"manishkumarphysics.

in"
1
CHEMISTRY
riia+
saiai
ii- + i ln+ i + l- n i i- t il- +tni- t . t il- l== ii- +i l-+i i +n i- ~i ~i=i-i
= l+i i =+-i t . ~-+ +tni- t ~-+ n =ini-- lni i ~iz-i <ii lnn t ( t- t . i ~~-+
(n n) +tni- t i-- n =ii il- ~-+ -ti ti - t n l+- =ii ~-+ il- ti - t
~-+ +i l--- -i ni n ni+ - l+i i =+-i t
(a) si+fa+ 4+
:-n ii- n +- ~-ii n -ii t - i-i i +zii (ni c) (alluvial) ~zi lzi = ln i. in ~il< + =ii ii i-i
t . = -i <i. =i -i. -n l-n ~il< vi+ l-+ ~-+ + n i( i- t +: i nnin zi z ii- + c n (lumps) ii
i i- t -n (nuggets) +tni- t
(b) iuir 4+ ~-+ ii- + ~i+=i:i i ~i +=i nii ( = +ii - =. +i-+ =. =-+ = ~i l=ln+ ) +
n i i- t
iuir 4+ tni: (Fe
2
O
3
), i+=i: (Al
2
O
3
.2H
2
O), +=ii: i l- -i- (SnO
2
), +i: (Cu
2
O),
l+i: (ZnO) :il<
+iiaa 4+ ni:n -i - (CaCO
3
), i nini: (CaCO
3
.MgCO
3
), + nini:- (ZnCO
3
), l= i: (FeCO
3
), = =i:
(PbCO
3
), n-=i: (MgCO
3
) :il<
u+a 4+ :-=n ni (MgSO
4
.7H
2
O), (-ti:i: (CaSO
4
), ( n=i: (PbSO
4
) :il<
+i+a 4+ ti: i+=i( i: [(3Ca
3
(PO
4
)
2
Ca(OH)
2
], +ni ( i: [3Ca
3
(PO
4
)
2
.CaCl
2
] :il<
fufn+a 4+ (=-i= i +l-zin n-ilzin l=ln+ (CaSiO
3
, 3MgSiO
3
), -+ [Mg
3
(Si
4
O
10
) (OH)
2
],
(ni: (Na
3
AlSi
3
O
8
) , +--i (K
2
O.Al
2
O
3
.6SiO
2
), in ( 3BeO. Al
2
O
3
.6SiO
2
) :il<
(c) u+ 4a (Sulphurised)
~-+ ii- ~i = ~i-. n. l+. n+i. +i ~il< + =-+i:i = +- ti - t
-<iti ~i- i:i: (FeS
2
), nn -i (PbS), l + n (ZnS), l=-ii (HgS), +i ni= (Cu
2
S), -i-+i ii:
i +i i:i: (Cu
2
S.Fe
2
S
3
).
(d) rnir 4+
:- ~-+i n ii- + tni:= ti- t
a<iri ti- l=- (AgCl), +i- ni: (KCl.MgCl
2
.6H
2
O), +ni -i (CaF
2
), l=ni:- (KCl), +ii ni: (3NaF.AlF
3
)
:il<
"manishkumarphysics.in"
2
CHEMISTRY
riiai + + r-si 4+
/kkr q v; Ld l a?kVu
, Y; qfefu; e ckWDl kbV
AlO
X
(OH)
32X
[
t gk
0 < X < 1] Al
2
O
3
Mk; Li ksj
Al
2
O
3
.H
2
O
dksj UMe
Al
2
O
3
ds; kssy hukbV Dy sdk, d : i
[Al
2
(OH)
4
Si
2
O
5
]
vk; j u gsesVkbV
Fe
2
O
3
eSXusVkbV
Fe
3
O
4
fl Msj kbV
FeCO
3
vk; j u i kbj kbV
FeS
2
y heksukbV
Fe
2
O
3
.3H
2
O
r kck dkWi j i kbj kbV
CuFeS
2
esy kdkbV
CuCO
3
.Cu(OH)
2
D; wi zkbV
Cu
2
O
dkWi j Xy kUl
Cu
2
S
, t qj kbV
2CuCO
3
.Cu(OH)
2
ft ad ft ad Cy sUM; kLQsy hj kbZV
ZnS
dSy kekbu
ZnCO
3
ft adkbV
ZnO
y sM xSy suk
PbS
, sUXy sl kbV
PbSO
4
l s: l kbV
PbCO
3
eSXuhf' k; e dkusZy kbV
KCl.MgCl
2
6H
2
O (K
2
MgCl
4
.6H
2
O)
eSXusl kbV
MgCO
3
Mksy ksekbV
MgCO
3
CaCO
3
bIl e y o. kbIl ksekbV
MgSO
4
7H
2
O
y sUXcsukbV
K
2
Mg
2
(SO
4
)
3
fVu dSl hVsj kbV fVu LVksu
SnO
2
fl Yoj fl Yoj xy kUl vt sZuVkbV
Ag
2
S
i kbj st hj kbV : chfl Yoj
Ag
3
SbS
3
Dy ksj st hj kbV gkuZfl Yoj
AgCl.
LVSfQukbV
Ag
5
.SbS
4
i qzqLVkbV
Ag
3
AsS
3
Example-1 +i-=i ii- ( +l- n vi+l-+ ~-ii n ii i-i t `
Solution - i=il-+ ii n ti:i- + -i- ~i- in - = Cu, Ag, Au ~il<.
Example-2 ai I n l< n ~-+ +i ai II n l< n =ti i=il-+ = zi = = n ln- +il( `
ai I ai II
(A) + =i i: (p) FeCO
3
(B) l=i: (q) SnO
2
(C) = =i: (r) PbSO
4
(D) (n=i: (s) PbCO
3
Solution (A) (q) ; SnO
2
+=ii: i l- -i- +tni-i t (B) (p) ; FeCO
3
l=i: +tni-i t
(C) (s) ; PbCO
3
==i: +tni-i t ; (D) (r) ; PbSO
4
(n=i: +tni-i t
"manishkumarphysics.in"
3
CHEMISTRY
riia+
~-+i = ii- + l-+i i i++i + ln( v +- ti - ini ail-+ vi i ln+ vl+i ii- +n +tni-i t ~-+i
= ii- ~i + i++i -ii l-+ii + ln( n - l---lnli- < =l-nln- t
(A) 4+ +i stuai
(B) 4+ +i suiria 4i ui-<i
(C) uif-<a 4+ u ziifria riia +i si++i
(D) riia +i zif&+i
(A) aiai i stuai ~-+ +i = in -++i (jawcrushers) ,ii i=i i-i t ~i -+ii = inlnni ~i - -
lnni = i- n ll-- l+i i-i t
(B) ui-<i ~-+ = ~i z-i ~- i ni ~zi lzi +i ti- +i l+i l= n, =i-< i i ~-+ +i nii+i +tni-i t
:=n t - = < =l-nln- t -ii :- <i +i - -i ii- + i ln+ -ii ~~-+ (n n) + ii l-+ n ii + ~-- l-i
+-i t +z ni +ni +i -i- i - l+i ni t
(i) nt4 riia 4i n-t4 si++i 4i ntnzia {i&sii) ffri
t lli n n ~i ~-+ + +ii + ~i l-i+ i-i n ~-- l-i +-i t :=n l= t ( ~-+ +i n +i t-i
iii + =ii ilt- l+i i-i t iii ~-+ + +i ziii -i = -ni a i- t l+ t-+i ~zi lzi = ln i.
- i- ~il< n + =ii t i-i t := lli n ti: i ln+ +nil=+i i ln+n n +- ti -i t ~i +=i: -ii
n +- ~-+ +i := lli ,ii =il-< - l+i i-i t
(ii) ua+t4 si+i
t lli ~-+ i+i + - -+i n ii ~iiil- t
:= lli +i -i n - l+i i-i t i -i ~-+ i ~zi lzi - -+i v+ l- +i ti -i t (+ - -+i i+ +i+
n (+ - (-n i i = +i) <i i n i n-i t l-n = (+ - -+i i n ti -i t - li - ~-+ +i -
ini i-i t -i ~-+ + - -+i i+ - -+i i n +i ~i ~i+li - ti - t ~i i n + -<i+ ln i- t l+
~- -+i ~zilzi < ln-i t
a<iri
+i ni: ~-+ (FeO.Cr
2
O
3
), +i ~- -+i ~--iti ~zi lzi = ~i + =i i: ~-+ (SnO
2
) +i - -+i i-+ ni:
(FeWO
4
+ MnWO
4
) = i+ :=i lli + ,ii l+i i-i t
(iii) nin nia ffri := lli +i -i n =iiii- l--- -- + =-+i: ~-+ = n n -i, PbS (Pb +i ~-+);
+i i:i: Cu
2
S.Fe
2
S
3
i CuFeS
2
(+i +i ~-+) ; l + n , ZnS(l + +i ~-+) ~il< + =i < i + ln( +-
t ~i t := - ~iiil- t l+ ~~-+ (n n) -ii ~-+ +ii +i n -ii -i + - n + =ii iin- +i +i l
li--li-- ti -i t ~~-+ (n n) + +i n ,ii iin i- t l+ ~-+ + +i - n ,ii iin i- t := +n
n (+ i (+ = ~li+ i=il-+ -n- +i+ (Frothing agent) lnni- t
(a) nin+it (Frothers) -iii nin -i- t i nin -ni+ = n + - -- t - n = -i - n. + - n
~il< nin+ii (Frothers) +i -t v +- ti - t :-t t - +n nizii n lnni- t
nin+ii (Frothers) n -iii +i+ (stabilizers) lnni- t . l== l+ nin n- =n -+ -i t =+
"manishkumarphysics.in"
4
CHEMISTRY
(b) unir+ (Collectors) i lzin i =i ln (lin -i +i -i n = n it+ + n ti -i t =-+i: ~-+
+ +ii + =ii = i l- ti i- t -ii :-t n l-+ii -i- t :=i +n n ~-+ + +i nin ~i i- t = n it+
+i tn zii +n nizii n lnni- t
(c) uf+4i+it aii a+ fi++ (+ il- < = il-i +i ~zi lz + n i-i t :=n =l++
i ~-n+ ~li+n + +i lnni- ~- il-i + n -l-i- ~zi lzi +i -n- + l- +i ci i ii < -i t
:= +i ~zi lzi +i ~nn +- n n<< +-i t -<iti + ln(. n n -i (PbS) =iiii- ZnS-ii i:i: (FeS
2
)
nii +i ~zi lz + n i-i t -n- i lzin :ii:n -i (= n it+) +i NaCN-ii Na
2
CO
3
(~-n+ ~li+n +
+i -t -i n +- t ) + =ii lnn+ --- ti -i t NaCN-ii Na
2
CO
3
+i lnni-i ZnS -ii FeS
2
+ -n- n i
+i +n + <-i t. :=ln( i ilt- +- t -i nin n n - PbS t-i t PbS +i nin = (+lzi- ++
:= +n +i <i ii CuSO
4
(= l++) lnni+ <i ti- t i ZnS+ -n+ n i +i c-i t l= ~ nin = ti n -
t -n- = n n zi i - <ii +i ~-ni+i FeS
2
+ -n- + ln( --i<ii t
ok; q
?kweusoky k i SMy
[ kfut >kx
v ; Ld d hy qxnh r sy +
i SMy ok; qd ksv Unj [ khapr k gS
v kSj y qxnhd ksfgy kd j fey kr k gSA
nin nia ffri
Example-3 NaCN, ZnS + nin +i -- = i +- + ln( l+= +i ~-n+ + n +i +-i t
Solution NaCN, ZnS+ =ii l+i + ZnS+i =-t Na
2
[Zn(CN)
4
] = + n + -- +i l-ni i +-i t := +i t
nin + -- +i i+-i t
Example-4 nin -n- lli n -iii+i+ +i i ln+i +i ti -i t `
Solution -iii+i+ +i -l-il- n nin +i+i n- =n -+ - t- t
(iv) fa+iina (Leaching) : l< ~-+ l+=i - +- lni+ = ~-ni . -iii -ii - +- i=il-+ ~li+n +i n
ln ti -i i l--iin- +i -in +- t l---lnli- -<iti := l+illi +i - +- t
iuira u ynfai +i fa+iina (Leaching of alumina frombauxite) :
( n lnl-n + n ~-+ i+=i: n ~li+i zi- SiO
2
, ~i- ~i +=i: -ii i: l-n ~i+=i: (TiO
2
) +i ~zi lzi
ti -i t 473 - 523 K-i -ii 35 - 36 bar <i - li - ~-+ +i =i-< =i ln ti: i +=i: ln- = il-zi (digest)
+ =il-<- l+i i-i t := +i Al
2
O
3
=i ln ( n ln- + n ( SiO
2
, =i ln l=ni+ + n l--iiln-
ti i-i t -ii ~i- ~i+=i: i: l-n ~i+=i: +i ~zi lzi zi i t i-i t
Al
2
O
3
(s) + 2NaOH(aq) + 3H
2
O(l) 2Na[Al(OH)
4
](aq)
ln- n +i - i:~i+=i: n = ilt- + ( n ln- +i -<i=i- + lni i-i t ( ni l- Al
2
O
3
~-i l- ti
i-i t := ~-ii ln- +i -i i - t ( ni l- Al
2
O
3
+ -n - = iii l- l+i i-i t . i l+ ~-i i
+i l- +-i t
2Na[Al(OH)
4
] (aq) + CO
2
(g) Al
2
O
3
.xH
2
O(s) + 2NaHCO
3
(aq)
=i ln l=ln+ ln- n zi i t i-i t -ii ni l- ( n ln-i +i zi-+. = ii+ -ii nn ++ - zi z Al
2
O
3
i-- + lni i-i t
Al
2
O
3
.xH
2
O(s)
K 1470
Al
2
O
3
(s) + xH
2
O(g)
< v+n + ~-- n- ~i- t
"manishkumarphysics.in"
5
CHEMISTRY
-4 a<iri (Other examples) :
-i<i -ii =i- + ii-+n n ii-~i~-+ +i l--iin- i i ~i+=i- +i -l-il- n =iln =i:-i: ~ii
i lzin =i:-i: + -- ln- ,ii l+i i-i t l=n = ii- i< n l + + +i + =ii l--ii- ,ii i--
+ ni i-i t
4M(s) + 8CN

(aq) + 2H
2
O(aq) + O
2
(g) 4[M(CN)
2
]

(aq) + 4OH

(aq) (M=Ag ~ii Au)

2[M(CN)
2
]

(aq) + Zn(s) [Zn(CN)

4
]
2
(aq) + 2M(s)
(C) uif<a 4+i u ziifria riiai +i fa+ii (Extraction of crude metal fromconcentrated ore) :
=i l< - ~-+i +i ( = ii n l- - +-i ~iz+ t i l+ ~-- + ln( - +- ti =ini-- =-+i: ~-+i
+i ~-- = tn ~i+=i: + n ll- - +- t ~i+=i: ~i=i-i = ~-l- ti - t ~- =il-< - ~-+
= ii- ~i +i i++i <i n <i n ti -i t l-t -i- l<i ni t
(i) iuir sfaa (ii) iuir +i riia s4a
(i) iuir sfaa : ~-+ +i -=+ ~i+=i: n l- - ~-+ +i + l- + ~iii <i +i = +- t
(I) faaisa : l---i- n =il-< - ~-+ +i i +i ~-l-il- i =iln- nizii n vn = nn l+i i-i t
l---i- + +n n l--- l-- ti- t
(a) +ii - ~-+ lil- ti+ ii- + ~i+=i: <-i t . -<iti.
FeCO
3
(l=i:)
A
FeO + CO
2
; PbCO
3
(==i:)
A
PbO + CO
2
CaCO
3
(+n=i: ~-+ni:n -i-)
A
CaO +CO
2
ZnCO
3
(+nini:-)
A
ZnO +CO
2
CuCO
3
.Cu(OH)
2
(nni+i:)
A
2CuO + H
2
O + CO
2
MgCO
3
.CaCO
3
(inini:)
A
MgO + CaO + 2CO
2
(b) ni ~i+=i: ~-+ n -l-i- l+-ni+i +i n -ni + n l-+n i-i t. -<iti.
2Fe
2
O
3
.3H
2
O (nini-i:)
A
2Fe
2
O
3
(s) + 3H
2
O(g)
|
Al
2
O
3
. 2H
2
O(i+=i:)
A
Al
2
O
3
(s) + 2H
2
O(g)
|
(c) +i l-+ <ii . l< ~-+ n -l-i- ti -i < ti i n ~i ~-+ = i ti i ni iziin ~zi lzi ii < ti
ini
(II) ia (Roasting) i - n =il-< - ~-+ (ore) +i i i ~i +=i- + ~ili+ n ii- + nn-i + = -i- + -ini-
vn = nn l+i i-i t i - (+ -ni-i i +n t . (+ i i-i ti - + i< ~l-l+- -ni +i ~iz+-i
-ti ti -i t i- n l--- +n ti- t
(a) uii-4 ais s ia =-+i: ~-+ = n n -i (PbS), l + n (ZnS) +i + z iin tn iil+ ~i +=i:
n ll- - ti -i t l+ l< -ini- +n (nnin 500C) -ii i nn n SO
2
+i =i-< -i ~li+ ti -i =-+ - =+-i
t i ~li+ -iii t . -ii :=+ ~i- + ln( ~li+ -ini- +i ~iz+-i ti -i t
2PbS (+z iin) + 3O
2

A
2PbO+ 2SO
2
PbS (-i iin) + 2O
2

A
PbSO
4
2ZnS (+ z iin)+ 2O
2

A
2ZnO+ 2SO
2
,.
ZnS (-i iin) +2O
2

A
ZnSO
4
+ii+ii i - + <i i- i ~i +=i+i -ti ti -i t
2CuFeS
2
+ 4O
2
Cu
2
S + 2FeO + 3SO
2
(b) a- ais s ia + z ii- ( = Cu, Pb, Hg, Sb ~il< +i =-+i: ~-+ i i O
2
+i n +- ~i l- n vn
= nn +- iil+ ~i+=i: n ll- - t l-i ti =ii ii- n ~-l- ti i- t -<iti.
Cu
2
S (+i ni-=) + O
2
2Cu + SO
2
PbS (nn-i) + O
2
Pb + SO
2
HgS (l=-i) + O
2
Hg + SO
2
"manishkumarphysics.in"
6
CHEMISTRY
i i O
2
n =-+i: ~-+ +i nn +- t =ii ti ii- n ~-l- ti i-i t t v+n +: -ini = i-i i-i
t = -- ~--. i~-- ~il< -il<- SO
2
+i -in H
2
SO
4
l-nii n ti-i t
(c) t ~i=i-i = ~i+=i+- ti - ini iziin ~zilzi = ~i= l-+ (As
2
O
3
+ n ), =-+ (SO
2
+ n ),
+i-+i = (P
4
O
10
+ n ) -ii (-in-i (Sb
2
O
3
+ n ) ~il< +i ti < -i t
4M (M = As, Sb) + 3O
2
2M
2
O
3
|
S + O
2
SO
2 |
; P
4
+ 4O
2
P
4
O
10 |
~i+=i: iziin ti - t :=ln( l-n-i = n =i + n it l-+n- t
(d) =il-< - l- -i - ~-+ SnO
2
(Sn +i ~-+) +i i +i n +- ~i l- n vn = nn (i -) +- t . -i
~-+ n -l-i- CuS -ii FeS +i ~zilz +nzi CuSO
4
-ii FeSO
4
n <n i-i t
CuS + 2O
2

A
CuSO
4
; FeS + 2O
2

A
FeSO
4
<i -i l---i- -ii i -. =iiii- i- -i ii n ti - t . i - +i ll-il- n i + lz< i n t- t l+ l---i-
+i ll-il- n ~i lzi+ i i -< t- t
vnna
riian +i faii : +: l-+i i v+ni n . (+ ~i+=i: +i lnni- t t ~- ~zi lzi + =ii = +- ti + nln-
ii- + =ii ~lnii -iii nln- vi-ii -i-i t t ii- nn +tni-i t := v+n +i vnn- +t- t
ii- nn l-ni i +i l=zi - l--- t
~ii- ~i+=i: (~-ni ~i+=i:) + ii- ~i+=i:(-iii ~i+=i:) nn-i (=n-i + nn- ini) ii-nn
~i z-i -iii -ii ~-ni ~i +=i:i +i ti-i (l-+i=-) -<iti + ln(. +i ii: = Cu + l-+i i n FeO
~zi lz t
2CuFeS
2
+ 4O
2
Cu
2
S + 2FeO + 3SO
2
Cu
2
S + FeO + SiO
2
FeSiO
3
(nn-i ii-nn) + Cu
2
S (n)

) jkbV ; HkftZr ik
(-i -) (l--ni -)
n n ~i-(II) =-+i: +i ii ~l-= -n nizii -l-i- t-i t
~iz-i ~-ni ~zilzi = - P
4
O
10
+i ti- + ln( -- + i (ni:n -i -) +i -l-il- n vnn- v+n
v +- l+i i-i t
CaCO
3
CaO+ CO
2
CaO + SiO
2
CaSiO
3
(nn-i ii-nn)
6CaO+ P
4
O
10
2Ca
3
(PO
4
)
2
(nn-i ii-nn- iin= (Thomas) ii-nn)
ii-nn + n i :
(i) ii-nn (+ nn-i <ni- t
(ii) :=+i nn-i+ l--- ti-i t
(iii) t ~ -ii+ - t-+i -ii nln- ii- + =ii ~lnii ti -i t := +ii ~zi lzi nln- ii- i+ - +
n (ii- nn + n ) - -i t-i t . -ii :-t ii- = =n-i = i+ + =+- t nln- ii- ii- nn +i - ii-
+i ~i +=i+ - ti - = i +-i t
nin+ + v+i : nin+ <i v+i + ti - t = ~-ni nin+ -ii -iii nin+
(a) nt4 nin+: t ~-ni ~i+=i: (~ii- + ~i+=i:) = SiO
2
, P
2
O
5
, B
2
O
3
(i += = ) ti - t :-+i -i n
-iii ~zi lzi = CaO, FeO, MgO~il< +i < +- + ln( l+i i-i t ~-ni nin+. -iii ~zi lz + =ii
= +- ti + ii- nn -i- t
"manishkumarphysics.in"
7
CHEMISTRY
(b) +iit4 nin+: t -iii ~i+=i: (~ii- ii- + ~i+=i:) = CaO(ni:n -i- CaCO
3
=), MgO(n-=i:.
MgCO
3
= ), t n i: (Fe
2
O
3
) ~il< ti - t :-+i -i n ~-ni ~zi lzi = SiO
2
, P
2
O
5
~il< +i < +- + ln( l+i
i-i t -iii nin+ ~-ni ~zi lz + =ii = +- ti + ii- nn -i- t
:= v+i ii-nn +i (+ nn-i < ni- + n liili- + =+- t. nin+ ~i+=i: ~-+ n -l-i-
~nn-i ~-ni i -iii ~zi lz + =ii ~lil+i +-i t . -i ii- nn vi-- ti -i t
(ii) riia iuir +i s4a
i=il-+ ~-i+ i - ~i- + ,ii iln+ + ~-- n+- ii- vi-- ti -i t
iui4fa+ s4a ffri :
:= ii + ~-- n- ~i i ln+ v+ni +i i = i =l-nln- t ~i +=i:i -ii ~- i ln+i + ~-- + ln( +i -
+i v +- + =+- t -ii =--i +i + +i -ni-i + +ii t lli n - v +- ti -i t := lli +i +ni t
t l+ --- -i +i ~iz+-i ti -i t . i l+ nt ni t :=+ ln( ii ii +i -i n ~iz+ t
+ia + uii s4a
PbO + C Pb + CO (n +i l-+ii)
2Fe
2
O
3
+ 3C 4Fe (-i ~i-) + 3CO
2
ZnO + C

C 1200
Zn + CO (l+ +i l-+ii)
SnO
2
+ 2C ((-ii=i:)

C 1800
Sn + 2CO (l- +i l-+ii)
MgO + C
Vh ~ HkV rq | fo

C 1200
Mg + CO
CO + uii s4a : +: l-il- n . ii n --- CO- ~-i+ +i -t v+- ti-i t
Fe
2
O
3
+ 3CO 2Fe + 3CO
2
Fe
3
O
4
+ 4CO 3Fe + CO
2
PbO + CO Pb + CO
2
CuO + CO Cu + CO
2
+i - i +i - ni -i +=i: ~-- v+n =ini-- ii ii n =--- ti -i t +i - +i ~-i+ +i -t v +-
+- +i + z til-i t . =
(a) + z iil+ ~i +=i: = CaOii- + -ii- iil+ +ii : < - t
CaO + 3C

A
CaC
2
+ CO
(b) +: l-il-i n . -i<i + zii-n- + <i i-. ~i+=i: +i - +i - l-ni i ti =+-i t
MgO + C Mg + CO
-4 riiai zii s4a :
l< +i - +i (+ ~i +=i: n ~-l- +- + ln( ~l- --- -i +i ~iz+-i ti -i t - ~ili + i vii ln+ - zi
+ ln( ~- ii- ~i ,ii ~-- +- t l+ ii + z iil+ ~i +=i:i +i +i - ,ii ~-l- -ti + =+- t +i l+
ii- + ln( ~i+=i- +i i -i. +i - + ln( -i -i +i - n-i n --- ti -i t := v+i iil+ ~i+=i:i .(Cr -ii
Mn) +i --- - i-in+ ii- = (n lnl-n ,ii ~-l- + =+- t i Al
2
O
3
+ ~i+=i+i -i +i ~li+
nizii (1675 kJ/mol) n+- +-i t t v+n ni- lzn i (nln-i -ii v+n +tni-i t -ii ~lil+i ini:
~lil+i +tni-i t
Cr
2
O
3
+i Al-- i +i ~iz+ nizii + =ii lnni- t (t lni ini : lni +tni-i t ) -ii := lni +i + =in
n i- t Na
2
O
2
i BaO
2
-ii Mg - i +i (+ lni (n- lni i n+ +tni-i t ) ini : lni n = -n
nizii n lnni- t + =in + -ii ~i - ti -i t i ll+i ,ii -ni +i til- +i i +-i t Mg l- + (+ +
+i n- lni n in- (lt) (struck) t -ii ii- (charge) +i +ni -i (CaF
2
) i l+ (+ -ni + -in+(Insulator)
+i -t ti +-i t . +i - ,ii c+ < - t ~ Mg-l- n-i t ~i n- lni ~in + n -i t -ii ini
--- ti -i t -ni +i ~li+ nizii + -= - + =ii Mg -ii BaO
2
+ n -i ~lil+i =--- ti-i t
Mg + BaO
2
BaO + MgO + -ni
-i +- ~lil+i n --- -ni = Cr
2
O
3
, AI--i + =ii ~lil+i +-i t
Cr
2
O
3
+AI 2Cr () +AI
2
O
3
"manishkumarphysics.in"
8
CHEMISTRY
l-ln- nln- Cr-ii- +=in + -n a i-i t
y4fai aist4 v+ +i y+ av4in ni t (~i-) + t ( +i +i i -i (l -n)
:= v+n n 3 : 1 ~- i- n Fe
2
O
3
Al-- i = -i ini : lni (+ +i- ni ~i+ l- + + =in n l-i- ti -i t . l=n
n- =i: +i ~-- nni ti -i t -ii -n (+ lz< (-nn) ti -i t ini: lni BaO
2
-ii Mg - i (n- lni)
+ lni = lii ti -i t . l=n Mg l- +i +i ini i-i t ni t (~i-) + +i + l= +i i =i+ +-
t i - t -ii ~l- =t lni + =i - ,ii -ii -+ = lii ti -i t Mg l- n-i t n- lni ~in
+ n -i t -ii Fe
2
O
3
, Al - i ,ii Fe n ~-l- ti i-i t
2Al + Fe
2
O
3
AI
2
O
3
+ 2Fe (nln-) ; AH = 3230 kJ (~lil+i ini: lni + ln( v+- ti-i t)
3 Mn
3
O
4
+ 8 AI

4 AI
2
O
3
+ 9 Mn
B
2
O
3
+ 2Al

2B +Al
2
O
3
(ii- +i l-+ii)
t (+ vn -ni-i i ~lil+i t. t l-+il- -i-i + =ii =--- ti -i t . :=+ ln( + n vil-i+ -ni +i
~iz+-i ti -i t
atfzi4 s4a ffri ~i+=i:i + ~-- + ln( n -ilzin +i vin +- t +: l-il-i n ti
~i+=i: ~-- + ln( -iii t -i-in+ ii- ( t ni:i +i ~-l- +- + ln( v +- ti -i t
TiCI
4
+ 2 Mg
C 1150 1000
rocess p Kroll
Ti + 2 MgCI
2
TiCI
4
+ 4Na
I I rocess p M
Ti + 4 NaCI
~-i+ + n Na Mg +i -i n nii<i+ ti -i t +i l+ ii- ~i +i --- ~-i+ -in-i n n :-+ t ni:i
+i i n-ziin-i ti -i t :=ln( ~zi lzi = n +- ~-l- ii- ~i +i ii (washed) =+- t
a s4a ffri
t v+n -- ~-- v+n i i ~-- v+n ii +tni-i t + z +n -i-in+ ii- ( = Hg, Cu, Pb, Sb
~il< + =-+i: ~-+ +i i n nn +- t - :-+i (+ iin ~i +=i: i =-+ n i--l- ti i-i t i =-+i:
~-+ + zi i iin + =ii ~lil+i + ii- SO
2
< -i t
a<iri : 2HgS + 3 O
2

2HgO + 2SO
2
2HgO + HgS

2Hg + SO
2
2Cu
2
S + 3O
2

2Cu
2
O + 2SO
2
2Cu
2
O + Cu
2
S

6Cu + SO
2
2PbS + 3O
2

2PbO + 2 SO
2
2PbO + PbS

3Pb + SO
2
i +i -l-il- n :=+ =-+i: ~-+(PbS) = Pb + l-+ii +i l--- v+i v<lzi - + =+- t
PbS + 2 O
2

PbSO
4
PbSO
4
+ PbS

2 Pb + 2 SO
2
uasiaat4 s4a
t == nti ~-- v+n t -ii ~l- zi z -i< < -i t t i=il-+ v+n +i - n-i n (+ nt ni v+n t ,
t v+n ~l- l+iziin ii-( = n -ilzin i (nlnl-n i --- ziz-i + -n-i + -i<- + ln( v+- ti-i
t +i + -~i-i ~-- = l=- =i n -i- ii- +i ~l-= -n nizii n vil-- (+ ~l-l+- nii t
"manishkumarphysics.in"
9
CHEMISTRY
1. nt4 fn4a : -~i- ni ln- n =n-i = =--- ti =+-i t l-n -i< n + =ii ~lil+i -ti
+-i t +i -ii l+ :-+ =-+ i + ni ln- + -~i- ,ii vi-- ti- t
2. -4 fni4+i -~i- +i n +i - n-i n ~- lni+i n ~i=i-i = +- t +ni i- n + =ii -i -i
= ~lil+i +-i t -ii l-ni HF n iln- KHF
2
+ -~i- ,ii vi-- ti-i t
3. fsin r4 nfna - i l+ n + =ii ~lil+i +- t vi :-+ ~il-+ nii + lin t nln- = l-+li -
ti - t (n lnl-n AI
2
O
3
+ii ni: Na
3
[AIF
6
] + nln- lni + -~i- ,ii vi-- ti -i t =i ln +ni i-
<i -i nln- NaCI + -~i- = vi-- ti -i t := l-il- n CaCI
2
+ ii +i <i -i- iin ~zi lz + n nn-i +
l-< +i 803 = 505C -+ +n +- + ln( lnni- t
riia+ +i uaiui4fa+ fu&ia :
-~i-i ~-- +i :n + i i + n n- ,ii v l- ~-- +i (+ -+-i+ + n =nn =+- t ~li+
+iin+AG+ =ii (+ ii l-+ v+nit = i - n +- -i +i li ,ii vi-- + =+- t t -ninl-+i =--i n
v +- :n + i i = vi-- ti -i t
AG = nFE ..........(i)
ti n -ii-i--l- :n+i-i +i =i t. F +i l--i+(F = 96.5 kJ/mol) -ii E l-+i n l-ln- i+= n-
+i :n + i li t
:= v+i ~i--l+ ir v+ni +i + n ln= -i t
AG + AG (it) = AG nFE
ext
l< it = i - +i lii--
E
ext
=
nF
G A
= ~li+ ti-i t -i
~-- -ninl-+i = =-i (feasible) ti -i t . ~- =- i v+n n +- -i n +ni + =ii =--- ti -i t ~li+
l+iziin ii- ~i + ln( :n + i li +i ni- ~li+ +iin+ ti -i t :=ln( :-+i ~-- +la- ti -i t l< <i
=- li- E
0
ni-i +i ~-- i-in+E
0
= =-l-i- t - liin- =ni+i (i) n +iin+AG
0
ti -i t - +n
l+iziin ii- ln- = it -ni i ni -ii ~l-l+iziin ii- ln- n -ni i ni ~ii-
Cu
2+
(aq) + Fe(s) Cu(s) + Fe
2+
(aq)
=iiii -~i- n . M
n+
~i- +iin+ :n + i (+ ii ) l=l - ti l--i l- ti - t --- ii- +i l+iziin-i
-ii :n + i i + n - +- <ii +i -i n =iii-i + +-i -ilt( +: i nln- <ii +i ~li+ -in+ -i-
+ ln( nin+ -i- t
nt4 riia+ : ~i l-i+ l--- ii- nn -i ni ln- n ~-+i il-i + =ii ti =ii ii- ~i :-+ i ln+i
+i v+n ni ii- +n +tni-i t ~iz+-i- =i +i l-+ ~li+n + ii v +- ti - t t v+n n - l--- ii
+ ~-+i + l-+i i +i v+n t +i +i l--- ii + ~-+ = ni ii- +n ,ii l-+li - +- t t ~-n
iii + vi n = l--iiln- ti -i t Cu
2+
+- ln- ~i- zin- i H
2
+ =ii ~lil+i +-i t
CuSO
4
+ Fe

Cu(s) + FeSO
4
~-+i . =i-< -i~i i l,-i+ <iii = ii- ~i + l-+i i + ln( ni ii- +n v+n n -i- ~iiii - < ~iz+
= ti - t ni ln- (l--iin-) n n -i- ii- +i lni+-. l--iiln- ln- +i zi lz+i -ii -~i-
i + z -i-in+ ii- ~i +i lnni+ zi z ln-i = ii- +i - vil--
+ riiay nt4 riia+ zii faa v+i u via riat r
Ag Au +i fa+ii ii- ( = Au -ii Ag +i -i-in+ ii- ( -<iti + ln( Zn ,ii :-+ ni ln-i =
~-i l- + =+- t
iil+Ag -- NaCN ln- n :=+ ~-+ = i n i-i t -ii vi-- ln Zn zin- + =ii ~lil+i +-i t
Ag ~-i l- ti -i t ln- n vilt- i Na
2
S+i ~i+=i+ - + < -i t ii- ( = l=-. ni - +i CN

+ =ii
l--iin- (+ ~i+=i+i ~lil+i t (Ag Ag
+
i Au Au
+
)
Ag
2
S (s) + 4CN

(aq)

2 [Ag(CN)
2
]

(aq) + S
2
(aq)
2[Ag(CN)
2
]

(aq) + Zn (s)

[Zn (CN)
4
]
2
(aq) + 2Ag (s)
4Au (s) + 8 CN

(aq) + O
2
(g) + 2H
2
O (l)

4 [Au(CN)
2
]

(aq) + 4OH

(aq)
2[Au(CN)
2
]

(aq) + Zn (s)

[Zn(CN)
4
]
2
(aq) + 2Au (s)
ti Zn (+ ~-i+ +i -t +i +-i t
"manishkumarphysics.in"
10
CHEMISTRY
H
2
SO
4
+ =ii l- n (leaching pitch blends) +i l--iiln- +- t i l-n =iln +ii - n in-i t
U
3
O
8
+ 3 Na
2
CO
3
+
2
1
O
2

3 Na
2
UO
4
+ 3 CO
2
U
3
O
8
+ 3 H
2
SO
4
+
2
1
O
2

3 UO
2
SO
4
+ 3 H
2
O
=n< n = Mg (OH)
2
+ ~-i i n -- +i ln- v+- ti-i t
MgCI
2
+ Ca(OH)
2

Mg(OH)
2
+ CaCI
2
.
ynffa4 +i fa+ii : :=n l--- v+n =l-nln- t
(a) iuira +i zif&+i :
(b) uasiaat4 s4a {rinria s+)
:=+ ii- +n n zi z Al
2
O
3
n Na
3
AlF
6
(+ii ni:) i CaF
2
(+n i-i) lnnii i-i t . l== lni +i nn-i + +n
ti i-i t ~i :=n -in+-i ~i i-i t nln- ~~-+ (n n) (n l +=) +i -~i- l+i i-i t -in + + ii
-ii n +i: + ( -i -i n n n- t ti Al
2
O
3
+ ii- n ~-- + ln( n +i: + (-i -ini ti- t
=-i ~lil+i := +i ti -i t
2Al
2
O
3
+ 3C 4Al + 3CO
2
-~i- +i t lli rinria s+ + -in = = l=z t nln- < +i -~i- (+ -~i-i = n
n. +i- :n+i +i in ++ l+i i-i t (-i -=l- ~i+=i- (-i + +i- = ~lil+i ++
CO( CO
2
-i-i t := +i ( n lnl-n + + l+ni n in + -i<- + ln( +i - ( -i +i nnin 0.5 l+ni n in
+i- n i-i t -~i-i ~lil+i( l--- t
+ii s : Al
3+
(nln-) + 3e

Al(l)
yai s : C(s) + O
2
(nln-) CO(g) + 2e

C(s) + 2O
2
(nln-) CO
2
(g) + 4e

"manishkumarphysics.in"
11
CHEMISTRY
Na +i fa+ii : NaCl -ii CaCl
2
+ nln- lni +i i-- = n n n - t i -i+i ~i- + ii +i - ( -i
+i -i ti -i t :=n - iii ilt- +- l--- ~lil+i( ti -i t
NaCl +i ~i-- : NaCl Na
+
+ Cl

Na +i + ii ni ti -i : Na
+
+ e

Na(~--)
Cl
2
+i (-i ni ti-i : Cl

+ e

Cl (~i+=i+i)
Cl + Cl Cl
2
+i-- =n n nln- NaOH + - ~i- ,ii ii Na i-- ti -i t
Example-5 i+=i: n n- ~zi lzi i: i-i t
(A) CuO (B) ZnO (C) Fe
2
O
3
(D) SiO
2
Solution (C) nin i+=i: n Fe
2
O
3
~zi lz + n ti -i t -ii z - i+=i: n SiO
2
~zi lz + n ti -i t ~-
(C) -ii (D) l+- =ti t
Example-6 -~i- ~-- ,ii =iiii- +i-=i ii- +i ~-- + ,ii l-+i i ti-i t . -ii +i `
Solution =i ln. (n lnl-n. n -ilzin ~il< +i l-+i i --+ nln- ni (fused salts) + -~i- ~--
,ii ti -i t +i l+ ~li+ l+iziin -ii - i-in+ - t - n ~-i+ ~li+n + +i -t
ti +- t :=ln( :-t l+=i ii i=il-+ lli ,ii l-+li - -ti + =+- t
iut+i s4a (Oxidation Reduction) :
~-- + ~l-l+-. +z l-+ii lzii- ~ii-~i + ln(. ~i+=i+i ~iiil- t (a) ~i+=i+i
~iiil- (+ ~ - =ini- -<iti t nin = +ni i- +i l-+i i (+ni i- =n < i n n =ini- ni +
n t -i- n -ni t)
2Cl

(ni) + 2H
2
O(l) 2OH

(ni)+ H
2
(g) + Cl
2
(g)
:= ~lil+i + ln( AG
0
, + 422 kJ t := E
0
n ll- - +- t (AG
0
= nE
0
F +i -i n +- t () - tn E
0
= 2.2 V i-- +- t -iiil+ = :=+ ln( 2.2 V = ~li+ ir - it+ n (emf) +i ~iz+-i ti ni
n l+- -~i- n + z ~- ii+ ~lil+i~i l--zii + ln( ~l-l+- li +i ~iz+-i ti -i t . ~- Cl
2
-~i- = i-- ti -i t l=n H
2
-ii ni NaOH=t-i< ti - t nln- NaCl +i ii -~i- l+i i-i
t. -- := l-il- n Na ii- i-- ti -i t -ii NaOH-ti
fa+ii +t ainfa+t riia +i yfnn ii
ii- + ni-+ ~-- li ~-z = -+ +i +i +- t ~ii i ln+i = :- ii- ~i +i l-+i i =n i +la- ti -i
t l+ ii ~i i ln+ nt +i ~li+- ii- ( :-+ ~i +=i: + i=il-+ ~-- ,ii vi-- ti -i t :- v+ni + <i i-
n+- -i l-- +i t- ~li+ nt t i--l+ - t l+ i+= ~lil+i( =< =i- -ti t--i t
-ninl-+i = t t-i- =+- t l+ +i -=i ~lil+i =n-i = ti -i t -- ~lil+i + ln( n +- -i AG
n l-- +iin+ ti-i -ilt(, AG = AH TAS.
AG+i =nn- + ln( t i -- t +i l+ t. AG= RTInK ,ii =i- l--i + = =- li- t
ti AG+i +iin+ ni- K> 1 = =- li- t . :=ln( t ~- + n ~lil+i t ~lil+i < --=n - ti -i t l+-- ---
-i ~lil+i( -i ti i-i t tn =ini-- ni- =+- t l+ +i : ii v+n -ninl-+i = ni- v+n =---
ti -i t ~-+ = ii- l-+i i +i =n-i ii- ~i +=i: + ~il- ti - = n = =- li- ti -i t (v+ l- n i
i- in =n l,~ ni i ln+i = ii- =-+i: -ii ii- +ni i: +i zi +) ~li+- ii- ~i+=i: (+ i (+
= ~li+ ~ii- ~i +=i:i + = i - = - ti - t ~-+i = +ii - . =-+i: ~il< +i ~-- = tn ~i+=i:i
n i--l- +- t
l-ni i +i n +- -i AG~lil+i +i ni-+ n +- -i t
x M +
2
y
O
2

M
x
O
y
......... (1)
y
x 2
M + O
2

y
2
M
x
O
y
........... (2)
AGv +- ti - in O
2
+ vl- nin l-ni i +i n +- -i t
"manishkumarphysics.in"
12
CHEMISTRY
l< l< n -i l-ni i +i ni-+ n +- -i AG+iin+ t - ~i +=i: ii- ( ~i +=i- = -- ti - =+-i
t l< AGi-in+ t - ~i+=i: -- ti ~- -i n lil- ti i-i t
(+ ~i +=i: + l-ni i +i n +- -i ~ ai- + =+- t -ii := ~iii tn l-ni i +i (- i i ii ai- + =+-
t
AG = AH TAS ........... (3)
~lil+i (2) + ln( ~lil+i v+n n ~i +=i- +i vi n ti -i t n = < ai = +i - n-i n ~li+ ~l-ln- = --i
(less ordered) i-i t := ~lil+i n (-ii i ~l-ln--i i i-i t -ii := v+i AS +iin+ ti i-i t
(<zii -i t l+ - -i ii- -i :=+ ~i+=i: il- ti - t ) ~- l< -i ci- t - TAS ~li+ +iin+ ti i-i
t - l+ =ni+i (3) n TASii- t . - AG+n +iin+ ti i-i t ~- -i n lz + =ii n +- -i n l- -
i-i t
-i +- ~lil+i n 1 ni n =ini- ~li+n+(:= l-il- n O
2
) +i vi n +- n +- -i n ti- in l- -
+i ii- + ~i +-ii: +i ~lil+i = i + ln( -i + lz n i+ + n ~i li- l+i i =+-i t l--- l-zi n
<zii i ni ~i i ~i +=i:i +i (lnn n ~i i +tni-i t :=i v+i = 1 ni n =-+ +i -i n ++ =-+i: + ln(
(lnnn ~i i ii-i i =+-i t -ii 1 nin tni - -i n ++ t ni: + ln( ii ~ii ii -i i =+-i t
t l-zi ~i+=i: +i =i <zii -i t l-n cinAG/ T = AS t t i- <- i t l+ ~lil+i (2) n (-ii
l- - v<i- l+ n =ii ii- ~i +=i:i + ln( nnin =ni- ti -i t l+ - -i ii- - ti ~i +=i: +i +i-i +
l-< +i c i ti :=ln( ii- + +i-i + l-< + -i- +i =ii cin ~i i n nnin =ni- ti -i t +i l+ TAS+i+
=ni- ti -i t l+ ii- +i : ii ti -i cii i-i t - +i-i + c i-i t l= ~i i AG= 0 ii +i
i + i-i t := -i + -i- ~i+=i: + l-ni i +i n +- -i +iin+ ti -i t . :=ln( ~i +=i: -iii ti - t
:= -i + - ~i +=i: + l-ni i +i n +- -i i-in+ ti -i t ti ~i +=i: ~-iii ti - t -ii ii- ( ~i +=i-
n lil- ti i- t -<iti + ln( HgO+i nn +- :=+ -i n =-- = lil- ti- +i =nnii i
=+-i t = zi l-+ = =ii ~i +=i: lil- ti + ii- ( ~i +=i- < - t l< i -- nizi n --- -i vi-- l+i
i-i t vi n n t =n-i + vi-- +- i t -ii ( =i ii- ~i +i :-+ ~i +=i: + -ii li- ,ii l-+li -
l+i i =+-i t -i +- ~i i = t -i nn-i t MgO( ZnO- lil- ti - t :-t t - ~li+ nn l+i
i-i t . n l+- ( =i --- -i ~i+=i: +i nni-i nn ++ zi zMg vi-- +- + ln( -ti + =+- t +i l+
( =i +- ii- +i +i-i + l-< c i-i t :=ln( cin ii c i-i t - l+ ~ ~lil+i n t - ~li+ (- i i
l-- ~i i-i t l== ~li+n+ n ~l-ln--i c i-i t. -<iti + ln(.
2 Mg (g) + O
2
(g)

2 MgO(s)
"manishkumarphysics.in"
13
CHEMISTRY
ti ~lil+i n n = vi-ii + -i- nin ai= vi-ii n i--l- ti i- t t 1120C= - =--- ti -i t i
l+Mg +i +i-i + l-< t
:=i v+i 365C HgHgOii cin <n-i t cin n ~l-ln- l-- t - =i + <zii- t ii- ~-ii
l- - + ~--n -. i := -ini- -i t nn-i + l-< . = -n ii l<ii: < -i t l<. ~i+=i: +i ~-ii
n l- - ti -i t -i :=+ ~i+=i: +i ( - ii n lz ti -i t -ii ( = l-< . + +n + ni n -i t -<iti +
ln( Pb +i l-il- n ~i +=i: (PbO) +ii- ti -i t l+ n < t := -<iti n ~lil+i + ln( ( - i i l- -
i-in+. t :=ln( cin AG/T +i l--t ll- - ti -i t = ti Pb +i-i + l-< t --i t ~-ii. =ini- =
li- ti i-i t := l=zi-- (+ ii- +i + < =i ii- + + + -i- ti -i t - in ii- < =i ii- + ~i +=i:
+i ~-l- +- =-in ti -i t ii- ~i+=i: + (ln nn + (+ -i i ii -i- t i l+=i =n T
(+ ii- ~i +=i: + -iii-i + +n +i <zii -i t (+ ii- ~li+ -iii ~i +=i: +i -i-i t +n -iii ~i +=i:
+ ln( ~-- li (~li+ AG) ti -i t l< <i ii ~i= n (+< = +i +i-i t - -=i -i ~--
+ ln( n +- -i l- - zi - ti ni -ii =i- liin -- -ini- n l- - ~lil+i +i ~n l<zii n ~n = +-i
t +i : nl-+ ~ii (=l+i -i ) ~l-- -ti i-i t :=ln( Mg ii- CuO+i ~-l- +-i t -ii FeO,
n l+- CaO+i ~-l- -ti +-i t (+ +n + -ini- (27C) l<iii < -i t ~-i+ -in-i +i +n ni-+
:n + i li + nnin =ni- ti -i t
l SiO
2
ii MgO ii + - l-i ti -i t Si =+n-i + MgO+i n +- ii- n ~-l- + =+-i t Mg +i
=ini- +i-i + l-< 1100C-+ ti -i t SiO
2
-ii MgO+ l-ni i + ln( AGn i+ =ni-i-- t (- ii ii c -
+ +ii l 1100C+ -. MgO+ ln( + ll- - ti -i t 1700C+ - n +- -i n +ni + =ii MgO
-ii Si + i- ~lil+i ~in c -i t ii ln+- ~lil+i lni = Mg ii- + ~i=- ,ii ~lil+i ~in c -i t
2 MgO + Si

2 Mg + SiO
2
+ia 4i +iaiaiiuir si4+ + =s
l-zi n C(s) +O
2
(g)

CO
2
(g) l- - = =-l-i- n i+ (+ -i l- ii ,ii <zii i ni t := ~lil+i + ln(
AS ~i l-i+ +n t +i l+ := l-il- n (+ ni n n =i -i< --i t l+ (+ ni n n =i l+i+i+ +- ti -i t
:= ~lil+i + ln( AGnnin -i = -- zi t l-zi n CO
2
+ ln( n i+ ~i l-i+ = --- t -ii l--- -i C
ii- ~i +=i: +i + z iin ti ~-l- + ni. l+ ii lli-- ii- ~i + ln( n i+ +i cin := +i ti -i t l+ CO
2
n i+
+i i + i-i t ~- = zil--+ = t ii- ( ~li+-n (elevated) -i C,ii ~-l- ti =+-i t
+i - ~i+=i- ~i= n = i n + CO+i l-ni i +- t
2 C (s) + O
2
(g)

2 CO(g)
- l+ (+ ni n n =i l+i+i+ = <i n =i -i< -- t := ~lil+i n (- i i n lz ti -i t - l+ l-zi n -i-
cin ini ii ,ii <zii i ni t l+ =-l-i- ii +i cin +iin+ t l< -i +i i -- --- +- t - C=ii
ii- ~i+=i:i +i ~-l- + COn i--l- ti i-i -ilt( ~i +=i- + =ii CO+i ~lil+i + ln( n i+ ii
<zii -i t ti +i - + ln( -i- + l< n i l+ C+i CO
2
n i ~i+=i+i = =-l-i- t CO
2
+i ~i lzi+
~i +=i+i +- t +i - ni -i ~i +=i: n -ii CO+i i ~i +=i+i +- +i -i: ~i +=i: n ll- - ti
i- t -i-i + 710C (+ -il- l-< = n- t :=ln( +i-ni-i ~i+=i: = CO
2
-ii +i- =
+i -i: ~i+=i: + l-nii +i n +- -i =ni- ti -i t
2 CO (g) + O
2
(g)

2 CO
2
(g) AG = x kJ/mol
C(s) + O
2
(s)

CO
2
(s) AG = x kJ/mol
~- n = (+ =ni+i ii- -ii -l-i- +- l--- =ni+i i-- ti-i t
CO
2
(g) + C(s) 2 CO(g) AG = 0
t (+ =i- =n -- t t - t l+ 710C-i = -i- CO+i - +i - n-i n (+ iii ~-i+ t l+-- :=
-i = - :=+i ll- = t +i - l-+i + ln( =ii ~i+=i+i + l + + ~i+=i+i + = - l-i-
ti - t . -+ -i nnin 1000C-+ t - i-i t := l-< C-ninl-+i = ZnO+i Zn n ~-l- +-
+ ln( =ni t - l+ t -i Zn + +i-i + (907C) = ~li+ t t i n - i ni ~-- +i =- i
~lil+i t
ZnO(s) + C (s)

Zn(g) + CO(g)
"manishkumarphysics.in"
14
CHEMISTRY
t (+ l-+ -i t l+ +i - ((+ l-i- ai =) ~i+=i- + (+ ni n + =ii ~lil+i + CO+ <i ni n
< -i t - (- i i n l-l-t- lz +i +ii ~-i+ + n +i - ti -i t :=+i + n ii t n = +i (+ ~l-l+-
ni n (- i i n lz t -in+ t l+ 2000C+ -i zi n C-ninl-+i = ~li+i zi ii- ~i +=i: +i ii- n
~-l- +- + ln( =ni t
:= +i ~li+izi ii- ~i+=i:i + ln( (+ ~-i+ +i ~iz+-i ti -i t -ii tn +i- ~i+=i+i = ii-
~i+=i+i ii- i-- =- i ~lil+i l-i +-i -ilt(
AG
overall
= AG
(C)
AG
(M)
si4+ + =s riia
ii- ~i+=i: +i ~-- -ninl-+i = -i + ~-+ n ti-i t l= ii- ~i+=i:i + ln( ii. +i-
~i +=i+i + ln( +- ii n = l+=i ii ii = - ti -i t +i l+ +i - ,ii ii- ~i +=i: ~-- + ln(
AG +i ni- +iin+ ti-i t
aia ~li+- =-+i:i + l-ni i +i ln= -i CS
2
+ ln( ln= -i +i - n-i n --- ti -i t i-- n CS
2
(+ -nizii ii i ln+ t ti M
X
S +i A
f
G

i -- -ti t :=ln( M
X
S+i ~-- +la- t :=ln( il - =-+i:
~-+ +i =-l-i- ~i+=i: n ll- - +- = tn ~-- l+i i-i t
:=i +i ~- +i + ~-- ii t l=zi-- nin ti-i t -<iti + ln( AG
(M)
+i ~ii M = AG
(M)
+
- l-i- ti-i t ti M
+
+i C + -ii- lni ni t AG = AG
(M)
AG
(M)
+iin+ t - ~lil+i
MO + M

M + MO -- ti-i t
si4+ + =s riria
~i +=i:i = ii- ~i +i i-- +- + ln( ti: i - t - iii ~-i+ -ti t :=+i +ii t l+ ~lil+i + ln(
AS +iin+ t
2H
2
(g) + O
2
(g)

2H
2
O(g)
n= + 3 nin n= + 2 nin
-i< +i (- i i +n t :=ln( T + lz AG+i n i+ -i + =ii c -i t :=+i ~i t l+ +: ii- ~i +=i: n i+
~--il- -ti ti - t ~- H
2
~i+=i:i = Cu(I) ~i+=i: Cu(II) ~i+=i: +i ~-l- + ni l+-- AI, Mg
Ca + ~i +=i:i +i ~-l- -ti + ni ~i- + ~i +=i: +i ~-l- +-i t - +la- ti -i t - -+i ~i-
~i+=i: Fe
3
O
4
+i l-il- n (+ =i- = ia- ziii -i = -iil- ti i-i t
W, Mo Co +i l-il- n AG, H
2
O+i AG= ~li+ ti-i t :=ln( H
2
:- ~i+=i:i +i ~-l- + =+-i t
MoO
3
+ 3H
2

Mo + 3H
2
O
GeO
2
+ 2H
2

Ge + 2H
2
O
Co
3
O
4
+ 4H
2

3Co + 4H
2
O
WO
3
+ 3H
2

W + 3H
2
O
t lli n = +- -ti ti -i t +i l+ +: ii- ( ~li+-n -i H
2
= ~lil+i + ti: i: -i-i t i
+i -l-il- n H
2
~i+=i- + ln( l-+i +i =-ii-i ti -i t
"manishkumarphysics.in"
15
CHEMISTRY
Example-7 Cr
2
O
3
+ 2Al Al
2
O
3
+ 2 Cr (AG
0
= 421 kJ) ~lil+i ln= -i ni- + ~iii ~lil+i
-ninl-+i = =-i t t +n + -i +i -ti ti -i t `
Solution := -t +i ~lil+i~i + ln( =l+i -i +i l-lz-- nizii +i ~iz+-i ti -i t l== -ninl-+i
= ~lil+i( =-i ti . :=ln( -i ~iz+ t
Example-8 +i t = t l+ l-lz-- ll-il-i n Mg, Al
2
O
3
, +i ~-l- +-i t -ii Al, MgO+i ~-l- + =+-i
t ` i l-il-i +i ti ni `
Solution 1350C+ -i- Mg, Al
2
O
3
+i ~-l- + =+-i t -ii 1350C+ - Al, MgO +i ~-l- + =+-i t
+ r-si riiai +i riia+
1. 4+ raira u i4a +i fa+ii
~i- + ~i +=i: ~-+i +i l---i-i - (n +i ti- + ln(. +ii - i +i ~i- +- + ln( -ii =-+i:
+i ~i +=i+ - +- + ln() + ,ii =i-< i + -i-- - -i i -ii +i + + =ii ii i i (in- i i) n - = in
< - t ti ~i +=i: ii- n ~-l- ti i-i t -ninl-+i tn t =nn- n =ti-i +-i t l+ +i +. ~i +=i: +i
+i ~-l- +-i t -ii := i i +i -- +i l+i i-i t := +n n (+ nt i -i ~-- t
FeO(s) + C(s) Fe(s/l) + CO (g) .............. (11)
:= <i =ini- ~lil+i~i + n + n <ii i =+-i t :-n = (+ n FeO+i ~-- ti ti t -ii < =
n C, COn ~i+=i+ - ti ti t
FeO(s)

Fe(s) +
2
1
O
2
(g) [ AG
(FeO, Fe)
] .............. (12)
C(s) +
2
1
O
2
(g)

CO (g) [ AG
(C, CO)
] .............. (13)
<i-i ~lil+i~i + =ii ti - =ni+i (12) i-- ti -i t . l=n liini ln -i n l- - l---lnli- +i
= ti-i t AG
(C,CO)
+ AG
(FeO, Fe)
= A
r
G .............. (14)
-iiil+ t l+ liini ~lil+i -ii =--- ti ni =ni+i (14) n <ii -i +iin+ ti ni AG
0
-ii T + n
i + ~lil+i (12) +i l-l- +-i t . - +i ~i i-i t -ii i C CO(C, CO ii) l-- +i l-l-
+-i t . t -i- +i ~i i-i t nnin 1073K= ~li+ -i C,CO ii Fe,FeO ii + -i- i i-i t
[AG
(C, CO)
< AG
(Fe, FeO)
], ~- := l= n +i +. FeO+i ~l-- + ni ~i - COn ~i+=i+ - ti ni :=i +i
= Fe
3
O
4
( Fe
2
O
3
+i CO,ii ~ -ii+ - +n -i ~--. CO-ii CO
2
+ +i + l--z <- l-< ~i + -i- ti -
+ ~iii =nnii i =+-i t
ii ii n ~i- ~i +=i:i +i ~-- lli--
-i l=i n ti -i t i i n nn ti l--n < =
ilt- +i i-i t ( +i n (+i +) + ,ii l--n iin
+i -i nnin 2200K -+ t-i l<i i-i t :=
+i +in +i <t- := l+i + ln( ~iz+
~li+- -ni +i l- + < -i t CO -ni. i i
+ -i iin +i ~i c -i t i i + -i iin +i
~i c-i t i i + -i iin n -i +n ti -i t
-ii - ~i- in ~i- + ~i+=i: (Fe
2
O
3
-ii
Fe
3
O
4
) lli-- <i n FeOn ~-l- ti i- t ~-
~-- ~lil+i( l--- -i l=i --- -i
l=i n =--- ti -i t . i A
r
G
0
-ii T + n +i
+ = n- l--z <- l-< ~i l-i +-i t ~- i+
i+ ~lil+i~i n =i- -iil- -ti ti i-i t
500 800 K (ii ii n l--- -i l= n)
3 Fe
2
O
3
+ CO 2 Fe
3
O
4
+ CO
2
Fe
3
O
4
+ 4CO 3Fe + 4 CO
2
Fe
2
O
3
+ CO 2FeO + CO
2
"manishkumarphysics.in"
16
CHEMISTRY
900 1500 K (ii ii n --- -i l= n)
C + CO
2
2 CO ; FeO + CO Fe + CO
2
- -i i ii CaOn ~il- ti i-i t i . ~-+ = l=ln+ ~zi lzi +i ii- nn + n l-+in < -i t ii- nn
nln- ~-ii n ni t = ~nn ti i-i t
CaCO
3
CaO + CO
2
; CaO + SiO
2
CaSiO
3
ii i i = i-- ni t n nnin 4%+i - -ii ~- ~zi lzi . ( = S, P, Si, Mn) = -n nizii n -l-i- t-i t t
+-- ni t (ln ~i-) + -in = i-i i-i t -ii lli-- ~i+ l-i n cini i =+-i t cni ni ti. +-- ni t =
li-- ti -i t -ii := +-- ni t +i . < <i ni t ( +i + + =ii nn ti + ni +i ,ii lini+ -ii i-i t :=n
ii i +n +i - (nnin 3%) ti -i t -ii t ~l- +ai ~i i n ti -i t
-4 s4a (Further Reductions) :
li niti i ~iii- ni ti ilil+ ni t +i zi z-n t ~i := t n i: +i - -ci t : i- -i ii n
cni ni t +i ~zi lzi +i ~i+=i+ - ++ -ii i-i t t n i: +i - +i +i - ni -i ~i+=i: n ~i+=i+ - +
<-i t.
Fe
2
O
3
+ 3C 2Fe + 3CO
- - + i +i nin+ + n lnnii i-i t l== =-+. l=ln+- -ii +i-+i = ~i+=i+ - ti + ii- nn n -n
i- t ii- +i l-+in lni i-i t ~i ini = n i + ii- nn = n+- + lni i-i t
2. +is +i fa+ii
(a) 4su iuir u +is +i fa+ii [+is (I) iuir] : ~i +=i:i + l-- + ln( A
r
G
0
-ii T + n
~i i n Cu
2
O+i ii nnin lzii t ~- +i + ~i +=i: ~-+i +i +i + + =ii nn ++ =ii ii- n
~-l- +-i ~li+ ~i=i- ti -i t (lzi i+ 500600 K+ i< C, CO-ii C, CO
2
<i -i ti ii( ~in i n l-il-
n t - -i- t ) -iil t - = ~-+ =-+i: ti - t -ii + z n ni ti ii ti =+-i t =-+i: ~-+i +i i -nn-
+- ~i+=i: i-- ti - t
2Cu
2
S + 3O
2
2Cu
2
O + 2SO
2
~i+=i: +i +i + + ,ii ~i=i-i = iil+ +i n ~-l- l+i i =+-i t
Cu
2
O + C

2Cu + CO
(b) +is niu/+is si4ira u +is +i fa+ii (a s4a) : i--l+ +n n . ~-+ +i l=ln+i
lnni- + i< i- -i ii n nn l+i i-i t ii n ~i- ~i+=i:. ~i- l=ln+ + n ii- nn -i-i
t -ii +i. +i n + n i-- ti-i t :=n Cu
2
S -ii FeS ti - t
2CuFeS
2
+ 4O
2
Cu
2
S + 2FeO + 3SO
2
Cu
2
S + FeO + SiO
2
FeSiO
3
(nln- ii-nn) + Cu
2
S (n)
gkWi j
V~oh; j
i j kor ZuhHkV~Vh
v fXul g bZV+ks
d k v Lr j
fpeuh
v of' k"V xSl
Hkh
/kkfu=k
FeO + SiO
2
FeSiO
3
(ii- nn)
:=+ i< +i n +i l=ln+i - -c l- + ( = n l- +) n i l<i i-i t + z l=ln+i ii lnni- t -ii -
t ( FeS
2
, FeO-ii Cu
2
S/Cu
2
O+i iil+ +i n ll- - +- + ln( nn i + ni + ilt- +- t
l---lnli- ~lil+i( =--- ti-i t
2FeS + 3O
2
2FeO + 2SO
2
FeO + SiO
2
FeSiO
3
2Cu
2
S + 3O
2
2Cu
2
O + 2SO
2
2Cu
2
O + Cu
2
S 6Cu + SO
2
(-- ~--)
"manishkumarphysics.in"
17
CHEMISTRY
u sfa+
i-- ai = +i (-i i). SO
2
+ l-+n- + +ii ++i n <i l<ii: < -i t . :=ln( t ++i n <i -i i (ln- +i)
+tni-i t
(c) faa +ifa + 4+ aii a+i u l--- +i l ~-+ = +i +i l-+i i ni ii- +n = ti -i t := l+li
i ~-n = l--iiln- +- t + i: (Cu
2
O) i +i ni-= (Cu
2
S) +i i +i -l-il- n -- H
2
SO
4
+ l--iin-
+- CuSO
4
+i (+ ln- i-- ti -i t -ii ~-+ n -l-i- ~zi lz ~-n n ~i ln- t i-i t n ni+i: t ,
Cu(OH)
2
. CuCO
3
+i -- H
2
SO
4
+ =ii l--iin- = ii CuSO
4
+i ln- i-- ti -i t
2Cu
2
O + 4H
2
SO
4
+ O
2

4CuSO
4
+ 4H
2
O
+i: ln-
Cu
2
S + 4H
2
SO
4
+ 4O
2

4CuSO
4
+ 4H
2
O + 2SO
2
|
+i ni-= ln-
Cu(OH)
2
.CuCO
3
+ 2H
2
SO
4

2CuSO
4
+ 3H
2
O+ CO
2
| .
nni+i: ti ln-
CuSO
4
ln- (-i +- = i--) +i - ~i- +i+ Cu-ii- i-- +i i =+-i t (+ ii Cu-ii- +i. (-i n
+i -i t ~i) Cu ii- +i + ii = (+lzi- +- t i := ~i- + + i Cu = ~li+ =l+ t = --il- +-
t -i CuSO
4
ln- = Cu l-iil- ti i-i t ~i Cu ~-i l- ti i-i t (ii- l-ii- lli)
CuSO
4
(aq) + Fe(s) FeSO
4
(aq) + Cu(s) + .
Cu
2+
(aq) + H
2
(g) Cu(s) + 2H
+
(aq) .... (15)
3. n +i fa+i i
- + l-+i i +i <i n llii t
(i) PbO+i i--i t- PbS +i i n i-, ( l+ +i+ i CO,ii ii ii n ~-- ti-i t
2PbS(s) + 3O
2
(g)
A
2PbO (s)
A
+

C
2Pb() + CO
2
(g)
(ii) =-+i: ~-+ +i i +i =iln- ~il- n nn -ini- i - l+i i-i t. l== PbS ~i lzi+ =
~i+=i+ - ti i-i t + z =n z-i- i +i it -< + l<i i-i t i--i ii n -i ci+ <ii +i
nln- l+i i-i t - lni +i - ~-- l---i-=i ti -i t
3PbS(s)
djuk xeZ esa q ok;
PbS (s) + 2PbO (s)
djuk xeZ
esa vuqifLFkfr dh q ok;
3Pb() + SO
2
(g)
Example-9 l+=+ l-+i i n -- ~-- +n +i -in ti-i t
(A) Cu (B) Hg (C) Al (D) Fe
Solution (A) -ii (B) : Cu
2
S + 2Cu
2
O 6Cu + SO
2
; HgS + 2HgO 3Hg + SO
2
Example-10 =-+i: ~-+ +i ~i+=i: n <n- + ln( ~-- = tn il - +i +- t `
Solution ~li+- =-+i: ~-+ +i A
f
G
O
, CS
2
-ii H
2
S +i - n-i n i<i ti -i t :=ln( ii- =-+i:i + ln(
- -i +i- ~i - ti ti: i- -l-- ~-i+ ~li+n+ t l =-+i: +i :=+ ~i+=i: n i-
-ninl-+i = -ini t +i l+ ~i+=i:i +i A
f
G
O
, SO
2
+i - n-i n t - +n ti -i t
"manishkumarphysics.in"
18
CHEMISTRY
4. f+ -n u f+ +i fa+ii
1200 K -i ~-+ +i i - i + ~ili+ n l+i i-i t
2 ZnS + 3O
2
2 ZnO + 2SO
2
; ZnS + 2O
2
ZnSO
4
; ZnSO
4

K 1200
2ZnO + 2SO
2
+ O
2
l + ~i +=i: +i ~-- +i + ,ii l+i i-i t :=n +i +i l-il- +i ~ -ii -i ~li+ ii i-i t nn +-
+ ln( ~i+=i: +i +i+ -ii lni + =ii ziizii : -i: i-i t
ZnO + C
K 673 , dksd
Zn + CO
ii- +i ~i=l- + -ii -i zii-n- ,ii (+zi + n - t
5. +utaira u faa +i fa+ii :=n l--- < =l-nni- t
(A) zif&+i
(i) stuai aii ui-<i ~-+ +i i=i i-i t -ii n +i iii n ii i i-i t -i t-+ iin <ii
(lighter earth) -ii ~i z-i ~zilzi < ti i-i t
(ii) ua+t4 si++i i -+ ni: +i - -+i ~zi lzi < +i i-i t
(iii) ia =il-< - ~-+ +i i +i -l-il- n nn l+i i-i t ii- ~zi lzi (S; SO
3
, As,
As
2
O
3
-ii Sb, Sb
2
O
3
+ n ) i+ ti i-i t
+i i: i:= -ii ~i- +i ~zi lzi +nzi :-+ ~i+=i: -ii =-+ = n ll- - ti i-i t
CuS + 2O
2
CuSO
4
; FeS + 2O
2
FeSO
4
(iv) fa+iina +i -ii ~i- + =-+ +i n n ii ni i-i t
(v) riia ~-+ +i t- t ( i-i n ii i i-i t i - n -il<- -+ ~i- ~i +=i: t i(
-ii i ~-+ i-- ti-i t t 60 70%SnO
2
i-i t l= +ini l- +ti i-i t
(B) snna : +in l- +i (-i =i: +i n + =ii lnl- l+i i-i t -ii i- -i i i n 1500K-+ nn l+i
i-i t l< SiO
2
~zilz + n -l-i- ti -i CaO+i nin+ +i -t lnnii i-i t
SnO
2
+ 2C Sn + 2CO
|
; SnO
2
+ C SnO + CO
|
SnO + SiO
2
SnSiO
3
; CaO + SiO
2
CaSiO
3
SnSiO
3
+ CaO + C Sn + CaSiO
3
+ CO
|
i -+ ~i- +i -in +
SnSiO
3
+ Fe Sn + FeSiO
3
6. atfzi4 +i fa+ii :
(i) +ianira u ~-+ +i ti: i - +ni i: + i-ii n nn + l- ni l+i i-i t ~i nln- l- ni
+ni i:i + + lni +i -~i- +- t
(ii) auira u --- -ini- =il<- ~-+ +i l---i- l+i i-i t
MgCO
3
ij djus Z xe
ls izcyrk
MgO + CO
2
=il-< - ~-+ +i +i + + =ii zi + +ni i- n = + it n nn l+i i-i t
MgO + C + Cl
2

A
MgCl
2
+ CO
n-ilzin +ni i: +i nln- + - ~i- l+i i-i t
MgO+ C(~- ~-i+ ~li+n+ = Si, Al +i ii +- l+i i =+-i t)
~ fuokZr

C 2000
Mg + CO
(iii) u< + siat u {ia s+)
=n < + i-i n 0.13%n-ilzin +ni i: ~i =-+ + n ti -i t l=n +i l--- < =l-nln- t
(a) n r4 a {slaked lime) + zii atfzi4 +i atfzi4 ririuir + =s +isi
MgCl
2
+ Ca(OH)
2
Mg(OH)
2
+
+ CaCl
2
(b) ruirira atfzi4 niir +i uznii
Mg(OH)
2
+ 2HCl(ni) MgCl
2
+ 2H
2
O
ln- +i =i-<i ~i l+-ni+i +i- MgCl
2
.6H
2
O+ l+-n -- t
"manishkumarphysics.in"
19
CHEMISTRY
(c) fant4 atfzi4 niir +i uznii
MgCl
2
. 6H
2
O
) g ( HCl d kq" '
fuLrkiu

A
MgCl
2
+ 6H
2
O
:=+i nn ++ l- ni+- -ti l+i i-i t +i l+ t n~il- ti i-i t
MgCl
2
. 6H
2
O
A
MgO + 5H
2
O + 2HCl
(d) nfna fant4 MgCl
2
+i ua siaat4 s4a
-i +- l+=i ii lii = i-- n -ilzin +ni i: +i = nln- + 973 1023 K-i + n :=n NaCl ~i CaCl
2
+i lnnii i-i t = nln- lni +i - ~i - +i- n -ilzin + ii (~i- izi) i-- ti -i t ~i +ni i-
n +i: + (-i n +- ti-i t
MgCl
2
Mg
2+
+ 2Cl

+ii : Mg
2+
+ 2e

Mg(99% ziz) ;
+
v f; xSl v f; xSl
Dy ksj hu d k fud kl
xzsQkbV uksM
eSXuhf' k; e
xfy r fo| qr v i ?kV~;
v k; j u dk i k=k
i ksl Zy hu gqM
yai s : 2Cl

Cl
2
+ 2e

+i n n = (coal gas) +i iii +i izi n ilt- l+i i-i t -il+ n -ilzin ii- +i ~i +=i+i i +i i
=+ < l- ~-ii n i n -ilzin i-- ti -i t -= +n <i ~i=- lli ,ii zi z + lni i-i t
(873 K Hg +i 1 mm ).
(iv) iniira u =il-<- ~-+ +i --- -ini- l---il- l+i i =+-i t
CaCO
3
. MgCO
3

A
CaO. MgO + 2CO
2
1273 K -i -ii +n <i +il=ni+i- ,ii ~-l- +- t
2CaO. MgO + FeSi 2Mg + Fe + Ca
2
SiO
4
7. ni aii fu +i fa+ii (+ii +ia ui4air ffri) :
(a) si+fa+ 4+i u : ni - -ii l=- + l-+i i n ii- +i CN

+ =ii l--iin- =l-nln- ti -i t t (+

~i+=i+i ~lil+i (Ag Ag
+
i Au Au Au
+
) t ii- +i l-ii- lii ,ii i< n - i-- + lni i-i t
4Au/Ag(s) + 8CN

(ni) + 2H
2
O(aq) + O
2
(g) 4[Au/Ag(CN)
2
]

(ni) + 4OH

(ni)
2[Au/Ag(CN)
2
]

(ni) + Zn(s) 2Au/Ag(s) + [Zn(CN)

4
]
2
(ni)
aia i i ~i+=i- +i -l-il- n l--iin- +n =--- ti -i t i ii- M(Ag / Au) +i M
+
n ~i+=i+ - +
<-i t i CN

= ~lil+i + i n-ziin = +n, [M(CN)

2
]

-i-i t
(b) -aira 4+ u
Ag
2
S (=il-<- ~-+) + 2NaCN
ok; q
2AgCN + Na
2
S.
Ag
2
S -ii AgCN=i- n t :=ln( Na
2
Si ,ii Na
2
SO
4
n ~i+=i+ - ti i-i t := +i =i- <i i
~i -ii-i--l- ti i-i t
4Na
2
S + 5O
2
+ 2H
2
O 2Na
2
SO
4
+ 4NaOH + 2S
AgCN+ NaCN Na[Ag(CN)
2
] (i n-ziin =+n)
2Na[Ag(CN)
2
] + Zn (- i ) 2Ag
+
+ Na
2
[Zn(CN)
4
]
"manishkumarphysics.in"
20
CHEMISTRY
(D) riiai +i zif&+i 4i ziiria :
~-- v+n = vi-- ii- ~i n + z ~zilzi zii t i-i t . :=ln( --+i zii i- l+i i-i -ilt( zii i- -+-i+
li--li-- ii- ~i + ln( li-- ti -i t ( := i- l-i +-i t l+ ii- l+= -i n n ni i-i t +ii+ii
zii i- + <i i- + z ~l-l+- <ii lnni i- t . -il+ ii- n llzi n i --- l+ i =+ + z l-il-i n zii i-
+ <ii- n-i- =t-i< vi-- ti- t =. Ag, Au, Pt ~il<. i l+ ~zilz + n -l-i- ti =+- t
l--- -+-i+i + ~nii t- =i -+-i+ -ni t
iifa+ ffri : := lli n l--- +n ti - t
(I) <t+i s+ : := +n +i -in -= ii- + zilz+i + ln( ti -i t i - ti - i = nn-i ti n l+-
:=n -l-i- ~zilzi nn-i - ti ~ii- ~zilzi ~nn-i ti <= zi<i n t +t =+- t l+ l= ii- +i
zilz+i +-i ti -=+i nn-i+ l-< -== =il- ~zi lzi = +n ti-i -ilt( := +n +i -in Sn -ii Zn
+ zi lz+i -ii Zn-Ag lnii- = i i+ = lli + ~-- i-- ti -i t + n Pb ~zi lz i-i t n = Pb +i
ti- + ln( l+i i-i t
a<iri :
zi& faa riia +i zif&+i : ~zi z l- ii- ~zi lz + n Cu, Fe, W :il< i-i t ~zi z ~-+ +i i--i
ii + c in i+ =iiii nn +- t - ii +i -i l- ii- + nn-i + l-< + i t - i-i t t ii-
~zi lz +i - n-i n - i = nn- nn-i t cni i = l+=n+ -i- ~i i-i t ai = ~nn-i ~zi lzi ( i =)
cni i -i t i-i t cni (cast) ni t + izi n zi z l- ii- nln- ~-ii n (+zi ti i-i t := +i
i-- ii- +--i l- (pig tin) +tni-i t
+- f+ +i zif&+i : +-- l + i spelter +i i --i ii + cin i+ nn +- t nln- l + t+
-i- i i-i t l+ ~nn-i ~zilzi cin -i t i-i t
(II) siit iua s+ : t +n -- ii- ~i + zi lz+i + ln( +- ti -i t l-n ii- iziin ~zi lz ~iziin
:=+ li- ti := +n ,ii Zn, Cd -ii Hg +i zilz+i ti-i t
(III) n sf+i s+ (siit
f+ant+i ffri) : := +n +i -i n -
ti -i t ii- +i ~l-zi z l+=i llzi
+i + ln( ~iz+ ti -<iti + ln( Si
-ii Ge+i -i n ~z -in+ n ti -i t :=ln(
:= := lli = zi z +- t nn l+i
lli := l=zi-- ~iiil- t l+ ~zi z nln-
ii- +i ii ii ai +- zi z ii- +
l+-n ni ti i- t l+ ~zi lzi nln-
ii- + - iin n zi i t i-i t
"manishkumarphysics.in"
21
CHEMISTRY
n l-n ii- i ~z -in+ l+- -i- n +in ~i-i t +i nn l+i lli ,ii zii i- +- t ~zi z n l-n
ii- l=+i zii i- +-i t -= z + n n - t := z + -ii -+ -+i ti Hnni t-i t t ti z
+i n-i: ii ii i n-i t ti ~zi z n l-n z + i l= + ~-- ti ni n l-n z -= -ii-
= = +i ti i-i t ~ ti +i <i l= +i ~i c i- t - tn ini l-il- +i nln- ii- ai ti - nn-i
t -ii i + X -i zi zi z ii- +i l+-ni+i ti -i t n l-n z + il-i+ -i zi X n i ~zi lz -l-i- ti -i
t . l= =ni-i nn- -i zi Yn = ilt- l+i i-i t ~. ti +i ii ii n l-n z + <i ~i li=+i- t .
-i ~zi lz ii <i i ~i li=+-i i-i t n l+- nln- -i zi n -ti i-i ~-- n l-n z + i ~l--n -i zi Z -+
t - i-i t ~i n l-n z + i ~l--n -i zi Z = ~zi lz ti < - t zi i -i t : z --- zi z n l-n ii- +i
ti-i t n l-n + ~l-l+- l=ln+i- ~i nlnn +i ii ~z-in+ +i -t -i n n n- t ~i := ii nn
l+i +n ,ii lziili- +- t
(d) infi+t {+iaini+t) ffri4i (Chromatographic methods) :
t lli := l=zi-- ~iiil- t l+ ~lizii i+ lni + lli-- i+i +i ~lizii ii ~nn~nn ti -i t lni
+i < i n =i nin n ii i-i t i l+ ~lizii i+ n = n -i t ---i n lli-- i+ li--li-- --i
~lizii li- ti i- t i< n ~lizii li- i+ - +- lni+i (l--iin+) ,ii l--iiln- + ln( i- t nl-ziin
nin +i ii l-+ ~-ii. ~lizii i+ <ii +i + l- ( nl-ziin nin + nn- + +n ii l-i ti - + +ii :=
i n li+i* -in l<i i-i t := +i +i (+ lli n +i - +i -ni n Al
2
O
3
+i (+ ---i -ii i-i t -ii nl-ziin
nin l=n ~i +i ln- -l-i- ti -i t . < i-ii n ti -i t t ---ii n li+i (+inn +i n i n +i) +i
(+ -<iti t
t =-n nizii n i( i- in -i + zilz+i ~i ziz l+( i- in - -ii ~zi lzi + i=il-+ n ii n
~li+ li---i - ti - +i l-il- n . zi lz+i + ln( ~li+ -i ni ti -i t ~- + i n li+i -+-i+ t . = l+
i n li+i. ---i i n li+i. n = i n li+i ~il< ---i i n li+i n +- +n +i l-zi n <zii i ni t
dkWy e kseSVksxzSQhd k O; oLFkkRed fp=k
iui4fa+ ffri4i : :- llii n l--- llii +i =l-nln- l+i ni t
(I) iut+it sfziiria :
ii- n -l-i- ~zi lz ~i+=i- + ln( ~li+ i -i i-i t -ii ii- +i - n-i n ziii -i = ~i +=i+ -
ti i-i t - := +n +i -i n +- t :- ~i+=i:i +i l--- +i = i+ l+i i =+-i t
(a) ~i +=i: ii- +i =-t (+ -nz -i- t := -nz +i ~i=i-i = ni- + ,ii i+ l+i i =+-i t
(b) l< ~i+=i: iziin t -i t ii + n t = it l-+n i- t
(c) ii +i ~i--l+ =-t + ~-- + =ii ~i +=i: (+ ii- nn +i l-ni i +- t l= i+ l+i i =+-i
t ii-nn + l-nii + <ii- ~-- nin+ +i -t +i +-i t
t +n n - ii- ~i = Pb, Ag, Cu, Fe ~il< + zii i- + ln( +- ti -i t := +n n nln- ~zi z
ii- +i +: +i = ~i +=i+i +- t
"manishkumarphysics.in"
22
CHEMISTRY
(i) ut+i (i4a +i zif&+i) : ii ii = i-- ~i- (+ i n <ii t t cni i
li ni ti +tni-i t t nnin 4%-il+ C-ii ~- ~zi lzi = -il+ Si, P, S Mn +i
= -n nizii +- t i l+ i i + ~-i+ i-ii n :-+ i ln+i = -- t ~i- + zi lz+i
( :=+ -in n i--i + ln( ~li+i zi llii n = + n -iii ~i +=i- +n i ~i +=i+i
zii i- nt i lli t ii i i ,ii nln- ~i- +i -iii ~i +=i: = CaO= ~--l- i i
n nnin 20 ln- + ln( zi z O
2
n = + (jet) -+ i ni zi < - t ~i- n -l-i- ~zi lzi
~i +=i+ - ti ~-ni ~i +=i: -i-i t i -iii CaO= ~lil+i + nln- ii- nn -i-i t i
lzl< - -ti ti -i t +i-+i = -<iti + ln( P
4
O
10
n ~i +=i+ - ti -i t . i CaO= ~lil+i +
nln- Ca
3
(PO
4
)
2
<-i t
P
4
(l) + 5 O
2
(g)

P
4
O
10
(l)
6 CaO(g) + P
4
O
10
(l)

2 Ca
3
(PO
4
)
2
(l)
-iii ~i+=i: ~-ni ~i+=i: ii-nn
Mn +i ii- nn n ilt- +- t +i l+ :=+i ~i +=i: -iii ti -i t SiO
2
= ~lil+i + nln-
n-i l=ln+ <-i t
t +n :-i- < -i t i niin 1%+i - l+-- P-ii S+i ~l-= -n nizii +- t =ini-- <
:-i- +i = ia- i=il-+ lzn ii ,ii l- lzi- ti -i t -ii ~i +=i- ~zi z ~i- +i +-
nizii +i - ~- ~zi lzi +i :l-z- =i-< -i +i i-- +- + ln( -l-- t
(ii) isi (n +i fa+iua) : := +n n nln- ~zi z ii- +i i- (cupel) n nn +- t i l+
-i +i~i+ l- +i ti -i t i ~l-iii i =in - +i -i ti -i t -ii nln- ii- i +i ilt-
+- t ~zi lzi ~i +=i+ - ti i-i t -ii --- iziin ~i +=i: i + l-+i + =ii n +-
ti i- t zi z ii- i- (cupel) n zi i t i-i t l=- n -l-i- n (Pb) +i ~zi lz +i i i
+n ,ii < l+i i-i t
2 Pb(g) + O
2

2 PbO(g)
(II) si+i s+ (PARTINGPROCESS) :
Ag, Cu, Zn +: i Pb ~il< ~zilzi +- +-- =i- (crude gold) +i ni+ ~ii+i- =i-i:
+ni i-i+i +n ,ii i-- +- t Zn Pb +i i i +n ,ii < l+i i-i t Cu Ag +i i++i
+n ,ii < l+i i-i t
(i) us4f+ n 4i airfa+ n + uii si+i ni - :- ~-ni = ~lil+i -ti +-i t l+
Cu Ag :- ~-ni n i n i- t l< (+ ~zi z -n - n Au ~ 30%= ~li+ t - Cu Ag
ii ~-n = ~lil+i -ti +- t :=ln( ~-n --i = tn := ni - ~ +i nnin 25%
(quartation) -+ ~-l- +- + ln( Ag +i ~iz+ nizii + =ii ~zi z -n - +i nni- t n
n <i- <i ti i- + z-i- liini lnii- +i H
2
SO
4
i -i:l + ~-n + =ii -in- t Cu
Ag +i ln- n ilt- +- t . ~ln Au zi i t i-i t Au i+ ti i-i t i += -ii -i:
(nitre) + =ii := <ii nni- t := +i 100%Au i-- ti -i t
(ii) CI
2
+ uii si+i +: i Au + zi lz+i + ln( +ni i- +i -i n +- t Au + ~zi z
-n - +i i += + =ii = i ln- +- t -ii CI
2
n = +i n i- t -ii ii- ( +ni i: n ll- -
ti i-i t i --- -i i ( + n it l-+n i-i t -ii AgCI, Au +i nln- - i +=
+ n (+ i+ - -i n -i t l=+i i+ + n - t ( = < i n = nni: +i ti-i) -ii
zii - Au +i :-ni (ingots) n cin (cast) <- t
(III) < fnia {sifnn ffri) (Polingprocess) : t lli +i -ii l- + zi lz+i + ln( +-
ti -i t
"manishkumarphysics.in"
23
CHEMISTRY
(i) zi& +is +i zif&+i : SiO
2
= ~--l- i- -i ii n ~zi z +i +i - nln- l+i i-i
t -ii ii + -n n O
2
+i l-+i + =ii ilt- l+i i-i t O
2
S, Sb -ii As +i =-l-i-
~i +=i:i n ~i+=i+ - + < -i t i l+ iziin ti - t -ii t ii- ti + i+ ti i- t Fe,
FeOn ~i +=i+ - ti i-i t i l+ ii + SiO
2
+ ~-- + =ii ii- nn FeSiO
3
+i l-ni i +-i
t nln- +i zi i t i-i t l=n CuO~zi lz + n ti -i t t nln- +i - ii - (-i i=i:
+ =ii l+i +-i t -ii := ti- < lni + + ,ii lnnii i-i t --- -ini- ti n+i
ti: i +i - n = l-+il=- +-i t i l+ ni - (CH
4
) n ll- - ti i-i t := +i i-- ni -
CuO+i n +- Cuii- n ~-l- +-i t i l+ nnin 99.5%zi z ti -i t -ii := =- l- +i
+t- t
ti n+i ti: i +i - CH
4
4CuO+ CH
4
4Cu (ziz ii-) + CO
2
+ 2H
2
O
(ii) zi& faa +i zif&+i : ~zi z l- ii- n Cu, Fe, W -ii SnO
2
+i ~zi lz i: i-i t nn-
+ <ii- l- -i- ~-+ (SnO
2
) + ~i ~-- + +ii SnO
2
+i ~zi lz ti-i t :=i +n n
:- ~zi lzi +i < +- + ln( (+ izi n ~zi z nln- l- ii- +i lni i-i t -ii ti-
< lni + + =ii lnnii i-i t --- -ini- ti n+i ti:i +i - n = l-+il=- +-i
t i l+ n i - (CH
4
) n ll- - ti i-i t := +i i-- n i - SnO
2
+i zi z ii- n ~-l- +
<-i t l+ Cu, Fe, W :il< +i ~zi lzi =-t ~i i-i t ti t i + =ii =-+ n
~i+ :-= =-l-i- ~i+=i:i n ~i +=i+ - ti i-i t zi z l- ii- +i =-t ~i+=i: +i (+
-nz - i-i t := -nz +i =-t = i+ + lni i-i t := lli ,ii i-- l-
ii- 99%zi z ti -i t
ti n+i ti:i+i- CH
4
2SnO
2
+ CH
4
2Sn + CO
2
+ 2H
2
O
(IV) uasiaat ziiria
+ z ii- ( = Cu, Ni AI -~i-i = ziz +i i-i t t +n (n lnl-n + -~i-i
zii i- +i +n t t = n + ( -i ~zi z Al --i t -ii + ii zi z Al --i t t -i- < -i
+i -i ti -i t -i-ni - nln- ~zi z AI +i. n - (n lnl-n +ni i: +- nln- ni +i -ii -i
- zi z AI +i ti -i t (-i (-i-ni -) AI +i (n lnl-n ~i- (AI
3+
) + n ln- + =ii ilt-
+- t -ii + ii (-i -) t ~i- zi z ii- n ~-l- ti i- t +n n . nln- ii- +i = n +
-n n lnni- t -ii ziz (nlnl-n -i- = - ~i-i t
(-i AI

AI
3+
+ 3e

+ ii AI
3+
+ 3e

AI
- -i -i- + ln(. ~-+ + ~-- = i-- +i i - zi z ti -i -ilt( +i l+ :=n -l-i- ~zi lzi
- l-i i +i c i < -i t :=+i zi z +- + ln( - zii i- l+i i-i t := lli n (+ -~i -i
= n n ~zi z +i +i zi z +i n ll- - l+i i-i t ~zi z +i (-i +i -t +i +-i t -ii zi z
+i +ii +i -t +i +-i t +i =-+ +i ni ln- -~i +i +i +-i t ~zi z
Cu (-i . Cu =n-i = ~i +=i+ - ti - ini iil+ ~zi lzi = Zn Fe + =ii ~i +=i+ - ti i-i t
~i=i-i = ~i +=i+ - - ti - ini ~zi lzi = Ag, Au Pt = n + -n n (-i + + n (+lzi- ti i-i
t l== :- ii-~i +i i-- +- + ln - l+i <itii i-i t zi z Cu +ii . Cu
2+
~i- zi z
+i ii- n ~-l- ti i-i t l+ ~i=i-i = ~-l- - ti - in ~i- (Zn
2+
, Fe
2+
-ii := +i ~in )
ln- n ti t- t
(-i (~i+=i+i) : M (s)

M
2+
(aq) + 2e

(M = Cu, Zn, Fe)

+ii (~--) : Cu
2+
(aq) + 2e

Cu(s)
~- =- i = n ~lil+i n ~zi z (-i = Cu ii- +i zi z + ii -ii-i--i =l-nln- t := +n ,ii
i-- Cu, 99.95%ziz ti -i t
"manishkumarphysics.in"
24
CHEMISTRY
Example-11 -n l- l=- --n- + ln( -+- -~i-i =n +i l-zi -i: :n+i -~i +i
=nni: (-i + ii +i l-l-t- l+l( -ii :n + i - ~i- it +i l<zii +i -i: (-i + ii
~z ~lil+i + ln( =-- ln- =ni+i lnli(
Solution (-i Ag(s)

Ag
+
(aq) + e

+ ii Ag
+
(aq) + e

Ag(s)
=- i ~lil+i l=- (-i = l=- --n- Ag ii- +i -ii-i--i t
(V) +in s+
TiCI
4
+ 2 Mg

C 150 1000
Ti + 2 MgCI
2
(+in +n)
TiCI
4
+ 4 Na
esa okrkoj.k ds Ar

Ti + 4 NaCI (:-iln (Imperial) ii- ~iiiln+ (IMI) +n)
NaCI +i H
2
O+ =ii l--iiln- +- t Ti zi <i-i + n ti -i t t ''i- -i- '' +i -+-i+ n +-
ii- iini +i -i =+-i t ~l+ i-ii --- +- t +i n +n ,ii Zr ii i-- ti -i t
(VI) is siii ziiria
(i) faf+n +i fa+ii {i ffri)
=-+i: ~-+ = l-l+n +i l-+i i. i- -=+ z-i- +i- + =ii ~-- ,ii l+i i-i
t l-l+n ~- ii- ~i + =ii = i l- ~-ii n ii i-i t - t +n +la- ti i-i t
l-l+n. +i- ni-i~i+=i: + =ii (+ =+ n i+ii l-nl-l+n [Ni(CO)
4
] -i-i t. := n
l-l+n + ln( zii i- ~=iiii +n t t <ii ~il+ =--i +i t -ii ziii-i = ii+-
(+i-i +43C) ti i-i t := lli n CO+i i n l-l+n +i 50C-+ nn l+i i-i t l==
(+ iziin =+n l-l+n i+ii l-n -i-i t t 200C lil- ti i-i t l-l+n -n-
n ~- ~zi lzi ai = ~-ii n t i-i t -ii n = +i 230C-+ nn +- t t lil- ti -i
t - zi z ii- CO< -i t i l+ ~-l+ t Ni(CO)
4
n =i t -ii := 50C l-l+n +i CO
+ =ii nn ++ ii i-- l+i i =+-i t
~lil+i +i ~- +n t H
2
O(g) + C

CO(g) + H
2
Ni(s) + 4 CO(s)

C 50
[Ni(CO
4
)] (g)
[Ni (CO)
4
](g)

C 200
Ni + 4CO(g)
"manishkumarphysics.in"
25
CHEMISTRY
(ii) ia i+nt i s+
zi z ii- ~i (Ti, Zr i Bi) +i ~l- = -n nizii +i := +n ,ii i-- l+i i =+-i t t +n :=
- ~iiil- t l+ ~ii i: (+ - --n -iii t ni: t ~zi z - +i ~ii i- + =ii nn
+- t iziin ~ii i: = TiI
4
, ZrI
4
i BiI
3
i-- ti - t - = nn n -- --- i nn
(i l+ whitehot t ) n = + it ,ii t (ii- ~ii i:) lil- ti i- t -. --- l--i l-
ti i- t = = --- ~li+ ii- l--i l- ti i-i t = = - iii +i ~-zi it +-i
t l== white hot -i i- + ln ~li+ l - iii +i it ti -i -ilt := +i --- +i ni i:
c -i i-i t -ii ~-- n ii- - i-- ti i-i t n-- iin +i + -< = ~i=l- + n - t -ii
~l-zi z ii- +i = -n nizii i-- ti -i t
~ziz Ti + 2I
2

C 250 50
TiI
4
rUrq VaxLVu

C 1400
Ti + 2I
2
t +n t - nt ni t -ii llzi -i n + ln( ~l- zi z ii- +i -i- + ln( t +n +-
ti -i t
(VII) si+ ffri
iil+ n = Ag +i ~zi lz +i i+ +- +i l+i n +i ll=-i+i +tni-i t -ii t i+ lli +
,ii i ti -i t ~- i+ lli n +i ll=-i+i t
i+ = lli n iil+ n l=n Ag ~zi lz + n ti -i t :=+i ~i- + izii n nln- l+i i-i t
-ii 1%Zn +i :=n lnnii i-i t nln- < ni- +i -i -i + =ii lnnii i-i t Pb +i - n-i n Ag,
Zn n 300 n -i ~li+ ln t -ii iil+ n n -l-i- ~li+i zi Ag, Zn + =ii lnl- ti + ZnAg ln
ii- +i l-ni i +-i t := ai l+i i-i t -i <i -- i-- ti - t -i -- n ZnAg lnii- ai =
~-ii n ti -i t . l+ l--n -- n n nln- ~-ii n ti -i t t n (+ n) 0.0004%Ag i-i t
-ii t nnin zi z ti -i t ~li+i zi Ag := (n + ll=-i+i) n = i+ +- + z-i- i-- n i+ =
lli ,ii i-- ti -i t . t n +i ll=-i+i +tni-i t t n ii- ~i = Zn, Au, Sb :il< +i ~zi lzi
i-i t t iil+ ~zi lzi ll=-i+ - n = = - ~i-i lli ,ii i+ +i i-i t
ZnAg lnii- -i =-t --i t . l= nln- n +i =-t = nin + n i+ + lni i-i t
:= lnii- n n ~zi lz + n ti -i t Pb +i t ~zi lz lnii- = < i+i lli + ,ii i+ +i i-i
t l=n ZnAg lnii- +i c ni +- ii n nn l+i i-i t Pb +i ~zi lz nn i-i t -ii ai = lnii-
= i+ ti i-i t ~- zi z ZnAg i-- ti -i t ~i=- lli ,ii zi lz+ - ZnAg lnii- = Ag i-- l+i
i =+-i t l=n ~l-+n li n = -n +i - +i -l-il- n lnii- +i n-i = nn l+i i-i t
l== Zn ~li+ iziin ti - + +ii ~i=l- ti i-i t l+ Ag li n zi i t i-i t := +n n
l< Zn + ~i+=i: -- t -i +n n +- +i - Zn + ~i+=i: +i - -i n + n -i t ZnAg
lnii- = i-- Ag n + z nizii n Pb ~zi lz + n ti -i t Pb+i t ~zi lz + n n (+ n i +
=ni- = --i ti -i t t izi tii +i ii +i -i ti -i t i l+ + l- n lzl< - ti -i t ) i --i ii
(reverberatory) n i+ -ii i +i -l-il- n nn l+i i-i t := +i n (~zi z) PbO(lni ) n
~i+=i+ - ti i-i t i l+ iziin ti i-i t -ii zi z Ag + n n zi i t i-i t PbO+i zi i = -n
nizii + n + lzl< - < ni- + ,ii ~lizii li- + ln i-i t
(VIII) sfn ffri : t v+n cni ni t = li ni ti -i- n v +- l+i i-i t tn i-- t l+ cni ni ti
C, S, Si, Mn -ii P =i ~zi lzi i-i t cni ni t = :- ~zi lzi +i i+ l+i i-i t -i tn li
ni ti vi-- ti -i t := v+n n ~zi lzi +i :-+ ~i +=i:i n i + l-+i ,ii ~i +=i+ - -ti ++ i i
+ ~-- tni: (Fe
2
O
3
) + ,ii ~i+=i+ - l+i i-i t
"manishkumarphysics.in"
26
CHEMISTRY
MISCELLANEOUSSOLVEDPROBLEMS(MSPs)
1. l+=i -ii- l--- +i l +i +i ~-+ -ni t -ii =ii ti l + -ii ~i- + + -ni t -i <i -i +i
n = l--iiln- +i ~-+ + ~-- + ln( :-n = +i-=i - +- t ~i +i `
rn l - i=il-+ ii n l+ ~i- + - l-i- t t ~i- +i -n-i n ~li+ l+iziin t l=+
liin- l< l+ i - - +i v +- l+i i-i t -i ~-- - i = ti ni l l + ~i- +i - n-i n n tni
t ~- ~i- i- - +i v +- +-i -+- -ii nii<i+ t
2. (+ ii- +i :=+ =-+i: ~-+ = l-+li - l+i i-i t -ii l-+i i +i lli n l--- <i +i =l-nln- l+i i-i t
iil+ =-+i:
) A (
=il-< - ~-+
) B (
n
) C (
~ziz ii-
) D (
zi z ii-
< (A), (B), (C) -ii (D) +i t-il-
rn (A) nin na ffri : nin-n- lli + ,ii =-+i: ~-+i +i =il-< - l+i i-i t
(B) ia : iil+ =-+i:i + i - ,ii :-t iil+ ~i +=i: n ll- - l+i i-i t -ii ~zi lzi +i i+ l+i
i-i t
i - n : 2CuFeS
2
+ O
2
Cu
2
S + 2FeS + SO
2
.
2FeS + 3O
2
2FeO + 2SO
2
.
2Cu
2
S + 3O
2
2Cu
2
O + 2SO
2
.
FeO + SiO
2
FeSiO
3
(C) ut+i/a s4a : = n l- + n iil+ ~i +=i: +i :=+ =-+i: + ,ii ~-- l+i i-i t
ut+i ; 2Cu
2
O + Cu
2
S 6Cu + SO
2
(-- - ~--)
(D) ua zif&+i : + ii zi z ii- i-- ti -i t
M
n+
+ n e

M
3. ii- +ni l+i +i <lzi - +- + ln( i=il-+ ~lil+i lnli(
(i) -l-- -ini- i +i =iln- ~il- n nn-i (PbS) +i i-
(ii) +i + +i ~-i+ ~li+n + l+ -t +- + Cu
2
O+i ~--
(iii) Ag
+
+ (+ ni ln- + ,ii ziz l=- +i l--i i
rn (i) 2PbS + 3O
2
2PbO + 2SO
2
; PbS + 2O
2
PbSO
4
(ii) Cu
2
O + C 2Cu + CO
(iii) Ag
+
+ e

j dSFkksM i
Ag
+
(+ii )
4. -i- l< n ~i +i +i +- + 1500C l+=n C+ =ii MgO+i -- ~-- ti -i t i -ti
2 C + O
2
2 CO AG
o
~ 530 kJ
2 MgO 2 Mg + O
2
AG
o
~ + 730 kJ
rn AG
o
+i i-in+ ni- t <lzi- +-i t l+ 1500C C+ =ii MgO+i ~-- =ii + = -ti ti -i t
2 C + O
2
2 CO AG
o
~ 530 kJ
2 MgO 2 Mg + O
2
AG
o
~ + 730 kJ
2 MgO + 2C 2Mg + 2CO
i MgO + C Mg + CO AG
o
i-in+ ni-
5. =n< +i i-i
) A (
Mg(OH)
2

) B (
Mg CI
2
. 6H
2
O
) C (
MgCI
2

) D (
Mg + CI
2
|
(A) = (D) -+ ~li+n +i -ii +ni +i t-il- -ii := +n +i -in <il(
rn MgCI
2
(=n<i n =) + Ca(OH)
2
(A) Mg(OH)
2
+
+ CaCl
2
; Mg(OH)
2
+ 2HCI (B) MgCI
2
(aq.) + 2H
2
O
MgCI
2
(ni) + l+-ni+i ,ii MgCI
2
.6H
2
O i-- ti-i t
MgCI
2
6H
2
O
HCl
) C (
d kq" '
dSfYldj.k
A

MgCI
2
+ 6H
2
O
MgCI
2
()
) D ( qr vi?kVu | fo
Mg
2+
+ 2CI

+
+2e

+
CI
2
Mg CI
2
(+ii) ((-i)
+n +i -in i- +n t
"manishkumarphysics.in"
27
CHEMISTRY
6. n-=i: +i l-ni MgCI
2
n <ni
rn Mg CO
3

A
MgO + CO
2
.
MgO + C + CI
2
MgCI
2
+ CO
7. ii-+n l-+ii n +nil- lnni- +i +i-=i =ti +n -ti t
(A) l--iin- : l=- (B) i- lziii- : n
(C) <i+i : l - (D) i- ~i+ n : Zr
Ans. (B)
rn n +i zi lz+i - lziii- = ti-i t nn l+i +i -i n Si -ii Ge + zi lz+i n ti -i t
8. l- -i-. l- +i (+ ~i+=i: ~-+ t . +i + l- -iini ti -i t. =inni:(
rn l- -i - +=i i: t ~ii- SnO
2
, SnO
2
~-n -ii -ii <i-i n ln t. :=ln( -iini ~i+=i: t
SnO
2
+ 4HCI SnCI
4
+ 2H
2
O
SnO
2
+ 2NaOH Na
2
SnO
3
+ H
2
O
9. ~= +i- +i t-i-i
(A) +n n AI
2
O
3
+i ln- n lnnii i-i t -i t [AI(OH)
4
]

+ n i n i-i t l+ < = -iii ~i +=i:

= TiO
2
-ii Fe
2
O
3
~ln t- t
(B) l + n = l + +i l-+i i i- +i- + z-i- +i- + ,ii ~-- +i- i-- l+i i-i t
(C) n -ii l- + l-+i i + ln( n = +nzi +i - ~-- -~i-i ~-- llii +i -i n
+- t
(D) n-ilzin + l-+ii ii- +n n nln- ni +i - ~i +- ti-i t
Ans. (C)
rn n -- ~--; 2PbO + PbS 3Pb + SO
2
l- +i- ~--, SnO
2
+ 2C Sn + 2CO
10. l---lnli- n = +i-=i ~i- +i ~-+ -ti t
(A) lnni -i: (B) + =i i: (C) n - i: (D) :-n = +i: -ti
Ans. (B)
rn SnO
2
, +=ii: l- +i (+ ~-+ t
11. =-+i: ~-+ = +i + l-+i i n Cu
2
O+ =ii l+=+ ~-- ,ii ii- vi-- ti -i t
(A) FeS (B) CO (C) Cu
2
S (D) SO
2
Ans. C
rn 2Cu
2
O + Cu
2
S
A
6Cu + SO
2
.
12. l--- n = +i-=i (+ +ii - ~-+ t `
(A) i:i- =i: (B) nni+i: (C) i-i (D) + =ii:
Ans. (B)
rn CuCO
3
.Cu(OH)
2
nni+i:.
13. +ia : nin -ni- lli n =iln :iin -i +i -i n =n it+ (collector) + n ti -i t
+ii: =-+i: ~-+ n n ln ti- t
(A) l< <i-i +i- -ii +ii = t -ii +ii. +i- +i =ti ii +-i t
(B) l< <i -i +ii -ii +i- = t -- +ii +i- +i =ti ii -ti +-i
(C) l< +i- = t -ii +ii ~= t
(D) l< +i- ~= t -- +ii = t
Ans. (C)
rn +ia i lzin i =i ln (lin -i (+ n iti (collector) +i -t +- ti -i t t =-+i: ~-+ + +ii
= + --t n li ii -i < -i t liin- ~-+ +i nin n ilt- ti - t n iti +i =< = -n nizii n lnnii
i-i t
+ii =-+i: ~-+ n n ~i n-ziin ti - t
:=ln(. (C) l+- =ti t
"manishkumarphysics.in"
28
CHEMISTRY
14. +ia AI
2
O
3
+ - ~i -i ~-- n . +ii ni: lni +i nn-i + +n + < -i t -ii -in+-i --- + < -i
t
+ii +iini: (n lnl-n +i ~-+ t
(A) l< <i-i +i- -ii +ii = t -ii +ii. +i- +i =ti ii +-i t
(B) l< <i -i +ii -ii +i- = t -- +ii +i- +i =ti ii -ti +-i
(C) l< +i- = t -ii +ii ~= t
(D) l< +i- ~= t -- +ii = t
rn +ia ~zi lz + n +ii ni: Al
2
O
3
+i nn-i + 2200 K = nnin 930 K -+ ii < -i t -ii ~il-+ i ln+
ti- + +ii li- ~i- < -i t i -~i n -in+-i ilt- +- t
+ii +iini: Na
3
AlF
6
t -ii (n lnl-n +i ~-+ t
:=ln(. (B) l+- =ti t
15. +ia +i - + =ii ZnO+i ~-- 1100

C ti -i t
+ii := -i AG

+iin+ t. ~- +n =-- t
(A) l< <i-i +i- -ii +ii = t -ii +ii. +i- +i =ti ii +-i t
(B) l< <i -i +ii -ii +i- = t -- +ii +i- +i =ti ii -ti +-i
(C) l< +i- = t -ii +ii ~= t
(D) l< +i- ~= t -- +ii = t
rn +i - - zi + ln( =ii -i- ~i +=i+i + l + + ~i +=i+i + = - l-i- ti - t . -+ -i nnin 1000C
-+ t - i-i t := l-< +i - -ninl-+i = ZnO+i Zn n ~-l- +- + ln( =ni ti -i t - l+ t
-i Zn + +i-i + (907C) = ~li+ t ~- t i + n - ni
~-- + ln( =- i ~lil+i t
ZnO(s) + C (s)

Zn(g) + CO(g)
:=ln(. (A) l+- =ti t
16. ---i I -ii ---i II + n -i la t ---i I +i la ---i II +i + z lai = = n ln- ti -i t :-+i =ti = n n
l+l
ai - I ai - II
(A) Pb (p) =ni+i
(B) Cu (q) i-
(C) Zn (r) iiii- +n (-ii ii- +n )
(D) Fe (s) -- ~-- lli
Ans. (A) q, r, s; (B) p, q, r, s; (C) q, r; (D) q, r;
Sol. (A) 2PbS + 3O
2

2PbO + 2SO
2
(i-)
PbS + PbO
2

A
2Pb + SO
2
(-- ~-- lli)
(B) 2Cu
2
S + 3O
2

2Cu
2
O + 2SO
2
(i-)
Cu
2
S + 2Cu
2
O
A
6Cu + SO
2
(=n l-+ n -- ~-- ti-i t)
(C) 2ZnS + 3O
2

2ZnO + 2SO
2
(i-)
ZnO + C
A
Zn + CO (+i- ~--)
(D) tni: ~-+ +i l---i- / i-
3Fe
2
O
3
+ CO
A
2Fe
3
O
4
+ CO
2
Fe
3
O
4
+ CO
A
3FeO + CO
2
FeO + CO
A
Fe + CO
2