Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
GRECKO-POLSKI
NOWY
TESTAMENT
Wydanie interlinearne z kluczem gramatycznym,
z kodami Stronga i Popowskiego
oraz pen transliteracj greckiego tekstu
tumaczenie:
ks. prof. zw. dr hab. Remigiusz Popowski SDB (KUL)
prof. zw. dr hab. Micha Wojciechowski (UWM)
Imprimatur
Ks. Arcybp prof. dr hab. Bolesaw Pylak
Skad i komputerowe przygotowanie tekstu
FIXPOINT Krzysztof Rudnik
Korekta
Rafa Paprocki
Tekst grecki bazuje na wydaniu:
Eberhard & Erwin Nestle B. & K. Aland, J. Karavidopoulos, C. M. Martini,
B. M. Metzger (ed.),
Novum Testamentum Graece (Stuttgart
28
2012).
Copyright for the Greek text
1966, 1968, 1975, 2012 by German Bible Society, Stuttgart, Germany
Used by permission
Copyright for the grammatical analysis
from Analytical Greek New Testament 1981 by Baker Book House
Edited by Barbara Friberg and Timothy Friberg
Used by permission
Wydanie dziewite, gruntownie poprawione, przeredagowane i uzupenione.
Copyright 1993, 2014 by Ofcyna Wydawnicza VOCATIO.
All rights reserved. Wszelkie prawa zastrzeone.
Ksika, ani adna jej cz, nie moe by przedrukowywana ani w jakikolwiek inny
sposb reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana
elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w rodkach
publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy.
W sprawie zezwole naley zwraca si do
Ofcyny Wydawniczej VOCATIO 02-798 Warszawa, ul. Polnej Ry 1,
e-mail: vocatio@vocatio.com.pl
Redakcja: tel. (22) 648 54 50, Dzia handlowy: fax (22) 648 03 79, tel. (22) 648 03 78,
e-mail: handlowy@vocatio.com.pl
Ksigarnia Wysykowa 02-798 Warszawa 78, skr. poczt. 54, tel. (603) 861 952
e-mail: ksiegarnia@vocatio.com.pl
www.vocatio.com.pl
ISBN 978-83-7829-129-9
Napawa radoci fakt, e wierzcy coraz czciej i chtniej sigaj po Pismo wi-
te. Zawiera ono bowiem to, co Bg w swoim nieskoczonym miosierdziu zechcia
objawi o sobie i odkrywa najwaniejsze potrzeby i tsknoty czowieka. Czytanie
i rozwaanie ksig witych zapewnia wzrost ycia religijnego, odmienia na lep-
sze ludzkie postpowanie i ukazuje perspektywy wiecznoci. ywe bowiem jest
Sowo Boe, skuteczne i ostrzejsze ni wszelki miecz obosieczny, przenikajce a
do rozdzielenia duszy i ducha, staww i szpiku, zdolne osdzi pragnienia i myli
serca czytamy w Licie do Hebrajczykw (4, 12).
Koci okazuje pomoc w trudnym zadaniu poznawania i rozumienia Biblii tak-
e przez promowanie rezultatw bada uczonych. Studiuj oni Pismo wite, ob-
janiajc je jako Sowo Boe i ludzkie. W ostatnich latach zgodnie z zaleceniem
Soboru Watykaskiego II nastpi w tej dziedzinie w Polsce znaczny postp.
W nurt tych dokona wpisuje si Prymasowska Seria Biblijna, obejmujca naj-
bardziej fundamentalne pomoce niezbdne dla rzetelnych studiw biblijnych.
Mona ywi nadziej, e ksiki, ktre si w tej serii ukazuj, przyczyni si
do dalszego pogbiania i upowszechniania rzetelnych bada biblijnych, a przez
to do nowego oywienia duszpasterstwa i duchowoci biblijnej. W ten sposb
zwielokrotni w Kociele bogosawione owoce pragnienia poznawania i umio-
wania Trjjedynego Boga.
Warszawa, dnia 27 czerwca 1997 r.
Sowo wstpne
Jzef Kardyna Glemp
Prymas Polski
PRYMASOWSKA SERIA BIBLIJNA
Redaktor naukowy serii:
ks. prof. zw. dr hab. Waldemar Chrostowski
1. Remigiusz Popowski SDB, Micha Wojciechowski (przek.), Greckopolski Nowy
Testament. Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi, Warszawa 1994, 1995,
1996, 1997, 2000, 2003, 2005, 2006, 2010.
2. James B. Pritchard (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (konsult. nauk. wyd. pol.),
Wielki atlas biblijny, Warszawa 1994, 1997, 2001, 2010.
3. Remigiusz Popowski SDB, Wielki sownik greckopolski Nowego Testamentu. Wyda-
nie z pen lokalizacj greckich hase, kluczem polskogreckim oraz indeksem form
czasownikowych, Warszawa 1994, 1995, 1997, 2006.
4. Jan Flis, Konkordancja Starego i Nowego Testamentu do Biblii Tysiclecia, Warszawa
1991, 1997, 1999, 2004.
5. Bruce M. Metzger, Michael D. Coogan (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (konsult.
wyd. pol.), Sownik wiedzy biblijnej, Warszawa 1996, 1997, 1999, 2004.
6. Micha Wojciechowski (przek. i oprac.), Synopsa czterech Ewangelii, Warszawa 1997,
1999, 2004.
7. Remigiusz Popowski SDB, Sownik greckopolski Nowego Testamentu, Warszawa
1997, 1999, 2007.
8. Bruce Metzger, David Goldstein, John Ferguson (konsult. nauk.), Waldemar Chro-
stowski (konsult. wyd. pol.), Wielkie wydarzenia czasw biblijnych, Warszawa 1998.
9. Paul J. Achtemeier (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (konsult. nauk. 3. wyd. pol.),
Encyklopedia biblijna, Warszawa 1998, 1999, 2004.
10. Janusz Frankowski (red. nauk. i wstpy), Biblia w przekadzie ksidza Jakuba Wujka
z 1599 r. Transkrypcja typu B oryginalnego tekstu z XVI w. i wstpy, Warszawa
1999, 2000, 2004, 2009, 2013.
11. Dan Bahat, Waldemar Chrostowski (oprac. wyd. pol.), Atlas biblijnej Jerozolimy,
Warszawa 1999, 2004.
12. Piotr Briks, Podrczny sownik hebrajskopolski i aramejskopolski Starego Testamen-
tu, Warszawa 1999, 2000.
13. Ryszard Rubinkiewicz SDB (oprac. i wstpy), Apokryfy Starego Testamentu, Warsza-
wa 1999, 2000, 2001, 2007, 2010.
14. Anna Kumirek (przek. i oprac.), Hebrajskopolski Stary Testament Ksiga Ro-
dzaju. Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi, transkrypcj oraz indeksem
rdzeni, Warszawa 2000.
15. Remigiusz Popowski SDB (przek., wprow. i przypisy), Nowy Testament. Przekad
na Wielki Jubileusz Roku 2000, Warszawa 2000.
16. Craig S. Keener, Krzysztof Bardski, Waldemar Chrostowski (red. nauk. wyd. pol.),
Komentarz historycznokulturowy do Nowego Testamentu, Warszawa 2000, 2010.
17. Raymond E. Brown SS, Joseph A. Fitzmyer SJ, Roland E. Murphy OCarm (red. na-
uk. wyd. oryg.), Waldemar Chrostowski (red. nauk. wyd. pol.), Katolicki komentarz
biblijny, Warszawa 2001, 2004, 2010, 2013.
18. Fritz Rienecker, Gerhard Maier, Waldemar Chrostowski (red. nauk. wyd. pol.), Lek-
sykon biblijny, Warszawa 2001, 2008.
19. Stanisaw Gdecki (przek. i oprac.), Greckoaciskopolska synopsa do 1 i 2 Ksigi
Machabejskiej, Warszawa 2002.
20. Leland Ryken, James C. Wilhoit, Tremper Longman III (red.), Waldemar Chrostow-
ski (red. nauk. wyd. pol.), Sownik symboliki biblijnej, Warszawa 2003, 2010.
21. Bogusaw Wida, Sownik antropologii Nowego Testamentu, Warszawa 2003.
22. Anna Kumirek (oprac. i wstp), Hebrajskopolski Stary Testament Picioksig.
Przekad interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracj oraz indeksem rdzeni,
Warszawa 2003, 2009.
23. David H. Stern, Komentarz ydowski do Nowego Testamentu, Warszawa 2004.
24. John H. Walton, Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Waldemar Chrostow-
ski (red. nauk. wyd. pol.), Komentarz historycznokulturowy do Biblii Hebrajskiej,
Warszawa 2005. Drugie wydanie ukazao si pod tytuem Komentarz historyczno-
kulturowy do Starego Testamentu. Ksigi protokanoniczne, Warszawa 2014.
25. R.J. Coggins, J.L. Houlden (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (red. nauk. wyd.
pol.), Sownik hermeneutyki biblijnej, Warszawa 2005.
26. J.I. Packer, M.C. Tenney (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (red. nauk. wyd. pol.),
Sownik ta Biblii, Warszawa 2007.
27. Anna Kumirek (oprac. i wstp), Hebrajskopolski Stary Testament Prorocy. Prze-
kad interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracj i indeksem sw hebraj-
skich, Warszawa 2008.
28. Remigiusz Popowski SDB (przekad NT), Lyman Coleman (red. marginaliw i ko-
mentarzy), Nowy Testament dla moderatorw, Warszawa 2008, 2010.
29. Remigiusz Popowski SDB, Greckopolski sownik syntagmatyczny Nowego Testamen-
tu, Warszawa 2008.
30. Ludwig Koehler, Walter Baumgartner, Johann Jakob Stamm, Wielki sownik
hebrajskopolski Starego Testamentu z hasami aramejskimi, Warszawa 2008, 2013.
31. Micha Wojciechowski (przek. i wstp), Greckopolski Stary Testament Ksigi Grec-
kie. Przekad interlinearny z kodami gramatycznymi i indeksem form podstawowych,
Warszawa 2008.
32. Anna Kumirek (oprac. i wstp), Hebrajsko-polski Stary Testament Pisma. Przekad
interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracj i indeksem sw hebrajskich
i aramejskich, Warszawa 2009, 2014.
33. Krzysztof Sielicki, Onomastykon Biblii Hebrajskiej i Nowego Testamentu. Systema-
tyzacja zapisu biblijnych nazw wasnych, Warszawa 2009.
34. Gerald F. Hawthorne, Ralph P. Martin, Daniel G. Reid, Sownik teologii w. Pawa,
Warszawa 2010.
35. Walter C. Kaiser Jr., Peter H. Davids, F.F. Bruce, Manfred T. Brauch, Trudne
fragmenty Biblii, Warszawa 2011, 2012.
36. Anna Horodecka, Jurij Goowanow wraz z Zespoem Redakcyjnym NPD (przekad
i adaptacja dynamiczna), Ksiga Psalmw. Nowy Przekad Dynamiczny, Warszawa
2013.
37. Remigiusz Popowski SDB (przek., wprow. i przypisy), Septuaginta czyli Biblia Sta-
rego Testamentu wraz z ksigami deuterokanonicznymi i apokryfami, Warszawa 2013,
2014.
38. Remigiusz Popowski SDB, Onomastykon Septuaginty, Warszawa 2013.
39. Ralph P. Martin, Peter H. Davids, Sownik pnych ksig Nowego Testamentu i pism
Ojcw Apostolskich, Warszawa 2014.
40. Remigiusz Popowski SDB, Micha Wojciechowski (przek.), Grecko-polski Nowy Te-
stament. Wydanie interlinearne z kluczem gramatycznym, kodami Stronga i Popo-
wskiego oraz pen transliteracj greckiego tekstu, Warszawa 2014.
41. Remigiusz Popowski SDB (przek., wprow. i przypisy), Septuaginta czyli Grecka Bi-
blia Starego Testamentu z ksigami deuterokanonicznymi, apokryfami ydowskimi
oraz onomastykonem, Warszawa 2014.
Spis treci
Wstp Wydawcy do dziewitego wydania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IX
Wstp Wydawcy do pierwszego wydania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XI
Przedmowa redaktora naukowego Prymasowskiej Serii Biblijnej . . . . . XII
Przedmowa do pierwszego wydania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XIV
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XV
(Wedug Mateusza) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
(Wedug Marka) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
(Wedug ukasza) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275
(Wedug Jana) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454
(Dokonania wysannikw) . . . . . . . . . . . . . . . . 590
(Do Rzymian) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 798
(Do Koryntian I) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 877
(Do Koryntian II) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 950
(Do Galatw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1001
(Do Efezjan) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1027
(Do Filipian) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1055
(Do Kolosan) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1073
(Do Tesaloniczan I) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1093
(Do Tesaloniczan II) . . . . . . . . . . . . . . . . . 1109
(Do Tymoteusza I) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1118
(Do Tymoteusza II) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1137
(Do Tytusa) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1151
(Do Filemona) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1160
(Do Hebrajczykw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1164
(Jakuba) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1220
(Piotra I) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1239
(Piotra II) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1259
(Jana I) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1273
(Jana II) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1293
(Jana III) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1296
(Judy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1299
(Objawienie Jana) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1305
Autorem tumaczenia wszystkich Ewangelii i pism w. Jana jest prof. zw. dr
hab. Micha Wojciechowski, a pozostae ksigi tumaczy ks. prof. zw. dr hab.
Remigiusz Popowski SDB.
Wstp Wydawcy
do dziewitego wydania
gruntownie zmienionego, poprawionego i rozszerzonego
Ofcyna Wydawnicza VOCATIO obchodzi aktualnie dwudziest rocznic ist-
nienia Prymasowskiej Serii Biblijnej. witujemy j publikacj czterdziestego
tomu tej serii. Tom ten zajmuje szczeglne miejsce zarwno w samej serii, jak
i w caym dorobku VOCATIO. Idea publikacji interlinearnego przekadu grecko-
polskiego Nowego Testamentu leaa bowiem u rde powstania naszej Ofcyny,
a przekad interlinearny NT sta si faktycznie pierwszym tomem Prymasowskiej
Serii Biblijnej.
Wiele si zmienio w polskiej biblistyce od tamtego czasu. Nastpi jej ogromny
rozwj i wprost niespotykany wysyp publikacji biblijnych. Wzrosa take liczba
wietnie wyksztaconych biblistw. Niestety, odeszo od nas take wiele zasuo-
nych dla PSB postaci. Naley do nich sam patron serii, ks. kard. Jzef Glemp,
Prymas Polski, a take nasz wielki przyjaciel i wsppracownik, ks. prof. Remi-
giusz Popowski SDB, ktry u kresu swego ycia, zmagajc si przez wiele lat ze
mierteln chorob, dokona niezwykego dziea, jakim byo udostpnienie pol-
skiemu Czytelnikowi znakomitego przekadu Septuaginty. Ksidz Popowski by
przykadowym wrcz tytanem pracy, doskonale rozumiejcym wag czasu, a tak-
e zada, w ktre warto w czas angaowa. Nie rozmienia si na drobne. Cae
swoje ycie powici systematycznej pracy nad tym, aby Sowo Boe byo szeroko
dostpne polskiemu Czytelnikowi, i to w jak najprzystpniejszej formie. Dlatego
z wielkim smutkiem przyjlimy w VOCATIO informacj o tym, e 15 maja 2014
roku ks. prof. Remigiusz Popowski odszed do Pana. Ten wielki czowiek i znako-
mity naukowiec nie bdzie ju mia tu na ziemi okazji suy nam swoimi darami,
talentami i ogromn wiedz z zakresu greki, zarwno klasycznej, jak i koine.
A jednak pord ogromu zmian, ktre dokonay si na przestrzeni ostatnich
dwudziestu lat, jedno z ca pewnoci pozostao niezmienne: Sowo Boe, ktre
jest zdolne przenika i bada serca ludzkie (por. Hbr 4,12). Temu to Sowu, ktre
w Jezusie Chrystusie przyszo do nas na wiat jako wcielone Sowo Boe, suy-
my w VOCATIO i pragniemy suy dalej z caym oddaniem, dostarczajc Pa-
stwu najlepsze narzdzia do odczytywania i zrozumienia Pisma witego. Jestem
absolutnie przekonany, e tom, ktry trzymaj Pastwo w swoich rkach, jest
dzieem najlepszym z najlepszych. Jest to unikalne picioliniowe wydanie grecko-
polskiego tekstu Nowego Testamentu, jakiego w tej postaci prno by szuka
w innym jzyku. Nawet przodujcy w translatoryce biblijnej Anglosasi nie mog
si pochwali publikacj przekadu interlinearnego NT na takim poziomie redak-
cyjnym. Moliwo realizacji naszych skomplikowanych pomysw edytorskich za-
wdziczamy wsppracy z p. Krzysztofem Rudnikiem, niezrwnanym specjalist
w zagadnieniach skadu publikacji w systemie T
E
X, ktremu w tym miejscu chcia-
bym serdecznie podzikowa za owocn ponaddwudziestoletni wspprac.
To nasze najnowsze, a jednoczenie jubileuszowe dzieo powstao w oparciu
o pierwsze wydanie przekadu interlinearnego NT, opublikowanego w 1994 roku.
Wprowadzono w nim jednak znaczce zmiany zarwno w samym przekadzie,
jak i w aparacie naukowym. Publikacja zostaa wyposaona w kody numeryczne,
pozwalajce odnie kade sowo do tematycznych sownikw. I tak kody Popo-
wskiego wi ten tom z Wielkim sownikiem grecko-polskim Nowego Testamentu
ks. prof. Remigiusza Popowskiego SDB, a kody Stronga wi t publikacj z naj-
bardziej zaawansowanym angielskim systemem analizy sownictwa biblijnego au-
torstwa Jamesa Stronga. Jego sowniki, w swej najbardziej rozbudowanej formie,
bd (jeli tylko Bg na to pozwoli) udostpnione Pastwu w jzyku polskim
staraniem naszej Ofcyny. Ale ju teraz, razem z przekadem interlinearnym NT,
wydalimy Grecko-polski sownik Stronga, aby mogli Pastwo od samego pocztku
korzysta z dobrodziejstw niniejszej publikacji. Pene wersje sownikw Stronga
w wersji hebrajsko-polskiej i grecko-polskiej, zaktualizowane i rozbudowane przez
wspczesnych biblistw, powinny si ukaza za trzy, cztery lata. S to monu-
mentalne dziea, ktrych wartoci nie sposb przeceni.
Aktualne wydanie przekadu interlinearnego zostao take wzbogacone o pol-
sk transkrypcj fonetyczn podan w uproszczonym zapisie, dziki czemu atwiej-
sz w odbiorze dla osb mniej zaznajomionych z zawiociami jzykoznawczymi.
Mamy nadziej, e ta zmiana rwnie bdzie miaa wpyw na przyblienie sowa
Boego wspczesnemu Czytelnikowi.
A Krlowi Wiekw, Niemiertelnemu, Niewidzialnemu, Jedynemu Bogu niech
bdzie chwaa i cze na wieki wiekw. Amen (por. 1 Tm 1,17).
Piotr Wacawik
wydawca
Wstp Wydawcy
do pierwszego wydania
Z prawdziw radoci oddaj Pastwu do rk to jedyne w swoim rodzaju dzie-
o, dzikujc przede wszystkim Bogu, e prowadzi swoj rk ten projekt i po-
zwoli go ukoczy mimo wielu przeciwnoci. Praca nad przekadem trwaa wiele
lat i bya kontynuowana dziki wiernoci i oddaniu kilku osb, ktre wspieray
j modlitw, zacht i niezbdnymi rodkami finansowymi. Bez ich umiowania
Sowa Boego by moe nadal nie mielibymy tego niezwykego tumaczenia.
Byem w cigu tych wielu lat wiadkiem mudnej i wrcz tytanicznej pracy,
jak musieli wykona tumacze, programici i korektorzy, zmagajc si nie tyl-
ko z brzemieniem odpowiedzialnoci, ale te z oporem materii (szczeglnie tej
komputerowej). Jestem przekonany, e gdyby nie specjalne Boe prowadzenie, to
ludzkich si, cierpliwoci i wytrwaoci nie wystarczyoby.
Szczeglne podzikowanie skadam dr. Siegfriedowi Meurerowi z Deutsche
Bibelgesellschaft i Richardowi L. Bakerowi z Baker Book House za niebywa
przychylno i nieodpatne udostpnienie praw do uycia greckiego tekstu Nowe-
go Testamentu oraz kodw gramatycznych, a take recenzentowi o. Hugolinowi
Langkammerowi za cenne uwagi i sugestie dotyczce rozstrzygni problemw
merytorycznych, ktre pojawiy si w trakcie pracy. Dzikuj rwnie Komite-
towi Bada Naukowych za czciowe sfnansowanie kosztw druku niniejszego
wydania.
Mam nadziej, e dzieo, ktre trzymaj Pastwo przed sob, bdzie si przy-
czyniao do lepszego poznawania i zrozumienia woli Boej, a dla wielu bdzie
wrcz inspiracj do osobistego spotkania z Chrystusem.
Temu za, ktry moe nas ustrzec od upadku i stawi nienagannymi i rozra-
dowanymi wobec swojej chway, jedynemu Bogu, Zbawcy naszemu przez Jezusa
Chrystusa, Pana naszego, chwaa, majestat, moc i wadza przed wszystkimi wie-
kami i teraz, i na wszystkie wieki! (wg Jud 24-25)
Piotr Wacawik
wydawca
Przedmowa redaktora naukowego
Prymasowskiej Serii Biblijnej
Pierwsze wydanie interlinearnego Grecko-polskiego Nowego Testamentu uka-
zao si w 1994 r., czyli dwadziecia lat temu. Przyjte yczliwie i z wdzicznoci,
byo wielokrotnie wznawiane, trafajc zarwno do indywidualnych czytelnikw
i mionikw Biblii, jak rwnie do bardzo wielu bibliotek. Byo to pierwsze tego
typu przedsiwzicie translatorskie podjte i zrealizowane w Polsce. Jego wyjtko-
wo i znaczenie polegay rwnie na tym, e dao pocztek Prymasowskiej Serii
Biblijnej, ktra liczy obecnie ju 40 tomw. Wpisujc si trwale w dorobek bibli-
styki i teologii polskiej, ta monumentalna seria wydawnicza staa si kamieniem
wgielnym w jego modernizacji i wydatnym powikszeniu. W tym czasie wyroso
nowe pokolenie, ktrego start w naukach teologicznych i biblijnych odbywa si
z cakowicie nowych pozycji ni te, jakie istniay na pocztku lat 90. XX wieku.
Wieloletnia praca ks. prof. Remigiusza Popowskiego SDB i prof. Michaa Woj-
ciechowskiego nad dosownym przekadem oryginau Nowego Testamentu na j-
zyk polski wydaa prawdziwie bogosawione owoce. Wykorzystujc flologiczn
metod studiowania Biblii, obaj tumacze staraj si uchwyci i wiernie odda
znaczenie poszczeglnych wyrazw. Poniewa od pierwszego wydania upyno
duo czasu, za nauka wci czyni nowe postpy, dojrzewa wic rozeznanie i osd
tumaczy. Dlatego obecne wydanie zostao przez nich w wielu miejscach popra-
wione i zmienione, dziki czemu jeszcze bardziej zyskao na dokadnoci, a wic
i na wartoci. Zauwa to i doceni nie tylko ci, ktrzy znaj jzyk grecki na po-
ziomie podstawowym, lecz take wytrawni biblici, ktrzy bez trudu rozpoznaj
najistotniejsze kierunki i sens wprowadzonych zmian i poprawek. Nauka nigdy
nie oznacza stagnacji ani samozadowolenia, stale dc do wyznaczania sobie
i osigania nowych horyzontw.
Przekad interlinearny, jak podkreli o. prof. dr hab. Hugolin Langkammer
w przedmowie do pierwszego wydania, ma suy do wnikliwszej analizy wyra-
e, do samodzielnego odkrywania syntaktycznych zwizkw midzy wyrazami,
do wnikania w gb myli kadego zdania i sowa. Nie ulega wtpliwoci, e te
zadania zostay pomylnie podjte i urzeczywistnione. Na bazie Grecko-polskiego
Nowego Testamentu i z jego pomoc powstao mnstwo cennych studiw i przy-
czynkw do bada nad czterema Ewangeliami kanonicznymi, Dziejami Apostol-
skimi, Listami w. Pawa, Jakuba, Piotra i Jana oraz Apokalips w. Jana. Wyni-
kajce z zaoe tumaczenia (sowo w sowo) liczne naruszenia skadni polskiej
nadmieni o. prof. H. Langkammer zmuszaj czytelnika do zastanowienia si nad
kadym wyrazem, do szukania drg oryginalnej myli i do dostrzegania take tych
wartoci semantycznych, ktre z koniecznoci gin lub s uszczuplane w gadkim
przekadzie literackim. Trafno tego spostrzeenia potwierdza wzgld na bez-
precedensowo du liczb tumacze Nowego Testamentu, albo jego mniej czy
bardziej obszernych fragmentw, na jzyk polski, ktre pojawiy si w ostatnich
kilkunastu latach, oraz ich zestawienie i porwnanie ze sob.
Przekad interlinearny oddany niegdy do rk czytelnikw stanowi wany
wkad w poznawanie caoksztatu Ewangelii Jezusa Chrystusa goszonej staro-
ytnemu wiatu, a take w pogbianie i powikszanie dorobku kultury polskiej
wyrosej na gruncie Ewangelii i ni obfcie karmionej. Mia racj ks. prof. Ja-
nusz Frankowski, gdy twierdzi, e to dzieo jest najwaniejszym i najbardziej
zasadniczym przedsiwziciem, jakie zostao podjte na polskim gruncie w przy-
blianiu oryginalnego tekstu Nowego Testamentu moliwie najszerszym krgom.
Odegrao ono wiodc rol w biblijnej formacji wspczesnych wyznawcw Jezusa
Chrystusa, to jest chrzecijan rnych wyzna, ktrzy posuguj si jzykiem pol-
skim, albo go znaj. Wraz z upywem czasu coraz lepiej wida, e bdzie jeszcze
dugo wychodzio naprzeciw potrzebom wszystkich, ktrzy pragn samodzielnie
czyta i rozumie tekst wity. Wiele pastoralnych inicjatyw i wypowiedzi ostat-
nich papiey w. Jana Pawa II, Benedykta XVI i Franciszka uwiarygodnia
ten kierunek oraz usilnie go zaleca duchowiestwu i wiernym.
Ks. prof. zw. dr hab. Waldemar Chrostowski
Dyrektor Instytutu Nauk Biblijnych
Uniwersytet Kardynaa Stefana Wyszyskiego
Warszawa, 2 maja 2014 roku
Przedmowa do pierwszego wydania
Niniejszy przekad ksig Nowego Testamentu, dokonany w interlinii z jzyka
greckiego na polski, stara si przez zastosowanie metody flologicznej maksymal-
nie odda sens poszczeglnych wyrazw tekstu oryginalnego. Ten typ translacji
Biblii, upowszechniony ju w gwnych jzykach zachodnioeuropejskich, w Pol-
sce pierwszy, suy ma osobom nie znajcym jzyka greckiego do wnikliwszej
analizy wyrae, do samodzielnego odkrywania syntaktycznych zwizkw midzy
wyrazami, do wnikania w gb myli kadego zdania i sowa. Cenne jest w nim
liczenie si take z desygnacj morfemw sowotwrczych i feksyjnych. Wyni-
kajce z zaoe tumaczenia (sowo w sowo) liczne naruszenia skadni polskiej
zmuszaj czytelnika do zastanowienia si nad kadym wyrazem, do szukania drg
oryginalnej myli i do dostrzegania take tych wartoci semantycznych, ktre z ko-
niecznoci gin lub s uszczuplane w gadkim przekadzie literackim. Przekad
interlinearny uwraliwia si zwaszcza na pierwotny sens poszczeglnych sw,
usiuje przyjmowa je w takim znaczeniu, w jakim brali je kierowani przez Ducha
hagiografowie z ywej greckiej mowy i bogatej literatury, jeszcze nie zdefniowane
przez narastajc z biegiem wiekw wit Tradycj. Dziki temu przysuy si
moe do biblijnej formacji duchowiestwa i wiernych Kocioa w Polsce i tam,
gdzie jzyk polski jest znany. Nie znaczy to jednak, e przekad ten osiga idea
wiernoci. Jest w poszczeglnych wyrazach czsto bliszy oryginaowi greckiemu,
jest bardziej wiey, zwaszcza w zachowaniu metafor i obrazw, ale w niektrych
ksigach, szczeglnie w Dziejach Apostolskich i w niektrych listach, bywa zawi-
y, a to z powodu trudniejszej skadni oryginau. W miejscach niejasnych sign
trzeba do komentarzy teologicznych, autoryzowanych przez Koci. Wszelkie
Pismo od Boga natchnione [jest] i poyteczne do nauczania, do przekonywania,
do poprawiania, do ksztacenia w sprawiedliwoci aby czowiek Boy by do-
skonay, przysposobiony do kadego dobrego czynu (2 Tm 3,1617). Kady ma
prawo i powinien czerpa obfcie z ksig witych mdro objawion dla swe-
go duchowego poytku, lecz autentyczna interpretacja naley tylko do Kocioa,
zgodnie z wypowiedzi zanotowan w 2 P 1,20: To przede wszystkim miejcie na
uwadze, e adne proroctwo Pisma nie jest dla prywatnego wyjanienia.
O. Hugolin Langkammer
profesor zwyczajny KUL
ks. Remigiusz Popowski SDB
WPROWADZENIE
I. Cel i zasady przekadu interlinearnego
Na autentycznego nosiciela natchnionej myli Nowego Testamentu wybrany zosta
z woli Ducha witego jzyk tego narodu, ktrego kultura duchowa dominowaa od du-
giego czasu na kontynentach stykajcych si z Morzem rdziemnym. Jest to jzyk grecki.
Gdy zapisywany by tekst Nowego Testamentu, due czci Europy, Azji i Afryki na-
leay do imperium rzymskiego, w ktrym urzdowym jzykiem by jzyk aciski. Nic
dziwnego zatem, e wczenie zaczto przekada Bibli na ten jzyk. Prawdopodobnie
jakie czci Nowego Testamentu tumaczono na acin ju w drugiej poowie I wieku.
W II wieku przeoono wszystkie. Najwiksze znaczenie w Kociele zyskaa pniejsza
wersja aciska, zwana Wulgat, sporzdzona na bazie starszych, anonimowych przeka-
dw przez witego Hieronima (419). Kilkakrotnie poprawiana, Wulgata uznana zostaa
przez Koci rzymskokatolicki na Soborze Trydenckim (1546 r.) za wersj autentyczn
i obowizujc w publicznym nauczaniu.
Reformacja przyczynia si do wzrostu zainteresowania Bibli i do licznych tumacze
na jzyki narodowe. Z katolickich przekadw polskich najwikszy autorytet uzyskaa
Biblia ks. Jakuba Wujka, jezuity. Sam Nowy Testament w jego tumaczeniu wydany
zosta po raz pierwszy w 1593 r. Podstaw przekadu bya Wulgata i orygina grecki.
Wiek XX przynis liczne nowe przekady Nowego Testamentu, niektre oparte
tylko na oryginale greckim. W ostatnich latach pojawi si nowy typ tumaczenia Biblii,
zwany interlinearnym od tego, e podaje on w rwnolegych liniach tekst oryginalny
i przetumaczony. Gwne jzyki zachodnioeuropejskie taki przekad ju posiadaj,
w Polsce ten jest pierwszy.
Z pism witego Hieronima wynika, e ten pierwszy teoretyk przekadu Biblii widzia
konieczno spenienia przez tumacza trzech postulatw: dobre zrozumienie tekstu orygi-
nalnego, wierne oddanie sensu, dbao o poprawno i pikno jzyka przekadu. Przekad
interlinearny stara si przede wszystkim zbliy do myli oryginau przez moliwie mak-
symalne wydobycie znacze i oznacze kadego wyrazu, natomiast skadni i pikno
literackie stawia na dalszym miejscu. Naruszanie skadni jzyka przekadu nie posuwa si
jednak a do tego stopnia, by tekst stawa si niezrozumiay. W trudniejszych miejscach
tumacz umieszcza w przypisie wyjanienie, bd te dodaje jaki wyraz w tekcie, sy-
gnalizujc to nawiasami. Dzisiejsza teoria przekadu wyrnia cztery rodzaje tumacze:
1. Przekad literalny niewolniczo trzyma si morfologicznej i syntaktycznej struk-
tury oryginau.
2. Przekad flologiczny dba o wierne oddanie semantyki oryginau i uwzgldnia
take jego kontekst kulturowy.
3. Przekad artystyczny koncentruje si na artystycznych walorach tekstu i stara
si je ukaza take w tumaczeniu nawet z naruszeniem myli.
4. Parafraza literacka zachowuje myl przewodni i nastrj oryginau, nie dba jed-
nak o zachowanie treci poszczeglnych zda i motyww.
XVI
Przekad interlinearny jest przekadem literalnym, cho stara si take o osignicie ce-
lw przekadu flologicznego. Nie jest on przeznaczony do masowego korzystania. Wymaga
od swego czytelnika uwanego zastanowienia si nad kadym zdaniem i uporzdkowania
szyku wyrazw przez zrozumienie ich logicznych zwizkw. Poznawanie przekadu interli-
nearnego przypomina prac kogo, kto czyta obcojzyczny tekst, ale jeszcze nie zna tego
jzyka w takim stopniu, by bez zastanowienia si rozumie zdanie po zdaniu. Zatrzymuje
si, zastanawia, sprawdza znaczenie sw, robi analiz gramatyczn i logiczn.
W niniejszym przekadzie kadej linii greckiego tekstu towarzysz cztery inne. Naj-
wysza zawiera odniesienia do anglojzycznego Strongs Greek Dictionary of the New
Testament oraz polskiego Wielkiego sownika grecko - polskiego Nowego Testamentu mo-
jego autorstwa. Czytelnik, odnajdujc przy pomocy kodw dany wyraz grecki w sowniku,
moe poszerzy swoj wiedz lingwistyczn i zapozna si z rnymi obszarami znaczenio-
wymi konkretnego terminu. W przypadku, gdy wyrazy oznaczone kodami w sownikach
Stronga i moim rni si, do kodw numerycznych mojego sownika doczono nastpu-
jce oznaczenia:
a w przypadku drobnych rnic w akcentach bd zapisie,
b gdy sowo wystpuje w moim sowniku w innej formie, ale rdze jest ten sam (kod
odsya do rdzenia),
c gdy w moim sowniku czasownik wystpuje w II koniugacji, za u Stronga w I,
d gdy w moim sowniku czasownik wystpuje w formie zwrotno-pasywnej (verbum
deponens), a w sowniku Stronga w aktywnej.
Jeli po kodzie z mojego sownika pojawia si gwiazdka (*), oznacza to, e kod taki odsya
do drugiego, pobocznego znaczenia danego wyrazu, ktre jest omwione w sowniku po
znaczeniu podstawowym.
Poniej linii kodw sownikowych znajduje si linia kodw gramatycznych opisujcych
typ czci mowy, przypadek, rodzaj, liczb, tryb, stron, czas itp. danego wyrazu. Kody
wyjania doczony klucz gramatyczny. Pod tekstem greckim umieszczono jego zapis fo-
netyczny, dziki czemu nawet osoba pocztkujca moe pynnie czyta oryginalny tekst
Nowego Testamentu. Na samym dole znajduje si linia z dosownym polskim tumacze-
niem kadego wyrazu greckiego.
Naley zauway, e autorzy morfologicznego klucza uwzgldnili czciowo take funk-
cj wyrazw w zdaniu. Tak na przykad zaimkom z natury uywanym zamiast rzeczowni-
ka (osobowym, zwrotnym i wzajemnoci) nadali kwalifkacj rzeczownika (N), a okrela-
jcym rzeczownik, nawet wystpujcym bez tego rzeczownika kwalifkacj przymiotni-
ka (A). Podobnie, choby jakie imi podawane byo w sownikach jako rzeczownik, lecz
w tekcie uyte jest przymiotnikowo, nadali mu kwalifkacj przymiotnika.
Linia przekadu trzyma si zasady podawania znaczenia kadego wyrazu bezpored-
nio pod nim, lecz tak, by sens caego zdania by po zastanowieniu si zrozumiay. Jeli
jeden wyraz grecki musi by przetumaczony przez kilka wyrazw polskich, czy si je
znakiem _. Wyrazy semantycznie obojtne dla polskiej wersji nie s tumaczone, czego
znakiem jest mylnik pod nimi. Wyrazy dodane lub rozwinite w stosunku do oryginau
umieszczone s w nawiasie, a powd tego rozwinicia wyjania w trudniejszych miejscach
przypis. Te zmiany formalne su zawsze lepszemu zrozumieniu tekstu. Interpunkcja pol-
skiej wersji w koniecznych przypadkach rni si od oryginalnej, a normalnie zachowana
jest jak w oryginale, by przez zmian nie sugerowa czytelnikowi interpretacji.
Tumaczenie interlinearne stara si przekada wyrazy oryginau stale na te same wy-
razy polskie, cho stylistyka tekstu bywa przez to chropawa. Czasem jednak nie udaje si
to, gdy i w oryginale wyraz moe zmieni znaczenie wedug wyboru autora danej ksigi.
Bogactwo rnych desygnacji posiadaj zwaszcza przyimki, spjniki i partykuy. Forma
XVII
imion wasnych w przekadach tekstw greckich jest staym problemem flologw kla-
sycznych. W niniejszym wydaniu Nowego Testamentu podawane s w takiej formie, jak
przyja Biblia Tysiclecia. Odstpstwem od tej zasady s nazwy niektrych narodowoci,
np. jest Judejczycy nie ydzi, Hel lenowie nie Grecy.
Mimo denia do cisej dosownoci okazuje si, e przekad interlinearny nie wszdzie
jest niezgrabny. Trafaj si strony, zwaszcza w tekstach fabularnych, gdzie waciwie
nie ma odstpstw od regu dobrej polszczyzny. Wynika to std, e jzyk polski przejawia
podobiestwa morfologiczne, a zwaszcza syntaktyczne do greki. Przekady interlinearne
na jzyki zachodnioeuropejskie wychodz gorzej.
Przekad interlinearny ma przybliy oryginaln form objawionego Sowa tym, kt-
rzy nie znajc greki lub znajc j niedostatecznie, pragn poj sens kadego wyrazu
i nawet z najmniejszej wypowiedzi wydobywa skarby Mdroci Boej. Moe te pomc
w nauce jzyka greckiego, stanowic uatwienie dla lektury. Niesie on jednak take pewne
niebezpieczestwa. Moe demobilizowa pami i kusi atwizn analizy. Autorzy tego
przekadu chc przypomnie, e nie ma przekadw idealnych. Kady osiga tylko pe-
wien stopie wiernoci. Najlepsz metod poznania myli i pikna obcego tekstu jest
osignicie takiego stopnia znajomoci jzyka, by mc czyta bez gotowych objanie.
W niniejszym wydaniu, podobnie jak w wielu wspczesnych tumaczeniach, pomini-
to kilkanacie wersetw, ktre, biorc pod uwag cigo numeracji, powinny znale si
w tekcie. W staroytnoci nie dzielono Pisma witego na rozdziay i wersety. Znany
nam system pochodzi z poowy XVI w. i pierwotnie zosta zastosowany do aciskie-
go przekadu Biblii. Zaaplikowany do oryginalnych tekstw hebrajskich i greckich nie
zawsze waciwie spenia swoje zadanie. Ponadto przez ostatnich 450 lat odkryto wiele
cennych i staroytnych manuskryptw Biblii, ktrych tekst jest znacznie bliszy orygina-
owi spisanemu przez witych Autorw ni tekst aciskiej Wulgaty. Dlatego uznano je
za wzorcowe i ich podstawie usunito kilkanacie wersetw, ktre okazay si pniejszy-
mi dodatkami kopistw. Nie zmieniono jednak numeracji, w zwizku z czym powstay
luki. Niniejsze wydanie, w zgodzie ze wspczesnymi osigniciami krytyki tekstu, nie
zawiera nastpujcych wersetw: Mt 17,21; 18,11; Mk 7,16; 11,26; 15,28; k 17,36; J 5,4;
Dz 8,37; 15,34; 24,6b-8a; 28,29; Rz 16,24 oraz 1 J 5,7b-8a.
II. Jzyk grecki
1. Geneza jzyka greckiego biblijnego
Biblia od pocztku jest przekadem. Myl w niej zawarta ma pochodzenie Boskie, to
znaczy nadprzyrodzone, pozaczasowe i pozaprzestrzenne, a wciela si w gramatyk mowy
ludzkiej, zmiennej i uomnej, jak Sowo Ojca w czowieczestwo. Nad przekadem m-
droci wiecznej w dostpn konkretno powszedniego jzyka czuwa Duch, powoujc
do wsppracy czowieka. Tak powstay ksigi Starego i Nowego Testamentu. W Sta-
rym Testamencie Bg objawia si przez jzyk hebrajski, z wyjtkiem niektrych ksig
napisanych po grecku, w Nowym przez jzyk grecki, cho sam Jezus, Mesjasz, naucza,
mwic po aramejsku. Po zesaniu Ducha witego na Apostow przekazywanie ludziom
Ewangelii powierzone zostao przez Boga najpierw ustnej tradycji. Nauczano w jzykach
znanych suchaczom. Po roku 60. Ewangelia utrwalona zostaa w czterech ksigach zre-
dagowanych w jzyku greckim. W tym samym jzyku napisane zostay pozostae ksigi
Nowego Testamentu. T greck redakcj ksig chrzecijanie otrzymuj jako natchnion
przez Ducha witego. Stanowi ona wraz ze Starym Testamentem fundament ich wiary.
Grecki naley do wielkiej rodziny jzykw indoeuropejskich razem z jzykami sowia-
skimi, germaskimi, romaskimi (powstae z aciny), batyckimi, indoiraskimi, celtycki-
XVIII
mi, albaskim i ormiaskim. Wszystkie wywodz si z jednego prajzyka i dlatego, cho
dzi mao s do siebie podobne w fonetyce, ich struktura opiera si na tej samej wewntrz-
nej logice, posiadaj te same podstawy skadni, wspln feksj, niewiele zrnicowan
stopniem ewolucji, jednakow struktur semantycznomorfologiczn wyrazw. Wynika
z tego atwo wzajemnego rozumienia i przekadu.
Pierwotna siedziba Praindoeuropejczykw miecia si prawdopodobnie gdzie na roz-
legej rwninie midzy dzisiejsz Modawi a poudniowym Uralem. Na pocztku drugie-
go tysiclecia przed Chr. zrnicowane ju jzykowo i rozproszone plemiona indoeuropej-
skie zajmoway ogromne obszary od Indii po zachodnie krace Europy. Dzi jzykami
indoeuropejskimi mwi okoo 1 657 mln ludzi w Europie, w obu Amerykach, w Australii,
w duej czci Azji (1986 r.). Niektre z nich, zwaszcza angielski, s w stadium ekspansji
na strefy innych rodzin jzykowych.
Wybr jzyka greckiego na pierwszego i autentycznego nosiciela Ewangelii zapowiada
atwo jej przyjcia przez wszystkie ludy indoeuropejskie oraz szczeglne powoanie tych
ludw do ewangelizowania caego wiata.
Kiedy Abraham, protoplasta Izraelitw, na wezwanie Boe opuszcza midzyrzecze
Tygrysu i Eufratu i udawa si do Kanaanu (okoo XIX w. przed Chr.), pierwsze plemiona
greckie zajmoway poudniow cz Pwyspu Bakaskiego. Ostatnia ich fala, dorycka,
dotara tam w XII w. przed Chr.
Najwczeniejsze wiadectwa pisane po grecku pochodz z okoo 1200 roku przed Chr.
VIII wiek przed Chr. przekaza nam najwspanialsze poematy indoeuropejskie, greckie:
Iliad i Odysej. Te najstarsze pomniki literatury greckiej i dalszy jej wspaniay rozwj
dostarczaj obftego materiau do studiw nad histori greckiego jzyka. Inskrypcje i lite-
ratura epoki archaicznej ujawniaj bogate zrnicowanie dialektyczne. Dziki kulturowej
dominacji Aten oraz dziki ich rozwinitym stosunkom gospodarczopolitycznym z inny-
mi krajami najwiksze znaczenie i zasig osign w V i IV w. przed Chr. dialekt attycki.
W imperium Aleksandra Wielkiego (356323 przed Chr.) i w pniejszych krlestwach
diadochw grecki sta si urzdowym jzykiem administracji i kontaktw. Hellenizacji
poddawaa si nawet ludno nieindoeuropejska. Na skutek szerokiego uycia attycki dia-
lekt uleg zmianom w zakresie sownictwa i morfologii, a take z pewnoci w zakresie
fonetyki. Sownictwo szybko wzbogacao si, a morfologia ulegaa uproszczeniu. Ta nowa
posta greckiego, znana od Indii do Ilirii i zachodnich granic Dolnego Egiptu, a nawet
dalej na zachd w portach rdziemnomorskich, nosi nazw jzyka koine, to znaczy jzy-
ka wsplnego. Inne dialekty greckie wyszy z uycia. Nowy Testament napisany zosta
w jzyku koine.
Jzyk grecki osign zdolno precyzyjnego okrelania najbardziej abstrakcyjnych po-
j dziki atwoci tworzenia nowych wyrazw w procesie derywacji i zoenia oraz dziki
moliwoci substantywizacji rnych morfologicznych postaci czasownika, przymiotnika,
a nawet caych wyrae przyimkowych. Potraf on wyraa subtelne odcienie myli, woli
i uczu przez uycie licznych partyku i bogato rozbudowanej feksji sowa. Posiada gitk
skadni, dopuszczajc okrelanie tych samych treci rnymi formami. Zredukowana do
piciu przypadkw deklinacja zachowuje zdolno desygnowania wielorakich relacji nawet
w skomplikowanych strukturach skadniowych przez moliwo zastosowania przyimkw,
ktrych liczba w jzyku koine znacznie si powikszya.
Zanim Duch wity dopuci uycie greckiego do przekazywania nauki Boej, jzyk
ten zdawa egzamin najwyszej sprawnoci i pikna w eposach Homera, w liryce poetw
archaicznych, w tragediach Ajschylosa i Sofoklesa, w flozofcznych dialogach Sokratesa
i Platona, w traktatach Arystotelesa, w historycznych dzieach Herodota, Tukidydesa
i Ksenofonta, w politycznych mowach Demostenesa i w codziennej mowie etycznych ba-
jek Ezopa.
XIX
2. Pismo greckie
Ewolucja pisma w ogle ukazuje moliwo istnienia nastpujcych form:
1. Pismo piktografczne polega na przedstawianiu rzeczywistoci za pomoc ob-
razkw. Tego pisma nie czyta si, lecz si je interpretuje jak obrazkowy flm lub
rysunkowe opowiadanie.
2. Pismo ideografczne kady znak oznacza jak ide, a nie jej symbol fonetyczny.
Nieskoczona ilo idei postuluje nieskoczon ilo ideogramw, ale nie musz
one by odrbne dla poszczeglnych jzykw. Z tego powodu to pismo moe by
czytane w kadym jzyku.
3. Pismo fonografczne wyrazowe kady znak symbolizuje cay wyraz danego jzyka.
A zatem musi by tyle znakw, ile jest wyrazw.
4. Pismo fonografczne sylabiczne kady znak jest symbolem jednej sylaby. To pismo
moe by zredukowane do kilkudziesiciu znakw.
5. Pismo fonografczne goskowe kadej gosce odpowiada jeden znak, litera. Po-
niewa goski powstaj w wyniku ruchw narzdw mowy, ich symboliczne ska-
talogowanie mogoby by wsplne dla wszystkich jzykw. Komplet liter tworzy
alfabet.
Grecy przyjmowali pismo przynajmniej dwa razy: najpierw sylabiczne obcego pocho-
dzenia, nie dostosowane do potrzeb jzyka greckiego, potem goskowe zapoyczone od
Fenicjan w VIII w. (wedug najnowszych pogldw prawdopodobnie ju okoo 1100 r.
przed Chr.). Pierwsze pismo, odczytane, byo w uyciu w wiekach XVXIII przed Chr.
Nosi ono nazw pisma linearnego B. Drugie pismo, uywane do dzi, wprawdzie przyjte
zostao od Fenicjan, lecz na gruncie greckim dokonano w nim genialnej zmiany. W ko-
cowej mianowicie fazie rozwoju tamto pismo miao posta kwadratow i oznaczao tylko
spgoski. Na gruncie greckim uproszczono form jego liter i zastosowano znaki take do
samogosek. Dziki temu praktycznemu zabiegowi Grecy uzyskali moliwo jednoznacz-
nego utrwalenia na pimie wszystkich wyrazw swej mowy i ich rnych form, a tym
samym wszystkich wytworw jzyka, w tym take wielkich dzie literackich, przy uy-
ciu zaledwie 24 liter. Dla dialektu attyckiego ostateczna forma alfabetu przyjta zostaa
w 403 r. przed Chr. Pniej upowszechnia si ona w caej Helladzie i w krlestwach
powstaych z imperium Aleksandra Wielkiego. W tym alfabecie zapisany zosta Nowy
Testament.
Dzi przyjmuje si w Polsce nastpujce wartoci fonetyczne dla znakw owego staro-
greckiego alfabetu: , = a; , = b; , = g, a bezporednio przed , , lub = n;
, = d; , = e; , = dz; , = e; , = th; , = i, a w dyftongach j; , = k; ,
= l; , = m; , = n; , = ks; , = o; , = p; , = r; , , = s; , = t;
, = ; , = f; , = ch; Y, = ps; W, = o.
Znak pod samogosk nie wpywa na jej wymow, np. = o. Znaki , lub nad
samogosk oznaczaj miejsce akcentu w danym wyrazie, np. = d domi,
= dron, = kals. Wyrazy bez tych znakw naley wymawia cznie z wyrazem
ssiednim. Znak przydechu nad samogosk zaczynajc wyraz nie zmienia jej wartoci
fonetycznej, natomiast znak powoduje dodanie do niej goski h, np. = harmona.
Dyftong = u, inne dyftongi czyta si jako dyftongi, np. = ej, = oj.
Pismo greckie posiada nastpujce znaki pisarskie: . = kropka; , = przecinek;
= rednik lub dwukropek; ; = znak zapytania.
XX
3. Budowa wyrazw greckich
Wyrazy greckie wywodz si z pierwiastkw praindoeuropejskich, wsplnych dla
wszystkich indoeuropejskich jzykw. Ich rekonstrukcj zajmuje si gramatyka historycz-
na. Pierwiastki byy prawdopodobnie jednosylabowe. W procesie ewolucji przyjmoway
nowe morfemy w postaci rozszerze i przyrostkw. Ich najwczeniejsza forma w zakresie
kadego z wyodrbnionych ju jzykw, np. w zakresie jzyka greckiego, nosi nazw pnia
lub rdzenia. Pnie nadal ewoluoway przez przyjmowanie kolejnych afksw sowotwr-
czych i feksyjnych. Wskutek tego wyrazy greckie, tak jak i polskie, stanowi struktury
zoone w wymiarze morfologicznym i semantycznym. Dobra znajomo greki Nowego
Testamentu zakada rozumienie tych struktur.
W wyrazach greckich odmienianych przez przypadki lub osoby wyrnia si temat
i kocwk. Kocwka oznacza przypadek, liczb, osob, stron, tryb itd. Temat zawiera
zazwyczaj dwa elementy: semantem, ktry jest nosicielem czystej idei, pojcia, znaczenia,
oderwanego od kategorii czci mowy, od kategorii liczby, czasu, przypadka, trybu, rodza-
ju itd., oraz przyrostek, sufks, dziki ktremu owa idea kategoryzuje si morfologicznie
i semantycznie. Poniewa wyrazy polskie s podobnie zbudowane, moemy posuy si
rodzimym dla nas przykadem. Oto szereg wyrazw z semantemem dob: dobry, dobro,
dobrotliwy, dobrotliwo, przedobrzenie, przedobrzy, przedobrzy, przedobrzylibymy,
przedobrzyliby, przedobrzonymi, dobrze. Poszczeglne afksy dodane do tego semantemu
maj wasne oznaczanie. Oznaczaj na przykad, e to jest przymiotnik rodzaju mskiego,
liczby pojedynczej w mianowniku, albo e to jest bezokolicznik, e chodzi o dokonan
czynno nadmiernego czynienia dobrze, e podmiot mwicy negatywnie ocenia t nad-
mierno czynienia dobrze, e czynno t spenia trzecia osoba w czasie przeszym itd.
Przekad interlinearny stara si wiernie odda podstawow ide semantemu oraz moliwie
wszystkie desygnacje afksw wyrazu oryginalnego. Dzieje si to niejednokrotnie z naru-
szeniem regu skadni jzyka przekadu. A poniewa nie zawsze jeden wyraz przekadu
moe przekaza istotne elementy semantycznej struktury oryginau, trzeba niekiedy uciec
si do uycia nawet kilku wyrazw. W przypadku tekstw Biblii ta troska o wierno zro-
zumienia i przekadu wyraa postaw pietyzmu i posuszestwa wzgldem Boga.
4. Sowotwrstwo greckie
Jzyki indoeuropejskie odnawiaj i wzbogacaj swj zasb sw poprzez derywacj,
zoenia, poyczki, kalki i poprzez zmian znacze wyrazw ju istniejcych. Jzyk grecki
posiada nadto zdolno precyzowania nowych poj poprzez substantywizacj przymiot-
nikw, form czasownika i innych czci mowy, a nawet caych zwrotw. cile pojte so-
wotwrstwo zajmuje si tylko dwoma procesami: derywacj i kompozycj czyli zoeniami
dwch lub wicej wyrazw. Cho wic tekst Nowego Testamentu posiada poyczki, kalki
i transliteracje obcojzyczne oraz do liczne semityzmy, zwaszcza w zakresie skadni, tu
podane zostan elementarne informacje tylko o tych dwu procesach, jako o najczstszych.
Problem wystpowania w ksigach Nowego Testamentu wyrazw z nowym znaczeniem,
typowo biblijnym, czyli tak zwanych neosemantemw, by przedmiotem ju wielu stu-
diw, lecz nadal wywouje spory kwestia, czy Bibli naley tumaczy poprzez terminy
pniej usystematyzowanej teologii, czy zgodnie ze znaczeniami znanymi z pisemnej tra-
dycji greckiej, a nadto czy na znaczenia greckie nakada semickie tam, gdzie flologia
biblijna widzi wpyw jzyka hebrajskiego lub aramejskiego. Przykadem moe by wyraz
: w utrwalonej tradycji teologicznej ma on znaczenie Koci, wedug etymolo-
gii greckiej (spoeczno) wywoanych (bliej o budowie tego wyrazu zob. Dz 5,11
),
natomiast w wietle odpowiednika semickiego qahal zgromadzenie (liturgiczne), zwo-
XXI
anie (okrelenie gminy religijnej). Podobna trudno wie si take z innymi wyrazami.
Czy na przykad naley przekada na posaniec, zwiastun, czy na anio? Albo
na zanurzenie czy na chrzest, na Pomazaniec czy na Chrystus,
na wysannik czy na aposto? Niniejsze tumaczenie trzyma si bdzie
znacze rodzimie greckich, ale nie bez wyjtkw. Sygnaem wtpliwoci tumacza przy
jakim wyrazie bdzie przypis, zwaszcza przy pierwszym jego uyciu w ksidze.
4.1. Derywacja
Jzyk grecki posiada wyrazy pierwotne, bliskie pierwiastkowi, i pochodne, czyli de-
rywowane, utworzone przez dodanie sufksw sowotwrczych (formantw) do wczeniej-
szego tematu lub pnia. Nie tworzy si w greckim wyrazw przez dodanie przedrostkw
w cisym znaczeniu. Kady formant posiada wasne znaczenie. Wymienione tu zostan
te, ktre w Nowym Testamencie wystpuj najczciej.
4.1.1. Formanty tworzce rzeczowniki
1. Nazwy sprawcy (nomina agentis). Pochodz od czasownikw.
(gen. ), rzadziej lub , np. , sprawca, twrca; od , czyni,
tworzy.
(gen. ), np. , ywiciel, karmiciel; od , ywi. Te nazwy, jeli nie
s zoone, maj akcent na kocu.
, , np. , dowdca; od , przewodzi.
, , np. , przywdca; od , prowadzi.
, np. , rodziciel, rodzic; od , urodzi si.
2. Nazwy czynnoci (nomina actionis). Nazwy te atwo przechodziy w nazwy wytworu
danej czynnoci (nomina rei actae), a nawet w nazwy miejsca, w ktrym dana czynno
si odbywa (nomina loci). Pochodz od czasownikw.
Neutra (rodzaju nijakiego):
, na og oznacza czynno dokonan i czsto przechodzi w nazw wytworu, np.
, pierwotnie napisanie, pniej zapis, litera, pismo; od , pisa.
(gen. ), np. , pierwotnie zrodzenie, pniej rd, pokolenie; od ,
urodzi si.
Masculina (rodzaju mskiego):
(gen. ), np. , pierwotnie wypowiedzenie, pniej sowo, wypowied; od
, mwi. Te nazwy, w przeciwiestwie do sw z tworzcym nazwy sprawcy,
s barytonami, czyli wyrazami z akcentem na drugiej lub trzeciej sylabie od koca.
, np. , uwicenie; od , wici.
Femina (rodzaju eskiego):
lub , a take , , , np. , pierwotnie zapisanie, pniej pismo; od
, pisa. , pierwotnie zgromadzenie, pniej o miejscu zgromadzenia,
rynek; od , gromadzi.
XXII
lub , np. , rodzenie dzieci; od , dziecko, i , urodzi
si.
, np. , danie, pniej dar; od , dawa.
3. Nazwy jakoci, cech, przymiotw (nomina qualitatis). Pochodz od rzeczownikw
i przymiotnikw.
Neutra: (gen. ), np. , gbia; od , gboki.
Femina:
, , np. , mdro; od , mdry.
(gen. ), np. , wito; od , wity.
, np. , sprawiedliwo; od , sprawiedliwy.
4. Nazwy narzdzi, za pomoc ktrych co si wykonuje (nomina instrumenti).
i , np. , socha, pug; od , ora.
5. Nazwy miejsc (nomina loci).
, np. , sala posucha, sala wykadowa; od , sucha.
, np. , miejsce wite boka, witynia boka; od , posg boka.
, np. , o miejscu uprawiania winnej latoroli, winnica; od , wino-
rol.
6. Nazwy zdrobniae, spieszczone (nomina diminutiva). W Nowym Testamencie
wystpuj rzadko.
, , , , , np. , maa ryba, rybka; od , ryba.
, , np. , dzieweczka; suebna; od , dziewczyna.
4.1.2. Formanty tworzce przymiotniki
1. Przymiotniki odimienne
, oznacza przynaleno, np. , nalecy do nieba; niebiaski, niebieski;
od , niebo.
, , , desygnuj zwizek z przedmiotem oznaczanym przez dane imi, np.
, zwizany z panem, paski; od , pan.
, oznacza sposb ycia, jako albo materi danej rzeczy, albo czas, np.
, ludzki; od , czowiek. , kamienny; od , kamie.
, codzienny; od , na, i , dzie.
XXIII
2. Przymiotniki odczasownikowe
, w Nowym Testamencie wystpuje przy wielu zoeniach; moe oznacza to samo,
co imiesw bierny dokonany, bd, wielokrotnie, sta zdolno speniania albo dozna-
wania na sobie czynnoci, oznaczonej przez temat danego czasownika, np. ,
umiowany; od , miowa. , niezdolny do rozrniania, nierozr-
niajcy; od privativum, nie, , roz, i , odrnia. , niemoliwy do
wypowiedzenia, niewymowny; od priv., nie, i , mwi.
, w jzyku koine ten formant by czsto uywany zamiast formantu , jednak
w Nowym Testamencie pojawia si rzadko; desygnuje zdolno speniania czynnoci
oznaczonej przez czasownikowy temat, skonno do jej speniania, sta biego, np.
, zdolny do nauczania; od , uczy.
4.1.3. Formanty tworzce czasowniki
Sownik grecki posiada czasowniki pierwotne, proste. Jest ich jednak stosunkowo nie-
wiele. Ogromna wikszo to czasowniki pochodne: derywowane i zoone. Derywowane
czasowniki greckie tworzy si z zasady od tematw imiennych, lecz cz tych tematw ma
rwnie pochodzenie czasownikowe, np. pochodzi od przymiotnika ,
a ten z kolei od czasownika .
Formant moe oznacza posugiwanie si czym jako narzdziem, rodkiem; wy-
dawanie jakiego dwiku; chorowanie, chorobliw zachciank, wzburzenie; obftowanie
w co; powodowanie czego w odbiorcy czynnoci, np. , okazywa cze, czci;
, ora; , woa; , ulega chorobliwym zachciankom; ,
zapuszcza wosy; , zwodzi.
Formant nadaje derywatom znaczenie kauzatywne lub instrumentalne, to znaczy
ich struktur semantyczn mona okreli zdaniem: czyni kogo jakim lub czyni co za
pomoc czego, np. , czyni kogo niewolnikiem (, niewolnik), zniewala;
, krzyowa (, krzy).
Formant tworzy czasowniki o znaczeniu kauzatywnym, instrumentalnym, a w jzyku
koine bardzo czsto, zwaszcza czasowniki zoone, o znaczeniu by jakim, by kim
lub by czynicym co, np. , rodzi ywe istoty, przywraca do ycia; ,
wpisywa na czyj rachunek, zalicza; , by dobrej myli; , dos. by
walczcym o sowa, std krcej, lecz ze znaczc zmian, walczy o sowo.
Formant tworzy sowa o takim znaczeniu jak , a zwaszcza sowa desygnujce
stan, np. , by krlem, krlowa.
Formant zazwyczaj ma sens kauzatywny, np. , zdobywa zysk, zyskiwa.
Formant rzadko wystpuje, nadaje sowu sens kauzatywny, np. , czyni
twardym.
Formant tworzy czasowniki oznaczajce rne rodzaje postawy aktywnej, np.
, dziwi si, podziwia; , prbowa, bada.
Formant utworzy w jzyku koine bardzo duo nowych czasownikw, okrelajcych
pewien sposb zachowania si, mwienia, ale mog one rwnie mie sens kauzatywny,
a nawet instrumentalny, np. , y na sposb judejski; , gra na kitarze;
, gosi Ewangeli; , cina toporem; , wie do obrazy,
gorszy.
XXIV
4.1.4. Formanty tworzce przyswki
W jzyku koine tworzono przyswki z zakoczeniem nie tylko od przymiotnikw
stopnia rwnego, lecz take od stopnia wyszego, od imiesoww, a nawet od zaimkw. Za-
chowao si take przyswkowe uycie niektrych przypadkw gramatycznych, wyrae
przyimkowych i samych przyimkw. Nadto utrzymay si, rwnie w Nowym Testamen-
cie, do liczne przyswki miejsca na , , i in.
4.2. Zoenia
Jedn z waciwoci jzykw indoeuropejskich jest zdolno wzbogacania sownictwa
przez czenie dwch, trzech, a nawet wicej wyrazw w jeden z jednym gwnym akcen-
tem. T waciwo rozwin szczeglnie jzyk grecki, i to na wszystkich etapach znanej
nam ze wiadectw pisanych ewolucji. Zoenia su nie tylko do nazwania nowych poj,
zjawisk czy konkretnych rzeczy, lecz take do uzyskania zwizoci wypowiedzi, do od-
wieenia semantyki zetlaych przez codzienne uycie wyrazw i do bardziej precyzyjnego
wyraenia znanego ju pojcia. Semantyczna kondensacja greckiego zoenia rzadko da
si wyrazi po polsku jednym prostym lub zoonym wyrazem. Std w interlinearnym
przekadzie wielokrotnie znajdziemy zapis kilku sw polskich pod jednym greckim.
Komponentami zoe greckich mog by imiona, czyli rzeczowniki, przymiotniki, za-
imki i liczebniki oraz czasowniki, przyswki i przyimki. W zoeniach mog by take
uyte wyrazy, ktre ju dawno straciy zdolno samodzielnego wystpowania. W No-
wym Testamencie najczstszymi z nich s - priv., nie, bez, oraz , ktre zaprzecza
semantyce drugiego czonu, ogranicza j, wskazuje na niepowodzenie i trudno jej istnie-
nia i stawania si (jak w spolszczonym dysharmonia). Wyrazy zoone stanowi bogaty
splot znacze i desygnacji o rnych relacjach. Dzisiejszy stan wiedzy o strukturze zo-
e opiera si w duym stopniu na spostrzeeniach staroytnych gramatykw indyjskich,
zwaszcza Paniniego (IV w. przed Chr.), badajcych sanskryt. Ich nauka sprawdza si
w analizie zoe greckich.
4.2.1. Zoenia imienne
Do zoe imiennych nale zoone imiona (rzeczowniki, przymiotniki, zaimki i li-
czebniki) oraz derywowane od nich czasowniki. S to zoenia w najbardziej waciwym
sensie. Czsto czon kocowy, zwaszcza rzeczowniki, przybiera w nich now kocwk.
Za gramatykami indyjskimi dzieli si je na zoenia kopulatywne i determinatywne.
4.2.1.1. Zoenia kopulatywne
W zoeniach kopulatywnych czony s zczone na zasadzie koordynacji wsprzdnej.
Tworz prost sum znacze. Nie wyrnia si w nich czonu okrelajcego i okrelanego.
S nieliczne. W Nowym Testamencie naley do nich na przykad = +
, noc (i) dzie, czyli doba.
4.2.1.2. Zoenia determinatywne
W kompozycjach determinatywnych komponenty tworz ukad subordynacji. Wyst-
puje w nich kumulacja lub redukcja semantyki czonu okrelanego. Dziel si na endo-
centryczne i egzocentryczne.
XXV
4.2.1.2.1. Zoenia endocentryczne
W zoeniach endocentrycznych wystpuj obydwa czony ukadu determinatywne-
go: okrelajcy i okrelany. Okrelajcy moe peni w stosunku do czonu okrelanego
funkcj przydawki, np. = , faszywy brat, bliszego lub dal-
szego dopenienia, np. = () , przez Boga nauczony, albo
okolicznika, np. = , chtnie dzielcy si z (innymi).
4.2.1.2.2. Zoenia egzocentryczne
Zoenia egzocentryczne to takie kompozycje, w ktrych brak czonu okrelanego. Nie
ma go take w kontekcie zdania. Pozostaje on w sferze domysu. Wyrni tu mona
zoenia rekcyjne, np. = (domylne ) , dos. (majcy) dwie du-
sze, std chwiejny lub obudny; oraz hipostazy, np. = (dom. )
, dos. (bdcy) nad morzem, std take polska hipostaza nadmorski.
4.2.2. Zoenia sowne
Pod nazw zoenia sowne rozumie si czasowniki zoone z przyimkami. Ten typ
kompozycji jest luny, gdy dodany do sowa przyimek atwo oddzielany jest, zwaszcza
w poezji, w procesie tak zwanego tmesis, a w odmianie przez augment , ktre oznacza
czas przeszy. Przyimki w zoeniach sownych odzyskuj swoje dawne znaczenie przy-
swkowe i speniaj funkcj okolicznikw miejsca, czasu, stopnia, sposobu itd. W Nowym
Testamencie najczciej w zoeniach pojawiaj si , , , , , , ,
i . Ich bardzo bogata semantyka wymaga czsto konsultacji dobrego sownika.
5. Czci mowy
Jzyk grecki posiada nastpujce czci mowy: rzeczownik, przymiotnik, zaimek, li-
czebnik, rodzajnik, czasownik, przyswek, przyimek, spjnik, partykua. Oglnie biorc
ich funkcja w mowie jest taka sama jak w jzyku polskim z wyjtkiem rodzajnika, kt-
rego jzyk polski nie ma. Czci mowy dzieli si na fexibilia i infexibilia, czyli na czci
odmienne w deklinacji lub koniugacji i nieodmienne.
5.1. Flexibilia
Flexibilia odmieniaj si bd to przez przypadki: rzeczownik, przymiotnik, zaimek,
liczebnik i rodzajnik, bd te przez osoby w zakresie liczb, trybw, czasw i stron: cza-
sownik. Praktycznie ujta gramatyka grecka wyrnia trzy deklinacje i dwie koniugacje.
5.1.1. Imiona
Wszystkie czci mowy odmieniajce si przez przypadki nosz miano imion. Oczywi-
cie nale do nich take imiona wasne. Wsplnymi kategoriami feksyjnymi imion, a do
nich dochodzi imiesw, s: przypadki, rodzaje i liczby. Kategoria liczby jest wsplna z cza-
sownikami. Przymiotniki posiadaj nadto kategori stopnia, wspln z przyswkami.
XXVI
RODZAJNIK grecki, , , , by pierwotnie zaimkiem wskazujcym i mg wystpo-
wa samodzielnie lub jako przydawka rzeczownika. Zachoway si do liczne pozostaoci
uycia zaimkowego. Rodzajnik ma znaczenie indywidualizujce: wyrnia dan osob lub
rzecz spord innych tego samego gatunku, albo uoglniajce: z danej osoby lub rzeczy
czyni reprezentanta caego gatunku. Zazwyczaj nie uywa si go przy imionach wasnych,
przy imionach pospolitych ju wystarczajco zindywidualizowanych, przy orzecznikach
i przy imionach jeszcze w wypowiedzi bliej nieznanych. Rodzajnik moe by uyty do sub-
stantywizacji innych czci mowy i ich rnych form, a nawet wielowyrazowych zwrotw.
Pozwala to wyraa bardzo subtelnie zrnicowane pojcia. Niejednokrotnie trudno jest
odda te odcienia semantyczne w przekadzie polskim. Na przykad mwca ma swj od-
powiednik grecki w rzeczowniku , lecz moe te by nazwany substantywizowanymi
imiesowami czasownika : , , , i jeszcze kilku innymi forma-
mi tego samego sowa. Nie s one jednak penymi synonimami. Pierwsza forma bowiem
oznacza tego, kto w tej chwili mwi, druga tego, ktry ma zamiar przemwi, a trzecia
tego, ktry ju skoczy swoj wypowied. Podobnie rzeczownik i substantywizo-
wany przymiotnik rodzaju nijakiego oznaczaj pikno, lecz ich desygnacja nie
jest synonimiczna. Pierwszy oznacza pikno jako cech czego i jako pojcie abstrakcyj-
ne, drugi pikno jako samodzielny byt: to, co pikne. Ponadto rodzajnik ma zdolno
zamieniania w przydawkowe okrelenie nawet nieodmiennych czci mowy. Mianowicie
okreleniem rzeczownika staje si kady wyraz, ktry wystpuje midzy tym rzeczowni-
kiem i jego rodzajnikiem lub ktry wystpuje po rzeczowniku z jego rodzajnikiem, np.
, dos. (ci) wtedy ludzie, std wczeni ludzie; ,
dos. (ci) ludzie (ci) wtedy, std tak samo wczeni ludzie; , dos.
sprawiedliwo (ta) z wiary, std sprawiedliwo oparta na wierze lub sprawiedliwo wy-
nikajca z wiary. Rodzajnika zazwyczaj nie przekada si na jzyk polski. Zachowuje si
go jednak tam, zwaszcza w przekadzie interlinearnym, gdzie ma on znaczenie zaimkowe
lub potrzebny jest do lepszego zrozumienia zwizkw syntaktycznych. Tumaczy si go
wtedy na ten, ta, to.
5.1.1.1. Przypadki
Pierwotne indoeuropejskie przypadki zredukowane zostay w jzyku greckim do pi-
ciu: nominativus (mianownik), genetivus (dopeniacz), dativus (celownik), accusativus
(biernik) i vocativus (woacz). Funkcje zaginionych trzech przypadkw przej genetivus
i dativus wraz z wyraeniami przyimkowymi. Przypadkami niezalenymi s nominativus
i vocativus, pozostae zalenymi. W koine uycie prostych przypadkw zalenych zacz-
to do czsto wzmacnia przez dodawanie do nich odpowiednich przyimkw. W Nowym
Testamencie nastpio to czciowo pod wpywem jzyka hebrajskiego i aramejskiego.
NOMINATIVUS. Jest przypadkiem podmiotu gramatycznego oraz, inaczej ni w j-
zyku polskim, przypadkiem orzecznika, np. , dos. nie jestem aposto,
tzn. nie jestem apostoem. Czasem nominativus moe wystpi take w funkcji vocativu.
VOCATIVUS. Uywa si go tak, jak w jzyku polskim. Przy vocativie moe wystpi
wykrzyknik , o.
ACCUSATIVUS. W zdaniu spenia funkcj dopenienia bliszego albo okolicznika. Ja-
ko dopenienie zaley od sw przechodnich. Polskie odpowiedniki niektrych greckich
sw przechodnich rzdz nie biernikiem, lecz innym przypadkiem lub wyraeniem przy-
imkowym, np. , pomagam komu; , uciekam przed kim. Zaprzeczone sowa
greckie nie zmieniaj swego rzdu, polskie natomiast zmieniaj, np. widz dom i nie
widz domu. Niektre sowa rzdz podwjnym accusativem, np.
XXVII
, dos. odstpstwo ucz kogo, a poprawnie po polsku: ucz kogo odstpstwa. T
sam skadni posiadaj odpowiedniki takich polskich wyrae, jak przypominam co
komu, dam czego od kogo, pozbawiam kogo czego, ubieram kogo w co, zdejmuj
co z kogo, zatajam co przed kim. Odpowiednikiem polskiej fgury retorycznej typu
miowa kogo mioci jest w greckim tzw. accusativus biernika wewntrznego:
.
Accusativus jako okolicznik moe oznacza rozcigo w czasie lub przestrzeni albo
zakres pojcia nadrzdnego, np. , pozostali niewiele dni;
, jest oddalony szedziesit stadiw; , wierny
co do (rzeczy) dotyczcych Boga. Imiona, w tym rwnie imiesowy, mog w accusativie
spenia funkcj przyswkw, np. () , w kocu, wreszcie; ,
w podobny sposb.
Istnieje take accusativus zaleny od przyimkw.
GENETIVUS. Genetivus spenia funkcj wasn oraz funkcj zaginionego ablativus,
ktrego nie posiada ju rwnie polska deklinacja. Dlatego odrnia si w analizie zdania
genetivus waciwy od genetivus ablativus. Najoglniej biorc, pierwszy odpowiada na
pytania: kogo? czego? czyj? czyja? czyje?, a drugi na pytania: od kogo? od czego? skd?
1. Genetivus waciwy. Zaley, jak polski dopeniacz, od czasownikw, od przymiotni-
kw i od rzeczownikw. Wiele greckich sw, inaczej ni ich odpowiedniki polskie, rzdzi
samym genetivem bez przyimka. Najczciej s to sowa ze znaczeniem je co, pi
co, bra z czego, uczestniczy w czym, litowa si nad kim, gniewa si na kogo,
troszczy si o co, przypomina sobie o czym, zapomina o czym, dowiadywa si
o czym, rzdzi kim, napenia czym, oskara o co, sprzedawa, kupowa za ile
i inne. Ich interlinearny przekad wymaga adaptacji do polskiej skadni m.in. przez doda-
wanie przyimkw. Bardziej charakterystyczne genetivy otrzymay w gramatyce wasne
nazwy. Oto niektre z nich: Genetivus possessoris oznacza posiadacza: po rzeczow-
nikach, jak w polskim, np. dom ojca, lecz inaczej po sowie , by, np. ,
dos. pana jestem, w sensie nale do pana. Genetivus miejsca i czasu, np. ,
zim, w zimie; , tamt (drog) przechodzi. Genetivus materiae
podaje materia, z ktrego zrobiona jest rzecz nazwana przez rzeczownik nadrzdny, np.
, wieniec z gwiazd. Genetivus partitivus desygnuje cao, kt-
rej cz oznacza rzeczownik nadrzdny; niekiedy, tak jak w polskim, po rzeczownikach
oznaczajcych ilo i miar, odmiennie natomiast po comparativach, superlativach, po
liczebnikach porzdkowych, np. , pierwsi z ludu.
2. Genetivus ablativus. Jako genetivus separationis oznacza rzecz, miejsce lub chwi-
l, od ktrej co si oddziela, oddala, odchodzi. Wystpuje po sowach ze znaczeniem od-
dziela si od czego, oddala si od czego, uwalnia si od czego, rni si od czego,
zaprzestawa czego, powstrzymywa si od czego i inne, np. ,
powstrzymywa si od pokarmw ofarowanych bokom; , prze-
szkadza w zamiarze, przeszkadza zamiarowi. Genetivus comparationis wystpuje po
comparativach oraz po czasownikach i przymiotnikach ze znaczeniem komparatywnym,
np. , miowa wicej ni kto, miowa bardziej ni kto; ,
wikszy z nich.
Genetivem rzdz take niektre przyimki.
XXVIII
DATIVUS. Dativus spenia pierwotn funkcj wasn oraz funkcj zaginionego narzd-
nika (instrumentalis) i miejscownika (locativus). Oglnie zatem odpowiada na pytania:
komu? czemu? dla kogo? kim? czym? w kim? w czym? gdzie?
1. Dativus waciwy. Tak jak w polskim wystpuje jako dopenienie dalsze po pewnych
czasownikach, a take po pewnych przymiotnikach, np. miy komu, yczliwy komu.
Polskie odpowiedniki niektrych spord tych sw rzdz innym przypadkiem. Nale
do nich czasowniki o takim m.in. znaczeniu, jak modli si do kogo, gniewa si na kogo,
stawia na czele czego; oraz przymiotniki, np. poyteczny dla kogo, podobny do kogo
i in., np. , gniewa si na brata; , podobny do dzieci.
Nadto charakterystyczne s dla jzyka greckiego nastpujce dativy: Dativus commodi
lub incommodi oznacza osob lub rzecz, na ktrej poytek lub szkod co si dzieje, np.
, wystawia komu wiadectwo; tu take , wychodzi za m
za kogo. Dativus auctoris oznacza sprawc czynnoci desygnowanej przez passivum
perfecti lub aoristi, np. , zrobione przez kogo. Dativus possessoris
(lub possessivus) po sowach by, stawa si, oznacza posiadacza tego, co oznacza
podmiot owego bycia, np. , dos. jest zwyczaj wam, co znaczy macie
zwyczaj. Dosowny interlinearny przekad tej skadni wymaga wyjanienia w przypisie.
2. Dativus instrumentalis oznacza poczenie bd te narzdzie lub rodek. Wyr-
nia si takie jego charakterystyczne rodzaje: Dativus sociativus oznacza osob lub
rzecz towarzyszc. Wystpuje zazwyczaj z przyimkiem , z, razem z, wraz z, moe
jednak by bez przyimka, zwaszcza po sowach oznaczajcych wsplno, poczenie,
obcowanie, walk, wspzawodniczenie, ktni z kim, np. , two-
rzy z niewierzcymi nierwny zaprzg; , rozprawia z nimi. Dativus
modi oznacza towarzyszc czynnoci okoliczno (moe by te z przyimkiem), np.
, uczestniczy z wdzicznoci, uczestniczy czynic dziki; , na
wszelki sposb. Dativus instrumentalis waciwy tak jak narzdnik w jzyku pol-
skim oznacza narzdzie lub rodek spenienia czynnoci; w Nowym Testamencie czsto
wzmacniany jest przez dodanie przyimka , np. , wod, lub w semityzmie ,
wod. Dativus causae jest odmian narzdnika waciwego, oznacza powd, przyczyn
czynnoci, np. , z powodu krzya Chrystusowego by
ciganym.
3. Dativus locativus oznacza miejsce w przestrzeni lub w czasie. Miejsce w przestrzeni
oznacza zazwyczaj z przyimkiem , bez przyimka rzadko, np. , wok; , po
prawicy. Oznaczajc czas, odpowiada na pytanie kiedy? lub jak dugo?, z przyimkiem
lub bez przyimka, np. , trzeciego dnia; , w ostatnim dniu.
Dativem rzdz te inne, poza wymienionymi, przyimki.
5.1.1.2. Rodzaj
Imiona greckie (w tym take imiesw) s trzech rodzajw: mskie, eskie i nija-
kie. Nazwy ludzi i zwierzt maj rodzaj naturalny: mski lub eski, rodzaj wszystkich
pozostaych imion (z pewnymi wyjtkami) zwizany jest z form ich zakoczenia w no-
minativie. Na og nie ma zgodnoci midzy rodzajem rzeczownikw greckich a rodzajem
ich semantycznych odpowiednikw polskich. Przymiotniki, zaimki, imiesowy i niektre
liczebniki posiadaj formy trzech rodzajw. Jako wyrazy okrelajce dostosowuj swj
rodzaj do rodzaju podmiotu wedug takich zasad, jak w jzyku polskim.
XXIX
5.1.1.3. Liczba
Kategoria liczby jest wsplna dla imion i dla czasownikw. Oprcz liczby pojedynczej
i mnogiej dugo utrzymywaa si w greckim liczba podwjna, dualis. Po wieku IV przed
Chr. dualis zacz wychodzi z uycia, nie ma go ju w ogle w Nowym Testamencie.
Forma liczby pojedynczej nie zawsze oznacza tylko jedn osob czy jedn rzecz. Moe
ona bowiem spenia funkcj reprezentatywn w stosunku do wszystkich jednostek przez
ni okrelanych. Nowsze badania greckiego pluralis wykazuj, e nie okrela ono jedynie
liczby wikszej ni jeden. Wyrnia si dwie desygnacje form liczby mnogiej: mnogo
policzaln, skadajc si z moliwych do wyodrbnienia jednostek, i mnogo zoon,
w ktrej nie mona lub nie chce si wyodrbnia jednostek. W Nowym Testamencie
dominuje uycie pluralis policzalnego. Oznacza to, e pouczenia i nakazy w nim zawarte
dotycz kadego czowieka osobno, a nie jakiej anonimowej masy ludzkiej, nawet jeli
s podawane w liczbie mnogiej.
5.1.1.4. Kategoria stopnia
Jest to kategoria waciwa przymiotnikom i przyswkom, cho w aspekcie semantycz-
nym mwi o niej mona take w odniesieniu do rzeczownikw i czasownikw, a mia-
nowicie do ich postaci deminutywnej lub augmentatywnej. Grecki, jak polski, posiada
trzy stopnie: rwny, wyszy i najwyszy. Stopnie tworzy si przez zmian sufksw, rza-
dziej opisowo lub przez zmian tematu. W stopniu wyszym singularis, a w najwyszym
pluralis przymiotnika rodzaju nijakiego spenia funkcj przyswka, cho moliwe jest
tu take stworzenie przyswka przez dodanie formantu . Stopie wyszy nie musi
oznacza porwnania stopnia danej cechy w jakim podmiocie z jej stopniem w innym
podmiocie. Moe on desygnowa wyszy stopie danej cechy w tym samym podmiocie.
Ilustruje to nastpujce zdanie: , co czynisz, czy szybciej. Nie
chodzi tu o czynienie szybsze, ni czyni kto inny, lecz o przyspieszenie wasnej czynno-
ci. Podobnie superlativus moe oznacza bardzo wysokie nasilenie cechy w tym samym
podmiocie, np. nie musi oznacza najwitszy (np. z ludzi), lecz bardzo wity,
kto o najwyszej witoci. Ten rodzaj semantycznego stopnia nazywa si gradus ela-
tivus. W Nowym Testamencie zdarza si zamienne uycie stopnia, na przykad stopie
rwny zamiast wyszego lub najwyszy zamiast wyszego.
5.1.2. Czasowniki
Wedug staroytnych greckich teoretykw jzyka tworzenie imion naley do
, czyli do kunsztu nazywania, a nie do kunsztu mowy. Nazywanie okrela
istnienie i natur rzeczy. Mowa natomiast powstaje przez uycie osobowych form czasow-
nika i jest przedmiotem , czyli kunsztu retorycznego. Czasownik orzeka
o istnieniu podmiotu i o tym, co podmiot czyni. Wraliwo na semantyk czasownikw
w Nowym Testamencie ma doniose znaczenie dla etyki i moralnoci chrzecijaskiej. Bg
stworzy czowieka nie dla samego istnienia, okrelanego w jzyku greckim sowem ,
by, lecz dla dziaania, a cilej dla wspdziaania z Nim. Sam Bg objawia siebie przez
czyn: stwarza, zbawia, uwica, naucza. Czyn jest dowodem Jego mioci.
Do feksji czasownika nale nastpujce kategorie: czas, osoba, strona, tryb, liczba.
XXX
5.1.2.1. Czas
Jzyk grecki posiada nastpujce czasy gramatyczne: praesens, futurum, imperfectum,
aoristum, perfectum i plusquamperfectum. Praesens, aoristum i perfectum wyrniaj
si paradygmatami wszystkich trybw oraz imiesowem i bezokolicznikiem, futurum na-
tomiast indicativem, optativem (optativus w Nowym Testamencie wystpuje bardzo
rzadko), imiesowem i bezokolicznikiem, imperfectum i plusquamperfectum tylko indi-
cativem. Formy czasu w indicativie oznaczaj stopie czasu i rodzaj czynnoci, w innych
trybach oraz w imiesowie i bezokoliczniku rodzaj czynnoci.
1. Tempus praesens, czas teraniejszy. Oznacza czynno teraniejsz, niedokonan.
W przysowiach i w oglnych sentencjach desygnuje stany i czynnoci nieokrelone w cza-
sie, pozaczasowe. Tak jak w polskim moe by uywany w opowiadaniach o minionych
wydarzeniach. Participium praesentis oznacza czynno rwnoczesn z czynnoci okre-
lon w zdaniu przez form osobow innego czasownika.
2. Tempus futurum, czas przyszy. Oznacza czynno przysz dokonan i niedokona-
n, a take wielokrotn. Rodzaj i aspekt czynnoci nie moe by odczytany z samej formy
czasownika, lecz tylko z kontekstu. Futurum utworzone od tematu aoristum, a zwaszcza
od perfectum medii et passivi moe czasem oznacza czynno wczeniejsz ni czynno
oznaczona przez futurum innego sowa w danym zdaniu. Futurum trybu orzekajcego
okrela czynno przysz realn. Jeli podmiot mwicy uwaa czynno przysz za nie-
pewn, uwarunkowan okolicznociami, za ewentualn, tylko moliw, oznacza j przez
coniunctivus praesentis lub aoristi w zalenoci od tego, czy chodzi mu o czynno niedo-
konan, czy o dokonan. Tak uyty coniunctivus nazywa si coniunctivus futuryczny.
Participium i infnitivus futuri odnosi si do przyszoci i zazwyczaj oznacza zamiar wy-
konania danej czynnoci. Optativus futuri w Nowym Testamencie nie wystpuje.
3. Tempus imperfectum, czas przeszy niedokonany. Podobnie jak w polskim oznacza
czynno przesz niedokonan. Niektrzy staroytni gramatycy uwaali, e imperfectum
nie okrela aspektu czynnoci, lecz stopie wypenienia czasu przez czynno. Imperfec-
tum, wedug nich, oznacza to, e czas dany na dokonanie czynnoci, nie zosta przez ni
w caoci wypeniony.
4. Tempus aoristum, aoryst. W indicativie oznacza czynno przesz dokonan, w po-
zostaych trybach i formach tylko czynno dokonan. Dokonano nie musi oznacza,
e czynno miaa charakter punktowy, momentalny. Ta czynno moga nawet nigdy
nie by ukoczona. Z semantycznego bowiem punktu widzenia wyrnia si trzy rodzaje
aorystu: ingresywny, semelfaktywny i terminatywny. Pierwszy oznacza, e dana czynno
zostaa zaczta, ale niekoniecznie musiaa by speniona; drugi e czynno raz w peni
zostaa wykonana, a spenienie mogo trwa przez moment lub przez dugi czas; trzeci
e kocowy etap czynnoci zosta wykonany. Na przykad nie musi znaczy
powiedzia, lecz moe zacz mwi. Aoryst mg by uyty w gnomach i spostrzee-
niach oglnych dla okrelenia czynnoci oglnych, ponadczasowych; jest to tzw. aoryst
gnomiczny. Participium aoristi oznacza, e jego czynno zostaa speniona wczeniej
ni czynno okrelona orzeczeniem danego zdania. W Nowym Testamencie jednak moe
oznacza take czynno rwnoczesn.
5. Tempus perfectum, czas teraniejszy dokonany. Oznacza czynno dokonan, kt-
rej skutki trwaj w teraniejszoci. Semantyk tego czasu dobrze ukazuje strona bierna,
np. (perf.) znaczy jestem wychowany, gdy tymczasem (praes.)
jestem wychowywany. To samo trwanie dokonanoci w czasie teraniejszym wyraa
XXXI
perfectum strony czynnej. Z rozwojem koine coraz czstsze si staje uycie perfectum
w funkcji aorystu. Wystpuje to take w Nowym Testamencie.
6. Tempus plusquamperfectum, czas zaprzeszy. Oznacza stan przeszy, ktry jest
wynikiem wczeniejszego dokonania danej czynnoci.
5.1.2.2. Osoba
Numeracja osb gramatycznych wprowadzona zostaa w staroytnoci greckiej wedug
stopnia udziau tych osb w mowie. Najwikszy udzia ma ta osoba, ktra mwi o sobie
i o innych, dlatego nazwana zostaa osob pierwsz. Drug jest ta, ktra sucha, jest
odbiorc mowy, midzy ni a osob pierwsz istnieje bezporedni kontakt. Ta osoba
moe ustosunkowywa si i reagowa na wypowied pierwszej. Trzecia osoba jest tylko
przedmiotowa, o niej si jedynie mwi, mwicy nie nawizuje z ni adnego kontaktu.
Pierwsza i druga osoba nie potrzebuje w zasadzie adnego imienia (w tym sensie Bg
nie potrzebuje imienia, gdy poza nim nie ma drugiego), osoby trzecie musz mie imi,
gdy bez niego ich czasownikowe formy pozostaj bezosobowe. Z tych gramatycznych
spostrzee moemy wysnu wniosek, e lepiej czyni ten, kto modli si do Boga, ni
ten, kto o Bogu mwi. Modlc si bowiem, wzywamy na odbiorc naszych sw samego
Boga, mwic natomiast o Bogu, nie utrzymujemy z Nim kontaktu (oczywicie w sensie
gramatycznej teorii osb). Jedn z tajemnic bliskoci Ewangelii jest to, e ona, mwic
o czowieku, zwraca si do tego czowieka w formie drugiej osoby. Wedug przemyle
staroytnych gramatykw godno pierwszej i drugiej osoby przysuguje tylko istotom ro-
zumnym. Wystpienie w ich funkcji rzeczy dokonywa si tylko poprzez metafor, alegori
lub personifkacj, np. w bajce.
Kategoria osoby naley take do zaimkw, zwaszcza do osobowych: , ja; , ty;
, my; , wy. Funkcj zaimka osobowego trzeciej osoby spenia zaimek wskazujcy
, on; , oni.
5.1.2.3. Strona
Pierwotnie jzyki indoeuropejskie posiaday tylko dwie strony: czynn i medialn
(zwrotn). Strona czynna oznaczaa, e czynno wychodzi poza sfer nalec do jej
sprawcy, medialna e w tej sferze pozostaje. Tak byo rwnie w jzyku greckim. Trzecia
strona, bierna, formalnie utrwalia si w nim dopiero w czasach historycznych. Ukszta-
towaa si zatem morfologiczna trychotomia stron: activum, medium i passivum, lecz
w zakresie semantyki passivum pozostaje do dzisiaj zjawiskiem obcym lub przynajmniej
niejasnym. Jzyk polski w ogle nie posiada kocwek biernych, lecz posuguje si pery-
fraz, np. jestem miowany, zosta pobity, greckie natomiast passivum przejo kocwki
medialne, a czciowo posuguje si nawet kocwkami aktywnymi (aoryst). Ten morfo-
logiczny kapta czyni greckie passivum tym bardziej niejasnym. W dziele o tak ogromnej
doniosoci, jakim jest Nowy Testament, desygnacyjna niejasno nawet jednej maej
kocwki moe dotyka powanych problemw teologicznych.
GENUS ACTIVUM, strona czynna. Activum greckie na og spenia tak sam funk-
cj jak activum polskie. Jedne formy maj znaczenie przechodnie, inne nieprzechodnie.
Szczeglnego znaczenia nabiera w Biblii uycie tzw. activum causativum, zwaszcza
gdy jego podmiotem jest Bg. Podmiot bowiem takiego rodzaju activum nie jest fzycz-
nym sprawc oznaczonej czynnoci. On nakazuje jej spenienie, albo przyzwala, by ona
zostaa speniona, albo akceptuje, dopuszcza taki ukad okolicznoci, w ktrych ona mu-
si si dokona. Jeli na przykad aktywna forma czasownika okrela zamienienie
XXXII
w popi Sodomy i Gomory (2 P 2,6) i jako podmiot posiada Boga, nie naley tego rozu-
mie dosownie tak, e Bg przyszed i podpali miasto, lecz e dopuci, by wanie wtedy
speniy si jakie prawa natury, ktr sam stworzy. Podobnie gdy jest powiedziane, e
Bg strci do lochw Tartaru zbuntowanych aniow (2 P 2,4), trzeba to pojmowa tak,
e Bg, szanujc ich wolny i wiadomy wybr, pozostawi ich z dala od Siebie.
GENUS MEDIUM, strona medialna. Oglnie mwic, medium wskazuje na to, e
dana czynno w jaki sposb dotyka swego sprawc. Medium zwrotne oznacza, e
czynno wraca do swego sprawcy bezporednio albo porednio, np. , wicz
si, , bior (co) dla siebie. Medium wzajemnoci oznacza czynno, ktr dwa
podmioty kieruj wzajemnie na siebie, np. , walczymy midzy sob. Medium
dynamiczne oznacza zdynamizowany udzia podmiotu w czynnoci, np. act. ,
patrz, a medium , rozwaam. W Nowym Testamencie medium ma wielokrotnie
znaczenie activum, a activum z odpowiednim zaimkiem zwrotnym uywane jest zamiast
medium.
GENUS PASSIVUM, strona bierna. Przekadajc na polski greckie passivum naley
zawsze zastanowi si, czy nie jest to jednak jaki rodzaj medium. Tylko wtedy, gdy
podmiotem stanu biernego jest rzecz, a nie osoba, oraz gdy podany jest agens czynnoci
przez z genetivem mona raczej mie pewno, e jest to prawdziwe passivum. Teori
passivum dokadnie przemyleli w staroytnoci stoicy. Uznawali oni za Sokratesem, e
czowiek mdry, czyli dobrze uformowany, jest wewntrznie w peni wolny, jego dusza cie-
szy si przymiotem , to znaczy niedotykalnoci ze strony czynnoci z zewntrz.
W stanie wymuszonej biernoci moe si znale ciao czowieka, jego mienie, jego przy-
wileje i prawa spoeczne lub polityczne, dusza natomiast zawsze pozostaje niedotykalna.
Dusza moe przyj na siebie czynno z zewntrz, lecz wasnym aktem wolnego wyboru,
zgody, akceptacji, przyzwolenia. Naley to mie na uwadze w przekadzie passivum. Sto-
icka teoria passivum, z wyjtkiem koncepcji samej duszy, sprawdza si w semantycznej
analizie tekstw Nowego Testamentu. Na przykad pasywn form naley
przekada nie na zosta ochrzczonym ani na ochrzci si, lecz na da si ochrzci lub
przyj chrzest. Ten wanie ostatni przekad prawomylnie oddaje sens zdania z Ewan-
gelii: Kto uwierzy i przyjmie chrzest, bdzie zbawiony (Mk 16,16). Rwnie niewtpliwie
pasywne sowo (aor. pass. od , widzie) nie moe by oddane przez pol-
skie passivum, lecz przez day si widzie lub pokazay si. Tak wanie powiedziane jest
o jzykach ognia w Dziejach Apostolskich: Ukazay si im jzyki jakby ognia (Dz 2,3).
Wydanie Chrystusa na ukrzyowanie i mier okrelane jest formami pasywnymi, lecz
maj one znaczenie pozwoli si wyda, da si ukrzyowa. Z tej dobrowolnej akceptacji,
z Chrystusowego wolnego wyboru przyjcia na siebie wrogich czynnoci ludzi zrodzi si
owoc zbawienia, a nie z biernie i bezwolnie doznanych tortur i samej mierci.
DEPONENTIA to takie czasowniki, ktre posiadaj tylko formy medialne (deponentia
medialne) lub pasywne (deponentia pasywne), a znaczenie czynne.
5.1.2.4. Tryb
Tryb jako feksyjna forma czasownika suy do oznaczenia intencji mwicego oraz
jego stosunku do tego, co mwi. Wedug tego, czy chce orzeka, czy nakazywa, czy wy-
razi yczenie albo swoje wtpliwoci co do opisywanego faktu, uywa on odpowiedniego
trybu. W jzyku greckim zachoway si cztery tryby: indicativus, coniunctivus, optativus
i imperativus. Z nich optativus wystpuje w Nowym Testamencie bardzo rzadko. Take
uycie pozostaych trybw w Nowym Testamencie rni si nieco od ich uycia w tekstach
epoki klasycznej.
XXXIII
Do dzi jzykoznawcy ostatecznie nie rozstrzygnli, do jakiej kategorii gramatycznej za-
licza bezokoliczniki i imiesowy. Maj one bowiem pewne waciwoci imion, na przykad
imiesw odmienia si przez przypadki, a rwnoczenie zachowuj cechy czasownikw, np.
kategori czasu i strony. Niektrzy zaliczaj je w swoich gramatykach do trybw. Tak
rwnie w niniejszym wydaniu interlinearnego przekadu ich oznaczenia podawane bd
w miejscu przewidzianym dla oznacze trybw. Wedug tej samej konwencji omwione
zostan one tutaj.
MODUS INDICATIVUS, tryb orzekajcy. Wyraa intencj orzekania o czym, opi-
sywania czego, a rwnoczenie w zasadzie neutralny stosunek mwicego wzgldem wy-
powiadanej treci. Oglnie funkcja greckiego indicativus jest taka sama jak funkcja pol-
skiego trybu orzekajcego. S jednak pewne rnice. Indicativus czasu przeszego moe
wyraa yczenie, ktre mwicy uwaa za niemoliwe do spenienia (czasem z partyku
, ). Imperfectum moe nadto wyraa czynno nierzeczywist lub moliwo
w przeszoci (grecki klasyczny dodawa w tym wypadku do indicativu partyku ).
W zdaniach warunkowych uycie indicativu czasu przeszego moe oznacza, e podany
warunek jest niezgodny z rzeczywistoci. Indicativus futuri moe wyraa nakaz. Polski
przekad interlinearny musi w tych przypadkach trzyma si sensu, zgodnego z intencj
hagiografa, a nie formy.
MODUS CONIUNCTIVUS, tryb przypuszczajcy. Ze wzgldu na znaczne rnice
w uyciu polska nazwa tryb przypuszczajcy jest mao adekwatna w stosunku do modus
coniunctivus. Uyciem coniunctivu greckiego w zdaniach zalenych tylko w maym stop-
niu reguluj wymogi skadni. Rozstrzyga intencja mwicego i jego stosunek do tego, co
mwi. W zdaniach niezalenych mog wystpi takie rodzaje coniunctivu: Coniuncti-
vus hortativus wyraa wezwanie w pierwszej osobie pluralis, bardzo rzadko singularis,
np. , nie stawajmy si; , pozwl, niech usun drzazg.
Coniunctivus prohibitivus wyraa zakaz, wystpuje przewanie jako coniunctivus
aoristi z przeczeniem , np. , nie sdcie. Coniunctivus dubitativus (lub
deliberativus) wyraa powtpiewanie, niepewno, zastanawianie si; wystpuje naj-
czciej w pierwszej osobie liczby pojedynczej lub mnogiej, np. , czy mamy
zebra? W Nowym Testamencie w funkcji waciwej dla coniunctivus prohibitivus wy-
stpuje niejednokrotnie futurum, np. , co mamy uczyni? Coniunctivus
futuryczny okrela tak czynno przysz, ktr mwicy uwaa za niepewn, tylko
ewentualn, za tak, ktra moe, ale nie musi si speni. Ten rodzaj coniunctivu wyst-
puje take w zdaniach pobocznych, np. w zdaniach wzgldnych, pytajnych, warunkowych,
np. , a jeli przybdzie Tymoteusz.
MODUS OPTATIVUS, tryb yczcy. Optativus rzadko pojawia si w tekcie Nowego
Testamentu, lecz nawet te nieliczne uycia reprezentuj wszystkie gwne funkcje, jakie
spenia on w greckim klasycznym. Optativus yczenia wyraa yczenie oceniane
przez mwicego za moliwe do spenienia, np. , niech
pienidze twoje bd ku zgubie. Optativus potentialis wystpuje zazwyczaj z party-
ku , wyraa moliwo teraniejsz lub przysz, np. , co mgby chcie.
W Nowym Testamencie funkcje optativu yczenia i moliwoci przejy na og inne
tryby. Optativus obliquus zastpuje indicativus lub coniunctivus w takich zdaniach
podrzdnych, ktre podporzdkowane s zdaniom z orzeczeniem w czasie przeszym, m.in.
w oratio obliqua, np. , rozmawiali midzy sob,
co maj uczyni.
MODUS IMPERATIVUS, tryb rozkazujcy. Formy trybu rozkazujcego wyraaj
postaw woli mwicego o bardzo szerokiej skali jej natenia: od przyzwolenia a do
XXXIV
najbardziej autorytatywnego rozkazu. Mieci si w tej skali proba, yczenie, rada, za-
rzdzenie, polecenie, nakaz, rozkaz. Na przykad moe oznacza tylko przyzwolenie,
zgod mwicego na czyj decyzj zrobienia czego lub na jak ju zaistnia sytuacj:
niech bdzie, lecz moe te wyraa stanowczy nakaz, np. w zwrocie , niech
bdzie przeklty. W Licie do Efezjan 4,26 wystpuj obok siebie dwa imperativy, z kt-
rych pierwszy ma wyranie sens koncesywny, ustpczy, a moe nawet ironiczny, drugi
wyraa stanowczy zakaz: , gniewajcie si, a nie grzeszcie.
Imperativus z wyraa zakaz. Na og imperativus praesentis wyraa czynno niedo-
konan, aoristi dokonan.
MODUS INFINITIVUS, bezokolicznik. Grecka i aciska nazwa bezokolicznika wska-
zuje na to, e on nie oznacza intencji mwicego. Uwaa si go za rzeczownik sowny, cho
zachowuje rzd i okrelany bywa przez przyswek tak jak formy osobowe. atwo jest sub-
stantywizowany przez dodanie rodzajnika . Substantywizacja infnitivu stwarza liczne
moliwoci precyzowania poj, np. , wychowywanie? , wycho-
wanie (czynno dokonana)? , wychowywanie dla siebie, wychowywanie
si lub bycie wychowywanym? , wychowanie o osignitym efekcie bycia
wychowywanym, sens bierny. Nadto podobnie jak w jzyku polskim infnitivus suy jako
dopenienie sw osobowych, nieosobowych i nieosobowych wyrae, np. -
, chc si bogaci; , naley wiedzie; () , dobrze jest
wzmacnia. Infnitivus celu oznacza cel po sowach majcych znaczenie daj, bior,
przychodz, posyam, jestem zdolny, jestem godny itp., np. , przyszedem
wypeni; , da je, da do zjedzenia. Infnitivus skutku oznacza
skutek pomylany, zamierzony. Wystpuje czsto z partyku wprowadzajc , ,
w dopenieniu innego sowa lub wyraenia nieosobowego bd te jako orzeczenie w zda-
niu skutkowym. Podmiot zdania skutkowego ma wtedy form biernika (accusativus cum
infnitivo). Na przykad , szatan
wypeni twe serce, tak e skamae. Kamstwo wymienione w tym zdaniu byo celem
dziaania szatana, za osignity skutek odpowiada waciciel serca. Infnitivus abso-
lutus zastpuje zdanie. W Nowym Testamencie pojawia si rzadko, np. ,
jeli mona si tak wyrazi. Infnitivus wystpuje take zamiast osobowego orzeczenia
w zdaniach czasowych ze spjnikiem , zanim. Jeli to zdanie posiada wasny pod-
miot, wtedy podmiot przybiera form biernika, np. , zanim oni
zeszli si razem. Accusativus cum infnitivo jest to skadnia stanowica rwno-
wanik zdania dopenieniowego. Podmiot tego zdania ma form accusativu, orzeczenie
infnitivu. Moe wystpi po sowach ze znaczeniem mwi, spostrzega, wiedzie, chcie,
pragn, nakazywa itp., a take po pewnych wyraeniach nieosobowych majcych zna-
czenie trzeba, naley, dobrze jest itp., np. , nie pozwala, eby one
mwiy. Poniewa w jzyku polskim ta skadnia nie istnieje, jej interlinearny przekad
moe wymaga komentarza. Analogiczn skadni jest nominativus cum infnitivo.
Moe ona wystpi po wymienionych wyej sowach rzdzcych skadni acc. cum inf.,
jeli s uyte w stronie biernej. Substantywizowane bezokoliczniki podlegaj feksji
przez to, e odmienia si dodany do nich rodzajnik. Przyjmujc dziki feksji rodzaj-
nika funkcj przypadkw, bezokoliczniki zachowuj zdolno oznaczania celu, skutku,
dopenienia. Wystpuj w wyraeniach przyimkowych. Otrzymuj te przydawki, ktre
jednak podporzdkowane s rekcji waciwej formie osobowej danego infnitivu. Infniti-
vy s w Nowym Testamencie do czstym rodkiem uzyskiwania zwizoci wypowiedzi.
Ich interlinearny przekad stanowi niejednokrotnie problem. Trzeba przy nich bd to
odstpowa od formalnej dosownoci, bd te dawa komentarz w przypisie. Oto kil-
ka charakterystycznych przykadw: , (to) nieumytymi rkami
XXXV
zjedzenie; , (to) jedni drugich miowanie;
, dos. wypenio si osiem dni (tego) obrzeza go, wedug sensu:
wypenio si osiem dni dla obrzezania go; , dos. z powodu (te-
go) sta si widocznym, opisowo: z powodu tego, e stao si widocznym; ,
dos. podczas (tego) mwi, wedug sensu: podczas przemawiania lub z uwzgldnieniem
kontekstu: kiedy mwi.
PARTICIPIUM, imiesw. Tak jak w polskim participium moe spenia funkcj przy-
dawki, okolicznika lub orzecznika. Participium attributivum imiesw przydawkowy,
np. , Jezus, nazywany Pomazacem (= Chrystusem). Parti-
cipium coniunctum formalnie dostosowuje si do podmiotu, logicznie okrela orze-
czenie. Jest to imiesw okolicznikowy. Zastpuje zdania okolicznikowe: czasu, przyczyny,
warunku, przyzwolenia, celu (to ostatnie tylko part. futuri), np. , , dos.
Jzef, sprawiedliwy bdc, sens: Jzef, poniewa by sprawiedliwy; , przy-
chodzi, aby wybawi. Genetivus absolutus jest to skadnia obca gramatyce polskiej,
dlatego jej przekad musi by komentowany lub opisowy. Skada si z imienia i z imie-
sowu w formie genetivu. Imiesw zachowuje w niej swe znaczenia kategorialne czasu,
strony i liczby. Razem z imieniem stanowi rwnowanik zdania okolicznikowego czasu,
przyczyny, warunku lub przyzwolenia. Zamieniajc w polskim przekadzie imiesw na
form osobow, dostosowuje si jej czas do czasu zdania nadrzdnego, np.
, dos. to jego mwicego im, std wedug polskiej skadni: kiedy to on
im mwi; , poniewa on nie mia (z czego) odda. Accusa-
tivus absolutus t skadni stanowi rodzaj nijaki imiesowu czasownikw osobowych
lub nieosobowych w accusativie. Zastpuje ona zdania przyczynowe, przyzwolone lub
warunkowe. W Nowym Testamencie wystpuje sporadycznie, np.
, u was, jeli los pozwoli, zatrzymam si, lepiej: u was moe zatrzymam si.
Participium praedicativum ten rodzaj participium dopenia orzeczenie, cho formal-
nie dostosowuje si do podmiotu lub do dopenienia bliszego. Czciowo przypomina
polski imiesw rwnoczesny, np. szed piewajc. W tym przykadzie imiesw piewa-
jc nie ma znaczenia okolicznika czasu, warunku, przyzwolenia, przyczyny czy celu, lecz
dopenia gwn czynno podmiotu. Jednak predykatywne uycie imiesowu greckiego
bywa na og bardziej skomplikowane i obce gramatyce polskiej, co powoduje pewne
trudnoci w zachowaniu zaoe interlinearnego przekadu. Participium praedicativum
dostosowuje si do podmiotu po czasownikach ze znaczeniem zdarzam si, przebywam,
okazuj si, wyprzedzam, zaczynam, przestaj, wytrzymuj, ciesz si, smuc si, wstydz
si itp., np. , dos. oczekujcy trwacie, std poprawnie: oczekujc
trwacie lub trwacie w oczekiwaniu; , dos. nie przestaa caujca,
std wedug sensu: nie przestaa caowa; , dos. pozostawali pytajcy,
utrzymywali si pytajcy, std wedug sensu: nadal pytali, w dalszym cigu pytali;
, dos. uszo (ich) uwagi ugociwszy (w grece forma odmienna) anio-
w, std sens: nie wiedzc ugocili aniow. Participium praedicativum dostosowuje si
do dopenienia bliszego po czasownikach z takim znaczeniem, jak widz, sysz, dowia-
duj si, pamitam, wiem, poznaj, pokazuj, przedstawiam, udowadniam itp., np. -
, dos. widzie miasto bdce pene wizerunkw (bstw),
std wedug sensu: widzie, e miasto pene jest wizerunkw (bstw);
, dos. poznaem si wychodzc (w oryginale czynno dokonana)
ode mnie, wedug sensu: poznaem, e sia wysza ze mnie.
XXXVI
5.1.2.5. Liczba
Kategoria liczby omwiona zostaa wyej przy imionach (zob. 5.1.1.3). Jest ona wspl-
na dla imion i dla sw, dlatego z jej zastosowaniem w zdaniu czy si problem zgodnoci
orzeczenia z podmiotem. Na og grecki przejawia w zakresie zgodnoci takie same zasady
jak jzyk polski. Jest jednak kilka rnic. Jzyk grecki mianowicie stosuje w orzeczeniu
sownym singularis, gdy podmiotem jest pluralis rodzaju nijakiego, np.
, duchy wszedszy mieszkaj (w oryginale mieszka). Constructio ad
sensum t acisk nazw okrela si dostosowanie liczby orzeczenia do sensu, a nie
do formalnej liczby podmiotu. Takie rzeczowniki, jak lud, pokolenie, wojsko, okrelajce
zbiorowo, czsto maj w orzeczeniu liczb mnog, np.
, zostaa zabita (w oryginale pluralis) trzecia cz ludzi. Od zasad skadni
zgody trafaj si w Nowym Testamencie wyjtki.
5.2. Infexibilia
Do nieodmiennych czci mowy nale: przyswek, przyimek, spjnik i partykua.
Ich bardzo wielorakie funkcje i desygnacje podaj wielkie sowniki i wnikliwe gramatyki
greckie. Trudno je przedstawi w tak krtkim kompendium, jakim jest niniejszy wstp.
Interlinearny przekad, ktrego jednym z podstawowych de jest przekadanie wyrazu
greckiego przy kadym jego uyciu na ten sam wyraz polski, w przypadku zwaszcza
przyimkw i partyku musi czsto te odpowiedniki polskie zmienia, dostosowujc je do
aktualnego znaczenia oryginau. Niektre partykuy nie maj wasnego znaczenia, lecz tyl-
ko moduluj wypowied lub s sygnaem jakiego syntaktycznego zjawiska, std przekad
interlinearny czsto nie tumaczy ich, cho liczy si z nimi przy wyrazach z kontekstu.
6. Skadnia
Dua cz podstawowych informacji o skadni mieci si wyej w paragrafach doty-
czcych czci mowy. Osobnym dziaem jest skadnia zda pobocznych. Tryby i czasy
w zdaniach pobocznych greckich s w zasadzie takie same jak w zdaniach gwnych.
Grecki nie kieruje si w tej dziedzinie tak rygorystycznymi zasadami jak jzyk aciski.
Coniunctivus musi wystpi tylko w zdaniach celowych waciwych, gdy z natury nie
oznaczaj one realnego faktu, lecz intencjonalny. W innych zdaniach pobocznych uywane
s tryby i czasy wedug tego, czy mwicy uwaa czynno za dokonan czy niedokonan,
za realn czy przypuszczaln, prawdopodobn, nierealn, ewentualn, niepewn, a take
wedug tego, czy chce wyrazi sw wol, czy te zachowuje neutralny stosunek do tego,
co mwi.
III. Klucz do morfologicznej klasyfkacji wyrazw
W niniejszym interlinearnym przekadzie polskim nad lini tekstu greckiego umiesz-
czona jest linia morfologicznej klasyfkacji wyrazw, oznaczonej symbolami. Jej autorem
jest Dr Timothy Friberg wraz z maonk Barbar. Dziki ich askawej zgodzie jak rw-
nie dziki zgodzie wydawcy wersji amerykaskiej, Baker Book House, owe morfologiczne
oznakowania bardzo uyteczny owoc gigantycznej pracy stay si dostpne take dla
polskiego Czytelnika.
Pierwsza litera w szeregu symboli nad kadym wyrazem okrela kategori gwn,
w pewnym stopniu zbien z czciami mowy: N rzeczownik, V czasownik, A okre-
lenie przymiotnikowe lub przyswkowe, D rodzajnik, P przyimek, C spjnik,
XXXVII
Q partykua. Nastpne symbole podawane s wedug pewnego staego porzdku ozna-
cze. Klucz okrela ten porzdek przez odlego danej grupy znakw od marginesu.
Oprcz symboli literowych i innych znakw grafcznych istotne znaczenie ma rwnie
mylnik. Jeli ostatnim symbolem nad jakim wyrazem miaby by mylnik, kod morfo-
logiczny nie zawiera go.
N nomen substantivum, rzeczownik lub wyraz z natury uywany zamiast rzeczownika
P pronomen, zaimek z natury uywany zamiast rzeczownika, tzn. osobowy,
zwrotny lub wzajemnoci
rzeczownik w sensie waciwym
N nominativus, mianownik
G genetivus, dopeniacz
D dativus, celownik
A accusativus, biernik
V vocativus, woacz
M masculinum, rodzaj mski
F femininum, rodzaj eski
N neutrum, rodzaj nijaki
bez kategorii rodzaju
X okrela pierwsz osob
Y okrela drug osob
Z okrela trzeci osob
bez kategorii osoby
S singularis, liczba pojedyncza
P pluralis, liczba mnoga
Przykad:
NNMS
: N rzeczownik,
rzeczownik w sensie waciwym,
N nominativus,
M masculinum,
bez kategorii osoby,
S singularis.
V verbum, czasownik
I indicativus, tryb orzekajcy
S subiunctivus czyli coniunctivus, tryb przypuszczajcy
O optativus, tryb yczcy
M imperativus, tryb rozkazujcy
N infnitivus, bezokolicznik
P participium, imiesw
R participium z sensem rozkazujcym
P praesens, czas teraniejszy niedokonany
I imperfectum, czas przeszy niedokonany
F futurum, czas przyszy
A aoristum, aoryst, czas przeszy dokonany
R perfectum, czas teraniejszy dokonany
L plusquamperfectum, czas zaprzeszy
A activum, strona czynna
XXXVIII
M medium, strona zwrotna
P passivum, strona bierna
E medium lub passivum
D deponens medialny, tzn. forma zwrotna, a znaczenie czynne
O deponens pasywny, tzn. forma bierna, a znaczenie czynne
N deponens medialny lub pasywny
N nominativus, mianownik
G genetivus, dopeniacz
D dativus, celownik
A accusativus, biernik
V vocativus, woacz
bez kategorii przypadku
M masculinum, rodzaj mski
F femininum, rodzaj eski
N neutrum, rodzaj nijaki
bez kategorii rodzaju
X pierwsza osoba
Y druga osoba
Z trzecia osoba
bez kategorii osoby
S singularis, liczba pojedyncza
P pluralis, liczba mnoga
bez kategorii liczby
Przykad:
VIAA XS
: V czasownik,
I indicativus,
A aoristum,
A activum,
bez kategorii przypadku,
bez kategorii rodzaju,
X pierwsza osoba,
S singularis.
A (adiectivum), okrelenie przymiotnikowoprzydawkowe lub przyswkowe
P okrelenie przymiotnikowoprzydawkowe bez wyrazu okrelanego
B przyswek lub inne przyswkowe okrelenie czasownika
przydawkowe lub orzecznikowe okrelenie podanego rzeczownika
C cardinale, liczebnik gwny
O ordinale, liczebnik porzdkowy
R relativum, zaimek lub przyswek wzgldny
I indefnitum, zaimek lub przyswek nieokrelny
T interrogativum, zaimek pytajny lub inne okrelenie pytajne
D demonstrativum, zaimek wskazujcy lub inny wyraz w funkcji
wskazujcej
M comparativus, stopie wyszy wedug formy lub tylko ze znaczenia
S superlativus, stopie najwyszy wedug formy lub ze znaczenia
wyraz nie kwalifkujcy si do wyej podanych kategorii; zazwy-
czaj jest to przymiotnik waciwy
XXXIX
N nominativus, mianownik
G genetivus, dopeniacz
D dativus, celownik
A accusativus, biernik
V vocativus, woacz
bez kategorii przypadku
M masculinum, rodzaj mski
F femininum, rodzaj eski
N neutrum, rodzaj nijaki
bez kategorii rodzaju
X okrela pierwsz osob
Y okrela drug osob
bez kategorii osoby
S singularis, liczba pojedyncza
P pluralis, liczba mnoga
bez kategorii liczby
Przykad:
A DNS
: A okrelenie przymiotnikowoprzydawkowe
lub przyswkowe,
okrelenie podanego rzeczownika,
przymiotnik waciwy,
D dativus,
N neutrum,
bez kategorii osoby,
S singularis.
D rodzajnik (determinativus)
N nominativus, mianownik
G genetivus, dopeniacz
D dativus, celownik
A accusativus, biernik
V vocativus, w funkcji woacza
M masculinum, rodzaj mski
F femininum, rodzaj eski
N neutrum, rodzaj nijaki
S singularis, liczba pojedyncza
P pluralis, liczba mnoga
Przykad:
DGFS
: D rodzajnik,
G genetivus,
F femininum,
S singularis.
P przyimek
G czy si z genetivem (z dopeniaczem)
D czy si z dativem (z celownikiem)
A czy si z accusativem (z biernikiem)
XL
Przykad:
PD
: P przyimek,
D czy si z dativem.
C coniunctio, spjnik
S czcy podrzdnie
C czcy wsprzdnie
H czcy zdanie z sensem dominujcym, cho nie musi to by zdanie nadrzdne
Przykad:
CC
: C spjnik,
C czcy wsprzdnie.
Q partykua
S partykua zdaniowa
T partykua pytajna
V partykua przy czasowniku
Przykad:
QS
: Q partykua,
S partykua zdaniowa.
Inne symbole:
+ wskazuje na cisy zwizek danego wyrazu z wyrazem ssiednim lub, jeli to jest
zaimek wzgldny, z wystpujcym w dalszej czci zdania. Jeli znak + podany jest
jako pierwszy w szeregu symboli, wyraz odniesienia znajduje si przed analizowanym
sowem, jeli jako ostatni po analizowanym sowie.
& czy dwie klasyfkacje takiego wyrazu, ktry powsta na przykad w wyniku krasis
(zrost, lecz nie zoenie) lub spenia jeszcze jak inn funkcj.
oznacza uyte jako.
/ znaczy lub przy wyrazie trudnym do jednoznacznej klasyfkacji.
znaczy lub przy takich wyrazach, dla ktrych krytyka tekstu dopuszcza inny akcent
lub inn przy nich interpunkcj.
Przykady:
VPPAGMP+
:
V czasownik,
P participium,
P praesens,
A activum,
G genetivus,
M masculinum,
bez kategorii osoby,
P pluralis,
+ ma cisy zwizek syntaktyczny
z wyrazem nastpnym.
XLI
+VNPA
:
+ ma cisy zwizek syntaktyczny
z wyrazem poprzedzajcym,
V czasownik,
N infnitivus,
P praesens,
A activum;
brak symboli kolejnych stopni klasyfkacji morfologicznej w kategorii V (czasownik)
oznacza tu: brak kategorii przypadku, brak kategorii rodzaju, brak kategorii osoby,
brak kategorii liczby.
APRANP APDANP&APRANP
:
A okrelenie przymiotnikowoprzydawkowe
lub przyswkowe,
P okrelenie uyte bez okrelanego wyrazu,
R zaimek wzgldny,
A accusativus,
N neutrum,
bez kategorii osoby,
P pluralis,
wyraz uyty jako:
A okrelenie przymiotnikowoprzydawkowe,
P okrelenie uyte bez okrelanego wyrazu,
D wyraz uyty w funkcji wskazujcej,
A accusativus,
N neutrum,
bez kategorii osoby,
P pluralis,
& a rwnoczenie jest to:
A okrelenie przymiotnikowoprzydawkowe
lub przyswkowe,
P okrelenie uyte bez okrelanego wyrazu,
R zaimek wzgldny,
A accusativus,
N neutrum,
bez kategorii osoby,
P pluralis.
VIFP ZS/VIPP ZS
[] :
V czasownik,
I indicativus,
F futurum,
P passivum,
bez kategorii przypadku,
bez kategorii rodzaju,
Z trzecia osoba,
S singularis,
/ lub jest to (w wersji bez nawiasw kwadratowych):
XLII
V czasownik,
I indicativus,
P praesens,
P passivum,
bez kategorii przypadku,
bez kategorii rodzaju,
Z trzecia osoba,
S singularis.
VIPA XSVIFA XS
:
V czasownik,
I indicativus,
P praesens,
A activum,
bez kategorii przypadku,
bez kategorii rodzaju,
X pierwsza osoba,
S singularis,
lub przy innym akcentowaniu () jest to:
V czasownik,
I indicativus,
F futurum,
A activum,
bez kategorii przypadku,
bez kategorii rodzaju,
X pierwsza osoba,
S singularis.
Podstawowa literatura przedmiotu
1. Sowniki
Arndt W. F., Gingrich F. W.: A GreekEnglish Lexicon of the New Testament
and Other Early Christian Literature. A translation and adaptation of W. Bauers
Griechischdeutsches Wrterbuch zu den Schriften des Neuen Testaments und der
brigen urchristlichen Literatur. Ed. 4. Chicago 1952 (przedruk 1959).
Bailly A.: Dictionnaire grecfranais. Redig avec concours de E. Egger. Ed. 16, revue
par L. Schan et P. Chantraine. Paris 1950.
Bauer W.: Griechischdeutsches Wrterbuch zu den Schriften des Neuen Testaments
und der brigen urchristlichen Literatur. 5. Auf. Berlin 1959.
Carrez M., Morel F.: Dictionnaire grecfranais du Nouveau Testament. Neuchtel
Paris 1971.
Chantraine P.: Dictionnaire tymologique de la langue grecque. Histoire des mots. Paris
1983.
Frisk H.: Griechisches etymologisches Wrterbuch. Lief. 122. Heidelberg 19541970.
Liddell H. G., Scott R.: A GreekEnglish Lexicon. Revised and augmented throughout
by H. S. Jones with the assistance of R. McKenzie. With a Supplement. Ed. 9. Oxford
1940 (przedruk 1973).
XLIII
Louw, J.P., Nida E.A.: New Greek-English Lexicon of the New Testament based on
Semantic Domains. T 1-2. New York 1988.
Moulton J. H., Milligan G.: The Vocabulary of the Greek Testament Il lustrated from
the Papyri and Other NonLitterary Sources. Ed. 4. London 1957.
Popowski R.: Wielki sownik grecko-polski Nowego Testamentu. Wydanie z pen lo-
kalizacj greckich hase, kluczem polsko-greckim oraz indeksem form czasownikowych.
Warszawa 2006.
Sownik greckopolski. Pod redakcj Z. Abramowiczwny. T 14. Warszawa 1958
1965.
Theologisches Wrterbuch zum Neuen Testament. Begrndet von G. Kittel, hrsg.
von G. Friedrich. Bd. 110. Stuttgart 19331979.
Zorell F.: Novi Testamenti lexicon Graecum. Ed. 2. Paris 1931.
2. Opracowania
Abel P. F. M.: Grammaire du grec biblique suivie dun choix de papyrus. Paris 1927.
Benveniste E.: Noms dagent et noms daction en indoeuropen. Paris 1948.
Blass F.: Grammatik des neutestamentlichen Griechisch. Bearbeitet von A. Debrunner.
10. Auf. Gttingen 1959.
Chantraine P.: La formation des noms en grec ancien. Paris 1933.
Chantraine P.: Morphologie historique du grec. Ed. 2. Paris 1973.
Debrunner A.: Geschichte der griechischen Sprache. T. 2. Grundfragen und Grundzge
des nachklassischen Griechisch. Berlin 1954.
Debrunner A.: Griechische Wortbildungslehre. Heidelberg 1917.
Deissmann A.: Licht vom Osten. Das Neue Testament und die neuentdeckten Texte
der hel lenistischrmischen Welt. 4. Auf. Tbingen 1923.
Eichhorn F.: De Graecae linguae nominibus derivatione retrograda conformatis. Gt-
tingen 1912.
Frsen J.: Prolegomena to a Study of Greek Language in the First Centuries A. D. The
Problem of Koine and Atticism. Helsinki 1974.
Humbert J.: Histoire de la langue grecque. Paris 1972.
Humbert J.: Syntaxe grecque. Ed. 3. Paris 1972.
Jzyki indoeuropejskie. Pod redakcj L. Bednarczuka. T. 12. Warszawa 19861988.
Jurewicz O.: Gramatyka historyczna jzyka greckiego. Fonetyka, feksja. Warszawa 1992.
Meillet A.: Aperu dune histoire de la langue grecque. Ed. 7. Avec bibliographie mise
jour et complete par O. Masson. Paris 1965.
Naveh J.: The Greek Alphabet. New Evidence. Biblical Archeologist. Vol. 43:1980 n. 1,
s. 2225.
Neckel O.: Zur Zusammensetzung der Nomina im Griechischen. Friedland 1903.
O sztuce tumaczenia. Praca zbiorowa pod redakcj M. Rusinka. Wrocaw 1955.
Podrczna encyklopedia biblijna. Dzieo zbiorowe pod redakcj ks. E. Dbrowskiego.
T. 12. Pozna 1960.
Poeschel H.: Die griechische Sprache. Geschichte und Einfhrung. 3. Auf. Mnchen
1959.
XLIV
Popowski R.: Struktura semantyczna neologizmw w Listach witego Pawa z Tarsu.
Lublin 1978.
Przekad artystyczny. T. 1. Problemy teorii i krytyki. Pod redakcj P. Fasta. Katowice
1991.
Przekad artystyczny. O sztuce tumaczenia ksiga druga. Praca zbiorowa pod redakcj
S. Pollaka. Wrocaw 1975.
Rapaport A.: Novi Testamenti Graeci verba recipiantne praepositione praefxa vim
perfectivae actionis necne. Lww 1924.
Rienecker F.: Sprachlicher Schlssel zum griechischen Neuen Testament nach der Aus-
gabe von E. Nestle. 9. Auf. Giessen 1956.
Schwyzer E.: Griechische Grammatik. Auf der Grundlage von K. Brugmanns Griechi-
scher Grammatik. 1. Bd. Allgemeiner Teil, Leutlehre, Wortbildung, Flexion. 3. Auf.
Mnchen 1959. 2. Bd. Syntax und syntaktische Stilistik. Vervollstndigt und hrsg.
von A. Debrunner. 3. Auf. Mnchen 1966. 3. Bd. Register von D. J. Georgacas. 2.
Auf. Mnchen 1960.
Sommer F.: Zur Geschichte der griechischen Nominalkomposita. Mnchen 1948.
Theslef H.: Studies on Intensifcation in Early and Classical Greek. Helsingfors 1954.
Witkowski S.: Historyczna skadnia grecka na tle porwnawczym. Lww 1936.
Zerwick M.: Analysis philologica Novi Testamenti Graeci. Ed. 2. Romae 1960; wyd. ang.
(opr. M. Grosvernor): A Grammatical Analysis of the Greek New Testament. Ed. 2.
Rome 1981.
Zerwick M.: Graecitas biblica. Exemplis illustratur a []. Ed. 3. Romae 1955.
3. Podrczniki
Auerbach M., Golias M.: Gramatyka grecka. Wyd. 4. Warszawa 1985.
wikliski L.: Gramatyka jzyka greckiego szkolna. Wyd. 6. Krakw 1921.
Borowska M.: . Ksika do nauki jzyka starogreckiego. Warszawa 1996.
Fiderer E.: Gramatyka jzyka greckiego szkolna. Wyd. 5. Lww 1917.
Golias M.: Wstpna nauka jzyka greckiego. [T. 1.] Teksty. [T. 2.] Preparacje. Wyd. 8.
Warszawa 1973.
Korusowie A. i K.: Hel lenike glotta. Podrcznik do nauki jzyka greckiego. Warszawa
Krakw 1994.
Marinelli F., Paoli U. E.: Grammatica greca. Ed. 7. Firenze 1957.
NiemirskaPliszczyska J.: . Ecce homo. Pozna 1960.
Nowicki P.: Greczyzna biblijna. Wprowadzenie. Warszawa 1967.
Roson J. W. L.: Gramatyka jzyka greckiego oparta na tekstach Starego a zwaszcza
Nowego Testamentu dla studentw biblistyki i nauk pokrewnych. Warszawa 1990.
Ragon E.: Grammaire grecque. Ed. 13. Entirement refondue par A. Dain, J.-A. de
Foucault et P. Poulain. Paris 1973.
Winkowski J., Taborski J.: wiczenia greckie dla gimnazjw klasycznych. Wyd. 6.
Lww 1929.
S
K
R
C
O
N
A
T
A
B
L
I
C
A
K
O
D
W
G
R
A
M
A
T
Y
C
Z
N
Y
C
H
N
r
z
e
c
z
o
w
n
i
k
P
z
a
i
m
e
k
N
m
i
a
n
o
w
n
i
k
M
m
s
k
i
X
p
i
e
r
w
s
z
a
o
s
o
b
a
S
l
i
c
z
b
a
p
o
j
e
d
y
n
c
z
a
G
d
o
p
e
n
i
a
c
z
F
s
k
i
Y
d
r
u
g
a
o
s
o
b
a
P
l
i
c
z
b
a
m
n
o
g
a
D
c
e
l
o
w
n
i
k
N
n
i
j
a
k
i
Z
t
r
z
e
c
i
a
o
s
o
b
a
A
b
i
e
r
n
i
k
V
w
o
a
c
z
V
c
z
a
s
o
w
n
i
k
I
o
r
z
e
k
a
j
c
y
P
t
e
r
a
n
i
e
j
s
z
y
A
c
z
y
n
n
a
N
m
i
a
n
o
w
n
i
k
M
m
s
k
i
X
p
i
e
r
w
s
z
a
o
s
o
b
a
S
l
i
c
z
b
a
p
o
j
e
d
y
n
c
z
a
S
p
r
z
y
p
u
s
z
c
z
a
j
c
y
n
i
e
d
o
k
o
n
a
n
y
M
z
w
r
o
t
n
a
G
d
o
p
e
n
i
a
c
z
F
s
k
i
Y
d
r
u
g
a
o
s
o
b
a
P
l
i
c
z
b
a
m
n
o
g
a
O
y
c
z
c
y
I
p
r
z
e
s
z
y
P
b
i
e
r
n
a
D
c
e
l
o
w
n
i
k
N
n
i
j
a
k
i
Z
t
r
z
e
c
i
a
o
s
o
b
a
M
r
o
z
k
a
z
u
j
c
y
n
i
e
d
o
k
o
n
a
n
y
E
z
w
r
o
t
n
a
A
b
i
e
r
n
i
k
N
b
e
z
o
k
o
l
i
c
z
n
i
k
F
p
r
z
y
s
z
y
l
u
b
b
i
e
r
n
a
V
w
o
a
c
z
P
i
m
i
e
s
w
A
p
r
z
e
s
z
y
D
d
e
p
o
n
e
n
s
R
p
a
r
t
i
c
i
p
i
u
m
d
o
k
o
n
a
n
y
m
e
d
i
a
l
n
y
(
z
s
e
n
s
e
m
R
t
e
r
a
n
i
e
j
s
z
y
O
d
e
p
o
n
e
n
s
r
o
z
k
a
z
u
j
c
y
m
)
d
o
k
o
n
a
n
y
p
a
s
y
w
n
y
L
z
a
p
r
z
e
s
z
y
N
d
e
p
o
n
e
n
s
m
e
d
i
a
l
n
y
l
u
b
p
a
s
y
w
n
y
A
p
r
z
y
m
i
o
t
n
i
k
P
s
a
m
a
p
r
z
y
d
a
w
k
a
C
l
i
c
z
e
b
n
i
k
N
m
i
a
n
o
w
n
i
k
M
m
s
k
i
X
p
i
e
r
w
s
z
a
o
s
o
b
a
S
l
i
c
z
b
a
p
o
j
e
d
y
n
c
z
a
B
p
r
z
y
s
w
e
k
g
w
n
y
G
d
o
p
e
n
i
a
c
z
F
s
k
i
Y
d
r
u
g
a
o
s
o
b
a
P
l
i
c
z
b
a
m
n
o
g
a
z
r
z
e
c
z
o
w
n
i
k
i
e
m
O
l
i
c
z
e
b
n
i
k
D
c
e
l
o
w
n
i
k
N
n
i
j
a
k
i
p
o
r
z
d
k
o
w
y
A
b
i
e
r
n
i
k
R
z
a
i
m
e
k
V
w
o
a
c
z
w
z
g
l
d
n
y
I
n
i
e
o
k
r
e
l
o
n
y
T
p
y
t
a
j
n
y
D
w
s
k
a
z
u
j
c
y
M
s
t
o
p
i
e
w
y
s
z
y
S
s
t
o
p
i
e
n
a
j
w
y
s
z
y
D
r
o
d
z
a
j
n
i
k
N
m
i
a
n
o
w
n
i
k
M
m
s
k
i
S
l
i
c
z
b
a
p
o
j
e
d
y
n
c
z
a
G
d
o
p
e
n
i
a
c
z
F
s
k
i
P
l
i
c
z
b
a
m
n
o
g
a
+
c
z
n
i
k
m
i
d
z
y
w
y
r
a
z
o
w
y
&
c
z
n
i
k
z
r
o
s
t
u
y
t
e
j
a
k
o
l
u
b
l
u
b
p
r
z
y
i
n
n
y
c
h
w
a
r
i
a
n
t
a
c
h
k
r
y
t
y
c
z
n
y
c
h
D
c
e
l
o
w
n
i
k
N
n
i
j
a
k
i
A
b
i
e
r
n
i
k
V
w
o
a
c
z
P
p
r
z
y
i
m
e
k
G
z
d
o
p
e
n
i
a
c
z
e
m
P
e
n
y
o
p
i
s
k
o
d
w
g
r
a
m
a
t
y
c
z
n
y
c
h
o
r
a
z
i
c
h
i
n
t
e
r
p
r
e
t
a
c
j
m
o
n
a
o
d
n
a
l
e
w
e
w
s
t
p
i
e
j
z
y
k
o
w
y
m
.
D
z
c
e
l
o
w
n
i
k
i
e
m
A
z
b
i
e
r
n
i
k
i
e
m
C
s
p
j
n
i
k
S
c
z
c
y
p
o
d
r
z
d
n
i
e
C
c
z
c
y
w
s
p
r
z
d
n
i
e
H
c
z
c
y
d
o
m
i
n
u
j
c
o
Q
p
a
r
t
y
k
u
a
S
z
d
a
n
i
o
w
a
T
p
y
t
a
j
n
a
V
c
z
a
s
o
w
n
i
k
o
w
a
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 1
Wedug Mateusza
P968/G976
NNFS
1,1
Biblos
Ksiga
P1071/G1078
NGFS
geneseos
narodzenia
P2414/G2424
NGMS
Iesu
Jezusa
P5395/G5547
NGMS
Christu
Pomazaca
P5061/G5207
NGMS
hyiu
syna
P1153a/G1138
NGMS
Dauid
Dawida
P5061/G5207
NGMS
hyiu
syna
P10/G11
NGMS
.
Abraam
Abrahama.
P10/G11
NNMS
1,2
Abraam
Abraham
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P2452/G2464
NAMS
,
Isaak
Izaaka,
P2452/G2464
NNMS
Isaak
Izaak
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P2374/G2384
NAMS
,
Iakob
Jakuba,
P2374/G2384
NNMS
Iakob
Jakub
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P2443/G2455
NAMS
Iudan
Jud
P2522/G2532
CC
kai
i
P3460/G3588
DAMP
tus
P81/G80
NAMP
adelfus
braci
P838/G846
NPGMZS
,
autu
jego,
P2443/G2455
NNMS
1,3
Iudas
Juda
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P5181a/G5329
NAMS
Fares
Faresa
P2522/G2532
CC
kai
i
P3460/G3588
DAMS
ton
P2193/G2196
NAMS
Dzara
Zar
P1529/G1537
PG
ek
z
P3460/G3588
DGFS
tes
P2273/G2283
NGFS
,
Thamar
Tamar,
P5181a/G5329
NNMS
Fares
Fares
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P2070/G2074
NAMS
,
Hesrom
Ezroma,
P2070/G2074
NNMS
Hesrom
Ezrom
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P681/G689
NAMS
,
Aram
Arama,
P681/G689
NNMS
1,4
Aram
Aram
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P282/G284
NAMS
,
Aminadab
Aminadaba,
P282/G284
NNMS
Aminadab
Aminadab
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P3349/G3476
NAMS
,
Naasson
Naassona,
P3349/G3476
NNMS
Naasson
Naasson
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P4398/G4533
NAMS
,
Salmon
Salmona,
P4398/G4533
NNMS
1,5
Salmon
Salmon
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P987/G1003
NAMS
Boes
Booza
P1529/G1537
PG
ek
z
P3460/G3588
DGFS
tes
P4345/G4477
NGFS
,
Hrachab
Rachab,
P987/G1003
NNMS
Boes
Booz
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P2480/G5601
NAMS
Iobed
Jobeda
P1529/G1537
PG
ek
z
P3460/G3588
DGFS
tes
1,1
Imiona wasne podaje si tu wedug formy przyjtej w Biblii Tysiclecia z pewnymi wyjtkami,
wymienionymi we wstpie.
1,1
1,513 2
P4369/G4503
NGFS
,
Hruth
Rut,
P2480/G5601
NNMS
Iobed
Jobed
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P2411/G2421
NAMS
,
Iessai
Jessego,
P2411/G2421
NNMS
1,6
Iessai
Jesse
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P1153a/G1138
NAMS
Dauid
Dawida
P3460/G3588
DAMS
ton
P927/G935
NAMS
.
basilea
krla.
P1153a/G1138
NNMS
Dauid
Dawid
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P4533/G4672
NAMS
Solomona
Salomona
P1529/G1537
PG
ek
z
P3460/G3588
DGFS
tes
(tej co)
P3460/G3588
DGMS
tu
P3650/G3774
NGMS
,
Uriu
Uriasza,
P4533/G4672
NNMS
1,7
Solomon
Salomon
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P4363/G4497
NAMS
,
Hroboam
Roboama,
P4363/G4497
NNMS
Hroboam
Roboam
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P6/G7
NAMS
,
Abia
Abiasza,
P6/G7
NNMS
Abia
Abiasz
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P/G760
NAMS
,
Asaf
Asafa,
P/G760
NNMS
1,8
Asaf
Asaf
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P2487/G2498
NAMS
,
Iosafat
Jozafata,
P2487/G2498
NNMS
Iosafat
Jozafat
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P2485/G2496
NAMS
,
Ioram
Jorama,
P2485/G2496
NNMS
Ioram
Joram
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P3476/G3604
NAMS
,
Odzian
Ozjasza,
P3476/G3604
NNMS
1,9
Odzias
Ozjasz
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P2475/G2488
NAMS
,
Ioatham
Joatama,
P2475/G2488
NNMS
Ioatham
Joatam
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P875/G881
NAMS
,
Achadz
Achaza,
P875/G881
NNMS
Achadz
Achaz
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P1480/G1478
NAMS
,
Hedzekian
Ezechiasza,
P1480/G1478
NNMS
1,10
Hedzekias
Ezechiasz
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P3121/G3128
NAMS
,
Manasse
Manassesa,
P3121/G3128
NNMS
Manasses
Manasses
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P301/G301
NAMS
,
Amos
Amosa,
P301/G301
NNMS
Amos
Amos
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P2491/G2502
NAMS
,
Iosian
Jozjasza,
P2491/G2502
NNMS
1,11
Iosias
Jozjasz
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P2413/G2423
NAMS
Iechonian
Jechoniasza
P2522/G2532
CC
kai
i
P3460/G3588
DAMP
tus
P81/G80
NAMP
adelfus
braci
P838/G846
NPGMZS
autu
jego
P1909/G1909
PG
epi
za
P3460/G3588
DGFS
tes
P3235/G3350
NGFS
metoikesias
przesiedlenia
P891/G897
NGFS
.
Babylonos
(do) Babilonu.
P3210/G3326
PA
1,12
Meta
Po
P1154/G1161
CC
de
za
P3460/G3588
DAFS
ten
P3235/G3350
NAFS
metoikesian
przesiedleniu
P891/G897
NGFS
Babylonos
(do) Babilonu
P2413/G2423
NNMS
Iechonias
Jechoniasz
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P4393/G4528
NAMS
,
Salathiel
Salatiela,
P4393/G4528
NNMS
Salathiel
Salatiel
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P2212/G2216
NAMS
,
Dzorobabel
Zorobabela,
P2212/G2216
NNMS
1,13
Dzorobabel
Zorobabel
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P9/G10
NAMS
,
Abiud
Abiuda,
P9/G10
NNMS
Abiud
Abiud
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P1661a/G1662
NAMS
,
Eliakim
Eliakima,
P1661a/G1662
NNMS
Eliakim
Eliakim
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 3
ton
P108/G107
NAMS
,
Adzor
Azora,
P108/G107
NNMS
1,14
Adzor
Azor
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P4389/G4524
NAMS
,
Sadok
Sadoka,
P4389/G4524
NNMS
Sadok
Sadok
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAAZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P/G885
NAMS
,
Achim
Achima,
P/G885
NNMS
Achim
Achim
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P1663/G1664
NAMS
,
Eliud
Eliuda,
P1663/G1664
NNMS
1,15
Eliud
Eliud
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P1645/G1648
NAMS
,
Eleadzar
Eleazara,
P1645/G1648
NNMS
Eleadzar
Eleazar
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P3150/G3157
NAMS
,
Matthan
Mattana,
P3150/G3157
NNMS
Matthan
Mattan
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P2374/G2384
NAMS
,
Iakob
Jakuba,
P2374/G2384
NNMS
1,16
Iakob
Jakub
P1154/G1161
CC
de
za
P1074/G1080
VIAA ZS
egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS
ton
P2489/G2501
NAMS
Iosef
Jzefa
P3460/G3588
DAMS
ton
P437/G435
NAMS
andra
ma
P3130/G3137
NGFS
,
Marias
Marii,
P1529/G1537
PG
eks
z
P3614/G3739
APRGFS
hes
ktrej
P1074/G1080
VIAP ZS
egennethe
zrodzony zosta
P2414/G2424
NNMS
Iesus
Jezus
P3460/G3588
DNMS APRNMS
ho
P2996/G3004
VPPPNMS
legomenos
zwany
P5395/G5547
NNMS
.
Christos
Pomazacem.
P3831/G3956
A NFP
1,17
Pasai
Wszystkich
P3643/G3767
CH
un
wic
P3460/G3588
DNFP
hai
P1067/G1074
NNFP
geneai
pokole
P570/G575
PG
apo
od
P10/G11
NGMS
Abraam
Abrahama
P2190/G2193
PG
heos
do
P1153a/G1138
NGMS
Dauid
Dawida
P1067/G1074
NNFP
geneai
pokole
P1174/G1180
ACNFP
,
dekatessares
czternacie,
P2522/G2532
CC
kai
i
P570/G575
PG
apo
od
P1153a/G1138
NGMS
Dauid
Dawida
P2190/G2193
PG
heos
do
P3460/G3588
DGFS
tes
P3235/G3350
NGFS
metoikesias
przesiedlenia
P891/G897
NGFS
Babylonos
(do) Babilonu
P1067/G1074
NNFP
geneai
pokole
P1174/G1180
ACNFP
,
dekatessares
czternacie,
P2522/G2532
CC
kai
i
P570/G575
PG
apo
od
P3460/G3588
DGFS
tes
P3235/G3350
NGFS
metoikesias
przesiedlenia
P891/G897
NGFS
Babylonos
(do) Babilonu
P2190/G2193
PG
heos
do
P3460/G3588
DGMS
tu
P5395/G5547
NGMS
Christu
Pomazaca
P1067/G1074
NNFP
geneai
pokole
P1174/G1180
ACNFP
.
dekatessares
czternacie.
P3460/G3588
DGMS
1,18
Tu
P1154/G1161
CC
de
Za
P2414/G2424
NGMS
Iesu
Jezusa
P5395/G5547
NGMS
Christu
Pomazaca
P3460/G3588
DNFS
he
P1071/G1078
NNFS
genesis
narodzenie
P3655a/G3779
AB
hutos
takie
P1505b/G2258
VIIA ZS
.
en
byo:
P3299d/G3423
VPAPGFS
mnesteutheises
zostawszy zarczona
P3460/G3588
DGFS
tes
P3266/G3384
NGFS
metros
matka
P838/G846
NPGMZS
autu
Jego
P3130/G3137
NGFS
Marias
Maria
P3460/G3588
DDMS
to
P2489/G2501
NDMS
,
Iosef
Jzefowi,
P4121/G4250
AB
prin
zanim
P2225/G2228
CS
P4765/G4905
VNAA
synelthein
(zeszli si)
P838/G846
NPAMZP
autus
oni,
P2144/G2147
VIAP ZS
heurethe
znalaza si
P1720/G1722
PD
en
w
P1057/G1064
NDFS
gastri
onie
P2189*/G2192
VPPANFS
echusa
majc
P1529/G1537
PG
ek
z
P4025/G4151
NGNS
pneumatos
Ducha
P41/G40
A GNS
.
hagiu
witego.
P2489/G2501
NNMS
1,19
Iosef
Jzef
P1154/G1161
CH
de
za,
P3460/G3588
DNMS
ho
P437/G435
NNMS
aner
m
P838/G846
NPGFZS
,
autes
jej,
P1337/G1342
A NMS
dikaios
sprawiedliwym
P1505b/G5607
VPPANMS
on
bdc
P2522/G2532
CC
kai
i
P3246/G3361
AB
me
nie
1,18
1,1924 4
P2299/G2309
VPPANMS
thelon
chcc
P838/G846
NPAFZS
auten
jej
P1158/G1165
VNAA
,
deigmatisai
wystawia na pokaz
,
P1006/G1014
VIAO ZS
ebulethe
postanowi
P2970/G2977
AB
lathra
skrycie
P624/G630
VNAA
apolysai
oddali
P838/G846
NPAFZS
.
auten
j.
P3654b/G5023
APDANP
1,20
tauta
To
P1154/G1161
CH
de
za
P838/G846
NPGMZS
autu
(gdy) on
P1762/G1760
VPAOGMS
enthymethentos
(wymyli),
P2389/G2400
QS
idu
oto
P33/G32
NNMS
angelos
zwiastun
P2955/G2962
NGMS
kyriu
Pana
P2582/G2596
PA
kat
we
P3554/G3677
NANS
onar
nie
P5168/G5316
VIAP ZS
efane
ukaza si
P838/G846
NPDMZS
auto
mu,
P2996/G3004
VPPANMS
legon
mwic:
P2489/G2501
NVMS
Iosef
Jzefe
P5061/G5207
NNMS NVMS
hyios
synu
P1153a/G1138
NGMS
,
Dauid
Dawida,
P3246/G3361
AB
me
nie
P5248d/G5399
VSAO YS VMAO YS
fobethes
bj si
P3753/G3880
VNAA
paralabein
przyj
P3130/G3137
NAFS
Marian
Marii,
P3460/G3588
DAFS
ten
P1128/G1135
NAFS
gynaika
ony
P4628b/G4675
NPGYS
su
twej,
P3460/G3588
DNNS NPNNZS&APRNNS
to
(co)
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P1720/G1722
PD
en
w
P838/G846
NPDFZS
aute
niej
P1074/G1080
VPAPNNS
gennethen
zrodzone,
P1529/G1537
PG
ek
z
P4025/G4151
NGNS
pneumatos
Ducha
P1505b/G2076
VIPA ZS
estin
jest
P41/G40
A GNS
.
hagiu
witego.
P4949/G5088
VIFD ZS
1,21
teksetai
Urodzi
P1154/G1161
CC
de
za
P5061/G5207
NAMS
,
hyion
syna
P2522/G2532
CC
kai
i
P2553/G2564
VIFA YS VMAA YS
kaleseis
nazwiesz
P3460/G3588
DANS
to
P3563/G3686
NANS
onoma
imi
P838/G846
NPGMZS
autu
Jego
P2414/G2424
NAMS
Iesun
Jezus,
P838/G846
NPNMZS
autos
On
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P4843/G4982
VIFA ZS
sosei
uratuje
P3460/G3588
DAMS
ton
P2988/G2992
NAMS
laon
lud
P838/G846
NPGMZS
autu
Jego
P570/G575
PG
apo
od
P3460/G3588
DGFP
ton
P264/G266
NGFP
hamartion
grzechw
P838/G846
NPGMZP
.
auton
ich.
P3654b/G5124
APDNNS
1,22
tuto
To
P1154/G1161
CH
de
za
P3527/G3650
A NNS
holon
cae
P1089/G1096
VIRA ZS
gegonen
stao si,
P2432/G2443
CH
hina
aby
P4011/G4137
VSAP ZS
plerothe
wypenio si,
P3460/G3588
DNNS NPNNZS&APRNNS
to
(co)
P2996/G3004
VPAPNNS
hrethen
powiedziane zostao
P5111/G5259
PG
hypo
przez
P2955/G2962
NGMS
kyriu
Pana
P1216/G1223
PG
dia
poprzez
P3460/G3588
DGMS
tu
P4264/G4396
NGMS
profetu
proroka
P2996/G3004
VPPAGMS
legontos
mwicego:
P2389/G2400
QS
1,23
idu
Oto
P3460/G3588
DNFS
he
P3808/G3933
NNFS
parthenos
dziewica
P1720/G1722
PD
en
w
P1057/G1064
NDFS
gastri
onie
P2189*/G2192
VIFA ZS
heksei
mie bdzie
P2522/G2532
CC
kai
i
P4949/G5088
VIFD ZS
teksetai
urodzi
P5061/G5207
NAMS
,
hyion
syna,
P2522/G2532
CC
kai
i
P2553/G2564
VIFA ZP
kalesusin
nazw
P3460/G3588
DANS
to
P3563/G3686
NANS
onoma
imi
P838/G846
NPGMZS
autu
Jego
P1693/G1694
NAMS
,
Emmanuel
Emmanuel,
P3614/G3739
APRNNS
ho
co
P1505b/G2076
VIPA ZS+
estin
jest
P3165d/G3177
+VPPPNNS
methermeneuomenon
przetumaczane:
P3210/G3326
PG
meth
Z
P1475b/G2257
NPGXP
hemon
nami
P3460/G3588
DNMS
ho
P2306/G2316
NNMS
.
theos
Bg.
P1453/G1453
VPAPNMS
1,24
egertheis
Zbudziwszy si
P1154/G1161
CH
de
za
P3460/G3588
DNMS
ho
P2489/G2501
NNMS
Iosef
Jzef
P570/G575
PG
apo
ze
P3460/G3588
DGMS
tu
P5110/G5258
NGMS
hypnu
snu,
P4034/G4160
VIAA ZS
epoiesen
uczyni
P5458/G5613
CC
hos
jak
P4237/G4367
VIAA ZS
prosetaksen
nakaza
P838/G846
NPDMZS
auto
mu
P3460/G3588
DNMS
ho
P33/G32
NNMS
angelos
zwiastun
P2955/G2962
NGMS
kyriu
Pana
P2522/G2532
CC
kai
i
1,19
Na niesaw.
1,23
Podnisszy si.
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 5
parelaben
przyj
P3460/G3588
DAFS
ten
P1128/G1135
NAFS
gynaika
on
P838/G846
NPGMZS
,
autu
jego.
P2522/G2532
CC
1,25
kai
I
P3630/G3756
AB
uk
nie
P1090/G1097
VIIA ZS
eginosken
poznawa
P838/G846
NPAFZS
auten
jej,
P2190/G2193
PG
heos
a
P3614/G3739
APRGMS APDGMS&APRDMS
hu
P4949/G5088
VIAA ZS
eteken
urodzia
P5061/G5207
NAMS
hyion
syna.
P2522/G2532
CC
kai
I
P2553/G2564
VIAA ZS
ekalesen
nazwa
P3460/G3588
DANS
to
P3563/G3686
NANS
onoma
imi
P838/G846
NPGMZS
autu
Jego
P2414/G2424
NAMS
.
Iesun
Jezus.
P3460/G3588
DGMS
2,1
Tu
(Kiedy)
P1154/G1161
CC
de
za
P2414/G2424
NGMS
Iesu
Jezus
P1074/G1080
VPAPGMS
gennethentos
(urodzi si)
P1720/G1722
PD
en
w
P957/G965
NDFS
Bethleem
Betlejem
P3460/G3588
DGFS
tes
P2437/G2449
NGFS
Iudaias
(w) Judei
P1720/G1722
PD
en
w
P2244/G2250
NDFP
hemerais
dniach
P2254/G2264
NGMS
Herodu
Heroda
P3460/G3588
DGMS
tu
P927/G935
NGMS
,
basileos
krla,
P2389/G2400
QS
idu
oto
P3088/G3097
NNMS
magoi
magowie
P570/G575
PG
apo
ze
P396/G395
NGFP
anatolon
wschodu
P3729/G3854
VIAD ZP
paregenonto
przybyli
P1513/G1519
PA
eis
do
P2404/G2414
NANP
Hierosolyma
Jerozolimy,
P2996/G3004
VPPANMP
2,2
legontes
mwic:
P4098/G4226
ABT
pu
Gdzie
P1505b/G2076
VIPA ZS
estin
jest
P3460/G3588
DNMS NPNMZS&APRNMS
ho
P4949/G5088
VPAPNMS
techtheis
narodzony,
P927/G935
NNMS
basileus
krl
P3460/G3588
DGMP
ton
P2441/G2453
APGMP
;
Iudaion
Judejczykw?
P3584/G3708
VIAA XP
eidomen
Zobaczylimy
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P838/G846
NPGMZS
autu
Jego
P3460/G3588
DAMS
ton
P785/G792
NAMS
astera
gwiazd
P1720/G1722
PD
en
we
P3460/G3588
DDFS
te
P396/G395
NDFS
anatole
wschodzie
P2522/G2532
CC
kai
i
P2062/G2064
VIAA XP
elthomen
przyszlimy
P4222/G4352
VNAA
proskynesai
pokoni si
P838/G846
NPDMZS
.
auto
Mu.
P189/G191
VPAANMS
2,3
akusas
Usyszawszy
P1154/G1161
CH
de
za
P3460/G3588
DNMS
ho
P927/G935
NNMS
basileus
krl
P2254/G2264
NNMS
Herodes
Herod
P4878/G5015
VIAP ZS
etarachthe
zosta poruszony
P2522/G2532
CC
kai
i
P3831/G3956
A NFS
pasa
caa
P2404/G2414
NNFS
Hierosolyma
Jerozolima
P3210/G3326
PG
met
z
P838/G846
NPGMZS
,
autu
nim.
P2522/G2532
CC
2,4
kai
I
P4724/G4863
VPPANMS
synagagon
zebrawszy
P3831/G3956
A AMP
pantas
wszystkich
P3460/G3588
DAMP
tus
P743/G749
NAMP
archiereis
arcykapanw
P2522/G2532
CC
kai
i
P1115/G1122
NAMP
grammateis
uczonych w pimie
P3460/G3588
DGMS
tu
P2988/G2992
NGMS
lau
ludu
P4308/G4441
VIIN ZS
epynthaneto
dowiadywa si
P3719/G3844
PG
par
u
P838/G846
NPGMZP
auton
nich,
P4098/G4226
ABT
pu
gdzie
P3460/G3588
DNMS
ho
P5395/G5547
NNMS
Christos
Pomazaniec
P1074/G1080
VIPP ZS
.
gennatai
si rodzi.
P3460/G3588
DNMP NPNMZP
2,5
hoi
Oni
P1154/G1161
CH
de
za
P2996/G3004
VIAA ZP
eipan
powiedzieli
P838/G846
NPDMZS
auto
mu:
P1720/G1722
PD
en
W
P957/G965
NDFS
Bethleem
Betlejem
P3460/G3588
DGFS
tes
P2437/G2449
NGFS
Iudaias
(w) Judei.
P3655a/G3779
AB
hutos
Tak
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P1118/G1125
VIRP ZS
gegraptai
napisane jest
P1216/G1223
PG
dia
przez
P3460/G3588
DGMS
tu
P4264/G4396
NGMS
profetu
proroka:
P2522/G2532
CC
2,6
kai
I
P4628/G4771
NPNYS
sy
ty,
P957/G965
NVFS
,
Bethleem
Betlejem,
P1086/G1093
NVFS
ge
ziemio
P/G2448
NGMS
,
Iuda
Judy,
P3635/G3760
AB
udamos
wcale nie
1,25
Uyty tu czas przeszy niedokonany, imperfectum, oznacza sytuacj z przeszoci bez wyznaczonego
punktu kocowego.
2,1
Dosownie: ze wschodw.
2,2
Wschodzc!
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 6
2,611 6
P1644/G1646
ASNFS
elachiste
najmniejsze
P/G1488
VIPA YS
ei
jeste
P1720/G1722
PD
en
wrd
P3460/G3588
DDMP
tois
P2228/G2232
NDMP
hegemosin
dowdcw
P/G2448
NGMS
Iuda
Judy;
P1529/G1537
PG
ek
z
P4628b/G4675
NPGYS
su
ciebie
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P1830/G1831
VIFD ZS
ekseleusetai
wyjdzie
P2229/G2233
VPPNNMS
,
hegumenos
dowodzcy,
P3622/G3748
APRNMS
hostis
ktry
P4039/G4165
VIFA ZS
poimanei
pas bdzie
P3460/G3588
DAMS
ton
P2988/G2992
NAMS
laon
lud
P1697b/G3450
NPGXS
mu
mj,
P3460/G3588
DAMS
ton
P2460/G2474
NAMS
.
Israel
Izraela.
P4980/G5119
AB
2,7
Tote
Wtedy
P2254/G2264
NNMS
Herodes
Herod
P2970/G2977
AB
lathra
skrycie
P2553/G2564
VPAANMS
kalesas
wezwawszy
P3460/G3588
DAMP
tus
P3088/G3097
NAMP
magus
magw
P195/G198
VIAA ZS
ekribosen
wywiedzia si
P3719/G3844
PG
par
u
P838/G846
NPGMZP
auton
nich
P3460/G3588
DAMS
ton
P5398/G5550
NAMS
chronon
(o) czas
P3460/G3588
DGMS APRNMS+
tu
P5168/G5316
VPPEGMS
fainomenu
ukazujcej si
P785/G792
NGMS
,
asteros
gwiazdy,
P2522/G2532
CC
2,8
kai
i
P3868/G3992
VPAANMS
pempsas
posawszy
P838/G846
NPAMZP
autus
ich
P1513/G1519
PA
eis
do
P957/G965
NAFS
Bethleem
Betlejem
P2996/G3004
VIAA ZS
eipen
powiedzia:
P4071/G4198
VRAONMYP
poreuthentes
Wyruszywszy
P1832/G1833
VMAA YP
eksetasate
wypytajcie
P196/G199
AB
akribos
dokadnie
P3888/G4012
PG
peri
co do
P3460/G3588
DGNS
tu
P3690/G3813
NGNS
paidiu
dziecka.
P1875/G1875
CS
epan
Kiedy
P1154/G1161
CC
de
za
P2144/G2147
VSAA YP
,
heurete
znalelibycie,
P516/G518
VMAA YP
apangeilate
oznajmijcie
P1697b/G3427
NPDXS
,
moi
mi,
P3580/G3704
CS
hopos
eby
P2493/G2504
AB&NPNXS
kago
i ja
P2062/G2064
VPAANMXS
elthon
przyszedszy
P4222/G4352
VSAA XS
proskyneso
pokoniem si
P838/G846
NPDMZS
.
auto
Mu.
P3460/G3588
DNMP NPNMZP
2,9
Hoi
Oni
P1154/G1161
CH
de
za
P189/G191
VPAANMP
akusantes
wysuchawszy
P3460/G3588
DGMS
tu
P927/G935
NGMS
basileos
krla
P4071/G4198
VIAO Z
eporeuthesan
wyruszyli,
P2522/G2532
CC
kai
i
P2389/G2400
QS
idu
oto
P3460/G3588
DNMS
ho
P785/G792
NNMS
,
aster
gwiazda,
P3614/G3739
APRAMS
hon
ktr
P3584/G3708
VIAA ZP
eidon
zobaczyli
P1720/G1722
PD
en
we
P3460/G3588
DDFS
te
P396/G395
NDFS
,
anatole
wschodzie
,
P4125/G4254
VIIA ZS
proegen
poprzedzaa
P838/G846
NPAMZP
,
autus
ich,
P2190/G2193
CS
heos
a
P2062/G2064
VPAANMS
elthon
przyszedszy
P2463/G2476
VIAP ZS
estathe
stana
P1883/G1883
PG
epano
powyej,
P3632/G3757
ABR APDGMS&ABR
hu
gdzie
P1505b/G2258
VIIA ZS
en
byo
P3460/G3588
DNNS
to
P3690/G3813
NNNS
.
paidion
dziecko.
P3584/G3708
VPAANMP
2,10
idontes
Zobaczywszy
P1154/G1161
CH
de
za
P3460/G3588
DAMS
ton
P785/G792
NAMS
astera
gwiazd
P5312/G5463
VIAO ZP
echaresan
uradowali si
P5328/G5479
NAFS
charan
radoci
P3162/G3173
A AFS
megalen
wielk
P4831/G4970
AB
.
sfodra
bardzo.
P2522/G2532
CC
2,11
kai
I
P2062/G2064
VPAANMP
elthontes
przyszedszy
P1513/G1519
PA
eis
do
P3460/G3588
DAFS
ten
P3488/G3614
NAFS
oikian
domu
P3584/G3708
VIAA ZP
eidon
zobaczyli
P3460/G3588
DANS
to
P3690/G3813
NANS
paidion
Dziecko
P3210/G3326
PG
meta
z
P3130/G3137
NGFS
Marias
Mari,
P3460/G3588
DGFS
tes
P3266/G3384
NGFS
metros
matk
P838/G846
NPGMZS
,
autu
Jego,
P2522/G2532
CC
kai
i
P3975/G4098
VPAANMP
pesontes
upadszy
P4222/G4352
VIAA ZP
prosekynesan
pokonili si
P838/G846
NPDMZS
auto
Mu
P2522/G2532
CC
kai
i
P455/G455
VPAANMP
anoiksantes
otworzywszy
P3460/G3588
DAMP
tus
P2334/G2344
NAMP
thesaurus
skarbce
P838/G846
NPGMZP
auton
ich
P4244/G4374
VIAA ZP
prosenenkan
ofarowali
P838/G846
NPDMZS
auto
Mu
P1434/G1435
NANP
,
dora
dary,
P5404/G5557
NAMS
chryson
zoto
2,9
Wschodzc!
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 7
kai
i
P3023/G3030
NAMS
libanon
kadzido
P2522/G2532
CC
kai
i
P4529/G4666
NAFS
.
smyrnan
mirr.
P2522/G2532
CC
2,12
Kai
I
P5385/G5537
VPAPNMP
chrematisthentes
otrzymawszy wyroczni
P2582/G2596
PA
kat
we
P3554/G3677
NANS
onar
nie
P3246/G3361
AB
me
nie
P345/G344
VNAA
anakampsai
zawraca
P4184/G4314
PA
pros
do
P2254/G2264
NAMS
,
Heroden
Heroda,
P1216/G1223
PG
di
przez
P241/G243
A GFS
alles
inn
P3471/G3598
NGFS
hodu
drog
P403/G402
VIAA ZP
anechoresan
oddalili si
P1513/G1519
PA
eis
do
P3460/G3588
DAFS
ten
P5409/G5561
NAFS
choran
kraju
P838/G846
NPGMZP
.
auton
ich.
P403/G402
VPAAGMP
2,13
Anachoresanton
(Gdy oddalili si)
P1154/G1161
CC
de
za
P838/G846
NPGMZP
auton
(oni),
P2389/G2400
QS
idu
oto
P33/G32
NNMS
angelos
zwiastun
P2955/G2962
NGMS
kyriu
Pana
P5168/G5316
VIPE ZS
fainetai
ukazuje si
P2582/G2596
PA
kat
we
P3554/G3677
NANS
onar
nie
P3460/G3588
DDMS
to
P2489/G2501
NDMS
Iosef
Jzefowi
P2996/G3004
VPPANMS
legon
mwic:
P1453/G1453
VRAPNMYS
egertheis
Podnisszy si
P3753/G3880
VMAA YS
paralabe
we
P3460/G3588
DANS
to
P3690/G3813
NANS
paidion
Dziecko
P2522/G2532
CC
kai
i
P3460/G3588
DAFS
ten
P3266/G3384
NAFS
metera
matk
P838/G846
NPGMZS
autu
Jego
P2522/G2532
CC
kai
i
P5194/G5343
VMPA YS
feuge
uciekaj
P1513/G1519
PA
eis
do
P127/G125
NAFS
Aigypton
Egiptu,
P2522/G2532
CC
kai
i
P1505b/G2468
VMPA YS
isthi
bd
P1558/G1563
AB
ekei
tam,
P2190/G2193
CS
heos
a
P302/G302
QV
an
P2996/G3004
VSAA XS
eipo
rzekbym
P4628b/G4671
NPDYS
soi
ci.
P3178/G3195
VIPA ZS+
mellei
Zamierza
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P2254/G2264
NNMS
Herodes
Herod
P2208/G2212
+VNPA
dzetein
szuka
P3460/G3588
DANS
to
P3690/G3813
NANS
paidion
Dziecka,
P3460/G3588
DGNS
tu
(eby)
P616/G622
VNAAG
apolesai
zgubi
P838/G846
NPANZS
.
auto
Je.
P3460/G3588
DNMS NPNMZS
2,14
ho
On
P1154/G1161
CH
de
za
P1453/G1453
VPAPNMS
egertheis
podnisszy si
P3753/G3880
VIAA ZS
parelaben
wzi
P3460/G3588
DANS
to
P3690/G3813
NANS
paidion
Dziecko
P2522/G2532
CC
kai
i
P3460/G3588
DAFS
ten
P3266/G3384
NAFS
metera
matk
P838/G846
NPGMZS
autu
Jego
P3443/G3571
NGFS
nyktos
noc
P2522/G2532
CC
kai
i
P403/G402
VIAA ZS
anechoresen
oddali si
P1513/G1519
PA
eis
do
P127/G125
NAFS
,
Aigypton
Egiptu.
P2522/G2532
CC
2,15
kai
I
P1505b/G2258
VIIA ZS
en
by
P1558/G1563
AB
ekei
tam
P2190/G2193
PG
heos
a do
P3460/G3588
DGFS
tes
P4910/G5054
NGFS
teleutes
mierci
P2254/G2264
NGMS
Herodu
Heroda;
P2432/G2443
CH
hina
aby
P4011/G4137
VSAP ZS
plerothe
wypenio si,
P3460/G3588
DNNS NPNNZS&APRNNS
to
co
P2996/G3004
VPAPNNS
hrethen
powiedziane zostao
P5111/G5259
PG
hypo
przez
P2955/G2962
NGMS
kyriu
Pana
P1216/G1223
PG
dia
poprzez
P3460/G3588
DGMS
tu
P4264/G4396
NGMS
profetu
proroka
P2996/G3004
VPPAGMS
legontos
mwicego:
P1529/G1537
PG
eks
Z
P127/G125
NGFS
Aigyptu
Egiptu
P2553/G2564
VIAA XS
ekalesa
wezwaem
P3460/G3588
DAMS
ton
P5061/G5207
NAMS
hyion
Syna
P1697b/G3450
NPGXS
.
mu
mego.
P4980/G5119
AB
2,16
Tote
Wtedy
P2254/G2264
NNMS
Herodes
Herod
P3584/G3708
VPAANMS
idon
zobaczywszy,
P3628/G3754
CH
hoti
e
P1700/G1702
VIAP ZS
enepaichthe
okpiony zosta
P5111/G5259
PG
hypo
przez
P3460/G3588
DGMP
ton
P3088/G3097
NGMP
magon
magw,
P2362d/G2373
VIAP ZS
ethymothe
rozgniewa si
P3022/G3029
AB
,
lian
bardzo
P2522/G2532
CC
kai
i
P641/G649
VPAANMS
aposteilas
wysawszy
P338/G337
VIAA ZS
aneilen
zabi
P3831/G3956
A AMP
pantas
wszystkich
P3460/G3588
DAMP
tus
P3693/G3816
NAMP
paidas
chopcw
P3460/G3588
DAMP
tus
P1720/G1722
PD
en
w
P957/G965
NDFS
Bethleem
Betlejem
P2522/G2532
CC
kai
i
P1720/G1722
PD
en
w
P3831/G3956
A DNP
pasi
caych
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 8
2,1622 8
P3460/G3588
DDNP
tois
P3610*b/G3725
NDNP
horiois
granicach
P838/G846
NPGFZS
autes
jego
P570/G575
PG
apo
od
P1327/G1332
APGMS
dietus
dwuletnich
P2522/G2532
CC
kai
i
P2723/G2736
ABM
,
katotero
poniej,
P2582/G2596
PA
kata
wedug
P3460/G3588
DAMS
ton
P5398/G5550
NAMS
chronon
czasu,
P3614/G3739
APRAMS
hon
ktrego
P195/G198
VIAA ZS
ekribosen
wywiedzia si
P3719/G3844
PG
para
u
P3460/G3588
DGMP
ton
P3088/G3097
NGMP
.
magon
magw.
P4980/G5119
AB
2,17
tote
Wtedy
P4011/G4137
VIAP ZS
eplerothe
wypenio si,
P3460/G3588
DNNS NPNNZS&APRNNS
to
(co)
P2996/G3004
VPAPNNS
hrethen
powiedziane
P1216/G1223
PG
dia
przez
P2397/G2408
NGMS
Ieremiu
Jeremiasza,
P3460/G3588
DGMS
tu
P4264/G4396
NGMS
profetu
proroka,
P2996/G3004
VPPAGMS
legontos
mwicego:
P5305/G5456
NNFS
2,18
fone
Gos
P1720/G1722
PD
en
w
P4339/G4471
NDFS
Hrama
Rama
P189/G191
VIAP ZS
,
ekusthe
zosta usyszany,
P2794/G2805
NNMS
klauthmos
pacz
P2522/G2532
CC
kai
i
P3475/G3602
NNMS
odyrmos
lament
P4057/G4183
A NMS
polys
wielki.
P4346/G4478
NNFS
Hrachel
Rachel
P2789/G2799
VPPANFS
klaiusa
opakuje
P3460/G3588
DANP
ta
P4899/G5043
NANP
tekna
dzieci
P838/G846
NPGFZS
,
autes
jej,
P2522/G2532
CC
kai
i
P3630/G3756
AB
uk
nie
P2299/G2309
VIIA ZS
ethelen
chce
P3744/G3870
VNAP
,
paraklethenai
pocieszona zosta,
P3628/G3754
CS
hoti
bo
P3630/G3756
AB
uk
nie
P1505b/G1526
VIPA ZP
.
eisin
s
.
P4909/G5053
VPAAGMS
2,19
Teleutesantos
Gdy zmar
P1154/G1161
CC
de
za
P3460/G3588
DGMS
tu
P2254/G2264
NGMS
Herodu
Herod,
P2389/G2400
QS
idu
oto
P33/G32
NNMS
angelos
zwiastun
P2955/G2962
NGMS
kyriu
Pana
P5168/G5316
VIPE ZS
fainetai
zjawia si
P2582/G2596
PA
kat
we
P3554/G3677
NANS
onar
nie
P3460/G3588
DDMS
to
P2489/G2501
NDMS
Iosef
Jzefowi
P1720/G1722
PD
en
w
P127/G125
NDFS
Aigypto
Egipcie,
P2996/G3004
VPPANMS
2,20
legon
mwic:
P1453/G1453
VRAPNMYS
egertheis
Podnisszy si,
P3753/G3880
VMAA YS
paralabe
we
P3460/G3588
DANS
to
P3690/G3813
NANS
paidion
Dziecko
P2522/G2532
CC
kai
i
P3460/G3588
DAFS
ten
P3266/G3384
NAFS
metera
matk
P838/G846
NPGMZS
autu
Jego
P2522/G2532
CC
kai
i
P4071/G4198
VMPN YS
poreuu
wyrusz
P1513/G1519
PA
eis
do
P1086/G1093
NAFS
gen
ziemi
P2460/G2474
NGMS
Israel
Izraela,
P2338/G2348
VIRA ZP
tethnekasin
umarli
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P3460/G3588
DNMP NPNMZP&APRNMP
hoi
P2208/G2212
VPPANMP
dzetuntes
szukajcy
P3460/G3588
DAFS
ten
P5438/G5590
NAFS
psychen
ycia
P3460/G3588
DGNS
tu
P3690/G3813
NGNS
.
paidiu
Dziecka.
P3460/G3588
DNMS NPNMZS
2,21
ho
On
P1154/G1161
CH
de
za
P1453/G1453
VPAPNMS
egertheis
podnisszy si
P3753/G3880
VIAA ZS
parelaben
wzi
P3460/G3588
DANS
to
P3690/G3813
NANS
paidion
Dziecko
P2522/G2532
CC
kai
i
P3460/G3588
DAFS
ten
P3266/G3384
NAFS
metera
matk
P838/G846
NPGMZS
autu
Jego
P2522/G2532
CC
kai
i
P1519/G1525
VIAA ZS
eiselthen
wszed
P1513/G1519
PA
eis
do
P1086/G1093
NAFS
gen
ziemi
P2460/G2474
NGMS
.
Israel
Izraela.
P189/G191
VPAANMS
2,22
Akusas
Usyszawszy
P1154/G1161
CC
de
za,
P3628/G3754
CH
hoti
e
P739/G745
NNMS
Archelaos
Archelaos
P928/G936
VIPA ZS
basileuei
krluje
P3460/G3588
DGFS
tes
P2437/G2449
NGFS
Iudaias
Judei
P472/G473
PG
anti
zamiast
P3460/G3588
DGMS
tu
P3837/G3962
NGMS
patros
ojca
P838/G846
NPGMZS
autu
jego
P2254/G2264
NGMS
Herodu
Heroda,
P5248d/G5399
VIAO ZS
efobethe
zlk si
P1558/G1563
AB
ekei
tam
2,18
apelthein
wrci.
P5385/G5537
VPAPNMS
chrematistheis
Otrzymawszy wyroczni
P1154/G1161
CC
de
za
P2582/G2596
PA
kat
we
P3554/G3677
NANS
onar
nie
P403/G402
VIAA ZS
anechoresen
oddali si
P1513/G1519
PA
eis
do
P3460/G3588
DANP
ta
P3197/G3313
NANP
mere
regionu
P3460/G3588
DGFS
tes
P1048/G1056
NGFS
,
Galilaias
Galilei.
P2522/G2532
CC
2,23
kai
I
P2062/G2064
VPAANMS
elthon
przyszedszy
P2717/G2730
VIAA ZS
katokesen
zamieszka
P1513/G1519
PA
eis
w
P4046/G4172
NAFS
polin
miecie
P2996/G3004
VPPPAFS
legomenen
zwanym
P3351/G3478
NAFS
Nadzaret
Nazaret,
P3580/G3704
CH
hopos
eby
P4011/G4137
VSAP ZS
plerothe
wypenio si,
P3460/G3588
DNNS NPNNZS&APRNNS
to
(co)
P2996/G3004
VPAPNNS
hrethen
powiedziane
P1216/G1223
PG
dia
przez
P3460/G3588
DGMP
ton
P4264/G4396
NGMP
profeton
prorokw,
P3628/G3754
ABR
hoti
e
P3355/G3480
NNMS
Nadzoraios
Nazarejczykiem
P2553/G2564
VIFP ZS
.
klethesetai
nazwany bdzie.
P1720/G1722
PD
3,1
En
W
P1154/G1161
CC
de
za
P3460/G3588
DDFP
tais
P2244/G2250
NDFP
hemerais
dniach
P1560/G1565
ADDFP
ekeinais
owych
P3729/G3854
VIPN ZS
paraginetai
przybywa
P2478a/G2491
NNMS
Ioannes
Jan
P3460/G3588
DNMS
ho
P904/G910
NNMS
baptistes
Chrzciciel
P2774/G2784
VPPANMS
kerysson
goszcy
P1720/G1722
PD
en
na
P3460/G3588
DDFS
te
P2047/G2048
APDFS
eremo
pustkowiu
P3460/G3588
DGFS
tes
P2437/G2449
NGFS
Iudaias
Judei
P2522/G2532
CC
3,2 []
kai
[i]
P2996/G3004
VPPANMS
legon
mwicy:
P3224/G3340
VMPA YP
metanoeite
Zmieniajcie mylenie
,
P1449/G1448
VIRA ZS
engiken
zbliyo si
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P3460/G3588
DNFS
he
P925/G932
NNFS
basileia
krlestwo
P3460/G3588
DGMP
ton
P3648/G3772
NGMP
.
uranon
niebios.
P3654/G3778
APDNMS
3,3
hutos
Ten
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P1505b/G2076
VIPA ZS
estin
jest
P3460/G3588
DNMS NPNMZS&APRNMS
ho
P2996/G3004
VPAPNMS
hretheis
nazwany
P1216/G1223
PG
dia
przez
P2258/G2268
NGMS
Esaiu
Izajasza
P3460/G3588
DGMS
tu
P4264/G4396
NGMS
profetu
proroka
P2996/G3004
VPPAGMS
legontos
mwicego:
P5305/G5456
NNFS
fone
Gos
P986/G994
VPPAGMS
boontos
woajcego
P1720/G1722
PD
en
na
P3460/G3588
DDFS
te
P2047/G2048
APDFS
eremo
pustkowiu:
P2084/G2090
VMAA YP
hetoimasate
Przygotujcie
P3460/G3588
DAFS
ten
P3471/G3598
NAFS
hodon
drog
P2955/G2962
NGMS
,
kyriu
Pana,
P2113/G2117
A AFP
eutheias
proste
P4034/G4160
VMPA YP
poieite
czycie
P3460/G3588
DAFP
tas
P5002/G5147
NAFP
tribus
cieki
P838/G846
NPGMZS
.
autu
Jego.
P838/G846
NPNMZS
3,4
autos
Sam
P1154/G1161
CC
de
za
P3460/G3588
DNMS
ho
P2478a/G2491
NNMS
Ioannes
Jan
P2189*/G2192
VIIA ZS
eichen
mia
P3460/G3588
DANS
to
P1740/G1742
NANS
endyma
ubranie
P838/G846
NPGMZS
autu
jego
P570/G575
PG
apo
z
P2349/G2359
NGFP
trichon
wosw
P2561/G2574
NGFS
kamelu
wielbda
P2522/G2532
CC
kai
i
P2220/G2223
NAFS
dzonen
pas
P1188/G1193
A AFS
dermatinen
skrzany
P3888/G4012
PA
peri
wok
P3460/G3588
DAFS
ten
P3625/G3751
NAFS
osfyn
biodra
P838/G846
NPGMZS
,
autu
jego,
P3460/G3588
DNFS
he
P1154/G1161
CC
de
za
P5015/G5160
NNFS
trofe
pokarm
P1505b/G2258
VIIA ZS
en
by
P838/G846
NPGMZS
autu
jego
P197/G200
NNFP
akrides
szaracze
P2522/G2532
CC
kai
i
3,2
3,411 10
P3176/G3192
NNNS
meli
mid
P67/G66
A NNS
.
agrion
dziki.
P4980/G5119
AB
3,5
Tote
Wtedy
P1605/G1607
VIIN ZS
ekseporeueto
wychodzia
P4184/G4314
PA
pros
do
P838/G846
NPAMZS
auton
niego
P2404/G2414
NNNP
Hierosolyma
Jerozolima
P2522/G2532
CC
kai
i
P3831/G3956
A NFS
pasa
caa
P3460/G3588
DNFS
he
P2437/G2449
NNFS
Iudaia
Judea
P2522/G2532
CC
kai
i
P3831/G3956
A NFS
pasa
caa
P3460/G3588
DNFS
he
P3942/G4066
APNFS
perichoros
okolica
P3460/G3588
DGMS
tu
P2435/G2446
NGMS
,
Iordanu
Jordanu,
P2522/G2532
CC
3,6
kai
i
P901/G907
VIIP ZP
ebaptidzonto
byli zanurzani
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDMS
to
P2435/G2446
NDMS
Iordane
Jordanie
P4087/G4215
NDMS
potamo
rzece
P5111/G5259
PG
hyp
przez
P838/G846
NPGMZS
autu
niego,
P1842/G1843
VPPMNMP
eksomologumenoi
wyznajcy
P3460/G3588
DAFP
tas
P264/G266
NAFP
hamartias
grzechy
P838/G846
NPGMZP
.
auton
ich.
P3584/G3708
VPAANMS
3,7
Idon
Zobaczywszy
P1154/G1161
CC
de
za
P4057/G4183
APAMP
pollus
licznych
P3460/G3588
DGMP
ton
P5182/G5330
NGMP
Farisaion
(z) faryzeuszw
P2522/G2532
CC
kai
i
P4388/G4523
NGMP
Saddukaion
saduceuszw
P2062/G2064
VPPNAMP
erchomenus
przychodzcych
P1909/G1909
PA
epi
do
P3460/G3588
DANS
to
P902/G908
NANS
baptisma
chrztu
P838/G846
NPGMZS
autu
jego,
P2996/G3004
VIAA ZS
eipen
powiedzia
P838/G846
NPDMZP
autois
im:
P1075/G1081
NVNP
gennemata
Pody
P2188/G2191
NGFP
,
echidnon
mij,
P4962/G5101
APTNMS
tis
kto
P5115/G5263
VIAA ZS
hypedeiksen
pokaza
P5063b/G5213
NPDYP
hymin
wam,
P5194/G5343
VNAA
fygein
(jak) uciec
P570/G575
PG
apo
od
P3460/G3588
DGFS APRNFS+
tes
P3178/G3195
VPPAGFS
melluses
majcego przyj
P3585/G3709
NGFS
;
orges
gniewu?
P4034/G4160
VMAA YP
3,8
poiesate
Uczycie
P3643/G3767
CH
un
wic
P2576/G2590
NAMS
karpon
owoc
P512/G514
A AMS
aksion
godny
P3460/G3588
DGFS
tes
P3225/G3341
NGFS
metanoias
zmiany mylenia
P2522/G2532
CC
3,9
kai
i
P3246/G3361
AB
me
nie
P1377/G1380
VSAA YP VMAA YP
doksete
uznajcie za suszne
P2996/G3004
VNPA
legein
mwi
P1720/G1722
PD
en
w
P1438/G1438
NPDMYP
heautois
sobie:
P3837/G3962
NAMS
patera
Ojca
P2189*/G2192
VIPA XP
echomen
mamy
P3460/G3588
DAMS
ton
P10/G11
NAMS
.
Abraam
Abrahama,
P2996/G3004
VIPA XS
lego
mwi
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P5063b/G5213
NPDYP
hymin
wam,
P3628/G3754
CH
hoti
e
P1408/G1410
VIPN ZS
dynatai
moe
P3460/G3588
DNMS
ho
P2306/G2316
NNMS
theos
Bg
P1529/G1537
PG
ek
z
P3460/G3588
DGMP
ton
P3030/G3037
NGMP
lithon
kamieni
P3654b/G5130
ADGMP
tuton
tych
P1453/G1453
VNAA
egeirai
podnie
P4899/G5043
NANP
tekna
dzieci
P3460/G3588
DDMS
to
P10/G11
NDMS
.
Abraam
Abrahamowi.
P2231/G2235
AB
3,10
ede
Ju
P1154/G1161
CC
de
za
P3460/G3588
DNFS
he
P511/G513
NNFS
aksine
siekiera
P4184/G4314
PA
pros
do
P3460/G3588
DAFS
ten
P4357/G4491
NAFS
hridzan
korzenia
P3460/G3588
DGNP
ton
P1180/G1186
NGNP
dendron
drzew
P2739/G2749
VIPN ZS
keitai
przylega.
P3831/G3956
A NNS
pan
Kade
P3643/G3767
CH
un
wic
P1180/G1186
NNNS
dendron
drzewo
P3246/G3361
AB
me
nie
P4034/G4160
VPPANNS
poiun
czynice
P2576/G2590
NAMS
karpon
owocu
P2557/G2570
A AMS
kalon
piknego
P1577/G1581
VIPP ZS
ekkoptetai
wycinane jest
P2522/G2532
CC
kai
i
P1513/G1519
PA
eis
w
P4309/G4442
NANS
pyr
ogie
P900/G906
VIPP ZS
.
balletai
rzucane jest.
P1475/G1473
NPNXS
3,11
Ego
Ja
P3185/G3303
CS
men
3,6
Zob. Mk 1,4nn.
3,6
i 3,7
Zob. Mk 1,5.
3,9
Wzbudzi.
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 11
hymas
was
P901/G907
VIPA XS
baptidzo
zanurzam
P1720/G1722
PD
en
w
P5058/G5204
NDNS
hydati
wodzie
P1513/G1519
PA
eis
ku
P3225/G3341
NAFS
,
metanoian
zmianie mylenia.
P3460/G3588
DNMS NPNMZS&APRNMS
ho
P1154/G1161
CH
de
Za
P3571/G3694
PG
opiso
za
P1697b/G3450
NPGXS
mu
mn
P2062/G2064
VPPNNMS
erchomenos
przychodzcy
P2465/G2478
AMNMS
ischyroteros
silniejszy
P1697b/G3450
NPGXS
mu
(ode) mnie
P1505b/G2076
VIPA ZS
,
estin
jest,
P3614/G3739
APRGMS
hu
ktrego
P3630/G3756
AB
uk
nie
P1505/G1510
VIPA XS
eimi
jestem
P2415/G2425
A NMS
hikanos
wart
P3460/G3588
DANP
ta
P5118/G5266
NANP
hypodemata
sanday
P933/G941
VNAA
bastasai
unie.
P838/G846
NPNMZS
autos
On
P5063b/G5209
NPA YP
hymas
was
P901/G907
VIFA ZS
baptisei
zanurzy
P1720/G1722
PD
en
w
P4025/G4151
NDNS
pneumati
Duchu
P41/G40
A DNS
hagio
witym
P2522/G2532
CC
kai
i
P4309/G4442
NDNS
pyri
ogniu.
P3614/G3739
APRGMS
3,12
hu
Ktrego
P3460/G3588
DNNS
to
P4292/G4425
NNNS
ptyon
wiejado
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDFS
te
P5344/G5495
NDFS
cheiri
rku
P838/G846
NPGMZS
autu
Jego
P2522/G2532
CC
kai
i
P1238/G1245
VIFA ZS
diakathariei
wyczyci
P3460/G3588
DAFS
ten
P255/G257
NAFS
halona
klepisko
P838/G846
NPGMZS
autu
Jego
P2522/G2532
CC
kai
i
P4724/G4863
VIFA ZS
synaksei
zbierze
P3460/G3588
DAMS
ton
P4484/G4621
NAMS
siton
zboe
P838/G846
NPGMZS
autu
Jego
P1513/G1519
PA
eis
do
P3460/G3588
DAFS
ten
P591/G596
NAFS
,
apotheken
skadu,
P3460/G3588
DANS
to
P1154/G1161
CC/ CH
de
za
P886/G892
NANS
achyron
plew
P2608/G2618
VIFA ZS
katakausei
spali
P4309/G4442
NDNS
pyri
ogniem
P755/G762
A DNS
.
asbesto
nieugaszonym.
P4980/G5119
AB
3,13
Tote
Wtedy
P3729/G3854
VIPN ZS
paraginetai
przybywa
P3460/G3588
DNMS
ho
P2414/G2424
NNMS
Iesus
Jezus
P570/G575
PG
apo
z
P3460/G3588
DGFS
tes
P1048/G1056
NGFS
Galilaias
Galilei
P1909/G1909
PA
epi
nad
P3460/G3588
DAMS
ton
P2435/G2446
NAMS
Iordanen
Jordan
P4184/G4314
PA
pros
do
P3460/G3588
DAMS
ton
P2478a/G2491
NAMS
Ioannen
Jana,
P3460/G3588
DGNS
tu
P901/G907
VNAPG
baptisthenai
(by) zosta zanurzonym
P5111/G5259
PG
hyp
przez
P838/G846
NPGMZS
.
autu
niego.
P3460/G3588
DNMS
3,14
ho
P1154/G1161
CH
de
Za
P2478a/G2491
NNMS
Ioannes
Jan
P1248/G1254
VIIA ZS
diekolyen
powstrzymywa
P838/G846
NPAMZS
auton
Go
P2996/G3004
VPPANMS
legon
mwic:
P1475/G1473
NPNXS
ego
Ja
P5380/G5532
NAFS
chreian
potrzeb
P2189*/G2192
VIPA XS
echo
mam
P5111/G5259
PG
hypo
przez
P4628b/G4675
NPGYS
su
Ciebie
P901/G907
VNAP
,
baptisthenai
by zanurzonym
P2522/G2532
CC
kai
i
P4628/G4771
NPNYS
sy
Ty
P2062/G2064
VIPN YS
erche
przychodzisz
P4184/G4314
PA
pros
do
P/G3165
NPAXS
;
me
mnie?
P606/G611
VPAONMS
3,15
apokritheis
Odpowiadajc
P1154/G1161
CH
de
za
P3460/G3588
DNMS
ho
P2414/G2424
NNMS
Iesus
Jezus
P2996/G3004
VIAA ZS
eipen
rzek
P4184/G4314
PA
pros
do
P838/G846
NPAMZS
auton
niego:
P857/G863
VMAA YS
afes
Pozwl
P731/G737
AB
,
arti
teraz,
P3655a/G3779
AB
hutos
tak
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P4112/G4241
VPPANNS+
prepon
waciwie
P1505b/G2076
+VIPA ZS
estin
jest
P1475b/G2254
NPDXP
hemin
nam
P4011/G4137
VNAA
plerosai
wypeni
P3831/G3956
A AFS
pasan
ca
P1338/G1343
NAFS
.
dikaiosynen
sprawiedliwo.
P4980/G5119
AB
tote
Wtedy
P857/G863
VIPA ZS
aesin
pozwala
P838/G846
NPAMZS
.
auton
Mu.
P901/G907
VPAPNMS
3,16
baptistheis
Zostawszy zanurzonym
P1154/G1161
CC
de
za
P3460/G3588
DNMS
ho
P2414/G2424
NNMS
Iesus
Jezus
P2113/G2117
APNMS AB
euthys
zaraz
P305/G305
VIAA ZS
anebe
wyszed
P570/G575
PG
apo
z
P3460/G3588
DGNS
tu
3,11
Zob. Mk 1,7.
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 12
3,164,5 12
P5058/G5204
NGNS
hydatos
wody.
P2522/G2532
CC
kai
I
P2389/G2400
QS
idu
oto
P455/G455
VIAP ZP
eneochthesan
otwarte zostay
P838/G846
NPDMZS
[]
auto
[Mu]
P3460/G3588
DNMP
hoi
P3648/G3772
NNMP
,
uranoi
niebiosa
P2522/G2532
CC
kai
i
P3584/G3708
VIAA ZS
eiden
zobaczy
P3460/G3588
DANS
[]
to
P4025/G4151
NANS
pneuma
Ducha
P3460/G3588
DGMS
[]
tu
P2306/G2316
NGMS
theu
Boga
P2583/G2597
VPPAANS
katabainon
schodzcego
P5461/G5616
CS
hosei
jakby
P3934/G4058
NAFS
peristeran
gob
P2522/G2532
CC
[]
kai
[i]
P2062/G2064
VPPNANS
erchomenon
przychodzcego
P1909/G1909
PA
ep
na
P838/G846
NPAMZS
auton
Niego.
P2522/G2532
CC
3,17
kai
I
P2389/G2400
QS
idu
oto
P5305/G5456
NNFS
fone
gos
P1529/G1537
PG
ek
z
P3460/G3588
DGMP
ton
P3648/G3772
NGMP
uranon
niebios
P2996/G3004
VPPANFS
legusa
mwicy:
P3654/G3778
APDNMS
hutos
Ten
P1505b/G2076
VIPA ZS
estin
jest
P3460/G3588
DNMS
ho
P5061/G5207
NNMS
hyios
Syn
P1697b/G3450
NPGXS
mu
mj
P3460/G3588
DNMS
ho
P27/G27
A NMS
,
agapetos
umiowany,
P1720/G1722
PD
en
w
P3614/G3739
APRDMS
ho
ktrym
P2100/G2106
VIAA XS
.
eudokesa
upodobaem.
P4980/G5119
AB
4,1
Tote
Wtedy
P3460/G3588
DNMS
ho
P2414/G2424
NNMS
Iesus
Jezus
P322/G321
VIAP ZS
anechthe
wyprowadzony zosta
P1513/G1519
PA
eis
na
P3460/G3588
DAFS
ten
P2047/G2048
APAFS
eremon
pustkowie
P5111/G5259
PG
hypo
przez
P3460/G3588
DGNS
tu
P4025/G4151
NGNS
pneumatos
Ducha,
P3861/G3985
VNAP
peirasthenai
(by) zosta dowiadczonym
P5111/G5259
PG
hypo
przez
P3460/G3588
DGMS
tu
P1221/G1228
APGMS
.
diabolu
przeciwnika.
P2522/G2532
CC
4,2
kai
I
P3396/G3522
VPAANMS
nesteusas
przepociwszy
P2244/G2250
NAFP
hemeras
dni
P4920a/G5062
ACAFP
tesserakonta
czterdzieci
P2522/G2532
CC
kai
i
P3443/G3571
NAFP
nyktas
nocy
P4920a/G5062
ACAFP
,
tesserakonta
czterdzieci,
P5158/G5305
APMANS ABM
hysteron
pniej
P3859/G3983
VIAA ZS
.
epeinasen
zgodnia.
P2522/G2532
CC
4,3
kai
I
P4203/G4334
VPAANMS
proselthon
podszedszy
P3460/G3588
DNMS NPNMZS&APRNMS
ho
P3861/G3985
VPPANMS
peiradzon
kuszcy
P2996/G3004
VIAA ZS
eipen
powiedzia
P838/G846
NPDMZS
auto
Mu:
P1488/G1487
CS
ei
Jeli
P5061/G5207
NNMS
hyios
Syn
P/G1488
VIPA YS
ei
jeste
P3460/G3588
DGMS
tu
P2306/G2316
NGMS
,
theu
Boga,
P2996/G3004
VMAA YS
eipe
powiedz,
P2432/G2443
CC
hina
by
P3460/G3588
DNMP
hoi
P3030/G3037
NNMP
lithoi
kamienie
P3654/G3778
ADNMP
hutoi
te
P734/G740
NNMP
artoi
chlebami
P1089/G1096
VSAD ZP
.
genontai
stay si.
P3460/G3588
DNMS NPNMZS
4,4
ho
On
P1154/G1161
CH
de
za
P606/G611
VPAONMS
apokritheis
odpowiadajc
P2996/G3004
VIAA ZS
eipen
rzek:
P1118/G1125
VIRP ZS
gegraptai
Napisane jest:
P3630/G3756
AB
uk
Nie
P1909/G1909
PD
ep
na
P734/G740
NDMS
arto
chlebie
P3316/G3441
A DMS
mono
samym
P/G2198
VIFM ZS VMPA ZS
dzesetai
y bdzie
P3460/G3588
DNMS
ho
P446/G444
NNMS
,
anthropos
czowiek,
P232/G235
CH
all
ale
P1909/G1909
PD
epi
na
P3831/G3956
A DNS
panti
kadym
P4353/G4487
NDNS
hremati
sowie
P1605/G1607
VPPNDNS
ekporeuomeno
wychodzcym
P1216/G1223
PG
dia
przez
P4608/G4750
NGNS
stomatos
usta
P2306/G2316
NGMS
.
theu
Boga.
P4980/G5119
AB
4,5
Tote
Wtedy
P3753/G3880
VIPA ZS
paralambanei
bierze
P838/G846
NPAMZS
auton
Go
P3460/G3588
DNMS
ho
P1221/G1228
APNMS
diabolos
przeciwnik
P1513/G1519
PA
eis
do
P3460/G3588
DAFS
ten
P41/G40
A AFS
hagian
witego
P4046/G4172
NAFS
polin
miasta,
P2522/G2532
CC
kai
i
P2463/G2476
VIAA ZS
estesen
postawi
P838/G846
NPAMZS
auton
Go
P1909/G1909
PA
epi
na
P3460/G3588
DANS
to
P4286/G4419
NANS
pterygion
szczycie
P3460/G3588
DGNS
tu
P2401/G2411
APGNS
hieru
wityni,
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 13
legei
mwi
P838/G846
NPDMZS
auto
Mu:
P1488/G1487
CS
ei
Jeli
P5061/G5207
NNMS
hyios
Synem
P/G1488
VIPA YS
ei
jeste
P3460/G3588
DGMS
tu
P2306/G2316
NGMS
,
theu
Boga,
P900/G906
VMAA YS
bale
rzu
P4433/G4572
NPAMYS
seauton
si
P2723/G2736
AB
kato
w d.
P1118/G1125
VIRP ZS
gegraptai
Napisane jest
P1056/G1063
CS
gar
bowiem,
P3628/G3754
CC
hoti
e:
P3460/G3588
DDMP
tois
P33/G32
NDMP
angelois
Zwiastunom
P838/G846
NPGMZS
autu
Jego
P1781/G1781
VIFD ZS
enteleitai
przykae
P3888/G4012
PG
peri
o
P4628b/G4675
NPGYS
su
Tobie
P2522/G2532
CC
kai
i
P1909/G1909
PG
epi
na
P5344/G5495
NGFP
cheiron
rkach
P144/G142
VIFA ZP
arusin
podnios
P4432*a/G4571
NPAYS
,
se
Ci,
P3262/G3379
CS
mepote
coby nie
P4220/G4350
VSAA YS
proskopses
uderzye
P4184/G4314
PA
pros
o
P3030/G3037
NAMS
lithon
kamie
P3460/G3588
DAMS
ton
P4100/G4228
NAMS
poda
stop
P4628b/G4675
NPGYS
.
su
Tw.
P5197/G5346
VIAA ZS/ VIIA ZS
4,7
efe
Rzek
P838/G846
NPDMZS
auto
mu
P3460/G3588
DNMS
ho
P2414/G2424
NNMS
Iesus
Jezus:
P3701/G3825
AB
palin
Znw
P1118/G1125
VIRP ZS
gegraptai
napisane jest:
P3630/G3756
AB
uk
Nie
P1594/G1598
VIFA YS VMAA YS
ekpeiraseis
bdziesz wystawia na prb
P2955/G2962
NAMS
kyrion
Pana
P3460/G3588
DAMS
ton
P2306/G2316
NAMS
theon
Boga
P4628b/G4675
NPGYS
.
su
twego.
P3701/G3825
AB
4,8
Palin
Znw
P3753/G3880
VIPA ZS
paralambanei
bierze
P838/G846
NPAMZS
auton
Go
P3460/G3588
DNMS
ho
P1221/G1228
APNMS
diabolos
przeciwnik
P1513/G1519
PA
eis
na
P3610/G3735
NANS
oros
gr
P5160/G5308
A ANS
hypselon
wysok
P3022/G3029
AB
lian
bardzo,
P2522/G2532
CC
kai
i
P1159c/G1166
VIPA ZS
deiknysin
pokazuje
P838/G846
NPDMZS
auto
mu
P3831/G3956
A AFP
pasas
wszystkie
P3460/G3588
DAFP
tas
P925/G932
NAFP
basileias
krlestwa
P3460/G3588
DGMS
tu
P2881/G2889
NGMS
kosmu
wiata
P2522/G2532
CC
kai
i
P3460/G3588
DAFS
ten
P1389/G1391
NAFS
doksan
chwa
P838/G846
NPGFZP
auton
ich,
P2522/G2532
CC
4,9
kai
i
P2996/G3004
VIAA ZS
eipen
powiedzia
P838/G846
NPDMZS
auto
Mu:
P3654b/G5023
APDANP
tauta
To
P4628b/G4671
NPDYS
soi
Ci
P3831/G3956
A ANP
panta
wszystko
P1319/G1325
VIFA XS
,
doso
dam,
P1436/G1437
CS
ean
jeli
P3975/G4098
VPAANMYS
peson
upadszy
P4222/G4352
VSAA YS
proskyneses
pokoniby si
P1697b/G3427
NPDXS
.
moi
mi.
P4980/G5119
AB
4,10
tote
Wtedy
P2996/G3004
VIPA ZS
legei
mwi
P838/G846
NPDMZS
auto
mu
P3460/G3588
DNMS
ho
P2414/G2424
NNMS
Iesus
Jezus:
P5068/G5217
VMPA YS
,
hypage
Odchod,
P4429a/G4567
NVMS
satana
szatanie,
P1118/G1125
VIRP ZS
gegraptai
napisane jest
P1056/G1063
CS
gar
bowiem:
P2955/G2962
NAMS
kyrion
Panu
P3460/G3588
DAMS
ton
P2306/G2316
NAMS
theon
Bogu
P4628b/G4675
NPGYS
su
Twemu
P4222/G4352
VIFA YS VMPA YS
proskyneseis
kania si bdziesz
P2522/G2532
CC
kai
i
P838/G846
NPDMZS
auto
Jemu
P3316/G3441
A DMS
mono
samemu
P2993/G3000
VIFA YS VMPA YS
.
latreuseis
suy bdziesz.
P4980/G5119
AB
4,11
Tote
Wtedy
P857/G863
VIPA ZS
aesin
opuszcza
P838/G846
NPAMZS
auton
Go
P3460/G3588
DNMS
ho
P1221/G1228
APNMS
,
diabolos
przeciwnik
P2522/G2532
CC
kai
i
P2389/G2400
QS
idu
oto
P33/G32
NNMP
angeloi
zwiastunowie
P4203/G4334
VIAA ZP
proselthon
podeszli
P2522/G2532
CC
kai
i
P1240/G1247
VIIA ZP
diekonun
suyli
P838/G846
NPDMZS
.
auto
Mu.
P189/G191
VPAANMS
4,12
Akusas
Usyszawszy
P1154/G1161
CC
de
za,
P3628/G3754
CH
hoti
e
P2478a/G2491
NNMS
Ioannes
Jan
P3734/G3860
VIAP ZS
paredothe
zosta wydany,
P403/G402
VIAA ZS
anechoresen
oddali si
P1513/G1519
PA
eis
do
P3460/G3588
DAFS
ten
P1048/G1056
NAFS
.
Galilaian
Galilei.
P2522/G2532
CC
4,13
kai
I
P2631/G2641
VPAANMS
katalipon
zostawiwszy
4,8
Wspaniao.
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 14
4,1319 14
P3460/G3588
DAFS
ten
P3351/G3478
NAFS
Nadzara
Nazaret,
P2062/G2064
VPAANMS
elthon
przyszedszy
P2717/G2730
VIAA ZS
katokesen
osiedli si
P1513/G1519
PA
eis
w
P2736/G2584
NAFS
Kafarnaum
Kafarnaum
P3460/G3588
DAFS
ten
P3738/G3864
A AFS
parathalassian
nadmorskim
P1720/G1722
PD
en
w
P3610*b/G3725
NDNP
horiois
granicach
P2191/G2194
NGMS
Dzabulon
Zabulona
P2522/G2532
CC
kai
i
P3382/G3508
NGMS
Nefthalim
Neftalego.
P2432/G2443
CH
4,14
hina
Aby
P4011/G4137
VSAP ZS
plerothe
wypenio si,
P3460/G3588
DNNS NPNNZS&APRNNS
to
(co)
P2996/G3004
VPAPNNS
hrethen
powiedziane
P1216/G1223
PG
dia
przez
P2258/G2268
NGMS
Esaiu
Izajasza
P3460/G3588
DGMS
tu
P4264/G4396
NGMS
profetu
proroka
P2996/G3004
VPPAGMS
legontos
mwicego:
P1086/G1093
NNFS/ NVFS
4,15
ge
ziemia
P2191/G2194
NGMS
Dzabulon
Zabulona
P2522/G2532
CC
kai
i
P1086/G1093
NNFS/ NVFS
ge
ziemia
P3382/G3508
NGMS
,
Nefthalim
Neftalego,
P3471/G3598
NAFS
hodon
droga
P2271/G2281
NGFS
,
thalasses
morza,
P3884/G4008
PG
peran
za
P3460/G3588
DGMS
tu
P2435/G2446
NGMS
,
Iordanu
Jordanem,
P1048/G1056
NNFS/ NVFS
Galilaia
Galilea
P3460/G3588
DGNP
ton
P1486/G1484
NGNP
,
ethnon
narodw,
P3460/G3588
DNMS
4,16
ho
P2988/G2992
NNMS
laos
lud
P3460/G3588
DNMS APRNMS
ho
P2510/G2521
VPPNNMS
kathemenos
siedzcy
P1720/G1722
PD
en
w
P4519/G4655
NDNS
skotei
ciemnoci
P5306/G5457
NANS
fos
wiato
P3584/G3708
VIAA ZS
eiden
ujrza
P3162/G3173
A ANS
,
mega
wielkie,
P2522/G2532
CC
kai
i
P3460/G3588
DDMP APRNMP+
tois
P2510/G2521
VPPNDMP
kathemenois
siedzcym
P1720/G1722
PD
en
w
P5409/G5561
NDFS
chora
krainie
P2522/G2532
CC
kai
i
P4502/G4639
NDFS
skia
cieniu
P2278/G2288
NGMS
thanatu
mierci
P5306/G5457
NNNS
fos
wiato
P394/G393
VIAA ZS
aneteilen
wzeszo
P838/G846
NPDMZP
.
autois
im.
P570/G575
PG
4,17
Apo
Od
P4980/G5119
AB APGNS
tote
wtedy
P750b/G756
VIAM ZS
erksato
zacz
P3460/G3588
DNMS
ho
P2414/G2424
NNMS
Iesus
Jezus
P2774/G2784
VNPA
keryssein
gosi
P2522/G2532
CC
kai
i
P2996/G3004
VNPA
legein
mwi:
P3224/G3340
VMPA YP
metanoeite
Zmieniajcie mylenie,
P1449/G1448
VIRA ZS
engiken
zbliyo si
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P3460/G3588
DNFS
he
P925/G932
NNFS
basileia
krlestwo
P3460/G3588
DGMP
ton
P3648/G3772
NGMP
.
uranon
niebios.
P3920/G4043
VPPANMS
4,18
Peripaton
Przechodzc
P1154/G1161
CC
de
za
P3719/G3844
PA
para
obok
P3460/G3588
DAFS
ten
P2271/G2281
NAFS
thalassan
morza
P3460/G3588
DGFS
tes
P1048/G1056
NGFS
Galilaias
Galilei,
P3584/G3708
VIAA ZS
eiden
zobaczy
P1415/G1417
ACAMP
dyo
dwch
P81/G80
NAMP
,
adelfus
braci,
P4474/G4613
NAMS
Simona
Szymona
P3460/G3588
DAMS APRNMS
ton
P2996/G3004
VPPPAMS
legomenon
zwanego
P3950/G4074
NAMS
Petron
Piotrem
P2522/G2532
CC
kai
i
P407/G406
NAMS
Andrean
Andrzeja
P3460/G3588
DAMS
ton
P81/G80
NAMS
adelfon
brata
P838/G846
NPGMZS
,
autu
jego,
P900/G906
VPPAAMP
ballontas
rzucajcych
P292/G293
NANS
amblestron
okrg sie
P1513/G1519
PA
eis
w
P3460/G3588
DAFS
ten
P2271/G2281
NAFS
thalassan
morze.
P1505b/G2258
VIIA ZP
esan
Byli
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P228/G231
NNMP
.
halieis
rybakami.
P2522/G2532
CC
4,19
kai
I
P2996/G3004
VIPA ZS
legei
mwi
P838/G846
NPDMZP
autois
im:
P1199/G1205
AB VMAA YP
deute
Chodcie
P3571/G3694
PG
opiso
za
P1697b/G3450
NPGXS
,
mu
mn
P2522/G2532
CC
kai
i
P4034/G4160
VIFA XS
poieso
uczyni
P5063b/G5209
NPAYP
hymas
was
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 15
halieis
rybakami
P446/G444
NGMP
.
anthropon
ludzi.
P3460/G3588
DNMP NPNMZP
4,20
hoi
Oni
P1154/G1161
CH
de
za
P2106/G2112
AB
eutheos
zaraz
P857/G863
VPAANMP
afentes
opuciwszy
P3460/G3588
DANP
ta
P1345/G1350
NANP
diktya
sieci
P188/G190
VIAA ZP
ekoluthesan
zaczli towarzyszy
P838/G846
NPDMZS
.
auto
Mu.
P2522/G2532
CC
4,21
kai
I
P4131/G4260
VPAANMS
probas
przeszedszy dalej
P1559/G1564
AB
ekeithen
stamtd
P3584/G3708
VIAA ZS
eiden
zobaczy
P241/G243
A AMP
allus
innych
P1415/G1417
ACAMP
dyo
dwch
P81/G80
NAMP
,
adelfus
braci,
P2375/G2385
NAMS
Iakobon
Jakuba
P3460/G3588
DAMS
ton
(tego)
P3460/G3588
DGMS
tu
P2195/G2199
NGMS
Dzebedaiu
Zebedeusza
P2522/G2532
CC
kai
i
P2478a/G2491
NAMS
Ioannen
Jana
P3460/G3588
DAMS
ton
P81/G80
NAMS
adelfon
brata
P838/G846
NPGMZS
,
autu
jego,
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDNS
to
P4017/G4143
NDNS
ploio
odzi
P3210/G3326
PG
meta
z
P2195/G2199
NGMS
Dzebedaiu
Zebedeuszem
P3460/G3588
DGMS
tu
P3837/G3962
NGMS
patros
ojcem
P838/G846
NPGMZP
auton
ich,
P2662/G2675
VPPAAMP
katartidzontas
naprawiajcych
P3460/G3588
DANP
ta
P1345/G1350
NANP
diktya
sieci
P838/G846
NPGMZP
,
auton
ich;
P2522/G2532
CC
kai
i
P2553/G2564
VIAA ZS
ekalesen
powoa
P838/G846
NPAMZP
.
autus
ich.
P3460/G3588
DNMP NPNMZP
4,22
hoi
Oni
P1154/G1161
CH
de
za
P2106/G2112
AB
eutheos
zaraz
P857/G863
VPAANMP
afentes
opuciwszy
P3460/G3588
DANS
to
P4017/G4143
NANS
ploion
d
P2522/G2532
CC
kai
i
P3460/G3588
DAMS
ton
P3837/G3962
NAMS
patera
ojca
P838/G846
NPGMZP
auton
ich
P188/G190
VIAA ZP
ekoluthesan
zaczli towarzyszy
P838/G846
NPDMZS
.
auto
Mu.
P2522/G2532
CC
4,23
Kai
I
P3889/G4013
VIIA ZS
periegen
obchodzi
P1720/G1722
PD
en
P3527/G3650
A DFS
hole
ca
P3460/G3588
DDFS
te
P1048/G1056
NDFS
Galilaia
Galile,
P1315/G1321
VPPANMS
didaskon
nauczajc
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDFP
tais
P4725/G4864
NDFP
synagogais
synagogach
P838/G846
NPGMZP
auton
ich
P2522/G2532
CC
kai
i
P2774/G2784
VPPANMS
kerysson
goszc
P3460/G3588
DANS
to
P2092/G2098
NANS
euangelion
dobr nowin
P3460/G3588
DGFS
tes
P925/G932
NGFS
basileias
krlestwa,
P2522/G2532
CC
kai
i
P2313/G2323
VPPANMS
therapeuon
uzdrawiajc
P3831/G3956
A AFS
pasan
kad
P3427/G3554
NAFS
noson
chorob
P2522/G2532
CC
kai
i
P3831/G3956
A AFS
pasan
kad
P3112/G3119
NAFS
malakian
niemoc
P1720/G1722
PD
en
wrd
P3460/G3588
DDMS
to
P2988/G2992
NDMS
.
lao
ludu.
P2522/G2532
CC
4,24
Kai
I
P562/G565
VIAA ZS
apelthen
poszed
P3460/G3588
DNFS
he
P187/G189
NNFS
akoe
such
P838/G846
NPGMZS
autu
(o Nim)
P1513/G1519
PA
eis
na
P3527/G3650
A AFS
holen
ca
P3460/G3588
DAFS
ten
P4809/G4947
NAFS
Syrian
Syri.
P2522/G2532
CC
kai
I
P4244/G4374
VIAA ZP
prosenenkan
zaczli przynosi
P838/G846
NPDMZS
auto
Mu
P3831/G3956
APAMP
pantas
wszystkich
P3460/G3588
DAMP APRNMP
tus
P2549/G2560
AB
kakos
le
P2189*/G2192
VPPAAMP
echontas
si majcych,
P4038/G4164
A DFP
poikilais
rozmaitymi
P3427/G3554
NDFP
nosois
chorobami
P2522/G2532
CC
kai
i
P924/G931
NDFP
basanois
cierpieniami
P4772/G4912
VPPPAMP
synechomenus
objtych
P2522/G2532
CC
[]
kai
[i]
P1131/G1139
VPPNAMP
daimonidzomenus
optanych
P2522/G2532
CC
kai
i
P4444/G4583
VPPNAMP
seleniadzomenus
epileptykw
P2522/G2532
CC
kai
i
4,21
Zob. Mk 1,19.
4,24
4,245,9 16
P3759/G3885
APAMP
,
paralytikus
paralitykw,
P2522/G2532
CC
kai
i
P2313/G2323
VIAA ZS
etherapeusen
uzdrowi
P838/G846
NPAMZP
.
autus
ich.
P2522/G2532
CC
4,25
kai
I
P188/G190
VIAA ZP
ekoluthesan
zaczy towarzyszy
P838/G846
NPDMZS
auto
Mu
P3669/G3793
NNMP
ochloi
tumy
P4057/G4183
A NMP
polloi
liczne
P570/G575
PG
apo
z
P3460/G3588
DGFS
tes
P1048/G1056
NGFS
Galilaias
Galilei
P2522/G2532
CC
kai
i
P1173/G1179
NGFS
Dekapoleos
Dekapolu
P2522/G2532
CC
kai
i
P2404/G2414
NGNP
Hierosolymon
Jerozolimy
P2522/G2532
CC
kai
i
P2437/G2449
NGFS
Iudaias
Judei
P2522/G2532
CC
kai
i
P3884/G4008
PG
peran
zza
P3460/G3588
DGMS
tu
P2435/G2446
NGMS
.
Iordanu
Jordanu.
P3584/G3708
VPAANMS
5,1
Idon
Zobaczywszy
P1154/G1161
CH
de
za
P3460/G3588
DAMP
tus
P3669/G3793
NAMP
ochlus
tumy
P305/G305
VIAA ZS
anebe
wszed
P1513/G1519
PA
eis
na
P3460/G3588
DANS
to
P3610/G3735
NANS
,
oros
gr;
P2522/G2532
CC
kai
i
P2512/G2523
VPAAGMS
kathisantos
(gdy siad)
P838/G846
NPGMZS
autu
On
P4203/G4334
VIAA ZP
proselthan
podeszli ku
P838/G846
NPDMZS
auto
Niemu
P3460/G3588
DNMP
hoi
P3092/G3101
NNMS
mathetai
uczniowie
P838/G846
NPGMZS
autu
Jego.
P2522/G2532
CC
5,2
kai
I
P455/G455
VPAANMS
anoiksas
otworzywszy
P3460/G3588
DANS
to
P4608/G4750
NANS
stoma
usta
P838/G846
NPGMZS
autu
Jego
P1315/G1321
VIIA ZS
edidasken
naucza
P838/G846
NPAMZP
autus
ich
P2996/G3004
VPPANMS
legon
mwic:
P3100/G3107
A NMP
5,3
Makarioi
Szczliwi
P3460/G3588
DN
hoi
P4301/G4434
APNMP
ptochoi
biedni
P3460/G3588
DDNS
to
P4025/G4151
NDNS
,
pneumati
duchem,
P3628/G3754
CS
hoti
bo
P838/G846
NPGMZP
auton
ich
P1505b/G2076
VIPA ZS
estin
jest
P3460/G3588
DNFS
he
P925/G932
NNFS
basileia
krlestwo
P3460/G3588
DGMP
ton
P3648/G3772
NGMP
.
uranon
niebios.
P3100/G3107
A NMP
5,4
makarioi
Szczliwi
P3460/G3588
DNMP NPNMZP&APRNMP
hoi
P3872/G3996
VPPANMP
,
penthuntes
bolejcy
,
P3628/G3754
CS
hoti
bo
P838/G846
NPNMZP
autoi
oni
P3744/G3870
VIFP ZP
.
paraklethesontai
bd pocieszeni.
P3100/G3107
A NMP
5,5
makarioi
Szczliwi
P3460/G3588
DNMP
hoi
P4110/G4239
APNMP
,
praeis
agodni,
P3628/G3754
CS
hoti
bo
P838/G846
NPNMZP
autoi
oni
P2805/G2816
VIFA ZP
kleronomesusin
odziedzicz
P3460/G3588
DAFS
ten
P1086/G1093
NAFS
.
gen
ziemi.
P3100/G3107
A NMP
5,6
makarioi
Szczliwi
P3460/G3588
DNMP NPNMZP&APRNMP
hoi
P3859/G3983
VPPANMP
peinontes
akncy
P2522/G2532
CC
kai
i
P1369/G1372
VPPANMP
dipsontes
pragncy
P3460/G3588
DAFS
ten
P1338/G1343
NAFS
,
dikaiosynen
sprawiedliwoci,
P3628/G3754
CS
hoti
bo
P838/G846
NPNMZP
autoi
oni
P5374/G5526
VIFP ZP
.
chortasthesontai
bd nasyceni.
P3100/G3107
A NMP
5,7
makarioi
Szczliwi
P3460/G3588
DNMP
hoi
P1654/G1655
APNMP
,
eleemones
litociwi,
P3628/G3754
CS
hoti
bo
P838/G846
NPNMZP
autoi
oni
P1652/G1653
VIFP ZP
.
eleethesontai
litoci doznaj.
P3100/G3107
A NMP
5,8
makarioi
Szczliwi
P3460/G3588
DNMP
hoi
P2502/G2513
APNMP
katharoi
czyci
P3460/G3588
DDFS
te
P2574/G2588
NDFS
,
kardia
sercem,
P3628/G3754
CS
hoti
bo
P838/G846
NPNMZP
autoi
oni
P3460/G3588
DAMS
ton
P2306/G2316
NAMS
theon
Boga
P3576/G3700
VIFD ZP
.
opsontai
zobacz.
P3100/G3107
A NMP
5,9
makarioi
Szczliwi
5,3
Bdcy w aobie.
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 17
hoi
P1512/G1518
APNMP
,
eirenopoioi
pokj czynicy,
P3628/G3754
CS
hoti
bo
P838/G846
NPNMZP
autoi
oni
P5061/G5207
NNMP
hyioi
synami
P2306/G2316
NGMS
theu
Boga
P2553/G2564
VIFP ZP
.
klethesontai
zostan nazwani.
P3100/G3107
A NMP
5,10
makarioi
Szczliwi
P3460/G3588
DNMP NPNMZP&APRNMP
hoi
P1374/G1377
VPRPNMP
dediogmenoi
przeladowani
P1750/G1752
PG
heneken
z powodu
P1338/G1343
NGFS
,
dikaiosynes
sprawiedliwoci,
P3628/G3754
CS
hoti
bo
P838/G846
NPGMZP
auton
ich
P1505b/G2076
VIPA ZS
estin
jest
P3460/G3588
DNFS
he
P925/G932
NNFS
basileia
krlestwo
P3460/G3588
DGMP
ton
P3648/G3772
NGMP
.
uranon
niebios.
P3100/G3107
A NMP
5,11
makarioi
Szczliwi
P1505b/G2075
VIPA YP
este
jestecie,
P3626/G3752
CS
hotan
kiedy
P3556/G3679
VSAA ZP
oneidisosin
lyliby
P5063b/G5209
NPAYP
hymas
was
P2522/G2532
CC
kai
i
P1374/G1377
VSAA ZP
dioksosin
przeladowaliby
P2522/G2532
CC
kai
i
P2996/G3004
VSAA ZP
eiposin
mwiliby
P3831/G3956
A ANS
pan
wszystko
P4064/G4190
APANS
poneron
zoliwe
P2582/G2596
PG
kath
przeciw
P5063b/G5216
NPGYP
hymon
wam,
P5422/G5574
VPPNNMP
[]
pseudomenoi
[kamicy]
P1750/G1752
PG
heneken
z powodu
P/G1700
NPGXS
.
emu
mnie.
P5312/G5463
VMPA YP
5,12
chairete
Radujcie si
P2522/G2532
CC
kai
i
P21/G21
VMPM YP
,
agalliasthe
weselcie si,
P3628/G3754
CS
hoti
bo
P3460/G3588
DNMS
ho
P3286/G3408
NNMS
misthos
zapata
P5063b/G5216
NPGYP
hymon
wasza
P4057/G4183
A NMS
polys
wielka
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDMP
tois
P3648/G3772
NDMP
uranois
niebiosach.
P3655a/G3779
AB
hutos
Tak
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P1374/G1377
VIAA ZP
edioksan
przeladowali
P3460/G3588
DAMP
tus
P4264/G4396
NAMP
profetas
prorokw
P3460/G3588
DAMP
tus
P4124/G4253
PG
pro
przed
P5063b/G5216
NPGYP
.
hymon
wami.
P5063/G5210
NPNYP
5,13
Hymeis
Wy
P1505b/G2075
VIPA YP
este
jestecie
P3460/G3588
DNNS
to
P214/G217
NNNS
halas
sl
P3460/G3588
DGFS
tes
P1086/G1093
NGFS
ges
ziemi.
P1436/G1437
CS
ean
Jeliby
P1154/G1161
CH
de
za
P3460/G3588
DNNS
to
P214/G217
NNNS
halas
sl
P3344/G3471
VSAP ZS
,
moranthe
smak stracia,
P1720/G1722
PD
en
P4962/G5101
APTDNS
tini
czym
P230/G233
VIFP ZS
;
halisthesetai
posolona bdzie?
P1513/G1519
PA
eis
Na
P3637/G3762
APCANS
uden
nic (nie)
P2467/G2480
VIPA ZS
ischyei
ma siy
P2083/G2089
AB
eti
ju,
P1488/G1487
CS
ei
jeli
P3246/G3361
AB
me
nie
P900/G906
VPAPNNS
blethen
wyrzucona
P1853/G1854
AB
ekso
na zewntrz
P2649/G2662
VNPP
katapateisthai
zdeptan by
P5111/G5259
PG
hypo
przez
P3460/G3588
DGMP
ton
P446/G444
NGMP
.
anthropon
ludzi.
P5063/G5210
NPNYP
5,14
Hymeis
Wy
P1505b/G2075
VIPA YP
este
jestecie
P3460/G3588
DNNS
to
P5306/G5457
NNNS
fos
wiato
P3460/G3588
DGMS
tu
P2881/G2889
NGMS
.
kosmu
wiata.
P3630/G3756
AB
u
Nie
P1408/G1410
VIPN ZS
dynatai
moe
P4046/G4172
NNFS
polis
miasto
P2919/G2928
VNAP
krybenai
ukry si
P1883/G1883
PG
epano
na
P3610/G3735
NGNS
orus
grze
P2739/G2749
VPPNNFS
keimene
lece.
P3636/G3761
CC
5,15
ude
Ani
P2534/G2545
VIPA ZP
kaiusin
zapalaj
P3079/G3088
NAMS
lychnon
lampk
P2522/G2532
CC
kai
i
P4948/G5087
VIPA ZP
titheasin
kad
P838/G846
NPAMZS
auton
(j)
P5111/G5259
PA
hypo
pod
P3460/G3588
DAMS
ton
P3302/G3426
NAMS
modion
korzec,
P232/G235
CH
all
ale
P1909/G1909
PA
epi
na
P3460/G3588
DAFS
ten
P3078/G3087
NAFS
,
lychnian
wieczniku,
P2522/G2532
CC
kai
i
P2983/G2989
VIPA ZS
lampei
wieci
P3831/G3956
A DMP
pasin
wszystkim
P3460/G3588
DDMP
tois
P1720/G1722
PD
en
w
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 18
5,1520 18
P3460/G3588
DDFS
te
P3488/G3614
NDFS
.
oikia
domu.
P3655a/G3779
AB
5,16
hutos
Tak
P2983/G2989
VMAA ZS
lampsato
niech zawieci
P3460/G3588
DNNS
to
P5306/G5457
NNNS
fos
wiato
P5063b/G5216
NPGYP
hymon
wasze
P1713/G1715
PG
emprosthen
wobec
P3460/G3588
DGMP
ton
P446/G444
NGMP
,
anthropon
ludzi,
P3580/G3704
CS
hopos
eby
P3584/G3708
VSAA ZP
idosin
zobaczyli
P5063b/G5216
NPGYP
hymon
wasze
P3460/G3588
DANP
ta
P2557/G2570
A ANP
kala
dobre
P2041/G2041
NANP
erga
czyny
P2522/G2532
CC
kai
i
P1390/G1392
VSAA ZP
doksasosin
pochwalili
P3460/G3588
DAMS
ton
P3837/G3962
NAMS
patera
Ojca
P5063b/G5216
NPGYP
hymon
waszego,
P3460/G3588
DAMS
ton
(Tego)
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDMP
tois
P3648/G3772
NDMP
.
uranois
niebiosach.
P3246/G3361
AB
5,17
Me
Nie
P3416/G3543
VSAA YP VMAA YP
nomisete
uznajcie,
P3628/G3754
CC
hoti
e
P2062/G2064
VIAA XS
elthon
przyszedem
P2637/G2647
VNAA
katalysai
obali
P3460/G3588
DAMS
ton
P3424/G3551
NAMS
nomon
Prawo
P2225/G2228
CC
e
lub
P3460/G3588
DAMP
tus
P4264/G4396
NAMP
profetas
Prorokw.
P3630/G3756
AB
uk
Nie
P2062/G2064
VIAA XS
elthon
przyszedem
P2637/G2647
VNAA
katalysai
obali,
P232/G235
CH
alla
ale
P4011/G4137
VNAA
.
plerosai
wypeni.
P279/G281
QS
5,18
amen
Amen
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P2996/G3004
VIPA XS
lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYS
hymin
wam,
P2190/G2193
CS
heos
a
P302/G302
QV
an
P3803/G3928
VSAA ZS
parelthe
przeminie
P3460/G3588
DNMS
ho
P3648/G3772
NNMS
uranos
niebo
P2522/G2532
CC
kai
i
P3460/G3588
DNFS
he
P1086/G1093
NNFS
,
ge
ziemia,
P2492/G2503
NNNS
iota
jota
P1514/G1520
ACNNS
hen
jedna
P2225/G2228
CC
e
lub
P1514/G1520
ACNFS
mia
jeden
P2752/G2762
NNFS
keraia
roek
P3630/G3756
AB
u
nie
P3246/G3361
AB
me
P3803/G3928
VSAA ZS
parelthe
przeminie
P570/G575
PG
apo
z
P3460/G3588
DGMS
tu
P3424/G3551
NGMS
,
nomu
Prawa,
P2190/G2193
CS
heos
a
P302/G302
QV
an
P3831/G3956
APNNP
panta
wszystko
P1089/G1096
VSAD ZS
.
genetai
stanie si.
P3614/G3739
APRNMS APDNMS&APRNMS
5,19
hos
Ktry
P1436/G1437
QV
ean
jeliby
P3643/G3767
CH
un
wic
P3080/G3089
VSAA ZS
lyse
rozwiza
P1514/G1520
APCAFS
mian
jedno
P3460/G3588
DGFP
ton
P1785/G1785
NGFP
entolon
(z) przykaza
P3654b/G5130
ADGFP
tuton
tych
P3460/G3588
DGFP
ton
P1644/G1646
ASGFP
elachiston
najmniejszych
P2522/G2532
CC
kai
i
P1315/G1321
VSAA ZS
didakse
nauczaby
P3655a/G3779
AB
hutos
tak
P3460/G3588
DAMP
tus
P446/G444
NAMP
,
anthropus
ludzi,
P1644/G1646
ASNMS
elachistos
najmniejszym
P2553/G2564
VIFP ZS
klethesetai
nazwany bdzie
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDFS
te
P925/G932
NDFS
basileia
krlestwie
P3460/G3588
DGMP
ton
P3648/G3772
NGMP
uranon
niebios.
P3614/G3739
APRNMS+
hos
Ktry
P1154/G1161
CC/ CH
d
za
P302/G302
QV
an
P4034/G4160
VSAA ZS
poiese
czyniby
P2522/G2532
CC
kai
i
P1315/G1321
VSAA ZS
,
didakse
nauczaby,
P3654/G3778
APDNMS
hutos
ten
P3162/G3173
A NMS
megas
wielkim
P2553/G2564
VIFP ZS
klethesetai
nazwany bdzie
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDFS
te
P925/G932
NDFS
basileia
krlestwie
P3460/G3588
DGMP
ton
P3648/G3772
NGMP
.
uranon
niebios.
P2996/G3004
VIPA XS
5,20
Lego
Mwi
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P5063b/G5213
NPDYP
hymin
wam,
P3628/G3754
CH
hoti
e
P1436/G1437
CS
ean
jeli
P3246/G3361
AB
me
nie
P3929/G4052
VSAA ZS
perisseuse
obftowaaby
5,19
Uniewani.
5,20
hymon
wasza
P3460/G3588
DNFS
he
P1338/G1343
NNFS
dikaiosyne
sprawiedliwo
P3994**/G4119
APMANS ABM
pleion
bardziej
P3460/G3588
DGMP
ton
P1115/G1122
NGMP
grammateon
(ni) uczonych w pimie
P2522/G2532
CC
kai
i
P5182/G5330
NGMP
,
Farisaion
faryzeuszw,
P3630/G3756
AB
u
nie
P3246/G3361
AB
me
P1519/G1525
VSAA YP
eiselthete
weszlibycie
P1513/G1519
PA
eis
do
P3460/G3588
DAFS
ten
P925/G932
NAFS
basileian
krlestwa
P3460/G3588
DGMP
ton
P3648/G3772
NGMP
.
uranon
niebios.
P189/G191
VIAA YP
5,21
Ekusate
Usyszelicie,
P3628/G3754
CH
hoti
e
P2996/G3004
VIAP ZS
errethe
zostao powiedziane
P3460/G3588
DDMP
tois
P738/G744
APDMP
archaiois
dawnym:
P3630/G3756
AB
u
Nie
P5257/G5407
VIFA YS VMAA YS
foneuseis
bdziesz zabija;
P3614/G3739
APRNMS APDNMS&APRNMS
hos
ktry
P1154/G1161
CC
d
za
P302/G302
QV
an
P5257/G5407
VSAA ZS
,
foneuse
zabiby,
P1777/G1777
A NMS
enochos
podlegy
P1505b/G2071
VIFD ZS
estai
bdzie
P3460/G3588
DDFS
te
P2911/G2920
NDFS
.
krisei
sdowi.
P1475/G1473
NPNXS
5,22
ego
Ja
P1154/G1161
CH
de
za
P2996/G3004
VIPA XS
lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYP
hymin
wam,
P3628/G3754
CC
hoti
e
P3831/G3956
APNMS
pas
kady
P3460/G3588
DNMS APRNMS
ho
P3586d/G3710
VPPNNMS
orgidzomenos
gniewajcy si
P3460/G3588
DDMS
to
P81/G80
NDMS
adelfo
(na) brata
P838/G846
NPGMZS
autu
jego
P1777/G1777
A NMS
enochos
podlegy
P1505b/G2071
VIFD ZS
estai
bdzie
P3460/G3588
DDFS
te
P2911/G2920
NDFS
krisei
sdowi.
P3614/G3739
APRNMS APDNMS&APRNMS
hos
Ktry
P1154/G1161
CC
d
za
P302/G302
QV
an
P2996/G3004
VSAA ZS
eipe
powiedziaby
P3460/G3588
DDMS
to
P81/G80
NDMS
adelfo
bratu
P838/G846
NPGMZS
autu
jego
:
P4337/G4469
NVMS
,
hraka
Raka
,
P1777/G1777
A NMS
enochos
podlegy
P1505b/G2071
VIFD ZS
estai
bdzie
P3460/G3588
DDNS
to
P4753/G4892
NDNS
synedrio
sanhedrynowi,
P3614/G3739
APRNMS APDNMS&APRNMS
hos
ktry
P1154/G1161
CC/ CH
d
za
P302/G302
QV
an
P2996/G3004
VSAA ZS
eipe
powiedziaby:
P3347/G3474
APVMS
,
more
Gupcze,
P1777/G1777
A NMS
enochos
podlegy
P1505b/G2071
VIFD ZS
estai
bdzie
P1513/G1519
PA
eis
w
P3460/G3588
DAFS
ten
P1060/G1067
NAFS
geennan
Gehenn
P3460/G3588
DGNS
tu
P4309/G4442
NGNS
.
pyros
ognia.
P1436/G1437
CS
5,23
Ean
Jeli
P3643/G3767
CH
un
wic
P4244/G4374
VSPA YS
prosferes
przynisby
P3460/G3588
DANS
to
P1434/G1435
NANS
doron
dar
P4628b/G4675
NPGYS
su
twj
P1909/G1909
PA
epi
na
P3460/G3588
DANS
to
P2369/G2379
NANS
thysiasterion
otarz
P2535/G2546
CC&AB
kakei
i tam
P3291*/G3415
VSAO YS
mnesthes
przypomniaby sobie,
P3628/G3754
CC
hoti
e
P3460/G3588
DNMS
ho
P81/G80
NNMS
adelfos
brat
P4628b/G4675
NPGYS
su
twj
P2189*/G2192
VIPA ZS
echei
ma
P4961/G5100
APIANS
ti
co
P2582/G2596
PG
kata
przeciw
P4628b/G4675
NPGYS
,
su
tobie,
P857/G863
VMAA YS
5,24
afes
zostaw
P1558/G1563
AB
ekei
tam
P3460/G3588
DANS
to
P1434/G1435
NANS
doron
dar
P4628b/G4675
NPGYS
su
twj
P1713/G1715
PG
emprosthen
przed
P3460/G3588
DGNS
tu
P2369/G2379
NGNS
thysiasteriu
otarzem
P2522/G2532
CC
kai
i
P5068/G5217
VMPAYS
hypage
odejd
P2/G4412
APOANS AB
proton
najpierw
P1253d/G1259
VMAP YS
diallagethi
pogd si z
P3460/G3588
DDMS
to
P81/G80
NDMS
adelfo
bratem
5,22
5,2429 20
P4628b/G4675
NPGYS
,
su
twym,
P2522/G2532
CC
kai
i
P4980/G5119
AB
tote
wtedy
P2062/G2064
VRAANMYS
elthon
przyszedszy
P4244/G4374
VMPA YS
prosfere
przyno
P3460/G3588
DANS
to
P1434/G1435
NANS
doron
dar
P4628b/G4675
NPGYS
.
su
twj.
P1505b/G2468
VMPA YS+
5,25
Isthi
Sta si
P2128/G2132
+VPPANMYS
eunoon
yczliwy
P3460/G3588
DDMS
to
P475/G476
NDMS
antidiko
przeciwnikowi
P4628b/G4675
NPGYS
su
twemu
P4892b/G5035
APANS AB
,
tachy
szybko,
P2190/G2193
PG
heos
(dopki)
P3629/G3755
APRGMS APDGMS&APRDMS
hotu
P/G1488
VIPA YS
ei
jeste
P3210/G3326
PG
met
z
P838/G846
NPGMZS
autu
nim
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDFS
te
P3471/G3598
NDFS
,
hodo
drodze,
P3262/G3379
CS
mepote
aby nie
P4432*a/G4571
NPAYS
se
ci
P3734/G3860
VSAA ZS
parado
wyda
P3460/G3588
DNMS
ho
P475/G476
NNMS
antidikos
przeciwnik
P3460/G3588
DDMS
to
P2914/G2923
NDMS
krite
sdziemu
P2522/G2532
CC
kai
i
P3460/G3588
DNMS
ho
P2914/G2923
NNMS
krites
sdzia
P3460/G3588
DDMS
to
P5109/G5257
NDMS
hyperete
stranikowi,
P2522/G2532
CC
kai
i
P1513/G1519
PA
eis
do
P5287/G5438
NAFS
fylaken
wizienia
P900/G906
VIFP YS
blethese
rzucony bdziesz.
P279/G281
QS
5,26
amen
Amen
P2996/G3004
VIPA XS
lego
mwi
P4628b/G4671
NPDYS
,
soi
ci,
P3630/G3756
AB
u
nie
P3246/G3361
AB
me
P1830/G1831
VSAA YS
ekselthes
wyjdziesz
P1559/G1564
AB
,
ekeithen
stamtd,
P2190/G2193
CS
heos
a
P302/G302
QV
an
P586/G591
VSAA YS
apodos
oddasz
P3460/G3588
DAMS
ton
P2072/G2078
A AMS
eschaton
ostatnie
P2825/G2835
NAMS
.
kodranten
wier asa.
P189/G191
VIAA YP
5,27
Ekusate
Usyszelicie,
P3628/G3754
CH
hoti
e
P2996/G3004
VIAP ZS
errethe
zostao powiedziane:
P3630/G3756
AB
u
Nie
P3306/G3431
VIFA YS VMAA YS
.
moicheuseis
bdziesz cudzooy.
P1475/G1473
NPNXS
5,28
ego
Ja
P1154/G1161
CH
de
za
P2996/G3004
VIPA XS
lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYP
hymin
wam,
P3628/G3754
CC
hoti
e
P3831/G3956
APNMS
pas
kady
P3460/G3588
DNMS APRNMS
ho
P983/G991
VPPANMS
blepon
patrzcy na
P1128/G1135
NAFS
gynaika
kobiet
P4184/G4314
PA
pros
ku
P3460/G3588
DANS
to
P1936/G1937
VNAAA
epithymesai
podaniu
P838/G846
NPAFZS
auten
jej
P2231/G2235
AB
ede
ju
P3306/G3431
VIAA ZS
emoicheusen
popeni cudzostwo (z) ni
P838/G846
NPAFZS
auten
j
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDFS
te
P2574/G2588
NDFS
kardia
sercu
P838/G846
NPGMZS
.
autu
jego.
P1488/G1487
CS
5,29
Ei
Jeli
P1154/G1161
CC
de
za
P3460/G3588
DNMS
ho
P3664/G3788
NNMS
ofthalmos
oko
P4628b/G4675
NPGYS
su
twe
P3460/G3588
DNMS
ho
P1182/G1188
A NMS
deksios
prawe
P4487/G4624
VIPA ZS
skandalidzei
wiedzie do grzechu
P4432*a/G4571
NPAYS
,
se
ci,
P1807/G1807
VMAA YS
eksele
wyrwij
P838/G846
NPAMZS
auton
je
P2522/G2532
CC
kai
i
P900/G906
VMAA YS
bale
rzu
P570/G575
PG
apo
od
P4628b/G4675
NPGYS
su
ciebie.
P4711/G4851
VIPA ZS
symferei
Poyteczne jest
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P4628b/G4671
NPDYS
soi
ci,
P2432/G2443
CC
hina
aby
P616/G622
VSAM ZS
apoletai
zgina
P1514/G1520
APCNNS
hen
jedna
P3460/G3588
DGNP
ton
P3179/G3196
NGNP
melon
(z) czci ciaa
P4628b/G4675
NPGYS
su
twych
P2522/G2532
CC
kai
a
5,25
Ogldajcy.
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 21
me
nie
P3527/G3650
A NNS
holon
cae
P3460/G3588
DNNS
to
P4844/G4983
NNNS
soma
ciao
P4628b/G4675
NPGYS
su
twe
P900/G906
VSAP ZS
blethe
rzucone byo
P1513/G1519
PA
eis
do
P1060/G1067
NAFS
.
geennan
Gehenny.
P2522/G2532
CC
5,30
kai
I
P1488/G1487
CS
ei
jeli
P3460/G3588
DNFS
he
P1182/G1188
A NFS
deksia
prawa
P4628b/G4675
NPGYS
su
twa
P5344/G5495
NNFS
cheir
rka
P4487/G4624
VIPA ZS
skandalidzei
wiedzie do grzechu
P4432*a/G4571
NPAYS
,
se
ci,
P1577/G1581
VMAA YS
ekkopson
wytnij
P838/G846
NPAFZS
auten
j
P2522/G2532
CC
kai
i
P900/G906
VMAA YS
bale
rzu
P570/G575
PG
apo
od
P4628b/G4675
NPGYS
su
ciebie.
P4711/G4851
VIPA ZS
symferei
Poyteczne jest
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P4628b/G4671
NPDYS
soi
ci,
P2432/G2443
CC
hina
aby
P616/G622
VSAM ZS
apoletai
zgina
P1514/G1520
APCNNS
hen
jedna
P3460/G3588
DGNP
ton
P3179/G3196
NGNP
melon
(z) czci ciaa
P4628b/G4675
NPGYS
su
twych
P2522/G2532
CC
kai
i
P3246/G3361
AB
me
nie
P3527/G3650
A NNS
holon
cae
P3460/G3588
DNNS
to
P4844/G4983
NNNS
soma
ciao
P4628b/G4675
NPGYS
su
twe
P1513/G1519
PA
eis
w
P1060/G1067
NAFS
geennan
Gehenn
P562/G565
VSAA ZS
.
apelthe
odeszo.
P2996/G3004
VIAP ZS
5,31
Errethe
Powiedziane zostao
P1154/G1161
CC
de
za:
P3614/G3739
APRNMS APDNMS&APRNMS
hos
Ktry
P302/G302
QV
an
by
P624/G630
VSAA ZS
apolyse
oddali
P3460/G3588
DAFS
ten
P1128/G1135
NAFS
gynaika
on
P838/G846
NPGMZS
,
autu
jego,
P1319/G1325
VMAA ZS
doto
niech da
P838/G846
NPDFZS
aute
jej
P639/G647
NANS
.
apostasion
dokument rozwodu.
P1475/G1473
NPNXS
5,32
ego
Ja
P1154/G1161
CH
de
za
P2996/G3004
VIPA XS
lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYP
hymin
wam,
P3628/G3754
CC
hoti
e
P3831/G3956
APNMS
pas
kady
P3460/G3588
DNMS APRNMS
ho
P624/G630
VPPANMS
apolyon
oddalajcy
P3460/G3588
DAFS
ten
P1128/G1135
NAFS
gynaika
on
P838/G846
NPGMZS
autu
jego,
P3798/G3924
PG
parektos
poza
P3049/G3056
NGMS
logu
spraw
P4075/G4202
NGFS
porneias
rozpusty,
P4034/G4160
VIPA ZS
poiei
czyni
P838/G846
NPAFZS
auten
j
P3306/G3431
VNAP
,
moicheuthenai
(popeniajc cudzostwo);
P2522/G2532
CC
kai
i
P3614/G3739
APRNMS APDNMS&APRNMS
hos
ktry
P1436/G1437
QV
ean
P624/G630
VPRPAFS
apolelymenen
oddalon
P1052/G1060
VSAA ZS
,
gamese
polubiby,
P3304d/G3429
VIPN ZS
.
moichatai
cudzooy.
P3701/G3825
AB
5,33
Palin
Znw
P189/G191
VIAA YP
ekusate
usyszelicie,
P3628/G3754
CC
hoti
e
P2996/G3004
VIAP ZS
errethe
powiedziane zostao
P3460/G3588
DDMP
tois
P738/G744
APDMP
archaiois
dawnym:
P3630/G3756
AB
uk
Nie
P1965/G1964
VIFA YS VMPA YS
,
epiorkeseis
bdziesz krzywoprzysiga,
P586/G591
VIFA YS VMAA YS
apodoseis
oddasz
P1154/G1161
CH
de
za
P3460/G3588
DDMS
to
P2955/G2962
NDMS
kyrio
Panu
P3460/G3588
DAMP
tus
P3602/G3727
NAMP
horkus
przysigi
P4628b/G4675
NPGYS
.
su
twe.
P1475/G1473
NPNXS
5,34
ego
Ja
P1154/G1161
CH
de
za
P2996/G3004
VIPA XS
lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYP
hymin
wam
P3246/G3361
AB
me
nie
P3538/G3660
VNAA
omosai
przysiga
P3531/G3654
AB
holos
cakiem,
P3265/G3383
CC
mete
ani
P1720/G1722
PD
en
na
5,32
Ewentualnie przyczyn.
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 22
5,3440 22
P3460/G3588
DDMS
to
P3648/G3772
NDMS
,
urano
niebo,
P3628/G3754
CS
hoti
bo
P2352/G2362
NNMS
thronos
tronem
P1505b/G2076
VIPA ZS
estin
jest
P3460/G3588
DGMS
tu
P2306/G2316
NGMS
,
theu
Boga,
P3265/G3383
CC
5,35
mete
ani
P1720/G1722
PD
en
na
P3460/G3588
DDFS
te
P1086/G1093
NDFS
,
ge
ziemi,
P3628/G3754
CS
hoti
bo
P5139/G5286
NNNS
hypopodion
podnkiem
P1505b/G2076
VIPA ZS
estin
jest
P3460/G3588
DGMP
ton
P4100/G4228
NGMP
podon
stp
P838/G846
NPGMZS
,
autu
Jego,
P3265/G3383
CC
mete
ani
P1513/G1519
PA
eis
na
P2404/G2414
NANP
,
Hierosolyma
Jerozolim,
P3628/G3754
CS
hoti
bo
P4046/G4172
NNFS
polis
miastem
P1505b/G2076
VIPA ZS
estin
jest
P3460/G3588
DGMS
tu
P3162/G3173
A GMS
megalu
wielkiego
P927/G935
NGMS
,
basileos
krla.
P3265/G3383
CC
5,36
mete
Ani
P1720/G1722
PD
en
na
P3460/G3588
DDFS
te
P2765/G2776
NDFS
kefale
gow
P4628b/G4675
NPGYS
su
tw
P3538/G3660
VSAA YS VMAA YS
,
omoses
przysigaby,
P3628/G3754
CS
hoti
bo
P3630/G3756
AB
u
nie
P1408/G1410
VIPN YS
dynasai
moesz
P1514/G1520
ACAFS
mian
jednego
P2349/G2359
NAFS
tricha
wosa
P3015/G3022
A AFS
leuken
biaym
P4034/G4160
VNAA
poiesai
uczyni
P2225/G2228
CC
e
lub
P3172/G3189
A AFS
.
melainan
czarnym.
P1505b/G2077
VMPA ZS
5,37
esto
Niech bdzie
P1154/G1161
CH
de
za
P3460/G3588
DNMS
ho
P3049/G3056
NNMS
logos
sowo
P5063b/G5216
NPGYP
hymon
wasze
P3358/G3483
QS
nai
tak
P3358/G3483
QS
,
nai
tak,
P3630/G3756
QS
u
nie
P3630/G3756
QS
u
nie.
P3460/G3588
DNNS
to
Co
P1154/G1161
CS
de
za
P3930/G4053
APNNS
perisson
ponadto
P3654b/G5130
APDGMP/ APDGNP
tuton
tego,
P1529/G1537
PG
ek
ze
P3460/G3588
DGMS/ DGNS
tu
P4064/G4190
APGMS/ APGNS
poneru
zego
P1505b/G2076
VIPA ZS
.
estin
jest.
P189/G191
VIAA YP
5,38
Ekusate
Usyszelicie,
P3628/G3754
CH
hoti
e
P2996/G3004
VIAP ZS
errethe
powiedziane zostao:
P3664/G3788
NAMS
ofthalmon
Oko
P472/G473
PG
anti
zamiast
P3664/G3788
NGMS
ofthalmu
oka
P2522/G2532
CC
kai
i
P3472/G3599
NAMS
odonta
zb
P472/G473
PG
anti
zamiast
P3472/G3599
NGMS
.
odontos
zba.
P1475/G1473
NPNXS
5,39
ego
Ja
P1154/G1161
CH
de
za
P2996/G3004
VIPA XS
lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYP
hymin
wam,
P3246/G3361
AB
me
nie
P438/G436
VNAA
antistenai
rewanowa si
P3460/G3588
DDMS/ DDNS
to
P4064/G4190
APDMS/ APDNS
ponero
zemu.
P232/G235
CH
all
Ale
P3622/G3748
APRNMS+
hostis
ktokolwiek
P4432*a/G4571
NPAYS
se
ci
P4342/G4474
VIPA ZS
hrapidzei
uderza
P1513/G1519
PA
eis
w
P3460/G3588
DAFS
ten
P1182/G1188
A AFS
deksian
prawy
P4461/G4600
NAFS
siagona
policzek
P4628b/G4675
NPGYS
[],
su
[twj],
P4619/G4762
VMAA YS
strepson
zwr
P838/G846
NPDMZS
auto
(ku) niemu
P2522/G2532
AB
kai
i
P3460/G3588
DAFS
ten
P241/G243
APAFS
allen
inny.
P2522/G2532
CC
5,40
kai
I
P3460/G3588
DDMS APRNMS+
to
P2299/G2309
VPPADMS
thelonti
chccemu
P4628b/G4671
NPDYS
soi
(z tob)
P2910/G2919
VNAP
krithenai
sdzi si
P2522/G2532
CC
kai
i
P3460/G3588
DAMS
ton
P5359/G5509
NAMS
chitona
tunik
P4628b/G4675
NPGYS
su
tw
P2977/G2983
VNAA
,
labein
wzi,
P857/G863
VMAA YS
afes
pozostaw
P838/G846
NPDMZS
auto
mu
P2522/G2532
AB
kai
i
5,39
to
P2430/G2440
NANS
himation
paszcz.
P2522/G2532
CC
5,41
kai
I
P3622/G3748
APRNMS+
hostis
ktokolwiek
P4432*a/G4571
NPAYS
se
ci
P29/G29
VIFA ZS
angareusei
przymusi i
P3277/G3400
NANS
milion
mil
P1514/G1520
ACANS
,
hen
jedn,
P5068/G5217
VMPAYS
hypage
odchod
P3210/G3326
PG
met
z
P838/G846
NPGMZS
autu
nim
P1415/G1417
APCANP
.
dyo
dwie.
P3460/G3588
DDMS NPDMZS&APRNMS
5,42
to
P155/G154
VPPADMS
aitunti
Proszcemu
P4432*a/G4571
NPAYS
se
ci
P1319/G1325
VMAA YS
,
dos
daj,
P2522/G2532
CC
kai
i
P3460/G3588
DAMS NPAMZS&APRNMS
ton
P2299/G2309
VPPAAMS
thelonta
(od) chccego
P570/G575
PG
apo
od
P4628b/G4675
NPGYS
su
ciebie
P1146**/G1155
VNAM
danisasthai
poyczy
P3246/G3361
AB
me
nie
P646/G654
VSAP YS VMAP YS
.
apostrafes
odwracaby si.
P189/G191
VIAA YP
5,43
Ekusate
Usyszelicie,
P3628/G3754
CH
hoti
e
P2996/G3004
VIAP ZS
errethe
powiedziane zostao:
P25/G25
VIFA YS VMPA YS
agapeseis
Miowa bdziesz
P3460/G3588
DAMS
ton
P4013/G4139
AB APAMS
plesion
bliniego
P4628b/G4675
NPGYS
su
twego
P2522/G2532
CC
kai
i
P3281/G3404
VIFA YS VMPA YS
miseseis
nienawidzi bdziesz
P3460/G3588
DAMS
ton
P2187/G2190
APAMS
echthron
wroga
P4628b/G4675
NPGYS
.
su
twego.
P1475/G1473
NPNXS
5,44
ego
Ja
P1154/G1161
CH
de
za
P2996/G3004
VIPA XS
lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYP
hymin
wam:
P25/G25
VMPA YP
agapate
miujcie
P3460/G3588
DAMP
tus
P2187/G2190
APAMP
echthrus
wrogw
P5063b/G5216
NPGYP
hymon
waszych
P2522/G2532
CC
kai
i
P4205/G4336
VMPN YP
proseuchesthe
mdlcie si
P5078/G5228
PG
hyper
za
P3460/G3588
DGMP NPGMZP&APRNMP
ton
P1374/G1377
VPPAGMP
diokonton
przeladujcych
P5063b/G5209
NPAYP
,
hymas
was,
P3580/G3704
CS
5,45
hopos
eby
P1089/G1096
VSAD YP
genesthe
stalicie si
P5061/G5207
NNMP
hyioi
synami
P3460/G3588
DGMS
tu
P3837/G3962
NGMS
patros
Ojca
P5063b/G5216
NPGYP
hymon
waszego
P3460/G3588
DGMS
tu
P1720/G1722
PD
en
w
P3648/G3772
NDMP
,
uranois
niebiosach,
P3628/G3754
CS
hoti
bo
P3460/G3588
DAMS
ton
P2241/G2246
NAMS
helion
soca
P838/G846
NPGMZS
autu
Jego
P394/G393
VIPA ZS
anatellei
wschd sprawia
P1909/G1909
PA
epi
na
P4064/G4190
APAMP
ponerus
zych
P2522/G2532
CC
kai
i
P17/G18
APAMP
agathus
dobrych,
P2522/G2532
CC
kai
i
P1018/G1026
VIPA ZS
brechei
pada deszcz
P1909/G1909
PA
epi
na
P1337/G1342
APAMP
dikaius
sprawiedliwych
P2522/G2532
CC
kai
i
P94/G94
APAMP
.
adikus
niesprawiedliwych.
P1436/G1437
CS
5,46
ean
Jeli
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P25/G25
VSAA YP
agapesete
miowalibycie
P3460/G3588
DAMP NPAMZP&APRNMP
tus
P25/G25
VPPAAMP
agapontas
miujcych
P5063b/G5209
NPAYP
,
hymas
was,
P4962/G5101
ATAMS
tina
jak
P3286/G3408
NAMS
misthon
zapat
P2189*/G2192
VIPA YP
;
echete
macie?
P3656/G3780
QT
uchi
Czy nie
P2522/G2532
AB
kai
i
P3460/G3588
DNMP
hoi
P4913/G5057
NNMP
telonai
poborcy
P3460/G3588
DANS
to
P838/G846
APANS
auto
to
P4034/G4160
VIPA ZP
;
poiusin
czyni?
P2522/G2532
CC
5,47
kai
I
P1436/G1437
CS
ean
jeli
P775/G782
VSAD YP
aspasesthe
pozdrawialibycie
P3460/G3588
DAMP
tus
P81/G80
NAMP
adelfus
braci
P5063b/G5216
NPGYP
hymon
waszych
P3316b/G3440
APANS AB
,
monon
jedynie,
5,41
5,476,4 24
P4962/G5101
ATANS
ti
co
P3930/G4053
APANS
perisson
ponad
P4034/G4160
VIPA YP
;
poieite
czynicie?
P3656/G3780
QT
uchi
Czy nie
P2522/G2532
AB
kai
i
P3460/G3588
DNMP
hoi
P1484/G1482
APNMP
ethnikoi
poganie
P3460/G3588
DANS
to
P838/G846
APANS
auto
to
P4034/G4160
VIPA ZP
;
poiusin
czyni?
P1505b/G2071
VIFD YP VMPA YP
5,48
esesthe
Bdziecie
P3643/G3767
CH
un
wic
P5063/G5210
NPNYP
hymeis
wy
P4902/G5046
A NMP
teleioi
doskonali
P5458/G5613
CS
hos
jak
P3460/G3588
DNMS
ho
P3837/G3962
NNMS
pater
Ojciec
P5063b/G5216
NPGYP
hymon
wasz
P3460/G3588
DNMS
ho
P3646/G3770
A NMS
uranios
niebieski
P4902/G5046
A NMS
teleios
doskonay
P1505b/G2076
VIPA ZS
.
estin
jest.
P4206/G4337
VMPA YP
6,1
Prosechete
Uwaajcie
P1154/G1161
CC
[]
de
[za], (by)
P3460/G3588
DAFS
ten
P1338/G1343
NAFS
dikaiosynen
sprawiedliwoci
P5063b/G5216
NPGYP
hymon
waszej
P3246/G3361
AB
me
nie
P4034/G4160
VNPA
poiein
czyni
P1713/G1715
PG
emprosthen
wobec
P3460/G3588
DGMP
ton
P446/G444
NGMP
anthropon
ludzi
P4184/G4314
PA
pros
w celu
P3460/G3588
DANS
to
P2290/G2300
VNAPA
theathenai
(bycia ogldanym)
P838/G846
NPDMZP
autois
(przez) nich.
P1488/G1487
CS
ei
Jeli
P1154/G1161
CS
de
za
P3246/G3361
AB
me
nie
P1058a/G1065
QS
,
ge
,
P3286/G3408
NAMS
misthon
zapaty
P3630/G3756
AB
uk
nie
P2189*/G2192
VIPA YP
echete
macie
P3719/G3844
PD
para
u
P3460/G3588
DDMS
to
P3837/G3962
NDMS
patri
Ojca
P5063b/G5216
NPGYP
hymon
waszego
P3460/G3588
DDMS
to
(tego)
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDMP
tois
P3648/G3772
NDMP
.
uranois
niebie.
P3626/G3752
CS
6,2
Hotan
Kiedy
P3643/G3767
CH
un
wic
P4034/G4160
VSPA YS
poies
czyniby
P1653/G1654
NAFS
,
eleemosynen
jamun,
P3246/G3361
AB
me
nie
P4402/G4537
VSAA YS VMAA YS
salpises
trbiby
P1713/G1715
PG
emprosthen
przed
P4628b/G4675
NPGYS
,
su
tob,
P5463/G5618
CS
hosper
jak
P3460/G3588
DNMP
hoi
P5125/G5273
NNMP
hypokritai
obudnicy
P4034/G4160
VIPA ZP
poiusin
czyni
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDFP
tais
P4725/G4864
NDFP
synagogais
synagogach
P2522/G2532
CC
kai
i
P1720/G1722
PD
en
na
P3460/G3588
DDFP
tais
P4371/G4505
NDFP
,
hrymais
ulicach,
P3580/G3704
CS
hopos
eby
P1390/G1392
VSAP ZP
doksasthosin
chwaleni byli
P5111/G5259
PG
hypo
przez
P3460/G3588
DGMP
ton
P446/G444
NGMP
anthropon
ludzi.
P279/G281
QS
amen
Amen
P2996/G3004
VIPA XS
lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYP
,
hymin
wam,
P563/G568
VIPA ZP
apechusin
otrzymuj
P3460/G3588
DAMS
ton
P3286/G3408
NAMS
misthon
zapat
P838/G846
NPGMZP
.
auton
ich.
P4628b/G4675
NPGYS
6,3
su
(Gdy ty)
P1154/G1161
CH
de
za
P4034/G4160
VPPAGMYS
poiuntos
(czynisz)
P1653/G1654
NAFS
eleemosynen
jamun,
P3246/G3361
AB
me
nie
P1090/G1097
VMAA ZS
gnoto
niech wie
P3460/G3588
DNFS
he
P704/G710
APNFS
aristera
lewica
P4628b/G4675
NPGYS
su
twa,
P4962/G5101
APTANS
ti
co
P4034/G4160
VIPA ZS
poiei
czyni
P3460/G3588
DNFS
he
P1182/G1188
APNFS
deksia
prawica
P4628b/G4675
NPGYS
,
su
twa,
P3580/G3704
CS
6,4
hopos
eby
P5446/G5600
VSPA ZS
e
bya
P4628b/G4675
NPGYS
su
twa
P3460/G3588
DNFS
he
P1653/G1654
NNFS
eleemosyne
jamuna
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDNS
to
P2918/G2927
APDNS
krypto
ukryciu.
P2522/G2532
CC
kai
I
P3460/G3588
DNMS
ho
P3837/G3962
NNMS
pater
Ojciec
P4628b/G4675
NPGYS
su
twj
6,2
Maj w caoci.
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 25
ho
P983/G991
VPPANMS
blepon
widzcy
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDNS
to
P2918/G2927
APDNS
krypto
ukryciu
P586/G591
VIFA ZS
apodosei
odda
P4628b/G4671
NPDYS
.
soi
ci.
P2522/G2532
CC
6,5
Kai
I
P3626/G3752
CS
hotan
kiedy
P4205/G4336
VSPN YP
,
proseuchesthe
modlicie si,
P3630/G3756
AB
uk
nie
P1505b/G2071
VIFD YP VMPA YP
esesthe
bdziecie
P5458/G5613
CS
hos
jak
P3460/G3588
DNMP
hoi
P5125/G5273
NNMP
,
hypokritai
obudnicy.
P3628/G3754
CS
hoti
Bo
P5219/G5368
VIPA ZP
lusin
kochaj
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDFP
tais
P4725/G4864
NDFP
synagogais
synagogach
P2522/G2532
CC
kai
i
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDFP
tais
P1130/G1137
NDFP
goniais
rogach
P3460/G3588
DGFP
ton
P3990/G4113
APGFP
plateion
placw
P2463/G2476
VPRANMP
hestotes
stanwszy
P4205/G4336
VNPN
,
proseuchesthai
modli si,
P3580/G3704
CS
hopos
eby
P5168/G5316
VSAP ZP
fanosin
pokazali si
P3460/G3588
DDMP
tois
P446/G444
NDMP
anthropois
ludziom.
P279/G281
QS
amen
Amen
P2996/G3004
VIPA XS
lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYP
,
hymin
wam,
P563/G568
VIPA ZP
apechusin
otrzymuj
P3460/G3588
DAMS
ton
P3286/G3408
NAMS
misthon
zapat
P838/G846
NPGMZP
.
auton
ich.
P4628/G4771
NPNYS
6,6
sy
Ty
P1154/G1161
CH
de
za,
P3626/G3752
CS
hotan
kiedy
P4205/G4336
VSPN YS
,
proseuche
modlisz si,
P1519/G1525
VMAA YS
eiselthe
wejd
P1513/G1519
PA
eis
do
P3460/G3588
DANS
to
P4871/G5009
NANS
tameion
pokoju
P4628b/G4675
NPGYS
su
twego
P2522/G2532
CC
kai
i
P2797/G2808
VRAANMYS
kleisas
zamknwszy
P3460/G3588
DAFS
ten
P2364/G2374
NAFS
thyran
drzwi
P4628b/G4675
NPGYS
su
twe
P4205/G4336
VMAD YS
proseuksai
mdl si
P3460/G3588
DDMS
to
P3837/G3962
NDMS
patri
(do) Ojca
P4628b/G4675
NPGYS
su
twego,
P3460/G3588
DDMS
to
Tego
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDNS
to
P2918/G2927
APDNS
krypto
ukryciu.
P2522/G2532
CC
kai
I
P3460/G3588
DNMS
ho
P3837/G3962
NNMS
pater
Ojciec
P4628b/G4675
NPGYS
su
twj
P3460/G3588
DNMS APRNMS
ho
P983/G991
VPPANMS
blepon
widzcy
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDNS
to
P2918/G2927
APDNS
krypto
ukryciu
P586/G591
VIFA ZS
apodosei
odda
P4628b/G4671
NPDYS
.
soi
ci.
P4205/G4336
VPPNNMYP
6,7
Proseuchomenoi
Modlc si
P1154/G1161
CC
de
za
P3246/G3361
AB
me
nie
P937/G945
VSAA YP VMAA YP
battalogesete
paplajcie
P5463/G5618
CS
hosper
jak
P3460/G3588
DNMP
hoi
P1484/G1482
APNMP
,
ethnikoi
poganie,
P1377/G1380
VIPA ZP
dokusin
zdaje si (im)
P1056/G1063
CS
gar
bowiem,
P3628/G3754
CC
hoti
e
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDFS
te
P4054/G4180
NDFS
polylogia
wielomwstwie
P838/G846
NPGMZP
auton
ich
P1516/G1522
VIFP ZP
.
eisakusthesontai
wysuchani zostan.
P3246/G3361
AB
6,8
me
Nie
P3643/G3767
CH
un
wic
P3543/G3666
VSAP YP VMAP YP
homoiothete
zostalibycie upodobnieni
P838/G846
NPDMZP
autois
(do) nich,
P3481/G1492
VIRA ZS
oiden
wie
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P3460/G3588
DNMS
ho
P3837/G3962
NNMS
pater
Ojciec
P5063b/G5216
NPGYP
hymon
wasz,
P3614/G3739
APRGNP APDANP&APRGNP
hon
czego
P5380/G5532
NAFS
chreian
potrzeb
P2189*/G2192
VIPA YP
echete
macie,
P4124/G4253
PG
pro
zanim
P3460/G3588
DGNS
tu
P5063b/G5209
NPAYP
hymas
wy
P155/G154
VNAAG
aitesai
(poprosicie)
P838/G846
NPAMZS
.
auton
Go.
P3655a/G3779
AB
6,9
Hutos
Tak
P3643/G3767
CH
un
wic
P4205/G4336
VMPN YP
proseuchesthe
mdlcie si
P5063/G5210
NPNYP
hymeis
wy:
P3837/G3962
NVMS
Pater
Ojcze
P1475b/G2257
NPGXP
hemon
nasz
P3460/G3588
DVMS
ho
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDMP
tois
6,5
Maj w caoci.
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 26
6,916 26
P3648/G3772
NDMP
uranois
niebiosach,
P39/G37
VMAP ZS
hagiastheto
niech zostanie uwicone
P3460/G3588
DNNS
to
P3563/G3686
NNNS
onoma
imi
P4628b/G4675
NPGYS
su
Twe,
P2062/G2064
VMAA ZS
6,10
eltheto
niech przyjdzie
P3460/G3588
DNFS
he
P925/G932
NNFS
basileia
krlestwo
P4628b/G4675
NPGYS
su
Twe,
P1089/G1096
VMAO ZS
genetheto
niech si stanie
P3460/G3588
DNNS
to
P2297/G2307
NNNS
thelema
wola
P4628b/G4675
NPGYS
,
su
Twa,
P5458/G5613
CS
hos
jak
P1720/G1722
PD
en
w
P3648/G3772
NDMS
urano
niebie
P2522/G2532
AB
kai
i
P1909/G1909
PG
epi
na
P1086/G1093
NGFS
ges
ziemi.
P3460/G3588
DAMS
6,11
ton
P734/G740
NAMS
arton
Chleb
P1475b/G2257
NPGXP
hemon
nasz
P3460/G3588
DAMS
ton
P1967/G1967
A AMS
epiusion
powszedni
P1319/G1325
VMAA YS
dos
daj
P1475b/G2254
NPDXP
hemin
nam
P4456/G4594
AB
semeron
dzisiaj.
P2522/G2532
CC
6,12
kai
I
P857/G863
VMAA YS
afes
(odpu)
P1475b/G2254
NPDXP
hemin
nam
P3460/G3588
DANP
ta
P3659/G3783
NANP
ofeilemata
dugi
P1475b/G2257
NPGXP
,
hemon
nasze,
P5458/G5613
CS
hos
jak
P2522/G2532
AB
kai
i
P2243/G2249
NPNXP
hemeis
my
P857/G863
VIAA XP
afekamen
uwolnilimy
P3460/G3588
DDMP
tois
P3657/G3781
NDMP
ofeiletais
dunikw
P1475b/G2257
NPGXP
hemon
naszych.
P2522/G2532
CC
6,13
kai
I
P3246/G3361
AB
me
nie
P1525/G1533
VSAA YS VMAA YS
eisenenkes
wprowad
P2243b/G2248
NPAXP
hemas
nas
P1513/G1519
PA
eis
w
P3863/G3986
NAMS
,
peirasmon
dowiadczenie
,
P232/G235
CH
alla
ale
P4372/G4506
VMAD YS
hrysai
wycignij
P2243b/G2248
NPAXP
hemas
nas
P570/G575
PG
apo
ze
P3460/G3588
DGMS/ DGNS
tu
P4064/G4190
APGMS/ APGNS
.
poneru
zego.
P1436/G1437
CS
6,14
Ean
Jeli
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P857/G863
VSAA YP
afete
uwolnilibycie
P3460/G3588
DDMP
tois
P446/G444
NDMP
anthropois
ludzi
P3460/G3588
DANP
ta
P3773/G3900
NANP
paraptomata
(od) wystpkw
P838/G846
NPGMZP
,
auton
ich,
P857/G863
VIFA ZS
afesei
uwolni
P2522/G2532
AB
kai
i
P5063b/G5213
NPDYP
hymin
was
P3460/G3588
DNMS
ho
P3837/G3962
NNMS
pater
Ojciec
P5063b/G5216
NPGYP
hymon
wasz
P3460/G3588
DNMS
ho
P3646/G3770
A NMS
uranios
niebieski.
P1436/G1437
CS
6,15
ean
Jeli
P1154/G1161
CC
de
za
P3246/G3361
AB
me
nie
P857/G863
VSAA YP
afete
uwolnilibycie
P3460/G3588
DDMP
tois
P446/G444
NDMP
,
anthropois
ludzi,
P3636/G3761
AB
ude
ani
P3460/G3588
DNMS
ho
P3837/G3962
NNMS
pater
Ojciec
P5063b/G5216
NPGYP
hymon
wasz
P857/G863
VIFA ZS
afesei
uwolni
P3460/G3588
DANP
ta
P3773/G3900
NANP
paraptomata
(od) wystpkw
P5063b/G5216
NPGYP
.
hymon
waszych.
P3626/G3752
CS
6,16
Hotan
Kiedy
P1154/G1161
CC
de
za
P3396/G3522
VSPA YP
,
nesteuete
pocilibycie,
P3246/G3361
AB
me
nie
P1089/G1096
VMPN YP
ginesthe
stawajcie si
P5458/G5613
CS
hos
jak
P3460/G3588
DNMP
hoi
P5125/G5273
NNMP
hypokritai
obudnicy
P4522/G4659
A NMP
,
skythropoi
ponurzy,
P846/G853
VIPA ZP
afanidzusin
wyniszczaj
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P3460/G3588
DANP
ta
P4253/G4383
NANP
prosopa
twarze
P838/G846
NPGMZP
auton
ich,
P3580/G3704
CS
hopos
eby
P5168/G5316
VSAP ZP
fanosin
pokazali si
P3460/G3588
DDMP
tois
6,11
Pokus.
6,13
Ocal.
6,16
anthropois
ludziom
P3396/G3522
VPPANMP
nesteuontes
poszczcy.
P279/G281
QS
amen
Amen
P2996/G3004
VIPA XS
lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYP
,
hymin
wam,
P563/G568
VIPA ZP
apechusin
otrzymuj
P3460/G3588
DAMS
ton
P3286/G3408
NAMS
misthon
zapat
P838/G846
NPGMZP
.
auton
ich.
P4628/G4771
NPNYS
6,17
sy
Ty
P1154/G1161
CH
de
za
P3396/G3522
VPPANMYS
nesteuon
poszczc
P215/G218
VMAMYS
aleipsai
nama sobie
P4628b/G4675
NPGYS
su
tw
P3460/G3588
DAFS
ten
P2765/G2776
NAFS
kefalen
gow
P2522/G2532
CC
kai
i
P3460/G3588
DANS
to
P4253/G4383
NANS
prosopon
twarz
P4628b/G4675
NPGYS
su
tw
P3411/G3538
VMAM YS
,
nipsai
umyj,
P3580/G3704
CS
6,18
hopos
eby
P3246/G3361
AB
me
nie
P5168/G5316
VSAP YS
fanes
pokazae si
P3460/G3588
DDMP
tois
P446/G444
NDMP
anthropois
ludziom
P3396/G3522
VPPANMYS
nesteuon
poszczcy,
P232/G235
CH
alla
ale
P3460/G3588
DDMS
to
P3837/G3962
NDMS
patri
Ojcu
P4628b/G4675
NPGYS
su
twemu,
P3460/G3588
DDMS
to
(temu)
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDNS
to
P2918/G2927
APDNS
kryfaio
skrytoci.
P2522/G2532
CC
kai
I
P3460/G3588
DNMS
ho
P3837/G3962
NNMS
pater
Ojciec
P4628b/G4675
NPGYS
su
twj
P3460/G3588
DNMS APRNMS
ho
P983/G991
VPPANMS
blepon
widzcy
P1720/G1722
PD
en
w
P3460/G3588
DDNS
to
P2918/G2927
APDNS
kryfaio
skrytoci
P586/G591
VIFA ZS
apodosei
odda
P4628b/G4671
NPDYS
.
soi
ci.
P3246/G3361
AB
6,19
Me
Nie
P2333/G2343
VMPA YP
thesauridzete
gromadcie
P5063b/G5213
NPDYP
hymin
wam
P2334/G2344
NAMP
thesaurus
skarbw
P1909/G1909
PG
epi
na
P3460/G3588
DGFS
tes
P1086/G1093
NGFS
,
ges
ziemi,
P3575/G3699
ABR
hopu
gdzie
P4458/G4597
NNMS
ses
ml
P2522/G2532
CC
kai
i
P1027/G1035
NNFS
brosis
rdza
P846/G853
VIPA ZS
afanidzei
niszczy
P2522/G2532
CC
kai
i
P3575/G3699
ABR
hopu
gdzie
P2801/G2812
NNMP
kleptai
kradncy
P1354/G1358
VIPA ZP
dioryssusin
wamuj si
P2522/G2532
CC
kai
i
P2802/G2813
VIPA ZP
kleptusin
kradn.
P2333/G2343
VMPA YP
6,20
thesauridzete
Gromadcie
P1154/G1161
CH
de
za
P5063b/G5213
NPDYP
hymin
wam
P2334/G2344
NAMP
thesaurus
skarby
P1720/G1722
PD
en
w
P3648/G3772
NDMS
,
urano
niebie,
P3575/G3699
ABR
hopu
gdzie
P3653/G3777
CC
ute
ani
P4458/G4597
NNMS
ses
ml
P3653/G3777
CC
ute
ani
P1027/G1035
NNFS
brosis
rdza
P846/G853
VIPA ZS
afanidzei
niszczy,
P2522/G2532
CC
kai
i
P3575/G3699
ABR
hopu
gdzie
P2801/G2812
NNMP
kleptai
kradncy
P3630/G3756
AB
u
nie
P1354/G1358
VIPA ZP
dioryssusin
wamuj si
P3636/G3761
CC
ude
ani
P2802/G2813
VIPA ZP
kleptusin
kradn.
P3575/G3699
CS
6,21
hopu
Gdzie
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P1505b/G2076
VIPA ZS
estin
jest
P3460/G3588
DNMS
ho
P2334/G2344
NNMS
thesauros
skarb
P4628b/G4675
NPGYS
,
su
twj,
P1558/G1563
AB
ekei
tam
P1505b/G2071
VIFD ZS
estai
bdzie
P2522/G2532
AB
kai
i
P3460/G3588
DNFS
he
P2574/G2588
NNFS
kardia
serce
P4628b/G4675
NPGYS
.
su
twe.
P3460/G3588
DNMS
6,22
Ho
P3079/G3088
NNMS
lychnos
Lampk
P3460/G3588
DGNS
tu
P4844/G4983
NGNS
somatos
ciaa
P1505b/G2076
VIPA ZS
estin
jest
P3460/G3588
DNMS
ho
P3664/G3788
NNMS
.
ofthalmos
oko.
P1436/G1437
CS
ean
Jeli
P3643/G3767
CH
un
wic
P5446/G5600
VSPA ZS
e
byoby
P3460/G3588
DNMS
ho
P3664/G3788
NNMS
ofthalmos
oko
P4628b/G4675
NPGYS
su
twe
P568/G573
A NMS
,
haplus
proste,
P3527/G3650
A NNS
holon
cae
P3460/G3588
DNNS
to
P4844/G4983
NNNS
soma
ciao
P4628b/G4675
NPGYS
su
twe
6,16
Maj w caoci.
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 28
6,2227 28
P5309/G5460
A NNS
foteinon
wietliste
P1505b/G2071
VIFD ZS
estai
bdzie.
P1436/G1437
CS
6,23
ean
Jeli
P1154/G1161
CC/ CH
de
za
P3460/G3588
DNMS
ho
P3664/G3788
NNMS
ofthalmos
oko
P4628b/G4675
NPGYS
su
twe
P4064/G4190
A NMS
poneros
ze
P5446/G5600
VSPA ZS
,
e
byoby,
P3527/G3650
A NNS
holon
cae
P3460/G3588
DNNS
to
P4844/G4983
NNNS
soma
ciao
P4628b/G4675
NPGYS
su
twe
P4515/G4652
A NNS
skoteinon
ciemne
P1505b/G2071
VIFD ZS
.
estai
bdzie.
P1488/G1487
CS
ei
Jeli
P3643/G3767
CH
un
wic
P3460/G3588
DNNS
to
P5306/G5457
NNNS
fos
wiato
P3460/G3588
DNNS
to
P1720/G1722
PD
en
w
P4628b/G4671
NPDYS
soi
tobie
P4519/G4655
NNNS
skotos
ciemnoci
P1505b/G2076
VIPA ZS
,
estin
jest,
P3460/G3588
DNNS
to
P4519/G4655
NNNS
skotos
ciemno
P4086/G4214
ATNNS
.
poson
jaka!
P3637/G3762
APCNMS
6,24
Udeis
Nikt (nie)
P1408/G1410
VIPN ZS
dynatai
moe
P1415/G1417
ACDMP
dysi
dwm
P2955/G2962
NDMP
kyriois
panom
P1396/G1398
VNPA
duleuein
suy.
P2225/G2228
CC
e
Albo
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P3460/G3588
DAMS
ton
P1514/G1520
APCAMS
hena
jednego
P3281/G3404
VIFA ZS
misesei
znienawidzi,
P2522/G2532
CC
kai
a
P3460/G3588
DAMS
ton
P2081/G2087
APAMS
heteron
innego
P25/G25
VIFA ZS
,
agapesei
pokocha,
P2225/G2228
CC
e
albo
P1514/G1520
APCGMS
henos
jednego
P471/G472
VIFM ZS
antheksetai
trzyma si bdzie,
P2522/G2532
CC
kai
a
P3460/G3588
DGMS
tu
P2081/G2087
APGMS
heteru
innego
P2692/G2706
VIFA ZS
.
katafronesei
zlekceway.
P3630/G3756
AB
u
Nie
P1408/G1410
VIPN YP
dynasthe
moecie
P2306/G2316
NDMS
theo
Bogu
P1396/G1398
VNPA
duleuein
suy
P2522/G2532
CC
kai
i
P3119/G3126
NDMS
.
mamona
mamonie.
P1216/G1223
PA
6,25
Dia
Dla
P3654b/G5124
APDANS
tuto
tego
P2996/G3004
VIPA XS
lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYP
hymin
wam,
P3246/G3361
AB
me
nie
P3193/G3309
VMPA YP
merimnate
martwcie si
P3460/G3588
DDFS
te
P5438/G5590
NDFS
psyche
yciem
P5063b/G5216
NPGYP
hymon
waszym,
P4962/G5101
APTANS
ti
co
P2066/G5315
VSAA YP
fagete
zjedlibycie
P3460/G3588
CC
[
e
[lub
P4962/G5101
APTANS
ti
co
P3972/G4095
VSAA YP
],
piete
pilibycie],
P3249/G3366
CC
mede
ani
P3460/G3588
DDNS
to
P4844/G4983
NDNS
somati
ciaem
P5063b/G5216
NPGYP
hymon
waszym,
P4962/G5101
APTANS
ti
co
P1744/G1746
VSAM YP
.
endysesthe
woylibycie na siebie.
P3656/G3780
QT
uchi
Czy nie
P3460/G3588
DNFS
he
P5438/G5590
NNFS
psyche
ycie
P3994**/G4119
AMNNS
pleion
wicej
P1505b/G2076
VIPA ZS
estin
jest
P3460/G3588
DGFS
tes
P5015/G5160
NGFS
trofes
(od) pokarmu
P2522/G2532
CC
kai
i
P3460/G3588
DNNS
to
P4844/G4983
NNNS
soma
ciao
P3460/G3588
DGNS
tu
P1740/G1742
NGNS
;
endymatos
(od) ubrania?
P1689/G1689
VMAA YP
6,26
emblepsate
Przypatrzcie si
P1513/G1519
PA
eis
P3460/G3588
DANP
ta
P3947/G4071
APANP
peteina
ptakom
P3460/G3588
DGMS
tu
P3648/G3772
NGMS
uranu
nieba,
P3628/G3754
CC
hoti
e
P3630/G3756
AB
u
nie
P4547/G4687
VIPA ZP
speirusin
siej
P3636/G3761
CC
ude
ani
P2315/G2325
VIPA ZP
theridzusin
n
P3636/G3761
CC
ude
ani
P4724/G4863
VIPA ZP
synagusin
zbieraj
P1513/G1519
PA
eis
do
P591/G596
NAFP
,
apothekas
skadw,
P2522/G2532
CC
kai
i
P3460/G3588
DNMS
ho
P3837/G3962
NNMS
pater
Ojciec
P5063b/G5216
NPGYP
hymon
wasz
P3460/G3588
DNMS
ho
P3646/G3770
A NMS
uranios
niebieski
P4995/G5142
VIPA ZS
trefei
karmi
P838/G846
NPANZP
auta
je.
P3630/G3756
QT
uch
Czy nie
P5063/G5210
NPNYP
hymeis
wy
P3116/G3123
ABM
mallon
wicej
P1301/G1308
VIPA YP
diaferete
przewyszacie
P838/G846
NPGNZP
;
auton
je?
P4962/G5101
APTNMS
6,27
tis
Kto
P1154/G1161
CC
de
za
P1529/G1537
PG
eks
z
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 29
hymon
was
P3193/G3309
VPPANMS
merimnon
martwic si
P1408/G1410
VIPN ZS
dynatai
moe
P4239/G4369
VNAA
prostheinai
dooy
P1909/G1909
PA
epi
do
P3460/G3588
DAFS
ten
P2239/G2244
NAFS
helikian
wzrostu
P838/G846
NPGMZS
autu
jego
P3959/G4083
NAMS
pechyn
okie
P1514/G1520
ACAMS
;
hena
jeden?
P2522/G2532
CC
6,28
Kai
I
P3888/G4012
PG
peri
o
P1740/G1742
NGNS
endymatos
ubranie
P4962/G5101
APTANS ABT
ti
dlaczego
P3193/G3309
VIPA YP
;
merimnate
martwicie si?
P2638/G2648
VMAA YP
katamathete
Nauczcie si od
P3460/G3588
DANP
ta
P2909/G2918
NANP
krina
lilii
P3460/G3588
DGMS
tu
P69/G68
NGMS
agru
pola,
P4326/G4459
ABT
pos
jak
P829/G837
VIPA ZP
auksanusin
wzrastaj.
P3630/G3756
AB
u
Nie
P2862/G2872
VIPA ZP
kopiosin
trudz si
P3636/G3761
CC
ude
ani
P3388/G3514
VIPA ZP
nethusin
przd.
P2996/G3004
VIPA XS
6,29
lego
Mwi
P1154/G1161
CH
de
za
P5063b/G5213
NPDYP
hymin
wam,
P3628/G3754
CH
hoti
e
P3636/G3761
AB
ude
nawet
P4533/G4672
NNMS
Solomon
Salomon
P1720/G1722
PD
en
w
P3831/G3956
A DFS
pase
caej
P3460/G3588
DDFS
te
P1389/G1391
NDFS
dokse
chwale
P838/G846
NPGMZS
autu
jego
P3893/G4016
VIAM ZS
periebaleto
(nie) ubra si
P5458/G5613
CS
hos
jak
P1514/G1520
APCNNS
hen
jedna
P3654b/G5130
APDGNP
.
tuton
(z) tych.
P1488/G1487
CS
6,30
ei
Jeli
P1154/G1161
CH
de
za
P3460/G3588
DAMS
ton
P5376/G5528
NAMS
chorton
traw
P3460/G3588
DGMS
tu
P69/G68
NGMS
agru
pola
P4456/G4594
AB
semeron
dzisiaj
P1505b/G5607
VPPAAMS
onta
bdc
P2522/G2532
CC
kai
i
P831/G839
AB
aurion
jutro
P1513/G1519
PA
eis
w
P2812/G2823
NAMS
klibanon
piec
P900/G906
VPPPAS
ballomenon
rzucan
P3460/G3588
DNMS
ho
P2306/G2316
NNMS
theos
Bg
P3655a/G3779
AB
hutos
tak
P294/G294
VIPA ZS
,
amennysin
przyodziewa,
P3630/G3756
QT
u
nie
P4057/G4183
APDNS
pollo
wiele
P3116/G3123
ABM
mallon
bardziej
P5063b/G5209
NPAYP
,
hymas
was,
P3516/G3640
APVMP
;
oligopistoi
maej wiary?
P3246/G3361
AB
6,31
Me
Nie
P3643/G3767
CH
un
wic
P3193/G3309
VSAA YP VMAA YP
merimnesete
martwcie si
P2996/G3004
VPPANMYP
legontes
mwic:
P4962/G5101
APTANS
ti
Co
P2066/G5315
VSAA XP
;
fagomen
jedlibymy?
P2225/G2228
CC
e
Lub:
P4962/G5101
APTANS
ti
Co
P3972/G4095
VSAA XP
;
piomen
pilibymy?
P2225/G2228
CC
e
Lub:
P4962/G5101
APTANS
ti
W co
P3893/G4016
VSAM XP
;
peribalometha
ubralibymy si?
P3831/G3956
A ANP
6,32
panta
Wszystkiego
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P3654b/G5023
APDANP
tauta
tego
P3460/G3588
DNNP
ta
P1486/G1484
NNNP
ethne
narody
P1933/G1934
VIPA ZP
epidzetusin
poszukuj.
P3481/G1492
VIRA ZS
oiden
Wie
P1056/G1063
CS
gar
bowiem
P3460/G3588
DNMS
ho
P3837/G3962
NNMS
pater
Ojciec
P5063b/G5216
NPGYP
hymon
wasz
P3460/G3588
DNMS
ho
P3646/G3770
A NMS
uranios
niebieski,
P3628/G3754
CC
hoti
e
P5383/G5535
VIPA YP
chredzete
potrzebujecie
P3654b/G5130
APDGNP
tuton
tych
P534/G537
A GNP
.
hapanton
wszystkich.
P2208/G2212
VMPA YP
6,33
dzeteite
Szukajcie
P1154/G1161
CH
de
za
P2/G4412
APOANS AB
proton
najpierw
P3460/G3588
DAFS
ten
P925/G932
NAFS
basileian
krlestwa
P3460/G3588
DGMS
[
tu
[
P2306/G2316
NGMS
]
theu
Boga]
P2522/G2532
CC
kai
i
P3460/G3588
DAFS
ten
P1338/G1343
NAFS
dikaiosynen
sprawiedliwoci
P838/G846
NPGMZS
,
autu
Jego,
P2522/G2532
CC
kai
a
P3654b/G5023
APDNNP
tauta
to
P3831/G3956
A NNP
panta
wszystko
P4239/G4369
VIFP ZS
prostethesetai
dooone bdzie
P5063b/G5213
NPDYP
.
hymin
wam.
6,27
Ewentualnie wieku.
6,32
Pogaskie.