causas scrutemur ac remedia ad averruncandam perniciem
praescribamus. ... Bt autem in abstrusiore re ordinatim procedamus illud ante omnia notandum est
modernistarum #uemlibet plures agere personas ac veluti in se commiscere 3-.4 philosophum nimirum
3--.4 credentem 3---.4 theologum 3-,.4 historicum 3,.4 criticum 3,-.4 apologetam 3,--.4 instauratoremI
#uas singulatim omnes distinguere oportet #ui eorum systema rite cognoscere et doctrinarum
antecessiones consecutiones#ue pervidere velit.
&(1: 2712 Philosophiae religiosae $undamentum in doctrina illa modernistae ponunt #uam vulgo
agnosticismum vocant. ,i huius humana ratio phaenomenis omnino includitur rebus videlicet #uae
apparent ea#ue specie #ua apparent I earundem praetergredi terminos nec ius nec potestatem habet.
6uare nec ad Deum se erigere potis est nec illius exsistentiam utut per ea #uae videntur agnoscere.
Finc in$ertur Deum scientiae obiectum directe nullatenus esse posse' ad historiam vero #uod attinet
Deum subiectum historicum minime censendum esse. - Fis autem positis #uid de naturali theologia #uid
de motivis credibilitatis #uid de externa revelatione $iat $acile #uis#ue perspiciet. 0a nempe modernistae
penitus e medio tollunt et ad intellectualismum amandant. ...
&(19 271& 30x agnosticismo deducuntI4 atheam debere esse scientiam item#ue historiam' in #uarum
$inibus non nisi phaenomenis possit esse locus exturbato penitus Deo et #uid#uid divinum est.
&(11 Fic tamen agnosticismus in disciplina modernistarum non nisi ut pars negans habenda est I positiva
ut aiunt in immanentia vitali constituitur. Farum nempe ad aliam ex altera sic procedunt.
- %eligio sive ea naturalis est sive supra naturam ceu #uodlibet $actum explicationem ali#uam admittat
oportet. 0xplicatio autem naturali theologia deleta aditu#ue ad revelationem ob reiecta credibilitatis
argumenta intercluso immo etiam revelatione #ualibet externa penitus sublata extra hominem in#uiritur
$rustra. 0st igitur in ipso homine #uaerenda I et #uoniam religio vitae #uaedam est $orma in vita omnino
hominis reperienda est. 0x hoc immanentiae religiosae principium asseritur. ,italis porro cuiuscum#ue
phaenomeni cuiusmodi religionem esse iam dictum est prima veluti motio ex indigentia #uapiam seu
impulsione est repetendaI primordia vero si de vita pressius lo#uamur ponenda sunt in motu #uodam
cordis #ui sensus dicitur. 0am ob rem cum religionis obiectum sit Deus concludendum omnino est
$idem #uae initium est ac $undamentum cuiusvis religionis in sensu #uodam intimo collocari debere #ui
ex indigentia divini oriatur. Faec porro divini indigentia #uia non nisi certis aptis#ue in complexibus
sentitur pertinere ad conscientiae ambitum ex se non potest' latet autem primo in$ra conscientiam seu ut
mutuato vocabulo a moderna philosophia lo#uuntur in subconscientia. ...
&(1/ 271: -n eiusmodi enim sensu modernistae non $idem tantum reperiunt' sed cum $ide in#ue ipsa
$ide prout illam intelligunt revelationi locum esse a$$irmant. ... )um $idei Deus obiectum sit ae#ue et
causa revelatio illa et de Deo pariter et a Deo est' habet Deum videlicet revelantem simul ac revelatum.
Finc autem ,en. Fr. a$$irmatio illa modernistarum perabsurda #ua religio #uaelibet pro diverso aspectu
naturalis una ac supernaturalis dicenda est. Finc conscientiae ac revelationis promiscua signi$icatio. Finc
lex #ua conscientia religiosa ut regula universalis traditur cum revelatione penitus ae#uanda cui subesse
omnes oporteat supremam etiam in 0cclesia potestatem sive haec doceat sive de sacris disciplinave
statuat.
&(18 2719 -ncognoscibile de #uo lo#uuntur non se $idei sistit ut nudum #uid aut singulare' sed contra in
phaenomeno ali#uo arcte inhaerens #uod #uamvis ad campum scientiae aut historiae pertinet ratione
tamen ali#ua praetergreditur. ... Gum vero $ides ab incognoscibili allecta #uod cum phaenomeno iungitur
totum ipsum phaenomenon complectitur ac sua vita #uodammodo permeat. 0x hoc autem duo
conse#uuntur. Primum #uaedam phaenomeni trans$iguratio per elationem scilicet supra veras illius
condiciones #ua aptior $iat materia ad induendam divini $ormam #uam $ides est inductura. Secundum
phaenomeni eiusdem ali#uapiam sic vocare liceat de$iguratio inde nata #uod $ides illi loci temporis#ue
adiunctis exempto tribuit #uae reapse non habet' #uod usuvenit praecipue cum de phaenomenis agitur
exacti temporis eo#ue amplius #uo sunt vetustiora. 0x gemino hoc capite binos iterum modernistae
eruunt canones #ui alteri additi iam ex agnosticismo habito critices historicae $undamenta constituunt.
&(/7 0xemplo res illustrabitur sit#ue illud e )hristi persona petitum. -n persona )hristi aiunt scientia
at#ue historia nil praeter hominem o$$endunt. 0rgo vi primi canonis ex agnosticismo deducti ex eius
historia #uid#uid divinum redolet delendum est. Porro vi alterius canonis )hristi persona historica
trans$igurata est a $ideI ergo subducendum ab ea #uid#uid ipsam evehit supra condiciones historicas.
Demum vi tertii canonis eadem persona )hristi a $ide de$igurata estI ergo removenda sunt ab illa
33"
sermones acta #uid#uid uno verbo ingenio statui educationi eius loco ac tempori #uibus vixit minime
respondet.
&(/! %eligiosus igitur sensus #ui per vitalem immanentiam e latebris subconscientiae erumpit germen
est totius religionis ac ratio pariter omnium #uae in religione #uavis $uere aut sunt $utura. ...
-n sensu illo in#uiunt #uem saepius nominavimus #uoniam sensus est non cognitio Deus #uidem se
homini sistit' verum con$use adeo ac permixte ut a subiecto credente vix aut minime distinguatur.
?ecesse igitur est ali#uo eundem sensum collustrari lumine ut Deus inde omnino exiliat ac secernatur. -d
nempe ad intellectum pertinet cuius est cogitare et analysim instituere' per #uem homo vitalia
phaenomena in se exsurgentia in species primum traducit tum autem verbis signi$icat. Finc vulgata
modernistarum enuntiatio I debere religiosum hominem $idem suam cogitare. ...
&(/2 271/ -n eiusmodi autem negotio mens dupliciter operatur' primum naturali actu et spontaneo
reddit#ue rem sententia #uadam simplici ac vulgari' secundo vero re$lexe ac penitius vel ut aiunt
cogitationem elaborando elo#uitur#ue cogitata secundariis sententiis derivatis #uidem a prima illa
simplici limatioribus tamen ac distinctioribus. 6uae secundariae sententiae si demum a supremo
0cclesiae magisterio sancitae $uerint constituent dogma.
&(/& 2718 Sic igitur in modernistarum doctrina ventum est ad caput #uoddam praecipuum videlicet ad
originem dogmatis at#ue ad ipsam dogmatis naturam. Ariginem enim dogmatis ponunt #uidem in
primigeniis illis $ormulis simplicibus #uae #uodam sub respectu necessariae sunt $idei' nam revelatio ut
reapse sit mani$estam Dei notitiam in conscientia re#uirit. -psum tamen dogma secundariis proprie
contineri $ormulis a$$irmare videntur.... 3Formularum eiusmodi non alius est $inis4 #uam modum
suppeditare credenti #uo sibi suae $idei rationem reddat. 6uamobrem mediae illae sunt inter credentem
eius#ue $idem I ad $idem autem #uod attinet sunt inadae#uatae eius obiecti notae vulgo symbola
vocitant' ad credentem #uod spectat sunt mera instrumenta. - ... Abiectum autem sensus religiosi utpote
#uod absoluto continetur in$initos habet aspectus #uorum modo hic modo alius apparere potest.
Similiter homo #ui credit aliis uti potest condicionibus. 0rgo et $ormulas #uas dogma appellamus
vicissitudini eidem subesse oportet ac propterea varietati esse obnoxias. -ta vero ad intimam evolutionem
dogmatis expeditum est iter.
27/7 0volvi tamen ac mutari dogma non posse solum sed oportere et modernistae ipsi per$racte
a$$irmant et ex eorum sententiis aperte conse#uitur. - ?am inter praecipua doctrinae capita hoc illi
habent #uod ab immanentiae vitalis principio deducunt I $ormulas religiosas ut religiosae reapse sint nec
solum intellectus commentationes vitales esse debere vitam#ue ipsam vivere sensus religiosi. 6uod non
ita intelligendum est #uasi hae $ormulae praesertim si mere imaginativae sint pro ipso religioso sensu
inventae' nihil enim re$ert admodum earum originis ut etiam numeri vel #ualitatisI sed ita ut eas
religiosus sensus mutatione ali#ua si opus est adhibita vitaliter sibi adiungat. Scilicet ut aliis dicamus
necesse est ut $ormula primitiva acceptetur a corde ab eo#ue sanciatur' item#ue sub cordis ductu sit labor
#uo secundariae $ormulae progignuntur. Finc accidit #uod debeant hae $ormulae ut vitales sint ad $idem
pariter et ad credentem accommodatae esse ac manere. 6uamobrem si #uavis ex causa huiusmodi
accommodatio cesset amittunt illae primigenias notiones ac mutari indigent. - Faec porro $ormularum
dogmaticarum cum sit vis ac $ortuna instabilis mirum non est illas modernistis tanto esse ludibrio ac
despectui' #ui nihil e contra lo#uuntur at#ue extollunt nisi religiosum sensum vitam#ue religiosam. -deo
et 0cclesiam audacissime carpunt tan#uam devio itinere incedentem #uod ab externa $ormularum
signi$icatione religiosam vim ac moralem minime distinguat et $ormulis notione carentibus casso labore
ac tenacissime inhaerens religionem ipsam dilabi permittat. - )aeci e#uidem et duces caecorum 32t
!9!(4 #ui superbo scientiae nomine in$lati us#ue eo insaniunt ut aeternam veritatis notionem et
germanum religionis sensum pervertantI novo invecto systemate #uo ex proEecta et e$$renata novitatum
cupiditate veritas ubi certo consistit non #uaeritur sanctis#ue et apostolicis traditionibus posthabitis
doctrinae aliae inanes $utiles incertae nec ab 0cclesia probatae adsciscuntur ' #uibus veritatem ipsam
$uciri ac sustineri vanissimi homines arbitrantur. . "t#ue haec ,enerabiles Fratres de modernista ut
philosopho.
&(/( 27/! 2odernistae credenti ratum ac certum est realitatem divini reapse in se ipsam exsistere nec
prorsus a credente pendere. 6uod si postules in #uo tandem haec credentis assertio nitatur reponentI in
privata cuius#ue hominis experientia...I in sensu religioso #uendam esse agnoscendum cordis intuitum'
#uo homo ipsam sine medio Dei realitatem attingit tantam#ue de exsistentia Dei haurit persuasionem
de#ue Dei tum intra tum extra hominem actione ut persuasionem omnem #uae ex scientia peti possit
33#
longe antecellat. ,eram igitur ponunt experientiam eam#ue rationali #ualibet experientia
praestantiorem. ...
27/2 6uam hic longe absumus a catholicis institutis. )ommenta eiusmodi a ,"G-)"?" Synodo
improbata iam vidimus 3c$. D 27124. - Fis semel admissis una cum erroribus ceteris iam memoratis #uo
pacto ad atheismum pateat via in$erius dicemus. ?unc statim advertisse iuverit ex hac experientiae
doctrina coniuncta alteri de symbolismo religionem #uamlibet ethnicorum minime excepta ut veram esse
habendam. 6uidni etenim in religione #uavis experientiae huiusmodi occurrant @ Accurrisse vero non
unus asserit. 6uo iure autem modernistae veritatem experientiae abnuent #uam turca a$$irmet veras#ue
experientias unis catholicis vindicabunt@ ?e#ue id reapse modernistae denegant' #uin immo subobscure
alii alii apertissime religiones omnes contendunt esse veras. Secus autem sentire nec posse mani$estum
est. ?am religioni cuipiam #uo tandem ex capite secundum illorum praecepta $oret $alsitas tribuenda@
)erte vel ex $allacia sensus religiosi vel #uod $alsilo#ua sit $ormula ab intellectu prolata. "t#ui sensus
religiosus unus semper idem#ue est etsi $orte #uando#ue imper$ectior' $ormula autem intellectus ut vera
sit su$$icit ut religioso sensui homini#ue credenti respondeat #uid#uid de huius perspicuitate ingenii
esse #ueat. Bnum ad summum in religionum diversarum con$lictu modernistae contendere $orte possint
catholicam utpote vividiorem plus habere veritatisI item#ue christiano nomine digniorem eam esse ut
#uae christianismi exordiis respondeat plenius. ...
27/& 0st aliud praeterea in hoc doctrinae capite #uod catholicae veritati est omnino in$estum. - ?am
istud de experientia praeceptum ad traditionem etiam trans$ertur #uam 0cclesia huc us#ue asseruit
eam#ue prorsus adimit. 0nimvero modernistae sic traditionem intelligunt ut sit originalis experientiae
#uaedam cum aliis communicatio per praedicationem ope $ormulae intellectivae. )ui $ormulae propterea
praeter vim ut aiunt repraesentativam suggestivam #uandam adscribunt virtutem tum in eo #ui credit
ad sensum religiosum $orte torpentem excitandum instaurandam#ue experientiam ali#uando habitam tum
in eis #ui nondum credunt ad sensum religiosum primo gignendum et experientiam producendam. Sic
autem experientia religiosa late in populos propagatur' nec tantummodo in eos #ui nunc sunt per
praedicationem sed in posteros etiam tam per libros #uam per verborum de aliis in alios replicationem. -
Faec vero experientiae communicatio radices #uando#ue agit viget#ue senescit #uando#ue statim ac
moritur. ,igere autem modernistis argumentum veritatis est' veritatem enim ac vitam promiscue habent.
0x #uo in$erre denuo licebitI religiones omnes #uot#uot exstant veras esse nam secus nec viverent.
&(/: 27/( 39794 3Ardinem statuendo inter $idem et scientiam secundum modernistas4 Fides id unice
spectat #uod scientia incognoscibilc sibi esse pro$itetur. Finc ... scientia versatur in phaenomenis ubi
nullus $idei locus' $ides e contra versatur in divinis #uae scientia penitus ignorat. Bnde demum con$icitur
inter $idem et scientiam num#uam esse posse discidium ... 6uibus si #ui $orte obiciant #uaedam in
aspectabili occurrere natura rerum #uae ad $idem etiam pertineant uti humanam )hristi vitam negabunt
?am etsi haec phaenomenis accensentur tamen #uatenus vita $idei imbuuntur et a $ide #uo supra dictum
est modo trans$igurata ac de$igurata $uerunt 3c$I DS &(18s4 a sensibili mundo sunt abrepta et in divini
materiam translata. 6uamobrem poscenti ulterius an )hristus 39714 vera patrarit miracula vere#ue $utura
praesenserit an vere revixerit at#ue in caelum conscenderit scientia agnostica abnuet $ides a$$irmabit' ex
hoc tamen nulla erit inter utram#ue pugna. ?am abnuet alter ut philosophus philosophos allo#uens
)hristum scilicet unice contemplatus secundum realitatem historicam' a$$irmabit alter ut credens cum
credentibus locutus )hristi vitam spectans prout iterum vivitur a $ide et in $ide.
&(/9 27/: 0x his tamen $allitur vehementer #ui reputet posse opinari $idem et scientiam alteram sub
altera nulla penitus ratione esse subiectam. ?am de scientia #uidem recte vere#ue existimabit' secus
autem de $ide #uae non uno tantum sed triplici ex capite scientiae subici dicenda est. Primum nam#ue
advertere oportet in $acto #uovis religioso detracta divina realitate #uam#ue de illa habet experientiam
#ui credit cetera omnia praesertim vero religiosas $ormulas phaenomenorum ambitum minime
transgredi at#ue ideo cadere sub scientiam. - Praeterea #uamvis dictum est Deum solius $idei esse
obiectum id de divina #uidem realitate concedendum est non tamen de idea Dei. Faec #uippe scientiae
subest' #uae dum in ordine ut aiunt logico philosophatur #uid#uid etiam absolutum est attingit at#ue
ideale. 6uocirca philosophia seu scientia cognoscendi de idea Dei Eus habet eam#ue in sui evolutione
moderandi et si #uid extrarium invaserit corrigendi. Finc modernistarum e$$atum I evolutionem
religiosam cum morali et intellectuali componi debere videlicet ut #uidam tradit #uem magistrum
se#uuntur eisdem subdi. - "ccedit demum #uod homo dualitatem in se ipse non patiturI #uamobrem
credentem #uaedam intima urget necessitas $idem cum scientia sic componendi ut a generali ne discrepet
idea #uam scientia exhibet de hoc mundo universo. Sic ergo con$icitur scientiam a $ide omnino solutam
esse $idem contra utut scientiae extranea praedicetur eidem subesse.
33$
27/9 6uod pro$ecto apertius patebit intuenti #uo pacto modernistae agant accommodate omnino ad ea
#uae docent. 2ulta enim ab eis contrarie videntur scripta vel dicta ut #uis $acile illos aestimet ancipites
at#ue incertos. ,erumtamen consulte id et considerate accidit ex opinione scilicet #uam habent de $idei
at#ue scientiae seiunctione mutua. Finc in eorum libris #uaedam o$$endimus #uae catholicus omnino
probet #uaedam aversa pagina #uae rationalistam dictasse autumes. Finc historiam scribentes nullam
de divinitate )hristi mentionem iniciunt ad contionem vero in templis eam $irmissime pro$itentur. -tem
enarrantes historiam )oncilia et Patres nullo loco habent catechesim autem si tradunt illa at#ue illos cum
honore a$$erunt. Finc etiam exegesim theologicam et pastoralem a scienti$ica et historica secernunt.
Similiter ex principio #uod scientia a $ide nullo pacto pendeat cum de philosophia de historia de critice
disserunt >utheri se#ui vestigia non exhorrentes 3c$. D 1984 despicientiam praeceptorum catholicorum
sanctorum Patrum oecumenicarum Synodorum magisterii ecclesiastici omnimodis ostentant ' de #ua si
carpantur libertatem sibi adimi con#ueruntur. Pro$essi demum $idem esse scientiae subiciendam
0cclesiam passim aperte#ue reprehendunt #uod sua dogmata philosophiae opinionibus subdere et
accommodare obstinatissime renuat I ipsi vero veteri ad hunc $inem theologia sublata novam invehere
contendunt #uae philosophorum delirationibus obsecundet.
&(/1 27/1 ... 2odernista theologus eisdem utitur principiis #uae usui philosopho esse vidimus illa#ue
ad credentem aptatI principia in#uimus immanentiae et symbolismi. Sic autem rem expeditissime per$icit.
Graditur a philosopho principium $idei esse immanens' a credente additur hoc principium Deum esse'
concludit ipseI Deus ergo est immanens in homine. Finc immanentia theologica. -terumI philosopho
certum est repraesentationes obiecti $idei esse tantum symbolicas' credenti pariter certum est $idei
obiectum esse Deum in se' theologus igitur colligitI repraesentationes divinae realitatis esse symbolicas.
Finc symbolismus theologicus. ...
27// Fuic vero immanentiae pronuntiato aliud adicitur #uod a permanentia divina vocare possumus I
#uae duo inter se eo $ere modo di$$erunt #uo experientia privata ab experientia per traditionem
transmissa. 0xemplum rem collustrabit I sit#ue ab 0cclesia et sacramentis deductum. 0cclesia in#uiunt
et sacramenta a )hristo ipso instituta minime credenda sunt. )avet id agnosticismus #ui in )hristo nil
praeter hominem novit cuius conscientia religiosa ut ceterorum hominum sensim e$$ormata est cavet
lex immanentiae #uae externas ut aiunt applicationes respuit' cavet item lex evolutionis #uae ut
germina evolvantur tempus postulat et #uandam adiunctorum sibi succedentium seriem I cavet demum
historia #uae talem reapse rei cursum $uisse ostendit. "ttamen 0cclesiam et sacramenta mediate a )hristo
$uisse instituta retinendum est. 6ui vero @ )onscientias christianas omnes in )hristi conscientia virtute
#uodammodo inclusas a$$irmant ut in semine planta. 6uoniam autem germina vitam seminis vivunt
)hristiani omnes vitam )hristi vivere dicendi sunt. Sed )hristi vita secundum $idem divina est I ergo et
)hristianorum vita. Si igitur haec vita decursu aetatum 0cclesiae et sacramentis initium dedit iure
omnino dicetur initium huiusmodi esse a )hristo ac divinum esse. Sic omnino con$iciunt divinas esse
etiam Scripturas sacras divina dogmata. - Fis porro modernistarum theologia $erme absolvitur. Brevis
pro$ecto supellex sed ei perabundans #ui pro$iteatur scientiae #uid#uid praeceperit semper esse
obtemperandum. - Forum ad cetera #uae dicemus applicationem #uis#ue $acile per se viderit.
&(// 27/8 Fidei autem cum multa sint germina praecipua vero 0cclesia dogma sacra et religiones >ibri
#uos sanctos nominamus de his #uo#ue #uid modernistae doceant in#uirendum. - "t#ue ut dogma
initium ponamus huius #uae sit origo et natura iam supra indicatum est. 3c$. DS &(/24. Aritur illud ex
impulsione #uadam seu necessitate vi cuius #ui credit in suis cogitatis elaborat ut conscientia tam sua
#uam aliorum illustretur magis. 0st hic labor in rimando totus expoliendo#ue primigeniam mentis
$ormulam non #uidem in se illam secundum logicam explicationem sed secundum circumstantia seu ut
minus apte ad intelligendum in#uiunt vitaliter. -nde $it ut circa illam secundariae #uaedam ut iam
innuimus sensim enascantur $ormulae 3c$. DS &(/2s4' #uae postea in unum corpus coagmentatae vel in
unum doctrinae aedi$icium cum a magisterio publico sancitae $uerint utpote communi conscientiae
respondentes dicuntur dogma. "b hoc secernendae sunt probe theologorum commentationes. ...
&(/8 27/8 De cultu sacrorum haud $oret multis dicendum nisi eo #uo#ue nomine sacramenta venirent' de
#uibus maximi modernistarum errores. )ultum ex duplici impulsione seu necessitate oriri perhibent....
"ltera est ad sensibile #uiddam religioni tribuendum altera ad eam pro$erendam #uod $ieri uti#ue
ne#ua#uam possit sine $orma #uadam sensibili et consecrantibus actibus #uae sacramenta dicimus.
Sacramenta autem modernistis nuda sunt symbola seu signa #uamvis non vi carentia. 6uam vim ut
indicent exemplo ipsi utuntur verborum #uorundam #uae vulgo $ortunam dicuntur sortita eo #uod
virtutem conceperint ad notiones #uasdam propagandas robustas maxime#ue percellentes animos. Sicut
33%
ea verba ad notiones sic sacramenta ad sensum religiosum ordinata suntI nihil praeterea. )larius pro$ecto
dicerent si sacramenta unice ad nutriendam $idem instituta a$$irmarent. Foc tamen Gridentina Synodus
damnavitI <Si #uis dixerit haec sacramenta propter solam $idem nutriendam instituta $uisse anathema sit<
3DS !97:!4.
&(87 2787 3Sacros >ibros4 ad modernistarum scita de$inire probe #uis possitI syllogen experientiarum
non cui#ue passim advenientium sed extraordinariarum at#ue insignium #uae in #uapiam religione sunt
habitae. ... 6uamvis experientia sit praesentis temporis posse tamen illam de praeteritis ae#ue ac de
$uturis materiam sumere prout videlicet #ui credit vel exacta rursus per recordationem in modum
praesentium vivit vel $utura per praeoccupationem. -d autem explicat #uomodo historici #uo#ue et
apocalyptici in >ibris sacris censeri #ueant. - Sic igitur in hisce >ibris Deus #uidem lo#uitur per
credentem' sed uti $ert theologia modernistarum per immanentiam solummodo et permanentiam vitalem.
&(8! 2787 6uaeremus #uid tum de inspiratione @ Faec respondent ab impulsione illa nisi $orte
vehementia ne#ua#uam secernitur #ua credens ad $idem suam verbo scriptove aperiendam adigitur.
Simile #uid habemus in poetica inspiratione' #uare #uidam aiebatI <0st Deus in nobis agitante calescimus
illo.< Foc modo Deus initium dici debet inspirationis sacrorum >ibrorum.
&(82 278! 3De 0cclesia imaginantes4 ponunt initio eam ex duplici necessitate oriri una in credente
#uovis in eo praesertim #ui primigeniam ac singularem ali#uam sit nactus experientiam ut $idem suam
cum aliis communicet' altera post#uam $ides communis inter plures evaserit in collectivitate ad
coalescendum in societatem et ad commune bonum tuendum augendum propagandum. 6uid igitur
0cclesia@ Partus est conscientiae collectivae seu consociationis conscientiarum singularium #uae vi
permanentiae vitalis a primo ali#uo credente pendeant videlicet pro catholicis a )hristo.
2782 Sed enim non intra domesticos tantum parietes habet 0cclesia #uibuscum amice cohaerere illam
oporteat' habet et extra. ?on una nam#ue ipsa occupat mundum' occupant ae#ue consociationes aliae
#uibuscum commercium et usus necessario intercedat. 6uae iura igitur #uae sint 0cclesiae o$$icia cum
civilibus consociationibus determinandum est etiam nec aliter determinandum nisi ex ipsius 0cclesiae
natura #ualem nimirum modernistae nobis descripsere. - -n hoc autem eisdem plane regulis utuntur #uae
supra pro scientia at#ue $ide sunt allatae. -bi de obiectis sermo erat hic de $inibus. Sicut igitur ratione
obiecti $idem ac scientiam extraneas ab invicem vidimus sic status et 0cclesia alter ab altera extranea
sunt ob $ines #uos perse#uuntur temporalem ille haec spiritualem. >icuit pro$ecto alias temporale
spirituali subici' licuit de mixtis #uaestionibus sermonem interseri in #uibus 0cclesia ut domina ac regina
intererat #uia nempe 0cclesia a Deo sine medio ut ordinis supernaturalis est auctor instituta $erebatur.
Sed iam haec a philosophis at#ue historicis respuuntur. Status ergo ab 0cclesia dissociandus sicut etiam
catholicus a cive. 6uamobrem catholicus #uilibet #uia etiam civis ius at#ue o$$icium habet 0cclesiae
auctoritate neglecta eius optatis consiliis praeceptis#ue posthabitis spretis immo reprehensionibus ea
perse#uendi #uae civitatis utilitati conducere arbitretur. ,iam ad agendum civi praescribere praetextu
#uolibet abusus 0cclesiasticae potestatis est toto nisu reiciendus. - 0a nimirum ,enerabiles Fratres
unde haec omnia dimanant eadem pro$ecto sunt #uae P-BS ,- decessor ?oster in )onstitutione
apostolica "uctorem $idei solemniter damnavit 3c$. D !:72s#4.
278& Sed modernistarum scholae satis non est debere Statum ab 0cclesia seiungi. Sicut $idem #uoad
elementa ut in#uiunt phaenomenica scientiae subdi oportet sic in temporalibus negotiis 0cclesiam
subesse Statui. Foc #uidem illi aperte nondum $orte asserunt ' ratiocinationis tamen vi coguntur
admittere. Posito etenim #uod in temporalibus rebus Status possit unus si accidat credentem intimis
religionis actibus haud contentum in externos exilire ut puta administrationem susceptionemve
sacramentorum necesse erit haec sub Status dominium cadere. 0c#uid tum de ecclesiastica auctoritate@
)um haec nisi per externos actus non expliceturI Statui tota #uanta est erit obnoxia. Fac nempe
consecutione coacti multi e protestantibus liberalibus cultum omnem sacrum externum #uin etiam
externam #uamlibet religiosam consociationem e medio tollunt religionem#ue ut aiunt individualem
invehere adnituntur. - 6uod si modernistae nondum ad haec palam progrediuntur petunt interea ut
0cclesia #uo ipsi impellunt sua se sponte inclinet sese#ue ad civiles $ormas aptet. "t#ue haec de
auctoritate disciplinari. - ?am de doctrinali et dogmatica potestate longe peiora sunt ac perniciosiora
#uae sentiunt. De magisterio 0cclesiae sic scilicet commentantur. )onsociatio religiosa in unum vere
coalescere ne#ua#uam potest nisi una sit consociatorum conscientia una#ue #ua utantur $ormula.
Btra#ue autem haec unitas mentem #uandam #uasi communem expostulat cuius sit reperire ac
determinare $ormulam #uae communi conscientiae rectius respondeat' cui #uidem menti satis auctoritatis
inesse oportet ad $ormulam #uam statuent communitati imponendam. -n hac porro coniunctione ac veluti
3&
$usione tum mentis $ormulam eligentis tum potestatis eandem perscribentis magisterii ecclesiastici
notionem modernistae collocant. )um igitur magisterium ex conscientiis singularibus tandem ali#uando
nascatur et publicum o$$icium in earundem conscientiarum commodum mandatum habeat conse#uitur
necessario illud ab eisdem conscientiis pendere ac proinde ad populares $ormas esse in$lectendum.
6uapropter singularium hominum conscientias prohibere #uominus impulsiones #uas sentiunt palam
aperte#ue pro$iteantur et criticae viam praepedire #ua dogma ad necessarias evolutiones impellat
potestatis ad utilitatem permissae non usus est sed abusus. - Similiter in usu ipso potestatis modus
temperatio#ue sunt adhibenda. >ibrum #uemlibet auctore inscio notare ac proscribere nulla explicatione
admissa nulla disceptatione tyrannidi pro$ecto est proximum. - 6uare hic etiam medium est #uoddam
iter reperiendum ut auctoritati simul ac libertati integra sint iura. -nterea temporis catholico sic est
agendum ut auctoritatis #uidem observantissimum se publice pro$iteatur suo tamen obse#ui ingenio non
intermittat. - Ceneratim vero sic de 0cclesia praescribunt I #uoniam ecclesiasticae potestatis $inis ad
spiritualia unice pertinet externum apparatum omnem esse tollendum #uo illa ad intuentium oculos
magni$icentius ornatur. -n #uo illud sane negligitur religionem etsi ad animos pertineat non tamen unice
animis concludi ' et honorem potestati impensum in )hristum institutorem recidere. ...
&(8& 278( Principium 3explicandi modernistice $idem4 hic generale estI in religione #uae vivat nihil
variabile non esse at#ue idcirco variandum. Finc gressum $aciunt ad illud #uod in eorum doctrinis $ere
caput est videlicet ad evolutionem. Dogma igitur 0cclesia sacrorum cultus libri #uos ut sanctos
veremur #uin etiam $ides ipsa nisi intermortua haec omnia velimus evolutionis teneri legibus debent.
278: -n evolutionis doctrina ut adhuc sistamus illud praeterea est advertendum #uod etsi indigentiae seu
necessitates ad evolutionem impellunt his tamen unis acta evolutio transgressa $acile traditionis $ines
at#ue ideo a primigenio vitali principio avulsa ad ruinam potius #uam ad progressionem traheret. Finc
modernistarum mentem plenius secuti evolutionem ex con$lictione duarum virium evenire dicemus
#uarum altera ad progressionem agit altera ad conservationem retrahit. - ,is conservatrix viget in
0cclesia continetur#ue traditione. 0am vero exserit religiosa auctoritas' id#ue tam iure ipso est enim in
auctoritatis natura traditionem tueri tam re auctoritas nam#ue a commutationibus vitae reducta stimulis
ad progressionem pellentibus nihil aut vix urgetur. 0 contra vis ad progrediendum rapiens at#ue intimis
indigentiis respondens latet ac molitur in privatorum conscientiis illorum praecipue #ui vitam ut
in#uiunt propius at#ue intimius attingunt. - 0n hic ,enerabiles Fratres doctrinam illam exitiosissimam
e$$erre caput iam cernimus #uae laicos homines in 0cclesiam subin$ert ut progressionis elementa. - 0x
convento #uodam et pacto inter binas hasce vires conservatricem et progressionis $autricem inter
auctoritatem videlicet et conscientias privatorum progressus ac mutationes oriuntur. ?am privatorum
conscientiae vel harum #uaedam in conscientiam collectivam agunt haec vero in habentes auctoritatem
cogit#ue illos pactiones con$lare at#ue in pacto manere. - 0x his autem pronum est intelligere cur
modernistae mirentur adeo cum reprehendi se vel puniri sciunt. 6uod eis culpae vertitur ipsi pro o$$icio
habent religioso explendo. ?ecessitates conscientiarum nemo melius novit #uam ipsi eo #uod propius
illas attingunt #uam ecclesiastica auctoritas. 0as igitur necessitates omnes #uasi in se colliguntI unde
lo#uendi publice ac scribendi o$$icio devinciuntur. )arpat eos si volet auctoritas' ipsi conscientia o$$icii
$ulciuntur intima#ue experientia norunt non sibi reprehensiones deberi sed laudes. Bti#ue non ipsos latet
progressiones sine certaminibus haud $ieri nec sine victimis certaminaI sint ergo ipsi pro victimis sicut
prophetae et )hristus. ?ec ideo #uod male habentur auctoritati invidentI suum illam exse#ui munus ultro
concedunt. 6ueruntur tantum #uod minime exaudiuntur' sic enim cursus animorum tardaturI hora tamen
rumpendi moras certissime veniet nam leges evolutionis coerceri possunt in$ringi omnino non possunt.
-nstituto ergo itinere perguntI pergunt #uamvis redarguti et damnati' incredibilem audaciam $ucatae
demissionis velamine obducentes. )ervices #uidem simulate in$lectunt' manu tamen at#ue animo #uod
susceperunt perse#uuntur audacius. Sic autem volentes omnino prudentes#ue aguntI tum #uia tenent
auctoritatem stimulandam esse non evertendam' tum #uia necesse illis est intra 0cclesiae septa manere
ut collectivam conscientiam sensim immutentI #uod tamen cum aiunt $ateri se non advertunt
conscientiam collectivam ab ipsis dissidere at#ue ideo nullo eos iure illius se interpretes venditare ...
3"llegantur dein et explicantur #uae habentur in hoc 0nchiridio D !9&9 !17: !/77.4 - Sed post#uam in
modernismi assectatoribus philosophum credentem theologum observavimus iam nunc restat ut pariter
historicum criticum apologetam re$ormatorem spectemus.
&(8( 2789 2odernistarum #uidam #ui componendis historiis se dedunt solliciti magnopere videntur ne
credantur philosophi ..I ne scilicet cuipiam sit opinio eos praeiudicatis imbui philosophiae opinationibus
nec esse propterea ut aiunt omnino obiectivos. ,erum tamen est historiam illorum aut criticen meram
lo#ui philosophiam' #uae#ue ab iis in$eruntur ex philosophicis eorum principiis iusta ratiocinatione
concludi. ... Primi tres huiusmodi historicorum aut criticorum canones ut diximus eadem illa sunt
31
principia #uae supra ex philosophis attulimusI nimirum agnosticismus theorema de trans$iguratione
rerum per $idem item#ue aliud #uod de de$iguratione dici posse visum est. -am consecutiones ex singulis
notemus.
&(8: 2789 0x agnosticismo historia non aliter ac scientia unice de phaenomenis est. 0rgo tam Deus #uam
#uilibet in humanis divinus interventus ad $idem reiciendus est utpote ad illam pertinens unam.
6uapropter si #uid occurrat duplici constans elemento divino at#ue humano cuiusmodi sunt )hristus
0cclesia sacramenta alia#ue id genus multa sic partiendum erit ac secernendum ut #uod humanum
$uerit historiae #uod divinum tribuatur $idei. -deo vulgata apud modernistas discretio inter )hristum
historicum et )hristum $idei 0cclesiam historiae et 0cclesiam $idei sacramenta historiae et sacramenta
$idei alia#ue similia passim.
&(89 2789 - Deinde hoc ipsum elementum humanum #uod sibi historicum sumere videmus #uale illud
in monumentis apparet a $ide per trans$igurationem ultra condiciones historicas elatum dicendum est.
"diectiones igitur a $ide $actas rursus secernere oportet eas#ue ad $idem ipsam amandare at#ue ad
historiam $ideiI sic cum de )hristo agitur #uid#uid conditionem hominis superat sive naturalem prout a
psychologia exhibetur sive ex loco at#ue aetate #uibus ille vixit con$latam.
&(81 2789 - Praeterea ex tertio philosophiae principio res etiam #uae historiae ambitum non excedunt
cribro veluti cernunt eliminant#ue omnia ac pariter ad $idem amandant #uae ipsorum iudicio in $actorum
logica ut in#uiunt non sunt vel personis apta non $uerint. Sic volunt )hristum ea non dixisse #uae
audientis vulgi captum excedere videntur.
&(8/ 2781-278/Bt autem historia ab philosophia sic critice ab historia suas accipit conclusiones. )riticus
nam#ue ... monumenta partitur bi$ariam. 6uid#uid post dictam triplicem obtruncationem superat reali
historiae assignat' cetera ad $idei historiam seu internam ablegat. Fas enim binas historias accurate
distinguunt' et historiam $idei #uod bene notatum volumus historiae reali ut realis est opponunt. Finc
ut iam diximus geminus )hristusI realis alter alter #ui num#am reapse $uit sed ad $idem pertinet. ...
2onumentis ut diximus bi$ariam distributis adest iterum philosophus cum suo dogmate vitalis
immanentiae' at#ue omnia edicit #uae sunt in 0cclesiae historia per vitalem emanationem esse
explicanda.
2788 Gum denuo philosopho locus est ' #ui iniungit historico sua studia sic exercere uti evolutionis
praecepta leges#ue praescribunt. "d haec historicus monumenta iterum scrutari' in#uirere curiose in
adiuncta conditiones#ue #uibus 0cclesia per singulas aetates sit usa in eius vim conservatricem in
necessitates tam internas #uam externas #uae ad progrediendum impellerent in impedimenta #uae
ob$uerunt uno verbo in ea #uaecun#ue #uae ad determinandum $axint #uo pacto evolutionis leges
$uerint servatae. Post haec tandem explicationis historiam per extrema veluti lineamenta describit.
Succurrit criticus aptat#ue monumenta reli#ua. "d scriptionem adhibetur manusI historia con$ecta est. -
)ui iam petimus haec historia inscribenda@ Fistoricone an critico@ ?eutri pro$ecto' sed philosopho. Gota
ibi per apriorismum res agiturI et #uidem per apriorismum haeresibus scatentem. 2iseret sane hominum
eiusmodi de #uibus "postolus diceretI <0vanuerunt in cogitationibus suis ... dicentes enim se esse
sapientes stulti $acti sunt 5 3%om ! 2! 224 at bilem tamen commovent cum 0cclesiam criminantur
monumenta sic permiscere ac temperare ut suae utilitati lo#uantur. ?imirum a$$ingunt 0cclesiae #uod
sua sibi conscientia apertissime improbari sentiunt.
2!77 0x illa porro monumentorum per aetates partitione ac dispositione se#uitur sua sponte non posse
libros sacros iis auctoribus tribui #uibus reapse inscribuntur. 6uam ob causam modernistae passim non
dubitant asserere illos eosdem libros Pentateuchum praesertim ac prima tria 0vangelia ex brevi #uadam
primigenia narratione crevisse gradatim accessionibus interpositionibus nempe in modum
interpretationis sive theologicae sive allegoricae vel etiam iniectis ad diversa solummodo inter se
iungenda. - ?imirum ut paucis clarius#ue dicamus admittenda est vitalis evolutio librorum sacrorum
nata ex evolutione $idei eidem#ue respondens. - "ddunt vero huius evolutionis vestigia adeo esse
mani$esta ut illius $ere historia describi possit. 6uin immo et reapse describunt tam non dubitanter ut
suis ipsos oculis vidisse crederes scriptores singulos #ui singulis aetatibus ad libros sacros ampli$icandos
admorint manum. - Faec autem ut con$irment criticen #uam textualem nominant adiutricem appellant'
nituntur#ue persuadere hoc vel illud $actum aut dictum non suo esse loco alias#ue eiusmodi rationes
pro$erunt. Diceres pro$ecto eos narrationum aut sermonum #uosdam #uasi typos praestituisse sibi unde
certissime iudicent #uid suo #uid alieno stet loco. - Fac via #ui apti esse #ueant ad decernendum
aestimet #ui volet. ,erumtamen #ui eos audiat de suis exercitationibus circa sacros libros a$$irmantes
32
unde tot ibi incongrue notata datum est deprehendere credet $ere nullum ante ipsos hominum eosdem
libros volutasse ne#ue hos in$initam propemodum Doctorum multitudinem #ua#uaversus rimatam esse
ingenio plane et eruditione et sanctitudine vitae longe illis praestantiorem. 6ui e#uidem Doctores
sapientissimi tantum ab$uit ut Scripturas sacras ulla ex parte reprehenderent ut immo #uo illas
scrutabantur penitius eo maiores divino ?umini agerent gratias #uod ita cum hominibus lo#ui dignatum
esset. Sed heu non iis adiumentis Doctores nostri in sacros libros incubuerunt #uibus modernistae'
scilicet magistram et ducem non habuere philosophiam #uae initia duceret a negatione Dei nec se ipsi
iudicandi normam sibi delegerunt. - -am igitur patere arbitramur cuiusmodi in re historica modernistarum
sit methodus. Praeit philosophus illum historicus excipit pone ex ordine legunt critice tum interna tum
textualis. 0t #uia primae causae hoc competit ut virtutem suam cum se#uentibus communicet evidens $it
criticen eiusmodi non #uampiam esse criticen sed vocari iure agnosticam immanentistam
evolutionistam I at#ue ideo #ui eam pro$itetur ea#ue utitur errores eidem implicitos pro$iteri et
catholicae doctrinae adversari. - 6uam ob rem mirum magnopere videri possit apud catholicos homines
id genus critices adeo hodie valere. -d nempe geminam habet causam I $oedus in primis #uo historici
critici#ue huius generis arctissime inter se iunguntur varietate gentium ac religionum dissensione
posthabitaI tum vero audacia maxima #ua #uae #uis#ue e$$utiat ceteri uno ore extollunt et scientiae
progressioni tribuunt' #ua #ui novum portentum aestimare per se volet $acto agmine adoriuntur' #ui
neget ignorantiae accusent #ui amplectitur ac tuetur laudibus exornent. -nde haud pauci decepti #ui si
rem attentius considerarent horrerent. - 0x hoc autem praepotenti errantium dominio ex hac levium
animorum incauta assensione #uaedam circumstantis aeris #uasi corruptio gignitur #uae per omnia
permeat luem#ue di$$undit.
&(88 2!7! 3"pologeta4 apud modernistas dupliciter a philosopho et ipse pendet. ?on directe primum
materiam sibi sumens historiam philosopho ut vidimus praecipiente conscriptamI directe dein mutuatus
ab illo dogmata ac iudicia. -nde illud vulgatum in schola modernistarum praeceptum debere novam
apologesin controversias de religione dirimere historicis in#uisitionibus et psychologicis. ...
&:77 2!7! Finis #uem sibi asse#uendum praestituit hic estI hominem $idei adhuc expertem eo adducere
ut eam de catholica religione experientiam asse#uatur #uae ex modernistarum scitis unicum $idei est
$undamentum. ... "d hoc ostendere necessum est catholicam religionem #uae modo est eam omnino
esse #uam )hristus $undavit seu non aliud praeter progredientem eius germinis explicationem #uod
)hristus invexit. Primo igitur germen illud #uale sit determinandum. -dipsum porro hac $ormula exhiberi
voluntI )hristum adventum regni Dei nuntiasse #uod brevi $oret constituendum eius#ue ipsum $ore
2essiam actorem nempe divinitus datum at#ue ordinatorem. Post haec demonstrandum #ua ratione id
germen semper immanens in catholica religione ac permanens sensim ac secundum historiam sese
evolverit aptarit#ue succedentibus adiunctis ex iis ad se vitaliter trahens #uid#uid doctrinalium
cultualium ecclesiasticarum $ormarum sibi esset utile' interea vero impedimenta si #uae occurrerent
superans adversarios pro$ligans insectationibus #uibusvis pugnis#ue superstes. Post#uam autem haec
omnia impedimenta nimirum adversarios insectationes pugnas item#ue vitam $ecunditatem#ue
0cclesiae id genus $uisse monstratum $uerit ut #uamvis evolutionis leges in eiusdem 0cclesiae historia
incolumes appareant non tamen eidem historiae plene explicandae sint pares' incognitum coram stabit
sua#ue sponte se o$$eret. - Sic illi. -n #ua tota ratiocinatione unum tamen non advertunt determinationem
illam germinis primigenii deberi unice apriorismo philosophi agnostici et evolutionistae et germen ipsum
sic gratis ab eis de$iniri ut eorum causae congruat.
2!72 Dum tamen catholicam religionem recitatis argumentationibus asserere ac suadere elaborant
apologetae novi dant ultro et concedunt plura in ea esse #uae animos o$$endant. 6uin etiam non obscura
#uadam voluptate in re #uo#ue dogmatica errores contradictiones#ue reperire se palam dictitant I subdunt
tamen haec non solum admittere excusationem sed #uod mirum esse oportet iuste ac legitime esse
prolata. Sic etiam secundum ipsos in sacris libris plurima in re scienti$ica vel historica errore a$$iciuntur.
Sed in#uiunt non ibi de scientiis agi aut historia verum de religione tantum ac re morum. Scientiae illic
et historia integumenta sunt #uaedam #uibus experientiae religiosae et morales obteguntur ut $acilius in
vulgus propagarentur' #uod #uidem vulgus cum non aliter intelligeret per$ectior illi scientia aut historia
non utilitati sed nocumento $uisset. )eterum addunt libri sacri #uia natura sunt religiosi vitam
necessario vivuntI iam vitae sua #uo#ue est veritas et logica alia pro$ecto a veritate et logica rationali
#uin immo alterius omnino ordinis veritas scilicet comparationis ac proportionis tum ad medium 3sic ipsi
dicunt4 in #uo vivitur tum ad $inem ob #uem vivitur. Demum eo us#ue progrediuntur ut nulla adhibita
temperatione asserant #uid#uid per vitam explicatur id omne verum esse ac legitimum. - ?os e#uidem
,enerabiles Fratres #uibus una at#ue unica est veritas #ui#ue sacros libros sic aestimamus #uod Spiritu
Sancto inspirante conscripti Deum habent auctorem 3c$. D !1/14 hoc idem esse a$$irmamus ac
33
mendacium utilitatis seu o$$iciosum ipsi Deo tribuere verbis#ue "ugustini asserimusI "dmisso semel in
tantum auctoritatis $astigium o$$icioso ali#uo mendacio nulla illorum librorum particula remanebit #uae
non ut cui#ue videbitur vel ad mores di$$icilis vel ad $idem incredibilis eadem perniciosissima regula ad
mentientis auctoris consilium o$$icium#ue re$eratur. Bnde $iet #uod idem sanctus Doctor adiungitI -n eis
scilicet Scripturis #uod vult #uis#ue credet #uod non vult non credet. - Sed modernistae apologetae
progrediuntur alacres. )oncedunt praeterea in sacris libris eas subinde ratiocinationes occurrere ad
doctrinam #uampiam probandam #uae nullo rationa-i $undamento regantur ' cuiusmodi sunt #uae in
prophetiis nituntur. ,erum has #uo#ue de$endunt #uasi arti$icia #uaedam praedicationis #uae a vita
legitima $iunt. 6uid amplius @ Permittunt immo vero asserunt )hristum ipsum in indicando tempore
adventus regni Dei mani$este errasseI ne#ue id mirum in#uiunt videri debet' nam et ipse vitae legibus
tenebatur. - 6uid post haec de 0cclesiae dogmatibus @ Scatent haec etiam apertis oppositionibusI sed
praeter#uam #uod a logica vitali admittuntur veritati symbolicae non adversantur' in iis #uippe de in$inito
agitur cuius in$initi sunt respectus. Demum adeo haec omnia probant tuentur#ue ut pro$iteri non
dubitent nullum -n$inito honorem haberi excellentiorem #uam contradicentia de ipso a$$irmando. -
Probata vero contradictione #uid non probabitur @
2!7& "ttamen #ui nondum credat non obiectivis solum argumentis ad $idem disponi potest verum etiam
subiectivis. "d #uem $inem modernistae apologetae ad immanentiae doctrinam revertuntur. 0laborant
nempe ut homini persuadeant in ipso at#ue in intimis eius naturae ac vitae recessibus celari cuiuspiam
religionis desiderium et exigentiam nec religionis cuiuscun#ue sed talis omnino #ualis catholica est'
hanc enim postulari prorsus in#uiunt ab explicatione vitae per$ecta. - Fic autem #ueri vehementer ?os
iterum oportet non desiderari e catholicis hominibus #ui #uamvis immanentiae doctrinam ut doctrinam
reiciunt ea tamen pro apologesi utuntur' id#ue adeo incauti $aciunt ut in natura humana non capacitatem
solum et convenientiam videantur admittere ad ordinem supernaturalem #uod #uidem apologetae
catholici opportunis adhibitis temperationibus demonstrarunt semper sed germanam veri#ue nominis
exigentiam. - Bt tamen verius dicamus haec catholicae religionis exigentia a modernistis invehitur #ui
volunt moderatiores audiri. ?am #ui integralistae appellari #ueunt ii homini nondum credenti ipsum
germen in ipso latens demonstrari volunt #uod in )hristi conscientia $uit at#ue ab eo hominibus
transmissum est. - Sic igitur ,enerabiles Fratres apologeticam modernistarum methodum summatim
descriptam doctrinis eorum plane congruentem agnoscimus ' methodum pro$ecto uti etiam doctrinas
errorum plenas non ad aedi$icandum aptas sed ad destruendum non ad catholicos e$$iciendos sed ad
catholicos ipsos ad haeresim trahendos immo etiam ad religionis cuiuscun#ue omnimodam eversionem.
2!7( 3,--.4 Pauca demum superant addenda de modernista ut re$ormator est. -am ea #uae hucus#ue
locuti sumus abunde mani$estant #uanto et #uam acri innovandi studio hi homines $erantur. Pertinet
autem hoc studium ad res omnino omnes #uae apud catholicos sunt.- -nnovari volunt philosophiam in
sacris praesertim Seminariis' ita ut amandata philosophia scholasticorum ad historiam philosophiae inter
cetera #uae iam obsoleverunt systemata adolescentibus moderna tradatur philosophia #uae una vera
nostrae#ue aetati respondens.- "d theologiam innovandam volunt #uam nos rationalem dicimus habere
$undamentum modernam philosophiam. Positivam vero theologiam niti maxime postulant in historia
dogmatum. - Fistoriam #uo#ue scribi et tradi expetunt ad Suam methodum praescripta#ue moderna.-
Dogmata eorundem#ue evolutionem cum scientia et historia componenda edicunt. - "d catechesim #uod
spectat ea tantum in catecheticis libris notari postulant dogmata #uae innovata $uerint sint#ue ad vulgi
captum.- )irca sacrorum cultum minuendas in#uiunt externas religiones prohibendumve ne crescant.
6uamvis e#uidem alii #ui symbolismo magis $avent in hac re indulgentiores se praebeant.-%egimen
0cclesiae omni sub respectu re$ormandum clamitunt praecipue tamen sub disciplinari ac dogmatico. -deo
intus $oris#ue cum moderna ut aiunt conscientia cornponendurn #uae tota ad democratiam vergitI ideo
in$eriori clero ipsis#ue laicis suae in regimine partes tribuendae et collecta nimium contracta#ue in
centrum auctoritas dispertienda.- %omam consilia sacris negotiis gerendis immutari pariter volunt' in
primis autem tum #uod a sancto A$$icio tum #uod ab appellatur.--tem ecclesiastici regiminis actionem in
re politica et sociali variandam contendunt ut simul a civilibus or nationibus exsulet$ eisdem tamen se
aptet ut suo illas spiritu imbuat. --n re rnorum illud asciscunt americanistarum scitum activas virtutes
passivis anteponi oportere at#ue ill prae istis exercitatione promoveri 3c$. n- !8914. - )lerum sc
comparatum petunt ut veterem re$erat demissionem animi et paupertatem cogitatione insuper et $acto
cum modernismi praeceptis consentiat.-Sunt demum #ui magistris protest ntibus dicto lubentissime
audientes sacrum ipsum in saceld tio coelibatum sublatum desiderent. - 6uid igitur in 0cclQsia intactum
relin#uunt #uod non ab ipsis nec secundum ipsorum pronuntiata sit re$ormandum @
2!7: -n tota hac modernistarum doctrina exponenda ,enerabiles Fratres videbimur $orte alicui diutius
immorati. -d tamen omnino oportuit tum ne ut assolet de ignoratione rerum suarum ab illis
3
reprehendamur' tum ut pateat cum de modernismo est #uaestio non de vagis doctrinis agi nullo#ue inter
se nexu coniunctis verum de uno compacto#ue veluti corpore in #uo si unum admittas cetera necessario
se#uantur. -deo didactica $ere ratione usi sumus nec barbara ali#uando respuimus verba #uae
modernistae usurpant. -am systema universum uno #uasi obtutu respicientes nemo mirabitur si sic illud
de$inimus ut omnium haereseon collectum esse a$$irmemus. )erte si #uis hoc sibi proposuisset omnium
#uot#uot $uerunt circa $idem errores succum veluti ac sanguinem in unum con$erre rem nun#uam
plenius per$ecisset #uam modernistae per$ecerunt. -mmo vero tanto hi ulterius progressi sunt ut non
modo catholicam religionem sed omnem penitus #uod iam innuimus religionem deleverint. Finc enim
rationalistarum plaususI hinc #ui liberius apertius#ue inter rationalistas lo#uuntur nullos se e$$icaciores
#uam modernistas auxiliatores invenisse gratulantur.
2!79 %edeamus enimvero tantisper ,enerabiles Fratres ad exitiosissimam illam agnosticismi doctrinam.
0a scilicet ex parte intellectus omnis ad Deum via praecluditur homini dum aptior sterni putatur ex parte
cuiusdam animi sensus et actionis. Sed hoc #uam perperam #uis non videat@ Sensus enim animi actioni
rei respondet #uam intellectus vel externi sensus proposuerint. Demito intellectum ' homo externos
sensus ad #uos iam $ertur proclivius se#uetur. Perperam iterum ' nam phantasiae #uaevis de sensu
religioso communem sensum non expugnabuntI communi autem sensu docemur perturbationem aut
occupationem animi #uampiam non adiumento sed impedimento esse potius ad investigationem veri veri
in#uimus ut in se est' nam verum illud alterum subiectivum $ructus interni sensus et actionis si #uidem
ludendo est aptum nihil admodum homini con$ert cuius scire maxime interest sit necne extra ipsum
Deus cuius in manus ali#uando incidet. - 0xerientiam enimvero tanto operi adiutricem in$erunt. Sed #uid
haec ad sensum illum animi adiciat @ ?il plane praeter #uam #uod vehementiorem $aciat' ex #ua
vehementia $iat proportione $irmior persuasio de veritate obiecti. -am haec duo pro$ecto non e$$iciunt ut
sensus ille animi desinat esse sensus ne#ue eius immutant naturam semper deceptioni obnoxiam nisi
regatur intellectu' immo vero illam con$irmant et iuvant nam sensus #uo intensior eo potiore iure est
sensus.
2!71 )um vero de religioso sensu hic agamus de#ue experientia in eo contenta nostis probe ,enerabiles
Fratres #uanta in hac re prudentia sit opus #uanta item doctrina #uae ipsam regat prudentiam. ?ostis ex
animorum usu #uorundam praecipue in #uibus eminet sensus I nostis ex librorum consuetudine #ui de
ascesi tractant ' #ui #uamvis modernistis in nullo sunt pretio doctrinam tamen longe solidiorem
subtiliorem#ue ad observandum sagacitatem prae se $erunt #uam ipsi sibi arrogant. 0#uidem ?obis
amentis esse videtur aut saltem imprudentis summopere pro veris nulla $acta investigatione experientias
intimas habere cuiusmodi modernistae venditant. )ur vero ut per transcursum dicamus si harum
experientiarum tanta vis est ac $irmitas non eadem tribuatur illi #uam plura catholicorum milia se habere
asserunt de devio itinere #uo modernistae incedunt @ Faec ne tantum $alsa at#ue $allax @ Fominum
autem pars maxima hoc $irmiter tenet tenebit#ue semper sensu solum et experientia nullo mentis ductu
at#ue lumine ad Dei notitiam pertingi nun#uam posse. %estat ergo iterum atheismus ac religio nulla.
2!7/ ?ec modernistae meliora sibi promittant ex asserta symbolismi doctrina. ?am si #uaevis
intellectualia ut in#uiunt elementa nihil nisi Dei symbola sunt ec#uid symbolum non sit ipsum Dei
nomen aut personalitatis divinae@ 6uod si ita iam de divina personalitate ambigi poterit patet#ue ad
pantheismum via. - 0odem autem videlicet ad purum putum#ue pantheismum ducit doctrina alia de
immanentia divina. 0tenim hoc #uaerimus I an eiusmodi immanentia Deum ab homine distinguat necne.
Si distinguit #uid tum a catholica doctrina di$$ert aut doctrinam de externa revelatione cur reicit@ Si non
distinguit pantheismum habemus. "t#ui immanentia haec modernistarum vult at#ue admittit omne
conscientiae phaenomenon ab homine ut homo est pro$icisci. >egitima ergo ratiocinatio inde in$ert unum
idem#ue esse Deum cum homineI ex #uo pantheismus.
2!78 Distinctio demum #uam praedicant inter scientiam et $idem non aliam admittit consecutionem.
AbEectum enim scientiae in cognoscibilis realitate ponunt ' $idei e contra in incognoscibilis. -amvero
incognoscibile inde omnino constituitur #uod inter obiectam materiam et intellectum nulla adsit
proportio. "t#ui hic proportionis de$ectus nun#uam nec in modernistarum doctrina au$erri potest. 0rgo
incognoscibile credenti ae#ue ac philosopho incognoscibile semper manebit. 0rgo si #ua habebitur
religio haec erit realitatis incognoscibilis' #uae cur etiam mundi animus esse ne#ueat #uem rationalistae
#uidam admittunt non videmus pro$ecto. - Sed haec modo su$$iciant ut abunde pateat #uam multiplici
itinere doctrina modernistarum ad atheismum trahat et ad religionem omnem abolendam. 0#uidem
protestantium error primus hac via gradum iecit' se#uitur modernistarum error' proxime atheismus
ingredietur 3"ssignatis demum horum errorum causis - curiositate superbia verae philosophiae
3!
ignorantia - traduntur regulae #uaedam de $ovendis et ordinandis studiis philosophicis theologicis
pro$anis at#ue de caute eligendis magistris etc.4
Denzinger 3latin4 &(99
Denzinger 3latin4 &:77
Saint Pie . >itt. motu proprio <Praestantia Scripturae<
!/ novembre !871
&:7& 2!!& 3Sunt #ui4 non eo #uo par est obse#uio sententias eiusmodi #uam#uam a Ponti$ice probatas
exceperint aut excipiant. 6uapropter declarandum illud praecipiendum#ue videmus #uemadmodum
declaramus in praesens expresse#ue praecipimus universos omnes conscientiae obstringi o$$icio
sententiis Ponti$icalis )onsilii de re biblica sive #uae adhuc sunt emissae sive #uae posthac edentur
perinde ac Decretis Sacrarum )ongregationum pertinentibus ad doctrinam probatis#ue a Ponti$ice se
subiciendi ' nec posse notam tum detrectatae oboedientiae tum temeritatis devitare aut culpa propterea
vacare gravi #uot#uot verbis scriptisve sententias has tales impugnent' id#ue praeter scandalum #uo
o$$endant cetera#ue #uibus in causa esse coram Deo possint aliis ut plurimum temere in his errate#ue
pronuntiatis.
2!!( "d haec audentiores #uotidie spiritus complurium modernistarum repressuri #ui sophismatis
arti$iciis#ue omne genus vim e$$icacitatem#ue nituntur adimere non Decreto solum <>amentabili sane
exitu< #uod , nonas -ulias anni vertentis S. %. et B. -n#uisitio ?obis iubentibus edidit 3c$. D 277! s##4
verum etiam >itteris 0ncyclicis ?ostris <Pascendi Dominici gregis< datis die ,--- mensis Septembris
istius eiusdem anni 3c$. D 271! s##4 auctoritate ?ostra "postolica iteramus con$irmamus#ue tum
Decretum illud )ongregationis Sacrae Supremae tum >itteras eas ?ostras 0ncyclicas addita
excommunicationis poena adversus contradictores' illud#ue declaramus ac decernimus si #uis #uod
Deus avertat eo audaciae progrediatur ut #uamlibet e propositionibus opinionibus doctrinis#ue in
alterutro documento #uod supra diximus improbatis tueatur censura ipso $acto plecti )apite Docentes
)onstitutionis "postolicae Sedis irrogata #uae prima est in excommunicationibus latae sententiae
%omano Ponti$ici simpliciter reservatis. Faec autem excommunicatio salvis poenis est intelligenda in
#uas #ui contra memorata documenta #uidpiam commiserint possint uti propagatores de$ensores#ue
haeresum incurrere si #uando eorum propositiones opiniones doctrinaeve haereticae sint #uod #uidem
de utrius#ue illius documenti adversariis plus semel usuvenit tum vero maxime cum modernistarum
errores id est omnium haereseon collectum propugnant.
%esp. )ommiss. de re Biblica sous saint Pie . 28 Euin !87/
&:7: 2!!: 6u. !I Btrum doceri possit vaticinia #uae leguntur in libro -saiae - et passim in Scripturis -
non esse veri nominis vaticinia sed vel narrationes post eventum con$ictas vel si ante eventum
praenuntiatum #uidpiam agnosci opus sit id prophetam non ex supernaturali Dei $uturorum praescii
revelatione sed ex his #uae iam contigerunt $elici #uadam sagacitate et naturalis 30nchBI naturali4
ingenii acumine coniciendo praenuntiasse @ %esp.I ?egative.
&:79 2!!9 6u. 2I Btrum sententia #uae tenet -saiam ceteros#ue prophetas vaticinia non edidisse nisi de
his #uae in continenti vel post non grande temporis spatium eventura erant conciliari possit cum
vaticiniis imprimis messianicis et eschatologicis ab eisdem prophetis de longin#uo certo editis necnon
cum communi sanctorum Patrum sententia concorditer asserentium prophetas ea #uo#ue praedixisse
#uae post multa saecula essent implenda@ %esp.I ?egative.
&:71 2!!1 6u. &. Btrum admitti possit prophetas non modo tam#uam correctores pravitatis humanae
divini#ue verbi in pro$ectum audientium praecones verum etiam tam#uam praenuntios eventuum
$uturorum constanter allo#ui debuisse auditores non #uidem $uturos sed praesentes et sibi ae#uales ita ut
ab ipsis plane intelligi potuerint' proinde#ue secundam partem libri -saiae 3cap .>->.,-4 in #ua vates
non -udaeos -saiae ae#uales at -udaeos in exilio Babylonico lugentes veluti inter ipsos vivens allo#uitur
et solatur non posse ipsum -saiam iamdiu emortuum auctorem habere sed oportere eam ignoto cuidam
vati inter exsules viventi assignare@ %esp.I ?egative.
3"
&:7/ 2!!/ 6u. (I Btrum ad impugnandam identitatem auctoris libri -saiae argumentum philologicum ex
lingua stilo#ue desumptum tale sit censendum ut virum gravem criticae artis et hebraicae linguae
peritum cogat in eodem libro pluralitatem auctorum agnoscere@ %esp.I ?egative.
&:78 2!!8 6u. :I Btrum solida prostent argumenta etiam cumulative sumpta ad evincendum -saiae
librum non ipsi soli -saiae sed duobus imo pluribus auctoribus esse tribuendum@ %esp.I ?egative.
Saint Pie . 0ncycl. <)ommunium rerum< 2! avril !878
... Philosophiae 3igitur4 munus est praecipuum in perspicuo ponere $idei nostrae rationabile obse#uium
3%om !2 !4 et #uod inde conse#uitur o$$icium adiungendae $idei auctoritati divinae altissima mysteria
proponenti #uae plurimis testata veritatis indiciis credibilia $acta sunt nimis 3Ps 82 :4. >onge aliud ab
hoc Gheologiae munus est #uae divina revelatione nititur et in $ide solidiores e$$icit eos #ui christiani
nominis honore se gaudere $atentur ' nullus #uippe )hristianus debet disputare #uomodo #uod catholica
0cclesia corde credit et ore con$itetur non sit' sed semper eandem $idem indubitanter tenendo amando et
secundum illam vivendo humiliter #uantum potest #uaerere rationem #uomodo sit. Si potest intelligere
Deo gratias agat' si non potest non immittat cornua ad ventilandum 3! 2ac 1 (94 sed submittat caput ad
venerandum.
%esp. )ommiss. de re Biblica sous saint Pie . &7 Euin !878
&:!2 2!2! Btrum varia systemata exegetica #uae ad excludendum sensum litteralem historicum trium
priorum capitum libri Ceneseos excogitata et scientiae $uco propugnata sunt solido $undamento
$ulciantur@ %esp.I ?egative.
&:!& 2!22 6u. 2I Btrum non obstantibus indole et $orma historica libri Ceneseos peculiari trium
priorum capitum inter se et cum se#uentibus capitibus nexu multiplici testimonio Scripturarum tum
,eteris tum ?ovi Gestamenti unanimi $ere sanctorum Patrum sententia ac traditionali sensu #uem ab
-sraelitico etiam populo transmissum semper tenuit 0cclesia doceri possitI praedicta tria capita Ceneseos
continere non rerum vere gestarum narrationes #uae scilicet obiectivae realitati et historicae veritati
respondeant' sed vel $abulosa ex veterum populorum mythologiis et cosmogoniis deprompta et ab auctore
sacro expurgato #uovis polytheismi errore doctrinae monotheisticae accomodata' vel allegorias et
symbola $undamento obiectivae realitatis destituta sub historiae specie ad religiosas et philosophicas
veritates inculcandas proposita vel tandem legendas ex parte historicas et ex parte $ictitias ad animorum
instructionem et aedi$icationem libere compositas @ %esp.I ?egative ad utram#ue partem.
&:!( 2!2& 6u. &I Btrum speciatim sensus litteralis historicus vocari in dubium possit ubi agitur de $actis
in eisdem capitibus enarratis #uae christianae religionis $undamenta attinguntI uti sunt inter cetera
rerum universarum creatio a Deo $acta in initio temporis' peculiaris creatio hominis ' $ormatio primae
mulieris ex primo homine' generis humani unitas originalis protoparentum $elicitas in statu iustitiae
integritatis et immortalitatis praeceptum a Deo homini datum ad eius obedientiam probandam' divini
praecepti diabolo sub serpentis specie suasore transgressio' protoparentum deiectio ab illo primaevo
innocentiae statu' nec non %eparatoris $uturi promissio @ %esp.I ?egative.
&:!: 2!2( 6u.(IBtrum in interpretandis illis horum capitum locis #uos Patres et Doctores diverso modo
intellexerunt #uin certi #uippiam de$initi#ue tradiderint liceat salvo 0cclesiae iudicio servata#ue $idei
analogia eam #uam #uis#ue prudenter probaverit se#ui tueri#ue sententiam@ %esp.I "$$irmative.
&:!9 2!2: 6u. :I Btrum omnia et singula verba videlicet et phrases #uae in praedictis capitibus
occurrunt semper et necessario accipienda sint sensu proprio ita ut ab eo discedere num#uam liceat
etiam cum locutiones ipsae mani$esto appareant improprie seu metaphorice vel anthropomorphice
usurpatae et sensum proprium vel ratio tenere prohibeat vel necessitas cogat dimittere @ %esp. ?egative.
&:!1 2!29 6u. 9I Btrum praesupposito litterali et historico sensu nonnullorum locorum eorundem
capitum interpretatio allegorica et prophetica prae$ulgente sanctorum Patrum et 0cclesiae ipsius
exemplo adhiberi sapienter et utiliter possit@ %esp.I "$$irmative.
&:!/ 2!21 6u. 1I Btrum cum in conscribendo primo Ceneseos capite non $uerit sacri auctoris mens
intimam adspectabilium rerum constitutionem ordinem#ue creationis completum scienti$ico more docere
sed potius suae genti tradere notitiam popularem prout communis sermo per ea $erebat tempora sensibus
3#
et captui hominum accommodatam sit in horum interpretatione adamussim semper#ue investiganda
scienti$ici sermonis proprietas @ %esp.I ?egative.
&:!8 2!2/ 6u. /I Btrum in illa sex dierum denominatione at#ue distinctione de #uibus in Ceneseos
capite primo sumi possit vox KSm 3dies4 sive sensu proprio pro die naturali sive sensu improprio pro
#uodam temporis spatio de#ue huiusmodi #uaestione libere inter exegetas disceptare liceat@ %esp.I
"$$irmative.
%esp. )ommiss. de re Biblica ! mai !8!7
&:2! 2!28 6u. !I Btrum appellationes Psalmi David Fymni David >iber psalmorum David Psalterium
Davidicum in anti#uis collectionibus et in )onciliis ipsis usurpatae ad designandum ,eteris Gestamenti
>ibrum )> Psalmorum' sicut etiam plurium Patrum et Doctorum sententia #ui tenuerunt omnes prorsus
Psalterii psalmos uni David esse adscribendos tantam vim habeant ut Psalterii totius unicus auctor David
haberi debeat @ %esp.I ?egative.
&:22 2!&7 6u. 2I Btrum ex concordantia textus hebraici cum graeco textu "lexandrino aliis#ue vetustis
versionibus argui iure possit titulos psalmorum hebraico textui prae$ixos anti#uiores esse versione sic
dicta >.. virorum' ac proinde si non directe ab auctoribus ipsis psalmorum a vetusta saltem iudaica
traditione derivasse@ %esp.I "$$irmative.
&:2& 2!&! 6u. &I Btrum praedicti psalmorum tituli iudaicae traditiones testes #uando nulla ratio gravis
est contra eorum genuinitatem prudenter possint in dubium revocari@ %esp.I ?egative.
&:2( 2!&2 6u. (I Btrum si considerentur sacrae Scripturae haud in$re#uentia testimonia circa naturalem
Davidis peritiam Spiritus Sancti charismate illustratam in componendis carminibus religiosis
institutiones ab ipso conditae de cantu psalmorum liturgico attributiones psalmorum ipsi $actae tum in
,eteri Gestamento tum in ?ovo tum in ipsis inscriptionibus #uae psalmis ab anti#uo prae$ixae sunt'
insuper consensus +udaeorum Patrum et Doctorum 0cclesiae prudenter denegari possit praecipuum
Psalterii carminum Davidem esse auctorem vel contra a$$irmari pauca dumtaxat eidem regio Psalti
carmina esse tribuenda@ %esp.I ?egative ad utram#ue partem.
&:2: 2!&& 6u. :I Btrum in specie denegari possit Davidica origo eorum psalmorum #ui in ,eteri vel
?ovo Gestamento diserte sub Davidis nomine citantur inter #uos prae ceteris recensendi veniunt psalmus
2 <6uare $remuerunt gentes<' psalmus !: <)onserva me Domine< ' psalmus !1 <Diligam te Domine
$ortitudo mea< ' Psalmus &! <Beati #uorum remissae sunt ini#uitates< ' psalmus 9/ <Salvum me $ac Deus<'
psalmus !78 <Dixit Dominus Domino meo<@ %esp.I ?egative.
&:29 2!&( 6u. 9I Btrum sententia eorum admitti possit #ui tenent inter psalterii psalmos nonnullos esse
sive Davidis sive aliorum auctorum #ui propter rationes liturgicas et musicales oscitantiam
amanuensium aliasve incompertas causas in plures $uerint divisi vel in unum conEuncti ' item#ue alios
esse psalmos uti <2iserere mei Deus< #ui ut melius aptarentur circumstantiis historicis vel
solemnitatibus populi iudaici leviter $uerint retractati vel modi$icati subtractione aud additione unius
alteriusve versiculi salva tamen totius textus sacri inspiratione @ %esp.I "$$irmative ad utram#ue partem.
&:21 2!&: 6u. 1I Btrum sententia eorum inter recentiores scriptorum #ui indiciis dumtaxat internis
innixi vel minus recta sacri textus interpretatione demonstrare conati sunt non paucos esse psalmos post
tempora 0sdrae et ?ehemiae #uinimo aevo 2achabaeorum compositos probabiliter sustineri possit@
%esp.I ?egative.
&:2/ 2!&9 6u. /I Btrum ex multiplici sacrorum >ibrorum ?ovi Gestamenti testimonio et unanimi Patrum
consensu $atentibus etiam iudaicae gentis scriptoribus plures agnoscendi sint psalmi prophetici et
messianici #ui $uturi >iberatoris adventum regnum sacerdotium passionem mortem et resurrectionem
vaticinati sunt' ac proinde reicienda prorsus eorum sententia sit #ui indolem psalmorum propheticam ac
messianicam pervertentes eadem de )hristo oracula ad $uturam tantum sortem populi electi
praenuntiandam coarctant@ %esp. "$$irmative ad utram#ue partem.
Decr. S. )gr. de Sacram. <6uam singulari< sous saint Pie .
/ aoHt !8!7
3$
&:&7 2!&1 -. "etas discretionis tum ad con$essionem tum ad s. communionem ea est in #ua puer incipit
ratiocinari hoc est circa septimum annum sive supra sive etiam in$ra. 0x hoc tempore incipit obligatio
satis$aciendi utri#ue praecepto con$essionis et communionis 3vd. DS /!24.
&:&! 2!&/ --. "d primam con$essionem et ad primam communionem necessaria non est plena et per$ecta
doctrinae christianae cognitio. Puer tamen postea debebit integrum catechismum pro modo suae
intelligentiae gradatim addiscere.
&:&2 2!&8 ---. )ognitio religionis #uae in puero re#uiritur ut ipse ad primam communionem
convenienter se praeparet ea est #ua ipse $idei mysteria necessaria necessitate medii pro suo captu
percipiat at#ue eucharisticum panem a communi et corporali distinguat ut ea devotione #uam ipsius $ert
aetas ad ss. 0ucharistiam accedat.
&:&& 2!(7 -,. Abligatio praecepti con$essionis et communionis #uae puerum gravat in eos praecipue
recidit #ui ipsius curam habere debent hoc est in parentes in con$essarium in institutores et in
parochum. "d patrem vero aut ad illos #ui vices eius gerunt et ad con$essarium secundum
)atechismum %omanum pertinet admittere puerum ad primam communionem.
2!(! ,. Semel aut pluries in anno curent parochi indicere at#ue habere communionem generalem
puerorum ad eam#ue non modo novensiles admittere sed etiam alios #ui parentum con$essariive
consensu ut supra dictum est iam antea primitus de altari sancta libarunt. Pro utris#ue dies ali#uot
instructionis et praeparationis praemittantur.
&:&( 2!(2 ,-. Puerorum curam habentibus omni studio curandum est ut post primam communionem
iidem pueri ad sacram mensam saepius accedant et si $ieri possit etiam #uotidie prout )hristus -esus et
mater 0cclesia desiderant 3c$. DS &&1:ss4 ut#ue id agant ea animi devotione #uam talis $ert aetas. ...
&:&: 2!(& ,--. )onsuetudo non admittendi ad con$essionem pueros aut num#uam eos absolvendi cum
ad usum rationis pervenerint est omnino improbanda.
&:&9 2!(( ,---. Detestabilis omnino est abusus non ministrandi ,iaticum et extremam unctionem pueris
post usum rationis eos#ue sepeliendi ritu parvulorum.
Saint Pie . >itt. motu proprio <Sacrorum antistitum<
! Septembre !8!7 ' +usiurandum contra errores modernismi
&:&1 2!(: 0go ?. ?. $irmiter amplector ac recipio omnia et singula #uae ab inerranti 0cclesiae
magisterio de$inita adserta ac declarata sunt praesertim ea doctrinae capita #uae huius temporis
erroribus directo adversantur.
&:&/ 2!(: "c primum #uidemI Deum rerum omnium principium et $inem naturali rationis lumine <per ea
#uae $acta sunt< 3c$. %om ! 274 hoc est per visibilia creationis opera tam#uam causam per e$$ectus
certo cognosci adeo#ue demonstrari etiam posse pro$iteor.
&:&8 2!(: SecundoI externa revelationis argumenta hoc est $acta divina in primis#ue miracula et
prophetias admitto et agnosco tan#uam signa certissima divinitus ortae christianae religionis eadem#ue
teneo aetatum omnium at#ue hominum etiam huius temporis intelligentiae esse maxime accommodata.
&:(7 2!(: GertioI $irma pariter $ide credo 0cclesiam verbi revelati custodem et magistram per ipsum
verum at#ue historicum )hristum cum apud nos degeret proxime ac directo institutam eandem#ue super
Petrum apostolicae hierarchiae principem eius#ue in aevum successores aedi$icatam.
&:(! 2!(: 6uartoI $idei doctrinam ab "postolis per orthodoxos Patres eodem sensu eadem#ue semper
sententia ad nos us#ue transmissam sincere recipio' ideo#ue prorsus reicio haereticum commentum
evolutionis dogmatum ab uno in alium sensum transeuntium diversum ab eo #uem prius habuit
0cclesia' pariter#ue damno errorem omnem #uo divino deposito )hristi Sponsae tradito ab ea#ue
$ideliter custodiendo su$$icitur philosophicum inventum vel creatio humanae conscientiae hominum
conatu sensim e$$ormatae et in posterum inde$inito progressu per$iciendae.
3%
&:(2 2!(: 6uintoI certissime teneo ac sincere pro$iteor $idem non esse caecum sensum religionis e
latebris subconscientiae erumpentem sub pressione cordis et in$lexionis voluntatis moraliter in$ormatae
sed verum assensum intellectus veritati extrinsecus acceptae <ex auditu< #uo nempe #uae a Deo personali
creatore ac Domino nostro dicta testata et revelata sunt vera esse credimus propter Dei auctoritatem
summe veracis.
&:(& 2!(9 2e etiam #ua par est reverentia subicio toto#ue animo adhaereo damnationibus
declarationibus praescriptis omnibus #uae in 0ncyclicis litteris <Pascendi< 3DS &(1::s4 et in Decreto
<>amentabili< 3DS &(7!ss4 continentur praesertim circa eam #uam historiam dogmatum vocant.
&:(( 2!(9 -dem reprobo errorem a$$irmantium propositam ab 0cclesia $idem posse historiae repugnare
et catholica dogmata #uo sensu nunc intelliguntur cum verioribus christianae religionis originibus
componi non posse.
&:(: 2!(9 Damno #uo#ue ac reicio eorum sententiam #ui dicunt christianum hominem eruditiorem
induere personam duplicem aliam credentis aliam historici #uasi liceret historico ea retinere #uae
credentis $idei contradicant aut praemissas adstruere ex #uibus conse#uatur dogmata esse aut $alsa aut
dubia modo haec directo non denegentur.
&:(9 2!(9 %eprobo pariter eam Scripturae sanctae diiudicandae at#ue interpretandae rationem #uae
0cclesiae traditione analogia $idei et "postolicae Sedis normis posthabitis rationalistarum commentis
inhaeret et criticem textus velut unicam supremam#ue regulam haud minus licenter #uam temere
amplectitur.
&:(1 2!(9 Sententiam praeterea illorum reicio #ui tenent doctori disciplinae historicae theologicae
tradendae aut iis de rebus scribenti seponendam prius esse opinionem ante conceptam sive de
supernaturali origine catholicae traditionis sive de promissa divinitus ope ad perennem conservationem
uniuscuius#ue revelati veri' deinde scripta Patrum singulorum interpretanda solis scientiae principiis
sacra #ualibet auctoritate seclusa ea#ue iudicii libertate #ua pro$ana #uaevis monumenta solent
investigari.
&:(/ 2!(1 -n universum deni#ue me alienissimum ab errore pro$iteor #uo modernistae tenent in sacra
traditione nihil inesse divini aut #uod longe deterius pantheistico sensu illud admittunt ita ut nihil iam
restet nisi nudum $actum et simplex communibus historiae $actis ae#uandumI hominum nempe sua
industria solertia ingenio scholam a )hristo eius#ue "postolis inchoatam per subse#uentes aetates
continuantium.
&:(8 2!(1 Proinde $idem Patrum $irmissime retineo et ad extremum vitae spiritum retinebo de
charismate veritatis certo #uod est $uit erit#ue semper in <episcopatus ab "postolis successione< non ut id
teneatur #uod melius et aptius videri possit secundum suam cuius#ue aetatis culturam sed ut <num#uam
aliter credatur num#uam aliter< intelligatur absoluta et immutabilis veritas ab initio per "postolos
praedicata.
&::7 2!(1 Faec omnia spondeo me $ideliter integre sincere#ue servaturum et inviolabiliter custoditurum
nus#uam ab iis sive in docendo sive #uomodolibet verbis scriptis#ue de$lectendo. Sic spondeo sic iuro
sic me Deus adiuvet et haec sancta Dei 0vangelia.
Saint Pie . 0p. <0x #uo nono< ad Delegatos "p. Byzantii in
Craecia "egypto 2esopot. etc. 29 d*cembre !8!7
&::& 2!(1a ?on minus temere #uam $also huic opinioni $it aditus dogma de processione Spiritus Sancti a
Filio haud#ua#uam ex ipsis 0vangelii verbis pro$luere aut anti#uorum Patrum $ide comprobari'
&::( 2!(1a pariter imprudentissime in dubium revocatur utrum sacra de Purgatorio ac de -mmaculata
Beatae 2ariae ,irginis )onceptione dogmata a sanctis viris priorum saeculorum agnita $uerint ' - ...
&::: 2!(1a de 0cclesiae constitutione... primo renovatur error a decessore ?ostro -nnocentio . iamdiu
damnatus 3)$. DS !8884 #uo suadetur S. Paulum haberi tam#uam $ratrem omnino parem S. Petro ' -
deinde non minori $alsitate inicitur persuasio 0cclesiam catholicam non $uisse primis saeculis
principatum unius hoc est monarchiam' aut primatum 0cclesiae %omanae nullis validis argumentis inniti.
3!&
&::9 2!(1a Sed nec... intacta relin#uitur catholica doctrina de sanctissimo 0ucharistiae Sacramento cum
prae$racte docetur sententiam suscipi posse #uae tenet apud Craecos verba consecratoria e$$ectum non
sortiri nisi iam prolata oratione illa #uam epiclesim vocant cum tamen compertum sit 0cclesiae minime
competere ius circa ipsam sacramentorum substantiam #uidpiam innovandi' cui haud minus absonum est
validam habendam esse )on$irmationem a #uovis presbytero collatam 3c$. DS 2:224. 3)ensuraI ?otantur
tam#uam4 graves errores.
%esp. )ommiss. de re Biblica sous saint Pie . !8 Euin !8!!
&:9! 2!(/ 6u. !I Btrum attento universali et a primis saeculis constanti 0cclesiae consensu #uem
luculenter ostendunt diserta Patrum testimonia codicum 0vangeliorum inscriptiones sacrorum >ibrorum
versiones vel anti#uissimae et catalogi a sanctis Patribus ab ecclesiasticis scriptoribus a Summis
Ponti$icibus et )onciliis traditi ac tandem usus liturgicus 0cclesiae orientalis et occidentalis a$$irmari
certo possit et debeat 2atthaeum )hristi "postolum revera 0vangelii sub eius nomine vulgati esse
auctorem @ %esp.I "$$irmative.
&:92 2!(8 6u. 2I Btrum traditionis su$$ragio satis $ulciri censenda sit sententia #uae tenet 2atthaeum et
ceteros 0vangelistas in scribendo praecessisse et primum 0vangelium patrio sermone a +udaeis
palaestinensibus tunc usitato #uibus opus illud erat directum conscripsisse @ %esp.I "$$irmative ad
utram#ue partem.
&:9& 2!:7 6u. &I Btrum redactio huius originalis textus di$$erri possit ultra tempus eversionis +erusalem
ita ut vaticinia #uae de eadem eversione ibi leguntur scripta $uerint post eventum' aut #uod allegari solet
-renaei testimonium incertae et controversae interpretationis tanti ponderis sit existimandum ut cogat
reicere eorum sententiam #ui congruentius traditioni censent eamdem redactionem etiam ante Pauli in
Brbem adventum $uisse con$ectam@ %esp.I ?egative ad utram#ue partem.
&:9( 2!:! 6u. (I Btrum sustineri vel probabiliter possit illa modernorum #uorumdam opinio iuxta #uam
2atthaeus non proprie et stricte 0vangelium composuisset #uale nobis est traditum sed tantummodo
collectionem ali#uam dictorum seu sermonum )hristi #uibus tam#uam $ontibus usus esset alius auctor
anonymus #uem 0vangelii ipsius redactorem $aciunt@ %esp.I ?egative.
&:9: 2!:2 6u. :I Btrum ex eo #uod Patres et ecclesiastici scriptores omnes immo 0cclesia ipsa iam a
suis incunabulis unice usi sunt tam#uam canonico graeco textu 0vangelii sub 2atthaei nomine cogniti
ne iis #uidem exceptis #ui 2atthaeum "postolum patrio scripsisse sermone expresse tradiderunt certo
probari possit ipsum 0vangelium graecum identicum esse #uoad substantiam cum 0vangelio illo patrio
sermone ab eodem "postolo exarato@ %esp.I "$$irmative.
&:99 2!:& 6u. 9I Btrum ex eo #uod auctor primi 0vangelii scopum prose#uitur praecipue dogmaticum et
apologeticum demonstrandi nempe -udaeis +esum esse 2essiam a prophetis praenuntiatum et a Davidica
stirpe progenitum et #uod insuper in disponendis $actis et dictis #uae enarrat et re$ert non semper
ordinem chronologicum tenet deduci inde liceat ea non esse ut vera recipienda' aut etiam a$$irmari
possit narrationes gestorum et sermonum )hristi #uae in ipso 0vangelio leguntur alterationem
#uamdam et adaptationem sub in$luxu prophetiarum ,eteris Gestamenti et adultioris 0cclesiae status
subiisse ac proinde historicae veritate haud esse con$ormes@ %esp.I ?egative ad utram#ue partem.
&:91 2!:( 6u. 1I Btrum speciatim solido $undamento destitutae censeri iure debeant opiniones eorum
#ui in dubium revocant authenticitatem historicam duorum priorum capitum in #uibus genealogia et
in$antia )hristi narrantur sicut et #uarumdam in re dogmatica magni momenti sententiarum uti sunt illae
#uae respiciunt primatum Petri 32t !9 !1-!84 $ormam baptizandi cum universali missione praedicandi
"postolis traditam 32t 2/ !8 274 pro$essionem $idei "postolorum in divinitatem )hristi 32t !( &&4 et
alia huiusmodi #uae apud 2atthaeum peculiari modo enuntiata occurrunt@ %esp.I "$$irmative.
%esp. )ommiss. de re Biblica 29 Euin !8!2
&:9/ 2!:: 6u.!I Btrum luculentum traditionis su$$ragium inde ab 0cclesiae primordiis mire consentiens
ac multiplici argumento $irmatum nimirum disertis sanctorum Patrum et scriptorum ecclesiasticorum
testimoniis citationibus et allusionibus in eorumdem scriptis occurrentibus veterum haereticorum usu
versionibus >ibrorum ?ovi Gestamenti codicibus manuscriptis anti#uissimis et pene universis at#ue
3!1
etiam internis rationibus ex ipso sacrorum >ibrorum textu desumptis certo a$$irmare cogat 2arcum
Petri discipulum et interpretem >ucam vero medicum Pauli adiutorem et comitem revera 0vangeliorum
#uae ipsis respective attribuuntur esse auctores @ %esp.I "$$irmative.
&:98 2!:9 6u. 2I Btrum rationes #uibus nonnulli critici demonstrare nituntur postremos duodecim
versus 0vangelii 2arci 32c l9 8-274 non esse ab ipso 2arco conscriptos sed ab aliena manu appositos
tales sint #uae ius tribuant a$$irmandi eos non esse ut inspiralos et canonicos recipiendosI vel saltem
demonstrent versuum eorumdem 2arcum non esse auctorem@ %esp.I ?egative ad utram#ue partem.
&:17 2!:1 6u. &I Btrum pariter dubitare liceat de inspiratione et canonicitate narrationum >ucae de
in$antia )hristi 3>c !-24' aut de apparitione "ngeli -esum con$ortantis et de sudore sanguineo 3>c 22
(&s4' vel solidis saltem rationibus ostendi possit -#uod placuit anti#uis haereticis et #uibusdam etiam
recentioribus criticis arridet - easdem narrationes ad genuinum >ucae 0vangelium non pertinere@ %esp.I
?egative ad utram#ue partem.
&:1! 2!:/ 6u. (I Btrum rarissima illa et prorsus singularia documenta in #uibus )anticum <2agni$icat<
3>c ! (9ss4 non B. ,irgini 2ariae sed 0lisabeth tribuitur ullo modo praevalere possint ac debeant contra
testimonium concors omnlum $ere codicum tum graeci textus originalis tum versionum necnon contra
interpretationem #uam plane exigunt non minus contextus #uam ipsius ,irginis animus et constans
0cclesiae traditio@ %esp.I ?egative.
&:12 2!:8 6u.:I utrum #uoad ordinem chronologicum 0vangeliorum ab ea sententia recedere $as sit
#uae anti#uissimo ae#ue ac constanti traditionis testimonio roborata post 2atthaeum #ui omnium
primus 0vangelium suum patrio sermone conscripsit 2arcum ordine secundum et >ucam tertium
scripsisse testatur ' aut huic sententiae adversari vicissim censenda sit eorum opinio #uae asserit
0vangelium secundum et tertium ante graecam primi 0vangelii versionem esse compositum@ %esp..
?egative ad utram#ue partem.
&:1& 2!97 6u. 9I Btrum tempus compositionis 0vangelium 2arci et >ucae us#ue ad urbem -erusalem
eversam di$$erre liceat' vel eo #uod apud >ucam prophetia Domini circa huius urbis eversionem magis
determinata videatur ipsius saltem 0vangelium obsidione iam inchoata $uisse conscriptum sustineri
possit@ %esp.I ?egative ad utram#ue partem.
&:1( 2!9! 6u. 1I Btrum a$$irmari debeat 0vangelium >ucae praecessisse librum "ctuum "postolorum'
et cum hic liber eodem >uca auctore 3"ct ! !s4 ad $inem captivitatis %omanae "postoli $uerit absolutus
3"ct 2/ &7s4 eiusdem 0vangelium non post hoc tempus $uisse compositum@ %esp.I "$$irmative.
&:1: 2!92 6u. /I Btrum prae oculis habitis tum traditionis testimoniis tum argumentis internis #uoad
$ontes #uibus uter#ue 0vangelista in conscribendo 0vangelio usus est in dubium vocari prudenter #ueat
sententia #uae tenet 2arcum iuxta praedicationem Petri >ucam autem iuxta praedicationem Pauli
scripsisse' simul#ue asserit iisdem 0vangelistis praesto $uisse alios #uo#ue $ontes $ide dignos sive orales
sive etiam iam scriptis consignatos@ %esp.I ?egative.
&:19 2!9& 6u. 8I Btrum dicta et gesta #uae a 2arco iuxta Petri praedicationem accurate et #uasi
graphice enarrantur et a >uca assecuto omnia a principio diligenter per testes $ide plane dignos #uippe
#ui ab initio ipsi viderunt et ministri $uerunt semonis 3>c ! 2s4 sincerissime exponuntur plenam sibi eam
$idem historicam iure vindicent #uam eisdem semper praestitit 0cclesia' an e contrario eadem $acta et
gesta censenda sint historica veritate saltem ex parte destituta sive #uod scriptores non $uerint testes
oculares sive #uod apud utrum#ue 0vangelistam de$ectus ordinis ac discrepantia in successione $actorum
haud raro deprehendantur' sive #uod cum tardius venerint et scripserint necessario conceptiones menti
)hristi et "postolorum extraneas aut $acta plus minusve iam imaginatione populi in#uinata re$erre
debuerint sive demum #uod dogmaticis ideis praeconceptis #uis#ue pro suo scopo indulserint@ %esp.I
"$$irmative ad primam partem' negative ad alteram.
&:11 2!9( 6u. !I Btrum servatis #uae iuxta praecedenter statuta omnino servanda sunt praesertim de
authenticitate et integritate trium 0vangeliorum 2atthaei 2arci et >ucae de identitate substantiali
0vangelii graeci 2atthaei cum eius originali primitivo necnon de ordine temporum #uo eadem scripta
$uerunt ad explicandum eorum ad invicem simililudines aut dissimilitudines inter tot varias oppositas#ue
auctorum sententias liceat exegetis libere disputare et ad hypotheses traditionis sive scriptae sive oralis
vel etiam dependentiae unius a praecedenti seu a praecedentibus appellare@ %es p.I "$tirmative.
3!2
&:1/ 2!9: 6u. 2I Btrum ea #uae superius statuta sunt ii servare censeri debeant #ui nullo $ulti
traditionis testimonio nec historico argumento $acile amplectuntur hypothesim vulgo <duorum $ontium<
nuncupatam #uae compositionem 0vangelii graeci 2atthaei et 0vangelii >ucae ex eorum potissimum
dependentia ab 0vangelio 2arci et a collectione sic dicta sermonum Domini contendit explicare' ac
proinde eam libere propugnare valeant@ %esp.I ?egative ad utram#ue partem.
%esp. )ommiss. de re Biblica !2 Euin !8!&
&:/! 2!99 6u. !I Btrum perspecta potissimum 0cclesiae universae traditione us#ue ad primaevos
ecclesiasticos scriptores assurgente attentis#ue internis rationibus libri "ctuum sive in se sive in sua ad
tertium 0vangelium relatione considerati et praesertim mutua utrius#ue prologi a$$initate et connexione
3>c ! !-(' "ct ! !s4 uti certum tenendum sit volumen #uod titulo "ctus "postolorum seu Praxeis
"postolLn praenotatur >ucam 0vangelistam habere auctorem @ %esp.I - "$$irmative.
&:/2 2!91 6u. 2I Btrum criticis rationibus desumptis tum ex lingua et stilo tum ex enarrandi modo tum
ex unitate scopi et doctrinae demonstrari possit librum "ctuum "postolorum uni dumtaxat auctori tribui
debere' ac proinde eam recentiorum scriptorum sententiam #uae tenet >ucam non esse libri auctorem
unicum sed diversos esse agnoscendos eiusdem libri auctores #uovis $undamento esse destitutam @
%esp.I "$$irmative ad utram#ue partem.
&:/& 2!9/ 6u. &I Btrum in specie pericopae in "ctis conspicuae in #uibus abrupto usu tertiae personae
inducitur prima pluralis 3<NirStucDe<4 unitatem compositionis et authenticitatem in$irment' vel potius
historice et philologice consideratae eam con$irmare dicendae sint @ %esp.I ?egative ad primam partem'
a$$irmative ad secundam.
&:/( 2!98 6u. (I Btrum ex eo #uod liber ipse vix mentione $acta biennii primae romanae Pauli
captivitatis abrupte clauditur in$erri liceat auctorem volumen alterum deperditum conscripsisse aut
conscribere intendisse ac proinde tempus compositionis libri "ctuum longe possit post eamdem
captivitatem di$$erri' vel potius iure et merito retinendum sit >ucam sub $inem primae captivitatis
%omanae "postoli Pauli librum absolvisse@ %esp.I ?egative ad primam partem' a$$irmative ad secundam.
&:/: 2!17 6u. :I Btrum si simul considerentur tum $re#uens ac $acile commercium #uod procul dubio
habuit >ucas cum primis et praecipuis ecclesiae Palaestinensis $undatoribus nec non cum Paulo gentium
"postolo cuius et in evangelica praedicatione adiutor et in itineribus comes $uit tum solita eius industria
et diligentia in ex#uirendis testibus rebus#ue suis oculis observandis tum deni#ue plerum#ue evidens et
mirabilis consensus libri "ctuum cum ipsis Pauli epistolis et cum sincerioribus historiae monumentis
certo teneri debeat >ucam $ontes omni $ide dignos prae manibus habuisse eos#ue accurate probe et
$ideliter adhibuisse adeo ut plenam auctoritatem historicam sibi iure vindicet @ %esp.I "$$irmative.
&:/9 2!1! 6u. 9I Btrum di$$icultates #uae passim obici solent tum ex $actis supernaturalibus a >uca
narratis tum ex relatione #uorumdam sermonum #ui cum sint compendiose traditi censentur con$icti et
circumstantiis adaptati tum ex nonnullis locis ab historia sive pro$ana sive biblica apparenter saltem
dissentientibus tum demum ex narrationibus #uibusdam #uae sive cum ipso "ctuum auctore sive cum
aliis auctoribus sacris pugnare videntur tales sint ut auctoritatem "ctuum historicam in dubium revocare
vel saltem ali#uomodo minuere possint@ %esp.I ?egative.
&:/1 2!12 6u. !I Btrum prae oculis habita 0cclesiae traditione inde a primordiis universaliter
$irmiter#ue perseverante prout multimodis ecclesiastica monumenta vetusta testantur teneri certo debeat
epistolas #uae pastorales dicuntur nempe ad Gimotheum utram#ue et aliam ad Gitum non obstante
#uorumdam haereticorum ausu #ui eas utpote suo dogmati contrarias de numero paulinarum
epistolarum nulla reddita causa eraserunt ab ipso "postolo Paulo $uisse conscriptas et inter genuinas et
canonicas perpetuo recensitas @ %esp.I "$$irmative.
&:// 2!1& 6u. 2I Btrum hypothesis sic dicta $ragmentaria a #uibusdam recentioribus criticis invecta et
varie proposita #ui nulla cetero#uin probabili ratione immo inter se pugnantes contendunt epistolas
pastorales posteriori tempore ex $ragmentis epistolarum sive ex epistolis paulinis deperditis ab ignotis
auctoribus $uisse contextas et notabiliter auctas perspicuo et $irmissimo traditionis testimonio ali#uod vel
leve praeiudicium in$erre possit@ %esp.I ?egative.
3!3
&:/8 2!1( 6u. &I Btrum di$$icultates #uae multi$ariam obici solent sive ex stilo et lingua auctoris sive
ex erroribus praesertim Cnosticorum #ui uti iam tunc serpentes describuntur sive ex statu ecclesiasticae
hierarchiae #uae iam evoluta supponitur aliae#ue huiuscemodi in contrarium rationes sententiam #uae
genuinitatem epistolarum pastoralium ratam certam#ue habet #uomodolibet in$irment@ %esp.I ?egative.
&:87 2!1: 6u. (I Btrum cum non minus ex historicis rationibus #uam ex 0cclesiastica traditione
sanctorum Patrum orientalium et occidentalium testimoniis consona necnon ex indiciis ipsis #uae tum ex
abrupta conclusione libri "ctuum tum ex paulinis epistolis %omae conscriptis et praesertim ex secunda
ad Gimotheum $acile eruuntur uti certa haberi debeat sententia de duplici romana captivitate "postoli
Pauli ' tuto a$$irmari possit epistolas pastorales conscriptas esse in illo temporis spatio #uod intercedit
inter liberationem a prima captivitate et mortem "postoli @ %esp.I "$$irmative.
Denzinger 3latin4 &:77
Denzinger 3latin4 &:8!
%esp. )ommiss. de re Biblica 2( Euin !8!(
&:8! 2!19 6u. !I Btrum dubiis #uae primis saeculis ob haereticorum imprimis abusum ali#uorum in
Accidente animos tenuere circa divinam inspirationem ac paulinam originem epistolae ad Febraeos tanta
vis tribuenda sit ut attenta perpetua unanimi ac constanti orientalium Patrum a$$irmatione cui post
saeculum -, totius occidentalis 0cclesiae plenus accessit consensus' perpensis #uo#ue Summorum
Ponti$icum sacrorum#ue conciliorum Gridentini praesertim actis necnon perpetuo 0cclesiae universalis
usu haesitare liceat eam non solum inter canonicas - #uod de $ide de$initum est - verum etiam inter
genuinas "postoli Pauli epistolas certo recensere @ %esp.I ?egative.
&:82 2!11 6u. 2I Btrum argumenta #uae desumi solent sive ex insolita nominis Pauli absentia et
consueti exordii salutationis#ue omissione in epsitola ad Febraeos - sive ex eiusdem linguae graecae
puritate dictionis ac stili elegantia et per$ectione - sive ex modo #uo in ea ,etus Gestamentum allegatur
et ex eo arguitur - sive ex di$$erentiis #uibusdam #uae inter huius ceterarum#ue Pauli epistolarum
doctrinam exsistere praetenduntur ali#uomodo eiusdem paulinam originem in$irmare valeant ' an potius
per$ecta doctrinae ac sententiarum consensio admonitionum et exhortationum similitudo necnon
locutionum ac ipsorum verborum concordia a nonnullis #uo#ue acatholicis celebrata #uae inter eam et
reli#ua "postoli gentium scripta observantur eamdem paulinam originem commonstrent at#ue
con$irment@ %esp.I ?egative ad primam partem' a$$irmative ad alteram.
&:8& 2!1/ 6u. &I Btrum Paulus "postolus ita huius epistolae auctor censendus sit ut necessario a$$irmari
debeat ipsum eam totam non solum Spiritu Sancto inspirante concepisse et expressisse verum etiam ea
$orma donasse #ua prostat @ %esp.I ?egative salvo ulteriori 0cclesiae iudicio.
Decr. S. )gr. Studiorum sous saint Pie . 21 Euillet !8!(
&97! !. Potentia et actus ita dividunt ens ut #uid#uid est vel sit actus purus vel ex potentia et actu
tam#uam primis at#ue intrinsecis principiis necessario coalescat.
&972 2. "ctus utpote per$ectio non limitatur nisi per potentiam #uae est capacitas per$ectionis. Proinde
in #uo ordine actus est purus in eodem nonnisi illimitatus et unicus exsistit' ubi vero est $initus ac
multiplex in veram incidit cum potentia compositionem.
&97& &. 6uapropter in absoluta ipsius esse ratione unus subsistit Deus unus est simplicissimus cetera
cuncta #uae ipsum esse participant naturam habent #ua esse coarctatur ac tam#uam distinctis realiter
principiis essentia et esse constant.
&97( (. 0ns #uod denominatur ab esse non univoce de Deo ac de creaturis dicitur nec tamen prorsus
ae#uivoce sed analogice analogia tum attributionis tum proportionalitatis.
&97: :. 0st praeterea in omni creatura realis compositio subiecti subsistentis cum $ormis secundario
additis sive accidentibusI ea vero nisi esse realiter in essentia distincta reciperetur intelligi non posset.
3!
&979 9. Praeter absoluta accidentia est etiam relativum sive ad ali#uid. 6uamvis enim ad ali#uid non
signi$icet secundum propriam rationem ali#uid alicui inhaerens saepe tamen causam in rebus habet et
ideo realem entitatem distinctam a subiecto.
&971 1. )reatura spiritualis est in sua essentia omnino simplex. Sed re manet in ea compositio duplexI
essentiae cum esse et substantiae cum accidentibus.
&97/ /. )reatura vero corporalis est #uoad ipsam essentiam composita potentia et actu' #uae potentia et
actus ordinis essentiae materiae et $ormae nominibus designantur.
&978 8. 0arum partium neutra per se esse habet nec per se producitur vel corrumpitur nec ponitur in
praedicamento nisi reductive ut principium substantiale.
&9!7 !7. 0tsi corpoream naturam extensio in partes integrales conse#uitur non tamen idem est corpori
esse substantiam et esse #uantum. Substantia #uippe ratione sui indivisibilis est non #uidem ad modum
puncti sed ad modum eius #uod est extra ordinem dimensionis. 6uantitas vero #uae extensionem
substantiae tribuit a substantia realiter di$$ert et est veri nominis accidens.
&9!! !!. 6uantitate signata materia principium est individuationis id est numericae distinctionis #uae in
puris spiritibus esse non potest unius individui ab alio in eadem natura speci$ica.
&9!2 !2. 0adem e$$icitur #uantitate ut corpus circumscriptive sit in loco et in uno tantum loco de
#uacum#ue potentia per hunc modum esse possit.
&9!& !&. )orpora dividuntur bi$ariamI #uaedam enim sunt viventia #uaedam expertia vitae. -n
viventibus ut in eodem subiecto pars movens et pars mota per se habeantur $orma substantialis animae
nomine designata re#uirit organicam dispositionem seu partes heterogeneas.
&9!( !(. ,egetalis et sensilis ordinis animae ne#ua#uam per se subsistunt nec per se producuntur sed
sunt tantummodo ut principium #uo vivens est et vivit et cum a materia se totis dependeant corrupto
composito eo ipso per accidens corrumpuntur.
&9!: !:. )ontra per se subsistit anima humana #uae cum subiecto su$$icienter disposito potest in$undi
a Deo creatur et sua natura incorruptibilis est at#ue immortalis.
&9!9 !9. 0adem anima rationalis ita unitur corpori ut sit eiusdem $orma substantialis unica et per ipsarn
habet homo ut sit homo et animal et vivens et corpus et substantia et ens. Gribuit igitur anima homini
omnem gradum per$ectionis essentialem' insuper communicat corpori actum essendi #uo ipsa est.
&9!1 !1. Duplicis ordinis $acultates organicae et inorganicae ex anima humana per naturalem
resultantiam emanantI priores ad #uas sensus pertinet in composito subiectantur posteriores in anima
sola. 0st igitur intellectus $acultas ab organo intrinsece independens.
&9!/ !/. -mmaterialitatem necessario se#uitur intellectualitas et ita #uidem ut secundum gradus
elongationis a materia sint #uo#ue gradus intellectualitatis. "dae#uatum intellectionis obiectum est
communiter ipsum ens' proprium vero intellectus humani in praesenti statu unionis #uidditatibus
abstractis a condicionibus materialibus continetur.
&9!8 !8. )ognitionem ergo accipimus a rebus sensibilibus. )um autem sensibile non sit intelligibile in
actu praeter intellectum $ormaliter intelligentem admittenda est in anima virtus activa #uae species
intelligibiles a phantasmatibus abstrahat.
&927 27. Per has species directe universalia cognoscimus singularia sensu attingimus tum etiam
intellectu per conversionem ad phantasmata' ad cognitionem vero spiritualium per analogiam ascendimus.
&92! 2!. -ntellectum se#uitur non praecedit voluntas #uae necessario appetit id #uod sibi praesentatur
tam#uam bonum ex omni parte explens appetitum sed inter plura bona #uae iudicio mutabili appetenda
proponuntur libere eligit. Se#uitur proinde electio iudicium practicum ultimum' at #uod sit ultimum
voluntas e$$icit.
3!!
&922 22. Deum esse ne#ue immediata intuitione percipimus ne#ue a priori demonstramus sed uti#ue a
posteriori hoc est per ea #uae $acta sunt ducto argumento ab e$$ectibus ad causamI videlicet a rebus
#uae moventur et sui motus principium adae#uatum esse non possunt ad primum motorem immobilem' a
processu rerum mundanarum e causis inter se subordinatis ad primam causam incausatam' a corruptilibus
#uae ae#ualiter se habent ad esse et non esse ad ens absolute necessarium' ab iis #uae secundum
minoratas per$ectiones essendi vivendi intelligendi plus et minus sunt vivunt intelligunt ad eum #ui
est maxime intelligens maxime vivens maxime ens' deni#ue ab ordine universi ad intellectum
separatum #ui res ordinavit disposuit et dirigit ad $inem.
&92& 2&. Divina essentia per hoc #uod exercitae actualitati ipsius esse identi$icatur seu per hoc #uod est
ipsum 0sse subsistens in sua veluti metaphysica ratione bene nobis constituta proponitur et per hoc idem
rationem nobis exhibet suae in$initatis in per$ectione.
&92( 2(. -psa igitur puritate sui esse a $initis omnibus rebus secernitur Deus. -nde in$ertur primo
mundum nonnisi per creationem a Deo procedere potuisse' deinde virtutem creativam #ua per se primo
attingitur ens in #uantum ens nec miraculose ulli $initae naturae esse communicabilem' nullum deni#ue
creatum agens in esse cuiuscum#ue e$$ectus in$luere nisi motione accepta a prima )ausa.
BenoMt ., >itt. encycl. <"d beatissimi "postolorum<
! novembre !8!(
&92: 3:194 Bbi potestas legitima #uid certo praeceperit nemini $as esto negligere praeceptum propterea
#uia non probetur sibiI sed #uod cui#ue videatur id #uis#ue subiiciat eius auctoritati cui subest ei#ue ex
o$$icii conscientia pareat. - -tem nemo privatus vel libris diariisve vulgandis vel sermonibus publice
habendis se in 0cclesia pro magistro gerat. ?orunt omnes cui sit a Deo magisterium 0cclesiae datumI
huic igitur integrum ius esto pro arbitratu lo#ui cum voluerit ' ceterorum o$$icium est lo#uenti religiose
obse#ui dicto#ue audientes esse. -n rebus autem de #uibus salva $ide ac disciplina - cum "postolicae
Sedis iudicium non intercesserit - in utram#ue partem disputari potest dicere #uid sentiat id#ue
de$endere sane nemini non licet. Sed ab his disputationibus omnis intemperantia sermonis absit #uae
graves a$$erre potest o$$ensiones caritati' suam #uis#ue tueatur libere #uidem sed modeste sententiam'
nec sibi 3:114 putet $as esse #ui contrariam teneant eos hac ipsa tantum causa vel suspectae $idei
arguere vel non bonae disciplinae. ... ,is et natura catholicae $idei est eiusmodi ut nihil ei possit addi
nihil demi I aut omnis tenetur aut omnis abiicitur.
&929 3:1/4 3"bhorreant homines catholici non solum ab erroribus 2odernismi iterum condemnatis4 sed
ab ingenio etiam seu spiritu ut aiunt 2odernistarumI #uo spiritu #ui agitur is #uid#uid sapiat
vetustatem $astidiose respuit avide autem ubivis nova con#uirit I in ratione lo#uendi de rebus divinis in
celebritate divini cultus in catholicis institutis in privata ipsa exercitatione pietatis. 0rgo sanctam haberi
volumus eam maiorum legemI <?ihil innovetur nisi #uod traditum est< 3c$. DS !!74' #uae lex tametsi
inviolate servanda est in rebus $idei tamen ad eius normam dirigenda sunt etiam #uae mutationem pati
possunt #uam#uam in his ea #uo#ue regula plerum#ue valetI ?on nova sed noviter.
%esp. )ommiss. de re Biblica sous BenoMt ., !/ Euin !8!:
&92/ 2!18 6u. !I Btrum ad solvendas di$$icultates #uae in epistolis sancti Pauli aliorum#ue "postolorum
occurrunt ubi de <Parousia< ut aiunt seu de secundo adventu Domini nostri -esu )hristi sermo est
exegetae catholico permissum sit asserere "postolos licet sub inspiratione Spiritus Sancti nullum
doceant errorem proprios nihilominus humanos sensus exprimere #uibus error vel deceptio subesse
possit@ %esp.I ?egative.
&928 2!/7 6u. 2I Btrum prae oculis habitis genuina muneris apostolici notione et indubia sancti Pauli
$idelitate erga doctrinam 2agistri dogmate item catholico de inspiratione et inerrantia sacrarum
Scripturarum #uo omne id #uod hagiographus asserit enuntiat insinuat retineri debet assertum
enuntiatum insinuatum a Spiritu Sancto' perpensis #uo#ue textibus epistolarum "postoli in se
consideratis modo lo#uendi ipsius Domini apprime consonis a$$irmare oporteat "postolum Paulum in
scriptis suis nihil omnino dixisse #uod non per$ecte concordet cum illa temporis Parousiae ignorantia
#uam ipse )hristus hominum esse proclamavit@ %esp.I "$$irmative.
&9&7 2!/! 6u. &I Btrum attenta locutione graeca <hmeis oi zLntes oi perileipomenoi< ' perpensa #uo#ue
expositione Patrum imprimis sancti -ohannis )hrysostomi tum in patrio idiomate tum in epistolis
3!"
Paulinis versatissimi liceat tam#uam longius petitam et solido $undamento destitutam reicere
interpretationem in scholis catholicis traditionalem 3ab ipsis #uo#ue novatoribus saeculi .,- retentam4
#uae verba sancti Pauli in cap. -, epist. - ad Ghessalonicenses vv. !:-!1 explicat #uin ullo modo
involvat a$$irmationem Parousiae tam proximae ut "postolus seipsum suos#ue lectores adnumeret
$idelibus illis #ui superstites ituri sunt obviam )hristo@ %esp.I ?egative.
Decr. S. A$$icii sous BenoMt ., 28 mars 3/ avril4 !8!9
&9&2 )um recentioribus praesertim temporibus pingi at#ue di$$undi coepissent imagines beatissimam
,irginem 2ariam indutam vestibus sacerdotalibus ... cardinales... die !: +an. !8!& decreverunt I
-maginem B. 2. ,irginis vestibus sacerdotalibus indutae esse reprobandam.
%esp. S. Paenitentiariae & avril !8!9
&9&( 6u.I Btrum mulier alicui actioni mariti #ui ut voluptati indulgeat crimen Anan aut Sodomitarum
committere vult illi#ue sub mortis poena aut gravium molestiarum minatur nisi obtemperet cooperari
licite possit@ %esp.I a4 Si maritus in usu coniugii committere vult crimen Anan e$$undendo scilicet semen
extra vas post inceptam copulam idem#ue minetur uxori aut mortem aut graves molestias nisi perversae
eius voluntati sese accommodet uxor ex probatorum theologorum sententia licite potest hoc in casu sic
cum marito suo coire #uippe cum ipsa ex parte sua det operam rei et actioni licitae peccatum autem
mariti permittat ex gravi causa #uae eam excusat #uoniam caritas #ua illud impedire teneretur cum
tanto incommodo non obligat. b4 "t si maritus committere cum ea velit Sodomitarum crimen cum hic
sodomiticus coitus actus sit contra naturam ex parte utrius#ue coniugis sic coeuntis is#ue doctorum
omnium iudicio graviter malus hinc nulla plane de causa ne mortis #uidem vitandae licite potest uxor hac
in re impudico suo marito morem gerere.
%esp. S. A$$icii ad varios loc. Ardinarios !1 mai !8!9
&9&: 2!/!a 6u.I l "n schismaticis materialibus in mortis articulo constitutis bona $ide sive absolutionem
sive extremam unctionem petentibus ea sacramenta con$erri possint sine abiuratione errorum @ %esp.I
?egative sed re#uiri ut meliori #uo $ieri possit modo errores reiciant et pro$essionem $idei $aciant.
&9&9 2!/!a 6u. 2I "n schismaticis in mortis articulo sensibus destitutis absolutio et extrema unctio
con$erri possit @ %esp.I Sub condicione a$$irmative praesertim si ex adiunctis conicere liceat eos
implicite saltem errores suos reicere remoto tamen e$$icaciter scandalo mani$estando scilicet adstantibus
0cclesiam supponere eos in ultimo momento ad unitatem rediisse.
%esp. S. Paemtentiariae sous BenoMt ., & Euin !8!9
&9&/ 6u.I l. Btrum mulier casu #uo vir ad onanismum exercendum uti velit instrumento ad positivam
resistentiam teneatur@ %esp.- "d !. "$$irmative.
&9&8 2. Si negative utrum su$$iciant ad resistentiam passivam ex parte mulieris cohonestandam rationes
ae#ue graves ac pro onanismo naturali 3sine instrumento4 vel potius omnino necessariae sint rationes
praegravissimae @ %esp. -"d 2. Provisum in primo.
&9(7 &. Btrum ut tutiore tramite tota haec materia evolvatur et edoceatur vir talibus utens instrumentis
oppressori vere debeat ae#uiparari cui proinde mulier eam resistentiam opponere debeat #uam virgo
invasori @ %esp. -"d &. "$$irmative.
%esp. S. A$$icii sous BenoMt ., 2( avril !8!1
&9(2 2!/2 6u.I "n liceat per 2edium ut vocant vel sine 2edio adhibito vel non hypnotismo
locutionibus aut mani$estationibus spiritisticis #uibuscum#ue adsistere etiam speciem honestatis vel
pietatis praese$erentibus sive interrogando animas aut spiritus sive audiendo responsa sive tantum
aspiciendo etiam cum protestatione tacita vel expressa nullam cum malignis spiritibus partem se habere
velle. %esp.I 3c$irm. a S. P<ce 29 avril4I ?egative in omnibus.
&9(: 6u.I Btrum tuto doceri possint se#uentes propositionesI !. ?on constat $uisse in anima )hristi inter
homines degentis scientiam #uam hanbent beati seu comprehensores. 3D.2!/&4 2. ?ec certa dici potest
sententia #uae statuit animam )hristi nihil ignoravisse sed ab initio cognovisse in ,erbo omnia
3!#
praeterita praesentia et $utura seu omnia #uae Deus scit scientia visionis. 3D.2!/(4 &. Placitum
#uorumdam recentiorum de scientia animae )hristi limitata non est minus recipiendum in scholis
catholicis #uam veterum sententia de scientia universali. 3D.2!/:4 %esp. 3)$irm a S. P<ce 9 Euin4I
?egative.
%esp. S. A$$icii !9 3!/4 Euillet !8!8
&9(/ 2!/8 6u.I "n doctrinae #uas hodie theosophicas dicunt componi possint cum doctrina catholica'
ideo#ue an liceat nomen dare societatibus theosophicis earum conventibus interesse ipsarum#ue libros
ephemerides diaria scripta legere. %esp. 3c$irm. a S. P<ce !1 Euillet4I ?egative in omnibus.
BenoMt ., 0p. encycl. <Spiritus Paraclitus< !: septembre !827
&9:7 3&/84 ?ullam pro$ecto in scriptis Doctoris 2aximi 3S. Fieronymi4 paginam reperies unde non
li#ueat eum cum universa catholica 0cclesia $irmiter constanter#ue tenuisse libros sacros Spiritu Sancto
inspirante conscriptos Deum habere auctorem at#ue ut tales ipsi 0cclesiae traditos esse 3c$. DS &7794.
"sseverat nimirum )odicis sacri libros Spiritu Sancto inspirante vel suggerente vel insinuante vel etiam
dictante compositos esse immo ab ipso conscriptos et editos' sed nihil praeterea dubitat #uin singuli
eorum auctores pro sua #uis#ue natura at#ue ingenio operam a$$lanti Deo libere navarint. 0tenim non
modo id universe a$$irmat #uod omnibus sacris scriptoribus commune est ipsos in scribendo Dei
spiritum secutos ut omnis sensus omnium#ue sententiarum Scripturae Deus causa princeps habendus sit
sed etiam #uod uniuscuius#ue proprium est accurate dispicit. ... 3&874 6uam #uidem Dei cum homine
communitatem laboris ad unum idem#ue opus con$iciendum Fieronymus comparatione illustrat arti$icis
#ui in ali#ua re $actitanda organo seu instrumento utitur...
&9:! 6uod si etiam in#uirimus #ua ratione haec Dei uti causae principis virtus at#ue actio in
hagiographum sit intelligenda cernere licet inter Fieronymi verba et communem de inspiratione
catholicam doctrinam nihil omnino interesse cum ipse teneat Deum gratia collata scriptoris menti lumen
prae$erre ad verum #uod attinet <ex persona Dei< hominibus proponendum' voluntatem praeterea movere
at#ue ad scribendum impellere' ipsi deni#ue peculiariter continenter#ue adesse donec librum per$iciat.
&9:2 2!/9 3&8(4 ... -llorum comprobamus consilium #ui ut semetipsos alios#ue ex di$$icultatibus sacri
)odicis expediant ad eas diluendas omnibus studiorum et artis criticae $reti subsidiis novas vias at#ue
rationes in#uirunt' at misere a proposito aberrabunt si decessoris ?ostri praescripta neglexerint et certos
$ines <terminos#ue a Patribus constitutos praeterierint< 3c$. Prov 22 2/4. 6uibus sane praeceptis et $inibus
ne#ua#uam recentiorum illorum continetur opinio #ui inducto inter elementum Scripturae primarium seu
religiosum et secundarium seu pro$anum discrimine inspirationem #uidem ipsam ad omnes sententias
immo etiam ad singula Bibliorum verba pertinere volunt sed eius e$$ectus at#ue in primis erroris
immunitatem absolutam#ue veritatem ad elementum primarium seu religiosum contrahunt et
coangustant. 0orum enim sententia est id unum #uod ad religionem spectet a Deo in Scripturis intendi
ac doceri' reli#ua vero #uae ad pro$anas disciplinas pertineant et doctrinae revelatae #uasi #uaedam
externa divinae veritatis vestis inserviant permitti tantumrnodo et scriptoris imbecillitati relin#ui. ... 3Fas
opiniones nullo modo repugnare contendunt doctrinis >eonis .---4 cum is hagiographum in naturalibus
rebus secundum externam speciem uti#ue $allacem lo#ui declaraverit 3c$. DS &2//4. -d vero #uam
temere #uam $also a$$irmetur ex ipsis Ponti$icis verbis mani$esto apparet. ?e#ue enim ab externa rerum
specie ... ulla $alsi labes divinis litteris adspergitur #uando#uidem sensus in iis rebus proxime 3&8:4
cognoscendis #uarum sit propria ipsorum cognitio minime decipi dogma est sanae philosophiae.
Praeterea 3>eo .---4 #uovis inter elementum primarium et secundarium ut vocant remoto discrimine
omni#ue ambiguitate sublata luculenter ostendit longissime a vero abesse illorum opinionem #ui
arbitrantur <de veritate sententiarum cum agitur non adeo ex#uirendum #uaenam dixerit Deus ut non
magis perpendatur #uam ob causam ea dixerit< 3DS &28!4' idem#ue docet divinum a$$latum ad omnes
Bibliorum partes sine ullo delectu ac discrimine pro$erri nullum#ue in textum inspiratum errorem incidere
posseI <"t ne$as omnino $uerit aut inspirationem ad ali#uas tantum s. Scripturae partes coangustare aut
concedere sacrum ipsum errasse auctorem.< 3vd. DS &28!4.
&9:& 2!/1 ?e#ue minus ab 0cclesiae doctrina... ii dissentiunt #ui partes Scripturarum historicas non
$actorum absoluta inniti veritate arbitrantur sed tantummodo relativa #uam vocant et concordi vulgi
opinioneI id#ue non verentur ex ipsis >eonis Ponti$icis verbis in$erre propterea #uod principia de rebus
naturalibus statuta ad disciplinas historicas trans$erri posse dixerit 3DS &2874. -ta#ue contendunt
3!$
hagiographos uti in physicis secundum ea #uae apparerent locuti sint ita eventa ignaros rettulisse prouti
haec e communi vulgi sententia vel $alsis aliorum testimoniis constare viderentur ne#ue $ontes scientiae
suae indicasse ne#ue aliorum enarrationes $ecisse suas.
&9:( 2!// 3&814 3"lii4 nimis $acile ad citationes #uas vocant implicitas vel ad narrationes specietenus
historicas con$ugiunt' aut genera #uaedam litterarum in libris sacris inveniri contendunt #uibuscum
integra ac per$ecta verbi divini veritas componi ne#ueat' aut de Bibliorum origine ita opinantur ut
eorundem labet vel prorsus pereat auctoritas.
Decr. S. A$$icii sous Pie .- 22 novembre !822
&997 6u.I !. "n tolerari possit con$essarios sponte sua docere praxim copulae dimidiatae illam#ue
suadere promiscue omnibus paenitentibus #ui timent ne proles numerosior nascatur@ %esp. 3c$irm. a S.
P<ce 2&. ?ov.4I "d !. ?egative.
&99! 2. "n carpendus sit con$essarius #ui omnibus remediis ad paenitentem matrimonio abutentem ab
hoc malo $rustra tentatis docet exercere copulam dimidiatam ad peccata mortalia praecavenda @ %esp.
3c$irm. a S. P<ce 2&. ?ov.4I "d 2. "$$irmative.
&992 &. "n carpendus sit con$essarius #ui in circurnstantiis sub 2. copulam dimidiatam paenitenti aliunde
notam suadet vel paenitenti interroganti num hic modus licitus sit respondet simpliciter licere abs#ue
ulla restrictione seu explicatione @ %esp. 3c$irm. a S. P<ce 2&. ?ov.4I "d &. "$$irmative.
Pie .- 0ncycl. <Bbi arcano< 2& d*cembre !822
2!87 6uod si terrenis hisce negotiis mere#ue politicis moderandis sine ratione se immiscere ne$as putat
0cclesia eadem tamen iure suo contendit ne #uid inde causae praetendat civilis potestas sive altioribus
illis bonis #uibus salus hominum sempiterna continetur #uo#uo modo obsistendi sive damnum
perniciemve ini#uis legibus iussis#ue intentandi sive divinam 0cclesiae ipsius constitutionem
labe$actandi sive deni#ue sacra Dei iura in civili hominum communitate conculcandi.
Pie .- >itt. encyc. 5 Studiorum ducem 5 28 Euin !82&
&99: 2!8! ?os autem #uae et decessores ?ostri in primis#ue >eo .--- et Pius . decreverunt et
?osmetipsi anno superiore mandavimus ea omnia volumus sedulo attendant inviolate#ue servent ii
praesertim #uicum#ue in clericorum scholis maiorum disciplinarum magisteria obtinent. -idem vero sibi
persuadeant tum se suo o$$icio satis$acturos item#ue exspectationem ?ostram expleturos esse si cum
Doctorem "#uinatem scripta eius diu multum#ue volutando adamare coeperint amoris huius
$lagrantiam cum alumnis disciplinae suae ipsum#ue Doctorem interpretando communicent idoneos#ue
eos reddant ad simile studium in aliis excitandum.
&999 2!82 Scilicet inter amatores sancti Ghomae #uales omnes decet esse 0cclesiae $ilios #ui in studiis
optimis versantur honestam illam #uidem cupimus iusta in libertate aemulationem unde studia
progrediuntur intercedere at obtrectationem nullam #uae nec veritati su$$ragatur et unice ad dissolvenda
valet vincula caritatis. Sanctum igitur unicui#ue eorum esto #uod in )odice iuris canonici praecipitur
3can. !&99 24 ut <philosophiae rationalis ac theologiae studia et alumnorum in his disciplinis institutionem
pro$essores omnino pertractent ad "ngelici Doctoris rationem doctrinam et principia ea#ue sancte
teneant<' at#ue ad hanc normam ita se omnes gerant ut eum ipsi suum vere possint appellare magistrum.
&991 2!82 "t ne #uid eo amplius alii ab aliis exigant #uam #uod ab omnibus exigit omnium magistra et
mater 0cclesiaI ne#ue enim in iis rebus de #uibus in scholis catholicis inter melioris notae auctores in
contrarias partes disputari solet #uis#uam prohibendus est eam se#ui sententiam #uae sibi verisimilior
videatur.
Pie .- >itt. "p. <-n$inita Dei misericordia< 28 maii !82(
&917 2!8& 6uod scilicet Febraei "nno Sabbatico bonis recuperatis #uae in aliorum ius cesserant <ad
possessionem suam< revertebantur ' #uod servi <ad $amiliam pristinam< 3>ev 2: !74 sese liberi recipiebant
et debitorum aes alienum condonabatur id omne apud nos $elicius piaculari anno contingit at#ue e$$icitur.
6uicum#ue enim paenitendo "postolicae Sedis salutaria iussa -ubilaeo magno vertente per$iciunt iidem
3!%
tum eam #uam peccando amiserant meritorum donorum#ue copiam ex integro reparant ac recipiunt tum
de asperrimo Satanae dominatu sic eximuntur ut libertatem repetant <#ua )hristus nos liberavit< 3Cal (
&!4 tum deni#ue poenis omnibus #uas pro culpis vitiis#ue suis luere debuerant ob cumulatissima )hristi
-esu B. 2ariae ,irginis Sanctorum#ue merita plene exsolvuntur.
Decr. S. )gr. )oncilii sous Pie .- !& Euin !82:
&912 6u.I "n declarationes S. )gr. )oncilii anni !/87 38. "ug.4 et !82& 3!7. Febr.4 #uibus mensurae in
universitatibus Cermaniae usitatae #uae speciali nomine <Bestimmungs-2ensuren< vocantur poenis
ecclesiasticis subiiciuntur illas tantum mensuras respiciant iuxta nonnullorum recentiorum sententiam
#uae cum periculo gravis vulneris committuntur vel etiam complectantur eas #uae sine periculo gravis
vulneris $iunt in casu@ %esp. 3c$irm. a S. P<ce 27. -un.4I ?egative ad primam partem a$$irmative ad
alteram.
Pie .- >itt. encycl. <6uas primas< !! d*cembre !82:
&91: 3:8:4 Bt translata verbi signi$icatione <rex< appellaretur )hristus - ob summum excellentiae gradum
#uo inter omnes res creatas praestat at#ue eminet iam diu communiter#ue usu venit. -ta enim $it ut
regnare is in mentibus hominum dicatur ... in voluntatibus item hominum. ... )ordium deni#ue rex
)hristus agnoscitur... 3:894 ,erum ut rem pressius ingrediamur nemo non videt nomen potestatem#ue
regis propria #uidem verbi signi$icatione )hristo homini vindicari oportere' nam nisi #uatenus homo
est a Patre potestatem et honorem et regnum accepisse 3Dan 1 !&s4 dici ne#uit #uando#uidem Dei
,erbum cui eadem est cum Patre substantia non potest omnia cum Patre non habere communia
propterea#ue ipsum in res creatas universas summum at#ue absolutissimum imperium. 3Demonstratur
dein )hristum esse regem ex s. Scriptura praesertim ?um 2( !8' Ps 2' ((1' 1!1s' -s 89s' -er 2&&' Dan
2((' 1!&s' ;ach 88' >c !&2s' 2t 2/!/' "pc !:' !8!9' Febr !24.
&919 2!8( 3:8/4 6uo autem haec Domini nostri dignitas et potestas $undamento consistat apte )yrillus
"lexandrinus animadvertitI <Amnium ut verbo dicam creaturarum dominatum obtinet non per vim
extortum nec aliunde invectum sed essentia sua et natura< ' scilicet eius principatus illa nititur unione
mirabili #uam hypostaticam appellant. Bnde conse#uitur non modo ut )hristus ab angelis et hominibus
Deus sit adorandus sed etiam ut eius imperio Fominis angeli et homines pareant et subiecti sintI nempe
ut vel solo 3:884 hypostaticae unionis nomine )hristus potestatem in universas creaturas obtineat. - "t
vero #uid possit iucundius nobis suavius#ue ad cogitandum accidere #uam )hristum nobis iure non
tantum nativo sed etiam #uaesito scilicet redemptionis imperare 3c$. DS &&:24@ Servatori enim nostro
#uanti steterimus obliviosi utinam homines recolant omnesI <?on enim corruptibilibus auro vel argento
redempti estis. ...I sed pretioso sanguine #uasi agni immaculati )hristi et incontaminati< 3! Petr ! !/-!84.
-am nostri non sumus cum )hristus <pretio magno< 3! )or 9 274 nos emerit' corpora ipsa nostra membra
sunt )hristi 3ibid. !:4.
&911 2!8: -amvero ut huius vim et naturam principatus paucis declaremus dicere vix attinet triplici eum
potestate contineri #ua si caruerit principatus vix intelligitur. ... 0st catholica $ide credendum )hristum
+esum hominibus datum esse uti#ue %edemptorem cui $idant at una simul legislatorem cui obediant
3)c. Grid. sess. ,- can. 2!I DS !:1!4. -psum autem evangelia non tam leges condidisse narrant #uam
leges condentem inducunt. ... -udiciariam vero potestatem sibi a Patre attributam ipse -esus -udaeis de
sabbati re#uiete per mirabilem debilis hominis sanationem violata criminantibus denuntiatI <?e#ue enim
Pater iudicat #uem#uam sed omne iudicium dedit Filio< 3+o : 224. -n #uo id etiam comprehenditur -
#uoniam res a iudicio disiungi ne#uit - ut praemia et poenas hominibus adhuc viventibus iure suo de$erat.
"t praeterea potestas illa #uam exsecutionis vocant )hristo adiudicanda est utpote cuius imperio parere
omnes necesse sit et ea #uidem denuntiata contumacibus irrogatione suppliciorum #uae nemo possit
e$$ugere.
&91/ 2!8: 39774 ,erumtamen eiusmodi regnum praecipuo #uodam modo et spirituale esse et ad
spiritualia pertinere cum ea #uae ex Bibliis supra protulimus verba planissime ostendant tum )hristus
Dominus sua agendi ratione con$irmat. Si#uidem non una data occasione cum -udaei immo vel ipsi
"postoli per errorem censerent $ore ut 2essias populum in libertatem vindicaret regnum#ue -srael
restitueret vanam ipse opinionem ac spem adimere et convellere rex a circum$usa admirantium
multitudine renuntiandus et nomen et honorem $ugiendo latendo#ue detrectare' coram praeside romano
edicere regnum suum <de hoc mundo< 3-o !/ &94 non esse. 6uod #uidem regnum tale in evangeliis
proponitur in #uod homines paenitentiam agendo ingredi parent ingredi vero ne#ueant nisi per $idem et
3"&
baptismum #ui etsi est ritus externus interiorem tamen regenerationem signi$icat at#ue e$$icit' opponitur
unice regno Satanae et potestati tenebrarum et ab asseclis postulat non solum ut abalienato a divitiis
rebus#ue terrenis animo morum prae$erant lenitatem et esuriant sitiant#ue iustitiam sed etiam ut semet
ipsos abnegent et crucem suam tollant. )um autem )hristus et 0cclesiam %edemptor sanguine suo
ac#uisiverit et Sacerdos se ipse pro peccatis hostiam obtulerit perpetuo#ue o$$erat cui non videatur regium
ipsum munus utrius#ue illius naturam muneris induere ac participare@
&918 2!89 Gurpiter cetero#uin erret #ui a )hristo homine rerum civilium #uarumlibet imperium
abiudicet cum is a Patre ius in res creatas absolutissimum sic obtineat ut omnia in suo arbitrio sint posita.
"t tamen #uoad in terris vitam traduxit ab eiusmodi dominatu exercendo se prorsus abstinuit at#ue ut
humanarum rerum possessionem procurationem#ue olim contempsit ita eas possessoribus et tum permisit
et hodie permittit. -n #uo perbelle illudI <?on eripit mortalia #ui regna dat caelestia<. -ta#ue principatus
%edemptoris nostri universos complectitur homines' #uam ad rem verba imm. mem. decess. ?. >eonis
.--- ?ostra libenter $acimusI <,idelicet imperium eius non est tantummodo in gentes catholici nominis
aut in eos 397!4 solum #ui sacro baptismo abluti uti#ue ad 0cclesiam si spectetur ius pertinent
#uamvis error opinionum devios agat vel dissensio a caritate seiungatI sed complectitur etiam #uot#uot
numerantur christianae $idei expertes ita ut verissime in potestate -esu )hristi sit universitas generis
humani< 3DS &&:74. ?ec #uic#uam inter singulos hac in re et convictiones domesticas civiles#ue interest
#uia homines societate coniuncti nihilo sunt minus in potestate )hristi #uam singuli. -dem pro$ecto $ons
privatae ac communis salutisI <0t non est in alio ali#uo salus' nec aliud nomen est sub caelo datum
hominibus in #uo oporteat nos salvos $ieri< 3"ct ( !24. ...
2!81 -am si )hristum %egem ab universitate catholici nominis coli iusserimus eo ipso et horum
temporum necessitati prospecturi et pesti #uae societatem hominum in$ecit praecipuum #uoddam
remedium adhibituri sumus. Pestem dicimus aetatis nostrae laicismum #uem vocant eiusdem#ue errores
et ne$arios conatus. ... )hristi enim in omnes gentes imperium negari coeptum' negatum #uod ex ipso
)hristi iure exsistit ius 0cclesiae docendi humanum genus $erendi leges regundi populos ad aeternam
uti#ue beatitatem perducendos. Gum vero paulatim )hristi religio ae#uari cum $alsis in eodem#ue genere
prorsus indecore poni' deinceps civili potestati subici arbitrio#ue principum ac magistratuum $ere
permitti' ulterius ii progredi #ui naturalem #uamdam religionem naturalem #uendam animi motum pro
divina religione substitui oportere cogitarent. ?ec civitates de$uere #uae censerent posse se Deo carere
et religionem suam in impietate negligentia#ue Dei esse positam.
Denzinger 3latin4 &:8!
Denzinger 3latin4 &9/7
-nstructio S. A$$icii sous Pie .- !8 Euillet !829
&9/7 )um non pauci etiam inter catholicos barbarum hunc morem nedum christianae sed et naturalis
erga de$unctorum corpora pietatis sensui constanti#ue 0cclesiae ... disciplinae plane repugnantem veluti
unum e potioribus hodierni ut aiunt civilis progressus scientiae#ue valetudinis tuendae meritis celebrare
non dubitent... 3)hristi$ideles docendi sunt4 hoc reapse consilio a christiani nominis hostibus cadaverum
cremationem laudari ac propagari ut animis a mortis consideratione spe#ue corporum resurrectionis
paulatim aversis materialismo sternatur via. 6uamvis igitur cadaverum crematio #uippe non absolute
mala in extraordinariis rerum adiunctis ex certa gravi#ue boni publici ratione permitti #ueat et revera
permittatur communiter tamen ac veluti ex regula ordinarie eidem operam vel $avorem praestare impium
et scandalosum ideo#ue graviter illicitum esse nemo non videt. 3)onnotatur )d-) !27& !4.
Declaratio S. A$$icii sous Pie .- 2 Euin !821
&9/! 2!8/ 6u.I Btrum tuto negari aut saltem in dubium revocari possit esse authenticum textum s.
-ohannis in 0pistola - cap. : vs. 1 #ui sic se habetI <6uoniam tres sunt #ui testimonium dant in caeloI
Pater ,erbum et Spiritus SanctusI et hi tres unum sunt<@ S. A$$icium ad hoc dubium !&. -an. !/81
%esponsum dederatI ?egative.
&9/2 2!8/ Declaratione 2 Euin !821 S. A$$icium illud %esp. retractavitI Decretum hoc latum est ut
coerceretur audacia privatorum doctorum ius sibi tribuentium authentiam commatis -oannei aut penitus
reiiciendi aut ultimo iudicio suo saltem in dubium vocandi. 2inime vero impedire voluit #uominus
scriptores catholici rem plenius investigarent at#ue argumentis hinc inde accurate perpensis cum ea
3"1
#uam rei gravitas re#uirit moderatione et temperantia in sententiam genuinitati contrariam inclinarent
modo pro$iterentur se paratos esse stare iudicio 0cclesiae cui a -esu )hristo munus demandatum est
sacras >itteras non solum interpretandi sed etiam $ideliter custodiendi.
Decr. S. A$$icii sous Pie .- / Euillet !821
2!88 "n liceat catholicis interesse vel $avere acatholicorum conventibus coetibus concionibus aut
societatibus #uae eo spectant ut omnes christianum nomen utcum#ue sibi vindicantes uno religionis
$oedere consocientur @ %esp.I ?egative at#ue standum omnino decreto ab hac ipsa Suprema S.
)ongregatione die (. -ulii !8!8 edito De participatione catholicorum societati <ad procurandam
christianitatis unitatem< 3c$. ""S !! 3!8!84 &784.
Pie .- >itt. encycl. <2ortalium animos< 9 Eanvier !82/
&9/& 6uod ad res credendas attinet discrimine illo uti ne#ua#uam licet #uod inter capita $idei
$undamentalia et non $undamentatia #uae vocant induci placuit #uasi altera recipi ab omnibus debeant
libera contra $idelium assensioni permitti altera #ueant' supernaturalis enim virtus $idei causam
$ormalem habet Dei revelantis auctoritatem #uae nullam distinctionem eiusmodo patitur. ... ?e#ue enim
#uod eiusmodi veritates alias aliis aetatibus vel proxime superioribus sollemni 0cclesia decreto sanxit ac
de$inivit eaedem idcirco non ae#ue certae non ae#ue credendae' nonne Deus illas omnes revelavit@
0tenim 0cclesiae magisterium - #uod divino consilio in terris constitutum est ut revelatae doctrinae cum
incolumes ad perpetuitatem consisterent tum ad cognitionem hominum $acile tuto#ue traducerentur -
#uam#uam per %omanum Ponti$icem et episcopos cum eo communionem habentes cotidie exercetur id
tamen complectitur muneris ut si #uando aut haereticorum erroribus at#ue oppugnationibus obsisti
e$$icacius aut clarius subtilius#ue explicata sacrae doctrinae capita in $idelium mentibus imprimi oporteat
ad ali#uid tum sollemnibus ritibus decretis#ue de$iniendum opportune procedat. 6uo #uidem
extraordinario magisterii usu nullum sane inventum inducitur nec #uid#uam additur novi ad earum
summam veritatum #uae in deposito revelationis 0cclesiae divinitus tradito saltem implicite
continentur verum aut ea declarantur #uae $orte adhuc obscura compluribus videri possint aut ea tenenda
de $ide statuuntur #uae a nonnullis ante in controversiam vocabantur.
0x )onst. "post. <Divini cultus< 27 d*cembre !82/
2277 Divini cultus sanctitatem tuendi cum 0cclesia a )onditore )hristo munus acceperit eiusdem est
pro$ecto salva #uidem sacri$icii et sacramentorum substantia ea praecipere - caeremonias nempe ritus
$ormulas preces cantum - #uibus ministerium illud augustum et publicum optime regatur cuius
peculiare nomen est >iturgia #uasi actio sacra praecellenter. "t#ue res uti#ue sacra est >iturgia' per eam
enim ad Deum evehimur ipsi#ue coniungimur $idem nostram testamur nos#ue gravissimo ei obligamur
o$$icio ob accepta bene$icia et auxilia #uibus perpetuo indigemus. Finc intima #uaedam necessitudo inter
dogma et >iturgiam sacram item#ue inter cultum christianum et populi sancti$icationem. 6uapropter
)oelestinus - $idei canonem expressum censebat in venerandis >iturgiae $ormulis ' ait enimI <>egem
credendi lex statuat supplicandi. )um enim sanctarum plebium praesules mandata sibimet legatione
$ungantur apud divinam clementiam humani generis agunt causam et tota secum 0cclesia congemiscente
postulant et precantur.< 3c$. D !&84.
Decr. S. A$$icii sous Pie .- 2( Euillet 32 aoHt4 !828
&9/( 227! 6uI Btrum licita sit masturbatio directe procurata ut obtineatur sperma #uo contagiosus
morbus <blenorragia< detegatur et #uantum $ieri potest curetur. %esp. 3c$irm. a S. P<ce 29. -ul. 4I ?egative.
Pie .- 0ncycl. <Divini illius magistri< &! d*cembre !828
2272 6uoniam omnis educandi ratio ad eam spectat hominis con$ormationem #uam is in hac mortali vita
adipiscatur oportet ut destinatum sibi a )reatore $inem supremum contingat li#uido patet ut nulla veri
nominis educatio esse potest #uae ad $inem ultimum non ordinetur tota ita praesenti hoc rerum ordine
Dei providentia constituto post#uam scilicet se ipse in Bnigenito suo revelavit #ui unus <via veritas et
vita< 3-o !( 94 est plenam per$ectam#ue educationem dari non posse nisi eam #uae christiana vocatur. ...
&9/: 227& 3:24 0ducandi munus non singulorum hominum sed necessario societatis est. Gres vero
numerantur societates necessariae inter se distinctae at Deo volente congruenter copulatae #uibus
3"2
#uidem homo ab ortu suo adscribiturI harum duae domestica nempe ac civilis consortio naturalis ordinis'
ac tertia 0cclesia nimirum supernaturalis. Primum obtinet locum domesticus convictus #ui cum ab ipso
Deo ad eiusmodi propositum constitutus ac comparatus sit ut sobolis procreandae educandae#ue curam
habeat idcirco natura sua adeo#ue iuribus sibi propriis civili societati 3:&4 antecedit. ?ihilo setius
$amilia ideo imper$ecta est societas #uia non omnibus iis rebus est praedita #uibus nobilissimum
propositum suum per$ecte asse#uatur ' civilis autem congregatio cum omnia in sua $acultate sint ad
destinatum sibi $inem videlicet ad commune terrestris huEus vitae bonum necessaria societas est numeris
omnibus absoluta ac per$ecta' hac igitur de causa domestico convictui eadem praestat #ui #uidem in
civili solummodo consortione institutum suum tuto rite#ue absolvere potest. Gertia deni#ue societas in
#ua homines per baptismatis lavacrum divinae gratiae vitam ingrediuntur 0cclesia est supernaturalis
#uidem societas universum humanum genus complectens at#ue in se per$ecta cum sibi omnia suppetant
ad $inem suum sempiternam nempe hominum salutem conse#uendum ideo#ue in suo ordine suprema.
)onse#uens est educationem #uae ad totum respicit hominem #ua hominem singillatim #ua#ue
societatis humanae participem sive in naturae sive in divinae gratiae ordine constitutum ad necessarias
has societates tres $ini cuius#ue proprio congruenter pro praesenti ordine divinitus constituto ae#uabiliter
pertinere.
&9/9 227( 3:&4 "c primo loco praestantiore #uodam modo ea ad 0cclesiam pertinet duplici scilicet titulo
ordinis supernaturalis #uem Deus ipsi tantummodo contulit adeo#ue potiore omnino ac validiore #uam
#uilibet alius naturalis ordinis titulus. Prima iuris huiuscemodi ratio in suprema magisterii auctoritate ac
munere nititur #uod divinus 0cclesiae )onditor eidem tradidit 32t 2/ !/-274... 3:(4 "ltera iuris ratio e
supernaturali illo oritur matris munere #uo 0cclesia purissima )hristi sponsa divinae gratiae vitam
hominibus largitur eam#ue sacramentis praeceptis#ue suis alit ac provehit. 2erito igitur S. "ugustinus
aitI <?on habebit Deum patrem #ui 0cclesiam noluerit habere matrem<. ...
&9/1 227: 3::4 >itteras igitur scientias et artes #uatenus ad christianam educationem ad omnem#ue
suam de animarum salute operam sunt necessariae vel utiles 0cclesia promovet suas etiam scholas
instituta sua condendo sustentando#ue ubi #uaevis disciplina tradatur et ad #uemlibet eruditionis gradum
$iat aditus. ?ec putanda est ab materno eius magisterio aliena ipsa #uam vocant physica educatio cum
ea #uo#ue id habeat ut christianae educationi aut prodesse aut nocere possit....
&9// 227: 3:94 0st praeterea 0cclesiae et ius #uod abdicare et o$$icium #uod deserere ne#uit pro tota
vigilandi educatione #ualiscum#ue $iliis suis scilicet $idelibus in institutis vel publicis vel privatis
impertitur non modo #uod attinet ad religiosam #uae ibidem tradatur doctrinam sed etiam #uod ad
#uamlibet aliam disciplinam rerumve ordinationem #uatenus cum religione morum#ue praeceptis ali#uid
habeant necessitudinis. ...
&9/8 2279 3:/4 ... )um praecipuo eiusmodi 0cclesiae iure ... etiam iura omnino congruunt et $amiliae et
civitatis immo vel ipsa #uae in singulis civibus insunt ad iustam #uod attinet cum scientiae tum rationis
ac disciplinae in ea pervestiganda tum deni#ue cuiusvis culturae animorum pro$anae libertatem. 0tenim
ut talis concordiae causam at#ue originem nulla mora declaremus supernaturalis ordo in #uo iura
0cclcsiae nituntur tantum abest ut naturalem ordinem ad #uem alia pertinent #uae memoravimus iura
destruat at#ue extenuet ut contra eundem extollat ac per$iciat #uorum #uidem ordinum alter auxilium et
#uasi complementum alteri praestat suae cuius#ue naturae ac dignitati consentaneum cum ambo a Deo
pro$luant #ui non constare sibi non potest . ...
&987 2271 3:/4 "t#ue primum cum 0cclesiae munere $amiliae munus miri$ice concordat cum utra#ue a
Deo simillime pro$iciscatur. ?am#ue 3:84 cum $amilia in naturali ordine Deus proxime $ecunditatem
communicat principium vitae ideo#ue principium educationis ad vitam una simul cum auctoritate #uae
est ordinis principium. ... Fabet igitur $amilia proxime a )reatore munus propterea#ue ius prolis
educandae' #uod #uidem ius cum abici ne#ueat #uia cum gravissimo o$$icio coniunctum tum cuivis
societatis civilis et reipublicae iuri antecedit ea#ue de causa nulli in terris potestati illud in$ringere
licet. ... 3)ontra illud ius ii omnes pugnant4 #uot#uot a$$irmare audent 3974 prolem ante ad )ivitatem
#uam ad $amiliam pertinere et )ivitati ius esse educandi absolutum. 3%e$elluntur verbis >eonis .---I4
<Filii sunt ali#uid patris et velut paternae ampli$icatio #uaedam personae proprie#ue lo#ui si volumus
non ipsi per se sed per communitatem domesticam in #ua generati sunt civilem ineunt ac participant
societatem<. -ta#ue <patria potestas est eiusmodi ut nec exstingui ne#ue absorberi a republica possit #uia
idem et commune habet cum ipsa hominum vita principium<. ... Bnde tamen non se#uitur ius educandi
#uo parentes $ruuntur absolutum esse at#ue imperiosum utpote #uod et $ini supremo et legi naturali
divinae#ue coniunctissime subiiciatur. ...
3"3
&98! 227/ 3924 0x hoc educandi munere #uod imprimis ad 0cclesiam $amiliam#ue pertinet cum
maximae utilitates uti vidimus in societatem universam dimanant tum nullum damnum veris propriis#ue
reipublicae iuribus #uod ad civium educationem attinet secundum ordinem a Deo statutum obvenire
potest. Faec iura ab ipso naturae auctore societati civili tribuuntur non paternitatis titulo uti 0cclesiae ac
$amiliae sed propter auctoritatem #uae in eadem inest ad commune bonum in terris promovendum #ui
#uidem est $inis eius proprius.
&982 2278 0x his se#uitur educationem non eodem modo ad societatem civilem #uo ad 0cclesiam
$amiliamve pertinere sed alio plane #ui scilicet $ini eius proprio respondeat. Fic autem $inis idest
commune bonum temporalis ordinis in pace ac securitate consistit #uibus $amiliae singuli#ue cives in
suis exercendis iuribus $ruantur simul#ue in maxima #uae in mortali hac vita esse potest spiritualium
$luxarum#ue rerum copia omnium #uidem opera at#ue consensione asse#uenda.
39&4 Duplex igitur est civilis auctoritatis munus #uae est in republicaI tuendi nempe at#ue provehendi
minime vero $amiliam singulos#ue cives #uasi absorbendi vel se in eorum locum substituendi.
&98& 2278 6uamobrem #uod ad educationem spectat ius est vel ut rectius lo#uamur o$$icium est
reipublicae tutandi suis legibus antecedens $amiliae ius - #uod supra memoravimus - christiano nempe
more prolem educandi adeo#ue supernaturali 0cclesiae iuri in christianam eiusmodi educationem
obse#uendi. -tem#ue civitatis est hoc ius in prole ipsa tueri si #uando parentum opera - ob eorum vel
inertiam vel imperitiam vel indignitatem - aut physice aut moraliter $ortasse desit' si#uidem ipsorum ius
educandi ut supra diximus non absolutum est at#ue imperiosum sed a naturali et divina lege dependens
ob eam#ue rem non modo auctoritati et iudicio 0cclesiae subiectum sed etiam vigilantiae ac tutelae pro
communi bono civitatis' ne#ue enim $amilia per$ecta est societas #uae necessaria omnia in se habeat ad
se cumulate plane#ue per$iciendam.
&98( 22!7 Praecipue vero civitatis est ut commune bonum postulat educationem ipsam iuventutis at#ue
eruditionem pluribus modis promovere. Primum ac per se operae ab 0cclesia $amiliis #ue susceptae
$avendo at#ue opitulando #uae #uam sit e$$icax historia usu#ue rerum comprobatur' deinde operam
ipsam per$iciendo ubi ea deest vel haud su$$icit' scholas #uo#ue et instituta propria condendo' civitas
enim magis #uam ceteri opibus pollet #uas sibi pro communibus omnium necessitatibus traditas ae#uum
omnino est et consentaneum ut in eorum utilitatem a #uibus accepit impendat. Praeterea praecipere
civitas potest ac proinde curare ut cives omnes cum civilia et nationalia iura perdiscant tum a 39(4
scientia doctrina morum physicis#ue ludis instructi sint #uantum decet at#ue hisce nostris temporibus
commune bonum reapse postulat. ,erumtamen plane li#uet eo civitatem o$$icio teneri ut in publica
privata#ue educatione at#ue eruditione omnibus his modis provehenda non solum nativa 0cclesiae et
$amiliae iura christiane educandi vereatur sed etiam iustitiae #uae suum cui#ue tribuit parere. -ta#ue
ne$as est civitatem educationis institutionis#ue causam ita ad se redigere totam ut $amiliae contra
christianae conscientiae o$$icia vel contra #uam legitime malint physice aut moraliter ad civitatis ipsius
scholas liberos suos mittere cogantur.
&98: 22!7 "ttamen id non prohibet #uominus ob rectam rei publicae administrationem vel pacem domi
$oris#ue de$endendi causa ... scholas civitas instituat #uas dixeris praeparatorias ad #uaedam sua o$$icia
ad militiam praesertim dummodo ab 0cclesiae et $amiliae iuribus laedendis in iis #uae ad eas pertinent
se abstineat. ?ec immerito e#uidem id ?os iterum hic admonemus' hac enim aetate nostra - #ua
nationalismus #uidam cum immoderatus et $allax tum paci veri nominis prosperitati#ue in$ensus gliscere
coepit - modi omnes excedi solent in physica educatione #uam vocant adulescentulorum 3at#ue interdum
puellarum contra ipsam humanarum rerum naturam4 militari more ordinanda ... 6uam#uam non hoc loco
rectum disciplinae habitum iustam#ue animi audaciam sed #uid#uid immodicum est ?os reprehensum
volumus uti violentiae spiritum #ui #uidem aliud omnino est at#ue animi $ortitudo nobilissimus#ue
militaris virtutis sensus pro patriae ac publici ordinis de$ensione...
&989 22!! -amvero non solum iuventutis sed etiam aetatum omnium et condicionum ad civilem
societatem statum#ue educatio pertinet 39:4 #uae civica appellari potest #uae#ue pro parte ut aiunt
positiva in eo consistit ut hominibus ad societatem eiusmodi pertinentibus res publice proponantur #uae
et mentes cognitionibus rerum#ue imaginibus imbuendo et sensus percellendo voluntates ad honestum
invitent et morali #uadam necessitate perducant' pro negativa autem ut ea praecaveat at#ue impediat #uae
sibi adversantur.
3"
22!2 ?e#ue ... oblivisci un#uam licebit christiane educandum totum esse hominem #uantus est nimirum
in unam naturam per spiritum et corpus coalescentem omnibus#ue animi et corporis partibus instructum
#uae vel a natura pro$iciscuntur vel ipsam excedunt #ualem demum ex recta ratione et ex divinis oraculis
cognoscimus' hominem scilicet #uem a pristina nobilitate delapsum )hristus redemit in eam#ue
supernaturalem dignitatem restituit ut adoptivus $ilius Dei esset minime tamen iis redditis praeter
naturam privilegiis ex #uibus ante et corpus immortale et animus ae#uus $uerat at#ue integer. Bnde
$actum ut #uae $oeda in hominum naturam ab "dami culpa pro$luxere praesertim voluntatis in$irmitas
e$$renatae#ue animi cupiditates in homine supersint. 0t pro$ecto 5 stultitia colligata est in corde pueri et
virga disciplinae $ugabit eam 5 3Prv 22 !:4. " pueritia igitur voluntatis inclinationes si pravae
cohibendae sin autem bonae promovendae sunt ac praesertim puerorum mens imbuatur doctrinis a Deo
pro$ectis et animus divinae gratiae auxiliis roboretur oportet #uae si de$uerint nec suis #uis#ue moderari
cupiditatibus poterit ne#ue ad absolutionem per$ectionem#ue disciplina at#ue in$ormatio ab 0cclesia
adduci #uam ideo )hristus coelestibus doctrinis ac divinis sacramentis instruxit ut e$$icax omnium
hominum esset magistra.
22!& 6uam ob rem omnis disciplina puerilis #uaecum#ue meris naturae viribus contenta ea respuit aut
negligit #uae ad vitam christianam rite in$ormandam divinitus con$erunt $alsa plena#ue erroris est'
omnis#ue via et ratio educandae iuventutis #uae labis a protoparentibus ad omnem posteritatem
transmissae divinae#ue gratiae rationem nullam aut vix ullam habet propterea#ue in solis naturae viribus
tota nititur a veritate prorsus aberrat. Fuc $ere pertinent #uae nostris temporibus palam pro$eruntur
variis #uidem nominibus doctrinae #uarum est totum $erme cuiuslibet eruditionis $undamentum in eo
ponere ut pueris integrum sit sese in$ormare ipsos ingenio at#ue arbitratu plane suo vel repudiatis
maiorum praeceptorumve consiliis omni#ue lege at#ue ope humana et divina prorsus posthabita. 6uae
tamen omnia si suis $inibus ita circumscribantur ut novi huiusmodi magistri velint adolescentes in suam
ipsorum eruditionem eo magis propriam #uo#ue operam at#ue industriam con$erre #uo plus aetate et
rerum cognitione progrediantur item#ue ut a puerorum educatione omnis vis at#ue asperitas removeatur
#uam nihilominus iusta correctio non redolet verum id #uidem at minime novum cum id ipsum et
0cclesia docuerit et christiani praeceptores more a maioribus tradito retinuerint Deum imitati #ui
omnes creatas vult res praecipue#ue omnes homines navare sibi operam secundum propriam ipsorum
naturam #uia divina Sapientia < attingit a $ine us#ue ad $inem $ortiter et disponit omnia suaviter< 3Sap /
!4 ...
&981 22!( 31!4 ... Bene multi et stulte et periculose eam tenent provehunt#ue educandi rationem #uae
sexualis putide dicitur cum iidem perperam sentiant posse se per artes mere naturales et #uovis amoto
religionis pietatis#ue praesidio adolescentibus a voluptate et luxuria praecavere scilicet hos omnes nullo
sexus discrimine vel publice lubricis initiando instruendo#ue doctrinis immo #uod peius est mature
occasionibus obiciendo ut eorum animus eiusmodi rebus - #uemadmodum ipsi aiunt - assuetus #uasi ad
pubertatis pericula obdurescat. -n eo autem isti homines graviter errant #uod nativam humanae naturae
$ragilitatem non agnoscunt ne#ue legem illam membris nostris insitam #uae ut verbis utamur Pauli
"postoli mentis legi repugnat 3c$. %om 1 2&4 id#ue praeterea temere in$itiantur #uod usu #uotidiano
didicimus iuvenes nempe prae aliis in turpia saepius incidere non tam ob mancam mentis cognitionem
#uam ob in$irmitatem voluntatis illecebris obnoxiae at#ue divinis auxiliis destitutae. 6ua de re prorsus
di$$icili si #uidem omnibus perpensis adolescentem ali#uem tempestive ab iis moneri oporteat #uibus
Deus educandi pueros o$$icium commisit cum gratiis opportunis coniunctum illae pro$ecto cautiones et
artes sunt adhibendae christianis 3124 institutoribus non ignotae. ...
&98/ 22!: "e#ue vero $allax at#ue christianae institutioni in$ensa illa adolescentes instruendi ratio
habenda est #uam vulgo coeducationem appellant. ... "lter ... et alter sexus a Dei sapientia ad hoc sunt
constituti ut in $amilia et societate mutuo se compleant et in unum #uid apte coalescant ob illud ipsum
corporis animi#ue discrimen #uo inter se di$$erunt #uod idcirco in educatione at#ue institutione
tenendum imo $ovendum est per aptam distinctionem ac separationem 31&4 aetatibus ac condicionibus
congruentem. 0iusmodi vero praecepta ad christianae prudentiae praescriptum tempestive at#ue
opportune servanda sunt non modo in scholis omnibus praesertim per trepidos adolescentiae annos unde
totius $erme $uturae vitae ratio omnino pendet sed etiam in gymnicis ludis at#ue exercitationibus.
22!9 "d per$ectam autem educationem asse#uendam curare opus est ut #uae omnia pueros dum
instituuntur circumsaepiunt ea proposito apte respondeant. 0t pro$ecto #uod primum ex necessitate
naturae puerum rite con$ormandum circumdat ipsa eius $amilia habenda est ad hoc demum munus a Deo
constituta. 6uapropter eam tandem institutionem constantem at#ue tutissimam iure existimabimus #uae
3"!
in recte composita ac bene morata $amilia recipitur eo#ue e$i$icaciorem et constantiorem #uo magis
parentes potissimum ac domestici pueris virtutis praeeant exemplo...
22!1 -n$irmis autem humanae naturae viribus deterioris ob avitam culpam $actae Deus #ua est bonitate
uberibus suae gratiae auxiliis consuluit ea#ue praeterea #uam animis expiandis at#ue ad sanctitatem
evehendis multiplicem habet 0cclesia adminiculorum copiamI 0cclesia in#uimus magna illa )hristi
$amilia #uae est idcirco educatrix cum singulis $amiliis ita congruens ac coniuncta #uam #uae maxime. ...
22!/ 6uod autem novae progenies omnibus iis artibus ac disciplinis instruendae essent #uibus civilis
convictus pro$icit ac $lorescit et sola ad id $amilia minime su$$iceret propterea publica gymnasia ortum
habuerunt primum tamen - diligenter attendite - 0cclesiae $amiliae#ue in unum conspirantium opera
multo autem post reipublicae. 6uapropter litterarum sedes ac scholae si ad historiae $idem earum
originem inspiciamus natura sua tam#uam subsidium ac $ere complementum 0cclesiae simul et $amiliae
exstiteruntI conse#uens igitur est publicas scholas non solum $amiliae at#ue 0cclesiae repugnare non
posse sed etiam cum utra#ue #uantum res patitur congruere oportere ita nempe ut tria haec - schola
$amilia 0cclesia - unum $ere christianae institutionis sacrarium e$$icere videantur nisi velimus scholam a
suo plane proposito aberrare et in adolescentium pestem at#ue perniciem converti. ...
22!8 -nde necessario conse#uitur per scholas #uas neutras vel laicas nuncupant omne $undamentum
christianae educationis disici at#ue everti utpote a #uibus religio omnino removeatur' #uae ceterum
scholae nullo modo nisi specie neutrae erunt cum religioni plane in$ensae reapse aut sint aut $uturae sint.
>ongum est ne#ue vero oportet ea repetere #uae decessores nostri praesertim P-BS -. et >0A .---
aperte declararunt #uorum in tempora potissimum incidit ut gravissima huiusmodi laicismi pestis in
scholas publicas invaderet. 0orum ?os expostulationes iteramus ac con$irmamus item#ue sacrorum
)anonum praescripta #uibus catholici adolescentes prohibentur ne scholas cum neutras tum mixtas eas
scilicet ad #uas nullo discrimine catholici et acatholici instituendi conveniunt #uavis de causa
$re#uentent' #uas tamen adire licebit prudenti dumtaxat Ardinarii iudicio in certis #uibusdam tantum
temporum#ue conditionibus modo peculiares cautiones adhibeantur. ?e#ue illa tolerari potest schola
3praesertim si ea <unica< sit ad eam#ue omnes pueri accedere teneantur4 in #ua etsi sacrae praecepta
doctrinae separatim catholicis traduntur tamen catholici non sunt magistri #ui pueros catholicos
acatholicos#ue communiter litteris at#ue artibus imbuunt.
2227 ?e#ue enim #uia doctrina religionis in ali#ua schola 3plerum#ue nimis parce4 impertitur idcirco
haec iuribus 0cclesiae ac $amiliae satis$acit et digna $it #uae ab alumnis catholicis celebretur' nam ut hoc
#uaevis schola revera praestet omnino oportet ut tota institutio ac doctrina scholae ordinatio tota nempe
magistri studiorum ratio libri ad #uamvis disciplinam #uod pertinet christiano spiritu sub ductu
materna#ue 0cclesiae vigilantia sic imbuti sint ac polleant ut religio ipsa totius instituendi rationis cum
$undamentum tum $astigium constituat' ne#ue hoc solum in scholis in #uibus doctrinae elementa sed in
iis etiam ubi altiores disciplinae traduntur. <?ecesse est< ut >0A?-S .--- verbis utamur <non modo certis
horis doceri iuvenes religionem sed reli#uam institutionem omnem pietatis sensus redolere. -d si desit si
sacer hic habitus non doctorum animos ac discentium pervadat $oveat#ue exiguae capientur ex #ualibet
doctrina utilitates damna saepe conse#uentur haud exigua<. ...
222! 6uic#uid autem ad scholam catholicam in $iliorum suorum usum provehendam ac tuendam a
)hristi$idelibus agitur opus religionis sine ulla dubitatione est propterea#ue potissimum <"ctionis
)atholicae< munus ' ita ut paterno animo ?ostro pergratae sint sint#ue praecipuis laudibus dignae
sodalitates illae omnes #uae multi$ariam in opus tam necessarium peculiari modo ac studiosissime
incumbunt. 6uapropter alte denuntietur et bene ab omnibus animadvertatur at#ue agnoscatur
)hristi$ideles catholicam scholam $iliis #uaerendo suis nus#uam gentium opus admittere politicae
$actionis sed $ungi religionis o$$icio #uod sua ipsorum conscientia necessario postulat iisdem#ue eam
esse mentem non ut $ilios suos a reipublicae disciplina at#ue spiritu distrahant immo ut ad id ipsum
per$ectissimo modo at#ue nationis utilitati accommodatissimo con$orment cum catholicus veri nominis
a catholica #uidem doctrina instructus hoc ipso optimus civis cultor patriae publicae auctoritati sincera
$ide obtemperans sub #uavis legitima regiminis $orma reperiatur.
2222 Salutaris autem scholarum e$$icientia non tam rectis legibus #uam magistris rectis tribuenda est #ui
egregie parati at#ue suam #uis#ue callentes disciplinam discipulis tradendam mentis #uidem animi#ue
laudibus ornati #uas munus sane gravissimum postulat casta et divina caritate erga iuvenes sibi
commissos $lagrent perinde ac -esum )hristum eius#ue 0cclesiam diligunt - #uorum illi sunt $ilii
carissimi - at#ue hoc ipso sincere bonum verum $amiliarum ac patriae cordi habent. Praeclaris igitur
3""
a$$icimur solaciis grato#ue divinam Bonitatem prose#uimur animo cum videamus ad sodales religiosos et
religiosas virgines #uot#uot docendis pueris adolescentibus#ue se devovent tot tam#ue probos accedere
utrius#ue sexus praeceptores eosdem#ue - ad animum sanctius excolendum in congregationes #uo#ue et
sodalitates proprias coeuntes #uae tam#uam nobilissimum validum#ue <"ctionis )atholicae< praesidium
laudandae ac promovendae sunt - utilitatis immemores suae enixe constanter#ue illi operam dare #uam
<artem artium et scientiam scientiarum< sanctus Cregorius ?azianzenus vocat scilicet iuvenes regundi ac
con$ormandi. )um tamen in eos #uo#ue illud divini 2agistri #uadret I <2essis #uidem multa operarii
autem pauci< 32t 8 &14 tales christianae educationis arti$ices - #uorum institutio pastoribus animarum
summis#ue religiosorum ordinum moderatoribus magnopere curae esse debet - Dominum messis multos
ut alios mittat supplicibus precibus exoramus.
222& Aportet praeterea adolescentis educatio #uippe #ui sit <cereus in vitium $lecti< in #uacum#ue
consuetudine vitae ipse se habeat dirigatur et custodiatur malas removendo occasiones bonas autem
opportune su$$iciendo in animi remissionibus et in delectu sodalium #uia <corrumpunt mores bonos
collo#uia mala< 3! )or !: &&4. ... 0iusmodi tamen custodia ac vigilantia #uam adhibere oportere diximus
minime postulat ut iuvenes ab hominum commercio segregentur #uibuscum vita degenda animae#ue
saluti consulendum erit sed tantum ut muniantur et christiane $irmentur hodie #uam maxime adversus
illecebras errores#ue mundi #ui ad illud -oannis totus est concupiscentia carnis concupiscentia
oculorum et superbia vitae 3! -o 2 !94' ita ut #uemadmodum de priscis christianis Gertullianus scripsit
tales nostri se habeant #uales christianos esse nullo non tempore decet <compossessores mundi non
erroris<.
222( 0o proprie ac proxime intendit christiana educatio ut divina cum gratia conspirando germanum
at#ue per$ectum christianum e$$iciat hominemI ut )hristum scilicet ipsum exprimat at#ue e$$ingat in illis
#ui sint baptismate renati ad illud "postoli vividum I < Filioli mei #uos iterum parturio donec $ormetur
)hristus in vobis 3Cal ( !84. ,itam enim supernaturalem germanus christianus vivere debet in )hristo I
<)hristus vita vestra< 3col & (4 eandem#ue in omnibus rebus gerendis mani$estare <ut et vita +esu
mani$estetur in carne nostra mortali< 32 )or ( !!4. 6uae cum ita sint summam ipsam humanorum
actuum #uod attinet ad e$$icientiam sensuum et spiritus ad intellecum et ad mores ad singulos et ad
societatem domesticam at#ue civilem christiana educatio totam complectitur non autem ut vel minime
extenuet verum ut secundum -esu )hristi exempla et doctrinam extollat regat per$iciat. -ta#ue verus
)hristianus christiana educatione con$ormatus alius non est ac supernaturalis homo #ui sentit iudicat
constanter sibi#ue congruenter operatur ad rectam rationem exemplis doctrina#ue -esu )hristi
supernaturaliter collustratam I scilicet homo germana animi $irmitate insignis. ?e#ue enim #uis#uis sibi
consentit et sui proprii##ue tenax propositi agit is solido ingenio est sed unus ille #ui aeternas iustitiae
rationes se#uitur ut agnovit ethnicus ipse poWta <iustum< una simul <et tenacem propositi virum< extollens'
#uae ceterum iustitiae rationes integre servari ne#ueunt nisi Deo tribuatur - ut $it a vero christiano -
#uid#uid Deo debetur. ... Sincerus christianus tantum abest ut res in hac vita gerendas abdicet et naturales
vires comprimat ut contra has alat ac per$iciat cum vita supernaturali ita copulando ut ipsam naturalem
vivendi rationem exornet e$$icacioribus#ue $oveat adiumentis non modo ad spiritualia at#ue aeterna sed
etiam ad ipsius naturalis vitae necessitates congruentibus. ...
Pie .- >itt. 0ncycl. <)asti connubii< &! d*cembre !8&7
&177 222: 3:(!4 Primum #uidem id maneat immotum et inviolabile $undamentumI 2atrimonium non
humanitus institutum ne#ue instauratum esse sed divinitus' non ab hominibus sed ab ipso auctore
naturae Deo at#ue eiusdem naturae restitutore )hristo Domino legibus esse communitum con$irmatum
elevatum' #uae proinde leges nullis hominum placitis nulli ne ipsorum #uidem coniugum contrario
convento obnoxiae esse possint 3c$. Cn ! 21s' 2 22s' 2t !8 &ss' 0ph : 2&ss' )c. Grid.I DS !181ss4.
&17! 222: "t #uam#uam matrimonium suapte natura divinitus est institutum tamen humana #uo#ue
voluntas suas in eo partes habet eas#ue nobilissimas' nam singulare #uod#ue matrimonium prout est
coniugalis coniunctio inter hunc virum et hanc mulierem non oritur nisi ex libero utrius#ue sponsi
consensuI #ui #uidem liber voluntatis actus #uo utra#ue pars tradit et acceptat ius coniugii proprium ad
verum matrimonium constituendum tam necessarius est ut nulla humana potestate suppleri valeat. Faec
tamen libertas eo tantum spectat ut constet utrum contrahentes re vera matrimonium inire et cum hac
persona inire velint an non' libertati vero hominis matrimonii natura penitus subducitur ita ut si #uis
semel matrimonium contraxerit divinis eius legibus et essentialibus proprietatibus subiciatur. ?am
"ngelicus Doctor de $ide et prole disserens <haec 3:(24 in#uit in matrimonio ex ipsa pactione coniugali
3"#
causantur ita #uod si ali#uid contrarium his exprimeretur in consensu #ui matrimonium $acit non esset
verum matrimonium<. ...
&172 2229 0xinde iam constat legitimam #uidem auctoritatem iure pollere at#ue adeo cogi o$$icio
coercendi impediendi puniendi turpia coniugia #uae rationi ac naturae adversantur' sed cum de re agatur
ipsam hominis naturam conse#uente non minus certo constat...I <-n deligendo genere vitae non est
dubium #uin in potestate sit arbitrio#ue singulorum alterutrum malleI aut -esu )hristi sectari de
virginitate consilium aut maritali se vinclo obligare. -us coniugii naturale et primigenum homini adimere
causamve nuptiarum praecipuam Dei auctoritate initio constitutam #uo#uo modo circumscribere lex
hominum nulla potestI <)rescite et multiplicamini< 3Cn ! 2/4.<
&17& 2221 3:(&4 6uae vero #uanta#ue sint haec veri matrimonii bona divinitus data dum exponere
aggredimur 3S. "ugustini ?obis4 verba occurrunt...I <Faec omnia bona sunt propter #uae nuptiae bonae
suntI proles $ides sacramentum.< 6uae tria capita #ua ratione luculentissimam totius de christiano
connubio doctrinae summam continere iure dicantur ipse sanctus Doctor diserte declarat cum aitI <-n $ide
attenditur ne praeter vinculum coniugale cum altero vel altera concumbatur' in prole ut amanter
suscipiatur benigne nutriatur religiose educetur' in sacramento autem ut coniugium non separetur et
dimissus aut dimissa nec causa prolis alteri coniugatur. Faec est tam#uam regula nuptiarum #ua vel
naturae decoratur $ecunditas vel incontinentiae regitur pravitas.<
&17( 222/ 3!. Bonum prolis.4 -ta#ue primum inter matrimonii bona locum tenet proles. 0t sane ipse
humani generis )reator #ui pro sua benignitate hominibus in vita propaganda administris uti voluit id
docuit cum in paradiso matrimonium instituens protoparentibus et per eos omnibus $uturis coniugibus
dixitI <)rescite et multiplicamini et replete terram< 3Cn ! 2/4. ...
&17: 3:((4 )hristiani vero parentes intelligant praeterea se non iam solum ad genus humanum in terra
propagandum et conservandum immo vero non ad #uoslibet veri Dei cultores educandos destinari sed
ad pariendam 0cclesiae )hristi subo!em ad <cives Sanctorum et domesticos Dei< 30ph 2 !84
procreandos ut populus Dei et Salvatoris nostri cultui addictus in dies augeatur. 0tsi enim christiani
coniuges #uamvis ipsi sancti$icati sancti$icationem in prolem trans$undere non valent immo naturalis
generatio vitae $acta est mortis via #ua originale peccatum transeat in prolem' ali#uid tamen
#uodammodo participant de primaevo illo paradisi coniugio cum eorum sit propriam subolem 0cclesiae
o$$erre ut ab illa matre $iliorum Dei $ecundissima per 3:(:4 lavacrum baptismatis ad supernaturalem
iustitiam regeneretur et vivum )hristi membrum immortalis vitae particeps at#ue aeternae gloriae...
heres tandem $iat. ... Procreationis autem bene$icio bonum prolis haud sane absolvitur sed alterum
accedat oportet #uod debita prolis educatione continetur. ...
Procreationis autem bene$icio bonum prolis haud sane absolvitur sed alterum accedat oportet #uod
debita prolis educatione continetur. ...
&179 22&! 3:(94 32. Bonum $idei.4 "lterum matrimonii bonum #uod diximus ab "ugustino
commemoratum est bonum $idei #uae est mutua coniugum in contractu coniugali implendo $idlitas ut
ex hoc contractu divina lege sancito alteri coniugi unice debetur id ne#ue ei denegetur ne#ue cuivis
permittatur' ne#ue ipsi coniugi concedatur #uod utpote divinis iuribus ac legibus contrarium et a $ide
coniugali maxime alienum concedi num#uam potest. 6uapropter haec $ides in primis postulat absolutam
coniugii unitatem #uam in protoparentum matrimonio )reator ipse praestituit cum illud noluerit esse nisi
inter unum virum et mulierem unam. 0t #uam#uam deinde hanc primaevam legem supremus legislator
Deus ad tempus ali#uantum relaxavit nullum tamen dubium est #uin illam 3:(14 pristinam per$ectam#ue
unitatem ex integro restituerit omnem#ue dispensationem abrogaverit evangelica >ex ut )hristi verba et
constans 0cclesiae sive docendi sive agendi modus palam ostendunt ...
&171 22&2 Faec autem #uae a S. "ugustino aptissime appellatur <castitatis $ides< et $acilior et multo
etiam iucundior ac nobilior e$$lorescet ex altero capite praestantissimoI ex coniugali scilicet amore #ui
omnia coniugalis vitae o$$icia pervadit et #uemdam tenet in christiano coniugio principatum 3:(/4
nobilitatis. ... )aritatem igitur dicimus non carnali tantum citius#ue evanescente inclinatione innixam
ne#ue in blandis solum verbis sed etiam in intimo animi a$$ectu positam at#ue - si#uidem <probatio
dilectionis exhibitio est operis< -opere externo comprobatam. Foc autem opus in domestica societate non
modo mutuum auxilium complectitur verum etiam ad hoc extendatur oportet immo hoc in primis
intendat ut coniuges inter se iuventur ad interiorem hominem plenius in dies con$ormandum
per$iciendum#ue' ita ut per mutuam vitae consortionem in virtutibus magis magis#ue in dies pro$iciant et
3"$
praecipue in vera erga Deum proximos#ue caritate crescant in #ua deni#ue <universa >ex pendet et
Prophetae< 32t 22 (74. ... Faec mutua coniugum interior con$ormatio hoc assiduum sese invicem
per$iciendi studium verissima #uadam ratione ut docet )atechismus %omanus etiam primaria
matrimonii causa et ratio dici potest si tamen 3:(84 matrimonium non pressius ut institutum ad prolem
rite procreandam educandam#ue sed latius ut totius vitae communio consuetudo societas accipiatur.
&17/ Firmata deni#ue huius caritatis vinculo domestica societate $loreat in ea necesse est ille #ui ab
"ugustino vocatur <ordo amoris< - 6ui #uidem ordo et viri primatum in uxorem et liberos et uxoris
promptam nec invitam subiectionem obtemperationem#ue complectitur #uam commendat "postolus his
verbisI <2ulieres viris suis subditae sint sicut Domino' #uoniam vir caput est mulieris sicut )hristus
caput est 0cclesiae< 30ph : 22s4.
&178 Faec autem obtemperatio non libertatem negat ne#ue au$ert #uae ad mulierem tam pro humanae
personae praestantia #uam pro nobilissimis uxoris matris sociae muneribus pleno iure pertinet' ne#ue
obsecundare eam iubet #uibuslibet viri optatis ipsi $orte rationi vel uxoris dignitati minus congruentibus'
nec deni#ue uxorem ae#uiparandam docet personis #uae in iure minores dicuntur #uibus ob maturioris
iudicii de$ectum vel rerum humanarum imperitiam liberum suorum iurium exercitium concedi non solet'
sed vetat exaggeratam illam licentiam #uae $amiliae bonum non curat vetat in hoc $amiliae corpore cor
separari a capite cum maximo totius corporis detrimento et proximo ruinae periculo. Si enim vir est
caput mulier est cor et sicut ille principatum tenet regiminis haec amoris principatum sibi ut proprium
vindicare potest et debet. Faec dein uxoris viro suo obtemperatio ad gradum et modum #uod attinet
varia esse potest pro variis personarum locorum temporum condicionibus' immo si vir o$$icio 3::74 suo
de$uerit uxoris est vices eius in dirigenda $amilia supplere. "t ipsam $amiliae structuram eius#ue legem
praecipuam a Deo constitutam et $irmatam evertere aut tangere num#uam et nus#uam licet. 3)itantur hic
>eonis .--- verbaI <,ir est $amiliae princeps ... caritas esto perpetua moderatrix o$$icii<I 3DS &!(&4.
&1!7 22&( 3&. Bonum sacramenti.4 "ttamen tantorum bene$iciorum summa completur et #uasi cumulatur
illo christiani coniugii bono #uod "ugustini verbo nuncupavimus sacramentum #uo denotatur et vinculi
indissolubilitas et contractus in e$$icax gratiae signum per )hristum $acta elatio at#ue consecratio. 0t
primo #uidem indissolubilem $oederis nuptialis $irmitatem ipse )hristus urget dicendoI <6uod Deus
coniunxit homo non separet< 32t !8 94' etI <Amnis #ui dimittit uxorem suam et alteram ducit
moechaturI et #ui dimissam a viro ducit moechatur< 3>c !9 !/4. 3::!4 -n hac autem indissolubilitate S.
"ugustinus hoc #uod vocat <bonum sacramenti< ponit apertis his verbisI <-n sacramento autem 3attenditur4
ut coniugium non separetur et dimissus aut dimissa nec causa prolis alteri coniungatur.<
&1!! 22&: "t#ue haec inviolabilis $irmitas #uam#uam non eadem per$ectissima#ue mensura ad singula
ad omnia tamen vera coniugia pertinetI nam illud DominiI <6uod Deus coniunxit homo non separet< cum
de protoparentum connubio cuiusvis $uturi coniugii prototypo dictum sit ad omnia prorsus vera
matrimonia spectare necesse est. ...
&1!2 22&9 3::24 6uod si exceptioni etsi rarissimae haec $irmitas obnoxia videatur ut in #uibusdam
coniugiis naturalibus solum inter in$ideles initis vel si inter )hristi$ideles ratis illis #uidem sed nondum
consummatis ea exceptio non ex hominum voluntate pendet ne#ue potestatis cuiuslibet mere humanae
sed ex iure divino cuius una custos at#ue interpres est 0cclesia )hristi. ?ulla tamen ne#ue ullam ob
causam $acultas huiusmodi cadere um#uam poterit in matrimonium christianum ratum at#ue
consummatum. -n eo enim #uemadmodum maritali $oedus plene per$icitur ita maxima #uo#ue ex Dei
voluntate $irmitas at#ue indissolubilitas nulla hominum auctoritate relaxanda elucet. Fuius autem
divinae voluntatis intimam rationem si reverenter investigare velimus ... $acile eam inveniemus in
mystica christiani connubii signi$icatione #uae in consummato inter $ideles matrimonio plene
per$ecte#ue habetur. Geste enim "postolo christianorum connubium per$ectissimam illam re$ert
coniunctionem #uae )hristum inter et 0cclesiam interceditI <Sacramentum hoc magnum est ego autem
dico in )hristo et in 0cclesia< 30ph : &24I #uae #uidem coniunctio #uamdiu )hristus vivet et 0cclesia
per ipsum nulla pro$ecto separatione um#uam dissolvi poterit. ...
&1!& 22&1 3::(4 ,erum hoc sacramenti bono praeter indissolubilem $irmitatem multo etiam celsiora
emolumenta continentur per ipsam sacramenti vocem aptissime designataI christianis enim hoc non inane
et vacuum est nomen cum )hristus Dominus <sacramentorum institutor at#ue per$ector< 3)c.Grid. sess.
..-,I DS !1884 suorum $idelium matrimonium ad verum et proprium ?ovae >egis Sacramentum
provehendo illud re vera e$$ecerit peculiaris illius interioris gratiae signum et $ontem #ua eius <naturalem
illum amorem per$iceret et indissolubilem unitatem con$irmaret coniuges#ue sancti$icaret< 3ibid.4 0t
3"%
#uoniam )hristus ipsum coniugalem inter $ideles validum consensum signum gratiae constituit ratio
sacramenti cum christiano coniugio tam intime coniungitur ut nullum inter baptizatos verum
matrimonium esse possit <#uin sit eo ipso sacramentum<. ...
&1!( 22&1 Foc enim sacramentum in iis #ui obicem ut aiunt non opponunt non solum permanens vitae
supernaturalis principium gratiam scilicet sancti$icantem auget sed etiam peculiaria addit dona bonos
animi motus gratiae germina 3:::4 naturae vires augendo ac per$iciendo ut coniuges... per$icere valeant
#uid#uid ad statum coniugalem... pertinet' ius deni#ue iis concedit ad actuale gratiae auxilium toties
impetrandum #uotiescum#ue ad munera huius status adimplenda eo indigent.
22&/ "ttamen cum divinae providentiae in ordine supernaturali lex sit ut homines ex sacramentis #uae
post adeptum rationis usum recipiant $ructum plenum non colligant nisi gratiae respondeant gratia
matrimonii magna ex parte talentum inutile in agro reconditum manebit nisi coniuges supernaturales
vires exerceant ac recepta gratiae semina colant at#ue evolvant. Si autem $aciendo #uod in se est ad
gratiam se dociles praebeant sui status onera $erre at#ue o$$icia implere poterunt erunt#ue tanto
sacramento roborati et sancti$icati et #uasi consecrati. ?am ut S. "ugustinus docet sicut per baptismum
et ordinem homo deputatur et iuvatur sive ad vitam christiano more degendam sive ad sacerdotale munus
gerendum eorum#ue sacramentali auxilio nun#uam destituitur eodem $ere modo 3#uam#uam non per
characterem sacramentalem4 $ideles #ui semel matrimonii vinculo iuncti $uerint eius sacramentali
adiutorio ac ligamine privari nun#uam possunt. 6uin immo ut addit idem S. Doctor vinculum illud
sacrum etiam adulteri $acti secum trahunt #uam#uam non iam ad gratiae gloriam sed ad noxam
criminis <sicut apostata anima velut de coniugio )hristi recedens etiam $ide perdita sacramentum $idei
non amittit #uod lavacro regenerationis accepit<. -idem vero coniuges aureo sacramenti ligamine non
constricti sed ornati non impediti sed roborati omnibus viribus ad hoc nitantur ut suum connubium non
solum per sacramenti vim et signi$icationem sed etiam per ipsorum mentem ac mores sit semper et
maneat viva imago $ecundissimae illius unionis )hristi cum 0cclesia #uae est venerandum pro$ecto
per$ectissimae caritatis mysterium. ...
&1!: 3::14 Praecipua 3malorum4 radix in eo est #uod matrimonium non ab 3::/4 auctore naturae
institutum ne#ue a )hristo Domino in veri sacramenti dignitatem evectum sed ab hominibus inventum
vocitent ...3Finc consectariaI4 >eges ... #uibus connubium regatur cum sola hominum voluntate sint
parta ei soli subesse ideo#ue pro humano lubitu et humanarum rerum vicissitudinibus condi immutari
abrogari et posse et debere generativam autem vim #uippe #uae in ipsa natura nitatur et sacratiorem esse
et latius patere #uam matrimonium.... Fisce principiis innixi #uidam eo devenerunt ut nova e$$ingerent
coniunctionum genera ad praesentes hominum ac temporum rationes ut opinantur accommodata #uae
totidem novas matrimonii species esse voluntI aliud ad tempus aliud ad experimentum aliud amicale
#uod plenam 3::84 matrimonii licentiam omnia#ue iura sibi vindicat dempto tamen indissolubili vinculo
et prole exclusa nisi partes suam vitae communionem et consuetudinem in pleni iuris matrimonium
deinde converterint. ...
&1!9 22&8 De prole sit sermo #uam multi molestum connubii onus vocare audent #uam#ue a
coniugibus non per honestam continentiam 3etiam in matrimonio utro#ue consentiente coniuge
permissam4 sed vitiando naturae actum studiose arcendam praecipiunt. 6uam #uidem $acinorosam
licentiam alii sibi vindicant #uod prolis pertaesi solam sine onere voluptatem explere cupiunt alii #uod
dicunt se ne#ue continentiam servare ne#ue ob suas vel matris vel rei $amiliaris di$$icultates prolem
admittere posse. "t nulla pro$ecto ratio ne gravissima #uidem e$$icere potest ut #uod intrinsece est
contra naturam id cum natura congruens et honestum $iat. )um autem actus coniugii suapte natura proli
generandae sit destinatus #ui in eo exercendo naturali hac eum vi at#ue virtute de industria destituunt
contra naturam agunt et turpe #uid at#ue intrinsece inhonestum operantur. 6uare mirum non est ipsas
#uo#ue s. >itteras testari divinam 2aiestatem summo prose#ui odio hoc ne$andum $acinus illud#ue
interdum morte puniisse ut memorat S. "ugustinusI <-llicite nam#ue et turpiter etiam cum legitima uxore
concumbitur ubi prolis 3:974 conceptio devitatur. 6uod $aciebat Anan $ilius -udae et occidit illum
propter hoc Deus 3c$. Cn &/ /-!74<.
&1!1 22(7 )um igitur #uidam a christiana doctrina iam inde ab initio tradita ne#ue um#uam intermissa
mani$esto recedentes aliam nuper de hoc agendi modo doctrinam solemniter praedicandam censuerint
0cclesia catholica cui ipse Deus morum integritatem honestatem#ue docendam et de$endendam
commisit in media hac morum ruina posita ut nuptialis $oederis castimoniam a turpi hac labe immunem
servet in signum legationis suae divinae altam per os ?ostrum extollit vocem at#ue denuo promulgatI
#uemlibet matrimonii usum in #uo exercendo actus de industria hominum naturali sua vitae
3#&
procreandae vi destituatur Dei et naturae legem in$ringere et eos #ui tale #uid commiserint gravis noxae
labe commaculari. Sacerdotes igitur #ui con$essionibus audiendis dant operam alios#ue #ui curam
animarum habent pro suprema ?ostra auctoritate et omnium animarum salutis cura admonemus ne circa
gravissimam hanc Dei legem $ideles sibi commissos errare sinant et multo magis ut ipsi se ab huiusmodi
$alsis opinionibus immunes custodiant neve in iis ullo modo conniveant. ...
&1!/ 22(! 3:9!4 Aptime etiam novit sancta 0cclesia non raro alterum ex coniugibus pati potius #uam
patrare peccatum cum ob gravem omnino causam perversionem recti ordinis permittit #uam ipse non
vult eum#ue ideo sine culpa esse modo etiam tunc caritatis legem meminerit et alterum a peccando
arcere et removere ne negligat. ?e#ue contra naturae ordinem agere ii dicendi sunt coniuges #ui iure suo
recta et naturali ratione utuntur etsi ob naturales sive temporis sive #uorundam de$ectuum causas nova
inde vita oriri non possit. Fabentur enim tam in ipso matrimonio #uam in coniugalis iuris usu etiam
secundarii $ines ut sunt mutuum adiutorium mutuus#ue $ovendus amor et concupiscentiae sedatio #uos
intendere coniuges minime vetantur dummodo salva semper sit intrinseca illius actus natura ideo#ue eius
ad primarium $inem debita ordinatio. ... )avendum omnino est ne $unestae externarum rerum
condiciones multo $unestiori errori occasionem praebeant. ?ullae enim exsurgere possunt di$$icultates
#uae mandatorum Dei actus ex interiore natura sua malos vetantium obligationi derogare #ueant' in
omnibus vero rerum adiunctis semper possunt coniuges gratia Dei roborati ... castitatem a turpi hac
macula 3:924 illibatam in coniugio conservare 3Provocatur ad )c. Grid.sess. ,- c. !! 3DS !:&94 et ad
propositionem ! -ansenii damnatam 3DS 277!44.
&1!8 22(2 3:924 "liud ... gravissimum commemorandum est $acinus #uo vita prolis in sinu materno
reconditae attentatur. -d autem permissum volunt alii et matris patrisve beneplacito relictum' alii tamen
illicitum dicunt nisi pergraves accedant causae #uas medicae socialis eugenicae <indicationis< nomine
appellant. Fi omnes #uod ad poenales reipublicae leges attinet #uibus genitae necdum natae prolis
peremptio prohibetur exigunt ut #uam singuli alii aliam de$endunt <indicationem< eandem etiam leges
publicae agnoscant et ab omni poena liberam declarent. -mmo nec desunt #ui postulent ut ad has leti$eras
sectiones magistratus publici praebeant auxiliatrices manus ...
&127 22(& 6uod vero attinet ad indicationem medicam et therapeuticam - ut eorum verbis utamur - iam
diximus ,enerabiles Fratres #uantopere ?os misereat matris cui ex naturae o$$icio gravia imminent
sanitatis immo ipsius vitae periculaI at #uae possit um#uam causa valere ad ullo 3:9&4 modo excusandam
directam innocentis necem@ De hac enim hoc loco agitur. Sive ea matri in$ertur sive proli contra Dei
praeceptum est vocem#ue naturaeI <?on occidesQ< 30x 27 !&.4 %es enim ae#ue sacra utrius#ue vita cuius
opprimendae nulla esse um#uam poterit ne publicae #uidem auctoritati $acultas. -neptissime autem haec
contra innocentes repetitur e iure gladii #uod in solos reos valet' ne#ue ullum viget hic cruentae
de$ensionis ius contra iniustum aggressorem 3nam #uis innocentem parvulum iniustum aggressorem
vocet@4' ne#ue ullum adest <extremae necessitatis ius< #uod vocant #uod#ue us#ue ad innocentis directam
occisionem pervenire possit. -n utra#ue igitur et matris et prolis vita tuenda ac servanda probi experti#ue
medici cum laude enituntur' contra nobili medicorum nomine et laude indignissimos se ii probarent
#uot#uot alterutri per speciem medicandi vel $alsa misericordia moti ad mortem insidiarentur. ...
&12! 22(( 6uae autem a$$eruntur pro sociali et eugenica indicatione licitis honestis#ue modis et intra
debitos limites 3:9(4 earum #uidem rerum ratio haberi potest et debet' at necessitatibus #uibus eae
innituntur per occisionem innocentium providere velle absonum est praecepto#ue divino contrarium
apostolicis etiam verbis promulgatoI <?on esse $acienda mala ut eveniant bona< 3)$. %om & /4.
&122 22(9 3:9(4 Sunt enim #ui de $inibus eugenicis nimium solliciti non solum salubria #uaedam dent
consilia ad $uturae prolis valetudinem ac robur tutius procurandum - #uod rectae rationi uti#ue contrarium
non est - sed cuilibet alii etiam altioris ordinis $ini eugenicum anteponant et coniugio auctoritate publica
prohiberi velint eos omnes ex #uibus secundum disciplinae suae normas et coniecturas propter
hereditariam transmissionem mancam vitiosam#ue prolem generatum iri censent etiamsi iidem sint ad
matrimonium ineundum per se apti. 6uin immo naturali illa $acultate ex lege eos vel invitos medicorum
opera privari volunt' ne#ue id ad cruentam sceleris commissi poenam 3:9:4 publica auctoritate
repetendam vel ad $utura reorum crimina praecavenda sed contra omne ius et $as ea magistratibus
civilibus arrogata $acultate #uam num#uam habuerunt nec legitime habere possunt. 6uicum#ue ita agunt
perperam dant oblivioni sanctiorem esse $amilia statu homines#ue in primis non terrae et tempori sed
caelo et aeternitati generari. 0t $as pro$ecto non est homines matrimonii cetero#ui capaces #uos
adhibita etiam omni cura et diligentia nonnisi mancam genituros esse prolem conicitur ob eam causam
gravi culpa onerare si coniugium contrahant #uam#uam saepe matrimonium iis dissuadendum est.
3#1
Publici vero magistratus in subditorum membra directam potestatem habent nullam' ipsam igitur corporis
integritatem ubi nulla intercesserit culpa nulla#ue adsit cruentae poenae causa directo laedere et attingere
nec eugenicis nec ullis aliis de causis possunt um#uam. ...
&12& 22(9 )eterum #uod ipsi privati homines in sui corporis membra dominatum alium non habeant
#uam #ui ad eorum naturales $ines pertineat nec possint ea destruere aut mutilare aut alia via ad naturales
$unctiones se ineptos reddere nisi #uando bono totius corporis aliter provideri ne#ueat id christiana
doctrina statuit at#ue ex ipso humanae rationis lumine omnino constat.
22(1 6uicum#ue ... nuptialis $idei et castimoniae nitorem scribendo dicendo#ue obscurant iidem errorum
magistri $idam honestam#ue mulieris viro obtemperationem $acile labe$actant. "udacius etiam complures
ex iis indignam illam esse alterius coniugis erga alterum servitutem e$$utiunt ' ae#ualia inter coniuges
omnia esse iura ' #uae cum unius servitute violentur #uandam mulieris emancipationem superbissime
praedicant peractam esse vel peragendam. Fanc autem triplicem sive in domestica societate regenda sive
in re $amiliari administranda sive in prolis vita arcenda vel perimenda statuunt et socialem
oeconomicam physiologicam vocant I physiologicam #uidem #uatenus mulieres ab oneribus uxoris sive
coniugalibus sive maternis pro sua libera voluntate solutas aut solvendas volunt 3hanc autem non
emancipationem sed ne#uam $acinus esse iam satis diximus4 ' oeconomicam vero #ua volunt mulierem
etiam inscio et repugnante viro libere posse sua sibi negotia habere gerere administrare liberis marito
$amilia#ue tota posthabitis' socialem deni#ue #uatenus ab uxore curas domesticas sive liberorum sive
$amiliae removent ut iis neglectis suo ingenio indulgere valeat et negotiis o$$iciis#ue etiam publicis
addicatur.
22(/ "t ne haec #uidem est vera mulieris emancipatio ne#ue illa rationi congruens et dignissima libertas
#uae christianae nobilis#ue mulieris et uxoris muneri debetur' potius est muliebris ingenii et maternae
dignitatis corruptio et totius $amiliae perversio #ua maritus privatur uxore proles matre domus
$amilia#ue tota vigili semper custode. 6uin immo in ipsius mulieris perniciem vertitur haec $alsa libertas
et non naturalis cum viro ae#ualitas' nam si mulier ab regia illa descendit sede ad #uam per 0vangelium
intra domesticos parietes evecta est brevi in veterem servitutem 3sin minus specie re tamen vera4
redigetur $iet#ue ut apud ethnicos erat merum viri instrumentum. "e#ualitas autem illa iurium #uae
tantopere exaggeratur et praetenditur in iis #uidem agnosci debet #uae propria sunt personae ac dignitatis
humanae #uae#ue nuptialem pactionem conse#uuntur et coniugio sunt insita' in iis#ue pro$ecto uter#ue
coniux eodem omnino iure gaudet eodem#ue debito tenetur ' in ceteris inae#ualitas #uaedam et
temperatio adesse debet #uam $amiliae bonum ac debita domesticae societatis et ordinis unitas
$irmitas#ue postulant. Sicubi tamen sociales et oeconomicae condiciones mulieris nuptae ob mutatos
conversationum humanarum modos et usus ali#uo pacto mutari debent auctoritatis publicae est civilia
uxoris iura ad huius temporis necessitates et indigentias aptare habita #uidem ratione eorum #uae
exigunt diversa sexus $eminei indoles naturalis morum honestas commune $amiliae bonum modo etiam
essentialis ordo societatis domesticae incolumis maneat #ui altiore #uam humana id est divina
auctoritate at#ue sapientia conditus est et nec legibus publicis nec privatis beneplacitis mutari potest.
&12( 3:124 ?eopaganismi $autores tristi rerum usu nihil edocti in sacram coniugii indissolubilitatem
leges#ue eam iuvantes acrius in dies invehi pergunt ac licere divortia decernendum esse contendunt ut
alia scilicet ea#ue humanior lex obsoletis legibus su$$iciatur. ... 3:1&4 ,erum contra has #uo#ue insanias
omnes stat... una lex Dei certissima a )hristo amplissime con$irmata nullis hominum decretis vel scitis
populorum nulla legumlatorum voluntate debilitandaI <6uod Deus conEunxit homo non separet< 32t !8
94. 6uod #uidem si iniuria homo separaverit irritum id prorsus $uerit' iure propterea )hristus ipse
asseveravit <Amnis #ui dimittit uxorem suam et alteram ducit moechatur' et #ui dimissam a viro ducit
moechatur< 3>c !9 !/4. 0t haec )hristi verba #uodcum#ue respiciunt matrimonium etiam naturale
tantum et legitimum' omni enim vero matrimonio convenit illa indissolubilitas #ua illud partium
beneplacito et omni saeculari potestati ad vinculi solutionem #uod pertinet est omnino subtractum.
Denzinger 3latin4 &9/7
Denzinger 3latin4 &12(
0x decreto S. A$$icii sous Pie .- 2! mars !8&!
22:! -4 "n probari #ueat methodus #uam vocant <educationis sexualis< vel etiam <initiationis sexualis< @
%esp.I ?egative' et servandam omnino in educatione iuventutis methodum ab 0cclesia sanctis#ue viris
3#2
hactenus adhibitam et a SS.mo Domino ?ostro in 0ncyclicis >itteris <De christiana iuventae educatione<
datis sub die &!. Decembris !828 3c$. D 22!(4 commendatam. )urandam scilicet imprimis plenam
$irmam nun#uam intermissam iuventae utrius#ue sexus religiosam institutionem' excitandam in ea
angelicae virtutis aestimationem desiderium amorem ' ei#ue summopere inculcandum ut instet orationi
sacramentis poenitentiae et SS. mae 0ucharistiae sit assidua Beatam ,irginem sanctae puritatis matrem
$iliali devotione prose#uatur eius#ue protectioni totam se committat ' periculosas lectiones obscoena
spectacula improborum conversationem et #uaslibet peccandi occasiones sedulo devitet. Proinde nullo
modo probari possunt #uae ad novae methodi propugnationem postremis hisce praesertim temporibus
etiam a nonnullis catholicis auctoribus scripta sunt et in lucem edita.
22:& --4 6uid sentiendum de theoria sic dicta <eugenica< sive <positiva< sive <negativa< de#ue indicatis ab
ea mediis ad humanam progeniem in melius provehendam posthabitis legibus seu naturalibus seu divinis
seu ecclesiasticis ad matrimonium singulorum#ue iura spectantibus@ %esp.I 0am esse omnino
improbandam et habendam pro $alsa et damnata ut in 0ncyclicis >itteris de matrimonio christiano <)asti
connubii< datis sub die &!. Decembris !8&7 3c$. D 22(: s#4.
Pie .- >itt. encycl. <6uadragesimo anno< !: mai !8&!
&12: 22:& 3!874 3"nte #uam explanetur doctrina socialis 0cclesiae4 illud prae stituendum est ... ius
o$$icium#ue ?obis inesse de rebus istis socialibus et oeconomicis suprema auctoritate iudicandi. Pro$ecto
0cclesiae non haec $uit demandata provincia homines ad $luxam solum et caducam $elicitatem dirigendi
sed ad aeternam' immo <terrenis hisce negotiis sine ratione se immiscere ne$as putat 0cclesia<. "st
renuntiare nullatenus potest muneri sibi a Deo concredito ut auctoritatem interponat Suam non iis
#uidem #uae artis sunt ad #uae ne#ue mediis aptis est instructa nec o$$icio praedita sed in iis omnibus
#uae ad regulam morum re$eruntur.... ?am etsi oeconomica res et moralis disciplina in suo #uae#ue
ambitu suis utuntur principiis error tamen est oeconomicum ordinem et moralem ita dissitos ac inter se
alienos dicere ut ex hoc ille nulla ratione pendeat.
&129 22:( 3!8!4 3-ndoles et individualis et socialis.4 Primo igitur pro comperto et explorato habeatur
ne#ue >eonem 3.---4 ne#ue eos #ui 0cclesia duce et magistra docuere theologos negasse um#uam vel
in dubium vocasse duplicem dominii rationem #uam individualem vocant et socialem prout singulos
respicit vel ad bonum spectat commune' sed semper uno ore a$$irmasse a natura seu a )reatore ipso ius
dominii privati hominibus esse tributum cum ut sibi $amiliae#ue singuli providere possint tum ut huius
instituti ope bona #uae )reator universae hominum $amiliae destinavit huic $ini vere inserviant #uae
3!824 omnia obtineri nullo modo possunt nisi certo et determinato ordine servato. -ta#ue duplex in #uem
impingi potest scopulus naviter cavendus est. ?am sicut ex negata vel extenuata iuris proprietatis indole
sociali et publica in <individualismum< #uem dicunt ruitur aut ad eum acceditur ita privata ac individuali
eiusdem iuris indole repulsa vel attenuata in <collectivismum< properetur vel saltem eiusdem placita
attingantur necesse est.
&121 22:: 3Abligationes dominio inhaerentes.4... Fundamenti instar praemittendum est #uod >eo .---
constituit ius nempe proprietatis ab eius usu distingui 3)$. DS &2914. 0tenim possessionum divisionem
sancte servare ne#ue proprii dominii limites excedendo alienum ius invadere iustitia illa iubet #uae
commutativa audit' dominos autem re sua non uti nisi honeste non huius est iustitiae sed aliarum
virtutum #uarum o$$icia <lege agendo petere ius non est< 3ibid.4. 6uare immerito pronuntiant #uidam
dominium honestum#ue eius usum iisdem contineri limitibus' multo#ue magis a veritate abhorret ipso
abusu vel non-usu ius proprietatis perimi aut amitti. ...
&12/ 22:9 3!8&4 36uid res publica possit.4 %e vera hominibus hac in re non solum sui proprii commodi
sed etiam communis boni esse rationem habendam ex ipsa dominii #uam diximus indole individuali
simul et sociali deducitur. A$$icia vero haec singillatim de$inire ubi id necessitas postulaverit ne#ue ipsa
lex naturalis praestiterit eorum est #ui rei publicae praesunt. 6uapropter #uid considerata boni
communis vera necessitate eis #ui possident liceat #uid illicitum sit in suorum bonorum usu publica
auctoritas lege naturali et divina semper praelucente sciscere potest accuratius. -mmo vero >eo .---
sapienter docuerat <industriae hominum institutis#ue populorum esse a Deo permissam privatarum
possessionum descriptionem<. ... %eipublicae tamen suo munere pro arbitrio $ungi non licere in aperto est.
Semper enim ipsum naturale ius et possidendi privatim et haereditate transmittendi bona intactum
inviolatum#ue maneat oportet #uippe #uod respublica au$erre ne#ueat' <est enim homo #uam res publica
senior< 3DS &29:4 at#ue etiam <convictus domesticus et cogitatione et re prior #uam civilis coniunctio<.
3#3
&128 22:1 3!8(4 3obligationes circa reditus liberos.4 ?e#ue omnimodo hominis arbitrio reditus eius liberi
relin#uuntur' ii scilicet #uibus ad vitam convenienter at#ue decore sustentandam non egetI #uin immo
gravissimo divites teneri praecepto eleemosynae bene$icentiae magni$icentiae exercendae sacra
Scriptura sancti#ue 0cclesiae Patres apertissimis verbis assidue denuntiant. >argiores autem impendere
proventus ut #uaestuosae operae commoditas abunde $iat modo ea opera ad bona vere utilia comparanda
insumatur illustre ac temporum necessitatibus apprime aptum opus virtutis magni$icentiae esse
censendum ex "ngelici Doctoris principiis argumentando colligimus.
&1&7 22:/ 3Gituli dominii ac#uirendi.4 "c#uiri autem dominium primitus et occupatione rei nullius et
industria seu speci$icatione #uam vocant cum omnium temporum traditio tum >eonis decessoris ?ostri
doctrina luculenter testantur. ?e#ue enim ulla $it cui#uam iniuria #uid#uid in contrarium nonnulli
e$$utiunt cum res in medio posita seu #uae nullius sit occupatur' industria vero #uae ab homine proprio
nomine exerceatur cuius#ue ope nova species aut augmentum rei accesserit ea una est #uae hos $ructus
laboranti addicit.
&1&! 22:8 >onge alia est ratio operae #uae aliis locata in re aliena exercetur. )ui #uidem id maxime
congruit #uod <verissimum< esse >eo .--- in#uit <non aliunde nisi ex opi$icum labore gigni divitias
civitatum<. ... 3!8:4 Finc $it ut nisi #uis in re sua laborem exerceat cum opera alterius tum res alterius
consociari debeantI neutra enim sine altera #uid#uam e$$icit. ...
&1&2 2297 3!894 3Principium directivum iustae attributionis.4 ... Btri#ue 3classes sociales4 praemoneri
debuerunt decessoris ?ostri sapientissimis verbisI <Btcum#ue inter privatos distributa inservire omnium
utilitati terra non cessat<. ... 6uamobrem divitiae #uae per incrementa oeconomico-socialia iugiter
ampli$icantur singulis personis et hominum classibus ita attribuantur oportet ut salva sit illa #uam >eo
.--- laudat cornmunis omnium utilitas seu aliis verbis ut immune servetur societatis universae
commune bonum. Fac iustitiae socialis lege altera classis alteram ab emolumentorum participatione
excludere vetatur. ?on minus igitur illam violat locupletium classis cum veluti curarum expers in suis
$ortunis ae#uum rerum ordinem illum putat #uo sibi 3!814 totum operario nihil obveniat #uam proletaria
classis cum propter laesam iustitiam vehementer incensa et in unum suum ius cuius est conscia male
vindicandum nimis prona omnia utpote suis manibus e$$ecta sibi $lagitat ideo#ue dominium ac reditus
seu proventus #ui labore non sint #uaesiti cuiuscum#ue generis ii sunt aut cuiuscum#ue muneris in
humano convictu vicem praestant non aliam ob causam nisi #uia talia sunt impugnat et abolere
contendit. ?ec praetereundum est hac in re inepte ae#ue ac immerito a #uibusdam "postolum appellari
dicentemI <Si #uis non vult operari nec manducet< 32 Ghess & !74' sententiam enim "postolus $ert in eos
#ui ab opere abstinent etsi laborare possunt et debent monet#ue tempore ac viribus sive corporis sive
animi sedulo utendum ne#ue alios gravandos cum ipsi nobis providere possimus. >aborem autem unicum
esse titulum recipiendi victum aut proventus haud#ua#uam "postolus docet 3c$. 2 Ghess & /-!74.
&1&& 229! 3!884 3Salariatus non vi sua iniustus.4 "c primum #uidem #ui operae conducendae
locandae#ue contractum vi sua iniustum ac proinde in eius locum societatis contractum su$$iciendum esse
pronuntiant absona pro$ecto dicunt et prave calumniantur Decessorem ?ostrum cuius >itterae
0ncyclicae <salariatum< non solum recipiunt sed in eo ad normas iustitiae regendo diutius versantur.
Fodiernis tamen humanae consortionis condicionibus consultius $ore reputamus si #uoad eius $ieri
possit contractus operae per societatis contractum ali#uantum temperetur. ... -ta operarii o$$iciales#ue
consortes $iunt dominii vel curationis aut de lucris perceptis ali#ua ratione participant.
&1&( 2292 3Bnde iusta portio aestimanda.4 2ercedis vero iustam portionem non ex uno sed ex pluribus
nominibus esse aestimandam iam sapienter >eo .--- edixerat illis verbisI <Bt mercedis statuatur ex
ae#uitate modus causae sunt considerandae plures<. ... 3Aperae indoles et individualis et socialis.4 Sicut
dominii ita operae eius praecipue #uae alteri locatur praeter personalem seu individualem socialem
32774 #uo#ue rationem esse considerandam li#uido deprehenditurI nisi enim corpus vere sociale et
organicum constet nisi socialis et iuridicus ordo operae exercitium tueatur nisi variae artes #uarum aliae
ab aliis dependent inter se conspirent ac mutuo compleant nisi #uod maius est consocientur ac #uasi in
unum conveniant intellectus res opera ne#uit $ructus suos gignere e$$icientia hominum. Faec ergo nec
iuste aestimari ne#ue ad ae#ualitatem rependi poterit eius natura sociali et individuali posthabita. 3Gria
capita respicienda4 0x hac autem duplici nota #uae operae humanae insita natura est gravissima emanant
consectaria #uibus salarium regi et determinari debet.
&1&: 229& 3a. Aperarii eius#ue $amiliae sustentatio.4 "c primum #uidem merces operario suppeditanda
est #uae ad illius eius#ue $amiliae sustentationem par sit. "e#uum sane est reli#uam #uo#ue $amiliam
3#
pro viribus suis ad communem omnium sustentationem con$erre ut videre est in agricolarum praesertim
sed etiam in multis arti$icum et minorum mercatorum $amiliis ast ne$as est in$antili aetate $eminae#ue
debilitate abuti. Domi potissimum vel in iis #uae domui adiacent matres$amilias operam navent suam in
domesticas curas incumbendo. Pessimus vero est abusus et omni conatu au$erendus #uod matres$amilias
ob patris salarii tenuitatem extra domesticos parietes #uaestuosam artem exercere coguntur curis
o$$iciis#ue peculiaribus ac praesertim in$antium institutione neglectis. ...
&1&9 229( 327!4 3b. A$$icinae condicio.4 A$$icinae etiam eius#ue susceptoris ratio habenda est in
mercedis magnitudine statuenda' iniuste enim immodica salaria ex#uirerentur #uae abs#ue sui exitio
at#ue ex eo consecutura operariorum calamitate o$$icina tolerare non potest. 6uam#uam si ob segnitiem
vel ignaviam aut technici et oeconomici progressus incuriam minus lucrum $acit non haec iusta reputanda
est causa mercedis operariis minuendae. 6uod si ipsi o$$icinae non tanta vis pecuniae redit #uanta ae#uae
mercedi operariis solvendae sit satis #uia aut oneribus iniustis opprimitur aut opus arti$icio partum
minoris #uam iustum est cogitur vendere #ui eam sic vexant gravis piaculi rei sunt' iusta enim mercede
hi privant operarios #ui necessitate adstricti ae#ua minorem accipere compelluntur. ...
&1&1 229: 3c. )ommunis boni necessitas 4 Deni#ue publico bono oeconomico mercedis magnitudo
attemperanda est. 6uantopere ad hoc commune bonum con$erat operarios o$$iciales#ue mercedis ali#ua
parte #uae necessariis sumptibus supersit seposita ad modicum censum paulatim pervenire superius
iam exposuimus' sed aliud praetereundum non est vix minoris momenti nostris#ue temporibus apprime
necessarium ut iis nempe #ui laborare et valent et volunt laborandi opportunitas praebeatur. ... 32724
"lienum est igitur a iustitia sociali ut proprii emolumenti gratia et posthabita boni communis ratione
opi$icum salaria nimis deprimantur aut extollanturI eadem#ue postulat ut consiliorum et voluntatum
consensione #uantum $ieri potest salaria ita regantur ut #uam plurimi operam locare convenientes#ue
$ructus ad vitae sustentationem percipere possint.
&1&/ 327&4 0tsi verum est ... ob mutatas rerum condiciones multa nunc nonnisi a magnis
consociationibus posse praestari #uae superiore aetate a parvis etiam praebebantur $ixum tamen
immotum#ue manet in philosophia morali gravissimum illud principiumI Sicut #uae a singularibus
hominibus proprio marte et propria industria possunt per$ici ne$as est eisdem eripere et communitati
demandare ita #uae a minoribus et in$erioribus communitatibus e$$ici praestari#ue possunt ea ad
maiorem et altiorem societatem avocare iniuria est simul#ue grave damnum ac recti ordinis perturbatio'
cum socialis #uaevis opera vi natura#ue sua subsidium a$$erre membris corporis socialis debeat
num#uam vero eadem destruere et absorbere. ...
6uare sibi animo persuasum habeant #ui rerum potiunturI #uo per$ectius servato hoc <subsidiarii< o$$icii
principio hierarchicus inter diversas consociationes ordo viguerit eo praestantiorem $ore socialem et
auctoritatem et e$$icientiam eo#ue $eliciorem laetiorem#ue rei publicae statum.
&1&8 2291 327(4 3<ordinum< mutua conspiratio 3<classium< oppositarum disceptatione superat44 -n
re$iciendos igitur <ordines< ars politica socialis incumbat necesse est. Per$ecta sanatio tum tantum
e$$lorescet cum... socialis corporis membra bene instructa constituenturI <ordines< nimirum #uibus
inserantur homines non pro munere #uod #uis in mercatu laboris habeat sed pro diversis partibus
socialibus #uas singuli exerceant. ?atura enim duce $it ut ... #ui in eandem artem vel pro$essionem
incumbunt - sive oeconomica est sive alterius generis - collegia seu corpora #uaedam e$$iciant adeo ut
haec consortia iure proprio utentia a multis sin minus essentialia societati civili at saltem naturalia dici
consueverint. ...
&1(7 229/ 327:4 3>ibertas coalitionis.4 -am vero #uemadmodum municipii incolae ad $ines maxime
varios consociationes condere solent #uibus nomen dandi aut secus unicui#ue est ampla potestas ita #ui
in eadem arte versantur consociationes pariter liberas alii cum aliis inibunt ad $ines ali#ua ratione cum
ipsa arte exercenda connexos. ... Satis habemus id unum inculcareI liberam esse homini $acultatem non
solum has consociationes condendi #uae iuris et ordinis sunt privati sed etiam eam in iis <libere optandi
disciplinam eas#ue leges #uae maxime conducere ad id #uod propositum est Eudicentur<. 0adem
a$$irmanda est libertas consociationes instituendi #uae singularum 32794 artium limites excedant.4
&1(! 2298 3Directivum oeconomiae principium instaurandum.4 "liud praeterea est curandum valde cum
priore cohaerens. 6uemadmodum unitas societatis humanae inniti non potest oppositione <classium< ita
rei oeconomicae rectus ordo non potest permitti libero virium certamini. >iberum certamen #uam#uam
dum certis $inibus contineatur ae#uum sit et sane utile rem oeconomicam dirigere plane ne#uit' id #uod
eventus satis super#ue comprobavit post#uam pravi individualistici spiritus placita exsecutioni sunt
3#!
mandata ... 3Principii directivi4 vices oeconomicus potentatus ... multo minus gerere potest cum hic
praeceps #uaedam vis et potentia vehemens sit #uae ... regi non potest a se ipso. "ltiora igitur et nobiliora
ex#uirenda sunt #uibus hic potentatus severe integre#ue gubernetur socialis nimirum iustitia et caritas
socialis.
&1(2 2217 32!:4 Faec edicimusI sive ut doctrina sive ut $actum historicum sive ut <actio< consideretur
socialismus si vere manet socialismus etiam post#uam veritati et iustitiae in his #uae diximus concessit
componi cum 0cclesiae catholicae dogmatibus non potestI si#uidem ipsam societatem $ingit a christiana
veritate #uam maxime alienam.
&1(& 2217 3Societatem at#ue hominis indolem socialem $ingit alienissima a christiana veritate.4 ?am
secundum christianam doctrinam homo sociali natura praeditus in his terris collocatur ut in societate et
sub auctoritate a Deo ordinata 3c$I %om !& !4 vitam ducens omnes suas $acultates in laudem et gloriam
)reatoris sui plene excolat evolvat#ue at#ue artis aliusve vocationis suae munere $ideliter $ungendo
temporalem simul et aeternam sibi comparet $elicitatem. Socialismus autem sublimis huius cum hominis
tum societatis $inis penitus ignarus et incuriosus solius commodi causa humanam consortionem autumat
esse institutam. ...
&1(( 2217 32!94 3)atholicus et socialista pugnantia dicunt.4 6uodsi socialismus ut omnes errores ali#uid
in se veritatis admisit 3#uod #uidem Summi Ponti$ices num#uam sunt in$iciati4 nititur tamen doctrina de
humana societate ipsi propria a vero )hristianismo absona. Socialismus religiosus socialismus
christianus pugnantia dicuntI nemo potest simul catholicus probus esse et veri nominis socialista. ...
%esp. S. Paenitentiariae sous Pie .- 27 Euillet !8&2
&1(/ 6u.I "n licita in se sit praxis coniugum #ui cum ob iustas et graves causas prolem honesto modo
evitare malint ex mutuo consensu et motivo honesto a matrimonio utendo abstinent praeter#uam diebus
#uibus secundum #uorundam recentiorum theoremata 3sc. Agino-Pnaus4 ob rationes naturales conceptio
haberi non potest@ %esp.I Provisum est per %esp. S. Paenitentiariae !9 Euin !//7 3DS &!(/4.
%esp. )ommiss. de re Biblica sous Pie .- ! Euillet !8&&
&1:7 2212 6u. !. Btrum viro catholico $as sit maxime data interpretatione authentica Principum
"postolorum 3"ct 2 2(-&&' !& &:-&14 verba Psalmi !: !7-!! <?on derelin#ues animam meam in
in$erno nec dabis sanctum tuum videre corruptionem. ?otas mihi $ecisti vias vitae< sic interpretari #uasi
auctor sacer non sit locutus de resurrectione Domini ?ostri +esu )hristi @ %esp.I ?egative.
&1:! 221& 6u. 2I Btrum asserere liceat verba -esu )hristi #uae leguntur apud S. 2atthaeum !9 29I
<6uid prodest homini si mundum universum lucretur animae vero suae detrimentum patiatur@ "ut #uam
dabit homo commutationem pro anima sua@< et pariter ea #uae habentur apud S. >ucam 8 2:I <6uid
enim pro$icit homo si lucretur universum mundum se autem ipsum perdat et detrimentum sui $aciat@<
sensu litterali non respicere aeternam salutem animae sed solum vitam temporalem hominis non
obstantibus ipsorum verborum tenore eorum#ue contextu necnon unanimi interpretatione catholica @
%esp.I ?egative.
Pie .- 0ncycl. <"d catholici sacerdotii< 27 d*cembre !8&:
?ullo non tempore genus humanum sacerdotum necessitatem expertum est virorum scilicet #ui ex
o$$icio legitime concredito Dei hominum#ue conciliatores essent #uorum totius vitae munus illas
complecteretur rationes #uae ad aeternum ?umen pertineant #ui#ue preces piacula sacri$icia societatis
nomine o$$errent #uae ipsamet revera publice religionem colere iubetur Deum ut supremum dominum ac
primum principium agnoscere ut $inem ultimum sibi proponere immortales eidem grates agere
eundem#ue propitium reddere. Si#uidem penes omnes populos #uorum mores in comperto sunt modo
contra sanctissimas humanae naturae leges $acere ne cogantur sacrorum administri habentur #uamvis
saepenumero vanis superstitionibus serviant ' item#ue ubicum#ue ali#uam pro$itentur homines
religionem ubicum#ue aras erigunt nedum ibi sacerdotibus careant peculiari eos honore venerantur.
"ttamen cum divina a$$ulsit %evelatio multo e#uidem maiore dignitate insignitum est sacerdotale munus
' #uam pro$ecto dignitatem arcano #uodam modo praenuntiat 2elchisedech 3c$. Cn !(!/4 sacerdos ac
rex cuius exemplum Paulus "postolus ad -esu )hristi personam ac sacerdotium re$ert 3c$. Febr 9 !7' 9
27' 1 !-!! !:4. 6uodsi est sacrorum administer secundum praeclaram eiusdem Pauli sententiam <ex
3#"
hominibus assumptus< at <pro hominibus constituitur in iis #uae sunt ad Deum< 3Febr :!4I illius nempe
o$$icium non res spectat humanas ac $luxas #uantumvis aestimatione laude#ue dignae videantur sed
divinas easdem#ue aeternas. ... -n sacris ,eteris Gestamenti litteris sacerdotio per normas constituto #uas
2oyses Dei instinctu ac nutu ductus promulgavit peculiaria o$$icia munera ritus attribuuntur. ,eteris
Gestamenti sacerdotium maiestatem gloriam#ue suam non aliunde sumebat nisi #uod illud praenuntiabat
novi aeterni#ue Gestamenti a -esu )hristo datum veri scilicet Dei veri#ue hominis sanguine constitutum.
Centium "postolus de christiani sacerdotii amplitudine dignitate ac munere summatim presse#ue agens
hisce verbis sententiam suam veluti scalpro exprimit I <Sic nos existimet homo ut ministros )hristi et
dispensatores mysteriorum Dei< 3!)or ( !4.
&1:: 221: 3!74 2inister )hristi sacerdosI divini igitur %edemptoris #uasi instrumentum est ut mirabilem
eius operam #uae superna e$$icacitate universum hominum convictum redintegrans eum ad
excellentiorem cultum traduxit per tempora perse#ui valeat. 6uin immo ipse #uod iure merito#ue dicere
sollemne habemus <alter est )hristus< cum eius gerat personam secundum illudI <Sicut misit me Pater et
ego mitto vos< 3-o 27 2!4...
&1:9 221: 3!:4 -stiusmodi potestates peculiari sacramento sacerdoti collatae cum ex indelebili $orma
oriantur eius animo impressa #ua illius instar cuius sacerdotium participat <sacerdos in aeternum< 3Ps
!78 (4 $actus est non caducae sunt ac $luxae sed stabiles at#ue perpetuae. 0tiamsi ob humanam
in$irmitatem in errores sit et in dehonestamenta prolapsus num#uam tamen sacerdotalem hanc $ormam
suo ex animo delere poterit. "c praeterea ... nova etiam peculiari#ue gratia peculiari#ue ope adaugetur
per #uas #uidem - si modo divinitus e$$icienti caelestium donorum virtuti adiutrici libera#ue opera sua
$ideliter obsecundaverit - digne pro$ecto nec deiectus animo poterit arduis suscepti ministerii o$$iciis
respondere. ...
&1:1 2219 3!/4 Sacerdos deni#ue hac etiam in re +esu )hristi munus perse#uens #ui <erat pernoctans in
oratione Dei< 3>c 9 !24 et <semper vivit ad interpellandum pro nobis< 3c$. Febr 1 2:4 publicus ex o$$icio
exstat ad Deum pro nobis deprecatorI eidem in mandatis est non modo proprium verum#ue altaris
sacri$icium 0cclesiae nomine caelesti ?umini o$$erre sed etiam <sacri$icium laudis< 3Ps (8 !(4
communes#ue preces' is nempe psalmis supplicationibus et canticis #uae magna ex parte a sacris >itteris
mutuatur #uotidie iterum at#ue iterum debitum Deo adorationis munus persolvit at#ue necessarium
eiusmodi impetrationis o$$icium pro hominibus per$icit. ...
&1:/ 2219 Si vel privata supplicatio tam sollemnibus pollet magnis#ue a +esu )hristo datis
pollicitationibus 3c$. 2t 1 1-!!' 2c !! 2( >c !! 8-!&4 at preces #uae 0cclesiae 3!84 nomine dilectae
nempe %edemptoris sponsae ex o$$icio $unduntur maiore procul dubio vi virtute#ue $ruuntur.
%esp. S. A$$icii sous Pie .- !! aoHt !8&9
&197 0xpos.I ... )hirurgica operatio #ua sterilizatio obtinetur non #uidem est <actio intrinsece mala
#uoad substantiam actus< et ideo licita esse potest si #uando ad salutem et sanitatem curandam est
necessaria. Si autem ideo peragitur ut prolis procreatio impediatur est <actio intrinsece mala ex de$ectu
iuris in agente< cum ne#ue homo privatus ne#ue auctoritas publica directum in membra corporis
dominium habeat #uod eo us#ue extendatur.
&19! Faec a S. Ponti$ice explicitis verbis proposita doctrina ex integro ad legem sterilizationis de #ua
agitur applicanda est. 6uod vero hac lege proles manca arcenda praescribatur ob $inem mere eugenicum
vel potius ad praecavenda damna oeconomica aut talia alterius generis mala ad rem id non $acit ne#ue
supplet de$ectum iuris in agente propterea praescripta sterilizationis operatio dici debet et est intrinsece
iniusta.
&192 >icet ergo $inis legis #ui estI procurare valetudinem et robur $uturae prolis et arcere prolem
mancam improbandus non sit reprobari debet ex integro legis obiectum i.e. medium #uod ad $inem
obtinendum praescribitur. 3Fis consideratis S. A$$icium !:. -ulii !8&9 %esp. deditI4
&19& !4 Sterilizatio eum in $inem $acta ut proles arceatur est actio intrinsece mala ob de$ectum iuris in
agente' #uapropter ipsa lege naturae prohibetur sive auctoritate privata sive auctoritate publica sit
peragenda.
3##
&19( 24 ... <>ex ad praecavendam prolem transmissione hereditaria mancam< in #uantum huiusmodi
sterilizationem sive petendam sive exse#uendam praescribit est vero bono communi contraria iniusta
ne#ue ullam in conscientia gignere potest obligationem.
&19: &4 Fanc legem approbare commendare auctoritative per sententiam iudicialem... applicare in
ordine ad sterilizationem exse#uendam item approbare... sterilizationem ipsam in ordine ad prolem
praecavendamI est approbare... rem intrinsece malam ideo#ue est inhonestum et illicitum.
Pie .- >itt. encycl. <Divini %edemptoris< !8 mars !8&1
&11! 31/4 3Fomini4 spiritualis at#ue immortalis animus inest' idem#ue #uemadmodum persona est
mirandis prorsus corporis mentis#ue dotibus a summo )reatore praedita ita reapse <microcosmos< ex
veterum scriptorum sententia ea de causa vocari potest #uod inanimarum immensitatem rerum
longissime evincit ac superat. ?on modo in hac mortali vita sed in perpetuo etiam mansura supremus ei
$inis est unice Deus' et cum per sanctitatis e$$ectricem gratiam ad $ilii Dei dignitatem evectus sit in
mystico -esu )hristi corpore cum divino regno conEungitur. 6uod conse#uens est multiplicia ei impertiit
caeleste numen ac varia muneraI ut vitae corporis#ue integritatis iura' ut iura itidem cum res adipiscendi
necessarias tum ad $inem ultimum via ratione#ue contendendi sibi a Deo propositum' ut deni#ue iura et
ineundae societatis et privata bona possidendi et eorum $ruendi usu. - Praeterea ut maritale coniugium ita
eius naturalis usus ex divina ordinatione oriuntur ' item#ue domestici convictus constitutio 3184 eius#ue
praecipua munera non ex humano arbitrio ne#ue ex oeconomicis rationibus sed a summo ipso omnium
)reatore pro$iciscuntur. ...
&112 "t Deus pari modo hominem ad civilem consortionem natum con$ormatum#ue voluit #uam
pro$ecto sua ipsius natura postulat. Societas enim ex divini )reatoris consilio naturale praesidium est #uo
#uilibet civis possit ac debeat ad propositam sibi metam asse#uendam uti' #uando#uidem )ivitas homini
non homo )ivitati exsistit. -d tamen non ita intelligendum est #uemadmodum ob suam individualismi
doctrinam >iberales #uos vocant asseverant' #ui #uidem communitatem immoderatis singulorum
commodis inservire iubent I sed ita potius ut omnes ex eo #uod cum societate composito ordine
copulantur terrenam possint per mutuam navitatis conspirationem veri nominis prosperitatem attingere'
ut#ue per humanum consortium privatae illae publicae#ue animi dotes hominibus natura insitae $loreant
ac vigeant #uae temporarias peculiares#ue utilitates exsuperant divinam#ue prae$erunt in civili
ordinatione per$ectionem #uod #uidem in singulis hominibus contingere ullo modo ne#uit. 6uod idcirco
etiam homini inservit ut hanc divinae per$ectionis imaginem agnoscat acceptam#ue )reatori re$erat...
&11& -amvero #uemadmodum homo o$$icia illa repudiare non potest #uibus Dei iussu civili societati
obstringitur at#ue adeo publicae rei moderatores iure pollent si idem obtemperationi huic non legitime
obsistit. eum ad o$$icium persolvendum coWrcendi' ita pari modo societas iis iuribus civem spoliare non
potest a )reatore Deo eidem impertitis #uorum praestantiora 3/74 supra breviter attigimus ne#ue
eorumdem usum ex arbitrio impossibilem reddere. 6uapropter e mentis nostrae ratione oritur eidem#ue
consentaneum est ut terrenae res omnes homini usui utilitati#ue sint ideo#ue per eum ad )reatorem
re$erantur. ... Dum igitur )ommunistarum e$$ata personam humanam ita extenuant ut civium cum
societate necessitudines praepostere subvertant humana mens contra ac divina revelatio eam tam
sublime extollunt. ... >eo .--- de oeconomicis socialibus#ue rationibus de#ue operariorum causa...
e$$ectrices normas edidit' #uas ?os #uidem... nostrorum temporum condicionibus necessitatibus#ue
accommodavimus. -n #uibus >itteris ... de peculiari privatarum possessionum natura ad singulos et ad
societatem #uod attinet distincte de$inite#ue et humani laboris iura dignitatem#ue designavimus et
mutuas eorum auxilii adiumenti#ue necessitudines #ui vel rem impertiunt vel dant operam et mercedem
deni#ue #uae opi$icibus ex districta iustitia debetur sibi suae#ue $amiliae necessaria.
&11( 2211 3824 ,erum enim vero praeter iustitiam #uam commutativam vocant socialis etiam iustitia
colenda est #uae #uidem ipsa o$$icia postulat #uibus ne#ue arti$ices ne#ue heri se subducere possunt.
"t#ui socialis iustitiae est id omne ab singulis exigere #uod ad commune bonum necessarium sit. Bt
autem ad #uamlibet viventis corporis compagem #uod attinet in universum consultum non est nisi
singulis membris ea omnia tribuantur #uibus eadem indigeant ad suas partes explendas' ita ad
communitatis constitutionem temperationem#ue #uod pertinet totius societatis bono prospici non potest
nisi singulis membris hominibus videlicet personae dignitate ornatis illud omne impertiatur #uod iisdem
opus sit ad sociale munus cuius#ue suum exercendum. Si igitur iustitiae sociali provisum $uerit ex
oeconomicis rebus uberes enascentur actuosae navitatis $ructus #ui in tran#uillitatis ordine maturescent
)ivitatis#ue vim $irmitudinem#ue ostendent' #uemadmodum humani corporis valetudo ex imperturbata
3#$
plena $ructuosa#ue eius opera dignoscitur. ?e#ue satis sociali iustitiae $actum erit nisi opi$ices et sibimet
ipsis et $amiliae cuius#ue suae victum tuta ratione ex accepta rei consentanea mercede praebere
poterunt' nisi iisdem $acultas dabitur modicam #uamdam $ortunam sibi comparandi ad illud communis
paupertatis ulcus vitandum #uod tam late di$$unditur' nisi deni#ue opportuna erunt in eorum commodum
inita consilia #uibus iidem per publica vel privata cautionis instituta suae ipsorum senectuti in$irmitati
operis#ue vacationi consulere #ueant.
&11: Docuistis 0cclesiam etiam cum gravi suo incommodo pacis at#ue ordinis $autricem esse
omnem#ue iniustam rebellionem vel violentiam contra constitutas potestates condemnare. )eterum apud
vos a$$irmatum #uo#ue est si #uando potestates ipsae iustitiam ac veritatem mani$este impugnent ita ut
vel $undamenta auctoritatis evertant non videri cur improbari debeant cives illi #ui in unum coalescant
ad tuendos semet ipsos nationem#ue servandam licita at#ue idonea auxilia adhibentes contra eos #ui
imperio abutantur ad rem publicam labe$actandam.
&119 6uod si huius #uaestionis solutio a singularibus rerum adiunctis necessario pendet nonnulla tamen
principia sunt in lumine collocandaI
!. ,indicationes eiusmodi rationem medii seu $inis relativi habent non $inis ultimi at#ue absoluti.
2. 0aedem tam#uam media esse debent actiones licitae ne#ue intrinsece malae.
&. )um ipsas ad $inem idoneas et adae#uatas esse oporteat eatenus adhibendae sunt #uatenus ad
propositum $inem ex integro vel ex parte conducant ita tamen ut maiora damna communitati et iustitiae
non a$$erant #uam ipsa damna resarcienda.
(. Bsus vero talium mediorum et plenum civilium politicorum#ue iurium exercitium cum causas #uo#ue
ordinis mere temporalis technici#ue aut violentae de$ensionis complectantur non attingunt directe munus
)atholicae "ctionis licet ad eandem o$$icium pertineat catholicos viros instruendi ad propria iura recte
exercenda eadem#ue ex communis boni necessitate iustis modis vindicanda.
:. )lerus et "ctio )atholica - cum ob missionem pacis amoris#ue sibi concreditam omnes homines <in
vinculo pacis< 30ph ( &4 devincire teneantur - plurimum ad nationis prosperitatem con$erre debent tum
civium classium#ue coniunctionem maxime $ovendo tum obsecundando omnibus socialibus inceptis
#uae a )hristi doctrina morali#ue lege non discordent.
Denzinger 3latin4 &12(
Denzinger 3latin4 &1/7
Pie .-- >itt. encycl. <Summi ponti$icatus< 27 octobre !8&8
&1/7 2218 3(2&4 )ompertum omnino est primum altiorem#ue malorum $ontem #uibus hodierna
a$$lictatur civitas ex eo scatere #uod universalis de morum probitate pemegetur ac reiiciatur norma cum
in privata singulorum vita tum in ipsa re publica at#ue in mutuis necessitudinum rationibus #uae inter
gentes nationes#ue intercedunt' ipsa videlicet naturalis lex detrectatione oblivione#ue obruitur.
&1/! 2218 Faec naturalis lex veluti $undamento innititur Deo omnipotenti omnium creatore ac patre
eodem#ue et supremo per$ectissimo#ue legum latore et sapientissimo iustissimo#ue humanarum
actionum vindice. )um temere aeternum renuitur ?umen iam cuiuslibet honestatis principium labat
nutans iam#ue naturae vox silet vel pedetemptim debilitatur #uae indoctos etiam ac vel eos edocet #ui
nondum ad civilis cultus usum pervenerunt #uid $as sit #uid ne$as #uid liceat #uid#ue non liceat' eos#ue
admonet se ali#uando coram Supremo +udice de bene male#ue $actis suis rationem reddituros. ...
&1/2 3(&!4 Divina posthabita auctoritate eius#ue legis imperio id necessario conse#uitur ut civilis
potestas absolutissima nulli#ue obnoxia iura usurpet #uae ad summum )reatorem unice pertinent ut#ue
in eiusdem )reatoris locum su$$ecta rem publicam vel civium communitatem e$$erat #uasi supremam
totius humanae vitae metam maximam#ue normam in iuris morum#ue ordine habendam' at#ue adeo
omnes prohibeat 3(&24 #uominus ad naturalis rationis christianae#ue conscientiae praecepta re$ugiant. ...
3(&&4 0o igitur nobilissimo munere $ungitur res publica ut in nationis vita privata singulorum incepta et
opera recognoscat temperet at#ue promoveat ea#ue ad commune omnium bonum convenienter dirigat
#uod #uidem non ex alicuius arbitrio ne#ue solummodo a terrena civilis societatis prosperitate veluti a
primaria ratione sua de$iniatur sed ex naturali potius hominis per$ectione congruenter provehenda ad
#uam civitas ipsa a supremo )reatore #uasi instrumentum at#ue praesidium destinatur. ...
3#%
&1/& 22/! 3(&14 Apinatio illa ,enerabiles Fratres #uae imperium paene in$initum rei publicae attribuit
non internae tantum nationum vitae et auctioribus componendis incrementis perniciosus error evadit sed
mutuis etiam populorum rationibus detrimentum a$$ert' #uando#uidem unitatem illam in$ringit #ua
civitates universae inter se contineantur oportet gentium iura vi $irmitate#ue exuit at#ue viam sternens
ad aliena violanda iura pacate una simul tran#uille#ue vivere perdi$$icile reddit.
&1/( 22/! 0tenim hominum genus #uam#uam ex naturalis ordinis a Deo statuta lege in civium classes
disponitur item#ue in nationes civitates#ue #uae ad suam #uod attinet interni regiminis temperationem
aliae ab aliis non pendent mutuis tamen in iuridiciali ac morali re vinculis obstringitur et in universam
magnam#ue coalescit populorum congregationem #uae ad asse#uendum omnium gentium bonum
destinatur ac peculiaribus regitur normis #uae et unitatem tutantur et ad res #uotidie magis prosperas
dirigunt.
&1/: 22/! -am vero nemo est #ui non videat asseverata illa rei publicae iura absolutissima nulli#ue
prorsus obnoxia legi huic naturali et insitae omnino adversari eamdem#ue $unditus re$ellere' item#ue
patet eadem iura illas legitime initas necessitudines #uibus nationes inter se coniunguntur civitatis
moderatorum 3(&/4 arbitrio permittere ac praepedire #uominus recta habeatur animorum omnium
consensio ac mutua adiutricis operae collatio. ...
&1/9 22/! )eterum ius gentium idcirco a divino iure vindicare ut in rei publicae moderatorum arbitrio
veluti $undamento unice innitatur nihil aliud signi$icat #uam illud ipsum ex honoris sui suae#ue $irmitatis
solio detrudere idem#ue nimio concitato#ue privati publici#ue commodi studio permittere #uod non alio
contendit nisi ut propria iura e$$erat aliena deneget.
Decr. S. A$$icii sous Pie .-- 2! 32(4 $*vrier !8(7
&1// 22/& 6u.I "n licita sit directa sterilizatio sive perpetua sive temporanea sive viri sive mulieris@
%esp. 3c$irm. a S. P<ce 22. Febr.4I ?egative et #uidem prohiberi lege naturae eam#ue #uod
sterilizationem eugenicam attinet Decreto 2!. 2art. !8&! reprobatam iam esse.
Decr. S. A$$icii 21 novembre 32 d*cembre4 !8(7
&187 22/( 6u.I ?um licitum sit ex mandato auctoritatis publicae directe occidere eos #ui #uamvis
nullum crimen morte dignum commiserint tamen ob de$ectus psychicos vel physicos nationi prodesse iam
non valent eam#ue potius gravare eius#ue vigori ac robori obstare censentur @ %esp. 3c$irm a S. P<ce !
d*cembre4I ?egative cum sit iuri naturali ac divino positivo contrarium.
>itt. )ommissionis de re Biblica ad episcopos -taliae
sous Pie .-- 27 aoHt !8(!
&182 3!4 Scriptor anonymus #uamvis a$$irmet pro $orma sensum litteralem esse <$undamentum
interpretationis biblicae< de $acto propugnat exegesim omnino subiectivam et allegoricam. ... 0tsi est
propositio de $ide tenere tam#uam principium $undamentale S. Scripturam praeter sensum litteralem
continere etiam sensum spiritualem sive typicum sicut edocetur in praxi Domini nostri et "postolorum
nihilominus non omnis sententia vel narratio continet sensum typicum erat#ue gravis excessus scholae
"lexandrinae praetendentis invenire ubi#ue sensum symbolicum etiam cum damno sensus litteralis et
historici. Sensus spiritualis seu typicus praeter#uam #uod $undari debet in sensu litterali demonstrandus
est sive ex usu Domini nostri "postolorum scriptorum inspiratorum sive ex usu traditionali sanctorum
Patrum et 0cclesiae imprimis in s. liturgia cum sit <lex orandi lex credendi<. "pplicatio largior sacrorum
textuum potest #uidem iusti$icari ex intentione aedi$icandi in homiliis et in operibus asceticis' sed sensus
resultans ex accommodationibus vel $elicissimis si non demonstratur sicut supra dictum est non potest
dici vere et stricte sensus S. Scripturae ne#ue #ua inspiratus hagiographo a Deo.
&18& "nonymus vero #ui nullam illarum distinctionum elementarium curat elucubrationes suae
phantasiae ut sensum Bibliae in$erre studet ut <veras sapientiae Domini communicationes spirituales< et
ignorando momentum capitale sensus litteralis exegetas catholicos calumniis a$$icit #uasi considerent
solum sensum litteralem id#ue <modo mere humano sumendo eum solum materialiter prout sonunt
verba.< ... Gali modo reiicit regulam auream Doctorum 0cclesiae tam clare $ormulatam ab "#uinateI
Amnes sensus $undantur super unum scilicet litteralem ex #uo solo potest trahi argumentum<' #uam
regulam Summi Ponti$ices sanxerunt et consecrarunt praescribentes ut praeprimis in#uiratur cum omni
3$&
cura sensus litteralis. Sic e. gr. >eo .---I <Propterea cum studio perpendendi #uid ipsa verba valeant #uid
consecutio rerum velit #uid locorum similitudo aut talia cetera externa #uo#ue appositae eruditionis
illustratio societur<... Sic et Benedictus .,I <-psa Scripturae verba perdiligenter consideremus ut certo
constet #uidnam sacer scriptor dixerit<' dein ... commendat ut exegetae <modeste temperate#ue e litterali
sententia ad altiora exsurgant.< Bter#ue deni#ue Summus Ponti$ex... iisdem S. Fieronymi verbis utens
insistit in obligatione exegetaeI <commentatoris o$$icium esse non #uid ipse velit sed #uid sentiat ille
#uem interpretatur exponere<.
&18( 324 )onc. Gridentinum contra con$usionem novis traductionibus in latina et in vernacula lingua tum
propagatis causatam in 0cclesia Accidentali usum publicum versionis latinae communis sancitum voluit
iusti$icando illud ex usu saeculari in eadem 0cclesia vigente minime vero voluit deprimere auctoritatem
versionum anti#uarum in 0cclesia Arientali elaboratarum imprimis illius >.. interpretum ab ipsis
"postolis adhibitae nedum textuum originalium auctoritatem et restitit cuidam Patrum 3synodalium4
parti #ui postulaverant usum exclusivum ,ulgatae ut solius authenticae. "nonymus vero asserit vi decreti
Gridentini possideri in versione latina textum #ui superior omnibus aliis textibus declaratus sit
exegetas#ue reprehendit eos ,ulgatam interpretari velle ope textus originalis aliarum#ue versionum
anti#uarum. Secundum eum decretum illud praebet <certitudinem sacri textus< ita ut 0cclesiae non sit
curae <amplius investigare authenticas Dei litteras< id#ue non solum in rebus $idei et morum sed sub
omni respectu 3etiam litterario geographico chronologico etc.4.
&18: Galis vero praetentio non est solum contra sensum communem #ui non admittet um#uam acsi
versio possit textum originalem auctoritate superare sed est etiam contra mentem Patrum )oncilii uti ex
"ctis apparet ' ipsi enim )oncilio persuasum erat necessarium esse ut ipsa ,ulgata revideatur et
corrigatur #uod opus Summis Ponti$icibus exse#uendum commisit. lidem id per$ecerunt sicut et ex
mente gravissimorum collaboratorum )oncilii editionem correctam vs. >.. curaverunt... et dein
mandaverunt editionem ,eteris Gestamenti graeci. ... 0st etiam aperte contra praeceptum 0ncyclicae
<Providentissimus<I <?e#ue tamen non sua habenda erit ratio reli#uarum versionum #uas christiana
laudavit usurpavit#ue anti#uitas maxime codicum primigeniorum<.
&189 Bt summatim dicamusI )onc. Gridentinum ,ulgatam declaravit <authenticam< in sensu iuridico id
est #uatenus respicitur <vis probativa in rebus $idei et morum< minime vero excludit possibiles
divergentias in textu originali et in anti#uis versionibus...
Pie .-- allocution du &7 nov. !8(! = l<"cad. Pont. des
sciences
22/: -n summo gradu scalae viventium collocatus est a Deo homo anima spirituali praeditus princeps et
supremus regni animalium. 2ultiplices investigationes tum paleontologiae tum biologiae et morphologiae
circa alias #uaestiones originem hominis spectantes hucus#ue nihil positive clari et certi protulerunt. ?on
restat igitur nisi $uturo relin#uere responsum #uaesitum num ali#uando scientia revelatione illuminata et
ducta allatura sit securas et de$initivas solutiones #uaestionis adeo gravis.
Pie .-- >itt. encycl. <2ystici corporis< 28 Euin !8(&
&/77 32774 Sicut in natura rerum non ex #ualibet membrorum congerie constituitur corpus sed organis
uti aiunt instructum sit oportet seu membris #uae non eundem actum habeant ac sint apto ordine
compositaI ita 0cclesia ea maxime de causa corpus dicenda est #uod recta consentanea#ue coalescit
partium temperatione coagmentatione#ue ac diversis est sibi#ue invicem congruentibus membris
instructa 3"d$ertur descriptio 0cclesiae ap. %om !2 !(4.
&/7! 2inime autem reputandum est hanc ordine digestam seu <organicam< ut aiunt 0cclesiae corporis
structuram solis hierarchiae gradibus absolvi ac de$iniri vel ut opposita sententia tenet unice ex
charismaticis constare' #ui #uidem donis prodigialibus instructi num#uam sunt in 0cclesia de$uturi. ...
&/72 22/9 32724 -n 0cclesiae autem membris reapse ii soli annumerandi sunt #ui regenerationis
lavacrum receperunt veram#ue $idem pro$itentur ne#ue a )orporis compage semet ipsos misere
separarunt vel ob gravissima admissa a legitima auctoritate seiuncti sunt. <0tenim in uno Spiritu ait
"postolus omnes nos in unum )orpus baptizati sumus sive -udaei sive gentiles sive 327&4 servi sive
liberi< 3- )or !2 !&4. Sicut igitur in vero christi$idelium coetu unum tantummodo habetur )orpus unus
Spiritus unus Dominus et unum baptisma sic haberi non potest nisi una $ides 3c$. 0ph ( :4' at#ue adeo
3$1
#ui 0cclesiam audire renuerit iubente Domino habendus est ut ethnicus et publicanus 3c$. 2t l/ !14.
6uamobrem #ui $ide vel regimine invicem dividuntur in uno eiusmodi )orpore at#ue uno eius divino
Spiritu vivere ne#ueunt.
&/7& 22/9 ?e#ue existimandum est 0cclesiae corpus... hoc etiam terrenae peregrinationis tempore ex
membris tantummodo sanctitate praestantibus constare vel ex solo eorum coetu exsistere #ui a Deo sint
ad sempiternam $elicitatem praedestinati 3c$. DS !27! !27& !27:s !22! 2(7/ 2(9& 2(12-2(1/4. ...
Si#uidem non omne admissum etsi grave scelus eiusmodi est ut - sicut schisma vel haeresis vel apostasia
$aciunt - suapte natura hominem ab 0cclesiae corpore separet. ?e#ue ab iis omnis vita recedit #ui licet
caritatem divinam#ue gratiam peccando amiserint 3c$. DS !:(( !:1/ !89&s4 at#ue adeo superni promeriti
iam non capaces evaserint $idem tamen christianam#ue spem retinent ac caelesti luce collustrati intimis
Spiritus Sancti suasionibus impulsionibus#ue ad salutarem instigantur timorem et ad precandum sui#ue
lapsus paenitendum divinitus excitantur.
&/7( 22/1 32!!4 3Sicut universalis 0cclesia ita et peculiares eius communitates i.e. 0cclesiae
particulares4 a )hristo -esu proprii uniuscuius#ue episcopi voce potestate#ue reguntur. 6uamobrem
sacrorum antistites non solum eminentiora universalis 0cclesiae membra habendi sunt ut #ui singulari
prorsus nexu iunguntur cum divino totius )orporis )apite at#ue adeo iure vocantur <partes membrorum
Domini primae< ' sed ad propriam cuius#ue dioecesim #uod spectat utpote veri pastores assignatos sibi
greges singuli singulos )hristi nomine pascunt ac regunt 3c$. DS &79!4' id tamen dum $aciunt 32!24 non
plane sui iuris sunt sed sub debita %omani Ponti$icis auctoritate positi #uamvis ordinaria iurisdictionis
potestate $ruantur immediate sibi ab eodem Ponti$ice Summo impertita. 6uapropter ut "postolorum ex
divina institutione successores a populo venerandi sunt.
&/7: 32!24 ... ?ec tamen putandum est )hristum )aput cum tam sublimi in loco sit positum opem non
re#uirere )orporis. 0tenim de mystico #uo#ue hoc )orpore illud asseverandum est #uod Paulus de
humana concretione asseveratI <?on potest dicere... caput pedibusI non estis mihi necessarii< 3- )or !2
2!4. >i#uido uti#ue patet christi$ideles divini %edemptoris ope omnino egere cum 32!&4 ipse dixeritI
<Sine me nihil potestis $acere< 3+o !: :4 et cum ... omne mystici huius )orporis incrementum in
aedi$icationem sui ex )hristo )apite sit 3c$. 0ph ( !9' )ol 2 !84. "ttamen hoc #uo#ue retinendum est
#uamvis mirandum prorsus videatur )hristum nempe re#uirere membra sua. -d#ue primo #uidem
#uatenus -esu )hristi persona a Summo geritur Ponti$ice #ui ne pastoralis o$$icii onere obruatur alios
non paucos in sollicitudinis suae partes vocare debet ac #uotidie est totius comprecantis 0cclesiae
adiutorio relevandus. "c praeterea Servator noster prout ipse per se non adspectabili modo 0cclesiam
regit a mystici vult sui )orporis membris adiuvari in exse#uendo redemptionis opere. 6uod tamen non
ex eius indigentia debilitate#ue accidit sed ex eo potius #uod ipsemet ad maiorem intemeratae suae
Sponsae honorem rem ita disposuit. Dum enim in cruce emoriens immensum redemptionis thesaurum
0cclesiae suae nihil ea con$erente dilargitus est ubi de eiusmodi thesauro distribuendo agitur id
e$$iciendae sanctitatis opus non modo cum intaminata sua Sponsa communicat sed ex eius etiam opera
vult #uodammodo oriri.
&/79 32!14 ... )orporis )hristi nominatio non ex eo solum explicanda est #uod )hristus mystici sui
)orporis )aput est dicendus 32!/4 sed ex eo etiam #uod ita 0cclesiam sustinet et ita in 0cclesia
#uodammodo vivit ut ipsa #uasi altera )hristi persona exsistat. ... ?obilissima tamen eiusmodi appellatio
non ita accipienda est ac si ine$$abile illud vinculum #uo Dei Filius concretam assumpsit humanam
naturam ad universam pertineat 0cclesiam 3c$. DS &/!94 sed in eo posita est #uod Servator noster bona
maxime sibi propria ita cum 0cclesia sua communicat ut haec secundum totam vitae suae rationem tam
adspectabilem #uam arcanam )hristi imaginem #uam per$ectissime exprimat. ?am per iuridicam ut
aiunt missionem #ua divinus %edemptor "postolos in mundum misit sicut ipse missus erat a Patre 3c$.
+o !1 !/' 27 2!4 ipse est #ui per 0cclesiam baptizat docet regit solvit ligat o$$ert sacri$icat. 0a vero
altiore donatione interna ac sublimi prorsus ... )hristus Dominus 0cclesiam superna sua vita vivere iubet
totum eius )orpus divina virtute sua permeat et singula membra secundum locum #uem in )orpore
occupant eo $ere modo alit ac sustentat #uo cohaerentes sibi palmites vitis nutrit $acit#ue $rugi$eros.
&/71 22// 32!/4 6uodsi divinum hoc a )hristo datum vitae virtutis#ue principium attente consideramus
prout ipsum $ontem constituit 32!84 cuiusvis doni gratiae#ue creatae $acile intellegimus illud nihil aliud
esse nisi Paraclitum Spiritum #ui a Patre Filio#ue procedit #ui#ue peculiari modo <Spiritus )hristi< seu
<Spiritus Filii< dicitur 3%om /8' 2 )or &!1' Cal (94.... Dum )hristus solummodo hunc Spiritum non ad
mensuram accepit 3c$. -o &&(4 membris tamen mystici )orporis non nisi secundum mensuram donationis
)hristi ex ipsius )hristi plenitudine impertitur 3c$. 0ph !/' (14. "c post#uam )hristus in )ruce
3$2
clari$icatus est eius Spiritus cum 0cclesia uberrima e$$usione communicatur ut ipsa eius#ue singula
membra magis in dies magis#ue Servatori nostro adsimulentur. Spiritus )hristi est #ui nos adoptivos Dei
$ilios e$$ecit 3c$. %om / !(-!1' Cal ( 9-14 ut ali#uando <omnes revelata $acie gloriam Domini
speculantes in eandem imaginem trans$ormemur a claritate in claritatem< 32 )or &!/4.
&/7/ 22// Fuic autem )hristi Spiritui tam#uam non adspectabili principio id #uo#ue attribuendum est ut
omnes )orporis partes tam inter sese #uam cum excelso )apite suo coniungantur totus in )apite cum sit
totus in )orpore totus in singulis membris' #uibus pro diversis eorum muneribus at#ue o$$iciis pro
maiore vel minore #uo $ruuntur spiritualis sanitatis gradu diversis rationibus praesens est at#ue adsistit.
-lle est #ui caelesti vitae halitu in omnibus corporis partibus cuiusvis est habendus actionis vitalis ac
reapse salutaris principium. -lle est #ui licet per se ipse in omnibus membris habeatur in iisdem#ue
divinitus agat in in$erioribus tamen etiam per superiorum ministerium 32274 operatur' ille deni#ue est
#ui dum 0cclesiae nova semper in dies sua a$$lante gratia incrementa parit membra tamen a )orpore
omnino abscissa renuit sanctitatis gratia inhabitare. 6uam #uidem -esu )hristi Spiritus praesentiam
operationem#ue... >eo .--- 0ncycl. >itt. <Divinum illud< per haec verba presse nervose#ue signi$icavitI
<Foc a$$irmare su$$iciat #uod cum )hristus )aput sit 0cclesiae Spiritus Sanctus sit eius anima.<
&/78 322!4 -am . . . in sua luce ponere cupimus )hristi )orpus #uod est 0cclesia mysticum esse
appellandum.... ?on autem una de causa haec vox adhibenda est' #uando#uidem per illam sociale
0cclesiae )orpus cuius )hristus )aput est ac moderator internosci potest a physico eius )orpore #uod e
Deipara ,irgine natum nunc ad Patris dexteram sedet velis#ue eucharisticis delitescit ac discerni potest
#uod ob hodiernos errores maioris momenti est a naturali #uovis corpore sive physico sive ut aiunt
morali.
&/!7 Dum enim in naturali corpore unitatis principium ita partes iungit ut propria #uam vocant
subsistentia singulae prorsus careant contra in mystico )orpore mutuae coniunctionis vis etiamsi intima
membra ita inter se copulat ut singula omnino $ruantur persona propria. "ccedit #uod si totius et
singulorum membrorum mutuam inter se rationem 32224 consideramus in physico #uolibet viventi
corpore totius concretionis emolumento membra singula universa postremum unice destinantur dum
socialis #uaelibet hominum compages si modo ultimum utilitatis $inem inspicimus ad omnium et
uniuscuius#ue membri pro$ectum utpote personae sunt postremum ordinantur. ...
&/!! 6uodsi mysticum comparamus cum morali ut aiunt corpore tum etiam animadvertendum est non
leve #uiddam interesse sed ali#uid summi momenti inter utrum#ue summae#ue gravitatis. -n hoc enim
#uod morale vocant nihil aliud est unitatis principium nisi $inis communis communis#ue omnium in
eundem $inem per socialem auctoritatem conspiratio' dum in mystico de #uo agimus )orpore
conspirationi huic internum aliud adiungitur principium #uod tam in universa compage #uam in singulis
eius partibus reapse exsistens virtute#ue pollens talis est excellentiae ut ratione sui omnia unitatis
vincula #uibus vel physicum vel morale corpus copuletur in immensum prorsus evincat. Foc est ...
ali#uid non naturalis sed supemi ordinis immo in semet ipso in$initum omnino at#ue increatumI Divinus
nempe Spiritus #ui ... <unus et idem numero totam 0cclesiam replet et unit<.
&/!2 22/8 0Eusmodi vero amantissima cognitio #ua divinus %edemptor a primo -ncarnationis suae
momento nos prosecutus est studiosam #uamlibet humanae mentis vim exsuperat' #uando#uidem per
beatam illam visionem #ua vixdum in Deiparae sinu exceptus $ruebatur omnia mystici )orporis membra
continenter perpetuo#ue sibi praesentia habet suo#ue complectitur saluti$ero amore.
&/!& 32&74 3)hristus in nobis est4 per Spiritum suum #uem nobiscum communicat et per #uem ita in
nobis operatur ut #uaecum#ue a Spiritu Sancto in animis peraguntur etiam a )hristo ibi peracta dicantur
oporteat. ... 0x eadem autem Spiritus )hristi communicatione e$$icitur ut ... 0cclesia veluti plenitudo
constituatur et complementum %edemptoris )hristus vero #uoad omnia in 0cclesia #uodammodo
adimpleatur. 6uibus #uidem verbis ipsam attigimus rationem cur... 32&!4 )aput mysticum #uod )hristus
est et 0cclesia #uae hisce in terris veluti alter )hristus eius personam gerit unum novum hominem
constituant #uo in saluti$ero crucis opere perpetuando caelum et terra iunguntur' )hristum dicimus )aput
et )orpus )hristum totum.
&/!( 2287 32&!4 -d omnibus commune et inconcussum esto si a germana ve lint doctrina a recto#ue
0cclesiae magisterio non aberrareI omnem nempe reiciendum esse mysticae huius coagmentationis
modum #uo christi$ideles #uavis ratione ita creatarum rerum ordinem praetergrediantur at#ue in divina
perperam invadant ut vel una sempiterni ?uminis attributio de iisdem tam#uam propria praedicari #ueat.
3$3
"c praeterea certissimum illud $irma mente retineant hisce in rebus omnia esse habenda Sanctissimae
Grinitati communia #uatenus eadem Deum ut supremam e$$icientem causam respiciant.
&/!: 2287 "nimadvertant #uo#ue necesse est hac in causa de occulto mysterio agi #uod in hoc terrestri
exsilio velamine #uolibet detectum omnino introspici humana#ue lingua signi$icari num#uam possit. -n
habitare #uidem Divinae Personae dicuntur #uatenus in creatis animantibus intellectu praeditis
imperscrutabili modo praesentes ab iisdem per cognitionem et amorem 32&24 attingantur' #uadam tamen
ratione omnem naturam transcendente ac penitus intima et singulari. "d #uam #uidem intuendam ut
parumper saltem accedamus non illa via ac ratio neglegenda est #uam ,aticana Synodus 3sess. ---
)onst. de $ide cath. cap. (' DS &7!:4 in id genus rebus valde commendat' #uae #uidem ad hauriendam
lucem contendens #ua Dei arcana paullisper saltem internoscantur id asse#uitur mysteria eadem inter se
comparans et cum supremo $ine #uo dirigantur. Apportune igitur sapientissimus decessor ?oster $el. rec.
>eo .--- cum de hac nostra cum )hristo coniunctione de#ue Divino nos inhabitante Paraclito lo#ueretur
ad beatam illam visionem oculos convertit #ua ali#uando in caelis haec eadem mystica copulatio
consummationem suam per$ectionem#ue conse#uetur. <Faec mira coniunctio in#uit #uae suo nomine
inhabitatio dicitur condicione tantum seu statu ab ea discrepat #ua caelites Deus beando complectitur.<
6ua #uidem visione modo prorsus ine$$abili $as erit Patrem Filium Divinum#ue Spiritum mentis oculis
superno lumine auctis contemplari divinarum Personarum processionibus aeternum per aevum proxime
adsistere ac simillimo illi gaudio beari #uo beata est sanctissima et indivisa Grinitas.
&/!9 32&(4 ... ?on enim desunt #ui haud satis considerantes Paulum apostolum translata tantummodo
verborum signi$icatione hac in re $uisse locutum nec peculiares ac proprias corporis physici moralis
mystici signi$icationes ut omnino oportet distinguentes perversum ali#uod inducunt unitatis
commentum' #uando#uidem divinum %edemptorem et 0cclesiae membra in physicam unam personam
coire et coalescere iubent et dum hominibus divina attribuunt )hristum Dominum erroribus humanae#ue
in malum proclivitati obnoxium $aciunt. " #ua #uidem doctrinae $allacia #uemadmodum catholica $ides
sanctorum#ue Patrum praecepta prorsus abhorrent ita pariter gentium "postoli mens ac sententia omnino
re$ugit #ui #uamvis )hristum eius#ue mysticum )orpus mira inter se coagmentatione coniungat alterum
tamen alteri ut Sponsum Sponsae opponit 3c$. 0ph : 22 s4.
&/!1 ?ec minus a veritate aberrat periculosus eorum error #ui ex arcana omnium nostrum cum )hristo
coniunctione insanum #uendam ut aiunt #uietismum deducere conantur' #uo #uidem spiritualis omnium
)hristianorum vita eorum#ue ad virtutem progressio Divini Spiritus actioni unice attribuuntur ea nempe
seclusa ac posthabita #uae a nobis eidem praestari debet socia ac veluti adiutrice opera. ?emo pro$ecto
in$itiari potest Sanctum -esu )hristi Spiritum unum esse $ontem ex #uo superna omnis vis in 0cclesiam
in eius#ue membra pro$luat.... "ttamen #uod homines in sanctitatis operibus constanter perseverent #uod
in gratia in virtute#ue alacri animo pro$iciant #uod deni#ue non modo ad christianae per$ectionis apicem
strenue contendant sed ceteros #uo#ue ad eam asse#uendam pro viribus excitent haec omnia caelestis
Spiritus operari non vult nisi iidem homines #uotidiana actuosa#ue navitate suas partes agant. <?on enim
dormientibus< ait "mbrosius <divina bene$icia sed observantibus de$eruntur<. ?am#ue si in mortali 32&:4
nostro corpore haud intermissa exercitatione membra roborantur ac vigescunt multo pro$ecto magis id
contingit in sociali -esu )hristi )orpore in #uo singula membra propria cuius#ue libertate conscientia
agendi#ue ratione $ruuntur. 6uam ob rem #ui dixitI <,ivo autem iam non egoI vivit vero in me )hristus<
3Cal 2 274 idem asseverare non dubitavitI <Cratia eius 3hoc est Dei4 in me vacua non $uit sed
abundantius illis omnibus laboraviI non ego autem sed gratia Dei mecum< 3- )or !: !74. Amnino igitur
perspicuum est $allacibus hisce doctrinis mysterium de #uo agimus non in spiritualem christi$idelium
pro$ectum sed in eorum ruinam miserrime verti.
&/!/ 6uod ex $alsis etiam eorum placitis evenit #ui asseverant non tanti esse $aciendam $re#uentem
admissorum venialium ut aiunt con$essionem cum praestet potius generalis illa con$essio #uam sin
gulis diebus Sponsa )hristi cum $iliis suis sibi in Domino coniunctis per sacerdotes $aciat ad altare Dei
accessuros. Pluribus uti#ue modis ... haec admissa expiari possunt' sed ad alacriorem #uotidie per virtutis
iter progressionem $aciendam maxime commendatum volumus pium illum non sine Spiritus Sancti
instinctu ab 0cclesia inductum crebrae con$essionis usum #uo recta sui ipsius cognitio augetur
christiana crescit humilitas morum eradicatur pravitas spirituali neglegentiae torpori#ue obsistitur
conscientia puri$icatur roboratur voluntas salutaris animorum moderatio procuratur at#ue ipsius
sacramenti vi augetur gratia.
&/!8 3%edarguuntur praeterea ii4 #ui precibus nostris omnem veri nominis impetrandi vim denegant vel
#ui ... insinuare conantur supplicationes ad Deum privatim admotas parvi esse $aciendas cum publicae
3$
potius 0cclesiae nomine 32&94 adhibitae reapse valeant #uippe #uae a mystico pro$iciscantur -esu
)hristi )orpore. ...
&/27 ?on desunt postremo #ui dicunt supplicationes nostras non ad ipsam +esu )hristi personam sed ad
Deum potius vel ad aeternum Patrem per )hristum esse dirigendas cum Servator noster prout mystici sui
)orporis )aput <mediator Dei et hominum< 3- Gim 2:4 solummodo sit habendus. "ttamen id non solum
0cclesiae menti adversatur christianorum#ue consuetudini sed veritate etiam o$$endit. )hristus enim...
secundum utram#ue naturam una simul totius 0cclesiae est )aput' ac cetero#uin ipse sollemniter
asseveravit' <Si #uid petieritis me in nomine meo hoc $aciam< 3+o !(!(4. 0t #uamvis 32&14 in eucharistico
praesertim sacri$icio - in #uo )hristus cum sacerdos ipsemet et hostia sit conciliatoris munere peculiari
modo $ungitur - orationes ad aeternum Patrem per Bnigenitum suum plerum#ue admoveantur nihilo
secius non raro ... ad divinum #uo#ue %edemptorem preces adhibentur...
&/2! 32(24 3-nvitantur ii4 #ui ad adspectabilem non pertinent )atholicae 0cclesiae compagem ut ... 32(&4
... ab eo statu se eripere studeant in #uo de sempiterna cuius#ue propria salute securi esse non possunt'
#uando#uidem etiamsi inscio #uodam desiderio ac voto ad mysticum %edemptoris )orpus ordinentur tot
tamen tantis#ue caelestibus muneribus adiumentis#ue carent #uibus in )atholica solummodo 0cclesia
$rui licet. -ngrediantur igitur catholicam unitatem et nobiscum omnes in una -esu )hristi )orporis
compagine coniuncti ad unum )aput in gloriosissimae dilectionis societate concurrant. ...
&/22 "t si cupimus ... totius mystici )orporis comprecationem admoveri Deo ut aberrantes omnes in
unum -esu )hristi ovile #uam primum ingrediantur pro$itemur tamen omnino necessarium esse id
sponte libenter#ue $ieri cum nemo credat nisi volens. 6uam ob rem si #ui non credentes eo reapse
compelluntur ut 0cclesiae aedi$icium intrent ut ad altare accedant sacramenta#ue suscipiant ii procul
dubio veri christi$ideles non $iunt' $ides enim sine #ua <impossibile est placere Deo< 3Febr !!94
liberrimum esse debet obse#uium intellectus et voluntatis 3c$. &77/4. Si igitur ali#uando contingat ut
contra constantem "postolicae huius Sedis doctrinam 3c$. DS &!194' )d) !&:!4 ad amplexandam
catholicam $idem ali#uis adigatur invitus id ?os $acere non possumus #uin pro o$$icii ?ostri conscientia
reprobemus...
Pie .-- >itt. encycl. <Divino a$$lante Spiritu<
&7 septembre !8(&
&/2: 2282 3&784 6uod autem ,ulgatam Gridentina Synodus 3c$. DS !:794 esse voluit latinam
conversionem <#ua omnes pro authentica uterentur< id #uidem ut omnes norunt latinam solummodo
respicit 0cclesiam eiusdem#ue publicum Scripturae usum ac ne#ua#uam procul dubio primigeniorum
textuum auctoritatem et vim minuit. ?e#ue enim de primigeniis textibus tunc agebatur sed de latinis #uae
illa aetate circum$erebantur conversionibus inter #uas idem )oncilium illam iure prae$erendam edixit
#uae <longo tot saeculorum usu in ipsa 0cclesia probata est<. Faec igitur praecellens ,ulgatae auctoritas
seu ut aiunt authentia non ob criticas praesertim rationes a )oncilio statuta est sed ob illius potius
legitimum in 0cclesiis usum per tot saeculorum decursum habitum' #uo #uidem usu demonstratur
eamdem prout intellexit et intellegit 0cclesia in rebus $idei ac morum ab omni prorsus esse errore
immunem' ita ut ipsa 0cclesia testante et con$irmante in disputationibus lectionibus concionibus#ue tuto
ac sine errandi periculo pro$erri possit' at#ue adeo eiusmodi authentia non primario nomine critica sed
iuridica potius vocatur. 6uapropter haec ,ulgatae in rebus doctrinae auctoritas minime vetat - immo id
hodie $ere postulat - #uominus eadem haec doctrina ex primigeniis etiam textibus comprobetur et
con$irmetur at#ue etiam #uominus passim in auxilium iidem textus vocentur #uibus recta Sacrarum
>itterarum signi$icatio ubi#ue magis in dies pate$iat at#ue explanetur. "c ne id #uidem Gridentini )oncilii
decreto prohibetur #uominus nempe ad christi$idelium usum et bonum et ad $aciliorem divini elo#uii
intellegentiam conversiones in vulgatas linguas con$iciantur eae#ue etiam ex ipsis 3&!74 primigeniis
textibus ut iam multis in regionibus approbante 0cclesiae auctoritate laudabiliter $actum esse novimus.
&/29 228& 3&!74 >inguarum anti#uarum cognitione et criticae artis subsidiis egregie instructus exegeta
catholicus ad illud accedat munus #uod ex omnibus ei impositis summum est ut nempe germanam ipsam
Sacrorum >ibrorum sententiam reperiat at#ue exponat. 6uo in opere exse#uendo ante oculos habeant
interpretes sibi illud omnium maximum curandum esse ut clare dispiciant ac de$iniant #uis sit verborum
biblicorum sensus #uem litteralem vocant. Fanc litteralem verborum signi$icationem omni cum
diligentia per linguarum cognitionem iidem eruant ope adhibita contextus comparationis#ue cum
assimilibus locis' #uae #uidem omnia in pro$anorum #uo#ue scriptorum interpretatione in auxilium vocari
solent ut auctoris mens luculenter patescat. Sacrarum autem >itterarum exegetae memores de verbo
3$!
divinitus inspirato heic agi cuius custodia et interpretatio ab ipso Deo 0cclesiae commissa est non minus
diligenter rationem habeant explanationum et declarationum magisterii 0cclesiae item#ue explicationis a
sanctis Patribus datae at#ue etiam <analogiae $idei< ut >eo .--- in 0ncycl. >itt. <providentissimus Deus<
3c$. DS &2/&4 sapientissime animadvertit.... ?on tantum... eas res exponant #uae ad historiam
archaeologiam philologiam ad alias#ue huiusmodi disciplinas spectent' sed illis #uidem opportune
allatis #uantum ad exegesin con$erre possint ostendant potissimum #uae sit singulorum librorum vel
textuum theologica doctrina de rebus $idei et morum ita ut haec eorum explanatio non modo theologos
doctores adiuvet ad $idei dogmata proponenda con$irmanda#ue sed sacerdotibus etiam adiumento sit ad
doctrinam christianam coram populo enucleandam ac $idelibus deni#ue omnibus ad vitam sanctam
homine#ue christiano dignam agendam adserviat.
&/21 228& 3&!!4 Galem cum dederint interpretationem imprimis ut diximus theologicam e$$icaciter illos
ad silentium redigent #ui asseverantes se vix #uid#uam in biblicis commentariis invenire #uod mentem
ad Deum extollat animum enutriat interiorem vitam promoveat ad spiritualem #uamdam et mysticam ut
aiunt interpretationem con$ugiendum esse dictitant 3c$. DS &182ss4. ...
&/2/ 228& ?on omnis sane spiritualis sensus a Sacra Scriptura excluditur. 6uae enim in ,etere
Gestamento dicta vel $acta sunt ita a Deo sapientissime sunt ordinata at#ue disposita ut praeterita
spirituali modo ea praesigni$icarent #uae in novo gratiae $oedere essent $utura. 6uare exegeta sicut
litteralem ut aiunt verborum signi$icationem #uam hagiographus intenderit at#ue expresserit reperire
at#ue exponere debet ita spiritualem etiam dummodo rite constet illam a Deo $uisse datam. Deus enim
solummodo spiritualem hanc signi$icationem et novisse potuit et nobis revelare. -amvero eiusmodi
sensum in Sanctis 0vangeliis nobis indicat nos#ue edocet divinus ipse Servator' hunc etiam 2agistri
exemplum imitati "postoli lo#uendo scribendo#ue pro$itentur hunc perpetuo tradita ab 0cclesia doctrina
ostendit' hunc deni#ue anti#uissimus liturgiae usus declarat ubicum#ue rite adhiberi potest notum illud
pronuntiatumI >ex precandi lex credendi est 3c$. DS 2(9I >egem credendi ...4. Func igitur spiritualem
sensum a Deo ipso intentum et ordinatum exegetae catholici ea diligentia pate$aciant ac proponant
#uam divini verbi dignitas exposcit' alias autem translatas rerum signi$icationes ne tam#uam genuinum
Sacrae Scripturae sensum pro$erant religiose caveant.
&/28 228( 3&!(4 -nterpres igitur omni cum cura ac nulla #uam recentiores pervestigationes attulerint luce
neglecta dispicere enitatur #uae propria $uerit sacri scriptoris indoles ac vitae condicio #ua $loruerit
aetate #uos $ontes adhibuerit sive scriptos sive ore traditos #uibus#ue sit usus $ormis dicendi. Sic enim
satius cognoscere poterit #uis hagiographus $uerit #uid#ue scribendo signi$icare voluerit. ?e#ue enim
#uem#uam latet summam -nterpretandi normam eam esse #ua perspiciatur et de$iniatur #uid scriptor
dicere intenderit.
&/&7 228( 6uisnam autem sit litteralis sensus in veterum orientalium auctorum verbis et scriptis
saepenumero non ita in aperto est ut apud nostrae aetatis scriptores.... 3&!:4 ,eteres enim Arientales ut
#uod in mente haberent exprimerent non semper iisdem $ormis iisdem#ue dicendi modis utebantur
#uibus nos hodie sed illis potius #ui apud suorum temporum et locorum homines usu erant recepti. Fi
#uinam $uerint exegeta non #uasi in antecessum statuere potest sed accurata tantummodo anti#uarum
Arientis litterarum pervestigatione ... Faec eadem pervestigatio id #uo#ue iam lucide comprobavit
israeliticum populum inter ceteras Arientis veteres nationes in historia rite scribenda tam ob anti#uitatem
#uam ob $idelem rerum gestarum relationem singulariter praestitisse' #uod #uidem ex divinae
inspirationis charismate at#ue ex peculiari historiae biblicae $ine #ui ad religionem pertinet pro$ecto
eruitur. ?ihilominus etiam apud Sacros Scriptores sicut apud ceteros anti#uos certas #uasdam inveniri
exponendi narrandi#ue artes certos #uosdam idiotismos linguis praesertim semiticis proprios
approximationes #uae dicuntur ac certos lo#uendi modos hyperbolicos immo interdum etiam paradoxa
#uibus res menti $irmius imprimantur nemo sane miretur #ui de inspiratione biblica recte sentiat. "
>ibris enim Sacris nulla aliena est illarum lo#uendi rationum #uibus apud veteres gentes praesertim apud
Arientales humanus sermo ad sententiam exprimendam uti solebat ea tamen condicione ut adhibitum
dicendi genus Dei sanctitati et veritati haud#ua#uam repugnet #uemadmodum pro sagacitate sua iam
ipse "ngelicus Doctor hisce verbis animadvertitI <-n Scriptura divina 3&!94 traduntur nobis per modum
#uo homines solent uti.< ... ?on raro enim ... cum sacros "uctores ab historiae $ide aberrasse aut res
minus accurate rettulisse obiurgando nonnulli iactant nulla alia de re agi comperitur nisi de suetis illis
nativis anti#uorum dicendi narrandi#ue modis #ui in mutuo hominum inter se commercio passim
adhiberi solebant ac reapse licito communi#ue more adhibebantur.
3$"
&/&! 3&!14 ?ostri igitur rerum biblicarum cultores in hanc #uo#ue rem animum debita diligentia
intendant ne#ue #uid#uam omittant #uod novitatis attulerint cum archaeologia tum anti#ua rerum
gestarum historia priscarum#ue litterarum scientia #uod#ue aptum sit #uo melius veterum scriptorum
mens eorum#ue ratiocinandi narrandi scribendi#ue modus $orma et ars cognoscatur ... Amnis enim
humana cognitio etiamsi non sacra ut suam habet #uasi insitam dignitatem et excellentiam - #uippe #uae
sit #uaedam $inita participatio in$initae cognitionis Dei - ita novam altiorem#ue dignitatem et #uasi
consecrationem asse#uitur cum ad res ipsas divinas clariore luce collustrandas adhibetur. ... 3&!84
)atholicus interpres actuoso $orti#ue suae disciplinae amore actus ac sanctae matri 0cclesiae sincere
devotus neuti#uam retineri debet #uominus di$$iciles #uaestiones hucus#ue nondum enodatas iterum
at#ue iterum aggrediatur ... ut ... et certis #uo#ue pro$anarum disciplinarum conclusionibus debito modo
satis$aciat. Forum autem strenuorum ... operariorum conatus non solummodo ae#uo iusto#ue animo sed
summa etiam cum caritate iudicandos esse ceteri omnes 0cclesiae $ilii meminerint' #ui #uidem ab illo
haud satis prudenti studio abhorrere debent #uo #uid#uid novum est ob hoc ipsum censetur esse
impugnandum aut in suspicionem adducendum. -llud enim imprimis ante oculos habeant in normis ac
legibus ab 0cclesia datis de $idei morum#ue doctrina agi ' at#ue inter multa illa #uae in sacris libris
legalibus historicis sapientialibus et propheticis proponuntur pauca tantum esse #uorum sensus ab
0cclesiae auctoritate declaratus sit ne#ue plura ea esse de #uibus unanimis sanctorum Patrum sit
sententia. 2ulta igitur remanent ea#ue gravissima in #uibus edisserendis et explanandis catholicorum
interpretum acumen et ingenium libere exerceri potest ac debet ut ad omnium utilitatem ad maiorem in
dies doctrinae sacrae pro$ectum et ad 0cclesiae de$ensionem et honorem ex suo #uis#ue viritim con$erat.
Denzinger 3latin4 &1/7
Denzinger 3latin4 &/&2
-nstructio S. Paenitentiariae sous Pie .-- 2: mars !8((
&/&2 3"d dubia removenda #uoad $acultatem4 impertiendi in #uibusdam rerum adiunctis absolutionem
sacramentalem generali $ormula seu communi absolutione sine praevia peccatorum con$essione a
singulis )hristi $idelibus peracta S. Paenitentiaria 3declarat4I
&/&& !. Sacerdotes licet ad con$essiones sacramentales excipiendas adprobati non sint $acultate $ruuntur
absolvendi generali modo at#ue una simulI a4 2ilites imminenti aut commisso proelio prout in morte
constitutos #uando sive prae militum multitudine sive prae temporis angustia singuli audiri ne#ueunt. Si
tamen rerum adiuncta eiusmodi sint ut vel moraliter impossibile vel admodum di$$icile videatur milites
absolvere imminenti aut commisso proelio tunc licet eos absolvere statim ac necessarium iudicabitur. b4
)ives et milites instante mortis periculo durantibus hostilibus incursionibus.
&/&( 2. Praeter casus in #uibus agitur de mortis periculo non licet sacramentaliter absolvere plures una
simul aut singulos dimidiate tantum con$essos ratione tantum magni concursus paenitentium #ualis
verbi gratia potest contingere in die magnae alicuius $estivitatis aut indulgentiae 3c$. prop. :8 ex damn. ab
-nnoc. .- a. !918 3DS 2!:844I licet vero si accedat alia gravis omnino et urgens necessitas gravitati
praecepti divini integritatis con$essionis proportionata vb.gr. si paenitentes secus nulla sua culpa diu
gratia sacramentali et sacra communione carere cogantur.
&/&: (. 3-nter alia paenitentes monendi sunt4 omnino necesse esse ut #ui absolutionem turmatim
acceperint in primo deinceps suscipiendo paenitentiae sacramento gravia singula peccata sua rite
con$iteantur #uae non antea con$essi $uerint.
&/&9 :. Sacerdotes aperte $ideles doceant eos graviter prohiberi ne #uamvis sibi conscii sint culpae
mortalis nondum in con$essione recte accusatae et remissae et obligatio integre lethalia peccata
con$itendi urgeat ex lege sive divina sive ecclesiastica de industria declinent huic obligationi satis$acere
occasionem exspectantes #ua absolutio turmatim detur.
&/&1 1. Si tempus suppetat haec absolutio sueta at#ue integra $ormula in plurali numero impertienda est'
secus vero haec brevior $ormula adhiberi potestI <0go vos absolvo ab omnibus censuris et peccatis in
nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti.<
3$#
Decr. S. A$$icii sous Pie .-- 28 mars 3! avril4 !8((
&/&/ 228: 0xpos.. 3-n nonnullis scriptis asseritur4 $inem primarium matrimonii non esse prolis
generationem vel $ines secundarios non esse $ini primario subordinatos sed ab eo independentes. Fisce
in elucubrationibus primarius coniugii $inis alius ab aliis designatur ut ex. gr.I coniugum per omnimodam
vitae actionis#ue communionem complementum ac personalis per$ectio' coniugum mutuus amor at#ue
unio $ovenda ac per$icienda per psychicam et somaticam propriae personae traditionem' et huiusmodi alia
plura. -n iisdem scriptis interdum verbis in documentis 0cclesiae occurrentibus 3uti sunt v. gr. $inis
primarius secundarius4 sensus tribuitur #ui cum his vocibus secundum communem theologorum usum
non congruit. 6u.I "n admitti possit #uorundam recentiorum sententia #ui vel negant $inem primarium
matrimonii esse prolis generationem et educationem vel docent $ines secundarios $ini primario non esse
essentialiter subordinatos sed esse ae#ue principales et independentes@
%esp. 3c$irm. a S. P<ce &7. 2art.4I ?egative.
Decr. S. o$$icii sous Pie .-- !8. 32!.4 Euillet !8((
&/&8 2289 6u.I 6uid sentiendum de systemate 2illenarismi mitigati docentis scilicet )hristum
Dominum ante $inale iudicium sive praevia sive non praevia plurium iustorum resurrectione visibiliter in
hanc terram regnandi causa esse venturum. %esp. 3c$irm. a S. P<ce 27. -ul.4I Systema 2illenarismi mitigati
tuto doceri non posse.
Pie .-- >itt. encycl. <2ediator Dei< 27 novembre !8(1
&/(7 2281 3:2/4 -n omni actione liturgica una cum 0cclesia praesens adest divinus eius )onditor'
praesens adest )hristus in augusto altaris sacri$icio cum in administri sui persona tum maxime sub
eucharisticis speciebus' praesens adest in sacramentis virtute sua #uam in eadem trans$undit utpote
e$$iciendae sanctitatis instrumenta' praesens adest deni#ue in Deo admotis laudibus ac supplicationibus
secundum illudI <Bbi enim sunt duo vel tres congregati in nomine meo ibi sum in medio eorum< 32t
!/274.
&/(! 228/ Sacra igitur >iturgia cultum publicum constituit #uem %edemptor noster 0cclesiae )aput
caelesti Patri habet #uem#ue christi$idelium societas )onditori suo et per ipsum aeterno Patri tribuit'
ut#ue omnia breviter perstringamus integrum constituit publicum cultum 3:284 mystici -esu )hristi
)orporis )apitis nempe membrorum#ue eius.
&/(2 228/ 3:&74 Bniversus autem #uem 0cc!esia Deo adhibet cultus ut externus ita internus esse
debet. 0xternus #uidem' nam id natura postulat hominis #ui ex animo corpore#ue constat ...' ac divinus
cultus non tantum ad singulos pertinet sed ad humanam etiam consortionem at#ue adeo 3:&!4 socialis sit
oportet ... -d deni#ue 2ystici )orporis unitatem peculiari modo pate$acit... "t praecipuum divini cultus
elementum internum esse debetI oportet enim semper in )hristo vivere eidem#ue se totum dedere ut in
eo cum eo et per eum debita caelesti Patri attribuatur gloria.
&/(& 228/ 3:&24 6uamobrem a vera ac germana sacrae >iturgiae notione ac sententia omnino ii aberrant
#ui eam utpote divini cultus partem iudicent externam solummodo ac sensibus obiectam vel #uasi
decorum #uemdam caerimoniarum apparatum' nec minus ii aberrant #ui eam veluti meram legum
praeceptorum#ue summam reputent #uibus ecclesiastica hierarchia iubeat sacros instrui ordinari#ue ritus.
&/(( 3:&24 0$$icacitas si de eucharistico sacri$icio ac de sacramentis agitur ex opere operato potius ac
primo loco oritur. Si vero vel actionem illam consideramus intaminatae -esu )hristi Sponsae #ua eadem
precibus sacris#ue caerimoniis eucharisticum adornat sacri$icium et sacramenta vel si de
<sacramentalibus< ac de ceteris ritibus agitur #uae ab ecclesiastica instituta sunt hierarchia tum e$$icacitas
habetur potius ex opere operantis 0cclesiae #uatenus ea sancta est at#ue arctissime cum suo )apite
coniuncta operatur.
&/(: 6uam ad rem cupimus ... ut animum intendatis vestrum ad novas illas cogitandi iudicandi#ue
rationes de christiana pietate #uam <obiectivam< vocant' #uae #uidem rationes dum mystici )orporis
mysterium item#ue veracem gratiae actionem sanctitatis e$$ectricem divinos#ue sacramentorum et
eucharistici sacri$icii actus in perspicuo 3:&&4 ponere conantur eo tamen contendere videntur ut
<subiectivam<seu <personalem< #uam dicunt pietatem vel imminuant vel omnino praetermittant... )hristus
3per sacramenta et per sacri$icium suum4 nullo non tempore humanum genus expiat Deo#ue consecrat. 0a
3$$
igitur <obiectiva<. . . virtute pollent #uae reapse animos nostros divinae -esu )hristi vitae $acit participes.
-deo non ex nostra sed ex divina virtute eis e$$ectrix illa vis inest #uae membrorum pietatem cum )apitis
pietate coniungit eamdem#ue #uodammodo reddit totius communitatis actionem. 6uibus ex acutis
argumentis nonnulli concludunt christiana omnis pietas in mystici )orporis )hristi mysterio consistat
oportere nulla habita <personali< seu <subiectiva< ut aiunt ratione at#ue adeo cetera religionis opera
neglegenda reputant #uae cum sacra >iturgia arcte non devinciantur et extra cultum publicum
absolvantur. 6uas tamen circa duplicis pietatis genera conclusiones #uamvis optima sint #uae supra
proponuntur principia $allaces omnino esse insidiosas ac perniciosissimas nemo est #ui non videat.
Bti#ue retinendum est sacramenta altaris#ue sacri$icium intimam habere in semet ipsis virtutem utpote
#uae sint ipsius )hristi actiones ... verumtamen ut eadem debitam e$$icaciam habeant opus est prorsus
ut rectae animi nostri dispositiones accedant.
&/(9 2288 3:&14 -n spirituali igitur vita nulla intercedere potest discrepantia vel repugnantia inter divinam
illam actionem #uae ad perpetuandam redemptionem nostram gratiam in animos in$undit ac sociam
laboriosam#ue hominis operam #uae donum Dei vacuum non reddat oportet 3c$. 2 )or 9!4' item#ue inter
externi sacramentorum ritus e$$icacitatem #uae ex opere operato oritur at#ue eorum bene merentem
actum #ui eadem impertiunt vel suscipiunt #uem #uidem actum opus operantis vocamus' ac pari modo
publicas supplicationes inter privatas#ue preces' inter rectam agendi rationem supernarum#ue
contemplationem rerum' inter vitam asceticam ac >iturgiae pietatem' ac deni#ue inter ecclesiasticae
hierarchiae iurisdictionem legitimum#ue magisterium ac potestatem illam #uae proprie sacerdotalis
dicitur #uae#ue in sacro excercetur ministerio.... Procul dubio liturgica precatio cum publica sit inclitae
+esu )hristi Sponsae supplicatio privatis precibus potiore excellentia praestat. 6uae tamen potior
excellentia neuti#uam signi$icat duo haec precandi genera inter se discrepare vel repugnare. Bno enim
eodem#ue cum sint studio animata una simul etiam con$luunt ac componuntur secundum illud <omnia et
in omnibus )hristus< 3)ol & !!4 ad idem#ue contendunt propositum donec in nobis $ormetur )hristus
3c$. Cal ( !84.
&/(1 3:(14 )hristianae religionis caput ac veluti centrum sanctissimae 0ucharistiae mysterium est #uam
olim Summus Sacerdos )hristus instituit #uam#ue per suos administros perpetuo in 0cclesia renovari
iubet. ... 3:(/4 "ltaris sacri$icium non mera est ac simplex +esu )hristi cruciatuum ac mortis
commemoratio sed vera ac propria sacri$icatio #ua #uidem per incruentam immolationem Summus
Sacerdos id agit #uod iam in cruce $ecit semet ipsum aeterno Patri hostiam o$$erens acceptissimam. ...
&/(/ Dissimilis tamen ratio est #ua )hristus o$$ertur. -n cruce enim totum semet ipsum suos#ue Deo
obtulit dolores ' victimae vero immolatio per cruentam mortem libera voluntate obitam e$$ecta est. -n ara
autem ob gloriosum humanae naturae suae statum <mors illi ultra non dominabitur< 3%om 984 ideo#ue
sanguinis e$$usio haud possibilis est' verumtamen ex divinae sapientiae consilio %edemptoris nostri
sacri$icatio per externa signa #uae sunt mortis indices mirando #uodam modo ostenditur. Si#uidem per
panis <transsubstantiationem< in corpus vini#ue in sanguinem )hristi ut eius corpus reapse praesens
habetur ita eius cruorI eucharisticae autem species sub #uibus adest cruentam corporis et sanguinis
separationem $igurant. -ta#ue memorialis demonstratio eius mortis 3:(84 #uae reapse in )alvariae loco
accidit in singulis altaris sacri$iciis iteratur #uando#uidem per distinctos indices )hristus -esus in statu
victimae signi$icatur at#ue ostenditur.
&/(8 2&77 3::24 0xpedit... christi$ideles omnes animadvertant summo sibi o$$icio esse summae#ue
dignitati eucharisticum participare sacri$icium. 3::&4 3Gamen4 non idcirco sacerdotali etiam potestate
$ruuntur.
&/:7 2&77 3Falsus conceptus sacerdotii $ideliumI4 Sunt enim ... #ui... doceant 3c$. DS !1914 in ?ovo
Gestamento sacerdotii nomine id solummodo venire #uod ad omnes spectet #ui sacri $ontis lavacro
expiati $uerint' item#ue praeceptum illud #uo -esus )hristus in novissima cena id "postolis commiserat
$aciendum #uod ipse $ecerat ad cunctam directo pertinere christi$idelium 0cclesiam' at#ue exinde
deinceps tantum hierarchicum consecutum esse sacerdotium. 6uapropter populum autumant vera per$rui
sacerdotali potestate sacerdotem autem solummodo agere ex delegato a communitate munere.
6uamobrem 0ucharisticum Sacri$icium veri nominis <concelebrationem< existimant ac reputant expedire
potius ut sacerdotes una cum populo adstantes <concelebrent< #uam ut privatim Sacri$icium o$$erant
absente populo. 3)ontra haec4 in memoriam revocandum esse ducimus sacerdotem nempe idcirco tantum
populi vices agere #uia personam gerit Dni. n. -esu )hristi #uatenus membrorum omnium )aput est pro
iisdem semet ipsum o$$ert ideo#ue ad altare accedere ut ministrum )hristi )hristo in$eriorem
superiorem autem populo. Populum contra #uippe 3::(4 #ui nulla ratione divini %edemptoris personam
3$%
sustineat ne#ue conciliator sit inter seipsum et Deum nullo modo iure sacerdotali $rui posse. - 6uae
#uidem $idei certitudine constant' at praeterea christi$ideles etiam divinam o$$erre hostiam diversa tamen
ratione dicendi sunt.
&/:! 2&77 3,erus conceptus sacerdotii $ideliumI4 <?on solum< ita -nnocentius --- <o$$erunt sacerdotes
sed et universi $idelesI nam #uod specialiter adimpletur ministerio sacerdotum hoc universaliter agitur
voto $idelium<. "c ... 3S. %obertus BellarminusI4 <Sacri$icium< in#uit <in persona )hristi principaliter
o$$ertur. -ta#ue ista oblatio consecrationem subse#uens est #uaedam testi$icatio #uod tota 0cclesia
consentiat in oblationem a )hristo $actam et simul cum illo o$$erat<. 0ucharistici #uo#ue Sacri$icii ritus
ac preces haud minus clare signi$icant at#ue ostendunt victimae oblationem una cum populo a
sacerdotibus $ieri... 3:::4 ?ec mirum est christi$ideles ad huiusmodi dignitatem elevari. Baptismatis enim
lavacro generali titulo christiani in mystico )orpore membra e$$iciuntur )hristi sacerdotis et <charactere<
#ui eorum in animo #uasi insculpitur ad cultum divinum deputantur' at#ue adeo ipsius )hristi
sacerdotium pro sua condicione participant. ...
&/:2 2&77 "t est etiam intima ratio cur christiani omnes ii praesertim #ui altari adsunt o$$erre dicantur.
6ua in re gravissima ne perniciosus oriatur error o$$erendi vocem propriae signi$icationis terminis
circumscribamus oportet. -ncruenta enim illa immolatio #ua consecrationis verbis prolatis )hristus in
statu victimae super altare praesens redditur ab ipso solo sacerdote per$icitur prout )hristi personam
sustinet non vero prout christi$idelium personam gerit. "t idcirco #uod sacerdos divinam victimam altari
superponit eamdem Deo Patri #ua oblationem de$ert ad gloriam Sanctissimae Grinitatis et in bonum
totius 0cclesiae. Fanc autem restricti nominis oblationem christi$ideles suo modo duplici#ue ratione
participantI #uia nempe non tantum per sacerdotis manus sed etiam una cum ipso #uodammodo
Sacri$icium 3::94 o$$eruntI #ua #uidem participatione populi #uo#ue oblatio ad ipsum liturgicum re$ertur
cultum.
&/:& 2&77 3%edarguuntur dein tam#uam <superlationes traiectiones#ue< opiniones eorum #ui4 illa omnino
sacri$icia reprobant #uae privatim ac non adstante populo o$$erantur ... 3item #uae eodem tempore
pluribus in altaribus o$$erantur.4 3::14 Perperam hac in re ad socialem eucharistici sacri$icii indolem
provocatur. 6uotiescum#ue enim sacerdos id renovat #uod divinus %edemptor in novissima cena peregit
reapse sacri$icium consummaturI #uod #uidem sacri$icium semper et ubi#ue item#ue necessario ac suapte
natura publico et sociali munere $ruitur #uando#uidem is #ui illud immolat et )hristi et christi$idelium
cuius divinus %edemptor est )aput nomine agit at#ue illud Deo o$$ert pro 0cclesia sancta catholica ac
pro vivis et de$unctis.
&/:( 3:924 "ugustum altaris sacri$icium divinae dapis communione concluditur. "ttamen ... ad eius
sacri$icii integritatem habendam re#uiritur solummodo ut sacerdos caelesti pabulo re$iciatur non autem
ut populus etiam - #uod cetero#uin summopere optandum est - ad sacram synaxim accedat. 3%ecoluntur
errores in hac re iam reiecti ' re$elluntur deinde asserentes4 3:9&4 heic agi non de sacri$icio solummodo
sed de sacri$icio ac cena $raternae communitatis at#ue sacram synaxim ponant communiter actam #uasi
totius celebrationis culmen. 0tenim etiam at#ue etiam animadvertendum est eucharisticum sacri$icium
suapte natura incruentam esse divinae victimae immolationem #uae #uidem mystico modo ex sacrarum
specierum separatione patet ex earum#ue oblatione aeterno Patri peracta. Sacra autem synaxis ad idem
integrandum ad idem#ue augusti sacramenti communione participandum pertinet' dum#ue administro
sacri$icanti omnino necessaria est christi$idelibus est tantummodo enixe commendanda.
&/:: 2281 3:/74...>iturgicus annus... non $rigida at#ue iners earum rerum repraesentatio est #uae ad
praeterita tempora pertinent vel simplex ac nuda superioris aetatis rerum recordatio. Sed potius est
)hristus ipse #ui in sua 0cclesia perseverat #ui#ue immensae misericordiae suae iter pergit #uod
#uidem in hac mortali vita cum pertransiit bene$aciendo 3c$. "ct !7 &/4 ipse pientissimo eo consilio
incepit ut hominum animi mysteria sua attingerent ac per eadem #uodammodo viverent' #uae pro$ecto
mysteria non incerto ac subobscuro eo modo #uo recentiores #uidam scriptores e$$utiunt sed #uo modo
catholica doctrina nos docet praesentia continenter adsunt at#ue operantur' #uando#uidem ex 0cclesiae
Doctorum sententia et eximia sunt christianae per$ectionis exempla et divinae gratiae sunt $ontes ob
merita deprecationes#ue )hristi et e$$ectu suo in nobis perdurant cum singula secundum indolem
cuius#ue suam salutis nostrae causa suo modo exsistant.
&/:1 2&7! !. Sacramentum Ardinis a )hristo Domino institutum #uo traditur spiritualis potestas et
con$ertur gratia ad rite obeunda munia ecclesiastica unum esse idem#ue pro universa 0cclesia catholica
3%&
$ides pro$itetur. ... ?e#ue his a )hristo Domino institutis Sacramentis 0cclesia saeculorum cursu alia
Sacramenta substituit vel substituere potuit cum ut )oncilium Gridentinum 3c$. DS !97! !12/4 docet
septem ?ovae >egis Sacramenta sint omnia a -esu )hristo Domino ?ostro instituta et 0cclesiae nulla
competat potestas in <substantiam Sacramentorum< id est in ea #uae testibus divinae revelationis $ontibus
ipse )hristus Dominus in signo sacramentali servanda statuit. ...
&/:/ 2&7! )onstat autem inter omnes Sacramenta ?ovae >egis utpote signa sensibilia at#ue gratiae
invisibilis e$$icientia debere gratiam et signi$icare #uam e$$iciunt et e$$icere #uam signi$icant. -amvero
e$$ectus #ui sacra Diaconatus Presbyteratus et 0piscopatus Ardinatione produci ideo#ue signi$icari
debent potestas scilicet et gratia in omnibus 0cclesiae universalis diversorum temporum et regionum
ritibus su$$icienter signi$icati inveniuntur manuum impositione et verbis eam determinantibus. -nsuper
nemo est #ui ignoret 0cclesiam %omanam semper validas habuisse Ardinationes graeco ritu collatas
abs#ue instrumentorum traditione ita ut in ipso )oncilio Florentino in #uo Craecorum cum 0cclesia
%omana unio peracta est minime Craecis impositum sit ut ritum Ardinationis mutarent vel illi
instrumentorum traditionem insererentI immo voluit 0cclesia ut in ipsa Brbe Craeci secundum proprium
ritum ordinarentur. 6uibus colligitur etiam secundum mentem ipsius )oncilii Florentini 3c$. DS !&294
traditionem instrumentorum non ex ipsius Domini ?ostri +esu )hristi voluntate ad substantiam et ad
validitatem huis Sacramenti re#uiri. 6uod si ex 0cclesiae voluntate et praescripto eadem ali#uando $uerit
necessaria ad valorem #uo#ue omnes norunt 0cclesiam #uod statuit etiam mutare et abrogare valere.
&/:8 2&7! (. 6uae cum ita sint divino lumine invocato suprema ?ostra "postolica "uctoritate et certa
scientia declaramus et #uatenus opus sit decernimus et disponimusI Sacrorum Ardinum Diaconatus
Presbyteratus et 0piscopatus materiam eam#ue unam esse manuum impositionem I $ormam vero item#ue
unam esse verba applicationem huius materiae determinantia #uibus univoce signi$icantur e$$ectus
sacramentales - scilicet potestas Ardinis et gratia Spiritus Sancti - #uae#ue ab 0cclesia #ua talia
accipiuntur et usurpantur. Finc conse#uitur ut declaremus sicut revera ad omnem controversiam
au$erendam et ad conscientiarum anxietatibus viam praecludendam "postolica ?ostra "uctoritate
declaramus et si um#uam aliter legitime dispositum $uerit statuimus instrumentorum traditionem saltem
in posterum non esse necessariam ad Sacrorum Diaconatus Presbyteratus et 0piscopatus Ardinum
validitatem.
&/97 2&7! :. De materia autem et $orma in uniuscuius#ue Ardinis collatione eadem suprema ?ostra
"postolica auctoritate #uae se#uuntur decernimus et constituimusI -n Ardinatione Diaconali materia est
0piscopi manus impositio #uae in ritu istius Ardinationis una occurrit. Forma autem constat verbis
<Prae$ationis< #uorum haec sunt essentialia ideo#ue ad valorem re#uisitaI <0mitte in eum #uaesumus
Domine Spiritum Sanctum #uo in opus ministerii tui $ideliter exse#uendi septi$ormis gratiae tuae
munere roboretur.< -n Ardinatione Presbyterali materia est 0piscopi prima manuum impositio #uae
silentio $it non autem eiusdem impositionis per manus dexterae extensionem continuatio nec ultima cui
coniunguntur verbaI <"ccipe Spiritum SanctumI #uorum remiseris peccata etcetera.< Forma autem constat
verbis <Prae$ationis< #uorum haec sunt essentialia ideo#ue ad valorem re#uisitaI <Da #uaesumus
omnipotens Pater in hunc $amulum tuum Presbyterii dignitatem' innova in visceribus eius spiritum
sanctitatis ut acceptum a Ge Deus secundi meriti munus obtineat censuram#ue morum exemplo suae
conversationis insinuet.< Deni#ue in Ardinatione seu )onsecratione 0piscopali materia est manuum
impositio #uae ab 0piscopo consecratore $it. Forma autem constat verbis <Prae$ationis< #uorum haec sunt
essentialia ideo#ue ad valorem re#uisitaI <)omple in Sacerdote tuo ministerii tui summam et ornamentis
totius glori$icationis instructum caelestis unguenti rore sancti$ica< ...
&/9! 2&7! 9. ?e vero dubitandi praebeatur occasio praecipimus ut impositio manuum in #uolibet Ardine
con$erendo caput Ardinandi physice tangendo $iat #uamvis etiam tactus moralis ad Sacramentum valide
con$iciendum su$$iciat. ... Fuius ?ostrae )onstitutionis dispositiones vim retroactivam non habent. ...
0p. Secretarii )ommiss. de re Biblica ad card. Suhard
archiep. Paris. sous Pie .-- !9 Eanvier !8(/
&/92 2&72 3(:4 3Decreta )ommissionis de re Biblica ulteriori investigatione rei Biblicae obstare nolunt.4
c$. textus in lingua gallica
Decr S. A$$icii sous Pie .-- 2/ Euin 3! Euillet4 !8(8
3%1
&/9: 6u.I !. Btrum licitum sit partibus communistarum nomen dare vel eisdem $avorem praestare 3c$.
DS &8&74. 2. Btrum licitum sit edere propagare vel legere libros periodica diaria vel $olia #uae doctrinae
vel actioni communistarum patrocinantur vel in eis scribere' &. Btrum christi$ideles #ui actus de #uibus
in n.! et 2 scienter et libere posuerint ad sacramenta admitti possint (. Btrum christi$ideles #ui
communistarum doctrinam materialisticam et antichristianam pro$itentur et in primis #ui eam de$endunt
vel propagant ipso $acto tam#uam apostatae a $ide catholica incurrant in excommunicationem speciali
modo Sedi "postolicae reservatam. %esp 3c$irm a S. P<ce &7 Euin4I "d !. ?egativeI )ommunismus enim
est materialisticus et antichristianus' communistarum autem duces etsi verbis #uando#ue pro$itentur se
religionem non oppugnare re tamen sive doctrina sive actione Deo verae#ue religioni et 0cclesiae
)hristi sese in$ensos esse ostendunt. "d 2. ?egativeI Prohibentur enim ipso iure 3c$. )d-) !&884. "d &.
?egative secundum ordinaria principia de sacrarnentis denegandis iis #ui non sunt dispositi.
"d (. "$$irmative.
0p. S. A$$icii ad archiep. Bostoniensem sous Pie .--
/ aoHt !8(8
&/99 ... -nter ea autem #uae semper 0cclesia praedicavit et praedicare num#uam desinet illud #uo#ue
in$allibile e$$atum continetur #uo edocemur <extra 0cclesiam nullam esse salutem<. 0st tamen hoc dogma
intelligendum eo sensu #uo id intelligit 0cclesia ipsa. ?on enim privatis iudiciis explicanda dedit
Salvator noster ea #uae in $idei deposito continentur sed ecclesiastico magisterio.
&/91 0t primum #uidem 0cclesia docet hac in re agi de severissimo praecepto -esu )hristi. -pse enim
expressis verbis "postolis suis imposuit ut docerent omnes gentes servare omnia #uae ipse mandaverat.
-nter mandata autem )hristi non minimum locum illud occupat #uo baptismo iubemur incorporari in
)orpus mysticum )hristi #uod est 0cclesia et adhaerere )hristo eius#ue vicario per #uem ipse in terra
modo visibili gubernat 0cclesiam. 6uare nemo salvabitur #ui sciens 0cclesiam a )hristo divinitus $uisse
institutam tamen 0cclesiae sese subiicere renuit vel %omano Ponti$ici )hristi in terris vicario denegat
oboedientiam.
&/9/ ?e#ue enim in praecepto tantummodo dedit Salvator ut omnes gentes intrarent 0cclesiam sed
statuit #uo#ue 0cclesiam medium esse salutis sine #uo nemo intrare valeat regnum gloriae caelestis.
&/98 -n$inita sua misericordia Deus voluit ut illorum auxiliorum salutis #uae divina sola institutione non
vero intrinseca necessitate ad $inem ultimum ordinantur tunc #uo#ue certis in adiunctis e$$ectus ad
salutem necessarii obtineri valeant ubi voto solummodo vel desiderio adhibeantur. 6uod in sacrosancto
Gridentino )oncilio claris verbis enuntiatum videmus tum de sacramento regenerationis tum de
sacramento paenitentiae 3DS !:2( !:(&4.
&/17 -dem autem suo modo dici debet de 0cclesia #uatenus generale ipsa auxilium salutis est.
6uando#uidem ut #uis aeternam obtineat salutem non semper exigitur ut reapse 0cclesiae tam#uam
membrum incorporetur sed id saltem re#uiritur ut eidem voto et desiderio adhaereat. Foc tamen votum
non semper explicitum sit oportet prout accidit in catechumenis sed ubi homo invincibili ignorantia
laborat Deus #uo#ue implicitum votum acceptat tali nomine nuncupatum #uia illud in ea bona animae
dispositione continetur #ua homo voluntatem suam Dei voluntati con$ormem velit.
&/1! 6uae clare docentur in 3Pii .-- >itt. encycl.4 ... De mystico -esu )hristi )orpore. -n iisdem enim
Summus Ponti$ex nitide distinguit inter eos #ui re 0cclesiae tam#uam membra incorporantur at#ue eos
#ui voto tantummodo 0cclesiae adhaerent.... <-n 0cclesiae autem membris reapse ii soli adnumerandi sunt
#ui regenerationis lavacrum receperunt veram#ue $idem pro$itentur ne#ue a )orporis compage semet
ipsos misere separaverunt vel ob gravissima admissa a legitima auctoritate seiuncti sunt< 3DS &/724.
)irca $inem autem earundem >itterarum encyclicarum amantissimo animo eos ad unitatem invitans #ui
ad 0cclesiae catholicae compagem non pertinent illos commemorat <#ui inscio #uodam desiderio ac voto
ad 2ysticum %edemptoris )orpus ordinentur< #uos minime a salute aeterna excludit ex altera tamen
parte in tali statu versari asserit <in #uo de sempiterna cuius#ue propria salute securi esse non possunt ...
#uando#uidem tot tantis#ue caelestibus muneribus adiumentis carent #uibus in catholica solummodo
0cclesia $rui licet< 3DS &/2!4.
&/12 6uibus verbis providentibus tam eos reprobat #ui omnes solo voto implicito 0cclesiae adhaerentes
a salute aeterna excludunt #uam eos #ui $also asserunt homines in omni religione ae#ualiter salvari
posse 3c$. DS 2/79 2/9:4. ?e#ue etiam putandum est #uodcum#ue votum 0cclesiae ingrediendae
3%2
su$$icere ut homo salvetur. %e#uiritur enim ut votum #uo #uis ad 0cclesiam ordinetur per$ecta caritate
in$ormetur ' nec votum implicitum e$$ectum habere potest nisi homo $idem habeat supernaturalem
3"llegatur Febr !!9 et )onc. Grid. sess. n c. /I DS !:&24.
&/1& 0x praedictis clarum igitur est ea #uae in commentario <From the Fousetops< $asc. --- tam#uam
genuina 0cclesiae catholicae doctrina proponuntur ab eadem longe distare et esse valde nociva tam iis
#ui intra #uam iis #ui $oris sunt. ... -ta#ue intelligi non potest #uomodo -nstitutum <St. Benedict )enter<
sibi cohaereat #uod cum se scholam catholicam pro$iteatur ac talem haberi velit re tamen vera
praescriptis can. !&/! et !&/2 )od. -ur. )an. non con$ormetur idem#ue $ons exsistat discordiarum et
rebellionis contra auctoritatem ecclesiasticam et turbationis multarum conscientiarum causa. -tem non
intelligEtur #uomodo religiosus vir scl. P. Feeney se <de$ensorem $idei< exhibeat simul#ue impugnare non
dubitet catecheticam institutionem a legitimis auctoritatibus propositam. ...
%esp. S. A$$icii sous Pie .-- 2/ d*cembre !8(8
&/1( 2&7( 6u.I Btrum in diiudicandis causis matrimonialibus baptismus in sectis Discipulorum )hristi
Presbyterianorum )ongregationalistarum Baptistarum 2ethodistarum collatus posita necessaria
materia et $orma praesumendus sit invalidus ob de$ectum re#uisitae in ministro intentionis $aciendi #uod
$acit 0cclesia vel #uod )hristus instituit an vero praesumendus sit validus nisi in casu particulari
contrarium probetur.< %esp.I ?egative ad primam partem' a$$irmative ad secundam.
Pie .-- >itt. encycl. <Fumani generis< !2 aoHt !8:7
&/1: 2&7: 3:9!4 ... >icet humana ratio simpliciter lo#uendo veram et certam cognitionem unius Dei
personalis mundum providentia sua tuentis ac gubernantis necnon naturalis legis a )reatore nostris
animis inditae suis naturalibus viribus ac lumine asse#ui revera possit nihilominus non pauca obstant
#uominus eadem ratio hac sua nativa $acultate e$$icaciter $ructuose#ue utatur. 6uae enim ad Deum
pertinent et ad rationes spectant #uae inter homines Deum#ue intercedunt veritates sunt rerum
sensibilium ordinem omnino 3:924 transcendentes #uae cum in vitae actionem inducuntur eam#ue
in$ormant sui devotionem sui#ue abnegationem postulant. Fumanus autem intellectus in talibus
veritatibus ac#uirendis di$$icultate laborat tum ob sensuum imaginationis#ue impulsum tum ob pravas
cupiditates ex peccato originali ortas. 6uo $it ut homines in rebus huiusmodi libenter sibi suadeant esse
$alsa vel saltem dubia #uae ipsi nolint esse vera.
&/19 2&7: 6uapropter divina <revelatio< moraliter necessaria dicenda est ut ea #uae in rebus religionis et
morum rationi per se impervia non sunt in praesenti #uo#ue humani generis condicione ab omnibus
expedite $irma certitudine et nullo admixto errore cognosci possint 3c$. DS &77:4. 6uin immo mens
humana di$$icultates interdum pati potest etiam in certo iudicio <credibilitatis< e$$ormando circa
catholicam $idem #uamvis tam multa ac mira signa externa divinitus disposita sint #uibus vel solo
naturali rationis lumine divina christianae religionis origo certo probari possit. Fomo enim sive
praeiudicatis ductus opinionibus sive cupidinibus ac mala voluntate instigatus non modo externorum
signorum evidentiae #uae prostat sed etiam supernis a$$latibus #uos Deus in animos ingerit nostros
renuere ac resistere potest.
&/11 2&7: 3:924 3Sunt #ui evolutionis systema4 abs#ue prudentia ac discretione admissum ad omnium
rerum originem pertinere contendant at#ue audacter indulgeant opinationi monisticae ac pantheisticae
mundi universi continuae evolutioni obnoxii. 6ua #uidem opinatione $autores communismi libenter
$ruuntur ut suum <materialismum dialecticum< e$$icacius propugnent et evehant omni notione theistica ex
animis avulsa.
&/1/ 2&79 3:9&4 Fuiusmodi evolutionis commenta #uibus omne #uod absolutum $irmum immutabile
est repudiatur viam straverunt novae aberranti philosophiae #uae cum <idealismo< <immanentismo< ac
<pragmatismo< contendens <existentialismi< nomen nacta est utpote #uae immutabilibus rerum essentiis
posthabitis de singulorum <exsistentia< tantum sollicita sit. "ccedit $alsus #uidam <historicismus< #ui solis
humanae vitae eventibus inhaerens cuiusvis veritatis legis#ue absolutae $undamenta subvertit cum ad res
philosophicas tum ad christiana etiam dogmata #uod attinet.
&/18 2&7/ -amvero theologis ac philosophis catholicis #uibus grave incumbit munus divinam
humanam#ue veritatem tuendi animis#ue inserendi hominum has opinationes plus minusve e recto itinere
aberrantes ne#ue ignorare ne#ue neglegere licet. 6uin immo ipsi easdem opinationes perspectas habeant
3%3
oportet tum #uia morbi non apte curantur nisi rite praecogniti $uerint tum #uia nonnum#uam in $alsis
ipsis commentis ali#uid veritatis latet tum deni#ue #uia eadem animum provocant ad #uasdam 3:9(4
veritates sive philosophicas sive theologicas sollertius perscrutandas ac perpendendas. ...
&//7 2&7/ 0t #uemadmodum olim $uerunt #ui rogarent num translaticia 0cclesiae apologetica ratio
obstaculum constitueret potius #uam auxilium ad animos )hristo lucrandos ita hodie non desunt #ui eo
us#ue procedere audeant ut serio #uaestionem moveant num theologia eius#ue methodus #uales in
scholis ecclesiastica approbante auctoritate vigent non modo per$iciendae verum etiam omnino
re$ormandae sint ut regnum )hristi #uocum#ue terrarum inter homines cuiusvis culturae vel cuiusvis
opinionis religiosae e$$icacius propagetur. 6uodsi iidem ad nihil aliud intenderent #uam ad disciplinam
ecclesiasticam eius#ue methodum hodiernis condicionibus ac necessitatibus nova #uadam inducta
ratione aptius 3:9:4 accommodandas nulla $ere esset causa timendi ' at vero imprudenti aestuantes
<irenismo< nonnulli veluti obices ad $raternam unitatem restaurandam ea putare videntur #uae ipsis
legibus ac principiis a )hristo datis innituntur item#ue institutis ab eo conditis vel #uae munimina ac
$ulcimina exstant integritatis $idei...
&//! 2&78 6uod autem ad theologiam spectat #uorumdam consilium est dogmatum signi$icationem
#uam maxime extenuare' ipsum#ue dogma a lo#uendi ratione in 0cclesia Eamdiu recepta et a
philosophicis notionibus penes catholicos doctores vigentibus liberare ut in catholica exponenda doctrina
ad Sacrae Scripturae sanctorum#ue Patrum dicendi modum redeatur. Spem ipsi $ovent $ore ut dogma
elementis denudatum #uae extrinsecus a divina revelatione esse dicunt $ructuose comparetur cum eorum
opinionibus dogmaticis #ui ab 0cclesiae unitate seEuncti sint ut#ue hac via pedetemptim perveniatur ad
assimilanda sibi invicem dogma catholicum et placita dissidentium.
&//2 2&!7 "ccedit #uod catholica doctrina ad hanc redacta condicionem viam sterni autumant #ua
hodiernis necessitatibus 3:994 satis$aciendo hodiernae etiam philosophiae notionibus dogma exprimi
possit sive <immanentismi< sive <idealismi< sive <exsistentialismi<aliusve systematis. 6uod idcirco etiam
$ieri posse ac debere audaciores #uidam a$$irmant #uia $idei mysteria num#uam notionibus adae#uate
veris signi$icari posse contendunt sed tantum notionibus <approximativis< ut aiunt ac semper
mutabilibus #uibus veritas ali#uatenus #uidem indicetur sed necessario #uo#ue de$ormetur. 6uapropter
non absurdum esse putant sed necesse omnino esse ut theologia pro variis philosophiis #uibus decursu
temporum tam#uam suis utitur instrumentis novas anti#uis substituat notiones ita ut diversis #uidem
modis ac vel etiam ali#ua ratione oppositis idem tamen ut aiunt valentibus easdem divinas veritates
humanitus reddat. "ddunt etiam historiam dogmatum consistere in reddendis variis sibi#ue succedentibus
$ormis #uas veritas revelata induerit secundum diversas doctrinas et opinationes #uae saeculorum
decursu ortae $uerint.
&//& Patet autem ex iis #uae diximus huiusmodi molimina non tantum ducere ad <relativismum<
dogmaticum #uem vocant sed illum iam reapse continere' cui #uidem despectus doctrinae communiter
traditae eorum#ue vocabulorum #uibus eadem signi$icatur satis super#ue $avet. ?emo sane est #ui non
videat huiusmodi notionum vocabula cum in scholis tum ab ipsius 0cclesiae 2agisterio adhibita per$ici
et perpoliri posse' ac notum praeterea est 0cclesiam in iisdem vocibus adhibendis non semper constantem
$uisse. >i#uet etiam 0cclesiam non cuilibet systemati philosophico brevi temporis spatio vigenti
devinciri posseI sed ea #uae communi consensu a catholicis doctoribus composita per plura saecula $uere
ad ali#uam dogmatis intellegentiam attingendam tam caduco $undamento procul dubio non nituntur.
?ituntur enim principiis ac notionibus ex vera rerum creatarum cognitione deductis' in #uibus #uidem
deducendis cognitionibus humanae menti veritas divinitus revelata #uasi stella per 0cclesiam illuxit.
6uare mirum non est ali#uas huiusmodi notiones a )onciliis Aecumenicis non solum 3:914 adhibitas sed
etiam sancitas esse ita ut ab eis discedere ne$as sit. ... Despectus autem vocabulorum ac notionum #uibus
theologi scholastici uti solent sponte ducit ad enervandam theologiam ut aiunt speculativam #uam cum
ratione theologica innitatur vera certitudine carere existimant.
&//( 2&!& 2agisterium ab ipsis tam#uam progressionis su$$lamen ac scientiae obex exhibetur ab
acatholicis vero #uibusdam Eam veluti inEustum $renum consideratur #uo excultiores ali#ui theologi a
disciplina sua innovanda detineantur. 0t #uam#uam hoc sacrum 2agisterium in rebus $idei et morum
cuilibet theologo proxima et universalis veritatis norma esse debet utpote cui )hristus Dominus totum
depositum $idei - Sacras nempe >itteras ac divinam <traditionem< - et custodiendum et tuendum et
interpretandum concredidit attamen o$$icium #uo $ideles tenentur illos #uo#ue $ugere errores #ui ad
haeresim plus minusve accedant ideo#ue <etiam constitutiones et decreta servare #uibus pravae
3%
huEusmodi opiniones a Sancta Sede proscriptae et prohibitae sunt< 3)-) !&2(' c$ D.!/274 nonnun#uam
ita ignorantur ac si non habeatur.
&//: 2&!& ?e#ue putandum est ea #uae in 0ncyclicis >itteris proponuntur assensum per se non
postulare cum in iis Ponti$ices supremam sui 2agisterii postetatem non exerceant. 2agisterio enim
ordinario haec docentur de #uo illud etiam valetI <6ui vos audit me audit< 3>c !7.!94' ac plerum#ue #uae
in 0ncyclicis >itteris proponuntur et inculcantur Eam aliunde ad doctrinam catholicam pertinent. 6uodsi
Summi Ponti$icces in actis suis de re hactenus controversa data opera sententiam $erunt omnibus patet
rem illam secundum mentem ac voluntatem eorumdem Ponti$icum #uaestionem liberae inter theologos
disceptationis Eam haberi non posse.
&//9 2&!( ,erum #uo#ue est theologis semper redeundum esse ad divinae revelationis $ontes' eorum
enim est indicare #ua ratione ea #uae a vivo 2agisterio docentur in Sacris >itteris et in divina 5 traditione
5 sive explicite sive implicite inveniantur. "ccedit #uod uter#ue doctrinae divinitus revelatae $ons tot
tanto#ues#ue continet thesauros veritatis ut num#uam reapse exhauriatur. 6uapropter sacrorum $ontium
studio sacrae disciplinae semper Euvenescunt' dum contra speculatio #uae ulteriorem sacri depositi
in#uisitionem neglegit ut experiundo novimus sterilis evadit. Sed hac de causa theologia etiam positiva
#uam dicunt scientiae dumtaxat historicae ae#uari ne#uit. Bna enim cum sacris eEusmodi $ontibus Deus
0cclesiae suae 2agisterium dedit ad ea #uo#ue illustranda et enucleanda #uae in $idei deposito nonnisi
obscure ac velut implicite continentur. 6uod #uidem depositum nec singulis christi$idelibus nec ipsis
theologis divinus %edemptor concredidit authentice interpretandum sed soli 0cclesiae 2agisterio. Si
autem hoc suum munus 0cclesiae exercet sicut saeculorum decursu saepenumero $actum est sive
ordinario sive extraordinario eEusdem muneris exercitio patet omnino $alsam esse methodum #ua ex
obscuris clara explicentur #uin immo contrarium omnes se#ui ordinem necesse esse. 6uare Decessor
?oster imm. mem. Pius -. docens nobilissimum theologiae munus illud esse #uod ostendat #uomodo ab
0cclesia de$inita doctrina contineatur in $ontibus non abs#ue gravi causa illa addidit verbaI <eo ipso
sensu #uo de$inita est<.
&//1 2&!: Plura etiam a nonnullis proponuntur vel mentibus instillantur in detrimentum divinae
auctoritatis Sacrae Scripturae. 0tenim sensum de$initionis )oncilii ,aticani de Deo Sacrae Scripturae
auctore audacter #uidam pervertunt' at#ue sententiam Eam pluries reprobatam renovant secundum #uam
Sacrarum >itterarum immunitas errorum ad ea solummodo #uae de Deo ac de rebus moralibus et
religiosis traduntur pertineat. -mmo perperam lo#uuntur de sensu humano Sacrorum >ibrorum sub #uo
sensus eorum divinus lateat #uem solum in$allibilem declarant. -n Sacra Scriptura interpretanda nullam
haberi volunt rationem analogiae $idei ac 5traditionis5 0cclesiae' ita ut Sanctorum Patrum et sacri
2agisterii doctrina #uasi ad trutinam Sacrae Scripturae ratione mere humanan ab exegetis explicatae sir
revocanda potius #uam eadem Sacra Scriptura exponenda sit ad mentem 0cclesiae #uae a )hristo
Domino totius depositi veritatis divinitus revelatae custos ac interpres constituta est.
&/// 2&!9 3:174 "c praeterea sensus litteralis Sacrae Scripturae eius#ue expositio a tot tantis#ue exegetis
vigilante 0cclesia elaborata ex commenticiis eorum placitis novae cedere debent exegesi #uam
symbolicam ac spiritualem appellant' et #ua Sacra Biblia ,eteris Gestamenti #uae hodie in 0cclesia
tam#uam $ons clausus lateant tandem ali#uando omnibus aperiantur. Fac ratione asseverant di$$icultates
omnes evanescere #uibus ii tantummodo praepediantur #ui sensui litterali Scripturarum adhaereant.
&//8 2&!9 6uae #uidem omnia #uam aliena sint a principiis ac normis hermeneuticis a decessoribus
?ostris $el. rec. >eone .--- in 0ncyclicis >itteris <Providentissimus< et a Benedicto ., in 0nc. >itt.
<Spiritus Paraclitus< item#ue a ?obis ipsis in 0nc. >itt. <Divino a$$lante Spiritu< rite statutis nemo est #ui
non videat.
&/87 2&!1 3:174 "c mirum non est huiusmodi novitates ad omnes $ere theologiae partes #uod attinet
iam venenosos peperisse $ructus. -n dubium revocatur humanam rationem abs#ue divinae <revelationis<
divinae#ue gratiae auxilio argumentis ex creatis rebus deductis demonstrare posse Deum personalem
exsistere' negatur mundum initium habuisse at#ue contenditur creationem mundi necessariam esse cum
ex necessaria liberalitate divini amoris procedat' aeterna et in$allibilis liberarum actionum hominum
praescientia Deo item denegatur' #uae #uidem ,aticani )oncilii declarationibus adversantur 3DS &77!-
&77&4.
&/8! 2&!/ 6uaestio etiam a nonnullis agitur num "ngeli creaturae personales sint' num#ue materia a
spiritu essentialiter di$$erat. "lii veram <gratuitatem< ordinis supernaturalis corrumpunt cum autument
3%!
Deum entia intellectu praedita condere non posse #uin eadem ad beati$icam visionem ordinet et vocet.
?ec satis' nam peccati originalis notio de$initionibus Gridentinis posthabitis pervertitur una#ue simul
peccati in universum prout est Dei o$$ensa item#ue satis$actionis a )hristo pro nobis exhibitae. ?ec
desunt #ui contendant transsubstantiationis 3:1!4 doctrinam utpote anti#uata notione philosophica
substantiae innixam ita emendandam esse ut realis )hristi praesentia in Ss. 0ucharistia ad #uemdam
symbolismum reducatur #uatenus consecratae species nonnisi signa e$$icacia sint spiritualis praesentiae
)hristi eius#ue intimae coniunctionis cum $idelibus membris in )orpore mystico.
&/82 2&27 3:1!4 -n comperto est #uanti 0cclesia humanam rationem $aciat #uod pertinet ad exsistentiam
unius Dei personalis certo demonstrandam item#ue ad ipsius christianae $idei $undamenta signis divinis
invicte comprobanda ' pari#ue modo ad legem #uam )reator animis hominum indidit rite
exprimendam ' ac deni#ue ad ali#uam mysteriorum intellegentiam asse#uendam eam#ue
$ructuosissimam. Foc tamen munus ratio tum solum apte ac tuto absolvere poterit cum debito modo
exculta $uerit ' nempe cum $uerit sana illa philosophia imbuta #uae veluti patrimonium iamdudum exstat a
superioribus christianis aetatibus traditum at#ue adeo altioris etiam ordinis auctoritatem habet #uia
ipsum 2agisterium 0cclesiae eius principia ac praecipua asserta a viris magni ingenii paulatim pate$acta
ac 3:124 de$inita ad ipsius divinae <revelationis< trutinam vocavit. 6uae #uidem philosophia in 0cclesia
agnita ac recepta et verum sincerum#ue cognitionis humanae valorem tuetur et metaphysica inconcussa
principia - rationis nempe su$$icientis causalitatis et $inalitatis - ac demum certae et immutabilis veritatis
assecutionem.
&/8& 2&2! -n hac philosophia plura sane exponuntur #uibus res $idei et morum ne#ue directe nec
indirecte attinguntur #uae#ue propterea 0cclesia liberae peritorum disceptationi permittit ' at #uoad alia
plura praesertim #uoad principia asserta#ue praecipua #uae supra memoravimus eadem libertas non
viget. 0tiam in huiusmodi essentialibus #uaestionibus philosophiam #uidem aptiore ac ditiore veste
induere licet e$$icacioribus dictionibus communire #uibusdam scholarum adminiculis minus aptis
exuere sanis #uo#ue #uibusdam elementis progredientis humanae lucubrationis caute locupletare '
num#uam tamen eam subvertere $as est vel $alsis principiis contaminare vel #uasi magnum #uidem sed
obsoletum existimare monumentum. ?on enim veritas omnis#ue eius philosophica declaratio in dies
mutari possunt cum potissimum agatur de principiis humanae menti per se notis vel de sententiis illis
#uae tum saeculorum sapientia tum etiam divinae <revelationis< consensu ac $ulcimine innituntur.
&/8( 3:1&4 6uae si bene perspecta $uerint $acile patebit cur 0cclesia exigat ut $uturi sacerdotes
philosophicis disciplinis instruantur <ad "ngelici Doctoris rationem doctrinam et principia<
#uando#uidem plurium saeculorum experientia probe noscit "#uinatis methodum ac rationem sive in
tironibus erudiendis sive in absconditis veritatibus pervestigandis singulari praestantia eminere. ...3D
2&2&4 Fac de causa #uam maxime deplorandum est philosophiam in 0cclesia receptam ac agnitam hodie
a nonnullis despectui haberi ita ut anti#uata #uoad $ormam rationalistica ut aiunt #uoad cogitandi
processum impudenter renuntietur. Dictitant enim hanc nostram philosophiam perperam opinionem
tueri metaphysicam absolute veram exsistere posse ' dum contra asseverant res praesertim
transcendentes non aptius exprimi posse #uam disparatis doctrinis #uae sese mutuo compleant #uamvis
sibi invicem #uodammodo opponantur.
&/8: 2&29 3:1:4 ?on pauci expostulant ut catholica religio earumdem disciplinarum #uam plurimum
rationem habeat. 6uod sane laude dignum est ubi de $actis agitur reapse demonstratis ' caute tamen
accipiendum est ubi potius de <hypothesibus< sit #uaestio etsi ali#uo modo humana scientia innixis
#uibus doctrina attingitur in Sacris >itteris vel in <traditione< contenta. 6uodsi tales coniecturales
opiniones doctrinae a Deo revelatae directe vel indirecte adversentur tum huiusmodi postulatum nullo
modo admitti potest.
&/89 2&21 6uamobrem 0cclesiae 2agisterium non prohibet #uominus <evolutionismi< doctrina #uatenus
nempe de humani corporis origine in#uirit ex iam exsistente ac vivente materia oriundi - animas enim a
Deo immediate creari catholica $ides nos retinere iubet - pro hodierno humanarum disciplinarum et sacrae
theologiae statu investigationibus ac disputationibus peritorum in utro#ue campo hominum pertractetur
ita 3:194 #uidem ut rationes utrius#ue opinionis $aventium nempe vel obstantium debita cum gravitate
moderatione ac temperantia perpendantur ac diiudicentur' dummodo omnes parati sint ad 0cclesiae
iudicio obtemperandum cui a )hristo munus demandatum est et Sacras Scripturas authentice
interpretandi et $idei dogmata tuendi. Fanc tamen disceptandi libertatem nonnulli temerario ausu
transgrediuntur cum ita sese gerant #uasi si ipsa humani corporis origo ex iam exsistente ac vivente
materia per indicia hucus#ue reperta ac per ratiocinia ex iisdem indiciis deducta iam certa omnino sit ac
3%"
demonstrata ' at#ue ex divinae revelationis $ontibus nihil habeatur #uod in hac re maximam
moderationem et cautelam exigat.
&/81 2&2/ )um vero de alia coniecturali opinione agitur videlicet de polygenismo #uem vocant tum
0cclesiae $ilii eiusmodi libertate minime $ruuntur. ?on enim christi$ideles eam sententiam amplecti pos
sunt #uam #ui retinent asseverant vel post "dam hisce in terris veros homines exstitisse #ui non ab
eodem prouti omnium protoparente naturali generatione originem duxerint vel "dam signi$icare
multitudinem #uamdam protoparentum' cum ne#ua#uam appareat #uomodo huiusmodi sententia componi
#ueat cum iis #uae $ontes revelatae veritatis et acta 2agisterii 0cclesiae proponunt de peccato originali
#uod procedit ex peccato vere commisso ab uno "damo #uod#ue generatione in omnes trans$usum inest
unicui#ue proprium 3c$. %om :!2-!8 ' DS !:!!-!:!(4.
&/8/ 2&28 6uemadmodum autem in biologicis et anthropologicis disciplinis ita etiam in historicis sunt
#ui limites et cautelas ab 0cclesia statuta audacter transgrediantur. "c peculiari modo deploranda est
#uaedam nimio liberior libros historicos ,eteris Gestamenti interpretandi ratio cuius $autores 0pistulam
haud ita multo ante a Ponti$icio )onsilio de re biblica "rchiepiscopo Parisiensi datam ad suam
de$endendam causam immerito re$erunt 3c$. DS &/92ss4. Faec enim 0pistula aperte monet undecim
priora 3:114 capita Ceneseos #uamvis cum historicae compositionis rationibus proprie non conveniant
#uibus eximii rerum gestarum scriptores graeci et latini vel nostrae aetatis periti usi $uerint nihilominus
#uodam vero sensu exegetis amplius investigando ac determinando ad genus historiae pertinere '
eadem#ue capita oratione simplici ac $igurata menti#ue populi parum exculti accomodata tum
praecipuas veritates re$erre #uibus aeterna nostra procuranda salus innititur tum etiam popularem
descriptionem originis generis humani populi#ue electi. Si #uid autem hagiographi anti#ui ex
narrationibus popularibus hauserint 3#uod #uidem concedi potest4 num#uam obliviscendum est eos ita
egisse divinae inspirationis a$$latu adiutos #uo in seligendis ac diiudicandis documentis illis ab <omni
errore immunes praemuniebantur.
&/88 2&&7 6uae autem ex popularibus narrationibus in Sacris >itteris recepta sunt ea cum mythologiis
aliisve id genus minime ae#uanda sunt #uae magis ex e$$usa imaginatione procedunt #uam ex illo
veritatis ac simplicitatis studio #uod in Sacris >ibris ,eteris etiam Gestamenti adeo elucet ut hagiographi
nostri anti#uos pro$anos scriptores aperte praecellere dicendi sint.
Denzinger 3latin4 &/&2
Denzinger 3latin4 &877
Pie .-- )onst. "p. <2uni$icentissimus Deus< ! novembre !8:7
&877 2&&! 31914 Faec omnia Sanctorum Patrum ac theologorum argumenta considerationes#ue Sacris
>itteris tam#uam ultimo $undamento nituntur ' #uae #uidem almam Dei 2atrem nobis veluti 319/4 ante
oculos proponunt divino Filio suo coniunctissimam eius#ue semper participantem sortem. 6uamobrem
#uasi impossibile videtur eam cernere #uae )hristum concepit peperit suo lacte aluit eum#ue inter
ulnas habuit pectori#ue obstrinxit suo ab eodem post terrestrem hanc vitam etsi non anima corpore
tamen separatam. )um %edemptor noster 2ariae Filius sit haud poterat pro$ecto utpote divinae legis
observator per$ectissimus praeter "eternum Patrem 2atrem #uo#ue suam dilectissimam non honorare.
"t#ui cum eam posset tam magno honore exornare ut eam a sepulcri corruptione servaret incolumem id
reapse $ecisse credendum est.
&87! 2&&! 2axime autem illud memorandum est inde a saeculo -- 2ariam ,irginem a Sanctis Patribus
veluti novam Fevam proponi novo "dae etsi subiectam arctissime coniunctam in certamine illo adversus
in$erorum hostem #uod #uemadmodum in protoevangelio 3Cn & !:4 praesigni$icatur ad plenissimam
deventurum erat victoriam de peccato ac de morte #uae semper in gentium "postoli scriptis inter se
copulantur 3%om : et 9' - )or !: 2!-29' :(-:14. 6uamobrem sicut gloriosa )hristi anastasis essentialis
pars $uit ac postremum huius victoriae tropaeum ita Beatae ,irginis commune cum Filio suo certamen
virginei corporis <glori$icatione< concludendum erat ' ut enim idem "postolus ait <cum... mortale hoc
induerit immortalitatem tunc $iet sermo #ui scriptus est I absorpta est mors in victoria< 3- )or !::(4.
&872 2&&! -dcirco augusta Dei 2ater -esu )hristo inde ab omni aeternitate <uno eodem#ue decreto<
praedestinationis arcano modo coniuncta immaculata in suo conceptu in divina maternitate sua
integerrima virgo generosa Divini %edemptoris socia #ui plenum de peccato eius#ue consectariis
deportavit triumphum id tandem assecuta est #uasi supremam suorum privilegiorum coronam ut a
sepulcri corruptione servaretur immunis ut#ue #uemadmodum iam Filius suus devicta morte corpore
3%#
31984 et anima ad supernam )aeli gloriam eveheretur ubi %egina re$ulgeret ad eiusdem sui Filii
dexteram immortalis saeculorum %egis 3- Gim ! !14.
&87& 2&&& 31174 6uapropter... ad Amnipotentis Dei gloriam #ui peculiarem benevolentiam suam 2ariae
,irgini dilargitus est ad sui Filii honorem immortalis saeculorum %egis ac peccati mortis#ue victoris ad
eiusdem augustae 2atris augendam gloriam et ad totius 0cclesiae gaudium exsultationem#ue auctoritate
Domini ?ostri -esu )hristi Beatorum "postolorum Petri et Pauli ac ?ostra pronuntiamus declaramus et
de$inimus divinitus revelatum dogma esse I -mmaculatam Deiparam semper ,irginem 2ariam expleto
terrestris vitae cursu $uisse corpore et anima ad caelestem gloriam assumptam.
&87( 2&&& 6uamobrem si #uis #uod Deus avertat id vel negaret vel in dubium vocare voluntarie ausus
$uerit #uod a ?obis de$initum est noverit se a divina ac catholica $ide prorsus de$ecisse.
Pie .-- >itt. encycl. <Sempiternus %ex< / septembre !8:!
&87: 2&&( 6uamvis nihil prohibeat #uominus humanitas )hristi etiam psychologica via ac ratione altius
investigetur tamen in arduis huius generis studiis non desunt #ui plus ae#uo vetera lin#uant ut nova
astruant et auctoritate ac de$initione )halcedonensis )oncilii perperam utantur ut a se elucubrata
su$$ulciant. Fi humanae )hristi naturae statum et condicionem ita provehunt ut eadem reputari videatur
subiectum #uoddam sui iuris #uasi in ipsius ,erbi persona non subsistat. "t )halcedonense )oncilium
0phesino prorsus congruens lucide asserit utram#ue %edemptoris nostri naturam <in unam personam
at#ue subsistentiam< convenire vetat#ue duo in )hristo poni individua ita ut ali#uis <homo assumptus<
integrae autonomiae compos penes ,erbum collocetur.
2onitum S. A$$icii sous Pie .-- &7 Euin !8:2
&871 2&&: 3"nimadvertit "p. Sedes non paucos hodiernos scriptores4 de vita coniugali agentes passim
palam et minute ad singula eam spectantia inverecunde descendere' praeterea nonnullos actum #uemdam
<amplexum reservatum< nuncupatum describere laudare et suadere. ?e in re tanti momenti #uae
matrimonii sanctitatem et animarum salutem respicit munere suo de$iciat S. )gr. S. A$$icii de expresso
mandato Pii .-- omnes praedictos scriptores graviter monet ut ab huiusmodi agendi ratione desistant. ...
Sacerdotes autem in cura animarum et in conscientiis dirigendis num#uam sive sponte sive interrogati
ita lo#ui praesumant #uasi ex parte legis christianae contra <amplexum reservatum< nihil esset
obiiciendum.
Pie .-- >itt. encycl. <Fulgens corona< / septembre !8:&
&87/ ... Si incensissimum suavissimum#ue consideramus amorem #uo Deus 2atrem Filii sui unigeniti
procul dubio prosecutus est ac prose#uitur #ua ratione vel solummodo arbitrari possumus eam $uisse etsi
brevissimo temporis spatio peccato obnoxiam divina#ue gratia privatam @ Poterat certe Deus
%edemptoris meritorum intuitu hoc praeclarissimo privilegio eam donare ' id igitur $actum non esse ne
opinari #uidem possumus. Decebat si#uidem %edemptoris 2atrem talem esse ut exstaret #uantum $ieri
posset ipso digna ' at#ui digna non $uisset si hereditaria labe in$ecta etsi primo tantum conceptionis suae
momento teterrimae $uisset Satanae dominationi subiecta.
&878 ?e#ue asseverari potest hac de causa minui redemptionem )hristi #uasi iam non ad universam
pertineat "dami subolem ' at#ue adeo ali#uid de ipsius divini %edemptoris munere ac dignitate detrahi.
0tenim si rem $unditus diligenter#ue perspicimus $acile cernimus )hristum Dominum per$ectissimo
#uodam modo divinam 2atrem suam revera redemisse cum ipsius meritorum intuitu eadem a Deo
praeservata esset a #uavis hereditaria peccati labe immunis. 6uamobrem in$inita -esu )hristi dignitas
eius#ue universalis redemptionis munus hoc doctrinae capite non extenuatur vel remittitur sed augetur
#uam maxime.
&8!7 -mmerito igitur acatholici et novatores non pauci hac etiam de causa nostram reprehendunt at#ue
improbant erga Deiparam ,irginem pietatem #uasi nos ali#uid ex cultu uni Deo ac -esu )hristo debito
subducamus ' cum contra #uid#uid honoris venerationis#ue caelesti 2atri nostrae tribuimus id procul
dubio in divini eius Filii decus redundet non modo #uod ex ipso 3:/24 omnes gratiae omnia#ue dona vel
excelsa ut e primo $onte oriuntur sed etiam #uod <gloria $iliorum patres eorum< 3Prov !1 94.
3%$
Pie .-- >itt. encycl. <Sacra virginitas< 2: mars !8:(
&8!! 2&&9 %ecentius autem eorum sententiam maerenti animo reprobavimus #ui eo us#ue procedunt ut
coniugium asseverent unum 3!194 esse #uod naturale personae humanae incrementum debitam#ue
per$ectionem tueri possit. ?onnulli enim a$$irmant divinam gratiam a matrimonii sacramento ex opere
operato impertitam ita coniugii usum sanctum reddere ut instrumentum evadat ad singulos animos cum
Deo coniungendos e$$icacius #uam virginitas ipsa #uando#uidem matrimonium christianum non autem
virginitas sacramentum est. 6uam #uidem doctrinam utpote $alsam ac detrimentosam denuntiamus.
Bti#ue enim hoc sacramentum divinam sponsis impertit gratiam ad coniugale o$$icium sancte obeundum '
uti#ue mutui amoris nexum con$irmat #uibus iidem una invicem continentur ' verumtamen non ad id
institutum est ut coniugii usum veluti instrumentum reddat per se magis aptum ad sponsorum animos
caritatis vinculo cum Deo ipso coniungendos 3c$. DS &/&/4. ?onne potius "postolus Paulus coniugibus
ius agnoscit a matrimonii usu se abstinendi ad tempus ut vacent orationi 3c$. ! )or 1:4 idcirco #uia
eiusmodi abstinentia liberiorem reddit animum #ui velit caelestibus Dei#ue supplicationibus se dedere @
&8!2 2&&9 Deinde asseverari non potest - ut #uidam $aciunt - <mutuum adiutorium< #uod sponsi in
christianis nuptiis #uaerunt opem esse per$ectiorem #uam solitudinem ut aiunt cordis virginum et
caelibum ad propriam sanctitatem asse#uendam. ?am #uam#uam ii omnes #ui per$ectae castitatis
institutum amplexi sunt humano huiusmodi amore se abdicaverunt nihilo secius hac de causa a$$irmari
non potest eos ob hanc eandem privationem suam reddidisse humanam personam #uasi imminutam ac
despoliatam. -i enim a caelestium ipso munerum Datore spirituale ali#uid accipiunt #uod #uidem illud in
immensum exsuperat <mutuum adiutorium< a coniugibus sibi invicem impertitum.
Pie .-- >itt. encycl. <"d caeli %eginam< !! octobre !8:(
&8!& 39&&4... Praecipuum #uo regalis 2ariae dignitas innititur principium procul dubio est divina eius
maternitas. 6uando#uidem enim in s. >itteris de Filio #uem ,irgo concipiet haec sententia legiturI
<Filius "ltissimi vocabitur et dabit illi Dominus Deus sedem David patris eius et regnabit in domo -acob
in aeternum et regni eius non erit $inis< 3>c ! &2s4 ac praeterea 2aria <mater Domini< 3>c ! (&4
nuncupatur inde $acile eruitur ipsam #uo#ue esse reginam #uippe #uae Filium genuerit #ui eodem
momento #uo conceptus est propter hypostaticam humanae naturae cum ,erbo unionem rex etiam ut
homo erat et rerum omnium Dominus. -ta#ue iure merito#ue S. -ohannes Damascenus haec scribere
potuitI <,ere omnis creaturae Domina $acta est cum )reatoris 2ater exstitit<' pari#ue modo a$$irmari
potest primum #ui regium 2ariae munus caelesti ore nuntiavit ipsum $uisse Cabrielem archangelum.
&8!( "ttamen beatissima ,irgo 2aria non tantum ob divinam suam maternitatem %egina est dicenda sed
etiam #uia ex Dei voluntate in aeternae salutis nostrae opere eximias habuit partes. <6uid possit iucundius
nobis suavius#ue ad cogitandum accidere #uam )hristum nobis iure non tantum nativo sed etiam
ac#uisito 39&(4 scilicet redemptionis imperare@ ... 3c$. DS &9194 -amvero in hoc per$iciendo redemptionis
opere beatissima ,irgo 2aria pro$ecto $uit cum )hristo intime consociata ... 0tenim <sicut )hristus eo
#uod nos redemit speciali titulo Dominus est ac %ex noster ita et beata ,irgo propter singularem
modum #uo ad nostram redemptionem concurrit et substantiam suam ministrando et illum pro nobis
voluntarie o$$erendo nostram#ue salutem singulariter desiderando petendo procurando<.
&8!: 6uibus ex rationibus huiusmodi argumentum eruitur si 2aria in spirituali procuranda salute cum
-esu )hristo ipsius salutis principio ex Dei placito sociata $uit et #uidem simili #uodam modo #uo Feva
$uit cum "dam mortis principio consociata ita ut asseverari possit nostrae salutis opus secundum
#uandam <recapitulationem< peractum $uisse in #ua genus 39&:4 humanum sicut per virginem morti
adstrictum $uit ita per virginem salvatur' si praeterea asseverari itidem potest hanc gloriosissimam
Dominam ideo $uisse )hristi matrem delectam <ut redimendi generis humani consors e$$iceretur< et si
reapse <ipsa $uit #uae vel propriae vel hereditariae labis expers arctissime semper cum Filio suo
coniuncta eundem in Colgotha una cum maternorum iurium materni#ue amoris sui holocausto nova
veluti Feva pro omnibus "dae $iliis miserando eius lapsu $oedatis aeterno Patri obtulit< inde procul
dubio concludere licet #uemadmodum )hristus novus "dam non tantum #uia Dei Filius est %ex dici
debet sed etiam #uia %edemptor noster est ita #uodam analogiae modo beatissimam ,irginem esse
%eginam non tantummodo #uia mater Dei est verum etiam #uod nova veluti Feva cum novo "dam
consociata $uit.
&8!9 -amvero plena propria et absoluta signi$icatione unus -esus )hristus Deus et homo %ex est'
attamen 2aria #uo#ue #uamvis temperato modo et analogiae ratione utpote )hristi Dei mater socia in
divini %edemptoris opera et in eius cum hostibus pugna in eius#ue super omnes adepta victoria regalem
3%%
participat dignitatem. 0x hac enim cum )hristo %ege coniunctione splendorem celsitudinem#ue attingit
#ua creatarum rerum omnium excellentiam exsuperat' ex hac cum )hristo coniunctione regalis $acultas
oritur #ua ipsa potest divini %edemptoris regni dispensare thesauros' ex hac deni#ue cum )hristo
coniunctione materni eius patrocinii apud Filium et Patrem elicitur exhausta num#uam e$$icacia.
&8!1 ?ullum igitur dubium est 2ariam sanctissimam dignitate sua super omnes res creatas excellere
item#ue super omnes post Filium suum obtinere primatum. ... 39&94 "d hunc excellentissimum
intellegendum dignitatis gradum #uem Deiparens super creata omnia adepta est considerare iuvat
sanctam Dei Cenetricem iam in primo temporis momento #uo concepta $uit tali gratiarum abundantia
repletam $uisse ut Sanctorum omnium gratiam superaret. ... Praeterea beata ,irgo non solummodo
supremum post )hristum excellentiae ac per$ectionis gradum obtinuit verum etiam ali#uam illius
e$$icacitatis participationem #ua eius Filius ac %edemptor noster in mentes et in voluntates hominum
regnare iure merito#ue dicitur.
&8!1a
Ghe Sacred )ongregation particularly raises its voice utterly to condemn and reEect as intrinsically evil
the application o$ pessaries 3sterilet diaphragm4 by married couples in the exercise o$ their marital rights.
Furtherrnore Ardinaries shall not permit the $aith$ul to be told or taught that no serious obEection may be
made according to the principles o$ )hristian laL i$ a husband co-operates materially only Lith his Li$e
Lho uses such a device. )on$essors and spiritual directors Lho hold the contrary and thus guide the
consciences o$ the $aith$ul are straying $ar $rom the paths o$ truth and moral righteousness.
-nstructio S. A$$icii sous Pie .-- 2 $*vrier !8:9
&8!/ )ontra doctrinam moralem eius#ue applicationem in 0cclesia catholica traditam... spargi coepit
systema ethicum #uod plerum#ue nomine cuiusdam <0thicae situationis< venit ... "uctores #ui hoc
systema se#uuntur decisivam et ultimam agendi normam statuunt non esse ordinem obiectivum rectum
naturae lege determinatum et ex hac lege certo cognitum sed intimum ali#uod mentis uniuscuius#ue
individui iudicium ac lumen #uo ei in concreta situatione posito innotescit #uid sibi agendum sit. Faec
igitur hominis ultima decisio secundum eos non est sicut ethica obiectiva apud auctores maioris momenti
tradita docet legis obiectivae ad particularem casum applicatio attentis simul ac ponderatis secundum
regulas prudentiae particularibus <situationis< adiunctis sed immediatum illud internum lumen et
iudicium. Foc iudicium saltem multis in rebus ultimatim nulla norma obiectiva extra hominem posita
at#ue ab eius persuasione subiectiva independente #uoad suam obiectivam rectitudinem ac veritatem est
mensuratum ne#ue mensurandum ne#ue mensurabile sed sibi ipsi plene su$$icit.
&8!8 Secundum hos auctores <naturae humanae< conceptus traditionalis non su$$icit sed recurrendum est
ad conceptum naturae humanae <exsistentis< #ui #uoad plurima non habet valorem obiectivum absolutum
sed relativum tantum ideo#ue mutabilem exceptis $ortasse illis paucis elementis at#ue principiis #uae ad
humanam naturam metaphysicam 3absolutam 3!(:4 et immutabilem4 spectant. 0iusdem valoris tantum
relativi est traditionalis conceptus <legis naturae<. Perplura autem #uae hodie circum$eruntur tam#uam
legis naturae postulata absoluta nituntur secundum eorum opinionem... in dicto conceptu naturae
exsistentis ideo#ue non sunt nisi relativa et mutabilia at#ue omni semper situationi adaptari #ueunt.
&827 "cceptis at#ue ad rem deductis his principiis dicunt... homines in sua #uis#ue conscientia non
imprimis secundum leges obiectivas sed mediante lumine illo interno individuali secundum intuitionem
personalem iudicantes #uid ipsis in praesenti situatione agendum sit a multis con$lictibus ethicis aliter
insolubilibus praeservari vel $acile liberari.
&82! 2ulta #uae in huius <0thicae situationis< systemate statuuntur rei veritati sanae#ue rationis
dictamini contraria sunt relativismi et modernismi vestigia produnt a doctrina catholica per saecula
tradita longe aberrant. 3Se#uitur prohibitio de$endendi illam doctrinam4.
>itt. encycl. <Faurietis aguas< !: mai !8:9
&822 3&!94 3)onstat causam cur 0cclesia sacratissimo )ordi +esu cultum latriae tribuit4 duplicem esseI
"ltera nempe #uae ad cetera #uo#ue pertinet sacrosancta -esu )hristi corporis membra eo principio
innititur #uo novimus eius )or utpote nobilissimam humanae naturae partem divini ,erbi personae
hypostatice coniungi ' ideo#ue ei tribuendum esse eundem adorationis cultum #uo 0cclesia personam
&&
ipsius Filii Dei incarnati honorat. ... "ltera vero 3causa4 #uae peculiari modo ad divini %edemptoris )or
pertinet ac peculiari itidem ratione postulat latriae cultum eidem tribuendum ex eo oritur #uod )or eius
magis #uam cetera omnia eius corporis membra immensae eius caritatis erga hominum genus naturalis
index seu symbolus est. <-nest in sacro )orde ... symbolum at#ue expressa imago in$initae -esu )hristi
caritatis #uae movet ipsa nos ad amandum mutuo<...
&82& 3&2&4 3)hristus4 reapse humanam naturam individuam integram et per$ectam #uae in purissimo
2ariae ,irginis sinu ex Spiritus Sancti virtute concepta est divinae personae suae coniunxit. ?ihil igitur
ei de$uit humanae naturae #uam sibi Dei ,erbum copulavit eam ipse pro$ecto assumpsit nullo modo
imminutam nullo modo immutatam ad spiritualia et ad corporea #uod attinetI hoc est intelligentia ac
voluntate ditatam ceteris#ue internis externis#ue cognoscendi $acultatibus item#ue sensuum appetitu
omnibus#ue naturalibus impulsionibus 3"llegantur documenta DS 28& &7! &::4. 6uapropter cum nullo
modo dubitari possit -esum )hristum 3&2(4 verum adeptum esse corpus omnibus #ui eidem proprii sunt
a$$ectibus pollens in #uibus #uidem ceteris omnibus amor praestat nullum pari modo dubium esse potest
eum physico nostro#ue simili corde praeditum $uisse cum sine excellentissimo hoc corporis membro
hominum vita ad a$$ectus etiam #uod attinet haberi non posset...
&82( 3&214 6uamobrem iure merito#ue -ncarnati ,erbi )or praecipuus consideratur index et symbolus
triplicis illius amoris #uo divinus %edemptor aeternum Patrem homines#ue universos continenter
adamat. Symbolus nempe est divini illius amoris #uem cum Patre et Spiritu Sancto communicat sed #ui
tamen in ipso tantum utpote in ,erbo #uod caro $actum est per caducum et $ragile humanum corpus
nobis mani$estatur. ... symbolus praeterea est incensissimae illius caritatis #uae eius in animum in$usa
humanam ditat )hristi 3&2/4 voluntatem et cuius actus duplici scientia per$ectissima collustratur et
dirigitur hoc est beata et indita vel in$usa. "c deni#ue - id#ue modo magis naturali ac directo - sensibilis
#uo#ue a$$ectus symbolus est cum +esu )hristi corpus in sinu ,irginis 2ariae Spiritus Sancti opera
$ormatum sentiendi percipiendi#ue vi polleat per$ectissima magis uti#ue #uam cetera omnia hominum
corpora.
&82: 3&(&4 -ta#ue a re corporali #uae est )or )hristi +esu eius#ue naturali signi$icatione nobis licet ...
ascendere non solum ad contemplandum eius amorem #ui sensibus percipiatur sed altius etiam ad
considerandum et adorandum celsissimum amorem in$usum' ac deni#ue ad meditandum et adorandum
amorem divinum ,erbi incarnati' #uando#uidem e $ide #ua credimus utram#ue naturam humanam 3&((4
ac divinam in persona )hristi esse unitam mente concipere possumus necessitudines illas arctissimas
#uae inter sensibilem amorem physici )ordis -esu intercedunt et duplicem amorem spiritualem #uidem
humanum scilicet ac divinum. Fi enim amores non tantum una simul exsistentes dicendi sunt in adorabili
persona divini %edemptoris sed etiam inter se naturali nexu coniuncti #uatenus divino humanus
sensibilis#ue subiiciuntur at#ue illius analogicam similitudinem re$erunt. ?on autem contendimus )or
-esu ita esse intellegendum. ut in eo habeatur et adoretur imago $ormalis #uae dicitur seu signum
per$ectum et absolutum eius amoris divini cum intima huius essentia nullo modo adae#uari possit #uavis
creata imagine' sed christi$idelis )or +esu excolens una cum 0cclesia signum adorat et #uasi vestigium
caritatis divinae. ... ?ecesse est ergo ut in hoc doctrinae capite tanti momenti tantae#ue prudentiae
unus#uis#ue animo semper teneat veritatem naturalis symboli #uo physicum )or -esu ad personam ,erbi
re$ertur totam niti in veritate primaria hypostaticae unionis' si #uis autem verum esse hoc negaverit
$alsas opiniones ... restauret utpote #uae uni personae in )hristo utra#ue tamen natura distincta manente
et integra adversentur.
&829 3&:24 ... )urent christi$ideles ut eidem 3cultui Ss. )ordis +esu4 cultus etiam erga -mmaculatum Dei
Cenitricis )or arcte copuletur. )um enim ex Dei voluntate in humanae redemptionis peragendo opere
Beatissima ,irgo 2aria cum )hristo $uerit indivulse coniuncta adeo ut ex -esu )hristi caritate eius#ue
cruciatibus cum amore doloribus#ue ipsius 2atris intime consociatis sit nostra salus pro$ecta congruit
omnino ut a christiano populo #uippe #ui a )hristo per 2ariam divinam vitam sit adeptus post debita
erga Sacratissimum )or -esu exhibita obse#uia etiam )ordi amantissimo caelestis 2atris adiuncta
pietatis amoris grati expiantis#ue animi studia praestentur.
Decr. S. A$$icii / mars 32& mai4 !8:1
&82/ 6u.I "n plures sacerdotes valide 2issae sacri$icium concelebrent si unus tantum eorum verba <Foc
est corpus meum< et <Fic est sanguis meus< super panem et vinum pro$erat ceteri vero verba Domini non
pro$erant sed celebrante sciente et consentiente intentionem habeant et mani$estent sua $aciendi verba et
&1
actiones eiusdem. %esp.I 3c$irm. a. S. P<ce !/ mars4I ?egative ' nam ex institutione )hristi ille solus
valide celebrat #ui verba consecratoria pronuntiat.
Denzinger 3latin4 &877
&2