V.. Quang, T.T.H.

Anh / Tp ch Khoa hc HQGHN, Ngoi ng 25 (2009) 133-139

Mt s vn l lun trong nghin cu i chiu song ng
hnh vi ngn ng hi (rn c li!u ting "nh v ting #i!t$
#% &'i (u)ng*+ r,n h- .ong "nh
Phng Khoa hc - Cng ngh, Trng i hc Ngoi ng,
i hc Quc gia H Ni, ng Ph !"n #ng, C$u %i&', H Ni, !i( Na
/hn ng0 12 th3ng 4 n56 7228
Tm tt. 9i :3o n0 :n v 6t s vn l lun c,n 0u trong nghin cu i chiu song ng
hnh vi ngn ng hi trn c li!u ting "nh v #i!t;
< Mt s =h3i ni!6 c,n >?c @3c -nh r%+ c,n >?c t>Ang 6inh ho3 trong nghin cu i chiu Bh3t
ngn hi; /g CDng hEc+ c3c =iFu lo'i ng cGnh+ c3c lo'i v tiFu lo'i tHnh th3i trong cIu hi+ JJJ
< K3c :Hnh Ci!n c,n >?c =hGo s3t trong so s3nh i chiu hnh vi ngn ng hi
< K3c =iFu lo'i t>Lng h?B lin Mu)n n Bh3t ngn hi; ni Cung 6!nh (BroBosition)l contNnt$+
cu trOc thng :3o+ tin giG -nh+ tHnh th3i
< Mt s nhn @Pt cQ) t3c giG (th)0 lAi =t lun$
1. Nhng khi nim c bn
*
)*)* Ng +,ng hc
hut ng n0 th>Ang >?c gEi l CDng
hEc+ cR gc tS ting .0 T'B vUi nghV) cng
vi!c+ hnh ng Co 6t trong nhng ng>Ai
s3ng lB r) ngnh = hi!u hEc l KhJ Morris
@>UngJ &i thNo nhng t> t>Wng cQ) KhJ XNircN+
KhJ Morris Y BhIn = hi!u hEc thnh;
Z /ghV) hEc (sN6)ntics$; hEc thu0t v Mu)n
h! gi) c3c = hi!u vUi =h3ch thF hi!n th[cJ
Z \t hEc (s0nt)ctics$; hEc thu0t v Mu)n
h! hHnh thc gi) c3c = hi!uJ
Z ]Dng hEc (Br)g6)tics$; hEc thu0t v =
hi!u vUi ng>Ai BhIn giGi chOng+ tc l ng>Ai s^
CDng h! thng = hi!uJ /h> v0+ CDng hEc
nghin cu v hnh vi cQ) ng>Ai s^ CDng =
hi!u trong Mu3 trHnh gi)o tiB th[c tJ
KR thF nRi r_ng+ CDng hEc Y 3B ng >?c
c3ch tiB cn thng h?B i vUi ngn ngJ /R
=h`c BhDc >?c nhng h'n ch cQ) 6t thAi =a
*
3c giG lin h!J &; bc<c<d4ec42c7J
f<6)il; voC)iMu)ngg0)hooJco6
6 chI6 ngn v thnh =hu :i!t Y trW thnh hin
3 tGng cQ) ngn ng hEc cu trOc; &R l vi!c
tB trung 6 hHnh ho3 ngn ng nh> l 6t h!
thng t[ cR ,0 Q c3c :t :in thF < c3c I6 v- v
hHnh v- >?c t'o thnh :_ng nhng jc tr>ng =hu
:i!t v chk :_ng nhng jc tr>ng R 6 thiJ
#Ui s[ @ut hi!n cQ) CDng hEc+ =hoGng c3ch
gi) ngn ng v Ai sng :`t ,u >?c rOt
ng`n l'i Mu) vi!c ng>Ai t) nhn thc >?c r_ng
=hng chk ngn ng vl ln :c tr)nh Bh3c thGo
v th giUi 6 Ai sng cmng cho chH) =ho3 F
hiFu nhiu hi!n t>?ng cQ) ngn ng v lAi nRiJ
Khiu th h)i cQ) 6i Mu)n h! n0 Y trW thnh
Mu0t -nh i vUi c3c cng trHnh nghin cu
CDng hEcJ
/g cGnh n_6 trong 6i Mu)n h! :n sung
vUi hnh vi ngn ngJ o[ t>Lng t3c gi) h)i
=h3i ni!6 n0 t'o thnh ct l%i cQ) c3c cng
trHnh nghin cu CDng hEcJ #i!c trHnh :0 c3c
Mu0 t`c cQ) s[ t>Lng t3c n0 cmng l nhi!6 vD
chhnh cQ) CDng hEcJ 9Wi vH+ nhng ng>Ai giGi
thu0t c3c = hi!u l nhng cL thF sng+ cho
nn vi!c nu jc tr>ng ,0 Q cQ) CDng hEc sl
l chk r) Mu)n h! cQ) = hi!u vUi c3c :Hnh Ci!n
133
V.. Quang, T.T.H. Anh / Tp ch Khoa hc HQGHN, Ngoi ng 25 (2009) 133-139
sinh hEc cQ) :i!n chngJ /Ri c3ch =h3c+ l 6i
Mu)n h! vUi tt cG c3c hi!n t>?ng tI6 l hEc+
sinh hEc+ @Y hi hEc >?c nhn th0 Mu) s[
hnh chc cQ) = hi!u p1qJ
)*-* Ng c.nh /con(01(2
\h3i ni!6 n0+ C>Ui gRc CDng hEc+ >?c
hiFu =hng chk l 6i lin Mu)n -nh v- trong
v5n :Gn (co<tN@t$+ trong =hng gi)n+ thAi gi)n
gi)o tiB 6 :)o gr6 cG nhng 6i Mu)n h!
vUi chQ thF+ ng>Ai tiB nhn+ vUi vn tri thc
nn v =in cQ) hE+ vUi 6Dc hch+ -nh h>Ung
gi)o tiB+ tin giG -nh+ JJJ (contN@t os situ)tion$J
nng thF c3c nhIn t n0 t'o thnh :c tr)nh )
C'ng v ng cGnhJ S tnng thF W I0 >?c
hiFu l 6i Mu)n h! t>Lng t3c gi) c3c nhIn t+
chtng h'n nh> 6i Mu)n h! gi) ng>Ai nRi v
ng>Ai nghN vUi tt cG c3c jc tr>ng nh> giUi
thnh+ l) tuni+ trHnh hEc vn+ thnh cht cQ)
6i Mu)n h!+ v- th @Y hi+ gi) Hnh+ JJJ
#)i tri cQ) ng cGnh v s[ BhIn thch ng
cGnh l rt Mu)n trEng i vUi CDng hEcJ KR thF
nRi r_ng chhnh ng cGnh 6W r) con >Ang i
vo CDng hEc v rng thAi G6 :Go cho CDng
hEc s 6!nh thng h?BJ
)*3* Hnh 4i ngn ng /5600ch ac(2
#i!c Mu)n ni!6 ngn ng tr>Uc ht l 6t
cng cD F th[c hi!n ho't ng h>Ung hch no
R Y =hin ng>Ai t) Mu)n tI6 tUi =hG n5ng l6
cng cD cQ) c3c Bh3t ngn v Y 6)ng n cho
chOng nghV) cR thnh cht hnh viJ \h3i
ni!6 hnh vi ngn ng :`t ,u :_ng nhng
cng trHnh cQ) "ustin p7q v >?c nhiu nh
ngn ng hEc thNo tr>Ang Bh3i chc n5ng s^
CDng trong c3c cng trHnh nghin cuJ rong
Mu3 trHnh gi)o tiB+ c3c Bh3t ngn >?c @N6
nh> nhng hnh vi ngn ng >?c ng>Ai nRi
(chQ thF Bh3t ngn$ Cung F t3c ng vo ng>Ai
nghN (chQ thF tiB nhn$+ nh_6 t'o r) c3c BhGn
ng no R tS Bhh) ng>Ai nghNJ K3ch tiB cn
n0 Cvn n vi!c nghV) >?c Mu)n ni!6 nh>
l thnh Bh,n cQ) Mu)n h! nhIn MuG trong 6
hHnh =hch thhch < BhGn ngJ nghV) >?c @N6
@Pt tS gRc =hG n5ng cQ) nR t3c ng n
ng>Ai tiB nhn+ gI0 nn W ng>Ai R 6t BhGn
ng tI6 l hri 3B no R pdqJ
\h3i ni!6 hnh vi ngn ng nRi ln thnh
:- ch -nh (s[ l! thuc vo c3c Mu0 t`c+ Mu0
>Uc s^ CDng$ v thnh cR 6Dc hch r% r!t cQ)
ngn ngJ .! MuG l s[ CDng hEc ho3 =h3i ni!6
nghV)+ g`n nghV) vUi Mu0 t`c s^ CDng+ h)0
nRi c3ch =h3c+ l ng Bh3B ho3 nghV)J o[
CDng hEc ho3 nghV) n0 Cvn n h! MuG l
nghV) cQ) Bh3t ngn Y :`t ,u >?c coi l
=hng thF t3ch =hi ng cGnh (hon cGnh$ CDng
hEc+ cin nghV) cQ) nhiu tS thH >?c :`t ,u
-nh nghV) Mu) vi!c chk r) 6Dc hch gi)o tiB
cQ) hnh vi ngn ngJ
MDc hch l Co con ng>Ai jt r) v cR thF
th)0 ni nRJ Xh3t ngn nh> 6t hnh vi vUi
ton : Bhn 6Dc hch gi)o tiB cR thF cR cQ) nR
>?c thF hi!n trong i tho'iJ &i tho'i l! thuc
vo tI6 l trong nhng Mu)n h! lin nhInJ /R
BhD thuc tr[c tiB vo c3c nhIn t @Y hiJ
/hng ng>Ai th)6 gi) gi)o tiB thNo c3c =nh
Ln tho'i hojc ) tho'i Rng nhng v)i nht
-nh Mu0 -nh c3c 6 hHnh hnh vi ngn ngJ
#H v0+ ll t[ nhin l+ chhnh hHnh thc trn t'i
n0 cQ) ngn ng l t> li!u F trHnh :0 c3c Mu0
t`c gi)o tiBJ o[ i ch!ch c3c Mu0 t`c n0 sl
Mu0 -nh c3c gi3n tiB cQ) Bh3t ngn Y >?c
Mu0 >Uc ho3 v Bhi Mu0 >Uc ho3J #h CD;
" < "nh cR tin =hngw
9 < T'i hi l>?c nh s> rriJ
K3c thnh t Bhi Mu0 >Uc ho3 trong nghV)
cQ) hnh vi ngn ng n_6 trong Bh'6 vi Mu)n
tI6 cQ) CDng hEcJ hNo c3ch hiFu hxB v
nhng nhi!6 vD cQ) CDng hEc+ i =hi ng>Ai t)
giUi h'n i t>?ng nghin cu cQ) nR l c3c
Bhi Mu0 >UcJ
Tin Mu)n tr[c tiB n =h3i ni!6 hnh vi
ngn ng l =h3i ni!6 chQ thF Bh3t ngnJ
\h3i ni!6 n0 :)o ch) nhiu nht nhng vn
c,n 0u cQ) CDng hEcJ Khhnh vi!c h>Ung tUi
t3c giG cQ) Bh3t ngn Y t'o r) s[ chu0Fn
hUng BhIn thch tS nghV) tVnh s)ng ni Cung
ng cQ) Bh3t ngnJ Kung vUi s[ chu0Fn :in
n0+ con ng>Ai nh> 6t Bhc thF tI6 l Y trW
134
V.. Quang, T.T.H. Anh / Tp ch Khoa hc HQGHN, Ngoi ng 25 (2009) 133-139
thnh trung tI6 tn chc cQ) =hng gi)n ng
nghV)J
2. C s l thuyt c! "ic s# snh $%i chiu
h&nh "i ng'n ng
-*)* C7c 89nh +in c:a 4ic 5o 57nh ;i chi<u
T-ch s^ ngn ng hEc so s3nh th>Ang >?c
:it n Mu) h)i :Hnh Ci!n cL :Gn;
)$ oo s3nh l-ch s^ (ci ngurn$ nh_6 thit lB
nn 6i Mu)n h! hE hng gi) c3c ngn ngJ
:$ oo s3nh lo'i hHnh nh_6 thit lB 6i
Mu)n h! rng hHnh gi) c3c ngn ngJ
/gn ng hEc hi!n 'i+ vUi nhng :>Uc
Bh3t triFn 6Ui+ =hng chk CSng l'i W 6c so
s3nh =iFu lo'i v 6jt ng Bh3B+ 6 Y v )ng
tSng :>Uc tin hnh so s3nh v 6jt chc n5ng+
ng nghV)+ ng CDng+ JJJ :Wi s[ rng nht ho3
tt 0u sl Cvn n c3i 6 hr)nN (18bd$ gEi l
c3c lUB t>Lng ng gi)o ngn ng hEc (cross<
linguistic NMuiv)lNncN cl)ssNs$J hut ng
t>Lng ng nRi ln s[ t>Lng ng chQ 0u v
6jt gi3 tr- (v)luN$ hojc nghV) (6N)ning$J #Ui
thut ng n0+ BhGi giG -nh r_ng+ ht nht l cR
s[ t>Lng >Lng : Bhn v 6jt nghV) gi) h!
thng ngn ng n0 v h! thng ngn ng
=h3cJ #H v0+ sl cR s[ t>Lng >Lng C-ch thut
(tr)nsl)tion)l NMuiv)lNncN$J Kmng c,n l>u r_ng+
thut ng nghV) W I0 >?c Cung vUi nghV)
rng cho cG nghV) tHnh th3i < lo'i nghV) th>Ang
>?c BhIn :i!t nh> l nghV) ng CDngJ
-*-* Ch=c n"ng c> 8.n c:a ngn ng (rong
ho( ng
#Ui t> c3ch nh> l 6t cL sW l lun chung+
hon ton cR thF >) r) giG -nh r_ng c3c chc
n5ng cL :Gn cQ) ngn ng l ging nh)u trong
c3c ngn ng =h3c nh)u trn tt cG 6Ei vung
cQ) th giUi+ cho Cu cR thF cR nhng =h3c :i!t
v tB Mu3n ngn ng pcqJ oW CV nh> v0 l vH+
thNo yo:ins+ con ng>Ai cR nhng nhu c,u+
nhng 6i Mu)n h! ging nh)u+ v =h3i Mu3t
hLn+ cung chi) sz 6t th giUi (o)Bir+ 1878$ v
({hors+ 18c2$ Y cR nhng lB lun t>Lng BhGn
vUi Mu)n ni!6 n0J Mt :_ng chng =hng thF
BhQ nhn >?c l+ tu0 cR s[ =h3c :i!t W 6c
nht -nh gi) c3c ngn ng+ nh>ng ng>Ai t) cR
thF hEc nhng ngo'i ng =h3c @) vUi ngn ng
6x z cQ) 6Hnh v cR thF chu0Fn C-ch tS ngn
ng n0 s)ng ngn ng =h3c vUi 6c chhnh
@3c c)oJ \hi nghin cu nhng vn lin
Mu)n n nghV)+ chc n5ng cQ) ngn ng+ cR
thF tin nghi!6 6t iu l; c3ch thc 6 c3c
ngn ng =h3c nh)u ng @^ v 6t hi!n t>?ng
l t>Lng i ging nh)uJ
-*3* Nghi?n c=u i chi<u hnh 4i ngn ng
rong 6 hHnh =hch thhch < BhGn ng+
hnh vi ngn ng 6)ng thnh rng nht+ :t =F
chOng >?c @N6 @Pt W Bh>Lng Ci!n thng
i!B (6Nss)gN$ h)0 tr)o ni (N@ch)ngN$J |
Bh>Lng Ci!n tr)o ni+ cR thF BhIn :i!t hnh vi
ngn ng thnh h)i lo'i cL :Gn; cung v c,u
(giving )nC CN6)nCing$J Kung v c,u u
h>Ung tUi h)i =iFu lo'i cL :Gn; vt CDng}C-ch
vD (gooCs )nC sNrvicN$ v thng tin
(insor6)tion$J #h CD;
To'i 1; X)ss 6N thN s)lt~
XhGn ng; cR thF =hng thnh lAi nh>ng
cung cB vt CDngJ
To'i 7; {hNn CiC 0ou l)st sNN 0our s)thNrw
XhGn ng; cung cB thng tinJ
# chi tit+ cR nhiu iF6 =h3c :i!t v 6jt
ng nghV) < ng CDng gi) c3c ngn ngJ #+
trong :t =a s[ so s3nh no+ nhng nPt =h3c
:i!t u cR gi3 tr- ht nht l ng)ng :_ng vUi
nhng nPt t>Lng rngJ | gRc so s3nh ngn
ng hEc+ nhng nPt =h3c :i!t i =hi cR gi3 tr-
thng tin c)o hLn nhng nPt t>Lng rngJ \inh
nghi!6 C'0 v hEc ngo'i ng cho th0 r% iu RJ
(. )*nh +in ng ngh,! - ng +.ng c! "ic
s# snh $%i chiu h&nh "i ng'n ng h/i
3*)* !ai (r c:a ngi h@i 4 ngi ;Ac h@i
135
V.. Quang, T.T.H. Anh / Tp ch Khoa hc HQGHN, Ngoi ng 25 (2009) 133-139
\hi nRi+ ng>Ai Bh3t ngn gi)o BhR cho lAi
nRi cQ) 6Hnh 6t v)i tri cD thF+ v :_ng c3ch
R+ gi)o BhR cho ng>Ai nghN 6t v)i tri t'6
thAi no R 6 ng>Ai Bh3t ngn 6ong 6un
ng>Ai nghN th[c hi!n nh> 6t BhGn ng hri
3BJ &iu n0 rt iFn hHnh trong hnh vi hiJ
\hi hi+ chQ thF Bh3t ngn G6 nhi!6 v)i tri
cQ) ng>Ai tH6 =i6 thng tin v trng ?i
ng>Ai nghN G6 nhi!6 v)i tri l ng>Ai cung
cB thng tin Y >?c 0u c,uJ u0 nhin+ n
Cu trong hnh vi hi+ cmng nh> c3c hnh vi
ngn ng =h3c l hng lo't thng tin ng nghV)
< ng CDng v chQ thF+ ng cGnh+ ng>Ai tiB
nhn+ 6i Mu)n h! t>Lng t3c gi) ng>Ai hi v
ng>Ai trG lAi+ JJJ 6 Bh,n ct l%i cQ) c3c thng
tin n0 l thnh tHnh th3iJ \h3i ni!6 tHnh th3i
>?c :`t ,u tS c3ch nhHn cQ) NsBNrson =hi
thGo lun v thc (6ooC$ Mu) vi!c chOng :iFu
th- nhng th3i nht -nh cQ) ng>Ai nRi i
vUi ni Cung cQ) cIuJ o[ BhIn :i!t gi) thc
(6ooC$ v tHnh th3i (6oC)lit0$ thNo X)l6Nr+ J
(18b$ cmng ging nh> s[ BhIn :i!t gi) thH
(tNnsN$ v thAi gi)n (ti6N$+ gi) ging (gNnCNr$
v giUi thnh (sN@$J o)u n0+ trong 6t cng trHnh
cR thnh =h)i s3ng v lghc tHnh th3i+ #on {right
(18e1$ Y BhIn chi) thnh :n lo'i 6oCNs; (i$
hN )lNthic 6oCNs (hi!n th[c$ (ii$ hN
NBistN6ic 6oCNs (nhn thc$ (iii$ hN CNontic
6oCNs (tr3ch nhi!6$ (#$ hN N@istNnti)l
6oCNs (trn t'i$J Kng v s)u+ =hi cR nhiu t>
li!u v c3c ngn ng =h3c nh)u+ nhng ni
Cung lin Mu)n v tHnh th3i cng trW nn Bhong
BhO+ ) C'ngJ [u trung l'i+ nR th>Ang l nhng
gH n_6 ngoi cu trOc 6!nh cQ) cIuJ &iF6
@ut Bh3t cQ) Mu)n iF6 n0 l Mu)n ni!6 cQ)
KhJ 9)ll0 BhIn :i!t h)i lo'i thng tin cL :Gn
trong cIu; thng tin 6!nh
(BroBosition}Cictu6$ v thng tin tHnh th3i
(6oC)lit0}6oCus$J
/h> trn Y cB+ lin Mu)n n tHnh th3i
cin cR thF cR nhng thng tin BhD v thAi gi)n+
=hng gi)n+ v cG nhng thng tin =h3cJ Khtng
h'n+ cIu hi Br0 'ou C*KDEBr0 'ou aFF righ(D+
ngoi vi!c :iFu th- ht nhiu th3i + thIn Bhn v
6i Mu)n h! gi) ng>Ai nRi v ng>Ai nghN+ cin
ch) [ng 6t C'ng thng tin n_6 ngoi =h3cJ
Khtng h'n+ ng>Ai nRi+ :_ng c3ch thc no R+
:it r_ng ng>Ai nghN Y v )ng gjB BhGi r`c
ri no R (v tI6 < sinh l+ Mu)n h!+JJJ$ v
ng>Ai hi 6un ng>Ai nghN @3c nhn hojc trHnh
:0 r% hLn v tHnh tr'ng n0J /hng thng tin
cR thnh tHnh hung nh>ng =hng cR hHnh thc
:iFu hi!n trong cIu th>Ang lin Mu)n n 6t
s lo'i Bh3t ngn cD thF nh> v0 cmng n_6
trong Bh'6 vi Mu)n tI6 cQ) ng CDng hEcJ u0
nhin+ cR nhng thng tin cR hHnh thc :iFu
hi!n nh>ng Co thnh cht Mu3 jc :i!t cQ) nR nn
=hng thu hOt s[ chO nhiu cQ) ng CDng hEcJ
Khtng h'n nh> c3ch s^ CDng 'i tS N F nRi
v ng>Ai :!nh cQ) c3c nhIn vin 0 tJ K3ch s^
CDng n0 :iFu l s[ thng cG6+ chi) sz cQ)
ng>Ai nRi i vUi tHnh cGnh cQ) ng>Ai :!nhJ #h
CD; NoG, Gha( +o G0 Gan( Hor FunchDI rong
tr>Ang h?B ng>Ai :!nh =hR thnh thH cIu trG lAi
cR thF l J +onK( LnoG Gha( 'ou Gan( 8u( ***
rong :i vit n0+ chOng ti chk h>Ung s[ >u
tin n nhng C'ng thng tin :n tr? cR hHnh
thc :iFu hi!n trong cIu hiJ
Mt trong nhng vn rt 3ng l>u tI6
=h3c l 6i lin Mu)n gi) ni Cung tHnh th3i v
6!nh J Mi Mu)n h! n0 cR thF >?c hHnh
Cung Mu) c3ch Cin 't cQ) J ivRn peq; Hnh
th3i Bh3t ngn =t h?B vUi 6t 6!nh cR thF
ging nh> 6t c3i v c :)o ch) nR nh>ng
=hng Bh>Lng h'i n Bh,n ct l%i W trongJ
\hung 6!nh < c3c th)6 t+ =iFu lo'i ng
tS+ thnh tS chi Bhi cmng nh> c3c th[c tS >?c
Cung F lB ,0 c3c v- trh =h3c nh)u cQ) =hung
6!nh < =hng ch-u Gnh h>Wng cQ) tHnh th3i
:)o :Ec @ung Mu)nh nRJ
K3c ni Cung nghin cu v tHnh th3i cR =h3
nhiuJ hNo X)l6Nr+ J cR :n lo'i s)u I0; (i$
Hnh th3i chQ Mu)n (su:Nctivit0$ (ii$ Hnh th3i
hi!n th[c (s)ctu)lit0$ (iii$ Hnh th3i nhn thc
v tr3ch nhi!6 (NBistN6ic )nC CNontic$ (iv$
Hnh th3i =hG n5ng v c,n 0u (Bossi:ilit0 )nC
nNcNssit0$J T>u r_ng+ trong chu0n =hGo cQ)
6Hnh+ X)l6Nr chQ 0u tB trung nghin cu v
tHnh th3i nhn thc v tr3ch nhi!6J
J ivRn Mu)n ni!6 tHnh th3i :iFu th- th3i
cQ) ng>Ai nRi i vUi Bh3t ngnJ \h3i ni!6
136
V.. Quang, T.T.H. Anh / Tp ch Khoa hc HQGHN, Ngoi ng 25 (2009) 133-139
th3i :)o gr6 h)i lo'i 3nh gi3 cQ) ng>Ai
nRi lin Mu)n n ni Cung 6!nh ;
< /hng 3nh gi3 nhn thc v thnh hi!n
th[c+ thnh =hG n5ng+ thnh ch`c ch`n+ s[ tin t>Wng
h)0 :_ng chngJ
< /hng 3nh gi3 gi3 tr- v >Uc 6un+ s[ >)
thhch+ 6Dc hch+ n5ng l[c+ tr3ch nhi!6 h)0 s[
iu =hiFnJ
Kmng thNo J ivRn cR :n tiFu lo'i tHnh
th3i nhn thc chhnh :iFu l hi!u MuG ng CDng
6'nh nht trong ngn ng cQ) nhIn lo)-J &R l;
(i$ in giG -nh (ii$ 3c nhn hi!n th[c (iii$
3c nhn Bhi hi!n th[c (iv$ 3c nhn BhQ
-nhJ ivRn =hng >) r) 6t c3ch hiFu cD thF
v tin giG -nhJ (u) cng trHnh nghin cu cQ)
ng+ cR thF th0 c3ch hiFu v tin giG -nh cQ)
ng =h3c nhiu vUi c3c t3c giG =h3cJ
3*-* H@i 4 (r. Fi cM (hN ;Ac 10 nh F 4"n
c.nh (i (hiNu ;N nghi?n c=u 4O hnh 4i h@i
&iu n0 >?c thF hi!n r% Mu) s[ t>Lng ng
=h3 chjt chl v =hung tHnh th3i cmng nh> =hung
6!nh gi) h)i hnh vi n0J .nh vi hi gi
v)i tri g,n nh> Mu0t -nh+ Gnh h>Wng tr[c tiB
n hnh vi trG lAiJ Mi t>Lng t3c n0 cR thF C
Cng ?c nhn th0 Mu) =inh nghi!6J Mi
t>Lng Mu)n cR thnh cng t3c gi)o tiB th>Ang l;
hi v c3i gH thH trG lAi v c3i 0J /i Cung c,n
hi cR thF l 6t s[ =i!n+ 6t tHnh tr'ng :t
=a+ JJJ 6 ng>Ai hi 6un :it v giG -nh r_ng
ng>Ai >?c hi cR thng tin RJ #h CD;
)* /a2 - Ph0n ar0 (h0' F0a4ingD
/82 - TooroG*
-* /a2 - Ph0r0 i5 QohnD
/82 - H0 i5 a( ho0*
3* /a2 - Pho Li550+ BFi5onD
/82 Qohn*
\hi >) r) 6t cIu hi+ ng>Ai hi Y t[ @3c
-nh+ rng thAi n -nh cho ng>Ai >?c hi tt
cG 6Ei nhIn t cR lin Mu)n v 6jt ng CDng+
ng nghV)+ ng Bh3B+ JJJ t cG u n_6 trong
6i Mu)n h! cR thnh cht rng nhtJ Khtng h'n+
trong cIu 1()$+ cG ng>Ai hi v ng>Ai >?c hi
u h>Ung tUi 6t s[ =i!n+ thAi gi)n trong
t>Lng l)i+ tB h?B ng>Ai )ng >?c nRi nJ
K3i ng>Ai hi 6un >?c trG lAi l thAi gi)n cD
thF @G0 r) s[ =i!nJ \hi >) r) cIu trG lAi 7(:$+
ng>Ai trG lAi chB nhn tt cG nhng 0u t Y
C>?c @3c -nh v s[ =i!n+ =hng gi)n+ chQ thF+
thAi gi)n t>Lng i+ JJJ Mjc Cu cIu trG lAi chk cR
6t tS nh>ng :t c )i cmng cR thF =hi BhDc
l'i cIu trG lAi ,0 Q s)u; Th0' ar0 F0a4ing
(oorroGJ KIu 7(:$ l 6t cIu trG lAi ,0 QJ
/u trG lAi ng`n gEn+ 7(:$ sl l; B( ho0J
#i!c l[) chEn c3ch trG lAi (,0 Q h)0 ng`n
gEn$ chQ 0u lin Mu)n n thnh 6Ui h)0 cm
cQ) thng tinJ rong th[c t gi)o tiB+ tHnh hHnh
Bhc t'B hLn nhiuJ /g>Ai hi cR thF Bh'6
nhng li Cvn n vi!c Bh3 v Mu3 trHnh gi)o
tiBJ Khtng h'n+ ng>Ai hi cR thF Bh'6 s)i l,6
v tin giG -nhJ #h CD;
R* /a2 Pho Li550+ BFi5onD
/82 ChS Ti+ an'8o+' Li55 h0rD
/c2 BFi5onD Pho i5 5h0D
rong cIu c()$ ng>Ai hi Bh'6 s)i l,6 =hi
giG -nh r_ng ng>Ai >?c hi :it v s[ =i!n
)ng >?c nRi tUiJ KIu c(c$ thF hi!n s[ s)i l,6
v h! Mu0 chiu giG -nh; ng>Ai >?c hi =hng
:it "lisonJ h>Ang l+ nhng s)i l,6 cQ)
ng>Ai hi gI0 nn tHnh tr'ng : t`c (ch6 Ct
cng t3c gi)o tiB$ hojc s[ chu0Fn h>UngJ hi
tho'iJ #h CD;
- Pho Li550+ BFi5onD
- ChS Ti+ an'8o+' Li55 h0rD
- Pha( +o 'ou 0anD Uou +i+nK( 500 i(
ha660n*
- J Ga5 righ( (h0r0 an+ J +i+nK( 500 an'
Li55ing*
# Bhh) ng>Ai trG lAi cmng cR nhiu =hG
n5ng F l[) chEn cIu trG lAi+ th6 chh cG s[ :t
h?B t3cJ #h CD;
- Pho Li550+ BFi5onD
- J +onK( car0 a8ou( i(*
(u) c3c vh CD trn+ cR thF th0 r_ng+ s[
t>Lng h?B v ni Cung 6!nh (BroBosition)l
contNnt$ gi) hi v trG lAi cR thF hiFn ngn
137
V.. Quang, T.T.H. Anh / Tp ch Khoa hc HQGHN, Ngoi ng 25 (2009) 133-139
hojc ng,6 nJ u0 nhin+ Cu W C>Ui hHnh thc
no thH cIu trG lAi vvn BhGi g`n vUi cIu hi nh>
l chu cGnh nh_6 @3c lB n- Cung 6!nh J
Kmng c,n l>u th6 r_ng+ nhiu =hi+ trong cIu
hi trn t'i nhng h6 =hR cR thF n`6 :`t
>?c nu =hng >?c jt trong ng cGnh @3c
-nhJ (u)n s3t i tho'i s)u;
- VBn'Ga'I, W0n0+ic( 5ai+, VHoGK5 Xu5anDI
- VXh0K5 Hin0* Xh0K5 gr0a(I*
W0n0+ic( grinn0+,
- VXo, Gh' ar0 'ou Fi6ingDI
(ous)n l v? cQ) ng>Ai >?c hi v
9NnNCict+ Mu) vi!c nhHn vo vt @I0 @3t trn 6jt
cQ) ng>Ai >?c hi+ o3n r_ng gi) h)i v?
chrng hE cR @ @3t$J
3*3* XY (>ng hA6 4O c&u (rZc (hng 87o
Mt cIu trG lAi cR gi3 tr- thng tin th[c s[
BhGi G6 :Go s[ t>Lng h?B v 6jt cu trOc
thng :3o vUi cIu hiJ Mt cIu hi+ F >?c coi
l cIu hi chhnh C)nh+ BhGi @3c -nh >?c Iu
l c3i c,n >?c thng :3oJ /h> v0+ cIu hi
cmng nh> cIu trG lAi lun tB trung h>Ung n
Bh,n cR gi3 tr- thng :3o t>Lng ngJ Khhnh vH
v0+ trong nhng iu =i!n nht -nh+ cIu hi
v cIu trG lAi cR thF @ut hi!n C>Ui C'ng ti
thiFuJ /u ng>Ai >?c hi 6un th[c s[ 3B
ng 0u c,u cQ) ng>Ai hi thH BhGi lun tuIn
thQ ngu0n t`c; hi c3i gH thH trG lAi trG lAi v
ni Cung >?c hiJ /g>Ai hi :)o giA cmng cR
thin h>Ung 3B jt i vUi ng>Ai trG lAiJ /Ri
c3ch =h3c+ cIu hi :)o giA cmng 6)ng thnh -nh
h>Ung+ n -nh cho cIu trG lAi v cu trOc+ BhIn
: thng tin+ trEng tI6 thng :3oJ KR thF @N6
cIu hi l ng cGnh ng CDng (Br)g6)tic
contN@t$ cho cIu trG lAiJ
3*R* XY (>ng hA6 4O (iOn gi. ;[nh
/6r05u66o5i(ion2
K,n BhGi nRi r_ng nhng ni Cung lin Mu)n
n tin giG -nh hi!n )ng n_6 trong tHnh tr'ng
=h3 6L hr+ Bhc t'B v ) C'ng v s[ BhIn
lo'i+ tiFu lo'i (tin giG -nh cQ) tS+ cQ) cD6 tS+
cQ) cIu+ JJJ$J u0 v0+ tHnh tr'ng n0 =hng
Bh>Lng h'i n vi!c trHnh :0 v s[ t>Lng h?B
tin giG -nh gi) hi v trG lAiJ o[ t>Lng h?B
n0 cR thF Cin 't nh> s)u; Mt cIu trG lAi cR
gi3 tr- thng :3o 3B ng >?c nhng gH 6 cIu
hi c,n thH cR chung tin giG -nh vUi cIu hiJ
&iu n0 cR nghV) l+ =hi >) r) cIu trG lAi+
ng>Ai trG lAi cmng rng thAi chB nhn tin giG
-nh cR trong cIu hiJ \hi ng>Ai trG lAi =hng
chB nhn tin giG -nh cQ) cIu hi thH cIu trG
lAi >?c >) r) :)o giA cmng thNo -nh h>Ung
BhQ -nh ton : hojc 6t Bh,n tin giG -nh
trong cIu hiJ #h CD;
< Khu0!n gH thw
- CM chu'n g9 ;\uD ( =hng cR chu0!n gH
@G0 r) cG$J
hojc;
< ]' +[ r#i D ( tin giG -nh; Y 5ng =+ l0
chrng$
< C^i 1in h#i no F' +[D (ch>) 5ng =+
ch>) l0 chrng$J
rong nhng cIu trn+ cIu trG lAi cR gi3 tr-
thng :3o =h3c+ ht nhiu cR thnh t>Lng h?B vUi
cIu hi nh>ng =hng hon ton 3B ng Bh'6 vi
ni Cung c,n >?c thng :3o 6 cIu hi jt r)J
/hng C'ng trG lAi nh> v0 cR thF >?c @N6 nh>
nhng c3ch thc nh_6 hi!u chknh l'i cIu hiJ
0. Nh1n 23t th!y l4i kt
R*)* Mt trong nhng trEng tI6 trong nghin
cu :Hnh Ci!n ng nghV) < ng CDng cQ) hnh vi
hi l thng tin tHnh th3iJ Mi ngn ng u cR
nhng c3ch thc v ngu0n li!u vt cht ring
F :iFu th- tHnh th3i+ v u cR nhng Bh'6 tru
chung+ Bhn Mu3t cmng nh> nhng Bh'6 tru
ring+ jc thu trong Bh'6 vi n0J #i!c chk r)
nhng Bh'6 tru chung v ring v tHnh th3i cR
trong hnh vi hi l h)i nhi!6 vD song hnh c,n
h>Ung n trong nghin cu i chiuJ
R*-* Mt s ni Cung ng nghV) < ng CDng cR
thnh c,n 0u =h3c lin Mu)n n hnh vi hi nh>
tin giG -nh+ trEng tI6 thng :3o+ s[ t>Lng
h?B v ni Cung 6!nh + JJJ l nhng ni Cung
Mu)n trEng c,n >?c @N6 @Pt+ 6 tG cD thF vH
138
V.. Quang, T.T.H. Anh / Tp ch Khoa hc HQGHN, Ngoi ng 25 (2009) 133-139
I0 l nhng Bh>Lng Ci!n c,n >?c =hGo
s3tJtrong nghin cu i chiu song ngJ
R*3* .i v 3B l thF thng nht :i!n chng
cQ) h)i 6jt i lB+ l ving =hIu tiB ni trong
Mu3 trHnh nhn thc+ v Co v0+ c,n >?c nghin
cu+ BhIn thch trong 6i Mu)n h! :i!n chng
cQ) Mu3 trHnh nhn thc th giUi thng Mu) s[
t>Lng t3c :_ng lAi gi) nhng ng>Ai th)6 gi)
gi)o tiBJ
R*R* /goi vi!c tn trEng nhng =t MuG BhIn
thch W Bh>Lng Ci!n =t hEc (tr'ng th3i tVnh$ cQ)
ng Bh3B 6!nh v c3c jc iF6 cQ) cIu+
vi!c nghin cu cIu hi nh> l 6t th[c thF vt
cht < tI6 l c,n >?c jt trong 6i Mu)n h!
vUi th[c t'i trong =hung l thu0t = hi!u hEc
v jc thnh t)6 BhIn cQ) = hi!u+ v 6i Mu)n
h! gi) c3i :iFu 't v c3i >?c :iFu 'tJ
&I0 l 6t c3ch nhHn ng i vUi i t>?ng
>?c =hGo s3tJ
T&i liu th!m kh#
p1q KhJ Morris+ Nhng c> 5_ F` (hu'<( 4O L` hiu+
]vn thNo /gurn gc+ vn v Bh'6 tru cQ)
/g CDng hEc (9Gn C-ch cQ) #i!n ngn ng
hEc$+ 7222J
p7q J "ustin+ PhiFo5o6hicaF 6a60r5, @sorC
Kl)rNnCon BrNss+ 181J
pdq 9JJ o=innNr+ !0r8aF 80ha4iour+ /N or=+ 18e4J
pcq J X)l6Nr+ aoo+ an+ o+aFi('+ K)6:riCgN
nivNrsit0 XrNss+ TonCon+ 18bJ
peq J ivRn+ bngFi5h %raarc B Hunc(ion - 8a50+
Jn(ro+uc(ion+ #olu6N 1 )nC #olu6N 7 ohn
9Nn)6ins XK+ "6stNrC)6}Xhil)CNlBhi)+ 188d+
KX+ 18b4J
oo6N thNorNtic)l BrNli6in)riNs NssNnti)l sor conCucting
:ilingu)l contr)stivN rNsN)rch into MuNstioning sBNNch )ct
(on thN su:st)ncN os fnglish )nC #iNtn)6NsN MuNstions$
#o ])i (u)ng+ r)n hi .o)ng "nh
d050arch an+ T040Fo60n( CHHic0, CoFF0g0 oH eor0ign ]anguag05,
!i0(na Na(ionaF fni40r5i(', Hanoi, Pha !an Tong X(r00(, Cau %ia', Hanoi, !i0(na
his )rticlN BroviCNs insor6)tion on so6N thNorNtic)l BrNli6in)riNs NssNnti)l sor conCucting
:ilingui)l contr)stivN rNsN)rch into MuNstioning sBNNch )ct (on thN su:st)ncN os fnglish )nC
#iNtn)6NsN MuNstions$J ocus is to :N l)iC on thNsN issuNs;
< KoncNBts )nC concNBtions th)t nNNC to :N Nll CNsinNC )nC 6)CN N@Blicit
< "sBNcts to :N N@)6inNC
< ]issNrNnt t0BNs os MuNstion < )nsNr congruNnciNs; BroBosition)l contNnt+ insor6)tion structurN+ 6oC)lit0
< oo6N co66Nnts :0 thN )uthor ()s concluCing rN6)r=s on thN issuNs r)isNC in thN )rticlN$
139