UMB

CIKEL LEKSIONESH MBI POLITIKEN MONETARE, BANKARE DHE FISKALE NE BE E SHQIPERI

Shkelqim Cani, 2009
1
LEKSIONI 2: DETYRAT E BANKES QENDRORE
EUROPIANE DHE TE EUROSISTEMIT
1. Vshtrim i prgjithshm mbi bankn qendrore
2. Banka Qendrore Europiane (BQE)
3. Detyrat e BQE
I. Vshtrim i prgjithshm mbi bankn qendrore
Shum prej bankave qendrore kan lindur fillimisht si banka private, t cilat synonin t
nxirrnin fitime duke u shrbyer bankave t zakonshme. Rritja e rolit dhe e rendsis s tyre,
q u kushtzua nga vet zhvillimi dhe rritja e ekonomis s tregut, i bri t pashmangshme
lidhjet gjithnj e m t ngushta me qeverin. Shum shpejt ato u bn instrumenta t shtetit
edhe pse, disa prej tyre, nga pikpamja e pronsis mbetn pr shum koh pron private.
Me gjith veorit q ekzistojn nga pikpamja e organizimit, Bankat qendrore t vendeve
t ndryshme kryejn funksione dhe prdorin instrumenta t ngjashme.
Funksionet q kryen nj Bank qendrore jan t shumta dhe t rendsishme, por ne do t
prqndrohemi n funksionin e hartimit dhe zbatimit t politiks monetare. Funksioni i
hartimit dhe zbatimit t politiks monetare lidhet ngusht me nj tipar thelbsor t bankave
qendrore, me nivelin e pavarsis relative q ato gzojn.
Pavarsia e Banks Qendrore
Bankat qendrore gzojn nj nivel t caktuar pavarsie n marrjen e vendimeve q kan t
bjn me realizimin e funksioneve t tyre. Pavarsia e Banks qendrore sht nj pavarsi
relative dhe sipas indeksit t mirnjohur t Cukierman-it mund t shprehet n kto drejtime
kryesore.
Pavaresia e personelit drejtues, n radh t par e governatorit dhe e Bordit
Drejtues, e cila shprehet n mnyrn e emrimit t tyre, n mandatin kohor te
qendrimit ne detyre q u jep ligji dhe n mundsin e shkarkimit t tyre para afatit t
prcaktuar nga ligji.
Pavarsia e hartimit t politiks dhe e llojit t objektivave q synon Banka qendrore.
Kjo shprehet n lirin q ka Banka qendrore pr t hartuar politikn monetare, n
at se kush vendos prfundimisht pr llojin e politiks e t instrumentave q
prdoren pr realizimin e saj dhe sa ndikon qeveria n kt proces. Po kshtu, cilat
jan qllimet prfundimtare t politiks monetare dhe cili sht vendi i stabilitetit t
mimeve.
Pavarsia financiare q lidhet me mnyrn e financimit t qeveris, t kufizimeve n
kredin pr qeverin, t mnyrs se si prcaktohen kto kufij, norma e interesit qe
zbatohet, etj.
UMB
CIKEL LEKSIONESH MBI POLITIKEN MONETARE, BANKARE DHE FISKALE NE BE E SHQIPERI
Shkelqim Cani, 2009
2
Pavarsia e Banks qendrore dhe niveli i saj kan qen dhe jan objekt i vazhdueshm i
debatit shkencor. N kt debat prdoren argumenta t ndryshme q prpiqen t mbrojn
pozicione t ndryshme. Argumentat kryesor n favor t pavarsis mund t
prmblidhen si m posht.
Argumenti themelor mbshtetet n iden se sa m e pavarur t jet Banka qendrore, aq
m mir mund t ndjek nj politik monetare q synon objektiva afatgjat si stabiliteti i
mimeve. Kjo bhet m e domosdoshme po qe se pranohet prirja e kndvshtrimit
afatshkurtr t qeveris, e cila e ka bazn n interesat politike t rizgjedhjes n afate t
shkurtra, zakonisht katrvjeare.
Prkrahsit e ktij argumenti theksojn se po qe se Banka qendrore varet nga qeveria,
ather sht plotsisht e mundshme q, pr interesa t momentit, kjo e fundit ti diktoj
Banks qendrore politik lehtesuese monetare, pavarsisht se ajo mund t oj n inflacion
gjithnj e m t lart. Kjo pikpamje duket se aktualisht ka gjetur nj prkrahje t gjer, e
cila mbshtetet edhe nga krkimet shkencore edhe nga thellimi i vazhdueshm i pavarsis
n praktikn e vendeve t ndryshme.
Aktualisht, n bot ekziston nj prirje e qart pr dhnien e kompetencave m t mdha
bankave qendrore, madje BQ-ve u eshte dhene shkalle e larte pavaresie edhe n vende ku
pavarsia e tyre ka qen e kufizuar si Spanja, Italia, U.K, Franca, Belgjika, etj. Nj nga
studimet m interesante n kt fush, tregon lidhjen e fort midis nivelit t lart t
pavarsis s Banks qendrore dhe nivelit t ult t inflacionit.
Argumenti tjetr n favor t pavarsis s Banks qendrore ka t bj me presionin e
mundshm q mund t ushtroj qeveria pr t financuar defiitet e mdha buxhetore, po qe
se e ka n varsi Bankn qendrore. Ky presion mund t prballohet nga nj Bank e
pavarur, duke shmangur, n kt mnyr, presionin inflacionist q sjell ky lloj financimi i
defiitit buxhetor.
Argumenti tjetr ka t bj me rndsin e madhe t kontrollit monetar, i cili nuk mund
tiu lihet n dor politikanve, t cilt nuk jan ekspert t ksaj fushe.
Kundrshtart e pikpamjes s msiprme paraqesin disa argumenta kundr pavarsis
s Banks qendrore:
Drejtuesit e Banks qendrore, q hartojn politikn monetare, nuk zgjidhen n rrug
demokratike me votim t lir dhe, si rrjedhoj, nuk mund t shkarkohen n kt rrug, kur
ata nuk e kryejn mir detyrn e tyre.
Po qe se nisemi nga ideja se politika jep rezultate t mira, kur drejtohet nga elita q nuk
prgjigjen para askujt, ather kjo mund t zbatohet edhe pr politikn fiskale, at t
mbrojtjes, etj. Madje, argumenti i ndjekjes s nj politike afatgjat vetm nga agjensi
shtetrore t pavarura si Banka qendrore, nuk sht plotsisht i sakt, prderisa edhe
ligjvnsit synojn dhe ndjekin politika afatgjat si, pr shembull, politika e jashtme.
Politika monetare duhet t kontrollohet nga organet e zgjedhura nprmjet vots, t cilat
jan prgjegjse pr mbarvajtjen e vendit n trsi. N kt kuadr, vetm ata mund t
realizojn harmonizimin e politiks monetare me at fiskale, si kusht i domosdoshm i
zhvillimit t shpejt t ekonomis.
Argumenti tjetr ka t bj me faktin se Bankat qendrore jo gjithmon kan vepruar drejt
pr t shmangur zhvillime negative q mund t shmangeshin, si ishte rasti i depresionit t
madh.
Duke i mirekuptuar kto kritika pr pavarsin e Banks qendrore, ekziston nj konsensus
m i gjer pro rritjes s pavarsis s saj. Aktualisht, n vende t ndryshme shfaqet qart
prirja e dhnjes s nj pavarsie m t madhe Bankave qendrore, duke e konceptuar
pavarsin si t drejtn e saj pr t zgjedhur vet rrugt pr arritjen e qllimeve
prfundimtare, qllime q prcaktohen me ligj nga autoritetet politike.
UMB
CIKEL LEKSIONESH MBI POLITIKEN MONETARE, BANKARE DHE FISKALE NE BE E SHQIPERI
Shkelqim Cani, 2009
3
N shtjen vijuese do t trajtojm Banken Qendrore Europiane, krahasuar me Bankn e
Shqipris dhe Banken Kombetare te Maqedonise si autoritetet monetare n vendet
perkatese, funksionet, pavarsin dhe objektivat q i prcakton ligji pr banken qendrore, i
cili sht prmirsuar her pas here.
II. Banka Qendrore Europiane (BQE) krahasime me Banken e
Shqiperise dhe Banken Kombetare te Maqedonise
E themeluar nga Traktati i BE-se, BQE eshte mbeshtetur ne nje platforme specifike ligjore e
institucionale te Komunitetit Europian. Ajo cka dallon Euron dhe BQE nga nje monedhe
kombetare dhe nje banke qendrore kombetare eshte pikerisht statusi i tyre mbishteteror
brenda nje komuniteti shtetesh sovrane. Ndryshe nga banka te tjera qendrore te
krahasueshme, si FED-i ne USA apo Banka e Japonise, qe jane autoritete monetare te
shteteve respective, BQE perfaqeson nje autoritet qendror qe ushtron politike monetare ne
nje zone ekonomike te perbere nga 13 shtete autonome. BQE eshte berthama e nje sistemi
qendror europian per hartimin e zbatimin e politikes monetare ne eurozone. Detyra kryesore
e BQE-se eshte ruajtja e fuqise blerese te Euros dhe e stabilitetit ne eurozone.
Eurozona perbehet vetem nga vendet anetare te BE-se qe kane pershtatur Euron qe ne
1999, pra nga 13 vendet anetare (ne fakt Greqia e ka pershtatur ne vitin 2001 dhe Sllovenia
ne 1.1.2007). Cdo vend anetar qe ka hyre ne Euro ka hequr dore nga sovraniteti
monetar! BQE eshte nje organizate e pavaruar ndaj vendeve anetare dhe organeve
Komunitare.
Dokumentet baze qe percaktojne bazen ligjore per kryerjen e nje politike te perbashket
monetare jane: Traktati themelues i BE-se (aktualisht me sa duket kur te miratohet (nese)
Kushtetuta e BE do te rivendose raporte ne legjislacion) dhe Statuti i Sistemit Europian te
Bankave Qendrore dhe i Bankes Qendrore Europiane (BQE). BQE eshte nje subjekt ligjor, i
pavarur, i krijuar nen juridiksionin nderkombetar publik, duke pasur organet e veta vendim-
marrese dhe me te drejta te plota te garantuara nga Traktati i BE-se si dhe nga ai kombetar
i cdo vendi anetar. Fuqite e BQE-se nuk delegohen nga institucionet Komunitare, por
burojne nga statuti.
Sistemi Europian i Bankave Qendrore (ESCB) vs. Eurosistemit
ESCB perfshin BQE dhe gjithe BQ-te e vendeve anetare te BE-se, (27 banka), pavaresisht
nese e kane pershtatur Euron si monedhe te perbashket ose jo. Ndryshe nga BQE dhe BQ-
te, ESCB nuk ka kapacitet ligjor dhe as fuqi per te vepruar dhe as organe te pavarura per
vendim-marrje. Ajo virtualisht perfaqeson lidhjen organike dhe bazen institucionale ndermjet
BQE dhe BQ-ve dhe eshte ngarkuar me kryerjen e funksioneve te bankingut qendror per
euron. BQ-e te vendeve qe sjane pjesemarrese ne Euro, kane status special ne ESCB. Ato
jane pergjegjese per politiken e tyre monetare dhe jane te perjashtuara nga detyrat e
Eurosistemit, pra politika e perbashket monetare. Guvernatoret e tyre nuk jane anetare te
Keshillit Administrativ te BQE dhe sjane pjesemarres ne vendim-marrje. Megjithate, ato
jane angazhuar ne parimet e ruajtjes se stabilitetit te cmimeve.
Eurosistemi perfshin BQE dhe BQ-te vetem te atyre vendeve te BE-se qe kane hyre ne
Euro, pra perdorin aktualisht euron si monedhe. BQ-te jane nen juridiksionin kombetar te
cdo vendi anetar, por duke qene pjese integrale e Eurosistemit ato kryejne detyrat e
Eurosistemit qe u jane deleguar nga BQE ne perputhje me parimet e decentralizimit.
Guvernatoret e BQ-ve te Eurosistemit jane anetare jashte zyre te Keshillit Administrativ te
BQE. Legjislacioni i tyre kombetar eshte ndertuar ne perputhje me ate te BE-se. Ato
ushtrojne me pergjegjesine e tyre detyra te tjera jo-monetare si p.sh. mbikqyrja bankare,
etj. BQ-te kontribojne ne BQE me kapital dhe rezerva dhe marrin pjese ne fitim.
UMB
CIKEL LEKSIONESH MBI POLITIKEN MONETARE, BANKARE DHE FISKALE NE BE E SHQIPERI
Shkelqim Cani, 2009
4
Keto dy sisteme, (Eurosistemi dhe ESCB) do te ekzistojne paralelisht per sa kohe te kete
shtete anetare te BE-se qe skane hyre akoma ne Euro.
Pse te mos krijohej vetem nje banke qendrore ne gjithe Eurozonen?
Kjo nuk do te pranohej per aresye politike.
Eurosistemi eshte ndertuar mbi eksperiencen e BQ-ve, shfrytezon infrastrukturen, rrjetin
institucional, aftesite operacionale dhe ekspertizen e BQ-ve, nderkohe qe BQ-te kryejne
nje sere funksionesh te tjera qe slidhen me detyrat e Eurosistemit.
Shtrirja e madhe gjeografike e euros si dhe diferencat kulturore e gjuhesore u jep
mundesi institucioneve te kreditit te sherbejne si pika aksesi per bankingun qendror ne
secilin prej vendeve anetare.
Suksesi i BQE-se ne keto vite krijimi i dedikohet:
a) Ndertimit institucional te BQE-se qe misheron mencurine 100 vjecare te hartimit e
zbatimit te politikes monetare. Keshtu, politika operacionale e Eurosistemit kontrollohet
ne menyre te centralizuar, nje leksion qe Fed-i e mesoi vetem pas vitit 1930!
b) Pavaresise se plote te BQE-se nga influencat politike, duke shmangur problemet qe
pllakosen politiken monetare te vendeve te industrializuara dhe atyre ne zhvillim ne
periudhen e pas-Luftes.
c) Jane Guvernatoret e BQ-ve qe mbikqyrin BQE.
d) Ne procesin e votimeve per vendimmarrje, Guvernatoret e BQ-ve kane dy vota me
shume ne numer nga anetaret e Bordit Drejtues,
e) Ne Eurosistem, informacioni ekonomik e parashikimet vijne nga nje staf i gjere i gjithe
BQ-ve te vendeve te ndryshme, duke siguruar informacion te shpejte, real e te
drejtperdrejte dhe jo nga stafi i Bordit Drejtues. Keshilli Drejtues i BQE-se eshte organi
me i larte vendimmarres i bankes. Ai perbehet nga gjashte anetare te Bordit Drejtues
plus Guvernatoret e gjithe bankave qendrore te 13 shteteve qe marrin pjese ne euro.
Si rregull, Keshilli Drejtues i BQE-se mblidhet dy here ne muaj, ku ne mbledhjen e
pare vlereson zhvillimet me te fundit monetare dhe ekonomike dhe merr vendimet
mujore per politiken monetare, qe do te thote caktimi i normave baze te interesit per
zonen e euros. Ndersa mbledhja e dyte ka te beje me detyrat e tjera te ngarkuara nga
Eurosistemi, vec atyre te politikes monetare.
Karakteristikat e BQE
1. Politika monetare dhe valutore
Ndersa i) politikat monetare dhe ato ii) te kursit te kembimit jane denacionalizuar ne
nivel Komuniteti, pergjegjesia per iii) politiken ekonomike ka mbetur brenda kufijve te
cdo vendi anetar, nepermjet politikave ekonomike kombetare qe kryhen ne perputhje me
objektivat e BE-se dhe platformave Komunitare per bashkepunimin ne kuadrin e politikave
makroekonomike. Centralizimi i dy politikave te para ne nivel Komuniteti argumentohet me
faktin se eshte krejtesisht e pamundur/pra jane dy ngjarje qe perjashtojne ekskluzivisht
njera-tjetren, te kesh nje monedhe te vetme, te perbashket dhe te kryesh politika monetare
dhe valutore ne nivel kombetar. Nje monedhe e perbashket, e vetme kerkon nje politike te
vetme monetare, me vendim-marrje te centralizuar dhe te institucionalizuar ne menyre
permanente ne nje subjekt ligjor qe eshte ngarkuar dhe eshte politikisht i pergjegjshem per
aktivitetet e tij. Ky institucion eshte vetem BQE qe gezon pavaresi te plote si nga shtetet
anetare, ashtu edhe nga institucionet e Komunitetit. Gjithashtu, meqe nje monedhe e vetme
mund te kete nje kurs te vetem kembimi edhe politika e regjimit valutor duhet te jete e
vetme, pra e centralizuar ne rang Komuniteti. Vendimet per kursin e kembimit ne zonen e
euros merren ne menyre te perbashket nga BQE dhe Keshilli i ECOFIN-it, ku ky i fundit
merr vendimet perfundimtare.
2. Politika ekonomike
UMB
CIKEL LEKSIONESH MBI POLITIKEN MONETARE, BANKARE DHE FISKALE NE BE E SHQIPERI
Shkelqim Cani, 2009
5
Ndryshe nga dy politikat e para, pergjegjesia per politiken ekonomike ka mbetur
pergjegjesi e Shteteve Anetare. Ne baze te traktatit te BE-se, politika ekonomike bazohet
ne nje bashkerendim te ngushte te politikave ekonomike mes vendeve anetare lidhur me
tregun e brendshem dhe me percaktimin e objektivave te perbashketa. Dokumenti qe
sanksionon parimet baze te politikave ekonomike (BEPG) eshte instrumenti kryesor i
bashkepunimit mes vendeve anetare. Aty perfshihen orientime te pergjithshme per politiken
ekonomike si dhe jepen rekomandime specifike per secilin shtet anetar dhe BE-ne ne
pergjithesi ne fusha te tilla si: financat publike, reformat strukturore, tatim-taksat, arsimimi
ose trajnimi e rregullat e tregut te punes, etj. BEPG-te adoptohen ne formen e
rekomandimeve dhe per rrjedhoje, nga pikepamja ligjore, nuk jane te detyrueshme per tu
zbatuar.
3. Politikat fiskale
Ne kontrast me BEPG: procedura e tejkalimit te deficitit buxhetor per politikat fiskale eshte
ligjerisht e detyrueshme per tu zbatuar. Disiplina buxhetore garantohet nga fakti qe bankat
qendrore te vendeve anetare nuk lejohen te financojne sektorin shteteror apo tu sigurojne
ne cfaredolloj forme akses te privilegjuar sektorit publik ne institucionet financiare. As BE
dhe as ndonje prej shteteve anetare nuk do te marre pergjegjesi apo te mbuloje/jape
ndihme per borxhin e krijuar nga nje prej shteteve anetare.
Asimetria ndermjet aspekteve monetare dhe ekonomike te EMU-se nenkupton faktin qe nuk
ka asnje qeveri te BE-se, ne kuptimin e mirefillte te ndertimit sic jane qeverite kombetare.
Lejimi i nje shkalle te larte autonomie te shteteve anetare ne vendim-marrjen e nje sere
problemeve te rendesishme te politikave ekonomike krijon hapesira per manovrim dhe ofron
ne te njejten kohe mundesi per te perfituar nga efektet pozitive te nje konkurrence te
shendetshme. Gjithashtu, rregullat dhe procedurat e platforma te politikave ekonomike
sigurojne stabilitet makroekonomik, me kusht qe hartuesit e politikave ti respektojne ato.
Kushtet per pozicionet buxhetore te cdo vendi parashikohen ne Paktin e Rritjes dhe
Stabilitetit:
Me nenshkrimin e tij shtetet anetare te euros zotohen per objektivat buxhetore
afatmesem. Pozicionet e tyre buxhetore duhet te jene ose afer barazimit ose me suficit.
Raporti i deficitit buxhetor ndaj PBB-se duhet te jete jo me shume se 3 %.
Raporti i borxhit te qeverise ndaj PBB-se duhet te jete jo me shume se 60%.
Mund te tolerohet nje tejkalim i raporteve te mesiperme, por procedurat parashikojne
sanksione nga Keshilli i Europes.
Mbi bazen e nje mbikqyrjeje multilaterale, pjesemarresit ne eurozone duhet te paraqesin
programe stabiliteti para Komisionit dhe Keshillit te Europes.
Misioni dhe synimet strategjike te BQE-se
Objektivi kryesor i Eurosistemit, sistemit bankar qendror te euros, eshte ruajtja e
stabilitetit te cmimeve, qe perkthehet ne mbrojtjen e vleres se Euros. BQE eshte e
perkushtuar ne realizimin me sukses te gjithe detyrave te ngarkuara nga bankat qendrore te
vendeve anetare te BE-se, me nivelin me te larte te transparences, integritetit dhe
eficences.
Misioni i Eurosistemit
Ne cilesine e autoritetit kryesor financiar ne eurozone, Eurosistemi synon: te ruaje
stabilitetin monetar e financiar dhe te stimuloje integrimin financiar Europian. Te
gjithe pjesemarresit e Eurosistemit jane te angazhuar qe ne baze te dispozitave te Traktatit
te BE-se, te kontribojne bashkarisht, strategjikisht dhe ne menyre operacionale per te arritur
objektivat e perbashket, duke respektuar parimin e decentralizimit, shpirtin e bashkepunimit,
si dhe duke respektuar parimin e pavaresise se BQE-se. Duke shfrytezuar pervojat e
vendeve anetare dhe shkembimet e informacionit e teknologjise, Eurosistemi synon te
UMB
CIKEL LEKSIONESH MBI POLITIKEN MONETARE, BANKARE DHE FISKALE NE BE E SHQIPERI
Shkelqim Cani, 2009
6
forcoje identitetin e tij, te shfrytezoje sinergjite dhe te flase me nje ze te vetem,
brenda nje baze ligjore rolesh e pergjegjesisht te percaktuara per gjithe anetaret e tij.
Qellimet strategjike te Eurosistemit
Qellimi i pare: Autoritet i padiskutueshem ne ceshtjet monetare e financiare. I
ndertuar ne nje baze solide konstitucionale, i pavarur dhe me kohezion te
brendshem, Eurosistemi do te veproje si autoriteti monetar i zones se euros dhe si
institucion kryesor financiar, me reputacion e njohje te plote si brenda, ashtu edhe
jashte Europes, duke bere analizat e nevojshme ekonomike e monetare dhe
pershtatur e zbatuar politikat e duhura, duke ju pergjigjur efektivisht zhvillimeve
monetare dhe financiare.
Qellimi i dyte: Stabiliteti financiar dhe integrimi financiar Europian. Eurosistemi synon
te ruaje stabilitetitn financiar dhe te nxise integrimin Europian financiar ne
bashkepunim me strukturat institucionale te krijuara per kete qellim. Ai do ti jape
kontributin e tij politikave qe ndihmojne ne arritjen e nje arkitekture te forte Europiane
dhe globale te domosdoshme per sigurimin e stabilitetit financiar.
Qellimi i trete: Pergjegjshmeria, kredibiliteti, besimi, afersia me qytetaret e Europes.
Eurosistemi synon te realizoje nje komunikim efektiv me qytetaret e Europes dhe
median duke i mbajtur ata te informuar per te gjitha ceshtjet monetare e financiare
qe i interesojne publikut dhe i nevojiten tregut.
Qellimi i katert: Identitet i ndare, qartesi rolesh e detyrash dhe drejtim i mire
korporativ. Eurosistemi do synoje te forcoje identitetin e tij te fragmentuar/pjestuar
brenda nje kuadri ligjor ku percaktohen qarte rolet dhe pergjegjesite e gjithe
pjesemarresve. Ai eshte i dedikuar per nje drejtim te mire korporativ dhe per
zbatimin efektiv te strukturave organizative dhe metodave te punes.
Ne kryerjen e aktiviteteve, Eurosistemi drejtohet nga nje sere parimesh organizative.
Parime te drejtimit te BQE (krahasime me BSH dhe BKM)
Qe ne fillim te krijimit, BQE u ndertua mbi bazen e modelit te Bundesbank-ut ne Gjermani, e
cila ishte banka qendrore me me shume autoritet e reputacion ne bote, me nje super rekord
arritjesh ne drejtim te ruajtjes se stabilitetit monetar, duke u perqendruar vetem ne nje
objektiv kryesor: ruajtjen e stabilitetit te cmimeve dhe mbajtjen e inflacionit nen kontroll.
Bundesbank-u gezonte njeheresh kredibilitet absolut dhe pavaresi te plote nga
Qeveria/politika duke kontribuar ne nje Gjermani pas Lufte pa kriza ekonomike. Kjo banke
njihej si Fajkoi qe luftonte inflacionin. Per kete aresye selia e Bankes Qendrore
Europiane u ndertua ne Frankfurt.
1. Pavaresia politike
Pavaresia e BQE eshte esenciale per ruajtjen e stabilitetit te cmimeve. Kjo gjen rregullim ne
legjislacionin institucional per nje politike te vetme monetare. (Traktati dhe Statuti). Si
sigurohet kjo pavaresi?
Ne praktike, as BQE, as BQ-te, as ndonje anetar i organeve vendim-marrese nuk lejohet te
marre instruksione nga organizmat apo institucione te BE-se apo te ndonje prej shteteve
anetare te BE. Keto te fundit ndalohen rreptesisht te ushtrojne presion apo te perpiqen te
ndikojne anetaret e organeve vendim-marrese te BQE-se. Ne aspektin ligjor po e njejta
pavaresi i njihet edhe BKM e BSH.
Eurosistemi ndalohet tu jape hua organizmave te BE-se ose enteve te sektorit publik te
vendeve anetare. BSH lejohet te kreditoje buxhetin deri ne 5% te te ardhurave mesatare te
tre viteve te fundit te buxhetit. BQE ka buxhet me vete nga BE, kapitali i saj i nenshkruar
dhe i paguar ne Euro nga BQ-te eshte 5,564,669,247.19. BSH ka buxhet me vete nga
Qeveria. BQE i ka ne dore te gjithe instrumentat dhe zoteron te gjitha kapacitetet e duhura
per ushtrimin e nje politike monetare krejtesisht te pavarur. Po keshtu edhe BKM dhe BSH.
UMB
CIKEL LEKSIONESH MBI POLITIKEN MONETARE, BANKARE DHE FISKALE NE BE E SHQIPERI
Shkelqim Cani, 2009
7
Statuti parashikon nje mandat afatgjate per anetaret e Keshillit Administrativ dhe ata te
Bordit Drejtues te BQE. Afatet jane shtate vjecare edhe per anetaret e Keshillit te BKM dhe
BSH. Po keshtu cdo guvernator i BQ-ve si rregull ka nje mandat prej minimumi 5 vjet.
Largimi nga detyra e funksionareve te mesiperm behet vetem ne rast paaftesie per pune
ose sjellje serioze ne dem te detyres se ngarkuar. Ligji pekates per BKM dhe BSH ka
percaktuar qarte e sakte kur mund te largohen nga detyra anetaret e Keshillit.
Krahasimet e mesiperme ne rastin e BKM dhe BSH kane per baze vetem pavaresine ligjore,
pasi pavaresia reale eshte ende larg asaj ligjore.
2. Transparenca
Me transparence te BQE-se kuptojme dhenien ne menyre te hapur, te qarte dhe ne kohen
e duhur publikut dhe tregjeve te gjithe informacionit perkates mbi strategjine, vleresimet dhe
vendimet politike, pra nje komunikim efektiv me publikun.
Transparenca e politikes monetare (PM) te BQE ndihmon publikun te kuptoje me mire PM-
ne e BQE, gje qe e ben kete politike me te besueshme dhe me efektive. Ne kete proces
BQE sqaron si po e kryen mandatin e saj si dhe hapat drejt realizimit te synimeve e
objektivave te saj. Qe ne filimet e tij, Keshilli Administrativ i BQE vendosi te komunikonte
vleresimin per situaten ekonomike dhe risqet ndaj stabilitetit te cmimeve ne nje menyre
komplet te re dhe transparente. BQE ishte banka e pare qendrore qe pershtati nje koncept
te tille te transparences. Direkt pas mbledhjes mujore te Keshillit Administrativ, BQE del ne
konference shtypi per te sqaruar vendimet kryesore te politikes monetare. Ky veprim eshte
ndjekur dhe nga BQ-te e vendeve anetare. Sqarime te tjera jepen dhe ne raportet e
Presdientit para Parlamentit Europian, fjalime te ndryshme qe botohen rregullisht dhe
menjehere si dhe ne Buletinin Mujor te BQE.
BSH dhe BKM prej mese 5 vitesh zbatojne thuajse te njejtin drejtim transparence si dhe
BQE, por kuptohet qe ne praktike ka ende pune per te arritur realisht BQE.
3. Kredibiliteti/Besueshmeria
Nqs nje banke qendrore konsiderohet e afte per te realizuar detyrat e ngarkuara, atehere
dhe pritshmeria per cmimet eshte me realiste. BQE e ka rritur kete kredibilitet duke qene e
qarte ne deklaratat e prononcimet e saj lidhur me mandatin dhe detyrat si dhe nepermjet nje
komunikimi te rregullt per vleresimet e saj mbi situaten ekonomike. BSH dhe BKM pothuajse
gjate gjithe dekades se fundit kane mundur te realizojne me sukses objektivin themelor
(inflacionin) si dhe cdo tre/gjashte muaj dalin me vleresimet perkatese per situaten
ekonomike. Mbetet ende pune per te bere per trajtimin bashkekohor teknik te vleresimit te
ekonomise.
4. Vete-disiplina
Vete-disiplina duket ne marjen e vendimeve politike e dhenien konsistente te sqarimeve,
cka con ne nje vleresim publik te veprimeve per politiken monetare.
5. Parashikueshmeria/Jo surpriza!!!
Komunikimi i shpeshte e i rregullt i BQE me publikun lidhur me strategjine e politikes
monetare dhe vleresimet e situates ekonomike eshte themelor per te rritur kuptueshmerine
nga tregu si dhe per te krijuar pritshmerite e duhura per te ardhmen lidhur me kursin, normat
e interesit, etj. Kjo ben qe tregu te reagoje sic duhet dhe ne kohen e duhur, duke evituar te
papriturat e pakendshme, mekanizmi i transmisionit te funksionoje me shpejt dhe me
eficience. Pra, per pasoje nje politike monetare me efektive. BKM dhe BSH kane mundur te
bejne hapa serioze ne kete drejtim.
6. Pergjegjshmeria
BQE duhet te pergjigjet per aktivitetin e saj para publikut dhe organeve demokratike te BE-
se. Per kete ajo kryen me statut disa detyrime raportuese. BQE, sipas statutit te saj publikon
cdo tre muaj aktivitetet e Eurosistemit, cdo jave nxjerr nje Deklarate Financiare Javore dhe
UMB
CIKEL LEKSIONESH MBI POLITIKEN MONETARE, BANKARE DHE FISKALE NE BE E SHQIPERI
Shkelqim Cani, 2009
8
boton Buletinin e saj Mujor. Ajo paraqet Raportin e saj Vjetor per aktivitetet e politiken
monetare para Parlamentit Europian, Keshillit te Europes dhe Komisionit Europian.
BKM dhe BSH raportojne dy here ne vit ne Parlament si dhe nxjerrin deklarata e bejne
publikime te rregullta mujore e tremujore.
7. Drejtimi korporativ
Pervec disa organeve vendim-marrese, administrimi korporativ i BQE perfshin disa nivele
kontrolli te brendshme dhe te jashtme. Ne te njejten vale jane edhe BSH e BKM.
Krahasimi BQE BSH dhe BKM i ketyre parimeve na sjell ne dy konkluzione: BSH dhe
BKM kane perparim te dukshem drejt standarteve te perparuara; por perparimi eshte relativ.
Perqasja me standartet dhe konkretisht me BQE bazohet me shume ne leter (ligjore) dhe
kerkon mbeshtetje me serioze ne praktike. Vendet ne zhvillim, e sidomos Shqiperia, por
edhe Maqedonia tregojne se arritjet ne mjaft drejtime nuk jane ende te institucionalizuara.
III. Detyrat e BQE
Detyrat kryesore te BQE:
Hartimi dhe zbatimi i politikes monetare per zonen e euros;
Kryerja e operacioneve te kembimeve valutore;
Ruajtja dhe menaxhimi i rezervave valutore zyrtare per zonen e euros (menaxhim
portofoli);
Nxitja e nje sistemi operacional efektiv pagesash.
Detyra te tjera:
E drejta ekskluzive per te autorizuar nxjerrjen ne qarkullim te kartmonedhave brenda
zones se euros;
Ne bashkepunim me BQ-te BQE grumbullon informacione statistikore te nevojshme per
te plotesuar detyrat e saj;
Eurosistemi kontribuon ne ndjekjen nga autoritet perkatese te cdo vendi te politikave qe
kane te bejne me mbikqyrjen dhe stabilitetin financiar te sistemit;
Bashkerendimi ne nivel Europian dhe nderkombetar me institucionet perkatese per
kryerjen e detyrave te ngarkuara nga Eurosistemi.
Krahaso (mund te behen dhe nga vete lexuesit me dijenite e fituara derimetani) disa nga
objektivat kryesore te nje Banke Qendrore moderne me ato te BKM dhe BSH:
Politika monetare;
Menaxhimi i kurseve valutore;
Sistemet e kleringut dhe te pagesave;
Mbikqyrja e sistemit bankar (disa vende nuk e kane pjese te BQ);
Mosfinancimi i qeverise;
Menaxhimi i borxhit te brendshem dhe te jashtem (pak vende kane mbetur me kete
objektiv per BQ);
Huadhenese e dores se fundit;
Zhvillimi i sektorit financiar;
Kerkime mbi politikat ekonomike;
UMB
CIKEL LEKSIONESH MBI POLITIKEN MONETARE, BANKARE DHE FISKALE NE BE E SHQIPERI
Shkelqim Cani, 2009
9
Nxitja e stabilitetit te sistemit financiar;
Objektivat e politikave monetare:
Stabiliteti i cmimeve/ kontrolli i inflacionit;
Rritja ekonomike;
Kontrolli i papunesise;
Stabiliteti i normave te interesit;
Stabiliteti i tregut te kembimeve valutore;
Stabiliteti i gjithe tregut financiar;
Permiresime ne bilancin e pagesave nderkombetare.
Objektivi Kryesor i BQE
Ruajtja e stabilitetit te cmimeve (ky objektiv eshte njesoj si Bundesbank, dicka me ndryshe
nga Fed). Ky eshte kontributi me i mire qe mund ti beje rritjes ekonomike dhe krijimit te
vendeve te reja te punes politika monetare. Si e realizon kete politika monetare? Ajo
vepron duke caktuar interesat afat-shkurter, te cilet ndikojne ne zhvillimet ekonomike, duke
siguruar cmime te qendrueshme per nje periudhe afat-mesme.
Cila eshte strategjia e politikes monetare te BQE-se?
BQE ka vendosur qe rritja vjetore e inflacionit ne eurozone, i percaktuar si HICP (Indeksi i
Harmonizuar i Cmimeve te Konsumit) te jete nen 2%. BQE synon qe ky tregues gjate nje
periudhe afat-mesme te jete nen, por shume afer 2%. Kjo strategji mbeshtetet ne nje
program masash analitike per vleresimin e gjithe informacionit ekonomik te kerkuar per
marrjen e vendimeve te politikes monetare qe bazohet ne dy shtylla themelore:
Vendimet & Zbatimi
Vendimet e politikes monetare merren nga Keshilli Administrativ i BQE, i cili mblidhet cdo
muaj per te analizuar dhe vleresuar zhvillimet ekonomike dhe risqet qe i kanosen stabilitetit
te cmimeve, duke vendosur dhe per nivelet e duhura te normave te interesit, bazuar ne
strategjine e BQE. Zbatimi i politikes monetare realizohet nepermjet nje sere instrumentash
dhe procedurash te parashikuara ne dokumentacionin e pergjithshem te Eurosistemit.
Veprimet/Operacionet e Kembimeve Valutore (Forex)
Kryerja e ketyre operacioneve behet ne perputhje me nenet e Traktatit te BE-se. Forex
perfshin: Nderhyrjet ne tregun valutor; veprime te tilla si shitja e te ardhurave te interesave
ne valute dhe transaksionet komerciale.
Si realizohen nderhyrjet valutore? Roli i ECOFIN-it
Nderhyrjet valutore kryhen ne kuadrin e marredhenieve institucionale per kurset e kembimit
ndermjet euros dhe monedhave te vendeve te tjera jashte BE-se. Ato realizohen me:
Marreveshje formale: Keshilli i ECOFIN-it mund te perfundoje marreveshje formale per
kursin e kembimit te euros.
Orientime te Pergjithshme: Keshilli i ECOFIN-it mund te formuloje orientime te
pergjithshme per politiken valutore te gjithe Eurosistemit.
Ne te dyja rastet, BQE eshte e perfshire ne vendim-marrje nepermjet ose rekomandimeve
ose konsultimeve me ECOFIN. Aftesia e BQE per te realizuar nderhyrje ne tregun valutor
nuk kufizohet nga rezerva e saj valutore nepermjet Eurosistemit. Ne mungese te dy
marreveshjeve te lartpermendura, Eurosistemi mund te vendose te kryeje nderhyrje valutore
ose ne menyre unilaterale ose ne menyre te perbashket ne kuadrin e platformes se
perbashket te BE-se. Keto nderhyrje mund te behen ose nga BQE (ne forme te centralizuar)
ose nga BQ-te (te decentralizuara), qe veprojne ne emer te BQE.
UMB
CIKEL LEKSIONESH MBI POLITIKEN MONETARE, BANKARE DHE FISKALE NE BE E SHQIPERI
Shkelqim Cani, 2009
10
Mekanizmi i Kurseve te Kembimit (ERM II)
Nderhyrje mund te kryhen ne treg dhe me ane te ERM II, funksionimi i te cilit sanksionohet
ne dy dokumenta ligjore: Rezoluta e Keshillit te Europes dhe Marreveshjes se 1 shtatorit
1998 mes BE-se dhe BQ te vendeve te BE-se jashte eurozones (aktualisht Danimarka dhe
10 vendet e reja anetare qe ju shtuan BE-se ne maj 2004 bejne pjese ne ERM II). Cdo
nderhyrje do behet nga Eurosistemi ne bashkepunim me BQ-te perkatese te vendeve jo-
pjesemarrese ne euro.
Menaxhimi i Portofolit
BQE mban dhe menaxhon tre portofole duke qene pergjegjese dhe per menaxhimin e riskut
te tyre:
Portofolin e rezervave ne valute te huaj qe mundeson masen e nevojshme te likuiditetit
te BQE per te kryer operacionet e kembimeve valutore;
Portofolin e fondeve te veta qe i siguron BQE-se rezervat e mjaftueshme per te
perballuar humbjet e mundshme;
Portofolin e fondit te pensioneve (aktivet e investuara nga BQE dhe stafi i saj per planin
e pensioneve te BQE).
Filozofia e menaxhimit te portofoleve mund te permblidhet si vijon: te siguroje te ardhurat
maksimale te mundshme, ne varesi te qellimit te cdo portofoli si dhe duke ndare aktivitetet e
menaxhimit te portofoleve ne menyre te prere nga aktivitetet e tjera te BQE. BQE si parim
investon vetem ne tregje teper likuide.
Menaxhimi dhe monitorimi i risqeve financiare te portofoleve behet ose direkt nga BQE ose
nga BQ-te e Eurosistemit qe veprojne per llogari te BQE-se. Ky menaxhim konsiston ne tre
elemente kyc: matje dhe raportim i performances se portofoleve, shperndarje strategjike e
aktiveve dhe perputhje me standartet nderkombetare dhe ato te BQE. Per te shmangur
konfliktet e ineteresit BQE ka vendosur tregues sasiore per raportimin e performances dhe
risqeve duke dhene llogari direkt para Bordit Ekzekutiv.
Sistemi operacional i pagesave
Rendesia e sistemeve te pagesave dhe kleringut/sistemimit te date valutave ka ardhur ne
rritje ne dy dekadat e fundit si rrjedhoje e shtimit te volumit e vleres te transaksioneve qe
vijne nga tregjet financiare dhe ato te parase. Futja e euros ne qarkullim dhe integrimi ne BE
shtoi vecanerisht pagesat ne monedhen e perbashket.
Interesi i BQE
Per te siguruar nje funksionim normal te tregjeve financiare, per te ruajtuar stabilitetin
bankar e financiar si dhe per te pasur nje monedhe te forte dhe per te kryer nje politike
monetare te susksesshme, eshte i domosdoshme nje sistem eficent te perpunimit te
pagesave/kryerjes se veprimeve me letrat me vlere, etj. Kjo detyre i takon BQE dhe
Eurosistemit ne baze te traktatit te BE dhe statutit te BQE.
Detyrat e Eurosistemit
Te krijoje lehtesira dhe teknologjite e nevojshme per kryerjen e pagesave dhe kleringut:
Eurosistemi drejton nje sistem kliringu per pagesat e medha ne euro qe quhet TARGET
dhe nje sistem tjeter per perdorimin e kolateralit ndermjet vendeve te ndryshme qe
kryejne pagesa CCBM;
Te mbikqyre kete sistem pagesash dhe kliringu te letrave me vlere duke vendosur
standarte per mirefunksionimin e sistemit ne kryerjen e transaksioneve ne Euro dhe
kontrolluar respektimin e tyre;
Te veproje si katalizator i ndryshimeve: Eurosistemi nxit eficencen e sistemit te
pagesave dhe adaptimin e infrastruktures se tij me nevojat e zones se pagesave ne
UMB
CIKEL LEKSIONESH MBI POLITIKEN MONETARE, BANKARE DHE FISKALE NE BE E SHQIPERI
Shkelqim Cani, 2009
11
Euro. Po keshtu, ai stimulon tregun e letrave me vlere pasi ndihmon ne zhdukjen e
barrierave drejt integrimit.
Hedhja ne qarkullim e kartmonedhave brenda zones se euros
Euro u be monedha e perbashket e mbi 300 milione Europianeve ne 1 janar 1999. Per here
te pare ajo u hodh ne qarkullim fizikisht ne 1 janar 2002, duke zevendesuar monedhat
kombetare si DM, LIT, FF, etj. Ne saje te elementeve shume speciale te sigurise Euro
konsiderohet sot si nje nder monedhat me te sigurta te botes.
Emetimi, Ruajtja, Kompensimi. Te drejten e emetimit te banknotave te Euros e kane
ligjerisht BQE dhe BQ-te e vendeve pjesemarrese ne Euro. Praktikisht, vetem BQ-te mund
te nxjerrin dhe terheqin fizikisht nga qarkullimi kartmonedhat dhe monedhat e Euros. BQE
ska arke dhe nuk eshte e perfshire ne operacionet me para ne dore. Por, BQE monitoron
gjithe sasine gjendje te Euros duke siguruar qe ne rast mungese ne BQ te nje vendi ta
kompensoje ate me tepricen qe gjendet ne BQ te nje shteti tjeter ose thjesht nga rezervat e
veta.
Prodhimi. Se sa euro do te prodhohet cdo vit llogaritet ne baze te ndryshimeve ne kerkese
dhe zevendesimit te kartmonedhave te vjetra dhe te demtuara. Prodhimi i banknotave eshte
perqendruar qe ne vitin 2002, ndersa prodhimi i vetem disa prerjeve i eshte lene ne dore
BQ-ve.
Lufta kunder falsifikimit te kartmonedhes. Falsifikimi perben nje kercenim per integritetin
e monedhes. Monitorimi i gjithe aktiviteteve per falsifkimin e kartmonedhes Euro realizohet
ne menyre te vazhdueshme nga BQE dhe BQ. Per koordinimin e punes, BQE bashkepunon
me Europolin, Interpolin dhe Komisionin Europian ne kete fushe. BQE ka ngritur edhe nje
Qender Analize per Falsifikimet e kartmonedhave si dhe nje database special qe siguron
komunikim te shpejte dhe efikas me autoriteteve zbatuese te ligjit dhe BQ-ve.
Statistikat e BQE
Qellimi kryesor i statistikave te BQE eshte perkrahja e politikes monetare te BQE dhe e
detyrave te tjera te Eurosistemit dhe ESCB. Per perpilimin e statistikave, BQE ndihmohet
nga BQ, te cilat grumbullojne te dhena nga institucionet e kreditit dhe burime te tjera brenda
vendeve te tyre dhe llogarisin tregues agregate me shkalle vendi. Me pas BQE nxjerr
agregatet e saj per gjithe eurozonen. BQE punon ngushtesisht me Eurostatin per hartimin e
koncepeteve statistikore te harmonizuara si dhe per te siguruar statistika te besueshme, ne
kohen e duhur dhe te nje cilesie te larte per gjithe eurozonen.
Tiparet baze te statistikave te BQE: Fokus ne Eurozone. Per kete ato duhet te bazohen
ne nje klase perkufizimesh dhe klasifikimesh te krahasueshme per te realizuar nje agregim
treguesish kuptimplote. BQE ka adoptuar nje numer aktesh ligjore ku adresohen shumica e
ketyre statistikave. Pergjegjesia per statistikat ne shkalle rajoni (europiane) ndahet mes
BQE dhe Komisionit Europian (Zyres se Eurostat-it). Statistikat e BQE duhet te jene
konform standarteve nderkombetare, pra mbahen lidhje te rregullta me to per keto ceshtje.
Cfare statistikash prodhon BQE? (krahasime me BSH dhe BKM)
a) Statistika te tregut te parase, atij bankar e financiar.
Cdo muaj BQE perpilon e shperndan statistika dhe tregues monetare si M, M2, M3 me
komponentet e tyre, analizon trendet, sezonalitetin e treguesve, etj. Agregatet monetare
llogariten nga bilancet e institucioneve financiare banka dhe jo-banka, sipas pershkrimeve
te dhena nga BQE. BQE nxjerr statistika te harmonizuara mbi normat e interesit qe
paguajne dhe japin hua keto institucione per individet/bizneset.
BQE jep te dhena te detajuara mujore per instrumentat e borxhit, sasite e emetuara, etj.
Gjithashtu ajo publikon studime te hollesishme per strukturen, gjendjen financiare te
ssistemit bankar e atij financiar, volumin e numrin e pagesave ne zonen e Euros, etj. Keto te
dhena perpunohen edhe nga BSH per Shqiperine dhe BKM per Maqedonine.
UMB
CIKEL LEKSIONESH MBI POLITIKEN MONETARE, BANKARE DHE FISKALE NE BE E SHQIPERI
Shkelqim Cani, 2009
12
b) Bilanci i pagesave (b.o.p) dhe statistika te tjera te sektorit te jashtem
BQE boton cdo muaj b.o.p. per eurozonen duke treguar transaksionet kryesore ndermjet
rezidenteve te eurozones dhe rezidenteve te vendeve jashte eurozones. Kjo metodologji na
tregon lidhjet qe ekzistojne me transaksioneve te huaja te paleve te tjera qe sjane banka ne
eurozone dhe ofertes monetare ne eurozone. Gjithashtu, cdo muaj dalin statistika per
likuiditetin ne valute dhe rezervat ne valute ne BQE dhe Eurosistemit, statistika vjetore per
inevstimet nderkombetare te BQE qe paraqet te drejtat dhe detyrimet e zones se euros ndaj
te treteve. BQE perpunon edhe statistika qe pasqyrojne rolin nderkombetar te Euros dhe
tregues te kurseve efektive te kembimit te euros. Edhe ne vendet tona eshte BSH dhe BKM
hartuesja dhe publikuesja e ketyre te dhenave.
c) Llogarite Financiare
BQE kerkon llogarite financiare dhe jo-financiare ne baze tremujore per gjithe zonen e
euros. Keto llogari paraqesin ne baze te parimeve te harmonizuara te kontabilitetit
transaksionet financiare si dhe bilancet per gjithe sektoret ekonomik te euros. Keta te fundit
tregojne marredheniet ne shifra qe ekzistojne mes ketyre sektoreve si dhe secilit sektor me
pjesen tjeter te botes. Rendesi te vecante ka lidhja mes ketyre transaksioneve financiare e
jo-financiare me kursimet, PBB, deficitin buxhetor, etj. Buletini Mujor i BQE jep te dhena
periodike edhe per sektoret jo-financiare si dhe fondet e pensioneve, investimeve e
shoqerite e sigurimeve. Nepermjet tyre, BQE ben lidhjen mes agregateve monetare me
investimet afat-shkurtra ne eurozone. Keto te dhena grumbullohen per nevoja te analizave
te saj edhe nga BSH dhe BKM.
d) Statistikat Financiare te Qeverise
Statistikat e financave publike jane pjese e rendesishme e sistemit te integruar te llogarive
financiare dhe jo-financiare te eurozones. Pa to eshte e pamundur te behen analizat e
nevojshme per hartimin e politikave monetare. Ne keto statistika perfshihen: serite kohore te
te ardhurave dhe shpenzimeve publike, borxhi i qeverise, dhe marredhenia mes deficitit
qeveritar dhe ndryshimit te ketij treguesi per cdo vend anetar te BE si dhe zones se euros
dhe BE-se ne total. Keto statistika ne Shqiperi prodhohen dhe shperndahen nga Ministria e
Financave.
e) Statistikat per HICP, cmimet e tjera, kostot, prodhimin dhe tregjet e punes
Sic e kemi thene me lart, BQE ka percaktuar stabilitetin e cmimeve si objektivin e saj
themelor per Eurozonen, i cili materializohet ne Indeksin e Harmonizuar te Cmimeve te
Konsumit per zonen e euros (HICP). Pergjegjesia kryesore per keto lloj statistikash bie mbi
Komisionin Europian. Gjithashtu ne kete kategori publikohen dhe statistika te tjera per
tregjet e punes, tregtine e jashtme, cmimet e kostot e prodhimeve e sherbimeve, etj. Keto
statistika ne Shqiperi jane prone e INSTAT.
Ku mund te gjenden keto statistika?
Shumica e statistikave gjenden ne deklaratat mujore/tremujore per shtyp te BQE. Seksioni i
Statistikave per zonen e Euros, pjese e Buletinit Mujor te BQE
Libri i Xhepit te Statistikave te BQE permban te dhenat me te fundit te zhvillimeve
ekonomike ne gjithe zonen e Euros si dhe per cdo shtet anetar te BE-se. Aty behen dhe
krahasime me ekonomite e Japonise dhe USA. Pubikimi mund te porositet pa pagese ne
BQE. Gjithe statistikat e mesiperme mund te gjenden online ne www.BQE.int
Stabiliteti Financiar dhe Mbikqyrja
BQE se bashku me Eurosistemin kane tre detyra kryesore ne kete fushe sic percaktohen ne
Traktatin e BE-se dhe Statutin e ESCB.
1. Monitorimi i stabilitetit financiar,
2. Keshillimi,
UMB
CIKEL LEKSIONESH MBI POLITIKEN MONETARE, BANKARE DHE FISKALE NE BE E SHQIPERI
Shkelqim Cani, 2009
13
3. Nxitja e bashkepunimit.
1. Monitorimi i stabilitetit financiar
Eurosistemi dhe BQE, ne bashkepunim me BQ-te e BE-se dhe organet e tyre mbikqyrese
monitorojne ne menyre sistematike zhvillimet strukturore e ciklike te sektorit bankar e atij
financiar te BE dhe eurozones. Synimi eshte te vleresohen cilat jane pikat me vulnerabel te
sistemit si dhe te testohet qendrueshmeria ndaj tronditjeve te mundshme. Per kete aresye
te gjithe aktoret e lartpermendur jane pjese perberese e nje Komiteti te vecante brenda BE
qe emertohet: Komiteti i ESCB per Mbikqyrjen Bankare. Konkluzionet dhe rezultatet e
aktivitetit te ketij Komiteti botohen cdo vit ne raportet: Stabiliteti i sektorit bankar te BE-se,
Analiza strukturore e sektorit bankar te BE-se, si dhe ne raportin vjetor te BQE.
2. Dhenia e keshillave
Institucionet financiare duhet te mbajne parasysh ne ushtrimin e aktivitetit te tyre rregullat
financiare dhe kerkesat e mbikqyrjes, te cilat pasurohen vazhdimisht ne saje te kontributit te
dhene dhe nivelit te larte te ekspertizes se BQE. BQE jep keshilla nepermjet:
Konsultimeve formale per hartimin e legjislacionit te BE-se atij kombetar ne fushen e
stabilitetit dhe mbikqyrjes financiare,
Pjesemarrjes ne forumet respektive nderkombetare e ato Europiane si Komiteti i
Bazelit per Mbikqyrjen Bankare, Komiteti Europian i Letrave me Vlere, Komiteti
Europian i Mbikqyreseve bankare, etj,.
3. Nxitja e bashkepunimit.
BQE dhe Eurosistemi nxisin kooperimin mes bankave qendrore dhe autoriteteve
mbikqyrese te BE-se. Shkembimi i shpeshte i informacionit mes tyre si dhe nje
bashkepunim efikas eshte parakusht per arritjen e ruajtjen e stabilitetit financiar vazhdimisht
si dhe ne kohe krizash. Ky bashkepunim ka cuar ne neshkrimin e memorandumeve te
mirekuptimit mes autoriteteve mbikqyrese.
Bashkepunimi Nderkombetar
Nenkupton lidhje te ngushta me institucionet jashte BE-se, marredheniet dypaleshe ato me
ekonomine boterore si dhe pjesemarrjen ne takimet e aktivitetet jashte BE te BQE.
Angazhimi i BQE-se ne bashkepunimin nderkombetar, ekonomik, monetar e financiar
bazohet ne platformen ligjore te BE-se. Ndersa BQ-te e Eurosistemit marrin pjese vetem ne
ato aktivitete/forume/takime nderkombetare ku jane te anetaresuara si p.sh G7, G20 apo
BIS, BQE perfaqeson Eurosistemin ne te gjitha organet perkatese. Vecanerisht BQE merr
pjese ne proceset e mbikqyrjes/observimit multilateral te ekonomise globale duke punuar se
bashku me shume institucione te rendesishme nderkombetare.
Me pjesemarrjen e saj aktive ne takimet e forumet e organizatave nderkombetare, BQE
kontribon ne vezhgimin nga afer te politikave dhe zhvillimeve ekonomike ne fushat kryesore
te ekonomise si dhe ne monitorimin e sistemit global financiar per te siguruar stabilitetin dhe
eficencen e tij. BQE gjithashtu rishikon rregullisht rolin nderkombetar te Euros.
Marredheniet Bilaterale
Duke qene banka qendrore e zones se dyte ekonomike me te madhe te botes, BQE se
bashku me Eurosistemin, ka marredhenie bilaterale me institucionet respektive te ketyre
grup-vendeve:
Aktoret kryesore globale: Grupi G7, ku USA, Japoni dhe zona e euros luajne nje
rol fondamental ne ceshtjet monetare dhe ato te kursit te kembimit;
Vendet fqinje: vende te cila per nga afersia gjeografike e historike kane lidhje te forta
ekonomike, financiare, tregtare e institucionale me BE-ne, si vendet e reja qe do hyjne
ne BE (Bullgari, Rumani), shtetet kandidate (Turqi, Kroaci), vendet e Ballkanit
Perendimor, shtete te ndryshme Mesdhetare, ato te CIS, Afrikes dhe Lindjes se
UMB
CIKEL LEKSIONESH MBI POLITIKEN MONETARE, BANKARE DHE FISKALE NE BE E SHQIPERI
Shkelqim Cani, 2009
14
Mesme, me te cilat trajtohen ceshtje te inteersit te perbashket si p.sh. regjimet e
kembimit valutor, perdorimi i euros, bashkepunimi ekonomik e rajonal me BE,
stabiliteti financiar, etj;
Aktoret e rinj globale: ekonomite e vendeve ne tranzicion qe jane anetare te G20, ku
ben pjese dhe BQE e BE. Roli i BQE ne keto grupime eshte te ndihmoje integrimin e
ketyre ekonomive ne sistemin nderkombetar monetar dhe financiar;
Institucionet rajonale: bashkepunim ne kuadrin rajonal duke perfshire integrimin
monetar me mjaft banka qendrore me te cilat kane marreveshje rajonale.
Bashkepunimi Europian
Perbehet nga keta elemente:
Lidhje te ngushta me institucionet e BE-se; takime ne rang BE-je; pergjegjshmeria;
marredheniet e BQE me insitucionet dhe forumet kryesore te BE-se
a) Lidhjet e ngushta me institucionet e BE-se
Si pjese integrale e bazes institucionale e ligjore te BE-se, BQE mban lidhje e kontakte
formale me gjithe institucionet e forumet e BE-se, te specifikuar keto edhe ne Traktatin e
BE-se. Keshtu Presidenti i BQE paraqet Raportin Vjetor te BQE-se para Parlamentit
Europian dhe merr pjese dhe ne mbledhjet e Keshillit te Europes. BQE interesohet dhe per
politikat ekonomike te perpiluara nga grupime te ndryshme brenda BE-se. Ajo zhvillon nje
dialog te hapur dhe shkemben mendime me keshillin e ECOFIN-it, Eurogrup-in, Komisionin
Europian, qeverite e vendeve anetare, etj.
b) Takimet ne rang BE-je
Ne perputhje me dispozitat e Traktatit te BE-se, BQE merr pjese ne mbledhjet e
Keshillit te BE-se (zakonisht Keshilli i ECOFIN-it) sa here qe diskutohen ceshtje
qe kane te bejne me fushen e kompetencave te BQE-se.
Presidenti i BQE President ftohet te marre pjese ne mbledhjet e Eurogrup-it, i cili
eshte forumi ku mblidhen rregullisht ne menyre informale ministrat e financave te
eurozones.
BQE eshte anetare e disa komiteteve te BE-se si: Komiteti i Ekonomise e
Financave, Komiteti i Politikave Ekonomike, te cilet luajne nje rol kyc ne
kordinimin e politikave ekonomike te shteteve anetare te BE-se.
BQE merr pjese gjithashtu ne Dialogun Makroekonomik qe zhvillohet mes vendeve
anetare te BE-se, Komisionit Europian dhe partnereve social te BE-se.
BQE mban kontakte te rregullta nepermjet mbledhjeve ose ne nivel ekspertesh me
Drejtorite e Pergjithshme te Komisionit Europian si DGECFIN, DG MARKT, Eurostat.
c) Pergjegjshmeria
BQE pergjigjet para Parlamentit Europian per vendimet e saj politike. Keto detyrime
raportimi te BQE-se ndaj cdo europiani dhe perfaqesuesve te tyre te zgjdhur sherbejne si
kunderpeshe per pavaresine e BQE-se. Presidenti i BQE-se jep llogari para komitetit
kompetent te Parlamentit Europian, Komitetit te Ceshtjeve Ekonomike dhe atyre Monetare
mbi baze tremujore. Dhe anetaret e Bordit Administrativ te BQE-se thirren ne interpelanca
nga Parlamenti Europian per ceshtje te ndryshme qe lidhen me kompetencat e BQE-se.
d) Marredheniet e BQE me institucionet dhe forumet kryesore Europiane
Keshilli i Europes
Eurogrup
Keshilli i ECOFIN-it
ECOFIN-i Joformal
Komiteti Economik dhe Financiar
UMB
CIKEL LEKSIONESH MBI POLITIKEN MONETARE, BANKARE DHE FISKALE NE BE E SHQIPERI
Shkelqim Cani, 2009
15
Grupi i Punes se Eurogrup-it brenda EFC-se
Komiteti i Politikave Ekonomike
Grupet e Punes se Keshillit (p.sh. Grupi i Punes i Keshilltareve Financiare dhe Grupi i
Punes per Statistikat)
Komisioni Europian
Kontakte te rregullta me Drejtorite e Pergjithshme (si p.sh. DG ECFIN, DG MARKT dhe
Eurostat) dhe pjesemarrje ne grupe pune te specializuara
Parlamenti Europian
Sesione plenare
Dialogu Makroekonomik (MED)
MED ne nivel politik
MED ne nivel teknik
Sherbimet Financiare
Komiteti i Sherbimeve Financiare
Komiteti Europian i Bankingut
Komiteti Europian i Letrave me Vlere
Komiteti Europian i Konglomerateve
Statistikat
Komitetit i Programeve Statistikore
Komiteti i Statistikave Monetare Financiare dhe i Bilancit te Pagesave
Kartmonedhat
Takime te nivelit te larte per mbrojtjen e Euros nga falsifikimet.
Banka qendrore prfaqson autoritetin monetar te nje vendi, prgjegjse pr hartimin dhe
zbatimin e politiks monetare.
N kt prezantim do te shqyrtojme modelet e organizimit, misionin, detyrat, instrumentet,
politikat e strategjite e Bankes Qendrore Europiane (BQE) dhe te Bankes se Shqiperise. Ne
menyre te detajuar ne material shpjegohet proesi i drejtimit t politiks monetare te ketyre
dy bankave qendrore, duke u ndalur gjeresisht, madje dhe me nje rast studimor ne
pavaresine/autonomine e bankes qendrore ne pergjithesi dhe te BSH-se ne vecanti. Ne
material ne disa seksione jepen te dhena dhe informacione krahasuese edhe me Banken
Kombetare te Maqedonise (BKM).