12

ANALISIS ARTIKEL

Berdasarkan artikel yang dipilih berkaitan dengan kebudayaan yang bertajuk
Pengalaman dan keindahan Seni TeaterTradisi Melayu maka analisis dilakukan
bagi mengkaji aspek tatabahasa yang terdapat didalamnya.Selain aspek kebudayaan
terdapat juga aspek tatabahasa dalam artikel ini yang ingin dikaji.Walaubagaimanapun
,artikel ini membincangkan SeniTeater yang merupakan seni yang penampilannya
adalah secara pementasan lansung untuk dipertontonkan, untuk dilihat dan
disambut.Proses pengerjaannya mennghasilkan persembahannya menceritakan
pengalaman, kisah benar atau daya rekaan semata-mata.Proses pengalaman itu dalam
keadaan berterusan akan menimbulkan suatu rangsangan yang khusus, iaitu satu
kesan kenikmatan yang istimewa.Dengan perspektif seperti ini, maka pengolahan
artikel ini adalah untuk meninjau pengalaman dan keindahan seni teate tradisi
Melayu.Dasar utama ialah pegangan bahawa seni teater ialah suatu bentuk seni yang
tinggi nilai komunikatifnya.Maka dengan ini aspek tatabahasa yang ingin dikaji
termasuklah penggunaan kata terbitan, kata ganda dan kata tugas yang digunakan
dalam artikel ini.

KATA TERBITAN
Kata terbitan adalah hasil daripada penggabungan kata dasar dengan imbuhan-
imbuhan awalan, akhiran, apitan dan sisipan.

Awalan
Awalan ialah imbuhan pada hadapan kata dasar bagi menghasilkan kata terbitan.Dalam
bahasa Melayu, awalan boleh diimbuhkan pada golongan kata dasar yang terdiri
daripada kata nama, kata kerja, dan kata adjektif.
13

Dalam artikel ini terdapat beberapa kata terbitan awalan yang tergolong daripada kata
nama, kata kerja dan kata adjektif antaranya ialah:

Kata dasar Imbuhan
awalan
Contoh penggunaan Contoh yang
terdapat dalam
artikel
Kata nama peN- PeN+mudah=pemudah (bagi
huruf bermula dengan m, n, ng,
ny,r , l,dan w)
peN+beli=pembeli (bagi huruf
bermula dengan b, f, p dan v)
peN+curi=pencuri (bagi huruf
bermula dengan d, c, j, sy, z, t
dan s)
peN+gerak=penggerak (bagi
huruf bermula dengan a, e, i, o, u,
g, kh, dan h)
peN+cap=pengecap
Penyambut
Pencerita
Penggerak
Pembuka
Pengiring
Penonton
Penentu
Penari
Peningkah
Pemain
Pelakon
Pemuzik
Pelanggan
Penggiat
Pengusaha

pe- Pe+tunjuk=petunjuk
Pe+sakit=pesakit
Peserta
Pesilat
peR- peR+tapa=pertapa
peR+asap=perasap
Persembah
Perbincang
Peralat
Persiap
Perusaha

ke- Ke+hendak=kehendak
Ke+kasih=kekasih
Keempat
Ketiga
Kedua
Kehendak

Juru- Juru+bahasa=jurubahasa
Juru+hias=juruhias

-
Kata kerja meN- meN+masak=memasak (bagi
huruf bermula dengan m, n, ng,
Mengesan
Membeku
14

ny,r , l,dan w)
pegang=memegang (bagi huruf
bermula dengan p, t, k, dan s)
meN+dalam=mendalam (bagi
huruf bermula dengan d, c, j, sy,
z, t dan s)
meN+beza=membeza (bagi huruf
bermula dengan f, p, dan v)
meN+genggam=menggengam
(bagi huruf bermula dengan a, e,
i, o, u, g, gh, kh, dan h)
Menulis
Membaca
Memberi
Mengikut
Mengambil
Mendengar
Mengarah
Memburu
Mengadap
Menjemput


beR- beR+angka=berangka
renang+berenang
Bercorak
Beserta
Berakar
Berkembang
Bersifat
Bertitik
Bernama
Berlagu
Bergilir
Bertamadun
Bermacam
Beraneka

teR- teR+atur=teratur
teR+rancang=terancang
Termasuk
Terungkap
Terbahagi
Tersebut

di- Di+tuduh=dituduh Dikaji
Dibantu
Diiring
Direntang
Diolah

Memper- Memper+cantik=mempercantik Mempersoal


Diper- Diper+jelas=diperjelas Diperkukuh
Dipersembah
Dipertonton

Kata Ter- Ter+baru=terbaru Tertentu
Tergarap
15

adjektif Termuat
Terutama

Se- Se+baik=sebaik Sesama
Selain
Seumpama


Akhiran
Akhiran ialah imbuhan yang ditambah pada bahagian akhir kata dasar.Akhiran dalam
bahasa Melayu hanya wujud pada kata nama dan kata kerja.Dalam artikel ini terdapat
beberapa kata terbitan akhiran yang tergolong daripada kata nama dan kata kerja
antaranya ialah:


Kata dasar Imbuhan
akhiran
Contoh penggunaan Contoh yang
terdapat dalam
artikel
Kata nama -an
-ah
-at
-in
-isme
-man
-wan
-wati
Pakaian
Sultanah
Muslimat
Muslimin
Nasionalisme
Budiman
Usahawan
Peragawati

Rekaan
Tarikan
Saluran
Ungkapan
Lakonan
Dramatisan
Tindakan
Bulatan
Bangsawan
Dinamisme

Kata kerja -i
-kan


Ikuti
Serahkan
Lalui
Iringi
Sertai
Kekalkan
Fikirkan
Bincangkan


16

Apitan
Apitan merupakan imbuhan yang ditambah pada bahagian awal dan akhir sesuatu kata
dasar bagi membentuk kata terbitan.Apitan dalam bahasa Melayu termasuklah kata
nama, kata kerjadan kata adjektif.

Dalam artikel ini terdapat beberapa kata terbitan apitan yang tergolong daripada kata
nama, kata kerja dan kata adjektif antaranya ialah:

Kata dasar Imbuhan
apitan
Contoh penggunaan Contoh yang
terdapat dalam
artikel
Kata nama Ke-..-an Kesihatan Kepimpinan
Kenegaraan
Kelainan
Kemanusiaan
Pe-..-an Peragaan Perasaan
Peragaan
Pel-..-an Pelajaran Pelbagaian
Pem-..-an Pembuatan Pemikiran
Pembangunan
Pembentukan
Pen-..-an Pendakian Penampilan
Pendidikan
Peningkatan
Pendedahan
Peng-..-an Penghidupan Pengembangan
Pengurusan
Pengulangan
Penge-..-an Pengeboman Pengetahuan
Per-..-an Peraturan Perkembangan
Persiapan
Permulaan
Ber-..-an Berjatuhan Berterusan
Ber-..-kan Bertilamkan Bersenjatakan
Berdasarkan
Di-..-i Didahului Disertai
Di-..-kan Dipendamkan Dibandingkan
17

Dimainkan
Dianjurkan
Diper-..-i Diperingati -
Diper-..-kan Diperlakukan Dipersembahkan
Dipertunjukkan
Dipertimbangkan
Me-..-i Merasai Memiliki
Me-..-kan Melakukan Memanipulasikan
Mewartakan
Melakukan

Mem-..-i Membaiki Mempunyai
Memahami
Mem-..-kan Membukakan Membuahkan
Memanjangkan
Memendekkan
Memper-..-i Memperingati -
Memper-..-kan Memperlakukan Mempertingkatkan
Men-..-i Menderhakai Mentepati
Men-..kan Menjatuhkan Mensejatikan
Menimbulkan
Menentukan
Meng-..-i Menghargai Mengepalai
Mengandungi
Menguasai
Mengiringi
Meng-..-kan Menghapuskan Mengekspresikan
Mengertikan
Menggabungkan
Mengadakan
Menge-..-kan

Mengelapkan

Mengesahkan
Kata
adjektif
Ke-..-an Kemelayuan
Keinggerisan
Kesejatian
Kekhasan
Kekhususan
Kesejagatan
Kemudahan





18

Sisipan
Sisipan adalah imbuhan yang disisipkan antara unsur dalam kata dasar.Bentuk sisipan
tidak banyak dan hanya wujud pada kata nama dan kata adjektif.
Dalam artikel ini terdapat beberapa kata terbitan sisipan yang tergolong daripada kata
nama dan kata adjektif antaranya ialah:

Kata dasar Imbuhan
sisipan
Contohpenggunaan Contoh yang
terdapat dalam
artikel
Kata nama -el-
-em-
-er-
Telunjuk
Kemuncup
Serabut

-tiada-
Kata
adjektif
-el-
-em-
-er-
-in-

Gelembung
Semerbak
Gerigi
Sinambung
-tiada-












19

KATA GANDA
Kata dasar yang mempunyai proses pengulangan akan menghasilkan bentuk kata
ganda.Proses pengulangan ini berlaku dalam dua cara iaitu yang melibatkan seluruh
kata dasar dan juga sebahagian kata dasar.
Dalam artikel ini terdapat beberapa kata ganda antaranya ialah:

Jenis kata ganda Contoh penggunaan Contoh yang terdapat
dalam artikel
Penggandaan penuh Cantik-cantik, jalan-jalan Jenis-jenis
Gaya-gaya
Orang-orang
Pengkaji-pengkaji
Raja-raja
Patung-patung
Dayang-dayang
Bahan-bahan
Ahli-ahli

Penggandaan separa Sesiku, lelangit, jejari, benci-
membenci, gaduh-bergaduhan
Semata-mata
Ketiga-tiga
Penggandaan berentak

Pengulangan vokal:
Lauk-pauk, selok-belok
-
Pengulangan konsanan:
Gopoh-gapah, huru-
hara
Dewa-dewi
Tindak-tanduk
Berentak bebas:
Lintang-pukang,
tungkus-lumus
Sahabat-handai
Sosio-budaya




20


KATA TUGAS

Kata penyambung ayat

Perkataan yang bertugas menghubungkan dua atau lebih daripada dua binaan ayat.

Jenis kata
hubung
Contoh Contoh ayat dan penggunaan kata
hubung dalam artikel
Kata hubung
gabungan
Lalu
Dan
Serta
Tetapi
Atau
sambil
-Hasilnya lalu disambut, dan mendapat
reaksi penonton
-tidak mampu membaca atau menulis,
tetapi masih mampu
-nyanyian serta lakonan lengkap
-pengiring atau peningkah
Kata hubung
pancangan
Yang
Untuk
Bahawa
Semoga
Ketika
Tatkala
Agar
Kalau
Setelah
Kerana
Supaya
Walaupun

-konsep perubatan untuk penyakit lemah
semangat.
-tradisi pengubatan yang
menghubungkan
-walaupun pengisian sesuatu seni
-bererti bahawa dengan adanya sesuatu
bentuk seni
-ini memang tepat kerana pembangunan
- pada ketika itu seni teater
-perlu dihuraikan agar berguna






21


Kata praklausa
Perkataan yang berada di bahagian hadapan klausa yang bertugas untuk menimbulkan
seruan, pertanyaan atau penerang pangkal klausa.


Jenis kata
praklausa
Contoh Contoh penggunaan kata praklausa
dalam artikel
Kata seru Oh
Wah
Aduh
Nah
Eh
Amboi
Cis


-tiada-
Kata tanya Apa
Bagaimana
Bila
Siapa
Mengapa
Berapa


-Bagaimanakah kemungkinan
kedudukan seni teater tradisi dalam
pembangunan negara?
-untuk apa berseni itu
Kata pembenar Benar
Betul
Ya

-yang baik dan yang benar untuk
keperluan
Kata perintah Jemput
Jangan
Sila
Harap
Tolong
Minta

-tiada-
22

Kata pangkal
ayat
Adapun
Sebermula
Syahadan
Alkisah
Maka
Hatta
-maka pada ketika itu
-maka dalam perbincangan ini

Kata prafrasa
Perkataan yang terletak dibahagian hadapan frasa nama, frasa kerja dan frasa
adjektif.

Jenis kata
prafrasa
Contoh Contoh penggunaan kata prafrasa
dalam artikel
Kata bantu Kata bantu aspek:
Pernah,sudah,telah,belum,
sedang,masih,akan

-sudah mempunyai pengikut
-ia pernah diberikan gelaran opera
-seperti yang telah dinyatakan
Kata bantu ragam:
Harus,hendak,mesti,boleh,
dapat
-dapat memberi sesuatu kepuasan
-kita boleh membahagikannya
Kata penguat Penguat hadapan:
Paling,terlalu,agak

-tiada-
Penguat belakang:
Sekali,benar,nian

-tiada-
Penguat bebas:
Sungguh,amat,sangat

-sangat bergantung kepada
Kata penegas Hanya
Lagi
Memang
Juga
Pun
Jua

-Tok dalang juga tokoh pencerital
-lebih penting lagi ialah data kreatif
-hanya dapat berkembang
Kata nafi Bukan
Tidak
-untuk tidak ketinggalan
-secara formal dan tidak formal
23

Kata pemeri Ialah
Adalah
-dalam artikel ini ialah Seni Teater
Melayu
-seni teater ialah suatu bentuk seni
yang tinggi
-penyampaiannya adalah melalui
seorang tukang cerita.

Kata arah Atas
Bawah
Tepi
Tengah
Belakang
Dalam
Antara

-dianjurkan di dalamnya dengan
nilai-nilai
-diolah dalam satu kapsul
-antaranya ialah Wayang kulit, Mak
Yong, Randai dan Bangsawan
Kata bilangan Bilangan tentu:
dua,sepuluh
-dalam empat bahagian
-dua baris
-panca indera yang lima

Bilangan tak tentu:
beberapa,seluruh,sekalian
-kelompok manusia
-semua corak dan bentuk

Bilangan himpunan:bertin-
tin,berhari-hari
-bertingkat-tingkat kehidupan
Bilangan pisahan:
Tiap-tiap,masing-
masing,setiap
-setiap lakonan disisip oleh suatu
tarian
Bilangan pecahan:
separuh,setengah,sepertiga


-tiada-
Kata sendi
nama
Di, ke, kepada, daripada, dari,
untuk, dengan, oleh, tentang,
terhadap, demi, sejak, seperti,
bagai, umpama, laksana, sampai

-di bahagian
-oleh fizikal
-untuk mengenal manusia
-seperti berikut
-kepada seni teater
-umpamanya bentuk rumah mesti
pelbagai
-daripada penyambut seni
-oleh pengusahanya
-dengan hasil karya




24

Kata pascakata

Perkataan yang terletak dibahagian belakang frasa kata yang ditambah dengan
perkataan -nya
Contoh:

Penekanan:sesungguhnya
Pembendaan:lajunya


Jenis pascakata Contoh yang terdapat dalam
artikel
Penekanan Seumpamanya
Contohnya
Kemudiannya
Lazimnya

Pembendaan Uniknya