PHNG HNG GII QUYT N NM 2010 ThS-BS Nguyn Hu Nhn Mc tiu 1. Hiu c cc nh ngha c bn v sc kho v dch t hc rng !i"ng # 2. $% t c t&nh h&nh b"nh rng !i"ng ' () 3. *h+n t,ch c nh-ng ./u t0 nh h'ng /n b"nh rng !i"ng ' ()# . )1! c cc ch,nh sch ch2 ./u c2a nh n3c v ch! s4c sc kho rng !i"ng cho nh+n d+n# !. 5i/t c nh h3ng c%ng tc ch! s4c sc kho rng !i"ng cho hc sinh /n n! 6787. 1- CC NH NGHA C BN 1.1- Sc kho !"# $i%"# &o'( h)'(th*+ 9: t&nh tr;ng kh%ng c4 b<t c s= d th>ng v h&nh thi ho?c chc nng c2a rng v nha chu c@ng nh cc AhBn :+n cCn h0c !i"ng v c2a nh-ng c c<u khc c4 vai trD trong s= nhai v c4 :iEn Fuan v3i Ahc hA h! !?t9# 1.,- -.ch t/ h0c !"# $i%"# &o'( )1i2)$io(o#3*+ 9: khoa hc nghiEn cu v s= Ah+n b0 sc kho v b"nh rng !i"ng c2a con ng>iG :H gii s= Ah+n b0 4 nhI! giJA cho cc c s' . t/ rng !i"ng thi/t :CA cc k/ ho;chG chng tr&nh can thi"A AhK hA v c4 hi"u Fu nhI! kh0ng ch/ cc b"nh rng !i"ng ang :u hnh9# L4 M v<n cBn nghiEn cu N OPBn su<t b"nh rng !i"ng# OQ= Ah+n b0 b"nh rng !i"ng v :H gii s= Ah+n b0 4# OLc chng tr&nh can thi"A v hi"u Fu c2a n4# ,- 45NH H5NH S6C 7H89 :;NG M<=NG 4>< ?<=4 NAM ,.1- 45NH H5NH B=NH S@A :;NG ,.1.1- 4B" CuDt BE"# 1 + 4F (% CGu !"# H CI tu"# JK"h SM4 !"#. PuRi PS :" TUV Q$P Lhung )a! )- Lhung )a! )- 86 8W MWOXX WY#Y YZ#Z [[#\ X[#[ YZ#[ [\#Z YX#M YZ#Y [[#W 8G[[ 6#8Y X#Z7 8#X[ 6#86 M#[M 6#6Z 6#67 W#W7 )gu]n N ^iu tra Q_`$ () n! 6777O(i"n `H$ H )ai ,.1.,- SL 1hG" JI J%"h H cMc 3Nu tI E"h hOP"# QN" J%"h CGu !"# P ?N O Phbo tuRi# O Phbo gi3i# O Phbo vKng a dN thnh thG n%ng th%nG]ng bIngG !in nJic 8M O Phbo nh4! d+n tac# O Phbo tr&nh a vn ho# O Phbo ./u t0 kinh t/ de hai# O Phbo cc ./u t0 khcc BE"# , + 4K"h hK"h CGu !"# P , $iR" N'$ - BSc ?N "!$ 1TT1 )h4! tuRi U s+u rng Q$P f ^gL $in 51c $in )a! $in 51c $in )a! 86 8W MWOXX XMGMM XZGMM W\GMM ZYGMM [6G\\ [YGMM 8G8Wf 7G8Z 8GM[ f 7G6Y MG76 f8G[7 6G\M f 7G66 MGW\ f 7GMX [G8Y f 7GYW )gu]n N ^iu tra Q_`$ () n! 8\\8O(i"n `H$ H )ai vP* HL$ ,.,- 45NH H5NH B=NH NHA CHA ,.,.1- 4B" CuDt J%"h+ BE"# 3 + 4F (% U "#OVi cW J%"h "h' chu )h4! tuRi U ng>i Lh. !u n3u (%i rng PJi n%ng PJi s+u YO[ 86O8X MWOXX hXX X6GZ Z8GX \Z#X \X#7 6WGW Z[GX Y8#7 XW#\ d d 6\GZ MW#Z d d Y#Z 87#W )gu]n N ^iu tra Q_`$() O (i"n `H$ H )ai 6777 BE"# X + SI tu"# JK"h C)Yt'"tC cW J%"h "h' chu &"!$ ,ZZZ* )h4! tuRi Q0 trung b&nh sbdtants Lh. !u n3u (%i rng PJi n%ng PJi s+u YO[ 86O8X MWOXX hXX 8G6 6GM X#X M#\ 7GZ 6G\ M#W 6#\ d d 7#[ 7#[ d d 7#8 7#6 )gu]n N ^iu tra Q_`$() O(i"n `H$ Ha )ai 6777 ,.,.,- SL 1hG" JI J%"h H cMc 3Nu tI E"h hOP"# QN" J%"h "h' chu P ?i%t N'$ O Phbo tuRi# O Phbo gi3i# O Phbo vKng a d Tthnh thG n%ng th%nG ]ng bIngG !in nJiV O Phbo ./u t0 d+n tac# O Phbo ./u t0 kinh t/ i de hai# O Phbo ./u t0 khc Tvi khujnG c1n kh3AG nai ti/tG !ikn dchcV# 8X BE"# [ + 4K"h t\"# chE3 $Mu "O]u H H^i !"# th)o #i]i. PuRi Lh. !u n3u (%i rng U QP5 sbdtants U QP5 sbdtants )a! )- )a! )- )a! )- )a! )- YO[ 1,- 1X h8[ XXGY _`aZ \[G7 X8G6 b[aZ \WGX 8GM7 ,a,, XG[Z 8G87 ,a3b X#M6 6WGX bXaZ W\GZ 6WG[ `3a1 YZG6 7GYY ,a`1 MGMZ 7GYW ,aTb MGXY )gu]n N ^iu tra Q_`$ () n! 6777O(i"n `H$ H )ai BE"# _ + 4K"h t\"# chE3 $Mu "O]u th)o Hc"# Q.' 2O. (Kng Lh. !u n3u TUV YO[ tuRi 86O8X tuRi MWOXX tuRi hXX tuRi (Kng nJi Ah,a 51c ^]ng bIng s%ng H]ng lu.En hi 51c Prung ba lu.En hi )a! Prung ba Lao ngu.En Prung ba ^%ng )a! ba ^]ng bIng s%ng Lmu gong 6[GM 6[G8 MYG[ Z[G7 XZGW X7G7 W7GX X[G\ WYGY YWG7 Z[GW [MG7 ZWG6 [\G7 877 877 \\G7 \W#Z \M#7 877 \\#M \8#Z \M#Z \W#[ \M#X [\#W [X#M \X#W )gu]n N ^iu tra Q_`$ () n! 6777O(i"n `H$ H )ai BE"# b + 4F (% U "#OVi cW dt "hDt 3 C)Yt'"tC ("h $\"h. eNu tI U cW dt "hDt 3 C)Yt'"tC ("h $\"h ni3i N O )a! O )- PuRi N O 8[ O8\OMX OMWOXX O h XW (Kng a d N O Phnh th O )%ng th%n Phu nhCA N YG7 87GZ 6WGY 8XGY MGW WG7 \GX [G6 8W O o X77#777 ]ngpthng O X77#777 O [77#777 pt O h [77#777 pt ZGW [G7 87G[ )gu]n N ^iu tra Q_`$ () n! 6777O(i"n `H$ H )ai ,.3- 45NH H5NH 4fN 4HgNG N<hM M>C M<=NG ,.3.1 4B" CuDt J%"h. BE"# ` + 4F (% ti" thOj"# "i$ $\c $i%"# P Hi%t N'$ &1TTT* PRn thng )a! )- PRng s0 Q0 :ng U Q0 :ng U Q0 :ng U 7 "i$ $\c $i%"# B\ch CE" kich)" 1hl"# mj hoM 2O]i "i$ $\c Hn"# CE" Ni$ $\c "#OVi !" tBu _hju ci ng>i hJt thu0c )hik! n<! Landida Lh0c !qA (iE! !i"ng do rng gi PRn thng khc 3 1T` 1b Z Z Z [X Y 6[ 87[ M76 ZaZ3 ,a,Z Za1T ZaZZ ZaZZ ZaZZ 7G\M 7G7Z 7GM8 8G76 MGMY 3 1XX ,Z 1X , 1[X MW MM Y\ 88M M8X ZaZ3 1a_Z Za,, Za1[ ZaZ, 1ab1 7GM\ 7GMZ 7GZY 8G6Y MGX[ _ 3X, 3b 1X , 1[X 88\ M\ \Z 668 Y8Y ZaZ_ 3a`Z ZaX1 Za1[ ZaZ, 1ab1 8GM6 7GMX 8G7Z 6GXW YG[X 4i"# CI bX` `a31 1Z3X 11aXT 1b`, 1Ta`Z )gu]n N )g% ^]ng _hanh O PRn thng tin ung thu v ung th !i"ng ' cc trnh thnh Ah,a )a! (i"t )a!G 8\\\# ,.3.,- CMc 3Nu tI "#u3 cj O HJt thu0c O s0ng ru O tn trBu O tn ca. TuV BE"#T+ ki" ou'" #ip' tiR" u"# thO H u"# thO $i%"# H]i 3Nu tI "#u3 cj Y"# $% &'#( )* T+,& - ./ - 0+1&' Ph0ng kE * L4 _h%ng H2$ $3#%) O L4 O _h%ng 8\Y 8XY MYY\ X\[\ v 6 w 6\G\X x` w 8GM[ 7G777 U%&' 456# O L4 O _h%ng 8Y[ 8ZX 6WMM Y86W v 6 w Y8G[6 x` w 6G6M 7G777 8Y A& $47# O L4 O _h%ng W[ 8[Y 86\ [Y6\ v 6 w M[YG\6 x` w 8MGW7 7G777 )gu]n N )g% ^]ng _hanh O PRn thng tin ung thu v ung th !i"ng ' cc trnh thnh Ah,a )a! (i"t )a!G 8\\\# ,.3.3- CMc 3Nu tI (i" ou'" khMc + O Phbo tuRi# O Phbo gi3i O Phbo vKng a d # O Phbo nh4! d+n tac# O Phbo ./u t0 ngh nghi"A# O Phbo ch/ a n# O Lc ./u t0 khc### ,.X- 45NH H5NH CC B=NH :;NG M<=NG 7HC O Qai kh3A c1n# O 5<t hi ho rng h! !?t# O )hik! y:uor trEn rng# O ^zc !bn v thiu sn !bn# O Lh<n thng h! !?t# O l tCt bj! sinh h! !?t# 3- CHqNH SCH NHr NgsC ?t CH;M SuC S6C 7H89 :;NG M<=NG CH8 NH@N -@N vN N;M ,Z1Z 3.1- CC CHqNH SCH CHw evA 8# _i"n ton c c<u tR chc v Aht trin !;ng :3i ch! s4c sc kho rng !i"ng cho nh+n d+n# 6# ^o t;o b0 tr, nh+n :=c v Aht trin khoa hc ngnh nha khoa# M# ^j. !;nh c%ng tc nghiEn cu khoa hcN O )ghiEn cu v !% h&nh b"nh tCt rng !i"ng t;i (i"t )a!# O )ghiEn cu v de hai hc . t/ rng !i"ng (i"t )a! # O )ghiEn cu v tR chcG Fun :H . t/ rng !i"ng# O )ghiEn cu k{ thuCt iu tr hi"n ;i v th,ch hA gi! tS :" b"nh rng !i"ng AhR bi/n cho nh+n d+n# X# Png c>ng Bu t v Fun :H t0t cc ngu]n nh+n :=c# W# |e hai ho c%ng tc bo v" v ch! s4c rng !i"ng cho nh+n d+n Y# ^j. !;nh vi"c th=c hi"n Y chng tr&nh !zc tiEu N O Lhng tr&nh ch! s4c rng ban Bu# O Lhng tr&nh nha hc >ng # O Lhng tr&nh y:uor ho n3c u0ng# 8Z O Lhng tr&nh AhDng ch0ng tin ung th v ung th niE! !;c !i"ng O Lhng tr&nh ch! s4c rng !i"ng cho b !} !ang thai v ng>i cao tuRi# O Lhng tr&nh khm y:uor# Z# *ht trin c%ng nghi"A bn chi nh rng v cc sn Ahj! c4 y:uor c@ng nh trang thi/t b nha khoa# [# _/t hA Fu+n v d+n . trong vi"c ch! s4c Q_`$# \# )+ng cao hi"u :=c Fun :H ngnh t~ trung ng /n a Ahng# 87# |+. d=ng h" th0ng AhA :uCt nha khoa# 3.,- MxC 4<hA CHgNG 4:5NH NHA HyC gzNG 48rN {A|C vN N;M ,Z1Z O 6WU kh%ng b s+u rng ' tr WOY tuRi# O Q$P rng ' tr 86 tuRi o 6# O [WU ' :a tuRi 8[ cDn B. 2 rng vnh vikn# TPhbo nQ PrBn (n Pr>ngG ch2 nhi"! chng tr&nh )H^ ton Fu0cV 3.3- NH HgsNG C}NG 4C CH;M SuC S6C 7H89 :;NG M<=NG CH8 HyC S<NH vN N;M ,Z1Z. 3.3.1- Ii tO~"# ch!$ CWc . O )h tr# O $u gio# O Piu hc# O Prung hc c s'# f u tiEn trong chng tr&nh N $u gio v tiu hc# 3.3.,- Ni 2u"# chOj"# tK"h. O nh tr N O(" sinh rng !i"ng# O_h! nh k v iu tr s3!# Oni! au v ch! s4c khjn c<A# O !u gioN Onio dzc Q_`$ Tchu."n kO trD chiV# OLhi rng v3i kb! c4 y:uor# O_h! nh k v iu tr s3!# O tiu hcN Onio dzc Q_`$# OQm dzng y:uor AhDng ng~a s+u rng# O_h! v iu tr s3!# OPr! b,t h0 renh# OLhrnh nha AhDng ng~a# 8[ O*hDng ng~a s+u rng ' !?t ti/A cCn# O trung hc c s'N O nio dzc Q_`$ Tchu.En V O_h! nh k v iu tr s3! ' tu./n h3ng tr# O_h! tB! sot v iu tr chrnh nha ' tu./n h3ng tr 3.3.3- HK"h thc ti chc "h' h0c QOV"#. O gu ang# O L0 nh cz! v" tinh# O L0 nh# 3.3.X- Bi%" 1hM1 ti chc . O g]ng ghqA O |e hai ho c%ng tc nha hc >ng# O *hi c4 k/ ho;ch v !% v vi !% Tc<A Fu0c giaG vKngG a AhngV c@ng nh Ahi c4 k/ ho;ch hnh ang cz th gii Fu./t cc !zc tiEu cz th### 3.3.[- CEi Qii H "G"# c'o chOj"# tK"h Qo t\o 3 C !"# t )$+ O Ln s= nha trung c<A# O Ln s= nha ;i hc# 89U H:I T; <=NG GI> 8O Qc kho rng !i"ng N 9g t&nh tr;ng kh%ng c4 b<t c b"nh tCt no c2a rng v nha chu c@ng nh cc AhBn :+n cCn h0c !i"ng v c2a nh-ng c c<u khc c4 vai trD trong s= nhai v c4 :iEn Fuan v3i Ahc hA h! !?t9# T ^ O Q V# 6O lch t hc b"nh rng !i"ng nghiEn cu M v<n N PBn su<tO Q= Ah+n b0 O gH gii s= Ah+n b0 c2a b"nh rng !i"ng # T ^ O Q V# MO PS :" b"nh s+u rng v chr s0 Q$P th>ng tng dBn thbo tuRi # T ^ O Q V# XO Lhr s0 Q$P c2a !at ng>i c4 th gi! n/u t,ch c=c gi- g&n v" sinh rng !i"ng # T ^ O Q V# WO )h4! tuRi chr s0 trong iu tra t&nh tr;ng s+u rng th>ng : WOY 86 8W MWOXX tuRi# T ^ O Q V# YO Pr&nh a vn ho kh%ng c4 nh h'ng g& /n b"nh s+u rng # T ^ O Q V# ZO Phbo th0ng kE n! 8\\8 t&nh h&nh b"nh s+u rng ' !in )a! trB! trng hn nhiu so v3i !in 51c# T ^ O Q V# [O P&nh tr;ng ch. !u n3u v v%i rng :u%n c4 ' !i :a tuRi# T ^ O Q V# \O PJi n%ng v tJi s+u th>ng c th+. t~ tuRi trung niEn tr' :En# T ^ O Q V# 87O P&nh tr;ng v%i rng th>ng tng dBn thbo tuRi ' c 6 Ahi# T ^ O Q V# 88O ^ dikn t !c a trB! trng c2a b"nh nha chu ta nEn dKng chr s0 9Q0 trung b&nh Qbdtant9 b b"nh hn : tS :" U# T ^ O Q V# 86O 5"nh nha chu b nh h'ng r r"t c2a cc ./u t0 v tuRi tc v gi3i t,nh# T ^ O Q V# 8\ 8MO /u t0 vKng a d v thu nhCA kh%ng nh h'ng /n b"nh nha chu# T ^ O QV# 8XO 5;ch sn : tRn thng tin ung th th>ng th<. nh<t trEn niE! !;c !i"ng c2a ng>i (i"t )a!# T ^ O Q V# 8WO Ahi n- h]ng sn : tRn thng tin ung th th>ng th<. nh<t trEn niE! !;c !i"ng c2a ng>i (i"t )a!# T ^ O Q V# 8YO Hi"n na. n ca. c@ng c d/A vo ./u t0 ngu. c d/A hng th X sau n trBuG u0ng ru v hJt thu0c# T ^ O Q V# 8ZO HJt thu0c c4 ngu. c g+. ung th !i"ng cao hn ./u t0 u0ng ru v n trBu# T ^ O Q V# 8[O Hc sinh trung hc c s' : 0i tng u tiEn trong nh h3ng c%ng tc nha hc >ng /n n! 6787 # T ^ O Q V# 8\O nio dzc sc kho rng !i"ng : nai dung kh%ng th thi/u ' t<t c cc c<A :3A t~ !u gio /n trung hc c s'# T ^ O Q V# 67O He. :i"t kE Y chng tr&nh !zc tiEu trong cc ch,nh sch ch2 ./u c2a nh n3c v ch! s4c sc kho rng !i"ng cho nh+n d+n /n n! 6787# T?I <IU THAM -H@ 8V )g% ^]ng _hanh T8\\ZVG iu tra sc kho rng ming O 5a P/O(i"n `ng H! $?t P* HL$# 6V )g% ^]ng _hanh N Bi ging cho sinh !i"n # O PP^P MV ( Ph/ uang O )g% ^]ng _hanh T8\\[V $ %& ho'ch chm s(c sc kho rng ming O )h du<t bn Hc P* HL$# XV (n Pr, Phi"n O )gu.kn ^c $inh T6776)$ *nh gi* hiu +u c,a ch-.ng tr/nh 01uor ho* n-2c t'i T3 H45 sau 67 nm 86997-:777) O Q' P/ v 5"nh (i"n `ng H! $?t# WV PrBn (n Pr>ng O g+! )gc tn O Prnh ^&nh Hi T6776V G iu tra sc kho rng ming ton +u;c t'i <it Nam nm :776G )h du<t bn hc H )ai# YV )ationa: nstitutb o lbnta: and Lranioacia: `bsbarch G =>nta1 ?ra1 an@ 4ranioAacia1 =ata B>sour> 4>nt>r T6778VG trchivb o *rocbdurbs and $bthods ssbd n xra: Hba:th Qurvb. l`tyP# 67